Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell
Huybert van Buchell (1513-1599)
Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:
• de rug van het boek
• de kopsnede
• de frontsnede
• de staartsnede • het achterplat
This book is part of the Van Bucheii Coliection
Huybert van Buchell (1513-1599)
More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:
• the spine
• the head edge
• the fore edge
• the bottom edge
• the back board
FABII
QVINTlLfANI ORATORIA' rum Infît/uiionu liiri Duot!ecim,funaM turn (lili^entia,tum iuiiicio,iid ut» tufli^tmoru^uorun^txem-fluriorumfidem reco^vi ti.
lo^HHrs Sater excuMal CotcH!^, ANNO M D XXVni.
MENSE AVG.
-ocr page 16-M0YK0AAIAN02 nAst TOIS
WTi f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tijtfKÜdy.
t
Aa«)’« (ux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ui Ky^fuy Trente
Ovvi)(5C|tlt;M)^AIlVXHiAiV«zixl/Tl!C aÓ/O7/, nx «u K\K®' Kviligt;}tlUtTecirfiiTrei ivjlfoiiiiv u.Mit T^KynfiinK.âi nxy K9iT(iCAii)Zfgt;av w©'« *Tir A il w liyop? ILfti'i ui Sity
Oïli iniyixiy^ui tnny'iv^sK p.liyQi', O^li Sf H TIKit, H Vi© tlIKyXVOÏlÏmtdiliy
In' â/Kv(fiinpii ttv’ 'ó)(^ ixp/5© xrif, AiVf liyifuf^amy^v fHsp« iaf/ovauToc ;quot; ' - n«VT«!Az!/l«un^'/4^i)v)(tptrzTt0i(r; A'^oi'* AiÏ«/^ ÏAAizvók ljSiyy‘tiixgt;.ll)KxiTfiT' itf«-{-xy Th/tzJSï pH^pzxHXzSzSAi'aèu'öi/ï;^«.
Ait« «Mo'^lutK.iy.ifuv y«!gt;ii n«ïfwv lAAizywv j'iiyiaJJu (ut© 3(|U««
-ocr page 17-INDEX.
Mlajii neitffitru jjx «fcengt;/enif(i«J(t«gr4 $11 «cfJKÏ rcgulteif zs accufutom conlUiutia tâio uiiuriaru 314 «3(0 Jemeniiit iHde tólio tutelle itident tiiit) froeuratiûù »14- itßiofcripti ibidem télio mDle/îcif ibidem aäia ifu^ftionit 315 nflio imdecora 478 43orftlt;omirt So »duerftrij t^uido funt urgeudt ut re(}ion- 249 lt;etiigiH4, obfiurior al-legoria jßj ^ffeHinft(iB mouen- •ffetiiium diuifto, amp;nbsp;5«owo mouedi futit ^fffituSi fpeciet quot er - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ® mouendorum |
iffi antoniut di/ßmulalor artisrhetoricit ^3 iffedlw duflices fof aliud latime,aliud gra maiieelojui altegoria ssff aüoeutionefobli^ 3S4 altercatio quid altereator borna uiiio ira.'udiie carebii iSo antbiguum }zi amoretaffeäia exclt;e cant hominem i$8 amphibologia icp amphibologiaßt fingu luuodbui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;311 amphibologiarum [olu tionei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;523 amphibologia uitanda 410’ amplißcatio:]ua 34Ç) amplißcandi quatuor modi ibidem anacephaleoßs qd 143 analogiaproporiio 31 anaßrophe 36^ anoeconometon 344 antanaclaßs 40S antapodoßs 347 4«K^4ffgori4 14$ antimetabcle 409 anthypophora ibidem antiphrafis 3(13 antiihetoH 410 anionomaßa 3St aphelia 348 aphodos 40^ apodixet fi apoßopeßi 34S387 apoflrophe 384-399 apud quos dicëdii 4S0 argumentum 6j 4rg«/»ifui«tMrr4«o- «e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177 argumenta ßue enthy memata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199 ar^umëtorü loci auot 30z 103 204- etc. argumëtorü u/itt iis argumëtoru pedes 431 argumentatie fii arsquidßt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7 ars ne pluscöferai elo quëtiie an natura ars memorise quid fit artium diuißo generar lit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9S artit cognitio an necef farta fit 80 afihemalon 344 afianioratores 32s afiifmos 363 afyndeton 403 44 i auerfo |
QVINTILIANI
tnterfofoKce Jemm^ ju «wr^pJpKÏiir« 4SI «ttforif4(ino» nimuf! deiijtim 4J7 aittores Grxci qui le^ . nbsp;nbsp;441 düfor« Lifï«t ji.^s autoretquiplurima (ci uerunt (iripftrum'q^ Bhrliirifinutamp;e-iin modi ij Ineuoleiitian 4 perla Mtiptntu, perlant! 4iiuerfte partit,liti^ gatariftaJuerliirij, iutlicii,lt;tJiKAit per fanif,àcauft!i(rcie-tera i;tamp;i;}d‘c. loni confula jt^ irachylo^ia 34S-4.O} CAcentphaton ui-tanium J41 tacofyntheton }44 tacoZeliit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ej eacoZiio» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;341 etefaritcaii Jatin 171 ffrdtw« ambiguita- tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4S capttitge/hn yor sitraeaiu Ji/futatio |
fit cafloriaamp; Pallucit 490 catachrefis ^lt;14 catapeplafmenan ;i cathJica priecepta 8î caufa prima, cura/pi' remos aj fumnum elaquentiie graJum sss caufarum genera no Û* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyS caufe Jepnitio 114 caufitfimplices iiä caoft caniunll^ ibiJ! caufft antijuttus fcri-bebatur 40 chriarum genera 4} cicero.urbankas 10^4 ciceronii laus 470 cicera immoJicui rC' rumifegefiarulau Jator 477 «aroHM Uiiric» yi7 cicera an aratar haben Jus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JiS cicerait Jifcipuli ss'4 climax graJatio 404 caenfmut 344 cegilatiequte 4!3r cagnatia flatus amp;Ji' uerfltas jzj |
color Jefaritiibut Jan~ Jus 14a collacatioapta 4x0 camxJi'e 41 rtfficef/i.« antiquteau tares nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;441 cemxJusquiJ Joceat if camxjiie naux fcri-p tares nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;449 coinicor«»» pranuntia tia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;So cooiici et tragici obfer liantes perfanarum 430 camparatia quibus uijs Jucatur 298 coiM/ioraKo na uiJetur e/feftgura 3^4 camparattua pro abfa--lutis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}^3 cSpafitiaquiJ 411 compofltio na Jeleâat ßlum, fej etiam «a uet animos 419 compofltionit iîiâurti -st- -s capaptio qutbus itiagte placebat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4» conclufio qux nbsp;nbsp;243 con/îrm4t(o fubiungest Ju narrationi es congre-^ |
INDEX.
tSff'egatio uirhrum unJe 2c); toteßurales caufte 67 tSie^urtlesIocii fer fona,i fiiufis 300 toiand« lt;/f/f w^c JSS CBufilium quidJifietà iudido 2S1 (onfuetudo 37 eonji-l unde je cofummatio 394 coiintns^uid 14s coBiMritf IfgM 318 tofia uerlcru 43^ iernelia muler Gr«c-(hcrum e tru/fi mimcria 455 eroccdi'itia amli^ui' Mes tyri i^^euium Tgt; Eclamtiio tfium filMtt 251 decIattiittcrS lilerias I6(S Jeclanmtidi Sir litre g^endi di ferme 23s deelamSdi utiliias 7G 4ffli«4re MiKsra amp;nbsp;uerbafuerifciat 20 ^eecrum »mteriis fer-Mnduti defen/io feu i^uitßio co iunda 2S8 deleâitntiii ^ue 341 deiKofirutiuum getitu (^uff no demofthenM cura f^iri ÎOÎ deniefthenes an orator dtme/ihenes Fla (j2S teneaudi/t ^37 deorun laus 131 defiruâio fofl (onfr' maticnem ea diaHaee ^03 dialetiica ad oratori feriitiet 53; dialeâica gfh* eratio nisconcifum 100 dialeâica cauillatrix 305 Jiraetra; ^uid 267 dieendi genus irifltx dicedi apte ratio 474. dicedi uirtutesnofem fer decent 479 dieendi genus in fuafo rijs 142 dicedi ratio omnit ^ui lus contintatur 112 diexodos 40^ dinofs »45 difeifuloru officii 7e diffo/itionis diff initio 285 |
diffolutioquid 404 diuifio 722SS diuifiorketorices S4 demi utilius an in fcho tlocuttodifficiHinia tloeutio^oftimailidi eloeutionequitffeâi- elo^ucntia curgeteda eloijuctite mala, et cur à Laceditmonilut do omniu ali^d commune 45 s eleujuemitediffmulan dimos ;4S eloquctiiefidutia 478 rlo^urnti« geiiur alios aliud decere 479 eloijui ijuid ft 3s» emëdationû 462 tmendandifnis 453 aa 3 eiiigka- |
QVINTILIANI
mfh/i's nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î4S tmphifisußn nbsp;nbsp;nbsp;3S9 fBfrgM 34-4 349 tttikymemj rhetoricin fjflhgifmui 51 24J tnihymemamp;eiinlft cifs 240 ^uiJ 3^$ tntiniit/i^eljintid ;40 rpamlepfis 3^3 fp4»oa; moJi ^uot Î99.400 t^anodos ttt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;401 tfichrcntit ijuU'UfCB» fietamp;ijuo modo re fellitur 240 mtn ^MO differtint $21 epiptoBfniM îj; fph/ieio« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jff; tsho^'ceia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jS7 fifcice cratBri aaSmo^ d:ttlt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f3 f tiymolB^ia 4 CicerB-nensttnio 3; (xcliimittiB 382,410 exemflii Gntciparii-di^nisitit 220 «fp'4 uirtutu iti Ro- |
m4nM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fjS extrcK^iiones [rtmie tpud rheiBre 63 exergafa 349 exhBrtattB ad cralBria ^30 epexer^afia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 9 expBftiio jufetj.. Jdif“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;173 exBrdium fiue friuà' fium Laiitie, Gr« ce prBBcmiuin 150 exBrd^ ratio 158 (xordiorü ui;(4 isi T7 Abridj nobile faci •*• »Ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S3i fabula ^uid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63 facultas extëporedi' cendi^uomodBpare lUr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6$ famaamp; rumor 191 faucrc CBUcihatia i;f fiÿirit nöontnes ««io f’f^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it fi^urarü 4 trBpii diffe rcntia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;371 /ig»r4 ijuid ibidem fi^uram ijuid accipere debeamui 372 genui lt;iuidam |
UHU putauerüt 373 fi^urlt;t [artes dute ib. figurtt femîétiaru 379 fguris re/fSdendipri mu genui 393 figurce uerboru 39} figurarum uiiia excu-fantur ibidem figurie i« »Bminib’ et uerbiitper genu!,»u mtrüj partes muta^ tas amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39« fgurlt;t Critca 397 figurlt;e ^utefiutpti ^e traätonem 404 fgurte nö receptie no mmeßgurarS 410 figurit utedi ratio 4H figure ^uibiti ornatur oratio 4.s^ flionato quaffepattr de eo capiat 3 fngendt lt;!y mentiedi cauiele 17; fnKioi}uidpt 304 fi'niiiouiiiofa 307 finuionit euerfio ibide formaru incerte per^ fone nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;383 Eomeiria commo da oratori fo gf«fr4 fenteliarX 334 genm dicendi fijt genera dicedi aliquot ssi |
INDEX. h/loria oratortmale-' re foteü 43$ hifloria Critca fcri- 4 J hiftoiiciLatitii 449 kifioriarü cogniiio ora tort neceJJ’aria 540 homericui Phoenix 63 homertu de elàjuentia . ' ■ 519 Jjowocologfi» Î4J homoeoteleuion 407 (ismaop toron ibidem hypallage 362 nyperbole 36^ hypotypo/ës 3SS hyperbaion 368.3;)^ -r Aüaùofui ueiofa 476 imitatio ^italû 457 imeatioperfeipfa non fufficit Hide imitari uolenii necefja ria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^6 imminutionif ralio ;;} imperfonalia uerba 21 impropri] u'aium jjx incifum 429 bngenioru difcrimina nolalit praceptor 74 â;eru4i(i jult;rr uwlgo gefhu iiiflitutio ;z gefllHamp;IiiuJes eiuf SoS ge/lui muianJi mlfD SIff antt txoriiium V griecagrim dißetfa 7 grtecos (om^ofnio de-(et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31 grlt;eclt;ti« Ltitixi! uer-tere oplimü 4ffj griiifalio climax Cr-e ce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.04. grSmatici ueteresjua les nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 p-amaiicesruJimenia nofiflidirda 18 grSwâfùi« r.ecefjar a futricjucunda feni tut ibid. gramatici officiu 44 grSwittùii literatura uDcaiur 58 Hl/èoriif contexiM qualis 430 hi/ioria 64 hiftorici Grlt;eti mëda ces nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66 biflfiriccfi! leâioafd' I rhetorem |
ingenioftoreshalei tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SX iitiuriaru aâio }i4 «forn4fi/)n ^uid 337 infniiationejuadouti dum is$ 'uitëtio /implex ^uomS traóiada nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;287 interrogation« grim* modici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J79 intwrogatio /ai elS ree )fcfio/ibifaâa3So 'mterrogaiio faâano expeâasrejj’onfum, amp;nbsp;per fubieâionë, per eomparationëip pr^fumptionëjper pr^emuniiionë, py confeffionë/yerpret diéiionë, per f mëda lionem^per nimtier biamp;c, ihdem inuidia duplex iso ironia 367 jsj iron ^uis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3Sf ifocolcn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40» iudex femperattcntm amp;dociltt faciendus iudicialif condnio-nalis cStextus 4J» iudicatio quid 14^ «« 4 iudi- |
JuJicaliîicau/arS per* tes i^uinij; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;143 iuJicitiliK coinuetfiit^ rSgenera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14} iudiaujdilifietàcon aSx iuJicesJoceJi 351 ÎKâuraaimfefitieHM 4lff ilinâuranütnrSi»-' dforumii; 413 iuris qua ftiones 2S8 îuris'fjuilis fiietia oru tori necejfuriit fts iufiuranJunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^2 T AchrymurX quis modus nbsp;nbsp;nbsp;2 S3 Mij filuftierrumtlo jutntium ele^untio' rem reddidit g lutinu fucundiu HO fo teSl aquure Grlt;e-(um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fsf bus bommum 4 ipe, «rpcrf.foriw,«-nimo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1} I buduiionumaüio $19 If Æofweri qutliseßi debeut 41 IfiftioJilfrtf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4J7 fcâto fbiiofofborum 440 |
QVfNTILIANI legendi qui fini ittci/iie tibus 71 leges coHtriiriie 318 leges duf lices nbsp;nbsp;nbsp;320 lex truHslutioHis 36G lexisi fedibusmetricis 4ï4 leoHÎdes AlexSdrifa dugogus G licenti» (Cl I«ifr««S7'fi(r««poffx fiâtes 18 liuiuuhuierM bäeu locicomunes 6G.G7 lociurgumentoru 202 amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;203 amp;c. locicômuHes ûnrefu^ taidoù coieHuru, fi niiioe,qu»liilt;ite 233 locicoieéiurtilesàger fonit,citufis 300 lumitiaorutioHis [ente tilt;e (58 lupus foemistti jj l,ylilt;e opinio de rbeto ric/i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9j MAcrobgw 34} munusfinifi.sij materia didiada pue ris Gs.72 membrumquid 430 mfm')mutnktff4S3 memoria pracepta p Fabium 49t memoria quid condu-tat 4$3 mendaciu dicert inter dum licet f3B mettlaps (99 metabcle 4.01 metalepfis 3Gf metapkora laut (59 metapbora Itx ibidem metaphora ufits 3G1 metapbora altéra lex ibidem metafiafis 3St metus duplex 2G0 ^‘ofis 342 mimefis JS7 mubridatis nttaioria 49^ metonymia 30'3.401 int»io!on(ilt; uitSda se3 mores et officium pra ceptoris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C'a motus exckandiinn» bis ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20^1 muficetir eius laudes muficiuatesamp; (47 fapientes ibidem mutua accufatio 2$^ myâerifmu 303 N(r- |
NArrntioanJeie^ 41 fulgt;ijd focmio K^ï «äiTitioniJuießieci' f! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iff4 »«rratiom; ^ofrieu tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157 ll4IT4(i05U«|5i,|67 Mrrntio t0tii fn no-lis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157 (MtTMtioMÏ! tresj^tdts Mmitio 0/!erta fit amp;nbsp;IrtKit ihij. tumtioni dn flurn tribin fint nettjjariti 171 wrrrfjio t«U contre nol itiJtm turrdtio fartim fro tulii fdriim conira MOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t7S Udrrdtio non tiJmiitii txcurßbnem 177 Ii4rr4tio MenußdnJa, 178 turrationis tiiirtH O' finit I So Mrrdtio finuofit turrdtionit ft Jes 411 Mtrrdiio^utJ fofliilet Sti |
INDEX Mtur«'n( fins confit Tdt elofuetite dn drs 9S ntgotiJ^kiJ 114 noem« nomin« feJSamp; fiyil« I’le 423 numerirdtio 420 nummrS m oraiione Jifftcultds ibi. numtri Juflices in uo Ct It cor fore 43 »Hiwfjfwri ‘ßes { Oificoen« uitdnJd. obficuritdtismodi 333 obficuritds ibiJi obferudtio ferfinarS. «fuJ coniicos srdf^i' cos^: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4S0 ocnloru gefiin, Idchry marUtfdlfebrdru, gendri, fiufcilioru, ndriSJdbrcru, ctr' tiicif, colli, humero' ri.brdchij, mdnui!, amp;c. yoS. 507 occufdtio Ren inntilit officinamp;moresfrde-ctftorid 60 nicm4Zo2)C(M 314^4 |
ofuffinumOy^tUt«-nui JiuiJit ordtort in dgëjit c«U' fisferudJ« f4s ontori^uiffinit 3^3 ordtoriit uttlitas ssr ordtionis fdrtes ^-la ordtionit uirtutes amp;nbsp;ttitid erdtio inter JS fiulmit-» tenJd 339 ordtorem ^udleniunlt Quintilianus 4 ordtori fiuturo fluriit drtium nece/fitridfici tntid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4) ordtoriifiuturi infià» tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t ordtor'ntfutunnJebe dt o'!« fiere eoJêtt' fore ddJificere y; ewior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ifeâdre Jebedt 8» ordtor nuHui inuentut ferfieétui nbsp;nbsp;nbsp;4!4 ordtorfitfidfiens Ro* mdnin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;S4 crntor ^udnJo incifit d^ere cditfids S4^ ordtor quit 32^ ordlorii ^tfitn jo8lt; 500 «4 $ erdtod |
QVINTILIANI
cr^rorMCuIrm jis tUafoluu 414 or4ior«lt;.nMMli 5,7 oMlioHtrto clMj-cda oraiori togkatlü quij
'5'® çmtioft Jiflhßa foi oriitorh officia f^o orationii afj^mtas mol oratorimores excole» ItenJa colore 487 JiJiuJ^'s f}} (D-atiöif formte uaiilt;e eratorii inrit ciuilit fd
entia ntceffaria fis oraliorerumregitia eratori hi/ioriarii co- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57
^itKÏo neceffaria orJinit ciuiii infedadi f40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;487
cratcrit irßriinitnra ordo cofofiiionü 414 541 orii diffoßtio 504 oralorii» fnfcifiitndu ornalm tjuid }}f (aufisoiferuada 54? omatutlt;juocoKßet
3Blt;e otferuanda orthograffite diffini-
oratori iria ^raßada nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aedagogi fuiro
nt rum a
pitroemM
faronomaßa 406' fariicifiorum ^uorun
farlKionit utilbas iss
fairitffes deßlioua-
[e£iui difertos facit 470
frdumfyüatie (7 no
mma . 42J fedum weiricoruin
Ifx 474
fedum geßut amp;nbsp;rcru uuia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fif
fericles fulgurare amp;nbsp;tonareuijut çt
fericles auditor Am-
xagorce ,f}G fertclii uciu ffo feriergla J4J ffnolt;iir4(io 429 feriffraßs jcs ferificlogia ilidem fermiffio jsx f eroralionit dufkx rat
t:o ■ 248
ferfiona Jecorit caußt
vraiori minime conue faheßrica difciffina «i/ dißoiiw uuliut
^(ßu:^; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167 faraiolte lex 147
oraiorum leäio afud faradiaßole 405 rietorem 6$ faradoxon jsx
®rBlorB»iGrlt;fcori(»i farentheßs
gentmanin 44.; farentesfuturiorato-
cratores Laiirti 44^ rif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g
oraiori ^uifinit feruan fariu conirariotü ge
dut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47G nbsp;nbsp;nera 407
(raiionum alia uinäa farfioa iludcm
uttuenda
MuenJa ijp ferfonsirü ^uomojo higt; lenJ.triitio 4S4 ftrfpicuil^s in uerbit habet auanJaw /'n) prietattm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jji fhaittafia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;;2 fhilofophorunt Mio flilo/öfhi araci i^ui Ie genJi 44ff fhilo/ifhi Lm'mi 4ji fhüofopborum fiüa flin conférés eloÿiê ti‘e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5Î7 fhilofophi tfui mercetië acceperSt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J4; fhy/icii orittori neceffa ria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f }S fiflores clari 552 fkowiifrnHi 345.402 floce ex fermixtisfi' guris 40} foenketia color 4Slt;j foftiM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77 [oëiarum leâio ulilif ocittori nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;458 f oewr« Lalinoru no- tnltïa 445.447 foètarü GrifforM ex- cellentium nomMa 44i |
INDEX. fclyffoion nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;401 polyiynjeion 405 fracepti! exenifilorä uforpandorü IO. Il lt;t3f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xz fr^eceftor di/eernere inter itigenia debet 74'7i prtcceplore optima U' tendum 6z fritcepiores ijuales ff frieceptcrit moresamp; officium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffo prieiudiciorum uis bn tribtn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190 prttlediiopuerorïi 7 a pneteruu tepihiniu' dicijs 2C)!t frimordin difcëdt 44 probation!! diuifio 190 probatio artifcialia ^ute prolepffs i;8 pronuniiatio prima sz proHuntiationis lain 4$^ pronuntiatio ex natu^ ra,an arte fit 498 fro««n(i4(icnilt; ratio, qua orationit 500 frcBuwlirflio apta 50; pronuntiatio tria pra^ |
flare debet nbsp;nbsp;nbsp;ftf prooemij pronuntiatio propria utrba 31 proprijs di^nkate dat antiqukas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;337 projanomafia 40S profopopxiai4i.i77 profopopxia z^z 38i pfeudographix pi (21 pi/fr inter quoseducS dus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 puerqitomodo inflrui dus 7 s puercrum ingenia qu5 dignofcenda ij fuer« à fermone Grlt; lt;0 niauult inciptre Fabius 7 pueri intra biennium omnia fere loquun^ tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;s puer quando traden-din rhetori 53 QValifrft quid flt 309 qua'!/« uoeii etquan titas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4r)8 quales praceptotes eé debeat ß quaflionestresiomni diflutatione uff quaflio |
QVINTILIANI
14s rhetorice an /it ars. Imarpumëioritmh ^u^ßionetiur» nbsp;aSS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ja
^ult;eßionesuarilt;e 30* rktowe« confirma- rumoramp;fama
jKlt;f/îio4fl(o«« nbsp;3,6- nbsp;nbsp;ture/fieartem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q Allofi^ ^logi
defeat in elo rhetorica ex juitiu . Q faUufiina treuitas
quetiie^enere 47^ nbsp;nbsp;ilidtm
5“°'., r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faEufi'^infcriledodi
Atiocinatio^ua^ rhetorice pars oratio- farcafmos 36s lie fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;320 nif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|oo fichera quid 17»
rdtiorfitëÆ omnieqiä rhetoricat materia fifhematalexeos dno^
Iwcontineatur iia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io| r»yi(»tgf«frK sgf
ratioie diffinitto 140' rhetorice autores anti fihemata ufiu recepta tifutatio imt madia quißtmi ,of amp;nbsp;uetufiate ccmir! accipiatur 230 rhetori.fcriptoresRo data ilidim rei quadruplex otfier- mani 106 fcietia iuris ciuilit ora uatio fis rheioricesi'/iuiu. 107 rinecejjaria jje reprehenfio quomodo rhetoricesquinq;par- flrihedi modus 457 tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;108 fcriiedi optime. 4^8.
rtifondendi fÿtra . ridendi modus imato'
dus puer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;S nbsp;nbsp;nbsp;uifio Hi, firiptcres artie rhetor
rhçtoris officia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SÇ) nbsp;rifuseffeeiut a^j nbsp;nbsp;nbsp;fic^
90. fthenesûquot; Cicero, fitiarum genera 354 rhetorical fimiliano nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aej Jëntëtiarii nouagene-
mina haient dupli- rifin unde ccncilietur, ra
fem finfiim S4 nbsp;nbsp;amp;quil'Usexlofii pe finarS ornameta 377
rhetorice an fit utilii. nbsp;nbsp;nbsp;tidtbeat uss fniaru figura
^cf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rififi exemplaexomni feptenniino expeâS-
dun
-ocr page 27-
4ï in trJtsrfi future eru/itiane 7 ftrhruni tritt genera, 178 ƒp^m} ex ^nibut con- ftet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎI fermonu (oniunâi ra tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î4I ferma feliciffimin 41; ffrmo najier nim^ ne^ gUgens 471 /êxti cafut uit apiti Grtecos, apuJ «oj feptimi xi pfobationitm . ftm'diü juaJruplexro 407 fimulatia ;sx focrat'ufipiétia ^7^ folaeafmiu is f^hinx à Verre data Hartenfta ^77 figt;iritm 493. 499 /}«H« ßt fl{ fiatiu 'unJe Jueatur, amp;reiuanaéiarfta tMM faciat 117 ßaMpireüitt jxo flatui ijuotamp;juiii^ flat») exfcriptoamp;uo luntatt ft7 |
INDE X. ftttincagnatia amp;J!,. uerßtaf flruiüura ownâ^uij» 41S ßuiia aratori j poü fuaforixfeu Jeliberati uum gen»j fuaJëJi partes j fußentatio jgy /ï')ilalt; optimm dicfJi 4,7 f/llab,e longis breuibut commifcenite 437 f)/llabarü uttanJarum prteceptum iiiJ. fydabarit peies iPna 4XÎ fyllagifmm amp;epichi' rema jxo différant Z4.Z fyUagifmtu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jio fgt;gt;ul0fp()f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;417 fynathrifmoi fyneedache nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jffx 40? jynaeciofts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibe. TAbuUamp;eajute «oiitM tab, 1^1 tapimapsiiuid J4x tautolagia uitada ttmim indpieni^age |
reeaufas tenarti ab anti^uif di-éii tenures teflaméth^uid acct' dlt;tt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jïl7 teftese[ui ,$j tefiium duo genera. 1^4, tnemata, prapofna. z$S themiftoclk memoria, tbemiliocles haiit^ m doéiior 43 theodeâie memaria . 49'^ thefes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!9-6'7 theßsMaufadißsngui (MgœJMrï faiptafet tragoediara fcriptores tranfgreffiones uitan- tr4it44f4 «Pril tranilatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jsz traslatiSis tex jss triplex dicendi geni» trapus id îi9 trope- |
QVINTILIANI troforuniJcut/ioibiJë iuuMtctmuoJe po trof iamp; figurée mtjuo pti 17 s different J71 ueurtiueria 31 tumultui unde orimur utterun foëmittit 4t 30s uirruiffirunifumitittu' lurfia ut decora fiant ram eft fSf 483 uirtih doâri-na ferpci turfium laudandi ra- tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;}j
*‘® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4Sgt; wrfMifj dicenJidiuer
* uerlalia ibidem uirtutet dicendi ijuaf-uerba ueftutate refeti nbsp;nbsp;dam nom femfer de
ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37 nbsp;nbsp;cere
utrbit^uibut utendum u'uia gefluum manua-iierbo claudenda ora' nbsp;nbsp;Hum
tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41 f uitium nolentium con'
. uerboru cofia fertra- tradiâtonibin occur diatur 434 nbsp;rfro
uerborum uarietas im uila honefta facilia de fronuntiando 522. nbsp;nbsp;i^uifitu
diligentia 45s ««ÿ infiguric excufan uerfuiurbanitatemad nbsp;nbsp;dirationet
HMHpfMfiofco/« I3t tti«4 uox fritceftoru
uocuijuanttlas, Qualität,fiiritut nbsp;nbsp;4^3
uocitcura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;499
uolutatisir fieri ft! pa vn 317
«OX «Ifr4 «ire3 urgen da non e/l 50 4 urbeslaudantur amp;ho mines i}f ufiut doârinam fiiife-rat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!4t
uiilitasamp; ratio decla
mandi 7S utrum amp;nbsp;Quid iss utra fars frior dicere debeat
uultusQualic sot
FINIS.
SWQV I N T I L I Kquot;
NI VITA.
* « A-rcuiTaiiinQuintiHitnui Rom#efl-Quibuicon/ü *’* Ii'dus aut ijuo impertinte Ctefare non legi. Verijjima conte' Äi(r4 aJJucor utfijem lihrii temforum won nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ul'i legüur
Quintilianui Calagura urbe Hißtaniie oriunJm. N^w Marein 'Valeriiu Martialif Calaguritani agri alumnin cum Hiberotmt »loria Jignos fuie epigrammatibui inferat, nullam Je QmminIw' wo mentionemfecttifeJeumfefaratim cumueneraiione nominats
Quitittliane uagit moJeralor fumme luuentte, Gloria Romanie Quintiliane togie.
Et ip/( Jicit,cum effet ajole/centuluttcognouiffi Dom'uiS Afrum Senecam, qui ambo fub Nerone fericre. Seneca in libro fexto Jiuiftonum QuintilMwi Jeclamalorit niemin'it, cuiuiajhuc extat multas Jeclamationesacutlt;eet breuesi/byloaliquantulumremiffio re. Isauuifuit M. FabijQii'ntiliani,qäi Rom# mulwdWH« rhe toricen cum fummalauJe JocuitEt iffe rurjus Quintilianus men tionem facit fairit,qui caufiJicm fuit afuJ frincifem.Ne^; noti-tia, ne^; gratia car uit, Domitiani enim C^efaris nefotum cura ei JelegatafuU. Difciflma eiin cajiigati/ffime fleniffimum teftimo nium C.Caliuiaffert.tJuifub tali fr^ceftore latum frofec’a, utfuitemforisoratoresfacile fuferauertt. Duxit uxorem ex itobi lifamilia, ex qua hberos fufceftt, qu^ acerbiffima fatorü forte in frima iuuentulis flore rafta fuit. Alterum ex liberia, cum librum Je caufls corruftit eloquenlùe eJiJiffèt,amifit. Poflea cum rheiO' rices libros fcriberet.Quititilianumfilium unicum farentit lumen ac folatium,rogoJeJit.Teflia amp;nbsp;iffe infelix fenexfuarum lacbrf mirum eil.Eiiu ftliola exalia(utcreJo)uxoreTutil^ equitif Ro ntanifilia genie#, nuf fit NonioCeleri uiro claro. Quo tern fore deeeffertt,ajftrmare non au Jeo, quoniam is qui tra Jit,fi Je caret.
M.F#^
-ocr page 30-S»M. FABIVSQVIN
TILIANVS, TRyPHONI BIELI o£ ok [tluum
Petrm Mo * feU.VI^fu^ pnßuü tffi anjtt, id^ tJH/eiuftoex ein/I^ri.
■, Tfltigiiafii ^iMtldur.o couicie,ut lihof, ^uot td Marcells meS Je ittftSutioe et^twa fcri fferam, tarnt min terei'acipirem .Num jf/ê foï Bo«(/«m cpir.aliarfatis maturuiffe, ijui' lin componenJis (ut fcif)faulo pltu ti ________ ■ tMium, tot aliojui ntgotiis Jtflriâin iir.^en Ji, ^ueJ tempM «on tamßßo, itijuifitiiim imfiSuti oferit [rope itißnKiamp; legenJif autoritutt^uifùiiiMiiuDitrahles, JatS edtttVßn Jein Je Horatij coußlio, ^ui in arte poëtica fuajet, ne pr^ecipiieiur ejttio nonum'ijiie prematur inaNHum fJabamijt otiuWyUt refrigerate inuenticnn amcre, Jiligemiin repeti tos lantiuam leäor perpenjerem. SeJ fi tantopere ef-ßaguanturj^ tu affirinas,permUtamM uela uen tis,etoram foluentilus bene precemur-Mul 1S 4« t« tua ^uoq;ßje ac Jiligentia poß tum eS,ut in manushominum
quamemettJatiJßmi ue-«iant.
-ocr page 31-FABII
Q,vintiliani in orato-
rite InfiiiutioHii lilrum Primum,ttl
Mttrallum ViHeriuiK frocemium.
OST IMPETRATAM ftuJijsmeü ^uietem, ijuie ftr uigMti itnnci truditnilif iitue» niïuiimpe»Jera,(umimt qui diim familiar'utrfoßulitrettt, ut aliquid de rtttione dicendi cS fonerem, diu fum equidtrelii» diatui, quod autores utriufque litigute dtrifjimos non igwrt* I’S mul ta, qua; ad hoe opm ptT'» linerent, ddigentiljmefcriptapofierit reliqui/fe. Sed qua ego ex taufafacilioré mihi ueniS mea deprecationit arbitrabarfore, hoe Mcendebantur Uit magit, quod inter diusrfas opmones priorum, amp;nbsp;quafdam etïa inter fe cötrarias, difftcüif e/fet elediio.ut mihi non inueniendinoua,at eerte iudicandi de ueteribut, ininngere faboremnoniniufteuiderentur.QuamuHlt;(«(?non tam meuime ret prtfftandi, quod exigebaturfidutia,quim negandi uereeudiat latimfe tarnen aperiente maieria, plui quàm imponebatur onerie^ f^nte fufcepi ; fimul ut pleniori obfequio demererer amantijjimot mei,/imul ne uulgarê uiam ingre/J'M,artenif demi uefligijs infifle rem.Nam cieteriferè.qui arte orandi literit tradiderunt,itafunt exorfi qua/t perfeHit omni alio genere doâ:rina;,fumma eloquent lilt manü imponerét;fiue contënentej tanquaparua,quie print dt^ fcimut ftudia,fiue non adfuu pertinere officitt opinati,quado diiâ K‘(f! t/JiMiftu iuud proximS uero, nullS ingeni/ é /feraattt
-ocr page 32-« INSTITVTIO. ORATORTA;
fperantes gMfiSci’r« r«, ftiSfi ntcfffiriiis,procul time äl oft n itlione foJitaStUt operufa/H^ia fpeótStur,Iatent funJamrtii-E^g fUDi exißime nihilarti oratoriit lt;iüenu,/tne ijunperi nS fofje torem fatenju e(l, nee aJ ulliin rei ßimma, niß prlt;ecedënbui bni^ ti/tperiieniri, ad mwora illa,fed i^ute ƒ nep^li^as, noßt maionhut loein^demittere we no reeuftho, nee aliter fimih tradatur edu' tadiu orilor, ftudiaeim forinare ab itifantia ineipia. Quadoput Maree/le Vi^ori tibi dieainiu,^itë cu amicifjimi nobü,til eximi» l»erarliamoreflagrantë,nö propter htfe inodo(^^fitnl magna)di gni/fimil hoe mutMie inter noj eharnati« pignore iudicabamin, fei guod erudi ëdo nato tuo,citiie) prima tftas manifeßi kerad inge'^ nij lumen oftedk,nS inutiles fore libri uidebatur, ^uos ab ipßs di' eendi uelut tncunabulit, per omnes ijuie modo ali^uid oratorifutu ro conférant artes, ad fummam eiusoperit perdueere deßinaba-wui.A.t^;eo magit, quod duo iam fub nomine meo libri ferebatur nrtH rhetoricte,neq; edki me,neq; i« hoe eomparatt. Nanq; alte' rum lermone per biduu habko, pueri,quibus id pr‘eßabatur, exee perantialterum pluribui fané diebus,quantu notando eonßqui po-tuerantfwterceptum boniiuuenes,fed nimium amatesmei,terne' rario edkionit honore uulgauerant. QMlt;«re in his quoqjibris crït tadem aliqua, multa mutata,plurima adieâa, omnia uero compo-fitioratir quàm nos poterimus elaborata.Oratorem aute inßkui' mus ilium perfeâum,qut effe nißuir bonus non poteil;kaq: no di' cedi modo eximia in eofaeultate.fed oes animi uirtutes exigimus. N eq; enim hoc conceßerim,rationem reâ^e honeßie'q; ukie(ut qui dam putauerunt)sdphilofophos relegandam.cum uir tile uere ci' lt:lis,amp;publicarum priuatarum'q; rerit admitsißrationi accommo datus,qui regere conßlijs urbes,fundare legibus, emendate ludê' tijspo/ßt.nö alius fit profedo quàm orator-Quare tarnet ft me fo' teorufurum quibufdam, qu^ philofophorum Itbriscontmetur, ta' men ea iure uere'q; contenderim eße operis noßri, proprte'q; ad ar tem oratoria pertmere,An fifrequentißime de iufikia,fortkudi'
ne,teaia
-ocr page 33-LIBER. PRIMVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Ht ,ti mp erMtia.caterif'^ fimilibui ßt difJirenJum.tt iieo,ut ui^ ullii po/fitctuft reptriri.M qua non aliqua quieflto fx fc« incidat, rn^ pmnia inutntiont ut^ elocutione ßnt explicanda, duhitabitur ubicunq, uu 'Mg,enij,amp; copia dictndi poßulatur, ibi partes orato-rkelJeprtecipuasi Fuerunt'qshxCjUtCiceroaperti/JimecoHif^it, b^'î-Jeora. quemadmoduiniunâanatura,ßcofficio quo^icopulata, ut ijdem ßipientes atqseloauentes haberetur. Seid» demdefefludium,atf inertia faäum effut artes effe plures uiderentur. Nim «f primn linguaejjicoepiiinquießuiwßiiuti'qieloquentiie bonis maleuti, turam moru qui diferti habebSlur,reHquerunt. Ea uero defliiuta^ infirmioribus mgenijs uelut pnedit fuit. Inde quidam coniempt» iene dicendi labore, ad formandos animos fmfluuendas'q; u»^ le--psrep-effi,parte quidé potiorem,fi diuidi poffet,retinuerunt,nu men tarnenßbi imfolentiffmum arrogauerunt, ut foli faptetilt;tßtt dioß uocarentur.Qÿpd neq:fummi imperatores, neq; (« confilife reruns maximaru ac totius adminiftratione reipubliae prlt;eclartfji me uerfatijßbi unquam uendicare funt auß: facere enim optima,^ frommere maJuerunt. tic «etfrK quidemfapientise profefforunt multos amp;nbsp;honefla prlt;ecepiffe, 'tSf ut prMperunt etia uixiffe fact lecöcefferim,noßrisuero têporibus fubhoc nominemaximain pie rifqiuitia latuerut-Nonenimuirtuteacßudijs ut haberetur phla fophi laiorabat,fed uultü Iff triflilis!,amp;' diffentientë â ceteris ha* tilum,peffimit moribus prietedebant. Hitc aut quit uelut propriti fhdofofldieafferütur,paffimtraaamusoës •Qi^enim nô deiu* fio,lt;tquoac bono,modo,nS et uir peffimtn loquituriQuisnon etiS rufiieorü aliqua de caußs naturalibus qu^erit! NS uerboru proprie tas ac differêtia omnibus,qui fermonë curit habët,debet effe cornu nis.Sed ea amp;nbsp;feiet optime,amp; eloquetur oratonqui ß fuiffet aliquS do perfeflus,no 4 philofophoru feholie uirtutis pritcepta peteren* tHr.Nie neceffe en ad eos aliquado autores recurrere, qui diferti (^utdiiù)partemoratoriieartit meliorem præfertim occupaue* W, nbsp;utlut nofirum repofetrt * non nt nos i/iorMm utamur m-
si » uentia.
-ocr page 34-4 ÏNSTITVTIO. ORATORIA.
went«, fed ut Hits uUtn'n ufos e/[e Joceumin. Sil igitur orator uir talif,jualif uere fapiemappellari poffit,nec moribui moJo perfe.» Hm (tiamiJ itiea ijuijë opinione^ua»^jïntlt;iui di}ftntiat,fat'u ttS tSl') [id ttiafciëtia omnifacultate dicenji ^ualü adhucfortap ft nemofuerit. Sed no ideo miwn nobu ad fumma tendendu en, quodfecerutpleri^; ueieru, ^ui etii nondu ijuen^ua fapientem re--fertum putakant,prlt;ecepta tamë[apientice tradiderunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f/i
certfuIquiJ cö[itminata elojuetia, ne^;ad eamperuenire natura huinani ingenij prohibet ; ^uodßnon co tingat.altiuf tarnen ibunt, ^ui ad fumma nilentur, {udfi ^ui pnefumpta dejferatione quo ue limt euadendi,protimui circa ima [ubßiterint.Quo magic impetrS da uenia erit,fi ne mimora quidcilla, uerii operi quod inflituimuc, nece/faria prateribo.Nam liberprimui ea quie funt ante officium irbetorii,cötimebit : Secundo,prima apud rhetore elemêta,amp;' quit de ipfa rhetoricie fubftantia quierütur,traäabimuc.Quinq; de'tm-teps imuentioni( «491Üquot; huic dipofitio fubiügitur)quatuor elocuti» ui,im cuiuc parte memoria ac pronutiatio ueniunt,dabuntur, Vnui ticcedet,in quo nobit orator ipfe informaduc efi,ut qui mores eiuf, guit Ml fufcipiëdis,dtfcendis,agendis caußs ratio,quod eloquentiiC fenus.quiiagendidebeate/feßnit,qutepoßßne[tudia, quantum moßra ualebit inßrmiias, di [[eramus. H« omnibus admifcebiiur, ut quifq; locus poflulabk, dicendi ratio,quie non eoru modo feien' tia,quibus [olis quida nomen artis dederunt,fludiofos imflruat,^ (ut ßc dixerim }ius ipfum rhetorices imterpretetur, fed alerefaci diam,uires auger e eloquetüe pofßt .Nam plerunq; nuda Hite ar' tes, nimia [ubtilkatis affeüatione frangut atq; concidiit quiequid tß in orationegenerofius,amp;’omnem fuccu imgenij bibunt,amp; offa detegunt! qua ut e[[olt;amp; aflringi neruis fuis deb?t,ßc corpore ope riendafunt.ldeoq;nosnonparticulaillam,ficutpleriq;,fedquic' quid utile ad inßituendii oratoremputabamus, im hos duodecim li hros contulimus,breuiier omnia demoßrando.Namß quantum de ^ua^rt dici potefi profequamur,finis operismn reperietur.lllui
umn
-ocr page 35-LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t
f4mf« 0) prim« leftanJum eü,mhil frtectfu irtet uakre, nift aJiuuate natunt.Quapropter ei cui detrit bigmiii, no mogM lgt;lt;ec fcrifta funt,tiuiin de dgrcrü (ultuflerililut terrûsiit et tliti ingrnXd cui^; igt;diume»tii,uoxJlt;t!M fattens lahorit, ualetudo,elt;»i fiantia,deeor:tjute pmodica obtigerunt, foffunt raticne amfliari, fed nonnuttjua iia défunt,ut bona etta isigeni) ßudij 'j; eorrumfata Sicutamp;biteipfa ßne do(ioreferito,jiudiopertigt;tad fcribendi,le gendi,dicedi,multa et cStinua exercttatione, ferfe nihil profuntt
Qjuam fpem de filio reces nato percipiat pater, Û'a qualiniitrice.ô'interquoscolladianeos edu* candum curet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput I.
•rGkur nato filio,pater jjiem deilloprimu ijuamoptimam capiat^ ■^iiadili^entioripr'utcipijsfiet.'Falfaenim eil querela, paudffi mu homimbus uim perdpiendi quæ tradantur efji conce/jam, pie rofq; uero labore ac tempora tarditate bngenij perdere, Nam eon lra,plures reperias amp;fadles in exeogiiSdo,amp;ad difcendti prow ptcs.Quippe ideiihomini naturale,acficut auesaduoj«»K, r^ui ad curfum,ad fieusiafera p^ignuntur, iia nolit propria eil mentis agitatio atq,folertia,unde origo animi elt;eleflis creditur,Hebe-tes uero nbsp;nbsp;indociles, non magis f tcundii natura homines edutur,
quàm prodigiofacorpora,amp; monflris infignia'Sed hipaudadma dumfuerunt;argumentu,quôd in pueris elucet fiies plurimcrum, qu* cum emoritur ietate,manifcftii eil non natura defedffe, fed eura.Priefiat tarnen ingenio dliiM alium-Concedo,fed utplus efft dataut minustnemo tarnen reperiiur,quifit/ludio nihil confecu-tus-Koc quiperuiderit.protinus ut erit pares faâus,acrem quam' maxime curam /fei futur icratorù impendat; Ante omnia ne fit uttiofusfermonutridbus, quas(fifieripoffeQfapiëtesChryfippus Nulrietb i)ptauil,certe ^Mdnfîi reîpdffrfiHr.optinidj eligi uoluk. El mori»
in his haud dubie prior ratio eil, reUe tarnen etß loquan-tur, HdS primii audiet puer,harum uerba effingere imsado cona» ii(ur-Et natura ttnaci^tmi fumus corS quee rudibut annû perdpi-
lt; t mus,ut
-ocr page 36-ff INSTITVTIO. ORATORIA.
mw, utpfor fuo noM4 Muas Jurat; nes lanarum colores,ijuiliu fitiplexille caJor mulatui e^,elui fo/Junt. Et htec if fa «lagii fer tuiacrer hierët,^uie Jeteriora funt. Nam iona facile mutatur i« feiult;;NamtjuaJo i» lonü uerterituiiiai Nonaffuefcatergo(tiet fartnttf. inftm i^uiJem eli)fermoni ;}ui JeJifcetiJui fitJn farenlitus uero ijuamflurimü effe erujuionù oftauerim. verum nec Je patri tus tantum loquor.Nam Cracchorü elo^juentût, multum coluliffi tccepimut Corneliam matrë, cuius Joîli/fimus ferma in poseras ^og: eS epiftolis traJitus. Et Ltelijfilia rejjijiffe gt;« loque Jo pa^ ternam eloquentiam elegantiorë Jickur.Et Q^Hortenpifiliit ora tio apuJ triumuiros habita legkur, non tantum in fexus honorem. Nec tarnen i/ quibus Jifcere ipfs non contigit,minoeem curam Jo cenji liberos habeant, feJfint propter hocipfum aJcetera magia Jiligentes. De pueris,inter quos ejucabkuritlehuic/^eijefiina' tus,ijem quo J Je nutricibus Jiâum ft.
Q_iiales prç ccptores ac ppdagogi cflc dcbeant.Ér a quo fermone.^z a qua ftace aufpicadum fit. Caput II.
hoc amplius.ut aut fînt erujitiplane,qua prima ^-'ejfè cura uelim, aut fe no effe eruJkos fciUt. NihJ enim peius eil iis,qui paulum aliquiJ ultra frimas Ikeras progre/ft, falfamfi hi fciëtiie perfuafionë inJuerSt. Nï f f ce Jfre pritcifiëJi perkis m Jignantur,et uelut iure quoJS pote faits, quo ferè hoc hoim genus intumefck, imperiofiatqi interimfeuiëtes fultktafuaperJocët. LetntJes. Nec minus error eorS nocet moribus. SiquiJë LeoneJes AlexaJri fieJagogus,ut à Babylonia Diogewe traJkur, quibufJa eum ukijs imbuk, quit robuflü quoq; et maximü regë ab ilia infkutione pue rili funtprofecuta.Si eut multa uiJeor exigere,cogket oratorë iit^ fikui,rem arJua,eiiacS eiformaJo nihil Jefuerk, pratereaplu» ra ac Jifficiliora fupere/fe. Na et fiuJio perfetuo,ttpnefanti/Ji' tnis prieceptoribus, amp;nbsp;fluribut Jifeiplinis opus eü. Quaprofter frstcifiëJa funt oftima; qu« f quis grauabkur,nô rationi Jefue-
-ocr page 37-LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T
ni,je^ Si Km? non cotingff qutles maxime ue1im,hlere tiuirueSjfurraStfteJagopiSial unwt cenefitafltiuui dicenJi no» imffrnucqtii/^KÂfriit at iù pro-fente alttnoMa uiliofe,ccrri~ gor |roi)n»t,nr( utfidere tlli pnat, ium tarnt inttllif^atur iJ ^uett friin dixiJonK rffejM,rtmediii.h. fermant cretta fuerîl indfe et mala,i]uia Laliniti,lt;iui pluribin in ufu iil,utl nabit nolëtibui fe ftrbtbei,fimul ^uia Jifciplinia ijua^; Cretcit prim irtftieiirJm li}^ linJt et noftritfluxerUt-Non Km? bocaJeafupirfiiiiaff utlimfe ri,ut tiiu tan t ü Itnjuatur Crtecf,aitt Jifcal,ficutplmfji mori« tif. Hint ni:m aaijüt (7 aria plurima uilia in pert^mü fana corr» pti.amp;’ fermaniatciti cum p^r^citfipune a/ftiua eofnttutlinf htelt.^ runt,in diuerfa efuaq; Io^u?iii ratiane,pertinaciffime durât. Na» longf ilaijue latina fubfttpii dtbentyir cito pariitr ire. ltafiet,ut tumteijualicuralinguamutran^ue tueri cetperimui,neutraal^ fori afficiat. Quit/am Itteria inftilucndas,i}ui minarei fepttm un* nia tffent,nanputautrunt,^uod ilia primum tetas,amp; ititelleâuiH difiiplinarum capere, nbsp;nbsp;labarem pati nan pa/fitfit ijua ftmtntiti
Keftadum tffe plurimi tradunt,^uianlegrammaiiium krifia' pkantm fuerunt. N«m ilt; primtn ï/TjofuK«r, in i^ua libreferiptum bac inufniiur,nep^auit tffe huiut partit. Sed alij qua^; autcres,in ttr ^uas Eratafihenes, idempnecfperuni.Meliin auitm qui rui' lum tempm uacart cura ualüt.ut Chryfippuanam k , quamuii nit tricibm triennium dederii, tarnen ab illia quaque iam for mandant quamapiimit infiitutii menttm irfantium iudicat. Cur auttm n» pertintat ad literasittas,quie ad mares ia ptriinet l Neq^ ignar» toiaillafdequo laquor)lempcre uix tanti.m tffict,quantum con-ferreunus poftea paffitanntntfed tarnen mibi qui id fenfîrunt, uidtniur non Km difcenj^ui in bac parte, quàm dccentibm peper eifft'Çpùd meliusaliaquinfacientexquolaquipaterunii Faeiant «nim uliquij neceffe eSi : feut cur boc,quaniulumcunque efl ufqut adfeptem annos lucrum, fafltdiamm i Namcertequamlibetpar' WmJïtjjuod («Hfulerii atasprior,moiaratamenaliquadi/cet « 4 nbsp;nbsp;nbsp;f“quot;
-ocr page 38-• INSTITVTIO. ORATORIA.'
f «fr n iffo anno, quo mifiora didici/Jet. Hoe per /ÏHguloSMnol frorogatu mï fumma proficit;amp;quantü 'ui 'mfantiu pnefumptum til tempor'n,Mefcïtite uequir'itur. Idem etiS defequëtibut unnie fr/tceptii lit,ne quod cuiq; difeendu efl,fero difcere 'tneipitit-IioH trgo perdamui primuftatim têptu,i»tq; eo miM(f,quod inuiu l«f-rarum folii memoria confiant, qua no modo iam efl m paruit, fei turn etia tenadjjima efl.Nec fum adeo atati imprudes,ut infian-dumprotimut ienerifaceriepute,exigenda^plenam oftrS.N«»» id inprimif cauere oportelit, ne fiudiaqui amare nondum potefl, »der«;Ù' amar'uudinë femel percepta etiam ultra rudet annos re formidet. Lufut hie fit,amp;rogetur amp;nbsp;laudetur,amp; nunqua nonfe g‘iudeat.Aliquadoip/igt; nolete doceaturaliid, cui inuideat, fontendat interim,et fepiut utneere fe putet,prtem'ijs etia qua ca f'ttilla atas,euocetur.Parua docemiti infiituendii oratoreprofef-/Ï, fed eflfua etia fiudijs 'ttifantia : nbsp;nbsp;ut coporiî moxfortijftmori
tdueatio a lafieeunit'q;i»'ttiu duc'it,ilafuturut eloquëti/ftmui edi Jit aliquado uagitu, amp;nbsp;loquiprimu incerta uoce tentau'K,lt;(T haft circa formas IWfrijrH.Nff fi quid difcere fat'u doh efl,ideo nee tteceffe efl. Quodfi nemo reprehéditpatrê,qui hac non negligen da 'm fuo filioputet,curimproietur, fi qu'n ea ifita dom'i fua reile faeeret,in puilicu promit i Atq; eo magit, quod m'mora etiafaci-iim minores percipiunt,amp;' ut corpora ad quofda membroru fiexiu formari nifi tenera non poffunt, fie animos quoq^ adpleraq: durio tes robur ipfumfac'aiAn Philippus Ulacedonü rex Alexadro filio fuoprima Ikeraru eleméta tradi ab Arifiotelefummoeiusatat'n fhilofopho uoluiffet, aut itle fufeepiffet hoc officu,fi non fiudioru initia à perfefii/fimo quoq; optime traflari,amp; pertsntre ad fum^ nam credidi/feti P'tngamusigitur Alexandru dart nob'u,impofi' tum gremio dignu tanta cura 'nfante ( quanqua fuus cuiq; dignui efl)pudeat'ne me 'm ipfisfiatim elementit,etiS breuia docendi mo fröre compendial Neq;enim mihi illud falte placet, quod fier't 'm (lurimit uideo,ut liieroru nomina,amp; eontextum prim quam formaspar-
-ocr page 39-LIBER. PR.rMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9
HMî fitruuli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fioc «gBitioni edrii.HOB MnJntiim
ffiox «niBiK iffos Juâsn,dum Mtecednté memoriS fequuntur, ^ute caufa eii fnedfieutibin, ut etia cum Jitit uffm/Ji ets fuerit reâo illo quofrimu jcriti filent centextu uidentur, retrougat rur fuf,^ uuria fermututioneferturient, donee literas i^ui in/iiiuu-tur facie normt^non ordtne. Quafrofter oftime,ficut hominun fariier et habitue (t nomina.edocehutur.Sed ^uod in literit oteS, in fyllabif bo Bocetif.NoB excWo autë id quod eii notu, irrkan-daad itddifcendä infantia gratia, eburneas etia Itterarii format in lufum o^erre. ucl ft quid aliud,quo magic ilia atas gaudeatfiM uenirifoie^, quod trailare,intueri,nominare,iucundüfi't.Cuiii uero lam du flut fequi cce périt, bob erk/ti; tabel!lt;e ^mJb» optime infcalpi, ut per illos uelut fulcos ducatur fiylut'Nam net^ errabit quemadmodu wi ceriifcontinebilurenim utrinq;margm~ btofnec extra prafcriptu poif rk egredi, nbsp;nbsp;celeriut ac fepiui ft-
quendo certa uefligia, formabk «rliculo;, neq; egebk adiutorio, biiHW’b fidim ni(«nu fuperimpofita rfgftk.NoB e(l aliéna rf J,qHlt;e ferèabhoneflh negligifoletyCurabeneacuelociterfcribîdi. Naw cum fit M ftudijs prtecipuu,quoq; folo uerui ille profefitu,amp; all» raJicitwi bi'xi« paretur,fcribereipfum, tardier ftylut cogkatioB? moratur,rudic amp;nbsp;confufiu imtelleâu caret,unde fequitur alter di fiandi qult;e ex hit transferenda funt labor.Quarecum femper amp;nbsp;ubiq^jum pracipue in epifiolicfecretii etfamiliaribut deleâabitf B« hoc quidé Beglefl« reliquiffe. Syllabic nullu compendiu eib,per difetnda oBine», neo utfiit plerunque, difficillima quaque earum differenda, «t bi omnibiu feribendù deprekindantur. Quiniwo he primg quidem memorite temere credendum,repetere tly incub tare diu fuerit utiliui,amp; in leäione quoque nonproperare ad con tinuandam cam, uel accelerandam, ni ft cum inoffenfa^atque i«lt; duliitata l«erar«m inter fe camunamp;o.fuppedkare fine ullaco guandi faltem mora poterit,tuneipftsfyllabicuerbacompleäi^ amp;l)ic fermonem conneAert incipiat.lncredibile tA ^imbih morte
« S Itâioni
-ocr page 40-10 ÏNSTITVTIO. ORATORIA.
lfâiigt;»ife/Htilt;itienetidi]àittur.HiticenimacciJitMitatio,httf uu/jio,repetilio,flw ^fo/Junt ituJrtitin,Jfmdf (ü enarSt,etitiiil ijs ijuie iam jeiit diffidïükin.Ctrta fittrgo infrimii leâio.dtin dt (oniunäti,amp;diu Irlior, donrc txeniiatioiie cStiu^ut emëduia uelocituf.Niim frofjricfre »« dexirt!,juod omnes frteafiKitttfra uidere,nö rutionit mlt;:do,ffd ufut i]uoq;eil,lt;]uoniSfeijuêtiu itituen ti priera diceda [untiiy ^uod diffidllivii! efi,diuidëda intëtie aei mitUt aliud UBce^aliud oculit agatur- Illud non pcrnuetii curafftf turn [criifrt nomma puer(i]uemadmodum morù t{l)coeperit, ne taue opera in uocaiulù uulgaritm,et ferle eceurrentibm perdati froiinut enimpoteß inierpretaiionem lift gute/ecretioru, id ed ^uai Gr*« gloffas uocant, di aliudagiiur,edi/cere,amp;' imterpri tnt elementa confet’ui rem pod ea proprium tempui dejideratura^ Cl ^uonia adhuc area res tenues moramur, ij tfuoq; uerfiK,lt;fui ai imuationem finkendt proponentur, non otiofat uelimfenientiat iaieantifed honefium ^liquid monetes. Profeijuiiurkee memoria i»/ênfâutem,amp;‘ impre/fa animo rudi ußue ad mores profîc'tet» Cliam diâa clarorum uirDrum,amp;’eledosex poëlis maxime(nan' ^ue eorum paruit cognitio gratter eil ) locos edi feere niter lu fuite licet. N^m et maxime necef[aria ed oraterifftcut fuo loco dicam) etiemoria:amp;‘ ea pra cipuefîrmatur at^ue alitur exerc'ttationeiet M ijs de c^uikin nunc lo:juimur atatiiuifijua nihildum ipflt;e generate tx fe ijueuni)propè fola ed qua iuuari cura docëtiumpefftt. No» nlilt;n«m fuerit exigere at hit atatibui, que fit atfvlutiin w amp;nbsp;eX' preßior fermo, ut nomina quadam uerfin'q; affedata difiiculta-tie ex pluritus afjierrime ccëuntitin interfe fyllatit latenatos, V uelut confragofos quamcitaiißtme uoluant,y(ecxtnc) Grlt;foi uoeait tur, res modica didu ; qua tarnen omiffa, multa lingua uilia,nifi primii eximutur annif,inemëdatili in pofieri prauuaie duratur, V triim iinhiis domi an in feho
Çj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lis erudiannir. Caput III.
iampaulitim tureffieiepuer, C twe de gremio^ae difine
-ocr page 41-tiBER PRIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n
iifcfrt feria ’nneipiM. Holt; (gMwr fotifjimi loco triifiMh ijuafii» tStVtilim'neßtJomi at^bilraf’riutitQSftriettsftuJtmëconti'» «fre, KMfchclitruni,tt uelutfuklicü fractftoriiui tm Jere.Quodijuidein tum ijs,à ijuiluscUri/JiiMrumciukiiium mo re; fuut mflKuti,tu)H em’mttifjimii autcribus uidetflticuilJ'e- No Mmra diffimulmdum, tjji mnnul!os,jui iib koe frofe publie» more priuutu quadaai perfuufione di/fentiant. Hi Jhmj pr^eipue rutiottes fequi uidtniur: unam quad moribus mugit eoHfuIunt,fu-giendo turbam hominum atatii eius, qua fit ud uitu maxime pr»quot; tu:imdeeuufusturpiüfaäorumfapeextitijßeutmufulfoiuiiare tur:alfer/im,qult;gt;d quifquitfuturin e(l ille priecepior,li^riilius te porufuaimpenfurui uni uidetur, qudmßeudem in plures purtio' tur. Priorcuufuprorfmgrauii NumfifluJijsquidëfchoIaspro» ieffe,morib'’ uutn!gt;sereeöftaret,potior mihiratiouiuëdi hcneßrt quùm «el optime dicëdi uideretur.Sed meu quidé fenlentii iunél» iflaatq-. indiferrlu funt-Neq^enim effeoratorênifi bonü uiruiudê co: amp;nbsp;fieri etitim ft poffiet «oio. Df blt;c re igUur priut.Corrumpi mores e» fcholit puiant : nam nbsp;nbsp;eorrumpuntur iMerim:fed domi
quoq:,amp; funt multu eins rei exempla, tam lafie herele ^«âm cofer uata fanâifiimeuirobiqtopinionif. Naturaeuiufq;totum eura^ diftat : Hi« mente m ad peiora facilem, da negligentiam formandi eufiodiendi'q; i« a täte prima pudorii,no minorem flagiiijs oeeafio nem feereta prabuer'mt.Nam nbsp;nbsp;ejje potefi turpit domefticiu ille
praceptor,nec tutior inter fieruos malos,quam itigenuos parii mo-defies eonuerfiatio efl.Atß bona ipfiut indoles,fi non cteca,acfo-piiaparentumfeeordiaeâ,amp;praeeptorim eligere fdndiffimum quenqi, euius rei pntcipua prudentibus eura ed, lt;ty difeiplinam, JU« maxime feuerafuerk. Heet ,amp;'nihlomiMus amieum grauem uirH,autfidelclibertti laterifiHj [ui adiungere-.euiut afjiduut comi tatui etia illos melioresfaeiet,qui timebuntur.Facile erat huiut me tut remediu.V tinS literorij no/frorï mores n5 if/i f erlt;Ierem«s.I« fantia fiatim delicijsfioluimusMollit illa educatie qua indulgétia
uoeanut.
-ocr page 42-Igt; fNSTITVTIO. ORATORIA.
uo(itmin,fttrHoi omnes mentü lt;ly eorfor'u frangit. QüJ noDt gjultui concupi/iettClui wpurfurh refiii Non JSfrinu ueria fX primif,(4m coccu intelli^itjam conchyliüpofcit.AntefalaiSl forS guitm oj infliiuimui.ln leâicû crefcunt,fi ttrra atiiti^irint t »14* wlm utrbi^sfuflMeniiS pendent-CauJeinutfi'^uidlieentiui dixe rM.Verta ne Alexandrinii quidem permntenda deltciis,rifu iSf efculo excipimut-Nec »iir!!,H0f do(uigt;nui,ex nobifnudierunt.no-fiwagt;nictit,noftro{ concubinos uident. Omne conuiui!! obleanit tMt'^'n ftrep'tttpudenda didlußieäiiniur. F« fxconfuetudo^ Jeinde natura,difcunt hitc miferi ante^ /ciant u'tiia effe. In^fe folu ti ac fluentes non accipiunt in fcholü mala ifla, fed in fMas afft rut-Veru bi ftudijs magie uacabat unue uni. Ante omnia nihil pro hbet effe ifüynefdo jue unum etia cum eo.^ui in fcholit erudkur» Sed etia iungi utrun^; no poffet, lumen tarnen illud conuentut ho-HefHffimi,tenebrit ac folitudiniprittuliffem. Nlt;«»i opfiwi« quifj: fritceptorfreijuaia gaudet, ac maiore fe theatro dignü putat.at nero minores ex cofcientia fute infirmitatii harere fingulit, et of fcio fungi i^uodammodo padagogorü non indignantur-Sed prtegt; fiet alicui uel gratia,nel amicitia, uel pecunia,ut doüijfimum at^: incoparabilem magi/lru domi habeat, num tarnen ille totü in uno Jiem cöfumpturtn efli Aut potell effe ulla tam perpétua difcentie intentiOjjU't non ut uifus oculorS obtuitu continuo fatigeturf cum frafertim plus fecreti têporii fiudia defiderent. Nfg; f n/m edtfce' ti fcribenti amp;nbsp;cogiianti pneceptor affiflit, quoru aliijuid agètibut fuiufcunij; interuentui impedimêto eü. LeÜio juoiji no omnis nee femperprceeunte, uel interprétante eget,lt;iuado enim tot autorum notitia cotingeretfergo modicü tempus e/l, quo in totü diem uelut oput ordinetur.Ideo'j;perplures irepoffunt etia,qua: fingulit tra denda funt.Plera^; uero hac condkionehabent, ut eadem uoce aJ omnes fmul perferatur.Taceo de pofttionibus amp;nbsp;declamationibut rhetorum,quibui certe quantufcunque numertn adhibeatur,tamen ttnufquif^; toumfertt lt;nbsp;Non tnm uox illa pntceptoru, ut coena,
UÙUM
-ocr page 43-LIBER PRIMVÎ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I»
OÎMi« plurilw fu/ficit;fej ut fol.uniuerjis iJem !ucit,etiloriij; lur ^kur.Gramaticm ^uoj;/tje Mtiowe lojutnJi JiJ/êriit,lt;}Uiefiiigt;net fxplicet,lgt;ifloriits exigt;oiut,poëinutu eittirret,tot illu iifcet,iiuot uu Jient. A.t enim emeniutioni prttleâioni'^uumeriu i«c5 i]uiJfereunJij;pIiicet!)i»oxilluJ côfarabiwui co* moJif.Nec (go (itmé eo' »litti pueru uolo^ubi negligatur- Sr J nrÿ frteceptor bonm i«4iorf fe turbu ju4in ut ßijiinert etm foljit,one rautrii,et 'm prinùt m habtnJa cura eil, ut it omninofiat nobit fi niiliariler amicut,nec officiu in docenjojfeâet, fei affeâum,iti RURj erimut in turba, Nec fané juifqua Iktritfait! leuiîerimbu' tut,euin in nuofbuJiu, ingeniuni'^;perj^exerit,non m fuam lt;iut^t glon’icm peculiarkerfoutbit.SeJ utfugienits put magn^ fchohe (eut ne ipfe tfuide rei ajfentior^ft ad alijuë merko cöcHrrkHr.no» nwfrt hoc eô ualet, utfugiédte ftnt omntRo fchohe^aHud e(l fut« ukiire eas,aliud eligere. E( firefutauimin jkæ cötra dicuntur,i3 txplicemiti ^uid iff feiiuamur. Ante omnia futurui orator, cut itt maxima ce!ebritate,amp;’ »« media republica uiuendum e{l,ajfuefcat iam i tenero non reformidare homines,ne^; ilia folitaria,amp; uelut umbratilt uka fallefeere. Exekada mens et attollenda femfer efl, ^uit in huiufmodi fecretif,aut languefck, lt;amp;nbsp;lt;}uenda uelut in opae to ptu duck,aut cofrd tumefck inani perfuafione.necejfe efl eniin pbi nimiu tribuat,jui fe nemini comparât. Deinde cum proferédi funt jludia^caligat in fole/äquot; omtiiic »0U4 offendk,ut ipti folut di* dicerk.auod inter multos faciendu efl, Mktoamickias, ^ui ufp ad fenefiute prmiffime Jurant, religiop i^uadaneceffttudine im-l«(lt;c. Nf^; enim efl fandiut faerk ijfdem /[uàm Pudijs inkiari, Senfum ipfum ^uicommunis dickur,ubidifcet,cum feà cogreffu, jui non hominibin folu,fed mutk ^uo^; animalibui naturalit efl,p gregarkiAdde i]uod domi ea fola difcere potefl,:]Ute ipp pntcipii tur infchola, etia i]Ui alijs. Audiet multa quotidie probari,multi eorrigi,proderk ahcuiui obiurgata depdia,proderk laudata indu firia^exekabkur laudc etmulatio,turpe duett (tdert pari.pulchri
-ocr page 44-H ÏNSTITVTIO. oratoria.
füftriffi mäiortt, tcccniimt omnia Inee agt;iimos:amp;lie» if fa irf* tiumft amiiiio,frtniienttr tarnen eaufa uirtutum eâ. Non imuti-hm feio feruati effe a fneeeftoribut meit morë,qui eum fueros in tlafes Jlfribueranl,orJinëdifeenJi feeuniU uires bngenij dabatt amp;nbsp;«4 fuperiort loeo quiftl; deelamabat.utpriteedere profedu M' iebatur. Huiin rei iudieia fr^bebantur,ea nobit itipet palmte com tentio.diieere uero elaffem, mu! to puleheirimll. Nec Je hoe femel décréta erat, tricefmm dies reddebat ui do eertaminit pote fate, Ita nee fiperior fucceffu cura remittebat,et dolor uiâü ad depel, ledamignominia eSeitabat- Id nobie acrioresad fudia difeendift (esfubdidi/fe,lexhortatione doeentiS, p^dagogoru euflodia,uo' ta parents !]uantS animi mei coiedura cotligere po/fum, contede rim.Sed ftcut frmiores i« literif profedin alit temulatio, ita Mtct» pietibut,at^;adhue tenerit, eodiieipulorS pr^eceptorS lueSdiorf hocipfoijuodfacilior, irnttatioed-Vixenim/êprima elemëtaaj fftem tollere tjftngedie^ i]uafumma putar)eloi]ueti,e audebut,pro xima ampledunturmagilt;,ut uites arboribuiapplicie,e,i»fer!ores priui apprehendedo ramos in caeumina euadut.Quod adeo uern ed,utip/iuf etiam magiftri,f tame ambniofs utilia prieferet,hoc vpus lït,cu adhuc rudia tradabit ingenia,nö jlatim onexfre infr-mitatë difeentiu, fed tëperare uires fuas,et ad intelledS audiëtit defcëdere.Na ut uafeulaorit angufi[uperfufam humorit copia re fiuSt,fen/im aut influëlibut, uel eiiS mfiillatii complëturtfc 4»j-mipuerorS quantS exeipere po/fint,uidendu ed. Na maiora intel ltduyUelutparu aptosadpercipiendu animos no fubtbSt-VtUe ip tur ed habere juos imitari primS, mox uincere uelit,iia paulatim tt fuperiorS ljgt;es erit.Hii adijeiopræeeptores ipfos no idem mëtitt neftusin dieëdo po/fe eoeipere,ftngulit tantS priefentibut,iiuod il la celebritate audiëtiu infindos. Maxima enim pars eloijuëtite C9 flat ammo,hue affici, hue cocipere imagines rcrS,amp; tras formari quoda modo ad natura eoru,dequibut lojuimur,neeejf ed-Ispor fo juo generofior^celfior'^i ed,hoe maioriut uelut organit comm» uetur.
-ocr page 45-ItBÏR. PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K
•Kw, iJet'jiir t/iuJe crefcit, impf tu tiugttur,amp;Mf!juiJ uu“ ^num liiere guuJet-Ell ijuitilttm tucitu JeJi^nutio,uim JicenJi iS tilt; compm-iitam htbcribm uj unum uuJitorem Jrniittere, pu Jet fu prumoJuin fermones uttollere. Etfunè^uû eoncipiut mrtf,ufi Je (luuiiiiitii hulgt;iiuin,uel orunth uigt;iein,iticeff'u'n,pnnuHiiutilt;gt;ne»rf ilium Jeniijue unimi amp;nbsp;corparit motum, fuJorem, utuliu prlt;ete~ rMDi, 0‘ftiti^iitionem,auJiente uno,nonne ijuiJJinn ptttfurori fimile uiJeuturl Non (jjet in rebm humtnit dojurntiii, fi tuntum cum /ingulit lo^jueremur.
Qjia ratione in paruis ingénia dignofcantur.ô* quomodocracflanciafint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput Ilff.
»tiR.1« j«ofibipuero, JoceJi peritui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eiui in primii,ndiu
ram'i^iperfpiciet.In^enij fignu in prituitpriecipuum,memorii!i t{}( Eiut Juplex uirtui,fxeile percipere,lt;!y fiJelitfr cStinere) pra ximü imittitio. Nim iii ^uo ed Jocilit naturae,fie turne ut eu tjuu; difcK effingut:num hubitum forte amp;nbsp;iMceffiim, nbsp;nbsp;p ^uiJ i« peiut
BoMtilf fft. Now Jiiti» mihi jfem bonlt;e inJolit,i]ui hoc imituJiflil Jto petet,utriJeutur-Num probuf tjuoif; in primit erit ille utre in gen:oftn,uli0^ui wow • priui Juxerim turJi efji ingenif,ijuim mu ptitn li. Prohut 4utr ub itlo fegni,amp; iucenteplurimum uberit. Hie meut ^u* truJentur wo Jifficulter uccipiet, ^uitJS etium interrogubir^ pHuetur Mwiew wi4g« pnecurret.IlluJ (BgfwiorS uelutprit COX genut, wo fernere un^ po-Mewit arffr«gf.Hi funt ^ui puruufu eile fueiit,amp;' uuJuciu prouefii,lt;{uici]uiJ • ibi pofjunttfiutim ofte ilU Junt:po/funt uut iJ Jemu,iiuoJ in proximo e(l,uerbu towtiwu4Wf, l)«c uultu interrit0,nullu für Juli uerecunJiu proferKt,noH multi frieftunt,fej cito,wow /i/teS «fn« un, necpenitut immi/fifrujici kut inniiitur,ut ijun fummo folo ffurfu f4wt feminu,celeriui fe ef» funJunt,amp;imitut‘t ftticus herhul^, inunihut uriftit unte rneffem ftuueftunt. Pliicewt hiec awwi« c0ptrutu,JeinJe ftut profeiiut,ui nuratio jecrefeit. H«c tuwi anima Juerterk.perftiiciut Jeincepf^ juowS modo trwASdw pt iftitii «vmwi t Sunt iuiju,nifi mftiee^ rif,rie
-ocr page 46-I«ï INSTITVTIO. oratoria.' tit,nnûfit nûii imftru ituiignatur;quofJa cStinet Jthililaf,ali0scigt;ntitiiinio txtiiJit,bi altjs flm impetus focK-Mi-fci ille Jetitr fuer,^iië laus txcitet,^itë gloru iuutt ,ÿui^iu^ fleat, hic trit alenjiu anibiiu,hugt;ic morjebit obiurgtttioyhunc honor exci ttbit,m hoc iefidii nunl utrebor. Dan Ja rn tamé omnibiu aliijua rmif[io, non foin, i^iâa nulla res eil ^uie fer ferre fo/fa continuti rttenJ“» hgt;borein,atj;eaquoj!,quit fenfuamp;animacarent, utferuare uim '‘‘W, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fojfint,uelut qutete alterna * retinentur, fej i^uôjftuJiü Ji
fcenJi,uoIuntaie, iju^ cogi no fote{l,conllat.lta^; “amp; uirium flut affenmt a J JifcenJu renouati ac recèles,amp; acriorë animu,qui ft re neceffitatibtu répugnât gt;Necme offenderit lufusin fuerH,e{l tt hocpgnii alacriiaiiane^iill!! trifle,fenifer'^; demiffum, flierare fofflm ereüie circa fludia mentit fore, cum in hoc quo^; maxime uaturali atatibus illit impetu iaceabModin ümr fit remiffionibust tieaut odiufluJiorufaciant negatie,autotij confuetudmé nimiie, Sunt etiinonnulli acueditpueroru ingenljs nS inutiles lufut, cum fofltit inuicem cuiufcunq; generii ^uafliuculis a/nulantur.Moret ^uoif:fe inter ludendum fimplicius detegunt,modo nulla uideatur tttas tam infirma, ^Uie no protiniu quid reHu,praui!'q; flt difcat, 1«« uel maxime formada,cum fimuladi nef cia eSl, rfir pnecipien tibusfacillimecedit.Pragas enim cttiin quàm comgas,quie infra uum induruerunt.Protinus ergo ne quid cupide,ne quid improbe, ne quid impoiêterfaciai, monédut efl puer- Habedum^; in anima femperillud VergilianumiAdeoin tenerit confiefcere muitu til» Cie Ji uero Jifcipulos, quanq iJ receptu pt,iT Chryfipput nô im* frobet,minimeuelim.Primii,quiaJeforme,acflruiIeefl,amp;cer' te quoJ conuenit,fi atatem mutes, iniuria, dein Je,quo'J fi cui eil mens tam illiberalii,ut obiurgatione no corrigatur, it et'ia aJ pla-gas,ut peffima quieq; mScipia,Jurabitur. Poflremo,quoJ ne ofM trie quiJé hoc cafligatione ,fl a/fJuut fluJiorü exaâor afliteril. Nuncftrt negligrtia pajagogorufie tmeJari uiJëtur, ut pueri lunfaeere ^uitrefltifiM cogüturffeJ cum nôfectrint funiatur,
Denif
-ocr page 47-LIBER PRIMVÎ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17
Dnii^; CR ftiruitlS utrbtribiu co'ègtrü, ^uiJ iiiuttiifiicM,fui tJkibtri pottfi hic metin,amp;' inMr4 difcëilt funt!A.iit ijuoJ mui tii lufubniibut diâu Jeformin, amp;nbsp;mox ufrecunJi^ fulurii,ftft Jolorf «fl «ft« ticcijlît,^ui pujor refritigtt rw«« amp;nbsp;4bi}cii,4t^ ifpm lucù fusant,amp; ttejiX Jiéhtt.Lim fi ni’mor i» tligeJu cuftc' Jum et pTieceptorS moribihfitii curi,fuJti Jicere,itt nbsp;nbsp;nbsp;prtbr^
uefmJi homities ifto c^Jendi iure tibutMtitr,lt;]uàm det tliis^uo^ nonun^UR «ccR^onr hic miferori metut-No ffiorRlor ttt fRrtf ixc, nimÎK f S qmd intelligiiiir. Quatre hoc dixifji futif t!i,m tettleiH Uifirnmm et miurilt;e obwxiS,neigt;iigt;ii debet mmiS licere. Nutic ^«t bihitiftituédin fitiirtibm,qui fie fornubitur,ut fieri po/fitorutoTf tr ^uee in ijut^; lt;tute 'nichoMdu,dicere inpediur.
Dc Grammatica. Caput V, PRimw, in eoqui legendi fcribendi^;adeptin ernfuculuteiHt grSnuticit eil locut^nec refert de graco,tn de httino Io jURr, jURni]«Rgrlt;ecKey/fOriorrflRcrt. Vtriq;eudëuueil. Hitcighur frofeffio cum breuijfime in duas purtet diuidutur, reële lojuendi feientidm poëturi enurrntionf.plui habet in recefiü,lt;ju4m fron tepromht'tt.llam amp;nbsp;feribendi ratio contunüa cum loquendo efl, tf enarratioM praicedii emédata leëlio,amp; mixtuhic omnibin indicium eil. Qw ^uïiIr ita funt feuere ufi ueteres gramaiici,ut n» uerfut modo cenforia ^uada uirgula notare^iy Iibros,i]ut falfo ui-derentur infcripti,tani]ua fubdithios fummouerefamilia permi/i-ritit fibiffed autoref alios bi ortfwr redegerint,alios omnino exe-merint R«mrro. Nrc poïtas legi/fe fath eii,excutteHdü omnf feri ptorum gfnM,non propter hiftorias modo, fed uerba,^utefre^ue-ter itn abautoributfumunt .Th« nec citra muficen gramatice po-teil efjiperfe{la,cum ei demetris rhythmi(^;dicendum fit'Nec fi rationem fideru ignoret, poetas intellfgat!jui(ut alia omiita)to-tifi ort« occafuijiligftoru in declarandis ttmporilin utantur. Nee ignara phtlofophia^cum propter plurimos in omnibutfere carmi-Bibm Itcos, n intima juafiimi BdlWRlt« fubtiliiate rfff tier,« ( ntlfrt^
-ocr page 48-I« INSTfTVT. ORATORTA.
nel pref ter EmpeJoclem in grade,vtirronem ac Lucretiutn »! U linie,(jui pracepu fipientit utrfihin triJiJerient-Elo^ieentia tiuo' ^ue non nteiliexri opue,ut de unti^ua^; earum ijuts demon/irj -nieiiti rerun, dicut preprie lÿr cepie[e. Quo miwn funtferendi, ^ui hune Urten ut tenuen uc ieiuxitn cuuilluntur; ijua nifi eruteri future fundunentufideluer iecerit, ^uicjuid[iiperjimerie cor' ruet,necef[iriit puerie, tucundu fertiiue, dulde fecretorun cones, t3quot; qua uel jilu 0M«i fiudiorun geno-f, plue huiei operie quint ofientutionie,
Delitcris.d'eanimpoteflatc. Caput Vf.
E igitur Utiquitn puruu fujiididt grunutices elenertta, * ’ HoHjuid mugnafitopera, conjonttntesiuocMuedifcerHe' re, ippts'q^ets irtfeniuocdliun nunerun, mutdrunq;pdrtiri,fej ^uiu interioru uelut ftcri huiui udeuntibin^uppitrebK nultu reruni futtiHlds,qua »o» nodo ucuere ingeniu puerilù,fed exercere ul-lifTinun quoq; eruditio»en,lt;tc fcietitiun pojjtt. feit cuiuelibet uurie tfl exigere Heerurun fortos ! no» hercule nugie quin neruorun-At grunnutici füllen omiirii« hanc de/cendent rerun tenuilit' ten idefm'ne aliqua notie neceffuria Ikera, hou cun graca fcri-Unue,tun eninutijfden duus nutuiinur,fed proprie wi lutietie, ut in hie,ffruue,amp; uulgue,aolicun digannon delidertttur,amp;ne diue efl qutdiin 'HiTï luerafonut- Non fwimfc optinu dicinue, utopinun,0’ heri,neq: e pldnè,nr i dui/irur. An rurfue alia re elundent,prater i/lun dljtirutionietqua ft nece/faria effetian eert tranan fti pofcit. Ef K, i)«« 0quot; ipfa quorundan noninun mom e(l,amp;’(i,cutue finilieeffeflue,(j’edes'que,nifi quo'd paulun à no' firu otliquatur,cappa apud Graces, nunc tantun tn numero ma tiet,V noftrarun ultima x ,qua tanen carere potuinue,fi no qua pffemus. Atq; eiian in ipps uocalibin granatici eü utdere,an alb' quas pro con fonattbtn ufin acceperu,quia ian ficut tan fcrtbuur, amp;nbsp;uos ut cos- Atq;ut uocales iunguntur,aut unam lôgan faciant, üt uettres feripfert, jw genmeiuone tarun uelut apice utebatur, tut
-ocr page 49-LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19
nt Jut5,nifi ^UM fuut etium tx tritut uoctililtn [ylluK ,lt;]uoj ne-Huitßeri,finon ali^u^e ojftcio confomtntium fun^untur • Quierft hoc eiii/n,lt;]ucniojo Juubin demum ucculiiiu inftiffus (oëundt n4 turafityCumconfonuniium nuIlu^nifialteraitifrSgat. Ati)uiliitr» 1 inftdil-Contick enim til,ub illoiacit.Et v ^uomodo nSr fcrigt; buur uul^uiyamp;ferum. Scutetiam Ciceroni fliuuifjeatj aijitin^
I fcribere,^uod fi eü eiicin,iun^etur,ut confonSs. Qw re difciitfuer ijuid in liierit frofrium, ^uij commune,juit cii i]ilt;i l'iM cognutio.'ii» mireiur,cur exfcamnofiat fcäbellum,äut dfin-Hit( juoJ eß ticutum)fecurit utriMi:hitbenf uciembifennit: neillo rum feijudtur errorem,i]ui quiaàfënfi dutibui hoc ejfe Homrn exi' fiimiint,finniis uuiu dici uolunt. Nelii» mojo nouerint mututio nés, ^uas ufferunt dedi»dtio,lt;ic pritfofitio, uifecat fecuk, cadit txcidii,ciedil excidii,ciilciit exculcdt,et [te À luuando lotui,et de rierfus illotus,amp; mille aliii,fed ijud; reéiit ijuoq: cußbin tsu te trunßerunt. Nam «t Valeßi, amp;nbsp;Eujït in Yalerioj Furios^ ue^ nerunt,k4 arbos,labos,uaf os,etiam et clamos 4r fa/[es tetaiù fue runt. Et Ixec if ft S Ikera ab hit nominibus exclufa,in ijuibufdS iffi alteri fuccejfit. Nam merfdrf at^ future diceba»t,^uin fordeu, foedm'^, fro afjiiratione uel ßmili Ikera uteniesinam contra Cne ci affirare folët,ut fro Fundanio Cicero teflem, qui frimam eim tuera dicere no foffet, irridet-Sed B quoq;,in locum aliarum de^ dimui d!(^«4«lt;io unde Byrrhut amp;nbsp;bruf^es, 'iy belena, neenonea^ dem feck ex 'duello bellum, unde duellios quidam dicere belliot auß.Qiüdfilotum,fllkes'quef Quid d liter« lt;«« T {UæJiim co ÿiatioIQuare m'inut mirum, ß uetuflit oferibut urbit nofirie,ûe celebribut lemflit lef^atur Alexattter,amp; Caffdntra. Quid oat-que V fermutalit inuicemfut Hecolitô' nolrix,Culchides,amp; P« l^xetM fcriberentur,ac ne in Crtecit id tantum notetur dederont, ac frobaueront ,ßc ôlt;/lwwe que« ôvJlvarvoc/eeeritHt aoles, ad quot;Flyffem deduâus eß.cyuidfnö e i loco fuit.uf Minerua,et ma^eßtr,ei deieut uiAore non deicui uiëîori, Sed miki lo h 3, cumfh-
-ocr page 50-»0 TNSTITVT. ORATORIA.
cum fipiärt pt« tH- No» fnim iolt;eo,fei ailmoneo Joäuros.JnJe i« fyllitbts curi» tranfibii^de ^uibiu in nrtbQgrnfhit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;annott ’
(o,tu»i uidebit,4J ^uê hec pertinet,lt;jitot lt;amp;nbsp;iju^t partis orationit, jUitttjMm de numero purum conuen 'tt.
Dcpartibusorationis. Caput VII, VEterefenim,^uorSfuerunt Arifloteles at^; Theodeäes,uer-bu modo,amp;nomina, amp;nbsp;coniunüiones tradi derunt, uidelicet fuod in uerbit uim fermonit,in nominibui materiS,juia alterii ed quodloi}uimur,alteru de quo loquimur, in coiunäionibut «utr eo-r«« coplexum elfe iudi(auerunt,quaf coniunäionei 4 plerifq; db-ti feiofed hiee uidetur ex fyndefmo ma^if propria translaiio, Pau latim à philofopbu ac maxime fioicit auilui e» numerin,ac primä toniun^ionibua articuli adieäi,pofl prttpoptiones,nominibui ap-{ellatio,deinde pronome,deinde mixtü uerbo participai, ipps uer M aduerbia; Nofierfermo articulor non defiderat,ideo'q; in aliat fartes orationis fiar^untur. Sed accedit fuperioribui bnterie^io. Alij tarnen ex idoneit autoribus oäo dutaxatpartes fecuti funt.ut Arifiarchui, efy tetate nofira Palitmon,qui uocabulu,fi'ue appella tionem nominifubiecerXt tanquafiiecies eius-A t if qui aliud »orné, aliud uocabulifaciunt, noué, nihilominuifuerXt qui ipfum adhuc uocabulX ab appellatione diduceret,ut effet uocabulum corpus uifu taäu'q; manifefiX, domui,leiius; appellatio,cui uel alterX deefi, uel utrunq;,uentus,ctlX,deus,uirtus.AdijciebStamp;'a/fueratione, ietheu,amp;’traäatione,utfafceatim,qu‘e mihi noapprobatur. Vo' rabulum,an appellatio diceda pt itfuruyofioi, fubijciéda nomi' ui nec ne,quia parui refert,liberum opinaturu relinquo.
Dcclinare in primis nomina û* iierba fcirc opor^ tcrc pueros.ö' genera noffe. Caput VIII. 1^ Omina declinare amp;nbsp;uerba in primis pueri fciant, neq. enim Mlkrr peruenire ad intelMu fequetium po^unt, quod etiam admonerepsperuacuum fuerat, nip ambitiofa fefiinatione plerii^ ipofierioribui inciperenttir dum ofientare difcipulos circa f^ecio fiora
-ocr page 51-LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ai
flora malvHt/oiMfenilio moriintur.Atijui ft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fttitf
amp; quod non minw dtef[t inttrim foltt,amp; ueluerit docertqu^ di dicit,no frit tonte tin tradere in nominitm tria f^enera,amp; fd ^«lt;e funt duoliHyOninikui ue communia, tiec fiatim diligëtem futala, gui fromifcua, gu« eficoena dicuntur, oftenderit, i» quitt« /fXM uterg:peralterü afparet,aut gfoemininapoßtiöe maref,autnru' trail f«minas fignificat,gualia funt Mur«na, amp;nbsp;Clyceriu. Sera tab'ttur mille fr«ceptoractratg;fiiMMorigintsnominS,gu« n lidtitu corforit,ut Rufos l.ögosg;fectrunt. V li erit aliud fetrt' tius,Syllie,llurri,Gall«,Plauti,Panf«,Scauri,talia^;,amp;exc« fu nafctntiu,hinc Agrippa lt;l3f Gputr,lt;amp; Cordin,amp; Pofthumiu erunt, amp;nbsp;ijs gu« pon natos eueniunt.unde Vopifcus ■Ltm Cetta, Scipiones, Lenates, Serani funt:amp; ex uarijs caups gtntes quoq;gt; ac loca,et alia multa reperias inter ncminum caufas.ïn feruis ioM intercidit illud genus, guod ducelaiur 4 domino, unde marcipo-res,publipores. Qu'trat etia,fit'ne apud Cnecos uis gu«dSfexti {afin,et apud nos gucg; feptimi.Nam cum dico hafia percuffi, non utor ablatiui natura,nee ft idem gr«ce dicam datiui nbsp;nbsp;i/lof/.
Dcuerbisü'ucrbalibiis. Capiit IX. SEti in uerbis guog: guis efl adeo imperitus, ut ignoret genera, amp;nbsp;qudütdteSjÓ' perfonas et numerosiLtterarij pene ifta funt Iwili.amp;' iriuialis fcittits.Iam guofda illa turbalunt gu« declinatio lus non trnëtur. Niini amp;nbsp;gult;eda participia,an uerbi appellationes fintdubitari poteiliguia aliud alio loco ualent,ut Ie AmiÜ* faptês. Quitdam appellaiionibuffimilia,utfraudator,nutriior.Iam,ilt;ur in antigua fyluam,nonne propri« cuiufda rationes eüi Nam quoti initiii eius inuenias/cuifimile fleiur,accipimus aliter,ut
Puntlttur interM domus omnipotentis olympi, aliter,ut - TotK Vfgueadeo turlalur agris.—
Efl etiam quitlx tertius modus, ut urls kabitatur,unde amp;nbsp;camput (urr'uur ,mare nauigatur. Pranfus guog;,atg;potus diuerfum ua-ent guimmdieat, Quidfguèdmulta uerla nötotüdecHnationit I j trdinem
-ocr page 52-îi INSTITVT. ORATORIA.
orJifiem ferimiiQuxJam ttiitm mutimivr, utftro m frattril», QKieilam tertiit Jtmum ftrfonlt;efigiirii Jinutiir ut lictt, fi^ft» QuteJitm ßmite tjuiJJuni fttiuntur,uocaiulit 'm uiluerbiuiii trS' ftuntilut-lium ut nuâu amp;nbsp;Jiu,itii Jiâu ttfuüu. Sunt nim htc ^uo^i utrbu purticipuliu ^uidrm, non tarnen ^ualia Mo fiiâoî];, Deiiirtiitibusô'uitiisorationis. Caput X. IA.m cum omnù oratio tres habeat uirtutes.ut emenilata.ut di'
lucida.ut ornata ßt,lt;iut tUcere apie,iiuod fS fr^ecifuSyplerif ernaïui fubifciunt, totijem uiiia, i^uiefunt fufradiHit contraria, tmendate loquendi regulam,i]ult;e grammatices prior eil fars,ex4 m'met.Hitc exigituruerbis,autfinguli/,aut plurtbus. Verba nune feneraltler accipi uoloinam duplex eoru mtetieüus efi,alter,^ui agt;mn:a per quie ferma ned'Kur fipnipcat,ut apud Horatium;
Verbaciiprouifam rem non muila fequenturi Alter, i« ^uoeil unapars orationis lego, fcribo. Qk4i« atmbigu'ttatem quidam dicere maluerunt,uoces, diAtones,locution ites.Smgula funt,aut noßra,aut peregrma,aut ßmplicia.aut co~ fopta,aut propria,aut trSslata,aut ußtata,aut fida.Vni uerbo ui tiü[‘tpius quàm uirtus 'med. Licet enim dicamm aliquid propriS, fpeciofum^fubtime.nihil tarnen horum.nift 'm complexu loquendi fe rie'que cStingit. Laudamus enim uerba rebus bene accommodata. Sola eil, quie notaripof/it uelut uocalilas, qult;e iiqtm'ht dicitur, cutus im eo deleüus eil,ut inter duo,quieidemlignificant,ac tan-tundem ualent, quod melius fonet,malis. Prima barbarifmi.ac fo^ loecifmifoeditas abßt gt;nbsp;Sed quia interim excufantur htec uitia.aut töfuetudme,autautorilate,aut uetufiate,aut deniq;uicinieate uir tutum. (N4igt;i ftpe ißguris eafeparare dijfuile eil)ne que tarn lubrica obferuatio fallut, acr'tier fe in illud tenue difcrimen gram' maticus in:endat,de quo nos latius ibi loquemur, ubi deßguru ora Itonis tranüandum erit. Jnierim uitium quodfit ftngulis uerbis, fit barbarifmus • Occurrat mihi forfin aliquis, quid hic promiff» taiui operis dignumiaut quis hoc nefcit, uh oj barbarifmos f ribeu' dofic'
-ocr page 53-LIBER PRIMVÏ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U
Jo fieri, alios Icijumiof ^iiia ijuoJ nulr fcriikur, »tit eiitm did nece/fe dlitfui ukiof t itxerk, ko» uti^ue ty fcripto fecctt. Illud frim tJilitionr,Jeirtdtont,iiHinMMione,trtHfniuti»tiB»t:ht( fe^ (unium, Jiui/toney complexione, tlj!irtiiBne,fonB (ontintri, Std ut fiiruiifihthitc, fueri docentur tdhiic, nbsp;nbsp;gram/iiaticBS officij
fut commonemin, Ex quibin ft quu frit pla«? impoliluf, uefii-hilum modo artù huiut itiff'effin, intrt hac qua frofiittium com JHfNiitrioIis uulgtn fu»t,conlilitt,doaiort$ muht adticieHt^ Kfl hoc primum, quod ttrbarifmum pluribui modie tccipimuft Vukoiîm pente,qualeßt ifiquii Afrum,utl Hiffiauum Itiina erlt;tioiii Mooli'll rtiferat, ut ferrum,quo rota ui)iciuntur,dici filet (tnliiK, i]u4n^u4m ro tan^udin rectptoutiiur Perßm^pcutCt-tullut ploxenum circa PaJum ittuenil,triMoratiBHe Ltbimiyfiut ilia Cornelq Calli eS,i)i PolliB»r,cafnara/f'eâttor è Galba du' Aunt eH, nam maflrupam, quod Sardum tâ,illudens Cicero n indußria dixil:Altenim gfniM kariarifmi accipimiUyquodfittni-mi natura,utùà quo infolenter quiJ,aut minaciler,aut crudelker diAumßt, barbare locutui exifiimatur : Tertium eä illud ukium larbari/mi, cuiut exempla uulgo funt plurima, ßbi etiam quifqui f.nperepotefl, ut uerbo cui libebk adijciat Ikeram fyllabam'utf uel deirahat.aut aliam pro alia,aut eadem alto, quam reAum eß, loco penat-Sed quidam ferè bu iaAationem erudkiouii,fumere il^ U rx portie[olrt,amp;autores quos praleguut crimiuatur. Scire ait «Irtf t puer, kac apud fcriptores carmiuum, aut uenia dipna,aut ttiam laude duci,poliult;'qi ilia doceudi erunt miuui uulgata • N4m tliioj i« WHO nomme faciebat barbarifmosTiuga Placrtiuut, fin prehendenli Hortfti^So credimus,preculam pro pergula di(ens,if «oioiMlolionf ci C pro G utereiuryiT Iranfmutatione eu R prapO' »fret E «wtfcf^fii/i Atimeadé ukif gembualione,et Meiieo Sup fecieo dices Enniue poëiico iure defendkur.Sed in profa quoq; f Ä iam recepta immutatio. Num Cicero canopkaru exerciti canobofi ««(«I,ft thru fununi pro thrafomeno,multi 4«' b 4 torei.
-ocr page 54-o rNSTITVT. ORATORIA.
terts, tlMW peil into tranfaiuMie, uenJicaiterSt pmiliter itliti} «S put eSlfalfum tjjittüor, Siftma Jixil a/Jintio,muhi'^; ad kae a)ialegiafecuti,p'ue illud urrS eâ,l!tec lt;iuo^;parsconfenfu de^ fendéur, M illeigt;exin,pinguû^; doâor.aut Hlic detraaionë, aut hit aditâienr putaiit. C^id ^uod ipi'Xda ^uie pngula procul' dubto uitiofd pint iunâa pne reprehettpone dicuHturSNam duaet Ire amp;nbsp;ponde diutrforu generü fuut bariaripni; At duapDndo,amp;‘ treponde, uf^:ad noßra ittatë ah omnihtn diâS tâ, rtâe diet Kt/fala coriprmal, Atfurdü forfan uidealur dicert lariaripnum, ^uod eP uniiu uerhi u ’tiiu,péri per numéros,aut genera,peut folœ fipnum;pala tarnen,lt;(y p:opa,eontralt;p; hordea,amp; mul[a, licet Ikt ramm mutationë,detraitionë,adieélionë non halgt;eant,non alio uê tiofa funt, I ^uod pluraliapngularker, lt;tïpngularia pluraliter tfferuntur; et gladia qui dixerut,genere exetderut.Sed hoc quoq; notare contêtuafm, ne arti, culpa quorundS peruicaeiS perplexe iiidear amp;nbsp;ipfe quttpionë addidiffè. Plut exigut fuhtilitatia,quit ac (idunt in dicendo ukia, quia exempla eorii tradi feripto non pof-Punt,nip eum i» uerpn ineiderunt, ut diuipojlicii'fiiri/europai,et ei contraria ukiü, quodlt;rurei!ptirivamp;iruveeMiq)lùgt;grlt;eci uaeant, Hoseomplexionem dieimus,qualif eP apud P.Varronem;
C«m tePagraniideieâum fulmine Photon.
viSpeffet pro fa oratio,eafdë literas enuliare ueric fyllalu licehat, Prlt;eterea qua; putlfatioypuecu fyllaha eorrepta preducilur,ut îtaliamfato profugtn, —
peulengacorripsur,ut
Vmîim oh noxamamp;furias,-
extra carmen non deprehendas,fed nec in carmine uitia ducenda funt.îlla uero non rûpaure exigutur,quie punt per fonDS,quanqua per alfirationë,pue adijcitur ukiofejiue detrahiiur,apud nospO' ttH qu‘eri,an mj feripto pt uitiu,p h 1 Her4 e^,no nota,cuius qui-dem ratio mutata eum tëporibm efl fepim. Pareiffime ea ueteres tp etia in uecaliius,eum «des,ireos'q; dicetantlt; Dâi deinde refer uatum.
-ocr page 55-LIBBR. PRIMYS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3)
K4tum, ne confoiuntihut af^iraretur, ut i« Griucit, lt;amp;nbsp;Inunifit» Er«f » brtui tépore timiut ufut,ut ckoronit, chentumueSjfrxcho nes i«(fiuc quibufJS bufcriptionitm miin(4nt • Qu4 de re Catulli nabileepigramntit efl.lnJe Jurdt dJ nos ufy uehetnettter,et eSfre kenJere,amp; miU,»4m mebe quotj;fro me dpuj dntijuostrdgoeJid rumpMcifue fcriptores in ueteribits librif inuenimus-AJhuc Hf-ficilior obferudtio eil per tenores, ijuos ^uiJem ab dntiquû diäot tonorcf coperi,ut uidelicet dedinato â pritcis uerbo, qui r^tovs di~ tunt, uel dccentusyquds gritci TtfoAaJblou uocdnt cii dcutd et grtt uis dliii pro dlidpon»ur,ut hoc Cifmillui,fi dcuitur primd,dut gr« uic pro flexd, ut Cctfce gw,Ô' hic primd dcuta.Nam fi medid mu^ tdtur,dutflexdpro^rdui, dut ^rduû prodpice circunduüd [eque (ur: qudm ex dudbiu fylldbis in unam cogentes, amp;nbsp;deinde fleâen tes dupliciter peccdnt.Sed id fopiut in grtecis nominibus dccidir, ut A'treus : ij«? Bot« iuuenibus dodißimi fenes dCUtd primd dice-re {biebdnt,utnece/JtrioÇecunddgrdUH effet. Item Ter«, Ne-rei^j.Hif c de accentibus trdditd.Cieterum idm fcio quofcld erudi' tos,nSnullos etia ^Smdiicos ffc docere,dc loqui,ut propter qutedi «0» difcrimind utrbii interim dcuto fonofinidntyUt in illiss
- Qu«firc«m liHorrf.cirfKiM
Pifcofos fcopulos.—
Ne^ griiMfm pofuerint fecundd,circui did uidedtur,no circuilut. Item qudntu,qudle,interrogdntesgrdui,copdrdntes dcuto tenort concluduttt,quod tdmen in dduerbijsferefolie,dc pronominibus ue 1« CKteris ueterem legem fequuntur. Mihi uidetur condi-tionem mutare, quod his locis uerbd coniungimus • Nam cum die» circum h'ttord, (4» jurf «num eniitio diffimuldtd difiindiont.ltdf t4H^U4 in und uoce,und eil dcutd,quod idem dccidit in illo:
— Troitt qui primus db tris,
Euenit ut metri quoque conditio muttt dccentum,ut Pecudes pidit'q; uolslcres.
N4m HelKcrci midid dcUd legdm,quid nbsp;ff ndlurd breussjdmn
h f poßtiont
-ocr page 56-ta INSTITVT. ORATORIA.
fo/ttioxt long« r/è, nr fudnt iii»ibugt;n,^uei»i non rfci fil utrßn rom-Stfantt uen htec,à frfcefto nofiro no recti/ent,Mtß cou fuetuio uicerit,uetui lexfermcifabolecitur, cniin diffiàlior nfui Cmcos ob[eru4tio eS, qnin flura illii lojuenJi f;enerti,lt;juiis ÿtlt;M AtK^uz uocxnt, amp;nbsp;ijuoj tliàs uniofum , interim that reâtum tfi, nfnJ nos itéra treui/limit ratio .Namquotiin omni uoce,acuta M tra numerum trium fyllaiarum continentur,fiue ere fint in uerko fol^, fiue ultimie ,amp; in hii aut froxima extremie, aut ai ea ter' tia. Trium forro, ie tjuitus loijuor, meJia Ion fa, aut acuta, aut flexa erk, eoJem loco breuit uti^ue grauem haMii fonum, iJeo'^uefofiiamante fe,ii eüai ultima tertiam acuet.EÜ autem in omni uoce utiqueacuta, fed nun^uam flut una, nec ultima un' guam : ideo'ijue in di/fÿlltdiii frior-Prieterea nun^uam in eadem flexa, amp;nbsp;acuta,^uta eadem flexa, ex acuta itajue neutra claudet Itoceni latinam. Elt; urro jult;t funt fyllaba unÙM ,erunt acuta aut flexa,ne fitaliifua uox fine acuta.EtHlaferfonosaccidüi, ijuit de enonftrartfcrifto non fojjunt,uiiia orif,amp;linguie, înecxiaïuev/, iy KocfliÂouiiai'tiit amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft irxecrtsecoftobtfeliciores fl»
fendit nomsnibiti Crlt;eci uocantflcut n$ixorofc!ecr cunt uox ijuafl in rece/flu oria audùur.Sunt etiam frofir^ quidam amp;quot;nbsp;innumerabi les /ôni,quibut nonnunquam nationes refrehendimin-Remotit igi tur omnibus,de quibus fufra diximui, uui/s, eril ilia qult;e uocatur Sf Stimm,id fÆ emendata cum fuauilate uocum exflanatio-Nan fie acctpi poteS re£la. Cieiera uitia oui ex pluribus uocibus funt, quorum efl Jôlœcifinus, quanquam circa hoc quoq; difltutatum eff; nam etiam qui contextu,uel complex» orationitaccidereeum (on* flieniur,quia tarnen unius emendatione uerbi corrigi pojfll, in uer ko effe uuium,non in fermone,contendunt, cum fiue amarx corti ait,/eu medio cortice, per genus fack fol oecifmum,quoru neutrum quidem reprehendo, cum fit utriufq-, Virgilius autor. Sedflnga' mus,utrumlibet non redifli/ni.niuMtio uocis alterius,in qua ui tium erat, reâam loquendi rationem fic reddk, ui amari corticia
-ocr page 57-UBER. PRImVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ir
fiityUtl mtJ!ti(Brtice,qii0d gt;minfeßecilummlt;e cÄ:MfKfrum enim Miofum feprutum tn,fed nnifofttiont ftcettur,tiute ioii ferma nit efl. lllud erudititu ijuitriiur, an itt /ih^uIu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utrhit pafftt
feri foleecifmui, Kti ß «num quit ud fe uocans dient, ueniie, nut ß plurei À fe dimittens,ittt loqunlur,nbi,iut difcede^Necnon cum re fianfum nb inierro^nnte dilfent'tt,ut ß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidea,iin oc‘
eums,eÿ).Ingrfiu rtùm wnnuUi putnnt illudidem uiiium meß fe,cumnliud uoce,aliud nutu, uel manu demoßratur. Huie ofi-Koni neque0mnitioaecedo,nequeplanè diffentio: nam id fatear Jaffe accidere uoce una, nan tarnen aliter, qß fit aliquid quod utm dltrriw) uaeit abtineat,ad quod uox ilia referatur, ut foleeci-fmin ex camplexufiat rorum, quibin res fignificantur, uoIuh' (4$ ofienditur. Atque,ut omnrm effugiam cauillatione, fitaliquS domunouerbo,nunquam infolo uerbo. Prr quotautem,amp;'quat accidat ffecies, nonfatit eonurnit, qui flamffime, quadriferti-tam ualunt effe ratianem, Mfc mImki nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒlt;» adie
fiione, ut ueni de Sufis in Alexandriam.Detra£iione,ambulo Kiâiti, Aegyjto uenio, nec hiefecit. Iranfmutatione, quii ordo turl)4tur,i]uo4ue ego rnim hocualui,autem Hon Ex quogt' Here anfitigkur in initio fermonit fofitum dubkari poteS, quia Wdximof autares mj diuerfafuiffe opinione uidea, cum apud abas fit ttiam frequens, apud alios nunquam reperiatur. Heec tria ge^ neraquidam diducuntàfolaecifma,iJ'adiefiionit ukiumirM' rmsiAtr, detrafiionit ÏAAq-fi'tt inuerfionit ireerfi^ir uocStiqu^e ß in Ifeciem folaecifmi cadant ,ltitt(ligt;nr‘r quaque appellari eo-dem modo paffe, Immutaiia fine eonirouerfia rflcü aliud pro alio ponkur. Ù per omnes orationit partes deprehendimut, frequen-tißime in uerbo,quia plurima huieaccidut, ideo'q; in toßüt foloeei fini per genera,tepora,perfonas,modos,fiue cuifiatus eos dici fiu qualkatesplaeet,uel fex, uel ut alij diciit oAo.'iKm totide ukiorä erutformlt;e,in quotßiecies corü quodq;,de quibin fupradiäu efl, tl'.uiftrit.Pneierea nßcrcj,!« quibui noi fingulare,acplurale habe mm,
-ocr page 58-t8 INSTITVT. ORATORIA.
wiw, Grlt;« lt;I3‘ Jlvït{ÿr,qiiaHijtiS fuerKt,i}ui nobif ^uo^; aiijctrnt dutltm,fcrif[ere,ltgere,^utgt;ddtuiianJit af^erùttù gratia molli tum eA,ut apuj ueteres fr» male mererit,male merere,iJeo'^ meant Juale/ui illo folo genere eonfijlit, cum afud Creecos amp;nbsp;M uerH Wt4 fere ratione,et 01 «omwiitw de[rel!edatur,amp;ßc ^uo^ rarifjtmiu eim fîtufui:afud noflrorum uere tumitiemlnec otferiut lia referiatur,ijutM èeontrario:
Dfwfwrf loeot, — Conticuereomnes,— Confedereduces,— afertt noî dœeant, «il horS adduosftrt'uiere : JJixere id AntoniiK Rufin ex diùerfofonit exemlgt;lu,de fluribm paironit fr^eo pronuntiet. (^idlno Liuiut circa initiaßatim pnmi UM, Tenuere,inc[uit,arce Sabini,amp;' mox, i« aduerfum Ro)«4ni fuke relSed quem potim ego,iiuàm M-Tullium/èlt;iuarflt;iuiin oratore, Peirm Mo- 9'Nonreprehendo,iniiutt,fcripfere,[crip[eruntef[eueritnfentitt fellan’ le^i Similiter ne in uocalulù, Ü'nominil’Ui ßt foloecifmui genere,nU' Nec uero re mero:proprieautécafiiut,ijuic^uid eorualterifuccedet,huicpar~ prehêderim tifutiungantur licet,per eôparationej, cirfu^erlationef.itemq; 01 l(rip[ertlt; nbsp;nbsp;nbsp;^uüin patriS pro po^e/fiuo dickur uel contra ,Nam uiiiS ^uodft
per tpuantitatë,ut magnîi peculiolS, erunt ^ui folœcifmum putenf, ^a pro nomine integropofiiu fit diminutü-At ego dul)ko,an id im propriX potim appellè,/!gnificatione enim deerat.Solcecifmi por-ràukiX.non eii in fenfu,fed in coplexu.lnparticipio per genin,et (afum,ut in uocatulo: per tempora,ut in uerloiper numerü,ut in utroij;,peccaiur. PronomenijuDq;genm,numer«,cafm halgt;et,i}ute omnia recipiuut huiufmodi errorë-Fiunt foioecifmi,cly quiJe pluri mi per partes orationis, fed id tradere petit non esl, ne ka démuni ukium credat effe puer, f pro alia ponatur alia;ut uertu uti nome effe debuerk, uel aduerbiu ubipronomë,amp; fi'milia. Nam funt i^uie dam cognata,utdicunt,id e^,eiufdë genern,in quibus, ijuiaalia f^ecie juàm oportet utetur,nS minin ï ipfo genere permutato deli lt;iuer'ih
-ocr page 59-liber PRIMVS4 o
ÎWri(.N4M Ù* an,amp; aut coniimfHoHts funt,male «mm mtnro «ut dit fit, amp;neacgt;Kn aJuerUt, qui lame» dicat fn ilia ne fecerii, noti feceru,m idem iticiJat ukiu/n, quia alterü negaJi t{{,alteru uetanJdhoc amfliiOyititro uitm lad ai{uerlgt;ia,to ta^ men intut,amp; intro fum,jol«ct(mi funt-EaJern i« diuerfitate fro^ nominu,igt;iterieiiioni,i)riei'ofitiottü accident-EÂ enîm folœctfmitt itt orutionr cefreheufionii uniut fequentiu,ac friorii inter fe inton utniens fofitio. QuÆil« tamenamp;faciëfolœcifinihaientfiT diet ukiofa ttôfofiuntyUt tragoedia Thyefies, amp;nbsp;ludi Eloralia, «c Me ^alefia,quanquahiecfequëti temfore interciderunt,nunqua alker Il uetfriiiHi diâa. Schemata ignur «omwiutiifur, frequitiora qui~ dem apud foëtas,/êd oratorilin quoqifertmfiTa-Verü fchemaferi habehk aliqua rationë,ut docebimtn eo,quë pauloante promifimut, loco. Sed hoc quoq;quod fchema uocatur,fiab aliquo per imprudi tiam faüu rrk, foloecifmi ukio non carebk. In eadem fjiecie funt^ fed fchemate carent,ut fiipra dixi,nomina foeminina, quibut marei utuntur,etneutralia,quibuifcemina. Hu^cnui defolcecifmo, Ne^; f «im «M? grammatica co ponere a^ireffi fiimin : fed cum in ordinem incurreret,iuhonorata trafire noIuimut-Hoc amp Iiui,ut infikutu ordtnc fequar,uerba aut latina,aut peregrina funt.Pert grinaporro exomnibuipropedixerim gentibui,ut homines,ut in flkuta etia multa uenerut. Taceo de Thufcii,amp; Sabinilt;,'i3‘ Pr« nefiinia quoq;: nam ut eorSfermone utentë Veâiu Lucilliui in/i-ûatur,quëadmodu Pollio deprehendk in Liuiopatauinkatemji cet omnia Italica pro Romanii habea : plurima gallice ualuerunt, ut rhedayCtr petorku quoq;,quorS altero Cicero tarnen,al tero Ho ratiui utkur, nbsp;nbsp;mappam quoq;,ufitatum circo nomen, Poenifibi
uendicant,amp;gurdos,quoi pro fioltdii accipk uulgin,ex Hi/f ania duxiffe origmë audiui. Sed hac diutfio mea,ad grtecu fermonem fritcipue pertinet, num amp;nbsp;maxima ex parte Romanus inde con^ uerfin ell .Et confeffis quoq; Crtecii ulumur uerbie,ubi nofira défunt,ficut illi 4 nobk nunj mHluuntur i Inde ilia quafiit exorkur,
lt;nM-
-ocr page 60-INiTITVT. ORATORIA.
« » ttJe m rttiont fer eafut duet twrHii,tjuu Ho/ir^i.ctmuetiut. xl reftrius grummuticu utttrum amatorem.neget ^uic^ ex latitut Mione muiinJu, ^uia cum pi afud nas enfin nbluüuui,éiuë ilh ni hubent,pitrü conuenut uno eufu ni)Pn,tiuinii; gritcù uii, Qubnt' tinm luudet uirtuiem eorS,jui fotentiorèfacere lingunm latinuin ftudebSt,nec uiienit egere itipituiiffatebutur-Inde cnpörë medin fyllubt produân pronutinrit, ja hoe noPrit nominibin accidebatt juorS prima poptio in eafdè juas Caßor iueras exil. Et ut Palt' mlt;i,ac Thelamo amp;nbsp;PlatoÇnâftc eu Cicero quo j;appeltat)dicereii iur,retimueriit,juia latinX juod oamp;n literiipniretur,non rept fiebant-Necin A juidëatj;S literasexirelemere mafculinagræ ca nomina redocafupatiebantur.ldeo'j; et apud Coeliu legimm, Pelia Cincinnatin,amp;’ apud MeJfalam.benefecK Euthia,et apud Ciceronem,Hermagora:Ne miremur,lt;juod abantijuotüplerifj;, Aenea 'ür Anchifa pt didm-Na p ut IÀecoenas,Suffenas,Aj^e nas dicerentur,genitiuo cafu noAE litfr«, fed i'h fyllaba termina rentur. Inde olympo isr tyrdnno acutam mediam fyllabam dede-runt,ijuia duabin langii pjuentibus, primam breuem acui, nofer ferma nö patKurSic genitiuus Achilli,^ Vlylfifecit,pc alia plu rima-Nunc recentioresinpiiuerunt,griecii nominibui gnecai de tlinationes potius dare, juod tarnen ipfum nofemper peri poted. Mihi autem placet latinam raiionem fequi, quoufippatuur decor. Hej; enim iam Calypfonem dixerim, ut Iunonem,quanquam fecu tin aniiquos C. Ciefar utitur hac ratione declmaudi.Sed autoritärem confuetudofuperauii. In cieterii qua poterunt utroq:modo non'indecenterefferri,quigrtecampguramfequimalet,nonlati' uequidem.fedciirareprelienfionemloqueiur.SimpIicesuocespri ma poptione,id ed natura fua conpant,copoptlt;e aute prapoptio-mbui fubiunguntur,ut innocens, interdum repugnantibm inter fe duabut, quale ed imperterr'xui,alioqui poffunt aliquado continua-ri duie,ut incÖpofitiii,recondiiiit,amp;' quo Cicero uiiiur,fubabfur-di,aut èduobuf quap corporibm coalefcunt,ut inalepcuf-Nam ex triiiHt
-ocr page 61-LIBER. PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft
«ti^; ItMgu« «ow c«*icryjrrim,i[U4mu» dffis Cicero ücät comfcfitS effe ex cape amp;jîuit,amp; mueniantur qui luperca^
1res partes orationis effe coweniant, quafi I«f rf pfr cagt; f rum.mtm folitaurilia, iam perfita/ùm ed effe ex fue eue et tauro^ ttfanèilafe habet facro, quale apuj Homer« quoq; ed-Se J h^te non MOI ex tribus q ex particulis tri« corunr. Ctteri etia ex prse fofttione,amp; Juobus uocabulis Jure uiJetur jlruxiffTe Pacuuius:
Nmi repanJroftrum mcuruiceruicum pecus.
iMDgïdir aiit,aut ex Juobus latinis i«tfgr»«,u» fuperfui amp;nbsp;fulter fugi,qq ex ititegris an compofitaffnt quitrieur: aut ex intepro amp;nbsp;corrupto,ut maleuolustaut rx corrupto 'ly inlepro,ut nodiuapust aut Juobus corruptie, ut pejifequus ; aut ex nojiro amp;nbsp;pereprmo. Ht bicluiii:aut contra,ut epitoffi,amp; aniicato,autex Juobus pere pinie,ut epirhejiü. Nam cum jitprapoffrio ÎSA grlt;ec« rheJa giF licHOi, nec Grlt;ecw tumen, nec Gallus utitur compojito, Romlt;tnt fuum ex utroq;alKnofecerut. Frequenter «St pr^epofittones quoq; copulatio ifia corrumptt.'mJe abflurK,aufupit,amißt,cum prtepa fitioßtab fola ; amp;«it.cHmßt pr^epoß'tio con,ßc ipnaui 0* erep» etfimilia.SeJ res tota m4g* Gr«fot Jecet,nobis mwi« fucceJte, neciJfierinaturaputo,fejalienisfauemus,iJeo'que cum mprcci
mir«ti ßemus, imcuruiceruicum uix à rifuJefenJimus. Profri« font uerba, cum iJßgnificant, i« quoj primo Jenomimau funt. TroniUt«, cum alium natura éntelleiium, «lium loiofr« knt. yßlatis tutius utimur-Noua non ßne quojam periculofin-pimue. N«mß recepta funt, modùorn lauJem afferunt oratorio repuJiata,etiam in iocos exeunt.AuJenJum t«men, n«n^; ut Cicero ait,etiam qust primo Jura uifafunt,ufu molliuntur.SeJ mini me nabis conceff 'a esl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim ferat,ßqutJ ßmile il
lis * merito lauJatis Çiatet oi^ès ècn/ji®'ßnpere auJiamutf I«m ne balare quijem,aut hinnire fortiter «fiferemiu, niß iuJic’to ueiußaiis niterent«r.Eft etiam fua loquentibus obferuatio,fua fcri H(ibui,Sermt confiât ratioHe^uetufiate,autoriiate,côfuetuJme,
Rotio-
-ocr page 62-SX INSTITVT. OR.ATOR.TA/
Rttionem frit/l-iit fmeâfue M^Iogu, noununjudui amp;nbsp;ttymel«' ÿt.Vtttrt Huitfliii tjuæJS, lt;amp;nbsp;utfc Jixerim, religio cSmrnJ^it» Autoriitis «B oratoribuf uel hiftoricit ptti foIet-N^m poëtn metri nectjjiu! excuftt nififii^uândo nihil imptiiente 'm utnj;, moJn' btione feJum alterum mtlunt,iju4liafunt,
— Imo dt fiirpe recifum; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;,
- Hérix juo conge/fert [»lunûts, Ùquot;, - Silice innuh,
iy fiinilia,cum fummori 'm eloi^uent'u ulnrS iuJicil!,fre r^tienr, et uel error honeflm efl,tniegws duces fe^uêtitus. Confuetudo ut , nbsp;nbsp;ro certiffima lojuédi tnuffftra, utenduj: plane ferinone,ut numo,
Analoffu, guipuilica forma eil~ Omnia tarne hlt;ec exigunt acre iudiciü.Aua lopa prlt;ecipue,juam proxime ex Griffo trans ferentes 'm lat'mu, proportionc uocauerunt: Elt;»lt; lilt;f£ uw eff,ut id i^uod dubiu eib,aj alijuid fimile,dei}uo «0« cpiser'tiur,référât,ut mcerta cert'upro' tel, Quod efftc'ttur duplici uia,comparationeßmiliü.m extremie maxime fyllabii(propter ^uod ea ijuæ funt e /ingulia, negantur de here ratione)ei dim'mulione.Comparalio m nom'mibus,aut geniu eleprehendit,aut declmationë.CenusjUt fi tpt^ratur funit mafcu' l'mum ftt,anfoemm'mti,fmile ilUßt panic. Decl'matione,ut ß ue^ niât 'm dubtS,hac domu dicendufit,an hac domo,et domuü an do' morum,ßmiliafunt domus, anus, manus. Dimisiutiogenus modo deteg'u.Et w ab eode exemplo receda, funê mafculmu effefumcu lut ojlend'it.Eadem m uerbit quoj; ratio coparationie,ut ß iiu'ic an tijuos fecutus,fernere breui media fyllaba dicat,deprehédatur ui' tiofe lojui,ijult;)d omnia quie £ rt o literie fatendi modo term'mangt; tur,eadë fi 'm mfinttic E liter a media fyllaba acceperüt, uti^; prO' iluilamhabent,prandeo,pendeo,ffgt;ondeo,prandere,pendere,ß’en dere.At^sOfolamhabent,dummodopereandëliieram m ta exeat,breuiafiutlego,dico, curro,legere,dicere,currereEtiS‘ fi eff apud Luc'ilium:
ierueta^uaitfentet,feruknunc,feruetaiannum.
Sei
-ocr page 63-LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M
St J fice J!ctrt fcomiwij trui'ttiffuni licttit ,ltferuti fuM ilti fini If curr ir amp;nbsp;le^it,feruo tliceiiir,ul curro ij If go quad noltif inlt;tU' tUtumtil-Sed no tü h^ec uem cÖp4rlt;itio:n4»i ffr«k itlifimile/ir «9, i]«4i»i froportioné f^qutnli dicert nettfli f(l ftruiTt,ut ftrtó' rt. Prim4 aliijuadofiofiiio f x oHiiju« 'muenitur, ut memorU repeto fcuiflot 4 me jui reprehéderat,iiuod hoe ufrto «ƒ!« eßem^ fep:p,i-N4if!ilt;l ^uidem d'mße fummosautoreseonßtebunlurjt' tionem t4mf nepabat perinitiert,ijuia prima poßtio paeifeor,iuiii klfrft (i4f«r4 patudi,faceret tfporeprteierfto paäui fum. Not pM ter 4utork41e»i or4tori( atj; kiflori(orii,analopia ^uoq; hoe Ji Jium luebamur. N4»i(um inxii ■ tabulieleperimut, ni94 p4' guiit,Miufniet4nii« fimilehuic cadunitlnde prima pofitio, etiam ß ueiullateexoleuerat,apparebalpago,ut cadotunde no erat Jubtü, ßc pepigi nos Jicere.ut eecidi-Sed membnerimut,no per omnia du ei analogic poßeratione,cum fibi ipfa piurimit im lotis repugnf t. Qult;til4in jine dubio eonalur erudui defendere, ut cum deprehen ßm t(l lepui '/S lupuf fimili po/ttione, quantum ca/ibut numeriitf; dißentiant, #4 rejponäent, non eße pariaiijuia lepuf epicoenu fit^ luput mafeulinii,^uan^ V4rro, in eo libro ^uo inkia Romame ur bitenarratyiupufoeminam ditkjEnniii, PiHorc'^iTabiufecutui. Illi aut ijdem cum interrogatur, cur aper apri,amp;pater patrie fa' ciat,illud nonten poßiü^hoc ad alitjuid eße contendunt, Prlt;etrrr4 ^0091491 utrunq; 4 Grifcis Juäu eit, ad earn ration! roeurrut,ut 7roir(itpatrit,nÿi7rfou apri facial- Illa t4nirnquo modo eßugiit, ut nomitiu ijuauùfœminina, fingulari nominatiuo uifinka,nunf genkiuocafu inrie fyllaba termwätur,faciat tarnen Venin Vene rù.Item cum £ s Itteris finka per uarioi exe4nt genkiuos,nunl t4 m? eujem rie fyllaba terminatos,Ceres cogat did CereriifQuiif uero.qu« tata pofilionit eiufde in diutrfos fexin exeuntlcu Alba faciatalbantn lt;ly albenfis,uclo uolui amp;nbsp;uol4ui.N4m prittfrito ^ui dem tempore, uarieformari uerba prima perfona o litfru termi-^t*i‘pfaanalogia eonßetur- Si^uidemfaek caJo (eciJi,ßondea
C /jofoiK
-ocr page 64-,4. INSTITVT. ORATORIA.
ffgt;i)ponj!,p'Mgopi»xiJegoIe^!,ponopofu!,frSgofregi, ItiuJo lail diiui. Nontnimcumprirnumfi'ngerenturhotni^ef, analogiiitle' mifja clt;elo,formiim loqiitnili dedit, jid 'muëtt e(i peftijuiim loi]itc hniiir,amp;' Mottftii 'm fermone,i{uid qua modo cuderet.Ihtq; non rit tione nif kxr, fed exemplo ,neclexe/i loquendi,fed obferuittto,ut ipfam dWiilogMm nulU res aha fecerit, quàm confuetudo-Inhierét Km? quida molejiiffma diligëtiie peruerlitate,ut audackerpotiut dicant, q audaëicr, licet omnes oratores aliud fequatur,amp;' emica' uit non emicutt,amp; contre non coire. Hit permktamin etaudiui/Jè, iy fciuiffe,et tribunale,amp; faciliter dicere,frugalû quoq; fît apui illos nonfrugi,nam ijuo alto modo fiat frugalkasHidem centü mil lia nummlim, amp;fidem deum o/bendant,duplicesquoq;folaecifmof t{fe,quadoamp;cafum mutant 'amp; numerum. Nefciebamut enim,ac KOI« cSfuetudioii nbsp;nbsp;decori feruiebamus, freut im pluribut, quie Tut
liui 0t oKtore diuine,ut omnia,exequkur. Sed Augufl^us quoque »« epi/lolicad C.Ctefaremfcriptit emendauit,qult;)d u caldu dice re,q calidummal it,non ^um illud non fit latinu,fed quia ftt odio' fum,amp;utipfegr.ecouerboftgnificauUTnfi'tfyiV’Atquihancqui' dam ipfiiTTtiocv folamputant, quam ego minimeexcludo : Quii/ enim tarn neceffâriS,quàm certa locutio {imo inhitrendu ei iudico quoad licet,diu etia mutantibut repugnandu,fed abolka atq; abro gata retinere,imfolentite cuiufda efl,amp;friuollt;e in paruit iaâan' tite. Mul tu enim ed literatus, qui fine aßiiratione amp;nbsp;produda fc' tuda fyllaba falutauit,auete(ed enim)amp;cale face dixerk potiutf qquod dicimus amp;nbsp;coferuauifje.lis adifciatface,et dice,^ Jtmilia-ReAa ed hitc uia, quit negatffed adiacet amp;nbsp;mol!ior,et magit tri ta.Ugo tarnen non alio magit angor,qquod obliquit caftbus dudi, etia prima fibipofttione «o inuenire,fed mutare permittut,ut cum ebur et robur »a dida ac feripta in fummit autoribus, im olkerS fecüdief)illabietran/ferut,quiafitroborifamp;'eborit.SulfuraStamp;‘ guttur vtkerSin genkiuo feruent, ideo^; iecur etia amp;nbsp;femur con trouerfamfecerunt,quod nS minus ed Ucentiofum,lftfulfuri amp;
,gutturi
-ocr page 65-LIBER PRIMVS.
pfttwri fulijcrmty'ui ^tnkiuo làfrS O uieJiSyijuiit t/lit eltru roiiorü,/icut Antoniiu CMifo.^ui rotur^uijem öquot; ttur it^;eiiaM nttirmurfiUturtJJe, utrüfitri unit tx Ku roluru,durit,niiirigt;iu' M. Quod ji tmimuiuertertnt l«friiriï tfftnkatt, (cirtnt fic ub to quod èn rotur, roioru fieri, quomoio ab eo quo J eS miles, limes, miliiu,limiiis,iuJex,ubgt;iJex, iuJicis,uirtJicis,et quit fufra iam at fi»itlfi quoq:(ut Jictba)fofitiones, in Icn^e tHuer-fas figuras fer obliquas cafus txeunt, ut uirgo, luno, fufui, lufui, (ulfii,fuffû,amp; mille alia,eu illuJ etia acciJat,ut nbsp;nbsp;nbsp;âS flurali-
ter w5 dicSiur, ^««43 coWra fingulari »wmero,q«lt;f 43 eafibut ca^ nlt;int,^ult;e44m 4 frimis ftatim fofitianibus iota muteniur, ut Jufi ttf-QÿiJ uerbis etiam acciJil,utfero,iuli,cuius fr‘eteritu fer ft {ïum,amp; Mitf rim «ou inue niiur.Nec pli/nwü refert,nulla hiec,att fritilura fint-Na qui J frogenies genkiuo finguiari,quiJ ffes flu' ralifacielfQuS «St ^uire et ire,uelin frttteritafatiëji moJo,uel infarlicifia trSfihStf Qtu4 dealijt dicS,CH fenatusfeuatus fena-IMi.iW fenatus fenati fenato facial,uietriufiti Quart mihi »5 »«' uenufte did uidetur,aliud efft latine,aliud gramaiice loqui. Hif c de 4n4logilt;( nimiü.Etymologia, quit utrboru origmem »»lt;jMirie,4 ^ynudogiat Cicerone diéla eü notatio, quia nome eins afud Ariftotelé inueni tur oô/biCes,tv,quod efl nota:nam uerbZ ex uerbo duâS,id tü ueri loquiü,iffe Cicero quifinxil,reformidat. Sunt qui uim fotius i«» tuki,originationê uoert.H« c habet aliquSdo ufum necefjariü quo' lies interfretatione res,de qua quieriiur,eget,ut f 2 M. Citlius ft tjfe homme frugi uult frobare,no quia abfimës fit(nam id ne me* tiri quidéf Oterai) fed quia utilii multh,id eil frutiuofui,unde fit diâafrugalkas-ldeo'q; in definkionibus affignatur etymologiit la (W-Nonnun j e(i3 barbara ab emendatis conatur difcernere,ut (S tri^Hetr3 did Sicilia, an triqutdra, meridtt,an medidië oforieat, quterkur,alia'q:quit cofuetudmiferuiSt. Cotinetaut »M fe mull3 trudkionë,fi'ur illa ex Cr^cii orta traütmiu,quit fient flurima, fritcifue'^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r«tioRe ,(uieil ferma nofter fimillimtu, dedi-
-ocr page 66-îtf INSTITVT. ORATORFA.
nata,fiue ex hiflorwu ueteruni notititi nomina homimü, locoruiH, f;eniiuin,urbium,reijuirainu^, unje BruiitPublùolit, Pithià,euf LatiK,ttalia,Beneuent!î,ijUtecapiloliii,ei coüé^uirinalë, lt;amp;nbsp;Ku f;iletum appellaJi ratio.Iam ilia minora, in ^uibui maxime ftuJi» fi em rei fatigatur,i]ui uerba paulü Jeclinata uarie nbsp;nbsp;multtplici-
ter,ad uerttateredttcKt,autcorreptif,aui porreâia,aut aJieâif, aut Jetraéiia,aut permuiatif literit[yllabu'ue. Inde prauii inge-nijs adfoeiißimaufipludibria dilabuntur: Sit'ne confitl à confulî do,anàiudicado. Namamp;hoceôfulereueterei uocauerunt.Vnde adhuc remanet illud,rogat boni cSfulas,id eSl bonü iudicef.Sena-tui nomen dederit atas: nam ^dem paires funt, nbsp;nbsp;rex amp;nbsp;reélor,
alia plurima indubitata, nec abnuerim tegula,regul^'^;,amp; jt.’ milium hit,ration?. lam fil amp;nbsp;claffis a calado,^ leput leuipes,amp; uulpes uoüpes, 0quot; etiam interpretationê recflam feqiien-dam.improbandâ contrariam, ne à eontrarijs alloua fi namiu trahi, ut lucui,:]uia umbra opacut paru luceat,et ludus,'juia fît longiffime ab lufu,amp; dit ^a mmime diues,etia ne hominê appel lari,^a fît humo natus,lt;iuafi uero no omnibus animalibut eadc ori-go,aut illlprimi mortales ante nomen impofuerint terne ijuàm fi' bi,amp;uerba ab aère uerberato. Pergamus,fic perueniemut eoufip, ut jlella luminisftilla credatur,cuius etymologise autorë clarü fit' ne in literit nominari in ea parte ijua a me reprehëditur, inhuma num eflijui uero talia Itbrii complexi fiunt, nomina fiua ipfii mfiri-pfierunt, ingeniofie'^; fibi uifius e(l Caius clt;e!ibes dicere ueluti cteli' tes,quod onere grauiffimo uacent, id'^uegneco argumento iuuii: i'iâîivrenim eadë de caufia did affirmât-fiiec ei cedit Modeftus in inuentione. Nam ijuia Cælo genitalia abfi:iderit,hoc no mineappellatos,iiuiuxorecareant-At Lieliuspituitam,lt;juiapetit u'aam. Sedcui no poll Varronem fît uenia S juiagrum quod »« e» agaturalijuid, amp;nbsp;graculos quia gregatim uolent,didlos Cicero' «1 perfuadere uolu'u(ad eum enim fcribit)cum alterü ex gMco fit tnanifeflum dud,alterM ex uocibus aMum,fed hoc tant! fuit uerte'
re,ut
-ocr page 67-LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ir
rt^ut fola mtn uelils «omJ»fi«rff«r.QW' dtm non Jubitauerut etymologiit fubijcert oBinr mmiiiif caußtm, ut ex habiiu,i]uemaJmlt;gt;JK Jixi, lo^of et ruffos,txßono fireftre, murmurare,eiilt;tm i{enuata,ut â uelocitate diciiur uelox,amp;com^ fofitaflerui}; hii fi'milixyquie fine Mio aliunde origin! ducut,fed «rte non egentteuiui i» hoc opéré nonefiufuinifiin dub^i.
De iiecuftis uerbis.ûquot; qiiibiis lier-bisfitucendum. Caput XI.
VErl« el 4 uetufiate repetila nonfiolu magnos afiertores habet, fed etiam a/ferütorationi mairfiatem aliqua nonßne deleHu tione: (idw O' autoritatem anti^u'ualh habeni; amp;quot;nbsp;ijuia intermifiii funt,gratia nouitatiß'mil! parant, Sed opin eil modo,ut ne^icre^ bra fint htec,nec manifefta,ijuia nihil eil odiofiiu affeSaiione,ne{ uti^; ab ultimif amp;iam obliterath repetka t!poribui,qualia funt Io fer.öquot; «ntigerio.O’ exanclare,amp; profapia, nbsp;nbsp;Salioru carmitm
uix facerdotibui fuii fatù ititelleéla.Sedilla mut«ri uetat religio, confecratH utendü eil.Oratio uero cuiin fumma uirtut eil per j^icuttas,^ fttuftiofa,ß egeat interprète. Ergo ut nouorum optima trunt maxime uetera,ka ueteru maxime noua, Similit circa autO' ritatem riUio N«») etiaß poteß uideri nihil peccare,i]ui utiiur hit uerbii, q«.e fummi autores tradiderüt,mult!i umew reƒert,«o»l fo Imoi dixerint,fed etiam quid perfuafcrint ■ Ne ewim tibur' d’Wal'Kdum et Iurel)iilgt;un^i( iam in nobit quifquaferat. Licet Ca to ßt ««tor. Nee hos lodices,qq id Pollioni f I«ee«t,»ie gladiola,at'
Mefiala lt;{ixit,nee paricidatü,quod in coelio uix tolerabile ui-detur,nec collos mihi caluiu perfuafirii,qult;e nec ipß iam diceret. De confuetudine Caput XU. o Vpereß igttur confuetudo;nam fuerii pewc ridiculu,malle fer mone.ijuo locuti finthomines.quam quo loquatur,amp; fane quid eß «liuj uetuifermo,quam uetw loquendi cofuetudofSed huic ipji neceffarium tß iuditiu, conßkuendii'q; in primit idipfum,quid ßt juod confuetuditi! uocemm; quieß ex eo quodplures faciunt,no~ ( } men
-ocr page 68-IS INSTITVT. ORATORIAï
wf H accïpiat^ ftriculop/pmam Jitk frlt;ecfptuigt;i,gt;i0» ontioni m» df,fed(i}uoJ mdiwfÆ)««««. VnJeenim tintum t0gt;ii,utflitribiM reäit junt [iMttUgKur ut uelli,et ccmS i« gr4i/ult; frSgtre, Tt 'ut htilMitperf0tare,^uSIibtt hac uiuaferM dukatc, wï f r« lt;5 fuftuJo,^a nihil horu caret reprelgt;cfio)ie,at lauatnur, ettojeiuur, amp;nbsp;cöuiuimm ex cofuetuduie.Sic hi lû.jucJo,no ß ijuij uitiofe inut tit 'uißei!er'tt,pr0 repula fermotùt acdpientlii (ra.Nitm ut tranfei guemajin0jü uulpo imperiti hijuutur, tola fitpetheatra,Ü' omne drei turba exclamajße barbare ßdnuu-trgo cößuetui'uiefermom«, uocabocofenfum eruJkoru,ficul uiuendi,confen[um bonori.
De orthographia. Caput XUE
■X 1 V ne ijuonia diximiu,lt;fu^ ßt lojuendi régula,dtcendum quit ßribenlibufCuflodieda.^uodCrttd ifSoyfxJliKr uocat,nof reäe fertbendi ßientiam nominetnM. Cuiiu ars non in hoefoßta efl,ut nouerimiu ijuibut ijuitq^fyllaba literit confiet. Nam id lt;iui' dem 'utfra grammatici officium e{l,fed totam,ut meafert opinio, fubtiliiatëyin dubijs habet, ut longit [yllabü omnibui apfonere api tem ineptifßmum efl, tjuia plurimlt;e natura ipfa uerbi,lt;]U0dfcri“ Hgt;ur,patrt,fed interim neceffiiriücumeadöliteraaliumat^:aliS 'tntelleâum,pr0ut (0rrepta,uel produâa eli,fac'tt,ut malui,ulru arborem ßgnißcet,an hom'utem an bon!!,apice dißingukun palui aliud priorefytlaba longa,aliud fejutnti fignißcat,amp; cum eadem Ikera nominaliuo cafu breuif,ablatiuo longa ebl.virum feciuamur fl erunij; hac nota monendi fumut^ Similker putauerunt illa ^uo^; feruanda difcrim'uia, ut ex priepoßtlonem ,ßuerbum fe^uereiur ßgt;eäo,adie(ia fecundtt fyllabce s Ikera, exffiao,fe^i peHo,re‘’ nota s fcriberemiu-llla ifuo^; feruata efl à muliit différé tia,ut ad tum effet pritpoßtio o Ii(rt4»i,ruin auiem coniunfiio t acciperet, Itemii-, cum ß tempiu ßgnificaret,per Q, /T tomitf« per c,ß uero taufam per q , ac duasfeijuentet v v feriberetur. Frigidiora hia alia, utijuic^uid c juartü haberet, ne interrogarebit uideremur, St ^uotidie nS c0tidie,ut ßt nuot diebui. Verum hlt;tc iam etia inter
-ocr page 69-LIBER. PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,«gt;
»Pf«! l«fffMS (Udnuerunt.Quxri /iktin fcribëJo,friefeJ!’tieMS^ ftinum quem iwnfllt;e efftciunt,an quemfefaratayetferumre eomamp; »«et, «tcumdico Bht'uiuit,fecundiinie)iiin b li»fr«»i ratio fo/cit, «ures nia^it auJiunt P.Et immunit illuJ nttiuod utriias exigit,fe quentif fyllalxe fonouiäitm,M f'eminacoKinutatur.ES tiiainJi udenjk uerhif obferuatiotmejiam literim confonantem f!riori,an ftlt;ju(ntifyllablt;e ajiutigas. Arufjiextttim, ijuiafars tim fefiericr djfieftduJo e{l,S Itteram tertiit Jabimia.atflemut quia ex abfii-fientia terneli coinpoßta MX eamp;,primit reimquetur • Ndm k qui' lt;lem ht nuHù uerbù uteridum puto,t)iß quie /igKifieat,etiain utfo' la ponalur.Hoc eo non oinifi,qu(iJ quidam earn quolies A fequatur tiece0ariam eredunt ,(umfttc luera, qu^ ad omties uofdlet uim fuam perferat.Veru ortliogrdffci« quoq; confuetudbui feru'u idea' que feepe mutata e^. Nam ilia uetufii/jima tranfeo tempora,qui' lut amp;nbsp;pauciores literlt;e, nec fimiles hù nojirit eurum formte fue-r'ut,amp; uilt; quoq; diuerfâ,ficut apud Grlt;ecoî o liter«,qMlt;e interint |on^« ac breun,ut apud Hos,Merim pro fyllaba,quam nomme fuo txprim'u,po/iia e^, 'ij lat'mit ueteribut d plurimit m uerbit ulti-niiini adieâa, quod manifrfiü efi etiiex coluna roftrata, qute eH lulio MI foro poft ta.Interim G q«oq;,«t wi pulu'mari Solù qui coli' tur i«xt« adem Quir'mi, uefferug. quod uejferupmë accipimut^ De muMfione ctiS l'uerarü,de qua fupra dixi, nihil repeiere hic ne celfeeü.Yortaffeenim ftcutfcribebant,etia «o loquebaiur-Semiuo £«lej geni0i«re, diu no fu'u ufitatiffimi morii, atq; econtrario ufi^ Aamp;iült;Ö'ultra,porrefiasfyllabasgem'mi(,ut dixt, uocalibuffcri-pferunt. Diutiufdurau'«,ut E l iungend« eadëratione, qudCr« (i 11 uterëtur,ea cafibui,niierH'q;,di/creta efb,ut Lucili^ pracipil, lam puerei uenere e poftremum fac'uo atq; i, ytpuereipluresfiant, acdemceps- Uemgt; llt;/lendacet,fureiq; addes E,cumdarefuri lufjirü.
Quod quidem cum fuperuacuu eS,quia i tam longa quam breuii c 4 uaturam
-ocr page 70-4» INSTITVT. ORATORfA.
MtuTiiin haiet.tum McoinmoJü aliiju^nJo-Nim in gt;js,lt;jUte frcia niitin atl ultiwS liierain £ haMSt lt;l3f 1 longi» termmai utur, iHam rtilionem feijuëtes utemur E ijualm junt hlt;ec aureei^arge ß'miliit-lJlj: ijs prlt;fcifue,lt;jui ail leAionë itiflituërur,eiitini impetliaiéto trit, fuut in grtecit aaiJit atiieâione i iiifr«, quum non folu Jiitiuis cuß hut i« gurte ultima aß rtl Ht, fei tjuHufJa etia interponutyUt in Awiu.ijuia etymologia fx diuißone in trifyllahis faüa JeßJeret eam lilerd, Ai ßyllaiatcuiw fecunda nunc EliierS ftniinus,uarieper aamp;i ejferelat,quidam femper,ut graci,^ui damßngulariter tantum,cum in datiuü, uel genùiuu caßum inci' dijfent: Vnde Piéiai ueßu,^ aulai Vergiliut amantijjtmui uetu' fiaiis carminiiid inferuit. In ^fdem plurali numero E uteiantur, hi Syttgt;e,GaIblt;e.Ejl in hac lt;juoq;parte Lucilij pr^eceptum ,^uod ^utapluribmexplicatur uerfibut,ßijuitparu credat, apudtpfunt in nono rejuirat. Quid,i]uöd Ciceronis leporibuf,paulllq; infra, fere^uoties slitera media uocaliu longaru, uel fubieüa longii ep fe(,geminabaturIutcau/pe,ca/Pin,diuiffionts,iiuomodoamp;ipfum, ir Nirgiliu ^uoq;ßripßffe manui eorü docent. Atqui paululi fu-ptrioresetiam illud,i^uod nosgemina dicimui,iufPi,una dixerunt, iup.Etia optimin,maximui,ut media ilitera,qu‘t ueteribui v fue^ rat,acciperët,C.primlt Citfarit infcriptione traditur fadü-He-re nilc e litera terminamui,at ueterü comicoru adhuc librii inue^ nio,keri ad me uenit,lt;]uod idem in epißolii Augußi,iiuas ßua ma-tiufcripßt, autemendauie,deprehcdilur.Quid,nöCato Cenfo-riut,dicam amp;nbsp;facia,dicem V facie fcrippt, eundem'^;inclt;eteru, ^Uigßmiliter cadut modum tenuiil ^uod amp;nbsp;ex ueteribui eiui librit manifeßu fÆ.Et d Me/fala in libro de s litera poßtu fibe,amp; i^ua-fefcriptum in multoru libris ed. Sedan hoc uolutrintautores ne-fcio,T.Liuiu ita bis ußum ex Pitdiano comperi, c^ui amp;nbsp;ipfe eiife-^uebatur,hlt;ec nos l itteraßnimui. Quiddica uortices,amp;uorßn, tietera'i^; ad eudem modS, iju^e primo Scipio Africanui E literam ftcundam uertiffe diciturtNoßri prceceptores ceruom feruom'^; v ero
-ocr page 71-LTbER. PR.IMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41
t'folutru fcripferüt^quia fubieüa fhi uocalit in unumfonî! coi.’ ltfure,(3' confunJi ne^uirft,»une v gewtnifcribilur ea ratione qutm reJJiJi,nfulrofanè maJo uox,i]m5jiniiiniti,efficilur. Nff MutilRrr CUuJitn aoluS illa f aJ bo! ufin litrrS ajiecent. lUuJ nuRc meliut,ijuoii cui tribin ijuas fropofui litfrn rnor4mui,in ^uo fuerU hoIh adpitigur ftni fonu,lt;iMi ulebStitr,Nntu ut ab illo ^jui di/Hnf^uefetur-QuiJ tjua fcnbuiuraliter ^enuniiaiur! Ni«»i O' Cait« c. litera notatur,^uit inuerfa mulierem Jedarat,lt;{uia tam Caias ef[euodtataSyt^Uim Cdioi, etiam ex nuptialibm fatrit ap' paret. Nfc Cnfw Mw lilfM in pnenommu nota a(cipit,lt;jiu fo-tiat^amp;columna,exempta n: ft cowfuïf Jgfmj«4t4 eajë I«fr4 S S« If.ïimm c o S S . Hyfuburra cwm tribiu («er« notatur ,c Ifrti4in c/benJit.multafuntpenerithuiut-SeJhaci]UBij:ueret)r,nemotl!i iam paruit tjuitftionit exceJJèrint-Iuiliciü 4Üt fuum gramaiiciu i» lerponathit omwifgt;»)-N4m()oc ualere plurimuin debet. Egoucro ^uod cSfuetudo obtinuerit,fic fcribendü quicijdudieotjuo modo fo^ «4t.Hic fnim ed ußn literarü,utcujiodiant uocem,amp; uelut depo fitum reddat legentibutdtaq; id exprimere debentjijuod diâuri fu mui.Hit fer'e funt emëdate lo.juendi ,f(ribendi'i]; panes,duas reliquat,ftgntficater ornateq; dicendi, «on f^wi Jf gr4in4/if« aufcro: fed cum mihi officia rheiorir fuperfint,maiori open referuo. Rf* lt;li( 4Kt lila cog'ilt;atio,quofdafore,qui hitc quit diximin, parua ni-mium,amp; impedimëtaquoq:maiinalijuid agcdi,puient. Necipfi ufqiad txirfinS 4«xifl4tf,O' tneptas cautllationes defccdendum, atqihu inp^enia concidi,amp; commimui credo. Sed nihil ex pramma ticanocuerit,nifiquod fuperuacuü ed. An ideo minor ed M TmI liM) orator,qui)d idëartis huius dilipëtiffimuifu'ti,et infiio, ut in epiflolu apparet, rfdf lo^uendi uffuequaqiaffer exadorf autuimC .Citfarii freperunt edhide «««Icgia librilaut ideo minui Meffala nitidui,quia quofdam lotos libellos, non de uerbii mo dopnpulii.fed etiam literii, dediifNon obßant lut difciplinie per illas eiintibui,ftd circa lUas hitrenubui.
Cf Ce lelt;
-ocr page 72-41 INSTITVT. ORATORIA.
De ledlione piieri Capiit XHII* Sypere^ leâic, i« qua fuer utf:iat,uli fu^jtendere (piritum de' teat,quo loco uerfum dtlHgt;igutre,uii claudaturfenfui^unde iu eipiat,quandoattollenda,uel futniiftendafituox,quid quoquefle' Xu,quid lent!Uf,celeriin,coKcualiui,lenw dieendum, demonftrit' ri ntfi m of ere iffo non foted. V num fit ifiiur quod ift hac farie frcecifiam,ut omnia i/i-a facerefoffit intelligat.Sit autem in fei' mit leâio uirilif,amp;' (um fiiaiiitate quadam grauilt;,amp;'non quidetit frofiejimilü, quia eaimen eSl, amp;nbsp;ft fo'ctlt;s cawfrf teflantur, n«» tarnen ineanticum dilfoluta,ntcffalmate,ut nunc à fierifque fit, rffoeminata.De quo genere of time C-Ctefarem frlt;etextatum aJ hue, aeeefimut dixiffe,ficantas, male canta!,fi legit cantas.NeC frofofofoeiai, ut quihufdam f lacet, ad comicum morem fronun-tiari ueltmiEffe tarnen fiexum quendam,quo difiimguantur ab ijf, »« quibui port« ferfona fua utentur.Ctetera admoniiicne magna rgent, mi frimif, ut tenera mentes traâura'que altius quicquiJ rudibus omnium Ignarit infederit, non modo qu^e diferta, fei velmagitqute honefiafuntdifcant-Ideo'queoftime infirtutuin t^,utab Homero, atque Vergilio lt^Ho bneiferet, quanquam ai intelltgenJas eorum uirtutes,firmiori iudicio of us effet. Sed huic rei fufereSi temfus,nec enim femel legentur. Interim lt;amp;nbsp;fublimi-tate beroici carminif animus a/furgat, ex magnitudine rerum f{!iritum ducat,amp; oftimis imbuatur. Vtiles tragcedite,alunt tt ly riei,fi tarnen in ijs non autores modo, fed etiam fartes oferit ele-geris.Nam amp;nbsp;Grad licenser multa, nbsp;nbsp;Horatium Ml quibufdam
itolim interfretari. Elegia uero utique qua ama^amp;' hcndecafyl' {aba,amp; quibus funtcommata Sotadeorum (Nam de Sotadcis ne fracifiendum quidem e{i,)amoueantur, ft fieri fetefl; ft minus, certe adfirmius atatis robur referuentur^ Comoedia, qua fluri-mum ad eloquentiam conferee fotefl,cumfer omnes ferfonas ty ajfedus eat, quern ufum in fueris futem , faulo foilfuo loco itcam. Niim cum mores in tutofuerint, inter fracifualegenJa erit.
-ocr page 73-LIBER. PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»
»nf, Je MentinJro loijMor, «ec fiiinen excluferim i«Iiof.Nilt;»i lati-uiijuoijut tuurts afferent utilitatitaliquij. SeJ fiueri(,lt;juie maxime ingenium «liint at'jue tfHimum «ugednt, frakf^emia, ctete-rif tfute aj erniliiivnem moJo fert'uient, lon^a a tat ffatium Ja-(H.MultHtn iurtem ueteres etiam latini conferiint,lt;}uaniiuam ple-ri^ae plm 'mgenio quam arte ualuerunl, i« frimit cofiam uerto-rum,quorum m tragceJijs grauiiat, »« comte Jijs elegantia,et qui Jam uelutatticifmos,inuemri poted. Oeconomia quoq: i« hit Jili-gentior,! fierifq; nouorü erK,qui omniü operu folam uirtutem, jententias puiauerüt.Sanäiias certe,et utßc Jica, uirilttas ab hit jgt;eienJa,quaJo not im oniniii JelicMrü u'tiia, diceji quoq;ratione, defluximuf-Deniq;credamuifummitoratoribui,quiueterumpoë-nitt4, iiel adfidë caufarü, uel ad ornamentü eloquenM affumut-N4m priecipue quidem apud Ciceronem, frequenter tarnen apuj Afimum etia, cteteros.qui funtproximi.uidimm Ennij.Aihi, Pacuuij,Lualii,Teröiij,Clt;ecilii,amp;alioriiinferiuerfui,fumma non eru dttionit modo gratia.fed etia iucunditatit.cum poëticit uo-lupt4titi« aurei aforenß alferkaiereffirent, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4ccf Jit «c»
»nejiocr« utilitat.cum fententijseorum.uelut quibufdam teßimo-nijstquie propofuere confrment-N erum priora illa ad puerot ma-g«,h«c fequentia ad robußiorespertimebunticü gramaticit amor^ ufu) leaionit,non fcholarit temporibui,fed uttte ffatio termini »«r. In pTielfgen do,grammaticuf amp;nbsp;illa quidem minora prlt;eßart debebit,utpartes orationit reddi ßbi foluto uerfu deßderet,et pedi proprietatesiquit adeo debent ejje notit in carminibin,ut etiam in oratoria compoftttone defiderentur,deprehendant'q; qu^ barbara, quit impropria, nbsp;nbsp;nbsp;contra legi loquendi funt poßta,non ut ex hit
itiiq^improbentur po'et‘e:quib»f quia plerunq-, feruire metro cogu-tnr. adeo ignofcilur, ut uitia ipfa alijs in carmine appellationihu nominitur.Metaplafmos enim,amp;' fchematifmos, amp;nbsp;fchematafut dtxi)uoctmuf laudem uirtutit nece/ßtati damiu- Sed ut com-ttonent artißcwIiS, O' mfmoriS agitet^ld ^wo^; ioiter prima rudi
ments
-ocr page 74-44 fNStiTVT. ORATORIA.
menM non mutile, Jemofirare ^U0t i]U‘e^; uerta moJie mttfligfn* du finbCircu gloffemuu enam,id eil, uoces mmus ufult;itas,no» ultima eiui {rofeflïonu diligentia eâ. Enimuero maiore cura iaM doceat trofos o»ines,quilgt;in freecifue no poëma modo, fed eua ora tio ornatur,fchemata utraq;,id eil,/t^uras,ijua^'^: M^iur,i}ult;e'que Jïiotvoiûct uocantur,^uor!i ego ficut troporU traâatü mi eum locum differo,t]uo mihi de ornatu orationii dicendS er'tt. Prlt;ecipue uero Hla mpgat animit,quit mi œconomù uirlin,^ua in decora rerum, quid perfona cui^; conuener'u, quid in fenfibm laudadum,quid W uerHi,ubi copia probabilif,ubi modue. Hie accedat enarratio hjlo riarum,diligent quide itla,non tarnen ufq; ad fuperuacuu laborem occupata. Namreceptas, autcerteclarieoratoribut memoratal trpofuilfe,fatu efl. Perfequi quide quod quifq; unq uel cotemptiffi moru hominit dixerit.aut nimilt;e miferilt;e,aut inanit iadantite efl, amp;nbsp;deiinet,atq: obruit ingenia,meliut ali/i uacaturaNam qui oéi ftiam indignas ledionefcedas excutil, anilibui quoq:fabulH acco modare operam potefl.Atqui plenifunt eiufnodiimpedimetit gri maticorum cömentarij,uix ipfis,qui cöpDfuerunt,faiii noti. N^M Didymo quoq;,quo nemo plura fcripfit,accidiffe compertii efl, ul (Ü hiporhf cutda tanq uanæ repugnaret, ipfim profcrretur liber, qui eamcötinebat,quod euenii pnecipua infabulofis ufq, ad ridi-cula,quiedam etia pudenda, unde improbiffimo cuiq; plcraq;fin' gendi licentia efl,adeo ut de Itbrit totii,et auloribu),ut fuccurrit, mentiatur tuto,quia inueniri,qui nunqfuere,nöpoffunt. NiHi (« notioribinfrequenii/fime deprehendHtur rf curiofis. Ex quo mihi ill leruirtutes grammatici habebitur,aliqua nefcire.
De officio grammatici,0” qiif primor-diaftncdicendi. Caput XV.
■p T finita quidefunt partes dua,quas hec profefiio pollicetur, id efl,ratio loquendi,^ enarratio autorü,quarü ilia methodi ten,hanc hifioricen uocant, Adijciamui tarnen eorü curaamp; quf' dam dicendi primordia, quibin atatts nondirhetorem capienteu infiituaab
-ocr page 75-LIBER. PR.IMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4f
m/Utuat-lgitur Aefopifabellas, jut fahulit nutricuhirî! jgt;rox!me fitatjunt,niirriii't fermone puro, amp;nbsp;nihil ft fuprt modï txnHeii te, iltinJe eandëgr^cHttnië ftyla txigere(onJifctint, uerfmpri» Mo foluere,gt;nox mutatie uerhit interpretari,tuin paraphritfi au Ja ciid uertere,juiit Jy hreuiart {uieJa,amp;‘ exornart,filuo moJo poe la fenfu,permiitilur. Quoi opw, etiu confummatie profefforihin difficile,qui cSmoJe traîtiuerii,cuicun^;JifcenJa fujficiet.SeH-tentia quoq;,^ chria, (y etliologiie^i/tiffl« Jiiiorü rationibutt upuJ gMMMiiticoj fcribiintur,quia initiü ex leéiione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quo
rum oMrtiii/îmilit e(l riiti»,foriM Jiuerfu, quia fentëlia uniuerft' lieeduox.ethologiaperfonii contimetur. Chriarum plum ftexera tmJütur.Vnum fimile fentétiie,quaJ ed pofitit in uigt;iefimplici,Ji xttille,aut Jicere folebat. AlterS quo J eü in reffon JenJofmterra gatui ilte, uel cum hoc ti Jiâü effet, rejfonJit. Tertiu huic no Jiffi mile, cum quii tiS Jiiùffet,feJ aliquiJ feciffet,etiam inip/is fadit chriam puialt;tt,ut Crdtej, cum in Jodü puerü uiJiJfet,pieJiti;ygt;pii tiui percuffit-^t aliuJ penè par ei,quoj tarnen eojem nontioif ap' pellare non au Jent, fe J Jicunt yf^ùiÂu, ut Milo,qurin uitulS af-fueuerat ferre, taurum ferebat. In ()« omnibut Jeclinatio per tofjem Jucitur cafut,iy tamfadorü q Jidorü ratio esl. Narra-quot; tiunruins 4 poëtie celebratas,not'»ia caufa non eloquentia,trada das puto. Catera maiorie operit ac fjtirkus, latini rhetores Cflin' ^ufnio.nfCfy/iiriigrnniniiiticMffCfrHnt.'Grif« map^ieoperu fut rum amp;nbsp;onera,amp; moiion norunt.
An oratori futiiro necefTaria fie pluriiiiTi arcuimfciencia. Capiic XVf. tr Aec de gramatica q breuiffime potui, no ut omnia Jicerê,fe^ infinitu erat,feJ ut maxime nece/faria,nuc Je ca-terii artibui,quibm infUtuenJos priufqua rraJantur rhetori,pue‘ ros exiflimo, fhridim fubiunga, ut efficiatur orbü ille Jodrina, quam p^reci iynoxxoTtaeiiAwut» uocut. Num ijfJemfere unnû, alia rum juoJ JifciplinuriftuJû iuÿreduaJafuntt qua juw amp;nbsp;ipfa
Miet
-ocr page 76-4® INSTITVT. oratoria.
»rttsfunt,amp; effe ptrfeâti Jtnt hii or mH [ciëÙA no pote fl,nee ruf fut »i efftcieniu orutorr fttii ualêt folte ,Mfint huic operi necef-farilt;e,lt;fuieriiur.Nitm ^uid,wtiuiüt,itd ugendS c4ufum,dicendi'~ ue fententii perti/net fcire,quemlt;tdinodu dntu linea (o/}iiuii,m4n gulu itijuit ItiteribuipoJJint. Aut ^uo meliut,uel defendet reu, uel reget confiliii,:]ui Mura fonos nomMin ,amp;ßt4iiis dijiinxerti Bnumeretfortuffe tnultot,i]uSliIgt;et utiles foro, qui nee geometreii uudiuerunt.nec muftcos,nifi hue communi uoluptute MriS,iMelli' g4«f. Quiti« fgo prim» hoc reffiondeo, quod amp;nbsp;M^Cicero feri' pto ad Brut» librofrequetiut tep:atur,non eum à nobu inß 'nui ora torem,quißt,autfuerii,fed imaginem quanda concepi/fe nos animo ferfeÂi ilhult;, f x nulla parte ceJJântis.Nam 'Öf fapientem for mates,e» qui ßtfuturin cofummatut undiq:,amp;(ut dicüt)morialis quidam deus, nömodo cognkione c^eleßiS uel mortaliüputSi inßi tuendum, fed per quiedS parua fane.ßipfa demü ‘eßimes,duciit, ßcut exquißtas imterim ambiguilates,no quia ceratinie,iui croco-dilina poffmt facere fapienté, fed quia tllti ne im minimie quidem oporteatfalli.Similiter oratorë, qui debet effe fapiens,no geome-tres faciet,aut muficHt,quie'qi hit alia fubiunga,fed ha quoq; artes. Utßt cofummatut,iuuabut. Nißfcrte antidot» quidë, atq;alia,^ morbie, aut uulneribut medëtur, ex multii atq; interim contrari/s quoq; inter fe effeflibut eóponi uidem^,quoru ex diuerfisfit illa mi xtura una,qua nulli ear» fimtlit efl,qbut coßat,fed proprias uiret ex oëbut fumii, amp;nbsp;muta animalia mellit illü, inimitabtië humana rationitfaporë.uarioflor» ac fuccoru genere perficiür,nos mirabi-mur,fi oratio,qua nihil praßatiut homini deditprouidentia,pluri-hut artibut eget f qua etiam cum fe non oßendunt in dicendo, nee proferunt,uim tarnen occultafuggerunt, amp;nbsp;taciia quoq, ßntiun-tur. Fuitaliquit fine hit difertut,at ego oratorem uolo- No« multi adijcittnt,f rd utiq; non erit totum,cui uel parua deerunt, amp;nbsp;optimum quidem hunc effe conueniet, cuiut etiamfiin arduoffes efl, nes tarnenpracipiamut omnia,ut faltemplura fiant-Sed cur defi-iiatani-
-ocr page 77-LIBER. PRIMVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4*
^nMraenimperfeâum oratoremtjpnon profcüet* TdrpKf r^; liefjierätur.ijiiiciiuid fieri fotefi.
DemuflceiSreiuslaudibus. Caput XVII.
* Tjjfgo «el tudccio «eter« poterS efii cowtetw-N« ^«h ignO' rat muficenÇutJehic primu lo^war) unt«illit iamanii^«« teporibui »öfiuJij moJo,iieruetiigt;m uenerationif habuijfititt ijJeifi inulic!,amp; «dteSjÖquot; fapientes iuciicarctur^Mittaalio!,Orpheus el Lwuf.^uor« utrunij; J^s gen««mgt;4lterK uero, ijuoii rujes ‘{uoq;, Mq;it^reßef itnimos admiraMne mu!ceret,no feras modo,fed faxt etia,fyluasj;duxifi'e,pofteritatif memori« tradiiä e^ .EtTi-magenes autor esf,omnium i« I aeris ftudiorum antiqui/fima muß ten exiiiijji. Et seftimonio funt clar^imi poctte,apud q«oj inter regalia conuiuta laudes heroum 4c deorii ad citharam canebantur. lopitt nie Virgilij, nonne canit errantem luntm,folisg: labcrestOquot; tieteral quibus certe palam confirmât autor emmentiffimus, mufi-cen cum diuinarum etiam rer«« cognitiouc effe coniunüa, quoj fi datur,erit eiiSoratori necefiäria,fiijuide(ut diximus)h^ec quocj; pars, ijuie ab oratoribut relira, àphilofophis efi occupata, nojiri operis fuit.ac fine omniS taliS fcientia, nö potefi efie perfeda eia ^uëtia.At^iclaros nomz/te fapiëti^ uiros,nemo dubttauerit fiudio-fis mufica fuiffe, c« Pythagoras,ttil:eum fecuti,accepta fine dubio «ntquktM opinionie uulgauersnt,mundu ipfum eiin ratione,efi ft compofitu, quam poßet ßt lyra imkutit-Nec illa modo contenti difitmiliü cöcordla.quam uocant barmoniam.fonum quoq;his moti bus dederunt'Nam PUto c« in alijs quibufdam, tum pr^ecipua in Timieo,ne intelligi quidem,nifi ab ^s.qui htc quoq; parte dtfcipli-w« diligiterperceperint,poteß. ‘^t philofophit loi]«or?ij«o rum fans ipfe Socrates iam fenex imßitui Igt;r4 non erubefiebatj Duces maximosamp;fidibusiiy tibijs ceciniffe traditum,amp; exerci-tus Etcedtemoniorum muficisaccenfis modis. Qwddutem aliuj in noßris legiSibus cornua.ac tubiefaciSn ^uor« cöcëtut q«4to eil itehemetttior,tantü Robm»« j« bellis gloria citttrit priefiat. No» i^itMi*
-ocr page 78-49 ÎNSTITVT. ORATORTA.
ignurfrujirii Plitto(iuiliuire,quem 7rtiMT/nÿvuocMt,«e(eJJâriS muftcen creJiJit. Et eiin feate,quie ahjs feuertfjïitiit, ilijs affieiri mtuiJelur,iiri»idpes,i»hacfuerefententia,utexifi-igt;niirétfifif' tum aliijuos nonnulU opéra hdfludiji aaomojaturo}- Ef Lycur^ ^us iurt/Jimarü LaceJlt;einoniislrguinauior,muficefJifcipligt;iaiH frohauit At^: eam naturaipfa uijeiur aj toleranJosfacilim labo Tes,uelut muneri »obù dediffe.Siquidé amp;nbsp;remige catin hortatur, «ff /ÔI2 in ijsoperibiHy in ^uibin plurill eonatm, pneeuntt aliquit iucunda uoceconfjnratyfed etiafinguIorSfatigatio,i]ualibet fe ru-di modulationefôlatur. Laudëadhuc dicere artit pulchernmit ut' deor,nondü Mm? fS or4for( cöiungere.rra/eamui igùur td ijuof, ^uodgramatùequouda.acmu/icetuitôiæfuerüt. Siijuidë Arcki-Mi, Arifloxenin, etiam fubieâagramatice» mufùte pulauC' runtyamp;eo/dem utriufq-.rei preeceptoresfui/JiyCum Sophron ojlt dit, mimoru ijuidem f(riptor,fed t^uë Plato adeoprobauit,ui fup' fofiios capiti libroseim,cu»i moreretur,habui/Ji tradatur, tü Eu polif, apud cjuë Prodantui lt;amp;nbsp;muß'cen,amp;literas docet Et Mari-cas ^ui eil Hyperbolus.tiihil fe ex muftcii fcire,nifilfteras confite-tur. Arifiopkanes ijuo^inouno libro, fie infiituipueras antiquitus foittosejje dewonfirat.Etapud Menandrum in Hypoboltmlt;eo fe-ttex,qui repofiëtifili» patri uelut rationë impendiorS, quie in edu cationem contulerai,opponent fe,pfaltii,lt;amp;' geometrie multa dicit dedifJe.Vndeetia tile mos, ut 'mcÔuiuijspoücoenacircüferretur lyraicuius cum fe imperitu Tkemfiocles confe/fin effet, ut uerbit Ciceronii utar,kabitus efl indoâior.Sed ueterü quoq; Romanoru epulis fides ac tibtas adkibere moris fuit. Verfitt quoq, Salioru ka' kent carmen. Qm« eu omnia fint à N«m4 regf infiuula, faciunt manifefiS,neillis quidë,qui rudes ae ielltcofiuidëtur, cura mufi' cts,quanta illa recipiebat eetas,defuiffe. Deniq; in prouerbiü ufiji grlt;efor«m celehratü esfindoilos 4 mufis atqsgrat^sabeffe.yer» quid ex ea proprie petal futurus orator,differamut. Numeros mu fee koket duplices,in utcikin,« in corpore,utrtufq; enim rei apnn
quidoiH
-ocr page 79-liber PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49
^uHimmciJusilifiJeräiur. Vecùriiiiont Arifioxoïin m/îcin Ji^ ni Jit ’m f v9|M(i» O' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;et ^irfox,j«orS alterum moJulaliane,
lt;iinor( dlKrü, dc /ôn» con/hit gt;nbsp;Num igitur no hac omnii orttori neceffiritiiiuorü unum iiJ s^ejlS, alitru ad ctllutioné uerlgt;orH,ter tium tld flexm uocit, qui funt m agëdo quoq;fluriini,perimet.Ni fl forte m ciirm'miiin titniS,^ 'm cunticu fxigkur /IruHuru quæ dtm,amp; 'moffenfii copulutio uocuni,amp; m agendo fuperuacua eil, «ul noneopoftio, amp;nbsp;foniu i»i orutionf ^uoj;,M4rif fro reru modo tJhibetur.ft'cut 'm mufice. Nlt;in^; amp;nbsp;uoceyir moJuIaiione graditi elate,tucunda dul('lter,nii)derata len'Ker ca»'it,totaq;arte confen-tit cum eortitqute di(ütur,affediibui. Atqui m orando quoq; mten fo uocii,Temtffio,jîexuf,pert'met ad mouëdos audientiu affediu-Alla quoq:t3‘(ollationit, et uocù(ut eodeni ufur uerbo)modulatn ne concitationë iudicum.alia miferieordia petimui,cum etâ orga-Hit,quibm ferma exprimi no potefl, ajfià animos 'm diuerfum ba' bitum fentiamin. Corpork ijuoij; drom;, CZ aptm motus,qui dici-tur ivful/ui« efl necejfariin, nfc aliunde peti poteil, 'm quo pars aüionisnon m'mimacon/Ïft'g,quaJe refepofiiinnobit eillociu» Age,ft habeb'tt i« frimn cura uocis orator, quid tam mufices pro' priumf Sed ne hac quid? priefumenda pars e{l,utuno'm terim co' tentipmuiexemploC.Gracchi,pr‘ecipui fuorum temporuorato' rii,cuiconcionati confipëspofl eum muficui,fifiula,qua tonariou uocani,modos,quibm deberet 'mtendi,mifiiftrabat.Htecei cura iti ter turbidijfimas aüiones, uel terrenti optimates, uel iam timenti fuit. Libet propter quofda imper'iiiores,etia craffiore(ut uocant') mufa,Jubitationë huiin utiliiatis eximere, ndm portas certe lege» dot ordtori futuro cócefferint. Num igttur hi fine muficefat ft qu'it tam cact» dnimi eil, ut de alijs dubitet, tllos certe,qui odrmntd ai Igt;rdm compofueruHI. Hlt;fc diutiiuforent dicëda,fihoc fiudium ut lut nouum praciperë. Cum urrountl^ukut d Chirone,atq; Achil' Ie ufq; ad noftra lëpora apud Dmnes,qui modo légitima difciplmi Kn fint perofi,durauerk , non til com 'tt tendu ut illa dubia facä, i defet^O'
-ocr page 80-»o INSTlTVT. ORATORIA.
dfftnfîonii folidtuJine, Q^mw «xt fitk iam ex ifits, c^uHih fuin mlt;gt;^oußn,txe^ii,(rediel[emanifefttly^uamil’i,etqvateniH mx fceplaceat, aperiiin titmêfrofitendu futo, «o hSc d me fneeifii, jud! nieim fcenit effceinindtii, amp;nbsp;impuduie modit fraâd,m» f X fxrtc mieiimd, ji juid ót notif uirilit rohrü magt;iebat,ex(idK,fed ^ud Idudesfotiii cimebdtur,i}Udjiamp;‘ipß fortes cdnebdt: h-ecpfdl teriii,amp; fdmbiKdetid uirp^ititbiu probù recufiindd,lt;jiiie fecundKiH eogniiioné rdtionilt;,dd mouëdos leniëdos^;dffeâisgt; plurimS udlelgt; Nxm et Py thdgorS dccepimisi,cocitdtos dd uim pudicte domui df' ferendd iuuenesdufft mutdre in (fondeü modos libicind/öpofuif fe.Zt Chry/ippui etid nutrici!,iiuie ddhbëtur infdntibiis, dlleäd-tioniyfuH ijuodddcdrmê d/Jigndt-EtiS nö inerudite dd dedumdH' dumfiâd mdterid,i» ijud ponkur tibieen,^ui fdcriftcdti phrygiuin ftcinerdt, déloitloin infinid, tr per priecipkid deldto dccu/dri, ^uöd (dufd mortu fxtkfrie: qute fi diet debent db ordtore,nec diä tkrd fcientidm mujtces po/funt^juomoda no hdne ^xp drtem ceffdridm effe operi noßro,uel iniijui confentientf
Commodâgeometriâoratori. Caput XVIII. T N geometrid pdrtëfdtenturejji utile teneristetdtibin,d^itdri nxn^; dnimos,dtq; dcui ingenid, amp;nbsp;celerkdtë perdpiendi ueni re inde concedunttfed prode/Je edm,non ut citterds drte.f,tü per' ceptee fint, fed cum difcdtur,exifHmdnt.Id uulgdrie opinio efl,nec ßne cdufdfummi uiri etidm impenfim huic fcientilt;e operdm dede' rwnt.Nxm cum ft geometrid diuifd in numéros dt^;formds,nume rorum tjuidem notkid nö ordtori modo, fed cuicunif; primit fdltem Ikern erudko neceffdrid eSl. Iw Cdufs uero uelfrenuentifftme uer fdrifol», in juibus dHor, non dicofi circd fummds irepiddt,fedfi digkorum fdltem incerto, dut indecorogefiu d computdtione difi fentk,iudicdtur indodus-llld uero linedrif rdtio,etipfd ^uidem cd Jk freipienter in cdufds, fi de terminis, menfuris'lt;j,funi Ikes,fed hdbet mdiorem ijuundS diidm cum drte ordtorid cogndtionem. hm primum ordo eff geornttrut ne(ejjdriut,nonne amp;nbsp;elojueuM i EX priori-
-ocr page 81-liber PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5«
f rioritw gfomf (rû frétât infe^uentilt;i,amp;' certû i«cfrfâ,«0H«f i J «iHkfnJo ptimuif QuiJilla fropofitarSquitfiioiumconelufi'o, Won lotit fne conlfat fyllogifmuiPropttr ^uoj f lures inuenies^ui Æâleflit«fmilem.juàm ^ui rhetoricit fateantur hune artem. Vt rum amp;nbsp;orutor etiam ß ruro, non Mme n nun^uuntfrotabit Jiule' dicf.Nâin amp;nbsp;fyllogifmii ƒ res fofcetjitetur,amp; certe enthymemit rhetoricus e/l fyllogifnim. Drnj^; protâtionum qwæ funt fO' tenùflimie, ^nmimcie, linrM^it uul^o dicuntur. Quid autem mugis oriitio,quùm frotuiicnein feiitiFulfa qaoq; uerifiHiiliii,geo metrtu rttiione defrehenjit .T it hoc O'in numeris fer i^uafditm, ffeudogmfhias uorenr gt;nbsp;tjuibiu fuen luderefolebamus. Sed uliu muiorufum-Nam quit non ku frofonenti credit,quorum Imo r«m extremie limit eunde mëfurum collig^unt, «orï jfuiium quoq; quod ijs lineis continetur,pur fit neceffe eiifutid fulfum esl.Nmi frimumrefert,cuiui fit formic ille circukult;,rrprehenfiq: 4 gfomf frif /ilt;nl hiftorici,qui niâgMSMiJinfin infulurum fmis ppnificuri rtu uigutionisumbku crediderunt.Num ut quitq; forma perfedifftmu tä,ku cufuciffimu. Ideo'q; ilia circumeurrens Hneu,fi efficiet or-km, quit forma eil in plunii muxime ferfeâu, amfliinffuiium complefletur,quùmfiquudratHparibus oris efftciat 'Rurfiis quu-lt;Ir4t4 triângul«, Iriawgidn ipfa plus aquis luieribus, qua« wirf-quultbus.Sed uliuforfitun obfcurioru,nos fucillimum, ttia iwpori tiSffequumur experimentum. kgori menfurum ducentostir qua-drugintu longkuditiii pedes ejje,dimidioqi in laikdine patere,no ferèquisq eH qui ignoret,et qui fit circukui,amp; qitaniï cumpi cluu dut,colligere expedkuAt centeni et tflcgeni in quunq.pariepe-des idem (futiii extrrminant. Sed multo oinphui diui/ae quutuor li ntk urea faciunt. Id ßcSputare quern fig«, trt«ioritm numeriu idemdifeut; num deni in quudram pedes, quudragintapercram, »lira centum friit. At fi quinideniper laifra.qeini in/rente fint, ex il!o quod ampledunlur quarts partem deducet eodem circudu âu .Siuero porreäi utrinq; undeuiceni fingutis di fient, no pluret d t tniM
-ocr page 82-ft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oratoria.
wtw e^uiintdi hMüt, fer c^uot lögttuJo ducetur, circip 1« aüt l'niea,eiufiem ffiiitij erii,cuiui ea i^uie centum continet. Itt ^uic^uidform,e ^uudrati detruxeric,timplitudini quoq; feriiit.Er go etiS id/ieri pote{l,ut witiore circuüu, minor loei amfliiudo clu datur. Hoc in plinie, N4m in collibin ualliiin'^;,etiSimperitop4-tet,flui joh ejje quàm cteli. Quidi.juod je eudem geometria tollet td rutionë ufii; mundijm qua cum fiderü certos coj}itutosq;curfm numerif docet.difcimut nihil ejJe inordwatu atqifortuitum, quod ipfum nonnunqua pertinereadoratorcpoteü.An uero cum Perl' des Athentejes folie olfcuratione terrilos, redditit eius rei caufis, metu hberauit,aut cü Sulpitius ille Gallus in exerciiu L.Pauli de lun,e defeüionedijferuil, ne uelutprodigio diuinitusfado mililii animi terrerëtur,uouideture/Jiufusoratorisofficio( Quodfi Ni das in Sicilia jcifjity «on eodë confujiu metu, pulcherrimu Alhe-nienftum exercitii perdidt/pt; jïcut Dion,cum ad dejiruenda Dia uyfii tyrannidë «f «ir,«on efi tali cafu deterritus. Sint exempla li' eet u jus bellid,trafeamus!j:quo'd Archimedes unusobfidionë Syra tujarum in longius traxit,illud utiq; tam propritiad efficienduiH quod intendimui,plurimas qu,e/biones,quarü difftcilioralia ratio ne explicatio eji,ut de ratione diuidëdi, de feäione in infiniiii,de celeritate augëdtlinearibus illis probationibus folui jölere, ut fiesl oratori(quodproximui demon/lrabithber)de omnibus rebus dicé' dum,nulle modo fine geometria ejjè pofjit orator.
De prima pronuntiadone.ô'gC' lliisinftitutione. Caput XIX. DAnJum aliquid comoedo quoq;,eateniis,quaproniitiandi jete tiamfuturus orator dejiderat-Non enim pueru,quem in hoc inßiiuimus,autfoemine,e uocis exilitate frangi uolo,aut jeniliter tremere,ne uilia ebrietatis ejfingat,nec feruili uernilitate imbua-tur,nec amoris,auarttilt;e,metui,dtfcatajfeéium, qute neq;oratori funt neceUdria,'amp; mentë pracipue in lt;etate prima tenera adhuc, amp;nbsp;rudern infidimt lt;nbsp;Namfrequens imitaM,tranftt 'm mores.Ne
-ocr page 83-LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yî
Jf/lw ^«iomnilt;,iK' matin â comaeJit fetenJin eH, juatig fnim «iruM^iforï nd quendtm modü friejinre debet ordior^flurimum timen aberit àlcenico,gt;iecuultu,nec manu, nec excur/ibnthn ni-mm-Nam fi qua in hu ars e^ Jicentiiî.ei« prima eil,ne art effe ui deatur. Quoil eil igkur huiut doUorù cff^iciîiin primit uttia,/ï-qMifuntjOr« emendet, ut expreffafint uerba,ut fuit,qult;eq;Hterie Ionie enuntiëtur. Quarunda enim uel exiliiate,uel pimguiiudine «imia laboramin,quafda uelut acriores pai « effiàmin, Û* ali) J no dij]imilibut,fed quafi hebetioribm permuiamtn- Quippe f lkerlt;e qua Demofthenes quoqjaborauk, fuccedk, quarü uit eilapuj cum c ac ftmiliter G non i(iilurriit,i« t ac o mallüi' tur. Ne f «ero qaide illas circa sliteram delicias hic ma^ifler fe* ret,nec uerba in faucibus patietur audiri,nec ori« imankate refont re,nec quod minime fermonipuro conueniat,fimpli(ë uocie natura pleniore quodamfono circMlinire, quod grteci uKrocm-nMa/jSl^ct dicunt- Sic appellatur eantM tibiarü, qult;e praclufts ijuilu) elarf' /cwnt forammbus,reéiomodo exku grauicrefpirku reddunt.Cu rat« ftii'« 5 extremie fyllabit intercidant,ut parfibi ferma fit, utquotie$ exclamandu erR,Iaterü conatin fitille no cafttM,ut gegt; flin ad uocf,uulf 1« ad g^e/lü accomodetur. Obferuandü erk etia, ut reüa fit fades dicentis, ne latra deiarqueantur, ne immodicin liiatM ri^ü difientat, ne fupbmn uultM, ne deieüi in terra oculi, ne iMcIinata utrolibet ceruix. Nam frons pluribus generibus pec' cat-Vidi multos quorü fupercilta adfingulos uocis eonatus alleua-rentur, aliorü confiriÜa, alioriî etiam dijftdentia, eum altero in uerticem tenderent,altero penèoculus ip/ê premcretur. Infnitunt autem,ut mox dicemui,in hk quoq; rebus momenrü eil-Et nitil pt teil placere,quDd non Jee ef.Delet etiam docere eomœJiu.quom« do narrandum,qua jït autorkate füadendit,qua conckatione con^ furgat tra,quis fiexus decent miferntionë.Quod «a optime fnciet, fl eerlos ex comaedijs eleger« locos, amp;nbsp;ad hoc maxime idoneos.id eil adionibus ftmiles.lidem aute ndpronuniiandu no modo utilijfe d j mi,ue~
-ocr page 84-J4 INSTITVT. ORATORIA.
mi.uerS aj äugenJa ^uo^; elojueniu muxime itccomointi erüt.Et hfc ilu inprmt lt;ttis maiora «ö capiet. C^eterU cum kf^tre oratio nes oportebit,cü uirtutes larï iam fentiet, tS mihi dilifëi aliquif, ac ftrititi a0ijbat, ne^ifolüItâtoneforinttuerSetia t^fctretit' fia ex hia cogat, amp;nbsp;ea dicere fiantë dare,amp;ijuëadmodum agere oporteb'n t ut firotitiUf fronuntiatione uocc amp;nbsp;lueweria exerceab N( illot ^uidé reprehendëdos putët^uipaulü etiS palaftricit uaci urrbtt.Non de ijs lo^uor,lt;juibiti pars uitlt;e 'm oleo.pars 'm u'mo con fuigt;iitur,lt;jui corporit cura mentë obruerat- Hos enim abeffe ab eo, ^uë mfiituimut, qlongiffime uebm.Sed noinë ed idem i/'sà ^uibua geft’’ motut'^:formatur,ut rfâi» fmt brachia.ne 'rndofi^e ruflicte' ue manut,ne ftatus mdecorui, neijua 'm profereniu pedibus mfci tta,ne caput oculi^ab alia corporis mcimaiionedij/îdeaut. Nam nfc fcoc ejjê 'm partepronütiationis negauerit qu'is^,nec ipfam pro nuntiationë ab oratore fecernet.Et ctrtequodfacere oporteai,n5 indtgnandi efi difcere^cu pr^tfirtim btec chironomia,juit e^l(ut nom'meipfodecIaratur)lexgeflin,amp;abillistëporibHsheroicii or ta ftt,td‘ â fummis Gracite uiris,amp; ab ipfo etiam Socrate proba' ta,à Platoneijuoj;mparteciuiliXpofitauirtutum,amp;àChy/ip-fo i« praceptis de liberori educatione compopM nS oimffa. Nam Lacedamonios ^uidem etiam faltationem ^uandam, tanjuam ad lella^uoijtutilë, habui/Je 'mterexerc'ttationesaccepimm- Ne^;id ueteribin Romiin« dedecorifu'u.Argumëtum edfaccrdotum no' mine, ac religione durant ad hoc tempus faltatio ■ E( i//lt;i m tertio Ciceron 'is de oratore libro uerba Craffî, juibuspracepit, ut orator utatur laterum 'mclmationeforti,ac uirili, non à fcena hi-llrionibus,fedab armis,aut etiam à palaflra,cuiut etiam difciplb na ufus in nofbram ufj.atatem fine reprehenfione defcendii,à me tamë,nec ultra pueriles annos retinebilur,nec m i/s ipfts diu,ne^: enimgefium oratoriscomponiad fimilitudinem faltationie uolo, fed fubeffe aliquiJ ex hac exerc'ttatione puerili, unde nos nS id âgé tes,furtim decor ille difceniibui tradilus profcijuatur.
An prx
-ocr page 85-LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«
An prxdic'la difcendafint codé tépore. Capiit XX.
QV neri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiiUl'crnJa fint hitc,rigt;Jem teinfort U' *
menbaJiomnia,amp;ftrci^i^^ijit .NegnnttnimijuiJouit ly*/..,» , ..
^ui^ign^iëijôtur «nimi*), ocJo^eturtôtJifciplinif i« ^^iH^rƒul« y • tendèn(iî«f,4if.[ù4j nei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lïS clt;irpui,nec dies (ufftcTot, Et jï quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r^-’'
iriixinie h^ecpotMur.^jisTötußic^t^en pueriles ijMnoj ont rtBonoprtfiJt Seif ne-n^otiiperffuiunt,^udBtttm MifUM ftumO' • «I ingfMi) «ilfdt^Ujf ko eft 4giî« amp;nbsp;uelox,/ic «i om«f porte(ut «4 iJtXfrigt;n)/^fnàt, ui ne pcffit ijwij; «liouwi 4gfrf fint» una«, inpluroueronBneodemdiemoilcyfedeoäemteiiipDriijmitientpt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c
?' fu^im^endot.An aero ckbirœ nbsp;nbsp;«on /imal, lt;0“ mrwon«,
fon^UDCii,amp;pluribiHfle]altnjenuuni^(u^iMei^oUe^er^ '•lt;, y-tn.
MO!iJotf?4*jJfrcauu»r,41ioîIifwlt;itrlt;l)a»fjco»itôifHf,prol4«f,«e fês^uidem Btiofui, terton legem temporuniferuot • Et ktec fori'*,,,.^.'’/ ’ ter omnio.Qiuii nôi i^niiamp;îû necijfîuie ië^ekenfi i nonne ■ «Ii4lt;Jilt;im»),lt;ili4prouiiJf»ia)fcHmfâritfrMiüén'liorfram,ekftje iierboruni,conipBjttio, geßusipronuntiotioj uultus mpfw'oae defi~y^ [ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
derentur.Quie/tuelutunixBiiotutomdiuerfoparentJimu!,cur-’ non plurimil (urif horos porliomur^cum prtefertim refidotani^ . Tn- lif i— mos,ocreporetuorietosipfo,contro''juefitali^onilt;) difficiliiM inloboreunoperfeueroreildeo^ue irfiyliuleiHone reijuiefcilt amp;nbsp;ipfius Icâionii tifdium 'uiâbin leuotur. QMmlitet malta ege •’ “• rima), i^uodom tomen modo recentes fumuiod id ^aod îïitif imut.
Q«« non obtundi po/Jit, fi per totum diem cuiufeuhq: ortii unum mogil}rumferotimutotionerecreobitur,fi(uti)icibiit^uorugt;n diuerfi'tole reficitur fbomochui, pluribtu minore Midio oli~ tunoutdicont iftimihi ^^u^e fit olio rolio Jifiendi ,figrommo' ' •* ■*' ticofolidcferuiomus,deinde geometrietontum.Om'ittómuiin' ' ttrimquoididicimui,moxtronfeamuiodmuficum ,excidontpria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
ra, cum Lotinii /tudebimin liieris, non rf(|iciama) od Grit' ’ tas, amp;nbsp;ut femel finiom, nihil fociamui nifi nouiJfimum.Cur non ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;
idf/aadema)agricolk,neara(l/imal etuineto.et oleos,etarbuftu d 4. {olont,
-ocr page 86-JS INSTITVT. ORATORÎA.
y (gt;nr, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eoliiiit,tif friilif amp;nbsp;pecBrihiM nbsp;nbsp;hortii amp;nbsp;aluenritiu accoimnojet
cunmfCuripft forenpbintiegotijf,alijuitliteftderijs ami corum,al!^u:i{ ralionilrits Jciineflich,iiliijitilt;i cutlt;e coj;^orit,nonm' ueluplatibui quaiJieJamuif^uiirK nof unaresijuitbbetn.hilfn termittcntes fatigaret, AdeofactUui eiimultafacere qiiamèliu, lllud tjuidéminime uerendS edi, ne laborem jludiorü piteri difft' fill lu lolerenimeq: enim ulla atas minin fdrigatur.M:rü ß't forp' tan,fed experimetit deprehendas- Nam amp;nbsp;dociliora funt ingénia friin ijnàm obduruerunt. Id uel hoc argumentapatet, quad intra biennium iptam uerba redeformare potuerunt,auamuii nullo in^ ftante,omnia fere loi]ui!tur.At nouiti]snofi-rif,per ^uot annos fer mo latin ut répugnât! Magii fcias, ß juem iam robufium inßilue-reliierù coeperu, non fine caufa diet TcetiAoiUKSèit eos, iiui in fua quid^: arte optime faciant.Et patientior efl laborù natura puerit, ^uàm iuuenibuf,uidelicet ut corpora infantiu,nec caftt,iiuo in ter ram loties deferuntur, tam grauiteraffligit, nec ilia per manin, genua reptatio,nec po/lbreue tempus continui lufui,amp;tO' tius dieidifcurfus,ifuiapondusilliiabed, necfeipßgrauant,ßc animi i^uotp; credo,lt;juiaminore conalu mouentur,nec fuo nifußu-d'ijs infißunt,fed formandos fe lantitmodo pritßant,non pmiliter fatigantur, É^‘etereafecildumaltamietatisilliusfaciliiatem,ue' lutßmplicius docenteis fe^uuntur, ne^; iju^e iam egerint,metiun-lur. Abed illis etia adhuc laboris iudiciu-Porro ut frequëier exper ti fumus, minusafftcil fenfusfatigatio t^udm cogilatio' Sedne (?/ paris ^uidem unjuamplus erit,^uia hisatatibus omnis 'm audien-do profedus ed. Cum ad flßü fecedetcum generabitipfealisjuid attj; componet,tum inchoate heec fludia,uel non uacabit, uel non li bebit. Ergo cum grammaticus totum diem occupare non poffit.nee iebeat,ne difeentis animü teedioauertat, ^uibus poliusfiudij$ hiec temporum uelut fuccifiuadonabimus! Namnecegoconfumißu' dentem tn his artibus uolo, nec moduletur,aut muficis notis canli' ca excipiat,nec uti^; ad minutijjima ufip-geometrite opera defeen' dat,no»
-ocr page 87-LIBBR PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ir
inifim coMefJnm 'ut [ironStiitnilo, necfal tdtorrm i« gf/f« f»««« fl omni« nif,ere)gt;i,fuppeilitahii («nifti tempu^, long« f/î fnim juitilifcit lt;etiis,amp; e^o non Jt ttrJit loijuor-Denitjue cur in liH omnitu), lt;}ult;e JifanJa cntori future futo, eminuil Pluui 5«! non (ontentM elifciplîtiif^quaf prttfltrepoterattt Athtnte.non Pyilwgorforam, uJ q«oj in Ijdli« nnnigüUfrnf, Atf’ypti eerdctesaJijiiiiiijieorumarcamptrdiJic'H. Difficultatiipäiroci ni« pneftximm /fgnàirf.Nfqjenim wlit operif «mor e{l,titc ^uiit ƒ ( Innefht, utj; rf rum pHkfcfrrim« tlBijutntia,petilur ipflt;t,ffd ud nilfm ufum,amp; forJidum («crMUi ttccingimur-Dicant fine hit in fo ro multi,amp;tcijuiriint, Jum fit locuplctior ttliquii fordiJif iifgofiitor, amp;nbsp;plut uocifuie Jeleutpritco, ne uelim guident leflo' Ttmdarimihi,ijuid fiudiureferitntcomputiituruin.Quiueroimit ginë ipfum rloguenti« diuma quadam mente concepertt, (ut «R Sof koeles non ignokilH tnp^iciti ) regitiam rerum ortttio-nem ponet «me oeulos, fruâum'q; non ixliipe iiduocittionuin,fed tx atùmo fuo, amp;nbsp;contemplatione, te feientit petet, perpetuum il' lum,nee fortun« fuiieflum,facile perfuadehii ftbi,ut tepora, qutc lf:eâaculilt;,campo,tefferii,otiofts deniq; fermonitut, ne dica fom' no, û* cenuiuiorum mor« conterunt, geometr‘e potiui, ac mufe» impendant, qunnto plut deleâationu knkituriM, quàm ex illit
imerudilit uoluplatibuti Dédit enim hoc prouidentia hernie lus muniUjUt honefia magit luuarent-Sed nos hac ipfn dulcedo longius duxit. HnAenus ergo de ßud^s, quitus anteijuam maiora capiat puer infH' tuendua e(l,proximitt liber uelut nouS fumet exordium,amp; ad
rketoris offt' cia traß-Mt.
si t Ktn-
-ocr page 88-ï»
M- F A B I I Q V I Ni-TILIANI DE INSTITVTrONE oratoria liber SecunJut.
Qiiandorhetonfictradenduspucr. Caput I.
ENVJT CONSVË tuii0,lt;jute qitotijie »la^it igt;i' ualefcit,iit frceceftorih’ elo ^uentialaiiiiitquiJem feut' per, fed etia grlt;e(M i« leriiH difeipitli feriin, ([uàm ratio pcftulat traderëtvr. Eiut rei duplex efl caufa,^uod et rhe toret utig: nofiri fuas partes omiferuKt, lt;amp;nbsp;f^rarnmatici,
aliénas occupauerunt-Nam amp;1II1 dedamare modo,amp;' fcientia de elamandi, ae faeultatem tradere,offiój fui ducunt,id'^;mra deli leratiuas.iudidales'^; maieriasmant cteiera utprofejjione fua mi' nora defjticiut- Et hi nofatit credut exapiffe, qua dereliâa erat, quo nomine gratia quoq; his kabêda eliffed ad prefopopœias ufq;, amp;nbsp;adfuaforias,in quiiut onus dicendi uel maximü e^, irrüpunt. Kitte ergo aecidit, ut qua alterius artie prima erant opéra, faéia ftnt alterius noMlJima, amp;nbsp;atas altioribus iam difeiplitiis deiita,in fehola m'more fuifidat, ac rhetoricen apud grammatieos exereeat-Itaq;quode(l maxime ridiculu, «0 ante ad dedamadi magiftrum Ktiitëdut uidelur puer,q dedamare iam feiat-Kosfuum cuiq^pro' feffioni medu demtilt;,et gramatice(quàm inlatini trafferctes liie ratura uccauerut^f.nes fuos nor'K,prafertim tantü ab hac appelta tionis/ua paupertate, intra quaprimi itli cojlitere, proueâa.NS tenuifà fonte a/fumptie poétarii hi/ioricoruq; uiribus pleno lafaM alueo fluit ,c2prater raiionëredieloquédi no paru alioqui copio' fam,prope omniumaximarü artiü fdentia amplexa flt:amp; rhetori' ce,cui
-ocr page 89-IIBER. SECVNDVS,
«,0ß MoiMf uit ttojuéJi dtiii,offtcu[iu «o JttreAet,nec occufa « ^iudttit pertinente nJ fe liiborï, tjute dS operic cedit, inm pene folfelftone depulft f/ï, Nee inficubor aliquê ert ijs, ^ui grïm^tic? frofiteStur,eoufij; fctétiie progredi p0]Je,ut tid hiec ijuoij: irndëda fifficiiit-Sed CÛ id itget,rÏ!etorit officio fungetur nó fuoNospor' ro^Uierimi«, ^uSdo ijs,rhetorice priecipit,percipiédi(, puer iMturus effe uideatur-Injuo tfuide nö id e(l ajlim4Jü,cuius ^uif■ ^ueßt ttt4tii,fed in ffudijs ia effecer». Et hc diutiiu dt/Je rum, ijuUdo ßt rhetori tradëdus./ic optimefiniri credo,cS poterit. Sed hoe ipßim ex fuperiore pëdet ^U‘eßione. NS ƒ'grSuidiice; mu nut ufej;ad fufforiuSi^'jit ßint apud rhetorë niiiteria inter rudimë tu dicëdi,prorogatur, turdiut thetere opui eR.Mß rhetor primte officiii operisfiii norecußit,ä nurrutionibutfliitiin.etlitudadi uitir perHdi'^; opufculit cura eiut deßderatur. An ignoraniut,anti^uia hoefuiffe ad augendaelojuëtiS gram exercitationù,ut the fes dice tët,amp; f ömMnej locot.et cetera tiirii cöplexx rer« perfonarum'if;^
«eræ ßRte'tj: cotrouerffe cotinenturf Ex ijuo pnlS eü,^ tur puer déférât eapartë rhetorices inß:itutio,i]uaamp;primähahuii,et diu fola-Q^d aSt ex ijs,de ^uibut fupra dixi,quod non tum in alia qua funt rhetoru propria,tu certe in illud iudiciale caufe genui in ciJiit? «n nö w foro r.arrddu eRiijua in parte nefcio,anßt uel plu rimü.nöne laus,ac uituperatio certaminibui illia fre^uëter inferi-turfNo cömunet loci fiue qui funt in uitia direiir.quales legimut 4 Cicerone co poßtos, feu quibui quaßiöes generaliter traäaiur.qua let funt edili à Quinto ^«05; Hortëfio,utßt ne paruis argumentit tredeniiS, et pro tefiibus, et in teßes in medij t luig medullia uer-faniurt Arma funt hac quodamodo praparada frmptr,ut ijs cum res pofeat utarit. Qua qui pertinere ad orationë nö putabit,is ne ßatuamquidem inchoaricredetcum eiui membra fundëtur. Ne^t liitne (ut aliqui pulabunt) feflinationem mea ßc quisq calünietuTr tdn^jMiim eum qui ßt rhetori tradendus, abducendS protinui â gr 3 MjficM f«tem. Dabuntur illis tum quoq; tempora fua,neqi er« ue' renduiXt
-ocr page 90-60 institvt. oratoria.
rendum,ne l'nt'nfr^cefttiriiw oneretur fuer. Non f nim crefcttt ftd diuidetur, ^ui fub uno mijcehutur laber, amp;nbsp;erit fui^uifij;opelt; rit maeifler uiilier,^uod adbue oilj«c( Cried, eta Latiaiù omif fum eH,amp;fieri uideiur excufate,^a funt,^ labori ijUfuccefferititi
DemoribiisÈrofficiispræceptoris. Caput II. ERgo cum ad eas i« ftudijs utres feruenerk puer,ut quie pri' ma effe priteepta rhetorum diximut, mente confeijui pofft, tradendtu etut ariii magiflrii erk.Queru in primit iMfj;id more! eportebu,quod ego no iccirco potifftmu i» hac parte tragbare futn juo^: dobbcribiu, idem hoc exami' Handum nuamdihgentiffime putem.ficut tefiatui fum libro fuperie re, fed quad magi« eiut rei neceffaria men tionë facit attasipfa di' fcentium- Namamp;adultiferepueriadhofprieceptores transfc' runtur,amp;apud eosiuuenes etiafadbi per/èuerat-Ideo'^: maiorad hibenda turn cura efi,ut lt;amp;nbsp;ifnenowanitno; ab bniuria fanliiit! docent«« cufbodiat,amp;ferociores a licentia grauitas deterreat-N« ^uf uero fati« e{l,fummaprieflare abftinentia, ni/tdifciplime fe-uerkate conuenictium quoij; adfe mores afrinxerit.Sumat igitue ante omnia parent«« erga difdpulos fuos animu,ac fuccedere fe in tcrum locu,à^uibihfih liberi tradatur, exifimet. Ipfe nfc habeat uilia,necferat Non aufterkas eiu« tri/H«,nS diffoluta fit com'rtas, Bf inde odium,hinc cötemptus oriatur. Plurimm ei de hDnefio,ae lono,ferma fit Naijuofepim monuerit,hoc rarius cafligubit.Mi' nime iracundi«lt;,nec tamë eoru ijuie emendada eruntdiffimulator» fimplex i« docendo, patiens labor««, affiduu« potiiu immodicuigt; Interroganlibu« libenterreffondeat, non interregantes percontee tur ultra, In laudad«« difcipulorum difilionibui, nee malignu«,nec tffufin, coûtât résultera tiedium labori«, nllfm fecuritatëpar'a,in tmëdando t^uie corrigenda crunt no acerbus, minime^: contumelio fits. Nam id nuidë multos à propoftto fudëdi fugat, quo'd quidam fie obiurgant quafi oderint.Ipfe aliquid,imo' multa quotidie dicat, qun fecî audtia referant.Licet enim fati« exemploru ad imiiandü exit'
-ocr page 91-ÜBER. SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6i
ix Mione fuppeJket, Uwe uiuti illa(ut Jiciiur)itax alh fleniiUi pneapueqiprteceptorki q«? Jifdpuli (ß mö rfftfpnt ififtkuli ) etitmat,amp; uerëtur- Vix 4Mtf Jid pote{i,i}uiio libeniiitt imkeviur toSyijuibm fiiuemiu. Mmime utn permktenJapuerh(utfit apuj pltrofy;)aff'urgeili,exultanJi'^; j« UuJS Jo licftitw.QuwejiS iuue «um moJicü effi,cum auJientyteß-imattiu Jebet.Itafiet ut exiuJi' do pracepiork Jifdpului penJeat^atij-.id ft dixifft reHty ijuod ab toprobiibkur,credtit.llbt uero ukioßffiwlt;i,lt;iute 1401 hunnnkits uó ctitur,inuicem qunliacunq; laudSdi,cugt;gt;i eil i»decorii,amp; theairtt-lkiamp; feuere mflkutk fcholit uliena, tum ftudioru pernidojïffimk hoHk. Superutieuu eni/n uidentur cura, ac labor,parata juicquid tffudtrint laude.Vuitu iguur prttceptoruintueri,tam qui uujiüt debët,^ ipfe ijui dick. Itu enim probada,atq; improbada difcernëti ficßylofacultas cotimget,audkiom iudiciü. At nüc pront atqtfuc^ dnâi,ad omnr claufula nö exurgSt modo, uerüetia excurrunt,et CU indecora f xultutione cöcIumSt-I J mutuS e (l, lt;l3r ibi declamatio nitfortuna: Hine tumor, lt;ür uana de fe perfualio,ufy;adeo, ut illo cödifcipulorS tumultu infiatt ,lï paruapractptore laudëtur,iplt deillomale fentiat. Sed fe nuoi^tpritceptorei uittnte, ac modejit audiriuelmt. NÖ enimiudido difdpulorü dicert debet magißer, fed difeipuli magiftri.Quin(fißeri poteil)intëdendui unimut m lioc quoq; ut perfpiciat tfuit tjuif^; et ^uo laudet, et placere ^ua bene dicet,nö fuo magii eorü tiomime deleiielur, tjui rfflt iudiea^ büt.Pueros adolefcëtibia federe permi)ttos,nö placet mibi.na eiiS ß uir talii,t]ualë effe oportet ßudiii,moribui'q;pritpofttü,modefli habere poieil etta luuentutë, tum? uel inßrmitasärobußioributfe parada e{l,et carenJu wö /blu crimtne turpkudinh,ueruetia fuf^i cione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;notada breaker exißimaui ; num ut abfit ab ultimk ui-
tijsipfe pratceptor, ac fchola, ne pnedpienJü juidë credo, Ac ß., ^uit fJÎ.qui ßagitia manifefla kt deligendofilij prieceptore no uk tet.iamhinc fdat cietera quoq;,qult;e ad utilkatem iuuentut» comgt; [onere conamur,e/fe fibi hacparte omijfa,fupetuacua.
All prd^
-ocr page 92-et rNSTITVT. ORATORIA.
Anprotiniispraeceptorcoptimofitiitêdu. Cap. UI' Ne i/lorum juiJem ferfutfio filentia trtnpunid tfi, qui ttitf» cum iJûneos rlxtori fueros funucruut, «ow tiiifie» conihu» traJenilas em'u^tnti/Jimo creiluut. Se J miticres aliquSJiu it tiuent, tMq itiflitueniit iiriitut fil tfu nteiiocriias fntet ftorit,cuiu ai i^telleâuiti atlt;j;imitalicuem faalicr, lum ai fufci' fienias elemenioruiu moIefiiasmitiuifuperl’a.QM i» re mihi b» arbkror iiu laboranium,ut ofleniam quaMe fit infliui Bftimù iW lui,quanlaqi iw elueniii qua femel iiifeierint uuijs iifficultas (t fequatur,cum gemimatum onin fucceieittetfirtmat. Ef quiiem it iocëii grauiut,acfiriin,quàm iocenii.Profterquoi Timolheul» darum iit arte tibiarumferunt maicresab i/s, quos aliut bttftuuif' fet/olitum exigere mereeieSyquàm fi ruies traierenturtrror tii men efi in re iuplex.unm quo'i interim fufficere illii minores exi filmant,amp;bonofanifiomachocontenti funt, Qwquanquam ipfa refrebenfione iigna fecutkas,tarnen effet utcunq; lolerabilit, fi eiufmoii praceptores minus ioeerent,non peius. Alter error,il' le etiamfrequentior, quoj eas qui ampliorë iicemli facultatëfint confecuti,non putatai minora iefceniere.liq; interimfieri,quia faftiiiant prafiare banc inferiorthus curam,interim quia omnino non po/fint. Ego /»orro eum,qui noru,in numero pracipieniiü non baleoypoffe aüt maxime fi uelit,optimü quenq; conitnio.Primum, quo'i eum qui eloquentia eateris prafietfilla quoq;,per qua ai eh quentia perueni!ur,iiligëtifftme percepiffe (reiibile efi.Deinie, quia plurimum in pracipienio ualet ratio, qua ioüiffimo ouique planifftma fÆ. Pofiremo,quia nemo fie in maioribus eminet, ut eu minora iefieiant. Nififorte louem quiiem Phidias optime feck, itla autem qua in ornamentu eius operis aeceiunt,alius melius ela lorajfet, aut orator loqui nefciet,aut leuiores morbos eurare nSpo terk prafiHtiffimus meiieus.Quii rrgo? bob efl quaiam eloquen lia maior y q ut earn inielleilu eenfequi puerilis infirmiiaspofftil Ego uero eonfiteor,fed buneiifertum praeepiorë pruientëquoq, amp;non
-ocr page 93-LIBER. SECVNDVS. et
WOM ig(i4rum doeenJi tipt oi)orttlii,fiilmiiteniem /eti wenfii ’■‘lt;11 Jifcenth, ut ut!od/Jïgt;nm ^luift^;, fi forte »er cum furuuloft' fiutjiet miHHin, amp;nbsp;gr4i{i(»»i fuum miti uut, nf r frocedut ultr:i,j «gt;meipigt;JJit.QuiJifiplerugt;ii[:aeciJit,utfâciIiora/ïnt4Jintelli-gfij«,©quot; lucidioru mulro,t{Uie 4 dodtflimiiiptotp; dicunturi Nun primt e!i f lo^uf nt;« uirfH« per/ficuKus : lt;amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;juifq-, i«gf nio
«4let,lioc fe mdg« (dtoRfrf.Ô' diluture conatur, utftaturu Ireues indig»oi eriguntur, pluru 'nifirmi minantur. Nam Û* tumid«,©' «rruftoj,©' titiKnloj, ©• tiuocunjuealiocucezeliie pnere peccantes certum habeo, now uirium,fed infrmitittf ««io iatorare, ut corpora non rofcore, fed ualetudime inflantur,amp; redo umere lapfi.plerunq: diuertunt. Er« frgo etiam okfcurior ^«o ^uif^ue deterior. Non excid» mihi fcripftffe me i» libro priore,cit potiorcm in fcholit fruditionfm effet-ptam domi diceremjibentim fe prima ßudia, teneros'q;profedui ad imitationem cSdifcipulorZ jutefaciiior effet,engere: Quod à ^uibufdS fie accipi potesi,tan' 5Mam b:ec, ejuam nuwe («for, fententia priori diuerfa fit. td à me frocid aifr«: nan^; ea caufa uel maxima e{l,cur opiimo cuij; pne ceptori fit tradëdui puer,:jUo'dapudeS difcipuli i]wo^; mrliiu i n/li tuti,a/t dicent ^uod inutile non fit im'uari, aut fi quiJ errauerint, Jlatim corrigentur- At indodut ille ettam probab» fortaffe u»io' fa,amp; piacere auJientibus iudicio fuo coget. S « ergo tam elo^jueti' tia,:iuàmmoribuspr:efianti/fimui,quiad Pkxmcif Homerici eX' empium dicere,ac facere doaat.
De primis apud rhetoré excrcitationibus. Cap. IIIL I y Inciam quasprimas in dicendo partes rbetorum putem,tra' dere incipiam, dilataparumperilla,:iu:efola uulgo uoeaiur arte rhetorica.Ac mJii oportunus maxime uidetur ingreffus ab ee, ««!»( aliquidfimile apud grammaiicos puer didicer». Et ^«ia nar •'ationum.excepta ^ua in cau^i «(imur.trer accepimus ffecies, F4 l’ulaii,^Hlt;e uerfatur i» tragxdgt;js,ataue carmintbtis,non à uer «a-te modo,fed etian i forma ueritatu remotam, Arguméium.ijuoil faifum.
-ocr page 94-64 INSTITVT. oratoria.
falfutHtfed itérafmüe camaeditefingunt, Hiflori4)n,in ijuj eü ft fite rei expofitio,frSmittieh aut foëticasdedimut, afud rhelorei» initiïifit hifioria,tanta ra[iufiior,lt;]uata uer.ar.Sed narradi ^uide, ^ult;e nabif aptima ratio uideatur,iunt demofirabimui, cum deiudi ciali parte dicemut. Intérim admanere illud fat efl, ut fit ea nee arida prorfiu,nec ieiuna.Nam ijuid aput erat tantu fiudijs laborit impendere.fires nudas,at^ue ittornatas indicate fatit uideretur! Ne^; rurfu finuofa,amp; accerfitü defcriptionibin, bn ijuas pterijut imitatione paièticie licentia ducutur.lafciuiat- Yitiu utrunlt;p,peiin tamë illud i^uad ex inapia,i]uàm ^uod ex copia uen'K Namm pue‘ rit oratio perfeila,nec exifi,nec)jgt;erari potell, melior autem ell indoles heta generofii^; conatut, uel plura iufia concipiens inte rerimfiiriiiu. Nec unj me in hit difcëtit annit ojfendat,fijuid fit perfuerit,quin ipfis doüoribut hoc effe curte uelim,ut teneras ad' hue mentes marie nutricû mollius alant, amp;nbsp;fatiari uelut i^uoda iu‘ cSdiorit difitiplinie cibo laâe'^; patiaturEr« illud pleniin interim (orpiu,quod moxadultatetas afirbnfat. Hinc j^es roborii.Macie namj; ity infirmitatë in pofieru minari folet,protinisi omnibus me Irif exprefflu in fans- fiudiet htec te tas plura,ir inueniat.Ù' inue lit faudeat.fint licet ilia non fatit ficca interim ac feuera, Eacile remedium efi hubertatit, fierilia nullo labore u'mcutur-llla mihi in puerit natura nimiü fiei dederit, in qua ingeniu iudiciopriefiimi-tur. Materia e/feprima uolo, uel abundantiorë,atq; ultra q opor' teatfufam-MuItu inde decoquët anni, mullü ratio limabit,aliquid uelut ufu ipfo deteretur. Sil modo unde excidi po/ftt, amp;nbsp;quad eX' calpi,erit autë, fi non ab in’itio tenuë nimium lamina duxerimut, amp;nbsp;qua cielatura altior rumpat. Quod me de hit ittatibutfentire minut mirabituriqui apud Cicerone legerit : Volo enim fe efferat in adolefcentefaecund'tias-Quapropter »« primit euiiandus,et in puerit priecipue, magifier aridut, non minut quàm tenerit adhue plantit ficcum et fine humore ullo folum- Inde fiat humiles fiatim, uelut ad terram jfediantes, qui nihil fupra quotidiana firmoné
attolleri
-ocr page 95-LIBïR SECVNDVS. tf»
«ttoHm iiiJtMi-Mitcits illit fra fanttatt,amp; iuJidj loco quot;mfirnti“ dum fatif futat uitio ciirrre, m idif[um iwidunt ukiï, quod «irfuiilin carft.Quore mibi Bf m4turi!ds ijuidfm ««,nfc multi 'w IdCH ftaiim aufim fint/icCannos ffrent,tt ut tufliie fnficiët- Nr illud quid! quod ddmonromM ItidigBum ffi, iwgfnid fKO-orïinimidiBJfhm tmenditionii feurr'Vite defictrr^ Mmir dfj^friint,©’ dol? t,®quot; nouiffime odtrut:amp; q«od maxime nocet,dum omnid ttm?t,niliil condtur, quod etiS ruflicit notu elt^ qui /rondilii« tenerii no futant adhitenda tjjtfalcë, qui re formt' ddrf ferru uidëtur,amp; nodwm cicatrice fati fojfe.iucüdin ergo tS Bidximf debet effe frteceftor,ut remedia, quie alioqui natura funt ajf era,molli mdnu,(t l(ui lrnidtur,IdHddrr aliqua, ferre qKlt;eddmgt; mutareetiam,reddiia curidfiatratione,illuminare, MKfrpoBfn» doaliquidfui. Nönunjlioc^iioq;(ri( utile,totasipfum diAdronui terias,quas amp;nbsp;irnkfiwr fuer,ü' interim tanq fuas amet.Atfi tdm BfgligfBS et fiylui fuer'n, Mt emenddtionrm non redp idt.exf ertM fum frodeffe, quoties edndë mdlehd rurfiu d me retrdfldid fcribe re de integro iuberem, fo/fe enim eum ddfcuc meliw.qudteBW nul» lo mdgM fiudia,q jjie gaudrt • Aliter düt alia alas emrdanda eü, pro modo uini!,Ü' exigendit.O' corrigendii opM.Soleëdm eg» dicere fuerii dliquid aufis licëtius,aut latiufjaudareillud mead' tuc,uenturu tem fus quo idem no permitterî, «d amp;nbsp;tngento gau-debant, amp;nbsp;iudicio non fallebalur .Sedui eô reuerlar unde egref-fus Çum,narrationesfiylocôfoni, quata maxima foßiiadhibiia di ligentid,uolo-Ndm ut frimo eu fermo inflituitur, dicere qult;e du-dierint,utile eü fuerie ad loquedi facultatem,ideo^;^retro dge re exfofllionê, amp;nbsp;â media i» utranq;farté difeurrere fané merù lo cogdtur,fed ad gremiii fraceftoru,€r dil nen fojfunt,amp; dum res,ac uerba cônediere incifiui,ut frotinin memoriafrment, iid cum idm forma refi.e loquedi O' emëddtæ ordtioni«, dccipiët.ex» lempordl« gdrrulit4$,nec exfeüata eogitdfio, iy uix/urgèdt m* t d,cirtuldiorilt; uere iaâationit eA.tiinc poreniü imperiicr» bid-
e ne gdU'
-ocr page 96-INSTITVT. ORATORfA.
ne g4uJiS,ifi/ïf uero coMttmptUi Dperü,amp;inuerrcu»i4frons,ff emjuetuitftnime mtilori exercitlt;iiio,amp; ijutt ^itoij:iiroftâinfreijufterferiiiJit, airogtinsJe fe prrfutßo i»gt;ni fcitur.Erit juumptrtmi/efaculutH tergt;ipiti,ne^;i nabit negligé’' ter loein ifte traßbitur-lnterimfatii e{i,ßpuer omni (urtyC' fuin ino(i]uanti ilia letas capit) lahore ali^uid probaiile fcripferitin koe lt;t/fuefclt;tt, huiin reifibi natura faciat-llle Jemu in ij juoj^u^ rimin,aut ei proximum poterie euaJere,lt;]ui ante difcet reâe dite-re, f cito. Narrationibiu naninutilieer fubiugjiiir opm deflruendi tonfirmadi'q: eas,i]uod «»««tv» Kjè njCTotmv». ld porro nS tan tum in fabuioßs, O’earmine trtditiifieri poteü, ueruetiS in ipßs oiimIiï mBnunütü,utßifueratur,anpttredibile,ßiper caput '/n
pngnatir fediffe coruü, ^ui os oculos'^; bmßis Colli rofiro at^: nlia euerberaret .Sie in uiranf porté ingës ad dicendu materia. Ut de ferpente ipto Scipto troditur genitus, amp;nbsp;Lupo R.omuli, ArgfTM Nunut.Nam Griecia hißoricisplerü^; po'éticie ßmilit e^ licétio.Stepe etio^Uitrißiletde tépere,de loco,^uogefia res did' lur.nSnunj de perfona ifuo^.ßcut Liuiusfrejuétiffime dubitot,et alii ab alijs biporicia diffenttut.Inde paulatim ad maiora tédere in fipiet,loudare cloros uiros, nbsp;nbsp;uiiuperare improbos,ijuod non ßm
f Ikk utilitotif opin eS.Nanjiir ingentum exercetur multiplid uaria'^; nioteria,amp;onimui contcplatione reâi prauij;formatur, trmulto indecogniiio rerum uenii,exemplia'^;,ijuie funt 'm omni genere coußsrü potenti/ßmd, iom tum mftru'»ur,cl! res pofeet ußi rw-Hinc illa tpao^ exerc'natio ßib'tt cóporotionit,uter melior,uter ue deterior,lt;iute ijuon^ uerßotur 'm rotioneßmili, tarne et duplicot enoteriS, amp;nbsp;uirtutü uitioru^;, non tontu natura,fed etio modi trn Hot, Veru de ordme loudia contra'j;,^uonio htec tertio rhetorices fars eli,pracipiemut fuo tempore. Communes loci(de ifslo^uor, quibitsc'Hro perfonas m ipfa uitia moris ed perorore,ut 'm adulte rum,aleatorem,petulonte)ex medijs funt iudicijs; amp;ß'reum odif fptSfOccufotiones, juanjuom hi juoj; ab illo gentrali iraüotu, ad
juofdam
-ocr page 97-LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67
itditci farcies folent, ut fi fonutur tdulltr cacuf, alta-tor pituprr.petuUn; fenex-Halent uutem nonnunquitm rtiam Jt-fnfictttm.Nam Ht pro luxuri/i,amp; pro amort Jicimui,et Itno i«-tfrim parafitui'^;drfeni{itur,fic ul non homini patrocinrmur,fej (rimmi.'l'hefis autem,ijuie fumuntur tx rtrum comparationt, ut ruIUcanc u'na, «n urliinx pöiiortiurijlrrMi, dn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiri laus
maior, mire /«if «4 exerc'uationtm jictnJijj'atiofe ai^; hibtres^ ^u« uel 4(1 [iiatlendc officiS, uelad iudiciori difcrptaiionê luiunt fIurimii.N4m pojlerior ex pradiüù locui,in caufa Murtente co» piopffimt 4 Cicerone tr4ft4i«r. Suntamp; Ulte ptni totte ad dtliit» rntiuBpertineies ^enui,ducida'ne uxor,pttedi'nefint mafffira» tin-Nan^ihteperfonic modo adieüia fuaforite erüt.SoleliSrpriece ptores met,nec inutilité nol» etiS iucundo genere exerckationif, prteparare not cöieäiir4litHf caup's, ck {««rere 4f({; exeqwi iube» rent,cur armata apud Lacedtemonios Venult;,amp;‘ quid ita crtdere tltr Cupido puer,ac uolucer,amp; fagntit,acfact urmutut, Cr pmi-liu.i« qwiIgt;M fcrutabamur uoluntutë, cuiin hi cotrouer^« frequet ^lutßio e{l,qtiod gern« chriit uidtri pottfi. Nurn locos quidr,quti lej fünf 4e upibus,ftmper'ne his credenJum, ilSquot; de arp^umciii.ati kulendu efium paruis fides,adeo manifefium eSad forenfits adiia WS ptrtmtre,ut quidam nec ignobiles i« officifs ciuilibus,fcriptoS tos, memori«'^; dilipentijfime mandalos, bn prompiu Wuernit, uf quotief e/fet occafio,extemporales eorum didilöts,liif uelut enp Uemutif exornurentur. Quoqutdem/nec enim huius rei iudicium difftrre fulimo)lumma uidebantur mihi in/irmkuiö de fecofite» ri.Num quid pojjint Ht caulis(quarum uaria 4C nouu ftmper facies)proprium bnuenireiquomodo propofiiis ex parte diutrfa re f^ndere ! ultercutioniiiH uelociltr occurrere itefiem rogure f qui ttiam i« ijf,qult;t funt communia,amp; i« plurim« cuu/is truflunlur, uulgati/fimos fenfus uerbii,nifilantoantèpraparatif,profequi wqutantiîiectfjt t^i his ,cumeadem iudicijs pluribtts dicunf, autfafiidiummoueunt,ueluiifrigidi Ürepofiticibi,autpudo» t gt;nbsp;rem.
-ocr page 98-es fNSTlTVT. ORATORTA.
remjtprehtnfi toties auJirnti'uni memcria, 'uifelix fupellex,iltt4 ficut apuJ pauprres Mbiiiigt;f0S,pliigt;iiui amp;nbsp;iiuerfi's offtcijs conte' rittur,cuiii eo i]uidë,i}uoJ uix uHm eü tant cômunii locut,i}ui pof-fit cohitrere cb caufa,nifialilt;iuo proprilt;e ijuie/iionii uinculo copu' taiut,appareat'f euni nö tant bnfertii ijuàni applicieK,uel ^uoj dtp fimilit eït cisteri«, uel ^uod pleruiiij; ajjumt etiant paru apte folet, non ijuia de/tderatur,fed ^uia paratui e(l, ut^uida fentètiarü grt tia uerkoßlJimos lacet arcejjunt, cuni ex loàt deleat nafci fentetl' tiatira [iinr aute fßecioßa ha;c amp;nbsp;utilia, fi oriuntur ex caufa.Ctete r«m qualibet pulehra locutio,nifi'ad uiâoria tendit,uti^:fuperua' fua,fed tnterim etia contraria e/l, Verum haâenui eua^nßatit fuerf^leeu lausamp;^uttuperaMi^ maiore^ srib^i^ffe^i^'suireSide^erant^^^u^/^^r'^SyatTcontro ier^cßJi^^Me amp;nbsp;quot;ure ciui' tatuin’dij^^ Apu^ Gr^co^ énm laf or farSay ludfcemjUfcaba'/ fur,Romanic ^rö^ione ^a^ere^ac ^uadere moeit futt.V trof iiuêemilt;lêpauctéde'^n,et'fieéê certa MHtur.J^a^ tria,l'acri,publici,^riuati iurif-Qult;e diuifioad lau/em nijgit ßie' üat^fi i^uit tam per pradtn augeat, ftódièx, ijuodpublica, i^uôi nd religionë deûm coparata fit- £a ^uidë de ^uibui ^ult;tri folet,cö-ntunia omnibui- Aut enim de iure dubitari poteH eiin qui r0gat,ue Je P.Clodij qui no r«f frfafw tribunin arguebatur, aut deipjïus rogationit,quod eff uartu.fiue no trbno forte nudinopromulgata, fue no idoneo die,fiue contra MercelJiones,uel au/fdcia, aliud'ue quid quod legitime obp:et,diciiur lata effe,utl ferri,fiue alicui ma nenttum legS repugnare. Sed hec ad illas primas exerciiationes non pertinent .nam funt bit cilra coplexum perfonaru,temporumt raufarü. Reliqua eadëferè uero, fido'f certambni buiufmodi tra' dantur- Nam uiiiii,aut in uerbie,aut in rebut efl. In uerbit quf' riiur, an fatit ftgnificet,an fit in hit aliquid ambiguu : In rftwja» IfX fibt tpfa cofentiat, an in prteiern!! referri debeat,an in fingU' loj homsnestMaxime uen commune tfl querere,an fit ho)tefta,an
Ktilicgt;
-ocr page 99-LIBER SECVNDVS. 69
«h'Ii». Ktei^ttonplwesft^eriîplmf^jfârtts/eJnosiullu.pium, reliÿoCum,clt;tttraq; hu fimitiajxinelio (Spltâimur.Iufti tamifjie «f J Mo fi'mplicker excutt feiet. Aut enim je re ipfu ijuiergt;iur,ut J» gMM'ne poeiu,uel prittiuo ftt^aut Je me Je prtemij peeiue' wf ,i]«i ti miter ^uitm mwior cidpMri petefl. Vtilitii; ijuetj; witfrim n«iMr4 Ji/iernituryinterim tempore. Qult;f lt;JS un ehtmeri poffint^etmüff folet. Ne ilIuJ ijuiJé ignorure oportet,lepes dlquSào totns.Mli^uîi Je ex parte reprehendi feiere, eu exemplu rei ulriufj; «ot»« e Uri* eratientbui pritbeatur. Nec mefallk eastjuo^Jeges efje,iiute mo» wpfrpeiMÜrogentur.fedJe fconoritui,iii(tiMipfri)j, quitlH Mani ltafuil,Jelt;]iia Ciceroniforalieefl.SeJ Je hit nihtl hoc locopr«ci pi poted. Conflit enim propria rer«,lt;(e jitibut Mg»!«r, «01 om«ni quelitate.Hi» ferè ueteret facultate JicenJi exercuerüt,iffumpia tomen 4 Jiiledicit argumëtanJi r4tione.Nom flUas a J imNotio« nem foriyConfiliortiq: materias,ipuj Gr««; Jicere,circa Deme^ trium Pliolereo mfluutüferè cSflat. An ab ipfo ij genm exo-cifd tion« fit w«enti!(Mt alio i]uoij;libro fum confeffiu') porï cemperi, SeJ ne ij ^Jé.j hoc fortiffime affirmât, ullo fat'u iJonco autore ni tïtor. Lotinoj «ero JiccJi prlt;eceptores, extremù t-Craffi tëpo' nbin cce pi ffe Cicero autor ed,lt;iuorii inflgnH moxime plotitufuk.
De lecflione oratoriim,*r hiftoricorum
apud rhetorem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capuc V,
S Eli Jt ratione JeclamanJi ped poul», interim ijuia prima rlie torice; rujimenta tr4iflo«u«,non omittenel u uijetur iJ tjuoj;, ut moneom.ijuontH fit cellatunu aJ profedi Jifeentium rhetor,ff juemoimoJum 4 gramaticif exigitur poëlarum enarratioiiia ipfe juo^; hiflorilt;t,at^; etia magit orotionn ledione,fufceptos àfeJifci pulos inflruxerii.juoj nos in paucii,^uoru iJ lt;etas exigetotjet pa rentes utile effe crejijerant, feruauimus .Citteru fentiëtibui iatn turn optima,Ju^ res impeJimëto fuerut^cjuoj longo confuetu^ Ho oliter HocenHi fecerat legem, amp;nbsp;rebufli fere iuuenes.nec hunc lotsrem HcjS'4erotes,exempIum nofirufe^uebantur.Ntt tom? eitS c } fi^uij
-ocr page 100-70 INSTITVT. ORATORIA.
ß'quij noui nel Iero inuemffem, fritcipere i» pejierum fuient^ Nic nero jcto id fieri apud Grlt;ecos, fed mngic per ttdinlores,^uiil nonuidetnr tepora fnffticnrt, filegetiiitt ftngulù prteire fmper ipfiuelent-Et hercle pritleâio,ijute in hoc adhihetur, nt facile atlt;f: jifiinâe pueri fcripta ocniif fi}u!itnr,etia ilht i^nte uim cniufj; uer h.fi ijnod minin ufitatn i^cidat,docet, mul tnm i^fra rhetcrit offt finm exiflimadii efl. At demofrare uirtules,uel f^nado tea inci' elat,n»u,id profefftonit eiufatil:promijft,(juo fe mapifiri elo^në' titfpolliceiur,maxime proprinetl^eo quidë naltdim^uod no ntif (imlt; labor? doceiium pofulo, nt ad premin reuocatù cniut lt;{Uifl; torn nein libri leâioni deferuiSt. Niim mifci cum facihm turn etii Hiulio uideiur magit uiile,faflo flentio,unugt;n alique(^uod tpfum imperariper uices optimum eil)confteiuere leâorem, utprotiniM froHunliationi juoç[; ajfuefcant, turn expofta caufa, in^uam fcri' fta lepeiuroratio(nimpc clariuf ^ua dicëtur, intelligi poternt) nihil oiiofum pati,^uod'^: in inncntione, ifuod'^; in elocutiont anno landum erit, ijute in prooemio conciliandi indicie ratio,i/uit narrS ili lux, breu'tias,pdes, ipiod alijuado conplii,tly occulta callidi' tas- Nanj: ea fola in hoc an eft, intellipi,nif ab artifice bo» tttfpt.Quanta deinceps in diuidendo prudentia,^uam fubtdit ÉT trebra argumentaiio,lt;jutbtu uiribiu in^iret,lt;jua iucundiiate per' nulceat, iiuanta in maledifliealferitas, i« loc« urlankas, ut de-niij, domimeiur i« affedibui, atq; in pefiora irrnmpat, animum^ iudtcum fimilem ^s,tiute dicit,efftciat.'Tum in ratione elo^uendi, quad uerbu propriu,ornatum,/ublime,ubi amplificaiio laudanda^ qn,tuirtinei coniraria,i]uodl}ieciofetranflati,^u^figurauerbo rum,i}uie lenie, amp;nbsp;quadrata,fed uirtlii tarnen copoptio.Ne id ^ni Jem inutile, etiam corruptas alijuado, amp;nbsp;uitiofas orationes,i}uas tarnenpleriiitiudiciorumprauitate mirantur,legipalàmpuerie, ofiendi'ii; in ijs quam multa impropria, obfcura, tumida, humilia, fordida,lafciua,elfoeminata fint, t^ute non laudantur modo àpk' rifjne,fedÇ juodpeiiu tfl)propter hoc ipfum, juod funt praua, laudaii'
-ocr page 101-LIEER. SeCVNDVS.
yi
hu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftrmo rtdw, lt;amp;• feciium tuiur^iti tnuntiatM nl
hl hiibere f x iwgcnio uiJetur .llh uero, ^uie utcun^; Jefitxa fuut td»l ex^uifititrit mir4mur,Moii aliter ^uàm Ji^ortit, amp;nbsp;auecun^ noiofroJigiofis corjieriiutfafuJ ijunfJa matin ed pretium, f iff, ^ux nihil (X communit habit in bonit ferjijerunt. Attl; rriS ^ui ^e decapiuniur.uul/iSyleuatii'^:, inu^as comasacu comentibin,tt BOW ƒl(o colore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plm e/fe forma futant,i^uam{of[tt tribue-
re bnctrrupta natura, ut pulchrituJo corporit uenire uijeatur ex mol» moribin. Nec folum hac ipfeiebebit docere praceptor, fed freijuenter interrogare.amp;'iudicium difcipulorum experiri.Sic ait dientibin fecuritas aherit,nec i^ua dicrturperflumtauref,fimul'' gut ad id perducentur.guod ex hoc ^««ritur, ut bnueniant ipfi intellif^ant. Nwm guid aliud agimut docendo eos,f ne femper do-eendi jint i Hoc diligentia genm aufim dicereplm coUaturum di-fcentibin, guàm omnes omnium artet, gua iuuant fnt dubio multam ,fed latiore guadam comprehenfione, per omnet guidem /ft-ties r(T«w guotidie pene nafcentium ire gui pojJuntiSicut de re mi ]i)itrt,qu4K^u4m fint tradita guadam pracepta communi«,rnwgi* tumen p roderii /cire,gua ducum guif];rationt,i» guali loco,tem' fore,fit ufin fapienter,autcoatrà-Nam in omnibinftreminin ua lent pracepta,guàm expérimenta. An uero declamabit guide pra ceptor,ut fit exemplofuit auditcnbin.non plin cStulerint ledi Cl ccro ac Demoflhenesf Corrigeturpalam,fguid in declamado di-fcipulin errauerit, non potentiin erk emendate orationemfguini-tno etiam iucundiin, aliéna enim ukia guifgue reprehendi mauull guam fua. Nec deerant plura,gua dicerem,fed neminehac utili-hj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarn no pigeatfacere ifiud,g no difplicebk.
Qiiiprinii legendi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capiit VI.
QVodft potuerk obiineri, non ka difficiln fupererk guafbiOf gui legendi fint incipientibut. Nam guidamillot minorer, facilior eorum intelleiiuf uidebatur, probauerunt, alij flori-dim genm,ut ad alenda primarum atatum ingenia magit accom-t 4 moda-
-ocr page 102-tv INSTITVT. ORATORIA.
„ moJtitS' Ego optimos i]aii{é,amp;'femfir,fed tMe eorunt afUKit (gndidifJimiijutnq^amp;maKtme » tx[iofiiuuelim,ut Liuiufuerif magii Sitlli//Hum,amp;hic hißori‘emiiiori( eil tiutor,i»d quem tut' men iam pnfeüu opuieii. Cicero,ut mihi quidé uidelur,amp; iucu Jut incifiétihut quoq;, ity upertut eSl ftt'u, nee frode/fe tttntu,fed etium amtri igt;oteil,tum quëxdmodu Liuiut friscip'tt,ut quifq; eril Ciceronißmillimw^Duo uutë genera maxime cauendafuerhfU' toiVnum, nequiceotantiquitatif nimiid admirator m Gracchorit Catonilt;'q;,amp; aliorum fimilium leâione durefccre ueliißent enim horridiatqjeiuni. Nitm neq;uim eoru adhuc intelleâu confequen tur,amp;elocutione, qute tumßne dutio erat optima,fed noftrit tem foribin aliena,contettii(quod eSl pe/fimü) fimiles fibi magnit uirit uidebulur: Alteru,quod huic diuerfum esl,ne recentit huiui lafci“ uit ßtfeulit capti uoluptate quadam praua delbnialur, et pritdul ff j/W genw acpuerilibin ingenijs hoe gratiut, quo proprim eil, adamêt.firmif aut iudicijs,iamq;extra periculüpofitiifuaferim, amp;nbsp;antiquot legere, ex quibui ß affumatur folida ac uirilit ingenif in(,deterforuditfeculifqualore, tumnoßerhiccultiuclariuteni' tefcet,amp; ttouos, quibm amp;nbsp;ipßs multa uirtut adeil, Ntf oiim «o5 tarditatif natura damnauir,fed dicedi mutauimiu genui,amp; ultra Hobù q oportebat,indulfimui ,Kano tam ingenio illi not fuperaue r»t,quampropoßto,Multa ergo licebit eligere.Sed curandu erit, ne iff quibutpermixta funtfmquinctur, (^ofda uero etia quoi to tos imiiari oporteat, itfui/Je nuper, lt;ty nunc eßfe, quidni libenter tioncoce/ferim modo,ueruetiam contëderim-Sed hi quißnt.nöcU' iufq;eilpronutiare, Tutiut circa priores imitatio eil.uel erraturlt; Ideo'^ hdc nouoru difiuli leaionë,ne imitatio iudiciu antecederet, Dediuifione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput Vlf.
FVk ftiam in hoe diuerfum pnecipientiu propoßtu, quod eoru quidam materias,quas difcipulii ad difeendu dabant, non con tenti diutftone dirigere,latius dicendo profequebatur,nec folu pro' iatiombinimplebantffedetiamaffeâibin.AliiiCÜ primasmodolt' neat
-ocr page 103-LIBER. KCVNDVS. r,
•ms iu^ffènt,foil Jeclanutiones qui J omijtJlit quifq; ttuRilut» quofjum uero locos no mitiorr curu,quM cum uj JicenJit ifßjur gerent,txcolebunt.Vtile utrunq:,s!T iJeoneuiru ab alterojefaro^ SeJ jîfacere tantu alterum nece/fe fit, flus froJerk iemojlraffi reüam frotistus uiam, qudw rfMour« dfc errore iam laffos, Pri~ mum, quia emenjation! auribus mojo accifiunt, Jiuifionem uero aj co^^aationë etiam amp;fiylunt ferferunt .Tieinde quod Iikotiin frlt;ecifie»téaudiunt,quàm refrehendetem. Si qui uero faulo funt uiuaaores,i» his fr^fertim moribuSyCtia irafcuntur admonhioni, amp;nbsp;McMt refugnant. Nec ideo tarnen minus uitia aferte coarfruen da funt.Habëda enim ratilt;ici«terorum,qui reAa e/fe,qux fnece-ftor (ion emëdauern,credent- Vtraq; autë ratio mifcenda eil, ka traüandayUt resifft fo/lulabunt- Nanq; incifientibus dandn erk uelut f rit formata materia, fecundü cuiufq;uires, As cï fatit comfofuiffe fead exfmpli! uidebiitur, breuia qutda demon/iran-da ueftigia,quce ferfecuti, iam fuis uiribus fine admitticulo frogre di fojfint- Nonnunq credi fibi eos ofortebk,ne »wl« conf setudine femfer alienum laborem fequendi, nihil fer feconari, iy quitrere fciant.Quod fifatit frudenter dicenda uiderint, iam froft coh-fummatafuerk fritcifientit ofera-Si quid erraueriHt,adhuc erut ad ducem reducendi.Cui rei fimilequiddamfacientes aues cerni mus,quit teneris infrmis'qifcetibus cibos ore fuo collates fartiun-tur-ht cum uift funt adulti.faulum egredi nidit lt;amp;nbsp;circumuolarct federn illam fnecedëtes if fit docent, turn exfertas uires libero ex loyfuaqiifforumfidutiitfermktunt.
Deedifcendo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput Vlfl/
T LIkiJ ex confuetudine mutandu frorfus exijlimo in his, de qui bui n«nc dtjferimui,ittatibui,ne omnia ij«« fcrifjerint,edifiat, Öquot; ctrta(ut moris eil) diedicant. Quodquidem maxime fatret exigwMt, atq; ka demu fludere liberos fuos ß quamfrequentifjime decliim4Mfrwit,creJ«nf,ci( frofedlus fritcifue diligentia confret. Num ut fcribere [ueros, flurimü'q; ejjimhoc ofere,flanè uelim, t S ftc edi'
-ocr page 104-r4 INSTITVT, ORATORIA.
fic eJifcere titâoi tu ortiiomlm, uel hiftorifs alio'ue ^uo gfdfrf tiignorü tii («ro uolum'mi hcos,inulto magit ßiadea. Nlt;m etiam exercdkur tcriiu mtmoria.ihena cSfle^ltnjof^fini; qui tritt in diffuiliorthuiut ^tntrit hitort uerfati fint gt;nBlt/l-ia,qute ipp ca fofuerunt, iam familiariiu aninta fuo affi^t»t,amp; tt/Jutfcent ofti-mia,ftgt;n{’erqihtttl!unt Mra ft,quad (mWfZwr.En«« non fentit»-tts forma orationit illa.quam mtnte penkin acctfterint,txprimët^ Abundabitt aiit copia utrborü optimora.amp;'copo/itiont, aefi^^uria iam non qutepiu,fed/fonte.ir ex repopio uelut thefauro fe offer! tibtu.Accedk hu amp;nbsp;iucunda in ferment btneàquoq-, diâori rela tioamp;in caups utüù.Nam ’ll“ plut autorkalù a^eruntta,qute no frteftniu p^ratia Ikitfunt cemparata, laudemfepe maioi em, quim p neprafint, conciliant-Aliquando tamtn ptrmiiiendu quit ipp fcripftrint dictrt,ut laborit fuifru£ium,ttiitx ilia, quit ma' ximepttKur,laudepIurimumcapiaHt. Verum id quoq; turn prri oportebi(,C!tm aliquid co/nmodiut eliinauerint, ut to uelut pramia fiudij fui donentur,ac fe merui/fe,ut dicertnt,paudeant.
An feciindum fui quifqueingenii docen dusfitnacuram. Caput IX.
VIrtiu praceptorif haberifolet, nec immerito dilipenterinifs, quos trudiendos fufctptt,notare difcrimina ingtniorü,amp;qua quenj: natura maxime ferat- Nam ell in hoc incredibilu quadam uarietaf,necpauciores animorüpene,quàm corporufcr!i;a.Q.uod intellipi etiam ex ipps oratoribui poted, qui tantü inter p difant pencre dicendi,ui nemo pt alteripmilir.quamuù plurimi fe ad :o' rum,quoi probabat, imitationem compofuerint. V ide deinde pit' rifqi uifum esl, ita qutnq; inpituere, ut propria natura bona,do-dirina fouerent, amp;nbsp;in id potiffimu inpeniaquo te»derent,adiuua retur; Vt ft quit palapra perkui, cumin aliquod plenü putrit.gy ntnafium uenerk, txpertut torii omni modo carput animum'q; di-ptrnatjCui quifq; ctrtaminipraparandutpt; itapraetptorem tio juentia cum fagacittr futrk intumu,cuiiu Ingenium preffo lima' to'qigt'
-ocr page 105-LIBER. SECVNDVS. rf
hf pHfre Jicttiili, cuitu ueri, grituitJulci,lt;il]gt;tr0,uitiJi),urluno utiixime nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itufi comuiiJaturum fiu^ulic^ut mi ro ^«o quif-
gut tmitttt ftr0Ufhutur,^uoJ iy uiliuta curu nuturu eiult» fciittrfi'ni diuerf» Jucatur,nK i» iji^quihin mi«i« «f tw e^,fictif piffit efftctrt^iy tu iti quie »atiu uidetur,JtftrtnJo fucM in-fomioru. Q«olt;{ mihi (likrilt; ttiim «fI conirt receptas ptrfiiiifio-BfS rctionem fiijutnti,fentrii:iatfi)m parte uerum uiJetur.Nam proprieutf j («gmiorio« Jif^icere, prorfiu nece([arium tS. Im I)M 5«oi]i(f certum fludiorum factre deleHum.nemo diJfitaftrit.Nan-)U( trk aliiu hifiorit ma^if idoneut, «liw compo/itM ad carmen, aliiu util» /luJio iurif,ut nonnulli rufforta{Jem»tendi-Sic difcer net h«c dicendi magifler, i^UDmodo pal'tfiriciu ille curforem ft-ciet,aiitpuplem, aut ludatorem.aliud'ue tjuid ex iis,:}Uit fimt fit crorum certaminum-Verum ei,^ui foro defiifiabitur,non i« unam parlent ali‘iua,fed in omnid ^ua fitnt eim operif,ettam fi ^ult; diffi ctliora difienti uideiuntur,elaii)ranium esi- Nam amp;nbsp;omnino fu-peruacua erat doitrina,fi natura fiifficeret.A.n fi ijuit iwgfBio «ir rilt;pii«,4( tumidm(utpleri^ue fiint) incideril, in hoc eum ire pa-lt;ifm«r ? Aridum, atijue ieiunum non alemiu, 'ly lt;juafi ueftiemiuf Niini fitjuitdam detrahere necejjarium eR,cur Mon fit adijcere f5 cejfiintlNeijUi’egocontra naturam pugno. NoMfBim defertnduiH idbonum,fijHod ingenitum efl, exifiimo, fed augendum,addeHf dunt'^ue lt;|i(o4 cfjjit. A« no« claitjjimtu ille preceptor Ifocratet, gut BÖ nwgii libri Igt;f Hf dtxifie.l difcipuli btne docuiffe tefidtur,ci de Ephon,at^; Theopopo fic iudjc4ret,u.t afteri firenif,''altm cä^' quot;nbsp;fitriii« oput ejfiediceret, autinillo le Miiore tardtaiem^aut ifi heit^. penepracipitr, conc'itationem adtuuandam docendo exiftimau»,^ cum ulteruiM dktriiM natura mifcendu arbitrifreturlfmbecillü tarnen ingenijsfanè fic obfecpiendü fit, ut nbsp;nbsp;t k i« id ^uo uocat natu
ra,ducaturlta fnim nbsp;nbsp;folii pofiunt,meliiu efficiebSi uero libera
lior natura cotigerk.ct in fita merilo ad^ë oratoria finuu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
fi,nulla dicëdt uirtin «m'utëda c/i.Nii licet fit alijua in parte pro^ nior.
-ocr page 106-7S INSTITVT. oratoria./, HW* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I ‘».«MA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ ut
Kor,ut ntj^( ell, aettr'n urnen non repugnahn^ttij; eti curi ft rufdciet tjs-, in ijuihin emMk.Sicut i!le(neitb eotfem exeflo re^ ced4min)exerceniü corfom fe^in^nón ß do(fn^ÿ fancrtiinfien -ilt;'^'fufceferit,^i/gnofer!reuelcälceiiintü,{iutnexinmodo,^tti:inhu tÜ^Koi Joeebit,feJ o/nnit i}uæ funt etin (‘eritminif .irii ijui ex ijsöfijua nonfoJJïtjiniJ maxime,^uoJfoteeit,incu’nbei.N‘iin ,/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prorfin,unum,ne tentes.^uoJ effici nöpof-
fit.Alterum,ne ab eo ^uoj tfuif optime facit,in aliitJ,cui minin eSl iioneut, trans fera!. At ffuer» ^ui ilocebilur,ille, ^uë adolefcen' tesfenem uidimits, Nicofiratin,omnibus »« eo docendi partibin f' milkerutemur,eff!ciet^;tllum,^uali(hicfuit, luéiando, pupnan-do'^:,i]uor!! utro^icertamine ijfdem diebm coronabatur, muiâS’ Et ^MÏfo ((/ ma^if oratoris futuri mapftro proui dendü erk i No» enimfatu eH dicerepreße tantu,aiitfitbttlker,autaljicre,no ma gif phonafco,acutif tant!!,aitt medijSiiut grauibm fonii,aut ho-rS etia particulif excellere, Ni»i ftcut ckhara, ka oratio perfeAa non e{i,nifabimoadfummu omnibin intëta neruis cöfentiat,
De officio difcipulorum. Capiit X.
PLilt;r4 de offtcijs docëtium locutus, difcipulos ad unü interim moneo.ut frteceptores fuos non minus,^uamipfa fudia amët, amp;nbsp;parentes e/fe,non cjuidêcorpor5,fed mentiü credant. Multum hitc pietas confers fludio. Nam ka amp;nbsp;libëter audiët,amp;’ diâif ere dent,amp;'e/fe fimiles concupifcët.In ipfos denici; ccetui fcholarü llt;e' ti iy alacres couenient,emëdati non irafcëtur, laudati gaudebXt, utßnt chariffimi, ftudio merebutur.Nam ut illorS offuiü efl doce re,ftc horu preebere fe dociles. Alioijui neutrS fne a Itero fufftciS’ Et ftcut hominif ortuf ex utro^;gignentium confertur, amp;frujira ffarferiffemina,niftilla prcemollkusfouerkfulcus, ka elo^uentit (oalefcere ne^uk,nift fociata tradentis, accipientie'^; concordia.
Deucilitace.ö'racionedeclamandi. Caput XI.
IN hif primif operibuf,^U‘e hok ipfa parua funt,fed maiori lt;]Ut fi mëbrt ttep partesJbene inßkuto,ac faut exerckato,iam ferè tempiM
-ocr page 107-LIBER. SECVNDVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»r
Iff IM tpfttet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuaforids, iuJicidles^; mdieridt; quarum
»xtequdm uidHi i^grfjidr,pdu(d mhi dtiffa JfclamdtiJi ratione dicnJafunt, quæ ut ex ovinibui noui/Jime inueMa^ita lt;tr »i^ilio en utih/[i»id. N4m amp;nbsp;(unäa illa, dequibui diximut m fe fer'e cigt;ntniet,et uer'nati froxima imagir.ë reddit. Jden'q; »4 efl ce letrata,ut flerifq; uideretur ad formanda eloquetuia uel [ola fufft cere. Nff«i« MirUM uHa ferfetuit duntaxat orationit reperiri feled, qua non ji't cum hac dicendi mediiatione comunii.E.lt;gt; qui-lt;f(in rei ifta, culpa decettum reddit,ut inter pracipuas qua cor-rumperët eloquentia caufas,licentia,dtq: infcitia declamantiufue.. rit. Sed eequodnatura honit eff,iene uti licet. Sint ergo iytppe materia,qua fingentur,quamfimil!ima ueritati. Et declamatio in quantum »n4xiinf pote{l,imiieiur eas diliQnei,in quarü fXfrcit4-licnem reperta eS. N4« magts amp;nbsp;pejli!entia,amp; refjjonfa,^“ fit' uiores tragicif nouercas, 41i4^; magit adhuc fabulo/a, frufira 01-tfr fjgt;onfiigt;nes,amp; interdi^la guiereniw.Qw j ergolNunq hac fu' prafidem,amp;' poeticafut uere dixerimfthemata iuuenibm pertra-fl4rf permittemui,ut expatientur,et gaudeat materia,amp; quafi in curpiu eant,eritoptimu.Sed certe fintgrandia et tumida,nS fiul ta eiiam,amp; acricribiu oculit intuenti ridicula,ac ß tarn cedendum t{i,impleat fedeclamater aliquado, dum fciat,ut quadrupèdes cä uiridi pabulo dißenta fiint,fanguinis detraäione fur4ntur,rt ßc ad Cibis uirilut coferuandia idoneos redeunt, tta ßbi quoq; tenuan des adipes,amp;’ quicquid humoris corrupt! contraxerit,emittëdum, ß effi fanui ac robuflus uolet. Alioqui tumor Ule inania, primo cu' iufcunq; ueri operia conatu deprehendetur. Toim 4Mtrm declaman tli apiM,i;iu diuerfum omnino 4 forenßbus caußs exißtmant,!] pro feAo,ne rattone quide,qua ißa exercitatio inuenta ßt, peruident. Nam ßforo nonpraparat, aut fcenica oßentationi, autfurioße uoaferationi ßmillimum eil.Quid enim attinet iuduem prapara fe » i]«i nufliM efif narrare quod omnes fciant falfumi prooationes tdhibere caufa,de jU4 nemoßt pronitiaturusitihaec quide 01 ioßa t4ntwmi
-ocr page 108-78 tNSTiTVT. ORATORTA.
taitum.fiffui ueroamp;irii,uel Iiiilu igt;ergt;noutrt,(uim tfl luJitr^'f niji quiiufJam fimulacrif nJ urrum iifcrimen, aciein'^;iu' fiam confiiefamn-Nihil ergo inter forenfe geniu dicendi,titqi koe decliinitorium intererii i Si frofeüm grttia dicimui, nihil- V ti-tum'i}; adi/ci ad eonfueiudinein fo/Jet, ut winMui uteremur,amp; ferplerx magie,amp;longiorie ali^uando adin controuerfitefinge-rentur, amp;nbsp;ueria inufu juotidiano foftta minui timeremiHyir io' ros inferere morit effet, qute nos ijuamlilet per alia in fchelu exer citattfimui, tyrones inforo inueniunt. Si uero in cflentationent tomparetur declamatio,[dne paululum ali^uid inclamare ad uolu ftatem audientium debemui-Nam *« ijs adionihtn, ijuie wi ali' ^ua fine duhie ueritate uerfantur,fed funt ad populäre aptat-t de' ledationem,juales legimuipanegyricos,totum'^uehocdemon/iril tionum genin, permittuuradhilereplui cultut, omnem^; ar tem» qult;e latere plerun^jue in iudieijs de!gt;et,non confiteri modo, fed ofe tare etiam hommihui in hoc aduocatii. Quere declamatio, quoniS tfl iudiciorum, cofiliorum'i]; imago,fimilit effe debet ueritati,quo-niam autem aliquid infe habet iniJltnniHÿv, nonnihilfihi nitorit affumere, quod faciunt adores comici, qui nec ka prorfus, ut nof uulgo loquimur,pronuntlant,quod effet fine arte,nec tarnen procul a natura recedunt,quo ukio periret imkatio,fed merem communie huiiu fermonie, decore quodam fcenico exornant-Sic quoq;a'iqua nos Incommoda ex tqs, quasfinxerimus matergt;js,ccnfequentur,in topreecipue quod multa in his relinqul!turincerta,quai fumimue, ut uidentur letates, facultaies,liberi, parentes, urbium ipfarum ui res,iura,mores,alia his ftmUia. Quin aliquando etiam argumenta exipftspofi'tionumukijsducimus-Sedhirefuoqure^loco Quam-uis enim omnf propofiiu operis à nobis defisnati eo ffgt;edet,ut orator infikuatur,tamë ne quid fludiofi requirant,etiam pquid erk^ juod ad fcholaspertineatproprie,in tranpiu non omktemus-
An artis neceflana cogni-
do fit, Caput xn.
bM
-ocr page 109-liber SECVNDVS.
J Am lii«c trgo «olilt; iucho^nJa eS ea part artû, tx ^Uit C/t/jert * itikiumfclent, qui priert oitiiferunt, quunquum uiJeo quofjam ipfojlitim limwie oifiuturos mihi, qui nihil egere eiupnoJi frx ffptiitloqumiS putenttfeil naiurtfuu.amp;uulg^uri modo, amp;f(ho )lt;ri(m extrc'natione c0ttteHti,riJeunt ttitm dtli^entium nojlritm, nemph quoque miigni nomwi« frofe/ferum, quorum aliquii (ut tpinor) iwterrogitti« quij tjjit fchemu amp;nbsp;noëmu, nefdre fe qui' Jtn,jedfitiJ rem perti/iwff, tfji in fuu dedumutione rejfondit. AliiHffKonftiwti, Thtodortiu 4n Apollodonin effet fgo,i«.« «».pitrmularii« fum, nec ftnèpotuk urhuniut fx confeffione i»-fetii« fuie clifci. Porro ij.quia lt;amp;nbsp;henefido ingenij pnejiutet funt ImIbi , amp;nbsp;muitu etium memoriu digni exdamauerunt, plurimot kiifiit fimiles negligentiitfuie, puudfjimos tutune lgitur amp;nbsp;ini' petu dicere fe,amp; uiriiui uti gloritntur. N« enim op ut effe proit tionr, uut difpofitione iM rrlgt;m/îâ», fed cuiui rei grulia plénum /itiiJiutorium,finteMiis grlt;indibiu,qucirum optinu qult;eq; ù peri-(«lo pf Mtw« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in eogttund0,Hullit rutione adhihitu.uut
tf ft«m »««CHlf J, »MgB«m aliqui J quod uliro fe 0fferit,pluril:iM fepe dietui expeâiint,iiut murmure inceri0,uelut clufftco infii»' fii,con(ituti/fimum corporit motum hom «wnttiiRtiH, ƒ(lt;{ quaren dit uertit accommodant. Nonnulli certa fihi inkiit priufquam fen' fum inuenerint, defUnant, quitui tliquid diferti ftbiungendii ft^ fecum ipfi^clare^i meditiiti,delferata conneHendifacul-tlt;te deferunt, ad alia deinceps.atq^ inde alia non mirnw cornu gt;iia,atq;nota Jiurrtunt.Qu: plurimi uidentur habere rationii,nS »« caufas tantH labore fuum,fed in locos i»tendunt,atqi qs no cor-pori projficiunt,fedabrupta quxdam,ut forte ad manum uenere, laculantur. Vndefity ut diffoiuta, lt;amp;nbsp;ex diuer^s conge fta oratio, (oberere no p0/fit,fimilii'f ft commentât qs puerorumftn quos ea y« alijs declamantibin laudata funt,regerunt.Magnas tame fen tem'ias, res honas( «4 enim glori4ri foleut)clidunt,nam et bar tnrijamp;ferui^i!^ f hoc fat tfi,nulla tH ratio iicendi,
Qijare
-ocr page 110-H INSTITVT. ORATORIA,
Quarc ineruditi ingeniofiorcs iiulgo habeantur. Capur XIIT. Ne hc negitiierim, flerun^; haue efitiionfin, ut fcrt'm dictrt uiJtantur Moâi-Primuniyuiiio maleiudicart tium, qui maiorë haiere uim eredunt ea, qua nonhaient artfiHjUt ffffitigere quàm aperire,ruiiipere quàm foluere,trahere quam du tere futant niuftiui-Nam amp;nbsp;gladiatigt;r,qui armorü infciw ut ri* Xam ruit,^ luéial0r,qui teliui corforh nixu ut id quod feiutl 'tU' uafit,utcumlit,fortiDr ab iisuo(aiur,cum utttrim amp;nbsp;hicfrequtH' ter fuit uiribui iffe [irojierniiur,amp;' ilium uehementii imfetui,eti' cifk aduerfartj mollit artieuIut-Sed (unt in hac farte, qua im ft' r'tios eiiam iiaturaliierfallant,nam amp;nbsp;diuifio,tum flurimumua-leat in caufis , ffeciem uirium minuit, lt;amp;nbsp;rudiafoliiii maiora,amp; f^arfa comfofitit numeroftora credHtur, fraterea quadauir' tutum uitiorum'q; uicigt;!ia,qua maledicui fro litero,temerariut fro forti,efful'utfro cofiofoaaifitur-Maledicil aSt ineruditut.aftr tiin,amp;' fafiut, uel cum fericulo ßifcefti Htifatorit,frequher etiS fuo. Affertamp;ijiaresofinione, quialibentijjime hominesaudiut ta,qua if ft dicere uoluijjantdllud quoq: alteru quod ell in elocutio ne if fa fericull!,mimn uitat,conatur'q; ferdke. Inde euenk nonni quam,ut aliquid grande inueniat,qui femf er quark quodninuum t{l,uerum amp;nbsp;raro euenk,amp; catera ukia non fenfat Prof ter hoc quoq; interdu uidentur indoâi cofiam habere maiorr, quod dicHt omnia,doâit eft iS' eleâio nbsp;nbsp;modut.Hit accedk,quod à cura do
eendi,quod intenderint,recedunt. Itaqiilludquaftionüamp;argU' nientorum afud corrufta iudiciafrigui eukat, nibil^; aliud q quo uel frauit uoluftatibut aurer afftfentium fermulceant,quarunt’ Senteniia quoq-, iffa,quas folas fetunt,magic eminent, ci omnia circa Ulas fordida et abieâa fint,utlumina no inter umbras(qué~ admodum Cicero dick)fed flanè in tenebric clariora fnt. Itaque ingenioft uocentur,ut libet,dum tarnen conflet, cotumeliofe fichu dari difertum.Nihilominut cenßtendi efl etia detrahere dodrini aliqui d
-ocr page 111-LIBER SECVNDVS. si
limitm riiJitui,amp;cottt lgt;ebttihui,ir u'uta uelullate,fej Min deirthit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[olo mhtiM efl,qitotl lirrr« ptrfiolierunt,^u»
mrIiiM, VtruDi hi pronuntiitiont tjuotfiftinS diccHilifortiiniittte^ funt.Nam amp;nbsp;(UmSt lt;amp;nbsp;omniit ipfi uoc4nt)in4iui tmu^juntjiHulto Jifcttrfu,itnhtIifuJtiéhiliigt;ne,gflTu, metu ctipilif furmrs-hm nllidtre mi»ntn,terrtt ptjë iticuttre,ftiHKr,ptihif, frnitf (itJcrf, mirtitJ puILitS circulum fuit^ ciille trudiiuiy M Hior4tioNrniuI(ii fuhmitttre, uiiriiire,Jiljgt;0)ifrt,Ktietiitmi»pro' nuntüJofuum cuiq; rorii.quæ dieet colon ^ccoinodiire aâüfcM, amp;nbsp;fiijuidpt perpétua obferuatiene dipnS, modepiti e/fe ijr uideri mul». At nil *i4nc uim appellat, jut e^ patiiti uiolétia.Cuin inte^ rim «o 4Aor({ modo dliquoi imienias,fed(i]uod efl tiirpiin)prlt;t-ceptores rtiS. aoibreuem dicëdi exerciiationé confecuti ,omi/Ja ra tinne,ut tulit impetin,pa{Jim tumultuêtur, roi ^ui plui honorii I( Ifri» tribuerKt,ineptos,amp; ieiutns, tepidos,et bnprmos,ut uerbum cótumeliopfpmü occurrit,appellêt. Verum illü ijuidi ff-a tiilemur,pne labore,pne ratione,pne difciplina difert'u.tios ^«4« do amp;pracipiendi munin iampridem deprecati fumtn, amp;nbsp;in for» ; icendi,i{uia honepifpmum pnem putabamm, depnere dum defideraremur,in^uirendopribendolj; talia confolemur otium no-flrum,futura ufui kn« mëtif iuuenibut arbiiramur,nobi( eer tefuntuoluptati,
Qiiis modus in arte. Caput XIIII. NEmo 4«ff m 4 me f xig4t id praeeptoru gon«, ^uod 4 pleriff fcriptoribui 4rtium trndnu, ut ^uap ^uafda leges immutabili tieeeffitate eöpridias ßudiops dief di feram. V till: prooermü,amp; id ^U4lr,proxtm4 huie narratio, ijua lex deinde narrandi,propo/iti» poll hanc, uel ut ^uibufda placuii, exeurpo,tum eertin ordo qua-ftiBnum,eietera'ij; qua uelutp aliter facerefas nöpt,quidam tanf iuffi fequuntur.Erat enim rheieriee res prorfut facilisac parua,p Uno amp;nbsp;breui praferipto eotineretur. Sed mutaturpleraq; eaups, tempor'ibut, necelptate,o(eapone,At^ideo res in oratoru praei-f pue eongt;
-ocr page 112-ei INSTITVT. ORATORIA.
fue emi/llio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiirie,amp;‘ aj reru momenta cöuertitur. Quii
tgt;ttm,IÏfTlt;ecifias imperatori, ^noties adem injlruet,iirip,atfroii tem,cornua utrinq; promoueat,équités pro cornibin locei?Erit ^uiiireHifftmafortafJe ratio,quoties licehit, fed mutabitur natu ra lolt;i,fi mons occurret,f! ftumen obftabit, colHhut,fyluù, alia'ue nffieritate aliijua, prohibebitur.Mutabit hoftiü genut,mutabii prte fentii conditio difcrimmit, nunc acie direâa,nunc cuneit,nunc au xilifs, nunc legione pugnabitur, nonnun^uam terga etiam dediffc fimulatafuga proder». [ta,proiiemium neceffarium, an fuperui' tuum,breue anlongiui, ad iudicem omni firmonedireâo, anali' Ruanda auer/i per aliijuamfiguram,dicendii /tt,con/iriéia,an Ia' tiui diffuft narratio,continua an dtuifa, reüa an ordine permuta t»,cauflt;t docebuntJtem'q;de^ult;e/HonHordine,cum in eademcon trouerfia aliud alij parti priut ijuteri frequenter expediat ■ Neque tnim rogatiöibui pitbit'ue fcilit fanüa funt ijiaprtecepta, fed boe ^uicquid eil,utilitas n((«gir4uk.Non negabo auteßc utile effeplt runq;,alioqui nee fcriberem,uerum fi eadem illa nobie aliud fuade’ bit utirKas,lgt;anc,reliilia magifirorü autorkatibui fequemur.Equi' dem id maxime pr^cipiam. ac repetens iterum kerum^; monebo, Ret duas in omni iaiiu ffieâet orator,quid decent,quid expediat-Rxpedit autem fepe mutare ex Ulo confikuto, tradkoq;ordine ali qua, amp;nbsp;interim decet ,utin jiatuit at^spidufu uidemin, uariari fiabkui,uultua,flatut. Nam reüi quide corporie,uel minima gratia eS. Nempepaduerfa fit facies, iTdemiJfa brachia,amp; iunüi fedet ,amp;à fummif adima regens opus, flexus ille,amp; ut fic dixé' rim,motus,dat aüum quendam ^fa^lum-Ideo nee ad unum mo-dum formaM manus,ir in uultu mille ffecies-Curfum habet qute dam et impetu,fedét alia,uel incubunt,nuda hiec,illa uelatafunt, quseda mixta ex utroq;. Quid tam diftortu amp;nbsp;elaborati!,qeib il' Ie Difcobolos MyronisfSiquie tarnen ut paru reâü improbet opus, none ab intelMuartte abfuerk,in qua uel prlt;tcipue laudabilis eü illaipfa noukas,ac difficultasiQua qiùdë gratia amp;nbsp;deleâatione
ajferunt
-ocr page 113-LIEER SECVNDVS, g,
*fftnaitf gur«, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fnifibm,lt;juie'q; i« «fri« /«lit. Mutitnt
ftiivi lt;ilq«ilt;i « htiic prlt;e ft uirtutê ferunt,ijuoJ à côfte luJine unlgiri rtctjferunt. Halft i« pidurt Ifeciem tota fiuits. Aftilti tamrN imagMr Antigoni latrrf tiinium aliero tmijfi ocult Jeferm'Kâs literet. QidJinon in orittione operieniU funt ijuieja^fiut often Ji non Jebent, fiue exfrimt pro Jiffikaie nS ffi//ùiU i utfeck TiinMtes(ut opMor)Ciihniut m eajen ubult, f «a Colotfn Teium uidt.N^m c« in Iphigeni^e immolationepin-xiffet triftem Caîclnintem, tnftiorr Vlyfjim^iiidi/fet MfWfU« 5«fm fummü poterai lt;trs effuert moerort ,confumptk affeâibnt non reperiens ^uo digne modo patrie «ultum pojfit exprtmert,iu-liiuii eiui caput,amp; fuo cuiuf animo dédit teftimandu.Nonne huie iS iliud fimile Saluftianu ; Nam de Carthagine tacere fatiui pu-tOy^parii dicerei Propter ^uit mibifemper moriffuit,quàm mini me alligare mead pr‘ecepta, i{ult;e içjtloAixst uocant, id e^( ut di' camiH quomoflo pojfumui)uniuerfalia,uel perpttualianaro enin rtperkur boc genin,ut non labefaâari parte alloua,et fubrui poft-fit, Sed de hie pleniue fuo ijuicij: loco traâabimiu ■ Interim nolo fe iuuenes fat'ÿ itiftruäos,/! 5«? ex ijs,iiui breues plerS^; circufeniti tur.ortM libellii edidicerint, uelut decretie technicoru tutos pU' M:multolabore,a/fiduoftudio,uaria txercitattone,pluribiu expe timentii,alti/fma prudetia,prtefentiffimo conftlio conftat art dice di-Sed adiuuatur hii ^uotj:,fi tame reéia uiam, non una orbka mo firent,i jua declinare ^«i crediderk nefas, patiatur neceffe efl iP lam per funes ingredientiü tardkatè. Uaq.tr ftratu militari lalo re ker,flt;tpedeferimus copendio dufii,amp;ftre^u limkerupti torgt; rentibus pontes intiderint,circuire cogemur,amp; ft ian«a tenebkur inceHdiD,perpariettexibimui.Latefufumopuitfl,amp;‘multiplex, tty propt quotidie nouum, nbsp;nbsp;dt quo nunquam dtâa trunt omnia.
Q«« ƒ nt tarnen tradka, quid tx ijs optimum, amp;nbsp;ft qua mutari, tdiict,dtirahi me liiu uilt;lflitkr,ilicere txperiar.
Diuifiotouusoperis. Caput XV.
f t Rbeioi*
-ocr page 114-84 INSTITVT. ORATORIA.
Hetorice» in lati^unt trtinfj-tre»us,tum oratoriigt;m,tuigt;i oft lx trictm nomintiiteritnt- Qwï t^uiJé nonfriiiiJituerim Jetihi Ituile, quoj (Opis Rom4Ri /êrinonilt; au^trt lentauerunt.SeJ non omniit HOS Jncentes nt Crieoo CeiiuStur,ftciit ne illos quitté, juolies fuif uti^: uertif /t^nre no/irn uoIuerSl, amp;nbsp;hitc interpreMio no» minus Jurn efl, illa Pluuti, effentia iti^ue eniiu.SeJ neproprin ^uiiiencntm orntorin fic efferetur,ut elocutoriit,origt;trix,ut elocU' trix.Iili iiKt de ipiit loijuimur,rhetorice talis e{t,quitlis elo^uentu-Nrr duUe upud Critcos ^uo^; duplicé in telle flum halet. N4)i|; Wio modofit ippofi'tK nrs rhetoricUyUt nuuis piruticii, altero wowf rei,^utilis ed philofopki4,itmicitM. No» ipfum nune uolu/nus fi^tâ fcnrefuiHMtiS^utgrSmiticeHteruturn ed no Irteratrirc^tjuëaJ' modum orittrix,nec literntoria t^uëndmodu/n oritioriit:uerK in rke toriee no fit. Nonpagnemioignur, cï pritfertimplurimis aliojui Critdsfitutendi. Nnmcerteamp;phyficos, mufi(os,amp; ^eomems dicum, ne uim «fferumus ijs nominibus indecorn (« latmS fiermo' Bf m mut4tio erk. Doni^; c« M. T u/ftw etiS ipfis librorH,i{uos de Itnc re primu fcriplerat,t'»tulis Griteo nomine uMur,profedo no td uerendu, ne temere uideumur orutori muximo de nomine urlit f»lt;e credidi/Ji. Jgnurrhetoriee iam enim fine metucauHLitionis utemur hne uppellMone)Jïc ut opinor,optime diuidetur, ut de ur-te,irtifice, de opéré dicumur. Ars er« jutt difcipHna perdpi de' iet, f4 fÆ tf»f dicendi fcientiu. Artifex ed qui perdpk hunc nr' tem,id ed orutor,cuius ed [ummu,bene dicere. Opus ^uod effid' tur tib trtifice,id ed bonu ontio-H^ec omniu rurfin diducuntur in flsedes.Sed illa[(.^uentin fuo loco,nunc jult;e prima parte tradan-ja funt,ordiar.
Quid ficrhctorice.ü'quis eins finis. Caput XVI. An tf omnia ^uidjït rhetorice,nuafinitur i]uidë uarie,fed ijuit fiionem habet duplic!,aut enim de qualttate ipfi'us rei, aut de tomprehenfione uerborS di/Jenjïo ed. Prima ac pracipua opinio' num circa hitc differtntia,iiuod alij malos juo^ uirospofife orato'
-ocr page 115-LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«{
Tfs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«os fentenüit ac(ediniut)iKm(n kc,«»
it i^ua IoijMimMr,tow« JemK Iritui «oIuNf.Ecr!! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ji
ftnii ficultatèà maiortyäc mn^it exfeirda uitit huit ftccrnunt, quiJam rhttericen uim tantü,i]uiJiiin feitMiBm,feJ »on uirtutrnit ^uiiäm ufiim, juiJam ar lern i^uiJe/eJ à fcütia nbsp;nbsp;uirtutedifiiin^
flam, quiia tttam frauilattquanJam artù, iJ tß n^nyn^^rleif «oinwauerSt-Hiftrè aut in ferfuajtj0,auti)i Jicedo apfoßtt a4 f trfuaie Jum^fcßtum oraJi »unin funt arkurati, iJ enimfitri far teß ab to ^uo^;,qiii uir lio«»i bop.EÄ i^Xur firtquttiU'MUißnUf rkttorian t/Jt uitn ftrfuaieji, QuoJ (go uim afftllo^fltri^:pa tefiatem,nonnulli facuhatr notant: ^iut rts nt ^uid afftrat atnki guÛaiK.uim Jico lùL lAvvoçu/y.H* t opinio origwi? ab lfocratt(fi tame« rt utra arst^u« circnnfirtur, tim tß)Juxit’Qui cum Ion g( ƒ 14 uoluntatt bnfamatium oratoria officia,fint artit ttmtrt co preheniit, Jictns tffi rkttorictn ptrfuaJëii opifictm,iJ tß^TrH-(lût nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ N(^;(»im mihi ptrmißrim tadtrn uti Jeclara-
tiontj^ua Ennim M.Cftlxgum fuajai mtJullS uocat, ApuJ Pla »o«f quo^iGordias in Wro, qui nomine eiw inferipf tß.iJtftre ebc'u,[ej t«iH( Plato i lliuc opinion? uult accipi,no fiia.cictro f luri lui lo(M ß-rifftt, oratoru officiu tffi Jicert appoß'tt aJ ptrfuaji Juin rhttoricif (liï.^uos fintjubioipftno probat,ßnc fac'x ptr-fuaJtre.Vtrü tt pecunia perfuadtt,et gratia,» autoritas Jicitir, et iignitas,pofiremo ajj’eâ'’ (tiS ip ft ß'ne uoce,quo uel recorJatio merRorii cuiufq;, utl facies aliqua miferabilis,uel formlt;e pulchritu dofentetia Jiiiat.Na nbsp;nbsp;M. A^uiliii defend» Antoniin,cu feifft
uefte cicatrices, quas is pro palria peiiore aduerfo fufcepifftt,oße d«, no oratibis habuitfidutta,fed oculis Populi Ro.uttulit uim,quë illo if/() afjgt;ef}u,maxime motu in hoc ut abfolueret reum, cred'xi eß.Seruiu quidem Cali’S miferatione fola, qua non fuos modo Iilf ros paruulos i« (oBoionr produxerat, fed Galli etiam Sulpitij fi’ liuw ƒ«« ipfe manibin circumtulerat,tlapfum effe,cum «liorS mo-Mm(ntK,(«m Calonis oratione tr/IniR eß. Et P/irynrn non
ƒ t peridû
-ocr page 116-gs (NSTfTVT. ORATORIA.
frriJlf itfUone ^uanijugm tijiiiirlt;iiili,fej conffieâu cor{iori(,iJMJ illaßira9/ijjiinui)i alinfi/i,Jiiluâa nuJiiuertit tunica, futantperi c«l« liieratam-QM fi omnia perfuaJenr,non til liic,Je ^uo loculi fumin,iJDneuipnû.llt;lto^: dilipentiorrs funt uijtliki,iiui cum it fkftoriceiiemfentirent,exiftimarunteamuimiicfnioftrfuaicii H.QuemfnemGorgiiijimeoiem,ie^uofupraiiximuc lii)ro,ue bit coaHm 4 Socrate facit. A' ^uo non ii/jentii Theoieiiet, fiut iffiutii Of in e{l,^uoi de rhttorue nomine eitn infcril!itur,/ïue ut treikum e(l, Ariftotelit,in auo t{i,finem e[ft rhetoricei, ductrt bomines dicedo in id,ciuodlt;inor uelk-Sed nr hie juiie fatk efi cS frthenfum.Perfuadct enim iicendo,uel ducut in id quod uolunt, tilij iptoq: ut meretricet,adulatoref,corruftores. At coiri nenfer' fuaiet fem per orator, ut interim non fit prof run hie fink eiui,ki-terim fit eommunn cumijs qui at oratore proeul atfunt, Atqui non Ktultum ah hoe fine abell Apolloiortn, dicens, iudieialk orationk frimu ir fuper omnia effe, perfuadere iudici, amp;nbsp;fentetia eiin in tert in id quod uelk, Namamp;ipfe oratorem fortunée futijck,ut fi mn perfuaferk,nomen fuum retinere non poffit. Quidam recejji iruntab euentu,ficut Ariftoleles,qui dieit: Rhetorice e/l uk inue' miendi omniainorationeperfuafibilia-Quifinkamp;illudunium, de quo fupra diximtn,habet, CZ infuper quod nihil mfi inuentione fompleAkur,quie fine elocutione no e/i cratio.Hermagorie,qui fi nem eim e/fe akperfuafibilker dieere,^ alijs qui eandlfenientH non ijfdem tantum uerbk explicant, aefinem ejfe demonflrant,di (ere quee oporteat omnia ad perfuadedum,fatk refiiofum eil,cum ferfuadere non tantum oratork effe conuieimut. Addkafunt hk aha uarie. Quidam enim circa res omnes,quidam circa duties mo do uerfari rhetoricenputauerut,quorum uerius utrum fit,in to lo-eo,qui huius quiefiionk froprius e{l,dieam. Omnia fubiedffe ora' tort uideturAriftoteles, cumdixk,uim effedicettdi,quid in quat^
^tffe perfuafibile.Et Patroeles,qui no quide adifck in uno-ittih te, fed nihil excipitdo ide ofiedk, uim enim uocat inuentédi
-ocr page 117-LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sr
fit 'm «MtioHf ffrßmfitile, nuifnes amp;nbsp;if fi foü cemfîtHun^ iM'iwMfBnoitf.QttoH ukiüfugitns Theotitrus,uimfutittmuemê Ji,amp; elBtjuëili ium orrutu crniitilia m «mni emtient. St J li et-JemmoJocretlittliti,^w ferfittfililiti etiaMortter muenitt tjij tifhdo 'm owni oMtionf, maf;» ^fuferiores coHctJk [cekru ijuof fuJentilm fulcherrimlt;e r« nome «.Cergias tfuJ Plntenem fiU' Jeudi ft unifie t 'm iudiciis,amp; ttliji ccetihn tjft M.Xitiufiu (£z mitfiit traâtirt,cuiSocrtittsftrfiitiJtHdi,nigt;n JcctnJi coRce dit fiecitltatem.Qu: uero no» omni« fitkijeietantfrMri/Blie'KiM etc uerliBfitn,vt neceffe erat,âdhituetuttt diferiin'm)!, ijuBritmfuk ArifiBH CrkoUi Pmfnetiadifeifulm,cuiu) lie finit efl,f(itntiti vidtndi amp;nbsp;a^endi 'm ijuitfiiBnibuf ciuiliiut feroratiBnem ftfnlti' r'n ferfiitfiBnit. Hic ficientiam^cjuia Peri^ntticm »ff ,row vt Steel,uinutie lecBfBn'it,fofuIitrem ituteni cBfrehtndëde ttntum ftr fiufiBnem,rtitim cBntumeltBfin eft adurrfui triem BrandiyifuS ni-kUfiitttdBâiiferfuafuriim.Illud de Bmnibm.jui circa duiln rfï-riuir ^iilt;eJî(0Bfser4t0Kmiu(Iir4ni uerftri, diâumfit.exciuditi ijs flurivij ercitprit efficia,illam ffrf» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teiain,iiuce eS
rheioricesfars ter lia, Cl^utim^hecJcruf Cadartem, ut iam ai tBs ueniagt;nm,lt;jui artem ijuidem efft titm,fej non uirtuttm futaut runt: Iid «Rim dic’t!(utiffi5 CBrum utrlii utar, qui hoc tu Critca tranfiulerunt)Ari 'muettlrix,amp;'iudicatrix,amp;’enStititrix,dectn te Brnmu fecidum menfiBnem eiiu,quBd »m quoq;fotefl fumi ftr^ futfibtie (« materia fiMili- Cornelw Ctlfm, ^h? rheto' rices a'it,dicere ferfuafibiliier ùi dubia uel ciuili materia. QuilxH pHt no di/fimiles,qui ab alijs trigt;(l«(ur,gi(iililt; tfb illet’Vit dicëdi tt tlBquendi de rébus ciuilibus fubieâie fibi, (S quadaferfuaftont,^ ^Hod« corpork hab'nu.et rorn qu:t dieet frBnütiatiBne.MiUe alia, fed aut tadem aut ex ijfdem CBrnfefita, quibui item cum de materia rhetBricesdicendum er'tt,re^Bndebimus-Quidam »dmnrijue «im,n»^; feitntiam, ntqut lirtrm puuwtrunt ;/td Cr'Kolaus ufum iicendi,Nam hoc r(ißu fi^ficatt Athtmeus fallendi artem.
f Pleri^t
-ocr page 118-«3 INSTITVT. ORATORIA.
PlfrifMtem Juin faucu tx CorgM Pltitoiiit,i frioriltu ii)iftri~ tf exterptit,legere ccntëti^nec hoe tolu.nee aha eiiti uolumina euol iiunl,i» maximü errorem 'uicijerut,erejuni'j; eum in hac ejji o[i nione,ut rhetorieen non artë,fej feritia tjuanJam gralilt;e, ae uolu f talie exifiimet, nbsp;nbsp;alio loco,ciuilhatH partieuhe fimulacrum,amp;
^uartaiH par!eaJulationi(,!]uoJ Juas fartes ciuilitatif corfort af' figttet,inejicina,et ijuam interfretatur exereùatrieëjJuas animot legalem at^; iuftiiiS, aJulationem autë meJieiute.uoeet colt;}uoruiH trtipeium,amp; exercnatricit mangonS.^ui eolorëfueo,amp; ueri ro' hur inani jagina mentiatur, legalit cauillatricë, iufikite rhetori' een.Qutt omnia funt ^uiJë ferifta in hoc litro,Jiâa'^ià Socra/e, euim ferfona uijetur Plato figmficare ^uiJ fentiat - Se J alij funt tius fermones aj coarguëJos, qui contra Jiffiutant comfopti,quos iKtyKriHÿ\ituoeat,alii ad fraicifiendu, qui JliyiuuriHf'i affellan tur.Socrates autë, feu Plato,earn quiJë,qu‘e tum exercelatur,rhe toricen taie futat,nam et Jic'u hit uerbic^u^v jiy T/gt;07r«y,îy ù/^tis woA/TiutoJtNo» ueram aut amp;nbsp;honefiam intelligk.Itaq; dijjiutatit ilia contra Corgiam itaclaudilur ; clugvrivacyKii fUTefiuit Jlinÿtitr awUjF» À Jllnjlitr ^ovMiSi Jli'i{ÿiie(,nsi, iffKar^r.Ai quod ille quiJë conticefc'n,fej fermonë fufeifti Polin iuuenili calo' re inconfiJeratior, contra quë ilia JeJtmulacro,amp; aJulatione Ji- nbsp;nbsp;।
cuntur-Tum Callicles ajhuc cocnatior,qui tarnen a J hane ferJu nbsp;I
fkur claufulam,-^r/a^MVTte ôfSutfu^fiHÿr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k(k !
Jl« «ytu 19 iTtirnstorie Jlnociuv, ut apfareat Platoni no rhe , toricen uijeri malii,feJ earn ueram,nif iu/lo,ac hono non contiu' gere. AJhuc autë in PheJro manifejUin facit,hanc artem cofuM mari ciira iuftttiee quoq; feientia non poffe, cui opinioni noi quoq: acceJimui, An al'ner Je fenfionëSocratii,amp;eorü qui propatria cecijerant, lauJë fcripjiffetique certe funt oratoris opera.Se J in iJluJ hominü genus,quoj facultate JieëJi male utetalur,inueâus eH.Nam lt;amp;nbsp;Socrates inhonefla fbi creJiJit orationë,quam ei Ly ƒ« re» eompofuertt,et tum maxime fenbere liiigatoribus nbsp;nbsp;nbsp;HH
-ocr page 119-LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«9
frofe nbsp;nbsp;nbsp;Jiitrent,trilt rnorif,attj; iid iwrij^uo ma licelat pro alte
nn^ert,frans tiJhihtbiitur.Doält;irfsq;ciui artii,fiirKiiligt;nci Pit foui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rhetoritea d iiiftiiiaftpiiritreat,amp; utrit creji'
Uiafrtferreat'NiiniiJ i]uia}:Juit in Pfj^Jro.Con/ênjTjÇêiiuK illh fnperioriiiti uiJirifcttfl tiiam ComeliM Celfui, cuius ktc utrbafuat; Orator ftmile taaiu utrt fttit.Dtiailf faulofSfl.NS earn bona confattia^fii uiäoria litigdt» td pntmiü. Quafiue-ra effent, ftffmorü kominü fortt,klt;ec tant perniaofa noceuffimia moritu) Jare inftrumeta, ntijukiapritceptisaJiuuare.Setl illi ratiotttni opbnionis fuse uiderbnt- Noj dît itiÿrtffi formate ptrft' âum ordiorêj^uem ia primis t/fe ton« uirum uolumus,atl tos,qui de hoc opéré melius fentiut,reuertamur. Rhetoricea dît quida eau dem ciuilitatëefft iudicauerut-Cicero fcientie ciuilii parte uocat, ciuilis aüt fciëtia idem quod fapiëtia tfl-Quida etiam philofophiie, quoru ed i/ôordtrilt;Huio eius fubfiSthe maxime côuenkfinKio,rhe loritf n effe bene dicëdi fcientiS. Ndm ÈT ordtionk omnf j uirtutes femel cöpleditur ,amp;protinus mores etia oralorii, 0« bene Jicere «0«poffit,aifiuirbonus-Idemualet Chryfippifinitilleduduii Cleate,fciëtiarededicedi.S£tflurestiufdë,fedadaIiasqU‘elHo lies mdç« pertisiët-ldëfenliretfinii hoc modo cofrehëfus, perfua^ dore quoj oporteat,ni/ïquod drtrdj exuu alligat-At beat artie,di cere fecuudu uirtutë orationis. Excludut d rhetorice Wdlot, nbsp;nbsp;ilU
qui fcientiS ciuilium offtcioru eamputauerKt,fi fciëtiam uirtutë iu dicant,fed angufie ititra ciuiles queftiones coiercent • Albutius nS obfcurus profefforatq; autor ,fcientia bene dicëdi ejfecofensit,fed exceptiombus peccat,adiiciëdo circa ciuiles qu‘eliiones,amp; credibi littr.ijwdrï iam utriq; refjonfum ed, Probabilif lt;amp;nbsp;iUi uoluntatiSf qui rede [entire,amp; dicere, rhetorictsfinë putaueruiHi funtferè fines maxime illufires,amp; de quibus pnecipue diffutatur-Nam o?» quidem perfequi,nec attinet, «et po[fum,cum prauu quoddam( ut arb'uror) ftudiü circa fcriptores drtiï extaeru,nihil ijfdë uerbii, ju« prior dli^MH occupa/fetfniendo, qua; ambkio procul aberk d f S mt.Di*
-ocr page 120-ço INSTITVT. ORATORIA. me. Dica mimKo utiti; lt;jult;e 'niutnero,fej ijuie fluebStylidit rhetoriitn ejji ieme dicëJi f(ifntiS,cH referto ^«olt;f eß ojitimiiji'f ^uierii iiliud,pfim uelit. Un ^ffrotalù,fimul mMtftjii tß illuä ^uo^;,^uemfine»t,uel ^uij fummum amp;nbsp;ultimum huifat rhticritf» quoi n/,amp;' dicilur, uJ quo J omnù trs ttndit.Numfitß i^fuit' nt diandi faentia,figt;w nutir fummum eß, bene dietre.
Aniicilisfitrbetoncc. Capiit XVIf. O E^ttkur qiKtßio, un uiiliftheiorite,num quidSuthtmenttr »« tam inurhi[oint, ir quodfit indi^mffimü.M accufuttome ort tionif utSiur onndi uirilM,eloquegt;iiiS rjfi, quiO f«ni( eripiat fd ltfios,cuiuifriude damntntur nttertm boiu, (onfilia ducatiiur i» frun, neo fed»tones modo, lurbit'que pof uîures ,fed bell« etium inexfiabilt« excitenlur, cuius deniq: turn m«ximui fit ufin, cü fd f«lfis cotttr« uerituttm u«lee. NamiT Socrati obifciunt ccmici,do cete eum quomodo peiorccuuftm mtliorff«c'i«i if eonfrâ.* Th) fi«m,et Cor^i«m fimili« dicte folliceri Plato.Ethic adijciüt exem pl« Crtecoru Romanorum'q:, if enumer«nt,quipcrniciof« no fut fulic tantum,fed rebus etiam publicis,uß eloquenti«, turbauerunt fbutits ciuit«rum,uel euerterunt, eo'qtö“ L«cediemon:orum ciuitil te expuif«m, if Athenis quoq:,ubi aßor mouere «ffeßus uetabo» tur, uelut recifum or«ndi folrfialem. Quo quidem modo nec du' ees erunt uiiles,nec m«^iflratus,nec medicim«, nec deniq; if ft ft-fienti« N«m amp;dux Fl«minius,amp;Cracch,S«lurnini,Gl«ucilt;e tnagifiralui,^ in medicinis uenen« ,amp;iniisqui fhilcfofboru w wwf mujf utuntur,fr«uißtm« nonnunqfiaftii« defrehenf« funt-Cibos «Iferncmur, atiulerut fefe ualetudinis c«uf«s, nunqteßd fubeamuf, fufer babilantes «liquando frccumbunt. Now ftbnce' tur milili gladtus ,foteß utt eodem ferro l«tro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nefcil ifnes,
«qu«s,ftne quibus null« fit uil«,if( ne terrenis immorer)folem lue n«mq:,fr'ecifu« fiderum,«liqu«ndo cti«m «ocf rf^ Num ig««!quot; ne gabiiur deforme Pyrrhi f«ce ccecus ille a ffiui dicëdi uiribu) dire t/niffei Aut nS diuina MiTulliieloquetu,if(otrdle^es«^r«ri«s fofuhrit
-ocr page 121-UBER. SECVNDVS. 91
ftpj^r'nfuii! amp;nbsp;CaiH'niiefregii iiudMÜf amp;nbsp;fufflicätionts.qui )ii4)umM homr uidoritm ttllo ducibiu ibiiiiry i» tog4 meruii^ N5 «f pMtfriloî miliriî animo! frt^unter i metu rtiio(iitoratio i (T totfugnSJi f nicuU intuntihui,lMje uka fotiorr tffi ftrfuaJttf N« un me Luedtemonif, «ut Athenienfes magit moufriwf, PopufM Rom«»»«, «puJ i^umfumma femfer oratoritin di piiiasfuii. Eijuiiffm n« urkum condkores reor aliter effedum fiiil[e,ut u«g« illa muhkitdo coiret in fopuIoSyni/tdoda uoce co-mot«, »fc kgwm reperures fine fumma uiorandi confecuU!,iitfi ipfihom'mes adferukutem iurü aßringeret.Q^ipfa ui(« pr** fepta,eiiam/} natura funt honefta,plin t«moi adformandas men' tes ualentjifuoties pulchrkuduiem rerum,clarkas or«tionM illumi »Mt.Quure etiamfi in utranq, pariem ualent armafacunditttnon tarnen eil it^uum id haleri m«lum,quo lene uti Iktt ■ Verum Itee apud eosforfitan ijult;erantur, ^ur fummam rhetoricesad perfuade di uim relulfrunt.Si uero ed bene dicendi flt;:ientia,lt;]uem nosfnem fe^uimur,ut fitoraior inprimia uirbonus,utilem certe effe earn ci fitendum e(l. E.t hercle deusille princeps,parens rerum,fabrica“ tor'^; mü di,nulle magis hominem feparauk 4 cateris, ijuie ijuidem nort«Ii« e/pHt,animalibui,quàm dicendi facultate.Nam corporti quidem migwitudwe ,uirtli»(,/irmi(«te,p«ttf«ti«,uflofit4W prte~ fiantiora i« illit mutic uidemin, eade m minus egere ac^uifitte ert' trinfecus opis.Nam amp;nbsp;ingredi ckiusjü’ pafcitamp;' tranare aquae, ckra docentem ««tur« ipfa fciunt. Et pleraq; contrafripus exfu« corpore ueftiHiur,amp; arma ijs inpenka quteda, nbsp;nbsp;ex obuio fere ui
Ait),circ4 ^u« omni« muitu« hominibus labor ed ■ R«tione ipkur nobispriecipuamdedk ,eius'qinosfocioseffecudijs immortalibu uoluk .Sed ipfa ratio neq; tarn nos iuuaret, nftarn effet in nobit manifella,nifi quit concepiffemus mente, pnmere etiam lequendo po/femus,quod mugit deeffe cteteris animalibus, quim intelledi, amp;nbsp;togkutionem ^uund« uidemut.Num et moliri cubilia, amp;nbsp;nidot lexere,©quot; eduare foetustamp; excludere,quinetia repenert in hye-me«
-ocr page 122-ÿ» INSTITVT. ORATORIA.
mem alimenta, of era ijuittlam noi'u mimifaliilia,^ualia funt tert rum, melOt, efficere, no« nulliutforta/[e raticnû eüifed nuit caretit [ermone,nuie id faciuM,muta, atq;irratioiiaHlia uocalur-Deni^; hommes,quibu) tie fata uox efi,lt;iuatitulu adiuuat atiimui i! te c^elefiitf Qiwrt fi tiihil a d'^s oratione melim accefimuf,nuid /!lt; diftiK cultu,ac labore ducamin,aut itt ^uo malimutfrieflare hoifi nibut,n juo ifli homines clt;eteru animalibus frtefietii/Ego nuidem magiSf^uod nulla in farte flenius labor gratia refert.ldadeo mt tiifefiS erii,fi (og«auerimui,amp;unde,amp; quouf^iiam froueiia ßt orandi facultas, lt;amp;nbsp;adhuc augeri foteff.Nam ut omittd de fende' re amicos, regere cofilijsfenatii, fofulum,exerciium »« qua uult Jucere, quàm fit utile, conueniat'q; bono uiro, nonne fulchrum ud hoc iffum e{i,et comuni intelleiiu uerbis'q;, quibus utatur cmnes, tantum ajfequi laudis lt;amp;nbsp;glorite,ut no loqui amp;nbsp;orare,fed quod Pt ricii contigil,fulgurare,ac tonare uideariii
Anrhctoricefirars. Caput XVIII.
■pi Jnis «0« erit fi exfatiari farte inhac ,amp; indulgere uoluftati * uelim. Tranfeamui ig'uur ad earn quafiionë qua fequiiur,tii rhetorice arsfit.Qwd quide adeo ex tjs quifracefta dicendi trt Jiderunt,nemo dubitauit.ut etiam if fis librorü titulis tefiatum fih fcriftos eos de arte rhetorica-. Cicero uero etid earn,qua rhetori‘t uocetur,elJe artificiofam eloquentia dicat.Quod non oratores tan turn mdicauerut,ut ftudij s aliquid fuit frafikifje uidedtunfed ct tjs fhtlofofhi, ttr Stoici,amp;' Peripatetici fleriq; cofentiunt.Ac mt dubkaffe confiteor, an hanc farte quafiionu traiiandd futareiU’ Ndm quH efi adeo no ab erudkione modo, fed à fenfu remotui ho' mmii, utfabricandi quidë, amp;nbsp;texendi,lt;0‘ è luto uafa ducëdi arie futet,rhetoricen auie maximü,ac fulcherrimd (ut fufra diximut) of us,in tamfublimefafiigid exifiimetfine arteueniffiiEqiàdëd' los,qui contra dißiutarut, non tam id fenfiffe quod dicerent, quant exercere ingenia materia difftcultate credo uolui/fie, ficut Polp cratem cum Bufirim laudaret, amp;nbsp;Clytemneftram,quanqii,quod his diffi'
-ocr page 123-LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9,
fi« JiJJîmik »ow (yjf (, ctmfofuifji er4tionê,iju* nbsp;nbsp;htikd contrit
Siicrtttm,JicitKr.QiùJiim «4t«r4[f e/fe rhttoricen uolunt^ amp;nbsp;ttt Wfn extKi(4tio«f non itffttentur,amp; 'm libr'u Ciceronit ieomiore dic'it Antoniiu, okferuttionë juanjtm effe, non trtem. QuoJ non ideo, ut pro uero tccipitmin.eil poßtX,fetl ut Antonij perfont feritetiir,i]ui ilijjtniultitor itrtit futt-Htnc tut? op'mionem kthuiff'e Lypts uijetur,cuiui fententiit ttlii iefenßo ea,ijuoj in~ doftijûquot; barbtri, amp;ferui profe cumlojuuntur tlijuitt,Jicitntp-Wilf jgt;ri««pio,n4rrfn(,profift,Kf«ifnf,ü'(^uo(i uint habett epi^ lop)lt;leprec?tur. De'mJe tJijciutilltsuerborS cäuillttionet,nihil qwlt;f extrteptt, 4ntf artefuilPe, 4^ui dixifje hommes pro in41ioî pmper,do(iores trtit fero um, ly circt Thyptm nbsp;nbsp;Colt;
rtu primü repertos, orttion? igi*«r tnte trtem fui(ie,eoti; artem non elfe-tios porro tjutnJocoeperk huiiu rei doârmt.nô Itbont-musex^uirtre, ijM4n^u4m apud Homeru «14»! pneceptor? P)icegt; nicem.tü tgendi, (um efiS flo^Htndi.ör orttores plures,amp;' omne in friii« ducibus orttionk genus, et cerummt qno^ propofiu do wtrr iuuenes muenimus, quin 'm cieltturit clypei Achillis^ amp;lkesfunt,amp; täores.Illud enim tdmonere fttit eil,omnit,quit ars confummark, 4 natura mkia duxi/]?, aut toilatur medic'ma, ex obferuatione falubriu, atq; hit contrarioru reperta efl:amp; ut quibufdam placet,tota conßat rxpm)nrtK.N4m if uulnus de-ligau'tt 4liiji«»,4ntq«4in htc ars effet ,amp;febrem quiete amp;nbsp;abfti-n(nti4,no quia ration? uidebat.fed quia id ualetudo ipfa coc'grr4ra ni«ig4ilt;it. Net fabricapt ars, cafas enim primi illi fine arte fece-runt. Net mufica,catatur,ac faltatur per omnes gentes olquo mo lt;fo,It4 /i rhetortce uocari debet ferma quicunq;,fuiffe earn antequS effet ars,conptebor. Si uero nô quifquit loqu'uur or4(or efl,et turn non taquam oratores loquebatur, neceffe eS oratorem faâu arte, nec ante art?fuiffe,fateatur. Qho illud quoq; txcludkur,quod di cunt,non effe art'u id quodfaciant qui non didicer'mt,dicere aut? km wej,©' j«i non didicerint-Ad ci«i« rei confrmation? afferut J3emadem
-ocr page 124-94 INSTITVT. ORATORIA.
Dem4lt;ffw rfwgfw.ó* Aefchintm kypócritn orätigt;re!fui/Ji,fJ fo.Uum nt^iorätor effè^tiui «o» tliJicitypoteil, hos Itropottiu, guàm »KijittiiH Jid'tcijji ^uit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aefchines tl in'Kif
fituerfatus i)iltterif,jiiiispater eius etiam Jocehat. DemaJë neip »»« iiitciffi rt«i( fit,amp; continua JicenJi exercitatio potuerk tan tum.tiuiintufcun^; pojitafuit,fe(i/le. N^m iW potentijjimu difcstt dipenineS.Sed iidhucprieftantiorein,/ï'didtci/[et, futuriifui{li dicere licehk.Nec enim omtiones fcriiere eil au fus, ut eum muit» ualui/fe in dicendo fciamus. Arifioieles, utfoletyiju^trendi prati» ^Uitda fubtilkaiis fuie arpumenta excopiiauit i« Gryllo, fed idem C de arte rhetorica tres Itbros fcripftt, amp;nbsp;in eorum primo non ar tem folum earn fatetur,fed ei particulam ciuilitati(,ßcut dialeili' eis,aJJipnat.tHulta Cr'ltolaus(Strà,muIlaRhodius Athenodorusi Apnon ^uidem detraxkßhi infcriptione ipfa fidem.t^ua rhetorieef aeeufatione profejfut eH. N4M de Epicuro, ijui difdplinas omnet fupii,nihil miror gt;nbsp;Hi complura dicunt,fedexpaucit loch duda. Ita^i potemifftmis eorum treuiier oaurram,ne in infinitum ijuit-flio euadat.Prima his arpumentatio ex materia eil, Omnes enim artem aiunt hatere materiam, ijuod eil uerum, rhetorices nullam */F^ propriam,^uod effe fal[um in Jejuentiius probaio. Altera ca' lumnia, nullam artem falfiisaffentiri opinionibus,^uia confikuifi' tieprieceptione non poffit,i^uie femper uera fit,rhetoricen a/fenti' Tifalfis,non effe ipkur artem. Ego rhetoricen nonnun^uam dice' re falfa pro ueris confitelor, fed non idea in falfa ^uo^; effe opini» ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne concéda,ijuia löpe diuerfum effe fihijpfi ^uid uideri, et ut alij lä
deaturefftcere.Nam et imperator falfis utkur fiepe,ut Hannibal, CÛ inclufus a Fabio farmeniilt;,circü cornua boü delipatit,in(ifis'^: per node in aduerfos motes apes armëta,ffgt;ecit hofil abtütia exer' ckus dedk,fed illi fefellkjpfe ijuid «fr« effet,non ipnorauk-Nec uero Theopopus Lacediemonius,cum permutato cu uxore habku,l tufiodia ut mulier euafi't,falfam de fe opinion! habuk,fed cuflodi' hts ptitbuk. Itidem orator cumfalfo utkur pro uero, fck efifefal'
-ocr page 125-ÿ{ LIBER SECVNDVS,
/f f ro uen uii,nâ f rgo ftlfiim habet ipfe ofinloitr.fej fat lit «liï.N« cicero eu je tenebras offuitjfe iujicibin in caufa cluié ti) gloriotM ed^nihil ipfe uiJii. EtpiAor ck ui artii fuie ejficiiyUt ijutili emiuere tn opéré, juieilS recejjîjfe crejamin, ipfe eu phtnu ejfe Hon nefeit. Aiunt etiam omnes artes habere ftnem aliijuem pro poptumainueinteniant,hunc mo Jo nullum e/Jè in rhetorice,mo' do non prtftari eum ijui promiltatur,mentiütur. Noj fdim effe ft nem iam ojienJimus, amp;nbsp;nuit effet Jiximui,praftabit hunc femper orator,femper enim bene Jicet.Firmum aute hoc ^uoj opponitur, aJuerfuieDsfortalfefit,lt;{uiperfuaJerefinem putauerunt.Nofler «Mtor.nrs'^jâ nobit finita non funtpofita in euetu. Ted« ^uidfw aJ uiAoriam qui Jicit, fej cum bene Jixit, etiamft non uincat, iJ
I nbsp;nbsp;^Kod artecontinetureffecit. N^m 0* gubernator uult falua naue
in portum peruenire, fitame tempefiate fuerit alreptui,non iJeo mwiM ertt gubernalor,j!cetqi notum illuJ,Jum clauum rrHum te Bt4m. Et meJicin faniaatem agri petit,/i fam? 4«t ualetuJinit ui^ aut intemper antia tegri,alio'ue ^uo cafu fiimma non contigit,du«i ipfe omnia fecunJum raiionem fecer'it,mejicinie fine non exci Jit, Itaoraloribene Jtxiffe finit oft. N«« eft lt;lt;rj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofi paulu clu
riM ofiejemui, tn a flu pofita,non in effefiu. Itafalfum rrk illuj quoq; i]uod Jicilur, artes feire .juiido fint fine cöfecutie,rhetortceH nefcire.Namfequifq;bene Jicere intelligit. Vti etia uitiis rhetori cen,i]uod itrt nuILt fiKMt.aiminStur.^UM lt;0f falfum Jicat,et af-fedut moueat • Qiwrï newtrS eft turpe,cü ex bona ratione profi-cifcilur,ijeo'q;nec uxiit. Nam à* mendaeiii Jicere,etia fapicti alt juado coceffum efl : 0quot; affe£im,fi aliter ad aquitaté perJuci iu-Jex no poterit,neceffario mouebit orator.lmperiti enim iuJic3t,et ^«i frequeier in lioe ipfumfallêji fuHt,ne erret-Na fi mihi fapictet iuJices Jentur,fapientu conciones,atq; omne conciliH,niliil inuiJia ualeat, nihilgratia, nihil opinio prafumpta.falfi'qitefies, perqfit exiguin eloquentia locut,quia prope infola JeleAatione ponatur, Smir aujientii mobiles animi, 0* tot malif obnoxia ueritas,ar‘j fugnan»
-ocr page 126-9S rNSTITVT. ORATORIA.
p«gnlt;oii/«m eß,amp;itJhibniJiii]uit frofunt^ntc enii» ^ui rtfla uU Jepitlfih e(l,rejuci td tam,ni/i alioflexupoteA.Pliirima itero tX to contra rhetoricen ctuillatio efb, quo'd f x utraq; caufe farte di' caturdnde hoe,nulla ef]e arié fihi contraria,rhetorica effe contra^ riam fihi.Nulla arte dejiruere tiuod effecerit,accidere hoe rhetO' rices oferi-ïtem,aut dieéda eam doeere,aut «ï dicéda, ira uel per hoe «o ejje arte, quod no dicêda priecipiat,uelper hoe,ijuo'd ei di cenda frieeeperit,etia eStraria hir doeeal. Q«lt;f owwm apparent de ipfa rhetorice diet, ^uießt àbono uiro,atq; ab ipfa uirtute feiun fia,alio^ui ubi iniufta caufa eSl,ibi rhetorice nö ed,adeo ut uix eX adgt;nirabili^uodacafufojjitaecidere,utexutra^:parteorator,id efl uir bonuf,dicatitainë ijuonia hoc i^uotj; in reri natura cadil,ut duosfapiëtesalijuadoiuftte caufe in diuerfum trahant, juando^ ttiam pugnaturos inter fe eos fi ratio iia duxerit,credi!t,refjgt;onde bo propoßlif.atj; itaquide.ut apparent hitc aduerfneos lt;{uotp;fni fira excogitata,lt;iui malie moribus nom! oratorie indulget. Na rhe toriee noeä cotrariaßbt,caufa enim cu caufa,no ilia fteu ipfa cÓ' foniiur.aec ß pugnét inter fe qui idem didiceri)it,idcirco ars.qut utriq; tradita e/l,nS erit,alioquin nec armorli,quia fepe gladiate res fub eode magißro eruditi inter fe cöponuntur,nec gubernSdi, quianaualibuepnelijsgubernatore^gubernatori aduerfus,nec imferatoria,quia imperator eti imperatore contcdit.Item no euer^ tk opus rhetorice quod effick, nec enim poßtü à fe argumenta fol' uk oratortfed nerhetortce quidc.Quia apud eos,qui in perfuaden do ßne futant,autßquis(ut dixi)cafut duos inter fe bonos uiros co foßierk,uerifimilia quieretur.NSaut fiquid e/laltero credtbiliut, id ei contraria eil,quod fuk credibile. Nam ut cadido cadidiut,et duld dulcius non est aduerfum, ka nec probabili probabilius ■ Nee fritcipk unqua no dicenda, nrf dieëdis cotraria, fed qute in quaq; caufa dicenda funt.Non femper autëetiamf frequentijfime, ueri' tas tuenda erk, fed aliquado exigk comunis utilkas, ut etiSfalfi defendantur.Ponuntur hat quoq; infecundo Ciceroms de oratort libre
-ocr page 127-LIBER SECVNDVS. 97
Ittro cotMdiflionf für» rfrü fT» quif fcialur.ortlforif omw «Aionr op'mionr ho fciëtia cStMtri, lt;juiit amp;nbsp;apuj eos dccat^qut ne if[i dictt hIiijuSJo ^ute nejciat.Ex ku altrrum,iJ f5,4il fcitliudrx de ifuo diii»tiir,nikil itd oritigt;rn iirif,tlteri rejjiondeH-lt;15. Ars earu re rü eil,ifut faüiur,rhetorice ed trs tene dicëdi,ie ne aüt di(ere feit onlor.Sed ne feit in uerum ftt^tjuod dicit. N( hi ^dë,^ igné.iiut iti]uS,aut ^ualuor elemeia, tut corpora mfecMit elfe,ex res oes htniH duxerüt, Iradut, nec qui snterimllci fi' dtri,amp; mefuras ß)lit,ac terr^ collip^Kt,di/ciplinS tunir fuS arten uocSt.Quod firttio efficii,ut klt;tc nS opinari, fed propter «i« pr» lationli feire uideatur,eade ratio idëprtefiare oralon poträ.SeJ «n caufaueraftt,nefcii.Ne medtc’ ^utdë,andolorëcapitithabeat, qui hoc fe patt dieet,citrahit t4inf tanj id uerS J!t,et er» art medi' cina.Quidltfitod rhetorice nö uti^: propofitü habetfemper uera di cëdi,fed femper iierifimiiia,fcttaKt effe uerifimlia qutt dieil.Ad^ (iüt l)K qui côtrà fentiüt, quod fspe nuit in aliislitibitt impup^na-rït «flores caufarii, eadë in alijs defendSt,lt;juod no artit,fed hoii rfl uKiü.H«^ fuHi prlt;ecipua,qu4: cotra rhetorice dicatitr,tilni amp;nbsp;iitinora,et tamë ex hisfontibin deriuata.CS/trmatur aut earn effe trtë breuiier. NSftiie(ut Cleutes uoluit)ars ed potefias uiu ac or dme effieics,effe certa uta,atq;ordinëin bene dieëdo nemo dubilti uerit,ftue ille ah omnibus fere approbattn finis obfêruatur, artë eS flare ex priteepiiontbut cofenttëtibut, et coexercilatit adfinë utile uitieJS ofiëdimut nihil no horu in rhetorice effe.Qtudiijuôd ft in ß’fflione.ö' exerc'tlatione,ut artes cieterlt;e,eôfiat-Nec poted art effe,fl ed ars dialeâiee, ijoodfere confiât,cum ab ea ffecie nwg»« qu4m penere différât. Sed nec ilia omiitenda funr,lt;]ua in reajiut feinariiflciaHter,aliusartificialiter perat, 'sneaeffeartem,amp;‘bH to quod qui didierrk, melius faciat i^uàm ^ui non didieeril,effe ar' lem.Atqui non folum dodus indodum,fed etiam dodior dodi in rhetorices opere fuperaitt,nec effent tius aliter tarn multa pnece-fta,tam'^, mapni, qui doffrït.ld J (ü cmniiui confitendi ed,tum g noti«
-ocr page 128-9« INSTITVT. ORATORIA.
ntlit pttcipue, ^ui ratianr»! JicenJi « hono uiro tion fepitraitiMr Generalis diuifioarciiim,O'cx qui
busfitrhccorica. Caput XIX.
CV m fint tiut iirii« 4(1« po/ii« tn tnjpeâioney ij esl coeniii^ neyamp;afiinutione rerü, qualùe/i uftrologiii^nulluin fxigfJ iflorei,cu'm ßujrü habei.mtelleâu (Bnitta,i]itlt;e nbsp;nbsp;nbsp;r
T/K» uccittur,ttlix in dgeJo,ciuarS i« hoc finit eâ,amp;iffi)d(iu ptt ficitur,nihir^poil acii operit relin^uit,quie prtâiice jicitur,^igt;^ iit ed fifltatio, nlilt;e in efftdu, ^Klt;e opgt;erit(quoj ocitlit fubijciiKr) confiimiMtione fine accipiunt,ijU4 poéticen dppellaniin,i]italit fiiiitriifierè iudiciinJii eS,rhetoricen inadu cofiftere.Hoc enim officij fiii perfi{it,itt^; 'na dh omnthui diiHii efl. Nithi ante uiJetur etia ex illit clt;eterit ar/ihut multi affumere. Ntm etpote^ alijuSJo ipfà res per fe infpeAione effie conieta. Er« f w»i rfcf wri ce in oratore etia tacente^amp;fidefierit agere^uel propofito,uel alt quo cafu impeditin,nö magit definet ejje orator, q median, quicu randi fecer'nfinem- N4m eH aliquif,ac nefiio an maximin,etta eX fecretif ftudijs frudin, 4C t urn pura uoluptas liter arum, cum ab aliu,id ed apere rece/Jirunt, amp;nbsp;contemplatione fui fruütur. Sed rffeâiuequoq;aliquidfimile,fcriptitoratioibin,uelhifiorijs,quird ipfum opin in parte oratoria meriio ponimus, confequetur. Si ta' men una ex tribut artibut habendafit, quia maximui eiinufinaâu eoniinetur,atq; efl in eofirequenti/fima,dicatur afiiua,uel admi“ nifiratiua.Nam lt;3quot; hoc eiufdem rei nomen efl,
Vtrum plus conférât eloquentix ars.an natura. Capu/ XXgt; ç Cio qu^ri etiam, natura'ne phn ad eloquentia conférât,an do Arina. Q/tod ad propofiti quidié noflri operit nihil pertinet, tiec enim confummatut or4tor, nifi ex uiroq;,fieri potefl, plurimi tarnen re ferre arbttror,quam effe qu.f/liouem in hoc loco uelimut, Namfi parti utrilibet omnino alteram detrahas, natura etiafine doArma multum ualebit, doArina nulla ejfiefine natura poterit.
Sinen
-ocr page 129-LIBER SECVNDVS. 5$
Sm n pifri mejiocribiu quiJë utrtf^; ni^iui adbuc nittu-cre-I«!« effi momtntü, cöfumm^toi diitplm lt;fo(3rm« Mere, ^uâm Muro! futubo. Sicut ttrr‘e nulhtmftrtilitalë hitenti,nihll tpiimm itf^ricoli frcfuer'tt, è lerrit huieri utile ali^uij etiitm nul-Io lt;olfUte n^cetur. At ugt;t folofcecunjeflut cultor,^ iffu ferfebtt »11(45 foli efficiet. Etjî Pr4X«fIfs ß^num aliquoJ ex moUri la fide nnatin eßet exculfere^Pariun marmor mallem rude. At ft il'ud idem artifex exfelißet,flui bn manibuifuißet,lt;juam in marmore. Dfw:|Mf ii4(ur4 materi«,ars djflrm« eß. U'tifingitiillafinf^i' tur. Nihl an fine matena. Mjffri« eiMBi ^nc artefretium eß, Arsfumma,materiaoftima,melior.
Anuirtiisficrhetorica. Caput XXL ILId ijuitftio eß maior, ex medijs artibin, lt;ju.f neijjaudari per fi,netf urtuferari foßunt.jedutiles, aut feiin,f:cunJü morts wtfiKlï fiunt,habeda fit rbetorice,an fit,utcofluribus etiS fhtlofo' piwrü flacet.uirtui-Ejuide illud,iiuod in fiudijs diccdi fleri^: ex.. ercuerSt,et excrcet.aut nulla arte.jute nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nogt;ninatur,futo
(mulios enim uideo fine raiit)ne,ßne lùeru,iiuà uel imfudctia,uel fames duxii,ruentes)aut mala quafi arte,lt;iud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dtct.
miti.Niim amp;nbsp;fuiße multos,amp; eß^e nSnultos exifiimo,^uifacultate dicfndi dl! hominum fernieic conuertunt./AOiTsuoTi^^vlx quoq; eß lt;jult;edam id eß fuferuacua artit imitatio, ^ult;e ntbtl fane, nec boni nec mall kabeat, f td uanü labcrem ,qualii illiin fuit.^ui prd»id ci~ cerif ex ffatio diftaie mif[a,in acum cötbnuo, fine frufiratione inferebai.Quiecumffießaß'et Alexader,donaße eu dtcitureiufde Itgumi»fii modio.Quod quidem fnemiumfuk illo ofere digniffi-mum ■ Hm egocomfarandos exiftimo, qui tn declinationibui,ijuas eße ueritati dißtmilltmas uolunt, .etatem multo fiudio, ac labore (onfiimunt. Verum h.ec quam bnftiluere conamur, iy cuius ima-ginem animo concefimm ,qute bcno uiro conuenit, qult;e'que eß liera rketorice , uirtus fr« . Quod fkilofofhi quidem muliie^ (/acutis conclufionibut colligunt, mihi uero etiam flamorehae g « frofrie'^;
-ocr page 130-100 (NSTITVT. oratoria, lgt;roprie'^;»oflraprohtione uijetur tjjeptr/picuH-Ai hi(hlt;te Ji' (ütunSi cofomtrefibi i» »SfttcienJi/.uirlulM pirs eimprudëtia uociititr,eatlë b» JicëJif,i»c no JicrJit erH-Et/ï uirtutes junt,td i}uits nobù etiS ante^ doceremur initia qiiietü,ac ftminafunt cocelj'a,natura,ut ad iuftiiia^cui'’ rußricitquoq; ac bat barit apparet aliqua ima^o, nol artt ftc t/fe ab iniiioformatoSyUt pojjemuf or art pro bonit.tt fi nö perftßtytamt ut bne/fint ijuadS (ut dixi)/êinina tiutfacultatif,maniftjiü e(l. No nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4« fc« na
tura artibin ell,nuie â uiriute funt rtmottt.ltaij; c» duo fint geut' ra orationii, altera perpétua,tjuit rhetorice dicitur,altera cöcifa, ^u^e dialeßiceiijuaf ijuidë Zewo» adeo coiunxif,ut hac compreffie in pugnii manitt, illa explicitlt;e diceret Jïinilë,etia diffutatrix uir' tui erit,adeodehac jult;f jjgt;eciofior,atq;apertior tato e(l,nihil dubt tabitur. Sed planiui hoe idê atij; apertiui iniueri ex ipfis operibiu itolo.Nam ^uid orator in laudadofaciet, ni/ihoneflcru, ac turpii periiui,autinfuadêdonifiutilitaieperffgt;eâa, autiniudicijf,jiii‘ fittiftjitignaruti Qtudfnofort'ttudinëpoßulatreseadê,cüftpt cotra turbulëtas populi minas, ftpe cu ptriculofa potentiu offen' fa,iiönun^, ut in iudicio Miloniano, inter circunfufa iuiIhk arma dicendu fiiiut f uirtus no ed.nec perfeüa quideeffê po/fit oratio-Qupd fieai» i^uoii; animalium eil uirtus, t^ua pr-tfiat c-etera utl plera^;,ut wi leone impetui,in ejuo uelocitai,hominë porro ratin' ne,ati{; oratione excellere cteterii certS eil, cur no tam in eloifueii lia,in oratione uirtutë eius efje credamusi Rf nbsp;nbsp;nbsp;h-ec apud Ci
eeronë di/fer'tt Craffin; Ed enim elo^uentia una iju-tdam de fuut' mil uirtutibus.Etipfe Cicero in fuaperfona,cumad Erutiiin efi fi0lii,tum etiam atijs locii,uirtutë earn appellat. Atprocemiil alt' quando,amp; narrationem dick malus homo, ify argumenta,ftc ut ni M fit in hk rebus re^uirendu. Nam amp;nbsp;latropugnabk acrker,uir tus tarnen erk fortkudo,amp; tormenta fïne gemituferet malus fer' nui.teieratia tamë dolorii laude fua non carebk.Multa fiunt tade, fed alker, Suffuüt igkur hfec,^a de utilkate fupra tradauimui-
Ou«
-ocr page 131-LIBER SECVNDVS, loi
Qjiæ fit materia rhetorices. Caput XXIP MAtfriS rhetorices ijuiila dinerunt ejje oritiionë.ijuS fexirntiS ponk Äfiid Plijtoncm Gorgiiî:^«« pttn tcàftiur^ut firmo çuiiCM j; Jf re copofttui dicittur omtio, lïo xt^teriti,fedopus eil,ut jletuurij f}iitUii,nS et oratio efficttur arte fuut flatua.Si uero hac appellatione uerba ipfa fignificari futamiu, nihil hlt;ec fine rerüfut flatiafaciUt. QiiiiJS argumëta ferfuafibilia, ijua ipfa in parte funt operii,amp;arte fut,amp;quot; materia egët.Quida ciuiles ijUtcftioes, ^iioru opinio no ijualiiate,fed modo errauii.Eil enim hitc materia rhetorices,jéd nö fola- Quda,^a uirtici ft rhetorice, materia eiuf tota uita «oe4t ■ Alti,ijuia no olm uirtutü materia,ft tota uKa,ieJ flerec^;eai ü uerfentur in partibin,fcut iuftKia,fortKudo,cStinë' tia,proprijs officijs amp;nbsp;ftofine hitelligütur, rhetoricë ^uoj:dicüt in una ali :ua parte ponenda,eiq;Iccü in ethice nepotialëafignatf id eil ■nfxrf^txTinsi'r- Egc( nee idfine autor:bus)materta efje rhe^ toriees iudico oet res,ijult;tcï^; ei ad dicendi fiibieH^e erït-NS So -crates apud Platonë dicere Gorg:lt;e uidetur, no in uerlie effe ma teria,fed in rebus. Et in Phiedro,pala no in iudieijs modo,amp;co» ciomiiw/eJ in rebus etia priuatii,ac domeflieit rhetoricen effe de mofirat. Quo manifefi eil, hanc opinionë ipfius Platonis fuiffe. El Cicero 'juoiia loco materia rhetorices uccat res, ijutt fubieâie funt ei,fed cerias demit putat effe fubieSias, alio uero de omnibus rebut cratcri dicendS arbilratur, hitijuidë uerbitiQuan^ uit ora torii, profefio'ni ipfa bene dicedi hocfufcipere,ac polliceri uidea' tur,ut omni de re,lt;juteeuq-, fitpropofita,ornate ab eo copiofe^dica tur. Atij: adhuc alibi: Enintuero oratori,qult;e funt in bomini uk» (quadoquidë in ea uerfatur orator,atq;ea eil eifubiefila materia) oia ^ua:fita,audifa,leaa,dil}’utata, traâata, agitata effe debent. Hane aiit, ^ua not materiS ult;uamut,id eii resfubie£las,ijuida m* do infinita, modo no propria rheiorices effe lt;lixeruf,ea^; art? dr' cuncurrenteuocauerut.juod inomni materia diceret,cu quii^ui mi bi minima puÿia eil. Nam de omni materia dicere earn paientur,
S proprium
-ocr page 132-iOi INSTITVT. ORATORIA/
proprium kalere materia, ijuia multipliée kaleat,nep^a)it. SeJ net itifniiae{i,etianfe{imulciplex,amp;'ali‘eijutgt;fartes maieresha' lent multiplicë maieria,uelut arcktteiioniee.Nanque inomnilin, quiefuntteJiJieiBUtilia,uerfalur.Etea!atura,^u^auro,arp;enie, lere,ferro,opera effictt.Uam feuiplura etiali^nlt,elur,marmor, uitr!î,s;ëmas,pr‘etereaijutefupra Jixi,eöplefiilur.Necprotimin »0» fft iWiitf rw rketoriees, fi tn eadem uerfalur amp;aliuf,Nam^ ^uiera,i]ult;r fit materia fiatuarij.dieetur ie{,ftquara,lt;jUte fit exe» foru, td eü eiuifalrielt;e,iiiia Crlt;tci uoeant ytaxuuTniiiVylimilter aes e/ferefjiondeant-Atqiii plurimit fiatuti differUt uafa^Nee M' Jicina idea no er» ars,tiuia unâio exereiealio eS palit/}riea,ef lorum uero qualitas eiia cu eojuorS ei fl arte eSmunù.QMd ue' ro de lono,utili,iufto differere,phdofopktie officii effe dieunt,nrtii olflat.Nam cumpkilofophi dicunt,koc aecipi uolunt uirum boni' Curip^kuroratorë, juem à lono uiro non feparo,in ead! materia uerfari mirer! Cum pretfertim primo libro tarn ofcnderim,pkilo‘ fophoi cmiljam hanc ab oratoribin partem oecupafe, c^uee rheiori' tes propria femperfutffet, utillipotiui in noftra materia uerfeil' iur. Denicj: cum fit dialedlices materia de rebin fubieâii di/futa' re,fit ait dialediieesaratio eocifa, cur no eadeperpe ute quoi}, ma teria uideatur! Soleta quilufda amp;il!udponi: Omni it i^kur arliS ferkin er» orator,fi de emnibin ei dicendi eR.Po/Jem kic Cicero nit refpodere uerbu,apud que koe inuenio-Mea quide feniclia,ne mo efje poter» omni laude cumulatus orator, nifi er'» o~:m rer i ma pnari,atq: artiifcietia eSfecuius-Sed miki fatis e{},eiin effe crato rem rei, de qua dic»,non mfeii. Nee enim cmneseaufas nou'K,amp; debet poffe de omnibus dicere. De quilus ergo dicei!de quibus didi t». Similker de arlibiu quoq:,de quibus dicendi er», bnierim di-fcet,amp;' de quibus didicer»,dicet. Qi.id ergo,non autfaber de fa' brica meliui.aut demufice muficui,fi nefciat orator quid fit,de qto quieraturiplanè melius. Nam amp;nbsp;litigator rufiicus ill»eratugt;'qi de taufafuamelius qorator.qui nefcietquidi»Ikefit.dicet, Sed ac
cepta
-ocr page 133-Liber secvndvs. ioî
fff'ta à mußce, ifiihrOyficut à litigtitore^mtliut eritlor, j if fi ^ui Jccuerù. Vfr«M (irfäler (um tleftlrica,amp;muficm eu de miifi' cii,filt;juid confirmaticne defidiraitcrit,dicet, »10« fr« ^uijfw or« tar.fed pcifl iduj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;or^for.Siciit cum uulitui imperilUf deligg
tii.woM fr« medictn,jedflt;gt;ciet ut medicus An kuiufmodi rtî,nfc «1 kujfm, ncc in detiberaiionem, nec in iuditium ueniuntf Ergo cunt de fitciendofortu ilofUenfi delibertium eii,nBndebuil dice' refententiam eruterfatqui ofm trut mtioneitrchKeâûrum.Liua-rfs (ÎZ lumorfj wi coreore,crHc(«4tK,ini ueneni fignu fint,non trt 6lt;it orator'At flî id ex rationt medic’mie.Circit menfurits^et n« nteros HO)i uerfabilurf Dictmm bus geometriie effi ftries- E^ui-dem omn'.ii fere pojfe credo cufu itli.:uo ucnire in officium ortto-rilt;,qHoci fl non iiccidet,non erunt ei fubieâa llufic ijuoij,reüe di' ximin muteriam rhetorices, effe ooints res nd dicendum f i fubie' äts. Quod ^uidfm frobnt elium fermo communu.Num cum th-
(if ^«0 dicamn nccepimus -, fofitum nobis efje muterium fre-qutntfr etiam fneftlione tefbamur. Corgius ijuidem ndeo rlieto-ri df omnibus futuuir effe dicendii,ut fe sn uudiiorijsiMerroguri ftteretur,lt;jua quifij; de re uellet. Hfrmagoras lt;iuiui;,dicendo nw-ttriam effe tn caufu, amp;nbsp;inijuitjlionibiu, oninfs rfJ fubiefbus erut complexus-Sed iju^tfiiones ß »ifgft «ci rhetoricen fertinere,diffen titunobis.Siuutemud rhetoricen fertinent, ub eo ijuo^; udiuuu' mur.Nikil efi euim,lt;}uod non bn cuufum.uut in qult;f/IioMrt cudut-Ariftoteles ires fuciendo furies oration«, iudiciulem,debberuti-«am, demonßruliuum, fenè amp;nbsp;iffe orutori fubieck omniu, niliil fnim non in l!(ec cudit- Quafitum ufuuciffimis etiu de bnfirumen to efl-bnfirumentum uocoffne tjuoformuri muteriu in id,^uod ut Jimiti efftciopiHjHon foffit. Vfromfcoc fgo,nonurtem credofgf' re,fed urtißcem. Nf enim feientiu defiderut infirumentum,iiu£ foiefl eße confummutu,ttium fi nihil fuciut,fed ille ofifex,ut cte-lutor clt;elum,amp; fifiorfenicillu-Ifa^wc ))«( in eum IccHm, ^«o de orutore diüuri fumus,differumus.
-ocr page 134-104
M- F A B I I Q V I N*
TILIANI DE INSTlTVTfO-
ne oratoria hier Tf r/im.
Defcriptoribusarcisrhetoricæ. Caput f.
VONIAM IN LIBRO ; fecunJo ^ucefttü eü,lt;iuiti tfjetrint' • torice,ft ijuufinif eiin,artem quo^i t[ft earn, amp;nbsp;utilem, amp;nbsp;uirtuië, at uiret nnfiræ tulerunt.oftrnjimuf, matfria'^;ei rrs omnes de ifuibiu di cere oporteTet,[uhtectmult;,iain hine unde coeperit, tjuibtn con ft et ,ijUO quæq: i« ea modo muenienda, attp traHadapniteicei^uar. Intra ^uëmodum pleriq:fcriptores artiuin fonfiKerunt,adeo ut Apollodorin conietui folu ludicialibui fuerlt’ Necfuni ienarut toe 4 me pracipue, ijuod hic liber bni boat opuf, jiudtofos ettu depderaffe,ut inijuifttione opinionum,i]U‘e diuerfip pmie fuerunt Jonge difftallimüjna ne feto, an minime legentibttt futurum uoIuptati,i]Ulppe ijuod propt nuda pr^eceptorS traditio-ttem defidtretdncieterit enim admifcere tentauimut aliquid nuo-rü, non iaflandi ingenijgratia(nanq;i» id eligi materiapoterat huberior)fed ut hoc ipfo a/liceremut magù iuuentutë ad cognttio-nrm eoru,i]ute necelJdria fbudijs arbkrabamur ,flduai iucundka te alitiua leäionit libetitn difceret ea,!juorum ne ieiuna,atf, arida traditio auerteret animos, et auresfprafertim ta delicatas)rade' retfUerebamur.Qua ratioefe Luertti’ dicit pnecepta philofophi^ farmine efje coplexS.Nanii; hac,ut efl noti,fi'mtluudine uikun Ac ueluli pueria abfynthia tetra medentes. Cum dare conantur,prius oras pocula circun A/firant mellit duld fiauo^; hjuore.
Et^ue
-ocr page 135-Liber tertivs. »o,
Bf felt;juutur. StJ nos nunc uertmur,ne furum file littr mellif, amp;nbsp;dbfynil;^ multum hubertuiileiitur,fit'^;fitlubrior fbudijj,^ Jul-cior.Qutnetiu ijoc timto,ne tx ro minoré^raiiäm inrol,tjuojple «on snuéto per me,fej obolijs traJiia cSlinebii,hobeiiteliitm ^uofjam lt;jui foMird fentiont, iSf aJuerfrntur.propiereii ijuotl plit rimi ««torfs, ji/« eojem lenjerct, Jiurrfos umrn uios munierut, atq:M fuom lt;]u:f^;iniluxit felt;juentes. Illi oit proboni ^udlr(un.jue irer,necfocHe incukotiis fiuerii perfuofiones mutoue
»(nio non didiafit miiuwi(,^u4»ji JifccreEil d utr.iit fro-(utenielibropatebil,inf ni;a JiJJrnfio autoru,primo oJ eo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ru
in,»ttl;imperfe{lii odkuc erantyajifcietibui quoJ uiuewflent feri fioribult;,mox,ut ali^uiJ (ui uidereiur tfferre,etiam rréba muton' «il’in.Ndm primu-pofl ros tjuos poetie trajtjerunitmouiffeoliiju^i circo rheioricrn Empedocles dtcilur. Artium outrlcriptores ontt' ^uijjtmi Corux ikyfios Siculi, tjuos infecutut eil uir eiufdë in /»l* Gorgidf LeominM,Empedoclh(utirtidiiur)difcipulM-Is be ueficio lonpjjimte if lotit ( Nom cenf 5 O' noKfm «ix« iinito!)c«»»i nwItHjîmuI floruit.Ideo'ÿiet illoru,de ijuibut fûpro dixi,fuit amu lut,etultro Socroiéufq;durouir.Tbro!'ymochut Chalcedoniutcä koc,amp;' Prodicut Chiu',amp; Abderiles Profdgordj.S i]«o Jfc? mil* liiiu) lt;l(ii4riarü didicifje orlem ^uom edidii, Euoibliu dicitur, tT HippidsEllt;eui,O'^Hlt;' FdUmrtltf Plotooppelloi.Alcidomos Eleo^ tes-Antipbon ijuoq;amp;primios oDiniï ordtionr Icrtpflt, amp;nbsp;wifcilonii nus orlem ipfe compofuil, lt;amp;nbsp;pro fe dixi/Je optime ril trrdiius, Efid Poljcrutfj.d que fcriplo in Socroir dixim'’ orotionë.Et rbeo dorui ByZuntius.exijs etipfe,i)uos pbtoappellot xogt;oZ««A«axz, Horum primi cSmunrs loco; troüojji dicuniur,Proiogoros,Gor glus, ProJici«, O' Tbrofymochut. Cicero in Bruto nfgdt onte Periclemfcriplum ^uic^,lt;}uod ornotü orutoriu hobeot, riitt «li^u« /frri. Eijuidë no reperio ijuicijuom tonia eloquenlia fomo di^nü, Ueo^; minui miror,tjje i|ui nihil ob eo fcriplü putrnt, hac auiem, ^ua f'eriitur,ob olijs tjji cöpofiio.Hit [uccrjjère mulii,fedclori.' i i f »•««
-ocr page 136-tos INSTITVT. ORATORIA.
wm Corgi« nuJitor Tfocrates, ^uanj Je frlt;tceftore eiut Mer ii» tores now cowHfwk.Nof 4U(fw ArifiolelicreJimiti.Hmc uelut Ji' uerft fecitri cceferunt uhe-Nam et Ifocrtt'u frtejltinti//imi Jifci' full fuerunt 'm omi:fiujiorum genere,eoquot;^;iitm/iniore(odtiuun enii» Iff nonagefiwum itnfleuit tinnum)ponieriJiitnis fcholit Art' ficteles friecifere urteiti oraiorium coefit^noto quijem Ulo,ut iru Jilur,uerfu ex Philoifieta frequenter ufus:
oiKtyfir trittntKr.xff, loexfttrtai sur kiytir-
Turfee/fe tucere,lt;tff Ifocrxtcm [uü Jicere. Arsed utriufque, fej fluribus M« liiris Arifioteles eomflexui ed. Eojetn tem/vre Tkeo Jedes fuit, Je cuius of ere fufru Jidum ed. TheofhruftM lt;|uo^; Ariflotelis Jifcifulus, JerketoriceJiügenterfcrifßt, atque fii'/icuelßuJicfusfhilofofhi j rheti!res,friecifue'q;Stoicor!l,iitq; Perifuteticoru friucifes- pecU Jein Je uelut fropriam Hermu^o ritsuiam.quumpluritni funt fecuti.,cui maxime far,iit^:iemulusui detur Athen^us fui/feMulta fod Apollonius MolS,multa Art^, niulta Ciecilius,et Halicarnaffeus Dionyft'us.Pr^cipue tarnen in fe couerterunt ßuJia Apollojorus Pergamenus, qui fneceftor Apollonite Citfaris Augupifutt,amp; TheoJorus Cajareus,qui fe did maluit Ii.l)oJiugt;n,quem fiujiofe auJiffe, cum in earn infilam fece/ft/fet,Jiciiur Tilerius Clt;efar. Hi Jiuerfas of iniones traJiJe ru(it,afpellaiiq; inJe Apollo Jorei,et TkeoJorei,aJ morem certas in pkilofopkia fedas fequenJb SeJ ApolloJoripracepta magitex difcipulis cognofcas,quorii Jiligenlif/imus in traJenJo latine fu'X C- V algius, Griffe Atticus • Nam tpfus fola ulJetur ars eJita a J Matium, quia cieieras,milfa aj Domuium epißola non agnofcX' Plura fcripftt TkeoJori(s,cuius auJitcrem Hermagoramfunt qui uijerunt. Romanorum primus(quantum ego qui Jem fciam)con' diJu aliqua in kanc materiam M -Cato ille cenforiustpod M. An tonius inchoauk. Niim hoc folum opus eius ix iJ ipfum imperfc' dum manet.Secuti minus celeires,quorum mcmoriam fi quo loco pespofcetftton omiltamlt; Pntcipuum uerolumen ficut eloquentie, itaprte'
-ocr page 137-liber, TER.TIVS, 107
ÎM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riui Mit uHicumafuJ not/ftamt» ûratiJr,
Mtnili'^ue eMorif ^rtes M.TuHiu),fo{l ijucm tâcert nroJfftif fimum forttyWfi lt;amp;nbsp;rheloruos fuosiffe aJolefcenli ßbi elaffes ii-t i« oraterijs hlt;ec mmcrti,^ua' fleriijue defiderautyfiiens tmtjifjet. Scriffit de eadem ntiiteriit «on fauci CortiißciM, ali-^U4 Sterti»iin,ncnn:hil fiter GitUio,alt;curitim uero friores Cdl liowf Ce//m,O' LeiuSyetieiiitifHoftrie Verf;i«iui,PIigt;tiM,Ru tiltin.Sunt hodie citri eiufdem of eric tutores,^uifi e»ini4 coin f If xi forenty cotifului/Jènt Ittori meo,fed ftrco nommiti« uiuen-ttum-Veniet eorum laudi fuum temfin,td fofteros eniin uirtm du r41gt;k,non ferueniet ittuidit. Non (4«ifn fo^i tot te ttntos ferifto^ rfs figtbk »if4in tjuibufdtin locii fofut/J'e fententitm • Nfc fniw mecuiu/qu4m feâa, uelui qutdtmfuferfiiiione imbuiuf,tddixi, amp;nbsp;eleiiurii qua uolent fteiendt cofitfu'it.Sicutiffeflurium in unum conféra inuentt, ubicunque inge nio non f r« locm, curie trfiimomiunfromerujfe conientiu.
Quod initiiim rhecori-
ces. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput H.
NEc diu nof moretur quafiio, qua rhetorices ori^ofit. Now cui dulium e{i, quiti fertnonem tb if ft reruw ntturt gtniti frotinui homines tcceferint i quod certe fr'utcifium ed eiui rei. Huic fludium amp;nbsp;incrcmeniHin dederii utilkts, fummtm,rtiit et fXfrci(4tiof Necuideoqutrecurtm dicendi f usent quidtm inde cœfiffe, quodij qui in diferimentliquod uocti tntur, tccurttiut lo^ui deftndëdi fui f,rtttt inßkuerint. Hfc t nim ut honeßior cttt ft, St HO« utiq; frier e(h, cum frafertim tccufttio fracedtt de-ftnftontm,ntft qu« dies etitm fltdiumftlricttum tb eofriui,qui ferrum in tuteltm fui, qM4nt qui in pfrnicif 4!tfriin coHip4r4r«. Inuiunt trgo dicendi ded'u ntiurt,i)isium trtic obferuttio-Homi-nes enim ficut in medicini cum uiderent tlitftlubrit,tlit in ftlu-lrit,exobferuttioneeoriieffeceriittrtë,'st cü in dicendo,tlit uti Ii4,4li4 inutili« defrekcdn-fMliHotnrul et td im'utndu uRnndu^;.
amp; 5««-
-ocr page 138-108 ÏNSTITVT. ORATORTA.
«iz ijuiejam fecuJum rittionc eorum adiecerunt ifp ijuoq;Jtlt;ec f#» frmata junt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jute fciebat docu'n.Cicero ijuidé itiiiiuiii
orandi condiioribut urbi!!,ac le^umlatoribia dedif, in tjuibmfuif' fe uim dicendi neceffè esl, cur tarnen bancprimS ori^inem/iutet, nS uideo,ci fintadhac ^uteda uagte amp;nbsp;fine iirbibui,ac finele^ibtu gëies,ettamé ^funt in ijs naiietlegaimbuffun^atar.etaccufent alloua,ac de fendant,lt;amp; deni^-, ahum melius alio lo^ui credant-
Quinque elTe partes rhetoricæ. Caput Ilf.
Mnis autem orandi ratio, utpluriini manimi'^: autores tradi' derunt,iiuin^;partibui con/iat,inucntione,dij]’o/!tiene,elocu tione,memoria,f’ronuniiatione,fi'ue a(Hone.Virc^; enim modo di citur Omnii uero ferma, quo quide ualuntasaliqua enuntiatur,ka beat neceffe ef},^ rem, iy uerbum- Picfieü breuit,amp; una conclu fione fn'itur, nihil forta/Je ul tra deftderet • At oratio logior plura fxigit.Non enim tantii refert,quid,amp; quomodo dicamui,fed etH quoloco.Opus er^oeslamp;dijjioftione. Sed nee omnia qua res fo fiulat,dicere,necfuo quaq; loco pcterimus,nif adiuuate memoria, Quaproftereaparsquarta ertt.Verumhaccidlacorrompit,ac propemodu perdit indecora,uel uoce,uel gefiu pronuntiatio.Huic quoq: i^itur neceffario tribuendus ejl quintus locus ■ Nff audiendi quidam,quorum e/l Albutius,qui tris modo primas ejjepartes uo-lunt,quia memoria atq-, aéiio natura, non arte cötingant,quarum nospracepta fuo loco dabimus, licet Trafymachusquoq;idemde adione crediderit.Hit adiecerunt quidafextamparte, na ut inu! tioni iudicium fubnederent, qutaprimu effet inuenire,deinde iu-dicare.Egoporro neinueniffequidëcredo eum,qui noniudicauifi nec enim coniraria,comunia,ftulta inueriffe diciiur quifquam,fed non uiiaffe'E.t Cicero quide in rhetoricis, iudiciu fubiecit inuentit ni. Mihiautëadeoprimii tribus partibus uidetur effi permixtum, nam nec dijfofiiio fineeo, nec elocutiofuerk, ut pronuntiationeiu quoq;uel plurimu abeomutuariputem. Quodhoe audacius dixegt; r‘m,quigt;d in parlitionibus oratorijs ad eafdem, de quibiu fupra £ dum ej{.
-ocr page 139-liber. TERTIVÎ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(o^
Aum peruen'u ptirtes,niini cum dupHciter frimum Jiui filJitjin inuentionf,at^; tlocutionem, res ne ilifjioittioné itiuéiiom, nerb4amp;' pronuntiiitionë eloeutioni dedti.ijuisititm ^uo^;conflkuit tommunë.ite uelutcuftodem omnium,memoritim,Item ùn orutoret ^uimijirelut conftare elo^juentia die'tt, ist ^uibus fofteu jcrifiis eer tior(iiH fententiit r/l.NoK mbtiMmihi eupidinou'ihtiit alicuius ui-denturfui/}ë,iiui4diecerunt ordinem, cum dilfofiiionedixi/Jent, ^utfi nliudjït difj)Djttio,^U4m rerum ordnte,ijuam optime collocit' tio. Diow isiuenttonem mo^{o, amp;nbsp;dijjiofitionë tradidityfed utran^; duplicem,rerum tc uerhorüiUi fit elocutio imuentioni(,pronuntiä' tio di/fo/ëtionis, hit quisttiipars memoria accedat.Theodoreifere inueHiionëduplicë,rerum,atlt;[;elocutionit, deinde triepartescig' teras.llermagoras,iudicium,partitionë,ordinem,lt;iuiielocutioni( funt,fulgt;iecit oeconomiie,tiute Grace appellata ex cura rerii dame fticarum,amp; hic per abufionëpo/ëta, nomwe Ldttwo caret-Ell eiia circa hoe quaftio, quod memoria in or dine partii ijuida inuentio' ni,ifuida di[ju)/itioni fubiunxerunt,nobit quartin fit ei locus,maxi-‘ me pliifff. Non enim taniu inuenta tenere, ut dif^onamut,nec di-ljgt;opia,ut lo^uamur, fed etiam uerbii formata memoria mand are debemus-Hac enim omnia quacunij; in orationë collata funt,conti' nentur.Fuerùnt etiam in bac opinione non pauci,ut has non rheta rices partes effe exiPtmarët,fed opera oratorù.Eius enim effe,in • iienire,difponere,eio:jui,amp;‘catera.Quod fi accipiamus,nihil arti reliniJuamai.Nam bene dicere efi oratoris,rhetorice tamë e^,be' ne dicëdifcientia,uel,utalijputant,artipcu e(l perfuadere,uis au temperfuadendi artisitta inuenire quidë,amp; dijfonere oratoris,itt uentio «te lt;amp;nbsp;diffofitio rhetorices propria uideri potefî. In fo plu res di[fenferunt,utruin'ne ha partes effent rhetorices,an eiufdent opéra,an(ut Athenauscredit)elemëta,iiua uocaturs-iii)(^tiK SeJ elf wen« rtfle quit dixertt, alio^ui tantii initia erunt,ut murt di,uel humor, uel ignis, uel materia, uel corpora infecabilia, nee operä rtüe nomen accipiettt,^ua me ab alijs perßciutur,amp; aliud
-ocr page 140-JIO ÏNSTITVT. ORATORIA.
VA pfrfKiSt. Partes igkur Namcumßtexijs rhetorice.ßert n«« potfft.ut CM totum ex partibits CBgt;i/let,non ji'nt fartes totw.ex ^ui tus cSßat.ViJrtur ait mihi Inee opera Jixerunt,eo quoj; mo' tijUuoJ »I aliarurfus Jiuifioiie noHëtiniiJem mmë imàJere, par tes enim rhetorices e/Ji Jicebant laitclatiua,Mberatiua,iuj!ciale. Quejî partes fimt,materite funtpotius,lartis. Naisj; im hia fin-fultt rhetorice Iota efh^juia amp;nbsp;iMuentiogt;të,amp;' Jißroßtione, amp;nbsp;f !o CMiionf M.Ö' memoriam,amp; pronuntiationem,tiutecunlt;]; earum tie pierai.ltaii^ tjuijam p^enera tria rhetorices dicere maluerunt,opti me autem ij,tjuos fecutus eSi Cicerc,tiui penera caußarum,
Tria elTe genera caiifarum. Caput nil. SEJ tri«,«« plura ßnt, ambip'uur.Nec duhitypropè omîtes utîf fummteapud antitiuos autorkatit feri ptores, Arifiotelem ßecu-ti, qui nomine tantum alio concionalem pro deliberatiua appellat, hac partkione contentifuerunt. Verum amp;nbsp;tune leniter en tenid-tum, tum apud Griecos quofdam, tum apud Ciceronem I« librlt de Oratore, nunc maximo temporum noflrorum autoreprope impul[um,ut wo« modo plura hiec genera,fed etiampene imnume' rabilia uideantur. Namßlaudandi ac ukuperandi officiu in par te tertia ponimusfm quo genere uerßtri uidemur, cum querimur, confolamur,mttigamus,conekamus,terremus,confirmamus,prieci, pimua, obfeure dtHa interpretamur,narramin,deprecamur,grae^ »IMJ agimus, gratulamur, obiurgamus, maledicimus,defcribimits,, mandamus, renuntiamus,optamus,opinamur, amp;nbsp;plura alia,ut mi hi in illa uetere perßsaßone permanenti, uelut petenda ßt uenia, quterendum'que quo moti priores,rem tarn late fufam,tam breui' ter aflrinxerint. QuoJ qui erraffeputant, hoc feeutos arbitran' tur, quad inhisferè uerfari tum oratores uidebant. Nam lt;ty laudes,uttuperationes feribebantur,amp; ISiiTecqii'ovr dieere erat mo rta,lt;(3' pliirimum in eonfilijs ac iudicijs infumebatur operlt;e,ut feri f tores arttum pro folk comprehenderintfrequenti/ßma. Qui ue-ro defendant,tria faciunt gf wer« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qaod ad dele-
Aanonieni
-ocr page 141-ÜBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in
Actionem conum'M, alterum ^uoj confiüum acdliiiitiierliS dectui/isiuJtcet.Mihi cunA^ ri)n4nti,titlf(quieJgt;ii» ratio fuccur-rit,^itüJom»eoriHorifo/fiaiiin,iikt i» iudicijs eil, a»t extra iudi da, Eorum de ^uibut iudido juttriiur, manifejlum geniu efl ; ea quatadiiedicem woh «eniiif, autfr^eterkum habent temp»t,autfii turu»i,pritterka l4i«14mult;,iiut ukuperainin,defuturu ddibera-Mw .Item omnia ,de quibut dicedum e{l,aut certa fi’nt »eceffe edl^ aut dubia. CertatUtcuiifi edi animus,laudat, aut culpat, ex dubijs fartim nobia ifps ad eleäionem fiint libera, de hit deliberatur^ 'fartim aliorum fententM commiffätde hu Ike conknilitur.AH4xi' menes iudidalem concioMkm gener4lr{ partes efje uol uk.Se.^ ptemautem fpedes, hortaitdi, dehortandi,laudandi,ukuperandi, accufaHdi,defendiédi,exjuirendi,tiuod Û^iTOi^iiùr dicunt, juarä dult;e primae deliberatiui, dua fe.juetes demonjiratiui, tres ultimie iudidalif penerii funt partes.Protagpram tranfeo,tiui interroga' di,refjiondendi,mandandi,precandi, ^uod ix«, partes folas putat • Plato in fophijie ,iudidali ,amp; condonali tertian adiec'tt itfiiirtiuiÄUTixiir,^uam fané permktamus nobit dicere for' modnatricem, 4M« 4 forenji ratione difiungkur,amp; edi accomma datapriuat'u di^utationibus,cuius uit eadë profedo edl,quit dia' ledic«. Ifocrates i« omni genere inejfelaudem ac ukuperationen exifUmauk. Nobii autem,amp; tutilTimum edi autores plures fejui, amp;nbsp;ka uideturratio diâare .Sdligkur,utdixi,unum genus, quo l4M{ 4C Mi»«per4fio contiMetur,fed edl appellatum 4 parte me' Hore laudatiuum, idem alij demonflratiuum uocant,utrunijue no^ men ex Gw« credkurßuxi/fe ,Namamp;dyiiufji«sixbyettSiià JlexTmôv dicut'Sed mihi ISltJleiKTiKGv non 14 demößrationii uint l)4tere,^M4m ofiétationit uidetur,amp; multum ab itlo ifuufAiocsK^ differrem'd ut cotinet landatiui in fe genus.ka no intra hoc folun cofiftk. An^uifjuamnegauerkpanegyricos ISSiJleiXTix^vr e/fei At qui formam fuadendi habent,et plerun^ue de utilkaiibus Gr« lt;ilt;e lojMmjWrjMt caufarum juidem generx tria fint,fed ea turn m« negotijSi
-ocr page 142-Ill INSTITVT. ORATOHIA.
negotijtytum i« o/lentatione fofna, Niji forte non ex Grfco mit' tuantes Jemon/lratiuu uociint,ueruin id fequHtur,i]uod laus ac ui tuferatio ijuale fit i^uicti; demoftrat-Alteri eSl deliberatiu!l,terttii iudiciale.Cieterte /pedes in kite tria inddet genera.Nec inuenie tur ex his ulla, in ^ua non laudare aut uituperare^fuadere aut dif~ fuadere, inlëdere ijuid uel depellere deteamin.llla ^uoi]; funt com munia,condliare,narrare,docere,augere,dim!nuere,conciladit, eomponëdis'^ia/feâibus animos audtentiit fingere. Ne tjs ijuidë ae teffierim,ciut laudatiua materiam honeftorit, deliieraliuam utiliu, iudidalë iuftoru ijuafHone cotineriputat, celeri magis ac roiuda uß diftributione ^uàm uera. Stant emm tfuodamodo mutuis auxi-lijs omnia. Nam lt;if‘ i« iufiitia,utilitasq; traäatur,et in co» filijs hone/ias, et raro mueneris iudidalëcaufam, cuitn non parte sili^uid eorum,lt;iu.e fitpra diximus^reperiatur.
Quibuscotinearuromnisrariodicédi. Caput V. OMn« autë oratio confiat,aut ex ijs lt;juit fignificantur,aut ex ^sijutefignificant, idefl rebus et uerbis-Facultasorandi co» fummatur natura, arte,exercilatione, cui ijuarta partë adijdunt quidam imitationts,iiuam nos artifubijdmus. Tria fiunt autë tjute frafiare debeat orator,ut doceat,moueat,dele{iet. Htec enim da rior diuifio,ijuàm eoru ^ui totum opus in res,amp; in effeüus parti» tur.Nonfemper aut omnia,in earn ^ute traâabiiur materiam,ca-elent-Erunt enim ijuitda remotlt;e ab afifeüibusttiui ut non ubit^; ha^ lent locum, ita ^uocun^; irrumpüt, plurimum ualët. Priefianti/fi^ mis autoribus placet,alia in rhetorica e{Je,lt;^uie probationë defidt“ rent,alia lt;)uie no defiderët,cum quibus ipfe cofentto.Quida uero, ut Celfus,de nulla re diäuru oratorem, nifide jua ^uteritur exi' ftimant,cuicum maxima pars firiptoru répugnât, tum etiamipfa farnio, tttfi forte laudare, quie conftet efje honefia,^ uiiupera' re,quie ex confeffio funt turpia, non eft oratoris o/ftctS lllud iam omnesfatentur effie ^u^fttones, aut in firipto, aut in nonfiripto, in fcripto funt de iure fin non firipto de re, lllud legale,hoc ratio' nale
-ocr page 143-liber. TERTIVSà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lit
wlf grtiiw.UfrmiigoMf, «fj; fum [ecuû,u(ictnt yi/u'iiÿ’t amp;nbsp;A6gt;i» }0v Ufm feniiSt,cjui om«f iji/teftione foHÜt M rtbin Üquot; ht uerhit. I(em con«fn« qmc/hones e/Je aut nifinitAS, autfnKas. Infin'ttte funf,^Uit remotif perfonit amp;nbsp;tem[gt;oribiti,amp;' locif,e‘eterif’^;fimili' buf ht utrait^; parte traéiatur quad Cntci itirn Jicunt, Cicera froj)ofitum,itlii ijuffiiones untuer/alei ciuiles, ali] tiitiellioties phi iofopho conue)iictes.Athenttui,partem caufe appellat. Hof gtow Cicfro fâentia nbsp;nbsp;aâione Jiftittp^u'it, ut ftt fàentia,an prouiden-
tia mundiu rep^atur: aâionh, an accedenJuaJ rempublicaadm-niflrandt Priât trium generu.an ftt,:]uidfie,i]uale /it,ontnia eaim b« ignorari pojjunt. Sequens duorli,]uomodo adipifcamur.quo' modo utamur.Fhtita iiütput en complenu rer!!,perjinarum,seni porum,clt;tterorüq:,ha IntoSÎtniiàariecit dicütur,caufe ànoflrif, Ih (,»lt; omnif quaftio uidetur circa res, perfonas'q; confi/bere.Am^ plier edfemper hifinita,hideenim/inita defiendit.Qjjod ut exé-flo pateat.hifnita efl,an uxor ducéda:finita, iin Ctttoni ducëda. ïdeotj; ef/e fuafôria pote fl, Sed etia rentotit à perfonh proprijs,a J «liijuid referrijblent.F.fl eHimfimpIex,att refjtublica admhtiftra.-da. R.efertur ad aliquid, 4*1 ht tyrannideadmiwflraiida, Sed hic quoq.fubefl uelut lateHsperfoHa,tyrannufeniin gemhlat qu^eftio' nem,fubefl'q;amp;'temporif, nbsp;nbsp;qualilalif tacha uif,nondu Umr hoc
proprie dixerheaufam. Hlt;e aut quas hifinitas uoco,amp; generalet appellantunquod/îeflueriiifinititjftcialeserut.Inomniaütjjte.' (iali utiq;hitn generalh, ut qute ftiprior lt;nbsp;Ac nefeio, an ht caujts quoq;quicquid wi qut/lionë uenitqualitatit,generale fitMilo cio dium occidgt;t,iure occiderh htftdiatorë,nonne hoc quitritur, an/ït iushifidiatorioccidendi! Qudf htconieäurüinoiliageneralia, an caufa fcelerit odii!,cupiditas, 4*1 torm? f« credendunt,teflibuf, an argumeth ntatorfides habendai NamßnKicne quidc contprehî di,whil «on in untuerfum certü fr». Qÿdaputat etiam easpof/i theps aliquado uemhtari, quie perponit,caufts'q: conthieantur,ali^ 1er taniSmodo poptaStUt caufa fit cum Orejies aceufatur/Theps,
h 4« Ore-
-ocr page 144-(14 ïnstitvt. oratoria.
CR Orejtes reAe fit «iyêlcfi«. Cuiiu f^enerit e#, 4» C4to Mdrtiï Hort?y5o traji Jfr'n-Hi theßm 4 ctufn pc Jipifiguiït,util' IcJTf Ifeâtitiuie ptirti(,liiec i^iuit.Wtc enim ueriMit gratia tan* tum jif^utari.hicnegotiiiagi.Qi^anjinutilesijuiJaBratori /’Utat miatrfales ijuitpionts, ijuia nihil fropt, ijuoj copet,Jucenda e/ft mar(,utl ailininipranda rempublica pi^uii uel ietate,uel ualetuili ueinipediatur, Sed nS in omnihm eiufmoii iju^pionibut pc occur rifote^,utillif,pt'neuirti»pnic, regatur'ne müJut frouidentia-in ijf, quit ad ferfona referitur,ut wo nbsp;nbsp;/4t« gf nfr4
If tradafji qu^piont,itaperueniri adfj)ecië,nip iHa prim ertcuf-fa,no poted. Nam quomodo an pbi uxor ducëda pt deliberabii Cx to,nip cSpkerit uxores efji ducëdasist quomodo an ducere Jebeat Kirtia quitretur,Hip Caloni ducëda uxor ed^Sunt tarnen inpcri^ ftinomineHermagorlt;elibri,quiconprmëtillamopinicnë,puefal fm ed tiiu!m,pue hic Hermagoras alimfuit. Nam eiufdë e/fe quo modo po/Jùnt,qui de hacarte mirabiliter multa côpofu'u i Cum p' tut ex Ciceronit quof rhetorico primo manifepH ed, materia rhe torices in thefeit,^ caupts diuiprk.Quod reprehëdit Cicero,ac thepm nihil adoratorëpertinerecontëdK,totum'q;hocgenmquit' fiionit ad phdofophos report- Sed me liberauit reprehëdendi uere^ cundia, amp;nbsp;quôd ipfe hos libres improbat, amp;nbsp;quod in oratore,at^ ijs quos de oratore fcrippt librû, amp;nbsp;topicie,priecipit ut .J proprijs perfonit at^ tëporibm auocemm controuetpa, quia latim liceat di tere de genere, q de/fecie, amp;nbsp;quod in uniuerpiprobatü ed, id in farte probat» e/fi neceffi pt - Statm aîlt in hoc omne genm mate' riee ijdem.qui in caufamcadunt-Adhucadqcitur, alias effequ-t' ^iones in rebm ipps,alias qute ad aliquid referaturdllud.an uxor ducëda;hoc,an feni ducëda- lllud,an fortii:hoc,anfortior. CaU' fampnit Apollodorm, ut interpretatione Valgif difcipuli eins utar,ita:Caupaednegotium omnibmPuii partibm fpedas ad qu^ fiionem.autcaufa ed negotium,cuimpnit edcontrouerpa-Ipfum deinde negotiumpcpnittNegotium ed congregatieperfonarum, lecoruin.
-ocr page 145-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iij
ligt;ceruin,temfBrum,cauftiritm,modBr5,ciifuum,fitilorum,i)tfirM-nutit!gt;rum,ferniBHHm,fcriftBrum,et «on frriftorum.Cdufiim »Sc ititelligmiH uTriSitiv, negotium or^l^Miv- SeJiffum caußm qui-dum fimiliterfinierunt, ut Apollodorui negotium, Ifocntes cuu' ftm e0e ait lt;iult;sjiiBnemfinitam,ciuilem,aut rerum controuerßam in ferfonarumfinitarum comflexu.Cicero hit uerbû: Caufa cer^ litferfonitylocii, temforilgt;ut,aAiBnibui,negotijs,cernitur,aut in Bmnibin,autinflerifq;eorum.
Quidfitftatiis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VI.
•p Rgo cum omnit cauja cBgt;itineaturaliijUBfiatu,friuifdicere aggredur, ^uomodo genut ijuodtj: caujießt trailandum, id quod comune e^i omnibin.^uid ßt flatui, nbsp;nbsp;unde dicatur,amp; i^uot
lt;3quot; juifintjintuendü futo, ^^id nonnuHi ad iudiciales tant» ferti nere materias futauerunt-Quoru 'mfc'uiam cü omnia tria genera fuero executut,resipfa deprehëdet. Quod noißatum,id quidam confiitutionem uocant,alti quaßionem,alif quod ex quießione af-fareatycafut • Theodorin generale cafut,id eH xtpocAouov yer mi TK^r,ad quodreferunturomnia. Quorum diuer/a agfeltano.uie eadem eff.nec intereü difeëtium, quibut quicq; nominibut aggelle tur.dum res if fa manifefia ßt. Statum Critci risir uocant.quod nomen non frimum ab Hermagora tradiium futatur, fed alij ab Eucrate Ifocratit difcifulB.alq 4 Zofyro ClaZomenio,qq uidetur Aefchinesquoq;in oraiione contra Ctefif kontern utihocuerbo, cum à iudicibutfetit,ne Demofihenem fermittanteuagari ,(ed eum dicere de iffo caufs ßatu coganf .Qb« apfellatio diciiur du âa, uel ex eo, quod ibißt frimui caufe congreffiu, uel quod 'ut hoc caufa conßßat. Et nominit quidem kite origo.Nunc quid fit. Statum quidam dixeruntfrimam caufarum conßiäionem, qwo« rede fenß(fe,fedfarum elocutos futo,Nonenimflatus frima (enfii{ito,fecifli,nonfeci,fedquodex frima conflidione na^ feitur, id eä genus quaflionis, fecifli,nonfeci,anfecerit,koc fe^ cifli.non hoc feci,quidfecer'«, quia ex kisapparct illud coiedura, hl hoe
-ocr page 146-liff INSTITVT. ORATORfA.
hoe finHiMt ijuitrenjK^at^; i« quo pars utraq; inl{fiit,erit quiejUi eonieâuriliijuel ßnitiui ftutin. Quid tniiidfi dient quu,fonui eil duorum inter fe corforu confliâio,erret,ut ofiMor,nö enim fonui til confliäio,fed ex cSßi^lione, Et tiot leuiunintefligiiur enim ut' eunq;diâu, tndeuero ingens male interpretatiius innatus eil er' ror: qui quia prima eonfliâione legerant,crediderHt ßaium fem' per ex prima quieftione dueendH, quod eil uttiofijfimii: nam quiS' ßio nulla no habet utiq; ftatS, eonßat enim ex intentione amp;nbsp;deput' fione,fed aliit funt proprie caufarii,dequibusfereda fentëtia eil, alle adduce extrinfecus,aliquid tarnen ad fumma caufe conféré tesuelutauxiliaquedam,quoft, ut in controuerfia una plures'ue quefliones effe dicatur.Porro haru pleruq; leuifftma queq; primo tocofungitur. Nanqiamp;illud frequent eil,ut eaquibus minus con fidimus, cum trailata fntomittamus, interim ß!onte noßra uelut donantes,interim ad ea quefuntpotentioragradu ex ijsfeciffid tenti. Simplex aut caufa etiam ft uarie defendttur, mo poteil habe' re plus uno dequopronuntietur, atq;erit inde flatus caufe, quod ty orator precipue flbi obtinendu,amp;' iudex flieAandH maxime in telligit. In fcoc enim caufa coftflet. Cetcrü queflionü po/funt eße diuerfl.Quod ut breuißtmo patent exemplo, cum dica reus,etiam fl feci, reiiefeci.qual'untisutitur flntu,cii dicitmonfecfconieâu ram mouet-Sempernutfirmiuseil nonfeciße.ldeo'qi flntü eße in eo iudicnbo,quod dicerë,flmihiplus quàm unu dicere non liceret-Reile igilur eil appellata cnufnru prima confliélio,non quaflio' num. Nitm 'amp; pro Rnbirio Poflhumo Cicero prima parte orntio' nis in hoc isitendit, ut aiiionc competere in équité Romanum ne' get,fecuda,nullnad eu pecuninperueniße confirmât. Statu tame dicnm in eo fuiße,quod eil potentius. Nec in caufa Milonit circa primas quiefliones, quie funtpoil prooemiupafita, iudienbo con' fli xißi caufam,fed ubi totis uiribus infidintur Clodius, ideo'q; iure interfeilus, oflenditur. Ef hoc eil quod ante omnia confliluere in animo fuo debeat orator, etin fl pro caufnplura diâurus eil, quid
mnxitiie
-ocr page 147-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iir
WC liquere iudici uel «. Qwd titmtn ut friitiu (0gb4MijK,ir4 *0« uti^ifrimum dictndumerit.
V nde ducatiir ftatiis.Cr reiis an alt;5lor fta» tiimfaciat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VII.
A Li,' fhitum crediderSt firiniiim eiiu, cum ^uo ugeretur^defre caMgt;iem.QM»tfegt;ittntiShitufrliiiCicincigt;mfleäiiur,m guofrimü confiflit^ijuafi'itd repugntndu con^efjt defenpo. Vn-dt rurfui aliit ijuieftio,itn tum fcmper 'n fifciiit,lt;iui repondet-Cui rtI prlt;ecipue repup^nat Corwelii« Ctlfm, dictns non à deputfione fumi,pd ab to i^ui propoptionc fuam conprmet ^utfi bomiKc occi^ fum rein nep_at,Paim ab accufatore napatur, i^uia » uel'K probat re,fi iure occifum rein dicit, traslata probationie neceffitate idem a reo pal, amp;nbsp;fit eiin intentio.Cui wo« accedo eijuidcinamefl uert propiin ijuod contti« dicilur,nulla e^e litem pit cum quo ugBur ni hit reffiondeat,ideo'q;fieripatum à repondente- Mf« tumenpen^ tentia uariuideil,amp; accid» pro conditione caufaru, t^uia uideri poteiipropoptio ali^uado Patumfacere,ut in conieduralibin cau fis,utaur enim cöieiüura rnap^it qui a^ù. Quo moti quida, eundë ù reo inpcialem effe dixerunt, iff in fplogipno tota ratiocinatio «l eo eil qui intendit. Sed quia uidetur illif quoqinecepitalem bot JlutiM exequendi facerequinepat, (it enimfidicat nonfeci,copet aduerfarium coieaurauti,amp;p dicat,no habet lepem,fyllopipno) concedamm ex depulpone napi patum^nihilominin enim res eo re uertetur,ut modo is qui agil,modo is cum quo apitur,Paiü facial, S« enim accufatoris witetio, liominr occidipip nepet rem, fadel Patum qui nepat.Quidp coptetur,pdiure à feudulier« dicit oc, cifumlNempe lepem e/Je certu eil,quit permiitat,nip aliquid ac, fator repSdeat nulla lu eii.Nonfuit,inqu'il,adulter-Erpo depul' po incipit epp aiioris, illepatSfaciet- Jta erit quidëpatm ex fri nw depulpone, fed ea fiel ab accufatore,non 4 reo. Quid?quod e«.» dem quaßio poteü eundë uel accufatore facere,uel reum. Qm ur tf m ludicrum exercuerit, 01 auutuordecim primis ordinibm ne p., b Î deat„
-ocr page 148-lis INSTITVT. ORATORIA.
fe fraiori 'm hortif cfftnJtntf, ne^; frat proJu^iMi/êJfl »K .]«4(ilt;orrfK!m BrJmil’M-Nevifie mtëtio ed^artrm luJicrS extr eKi/H,tlefiuIfio,uS txercui itrtem lujùr^m: iiult;eliio,iiu'id fit artein luJicrS exercere. Si accufib'ttur thrutrali lege^iefulfio er'n rei^ txc'tttitin fuer'it de ffiedhiculit, iy it^et miururum, de^uljn erit iiccu[ator'u.frelt;iuëtitu tiinien il!ud iX(cidet,^wd e/lifluniui (r* diium.Effugtrunt has nutefhoneSyiiu'i dixerunt fiait! effe^id ^uod afpareat ex mtentioite, defiuIfiDgt;ie,utfeci/iiigt;iôfeci,axt reâe feci.Viderimus tamen,utrum id fil fiatut,an in eo fiatin-Htrina' florasfiatKm uoeat,per ijuem fuiie^a res iKtelligatur,etadi}uen frobationesetia partit! referantur,nofira op'mio feniperhacfult, Mt cum effent frequéter 'm caufa diuerf quiefiicnn ftatusfmeo cre Jertm fiatS cauße, ^uod effet 'm ea potentiffiinu,'ir 'm i^uo maxi' me res uerteretur. Id fi ^s generale ^ult;eflion?, uel eaput générait dicere malit,ci! hoc mihi «o er'n pugna, «o magis fi aliud adhuc, ^uaidé intelligaturyeim rei nomen 'muener'K,ll totauolumma i« tac diffiutationem impendi/fe multosfciam, nobis fiatü did placed Sed CU 'malifs omnibus inter fcriptores fumma diffentio ed, (ï w hoe uidetur mihi prtecipuum ftudium lt;^uoiis diuerfa tradedi fuifje, adeo nee e^uifit numerus,nec ^ult;e nomina, nee ijut generales,qui'' ue/fieciales fint fiatin eonuenit.Ae primt! Arifloteles elementa de cem eonflkuil,eirca ^u^ uerfari uideatur omnu quieflio.OSirfixv, guam Piautuf effentia uocat. Nee fanealiud eS eius nomë latmti-Sed ea ^uter'itur an fît.Qual'Katfeuius aper tus mtelleéius. QhS tkaté, ipiie duplieêer àpofierioribut diuifa eR,^magnt! amp;nbsp;mut turn fit-Ad alijuidyundeduâse translatio,amp; cöparatio.Poä hsec ubi,amp;' ^uado,deinde faeere,pati,habere, juod e^ ^uafi armatum tffe,amp;uefikum effe.NouifJime iruriièiai,lt;iuod fÆ eopofitum effe ^uodammodo,utealefacere,fiare,irafei.Sed ex hit omnibus prima fuatuoradfiatuspertinerc, eieteraadi{uofdam loeos argumenta rum uideniur-Aiij nouem elementa pofucrunt; Perfonam,tiua de animo,eorport,extra pofiiif juaralur, juod pertinere ad eoieélu
rlt;t,amp;
-ocr page 149-liber TERTIVS. 119
M.Ô' ififirumentu uiJeo; Temfm,aucJ tiecSt, fx^Mo qu^efiio,tin h,quem dum iiddi^lat/l,gt;iiaiirpeperit,fmiuf fit nttuf. Locult;,iiude comrouirfiauidetur^tHfusfuir» lyrSwum iM temflo octidere,an txul4uerK,lt;jui demi latuittTemfiM kerum, ^uod )y(/f ôv afftlISt, hncaiit uideri uelüt ffiedë Uüm trporütUt ieftatem,uel hyemem. Htiicfrlifc'nuriHenife^iItiiii comejftter. Aélumjd itfgt;clt;{iv,i}iied tè rtfer»t,fâtns cimiferk,tin infâts, nec(jJÎMt,tm cafu,amp; talia- Numtri^qui cndk i» /feu! ^uttitkti
Thntfyhulo fnemi^ drte^niur, ijui tot tyrtnnos fit fhtlerk.CaufiimtCiiipIurimit fubtacentlkrrf,lt;juotieîfaéiH n»n wt pittur,fed i^uiii iufitt ntione fit fuRum dtftndkur.7fiTrcY,cum ij quodolio modo fieri licet, olio dickurfiiâi, hitte eß odulter lork «efinjUtlfame necatici. OccofioMemfaäori,quod efl opertim j ut uel iiiterpretondi!,uel exeplo fit demonfirondi,tome djiofnou îfgt;uv itocont. Hi juo^; nulls ijUtefiionë extro htec putot. Quidom deirohunt duos portes,Humerti,amp; occofionem,amp; pro illo tjue diquot; xioäu fiilijciunt res,id ef{ »if «j.iUKTet.QM'« ne prteterifje uide-efr,fiitis hohiti ottingere.Cteterum his nec fiotus fotis Dfiendi,nee omnf s conti«f ri locos credo,i]uod opporebk dilip^entim le^etitm, ^uf de utroif; re dicom.Erunt enim pluro multo ,^quithisehme lis cemprehenJutur- ^ud plures outores legi plocui/fie quilufdSf unum omnisto flotii effie coniedurole-5ed quitus plocuerk,neq:ilquot; li trodiderunt,nec ego 1« j reperire potui.Roiion! tomen hone jiquot; cuti dicStur.quôd res omnes fi'gnii coHigotur quomodolilet.^uoli-totis quoq: foIX fiotufociol, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«li^; e uiufq: rei noturu
quitri pottd, fed utrocunq, modo,fequeturfummo confufi'o. Nef Miifrf/} «»II«« quH ftolum fociotÿinnullum,fi omnescoufie fint cS dkionis eiufdë. Cordeduro dido ed à con:edu,id ed firedione quodom rotionis od uerkotem, unde etiom fomniorum,otq:ominS isitirpretes.cbiedores uocomits. Appellotum MiHf« efi hoc gfnm fiorie,fi'(ut in fequentiluu opporetk.
Quor,^quiftatiis. Capxit VIII.
Il 4 Eunvnt
-ocr page 150-po INSTITVT. ORATORIA.
FVfr«wf,^ui Juos flatus fäcnent- ArchJentui (Di(éiuraJr»i ff fintfiuum,e%du[a i’ualiidie, tjuia pc ea iju^ri exipiiimbat, ijuij effet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttimp ï, tjuij Jiéloai/diëtem «on effe,lt;^iicKl
uocut deeodfetalio. Huicdiuerp femtëda eoru fuit, qui duos qui dempulin ejfe uoluerüt, fed unü uipcialfalterum iuridicialc-Iti' pcialif,quc ncs dicmui conieHuruIr, (ui ub inpeiando nomen in tot» dederut,alif i« f arte,qui accufatorecoteilura, reü impci» tione uti futauerut.Iuridifialit efl, qui J[iuoiiigt;Myiu,$! Grace diet tur-Sed quemadmodii ab Arebidemo qualitas exclufa efi,fic ab hit repudiatapniiio-NamfubiiciüteamiuridiciaIi,quarendiiq:arbi' trantur, iußum'ne fit facrilegium affellari, quod obijeiatur, uel furtum,uelamentia.Qua in opinione PamphiluifuiiSed quatitii fern in plura partKut eü. Plurimi deinceps,mutatù taniü nomini lin,in rem,de qua non coPet,amp; in rem,dequa coßet-Nam eH ue rum, nec aliter peri potefl, quam ut aut ceriü pt failli effe quid, aut non fitifi nö efl certu,conieilurapt,p certü efl,reliqui flatui. Ham idem dicit Apollodorult;,cum quafitone aut in rebin extra po fiiH,quibitt coieüura explicatur, aut in nofirii opinionibui exifii' metpoplam, quorum illud ■trpoty/uocnuirkocori^ irrcitxj uocat-tdem'q: denepor l(5lt;j 7t/gt;0A»7H/Hiv dicut,quo dubiii,amp; prafumptum fignipeatur , de quo liquet .Item TheodorM,qui de eoan pt,amp;de acddetibin et,quod effe cöfiet, id efl ■jiiä ovoiki v^ou/APi^uxs rur,exifiimat quari. Nam iw hit omnibui priui genui conicHurS habet, fequëi reliqua. Sed hac reliqua Apollodorin duo uult effe, qualitatem, amp;nbsp;de nomine, id eflpnitiua.Tkeodorui,quid,quale, quantum,adaliquid.Sunt qui amp;nbsp;de eode,amp;de alio,modo qualiitt tem effe,modopn'ttione uelint- In duo tüquot; Popdoniuf diuidit, uoce amp;nbsp;res- In uoce quari putat,anpgnipcet quicquam multa, quomo' Jo rebut conieâura, quod uocTixreceiv uocat,Ü' qualiratë,etpnigt;io nem,cui nomen dat koct' ïri/oiot vamp;ad aliquid. VndeÜTalia diui' po efl,alia effepripta,amp;alia infcripta-Celfut Corneliut duos et tpfefecil fiatui generales,anpt,quale fit.Priori fubiec'u pnitioné,
3quot;
-ocr page 151-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lil
^NÏ ^ua Mur, a» /îi fiicrilegtti,iiui tiihil [e fuJiuUfJi de tetn-lt;[uifriuatafecuniiimcctißttlurftfujiuhJJi.Qualiit ttm ht rem,amp;ßripiu JiuiJit. Serif to quatuor fartes legales, f x* tl«/i iransUiioMf ft Wft« ^ult;efiionë conieâurit folie (it.Efi eiiam alia ht Juos JiuiJertJi fiatin raiio,^ute ilocet,aut Je fulfiattlia cotrouerßa ejfo,aut Jeijual 'eate.lfßatn forrà ijualitatë auf i« fommo gene re confiftere,aut ht foccedriilus.De folftaittia til coieilura. Quaftio enhn traâatur ret,anfaâa fit,art pat,an fulurafit. InterJu etiant meth,! J!]; melius, tjuàm ijuoj ijs flacuil, ^uifiatumtunJèfaéli nomhiaueriit, tanj Jefrateriio (awiï.Ô* tatum Jefaâo quiereretur. Pars qualhatis,ijutt e(l Je fommo ge «erf, raro ht iuJtciu uenit, quale efl,ij'ne fit hone flu, quo J uulga lauJalur. SucceJëtium aüt alia Je comuni affellatione. ut fit'ne facrilegui,qui pecunia priuatam f x tcplo furatui eil,aut JereJe^ nomhiata, uliamp;faJlu effe certti eil, nec Julitatur quiJ fit,quoj faâum eil-Cui foliacent omnes Jehoneph.iuph.utililus quaflio ties. H« f tia nbsp;nbsp;tfn’ flatus cothteri Jicuiur, quia (y quaiitas rnoJo
aJ cotweflura refe raiur, ut maior'ne fol quàm terra,mo Jo aJqua litatem,quantapoena quempia, quanto'ue framio flt affici tuflu^ amp;nbsp;frailatio uerfetur circa quarilalr,amp; Jepnitio pars fit traslatio' «K.Quiwflia contraria leges,amp; raliocinatiuus flatus,! J eil fyllo gifmui,amp; plerunq: fcrifti,amp; uoluntalis,aquo n«anlur,nip quo J hie tertiw aliquaJo conieâura aecifil,quij fenftrh legis ccnfl'uu-tor.Amliguilaië Ufro femper conieâura explicari neeeffe fit,quia fit manifeflii, uerhoru Juflicem effe hitelIeâü,Je folaquari tur uolutate. A' flurimis tres font faât generales flatus,quilus amp;nbsp;Cicero in oratore utilur. Et omnia,qua aut ht controuerfiam,aut ht contentionë ueniant, eöthteri futat,fit'ne,quiJ pt,quale pt,quo rum nemhta apertiora font,quam utJocenJa fint.IJem Paitoeles fent'u.Tres feeil et Marcus Antonius his qui Jë uerlis: Pauca re$ font, quilus ex relus omnes oraticnesnafeutur,fa£iu,nofaâum, ius,hiiuriafoenS,inalS,SeJ quenia quoj iure Jicimurfeeitfe, no«
h S iulic
-ocr page 152-|tx INSTITVT. ORATORIA.
l’uni folum inttütâS hlet, ut ïig(,ftd ilium i]ue^;,ut itipe feci/Je uilt;leumur,/icuti Aniottium ufertiin uoluerSt eofdem flttin dtjim ^utre.ltut^ Jixerunt coiti(âuriilem,le^t[cm^uritlMalê. Q«i 0* Virgittio plaant.Horum deitijefrceritl^ecief,ira ui leguli futij cerent/jnnicnem ; Ils' ulios qui tx fcrifto dicunturle^uir. contra-riarum.quif irrm/Aloc diciiur,^ fcripti,amp;ftntnitiie,uel uolult' tatii,id tfl McT» f loiv.tyij AiocrciM,lt;lS' f4iTicAii-fnr,quain nos ua rie translatiuamjranfumpiiuam, ttanl^ofitam uocami«,isuxtuj’i‘
quem accifimuô ratiocinatiuum,uel coUediiuutn ambi^utfa-ti(,qult;e«fAq)i^}x!ec nomirtatur. Quospofui,quiaetilgt;fi àfleriff fiatut afffielldtur, quibufdam legales fotius quafliones eas did fia cuie.C^ualuor fecit Atl!enlt;eui,trfiTfnrfixliv xe(riv,uel Tr^ixmTi-uùvjd eß exhortatiuum.quifua/oriie eSfrofrius,ovr7txixtir,qua (onieâuram fignificari magis ex i/squie fequuntur, j e x iffo M' mine affareaty w7r«AA«KTWiiz, eaftikio eS(mutatiigt;neenim no' minif confiât)iurididale)n, eadem apfellatiene Gritca, quacitte ri ufi. Nam eH(ut dixi)mulia in nominibin differentia. Sunt qui uTtaÂhecxTixiiv tSsIationem effe exifiitneut, fiecuti banc inutationia fignificaiionem. Tecerunt altj lotidem fiatinffed alios,an fit,quid fit,quale fit,quantufit,ut Ciecili»iamp; Tko». Arifioteles in rheto rids etiâfic omne ofus diuidit i« ueritate,amp;'^etenda acfugfida, quodefl fiiafi!rilt;e,amp; de eodem,atq: aliofartiedo, tamë ad hoc fer uenit,ut anfit,quid,quale,quantt!,etqmultü fit,quierendufutet. Quoda tarnen locofi'nilionk quo^; uim intelligit, quSdo dich quie dam fie defenJi;Sufiuli,fid non furtum feci’fercuffiffed «0« inia riamfed. Pofueratamp;' Cicero in librû rhetorids,fafii,noniinis, generit,alîionis,ut in fado coniedura, 1« nomine finhio,in gene requalhas, in adioneiissintelligeretur,iurifubieccrattanslatio-nem-Veri hic legales quoq: quiefiiones alio loco tradat, utffecies adionis.Fuerunt quifacerèt quinq;,coniedura,finiionè,qualiia' tem,quantitate,ad aliquid- Theodorus quoq;(ut dlxi)ijfdem gene fqlibus caf gibus utitur,an fit, quid fit,quale fit,quant» fit,ad ali-
-ocr page 153-LIBER. TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i«
Huid. Hof NlitmS nuximr in (opdrxtiuo gennr uer/iirlputät,i}uo Hum meliin m feiin^intiiM amp;nbsp;miiiui,nifi alio reläti,»on uitelligu tnr.Sed in illts ^uo^; trSslätiu^s( ut fufirii fignMi)^ua/hones in-(iJimt.iin hiiic tut tgenili /it,uel fdcere tliijuitl co»ueniat,än coH' tr« kunc, «n hgt;( ffinf orf .411 jic. Onrnii enim ifhi nferri oi dii ^lt;1 tuajji efi. Alij fix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pHt4»{,Mnitfl«r3,^iz4») yintiv uocat^
amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frofrinnterHyiJ eil lAiirintt, fuo uerhofiniiio
ofienjitur,amp;^iiitntittte,^ui)m «lixv Jicuni, amp;nbsp;tiftrMViné,lt;iy tr4B}l4fioii?,c«iiM tdhuc nouK noWf n.inuf mit tS fAnKXKtrit.no-Humin^u4mmkocfititu,MiIio^uiab Brrm4gor4interfjeciet iiiriJi(ultsforiiiur,ußMS.Aliis ftftiin t/ft fltcuil, 4 ijuiiut nee tr4il4tio,n(c ^U4tit4S,nrc cSliiiriitie,rtcepttt eä.Stdbti korS triS (ofü fubJittt^uatiiorlegaleStaditâtt'^jlIù tribiu ratioitlibiu.Alif feruentrut ufij: tJ ofto, Ir4njl4fionf tJ ftftt [uferiores adieäa. a' ^uibufdSdeitidediuifä riitiotfiyUißatuirdtiotulesäppelliire twr quafliones (quemadmodS fupra dtxi )lfg4lf « tbnilUf dt rejtt hit de firipto ijutertretur. QuidS »i diiierfu»i,kosßaliu ef[e,iÜAS guteftiones maluerStSedalifratiotitiles trefputaueriii^ ßt,qiiitle fit.Hermagoras foli ^uatucir,C0gt;iieéiura,proprieiaiem, translatiigt;»em,ijualitatë,iiuamperaccideHtia,id eä
sût K0C4f,k4« 'fnlerpretaiione.ais slli accidat uiro bono e/Je, uel ma lo.Hanc tt4 diuidk,de appetendu,amp;' fugiédit, tft pars deli' beratiua, de perfona, ea cfiendkur laudatiua, negotialem ^H4ni '7efn'r/Aon4Miv uocat, in ^ua de rebin ipßs ^ineriiur remote per(b~ «4rmn comptexu,utfit'ue liber,^ui e in aj/êrtione,an diuitiit fu perbiam pariSt,an iuftii ^uid,an kon» ßt, iuridicialem,in quaferi eadë,fed certü defiinatis'^; perfonii ijuitratur, an ille iufle hec fe' Cf rif ,Krl bene.Nee me falîk in primo Cicerois rhetorico, 4li4 effi loci negotialif intfrprft4fioMf, c« kaßriplußt: Negotialu eH,in qua quid iuris f x cimli more,Cr aquiiateßt cößideratur,qui dilige M praeffe apud nos iurtfcbßilti exißtmatur. Sed qd'ipßus de hit likrif iuduiSfuerkjßipra dixi, Sät.n.uelut res regeßa in kos cö-
menlO'
-ocr page 154-(H INSTITVT. oratoria.
mentiirias,ijuigt;t tijciefcës JeJuumt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl i» hit cul
fit^traelentft efl,liue eum ntouil, ijuèJ Hfr4j prima im hoc locofofuit exëpla ex ^uafiioitut iurit, ftue tiuod Craci -rrfoi-fft« 1 fusil I uocatiurii inter freies, SeJ Cicero ijuidë hit fukherrimos illos de oratore fuhji'ttuit, idee'ÿ; culpari tan^ fa'ja fried fiat,non fotefl.Not ad Herma^ora.Translationëhicfrimut omniü tradi tlit,ijuanjjfemi»aeiusi;u‘tdacttra nomeniffum,afud Ariftotele referiuntur-Lef^alesautiiuie/lioneshasfecitjfcriftitetuolutatis, quam iffeuocatuKT« fMxv,)y4 V7njelt;i'fteiv,id efl dlüuytlj' exce ftionem,i}uorii friut eicum omnibin cSmuiie efl,exceftionit nome minui u/itait!,ratioci)iatiui!,aml:if;uitatitjegum contrariarü.Al' liutiui eadem diuiftone ufuidetrahit translationë ,fuiij(iens earn iuridiciali.In lefalibut quoif; ijuteftionibui nullü futateffe, t^ui di‘ tatur ratiocinatiuut. Scio plura inucturos adhuc, ^ui legere anti' guosfiudioftut uoIent.Sed nehitc ^uoq; exctjjerint modu uereof’ ipfe me paulu in alia friui habuerim ofinione.nuc ejje confiteor• Éifortafje tuti/Jimü erat modo famlt;e/ludentë,nihil ex « mutare, guod multis annie non fenfiffim modo, ueruetiam probaffem. Sed non fuftineo effe confctiu mihi dijfimulanti in eo pnefertim opere, ^uod ad bonorS iuuenum aliqua util hatem cofonimutfin uHa par' te iudicij mei. tiam amp;nbsp;Hippocrates darin arte medicinie,uidetur honefliffime feci/]e,lt;iuod nuofda errores fuos,ne pofleri errarenlt confeffin efl. Et M-Tulliui non dubttauk aliijuos fuos libros iam f ditos,alijs foftea fcriptii iffe damnare ificut Catulu,atq; Lucul-lum,amp; hos tpfos,de tjuibui modo fum locutui,anu rhetorices.Ete nim fuperuacuat foret in ftudijs tSpior labor,ft nihil liceret melius inuenire praternit-Neii; tarnen ex ijt i{uic^,iiult;e tum friecepi,fu' feruacumfuit. Ad eafdem enim particulas hiec quoq;, qua nunc fracipiam, reuertentur.Ila neminem didiciffe foenneat.Colli^e-re taniu eadem,ac dijjvnere paulo fignificantiin Conor. Omnibus autem fatisfailu uolo,nöme hacfertui demon/lrare aiqs, q mihif ([* f^s'juaferiiHiSecundu plurimos autores,feruaba tria rationales flatus.
-ocr page 155-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U{
legitlrm.Hi miki jki tmgeneriüesertnt- Lrgiileni iti i]u'wlt;j:lfedespitrtiebar,fcripii, ualunMifJeguiH contrariarü colkAiul!, ambiguitatit.iriinsla quartü «x geueraliiui ititeHigopofji rtmoueri.Suffi-ck rnim primu diuißo, ^uu JmtHin ulies legults t alias ratioiialet tffe^Ua wo (rk /kiitu^, fei qu^ßianS gegt;iit',alio^ui et ratioHiilis fta tiu effet.Ex hü etiS quas ffeciales uocabutremoui lanshliouffre-^uenter qui Jr (ßcut omnrt ^ui mefeculi funi, meiiMiiffe paffuniy teßtttiiitamp; iw ipfis etäillü fermonibuijne nolente iiulgiitü,tanie)i kr caiiiplextn,uix m ulkt cantrauerfaitrauslaHonM ßaii paffe rt ftriri,ut non O'uÜM bn eaJem rrSr iici uiiereturi ijeoq;ài]iii~ kufiliiin eum exclufum.Ne^; ignaro multa trSsferrii cu in o«w/gt;ut fere caufis,i» ijuibiu ceciiijfe quk formuhi Jic'itux,hlt;e ßnt n»|4n huictUHCuui lioG4n hac Irgr^^n apu i huue, an hac leinpart liceatagete,et fiijua funl talia^SeJ perfanietieaiporataéliBneSte^ tera'^;propteralhfuS caufaai transferutur. Ita non eß in trSsIati» «e iju^ftio tfeJinea, propter ^uoj transferStur, Non Jebe s apuit prtetoré peterefiJei comilfunt.feJ apu J cöfules,gt;)iaior rnini pxrfd» ria cognitione fumma eil. Qtperitur,i)i maior fumma ftt^fafii cï Irouer/iaefi. Non licet tibi agere mecStCogn'itor enimferi nonp« t uifli. luJicatio eft,agt;i potuerit.Non iebuifti interJiceretfeJ pete^ re.an «flc tnterJiäu /if, aitibigitur.Quf owiiiu fuccedütlegiti-mü^uifßioHibin.An »oprlt;tfcriptiones,etia in ijutbui maxime ui-detur manifeßa traslatia, eafJem omnes [fecies habent,^uas eie It gcsijuibus «gkur.ut aut de nomiue,aut defcripto,iT fenientiatuel ratiociitatione ijuitratur,lt;iei»de ftatut ex ^uteftióe oriatui i T rSp lalio non habet qu:tßione,de qui ronrr Jk arator, f ed per qua can-tendit. HocapertiasiOccidißi hominem,Non occidi-Qtcefioa» occident. SlatUf,coiefiuranoHefl. Tulr: Huleo im aÀonii,noit habet, ut quteftio, an habeat,amp; indeßatus. Accipiat enim afiion! ntcnr, ad euentü pertinet.nSad caufam, amp;nbsp;ad id quod pronütiat iudex,non id.propter quadpranuntiat. Hoc Uli fimile ea punien-duteSt
-ocr page 156-Its ÎNSTITVT. ORATORTA.
Jut tf,»on fuiHtuiJetii iuJtx,M punie»Jut fit-SeJ no hie eri ^uil fti0,»ec hieflatut-Vhi erge^funienJut et,lKmiije aecijifti, wn of ciJi,uti acciJert.HomruJut fum,non es,»uiii /tutu hubeie Non (gt;{ puto-HanerSJin fum,lt;iui tyrunnu oceiJi, non ecciJilii,t]uieftio,et ftaiut gt;nbsp;Similiter,n(»i rtâe iigii,reâe iigp,noH hübet /latum. V eil ergoinoreâe tigiiigmgt;nitiiofui,^uteriturantgnomt)!iofm /itt Mt et» eigere ignommiofo liceat,et quit/lio efi,et/liitut,£rgo traf' latiuum genut eauße^non efl ut compeireitiuuin,amp;’ mutuee eiceufet' tionii. ftt enim/tmile eâ illi,iui habeojui no habet,i)câJifl-i,reâe DCciJi,»!)» uego.SeJ ne hiec res jiatufacil.tion e»im funt hte pra fa/itiB»es,aliai}ui caufa non explicabKur,feJ cum fuit ratiouiiui-Scelut commifit Horatiut,/ôrarem enim acciJk, non cammifit. Je buttenii» accijere eai»,quit hoftis morte moerebat.'iutcflio «n hiec iu/la eaufi.Ita ijualitas, at/îmiliter i» translatione, non habes ius abJicanJi, ^uia ignominiofo no» eü aâio, habeo iut.^uia abJita-lio adio non ei{,i}Uierilur ^uiJ ptadio.finiemut, non lieetabJica refilas,fytlogifmut-Itei» ceetera per oës, iSt rationales,et legales fiai ut. Nec ignora fuilfenuafJa,lt;iui translatiôe i» rational ^uof genere panèrent,hoc moja, hominem occiji,iuffui ab imperatore, Jona (empli cogentityranno JeJi,Jeferui tempe/latibut, flumitii' bui.ualetuJitteimpeJitui, iJ ed nonper mefletit,fejperilla. A' ^uibut etia liberiut Jijjèntia. Non enim adia tra/fertur,fej caufa fadi,i]uoj acâj'tt penè in amni Jefenfione.DebnJe it,jui tnli uti' tur patrocbgt;iia,non receJ» 4 forma ijualifatit, Jicit enim fe culpa uacare,ut magit ^ualitatit Juplex ratio facien Ja fù,altera qua fadü JefeHjttur,alera qua taniü reut.CreJenJum efligttur ifs, quoru autnr'iiatë fecutm ed CiceroiTria e/fe,quee i» amni Ji/fiu-tatione quieratur,antfit,quiJ fit,quale fit. QupJ etiam ipfa nobit natura pneferib». Nam primS oportet fube/[e alquiJ,Je qua ambi g'uur,quoJ qui J pt.^y quale fit,certe no poted lt;efiimari,nifi priui tffecott/literit .ljeo'q;eaprimaquiefiio,fejnonfiatimquoJeffe manifefiS ed etia qui J fil apparet.Hoc quaq^ coflituta, nouifiima quahtat
-ocr page 157-liber. TERTIVSi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|*F
fupere^, nec h'u txplorittû aliuJ e(l ultra. Hh ii^ni/gt;c ij»iel{ioiie!,hufinitit côt'meniur. Horï alijua wi ilemofirtiliua,Je l‘l!eratiuii,iuJiciâ!i materia utiif; tra^lalur. Hrfc rurßu iuJiciales
ratiotiali f artetet levait centwet Nec enim ulla iurù Ji fèeptatio, niji ßnuioHe, ««iefluM pote^ exflicari, SeJ tiißuuntibin rudes, nS fr« Mutilit latimprimo fufa ratitgt;,et ft no fiatim retiiffima Ii»f« tëfa.facilior Umè etapertior uia. Difcant igitur 4n(f OM juaJripartila w omnibiH caufis ei ration? ijua prima imtueri tlebeat,j a^urus eH.Nautà Jefenfore potijjimu utd-pia,lôgeforùffîma tuëJi fe ratio e^i, f qf ob^ciiur,»tgari poted. Proxima,/i no iJ qf obijcilurtfaéiu effe Jickur, Tertia honefii/fi ma,-iuareâefaâil,JefenJitur.Qtùbtufi:ile/i'ciamur,uItimaqui-dè.fed ia fola fupereâ falus, «Iqwo iurù adiutorio elabtJi ex crimi itp,^j’ Hfc nfgari.ntc jefendtpotefl.ut no uiJeatur iure aHio intë di.Hwf illlt;e ^uie/iioes fiue aniSit.ltue traslationie. Siit enimijute da HO lauJabilia natura, fei iure coceffa, ut in xii.tabulie iebiio ri« corpus iHtrr ort J«orft iiuiii Iicuit,jua lege mos publicus repu diaut,et alii^uiJ a^uXifeJ prohibuu iure, ut libertas tefiamëtoru. Accufatori nihilo plura intueJa funt,^ut probet, faHii ee,lgt;oc effe fa{ii,no reäefaiiX^urefeintciere.ita circa ffiecies eafié In oit uerfabitur,traslatis tantu ali^uS Jo partibus,ut in caufis, in ^uibin Je premiaagitur,reâefaüûpeiitor probat - Uecquatuor uelut propafiiaformlt;ef aäionis,jute tS genrralej /latwj uocaba,in Juo (ut ofiiJi)genera JefceJuntj-ationaIe.amp; legale. Rationalefim-plicius eii,ijuia ipfius tant» nature contéplatione cofiat.ltaq;in eo fatis eH ofiëdifiëconieâura.finHioné.qualitate. Legalium pluret fint ffecies neceffe e{l,propterea quoi mul te funi leges,lt;amp; uarias habet formas,alia eU cuius uerbia utimur, alia cuius uolutate,alias uobisicu ipfi nulla habemus,aJiungimus,alias inter fe coparamus^ alias in Jiuerfum interpretamur. Sic nafcuntur hec ueluti ftmulu era ex tHis tribus gt;nbsp;interim fimplicia, interim amp;quot;nbsp;mixta, propriam tarnen faciem Djienjentia,utfcripti, ct uoluntatis,que fine Jubio, aut
-ocr page 158-IIS înstitvt. oratoria.
Mt iiililititte.tut cSie^iurii cc»twetitur,amp; fyllogifmuf, ijui eü iM ximf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contritriie.-ju^e ijfjtm, ^uilnn fcriptS.'O'
«ol««f4f cofhtt,!}' «/AtfißtMtXt-iUit femper cöitüura explicaturgt; P^itioiiuoj:utri^:generi,i«od'q:rerugt;K,tjuoJ'^;fcripti conirpht' tione conftiityComuiiit ed.H^ec omnii ell'Sp i« illos tres ftatin ue^ niunt,tarnen quia(ut Jixi)habent aliquiJ uelut proprium, uiJciur demonpranJa Jipetttibu',amp; permittendu ea dieere,uel ftatui le-gales,uel qult;epiones,uel capita qu^dS minora,dum faat, nihil ne in hif quidem, prteter tria,quie priediximui,quteri-At quantu,amp; multum.'Vad aliquid,amp;ut nönulli putauerüt,comparatiuos,nS tandem rationc hahent. Sunt enim ktc non ad uarietate iuris, fed ad folam rationem referendaddeo'q; femper in parte,aut conieäu rlt;t, aut qua!itatit ponëdafunt,ut qua mente,amp; quo tëpore,amp; quo loco.Sed depngulit dicemm quteftionibus,cum iradare pratcepta Jiuifionis coeperimus. Hoc inter omnes conuenie, i« caupspmplici but fingulos patus tffe cauprK,qu^Pion!i autem, ju^e uelut fubia-centes ad illud, ijuo iudiciü continetur,referutur,ftpe in unam ca dereplures pope.Ettam credo aliquado dubkari, quopalupt Uten dum, cum aduerfuiunam intentionëplura opponuntur,irpeut in colore dickur narrationif,eum effe optimii,quë ador optime tuea^ tur,kahicquoq; popi diciieumPatueffe faciendu.'m quotuenda plurimumadhibere uiriu po/ptorator-Ideo'q;pro Milane,aliud Ci ceroni agentiplacuk.aliud Bruto, cum exercKalionis gratia com foneret orationr, cum ille iure tan'qinpdiatore occifum, amp;nbsp;tarnen «on Milonit confilio dixerk, hic etia gloriatus pt,occifo m^Io due, 1« coniund« ueropoffe duos, uel tres inuenir:,uel diuerfos,ut pqt adiud fe nöfecipfe,aliud reüefeciffe defendat, uel generic eiufde, ut pquif duo crimina,uel omnia negat. Quod accidk etia pdeuna requteraturaliqua,fed eaplures petant,uel eodemiure, utproxi^ mkaticiuel diuerfo,ut cum hic tepameto, ille proximkate nitatur, Quotiesaut aliud alijpetkoriopponkur,dilpmiles effepatui ne-Kpi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i« illa cStrouerpatTepamenta legibus faiia,rata fint.
Intepa-
-ocr page 159-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u,
InffjldMrum pirfwtaw likri htereJes pnt. AbJiculin.uf ^uiJ Je k»ilt;p4trH ctpiet.Nothiu 4Htf legitiniK xetui, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßliut
fed IrgaimS renn.tMiH dui/.Iii tJopticnem Jure liceet.In tJo^ plioHeni Jeto rejire i» fiiviliS Herat,/!'pater natural^ jïnt liberie . Qui ex Jiiobuf legûiwù alurum i« aJoptione JeJerat, «Itfrum 4Wiflt;(«fri«t, fuflulii mthXi'i^ß'ttutohtereJe abJùato Je-(eJJit.TresomtiesJebonifContetiJ'it, rôSigt;r,i]ui iionfitlegitiitiuf, Craci meant, LaMÜ rei nomr, ut Cato ^uoq; iti oratione ^uaJa teßatur,nctt habemin,iJeo'q; utimur perepyitio. Se J a J propofiiS. Hcredi feripto oppenitur lex, abJieatiu ne ijuiJ Je bonit patrie ca plat ,fit ßatm faipti amp;nbsp;m!untatie,an uHo mojo capere pigt;Jpt,aa »X uoIant4K patrie, an htres ['criptus. Notho Juplex pt ifu^ftie, ^uoj po^ legieimos natuf pt.'iS' quo J non fit ante legitinios natin-Prior fyllop^ifinu habet,an pro non natie fint haben Ji,qui 4 famlia funtalienati,altera feripti,amp; uolütdtK.Nonenim effehunc ndtu antelegieimu conuenit,l'ej uolütatelegie fe tueb'uur, quia Jicet ta lern fuiffe,ut legitiinue e/fet nothue,tugt;n natie),cum aliut kgaimui w lt;Iomo BO effet. Sertptu quoq; legie exclu Jet Jices,non utiq: fi po ßeale^imufnatuii nSfit,notho nocere,utetur'qihoc arp;umèto,fin gefolum natu nothum,cuiui conJkionie rru^rantS ciuief atqui non erit pofi IfgiriiBK natui,filiue, atqui non ertl 4Htf Irgiiimo;, ja4rr fi uerbie legie tefiari nö pote{l,uoliîtatefianj» efi. Nfc ^wfBj tur bet,quo J ex una lege Juo fiatue fiat, Juplex eil,ila uim Juarü ha^ bet.R.eJire in familiS uolrti Jic'Kur ab alteroiPr'imu.ut tibi reJire Hceat, hitres fum,iJem ftatiu, ^ui i« pet'nione abJicati, ^u^eritur enim,an poffit effi hteres abJicatiu. Ajijeitur oömuBBf r 4 Juobtu» reJire tibi infamilia non licet, bo enimpatfr fine liberie Jeceffit. SeJ in hoc propria quifqieoru quafiione niietur . Alterenim Ji' eet,abJicatii ^uo^; inter liberos eff'e,amp; argumêtum Jucet ex ipfa, qua repellitur lege . Superuacuü enim fuiffeprohiberi patrie bonii abJicatum,fi effet numero 4hgt;Bor!î,B£o quiafilij iure futurtu fue' rit intefiati hlt;eres, oppofita ejfe lege, qute tarnen iJ nö effiiiat,ne i filuee
-ocr page 160-no nbsp;nbsp;ÎNSTITVT. ORATORIA.
filim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne h^es-Statuff!n'niuin,^uiJ jitfilius- K.urfui nothu)
eifjem collig« tr^umentit, bÖyïnf libero pttrent deceffi/lr,:iuilnn inpetgione ußn e(i,utprolgt;ttret fe effef!üu,mfi forte lt;3quot; hicfinkio WfiB mo«f t,i«n liberi fint etii bob Ifgii w-Cddf Bf ergo in una co-trouerfiam^uel fpecialiter duolegitimi /hiiut,fcripti,amp;uo!uiati(, fylloÿf'iuHtet pr'ttereetfnuio,ud trestlli,i^uiniturtifolifunt, conieAura i» fcripto,amp;’ uo!ugt;it4te,^uitlittis in fyllogifmo, amp;nbsp;ipt£ fer fe ed apertii fintt!o.Caufäiiuoii;,amp;iudicatio, nbsp;nbsp;contwifj eil
in otnni geserf cnuftrum . NiM enim dicitur, cui non injtt ratio, ty juo indicium referatur, amp;nbsp;^uod rem maxime contineat. Sed ^uia »i4gi4/læcHitrÙBtMr in litiiw,amp;fere tradita funtab rjî^tjui Jeiudicialibui caups aliqua compofueruntfm illam partem differ ranwr. N««f lt;i«m tria genera eau fas diuifi, ordinem feiptar.
De demonftraciiio.qiiod confiât laude Èruicuperatione Caput IX.
AC poti/ftmum incipiam ab ea tjuie confiât laude amp;nbsp;uitupera tiont.Quod genui uidetur Arifioteles.at^; eum fecutus Theo fhrafiin,à parte negotiali,hoc ed ■npxy^tK-nuir remouifie, totS'f ad folos auditores relegaffe^ir id eius nominis, ^uod ab ofientatio ueducitur.proprium ed.Sed mot Romanus, etianegotijs hoc mu-Hut inferu'it.Nam amp;nbsp;funèbres laudationes pendentfrejuenter ex publico alijuo O fficio,atij; ex fenatufconfulto magifiratibus fepe mandantur,'(T laudare tefiem, uel contra pertinet ad momentum iudtciorum,amp;ipfis etiam ren dare laudatores licet, amp;nbsp;édite in c^ petkoresfim L-Pifonem,amp; Clodium, lt;amp;nbsp;Curionem libri,uitupe' rationem continent, tarnen in fenatu loco funt habki fententiiO' tiecinficias eo,e(fe tjuafdam ex hoc genere materiasad folam corn pofitas ofientationem,ut laudes deorum,uirorua;, ^uos priora tem pora tulerunt. Quo folukur ijuitfiio fupra tradata,manifefium'^; id errare eos, ^ui nun^juam oratorem didurum, nifi de re dubia, putauerüt.Anlaudes Capkolini louis, perpétuafacbicertaminie inatma,uel dubiie funt,uel non oratorio genere tradanturi Vtde
fédérât
-ocr page 161-LIBER TERTIVl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«M
fUtrtlMtemltuSyquttufgotijstiMtiuryjiroi^MMiiiyfcttuiii iltä,lt;jiilt;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cofonkuri h^^k» ititerim tliiiuSj^ecitm fr^
htionic Vt^wiRoimdi f/litrtiifiliK,tJucittiimti;alufailictt,ni lirgumentum «tkftit ertuf utatur liü,tiuoj tikieâiit iti frcfluoite Bo« potKfrit exfiMgwi.qKCii omnia ß( egfr«, ut gtnknm prie^ie ttllorum deo, incredttilt non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if [um quo^;clt;elo rtctftX (fw
|or« tiuf fconiinfj nö dubkauer'M.Qwedï uen etiS in defenfi» nil l^dë cadet,ut fi in laude Herculii,fermutati cum ref;ina L j i(i« haHiK,amp; imfcrataÇut tradkur)fëfa orator excufet.Sed fr» frinm laudii eß res amflificare,amp; ordinare:ijult;t materia fried' fue ijuidë in deos amp;nbsp;homines cadk.eß tamenamp;’ aliorii animalia, at carëtii lt;«»«. Neru w deii,feneraliier frimii maieftati iffiiu forï «Mlxr« uentrahimur,deinde frofriS uim cuiufj;,lt;U' inueta, ^uit utilealiifuid hominiluiattulerSt. Viiofieditur,utinloue,re gundori l)om^i!:Mlt; Marte,tellhin Nefluno,marii-lnu!ta,ut ar' tiï in Minerua-. Mercurio,literaru;medicinie,Afolline:Cerere, fruÿi : LilfrOjMini .T» fiijua alhii aßa uetufias tradidu^cömemo rSda-Addiitetia dijs honorefaretes,ut fijuii fitfiliut (o«m.
«nii^KÎrntH.ut ijs qui funt ex chao.Progenies quoq;, ut Afollo,ac Diana Latona.LaudadH in quibufda,qult;ld genki imm0rtales,in ^uibufda,quod immortalkate uirtute fint cöfecuti,qd' fietas frinci fû nofiri,friefenttu quoq; trforii decui feck.Ma f,ii efi uaria laut tiominS.Na frimii diuidkur in tefora qd'^ante eosfuk,qd*^;if/i MxerxtJn i}iaut,qfato funt funfii,etiaqd‘eßinfecuti.Ante homing fatria,ac faretes.maiores'q; erut,quorK du flex traâai’ eß, Aut.n.refpodißenolilkati fulchrS erk,aut humili’ gen’ illuftraf-fefaßic.ltla ^«og; inffrim ex eo qd' ante iffumfuk tfe trahitur,q refjiefis.uelaugurijs futuraclarkatëjgt;miferSt.Sicut tiq ex rheti tie not’ rr maiore faire fuo futurS ceciniffe dicHtur oracula.Iffi* Kero kui holes ex lt;i;o,f f c orfe,e t extra fofitû feti dehet.lËt cor fit 4lt;lr fortuMor«^; (S lenior.ti nS uno mo traâada eß.na fukhritu interim robur^frofequimur honoreu/rlorum, ut Homerin
lt; » in Ag«*
-ocr page 162-«X INStlTVT. ORATORIA.
Mt AgxwfUînP, at/j; AMle.’[nteri»i confert aimirntioni multuUl ttiini wfïrmittis, ut (uui iJem TyJeu puruu, fei bellatorem dccit fid/Je.Yortuna uero.tum Jigttitatëlt;iffert,uttMregilgt;ui, frmdfb
Hiiijif; e(l hac initteria oflenJeJie uirlutit huterior jum^jua mittorej opts fuerut.n maiorë betie/sâitgloriS purii-SeJ omniit, fua extrti «oï bo»ufunt, HUitif: homi^ibin forte obtigerüt no iäeo liiuJ4tur,iiuigt;J habueri» quit ea.fed ^uoJ ijsbonefle fit ufui. NilW Jiuiiite iy poiëiiu et gratiu, cum plurimu uinS Jent m uira^; pur tem,certi/fmuf4ciiit morum experintetum^iut enim meliores pro fter htec,4utpeiores funtus- Animifemper ueru laus -Sejnonuna ffr hoe opus uia Jucitur.Nanij; alias lt;etatis graJus,geflarü'^; re^ rum orJiné fei^ui ffeciofusfuitiut in primis annis lauJaretur inJo les,tum Jifciplinie, pofl hoe oper!!,ij efl faâorü Jiâorum'^; con-textui,alias imjfeeiesuirtutS JiuiJere lauJëfortituJinis.iuftitiie, continëtiie,cieterarS'^;,ac fingulis affignare, ^uie fecunJu ijuanf earum ge fia trut. V traft aüt haru uia utilior,cum materia Jelibt rabimus, dum fciamus gratioraeffèaudiëtibus, iju^ folus i^uit aut primus, aut eerte eum paucit feciffe dieetur ,f^uidprieterea fu-prafiem, aut expeJlationë, praeipuie quoJ aliéna potius eaufa,^ fua.Tempus ijuodfinë homimie imfeijuitur.non femper traJiare co tingit, «OH /öliïm ijuod uiuëtes ali^uado laudamui,fed ^uod rara hitcoccafio ef,ut reftnipoffint diuini honorts,et décréta ut publi ee fiatua cö/Htut^e.Inter ^U‘e enumerauerim imgenioril monumë-ta.ijuit feculieprobarëtur.Nam i{uidam,ficut MenanJer,iufitora pofierorutlfu^ tetatis iudicia funtcofeeuti. Afferitlaude'm libe~ ri parëtibus,urbes coditoribus, leges latoribus,artes inuentoribus, uecnon infiituta ^uof autoribus, ut à Numa traditu deos colere, à Publicola fa fees populo fubmittere. Qut omnis etiam in uitupe-ratione ordo confiabit,tarnen in diuerfum. Ndwi Öquot; turpituJo ge^ merit opprobrio multiffuit, amp;nbsp;^uofda claritas ipfa notiores circa uitia.ir muifos magiifecit,amp;inlt;iuibufda,ut in Paride traditum eil,priejiâapernicies amp;nbsp;corporis, lt;amp;nbsp;fortunie,iiuibufdam mala, conte«-'
-ocr page 163-LIBER TERTIVS. ' i» tcntenfti/m.ut Therfit^e,»! vero ijuilufHiim bcn^i uuijs corrupts, »tliuin iittuleriitiut Nirf« imbellc,PhfiiMem impuJic»,i fcttù tc ‘ef itntn. EtanimitotiJtmuiiiii,t]uotuiriuttffunt,necm'uiiu^igt;i ltiujiliin,tlupli(i retient triiâaiiir. £tpod mcrttobieâii ^uilufilS îgBowirM eü,u! Mflio,cuiin Jeminfolo itijuata.Mtrcitf'q; M««'' liOjtuim fritnomen èfamilia wi pefierS enemptum td.Etpartn-tts muhril (H cotUttribui urbiu itifatniie,cMr»TÙffi tli perniciofain citlfrh pemr,ijualit efl primiu luJtiica fuptr~ ftitionii auior, amp;nbsp;GracchorS Ifges ittuife. B fi quod eii rxemp la dfformf poftrrif lrMJitK,tiuale nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uir Perfes,in muliert
min itifliiuerr 4uƒlM Jicitur primin. SeJ in uiuëtibin ijuoi], iuJicit km»»« uelutnrp^umëtit funt morKaÙ' bonos,iutigmmirun^utrtiit tf[e liiuilem,uel ubuptrntionë probnt- Inureffe tarnen Arifloteitt putitt,ubi t^uifn, laujetur ttatuKuptrtii/r-Nnni plurimum refert, gui fint aujieniiK mores,gu-e publice recepiu per[iialio,ut iHa mt' xime gua probSt, efje in eo gui luuJabnuryCrrJat aut in ro contra guem il:cemus,en gumoeleriit,illt;t won(futii! fritiuiliciH,guoJor«* tio«em pneceffertit, Ip/èrum etiaiuJicum permifcëtla Inut femprr. Nam id ber.euolosfitcit. Qwties autëfieri poterti, cum mntti ilt;t utilitaïf iungrJa. Mini« Laffdifmonr/iu^io Ibfrar«,i^ua Aihe «if,knor») mereblituriplui pntieniin^uelfcriiiudo Rapio uiuere guibufdam bonef}um,iilgscurn lep^um.Frupaliitisnpud Sybarilits fnrfiiitn odio fcret,uetertbuf Romanis fummu luxuriit crtmë.Eu' dem i» fin^^ulit diffet ëlia . Maxime fituetiudcr,sui fibi dicentem affêntari putat. Idem pracipit illud guogue, guod mox Corneliw Celfus prepe fupra modi ir.uaft, guia fitguieda uirtuiibus ac ui-tigs uicini:as,uiendi proxima deriuatione uerboru, ut pro temera riofortem,ptoprodi^o liberale ,proauaroparcum uocemut,gua eadem eiiam (Öirä ualent,guodguidëcrator,id eiluir bonin nun» guam faciet,nifi forte comuni utilitaie ducatur- Laudalur autem uries fimiliier,atgi homines. Nam pro parente eü codKor,amp; mul »um autoritatis affert uetuftcis,ut iis,gui terra didiur crtigt;i Kir* i t tûtes.
-ocr page 164-«4 INSTITVT. ORATORIA^
tuies,^c uitia circti r« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in /tn^ulit. HU f ropri^^»«
txIocipoßtioitfi^utmunilienefuHt'CiMtsillit.iit honMin HM, Jtcori.E^ Ittn lt;amp;nbsp;oftrSyin quthui honor,utiliiits, fulchr»uJf,tiit torfj/e^inri folet.Honor,ut in tffli(.YtiliiiS,ut in mûrit. Pulchri tuJo uel itutor,utrobi^:.Efi amp;nbsp;looorum, ^ualit Siciliit nfui Cice rowm.i« i]uitin fimiliifr ljgt;ecir,ei utilttntf,intuemur,fjitaë mnri timif,pUnit,itm«nit:utilBntë,filubribin,fertiiitiM.Erit etiS Jiâ» rum l!one/boru,fuâorum'ti: luus ginentlit, fr« tt rerum omnit mt Ji.Num amp;nbsp;jbmni,ir mortü Icrifte lauJes,amp; quorunJS 4 metli-lt;it ciborii. Itu^; ut non cofen/i hoe laujutiui gtnui cireufolum utr furi honefbi qult;tlHontm,fic ^uaHrute muxime cotintri fulo,^^ ott trtsjiutui euJtrf i« fcof o/nn polJint,h'H i^uo^, u[um C.Cttfitrë i« «««ƒgt;frxnrfo Cutone,notuuerii Cicrro. Totiï ^ït hubrtaliijutJ ji' mltfuafori}s,lt;{uii pleru^: fiJëillic fuaJeri,hic luuJari folent.
Defiiarona.feu delibcratiiia.O' profopepoeia. Caput X.
Viberiitiuits i}uoq;miror 4 i^uibufdu[oU utilitutefiniius. /tc fiidinhH unit [eejui oporteret, potior fuijjit apud mt Cict‘ ronii ftntëtu, qui hoc muterite geniu, dignuutt maxime cotintri futut. Nec dubko quin ii,quifunt'in ilia priore [ententia fecudum npiniontmpulchtrrima, nt utile quide, nifi quod honefli t/[tt,tti fbimarint-Ettfi httc ratio utri/lima,fi confilium cot'ingat,/tmptr tonorum ac (àpitntS, Ytrum apud impprkof,apud quosfreautH' ter dicenda fententia e^b,populum'q: prtecipue,qui ex pluribin con fiat indo(in,difcernenda funt hlt;ec,amp; fecund* comunes magit in telleâin loquendH- Sut enim multi,qui etiS qua credunt honefta. Ho tame fatit eadé utilia quoq-, exiftimet, qua turpia effe dubitart nonpo/funt,utilitatiil}gt;ecieduâiproient,utfctdut Numantini, iugum'q; Caudinu-Nequalkatii quid! ftatu,in quo amp;nbsp;honeftoru, amp;nbsp;utiliu quajiio e^,copleéii eas fatii eH. Nafrequeter in ift etiS coitäura locut eü.Nonnunq tiiStraâatur aliqua/în'nio. AliquS t» etiS incidere pojfunt legales traäalm in priiuta maxime con-
flU,
-ocr page 165-IIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lil
anitigiiur,M lictat-De ccmeßum f/ntto feß fluri iui-hterim eüfimüotfud Demufthtmm.Jtt HalcMfum Philip-fui,a)i redJtt- Afud Cicerone i« Philifpicit, ^uidfit tumullin, Quidi won iHafimilit iiidicioliK ^ueefiio.de fintuti Sernij Sulpttijt HM ijs deirü ponëdti fity^ui in legatione ferro funtinteremptiiEr-go pan delileratiuii,ijuic eeidëfuali)ria,de icporefiituro cofuhSlt guarit eliS de preeter'tio,ofiiegt;js cofint dnohuyfiiiidcndiyei diffim dendi.Prcceinio,^iialc eS in iudiciiilil:Uf,no uli^; eget, ^uia conci Iwideßeiijuifa;,^iiëcofulit. Ibkiï tamë^uodcun^idetei hntere ei!i^unproaini)fie(ië,nec enim abrupte,nee unde lituit incipiëdl!, ^uta eß alù^uid i« omni materia naturalirerprimü- In fenatu uti-wi cofioBittt« eadë ratio,^uie apud iufices,ae^uirendte fii plerunq; eoru apud ijuos dicendum fit,leneuo!enM. Nee mirum, cum eiiam inpanegyricùpetaturaudientiumfauor, ubi emolume tum non uliliiateali^ua,fed i« fola laude confifitt.Arifioteles ^ui-rftw,«fc fine caufa,putat nbsp;nbsp;nofira, itsr ab eiut,jui di/fentiet,per-
fona duci frequenter in confilijsexordium, quafimutantibut htec nobit i iudiciali genere,nonnüquam etiam, ul minor res maior'ut uideatur.ln demonßratiuit uero prcoemia efie maxime libera exi-fiimat.Nam eiï longe a materia duci hoc, ut in Helenes laude I/i» (rates fecer'it, nbsp;nbsp;ex aliqua rei uicinia,ut idem in panegyrico con^
queritur, plui bMoris corporum, quam animorum uirtutibin darit Et Corgi«! i« Olympieo laudans eos, qui primi tales infittuerill tonuentus. Qhojfecutin uidelicet Crißia Sallufiimin bellolu-gurthino,amp;Catilinario, nihil ad hifioriam pertinentibm princi' f ijs orfin eß. Sed nunc adfuaforiam, bn qua etiam cum pretemit iitemur,breuicre tamen,amp; uelut quodam eapite tantum,amp;iniiio debebimut efj'e cöienti. Narrationem uero nunq exigelpriuata dt liberatio eiut dHtaxal rei, de qua diceda fentêüa eß,qa nemo ign» ret id de quo cofulii. Extrinficuipo/funtpertinetia ad deliberatio Bf multa narrari. Jn cöeiöibin ftpe etia ilia, quee ordine rei dccet, ritcefiaria^et affefiiu, ut quteqi maxime pofiulabit-Iia el (ochan'
i 4
-ocr page 166-IJS INSTITVT. ORATORIA.
eonalijtionem inifellrtli dnimi. Nohhuh^ etiiim mouenJii mifert titgt;,/iutut Mxüii olle/Jisferdtur[uitdtreBportebii,ltuej'ocilt;»cM t4ii( tutrftonë deßfUmin^ Vtift aSt in cojilijs autorMs fltrimS. Ndm O' frudentiflimiH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optimuf dtbet,lt;]ui frtiten
üte fu^ dt utilibin Btif: boneftit irtdere ors uelk. In iudicijs enim uulgofas htitetur indulgere ali^uidftudio [uo,cöftlia nfmo ed neget /ecundX mores diiri. Griff cru quidë plurimi omne hoe offi' cium (ödontile tffi iudicauerunt, mi /öU reipublica adminiftra tione pofuerunt. Qu*« 0quot; Cicero in kae manimeparte uerfatur-Ideo'^:[tiajurnf depa(e,bello,(opifs^opibtt), uedigalibuf,hlt;ec duo priecipue nota efje uoluit,uiresduitatif,amp;inores,ut ex natura ti tpfarum rerum,tum audientiumj ratio fuadendi duceretur. Nobis niator in re uideturuarietasinam amp;quot;nbsp;eonfultatium,amp; confihorutn plurima funt genera-Quare in fuadëdo amp;nbsp;difjuadëdo tria prim» IfeMda erunti Quid ßt de t^uo deliberetur,lt;jui ßnt qui deliberët, qui ßt quißiadeat- R(m de qua deliberatur, aut certu ed po/Jefie rt,aut incertX.St inceriu, hiec erie qu^eflioßila^ut potëti/Jima,ft pe enim accidet, ut priin dicamut,ne ß pofßt quidëfieri,e/Je facti slum,deindeßeri non poffe. Cum autë de hoc quter’uur coiedur» ed, an ifihmos intercidi, ac ficcari palus Pontina, an portusßeri Noßite po/fit,an Alexader terras ultra Oceanumßt inuentutW’ Sed in ijs quoq;,jult;e conflabii poffe fieri,eötedura er» aliquando utß quitratur,an uttq; futur» ßt,ut Carihaginë fuperët ».r.niani-y t redeat Hannibal, fi Scipio exercuu in Africa tranflulerk-Vt feruentfidem Samn'Kes,fiRomani arma depofuerint. Quitda et fieri poffe,amp; futura effe credibile ed, fed aut alio tëpore,aut alio loco,aut alio modo.Vbi coniedurlt;t non erit locus,alia funt intuen-da.Et primu,aut propter ipfam rem, dequafentëtiit rogatur,con fultabuur,»»! propter alias inieruenictes extfmfecus caufas.Pro' pteripfam délibérant p.c.an fbipendiX mU'lti confikuat-Hac ma' ttria ßmplex erk, Accedunt cauflt;t,aut faciendi, ut délibérant p.
c.4n
-ocr page 167-LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dr
lt; •*« Tâh’cî JeJam Callû Mlum mitigantibin, Mt mnfueienJi, ut JelibentC.Ctefar ,iin frrffutrit iu GermuniS irr,cü militis fttffuntelhtinëufueerët.iite juaforite Juplices funt.Num amp;nbsp;iIHc «tuft JeliberaJi e^,i]uàil teliü Calli mmiiëtur, tfji umtn fiiopt)ttil,deJëdi'nffuprM etiam citra htiu de»untigtiour,quiu cotT)! fas, cum It^aii mifli e/Jint, praliS mer but, regtm'^; tidiju! inandaraaccepfrStjrucidiiriHt- Ethicnihil CteßrfintduUoMt berrtynifi propter hune wilir« ƒ ertwrianoH?, eSl ttuitë loci» ^uie» rendi,itii titra hune^uoq;cufuin penetrmid» gt;« Cermaniufuerit, Semper auië de eo prit» lo^uemur,de lt;juo deliieriiri,etitim detrit-flit [ei^uëtibMypoff'et- Part« fuudëdi ^uidum puluuerüt honefiS, utile^neceffàriu,ego»S inuenio huic tertiee loci^ QMtulilet (mut uù unprudi,ohijuidfortu/Jepciti necefje fit, nihil fteere,de finden doMlëdeliberatur-Quodfit hune uoennt ne(efijitttë,m ijun homi' nés prnuiorü metu cogitur.uiilitatbi fr« junfiio.ut enim fi obfiefijtt amp;nbsp;tmpares,amp;n^uu cibo^; defieüi, definciëda td hoflem ded'uio^ ne deliberent,amp;' dicniur nece^ffie e{i,nempe fie^u'nur, ut hoc fiubij-fintur,nliojui pereundü eil, Kn propter id ipfium non eii necejje, jitia pfr:rf potiit) lieft. Dfm’j; nonfiecerUt Sa^untbgt;ii,nec irt rate Opnerp^ini) drcumuëti.lf^'nur i« fc» lt;}uo^:CMfiis, nut de fioin utili tnte nmbigetur, nut ^uie/hio inter utile,ntf honeftum confijiet- At enim fiijuit liberos procrenre uolet, necejji hnbent uxorem ducere, quit dubnntl fied ei jui pnter uult fieri, liquent neceffie efil uxorem e/fie ducendn-Itnq; mihi ne cefiliu ijuidë uidetur, ubi neceßitns eil, non mng» ubi coftnt, quid fieri omnino no po/fie.Omnis enim de liberntio de dubijs eil-Meliin igitur,qui tertinm pnrtem dixerunt noftripojfiibilenominnnt,qute ut durn uidentur np peUntio,tnmen join eU- Quespnrtes«0«ow«f5 i« o»i«fm cadfre fiunjbrinm, mnnifiefiiui eH q ut docenditfit. Tnmen npud plerofij; enrum numerus nugeiur, à quibm ponutur ut pnrtes, quajfecief funt pnrtium.Nnmfins,iuftS,pium,lt;equil mnnfiueta quoq;,fi'c enim funt mterpretnti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi qun ndbuc ndijeere quis eiufdë gegt;
neru
lt; Ï
-ocr page 168-K» ÎNStïTVT. oratoria.
turit «fl», lulijcifo/funt hoiiefltiti.Ati fttïitfacile,niagnS,iucî/ dam,fint ftri(iilo,ad qititfiicnë ptrtinti utilitniif, qui loci criunf tur tx contruJiâione eiin,qucid tSi inutilt,difficile,}gt;4ruK,i)iiuii dum,periculB/iini. TamêquibufdS uidetur ejji nctinunq de lucun dilâtefolu co/iiltatio,ut fl de Ædiffcâdo tke4tra,i^/iituendit ludic, deliheretur. Sed ntmintm ndeo fflutu luxu futo,ut niht nicnuf^ fult;idendi fequatur fritter uoluptutê, PnfcedtreKim fetnfertli' quid uectffe e{i, ut i« ludit koncr deoru,in theatre no inutilù lal» rum re»iiffilt;gt;,dcfnrniü amp;nbsp;iticonioda turhe,fi id nS fit,cofii£iatie, et nihilomiwu eadë ilia rfligio.c» theatru uelutt quoddamitliui fa tri tëflum UBcaiimut. Safe utro amp;nbsp;utiliiatë defficiendS tffe diei mut, ut honefta faciamiti, ut eu illu Ofilerginù damin cofiltunif nefe hcfttluf dedat,quaHq fer Huri ßnt nißfecerint, et utilia hone file fraferimui, ut cum fuademtn ut hello Punico ferui armtnturi Sed tamë nee hic fiant conctdtndu tll,effi id unhonefiu. Uhtrof tuim natura omnes, amp;nbsp;iffdtm conftartelemëtit, amp;fortafftanti' quu etiam nolililui ortos,dici fotefi-Et illic,uti manifefium ferh tulum tH, offonëda aha funt ftricula, ut crudtltm etiam feritue ros affirmemuf,fi fe dederint, ffue hoffü bobftruaueritffdemyf-lie Citfaruictrit,quodt{i utroßmiliui.Pac a£t,quatantSi inter fe fufnant,fleruq; nominitui defleâifolent-Nam amp;nbsp;utiliias if fa exfufnatur ah ijs,qui dicit no folü fotiora f? honefia, q utiliaifej ne utilia quads tffe,qua bo funt honefia:amp; cotra,quod nos hont-f}um,illi uanS,amhHiofum,fiolidu, uerhis q re frohahiliin uocanp Nf f r4B(« inutilihus cofarStur utilia,ftd inttrfequoq; iffa,ut ft è duohiis eligamui,in altero quid fit mafif,in altero quid fit minm. Crefcii hoc adhuc.Na interim triflicesetiS fuaforia incidit,ut Pofeiin deliherauit, Parihos, an AfricS, an Aefyftufeteretiira nS laniu utru fi t meliui, fed quid fit oftimi quaritur-Item coiri-Mff MBj incidet in hoc genere materia duhitaiio rei, qua undiifi ftcundi nos fit.Na uhi cotradi diioni locus no ell, qua foteä effi (Aufa duhitSdiiUë ftrt omtiufuaforia nihil aliud, j cofaratie»
Vidtne
-ocr page 169-Liber, tertivs. to
ViJtHilum^quid confecuturi fimm, amp;nbsp;fer i}u!J,ut ^/Hm^ri fep fit, flin 'm eo,lt;]U0j feiimm, pt lîmoditittt uero (« e0,ferijuod fe^-tiiiiin,mcoDim0di.Ei} utilitatif amp;nbsp;'m te fore ifu^eP'io, Exfedit^fed itonnu)K.Etmloc0:Nonhic-EtmferJiM:N0nttobû,»0nco»trit lioj.Et m généré ngendi. Nom/tc.Et m modosNon 'm tantum.SeJ ferpMmpcfim deeorù ctiupt mtuemur, jute amp;“ m nobû, amp;nbsp;'m lt;]ui deliheriintif^e^ländti eüjtaq; quamuit exemfla flurimum I« confl'ijs foffînt, qumfiicillme dd ccnfentiendum hommes ducS tur exferimentû, refert tarnen,t^uorum dutor'ttds,amp;quikm adhi-ledtur.Diuerpfunt enim deliberdntiSdnimi,duflex coditio.Ndni e0nfiiltdnt,dut flares,dutfinguli,fed 'm utriflt;j;differenttd,iftid et influribus multum 'mterefl,fendtm pt,dn fofuIin:Romdni,dn Fi dendteSyCr^ecitin ßiirbdrt!amp; mj fingulisiCatoni fetendos hono^ res fuddedmm,dn C Mario. Df raficnf belli Scifio frior,dn Fi«-fcw deliberet. Promde rntuêda fixui, dign'itds, lt;etds. Sed mores fried fue difcrimen dabunt.Et honefla ijuidem hcneflii fuaderefa tillimtim eS,p uero dfud turf es reiid obtmere eondbimur,ne ui* tleamur exfrobrure diuerftm uihe feüdm cauendum eSi.Et ani^ «m deliberdt'hinon if fa honefli ndturd.juamille non refpicil, fer tnouenduitfed ldude,uulgi of'mione,^ p farum fropdei hec ua-n'iids,fecuturdm ex hit utilitdtem,dliqudnt0 uero magit obijdend» tili^uos,p diuerfdfecer'tt,metui.tldm frieterid juod h'u leuißimi euiufy: animut fddilime terretur,nefd0 an etiam nuturaliter dfuJ flurimos flus ualeat mdlorum timor,^uàm ^es b0norum,pcut fd~ dlior eifdë turfiS,^ honeporü mtellefhu eff. AÜjuado bonit ^uof fuddêtur fdrX décora,datur fdrum bond cofdia,m ijuibiti ifforu, ^ui C0nfulit,ffe(idtur utiliidsNec mefallii,i)uiepatim cogitdtio fubire fo{pt legent? Hof ergo fried fiilamp; hoc fus futdil Poterdt •ne liberare m .Cicero qui itd fcrib'tt ad Bruiu: Profoptis flurimit qut honeße fuddere Ciefdr'i foffent-.Sim'ne bonut uir,p hec fud-minime.Sudfor'ts enim edpnit utiliras eim,cui quif^; fuddet, AJ refta f mt,qu'H negdilfed noeüfern» redis 'm fuddedo locui.
Sei
-ocr page 170-1 9 INSTITVT. ORATORIA.
SeJ quia eß.ultior qu^efiio, «ec taniX nJ futforias fertûtet,Jefl!gt; tiiilut eH mihi hic locin duojeci»«), qui fummiufuturtu efl, IihrO’ Nfc fgo quicq fieri turfiiter uelim.uerum hterim h4:c,uel ad fcho larum exercitationes fertigere credalur:Hai« i^iquoruin raiio «oficenda eüfUt meliuf xqua tueamur. Intérim fi quit bcno i^lcnc-' fia fuadeiit,meminerit nofuadere tanq itihcnefia, ut quida dedtt natores Sext-Pomfeium ad firatica, propter hcc tplum,quàd lur pit ac crudelu fitt,impeUunt.Sed dadut illit deficrmitui color,id^ ftiam apud malonnec enim efl qu'uq tam malm.ut uideri uelù.Sie Catilhta apud SaHufliX loquuur, ut rem jcelerati0ima bob maliquot; tia, fed indignatione uideatur audere, Sic Atreusapud Varum:
Iamfero,i»quit,i«fandi/fima,iamfacerecogpr.
Quanloma^if eh, quitus fuit cliqua curafamie,confieruandui e^ h‘c uel amtiiuif Quare,cum Ciceroni datimus confiliü,ut An tonium roget, uel etiam ut Philippicas(i:a uiiampollicèteeo)exu rat,no cupidiiatem lucit allefgt;atimiu. ll^c enim fi ualet in animo eiui,tacentitus quoq.noiu ualet ified ut fie reipuilicse fieruet horta' limur.Hac tlliopus eSi occafione, ne eum tahu prtcum pudeat.Et C.C^fiari fuadétes repii,affiitmatimus fiare iam remputlica M fi uno revente,non pofje-Nam qui dere nefiaria délibérât, id foli qult;trit, quomodo q muiimüpeccare uideatur. Multi refiert etiam qUiC fit ptrfona /uadëth,quia ante aâa uiia,fi illufithfiuil,aut cia rius genu,aut tetai,autfortuna,affiert expeüatione.Prcuidendi f{{,ne quif dicitur,at ee qui dicil diffientiant. At ijs cotraria fiim miffiore quendam modum pofiulant.Nam qute in alqslibertas eSl, i» alijs licëtiauocatur.Etquibufidafufficilautoritas, quefidaratio tuetur. Ideo'q; longe mihi uidentur dtffiicillimce profiopo plt;xilt;e,in qbus ad reliqui fuaforiit laborë,accedit etia perfionæ diffit cultas. Nanq; uni nbsp;nbsp;idealiter Cf far,aliter Ci(ero,aliler Calo
fuadere debeb’it.VtiliJJima uero hfc txerciiatio,uel quôd duplicia efl operh,uel quo'd poéth quoq;,aut hificriari fiuiurit fcriptotibiu plurini eifert, V eri amp;nbsp;uratorilui neceffaru-lfam fummulifèi
Creecit
-ocr page 171-Liber, tertivs. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4I
tîriïci» L4fMtH^;côpo/i(if omtioner, i^uilui nlij utereHtur,»J qui rumceiuliiionëuiium'q;uptitnJit,quit JiceiStur.fuerut-An rotleifi moh co^Kuuk, tfH( M*i jem ptrjoni Mutt Cutro cumfcriberet Cn.Pomptio,iy cum C.Dom'uio.tieterii'ufitc no uniufcuiufq^to nmfortunii)ii,lt;iiggt;iii^tegt;ii,rts p^tftas 'uttukuiionniwn etia,quibm «ocew lt;fiii4t,!W4gi»ifm nprt/Jitiut meliui quiJc.ftJ tumen tpftji ctrt lùitrtntur. Nrc )N»«tU4 u'ttiofùt eH oriitio,jt ub h(im‘»ir,quù m 4 rr.eui uaSmoJuri itbuii,iil[iiet. Ufo^; optinif uijetur »« ijs qu^ fcribebut imjoâif ftruulfe uer'uutiffiit.Enimuero prêt' cipue deelumuiortbiM conßjfrmdu eil, quid cuiq; ptrfon^ conue~ Hint,qui puuàfjîmus cStrouerpas «4 Jicïf.ut aduocuti, plerunq: ß l)j,pitres,diuites,fenes,uj^erijene!,iuttr:,deniq;ßtperflitioß,timi di,derifores,fiunt,ut uix comxdiurum uéloribut plures It4i’i»w bii fronuntiudo concipiédißnt,^ ijs im dicédo, qult;e omnia uideri pop funt proppopaiit, quas ego fuaforijsfubied , quia nullo 4!» 4t ijf qperfonadißant.Qutnjuam hocaliquado etiam in controutrfiat duciiur,quie exhißor^s compoßtlt;e,certi( agentiü nomimibtn conti nentur-Nf^;e«mi ignoro plertq; extrckationie gratia pont et poe ticasamp;hißoricas,ut Priami uerbaapud Achillé,aut Sylhe diéla tur4m deponentii im fOBcionf ■ Sed hæc im parte cedët trium gent rum,in quit caußas diuißmui.Nam amp;nbsp;rogare,imdicare, t4iii)»ie»lt; reddere,amp; alia de quibu) fupra diäu til,uarie,atq; ut res uult,in materiaiudiciali, deliberatiua,demonßratiua,fubqcert folemus, Trequentijftme tamë im hit utimurßäa perfonarü, quas ipß fubfli tuimtts,orationr,ut apud Ciceronë pro Ciflio in Clodiam,amp;‘ C« lt;«lt; Appiutyir Clodiut frater.ille im caPigationë,hic im r4tiohfw morum cSpofitui,alloquitur-Solent in ßholitfingi materia: ad de' liberandum fimiliores controuerßie.ir ex utroq; genere comixt*, «f c«iB apud C.Cieprem confultatio de poena Theodoli ponitur. Conßat enim accufationr,amp; defenfione caup,quod efl iudiciali» proprium.Permixtaautëedutilitaiifralio.an proCafarefuerk »ccidi Pom£(ii(,4n timendu 4 rege bellum,fi Theodotus fit occifi^a lt;tni4
-ocr page 172-Ui INSTITVT, ORATOKTA.
«n ij wltiiwe of fortuit!! hoc tenifore,!!}' ftriculofum, tl ctrtt fumfitfuturu. Qu^erkur nbsp;nbsp;Je honeßo, Jectut'ne Cteftré ultif
Ponifeij, itnßt uerenJü «f feiorëfucutfuurum furtiS cuufitm,f! Pamfeii Mjif^nil morte fatettur.Quo J gtmu ucciJere etiS ueri' tuti foteH.NS fimflex eiitarcu liiuforius error! flertfy; JeciMite toribinfuit.ijui JicëJi genut in hit diuer[um,4tiji in tot» illi lujicu I« contraria ejji exifiimauerat-Nam amp;nbsp;frmcifia abrufta, amp;nbsp;co» citata femfer orationë,ir in uerbii tffuporëÇut ifß uocant)culti ajfeâauerat,amp; in ear» breuiorts uti^;CDmmentarios,fiuJiciaü tnateriic facere elaborauerut.Ego forro utfrooemio uiJeo «o utbquot; ^ue ofui effefualörijs,frofter quas Jixifufra caufas, »a cur ini' tiofuriofe fit exclamanja,nQ intelligo,ca fropofita confultaiiont rogatutfentenlia,ß mojo ed fanut,nö lt;jUier»et,feJ maxime fO' ted ciuili amp;nbsp;humano ingrejfu, mereri affenfum Jeliberatit uelit» Cur igkur torrët, amp;nbsp;utiq; it^ualiter cocitatajit in ea Jicëtit ora^ tio,cur uel pnecifue mojerationë,rationë'q; coßlia JeßJeretfNeiji rgo negauerim ftpiut fubftJere in cotrouerftu impel» JicëJi pro' eemio,narratioe,argumëtii,juë ß Jeirahas,iJ fere fuptrtrii, ju» fuaforiteconßat-Verü iJ ^uoq:te^ualiuf erit,nö lumultuoßut^tf turbiJiut. V erboru aut magntfcëtia nS ualijiut edaffeüaJa fua forias Jeclamatibut ,fej cotingit magit. Naamp; perfonte ferè ma' gntßngetibut placent,regu,principa,populi,fenalui,amp;'ret am-f höret,ita cu uerba rebut aptëturfipfo materie nkore clareßunlt Aliaueriicofil'ijs ratioed.Jjeo^;iheophraflut ^maximeremotu »b omni affe(iatione,in Jeliberatiuo genereuoluk ejfefermonem, feculut in hoc autorkatë pricceptorit fui, ff Jiff entire ab eo wo» « tniJe folet. Nanj; Arifloteles iJonea maxime aJ fcribenj» Jemoa ftratiua,frDxima!i: ab ea iujicialëputauk, uijelicet^uoniaprior illa tota effet, oflëtationit, kite feen Ja egeret artii, uel aJ fallen' Jum,ßka popofciffet utilkas,conßlia,fJe,pruJbtia'q:conßarenb Quibut i« Jemonßratiua cofentio. N4« O' omnts alij feriptores ijem trajijtrum.ln iuJiciji autemconfili}i'j;,fecundK conJkione
-ocr page 173-ÜBER. TBRTlVl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I4t
ijuie trtAiilitur rei, MomtioJanilS JicnJ! creio rätione. Nam et PhilippKus Demofthenit tj/ilem ^uibut habitas M iujicijl orationes^iiijeo emimtre uiriutibui. Et Cuennit fententia etcon eiones,»on mitiw darum ^uàm e^ tccu/âiionibin ac Jefenßonibut elo^uenlia lume oßeJunt. Dicif tarnt Jt fuaforia iJtm hoc moJo: Tota aut oratio fimplex ly feittet^s debet ornatior »f]r, 5«4»» uerbu.Vfum exemjlori nullt maieriit magie cÔuenire,ine-r«o ft re omnes conßentiut, cS pleru»^ uideatur rt)f ödere futura pritteritie,habeatur'^experimentü, uelut^uodda rationii teßima nium- Ereuiias^uoa:,aut copia no genere materie,fed modo con^ fiant .Nam utiticöfilii'splerunijiftmpliciorijuafiio ell,va fape in (tußs m;mor.Qult;e omnia uera ejjt fciet,ß:]uienöorationes modo, fed hiftorias etia(nanq; in hie cSciones ati^^fentetiee pleruntjifua^ dendi ac dijjitadëdi fungutur officio)legere malueru,i]uàm in co nientarijs rhetoru cofenefcere. Inueniet enim nec in cSjtlijs abru-fta i»itia,amp;’ cocitatiin fepe in iudict/s didii,amp; uerba aptala re^ lin,in utro^i genere,amp; breuiores alijuado caufarii oratioes ^uàni fententiaru.Ne ilia juidë w ijs uiiia deprehëdetyjuibue quida de~ damatores laborat,i]uod amp;nbsp;cStra fentiëtibiu inhumane cSuitian-tur.ä* ita pierun f dicut,tangua ab tjs ^ui délibérant,uti^ dijjën’ tSt. Ita/j: obiurgatibm fimiliores fient f fitadëtibui-Heec adole/cen tesßbi ficripia fciant, ne alker ijiiâm diëiuri fint exercer! uelint, amp;nbsp;in defietfictndie morentur. CietfrS cum aduocari coeperint « confilia amicorS, dicere fententia in fenatu, fieaderefijuid cofielet frinceps.ijuod fortaffe «on credunt,ufie docebuntur.
De partibus caufai^iudicialiiim. Caput XI. NVnc de iudiciali genere,ijuod eß pracipue multiplex, fed of-ficijs cofiat duobm intëtionie acdepulfionie.Cuius partes,ut fluribus auteribus placuil, ^uin^;funt,prooemiü,narratio,proba~ tio,refutasio,peroratio.Hie adtecerunt quidam partitionem,pro-[ofttionë,txceffum, quarum priores dua probationi fuccedut. NS f rofontre jxiijf qua fis frt)baturiH,n(ctJJe tfi,fed e( coadudere.
Cut
-ocr page 174-1 4 INSTITVT. oratoria.
CwrigiturpitlapurscMpeell, wamp;h^cfniPirtitioutrtiili^ fiiionii efl I^(ief,ipf4 Ji/^fitio furs rhetori(es,amp; [tr omnes im teriäs.totumilitttrum corpm a^unliirrfufi ,jicut i)tuentiii,elocu' lio. IJeo’^; tam non omticnii totim fartt unam ere Jen JS e(l, ftjiju^efiionU etiam/ingularu. Qu*«4«^; ed .juaflin.in ^un «o» lgt;roniittere fo/Jit oralor,quiJ f’riiiie,'iitiJ fecüdo, e^uiJ tertio fit lo (O JiâurthfijuoJ ed frofrill fnrtitionii.QuM ergo riJieulS ed, ^Uit/lionem ^uijê Ipeciem efiji prohtionii, partitionë itiiiemijii‘t fit/peeies juiefHoni(,pitrtem lotitn orationit uocarJ i-greffio uero, nel(t}uoJ ufitutiiu effie coepit)exceffin, pue extra caufitm, non fo' ted e/fie pars caufiefiue ed m caufia,aJiutoriK,uel ornamentS par tium earum ed,ex ijuibus egreJiiur.Nam fi ijuiquij tn caufia ed, pars caufie uocabitur,cur non argumentK,fiinilituJo,locui commu nu,ajfeidus,exempla,partes caufie uocëturiTamen nee ijs affen' tior,jui Jetrahunt refutationë,tangua probation! fuUeâa, ut Ari ftoteles, H«c «»int ed ^u^ cSflituat,illa juie Jeflruat.Hoc ijnoi^ue ) idem aliquatenui wo«4t, ^uoj prooeniio no» narrationë fiubiungit, fed propofitionem-V erum id facit,lt;jui a propofitio genits, narratio f^ecies uideturtSiT hae »on femper, illa femper et ubtij; credit oput tffi, Veru'nexhis,^uasconfiituipartibui, nonut^juieqiprimndi cendum.itaprim!! eogitadum ed. Sed ante omnia intueri oportet, quod fit genus caufie, quid in ea quieratur, quid profit, quid no' ceat,de'inde quid coufirmanjum,atq:refellëdum fit,tum quomodt narranJum. Expofitio enim probationX ed prieparatio,nec efife uti lit potefi, ntfiprias confiiterit quid Jebeat de probatione promitte re. Pofiremo intuendX,quemadmodu iudex fit coneiliandut. Nee enim nifi totit caufie partibut diligenter inffiedn,fcirepofifumus, qualem nobit facere anima cognofcëtit expédiât,feueru an mitem, concitatum anremffum,aduerfium gratiie,an obnoxium-Nec ideo tarnen eosprobauenm, qui fcribendü quoq;prooemiu nouififime pu tant.Nam ut conferri materia omnem oportet, quid quoqjoc» fit opat, cofiare debet, antequam dicere aut fcribere ordtamur,iu
incipieH'
-ocr page 175-UBER TERTIVS.
i»idf (01 Jn ul iji ^uiC prima font. Naw »f c pingere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autfin-
tfrt «tp» d peJibiu.Nec dtnij; ars ulla cSfommatur ibi, unde or ^itnJii r/l.QÿJ fitt alioqui filpatiu componenJi ordtio«? fiylo no fueritfttone ms fc« imuerfo cofoetuJo Jeaprrit^lnfoiàêJa igitur nuttria ed.iiUB pntdpimut orJint.foribëJa ^uo dicimus.
Degencribus iudicialium contro-iierfiarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput XII.
CAttterum caufo omn«, im tiua pars altera agentù e/{, altera recufantH,aut unius rei controuerfia (enftat^ut pluriu-Htec fimplex diciiur,illa (oniunâa .Vna controuerfia e^perfefurti, per fo adulterij.PIures aut eiufde generis, ut in pecunijs repetun-dis, aut diuerfi ,utßjuit focrilegif nbsp;nbsp;homicidij fimul accufetur,
^uod nunc in publicif iudicijs non accidK,i{uoniam prater certa le ge fortnur.principum autem tr fenatin coffâtiombusfreipiès eü, amp;populi futt-Friuata ^uo^; iudicia,fope unum iudice habere mul fH Û* diuerfis formulis filent, nec alia ffiecies erunt,etiam ftunm d duobus duntaxat eandem rem,at f ex eadem caufo petet,aut duo ab uno,autplures d pluribus, juod accidere in harediiariis liitbui interim foimus, juia ijuamuis in multit perfonis, caufo tarnen una e{l,nifi condilioperfonarum quafliones uariauerk. ïiiuerfom his tertium gram, quod dicitur comparatiuum, cuius rei traâatui in forte caufo frequent e!l,ut cum apud centumuiros po/l alia qult;e' ritur et lngt;c,uter dignior hareditate fit-Rarum efl aut, ut in foro iudicia propter id folS confHeuatur,/icut diuinationes,quafiit de accufatore cöJHtuendo,amp; nonunq inter delatores,uter pramium meruerie.Adiecerut quidam numero,mutuamaccufotionem, qua irnUfiTisytffee uocatur, alifs uidelicetfoccedere hacquoq;copara tiuo generi cxifitmatibus cut fimilis er« petitionü inuieë diuerforû, ^koit accid« uel frequëtiffime. Etßid ipfom uocari debet ivTtttgi.' rugt;igt;e‘es(gt;’‘gt;'’‘pgt;'opgt;'‘igt;‘‘'gt;'ff”lt;!»^gt;^f)duo ergo eruntgenera etus, «Itn-«m,^uo litigatorei idem crime inuieë intentant,itlterum,quo aliud atjioliudfCui amp;petitionum eond«io[ar (fl' Cum apparu' k «ric
-ocr page 176-, « INSTITVT. ORATORIA.
trit gtnu auturn ititudmur,negttur'»ef4(iuin,lt;juoi Men-tlitur,lt;in Jefe»Jittur,4n itlia mmi^e affelleturtitn i genert iiâit uit refellaturiuuje /unt ßatut.
Quid quæftio, lt;iy quae fit ratio, iudicatio.contP nensjCrquaccnusncceiraria. Caput XIII. •j T It i«Mftit« intuenjum deincefs Htrtiwgor« uidetur,i}u^pt *■ * ijuiepio,rittiojudictitio,n»tiitts,id til crvvi)(^ov,uel ut itlij ua tuntfirnumenti. QMpio latiiu itttelligitur ôts,de lt;juit i« uiraif partem,uel iti plures diei credible poteR.ln iudiciali aute materii dupliciter accipitnda tA,iiltero modo,juo didmut multas quiefiii) «f J habere eontrouerpa,lt;juo etiam minores omnes copleâimur, al tero ,quopgtiiftcamm fumma illam, in qua caufa uertiturtde hoc tiuc loquor.ex qua nafcitur flatus, anfa^u flt,quidfa{iumjtt,an reâe fadip:t-Has Hermagoras amp;nbsp;Appollodorut,amp; alij plurimi fcriptores proprie qu^fliones uocat- Theodorus(ut dixi)capila ge neralia,pcut Ulas minores,aut ex i Uis pettdëtes,flgt;ecialia.Nam O' qu‘eflionem ex quieflione nafci,amp; jpecie in jfecies diuidi,cöuenii-H411C igitur quæflionë ueluti principale uocant (urufsix.Ratioau tern ed,qua id quodfadu effe cöflar,defenditur. Et cur non uta' mur eodem.quo flint up fere omnes exemploi Ore fles matrc occi-dit,hoc conflat,dicilfeiuflefeciffe, flatus erst qualitatts, quatflio an iufle fecerk.Ratio,quod Clytemneflra t«4rk« fuu,patre Ore' flit occidtt,hoc ourmv dicttur. uf in'ju^ov aut iudicatio,an oportue rkuelnocëtëmatrëàflltooccidi.Quidd diuiferSt anm et «.'nlecs, ut e/fet altera,propter qua iudicium conflkutu ed,ut occifa Cly-temneflra,altera,quafadu defendkur, ut occiflis Agamemnon. Sed tanta ed circa uerba diffentio, ut alij Kmciy caufam iudicij, tUritv autëfadi uocët,alii eadëin conirariü uertant. Latinorum quidam h.tc inkiS,amp;rationë uocauerut,quida utrunq; eodë nomi ne appellant.Caufa quoq; ex caufa, id e(i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ocmeu nafci ui
detur,quale ed, occidk Agomemnonë Clytemneflra,quia illefi' Im commune immohtuerat, et captiuSpellice adducebat.lidë putUt
-ocr page 177-UBER. TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hr
fut um ijUitfUone flurts t/[e rationts.ut ß Oreflej lt;(y oltrrdin ufftrutctufim mairu ntcuM, quod refponfisßt imfulßu. Quot uutemcuufusfiicitndiytoiide iudicutiones.Niimamp;kitc erkiudicti tio,lt;iHreffiößs purere debuer’u-sed et um caußt f lures hubere qu^e fiiones ir iudieulionesÇut ego arbitror)fotei},ut »« e0,qui (ü tid-l(l(fr4m deprehitfam oaidij/et,adulterü,qui tum e/fugerut.poßeu Kiforo occidk.Cuufa f fl unii,udulterfuie, quiefiiones nbsp;nbsp;ludicu'
tiones,tin illo tcpore,un illo loco heuert» oecidere.Sedßcut,cußnt pluresquitßiones, omnesq^ fuos flatus habeant, cuuße tarne flitut «niH qur refiretur oia,ita iudicatio maxime propria,de qua pronuntiaturZuvi)^or aut quod.ut dixi, cotwës alii,firmalgt;tent5 alij putat,Cicero firmiffima argumentationc defe»forilt;tamp; appO' fitifflma ad iudicaiioKe, Q^uilufda id uidetur efflypofi quod nihil quarkur, quibufda id quod ad iudieattonc firmi/jimum affertur. Caufafaüi no im omnes cotrouerßas cadit.Nam qute fuer'tt eau^ fa faciëdi ubi faäü negaturf AtuH caufa traäatur, negat eodem locoe/feiudicationr,quo quieflionë,id'q:et in rheioricu Ciceroet in partkionibus dick .Namamp;in coieäura efl quaflio «x illo,fa-äum,nöfaüu,aHfaäu fit,ubi ergo iudicatiofubt qua flio,quia in fniJem rf frimi« quaflio, lt;amp;nbsp;extrema diflepiatio. At 'm qualkate, matrë Orefles occidii,reâe,nô reae,an rf de
tiec flatim iudicatio^quado ergot Illa patre meu occiderat/ed non ideo tu matrë debuifli occidere,an debuerk,hic iudicatio, Virma-
aut uerbis ipflin pona.Si uel k Orefles dicere eiufmodi ani tnum matrk [iilt;e ’m patrë fuu,m feipßtm ac forores,m regnu 'm fa mam gener'u ac familia.ut merko ab ea poenas liberi fui potiffimn petere debuer'mt. V tütur alij et talibui exëplii; Qw Igt;ok4 paterna cöfumpfer'u ne cocionetur . 'm opera publica cofumpßt.quaflio an quifquic confumpfer'tt, prohibendm ftt.iudicatic.an qui flciuelut in caufa miIsM Arunci, qui Lufiti tritwh« uimßbi 'mferentë 'mterfe c'u.quieflio aniurefecerk, ratio.quod is uim ajferebat,iudicatio. «R mdemnatü.an (rii’HnK àmilke »ccidt oportuerk.Alterim etiam
k a flatui
-ocr page 178-ut INSTITVT. ORATORIA.
ßlt;tu( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuJiciitionem putM. Qwejlia
tH lt;» refle CloJili Mih occiJerit,iitJi(ttio cSteAuralit.an Clo' dim infiJin ftctrii. Ponitt 'ty il!itJ,fffe ctufam i» aliijuiim rf« dunHiitju^ non ftt propria ^uie/iionh,amp; de ra iudieari. A' juitm uiulium diflinüo. Namir lila ijuitftio,an ontnr; lt;]ui paterna lona eonfampferint,concione ßnt prohibendtfhaieatoportet fuam iuil-fationem,ergo non alia ijuafiio, aha iadicalio ertijed plures iiuie fhones,amp;plaresiudicationes. Quid! non incaula Miloniiipfa conieâura referturad ijualitattmfNamßesi inpdiatui Ciodiin, feauirur ut reHeßtoatlut-Cum uero in alijuam rem miffa caula, tfl rteeiTum ài]uxftione,ijuie erat eonßituta,kic i]Uteßio,uti ludi ratio eil.Paulum in kit feeum etiam Cicero di/Jentit.Nam in rki toricu(^uemadmodum fupra diTci)Hermofpram eR fecutin,in to ficii (X ftatu effeüam contentionem ufivcf^or exiflimat,id''ju( Treiatio,^ui iurif erat confultut,alludens,de qua re ap^iiur appel lat,quiiin id coHtineatur,continentia,quafifirmamenta defenfio' nù,quilgt;uf fuklatit defenpo nulla ßt.Atin partionitur oratorijsfir inamentum, quod opponkur defenßoni, quia eontinens quod pri' mum pt,ab accufatori dicatur,ratio 4 reo,ex rationh etprmamen ti qutflione difeeptatioßt iudicationum. Veriiu igitur amp;nbsp;breuiiu qui ftatum, ixeontinenf, amp;nbsp;iudicationem, idem effe uoluerunt-Continent au tem id eUe,quo fublato,lii e/Ji non poffit,koc mihi ui detur utranq: caufam cöpleäi,amp; quod Oreftet matrem,et quod Clytemneßra Agamemnonem occiderk. lidem iudicatione amp;ßa tum confentireßemper exißimant, Nrc enim aliud eorum rationi ronueniensfuiffit, Verumkacaffedatafubtilkai circa nomioM rerum ambkiofe laboret, à nobk i« htec affumpta folum,ne parum diligeter inquiß/ße de opere,quod aggreffi fum:n,uideremur.Sim pliciutauteminßkuenti non tßneceffi, per tarn minutas rerum particulas rationem dicendi concidere. Quo uirio multi quidem la lorauerunt, pr^ecipue tarnen Hermagoras, uiralioqui fubülit,s!}’ in plurimM admirandin,tantum dihgentb« nimiü foheka, ut ipß»
-ocr page 179-LIBER TERTIVS. 14,
n'iM rtfrtke w/îb lnuJr ali^ut non itijignn pt-Hlt;ec itutem Ireuier, uf! (dw lucijior «wlio mm, «ttêifctntem fmml’ii^esfarif^a-
lit,ttecorpuioratiBnif itifarua montrnM JiJucrnJolonfii/net, Kom qui uiJerii quiil f^uotl in cotrouerßum ueniitl, quiJ in ro, tt per qua uelit efficert purs Jiutrßt,quid nDfiru(quoj i« primit illtuent!ii'n)nil;il for«m i^noriire,de quiiuifupru diximinpoterir, Nf( eilfer'e quifquam,modo wb fiultui, titq;iib cmni prerfiuufu Jicendiremotus,quinfdut,amp;quid Iiiemßtaut,quoduiitli(CiU' \ fu uel cBntinrns duitUTjir quaßt inter Ikipuntts quaßio, O' de quoMcuri cperte4t,qua emnia idem fuat-Nemamp;deeo quaßia eä, quad in eonirouerßum uenit,amp; de eo iudieutur, de quo qua^ ßio ed-Sed nonperpetuo intendimui i« hacanimum, iTcupidi* tute luudit utcum]; acquirenda, Mel dicendi uoluptute euupamur, 5M4Bdo buteriorfemper exfrä etußtm muteriu ed, quiu in contr» uerßt puumßtnt extra omnia,e!hic diciiur dé ijs qua uccepimtWt illie de quitm uolumin. Nrc rumen hoe pracipiendum ed, ut qua^^ fiionem,ecntinens,iudicationem inueniamin-Nam id quidem faci Hin ed^quim ut iniueumur femper, aut eerte ß ^grefß fuerimus, fal tem reßdciamm, ne plaußim affedatibut arma excidant.Theo dorißhcla (ut dixi) omnia refert ad capita. lit plura 'intelliguH' tur.V «0 modo fumma quaßio, itemutflatut, altero catera,qua ad fummam referantur, tertio propoßtio cum affirmatiBne,ut ximtn,Caput rei ed apud tÄenandrum,uif éblouir in- Iw uniuer^
[um autem quicquid probandum ed,rrii caput,fed id maim aut minui.ét quoniS qua de hit erat à fcriptonbut ariiumtradita uerboßut etia q neceßeerat
, txpofuimuf.praterea qua partes effent iudicialium caufarum,didum ed,proximin hier princi fia,id ed exor-dia concb
fiet,
k f H.F«
-ocr page 180-If nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I'
F A B I I Q V I '
TJLIANI DE INSTITVTIONB
oratoria libri Quarti,qui de txordio,narra üone,(ÿrelJione,frofolitione, partkione eff,
PROLOGVS.
ERFECTO MAR-cf//f y iâori Oper il tili dedica ti tertio libro,amp; iam ijuarta fe rè laborii parte tranftüa, no' u^e itifiipermihi dibgetiacaU' fa,amp; altiorfolicitiido, ^uale iu dicium homittum emererer,acf cefjit. Adbuc enim uelutfludia ittter nos conferetamin, amp;fi parum noflra inftiititio prola-returà «eterif,côtentiforedomejHco ufu uidebamur,ut tui mei'f filij difciplMformare.fatii putaremin. Cum uero mihi Domitia nin Augufiit fororu ßiie nepotS delepauerit curant,non fatù bon» rem iudiciorS calefiium iMellipS,nijt ex hoc onerii ^uo^; magniiu dinem metiar. Qhm enim mihi,aut moret excolendißt modin,ut eos no immerito prdauer'it fanHiffimin cenfor ? aut ftudia ne fe-felliffeinhu uidear principe, ut in omnibui ita in eloquëtia quo^i emmentijjîmumi Ç^dftnemomiraturpoétasmaxmospepefe' ciffijUtnon folü intti/i operu fuorum mufas inuocarenttfed proues Ai ijuoj; longiiu, cü ad ali^uë grauioré ueniffint locum,repeterët iiota,amp; uelut noua precatione uterëtur, mihi ^uoq; profedo pote' rit iffiofci,ß ijuod m iniiio,cum primü hanc materta inchoaui, non feceram,nunc omnes in auxiliu deos, ipfumtl; in primit,lt;juo neijue priefentiut aliud, neq; ftudifi ma^ùpropitii numen tâ,inuocem, utjuan-
-ocr page 181-LIBER QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij,
ut ^unnlum miff exfeéiatiotiit adiectt,tiin!!! ittgenij af}irtt,Jtx~ tfrï[; 4C uolens tdfit, nbsp;nbsp;me ijualiéejji ere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adat. Cuim mihi
reli^ienii hou hiecfola ratio,^uie maxima ell,fed alioqui ftc froct dk i^fum opiK,ut maiorafritteritk, ac magit ardua ßnt,lt;jute iu-f;redior.Se^ukur enim ut iudidaliu caufarü i^u^ funt maxime ua^ rilt;e ac mu!tijgt;licei,ordo exflicetur,quod froeemij offtciu,lt;ime ratio narrandi,qua probations fit fides, feu propoftta cenfrmamus, feucotradiâa dijjôluimus,quanta uit in perorando.feureficienda breui repeikione reru, memoria eil iudicit,fiueaffeüusÇt^uodefl lonpe potentijjimu)cömouendi. Df ijuibus partibus fmp^ulit ^uidS feparatim feribere maluerunt,uelut onus totius corporit uer'ui, fic ^uo^; complures de una^uat]: earum libros ediderunt, quas ego omnei aufcs contexere,prope infinkum mihi laborem pro^icio,amp; (o^kaiione ficfcepti munerisfatigor. Sed durandum effti^uia «rpimus;amp;fiuiribus deficiemus,animo tarnenperfeuerandum.
Deexordio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput I.
QVodprincipium Lafiwf, uel exordiu dickur, maioreijuadS ratione Crteci uidentur irptul/Aitr nominaffe, ijuia à noftrit modo inkiu pgnificatur,illi fatis clare partéhanc effe ante ingrep fum rei, de ^ua dicendum ptjofiendSt. Namfi'ue propterea,quoj tllAu Cantus esi,amp; ckharoedi pauca illa^qu^e anteijuam legkimum certamen i)ickoent,emerendifauoris gratia canunt,prooemiS uo-caueruntjOratores ^uo^; ea tjute priupuam caufam exordiatur, ai conciliados pii iudicu animos prteloquStur,eadem appellalionep-gnarunt,ßue ijuod ijdem Grieci uiam appellant, id quod «n te ingreßum rei ponkur,pc uocare e^ inftkutu,certe proœmium tfb,quod apud iudice did priufjuam caufam cognouerk poffitiVi-tiofe'q; in fcholisfacimus,quöd exordio fic utimur,quafi caufam iudex lam woHfrit. Cuius rei licentia ex hoc efi, quad ante déclama tionem,illa uelut imago Ikû cxponMur. Sed inforoquoq; continge xe ifiud principiorS genus fecundit ailionibui pote^.primis quide r«rojBiinj niß forte apud eum cut res aliSde tarn notaßt, dicimus-k 4 CmJIi
-ocr page 182-■ï» INSTITVT. ORATORIA.
Ctuft frincifij nuUii aliii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut Miilcrtm, quo fît nolit Itl
cattr'u farliiuf accömojiitior,frfigt;iireinui, li fieri triliu »iitxi‘gt; Wf »i(fr autores flurimoi cofttit,fi ieneuolS,iitte»tuin,iocilefece rimut, non quiii ifttt ftr totam 4nionem no» fint cufioiieniti ,fei quit in inuijs mtxime necefifitrityfer qute in animu iuiicif,ut pf (eiere ultrdlgt;ojjtinut,aiin»ti)nur. Beueuolentiitm,tut 4 ferfonit ducimuf^ut 4 caufisaccifimui-Sei ferlintrum non eii(ut fieri' que creiiierunt)triflex rutio.exluigdtore, lt;amp;nbsp;tiuerfiirio,amp;iu~ dice- Nam exordium iuci nonnunjuam etiaui al aâore caufit fio“ let.Quanquam enimfauciora de fiiffio dicil,amp; farciut,fIurimS tarnen ai omnia momenti eil in hoe fofitum fi'uir bonut creiuurs fie enim continget, ut nonfiuiium aiuocatiuiieaturaffierre,fei fenè tefiufiiem. Quare in pimit exiftimetur ueniffiaiagenii duâin offtcio,uel cognationit, uel amieiiiie, maxime'qfi fieri fo' tt{l,reifullieie aut dlicuiin eerte no meiioait exemfli.Quoi fine dulio multo magit if fis I itigatorilut faeienium e{l,ut ai agëium magna atq; honefia ratione,aut eiiam neeejfitate aeeejfiffie uiiean tur.Sed ut fneeifua in hoe itertit autoruas eff,fi omnit infiuleun do negotia fuf^icio fordium,aut odiorum.aut ambuionif, akfuerit, 04 J4m M ijs quoqi eommeniatio ta(Ua,finos infirmes tr in faresagentium £«nJr4 i»genqsiixerimui,qualiafuntfleraque Nlelfiahtfrooemia-E^ernmnaturaHifauorpo laborantibutamp;' iuiex religiofin libenti/fime fatronum audit, quern iu/iieia fine mi nimetimet.Inieilla ueterum eireaoeeultandam eloquentiam fi'mu latio,multum al hae noflrorum temforum iaâaiione Huer fa. Vi' tandum etiam ne eoniumeliofi,maligni,fitferbi,maledici in quen-quam hominem ordinem'ue uideamur, ptteifue eorum qui Ilt;edi, tiifi aduerfd iudicum uoluntate, non fofiint. Nam in iuiicem, ne quid iicaturpon modo falàm.fei ne quoi omnino intelligifojfit, fiultum erat monere,nififieret.Etiamfartitaiuerfe fatronusio hit exoriio materiam interim eum honore, fi eloquentiam eitn,ae gratium Hoi tmere fingenio,ut ea fu/fiefla fint iuiici, fecerimiu^
Inierit»
-ocr page 183-uber QVARTVS. io
Inffn’m f fr contumrlia^fej kof ftrnuttm rurOyUt Afimiut fro V r-kitiitehiereilibin,Latit»u»i aJatrftrij paironum rnttrarpamtH^ lt;4 caafit »wlf po/i(it.Nfg4t htec tf[t frooemit Cornelia Cfl/w, fHix^nt fxtra litem. Sed epo cam aatcrkatefummornm aatorum mxgM dacor, tarn fertigere ad caufam fato.ijaicijaid addiceMim fert'met, cam fit natarale, at iadices ijs i^aos libeutiat aadiant, etiamfaciliin credaat. Iffiu) autem Iki^atorit ferfona traSian-da aarie e(l Nam tarn di^niias eim allegatar,tam comendatar itt firmkas,nongt;ian^ cotitimgit relatio merkora^de qaibin aerecHdiiM dictndam erkfaa aliéna laadanti. Maltam agk fexut,lt;etaSyCeK dkio,at in foemini«,fenibiUtfafillif,liberos, farentes,coniuges al' legantibin.Nam fola riäamquoijjadictm inclinât miferatio. De gu/lxnJx tarnen Inee frooemio, ncn confammSda.Adaerfarij ufro ferfona frofè ijfdé omnibas,fed è eStrario daâit imfugnari folet, Namamp; potentes fequkar inuidia, lt;üf hamiles xlif noj^; conteni' ftut, amp;nbsp;lurpes ac nocentes odiam. Q«lt;e Jrixfunt ad alienandot iadicam animos fotêtiffima, Nej;htec dicere fatû ell,iiaod datar etiam imperkit, fleraijaeaagenda aat minaenda, attxpedtet,hoe tnim oratoris e{l,illad caafie.Iadicem conciliabimus nobis non tan tam laaJando earn, ^aod amp;nbsp;fieri cam modo debet, ei} tarnen parti atrii];commane.Sed fiiaadem eias ad atilkatem nofirte tau' fa; (owiuiixerii««-', ut allegemui pro honefik dignkatemilli faam, pro humilibus iafikiam, pro infelicibus mifericordiam,fre Itefis ft uerkatem,amp;fimilker cittera. Mores ijao^^ (fi fieri foteil)iudicia uelim no/fe.Nam froat affieri,lenes,iucundi,graaes,dari,remijji erunt,aat affamcre incaafam naturas eora,;iaa competes,aut mi-ti^tre,^aa repagnabut,oportebit. Accidkaüt interim hoe quo^;,ut aut nobis inimictn, aut aduerfario fit amicus, qui iudicat, qast rei atriq; parti traâanda e{}, xc nefcio,an amp;nbsp;fi wxgi«,i« qaa aidetur propffior, eA fnim nonnun^ prauis hic ambitus,aduerfus xmicoj, aut pro ijsquibufeu fimultates gerat,pronStiadi faciedi'q; iniafie^ nefeciffe iddtantar.Faerat etiam quidam rerum fuarumiudices.
k ; Nxin
-ocr page 184-,r4 INSTITVT. ORATORIA.
N^m 0* 0» liirit obferuatioHK â Septimio edilit,CirtW w? tiili Ciupe muenio.Et ego pro re^itia Berenice apud ipfiin cM' ftm dixi Similit hie ^U0q:fuperiiiriiin ratio e(l, aduerfarm enim ßdutiam partit fuie tai}at,patronin timet cognofcëtu uerecundia^ Pneterea detrahenda,uel coßrnüda cpini0,fi^uam priecipue do' mouideiituriudexattuliJfe.Metinettanonnuiiijuam e^ amouen' dut,ut Cicero pro Milone, Mf i«r»«4 Pompei di/^oß'ta contra fe pu tarent,latorauii.Nonnunijuam adhilcdut,ut idem in Verrem fa' ttt,fed adhibendi modut alter ilte fre^uensamp;fauorabtlit, ne male fentiat Populut RoM4niM, ne iudicia tranfferantur, alter autem af^er rarut,lt;juo mimatur corruptii accufattonem,amp; id quidem in concilio ampliore,utcunei; tutiM,nam amp;nbsp;malt inhibentur,amp; bo ni gaudent.Apudfin^ulos uero nun^uamfuaferim,nift defecerint omnia.Quodfineceffitas exi^ii,non fr« iam ex arte oratoria, «5 tna^if ^uam appellate, etiamfi id ^uoq, fepe utile eS,aut ante^uS fronuntiet reumfacere. Ni«m Ü* mitiari,amp; de ferre etiam no orator potefl. Si caufa conciliadi nobit iudicit materiam dabii, ex hoe potifftmii aliijua mi k/hih principii,^uie maxime fauorabilia uide-iutur,decerpioportebii.Quo w loco Virgini!itfalliiur,i]ui rheo doro placere tradit, ut ex ftnpulit cjua/Honibuf, ftnguli fenfui in proxmium conferatur. Nam illf «o dick,fed adpotëti/fimas quie fiiones iudicë pneparandum. ïn ^uo ukij nihil fr4f, ni ft in uniuer fum id pneciperet, ^uod nee omnit adHo patkur, nee omnit caufa depderat. Nam proiinut 4 peikore primo loco,dum ipnota iudici lit eil, quomodo ex ijuiepionibut ducemut fentëtias I nimirum res erunt iudicadie priin-Demut alt^uas,nam id fxig« ratio nonnun-^uam,etiam'ne potëtiffimas Dmnes,id e/l totam caufamlftc er« »« proœmio peraâa narratio. Quid uerop (utfreiiuenteraccidk) paulo ed durior caufa,non beneuolëtia iudicit petenda ex alijspar tibui erki fed non nij! ante conciliato eiut animo, nuda quiepionS commktetur afperkas: quie preüe femper inkio dieëdi trafi.aren tur,nihil preoemio opia effet, Aliijua erÿi nonnunju« fix erut ad (onci-
-ocr page 185-LIBER QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iff
«(KiluMdKDi hoIh iuJicf fottmifjimit, non inutiJiter mttrim ^uieftionibuf in exorJiolocabStur. Qua fintforro i« aupsfauo' ritbiliä,enumeriire no fft necejji, quonia lt;amp;nbsp;manifejbu erut cogni tu cuiuf J; cotrouerfia coJkione.ir omnia eolligi in tanta litiü iM' rietate no pofjunt -yt authoc inuenire amp;nbsp;augere,iia quo J la Jit, aut omnino regeliere, aut certe mtnuere, ex caufa e{l. Miferatio quoq;aliquaJo ex eaJe uenit,ftue quoJ galJifumin graue.ftue gap furi.Nec enim fiimin hao ojiinione,qua quija.ut eo Jiftare grace' mium ab egilogo ereJa,quoJ in fcoc graterita,in illofutura Jicait lur, SeJ quoj in bngreffu garciut amp;nbsp;moJefliut gratetanja e{l in Jicif mifericorJia,in egilogo Mfro (iffiit totos effunjere ajfe(iult;, amp;nbsp;pda orationë inJuere gerfonii, amp;nbsp;Jefundos fxckitrf, 0quot; gi' gnora eorum groJucere,qua minin exordijs pant ufitata. SeJ bac qua fugra Jixi,no inouere tantu animum, ueru ex Jiuerjo amoliri quoq:grocemio ogui ed.Vt aiit noftrit miferabilë, ftuincamur,exi tuin,ita aJuerfarioru fugerbutfi uicerint,utile ed ere Ji-SeJexijt
qua non funt gerfonarii nee eaufaru,ueru ajiunda gerfonii if eaufis,iuci grooeiiKa folët.Perfonif agglieatur no gignora mo' Jo,Je quibin fugra Jixi,feJ groginquitaies, amiekia interim,«» gionet eiiä, eiukates'q;,amp; ft quiJ aliuj eiui,quë JefenJimui,caU' fa Jici gated. A J eaufam extra gertinet tëgui,unJe grineigiu gr» Calio.Loeut,unJegra Deiotaro.Habkut.unJe gro fflilone.Ogi' nio,unJe inVerrë. Deineegsneoîaenumerëtur,fainaiuJieiorü, exgedatio uulgi,nikil enim horu in eaufa ed, aj eaufam tamë ger tinet. AJijck Tbeoghraflin ab adione grineigiu.quale uijetur ep fe Demafikenif gro Ctefighonte,ut fibi Jieere fuo gotim arbkrio (i ceat rogatH,q eo mo Jo quë accufator adione grafaigferat. fiJu tia igfa folet oginione arrogatia laborare.Faciutfauorë,amp; ilia ge ne comuni«,no turne omktëja, uel ijeo ne oecugëtur, ogtare,abo' gt;ninari,rogare,folieku agere.Qua glerHq; atteniu quaq; iuJicë pi ciunt,fires agi uiJetur noua,magna,atrox, gertinës aJ exemglu, fraeigut tumen ft index, autfua uice,aut reiguHica eomouetur,
(UlUt
-ocr page 186-TNSTITVT. ORATORIA.
cuim iininiuiß’e,metu,iiilifionitii»te,frecilgt;u',uiigt;iiiaie Jeni^;,ßiil frcfuiuru afJiiHu«,a(^itSJuf ea.Suntamp;illt exciiaJif nj auji(» dunt no 'muiiliu,/!'nos nee diu nioraturos, nee extra eaufani diäu ros exi/Htnét. Doeilë fine Jubio,amp;hac if fa fra/lat attëtto,fetl If illuil^ß breuiter amp;nbsp;JiluciJefumma rei,tle^ua cognofcere debeat, Mieauerimui^^uoJ Homerus at^; Virgbus oferu fuorum frinei fijsfaeiunt. Nam ißiut rei modus eä,utfrofcfttioni fimiliorßt,l txfoßtioni^nec tjuomodo ijuie^; ßt aéfu,fed de putbus jst didurus, orator oßedat-Nee uideo ijuod huius rei afud oratoresfofßt refe riri melius exemflü,^ CteerSiefro A-CluëtiotAnimaduertt iudê ces omnë aceufatoris oratienë, in duas diuiftm eëf artes,ijuarii ui Kr4 mihi niti,amp; ma^nofere eößdereuidebatur, inuidia iam »i«e terata iudicij luniani,altera tantumodo cofuetudinit caufa,timide elf diffidëter attinjrere rationem uenefïc^ criminS,^ua de re lege hiee esl quaflio eofiituta.Id fotï reßiodetifacibus eff, fro fonëti,quia Hcadmonëdus iudex,illie doeëdus eS.Nee me,i]uanf magni autoresßn hoe duxerint,ut no femfer faeere attentK,ae da eilem iudicë ue!im,non ifiia nefciSid.^uod ab illis dieiiur,e/Je fra mala eaufa,tfialis ea ßt, ho intelligi,uerH quia ißud no negligëtia iudieis eötingit,fed errore,dixit enim aduerfarius,lt;ir fortajße fer fuaßt,nobis of us efl eius diuerßi ofinione.qua mutari nonfotefl, nß'illumfeeerimusadeaqu* dieemus,docilëamp;attentum- Quid ergoHmminuenda quieda If leulida,amp;quaß eontenenda e/Je eon fentioad remhiendam intentionem iudicitquainaduerfariofrlt;e' flat, ut fee« fro l,igario Cieero. Qud enim agebat aliud ironia ilia, quM uiCafar minus fein rem tanquam non ncuam mende retiQuid pro Ceelio,quàm ut res exfeâatione minor uideretur/ Vfrum ex ijs qut frofofui, aliud in alio genere eauft deß'derari falàm efl.Genera forro eaufarum flurimi quinq;feeerunlt;,hone' ■um,humi!e,dubiurr.uel aneefs, admirabile, obfeurum,id efl (r-(Aofflv, äjlelov,ifstp!Jlii^er,‘^ßiJ[i[tir,J[t/a^^St$xtliS„^y.Sunt putbus rtfie tüdeatur aebjei turfe,qutd ahj humib, alq admirabili
-ocr page 187-LIBER. QVARTVSi «r
fiiiijdunt, AJmirMe tut uoctnttiuod eii friettr opinion! homi-«um conliuutu- In tncipki mtxime btnfuolü iui{icr,in olfcun io tilem,in humili utttnti pdrtrt Jebtmut. Ndm honefium ijuiJë ai eonciliationem fallt ptr ft ualet. In ailmirabili,amp; turpi, remt Jijt oput fft.Et fo ijui(l4n» txoriium in iuas JiuiJunI partet,in pri«' (ipium,amp; infnuationem,ut fit in prindpijs reäa beneuol ëtùetamp; attentionit poftulatio. Qu« ijuia tffe 'm turpi genere cauft non pofftt,iDifinuatio furrepat animit, maxime ubi frons (aufie non ft' tii honefa eß, uel autares fitimproba, utl ^uia ab hom'mibin pa' rum probetur, aut ffade ipfa quoique premkur, uel muiiia conf' fientii ex i'iuerfo paironi,aut patrn, uel miferabiliefenii,(ied,'in' fant'it.Et qui Jem quibut aJuerfn nbsp;nbsp;nbsp;moJit fit meJenium, uerbo
fiat traJunt, materias'que fbijpfipngunt, nbsp;nbsp;aJ mcrem aäionuiH
profequuntur,fej cum hfc oriantur ex caufs.^uarum f^edes con-fequio!s nonpoffumm.n.pgeneralkercomprehenjatur.in 'mfin't' tumfunt extraheJlt;t. Quartfingulit conflium expropria rarione «afceiur.lIluJ in uniuerfum praceptum /it,utabi)s ^u«l«Junf, auifu quie profunt.refugiamut. Si enim cauft ltboramui,perfont fubueniat: fl perfona, cauft: f wliil quoj no; it4iuurt,erir,i]u«rii' mui qutJ aJuerfarium Mat. Nam ut optabile tSl plus fauor'n me reri.fc proximStoJij m'mui.In qs quit negari nS poterunt.elabora Jum ut aut mmora q JiAum eA, aut alia mrtr faAa,aut nihil aJ pritfentiqu.tfHonepertinereiaui emeJari poßi pxHitetia,aut ft tit ta punka uijeaiur. Iifroj^ugtre aJuocato q Inigatori faciliui, qa « lauJat fine arrogStde chminr, ft aliquaJo utilker etia repre keJerepoteS. Nitm fequoq;moueri i«terimfingk,ut pro Rnkri« Pofhumo Cicero JüaJkü ftbiaj auresfack^ et autorkaie 'mjuk HfrifftntiflM.ijHO magit creJatur,uel JefenJeti eaJe, uel negStt. Ufo^; primu hoc intuemur,lkigatorit un aJuocati perfona fit aten alum.ijuotifj utruq, fieri potefi-Na illuJ t« fchola litfru efifinfo' rorari(,utfitiJoneuifuiereiquifq;Jefenfor. Declamaturutaulî nuxime poßtas m ajfeAiiin caufas,propri)s pfm'u debet 'mJuere, Htfuni
-ocr page 188-»5« INSTITVT. ORATORIA.
Hl funt tnim qui munJuri w» fojjiint, »ei eujfm uiferftruntuf tlitni aiiimi,qua [ui motiu. H» rt(4m Je cMjis in/ïnuuiione ui Je' tur ofM ef]i,ft dJuerftrij dâio iuJicum animos occufaueru,uel ft JicenJum apuJfatigatos ed, quorum alteru promillen Jo no/trat frobationes,amp; ajuerfas eluenjo,uitabimu',alterum ffe breui' tatii,et ijs quibus attentü fieri iuJicé Jocuimui.Eturbanitasoppor tuna reficit animos,amp; un Jecunq: petita iuJicis uoluptas leuat ttt' Jium. Noninuiilifetiaefl ratio occupanJi,qult;e uijentur obftare, ut Cicero Jicil fcire fe.mirari quofJa quo J is qui per tot anuos Je' fenJeril multosjaferit neminé, aJaccufanJum Verre JefcenJe-rit. DeinJe ofienJit hancipfam focioru Jefenfionem^quoJ fihemn prolepfts Jicilur. IJ cum fit utile aliquanJo,niic d Jeclamatoribus quibufjampenefemperafiumilur, quifas nonputat,nift à contra rio incipere.Ne^ant ApolloJorum fecuti,tres e/feÇJe quibus Jixi mus)prieparaJi iuJicis panes, feJ multas jfecies enumerat,utex moribus iuJicis,ex opinionibus aj caufam extra pertinétibus.ex opi nione lt;/f ipfa caufa, quit funt propè infiióht, turn ijs ex quibus cés (onfititcotrouerfite,perfonis,fa(iis,Ji£iis,caufis,tëporibult;,locis, occafionibus caieris,quas ueras e/fefateor,fej m bitc tria gene' ra reciJere sNamli iuJicé beneuolu.aitenium, Jocilë habeo,quiJ amplius Jebea optare, nó reperio,cu metus ipfe,qui maxime ui Je' tur effe extra btec,amp; atteniu lujicem facial, amp;nbsp;ab aJuerfofauo' re Jeterreati Verum quoniam non ejl fatis Jemöftrare Jifiétibus, quse fint in ratione prooemij,fej JicëJum etia quomojo perfici fa-cillimepofftnl.boc ajijcio, ut Jiâurus intueatur, quiJ,apuJ que, pro quo.cotra quë,quo iëpore,quo loco,quo rerum fiatu.qua uuigi fama JicëJum fit, quij iujicë fentire crejibilefit antequa 'incipia' mus,turn quiJ aut Jefijeremus,aut Jeprecemur,ipfa itlum natura to Jucet,utfciat quiJprimu JicenJufit. At nuc omne iJ quoJ coe perint,prccemium putat,et utquicq;fuccurrerit,utiq;fi aliquafen tentia blaJialur,exorJium. Multa aut fine Jubio ex alijs partibui funt,aut alijspartilin caufie cSmunia, nihil tarnen in quoq meliiu Jickur,
-ocr page 189-LIBER QVARTVS.
éiciiur,^uim ^uoJ nbsp;nbsp;nbsp;k«f Afi Mi mb» fo/ftt-Multum gr4Hlt;e
txortlioe{{,ju0jtibtéiiöetijuerpep4. tù mtiteriSlrahitjhocipfit ^uaJ HO C9mf0piH Jigt;mi,feJ ibi,lt;ttti; è rf »4tK, Öquot; f4«(k4tf f4«3 ingeaif au^et, nbsp;nbsp;ftcie fimfilicit fumfti'^; ex fraximo fermonit fi
ele juoij; 4c^uirtt, aJeout etiSfi reli^ut firiftei att}; elabarata finit t4nim pIfrMwj; uiJeittur fot4 ext?por4,« orxtia, cuiin initiiini ni-M pr^ftrittS hibuiffe mattifeftu eil. F rqunifi^Timf uen proee-mium iectbityiy fenttnturum,amp; cBpo/itiBnie,amp; uBcie, ÉT «ulti« moJeliiit ,nJeBUtin gf nrre aufit etïi inJubkitbili, fiJutia feif/i «imi» exercfre «5 Jebetel. OJk fnim iwiex ferèlitigati) fecuritet tnH/SjJiM fuaMeIlig4t,tlt;icitin reuerentiSfBfluInt. N« muiM lt;{iltgrt(r,ne fu/^äi fimiu in uUit p4rie,uk4Juin,frBfter ijubJ mi nime aflenturi jebet in frlncipijs curlt;i,ijuiii uiJetur lt;trs omnino Ji eeniitcBträiuJiceteJhieri. SeJipfumifiuJeuitierefiiininlt;e4rtit tft. N4m iJ fine JubiB ab Binnibiti amp;“ i^uide Bftinie fneceptS eil, «er«m 4iqH4tfBi»i tfwfor« cSJttiane mutatier, quia iam ^uibufJi üt iuJùtÿf,m4xim(^:C4pH4li(Mut iipuJ centuminrBi,i[)ßiuJicet exigxt fiilicitäs 0* aecurMi iiaiB»ef,cBtemni'iji fe,nifi lt;Jic?lt;fo etiS (Iiligrti4 4fpare4t,(reJilt,nec Jaceri t»ntä,fej etiam lt;leI(A4ri uo lunt. Gt rn Jifficilù huiin rei maJeriitiB, qua tumen ila teperari fBteil, ut uiJeumur 4aur4te,na culliJe Jicere.JlIuJ ex firaceftit ueteribin m4n(t,nt quad infolét urrIgt;M, nr uuJudue truslatuni,ne uut abfaleu uetufiute, uut paetica Iilt;'rnti4 fumpiii in principia Je-fr«lif«lt;f4tilt;r.NoniJi( enim recepti cuftaJk »io$ rflt;« 4U lt;(i(ntium («Ifntio,m4gi« caciliutk ienimie,amp; ium cuiëtibui bac li-bert4sferetur,mitxiine'q; cü in lacas fuerimui ingrefii,quBrü n4tilt; r41H Iiilt;fcert4j lie? ti4m uerbi naturi circunfußs nkorf «o« putkur, Nfc 4rgi(mrntH 4iit.nee lack,nee M4n'4tio«i ftmilii efji in praae-mia Jebet aratie. Nf f t4mf w JeJuiht firn per »tq; circülutii.fej flt;e pe /impliei 4c inelulamta fimilie,nec uerik uuliu^;nimiit promit' tens.Di/fimulitu enim,et ut Grad Jicut^Kmdefatrraïudio mflii« fapefubrepk , SeJhacprautfarnuriunimumiuJieumexpeJiet.
TurUri
-ocr page 190-ÎNSTITVT. ORATORIA.
Turiéri meaorUtUtI cotinuitnji uerh diffuulMe turRH), CMiH Mkiofum pnxmiu fo/Jit uideri cicatricopi fades,amp; fejjimin certe gukrMfor.jwi nauem Jum portu egrediturJ/Hfe' git.MoJin aXt Priticipi) pro cauft-Nam ireuiin ß)npIices,lo»giM perplextt fujfeane^; ïy infames iefiderant. Ridendi uero qui ue^ lut legesproxmijs omnibin ilederüt,ut itilra quatuor fenfut term narentur. Nrc m0)M euttanJa e^ immojica eius longiiujo,gt;ie UI taput excreuiffi uiieatur,amp; quospneparare debet,fatigetSer' monem 4 perfona iudieis auerfum, qui ^espeçù dieiiur,quidam iff totii 4 proxmio fubmouét,nomuilla quidem in hans perf laftone rationedudii.Nam prorftu effehoc magitfecundü naturam conf tendum e(i,ut eos alloquamur pott/funu, quos conciliare nobit jiu' demutdnterim tarnen amp;nbsp;efi hoe proœmio neee/farium, fenfut ali' quit, amp;nbsp;if aerior ftt,atq; uehemetior ad perfona dirediu alteriiugt; QuoJ ft accidat,quo iure,aut qua tata faperfUtioe prohibemur da reperhanefigurifententite uiresf Necenimifiudferiptoresar' tium, quia non lieeat, fed quia non putat utile,uetantJta ft utncel utilkas,propter eandë caufamfacere debemui.propter quam ueta mur.Et Demo/ihenes aute ad Aefehinem oration! in proxmio cS uertk.Et M.Tulliuf cum pro ali/s quibufda, ad quos ei uifum eil, tum pro Ligario, ad Tuberonë.Namerat multofutura laguidior fi effet aliterfigurata,quodfaciliuf cognofcet,li quu illam tota par tem uehementifftmam,cuiut hac forma eS.-Habesigitur Tubero, quod eil accufa tori maxime optandu,et cietera,eonuertat ad iudi fern- T« enim uere auerfa uideatur oratio, et laguefcat uif omnif, dicentibus nobiftHabet igi/ur Tubero,quod eil accufatori maxime optadum.Illo enim modo preffit,atq; in/litit,hoc tantu indica/fet. Ôÿpd idem in Demofihene, ft flexum ilium mutauefu, acctdeU Quidino Salluftiui diredlo ad Ciceronë,in quem ipfum dicebat, ufuf eilprineipio, amp;nbsp;quidë protinuii Crauker amp;nbsp;iniquo animo maledina tuapaterer M.Tullitficut et Cicero fecerat in Catili' nam. Qwufqt tandem aluterepatientia noflra i Ac ne quit apo-
ßrophen
-ocr page 191-liber. QVARTVS. Iff,
Fropkn mirrtur, ifß Cicere fn Sctuira «mtiliM reo ^ult;t ctuift in commrttriis(nam kit funJtm JefenJit) frofopapceiii loijuë t'Hpn rlt;o utkur,prB Rokno urn Pojiltuino^oJeiii'q; Scuuro rro rtpttunJiirK,etiiim txrplii,pro Clurniio(ut moJo often Ji )parti-tlone.N 0« l4Wf n htec, ijuia po/funthene alinuJ Jo fieri,pa/Jimfil-cifnd« funt,fej quoiiesprttceptu uicerit ratio,ijuoni0joamp;ftmili-tujine,jugt;n treui,amp; translatione.atqial^s tropilt;,^ute omnia cau ti illi,acjilip^etes prohik!t,uiemur Merim, nifi cui ilia Jiulna pro Ligario irtima,Je ^ua paulo ante JiteramiJiftilicet. Alia exorJio runt uitia ueriin traJiJerut.QuoJ m plures caufas accommojari fotfft.uulgdre Jiciiur. U minui fauorabile,aliquanjo tarnen non inutililera/fiumimui,a magnit fiepe oratoribui non (wild Im .Qu* amp;nbsp;aJuerfariin uti poteft, cömune apprllatur- Quod ajuerfariut infua utilkatem Jefteâere potef{,comutahle. QuoJ cauft no eo karet,fiparati-QuoJ aliunje irakuur,translata. Praterra lt;fuoJ longum.ijuoil oontrn pracepta eH.Quor* pleraq; noprincipif mo Jo funt ukia.fej totiiu orationit. h *£ Je prolt;iemio,quottes eru eiiK ufui,»^ femper auteft .NamÜquot; fuperuacuum alijuoJ e{i,utfi fit praparatuf fatit etiam fine koc iuJex,aut ft respraparattone non tgfdt. Ariftoteles juiJé mi totum ij nectfiaria apuj bonos luJices uegat,dli^uSiIo tarnen uti, nec ft ueltmut eo lieet,cum iujex oecu-patin,(um anguftafunt iempora,cu maior poteftas ab ip fa re cogk indpert. Conird eft interim prooemij uit etiam non in exorJio. Nnm iuJices amp;nbsp;in narratione nonnun^, ly in drgumrntM.ut at'» tenJant, amp;nbsp;utfaueaiit,rogamui. Quo ProdkiM uelut Jormitan' Ki eos excitari putabat,^uale eft C. Varenut, jui à familia An-ekariana oeafits eft, koc quafoiuJices Jiligenier attenjke. V liq-ft multiplex caufa eft, fua ijuibufq,partibui Jan Ja priefatio eft,ut AuJite nunc reii^ua,amp; Tranfeo nunc illuc. SeJ in ipfts etü pro' bationiiuimulta fungaturprooemiiuice,utfac'u CiceroproCluë lio,Jifturus cotra cëfi)res,pro Muriena,cu Seruio fe excufat-Ve' rum iJfrejuentiu) tft,juàm ut exempio confirmanJu ftt-Quotief t autem
-ocr page 192-lÄ TNSTITVT. ORATORIA
lt;«K« pneemio fut rimtn ufi.tum fut ui npojîtiontm tra/lliiinitft fiut prot'mui ui fri)butio»tm,ii itMit ui pr'utcipio po/lrtmS ef-ftcuicomoiifftmtiun^iniliü fe^uentiil paterit.Illu uerofrigii^ Üquot; putrilit t^ hl fcholh uffedutia, ut if ft trun/itiu tffidut uliifuS Mi^;fenteiitiugt;ii,amp; huiiu uelut fr^Higite fluufum fttut. Kt O«i fliHt lufciuirt hl Metumorfho/i foltt, qutiu tumen excufure necef flus fBttH, rf j iiuerftffunus in ffecië uniuu eorforh colHgentem^ Or4(er( urrQ, ijuiie^ necelfe furriftre hutic truf^effimem, tf iuiicem fuüere! tfii ut orihii rrrMW hiteniut, etiu comwo* ueniutesi.Peribit enim frimu furi exfofitionh,ftiuiex noniunt eurruri fatt. Qwtfrigt;fttr, ut nö ubruftt cuiere hl narrutionem, ir« non obfure trunfaniere^eü ofiimu. Si uen lotiffurfe^ueiitr tic fCTflfxu mugh exfofi'tiB.ui eum iffum fritfuruiui iuitx trift ut Cicerafitfiuttfei hocfr^cifueloccfecit.Puuloli»iffui rxor' iium rei iemonß’ruite^rutiurefeiu.juoi ifutefo iuiicei,ne molt fit futiumhii-Prhtcifijs enim cogniih,multofuciliui txtremu hl' ttlli^eth-Hacmihiftrèfuntieexoriio comfertu.
De narratione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput ITlt;
Aximenuturuleefi, amp;fierifTejuètiffimeiebet,utfrlt;efU‘ ruto,fer hiec ^uafufru iiüufunt,iuiice, res ie lt;iuu front tiuturiu efl.hiiieetur. Eu eH nurrutio. ïn ^uu feiens trunfeurrum fubtilts nimiu iiui/tones^uoruniu,f!uru eiuu generufacientium-Non enim folum uolunt effe ilium nefotijtie quo ufui iuiiees quu; ritur,exfo/!'tionë,feiferfonie,ut Murciu Atlilius Pulicunus hu' uiili loco Picens, mugh loquux^q fucunim-Loci^ut Off Hum tA in Hellefponto Lumffucum iuiices.T emporh.ut:
V ere nouo geliius cunh cum montibiu humor Liquitur.—
Cuufurum,quibus hijloricifrequenti/fime utuntur.curn exfomint, unie btllx.feiitio,fejiilrtiu.Prieter hlt;tc ulius ferfeüus.uUus ini' ferfefius uocunt,quoi quh ignorai f Aiifciunt exfofttionë amp;nbsp;fri ter'Korum effe tëforum,quie eil freuuentiffimu,amp; fretfentiu.quu
IhtH
-ocr page 193-tIBER. QVARTVÏ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ffj
Vitfl Cictronit JeJipitrfi tmuorum, Chryfo^imn lü no WMM/itcir futunrum,ijvit folû Jari uatidnantAui fotefl. Nami irrinirufu »o« e/i buJcnJa narratio,feJ nos fotiorihts uacrmus, Plrriijiftinf'frnarranJu'nf’utauerunt, ijuoj faifum ejjeflurilm (oargnitur. Sunt enim antt omnia qutJam tam treues eaufa, ut fro^/itionem fviius haleant,^ narraiionem. IJ aceiJii alijuanJo utri^: farti,cu uel nulla exfoßtio etl.uel lt;ff re conflat.Je iure quit riiur,ut apuj centüuiros,filiih an frater Jeieat effe Meßato res.Pubertas annh,an babilu corforû afiimetur. Aut cum efl ^ui Jem in re narrationi locus,fej aut ante iuJid nota funt omnia,aut friorelocoreJbeexpoßta.AcciJiiali^uaJoalterijttfiefiiusaäori (auflt;e,uel juia fatis »0 frofonere,uel ^uia fie magit exfejit,fatia tfl Jixijfe, certam crejitam feeunia feto exfiifulationejegatunt feto ex teftamëto. Diuerfe fariis exfofitio efl,cur ea non Jebean turtüquot;fatis sR a£iori,s!y magis exfeJiifie inJicare, Dico ab Ho' ratio[ororem fuam bnterfeHam. Nan^ue amp;nbsp;eum frofoßtione iu-Jex crimen omne cognofek, amp;nbsp;orjo, amp;nbsp;caufafafUfro aJuerfa-rio magis eS. R.eus contrà tune rationem fubtrabii,lt;u iJ ijuoj obif tuur,nee negari,nec exeufari foteR,feJ infola iuris quitfiione tS fßit, ut in eo ^ui cum feeuniam friuatam ex aide facra furripuVt facrilegij reus eR,confeffio uerecundior e{l,ijuàm expofitio. No» Wg«»iw fecuniam de temfjo ejfe fublatam^alumniatur flt;mfn ae eufator aâione faerilegif,eum friuata fuerit,non facra ■ V os autê Je hoc cognofcttis,an facrilegium ft admiJfum-Sed ut has aliquan do non narrandi caufas futo, fie ab illis dijfentio,tjui BÔ effe narrU dum exifimët,cum reus,^uod obijciiur, romîm Bfgit.In 5U4 eR oft nione Cornelius Celfus, qui conditionis huius effe arbvraiur,fle-raf^c^dù caufas,amp;' omnes ambuus, ac refetundarü-No enim fu tat effe narratione, nif quee fumma criminis, de ^ko iuJicium eR, côtinet. Deinde fateturîffefro Rabirio Peßhumo narraffe cice rinë^tqille et negauk j^ucniffe ad Rabiriû fgt;ecunta,qua de re erat ßuaftio eonfikutatamp;’ i« hac narratione nihil decrimine exfofuk.
1 2 Ego
-ocr page 194-IS4. INSTITVT. ORATORIA.
Igo 4Wtr wrfgNos tliojui ftcutin iiutores, iuds e0e i« iuiticiji nur' rationum f^iecies exiftimigt;,iilteriiigt;i ifpuf cduße^altemm rerum dl fdufdm ptrtititniiS txpofiiioneni. No« occiJi hominein,nulld )idr rdtio eil,conuenit.SeJ erit dli^ud,amp; Merim etidlonp^d circd dr~ gumtntd eiin crimMit Jednttdéid uitd, Jecdujts.profter quds 'm Bocff in fericulu leJucdtur, dli/s'^ ijuibui increJilile iJ ijuoj oiif {ilur,fdt.Nec enim dccufdtor hoe tdntu iicitjOcäiißi,^! quibiu iJ probet,ndrrdt,ut in irdgoeJijs, cum Teitcer yiyfftm reifdcit Aidcù occift, dicens inuentü eum infoittudineiuxtd exanime cor^ p!u inimici cum giddio cruento,nonid modo yfly/Jes rej]gt;ondet,nS effedfeidfdciniuddmiffum,fedphinuUdscum AidceinimicitidS fuiffèyde Idude Mtripfos certdlu, deindefuhiungit, juomodo in edm foliludiné uenerk, idcentc exdnimemßt cSlfiCdtin, p;lddi£ t uulnere extrdxer'tt, hit fubtexiiur drgumentdtio.Sed ne illud lt;^ui' dem ßne nurrdtione e(},dicète dccufdtore, fuißi in eo loco,in quo tuut inimicut occifute{ï,nonfui,dicendu enim ubifuers. Qh««« ((iniiilt;i« t^uoi^ cdufe amp;nbsp;repetundurum, hoe etiam plures eiufmodi ndrrdtiones hdbere poterunt,quoplurd criminddn quibui ipßd ^ui' dem negdndd funt ,fed drgument'u expoßtione cötrdrid reßßeu' dum,amp; interdußngulit,interd!iuniuerßs- An reut dmbitui mile nirrdbit.juos pirentes hibuerit.iuemddmodü ipfe uixerit,quibut merititfretu» ddpetionem deßenderitfAut qui repetundiru inß' muldhitur,nonne antei^i uitdm,amp;‘ quibui de cdußs, uel prouiti' cidm uniuerfdm,uel dccufttorë,dut teflem offenderit,non inutili’ ter exponetf Qm*ƒ nirrdtio non eff, ne illd quidë Cieerenit pro Cluentioprimd,cuiut eil initi!l,A'Cluëeillthdbitut,nihil enim hic de ueneßeio ,ßed de edußs, quibut ei mdter inimicdßt,dicit. Ill^ quoq; ßtntpertinetes dd (duftrn, ßdnö ipßut cdufx nirrdiiones, uel exempli grdiid, ut i» Verrë de L. Domitio, qui pdßore,quod^ iidprum que tpß muneri obtulerit, exceptü e/ßedße uenibulo coU' fejjut effet,im erueeßtßultt. Vel exeutiedidlieuiut extrinfeeut eri minit,utpro Rdbirio Pofihumo, Nurn ut uentX Alexindridm eü iudieet.
-ocr page 195-LIBER QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i«?
iuJicts,hi!ee unit ratio à regt fropofiia PofihuniB eil jèrunnda ft cuniie,fi curtnionëtamp;iiuiifi difjgt;tnJittKneoi rtgiafufcefifftt. Yel tiugendi,ut defcribitur iter Verrit-Fiâa inierini nurmtio intrc-duii folet,uel ad concititndos tudtces.ui fro P^ofcio contra Chry-fogonuin,cuiui faulo ante habut meuMne, uel ad folurndos alii]ua urbanKate,utfro Cluenti«,cSirafratres Cefaft'os .Interdunt fcr digrejjionem decorit gra/ia,i;uales rurliu in Verrem de Proferpi na.In hit ijuedam loeit mater/tlia t^uiefifje diciiur.Quie omnia f» p«r»i«f «f jMt apf areal,non utiq: no« narrare turn qui negat,fed i| Jud ipfum narrare quod negat- Ne hoc quide ftmplicker accipien' dum,quod eH i me pofitS, fuperuacuam ejje narratione rei,quam iudex nouerit-Quodfic intelligi uolo,f!niin modo fadlti quid pt, piet, fed na faüum etiam,ut nobu exfedii,opinabiiur-Neq: enim narratio in nbsp;nbsp;reperta efl,ut Mnf « cognofcat iudex, fed aliquant
to magit,ut confentiai. Quire etiam p non erit docendult;,fed ah' ^uo modoafficiedui,narrabimui cumpraparatiSe quadam. iScire quidem eum in fumma quid adum pt, tarnen rationem quoq;fadi cuiufq; cognopere ne grauetur. Interimproptir alique in conplin adhibttii «ot repetereillapmulem^.lnterim ut rei,quis ex aduerfo proponatur.intqu'tiatc omnes etta circunpantes inielligant.In quo generepturimifpgurit erit uarianda exfoplio ad e/fugiendii tlt;e-dium audiëtif,pcut meminipi,amp; fortaffe fuperuacuum fuer'n hie commorari. Sed quid ego diutiut, cum tu optime norit i tile quale pt,tu fciaslel hit pmilia-Alioqui p apud indice, cui not« caufa ed, narratio femper uidelur fuferuacua,poteSl uideri «on femper ejpe etiam ipfa adio neceJptria.Alterum ed de quo frequentiin quari' tur,an pt utiq, narratio proeemio fubijciéda- (^o j qui opinatur, «0« popunt uideri nulla ratione dudi-Nam cum prooemium idcir co comparatipt,ut iudex ad rem accipiendapat conciliatior,doci lior.tr intentior,amp; probatio, nip caufaprim cogniia, nonpifpt adhiberi,prci'inui iudex notifia rerum inPruëdut uideiur.Sed hoe jKojiixtfriiK mutât conditio caufaru,nip forte M.Tulliui in ora I s tioRf
-ocr page 196-tes INSTITVT. ORATORIA.
tiane fukherrimä, ^Uitm fn Milotie reliijuil^frule Jijitt» lijji narMionem uiJetur tribut pr^pofilù qmtfiionitut, iutfru' fui/Jet eKfantre, ^uomoila inßjits Nlilonifenffêt Clodéui^/i rtS qui à fe haminem occifum flt;ttetur,defendi omnina fus nonfuiffit, uui ß ium fritiudicutione fenutui dumnatut effet Milo,itut fi Ch, 'Pompttui, qui frotter uliqutm ^rutium iudidu« militibut arnut' tù cluferut,tanq tduerfiu ei timeretur. Ergo Ine quoq;quieftioHet utm procemif oltMunt,cuiH onines iudicem frlt;epttri»uerint.SeJ uliterpro I. MwæM quaque pofieu nurrituit,cuiH aließadituit, quodfiet utiliter,quoties erinien «on repeüendX tUHtugt;n,fed etiMt trunfferendum ertt, ut priut qs defenfis uelut 'milium fituiti cid' fandi narratio^ut in armor» ratione antiquior caurndi,quàm i/lS inferendi cura eü.Erunt qutedS caufie,nec id raro,crim'tHi quidîr, de qua co^niiio,facilet diluëd0,fed muhit anteaâ^ uiiiefiaf^iiiif, et f^rauibui criminiiut oneratie^quie priui amouéda finit,ut propt tiuf iudex defenfianem ipfiui negotq ,cuiiu propria qutefiio tü,itu~ diat,ut fi defendendut efi M. Cieliu«, nonnr optime patrenut oC' (urratpriutconuiiijsluxuriit,petulanti‘e,'mpudétôt,quàm «wif-ficif/lH quibui folia cmnii Ciceronii uerfiiiur oratio, Deinde tum narret deioniipaulatim.totam'q; deinde explicet caufiam,qute ei ipfiuf aüione defenfa- Sed nos duett fcholaru confuetudo,iH qui-lut certa quitdS pomintur.qu't themaia dicimut,prater qua iM efl diluendum-Ideo'q; narratio proeemio femper fuhiungKur.lnde liiertas declamatoribut, ut etiam fecundopart'ufiia loco narrare uideatur. Nam cS pro petiforedic»t,amp;expofiiiont,tanq priores agant,utifolët,et contradiâione, tanqrel}gt;ondeant,id^;fit rfdf. Nit'n cum fit declamatio forenfium aâionum medkatio, cur no» utrunq-,prot'inutlocum exerceanti Cuiut rationiiignari,ex more cui affueuerunt nihil 'tnfoto putant effe mutandum. Sed in fckola fiicif quoq^nonnunq euenk,ut pro narratione fit propofiiio • Nii»i quid exponet.qua Zelotypum mala traâationit aceufatiaut qui cy tdcum apud cenforesreum de maribuifac'it, cum totum crime une
uerb«
-ocr page 197-LtBER QVARTVS. ta^
^utlilttaäiöufurttfrefoßte, fiiit Mjiceiurf Std ktee hUenin.Nunc nbsp;nbsp;nbsp;pt ratio narradi fuUun^ani; Ndrrtido eä rti
faóta^aut nonfaiiie utiltt ad ftr/uadfidi exfoptio.V el ut Afel kdcru)fink t oratio docensaudkoreniiiiuiditt (ontrouerfiafit. E4»i pleri^ fcrif «r«,m43«’wf ^wi funtah IfieratetUoliiHt effic lit' cidain,lrfue»i,uerißinilcm.Neceninirefer/^anfroluddaperlfi (Kam,pro uerifimili frcbaHlem,(redilgt;iIe'ue dieamid-Eadem nobit flacetdiKifio,quanijKamamp;Ariftotelesab Ifocrate partemuna dtjjenferk, fraceftam breukatk irridens,tanquam nece/fie fit Ion fam ,autbreuem eßieTtpofitionem,nec liceat ire per medium. Tkeodcrei ijuo^ue folam reiutquunt ultimam partem.i^uia «« bre uker utiq:,nec dilucide femptr fit utile exponere. Qho dtligentiuf difimguenda fiunt fingula. ut i^uid ^uo loco profit cfiendam.Nar' ratio til aut tota pro nobk, aut tota pro aduerfarijs, aut mixta ex utrifijue .Sierk tota pro mih, conienii fimiu tnbufpartibui, per cpiaseffickur, ^uo iudex faciliut intelligat, meminerk. aedat. idee tjuifqua repreherfione dignum putet. ^uodpropofiur'm earn, ^utr fit totapro nolk, debere efie uerifimilem cum uera fit ; SmmC MIDI plurima uera juidem,fed parum cridibilia,ficutfalfa quof freijuenteruerifimilia. Q^are nonm'miu laborandum tfi, ut iu-dex,^u.e uera didmut.^uam ^ua-fingimu:, credat. Sunt ^uidem kot.auai fuprareiuli,uiriutes,aliarü^uc^: partium, Nimtir per tctamailicnemukanda eil obfcurkai.et modut ubi^; cufiodiedm, amp;nbsp;credibilia efie oportet omnia^iju^e dicunturMaxime lamehifc in f4 f4i-/e cuftodiëda junt.qu^ prima iudicêdocet.ki ijua fi acck dtru.ut aut nS inielligat, aut no meminerk, aut non credat,fru-fira WÎ reliijuii elaborabimur.Erk aut narratio aperla,atq: diluci-da,fifu£rk primu expofita uerbk propr)is,amp; fignificatibu'.dy no fordidis ^uidë,non tame cx^uifitk, amp;nbsp;ab ufu rcmotii,ti diftindia rebin,perfimif,temporilin, lock,caufis,ipja etiam pronuntialiont in hoc accommodata,ut iudex.^ute dicuntur,!jfacil!ime accipiat. iuidt uirM negligkur rf pluriniû,jui ad clamoredif^cfita, I a. uel
-ocr page 198-Iff« INSTITVT. oratorfa.
uel etidm forte circunfufte tnuItiituJiiih(o»ifofiti,nogt;iferHlillull MlertiotiK filentiX,nec fili iiferti uiJeniur, nifi omnit tumultUjiie uociferatione concu/Jiritit, rf « intliciire,f(rnionit quotiditni, ittquenieuii^;eiii»ii injoâoruin ctdentii,e/]e ex:ftiiiiant,cum i»' terim,iiuoj un^ facile cSteninunt,nefcias pr^ejiare ueient minui, an poffint • Ne^; enim aliuJ in elo^uciia coaâa experli difftciliui reperiëty^uàm ij ijuoj fe diüuros fuiffe omnes putal,poft^ audie tiint,^uia non bona iudicant ef[e itla,feJ uera. Turn aute optime dicit orator,cum uidetur uera dicere, At nunc uelut campum nagt; Äi expofiiionii, hie potif[imu amp;nbsp;uocem fieâunt, amp;nbsp;ceruicë repo-nunt,i(3‘ brachia inlatui iaâant, totoq^ amp;nbsp;reru,amp; uerboru,amp; co poftionu genere lafeiuiunt; Deindefijuodft mofirofimile)placet a(iio,caufa non intelli^itur. Verum hoc omittamut ne minuf p^ra lilt pritapiëdo reéha, ijuàm offenfe reprehendendopraua merea mur. Breuil erk narratio ante omnia,/! vnde cceperimm rem exp» nere,unde ad tudicem periinet. Deinde ft nihil extra caufam dixe rimm, tum etiam fi reciderimut omnta, quibin fublatii,nec copni' tioni ^uic^ nec utilkati detrahatur. Solei enim effe ijuitdam partium breukas,lt;juir Icnpam tamëeffick fummam- In portum ueni, nauim prolfexiftiuanii ueheret interropaui,depretio conueni,cö' fcendi,fullat‘e funt ancorie,foluimuf oram,proueäi fumui. Nihil korum did celeriui potefh,fedfufftek dicere, èportu nauigaui. Et quoties exkui rei fatk ofiendkprtora, debemui hoc effe contenti, quo reliqua kttelliguntur. Quarecum dicere liceat,eff mihifiliui iuuenk,omnia illa fuperuacua,cupidui ego liberorü uxorem duxi, nalum fufluli,filiaeducaui,iti adolefcentia perduxi.ldeo'q; crteco rum aliqui aliud circucifam expofttionë,id efi,avv^fgt;icr, aliud Ire uë putauerat,quod illa fuperuacuu careret, hec poffet aliquid ex. tieceffarijs defiderare.Nos aut breukatë in hoc ponimin, no ut mi nui, fed ne plut dicatur quàm oporteat. Ndm keraiiones quidem et Tttv^MfiM mfiartxetteit, quas in narratione ukandas quidS feriptores artii tradiderunt,tranfeo,Suntemm hitc ukia non tan
turnbre-
-ocr page 199-LIBER QVARTVS.
t Mut k(uH4t(lt; pratiafugimJa. Non wmim «Sf 04U(nlt;l4 rrir,^ «« nimiiim corripieuirs o«tii4 ftiiuilur,ohfcurkäs.Slt;ttiuf que tdiquij mmiioni fupereffe iji/âm dee/Je. Nam fuptruucuu cum tadio db cu»tur,necelJuria cum periculo fuhtruhütur. Qu4re ukunda etiS illu Stllujli4gt;u(quMq in ipfo uirtutù Bttinetlocum)liriuitus:amp;' ulruptum fermonHgenui,quodotiofumfortuflieleaorem miuut fit!l^tt,lt;tudtenië lriinfuolat,nec dum repetitur exfeéiat,cum prit fertim leäor non ferèfit,tii/t erudiiin,iudicf ruruplerunq; iti de-curUs mittunt, de eo pronuntiaturl!, quod intellexerit,utfortulJi
Mrrutione tarnen prtecipue media kite tenenda fit uia,di' cendi quaniü opin e{l,quaniu fatic eil.Quantu oput ef} aSt,nS M folum accipi uolo, quanti ad iudicandi fiiffick, quia no inomatn debet eße ireuitas, alioqui fit indoâa: nam amp;fattil uoIuptas,iT mmin lon?4 qut deleâant, uidentur, ut amoenum ac molk «fr, etiamfi ei}jpati) ampliorif,miMuifatigat.quàm durum arduum^; (ompëdium- Not enim mihi unquam tata fuerit cura treukatic, ut non f4, qut credibilem faciunt expofiti»ne,itiferiuelim.Simplix enim,amp; undit]:prlt;ecifii,non tarn narratiopote^ uocari,quäm cou fufio. Sunt porro mulhe cödkione ipja rei longt narrattones,qui hin txirema(utprlt;ecepi)proiiemij parte ad intentionem praparS diH iudex, deinde curandi, ut omni arte,uel ex ffiatio eiui de* trahamui aliquid,uel ex ttdio,ut minuc longa fit, ejfiiciemin,qute poterimin dtfferedo,non tarne fine mettone eoru,quie differimut. Qu4{ caufitt occidëdi habuerk,quos ajjiimpferk confcios,quead'‘ modum difjiofuerk infidias,probationii loco dica. Quttda uero ex erdinepratermktenda,quale eil apud Cicerone, Morkur Fulci ttiw.Mulu enim qucefiint in re,quia remota funt a caufa, pritter mktam.At partkio ttdium leuat-Dicam qua aäa fint ante ipfum rei contraäum, dicam qua in re ipfia, dtcam qua poß^ea.Iia tret poiiui modtca uidebuntur narrationes, quàm una longa ■ Interim-expediet expofitiones breui interfatione dtftinguere, Audtfbic qute 4njf4fl4 funt,accipke nunc qua inftquuntur, lüeficietur enim iu* l j dfxpri«-
-ocr page 200-170 INSTITVT. ORATORIA.
itx priarujttfint, amp;[c utlut xil nouitm nrfiu iniiiXfriepiiraHt. Si tawen nJhihiiit hù tirtibitf in longum exierk orJo rerum, rrn no inutilk in extrenM farte coinonkio, jiioj Cicero rtiam in Ireui narraiione fack; Adhitc Ctefar(^l.igariui omni culfa ca rtt,domo efi t^reffin,nBn moJo nuUum ad bellum, fed nt ad mini' mam ^uidem btlli fu/fgt;icionem,amp;' citttra. Credibilii «Ht trk nar» ratio ante omnia, f friui confuluerimiu.nofirK anima,nt ijuid na' tur^e dicamin aduegt;fum:deinde f caufasac rationes faUk frofo futrimuf, non omnibui, fed de ijuikm ^uarkuri fi f er jonas conue' rientes ijs,^utt faâa credi uolemus,cëfikuerimin, atfurti reScu fidi/gt;r,adulterii libidi»ffum,kemicidti temerarii:utl cbtra,fidt' fendemiwfrteterea loca,temfora,et fmilia.ES aai^uidam etiam duâut reicredibilki^ualit (m comcediis etiamj(3' in mimis.Aliijua lt;enim naturalker feiiauntur,et cokterentjUt fi bene friora narraue rif,index iffe,^uod fofieafis narraturw.exfeüet- Neillud ^uide faer» inuile ,ftmina quftdafrobaiionumifargere,urrum fic,ut marraiiouem effe memintrimin.ncn probationem.Nonnunf etiam tarnen argumenta atijuo confirmabimus, ^uod frofofuerimut/ed fimfitci amp;nbsp;breui,ut in utneficijs: Sanin bibil,fiatim concidk,Uuor ac tumor confiefim tH fiecutui.liocfiaciunt et illte frttfarationes, cum rem dickur robufim, armatus,contra ittf!rmos,inermes,fiecu ros-Omnia drni^;,^ua frcbationt trafitaiuri fiumui,ferfona,cau' fam,locum,itmfuf,infirumentum,occafi'cnem,nairaiicnedeliba' iimuf.Alijuando ft defikuiifuerimut hit,etiam fiatebimur uix efife aredibile,^ uerum,amp; koe maim habendu fictlm,nefi:ire nos ^UO' modo fiactum fit, aut ijuare,mirari,fed f robaturos. Oftinfie uero frtcfarationes erunt,jute latuerint,ut a Cicerone fiunt quidem uti liffiima ola fr^difila,fer^U‘t Miloni Clodim,no Clodto Miloin' fidiatm effe uideatur.flurimä tarnen fack illa callidififima fimflici tatif imkatio:MiIo aut,cum in fenatu fuififet eo die,guoad fenatm tü dimtffm.domü uenk,ca!ceos ir uefiimenta mutauk, fauUffer Jum fe uxor,ut fit,coftrat,comeiratm eiî,j nihil frlt;eftrato,nihH
-ocr page 201-liber QVARTVS. in
uiietur Milo, ^«od «om /óIkw riliuiffs uirtlo-^ut»tijjimiu,t]uilui incw,et leMtum profeâioHÙ orjMrm Judt, ffiuerkif etiitin iiulgiiribin,amp; i^uotiJiinif,'amp;‘ artr ocatlu cenft-tutin eil;quie ji «liifr diâa t/Jent,{irefitu iffm £4(roMum ndttlJintÆriÿit uidrnturifitflerif^i/ej hocipfitn iKtnifrftum quomodo iudictfeftlkrit, qiioj uix ä IfiSorf dtpre-ktndilur. Hlt;eo ßiM.^ute creditilrftiMt exfoßtienf,nain ne cui-lriiru,iut lihi repugntiiiii wi mirr«fioMf duiitnin,fi cui pracipitn dum eS,if rtlii^u^ frujira dccetur,eù'S f juidSfcriptores nrtiuin, kx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UnS D(ciiltK,amp;’ d(e prudéter erutS^trudunt. Hilt; Iritut
turrSdi Dirtulibiu adijciuntquida »iitgnificetiiiin.^uS/utteMiffi •irnitr ueeani.^ute ne^: iti ofnnes clt;tuflt;if ciidii(ium lt;]uid in pleri[lt;jf iudjciji priiiâth de re artu, credin, lacato^ir eonduAe,ititerdi' Äw/dtf rf loci polei} fuprt modi fe toHês ordtio{}»ec[emper ei Ki!ie,iit Mot proximo Milonitino exemple palet. Et meminerimiH BioiMj f//f odi/fdsw quibuf confiteHdum,excufindiim,fubmiltegt;i' dumf!i,juodexponimin, ijidlinomnibuitil.'eiueflillamapiifce» tif uirtui ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proprium Httrniionù efl nugnifice
dime, miferalHiirr, i)iuidiofr,griuiicr,dulcKer, urbtnet
cum fiio loco fini laudabiLa, non fuHi huic parti proprie affi» gtitla,'ö' uflul dcdila. llla ijuo^: ut narration! apta,Ka cm cttlerit fdrtil'i« fôiMMMH t(i uirlm, ^uam Tbeodeâes huic uni proprie de d'uiiion enim magnifica modo uult eff'e,ueruetiam iucundS expofi-tionem.Sunt oui adijciant hû euidenliam, juee îripytia Greece m Mtur.Nfc fgo queng deceperim,ut difftmuié Ciceroni ^uo^;plu-res parles placere.Nam prater^uam planam.et breuem, amp;nbsp;credi lilem,uu!t effe euideniem,moratam, cum dignitate.Sed *« ordtio^ nf wordtit debent effe oia cum dignitate gua; poterut. Euidëtia »« turratione,ijuaniH rgo intelligo,e{i quidë «ingnn uirtitlt;,oiini quid ueri non dicendi,fed ijuodammodo etiam oftendendu e{l,fed fubij (itp^rjpicuiiaii po'teSl. Qudw quidam etiam conirariam imierini putaueruni,quia in quilufdam caufis otfcuranda ueritas e{l,quod efiri-
-ocr page 202-17» INSTITVT. ORATORIA.
»ft rijiculuf». Nlt;»m qui obfcururt uult, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pre utru,amp;
if qui iumt,lt;lebetl4bigt;rurf,ut uiJeuntur quimeuidenliJJiniit.Sti ^atenmeniitn forte quaJS peruenimuf uJ Jiff^iHue nurnttionu gf n»), iam Je hit loquamur, inquibin res contra noi eril,quo loco uonnullt pr^tereunJa (wrrijrionf)« putauerut. Etfanè nibil esi fa eilitii,ttiß prorfin totS caufint omntno non ap^ere. Sed ft aliqua lu-fhirationefifceperuliiem, cuiutartiteSiniMe/fecMfimfilen' lio confiteri:niß forti tam belet futurw ed iudeic,ut fecundum iJ pronuntiet,quod feiet narrare tenoluiffe- Heqfimfctaseo,in nar' raiione,ut aliqua nepada,aliqua adijciëda,altqua mutanda,ßc qua etiam taceda- Sed tacêda qua tacere oportebittamp;ltberü er'u. Quo^fit nonnunquam breuitatie queq; p^ratia^quale illud,Re(foll dit qua ei uifum eä.Diflinp^uamufi^iiurgeneracaufarü. Nanq; in quibuf non de culpa quant, fed de a(iione,etiam fierunt contra nos themata,coftteri nobis Iicebit. Pecuniam de icjnplo fuflulit,fed priuatam^non ideo facrile^us efl. Vir^inërapu'u,non tarnen oplio fatri dabitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/iuprauit,amp; ftupratus fe fu/f ende,non ta
men ideo fiuprator cap»e,ut mortis caufa,puniatur,fed dece mil-lia,qua poena fiupratori confiiluta efl,dabtt. V erum in bis quoq; tofejfionibus efl aliquid, quod f x inuidia,qua expefttio aduerfartj fcc'e,detrabipofftt,cum etta ferut noßri depeccatis fuis molliuslo quantur. Quadam enim quaß non narrantes niilip;abimus. No» quidem(ut aduerfarius dicit)cofi!ium furti in templü attulé, nee diu captaue eius rei tempus, fed occafione amp;nbsp;abfentia cußodü cor rupttff,et pecunia, qua nimiü in animis bominli pote/l,uifius fft. 5fi/ quid refertipeccau'e,amp; fur efl. Nihil attinet id defendere, cuiiu poena non reeufamuf.lnterdum quaß damnemus ipft. Viste dica umo impulfumierrore lapfum ? noHe deceptufuera funt ißa fortaffê,tu tarnen ingenuu ßupraßi,folues deeë millia. Nonnun^ fropoßtione pramuniri poteä caufa,ir deinde exponi. Contra' ria funt omnia tribttsßlqs,qui in morte patris eoHiurarant,fortili eoäem ßn^uli per ordmë, cum ferro cuHeulS intrauerunt patre dormiett-
-ocr page 203-LIBER QVARTVS. irj
Jormieiite, cum occijere eum nemo fotui/J'et,excilito omnit mji-(uuerunt. Si turnen pater.jui Jiuifit pairimoniK,amp; reos faridJij JefenJit^fic a^at.QuoJ tontr« ledern ßtfficit, puriciJii! oHjcitur iuueniiui.quoru futer uiuit,ittj; etiS liberit !uul^l^e^i. Or June rei nurrurequijënihilnecejjiedycü uJ legem nikil pfrtbiMt: SeJ Ji «mfejjionem culpit mflt;e exigiti(,eg9fui puter Jurin,amp; putrimo' nij,iiuoJ iiin melius ub hit aJmini/bruri poterut.tenux cußos-De^ inJefubiickur,ßimulutoi ubijs^jucrii ùnJulgënorespuréiet erut, femper turnen eum hubuilfe i««!««, ij«i ƒ t euentu Jeprehëfui,ut oe cijereputremnöpo/Jint. Ne(enimiureiuruJoepult;fui/jit,ßulio ^uilwc mëtithubuiffênl,nec forte, niß^uojfe^uif^;eximi uolue-rk.Oiitni4 htec quul:ueKii,,pludJioribM unimit ucapiëtur,illu trr uiprimit propofitionit Jefenfione molIku.At cum tiuteriiur.unßt Aum ßt uel ^uule fuilu fit,licet omniu cotr4 no; fintfijuomoJo tU' men fukiirf fxpo^ tionon fuluu cuufe rutione pojfumut^Nurruuit uccufutor,nrc ttu,utqult;e^e/Jent aäu tuntS inJicuret, fej uJieck i»i«iiji4»i,rew utrbif exußieruuit,uccefferüt probutiones, peroru^ tio intfdiftf, plenosirgt;e relbju«. Expefiut nuturulner lujex, ' guid »iirftwr 4 nobit, ß nihil expommut illu ef]e,tjult;e ujuerfurim dixii,amp; tuliu ijuuliu Jixt:,creJut neceffeefi-QwJ ergo cuj? ex^ ponemuif Si lt;fe ^«olif^te ugetur, cuiitt iS Jemil quitßio eß, f« Jt re conßut euJem,feJ nö eojem mojo, ulius cuufus,ulium «lij rutione Jubo-Yerbit eleuureijuteJu licebiejuxuriu hilurkuth, uuu rsin purfimonif,negligentiuftmpücitutit nomine lenieiur. VhIi« Jentij;, uoce, hubku, uel fuuoru ult^uiJ,uel miferutionit mereboti, Soleinonnun^udm mauereluchrjimusipfu confeffio. Atj^ego li.^ benter inierrogë,ft'nt iHu Jefenfuri,qu.e non nürraocrint.nec ne? Numßnec JefenJermt.nec njrruuerint,totu cuufu proJetur At ß jefenfuri funt, proponere eerfe pleronq; iJ, juoj confirmuluri fumici,oportet. Cur ergo non exponumut.puoj amp;nbsp;Jilui poteßeyi hoc conii)ig4t,Hti^; inJicunJuAut ijuij unter prolutionem,et nar ruÜOHem miereft, ntß juoj nurrutio eß probutionit continua pro
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poßtie.
-ocr page 204-tri ÎNSTITVT. ORATORIA.
f9fn9,rurfiufroklt;itio Mmtionicongruensccnfirmittiof ViJeé* nui trgo,»il exftfitio htec longior demS t/Je dibeat, fnuh «er iofior fMftiritiont, amp;nbsp;^uibufJa iirguuiëtii(iirguinétii iliio,iioit urguuiëturietie, (ui tant plurimu cofertfrtijuês
ÄBroj not duoJ diciiuu'.non fofje ui/n rtrit tiftendiprimit expofi-tiBne,txpttiët,Ù' ofmionesfuus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bene ßiertt. Denif
nti^; turrandS e{f,jidcjuid alktr ^udm udutrfdriin lt;xpc!fu'a,iur ruri pott{l,aut « etiSproeemin [unt i» bi« cnufts fuptrM(ui,:fult;e ftid magii iigi!t,^u4m ut (oguiliBtii rfrï utcomodaiiorriudicrfu (iuutfAtiiui (en/hitnm^nrümiiicrrufu»i,^ubi4gt;i'»iu! iudifii tb uliijuuntru nes w^fdcpâiioiif fleâïdui eil.CSteâurglet tuten tAufbt in quibui defuâo jUitriiur,nS taffpe rei, dt ijUi iudtüun tS,qu4n f0ru,fer quit rei colligeda tfl.expafiticnc ktbeitl-Qiue tumuccufiitcrfujficteife narret, reui leuart fufficioné dlt; beat,ali' »er ab hcc atj^ ilia ad iudicë perferri epertet-At enin lt;]ult;edagt;n ar funenta turba ualet,diduna leuiora funt, Id ^uidë nen edperli' netfUtquaraturan Harrandi!,fed ^uoncdonarrandu/i'i. Nam et tongerereplura expo/iticntfijuuprohiber, fi id utile eileaufteUf fTometere,[ed if dtuidere narrationr,amp;' probaiur.es fui iungert fartibui.atil; K4 tranfiread feijuentiaNam ne ijj ^uidtm accedo, ^ut femper eo putant ordine, ijuo ijuid aâum ftt,e/fe narrandum, fed eo modo ^uo expedit. Quad fieri pluribuifigurù licet. Nam et uli^uando excidi/fefimulamui, cum i^uod utiliore loco reducimuif amp;nbsp;interim nos reduâuros reli^uum ordinem teßamur,t^uiaficfu tura fit caufa lucidior, interim re expofita, fubiungimui au fas, jM« antecejferuttt. Nee enim efl una lex defenficnù, certum'jue eü priefcriptum.pro re,pro tempore intuenh qua profint,aiq; ut tril uulnui, ila uel curandumprot'mui, uel ft curatio differrtpo' tefl,interim deligandum. Net dixerim fepim narrare nrfas,qult;ii Cicero pro Cluentio fecii,eflq; non concefibm modo, fed aliquan do etiam ntctffariü,ut in caufis repeiundarum,omnibui'q; qua fin flfcts nonfunt, Amentu efl enim, fuperßitionepraceptorum con
traro'
-ocr page 205-tIBEft. ^VARtVS, M
(ylt;rlt;ttioH(m cmfit trahiNimtitné ijto unie pni/itlMtS pont* Tl igt;ilHtutS,nt iitJex ^ui ji rf qiMMÎ.ignorff. Cur igitur jïßn' guld probtnjif lt;iut refiHentlti truni,non ßhgula eiium nurrtnturf Mf ffr(f,^«i«nt4CUB5; noftrit experinuntu htiieniU tlifidts,ft-ciffi hoe i» foro, ijuoties ipft Jefideratat util itas, prohntihin lt;amp;nbsp;truJitii,amp; ijj ijui iitlt;liclt;iiiint,fcio,amp;(,fitoJ nott «irogBBlfr dixt' rii)i,ijuitij'untplKriw,']uibufól egitjui Bif refellert poffint,li mt' tiitr)frrè ponendie i me cnufe officium exigeiutur- Ne^;ideo u* mtnnon fepii» fucere oportebk, ut rerum ordinem fetfuumurt Q« «iImbi uf ro ettim turpiirr conuertutur,ut ji peperiffe nurref, deindeeoncepiffe,iiptrtum iefhtmetum,deiudeßg)utuin. In^ui^ lui,/iid juod pofterii» e^^dixerit, depriore tacert optimum e^» Sunt quicdam tt fulfit expoßtiones,ijuiirum in fore duplex gentn td^ilttru ijcf inßrumrtit 4iliw»4(UG«t P- Cloim/ü/wti« teftiut ^un noäe ince/iu Roim foijimi/lt;Tlt;ii,I»{fri(W»ie fefnifft dicebat: ulterum.ijuod efl tuendum dicentii ingenio. 14 interim ud foUnt uerecundtim pertinet.unde etium mifci uidetur,dici ctdor, interint *4 lt;{uiefHonem. Sed utrumcu^; erk,prima fi curarum,ut id ^uoi fniÿmuifferi poffit,deinde ut amp;nbsp;perfonie,amp;loco, ÏZ wmforicS grutt, lt;amp;nbsp;credibilem rationem, nbsp;nbsp;ordinem habeat, fic continget
rtum uerit alicui rei cohiereat, aut argumenta, tfuodfit in caufn forfirmetur-Nam i]uie tota extra rem petka funt,mentieHdi Heen liamprodunt. Curandum pneeipue (quodfingemibin freipieni-ter accidk)nt ^ua inter fe pugntnt. Ç^dam enim partibin blan diunturfftd in fummam no« eonfentiunt. PrieterM «f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut’
ra tffe confiabk aduerfa fint-tn fchola ttiam, «c color «ttr« them» ta ijueratur. Vtrobiq; ««I? ordtor memmifft debebk a^^^one totn juidfinxerit,iiuoniafolëtexcidere,juiefalfafuni,uerult;i;ea illuJ^ 4Uo4 uulgo dickur,mendacé memorëeffi oportere.Sciamui aut,fi de nofiro fado ^uieratur.unum nobii lt;((i^mo4 effe diceHdum,ft de aliéna, mktere »« pluresfufficiones licere.ES tatne^uibufdSfeha lafiiek (ontrauer^ii, in ^uibin fonilur «h jMCm non rt^ndtrt
edfiM
-ocr page 206-17* INSTITVT. ORATORIA.
«J ju« Mtrrrog4tNr, libertés oihhiii enuineranJi,^ult;e re/fiouJere fotuilJim.'Fingeniii uero mtm'merimin no» caJent in te-fitm.Sunt autem nbsp;nbsp;nbsp;no/lro Jucuntur tttimo,ciiiKt ipfi tMtum (S
fci) funiui.Itein qitoJ 4 Jefunâit.nK eiùm hcc efl ijui ntget- Itéll: th eo ciii iJem expeJitt,it enim non negabit. Ah tiutrßrio ^uo^;, juit non eü habnurm in ntgtniofiien- SomniorS amp;nbsp;(uferjittic num colores,ipfit itm fucilittte uutorkiitë ferjijerüt. Non fft 4« »? fitUfin narratione uti colorihut, m/i fer toti tHiont ccfentiüt, cum frie fer tint quoruniJt frohttio fait ßt in df[euerttione amp;nbsp;fer feuertnüd,utilk fdraßtui,lt;jui ter thJicttû 4 Jiuite iuuenë 'fy uh-folutumjunjutm fuü filium tfferit, hdbehh ^uijem colorë,ijuo di' ctt,amp; fdufertdtë flhi cuufum exfonendi fuijje,^' idée à fefurt-fiti ftrfontieffeÇufeef ta, ^«14 in ilia domo filium haheret,amp; idea ilium innocenlë ter ahdicalu,lt;}uiafiliutahdicantii non e/fet,nifi'ta men omnihm uerhit lt;ly amorë fatriu^at^; hune juidë ardentiffimi oflenderii,Û' odiu diuitu,et metu fro iuuene, quë fericulofe man furum in ilia domo , in ^«4 t4»i inuißufit,fciat,fu^icionefuhieât fetkorii non carehk. Euenit alt^uado in feholajiieit controuerftii, ^uod in fore an fc/fit accidere,dubito,ut eodem colore fars utraf utatur,deinde eum fro fe quifef; defendat, ut in ilia controuerfia, V xor marito dix», affellata fede jlufro à friuigno, lt;ty fihi con' ftkutum tëfus,amp; locum, eadem contrà filiut detulit de nouerca, edko tantü alio tëfore,ac loco, i}uia fater in eo,i}uë uxor friedixe rat,ftliK inuenkyin eo quë filiut uxorë,illam refudiauK,i}ua tacen te filium ahdicat. Nihil did fotefifro iuuene, ijuod nS idem fit fro nouerca. Ponentur tarnen omnia cómunia, deinde ex ferfionarum iomfaraiione,amp;' iudieij ordine,amp;'filentio refudiatai argumenta Jucentur. Ne illud ^uidem ignorare ofortet, ijueeda el]é,quit cc lorem non red fiant,fed tamë defendëdaßnt,^ualit f ft tile diues, qui ftatuam fauferit inimicifiagelln cec idit,reui ed iniuriarum, Namfadum eiut modeftii e/fie nemo dixerk, fortaffie utfit tutu, •htinehk.Qtÿid fl fars exfofitionit fro nohit, fars cctra no; erk, mifceit'
-ocr page 207-liber QVARTVS. 17, tii/ctxJä pt,än frpuraja ttirriitto,cum ipft cnuft coJkioneJeli-hertnilum eil. Nam jipluraßint qu:e nixét,qiite prcfunt obruen-lur.luq; tüc diuiJere opiimS erit,amp; ijs, quie parlé noßra aJiuun bit,expo/iih et cößrmatii,aduerfin reli^jua uti remedifSyde ^uibut fupra diHü eil.Si plura pr0derSt,etia ionii!f^ereliiehit,ut ijuif ol ftantfi» medio uelut auxtlijs noßrit poßia, mimiti habeat uirium. Qult;e tomr DOM f rüt tiuda ponëda, fed ut ncßra aliijua arpumen-l4iionf ßritiemut^’O’ diuerfa,cur credibdia nS ftnt, adifaamim ß dißinxerimu^,uere»du eil,tte bona nofira permixtu malif in^ui uentur.llla ijuo^-.de narrationepracipifolët, neijua exeaßatex' ciirßo,ne auertatur 4 iudiee ferma ^ne aliente perfonx uo(ë demut, H( 4rgumriri)iur,4lt;j^(i«t ^uida etia, tir iit4mur affieäibin.ijuorS flera^;frei]uëtijftme (uftodiëda, imo nunf nift ratio coeperk,mu landa^ut ftt expofitio perj^icua 'Ü' breuit.Nihil ijuidë tarn raro po tfrk kabere ratiouët^ excurßo, nec unj debebit effe niß breuie,^ lain ut ui quads uideamur ajfeili,uelut redlo innere depulfi',qua lii ell Ciceronif circa nuptias Sofix; O' pflm le,9 prxter hanc una in owhi uka itiaudku.O' libidine infreno' tarnjbquot; i)ii{omi(4,o audaciafi'npularem, no iimui)fe,fi minus uint jMrï.lioiMMiï'^; fimS, at ilia ipfam noilë,faces'^illas nuptiales, no liméculiculi,no cubilefilix, no parietes,deniq; ipfos fuperiorS teßes nupiiarüiSermo uerfus 4 iudice.cly breuiui indicat interini, amp;nbsp;coarpuit W4gilt; interim, qua de re idem, ^uo4 de procemio dt' xera,fentio. Sicut deprofopopoeia quoq;, qua tamë no Seruius wp do Sulpkius utiturpro Aufidia,Somno'ne te UngwidS.nn graui Ie thargo putë preffumifed M.^mo^; Tullius «r« nauarchos; Na eet rfi expoßtio eß,y t nd f4j tnnt« dabis,amp;' reliqua.Quid pro Cluentio,Stkaleni,ßulbiq;colloqutä,none ad credulkatë plurimi trfdëcofertlQi^nefeàffefine obferuatiSe quada uideatur(q^ lioc in illo credibileno eil)in partkionibus prxcipk,ut habeat nar ratio fuauttatë,admirationes,expeâatioues,exkus inopinatos.col loquiaperfonarUfOmnes ajfeiiui-Argumeniabimurinnarratione m (utdi-
-ocr page 208-»7« INSTITVT. ORATORIA»
(ut irixi)»u)tl,trgumentS penemui uti^uSJo.Quoilfuctt fro li' ’ gario Cicer«,cum eum prouiticia fr^fuilJe,utilh ptceiit *11^ f^ftiirttdnftremm ncpofuioni lt;amp;nbsp;treur,cu res fo[cet,itfni fonem amp;nbsp;rationë fuüorü, Nee enim HtrranJü efi ta»^ tejH,lii trnjui putrtno. Rei arioperfe ulii ei}; Liguriui le^utut 3* Africdmcu C-Cö/iJioprofeäuieß.QttiJ ergo M.Tulliuif(^ ruim i»;juit Liguriui, lt;n ejjet idhuc nullt bellt fuf^clojegitiu i» Africtm £■« C-CöfiJio profediu efi.AlibitNon moJo uÛutJ tel lam, fej ne tj minimt quijë fuffiicionë belli. Et tï e[[et uiJiciinti fttittC^Ligariui nullo jè implicari negotioptfjui eß,tJiecil:DO wam ß)eßSs,tJ fuoi redire cupiëstKt ijuod exponetutjir ratione fecit creditile,ü'tffei}uiquo^;inipleuii. Q«o intgif miror eof, ^ui non PutSt utendu w narrationf tffeHibui;^ui fïlioc dieit.noH diu,neccumi»epi!ogo,niecü fentiut ■ Sitenim effugiëdit mortegt; Clt;f ffrï cur ego iudicë nolini.cu eu d0ceo,ttit mouere I Cur ijuoJ bnfumtnt ptrte fum tdtonu pet'uurut, nó tn primo fittim rer» W fre/Ju{li fieri poteß)cofeijU4r/cu prtefertim etü improtutionitu fuciliore fim tnimo eiiu tbufurut olt;cup4to,uel ira,uel miferttiöe» An nö M.Tulliut circa uertera duif Romani,oës treuiffime mo' uet ajfeduiino foli coditione ipftui,loco iniuriie, genere uerter», fed animi tpcoif; comendatione. Summu enim uirü oflëdit,ijui cuM uirgii ciedereiur,nS ingemuerk,no rogauerk, fed tatü ciuë fe«.o »1411« effe cum imuidia cadëtilt;,amp;fidulia iurk clamauerk. Quii Philodami cafum I noBf lt;ïper tota expofitionëincëdk igt;iuidia,tS 1« fupplicio ipfolachrymic impleuk,cu flëtes nS ta narraretj^ofH Jeret,patrë de mortefiUj.filtü de patriiiQwd ulli epilogipofiiait magie habere miferatilelSerii eß enim aduocare hit reti» affeßti M» peroratione, juas fecurui narrauerk-Affueuk illù iudex,iam'^ ras ßne motu mëtit accipk, ijuitiu comottn nouut «o rß,amp; diffid Ie eß^notif mutare habuS animi femel cofikutu . Ego uero(nei]ue enim di/fimulato iudicium meum, ï^id ^uod fum diaurut,extm‘ pik magie jprceceptitullitcötmttur) narrationëftullapariëort tiom,
-ocr page 209-LIBER QVARTVJ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179^
VentrenonunSafuto. SeJffu rimum refert,lt;iult;e ftt Mtun tim rei^t^ud exponimut.Iti pnuit er^ gigt;(ijiitles['uHtferepriitat/e)fitillefreJJ'u^,amp;uelutappliciiutrei fultin,in uertif fum/na diligctiit, ^uie bt locic inipetu ferunlur,et «KÜifÄ« oMlioiMitofid latet,hic mpreffii,amp;(ut nult Zeno)fen fu tmüi effè Jetebut,cöpofitio th/Jlmitlutii jitiilr,fej uine ^luci' no ithe pcèticlt;e,amp; (ötrd Mtion? lo^ueJi autoriitt-te iietern reeeptie,na Met eße jpurißimin ferme, fej nbsp;nbsp;nbsp;uMt-'
tute tMiü effu^t, lt;amp;nbsp;mutationibm anim» leuet,ne in eitnifr «i-fiim,fimilëpefitiBnê,pirts elocutionum traäiu inciJamui. Cdrrt ewm cttterii lenocbniji txpofitio, et ni/i cSmeMur htc uenuftate, utett ueceffe eü.tiec in ulla parte intëtior f/î iujex, eo^nihil re éie JiâS perk. Praterta nefcio ijuomcJo f tiS faciliiu cretlk,^u^ auJiëJi lucSJa funt, amp;nbsp;uoluptate aJ fiië tluckur;ul)i uero maicr res erkjOquot; atrocia bnuijiofe,et trifiia miferatilker Mere Mehk^ No «t(o/i/mSfKr affeüutafei ut »4nf3 uelut primulintk Jefignë tur,utplané ^ualufutura fit imago rei,/tatim appareat. Nf fente lia juiJëfUelut fatigatn intëtioneflemathu iuJicu refïcert diffüa' ftrim,maxime quiJëlreui interieéiiBne,^ualM eü illatFecerut ftr ui MilBnk,ijuBd fuof tpaf^feruos in rr tali facere uoluiffet.lnte-rim paulo Iikr:orr,^gt;«ililt; efi tlla:Nutk genen focrui,nullii außri auiorihnitfuneliii ominihui omnin . QuoJ chfitfailZ ijsijuoijitëpBrihui,quil!inomnifadutilkaiëpotiiu, ijuimoftëtaii» nem (omponehatur oratio, amp;nbsp;trant adhucfi!eiiioratudicia,quanta nuncfaciundum mdgkjum in ipfa capkh,auiforlunaruptricu~ U irrup« uoluptasi Cui hominu defidtrio ^u4ntK dari dtbeat,alilt;x loco dkam- Interim aliquid indulgentlum ejje confittorMulii (5 ftrt adieâa uerii,credibili( rorn imago, aute utlut in rem prttfeu t(m perductre audiëtes uidttur, i]U4Im rn illa M. Clt;elii in knto' nium defcriplio.Nai^ ipfum offendut ttmvirto foport prafligatS, totû prctcordijs fiertentë,ruâuBfos f^iis geminarr,prteclarafi{; lt;S tvkni«I(t4fc omnium f^ondk tranfuerfas incukre, O* reli^u4( ffl ) ciKuni'
-ocr page 210-ISgt; ÎNSTITVT. ORATORIA.
aremÙM re pit/Jîm, tam? exitniin^tit terrere, hofliS iiJuéli/ frrcepio.fxeitart AntoniS c0nxlm»tur,namë HidMiMt^fruffr^ ceruiàtiH to/letSt,lgt;l3Jiin alia a J aitré mmcabat^ueheviëiii» eiiS ttSnulla feriebat:jiiarH (u omnil! uocë.taâS'^; nofciiaret,proxi'ng tuiu/tj; colts amplexufetebat.necJormireexcKatin^nec uigilare fbriiH poter at, fed femifomHo fopore inter matiin centurionS,cScu binarS'^; iafiabatur- Nihil hie nec aedibiliuifi»gi,ne uehementiiu exprobari,nec manifeftiin oftendi potefl. Ne id lt;iiiidëpnttenbo, quanta afferatfidëexpofttioni narratif autoritaf,^uagt;)iereri debe mid ante oëa ijuidë uSa,fed ipfo genere narrationn. Quod ^uo fuerit grauiWjfandiui, hoc plmhabeat neceffe eü i« affirmando ^ifo^;ponderif.Effifgiëda ergo in hac pracipue parte omnit calli' dSatif fulficio(neq; erimfeutl cufbodit magie iudex) nihil uidea^ tur/iëlS,nihil foUc'KS,oia poliue 4 caufa,l ab oratore profeda cre dantur. Sed hoc pati no poffumuijamp;perire artëputamiu nifi eg' pareat,cu definat ars effe ft apparet. Pëdemue ex laude,atq; hanc laborie no/bri ducimue fummaiita ijute cireSfiantibm ofbëtare uolu mtujudicibue prodimueEfb ^uitdSet repetila narratio,^uie ÎTri' JiiSyiiiri/dicKur,faneresdeclamaioriamagie^forëff. Ideoauie reperta, ut ^uia narratio breuie debet eë,fuftui et ornatiui res pof fet exponi,(iuodfit,uel inuidhe gratia,uel miferationie. I d rarofa' ciendum iudico,ne fic un^, ut totue ar do repetatur, licet enim per partes idem cofenui.Citteru qui uti ÎTriiÂnifilirei uolet,narrationie rem locolbringat,amp;contentue indicate quid fadußt,i]uo ft modo fadS,pleniue fe loco fuo expoßturS e/fe promutatAnuiS narra tionif quids utiqifaciendS 4 perfonaputSt,ea^; ß noßra ßt,ornan dain,ßaliena,infamanda ßatim, hoc fane frequentijßmu edtjuia perfonie funt inter quas litigatur.Sed hie ^uoq; interim cu fuie ac-cidëiibue ponëd‘e,cS id profuturS e(l,ut A. Cluëtiue habitiufiiit paterhuiufceiudices, homononfolum municipij Larinatie,ex quo er at,fed remanie illiuf,^ uici»itatie,uirtute,eflimatione,nobilita te facile prmeepsdnterim ßne hif,ut nbsp;nbsp;nbsp;Ligariue cS effit-freque
ter ut-
-ocr page 211-LIBER QVARTVS. u,
(fr Kfro amp;nbsp;ä rt,fi(ut fro T ullic,Cicerc;Funili! hatn 'm tt^o Tu r'me M. Tulliin fraternü. Demofihenes fro C ttßfkole,-K iV i^uki Koü ffuyucv^/ TrCAÎ/AX. Define ntrriitiou tük'n comëtio ei},su fer Juci eitfefintonë uolüt to unde^uitflio orirwr.HM reim iea fefiit, P-Dolobelht frtetor mierdix'is.ut ei} ccnfueiujo, Je ui fccmiwilitj trntiitiifine ullu excefiionc,tlt;»ntu ut unJe deieci/fitt, refi'uutret, deinde refiùuijfie dixit,f^efitB faituef}. Je hue fièfiBneucbùiuduS dum eil.Id â fet'ieore fiempir fieri fetei}, 4 de fenfire mom (ein fer.
Deegrefüone nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput III.
Rdine if fin nurrationem fe^/u'ttureofirnitilio. ProbunJa fint enini quafrofter hcc exfcfiùtnui.Sed friuf^infrediur hune furtë,fuucu mihi de ijuorundii ofmione dicëdu funt. Plerifq; mo-rit e5},frcluto rtr« ordme,frotmut utiq, »« ulfiuë hdü ut^: fluufi lilem locum tjuummuximefojfmtfuuorubiliter excurrere. Qf.oJ ^uidem nutu uboflëluticne Jeclumutoriujum in forü uen'tt,fcfij u^ere cuufis no ud utililutë Hlt;iguicrü,(ed ud fuircncrü iuüuiio-nem,refertK eü, ne fi f reffte illi(ijuulif fiefiui defijeruiurfiurru tiowi» grueiliruti,coiunâu urgumenierü fugnuciiusfuer'e,Jilutû diutitn dicëdi uciluftutibue,oruiio refrigefeut • I« gwc ukium iliuJ ei},^ued fine difcrimmecuufurilutq;uiiliiuiii,hoc(iuntjuum fem^ fer exfediut, uut eliu neceffefit^fucM, eo ijucd defimftut ex ijs furtibui ^uurü ulim erut Iocin,fententius m hune congerüt.ulflu rimu uut iterü dicëdu fint,uut tfeiu ulieno loco diJiu fint, diei fio non foffint-Fgo uüt confiteor hcc exfutiudi genm, no modo nurru tioni ijuidë,fed etiu juteftiBnibult;,cel uniuerfis,uel interim fingulü offorluHefoffefibiügi,cKresfcflulut,uut certe ferm'tttit,ut^;eo uet muxime illuftruri,ornuriq; oruiionë,fed fi cohifret,et fi^uitur, non fi fer uim eonutur,amp;‘ ^ult;e nuturu iunüu erut,Jifiruh'n. Nihil enim t4ni rÆ (0Mƒtl]urr, n4rr4tlt;«M frobutio,eifi excierfuiil ItjUrI tjuufifinie nurrutionie,uel ^uufi iniiium frobutionù eib.Erit frgo illi nSnun^uu locut, ut fi exfofitio cireufinë utrox fuerit.fro fejuumureum uelut(fir'Ku , erumfente frotmiu 'mdignuticne,
« i
-ocr page 212-161 (NSTÏTVT. ORATORIA.
Quod time ita fieri »fortebilfi res iubiiâtionë nö lubebit.riwfi^ friiu e^b,0uod obijcus uerü tffieere,^ msnu, erim'utS ittuiJi^ froreoeafrithlfrtAatur.DiffiaüinuteliemmgriiM/fitiüeuiuj'-^ite fceleriefiJes-IJemfieri no inittililerpote/i,uüfimeriet in nerfiriH olijun expefieru, »« ingrtttîi inueharie^i fi utrietutei» eriininKgt;urrittKneJemBHriiuerit,quagt;itHnietifericiilSintente tur.BfiëJas.Verii httc brenker tin. index enim trdine nudkofe' fimitt nd probntionë, ^p-iw* (ertm effi (entëtite «pie, Pr«ffrw enuendi e{i,neiffi expoßtio unnefcntiiuerfis in ishud nmmu,amp; inani mcrafatigntit. SedutuSex femper nece/fiirit poü narri' tionem illn procurßo, kit freifuëter utilk ante /juttfiienëpr^ep^rn tio.Vti^;fipriintflgt;eeieininiti eritfiiuorMù,filegënlf’eratuebi' mKr,iiitpcenitriits ndiones inferemm. iS he locin uelut feifuëtk txlt;irdij,lt;td (BcilitndS probntionibm noßrit iudicë,gt;nkigMdK,con (ktmdum. Quod liberius heiitT uebementitn fieri poten.,ijuu in Ji (tenufit iam non eff.Hk igkur uelut fomëth,fi ijuiderk nfiterum, pritmo!liemui,^uofiteiliu) ttures iudien, ifult;e pod diâuri erimm, udmknnt, neim noftrum oderint. Niliil emmfiicileperfiuadetur inukit.Qup loeo nnten indicie ijuots nttura nofcëd» ed, iuri nu' git, 4(1 ttjuo fit appopttn. Proindetn:m mngit aut minm hoc erk neceJfiirin.Citleru res endeni,amp; podoutefiionëperorittionit nice funfßtur'Hnnc parte TretfinÇccirir uocat Grteci, Latini eÿreffinn, nel egre/fionë. Sed ha fiunt plures.ut dixi,lt;iua per totam cnufiim narios habet excurfiti,ut laus hommü locernf, nt deferiptio rept num.expofiiio ijuarunda rerü no foin geflarH,fed etiS fabulofart-Q«o ex genere ed in oratiombus contra Verrem copofititfSicilia laus, Proferpiuis raptnf,pro C. Cornelio popularie dla uirtutum Gn. Ptmpeij cömemoratio. 1« ^U4 ille dininm orator,uelut nomine ipfo duck curfin dieëdi teneretur,abrupto,iittë inchoauerat,fermt ne diuertk. Ac tamëirtufiitSetaif ed(nt mea ^nidem fert opinio) aliéna rei,fed ad utilkatëcaufa pertigt;iëtk,extra ordinëexcurrës traJIatio-Q^propter hö uideo,cnr hü ei poii/fimum Itcum aff'
Sftntt
-ocr page 213-LIBER QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS*
f Bf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rfrï orJi«? ftciuitur,w illuJ,(ur f»c nomoi it«
tif mï profrii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aUquid m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit ixponendum^cum tot
«0 4 reâo kitiere deditiet oratio. Nam ^uicaoid diciiur, fritter illas iiuyn^(iiuasfecimiti)fartts,egrejjiorsl,igt;idifriat!o,mift ratio,iMiiidia,conitilii,txciifatio,(ociliaiie,maIedidiorirefutatio, fimilia ijSt^uit nonfunt in ^uitfiione,omnia amflificatio,migt;jiitio, omneaffediutgenin, at^ ea maxime iucunda et ornatafaait er« tionem,de luxuria,de auarKia,de religione,de offuijs,ciuit eißnt ar^umentia futiedia fimilium rerum,ijura cohterent,e^redi no» up dentur.Sed plurima funt, ^uit retm nihil fecum cohtrentibm in/i runtur,ijuilgt;ui iudex reßcilur,admonetur, flacatur,rogatur,lau-datur.Inttumerabilia funt hac, ^uorS alia ßcut friefarata ajferi-mui,^uiedam ex occafone, uel ex ntctßitate didmin,fi quid nobia agentibuf nsui accidit,igt;!terfel!atio,interurtin alicuiin,tumultun V nde Ciceroni quoq^ in frooemio cum diceret fro Milone,digre' di fuit neceffe,ut if fa oratiuncula,qua ufm eil,fatet. Poterk aHt faulolonpim tdre, qui fntfarat aliquid ««tf quif^iotif m,0' qui fnttx frebationi uelut commendationem adijcit, at qui ex media trumfit,cilo ad id redire dtbet,unde diuertit.
Depropoûtione Caput IIII. SV«t ^ui narrationi pro/o/iioK? fuiiunf,at,tanq farté iudicia-lit materiit,cui ofinioni refjiondimui-Mihi aut frofofiiio uide tur omnit confirmationii initium, quod no modo in cflendéda quit fiionefrincifali,fed nonnunq etiam in fingulia arguméiû frofom folei, maxime^; in iji, qua ini)(«fiiiucnetU0caniur. Sed nunc de friere loquimur-Ea non femfer uti neeeß'e e/l.Aliquado enim fine frofefitione quoq; fatit manife/H eß,quod in quaftione uerfetur, utiq: fl narratio ibißnem habet,ubi ir.kiS quaftio.adeo ut aliquado fubiungaiur exfoßtioni, qua foletin arguments e/fe fumma col-feHio-Haeßcut exfofui,iia ^eßa funt iudices, inßdiator fufera-liM eH, ui uiâa uit, uel fotiin offrejfa uirtute audacia eS. Sed totinunquam ualde utilit tSl,fracifue ubi res defendi nonfoteâ, m 4 Otie
-ocr page 214-IS4 INS TI T VT. ORATORIA.
ÏZ Jt iure ijuteritur, ut fn eo,lt;]ui fecuniS priuala Je tëflo fujiu-lii,fiicrilepi) aekur-De jicrilegiu cognofciiii, ut iuJexuiiellip^itt, iJunü e/fè uffictj fut ijuierere,in iJ quoj BbijcituryfucrUegium fttlt; hem tn cuußi obfeurit ac inuliipliabu). Nfc femper propter hoc fo luv,ut ftt cuuf» luciJior,/êJ atcquaJo etiam ut mugit moueut- Mo ueiautfi prolinw fiibtexStur alii^uu,juie profmb Lfx 4ffr(f fcri pt4e/l,ut peregri»ut,qui muru iijcëderit,morte mulüetur. Pere griuum te effe cerlü e^,ijum ufcenjerii murü wo» i]uieritur,i]uiJ fuperelb,nifi'ut tepuniri oportealiHiec enim propofitio confelJio-nem aJuetfarij premk, lt;amp;nbsp;quoJSmoJo iujicaji mora tollit,nec in Jicit ^uie/i-ionë,feJ aJiuuat- Suntaut propnfitiones,amp;' fimplices, rtr Juplicef,uel multiplicef.QupJ acaJu nS uno moJo: na amp;nbsp;plu ra crimina iungütur, ut cü Socrates accufatus eff,quoj corrumpc Fff (uurntKtr 'amp; nouas fuperliiliones intro Juceret, amp;nbsp;ßngula eX pluribus colligutur, ut cum legatio male gefia obijcitur Aefchini, ^uoJ mentitus fit,t[uoJ nihil ex maJatit fecerit, ^uoj moratus fit, ^uoJ munera acceperk-Recufatio ^uof plures interim propoßiio nes habet,ut cötra petitionspecunilt;e:Male petit,procuratori enim tibi efje nö licuit,fej nee illi,cuiut nomine lkigas,habere procura' torem,fed nej; es heeres eiiu, àijuo accepiffe mututi dicor,nec ipft Jebui.Multiplicari h,ec in ^uaniülibet poffiint ,fed rem ojlendi/ft fatif e^.Haß ponaiur ßngulii fubieibit probationibut,plures erut propo/i'tiones:f' coniungatur.in partkionë cadütEs! amp;nbsp;nu Ja pro poßtio,ijualitferi in coieéïuralibuf,c,tJit ago,furtttobijcio.Eli ra tione fubieaa,ut maieftate minuk C^Corneliiti, nam coJicëtribu nus piebit ipfe pro cocione legk. Prteter hoe utimur propoptione, aut nofira,ut aJulteriu obijcto:autaJuerfarii,ut ajulterij mecum agkur: aut comuni, ut inter me (T aduerfariü ju^eflio e{b,uter jït inteftatopropior. Nonnun^uam Jiuerfasquoij;coniungimus-Ego hoe Jico,aJuerfarius hoc-Habet interim uimpropoß'tionis,etiam ß ferfe no eüpropofitio,ut fS expojito rerS orJine,fubijcimtu: Dt hit eognofekitfUt fit h,ec commonkio iuJicif,quo fead juiefiionem acri
-ocr page 215-liber. QVARTVS. is;
tcriin i)itenJat,amp;'uelut ijuoja uHu rx(irlt;itU4 ƒ»? tfji tMrrtiüo~ tiù ,amp; »ikii! protitionû ûitelli^at, iT nobù tonfirmiittonë Migre» Jientibui,ipfe quctlSmeJo nouum auJienJi (uniit exordium.
Departitione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capiic V.
•p Arlfcio efl no/irur», aut aduerfar^ [iropo/îtiottum,i»ut utrU' ru»^; ordbue collata enumeratio. Hae qui je utendum femfer fuMt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;amp;nbsp;etfitit câufalucidior, amp;iudex intentior ae do-
alior.ft fcierit amp;nbsp;de quo dicimin, nbsp;nbsp;Je quo diâuri fofteu fumuf.
Rurfut quidspericulofum id orutori arbürStur duabin ex caups^ quod «onnati.jua exdderefoletnt qute fromifmuiiet ft qua 'm par tiendo prieterierimui.occurrere. Qho J quidé nemimi accidit,nip qui plane,uel nuHofuer» imgenio, uel ad agendum nihil cogitati, pr^mediiaii'qidetulerit. Alioqui qult;e tam maniftfiaamp;’lucida eS ratio,quàmreâiepartitionùi Sequitur enim natura ductm,ade9 ut id memorbe maximSpt auxiliü,uia dicendi no decedere.Qua» propter ne illos quidëprobauerim.qui partilionë uetant ultra treit propofitiones extendere. Qult;e fi ne dubio, fi'nimiü fit multiplex, fugiet memoria iudicigt;,amp; turbabit wtewtio«?. Hoc tame wxmero uelut lege wo eÆ alliganda, cü po/ftt caufa plures defiderare.Alia funt magii,propter quit partKione no femper efi utendil. Priniï, ^uia pleraq: ^ratiora funt,fi inuëta fubito,nec domo allata,fed mi» ter dicendä e re ipfa nata uideatur,unde illa no iniueunda fchema taiPene excijw mihi,amp; fugerat me,^ reäe admones.Propoßtit ewiin probationibuf,omnii 'm reliquu gratia nouitatù pnecerpftur» Interim uero etia fallende eü iudex,amp; uarijs artibin fubeundut, ut aliud agi,quam quod nospetimui,puttt.Nam eil nonnunquam dura propofitio, quam iudex fi prouidet, wow alker preeformidat, ^wam qui ferra medici, antequa curetur,ajjgt;extt. Atfirenonantè propofita fecurü, ac nulla denuntiatione in fe conuerfum 'mtrar'tt •ratio, efficiet quod prom'ittenti wo cre JereturJtiterim refugien-da non modo difimäio quieftionü eil,fed omniwo lraflalio,apë-/filut perturbadut,et ab mtentiotte auferedut audhcr. Non enim m t foltiquot;*
-ocr page 216-iS« ÎNSTITYT. oratoria *
folum omtorii eü Joctrt ,fii fliu tlotjuriia circa mouftiJS italtt' Cui rei cStraria eü maxime teweie illatamp;fcrupulofe wi partesfe Aa dtutfionit Ji!igètia,eo lëpore, quo copnofcëtli ludiciS conamiir auferre^^id quod istterim,quteper fe leuia fuM,amp; itifiriiu,tur ta ualéti Ideo'q; cetigerëda fuut potiut,amp; uelut eruptione pupna» Jum,qu!gt;d tarnen raru effë debet, amp;nbsp;exnece/fitate demü,cSipf^M koc.quod difTimiU ratione eü,coë^erK ratio ■ Prie ter hiec in omtii fartiiione efi utiq; aliquid potenttffimii, quodcü audiuK iudex,(ie tera tanqua fuperuacua grauarifolet. Itaq^pplura uel obijeieiida funt,uel dduëda,amp; utilit, amp;nbsp;iucSda pariilio eR,ut quidqua^; de re diAuri fumuf,ordine appareat-Kt mim c rime n uarie de fende tnui,fuperuacua,utp ita partiamur. Di'citm nö taiëeffe hunc,quë tueor,ut in eo credibile uideri pofpt homicidi«,dica occidendt cau' fam huic nöfui/fe,dica hunc eo tëpore, quo komo occifut eA, trans mare fuifje,Omnia qua antequa id quod ultimu eff,exequarü,iM «ia uideri neceffe eft'fepinat enim iudex ad idquodpotentifpmi eA,amp; uelut obligati promi/fo patroni,peA patientior,taciiut af felat,p uel occupatut,uel i« aliqua potepate, uel etiam pmoribut incopoptut,cu conu'uio efPagitat. ïtaq: nö defuerunt qui Cicero-«it illam pro Cluentio partiiionë improbarët, qua fe d.Auri effe fromipti PrimS neminëmaionbui crimintbin grautoribus tepibut in iudicium uocatü i^uàm Opianici, deinde praiudicia effefaAa ab ijppps iudicibus,a quibus damnatut pt • Poßremo iudiciS peeui «ia tentatu non à Cluentio, fed contra Cluenttu. Quapprobari foffet,quod efl tertii,nikil neceffe fuer» duere priora.R.urfut M mo rrk tam aut iniufiut,aut ßultui,quilt eum fateatur optime pro Nurana effe partii.Intelligo indices tres totiin accufationu por tesfuiffe,amp; eari unam in reprehtnpone «kif, a/ftrS i« coHifWW nr dignitatif,tertiam in c riminibiti ambiiin ejfe uerfata. Nam pc amp;nbsp;oßedit lucidi/fime eau fam,Ùquot; nihil fecit altero fuperuacuu-De itlo quoq; gfwrf defenfionie plerif dutiiannSi occtdi,reAefeci, pd nö occiditquod enim priin pertmere, p fequensfirmum ptIhM miiicei»
-ocr page 217-** LIBER. QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igr
fewVfm ohftare, amp;nbsp;utre^ utèlibiu 'm ntuiro ImltrifîJtm. Quoi! utrX eSi, amp;nbsp;illo feiiuëtiÇfï modo indubitgbile
utenJum:atfïquiJ iti to ijworf etlfortiui,timtbiniui,utriilt;j;froba' tient nitemtir- AHm tnim nlio moutri foltt,amp; ijuifiiâuni futnuif, iu/lum crtdtrtpotefi,jui tan^infio non mouebiiur,fnaufortij]e tiS crtdtt.V t ctrtn manm uno ttio fol[tt tfft coMiétit,inctrt^e flit rnjfar^ëdii funt,ut futtfortunte loan. EgregitutroCictrofro MiloHt,inßdiiiteremfriine Clodium ojitndtl, tum addil tx nbun di»ti,etitiin ß id nonfuij[ett inltni tnmtn ciutm cum fummit uirlu tt imerfetiorif amp;nbsp;glorin necuri fotiàjji. Nff iô«w fÂWfh ordi-nem,dt ^uofriui dtxi, dtnrnautrim, qnù quitdnni, amp;nbsp;fi i([it funt durii,in id tnmtn utilent^ut tt niol!itiit,qitlt;eftquuntiir. Ntcomni RO ƒ ne rttiont tfiid, jnod uulgo dic'xnr, itiijiiuiii ptttndum ut ttquumftrts.Quod ttmtn nemo fîc tccifM,ut oimit ertdtt tu» dtndt. RtAt tnim Criteifnecifiunt, no» tentMiI« quit tjftâ omnino non foffûnt. Std quotits htc,de qut Ioquor,dufli(i deftn^ font utemur,id Itborandü tü,ut w Ultm ftrttm ftqutnttmfdtt »X friort ducatur. Pottü tnim uidtri, qui toto ttitm conftjjuriu fuu,mentiëdictuftmin ntgSdononhtbtrt^amp;illud utiqiftâtn-diim e/I,ut ^Korie; fuffietbimur t iudict tlitm frobttiontm dtpdt rtri, ^uâm de quo loquimur, fromiittmui not fileHe,amp; ftttim de to fttu effe ftüuros.pritciput'qiyfi de fudort tgitur. Trtquenter autem tccidit,ut ctuft ptru utrtcundt,iure tutt ft,de quo neiti' uiii iudieet tuditnt,amp;' tduerf frequetiih funt tdmonendi, fecutu ram defenfionemprobitttif te dignitttit, expeiient ptulii,amp; tgi ordinefinit. Qiÿediinterim nos,iTinuiiûlitigttoribut fmultn dum eH dictre. Quod Cietropro Cluentioftek circt iudieitri3 legem.Nonunq qutfi interpellemur tb hu,fubfifert.Stepe tduer» ftndttd ipfot orttio. Horttdi ut fintnt not uti nofro eonfilio.Itt furrepeiur tnimo iudici(,amp;dû ffierttprobttionr pudorie.tfferi» ribmiHh minm repugntbk■ Qu«cum receperk,ttitm uere-tundit dtfenfionif^taliererk,Si(Utrtqueret inuieemiuutbkt trit'f.
-ocr page 218-(98 INSTITVT. ORATORIA.
iuJ( X dm iin nofiroru ffe moJtftiie itieniior, dm meJe» fliam inrit frobiitKneprodiuicr. SeJ ntncn femferneceffirit.ac etiaw fu^eruiKua partitio eil,Ka cfforlune ailh,tKa,f)luri)iiu ori tiom ludfamp;gratiacofert.Nf^ienimiJfolnw eßuK,utdaricri fant ^uis tli(ütur,rebui uelut ex turba exiraitit,amp; w cc/jieilu ia dicum fcßtii,ied rcßck quBq:auJienlë(ertlt;gt; ßn^ularu fartiufiHf, now *(àfr ijuàwi fadetibm ker,multü detrahütfaii^aMnit »oMM itifcriptii laPiJibiu ßalit, NS ft exkaußk labcribut naße mtfuri Kcluflati eil,et bortatur ad reliijuafortiin exe^uida,fare ^uamä fujperfit. Nihil eitim lon^ü uideri neee/Je eil,igt;i quo quid ultimu fit, tertu eil.Nec immerko multum fx diligciia fariiendi tulk laudk Quiwruf Hortr)tM,fun« tame diuifiont di digitos diduHa, nonun guam Cieero leuker eludk. Nam eil ceriut «w modui,amp;' eukan da utiq;maxime,iodfa nimiit,et uelut artieulofafartkio. Nam (t KUtorkati flurimu detrahit mitiuta illa, nec tarn mebra, fed fru-fia.Et huim gloriit cufidi, quo fubtiliut lt;3' cofioßiu diuißjje uideS tur,amp;' fuferuaaia affumüt,amp; qult;e »alura ßn^ularia funt,fecat, tiec ta flurafadut,q mkiora, Deittde ei fecerüt mille f articulas, »« eadem iticidüt obfcurkate,cötra quam partkio isiueta eil. Diui ßo,amp;’ fimplexpropcfitio,quoties utilker adhiberi poteil,primü de iet efße aperta,atq;ludda. Nam quid fit turfim,q id efße obfeur» ipfum, quod kt eum folum adhbetur ufum,ne fint catera obfeurai tum breuis,nec ullo fuperuacuo onerata uerbo. Non enim quid di-lt;amHs,fed de quo diiiuri fimin,oßedimin-Obiigt;iendu etia nr »« ea deßt, ne quid fuperft-Supereil aüt ficfere,cü aut kt ßeciet fartimur,quod ki genera partiri ßt fatk, aut genere foßto fubijd turfpedes,ut,fi dicS de uirtute,iußkia,cötkientia,cii iufikiaat^ rontkielia uirtutk ßnt /fecies-Parikio frofonk quid fit de quo co Keniat, quid de quo ambigatur.In eo quod conuenk,quid aduerfa-fiiu fateatur,quid nosJn eo,de quo ambigkur, qute diüuri fimui, qu^ nofirie propofitiones,qu‘t fartes diuerße. Turfiffimum uen til,noneodemorditte exequi, que quicq; frofofuerk.
-ocr page 219-M9
M- F A B H QVlNi»
tiliani de institvtio ne orttfrit QmmUm»
proloOvï.
ri ifuiJfn tiuierM , quiàu« fa» . lum uiJereli/r eratorit oflt-
Aiu Juflici raiioHt txclutltH Joi futdigt;^)ii. Primum, qui4 ' uiiiuintjJftoDitiuttnimiftr^ lurtéliOfJeinJt ijuii iuJiitni iuer'Mt drftlli gt;ni(iricor-' Jii.uelirt.fiinilibui'quenoit
»lgt;ertfrtt,lt;TuolufMe^uJitittii! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«wc»ii4i grau’« tan
t«« Jictretur,n!i» moJatigenti fuptruacuS, ft J uix eiiam uiro di^ giwm arlàrafcaniMr. Plurei utroiijui uec ib illit fini dubio pirti^ bmruiionemortndi fubmouerüt^hothtnien proprium fuumcrtdiJeruat opiu/ut confjrmtre/y tjuie tx uiuerfo frofo^ MfrfBtHr refutire.Virumcunij;e{i(nec roiin hoc loco meain itittr fow fententiim)hic erit liber illoru opioiioue oiuxime neceffurtiu, juototthiecfolii trit^iatur,:juibiuftiieamp; eu, iju« de iudiciulibut cuufis tam diéiu funt,feruiunt- Nam prooegt;ii^,nec narrafionia tfl uliut ufiUyijuùm ut iudicë prlt;tparent: et jhatut noffe,at^; ea,dt quibut fupra fcrip/imiu,i»tueri fuperuacuu foret,niji ad hanc per-ueniremui. Deni:j; fx qui»q;,lt;juas iudicialit materia fecimui,par^ ttbM,Juacu^; alia poteil ali:]uado neceffaria cauft oo e)fe, lit nut la e^i,cuiprobatioe oput no fit.Ei” pracepta pc optime diuifuri lâ demur,ut priut qua im comune ad oës quafiioes pertmët,oflëda-Himlt; De'mde qua im quoq; cauft ^tnere propria ftnt,exequamun De prO
-ocr page 220-19« ^ÏNSTITVT. ORATORIA.'
Df probationumdiuifione. Caput ï» AC ifuitltm illti prtkie Arifittile tniita, (ofttifuM feri ornnii mtru», thus tjji pniMonts, lt;juits txtrd ditinJi Mion! dcciftret oMor^dlinf, ^uas tx caufd trdherft ifft,amp; i^uo dtmmoio gigneret. tJeo'^illas ic7i)(yfu/,id td iniirti/icidIff,hiU nTi^veur,iJ t(i drtificules uocduerunt'Ex ilia friarr ge nw funi frteiudicid,riimares,tcrmentd,tabiil‘e^u/!itrattJuin,trftes.Jnijiti' iiM ftrs nuximn contentiomimforenfium confijiit. Sei utipfit clt;t rent orte fer fe, ita furnmit elo^uentiit uiritut, lt;l3‘ eleudniit funt flerunjue, refellenia. Qjure mihi uiientur magnoftre id' mHdnii,^ui totum hoc geniu à praceftit remouerunt. Nk taitien M nnimo ell omnia,aut fro hit iici,aut contra iici folent,co-fMi. Noh «nim communet locos traiere ieftinamiti, lt;juoi ejjit oferit infiniti,(ei uim ^uaniam,at^ue rationem; Quitui demon' ftratit,non modo in exeijuendo fuas/^uifiue uires debet adhibere, fed eiiam inuenieio fimilia, itt ^najiie conditio Ihium fofcet.Nec nim de omnibin caufis dicere quifjuam fott/l,faltem f raterait, uttaceamdefuturit.
De præiudicijs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput If»
I Am fraiudiciorU uit omnit tribut in generibtn uerfatur; rebut, qua alit/uado ex faribiu caufu funt iudicata,qua exemfla re-diiut dicutur,ut de refci/Jts fatrum tefiameiii, uel contra infiliot. confirmatitiudicii's ad if fam caufamfiertin!tibut;unde etia nom! duâum e(i,qualia w Ofianicum faaa dicuntur, tlT à fenatu ad', uerfut Milonem;aut cu de ead! caufa fronuntiatu ell,ut in reit de fortatit,amp; ajfertione fecuiaitty de fartibut centXuiraliu, qua in duashaflasdiuifafunt.Confrmatur fracifueduobui,autorita-te forS ijui proMunfMi/n-Sf,^ fmilitudine reri,de quibut quart' tur.ic tfellitur aut raro fer coiumelia iudicû,ni/i forte manifejla Ϋ ijs cul faerk.Vult entm cognofcentii! quifq;firmam effe alteriut fententia,amp;'if/ê fronutiaturui,exemflu no lib!ter,quod in fefor taffi reciiatffack. C ofugiendS ergo nbsp;nbsp;in duobut fuferioribut,f
rM
-ocr page 221-LIEER. QVINTVSi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;im
ftsfertt ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;citullt;tgt;Vixä«t uHä eH fer o7«
titeri /tmilif.Si iJ nS coti/nget.ic eailë aup erii,Mt tiéiorit incu-fanJ^ nef^ligeliit, lt;tut lt;If 'mfirtnatite ferjötiitrl! ^uterenJä, contra erit iuJicatX,aat Je griitia,^ui« tejles corrufer'a, nut Je inui ia,tut Je t^noratia,aut MuenienJu ijuiJ cau[lt;e foftea acce/Jir'a-QuorS nihil eritjicet tarnen Jicere multas iuJicioru caufas,ai inijue fronitian JS ualere.ljeo'^ JamnatKRutiliu,algt;folulos Clo Jium at^: Catilina.RoganJi ettam iuJices,ut rem fotius intuean («r if/am,^ iureiuranJo alieno fuü Jonent.AJuerfui confulta 4utë finatui,ir Jecreta principS^et magiftratuü,remeJium nutlu eit^ ni/i 4«t inuenta ijuantulacunq; caufe Jtffierentia,aut alitiua uel en runJem, uel eiufjem pote/taiu hominum poflerior cöfiKutio,^uie fit priori contraria^qua fi Jeeruntju nen erki
De rumore O'fama. Caput ni, •p Arnarn,aitjirumores pars altera confenfum ciuiiatii,amp;‘ uelut * publicK tejtimoniü uocat,altera fermonëßne ullo certo autore Ji]fierfum,cut malignitas inkium JeJerk,igt;icremëtum creJulkaft fuoJ Hulli «0« etiam innocentiffimo poßet accijcre,fraujt uiimi* forum falfa uulgantium,exempla «tri» non Jeerunt.
Detormentis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capuc nH/
SIcMt i« form?!« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl lof m freiiuëti/ftmiis,cum pars at
tera nuajiionë, uerafatëji neceffttatë uocet, altera ftpe etia (aufamftlfa JiceJi, ^uoJ alijs patiëtia facile men Jacium facial, alijs infirmitas nece/farii, jJ att’tmet plura Je hnf Plone funt ora tiones ueteru, ac noMorS. QuxJi Mm? in hac parte erut propria cuiuf^ litif.NafueJe habëja i^uaftione agetur, plurimu merta rk^uis, et ^uëpoftulet,aut offerat, et in lt;iuë,et ex caufa,fue 14« er« habka,jui( ei priefuerk,js,et ijuo mojo fit tortui,an erf Jibilta Jixerk, an inter fe co/tantia,perfeuerauerk in eo ijuoJ cœ perat,an aliquij Jolore mutauerk,prima parte quaflioktan proa ftJëte cruciatUf^ua utrin^: tS infinka funt, ipfa reru uarietaf, De cabulis, O* üsquxCQUtra tabulas, Caput Vs
Conir«
-ocr page 222-IfZ ÎNSTITVT. ORATORIA
COrtfM tMm quoj; feft JtAutn, feft JicrnJu eß,cuin «f nonfolum re feilt, fed etiamucculitri fciamme/fe ufitutum. Cmw jït ttutem in liii,ttut fceltn ffftitorum, aut igitoraeiii,tuliM, ncfaciliin, idtjuodfetundo loco diximin, traâatur.jitod fcilicet pauciores reifiunt. Sed hoe ipfum iirguniéti» ex cm ft triihft,fi for te Mt incredibile ei},id aâum effe,ciuod tabula eontinent,Mt(ut fre^uentiin euenit) alijsprobttionibin ajue Mirtificialibui [olui-tur,li Mt ü,in quem ftgiuium ed', Mt alijuit fgnacor dicétur tlM fuiffe,uel prim effe defunilin,f tempor» «on cogt;igruunt,/t uel au tecedentit.uel infè^uenti» ttbul» repuÿunt. Iii/}gt;eâio ipft eti»M fepefilfum deprehendit.
De iiireiurando nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VI.
litigatores, Mtofferunt fuum,»utnon recipiunt obhiticm t »uttb »duerftrioexigunt, tut reeufant cum »b ipfis exigttur-Ojferre fuum fine Hl» condiiione, ut uel aduerfiriin im ret,fere improbum ed. Qw trfmen id ficiet, »ut uittfe tuebilur, ut eum non fit credibile peierare, aut ipf» ui religion'u. In ^1/4 pluffidei confeiiuetur,ß id eperil,ut non cupide »d hoc defeendere fed ne hoc ^uide reçu fare uideatur,»ut fi caufi patieiur modo lait propter ijuam deuoturm fe ipfe nonfuerit,»ut fi pritter alia caufe inftrumenta, adijeit ex abundanii hanc quof confcietitefiduti»mgt; non recipiet ini^uam condition?, amp;nbsp;à multie contemni iurifu randi metu dieet. Cum amp;nbsp;philo/iphi ijuida fnt reperti, qut deoi habtrererum humanaru euram negaret.Eum uero qui nullo offe-rente iurare fit paratui,et feipfum uelle de caufa fua pronuntiare, tr quam id quod offert leue,ac facile credat, ofiendere .Atü qui Jefert, alioqui apere modefie uidetur, cum litif aduerftriu iudiee facial,'(3' eum,cuiut cogntlio ed,onere liberet.qui proifedo alieM iureiurando fiare quam fuo mauult,quo diffte'dior recufatio ed,ni ft forte res ed ea,qua credtbtlefit nota ipft no effe.Quie excufttio ft deer»,hoc unum reliinquetur,ut inuidia ftbi quieri ab aduerfario Jic»t,atque id »pi,ul in ea caufa, in qua uincere ntnpojfu, queri to/ff'
-ocr page 223-LIBER QVINTVS. ij«
fo/Jtt. 1(4 ^uidet« malum oaufaturum haue eonJitio-nem fuiffe,ft autem frotare malle,i]Uie affirmet,lt;juam Jutiü «ig relm^uere^an feierarit. Sed »oiù adolefcentihui fenioret 'm agea dofadi frtecifere foleiant.ne unijuam iufurandum dtferremtHt ficut «ff oplioiudicit aduerfario esl permutenia^ntc tx aduocatit fartif aduerfit iudex eligendm. N4M /i ilicfre eötraria lurpe ad' uocato uidetur,certe turpim habendum,facere ^uod noceat.
De telbbiis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput VU.
■*lt; Aximui tarnen patronif circa teftimonia fudor eSl.Ea dicua lur,aut per tabulas,aut à prafentibus. Simplicior contra tabulas pugna, Ndm nbsp;nbsp;m'mus uidetur objiniffe pudor 'mterpaucot
figgt;iatores,amp;pro dijftdentia prem'Kur abfentia- Si reprehenponié «0« cap'K ipfa per['ona,'mfamare fignateres licet.Tac'Kapraterea ^uiedampgnificatio refragatur bis omnibus,^uod nemo per tabulas dat tepimoniu,nipfua uoluntate, ^uo ipfo «o» fe e/fe amicii ei^ contra que dictt,fatetur. Nfc (4nif» protmus ceJTer'tt or4(or, qua minui amp;nbsp;amicus pro amico, amp;nbsp;mimicus contra mimicu pofjit ue-rum(pmtegrapt ei fides)dicere, Sed late locus uter^; iradatur.-Cum pritfentibus uero imgens dimicatio esl, idcoq^ uelut duplici contra eos,pro'q; bis acie confligitur,a^ionS,et mterrogationum. 1« adionibus primit generaliter pro teftibus ,atq;m tepes did fo-let.Ed bic communis locus,cum pars altera nullam firmiorrproba iionem e/]e contedit, quam quapt hom'mii feientia nixa,altera ad deirabedam illispde omnia, per qult;eperi foleantfalpt tepimonia, tnumerat.Sequensratio ed,cumfjiecialiterquide,pd tamenmul' tospariier 'muadere patrom folent.Nam amp;nbsp;gentiü pmul uniuer-farum eleuata tepimonia ab oratoribus pdmus, et tota genera tepi moniorum,ut de aud'Kionibus,non enim ipfos e/fe tepeSjfed iniura torum afferre uoces, ut m caups repetundarü,quipt reo numeraP-fepecuniasiurantd'uigatorü «o« tepH babendos loco. Interim ad' uerpus pngulos dirigilur adio. Quod mpedationis genus,amp; per' mixtum defenßoni legimus ifi erationilusplurimis, Peparatim tt editum.
-ocr page 224-!gt;♦ ÎNSTITVT. 'ORÀTOUÎA.
ti’ttuin.ficut in VitmiS ttftem. Tetum i^iiur txcutratnui lociifi. gutnJo unintrpm infinutioné ‘if.gre/Jtfumtn.Sufftaehit tlwiii tibri Juai Domirio kfro im hSc rtm cSpcfiti,juë nJolefdtului tü coluiyiit no Itân mihi t^niti f4, fei fiera f ex ifjo fint copiW-Is ueriffimt fnecifk frimi efje in bac farte offtciti ora/0ri(,iet to tam caufamfamiliariier nBrk,ijuoJ fine dubio a J cmnia fertinet-IJ ifuomoJo (otingat,txflicabimu4,lt;iim ad de/bhiaium bi/K fartl ioeum uenerimtn.Ea res [agieret materiS interrof^attoni, 'b' uela ti tela ad manS fnbm'miftrabk. Eadem dofebif,aJ nbsp;nbsp;nbsp;ludiâtani'
mutaélione ßt fnefaradm.Debet enim uelfieri,uel detrahi teßi' but fides orationeferfetuattjuia fie diéiu i^uiß^ mBuetur,iit eA ai tredend»^uel ho» tredend» ante fBrmatin. E» ^i/oHiï d»o genera fient tefh»,aut »oluntariBr»,aut eBr»,lt;]uibin index infublicii iudi tijs lege denuntiare fole^ijuor» altéra utra^; fars utieur,alter»in aecufatonbin tant» concejjiem eslfifaremin offià» dantù tefies, ty refellentis-Qui uoluntari» fToducit,fcire c^uid ù didurin eâ, fBteß,ideo'^;factliorä »idetur in rogadB habere ratienë. Sed hit ^UB^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acumen,amp;' uigilantiH fBfcit,frBuidend»ij; nr timidité,
ne tneofians,ne imf rudes fit tefiit. Turbatur enim, nbsp;nbsp;à fatrann
diuerfe fartis inducitur in latjueu-Sedamp;fliis defrekenfi nBtet, ^firmi nbsp;nbsp;interrki frofieifjent. Mult» igkur dome ante uerfanJi,
ac uar)isfercontatianibin,'juales haberi abaduerfiirio foffient.eX' florandi funt.Siefit.ut aut confient fibi, aut fi ^uid taubauernit, offBrtuna rierfin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^uo froduâi funt,interrogatione,uelut in
fradum rrponSturJ» ijs^uofadhuc, qui confiiterintfibi,ukaJ'i fient infidiatnam frequenterfubtjci ab aduerfariofiilët, amp;nbsp;Bmnia frofutur» follecki Jiuerfarejfiondët.amp;'autorilatem habët noar-guentium illa,fed CBnfitentiu-ExfiBrandtéigkur quas caufas lidi di aduerfari» afferaHt,nec id fatia fft, inimicos fuiffe,fed an de-fierint,an fer hoc iffum recociliari uelint, ne corrufttjtnt,ne fit nttenttafrofofit» mutauerint- Qwd cté in ijs quBf, jui ea,qui di âuri iàdentur,reuerafciunt,nece/fari»efi frieauert,tum aiuU
tenu*
-ocr page 225-tlBlR QVINTrr.
* BMgi» ÎM i/'i, jui ft Jiâunt ju‘t ftljii funitfoUuni». N^« ó* frtijiieiitior f orï feenktniiti fS, nbsp;nbsp;fnmifjiim fu/feäiu',ft fi ftr
fetiertit(rigt;it,reprehenß0nefMlior-Eorum uero ^uihin Jenuntiii-’ titr,piir! teftiuin e^,^uit rnm Mert uelrt^part ^uit H0lit,IJ',jue interim feit neeufitor, interim nefcit,fingtmin in frlt;efentiafei^ re,m utroq; enim genere fummû trtitut interregeintü ofm entni fi hübet teßem eu[idiim Mendi^cüiiere debet hocipfum,ne eufidi tis eiui üff treat,neeßatim de eo quad in iadieium uenit,rBgare, fed ali^uB eireuitu ad id peruenire,ut illi,ijii«d maxime dicere uo' liiit,itideaiur expreffum,nee nimtum itifiare interrogationi, ne aJ «mnia re/fondendo teßit fidem fuam minuat, fed intantum euoet re eum,quantum fumere ex uno fatie edi, At in e0,ijui uerum inui^ lut edjprimafelieitas interrBgantie edl extor^uere.ijuB/l hdolMfrir.Hof n0n alio m0d0feri p0tefl,quàm tongiin inierroga tipMf rfff«4 Refjtondebk enim ijult;t noeere eaufe non arbkrabi' tifr.Ex fluribm deinde ^Uit confe/fut erk, to perdueetur,ut tiuoi iieere «c« uult, negate nonpojfitt ««m ut in orationejfarfa ple^ run^ eolligimm argumenta, ijua; per fe nihil reum aggrauare u't' deantur, eongregatione deinde eorum fadum eonuineimiK.ka hu iufmodi teßu multa de anteaâi(,multa de infeeutie,loe0,tempBrt, ferfona cateru^ieSl interroganduf,ut in ali^uod rej^onfum inei-dattfodi quod illi uel fateri qult;e uolumin neeeffe fit, uel ijtqua i3 dixerat,repugnare.Idfi non eötingk,reliqu» erk,ut eum nolle di tere manifefti fit,pr0irahendin^; ut in aliquo, quod uel extra eaio fam ßt,defrthedatur. T enedin etiam diutiui,ut omnia,ac plura J res deßderatpro reo dieêdo, fujfeâus iudiei fiat,quo nS minus n» (ebk,q ß uera 'm reum dixiffet. At ß(quod feeundo loee diximus) nefeiet aaor,quid propoßti teßie attulerk,paulatim,et ut diekur, pedetetm,'intcrrogado experietur animü eius, amp;nbsp;ad id reßsonfum qd“ elicicdü et 'n,per gradus ducet- sed quia nÖnuqfunt hte quoq; le ßii artei,ut primo ad uolStatereßiödeaf, quo maiorefide dtuerfa foßea ditat,edl'a(cufat0rk,fujfe^K teflë du prodefl, dimirtere.
n a P«tr«r
-ocr page 226-(9* INSTITVT. ORATORIA.
p4froBoram m ptrte txptJiiior, i« p4rff Jifftâlior Mfrrop^iitit tS ! TiifftciUor hoCj^uotl ran uttjuam pojjiint ante iuJicHpire, ^uiJ tefiit diâuri» fît : ExpeJkior, ijuôii cum mternganiut efl, fciunt ^uiJ Jixeril.Itaj: in eo juoi incertS eil^cura amp;nbsp;inijuißiio' ne opm efl^juit rexm premat, juas amp;nbsp;quiitu ex caups inimiciiuf liaieat,ea^; in oratione prieJiceni{a,atij: agt;noIienJafunt,Pue oJie fonßatos tepei,pue muiiia, pue gratta, pue pecunia uideri milt' tniH.Etp ieficietur numéro pars diuerpgt;,paucilate: p alundatk, tonj^rationem:p humilesproducer, uilkatë:ppotentes,gratiaiH »porteiit inceJJire.Plus tarnen proderk CMifas,propter^uas reuM t^dant,exponere,ju:epent uarilt;e, tù' pro condkione cuiußti; l'xis, MtlitigatorH, Nam contra illa,iult;epipra diximi(s,pmili ratiotie re/jpmderi tocia comuniiinfolet, ijuia amp;nbsp;in paucic.at^; humilH’M aceufator pmplicitate gloriari poteil, ^uo'd neminem, prater eos juos putarit fcire,lt;iuaperit,amp; multos,atai honeßos commendare aliquandoe/lfaciIiin.Veruinterim,amp;pngulos,ut exomare,i!a 'depruere cÔtingit,aut reckatit in adione, aut nominatif tepibtis-Çpupd ijs téporibuf ^uiiin teßif «î nißpodfinkas adiones roga-lgt;atur,amp;’faciliuf,amp;' fre^uêtiin fuk. Quid aute in t^uenq; tepium iicendum pt,fumi ntp al ipforu perfonn non poted. Relt^ua; in-terrogandipint partes, i^ua in re primü ed nojfe tepemmam timi dm terreri,puliin decipijraci!dinconckari,amlkiopn iußarijon ginpntrahipoted.Prudensuero,amp;conpans,ueltanjuaminimi (in,amp;peruicax dimktenduf patim,uel no interrogatioue,fed Ire ni interlocutionepatroni refutadtn ed, aut alijuo,p cotinget,ur~ lane dido refrigeradus ; autpjuid in eitn uka dicipoterk, inpt' tnia criminü depruêduf. Pnlos i}uofda,lt;ir uerecüdos «o» a^ere wcepßere profuk, nam fepe ^ui aduerf as infedantë pugnajjint, modepia mkigatur. Omnis aut interrogate ed,aut in cauPa,a'jt extra caupam.ln caupa,pcutaccuPatoripracipimu‘,patronin i^uo' ^ueajtiin,'igt;'undenihilfupgt;edipt,repetkapercontationepriora feijuétibuf applicado,pepe eà perdue» homines,ut al inukit ijutd pfopff
-ocr page 227-LIBER QVINTVS.
froßtt^torqueat. Üi» rtißnt dulio,tiec difdplitta uHa i» fcho-lii,nec exercitiitic f «JjeKr.CZ naturali rnagh acumÎMe^ut ufu co tiwg« hec uirtin- Sitjuoii tarnen exem pla ad imiiatiBnem demon' firanditm fit,folum e{{, quad ex dialop^ie Socriiticorum,maxime^ Platonic duci poteS, i« ijuitin adeo fcitlt;e funt interropalioneStUt cuminplerify;lenerejfondeiitur,res tarnen adidjijuoduolxteffi cere,perueniat.ll!ud fortuna interim priefiat,ut aliquid,!}uod in» Ifr feparum confentiat,à tefiedicatur, interim(^uod/iepiin eue' nii)ut teßic tefti diuerfa dicat. Acuta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»«(frrogrfKo ad loc,
ca[u fieri fiolet, etiam rationeperducet.Extra caufiam quojue multa ^ult;t profint interrogari fiolet^ de uka tefiiu aliorum, Je fua ^uif^.fi turpido ,fihumilka),fiamickiaaccu/atorit, fi inimickiit cum reo,in quibut aut dicant alijuid ^uodprofit,aut in mendacio, nd cupidkate hedendi deprehedantur.Sed bl primic interrogatio debet ejje circij^eiba, quia multa cötra patrones uenuße teßicfie fe ref^ödet,ei'^;precipue uulgofiauetur.tum uerbis juàm maxime ex medio fiumptif, ut qui rogaturÇisautë edi fiæpius amp;nbsp;imperkin) »itflligut, aut ne intelligere [e neget,quod interrogantù non leue frigm eß. lllte uero pefifime artes, tefiem fiubornatum in fiubfiellia aduerfiarij mktere,ut inde exckatusplusnoceat.uel dicëdo contre reum,cum ^uo fiederk, uel cum adiuuififie teßimonio uidebkur,facienda ex indufiria multa immodeßeatti;iniemperanter,per que non à fie tantum diâk detrahatfidem,fed ceteris quoq;,qui profite tant,auferat autorkatë, quorum mentionë habui,non utfierët,feel nt ukarëtur.Sepe inter fie collidi folent,inde tefiatio,hinc teßes^ locih utrbi enim pars fie iureiurando, ilia confenfu fienan-tium tuetur. Sepe inter tefles ,amp;* urgumenu quefitum eS,inde feientiam in tefitbus religionë,ingenia effie in argumentit dici-tur,hinc tefiem gratia,metu,pecunia,ira,odio,amickia,ambku fie ri.argumenta ex natura duci,in hit iudicem fibi,in illit alij crede' re.Comunia kec pluribus caufis,multum'^ 14^4(4 funt, fiemper'ijf Mffltn uüabuntur, Alijiund« utrin^funt tefies ,fed quefiio fi' ■ f gukur
-ocr page 228-IS» INSTÏTYT. ORATORIA.
juKwr n lü, utri mfliores uri.Ex eMps,iitri nugü creJibHiti xeriftt-Ex Iki^Mriiiu^xtri grm magit ualuerivt. Hit iiJijcere pjxif uelft Jiuint ttftiwcxiti uoctittxr^ex rrf^xps, onc» lù,BininitM, Jkflier pitt ter» tfji ir^ââti: genernlr alter um j» ^uo inter Stlt;gt;i(etamp; Efidtrifeäamfeeuioifugruferfeiuaeä, rrg4(ia''Nr frouiJtntia miniJite;^eculem alttrum,cigt;»tra furteiH /liuinatienie,utquttj;in ^uieftitnem eaiHt.Al'Xfr enim erMulerir aliter l:truffrieum,tugurum,cottieéiorum, (t mathemuticBrUfitlei tBnfirmari, aut refeÙifBteX, eumpt rerum earum rattt tltuerfor Circa huiufmedi fuoi}; muoiMJeftrueiit{a,multum holet Bferif erati6,p ^ult;ep»t UBcet fer uinum,lBmnium, demeu' tiam emiffit^el excefta faruulerum iudicia,ijuedfan altera nihil fingere^lteta nilil iudicarr.diâura eH-Nec tantum frrefiarl hBc genin fctefl/ed etiS uli run eff,depderari fBlet.Pecuniam de difti,lt;iuif numerauûf ulii unde! Ventnum arguia,uli emi! à ^ub! guantdfer ^uem dedHijUB cBUptBiQ^r fere omnia fro Cluentit Cicero in criminr uentpeij excutit .Hire de tnartipcialilut jwaiR hreui/pme foiui.
DeprobarionearrificiaU. Caput Vin. p Art altera frolationi, ijuie tR tBta in arte^cePat'^; relut ad faciedampdtm affBptittflerunj;aut omnino negljgiiitr,aut Itui/pmt attingiiur iis,iiui argumenta uelut horrido Ûquot; confro fefa uuatefyOineeniBrilut locia depdent,netf;alatr,lti i^ui tradun tur 4 foetH gupu cuiufdam afud LotBfhagos graminie, amp;nbsp;Sirt' num cantu delinni gt;nbsp;UBluftaiem faluti fnetuli/Ji, dum lauditfal' fam imagimem ftr['e^uutur,iffo f rafter i^uam dicnur,uiâBria ce dunt. Atfui caetera ju‘e eStinuo magie Brationie traäu decurrit^ in auxilium at^;Brnamentum argumentBrum CBmfaronturt »eruit'^; illie,juililt;i caufa CBntinetur,adiiciunt induäi fufer corfBrit fpeciem.utpfBrte ifuidfafium ira,uel metu, uel cufidiiate dica-turjotiin jult;e cuiufytafftüut natura pt,frBfeiiuemur.lifdem lau domue, incufainuf,tugemintminuimut,defcriintnuf, deterremuit
juer^
I
-ocr page 229-LIBER QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19*
'^n'^mur,(ORƒoIlt;mlt;r,krtlt;mHr• Sei heri effe operti m relM^tut c(rtii,itut ie quillt t/tn/jutim eenü l0^umur,fgt;etefi. N« «inuf' rim ejje tlii^uii im ieleAtliene, multum uert im cSmoueniie »fft üibim.Sei k^c ifftfliu uttent,cum fe iiiiajji iiiiexfuut,tiMi (otife^ui »iß'itrgitmemttitiene, uli/f emwi ftie renm mé foffuimtm^ Qwrum prim f ptrti0rf^eeies,imiic^iiiK rrer,qitititigt;m m enrni g(n(r( prokttionitm cimmiiniti. Nlt;in mec ultti ^ititßio eS,ijuie nS ƒ(,lt;«» i« re,lt;fut i« ptrfont. Nfc f/Te «rguwf«(»rï loci po/jürnttni ficffue rekiHyiuit perfenie tcciiunt.£ält;i; tut per fe imfßiä foiet^aut tii tliui referri. Nec uUt conftnntio,niß nut ex tnteceiemtibiHt Ml ex ccgt;ifequétiluf,xHt ex pugniMikm,amp;’ hlt;ec »ecejfe eS-^ut ex frteterko tempore,tut ex coniumüo, tut ex fei^ueuti petere. Nff ullt resprottri uifiex tlit poteil. Eti^;ßt eportet,tut mtior.tut ptr,tut mimer.Arpumentt uero reperiutitur aut im i]ult;efttciukm, JK* etitm feptrttie t eomplexu rerUtper/omtruq; fj:eä-triper ft polftntftut in ipft ctuft, cum imueniiur aliquii in et,non exccm^ WKiii MtioRf iufium.fei eim iuUcij ie quo cognofcieur,propri», Protttionumprceteret omnium,ililt;e funt »ecefftrite, tlue creiili
non repugntntes. Aihuc omnium proittionS quairutlex ratio ({}, ut uel qu:a aliquii efl,tliui non fit, ut quit iies eff,nox non eil, uel quit eil aliquii, lt;amp;nbsp;aliui fit, utquia fol ei} fuprr tf r* r4m, iiet ei} : o;l ^ui4 aliquii non ei}, aliui fit, utquia nox non ei}, iies ei}, uel quit aliquii non eä ,nec aliuifit, ut quit non ei} rationale, nee homo ei}, Hit in unsuerfum praiiâù partet fubijeiam.
Defignis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput fX.
Mn« igitur probatio artificialii co fiat aut fi^nic,aut nrgKBiî tii,aut exëplii, JNec ignero pleriftp uiierifi^na parti arpU' infMforï, qu^ mihi feparaii ratio hac fuit prima, quoifunt pene ex iHic inartifcialibim. C ruitt.n,ueftic,et clamor, et liuor,et ttlit funt infirumenta,qualia taiulie,rumore!,tefte!,nec imueniutur th tratortffei nbsp;nbsp;e£ (« ipft caufa ieferitur. Altert,quoifignt fiue
It 4 ftiiiii'
-ocr page 230-*00 INSTITVT. ORATORIA.
inJuiititit /!«f, won funt 4rgumétit,iiuii» uli Uk funt, ijuitlUe Mn t{i,4rgumento aKt,nifim re controuerfa, loctu el[e non foteli,ft' ne Mi4 non funt argumenta,feJ igft nrgument'n egent.DiuiJun tur uutë Ui hui frimas duas/fecies, juod eoru alia funt (ut Jixi) gua ne(ef]'ariafunt,lt;jult;e Graeci uoeant 7tKfti!piec,alia non nfof/T«« ria,lt;iult;e oujutix-Priorailla funt,qua aliter kabtrefe nonfoffunt, ^ua mihi uix fertUiereadfracefta artis uidëtur.Nam uht eS ji-fnum infolubile,ibi ne lis quiJëesl-IJ aut aedJit,cum quij aut ne te/fe e(l, fieri faaum’ueeJfe,autcerteDmnuno non fotefi fieri,utl tffe fa{iü,quo in cauftsfofito,lis non e{i,nififaéii.iïoc genus pen emnia tem for a ferfendi filet. Nam stï coijfie earn cum uiro,qun feferir,quod efi frietertli;lt;(3’fiu£lus effe,cum magna uis uenti in mare Utcubuii, quod coniundb;amp; eum mori,cuius cor efi uulnera tum.quod futurijnece/fe eil.Nec fieri feteß,ut ihi mefiis fit,ubi fi turn non efi,ut quis Row« fit,cum efi Athenis,ut fit ferro uulne^ natus,qui fine cicatrice eä.Sed qua da retrorfus idem ualent,ut itiuerehominem quiß’irat,amp;‘ fiirare qui uiuit.Quadd in contra-rium non recurrunt-Nec enim quia mouetur,qui ingrediiur, iccir to ingreditur,qui mouetur.Qtiare fotefi amp;nbsp;coijffe cum uiro qua tionfeferit,amp; non effe uentus in mari,cum effet fiu(lus,nec utif tor eius uulneratu effe, qui fern. Ac fimilner fatum fuiffi fotefi, ubi non futffet meffis .nec fuiffi Koma, qui non fuit Athenis,nec f»ffe ferro uulneratii,qui habet cicatricë. Alia funt pgna non nc' teffiriajqua tix«~x Graci uocant, qua etiam fi ad tollenda dubU tationem filattcn fufficiunt, tarnen ajiunfla cateris flurimu uf lent-Signu uocanl(ut dixi)iris^èior,quanq id quidam indiciu,qui‘ dam uefiigium nominauerunt,fer quod res intellignur,utfer fan guinem cades ; At quia fanguis uel ex hofiia rej^erfiffi ueftem fo trfl,uel f naribus frofluxiffi, non utiqsqui uefi-em cruenta habue.. rK,homicidiufecerit.Sed ut fer fe non fifftc'n, ita cattris aJiuU' Aum tefiimomj loco ducnur,fi inimicus,fi ante minatus ,fi eodem bocofun, Qifiibusftgnicumacceffit,efftc'nutquafuffeciaerat,
cirU
-ocr page 231-LIBER QVINTVSlt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;soi
Cfrta uiJeatur: «lioijui funt qutedam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utriii;färtl (ommuniaf
ut liuoreSiiuinores-Nai» uidrri fo[[unt, amp;nbsp;ueneficij, crudiht' tii,amp; uitlniK in peäore, [ut manUjif alienit ferif/e.dicetibw/itt ^«0 eä.Hitc ferindefirmtt hitbentur,iit^, txtrinfecta adiuuitniurt Eor« iiutr.juit figndßmt guidé,fed non ntcefliritt,genut Hfcitw gccijî putitt,non effe uirf^iné AtalMS,guiti cum iuuenibui ferfyl itusuiigetur. Quod ft recefermuf,uereor ne omnia, guit exfaüa ducuntur,fi^nafaciamm:eadem tarnen ratione,gua f^a,tra{ian tur. Necmibi uidentur Areopa^^e.cum damnauerüt fuerum co turnicum oculos eruenté,aliud indica/fe guàm id fignü e/feperm' cioftffimit mentit,muliu^; malofuturte,fiadoleuijfet. Vnde Sfu-
Melij, Marci^; Manig pofularKas,fi^nüaffeâatire^ni fuit txifiimalum.Sed uereor ne longe nimium nos ducat blt;ec uia-Nam fi eSfignum adulterlt;e,lauari cum uirit, er'tt et conuiuere cum ado lefcentibui,deinde etiam familiariler altcuiin amiciiia uti,autfor taffe cor fut uulfum,farilu,i)tcejfum,uelbé muliebré dixeril mol -lii,amp; farum uiri figna,fi cui.cum fignü id fro frie fl,guod ex eo, de ^uo gujerilur,natHm fub oculos uentt,ut fangu'u ex ctede,iti ilia ex imfudiciiia ffuere uideantur. Ea guog;,gute guia flerung; oi ftruata funt,uulgofigna creduntur,ut frognoftica,
— Ventorubetaureafhoebe.
Et comix flena fluuiam uocat imfroba uoce;
Sicaufasexgualitatecitli traltunt,fanè ita affelleturtnamfi uen lo rubet luna, fignum uenli eü rubor. Et fi ut idem foéta colligit, denfatus laxatut air facit, ut fit inde iUe auium concetus,ide»i fentitmut.Sunt auté etiam figna farua magnorü, ut htec if fa cor-«ix.Nlt;lt;m maiora minorüeffTe nemo miratur.
De ai^umentis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput X.
N y ne de argumentü. Hoc en/m nomine cornfleâimur,omnia guit Crlt;f ci èi/Sufti/uKTOc,îSiiy^(ifil/LtKTOC,ii7flJli:^tiruocant, afud illos aligua horum nominum dijferentia, etiam fi uif eodemferi tend'tt.Ham enthymema(guod hoj comments fané, aut
-ocr page 232-«o* INSTITVT. ORATORIA.
lt;j(( c ammmt dtionc i»terpretamur,^ui^ tliter non
(0 ntelim ttjïiri ) unum MtUeâunt habet qw omnia mente conte' fta fignif!lt;at,fed nunc deeonon lolt;jiiimiir,alterum ^uo fentëiiani tumratione, tertium^uo certamquandam argumenti conclufib' nem,iiel et confe^uentibin, uel ex refugnantihui,^uaijuam de hoe farum conuenii.Siint enim ^ui id print epichirema ditant^plures^ mtuenias in iHa opinione, nt id demnm, ijuo pogna conftat,enihy mema accipi nelmt.Et ideo ißttd Comificint contrarium appellat-Kunc ah] rhetoricnm fyHogifmum, alij imperfeüum fyüogijmiim itocauerunt, i]uia net difiinâif.nec lotidem pariibut concluderen tur,juod fané non utiijue ab oralere deßjeratur. Epichirema Vlt;)1 giih aggre/ftonem uocat. Celfiu autem iudicat non nofram admi nifirationem ,fed ipfam rem, ijuam aggredimur, id eä argumen' tum,^uo alijuid probaturi fumui,etiam fi nendum uerbii explanan tum, tarn tarnen mente ccnceptum, epichirema did. Alifs uide-r tur BOB defttnatam, uel inchoatam ,fedperfeäam orationem hee nomen accipere, uliimam federn, Ideo'que propria eiiu appel' tatio,amp; maxima in ufu pofta efl,ijua fgnifcatur certa ^uitdam fententire ccmprehenfio, qw« ex tribut partibut con^at- QjiiJdW epichirema rationem appeKauerunt, Cicero meliut ratiocinatio-nem, ijuanjuam amp;nbsp;iUe nomen hoc duxiße magii à fyllogifmo aide tur. Nam amp;nbsp;jlatum fyüogiflicum ratiocinatiuum appellat exem-flie'-iue uthur philofophorum. Et quoniam e/b ijuiedam inter fyll* gifmum, amp;“ epichirema uicinitat, poteä uideri hoc nomine reât abufut. efi euidentprobatio, ideo'^ue apud geomeiraf ccrfJlti^/dicütur.Hancamp;'abepichirfmate Ctecilim putat difftrre folo genere conclu/îonif,amp; ejfeapodixim imperfc' éiuniepichirema, eadem caufa^uadiximutamp;enihymema fyllo-gifnio diflari.Nam ft epichirema fyllogifmi pars eä.Quida inefe feepichirimatiapodiximputant,amp;efiepartemeiut confirmant (em.V tcunpue autem auanjuS diuerfi autores eodem modofiniut, Iftflt oratio per ta^jiue certa funt mcerticfidem non dubiam ajft' tenta
-ocr page 233-LIBER. QVINTVÄ. ko*
rns, mrur« tS o)ii»iKgt;ii ^rgumentorum,nef tnim eerta m-ftrtk tltcliirMiiir,htc oifmùgtHenlktrirl^ii tffelbHli^ueJ ff ffrofrif interfrtMioni iicirt fiitmfeffumin, uptrtiiM tumen frotmiontm ititrrfretiitimur. SeJ argumetitum ^uefflitrffgiii f(tt. N4m amp;fMtt aJ Mäinfcemrum compoßttf.frgitme» Ji euntur, fr oratiottum CirrreMM udul themf iffe exponet P^eJin nin,frgMmrium ittijiiit ule e^ .Etipfe Cicero nJ Bruium itf feri
y er'xin furiujje w »tos i« Cotonem wflrum trtm}fer4miu,it iwe m«Ii nbsp;nbsp;nbsp;, fir fitrgumentum fmilewH ernt. Qw iippfretf
•mntm td fenienJum defligt;i4Um muterum it^fppelUri.Ntc ml rum,cum id ittter opifees iiuti^: uulgutum fit, Vnjt Virgiliiui
Argumentum ingens.—
Vulga'juepaulo numerofiin optn Jicilur urgumêtofum-SeJ num Je fo diceudum urgumento eit,quad prebulionë,indicium,fidem, ngpeirinnem.eiufdem rei nominufucit,purum Jifiinâe, ut urU-tror.N^m prtb4tin,amp;'fides effic’uur non tunt»per lMec,i}ute fusit rutmnüyfed eiium per iturtificiuliu. Signum uutem quoJ iUe inJi cium uocut,ub urgumentis ium jepuruui. Ergo cum fit argumetum rutio pro‘-tiii(i»ëpriefiSt,quu colligkuruliijuiJ per uliuJ,^ iju^^ quod ell dubium.periJ ^uoj Jubium non e{b,confirmutnecejjee^ t/Je ttliijuid in cuufit, tjuod probutione non rgrnb Aliinjui nihil crM juo probemus, n:fi fuerrt ^uod uutfiit uerum, uut ui Jeutur,ex ijua Jubijsfidesfitt, Pro cerlit uutem habemus primum^u.t jenfibin fercipiuntur,ut juie uiJimus,auJiuimut, quuliu fiint fignu: dein' de eu.in ^uie communi opinione confienjum efl, deos effè,priefiun ium pietuiem purentibin. Pratereu ^ult;e legibin cuuta funt, ^ute perfiuftone etium fi non omnium hominum , eius tarnen ciuiiaiü^ nuf genlis,in ^ua resagitur,in mores recepta funt, ut plera^ue in iure no legimin, fed moribui confiant. Si ^uid inter utranj partem conuenit,fi quid probatum tn, denij; cuicS^i aduerfariui non contruiitit. Sic enimfiet argumentum, cumproiAdentia mundni ftgoturfajminiftraja efi relfuilica,ut adminiftranJa ref^ublicn
-ocr page 234-t04 institvt. oratoria.
ft, ft li^uthii munJum frouiJemiii rfgi. Ddtt etiain wou ejji re^ de argumenta traâaturo, uù amp;nbsp;»atura omniH rerum, amp;nbsp;qui J ^uitq; tariflerunq;effi(M. Hirne enim funt qute «ustoc rfùÏJKr. Credibiliu autégtnera funt triu:Vnumf!rmiffimii,quod fere acct die,ut literal à farentibut amari- Alter» uelut [rapenfiutieum qui reâe ualeatfui crafiêti» feruenturum. Tertium tantum non repu ffiannin dama furtum fadu ab eo,qui domifug.Ideai; Arijiote' lesinfecundadeartt rhetorica libro diligentijfime en executui, ^uid cuiq; rei, amp;quidcuiquehominifoleat accidere, amp;nbsp;quatre!, ÿuafq;komine!,quibiurebuf,aut hominibu!,uel côciliajfet,uelalie maffet if fa natura,ut diuttiat, quid fequatur,aut ambiiu.aut fufet fHtianem,quid banifrabent.quid mali f état,quid milite}, quid ru fiici,quo quieq; modo rer uitari,uel afpeiifoleat, Verii hoc exequi tnitto. No» f nim lop;um tant!l,fed etiam impojfibile,aut fotiut inf ttilum eRtprietereapofiti i« communiomniä intelledu.Siquit ta men defiderauer'g,à quo feteret,oftendi.Omnia aute credtbilia in ^uibu! par} maxima confijl'n argumentationû,ex huiufmodifonti' iu! ftuunt,an credibileft ijilio pattern accifum, bnceflu cumfilia fommilfum,amp;' cotrà,uenepci» in nouerca,adulteriu in luxuriofo. flla quoqt.anf elm palam fadil,anfalfum dixerit propter exigui fummam, quia fuo} quifq; ^rü uelut more} habet, plerunqi tarnen, itonfemper,alioqui indubitaia e/fent,non argumenta-Excutiamut munc argumentoru loco},quanquam quibufda i) quoq;,de quibm fu fra dixi,uidentur.Loto} appello, non utuulgo nunc intelligitur, at in luxurié, lt;(ï adulieriu, els’ fimiita,fed fede} argumentoru,in guibm latent,ex quibui funtpetenda. Hamutin terra no omni ge tierantur omnia,nec auem,utferam reperia}, ubi quieq; nafci,aut morari fileat ignarm,amp;' pifc£ quoq; genera alia planit gaudent, alia faxofi}, regionibm etiam litorilmq; difereta funt, nec elopen nofiro mari,aut fcarum duca}, Ita non omne argumentum undi^ itenit,ideo^; «» Pqfftm ijv^rendi ed. Multm alioqui error td,amp; txhaujlo laiore,quod «0 mt»« fcrutabimur, non poterimm inue
Hire
-ocr page 235-lfber. QVINTVÎ. ««f nirtnilîcifu. Atfifcieritnuiubitiuic^niifciiur/umai Ißcgutn tum trit,facileifuoi in eo erit,ptruiieiimui. Im primu i^itur ar-gumenta ff ft à fcrftna iuceia funt, ti fit,ut iixi,iiuißo,ut ota üi hfc iuo fartiamur rts at^;ferfo»as,ut caufa,tefin,hctn,vccit fiigt;,'»ifirumëtH,moiut.û' clt;tttra,rerttßttt acciittta.Perfinii diii «0« ^uic^uii acciiit exe^uenJä mihi eü, utfleri^fecerit,fei un it argumêta fumi foffunt.Pa forro funt genuiÇNam fmiles fa~ rentibin, ac maieribuifuitfiUj fleruni^^ creiXtur, amp;nbsp;nonnunj aJ honefie, turfker'^; uiueniSfmie eaufe f!uunt)Nati0,nim ff gen tibui fropri) morts funt, nec Hern i« Burimro, Ro»i4no,Grlt;e(o, frobabile tfl.Patria,i]uia fimilileretiX ciuitatu legts,inßituta,ofi niants habet iifferetiS. Sext»,ut lairociniSfaciliui in uiro,uenefi dum infaemina crtias, Attas,^uia aliui alifsannü magst canue nk.Eiucatio 'amp; iifdplina, quoniS refert 4 juibut, ^uo quij^ue moio ßt itißkutut. Habiisst corforst! Duf t(ur enim frt^uenttr in argumentum fjiedes libiiinst, robur petulantif. Hk contraria in iiuerfum, Portuna, nec enim tarn iiem creiibile eä in iiuite ae faupere,propinlt;iuit,amicit,clientibui, abuniante, if hit omnibin ießituto.Coniitionit etiam iiftantia eß,nam cltrih un obfcurus, magijiratus an priuatut, pater an/!li’,ciuit an pergrinui,liberan feruut,mariiuf an caltbs,parens liberoru, an orbutfit,plurimum iifiat. Animi natura,tttnimauarkia,ira,iracuniia,mifericoriiat cruielitas,feueritas,aliaq; ijsfmilia, afferuntfrei^uenterfiiem, aut ietrahunt,ficut uiilttt Iuxuriofut,an frugi, 4M foriiius,i^ult;e-raitr,Stuiiaipuo^;,na^rußic»s,forefis,negotiator,miles,nauigtt tor,meiicw, aliui atsj; aliui efftciut. Intueniü etiS ^uii aff eilet jui/^;,locuples uiieri,an iifert^fußus an potësgt; Speilatur ante-atta,ii{iat[;.Ex prfterkii enim ffiimari folet prffentia.Hit aiij dunt ijuiiam commotionem,hanc accipi uolunt temporarium ani-mi matK,ficut iram,pauore. Confilia autem,amp;' prafentit if pne terki iffuturi temporis, ijUte mihi etiam ß perfonit acdiunt, re-ferenia tarnen ad illam partem argumtntoru uidentur, ^uam ex caußt
-ocr page 236-INSTITVT. oratoria.
uup j dMamiH, /I»t htihitiu jitiJam aiiimi,t]ao tmäntur aniiditf Ml inimicitf. Ponant w ftrfonn amp;nbsp;nomen.quoJquiJem ei acciJt' re necejje eS,fei i« argumentum rara caJk, nili cum aut ex cau^ fa iatum eil,ut fapiens, magnin,p!enuti aut amp;nbsp;ipfum ahcuiut eo~ gkationit attulk caufam, ut Lentulo coniurationif,^ult;)il Itbrii Si' iyllmia, haru/^icumj; reßum/is, dominatio Jari tribut Cornelij/ Jicebatur,fe'^eum tertiumejjècreJebatpod Sy!lam,Cinnam'f, quia et ipfe Corneliut erat, ijamamp; illuJ extat apuj EuripiJe,fri giJum jane^quoj nomen Polynicû,ut argumentum frater mcrum tnceffit.locoru enim ex eo frequent materia,qua Cicero in Verri non femel ufui ed, Hlt;tcfere circa perfonas funt, aut bit fmilia» Nee enim compleéîi omnia, uel in hac parte, uel in cteterit go/fu' niuf,contentirationepluraquiefturi(ofienjere. NuncaJres,lrS feo,in quibut maxime funt perfonu iunda qult;e agimut,iJeoq; pri' ma tradanJa.ln omnibui porro' quit funt.quaritur aut quare,aul ubi, aut quanjo, aut quomojo,aut per quie faäa funt. Ducuntur igkur argumenta ex cau/tsfaäorum,uelfuturor!i,quorum mate' riam,quam vahv alii,jlvveciuir alij nominauerunt, Juo genera, feJquaternasutriuf^JiuiJunt ßieciet.Namfere uerfaturratio faden Ji circa bonorum a Jeptionem, incrementum,cDnferuationé, ufum,aut malorum euitationem,liberationem,imminuiionem,coM' uerfonem, nanq; kite in JeliberaJo plurimum ualent, SeJ hat ca» fas habent reäa;praua contra exfalfisopinionibut ueniunt. Natll ed hie inkium ex ijs,qute creJuntur bona,aut mala , inJe errorel exiftunt, amp;pefftmiaffe£iut,in quibietfunt ira,oJium,inuiJia,c» piJkas,)jgt;es,ambkiii,auJacia,metUf,ctetera eiufJem gfnrw-Af ceJunt aliquanJofortuna, ebrietas, ignorantia. Qu« interim aJ ueniam ualent,interim aJ probationem criminum. Vtß quit Jam adq infiJiatur,aliumJickur interemi/fe.Cauße porro nonajcon uincenJum moJo, quoj obijckur,fej aJ JefenJenJum quoq;excu iifolent,cum quit fe redefeciffe honefla caufa contenJk, qua Jt rtlatiin in tertio Ûbro Jidi ed; Einkiotiei interim ex caußs pen*
-ocr page 237-■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QjfNTVS. tbf
int-K» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t))rlt;oigt;i«iH,4 tjuo itfrthtifui ï«
riofuertt,o(ciJK.A)i ftmlegi», jui ut heftts urtt nftlltrtt,iir-na tmflo ufftxt ittruxit, DvruNtur xrgumrnt« amp;nbsp;tx lon-Spe âuiur etiimäij fjtmprottitieiii(,gt;gt;io»nin,tnflunut, muritiiiiint un meJiten-imein,cimfitin,un incultiHifrfjiitntiin Jefertui,fro-pinjum un reniQtut.oppcrtimut confilijs «n uJuerfiu. Qult;m fur temuiJemuiuehenitntiJJimtfro Milnnt trufiuffi Cictrenrm. Et fuec quijtm,amp; finiiliu uj conitâurum frt^umtiui ftrtinrnt, fej inttrint uj iw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, friuutiu un fuilkui, fucrr un frofunuttHiM
fftr un ulifni». Vt un ferfonu mugifirutui,futcr,ffrtpinin Hme tnim ijutefhones oriitur. Priuutum prruniiint fiifiultfti,uerK ^«14 Jt ttinplo,nonfurtuin,fej futrilegium tSi, OcciJi/H uJulterunit ^uoJ Irx prrmittii, jii quiu in lufunuri.cttJn e(l. Iniuriuni fedu fiii/id ijuiu niugi)trutui,muiiflutit uüio tS, uel (ôtrâ, licuit,juiu futtr rmDi.ijHM mugiftrutin.SeJ eircufuâicontrouer/iunt urpi mtn« friefiunt,circu iurw Iktt^muteriu quiefiieni. Ad aiMliiKté ^uo^ifrtquëter frrtintt locm. Ne^ fm'« itirm ulgt;if,uut lii:et,uut ârcoruM eü. Qi^ttixm in ijuu ciuilute quienitur, inttr“ tH.Moriiut enim tt ltgilgt;iw difiunt. Ad commendutionem ^uo^ tlf Hiuiiliitm uxkt.Ntim Aiux ufud Ouidium iwijuir; Ante ru' Ut ug/min cuufum^amp;’ mr(ilt;m confertuf Vljffe!, nbsp;nbsp;Hilow inter
euuru otiedum ed, ^uèd Clodiut in monumentk ui eo muiorum fnorum effet occifui-Ad fuudendt mowrxM idem uulet ^ffcut tem' fin,cutut trudutum fuiiungum.Eiin uutem(utulit loeoium dixi) duplex fipttficutio ril.GtnfrxlMtr «lim, iz ^ciuliier uccipitur, PriM iUud rX J4uNc,Olt)ii,TH)K (ui AI«X4HJro,(um ufud Uion pugMtiim eS,denifpr^teriium, ieiffuns,futurum. Hoe feijuent lgt;uiet,amp; M»i)fit«t4 difcrlmigt;iu,lt;eflute,hyeme,noAu^terdiu,iJ‘ ftrtuitu.in pefiilentiu, ÏM bellofm canuiuit. Ldtittorum quidum ftt tùfgnifcuri putuuerunt,fi illud gfnfr4le tempin,lioc f^ciule ua» turent.Q^um utrorwn^ur r4tio, amp;nbsp;in confias ifuidem,amp; in il fa demonftrutiua gtnere uerfuturffed bi iudicijtfrtjuetiffimu ed.
Nun
-ocr page 238-tot INSTITVT. ORATORIA.
Ni»m Ô* iwr« quaftiones fiât. amp;nbsp;Qualität?diftinguit, amp;aJclt;gt;ii itäurSflurimScoitfert. ut cü interim frobationesbiexfugniibi' les afferatyt^Uiks {unt,ß ditaturÇutfupriS pofu'Qfiÿutory^ui rftf-te diem tMarum dece/Jit,tiut ctmmißffe aliquidyUel cum mfuns tjjit, uet cu adhuc omnino nutus »o« e/Jit, Prieter id ^uod omnilt;i fitcile ar^umenta.itut ex ^Sy^uie ante remfada junt, aut ex con-lundis rei, aut conßequentibus ducuntur.Ex aniecedentibui, Mox të minatui es,nodu exiß:i, froficißcenie antecefßßi, Cauße quoij! fadorS pr‘tteriti ßunt temporis. Sed tempus ßtbtilius guida guM nece/Ji erat diuiß’runtyUt effet lundi,ßonus auditus ed: adh/eren tis,clamor ßiblatui eddnßguentis ßint illa,latuifli, profag,ifli,Ii' uores, amp;nbsp;tumores apparuerunt. Ufdem temporü pradibus defen' for uteturad detrahenda ei,guod obtjcitur,fidem.ln his oisfadc' rum,didoru^:ratiouerfatur,fed dupliater-Nam ßunt gusedam, ^uia aliud poßeafuturü ed, guttdam, guia aliud antefadu ed, utcHobijcitur reolenocing fßecioßemarito,guodfpeciofam adul' terij damnata guandam emerit, autparicidij reo luxurioßo, guod dixerit palri,no me ampliui obiurp;aiis-Nd amp;nbsp;ille,non guia emit, leno edyßed guia leno erat,emit.Nec hic,guiaßc erat locutus, occi dtl,ßtd guia erat occißurin,ßc locutus ed. Caßus autem,gui amp;nbsp;ipßf fritßat argumetis loct!,ßne dubio edex isifeguentibus,fed guadi froprietate dißinguitur,utß dica,melior dux Scipio guàm Anni taßuicit enim Annibalem. Bohm gubemator nunguam fecrt nau' fragiu. Bonus agricola magnos fußul itfrudus. Ef (o«f rä, ßini' ptuofus fuit, patrimonia exhaußt,turpiteruixit,uel omnibus isiui' fus ed. Intuendte funt,prieci^ue'gue inconieduris,amp;facultatesgt; Credibilius ed enim occißos a pluribuspauciores,afirmioribus im iecilliores, d uigilantibus dormientes, d pneparaiis inopinantes» Qiwr« contraria in diuerßim ualent.Hsec in deliberando intue-tnur, amp;nbsp;in iudicijs ad duas res ßolemus referre, an uolueril guis, «n potuerit.Nam amp;nbsp;uoluntatcf^es facit, Hine illa apud Ciceriw nem cöiedura; Inßdiatus ed Clodiui Miloni, non Milo Clodio.
-ocr page 239-LIBER QVINTVS, «09
Iffe (um fêruit ralufiu, hic cum mulierum comMu. îHe tijuûjhie in rhtJa. llle expeJitiHyhic fenulu trretitiH’Flt;icultati ait licet iH' flrumentum CBniungere. Sunt (»im infttrtefticulutu cofi«, Sed ex m/irumento ali^uando etiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;na/cuntur,utj^iculii in
corpore inuentä. H« adi/citur modm^^uë rftniv dicilt,i]uigt; quie-rKur.ijuemadmodii juid fit faiiî!,id'qi turn ad nualkate. [criptS^ fertMet,ut fi negemiu adulterS ueneHo Beeidige ^cxferto licui/Jet Bccidere.fed uel Bportuiffef.tum ad comediuras qiiBil;,ut p dicani, Icna mente faâii,ide0'j;palàm:gt;Hala,idea ex infidiis,nBiiu,in fait tudine. In relm autem amnibm de quarü ui aut natura quterilur, ^uas^; etiam ckra camplexii perfonaru, clt;e(fror«m^; ex quibuifil taufa,perfeintueripBj[umuiJria fine duhio rurfiu^eâtada funt, an fit,quid pt, ^uale fit • Sed quia funt quida lad argumenterü ijt emnibu) cemunef,diuidihiec ât tria genera nan pajpcniddea'q^la-cu patiw,ut quefqi bneurrent, fubijcienda funt, Duciitur erga argumenta expnkiane ,feupne:nam utraq^mada tradkur.Eiut du-plexratia esi.Aut enim fimpliciter quteriiur,pt'ne hac uirtuf,aut antecedentepniliBne,quidpt uirtin, *4 aut in uniuerfum uim uer H cempleâimur,ut rhetorice e3 bene dicendi feientia, aut per par tet, ut rhetarice eP reâe inuentendi, nbsp;nbsp;diffenendi, lt;amp;nbsp;elaquendi
cumprma memaria, lt;amp;nbsp;cum dign'nate aPianiCjfcientia.Pritterea pntmui,aut ui, peut fuperiara, aut ÎTVf4BMy!K, ut afpduu ab affe danda,amp; lacupletë à lacarujpecuniafum 4f eeorï capia-Pinkiani fubiefla maxime uideniur,genui,ffecier,differëf,prepriu, Ex hit amnibui argumenta ducutur.Centn ad prabanda federn mwiim« ualetipIurimS ad refellendadtaq; nan quia eP arbar,platanut eP^ at quad nen eP arbBr,utiq; platanui nan ep, Nec quad neeP uir-lui,utiq; pateP e/fe iupkia.Itaq; 4 genereperueniendu eP ad ulii mamp)edem,ut hama eP animal,nan eP fatis(id enim genut eP) mortale,etiam p fpecies eP,cum alijs tarnen camuniipnkio-Ratio nale,nihilfupererk ad demenprandü id,quBd uelk. ConfM ffe-desprmaprabatianë habet generic,infirma refutatienë, Na quad 0 iufikia
-ocr page 240-no INSTITYT. ORATORIA.
iufUtia eü,iitif uirtm «o» iufi'Kiti, foteH ejje in'rtiu: forttiudo, contmetintCon/lMtu. Nun^uS tolletur ffgt;ecie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnet ljgt;ecies,qutt funt generi fuhieüte^nmouei
tur,hocinoJo:QwJni^immort4lträ,neijimortäle,t)uiiMlnigt;it td.Hù ajijàunt pro^iii, amp;nbsp;difftrëtit-Profrijs cSfirmnurßii' tio.differtntihm foluiiur.Proprium tutein eS, 4«t ijuod foli itcâ' dit,ut homiHi fermo^ifin,iiut jued uti^ acàdit.fed no fclt,ui tgni titlefacere.Etfuntttußnodi rei jgt;!ura profria, utifßiuignH lùct-re,citlere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijuodcunf frofrium décrit,ßduet ßniiionem,Higt;n
utie/; lt;{UodcKj;erK,(igt;nßrmtibit. S^fijjime dutem i^uid ßt fropri» euiufJ; ijuieritur, ut ß fer etymoloÿd dlCdtur, ^yrdnmcida fro-frium ed tyrunnum ocàdere, negemut. Noh enim ß traditum ßbi eum cdrmfex occiderit,tyrdn»iâdd uocdtur,tucßimfrudens, uel inuitut. Quod duteni frofriuw non erii,différés erit,ut dliud ti} feruum effe, dliud feruire, t^udlit effe in dddtâu quaffo folett Qui [eruM eSi,ß mdnumtttdtur,fit Iibertinut,no xidem dddiâiUt flurd,de ijuibus dlio loco- Ulud quo^ different uacdnt,cum ge^ titre in j^ecie diduâo fpedes ifßd difcernitur: Animdl genin.mor' tdle lleciet,terrenum uel bif es,different. Nondum enimfrofri» t{l,fed idtn differt d nidrino, uel juddrufede. Quod non tdm dJ »rgumentum pertinet, i}Udgt;n dd diligentemfinitionif comf reken' fîontm. Cicero genui amp;nbsp;fftciem, qudm eundemfornidm uocdtjl finmioe diducii,etiis ifuæ dd dli^uid funt,fubijcii, ut ƒ ù,cui omne urgentum legdtum e(b,fetdt ßgndtum quoq:,utdtur genere. Atß ^uit cum legdtum ßt ei, qu‘e uiro mdterfdmtlids effet,neget deberi tifijui» in mdnum non conuenerit,lfecie, tjuonidm duaformd: ßnt mdtrimoniorum • Diutßone dutem ddiuudri ßnitionem docet,ed'^: diff erre à fdrtitione, quod h.ec ßt totiui in fdrtet, illd generit itt formdt. Pdrtet incertdt effe,ut quibui conflet re/fuhlicd. PormdS eertdt,ut quotßnt ßieciet rerum fublicdrS; Qiws tret dccifimui, quitpofuli,qu^ pducorum,qu!e uniiu poteßdte regerentur. Et il-k quidem non in hit exemplii utgt;tur,quid fcribtnt dd Trebdtium, ex iure
-ocr page 241-LIBER. QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;an
»X titre M Jucert miiluil,rgo epertiorn pofui. Prepri^ uero ttj (i-itäitr^ ^ue^; pertwfnf parte,ut pro^rii eü boni reâe fteere,in (unii uerbit ettcttiiefeere. Ke co»trt,lt;}ii‘eJa itt ijuibufja uti^; nS fimt,amp; ratia ^uanuit ex Jiuerfo,ealt;le eff. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tdprobtn'
dumfimiliuiu uulettamp;adrefellendu. Probuntiinterimfttieefl unum htdgt;ere,hic modo; Vtßctuie ^uit,tiut nattu ft oportet,aut ft Hut. NegantifUtruni}; tollendum ef-,ne( nalm,neefaäiu eä-fit boe et multiplex, id'^ efb argumetoru geniu ex remotione,^uo, ma do effieiiur toiu falfum,modo id ijuod reliti^uitur,ueru. Toiufal fum e{b,koe modotPeeunia te eredidtffe dicü,aut habuifti ipfe,aut abalijuo accepijbfaut inuen:fli,autfurripuißiSi neq;domi kabub ßi,Heq; ab alio aecepißi,nec ettera, non eredidifti • Reliijuum fit Herumpc-.ilic feruiu,^uitibi uendieas,aut uerna tum esl,aut ent' pliu,aut donatiu, aut tefiamento relidm, aut ex hofie eaptui,aul alienui.Veinde remotù prtorihut,fupereTit alienut. Perieulofum amp;nbsp;cum cura intuendu genui,lt;]uia fi in proponedo unum quodlibet emifertmut, cum rifu quoq: tota resfoluitur. Tutm quoi Cicero pro Cecinnafac‘n,cum i»terro^at,fi hac aäio non fit,quit fit. Si mul enim remouentur omnia. Vel cum duoponentur inter fecontraria, quorum tenui/fe utrultbet fufficiat, quale Cieeronieeffs VHumquidem,certe nemo erk tarn inimiem Cluétio,qui mihi non concédât, fi confiet corruptum illude/fe iudicium, aut ab Habko, out ab Oppianico ejfe corruptum, fi doceo no ab Habko, uinco ah Oppianicotfiofiendo ab Oppianico,purgo Habkum. F« etiam ex duobiu quorum neceffaria en allerutrum eligynji aduerfario,pote fiai,ejftckur'q-,ut utru elfgerk,noceat.Fack hoc Cicero pro Op^ pio; Virum cum Cottam appetifiet, aut cum ipfe fefe conaretur oe cidere,telum ei e manibiu ereptum eß.Et pro VarenotOptio uobia datur, utrum uelkii cafu illo kinere Varenum ufum effe,anhuiut prr[uafu,amp; mdudiu. Deinde ulratyfack accufatori cStraria-ln-terim duo ka proponunlur, ututrSlibet eleâum, idem efficiat, eil, Philofophandum eil, etiam fi non efi philofophandum,
» i Et illt;
-ocr page 242-sit rNSTITVT. ORATORIA.
EtilluJ uulgitu. Quo fchemt,fi Melligiiurf^uo fi mn MteHigt' turfamp;Mfntietur i» toritietit, tjui do!Brrpati[’oteil,iiiëtietur,Jut non pott^l. V t funt autë tria tempora,Ba ordo rera tritui moHKii tù confertMeSl.Habentoiimomnia in'nium, maemenil!,fumini, ut iurgiil,dtinde c^edesamp;ftrages-EÜ ergo hie quo^; argument«' rum locui inuicem probantiu-Nam et ex itittijsßimma cobUgitur, guale ell: Non poffiim togam prietexta (}erare,cum exordii!pul' lumuideam.Etcontrd,no»domimationifcaufa Syllam arma/um' ppJJ'e,argumentu efl diâura depofita- Similiter ex imcremento in utranti; partem ducitur rei ratio, cum bn conieflura,tum eiiam in traflatu trtjuitatia, an ad inkium fumma rrfereda,id efl.an ei cte det imputanda jtt,i i^uo iurgtu coepit.Efl argumentorü locui ex ft ttiilibucSi cont'metia uirtut,utiq; amp;nbsp;ab/binentia.Sifidem debet tu tor,amp;‘ procurator. Hoc ex eo genere, lt;juod amp;nbsp;Inoiyiiiym Crdci UocanttCicero imduHionem.Ex dijjimilibu^ i Non ft laiaia bonii, 1)9 uoIuptas.Non quod mulieri,idempupillo.Ex contrariis:Erug‘t Ikas honumjuxuria enim malu- S( maloru caufi bellü efl,eril
pax.Si ueniS meretur qui imprudent nocuk^no meretur pree mium quiimprudensprofuk.Ex repugnatibusiQui efl flultuiyfit fient non efl.Ex confequetibui,pue adiunflit; Si iuftkia eH bonii, refleiudicandu. Simaluperpdia,non eflfallendum.Idem retrot Nec funt hMdiJJimilia,idee'q;huic loco fubijcienda,cu 0* ipfa natu talker cSgruant.Quod quit non habuk.non perdidk. Quern quit timat,fcient wow hedk. Ç^quit h^erede fuum effe uolutt,charum kabuk,habet,habebk. Sed cum fint iHdubkata,uim habeni penc ß' gHorum immutabiliu.Sed confequentia dico K}t$MuSoc,efl enim co Jiquens fapientiie bonkat,illa fequentia irriityi/aSbuee.qua poßeafa Aa funt,aut futura. Nff pw de nominibin anxiui, uocet enim ut uoluerk quifq;,dum uit rerum i^fa manifeßa pt,appareatq; hoc te porif,il!udejje naturae. Itaq; no dubko hec quoq; conf •quctia,quit exprioribui det argumentH ad ea qult;e fe^^uütur.quorü quida duas ffecies ejji uoluerSt, AAienit,utpro Oppiot Quit educere inui' tot in
-ocr page 243-LIBER QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zu
tos sn proumci/sm now f otnit, tos isiuttos retistm jui fotuir/ Tf wi porw.w V f rrf »I ; Sifintm frtttoru ediäo afferüt calenjit Ittnun^ fgt;i,our wow Miiti« quo^; ediäi nafcatur à ctlcnJu lanuarij^Q^i'^^ iitriint[;cxemflum tilteSl, utidem in Jiiifrßim,ftretrotgas,uti' Itiit.Confe.-’uens t/l emm e0s,^ui ioiuiti dud non ftiuerunt/ttiui' tos non fotuijji retineri ■ Illa quoj: i^uie ex reius muiita (onfirina-ttonem pr^fiantihus ducutur, tjuttprofrij p^tncrii ijutdam uideri oolunt,amp; uocant ik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jryi(i/ «AÄHA«,Ciofro fx rtbui fuleande
rationem uenienttlus,forte eonftqutttticin iunxeriin:Si fortorium Rhedas loeare honefHI Htrtnocrtonti cöductre: et ijuod di feere honefiü,amp; docere.Vnde illa non hac ratione diiia,fed effi-(iens ideni,Dcinu^ Afrt fententia eüpulchra : Ego aceufaui^uos damnaftit.EJi inuicc confrt^iiens,^ ^uod ex diucrfis idem oflen-dit,ut^uimundu na fei dieit, per hoe tpftm amp;nbsp;defieere ftpnifieat, 5«ii« depeit omne quod nafeitor, Simillima esl hie argumentatio, colligi folent,ex ijs i^uicfaeiunt, ea tffieMur,aut eontrà, juod gfw« à eaufis uocant ■ Hatc mtrim neceffariof.unt,interim plerunq;,fed non nece/fario.Ham corpioin luinineuti^;umlram faeit,amp; umbra ubicun^:eP,ibi corpus e/feofedit. Aha funt.ut di xi.non nectffarta.uel uirinq;,uel ex alteraparte: Sol lt;olor4f,non utiq; ^ui e{} coloratus.afole ed, her puluerulentum facit,fed nee omne Mer puluerc mouet,nec quifjuii ed pulutrulentus,ex iiinere ed.Qjiie uti^;taliafaciunt,taliafunt. Sifapiitiabonu uirufacitf bonus uir ed uti^; fapitnsddtoii; boni ed Itonepe facert,mah,tur' f «fr; Üquot; qui boneftefaeiut,loni: qui turpiter,mali rede iudiean-tur. At exercitatio plerunq; robußü corpus facit, jtd non quifquii td robufius,extrciiatus,ntc quifquie txerciiatus,robuflus ffl.'Ncc quiafortiludopritßat ne morte ttmeamus, quifquis morte non ti' inuerit,uirfcriis fr« txiftimadus-Nfo p capitis dolorefacitfuiuti lis bominibus foled. Et kite ad hortatiuu genus maxime pertinêt. yirtus facit Iaudë,fequenda igiiur:amp;'uoluptas infamiam,fugten daigitur, RtÄt «St monemur, etufas non utiqsab ultimo eflt re-
• t pttene
-ocr page 244-■14 INSTITVT. ORATORIA.
frt(nlt;l4f,ut Mfdec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V tinMni ut ui wmert Ptl». —
Qui/t uero iJ rtm fecnil »ifirtm, «kt wctHtëyijMcJ illic cedic rit tbitgnt äi trrrtDH irtlgt;ts:amp; Phyloëittti PtriJi:Si imptrtfftt tih,ega nimc «on t[[tm iniftr. Qko moie ftrutnirt ^ue Ititt rt-tro ctufts legrntitui hert i Hk illuJ tiifctrt ritUculumfultrenr, nip ro Cûrro utrretur.ijuoJ coniugatum uecttit, ut tet tjui rem iu fitm fdeunt,tuPe f4cere,ytoi certe «on tget frttuiiene. Quti eompdfeuum efi,tornf»feere liceregt; Qud/km nbsp;nbsp;nbsp;^iue utl ex c»U'
fis,uel ex effiaentitiu iliximur,»Uem mmine uvetent lgt;tPgt;eéenijii tfl ex'um-Ndm nrc fcfc «Iiud (r4^4tkr,^kilt;m ijuiJ ex quo^ue eue-K»t. Af fopt» uel ceiitfi»r»tiu» Jicuntur, ^^uit mttier» ex minori' hti,mi»cr»ex rH»ioribuf,f»ri»exf»ribuii)roë»tit. Ciinprm»titr eonieâur» ex m»iore,Si quie f»crdegiumf»cii,f»(itt^furtM’ Ex wwtore.Qut f»(ilt »c p»làm viegt;itàur,feier»bii.Ex f»ri,QÜ et rf« iMjù«n:/«M fecunum »cdfit,amp; ai JicetiJum f»lfum tepi' monium »ccifiet. lurit conßrlt;n»tio eâ huiufmodi. Ex niii/f rr, Si »Julierum occiJere l/cet,amp;' lotie ciejere. Ex minDre,Sifurem M fiurnum occüere licet,^uiJ l»troncf Exf»ri, Qult;e fœtu »Juer' fue imerfeiiortni f»trie luß» eü, e»dem »iutrfiu nittrie. Qwrï omnium tr»ä»tu) uerfttur in fyllogifmii. Ill» m»giepnirionibue, »ut ijualitdtiiuefrofunt. Si roiitr corforitiu tonum non eß,miniM fanitas-Si furtum fcelin,m»gief»crilegium. Si »bfiineiitu uirtue, et continentu.Si mundin rrouiJtnii» regitur,»iJminifir»nJ» eâ repiuilic». Si Jomut itdificun pne ruticue non foteä, quid »gtn^ dum in n»ualium cur» amp;nbsp;»rmorumi Ac mtki ^uidë fufftceretkoc genin,fed in fpecies fec»tur. N^m exfiuribue »d unum,amp; ex um »d flur» (unde eß ijuod femel amp;nbsp;fdfiw )amp;ex perte ad totum, ^3quot; ex genere »d fjteciem, fit ex eo quod continet »d id ^uod conti-iietur,ut ex diffialiorthin »df»cilior»,amp; ex longe poßtie »d pro-pior»,amp;j»d omni»,^ua contr» bec funt,e»dem retione argument t» ducuntur. Sunt enim amp;nbsp;hac m»ior» minor», »ut certe uim ßmdem ebiintti^u» ß profeju»mur,nußue rrW e» conddendi mu' dut-
-ocr page 245-LIBER QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»i;
iitt.hfnilii rmw rrriim comparttiojucunJioni, gr^tiorä, im f,is »ece^Mrit^hone/Horii.utiliort.Sed omitfami« flura.nt in fum iticiJ^m. ExfiKpIeruin ijuo^utaj
li« 'mfintM tfl numeriti, fei ptuei/fimt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Ex waiorf,
fn Cecieinii:Qiii exerciiuiariMto! mouet,ifiiuoc)itiemm logt torum non uiieiiiur mcui/felExftcilicrefMC’ciium Curiogt; Hf m ; Ac uide, imftc'de fieri tu potuerit, cum ic ftüm non/it,cui tu conceflifii.{.x difiiciliore;Vidt i^utefo Tulero^ut ipii de meoft aon!gt;nduiitein,de Ligurijttudeamconfiteri. EtibiiAn/feriindi Ligirio cau/ä nonßt, cum mihi upud te locur fit, etiam pro alter» deprecandi^Ex minore,pro Crlt;WM4. lu'wf wro fctre effe armt' tos ftt efi,ut uim fafiam probes,in manui ecrum incidere non eä faiiif Ergigt;,ut breuiier contrahamfiimmam,ducuntur argumintt à perfonis,cau/is,loci(,tempore(cuiuc tres partes diximus, pnece^’ deiis,ceKiunail,ngt;fe^ues)facultatibus(quibus inftrumenlü fubiO' cmus)modo,id efb.ut quicti:fitfaau,finiliöe,genere, lfec!e,dif' ferenubui,proprijs,rtmoiiene,diuijicne,itiitio, incrementii,fum-ma,/!milibin,d!ffimilibin,pugnatibin,confeijuentibui,eff'ic!etibuf, effeüh, euetif^ugatif,comparatione,jua in plures diduciiur jjie des. Wud adijciendum uidetur,duci argumenta ncn li confeffis tS lum,fed etiam ifiaione,lt;jua Gw« sisH' vvlcfir uocant. Et dem ex omnibus ijfdem locis,quibusfuperiora,lt;]uia totidem/fecies effe poffunt,finite,auot uent.tiamfingere hoc loco, id eRpropo-nereaiiquid,quod fi uerum fit,autfoluat qu‘efiionem,aut adiuuet» Heinde id de quo i]ult;trKur, facere iUi fimile .Id quo facilius acci^ piant iuuenes,nodum fcholam egreffi, primo familiaribin magis^ ufitatif exemplic cfiendamiLex efi,qui parentes nonaIuerK,uingt;’ datur. Non «lir quû, tx uincula nihiicminus recufat. Viiiurfi-iHone,fi miles,fi infans fit,fi reipublicte caufa abfit-Et iUaconirt opiionemfortium,fi tyrannidem petat,fi templorum euerfionem-Plurimi'j;Uiri» ea res habebit contra faiptum- Ytiiurhit Cicero pro Cednna; Vnde (ti,autfamilia,aut procurator tuus,fi me uiHi
• 4 (IM
-ocr page 246-8ilt;? INSTITVT. ORATORIA.
tm lUM foliu deied/Jit i Si itero ne habeas guident feruum fritter turn qui me deiecerit. Et «lù i« eodê libre flurima. Verü eademfi file ualet ad qualitates: St Catilina (um fuo cenfiUo nefarioru hominü.quos fecü eduxit,hac de re fe/Jet iudieare,condënaret Lu tliini Muritna. Et ad amflifieationë: Si hoc tibi inter ccenS.in il’ lit immanibut foculit tuie acadiJfet-Sic,amp; f re/jiublica uocë habe' ret-Has feirè fedes accepimus probalionum in uniuerfum,quas nee generatim traderefateSl^cum ex qualibei earü innumerabilit ax' gumentorum copia oriatur, necper fingulas Jfecies exequi patitur natura rerü,quod qui funtfacere conati.duo pariter fubierunt in-commoda,ut ein nimiü dicerent,nec tarnen totu. VndeplurimicS in hos inexplicabiles laqueos inciderunt, omné etia que ex ingénié fuo potuerant habere conatu, uelut afiriâi certit legum uinculn, ferdiderut,et magiftru reß^icientes, natura ducem fequi deß'erut-Nam ut perfeno fufficiet fcire,omnes probationes,aut à perfom, aut à rebin peti^quia utrunq; inplura diuiduur,iia ex antecedenti ius^amp; iunân,amp; infequentiiut trahenda e/fe argumenta,qui acce périt, protinuf in hoeßt inßruäu), ut quid in quaq; caufa diceu' dum ßt,ex hit feiat, pntfertim eu plurima probationes in ipßgt; ca» farum complexu reperiatur, ita utßnt cu alia lue nulla comuneSé
ßnt fotentijjîmie,amp; minime obuiie,quia cSmunibin ex priegt; ceptit propria inuenienda funt.Hoc genus argumentorü fane dica tnus ex dreunftantia, quia riS^s-otirir dicere aliter non po/fumut, nel ex '^Siquie cuiufq, cauße propriafunt, ut in illo adultéra facet' dote,qui lege qua unius f ruandipoteflatc habebat,feipfe feruare uoluit, propriu eÆ cotrouerßie dicere. Non unu nocenteferuabie, quia te adultéra dimi/fo adultéra occidere non licebit.Hoc enim ar gumentii lex facit, quit prohibet adulteram fine adultéra occidi.Et ilia in qua lata eü lex,ut argentar^ dimidiu ex eo quod debebant, foluerent, creditü fuum totu etàgerent. Argentarius ab argëtaria folidum petit, Propriu ex materia eHargumentu creditorisiiccir toadiediieffe in lege,ut argetarius tatu exigeret.Aduerfus enim allot
-ocr page 247-LIBER QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tir
»lies non afin fuij[e lege, cum omnes fraterquiim 4 argtntarijt totum exigenJi im haherët. Cum mulM 4Utr noutntur M omni ge nerf , tum fritctfiue tn kit qu^ftiontiin ,qult;e feripto coït' fiiinti^uiit uDcum eÛ in fingulii iimiiguititsfreijuens, adhuc in t» îunâu magif.Et hiec ippi pluriü leguw alioru'ue feriptoru uel con gruentium,uel repugnantiü complexu uiriëtur,nece/Ji e{l,cü rtî rei^ttutiin iurif.tiua/ifignü eR;Non delui tiki ptcuniam^nun^ me uppellajiitufura won uccepifti,ultrû d mf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;es.Lex eâ,qui
piiri proditionit rco «0« affuerit, exhares fit. tiegut nifi fî pater aifolutui /!t,quid figm^ Lf x dlierd.-Proilttion« damnatui.cS aduo cato exuIet-Cicero pro CluentioP.Popiliü,amp; Tiberiu GwtS di' cit no iudicij corrupii,fed amb'ttin effe damnatos,i{uid figtùi ^uôd aceufatores eorü,tpii erant et ipft ambitui damnati,è lege fint poSi kune uiâoria reftiiuti.Nec wmwi in hgt;c curie debet adhiberi,quiil propottendi!,'iuàm quomedofit, ^uod propofuerit, probandu, Hie omnino uit inuentionit ß mo migt;ior,certe prior. Nam ut tela fupern utcua [unt nefeienti juid petat, fie argumenta^nifi prieuiderii eut rei adiiibenda fintiboc e/l,lt;}uod comprehendi arte no po/fit-ldeo^i cumplures eadem didicerintigeneribiu juiaem argumentoru fimi libut wicnur, «iiiM tarnen aliofiura,ijuibui utatur,inueniet.Sic ex empli gratia |r opofita conirouerß'a, quie minime communes cum alijs ijuiefliones habet: Cum T hebas euertiffet Alexander,inuenit tabulas,quibus centu talenta mutuo Theffalii dedi/fe Thebanos cS tMatur.Has^uiaeratufuscomiliiioThejfàlorü, donauit ijs ul tro, pofiea reftituti d Caffandro, repofeunt Thebani Thejfalot (apud Amphiâyonas agiiur)centu talenta, amp;nbsp;crec^diffe eos con jiattamp;nonrecepilfe. i.isomnisex(o,tiuod AlexandereaTheffit Ik donajfe dicitur, peudet,confiât ijuo^; illud, non effe ijs ai Ale,^ xtndropecuniadatam. Quieritur ergo, anperindefitipioddatn e(l,acfipecunia dederit. QuidproderSt argumentorum loci,nifi liepriui uidero, nihil eum egijfe donando,nô potuiffe donare,ni donafféi Et prima juidi aâiofacilitacfauoralilif, repetentiü iu' • f rei]uod
-ocr page 248-»1« ÎNSTITVT. ORATORfA.
requoj ui fit allttumSeJ hinc uehemens ijuteflio mn tur Je iurebelli,Jicrntibui Thefftlii,he{ re^nu,fcpulos,fin/! gf» urblum coutitieri. InuenietiJü coxtrà eü,quc Jtfiet hec ttuft 4 citierit,jult;e itt fetefiutë uiâerù uetiiret, «« circa frobc-tionem r« hteret.feJ circu fro^^Mnë.Dicamin frimi in ee,i]ueJ ni iuJiciS JeJuci poteS, mkil ualere im belli,nec armù ereftCiHfi urmif poffè rettneri. Iflt;^ «k ina U4le4ni,non efje iuJicem: ubi iu' Jex fittiht Hihil utlere. Hot wacmt «Jum eSjit uJhiberi foffit tr^' £umrgt;i;«. Ijeo cuftiuos fi in f atria fui rejierint,liberos elfe,e[ut4 iello ftrta no» nifïeajem ui foffiJeantur. Profrium eü amp;nbsp;illuJ e4uf)e,ijuoj JtmfhiJiyoïtes iuJic4nt,ut tlia apuj cëiuniuiros,4li4 afuJ iuJicem fnuatum in i/fjem juteßienibus ratio ßt. Tum feci do ffaJu,non fotui/fe Jonari li uiéiore ius, ^uia iJ demum ßt eiut juod teneat: ius,juodßt incorporale,affrebendi manu non peffe^ Hoc referire Jifficiliin,iiu4in cum inueueru.arp^umentit adiuua-re,ut alia ßt conditio l:ieredic,alia uiâorii, ijuia adtUi iut,ad kic res tranfeat. Profrium deinde materite,ius fublice crediti tranf-^ re ad uiâorem no fotuiffe, ^uia i^uod f of ulus crediderit,omnibus debeatunet ^uandiu quilitet uum fuferfueril,effe eum totius fwn mit creditorë. Thebanos ai/i? non omnf j in Alexandrimanm ue' ruffe. Hof »0» extrinfecus frobatur,^uit uic eSarfumenti,fei fff‘lt;»i p^r fe ualet.Tertif loci pars prior magis uulgaric, No »« U bulic effe tut, id^; multie argumentis defendi fote^. Mens juo^^ue Alexidri duci debet in dubium,kono/arit eos,an deceperii. I //»lt;! iam rurfns materiit frofrium, uelutnout controuerfiie,ijuoJ reßitutionerecefiJfèiu^,etiamß^uodamiferint,Tkebaniuidëtur• H:c Cajfander uelit ^uaritur.Sed uel fotentiffima afud Am pkiâyonas it^ui traûatio eib-Hiec noniccircodico,^uo'd inutilem horum locorum, exi]uibusargumëtaducuniur,c0fnKionë futem, aliojui nee tradidiffem, fed neß ^ui copnouerint ißa,ß cittera ne-gligant,ferfeäosfefrotinin,at^;cenfummatosfutent,amp;n!ßin (lt;eterie,juie mox pnecifienJa funt,elaborauerini,muta ^uandam
-ocr page 249-Liber Qvintvs. iigt;
fl (onjecutDi inttHi^int.Nte tnim irtilu) ïdi«« faâiM tfi,ut i(rgw«ri« itiiienirrmu^ifeJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuut omuia unteijuani pree
tifierëtur,inigt;x tuferiptorrt obf{ruutii,tt coUrâit eJiJerSt- CutiM rri froh/tio tf{,ijuoJ rxtinplif forum ufifrihut uiuniur,^' ui orM toribin illu rrprtuntyipfi nuHum rnuum^Üquot; ijuod Jiâum no fit,iU' ticniunt. Ariificts erpo ilb,qui Jixrrunt.Sed huitndu iji ^«04; grlt; tiu tâ,ptr ijwj Utor tiobu Jetruüui r fl.Num ^ue priorts Itntfie cio mgenii p)ip,u!u b)iurntrugt;it,nolù amp;nbsp;mm funt rcquirtnJu, et t» tu omniu-SeJ non m4g« hoc fut efi,^uùm pultefirum didici/fe,ràf corpM extrciiutioiie,(onrmtMtiu,ciiit,unte cnmiii tiuturu iuuetur, Sicut lt;oi)tr4,iif illu ijuidem futüßne urte profuerint. Illud ijuoij; fiudiofi tlo^urntiie (op,itetit,ne^i omHibut 'mcuußs m ju* demon-firuuimin,(H(iu poffe rtperir't, ne^; fum propoftu futr'K muteri4 dictnJi,fcrutugt;idu /înpulu,» utiutoftiutim pulfundu, ut fciunt,tot ud prolundum id ^uod itttendimui,fortè reffendeuut, lufi eu» di fount, 'ir udbuc ufu curent ■ Infinitum enimfucietipfu res dicendt Urditutem.ftfemptr Jïtnecelfe, ut ttntuntes unum^uodti: eorui» juod fit upturn, utqur(OHueniens,experiendo nofeumusNefiiouH etium impedimeniofuturu fint, nifi ér unimi ^ult;edum itipenku »« turti.amp;' fiudio exers kutu uelockus.reâù not 4 J eu quie conueniut euufie,ferunt. N4m ut cuntus uccic plurimum iuuut feeiutu neruo f rum concordiu.fi tumen turdior munus,nifi inßgt;eäit,dimeufis'lt;jue finp^ulii,iju!but ^uit^: «ox fidibm iunp^endu fit, dubket,pottiu fue-rk effe contentum,eo quod fimplex cunendi nuturu iwIfrn.lM hu-iufmodi prseceptif debet quidem uptu effe, amp;nbsp;ckburlt;t non mtentee rutio doârinlt;e,fed hoc exerckutione multu confe^uendu,ut i;urtf4 modum illoru urtificum,etiumfi uUo' ffieéi'nt,munin umen ipfu c5 fuetudint ud gruues,ucutos,mediosq, horu fonosfertur,fic oruto^ rü cogkutionem nihil moretur hsec uurietus ur^umentoru tamp;' coe piu^uufi ojferut fe, amp;quot;nbsp;occurrut:amp; ut Ikfr« ƒ^llubieq: ftribetium fogitÀiiontm non exipunt,fic rutiones fronte jUudS fenuuntur.
Deexemplis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput XI.
Trrtium
-ocr page 250-aio INSTITVT. ORATORIA.
TErtium efl gmi« tx ijsiiuie txir'niftctu aJJucuntur »I cdU-fitm, Crteci uocäni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijuo ncmifitamp;genemliter
ußßmti» omni fimiliu apfDfùicne,tt /feaaleer i« nbsp;nbsp;qute rfrum
gefldrum duiorKdie nnuntur-Iioßrifere ßmiliiuJint uocari md' luerunt,lt;iuoi ab illif dicitur, hoc iilteri!,ex(mplil,i]uiiii^ hocfimile eß,amp; illud exemflS- Not juofdciliio frolgt;oßtu ex-flicemm, utrun^ur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effi credamm, amp;“ ipfiappellemm
fxeniplicm-Nec uereor,ne uidear repu^nare Ciceroni, ^ni colld-tionem feparet di exempio .Nam idem arp^umentdtionë diuidit in duns picrteic^induâionë,^ raticc'inaiionë,uiplerii]; Grtecorü in m^Jltii’ficcTet,amp; !amp;lt;)f-4piliUKTöc, dixerunt'^;
nir iTTOeyufilr. Nlt;lt;m illa,qint plurimü eß Socratec ufut, hunc ht' luk uiam, cum pluru interrogii/Jet,lt;iult;e conßteri aduerßtrio ne' (ejji effet,noui0ime id de c^uo nuterebmur, inferebtt,cui ßmde co teffiffet.ld eü induiiio. Hoo i« rttiodnaiioneßeri no pote/}.Sed ^uod illic interro^iitur,hicferefumkur. Sktpkur illa inierrogt tio ttliiiQuode^pomugenercßfftmuinonne^uodopiimuf conce deretur. Quit e^uut generofi/ßmutinonne qui optimui t amp;plurt i« eundë modum,deinde cuiut rei gratia rogalum eil, quid homoi »ion«e à generoßffimut qui optimult;,fatendü erki Hoc in tefiiü in terrogatione ualet pIurimS,in oralione perpétua dtffimde efl.eiC' itim ßbijpfe rej^ondet orator,Quod pomum generoßffimum^puto quod optimu,irquitequu!fquiuelociffimui;ita hcmu:um,ncnqui (larkate naßendi,fed qui uirtute maxime excellet. Omnia igkur txhocgenere fumpta, neceffeeü autßmiiia e/Je,autdißimilia, nut cStraria.Similkudo affumkur interim et ad oraticnit ornatügt; Sed illa cum res exiget- Nunc ea qu^s adproiationëpertinët,exe quar.Potentiffimii aut efi inter ea, qult;e funt huiut generic, quod froprie uocamut exemplü ,ideSl rei geßa, aut ut geßie utilit ad ferßiadendum id quod intenderit, cSmemoratio. Intuendii igkur. totum ßmileßt,an ex parte, ut aut omnia ex eo fumamin,aut qu,t utilia erunt.Simile effßure txcifiu tÄ Saiurnittus.ßcut Cracchi.
Diffi'
-ocr page 251-irsER. QvrNTVS. ext
Brafi« occiJit Hieras froJitionem molientes, Matiliut uirtutemfilij morte mulâisuit' ContrariH, Manellui ornamenta Syriicußmif hofltiin rejittu«,Verres eadem focijs äiflulit.Et fro landorum amp;nbsp;euIfmndorS ex hitconfïrHMtio eofdem gradin haiet^ Etiamiot ijs ^uie futur a dicemm, utilis Jtmiliü admonilio eii, ut fi ^uis dices Dionyfü iccirco petere cujiodes falutis fuie,ut eorîî tf lt;îgt; iutin armis tyrannidé occuper, hoc référât exemplu,eadem ration tie Pififtmtu ad dominationë perueniffe. Sed ut funt exempla interim totaJïmilia,ut hoc proxim!!,fic interim ex maioribut ad mino ra,ex minoribus ad maiora ducutur: Si propter malrimotiia uiohi ta urbes euerfe fint, ^uid feri adultéra pareils T ibicines cum ai urbe difceffiifent,publice reuocati funt,i]uanto magis principes cl-uhatis uiri, amp;nbsp;bene de re publica meriti,cum itiuidiic ce/ferint,ai exilio reducendifAd exhortation? uero pnecipue ualjtnt imparit-Admirabiliorinfœmitia ijuàm i» uirouirtus. Quaref ad forti-terfaciendu accendaturaliijuit, non taniu afferet momenti Hont tiiH lt;!y Tor^uatus, ^uaniû ilia mu!ier,cuiui manu Pyrrhus eß in-terfeâin,amp;ad moriendS non tam Cato,amp; Scipia, ^uàm Lucre tia,juod ipfum eü ex minoribus ad maiora.SinguIa igeurhorum generum ex Cicerone(nam undepotiusf)exemplaponamus. Simi if hoceflpro Miinena: Etenim mihijp/î accidit,utcum duabuspa tritijs,al tero improbiffimo,altéra modejUfftmo atq; optima uiro pe terem,fuperaui tarnen dignitate catilina,gratia CalbaMaius mi norie pro Milone; Negan tintueri lucem elfe fas ei,jui â fe hominé accifum effefateatur, in ^ua tandë urbe hoc hommes jiulti/ftmi di fputantfnempe 'mea ijuit primuiudicium de capite uidit M. Hort tij fortijftmi uiri,qui nondu libera ciuitate,tarnen Populi Romiint comitijs liberatus eil,cum fua manu forore effe^interfeila fatere-tur.minus maiaris, Occidi non Spuriu Melium, ijuiannona leuS da,taliura'j;rei familiaris, quia nimisampleHi plebe uidebalur, infujficion? incidii regni appetendi, ctetera, deinde fed eum (auderet enim dicere cum patriapericulo liierajfet) cuius nefan-dum
-ocr page 252-a» INSTITVT, ORATORIA.
Jum MttriuiH 'm puluM^rÜM- Bt.totut 'm CIbJium lom»X)iUi Mile ex fe ^litres ctupis hibet,fit enint généré, moJo,tempore,lo' to,eteterii’^;,per i]Klt;e ferè omnii Cicero pr‘eiudiciit, de CIm? tio uideba»tMrfiiiiit,fuiitertie. ContMrio uero exemplo ceforiM mum, Uudando cenforem Kfrictnnm , ^ui eum,^uem petemlfe toncept'tt uerbie palim dixi/fet, teftimoniu eeiitmpo/licitui, ß ijuie contra diceret,»iillo accufante traducere e^uum paffin effet.Q^ quia erant longiora, non fuit uerbùexpofui.Breue autemapud Virgilium contrary exemplum eft;
kt non Hie,fatum quo te mentirit Achilles, TalitMhoftefuil Priamo,-
Qult;eda autexijs quit gefla funt, tota narrabimut,ut Cicero pro MilonetPudic'nia cum eriperet militi tribunin miliiarit in exerci-tu C. Martij, propinquus eiut imperatorit,ab eo MterfeAtn eS, eui uimafferebat- Pacereenim probitiadolefcens periculofe,^ per peti turpiier maluit, atq; hunc ille fummut uirf:tlere folutum peri culo liberauit. Qutdam pgnificare fatit erK,ut idem ac pro eodet Ueq; emm po/Jit ille Hala Seruiliut ,autP, tiapca,aut L.Opi-Miut,aut mf confule,fenaSM no nefarim haberi.pfceleratos inter' fiel nef as eJfet.Htec 'aa dicentur,prout nota erunt, uel utilKas cau fa,aut decor pofiulabii.Eadem ratio tfl torîl,quæ ex poeticitfabu lit ducutur,nifi quod ijs m'Mui affirmationit adhibetur, cum ufui qualit t/fe deberet, idem optimut autor,ac magifter eloquetiit ofié dit. Nam hum quoq; generit eadem m oratione reperietur exem' plum.Itaq; hoc iudices no fine caufa,etiafidiitfabulit doAiJfimi ho MMes memorit prodlderiit,eum, qui patrie ulcifcëdi caufa matrî liecauijfet,uariatif homini! fenteiijs,non fblu diu'Ma,fed etia fapie ti/fimit delt;t fentétia liberaß Jlhe quoq;fabulit,qute etiafiiab Aefo po originë non acceperitf Nam uidetur earii primus autor Hefio' dus)nomMe tarnen Aefopi maxime celebrantur,ducere animosfo lent,prlt;ecipue rufticorti,amp; imperitorum.-qui amp;nbsp;fimplicm quiefi-Aa funt audiunt,amp;capti uoluptate, facile ijs quibtn deleâantur.
-ocr page 253-liber. QVINTVS. m afifntlit.Si^juiJem amp;nbsp;Menemu« Afgt;riffa, flelem cu»i fttritiH M tritJititr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illt Je mëbrû kununit iijuer'
fm uentrr Ji/ccrJtniibitf faiitla: lt;amp;nbsp;HordHw, ne 'm poëmate ^ui' JeiH humilem ufum hniut f^enerieputnuii:
Olim quo J uulfes tegroto euutt Ironr, Ken Gmci uocunt,amp; xloiujfTfkiieiamp;iUt iIixi.Ajj’OW/xi/F/Mwn Nofirorum quijtim non ßinerecefto m ufum nomine upologutio--ne/n, cui confine e^ Te«.fti/ji«t genin illuj, quo J eSl uelut fuieHg lreuior,amp; fer allegoriu uccipitur: Nos no/ir«,m^uir,onM,uo; cli tellus. Proxi«lt;î exemflo «ir« hübetfimilituJo, fnecifue'qiillu^ qux Juc'nur ckru udS trSslutionn mixturu ex rebut fene furibuii Viqiti uccifere in cufoconfueuerit,!]! cuJiJulû, ^uorï nummot tffifKtttxt, 'mimici/Jimi j'oient effe^pe huiufmoji iuJc-ces infefti turn reo uenerut.Num nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qitS Cicrni colluUoM
«ocMt.lôgÎMi res,quie cSftruntur.refetere folet,nec homi«« moJa inierfeofer» fimilit fpe^tuntur, ut Cicero fro Murttna fuc'itt Quod J? t fortu foluéf.bui,qui um in fortu ex alto 'mueh»tur,frie Jicere fummo puJio folent,amp; temfepati ration?,©' freeJonum, amp;nbsp;looor«(^uoil natura ftrt,ut ijsfaueamuf,qui eaJë fericula.qui but nosperfunâlifumut, 'mp'eJiantur)quo me tanjem animoefji oportet,frope iam ex »nignlt; iaâatione terra uiJentëfm hunc,cui uiJeo maximas tëpeftates effe fubeunJas i SeJ 4 mutia, at^etiam inanimif iwmm huiufmoji Jucnur-Etquonia ftmilium alia fades 'm tali ratione «{mononJS ea,rariui effe 'm oratione i(-luj genus, quoj ^ng'vte Grieci uocant ( in ^uo exprim'nur rerunt^ aut perfonaru imago.ut Caffiut,Ow iftam facië planipeJiefenia torquens)quàm iJ quo probabiliutftquoj 'mtenjimut,utp unimS Jicas excolëJi,pmilituJine utarit tfrrlt;e,^ult;e nrgleiHii fentes ati^ Jumos,excultafru^ut orfut, autfi aJ ourum reipublicte horterie, ofienJas apes etiam formicas’qi no moJo muta,feJ etia parua ani' inalia, 'm commune tarnen laborare. Ex hoc p^enere Jiaü eâ illuit Ciceronw, Vt corpora noflra fine mëte, ka ciukas fine lege, fuit partie
-ocr page 254-04 rNSTITVT. ORATORFA,
plt;rti(w,ut «fr««, HC fangum yùquot; mentlrif uti «on poteïl. Sei lü hoc corporii humant pro Cluentio, ita pro Cornelio eouorum,fngt; Archia faxoru lt;iui«l; eS uftu fimilituiime. llla( ut dixi)propiora, Vtremiges fine gubernatoreftta milttes Jtne imperaiore nihil uale rf. SoffHt tarnen fallerefimilituiinu fjiecieSyideoq; adhtieni» hit iudiciu-Neij; enim ut nauit utilior noua ^uàm uetut,fic amici-liayUel ut laudanda tjult;e pecunia fuam pluribut largitur, ita i}u^ formam-Verla funt in hitfitniliafiargitiDnit lt;amp;nbsp;uetufi-atif,uit ^ui dem longe diuerfa,pecunilt;e amp;nbsp;amiciiiie-Ita^: in hoc genere maxi' me quitrilur,an fimile fit ifuod infertur.Etiam i« illit interrogalio nibut Socratif, quaru pauloantefeci mentionëiCauèdum,ne incau iere/fiodeafyUtapud Aefchinr Socraticümalerefiiondii Alfafia Xenophontif uxor.C^od Cicero hit uerbit trasfert: Die mihi ^ult;t fo Xenophontit uxor, fi'uicina tua meliut habeat aurii, tu habet, utrum'ne ilLut,an tuum malitlilliut inijuit.Quidifi uefi:em,'amp;ca terum ornatu muliebrë, pretij maiorii habeat j tu habes,tuum'nr, «n illiui malitfrefigt;ondit, illiut uero.Agefit,in^uityfi uirum illa me liorem habeat ijuam tu habet, utrum'ne tuum uiru malit, an illiut! hic mulier erubuit,amp; meritotmale enim re/jionderat, fe malle alie num auru ifuàm fuu.Nam eH id improbu.A t fi rejfiondi/fet,fe mal le aurum fuü taie effe,iiuale illui e^et, potui/fet pudice refironit' re,malle fe uirii fuum taleejfe, qualit melior effet.Scio ^uoJdSinu ni diligentia per minuti/fimat partet ifia fecuijfe, amp;nbsp;ali^uid effe fimile minutyUt fimia homimi, amp;marmora de formata prima ma' nu,ali^uidplui,ut illud : Nom ouum tamfimile ouo Et dißimiltbut vneffe jimile, utformicieamp;elephantogenut, ^uia funt animalia, Et pmilibut dijftmile, ut canibut catulof,tlr matribin hoedot,diffe runt enim tttate.contrarioru ^uo^; aliter accipi oppofita.ut notie tuci:aliter noxiayUta^uamfrigidafebritaïner repugnantia,ut ue rum falfoialiter di/fiaratayUt dura no durit. Sed quid htec ad prie fentpropofitü magnopere pertineant, «on reperio.l llud eii anno' tandum magif,argumenta duci ex iurepmili,ut Cicero in topicit;
Eicui
-ocr page 255-LIBER QVINTV». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nt
El cuf Joum ulÎH fruHm rtUAin ßt, non rtßnutitrum ß (orru(re,lt;iuu mom rtflituät ßtriium,ß it itceffer'tt.Zx cötrario^ M oifttt jMo niiMUi iußum nuirimoniü ßt mente (oeuniiS, etiüß tibulit ßgmthe HON fueriut. Nihil omm proJerii ßgnnffe tabula f, ßmente matrimoni) non fuiffe (onßabk.Ex tlißimili,quale eil Ci (eronit fro CedtinayUt; Siquit nif oxiro Jomo (oegiffet armii,ha-Iifrfin aAionë: ßquit introire frohihuiffet,non haberem. Di/ßmiliet ßc JefrehenJuniur ^nonßit qui argentü omnelegauit,uiiieri po' ted ßgnata quoq; pecunia reliqui/J'e,ilt;leo etiam quoj eii iunombni buhJari utAuiße creJkur. heacM-fioce quiJaàßmilifeparauerüt, no] fitm fubieAa huic genen putamut.Nam ut unum aJ decem,ße Jecem ad ceHtii,ßmile certe e{i,amp; ut hoßiißc mahn ciuit.Quanf lii( ultrn'in quoq: procédera ßdent • Si turpit dominit con/uetudo tum ßruo,turpif domini cum ancilla; ßmutit animalibin ßnit uo^ luptas,idi homini - Cui rei facillime occurrk ex difftmilibut argu mentalio- Non ii/em efl dominu cum ancilla coi/ße,quod dominam (um feruo. Nff ß mutit ßnit uoluptas.rationabilibut quoq:,imo ex (oNlrlt;rio,quiii mu!it,ideo non raticnabilibin- Adhibetur extrbnße^ CUI in caußam 13^autorkas.ütecßecuti GriecoSya quibui uftaqi ii' cuntur,iudicia aut iudicationes uocant, non de quibm ox caufa di-fia fententia eä (Nam ea quidem in exemploru locum ctdüt)fej ßquid ka uifum gentibttt,populit,fapientibui uirit,clarit ciuibui,il lußribui poetii,referri poteß. Ne Wf ^iiiJ? uulgo diAa,et rece* pta perßiaßoe popularißne ußt fuerint teßimonia, Sut enim quof dämodc 11(1 potetiora, etia quod non caußs accomodata,fed liierit edio et gratta mëtibui,ideo MmS diAafaAa'q;, quia aut honeßißi ma^ut uerijßma uidebatur-anuero me de incomodit ukit différé t(m,nö adiuuabk earü perfuaß'o niitionii, quit fletibui natoißitti' ti« defunAci profequunturi Autß mifericordiam commcdabo iu-dici,nihilproderk quad prudentiffima ciukas Aihenienßum,non MMi proaffeAu,led pro numine accepkiNam illa feptêprtecepta fapientü, none quafda (in« leges exißimamini 5i caufam ueneficii
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f llKKt
-ocr page 256-»idr fNSTITVT. ORATORTA.
Jictitlt;iJii!terti,non Marâ Catonit tujicio uiJeiitur,^i‘^ tiulliim iiJulteritm «om eanJem ejje uenepcM Jix» {laut fentetijf qui Jem ffo'étiirurn «o« orxtiones moJo funt referte, fed IM etM l«fr« crfi/üf, repetere tarnen autoritatem à plurimif uerfibitt M» fajhdierunt- Neq;eJiignoiileexemplum.Megareosah Athénien fihin cum de Salamine conienderent, uiiins Homeri uerfu,qui tt' men iffe nan in omni ediiione refer'tiur,fgnificans Aiacem naues fuas Athemenpbuiiunxilfe. Erf ijuoq;qu‘t uulgo reeefta funt, hoc ip/ö quod incertum autorem habet uelul omnium fiunt, quale eü, Vhiamici,ibiopes;etconfci!tiamillett/i-es: EtapudCiceroneni: Pare ( autem(ut ed in uetere prouerbio)cum paribuc facillime con gregantur. Neq: enim duraffenthac in itternil,nif uera omnibin uiderentur.Ponaur à quibufda,amp; quide in parte prim j,deDru au iori(af,qu^ eil ex refponßs, ut Socrat! effe fapientiffimii. Id rar» tS:tamen utilur eo Cicero in libro de haru^icum reffionßs: Er w toncionecontra Catitinam,cum ßgnum louit columnar irnpoßtum populo oßedit. Et pro Ligario,cum caufam C •Ctefarit melioreni, quta drj hociudicauerint,fonßtetur.Q^‘ecum propria cauft fint, diuina teßimonia uocantur,cum aliunde accerfuntur, arguméta. Nonnunquancontingit iudicht quoq;, aut aduerfari),aut eiw,qui «X aduerfo agit, diâum aliquodautfaâum afjumere ad eorum, quie intendimin,fidem-Propter quodfueruntqui exempla,amp;hat autoriiates, probationum martißcialium e/Jearbitrarentur,quôd eanoninuentretorator,fedacciperet-Plurimum autemrefert’ Nam tefiic amp;nbsp;qutefiio,amp; hitfimtlia,de ipfa re,qult;e in ludicio efi, pronuniiaut. Extra petita, nifi ad aliqua prtefentisdißeptationie Ulilitatem ingenio applicantur,nihilper fe ualent.
De iifu argumencorum. Capiit Xfl, HAecfere de probattone uel ab ali/ttradita, uel ufu percepta mhoe tempua fciebam.Neemihifidutiae(l,uteafolaeße rotttendam, qumimo hortor ad quitrendum, inueninpo/fe fa' teor,
-ocr page 257-LîBSR. QVINTVS. Ïir
tâititH tdiiiit futr'mt, non multum ab bia alhorrtbunh N»nlt; brn'Ker ^uennJmoJum fit uitnium hii,fuUitngam. T tum ftre nbsp;nbsp;, trgumtnium oportert t/Jc (onftflum. Dulij11n:nt
frobari Jubia ^ui pofJimt^QMda tagt;neii,ijuie in alieriut rri proln tionem ducimin, ipfd probanda funt. Occidifli uirum- Eras rni» ajaittra. Priut de adulterio conui^cmdum eff.ut tumid coeperk tffipro lt;erto,fiat incerti argumentum : Spiculum tuum bn corpo reoecift inuentum ell;ntgatfuum. Vt probationi profit probandS tfl-lHud hoc loco monere buter necefftna eSl, nulla efje firmiora, juàmi{uitexdubi)sfaâafuntcerta.Clt;edesàtefaâa eil,cruen-tim enim ue/lem habuifli. Non fft fd« gr4«f argumentumßfa' tetur.'juàm ft conuincitur. Namßfatetur,mult'n fx caufis poiubt cruenta efJe uefiit.Si negat,hic caufie cardbnemponk, bn juo fi ui ôtiifuerit,etiam in fe^ueniibutruii.Non enim uidetur bn negan-' io mentkurin fuiffe, niß deffieraffet id pofße defendi.ß conßtere-tur.Etrmifßm'H argumtntoitum ßngulia infladum, btißrmicra con greganda funt iquiaillaperß fortia nonoportri circüfianiibua obfcurare, ut ilualia funt appariant, hitc imbedlla naturajnutuo Mxiliofußbneniur. Italieß nonpofßint ualere ijuta m^tgn« non funt, ualebunt juia multa funt, ^ult;t ad eiufdem rei probationtm omnia f^e^ant: utß tfubt hieredkatis gratia hominem occidiffe dé taturtliiertdilaiem l}gt;erabas,amp; magnam haredkaië^ amp;nbsp;pauper eras, amp;nbsp;tum maxime à credkoribiu appeliabarlt, amp;nbsp;offenderas eum,cuiiti h^res eras,amp; mutaturum tabulas fciebas, Sbngula Io-ittafunt,et cômunia,uniuerfa uero nocent, etiamfi non ut fulmine, umm ut grandbne.Qihtdam argumenta ponere faits non e3,ad' iuiiandafunt,ut ß cupiditas caufa ßeltrisfuti,lt;iuse ßt uit tim.,ira, jiuntiim efftciat in animbt hombnum talis affemotka iyßrmiora eruntipfayamp;p'uihabebunidecorieyßnonni/doj.Cr uelutcarne ffoliatos artus oßenderbnt.Multum etiam reftrt,ß argumentord-temur odifyUlrum hoc ex bnuidiaßt, an ex bniuria, an ex ambilu. uetm m tHUum,aduerfm bnflt;rierem,parf.anfuperiorë,alienum,
I i «n pro-
-ocr page 258-*2S INS Tî T VT. ORATORIA.
ain propht^uugt;n.Suos hitlët omnia iflafrtâatin, lt;tf ai utiHtattn partit eiin, ^uam tuemur,refertniafunt-Nec tarnen omnitm fern per,'^ute inuenerimut,argumentit honorSiut eilixiex,'juiaamp;t^ Jium afferunt,amp;fidemietraigt;unt-Ne^; enim pote^ iuiex ereii* te fatit effe ea potëtia,i]ua «0« putamut ip/ifufftcere,^ui iieimM-I« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ero apertif argitmeniari tam ßt ßultu fijuainift clarifß'
mum ß)km mortale lumen in ferre, ün juiiam protationes ai^' (iunt,^uas 7rotfuTit{ftr uocant,iuäas fx affeüihin. At^; Ariflo' tel es quiiern potenti/ftmum putat exeo qui iicir,ßßt uir optirnnt, quoi utoptimu e{i,ita longe quiië.feifejuiiur tarnen uiieri.lnie tnim illanobilif Scauri iefenßo,Q^Varm Soeroneßsaii:Aenti' Hi Scauru remputlicS Populo Romano proiiiijfe- Aemilut Scan rut negat.Cui ßmile quiiiafecilfe Iphicratrs i!citur,qui eum Art fiophontem,quoa((ufanteßmilifcriminif reut erat,interrogaffil, M M accepta pecunia rempublica proiiturui effet,itcp, ii negajfet'. Quod igitur,inquii,tu nonfeciffes,egofecil Inluëium aut.^qui ft apui eum apui quem iicimui, amp;nbsp;ii,quoi itli maxime probaH' leuiieatur,reiiuireium. Qm ie re locutißemut,amp; in proetmiji et 'm fuaforiieprlt;ecept'H-Altera exafftrmationeprobatio efi,egf h«cfeci,tu mihi hoc iixißi-Ei ofacmut 'miignum,^ ßmilia,iiut won iebft ieeffe quiië orationi; lt;13“ ß iefunt,multi nocent,non tO' wen habenia f unt 'mter magna prießiia, cum hoc 'm eaiem caufa fiert ex Utratfipartefimil'tterpofßt. lHee firmiores ex fua cuiu/qûé perfonaprolationes, quit creiibilërationem fubieâa habet,ut uiil ueratui,autßlio oriatUf,no fuerit alii accufaturus q nocentë.qu'aii Joß negotium 'mnocëtifac'tt,liieret eum noxa quiaimifer'tt.Hinc partes aiuerßn liberos,amp; aiuerfui fuos quifcp, neceffarios,au' toritatem petunt. Qutßti etiam,potetiffima argumeta primb'ne ponenia fint loco.ut occupet animos,an fummo,ut inie Jim'ieidntt an partita primo fummo'q;, ut Homerica iißioßtione in meiio ßnt 'mfirma,an 4 minimit crefcant.Qut prout ratio caufe cuiufcfpi ftulai'tt,ordinabKtur,uno(ui ego cenfeo)excepto,ne à potëtiffim'u aile-
-ocr page 259-LIBER QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»jj
«f Ifui/Jinta Jecrtfctit orMîo-Kgo itchrtunerJtmon^nifficon-Ifiiiuf/ttit pofui^ut locoi iffos,lt;ü‘ gintrutlpoflêm 4ftrtiJJïtne ojii iersm-QtùinHi extcutifunt uerbofiiUyiiiittuf plitcitit,fropBfit4 la coritm comunium maieriiit^Mo ^uaq; res n! modo diet po^et,eßt' dire. Sed mihifuptrujKuS uideiatur. Num Cfert of furet lt;juid Kl iriuruy^itid i» auari4ia,quie{ teßem énirnicuin,lt;iuid fnteße 4mico dieendü fit. Et iff emuitus hû omnia dicert infiniiü eS,tam hercule,^ fi'cotmuerfiaru, ijua fint,lt;iuee'^;futurlt;e funttjuteßioes^ arfumeniatfrnitiias tradere uelim.lffas autëargumëtorumuelut fedes,non me^juidë omnes oßendiffe coßdo.flurimas Mm?. Quoif « diÜgëtiin fadendü fuit, ^uia deelamationes quitus ad fugnafd renfemuelui f rtef datif extrcerifclebamus, oüm iam ai ilia uera imagine orandt recejferunt.ai^; ad filam câpofitte uolufiatë ner-uit eurent,non alio mediusfidiui uitio dicentiu, ^uàm ^uo manetfia rum negotiaiores formte fuerorn uirilitate exeifa lenocinantur. Nam ut illi roiur ac laeertos,iaria^:ante omnia, amp;nbsp;alia,^ute ntl turafrofria mariiu) dédit,farü exißimantdeecra,t]ute'^:fertia, fi liceret,forent,ut dura moldunt, ita noshaiitS orationiiipfum ui rdem,et illam uim firiäe,robuße'^; dicendi, tenera ijuada elecutio nit cuie operimus, amp;nbsp;dum leuia fint,ac nkida, ^uan.u ualeat nihil intereffe ariitramur-Sed mihi natura intuenti nemo «o uir/fadof ne formofior ertt. Nec tam autrfa un^ uidelitur ai opéré fuo pro' uidenlia,ut detilitas inter optima inuenta fit. Nec id ferro ffieeio fum fieri pulalo,i}uod ß nafeerelur.mïfirü erat.Lieet iuuet ipfum eßsieminati fexut mcndaci!!,nun^ua lamen hoe continget malii mo ribui regnu,utfijua pretiofa fecit, feceril amp;nbsp;iona. Quapropter elo^uentiam lieethane(ut fentio emm dicam)Iiiidinofam, refupi-«am,uoluptate adiutoria protêt,nullam eße exißimaio, ^ute ne ni niium ^uidëin feindieiii mafculini,et in(orrufti,He dieam grauie, amp;nbsp;fiinâi uiri,ofiëdet.At uero fiaiuarü artißiestpidhores'^, clariß ßmt,eum eorpora quamf^eeiofißimaßngendo, f ingëdo'ue effiti' gfre («jifrenf, Runju« Mrnen j« hune inciderunt errorem,ut Br» f i goam.
-ocr page 260-tf INSTITVT. ORATORIA.
MegitlyZum tli^uem, txfinplum optrit af/umernt jïH.feJ dcrypkcrcn illu»i,iptvm nel miliiiat uel palefirie, nlwS iuuenum iellieeforum, amp;quot;nbsp;ithletnruni corpcru deeomre txgt; ifiimauerunt. Noi^wi wdterem fiudemutefftngere, gt;io»lt;iriii^, fed tymptna elo^uetitiit demiu.lgitur illr^uë mfiiluimm,)id» lefceHf,^uà»i leuxiixe ptteff, compeMt fend imiidtiofiem uerim-frea^uenter forenfium certdmitmmpupvam, iam in fcho'd itiâeriaii jfeâet^amp;ferire nitnlia, 4C tuen fciut, nbsp;nbsp;prif
eeptcr id ituxitne aig^f .ïr itiuentum pnedpue proiet. Nm« «» tdpeiort iuueiieslMdeducuHlur,ifiil4ud4ri iniiiiiuguudent-^uncUludrndli fff, duèd nrceffinu plerioij; filentio tranfeunt, nee w dicendo uideiur inter tuna utilttas- Sed hlt;tc amp;nbsp;in alio no-iil traâalaßint opfre.tr in hoe frpe repetenda. Nunc ad erdt' nem ineepiuin reuertamur.
Dcrtfiitacionc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput Xlfl.
rfutatto duplieiter acci^i poteff. Nlt;»i ^part defenforie tt Iv. fdf/ïpofitawrefuiatior,^uddt^uied'ffafint,exdiuerfode lent utrinip di/folui,lt;6r hte eff proprie, eui in caufi i^uartin afft-pnatur loem. Sed utriufpfimilie eonditio eff. Nf^: uero ex alijt loeia ratio argumentorum i« (gt;« parte pet i poteff, i^u'am in eenfr inatione,nee locorum,autfenteMiaruin,aut uerhruin, amp;fipurae rum alia eondkio eff. Affeffmp’eruntp, hlt;ee pars mitiores habet. Hon fine caufa tarnen', difficilius ftmpereffered'Kum(lt;iuodCi' eero ftpe tel}atur)defendere,ijuàm accufare.Primü.ijucd eff ree lila fimplieior. Proponiiur enim uno mD,uarie diffoluiiur,(» aceu fatori fatü fit plerii^; ueru ejfeid,^uod olieeer'tt. Patrenut nepet, defendat,transferat,excufet,deprecetur,moHiat, minuat, autr tat,deffgt;iciat,derideat.QMre idireffafere,atq^(ut ftc dixerim) flamo/ä eff affio.Hinc nulle flexui,amp;artet defideratur-Til aceU fatorprameditatapleraqtdomo affert. Patrontnettainopma-tie frei^uenter oeeurr'it. Aeeufator dat tefte.Patronin ex reipfa re feük.Aceufator erimini inuidia,amp;ffalfia fit,nMterii ditidi tra
hit,de
-ocr page 261-LIBER QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mi
l’if, de pri(iJie,picrilegiB,intir/hite,tiUte f^lrcne UntS funt- Idio'^ tecu/itioil’Ui etiS medicem 'm dtcmdo «IM dtfenfor nemo,nifi^ui tlDuuctijJinnn fuit NS ni i^uid[cntto ft Mtl fuiS,iSio (H iccuftrt dtfendfre,^uiini0 fMre,^fintrt liiilner4,faâ!iM-P!uriiiiK ait rtferl^iy tjitid prolulrril adutrft' riui,(y ijuo mô-PrimS igihir ixtuttidii tfiid,cuiref};Sfiiri fuinult;a frcfrii fit e'tin iudi(if,4n td cttuftm txin ttctrfii.NS ß rß fr» frit,ant nrgand»,tut drft»dend»,4Ut trtnsftrtndumintra ^rte in tudictjs firt lukil eS. Dtfrecttio ijuide ijuit tdf ßnt ulU f^tâe dfftnfioni(,rdrt ddmigt;dK,ir dfud foj/ti/oJ indues, ijui ni/lld cer ta forma frcnutiandi tenentiir,quan^ iHie tjuoij; afud Caii Clt;e^ firem,H triuniros fro dinerfari partis holiuf aâiôes,etia ß fri» eitid uiuntnr,adhiient tamë fatrccinia, nifi hoi nofortifftme de» fendentis ef,dùere: Quid aliud agimiu T utero, ruß ut tnid kie fotnos fojfemm.iQwdßquandoafudfrinciff,aliu'ue,cui utrü uelit Herat, dicemiu; dignu quidë morte ei fro ^uo loiju{mur,(te' mëtia taiHfferuandi e/Je uel lalë. Primü oïm »ö fr« rf« iioi»lt; lt;3 aJurrfario, fed (umiudiee ,de'tt;de forma deliitratina magst mattrue ,auÀmiuduialisutemur. SuadeUmui erimuilaudem kumaniiaiss foliui,^uoluftatfm vlliBSf,(cncufifcat.Afnd indices fed' m leges diâuros fiiiam,dt cofeffts fracife ridieulii ë.irgo^ «f negari,nrij, irSsferr'i fcfsüt, utii};dtfendëda funt,‘jna!iacKf fut,tut caufa cedëdü Negadi duflueoßcdimtuformS, aul no fï fafiu,aut no fcoc eë,qd'faân f'tQu^ ne^; defend!, neq; trasferri foffittt,utiq.negada, nec foinßf.niitofot tffe fro nolit,fed etiS, ßnnda ‘inficiatio fuferiß.Teßes erunt- Kulia in eos dicere licet, (hirogra^hü,de fimiliindine literarü diJftrendcm.'Viiij. nihil fri» confeffio. Vltimaefladiicnûcontrouerfia,cumdt' fendendl,negandi'ue nô eß locuf,translatio. Atqui qult;edam funt, yif nec negari,i!ec drfendi,nec IransferrifeJfunt'Adnlier'ij rea t,qua en anno uiduafui/fet,tnira efi,lit no fr«.QHiirt illud fini ttffimefnecif’nur, quoi! defendi nvfojfit,fiiîtio dijfimilandum,
t 4
-ocr page 262-*» INSTITVT. ORATORIA.
/Î qui Jr edi J, Je quo iujex pronuniiuturm ed-Atft extra Ctuifam fit aJJuâuyÙ' tomen c0niuHJH,moIim quiJem Jicere,nihil ij oJ quie/{ionem,nec ejje i« Jim moronJu,amp;minut e/]e,qttom oJuerfio riui Jick,tomen uelut huic fimulotioni othuionit if^no/com, Debet enim bonin ajuorotui pro r« falute treue ne^lif^eniite reprehenfio Item nonpertimrfiere, ViJenJS etiom,on fimul nobu pluro o^re JienJa, on omolienJo finpulo. Plurofimul inuoJimiHyfi out tom infirmofiunt,utporker impellipoffint,out tom molefio, ut pejem eon ferre cum fingulù non expeJiot.'T urn enim toto cor pore enken Jum.amp; utfic Jixerim, Jetefio fronte pu^non Ju ed.Interim fi re foluere exporte Jiuerfo Jido Jtfficilim erk, noftro orgumelo,cu nJuerforioru orgumetu conferemui,p mojo hoc,ut uolentioro ui' Jeontur,efficipoterk. Qute uero turbo uolebunt,JiJuceJo erut, quo J pouloonte Jixi. Eros hlt;tres,et pauper,amp; magno pecunia op pellabaric a creJkoribid,0' olfenJeras,et mutaturS tabulas tefta mentt fitebas, Vrgiét uniuerfa- At fiftngula qu^q; Ji/folueru,iam illoflamma,qute magno conger'ie conuoluerat,JiJudu quibin ale tatur,conciJet.Vtfi uel maxima fiumtna bn riuos JiJucótur,qua' libet tronfitu prrebent- Itoq; propofitio quoq,,fecunJu hone util katern accömoJabkur,ut ea nunc fingulo ofienjomus,nunc copledo tnur uniuerfa- Nam interim quo J pluribus collegk aJuerforius,fo' tbs ed femel proponere,ut fi multos caufas facie Ji quo J argufi,rto Jicetaccufotorfui/fe,nosnon enumerotis fingulis femel hoc in tué Jum negemus, quia non quifquk caufom focienji jieleris habuk,et fecerk.Scepiui outeaccufotori cogerere argumrto,reo Jifibluere, txpejiet. IJ auté,quoJ erk ab aJuerforio Jt0iS,quo mojo réfuta-ri Jebeot,intuenJu esb. Nam ft erk palàm folfum,negore jotbs eSi, utpro Cluentio Cicero,eum quern Jtxerataccufator epoto poculo conciJtffe,negat eojem Jie mortuu-Palam ettam contraria iy fu-feruocua, V fiulte repreheJere nulhus artbs ed. IJeo'q; nec ratio-ues eorH.nec exempla trajere neceffe ed.lJ quoq-,(obfiurH uocol) quoJfecretOfamp;fine tefie, out argumeto Jickurfaäu,/atbs natu-'
-ocr page 263-LIBER. QVINTVS. tu
n (m 'uifirmi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim ^uod tdutrfirm no» prohi.liem
fi id cnufam «on fertititt. e5 umrn iwtf rim outorù
^uid aut (cntrarium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;À etuft diutrfiini,tut uicredMt,Mt
fuferMCul!, M noftra potiui ctufe uide^tur tlJi ceuiutâS.Okif (Kur Ofpio ,ijU0dirii!Ka cib/iriis drtritxrrir, a^erum crime»,fei antrarium oftëdt Cicero, ^uiti ijdem tccufitores oliecerunt Of fio,lt;juàd it uoluer« lar^iédo corrSpere exercirum.Teflet tn Cor »elium accufaiorleâiàtribiino codicit polltcetur,facithocCicert fuperuiicui!,^uta ipfe fateatur. P«if tccufttionc »« Verre Qui» (m Crfcili w. aaoi fuent quitjior eiui,ipfum Cicero utprofe ui-deretur.effec'tt. Celer» ^ue proponüiur.communeif locos habet. Aut enim côieâur» excutiutur,»» uer» Jint,»utfi»itiB»e, »» pro-fri»,»ut ijuilitate, an inhonefta,iniiiu», improba,itihumana,cru' deli»,amp; cetera,^ue ei generi accidunt.Eaq; «o« modo in propo^ tionibiit,aut ration:bui,fed i« toto penere aaionit intuenda,»» fit crudelii, ut Labieni in Rabirium lepeperduellionit.lnhumaHa.ut Tuberonit Lipariu exulem accufantit.atcj, idapentif,neei Cefiar ipnofcat.Superba,ut in Oppium ex epi/bola Cotte reumfaüum, Proi)ideprecipiies,infidiole,impotentes deprehcduntur.Ex qui 11« r4men fortiffimme i»uaferit,quod ed aut ab omnibus periculo' fuin,ut die» Cicero pro Tullio: Quh hoc fiatuii «nju4w,4ut cui concedi fine fummo omniü periculo poteSl,ut eum iure potuerk oC' tidere, 4 ^uo metui/[efe dicat, ne tpfie pofleriiu occidereiurl Aut ipfis iudicibu', utpro Oppio monet pluribus, ne illud adiionit gf-«iM i« ejueftrem ordinë admktant Nonnunqua t4»if« queda bee ne contemnütur.uel tanqua leuia.uel tanqua ad caufam ml!il perti ttëtii.Mullii hoc lociifacti cicero-Sed hec fimulatio interim huc» ufqi procedk,utque dicendo refutare non pofjumult;,qu»fifi,fiidii lt;{o £41cemi«. QuoniS uero maxima pars eorü fimilibus coKftat,ri‘ »i4ii«m erk diUpentifJime, quid fit in quoq-, quod affiimkur difji-milf. Id in iure facile deprehendkur. EÄ enim fcriptumde rebut uti^ diuerps,üto'q: ma^it ipfa rtrii differentia poteil effe manift
t r
-ocr page 264-t)4 ÏNSTITVT. ORATORIA.
/I4,1/k; wrro ß'miliiudinef ^1« Jurumitr f x m»lK «nziNiiIii»', tiiit itiitnimif, fnalt eâ tluJere. Extmplit rennt uurie mitunilé funifi mctbimt,lt;jiut ßueten erunt, fïilulofi Jicere licelin fin ite n,metxime tiuidem difjêniHiit. Netf entmßeri foteß ut pari« fint omnüjUtßNnfienpo/itxcifuni Crncchu iefentUiitrexëplt Ut' lie.i i]ue Meliih ex interfeüix, Mtliu rrgni affeüdttireni fuif-fe,i Cnabo Iefgt;es metuius eëpopuIurei,HulX mn^ifiri eijuitum fuif}e,Näfic4priuuti efje Jieutur.Si ie feetrim eii.tt uiieniun er't tn ubtititri po/fit,ne lüui ijuiii reüe fiâü. Quoi ie extm-flie,iiêttii ieiuiieuti» ebferuunii.Quei nut pofuijieferte ijHgt; uccufttor mo iixerit,huepertinee, utfèe mitiui efficuciiir focuM.ipfi ebn uerhi poniturijt ucri lt;amp;nbsp;ueHeniëii ufut fuer'u mi 0He,eSië r? nofirit uerbn mitioribin ^ftrtniii^,ut Cicfr« ie Cer xeIio,Coiict tttigit,amp; protinin d ijUniS iefenfèont.ut pro luxu riofo iiceniu fït^Obieâu eA pnulo libtnlior uiu.Su Crpm fier-iiio plt;ircum,amp; pro mnleiico I beru iuere licebit. Vli^, nun^uuni fommiltenii eü, ut uiuerfurioruni iiÜu cum fut confirmutient rtfernmui.uut eiiS loei ulieuiin exeeuliöe 4iiuues,nifi cu eluirJu Apifexereilii miki fuerif,btjuit,lot unnii fori no ulli^erù,u!'fil trb rSiiu,et cü tu lëgo inleruullo uentrb, eu ijs t^ui b: fera kublil runt,ie ii^nituleeontfiiiui. Pntltreu bi eonintUâioniliu, W terim toium erimen exponitur, ut Cietropro SeuuroernmBo^ fhtrem ftilt;it,uelut crationeiii iiuerfir ptirtb intituiui. Aui pluri-bin propofitionilut iuiiâb,ut pro Vureno^Cumiter per ogres,if loea Mo foeeret cunt Populeno , infomiUoni Anckotionom bici-Jiffe iixerunt lieinie Populenum oeeifunt tjfe ,ilieo Vorenum ubielunt,oifrruotuni,iuni kieoflenieret ,iiuiiieeofieri urilet. Cfuoieß utiip;foeieniuni,fi tretbiereiibilbrti orio, it ipfoex pcfiiicne fiiem periiturus. Intérim per portes iiffoluitur, ouoi fontextu iligt;eet,amp;plerun^; iiefi tutun-Qtueiomecntroiiü'» nés noturo funtfingul^. li exempib non eget, Communio bene pfprthtndumur, no» UHtHm iuuulriufi^funtpartie, fei^uio
-ocr page 265-LIBER QVINTVS. u) f îw frofuxt rtßicnJfnti.Ntij; enim fii^tlit,quetl [itff monui.rt^ ferr(.(tmmune qui priorJicit.eoHiniriitnifdck.Eätiiini nntrt» runi qiw «Juerfariui ttnt uti potefi. At enim non uerifimilt ttn^ tiim faim M.Cottdm tfft cotnmtntiim.Qùiihot utriftnilt tdntum faim Oppium rfft roxutuiKf Artîfàs dutem tS inumtte »« lt;flionf dtluerfiirij,^u^ inttr fmttipfi pupntnt, dutpugntre niilrdntur, ^nit dlt^udndo tx reliu ipjii maniftfid funt, ut in cdu fd Cielidnd,Clotiid duriifi C^lio ammojd/ft liicit, cuoJfip^nü mdp^nd fdmilidritdtûffl,uentnumfli pdrdtum,ijuoilfunigt;ni oiif «rguinfniiim tü.’Tultro LipdriuindC(ufdt,juoilidiuAfri(dfii (rii,amp; ^urrùur tjuôJ lt;it toipfein Africdiii nonfitdàmijfm.Ali qiMUilo ufrc pritltt fiuj rti occdfonS, miniu afiJtrdtd tx dJuer foJianiu crdiio,ijuoil daiiiit prttcipur cupijit ftntmtidtuin, ut /lu A occdfonr dianJi,nDn rt^icidnt ijui/1 Jixerint, /lum lelt;um [tlt;f(igt;!trin,non totdm cdufdm inlurn/ur. QiàJ tdni «i^fri pettS: lt;«wtr4 CI«f nti Km quàm anfcrid notdf Qui«/ tirni towZM eunJe, ^udmfilium dt E^ndtio ccrrupii iu/hcij,quo Clurriio Oppiuni-am drcuintifni/ftt, crimint exh/ertJdtuf At kite Cictropugnu »■fwiwcfm rflcnJit. StJtuAcci (onfiJtres, anfro Jilipnltr, «(nm ernferium iu/Uciuntgrdueutlit i/ft ,Si Ep^ndtij ,ltue quoilanfcrts /Itcdierid futfcripfrrunt- Ipfumtnim Épndtiunif ÿunntuf^rdurinfJfeuii,Jeftnd!ueirarunt. Sindutimanfori wml:u)ic E^ndtiun!,qu(mf4tfranforidfubfaiptiint txhtrtdd us,anfom ih ftudiu ,cumpdlrfm rtiiciffint, »nkufrunt. Via fnd^ii u:tiof{ Jicuntur,quant dcuierrprehenilunlur, «irguijifuiS dukuni pro nra/Jârio.controuerfum pro conftffoy/ommune pluri iui pro proprio, uulpdre ,fuperudcuum, ferilu ccnfiituium, lt;on trdfîdein. Num amp;illddC(iJuntpdrugt;ncdutit, utfrimfwuugf-unt.quoj proldnjum til,/lefddio /liffuttnt, lt;um dt dutore qudt rdtur,impo/fiHlid dpprtdidnturypro rffedu rriw^Uicnt uix dont inckodtd,dt hoïe dicere, nbsp;nbsp;nbsp;dr odufa l)o;»i uitStflm d/Jî
^n(t,utfi ^UK cfBiuiMtum dccuftt,n5 Appiuai,iiuMff/H/ repu ^ntnt
-ocr page 266-Wff ÏNSTITVT. ORATORIA.
f;iunt,lt;licit)it ^noJ igt;l'Ktrdcâ[i{fo/Jît,fummitm ifuafiioijit Kowiir tMe4»tur,noii ad propofitt rejjionitant-Quod unum aliijUiiHdorf apt petefi, cX malt cauft adhittit ntr'nifeciu remedifs tuëda tSt nd cum peculate yfnrts rtutfortner, amp;nbsp;Mujirit tutatui co«' tra piratas Siciliam dickur- Eadtm aduerfin coulradidiioHes iii)-' (k apportas pritcepta funt. Hoc tame ampliuf,juod circa tas m«l ti duobus ukijs diuerfis laborant-liam ^uida tliam im for» tangui tnoleftam rem amp;nbsp;odiofam pr^ttreit,amp; i)splerun^;,^Uit copofitt domo attulerXt, contenti fine aduerfario dicut,amp;'filictt multonui gis im fcMn, i» ijuibus «o« fol» contradtAiones omkiXiur^utrue-tiam ipflt;e materilt;e fc plerunlt;iutfïngu»tur,ut nihil dtci pro altert farte polfit, Alij diligentia lapfi, uerbis eiiam uel fententiolk omnibus re/fondedum pulant,lt;]uod efl amp;nbsp;tnfinkü.ir fiiperuacuXt «O» eni m caufa reprthëdkur,fed aflorrjuê ego femper uideri mal lem ßc difertum, utß dixerk ijuod rei profuerkßngenij credatur laus efje^non cauft,ßifuando forte no ltdat,caufit no ingenij cul fa,ltaii;illtrepreheBjiones,autobf:urkattt,lt;jualis ût Hull» fut, aut infantile in dicendo,^ualis in Pifonë,aut infckite rerX.uerbo' rumlt;i:,amp;' inßtlßtatis etiam .nualis in AntoniX eü,accomodantur iufis odijs.juntci; utiles ad concHianduifs, ijuos inutfos facere uO' lueris,odtX- Alia re/fgt;ondendt patronis ratio,amp;ali^uando non eis' rum ratio modo, fed uka etia,uultus denilt;f;,inceffui, habitus reâe incuftri foletVt aduerfus QuintiX cicero no htc folX,fed ipfm etiam prétexta demtfftm ad talos infefiatutefl. Prcjferat enim turl ulentis concionibus Cluctium Ouintius • Nönumjuam eleua«
inuidit gratia,^ut aßterius diâa funt eludutur, ut à Cicero' ne Triariits-Nam cum Scauri colXnasper urbem plaußris ueftat effe dixs^, Egoporro.iw^i.'«, ^ui Albanashjbeocolumnas,clkclli( eas appsrtaui.Et magis hoc in accufatores côceffum ed},ijuibus (O' uiciari alijuando patrocinijfides cogk. Ilia uero aduerfus omnes recepta, amp;nbsp;non inhumant comjueflio, ß callide quid tacuifie, ir(uia^e,obfcurajfe^ifiult]f( icuntur, Dtfenfiorùs quot^ permu' tali»
-ocr page 267-liber. QjfNTVS. t)9
Mio rtfrehfdiiurptfr, ftctt Acc'm tiuerfui Cluemium, ktfchi MuJiifrfuiCrr^phowrm, cumille Ciemnrmltp! ufurutit mt* lt;te,lgt;icnimmtdelege diäurum Dtmcfihenrmqufrkur» Dfd** Mores uero ioi frimitfunt nJmonenJi, neu cStruJiâiones ms po himf, (jiflàws reffonJeri pgt;lfit ^neufibiflultumuduerft-riumfingMt • Facimm )iutem,^iiôj kuberes loâ,gopuiu^ res'^ifentenM niifsuittur,mitteriigt;n JicenJi nobis uolumus Ju ientibusutHonfitilIeiniitilisiserfrst
' ■ ' Non male reffonJk,mule enim prior ille roguM^ Fallet htec «os in foro confuetuJo,ilt;bi aiuerfario^non ipjt nolis rÉ l}gt;onilebimus, Aiunt Accium interrogatS, (ur au fus «0« ageret, nm itpuj eum in tragoetUjs tania uis effet optime refjwidëji,opâ mlt; kanc reididiffe nttionë.^juàd illic et dioerëtur,lt;iuie ipfe u filet, »« foroeffent diâuri tduerftrii,juie minime uellet. Ridiculu eü wgo in exercitttionibus ^ult;e foro prteptritur^priut co^tri ^uiJ re^oderi,ijutm ijuid ex diuer/o dià poffit. E( l^nut prlt;eceptor wS mwiss difcipulu Itudtre debet,/S ^uid pro diurrft,^ fi quid pro fut ptrte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excogkauk, R.urfui thquid (« fkolis pfrwif s mJ««
ftmper,in foro r4ro'.N4gt;« loco 4 petkore primo cotrtdiâione uti qui poffumus,ubi uert res tgkur,cum tduerftrius tdhuc niktl dixe rkl Incidunt tarnen pleriq; in koc ukium,uel cofuetudine declamit toria, uel rti««! cupidkate dicendr,dant^ de fe rejpondentihut ue-tufUjfimos lufm, cum modo fe uero nihil dixiffe,nec tam fiulte digt; auros,modoiene tdmonkos ab tduerfario,et agere grattas,quod stdiuti fint^ocanturFrequentiffime uero.id quodfrimffmum efi, «««^U4«i ijs reffonfurS aduerfariumfutffe,qu« propofita non ef ftnt,ni/î fciretillt uera e^e, amp;ad fatendü confcientia effet fuijUtproClueniio Cicero ; N4m hocperfepe dixifii, tibifie re-nuntiari, «f habere in animo eau fam hanc prtefidio kg« de fende re',ka'ne efifab tmicisimprudëtes uidelieet prodimur,ete{l nefeio juis lt;ff ijs,quos arnicas effe arbkrMur nobis,qui noflra conflit «J tduerftrium drfmt. Qwfntm tibi hoe rfwsnttMR^ juk t4m im^s ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;probut
-ocr page 268-M ÎNSTITVT. ORATORIA.
froiinfn! cut Mtë tgf tumiuifnemo(uttgt;piner)in cutpa tiirum fiW iftud In if jit renüÜMit. At ^uidum cotndiAont lu» tttitrti,tolo} tnS locus exflicSt.Scii'e ft hoc diâuros udurrfttiot, tr ita ftrfecuturos.Qttodfuâii uenußeiemforitui uo/lrütlufil VikiM Crij^us,iiir isigeuif iucutidi.amp;elfguntis.Ego utro,i»iiuit,
Rci dico.Quid enim uttinet illa tic dicif Noniiunj tomf cli,juid fimilt côtrtdtâiom pont poteil^fMid ab adutrfar.o teftationiblH tonprthcfumiM ctduocationibtn t4tiatii.R.t(}gt;ódebimuf tnim rti et. illic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 nobic txcogttdt^,4Ut ftidgtnustr'H eau ft,ut pro
pontrt pojftmin certa,extra juit nihil did poffit, ut cü rrt furtiutt in domo deprthtfa ft, dicat nece/fe rein,aut fe ignorante illaiam, tut depofia apud ft,aut donate fiti, ijuiius omnibus etia f prtpo/l ta non fnt,rtljgt;onderi poted. At in fcholit rfâf.O' interfellelio~ nitin contradiâionibus occurremui, ut in utrun:iue locum,id ed primum amp;nbsp;fecundum.fmul exerceamur: quod nifi freerimm, tun^uam utemur cotradiâione. Non tnim erk cui rt/jicndeamiu.
O* illud ukium nimium fdicki, ly circa omnia momëta luda» lis.Sulpedam enimfack iudici caufam, amp;frenuenter ijut fatim Jiâa omnern lt;{Hfgt;«4(ioHf« fifuli/fent, dilata ipfitpraparctioni' lus fidem perdunt,i}uia patronus amp;nbsp;alijs crediderk opus fuifft.fi slutia igiiur orator pree feferat,ftmptr'^; ka dicat, ta.juam de ccu fa optime fentiab Quodffeut omnia)in Cicerone prtcipuu ed. Namitla fumma cura fecurkatic ed pmtlit,tania'ii; in oraiione au torkas,ut probationis locum obtineat, dubkare notie non audenii' ius-Porro' ^ui fcierk, ijuid pars aduerfa,lt;fuid noftra habeat uale» ti/ftmum,fadle iudicabk,lt;]uibus maxime rebus,uel occurrendiiƒ*« tel itiftandum. Ordo ijuidem in farte nulla minus offert labork. Nam fi'agimw,no/}ra confrmanda funt frimum,tum ijuie noftris tffonuntur,refutanda. Si reljgt;ondemui, prius incifiendum ed t refutatione. Nafeunturautem ex ifs,t]Usecontradiaioniofpofui' ttus,alise contradidiones.eunt^; interim longiue, ut gladiaioru» fiattus,jute fecundte uocantur^unt lt;(7 tertite,fi prima ad euocan dua
-ocr page 269-LIBER QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«»j
hnnherßrij i^um prohtii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gtnihtala
tiae^, ut bit ftiuin cautrr, hû rtftttre oporlurrk. Qu« rutio if ulird Jucit.StJi/lun etum ^«4m fufirt oftenJitfiinpIicrm tx tf-ftâ.biti, 4f^;fXujfiriMtionefola fnhtiiionem reeipit refutxtio, ^ualit r/} illu Stuuri,Jtjux Jixifupri- Qu’« nefcio,tHtt!tmfrt ^entior ubi juiJ tiegutur. YiJtnJuni prfcipue utri^uepurti,ubi jù rti fuitiix. Nxm ftri tcài'H, ut in aujîs multu iicuntur, de ptutii luJicetur.In hit prubundijrrfutandi'^ mtto {/b,fed udiuuun du uiribut dicenlityir udernundu. QMinlibet enim /intud doifH' dum ijuad uolumin uccommodutti, tuinrn erunt infirma,nijï muio' rf i)uolt;Ilt;im oratorif ffiriiu implruntur. Quor if illi communti llt;Ki,de teßibui,de ttbulii.de iirp;umentif,ul)js'^/tinilibin mug^nunt uim Mmif iudicum tjftrunt gt;nbsp;if ij pnprij, quibinfitHum juud^ luudtinm,uKtcStrù,iufiuin uel iniu/Ht docemitt,mtiiugt; uut minin, ufjieriuf aut mitiiH* Ex hit uutem tlgt;i ud probutconëfingulor» «r» guiH()ilBrSfuci«t,tilii ud pluriX, ulif ud tvtiiu cuufx inclinutienr. Ex i]uiiiu /ûnt ^ui prlt;t^urtt unimu iudicii.fùnt ijui fanƒrm^t•5r4 priepuruiio quoj; uut {ofr/natio ulijiudo totiiti cuu[(e e{l,uliijuun de partia ,amp;• proinde,ut cuiificonuenixt, fubifciendu. ldeigt;'q;mi‘ nr inter duos diuerfuru feHuru uelut dûtes no mediocri contrtio^ ne i^uitfitti/tngulit'ne tjuitfiionibitt fubifciendi rfjint loei,ut The» doro plucet, un priui docendus iudex quùm mouendm, ut prteci* pit Apellodorut,tunSptrierit htec rutio mediu, et nihd cunt ipfiut (uufte utilituie fit deliberundum-Hiee prteeipiuHt,ijuiipfi non ili' lt;untinforo,ut urtes 4 [ecurit,otiofis'^compofitte,ippi puprus ne-ceffitute turbentur.tiunjueomnes fere^ui legeni dieendi ijuu-fi lt;{U!eduin myfieriu trudideruat.certit non inueniendorum moda urpumentorum loeit, fed eoncludendorum quof nos priteeptit ul lipuuerXt,de quibtn breuijfime pr^loeutus, ^uid ipfe fentiujid eâ, fuid prtecluriffmos orutores fteiffe uideum,non tucebo.
Quibui conftec cpichire»na,amp; quo-madarrfdlatur. Caput XflU. l^itur
-ocr page 270-»4« INSTITVT. ORATORIA.
y Gi(W ntlgt;ymemit,amp; 4rg«MrtlfK ipfutn^id tfl pvlé tiomaheriiHaMeturafiptllM,amp;arguinenti thxutionf»quot; E*»« «fre.Bf Jixi,Juplicë: Ex C0nfei]uriilgt;m,i]uoj habet prtfojitio Mm,coniunflaj; ei protittin pnbatie«ë,quale pro LigarioiCaufx Ixm Jttbia, qxoJ erataliijuij »♦( utraij;parte,qiioJ probari pefp^t ttunc etiS mrlior ea iitJicaJa efly ijuam dij aJiuuerStHabft exi'quot; rationeigt;i,amp; propofitionëytiBn habet conclußone. Ita eß tile imptf feflinfyllo^i/înut-Expugnantibut uero,juod etia folum enihymequot; ma c/ttiJam vacant, forticr multo probatio efb.Tale ej} Ciceronit pro Milone;Eiin mortit fedeti* ultores,cHiut u'xajt putetieptruol relb'xuipoffiynorttit. QuoJ^uiJëetiSali^uadoiHulliplicari fiAtt, ut ed aheoiem,amp;pro eojem reofadum.Quëip^iturcum aliijxi gratia ntiluit,hunc voluit cum aliquorS i]uerela,^uem iure,i]uë I#' co,i]utm tempore non ed aufut, hvnc bnivriayini^uo loco, aliem te pore,cum periculo capiiii non Jubkauii occiJere. Optimü auttm uijetur enthymematù genut cvm propoftto diffimiHyUel contrario, ratio fubivngiiur,^uale DemoflheniftNon enim fiquid un^ conim edtid'jve tv es imKatm, iccirco te convenu poena li lerari,^vin e contrario damnari multo map;it.Nam ut jt cjuii nr« damnatiu effet,tu hiec non fcripß'ffes, ita damnaiut ß tufueritnö fcribet aliut, Epichirematos, nbsp;nbsp;quatuor,amp; quinq„ir fex etiifu'
d« ßtnt partes a quibufda, Cicero maxime qubnq; de fendu,ut fit propoßtioydeinde ratio eiui,tum affumptio,amp; eiui probatio,quni' ta complexio.Q^ia uero interim tirpropoßtio non egeat raiionu, ttr affumptio probationit,Honnunqua etiam cöplexione opus noßt, quadripart'uam quoq;fieri poffi rattocinationë, mihi t^plurimit tuhilominus autoribus fr» ad fummü uidentur. Niim i(4 ft habet tiatura,utßt de quo quitratur, ^per quod probetur,tertiv adijci poted uelttt ex confenfu duorS antecedentiv. Itaerii prima inttn-tiOyfecunda affumptio, ttrtia connexio. Nam confirmatio primif, ac ßrcundie partis exornatio,tifdem cedere poffunt,quitus fubijcii tur.Sumamus ex Ciceronequinjipartium exemplumtMeliw gu^ bernaif
-ocr page 271-liber QVINTVÏ. X4I teritMur cSßlio re^utur, ijut fine confilio nilmltiißrait tur.Hiiif primS parte ttumerani,eain Jemceps rationibut uarijt, amp;nbsp;IcopioftlJîm'u uerbit approbari puiat eportere. Hoc rgo totS c3 fia ratione unuputo, «liojui r4tiopars e^, eil aut uaria ratio, plures partes e^e iicatur.A.ffumptionê JeirtJe pon'n.Nihil autem Oim rerü melius,^ omntt munilus aJminiftratur. Huiusa/fiimpito n» jUiirto in loctjam porro injucut approbatiigt;nem,Je i]uo ( jon quoj fuprà,Jico. QuPiW MitcSt loco cöf Ifxionf.qu« aut infert folti tjuoj ex ommliui partibus cogitur,higt;c mojotcbfilio igiiur «S dl« ailminiflratur,aut unü m locii cum coJuxera breuiter expoß' tuneni,amp;a/funiptionê,ailiungit juij ex his cSficiatur,ail hue ma dum; QuaJßmeliusgerutur ju*cSßlio,^ijuttßinecoßltoaJmi-Hißratur, nihil aut omniu rrru melius ^o7smui(ut aJminißratur, tößliQigitur müJus arlmitiißratur.Cui parti cofentio. In tribut au të,lt;fuas fecimus partibui,nö eil forma femper eaie,fei unain ^U4 idem cötluittur,i{uoi inteJitur; Anima immortalie eil.Nam quic ^uiJ ex feipfo mouetur.,immiirtale eil, Anima uut exfeipfa moue.-tur,lmmortalis igitur eil anima, hocßt no folu inßngulis argume t'UyfeJ i« lotilt; caußs, i^Uit funt fimplices,ij’ in ijuaflionibut.Nam tt Ixt prima habet expoßtione.SacrilegiS cömißfii. Non quipui» homineocciditcicJisreus trnrtur. DeinJeratione.Seil httceil in caußs,et ijutßiont logier j in ßngulis argumëtis.Ù’ plerunij; fum ma cöplexiene,uel per enumeratione,uel per breue conclußone le-fiantur qutii effecerint. In hoc genere propoßtio Jubia ril.Dc hac tnim ijuitritur. Al tera eil cSplexio no pur intetioni,fej uim habet paré: Hers nihil ad not. Nurn ijuoJ eil di{folutü,fenfu curcn^uoii autem fenfu caret,nihil ad nos. In alio genere,no eadem propoßtio til,t}ult;e connexio: Omniu unimuliu meliorafunt g inanima, niliil autem melius eil mundo, Mundus igitur unimuI.Hic poteil uideri Je recontrntio. Potuit enim/ic conftiiui ruliocinutio : Animul rA munJiH, omniu enim unimuliu mclioru funt j inanima. C«tn-um h^c propeßtio,aut confe/Jd eil ut prexima^ut prebSJa,ut jui bea j tarn
-ocr page 272-141 INSTITVT. ORATORIA.
um Uttum u:uere uoltt, philofopketur oportet. Noh «iw tuncitterit fcjui.niß conßrmtu primt purte, non po/Junt. Eft 0* nJliimptio imterim confe/Jti, ut omnes nutem uolunt bejtam uitiiin uiuere.Interim probtnJu.ut illu: Quoi eü dijJôlutum.Çenfu arett cum foluta corpore animu.cn pt immorulit.uel aj tempui certun nilt;tneut,ftt in dubio. QKtmu/J'umptionem.altj rntionem uocMt, nlij epiMremu. Epichiremc uutem auHo differt 4 fyllopijmn, mß t{uod illi amp;nbsp;pluret hubentfpecies, fSy «f« colligunt uericepicbire fHutii frejuentior circit credibilin eil ufiu.NM ß contingeret fern per controuerßi confeßis probure, uix efjet in bo: gf«fre ußu ort tarif. N4w ^«ij ingenio eS opin, ut dicuf^Htnu udmi- pertinent/ Solufenimfum ßtitn defunili, uel folut h.eres, cum iure bonorum tubulus teßamcti detur, ad me igiiurpef tinent-Sed cum ipfa ratio in juaßionem uen'n.efficiendi eil cere tum id ^HoJ probaturi f tmiu.iuod incertum eH,utß ipßt forte M tentione dicatur.futfiliue hoh «,«( hoh es legitimus, aut no esfo lus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’’‘tquot; ‘^iUut non iuflum teßamentum eil, aut
capere non potes, aut babes cohtredes. Efßciendum eiliußun, propter juod bona adiudicari nobit debeat-Sed tum eil neceffaria i!la ßimma connexio.cum tnteruenii oratio largior.Alijuado fuß ßciunt intétio ac ratio. Silent leges inter arma,nee fe expeäari iu bent,cum eiijui exptHare uelii,ante iniußa peena luëda pt,‘[uïn iußa repetêda.Ideoj;id entbymema ^uodeit ex confe^juëtibusrae tionißm le dixerunt. Sed 'ilf ßngula quoj; interim reüe ponun-tur,ut ipfum illud, Silet leges inter arma.Et 4 ratione fas eil isi' cipere,deindeconcludere,utidem : Quidßduodecim tabuléeno' äurnum furc juojuo modo,diurnum aatem,ß fe telo defendiret, interßei impune uoluerunt,ijuif eil ^uc ^uo^uo modo ^uit interfe-fiusßt,pun!end» putetf Yariataüt bic adhuc,amp; rurfus ratioaen tertio loco poniltcum uideat altjuando gladiu nobie ab ipßsporri.’ gilegbut.Priorisaittpartif duxit ordine.lnßdiatori aüt latro it.',ju^ poteil inferri iniufla nexlHtc intitio.Q^d comitatus na
-ocr page 273-trSER. QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;4)
firi?ilutil gUrfij «oIS(?Hlt;ff ndio. Quo j ctrtt nen liciret,!» iiti illif Hullo ptüo licerrt • Hlt;ec tx 'mittioHe ’ty mtione conijfxio. Hui( ^tntri probatienit tribiu occurrimr moJit, iJ effper omnr; partes. Aiit ftiim fxfugMiur ititrniia, aitt tfliimptio, aut cendu' fio.WHnun^ omitin-Std omnit hac tria fuut.Intmiio txpugMiur: lure occiJi ei,tiui infijiiiiui ft. Num prima ftatim pro Milone jiue fiio fff: An /it n fns luce intueriy^ui à fe homitië uecatu ejjefatea tur.Exf ugnntwr affumptio cmoibm ij!,lt;iute de refutatiSe diximw. £t ratio ^uidem nonnun^ ell uera,cum eiui propofitio uera no fit» Interim uera propo/ïtionit falfa ratio eH; V irfw fconS fff.ufrum td.fi quit rationem fubijciatiquód ea lo(up!esfaciat,uerie bntentio nù falfa fit ratio. Conexto «utr uera negatur,cum aliud colligit idyijuod ex priorihm cofictur, aut niliil ad ijuat/Horu dickur perti nere.Non fff ueraficdnfidiator lure occidiiur. N^w lt;jui curauit, ut uim afferat «t hoftii,debet etiam ut hofiu repelli. Reüe igUur ClodiuiyUthofHf occifiu fff .Non uti^;. Nondum f nim Clo:(ii( in-fidiatorem ofiendimiu. Sedfit uera connexioiRede ig'ttur itifidia tor ut hofiit occiditur. Nthilad no;.Non:(um enim Clodiui infidid torapparet-Sed ut poteli effe uera comtxiojir tarnen falfa biitë' tio CZ ratio,ita fi illa uera funt.nutiijuam ed falfa connexio-Enthy mema ab alijs oratorio f)llogifmui,ab algt;ispars dickur f/llogifmi, propterea quo'j fyüogifmui uti^; concluflonë amp;nbsp;propofitionem ha het,amp;fff oninf j partes efficit,quod propofun,enthymema tanli intfntuni itiielligicontentumfit. Syllogifmiu tdlic Solum bonum «irtiM. Nd« id demum bonum eS,quo nemo male uti potfff, Vir-tute nemo male uti potfffjBonü ed ergo uirtus. Eniliynif nw ex cS ffqutntffin- Bonü fff uirtus, qua nemo mdlf uti f otfff .Et contrâ: Non fff lonutn pecunia-Non enim bonu,quo quuq male uti potefl. Pecuniapoted quit malt uti, Non igitur ton« fff pfcunia.Entty-memaexpugnantibus: An bonu ed pecunia,qua quifq^poted malf uti? Si pecunia, qu.t e(l in argtnto fignato, argenium fff, i]tti ar-^entum omHf Itgautt, «Zf«uniam qunell in argento pgnato
3 1 Itgau».
-ocr page 274-INSTITVT. ORATORIA.
hgM«. Argents Mtë omw legjtuil- Igitur amp;nbsp;pecuniS ijuit e^ !H itrgëtalegiiuS.HibebitforinSfyllagif’ni.Or^tori fttit eR Jiceret Cumitrg(ntulegitiierKomne,pecunta^uaj:legiitSeilinitf gento.Peregiffe mihi uideorfacn tradentiS trtes.fed cSflio lücM fitperefl. Nigt;n^; ego, ut in oratione fyllogifmo juidë uliiiuSdo uii, ne fus nö duco.nu cojiure totS.uut (erteconfertae/p aggreffim» tbquot; enthymemutS ftiputione.mininie uelim. Dialogit enim lt;amp;nbsp;Juli diicis dij^ututionihui rrit fimilior,^ noflrioperisuâiôibin iju^e dem inter feplurimum differSt- Nufilli homines Joé}i,'Ó’ intel «lofl-m «fr« ^«lt;erfJft,miw«n'm et [crupulo/ïus fcrutStur oÏit,rt ui liiluiJScofeJ/ûm'j;perducSt,utijui/ibi,amp;'inueniëJi,Û’iuJi(uHii nenJicët partes,juurS altera ^ni.tiii't'tltera upi-nutir uotat. Nolit ad aliorS iudicta cöponëJa eil oratio, amp;nbsp;fepius apudomnino iiH' peritos,atij; aliarS certe ignares lilerarS lo-iuenJu eHijuos nifi ii leUatione alScimui,amp;’ uiribus trahimus,et nSnun^ turbamm uffi fiibus.ipfa juit iußa ac uera funt,tenere no poffumin. Locuples et ffieeiofa uuheffe elojuëtia, ijuorS nihil eofeiiuetur,ß cSclufionibui tertM,lt;b‘ crebrit,amp;’ in una propè forma taJëtibus cöcifa,amp; conté ftum en humilnatetb“ oJiS ex ijuaJaferuilute, amp;nbsp;ex copia fatittt tem,et ex ampliiuJinefaßidiStulerit.reratur igitur nonjemSht fed capit, «o uti fontes angufliefftulis colligStur,fed ut latifftmi timnes totii uallibiu fluat,ac fibi uiam ßjuado no acceperit,faâat’ Ham ijuiJ ilia miferiui legë uelut pntformatas infantibus l 'ueraf 1gt;erfejuëiibus,tb' ut Cried dicere folët,ijuëmater amiUS JeJit,lé ic'ue cu^odiëtibuii PropofiM,ac c5clufio,ex confe^iuëtibus 0* rtlt; fugnatibui ho inßtiret, noaugeat,nö mille figurU uariet, ac uer^ fit, ut ea nafci,lt;(ripfa pnuenire natura no manu fada,amp; arte f» fepta,magißru fateri ubiq; uideatur t Q«»f «nJfc dixk orator! tionneapuJipfum Demofthenë pauci/fima huiufmoji reperiSturl Qlj« apprehëfa Gr«lt;i magie ( n«»! hocfolu nobis peius faciunt) in catenas ligant,amp;' inexplicabili ferie connedunt,amp; inJubkata (tlligunttir probat (oncejfa,i3‘fe antijuit per hoc pmiles uocant.
Deinde
-ocr page 275-LIBER QVINTVÄ. »4f
Dfwdf Mtnrogtf t(,Rvn^u4m rr/fenJdunt ^uein im'Kfti/ur.SfJ ießfiirii alio leco.NuHcilliiJ aiJt}f.ir»c{utn:nr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cMifen^
tire me, ^iii femfer argumetittfermcne furo,amp; Jilu(ido,amp;di^ fHrtHo,ctterum minime Uic ortutc^: furent efje dicenJa.Ntinf eajiftinâa ijuijem, acferlfgt;i(uiiileiereejje(enflieor, i«retut itero mtnordiei eiitm fermone, teuerl'ui^uïtm maxime frcftijt, tlTexufu.AtfimaiBrertt materia,nuHum omaium ijs (gui moi/o imn dfeuret) fubtrahendumfuto. Nam amp;nbsp;[itfeflurimum Inde
'tf* translatii),(um ettam if‘jïiurifciinfulti,lt;iUBrum fummut flr« uerberlï frofrietate m laiar ?, [»tm auJeant e/Ji dieere tjua fiuâus alludit.QuB'j; ijuid natura maf^ie aljgt;erum,koe fluritus f 5 dienJit ed- uolupiaiibus, nimis fuj^eâa arpumentatiB di/JîmU'gt; liKionf.ö' multum adfidem adiuuat audiëntie ußluptas. Niß fer te exißimamue CieerBnemhitcmaleiniffaarf^umentatiBnedi^ xi/ße: Silere leges inter arma, sirgladium neHs interim ab ifßf fBrrigi legibies-Hie tarnen habendut madits, utßnt BmamëtB, non impedimenta.
tiliani de institvtione trateria libri Sexti, Practmium in ^ua defartuna fua tjueriiur.
AEC Nlarcelle Viûeri,ex tua ualütate maxime ingref-ßn.tumßtjuaex nabie ad iu-uenes banas peruenire fafjet utiliias, nauißime penè et ne ce/Jitate nuadamafftcij dele gati milgt;i,fedulalaberaba, re ffieiens tarnen iltS cura mea UBluftatie,^uifilia,cuiu) rmt nent ingenium,feliciia ^uaf j } fareniia
-ocr page 276-lt; 0 INSTITVT. ORATORIA.
fureum Jiligentùm mertlmlur, haue optimal partem reli^fu“ rih hlt;ereJilalit iiidetar,ul fimeÇ iiuoi lt;e^uum nbsp;nbsp;optaiile
ti intercepiflint,prieceptore Janif« patre uteretur, At me fort» »a id agenten dieiinac noüituttfeftinantem'^; met» meit morta liiaiit, ita fub»oproftrau'» , ut laiorit m» fruäui ad nein'ntem M)«»( quam ad mepert'fneret. Ilium enim de quo fumma concefe ram,amp;in quo jjgt;em unioam feneäutia me^t reponebam, repet»o, uulnere orbilaM awp. Qijiil mkbc agam aut quem ultra e/fe ufum me'i dijs reproiantibin eredaml nam if a forte accidit,ut eum quoq^ liirum ,quem de caufts corrupts eloquentiit emift,iam feri* bereaggre(fuf,fmiliiéiuferirer ■ Tunc ig»ur optimum fu'»i)i' fauftumopui.juicquid hoc ed i« me infelicium literarum ,fuper immaturum funut confumpiuru uifeeramea flammit inijcere, hanc impiam uiuac'uatem nouie infuper cur» fatigare. Qw* enimbonua parens mihi ignofcat ,ftftudere amplius poffuml at non oder» hanc animimei ftrm'Katem fiquis 'mmeeftaliut ufiu uocii, quàm ut 'meufem deos fuperftes omnium meorum i nullam terras dejjgt;icere prouidentiam tefter I ft non meo cafu, cui tame» nihil ob^ci ,nift quod uiuam poteft, at illorum certe, quos utiifiim meritos mors acerba damnauit, erepta miht prius eorundem ma‘ tre, qu^t nondum expleto letatia undeuicefinu anno, duos enixa ftlios,quamuit acerbi/fimis raptafatis, felix decefftt. Ego KfJ hoe unomalopc eram affli{ius,ut me iam nulla fortune po/jet effue refelicem .Nsm cum omni uirtute, qu^e in foem'inas cad’», fu» âafttfsnfanabdem attul'urnarieo dolorem, tum letate ea puellar r!,pr^fertim mtlt;e comparât», poteft ipfa numerari 'mer uid neia orb'uatit, liberis tarnen fuperft'Hibus Ïï quod nefas erat fte ua, fed optabat ipfa, mefaluo maximos cruciatus prlt;ecip'»i uia ef-fug». Mih: filius m'inor qusntum egrejjin annum,ut 'm malst age rem,prior alterum ex duobus eru'tt lumen . Nonfumambitiofus »M m4lM,H(c augere lachrymarum caufas uolo, utinam'q; ejjit ra tio minuendi'Sed di/fanulare quipoj]um,quid illi gratice 'm uultu.
-ocr page 277-LIBER SEX TVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;347
iiKUuJkittu i»! fermant, ^uos iftf^eitif ipnuuîos, iJM4m pr.«' fiantiitn flti(iJe^Ù‘(^ucil fàt uin fofft ereilt tlt;intum)ahie me»-litcfiemitriif ijualieamerem tjiiieun^iaHenm inftnsmertrttiir. lHud uero 'm/iJianiH,i]uo me ualiJiin eruciaret, foriuniefiitt,ut ille mih Haniiffimut, me fuit niiiricilin,me auiir tilueaitti, mt emitilm oui folicitare fohnt illas ietates,agt;iteftrrtt. Qvujtrcfler illi Joloriy^uem ex maire opiima,aiq, laujem emnem fuftrgrtjjit fiuios ante menfes ceferam^gratulor.Minus entm eft ^uojßeit' ^um meoncm'ute^’^uomquoi!tlüin^auJenJumeü. ynafenl;lt;ec QMiflHli««! mei ffe ac uoluftate nMar, nbsp;nbsp;foteratfuffictrefa
latio. Nou enim fofculos fuut frier, feJ iam decimum etaih »i« frtffiu annum, certes at^;ilefermatcs fruâuiefienJerat, Jure fer mala mea,fer infelicem cenfeientiam, fer tiles manes, numi' na tlelerif met, Im; me igt;i ille uidtjfe uirtutes Migenif, mm mode ad fercifiendas difciflinas, quo nihil fritflantitu cefnoui, fluri ma erfertui, fludiilt;l;iam turn «0» ewfli ( feiunt fracef tores) fed frelilalis, fietatie ,humanKalit ,lil:eralitati/,ut frorfut foffithinctfe tantifulmir.hmeiin, quo'd ehferuatumferètflce leriu) occidere fefiinatam maiuriratem,amp; e/fe nefde quam^ gi'if Ijtes tantas decerfat, unuidiam, ne uidelicet «Itrâ jnâm be^ mmi (fatum e{t,ncftra preueimHtur . Ktiam ilia foriuiia «(ieriint cmm(i,HO(ilt; iucundi!as,clarKas,eru (uauitas,amp; im utracunqt lix gU4,i(i«.jUilt;m «d earn demi! natin effet, estfreffa frefrtetas cm»i urn liieranjm.Sed haec ffes adhuc,tlla maicra, cenflantla, fraui^ las,contra dolores etiam ac mciw rotur. Nam quoille ammo,que medieoru admiratiöe,menfiü eflo ualetudiwe luliilut me infufre mis cofelatus edl q etia defdens,qua'q;ne tSciffum alienate men lis irrerem circa filas literashaluiti Tues' neefgt;oomeeffes hiunetjdlxinie; oculos,tuum fugientem ffi) kum uidi I luum cer-ftnfrigidum exdwgue ccmflexus ,animam red fere ,auram^ «immunem haurirt ampliiH fotuiidiinui his crudaiilus quoi fere,dignut his (egKationtliU’le'ntcenlularinuferadoftione,
Î 4
-ocr page 278-34» ÏNSTITVT. ORATORIA.'
tJ omMiizm Ijief hcuorum pétrit a Jmigt;tS,ie äuunailo frætmgeiie rum defimalum^le omnium ffe aiticit elogumif ciinditlMm,fu [trfitsftrtns huhaurin til tantum ad foenatlEt ft'non cupido In cit, cfrte paitentia uttidictt tt reli^ua mea aiatf-t^afrufn nu la omnia ad crimtnfortuna rtlep^amut. Nfmo «;ƒ fua culpa diu deler. Sed uiuimut, ^aliijua uiutnd'i ratio ^u^renda efi, creden dum'^: dodi/ftmif hominibiOy^ui unicum aduerforum folatium liie ras putauerunt. Si ^uando tarnen iia rtfeder'n prafent impeiiu, ut alloua tot luäitui,alia rognirio 'uiferi p-offit, non iniuftapetite rim morieueniam. Q^enim dilata fludia miretur, ijutepotillt uonatrupia effemirandum efl: Turn p^ua mininfuer'tntejfeât ^s, t^uee leuiuiadhuc affiifli coeperamueiimptriiiteiautfortunte remiltantur; ^uiepipiid mediocrium alioijui iei noPro ingenio ui' riumfuit, ut non extinxerk, detilkauk tomen. Sed uel propter loc nos contumaciui erigamui,^uod illa ut per ferre nobii di/pci' te e{b,ka facilecontemnere. Nihil enimpbi aduerfus me reliijuk, amp;nbsp;infelicrm quidem , fed certiffimam tarnen altulk mthi ex bic malic fecuritatem. Boni aulem confulere noprum laborem uel pro pier hoc cerium ed, quo'd in nullum iam proprium ufum perfeuee ramuc, fedomnishitc cura ad aliénas, utalienicuiilic(p modo guid utile fcribimuc) /fteâat.Nos miferi,ficutfacultatespatrimo ouj H(pri,ka hoc opus aliisprteparamuc,aliis relin^uemuf,
Deconcliifionefetiperoratione. Caput I.
PEroratio feijuebatur, ijuam cumulum ijuidam, conclupenem all] uocant . Eiuc duplex ratio efi popta, autin rebuc, aut 'unaffefiibtu. Rerwm repetkioamp;’conp;regatio,quteGr‘t te dickur iv«Mifo(XKi'ufit, 4 ^uibufdam latitiorum enumeratio, amp;memoriam ludicic repc'tt totamfimul caufam pons ante tculos, amp;nbsp;etiam p per pnp^ula minui mouerat, turba ualet. In Elt;e ^uie repetemm ijuàm breui/fime dicenda funt,amp; ijuod Crsco uer iopatet, decurrendum per capka ,Namp morabimur, non ion utmeratio,fedaltera ipuappet oratio, Qmautem enumeranda side»
-ocr page 279-LIBER SEX TVS. to tèJnitur,eim feuJtrealiijuoJictmla futitexcttanJj» fettientijStamp;fi^Krii uti^; uiirianJti,iili0ijui nihil t{l odiofim rtütt illarefttitiont, utlut mrinoriif iuilàum JiffiJentts.Suntauten innurntriilgt;ilei,tfii)Hequot;j;in Ntmin Cicero, Si peter iffeiuJica-retytfuit Jiceret cum htecprobereniuri amp;nbsp;dein Je fuhiecit enume» ntionemtAut cum iJem amp;nbsp;in eunJem,per inuocutionem JeoruM fjxilieta 4 prlt;etore temple Jinumerat- Lifrt amp;nbsp;Jubitere num ijuiel ROI /ugrril.O' quid reffonfuri fint aduerfertj hitamp;hit,eut ^uam jjiemtccufiitorhebeet omnibiniia defenfis. IlleueroiucundiJJ'f ma,fi'contingeteliiiuodexaduerftrioducere arpumentum,utfi dices. Reli^uithencpertemceufie, eutinuiJiepremeremeluir, eut ed preces confugigt;,amp; merito,cum ficiret hiec amp;nbsp;hac.Sed mok /««( finguhe Ifrecies profie^uendef, ne fiole uideentur,^ult;e forte nunc Jixero,cum occefiones amp;nbsp;ex ctcufis ,amp;exdi£iit eduerfieri-erum.cir ijuibufidem fortuiiii lt;fuo^;orientur. Na referende modo nofire, fed pofiuiendum eft etiem eb eduerfier^s, ut eJ ijuie-dem rejfondeent • U eutem,fi lt;amp;nbsp;eâionit fiupererit locut, amp;nbsp;ee propofiuerimiu, qua refelli non poffunt. N4»i prM(0f4re qu« Midr /ÏMt fiortie, non 4rgu(Rrilt; e{l,fied monentii-ld urnri epi logt gfiwj uifium eil plerifiq; Atticorum, 0* philofiophitfere ownë iw, qui Je ene oretorie fcriptum eliquiJ reliquerunt. IJ fienftlJe AtticoscreJo,quie Athenit effiedtnmouereetiemperpraco^ nom prohibebetur oretor-Philofiophos minut miror,epuJ quos ui-tij eil loco,effut,nee boni mores uijentur,fic 4 uero iuJicem euer Ji, Rfc fORUfRirf toHo uiro uKijs uti. J^ecefifierios temen effeAm fetebuntur, fi eliter ok»«eri uere, iufte, amp;nbsp;W commune pro-future non poffint. Caterum illud confinit inter omnes,etiem ÏM 4li)s puriitm uAionii, multiplexceufiefit, tiypluribuiergu' went« defenfie uirilner, ireevu^tuaciutn fieri fiolere, Sicut nemo Jubneuerii multes ejji ceufies,in quibui nulle loco ftt neceffe* rie,fit breues, lt;7 ftmplicesfuerint. Hlt;ec pers peroretionit eccu» fetori,petreno'^,aijue coinmunMeil,Aff^eAibtn quoqut eifiJem i $ ffn
-ocr page 280-»{O INSTITVT. ORATORIA.
ftrt uti/ntur,ftJ rariut f]ic,illefepui ic nngif.Nitm kuic coKckit rt iuJt(es,ilIi fleâere (Oiutttit. Vtrumamp;aaufttorkthtt interim Inckrymiis ex miferatione eiiu rei,^Mm ulcilciiury'amp;' rein it indigniiite cnlumnite confpirntioMh uektmenliut interim ^ueri-iur.DiuiJere igkur kae ojpait eomm6tli/JimK,jUieflerunj; funt, ut dtxifrooimta fimilist^jid literiera, flemcraj;. Inclin^tio enim iudien nd nof fetiiur inkio pardntitS ndmkti[ntk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crntit to
UfupereSi . Intf Hope ueroffi^unlemnnimk iudex in ccnfdium fernt,et inm nikil nmpliui didiuri fumui,nec re fiat quo ftru(murlt; id ipkur utrifiq- cemunt, condliarefibi, aucrtere al aduerfario iudicem,(on(i)are affeditn,amp;comfonere. Et Ireuißimum quidé koe friteeptu dariutriq^partipotefijUt totascaufie futcuireiora jer MH/f oc«/of fonat, et eum uiderk quid inuidiofum,fauoraHle, uiuifum,miferalile,autfit in reliu,aut uideri [oßit,ta dieat, qut-Ith fi iudex tßeit ipjt maxime mcvtretur. Sed eertiih ed ireper finfiula. E/ coneiliant quidtm aeeufaterim, in pritceptii ex-er dl} iam diximih. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tarnen,quit illie eifitndere fatii ed,
in percrationt implenda funt maph,pcontra impotentem, inui' fum, perniciofum fufcepia caufa ed,fiiudicilih ipfis, aut gloriit damiiatiorri, aut defermkaii futuraalfolutio, Nam eprrgie in Vatinium Ca!uih,fadii, inquk, amlktifikk cmnts,amp; klt;ec voS feireomnes feiunt Cicero quidtm in Verrem etiaemendaripoffe infamiam iudictorumdamnaioreo,dick,quodefi unumtxfupra dtdif-Metih eiiam, fiefiadhilendiu, utfack idem, kunc haLeat Ifcumfortiorem.quàm in prccemio Qua de re quid fentirem,atio lilro iam expofui-Contkarequoq: inuidtam, odiii,ira, lileriihin fercratione conlinpk,quoru inuidiarn pratia, odiü lurpkudo, irl tiffenfioiudicitfack,ficontumax,arropans,fecuru-fit,quiariöex faHo modo,diäo'ue aliquo,fed uultu,kalku,afieäu,mcueri folet-ßgregie'q: nclk adolefcentilth dixiffe accufator Co/Jiitiani Capi tOM« «(dfiatxr.Crrfcf quide, fed in kic fenfum; Erulefcit CtefiX ffm timert. Summa tarnen conckandi afftdinaceufatcriinkoc
-ocr page 281-LIBER SEXTVS. tn aiitiit, aut iiuamairoà/[imum,autttiamlifitri ftteli ,nuiHnmaiùme mifiraiile tf[e uiiiealur . Atrociias cregt;-feit ex hit,^uiiifaâum fit,à^uofiti quem,^uo animo,quo tempore^ quo loco, quo moJo,quit omnia infinitos anfra£ius habent- Pulji'» turn qu(rimur,tle reprimum if fa dicenium,tum ffenex,fifuer, /i'ma^ißratui,ßfrolin,f bene de Refublica meritui,etiam ffer cu/fm fit 4 uili altquo,contefto^,uel ex contrario 4 fotente nimi~ utn,uei ab eo 4 quo minime o fortuit. Et fi die forte folettni,aut ijs temforib in,cum iudicia huiut rei maxime exercerentur ,aut infâ licko ciu iratifftatu.Ittm m theatrofintemflo,igt;iconcionecrefcit inuidia. Et fi no» rrrorr nec ira,uel etiam fi forte ira,fed iniqua, quodfatri affuiffet,quod rejfondijjet, quod honores contra feieret. Er ßflm etiam uiderifoteß uoluijlfè,quàmfeck. Plunmun tarnen ajfert atrockatitmodin,ß grauker,ß contumeliofe, ul De moßhenei ex farte fercujfi corforia, ex uultuferitntis,ex habkit inuidiam Midi‘e qucerk.Occifme{l,utruinferro,anigne,an ut-neno,uno uulnere, an fluribmifubko, 4» exfedatione tortin, ai harte fartem maxime fertinet. Vikur frequenter aecufatoramp; nipretioRe.cum aut tim ca/iim,quem ulcifckur, aut liberoru,aut farentum folkudinem conquerkur.Eiiamfuturi temforic imagine iudices mouet,qui maneant eof cafm, qui de ui amp;nbsp;iniuria que-fii /iint.nifi uindicentur ,fugiindum de ciukaie, cedtndum bonk, aut omnia quiteunq; inimiemfeeerk,f er ferenda. Sed fefiut id eS accufatorn, aueriere iudieem a miferatione qua rein ßt ußt rin,aiq: ad fortker iudieandum eonckare. Cuiin loci ed etiam oc cufare,qu.e didurum,fadurum'ue aduerfariu fûtes-NS O' tiores ad cuftodia fux religionii indices fack, amp;nbsp;gratia refponfu-rit aufett,cu ea fr.edida funt ab accufatore, iamßfro reo feten tur,nonßnt noua,ul Seruius Sulf kiut contra Auf!dia,neßgnato r« ab if fis diferimë obi)ciatur ßbi,friemonet. Neenoab Aejchme qualißt ufurin Demoßhenesadiöe f radiât! ë.Docedi »«rerr ^«o ^indices,quid rogatibin re/födere deieat,quod ejl uni rtfetkio-nif genui
-ocr page 282-»ƒ» INSTITVT. ORATORIA.
KM gtnui.Piridiunttm uen ccmmtnJ^t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftuJufef
tit,amp; fufceptte Mio ciutricts, lt;7 noliliioi amp;nbsp;mtriiii nuioruiU’ Hoc tjuojproxime dixi, Cicero otque Aßnitu cerMimßiMußt fro Scturopotrt lgt;ic,ille profilio. Commtndat amp;nbsp;coufa pericuUi fi Mimicitias ob aliquod fetiium honrftum uideiur,frte' tif ue bonitif, huoituitas, mifericordm. büße enim tune petere tt ÿiif^i uidetur 4 iudice, quit alij ipftprtß'tierit. R.tferenda btec pars ijuoijue ad utilkatem Reipublicie,ad iudicum ßloriZad exé' pluni,admemoriampofteritatü. Plurimum tamenualetmifera^ tio, quit iudicem fleäi bo« f4Ht«Bi cogw , fed motum ^uo^ue atiiquot; mi fui lachrymù confiteri. H^ecpetentur , aut ex ijs, i^ure paffin tdreus, autexi/s, qute lum maxime paikurtaut exÿs^uit damnatum manent,^uie iSquot; ipfa duplicantur, cum dicimin ex tiua illi fortuna.amp;in^uam reddendum fit. Affertuiijsmomtn' tum amp;nbsp;lt;etas,amp;fexiu, amp;pignora, liberi dico, tr parentes, töquot; proptnjui, quit omntatraüari uariefolent .Nonnumjuàm ttiam ir ipfe patronm has partes fubit,ut Cicero pro tAilone:0 me miferum,ó te infelicem. Reuocare metu inpatriam Milo pogt; tuifti per hos, ego te in patria per eofde retinere nopoteroSMaxi me^;,ß(ut tune accidit)non conuenient ei, ^ui accufatur, preces-Ham nuis ferret Milonë pro capke fuo fupplicantr,nui à fe uirum nobile interfeäl!, quia id fieri oportui/fet, fateretutiErgo lt;amp;nbsp;ille captauk ex illa pnefiaiia animi fauorem,et in locu lachrymarum tius ipfe fucceßit.Hispritcipue Iods utiles funi profopopoette.ifi' alienaruperfinaru oratiöes,nuales Ikigatore decet,uel patro nu.Nud'O tantu res mouent,aut cum ipfi loijuimur, aut cum ipfas loijuißngimut. Ex perfonis nuo^t trahkur ajfeüus. Non enim aU' dire iudex uidetur aliéna mala defietes,fed fenfum ac uocem auri ius accipe miferorü , nuoru etia mutin aßieäui lachrymas mouet, guato^; effent miferabiliora.fi ea diceret ipß,tate funt guada portt one ad afftciendum potentiora, cum uelut ipforum ore dicuntur, tu fitttidf aütrihu t^dtm uox, eadem pronuiaiatioplus ad moe titniot
-ocr page 283-liber. SEXTVÎ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tft
ItfnJot liibftrfon^udtt.UM; iJem Cûtro.ÿ^ prtces nï dit Miloni:, rum^;fgt;ottinanimî praft4tu(igt;mmëJ'at.,MCBmmigt;Jé litt ei timen uerbi,amp; cSuenientes etu forti uiro cSjuæliionesi O' frullri,i)t^iiit,mei fufctftUibores • O'ffgt;ei filticei.o cogiii“ tio«« mett niinef.Nunf tunen debet e/Je longi miferitio,nec fine aufidiHiefl; Nihil ficiliiH ^lichr^nusbmrefcere. Nam eS etiiiHueros doloresmttiget tépm,ciiim emnefcit nece/fe eH illi, juam dieendo effinximiu imago;*« ^ua f moramur, fitigitur li-(hrymit iud»or,amp; reijuiefcit,0’ ab illo,ijuê ceperat impetu,id rlt; tionem re J». N o» patiamur igawr frigefcere hocopui,amp; affe-flam cuidfwnmS perduxertmits, reltnijuiinin,nec jferemus fo' re,ut aliem ijuiffua diu ploret. Ideo'q; ch t« ilgt;jt,tH maxime in hac parte debet creftere oratio. Qum tjuicijuid non adijcit, prioribut etiam detrahere uidetur, facile déficit affeihti,lt;jui defcend»,
Adhucdcaffeccibusmoiicndia. Capiic II.
X T On plum autfm dicendo,fed etiam faciendo ipMda.lachry mis mouemus,unde lt;amp;nbsp;producere ipfos^uipericlitentur, fjualidoiatj; deformes,'amp; litfroj forï.ac pire tes ,inftiiutum,tamp;r iccufatoribus oftendi crurntS gladium, et kAa è uulntritM of fa,amp; utfies fnguine perfufas uidemiai,amp; uulnera refilui^ac ufr Ixrata corpora nujart. QuarS rf rS mgrnc plerun^ uit e{l,ueliit gt;n rtm pr«fente, animas hornimH ducentiSi. Et Populü Romanunt tgitinfurorèprittexti C.Citfariiprolata inforo cruenta.Scie' batur mierfenüeum, corpusdeHii^;ipfum impofitu leilo rrat,uf'' JIh tamrn ilia fanguine madens, ita rrpra/rntauit imaginé fcele^ rit, ut non ocafutejfe Ceefar ,fed tum maxime occidi uideretur, Sed nonideo probaurrirn.^uoj faâii Itgo, û* ipfe ali^uado ui^ di Jepiâa tatula /upra lourm.i« imagimr rri, cuiu) atrocitatc iudex ent cömouendut- Qu« enim eil ador» infintii,^ui mutam illam effigie mag» quam orationr pro fe putet locuturaml At for des.O' fijuilores,amp; propiMquoru qHoq;/tmilr fcatuï fcio profuif fe^amp; magnum ad falute momcntii preces attuli/ft. Qiure amp;nbsp;ofc« [ecTtt‘
-ocr page 284-iJiSmyT. OR.ATOR.rA.
fecratmilLi îuJicuwfer clarijjinu lgt;ignora,uti^ jt amp;nbsp;rfo ß»t litt ri,coniunx,piirt»teSyUiililt; fr* • Ef Jfori/m ttium i»uocatio,ueliit »X toM co»lcientiii profedt utderi fokt. Stratum Jtniii; iacerf,ft gfBiM cSpkdi,nif tarnenper/ina «or.Ó' anteada uita,et rei toil ditioprefiibebit. Quitdam enim tamfortKertuenJa,juàmfada funt.Veru fic efi habenita autorttatk ratio, ne ßi inuifa ftcur'uas. FuitijuonJam ktterhiec omnia potentiJfimumiJ, i}uo Lucii M»' r«n4M Cicero, accufantibiu clarijfimü uirii, eripuiffe pr.tcipue uiJeiur : perfiaftt enim nihil effeaiprafentem rerum jlatum uti-tiui,juam prijie caiëdas lanuarias in^redi confulatum.Quod gf BiM m/brie temporibut totum pene fublatum ed, cum omnia eurif tuteU'^; unitn wnixa,periclitari nullo iuJicij exitupofftnt. De ac cufatoribut nbsp;nbsp;rek fum locuttn, ^uia im periculii maxime uerfatur
aiffedui. SeJ priuatlt;e ijuoj; caufe utrun^; habent perorations gt' nut,amp; illuJ,^uoJ ed ex enumeratione probations,et hoe ^uoJ ex lachrymif ,f!'aut flatu periclilari j ifut opimione Ikigator uidetur. Nami» parus juidë litiiut has tragoedias mouere tale ed, juak p perfonam Herculs ,i:rcothurnos a^tare imfantibts uels. Illud ne imdignum juidé admonitione, imges im epilogs meo iudicio iier ti difcrimen, quomodo fe dicenti,^ui excitatur.accommodet-Nam imperitia, rupicitas,ti}’ rigor,amp;' deform'ttas afferunt site rimfrigis,di!igenter^h^c funt adoriprouidenda. Equidë repU' gnantes eospatrono,amp;‘ nihil uuliu commotos, amp;nbsp;sttempejbiue rt dentes,amp; fado alijuo, uel ipfo uultu riftm mouentes,fepe etiam uidi,pr.tcipueuerocumallouauelutfcenicefiunt. Tranfluliipa' tronis alijuado puella, tju^e foror effe aduerfarij dicebatur( Nam de hoe Is eratfin aduerfafubfeHia, tanauam in gremiofratrs re' lidurui. At it à nobia priemon'sts decejferat. Turn ille alio.jui uir facundiStStopinaM rei cafu obmutuii,amp; imfantêfuamfrigidiffi' me reportauii.Alius imagimem mariii pro reaproferre magni pu tauit,at ea fepiis rifumfeck.Nam et if,quorum ojficij erat ut tra derent earn,ignare ^ui effet epilogis, ^uoties ref^exijfet patronal.
-ocr page 285-irfieR. SEXTVS.
tffertlM pnldta noKffime,Jeformitxteiffa,Mm ft‘ nit cäJitueri wfula, pneter'rtarn juoj; onttionii gratian ferJiJit^ Nfcignotum juij GltcoHi,cui Spiridianfuii (igt;ggt;ii)me,tucitteriti Huiepuer,lt;]uem in iin proJuâS ^uidßeret interraguhat, (Xpee' Jigoga ji uellieari re/pundil. Se J nihil iILt eontra Cepufios Cice roniffitbiiltt effiCMin nd pericula epilogoruin. Onniu umen hiec tolerabiliit.ijuibin uAionem muture fiuile eH, tt ifui i fiylo «on re fedunt, nut contice/cunt nJ bus enfin, nut fre^uentiffime fnifn Ji'-{unt.InJe eSl enmiTrJitnJ ueftrn gfn«4 fupplices mnnin.iy hit retinconplexu Itbenru mifer.et reuoent ecce me, etfi nihil horuM if, de juo Jicitur,fndnt-Et e fcholit hitc witMi w ijuibw omntn libe' refingitnin,amp;iinpune, ijuin profnâo ed ijuicijuid KoIuoiM.noH nJmittk hoc idem uerknsfori.Egregie'f Cnfjiin diciti nJulefcen tulo: ^.J me toruo uultu intuerie feuere,non me hercules,injuit, fneieinm, fed jic fcripftfi:i,ecce,et qudm potuk truculetifftme eu» nffixit-lllud pritcipue mouenJü, ne quit nifi fummit ingenij uiri' hut nd mouenJns Inchrymns nggreJi nudent, Nnmuted longe ue-hementijfimufhiccuminunlukn/fefiin, knfinihil effick, tepet, juem meliufinfrmuf ndor tnekk iudicum cogkntionibut reli^uif--fet.Nnmamp;’ uultuf,amp; uox,amp;ipfn illn exeknti reifncies,luJibri» etiimplerunj;funthominibui,i]uos non permouerunt.Qunre me^ liiitur,ncJiligenterlt;rliimet utresfunsnAor,^ ijuiniu okih fubi' turuf ßt,inte!lignt,Nihil hnbet ifin res medium,fed nut Inchrymns meretur,nut rtfum. Non 4ilt;tfin commouere tnntum miferntionem, fed etinm Jifcutere, epilogi ed proprium,cum orntione contimun, que motos Inchrym'n iudices nJ iuftkinm reJucnt, turn etinm qui' îufJnm urbnne didit, qunle ed; Dnte puero pnnem,ne ploretiamp;’ orpuléto lkigntori,cuiuf nduerfnriin kem puer,circn iudices ernt nb nJuocnto Intus : Quid fncinmiego te bniulnrenonpoffum.SeJ hectnmennondebente/fe mimicn ■ Itn neque tllum probnuerim, qui inter clnri/Jîmos fui temporis orntores fuk,qui puerie in epilo-g«m pr0duAn,tnlos leck in medium, quos illi Jiripere coeperunt.
Knm^
-ocr page 286-»ƒ« fNSTITVT. ORATORIA.
N^o^ih^cipfo Ji/crimi»it fuiiffiorMitpotuit r/Ji mifertlilit^ Heil; illü, tju'. cum e/ftt cruentm glaJiiu eiitt ab accufaiore prola-tin,ijU9 il hominé prtbabat 0cci[um,fubito tx fubfellijs, ut ttrriim fug», tt capitt ex parte uelato cum aj agente ex turba proipexip fer,’mterrogauit,aniam illa cugiaiiorecefJifJet-Vecit enim rifuntt fiJ riJicului fuie, Difcutienj:e tarnen oratione huiufinoili fcenee» Cilt;fro, lt;amp;nbsp;contra imaginé Saturnini pro Rabino gra u'iter, amp;nbsp;contrit iuuené, cuiio fubinie uulnuain iuJicio re/bluebar tur ,pro Varenomultadixit urbane,Suntamp;illilenioresepilogi, ^uibuf aduerfario fatiffacimuipforti fiteiut perfona talii, Ht till iebeatur reuerétia,aut cum amice alijuij comonemui,amp; ad con-tordtam hortamur,nuod efl genui egregie IraAatu 4 Palfieno,c» Domitiie uxori(fu,tpecuniaria litem aduerftnfratréeiin Aeno-larbum ageret-Nam cum de nece/fttudine multa dixiffet, de for' tuna {H0]:,qH4 uteril;abundabat,adiecit;Nihtl uobii mmiu deeS, ^uim de i]uo contédilii-Omnei aSt hot affe{itu,etiam ß ijuibufdi iiidentur in prooemio, alj; in epilogo federn habere,in ifuibiu fani funt frei^uentiffimi,tarnen aliit ^uo^; partes recipiunt,fed breuio' ires,ut cum exijsplurimaßnt referuanda. At hic,fi uf^ua toios el» ^uenti» aperire fontes licet .Nam ex ifs, ft bene diximui reüjua, fo/fidemiH iam iudicum animos,et confragpßs,atlt;i: a/perii eueäi, totapanderepoffumui uela:amp;cum fit maxima pars epilogiampH fcatio, uerbii at^; fentent^s uti licet magnificiitat^; omatii. 'ne efi commouendü theatrum, cum uentu edad ipfum illud,i]uo uete res trageediit corner di»'^; clauduntur, Plaudiie. In «lÿt «wtr fitri. tibin tradandui ajfedui eril,ut cfuifi-, nafeetur. Nam neif; exponi fine hoc res atroces, amp;nbsp;nuferabiles debent. Cum de i^ualiiate ali' (uiui rei lt;{u»ftio ed, probationibui uniufeuiufyi rei rede fubiun^ gitur.Ybi uero cotüundam ex pluribiu caufam agimm,etia necef Je er» uti pluribui quafi epilogii, ut in Verre Cicero fee'»- Nam amp;nbsp;Philodamo, amp;nbsp;nauarchù, ry crucial» cMut Romann, amp;nbsp;tlijspluriimfiut laehq/nus Jedil, Sit i»i hosfifuui/ ISfixofwi uoceiiit
-ocr page 287-LIBER SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ar
ment, p4rririgt;m iirrariitionrm ftpüfiant. tJlifji ««n tnm pur tes eins ^uâm ffveies uiJentur. Si^uiJem kac efilogi lt;13^ ferort' tioiiH nomma if/à a fine fttit oflenJunt, hanc effi confumnutio' Mcm onti/nit.
De diuifionc afFecfluiim, amp;nbsp;quomodo mo • uendi flint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput III.
QVdWUM «lift p4r J ket iuiiicialiS caufiarum fit [umma, frf ci' fueci;confietaffe(iiim,amp; alinua jehicnecejjâriojixerim, nonumf poni, acne dehui juiJem, locum iflum iti unim fjieciem coMcIuifrrt. Qwre adhuc opus/ufere{l,cum a J oit'mëila,quf uo lumm,fotenti/^mum, turnfufraiitlü multo iifftciUui, mouendi iudicum animos,atij: in rum ^uem uûlumui,haiiium formandi,amp; wl«t transfigurandi. Qua de re fauca, quf foflulabat hfc dm-teria,ficattigi,ul mairie quid of örteret fieri, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quo id modo co
Pl“' fofiemin,ofienderem. Nunt al tim omnic rei repetenda ratio eR.Nam amp;nbsp;per totam(ut diximin)eaufam,locus e^i affedihui.et eorum non firn flex natura, necimtranfitu iradanda.quonikil maiiu afferre uit ortidi fotefl. N^w cfteraforfitan tenuis quoq:, amp;4Ngu/l4 ingrni) uena,fi mode uel dodrina, uel ufufit adiuta, enirrlt;r(,4t jur lt;i 4 fetigem aliquam ferducere queat. Certe funt, femfer'qifuerunt non parum multi qui fatis ferite,quf efjent fro btioniliiM utilia,referirent,quos equidem non contemnoifid hade nus utiles credo, nr^ui dfer eos iudici fit ignotum, atq,(ut dicam quod fentio)dignos a quitus caufas diferti doceretur. Qw urro iu dicem rafere ,amp; in quern uellet hatieum 4niin( fofie t ferducere, juo dido fiendum,^ irafeendum effiet.rariutfuit.fctque hoc ed, quod dom'matur in iudiciis,htec eloquentiam regunt, N4n^; argu menta plerunq; nafeutur ex caufia, et fro meltore fane pl ura funt f tmper, ut qui per hac uicit t4nt«in, non defuiffe fiti aiuocatum feiat.y bi uero animis iudicum uis afferenda efl,^ ab if fa ueri co lemplationeabducendamens,ibi frofriumoratorisopui ed. Holt; non docet litigator, Iwc libellis non continetur. Prot'4iion(( enim
-ocr page 288-»J3 rNSTITVT. ORATOR. IA.
tfficiuMtfmè.ut CMpim noßain meliore efft iuiicts putenl^ff^ ftw pTitßtiiU ut eMm uelM.SeJ ij juia uoluttt,creJunt ^uo^nf’ N4W cum irufci, fuuere, oiiffe, m:[ertrt cxperunt, ugi um rtH fuum txißimM; if ficut umnntes dt f»rmu iudicare nc^ foffunt, ^ui^en(um oculorum prtmk amor, uu omntm iHjuirendlt;e ucrkt tit rutionem iudtx «nBti» occuputui uffeAikuty ^fiu fertitr,‘amp; (wt rupidigt; jliimitti oift^uitur : ita argumenta, ac te^es i^uid egf' ritttypronutiatio o/iendk, commotin autem ab oratort iudex,ijuid fenttat, fedensadhucatj;audiens canßtetur. Am cum ille,']ui pit' rifq;perarationibiu petkur, fletui erumpk,no palim diAafenten tta eshHuc igkur iticumbat orateXyhoc oput eiuiyhic labor eAyfin^ ^uocitteraHuda,ieiunayinfirma,ingraiafunt.Adeouelutlj)irkM operk huiiM atg; animiu eA im affeAtbut. Horum autem,ßcut und qukim tradkum accepimm, du£ ßunt jfecies, alteram Cr/eci mx' 6©* uocanty ifuam not reAe uertentet, ac proprie affeAum dici‘ niuty^teram h^©*, cuiut nomimeyUt ego quidemfentioy caret fer' no RomuniM, mores appellantur, atj, inde pars ^uo juc (//ilt; lojiphi^ lifiuù moralk eA diAa. Sed ipfam rei naturam /peAanit mihi,non tam moresßgnificari uideutury^uam morum ju^eda pro prietas-Nam ipfis ^uidem omMCi babkim meniie contimentur.Caif tiores uoluntatë compleAi.juàm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interpretari maluerunt,
Affe Au» igkur hos cockatos,Troci)amp;'y illos mkes atij; compofitos,
e/fe dixerunt.ln altero uehemenier comotoSyim altero lenes, deniij; hos imperare, illos perfuadere,hos ad perturbationëyilbs ad beneuolêtiampr^eualere. Adifciuttjuida perkoru ttk?®' tëporale utacciderefre^uëtiuifateory 1(4 nonnullas credo effe uuteriaStiu^ contnuü defiderët affeAu.Nec tarnen minu» artk, aut ufu» hl leniores habët,uiriu atj; impetu» nS tantudem exigunt. In caups uero etta pluribu» uerfantur,imigt; fecundu i^uenda intelle^ Aumnomiibus.Nam cumnipexilloamp;hoc loco nihil ab oratore traAetur.juic^uid de honeftk,amp;' de utihbu»,deniq: faciëdi» et «ö ficiëdis dickur,hoc uocari poteA.Qÿida commeutationë atj; excu fatioe
-ocr page 289-LIBER SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»f«
fittmtiK proprio huim offuij fuUutrül, nec ttlnuo elJi ifhi iti he ftrtf/fJ »0 nncejü.ut jUt ßnt,lt;[uni illitJ adhue aJijcio, Ttdi», »tq: Ifamp;' tffi 'merim tx eaie Mturt, Ka ut illuJ iiiaiut fitjiec itti «m,ut amor TrotS©'. t Jÿ©'. iHterJxm Jiuerfa itittr fe,/! eut in efih^it. Niwj; wotJ©' eone'ttit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folet mitigfire.Pro-
fru tamtn mihi hh nommic et exprimé Jt tutura eff, ^uatenui up peHutiune ipfa non fatießtmficuri uidetur : »5 ©^ ijuoj imtellipi' mui,juoJq; i doceniiiiH ieftderitmuf,ii n-R, ijaoJ ante omnia to Mate eommenJalkurynon foli mite ae pIaeiJlé,fiJ pltrun^;ilan Jum^iy humanl!,et auJietdiui amaiile,atq; iueunJu, in quo expri menJo fiimma uirtm ea efi, utfluere omnia ex nattera reri! homi' nurn'^; uii{eantur,ijuo mores Jicentie ex OMtionf perlueeat,et qieo' JammoJo agnefcatur,ipeoi ed fine Jubio inter coniUdas maxime ftrfitnas, nuotiei perfrrimin, ipiofcimue.fatisfacimin, monemut, proeul at ira,procttl at ojio. SeJ tarnen alia patrie aduerf ei fi'IiH, lutorie adaerfinpupill«, marki aduerfue lexore moderatio eil. Hi tnim pra fe ferunt eoru,a quibue Ilt;tduntitr,eharitatët nej;alio ma do inuifo! eoi fadit, iiuàm jued amare ipfi uidentur. Alia cum fie nex adoleficentie, alia cum eonukium honeftin infierioriefert. H(lt; rmm tantum conckari,ilhc etiam affici drlet. Sunt ir ilia ex eu' dem natura,fied mom adhuc minorie,aeniapetere,adolefc!tilt;e de fendere amores. Nonnun^ etiam lenie alteni calorie derifin ex hae forma uenk,fied non hie à locietantu, uerum alljuanlo mapie pro^ pri* fiunt uirtutes fimulatiD)iif,fiatiefacimdi,ropadi amp;nbsp;tifovaoct, ^uie diuerfum ei quod dick.intelledi! peik-Hinc etia ille maior ad conckadum odii! nafici ajfiedue fiolet^cS hoc ipfia, quo nosaduerfia-rqi fubmktimitf,inteliigkur tackie impotëtiit exprobatio. Nanq; tosprMes,amp; intolerabtles id ipfium demoflrat, quo'd cedimin,amp; if;norani eupidi maledicendi,aut affedatores libertatie.plm inui' diamqconukiH pofifie: nam inuidiaaduer/arios,eonukium not in-leifosfack.Ille iampenè mediinaffiediee ed ex amoribui.et ex dep der'qsamicorii,amp; neeejfianoriîdei hoe maior ed,et ilto minor.
r I Nor
-ocr page 290-iS9 INSTITVT. ORATORfA.
No» pirum fignificmtur etuni ill^ in fcM'n Sfn, Jixerimiti.ijia'-huplerun^; ruliicoi,fupfrjiitiol'os,ituitros,timidos,fecuntlum een d'atontm propofitorS tjftnffmtn-ïldm pc iie mores funt,cum tos ex hie Jucimite orMiottë.Deni^;hoc omnf, homtm V comem uirumpofcit, ijitits uirtuies cum etieim i« Ikigatore Jeieitl oritti)r,pfieripoteSl^tpprobire, uttnueipfe nut hnbent^aut hniere creJntur.Sic proJerk plurimu caup's,juiigt;its ex pen konitnte fnciet fïiem.Nnm qui Ju Jicit,mnlitsuiJetur,utifmnIe Jick.'NoH euim letJetur iußn Jicere^oqui JtOquot; uiJeretur.Qunre amp;nbsp;ipfum etii JicenJi genui, i« hoc plnciJS debet ePfe,nc mite, nihil fuperbu.ni' hil eintumfnitem nc publime de/{deret,Proprit,iucunde,credibiU' ter dicere fnt edideo'q; et mediui ille orntionii moJiu mnxime een uenit. Diuerpem eSi huic quod tseli^ dicitur,quodq; no; nffedS froprie uocnmui, lt;amp;nbsp;ut proximo utriufj; diff erentin pgnem,illud (omoedi'tyhoc trngotJiit pmile. H«f pitr; ciren irnm,odium,mt' tum,'iiiuidin,miferntionë,ferè totn uerfntur, Q»e quibin fx loeit Jucendn ptnt,'amp;‘ mnnifepS omnibui, n nobie rntione prooemil', atq; epilogi didS eA,Et metü tnmen duplicéintelligi uolo, qu!pn timur,amp; qué fncimui. E/ iwiidin.Nnnqi nltern ioiuidu,nltern in' iiidiofum fncit. Hoe nut hominif,illud rei ed, in quo 'fV plui hnbet tiperit orntio. Nnm quitdn uidentur grnuin per fe,pnricidium,cet' Jes,ueneficium: quitdn efficienh pent. Id nit cont 'ingit,cum mn-gnif nlioqui mnlie grnuiui effe id qutd pnffifumiu,opéditur.QM leednpud Yirgilium:
O' felix unn nnte nUns Prinmein uirgp, HopUem nd tumulum Troiie fub moinibui nltii luffnmori.—
Quïni mifer enim cnpn Xndromnehie,p compnrntn ei felix Polf' xenni kutewn itn exnggernmM tniurtn nePrn,ut etinm quit mul to minorn fugt;it,jntolernndn dicnmuiiSi pulfnffis defendi non pote rns,uulnernlh.Sed hiee diligentim, cum nd nmplipcntionë ueneri mtn,dicemiH.Interim aotnffe conteM fum,non iJ folu ngere n^C'
-ocr page 291-LIBER. SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ffi
Sm,ut {Ulf jiint cßendantur^ctrkti te IuâuBfit,frJ ttitm utqult;e loItruHij« hiiberi fcletitigriiuia uideSiur,ut cum in »laleiliâB [lut iniuriit,^ in manu, in infamiaflutfoente tlicimult;,lt;juàm i« mer-« te.Nan^i inljeceIoijuntilt;t uit til,utiuJictm non ad id tantum co fellat in quod iffe a tti natura ductrttur,fed aut ^uinontü, aut maiorcm jtfffaciat afftâum.Hac eS ilia, qua Jlwucii utcalt; tur,r(iui indigni(,alferû, inuidicß's,addens uim orutio.Quu uir tute,frater uhoj, flurimum Demonßhenes ualuit.Si mihi tradi-tafequi fracefta fujfteertt ,fatùfeceram huic farti niliil eorum, qua lefi,uel didici,quodmodofrehatile fu/i,cmiitendo.Sedmi' hi in animo eil,qua latent fenitui,iffa huiui loci aferirefenetra lia:qua quidem non uliiju« tradente,fed exferimento meo,ac natu ra if fa duce accefi • Summa enim ( quantum ego quidem fentio) circa mouendos affedut in hocfofita ed.ut moueamuriffi-Nam et ludu',amp; ira,amp; indignations, aliquado ridicula fueril imita tio,ft uerlra,uultum^;:tantum,non etiam animum accommodaueri minQuid fnim uliuj ffl caufa, ut lugentet utiq^in ««nfidolo' re difertifftme quadam exclamare uideantur,tlr ira nonnunquam
{uo{; eloquentiam faciat, q quod tilit ineS un mentit, ue rùus if fa morumi Quare in ÿt,{uie uerifimilia e]feuolumut,ft mut iffi fimiles eorum,qui uere fotiuntur affed'iktn, amp;nbsp;à tali ani mofroficifcaturoratio,qualemfacereiudicem uolet, Anilledolt lit,{ui audietme,cu hoc dicam,nô dolétemiirafcetur,finihil iffe, qui in iram conciiat,id'q; exigii,fimile fatietur i ßccit ugm; ocu' Îh Uflirymuj daltifßert nofoteft.Nec incendit nifi ignit, ncc ma defcimui,nifi humore,nec res ulla dat alteri color(m,{u(m if fa no haket.Primum eS igâur,ut afud noj uuirunt ea,qua uitlcrt afuJ iudicem uolumut,afficiamur'q;, antequa affteere conemur. At quo modofiet,ut afficiamurl N({; enim fuut motus in nofira foteßate. Tentako etiam de hoc dicere,quas Çocvreciriect Craciuocant,not fane uißones affellemut, fer quas imugtncs rorum akfentium nu refrefentantur unimo ,ut eas cemere oiuIm, acfrafentes hakere r } uideamur
-ocr page 292-INSTITVT. ORATORÎA.
niJetHKur.UiS quifquit htm ce»(eftrii,it erk iti afftHiltu fet/H tijjtmin. Hunc tlicuHt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ^ui pti m, uo(f!,
nAm feaiuJum uerum oftime findet, lt;iuoi qui Jem »obii uolenti-lut facile contineet. N41« «t Mer otia anim0rum,amp; fpes hanet, amp;nbsp;uelut fomtiia qu/tdam Migila»tium,ka ms f)lt;e,de quibinlequi' tnurjma^mesfrefequuntur, ut ferepi»ari,nauigare, fraluri, fcpulas all0qui,diukiaru,quas non habemus, ufum uideamurdi-fjionere, nof co^Kore ,fedfacere: hoc animi ukium adutilitaieM non transferemin! Vt hominem occifum queror,Mn omnia qua M n frafmti accidi/fe credibilt efl, inoculü habeboi non fercuffor illefubktus erumpeiinon etpauefcet circüuentuii exclamtibilf uel ro^abiiiuel fugiei'non ferientem, non concidentem uidebo ? non animofang,uit,irpauor,amp;^emilitf, extremm dniq;exfirantit Hatiuinlidetilnfequetur iuiifyeiet, quai Ciceroneillujlrati» C euidentia nominatur,qua non tarn dicere uidetur quim ojbeu' dere,amp;affeduime aliter quàm fi rebut ipfis ittterfimut,fequeu tur. An non n hit uifionibut ilia funti
t-xcu/fimanibut radii,reuoluta'qifenfa
- Leuiq; fatens in fediore uulnin, Etequutilleinfunere Pallantii pofititinp^nibus. Quidinonidé foëta penituf Ultimi fati coepit imaginem ut diceret:
- Ef moriens rembnifc'uur A^ros.
V bi uero miferatione opui erk.nobit ea, de qiâbut querimur.acci' iiffecredamuf,atq;idanimono/bro ffuadeamut. Nosillifumut, quosgrauia,indigna,trijbiapa/fosqueramur, Necagamuirem quafi alienam,fed affumamui parumper illu dolorem. Itn dicemut, qua in ßmili noßro cafu diâuri effemut. Vidi ego fape hiftriôes atq;comoedot, ci ex aliquograuiore aâu perfonam depofuijfentf fientes adhuc egredi. Quod ƒ in alienit fcriptit folapronuntiatio ieafalfts accedk ajfeâibut,quid Msfaciemut, qui ilia cogkare de temut,ut moueripericlitantiiuicepofftmin ! Sedin fcholarebus quo^ ipfis affta cSueiûi eas'q; ueras fitifmgere^ hoc magit,quo'd
-ocr page 293-LIBER SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;irf
i}li( Kt iKÎ^tlorts lo^KiniKrfre^KetiKf,^uftiJKecKti,Orl’UHitigi' niKs,amp;KiiKfrti^K, etffriclitaKtf,iivBrH MKertferlimisMatti ttet,Hifitjffiius a/fumimKs.iitec diJJlmulaJit mihi nofutrit, ijui lKsiffelt;iKKntufcu»^;fKm,iutfui, ( KS ftruenijjê me adaliqucd nomëit/geni) credo^freiiuetiteT motus [um,ut »if wóktfcrymrf fo Ium dtfrehtKderrnt, fedfallor,amp;uero [imilit dolor.
Derifii. Caput IIII.
HV(lt; diuerfa uirtus,quie rifum iudüit moutdo,amp;[l!ostrifiet [cluit affeäus,et atumu À ititetione rerufrequeter «erl«, tr alitjuado etia refidt, amp;nbsp;4 [atietate, uel àfatigatione renouât. Quanta/ët aut in eadiffieultas, uelduomaximioratores ,alter Crace, alter latinte elo^uetiit frincifes.dtKent-Nam fleri^: Df moflhenifaeultatem huius rei defuifje credunt^CKtroni modum. Necuideri fote/lnoluijje Demofthenes ,(uiHf fauea admodun diäa,nec [ant eaterie eiin uirtutiltn re/[odeniia,falàm ofiédiit, Wf dtf^lieuijjê illi io(os,fed «o« (ontiitffe.üojier uero, wn foli extra iudicia, fed etiam in if fis orationilin halkm eft nimiui ri' fin aff (Hater-Kihi quidem,ftue id rtHe iudico.fi'ue amere immo' duo frtecifui in eloijuentia uiri laloro, mira ^uiedam uidetur in eofuifie urianitas.Nam amp;nbsp;in fermone ^uoltdiano multa,amp; in al tercationilu) (trinterrofandiiteftilin flura^uàm^uifquS dixit faetre,amp;if fa ilia, quie funtiny errem dida frifidiult;,alijs affi-gnauit,amp; teftimcnij lo(ofofuit,uti]uofunt mafis uulgaria,eoftt (redibiliu) ilia ai oratore ncnfiHa,fed faffim ejfe iadata. V ƒ it) S liiertin eius Tiro, aut alius ^uif^uis fuit,^ui tres hac de rehbros edidb, farcius didorum numiro i»dulfijfent,amp;flus iudieij in eligendif,ijuàm in couferendii ftudij adhiiuifftnt- Mi' nui obiedus calumniantilult; foret,i^ui lamen nue quo^i ut in omni eiui ingeniofacilius quid reijci, qquid adijci fofftt, inuenient. Afftrt aut fumma rei difficultate-Primu quod ridiculu didu fie rüqi falfum eft,hc( femfhumHe,ftfeex ir.duftria dtfrauaiu.jrte terea nunj honorifi(K,iii uatia koim iuditia in eo,quia no rone alt
r 4 IM
-ocr page 294-»54 INSTITVT. ORATORIA.
motu tmimi itmitm,tKf(io 4» enarrahili,iitJi(lt;itiir. hoc ab utlo fatii txflicari fulojicet multi tentauermt.unJe rifuf, ^ui non{blum faüo alilt;iuo diâo'ue ,fed interdum t^uodam etun corporit taâu lacefjitur. Pntterea non una ratione moueri folet-Neif; enim acute tantum,tic uenujie,fed /}ulte,iracunde,tiinide di fia ac fafia ridentur. Ideo^;ancefs eiui rei ratio e/i,juod 4 deri-fit nonprocul abefi rifm-Habet enim,ut Cicero dicit,federn in formieate alloua,amp; turpiiudine;quie cSiti alif} demöftranturyUr hanitas;cK in iffum dicentem recidut ftulthia uocatur. Cu iddei tur aut res leuu,amp;i^ute à fcurrif,gt;nimie,infifientibttideniii'flt;e[f in0ueatur,tamë habet uim nefcio an imperiofi/ftmam, amp;nbsp;cut repu gnari minime potefi. Erup» enim inuhù fitpe.nec fulttn ope, nec uultut mo,ac uocit exprimit confe0ionê,fed totu corpiu ui fua con futitR.eru aSt ftpe (ut dixi) maximarit momëta uertit,ci odi», ba^;frejuenti/]ïmefranp,at • Documente funt iuuenes Tarëtini ^ui multa de Pyrrho regefecuriui inter coenü locuti cum rationem fafii repofeerentur, amp;nbsp;nflt;j; «rg4ri res , neq-, defendi po/fet, rif» funt opportune ioco elapf-Na^; unui ex ijs, Imo in^uie,ni/iU gêna defeciffet, occidiffemia te. Èa'ip; urbanuate tota e^ inuidii criminif di/foluta. Verû hoc ^uicijuid efb, ut no aufim dicere care., re otno arte,nuia nonnulla obferuationem habet, funt'q; ad id perti itëtia,^ a Griecif,amp; 4 latinù copoptaprtecepta, iia plane afftr mo pracipue poptum i» natura,amp; in occafione, Perrô natura né tantum in hoc ualet, ut acutior /{uii, atj; habillerpt ad inuenien-duminam id fane dofirina peffet augeri ,fed inefl propriut jui-lufda decor in halKuat^;UuItu, ut eademilla minus dicentealio uideantur urbana effe, Occaponi uero, iy in rebut efi tanta uû, ut ftpe adiuti eano indefii modo,fed etiam rufici falfe dicant,ut cum tjuis ali^uid dixerit prior.Sunt enim longe uenupiora omnia in ref})ôdendo,i}uàm inprouocado.A.cced'u difficultatt,^uèd eiui rei nuHa exercitatio ell,nulli pritceptores- V ti^; in couiuijt,et fer monihui multi dùuces ,fed ^uia in hoc ufu ^uoùdiat» propdmui, trutorii,
-ocr page 295-LIBER. SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ffj«
trutiiru urianitä! rarit^ntc ex tarit propriii.feJ dd fitme (onfuct duiem daommoddU. Nihil duttiti iteididl, amp;nbsp;compoai mdterid* w hoc idtmtdi, Mt controuerjïte ftrmxiit fdlitiu fitigtrttitur, Mtl i tfi fropoai jin fluids dd iuutnum tdlem exereitdtiontm. Quia ib I« tfjlt;e,tius diâd fiintde MocdntMr,i}Uds certit diehm ftfia licm tid dictre folthdiaiu ,/îpdulMm ddhiiild rdtiont jîitgereatur, dut dliiiuidiahitftrtliquoj;e/JitddmixtMplurimuiafigt;tenntutjliid tu djf(rrc,jud nunc iuuenum, utlfihi ludentium extrcitdtio tdl» fluTibiu duiem nomMtu mi tddem re uulf^o utimur, jute tdmeii ft diducds,fudm fropridm ^udnjdm uim oßendent-Ndm amp;nbsp;urtd nàis dic'Mur,lt;iud ijuidem ftgnijicdri uideo fermonem prie fe feren tern in uertit, amp;nbsp;fono, amp;nbsp;ufu proprium ^ueaddmgujlum urlitf amp;nbsp;fumptdm ex conuerfttioae doHerum tdcitdm erudiiioaem. Dr niijicui conirdrid jtt ru/licttdt.VenuJlum ejje,lt;}uod ci grdtidilud ddm amp;nbsp;Venere dicdtur dppdret.SdIfum in coafuetudiaepro ridi (ulo MHtMDt d ccip imui,ndturd non uti^;koc eil.ijudn^udni amp;nbsp;ridi (uldoportedte/Jefdljd . NamÉT Cicero,omnenuodfdlfumjit diejje htticorum.nonijuidfuntmdximtdd rifumcomfojiti.Et CdtuHiucum dicit:
Nulld M idm mrgn« efl corpore m!cd jidit. Hoc dicit,nihil iM corpore eius ejje ridiculurn. Sdlfum ip^ur erit quod non era infulfum, uelut quodddm jimplex ordiioniecondi' mentum quod jeni'uur Idtente iudicio, amp;nbsp;uelut pdldtum excildt, quod amp;dMdio défendit oTdtionem . Sdnètdmen,utilleiHci' hù pdulo Itberdliui dfperfuitfi tdmen non jit immodicus, djfert dli quidproprid uoluptdlû,ildhiquoque iet dicendo hdbentquid-änm ,quod nobùfdcidtdudiendijittm. Fdcetum quoquenon trn tumcircd ridiculdopinorconjijiere . Neq;enim dictret Hordti thfdcetumcdrminit penmndturdconcefjumejfe Verpilio,de' eorit Wc mdpù lt;amp;nbsp;excultie cuiufdS eleguntid dppelldtione puto, Weo^; in Epijiolit Ciceroaü hdc aruti refert uerbd,Ne ulli funt pedes fdceti,d( delicijs iapredienti moltius.quod couenii cum illo
r f HordtÏMo
-ocr page 296-INSTITVT. ORATORIA.’
HordtixKe. nbsp;nbsp;—Melle ttj; fdctium nbsp;nbsp;Vergilie,- lecumiif
ro ticcifiinin,!]UBil e/l cenirariem ferio, Nti» amp;fitigere, lt;tf Vigt; rne^ir froinktere Mterim leem eA, Diftcitifsfine duiie À Jicft Je, queJ eA omni generi commuMt, Juân eA, grofrie tumenf-gnif cat fermenem cent rifu ali^iiei ir.ceffiniem. Idee Demefike' ncm urlanumfuijfe dicunt,dicaccm negant'Proprium autem nni ttrilt;e,de ^ua nitnc le^ui/niir,eA ridiculum. Idecq;lgt;tec teta diffti' Mie iCriecit •e^ycMi'ev wfcrilitur.EiiufrimaJiuiftetriiJi tur eadem,qiilt;e eA eninh eraiienif, utfitfefttum m retin,iiul in ««•lik. Vƒ«lt; autem maxime fmglex. A.ut emm ex alij'i rifum geti' tnui,aut ex nolie.aut ex relui meJifs.Aliena aul regrehendimm, 4i(t refutamui, aut eleuamue, aut regercutimui, aut eludimiugt; i^eflra ridicula indicamui, 'O' ut uerle Cicerenit utar, dicimut oili^ua fulalfurda- Nam eadem, ^uie ƒ imfrudentilui exadant, fiuliafunt,/tßmulamiti, uenufla creduntur. Tertium eAgen», ut idem die», in decigienJit exgeAationilui Jiâii aliter accigien Jh,c»terh'^: ^uie neutram gerfenam centingunt. Idee'q; à me me Jia dicuntur.Item ridicula, autfacimw, aut dicimui. PaAe riftu tenciliatur interim ajmixta grauitaie, ut Marciu Cieciliuigrte^ tor,cum ft Ham eius curulem conful lfauricusfreg^ei,alteram ge fuit loria intentam- Tlicelatur autem cenful àgatre ali^uando cie fus flagrü-lnterim fine ref^eAuguderit, ut in tlla gyxide Ctelia' na, ^ued ne^; oraieri,ne^; ulli graui uiro cenueniat.IJe aut Je uul tu, gefu'^, ridicula diâum pl,in quitus eA ejuidr fumma gratia, fedmaiercum cagtarerifum nenuidentur. Nihilenim exigs dicunt falfa,dicuni infulfusQuan^uSaui gratia glurimu diAù feuerilas affert.fïtig; ridiculum id igfum, ^uia tjui die» non ridet, rA lamè interim,et a/fed{us,amp; hal»us orif,amp;gifius na inurb» nus,cu '^s modus comingii.ldgerrd^uod diciiur, aut eA lafciu», authilare,^alia Calla glerae[;,aut contumeliofum,^ualia nuger lun^ 'Rafft,aut a/}’eru,^ualia Cajf j’ Seutri,aut lene,lt;}ualia Pomi ty AfriRefert^s uli ^uit utatur-Nam in cSuiâilus,amp; jUotiJi' ane
-ocr page 297-LIBER SEX TVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»g^
lt;no [trmmt kfciun huimliluu, hilarit ommbtu eomtniunt-Liult-n nvnijuS urlimw , longeakiit [nfoftü illuJ, potiiu amititm J iliHugt;n ferJiJi. In hue ipiidemfuffufortxfi nultm mihi IrniliM mtrilicrrt,ijiitnju3 lt;O ccntitrnrlioft, tjfere iierre 'm tJiitr» (trios ftrttttffùm e/l,CK tccuftrt etit ftltm, nbsp;nbsp;etfut tlieriiu iu“
(beftttre (oncrffiim ßt. Sed hie quo^; ttmen inhumtnt idderi fokt fortune ittfeâttio, lid ^uin culpt ctret, ud quit recidere etiS in iffos,quiMtcrrunt,fote(l. PriruMittq;cogt;ißdertridue{l, û* qiiit,amp;qutctuft,irtpud ^uriO* quid diett. Orttori minime c» «enk difiortus uultut ^e/iuf'q:, qua ki mimii rideri folent. Di' ttekts etiSfeurrilii amp;fcemet huic ferforne tlieui/Jimt ed. Ot-fcoetiites uero non lt;nbsp;utriit Mntum tiefje debet,fed etitm â fgnifî (ttione.litrttßqutrido obijei fotiß, non i» omni loeo exprobnn^ dt efi.Orttorem frateret ut dieere urbtne nolo, kd uideri tfft-dtre id flttiè nolo Qunprofter ne dieet quidem ftlfe, quoties p terk tr dißuiti fotius tliqutndoferdet, qutm mitiuet tutorkt^ tem.Nee teeufttorem tut ttroei in etuft,ne fttronum in mifert-bin ioetntem feret quifqutm. Sunt etitm iudiees quidt triftioret^ qu4gt;n ut rifum libenter fttitntur.Solet intenm teeidere, ut id qf in tduirftrium dieimus,tutiniudieem eonu(nitt,tut in nolfruni ^uo^; Ikig4forem,^uitn^U4 tlq referiStur.qui nc ilt;i ^uidem.^uoj M iffos recidere foJfit,eukent.Quod feck Longm Sulfkiu«,i,i(t d! iffe fcedifftmus effet,eu contrt que ludicio libertli tdertt,ne fa etemquidehtbereIiberihom;nis,dixk. CuirejjvndensDomkiue fcferi Tu inquk,ex ««nimi fentenlit ^oH^e^ Qui mtltm ftcie ht' bei,liber non eßi V kuntium etium ne petultns,ne fuperbum,ne Io (o.netemporiulienum, ne praftrttum, rlst domo tllttum uidet' tur,)uolt;I jicimw-Num tduerfui miferos,ficut fuprt dixertm,!«' humtnui eA iocui'Sed quidtm kt funt recefta tutorkttif,amp; nota uerecudia,ut nockuru(it in eos diced! petultntit-Nt de tmi tk itm fraceiitu eß. lllud non td ortndi fere confiliu, fed td ola fertintt, Ltcefftt hoe me4o, juem ladere fit ferieulqfum, ne tut iwmickia
-ocr page 298-Ïlt;fç INSTITVT. ORATORIA.
immukitt gmurs uife^ui»tur,iutturfi( ftt'ufaiiiB.MJeetuiit Ji(kur,^uoJ iti plures cSuenk,/t aut Mtioes totte inteffantur^Mt 0rJiMff,iiut (onJkio, aut ftujia multoru- Eia qua dick uir tcHiu, oia [alua dipnkatt « uerecundia decent. Nimiu enim rifm fretii e/},fifrelitatif cempendio cenftat. V nde autem concHietur rißu, fsr quibuf ex lock peti foleat,difficinimum eü dicere.Nam fi fftci ts oes perfequi ueIi»mi,Hec modü reperiemui,amp;frußra laborabi mu. lieq^numerofi miniu funtloci,exjuitiuhacdiüa, qilliex quibinea quai fententias »ocamuc,ducutur,gt;ieq;aIi).Nal!ic quo' efl muemio, amp;nbsp;elocutio^atqi ipßut elecutiok uk alia in uertk, alia kl figurk. Rißu ipkur oriutituraut ex corpore eiwi i« quem dicimuf,aut ex animo,qui faâk al eo diâk^; collipjtur, aut ex ijt qua funt extra poßta. Intra kac enim eü omnk ukuperatio, qua fi grauiuf pofita ßt.ßeria fttiß leuiui, ridicula. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aut oßcndun
tur,autnarrantur,,autdiäo noiantur. Rar um eßauir, ut oculk fulijcere continf^at,ut C. luliuf, qui cum Reluio mancipifapiiu olßrepenti ßli diceretßam oßendam qualk lis,ki;plane kißaret interro^atione , qualem fe tandem oßenßcrui efjet, dip^ko demcn firauk ima^ktem galli kt fcuto Cimtrico pidiam, cui manceps i» fimillimiu eß uißu.Talerna autem erant circa forum, ac fcutum illud ßgni gratia poßtu. Narrare qua falfa ßntki primk eSfui tileamp; oratoria, ut Cicero pro Cluentio narrat de Cepaf lo, ait^ Ealrkio,ac M.Caliui de illa C. Ealij, collega'q; eiiu kt prouki ciafeßkiantium contentione .Sedkikk omniliu cum ilega ni amp;nbsp;uenußa exigkur tcta expoßtio,tüid eß feßiuijjimü,quodadijck orator-Naet 4 Ci.ßc eFalricijfuga illa cöditadtaq; cu callidilß meßefutaret dicere,et cu illa uerla grauifßma ex kitimo artißcio depropß/fetiReßucke iquk,hoim fortunas, reßicke uarios durot caßu,ref^ickeC.Ealricij feneâuû.Cu hoc reßiicke,ornanda oratiÖk caufafape dixi/fet,rejfexk ipfe. At Falriciui 4ßilßllijs demi/fo capke difce/ferat,amp;c.qua adieck,na notiu lociu,cü kt re hocß)li til,Falricii 4 iu^cio receJßJfe.Et Caliiu ci omnia uenu fiijftmt
-ocr page 299-tîBER. SEXTVg.
iUuduhimumpcful/icutiutQuomoJigt; tnnjie rit,iitrMin rite,m fifcMrio gt;uuigie,wmo fciebtit, Siculi lt;]uijem, ut fuut lifciui amp;nbsp;iicacts, uitiuHt w Jelfhitio ftiiffe, amp;Jïc ttnl Ario)t:i iranfueâS. I» niirrioiif« uutt Cicero conppere fucetui f«M,Jkcicittuê 'm uciéJo. Mirefutt m hoe genere uenuftm Afer Dom'uiin, cuiiu ontionibiH cöflures huiufmoji narrationef 'mj'er' U rtferiStur,feJ JiâorS ^uoj:tieojëurtane,fiint eJiti lihi.Il-luJ ^uojjgrxiM eS fopti no 'm hue urluti iiiculitione uerborS, if mclupi ireu'uer uriMUMifed Mt juoJ^m longiore aüu, ^uoJ dé Cr^o fowri« Br«ÉÏ Cicero m ƒicSdo de Orttore libro, nbsp;nbsp;alijs
^uibiifdtm locif ntrrtt.Ntm eum Brutm 'm tccufttione C.PlSel ex duobm leüoribm oPendi/Jet, contraria L. Craffiim patronum eim m oratione,jua de colonia aarbonéphabuerat.l'uap/l'e ijs,qua de lege Seruilia dixerat,tres exc'ieauit lt;tSf iffe leAores,ijs'^; patrit «»» dialogos ded'» legendos, ifuorii cum 'm Priuernati unm,alter in Albano, tertim i« Tiburti fermone habitii compleâeretur,reijuê rebat ubi ejjent eapo/Je/fiones.Omne'u aut! 'lilas Brutus uendide rat,amp; cum paterna manciparet pradia, turpie habebatur-Similit in apologie ^uoi];,amp; quibufda etiam mterimhiftorijs exponendis, gratia cofeijui [ölet. Sed acutior eil illa,atj; uelocior mi «ri^iniiratr breu'tas.Cuius ^uidem duplex eil forma,dieendi ac re/pondendi, fed ratio communis 'm parte. Nihil enim im laceffendo did poteil, quod nun ciiS 'm •■epfrrusiëdo. At propria juiedS [unt relfonden-tiumdlla etia ira cone'uati a/[erre]oiei, i....j-i..—j, nf.lt;ult;t i« rogaJis teßibus reifuirutur, Cwm pnt aut loci plures,ex ^uibiu diHa ridieula dueatur,repetendum eil miH,non omwe« eot orlt;foriiii« cSuenire.In primis liSt ex amphibologia,neij;illa obfeu-ra,nuie Atellamt more capt!t,nec qualia uulgo iaäatur,uili/[ima ^uolt;[;conuerfa m maledi^ii ferè ambigu'uate.Neilla ijuidem ^ute Cktroni albjuando,fed non im itgrnilo exciderSt.ut dixi.eit *lt; can didatusijui cojuiflius habebatur,cora eo fuffragium ab alio pete.» retiEgo jwoÿ tibi fauebo ■ Non juia excludeda jmt omnino uerba ' w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duel
-ocr page 300-»T® ÎNSTITVT. ORATORIA.
Ju0S fn/iu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifuu ritn hrllt rfl]gt;o»JeSt,gt;iifi'ci fTWgt;
fin rthfH ifpf aJiuuSiur. (^are nShoc modo feue Û* ifßim pur' rilt Ciceronit eâ iti eunJr.Je ^uo ßifri Jixt.lfturici.nirer ^uid ft,i]uoj peler tuut homo coPenit/itmut it nohit uerii rtlijuk StJ iJIud ex eoie gtnire frtecleru,CK ohi/cerft Mdoni uccufetor in er fumetumfeneri clodio itifiilierS,i]uo'J Bouilles ente hore nonïi diutrtiffet, wt expeâeret dSCIoJiiuà uille fue exiret,et ideniide Miffrrogdrff ,^«9 tepore Clodius occifiu ejftt,rejp'ond'u fero,nuod url foli fufficityUt Imc ^tnui nS loti rrpudietur. Nrc f lure modo pgnificeri plet,pd etiem diuerfe,ut Nero de ftruo peffmo dixù: Nulli epud fe plmfidti hehrri.nihil ei ne^; inclufum,nej^ pp^netum eJfe.Peruenit resuf^;ed ani^me.ijuele td Cictronie w Pletoriu fonteij eccufetorêicuiui metre dixit, dum uixt/fet ludum,piiß^ui mortue effet mepiftros hebuiJJi.Dicehentur eutem,dum uixit,in' femes foemince ed eem couenire folilit, pod mortem eiut hone ue tiihentiiiuenijuem hie ludui per tr'ensletionem didin ed, mepifiri per emhiguketeJn metelep/in juo^; cedk retio didoru,vt fehiM Meximus ineufens Augufii congariori, ^ua emieis dahetur.txi' gukeiem,heminerie ejjedixtt.liem coHgiitr.'K ci ft comunelihe-relketit et^i menfurie,d mefure dude imminutio ed rerU'Et hec tern frigide, tjuem ed nomini fidio,ediedis,detredit,niutetk li trrWiHt Acifculi,iiuie effetpedus Peafculi,lt;£r Plecidi nomine, fuieis ecerhinnetureeJfet,Acidi,amp;' Tullii,ci fur effet. 'folU didos inuenio.Sed htc eedrequot;quot;'' actsmoaiiu sn rebus,in nomi' fuoui rejpondet. A^er enim uenufe Menlii Sure multi in egeif do difeurfente,felietem, menus iedeiem,togem deijciëtemamp;re' ponentem,non egere dixk,fed feiegere. En enim didi per fe ur-knum fetegert, etiemf nulle fubft elteriui uerbi fimilkudo- Fiit amp;• detrede.amp;’adiedeeßiiretione, amp;nbsp;binit contundit uerbu.f' emlkerfepus frigide.eliquedo terne recipiëde,eedëq;côdkioed i« ijs,lt;iut i nominihus irehiiur. Mulle ex hoc Cicero in Verre, fed ut eb alijs dide,mad0 futurum emnie uerteret,cum dicereiur
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verres,
-ocr page 301-LIBER. SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*71
VfïTfî.MoJo Herculi ij«? exfilMtrat, moleftior! apr» Erynuit' thiofuifftymoda muIUfactrdotï, ijui um nejitS V erre relinui/Jilf ^vufaeerdoti Verrei fueceffêrtt. Prabet Urne alijuSdo octilîit' nrm juadamfelicius hoc ijuo^; geuere bene ittendi.ut pro Cecin Bx Ciftro w teflem Sex.Clodium Phormionë. N« m(«i« wgfr, i)ijuit,Hec miwu confidens, «jBXm eü ille Terentuauf Phormia. Acrion igturßint amp;nbsp;tlegantiorn, trahiliur ex ui rerum.In hie maxime ualet jimilitudo nbsp;nbsp;Urnen ad ali^uid inferim, leuiih^
referatnr.juaiamueteresilliiocabanturj^ui Lentulum Spinthe-rem, Scipionem Serapionem effi ^xerunt. Sedeanonab homi nibiu modopetititr,iierumetiam ab animaübin, ut nobit puerit lu' nitn 3alfut,homo inprimie dicax,ijëniu albin uocabatur.amp;' Sar-mentin,[eu Publiin ilefjin lunium hominem nigrum,et macrum, amp;pattdum,fibulamferream dixk, quod nunc rifin petendi gfnai freptëtifjimum e/l. Adhibetur aütJimilitudo interim palàm,iHte.gt; riminjeri foletparabolit,cuiinedt generit id Augu/H,juimi' Iki libellum timide porri^enti,noli injuk,dubkare tan^uam affim elephantodei.Suntjuiedam etiam uerijîmilia.Vnde Vatiniut di' xk hoc diâum,cum rem agite in eum Caluo, cadido fronte fuda riotergeret,idj;ipfum accufator m inuidiauocaret: Quauit reut fum in^uk ,amp;panë candidu edo.Adhuc efl fubtilior ilia ex fimili translatiOfCum ^uod in alia re fieri folet, in aba muiuamur-Éa di' catur fanèfl{iio,ut ChryppputtCu in triupho Ciefarit eburnea op pida effent traslata,amp; port dies paucos Pabif Mxximi lignM.tfce cas efji op^doru Citfarii dixk . Et Pedo de Mirmilbone,ijui rC' tixriii confelt;juebatur,nec feriebaf. Viuum in^uk capere uultdugi' turamphibolufimilkudo,ut L.Calba,^uipilaneglig!ter petèti^ ftc in juk,petit Un] Cxfarit cadidatui-Nam illud petit ambigui tsl,fecurkasJtmilit. Quid haâentn ofbendtffe fatit e^.Citterum frepientiffima aliorum generum cum uliiimixruraedl, ea^iopti-ex pluribut coftat Eadem diffimilti ratio efi. Hmc e^uef lt;4 JB? in jfeâaculif bibentë f« mijfiffet a uguflut jui ei dicerct.
-ocr page 302-X71 INSTITVT. ORATORIA.
i/fO’ff/goJi pTdBi/frf uolo,ifom« «;Th enim Mjuil,w» tiniff, KtloeumpfrJas. e' «mfrario «o» una/ftcits. Ne^; fnim toil! mo J0 Jixil Auguflui fr^feâe,^uë ignomitiiii notiitat,/i bhtJe imtr /oHtutiprfcitunQuitlreßiotlftofiitri meofDic uif tibi Jifjilieuif' ft,quo Calba feuuIS rogunti,nogt;i foffitm cömotliirt,Jomi mtneo, (um cocituculS eiin ptrflueret-TtriiumaJhut illui,pquiit,ut»t Mtorem ponS, uertcunjia ipfui fack: LibiJmoJior fi,quàm uHm ffiaJo,quo fut dubio tt opinio dtcipkur,ftd rx contrano.Et hoe ilt todtm loco tüyftd nulliprioru fmi!f,quoddixk M.Veftmin,ei ti Huntiatu efftt,aliquado defnet puttrt.Oner aio libri extmplif, /igt;niltm^:i}S,qui rifue gratia componutur, tfficiam,fi perfequiuo-lutro ftngula ueteriï.Ex omnibia argumtntoru loeit tadem occafo tü.Nam ttfinkiontufintU Augu/rut de pantomiiHn duobult;,qui alternk gefibut eoHtedeiant,cum forï alterum faltatorë dtxk,al terum interpellatorf.Etparlkione Galba,cum peeula roganti re' l}ondk,non pluk,non efiopui libitfpluk,ipft utar-Proindegent rt,l}gt;eeie, propriji, diffirétiiugt;,iugatk,ad!unâh, eonfequèubiu, antecedentiiiff,rtpugnaHtibut,caußs,eff'eäh,cöparationepariu, maiorunt,minor!!,fimilk materia praebetur-.ficut »« tropos quoqut emnefcadunt-Annonplurima njtf’vn^ftxùrdicuturt qualere-fert Cicero de homint prtelongo. Caput enim adfornicem Fabif efftndijfe. Etquod P.Oppiuf dixk de genere Lentulortt,ciiaffi‘ dut minorerparentibtn liberi effent in nafcendo. Interim utrun^,. Quid ironii) ƒ Ronnr etia qu^t ft uerijfma,lt;(y ioci propè genui eft Qm urbane ufn tff Afer,cum Didio Gallo,qui prouinciS ambi' tiofifftme petierat, deinde impetrata ea, tanquam coaHua quereba tur,ageinqukaliquid,amp;reipublicit caufaélabora. Qua'q; Cice' ro ufut eü,cum Vatinij morte nuntiata, cuiut paru certui diceba' turautor: Interim inquk,ufurafruar-ldemperal!egoiiaMC^ lium meliiu oiiicicniêcrtminaquàm defendentem,bonam dextra, malam fnifrêi habere dicebat. Emphaf luliin dixkferru Aceium tfaiéum incidifft, ïiguras quoq; mentk, qute ^ü/ionti Jluamm
dieuH-
-ocr page 303-LIBE4t SEXTVS.
Jicii)itur,rei »Jt recipii emnti,hi ijMt nSnufli Jiuiferuntffgt;Kiet iäorum.Niim amp;nbsp;fMtrrtigamin.amp;' Jutiiiimiu, afftriMimn^
mi»aiiiur,amp;’ 0fumm ; Qu^JS ut mifer'ius,amp; ijuieJS ul iru' ferles Jicimiu.R.iJicuIu «utr eü omne.^uoj uferießngiiur.Slul III refrehenJerefucillioiS efi. Ndm ferfe fum riJicuIu.SeJ rfw vrlxOM fiui(4lqiM ex nobif aJie^ito-Stulte imerrogauerittexrutt lern Je iheuiro Curfathiä Tkyui Muximin, lt;m f^eütiffei, fecit Ciirftthiui duUltlianeeiiufiuliiorem JiceuJaNim.fej in orche fira fila lu/i. R.efuUlio cu»i fil »« »eganjo, redarguëJo.defenJé doieleuSdo.ridicuIenegauk Maiuiim CuriM.N«« cuiueiusaccu fMr 'mJifiirio omnitui Ioei(,iiul nudi ei in neruo , aut ab amicia redemftä exalea finxifJetyErgargoinjuit.uunf uici. R.edargui IHM wtm« aferte,ut Cicero Vibii Curium mulii de annic ata tu fu« mintienteilum ergo ci un4 declamabtmiu, no eras nalus. Interim amp;nbsp;ftmulata affinßone, ut idfm Eabiit Dolobellte dicenii Iriginta[tannoshabere.Veriefiinquit. Niwfcociamuigintidn n'u audio. Belle interim fub'^ckur fro fo ^uoJ neges aliud morda titu.ut I«niM Baffin quitrete Domkia Pakten:,qudd incufans eiiu fordes.calceos earn ueteres dicere uendere feiere : Non we hercu' lis,inquk, hoc unq dtxi.fed emere lefeiere. Defenfioué imkatut tR eques Romanus qui obijeienti Augufte, qued fatrimonii come dijfet, Meum inquk futaui.Eleuadi ratio efl duflex,ut aut uenii quii.auiiaAantiaminuat.Quradmodi C-Citfar Pomfonioofti demiuulnus ore excef tu in frdkione Sulfkiana, quod iffe fe faf-fum Citfare fugnante gloriabatur, nunqfugtis relfiexeris,in quk.Aut irime obitfii,ui Cicero obiurgatibus quod fexagenariui Pofiliam unginf duxiffet,Cras mulier erk inquk, Hec genus di dii,confequis uerant quida,atq; illi fimilr,quöd Cicero Curionem ftmferab excuftliZr atatii incifiëtem.facilius quetidie froaemii habere dixk,quia ifta natura fequi, amp;nbsp;cohterere uidealur.Sed eie uandi genus eß etia caufari relatie, qua Cicero e^ ufus in Vati iiii,quifedibus ^ger, ci uellet uiden cömodierii ualetudimn fo'
t Aus,
I
-ocr page 304-«74 TNSTITVT. ORATORIA.
Äw.f t Jueret fe urn Utu milliti pt/fui tmlulare, Dies hi isijuif, longioresfiint.Et Augufius nunti^iibus Ttumcoiicßbus p^ilvä in tra eins «utf: Apparet utju»,^flt;tpe accëJatû.Trafiulitcriiiien CtlJiitt Seuerits.liim eX »hiurgaretur 4 prlt;etore, ijuoj aiuocati tius L, Varro Eptcureo Ctfaris amico conukiX feeiffint. Nelci» in.}uit,i}uicoukiati JtiU-, amp;nbsp;puto Smcosfoijfe, RepercuiiiJioiul ta [uni genera,utitu^i/JimX juoJ etiX [iiii:lifuii:»e ali^ua uerU aJ' iuuatur,ut TracaHus iicenti SueXio, Si hocitaeS,i(iti exibu:Si nonesîita,rejù istjuit.Elu/St Caljiut Seuerus,oigt;ijciente^Miaiit juoj ei domo[ua Proculeius i»terdixi/[et,relfninjenjo: NattjvU rgo illuc accejoi Sic eluJuur riJiculX riJiculo, ut Jium Augc' flut cum ei Galli torju!aureu centX ponJo iedilJint,amp; DoM-(4per IOC», tentas tarnen ioci[iii euentX disà/Jetdmperator tordue me dona; Malo te induit,ciuica donare, MendaciX juo^; mèdacio, ut Galba dicëte ^uoda uiäoriato feuno'm Sicilia juin^; pedes hn gam muntna emijjé,nihil imijuit mirt. Nam ibi tam langt nafcXgt; tur,ut ijs pi/catores pro reflibus utXtur.CStrarit efl neganticot' fe/Jïonis fimulatio. Sed ip[d lt;pto:iue multum habet urbanitatit. Sic Afer cum ageret contra liber turn Claudij Ca:fafu, nbsp;nbsp;ex diuerfo
quidam conditionia eiufdem cuiiu erat lttigator,exclamaUet, Prt terea tufemper in libertos Ctfaris dicit : Nee me hercule iniiutr ^uicf proficio.Cui uicinu ed.non negare ^uod obiicitur,cum et id palam falfum eli,amp; inde materia bene re;[gt;ondendi datur,ut Ca tulus dicenn Philippo.quid latrasi Fur? uideo in luit.lnß dicere, «0« eßfere ni/ißurrarum, lt;amp;nbsp;in oratore utiq; iwi«iwf prrbabile. Qtto J fieri totidé modn,lt;juot in alios pote{l:ldeo hoe ^lh freptés fit,trafeo. lUud uero etiafi ridieulu amp;nbsp;indignX, tarnen eü homini tolerabile,juod aut turpiter.aut impotenter dicttar.Ç^sdfecifJi puendam feio,jui humiliori libere aduerfus [e ligt;juenti,colaphu in~ gut,tibi ducam.amp;formulam leribam.iiuo'd caput durum habeas^ Kc enim dubium eil,utrum ridere audtentes,an indignari debue rint.Supere/l genus deciptedi opinione,aut diât aliter intelligen , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di,jut
-ocr page 305-LIBBR. SBXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*7»
ii,ijiitfunt i» Omni h^ie nuteria ml mnuliiffim». iHopmtum,^* tltceffentt foni figt;ltt,^niilt e(l ijuoJ rtftrt CicemQuiJ huic lt;ü)' res amp;nbsp;uirtinf Kut tlluJ Af ri; Homo in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufis opti
intmßitut.EtitiBCCurrtnjB,m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Yatinij mor
tt,cum Oumumliberium eiut Mttrrogdffet, reAe'ne omniiifJi-cniit reAe,mortmn eA M^uK-Plurimui tmtm circt fimulmionen amp;nbsp;JilJiBiMlmiomm rifu rdiiut funt uicMt/-}'[ropè e^iJeni'SeJ fimitUtto ed orrtä opi^ionem tnimi fut (mMmttK, Jtffïmuluiio ulie •M pdrum ft intrlli^ertfia^enlu. Simuluuk Afcr, cum in ctuft fuhinile iltcentibut Gel/intm Jictret,cognouijjit,i]uit frlt;tpo(fnf fixm.nr. td in;pit:,tße{Gclßnim enim uiJtri fbi uirumfn M-Otflimultiutt Ckfro.cï Sfx- ArniiilH teßit rfü htpfjitytt infttt rttiitntijiéucculutor ti,Dic Mxrcf Tu!h,nuHjuitl poles Je S(X to Annalif Verfus («nc Jittre cttp'tt Jelikro Ennij Annulifextos
Qui potM ingentit (uufits euoluere belli.
Cui fine dubio frct^uentilJtmt Jut occufionë untbiguius, ut Cuffel lio.ijuicofullori diceti,nuue Jiuidere uolo,perdes in^uit-SeJ auer li nitelledm etiu 41»fr folth £* ufperioribus ad leniora deßedi tur.ut ^ui ititerrogutu', ^d fentiret deeo ijui in udulttrio deprehe fut effet,turdu fuifft refpoJit.Ei (onfne, juod dicitur per fufftido itlud tpud Cicfronf.-Qiwrrnfi quod uxor fuue fco fe fu^endiffet,rogo des mihi furculS ex itiu arbore,ut infera.Intelli' gitur rnim quod no Jidtur. Et hercle omnisftlfedicediratioineo *s},ut «liter f td, reâu ueri'^dicatur, quod fit totufingediSyUM nofbrif, aut ulienis perfuafionibus, uut Jicfdo quod fieri no poted, Alienafinxit luba, qui quttrenli, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«{gt; equo fuo effet ajjierfui,
quid tu inquit,nte hippocetaurii putasiSic C.Ca/ftut qui militi fi‘ negladio difiurrëti,heut comiltto.pupno bene uteris inqt El Galbti depifcibut,qui cii pridie ex parte adufii,et uerfati.pofitro die ap-fit! eJfenitEeflmmut alij fubcoenat,inquit,Terliii illud Ciftronit (nt dixi)aduerfus Curium: Fieri enim eerie nöpoterat,ut ci de-clamaret,natuinone/fet lt;nbsp;Edamp;exinuironiafidiotquaufutesl t t C.CX'
-ocr page 306-ns INSTITVT. ORATORIA.
C.C*/4r. Niw cum tefiit iiceret À reofoem'nn fitafem fttilii amp;nbsp;e/Jitfi»ctru rtprehefio, curiltSfotiffiniZ fiirtë corpcrit uulxf' r^re uolui/JittC^ii enim faceret,M.]uil,i:uiit tu ^uleuiti amp;nbsp;lorù^ hjibtresf Ytl of lima nbsp;nbsp;/ïmulatio contra fmulantëy^ualü ilia Do-
mitii Afrifu»; Vetiuhabeiatteflamentu,amp;unuitxamic'urtce tioribut ffierans ali^utj ex mutatione taiularl!,falfam tabula inin leratfConfuIens turn, an frimifilarù ei te/iamëto [iiadertt orJiua re fiifrema iuJicia,noli 'tnjuit.factrt,offendi( illum.Iucuniiffiw^ funt autem ex hitommbtn lenia,amp;'(ut fie Jixerim)boni ftomacki, ut fefer ingratolitigatori conipeâu eim ukanti i« foro, fer xo-menclatorem nùlfum ai eum; \mas me,m!}uit,^uôi te no uiii,^ iiilfen/âtori,i{ui cum ai reliiiua noit refpSieret, iicebatfubinie, «0« comeii fané amp;nbsp;a^uam bibo, Pafee amp;nbsp;reiie ijuoi iehes,lt;iuit fnruytiiyou uocant, EÆ grxtwiocMj^ui mww exfrobrat ^uàmfo teü.ut iiem iicëti caniiiato,[emfer iomu tuam co!ui,cum fo/fit falàm negare,creio in.}uit,Ù' uerum e^.Interim ie fe Heere riü culum eH.amp;’ ^uoi t» alium,/i abfentë iiceret,urbanum non erat, ^uoniam tffi falàm exfrobratur, mouet rifum, quale Augufii fum ab eo milei,ne/cio quii,imfrobe feteret,ueniret contra Mar-quot; tianut,quëfufjiicaïur amp;nbsp;iffum aliquii iotiufte rogaturu:Niin ma' gi(,injuit, fada commilito qutt fetif,quàm quoi Martianuf à me fetkurui eH. Aiiuuant urbanitatë,^“ uerfiu comoie foftti,feu to U ut funt, quoi aieo facile ed, ut Ouiiim ex tetralUcho Maeri earmitie libru im malos foëtas comfofuerit, quoi fit gratiui,f qua ttiam ambigukate cSiitur,ut Cicero in Acciu hominë calliiu amp;nbsp;uerfutum.cum it in quai^ caufa fu)jgt;edut effet, Nifi qua Ylyfffl rate euaftt Laërtiut-Seu uerbit ex farte mutatif,utineu,qui cum antea fiultiffimui effet habitui.fod accefta hitreiitatë frimut ff» tentiam rogabatur.Cuiin h^reiitas ed,quauocant fafientilt;i,fro illofacultas efi.Seufidit notii uerfib’.Simileed qf eitur,s!T frouerbia offortune aftata, ut ie homine in aqua laffi, amp;nbsp;ut alleuaretur rogati: Tollat te qui nS nouk.Ex hifioria etia iu cere
-ocr page 307-LIBER SEXTVS.
tire urlaHSattm (ruJéum.ut Cic.frck, cmhi ti te/ftm m iitJido V irrif ro^tnti iijuJJet 'Htrttnjiui, non Mtlligp hat «nigmuM:
At^ui debes, inijuit ,cum ffbieifem domi habea illeaVerreffkineem aneam, maeme fecunia
1Î. Acceptrttait .SubaLfiirJaiHa
fonftMftiiltif fïmiliiniit4MHt:eti]uie Hififngatturftulufimt, utijuiHiirantihu ijuoj humile ciintleltiirumtmijjit,frtnfonum tril 'ui^uii. StJ lilafmilia tbfurilit fuM acria, ijua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fint
ratiene ilißaftriiMur,iit ftruus DMtIlte, cum imerro^areturt 4» dcmmuf eim aufi:Bntigt;ifrofcfui/J'ft^digt;igt;iiiiHiitti]iiii,uettJiJit, JDtfrehtnß iuttrim fuJorem fuum riJidiIo aliquo explicant, Mt ]jui ttfit»! Juentem fe à reo iiulHeratum,iti!errogauerat,an cicatrices haberet, cent ille irgentim »i fimore ofieitdiffit, latin i«» ;ux oforlail.Coiitiini/liis quoq: utibelledatiir,utHifj:oobi}cien^ ti bil acerba crim»M4 accu faun. mratiri« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et Yuluiin fro-
fIrg4to inlerrogaulijan bt tabulif,ijuasfroferebat,ciiiro-gra^btn e^etjamp; uerm domine. Hdf 4irt ai cfpi/^fci«, aut Kuniifrelt;iueiiii/ftmas, en qicl») ridicula ducereniur. Sed refetS neceffe efi.mfnkas e/fe tam falfe dicendi^uèm feuere,quas f ree fiatferfona , locin, temftn,cafin dénia , ^ui eü maxime uanui. It4^; fcitf MC omifi/fe uiderer atti^i.illa autem ^iut de ufu iffo, amp;nbsp;modo iocandicomflexuf fum,adeo infrma, fed flaue neceffaria. Kit adifc'ii Domkiin Marfur.i^ui de urbankaie dilig,eiili/Jimefcri ffit.juiedam non ridicula,fed cuilibet feuerifftmie oratiom couue «ieni(ilt;,flfg4ntfr diâa,amp;’ frofrio quodam lef ore iucunda,qult;e fint juidem urbana,fed ri/um tarnen non habent ■ Nf^jftiiw ei de rifu ,fed de urbankate efb oftn irfiiiutS, 5«ilt;ni grofridw efje no-frit ciuitatii ait, fero fic intellif^i coeftam, fifl^uam urln af fellationem,etiamfi nomen frofrium non nj^'oeretur, Rcntani t4 nifn accifi ft receftum,eamtffc fnittVrbanitas ef uirtin ^uit-dam 'm breue diâum coaâa , amp;nbsp;af ta ad deleüandos, mouendot ^ihcmines inomnem affiâitm maximeidoneaadrefftendum, iiel lacejfendum, frmtjUit^jetacferfona defderat. Cuifbre $ } nbsp;nbsp;««41»
-ocr page 308-»78 INSTITVT. ORATORIA.
uihitù exafiioiifin Jtlr^xerit, ernneit erttioni» uirtutts ft-Nitm/icutifiii rtkujamp;ftrftntiyamp;ijuod 01 utrif^oferieiilii are, ferfeüie elejuentiie td, cur til treuem eam ejjt uoluerit, ne/M juiddn. At tjutm 'm eoJem litre ditttfuiffe ,ü'm muliit ntrräxdi urten'Kuiem.pulo foR ittfinK,Cutarii(ut uk ) ofinit titm fecutimVrtuKin /lowo rr«,(uiHi muht tttie ehüu^ » efjienft' ?quot;';erunt,amp;^ui in fermetiiiu‘,tirculi(,cenuittii!, iitm 'm eoucioiii'
U),cmni Jeitij; loco ridicule,ammoJe^; diat. Rtjut eruHt,iiutee eunq; hiec faàet crutcr-Quas firecifimm fumwes ^uuauid tlt;M Jicetur,amp;urtane diäi mmeuaiàfiiet.Cieterum iKi,^ her prüft fuerat,(erfeniaueafu'tt illa diuifio,ul diRorum urtamtum, alia feria,alia iccBfa,alia media faceret.Nam eadem efl omnium true iliRorum. Verum mih etiam locofa ^uiedam uideuiur foffe «c« fatit urtaue referri- Nam meo ijuidrm ludicio, illa efi ut taukas, iu ^ua uihl atfouum.uihl agrefir.uihil mtouditum, nihil peregri num,ne^; fenfii, ne^; uertie, uej; orr, geflu'ue pefjit drpreket^i, ut non tarnßt m ßnpul'u diâù.ijuàm 'm toto colore dicendi,qualit apud Cra’cot,AtttcifmosiHeredclens Attenarumpropriumfape rem-Ne tarnen iudicium Marfi tommis eruditiffimi /ubtratam. Séria part'ttur in tria genera,honorißcum,contumeliD/üm,med'S-Cthonorifici ponk exemplum Ciceronia^uo^;pro Liparioapud CiffarrmiQiii nihil foies ttliuifä,uiß iniurias. Et ccniumelioß, ^uod Att'icofcrifjitdePomfeio etCafareiUabeoauemfupiam, ^uem feijuar non habeo.Et medii,ifuod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocat,amp;
eä cum ka dixit,ne^;grauem mortem a-ciderefurii uiropol]e,ne ^jmmaturamcBnfulari,neei;miferam fapienti.Quteomnia funt optime diâa,fed curproprieuomen urlanttaiit accipiaut,non ui-deo.Quod finon totiu (ut mihi uidetur) oraticnü color meretur, fed etia f ugulis didiic triluedu e,illa potiin urtana effe dixerim, ^u-t funtgeneriseiufdem , ridiculadicuntur,amp;tarnen»-dicula wn funt.ut de Polliene Afinio ftrijs,iceit'^, parker accomo JatB diRi eR,efJe eu pFm herarS-Ft lt;fp aRore facile dicente ex te pore
-ocr page 309-LIBER SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»75
frrf, wïgfnii; ex i« nMinfMfo hbere-Eiiam Pe»ftij,lt;imireftrt Mxrfih i« Ciffro«? Jiff^nlexirftirtilin^Trjitfixtl Cte[are»,mt tiixtHt. Er.1t dc reitiiti6rt,tuttliBxnM0, xtitdeni^noH ul' iffo iiüii fuifjftyqtf fpJlet 'uittr rijicvlii numtrari-EtiS illuj, ^hbJ Ciffro C orfliie [i.ri{lit,rtdd{s rtiiicxrcurilft C.Ctefirit fff or« tSfaticier (cIlt;T4rfl;Hlt;( aut x'ö CtteHitferrJn fuM,aut Cicntnit ficmisdjo. SieiMtkin etitm iHlc hhet ali^Jtccnfirtult, Hlt;ff nbsp;nbsp;nbsp;moufl-x lit iiffimui'iJti mih no fueruttt,in jiiKjUt trrt'
«trii», Itientts tiimoi mit Jecefi.intlicaté iiutrfa opitiiMe, ^u3 fijui magiifreiidiiiiluf hieriiin tü.
Eealtercationc. Caput V.
. Ltercaticttii fritapta foterdnt uideri luuc 'nKkoaiiJa, cum n igt;iiinia,eutt aj ccniitiuam oraiiciitm pcrtiairnt, ffregiffem. Ni« cfl u/in eiin crJ'uiie ultimiu-SfJ cum fit pofita m fola 'uturn tieiif, nfc^ kalere di^fitimieni fojjit, nee elecutiBnücmametitct magm^cre deßderet aut circa meniBriam (TfrcnuMiatiBnein U lBrei,friufquam freu nd am ju'nt^;fiartiuiii,haiic ciute teta exfri' »14 f fiii/f(,tr4fllt;(fKrMi «0« alieno Icco uideBr,^uSfcri{gt;tcres ideo fBitaffe alij relii}uerut,^a faiü cceteria fracefth Hi fc«»lt; ^izo^; ui delaiureffe ['rcfeäil Cerfiat cnim aut 'tKienticne, aut defulfi« tte,dei^uibu‘.fat'u tradùuir. rfi, ^uiacuic^dinafiioneferjieti'a circa frclaticnes utile efi, idem 'n: lac Ireui at/j: cBitcifafrcfit, tieceffee^.Nei^; aüa dicuniur i« d!(f rcaliocf./fä «üfcr uuf »iffr roguniio.KUf ifß-owiIfni/o.Cuittf reifere cittr.'nBbfeiuatiB'iniUo tefiium Ibcb cxcufTa kbIü eßiTauien, aa lalim keccfiua^p'rfft fiiiiiui,iieii: perfiflui crater fitte kac uirtutediei futffi^faululum imperidamui luic quB^peculiarie oferee,çuat qdem in slufdS cau fis ad uiéteriam uel flurimi i:a!ct- Num ut 'tn qualilate gt «trait, i« ^ua reâe'ne fadiüqj,ait cetra fit,quieriiur,f[ietua dcin'maïur craiio,amp;qucefiiBitêfini;ioifadhBitfleruq;faiMexflicat .,lt;3’tüt feite ~i qlf def adle eBftat,aut coicdiura,artificiali rene cBlligilur iia llis caufis,qfunt frequëtijfiiitif,q uelfelü extra artë^atiBil*
$ nbsp;4 nbsp;nbsp;U(1
-ocr page 310-30$ INSTITVT. ORATORIA.
vel mixtie cevtineMtur, t/feiriiH^ iet Imc farie Jimicatio efi, MC vlibiJixerH,magiemucroHefvgMrt, tiamamp;fjrmiffimmuie^ memorie iudide mcvlcanJa funt, etiam fra;flanJum i» aâiovefremifimue, amp;nbsp;refellenda meuJacia.Nufquam efl ieni^i qvi (ogwfcii iettentior,ttec immerito ^uiJS, quan^utm m diced» mediocres, hac tarnen ahercaudi fraflaMia meruerunl nomëg» tronorum- At quidS Uttgttoribtcs fuis tllü modo ambitiofum deel» mandifudorë frteftiiiJJecontenti,c»turbaUvdanti» defiêumet fvtfellia,fugna'^ illa decertatoria imfereü aepefe pvllatlt;e tuT' bo' reli^^uSt. Ita^; videas alios plerSj; ivdicijspriuatit ad alterca tiones uocari,alios ad frobatiottë.Qult;e Jidiuidenda litntojftcia, hoe certe magie necefjariö eff,pvdendSq; diüu fiplus litigantibin froßmt minores. In pMicis certe iudicijs vox itla pteeconit, pret ter patronos,ipfum t^ui egerH,citat.Opus eH igvur in primit inge nio veloci ac mobili,aëo pretfenti acri-Non enim cogvandH./ed afteëdié fiatim eji, amp;nbsp;prope fub conatu aduerfarij manus exigëda» Qwre lt;5 i« omni parte huiufee officij plurimii facet,totas nö di' ligentermötfedetia familiarieer noffecaufas, tu in altercatioM maxime neceJfariHeji,om perfonarüiinflrumentorü, temporu,lo eorü habere notMia,alioijui amp;nbsp;tacendü eil ftept, ete'Salijs fubijcië tibus,pleru^: aut fudio loijuendi fatue mo aecedendS, quod nun^ accidie,ni credulvate aliéna ftultiiia erubefcamus, ne^; taniuhoc ipßs monitoribus clarefcit. Quidafaciunt aperte quod rixrmKr. Yideas enim plerofq: ira perc'vos exclamantes,ut iudex audiat cS trariü id effe quod admoneamur,fcial'q; ille, qui pronuiiaturin eß M caufa,malü quod taceatur. Qjtare bonus aliercator uitio iracu dueeareat- Nullusenimrationimagieobfiat affeâue.amp;fertex tra caufam,amp; pltru^: deformia conuviafacere,ac mereri cogV, tr ipfos nonnunqua iudeces incitât melior moderatio, ac nonnun juS etiS patiëtia. Neq;enim refutanda tant'u, qua e contrario di {untur,fed contëttenda,eleuattda,ridëda funt,nee ufqua plus loei reptrk urbaniias,odiä mordet amp;nbsp;pudor, contra turbantts auden dum
-ocr page 311-UBER SEXTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;an
ifKWtû* iinpujentiit forti) rrrefiftenJS. ^nt eiem ^uiJS frlt;e Juri iti hoc ori(,ut oiftrrptiHt iu^enti cbmore, nbsp;nbsp;nuJiot firmontt
ititercipiHt,amp;omnia tumuliit coHfunJt)nt,jt)Oi ut no imiiiiri,fie tcrittrfropulfire oportebit; if ipfori improbitas ntiJtnJt, iuJictSjUtl prlt;efiJeMtsgt;Mgi(irtt)u opptllanJifrequtHUrtUtlo-^MenJi uices ferttmtitr-Nt eü rts anime itumis, amp;nbsp;mollit fupra mo Ji frötityfalliilf; pler»^;, qttoJ probitos itocittur,i)itte efl imht-cillitas-Valet oit iti altercotiotieplurimi acume»,^uoJ ßnt Jubiti nortt HO uenx.Niiturtfrmm no Jocetur,orte tomiaJtuitotur,in qua pnecipui eSfemper ij ist oculit hobtrt, Jt ^tio ijtiarilitr, qitoj uolitmiu tfftctrt,lt;[iM propofiti tenentes in rixa non ibimnt, MC coupe JebitA trporo conuitianJo conteremtn, gouJebimui^i,ß hoc oJutrforiutfAcit.OmniA teporo fae ^oroto funt meJitotif Ji ligfttr,juit'^;Aut ex Jiuerfo Jici,out re/pojeri d nobit poJJcnt-NS •wn j JdBif pift lioc ijuotf; tfPe ortit gtniu^ut ^uajo in omoe Jifji muUtd fubito in ol tercoJo proferottir.ilr inopi notit eruptionibin, «t ex infiJtjs citifpmofoïio fimillimi.JJ aut tifocienJi efl,cum rfi oli^utJ cui relföJeri noßotim pofpt,potuerat outß tempm oi Ji/fnnrJi fuißet.tia nuoJpJeliterprmi efl,À primii flatim afli eniliM arripere optimS tS,iiuo futpiui Jiutius^; Jicotur. IlluJ uix foltern prttcipienJu uiJetur,ne turbiJin et clamofui tontu flt dlirr «tor.ér quälet faiü funt.^ui littros nefciunt.Nom improbilos li cet oJuerfarto moleflo fit, iuJici inuifo eil. Nocet etiaJiupugno' re in iis,ju^obtinere nonpoJps-Nam ubi uincineceffetü, expe-Jit cejerei^uia fiut plurapunt,Je quibu^ ^uieriiur,fAcilior erititt coteriifijes,fiue unum, mitiorfolet irrogaripoena uerecunJiie, Namculpam pnefertim Jeprebnfam pertinaciter tueri, culpa ol tfr« ffl.Dum flat actes,multi in re confilij nbsp;nbsp;nbsp;4r(« tH, ut erroit
tem aJuerfariu trahas,amp;’ ire ^uam longiflime cogos,ut imm imte rim fff exultet.IJeo auaJam bene Ji/fimulontur inflrumento .In jidiit enim,i(r flt;tpt Jifcrimt omHf cominimf.qKoil Jeefft nobit pu tontfi' fociii probotiouibut noflriiAUtoritAtêpoflulaJo. Expt Jit
t J fU4M
-ocr page 312-lt;8x INSTITVT. ORATORIA.
riwm Jtrt tÜquiJ itJuê^ario^^ueJ fn jtfutet, aucJapfrthn-Jësmiiiui tli^uijcc^^tur Jigt;iiiittre,duas Mrrim rfsfrefcnere, ^uari Mtramhitt mtltfit eMurin,,juoi{ in tlitrMionefit pttn' tun,iiUM i» tâiSe, ijuiä i« iXa neiit ifß'rtß'SJeinin, in hlt;ic «I' utrf^rium, tfunfi conftjfum ttnemut. tä inprimifacuti, itiiltri gito iujex tHäo mBuMuTj^uiJ ref^uul, quod tx vultußeft/Jmt, iSquot; iliijuSJo riiS Jiäe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tim /Itfrekêtlitur, if inßt
re l'rBftdeiititui,^' ijitiju* hck lt;tJiituient,ju^m moUiffime fe' dem cfortet referre.Ftaunthcc meJeci qurnj:, utremediaperin' de f er feueret tJhkere, uel Jeßnum, ui tllti recipi uel reffui vident- Nönunijuumß rem euoluere profoßum fuctle no fit, infe' renda efi ulin quitta,tt^ in enm,fi fieri poleii, iudex auocudtu, Qw/f enim cum ref^odere nopoffis,upedum eff, nifi ut aliud i*' «f w«j «i aduerfariin reß-ondere hon pojTquot;« i In plerif^judex eil Mocandue,ut dixi,^ui circa tefieseS locu', amp;nbsp;perfonü modo di-flattjuod hic patronorum inter fe certamie, tllicpuf^na inter tefië trpatrcnum .Exercitatio uero huiuf rei loge factiior-Nam eü uti li/ftmum,fre^uiter cum aliijuo,^ui ßt fiudiorum eorudem,funitre tnateria uel uert,uel etiaßdlte cötrouerfilt;e,amp; diuerfas partes al' tercatioie modo tueri.auod idem etiSinfimplicigenerequitftionS fieri poteft- Nf illud ^uidcm ignorare aduccatum uolo, quo qvteq; crdine prokatio fitapud iudices proferenda cuiinreieadem i» airgumentif ratio efi, ut potentijfima, prima tamp;r fumma pcnan-tur, Ilia enim ad credendum prieparant iudicem,klt;ec ad prcnun' tiandum.
De iudicio amp;: conCilio. Caput VJ.
Hb pro nofira facultate traäatii, non dulilafiim tranßre protinin ad difiofitiBnem,quie ordine ipfo fequilur,niß ue-rerer,ne quoniam fuerunt, qui iudicium inueniicni fukiungerent, preeterijjje hunc lecum quilufdam uiderer, qui mea quidem opini one adeo partikin operie k.uiut cmnikut ccnnexin ac mixtin efi^ Utne afentetijs quidem,aut uerkû[altemfinguliepo/fitfepararii
Ht«
-ocr page 313-LIBER. SEX TVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttj
Bff »dfu drtt irtili:ur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aut oJordilrc^ tiej ijinj in
^refeqii(niluni,ciiufnlt;lum'ij:ßtJceeDiU',dcJtir,frigt;ijMtHniin, M di en luiiaum Jinf^dlur.Pracifidi» i^Kitr' xf, queJ tfftci «5 ^teff,d^f,reiidinitriut cciitrdrid uitrmin,amp;' (eir.irunidf nr ^utj in tiojutnio (orruftum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rjftrdiuroforittdi
ltrfult;,^ui won Jccemur. Nff niul/um « ii/Jido crrioiißarKo»-filiiim,niß tjKoi il;iii ofitnitntihu jt rtk»i^ dJMtii/r,hgt;c Idtenti iui,tr dut cmnir.e nonium rffrriif, dutJuiifi- Et ijuei iuJui’ utnfrtttutntißnr.eiertumrü .Con/ilium ufrPtfirdli0t;ka‘Jdm dllf fttied,amp; flerun^; plurt firpf)idtiis,amp;' ccmfartns.habrns-it!utntitinimamp; luJicmicnem. Sri
frtctftd in lai'itofimfftfidiiJdI'unt- Ndin txrr futnimrcnilo fm an/f aAowfni eiifte^henifr. Naw Ciof ro ji/titmo corfilto ui' ieiur in Verrem uel (Bnirdbereiempr'rd Jicenii ttmliaffe^ guàw in eiim dnniim,ifuo erdi Qrintin tierienfiiu cemful futurut^imid dtre. Etimiffifd6l.onikuifrimum,defotentiJJimumektutetto-’ «W. Naw ijaii/dicer,Jum, ^uii tdcenium, ijuiiitffiieniumfit, txi^ereccnjilij efl, Hef^drefitfdtiufydti defeniere: ubifrcce-wio utendum,amp;' ^uigt;li:Ndrrdndum'ne,amp;’ ^iecmodo-Iurefriin fu gndda^ dti a,juo:Quifitlt;irdo utili(fimin,Uim cei CBlcre},df}'tre, dn lenKer,dn etiam fubmifje loni/i exfedidt-Sed hdc ijUBei;ut ^uif lecitt.mBnuimu^ttdemq; »« reliqud ftrtefaciemin.fdu
Cd tameexemfli pdtid fctidm.ijuibin mdnifefiiu^dfifniredf, ^uij fa quod demnfirdri foffe friecepiieno drbiiror. Lduddtur confix Hum Dcmcftbenis, quod cum[uaderet bellum Atbenienftbiu, rumid frofpereexferiit, n:bil ddbucfdilum ef[e rdtioe mofrat» Poierdi enim imèduri ne^ligëiid. At ft nihiejjet errdlum mellow rii in fcßcrurnfpei no erdi rdliB, Idem cum offtnjdm uereretur, fl okurpar« fofult fe^ni)itm,in dJJ'eredd libertdie reifublioe mt ioru Idude uii mdluit,qui rrforli/Jimeddminißrdßent.Ndetfdti les bdbuii dures,et Udiurdfeqbdiur,ui meliord /bSteHtfeiBru foe Ktieret. Cu tronie qutdtmuel unufro Clutttuoqudmlibet muliit
nem
-ocr page 314-?84 INSTITVT. ORATORIA.
txmfru fufftctret eratio.Niim jvaJ 'ut eo conjïlium iMvmt im* ftrifrimtm'nt exftf:;!nnt)ii,jut m4tri,citiuifiliuni, fremehl tu Ah ijem corrufttiuiiicij crimen trif-ferrt in ajuerftirii/mmaluit, ^uim negtre pref ter inueieratiint (ut iffe Jicii)inftimiiimf An ^uod in re inuiJiojâ legit uuxilio no uiffime eH uftn i ^uo genire defenfionit euum offendiffet mindum frtemtllilas iudicum mentes. An ^uad fe iffum inuito Cluentiu f* cere teflutut eilfQuid fro Milonefjuod non unte ntrrMity^uÀin fritiudiciis omnihut rcum literuretf tjuod inßdiarum inuidiam in Clodium uertit, quun^uum reuerlt;ifuerutfugnafortu'iiu,ijuod fuHurn lt;amp;nbsp;liiudiiuittamp;tomm uoluntatem Milonit remouitj^uod flti freces non dedi(,amp; 'm enrum locum tpfe fucce/Jitilnfin'tium eß enumerure, ut Cotht detrxxerit autornatem, utfro Liguriofe effofuergt;e,Come!ium ifpt confe/ßionitfidutiiterifuerit. llluddi tere fttit hjteo, mhl eße non modo in ortndo ,fed 'ut omni uitt, friut confilio, frußra'^;ßne eo tricdi cceterus artes, flm^;uelßne dofir'uia prudcntiam.iiuim fine prudentia facere do(ir'utam. Af faret etiam,orationem accommodare lotie, temforilin, perfome, tffie eiu/dem uirtutie.Sed hint tjitia latim fufus eR locut, mixtin'^i ç» elocutioe, traâaôitur lt;« prtttipere de apte dieëdo coeferimiu»
-ocr page 315-»«î
M* F ABI I QVlN^ TILIANI DE INSTITŸ-tioHt oratoru liber Septimiu.
De diuifionc in uniucrfum.fe» pa* renchircfi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput /.
E IK VENTIONE (VT lt;(rl»!ror)p(»« Jiâü ed. Nf$ ewni M lt;lemu,lt;jiiaai{ Joceit-dum fert'nfëi, executi fumiHt ueruiu etiS tietin «niimorK ir^ Atuimiu, Sfd ut oferu rxlrvë libuf fatif no e/by/ixUyUtif; mit terM,amp;' ctiera itdi/îcimti uti lit conf;erere,nifidif^oxendit fit cnllocSdh'^iiirtifleS manKi tJhâettur pc in dicëdo ijuaiibetuiundîls rfruw c0piâ,cumulut» UntS Ii4k4(,4l congtl}i,nifi illus eudem diffvfttio iet erdimî dl' geft4S,ut^ inter fe comnùffus deuinxerit. Nfc immerito fecunda ^uimH; ptrtiupofi'ta efi.cltpne en prior nihil unlent. NfJ; enim,^^ fufis (»nniIgt;iM mëbrû,ftntun fit,ni/! colloteiur. Etfiijunin corpori tiu noftrit,nli0rü'ue nnimnliu pnrtë permutes trnnsfernsjieet fc4k4t ende omnin.prodigiü jtt tnmen.Et nrtui etü Ifuitfr loto mo tijperdut i}uo uiguerSt u/um, nbsp;nbsp;nbsp;turbntiexercitus ftbijpli fùnt im-
ffJiméfo.Net mihi uidëtur errnre,i{ui ipinm reri nniurnm,fl-nrê ordineputnt, quo cofujb periturn pnt omnin. Sic ornfio car?! hnc uirtuie, tumultuetur nectffee^,^ /ine reéiore fluitet, wff »•f4tpbi, multn repetnt.multn trSpnt, utiut «oftf in ipnetnloeit errnns,ntc initio, necpne propoft!o,cafum poiius qunm confilium fequntur. Qunpropter totits bic liberferuint diffoptioni: qult;e qui-Jem,fi certnnliqun uintrndi M omnet mnterins ullo modo poffet, tlori
-ocr page 316-•8ff INSTITVT. ORATORIA.
nm tampinckeStigiJJêt.SeJcum kifinkte IttiumffritKefi/trinf, futurie'.jiit l!nt,amp; lotfrcuüt mlla reperia fit caufii,^ut (ffit roM thtrifim lii,fitpiata[iortttaA:ir,‘Vuipdet,amp; imutniat.amp;iuJi-ctt,lt;(3’cmfiltumàftipfopttat- Neii 'imficits ta^vxdamt/fe,iiux Jemotifiritri polfint,ta\u( «on omHtii.'«.
De difpofitione facienda. Capuc 11« Slfigkwrfutfiiprafi'giuficaui)diuifio, rfrïlp^uriS m finguhf, partiti» fmgulari im partefjifcretut 9tio, tt reAa .juanld (ol latio prionfcw ff'juëiu anufdés-Difpofitia M.'il« rfriï,4C partiS M loco j^firibulio-SeJ mem'ttifrimin ipfam difpofitione pleruj, utilka tf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c tandé femper prima qu'tfiioné ex utraq; parte tra'
fianda-Ciciin rei ut cittera exëpla pritterea, Demo/lhenrs ^uof, at^; fcefchmei poffunte/Ji doeumëto, in iudicio Ctefiphötii diuer fumf’cuti ordinë.cum accufator a iuret'juo uideiatur poiërior c« ferk^patronm omnia,uel pene omn'a anteim pofuerit.^uibui iudi tem quiefiioni leg»pritpararet. Aliud enimalio docerepriuieX' fedk.aliojuifiemper petkoria arbkrio diceretur. Deni^ i» accufa tione mutua, ut uacuS fe uter^; defendat, priuif aduerl'arium ar' guat,omiÜH rerï necefjieü ordtnë effie dtuerfiim- Igkur.juid fg« firn [ecutut,lt;iuod partim prttceptit,partim ufurpat» ratione cogn» ueram,proma,nec unijua diJJimulauiErat mihi curlt;e i« (ötroiifr-fiu forëfibui noffie omnta, i]u.t i»i ««/i uerfarëtur. Non in jchola eerta funt,amp; pauca,amp;ante declamationëexponiitur.ijuie S{,uM' •tot Gr«« uocat,Ciceropropofita • C» hec in co/pedu ^uodamo Jo collocauera,nS mininpro aduerfa parte,pro meacogkabi-Et prim»(ifuod nS difficile didlu td, fed tamë ante ota intuendi)ci ftkuebam,(juiJ utraij: pars uellet eiftcere,tum per ijuid.hoc modo: Cogkabam ijuidprim» petkor diceret. ld aut conffTum erat,aut controuerfum:SiconfelJum,nonpoteratibie/Je^Uitfito.TranfibS ergo ad relponfum partis alteriut, idem intuebar, nunnunj etiam ^uod (tide obttnebatur, confeffiim erat. Vbi primum coopérât non fonuenire,qult;tfiio oriebaturuJ tale tfitQccidtfii hominem,occid!, conue'
-ocr page 317-LIBER. SBPTIMVS. »s?
CWiftnM, trtmfto. Rationem rtJJere Jebet rtm ^uitre ocdJtrit. AJulter»(htjuit)cuiiitJulttrti oceijere licet, legem e/Je cerium ed. Tertium iam uli^uiJ uiJeaJum ed, in ijuo pugnu confi'jlut. Nt)nfueruittiiilulteri,fueruttt,lt;]u^fii».Deftiäoainbigitur,coiiie äuru eä.lnterim ergo amp;nbsp;tertium confe/Jim ed Mult eras fui/Je. Sei tibi,in:juit uccuftitor,iSo{ rqh licuit occijere. Exul rnii» erus, amp;igmmitiiofin-,Je‘‘lt;’'f'it‘fttilur.Atfipri)ti»iuJicenti,occiJi/Ht ref^onieutur^ «ow occitli,flutim pugnu ed. Sic exploruuJum ed, ubi controuerfiu incipiut, tr con/ÏJenri Jebet,tjU4e primx ijuaftio nemfucit.liiteHtio fimplexiOcciJit Suturnixum Rubirim.Con' «nflx.Lfgf ie/icurijs commi/ït L. V^rMW-Nam C.Vurenum «cciJeuJo, Û* Cn. uuIneru»Jo,amp; Salurium t((m occiJeJo cuJit. Numfic Jiuerjit propoß’tionet erunt,iiuoJ ijem Je petitioHibiu Ji äumfit. Yeruinexconiunäupropofi'tione,plurese/jl'e qu^ftionet aclbdtinpo//ugt;it,fiu!iuJ negutreut yuliuJJefettJit,iliuJ iure aAionit fXfluJit.I» ^uo genere ugeti iT Ji'picienjK,quiJ ^uaj; (» co Jiludt. QuiJpertinetuJdéiorë, nonpUneJi/JintioùCel/à, qui /irte (futio Ciffro»? eil fecutuf- Inßut turnen huic purti ueheme tiiHyUt putet primo frin» ulijuij tffe ponenju.fummo firmifjimü, imbecillioru meJio,quiu ty i»«io moue Jin /itiuJex,amp;' fummo im' pellenjin. At pro reo plerunj; gruuiffimi uuic^; primi mouenJä ed,neilluJffgt;eAusiuJex, relijuorSJefeuponifi'tuuer/ior .Inte' rim turne amp;nbsp;hoc mutubiiur ß leuioru illu pülu fuift erit, gruiêffi' W! Jefeafo Ji/ficilior,ut Jttruäu priut uccufutortbin pje ug^rc' Jiumur ultimu,iu iuJicibut titu U4nx effe crejetibinopin rrW turne präefutiöe,!piu et rutio reJJutur Jiluti crimini(,et promittutur Je fenfio,ne iJ ijif wo fbutim Jiluemin,timere uiJeumur.AnteuHe « M criminUypleriiji primu purgiJu funt,ut iJ Je ^uo lutur’ eil fen lentiUyiuJex uujire,jgt;pitiut incipiut.SeJ hoc ijuof f '^ureno cic. in ultixiK JiflulKyno fjfrejueti/fime, (eJ ÿj f« expejiret,intui' fmplex intetio erii,uiJenJu edun unü ulijuij relfonjeu min,unpluru.Siunii,inrejUit/iionem inftiiuumin,uninfcripto.
Sim
-ocr page 318-m INSTITVT. ORATORIA.
Si M rr.nt^anJS fit i^uti eH}ciiur,lt;^n tuenJS. Si i» fcrift»,m lt;jué fff fit iurit fugM pt,amp; ’m u it ueriit,ita uolmMe ^uaratur. li KMtefequemur ,p imuitifutrimin jua pt lex nbsp;nbsp;nbsp;litrfiidat, hot
tiffjutiuiicii fitcopituti ■ NS quieia in pholaPiciffonititriti eSiungtniS moie aâie rti feriê, ut pater ex^optü qui agnouerit, felutù alimetù rtcipiat. Mwim iiâo auiientempliü lictt abiicâ' rf. Qui expopû rectpit, imperat ei nuptias locuplitû propinqui, illr iuetreuuItpliS pauperù eiueatcrie. Lex lt;if expofititai ejft üumptTt'mttiuiiciü peniet tx legeabiicationû-Nec tarnen jim ftrtxuna lege quapio eil.,ut »« irmt/A*ti- H« Jfeâatû, apport bit circa qu^ pugnapt.Coniuâa itfenpo til,qualitprBRabirio! Si Bcciiij[ct,rcâe fcciffci,fti «on occiiii. Vbi utra multa contra unam propopiionëiicimut, cogitaniu tfl primii quicquii iici pogt; ttH.tu tx ijs quo quicq; loco iici txptiiat ori'maniü.in quo no Ht ftntio,quoi ieprop^tioibus paulo antt,quoi^; it argumëtit pro bationum locococtjplaliquaio nosbncipereàprmioribus.Nam uû quopionu percreptre iebet,tt aipotëti/pma ab ’mprmtjpmu ptr uenirtÂut funt tiufië gentric.pue iiuerp.lur'u aSt quopionts fi Itntt/jtnonunq txaliit^tq;alqscëpiâaiionibus,faâi fiwptriië fftaSt,in ulroq; gtnere fimilit orio tß. Sti priut it iiffitnirtiut, rx quibus 'Mprmi/pmu quicq; primu traßari oportet. lito^; quaP' ia quttpicnts txecuti ionart foltmu),amp; coceiert.Neq; enim trS prt ai alias po/Pumin^nip omi/ps prioribus. Qwi ipfum 'uaptri oporttt, nS ut ianaffi tas uiitamur,fii ontifi/je, fapo/pmus ttiS pnt tic u'mcert. Procuratoralicuiusptcuniampetit tx foenort hit rtiitario, pottP inciitrc qutepio,an hutct/fi procuratorë liceat. Tinge nospofiqua traâauimits ta rtmitttre,ueletia couinci,qu‘t-retur,aH ti cuius nomine liligatur, procuratorë habëiipt ius-Di-Petiamut b'mc quoq;,recipii materia quofiionë, an ille cuiin nomi' ne^urfiitres ptfoeneratoris, an ex afifi hares-Htc quoq; con' ceflapnt-Quoretur lt;«i lt;irhlt;tur.Contr4 nemo tam iemetts,fue-t'it,utii,quoifirmijpmü iuxeriifihalere,remiltat,amp;ai leuio' ratran-
-ocr page 319-liber SEPTIMVS. ISgt;
fctnilitt'Huic i« fchala ftmilt til. Non niJictlit ailoptitlS,ut hunc »0 uirSfortf.utamp;fortë, non quicSf uolüuti tua no furue rit,in ttliitoiitfiil)ieliui /tt,nö prop ter opinionë, amp;nbsp;ut nS propter tuleiH opmone.Hitc iurit ^uaflionü iifferetia eH.InfuHit uut uj ijem tenjftia funt pluru ■ Ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4lilt;]W4 citra jummS tjuafiione
rfmnti folrt,utpu cumi^uoff'rti4g««r, Jicut,proba tt hatui/Jif proki te periiiiffi, proku tefurloperdiiijje, proku te meufrau-Je.Priorii enim remitti poffunttultimu no poteH. Solekum amp;nbsp;hoc ftctre pracipue, ut uel ak ultinu fpecieÇnii eu fere eH, ijua conti' net cuufim ) retrorfum ^uarerë ufi^; uJprimS general! ijuafliv «f.ufi 4 genere ad extremS Dgt;ecir defcenderi, etiS in fuaforifs,ut delikertitNuma,itn regnu offieritikiu Romanit recipiat, Primum id ell genuiyUn regnandu.an in ciukate aliéna,an Roma,an latit ri fint Romani tai! reg!.SimiIker amp;nbsp;in cStrouerfiit. Optet enim uirfortù aliéna uxor!,vltima jfiecies ell,anoptare poffit aliénant uxor!. Gf nfr4lf ell,an quicjuid optauerk, accipere dekeat,inde antxpriuato,an nuptias, an markit hakent! Sed hoc no quëadmo dum dickur, ka lt;amp;nbsp;i]uarkur.Primu enim occurrk ferr,i]uod eS ultimï dicendX,ut hoc,no debts alitna uxor! optart.Ideo'^; diuifio nemptrdkfeftimatio. No oportttigkurofftr!tibus ft cöttntu tf ft.Qi^ratur ali'juidquod til ultra,fine uidua quid!,adhucplust finihil tx priuato,ultimu rttrorfum,quodid! à capkt,primu tH, Jt nihil kniquu.Itaq;propoftiot uifa,quod tUfacillimu cogittmut^ pfieri pottll,quid naturale pt primu refpoderi.ld fi tanq res aga-tur,etnobifipfisrel]gt;ond!di neceJJitaspit.iMueri uoluerimus,occur rk.Si id no cotigerk,feponamus id ^d primu fe obtulerk,amp; ipfi nobifcupc loquamur: Quodphoc no effet,id keru,amp;' ttrtium,ir dum nihil pt reliqui.Itaq; imferioraquoq;fcrutabimur,qua iraâa tafacilior! nobis iudic! im fumma ^uafiionefacüt. Non difftmile huic ell amp;nbsp;illud praceptu ,utà comunibus ad propria ueniamus. Pere enim comunia generalia funt. Comune ell,tyranni occidki propriXyYiriatu fgt;r4nni( occidk, multeroc(idk,uxoroecidk.So'
t Itbam
-ocr page 320-,93 INSTITVT. ORATORIA.
Iiiam iTtx^erfere^uiJ mihicunmJuerftrio cotiuearet, fi mciil iJ fro me entente fM fremere cotiftjJt»iK,jii partienJo multi' f Heure,ut iet ilht cotrouer^u: Dhx i]ui competitoré putrem i» [uf-frugijs uicerut,cuptui eü. Eûtes uj rejimentlü eum leguti,obuiuiii hubuerût putrëreuertétem ub ho/iibiM,is legutis diKil,lera Kk-Ex* cu/Jirunt elleputré,t!r uurum iti finu eius wuenerûe, ip/i perfiue' ruruntirejuo iettëilerunt,igt;iuegt;ierimt Jucë crucißxum, cuiin uox fuit: Cuuete proililoré.reus eâ puter. Qjj« cSuexiHtiproJitiß M (k prutJiUu eH, O' pritJiUu 4 Juce,juierimiit priJktrê,te ij/fe ti hojietfuterie^ff ijffe clim,amp; ub his imcalumr reiiffje,uurum i'etuliJJi,amp;uurum0ecuItüljubuiJJë.Num^uoJfecit,ii»ö»unjuÜ potentius fit iet prBpofiti0ae,juie j! unimos occupurk, prtpè uures ipli defen/iontpritcludStur. I» (ofuiw uüt congregutiß crimmum aceufuntem udiuuut.fepuruttß defendentem. Solebum id tjußd fte riamp;ui urgumëtii dixi,iet tßtu fucere muteriu, ut propßfttii txfrx qult;e nihil efiit omnibue,deinde atterie remßtie,folum idfupereffit qußd credi ußlebu,utiet prtuuricutionS crimieiibut ut ub/ßluutur reut,uutietiocentiuipltut fit,uut interueniëte ulijuu poteflute,tut ui,uut corrHpfo iudictß.uut dijficultute probutióu,uut prtuurieu' ttBne.Nocentëfuiffieëfiterie, nuHu pute/ius oblikk,nullu uit,cßr ruptum iudiciu nS ^uererit,itullu prßbudi difflcultusfuk,lt;juidfit' pereS,»i/i ut pr^uurieutiß fuerk {Si odibm rfmoli n nS pßterü,tu' më pluru umBliebur-HBmieië ßccifum efie tè/ïxt.no in fßlkudiete, ut Ù lutrßnibutfulficer,»ß pritdit grutiu,juiu inj^ßliutut ell,nß» hartdkutitf}gt;e,juiupuuperfuk. Odiuigkur ineuu/ü,quitieiinii cuiiQut res uütfucdiorë diufißni uium preejiut, eudë inuentiont ^Ußij;excutere ^uic^uid diekur potefi,et uelutreieäißnefuäuuJ optimû peruenire. Aceufutur Milß,iußd Clßdium ßcciderk, uut feck,uut non. Optimû erut negure,/i non p0tegt;l,0aiditErgß uut iure,uut iniuriu. Vtilt;},iure,uutußluntuteigkur, uutnece^itute. Numignoruntiu pratendi no pßteH. Vßlutus uneeps ed-Sed qui» iui4 hßmmesputüt,udiungüdu defenfi},ut id prß republicu fue^
V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rk.Ne»
-ocr page 321-liber SEPTIMVS. »51
A. Htct/pttittyfiAitit i^ur f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fritfirittit,ttier !gitur i«
fiJutut eH-Vterifroftâo CloJiin, Viiti'ne utipfi reri nect/Ji Us JeJueat ti ieftnfionëi Ai{huc,iiut utiq: uoluit occidere 'Hißdit Urem Clodiijitut nö:t«tiits fi nolurt.Tecerit ergo ferui Milonie, »flt;];iuliëte,gt;ieq;fcièu Milone.Adhitc Um timidit deftnfio detu.gt; fcà «for «41? illijijuareâe dicei^mus oaifum. a d^àetur j^fuos juifij: feruos i« t4l( refucere uoluifjit.tloc eo eü utiliiu,juôd [te-fe Hihil placet, lt;amp;nbsp;aliijuid dicendi eS.litiueamur ergo ou,ita ap^ partlrt,aut id ^uod optima efl, aut id,^uod minime mali.Propoft tione ali^uado aduerfarii utendi, if e/fe nonnun^ commune earn fuo loco diAi eä.Multie millibut uerfui [cio apud ijuofda effe ^ua: fitum,ijuomodo inueniremus utra pars deberet prior dicere, ^uotl inforo,uelatrocilateformularum,uel modo petiiionu, uel noui/fi me forte dijudicatur- In fchola juieri nihil attinet,cum in dedanut tionibus ijfdem narrare, amp;nbsp;cotradiâionesfoluerr,um ab adore, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cencefjum ßt-Sed in plurim» controuerßit ne inue-
niri juide potefl,ut i« iHa: fr« liberos habebat,orator?,philo ßphum,amp; medicum, teßameto quatuor partesfecit, amp;nbsp;fingulas ßngulis dedit,unti eius effe uolu«, ^ui effet utiliffimus ciuitati.Cö tendunt.quitprimus dicat incertu efi, propoßtio tarnen ceria.Ab eo enim cuius perfonS tuebimur,i»cipiendi erit.Etha:cquidem de Jiuidedo i« uruuerfum pritcipi poffunt. At quo modo inueniemua etiam illas occultiores qult;eßionesifcHicet quo modo fententias,uer ba,figuras,colores,ingemo,cura,euerciiatione,nö tarnen ferè un^ uifiimprudentemfugerint,ß(utdixi)naturamfequi ducemuelif, Sed pleriq:eloquentiitfamam affedantes,contenti funt locis ffe' aoßsmodo, uel nihil ad probationem conferentibus. Alij nihil uu tantes,ea quit 'm oculos 'mcurrunt, exquirenda putant.Quodquo facilius appareat , unam de fchala controuerftam non «4 fane difficillimam, aut nouam proponam in exemplum : Qui reo pro-dttionis patri non affuerrt, exhteres ßt, Prod'stionis damnatut ium aduocato exulet. Rw proditionis patri difertus ßlitn affuit, t 3 ruflicut
-ocr page 322-«9» INSTITVT. ORATORIA.
ruJHcin «a« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbijt cX tJuociiti) butxiliX-Rujiici»
tumfortiterftci/[tt,frlt;tmij mmintimpeimuit re/r'eiutioné pétrit ttfrxtr'u.Piiterrfuerfm intffltinu dect/Jit,petit ruUian purteM h»iBrM,oritlor fofw/ÏWuêJiiiit.Hicillielojurtes, ijuil’Ult;'j;ni)icir‘‘ culitef raras folicitiorts riJiculi uidemur, itiitiJct ptrfonus fauo' rMtt.A^io pro ru/Hcocontra diftrtS,pro itiro forti cotrti imbel lei)i,pro re/Hlutore contra ingratu, pro eo ijui parti contitm ft, (ontra citm ijuifratri nihil dart ex paternhitelii, Quiioiaftnt ÏM materia,Ó’ muit» iuuantyUiâoriStamé non tradxt-In hac rëturfentëtilt;e,liperipoterk,prlt;ecipittsuelobfcura. Nam ea nuc uirtm ef{, pulchre fuerk cum materia tumultu et clamore tranfa' Aum. Illi uero quibuipropofttS juide meliut,fed cura in proximo tll,httc uelut innatatia uidebut excufatu r/fe ru/}icu,i]ui nS inter' fuertt iudicio nihil collaturui patri, fed ne difertum tjuidem habere juod imputet reo,cu m damnatua fit. Dignu effe haredkate reftku eorrm.non auar»,impium,ingrat»,^ui diuidere nolk cum fratre, to'^ipc merko, Qu epionem ijuo^; ilia prima fcripti nbsp;nbsp;uolutatif,
^ua n»c expugnata,nó fit feijuctibm locut. At jui natura fequetur, ilia cogkabk profeAo,primo hoc diAuru rufticu; Prfffr mteflatut duos nos filios relipik, parte iure gentiu peto. Qui» f «m imperi-tusf^uis tarn procul à Ikerisf ipuinftc incipiat, etia p nefciertt juid ft propoptiof Hane commune omni» legem leuuer adornabk.utiu fiaminempe fe^uetur, ut ^»aramut, ijuid huic tarn itjuit pofiula' tioni refpondeatur.At id manifep» eP, Lex r(i,^uie iubet exhiire dem effi eum, ^ui patri prodkionis reo non affuerk,tu autem non uffuipi.Hacpropoptione neeeljarto fe^ukur legis laudatio,et eiut jui non affuerk,ukuperatio. Adhuc uerfamur in confeffts,redeat animus ad petkorë, nunjuid non hoe cogket neeeffe ed.niji nuit pt plane hebest Silex obflat,nulla lie es}, mane iudiciu e(l,atjui et Ie gem effe,et hoc ipiod puniat, à rupico fadu extra dubkatione eS. Qifidergo dicemustRuPicus erS.Sed lex erat,oes côpleâkur,ni kJ pnderk lt;nbsp;Qijcr^'niM ergo, num inprmari in alloua parte lex
pofftt:
-ocr page 323-LIBER SEPTIMVS »9» ft^t,i;uiJaliuJ(f’tefiuifIi(iiiii)Mturai)traitlii,^uèmiitcKiier h iomruuciitnintftjiiieriiturf Cfniralùi^KKr uerlit'itn uolunttte fit fimJS.SeJ enim iti (emmune ilt ture tinni diß^uMrlum ftMi)er,iiei ii)tijua»i fati^ iudieati tâ.Quitrttidum i faillir ir, hue itiflt;i,.:uit cßgt;ififtiniuf,an alujutd inuetiiùfofjtty ^uod fripto adiierjciur.i.rgo quifjuif won âffutr'tt, rxhitrei fri:i^uif~ ^uiifi'neexceplicndiiimfeilliiiielulirooffirentar^i/menta. Fili m mfuns amp;nbsp;agtr mo« aff uit, amp;nbsp;^ui aleriit, CTqii» ntiliiitittyiJ’ ^ui iti kpiatißiit irat.Iam mul tum aéti t{i,f effet aliijuù neu affu-iffe,amp; hares effe.Tranfeal nie idem il!e,i^ui cogilauit,ut ait Ci (erOititieirif Latinimede,addifertum.Vtifiaceneedam, tu nee ùrfans es,nec ap^er eras,nec alfuijii,nec miliiafli.Nenaliud ec-eurrit^uàm iUud, Sedrufliciu fum. Centra i^uodpalam efi, dt~ ceti V t a^ere non petueri(,aflidere potuifti-El uerum efi^quare rt deundum ef{ ru^iee ad animum legum latcris.Impietatem punirt ueluit, e^eauttmimpiui «en jum.CentraiiuadifertiuiTu impie feeift,inlt;iuti, cum enharedilaiienem meruifti,licet te peftea, uri f of HKf KtM, uel amtùui ad hoc ^enus opiionie adduxeril. Pr/etCf » ea propter te damnatm efi pater,uideiarii enim de caufa prenS tiafjè.Ad hac rufiicuiiTu urro en caufa damnationisfuifii,mul' tos offenderas,in:mieiiias domui contraxtras. Htec eSieâuralia. Illud ijuoq: ijucd coloris loco rufiictn dicit,patrie fuiffe taie confili um,ne uniuerfam demum pericule fulijcereuVltec prima quaflio' nefcripli uoluntalie coniinentur-Intendamut ultra animum,uê deamuf'^' an aliijuid inueniri prteierea pofjîi,e^uo id modofat,fe^ Julo imkor ^uarentem, ut ^uarere doceam, amp;nbsp;emiffo fjiecio/iore illo fiyli ficnere ad utiliiatem me fuhmktodifcentium-Omnes ad' kuc quaftiones ex perfona petkoris ipfui duximut. Cur non alu-^Hilt;l circa pattern quarimiuiDiäum uero efi.cui nbsp;nbsp;nbsp;«0«
rk,exhares erkiCur bc« (oblt;im«x iSquot; hic quarere, num cuicun^ BOB nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FMfiBiw hoc fep in ijs conirouerfiis,in ijuilinpetu
tut in uincula,^ui parentes fies non 4l«Bt,4B ei jui teftimoniu in t ; flium
-ocr page 324-*94 INSTITVT. ORATORIA.
f- Hui» imfieMH reum Hxith» eui» quifiliui» loionz ueuJiJilf Ju kec de ^uo h^uiuiur futre,quid uffrtheudi [’otffifDumiuiin ejigt; Numjuid i^ur lexud uifoiutQ! tuntX futrrf ftrlimeti dura fri' ma fronte ^uiefiic-Non deß’ereigt;iuf,credihle ed hoc uolutjfe le^i tatorem, ne auxil:a liberorX 'Mnocentih» dee^ent- Sed hoc dicere rußico uerecundvn eßi'juia innocente fui/fe fairem fatetur-J^eit aliud arguments cötroutrßa. Damnatin frodteionie cX aduocaU exulet-Vix uidelur foffefieri,ut foenaßlio eadem,fatri etß affu eri!,lt;0' ß nö ajf uerit,conftilutaßt. Prteterea lex ad exulej nulla fertinet,no ergo credtiile efide non aduocalo damnati feriftuM-An fojjintenim Iona effe uHa exulilt;,rufiicui in uiraj; farte du' - Humfacii.Tjifertm,ij‘ uertii ifihttrehit, inijuihut nullaexcefiit ed,amp;' frofter hoc iffum feenam effe coft'nulam eie,qui non affu rrint.nefericulo exiH) deterreantur ab aduocalione, amp;nbsp;ruflicum innccenti non affuiffe dicet.Illud frotinui non indignum quo an-noteiur,foffe ex uno ßatu duas generales ßeri quafiiöes: An quif quis, an cuicunq: ,hiecex duabiu ferfonis qugßta funt.E'' tertia aut quee edaduerfaril\nulla orirtquitfiiofoleft, qu:ia nullaßt ei defua forte controuerßa. Nondum tarne cura deßeiat- Ißa enim omnia dicifof/ent.,etianÖ reß'uuto fatre. Uecßalim eö tédam'’, quod occurrk ullro, 4 rußico refigutum, Qÿi id fubtiluer quie^ ret,a!iquid jfeäabit ultrà-Nam ut genus fpecies ßqu '«ur,iia ßeci em genus fnecedit.Fingamus ergo ab alio reßKuium,rotiocinati' ua atq; cotledHua quafiio orietur.an reflautio fro fubleuatione iu dicij ßt, amp;ferindeualeat,acßiudicium nöfutffet- Vbi lentabd rußicui dicere,ne imfetrare quidem aluer foiui/Je fuorum reßi-tutione uno friemto,niß fatre ferinde ac ß accufotus non efßet,re liocato,qu^ rf f aduocati quoq; f ornS r^n j « nö affutffet, remife-r'g.Tum ueniemus ad id quod frimum occurrebat,à rußico reßH tutu efße fatre. V bi rurfus ratiocinamur, an reßiiutor accifi debe at fro aduocato,quodo id frteßderit.qd' aduccatus fetiit,nec im frobü ßt^ßmtli accifi qiffliu i.Reliqua iasequitatie fu»t,utriut iußim
-ocr page 325-liber SEPTIMVS. «9« iu/liWf/Tt JeßJerium.Jd if [um tdhuc diuidiiur, rtiain ji uttrq.filt totum uenduraret, nunc uti^-. (um äher femijjtm, titer uniuerftf frttre exclufo.Sed hü trtâtlit eiitm tntf^nutn mcneiUKm htbet tfud iudices fttrh memcrit, cum frafertim de Itttie eiin quart' tvr. £ri( trgc cotiieâurt, qut meme f tier hite/ftiin decefferit, fed et feri'wet td qutlicttem, qua tlieriue jittiu ittfirumetitum efi.PIeruuq; tuteminfint ctuftrumdt aquiitie irafltHtur^ quit nihil hheittiue iudices tudiunt, Aliqutnde ttmen huncerdi' nem mutthie uiiliets,ut fi in iure minwfidutia erit, aquiitte iudi cem fraftremuf, Nihlhtiuitmfliui, quod in uniuerfum fra eiferem . Kune etmui fer /inf^ultr ctuftrum ludicitliumftr-tes^quts ut ferfequi td ultimtmß!eeiem,ideS tdfngultsli' tes, centreuerßts^ non foffiim ,iitdegenertlilitsferihereli' cet, ut qua in quemque flttum frequeniiffime incidant, trt' dtm. Ef quit ntiurtfrimt quafHoea,ft(ium'ntfit, tihtc erditr.
DcconieÄura, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput ni.
Owif fluM emnic tut de re, tut de tnimo eH. VtriufJ; l«4 temfera,frateritijfrafens,futurum- Vterejilyfencrdles quaßiones funt,amp;' defniiajd efi,iy qua no cotinentUT,amp;' qua cotinësur-De animo quari no fet,nifi uli ffont tfi,et defaâoeS fitt-Prffi elide re tgieur,tut qd ftHu fit,in duhiu uenit,tut qd fi tt,autquidfitfuturumiVtingenertlitus ,tn «temorï concurfu muHdHsfitefiefius,anfrouideniitregttur,tnftaliquandoctfu rm. I« definitie, tnftrrieidium commiferit Hofcim, tn re^num tffeiiet i/lanlius, tn reHe Verrem fit tccufaturin Q^Caliin, Ih iudieijs frateriium temftn maxime utlet-Nemo enim aceuftt, nifi quaftâafunt. N^m amp;nbsp;qua fiat,amp; quafuturt fi'nt, ex fra ternie colliÿentur.Quarnur amp;nbsp;unde quidortum, «f fefiilentit, an ira Deum ,an intemferie cali,tn corruftie tquis,tn noxto ter ra halnu.Et qua ctuftfadi, ut quare td TroiS qnqut^ttt reget iMuigtuerint,iureiurtdo tdt£ii,an exeflo moti,tn grttificantet t 4 Atti
-ocr page 326-tgs INSTITVT. ORATORIA.
Airidi.Qu« duo gtntra won mullum Mterfe diflant. Ea uirOt guie frlt;efentit teforif.ß no argumetif^ua neuffi eUtr^oce/ft/Je, fedoculit deprehendëda fint,no egent cSieâuru, ut ß ufud L« * ditmonioi qu^triitur,An Athtnit murifiut-Sed et iUud pot uidert extra hoe jgt;foßiu conieâurie genui,eu de aliguo homine quierititr quit fit,Ute fl quitfitü contra Vrtiniit keredes,fi ù,qui tanjfiliiet fetekat kona,iigului effit,an Sofipater: «3 i^fikfiantia eiui fuk tculos uenii,ut nonfo/jît qult;eri,an fit. Quomodo ultra oceanunit nee qdfit,nec quale fit, fed an quid fit. Verü hoc quoq: genui liiie ex frteter'uo f endet: An hic fit ex V rkinia natui Clufinitu FigU' (m- Fuerunt «itt taies nofirii etiam temporikui controuerfue, atq: aliqu^ in meum quoq; pairodniü inciderunt. Animi coieâura nS Julie in omnia temporacadu.Qua wfwfe Ligariui in Africa fi erit.Qua mente Pyrrhus foeduipetat.Qtjomodo laturui fit Clt;e far,fi Ptolemieui Pompeiu occiderit.Quitritur per conieüuram, quatifas,amp;quai iras circa modum,lfeciem, numerü.An fol ma ior q terra. Luna glokofi an plana,an acuta.Vnui mundui anplit ees.Item'q; extra naturales qU‘eftiones,Maiui kellu Troianum,aH Peloponnefiaeum.Qualù clypeui Achillii.An unui Hercules, l» qs aüi qu:e accufatione,ac defenfione confiant,unum eH genui,in quo qu^rilur amp;nbsp;defaâo,amp;de autore,quod interim coniunüaiH qu.efiionem haket,amp; uiruej; pariler negatur. ( nterim feparatam, au faéiumfit, nec ne,amp;fi defaüo confiet, i quofaflüfit,amki' guur. ïpfum quoq:fa£ium ahquado fimplicem qugfiionem habet, an homoperierit.Aliquando duplicem,ueneno an crudûateperlera. AJterü efl genui de fado tatum,cu fi id certum fit, non pot de autore dukuari.T^ertium de autore tëitum,cum fadu cbfiet,fed à quo fado fit,in cotrouerfiam uenit. Et quad tertio loco pofui,nö é fimplex. Aut enim reuifeci/fe tantumodofenegat aut aliüfeci/fe Jica.Sedne in alterS quide traniferedi criminh una forma ?. I» lerdu enim fukfi'Uuitur mutua accufatio,qua Cr^eci «nigfitTuje-fiesr aocat,nofirorü quidS cScertatiua. Interdit in aliquaperfonS qua
-ocr page 327-LIBER. SEPTIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»jr
JU* extra iifcr'tmi iuJicij eSi,trtnsfertMr,amp; aliSi ctrtlt;i,4hds m eerum.Zt eum in certain,aut én extrariS, aut ipfiui qui perijt uo' lUtate -Ib jtw fiinilif,atq;én ivnu^TuyefiKiferfonaru.caufaru, cieterorii coparatio e[t,ut Cicero fro Vareiio,infainilia Anchari «Bum.pro Scauro,circa mortem iofiaru én matrë auertei crime, fadt.Esl etia illuJ huic cotrarium coparationie genut, in quo uter q^iftfaiiuejfe diciiyamp;tlluiinquonS per[onte enter fe,fed ipfe res colliduiur,id eft no uter fecerit,ftd utrii faâü ftb Cum de fa Higt;,amp; de autore conftat,de animo quari pSbNunc de ftnguIif,cS far’uer utrunq; nefaiur.hoc modo, Adulterium no commift,t)rail nidi no affeiiaui. Incadicac ueneftcij caufts frequis ilia diuipo, M efi faftum,amp;fi faâS,e^0HSfeci. Sed cS dicimidprobahomi nemoccifum accufatoréi tantü partesfunt,areo nihil did contra, prater aliquasfcria/fe fuftgt;iciones,potefl,quas ftargere qmaxime uarie oporiebil: qa ft unum aliqd afftrmarù,proiandum e{i, aut caufa fericlitandum. Nam ut cum inter id quod ab aduerfarto,amp;' id juod 4 nobis propofttu eil, quarilur, uidetur utiq; altern ueru, *4 (xuduerfo uBum eil quo defendimur.reliquum eil quo frémi' mur. At cum quarimui de ambif,uu figrtitcruditatis nbsp;nbsp;ueneni,ni
hil tertium eft.ldeo'q^utraqsfars quod frofoftuit, tuetur. Interim auiem ex re quarkur, ueneficium fuerte,ancruditas,cumex ifftaaliqua citra ftrftmam quoq; argumenta ducuntur, Refert tnim couiuium fracefferii,an triftitia, labor an otium, uigilia an quits,Aetas quoq; eius qui ferieril, difcrimen facit.Intereft fubiio defecerit, an longiore ualetudine confumftus fit • Liberior adhuc in utranq; partem difputatio,/! tantum fubita mors én quaftionem uenit.Interim ex perfona probatio ret fetiiur,ut propterea credi-bile ftt uenenum fuiffe, quia credibile eft ab hocfaiium ueneficii, uelcontra. Cumuerodereo amp;defaaoquaritur,naturalisor' do eft,friuifaâum effe accufator probet,deéndt à reofailu,ft ta men plures w perfona probationes habuerit, cSuertet hue or déni. Defenfor aut friut negabit e/fe faâu,quia ft in hacparte utcer», t s reli'
-ocr page 328-»9» INSTfTVT. ORATORIA.
rtliqua BOB ntctlJi haitt dictre.ViüofuptrtSt ut tueriftfoffit^ Jllic ^uoq; uii dtfaüo tMtum cóinutrfiA eS,ijuodßpr^eturji« fo/[tt de autore dukinri,fi'mi liter ur^umentt nbsp;nbsp;nbsp;en perfotia,
tn re ducuntur^/ed in unuin fuiii nutjiionë,licut m illa cotreuer
V tendu e/l enim amp;nbsp;kit exewplit, iju^e fuut difcentitu fitmilùria. )Abdicutin medicinte ftueluit,cum ptter eim ifproM' ret,defj!erattius de eo cieterit medicit,tdkikiiutfaMturil fe dtnt, f it petionem 4 fé dutnin liliffit.Puter uaeptie potienit epota pttf ie,dixit uenenum ßü dttuigt;i,filiut quod reli^juum eritt,txhaufit.plt;l ter dece/Jit, ille ptrricidif reut ed. Mtnifeflum quit pouanë dtde rit,nulla quiefiie de autore,tantum tnfuerii uenenum ex argume lit àperfonn duâit celligetur.Supered tertium, in quofaüu c/fe tonftat Illiquid, d quo fitft^um quierkur, eiut rei fuperuacuum ndponere exemplum,cum plurima fintkuiufmodiiudtàit,ut ^ke mnem oaifum ef]e manifelii ed,uel picrilegiü comi/Jum, it tut tjui laguilur fec'tfje neget. Ex hoe ntfeilur irntfstruyeflot. Vtij: icefaâü ejjêconuenit,quodduoinui(ëoki'eiunt.tnquoquidë gei mere ctuftri admonet C el fut fieri id in foro non polJe,quod ntnd mem ignortre nrbitror- Dr ubo enim reo eonfilium eogitur.amp;fi i funt qui inuicem tec ufent,alter urn iudieium prteferre nteeffe ed-Apoäodorut quoq: nr-nUftTuyepioiv duas effe eontrouerfias dix», US' funt reuera fecundum forenfe iut dute lues-Poied tame koe ge Kih m eegnitioH? uenire fenatui,autprineipit. Sed in iudicio j«» nihil imerefi aâionum, utrum fimul de utroq^prcnuntieiur, an tie uno feorfum • Qjjo in genere femper prior debebii effe de fen-fo, Primum, quia natura potior eft fiiliti noftra, quàm aduerftrij pernicies. Heinde quod plut habebimut in aceufatione autoruatit, fipriui de innocentia noftra eonftiterii. Poftremo, quod »a dem» duplex caufa erit, Nam qui die»,ego non oeeidi, habet reliquam partem,ut dicat,tu occidifti. At qui dicit,tuoccidifti,fuperuaeuS Meat poftea dicere, ego non occidi. Hieporro' aâionet confiant (Ôparationefipfa comparatio non una uia ducitur^Aut enim totani
-ocr page 329-LIBER SEPTIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to
uujim ncfiram cStota aiutrftrij cMft comp(immui,Mt fingult trf^umentit eü /ingulùQuori uirum /itft(ienlt;!um,nö fSt niß ex ifß'ih lilif ulilKate Kfft0fci,ut Cicerefingulafro Vereno compte in prima crimine. Eß tnim fuperior cX perfotiä alieni cum per fjue metric Kmcre coperetur Quere optimum eß,ftfieripoterie, utfiagula uincentur äfinp;ulic.Seil fijuenJa »« pertibm lehorebi mut,uniuerfitete pupnendum tß,ftue inuiceeccujam,ßue crimen reu) eure eccufeticnem in aJuerferiu umK,ut Kofciiu 'm tccufie tores fuos ijuemute rros nonfeci/Jet, fiue in ipfos quosfua menu perijffe dicemui,fe(ium deflräitur, no eliter i« tjs qute mutui eccufettonr bebet,utriuß^, perlic ergumente inter fe comperetur, IJ «*( grniMjdf ^uo nouifßme Jixi,no /Huin fcholit pepe treütit iur,fei etH inforo. NeiJeftin ceufe Neuij Appieni folu quitft» litPriecipiteie'ne effet eb eo uxor,enßeippt fue f^ote ieci/fetQiffi «ftiowf r^uiJe foie in fcoc tepM emifere^riuoi meipfum feäffi fedit äu iuuemli cupiJitete glorite feteor, Uicieterte ijuit fui nomine mtoferutur.negligetie excipietiu in ^utefii noterioru corrupttet nwinS perümei hebel. Eftamp; elia duplex coniediure huic int' etsmyof!« KÔ diuerfe,deprtemiis,eut in iUe controuerfie^Tyren HM fußicetus 4 medico fuo detu fibi uenenü,torfitei:ir cuid de-diffe fe «egeret, eccerfit elteru medici, ille detüei ueneni dixit, fedfeentidoti deturi,amp; dedit ei potionem,tjue epote,tyrenutde ceffit-De pritmio duo medici cotendut.NSillic feäi M eduer ferium trensfereniium, ite hic ßbi uendicentii per fonte, ceufte, feculletes,tëpore,irffrumente,iefiimoniecbperentur. Illud ^UO' ^:amp;fino eß irnttÿnuytftatyffmili temëretibe treâetur, 'm qua citre eccufeiicnëjuiergt;iur,utrufed}u/it- Vtre^^enimpersexpe fttionë fue hebet etq; ee luetur,ut 'm Ute Vrb'Miene,petitor dicit, Clußniil Figulifiliu Vrb'mite ecie uiße, i« ^ue ßeieret,fugiffet iit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cefilsn ueriis,retrti etie À rege.iedë w IteliS,ec petriX
fuä Kerginesueniffe,etq;-ibt cognofciPalltocotreferuiffeeu Pi feuri dom'MÜ duaius,medi('mefe£i'tteffë menum^um, elieme fe lt;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;familue
-ocr page 330-?oo INSTITVT. ORATORIA.
familif umali immifcuijji.ncrof^imtcut ei( feruirtt em/’lSiKoKt tota lil confiât dutrum cau/iri comfarationt^ lt;amp;nbsp;conieünrii dk-f li« otlt;j;diuerfiiQult;t ait ticciifintium,iit^:defendemiuin, ttiilë frtentium,tt knfciantium mtio (ü. Duckur coieâura fiimiim frttterkiidn iii ßint ferfonlt;e,caula,conl)lu. Nrfm ü or do efi,i t fitcere uoluerii,poiiierit,ftcerii-Ideo'^: intuendum ante om ^imI« fit,de ijuo ggkur-Accufdiorii iuum t(l efftctre,vt fii^uid obiece-rk.nö folum turge fn,fed ttiam crimini.df^uo eji iud:ci!!, ^mlt;ixi me conucn:atNilt;m fi reum clt;edii imfudicu»i,uel adulierS uocet, kdat guident mfamiii.inniin tarnen hoe adfidem ualeat, ^uam fi audacc/n,fietulantem,criidelem, ternerat iü ofleuderit. Patreno fi fieri poter»,id agendi eil,utohiedia ue! neget, uel defendat, uel minuat.Proximum eji.utàfritfemi iiuiefiionefeparet.S untenim fleraj; «o« folum di/Jtmilia,fed etiam alijuando contraria, ut f reut furti,prodigufdicatur,aut négligé«!. Nei]:enimuideliirin rundem amp;contemptuipecuniie,amp;cupid»ascadere. Sideerurt htec remedia,ad illa declinandum e/i,non de h^c ijuieri.nec fï 5«» alijuando peccauer»,uti^: commifi/fe omnia,et hanc fidutia fuijft »ccufatoribuifalfa eiijeiedtyquod liefum et uulneratS reülferaue re hac inuidia opfrimi poffe. Aliapropoßtio eß accufatoru,con‘ tra qua loei oriüturfepea perfena, amp;nbsp;mterim generaliter. Incre dibile effe dfi Ho patrë,ab uxore uir* oceifum,ab imperatore prodi tS hoflibut patriam.Pacile relj!oiidetur,uel ijudd oia fcelera w ma loi cadant.ideo'^i f»pe deprehenfa ßnt,uel quod mdigni ßi,crimi na ipfa acrocitate defendi-lntertm proprie,quod eß uariü.Na di-fnkas ix tuetur reum , amp;nbsp;nonnunqua ipfa in argumentum faäi föuert»ur,tanquam indefuer» ßes impuniiatii,fed perindepau ferta!,humir»as,opes,ut cuif ingenio uii eß,m diuerfum trahun tur.Probi uero mores,ir anteaäit »»» integritas nunqua nSpl» rim»profuerint.Si nihil obijeietur ,patronui quidem in hoc uehe menter incumbtt.Accufatorautem adprtefentem qult;eßionem,dt ^uafola iudicium ßl, cognttiotitm alHgab», dietns neminem non aliquandi
-ocr page 331-LIBER SEPTIMVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ia,
tJijMnJo («fifp pecure, wf f pfr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JucenJu /cfli« pri-
mum,h(ic in reffonjëjo. SicaSt praptrtibit aólione prinii, iuJicS tinimos,ut noluiffi patiu, o!gt;iicere,^i,àm nS potuiffi crejatur. Bo^ fitiiM tA omni je unteadte uihe tb^inere coukio.iiuM Ieuibui,lt;iut friitigt;li,,nut manifejio fnißs rei ineeffere.iiuia fides c^eteru detri hiiiinamp;^ni nihil obijcit,omißUe credi pote^ nulediéta tan juSji, periucui,ijui uanit fogerir, coptetur Uinuin anteaâu irgumen' taiB.i« ^uibu, u!nci,i]uim ucere miluern-C^eten d perfonit duci foiet,mtirgumentori loci, expo/uimui.Proximn edl ex aufit probitio, in juibus hic mtxime j^eHiturtin, odii,metu,,ciipidi tss,lfes.Niim relhjui in his fjiecies cidSt,lt;juorK ft i^uid in rei con itenietioccufitori, e(l efficere, td ijuic^aid ficiendi cnuftunlere uideitur,eiis'^ juts in argumentu fumet.itugere.Si minui,illuc co ferenda e(l oratio,aut ali^juas fortajfe latentes fuiffe, aut nihil a J «gt;« pertinere curfecerit,ftfecit, aut etia digniut effe odio fcelut, quad nonhabuertt caufam. Patronu,ueroijuoties poterit inftabk huic loco, ut nihil credibile fttfadi efTe fine caufa. QkoiI Cicero uehemetiffime multi, orationibu, tranat, pritcipue tamë pro Vd-rf no.^ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pre mt batur,nam amp;nbsp;danatui ell. kt ppro-
ponitur cur fadu ßt, aut falfam caufam,aut leuem,autignota reo dicet. Pojfunt effe ali^uie interim ignotit. An hitredem habuerit. An accufaturuifuerit eu, à ^uo dicitur occifui.Si alia defecerint, «0« utiiji (jteAadas effe caufas. Piam iju? poffe reperiri,^ui no me tuat,oderK,fjieretfPlurimos tamë h,ec falua innocëtia facere.Ne-^ueillud ellomittendü,HÖ omnei, caufas in omnibusper/oni, uale re.Nam utalicuißt furadi caufa paupertas,non eritidë in Curio Pabricio'^; momenti. Df caufa priui,an de perfona dicëdu fit,iult;e ritur,uarie'q; ed ah oratoribus fadu, a Cicerone etia prilatit frt ijuentiffime cauft. Sedmihi.ßpne ullolitiicöuitio proponeretur^ fecundum natura uidetur incipere d perfona. Ndm hoc magi, ge^ Hfrdle redtor'^idiuißo,aut in nullo crimë credibile, aut in hocf Pottlltamenidipfumßcutplera^;,uertereutilitas,Nectantunt
-ocr page 332-IHSTITVT. ORATORTA.
fdn/ît KokdUt« [uni nu^rtnite ,fei interim amp;nbsp;errorif.ut elrif' Its Ûquot; ignortntit-Niim litte ut in tfutlkate crimen eleuitnt,itt in tonieänrt premSt.Etperfont t^uide nefeio^tn nunl uli^; non uw täu rei po/lit inciiere.ie jut neutru purs diente de cuufts freijue ter ^uitri nihil uttinet ,utin udulter^t, infurtu, tptiu illus per fe ip[t erimina feci hubit.Pofl htc intuedu uidétur iï confiliu,iiuie Itteputentyun eredibile fit reu /^ertre,id 4 fe feelut effici p9ffe,tin ignorari cifeci/fet, tn etiafiignorutu non e/Jet,ubfolui,uel poew teui trupgi, «ri («rJiorr, uel ex ^uu minus incomodi cofecuturus, quàm exftüo gtudij uideretur, tn etia tanti putuuerk poeru fuU re.Poft htecun tlio tëpore,amp; tiuerftcere, uel ftciUus, uel fecu' rius p0tuerit,ut dicit Cicero pro Milone,enumeriins plurimus oc' ctfiones, tjuibus ab eo Clodius impune occidi potuerit. Prlt;cterea turpotifftmii illo loco,illo trpore,illo modo ft aggreffus,amp;ipfe ii Vigenti/fime traâaturpro eodem locus-An etiarn,/! nulla raiione Juäus efitimpetu raptui ft,^ abfj; fentetia. Nam uulgo dicitur, Scelera non habere conßliu. Anetia confuetudinepeceandi ßt al' le Aus. Excu/faprima parte an uoluerit,fei}uilur an potuerit-Hic traAaturlocus,tëpui,utfurtü in loco claufo uel reclußgt;,fre^uentii tempore uel diurnocu teßes plures.uel noAurno cümaior difficul tas-lnf^ciüturuti^ dijficidtates amp;nbsp;oceaßones,lt;{Uie funt plurimie, ideo'f exeplit non eget. Hic feijues locus talie eß,utß fieri non po-tuit,fublata lie ßt:ß potuit, feijuatur ^uitfiio, an fecerit,Sed htec ttü ad animi conieAura pertinët. Namiyex hie colligitur anße rauerit-ldeo fjieAari debet et infirumeta,ut clodij acniloie comi tatus-Quießio anfecerit,incipit à fecundo iëpore,id efi prteßnti, ac deinde coniuAo,hoc efi infeju!ti,quoru funi fonus,clamor,ge' mitus,latitatio,mttus,fimilia.Hieacceduntfi^,de^uibus traAa tum eA. Verba eliamamp;faAa,lt;iuteii;antece/Jerüt,jute'ii;infecuia funt.Hitc aut nofira fuut,autaliena.Sed uerba magie nocent,aut minus.magie nocent amp;nbsp;minus profunt nofira j aliéna,magie pro-funi amp;nbsp;minui nocent aliéna i nofira. FaAa autem interim magie prefunt
-ocr page 333-LIBER, ÄBPTIMVS. go, frofunt Hoftrg, interim ttlieiu,ut f^uii tjuoj fro nolii ßt,tiuer-firiin fect.Semfer uen nugk node nofb-ti ulieM-Efi etilla itt uerbit iifferentit, quoi tut agertu fimt, aut dubia, feu noftra.feu aliéna funt. Inßrmiora in utrunq; pnt neeejji dubia, tarnen no^ra »»cent, ut in ilia controuerfid. Interrogatuifiliui ubi ejjet pater,dixil ubicunq; ed at iUeinputeo mortuuteß i«-lt; uentuf.Altena qua funt dubia,nunqua poffunt nocere, niß aut in-urto autore,aut mortuonodeaudsa eß uox,caueto tyrannicida, i»terregatiu,euiui uenene )noreretur,reff)ondit,nö expedn tibi fcire.Nam ß eß jui pofßt interrogari.foluet amb^uitatë.Cum au temdiäa faAaq;noßra defendtfoloanimopoßint,aliéna uarie refutdtur. Dt uno quidë maxime genere conieHuraliu controuer-ßarum locutiuidemur,amp; bt omnetaliquid dekif cadit-Nam dt-poßti,furti,credKapeeuniie ,lt;lsfd facul tatibue argumëia ueniSt, anfuer» quad deponeretur,amp;’ 4 perfonü, an iliu dcpofuiffe apui kunc, url kuic credidiiße credibile ßt,an pelkarem caluinniari,a)t reum tnßciatorem effi, uel furem. Sed etiam infurti reo ßcut i« deautore.Crediiiamp;‘depoßti,dult;e funt quaßiones,fed nonnunq iunäa.an datum ßt,an redditum, Habët aliquid proprif.adulterij caufe,quod plerüq; duoru difcri-mrn eß,lt;(3' dr utriufq; uff4 dicendK,quanquant lt;iT id quieritur,aa utrunq: parker defendi oporteat. Cuiut rei conßlium nafcetur ex (aufa.Namfiadiuuabkparsaltera,coniunga:ßnocebk,fepara' k. Ne Mxt mihiputet temere excidiffë.quàdplerun^ àuorS aimen e)feadulterii,non femper dixerim,poieß accufari fola mu Her incerti adulterif. Munera domi inuenta funt ,pecunia , cuiiu autor non extat, codicilli, dubtum ad quem ßripti.In falfo quo^ ratioßmilk. Aut rnim plures in culpam uocatur,aut unm,amp; ßri ptor quidem femper tueri ßgnatorb neceffe kabet.ßgnator fcripta rem non femper .Nam if decipi potuk . If xutem ^uk kos ixJliilH' ilfe,amp; (ui idfaila liicitur, if [criptorë (T ßgnatores defender, lidë «rgiemctor» [«ci in caußs proikiou^if affeHatit tyrMia.
Verü
-ocr page 334-Î04 fNSTITVT. ORATORIA.
ytrum iUi fcholarS (onfuttuio tturûmforS pettfl nocert, i[uol «mnit quif i« tfce»)4/f «ow/ïintjprowot« Judmw.AJuIteriS obij' fit,'juif tefi'Hiiptu tuilex^ ijuoj pretiSfijuit confcimi V enenugt;n,ubt *»ii?4 ^«o?ij«4Biio?^K4««?ffr ljuem iedii Pro reo tyrannidit äffe Aätit, ubifuntärma^ ijuos fo«ir4xi fätellitesi Nf^; tiier nego effe dicendii,amp;’ ipßs utendX fro ftrte fulceftt. tiämamp; in foroffffi Jo aduerftrim frobare no poterk.defideräbo, Sedin foro tantum Hiam ftcultate olim deßderauimui, ubi nöfer'e caufa agitur,ut no ali^uid ex hit,aut plura pönalur. H«üßmile e{l,^udj in epilogit ^uida,lt;juibui uo!ut,Iiberof,nutricef,parëte{ ac(omodant,niß ^uod magit cocefferit ea ^ute no fint pofita.depderare dicere.De an!' mo i}uo modo ipiceraturffatü diäü e(l, cum iia diuiferimin.an uo luerit,an potuerit,anfecerK.Nam ifua uia tra(baiur,an uoluerit, tadem,lt;]uo animo fecerit.ld enimeffanmalefacereuoluerfi.Or do ^uo^; reru,autaffert, aut detrahit fidem, multo fcilicet mag» res prout (ongruunt,aut repugnant, [ed hitc nijt in ipf i compte' XU caufarum non deprekenduntur. Quit rendit tarnenfernper ^uid tui connedatur^tô“ quid cui confentiat.
Definitione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput IW.
SEjukur coniedurafiniiio. N4m ijui no potefl dicere niMfe-(iffitproximii habebit,ut dicat,nö id feciffe nbsp;nbsp;obijciaturdtaHi
plerunii; legibus iifdem,i]uibus cöiedura uerfatur.defenfion» tan tum genere mutato,utinfurtis,depofitis,adulteriis. No fnim quê' tidmodum dicimus,nofecifurtü,nö accept depo/iiü.nS comifi adul teriu,ita,nö ed hocfurtü,nö ed hoc depofitüffed mutuatio, no eS kocadulterium.lnterimàijualitateadfiniiionem defcedJur^tisi udionibus demetiif,malie lradationis,reipubliclt;e hefie.In jwiiw/i redefada effe iju^ obijciutur, diet no poted, illud fuccurrit,non tfl hoc dementeeffe^male tradare,rempublica 1‘edere.Finitio igi tur ed rei propoßi‘e,propria nbsp;nbsp;dilucida, breuiter cöprehenfa
uerbis enStiatio, Co/bat maximefficut ed didum,geHere,f}iecie, Jifferentibut,propri}s, ut ßfimas e^uumÇnoto enim maxime utar txempio)
-ocr page 335-liber SEPTIM vs. taf txniphyCtttUi efl ttHiimil,jpeeies mortale,Jifferëtin irraliotubi k.NÏ Üquot; homo mortale erat- Propriit hiotniës.Hite aihibetur or« tioni pluribmcaufis-Na tS efl crrtil de nomine, fed ^uieriiur ifuit rM et fubijcieda fit,turn res e fl manifefia, feddertom'-ntno cSflat. De re,(u dubii efl, interim coniedura efl,ut ft ^uieratur,i}uid fit deus, Na ^ui id neget deti ejfe fpirttS omnibus partibus immixtUf «Ï hoc dicat falfam er itliin diuithe naturat appellatione ficut Epi citrus,'jui humana ei fornia lociiji inter mundos dedit, fed nomine uteriiiuno utitur,utru fit in re coiedat. Interim jualgastrada' liir,ut quid fit rhetorice, uu perfuadidi an bene dicedi fcietia. Q/ gfdi« eft I» iudic'ijsfrequctiffimi.Sic enim quieriiur,an deprehen jut in lupanaricH aliéna uxore,adulierfit,quia nodeappellatior, fed deuifadi eius ambig'ttur,an omninopeccar».Na fipeccaug^ «0 potefl ahud ee,q adulter. Diuerfum eft genus,cu cotrouerfia ci fifiit in Hornige, quod pedet è fcripto, wee uerfatur in iudicijs,Hifi propler uerba,quie lite generSt. Aw fe interfic'a, homicida fit^ An qui tyranni in morte côpulil,tyriinicida. An carmina magorii ueneficii.R.ei enim manifefia efl,fcitur'qino ide eJfe occidere ft, quod aliu.No ide occidere tyrannS,quod cSpellere ad morte-Non iilë eitrwiiM4,4e mortiferS potione. Qu-erkur t4wir ,4)1 code nomi neappelladafint. Qtunq aut dffentire uixaudeo a Cicerone,qiâ permultos fecutus autores dicil,finitiont ejfe de eode,i3‘ lt;fe altera ( Semper enim negati aliquid ejfe name, dicedu quod fitpotiut)tt men in eandë treie habeo uelut fiiecies. NS iwferim cSuenk fic quce rere,an habendH fit adultérin in lupanari. Cu hoc Hegamus,no ne ce/fe efl dicere quid id uocetur,quia foJu crimë infîciamur.Interini qUitrHur,aHhocfuriu,an facrilegi!!,no ^ui» fufficiat no ee facri^ legii,fed quia ntceffe fit dicere quid fit aliud,quo in loco utruq;fi-nitnSu efl.Interim quaritur in rebutffiecie diuerfis, an ily hoc eo-^ dem modofitappelland!i,cu res utraq: habeatfiiu nomë,ut amato-rium,ueHeni- In omnibut aithuiut generit Ikibus quttr»ur,an etiS hoc,quia name de quo amhigiiur,utiq; in uliu re certu efl.Sacrik'
H giuM
-ocr page 336-■»•Ä [NSTITVT. ORATORIA.
giuntSrem facraix Jetemplo fuiripert,iiiiiHamp;prwtäfAJitf' terium cä tiirnit uxare Joini toirf,*n et 'm lupjiiarif Tynmi’ciJii »cciJere »yrSnï, 4« eiiS i« mon? eoitipellerei IJeaq^ fvMtpef^'K de i]UB pajiet JicS.vtlut 'mifirm.Br eilt« hlt;tc ijii^Kiirt lt;n iJem ßt htiui rei nBmë, ijubJ tlteriiu.lllB.in perMJe h^benJii jtt hitc ittj; Üld'Etl amp;nbsp;tälifßniliBnS Jiuerfitai^ut juiJumfentiSt, num idem Jiuerßs uertit (BmpreheJittur,ut rhetanee tene JicfH' di ß:ieMiii,amp; eaJtm bene Muenienji, lt;amp;nbsp;bene enuntinJi,lt;amp; dice» dißecitnd« uirtutem erntianifi'ir dicendi ^tiijßi afftc'tj. At^ pra' üjendu‘n,nn ßfenfu nan pugnnt-^eemprebëfione di/JenÜMt. Sei de hit diljiutittnr,nBn Itiip^niur. Opin eil altquSJafinirione abfcu riaribuf amp;nbsp;igUBtiaribiu iterbit i/uidßt dnrigntia • Er« öquot; interim natif nomine uerbit,utquijßtpenuf.ijuiJ Ikm.Qu^ unrittnseßi titjUteamjuidtm canieJiurif,:juidiim i}udii4ti,quidnm legainiit ^uießianibM ßibieeer'int. Qi^'bufJim ne plncnii qnidem om«i«» fubtilif h^e/j’ad morem JinleJlicerS farmtin candaßiB^ut in die , ßiutatianibuf patiut pernrgumentii uerbarS caudhiirix, ijuim i*
orxtorM affiaa mitltü dltturii momeuti. Licet enim udent i« ßr' moHf tdOfR.tft cBnßnidü i« ßi'u habeat eum ijni refjnnßie ruf etl,amp; uel tacere ,uel etiam inuKumid ijuad ßt canira, ca^^at fateri, nan eadem eil tarnen eiuf in caußi utilitat. Perß/aJenJum enim iudici eH, qui etiamß uerbu deu'tnäui eiijtamen tüßipßi rei ■acceljer'ttjac'itu! dtffintiet-Agenti uera, quit tanta eil huiui pr« xißt camprehenßanif nece/Jitad An ß nan dixera.hBnia e^ animal rationale, mortale, non patera expoßt'u tat carporif aninii'q;pra-frtetatibuf.latiuf aratiane duüa,uel d dtjs eum,uel 4 mutif difcer' neref Qÿ:Jf quod nee una medo deßnttur res eadem, ßd latiare, uaria'q; tra(latu,utfac'lt CicerB,ut amnes aratares plerunq^fecee funt- R.ariffima enimapud eas reperietur iila ex canßtetudine phi laßpharum duüa ßeruttui(e(l enim certe ßruitai)ad certaß uer ta afiringëJi,id^; facte du M Ubrù Ciceranit de aratare uetat M. A’iioww-Ndm eil etiam perieu!ofum,cum ß una in uerba ßt erra-t . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti»”.
-ocr page 337-LIBER SEPTIMV5.
WM.foU Mi//i ctâJijJi uiJtaturOftinia^; e(} i!U uu,w utirur Cicero pro C ecmua, ut res proponatur, uerhu non perici itentur. Ete/iim recuperatores^Hon et foin uis eÜ ^ult;e ad corpus tiojirum, uKaiii'^:ptruenK,/fJetiS multo maior ea i}ult;e peril ulo mortis init i{o,formijme animum perierritijoco fepe ir cerio ftatu Jimo-uet.kut cumfnitionem pritcejit proiatio, ut iti Philippicis Cice rO'Seruiu Sulpitiu occifum ai Antoniocollig,it,amp; ùt claufula ie^^ ntum itafinit : Iseiprofeâo morff« atlulit,i]uiraufa mortis fuit^ Nc« negauerim tame kite ijuof^ ut expejit caufif, effe facienda. Et fi ^uando firma cÖprehendi poterit,amp; ireui cSplexuuerboruJt »«io effe^d tS fIfgSt.tï etiam fortlt;/fmi,fi modo erft illa inexpu-giMÜlK.Eii« certus ordo eâ quid ftt,an hoclitiet in hoe fiere labor tnaioreil,utfinitionëcöfirm es q ut in remfinnionëapplicesdn eo quid fit,duplex opus ei}.NS nbsp;nbsp;nojlra cofirma!la,ly aduerfe par
tis defiruëdafinitio. Ufo^; i», fihola, uit nobifipftsfingimus cStra diâionë,duos ponere detem us fines, quales uirimq; efje.optimi pO' terut.At infioroprouidendi!, nüfiortefuperuacua et nihil ad eau fam pertinës,an amliiua,an cötraria, an cómunü fitfintiio,quogt; rum nihil accidert,nifi agëtit eulpa poteü, Vt reâe aütfiruamut, itafitt, ft prius in animo confiuuerimus quid uelimus efficere.Sie fHim accomodari ad uoluntaiem utria poterSt, atq, ut 4 notiffimo txëplo.quofit res lucidior.no reeedamus. Qw pr/uatS peeuniS de tëplo furripit.fitcrile^ij reus ef},culpa manifiefia. Quteftio ei},a» huic crimini nomë quodeüin lep^e,conueniat. Ergo ambt^iiur,an hoe Idcrilepiifit.Accufator, quia de tëplo fit furrepia pecunia,uti lur hoe Homine.R.eus,quia priuatS furnpuer«, negat effe facrile-(,ium,ftdfiurttifiatetur. Amr ergo ha finiet; Sacrilepü ei} furri perealiqd de facro. Reus ha finiet, Sacrilegiü eiifurriperealiqd fitcri-vterq; atterius finhionëimpup^nat.Ea duobsu peneribus euer thur,fiaut fialfa ef},aut paris plena. NS illud iertiü,nifi fiultis «» nihil ad quafiionc pertineat.falfa ei},fidicas,Equ’ efi ^nimal rationale,na til equui animal,fed irrationale. Qd 4ut eöe
U » CUM
-ocr page 338-Î08 fNSTITVT. ORATORIA.
eum 4K0 eilydefinet tffi profriu-Hic rein fitlftm dic'tt ejfe fnili»“ uem iccufitor'u.Accußitor ait non foted dicere fidfum rei-ïduni td facriltgiS furripere aliijuidfieri. Dick fitru pIettS,itdijciendS tnim «it f X fucro-M^ximin aüt ufin in approiSdo refellédoiiifint propriorn,ic differenti!i,nonun^ etiam etymologiie, Quæ moi W omnia,ßcut in cteterii.côfirmitt a^ukas ,nönun^ etiam coiedura mentit-Etymologiamaxime rara ed. Qudenim ed aliud tumul' tut,nißperturbatio tanta ut maior timor oriatur f Vnde etia nome dudum ed tumuItin-Circa propria ac differentia magna fubtili' tas,ut cum juteritur, an addidui,^ue lex feruire donee ßoluertt iu iet.ferutnßt. Altera pars fink ka-.Seruui ed.i^ui ed iure in ferui-tute. Altera.^ui in fierukute ed eo iure ^uo(eruin, aut ut anti^ui dixerunt, quiferukute firuk • Quiefinkio etiaficoflat iti]uo,niß tarnen proprijs amp;nbsp;differentibtnadtuuetur,inanit ed. Dieet enim aduerfariinßeruire eumßerukutir,aut eo iure quo feruü.VideamM ergo propria,differetiaqiUberorü,qu£ libro quinto leuker in trS' fitu attigera.Seruus cu manumktttur fit libertinui,addtäut recegt; pta libertate ed ingenuut. Seruut inuito domino libertatëno con' fequetur,addi(lusfoluëdo citra uoluntate dominicbfequetur. Ad feruum nulla lex pertinet,addidin lege habet.Propria liberi,quit nemo habet niß liber, prtenomen, nomen, cognomen, tribum, ha--het hiec addidut. Excuffo quid fit,prope, perada ed qutefiio aii hoc fit. Id enim agimui,ut fit caufie noflrte conueniès finkio.Poten tiffima ailtedin ea qualttas,an amor,an infanta, pertinebitl probatio»es,tiuas Cicero dick proprias effi finkiones.ex anteceJi tibin,confequetibin,aiiüdii,repugnatibiis,caufis,ejfedit,fimili' hut, de quoru argumentori! natura didu ed, Breuker aut pro Ce tinna Cicero in’uia,caufai,effeda,antecedëtia,confequentia,coM plexus ed.Qwdigkurifugiebat propter metSiC2uid metuebanif uim uidelicetpotefiatit,lgttur prmcipia negate poteflis,ci! extrema coceditisiSed fimilitudine quoq; ufus ed.Qut uis in bello ap-fellatur,ea in otio non appellabitur i Sed ex contrario argumenta ducune
-ocr page 339-LIBER SEPTIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jop
JvcKiur utß tjuartiiur, un ugt;natBriu,utnenumßt,nec «f, tjuiu ut nenum umutorium no« fit-Ulud ulterum genui,tiuo ßt munifeßiiM udoleßeniibui mt'n ( Mfoi fnim ßemfer adoltßätts fuialo ) hic iiiigt;^;ßäie cöirouerßa utureximflüiluueneij^uicBuiuereßtlt' lüt,c6fiituerunt ut in liitBre (Bentirtt.Vniui,^ui lt;oph# dtfuerutt «onif («mjilo ^ttfm extruxerat.infcrifferunt-Piitcr eiw â traßn» r»»ï4 ftreff^MutiBne eum ud l'um idem affulifjet, le^Bnemine fuffendii fe, Dieunturhi caußi mBriufui/fe. PicßnitiB ellaau' fuiBrit.Perijuemfaäum eß ut ^uitfei ietit, außt murtu eß.H.t M eß,^ui fee» quid feiens,per qif perire hBt neeeffe effet. P.emB' ta ßniiiBneaeeufatBri fat efl dieere,Caufa ntBriit fuiflie.Per ubs fnim «flam eß,ut hentB periret,quia niß UBsiUudfeeiffetü^uiut^ retCBtra,nBfiatiinper quemfaAumeflutquiiperiret,isdan» rt debet,utaeeufatBr,teßif,iudex reieap»a!ie.Neeundeeuq;eau fa flux», ibi eulpa eß, ut ft quit prsfe^liBnem fuafer'»,ut ad amt-turn aceeffer» trans mare, amp;• is naufrapia perier». Ad ecenam inu'uarH, is eruditateillic esntrafla deeeffrV-Hecfuer'» in (aufa mertis falum adalefeentium faflum,fed eredulitas finis, amp;nbsp;in dclBreferida infirm'uas, deniq; ßfartiarfuiffetjaut prudèti” Br,uiutret. Nk mala mttefecerunt, amp;nbsp;ille pBtu» uel ex loco tU' mulium, uel ex Bpere tumultuariB fußieari ncn effe manumetum. Qui rrgo puniri debët, in quibiss amnia funt hamieidtt prseter ma numlEfi interim eertafiniiiB, de qua inter utranq; partem eanut n'», ut Cieera die». Maiefias eß in imperia ,atqiin amni papuli Ro. dipniiate. Qwrfritnr tamen,anmaiefiasminutaßt,utin (aufa Carnelif quitfitum eß, fed hic etiam fimilis uideripätßniti »ir,tamë quia defin'uiäe na amHpuurfiudieatia r qual»as,atq;aJ eüpatius ßatum reducëda, ad euiiss farte quadam uenimus metio uem,fed O' erat ardine praximus lecus.
Deqti^itate. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capuc V.
ESt autem qual»as alia de furnma grnrrt, atq; ea quidem non ƒntf|fx,N4m O'juolK/tt euiuf^ T(inatura,'amp; qua ferma,
U J qu»~
-ocr page 340-jio INSTITVT. oratoria.
guttritur,aH irnmortnlii iimna^H huinnM ff ede Jem ,amp;de im-pntudwe,!K numen, t]U4Htin jöl, 4» unut mundm- Qu4t omni4 eonieâuritqiiiilem collif^untur, qineflionem ttmen ImbentineB, ^ujlit fint-lictc nbsp;nbsp;M fuijorijs ttli^unnj« trafittrifolentjitt jiCx
far deliberet.ittt Brietmiim imfu^net, ijua ßt ocetni tut um, M BrKiiinu i»fulii( »am tum ignorabalur) quanta i» ea terra, qut numéro militü a^edienda, i» coti/tlium ferendüßt. Eide qua-lKatifucceduntfade»da,ac »Dfadenda,afpetenda, uitada,qute i» ßiaßtrias quid! maxime (adut,fed i» cotrouerßu quoq; ßmt fre nbsp;nbsp;nbsp;j
quentia,liacf'ela dijferentia,qilt;iaillicdefuturü,hic defaflitigi tur. Item demcnßraliua fartk omnia funt in hocßatu, faiiu eße conßat,quale ßtfa0ium,quitrilur.Lif eä omnu,iut de pramio, aut de p«Ha,aut de quant'eate. Igirur primum genin caußt, aut ßmplex,aut comparatiuu.Illic quid aquu,hic quid aquitn,autqd aqui/Jimum ßt,excutitur .Cum de poeaa, iiidieiil eü aparte «w q caußam dicie, aut defenßo efi crimMH,aiit immiMutio,aut excu fatiotiut ut quidam putant,deprecatio. Defenßo longe potenttßi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß
ma eff,qua ipfumfaAum quod t^qckurtdldmui honeßü effe, fi dicaturaliqun,quod inuitopatre mHitarit,ho»ores petierk, uxo' rë durer»,tuemur quod fedmiu- Parte hanc uocant Hermagorai irrÄu-famp;B.ad intelleäu id nomë référé tes,latine ad uerbi traiu bta no inuenio, abfoluta appellatur.Sed enim de re fola quaßio, iußa ßt ea,nec ne.iuflu omne continetur natura,uel conflnutione, Natura,quod fit fecundu cuiufqjei dignnatéthec funtpieias,fi dti,contine»tia,amp; talia.Adijdüt amp;nbsp;id quodßtpar,uerü id «o It mere Mtuendum efi,Nam amp;nbsp;uh contra uimtiy lalia nihil habent aduerfum ell,qui prior feck iniufie, amp;nbsp;nSquenia res parts funt, ttia id ed iufiü quod antece/fit-Illa utrinq; iufia,eadë lex,eadë co dkio,ac forfiia neßnt qutdë paria,quie uUa parte funt di/fimiUa-Conftkutio efi in lege, more,iudicato,paâo.Alieru efi defenfio nit gemn, in quo falbum per fe improbabile,alfumptit extrinfecin auxili) 5 uocSt Hgtr’M-n'fMir.batini hoc quef, non ad utrbi
-ocr page 341-lieer SEPTIMVS iir
«rfï Iriitisferit hflitnifiiuit tnt dieiiur caufd.ïn quBf^tntrefor ujlimi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crigt;K(gt;i cau/tfaéii luttBur,i^uigt;titfjldefetilio Orf*
fiit^cratio M:lcnilt;,àvTiyxAiiiU«Jicitur,iiuiacmKit »cjirtideffn-fuB ccK/iiit (iui Mußilice, ijui uiudicalur. Oceißn tfl,l'ed lalroi-ncaciiu‘,fi'drlt;ifiDr. Eftamp;Jlotx cMßsfigt;(iidu{iadeft»jio frmi coMrtir: t.m qua nrq fafiS! iffuni ftr fi,ut iti alfclula qu^ fiicite drft ud'Kur, neq-, fx fo/ri(r(o/«(fto, ftd tx aliqua uiilratf, auiRafu-aut heim muliBrum,aut ftiS iffim »dutrfarijynènun^ ir mfira,ß mSideriiqd’ facrrr ucfira eau ft fat ßt,quod fui ex' ieaiueaeeuitioreamp;le^iluttgftffrcdr/ftuuqpotfuidemtfticit difcepialioilut fol. Nï et f lij später ht iudieio aldietliëif,(t mari tut uxeri,fimt'ne trtéiatiëts tecuftliiur, amp;nbsp;patri filiutß demen tia: caufa er'tl, no iruereciide dieet multi fut hiterfuißi^in quo ta mëititomodauiaiiemelicrqeomedapetéihèeau/â, qlin ßmilia »tiS iti uera rfrï qult;eßioe traâaiur. Nï qult;e ht fckolû abdieato-rS,lac in fore exharede.toru à parètilin,amp;lcKatpud eofules re petenliu rx/io eflyqutt tilie mala trafiatiotih, hie rei uxoria,eum quariiur niriu) culpa diuert'.ufaâu ftt,qult;t illic demeiia,liie ft' tèdi turatcrii. Sul tact tutilitati etia illa depi nficfipfiin aliqdfu turu fuil-Na in ceparatioe maleri boni locum olthtet leuiut,utß Kanctn»,foediii Numaniiitißc defendat ,quodper'uuriu niß ij faâi eßet,fuertt exercitut Ron!4nm.Hoc gf nui «vry«»';; Cr*-» ce nomhittur,comparatiuum «cßri uocat-Kac circa defenfienem fafli,quteßiieq;perfeip/äm,neq:adhibilicalifsauxiliisdab itur proximum efl iualium trans ferre crime,ß poffumin.ldetq-, etiam, ht hot qui lafcripti funtßttusiuifa ? cadere trSslaiiodnterdi er' f,0 culpa iti hoîem relefatur,ut ß Cracchin rf m fœderii NowSfj niycuiui metu lefes populäres tuliffe ht tribunatuuidetur,mifsi fe ab impalerefuo dicenljnterîderiuatur hire, ut ß icq teftamëio qdiufj’nëfeceril.dicatplefes id ßertnopatuiße,hoc/j,ire(ro(«io dieit.Exclußs quoq; hie exeufalio fupeß,ea i aut ifnoratia,ut ß qt fufitiuo ßifmata fcripferii,eoq; ëfenuo iudicato, nefet feifft ft li
tt 4. (n-S
-ocr page 342-jii INSTITVT. ORATORIA.
ierum «m fui/fr^nut ntci/Jitat'n, ut (um miletaJ comtufuliK näuffuii,lt;licii fe flumMihMerclufuniyMt uuletud'mt.tiirluM ^ucj: ft ft fulji'uuitur cuIfit.Noiiiiun^ maltftcifft nos, fed IdM uiiimo duimuf.Vtriuf^irei multa amp;nbsp;manifefa txemfia funtdd' tino nö til eorum necefftria npoJttiO'St omitia ijutt jufrafirifU fu)ttideerunt,uidtndum an minui culfafoffitjiic 'fi ille qui à qui iufdddicitur jiatin qualitatif Sed ea cüptaut [tent aut homri/t rx qualitate faUi cöfkuitur.Eoq: ntilie jitb hoe er fatu uidetur,p (Ut eiuf quoq:quie ad numerii refertur a Crtcü.Natt Tfinuroc» tt Tpvinin» dieut, nos utrunq, eadëafftllatioe cöfliäimur.Vhi tna til dtfrecatio, quad genus cauft fleriq; negarüt in iudicium unq uenire.Quin Cicero quoq; fro Quinto Ligariofdem tefa' ri uideturcumdicit-.Caufas Clt;tfaregitmultas,amp;quidem tecu, dum te in foro tenuit ratio honorum tuorum. Certe nunquam hoe enodo: Ignofcite ludices^errauitjaffui efi, no futauit,fi unq fof' ljac,amp;' catera.lnfenatu uero,amp;afud fofulü,amp;' apud principe, amp;nbsp;uücunq; iurif dementia e/},habet locum deprecatio.In qua plu rimum ualent exipfoqui reut ed^htec tria in uita frlt;tcedtre,f in nocens, ft bene merkuf, ft ff es in futurum innocenter uiâuri. O' in aliquo ufu futuri'Prtterea f uel alijs incomodif, uel prtfenti fericulo,uel poenuctia uideatur fatii pœnarü dedilj'e.t.xtra,ncbi litas,dignitas,propinqui,anùci.ln eo tarne q cognofcit,plurimum fonend!l,f laus eu mifericordif fotiui,qua reprehefio di/foluti co fecutura ep.Veru amp;nbsp;in iudicijStetiaf no toto genere cauft,tame ex parte magna hic locus fepe traiiatur. Nam amp;nbsp;diuifio freques tp,etiamfifeci/fet,ignofctdufuiffe.ldq; in caufs dubijs ftpeprt ualuii, amp;nbsp;epilcgi ers in eadëfere materia uerfari folët. Std non' nunq etia reus hic totius fumma coßiiuk,fi exhtredatu 4 fe filium fater ttfatuifuerii elogio,fropterea quod is meretricë amauerit. Na ois hic qutftio,an huic deliâo pater debuerii ignofcere,lt;ö‘cë tuuiri tribuere debeat ueniam.Sed etiainformulif,cum foenarit fsnt adiones, nos ita caufam fartimur an commtjfa ft poena,an
-ocr page 343-LIBER SEPTIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;igt;
txigMeat.U dût nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illi uiJerSt, ueruin eft,reii d iuJiclku) hoc
itfnfiÖH mS liberari no poj]i. 1)1 priemij saut quarulur diio,lt;tii ulloftt Jignus qui pttk.un td(o, fx Juobut uter diffuor, explurt-In quit iigniffimus- Quoril trtäutus f x ipfo meriioru gewfre du futur. Ef intuebimur no re tantu,fiue alleganda.ßue comfarSdu tril,fed perforiS quoq;. Nd O' mHltS intereil, tyrannü iuuenii oc eiderit,in fenn,uir an foemina,alienm an cSiunâui.E/i nbsp;nbsp;ad lo
cü muIiiplicKer,in ciuitate tyrannu aJJ'utta,an liberafemp,i» ar ce,an domi.amp;qüofaäü fit,anferro,an ueneno,amp;’ quo teport,bel io an pace, an cü depoßturus effet eâ poießaie, an cu aliquid noui fceleri« aufurus. Habetur in meriiit gratia,periculH quoq;,ac diffl {ultas.Similker liberaliias d quopfeüa fit refert.Na in paupere pratior,q i« diuile,date beneficiü q reddetetpatre q orbo. Itr r? dederktamp;’ quo tépore,amp; quo aio, id eil nü in aliqua(jgt;em fua, ßmilker alia. Étideo qualkas maxima oratorû recipk opera,quiu in uiraq; parte plurimu eil ingenioloci, nec ufq tantu affeilm ua IfJ.Nd cötedura extrinfecus quoq;adduilas frequeter probatioet habet,amp; argumenta ex materia fumk.ut quale quicq;uidealur tlo quetia Opus e,lgt;ic regnat,hic impat, hic fola uinck. Huie parti fub («»gk Virginius caufasabdicationii,demetite,mallt;e traäationie, «rldi-Ä nuptias indicentiS-Nam amp;nbsp;iudieium fere pc accid’tt,inue tiqfuntqui has materiasofficioruuocaret.SedaliosquoqsnSnuti qua leges ha accipiunt ftatui.Nam amp;nbsp;conieAura eil aliquando îm plerifq; horum,cüße uel nofeciffe, uel bona metefeciffe eötendÜN Cuiut generis exepla funt mul ta.Et qd ßt dementia,i!3' mala ira-üatiofinitur.Na iuris quafiiones plerSq; leges pracurrere folet, amp;nbsp;ex quibui eaußs noßatßatutu. Quod tarne faäo defendi non poterit,iure nitetur,amp;' quot qbus eaußs abdieare no lieeat, amp;nbsp;in qua crimina mala traüatiois aäio detur,rt eui aceufaredeme tia nö permiitiiur, Abdicationü forma funt dua,altera eriminie perfeäi,ut fi abdicetur raptor,adulter, altera impfedii uelut pen dètis,amp; adhue in coditione poßti, qualesfunt,in quitus abdieatur
B J fillM
-ocr page 344-JI4 INSTITVT. ORATORIA.
fiiiu l'élit «o farttit fatri, ll'a [tmftr a/feraatiUcatia 4^««? hi i-et:imigt;tutahle tfiemm quoiifaâû fSihtfc exfartthlaila,Ù'fiia Jfti fimilc Mauult tnim faier ccrrifert.^ahdicare. Atfroflijt in uiro^: gentre fun:inifam,amp; ai fatüfacienium fofoßtS, à akßittfuros fào, ij hl ein fatrußgiiralttJüt,qlt;fno au/im Heere, nüj el[tfacier.itt(fi)t eHim materia i»eiiere,^utehBe cxigatßte tfrï uiienii ifl.,)i,oiics aliter agi fSt, fei iefigurie in alio lihr» traâahimui.NS iiÇimilesaùtatiicationltaéiiBii-funt mäht tra ihatiöu adiöti- Naamp; if ft haiet eaiè in accnfatiBibiu mBieralia Wf. Demethe ^ub^: tuiieia,aut/fier li ,jUBifaâii ë,antfrefter iigi' aihuefieri uelneßerifBi,inßiiuiiliir, etaâorinrB ^nei faim ë,iteri habet imfeiü,ße iamë,ulfaim accifttifßr fatrh, ta^ ualetuiine lafß mifertatur-.in fo Ktro,( uiin libera mutatiB ?, Jiu reget,et fieaieat, et ncnijf meitmëiia reni ^ueratur Blßare, n« meresijuof ^nHlo magie in frttter'ieü lauiauertt/aniBfacihief frababie marbe ef mnlalos.Rtin ijUBlifi caiifafatiftur,iebebil et »» iefenftöe mBieratin,^a fere ira et eceiiatiB fnrBri funt fimilia Oibm hie I emiine ë.^nèi rei nSfimf iefenfietfaiiiyfei exeufiatie Be,ac uenia frequeter utütur. EÜ tut iameftiea difceflatic,lt;^iia tt femel fecea/ft,amp; ftr (rrBre,ti lern’ obiieiatiir,abfiBlui!Bi »owb, ’’quot;tli* eeiriiiittßatxgenera in ^ualiiaie eaiütlniuriari! ijua^ enireue ahqnaiefeciffe negal,flirii^: tarne kac ailie faiie at^t aiB eelitittur-Df acenftlcre (ofinueiB,^inii eia,iiiiinatioet ueeatnrfiln ^ub gtnercCieera jic,^ maialil lefe e^s Verre accufabat,haciifin efl iiuißbe)ß titäii à i)ue maxime agiuelint ^,ie ijucrû ultiÔe ^ritur,à ijue min.mt utiii ie,qui accu (atur-E requctiflime lamë hiec fuut c^uitflices,uter maieres caufas habeat,ucer fini inii.flria:,aut uirii fitfafiui ih 4(1 accufanium, uier li meliere fiie fit faiturtn. Tutehe frittti ta,in que iuüciB feilt quit ri,an alia ie re qua it calcula co^ncfciefertral.Anßit freflate itbeat iatù,no etia ccfltitiy eueiu-.-Cutfimilt td malet ge flit /curaiièif in fere ntgecicri gcftBri,na ui maiaii ailif
eS,
-ocr page 345-UBER SEPTIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xj
»0. Pr*ffr h^cfingStur i« fcMii, lt;lylirifti maltficii, in quihut Mt hoc iiuitritur,iH fcripti/it,aut higt;c,itn inalefcii/it, rare utrS gtjl^ legatioit aptf Grtecos,» uerit cau/is frtijuel, uit iurif Iwo jrc foiet,an olm aliter apere niaJatS fit,liieat,i3‘ ijuo' ufi; /it lepat'^ijuonia afij in renutia/le funt,ut it,i]ui teftimoniS itt Y erré iirerat, pod perlata lepatienePluriniil tame eji in eo,lt;[ut Ie /tt facia reip. Itefe. Kmc mouetur ijuiJe mille niria cauillatioes ^iii!l ftt Remp.ltttlere,amp; litferil'ne,an profuerttjif ah iple,an^ pteripfum hefa ft In fade tarnen plitrimS meji. Inprati tjue^:.Iii juo penere ijiiieritur,an it cu ^ue apititr,acceperil leneßcin.ijuotl Mro edtinpratin ed enim ipii nepat,aH quantum acce perk reilililt;{erk,an jgt;tmin qui no reddii{erk,i)tpratin ft,anpotu erk re J Jere,an iJ quo J exipeliatur,Jebuerk,quo animo ft.SimpIi dores ilhe miufii repuJij, /ub qua lepe contrauerfe illuJ proprii habent,quo'J à parteaccufantu defenftoed,amp;defendétitaccu' fantit defenfio eji,et defendentit accufatio. Prteterea cum quit r^ tionem mortis in fenatu reddk, ubi una quit/Ho eJl iurit,an is demum prohibenduf fit,qui moriuult, utfelepum adionibut fubtra kat. Cetera qualkatis. finpuntur tefiamenta, in quibus de folaquaratur uoluntate,ut m Cfintrouer/ia, quam fupra expofui^ in qua de parte patrimonij quarta quam pater dipnifftmo ex/iliie reliquerat,cötéd!!t pkilofophui,medtcut,orator,Q£il! accidkj/i erltt nuptias indicat pares^adu ,etft inter Jgt;pmquos de idonea qralur. Sed mihi nec oës p/equi materias in ato eß.Finpt enim aj kucpo/funt,nec comunes funt earu quiefiioes.quiapofitiSibut mu-tatur.Hoc t2:« admiror,Flauiu, cuiin apud me merko fumma ed autorkas,ci! arte fchohe tanta cSponcret, ta anpufie materia qun lkatistermmaff'e.Quatkas,quoq;(utJixi plerunq;) etiamfinoit femper,tarnen plerunq; eiJe fubiacet,feu modi eft,feu numeri.SeJ modln aliquadocoftat )eftimationefadi,quata ftt culpa,qualH'ue bene/icium,aliquado iure,cu id in cotrouerfia uenk, qua quit lepe puniendiif,uel honorandui fit- Stuprator ad decern miliadarede beat
-ocr page 346-Jiff INSTITVT. ORATORIA.
fcena huic crimkii (oflituia e{l,dn ijuia fiufrdtm ftfv' ß'tnJityCdfife pu»iri,tii»j ctufi mortu. Qko 'hi ÿtntrt fdliUtur, dui fid ili(unt,tdn^ Hittr duds legff ijuieratur. Ndm de deeë m'di' iiH nuHd controuerfid eR, ijute nec feiüiurdudiaui» reddiiiir,dn rein cdufa fit mort'h-ln conieéhirdm ^uoij; eddem ^ecief eddéjdi ferfeiuoydu quiuqutniiali fit exilio multdndm, m coniroiier/idHi uenerit.nuin prudent cadem (otnniifer'tt,lt;iult;tr'Kur.Uld i]uoq:,lt;;u^ ex numero dueitur,pëdet ex iure,dn Trhdfylulo triginid pramid detedntur,amp; cum duo fures pecunidm dbfiulerl!t,fepdrd tim lt;]ud druplum lt;iuifg:,dn duplum deiedh Sed hie faüum i^uo^ itflimd' tur,amp; tdmen iin ipfum pendet ex ^udliidte.
De adlionis qiifftione. Caput VI.
QV( netjifeciJJi fe negdbii,ned;dUud e/fet^uodfecer'tt, dicet., neqifdüum defendet,necejje eSl 'hi fuo 'lure confijidt-bn quo flerunji dâtonie efl quitfiio, qua non femper eddem efl, ut quidam putduerunt. Ndm O' iudicium aniecedit, qaalid funt pmtu ra curioft conjtlid,cum de iure deeufdtorie ambigitur, O' bn ipfis frequenii/Jime iudieijs uerfdtur. E« duplex eiin difeeptdti» nit conditio, quod dut Hitentio, dut prafcriptio habet controuer-fiam . A.C fueruntqui prafcriptionu flatum facerent, tanquam ta non ijfdem omnibut, quibm catera leges,quiefiionibui coniine^ reiur.Cum exprafcriptione litpendet,de ipfa re quairi no efl ne» eeffe.lgnom'Hiiofo patr'i filiut prafcribit,de eo folo iudicaiio efl.an ficeat.Quoties tarnen poterimui, efftciëdum efl,ut de re quoq: be ne fenttat-Sic enim iuri nefiro libeniiui indulgebit, ut hi poffejfio» nibui,qua ex interdiflHfiut,etiafi no proprietaiii eß quajlio,fed taniu poffeffion'n,tame no folii poffediffe nos, fed eua noßri pof fedi/fe docere oportebit.Sedfrequetiin etiS quarilur de inictione, virfortu optetquicquid uolet.nego illidandu quicquidoptauerie, non habeo prafcriptione, fed tarnen uoluntate cotra uerbaprafcri ptionie modo utor. 1» utroq; aSt genereßatiH idem fit- Porrolex tis,aut titbu'tt, dut ddimit,aut pun'tt,dut tubet, aut uetdt,tut per-m'titii.
-ocr page 347-LIBER. ÄEPTIMVS. Ht wiffÄ.LHf« lnilei,Mt frapter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propter alteiS- Qk«
Jlio efl,Mt ’m fcripto,iut m uolunutt.In lcripto,iut apertim e^, t’U olfcurum,aut ambigieu.QuoJ de legibm dico,idein aecipi uo' lo de tefla)»entû,paâii,fiipulat!ogt;iibmt omni deni^; fcripto,iden rff uoce.Ef ^uoniam juatuor eim generif jutefiionee, ue! jlatut ft eimu^fingulos percurram.
Deftacuexfcriptoamp;iioluntate. Caput VIff. ç Cripti et uoluntat'u,fre^u0ti/fima mter confultos^uie/Ho eSi, pars magna cötrouerfx iurit h'me pendet, quo m'mus id m fholis acddere mirum eil, ubi etia ex 'mdu/briafngitur. Eiui ge «w unum e{l,m quo et de fripto,amp; de uolutate qu^rttur. Id tum accidie,cum efl 'm lege aliqua obfcur'Kas,amp;’ i« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uterq; fuam
'mterpretationë cofirmat,tut aduerfar'ij fubuertie,ut hiciFur qua-druplitm foluat,duo furripueruni parker deer mi/lia,petuntur ab utroq-, quadragena,tlli pofiulat ut uicena conférât. tiamiT ailor dic'u,hoc effe quadruplu quad petat,amp;rei hoc quad off erat. Vol« tasquoq; utr'mq; defendkur, aut cum dealtero mtelleäu certi elb.dealtero dubiü.Ex meretrice natm,neconcionetur.Qu^filiS habebat, proftarecoepk. Prohibetur adolefcens concione.Nam de tiuefilio,qur ante part« meretrixfuk certü efb,an eadë huiue can fafit,dubiu eil,qula ex hac natin,amp;' ha;c meretrix e^.SoIet ^il-tud qu.tri,quo referatur qf feript« ed ,bk de eadë re ne fit adio, id ed,hoc bis adadorë,an ad adionë. Hiec f x («rf oiquot;/««ro- Altf* rum geniti eff ex manife/bo,quod qui fol«uiderüt,huncf}'a!H pla^ ni,amp; uolutatk appellauerut. I« hoc altera pars feripto n'«kur,al‘ tera uolutate. Sed cotra fcripiü tribus generibus occurrkur. Vnä td,m quo id feruari femper na poffe ex ipfo patet, Liberi parëtes alant.aut uinciatur.Nö enim alligabatur imfans.Hinc fr» ad alia tranfitiu.'amp;' diuifto,nu quifquii «o» aluerit,num hic. Propter hoc proponut quida tale genus controuerfar«, 'm quo null« argument tum ed,quod ex lege ipfa pen poffit,fed de eo tantü,de quo lis esf, quitrendumfit.PeregrmuSifi murum afcenderk,capke puniaiur.
Cum
-ocr page 348-(Il INSTITVT. ORATORIA.
Cum hi/tes murum tfcêiijjènttfn-tprinw tos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;i(
fifflidum. Non erSthie ftfintM quiefiionet, un i^utfquif,in hic, ^uia mIIk fctfd tfftrri trgumtntü contra fcri piK,ueJiemctiiu eo quod M lite ef{,f(i{ hoc tantS.an'ne fcruaiie ijuijé ciuKatic cavfa-Ergo amp;nbsp;tequiwe,amp; uolütitepugnanJâ- Fieri trnnrn non potrS, ut ex alijs leÿhm exempla Jucamm, per iiua appareat temper fit ri fcripto no poffe,ut Cicero pro Cechnnt fecit.Terni ci in ipfis uerhii legic reperimm tli.]uiii,per ijuoj prohemm aliuil legum lato rem uolui/fe,iit ioi hac cotrouerftatQiii noéiecum ferro Jeprehen fuffuerit,alltgetur. Cum annuloferreo inuenti magiliratui alli-gauit, Hic ^uia eâ uerhi in lege,deprehiéfin,fatit etta fïgnificatum uiJetur non cotineri lege,nift nxiiferri- Sed ut qui uoluntate ni tetur,fcripti quoties poterie infirmtredehehit, it a quifcripti tuC' Hiur,tdiuuare fe etiam uolittte tentaiil. In te/iamentit illt ac fidunt,ut uoIXtas manifefit fit,fcripti nihil ƒ f,ut in iudicio Curia HO,in quo nota L Crafft amp;nbsp;Scieuohe fuit contëtio.Suhflitutui hie res eratyfipolihumin ante tutelt fuie annos decefftffet- No ei na tue-Propinqui bona fibi uendicabant. Quia dubitaret,quin et uoli tas fui/ifet te/fantic,ut ü non nalo filio heereseffet, qui mortuoifed fcoo non fcripferat.Jd quoq; quod huic contrarii e{i,accidu nuper, ut effet fcripti, quod appareret fcrtptorem noluiffe,qiu fefierttûm Hummûm quinq, milita legauerat,cS emëdaret teflamenti, fublo' tü fefbertijs nimie,argenti podo pofuii, quinq; millia remaferunt^ Apparuit tarnen quinq; pondo dari uoluiffe, quiaitle in argîto le gato moduf inaudiiue erat, amp;nbsp;incredibilis.Sub hoc etiam ftatu generales funt quieftiones gt;nbsp;fcripto, an uoluntate jiandum fit, qua fuer'u fcribentu uolitas, traâatus omnes qualitatic, aut conieâu' rie,de quibin fatu diâum arbiiror.
De conrrartjs legibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capur VW.
■p Roxiw« fS Je legibus cotrarijs dicere.quia inter omnes artiu * fcriptorts cSfiat in antinomia duos effefcripti,et uoluiatisfia tus,neq;immeriio,quia eu lex legl objlet,utrinq; eStraferiptü d‘ci tur,
-ocr page 349-ITBER. SEPTIMVS. ,
f/î Je uolxtiite, «« utratj: ij 4mH^i(ur,itn Ufi^;il!é Ifge yît utenJu.Omntbuiaiit niitnifeftK e(l,nu»le/l'e Ir^ë legi c5‘ fMriS i wf quia fl Jiuerßim iiu e/Jit, altirii aliero abrogare-tur,fej eas cafii colIiJi,amp; euëtu. CalIiJuiur aSr, aut partes wttr fe,utß optio tyranieijit, iy uiri fortis côparëtur,utriq; data quai «fl« petëji pote/iate. Hic imriti)rS,teiiiporis,prierngt;i collatio efL Autfecuipjie.ut JuorüfortiSyJuorît lyranicijarü, JuarS rapt^i' tHm.M) quibus nS poted e(Je alia qu'tßii), q tëporù^utra prior fït, aut qualMatie,utra iuftior fit petitio, oiuerfte quoq; leges cofligSt, aut/iiiiiles-Diuer/ic,quibus etia cura ajuerfam legë cotraJtci pop-ft^ut ui hac cotrouerpa:Magillratits abarce «e JifceJat.Virfor' lis optato quie uolet,ue l alia nulla obfbanie, quart potesi, an quic-quij optarit,accipere Jebeat,'amp;‘ 4 magiflralu multa Jicëtur,qui~ iih fcriplu expugnatur . Si incenji» i» 4rcf fuerU.ft in hopes re» turréjum-Si miles,contra quas nihil opponi poted, nip lex altera. TyraniciJa imago i» gymnafio ponatur, cote à mulieris imago ist gymnafio «f ponatur. Malier lyraanü occiJit. N4m nf$ malifr« «HMgo ulloaliocafuponi poted,neq;tyranicija ullo alio cafu fui' moueri.lmpares funt,cii alteri multa funt qua opponi po/pint^alte teri nihil,niftquoj in lue ed,utc!iuir fortis impuniiatë Jefertorit petK.Nam cStra legem uiri fortisfutfuprà oftëJi)multa JicStur^ aJuerfuiJefertoresfcripta,nö potednifioptionefubuerti.Uëaut • nfeffum efl ex utraq: parte ius.aut JubiS.Si côfeffum ef{,hlt;ecfe requairStur: Vtralexpotëtior, Ajeospertinear,anaJhomines, AJ rëpublica an a J priuatos. De honore,an Je pœna, Df m4gn(( rebui,an Je paruis, Permittatan uetet,an imperet. Solet traAari amp;nbsp;utrapt antiquior,et uelut potëtiffima,utra minus perJat,ut in Jefertore,amp;uiro forti,quo j tllo nS occtfo,lex tota tollatunoccifo, ptreUqua uiro forti alia optio. Plurimü tamë ed »« hoc,utrii fieri fit melius,atq:aquiui,Je quo nihtl pracipi,ii!p propopta materia, potefl.Si Jubium,aut alteri, aut inuicem utriq; Je lurefit coniro-uerpa ,utinre tali : Patri j« filium, paireno in libertum manus iniedM
-ocr page 350-(XS INSTITVT. ORATORIA.
Liitrti hitrejtin feifuantur.Literti ßlium ijaijM ff' tit htertiem,Miûcë fetitur mtwu itiieétio, iy puronus neg^t im ftitrit t Ib nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfe inmMupittronifucr'tt. Duplices legfi fi
cut dux colliduntur, ut nothut ante Ifgkimum natus legitimm fit, poü legaimum tantum ciuit.Quod de legibui,idem de fenalufcon fultic diâum:^uxjïaut inter fe pugnent, aut obfient leÿbut, no» tarnen aliudßt eiut Jiatut nomen.
Delyllogifmofeiiratiociiiationc. Caput IX, SYllofffmut habet ali^uid ßmdefcripto, amp;nbsp;uoluntati,i{uiafein' per pars in eo rflffM fcripto nkffur, Sed hoc intere/l,ijuod il' tic contra fcriptü dicitur, hicfuperßcriptudllic qui uerba de fendit hoc aptt,utfiat utiq; quod fcriptü e(t,hic «f «[(Kd j fcriptu eii.EiiU nonnulla etiS cumfiniiione coniuäio. Nam fxpe,ßfinitio inßrma efitin fyllogifmu delabkur.Sitenim tex:venefica capite puniatur. Sxpe feparatiyamatoriii dedit,eund! repudiauit, per propinquos rogata ut rediret,no eH reuerfa,fuffedit fe maritus,mulier ueneß cij r« ed.^ortiffima ed aüio dicëtif amatoriu uenenü ejße,id eiit fnitio : qux ß paru ualebit,fiet fyllogifmui^d quem uelut remi/fa friore contentione ueniemin,an perinde puniri debeat.ac ß uirun ueneno necaffet. Ergo hicflatus duck ex eo quodfcriptu efl,id qf incertu efl.quod quonia ratiocinatione colbgkur,ratiocinatiuus di ckur. In has aiitferèfliecies uenk; An quod femel ius eü,idem V ftpius. Incefliddnatatamp;prxcipkata defaxo,uiua repetitur-^n quod in uno,amp; in pluribus. Qui duoj «no tepore tyranosoccidk, duoprxmiapetk. An quod antè,iÖ’ poflea- Raptor profugit,ra' fta nupßt,reuerfo illo petk optione. An quod in totojdem in par^' te. Aratru accipere pignore nS licet,uomerem accepk. An quod in parte,idem in toto, Lanas uehere rareto no licet.oues uexk.In hk fyllogifmis fcripto alter »«««r, alterna fatis cautu e/fe dick. Po' flulo ut prxcipketur incefla, lex edtir rapta optionepetk,amp; in oue lanx funt,ßmilker alia.Sed quia reflionderi pote/i,no fÄ /«■igt; f turnout bis prxcipkttttr danata aut quadocunq; rapta optet,aut tyran.
-ocr page 351-LIBER SEPTIMVS. jîi
tyrMnkiJtt Jm acdfûttwhil de uomere C4utum,nilgt;il de euüut.ex ea juod menifefiii colligitur quad dubiS e/l. Mdorie fit gn« e^,tx fcrifto ducere ^uod firiftü nSe{{,itn ^uiahcc^Ü' htc: Quiplt;«frf occiderit,culeigt; i)ifuMr,mttre ecddii.Ex doma itt iui eiucere ne liceat,tiibernaciilit eduxk. In ke genere hiec ^uterun-tur.An juotiet frofria lex non e{l,ßmiltlit utendu. Anid de q«» e^xr, ei de lt;}uo fcrifti eü^pmile fit .Simile tut amp;nbsp;mdut eH^Ùquot; fariO* miniu.ln ill0friore,an fiitiilef^e cauiii fil,4n etfifarS ctii tum e{i,amp; hiic fit utendum. In utro de uoluntate legum liitoritf fed deanuo iradxtM fotentiffimi.
Deambiguofeiiamphibologia. Caput X. AMfhibologi.e f^edes funt innumerMes, iideo utfhilo/ifho' rum quibu/dS nullum uideatur ef[e uerbum^ ijuod non flurufi gnifieeitgenera aJmodu fuueit. Aut enim uodbiu accidkfingulk, nuf cöiMnä«. Singuhi ufferunt errarem, cum fluribiu rebin,tut fcominiim ende affellatio eâ,éfcuvv/uitc dicilur,utgallui.Vfruni enim ouem un geniem, «in nome n,an fortunam cor fork fignijîcet, •McertHeft.tT Aiax,Telamonilt;,an Oileifiliui.Verbaquo^i^ua' 44« diuerfis ititelleâut habent, ut cerno, juie ambigukaf fluri^ mit modit accidit.Vnde fere liies fr/tcifue ex teftamentif,cum de libertate, aut etiam de hiereditate contendunt ij, auibui idem nomen e^,aut quid fit legatum qult;er'ttur,Alterum efi, in quo alia in tfgro «erb fignificatio eH,alia diuifio, ut ingenue, 4rm4ffieH-tum,amp; coru'mum, ineftie fane cauillalionet, ex qua tarnen Grlt;eci toHtrouerfias ducunt. In4e Kvxmf'it illa uulgata, cum quterkur, ufrum 4Ni4 quie ter ceciderit,an tibicina,fi ceciderit,debeatfubli' tari.Tertia eil ex comfofitit, ut fi quit corfut fuum in occulte Io« eofoniiwkat, drca^monumenium multum agri ab klt;eredibut in lutelam cinerum utfilet leget, fit Ikin Iwc tulium. Sic afud Grlt;e co{(onten4i( x(ux amp;nbsp;neirrecAÏurtCum firif iura dubia eß,bonti omniu auw, un bona necrrMiern reliiia finit In coniunüiiflin ambigu'itatif tfi.Iiiaiitemfer lt;afiHfU(s
Am
-ocr page 352-IM rNSTITVT. oratoria.
Alate Atäcija Romanos uiticere foffi.
Pereallationem,iilgt;i Jubiurn edquiJ i]uo referrioforteat, asfre^ ^uenttlJimt {um iJ jwj meJiim efl, utrishiue [o/Jit trahi, iri ilf Trwlo Virÿliin!
Lara tenens tarnen:-
Hic uirum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teneat tomen lara ,an ^uamuii teneat,tarnen tret'
l)atur,:]u^ri[:oteil.Vnileconlrauerßailla;TeßameHtatiuiJaiii/' ßt pant ßatuS auream haßa tenentem.Qu^'Kurßatua fiaßam te tiens aurea effe debeat, an haßa effe aurea inßatua älterem mate riit.r« per flexum idem magit, lt;l^^juaginta,iibi erant cetum, eeeidie Achilles-Stepe utriduari anteeedentium ferma fubiunAitt ft,in dubio eil.Vnde eä cantrouerßo; H«rn mein nxori meit da re damnas eßa argenti, ijiiod f Ifgfrir panda centiem. Vier eli^at ^ufriiur. Verum id ijuad ex hie primü e{i,mutatiane cafuum.Se' ^urns diiiißone uerbori,aut troilatione (mrii4(ur.Trrtii adiedlio nr. Accufatiui geminationefaäa amphibalogia faluitur ablatiuo, UtilludiLacheteaudiuipercußifi Demeam,fiat,à Lacheteper’ .tu/fum Demeam.Sed ablatiuoipfi,ut in prima diximin, tneßno' turalie amphibologiaiCitlodecurril aperto. V(rïperaperticif cum ctelu apertié e/fet. Diuifio refpiratione et mora cäßat» Statuam,deinde aurea haßa, uel ßatuam aure'i, dem de haßaiHt Adiediiotali( eS, argent» juod elegerilipfe, ut h^rei mtelligO' tur,uel ipfa ut uxor. Adieâionefaâa amphibolagia,i;ualieft,naS flentes illos deprehendimin,detraäionefoliietur. Pluribinuerbn emendanduiubi eH id, juad quo referatur, dubiu r A.CZ ipfum esc ambiguum : Hieres mein dare iHi damnas eßa omnia fua. In quad genm incidie Cicero loquens de C.Panni] ficeri mfinutoiQt^ni quia cooptatue in augur» collegi» non rr4t,non odmodum diligt' hattpr^efertimcumilleQ^Scieuolamfibiminorem natugener» prietuli/fet.'Nam id ßbi,amp; ad focerum referri,amp;‘ ad fannium po teH. Produdiio quoq; in fcripto ly correptiofm dubio reliAi,cau' fa fÄ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in hoc Cato, aliud enim ofiëdit breuie feci'
-ocr page 353-LIBER. SEPTIMVS.
ctfu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttJtm fylUbnfroiuHi Mpi
tiita.iut 4blatiit0, Plurim^ prlt;eitrtit fimt aUlt;e lfecies,^uaf ftrft-juinihilneceffeei.Necrtftrtqnomejo faâijttitmphiMogM, tut ifiio rrfoliutur. Duns enim rts fignißcnri mm:ftjium cfl, J«O(i ni[criftum uactm^ut pertimtt, in utrun:]; pur nbsp;nbsp;psrtem.
Utt'^frufiru prtecipitur, ut w hoc flntu uof t m ipfim ni noßrnm pnrttm conemur utrtert. Num nbsp;nbsp;nbsp;fieri petefl^nmphilologin mon
tfl^ Amphilclogia nutem omnin in his erii juteftiQ^nlijunnio uter fitfteunium nnturnm mngis ferma, femper utrum fittejuitti,utri •t jui fie forint ne fie iiyt.ii,fie uoluerii: ^unrum in uirnnjue pnr-temfntis n hit qult;eie canieiiurnamp; ^unlitntt iiximtn pnet^ ptumefi.
Quç fit inter ftatus cognacio,(5^ qnç diiierfitas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capiit XI,
t Stnittpiteainterhosfintincopintio. Nnmamp;infinkione, ^tju^fit ualitns nominis auitritur,ir in ftllo^ifmo.jui feeun-iui nfinitiane fintm e^,ffieântur juii uolueritfcriptor,amp; ex co* trnri)s legiius iuos tjfe feripti, amp;nbsp;ualXtntù fintus nppnret. Rur-fin amp;finiiio inioinmoio ex nmphilgt;olop;in,c5 îm iuns pnrtes iiiu* tntur inteBeain nominit. Scriptu ualitns hnhet in utrbis uacit ^uitfiioHe, ijuai iië in nntincm’n petkur.Iiea^; omnin hyte quiiS ftriptumamp;uoluntntem effe iixeruni.Alij in fcripta,amp; uoluntn* tenmphibaloginm effi,lt;jute fnek ^uitfiianem. Sei iifiinân funtt Aliui eâ enim obfeurum iut,nliui nmiiguum-lgkurfinkio in nn* turn ipfn nominis ^uaflionem hniet genernlem, iy^uteeffe etinno fkrn tamplexum enufit po/fit. Scriptum,amp; uduntns it to Uffiu-tnt utrio quoi tü in Itge: Syllogi/mus it eo quai non tH. AmpM holofftt Iw M) iiutrfum trnhk-Legum eontrnrinrum tx iiutrropit pintâ.Ntqutimmtrkoamp;rtctptntllà ioAiffimùhiec iiffe~ rtntin,i}‘ npui plurimos ne pruitnti/fimos iurnt. Et ie hoc qui* iemgentrt ii/^fitionie, ttinm fi non omnin trnii,inmen nii* qun potutrunt, 5unt nlin,qutt nifi propofitn,it qun iietnium tß,
X a mnte*
-ocr page 354-SH INSTITVT, ORATORIA.
mitteriit,uii»in JoceuJi ho» pr«k4nt. Non euim ctupi umuerft 'ut tjU'tfiiones ne locos JiJuceJn eil. SeJ iffie hlt;t partes habetit rur^' fui oriinëfuumNnmamp;'mprooemioprimMeil iilijuiJ,amp; fecun' dum,ne demceps.Et quteflio omuis, ne loeut hnbet funm diffo/itio' nem,ut the feu etin Itmplices. Ac ß‘forte fntit erit diuiJenJi péri-tus,ijui controuerfin m h^c diJuxerk, nn omne pr^emiS uiro forti dnnjumfit,nn ex priunto,nn nuptiie.nn en lt;[Uie riuptnfit.nn htec, demie cufuer'it de prima qu^e/lione dicendti,pa/f m,amp;ut i^uicif în mente ueoiet.mifcuer'it, non primü 'm en fcier'tt ejfe traânnJ». Verbis legis/lanJil ftt,nn uolütate, huiusipput particulit ali^uoJ în'itium fecerit. DeitiJeproxima fubneAësfiruxer'it orationë.ut farshom'mise{lmnnut,eiusJig'iti,illorS^uo^ariiculi.Eilethgt;Ci ^uoJ feriptor demonfirare nopofftt,nip certa depnMa'^; materin. Sed ijutd una facial,out altera'qumimo centu ac mille m re infini In.at^: materini Prieceptoris eâ,m alio, at^ alio genere quotidie efiëdere ^uis ordo ptrerü.'amp;’ ^uit copulatio,utpaulatimpnt ufm, amp;nbsp;ad fimilia trafttus.Trndi enim oëa ^uit ars effick,Honpo/funt. Kam tps'u piüor oïa,ijuie 'm rerS nnturafunt, adumbrare didicill Sed perceptafimel imitandi ratione apîmilabit quicquid nccepe' ril.Quis enim no faber uafeuli ali^uod,:]uale nunf uiderat,fncitl Quidam uero non docentiâ funt.fed difeentiu. N«« Ky medieut ^uid m ijuo/i: ualetudmis generefaciendiî fit, quid quibufq; fiÿiit frouidendu,doceb'it,'Vimfenttëdipulfuiuenaru,calorismotui,f^ rkui meatS, coloris diftantiS, qua fun euiuf^ funt,'mgeniu dnbH’ Quare plurima petnmus rf nobis,amp; eiî enufis deliberemus.cogitt* mm'^hom'mes nnte 'muem/fiartë,q docui/je.îUa enim potëtijfimt tü, qua'que uere dic'itur oeconomica totius enufie diffiofitio, qu‘f tonfiilui nifi uelut in reprafenti non poted.Vb'i a/jumenduilt frooemiu,ubi omittendu,ubi utendü expofitione cotinun.ubi parti' ta,ubi nb istitif's.'mcipiendu, ubi more Homerico à medi]'s,uel ulti' mis.ubi omn'mo no exponendu,qundo 4 noftris,quado ab aduerfn-riorum propoptioiübut mcipiamm,qundo à ßrmijfimis probntioni'
-ocr page 355-LIBER SEPTIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttt
ÀI euiorilM, tjuiti» caiift frcficHen^afreetmijs ^ute fiicma. Qh4 fntfiratiotie framunienJie^qMtl iuJi(h anintin «c eifere foffit ftatim diâtim.^uo favlatim deductnJui.Sigt;tgulif,lt;itt ttniutrßs offcnenda refutalio.Reftruandifmrationiyiinffr totM ontionem diffundédi itffeHuf- De ii/rf fgt;-iui,iin de aauiia te dicendum-An antenâa crimKiä,4» de i^utlui indicium eit,[ri tu ciiicere.uel diluere conueniat, Si multißices cetuft erunt, ^uit e»dofiiciendut,iiuie ieflimoniajalulte'ue cuiufj;gener'u i« »äio «e reciiandi!e,juie rf feruandie. H« c f ß «fl«t imferataria uirtui (Opins fihtsfartietisnd cafus fritUorum, retitieiis partes propter enjiellii tue)ida,cuflodiendas'ue urles,petendos comealus,el/tdeit da kintra, mari denitj;, ac terra diuidentü. Sed hlt;ec in oratione prlt;efia t omnia,cui affuerint natura,dodirigt;ta,fludii!. Qui»re ne.’ Wo expeaet,ut aliéna tantum lalore Rt difertus. Vißilandum du (at.kerum enkendum, pallendum oÄ, facienda fua cuiq; uü.fua Mfio,««! Kjjiicif « nbsp;nbsp;nbsp;ad ltiec,fed in promptu kalenda, nec tan^
tradka,fed tan^ innata-Nam uiam demonflrare uelocker ars po te{t,filt;]uatS,uerum arsfatupritjiat,ß copias elo^uetia ponk ist medio.Noflrum eii utieisfeire- Reli^ua partium efidemum diff optio.Et 'm his ipfis primus aliijuisfenfin,amp;feeundut,et tertius» jvi non modo utjintord'ine collocati,elalorandum efl, fed ul 'm’ ter fe iunfii.attj; ki« oolxerfBffj.we commijjùraperluceat,(orpus p How memlra,^uod iu oonthtget, fiiTnuid qua^; conueniat ui-derimus,amp; ut uerla uerbis applicemus nonpugnantia,fed quee 'ut nice copleâantur.Ita res diuerft diftantibus tx lode, quafi inuic! ipnotte non collidtntur,fed aliqua focietate fe cum priortbut,ac fe» quentibui,(opula tenebunt,ac uidebkur «on folum compofita ora’ Iio,fed etiam cont'uiua.Verum lonpiusfortajfeprogrediorfallen It twn/îfM, t(y 4 diffofitione nd elocutionie preecepta labor, j«o4 frcximwlilfrwtfcootk.
-ocr page 356-M«
Mgt; FABII QVIN'
TILIANI IN ORATORIA-
ritm itifiituiionvm litruxt bA^muiu
frooemivh.
IS FEftE, Q^VAB ir. p-oximos ijuitif Ichros (ä Itftti funt rtüo
i^utHtä tUjfmmJi cüMtmt tur, quäm ut ftr emm »imt ros fenit* coptofctre, fuM num fcieli^ Hect/firium (jt» ttt incipirniitiH fimflidus tr^Ji magit comi' nti.f^ut enim Jiffuulutt iti' flKutionit,tiim numtrofa 4t^perfgt;lexit dttfrrtrifolrntyMttoÜ fort ^UB frlt;tciput ^ItnJa ingeni4,4t^; iftilulgtHti4 qMtbm ernt tritnil4/unt,4/j!morum tr4a4tu rerS ntltruntur.Aulfiiiiec flt;i4 JiJictri»t,f4tn ft4d tlo^uenii4m inßruäos4rtitr4)itiir, 4Ul^ué ß 4J eert4s nuBfH dicedi Ifges 4Uig4ti, £OHlt;t£ otm rtfBrndd4»tgt; V ndf txißinunt 4càdifft, w ifuidiltgtnttP'Mt 4rtiumfcrift»' rts exintrunt, 4t el0jueMi4 langijjimt fuerint • V’u i4nii»Bjgt;M incifientibui,frde4pl4n4,(ycum 4d iugredttHdX,tuni4ddt monflrBndS fxpedit4.Elig4t K4q;perilin Ulf paceptBrix omni' tus Bptini4,amp;' tr4d4t t4 demum 'm plt;ej'•nti4,lt;iutt fl4cnit,rtiii»’ 14 rrfuundi ftettra morB. Sejitmiur enim dtfcipuli juo duxerü-Mox lt;«« robore difcendi (refcet eiinm entditio.Hdem prime fol» iier cred4nt effeivn ijHod itiducentur,mox illud cogn'Kuri etä opti mS.SSi4Xt nbsp;nbsp;nbsp;Bbfiiir4,gt;ieq;4d percipUdn diffiali4,lt;iure fcripV
res diuerfis op'mionibus pertm4fiier luendit muoluerunt- It4f »* MO nrlH hiiiiifce trnänlu diffuiliiu efl iuJic4re jiäd do(e4S,^(t udi(4rii
-ocr page 357-LIBER OCTAVVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«y
kÜMw.rfocf re,fr^cip ut i« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hü fttrtiluf fet^ funt f»u
tu, dra tiuie ƒ m jui itifikuitur nö rffu^gt;iaufrk,fr0»S aJ ceeu-n luiiiurin tfi cur[um.Hffe tmm fluriinS iti hoc lulorit,txhuii fmui,ut efienJerfiniu rhttorictn lene dicëiifcit»itiS,amp;' utile, n «rlf ,Èr uirtuté tJfi.Muttria fiin,re: ocs,ie juibui dicttuH ejiit, tum amp;nbsp;eus in triiuiftrt gentränn-, Jemenfl^rutiuOjdeliitnitiuo, iudiduli'^i reperiri-Oratiotie forro Ofm conflurr rebus uerb». h rebus intuendum inuentioite,in uerbis elocutions,in utrifj, col'gt; ligt;cuiionr,qute memoriu cofleaeretur,uäio cSméduret. Oralorit o/fidü docëdi,mcuïdi, deMSdi furtibus eoiineri- tx^uibumd docendum expojltio ur^umeniutio ,iid mouendum tffeliut fertinerenty^UDSfer cmnf m tjuidem cuuftm, fed mtxime turnen dominuri, Nurn deleäuiionem, ijuumuis in
Ulrojifit eorutn,mugit t.-:sen frofrius in eloeutiont purtes hübe” ft- ^tefliones uliusinfniius,uliusfiniius,quieper/onisjocit, temporibuscontinerentur.Iiiomniporro mutcriutriu effe tpu-erert du, UHßt,lt;iuid fit, lt;{uuliefit. His udijciebumus, demonflrutiuum luude uc uKuperutiont cenfiure.In tu, jult;e ub ipfo,de i}uo dicere-mus,lt;iult;epo{ieumu{iue/Jint ,intundBm- Hoc opus iruäutu honeflorum, utilium'^ con/iure. Suuforijs uccedtre icrtiumpur~ tem ex comeHuru,po/fet'He fieri,amp;un efiet futurum, de quo de lileruretur. Hicpnecipue diximus fiteäundum,quit,upud quem, quid diceret ■ ludiciulium cuufurum,ulius in fingulis,ulius i« pl u-ribus controuerfiie confifiere, amp;nbsp;wi quibufdum fufftcere modo in tentitittem,modo depulfionem, porro depulficnem oniKfW inficiu” tione duplici,fuäum 'ne,'O‘ un hoc fuüum ejjit, prtetereu defen fione,uc trunslutione confiure. Qutefiionem,uut exfuHoyUut « fcripto effe.Exfuiboyde rerufide,proprietute,quuliiute.Ex fcri' pto.de uerborü ui,uut uolututefm quibus uis tu euufuru,tü uibionS *xlfidfoleut,quaq;uutfcripti,etuolHtuiif,uutröcinutiu^,uutum ligHÄdt«, uut legu cotruriurifiecie cotinetur. Inotpcrro' cuufu fudiciuli jB j të purtet,quuri txordie ctciliuri uudiëtë,nurrutiôe
X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aufum
-ocr page 358-Îî9 INSTITVT. ORATORIA.
taufam fnfoni,(ößrnntione nlQritrt,refuM'KeJi/folui,ftnré tione aut meinoriam iuJidf refici^aut animos moueri.His nrgumë tandi^'ü' afficiendi locos, amp;nbsp;quitus generibus concitari, placari, refolui iudices ogortetiadiecimus-AcceJ/it ratio diui/tonis.Crede re modo,q difcet ueHi,certa quanda uiam effe^m qua multa etiam fne doârina prseftare debeatfer fe if fa natura, ut biec de quibuf dtxi, no tam isiuenta 4 frxceftoribus q cifierêt obferuata e/fe ui deantur. Plus exigunt laboris amp;nbsp;cura qua fequuntur.Hic enim ïa tloculionif rationem traâabimusjfartè o])eris,ut inter omnesora tores couenit,difficillimam.Nam amp;nbsp;Ift-Antonius,cuius fupra ba luimut mentionem, aitafe difertos uifos efje multos, eloque ntem «Rt neminem.Difertis fatisfutatdicere qua oforteat:Omattau tem dicere frofrium e/fe eloquenti/fmi.Q^ uirtus,f upf ad eu in nullo reperta eil, acneiniffo quidem, aut L- Cra/fo, certum tHamp;in his,amp; in frioribus earn deftderatam,quia dijftcillimafu it.Et M. T ullius inuentionem quidem ac dijfofitionem frudentis hominis futat,eloquentiam oratoris. ldeoq;fracifue circa fartie htliusfracefta elaborauit,quod ei! mefttofeci/fe, etiaifforei,de qua loquimur, nomine falàm declaratur. Eloqui enim hoe efi, oia qua mente conceferis fromere,atq; ad audiètesferferre,line quo fugeruacua funtfriora,amp;'ßmiliagladio cend'Ho,atqi intra uaÿ' namfuam barenti.Hoc ita^smaxime docetur,hoc nullus nifiarte ajfequi foteil,huc ßudium adbibendum,hoc exerciiatio fetii, boe imnatio, bic omnis atas confumitur, boe maxime orator oratore fraliantior,hoc genera igfa dicendi alia alijs fotiora. Neq; enim Aßani, autquoeunq: alio genere corrugti, res non uiderunt, aut ras non eollocauerunt,neq; quos aridos uocamus,fiulti aut in caU' fis caci fueruntjfed bis iudicium in eloquendo ac modus,illis uires defuerunt,ut aggareat in hoe amp;nbsp;uitium, amp;nbsp;uirtutem e/fe dicedi. Non ideo tarnen fola efiagenda cura uerlorum. Occurram enim necefji e^jüquot; uelut i« ueflibulo grotinus aggrebenfuris banc con fe/fwnemmeamrefi/iamiis, quiomi/farerum (quineruifuntin
-ocr page 359-LIBER OCTAVVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;919
ttups ) Jiligenti^, i{uigt;Jiim huni circa uoces fiuJio ftrnfcum, iJ^; facimt gratia decorit.quoj eÜ in JicenJo,mea juiJem ofmone^ fklcherrimum:fed cum fei]uitur,no» cum affeAatur.Corfora fa gt;u,amp; integri fangumii,amp;’exerciiattöef!rmata,tx ijfdem hit^t dem accipiunt,ex ^uibtn uires-Namj; coinratajtif afiriAa, 'Üf facertii exfre/Jä funt, fed eadem fiiiuii uulfa atq;fucatamuUebri ter comat,flt;edifftmafuntiffo formée labore ,t.tcultuiconceffui atj;maggt;iifcui addit lgt;omigt;iibui,ut Grteco uerfu teftatum eA, au loriiatem.Atmultebritamp;' luxuriaftu^non corfut f xonwt, fe d de tegit mentem-Similiier illa iranslucida Isr uerficolor ^uorundam tiocutio res if fas ejfaemimat,lt;iult;e illa uerbarum habiiu ue/iiutttur, Cur4i« ergo uerbarum, rerum uala eJfefolicKudinem, nam fle-ruHj;o[itimarebus cohitrent,amp;cer»unturfualumi»e. Ätnas juarimusilla tanf lateantfemfer ,fe'^;fubducantAtanun^uan futamui circa id effende ^ua dicendum eA, fed ex alifs lacis peti' mus,amp; inuentis uim afferimus - Maiore animo aggredienda elo^ jaewtw eÄj^u« fi tato corpore ualet^ ungues paître, amp;nbsp;capillum rfpo«fre,wo« exiflimat ad curam fuam pertinere.Sed euenii f le »«»Jiuthac diligentiadeterioretiamfat oratio. Primum,i]uia funt optima,minime accerfita,amp;Jtmplicibus, atfab ipfa ueritate prafeAisfmilia'Nam illa ju^t curamfatentur,amp;fiAa atj; com pofita uideri etiam uolunt ,nec gratiam canfejuuntur ^irfdem «mitfoBf propter id juad fenfus obumbrant, uelut btto grami» ne fata ftrangulant .Namamp;juod reAe did poteA, circumimus MMore uerborum,amp;’ juad fatis diAum efi,repetimus,amp;' jucd uno uerbo patetipluribus oneramus, amp;nbsp;plerajijignificare melius puta tnut.juam dicere, Qÿdf juod nihil iam proprium placet, dum parum crediiur dtferium, juod ^aliud dixiffet i A corruptiffi-mo juoj; poetarumfguraSifeu translationes mutuamur, tum de' mil imgenioft fdlicet,fiad intelligcdos nos opus fit ingenio.Atjui fatis aperte Ciceropraceperat, »« dicendo uitium uel maximum
tnlgan genere oraiionis^tj: 4 cofuetudiite communi abhor
X s
-ocr page 360-#}0 INSTITVT. ORATORIA,
rtrt, StJilleiT Jitri» lt;13^ hterittliiin, hoj mtliin, tjuiliu[ordent egt;nHi4,^ult;e Mtitrn Ji^4uie,^iti «o» »rnamenta ^ueerimut, fed le-wciniti.Q^f uero fit ulllt;t uerkorum, tiifirei coktertMium, tiir-ut fropriä fint ÉT dilitcidn, amp;nbsp;eriMtn, amp;nbsp;apte cotlocen' tur, fi tetd uitd itbcrdndum efi, omnk fiudierim fruHtu amiffut tfi. At^pltref^itidtds harenttt circt finfuld, amp;dum 'ututni' utit ,amp; dum initefttd pondtrdtit, te dimeiiimtur, Qho/I ettd»fi idcireofi^eret, ulfemptreptitnit lettrintur, diemitidititd tamtH iiitc infelicildi erdt^qut lt;(T (urfum dicendi refrnut, ctlcrtm eogiidlicnu txtitigiiii merd if diffidmtit-Mtfer enim, amp;(utfic died»)pduper ordtor e/f,^ui nnnuin urrkum a^uo dnimo perdt' re peitX.Sed nt perdt I quideint'fiii r4«o»f« loijutnd i primum (» fMutni, (Mm ledHant mnltd, ir identn copiufdnifiki utrkonM fipttledhleiK eompdrdrie ,amp;'kuieddkikutrk drttin coHocdndi, deindt htft owntd txtreifdticttt plnrinid rokornrii, ut fempn itt fromptu fmtyamp; dntt oculos- tidnq; hot qui fectrk, ti rts (um nomiitikin fuid occurrttit. Std opm tfifiudto priecedente, lt;(3 dC-fiifitd fdcultdtt, trifUdjïrtpcfitd. KdH^;ifidlt;{uterendi, iudi-fdndi, (Boipdrdndi duxietds, dum difcitnin, ddhiktnda tä, mom «Ml ditimut. X lio^w, ficut ^uipdtrimotiiuin momfMrxru)» fuk' inde tjuierunt, «m in oratione tjui non fdiii Idkordrunt ,fiprtepd' tdtd uit dicendi nonfuerit, inofficiofi, non ut dd rt^uifttd rtlfott dtre, fed ut ftmper fenftkm inidrere uidednrur. Ata^ ut umird (trput ftjuiiur, tdmenin hdc ipfd curd eR dlijuidldiii. Ndiii cumldtir,d,fignifi(dniid, omdtd,dptefint eollocdtd, ^uiddirjili' mIdlortminf Quikufddintdmennultuffinitcdlugt;nnidndif{ttamp; eum fin^ulii pene fylldkit commordndi, c^ui etid» cum opiinid fint repertd,iiudrunt dlê^uid quad fit rntpit dnti^uum, remotum, epindtuni, nee intelHgunt idcerefenfin in ordtione, in^ud uerkd laudantur. Sitigkureurd elocutionis qudmmdxinid, dumfcid^ mus tdmen nihil uerborum Cdufit e/fe fdciendü,cum uerkd ipfit rt' fHm grdtidfint repertd^iuori td funt ntdximt prokdkiütt^ute fett
-ocr page 361-USER OCTAV,VS. 91 fvm intimi nefhi ofiimt fromuttHq; in inumilt; iuJ!(uin,fmJ not ti0lilt;imn,rfficiunt.Et ilebnit prtrfhire fine duiio, et nJmirM!, et iiKunilain Brationem. V erum tdmirMIem no fic qua moda fr» , digit mirtmuTtet iuddtm erttiauem nan defariui uolufute,fej (km Itude td dignitttem cßitiunät.
Queuielociitionefpedanda. Caput I, ICuur qutm Cr^ci ÇfKriruecStJttifte dicimui elocutianeiu, etmfpeditmui uertù,tut finguIif,tutcSiundiii.!n fingulif iti tuendum ed^ulfintlatmtferf}icut,Brnttt,amp; tdid,quBd^Ke reuolHiniii,t(cainmadtit.Incagt;uunâit,utemendttt,utcBlioct-tt,ut figurtitiSed et qua de rtliene Ittine tiq; etnendtte loque» di fuerunt dicendt,i« Idro frimc,eu de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loquereniUTt
txecuti fumm.Veriiillic tttii ne uttioft e/iint,fracefimin,lgt;k tli tnü «0 eil tdinontre,ut fint q miniine feregrint,et extent Kul IM fiiim quibuf loquedi rttio wS defitftnuenies^quos curiofe fctiut dixerii q Ittine, quo mo amp;nbsp;Hit Attict tnin Tkeofhrtfiihmint nlioj dijertif}imu,tnnotttt uniut affeHtlione utrbi iK^ùë dixift nec tlio fe id defrebendiffe mterrogttt rejftdii, qut quad nimi3 tttiee loqretur.Et »« T Ko Liuio mine fteundia uiro futtt Ineffi Pollio Afiniuiqutndtm Pttauiftitttem-Qutre f fieri fot.et uer ba omnit, amp;nbsp;uox huiut tiumnum urbu oletnt, ut oratio RomtM (Ikne Hiil(4tiir,non ciuutte donttt.
De perfpicuitacc. Caput n.
PErffiicuitat in uerbu fnecifutm habet frofrietatem,fed fro-frietts if fa no fimfliciter accifiiur. Primiu enim intelleâiti tS fua cuiufq: rei tffelltiio,qua no femfer utimur-Nam et ob feet lu uittbimuf irfordidajilT humilia, SSt aut humilia infra digni tatem reru,tut ordinit.In quo uitio eauendo no mediocriter ttTitrf folent,q ola,quafunt in ufu,etiam ft ctufa neceffitas fofia let,reformidSi,ut ille,qui in tAione ibericat herbal fefolo nequie'-, qu4 intelligete dicebatt nifi irrides hac uanûaië CaJJiut Seuerut ffarti eg dicere uelle indicaffit, Nec uideo quare dann orator
-ocr page 362-m INSTITVT. ORATORIA.
iurdios muria pipes niiiJiin tpje (reJiJerii, i]uàm ippm id juoJ uitdbitt.Jn hdeautem proprieMit ffecie, ^uie ncmi)iilusipßf(H' iuß; rei utKur^nullit uirtm edl,iitip; ei cotrarium eü uiiin»!, apud nos impropriiim,ixiivpinipud Cracos uoedti/r,juitle e(t,
Tdntum jferare delorem. -
Aut quad in ordtioneDoMelhe emèddtum â Ciceronednnouui, mortem ferre,lt;iut qualia nunc laudantur 4 quibufjam, qucrï eS de cruce uerld ceciderunt, non tarnen quicquid non erii propriHt frotimn lt;3f improprij uiiio laboratit. Quia primum omniii n!ult‘t fünt,amp; Critce nbsp;nbsp;Latine,nodenouta.Naetqiacuii emKtii,M
culari diciiur, Qmï pilS aut fudem,appellalione priuatim fibi a/fi fnata caret,amp; ut lapidare quid fitmanifeflum eß, ila glebaruin tefiarum'q; iadiin no habet nomen.Vnde abupo,qua KKrolvfuieii dicilur,neceff'aria. Translatie quoq; »» qua uel maximus en orati finie ornatin, uerba non fuie rebus accommodat-Quare propriétés Hon ad nomen,fed ad uimßgnif candi referlur,nec audiiu,fedin tellediu perpendeda e^. Secüdo modo diciiur proprium inter plu ra que funt eiufdë nominie,id unde clt;etera duda funt, ut uorteX tfi contorta in fe aqua, uel quidquid aliudßmiliter uerinur-Inde f ropier flexum capillorum pars ed fumma capilii.amp; ex hoc quod eß »« montibus eminenti/ßmum. R.câe inquam dixeris hlt;ec omniu vertices, proprie tarnen, undemnium eSl, Sicfoltis,amp;turdi pi-fces,amp; cietera.Tertiui eß huic diuerfus modus, cum res commu' nis pluribusyin uno ab'quo holet nomen eximium, ut carmen fune^ ire proprie nienia,amp; tabernaculum duds, Augußale. Item quod commune ed amp;ali}s wo»«», intelledu alicui rei peculiarner tri' luKur,ut urbem Komam accipimHs,amp; uenales,nouiiios,amp; Carinthia aira.cS fint urbes albe quoq; ,lt;amp; uenalia multa, et la auri!' arp;entu,quóm lt;es Corinlhiil. Sednein hie quidem uirlus oroc toris inßiciiur.Al illud iam non mediocriterprobandu,quod hoe ttiam laudari modo folet, ut proprie didum, id eß quo nihil inu' Hiri pofiftt fiffiificamiin, ut Cato dixit C, Ctefarem adeuerten dam
-ocr page 363-LIBER OCTAVVS. s«
rempullicum foirium icafjijje, ut Virgiliut, DeJuélum «r men,amp; Honüitt, ^(rem tibiiirH, Annibitlem'^; Jirum.In quo moJo ilhtiquojiefUquibulHant trujitu!» froprij geiuuex appoßt'u, qult;e epitheti Jicuatur^ut Juice muftuvi,amp; cum Jentibut albit,Je ju) genere ulio loco JicenJum eS.Etiam qu^e bene trunslatu funt, propria Jici folent- Interim aute quie funt in quoq; prlt;ecipua,pro' prif locum accipiuntjUtFabiin inter plures imperatorias uirtutes, eunüator eSl appellatui-PoffuntuiJeriuerba, qult;e pliu ftgnifi' Ci(nt,^u4)K eloquuntur,inparte ponenJa per/picuitatis, Intelleäi tnimaJiuuant.Egoautem libentiin emphafi retulerim aj ornatum erationn,quinon utintelligatur,efficiat,fed utplui intelligatur, Atobfcuritasfitetiam uerbit ab ufurem9ti(,utficommentariot quit pontificum,amp;uetußi]JimafoeJ)era,amp;exoletoslcrutatin au* tores,ij ipßim petat ex eii.ut qux in Je fontMXf r«f,»io« mtelligan hr.Hwc enim aliquifamam eruJitionit affe{iant,ut qua; Jam foli (cire uiJeantur-Pallunt etiam uerba, uel regionibut quibufJam g« familiaria,uel artiumpropria,utatabulin uentut, nbsp;nbsp;nauit fac
taria,amp; i« malacho fanum.qute uel uitanJa apuJ iuJicem ignarä ßgnificaiionum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wtcrpretSd« junt,ßcut i« ii« ^h« fcomo'
U)ma JicStur^ut taurut animalfit,an moBS,4» ßgnum in nomr hominit,an raJix arborit,nifi JifiinfH!,nS intelligiiur.Plut tarnen eHobfcurilatit in cStextUfamp;cStinuatione /irmonit, etplit res moJi. Quare nec ßt ü logut,ut eS proßtqui non pojßt inthiot »ec traieäione tarn tarJus, wt in hyperhatonfinie eius Jeferatur, Qui^iM ajkuc peior eA mixtura uerborü, qualit in illo uerßt;
Saxa uocant ItiJi^meJqs quie in fluäibut aras^ Etiam interieäione,qua 't3f oratores^ hißorici frequenter utun tur.Kt meJio fermone aliquem inférant fenfum,impejiri folentin‘gt; telleiiut,niß quoj interpouitur breue eÄ. NiW Virgilius illo lo^ eo,quo pullum equinum Jefcribit,cum Jixijfet:
Nec u4niM harret ßrepitut, —
«mflMribi« infertit,alia figura quinto Jemum uerfu reJitt
Tum
-ocr page 364-H4 INSTITVT. ORATORfA.
— Tumli ijuti [ovum frecul urvu ieiert, Sture heo nefck.—
VkuhJu iti frimit umiiguitu!,iiogt;i hlt;ec folum,ie cuiut geuere fu^ fru didu ed,^uie iticertii intelledufucit, ut Chremetem uuJiui fercu[[tffe Draritm ,[eililluiptoti;,quteetiufi turtare non pote/l [tn[um,in idem turn!utrboru uitiü i«cidu,ut [i quit dtcut,ui[um i fe non homine librum [cribente. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e tium fi libru ah homine fcri
H patent,mide f«m?compo[uerat, fecerat'q;ambiguü quantum 'm ipfofuit, Ed etiam w quibufdS turba Maniu uerborü: qui dum cö-niunem loquedi moré reformidat, dudi ffeeie niiorii,circumeunt omnia copiofa loquacitate,quie dicere uolunt,ip[am deinde illafe' riem cu alia fimili iungrtet, mifcentes'q; ultra q ultin fpir'uut dura repo]Jit,extendut.ln hoc malü etiam i quibufda laboratur,neq;id nouum uitiü ed, cm iam apud Tiiü Liuiü 'Muemafui/Ji pnecept» rem alique,qui difcipulos ob[curare quu dicerent, iuberet, Grtec» uerbo Utes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. V nde illa [c'ilicet fgrcgiM laudatio,tanto me^
lior,ne ego quidé intellexi. Alif breuitatit iemuli,nece/Jaria quot^ orationi fubtrahüt uerba,amp;‘ uelut [atit [t [cireip[os qua dicere ue lint,quanti ad alios pert'Meat,nihil putat ■ At ego otiofum [ermo^ »em d:xerim,quem auditor[uo Mgenio non 'mtelligit.Qiudaemu tatit in peruer[um didit,defiguriiidem u'kîü con[equuniur.Ptf[t ma uero fient eiJl/eero'uTM, hoc ed, qua uerb'n aperta,occHlios fen» fut habent, ut condudin ed cacus[ecin uiam jiare, amp;nbsp;qui fiios ar tut morfii lacera/[et,fingitur 'm[cholit fiipra fe cubafji . Ingenio/i hac iy fort'u,ut ex ancipiti difierta credantur,perficiunt. At per-tufit quidem iam multos ifia per[uafio,ut id iam demum eleganter atque exquifite didum putent.qued interpretanJum fit.Sed audi-ioribut etia nonnullit grata[unt hac, qua cum 'Mte!lexer'Mt,acu-m'Me [uo deledantur, amp;quot;nbsp;gaudent, non quafi audiuerMt,[ed quafi 'tnuener'Mt-Hobis prima fit uirtui perffiicuilatif, propria utrba,rt dus ordo,non 'm longum dilata conclufio, nihil nef défit,neq;[u-ferfiuat, Ita [ermo amp;nbsp;dodit prebabilit, amp;nbsp;planen impertse erit.
-ocr page 365-irßER. OCTAWS.
iiecèRh^uetiJi ttferiutii) • Nii»ireru»iperl^icuit4t meja frit/hinJa'm fr^ptit narrntienû.Similu ««(frn m* tic ed m ommlnu-Nii»p ne^;pMciarn ijuait 0pBrtet,Ht^plur4f «t^arJm4t4,iiut 'mdifimdii jixmmin,frit i{iliicitlj,amp;negligé ter ^uo^; Mjientitiu 4pert4,jiiiii iJ 'ipfum 'm canpiio ed habnJ^, nmPemperum e/}iiterem iuJiffiintfntiigt;Hein,utobfcur'it4te»i 4pud fe ipfe difcutut, teneirie orntiom mfertt jucJil^m 'mtèl IfgrRti« fuit lumen, fed multû eum frefienter uÿtutionibut uu» (4ri,nifi MW dura fuer'mt,lt;iuit dicemui,ut 'm unimum tim oruM ut fol 'm oculos, etiamp in etm non mttndutur, mcuirut. Qwirt non ut ifitelligere pofjit, fed ne omn'mo pojjêt non 'mtetUgere, cu-tMdum.Propter ijuod etinm repetiinmfepe,lt;pM wo« fâtw perce-piffe eoSy^ui (oenofcKt,put4niin-QHt ctiuft utiqinoßriKulpu A obfcurim ed, i{U4 caupi ud plunioru, amp;nbsp;communia magic uer^ l«* defcendimm,cum id ipfum optime fiat, ^uod not aU^uando non optime feciffie fimulamm.
Deornatii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capiit Iti»
Enioniîo adornatu, 'mi}uopnedubioplut jimctgterit,dicetl * di partibmfibi imdulget oMtor.N^iw emendate juide,ac dilu eide dicentiu, tenue priemiu ed, magii^ u'tij! carere ed,lut ali' juam nugnS uirtute adeptm effi uidear'u, 'muêtio eu imperkit pe pe comunic, dif^optio modica dodr'm^ credi poted, iy ju^ funt artet altioret plerunfoccultStur,ut artes pnt- Denijiomniah^ei ad utilkatè caufarufoli referenda funt.CuItu uero at^ ornatu fe Îuoj^comendat ipfe jui dicktamp;' m Mteritiudicium doderum,iM oc ueroetiam populäre laudempetk. Neefortibm modo,fed etiS fu^entiblmarmif.pneliatui i» caufa ed Cicero Cornelij,jui non afiecutus ejje docendo iudicem MWiim.O' utilker demum,ac L«-t'meperlficue'tiuedicendo,ut Populut RonuniM admirationeni fuamnon acclamatione tantum,fed etiam plaufu confiteretur.Sub limkasprofedo,amp;’ magnificetia,iir n«or, amp;nbsp;autorkas expreffit illüfragorë.Nee ta mfolka laui effet profeeuta dicentê,p ufitata, amp;cka
-ocr page 366-«ff ÎNSTITVT. ORATORIA.
Û* tiefer« /!wil« fi«y7êf oratio. Atq; ego iltos creJo, ^ui adtrant, ntc ftnjifji ^uij factrtnt, mcf^ntt iudido'^iflauftjjè ,fed utlut mtntt (oftos, amp;nbsp;ijuo tfjint in loco ignaros erupiffe m hunc uolun tatit affedum, 5ed ne cauft ipuidt farum coftrt idtm hic oratio^ nit ornatiM gt;Namjui Itbenter audiSt, amp;nbsp;magie atteHdUtfirfaci' Um credütjpltrunq^: ip fa dtkdatione capi«tur,nSnu»^ admiratio ne auferuntur- Nam amp;ferrti affert oculu terrorie alijuid.amp;ful mina ip fa non tarn no; confunderttif uie eorä taniS, non etia ipft fulgor timeretur. R e nbsp;nbsp;nbsp;Citero hit ipfis adBrntSutriieijuadS
in tpiftola fertbiti N4in elo^uetiam quit admirationem non halft, nullaindico, Ariftottltttiuo^eandëpttedammaximeputat. Sed hic ornatm(repetS enim)uirilie,fortit,amp;‘ fandm fit,nec effoemi' natamleuitate, necfuco eminente colorem amet,fanguine amp;nbsp;uiri hin nireitt.Hot «iit 4lt;feo uerii ed, ut cum in hac maxime parte fint uicina tartutihin uitia, etiam ^ui uttiff ututur,uirtutit tame hit no men imponat.i^re nemo ex corruptie dicat,me inimicil effe cul te dicétihin- No nego hSc effe uirtutem,fed illie earn no trihuo.An ego fundi cultiorëputê,in quomihi ijuie oftederit lilia,amp;' uiolat, amp;nbsp;amoenos fontes furgëtes, ipaam uhi plena meffts,aut graues frit du unes eritlSterilë platanS,iSfas^;myrtos,^uàm marna ulmS, ^huberesoleaspneoptauerimf Habeas ilia diuites, licet ^uidefi fient,fi aliud nihil halerëtiNullui'ne ergo ettifrudiferie adhibeti' due ed decorfjuie negatlNam amp;nbsp;in ordinë certa^i interualla re-digi eas arbores. Quid enim Ulo auincunce fiieci^ue.^ui in jui-eunii;partemlfgt;edauerie,redut edlSedprotinue in id quoj;pro-ded,ut terrte fuccu a^ualiter trahit. Surgentia in altü cacumini olete ferro coëreebo, in orbëfeformofiuefundet,amp;protinutfru-dum ramie pluribuiferet. Decêfior e^uui,cuiue aftrida fint ilia, fi idem uelocior. Pulcher a/pedu fiathleta,cuim lacertos exerena-tio expre/fit,idem certamini parattor.Nuquam uera facies ab uti Inate diuiditur. Sed hoe ijuidë dtfeernere modici iudicij ed, illud tbferuationt digniin ^uoahicipfehoneftm ernatmfro materiie
-ocr page 367-LIBER OCTAVVS. «7
gwfrf Jelet tffi utriatiu.Atij; ut 4 fntna diuißoe orJ!iir,no idem dtmonjlratiuit, amp;nbsp;dtlibertitiuif,amp;iudicialibiu ctufis conueniet» N4» illud ge«i« oftetutioni cafviptii/old petk iudientiü uolupta ti,ideo'^; of J diciHdi artes apertt,ornatuii;Brationis ex^Bnit,ut qui HB 'mft‘dietur,ttec ad uidisria, fed ad folumßne laudh.et ^laria le dat. Quare quicquid fr« fentetijsfBpulare, uerbit naidu,figurit iunndü.irailatiBnibui magHifcH,CBigt;B/itiBne elabaratu.uelut infii tor quidaeloquenti^,bgt;ttuendH,amp; pene pertradiandudabit.NaHt tuëtus adipfum hb adcaufam refertur. At ubi res agilur.'amp;' uera diiHicatiB eiltUliimiuftfaiH^e heiss. Prlt;elfrf4 «5 debet quisq,ubi maxima reri! mBmenta uerfa»tur,de uerbis effe foliekus- Neq; fcoc topertinetyUt i» bis nullus jït Bmatus,fed uti preffior/J feuerisr, to mmus cöfelfus,pr‘ecipue ad materi^ accomodatus-Nam lt;(3’ fua dendofublimius aliquid fenatus,concitatius populus, lt;amp;nbsp;in iudieijs pliblica,capita!es'q; caufepofeut accuratius dicendi genus. At pri uaiumcöfilium,caufas'q;paucBru,utfrequcteracäditcahuhrunr, fwiK fermB,lt;ir di/fimilis cune magk decuerit.An no« pudeat cer tarn creditam pecunia periodia poliulare,aut circa /iillicidia ajft^ ci,aut in mancipij redhibitione fuadereiSed ad propofitunt.Et quo niamorationis tarn ornatus quam per/picuitas, aut in fngulis uer bis ed, aut in pluribus poftus, quid feparata, quid CBniunda exi' ga»t,conftderemus:quanquam reü^tme traditum efl^perß’icutttt lew propr^'i,orn4ii(« translatie uerbis magis egere.Sciamus inor Hatum effe quod fit improprium, Sed cum idem frequentijfime plu ra fignifeent, quod nrurv/uiec uocatur, iam funt alijs alia hBne-ftiora,fublimiora,nitidiora,iucundiBra,uocaliBra.Nam ut fyllabiC f literis melius/inantibus clariores funty ita uerba efyllabis magit uocalia,amp; quo plus quitq; /piritus habet,auditu pulchriBr.Et qund fack fyllabarum, idem uerborum quBq: inter fe copulatio, ut aliud alij iunAü melius finet.Diuerfus tarnen ufus.Nam rebus atrBcibus uerba etiam ipfoaudku affera magis CBnuenient. In uniurr/üm quidem optima fimplicium credütur, ju« 4Mt maxime exclamant, y aut
-ocr page 368-«8 INSTITVT, ORATORIA.
tut /ónfl liint iuciii/Jtmt. Et hneflt ijuijtm turpibm polioru ftiH fcr,nec [ariiiu unjuum 'm orutione eruJita hciu.Chiru illit^tj; fublimiupleruni];materiit moJocernenJu fuut • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tlHi
mitgnificugt;ii,tumiiium alibi.Bt t^ute humilia circa ret magna{,apta circa mitiores uijentur. Et ƒ cut in oratione n'KiJa notabile e^l hu-miliuf uerbum, nbsp;nbsp;uelut macula, ita à fermant tenui fublime nili'
Jum'^; difcorJat,ft'q;corruptum,lt;juia in plano turnet.Qu^ilil t4m ratione juàm fenfu iuiicantur,ut illuJ:
- Ctefa iungebantfoederaporca:
Ffck elegant,fiHio nominif,t}uojft fui/pt porco, uile erat-ln ijui lufdam ratio manifeflatS.RiJïmutamp;merito nuper poétam, ^ut dixerat:
Pr^textam i« cijla mures rofere Camilli.
At Virgilij miramur illud:
— Siepe exiguus mus.
Nam epitheton exiguui aptum proprium epiek ne plus expe^iare tHus,amp; cafm jingularis magis deeuk, claufula ipfa untiM fyll* hte non ußtata addidit gratia.Imitatus ell ka^; utrun/j; Horatiut!
— Nafcetur ridiculus miM.
N« tfugenji femper oratio, fedfubmktenda nonnun^juam eS, quot;Vim rebusali^uandoipfauerborum humilkas affert. An cum di' ck in Ptfonem Cicero:Cum tibi tota cognatio in farraco adueht' tur,incidijfe uideiur in fordtdum nomenf non eo coniemptum ho' minis,^uem deßruüum uolebat,auxi/feeamp; alibi : Caput opponis funeo conifcans.vnde interim grati idiotis ioci,ijualis ed ille apud M.Tul'ium, Pupo ijui cum maiore forore cubkabat,amp; Flauiusjuf eornicum oculos conpxk,^ pro Milane illud: Heus tu Rufc'io,amp; P.rutius Antoniafier • ld tarnen in declamationibus td natabiliin. Laudari'f me puera Jilebat, da patri panem. Et j« eodem: Eli«» canem pafcu-Res tjuidem prtecipue in fcholis anceps,fed fretjuen ter cau/a rifui,nunc utique, cum hiec exerekatio procul à uerkate feiuda laboret incredibili uerborumfaftidio, tcfibi magnampar'
-ocr page 369-liber OCTAVVS. »9 ttiKfermoniabfciJerii. Cum fint nute utrtnpropriit,/!^n, trap lataiprcfrijs dignitatem Jat antijutias. Naii;amp;'fanilioreamp; ma gHaimiratikmfaciuntorationem.^uibui non ijuilitet fuerat ufu^ r»(,eeii;Bmamtntigt;acerrimiiuiicif P.Virgiliut unice eil ufitt-Ol li enim,amp; quianam,amp; m'n,amp;' pone.pellucent aj a/jtergenJam ib lam,jua etiam in fiâurù eflgrati/jima, uetufiatit inimilabileni artiautoritatem.SeJ utenJum mojo, uec ex ultimii tenebrit repe-tenJa, Satit ed uetut, tiutept ^uid necefpe ed dicerei Oppido,qu9 font uß paululum tempore noßro fuperiores, uereor ut iam non ƒ« ratjuifjuam. Certe aniigeriB,cuiin eadem ßgnißcatio ed, nemo nijt ambtiofiu utetur.Aerumnas ^uid opuf edltanijuam parum ßt ß Jicaiur,juod horridum reor,tolerabile auiumo.Tragicum pro' lemdicendum, uniuerßam eiuiprepipiam,infuißtm. Qÿd multaf lotut propl mutatia ed ferma. Qjjie Jam timen adhuc uetera ue-lußate ipfa gratiitt niiet,i{uadam etiam neceffario bnterim fumun lur.Emancipare,amp;fari,amp;multa alia etiam audienlibut griW in feripolßmt,fed ifit demum ß non apportât affedatio.ln mir« fice Virgiliin.ö'
Corimthiorum amator ifle uerborum, iße iße rhttortnauj; quatenut tom Thucy dides.tyrannuf, Attica febres, Tau Callicum,mbgt;ia iSf ff)ina,male Hit ßb Iti omnii ifia utrba mifcuii fratri.
Cimier hicfuil,i ^«o patrem necatum hoc Ciceronit dido not«' nmed .Germanum Cimberoccidk. Necminw noto Sallufliut epigrammtte inct/fitur.
Etuerbaantijui multumfurate Catonit Crij^e lugurthina conditor htßoria.
Odiofacura.Nam edcuilibetfacilii,amp; hoc pefftma, ^uo'j ret ßu diofiu,non uerba rebut aptauit,fed res exiritifeciu arceffit, tjuibua hac uerba ««eniit.Fingere.ut primo libro dixi,Gracia mag« co (effum ed.^ui fonit etia juibufJaamp; affedibutnS Jubtiaueriit no-y » mina
-ocr page 370-Uo INSTJTVT. ORATORIA.
mi«4 af tare ,bow alia liiertate,i{uàgt;n qua ilti frimi homines relut apfellatioHesJeJerut.NoflriautiMiungéJojautinderiuaJofau lum aliquij aufi,uix in hoe fittit recifiutur .Nam memini iuuenit aJmoJum inter PomfoniS et Senecam etiafrtefationilui ejje tra Aatum,an grains éliminât in tragxiia iici ofortuijjet. At uete res ne exfeiiorat quiië timuerSt, Et fane eiufie noM efl exami' nat.At in tradu nbsp;nbsp;ieclinatione talia funt,qualia apui Cicerone
leatitas amp;nbsp;beatituio, quit dura quHa fentii ef]e,ueruntamen ufu futat poffe molliri. Nff 4 «fri» modo.fed 4 nominibus quoq: deri uatafunt queda^ut 4 Cicerone fubuculaiu, amp;ab Afiniofimbria' tum,amp;figulatum. Multa ex Crlt;eco formata noua, ac flurima a Sergio Planions, quoru dura quitda admodum uidëtur, ut ens amp;nbsp;effentia: qult;e cur tatofere a/fernemur nihil uideo,nift quod iniqui indices aduerfus nos fumus,ideo'q; faufertate fermonis laboramns: Qutedam tamë perdurant. Namamp; que uetera nuc funt,fuerunt olim noua.Et queda in ufuperq recentia, ut Meffalaprimus reu' tum,munerariû Augujlus primus dixerut.Reatü nemo ante tAef falam,munerariH nemo ante Augu/lu dixerat, Piraticam quoq;Ut mufeam et fabrica did adhuc dubitant mei preceptores, Fauorë, iSf urbanum Cicero noua credit.Nam nbsp;nbsp;in epiflola a i Brutum,
inquit,amorë,Ù'eum(ut hoc uerbo utar)fauorë in conflin aduo-cabo:amp;ad Apfiu PulchrusTe hominë non fois! fafientë,uerüetia (utnuncloqul!tur)urbanum. Idemputatà Terentiofrimudiâ» tffe obfequiu. Cecilius ad Cifenna.Albenti calo.Ceruicëuidetur ilortenfut primus dixifje. N4m ueteres pluraliterapfellabat.Au Jendum itaq;. Neq; enim accedo Celfo,qui ab oratore uerbafngi uetat.Nam cu fnt corn alia(ut dick Cicero)natiua id fÆ ^4« gnificata fnnt primo fenfu, alia reperta, que ex his fada funt,ut iam nobis ponere aliqua que illi rudes homines primi'q;fecerut,fas non ft,at deriuare,fledere,coniungere,quod natisfoflea concef-fum e(l,quando def k liceret Etfiquidpericulopusfinxiffe uidebi mur,quibufdaremediisfremuniend!! edsut ka dicam,Si licet di'
cere.
-ocr page 371-LIBER OCTAVVS. »41 {tre,ijuoi}iim)itigt;Jo,Perm»tile «iW /ic.QuoJ iJe ttiam Ϋ ijs nute lictntiui triiitilatit eru»t,fr0Jerit,^uie *tö tuto Jici pojjunt.ln quo »0)1 fallt iuJicium »0ftruni,foliciiuJiaie ifpt matiifeftü fr«. lt;If rf Gr^ffum rritilluj rlei^aiitijjimum, quo frlt;ecifiiur tia, ’’iftnnrÄiiuiy yuvirfScku- Translata probari nifiincontexiu ftrnionh non po/funt-ltaq; de /üigulfs uertis fat'u diüum, qua ut alio loco oftendi ,'ferfe nullam uirtutem haient • Sed ne uiornatti funtquidem,nift cum funtinfrarei de qua loquendum ed dignka lem,txcepto ft eifcoena nudis nomhtibus enStientur. Quod uide^ rm.qui non putant effe uitanda, quia nec fit uox ulla natura tur-fii,amp; fiqua ed rei deformitas,alia quoij; appellaiione quacuq; od intelleäum eundem nihilominut perueniat.Epo Romani pudorh niorf coHtf HtM ut tarn reffvndi talibus,uerecundiam filentio uindi (abo.Iam kitte ip,iiur ad coniundi fermonii rationem tranfeamut-Cuius ornatus imkac duo prima diuidKur^qua cocipiamus elocuti onë,quomöefferamus- Naprimü ed, utliqueat,aup;erequid ueli niut,an minuere,cociiate dicere an moderate Jäte an feuere, alu dater an preffe,af^ere an leniier,ma^nifce on fuktiliier.p^rauiler an urlane.Tü quo traslationis genere, quikusfigurif, qualitus fen letijstquo mo,quapoßremocollocationeidquodintedimus, efftce re po^mut. Caterü didurus qtus ornt/wr orati0,prius ea qfunt huic cöiraria laudi, attinga. Na prima uirlut eß ukio earere.lgi^ («r lt;(»/f omnia,nejferemus ernata orationefore,quf ,plalilit nS erii.Prokaiile aüt Cicero id genus dick, qd no plus mitius'ue ed q decet.No quia comi expoliri^; no dekeal(na et kac ornatus pars *fl) i“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nimiu e.ltaq; uult ff 4«tcrit4!f in uer
iH,fentetias,uelgraues uel aptas opinionikui kcmitiu ac morilus. Kis enim faluit, licet affumere ea quiiut illußrem fieri oraticnem putat.Deledant translata,fupralata,ad «omfn adiunda,dupli^ Cialis’ idemßgnificantia,at^; ab imkatione rerum non abkorren-tia. Sedquoniam uhmpriusdemoßrare aggreff;fumus,uelkoc utiumßtqued nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uoeitur,fiuemalaconfuetudineist
■j t obfcei
-ocr page 372-»4» INSTITVT. ORATORIA
/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vlfccenum uitelltâum ftrmo ietortut rH, ut duAart ntrcilitlt
amp; päirare tellum upud Sulluftiu, didia ftnüe amp;nbsp;imtijut ridtti' turànobu,fidiisflactt,lt;}uam culfum nonfcribentiumguidem iudico,fed legentium, tarnen uitandam, quatinut uerbahone/ia nieributferdidimut.amp;'tuincentibiuetiaiiiuiiijs eedendum efi, fiue iunâura deformuer fbnatyUt fi (um homintbui notie loqui nos dieimut ni ft hociffum hominibm medium fii, tti frtefata uidemur incidere,^uiaultimapriorh fyllabte liiera,lt;fuieexfrimini/ïla' brie eoëuntibui wow po/f/ï-, aut interfiflere nos indecentiffime eo' p^K,autcontigt;iuatacum infet^uenie, in naturam etui corruntfi' tur. AIiit'i};coniunâicnes ali^uid/ï'milefaciunt,quasferfeijiii lonp^umefi, ineo uitioijuod uitandum dicimui, commoranits. Sed diuifio lt;iuoi{;afferteandfm iniuriampudori, utßinterct' fedinif nominatiuo cafu i^uii uiaiur .Nee fcripto modo idaaidit, fed etiamfenfufleri^:obfcotnt mielli^ere, »ificaueritcupiunt, utapud Ouidium;
Qu^'qjatent meliora futat, -
Ac ex uerbis ijue lonpffime ab obfccenilate abfunt oceaftonrluf' piiudinie rafere.Si^uidé Cel/in cacofbaton afud Vir^.putal;
Incipiuntapiata tumefcere,-
Quodfirecipias, nihillo^ui tutum e/l, Deformiiatiproximiim tÜ bumilitatie uûium, roert eivuftyuocant, ijuareima^nitudouel dif^nitas minuftur, ut faxea eS uerruea in fummo nHHótif uertiet. Cui natura contrarium/ed errorepar eft^paruis dare exceden' tia modum nomma, nifi cum ex mdußria rijus inde captatur-lta-ne parricidam neijuam dtxeris hominem, nee deduum forte me retrici nefarium,^ult;gt;d alterum parum.alterum nimiumeß-Proin de quitda hebet, fordtda, ieiuina, tri/Ht,inp;rata, uilis oratio eji. Qua uitiafacillime fiunt manifeßacintrarijs uirtutibut ■ Niim primum aculo,fecundum nitido,tertium copiofo, deincept hilari, tucundo,accurato diuerfum e{l.Vitandaamp; f^iluoit, cum ferma-ni quidem deefl alijuid,juominut plenuißt, juan^id obfcurapo tiM
-ocr page 373-LIBER OCTAVVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u»
tiw 5 (KorRiiM orotienif ukium tH.StJ hoc ^nc^; cSa [iritilftilin fii.fchtma Jici ftitt,ßcut iw^Myiec -i. tiufdt utrbi,aut[ermonit iurtiio. Hlt;ec enim ^unn^ nS ma^nopere fummii autorilm uitata, wifri« uuium uiJeri poteil,in ^uod pepe 'mciJit etiiim Cic. peu nu um peruke ohferuclionit.ftcut hoc Ioco:Non folum igkur illuj hiJiciumiuJiàjfiiniltiuJiceinonfuit.Interim muiato nomine, ÎTtKïKÂu-i-ir dickiir,ctg: e/l amp;nbsp;ipfum inter phemitia,^UDrum erc' lt;»if U illo loco reJda,^uo uirtutes erunt-Peior hue ó/ueitMyi'x eft, nullit uurieiatû grutia leuat ttejil!, utq;ex tote celcrû uniiu, ^Uit mexime JeprehéJiiur, tiirrs erte oratoria. E-a'^, amp;in[’nten iiit,amp;pgurû,etcôpoptione loga,no animit folum ,fed etiH auri-lui eft mgraitffma.'Vnanda tnotuptMy!«. .i.logior operteat fer mo,utapud Liuiuw: Legati no impetrata pace retro domu, unde uenerant, atierunt-Sedhuic uicina periphrafis uirm haietur. Eft amp;nbsp;7rAto»KO|U w uiliu,cum ftperuacuh uerlit oneratur oratio:Ego meit oculit uidi-Sath efl enim.uidi.Emëdauii hoc eiiam urtane in Kreium Cicero:Cuicum in Panfam declamansfiliii.à matre de eem menftbiu in Hffro latum e/fe dixiffet,Quidfaliie,iniiuil,in pe wk folent ferrelNonnun^ tame illud genut,cuiut exemplum pri «rtlocopofui,a/firmationu gratia adhiletur:
Vocemi[:hii auritut haufi.
At uiiium frw, quofie; otiofum fuerk, fupererit, non chih 4lt;1 ijeittur . rtiiim ifuie uocatur, cum ftpenacuu (»(ftc dixerim) operofttai, ut â diligenti cunofu, amp;nbsp;4 religione fuperPitiediftat • At^^utfemelfniam, uertumomne,lt;juodnej; intelleflum adiuuat, neq:ornaium, uitiofumdicipotefl.
iW eft mala ajfeaatiD,per omne dicendi geniupeccatHam amp;nbsp;tumida,amp; exilia,amp;pnedulcia, amp;nbsp;alundantia, et arceffita, et exuliantiafub idem nomen cadunt. Deniq; xjfxjfnAtv «olt;4-tur,ijuici]uid efl ultra uirtuie,quoties bngenii iudiciocaret,etfte ciebonifallilur,oim in eloqueniia uitiorum peJfimu.Ka ctetera pa rH uiiatur,hoc petitur. Eft ait tciS / elocutioe. NÏ rfrï ukia funt
y 4 ftuhi
-ocr page 374-Î4 rNSTZTVT. ORATORIA.
fiultum,(0mmune,eo»iritriu,füferMcutl. Corrufta oratio iu uer lù maxime im^rofrijs,redunilantihm,(ompehenftone oifcura,c» foliiionefraiia.uoiumfimiliütautamliguarumfuerilicaftatio' ne conßfiu.Efl autem omue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ittiq; falfum, etiam fi non
omnefalfum nstty^nAov: ut cum dic'uur aliter quàm fe natura ka let,amp; quàm oforttt,amp; quàm fat eH.Totidë aut generibui eorri fiiur oratio, quot ornatur-Sed de hac farte in allo à noiff op re fleniui diëtuefl,amp;in hoe fefe traâalitur, lt;amp;nbsp;adhui /}arp-tur omnibui locif.Loquëtet enim de ornatu,fubinde quit funt uiii da,ßmilia uirtutibui ukia, dicemut. Sunt Mornata amp;nbsp;htec, quoi male difjioßtum e/l, id «voinfró^u^y : quodmalefïguratum, iJ K)(üiaei^r:quod male colloeatum,id nsmfaórfiêr uoeant-Sed de diffofitionediximiH^defif^uria amp;nbsp;comfoßtione dicemui.] n^iviir» n'mquoq; af fe/latur qu^edam mixta exuaria ratictteliatguarum oratio,ut ft Atticit, Dorica, loniea, Aeolica etiam dtüa confun' dai.Cuifimileukiueü afudnos,ft quit fublimia humilibui,uettra nouit, foëtica uulfaribiu mifceat. ld enim tale monßrum, quale îjoratiut in frima farte de arte foétiea fin^,
Kumano cafiti ceruicem fiâor equinam lungere fl uelit,—
Et caetera ex diuerfis naturii fulijciat, OrnatS eft quoi prf^icuo ac frobabili fliu esL Ejut frimi funt gradut in eo quod uelù exfri mendo cociftendo^,.Terliin qui hac nitidiora faciat,quod frofrie dixerit cultum.Itaq: âifyjM, cuiui in fraceftit narratienufe' ci mentionem.quia flus efl euidentia,uel ut alij dicunt,refrtefenla tio, quàm ferlficuitas, amp;illud quidëfatet, htec fe quodammodo ofîendit,inter ornamentafonamui ■ Magna uirtus eß res de qbui loquimur,clare,atq; ut cerni uideantur enuntiare.Non enim fatü eff^icit,neq; ut debet flenè dominatur oratio.ß ufq; ad aures uolet, atqi ea ßbi tudex de quibus cognofek, narrari credit, no exfrimi, amp;nbsp;oculif mëtii oflendi-Sed quoniS fluribus modit accifi filet,non tquiiëinoës eaf articulas/ecabo,quar!i amhitiofe àquiiufdanu
merui
-ocr page 375-LIBER. OCTAVVS »4, mcrw tugttur,fed muximr nect/ßrias attrnga-igiur uni ge IW, juo totu rerum imuff) quojitinmojo uerbit Jefiti^itur:
Cow/fif i» i« diguo! extemflo urrediui uttrq;. Et Mtrr4, ijuit nobh illam puÿlum congridientiu uciem itu tfti dm,ut wö cltriorfutura fuertt (^eéiuntibui.Pliirimi bn hcc ge* »ert ßcut in cigttrh eminet Cic.An ^ßuum tS fmul 4 cScifitn dii inuginibin rerum abrfl.ut cum illi in Verrem legit. Stet» fa leuti« frietor fo. Rom« • cum pallia furfureo, tunica'^; tuluri, niulierculu nixw in littore, «o« folum if [um as intueri uideutur, ir locum ir habuum,fed ^uadam etiam ex bis jult;e diäu na funt pbi iffe aflruatf Ego eerte mihi cernere uideor, amp;nbsp;uultum, aculos,amp; deformes utriufy; b!andilias,amp;eorum qui uderant, tu tilam uuerfttionem, uc timidam uerecundiam. Interim ex fluri-Iw efficitur illaquum conamur exfrimerefucies, ut eft ufud ei' iltm(nitnq;tid omnium ornundiuirtutum exemplum uel unut fuf' fciuOin defcriptione conuiuij luxurioß: Videburuidere alios in-trantes,alios uero exeuntes,quofdam ex uino uacillantes,quofdam hefternapotationeofcitantes. Humw eratimmunda,Iutulenta ui' no,coronu languidulif,amp;[f'inH coopertapifcium. Quid plus ui' deret qui intraffet i Sic urbium captarum crefit miferatio. Sine dubio enim qui dicit exfugnatam effe ciuitatem,complefliturot4 juiecu^; talisfortuna recipit,fed i« tffeüut minus pénétrai Ire» uit hic uelut nutius.At ft aperias hitc qua uerbo uno inclufa erat, apparebunt ejfufe per domos ac templaßama,amp;' rueniium teAo rumfragor,amp; ex diuerfs clamaribui unus quidam fonus,alioruni fuga incerta,alij in extreme complexu fuorum coha;renies,amp; in-' fantiu,f«minari'q; ploratus,amp; mala ufq^ in illi die feruati fata fenes,tu ilia profanori facrori'q:direptio,efferentiumpradas re pttentiuq: difcurfut,amp; aâi ante fui quifq; fradone calenati, amp;nbsp;toniiti« retwiere infante fui mater, amp;nbsp;ßcubi maius lucru e,fugn4 inter uiAores. Licet enim hac oia(ut dixi) caflediatur euerfio, minuteß tarne toti dicere q omuia.Cofequemur eut ut manifeftu
-ocr page 376-»4« INSTÎTVT. ORATORIA.' fntfuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;licebic nüftlfo iiffingfre {cellijff
ri folet.ConiMgii eajem diiitas ttiam tx aaiilentibin:
- Mihi fri f^iJiu hamr
Membra i]uatK,grIiJu)^; coitformiJm fanguit.
Et trefijie matre/ frejfrre ad feâcra natos,
Atq; huius famma;,' iudicio ifuidem meo, uirtuiù faâllima ill ùa. Haturam mtueamur,hanc frjuainur.Omnu elegantia area opera aihe eü. Ad fe refert ifuifq; aua audit, amp;nbsp;id faeillime aeeipitit animiy^uod cognofeunt- Prlt;eclare uero ad inferendam rebui luef repertit [untfiml iiudints,^uarum alia frnt qua: probationii pra tia inter argumenta ponuntur,alilt;e ad exprimendam rerum iifa-finem eompo/!ta,quod eji huius loci proprium.
—Indelupiceu
Raptores atra in nebula. — tf, Mi/itaui lîmilif,qua circum riitora,eircum Pifeofos (copulos kumilif uolat aquora iuxta:
Quo i« gf«frf idem pracipue eu/bodiendum, ne id quod fimilii» diniigratia afeiumus, aut obfeurumfit, aut ignotum. Debet enim quod illufiranda alterius gratia alfumnur, ipfrm t/fr ela-rim eo quod illuminât. Qudre fane po'étit quidem p[rmiita»iya ftuiufmodiexempla:
Qualiiubihibemam Lyciam Xanihi^i/Juenta Deferit,aut Delon maternam inuifit Apollo.
No« idem decebûotatorim, utoceultieaperia demonflret. Sed illud quoq; de quo in argumeniii diximm ,fm!!iiudirifgenmcr' matoraiionem,facii'q;fublimem,floridam, iueundam, mirabilem. tiam quo quaq; longim petita eil, hoc pim offert nouitaiu, atq; inexpeâata magie eil. Illa uulgaria uideri poffiint, amp;nbsp;ulilia tan tum ad conciliandamffdem,ut terram cultu, ficanimum difcipli-niemeliorem huberiorem'q; fieri. Et ut medici abalienaia merlie membra pracidunt, «4 turpes ac perniciofos etumfi nobit fangui fte cidifreant amputandos. lamfulUmim illudpro Arehia; Saxa
-ocr page 377-liber, octavvs JV «tj; foU/uJints «oo refficnJent, lejiiie fefe immatus e^ititufle-âitniur, lit^; conftjiuM, aeterä. qui Jem f^eiiuf a qui' lufJam declitmatoria maxime licentiit corruptum eil-Nam amp;nbsp;falfis ulutiiur, nec ilia ijs quilui tandem fimiliauideri uoluiitf applicant, quorum uirunq; in ijs e/l,qua me iuuene uliq; canta' ri foMant : M^gMorum fluminum nauigaliles fontes funt, gt nertiioris arlorit flatim planta cum fruciu ejl .Inomni autem pt rtfloli«, aut pracedit fmHiludo^amp;' res fequilur^ aut prtecedtt res, amp;nbsp;fmilitudo fequKur,fed interim liberaamp;feparataefi, interim quod longf opiiwnm eil, cum re cuius eil imago, conneßiiur collatione inuicem reffondente, quod facit redditio contraria, qua KVTocifJluirir dicitur, PraceditfimiliiudoUlacuiitsmodo feci mentionem:
-Indelupiceu
Raptoresatra i«
Sequitur in primo Ceorgiconpofilongam deltllieciuilibusatf; txtemis conquaflionem:
Nt cum carcerilus fefe effudert quadriga,
Addunt fe inlpatia,amp;fru/lra retinacula tendens
F rrtur equis auriga,neq; audit currus habenas-Sed kac funt ftneantapodofi-Reddiiio aiit ilia rë uira^; cSparat, tamp; uelut fubijeit oculis,^ pariicr oflendit- Cuius praclara apud Virg-multa reperio excpla.,fed orarorijs potiui utendu efi. Dick Cicero pro Kurana; V t aiunt inCracis artif cibus,eos auloedos effe, qui ciibareediferinonpotuerunt,fc wcf uidemus quiorato-res euadere non potuerunt ,eosad iuris ftudium deuenire. IlluJ fro foil? i4»i pene poëtica ljiriiu,fed tame cufua reddkiöe, quad eil ad ornaium accomodalius-Na ut tëpefiates (ape certn aliquo call figno cömouentur,fape fx improuifo,nulla ex certa rone ob-feura aliqua ex caufa cocitanlur, fc in hac cemitiorii tepefatt pO' pulari fape itelligas,quo fignocomota fit,fape ita obfenri c,ut fine (a txekatauideatur- SutetillabreuesiVagi'^perfyluasritufe
r4rH
-ocr page 378-J4S INSTITVT. ORATORIA
nrum.Et illuJ Cicercnü in CloJia»i:Quo extuJide velut ex W ienilto nujin effugit.Qahui ftmilit foffquot;int eiiici^; etiam ex ^uo tiJiano fermonefuciurrere. Huic fuiincet uiriin no ƒoIu»l aperte fonenJi rem ante ociilos,fej circumcife at^: uelodier, Ac merko lauJatur Ireuitas integra, fed ea minut prafiat ^ueties nihil di-tft,nifiiiuod necejje e^,lïgt;(».)(yMf!«.r uocant, qua reddetur inter fchemata- Eft ueropulcherrima j cumplura paucit compleâi' inur,quale Sallufli] eiliMiihridatescerpore ingentiperindear-matut.Hcc male imitantes fequiiur dfcuritas-yicina praditia, fed amplier uirtus e^ î^ipmcuyaltioremprabens intelledil,quàm quem uerhaper feipfa declarant.üui dua fuitt fpecies,altera qua pltnfgnifcat quäm dic'u,altera qua eiiam id quod no die«.Prior tfiamp;apud Homeru, cum Menelaui Craios in equum afcendifft a« f »ijm uerio uno magniiudinem eiui ofiend«, amp;nbsp;apud Virgi»
Demiffiim lap/i perfunem.
Nlt;«m jtc quoq: aliitudo demojirata efl. Idem Cyclopa c« iacui/fe die«per antrum, prodigiofum illud corpus/fatio loci menfm eft» Sequens pof tum ef in uoce,aut omnino fuppre/fa, aut etiam ab' fciffa-Supprimitur uox, utfee« pro Ligario Cicero.Qiud ft in tanta fortuna hon«as tanta non elfet,quàm tu per te inquam oiti' nesintelligo quid loquar-Tacu« enim illud quod nihilominus acci fimus, non deeffe homines qui ad crudel 'xatem eum impellerent. Alfcindiiurper iifeiüitMir, qua quoniam eji fgura,reddetur fuo loco.Ef in uulgaribus quoq;uerbitemphaßs:Virum ejfeopor-tet,amp; homo eft tlle,amp; uidendum eß. Adeo fimilis eß arli flerunq: natura. Non tarnen fatü eloquentia eß,ea de quibut di' cat,clare atq; euidenter oßendere,fed funt multi et uarij excolen da orationif modi • Nani ip fa ilia diiliyi.^ot fimplex amp;nbsp;inaffedata bialet quendapurum,qualii etiS in feeminis amatur, ornatum. Et funt quadam uelut ètenui diligentia circa proprietateßgnifcatio nem'qi munditia. Alia copia locuples,alia ßoribus lata, uiriu non lt«ï genus.NS ^cquid in fuo genere fatic effedi eßtualef.Praci' pua
-ocr page 379-LIBER. OCTAVVS. J49 put ttmni tim operu Jitivuirit i« exuggtrSJu Mignifute, i« titttru ultituJo ^uitJt: ^rrww 'm concipiëtiit ui/ionitmj'^ftt e!t( 'm efficieJo uelut opcre proplt;i/iio,cui tJi/ckur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re
pet'uio prokttioHif eiufjë,amp;’ cumulm ex ukunJuuti, mtpfox (onß «« 'ijs tSl,ub agendo duâa,et cuim propria pt uirtus non t/ft dicuntur otiofa.Edl amp;nbsp;amarü quidda,juod fer'e 'm cotumelia pop' tum efl juule CaffiiiQuid facies cü 'tn kona tua knuaftroihoc eSl cum te docuero nefcire maledicere, Et derf,ut illud Cra/ft: Ego te confulem putem ,cutuinenó putes tfft fenatorëf Sed uit oratoria omnif in augëdo m'muendo'j; copp'n. V trij; parti totidtm modi,ex ^uikuiprttcipuos att'mgrmm.rtliijuipmiles erSt. Sunt autë poßti 'inrekinamp; uerkit-Sed iju^pt rerü muentio ac ratio traâauimmt Munc ^uid elocutii attollat,aut déprimât dictndum.
Deamplificatiöne. Caput IIlI. p Rimaeiligkuramplipcandiuel minuendifpecies in ipfo rei «omiwf.ut cueumijuipt cstfin,occifum;eum ^wipt improkuit Utronrm.'toiitrii^; cum i}ui pulfau'it attigiffe, ifui uulnerau'K,litpf' ft dicimus-ytriufq;par'ner exemplue^pro M.Clt;e[io;Si uidua li kere,prottruapetulanter,diuesejfufe, likidinofa meretricio more uiueret,adulterS ego putarë ,piiuit hanc paulo likerius ftiutaffeti Num 0* impudica meretricë uocau'K, amp;nbsp;e» cui longior cüilla fue rat ufus,likerius faiutajje.kioc gfHin 'iincrefc'tt,acpt manifepius,p ampliora uerka cï ipps nom'mikus, pro qutkai ea popturi fumus,có feratur,ut Cicero i« Verrë: No« emm furë,pid raptorë,nö adul ' terum,fed expugnatorëpudic'itiie, «o facrilegu, fed hoßë facrorH rrIigionK^;,no pcariü, fed crudeliffcarnipcë ctuiu fociorum^: ûi ueßrüiudiciü adduximus. Ilio enim modo,utpt multu,hoc etiä plus ut pt effic'xur.Q^tuor tamë maxime generikm uideo conßa re amplipcationë,incremento,côparatione,ratioc'mationt, tong«'' rtt.IntrrmeHtu e(l potentifpmü,cum mugnu uidëtur etia i}ult;e i«* feriora funt, IJ aut gradu uno fit,aut plurikmiper id uen'nur «ort modoadfummu,fedmterimi]uodamodofupra fummü,
-ocr page 380-»fo tNSTTTVT. ORATORIA.
kitfitffictt uel unum Cicerenit txemplugt;n; Ftätiiu eü uittcirt einem Rommumifcelm iierberiire,frefe priciJium »eeiire,:j)/iJ Ji earn in crucem tollerefNtm [i ütum uerlentin ef[et,imo pi-du increuerat.ftnëjo etiam iJ ejJefaciHin,i{uoJ rrigt;( inferiut- Et ƒ? ttmum oecifin effet,f er flures grajut afeenjerat- Cum ue ro Ji xer» fropi ptrieiJium neeare,fiipri ijuoJ luhil eSl aJiecit,i}uiJ Ji cam in crucem toHere i Ita cum iJ i^uaJ maximu effet,neceffe erat in eo ifutJ ultr4 c/I uerba Jeffeere ,Yitamp; alker fupra fummum «JieäiOfUt apuJ Virplium Je Laufo;
“ Quo pulchrior alter
tio»fuu,excepto Laurentic corpore Turnt.
Summüeflenimijuopulchrior alter nöfuil. Huie Jein Je alii}uiJ fuprapojttu ef{ .Tertiin ^uo^; eil mojut aj lt;iuem non per graJut itur,amp; ijuoJ nS e(l pIm maximu, fej juo nihil rnaiut eü.-Matre tuam occiJifti,auiJ Jici ampliw^matrë tua oeciJifii- Nam amp;nbsp;hoc agenJi genut e^, I4»« aliijuij efficere, ut no pofftt augeri. Cre-fcii oratio minin aperte,fe J nefeioan hoc ip/b efftcaciui,cum cilra Jifiiniiionë in cotextu iy curfu femper aliquij priore maim inCe-quitur,ut Je uomitu in Antoniii Ciceroiln extu uero Populi Ro.. mani negotiü publicugerës,magifter e^uitS. Singula increment» kabentiper ji Jeforme,uel no in extu uomere,in extu tu etia non Populi,etiam non Romani,uel ft nullu negotium ageret,uel ft non publicum,uel jî no magi/ier ejuitu- SeJ aliui JiuiJeret htec,lt;amp; dr ca fingulos graJw moraretur,hic in fublime etiS currit,amp; a J fum mum peruenit, now nixu,fej im^etu, Vfr« «t hlt;ec amplifeatio in fuperiora tëJ'tt,ita ijuiept per coparationë,incrementti ex minori-kin petit. AugëJo f»im ^«oj lt;3 infra,neceff'e ell extollat iJ ijuoJ fuprapofttHell,ut iJë,atf in eoJëloco: Si hoc tibi inter cxna,amp; in illit immanibut poculit tuit aceiJiffit, ejuit no turpe Juceret? In extu uero Populi Romani .SeJamp;in Catilina : Serut mehercle mei,pme ißa paâo metuerët,ut te metuunt omnes duet tui, Jom» Hieam relinjuenJa putarem. Interim propopto uelutpmih exem-ploeffi-
-ocr page 381-Uber, octavvs. jci
fis efficienJum fi maim iJ ^uoJ à notif exaggeranJum tsh MUtm pro Cluentio, cum expofitiffit Mileßam ifuantia aftciJtt ktrtdikiH pro aloriu pecunia accepiJJê;Quanio tH inijuii.oppia nicM w eadié iniiiria maiore fupplido JigniuiSiqitiJe ilia cam fuo torpori uim aUulifJet,ßnpfi cruciauit.hic autem idem illud effet it ftruliewcorporM itimat^;cruciatum.Necputetquif{uam hoc, ^njuam e^ fimile, illi ex urgumtntic loco quo maiora tx MMori imcolIiguHiur.idem effe.lllic enimproiatio petiiur,hic amphfica-tioificut im Oppianico, non td agitur im ilia comparatione, ut ille male fecerit,fed ut peim-^il tarnen quanquam dtuerfarum rerum quitdam uicitiia. Repetam itaq;hie quoq; idem,quo fum illic ufm, exemplum, fed non im eundem ufum .Nam hoc mihi ofiendendun ea augendi gratia, non tota modo totû,fed etiam partes partibM comparari,ftcuthocloco; tcnuerouirampUffimm P.Scipio Pon« Max. Tlherium Gracchum mediocrker laiefa^ianlë ftatum rei-publica priuatm interfecit,Catilinaorbe terne crede atq^incedia uaftare cupiente noj cofules perferemtu {Hie O' Catilina Crac-cho.amp;flatui reipublicte orbi terraru,et mediocrit labefaHatio c« Ji O' incedijs uafiationi, ly priuatm cofulibm cSparaturiquie fiquitdilatareuelit.plenosperfingula locoshabeat-Quas dixiper ratiocinationefieri amplifieationes,uideamui an fatit proprio uer'-bofignificauerim-Nec fum im hoc folicilm,d» res ipfa uidiétibus di-feere appareat-Hoc fum tame/icutm,qult;)d htec amplificatio alibi fofita efl,alibi ualet,ut aliud crefcat, aliud augeatur , inde ad id quod extolliuolumiu.ratio deducitur. Obieâurut Antonio Cicero merit et uontitH,Tu i»qu'K,ijlis faucibui,iftit lateribut,ifia glojia toria totim corporis firmitate.Quid fauces et latera ad ebrietatef minime funt otiofa. Nam re/f identes ad hlt;ec,poffumui lt;efiimare, quantum ille u'mi in Hippiit nuptifs exhauferit, quod ferre amp;co-juere non poffet ilia gladiatoria corporis firmilate.Ergo fi ex alio colligituraliuj.nfc improprium, nec inufitatum nomen eSl ratio' tinationis, ut quod ex eadëcaufa inter flatus quo habemut tfic ex
-ocr page 382-fj» INSTITVT. ORATORIA.
infejuntiiui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iucitur. SijuiJtm ttintii u'n fuerit urn
erumpentif^ut nen caßim tfferret,4ut U0lutiitem,/ëi{ necefpttUM uii mwime Jeceret uo)negt;uli.amp;ciiiu non recens, ut acciJert itiU rim fokt, redderttur, fed qui ufq: in pojlerum diem redundaret. Idem hoe frajlitit qu^ antece/ferunt. N4m eurn Aeolus i Ionone - Cauum conuerft eu/fide moatem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(rogutusi
Imfulit in latui,acuenti uelutugmineftHo, Qim data forta ruunt: -
Affaret quanta futura ft tëfejias. Qtudi cum res atroei/fimas, quas'q; M fumma if ft extulimus inuidia.eleuamus eofulto, quo grt uiora uideatur qute fecutura fint,ut à Ciceroe fadü efl,(ii illadi. eeret,Leuia fint hxc in hoe reo crimina, metü uirgaru nauarchm nolili/fmie ciukatisfretio redemk, humanü eil,alius ne fecurife. riretur, feeuniadedk, uftatu eß, nonne ufus eSl ratiocinatione, qua eolligerétaudiétet,quantu illud effet quod inferelatur,cui eS farata hiechumana uideretur, atq;u/ttataf Sie quoq; folet ex alio aliud auf^eri, ut cü Annibalis bellieis laudibus amfliatur uirtus Sei fionis. Etfortkudine Gallorü Cermanorum'q: miramur, quo ft tnaior C. Ciefaris gloria. Illud quoq; eH ex relatione ad aliquid, quod non eius rei gratia diäS uidetur,amflifieaiionis genus.Non futant indignum Troiani frineifes, Craios Troianos'q; frofter Helenie ffeeie tot mala,tanto tëforiilfaiio fufinere,quiena igkur ilta forma erededa eil f Non enim hoe diek Parie qui earn rafuk, non aliquie iuuenie,aut unus è uulgo,fedfenes, lt;amp;nbsp;frudetiffimi,amp; Priamo affidetes.yerum amp;nbsp;iffe rex deeénij bello exhaufus,amif' fis tot liberk. imminëte fummo diferimine, cui facie ilia ex qua tot lachrymarii origofluxi/fet, inuifam atq;abominanda ejfe oforte-bat,amp;' audk hiec,amp; eamfiliam affellas iuxta fe local, amp;nbsp;excufat etiam,atq; fbi effemaloru caufam negat.Nec mihi uidetur in fyn fofo Plato, ci! Alcibiade confaentem de fe quid à Socrate fati uo luerk,narrat,ut ilium eulfaret,hiee tradidi/fe,fed ut Socratie ist' ui flam eontinëtiamofëderet, quie corrumfi ffeeiof/fitm hominie tarn
-ocr page 383-LÎBER. OCTaVVS. »s»
T4m »luu uoluftiitr nSpojjit, Qtt»lt; 'mfiruinrie ^«9^; fcfr«uiM illorum fi^gntluiltt aßimSJa nobn Jatur.AJ hoc pertiitet clypeut Aiacit, amp;nbsp;haßj Pellas Achilli«. Qm «irfuff fgrfgif tß ufus 'm C^dope Vir^iliucNamijuojtlluilcorpus mtnie concipiamcuiiu
Trim« »Miium pwii« rfg»? -•
QwJ/rum stixloricaos äuo
Mitiliplicem connixi humerit ferrent;—
Q.Mntw Demoleos, ijui tnjutm eant curfu palantes Troiatapamp; balfQwil M-TuIliiuJe M.Anlonij luxurta tantum faltentfinp^e re potuiffet^lt;iuantum oftenJit titcenelofConchyliatii CnPontpeif ferißromatie feruorum m ceflu ßratos leücs ui Jeres. Conchylia ta perißroniala,^ Cn-Pompegt;i,et i« cellis feruorum nihilpoltß slici yllrâ,«*? neceffe e(l tarnen ultra 'mßnito plus in Jomino cogi-Mrlt;.E( hocßmile efiilli ijuoJ emphaßs Jichur, fej illa ex uerbo, hoc ex re conieäuram facit,tanto'q;plus ualet,ijuanto res ipfa uer U eßfirmior.Poteß afcrihi ampbfcationi cowgfrifi ^uoq; uerho' •rum, ac fententiarum iJem fignißcaniium. Nurn etiamß no« per paJut afcenJit,tamen uelui aceruo ^uoJa alleuatur.QuiJ enim tum nie Tubero Jißriäus i« ucif Pharfalica f^laJius apbaticuius UtiH i/{r mucro petebaif ijui fenfin eratarmorum tuorumfuust tut menslocuIJmanuilarJoranimif^uiJcupiebasfiluiJ optabasf Simi |f e/l hoc fgur^, lt;]u^ eui/ecl feif/abr uocant,fej illic pluriü rrrimi eß congeries,hic unius multiplicatio. Hier »hScrefcere folet uer-hit omnibus aliius atq; aliius infurptibus; AJerat ianiior carceris, carnifex prsetorit,mors terror'qs/ocioru, tif ciuium Romanoru li flor Sextius. Ba Jem fer'e eß ratio m'muenJi -Nam totiJem funt afcenjentibui^ijuot JefcenJëtibus paJus- IJeo'^-, uno ero exempla contentus eius loci, quo Cicero 'm oraiione Rulli hoc Jick; Pauci lumm ijui proxime aßkerat, nefcio quij ilium Je lep aparia uo-lui/fe Juere fußicabaiur. Quo J ft aJ intelleJiu referas,m'mutio eß'.ßaJobfcuritaiemßncrementum.SciopoJJeuiJeri^uibufJalfe tiem amplificationis hyperbolen quo j.Num et hsecinutrau^ipar
tem
-ocr page 384-JJ4 ÎNSTITVT. ORATORIA. iemu4ilet,feJtiuM fx«A he nomen in trofos dijferenid eS’ Qijot contimio fiiiiungerem, nifi ejpt ideterufeftrntdruiiodie eenji,ijuit conjidt non prof rijs, [ei tnnsldtu. Demin ergo i’reui' ter hoe defiierio um fenè pub!ieo,nec omKUmm eum jitem flefi' jneprieeipuum,depene f^um pieunt orationie ornatum.
Dcgencribiisfenccntiariinj. Caput V. ç Ententiam ueteres juàd dnimo fenp/Jent uocuuerut-ld eum eü dpud ordtoresfrei^uetifPimH,tum etiS in ufu ijuotidiuno ijudfdi reliijuidt hübet. Nern nbsp;nbsp;iurdturi ex dnimi noftrifentêtid,amp;' grd'
tuldntesexfentettd dieimut. Non rdro turnen amp;ßc loeuti funt,ut fenfd pid dieerent.Ndmfenßn eoporit uidelgt;dntur,ftd eonfuiludo idm tenuie,ut mente coneepu fen/ut uoedremut, lumind dute.prit eipue'q; in eldufulie politd,fentttid!, ijuie minin ereiru dpud dnti' quos,noßrif tiporibm modo edret-Ideo'f mihi nbsp;nbsp;de generibui ed'
rum.'ir de upi drbilror pdued dieédd. kntilt;iiâ/Jima junt,iiute prt prite, ifudmuii omnibin idem pt nomen, fententh uoedntur,^udS Grtteiyvii^iUdppelldnl.Vtrunf tdmen nomen ex eonectperSr» ^uod pmiles funt copies dut decretit.Eß düt hac uox uniuerfdih, ^u^e etidm citrd eomplexü cduft poffit effi Iduddbilii • interim dd rem tdntu reldtd, ut nihil eil tdm populdre qudm bonitdS ; interim dutem ddperfon3,ijudle eü Afri Domitij,princept qui uult omiiid feire^neeefft hdbet multu igno/eere.Hdne quiddm partem enthyme gt;ndtit,quiddm iu'ilium dut eldufuldm epichiremdtnelje dixertii,amp; tSi diijudndoynon tdmen femper. lllud ueriut.effe eu aliquddo pm plieem,ut earn quam fuprd dixi, dliquando rdtione fubiefid. Ntm im omni eertamine qui opulentior e{i,etidmjidecipit iniuriam.td' men quid plut poteSl,fdeert uidetur.Nonnunquum duplicemiOb' fequium dmicoi,ueritdt odium pdr'tt. Sunt amp;nbsp;qui deeem genera fe ctrunt,fed eomodo quo fieri utl plurd poffunt,per interrogatione, eompardtionem, infieidtionem,fimil'ttudimem,ddmirdtionem, amp;nbsp;ernterd huiufmodi. Per omnesenim figuras trdüdripotel}.lllud ttotabileexdiuerfisi
Morl
-ocr page 385-LIBBR. OCTAVrS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tTf
Mm milerit non nJ mmem mifer e^I.
Ac red« ijuijem funt «Iet:
T4m Jteil nuaro queJ hiiiet,lt;iuim ijitoJ non habet, Se J nuiore)n uim accifiunt ex muiatunefigurie,ut:
VfHueiiJea'ne mori mlirum efli
Acriin enim hoc, per fe,mors mifera no efl. Et trailatione 4 con mitni nJ f rofriMin .Nam cum fit refil!,nocere facile efl, proJeffi Jifficile,uehementm apuJ OuiJium Me Jen Jiciii
Seruare potui,per Jere tnpoffim rogasi
Vertit nJ perfonam Cicero ; Nihil habet Clt;tfar nec fortimn tun Hwii*), nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut po/fti! nec natura meliut ,^uàm ut ueliaferuare I
Plurimos.lM ^uie erant rerum propria,fecu hominie.ln hoe gf«f-« euftoJienJum efl tflTiJ ifuijem ubiq;,ne crebrn fint,ne palam falft, ijualesfreijuenter ab hu Jicuntur jui hnc cathobca uocnnt, amp;ijuic!juij pro caufn uiJetur, lt;[uafi inJubuaium protnuniant,amp;‘ ne paffim,amp;à ijuocunj; Jicantur.Magû enim Jecet roc,in i/uibuf efl autoritai,ut rei pon Jiu etiam perfona confirmet.Qw enim fe rat puerum, aut ajolefcentulum,autetiam ignobilem,/î luJicet 'm JicenJo. Ûquot; quoJammoJo prneipiat l Enthymema ^«oq; efl omne ^uoJ mente concipimui.proprie tarnen Jic«ur, .jun eflfenteiia ex contrarijsipropterea ^uèJ tm'uiere uiJetur 'inter enteras, «t Ho-meru) potta,urbs Roma, Dr (loc in argumeniù falù Jiâum efl, Non femper autem a J proba tionem aJInbetur, fej alloua Jo a J or natum.Quorum igitur impun'iias Cnfar tun clementin laut efl, eorum leipforum a J crujel uatem acuet oratio i non ijuia fit oraiio Jiffimilif,feJ ijuia tam per alia ut iJ 'miuflum appareret,effelhim trat. Et aJJua in claufula efl epiphonetnaiu mojo non tam pro~ latio,^uàni extrema quafi imfultatio. E/I enim epiphonema rri nar ratn,uel probatnfumma acclamatio;
Tanin mol« trat Romanam conjeregéiem.
Facerr.n.froiiMi ajole/cës periculofe,q perpeti turpiter maluk E/l amp;nbsp;^o4 apptllatur à nouu rwffac, jua uoee omnu ioitelIeHui acci
-ocr page 386-Jjx# INSTITVT, ORATORIA.
fi fotefl. SeJ hix mmhie JoMrunt ea,quie non dicunt,ueruiti iit-telligi uolunt^ut in eum juë ftepim 4 luJo redemerat foror, itgen-Itm cum ti ulionù ^uod ei pollicem dormienii reódiffet. Er4J A gniu ut hitberes inte^ram manii. Sie enim iiuditur,ut defugnures, Vocutur aHijuid lt;amp;nbsp;chtufula, ^uie fi’ed t^uod conclufionê dieintiu, lt;amp;nbsp;rfÄf ,0quot; quiiufdum m furtibui nece/fariu eü.QMreprm de fuüo uefbrofuteumbni necefji eiï, Ltgurij culfam ulltm refre-hendutii-Sed nunc illud uolunt,ut emnit Iocu^,omnif fenfin in fine (ermonif feriutuurê. Turpeuuiemlt;amp;pop'enefasducunt rejfiri « ullo loco, qui accluiMtiottè non petierk. Inde m'inuti corrupti'q; fenfi'culi,amp;extrurempetiti. Ne^cenimpoffunt Urn muli/t boM fentëtiee ej[e,q necejfie eü muitte fint cluufiilui.Um hlt;ec mugif no' utfententiurü genera ex opinato,ut dixit Vibiut Crijfiut w eum, quicumloricatuiittforoambuluret, prlt;etendebat/e id meiufact-re; Quk tibific temere permtfitfEt 'utfigniier kfricamm apud Ne ronem de morte mairù. R.ogant te Ctejar Calliie tute,utfeliiuie tuamfortker fieras-Suntamp;alio relittii,ut Afer domittm cü Cld tillam defenderet,cui obie^ü crimen,quad uirum qui inter rebel' luntesfueritt,fi!peli/lit, remiferai ClauJiut, in epilogofilioseim alloquens: Mlt;lt;frc tarnen inquit, pueri fepelitote. Et aliunde petka, id esl.in aliu locil ex alio tranilataïut pro Spathale Criffim, quant qui Ineredë amator infliluerat,deceffit, cü haberet annos duodeui ginti. O'hominem diuinum,qui fibt indulfii.Eacii quafda fente» tias fola geminatio.qualit efl Seneca; in eo fcripto, quod Nero ad fenatum mifit occifia maire, cumfe periclkalü uideri uellet: Saluu me efje adbuc nec credo,nec gaudeo. Melior cum ex conirarijs ua lenHabeo quemfugiam,quem fiequar non habeo. Quidfquèd mi' fier cum loqui non poffiet,tacere non poteratf Ea uerofit pulcherri' ma,cum aliqua comparatione clare/ck.Tracballut contra Spatha leniPlacei hoc ergo^leges diligetiffitmapudorù cufiodestdecimas uxoribin dari,quartas meretridbm iubenif Sed horum quidë gene rum 0* bomt dicipoffiunt '(sr mahe.llhe fiemper u'tttofie,uti 4 uer bt
Patret
-ocr page 387-LIBER OC TAWS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»jy
Pitreinnfcrifti. Sic enim itiâpendum tü mifii, ui memuifritit pttrum.Peiin aJhuc nup^ufallum eH amp;nbsp;lonpiufpttkum.CS trteanJem fororemphiJitiiorif.cuiut moJlt;ifecime»tioiif:AJ dgt; ga« mihi pugnaui. Eff ffûm ^enerü eiufjem, nffcio an ukiofiffi~ nium,^uoiies uertorum cum rerumftilftlt;iuitdam fimi IkuJint iungkur. darum Mtortm iuutnû audiui, cum Itât »« c/pke cuiufilam ojja fententiit pratia tentnJa matri dediffet-ln-feïicifjimit fcemitta nodum extulifiifiliumfi' iam offà legifUA J kf plfri^; minimù etiam i«uentiunculùgdudent,qult;e txcujjie ri fum habent, inuentie fade ingenij blandiuntur. De eo qui naufra (gt;»,amp; antè agrorüfterilitate uexatuf, wifcMiffingkurftlulfë iiffe.Qutm nec terra recipit,ntc mare,pendeat.Huicßmilt in il lo de quo fuprà dixi, cuipater fua membra laceranti urnrnum dt' ^^•^i hifc edk,debet hoc bibere.Et in luxuriofum, q ctTfiHgifn foejy fmulaffe diciiur. NfÂf laqueum, habet quod fàuctbut tuit irafcaritSume uenenum.decet luxurio/ot bibcdo mon. Alia uana, «f fuadentii purpuratu, ut Alexandrum Babylonit incendio[ept Hat- Alexandru fepelio,hoc quifquamjfeâabk e teâo iquafï uer* id fît i« re tota indigni/Jimum-Alia nimia,ut de Germanit dicen-tem quendam audiunCaput nef io ubi impojïtum, lt;amp;nbsp;de uiro fot' liiEellaumbonepropellit. Sedfnitnon ertt^ffingulascorrupte^ r«m profequarformat. Illud potiin, quod efi magit neceffarium. Dute font diuerfit opinionei, aliorum fententias folat penè ffîeâS tium^liorum omn»«o damnantium, q«or«m mihi nfidrum admo-dum placet. Den/ïtas earum ob/let iruicem.ut in fatit omnibin fru Aibin'q: aruorum,quorum nihil ad iußam magniiudinem adolefce re poteil,quod loco i« quem irefcat,caret. Nff fißuM in qua ni kl cir«mlnumefi,eminet.Ideoq; artificesetiamcumplura w WMiM tabulam opera contulerSt,ff'atijt diflinguunt, tif umbrit in cor^ra cadant.Facit r« eadem confciffam quoq^ orationem. Sui fifîit enim omnit fententia.ldeoq;poU earn utiqi aliud efi Mtâium. Vndefîilutafere orasio,et eftngulit no mëbrit,fed frufiit collata, i firuâura
-ocr page 388-laSTnVT. ORATORIA.
firi/äum ctrel, cum ilb muxJii amp;nbsp;unJi^;iirdtn(!fa kf fiert ’m tticem ntijueatttprteter ioc eiinm color iffe JicenJi ^lile! darin, multii tarnen ac oari/s uelut maculn cofjter^itur. Porro ut affert lumen daum purfura loco i«feriin,ilt;a cerie neminem Jeceai »r. teriexta flurtlinnotieueftic, Quarelicetllt;tcenttere,amp;'ali^ua^ tenin extareuiJeantur,tarnen ér luminailia non flamma,fej fcintil/ie Inter fumum emicantilin fimilia Jixerie,^ua nec apfare ant ijuitlem, uh tota lucet oratio,ut in feie ftdera iffa defwuntcer ni, ér ^uie crelrh faruii^ conalitue attollunt, inieijualia tantunt tr uelutconfraf^o/ä, nec admirationem confe^uuntur eminentiX, (Ur flancrugrattaferdunt.}ioc(tuo^;accidif,ijuddfolajcaptanti fententias,multas necefje efi dicere leues, frigidas, ineftas. Non rnim foteü effe deleäiis,ul-i numero laboratur.Ita^; uideas tli uifionem frofententia foni, Ùquot; argumfntum,ßtarnen in dau/itla (alcefronuntietur.Occidifiiuxoremiffeadulter,nDferrètetti’ am ft refudiajfes,diuifio eü. Nie feire uenenum ejje amatoriumi uiuerethomo,nifiiliud tiii/fet,argumentum eÜNec multas fieri fententias dicunt.fed omnia tan^fententias-Puic quilufdam co trarium fiadium, ^ui fugiuntac reformidant of»t hanc in dicett‘ douoluflatem,nihilfrétantes nififlanumfirhumile,^ fineciy natu.lta du timent ne ali^uado cadant,femfer iacent. Quod enim tant» in fetitentia tona crimen eftinS caufa fredefte «o« iudicem niouet/non dicentemcommendaii Ateflijuoddamgenin ^uouete res non uietantur, if juam uos uccatie uetuflatemi Nam ft illam txtremam, multa Demoflhenes ^uie ante eum nemo. Quo mod« fotefl frotare Cicerenem, ^ui nihil futat ex Catone Gracihù'f immutandumfSed ante hosfimflicior adhucratioloijuendifuit, £gokiteluminaorationis, uelut oculos ijuofdamefjeelo^uenM credo.Sed neij: oculos effe toto corf ore uelim, ne catera memlra fuumoffuium ferdant.EtfineceUefit,ueterem tliü horreremdl'' eendi malim,quàm iflam nouam licentiam. Sedfatet media juit' da uia,ficutincultu uiHu^acceJfit alilt;iuis ettra rtfrehenfionent
Mor,
-ocr page 389-lieer OCTAVVS »r?
Mor, m peut fojjiimin adijdaDiUi uirtutilui. Prlui turntn pt u'uijs eitrtre,»t dü uolumui efje »elierrt ueterilin, pmin luiitum difftmilti. Rtdda nunc,^ult;im froximum tfpe dixerit»i,fiirirm de trofif^^uos moiiti dari/pmi Kcprorit uutorts uacunt Horu trade rtfracefta ir graminatiei föhnt. Sed à me, cum de Hierum offt' do l0ijuertr,dilatii fan tac efi,i;uia de crnatuorationifgrauior uideiatur loc»i,amp;' maiori oferiferuandui.
Detropis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capiit VI.
»T' Rofw rp uerti uelfermonu 4 frofria pgnipeaticnein aliH ■l- cumuirtuiemutatie. Circaquem itiexfliiotilitirgrammci inter iffos amp;nbsp;fhilofofkh fugna ep,iiute pnt genera, qua ffre ^'‘^,jul numerui,qui( cui fulijciatur. NflJ omijfisqua nihil ad in fihuendum oralerem fertinentcauHIatieniliUf neceffaries maxi' me,ttq;in ufum recegtos exequemur,hec mode in hiearmetaffecè tenti, quofdam gratia pgnipcatienh.quofdam decorii a/fumi, amp;nbsp;effealies in uerlh grof rijs, alios in iranilatû,ueriiq; formas, «CB «frtorum mode, fed eiiam fenfuum, comgcfiionit. Qwlt;i-re mihi uidentur erraffe, qui non alios credidcrunt trogos, quant »« quitus uerbu gro uerbogeneretur. Neq;itlud ignore,in iffdem ferè quipgnipcandi gratia adhibeniur, effe amp;nbsp;ornatum, fed no» idem accidet contrà, erunt'q; quidam tantum ad (peciem accem' tnodati. Incigiamus igiiur ab eo qui cumfrequentijfimiu eH, toni longf foklifrriBiWjfraBjId/icBf dice, qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à Crlt;fff UO'
fatur.Qua quidem cum eil ab igfa nebit conceffa natura, ut indo Äi queq: ac non fentitnies,ea frequenter utantur,tum «4 iucunda atqi nitida,ut in oratioe quamlibet clara, grogne tame lumine elu eeat-Heq: enim uulgar is tffe,nec humilis,nec infuauis,redle modo apkapl, goltp. Cogiam queq-,fermoniigcrmutando aul mulU' ando,qua bob habet, quod^^diffieillimum cß, grapat ne teilt rei nomcB deeffe uideatur. Transferiur ergo nomfaut uerbu.ex loco in quo grogrium ep ,ineumin ^«o 4Ht grogrium deeil, 4ut translatum grogrie melius til. Id fadmus, aut quia neeeße efl, t 4 nbsp;nbsp;nbsp;lt;«
-ocr page 390-Jffo INSTITVT. ORATORIA.
lt;ut fUM /ignifciintiiii,Ml(ut Jixi)jitü Jeceiiin-Vli nihil htnni trxntffrnur,improfirium et'n.Nectfpttttrufiici
Jicuttt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in uKibut.QuiJ tnim Jictrent nliuJf lt;amp;nbsp;fittrt ft
^ttti^amp;frudin laiortre. Nect/fnttt nsi Jurum hcmintm, tut tffierum, Nontnimfrufriumertt,quoJJareminhif tfftfiAut nomen lam inctnfum irayüquot; inflammatum cufMatr, if lapfum trrort^fgnificaHdt gratia.Nihil tnim horum fuif urrtif,qudm hit acttrJÏM ma^if frofrium trat.lila aj omatum, lumen orationie, lt;0quot; generifclaritatem,amp; condonum procellas,amp; eloqueniiitflu^ mina,ut Cicero pro M'.lone CloJiumfontemglorüe eimuocat, alio loco frgttem,ac materiam. Quadam etiam parum ffecio^ fa didu per hanc explicantur.
Hof faciunt,nimio neluxu ottußor ufut
Sitp^enitali aruo,lt;ir fulcos oilimet inertef, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Intotumautemmetaphorahreuioreßj quam fimilKudo,eo^:di' fiai, quod ilia comparatur rri quam uolumuf exprimere, htc prt ipfa rtdicitur. Comparatioedenim cumdicoftcijfe quodhomi nem, ut leonem- TranslaiioedcumdicodehomiMe,leoefl.HU'’ iui uif omnis maxime quadruplex uidetur, cu in retuf animaliiut altud pro alio ponuur.ut de ap^Uatore,
—Cuiernatorma^na contorftt equum ui.
EtutLiuiuf Scipionemi Catoneadlatrarifolitumrefert.luani ma proaliff generie etufdem fumuntur,ut
Clafft'q; immuit hatenas,
Aut pro retuf animaliiuf inanima,
Ferro an fato uirtuf Argiuum eccidil, Aut («nir4.
Accipiensfon'uumfaxiJeuenicepafior.
Ponttm
-ocr page 391-LIBER OCTAVVS. m
- -Pon/fm üidigtutiH Arttts.
ttiHa CicerSityQwd tm tutu ille Tuitre Jifiriél’ iti Mt Phtr ftlict glädim tgrbtiiiCuiiH Utiu ille muao petebaif j fnfui ntt «rmori! tuerüiDuplicjiuritiierimhaciurtunfpuJ Virgiliim,
—Ftrruin'^;armiireuenen0, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NSamp;uennta
^nureamp;ferru itrmart trSsIatio eil.SecStur hat »m plurti,ut lt;t, Mtioiult mtionale,amp;iJrJeirrati0)uibut,amp;hoc Muitr, ijiA lui fimilu ratio eft, ira toto lt;amp;nbsp;4 partitiu, fed lanS puerie prtd pimuiyUtacceptopenereffieciesititellif^ere nöpofjint- vtmudicin ait atlt;i;opporivn' eiin uftu illuftrat craiionë,itafrei}itëï ob/cu Mtamp;Mdio complet.Contirtiiin uero 'm alleporiam et ^nipnata nit.Sunt fu^da amp;nbsp;hutrüfs irantlatiooes, ut id de ijuo modo dixr, faxeaeil uerruca /t fordidtt. No enim ft Cieero redefent'mam Reipie. dix'K, fceditatë hoëm ftpnificans, idcirco prolê illitd tjuoa; tteteru oratorie, Perfeeuiftt Reipuh.uomieas OplimeO: Cicero die tltouftrat caue'ndi,tie fît deformii traiislatio.ijualii f» (nom ippt tiw uur exempl'u)Caftratam morte Aphricatii Rempu-irper~ cm curiit Glovcio. Nf wmio maior,aut ^ucdfepim accidie, mi^ ttor-Nedi/fimilii.ijuorumexemplaiiimumfrequeiiterdepreheti^ det, ijui fâerit htec u'ttia effe ,Sedamp; copia quo^; modum epteffi ’ tiittofa e{i,prlt;tcipue in eadem/fecie. Sunt h dura,id ed, 4 Ion ^mjuafimU'iludmeduila,ut
-capiit niues, amp;
luppiter hykertiat rono niue conffu'tt alpet.
h illo uero plurimi errorit, ijuo'd ea ijua poeiù, ijui amp;nbsp;omnia ad uoluptaiem referunt, amp;nbsp;plurima ueriere,etiam ipfa metr'i necefji fate copuntur, permijfa funt, conut nire ijuidem eiiam pro ft pu' tant. At ego in agendo necpafiorem populi,autore Homero dixt' rim.Hfc uolucretpennii remigare. liut Virgiliut 'm Apibm, ac Dadalo f^eciopjjime fitufm.lAeia pbora enim aut uacantem occu pare locum dtiet, aut mfialienum iifnii f ualere eo ^uem ex-pellK.Quod alijuatopene iam magit de jynecdoche dicam. Now
Î f trow.
-ocr page 392-t«i IN5T1TVT. ORATORIA
trittslittio femeucmlH aniniitfltrunqitamp;fïgnMtlitrtlttijn fih cculosfui'qcitniiù refertt Uttcunriurtferinonrinfo-itd, uttx unoplurcsmteüi^amin,partt tetumy/ptdegfuifii friecejentituf fequen'it, uel contri^ cmnia lihiriort foeiit qutt»/ ertücribut • Nam profil ut muerDHem pro gladio^ir träum pro domortcipirt, »4noHpuppimpronaui, neeabirttmpro tabtllit» Et rurfi» ut pro ^ladio ferrum, 'na non pro equo quairupedem^ Ulaxtme autem in oranJo ualelit numervrum lüa libertas ■ Ntw ir Liuiin fepefic dtcu, Romaminprittiouifior, (iimRom4gt; tiesuici/fefignifïeat -Etconirà CiceronemadBrutum, Populo inqu'n impofuimui, tOquot; oratorei uiffumm, eum defe tantum k-queretur.Qupd p^enui non crationes modo omat,fed etiam quoti' dianj fermonii ufin recipil. Quidam ooniiJlfyir uoeaut cum amp;nbsp;id 'm contextu fermonii, quod tacetur, acdpimin. 'Verbu enim ex verbo Mttllignur,quod inter unia ÎMitif-u uocatur:
Arcades ad portas ruere. -
\ nbsp;niki bancf^uram effe magu placft,il!t( ergo rtddetur- Aliud (ti
nm Mtellignur ex aliot
A lpice,aratra iu^o referunt fuj^enfa iuuenci.
Vnde apparet noUcm appropinquare. ld nefcioan oralorictK-Ueniat, nifi'm arpumentando, cum rei ftpnum ell. Sedbccab rioculionic ratione diflat, Nee procul ab Icc genere difcednptr furv/ulie, quit eß nominie pro nomine poßtio, cuiut uit eß ,pro *0 quod dicitur, cau/am, propter quam dunur, ponere. Sed ut ak Cicero hypallagen rhetores dicunt • Eacinuenta abirueur tDre,amp; fubieâaab obt'Memibuißgnißcat.ut Ceriremcotru' piam undù, amp;
- Recep tus
Terra Neptunut daffes aquilonibin arcet-
Quodßt retro duritu. Refert autem 'Mquantum dißus tropui oratorem fequaiur. Nam ut Vulcanum pro igné uulgoaudiui' mutfir uario Martepugnatu», trud'nui en[ermOiamp; Vener rem
-ocr page 393-LIBER. OCTAVVS
•'flu «Aum dhif]e ir/pi deert, kti Liier um e(y Cafr«« freuitioamp;fiinelicettiiui, juim utferifeueriitis ferut.Sicut ex « ijuoJ (cniiKet, id quod (Bniineiur,ufui re(ifii,ut lene moraiaj iirltf,amp; fceulum efgt;ctum,tt feeulum felix. Ad id juod (Stru efl, MC tudeul ijuitnifi fceia
—Itmfrcximufcrdel
V«lfgOB—
Üijiferte hcepoliut eüdfcffefjcrei^uedfoffidetw, utkmtMfm deuortri,cuiuiftitrimoniiiincoufumitur, quo modofiuni ifiHume' rtbiles ffiecies • Huiui en:m funtgeHer'u, cum al Hannilale ciefii afud Cannai fexafinta milia dicimui,amp;afud Tra^icos al Egi-*l4o, iSf carmina Virg^ilij utniffe,amp;‘ uenire commeatui qui afft^ rantur,facrilepum defrehenfum,nonfacrilegum,argt;norum feien-tiamhalcre,nonartia. ]lludquoq:amp;ficÜtii Ü’cratorilih freiem,quo tum qui efficK ex eequod efficitur o^tndimui, No* tb“ earminum autores,
Pallida mors lt;tquo fulfat jede fau[erum talemat,
Regumq:lurres:—
Pal!entei'q.lgt;alitantmorli,tri/lii^;feneäiu, it oraler, fr acipiiim iram ,hilaremadolefcentiam,fe^ne otium dick. l/} rtMBi kuic tropo qutedam cum fynecdocke uicinia, llt;lamdico uuliinhcminfiprouuliu, Dicopluralktrquodßn^u-laretfi,quod fingulate fH,fluralker-Sed non id ago, utunum txmultif intelligaiur (namideümaniftftum ) fed ni men im-mulo, ut cum aurata teâa, aurta, pufitlum â uero difcedo,quia »low eil nifi pars auratura. Qu« fingu-la perfequi minutiorii eil eurit.etiamnonoratorem m/iruentilus ArTcre/Acifloi quteali-quid pro ncmi«f p o«if, poetis quoq; modofrequtntijfima, et per epkleton.quia detraâo eo eui apponkur,ualetpro Honiiwf, Tyti-des,Pclides, et fx li« qut in quoq; funt prtecipua,
—Diiilm pater aiqAcminum rex, El ex fadk quilusferfona fgnatur»
TUm»
-ocr page 394-11X4 INSTITVT. ORATORIA.
- TMiiwo j«* ƒrf Kjwe Impim.-
OMeritm etiS/i rtrui (im re!,nónu/luf tiimë u[w (ft. NS ut Ty Ùitn et PeliJen »S dixerirt,i!it tUxerütmpii f purriciJu.’E.uer/i rëquot^;CiirtkagmM et NumSitit jfi Scipitine,et R.omlt;tnlt;eelojuë ti^e principe pro Cicerone pofiiijjeno duhuent. Cicero ipfe certe ufui eji hue bhertute. Nó mul ra peceuf iritiuie, illofortijjimo uiro feni-or magifter. Neutru enim itomë pofitü eff, lt;amp;nbsp;MrSq; intellip-tur.Ovo/AK^TfiiiK ijuide,ilt;l ejifiSio nolSy Critcü inter maximal habita uirtutet,nobie uix permittkur.Et funt plurima kapojïti ah ifSy^uifermonë prmifecerutyaptamei affedibm uocë.'Na mugi' tua,amp;murmur inde uenerunt. Deinde lanä conf umma ta fint omnia,nihil generare audemm ipfi,cü multa ijuotidie aba» ti^uitfâamorianiur. Vixillanute nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uoeantyifUiecTC
uocibuf in ufum recepiii quocunij; modo declinanfur,nobia permit timua,i]ualiafuntfullaiuril,amp;profcripturil, atij: laureatipofet fro illo, lauro coronati, er eadem fiéiione funt, Sed hoc féliciter eualuit,at contra, ulopro eo bnfeliciui-ln Crlt;ecii obelifeo coludu moamp;cie. dure etiam lungere uetamurijui toleranter uiderefe-ftentriones uidemur.Eomagiinece/raria t{ÿi7«ypuiru, ijuam reHe dicimm abufionem,ijute non habentibin nomenliium, accom tnodat ijuod in proximo efi, fc Eciuum diuina Palladit arte Aedi-fcant, nbsp;nbsp;apud Tragicot, Et iam leopariet, at pater eü. Mille
funt h^c, amp;nbsp;acetabula ijuicijuid habet, amp;nbsp;pyxidei cuiufcinui’, teriit funt, amp;parricida matriiquoq-.aut fratria interfedor. Di feernendumif: ed hoc totum à translatione genin,i]ult;gt;d abufio ed, ubi nomen defuil,translatio ubi aliud fuit-Nam poëtte folent aibuß tie etiam in hit rebin, ijuibui, nomina fua funt, uicinit potim uii, ^uod rarum in profa rd- Illa ijuo^; i^uidam nÿtroiy^fiirjr ejfe uo-lunt, cum pro temeritate uirtin, aut fro luxuria liberalitat dici-tur, A hlt;tc ifuidem di/fonantia funt.cuo'd in hit non uerbi fro uirbo foH'ilur,fed res fro re, Nf J f«»» f nbsp;nbsp;nbsp;juifquam amp;nbsp;lu
xuriam
-ocr page 395-LIBER OCTAVVS. '
TturtMi amp;nbsp;Hhtraliittr iJem jipiifictirt, «frü li iji/aJfi't jIw Iujcu rilt;m tjji tluit,iliin ttheralitate^^uif nfatri Jukiam tffe di ntrjii. Suftrtfl ex hit qua titter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ide(i irtn'
fumftio, qua ex tlio w tliud uelut uit prafttt, trof in amp;nbsp;rtrifli' »Ui 'amp; m4xim( iinfrofriutyGracie tiiinenfrequciior,qui CfU«-rttm ChirBM,amp; ritws imt ö^tixt dicut-Nos quit fertt,Ji Verre futm^ut Litliü doéiu nominenitnf ES etiim hac in mettlef/ï nj' tura,ut Mier id quod trtnjfertur, fit mediin quidam f^radut,nihil qt^K l'^'^pi' ajfeüamiu, ut luliert uideamur, quim ut nuilo in loco deßderemitt- N4m eiui frequetiffimum exemflu eff,Cano,canto,dico,ita ctno.dico. [|fm eft medium illud ctno.nec diuliut in eo morandummihil enim ujin ddModKni uideo.nifi ut dixi in medtjs. Catera iam non ßfnifictn Jt patta, fed ad ornandS modo non agenda oralionë affiimuntur» Oritdi fiiim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diamin affoßtu, à uönullit ft~
quens die'ttur.Eo foëtaamp;frequëtiin,amp;’ liiernn ulSlur. Nanq; i( Ik pW eil cöurnirr uerho cui affonsur,amp; itaqi detes alhi,amp; hu mijd wi«4 in hie non refrehëdimin- ^pud oraloré,nift aliquid efft (itur.redudat. Tü jüt efficitur.ß pne illo quod diciturminut eil, qutlit funt,O' fcelin abominand«,0' deforme Iiiidinë. Exornd-»«r dît res lota maxime traslalionibiHyCUfidual effrenata,'O‘ in^ fanafubPrudiones. Et fokt peri aiifs adiunilii efitheton trof ist utafud Virgiliii,Turfiiefepas,amp; Tripisfenehin. Vfriïfdm? talie e(l ratio huiufce uirtutit,ut pne affoßtis nudaßtyamp;uelutin-eomftaoratio,ne onerftar tarne multie. NS ƒ t Io«gd O' im f édita, ut in quapionibtn rS luJicesßmilc agmini totidë lixas hal ëti,quot Äilitf j ijuo^; Ib ijuo Cf BUBifri« eil duflex,ne( duflü uiri«,ijud»i qudBi BOB fin^ula modo,ßd etitm flura uerba affoni folent,ut:
CoBiugis Anchifa Venerie difnate fuferbo.
Sed hoc quoij;moilo duo uerba umaffof!ra,nf uerpm quidëdecue rint-Suntaut bö uiJrdtur hicomnino trorMlt;, quia nihil uer UlMeceffe tH enim femfer ut id quod esî affoßtiiß d froprio di ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ui/erit
-ocr page 396-tag ÏMSTITVT. ORATORIA.
iùfér'nperfeligntficet,amp;f4cittttntonom!ifu’n. N^rn ft tli(4s;llle qui C4rthitgi»e»i lt;amp;nbsp;Nuwntiuii eutrtit,4ntBnogt;Mfu terit,Slt;:‘fio,lt;tfpofnm. No» ftted ergo non efje iunâum-kK' MyofiKt^uum 'utuerlionem interfTet4gt;nur,4liuJ uerbif,4liud ftn^ fu ofienJit,tic eiium interim contrarium,Priui,ui:
O' nauif referent in mare te noui
Fluéhd.o quiJ tgufortiteroccup nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Por turn. ■quot;
Totut'q; etiS ille Honlii locut^quonuuimpn repulgt;l:cii,fluâuiiiii temptfites pro lellù ciuilitui,p0rtum pro puee ai^ concorilu ii* (it.TAle Lucretimi
Inuit PieriJum pertgro loet- — nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CeVirgiliiU!
Se J nos immenfum ffttijs confeâmus lequor. Et itm tempin equum /fumtniit foluere colite Smetrunslttione uero in Bucoliàn
Certe equiJem ituJiertm,qui fe fulducere colles Incipiunt.molli'qjugum demktere cliuo Vfq;td iiqu4m,amp; ueterif confrtâa ctcumint ftgi, Omniit ctrminikus ueHrum ferutjji Memlctm.
Hoc c «im loco pritter nome citent proprijs decifa funt uerlis-Ve rum no» ptftor Menalcas, fed Virgilius e/l intelligendus- Pobet ufum talit allégorie frequêter orttio,fed rsro totius,plerunq; tper tifpermixti esc- Tot4 Cicerone talite Hoc mtror enini,que-ror'q; quenq hominë kt pejfundtre alteru uerkit utile,ut etit ntuê per foret, in qut ipfe ntuiget.Illud eSmixtu frequenti/fimu. Equi' dem caterts tepeß'ttes,et procellts i» illit dunttxttfludUtus con cionum femper Mtloni puttui e/fe fubeundts- Nifi tdiecijfet du»' taxtt fludhbus concionil,e/jëtiillegorit,nunceitmmifcuk.Quoin généré iT jjiecies ex trceffttii uerbit uenk, intelleëlus ex pro» prijsdllud uero longe ffecioftffimü gf »1« or^tioHH.i« quo triu per mixtt ed graut,fmilkudinii.allegoritt, er trtnsitlionis. QhoiI fretS,quë Euripü,tot motus,ttlts,ta utrits habere credkk tgkf tiones,commuutiBnes,fuâus,quanttsperturbttiottec,amp; quantos
-ocr page 397-ItBER. OCTAVVÎ. («y
«/fwkletrÄttofomitwn/m? Dies Mermiffîn imui,tiut wx imer amp;nbsp;ferturbtit omnw, amp;nbsp;totam opmione parua non««« cSmuM Mtn nmoris-Nitm iJ ijuof in primù efl eufiojien diiin,iit ijito ex genere eceperit trMslationit,lKC Jefmas-Multi un ten,cum isiitium 4 tempeflute fumpferunt, ittcenJio uut ruimafi-•gt;« W,^ult;e eS imconfeijueHM rerum fctdijjimit- Caieru utlegtrM furuit ^Mo^; imgenifs nbsp;nbsp;tjuatiJiunofermoni frequenti/Jime feruit,
NsmilUiti u^ëdù cuujis ium detrita,peie conf erre,amp;iupulü pe UrGÖquot; ftngwne «ittrrr.tMijf [unt,nec offeniit turnen. eS e raw grutu iti elo-]ucjo nou'uus comututio.ir mugit iwpinutu Jele^ ftunt-lJeotjiUm w hitum^min moJum,amp;'gratium ri nimiu coo' ptutioneconfump/imui.En in exemplù ullegoriu.ß «on praJidu inorutione ponantur-Ntm ut Dionyßum Corinthi effe,^uo Crie ci omnes utuntur,itu pluru fimtliu Jici poffunt. Hlt;e( utlegoriu lt;ju^ fd okfcurior,ilvi)/AK Jicitur,uiiium meo ^uiJem iudicio,ß^uitleni dicere Jilucije,uirtin,ijuo turnen po'ita utuntur:
Die ^uibm in territ,amp; erii mihi mugnut Apollo, Trifputeutctelißiutium non umpliin ulnus:
Etoratorej nonralt;«^u4m ut Cteciliut,Qttuilrunturiu Clytemnt' firum,amp;iniricli»iocoum,amp; incubiculonolu. Nunjiamp;nSc jute Jum foluuntur, lt;amp;nbsp;tum erunt notioru cum Jiceretur,amp; lt;enigmutu funt turne,nec tu niß quit 'merpretetur inteHigus.In eo uero gene re juo contruriu oflenilitur, npcYtiec e{l,illufionem uoc^,i]ute uut pronuntiulione inttlligiiur,uut ptrfonu,uut rei nuturu. Nurn ß^ptn eurum uertit di/fentit, uppuret diuerfum effe orutioni uolütutem, f«4ja4in m plurimit id tropù uccidit,ut inierßt ijuid de ijuo dieu-
• Quiu,i]uod dicitur ulibi,uerum edf.uut luudi ßmulutione df truhere,uut uituperutioni luude conce/fum efl.QuuIe eil,ijuod C. V(rr« prtetor urbunut, homo funiiut O' diligens, fubfortnionem eiut 'm eo die nS huberet- Et cotrà: Qrutores uiß fumui,amp;populo impofuimiti.Aliijuudocü rifu ijuoducötruriu dlcütur ^s,^utt Mitri (igi uolunt,iuemudmodum in Clodiui Integr'iius tuu te purguutt, iraU
-ocr page 398-tn iNSïrTVTf Oratoria.
Huhi crtie,puiar trifutt,uittMtt4(i4 leru4uit.Priettri^c ufM tü 4lle^9riie,ut trifh4 Ji(4mui meliDribm uertif,4Uttonierei fft ti4 ijuitjS cBntr4riis fi^iiifcemitf,4liuJ ff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0“ ettumtr4iii'
pnuii froftiio ignordf Crieci nominiim 4fftl-' lent.ffeifi(^irfiiir,«^titr/uiy,«rnflf«lt;rir,Tr«fiiftiicr,di(i/(i4t-Slit ttÏBin qui hac nS ffvciet 4llegorite,fid if ft inpos dicKt,4(ri quide rutiont, quad i/l4 aifturwrfü i» bit omnilui aferit4ff4rf4t quad uelimui.Cui ucadii hoe quoq;,quod genut cü diuiddur in eitf, nihl htbet profrOi, ut urloru /pecies fint fHtM, amp;nbsp;iile4,amp; tupre/fu^, 13' ipfiiu per fe nullu propt iet4f. Allegoriu uero htbett uliquid prigt;prium,quod quo modo ftri poted, tuf ipft freies eft Sed 4d uttndü nihil refert. Adi}cilurhitiuvXTiipiitiuif,fimul4tiU quidr,ftd non lut?) derifu', Pluribm uüt uetbh,cü id quod uno 4Ut puuàoribui eerie did poted,explic4tur,-nSè:g)p«irir uoc4t,(ireui' tu loquëdi,qui nonnunq nece/fttiéhübet, quoties didu deformit operii,ut Sulluftiui, Ad requiftu nutura. Interim ornatu petit fr' Ium,qui ed 4pud poëi4S frequenii/fimui,ut:
Tempm ernt quo primu quies mortulibui itgtie lHcipil,amp;donodiuump4tiffm4ferpit.
Kt 4pud orulores no ruriu.femper tomëufridior.Quiequidtnill fignifeuri breuiin pote{l,amp;cü ornutu lutim ofed'uur ri^ffeem ed,cui nomr Lutine duiü ed, nS/ûnèorutionituptu uittuil,eitd loeutio. Verü h^c utcu décoré hübet, periphrufs, iiu cS 'm uiliiM incidie,mf^ortM'f'Kdicitur, Obfut enimquiequidnonudiuuut» vnipfec^r quoq:, id ed,uerbi trunfgre/foné, qu4frequéterr4til eSpurutionif amp;nbsp;decor pofe», no immer'uo inter uirtuies hubemu), T»enimfrequéti/fime4fgt;er4,f3‘dur4,i^di/folut4,'amp;‘hi4nsor4e tio,f 4d nece/ftt4té ordinit fui uerba redigutur, amp;nbsp;ut quodq; orte tur,»4 proximit etiSf uinciri no poted ulligetur. Differédu igi' tur quiedS U priefuméd4,4tq: ut in frudurie lupidu impôt »ioru, loco quo eiuennquicqiponendu ■ Non rntm recideree4,neepolirl foffumiu,qult;t eoagment4t4 fe mugit iungut,fed utendü ijs quil'it
-ocr page 399-LIBER. OCTAVV5.
funtyeligejt^^-fèjes. Nee aHu J foteü fermonemfteere Hitmero^ fum,^ opportuna orjmilt; mutatio.Nej;ali0,ngiTijßiie)(fit èii fxiSiPlittonif wuetii funt tptittuor iHi uerba.tjuiiut in illo pulcher Hmo operu bi Piritu dejceiiffe ftgmß'cat, plurimie moJie (criptä, ^uod fï niiixim fiteereexpertretur, Veru id cü duobiei uer^ ïitfit. Aretrpeipii diekur reuerßo ^UitdS, ijUitliii funt «Blgo.mff», fecli,itpud or4(orf; ’üf hifroricos,lt;{uibui de reim. At eutn decork grttiii cotrtihitur logim ueriS, proprie hyperbuti tenet nomé. Ani intduerti tudieet otnnem uccufutoru orutione in duas diuiftm efji ptrteu, N3 in duusparted diuifam eë,reóH! erat, fed duril,et wi' (omptu.Poette juide etia uerborii diuifionefacM,et trafgreßionr,
- Hyperboreo feptem fubieda trient, tjuod nratio ne^ua^ recipiet. At id i{uod ed,amp; propter quod cu dieitur tropin ßt,quia (óponêdm e(l è duobm intelledm.AIioqui ubi nihl ex fignificatio ne niutatS ed,^ ftrudura fola uariatur,figura pottin uerborü di ti potefi,ficut multi narratione logit mutSt hyperbatit. Ex cofiufit qua uit'ia accidunt,fuo loco diximin.lin-^jamp;cAlir audaciorit ornaim fummo loco pofui-E/i hac demetiet fuperiedio. virtut eiut ex diuer foparaugediatqiminuedifitpluribut modit: Aut.n.plinfado Ji (imin,ficut vomesfrufiit efculetie gremiS fuu,et tat» tribunal in
- Ceminiti;minatur, Incaliifcopuli.- (pink, Autreiper fimilttudinem attollimutt
- Credas mnare reuulfat
Cycladet,- Autpercomparationem,uli
- Fulminif ofyor bIk. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ai/fßgnie quap quibufdani,
tlla uel intadie fegetii per fumma uolaret Cramina,nec leneras curfu laßffet ariflaf.
V»1 traHslatiDne,ut ipfum illud uolaret.Crefcit interim hyperbole iJiainfuperaddita,ut Ciffro in AntoniUdickiQua charybdit tii HormfchitryMim dico,quie ft fuit,fu)t animal uni ■ Oceantn me, Jimfidiin uix uidetur tot ret,tarn di/ftpatas,tam difiantibtn bt Io* (it pofiujf tam (Ho abforberepotui/Ji, ExquifiiS uerofigura huiut
A rtide-
-ocr page 400-»70 ïnstïtvt. oratoria.
rti iefrtlendi/Jiifuifrinciftm lyricorum PMarum uijwiit libra i]iiea inferiflit vurtut. IJ (wn^; Herculit iinfetum aduerfm Mireptif.ijiii innifubCo JiciturhtbKaffètMn igm,iiecitcniif, nee mari ,/eJ fitlmini diciijimilemfuij[e, ut illa minora, hoe par tjfet,iiuodim'uatwCicer»illacompofuttinVerrem: Vtrfabatur itt StcilialongoiMeruaHo mm Dio)tyßutille,gt;itcPhalarM(tuIit nim lila quondam infula multos amp;nbsp;crudelfs tyrannos^fed Kotium guoddam monfirum ex uttere illa immauitate, ^uiti» tjjdem uet' fata loeit dicuur.Non lt;mw ckryl'i/iin lam infefiam,tte^ue Scyl-lam nauibui,^uàm i/bum in eodemfretofu^e arb'unr. ptik tiora funt genera m'muendi:
- VixoJlibinbitrent.
Et juoj Cicero in ijuodam ioculari libeRo;
Fundum Varro uoctt,iiuemfoffum mit tere fundi» Ni tarnen exciderie,jua cauafundapatet.
Sedhuiitsijuo^irei feruetur menfura ^ult;edam,'iuamuis e^enini omnie hyperbole ultra fidem, ho» Mmfn effe debet ultra modum, nee alia magie uia in rtstn^oMotr itur-piget re ferre plurima hiiK orta uuia,cum pritfertim minime fint ignota amp;nbsp;obfcura. Monere fates t(l mentiri hyperboleH,nec ka,ut mëdaciofaltere uelk. Quo magie intuendum eil tjuoufy; deceat extolltre,quod nobie non cre-dkur. Peruenk h«e resfreiiuentijjime ad rifum,iiui ß aptin e(l,ur bankalieifin alker,fiultkiie nomë ajfejukur.tfl autem in ufu uul ge ^uo^;,amp; inter inerudeos,amp;’ apud ruflicos,uidelicet ^uod natura omnibus augendi res uel minuendi cupidkas infita, nee /{uif' gMW uero contentus eß, Sedi^fekur, quia non afftrmamut» Turn eß hyperbole uirtus,cum res ipfa de ^ua loijuendum eßjna» turalem modum excejftt, Concedkur enim amplius dictre,^uiadi ei quantum eß, non poteß, meliusq: ultra, lt;juàm ckrà fat oratio» Sed de hac fates, quia eundem locum plenius in eo Itbro quo caufas eorruptt eloquentix reddtbamut,traßauimus»
M.Fi-
-ocr page 401-»r»
mfabiiqvingt;
TILIANI DE INSTITVT/O-
ne oratom liier Nonin.
In quo différant figiirf a tropis. nbsp;nbsp;Caput l.
VM SIT PROXIMO liiro Je trof it Jiâum,fejuitur fertigens id figuras ^uiefihe-mata Cr^ce uoeantur, locus, if fa rei natura coniunäui fufe.» riori. Ndflerij;has trofos tffie exiftiwaueruHtjijuia fiue ex liof fint for-mati ^uodant niodo,fiueexeo ^uoduertant orationem ,unde tr Mo/m dicuntur,fatfndü er« effe utruniji eorü etiam infigur'n, y fut lt;iuoH: eü idem.Nam amp;nbsp;uim reiui adiici!!t,amp;gratiam fra' fiant.Nec défunt qui trofiifigurlt;s nom? mfonant^quorutn ed C. Arteriui Proeulult;.Quùgt;tadeofiinilitudoinanifefiae{},ut eamdi fcernere no ßt in fromftu-Nam quo modo quieda ùi i; j figt;eciesfla nedifiant, manente tarnen generali ilia fodetate, quo'd utraq; ret de redia ty fimflici ratione cum aliqua dicedi uirtute defiediitur, «4 quidam ferq tenui Umile diuiduntur,ut cum ironia tarn inter figuras jententice,q inter trofos referiatur. 11^iq)pi!iffirauiem,lt;(T ùitifPgt;ocZr-,lt;l3' ôri/AKivuocv,amp; îSSlSt^r, elud quoq;autoresfigu ras uerborii,fctiui q trofos dixeriit. Qho magitfignada edi uiri-ufqirei differëtia. EfJ igitur trofut fermo à natural/ eifrincifali fignificatione iraslalut ad alia ornadee oratio it gratia, uel (utfle rijJ; gramaticifiniut)didho ah eo loco in quo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ë trdslata i« e«
in ^«0 frofria wo efi ■ figura e{}(ficut nomine iffofatet} cdfor^ giatio quttdaoratiSif remota à comunietfrimu jeofferëieratiôe.
A a Qw4r«
-ocr page 402-r» ÎNSTITVT. ORATORTA.
Qult;« 'm tropû ponuHturuerlt aUtpro ttlijs, ut 'm jMu/jii'ct, '(st nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiiTMÓ'(-(i,irvvtiiJle)^X,n^TX)(fingt;(ir
KMHfopia tVir^DM pleruH^;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4»^; et rebinfit it uer
lii.m/Axiipiixfiamp;o eil woi'mif. Ergo fcot quog; pro alijs poni' tier,i}uibmufurifuiiitin,/iHluJ nonfingerimm. n^/tigt;pxoii,iiiiiii fi frequenteramp;iJipfumm cuim locum uffumaur, nomen complt äi folet,ut'itur tarnen pluribui pro uno-Eon'bt^r quoniam plerun^ antonomaßitpart e^ coniunäione eiutfit tropm.In vTrpßxru (o mutatioefl orJmit.IJeo'q; multi tropie hoc penm eximunt. Tranp fert tarnen uerbu,aut pariem eim àfuo loco m alienum. Horum ui htl im figuras cadit-Nam (St proprijs uerbia,amp;ordime collocalit fieri figura poted.Quomodo autem ironia alia fit tropi,alia fehl' matiiyfuo loco reJda. Nomme erùmfateor ejfi communia hiec,amp; fc'to quam multiplier habeant,quam^:fcrupulofam diffutationem, fed ea now pert 'met ad prüfens meum propofitS.Nihil enim refert quomodo appelletur utrülibet eorü,fi quid oratioi profit,appareah N(c mutittur uocabulis uit reru-Et ficut homines fi aliud acceperut q quodhabuerat nome,ijdefunt tarne, 'tta hlt;ec de quibus loquimur, fiue tropi,fiuefigurlt;e diceiur,idem efficient. Non enim nominibiu profitnt,fed effeüibm, utfiatum conieäuralem,an mficialem,an faât, an fubfiantilt;e, an de fubfiantia nom'memim, nihil rntereü, dum idem qutri fiiamus. Optimum ergo in hit fequi maxime rt' lt;epta,amp; rem ipfam quocuq;appellabitur modo intelligi. UludtO' men notandum,coin frequenter m eafdem fententias, amp;nbsp;tropon, amp;figuram. Tam enim translatif uerbit, quam proprijs figuratur oratio.EÜ aüt non mediocrit mter autores diffenfio,amp;' quie u'tt no mmif eius ,amp;'quot genera, 0* quam multlt;e fint ffiecies • Quart primu intuendu eü qutd accipere debeamus figura. Nam duobus modif dickur; V no,qualifcunq;forma fententilt;e,ficut iw corpori' lus in quibus quoquo modo funt copofita, utiq; habkus e/i aliquif-Altero,quod proprie fchema dickur,in fenfu uel fermone aliqua i uulgar'i ttfimplicijfecie cn ratione mutatio, ficut nos fedemusfm' , (umbi-
-ocr page 403-LIBER NONVS. tn fumt!mus,rejjiicimin-ltii^: di» tofJe cafui,éut ttfera,tut nume res,aut eiiS fejes coti»uo ^uit aut certe niwiü fre^urter Mcurrit, fraciftre folemus variatiJasfi^uras effe uitSja JïmilkuJinu gra tia.]n ^uo ka Io^uiinur,ta»f eis [ermo haleatfiguraltem([; eadëfi g«r4 Jicimui (ur/)tare,^ua leâkari,iJ eft eadt ratione declivari. Qudrt illo i»ttlleâu friere amp;nbsp;cëmuni «iWI «o figuratu eft.Que fieetentifumih wö immerifo AfelleJeriu, fi trajenti C*Iio creJi miu,uicôfrehenfitiliafarth huim friecefta exiftimauk.Sed ftha IkiM quids,O' i^uafigeftui fie affellamli funt, iJ demum bolt; Icco fthema diet efortebk,quod fit à fimflici ae b» from f tu fofita dice di mede feëtiee uel eratorie «uMtS- Sie enim uerü erk aliam efie er4tio«f iyupiei-nrer id efi eartntcfigurif,i]ued «itiS Bo i«ter mi «in!4 eft,aUd i^uiJietwti^lûijid eft,figuratd. V f ru id iffum an' gu/îf J4më amp;nbsp;Citlim termwiuu», ÿ id felü futautrk fihema ,e,uo aliud fimulatur diei ÿ diekur.quod fime uulgo queq-, fie aeeifi fiie. Vndeet figuraM eötreutrfiee qu^da,de qbin faule fdft dica, uo eantunErgofigura fit arte aliqua nouata forma dicendi. CfBW «1« uni! quids futauerut.i» hoe iffo dtuerfas ofiwones feeuti.Ni fci qa uerborü mutatione fenfut quoq; uerterent, eëf figuras w uer efie dixfrunt. tlli quia uerba rebut aecomodarent,oës i» fenfi-Iw.Quorü utraq;mamfefta eauillatio eft. N4m ut eadem diei fêlent uliier 4tq; 4li«fr,m4netq; fenfut eloeutione mutaia,ka tlyfigu ra fentenMjflures kabere uerborufiguras foteft.Illa eft enim fe fita in eoneifienda eogkatione hae in enuntianda, fed frequëti/fi me (oëunt, ut in kee: lamiam Dolabella neq; me tut, neq; tuorum hierum. N4m oratio àiudiee auerfa,in fententia iamiam,amp; lik' rum,i« uerbù funt fekematadnter flurimos enim quod feiam eon-fenfum eft duas eiui effefartes, Jlmeixt, id eft mentis uel fenfus uel feientiarum , nam ijs omnibus modes diâum eft, ir s,{lsut, id e/I uerborum,uel di^iontlt;,uel eloeutionis, uel ferments,uel oratie nis. Nam amp;nbsp;uariatur, amp;nbsp;»bil refert. CcrMeliw turneM Celfw adijek uerbis O' fenientijsfiguras (olorü nimiu frofeüo nouit4iM
A j «Mgidt-
-ocr page 404-,74 INSTITVT. ORATORIA.
cupiJùite Juâm. Nam quit ignora/Je (ruJiiS alio^u uirum (ff dat alorts i7 fentemias[infuum (ffi i (^are ficut tmntm cwrf enem, Kafgurai ^ueq; uerfari nectjjt tsthi fenßt amp;nbsp;itt uerbift Ntuero natura friut eft condfere animo res ^uam enuntiare,ira de tjifiguria ante lojuendü eff,qute ad meniem fertinèt, quarum quiJem utiliia! turn magna tum multiglix, in nullo non oraiionit ofereuelclari/Jtmeelucet ,Namamp; ft minime uidetur f er tintte ad frolationë ijua fgura ^juicq; dicatur, facit tarne crediMia ^uie diaminamp; in animes iudici ^ua non oijiruatur irrtpii.Nanf ut in armorum certainine,amp; aduerfos iüin, amp;nbsp;relias ac fimgiieef manui turn uidere,tu etiam cauere ae frofujfare facile efi, auifi fit teâitîi: minui funt otferualiles,amp;'atiud oflendiffi ^petatar' tit eji, pc oratio ^Uit a/iu caret, pondéré,mole, nbsp;nbsp;impulfu pritli
atur.StmuIanti uariati'^, conatui,iH latera atej; i« ttrga incurrf re datur,amp;arma aduocare,^ uelut nutufallere.lam uero affe' üus nihil magii ducit. Na fi frons, oculi, manui multu ad motum animoru ualent, quanto plut orationii ippus uultus ad id ijuod tendimus ejfteerecöpofiiihlPlurimü tarnen ad commendaiionëfa e'Htfiue in conciliandii agentis moriiui,fiue ad promerendu aâio ni fauortm,pue ad leuandu uanetate fafidium,ftue ^utdS uel de eentitn indicanda uel lutius.Sed anie^ ^uit cui^; reifigura côueni at oflëdo,dicendii efi ne^ua^ eas e/Je ta multas, ^uamfint à ^ui-hufda confiituiit. Nfj enim me meurt nota ilia ^uat fingere uiif, Criteitpromptiffimum efi, fente ola igilurilli ^ui totidëfiguras putant quot affeÜus, repudiandi, nS quia affeüui no fit qualitat quitdam meniii,frd qafigura,quam nôcomuniter, fed proprie no minamus, non fitfimplex rei euiufcunq; enuntiatio, Quapropter in dicendo irafii, dolere,miftreri,timere,(onfidere,continere,ncn funtfigura:,no magst qfuadere,minari,rogare,exeufare.Sedfal lit paru diligenter intuëtes, quo'd inueniunt in oëhui hit loeit fign ras,lt;(7 eorü exempla ex crationiiui txcerpunt-Neq; enim pars ul ht diccdt tfi,qui£ ttS recipere eas poJfti.Sed aliud efi admiiterefi
ÿira
-ocr page 405-L’BÎR. ON VS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t7f
fre^uëùm tiufdem nominii rti!t{iticgt;tem.Quare dalunt mihi ali qMmmirafcente,dtfre(ante,miftraHte/i'guram,fcio,fedii0ideo irafci,iniftreri,dffrtcarifigura crK,Cuen guidé omuia cratio-«« lumir.a i« fcunf Io« ctngtrit,media guaH^(ut arHir9r)/ecii tut uiSyUt nec omnu ferma fehema tudicareiur, nec ea fola gut ha herem aliguam remotam «i ufu tomunifäionem, fed gua e/fent (lari/fima,amp; ad mouendum aud'Koré uaIereniflurimS,guem du alui ab eo lilrit loeumadliteri fubieci, nefraudarem legentesiudidamaximi autorit. In tertio de oratore itafcriftum tft: In ferpetua autem oratione, eumir ccniunäionii leni-»difoi, 0* ««mfroruw ( guamdixi)ratioHemtenuerimut, t«D» tji guafi luminibiu diftinguéda amp;nbsp;freguenianda omnit oratio fen tentiarum atg; uerborum. Namamp; (ommoratio unainreger-muUummouet yamp;iVujiria explanalio rerum, atg; guaß gerann turfub af^eâumpenè fulieäio, gu:e amp;nbsp;in exfonenda refgt;!uri.gt; mum ualet,amp;adil!ufirandumidguodex{ioniiur, amp;adamgti fcandum, ut iji guiaudieni i/lud guod augeHmui^guanium effta tere oratio foierü, tantum ejje uideatur. Ef fcwif fow/rifr« fie^ fefr^ecifio ejl, ad plui intelligtndum guàm dixeria/igni/itaiio , amp;diftriäe coneifa breuitas , amp;extenualio,«Ö'hu:c adiunila illußo, 4 f race flit Cafarn «ow abhorre ns, re digrefji» : in gua cum deleiiatio, tum redilin ad remaflus, amp;nbsp;cowittn)« eßße debel itjfropoßiio'g; guid ßs diéiurut,et ab eo eß diüum fciundiio^ amp;nbsp;redet Ul ad fropofttum.tfy iieratio,amp;' rationia afta cöclußo, Ik augtndi minuendi'ue caufa uerilaiia fuferiatio, atg; traieäio,amp; rogatio, atg; huicfinitima guafi percontatio, exfoßtio^;fententitt fua, tum iüa nbsp;nbsp;nbsp;maxime guaßirrefil in hominum mentes, alia
diceniia neßgnißcantia di/ßmulatio, gua eß feriueSda ci ui orati oiif MO« cotenticne.fed fermone traHatur-Tteinde duiilatio,ti di ßributiojum correäio,uel ante uel foßg dixeril.uel f« aliguid à teiffo teijcias, framunitio eß etiam ad id guod aggrediare, if
ta. 4 rrit-
-ocr page 406-37ff INSTITVT. ORATORIA.
rrirÆo 'm alium^comunictitie, qua eü quufi cum hit af ui quos it {äs,ielihtratio,morü uc uiia imitutio,uel m ferfontt^uelfine illù Dia^nS quoiiiim omamentum crutilt;iMii,amp;upturn ui unimos coii ciliunios uel mu'Kime,l'apt uut etium ui commouotios- Perfcnu' rum fiäu miuâioyuel gruuilfmu lumen uugenii iefcriptio,erra rif ’miuAio,ui hilur'itutem impulfio uut occuputio,cu iuo illu qua maxime mouent.fimiliiuio exemflu,iigeflio,mtegt;-pelluiio, c» tentio,reticentiu,eommeniutio,uoxquaium lihera,utq;eti'Seffre nutior uugenii caufa,irucuniiu,cliurgutio,fromijjïo,ieprecutii), olrfecrutio,ieclmutio,breuii à pre[efito,no ut /uperior illa,iigref' fio,purgutio,ccciliutio.la/ro,oftutio,utq; execrutio. Hilt; ferè lumi nibuf tllujirunt oralionem fententia, Orutionitutltifjtuf armarum ,eü uel ui ufum eommmutio nbsp;nbsp;quufi petitio, uel ui ue-
tuflutem ipfum Iruéiulio- Num amp;nbsp;gemmuiia uerlarumhulet 'm-terium uimjeporé alias,amp;puululum immutatum uerlum utq; it flexum,amp; eiufie uerli (relra tum à prima repetitie,tum m extre mum canuerfio, amp;nbsp;m eaiem ueriu impetus amp;nbsp;concurjîo amp;nbsp;uiiu» Aio,et progre[Jio, lt;0' eiuficuerli erririus poßtiquaiumiili'm' üio, ly reuoeatio uerH,amp; ilia qua ftmiiuer iefinunt, uut qua a iuntßmiliier,uut qua paribus puria referunt, uut qua funt 'mter fe ßmiUu-Ejl etiugruiutio quaium amp;nbsp;couerfio, amp;nbsp;uerbarü canti gt;’uutrunfgre/Jio,amp;contrurium,^iiJJ'olutum,etie(rmutia,etrt prehenfto,amp;exclumutia, amp;nbsp;imm'muuo, et quoi in mult 'u cuftbm fon'itur,et quoi ie fingulit rebus propofitit iuHii refertur ui fin^ gulu, et uipropofitum rutiofulieibu,et 'nem 'm iißributitfuppofi ta rutio, et permi/fio et rurfus uliu iubHutio,etimprouifum quii' ia,et iinumerutio,et uliu correißio,et iißgt;ututio,et contmuutum, et interruptü,et imago,et fib'qpft reßonßo,etimmutat'to,et iifm-ato,et orio,et relutio,et iigre/jto,et circüfcriptio. Hac enimfunt fer'e,utq; horu fimiliu,utl pluru etia eß'e po/ßunt, qua feniëi'iis oru tionem,uerboru^: re plurimu^no oia
conformutionibus illum'ment.Euië [um 'm oruto tumë,et puult mugit iißi)i£iu,qa pofl orution'it
ttßuten
-ocr page 407-LIBER NONVJ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trr
Ù ff»ttiit!)irumfgurlt;is,tfrtiu quendam Io(kfulitcit (ut iffeuit) i^m/î uirtutes JictJi pertmentem. Et reliijua,i}uit tx tel latione uerberum fumuntur t^uuft lumitiu, magnum afferunt ornât tum orationi. Sunt tnim fimilia illit i]ult;e in amplo ornatu fetnte tut fort afftllantur inftgnia,non ^uia fola ornent, fed tpod excel laut, ratio ell horum ^ua funt orationit lumina, tjuo' dam modo infignia,aut cum duflicantur iieratur'^;uerlia,autire ttXer comutata fonatur, aut ab eode uerbo ducilur fepiui oratio, tut in idem conijcitur,aut in utrum^;, aut adiungilur idem itéra-lum,aut idem extremum refertur,aut continenter unum uerbunt non in eadem fententia pon'uur, aut cu fimiliier uelcadunt uerba uel deßnunt,aut cu multit modii contrarijs relata cotraria,aut cS gradatim furfum uerfm reddur, aut cum demptia coniudHombut diffolute plura dicuntur,aut cu aliquidpratereuntes cur id facia muioßendimin, autcumcorrigtmtn nofmetipfos^uafireprehen-dtntes,aut ß eH aUtfua exclamatie, uel admirationif uel con^ue-fiionit,aut cum eiufdë nominù cafin,fepiut commutantur.Senten tidriim maiora ornamenta funt, ^uibut ^uiafiretpientiffime Demo fihenes utiiur, funt i^ui putent iccirco eiin elojuentia maxime efß iaudabilë.Enimuero nullin ferè ah eo locin fine ijuadacoformatioe fententia dieitur,nec aliud quicq eâ dicere,nifi on,out certeple-raftpalloua fßecie illuminarefententiastQius cum tu optime iru te teneas,i}uid attinei nominibut uii,aut exemplûitantiimodo note tur locut.Sic igitur dieet ille ijuem expetimue, ut uerfrtfepe mul-tilt;modii eadem,amp; in una re hareat, in eadem^commoretur fen tentia.Sape etiam ut extenuet aliquid,fiepe ut irrideat, out decli netàpropoftto, defieâat^; fententiam, ut proponat quid di £iuriu f’t,ut CÜ trafegerk iam ali^uid definiat,utfeipfe reuocet, ut quoj dixerit ilcret.ut arguments ratione eôcludat,ut interrogando ur geat, ut rurfui lt;{uaft ad interrogata fiii ipfe re/fodeat, ut contra tc dicat,accipi amp;nbsp;fentiri uelit,ul addubitet ^d potiui,aut juo wo dicat,ut diuidat in partet,aut ali^d r(Ii«ju4t,Kt negligat,ut ante
A s pramu
-ocr page 408-,78 tMSTITVT. ORATORIA. friemuniiit, ut itt to if/ö w ijuo rtigt;rekenJittur,(ulfM itt lt;tJuer'gt; firiu confiruttUt fitfetumij! qui tuJiuM.ootiHunq etiS(X oJiter furio quujï Jclitertt, ut ho!iu morts ftrmonts'q: defcrilAt,ut muU quitttS loquentiu i^t!ucat^ut at to quod agituryauntat animoSi ut f^pt amp;nbsp;hilaritatc rtfum'utcöutrtat, ut autt occupttquod putat oppotiiyUt comparet fiimliiudnits.ut utaiur txr»ipli(,ut aliud alq tritutns difptrtiat,ut iftitrptllatortm co'órctat,ut aliquid rtlittrt ft dicat.ut denuntict quid cautat,ut liitriin quid audeat,utirafcu tur ttiam^ut oliurgtt rtiS aliquando, ut dtprtcttur, ut fupplKtt, ut medeatur.ut à propofilo declittttaliquautulum, utopttt,uttxt crttur,ut fat qsapud quos dic»familiari(,atq:aliastiiam dictili quafi uirtutts ftquatur lrtuilattm,fi rts ptitt, Sitpt ttiam rt di' (tdofutijeitt Dculia, fept fupraftrtt rt quàm ftrrtpoffityffftif tatio flt;epe trk maior q oratio,fupt hilaruas.fitpt u'stt natura'q;, imiiatio. Hociti^tMrt (namquaffyluamuidts)omntitluttat uporttt tloquftiit mapniludo.
DefigurisfenKtnianitn Capiit II, EJigocuilatitncompMiconformatioHts utrtorum acfmc tiarum platutrit, haitt quadftquatur, utc affirmart aufim quicqua tfft mtliui, fed kac adpropojtti mti raüonêItpat. Na mi hi dt ijs fentêtiari fguria dictrt in animo tfl, quit ai illo ftmplici mo itiditatidi reotdüt,quod idë mulris doâiffimif uiria uidto pla-tuifft, Ola tamë illa tiia quit fuut alltriut modi lumitia,adto funt uirtutts orattcnHyUt fint ijs tiuHa ittttfligi uert poffit eraiio.Nam quomö iudtx docti pötf deft illufru txplagt;utio,fpofitio,prO' nifio,finUio,feiiifiio,txpofitio,ftntëtiiefiuetóniiaptacöilufio, friemunttio,fimHiiudo,txëplü,diptfio,difrilutio,iMerptl!atio, inttrptUStit eoirâio,(oni!tio,purgatio,liefiol Quid utro agit oi KO tioqurtia detrafiis amplifeandi nûuutndi'q; ronilutiQuarum prior dtfidtrat illamplus quàm dixtris fignifcationc.i. “/^qioifiv, amp;nbsp;fuplatione utrilatu, amp;nbsp;traitâionë. Hitc alttra txtenuatiooë dtprttatioitë'^;, QufaffeüiH truntutl(e(itati,detraiiauo(eli-' itrt
-ocr page 409-LIBER NONVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f79
li mitMrrs,gt;iifi tiiiuuatur cöinctlaiiSe,cSali4tione,itJ hihirilitt im fulfiontiQuttJtltäiitio,iiutt]uoJ mtJiocriter falte tlcäi hciisi» lt;liciui»,Hi/{alia rtfemtntyalia cegt;nwBratißHetgt;]figere,ilif,ridii rt,amp; rtjire aJ ^fcfitum fui f(ierii,rtniBuere à fr,in alti reijct' re,jult;e rtlinquedaiqua cBHtrnfda funt inJicareiMBtua eS in hit BratiBnis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dtiraâii iacti, ùquot; uelutaf^itante cbT'
fwßiiriiM «rft.Q«« (um adtffe tóft.lum JiffonëJaatif; Udri dnild funt, ut audtBrë, ijubJ itifiiAuifttri uijemut, omnifono finuictant. V f rHrn fd fltrunij; reäa funt.ntc ft fin^unt,ftj lt;o«-ftittur-Ailiniiiunt auiem (ut Jixi)fi^urai, biibJ utltxfrBxim» JaetripBtfil.Qùdtnimtarn oommunr^udm interrogare,uel ffrcoittdri? Ndmutreqiutimurindifferenttr, cum alterum «0-/ôcnJi.dlicrum arguendi gratia uideaiur adhittri. Atodrei litrocuttii;mBJodicalur,fliam)nulliflex habet fchema-tncipiamm tnim ah ijsquihin do rior lt;!:3r uthemetiarfit grohatio qucd prim« 2« tofi^uimiM.Stmflfx eß-ßcragare;
Sed UBS ^ui tande,^uilgt;iclt; aut uenifiit al Brit!
Figurdtum dutom ^uoties non fcifcitandi gratia affumilur, fed 'm flandi: Q^dtuin illeTuleradifiriâtnin acit Pharfalicagla^ diin agdat ! O' Quuufii: tdnJfm alutere Catilina fatitniia no-ßrai amp;nbsp;, Patere tuacanftliananfentuf Et tetiu deni^;hiclo» om. Qudnio fnim magit ardet ijuim ft dictretun Diuabuteria fdlientid noftra,amp;patent tua canftlia. ‘nterrcgamin etiam quolt;l nfgjri nanpaffit, Dixii'netandemcaufam Cditn Pidiculani» w Fdkuld? Aut ubi reffandendi diffieilit eil ratio, utuulgo Uli folemiHyQuBmadaijuifieripattHiAut »««iiiid’ grdti4,iit Me dea apud Senecam;
Qua speii terras iubesf
Aut miferatianicjUt Sinon dp«lt;2 Virgil.
HfM me telliu iwijMifij«« me te^uora paffunt Acciperti -
Aut
-ocr page 410-fto INSTITVT. ORATORIA.
Auf inftänji, 'amp; auftrcndit difjtmulttüonii, ut Aßtuiu : Audit* ne, furiofum m^uum non inofftcitfum te/hrnienlum reprehendi-inuf. Totii hoe plenü tSl uarietttit. NS O' ioidignutionieoueniit
-Et quif[Uitm numen lunonü adoret.
Et udmintlioni:
- Quid non niortiiliii feüora eo^it Aurifterti fames.-
Et interim aeriiu imfgt;eranJi genui:
Now iirwiu exgedtent ,tota'q, fx urlf fequentur.
Ef ipp nofmet rog4mui,quale eftillud Terentianum: Qtdd iguurfaciami
tji aliqua etiam in re/fondendo figura, cum aliud interroganit, ad aliud quia utiliuifit,occurri!ur, tum augendi erim ink gratia, ut tejiit in reum rogatui,an ah reofuliihin uafulaßet,Et innocts inquk.Tum deelinandi,quod ejifrequemiffimum, Quaroan oe fiderit hominem,relfodetur,latronem. Anfundum oceufaueru, re/fondeturmeum , utconfe/Jionem praecedatdefenfio. Ntagud Ytrgilium in bueoli. dicenti:
Non ego teuidt Damonis fe/fime cafrum Excipereinfidiis,
Oceurrritur;
An mihi eantando uidlut wow redderet illef
Cuiefl eon finie di/fimulatio, non alibi q in rifufojtta ,!deo^;tra fiata fuoloco,Namferio fifiat,froeonfeffionetll.Ceeteruni rtiam interrogandi feipfos,amp; re^ondendi fibi folent tffe non in-gratte uices ,ut Cicero fro LigariotAfud quern iguur hae dicol nemfeafudeum qui cum hoc feiret, tarnen me antequamuiditi Reifu. reddidit.Aliterfro Cieliofika interrogatione; Dtcet ali quit. Hac igitur eft tua difcifiuiaiSic tu inftiiuit adolefcentetl et totui locus,deinde: Ego fiquie iudices hoc robore animi,atq: hac indole uirtutis,ac contmentilt;e fuil,amp; clt;etera.Cui diuerfum eft, cS tlium rogauerie,non exfeiiare reffonfum,amp; ftatim fubifcere:llo mm
-ocr page 411-LIBER, NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tH
frnulili Jeerat?alhaketas, fecuniafuferatat!alt^eiat,qiiotl fcheina ijiiiJa ftr fuhiefHoneuocant-f it amp;nbsp;cöparatione.Vterigi^ lurfacitiin fuæ ftntéiite ration! retlJerei,amp; aliji moJit turn Ire» iiiin,tiimlatiut,tu'n Je iinare,tugt;n Jeflitribm. Mire wro in (ait» fis ualet frafumftio, ijuie prolepfis Jickur,cum iJ tjuoj otijci po» ttH occupamiH, tJ ne^; inalijs partibm parum efl, amp;nbsp;pneciput prooemio cöuen)tlt;Selt;f ijuan^ grnrr» imiui,Jiuerfas lamenlfedes habet.Edeniin ^u.eja prlt;einuntt!O,cjiialis Ciceronis cotra Ô_Çie cilium ,i]uoil a J aeeufanJH JefceJat jui ftmper JefenJerat. Qu« dum cofe'fio,»! pro Rabirio Poflhumo, iju! [iia quoq; fentetia re» prthenJ!Jiiinfateretur,^uoJ pecunia rfgi crejijerit. Qu^eJaiH » prajiâio,ut Dicum enim non augen Ji criminis gralia.QueJam emenJatio,ut Rogoignofcatk nnhi,fi (ongiiw fum euefbus.Fre^u! lijfima praparalio, cum pluribus uerbk, ufI i^uare faduri tpiiJ fl~ wm,Mf| quurr/cccrimiM Jict folet. VcrtorS quo^; uis ac proprie» tasconfirmaturuel pntfumptionetQuan^ ilia non poena, fe J pro» hibkio fcelerit fuk.aut reprehcnßone;Ciues inqua,fi hoc eos appet Uri nomine fated. Affert uli^uu ßJem uerkatk amp;nbsp;duiiUutio.c« ßmulamui ^u«rere no$ unJe incipienJii,uhi JeßnenJum,lt;iuiJ po» lijjimum JicenJu, an omnino JicenJu ftt,cuiufmoJt exemplk pie» »4 funt omnia gt;nbsp;Sed unu interim fufftck: E juiJ! auoj a J me atti» net, i]M me uertS nefcio, Negern fuifje vnfamta iujicij corrupti? amp;nbsp;(«tern-Hoc etiS in pneterkS «niet. Num lt;amp;nbsp;JubkaJJi noj ßn» gimuc. A'nuofchematenoproculabedilla^u.eJickur cSmunica iio, cum aut ipfot aJuerfarios confulimut, ut Domieiuf Afer pro ClonntilU: Atilla nefktrepiJa,lt;]uiJliceatfoeminlt;e,lt;juiJconiit gem decent, forte uos in illafolickuJineohuios cafus mtferie mu-lieri oltulie.tB frater,uos paterni amici,ijuoj conplium Jatiil Aut cum iuJicibut ijuafi deliiernmm.quod ed fretjuenti/JimumiQuiJ fuajetk,amp;' uos interrogo.^uid tanJ! fieri oportukiut Cnto.Ce» Jo,fiuos in eo loco eff ‘tk lt;juiJ aliuJ fectfietki amp;nbsp;alibi: Commune rem agiputatote,ac uoi huic ret pr^epofitos effe. St J nonnun^unm
commu'
-ocr page 412-itii institvt. oratoria.
iuexptâatuni fuliugt;igi)nut,lt;juoiû‘ftrli fchtmt e^,ut m Verrem Cicero; Qjùd deMeii^uid cenfetH,fur tumforttJJelMtfrtedM alifuami Deinde cum diu fuj^edilJitiu dicum animos, fuiiecitijuod multoejjetimprobius Hoc Celßn Çu' fientationem uocat.Eit aüt duplex. Nam côlrà,fre.';uëter cü expe dlationem grauiffimors fecimin, ad ali^uid ^uod fît leue,aut null» modo crimmofum,de[cédimus.Sed ^uia non lantü per communica tionem fieri folet,^Jlii^ovalii nomitiauer!lt,id esl inopinalu.il' tû «0» accedo.^ui fchema effie exipimai,etia fi ifuid nolfipfis dica' msn uiexpeUatii accidt/fie,ut Pollio:Nu) 5 fore iredidi indices,ut reo Scauro ne.]uid i» eius iudicio gratia ualeret precarer. EÜ pi' ni idem fions illim,quapermiffionë uocat, ^ui comunicationû,(um ^li^ua ipfis iudicibus relinjuimus afiimanda, ali^ua nonnun^uam âduerfari}s^uo^;,ui Caluus Valinio:Perfricafircntem,amp;^cte Jigniorem,;juiprtstorfieres,;iudm Catonem. Quteuerofuntau' pendis affieUihua accommodatiefigur‘e,con/}ant maxime fimula-tione. Nanj; amp;nbsp;irafci nos,amp;gaudere,amp; timere, amp;nbsp;admirari,amp;' dolere, s£r indignari,^ optare, ^luxii; fiunt fimilia kù,fingimus. Inde fiunt illaeLiteraïus fium,refjiiraui,amp;lenehaiet,amp;'quieam! tia en hac ? Ef, O' temporrf.o mores.ô miferum me. Confiimptu tnim lachrymif,infixus tarnen peâori hteret dolor. Eu
- Magntenunchificiie terra.
Quod exclamation? quidam uocat,ponl!t'q; inter figuras oratioit. H«f quoties uera fiunt,no fiunt in ea fiorma de qua nunc loquimur, fed ajfimulata arte cöpofina proculduiio fichemata fiunt exifiimS da.Quodidem diâu fit de oratione libéra, qua Comificius licen' tiam uocat,Graci ■nKffMiKv. Quid enim minus figuratS.q uera libertasiSed firequenter fiub hac fiacie latet adulatio. Nam Cicero fum dicit pro Ligario : Suficeptobello Cafiargefio iam ex parte magna,ulla ui coaâus,confilio ac uoluntate mea,ad eaarmapro' feâus fium,qua erant cStra tefiumpta. Nonfiolu adutiliiatë Liga rÿ ref^ictt, fied magit laudare uiâorû dementia nonpoteil.ln iHa [uero
-ocr page 413-IrBER NONVS.
nmfeuleiithiQuiJaKtaliuJtgimui Tulero,nifiut ^ueihic pa' ttS,»ospoJJêmuitlt;iilmruiilittr utriupi;plt;trtiifucKlonii cuufam* fti hac eum tlemtreiur cuiu» muhtfucritt. Illa aJhuc auJaciora,et nnior!!(ut Cicero exiflimat) lattrS./iâionesperfonar!! quit jtfa euTfirfiiiMilicutur.Mirtiianqjuin uariantoratione.tuoi excitât. HùetiamaJuerfariori cogitatio»es,uelut feci loquentiiproirahi tuiu.quit tarnen ita demum À fide «o alhorrët.ft ea locutosfinxeri' gt;Hiu,qutt cogtia/fe eos «o fit abfurdi.Et nofiros ci ali/s fermones, ttf aliori inter fe creditiliier intmducimui, fuadëdo.ohiurgando, quaridojaudaado.inifcrado per fanas idoneas damus-Quin dedu tere deos in hoc genere dicendifù' inféras excitare, coceffum eü. Vries etiapopult'q; uoces accipiunt. Ac funt quida qui has demum itfseuTfiTfliîaiJ dicant,in quitus amp;nbsp;corpora amp;nbsp;ueria fini^imus. Sermcnes hominuma/fitnulatos dicere dl/Kxéyiv/ malunt quant quad Latinorum quidam dixerunt,fermccinationeni.E^o iam re-tepto «orf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eodem modoappeltaui. Nam certe ferma fingî
KO» patetl,ut non perfome ferma fing^atur. Sed in hit quit natura non permit t'tt,hoc modo molliorfitfigura-Etenim ft meci patria^ qua mihi mK» me» mulio ed charior,fi cunüa Italia^ fi omnis ref puilica fie loquatur:Marce Tulli quid agit! Illud audacius genus. Qua (ecï Catilina fie agit, amp;nbsp;quodamodo tac'lta loquitur.NulIi i»»! oli^uot annit facinus extitit nifiper te. Commode etia apuj KOf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»t( cculos e/fe rerum perfionarum'ue imaginesfingi-
mus, aut eadem aduerfarijsaut iudicitus non accidere miramur^ quaüafiait: Videtur mihi,amp;’nonne uidetur tiii! Sed magna qua^ dam uùeloqueniia defideraïur, Falfa enimamp; iticrediitlta natU' ra nece/fe efl aut magù mourant,quia ftpra uera funt,aut pro ua ni accipiaHtttr,quia uera nonfunt.Yt diÜa ait quada,ita firipta quoffingi folët,quad facit nfinitn pro ialurnia:N[ater mea,quie milii tï charijf^nt4,tK dulciffima fu'tt-.qua'q: mihi uixir,i'w^;
aiie uitamdédit,amp;reliqua,deindeexhares cfio.Hac turn per fe ftÿira efiftum dupUcatur,quotesfieut in bac caufa ad imitationt «IttriiH
-ocr page 414-tei INSTITVT. ORATORIA.
tUeriin fmpturie fo/o»j(Hr.Nilt;i« c ötri reciialatur tefiamètutiii P.NouMtm GilliOfCui fgo o»i«(4 mtriti/Jïmt uolo, amp;nbsp;dekto fn tun änimi in mt fummlt;i uolutitatt, amp;nbsp;aditâù Jtindt Mijnerts tfto.Inci/iit tfli juoJSmoJo 7retfult;flii, quod nome duélii i ctuilù» ad aliori fimiliiudwt modulatit, ahufiat ttia in utrfißcationii ac ftrmoni imxationtftruafur. Stdformas quo^;ftngimin ftpt ut fama Virgüiin,tttuoluptatëac uiruté(^utadmod« à Xtntfhott' tt traditur)Prodicin:ut morttacuita,siuascöttttdtntts iti fatyra tradit Enmiu.Ed amp;nbsp;in(trtlt;e ptrfonefida oratio-.üic^alijuii,tt, Dicat ali^uû.Eflamp;iaâus fine perfona fermo;
Hie Dolopiim maninjjtc fituus ttndebat Ackillts.
^dfitmixturafigurarS^, cum n-fiolt;ruffi7fiiie(acctdiiilla,i!ult;e t^ratiottif per detradiontjetradii ed enim,juif diceret. Itf»' euiffrfiiiot utrt'xur interim in/peciënarrandi. Vnde apudhifio' rices reperiSturoiliijmt allocutiones, ut in Titi Liuij Hire prime fiatimtVrbes ^uoj; ut c/etera ex infime nafei,deinde quitfiiauif tus ac dij iuuent, magnas opesfiii, magnii nomen facere. AuerfiM ^uoif; 4 iudice fermo ipui dic'ttur KTPspiKpii.mire mouet,fiue adutr^ fariosinuafimus.Ç^denimtuus tile T utero in ac it Pharfalica gladius agtiatiSiue ad inuocationëalijuacouerlimur ; Vosenim iam tgo Altani tumuli at^; lucuSiue ad inuidiofam implorationë: O Itgts Porcia Itgts^; Sépronia-Sed ilia ^uo^; uocatur auerfie, ^uaàprepofita ^uafiiont atducit auditntem;
Non tgo CH Danais Troianam excindertgentem Aulidtiuraui.—
Quad fit amp;nbsp;multis nbsp;nbsp;uarijs figuris, cü aut aliud txptdaffi nos,
aut maius alijuid timui/fe fimulamin,aut fîtes uideri pojft igmrati lus,i]ualt ed prooemiu pro Calio: Illa utro(ut ait Cicero)fut oc» los futiedio turn fieri feiet,eu res non ge fia 'indicatur,fed ut fie ge fia ofiëdiiur,nec uniuerfa,fed per panes,iiuë locum proximo litre futiecimin tuidëtia.Celfus hoc namë ifii figura dedii, at illit TÓnutit dic'ttur,propefita ^uada forma rerum 'na exprtffa uertii uteerni
-ocr page 415-LIBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j8j
Ht ctrni potiiM uijeatur quM auJiri, Ipft infiSmatui fceîert te fu nre i« ^rï itnit,iirMt»i oc«li, foto ex or? cruJelitts emicatab Ntc fol» nbsp;nbsp;nbsp;fddit pnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etia qua futuru put uutfutu
rtfuerint fimu^iManiur, Miretraduthac Cictrofro Milonf, JH« ftdurui futrit Chdiui p f ratura inuajijjit. Se J hac qiâtië translatio temporuiii,qua froprie lÂiTdrKtit ili(ilur,v7/rrB7rûtrei utrecudior apud priores fuit. Proponetant enim talia,credilt «oî intueri.ut CiffrorH« qua no uidipit oculis,animu certierepote Pis-Noui Mero.Û* pracipue declamatores audacius,ttec meherdei put motu quodatinagittantur,ut Setieca i» coirouerfia^cuim funt' ma ed, ^uotl pater pliîî iï nouercS itiducente alteroplio itt adul-terio deprehifos occidit-Due.fequor.Acâpe hatte fenil! manu ^uoeun^ uis imprime. EtpaulopoS: Ajfiee ioiquit,quod diu non (rtdidipi:Egoueronon uideo,nox otortlur,amp;traffa{aligo. Hilt;gt; 1« hacpgura manifepius aliquid • Non «wioi nirriiri res, fed agi uidetur, Locorn ^uo^; dilucida amp;pgtùpcas deferiptio eidem uir^ Mi ajpgnatur 4 quilufda, alij amp;ofgt;yfe(Ç)!«r dicunt. EzjJwveiot» in* HOii qui lt;(iy7ï»inl4tioB? «oMrët.^HO nomine,quia paru totius huit» pgura uiâf Hfur «irtj opendi,nimirHpeut inplerifq;,Graca eri' mus appellatione tontemt. Igttur éfwvefot qua edfchema,at ilia qua ed trofw,grHfre ipfo nikl «Jmoili! di/iat.ln utreq; enim con tr4rium ei quoi dieitur intelligendii ed. Species uero prudeniitu itituenti diuerfas effe, facile tft deprehëdere. Priwï qHo'd trop us tpertior fff .Ôquot; 5««« j«4m 4liult;l Jicit ac fent'tt, «on f4mf aliud p-Riul4t.N4m et omnia circà ferèreda funt,ut illud in C4ttlin4m: a' juo rep H(It4tMt ad fodale tuum uirS optimum Metellu demigra Pi.ïn duobus demi uerbis ed ironia,ergo etiam Ireuior ed tropus^ At inpgura totius uoluntatis pdio ed apparent magis quàm ton fePa,ut illic uerha pnt uerlis diuerfa,hic fenfut fermoni^ut io«,Û* tot4 intertm caufa conprmatio, Tum etiam uita uniuerfa ironj4ni ktitro u(i{(tKr,qult;iIilt; ed utt4 Socratie • N4ni ideo didus ét|gt;ur,((i td,agtiis imperilum « amp;nbsp;44m(r«tor dliorHm tanquamfapiemum, B HtjMrm^
-ocr page 416-»Slt;5 ÎNSTITVT, ORATORIA.
ut quemitJnieJum iMufiflxfitcii eSMun /tiTeif)fK,ltc he fcJit nu ficiitt troporum i lie contextuf. QuieJitm uero gentri» huiiufi' g«rlt;e nulLtm cum tropit haben! focietatem, ut illa ftatiiti primi» quie Jickur lt;t neganJo ijua nonnulli uoeant «Tfl^eteir, Non again teeum iure lummo,non dicam quoiforfitan cbtiMtreim amp;■, Quii tgo ijiiui décrétât riuid rapinast^uid hitreditatum poffeffiones da taf,juidereptasproferamtt!r,Mittoillampriinamliiiidi»itMU' riam.Et.Neilla quidem te/Hmonia recite ^uie diAa funtde fejier tijtftptingeHiif millikiu : -, Poffum dictre. Quibtu generibin ftr totas interim ^ult;e/Hont} decurrimui,ut Cicero: Hoe ego ji fie Mgfreoi tan^ mihi crimen effet diluendum, hitc pluribiu dicereiH’ Eifuvi'x eH if cum fimiles imperantibut uel permittetibutfumittt
I,fei}uere Italiam ueniii. —
Et cum ea ijuie uolumua uideri in adutrftrijs tffe,concedimiii eita Id acriinfit cum eadem in nobia funt,amp;' in tduerfario non funt:
~ Me^;timori(
Argue tu Drance,lt;iuando tet cadûaceruef Teucrorum tua dextra dédit. -
Quod idem eoHiràualet,cum autea^uai nobi» alfunt,au! ttiaiH ^Uit inaduerfarios recidunt,ijua/îfatemur:
Mf duce Dardaniut Spartam expugnauit adulter, Nfc (« perfonu tantum,fed amp;nbsp;in rebut uerfatur h,ec contraria dé cendiyjjuit intelligi uelia,ratio;ut loti pro QJ,igarioproiieiiutl, irilbe eleuationes,uidtlictt:0 dij boni:
Scilicet » fuperit labor efl. ~
Et i/if pro Oppio locuttO' more miru,O' beneuolentia ßngular“. Non procul ait abfunt ab hac fimulaiione tref inter fe jimilenC» feffio nihil nocitura,i]ualif eif: Habet igitur Tubero ijuod eil accu fatori maxime optadu, confitentë rei:amp; conceffio, ci aliquid etiS ini.juum uidemur caufe fidutia pati:Metu uirgiri! nauarchut no-' btliffimie ciuitatù pretio fe rede mit,humanu (4. Et pro Cluêlio de inuidia-.'Dominetur in côcionibut,iaceat in iudicijf,Tertia cbfen-
-ocr page 417-LIBER NONVff. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î8z
fhtUtfro ttJcIuJiciuiH tfje eorruptS. Hac tiâdtntierfîpirit lil, ciim»licuireitifJintimur,lt;[UtetSlfuturafrBiiolu-Vtrum id acci dire fine tduerfiiTii uKio non pote^. Qu^eda etiam uel laudaniit'', Vt Cicero in Verre circn crimen Afronej Drepanitani : Caudeo etinm fi ^uid lt;il eo titfiuiifli,amp;als te nihil reAtus faâù efje dicogt; Intérim au^emut crimitia ^ult;e exfacHi aut diluere poffumus, aut gt;iegare,i^od e/lfrejuëtius,i]uàm ut exemplum defitderet. Intérim ^ipfopdedetrahimus illi(,^uod jïnttamp'auia,utpro Kofcio Cicerotcumimmankatemparicidij, lt;]uanlt;}uaperfemanifefla,ta^ moi etiam uiorationis exaggerat. Arfioiurriia/St^uam idem Cice ro reticentiam,CeIfus olticentiam,nonnulti inierruptionem appel lant,amp; ipft ofiendk aliijuid affeAus uel irte,ut;
Qmo! ego,fed motos priefiatcomponerefluAus.
Vlt;J foliciiudinif, amp;nbsp;^uafi religionis; An huius ille legis, qua CÎO' dius à fe inuenta gloriatin,mëtionëfacere aufus effet uiuo Milone, ne dica cofulefde noßru enim omniu,no audeo totu dicere.Cui JH-’ mile eil iti prooemio pro Ctefiphonte Demofihenis: Vel alio' tran-feundi gratia: cömunis aut,Tameifi,ignofcile mihi indices. Iw eil et illa(Jitarne inter fclemata numerari deleted etia alijs part cauft udeatur'fdigrejjio. Alit enim caufa in laudes Cn.Popei}, Idlj; fieri etia fine ÜTfiotUTsiladpotuit. Na Ireuior illa(ut ait Cict ro)a re digrejjio plurimisfit modis, Sed hsec exepli gratia fufftquot; tift: Tm« CdiiM V arenus is qui à familia Anchariana occifus eA, hic quitf s indices diligeter attëdile,0'pro Milowf ; El afpex« me Ulis quide oculis quilus tn folelat,cum omnilus cm minalatnr.Eii alia no quide reticetia,qu^ fit imperfeAi fermonis,fed tarnen pne cifa uelut ante legiiimnfine ori(tio,ut ilia: Nimis nrgeo, comoueri uidetur adolefcens,amp;',Quid pluralipfum adolefcentem dicereau diftis.Imitatio morum alienornm,quit il6e7fiiiK,ueI(ut ali] maint) ttifioois dicitur, iam inter leuiores affedin numerari poteA, pA «nim pefitafere in eludedo.fed uerfatur irinfaAisamp;in di Ais. infaAis,q^tA oTfrmsMtt uiciniln diAis quale eäapnd Ta?.
B » At (£0
-ocr page 418-JSS INSTITVT. ORATORIA.
Af fgo nefciebam nuorfum tu ires,pifruulii Hi«c ed nirept^^edwxit mulei- pro fmi, Soror iidu e^b,cupio ubducere ut reddum [uii-Sed ttofiroru ijuo^; diâorufuéloru^; fmilû imkatio e^ per relu* tionem,nifi ^uódfrenuëtiinuffeuerut, ÿ elude. Diceba habere eos adore Q^teciliU'SSt lt;amp;nbsp;ilia iucudii,amp;' ad comendaiio»? eu ua-rietate, tit efiS ipfa natura plurimu profunt, ^ult;e ß'mpliee quatidS no prieparatS oftendedo oratione minui not fufpedos iudieifa tiut.Hinc ed ipiap poenitetia didi,ut pro CtelioiSed ^uid ego ka grauem perjona introduxid Et quibM utimur uulgoiJmprudes kt' eidi.Vel cu ifuarere nos ^uid dieamutfingimiutQuid reli^uuedf et,N«m ^uid omi/ïtEt lt;« ibidéin Verre,lt;»it Cieero; Vnum etiam mihireli^uumhuiuf nodi crime ed,amp; aliud ex alio fuccurfe mibigt; ynde etta uenu/ii trißtinfiunt, w« ^uia tranfi'tin ipfe ftt (chema, ut Cicero narratoPi/inii exemplo ^ui anulum fibi cudiabaurifi' ce in tribunali fuo iu)Jerat,uelut hoc in memoria addudiu,adiecêi Hic modo me cSmonuit Pifonu anului,i}uod totu effluxerat,cpi'‘ligt;i tnultitiftu putatif hominibid honeftitde digêieanulotaureosab' fiulifjTefEt cil alijua uelut ignoramin. Sed earu rerï artifice i^ué! auemnatredeadmones,Polycletu ejje dicebat. Qtud juidc nô ki ioc tantum ualet-Qtüufda enim dum aliud agere uidemur,aliud tfftcimui,ficut hic Cicero confe^ueur,ne cum motbu ki fignuat^; tabulif obifciat Verft, ipfie /[uo^; earum rerum fitidiofia e^e aeda tur.Et Demo/lhenet iurando per interfiedos in îJtarathone ly Sa lamine, id agit, ut minore ktuidia cladii apud Ch^roneam acce' ftit laboret. Faciunt iUa ^uoj; iucunda orationë, aliqua mentione habita differrt,amp; deponereapud memoriam iudick,amp; repofcere gute depofueria, nbsp;nbsp;fieparare gutedifichemate aliguo-.non emm ed
ifia ipfa per fie iteratio fchema, amp;nbsp;excipere aligua,amp; dare adioni uarios uelut uultuf.Gaudent enim res uarietate,amp;’ficut oculi di-uerfarum a/fedu rerum magit deriuelur.ita femperanimuprte' fiatfin guodfe uelut nouumfkttendant, Eft Emphafis eiia inter fi'
-ocr page 419-LIBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jSj
gUMîjcS n «liqMo iiäo Idiem alijuiJ eruitur,ut ufuJ Virg.
Non licuit tl)i)l4ini txperttm ßne (rimitie «kam ße^tremoreferte;—
QtMn^U4m (»im Je matrimonio ^ueriur DiJo. t4»ien Lhc tru^ fk eint ajfefiui, «t fine ihalamü «kam hcmbiiim non futet ,fei ferarum. Aliud afud Ouidi.genuf, afud ^«em amp;nbsp;M}nlgt;4 nutri ci amcre m fatrk fic cenfitetun
-O dixkffelicem coniuge m4(remlt;
Huie uel cöftnH^uel eade efl,qua niic utimut flurimS. I4 enim nJ i d genui,ijuod fre/ÿiétiff^»la ei},et exfeäari wuxime creja,vrni enJü ei},in quo^^uanda fujjiiciene, ^uod nö Jicimw,4ccipi uolu iMui.nö Uli5;cotr4rii(, «t in éigt;i,ireiet, fed uliuJ lut»,O' 4UJilori ^Uiifi waenienJa.^æ ut fugra ofiïdi, üfere folü fehema à nojirit Holt;4!ur,rt unde conlreuerfie fguratte JicSitur.EiM triflex ufut eil,unui fi dicere galam jarum tutum eft,alter f non decet,terti-M jui uenuftatk modo gratia adhiietur, nbsp;nbsp;if fa noukate ac varie
täte magii ÿfi relatio fit reaa,deleâat,Ex hit ^uod ei} frima fre )uenj in fdolit efl. Num lt;tr a^liones defonentiS imferium t)rÜ norum, amp;nbsp;foß duik bellum fenatufconfuliafingunlur, lt;t3 cafka leeft obijeere ante ada.ut quad in fora non exfedk, illic nee lice* 4t.SeJ febematum eondkio non eadem eft, Quamiibet enim afer^ tum.quoj modo Ü' uliter intelligi foffit, in illos l^runnoi bene di xerii,^ttia fericulum tantu non eiiS offenfa ukaturQusd ftam^ Hgukatefententiit fofftt eludijnemo no illi furto fauet. Vera ne gotia nun^ adhuc habuerunt hanc ftlenti) necefftatem,fed aliam nuit ftmikmyUerum multoadagendum difficdiorem, ci! ferfonie fotentes obftant,ftneiiuarii refrehenftone teneri eau fa non fofftt. Idto'^ihoefareiiu amp;eircunjj:ediiiufaeiendum, jui4 niliil inter* eft ^uomoJo offendai,amp; aferta figura ferdk hoe tffum que d fi' gurajft:ideoq;à qu'ibufdâ tot4 res refudiatur,fiue intelligatur,fi ue no.Sed liee^modum adbibereiJn frimii ne fint manifeftte. No trunt ait,fi no ex uerbû dubijs,uel quafi duflicibin f eietur.qauli«
B 3 t/iiti
-ocr page 420-»51 INSTrTVT. ORATORIA.
pjjfifti« nuruiDuxi KX»r?, ^uie fntri placuit- Aut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tH
multo tfieptiiHyCofoßtionibtn ainbi^uh.ut illa controuerfiii,iti ijM itifamu amore uirgitiif/ilite fitttr raftS eS iMemgal,a ^uo uiti itit fit;Qm te,uiquit,rafuK{tu fater nefcui Rei if fa ftrJueXt tudicë tdfufjiicionemy lt;ly amoliamur (atera, ut heefolü fuferfiti bl ^uo multi etia affeätu iuuant, amp;nbsp;ititerrufta flentio diiiio eunéiatianes.Sic enim pet ut iudex quarat illud, nefcio lt;ftid juod ifpfoetaffe «on crederetß audiret!amp; ei tjuod ife inuenti exifü mat.credaf.fed ne fi optima t^uide f!nt,effe detent freijuentei-ii'i JenfiMeipfäfip^ura aperiuntur,nec effenfe minin halent,fedM toritatiiNecfudor uidetur,iiuàdntinpalSol^ciai,feddiffiden' tiaJn fummapc maxime iudex credit figurnffnosputat nolle di eere.Ejuide cjuado^; 'm ffonas incidi tales,amp; m r? ^uoip; ( i^dquot; e^ magif rar» )jult;e oiMeri nip kac arte no poffet. Rea tuetar i]ua futieciffe dicetatur mar'Ko tepamentum,amp; dicetantur chirogra' phum^mar'Ko expirante^haredei dediffe, amp;nbsp;ueri erat. Na ^uia per legei impiiui uxor non poter at karei ,idfuerat aâum, ut ad tam lona per koe tac'nupdei commiJptmperuenirët.Et eaput ^ui-Jem auari facile erat,fi koe diceremut palam,fed per fe deperitat karedaai .Ita ergo fuit notii agendum, ut iudieei illud inielli' gerent faéium,delatorei wow potent apprehédere ut dico tigit utrunq;.Quod non inferuijfem ueritui of'imione iaâantia,ni P probare uoluiifem.inforo i^uoq; eße kiipgur'u locum.Quadam ttiam qua prolare wow poffii,pgura potiut fpargedafunt. Haret tnim nonnunjua telum ipud occultum, lt;amp;nbsp;koc ipfi quo'd non appa ret,eximinonpotep.Atftidedicaipalam,amp;defend'ttur,amp;pro tandum ed.Cum autem obfat nohti perfona reuerentiaÇquod fe eundi pofuimiu genui ) lato cautiui dicendü eü, quato ualidiui bo »01 imkibet pudor,q metui- Hie uero tegere noi iudex qcp fciamin, tt uerba ui quada uerUatù erumpentia credat coércere.Naquitf rnMUi,aut ipft in quoi dtcimui, aut iudicei aut a/fipentei oderint kanc maledtcendi l afcluia,ft nolle nos eredanif Aut quid intereil^
-ocr page 421-liber NONVÎ Î5I
^udmcjo Jicdtur,cX amp;nbsp;res amp;nbsp;animin iutelli^iturfQuiJ JicetiJo titni^;froßdmus,niß «t nbsp;nbsp;nbsp;fit nosfiuere, quo J if fi fciamin non
tjji fitcieniiüi At^jui fnecifue frima^ aitihu) fnedfere cceferS, teforä hoc «kio labor trunt- DieebSt enm libenter taies cotrouerfi ut ifiiO dtfficultaüs f^ratia flacettt,cK firtt muliofeliciores. NS re âu ^enut afprobari niß maximis uiribus non fot, kiec diuerticulti amp;itifraatnfuffuÿafiint b)ifir»iilati,iit ^(iirfufariitalët,fiexie ^uit affeiiatur ratio fetitemiarum, tiofrocul à ratio' ne iocandi abhorreat. Adiuuat etia tjuàd auditor faudet ititellige re^amp;fauet itifenio fuo,amp;alio dieemele laudat-ïtaq; no fiolu ß g fana obflaret re{ilt;e oratiôi,ijuo i« gfMfrf fiefiiu tno^ fifurit of us efi, decurrebant ad fchetnata^fed faâebant illis locü etiS ubi fer/à «a iniiiilts ac nefariie eßent,ut ß fater ijui bnfainë i« »i4trfm ƒ!£ umfecretooccidißet,reusmalie traâationisjaculareturist uxorë obliquii fententijs.NS lt;amp;nbsp;jd intfurius ï retinuiffe ulï? Qÿd for M tam contrariu,^ f« j accufatur.iiuiafumnium nefasfujfiicatus de uxore uideatur.conßmiareid if (a defenfione,iiuod diluendun efif At fi iudicu fumerent animü, [cirent eiufinodi aâionem U' luri non fuißent, multo'q, etiatn msnin, c» in farentes abominan' da crimina ^arperentur-Et quatinus hue incidimus, faulo flus [Mis demut. Nam in his educatur orator,amp; in eo mo quo decht meiur,fofi'tu eil etia quo mb agatur.Dicëdum ergo de ijs quoq; us qbut wo afjieras figuras, fed falam cbtrarias eau fie fleriq; fecerut. T^yrannidis affediatie damnatui torqueatur, ut confeios indieeh Aceufatoreim oftet quod uolet-Patré q aceufaust, of tat ne ù ior quealur.Pater ei contradicit.Nemofe tenuk agêsfro faire,qui» figuras in filium faceret, tanq ilium confeiS in termentis nomina turus.Quo qd flultiuil Nam cum hoc iudices ititellexrint, aut nS (or)iii(ur,(S ideo torqueri uelint, aut torto non credetur. At cregt; dibtle efi hoc eum uelle fortaffe. Jiiffimulet ergo ut efficiat- Sf J nobisfdeclamatoribus illco)qd f roder« hoc iMellexi][e,nifi dixe' ri««)? Ergofiuereageretur,fimil«(rconfilium illud latent fro'
B 4
-ocr page 422-?9i INSTfTVT. ORATORIA.
didifjimin. Quidy/iuii^uerum ed, amp;nbsp;habere alias liedSn^ tus contra dicendi caufasfót, uel qd' le^ê conferuanda futeh utl quad nolit aceufatari debere bettefcium,uel(iiuod egp ma^isfe^ue rer)ut fe 'mnocetê i» tormetis eê fratendatine illud t^uide femferfuccurretpc dicentibus:Patrocisiiu hoe uoluirqui controuer fiampnKn.Porta/Ji enim uoluit,fed ejlo uoluerit,continuo ne ƒ il le Halte co^iiauit, nobû j«o^; fiulte dicendum edî At ego i« caw fisagendis frequenter nonfuto intuendum quid litigator uelit’ Edamp; tile in hoc genere frequent error, utfutent aliud quofdain dicere.aliud uelle pracifue c.im »« themate eff,aliquem ut fibi mo riliceatpefiulare, utinillacontrouerfia! Quialiquandofortitef feceratyamp;' alio bellopetierat,ut militia uacaret ex lege,quod quht quagenarius effet, aduerfante flio ire in aciem coaâut deferuit’ Tiliusquifortiier eodem pritUofecerat, incolumitate eius optât, (ontradicit pater.Non enim inquiunt,mori uult, fed inuid'iamfi' liofacere.Equidem rideo,quod Uli fic timent,tanquam ipfi morim ri,amp; in confilium f tos metus ferunt ,obliii tot exemplorum circa nolutariam mortem,caufarum quoq^quas habet faâus fx uirofor ti defertor,fed de unacontrouerfi'a loquifuperuacuum ed.Egoht uniuerfum nec oratoris puto effe unquam prieuaricari neqUiie in-telligo,in qua pars utraq; id! uelit, nec ta ftuliü quenq, qfi uiuere uelit morte potius male petat, q oino no petat. Non tame nego effe cotrouerfias huiufmodifiguratas, ut efl illatReus paricid'ij, quod fratrë occidiffet ,ddnatü tri uidebatur.Pater pro lefiimonio dixit, ei feiubentefeciffe.Abfolutum abdicab Na neq; in totufiUopar' eit,nec qdquot;priore iudicio afftrmauit,mutarepalapotyiy ut no du rat ultra pana abdicatidif,ira abdicat tame,et obliqua figura inpa tre plus facit q licet, in ßliu minus. Vtaiit nemo cStra id qifuult Jicir,iia pot aliqd melius uelle,qua dicii.Quo mo ille abdtcatus,q at patre,utfiliii expofitu,amp; ab eo educatu folutis alimetis recipiat poftulat, reuocarifortaffe mauult,nô tame qd“petit no uult-E/i la tes amp;nbsp;ilia figmficatio,qua ius ajferiuspetitur 4 iu^ce,fitei ta^
mtn
-ocr page 423-LIBER. NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjj
Me«(^«ieî4lqiM clemëtiteno fala,ntpacifcitmur,feJferiiU4dS trtdibile fuffiâo)ië,ut 'm mwlfM cStnuerfiu, fed in hlt;tc ftor mß MitM trigefmü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rafta patrr exorauerii,amp;'fuii,pe
rf4t.0ui f xor-dto rapta pure fuS no exor4f,4g« cS eo demetite, NSfifniitttithicpater,littigt;IIitur,Si nulls j^emftciat,utn5 dt~ mës.crudelù cent uideutur^ Û* 4 fe iudttë Mtertut. L4tro iginr optime. Occidei ergo,ß potero remiffiui, amp;fßio Mgrnio pater CalIio,Duraaîel)odie,dura, heriforttorfuißi.Confinia funt hia telelrata apud Gmcoî fchemata per qua res afferas molli^ figw ficat.Na Themißocles fuaßffe etußimatur Atheniëfibus, «t «rtï apud deos deponerent,i)uia durum erat diare.ut reli«i}ufff«(,rt ^ui ui Aortas aureas in ufum belli eonflari uoMut, i(4 dedMtuuir, uidorijs utëdi eJfe.Totum aut allep^ori^ fimile (ft, uliud Jicerr, aliud intelliÿ uelle.QuitfitH etiam efl ^uo mo contra figuras re-fponderi oporteat,amp; quida femp ex diuerfo aperiendas efie putO' ueruntificut latentia uiiia refcindütur.Jd'j; fanèfreijuëtiffime fa (iendi eß,aliter (nim dtlui oBiefta wö poffunt, uti^icu quitßio in eoc0nfißii,nuDdfigurlt;epttut.Atci mak diüafunt Mntu,^ non intelhgere interim to»lt;e cSfcientia eß, atq; etiSßfuer'mt crebria resfigurlt;t,l ut diffimulari poffint, poßulSdum efl ut illud nefcio ^djnuod aduerfarij olltjuM fentëtijs fi^ficare uoluerint,flfidu-tiafitjobifciat p4l4,4ut certe nö (xigant, ut ^uoJ ipß no audit di cere,id iudices no mo mtelligant.fed etiS cretknt.VtÜM etiam ali ^uSdo di/fimulatio eß,ut in eofnotu enim fabula efl)ÿcu effet (S tra eu JiAu,Iur4 ppatroni tui cineres,paratu fe effe reflondit,tt iudex coditiSe ufusefl,clamate multü aduocato,fchemata de reri natura tolli,ut jitinus etiapraceptu fit eiufmodi figuris utendun tcmere nô effe.Tertiu ( geniw,in ^uo fola melius dicïdi petàur oe cafio. Ideo'ijiid Cie.nô putat ejfepofttü in cocione.Tak efl illud, quo ill? utitur in CIoiliu:Qÿigt;’ ifle q oëa facrificia noffet,'amp;faci leabfe deos placari poffe arbitrabatur. Ironia quoq; i» hoc genere materùe frejuiti/fima efl.Sed truditiffmu longe, fl { aliS r? olij B J indu'
-ocr page 424-J9 tNSTiTVT. ORATORIA.
i»Jucatur,iit cu iduerfin tyraimS, jiiifaHo aiolitiBiiii dom'uié tionë dtfefueTat,age comfeiit0r:Mihi 'm te diare noti heet,tu 'ui me die, amp;nbsp;fotes. Nu fier te uolui oeeidere : Frejueus ißud ejt,nec tnignopere euftiitdu, t^uodfetüttriureiurSdo, utefijiexhiere^ Jiito:Ita mihi eStitigui hteredefii« mori. Naamp;iit toiS iumre uili nH neeeffe e{i,graui uiro guru cmuenit.Et ejl à Seneeu diâi ele gunter, nSgutrenoi s hoe tffe,fed tefiiu.Nee mereturfide, qfenie tiohe grutiu iurut,nipft got tu bene j Demojihenei,ut fugtu di«, quot;Leuiffimuuutlögegenutexuerbo.etiumfi eflugf Cie. in Cl» diu.Prteferiimi^uuoesumieum omgi)tiin,jeuiuf^i»imieumgu-tuuerunt-Cogurutionem ejuide uideofigurS no efji,eumltt 'mit' rim grobutionif, interim etiu euuft genin, (yfittulu eiin foriM, ^uulu eH gro Munenu^igilus tu de nodie, amp;nbsp;tuk eonfultoribi» re/fodeui,ille ut^uoeStedit, muture eS exercitu gueniut.Ttgul hru,illu bueeinurü euntut exufe'uui, amp;e. itefcio un orution'ngoti* ÿfententiit fit.ld emm folu mututur, tfuèd n5 uniuerfu uniuerfis, fed fingulu fingulie oggonuntur£t Celfus tumë, amp;nbsp;no negligent uuior Vifelliintin hue eu gurte gofuerut-Rutiliui ^uidë Rufut in utroj;geHere,id'^; ir-nftiruoeunt.Prater illu uero qua Cie.m' ter luminu gofutt fententiurK,multu uliu,amp; Idë Ruiiliut Gcr^iS feeutut,nó illu Leontinil,fed uliu fut tëgorit, euiui quutuor litrot in unü fuît irunflurityamp;' Celfiu uidelieet Rutilioueeedens, gofue runtfchemutu,Cofummutionë,quum Craeuf JliotMotybii uoeul, fit gluru urgumentu ud unum ejfeüum deducSiur. Confequens, ille inotHÿÂOvSuuir, de quo nos in urgumentit diximut.Colleâi» në,qui ugud illü eîi troMoyiOiuis'M'inuSyideftjUgnocTrAiilir- Ex* l!oruzion?,;^/nrn9y,ij«orï nihil no reâü tfi, nipcü uliquSex hit de qbut loeutt fumtn, figuru ueeig'ti. Prater hae Celfin exclu dere,uff'euerure,detreiiurt,exe'iture iudicë,guerbift uti amp;nbsp;uetfi but amp;nbsp;ioeo, amp;nbsp;inuidia,amp; inuoeutiSe intëdere crimë, qtfeft Jlà t/uns, uduluri,ignofcere,fufiidire,udmoere,futiifucere,grecuri, (OTti^hfSiitTU! gutuhPartitionë quo^amp; grogoptionë,t^ diuifi»
tuai
-ocr page 425-LIBER NONVS
nr m,amp;rfrï Juiriim cof,»utionë^qu0j eSl ut W? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iti'
dnitur tffe Jiutrf)i,ut gt;iS m JeniH ƒ( ue)ieficiii,ijui ukS tb/iulk Ja tit folione, fi J etiS ^ui mcntë.Quoif eil iu farte fnkionii.Rutili influe Corgi«, oi.rci.yiiiÿjlt;ir,JroiiiWn, oivioVfiifôiv,otyTi((ir-»/v.^vIko’z», orfioiiilioir, auod eil Jicere ijuijjfîeri ofertueritf JeuiJe nbsp;nbsp;faüu fit,âo(vnigt;7UTec un Je fit enthymenUiHÿn' initt-
gt;n,mTOcM-f-ir KStr’ nî-riod/ etiS,^uo fiatu Hermogorai utkur.Vi filliin quSÿ faucij/imasfaciat ßf,urds,fäck à^/MfiOi Umr.quozi (omoniu uoeat, amp;nbsp;raiionê a ffellas, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter eus kabeta
Quoi ^Jë red fit ijModS wo ö* Celfin ,nSconfequens «« efiohi-remafit Jubkat.V ifellim aJijcii tX fentëtia.Inueni f ziggtogrt ij* J[mirin\iKr,ix7ruyofivoi/,'^^J[iiiy»irf/- Se J uthac nofuni fihe^ nidilt;t,fic «114 uri funtforfiun ac nos fuieritueletitncua fieri ai kucfoffiint, eiufjë («mr natura cuius funtea Je juiiiM diAu eflt De figuris iierborum. Capiit lU.
.. nbsp;nbsp;Ertorum «fro ƒgwrrf.Û' mutatit funt femf,^ «fcS^; ualuk
V eonfuetuJo,mutantur:Itaq;fiantilt;iuSffrnionë nofiro comfa remus, fenè iam ijuicijuiJ loquimurfgura eil, ut huilt; rei inuiJe re,no ut oës ueteres,amp; Cic.fradfue, hac rem,et incumbere illi, no in illü,amp;' pIrn« uwo,no uinijilr huicamp;nohuc 4lt;{i(I«n,i4 Jià tur.û* mille alia,utinam'j: non feiora uincant .Veruin fchemata nîfius Juorum funt generum, alterum lojuenJt r4tion(m «oc4nf, «Iirrn quod coltocattonem,maxime exijuifitS-QuorS tametfi utrS couentt or4tioni,t4ni(n foff'.s küniI gr4wm4ticK, l)oc m4gilt; rhe toricï Jicere. PriusfitijfJë ^eneribin ^uibus uki«. Pffet tnim o? fchtmau'iiiu,fino feteretur,fiJ acdJeret, V f rï «utorirnff, uetu fiate,cofuetuJine flerun^ JefenJiiur,fepe fti« ronf ijuaJS. ïJeo 5;c!1 fit à fimfliti rtflo'^Jo^urdi gfnfre Jeflexa iiirtin r,fïhabet Jibabile «lijd jd*fesfuatur- Vna tamë in ro mnxTr utililt;,ut quotidi «ni ûquot; (èmp eodr mö formait fermonis fafliJtu leuttjif no5 4 hmI* g«ri dioendi gnifrf dfffnd4t.Qiio fiquii farce,amp; cS r« fofcet, utetur, ttdut afj^trfo juodam coxdimeNtOjiucNndior crk. At jui ntmii
-ocr page 426-INSTÎTVT. ORATORIA.} uimiuaffeHauerit, iffimillS ÿratiSuâriettt'mminetj^ui^fiint fi^urte »4 reaftlt;e,ut fene iam hoe iffum nomin effui,i riMt,^ua etia fifueritit ailriorcSyaurts confuetäs muiinferiint, fiaù' ftcreta, amp;nbsp;exira uulgarè uftim fofita, ideoïji ma^if »ohi' lei,ut nouitate aurë txcKat,iilt;t cofia fitiSt, «ecfeoiuiäs fui/fedi eenti, fed eomiuiftiis amp;nbsp;ex oibiu latelrü extraütis (ong,efti'^, de fhtrant.Fiunt erÿi amp;nbsp;circa gemn, figure iti dilut. îiam et oeulii tapti talpa et timidi dama dicuntur à Virgilio, fed fulell ratio, ^uia fextu uter^; altero fguificatur. Ta enim mares effe talpas da ftias'^itifoemiaas certii edl.Etiti uerlis, utfalricatus eSl gladii, et inimicospuniiiu efl.Qi^odmirä mitiiu efl, quod in natura uer Iori eSl,et ipiafacimui patiendi mo fape dicere, utarbiiror,fu' fiicor,et contra faciendi,qua patimur,utuapulo,ideo^; frequent permutatio eß, etpleraq; utroq^ mo efferunturjuxuriatur luxuri «t,fludiuaturflunuat,ajfentior aJfemio.Efl figura et in numero, vel cum fingularipluralisfuliungitur-.GladiopugnaciJfimagens Rcmrfni.Gf Mf enim ex multis. Vel,è diuerfo,
—cut non rifere parentes, ti ec dein hunc menfa,dea nec dignata culili eß. Ex Ulis enim qui non rifere, hunc non dignaiM deus, nec dea di^ g^nata.Etinfatyra:
-Ftnofirumijiuduiueretrifie Afpexi, -Cum infinito uerho fit ufus pro appellaticne.Fiofiram enim uxaH vult intelligi.Vtimur et uerho pre participio:
-Magnum dat ferre talentum, Tanq ferendum,et participio pro uerho,Volodatum.InterimetiS duhiiari pote/h.cui fimile uiiio fitfehema ut in hoc,
Virtus efi uitiumfugere,—
Aut enirn partes orationis mutât ex tllo, Virtus eßfuga,autcafut tx illo, Virtus efi uiiijfuga Multa tarnen hoc utroq; excitatius. IS ^untur interim fchematmSthenelusfcienspugna.Efienimfcûiu ftheneluspugnandi.Transferituretiam tempora; Timarchides
-ocr page 427-tlBBR. NONVS.
«tgdf tfle ti perkulum i fecuri.Prxfens f nim f ro fr^ttrito pofi~ tum tA.Bt futurum pro pra/inti:
HocItbiicM urlk.-
^tnemorerjperomniugentrUtptriUieftfaliecifmut, H« eft JMJ; ^uüoi Wpwo/» uotiWt,f«in JiJJîmilit e(l, ^fMgow turn dici-tur,utapud Sulluflium : Neijitures ftlfum me hubuit tly Duci prot((re:ex iiuibuiferè prietfrnouk^tf gt;nbsp;trfMk«î etium peti folet, Vnde eoufepipnceffum tfl, ut non pxniturum pro non nâwro px nk?ti4in,Ö' uifuros,itd «iitnJ« HKffosiiem nutor dixer'K, Qu« ilI(^Hii{(m/rcerk/Lfc(nt4t4,itn(ii(in uocuripojjint uijrndum, ^ui4 rtceptiifint. N4)n receptit etium uulgo uutore conteti fumui. Verum n4tur4 eu4lHk 4 gëtiIgt;iH,^uoii Pollio in L4keno danut,amp; totumeliumfeck.ijuoi 4 Cicerone reprehendi notum. Affût enii» coiumeli4 diectSt. Aliu contmëdutio uetufttitit,cum 4m4tor uni« Yirgiliwfuk;
Vfl cum fe puuidum contr4 me4 iurgiu ûüit: Progeniemfed enim Troiuno i funguine duci Audierat,~
Quorü fmiliuapud uetereitrugicos^comices'^ifuntplurinu.lHui (tin in cofuetudine remupt.Enimuero hû umpluu upud eundc:
N4m ijuM te iuuenum confidentiffime;
Cum ^uk fermonit inkium fu,amp;t
Tummugit illufremens,amp; tri/iibiu efferu flummie, Quim m4gH ejfufo crudefcunt fungume pugnit.
Qttodnî uerfumexillo, Quim mugit xrumnu uiget.tum mugit lt;d iHulefuciendii urget, Pleni ulitm 4nti|ut,/ii;i(t inkio eunuchi Quid igitur fueium: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Tercntiufi
ïttjuit.Allu/it tundem leno.Cutullut in epiihulumos
- Dum nuptu munet,dum ckuru fuit ed.
Sedpriiu dum ,pgnificut i^uoud ,fejuens, ufjueeo.Bx Grttco ue rotruHslutUyUel sulluftij plurim4, juule e$,uuIgiH4m4t/îeriiUet Hor4ti'.N4n m m4ximcproi4t hoc Ciceronitt
N«
-ocr page 428-INSTITVT. ORATORIA,
- Nee (oRglt; itiuiiül Mtiut!
Ej Virplii;
— Tyrrhenim «luigiit agiter.
Etum uuIgatiiiH aüii qiiaiiue,Siiu(itn feéiui. Ex eaiemptrttfi' gurtrum adtlitu amp;nbsp;atitéHo tÜAllA'^ut ^ior lùdtri fotefi fr^er itii(ult;i,feJ mn [tne f/nl'u efi:
N^m nef Parfujjiuoti(iuga,nim tie^; Pin Ji.
pBltStnmdtrJJitltfriiiH.NtiiH.EtifuJiiortitiiimilluJ!
— Ttlgt;ritium^;gt;
Hk« ir intotißs Curium etfinkt
Poffis drintre kunc. Eff etiam udirdiio, ^ua in complexuftriKD' tiif äut uirium kabel,uut ßguram.Piguram,uti
kteede ad ignem hunc,iam caiefcei flm fatk.
Pitu etiim i]uam falietß.Namdealiera^uttdetradiieeil,fluri-Itt, dicendi efi.Vtimur uulgt ei cÓgaraiiuie fro abf(ilutii,iit cum fe ^uie infrmiorë effe dixerk; duo wier fe cogaratiua cömuiimiu; Si te Catilina cofrekettdi,ß interficiiu/fero,credo erk uerendum / mki,ne non fotiitt owwfi boni ferm àme,l ^uk^ crudelm faâS tjfe dicat. Sunt ilia non fmilia folmcifmo guide, fed lame numerS mutaniia,guit amp;nbsp;iropka/Jlgnarifoient,ut de unofluralker dica'
Sed nos immenfum ffatijs confecimni cfguor, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(«mlt;
Et de fluribin fingularken
Haud feciu ac [atrijs acer Romaniu »« armit,
S^cie diuerfa,fed genere eadem amp;nbsp;kac [uni:
Ne'ue tibiadfolem uergani uineta cadentem:
tlec mihi tum mollü fub dio cargerefomnos;
Neu dorfo nemorii libeat iacutffejer herbas.
No enim nefeio cui altf prm,nec [lofbea fibi uni,fed omnibus fraci f k.Et dendis loguimur tan^dealiis:Dick Seruiuit Negat Tul' Im- Et nofira gerfona utimurfro aliéna, amp;nbsp;alios proalijsfingt-miH. Vtriufg; rei exëfIS fro Cecinna: Pifonëaduerfie farlûad-uixatum alloguens Cicero dickiReflkuiJJi te dixti-Nego meedi^ ßo priée
-ocr page 429-tIBBR NON VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*99
üöfr/Hór’ureflautumr/l'e.'VeruinenimilluJrelli/ut/JeEiutiiu ' '' dix«. Nfgo me Ctóntit tjiüo pnetarü re/iilutum efje,Vhiamp;' if [urn dixti fx(r«4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i« uerto e{l.!lUque^;tx eojtni
gewfre ptlfunt «ideri, qu^iti noï iniirpojïtiotieni, utl Mtreluf!«' uem Jicimuf, Gr*ti Trecfixitirir uocant^Jum coHt(MU4tioni lirmo Hit mejiitt alitjxit fen/ut »«tfraenk : Ego cum uÇmecum enim flt;e~ filjimt lo^uiiiir)pitrie reiiiiiffem • Cui aJijciuM Hypertaton, nonilluJijiioJitiltrinpof effe uigt;luerunt,fedalterum,quodtS: tiutfi^uriefententuruiii, lt;jute xTttxftfh t{icitur,ftmile,cum nSfta fiumutxtur,uerumfor)Hitloijueniii:
- Dedos,Mnriof.m^gnoj^; Camillo!,
Scipiadas Juros bello^ir te maxime Ctefar»
Acutiw adhuc in Polydoro:
F4S omnenlrMMpk.PoIjidorinn igt;ltruncat,t(yaim
Vi potHur.quidnonmoruiM pediora cegia
Auri facrafamesl—
Qui Mm parua momenM nominilw d^creutriml, futTttßtMn «•
CMt,^U4mlt;^ aliierfieri puuntt
Qidd Io)uor,4ut ubi fumf
Coniunxtt autem notpivhen «T^s’poÇl* Virgilius in ilto locoi H4ud procul inde c«« Metium in aduerfa ^uudn'g« DifiulerantÇat tu diéiit Albane »inneres) Rnptnlmt'jiuiri mendnei« uifeera Tullut»
H« f:hemata,aut hit ftmilia,ju^ erSt per mutatione^adieBionct deira(iionë,ordinê,amp; conuertut in fe audkarë, net Innguere pn* tiuntur,/ulgt;inde aliifuanotabili figura exckntii,^ Imlient ^undnnt ex illa uKij fimililudine grntinm.ut in cibii interim acor ipfe iucun diM eft, quod continget ji ne^ue fupra modum muitte fuerint,nee eiufdem generit,aut iun(iie,aut frequentes,i^uia fatietatem ut ua-rietas enru,«« rnrkns effugitd flud e^l ucriin genui,^uod nö M»* tum in rneione pofttn ed loquedi,fed ipfis fenfibut tii gratia tii ettS uires 4«ömod«t-B' ÿm f rimi! fit qd‘ fit per aditAugt;ne,plura funt
generUf
-ocr page 430-409 TNSTITVT. ORATORIA.
Cr utrbn g(mwtniur,uel timiilißc4Hji gratie,ut eed tJiyOcciJi no Spurium Melium.Alteru tfl nim juod in({iciit,ilte r«m jHoJ 4^irm4t.VfI miferandi,ut:
Ab Cery Jon,Cory Joh.—
Qu« r4ilfm pguru nonnunquSperironiS aJ eleuMju euertitur» Similii geminutionitifofl ali^uam iMerieiiionê,refetiiio fuulo etiS utheméiior : Bon4 mifêr!! me(confumptü enim Itichry-Bw,t4»i? inßxut tmimo h/tret Jolor)Bona,injU4m, Cn-Pompeif n(trlifjïmlt;e uocifuiieâa prifconif. Vtuu,amp; uiuü non aJ Jepone d4m,ftj aJ (onfirnundu auJuciS- Et 42gt; iffJem utrUt plura ncri' ttr if imfiater incipiunt: Nihil'nete noâurni! prießdiu palutijyni UI urbit uigiliie, nihil timorpopuli, nihil confenfiu bonoru omnii, nihil hic munuißimin habfdi fenatut loctu, nihil horü oru uultui^ moueruntiEtijfdedelinunf.Öiiueospoßuliiuit? Appiut.ijuüptr Juxili Appim. Qu4n3 hot exemplS ud uliud ^uoq; ßhema perti-net,cuiut initu inter ft ifßnts ijdem funt,iiuk if quit, Appitu et Appiitt. Qu4lf tSiQui ßtnt i^uifoederi ßepe ruperunif Curlbu ginienfts.Qui funt jut bellum crudelijßme gejjeruni ! Ctrthuff' menfes. Qui funt qui ttaliam deformlt;iuer,untiCiirthiiginienfes, Qui funt quipbi ignofti poßuluntiCtrthuginienfes.Piium in eon trupoßtis uel complt;tratiuii,foletre{^ndere primorum utrborinl' ternn repetitio,quod modo huius ejfe locipotius dixi; Vigilus tu de noâe,ut luis cofultoribus rel^SJeas,ille,ut eo quo intendK,nMtU' re cum exercttuperuerttat.Te aallorS.illubuecinaru cantus ««-feitunt. Tuaâionêinß'uuis,tlleademinßruit.TucauesnecöfiJ tor« tui,ille ne urbes,aul caßra capiatur.Sed hac gratia non fuit tontentui orator, uertii in contrariu eanJemßgurS, ïlle tenet if feit,ut hofiium eopiie,iu ul aqua pluuta areeanlur. Ilie exereiia' tur in propaganJisßnibiu,tu in regendii- Fojfunt media quoqi rt f^vnderetuel primit,ut;
Tt nemus Angiiia,uiirea te Tudnus unda, y el ubimilt Et hat nauisamp;'enufia prada Sidlienß,CK ip fa quoq;
t/fet
-ocr page 431-LIBER. NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;401
t]Jitetùm fridi. Nec^uifijuitm Juliiauitjdtmfofre fieri iier»-tiiiitrMj; »ieJiis.R.efjgt;oiidtntpriini( ultima: Muht lt;y gr4i/ff Jtlorts imuenti ftirentibin,amp;' pnpM^uh multi-E/l amp;nbsp;illuj refC' tendi gtnui,quigt;d femel profoftu tterat 'amp; diuidit:
Ifhitui lt;amp;nbsp;Pelias mecum,lt;!uorum Iphkuf ituo lam ^iiuior,Ptlias uulnere tardut yiy/Ji-iT!iiyisJIamp; dtc'uur Crtece,iiigt;ftri repreffionê uocant. Nfc folui» ndem fetifu,fed etiam diuerfo eadem uerba cStrafumuMurtPriti «gï dignkas emt penè par, nô parfortaffe eorü ijuifei]uebaiitur. Inimm «lt;rMf «r eafibui hac ir generibui tteratio: Mdgnw eß k 1er iIictH({i,m4gR4 re s efl.Et apud Rutilium longiore tt/S/ÔJIuÔ* k*c Httiit fementiaru funttPater hic tumipatrë hune appellaïf patrie tu huiutfiliin f j?Fit caftbm modo hoefehema quod TfiMTÜÛ^v uocant.Conftatamp;ahis eiia modif,utpro Cluentio;Quigt;d lt;lt;«t f? f w MtBewi Juiiili' Vnde ilia fre^uetiafper que perrà datum? unde fumptumfiiute porro interceplio poculi, cur no de integro aiît datum? H«« rerwm coniwnftS diuerfitaié Citcilitu /Avreißitifjir «0-ril pro Cluentio locut i« Oppi4niri(.lll«m tabulas publi tas uiolaffe,cèforias torrupiffe, decuriones uniuerfi iudicauerunt, fum illo nemo rationtm, nemo rem utiam contrahebat, nemo ilium n fam multi« togn4(H affinibus tutorem umjua lilerie fuie feri flityamp; deinetps adhuc mul la.Vthteci» «n«m congerî(«r,i(4 lt;5 trii ilia dijferfa funt,i)ua 4 Cicerone diffipata diciputo;
Hic fegetes^llicutmuntfelieiiH uuie, Arbortifoetiu:-
Et deincepî. Ilia uero apud Ciceronem mirafeurarum mtxfHrn deprehendkur, i« gM4 primo uerbo longo poil interuallo reddi lum efi ultimum, media in primis, amp;nbsp;medijs ultima co^ruunt, Vejirum iam hic fadlü deprehendkur patres conferipti no meum, »C pulcherrimum juidemfadlum,uerum ut dixi,nott meum fed ue firum. Hanc frequentiorem repetkionem Tr/idnuv uccant, qu:e fit (X permixtis figurit, utfuprà dixi, ut'^;fe hidgt;tt epi/Iol« ad Sru-
C («m:
-ocr page 432-4.oi INSTÎTVT. ORATORIA. tKM:Eg« (um i» i^rMiS rejierim cuiM Apfii» ClauJio, et rejieriin fer C«- Pompfiii.tefgo erge cS reJierim.Et in ijfdeni,fententifS frebrioribin muMlt;t Jeclimuiottibin tteratione uerborum, ut ufui
Vfjuetdeo'ne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Perßumt
Scire tuum nihil ell,Mß te [cire hoc [cut alter?
Etapud Cicfronc: Ne^;enim poterat indicia ex hit ditinniiti(lt;iui indicabantur.Sed fen[ùt nuoi}: toti ^uemadmodu cceperit.deßnett VfB« fx Aßi,hoc ipjum bonSt Tribunio plebit uenitex Aftt-ln eedem tante periodo 'iT uerbü ultimü primo refertur,tertium tam fermone adieâ» e^li Yeruntamë uenit.Interim fentetia quide repe nur,fed eodem uerborii ordine : Qwd Cleomenesfacere potuù-Non enim poffum ([uenl infimularefalfo': Qÿd in^ua cleomenes facere potuitiPrioru fentetia uerbS ultimu acfeijuetii prim» ßt' ^uenter ell idemtijuo tjuidem fchemate utuntur poeta fepiin:
Pierides uos hiecfacietis maxima Calio,
Gallo,cuius amor tantum mihi crefcit in haras, Sedne aratores ijuidem rara; Hic tarnen uiuii,uiuiilimà etiam in fenatum uenit. Ali;}uando ftcut in geminatione uerboru dixim»t, initia ;]uoq; iy claufuht fententiarum alijs, fed nà alià tendétibin uerbif,inter fe confonat.Initia hoc modotDederim periculis omni' lgt;iM, obtulerim inftdijs, obieceriminuidite.Rurfus claufula,ibide ftatimtvos enim fiatuifiis,uas fententia dixiftit,uos iudicafiit-Hoc alij fAiTW/u/alKYtalij difiuüionë uocat,utrü^;(etiäß eH diuerfum) reHe-Nam ell naminü idë fignificantiu feparaûo.Congregantur ^uoi^iuerba idemfignißcitia-.t^te eu itaftnt CatiHna,perge^ua foepifli.Egredere ali^uada ex urbe.Patent portlt;e,proßcifcere-t‘t in eundë 4{io libro: Abijt,exceffit,erupit,euaßt-Hac Cacilio tta« voioiaos uidetur, id ell abitdans fupra neceffitatë oratio, ßcut ilia:
Vidi oculos ante ipfê meos,—
Ibi/loenimuidi ineHipfe. Ver»idutalioquat};locodixi,cumfu feruacua oneratur adiellioe,»»!» ell,cil autauget manifeße fen tentiam,ßcut hic,uirtiu: Vidi,ipfe,ante aculast^uot uerba,totidem fu»t
-ocr page 433-LIBER. NONVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;joj
fimt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cur tumen hlt;t( praprie nomine täli notärit.non lâ'
Jeo.Namamp;geminittio tf repetkio 'amp; lt;iutlifcunq;iiJieäio ttähi' rna/tit uiieri pote^. Nec uerba mojo,fej fenfi» qwoij; idem faae tet icenuntur: Perturbatio ijlum mentit amp;nbsp;ijuittlam fcelerü offu facaligo,amp;ardentesfuriarum faces fxciiijrBiif. Cowgfrïwrö'. diuerfuMulier.iyrani feua crudelkas,patrit amor,iraprlt;eceps, temerkas,demenua.Piapud Ouidium;
Sed graue Nereidum numen,fed corniger Ammon, Srd qut uifceribus ueniebat beluaponii Exaturanda meisi—
Inuent ^ut nbsp;nbsp;hoc uocaret mxoxiv,(ui non afjentiorjcum fint uniin
figurie, mixta quoj;,amp; ide et diuerfum fignificaiia,lt;}uod et ipfum JbecMocfiiv uocat, Qu«ro ab inimicii./int'ne htec inuefhgata,co perta,paiefaäa,fublata,delata,extin^a per me, Et inueßigata, topertatpatefaäa,aliud oßedunt. Sublata,delata,extinéla,futtt Wiler feßmilia,fed nö etia prioribus. Et lt;«2t exeplï.Ér /iperiiw nlwm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efftciut figura : lt;jult;e ^uiit coiMnftioHil)i« caret,diffoiu
tio Hocittur.itpttf cü quid inßaiiui dicimus-Nam fingula incul-«Mitr.Ér quafi piurajiut. Ideo'q; uti mur hac figura nö m fingulit modo uerbu.fed fentetijs etia, «t Cuero dick contra condone Me telli: Qui imdicabantur, eos uocari,cußod:ri,ad fenatum adduci iu/fi,in fenatu funt pofiti.Ettotits hic lociw tnlif ■ Hoe genui ^vxoyîoiruocat, 4««poteHeffecopulatadiffolutio. Cotruriï efl fchema,quod (öiunäiomlui dUnJut. lllud «ouriAi^r, hoc ifM“ firAi^r dicitur:hoc efl uel ijfdem fiepius repetkk,ut!
- Teflum^; lurem^
Armlt;i^;Am)cleum];c4nem.Crlt;i)Jiim^:fli4retr4m.
Vel diuerfis!
Armu «irum^;.—
Multum nie terrif.-^
M«lt4 ^uo bellogt; —
A.dutrbia ^uo^O* eronoffliiM udriuntur:
C gt;nbsp;Hie
-ocr page 434-404 INSTITVT, ORATORIA.
Hic ilium uiji tuuenem.—
'Bi/Jiws cui noftrti Jits:—
Hic itiihi refponfum }gt;rimiu deJit illepetenti.
Std utruii^; bor« coaceru^itia: etoiiai tantum iunóla aut dil[oluU, emnibiu fcriptores fua nomina dederut, fed uaria,amp; ut cuiipfn' ^enti plaçait .Fons juidem unui,'}uia acriora facit,amp; in/lantiora ^ui dicimut,amp; uim quanda pro; fe ferentia, uelut fepiui erupen' tu affedm.Gradatio qua dicitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apertiore habet ariem,
amp; magie ajfeüaü, ideo^; effe rarior debet-Eil autipfa quoq; aiie üionie.Repetk enim qua Jiäa funt,amp;priufqua ad aliud defcen datfmprtoribut rejtfHt.Fäueexemplu ex Grieco notifftmo tranjfe Mf«r:Nec hac dixi quide,fed nec fcripft,nec fcripß quidc,fed nec obij legation^,nec obtj quide,fed necperfuaji Thebanie,nec perfua ß quidem.Sunt tarne erudita amp;nbsp;Latina: Africano uirtutem iniu' firia,uirtue gloriS, gloria amulos coparauit.Et Calui: Non ergo magie lgt;ecuHiarSrepetundaru quam maieflatie,neq; maiefiatie ma gie quam Plautia legie, neq: Plautia legie magie quam ambitue, neq;ambitue magie quam omniulegum iudicia perierut. Inuenkur apudpoetasquoq;,utapud Homer« defceptroquod à loue ad memnonem ufq; deducit,amp;apud nofirum etiam tragicum:
loue propagatue e(l(ut perhibent)Tantalue, Ex 'r4HMÏo Pelops,ex Pelope autem fatut Atreut,qui nofirum porrd propagat genui’
Af qua per detradione funt figura, hreukatie noukaiie^; maxime gratia peiutur, quarS una ed ea quam libro proximo in figU' rasdiftuli fynecdoche, cu fubtradu aliquod uerbu petit ex caterie^ intelligiiur,utCaliuein AntoniücStuperegaudeo» Gracin- St K«I enim audkur coepk.Cicero ad BrutuiSermo nullue fcilicet »i ßdete • Quid enim potiue^Tum Flauiue, erras inquk tabellarie, ego ibidem orans inter coena exoraui. Cui fimilia funt Ulet me» qitidem iudiciofinquibueuerba decenterpudorie gratia fubtrahutt
Nouimiu qui te tranfuerfa tuentibm hirquie.
Et quo.
-ocr page 435-UBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40Î
E( ^U0,fej ƒacties nympha rifert,faceni), Hkbc nuiJc apofioptfim futttntJruftra-Na illit ^uij täceät i«cer turn efl,out certe lon^iore firmone explicanjum. Hie unu uerbum lt;amp;nbsp;manifefiS quiJié deflderMr.ijuieftapBfiofefls eft,nihil bn quo deeft itlii]uid, non ide dpfellabuur-Ne ego illud ijuidem apoftope flm femper uoco, »1 ^«o res i^uieeunj; relutijiiiiur ûitelligenda, ut eajuabnEpiftolii Cùrro;D4M lupercultbiu quo die Antonius Cafitri, nihil obticuii,luftt'q;,quia nihil hie aliud uitellippoterat, qu4W hoe,diadema impoftiit. Altera ell per detrailionem figura, de qua modo diâum ell, eui eoniunâiones eximuntur, Tertia qua diekur ourt^tvy/jSllev.bn qua unum ad uerbum plures fenten tilt;e referuntur, quarum unaquitq;deftderaret illud,ftfola ponere tur. Id aeeidk aut prapopto uerbo ad quod reliqua reftieiant: Vickpudoremlibido, timoremaudaeia, rationemamentia. Aut illaio, quo plura elauduntur : Neq; enim m es Catilina, ut te aut pudor unquam d turpkudbne, aut metus à perieulo.aut ratio à fu rare reuoeauerk. Medium quoque potell efie jquodiT prioribus amp;fequentibuifuffieiat. lungkautem amp;diuer[osfexui,uteum marem fœmbnam'q-, filios dieimut. EIpnguIaria pluralibut mi-feet, Sed haeadeofunt uulgaria,utfibiartemfigurarumaffi' rere won pojjint. lllud plané figura eft,qua diuerfa fermonisfot 1)14 coniun^ur:
—Socijs tune arma eapefiant
Edieo,amp; dira bellum cum gente gerendum,
Qudiwu« enim pars bellum pofleriorparticipia infiftat,utriq;ta men connenk illud edico! aamutriq;detraäionis gratia faüa ca iunilio,iruviiKi/'uirir uocanl,qua duas res diuerfds colligats
Tamdeell auaro quad habet q quod non habet.
Huie diuerfam uolüt ee diftinâioné,cui dat nomé 5U4 ftmilia difcernutur.Cü te^ aftuto fapiîtë appelles, ƒ cofidêtt fottë,j)illil:erali diligëté.qd'pëdetexfinkioe, tdeo'q;anftguraftt dubko.Cui cotraria ëeaqex uicitiia trafitad diuerfle aut fi'milias
C I Breuia
-ocr page 436-40ir INSTITVT. ORATORIA.
- Br«KM tffe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Olfcurinfio; -
Et^Ute fti]uuniur.Tertium eS genittßf^uriirum,^uie tut ßiHilhu' ilitieali^ut uocuiit,tut ptribut aut contrtrils uertSt in fe tuns tt txcilit liuic nomê efl nfeiruyt/AKirlKttiute Jicilur agnominittiagt; £4 non uno modo fieri folet,fed ex uidnit jutdS priediâi nominit du At cifiim decHtittur ut Domitiui Af er fro Cloantilla.Mulier rerum omniu imperka,in omnihin rebin infelix.Et cu uerbo idem eterbii flm fignificSterfubiugkur: Q^do homo,l!oftù homo.Qui bui exëflii fum in thud ufui.fed in unoftalit eA geminttio. rt«quot; furoptitioe ei cotrtriu ed, juod ecdè uerbo ejutfiftlfitm tugeturgt; Qw (fx friuttii hominibin effielexnonuidebttur ,CuCcotifi-r» efi irrecvoiMaoït eiufië uerbi conirtrit pgnificttio, cum (uleiui ^uereretur defilio, ijuod ie mortë futm exfieAtret,amp;illt dtxiffet fe uero non exfeAtreJmo' inquit,rogoexpeAes.NotttO' dem fed ex diuerfo uicinu tccifkur, (um fupflicio tfficiendum di ets,^uë fuppluttione dignu tudictrii Alker ^uo^; uoces tut eie~ dem diuerft in fignificttione fonuntur,tut froduAione t4ntii uel forreptione muitte, juod eiitm in iocii frigidu,e^uidë irtdi M»' terprtecepit miror, eorum'^; exemplt uktndt potiui ^utm imktn digrttitponaAmtriiucundumeA.ficureiurneijuid infutmt» ri, Auium dulcedo td auium duck. Et tpud Ouidium : tudentem cur ego non dictm furitre Euritm. Cornificiui htnc trtduAionë U0Ctt,uidelicettlteriui intelleAui td tlierum.Sed elegSiiuiquod tS pofiiuin difiinguendt rei proprietttë. Htnc reipublicte pefie ptuli/fer reprimi,nö in perpetuH coprimi po/fe.Et t^ute prlt;epofitio nibm in conirtriii muttniur. Non emijfui ex urbe,fed immiffut in urbë effe uidettur. Meliui tt^; tcriui,lt;]uod cifigurt iucundi eA, turn etitm fenfu utlei.Emk morte immorttlkttem. lilt leulor eA: Non Pifonum,fed pi(iorum,amp; ex trttore orttor. Peffimum uero, Nepttres confcripti uidetntur circunfcripti-Rtro euenkfed ue-bcmenter uenk. Sic contingk, ut tli^uit fenfin uehemens tcer uenufiatem tlijutmmn eedem ex uerbo non diffontm tccipith it cur
-ocr page 437-LIBER. NONVÎ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.07
Et cur me frokikeut fuJor uti Jomefiico exemf lof Puter mem cS trueum ^uifele^utioni immcriiurum Jixerut, JemJeuix faucit Jiekm uifumftif r( infeHa reJierat.non exigo uti iinmoriarh le» g4tioMi,imBior4re. Ndm Ûquot; ualet fenfm if(e,tr im uerkif tantum Jiftantikm iucunde confinât uox, fnefertim non caftata,fed ue» lut olUM/um itltero fuo pt ufm,alterum ak aduerfario accefer»., M4gn« ueterikm cur^e fuit,fratiam dicendi eparikm contrarijt 4(i]Hirfro,Gorgi4i in lioc immodtcm, cofiofm uti^;prima atate IfocrateifuK. Dekâdtw eS hùetiam M-Tullim,uerum ly nio' dum adhikuil non in ^raM (nifi copia redundet)uoluptati,amp;rem alio^uin leuemfententiarum pondéré impleuk. Nam per fe fri^» du amp;nbsp;ûioni« affeüatto cum in acreit incidit fenfm, innata uide» tureffenonaccerpta .'Similium fer'eijuadruplexratioefk.Nam efl primam, jaolifJ uerkum uerko, out non dijfimile iMldc ^a«-ritur,ut:
- Puppes'^;tuiepukes'^;tuorum-
Et /ic in kac calamkofa fama, i^uafi in alloua perniciofifpma fam ma,amp;-.Nonfnim tam ffet laudandaqaàw res e(k, Autcertepar eSl extrrmn fyllakis confinant. Non afrli» fed armù,et koc ^ao|; quoties in fententiat acres incidk pukkrum eP. Qaantam popit in eo fimper experire ut profis,koc eP notf loo» ut plerifij: pliKuk. CltoJItleut nelfiocv exifiimat ,^uoJ pt i memkru no Ppimilikrnt Secundum, ut claufula fimilker cadat,uel ij fdem in altimam partem coIlatif,i/ceitriMvamp;vftmilë daarü fententiaru uri pluriufinr. Non modo ad falutë eim exting,uenda,fid (tiam gloriam per taks wirosinfringtMdiint.Ex ijuikm ferèfunt.non tarnen ut fimper al» timia confinent,quee TpiKwxot dioant, V ilt;M pudorem lilido.timo* rem aadacia,rationem amentia. Sed in quaternas ^aolt;];,acplaref li«c ratio ire fententias poteP . Fâ etiam fingulû aerln: Htfc ea» kat,dolet.piget,pudet,amp;’akiit,excepit,erupk,euafit. Tertia eS, qaod in eofdî cafm cadk,iiueitiiluamp;Y dickur-Sed neq;lt;juodpnem haketpmiiem,eP ifctiinluamp;v, ati^ in eadem/inem aenit ô^ieterl-
C 4
-ocr page 438-403 INSTFTVT. ORATORIA.
Aiv2». Eft enim iftsitTrlu^y tantum enfin ftmilii, etinm ƒ diff o'!' lm fint,lt;iult;e deditientur^nec tantum in fine defrehenditur,fed re ff undent uel frima inter fe, uel medifs, uel extremii, uel etia fer mutatis hit,ut media frimit, amp;nbsp;fiimma medifs accommodëtur, amp;nbsp;quoeun^; modo aaommodari foterunt.Nec enim femf fariiiu ffi labit confiât yUt efi afud Afri, fimiffio nufer infeiicit aulif fi »”*’ fritpdia interfericula,tamëfolatio uitit inter aduerfagt; W’’® uidëtur oftima in qbuf initia fentëtiarü fines cofentillt,ut hi( f M ftdio,folaiio,amp;ut fenè fimilia fint ueriit,amp;' faribuf cadant,iet eo dë mödifinant. Etiautfint(qfe{lquartü) mëbritiequalibiu,q^ îaéxuMr dicitur: Si quaiu in a^^ro hcit'q; defertu audacia fol,tan eü inforoatq; iudicifs imfudëtia ualeretJaiuaMr eP, amp;
fc^kt-Non minui nuc in cau/a cederet Au.Cecinna Sexti Eiuti imfudentite,quant turn in uifaciëda ceffit audacite, lefiuii' MriófteiónJu^rJiueimatu^r. Accedit iHa figura Crteca,qua nomina dixi mutatie cafibui refeti.No minui cederet quàm ceffit^ Adhuci/ÄeiniMu^vamp;Trotfuve/nKo'ioied: Neminem fofft altert darematrimonium, nifiquëfenesfitfatrimoniu. Contrafofitum aut,uelutquidauocanticötentio(iirn(t^rdicitur)no unofitmo' Namamp;fitfi fingula fingulii offonuntur ,utineo quod mS dixi: Vielt fudorë libido,iimorem audacia.Et bina binit, No noftriin-genij,ue/lri auxilif e(i,E,tfentëtiafentëtijs: Domineturin enibin iaceat i« iudicifs. Cui cömodifiime fubiungkuramp;eajfeci es,quam difUnâionë diximui ; Odk fofulin Ro. friuatam luxu riam.fublicam magnifieëtiam diligit. Et quit funt fimili cafudif fimili fententia m ultimo locata,ut Que^ in tëfore malifuit, nihil obfit,quin quod in caufa bonifuii,frofit. Necfemfercontrafo fitii fubiungitur, ut in hoemd igitur ludices non fcrifta,fed nata lex.Verumficut Cicero dicit, quod defingulif rebui ^fofitn re-fertur ad fingula,ut in eo quod fequitur:Qifii non did:cimui acce fimui,legimui,ueru ex natura iffa arrifuimui,baufimui,exfrelft mui.Nec femf qd’aduerfuiK eSi cotrafoniiur,quale ed aff R“tt (mm
-ocr page 439-LIBER NONVS. 409
liimcNol» frtmit Jij immortales.nothfruges JeJtruHt,ws que fell 4ccefimui,nt o?s terrai Jiftribuimiu. Fit «iS af[umpta illafi gum.quauerka Jedmatarepetilur,quoJ ininvroilîitK^ Jicitur! No»«teil4m uiu0,fedut uiuam eda.Et quad afud Cùfro»?io» uerfum ita eil,ut «w mutatiotie caftn habeat, etiamfimiliter dej! «4t, ut Sitte itiuidia culpa pleäiatur. O' fine culpa itiuidia pona -
0quot; 4odë cluditur uerbojUt qf dic'tt de Sexta Ro/fio: Etf«? lt;S artifex eiufmadi ftt.ut fallu digniu ttilt;fe4tur ef[e qui fcenam mi frM4t,tam uir eiufmadi fit,ut folui uideatur dignuf,qui eo «on ac cedat.ifl amp;nbsp;iti namMui ex diuerfa callocatif fua gratia: Si con fui Antoniui, BrutuiholHf,fi conferuatorreipub.Brutiu, hojlit Antoniui.Olim plura infiguru qudm nece/fe erat ’l3f adhuc erit^ qui putet effe fguram'.lncredibile eil quod dico, fed ueru irfuTfquot;
«0C4t:Et altquif hoc,S emel tultt,rgo bif,ego tf r, «AiifoJlor lt;nbsp;(SçsJlov.LogiiM eueéiut fum,fed redeoad jipofitu-QiMdam uer lorum figure paulumfiguriifentetiarum dechtiantur.ut dubita' tio.N4m cu eil itfif,^iori parti a/fignanda eß,cu itt uerbo f:que ti:Siue me mal'uia,fiueßultitia dtcire oportet. Itecorredionif en dem ratio eß. Na quad illic Juigt;it4t,l)ic erne« J^t.EtiS i« perf gt;ne fdione, accidere quitlum ide putauerunt, ut i« uert« etiam effet hecßgura,Ctudelitatu eil mater auaritia. Et upud Sallußiu in Cic. O Romule Arpi««,qu4le eil lt;iy apud Menadru,Oedipui Othryafiui.Hec ala copiafiinfuM exeeuti, qui «0 ut parié operit lranfcurrerunt,fed proprie Mroî huic operi dedicaueruitt,ftcut Ceciüin,Tiionyfiui,K.uüUin,Cor»ißciui,Vifelliut,alii'q;nopau-ci,fed MO« mi«or er« eorum qui uiuunt gloria.Vtfateoraut uerba rum figural paffe plures reperiri Ù quibufdam,iia ijs que ab auto ribui cUr« trudutur.melioreïwonu^ntior.NStHprimK MTu! liut multus bt tertio de oratore liL popit, qu4S in oratore poßea fcripto tr«n/eundo uideturipfe dana^,quarü pari eil,que fente tiarüpotiiuquerboru fit, utimmwutio, improuifaimago.fibijpfe fejföftaidigreJfia,pmiJfto,(ontrariU'Uoc enimputoquoddicitur
C s wttrntTut
-ocr page 440-4» IMSTITVT, ORATORfA.
if,eivfiniii,fuinptt tx iduirfo frobätioQutedätn emni^e no{imi fÿirlt;t,ficut 0rd0,dinuinerini0,circunftripii0,fiue hoc ncmint gtiificitur comfrehenfit treuiltrfeMentilt;i,futjfiniii0.Niigt;n Ctr-nificiuc,ttq;Rutiliin fchtmaMlturfutant. Verhör»aStccnciii' n» tnnfgrefjio, id eß hyferh»ton,ijuod Ccecilim ^uo^; fiunifcht m», a nohif eß interfofita, amp;nbsp;mutatio,lt;Cr fi ea eß.quam Rutiliin uriiuoluiriv uoc»t, dtijimilitudine cftendii hominS, reriiin,fißii'
I»lim fiat,figura «oh :ƒ an^uflitn, i« ùri-St^v cadets Si uero hec a^fpellatio figntficat vnMxecylii, ,fatu de ea dißum tß.Quod uerofchema eß ad frofofit» fuhießa ratioi ^»od Rmi Hut otTfiÂofiecyuocal.ulrumÇnam deiHo dulitari foffit anfchtma fir)dil{rihutù fiihieâa ratio f ^uod afud eundemfrimo locofcßtS eß,Ttfi!OonpJliioir dicit,lt;juie ut maximefiruetur,fane eß i« /’(wi luf forp0fili(,lt;iuia aut finguln fialim ratio fuhrjcitur, ut eß afud Anlonium, fed neij; accu/atore eum metuo, qui fum ir.noceni,«f‘b comfetkore uereor,qui fum Antoniw, neq^ corifulem ffero,qui tß Cicero-Aul fofttit duolw uel trhw, eodem ordine fingulu conii' nua reddkur,quale apud Bruiii de diäalura Cn, PomfeijiPne^ fiat enim nemini imperare.quàm alicuiferuire- Sineillo cnim ui' leere hmefie licet, cum hoc uiuendi nulla conditio eß. Sed uni rti multiflex ratiofulijckur,ut afud Vergilium:
Siue inde ocultat uires amp;fahula terne Pinguia concifiunt,ftue illit omne fer ignem excoqukur ukium,— amp;nbsp;totui locw; Seu f lures calor Ule uias,~ Seu durât magii.—
Relalionem quid accifi uelk,no liquet mihi- Nam ƒ dnoiiMiyliit aut iTTolrii Jliir,aut öcrrifAnoificÄiiv dick, de omnilin loculifumtu, Sed quiequid eß, neq^hiec. neq; fuferiora in oralere refetk.Sola in eo lihrofofita,fonkur inter figuras uerhorü, exclamati0,quani fententice fotiin futo.Affeßw enim eß,amp;'aeierit omnihin cofen tio, Ad^ck hit Citcilius rrfiffocfirfde nbsp;nbsp;nbsp;dixi.Cernificiiu kiterf
roi*'.
-ocr page 441-UBER. NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;411
ngtt!ontgt;ii,ri»t!igt;cinttiigt;nê,futieâii»ie,trtinsIiit!Bnéyee(ulMiigt;në* Pr^tfren fegt;ittntiS,inemlrK,articuli,igt;iterfretlt;itionf, conclufto^ Wm.^wrï priera alterim gtwer»» futit fchtmata,feiiuetia fchema' ta emnitio «0« funt. Item Rutiliiu frteter ea guttapud illos ijuef faut fchemata, TretpafteMylecr, «wj’iytZov, iferfiifetv, JiiHÿneM* }'ieir,rtftM‘l-iv, )(KpeviriifiBfter, Mylar, ^^titlimBir, tr«((iiem,de quibui idem dice- Nameos ^uide auteres,qui nullii prepefinem fecerut exjuiredia nominilin,prteterilie, qui etiS qu^ funt argume»teril,fîgurii afcripferunt-Epo illud de hu etiam qu^ uerefunt,ad^cia kreuiter, ficut ornat oratienes eppertuue politit, iia mepti/Jimas e0'e,cum immedice petHtur. Sum qui negleao re» rum pondéré,amp; uirikin fententiarii,Jtuel inania uerka M kgt;ei mo» dos deprauarimttfummes fe iudicent arti/lces,idee'q; non definunt M! neäere,quas fme fentêtia feiiari tarn ed ridiculi,quàm quit-rere fcutk«, ^eflü'q;fiHe corpore -Sedne (,« quidr quit redefiunt denfand^ funt nimis.Nam if uultus mutatie,oculorS^;ceniediH wnkîî in aâu ualet,fed ft quit ducere es exquifitia modis, etfrotii *c iKrnMum mccnfiantia irepidare non defmat,rideatur. Et or«' tie hakeat redam quandamuelut faciem ,quitui ßupere immokili ri^ore non dekekK,iia fepius in earn quam tiatuta dedit,lfecie con tinenda ed. Sciendum uere i» primis quid quifq;erandopoflulet focus, quid perfona, quid tempus-Maier enim pars karumfiÿira» rumpefita ed in deledatione-Vki uero atrocitate,inuidia,mifern tione pugnandum ed,quH ferat contrapofitu, amp;nbsp;parkier cadenti» lus,i(r cen/imilikus irafceniem,fientem, re^antemfcum in his re» tus cura uerkoru deroget affedikusfidem, iy ukicunque ars often tatur,uerilas akeffe uideatur.
De compofitionc. Caput UH. •pl E copofl tione no equidt pod Mardi TialliS fcrikere auderêt cui nefcio an ulla pars eperis huiiu ftt magia elakerata,nift et eiufdem atatis homines fcriptic ad ipfum etiam literii reprehende rf «fl cellecandi genus auf fui ff ent, lt;1^ pod eumpluresmultaai eandem
-ocr page 442-411 INSTITVT. ORATORIA
tan Jé rtm fertinentia memiiriie traJiJiffent- Jtaf tcctJa in f If' rif^; Ciaroni,atii; i« hit en, lt;iult;e iuJutititta funt lreuicr,i)i jui' lufJam faulumforujje diffintiam.Ham etiam cum iuJieiun vmofienJen,/uum tarnen legentibiu reluiqua. Netjiigmn^Knf dam effe,iiui (uram cmnern compoßtion'u exclu Jant,at} iHé bo'' riJuM fermonem ut forte effluxer 'u, modo ma^it naturalem,modo etiam magie uirilem efje contendant- Q«» ßid demum natura le e/Je dicunt, quod â natura primum orlum efijtir quale ante cul tum fuit, totahiecarsorandifuhuertetur. Neq;enim locutifunt ad har^regulam iy diligentiam primihomines,necprooemqi prlt;eparare,docere expofitioneargumegtieprolare, ajfeâdmco mauere fcierunt.Ergo ijs omnibui, ho» fola cöpoßtione caruerunt: quorum ß fieri nihil meliiu lie ebat,ne domibtu quidem cafai.ao^^'^ fltbm pellium tegmina,aut uiribut montes ac fyluas mutari opor-lt;««.Qmlt;cporro aut flaiim fuut quid non cultu m’acfcit.cur unes (oércemiu manu ? cur easfodimut i rubos aruie excidimuJ iy hitc generat. Manfuefacimue aéaliai indomita nafeuntur. Vt ru ide^maxime naturale,qi'fierinatura optimepatuur.F'”'^quot;'^ itero qui incompoß'tum pote fl elfe,quàm iunfium amp;nbsp;bene tumf Neq; ft parui pedes uim detrahant rebue,ut SotaJeorum amp;nbsp;Callimachiorum,amp; quorundam in orationefimili penèlieentinln f:iuientium,compofttionie efl iuJicandum.C.eterum quanto uehe-mentiorfiuminum curfueeflpronoaluto,ac nullas morasobqcien te,quam inter obflantiafaxafradie aquie ac reludantibus, tanlo qua connexa efl,amp; totn uiribut fiuk, fragofa atq; interrupta me lior oratio. Cur ergo uires ip fas jßecie folui putent.quandonee ul-la res fine arte fatii ualeat,amp; comketur femper artem decorf Asm w« earn qua tniffa optime eß,haflam ffeciofijfimt contortamfet ri uidemuifamp; areu dirigentium tela quo certiormanin,hocefi ha hkut ipfe formoftori Ixm »« ctrtamint armorum,atq: in omnipn' laflra quid fatia rede cauetur ac petkur,cui non artifex motut,amp; ferti quidam pedes adfintl Quart mihi (ompofitiont uelut ametu quibuldam
-ocr page 443-tIBER. NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41^
ntruif'ue 'mtenili coticitiri [intentiit uiJfntur-Ideo tr»iitif[ilt;no cui^; ferfunfum t^,uilere tam ^iiiimfliiriniï!,nogt;i aJ ieltâitivnr moilo,[id id motu onimorii. Primum ijuia Mtfcil Mtriirt fottü i» tffedu, quoj i« oure ufluf ^uodS ueflibitlo jilt;t' tim off-endit: dtinde quod mtun ducimur id modof gt;nbsp;Neq: rnim «litfr futnirf f ,«t ifli lt;}uo^; orgunoru fom,quinqui uerbi nS exfri niunt,m itlio; tumtn lt;t^:ilt;Iio$ motu« ducertt iudttoré.In certnui-«iliitiptwBortfuHfmriitioBefowfitSt unimoîucremitfunt ,«ec nfdtm modos idhibet cum bellicum t(l cineHduyamp; cum fofiio ge «ufuffliandu.Nec idem fignoru conceiut efl frocedtnit id fra lium txercitu,idem rtceptui cirmë.Pythigoneif certt moric fuit, ir cum euiÿlijfentyinimos id lynm excitire,quB tfjint id igen dum frtÆorfj.Ô' cum fomnu feterent,id and! friut Ifw’re m?.» tesyutliquidfuijjitturbidioru cogititionum,comfonerent.Qui)il fi numtru modit inell qult;edi ticiti u'n in ontione eo uebemen tijfimi ,quitum'q;intereä fenfm idem quibin uerbü effentur.tin tum uerbi tide qui cSfoptione uel i« exku iungSfur, utlfine cliu dintur.Nim lt;ju«d4 01 fentetijs firui,^ elocutione modici,uir‘‘ tw b«f3I4 comfiidut. Deniq; quod cuiq; uifum frit uebemewier, dukitfr j^ecitfe diaü,foluit,amp;' turift.ubifrit omni« uü,iucundi' tuSjdfcor.SoIuk quadifui i« orutorf Cicfro.Num «e^; me diui-ti« mouct,quitui omnes Afrianos 0quot; Llt;elios,multi uemUtij mer titiorf s^; fuftrirunt,amp; infequentes deimceff feriodost quisfiid illum modü ferturbes.uelut frudi iut innfuerfi tflu »roieceri«. Idtm Corrig» ^ult; ù Gruecbo cofofiti duritn futis : l/lum decet, wo« l)4c fmui frobitione conteti, quod im fcribendo quie fe nobii (ö lutioru olituIeri«f.copoiiemM«.Qutd e »lim 4tfi»if t eoru extfli qult;e rere, iju« fbi quifq; exferiri foted f lllud notiffe fuit hibeo, quo fulchrionamp;finfuamp;elBcutione diJjBluerit,bBC or4ttonrm magii defBrmem fBre, lt;jmÎ4 «f glig? 114 CBllBcitiBnit iffi uerborü luce de^ frehenditur.Uiq, ut confiteor fene ultimS ontoribui irt! comfo» ptiBnn,qult;tferfe(iifit,cigt;nti^^e,iti illit frifciihibiiiiinter cu“ ns,in
-ocr page 444-414 ÎNSTITVT. ORATORIA.
Mî.w jUMtS aJhuc fnfeetratyputo.Ne^; enim mihi ^uSliitt plut iiiilor Cicero ftrfutferk Lyfia,Herigt;Jotum,Tkuc)/tlilt;lé,pi' rum fiudiofos rim fuifJe,Cenusfortu/Ji fint fecuti non idem ijuoi Demofthenes,Mt Pluto, quun^ et ij ipfi inter fe diffmiles fuerit. Nlt;lt;« ne^iilludin tyfiu diceudi texiütenue, atq;rarülietiorilin Humerie corrumpendü erut. Perdtdiffet enim patiitm, ijUit Mi « maxima eil,/tmlilicic atq; inaffeilati coloris, f er didiffetfdé ^ue.Nam fcriMat alijs,non iffe dicebat, «t oportuerk ejfe dia ru iihut nbsp;nbsp;incSfo/ttis ftmilia, tjuod iffum comfofitio ejl.Et hijlori^
(^uit currere dehet acferrt )minut cöueni/fent Mterfiflentes clau fullt;e, amp;nbsp;débita aâioiùhin rel^iratio,amp; cludendi,inchoandill;ft'gt; tentias ratio.In concionibui ^uide etiafimiliter cadeniia ijU'fdi (ontrapofita deprehendas,in Herodoto uero cü omniaÇut ei;i)^iii' dem fentio)lcniierfluunt,tameH ipfa JliMcxr®quot; habet earn iuca» Jitatem,ut latentes etiam numéros complexa uideatur.Seddepro fofitorum diuerfttate pojl paulu. Nunc iju^e frim ijs tjui rede co-fonere uoleHt,difcenda fint. EA igkur ante omnia oratio alia in«' Aa at^; contexta, foluta alia,ijualis in fermone amp;nbsp;efiflolis, «ifi c« alii]uid fupra natur am fuam traAant, ut de philofofhia,amp; de re-fublica fimilibui'q;. Quad non eo dico,quia nonillud quojifolnt« labeatfuos ^uofdam, amp;forfitan difficiliores edafedes:netl; tnim siuthiarefemperuocalibui,autdeftKui temporibus uoluutfermo e/y epi/lola,fed ttonflunt,nec cohitrent.nec uerba de uerbis trahSt, nt potius laxiora in his uincula ^uàm nulla fnt, Nonnunijuam in taufs ^uo^; minoribus decet eadem fimplicitas, ijuit non Ulisßd ahjs utitur numeric,di/fimulat'ii;eos,et taniii commu«ilocculttiugt; Af i/1« counexa feries tres habet formas,incifa,lt;iute jy cuntur,membra,lt;]Ute kwaw.K?'! nfloJlcv, ^ute rA uel ambkiu,uel tircuduAum,uel continuatio,uel conclufo.In omni porro compofi tione tria funt necelfaria,ordo,iunAura,numerui. Primum igkur de ordine^Eius obferualio i« uerbis eH fittgulis,amp;contextis.Si)f fula funt jiue skximu KfurArte lt;nbsp;1» kis cauendä eil nedecrefcat oratio.
-ocr page 445-LIBER NONVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,5
tMtîo.Ûquot; fortiori fubiungittur ulijuiJ wfirmim, ut fäcrile^o fur^ «MtUtroHipftHUiij. Augeri enim Jeb» fentetite infurgere.ut optime Cicero:Tu,iniu«,iliitf‘iu(ibui,illiilateribin, i/iu gladi« toriatoiiuicorporiißrmitiite. AliuJenim mMutuliofuperuenit. Atftcoepijfet 4 toto corporf,«o bene uj literu ftuces'q, JefcenJe' rtt.Eft ö'4li«lt;iwtMr«l« orJo,utuiros ucf«minus,Jiëuc «od?, ortHiToccafiim Jtcittpotim,retrorfum. Qu^ifSorjine permu Mopunt fuperuiicuo,ut fratres gemini. Ntrnp prace/ferint ge mmi.fMtrei «ilJerenÖ efl ntce^e.Uht jitojjnimM tjuorunJS fuk obferuiitio,ut uocubula uerbii,uerba rurfmuJuerb^f, nominj tp-politit,amp; pronomwit») rurfm effent prion. Nam fit cStn ^uoi^: frfijuftfrnoii wijftorf. Necnon amp;nbsp;illuj «tmilt;e e(l fuperfikionif, ut:iuieti;fint tepore,ea etiS facere or Jine priera,no i^uin frejuen' ter pt hoc meli^.feJ qHi4 inter JU plut ualet ante gcfla, ideo^; I#aio riliM fuperponeJa funt.Verbo fenfum clujere multo.p compofitio pÄtidtar.optimü eil.ïn uerbit enim fermonit uit ine(b.At fi ij ajpe ritot erk,ceJat htec ratio numeru,utfitapuJ fummos Crlt;ecos,L4 timsj;oratoresfre^uëti/fime.Sine Jubio enim omne^Jquot; no cluJet, hyperbaton eP.lpfum hoc 0iifr tropo! uel figuras,^ua pent uirtu-tii,receptlt f/l.Noenim a J peJes uerba Jimefa funt AJeo'^; ex loco trStferïtHr.in loc it,at iungatur.juo cograat maxime,ficut in firn Ultra faxoru ruJiti,etia ipfa enormhas inuenk cui applicari,amp; in quo poffit infifiere. Feiiciffimut «’ne fermo e{l,cui et reâut or Jo, amp;nbsp;apta iiiâura,amp;cu ijs nSerui opportane cajes cotwigM.Q««-Jamuerotranfgreffiones iTlögx funt nimif.ut bi fuperioribut de ximat lilr«, lt;amp;nbsp;interim etia copofitione uiiiofie,qute bi l)oc ipfum petutur,ut exuleetatq;lafciuiat,quales ilhe Mecornatb.'SoIe et au rora rubentplurima,inter facra moait aqua fraxinosine exequias quijem anat biter miferrimos uiJere meas.QuoJ inter kite pefft-mum e{l,quia 'm re triftiluJ'u compofttio. Sitpe tame efl uehemes «Iqab/ewfat bi aerlio.^aoti/rbi me Jia parte fenietiit latet,tran^ fin bitenitone.O’ obfeurari circaiacentiiat foletfm claufula pofitu
-ocr page 446-41« TNSTITVT. ORATORfA.
ajjignâlurâuiitonù'mfîgitur, ^uiiltilluJCicerom:Vtti!gt;igt;ti' coH/feâu Pofuli Romani uomrre foßriJie. Trauf’ ftr hoe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ualebit. Nam totiw Juâui hic t/l quaf miC'
{ro,ut per fefoedie uomenji nece/Jitati, iam nihil ultra exptâan' tilgt;in,hanc juoq; adijceret deform katem, ut ciius teneri non poffel poßridie.Solebat kfer Domiiiui traijcere in claufulas uerba tan' turn a/^erdd’f cöpofitionit gratia, lt;amp;nbsp;maxime in pnoemgt;js,«t pro Cloantilla:Cratiasagam continuottSr pro Lielia:Eit utrifjiOpud te iudice periclitatur Lalia. Adeo refugit tenera delicatam^; gt;»0 dulandi uoluptatc,ut occurrentibut per fe numeric,^uo eos inhibe' ret.obijceret. AmphibologiS^uo^;periuiiiofa locutioneuerlor», nemo efl qui nefciat-Hac arbttror,ut i» breui,de ordinefuiffe di' cenda: qui]i uitiofut eü,licet lt;amp;nbsp;iunâa fit,amp; apte cadens oratio, tomen mer'tto incopofito dicatur.ïunüura fequ'tiur.Ea eH in oer' tit,inciffs,membris,periodis. Omnia nanq; iff a amp;nbsp;uirtutes,amp; tia in coplexu habét-Atq; ut ordinrm fequar, primü qua imperilh quoq: adreprehenffonê notabilia uidetur, id eil quie comiffis intei' fe uerbic duebus ex ultimopriorü,acprima fequëtü fyllabo,defor' mealiquodnomen efficiunt-Tum uocaliuconcurfut,quicumocci' Jh.hiot amp;nbsp;interfißtt, fly quaff laborat oratio ; Peffime longe,qii^ tafdem inter fe literas committüt ,fottobit-Prlt;ecipuus tarnen efit hiatus earu,quie cauo aut patulo maxime ore efferuntur-^plenior liiera ell, i anguftior,ideo^; obffuriui in his uitiu. Minus pniobil^ qui longu breues fubijciet,amp; adhuc ^wi prie ponet longte breue-Mi nimo eil in duabui breuibut offenffo. Ai^; cum alia fubiunguntuf alifs, perinde o/periores erunt, prout oris hiatu fimili,out diuerfo pronuntiabuntur. Non tarnen id ut crimen ingens expauefcîdum e{l,ac nefcio an negligentia in hoc,an foUckudo fft peior- InhibeoC tnim neceffe eil hic metus impetum dicendi, àpotioribiu auet' tot. Quare ut negligentia eil hoc pati, ko humilkatü ubiqipef' htrrefeere, nimios^: «ow imwfriro in hoc cura putant omnes Ifo' croiefecutos,tracipueqi TheopompS.At Demofihenef,et Cicero
Modict
-ocr page 447-LtBER. NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4gt;r
MoiCcf refftxerutit in htnc ftrtein.Niimamp;coèuntti luerfyijuie fuvKMiillti liicitur, etium lenioré ftaunt oratione, tjuM ft omniit utrbt jitofine elitJStur, amp;nbsp;nonnun^ua hixlci etia Jecrnt.fMti!'^ ampliorit i]uttJS,ut ptilchra oratione nptt omnino itâ^re.tum loti pieper ff,iTudutaptimtefyllibtealiiiuitl etiS mrjij téporitintfr Ufales ^uajt interfijhitur affimüt. Qw de « utitr Cieeronù po tifflmum uerbifi Habel (in^u'tt llle) tanjuamhiiiiuiamp;'ionciirfiit inctlium molle ijuiddam, lt;amp;nbsp;^uod indice! non ingratam uepligen tiitm de re hominù magie ijuàm de uerbit loLcrantii. C*tfrü fon» foHantet^uoj;,ete'j; prfcipue quit funlafferiores, in commiffura uerborum rixantur,'y' s ultima fum x proxima, quarum iri/hor, niant f binit collidatur^/lridor eS,ut an fiudiorum,quitfuù eau faamp;Seruio («1 fubtrahendt s literie, quoties ultima effet, dlia'qiconfonaiefufciptreiur,quod reprehëdit Lauraniut, Mefft ladefendu-Namneq; Luciliumpuiantutieadem uliima.cumdi' t«,Sfreii«‘ fuii,'amp; dignu’ loco.Quwi etia Cicero i« oraiorr flu-res anti^uorü tradii fie locutos. Inde
Belligerare f e’ meridiem;
t,t ilia Cenforij Catotii», Die’ hanc ,iequt m Ikera in E mollis«, JM« in ueteribut librie reperta mutare imperki folent; Û* du librai' riorum infeitia infedari uolunt, fuam confiientur.Atqui eadë ilia Ikerajuotiesultimae{l,amp;uoculruerbifequëtieilaeontingie, ut Ml earn tranftrepoffit.ttiamfi fcribkur, tamë parum exprim'uur, «t multü ille.O'.Quitifïerat,adeo ut penècuiufdam hom« litfr« fonum reddat, NeJjftiim eximieur, /ed obfcuratur, tontu «li-JM4 iwier duus uocules «élut nofi eft.iif ipfe corant. Vidrndu ftiS «ffyllabe uerbi priorit uliime.fmt prime fequëtii ld ne qui* pragt; eifi miretur.Gicero in epißolu txeidk: Res mihi inuifit uife funt Brulf-Et in earntinf;
O fortunatiim natam me confule Romam.
Etiam monolyllaba fi plura funt,male cont'inuahuntur ,quia necef-fe eSl cöpoßtio mukis claufulia cScifafubfultet.ldeoq; eei« breu:unt
Û uerbo»
-ocr page 448-413 ÏNSTITVT. ORATORIA.
iifrtorum « uitSJti continuitio, et. Jiuerfo ^uo^: goruDi. Ajferunt enim ijuiiniiS JicenJi t^rJitatein.llIii «gt;tia fune (lufiem loci/i caJetin ßmiliter, amp;pmiliter ielinenttd,amp; eo àem inuda Jedi«4tii mulu iungMtur. Ne iterba ^iédé uertH^aut Mom»i4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;decet.ei uirtutet etiS
p4riSt,nifi gratia uanetalù adiutte, McmlrorX ineiforg^ iï^Mri nö eo mö eü »b/eruada,lt;iue uerberu, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extrenu
els’ prima coéunt-SeiplurimS referi (âpofitionir^ifuie quibm aiue
Nditt tf mmeifrußu efculëtù uinii redoleniiluf grentiuni fieum,ri Ma tribunalimpleuil.Eteôlrà(nam frejuêtiut utar ijfié diuerfara quoj; reru exëplie ^quoßnt magie familiaria)laxa att^ foluuilines MOU re/fondentibefliie {iepe immanet cantu jjeâiitar atq-confiPunt. Mag«idinfurgehatßuerteretur.NamCrpplm tflfaxa i beftiascSmoueri, ine^l tarnen compaptionü decor- Sed tranpamiu ad numéros- Omnit firuäura.ac dimenfto,amp; copab' tiouocum, confiât aut numerit(numeros (uf/uthr accipi uolo)aut ftsTfu.id eit dimefione ^uadam.Quod etiam fi cofiat utrü^ ptdir tuf^habet tarne nonfimpUce differentiam-Nam rhythmi^id eS nu tgt;ieri,fiiatio tempora confiât,metra etiâ ordine,ideo^i alterum effi ^uantilatii uidetur, altéra qualilatit.Puffiirautpar ei},ut daâ)' lut.ynâ enim jÿllabâ pare breuibiu habet-Ed quid! uitead! et ali/S fedibuttfid nomeillud tenet. Longa effi duorum temporu,breuem uniut,etiapueri fciXt: Au t fiflt;juiplex,ut piton,cuius uit efi ex longa Ö* tribut breuibui,qui'q: ei cStrariut ex tribut breuibui amp;nbsp;lôgii, url alio quoquo modo, lepora tria ad duo relata fefquipli faciunt: Aut duplex,ut iambui- Nam eß ex breuiamp;loga,quiq; ell ei con-trariut. Sunt hi amp;nbsp;mt tria pedes,fid hoc intereH, quod rhythma indifferent efi.daHylut'ne Hie priores habeas breues,an fiquetes, Teput enim fila meteur, ut à fublatione ad pofition! ijfdem fit fia tifs pedum-lnuerfu pro dallylo poni no poterit anapiefiut,aut fiö deui.nec pton ead! ratione à breuibui incipiet ac definet- Noj; fit lum alium fro alio fedem metrorum ratio non recif'it, fed ne da-âfiuni
-ocr page 449-LIBER. NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;419
Äjilwm juiJtiii,iiui farte jjioJeuiH.ilterS pn «Itéra. lt«i^ f! nntmuos Jniiylas^utfint 'm ilia:
Ptntlilur 'mttreii Jamiu om»ipotentii tlyinfi) nnfimtl«i,fiiliierie iierfiim.Suiit Ü* illa Jifrigt;n'mti,lt;iuoJ rhythmit lihr« ff «ti«,inetriefiHiiii,amp;'hit certre cllt;iufulie,illi ^wo «oJo cce fermtcurruHt ufj;iii{ftne(ßigt;Mr,ii{ eS tr«nfiium m «liuJ genm rhythaii.Et^uàd metrum m uerbi^ moJo,rhythmas etum 'm carpa rif motu cAJnum'ii ^uo^; tempor« rhythmi ftciliut «ccipieitt,ifu«it ^Mm hiec m metrit «cciJurit, m«ior t«men illic licenti« efl,iibi trmfortf eti«m «tumo mttiuntur, amp;peJitm digkorum idiu W' ((ruuUit figmnt i}iiibiifd«m n«tM, «tq; itfibtunt quod breues illud ffotium h«be«t,mdeTiT^«itiiAlt;’»gt;’i'‘*TOurn/x»*' De'mceps ISgioret fiuutpercuftones.Ntm temput eib uttum.ln campo/itioHe »rutioHH certioryamp; uugk omnibm «pert« feru«ri debet dimenfto, EÄ ipur (« pedibui-Et metrici quidem pedes «deo reperiuntur 'm vrttione, «l i« m frequenter non feniientibut »06« omnium gene' rum exfidunt uerfus- Et (ontr«,nihil eS prof« fcriptum quod no» redip poffü 'm ^uicdä uerji (ulorum gcMeru-Sed 'm «deo moleftos Wcidimw grummuticot, quorum fuerunt, qui lyricorum quidam «rrnMM i« uurius menfurts corgtruM- Al Cicero frequentiffime dick tttum lj«lt; cöj}«re numcrk, ideo'q^reprehedkur 4 quibufdtm, (un^uurn ordtionc «d rhythmos «lüget. Num funt numrri rl)gt;tliaii Ht ir ipfe eonftkukjù' fecuii »um YirgiliM,cum dicki
- Numeros memioii p uerb« tfwfrfm. Et Horutiw:
- Numeriiq;fertur Legefolutit.—
Inuddut ergo h«c mter creter«s uoc?. N»^; »wim Demo/Hitw»J ful mi»ilt; tütopcr» uibr«lfe diceretur, rup numer'u cotortd ferrttur.ln quophocfentk, rliytlim« cDtort«,diffentio. NS rli)itfcmi,ut dixi, neque pnem lidlfW ce rtum, «tc ullum i« contcxtu u«riet«tem,fetl jUd cKprrunt fubl«tione 4c fo/ition», «d pnem ufque decurrunt. Ordtio non dr/crdk «dfirepnum digkoru : Id quod Cicero opti' »e uidet^ »jldtur frequenterfe juod numerofum pt qu4rer».ui
D gt;nbsp;mdgt«
-ocr page 450-4îo fNSTITVT. ORATORÎA.
W4g« non ôépw ov, quoi efftt ht!iitum atj; (i^rejle,^ lyfuSt/nii, ^uoj poëiicü tü^efli (ompo/i'tionë utlit.ßcut eti3 ijuos pahefims effe nolumui,tagt;nen ejjenolumm eos,t^ui dicutur i-ncîfyuypM-Ve rum ea ijua ejficitur è peJibm le^uit cadufto, nowf« äli^uoj deft-derlt;it.(^d ßt ip^itur potiin ^u'ivi nu»ierm,et oratorim numéro, itt enthymema rketorictn fyllopifmuif Ego ofrif «f in calummSd ne M-^uidë Tulliut clt;iruit,pofcohccmhi,utcKproeö' peßio dixero numerS, lt;amp;nbsp;ubicunq: iam dixi, cmtoriu dicere 'melli Pitr.Collociitio anr ueriii iS probata,iy eleâ'a,amp; uelutaßipnaU ßbi debet coneâeretna uel dura interßecönu/Ja potiora funt iniiti libidttamë amp;nbsp;eligere qult;tdd,du ex ijs c^ua idemßgmßcet,atip^ ide uaieant,permiferim,amp; ad^cere du non oti' fa,amp; detrabere dî nS neceffdria. Sed amp;nbsp;ßguru mutare lt;amp;nbsp;caßtt amp;nbsp;numeros,lt;iuor« ua^ rtetas fretiuenter gratia copoßticnü adßiia etid ßne numero ßlet t/fe iucuda: Etia ubialiud ratio,aliud cöfuetudopoßti,utrü uoitt fumat cöpoßtiOy'VisauijJeuel uita/le,deprebëdereueldeprëdere. Coitus etiam fyllabarû non negabo, O' lt;iuicjuidfentëtijsaut elo' quentilt;e non nocebit. Pr^dpuum tarnen in hoc opin esl,fcire quid, quoqjoco uerborS maxime lt;}uadret.Atq: if optime coponet, hei ßilü cöponendi gratia faàet uatio uero pedi!,in orationee^ mul-to ijuàm in uerfu difficilior. Primu pudd uerßn paucu cotinetur, oratio langiores habetßepe circunin. Deinde ijuo'd uerßu femper ßmilif [ibi eSl, amp;nbsp;una ratione decurrit, orationit copojitio niß ua~ ria e^.ir offend'ußmilitudine, affeâatione deprehëdiiur.Et in omni puidë corpore totoq- (ut ita dixerim)tra(}u numerif inßr ta eH Neq: enim loi^uipofßumufeßyllabif breuibut aclogif, ex^ui bin pedeißunt-Magif tarnen deßderatur in claufulif,amp;appi ret.primu ^uia ßenßn omnii habet ßiiißne, pofßdet'q; naturale in' teruallum.puo à [ei^uëtif initio diuidaiur. Deinde ijuo'd aures com tinuam uocem fecuU.dud^q' uelut prono decurrëtiforationiifiu mine,tum magit indicat,cum tile impetutßettt, 'amp; intuendi teni' put dedit.Nottigitur durum ßt neq;abruptu( quo animi uelut re-Ifirant
-ocr page 451-LIBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41,
ß'iMiit tc rfƒlt;ii^tur,^!lt;ec eS fejet eniionif, Iwc auJkor «pf fliif, hie hiiisomnif Jechim^t. ProximS Jiufulu Jiligentiam poftubne itiilù,niin amp;itiihec intentm auJitor tsl. Sei tzru faciüor rario eS.No» «lim cobierff tli]S, nee pritceientibiu feruiit,fei nouum exDriium fumunt, cum iüu ^uamltbet/itcampo/itu.ipfam pratium perjutt/iai f4ï» rwpM uiu ueniumiK.Nunij;cum fu,utuiieiur,fe lirrif Drmo/Inrngt;f compofttio, itpü^v /jSju u «vi/lfu
TTKin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ly dhi lt;]Ult;e ab uno(auoi fciam)Brut0
w:«w probatur,clt;ettrii placet,xäe puTna /bccxxolftue «wj» {hx,«5 iefuntqui Ciceronic carpant in hu : Familiiir« coeperat ej]ebal' tie4(i)ri,0' MOD mi^iM il«r4 4rcl)tpir4fif ,n4i)i balneatori ity archie piralif iiemfinu e{l,jut -nKiri »tsi 7rxffaut,et qui iiii^(i!v,fei pria rafunttHeofeueriora.Eil m eo ,jui)q;nönih!l,ijuoihicfingulu urr U twi f ejes contmentur,ijuoi eiiam in carmMiu eil permette, necfelumubiijuitut fyllaba tteäuntur,ut bn hifi
- Eortijjima Xyniartiarum:
Sei eiiam ubi ^ilt;4ter»ilt;e,lt;«»i uerßu cIuiilur,Apenn'mo,amp; arma mentu,amp; Orioii4.Qu4rf fcoc quoq, ««.Mdtf« tü.ne pluriü fyllaba i'ioi Mfrli» utamur imf.ne. Mf jijJ fjuo^inonM moJo cMr4 pt, ut interfe cohlt;ereant,fei nepipra,ne lonpa fM,ne quoJ nunc maximum uiliii eil, (reuium contextu refultcnt ac fonum reiiant pene puerilium crepttaculerii. N4nt uti»iigt;i4d4u[ul«^:fluriniümcmc tt l)41ifiit.^ilt;otifj incipM fenfiu 4Ht iefintt,ßc in meiijs lt;juoq;funt ijuiiam i;on4tM Iruitur inter/iflunt-Vt currentium pes eiiam jt non mor41Mr,(4mfH ueftipiS fack. I145. non moie membra atq; in (ifabene incipere atti;cluiidecet,fei fiiS in Iih qMlt;« no iubie lt;o« lexi4 f«nt, nfc re(j)ir4tionf utuntur ilH uelocculti praiui ( Qui« tnimiubitetunüjenfumamp;uniusfj’iriiuse^e!} Animaiuerti iu-dicfs omne accujaterù orationë in lt;Im4J iiuifam effe partes. T4-men amp;nbsp;iuo prima uerba.'O' tria proxima,et ieinceps iuo rurßu, ac tria,fuos ijuafi numéros fculet JJirKu fufiinetes,ficut apui rbj).« «Jimicos aßimantur ha pirticulie,preutfuHt gr4ues,4cres.Ientlt;f.
D 3 feieret.
-ocr page 452-4U ÏNSTITVT. ORATORIA.'
«Ifr«, rtnàfpe, txull^nies. PmuiJe iJ ^ueJexiHit cenftciliift tut fiuerum,tut luxuriofutuitut ^uti{rtti,tut fclutum trKgt;Qu^ Jtm etitm dtufula funtlt;ltutllt;f at^ue ftuJenietfi relithjUtntur, ftd fe^uetitiht« fufcifi te fujiitttri [cltm^tcq^ftfio uKiü ^ueJ ertt i» frie.eetitiuuttiB emtJtt lt;nbsp;No» uult Pof mJm R o»it»ui chfoletit erimMih tecuftri Vfmm,diirMfi dtli«ti,ltd eut» iß couiifut tum ijf ^Uie fe^uuniur,ijut»g »tiuraipft diuift fi»t, Nout fojiu' ltt,i»aud'xa dffidtrttjtluiu tß curfm. Vttdtts ttwi dttH,»it Ie cluderet; »tmamp; irimeiri uerfin ftrs ultimt eß,txcifii,yiei' lum ue/lii»g; introferre Herat tanii, frteefs tdhuc firmttur te fufi'mtiur uliimt,Rtc»ftltt mmo. Vtrfum t» orttiontfieri luul' tofordi/Jimü eß totütfieui ttiS in ftrit drfierme,uti^: fit fanfofte rior i» elaufult deftthedtlur , aul rurfiu frior i» in^rtJfiU'NaiU ^uod eji eotrt,fitft eiiS deeet,lt;juia « tludit interim of time frimt fars uerfin,dü intra ftucatfyllatat,friecifutfentrij at^^ oâoM rij.In Afhrictfui Je,initlüfenarii(f^,frimKfroQ^Llfarioet■' fut clud'»,r.fijeuideatur. NS riimu f requis oßonariü inehoat.Ta lia fiunt Demofihenie,Trxai TSKawt ij rrSefir «roy sûmeir,et loti fenè frinei/iii.Et ub:i»t uerfiui uiitio eôueniut orttioh-El /i «fyror iudKes:amp;,An!madit.-rli iudters Sed inxia iniiijsnöeoue' munt. Titus Hiuiui l'cxametri exordio lafit, raâurin'ne ofirit' freiium fim.Naifa edidit.rft'q; meliui q quo emèdatur. Nee clau-fiuhe elaufiulii,ut Cieero. Q«o mf uertam nefiio,qui triaietri finit efi.trimetri amp;fro mifiero dicere liceat. Sex enim fedei tresftr-eu/ficnes htièt. Peiui tiaudie finie l:extmetri,ut irutin in efijiof lùiNeiJ; enim illi malît kahere Mores aut defenfiores, qqfieiitfit eui/fie Catoni. lllic wMim funt notaliles, quia hc f^enue firmoni froximi ifi.Jtaq, amp;nbsp;uerfus ki fieri exeidunt, quos Brutus iffio eem fonendi duâu, fiudio fiiefififimefiaeil, no raro Afiruus.Sed etiam Cieero nSnunâ, ut i» frineifio ftatim oraticnie 01 Lueii Pifiont: Pro dij tmnioriales,quu kicilluxii diesi Non minore ait eura ui' landum tfl,quiequid uifulfelr,quale efl afud Sallufiii; Talfio que ritur
-ocr page 453-liber NONVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4M
rkw Je »attira fua. Quamuit rnioi uitiâaßt,tante» foîutauide^ ri delet oratio. At^ui Plato diligentij/imin cô^r/itiotiif w Tiniita fgt;rima ftatim farte uiiare ifta no foiuit. Ni»w O' innitim hexame tréfiatim ioiuenias, t£r anacreontion froïKiu colon tfftcias, if fi iielii trimetron, lt;tf ijuoj ditobu! fediut, if farte,Trairn/jîiu^it i Crfcit Jicitur, amp;nbsp;hec oî» »« tribut tierbit,iitTbucyJiilie,â îfi' fmtri nôif^ ilt;fotriio«.ii, ex mollifjimo rbytbmorSgenereexcidXb Std ^uia orationc iam cofiarefedibut dixi,aliijiia de ijs^uoq;,ijiio' niant nomina uaria tradStiir,(onfii(uendS efi,ijuo^ueHq;affelle jtiidë Cicerone feqtiartnam ii emiwnti//imos CrtcoruM (Il feciitui,exctfto ijuod fedes mibi trifyllabot non uidetur excede te,ijiian^ ille f«one dochmcii;,attorum frior m ouatiior,fecundtit in quinq; exciirrit,iitatiir Nec tarnen if {ie dtfjimulat ^uibtifda n«» nieros iiideri non fedes, neq^ immerao. Qtiic^uid enim fufrt trit fyllabas,id eil ex fluribtn fedibus Ergo cum confient quatuor J** lt;(« !’(««,oflo ternit, fiondeum longii diiabut,fyrrhichium,^tteni alij feriambiim uocant, breuibui,iambitm brem longa'q-, buic co»gt; trarium è longa amp;nbsp;breui, bunc cboreum nos, ut alij trocbitum, nominemuf. Exijsuero e^ui ternas fyllabasbabent, dadlylum.loH' gj duabtn'^ue breuibin, buic temforibm fare», fid retro ailutii, af fellari ccnfiat anafaficn, Mediainter longas Ireuii faciet ant fbtmatruntj fedfre^ueniiut elin nomew eil creticus • Longa inter brrues,amfbibracbys. Duabut longiibreuem fe^uitibtnbaccbiut, tctidem longit breuem fntcedentibm ,kuic contrariut falimbac' cbiut frit. Tr« irews trocbteuni,iiuem tribracbyn did uolttnt,^ui tlioreo trocbtei nomen imfonunt, totidem long« molo/Ton effi~ ciunt • Porum fedum nullin non in oraiicnem uenk: Sed guo qui^ ijuef M temforibui flen'tores, longit'.jue fyllabit magii fiabiles, ioc grauiorefadütorationem, breues celer! ac mobilem. Vtrun^ loeit utile. Nam amp;nbsp;illud ubt of us efi uelockate,tardum nbsp;nbsp;fegne^
amp; hoc ubifondus exigkur, friecefsac refultans merko damne-(ur. Skin hoc jito^;alijuidfortaffemomenti,:iuôdlongit Ion-
D 4
-ocr page 454-414 INSTITVT. ORATORIA.
fjort j,f t Irfuilin [unt irruiom fyllala, ut ^uamutt tte^; flut Juo Ïu( temfcritut, wfq, ««o minui hiere uiJtStur »i Biffr« tmnes brcues lcngie^; ittitr ft obfrffte funt furts) latent tarnen ne fcio quiJ/i ijuicj fu^erfilaut ileftt.Nam uerfuum frofria ecntliiio eli, iJto'q, in bu ^uailam etiaccmunes • Vtritas uero ^uia fatititr lt;e^ue breuë effe uel longa uocalëcum eä fola,^uàm cum tam ccn-fonanies una plures'ueprttcetlunttcerttin climtnfonefe(liim,f)l laba ^uieeilbreuit bnfequemt aliautlbrtui,^uit tarnentluasfri' mas confonantes babeatifit longa,utt
Agrefiem tenui mufam meililarisauena.
Nim lieft gre breuit,facit tarnen longa a friorem.Dat igimt HH aliquttl en fuo tëfore, quomotloinift habtat flin ^uàm ^uef breuifft ma,nualü iffa effet Jetrafiis confonantibus,nuc unum temfU) accommodât frioritiy unum accifit 4 fequentt, ita duee natura brt' ues,fofitione funt temforu ijuatuor-Miror autetn in hac of intone ioüifjimos homines fuiffe,ut alios fettes ila eligerët,ut alios daiia rent.ifuafi ullus effet 4«? non fit neceffe in oratione defrehëJi. Li cet enim f atone fei^uatur Efhoriu inuentü a Thrafymacho, frioba-tum Ariflotele,Jaâylum'ÿ;,ut temferaticresbreuibui,aclogii, fugiat ffondeu trochifum, alteriut tarlt;iilale,alterius celerkate elamnata,et heroics ^ui eii idem daäytics, Arißoteli amflior,iam' lus humanior uideatur, trechaum ut nimit currentë damnet, ei^; chordaeie nomen imfonat, eadë'^: dicant Theodeâes et Theofhra fiui,fimilia foU eos Halicarnaffeus Dion)/iics,irrumfeni etiam ad inuitos, necfemferillishertoautfifonefuoiijuëijuiauerficiraro facit,manime laudat,uii licebit- Vtfint ïamëalijs alij crebriores, non uerba faciët,^uie neq; augcri,nec minui, nec fïeut modulatiagt; ne froduci aut corrifi fofftnt,fcd tranfmutatio amp;nbsp;collcealio.Ple' riqtenim ex commiffutis eorum, ueldiuifionefiuntfedes,lt;iuoftl ut tjfdemuerlisalijatijueaUi uerjuifant, ut memini ^uendamno» ignobilem foeiatn ka lufi/fe:
Aflra tenet ceelum,mare elaffes,area meffein.
Hie
-ocr page 455-LIBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4*5
Hit rtlnrfumfît figt;tiniein.Iù^:fctaileD aJiungal rMro Irlintircs, Ctfut eneruii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rrpetita.
Nifcendi rrgo ju»t,curMdum'^; ut fintflurts qui pliKeant,amp; eir (unfufi bcnii détériorés luteant-Nec uero «« laerit /yllakii'q, miu^ ra mututuryfed refertqute cum quu Bf'tiint lt;0f4t. Pluriwï igiiur eiutDtigt;atùi(utdixi)amp; fonderis haieKtlongtf, felerKuti« treues: quie ji irtifcentur quilufda Icn^ù,curruni,fi contittuatur, exultSb Acres qux ex breuilui ad longas infurgunt : lenicres q«« â long»« ix treues defcendüt' Optime incipitur â Iorgt;gic,reiie aliquando d breuitui,ut No«« tnwfw C.Ca/ar. leuius,ut aximaduerti ludi-ces,pro ClueMtOyOuod i«i(i« aui puriuicmfimileell,quieceleri-tategaudet.Claufula quoq- è loxgitßrmifjima eil, fed cludentamp; Ireues.quamuis habeatur imdifferens ultima. Nf^; fniw fgo igno-ro in fine pro tonga accipi treuem, ^«od uide(«r «liquid utfOiintM {emporte, ex fo q«od 'viifequvur,accedere, aures tarnen confuletu HIM J intelligo igt;i«îtB referre,utrum'ne tonga fit qute ctudir,an pro longa.Neq: fwiin tarn ptenu eil dicere; Incipiente iimere,quàm it' tudiAufui eil confieri.Atqui ft niht refert breuii «« long« fit utti ma,idempes erit, ueru nefcioquomedo fedebii toc,illud/ulfifiet, ^«0 moti quida,tongee ultimlt;e tria tempora dederüt,ut illud tcpin, ^«od breuii ex toga accipii,tuic quoq; «fcfdf rot- Nfc fol« refert^ quiictaudat,fed quit aniecedat. Ketrorfum aule neqiplus tribus, ij'qsfi non ternas fyllabas tabebunt,repetendi funl( Abfit (dWf poë tic« obferualio)neq; minui duoiu',atioqui pes eril,nö ««merm-Po leil tarnen uet unui effe di(horeui,fi unui eil qui confiât ex duotut cloreù.Iiem'q; peeon,qui efl ex choreo etpyrrhctjo,quë aptum ini tqs pulant,uei contra qui eil è tritus treuitui longa.cui claufu' lam ajltgnant,de quitus feri duolui feriptores tuiui arlii toquuu' tur.Âlios owiif J quotcuq;fint temporu,quie ad orationèpertineat, planas appellant Eil tT doct,imui,quifit ex tacchio,ei iamto,uel iambo amp;nbsp;cretico.fiatilii in claufulis ilquot; feuerus-Spondeui ^«oqBf, quoplurimû eil Demcflheiies ufui,tKcrdfemperperfetatet,opti'
D s méprit-
-ocr page 456-4i5 ÏNSTITVT. ORATORIA.
me pitceiet eum creÜ£in,ut i» hoe : Df quo ego nihil duinifiJt^ f ellen Ji crimmit CM[it. lllud eü quoJ fugru dnei multum referte, tino'ne uerio gedes fïnt duo cofrehenfi,un uterq, Hier-Sic enimft forti,ertminii cuuft,molle,unhifintte, molliuifitrilruchys fr^ (ediit,facHiiates,temeritittes. Efl enim quoddum in iffo diiti/ione uerloru litës tëqgt;iu,ut in fëtametri medio./födeo, qui nipulieriiu uerli f ne,ulieriut initio eofiettuerfum nö effteti. PoteH etu fi mi tiut hene,fru:foni anupafiuf, multere nonfoli noliIi,uerüetiS no'' tu. Tum anufueßui et eretuut.ltimlm quoq;,qui eü utreq; fyliul» minor,prlt;feedet enim 1res lögus lreuit,fedamp;Pvndeiu iamlo rf-Ät free ponk ur;’ifdcm in urmie fut Tumffondeus amp;nbsp;lacehiut,jlc tntmfiet uliimus dDiHmiu,lifdein uimii fui. Ex ij'j jKæ fuprtipro luui, appuret molo/fon quoq; duufuht conuentre, dum haleut eX quocunq; pede ante fe Ireuem . lUud fcimtu .uhcunq funt.tjfepr» nalif- Klinih grauk erk ffodeut pnecedente benepyt rhiehio,ut iu dicij Iuniani,amp;adhue peiui priore pacne, ut Brüte dulkau,)ii/i fallut hoc efji uelimin daäylum amp;la(ch:um. Ttuo pondei nonfe re (oniungi pitiuntur,quie in uerfu quoq: notabilk elau/ulae{l,mft tum id fieri potell ex trilin quafimelrii. Cur deprofugk nojifk topias comparai k contra nos/una fyllala,dualiu,una. N( daäy' lut quidem/fondeo lene prieponieur,quia finem uerfin damnami» in fine orationk.Bacehiin,amp; cludif,amp; filtiungisur: yenenum ü-meres. V kat choreum,jfondeum autem amat.ut non uenena time-res,fed uirui timeres. Contrario quoq; quk cludei, nififi uliimitm ISgam efj'e uolumin,opime'q, haltlii ante fe mi }o/Jon,ut;Eipirk reff erfum,aut iacchiü, Quod hic pote{l,nospof/emui.Sed ucriut erk claudere thcreum prlt;ecedeniifpondco.Nam hic potitu eS nu-merut-.NospoJJemiu,amp;,P.omanut fum. Claudet amp;nbsp;dichoreut,ft pes idem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iungetur, quo Afiani funt ufi plurimum. Cuiut
exemplum Cicero ponk: Patrk diPum fapiens temerkasfilif com probauk. Accipiet ante fe choreitsamp;pyrrhichium : Omntspropi iiiiei,lt;^‘’^tgt;‘“’gt;S,l‘gt;ri‘t,dignkate,fuptralat, Cludet Ü daäylut.nifi
eum
-ocr page 457-LIBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦tr
MM tlfirMÎe ultime trttidt» fii(ii,iiti Kulitrcutti mïxm ix lio n.Holdit unie Itne ireticum équot; tiimbum,tr ffonJt« m4lr,]gt;(iM (kmm. ClwA tiinphilrMhiUyQ^^Lif.^riim w «en MM MitluniM tfl t hccHum. Non optiMio tâ trBcklt;ein,/i «lû Mo (jl Irtuifyijueil ctrttfit ntctjji tS',lt;ilititiiii ^uoffiodo cludtt qui flictt fltrif^idukoreui. Illti otfernalioM tx Irccixtû f!ttnaftt~ fiiH.Jdtm (roflXHi fritctdnttt Icnf^âft fiten, ^utle »ft, Si fete-ro.ir.iJix« kec Cictro:OI'Piit inxidit- Sid hoc in'Kifs dedtrutit, Clud'» amp;nbsp;fyrrhichiiu ihcriefracrdmtt. litm/îcfitontS.Oët ij jui irtiits txcidnM,H)itiiu »rît ftnliles, me xlibi ftrt fiiit afti, juiim ubi (urfui entienii fxi^iiiir, amp;nbsp;claufulit non iMirßfliiur, CretiemiRmiiijscfiiirui. Qiiedfrtcitiuiidiis iirmcruIilM fem,amp; chvfulii. In ccnffeâu Pofuli Rowiini ucimrt feß ridie, ^furttHire btmtiimfriteedigt;nt,Kfl »Kufaflut, »rl ille ^iuideliirfniiiflicr,fittn Sed itfe iffefequi'ursStrinre^flu-rinies,S:c mcliw.j(bene fritcedenit. Qu« non turfe duetreti fiull.ma brruii fro loKf;iif!i • Sedfinf^avui fie, non turf es duct-mt.Sfd He (ft illud snune quod dixi-Ptfiluli inioi mer« darrut inicr ultiMum frcximU uerlum,amp; turfe illud irteruul'e quo ddMfrcdufiMix, dlioqui /it exultuntt]Jiniû,tttrmelrifnii-Qvit non turftdueerei! ßcut illud, or» fjit'num exeifert li(eret,ß iun» ^asyla/ciuieurminu e ff,fed inter fur, ff it ^uibufdum ,amp; tribut ÿutfi in'K^sßtfliKumituterietiu. tiecego turn friteedentesfe-des fefuije^em dedi, ne alij efjent. Sed ,^uidfere uecideret, quo4 »«frlt;»ffniilt;i uideretur ef tmum,cflendi. Et quidem non op time efffibi iur.ffui ‘inaiapu,,utquißifetiiiiHietrißnii,uelrhy-«fiMcj.qui mmtn tb te trtxit Num uh Wide doMinutur.jnnoo?-titf It«» frtßdium eff.Hain /ymileefheftie'n, ut ultiimefylltbut, fro una jeitini. Molliorfiet fraeediiitelfoiideeuelbaeefiio, utfi mutes idtmleueiMieeiMtiie ftaßdiu» iff, ffenmeetfit ( uti mlt;if,ni, uiri, dijßentitm ) f^eei .^uiefl »x trilus brtuibuf ir lon-£4, Num eß ifßt un« pim Itni» «n«plt;r/Io, fteiliiiis amp;nbsp;«gil«lt;«f»
-ocr page 458-415 INSTITVT. ORATORIA.
ijuoJ guij ira flitcutrit ijs non utieo^nifi ^uoj ilium fere prohtlte-ri«t,tiuibui lo^uenJi ntagif ^uàm oranJi/luJium fuit-Nam amp;nbsp;lt;tn te fe ireuitus gaudet pyrrhichio et chcre0,met uel nojlrufacil ins-fst prtecedente ffondeo turn pltnefinii ell irimetri, cum fit ]^er fe c^uoc^, « contrariici.Pi incifijs mertto laudatur- Num amp;nbsp;f rimupu iilem 1res celeres hübet, turne hoc ijuo^; meliores ulios puto. To tits uero hie locus non ideo truéhutur Ù nobis,ut orutio ijuie fern de het ucfluere,demetiendii fedibus, uc ferpendedis fyPubis conjene feat. N«in id turn miferi, turn in minimis occufuii eil.Nei]; eniin ^ui fe totum in hue curu confumffer'tt,fotioribus uucubil ,fi^uidein rflifto rerum pondere,uc nilore comtempto,te/ferulas(ut ait Lu' cilius)pruet,amp; uermiculute inter fe lexis commatet. Nonne er^o refrigeretur pc culcr, 'Ö’ impetus pereut. amp;nbsp;e^uorii curfum ^ui di rig« minuit,amp;pujfui^ui ieiiuut,eurfum frunp^it,cjuup numerino fuerint 'm copopiione depr ehenpt Sicut pcemu nt ma dubiluuer'it perito juodu initio fufum,^ uuriu menfuru,amp;'pmil'uer decui te tium jpuiiorS obferuutione effe penerutum,mox 'm eo repertos pt' des ■ Sutis ig'itur i« hoc nos coponit muitu fribendi exerc'nutio,ut tx tempore etium pmiliu fundumus • Neq; uero turnpntinluendi pedes,lt;juùm uniuerfu coprehenpo: ut uerjum fucietes,totum ilium decurfum no fex utl ^uinijipurtes,ex tjuibui cSput uerfult;,uf}iciih Ante enim curmen ortum ell, J obferuutio curm'mis.Snde'^ illudt
— Fuuni uutes'^:cunebunt-
Ergo juem m poemute locum hübet uerpfeutio, eurn m orutione compofitio, Optime uutem de iHu iudicunt uures, qua amp;ple-nu fentiunt, lt;17 purum expletu defiderunt, amp;frugops offendun' tur,amp;lenibus muleentur,amp; contortis excKuntur,amp;Pubiliu pro' hunt.cluudu deprehedunt,redunduntiu et nimiu fuftdiuntAdeot^ JoHirulionemcoponendi 'mtelligunt.amp; 'mdoHi uoluptutë. Qua dum uero urte trudi no pojfunt- Mutudus eâ cufus,fi durius is quo coeperumus ferutur,num 'm quem trunfeumus, f x ^«o pnecipipo-fePlFi^ura luboranti etium compopt'ton't uuriuta ftpe fuccurruU
Qt^l
-ocr page 459-LIBER. NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»^
QKlt;e?cizw owionis.lum etiiini jententit, num /snefaipti! eim r« ullum edfOccafonibin uienJUtO“ cum re prtefentt Jelibrrailum. Enimutro ffalia lt;iult;t i» hue ejuije purte plurimü ualentyijuoil fo/Junt ni/tuurium hutere iuJieiui Curuliapuueioritut uerhit fu-fis plena,uel nimium,aliit plurikin ireuiii,amp; atfcijjà funtfCur m (ircunJuôiionibin etùm fum fenfutfinilut efi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tumen loci
li4Ciirr uilt;lr4tur^Nrmwr ue/irum ignorure urbkror iujice!,hunc pfr hofee dies jèrmcnê u»!gi utij: hune opinionem Populi Romani fm/ff.Cur hôfeepotiuf ^uùm hos^Ne^^enim erut uffierü.Rutionié fortuffe no« retl,-lum,fentiu effe meliiu. C«r non fut’u fit,fermoné uulpifu'tffti CSpnlitioenimpu.'ie'uiur.ip^norubu.feJ «4 utuuiiio, hoc «nimit) uccipit plenS fine hue gem'uiutione «on e/Je. AJ (enfum i^iiur referenJu funt. Nejueus futuforièijuidfeuerum.^uiiliu-cundum fit,'mielligere, fucius quidë nuturu duce meliui^uùm uf“ le,fed«iitur.f ipfiursmerit. Itludprorfiuorutorit,fcire,ubi juot{; gfBfrf compoßtioniiptutenJu. Elt;«duplexobferuutio,ulteru i]ult;e ud pedeirefertur,ulteru ^««e ud comprehenpones,nult;e effictutur ex pedibtu. Et deijs priui.Dixtmui igilur effe mcifu,membru/ir' cu'ilut.hcifunt(i]uuntu meufert opbnio)erit fenfui notf expleto nu mero conclufui,plerip}; purs membri.Tule eP enim ijuo Cicero uti tur:Domui libi deerut,ut hubebus. Pecuniufuperuhut,ut egebuf, Fiiint uur ett4«i finp^ulit uerbit incifu,ut Dixin)»«, teßeS dure uo* lumui-lncifum e(t,diximus.Membrum uuté eP [enfus numeriu cou clufits.pd 4 toto corpore ubrupius,amp;' per fe nihil efficiës-ld tnim, O' cullidos homines,perfeSbu eP, ui remot« 4 citterii uim non hu bet,ut perfe munitt,amp; pes,amp; cuput, Cf' rem fxcogB4t4:^«dn do ergo incipit corpus effiieum uen'it extremu cSclupotQue qult;e-fo noprumpefelUtfid uos itu efTefuduros ? quum Cicero breuifp' wm efp putut.Ituqsferè 'meifu amp;nbsp;mëbru mixtupint.ily conclupo «fm Mtiij; deftderunt. Periodo plurimu Ho»iin4 dut Cicero, umbi-1um,circu'tium,comprehenponem,continuutionem,eircunferiptio^ «cm. Genfr4 eiut duofunt,ulterum fimplex, cum fenfus unus lon^-
-ocr page 460-4.}« ÏNSTrTVT. ORATORIA.
giorf amiitu circXJucilur, tlterK :juoi{ con/htt iHtiri«, nbsp;nbsp;Mcifîs,
quce filtres fenßit habent.AJernt itnitor Citrcerit,et eamifex prit torit,etretijUit.Httbet ferioJos mëbra rn’minS ilita.Meiliin nume riu uidetur i]itxtiiigt;r,fed red fit frequenter if flurlt;t.M»dui fim 4 Cicerone,tut quatuor fenarijs uerjtbtu aut ifßin ffirkm modo ter minatur. Prtefiare debet,ut fenfum eo»dudai,fi't aferta,ut intelli 8' 'mmodiea,ut memoria cot'weri. Membru longiut iu/bo tardum,breuim inflabile eib.Vbicun^; acrker frk Ü* ittflaiiter fu g^natiier'ii: dicendü, mëbratim ctefim'^i dicemiu. Nam hoe ht ora' tione flurimu ualet, adeoq;rebin atcomodanda comfofitio,utaßie ril a/feros etia numéros adhiberi oporteat, amp;nbsp;cum dicëte aque au dientem inborrefcere. lUembratim flerunq;narra[imui,autiffas feriodos maioribui interuallii ,amp;uelut laxioribui nodia refdue-gt;nut,exceftn quie non docendi gratia,fed ornandi narrantur,ut in Verrem Proferf hia raftus. Hitc enim len'u amp;fiuens contexiut decet.Periodosafta frocemijs maiorueaufarum.ubi folicttudme, fommendatione.miferalione res eget. Item communibin Iodi,et in timniamflificatione,fed fofckurtum aitliera,ftaccufes,tumfu' fa,/ïlaudu,MuItumamp;inefilogii follet-Totum autem adhibeX' dum eil, quo ji't amfliui comfojttionii genin, cum iudex non folum rem tenet,fed etiam caftui eff eratione,amp; fe credit aaori,amp; uo-Inflate iam duc’itur. Hifioria no tarn ßnttos numeros,qorbim que dam contexiuq; defiderat. Nanq, omnia eius membra cönexa funt, quoniam lubrica e{l,acßuil,ut homines,qui manibui inuice afpre lienßs gradu firmat,cötinenl,amp; contweiur-Demoftratiuu geniu emnefufiores kabet liberiores'q; numéros. ludidale et cocionale ut materia uariue{l,fic etiaipfacollocatione uerborumiubi iam nobie fars ex duabuifquas modo/icimih)fecuda iraâada eSl. NÏ quia dub'Kat alia leniui, alia concitatius,alia fublimiua, alia pugnaciui, alia gratiut,alia grauiutefifie diceadaiGrauibuf,fublimibin,orna-tia,longas magii fyllabas, conuenireilta ut lenia ^atium, fublimia Û’ernataclar'Katem quo^uocum pofcant, fotius j hii contraria,
Magia
-ocr page 461-LIBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»
M4gilt; InuJarè ,breuibiu ^r^unienta,ftrlitianN,!ecoi,tt juicijuij tlilermiinimigiffiini:e4tiifcomponemuipre»itiiSiitht,ati]:iit ftufiueiin pojiMii.Nr^; rnim tcctfferm Cel/i, lt;}ui unum i^uin Jiim Iwic parti forvutm iiejK,amp; optima compofttionem t0e prote mijtitt tpud A/iniumyJixil : St Cte/îir rx omniigt;iH mortitIi{gt;Hi,qiii fint.acfutrutt, pojjit huic tauf«tlifceputor kgi,nô ifiitfjuam te potiiuoptandiH nobif fuit'Non jUM negem hoc lgt;f ne effi compofi' titi]t,[ii ^ui4 Ifgcin hancej)ê componfiid» M omnibutprimcipijs re eiifem. Nim iudiiif inimM iiiirieprieparatur,tum miferMes ef[e wlumiM,«»! modefli^tum acres^tum grtiucs,tum bliilidi,tum fle-ârrr.tMD ad diligettam hortari.H^c ut funt diuerfa natura.dif-/iimlem componedi ijuog; r4tionfm deftderant. An ftmilibiu Cicero k/Îme(l numeru m rxorJio pro MtloHe,pro Cluentio,pro Lig4 tiofNarratio fere tardiores,at^{utjïc dixerim)modefHores défi-dtrat pedes.'ir »iowinil,i« maxime mixtos, N«« amp;nbsp;uerbif ut ft' piuf preffa eü.tta intérim infurpit, fed docere amp;nbsp;infpere dnimi« reifempercupK,iiuod mintmefeftinantium opin ed. Ac mihi ui' detur tota nerrdtio confare longioribin membrit, breuioribut pe-riodit.Argumenta a(rta,amp; excitata, pedtbin ^ua]ue ad hanc m* turam aaommodatit utentur- Non t4mrni(4Ut trochtei(,lt;iuie teleria ^uidem, fed fne umbtn funt. Verum ^uamuit fnt breui' lit) IongM'^u(mixt4,Ron(4in(n plureslongas quàm breuesht' bentia. llla fublimia,jfatiofas claras'^ue uoces habent,amant 4«!' pixudinem • Dafiyliijuo^ueac plt;eones,etiamfmaiori ex parte fyllabit breuibin, temporibui t4mrn fatit pleni. Aidera (ontrà, tambii maxime c«nck4ntur, non folum quad fint e duabitt moda fyllabii,eo'i]ue freifuentiorem ^uaft pulfum habent,tiutresle' nXaticontrariaefl,fedetiamijuod omnibuiparlibut tnfurgunt, lt;tt 4 IreMiti« in Iong4i niluntur, O' crefcunt. Ideo'ijue melioret ci)oreilt;,i|ui4laRgHin breues cadunti Summiffa ,^«4114 eptlo' gitjentasamp;ipfaamp;miniuexclamantet exigunt. VulteffeCei' fuaii^xamamp;fuperiorem (omfofiienem, juam fluidem firt'
-ocr page 462-4J* institvt. oratoria.
nnM,jBcerfmui, fed fit neceffe e{l tarda amp;fupina-V erum niji et uerhit attfifententijs per fefe id iju^riiur, fatit odtofa effenon pO' terk. Deniif;, ut femel f!nia,lïc fere componendum ijuo modo pro' uunti'andumerit.AnnoHmproxmijs plerun^^futmiffi, mficuilt bt accufatione concitandus eü iudex,aut aliijua imdip^natione tom plendui i !n »arralione pleni attjue exprefft! In arpumentit eitati, atj; ipfo etiam motu celeres fumuilut im loeit ae deferiptioniim fn ft acfluentes, m epilogit plerun^; deieâi amp;nbsp;infra(i.{ At^ui corfo rit ^uo^; motibut fua ^uiedam tempora,amp; ad figna pedum,non mi nut faltationi, ijuàm modulatiSibut adbibet mu/ica ratio numero!’ Quid non uox adadut aeeommodatur naturit ipfarum de juilni dieimuf rerumf Quo minut id mirum im pedibut orationif,eum de leant fublimia ingredi, lenia duci,aeria currere, delicataßuere. Itaq; ubi eH ne(effe,affe{iamtn etiam. T umor rerum etiam on' deit atq; iambit maxime eontineiur;
Hydroargut fceptra mihi litjuk Pelopt.
Atille comtcui x^ue fenariut, ejuem trochaicum uocant, pluribiu ehoreit,ijui troeh,ti ab ali)f dicutur, PyrrUchiin quidem decurril, fed quantum celerilatit habet,tantum grauKalit dmùtir.
Quid tgitur faciami non eamfne nunc ^uidemf
Afpere uero ,amp; male diâum etiam im carmme iambit cretffaitutt Qu« hoc potesl utdereiquit poiefl patif N'fiimpudiciu lt;amp;nbsp;uorax,amp; aleof
Jn uniuerfum autem,p ft neceff'e,duram potiiu at^;afgt;eram com' foftionem malim effe,ipi'am effxmimaiam amp;nbsp;enerue,ijualit apud tgt;iulios,^lt;iuotidiemagitlafciutmut, Sybarriarum modit falthan teS’Ae ne tarn bona ^uidem ulla erit,ut debeat effe continua,amp;Ml tofdem femper pedet ire. N4i»i O' uerfificanih genin eil unam It' gern omnibut fermonibut dare,et id cum mantfejla affeilatio efl, cuiut rei maxtme cauenda fuj^icio eil, tum etia tiedium ex ft'mil'itu dine ac fatietatem créât. Quod!}: eü dulciut, magit perdit amit' tit$amp; fidem t fr «ffedut, motinlt;l:omnit,lt;iui eil m hac cura de'
-ocr page 463-LIBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»
frtkenfusante fotfÆ ei cri Jere, aut prof ter eum Jolere,amp; irafeè iujex cui fulat Uc U4(i(rr. Ideo^; mitid tjuitjam jua/i foluêJa Je itiJuftria funt,^uteJam üa maximi laborit,nec laborata uiJeatur. iSed Mf longioritut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;of ortet hy ferbatit eomfofi'tioni (eruia
»ui,ne ^ua eius gratiafeeeriuius, prof ter eam feà/J'e uiJeamur, tjeerte nullum aptum ai^;iJoneum uerbum prittermitiemus gr« tiilenitiiti»- Nf^;e»iii»i erie ullum f4m Jifficile,lt;juoJ non commo-4e imferi polJit, nift ijuàj »1 eui(4n4M huiufmoJi uerbù wo« 4fco* rem compo/itionit lt;iult;erimus,(eJ faciliiaiem. Non tdiwen mirabor Ldtinoj «iiigH inJulfiJJe compofitioni,ijuim Attico!,i]uamuit minus in uerbit habeant uarietatù nbsp;nbsp;gratis.Nee uidum Jixerim,fi
Cicero à Demo/lhene paululurnw bac parte Jefciuit-SeJ quiefit Jifferentia nofbri Cnetigifermonn, explicabilfuill
mus liber .Compofirio^namfinem imponere egre/Jo Jejiinatum mo4o uolumini felHno)Jebet effe hont lia,iueunJa,uaria.Eius tres partes,orJo,con iHnäio.numerus- Ratio in aJieJ}ione,Je-traäione,mutatione.Vfits pro natutt
rerum,lt;{uas Jicimus- Cura magnii ut fentiëji allt;]; to^HeJi,prior jtb DiJ[tmulatiocurlt;t pnecipua, ut numerifj’oteftuxijjèf «on arcejfitiamp;coeU’
ui4e4 tur.
I
-ocr page 464-4t*
M- FABII QVIN*
TILIANI ORATORIARVM
Inftitutionumliber DecimiU'
De copia uerborum. Caput t.
ED HAEC ELOQVEM Ji frtecefta fuut cog^niiui fuut tiKfffiru, »u mn fttmi uim JutJi uiiliét,mfi illüfrmit Jtmfiial'ttus, auit ufuJCrif' cos uombuutur, accefftril, tJijUiiin fcrjbtnJo fliUtitnle' f^eHJigt;,iin JictnJo conferatur, folere quieri fcio. QuoJ tjftl Jilignitiui nobif examuianJi, f ijualibft tarum rerum foffemut una tffe contcti. Verum iia funt inter fe connexa et bnJifcreta omnia,ut ft ^uij ex hit JefuerK,fru ftra fit in catterii laboratum. N41B neg, foliJa atq; robujlafuerit unjuam elo^uentia,nif mul to ftylo uiret acceferk, amp;nbsp;ckra leâio nie exemplum labor ille carens rfÄo« flukabo. Etiam ^ui feiet ^uo fmt t^uitq; moJo JieeJa,nifi tan^uam in frocinüu faratam'^ aJ omnrt eafin habuertt elo^uentiam uelut claujis thefaurk.incu' babk. Non ««le ut juicf pnecifue neceffariü e{l,fu ad efficien-Jum CMtor? maximi protinui erk momenti. Nilt;»i cfrff eum ftt in elojuenjo poftum oratoria offtcium, Jicere «dtc omnia ell,ateiue kine inkium eiin artiafuiffe manifeflum e^iproximam deinde imi tationem,nouijjtmam fcribendi ijuo^:diligentiam. Sed utperueni^ ri ad fumma nifi ex prineipij 1 nonpote^, ka procedente iam ope' re minima tneipiunt effe t^u^e prima funt.Verum nos non iiuo moJo/it inftkuendus OMfor, hoeloeo dieimua: nam id ^uidem aut ft' tit,aut certe utt pctuimin, diäti eil, fed ut athleta ^ui omneia iam perdi'
-ocr page 465-LIBER DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«
ffrJtJîcerkà frteceptore HumirDs, ^1/0gf«frf ntrcilMonH«J ceritm'wii frafiiriiiitlih fit. l^tiurtum jui res isiuenirt amp;nbsp;«frf faet,ucrbci juo^; amp;nbsp;eligemli collocanji rutionein percept rie iei/i-ruiimits, tjun riticne juoj * JiJicit facere juamoptime ^uiimfacHbine poffit. Non frgo Jnk'«« eü, qum ei uelut opes ß'nt quiehm ptiritnillt;e, quitus uti ubicunq;JeJtJerai«m erii,paflit,ete (on/bänt copia rerun ac uerborum- Sed res proprice fuM cuiufque CM/it.iut paucif conimunestuerba tn uniuerfis parandacquit fi 1« rf lu) fin^ulù effent ftnguts.minarem curtm pigt;/bularent,nain cun âa fefe cum ipps protimu rebus offerrem. Sed cumpnt alijs aliii aut mugit pripria, aut mtgis ornatu, aut plus efficientilt;i,itut mt' liu( ftiniittliu,debent effi non folum nota ogt;nniu,fed in promptu.ut «4 dicam, confpeüuq:, ut cum feiudicio dicctit opêderinttfiicdit tx hit optimorS pt eleâio- Equidt fcio quofdum colleâu,quit idem pgnipcarent uocabula, folitos edifcere, quofacilius lt;amp;nbsp;occurreret «Hum fx pl«riigt;w, amp;nbsp;cum effent up aliquo, fi treue intru fjiutiun rurfut depderuretur,effuÿëdie repetitionit gratia fumeret aliui 5«o idem intelligipo/fetiquod cum eil puerile amp;nbsp;cuiufda infelicia cperie, tum ettS utile parti, turta enim modo ctngregat,ex qua fine difcrimine occupet proximum quod^;. Notis autem copia cunt iudicio paranda eP, uim orandi, non circulatoriam uolubilitattni ffeHatitiit: id autem confequemur optima legendo atq; audiendo. Non enim folum modo nomina ipfa rerum cognofcemus hac cura, ftdquod quoque locoptaptifpmum, omnitm enim fereuerth præ ierpaucaqutefuntparumuerecunda, in oratione locus e(l. Nim fcriptores quidë iamtorum ueteris'q: ccmoedict etiam in tilts fepe laudaniur.fed nobis noßrum opus intueri fatis eil. Omnia uerta, exceptis de quitus dixi, pint alicubi optima,nam amp;nbsp;bumilitus i«-terimamp; uulgaritus eil opus ,amp; qua niridiore in parte uidentur prJida,uti respofcit proprie dicuntur.Hac ut fciamus, at-queeorum non pgnpcationem modo,fed formas etiam menpi ras'quenonmus, ututicun^ieruntpoptit conueniat, nip multaIe-
£ « äiOfW
-ocr page 466-rWSTlTVT. ORATORIA.
ûione tuJitione a/Je^ui nuUo moJo fo/fumin,(um onmtm fer monem aurituiprimi tccipinmin, propter ^uoj infames a mut» nutridbus iuffu regum eJucati,etia fi uerha quitJa emififfe traiiuH t«r,tamè [oquendt facultate caruerunt-Sunt autë a!:a huius natu-rie,ut iJem pluribus uoâhus Jedarent, ita ut mhil fgnificationii, juopotit» utir»,interft,ut enfs amp;nbsp;p;laJiui:a!ia ^uis etiamft pro' pria rerum altjuarü ftnt nomina, Tftnriuw tarnen ai euniem in' telleüumferiitur,ut ferrum iT muero.Nam per ahufionë ficarios etiam cmnes uocamut ^ui cxiem tielo ^uoeun^; commiferint: alii (ircuitu uerborum plurium ofleniimus, ^uale eü:
— Ef P refft copia laâ».
Plurima uero mutationefiguramus : Scio,ncn ignora, amp;nbsp;«oH Kt fugtt,non me prater»,amp; :^u» nefcuinemini iubiü eil. Sei etiam ex proximo mutuari Iicet: nam amp;nbsp;intelligo ix fentio amp;uiieo fei' pe iiem ualêt ^uoi fào, ^uorü nob» bubertatëac iiuiiias iabit le Aio,ut ijs nS folum ijuomoio occurrerint,fei etiam quomoio oper tet,utamur. No« femperenim bac inter fe iiem faciunt,nec fuut de intel/eâu animi reile iixerim uiieo, ita ie uifu oculcrü intelü go,«ff ut mucro glaiiii, fie mucronë gladius ofleniit. Sei ut copia uerboriftc paratur, ita non uerborü tantü gratia legeniu uel auiienium eil. Namjiomniu ^ult;ecun^:iocemut, hac funt exempla,potëtiora etiaipfis ijua traiStur artibus,cl! eô,jui iifcit,ptt' du Aus eil ut intellegere ea fine iemo/lrante,amp;' fe^ui iam fu» ul' ribuspoffit,lt;juia i}ult;e ioAorpritcipii,orator ofiëdit. Aha uero au dientet, alia legëtes magie aiiuuat.Excitat,jui iicit,lfiriiu ipfo, nec imagine amp;nbsp;ambitu rerS, fei rebus inceniii: uiuüt enim omnia amp;nbsp;mouëtur,exc!pimus^:noua illa,uelut nafcëtia,cumfauore ac fo licituiinetnecfortuna modo iuiicij,fei etiam ipforü ijui orat pen tulo ajftcimur.Prater bac uox,aAio iecora,accomoiata,utlt;iuii ^uifj; locus poflulauit pronutianii,uel potëtiffima in iicëio ratio, amp;nbsp;ut femel iicam, omnia doeët. In leAione certius iuiicium,ijuoi auiieatifrejuëter,aut fuue cui^:fauDr, aut tile lauiantiü clamor exior'
-ocr page 467-LIBER DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;437
«xtor JKPt : pH Jet enim dil[tnt:re, amp;nbsp;uelut ^uajam urrecundiit i«' liifcfmur flin woIk crfjfre.cum Mfrim u'aiofa fluribin fbctunt, « d corr-giilM I4«Jf tur ffiiii« dU« noH plii(ët:feil è £o(r4rio ^«0^; tcciditjUt oftime diâii.grâtiS prauii iudicia nonreferant.Leâio titerit eti, nec iüiMit impf tu trunfcurrit, fed repetere frpiuf li^ cet,ftue dubitts, fiue memoriie pen'uih uffigere uelù. Repetumi» «atf»)Ô* tr4ft«i«m ,amp;ut cibos mxnfos etcpropè li^utfuHosdi-)nRtimui,i]uo facilita i{ig(r4tur;it4 leâio non crudu,fed multuiie ratione mollKu,amp; «elat confeâd wemoriæ im»(4tioni^;tr4lt;f4tur, 4c di« non nifi optimih qui credent! fi'bi minime fallut, leg^endicie(l,fed diligïifr, amp;nbsp;penè ad fcribedi foliciiudinem:nee per partes modo fcrutanda omnia, fed perleâus lifctr «tiq; ex W-Ifgro repmfnlt;Iin,prlt;f£ipHfq;or4tio, cuius uirtutes frequenter ex indujlria ^i(o^;o££iilt4tiir. Stpe enim prieparat,di/rimulat,inp' didtiir orator,ea'q;à prima parte aôiionif dicil,qult;e funt in fumma profulura^atq: fuo loco minus placet, adbuc nobie quare diâa ftnt ignorantitiM, ideo'q; erut £cgnti« omnibus repetëda Ulud uero uti liffimum, noffeeas caufasquirûorationesinmanusfumpferimus, amp;nbsp;^uotiei £Ôt»tget utriufq;habi!as kgtre 4lt;ftionej.Ht Demofthe-niiatq; Aefchinit inter fe cSirarias. Et Serui] Sulpitq atq; fAeffa lÆ.ijHor« 4ltfr pro Aufidia,côtrà dixit dlttr.Et Pollionis et Cap fii reo Alternate,alias'qsplurimas. Qui« etiampminus pares ui^ debuntur.aliquse fdinen ad cop^nofcëdam Iwiu quteflionë refte re~ quirentur.utcontra Ci£ei'onMor4tionfs:TuleronM in Lip^arium, tz Hortëpi pro Verre : Qui« etidw eafdem caufas ut qutfq; fgc* rit.MliIf er« fare,nam pro domo ciceronit dix'l» Calidiui,amp; pro Mione ordfion? Brwtui exercitatsonit gratia fcrip/'it,etiamfi egip fe eum Cornelius Celfus falfà exipimat : amp;nbsp;Pollio ac tAeffala de fenderunt eofdem; Et nobis pueris inpgnespro Volufeno Catulo, Doniuiq Afri,Crijfgt;i Paffieni,'Decimi Lstliiorationesfereban-tur.Ne^jid flatim legëtiper/uafum fit,omnia qua magni autores dixeriait,utiq;ejfeperfeâatnam lobituraliquado amp;nbsp;oneri ce^ E ) dunt,
-ocr page 468-438 INSTÎTVT. ORATORIA,
Jiint,amp; mJul^ent i»genicrum ßtorum uoluptatii necfemftr ïtt^ tenJunt animos,amp;nonnun^fitti^antur,cum Ciceroni Jormiiare interim oemoßhenes,Horatio uero etiam Homerus iffe uideatur. Summi enim fiint, homines tarnen, acciiiii'^sijs,i]ui quicjuiJ apuJ illos refererunt, tiicendi legem putant, ut détériora im'ttentur-.ii enim eil facil:us,ac fe alunde fimiles putent, fi u'ttia magnoru con fequantur. Modeflo tarnen amp;nbsp;eircunf}!eäo iudicio de tantis uiru pronuntiandum en,ne ^uod plerifiji accidi(,damnent juie non ingt; telligunt! ac ft neceffe e^ i« alteram errare partem,omnia eoruiH legentibusplacere,ijuàm multa difjgt;liceremaluerim. Plurimum Ji eit cratori conferre Theophrafius leäionem po'ctarum,multi'iiue eins iudtcium fequuntur, neq^id immeritoinan^-, al ijs amp;nbsp;in rrltu f^iritus, CT i« uerlisfublimiias, amp;nbsp;in ajfedibus motus omni(,amp;' in perfbnif decor petitur,priecipue^; uelut attrka quotidiano adu »ifilate forenfiingenia,opttme rerum taltü u blanJkia reparantur,iJeo^i i« hac ledione Cicero reijuiefcenJum putat.Meminerimus tarnen non per omnia po'étas effeoratori fet^uendos, rec libertate uerltr“ rum,nec licentiafigurarum, totumé/; illud fiudiorum genus o/léta tioni comparatü ,amp;pratter id iiuôd folampetit uoluptatem, eS^; etiam ßngendo non falfa modo, fed etiam i{Ult;edam incredibiliafe datur, patrocinio juoij; alijuo iuuari, ^uod alligatum ad certain pedum necefjitatem non femper proprifs uti pof}it,fed depulfum lt;nbsp;redauianecejjarioad elojuenJi^u^dam diuerticula confugiatlt; Neemutare i^uiedam modo uerba, fed extendere,corrtpere,con-iiertere,diuidere cogaturtnos ueroarmatos flare in acie,amp;fum' mis de rebus decernere,amp; ad uidoriam nki u decet,Ne^iegoar‘ nia fqualerefttuacrublgineuelim ,(edfulgorem ♦ itieffeijuitert eeat,ijualii edferri,^uo mens fmul uifu!^,perflringkHr,non^ua lieauriargenti^simbellia, amp;potlus habenti periculofus. Hifloria ^uo^salere oratorem ^uodam molli iucundo^;fucco poled gt;nbsp;uerum (yipfaßc legenda, ut feiamus plerafijs eius uirtuies oratori effeid (andasied enim proxima po'ctii,Ü' juodammodo carmen foluium
-ocr page 469-LIBER. DECImVS. 439
fS.ÿr [criltturitd nirranium, won ai f‘ri)lanium,tetum'tl,igt;fm «Olt i(d«m rci pugnam'ii; fritfentem.fti ai memoriam ffofttriia-tM Mgfnij famam (omponiiur,iin'i]i amp;nbsp;«ertü rfwoiiorili»! et liberidrihmßgurii uarranii t-tiium euiiat. I fa^; ut iixi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illti
Saltufiiana breukas, ^ua nihil a pui aures uacuas at^; eruikas po perfeiiiui,apui caupatum uarijs togitatiowiti« iuiicem
amp; fr pint («fratJiiMin cap itnia nobù eil : neq; illa Tki tiuij (a* flfa butfrias /aiilt; Jocebtt eum qui non fj^eciem expoßtionii, jedfi dem qMlt;€r»;. QwciJ diceref»iiuiaudeo,quia M.TufliHihf Tim cgt;4ilt;(fm quidem aut Xenophontem utilei oratori putat,quanquaiH ilium belhcum canere,huiut ore mu/aj efße loeiitas exifiimet.Licet tarnen «ol« »t digrt/Jionibututi, «el hiflorico nomiunquam wko« ee.Jum i« ^s,de quibui erk quitßio, memimerimi« no alWetarum •liori« ,f(d miikum lacerl'n opia eße, «ec uerficolorem Hiam, qua Eemeirim Phaleraut dicetafur uti,urßem bene ad ferenßem pul uerem facere.EÜ lt;1^ alim ex hfiBrijsuluf,amp; 'n quiiem max:mui, fed non ad praß-ntem pertimenj lov«m,ex cognitioHc reruw exem plorum'^;, quibui i« prititM 'tnfiruihn eße debet erator:nec omnia teßimonia expedet à lieigatorf, fed pleraq; ex uetußate diligetcr fill cog««a frmatyhcc poteniiora,quöd ea fola crim'eKibin,odgt;i,amp; gratia «acant. A' philofophcrum «ero le(S(o«e ut eß'tnt not« m«I la petenda, ukiofadumed oraiorum, qui qwidern illit optima fui operii parte ceßerunt-Nam amp;nbsp;de iuflii,honiftii,utilibui,qua'que /um tßit Contraria, amp;nbsp;de retm diuim« maxime dicune, lt;Ö arpu' »leniaKlur aerker, altercationilin atq; i« terrogalicnifctu oragt; toremfutu/umopttme Socraticipraparant.Sed ijsquoq^adhiben dum edßmile iudicium, ut etiam cum 'm rebinuerfcmur i]fJem, «0« (amen eandem eße conditionié feiamtn Ikium ac dtjfutationü, fcriamp; audkorijypraceptorum acpericulorum. Credoexaduros f lerofq;,cum (antHBi eße uttlkatis m legedo iudicemuf,ut id quoq; adiungamuf opert ,quißnt legendi, q«« i« a«(ore quoque praci' fua uiriui, fed perfequi ßngulos,inßtt'itifuer'» oper'u,quippe cum
E 4 MiBr«'
-ocr page 470-440 nbsp;' fNSTITVT. ORATOR.IA.
in 3ruto M.Tulliiu tot millibui uerfuum Je Romin'n tiiiituin ort toribiu lo^uatur,amp; tamëJe omnibm aratù fua,^ui turn uiuelmnt, txcept'u Cieftre at^; Marcello ,fHentiugt;n egerK,^ieit erit moJM fi nbsp;nbsp;illos,amp; jui pofieafuerKtyiT Crrffot omnes,lt;0' philofopkos,
et poëtas perfe^ui ueliml F«f rir ip^iiur breuitaf illa tuti/Jlma^ipne efl apuJ LtuiS in epiftola aJ/lliifcriptajegenjos Demo/lhenent at^: Ciceronem,tum if4 «f ijuifq; elJet Demojikeni amp;nbsp;Ciceroni ji millimin. No» fff Mm? JiffimulanJa nojlri ^uoi^; iuJicij juniM’ Pdufof enimuelpotiui uix nllum ex ijtijui uetufiaiem pertalerlltt extßimo poffe reperiri, qui iuJicium aJkibentibin non allaturiu ßt utilitatitaliquij, cumfeCiceroabtlli(quoq;uetußiJJtniiiautori' lui,ingenioßsquiJemtfeJartecarentibui,plurimüfateaturaJiif tum • Nff multo aliter Je nobit leniio ; quotut enim quifq; inueuiri tam Jemës poteß, qui ne minima qu:Jë alicuiin certießjutia par' tu memoria poßeritatußieraueriilqut fi quif eß,intra primosßa tim uerfiu JeprehenJeturtet cttiut not Jim«tet,quam ut eiiu nob« magno teporü Jetrimëio conßet experimëtum • SeJ non quicquiJ «J aliquapartem fi:ientilt;epertinet,protiniuajfacienjametiaiii phrafin(Je qua loquimur)accommoJatK eß. Verum anteq Jefi»' ptlu loquar, pauca in uniuerfum Je uarietate opinionum JicenJa /unt.Nam quiJa fblos ueteres legenJos putat,neq; in ullie alijs tß fe natural? eloquetiam, amp;nbsp;robur uiria Jignu,arb«ratur. {cUos ff' f fnj hgc lafciuia Jeliciie'q;, nbsp;nbsp;omnia aJ uoluptatem multituJitM
imperiitt copofita JeleßatJpforiettSqui reäum JicenJigemufi qui uolSt^alij pre/fia Jemum amp;nbsp;tenuia,amp;qua minimü ab ufu quo tiJianoreceJant,fanaamp;uere Atticaputat.QuofJam elaiiorin' genij UÙ, amp;nbsp;magia conc«a,amp;’ plena ßJriiuf cap'« .Sunt amp;nbsp;lenUt n'«iJi, nbsp;nbsp;compofit'i generii nö pauci amatorei.Je qua Jijfiff
tia Jiffieram Jilig?iiiu,cum Je genere JicenJi quarëjum er«. I«' tfhm fiimmaiim quij â qua leäionepeterepoffint, qui cofirmart facultatem JicenJi uolit,att'ingam. Paucos enim qui fiinl em'tnen ti/fimi excerptre 'm animo eß,fadle aut ßuJiofis,qui fint •jffi’’!'^'
-ocr page 471-LIBER. DECImVS. 441
limi iuJicare ! ne quißunm ^u(rlt;frur otnifpts forteiUlt;{ui)S eorum» ^uosiffe ualJe probet, F«tfor fnim plures legêJos effe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^h*
« me MomMi4t«tur. Sednie grnrr4 ipft Irâionü ,]Ute pr,tcipue cô uenire »itfdfiititMi,ut ontoresfiiM exillimem,perfei{uar, Igitur ut Ar4tM 4 lour bncipienJu putat, «4 nos rne capturi al Homr' ro uiJemur.Hic mim quemaJmodu ex oceano dÙR ipfeamniS uim fontium'^-.curfui mitiü cuprrr, omnilm rlo^urti« par tilth exent' plitm 'Ht ortum Mit. Huno nrwo in inapnie rebut fublimilate, W paruit proprietatefuperauerK-lJem l,eiut ac preffuijiucuniih ac ÿrauit,tum copia tü breukate mirabilie: nrr poética moJo^eJ «ru toria lârtute emimenti/fimut-Nam ut dr tuudilutiexbortutioiKtiM, confolationibui tacea,nonne uel unut liter, quo mtffa ai Achilleni Ieg4tio continetur, uel in primo inter duces ilia contentio,uel ii-fl« in fecunio fentëtitejOmniu I«ium 4£ confiliorli explicat artest Ajfefbui quid? uel illos mkej.uel los cockatos.nemo er« fum i«* doflut.qui MO infua poteftate Ijumc 4utorî babuilfe fateatur. Ape uero, MOM utriuf^; operit in^reffut in paucilfimit uerfibih lepem prooemiorum non dico feruauk-, fei coftkuki Namamp; beneuolum auikorem inuocatione deari,quasprte/iiere uatibih crrditu efi, iMtentï propo/îta rerum mapnkudine, lt;O docile fimma celeri tercomprehenfafack. Narrare uero ijuit trruiult;,qu4m qui morte «UBtiut P4irofli?quilt; fignificaiiui poteil,,juàm qui Curetu Aeto~ lorum^; pr æl(M exponki Um ^fimil«udi«M,4i«pIi/i£4tioMet,exrm-pla^digre/Jih, fgna rerum,amp; argumëta,c,etera'q; probandi ac re futandiyfunt «4 multa, utettam qui de artibiu fcripferunt,pluris »14 earum rrrü teftimonia al hoc poëta pet4nt.N4m epilogut qui' dem juit un,jua poterat illit Priami rogaiit Achille precibui eijua riiQuidfi» uerbit,fententijs,figuru, dijj^o/ttione lotiut operit,no^ MC liumuMi ineenij modu excedk, ut magni ftt uiri,uirtutes eiut no «rnuUiioMC, ijuodfieri mompote{l,fed intelltflu fequi. Verum hie omnes fine dubio,et in omni genere elojuëtie procul 4 fe reliquit : Epicoj t4»iî precipue, uidelicet qui4 clari/fima i« materia fimilit
E $ compa'
-ocr page 472-44ï INSTI T VT. oratoria.
fompr4«o eH, Raro a/lurgtt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiin eiin i» mB’'
mmim oaupta, fumtn utiles circa fracefiafenientite letii' tas'q; uerócrmti, CZ compefiMHK frtbabilhiJalur'j; et falma bn il lo meJiogenere tlicentii. Centra in Aniimacko uii amp;nbsp;p,raiiKas,et mimKie uulgare elo^uentta gtgt;ius,babet laudc-Seti ^uit eifecuri' das feri ^ratinnaticorii cenfenfus deferat, amp;nbsp;tiffefiibus,et iucun dilate,amp; di/fijittone, nbsp;nbsp;omnino arte deftcitur, ut plané inanife'
fia afpareat quanto fit aliud preximu efje, aliud fecundu-Panya' fïm ex utro^imixtHputantjinelo^urdoneutriusie^uareuirtutes, alterum tame ab eo materia.alterum dilfonendirationefiiperari, Apollonius in ordinc à gramaticit datum no uenit, ^uia Art/hir' cbusatii; Ari/lophanes poèttrum iudices, neminr fut teporu in merum redeperunt, Kon tarnen contemnendum edidk opus,lt;e^iia' li qua Jam mediocrkate.Arati matena motu caret,ut bn qua nulla uarietas,nullus affeâus,nulla perfona,nulla cuiusq fit oratio,fuf' feit tarnen operi cut fe parem credidii. Admirabilis bn fuogenert 7heocrilus, feJ mujd ilia rufiica amp;nbsp;paf}oralit,nonforu woJo.ue rftm ipfam etiH urbem reformidat. Audire uijeor undiq, con/^cren «1 nomina plurimorüpoetarum. Quid/Herculis aJiano bene Pl fandrosl(^idi NicanJrum frufirafecuti Maceratq; Virpiliull Quid f Euphorionemtran/ibimus i quern nift probafjet VtigiHul ijem,nunquam certeconJitcrum Chalcidico uetfu carmbnumfe' cifTet in Bucolicis menlionem.QuidIHoraitusfruftra Tyri'eum Uemerofubiun^klNec fane quifquam eJl tarnprccul à fcgwiicW eorum remotus, ut non bnJicem certe ex bibliotheca fumptii iranf' ferre in libres fuos po/fit.Uecip,nero ip^kurquos tranfeo,nec utitj; damno,ut qui Jixerim effe bn omnibus utilitatis aliquid,feJ adilles iam perfeais coftitutisq; uiribus reuertemur, quod etiam in ceenii granjtbut ftepefacimus, uttcum optimie fatiati fumus,uarietas ta men nobis ex uilioribus grata fît .Tuncamp; elegiam uacabk bn ma' ruts fumere,CUIUSprbneepshabetur Callimachus: fecunjas cöfef' fioneplurimorii Philittas eccupauil.SeJ dum affequimurillafr'
turn,
-ocr page 473-LIBER DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;441
5 iii«!wrï » formtda mens amp;nbsp;JucenJus colortribui reee ftii, Ariftiirchi iudido ,f(ripteribus lamborum, ad htxim muxi-(Kf ptrfwifkif unus Archilochus. Suitiu »1 liof ui« elocutioniitcum mliditytum brruts uibrantti'^; fententiajiilurimum fun^uiuii at^; ittruorH, dJfo ut uidtatur ijuibufda, juod juo^ mmor tS,fMtfriie tjji, non mgfnij «kiuni.No««/« um Lyricorum longe Pindarui frincfpJ,f}’:r«M, mugnficentiUy/eHltntijSyfigurii, teutijjïwu re^ rum uf rlorii'ijuf copiu,amp; uelut quodnm elo^uentiit fluni'me,fro-fier qu« Hordiiw * mfr«o credidii nfmi«i imifuWfm. Ste/icho' rw quùmfit ingenio «diiJw.muifri« quoj;oßendunt,m4xiinti bel Liôquot; clurijfimos canentem duces,amp; Hpici curminii oneru lyra fu fimentemireddii enim ferfoniiyin agendo pmul lo^ucnJo^; debi^ tam dignitatem,ac,ft tenuiffet modum,uidetur amulari froxmin Homfrum foiui/fe,fed redundalatqie/fundtturt^uod ut eß refrt hndendum iia cogite uttium eßt AÎcttui in farte oferii aureo fit Âro mtruo donatur, qud tyrannos infeßatui, multum etiam mo* »ÜI« conffri,!« rloquen Jo ^woq; treuM lt;0 magnificus et diligens, uamp;flerunq;oratorifimilii,fedamp;lufit,amp;i»amoresdefcendit flurimumc^ niaioribiu lamé afiior. S.monides tenuii,alicjuifermone frofrio, Homtro fi amp;iucundéaieijuadam commrnJdrifoteß, frfcifuatarnen eiui »idit incommouendamiferationeuirtus yUttjuidam inhac eum farte omnit») eiufdem oferii auloribut frafcrant. Aniiijua comoedia tumfynceramillam fermonis Atlici graiiamfrofè fola retinet, turnfacundijjîmitlibertatis,amp;fießininfeaandii u'uijifracd fua,flurimum tamë uirium etiam in cieteris farlibin habet, l^am amp;nbsp;grandis amp;nbsp;elegans amp;nbsp;uenitfla .tirnefcioanullayfoß Home.. rum Mme ,^«cm «t Achillem femfer excifi far eß, aui fimilierfit oratoribui, aut adoratoresfaciendos af tier. Plures eiiu auiores, Arifiophanes tumen ft Eupolis Cratitiui'^;friecipui. Tragctdiaf frimum in lucem Aefchylui frolulit, fublimis iJquot; grauii tir gran-4ilo juui, ftp t uf^ue ad u'uiumifed rudii M flerif^ut 'ix iticiinipo^
filial
-ocr page 474-4-4 INSTITVT. ORATORIA.
fuut, froftfr quod correÜas eiuifMas i« ceriamen dtftrrtfo' fttrioritm foait Aihtnienfa ftrmifert. Sunt'j; to modo multi « ronati, fed longe clariut illuflruuerunt hoe of tu Sof koeles ulj; Eu rifides,iiuorum dicendi uilt;( uter fit fo'ètu melior, inter pluriMOî quaritur, tdq; egt ftnè, quoniS ad fra'fenic matenS ni' kil fertwet, imudteatii rtltn^uo. lllud quidë nemo no fateatur ne e^jijriiuifead agenda eomfarat,utiliorë longe fore Eurifi' dem,nani],uamp;i»fermone,quodiffum refrehendut, quitusgru' uilas amp;nbsp;cothurnus Ù-fonus Sofhoclis uidetur effe fuilimior^mtigie acctd» oratorio gtneri,amp; fentët^s denfis,amp; ist ij s qult;e 4 fafien' tibus tradita funt fenè if fis far, lt;amp;nbsp;in dicendo ac relfondëdo,cui lihet eoru qui futrut inforo diferti,comfarandus. lu affedibus ue ro c«m omnibus mirus tu in ijs qui miferatione confiant,facile frie (ifuus.Hunc amp;nbsp;admiratus maxime ed,utfefe ttfiatur, amp;fecu' lus,quanq in ofere diuerfo Menander,qw uel unut,meo quidëiu' elicio,diligëter ledus,ad cunda quie frtccifimut,effingettdafuf' fciat-Ua omnem uittt imaginë exfrtffit,tanta in eo itiueniendi co fia,eloquëdifacultas: «4 eü omnibus relus,ferfon'u,affedibus e( commodatus.Nec nikil frofedo uiderutyqui orationes,quie Cha' rifii nomine edutur.à Menadrofcriftas futat-Sed mihi longe mt gis orator frobari in ofere fuo uidetur,ni ft forte aut ilia malaiudi ciu.qua ‘^Tigt;iTf iiToer,lSniiÂuf}vt, Locros,halent:aut meditatio' Bfs Pfofhode, lt;üf Nomothetit,hffohoLmitos, non omnibus oralo'
s numeric funt abfolutte.Ego tarnen flus adhuc quidda collaluru declamatoribus futo,quoniS ifs neceffi eil fecüdum cond'ttionë cö' trouerfidrum flures fibire ferfonas, fatrum,fihora,maritorum, tnilitum,rulltcoru,diuitum.faufera, irafcentium,frecantia,mi-tium, ajferoru,in quitus omnitus mire cuftodiiur ab kocfoeta de cor . Atqiillequidëomnituseiufdemoferisautorilus alflulitno' mtn,'amp; ful gore quoda fuit claritatit teneiras obduxk.Habent (4' mrn alijquoq;comici,Jtcumuenia legatur,quiedam qutfoffisde (erfere,0' fracifue Philemon, jw ut [rauis fui temforis ludieijs
Meiuii'
-ocr page 475-LIBER DECIMVS. 44?
Mwrftiiro fiepe pralatui efl, »ä coeifenfu tame» om»ium meruk treJi ftcunjiu.m/lorum mu'ti fcripfere prlt;tcltre,fei »emoJubi Ut longeduos aeterif pneferëdoSjijuorü dtuerfa uirtus laudépe^ nt efi parem cofecuia.Denfin breuitamp;femper imftas fbi Thu tydidei.Dulch candidui amp;fufiu Herodottullle cigt;»citatis,hic remtifts affefiibut rnelior. [/(e condombus.hic fermonibus. Ille ui, bic uoluptate. Theopompus ijs proxiinin,ut (« hiftoria priediUk minor,«« orntori mapeisßmilis,ut qui ante q efl ad hoc opus folici-tatusydiu fuerk orator, Phili flus ijuoq; me re lur qizi turbif.quamuis lonoruM eos «iztorï, eximaiur, im«4tor ThucydidsSyOquot; ut muho i»flrmior,iia aliquatenuslucidtor, Ephorult;,utilfocrati uifuin,cal caribus ep^et.CIkarchiprobatur imgemu,fides bnfamatur. Longo foil mieruallo teporis natus Timagenes, uel fcoc ipfo probabilis, qiio'j mtermiffdm hiflorias flribendi imduflriam, noua laude repa rauit.XenophoH non excidit mihiyfed isiier philcfiophos reddendus ifl. SequKizr or4(ori( ingens miini«, ut cum decern ftmul Athenie •etas una tuier«, quoru longe prineef s Demoflbenes,ac pene lux orinzlifu«,tilt;ntii uis bneo,tarn denfaomnia,iia quibufdam neruit intenta fu»t,tam nihd otiofum, is dicendi modus,ut nec quod deflt in eo,nec quod redundet,inuenias, Plenior Aefchimes ei mugiz ƒ« fus,amp; grursdiori flmilis, quo minit) flriflus efl, carnis tarnen plus habet,mmus lacertorU, Duktz in primis acutus ldyperides,fed niinoriliH cauffis,ut non dixertm utilior,nt4gilt; par. Hiz lelate Ly Jias maior.pfcliliz atq; elegant. O’ quo nihhft oratori /at is pt doce re,quieras perfeiiius, nilnl enim eil inane, mbil arceffitum,puro ramen fonti quàm magno flumimi propiorlfocrates in diuerfi ge» nere dicendi n«izli« amp;nbsp;compofltus,amp;pula'flr,e quJmpugnlt;e ma gis accommodatusyomnes d'cendi ueneres/edatui efl,nec immeri to,auduorijs enim fl,nan iudictjs compararat. In inuentionefaci' lis,hottefli fludiofus, in campofltione adeo diligent,ut cura eius re prehendatur.Neq; ego in (liz de quihui fum Iofuiuz,l)aj fllas uirtu '»s,fldhaspriecipuaiputo,nec cateros parumfuiffe magnos,
Quinegt;
-ocr page 476-♦4'? (NSTITVT. ORATORIA.
QuwffMM Phalt ren ilium 'Dtmttrtu, it frimui undixuff'e tli' ^uentiiim JicKur, multum iti^enij hubui/ji ttfieunJue fai fDr:ufl ob hoe intmoru di^num, ijuo'd uliimm tÜ feriex Atticit, ^ui di' ti fo/Jit orutor, gwfm turnen b» illo medio genere dicendi grtefert emnibui Cicero. Philofophorum, ex ^uibui flurimum fe irtxi/fe eloijueniia Marcia TulliUf confitetur.i^uü dubitei Platonem effe friscipuumifiue acuminedi/[erendi,fiueelonuedifacultatedtui‘ na ^uadam if HomericaimultS enimfufrafrofam oraiionein,amp; ^uam pedefirc Cr*«’ uocant,ßirgit,ut mihi «on homirü irgenio fed ^uodam Detfhico uideatur oraculo brftioiâia.Quid ego cont' memorem Xenofhontif illam iucundùatr bnadfeiiaiam.fed ^oam nulla poffit adfedatio cbfei^uiiut ipfefnxiffe fermonc Gratiu W' deatur.Et ^uod de Pericle ueteric comoedi^e leftimoniu ed,hi bSe tranfferri iulii/fime fo/fit, 'm labra eiia fediffe ijuanda perfuaJen di deam. Quid reliquorii Socraticorumelegat:ame.juiil Arifloie' lemf^uem dubito anfcientia rerum, an fcrif torii copia,an eloiiuen di fuauUate, an 'muentionum acum'me,an uarietate operum dodo lo^uendi nm gutem, Nnm i« Theoghrafio tarn ed ^eloauendi nkorilledi u'mui,ut exeonomenquoj;traxiffedicatur.M'mia 'mdul[éreelo-^uentia Stoici ueteres,fed cum honefia fuaferunt,tum m colligif' do.grobando^:, lt;iute mfl'guerant glurimi m ualuerÜt,rebm tarnen acuti magii ^«4»« id ijuod fané non adfedarunt,orationemag«ifi (iddem nobà ger Romanos lt;iuoq; autores ordo ducendui eil lta^t ut agud illos Homerui,/icagudnos Vitgiliusauß:icatiffimumde’ der« exordium,omnium eius gener'is goetarum,Crieccrum ncfn tx rum'tj.hauddubie groximus. Vtar enim uerlis 'rjfdem ,ijua'^sb Aghro Domhio luuenis adcegi,i]ui mihi mterroganti,säuern Home rocrederetmaximeaccedere,fecundus,'mlt;]uii,ed Virgiliia.gro' gier tarnen grimo ^uàm tertio. Er hercle ut Uh natura ctelcfti atf immortali ctlferimus, ita cura amp;nbsp;diligentia, uel idea in hoc giM efl, ^uod fu'u ei magst laborandum. Er quantum em'mentibui um^ feautntur (mur,forta/ftaiual'Kate genfamts,cateriomneslongi^feiuu» tur«
-ocr page 477-LTSER. DECIMVS.
4 7
(MT. NdW M4lt;fr 'amp; Lucrftt») IfgftiHi ijuiJem ,fii mom ut Çfx' Kv ,iij eSl cor pin elojuentilt;e,fiiciSt. Elc^imtesioifuii ijuifijut »u ttrii,f(d«Iter buniili»,«Iter Jifficilit. Attticinin V«rro»ibi* ferijM« nomen eft «J/'erutitijWiterpres operij «lient, non l^er-nendw ijujem, Herum ad augtndam facultattm dicendi parum loeuples. Ennium ßcut [acros uetuftate lueoi «i{orrmiH,in ^utÓM grunJi« O' «nti^u« robor«, wm non Mnt«m habent f^ecitm iju«ti t«m religionem. Propiorej alij «t^ue ad hoc de quo loquimur ma' gii utiles. Lafcium qutdem in bero» ijuo^ue OuUius. amp;nbsp;nimium «mutor ioigenij fui. UuJunJus tumen purtibus ■ Cornelius «uiem Stueruf etiamft uerfificator ijuùm poet« melior, ƒ? t«men,ut eft Ji âum, « J exemplur primt libri helium Sie ulum perfcripßffet, uen* lt;lic«ret {ibi iure fecunJum locum. Vurenum confummari mors int «Mtur« non paffa eü, puerili« tumen eius oper« O' muximum in* Jolem oftenJ«nt,0' 'UJ’’'igt;'‘lt;l’‘lf'’gt;*P’'*^‘P'''^**‘'*''''‘*'’'^‘ mirubilen» generis Moluntutem. Mulium in Vulcrwf Ucconuperumi/imm. VebemensO'po'éticumtngenium SuIeiBu/tifu*,necipfumfe' neftute muturuw. Rubirius nbsp;nbsp;Pejo non inJigni cognteioneß uu-
lt;et. Lucanus arjens’if concitutui,lt;amp; fentettiqsclariffimm,O' ut Jicum quod fentio,mugisorutoribus quumpoëtis imitunjits. Hos nominuuimus, qui« Germunicum Augu/lum ub injbitutis ƒ!« Jijs Jeßex« cura terrurum.pir^im'que Jqs uifumefi effe eum m« ximum poëturum ; quid tumen bis ipßs eins operibws, in qu« Jon« (0 impcrio iuuenis fucce/Jerat ,ßahlimi»s,doAiin, omnibus Jeni* que numeris pr^fbantius? Quisenim caneret bellu melius quùm qui ßc gerit I quem pritßitntes ßudiisdt‘e propius uu Jirent ? cut mag» aperiai fuas artes familiare numcnMsneruu? Dicent bæc pleniui futur« fecula.nunc enim cÆterarum fulgore uirtuium lau« ijb« prlt;ejbri«g«ur. Nos turnen facra Hterarum colentes feres Cafar, ß non taciturn hoc prlt;eterimus, Virgiliuno certe uer» fu teßamur:
Inter uiftrices be Jerum tibi ferptre Isutros.
ÏU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Elegeiu
-ocr page 478-445 ÏNSTITVT. ORATORIA.
Clt^eiti Crrf co; ^ue^; fniiixMui, euiui mihi terfitt mtixiine uiJetur Mtor Tibullus-Sunt i{iii Proprrtium malin t.Oui Jiin utrolt;i;laf(iuior,ficut Jurior Calliu. Saiyra ijuidétota noflri efl, in jua primin injignê lauJem aJeptut LucHîm , quofdam M dedkos fiii aJhuc habet, ut eum non eiufiem modo operii autori-bui,fed omtiibm poëtûf rteferre ho» dubitent. Ego quanti! ab illû, tantum ab Horatio dijfentio,lt;iui Ludlil! fluere lululentum,amp; e/fe aliijuid juod tollere poffii,putat!nam ëSf eruditio in eo mira,amp; H lertas, at J; inde acerbkas, amp;nbsp;abunde falii. Mul to ell terfior ac furin magit Horatiui:amp;,nift labor eiin amore,frteci[iuui.MuIti tu uerte gloriit, ijuamuû uno libro Perput meruit. Sunt clari bo' die^uoq;,amp; qui olim nominabuniur.Alterü illud et a prim fatyrlt;e genuitfed ho» fola carminu uarietate mifium,condidit Tertndm Varro,uir Rom^Horï eruditiffimui,flurimos hic libros et doâip pmos cûpofuu.periii/fimin linguit Latinie,amp;gt;omnii aniiquiialù: Ûquot; rerum Crtecarü noftrarum'q; ,plui tarnen fciëtiie collaturm q eloquentiit. lambm non fane à Romanit celebratm ell utpropri» epui,à quibufda interpoPtui,cuiut acerbitas in Catullo.Eibaculo, iHt Horatio,quanq * illiepodoiinteruentrinon reperiatur-Lyricor» idem Horatiuiferèfoluilegidignui ; nam amp;nbsp;infurgie aliquando, U plenm eH iucundiiatit, amp;nbsp;gratiie, U uarijifigurk, U utrbu felici/fime audax. Si quem adijcere uelù, it erk Cicpui Eaffus, quemnuperuidimus,fed eum longe prtecedunt ingénia uiuentii-Tragœdiafcriptores ueterü Accius at q; Pacuuius clariffimi,gr* ukate fentetiarumjierborupottdere,autorkateperfonari. Clt;eie' rum nkor U fumma in excolendie operibus manui, magû uidert potell temporibui quam ippi defui/fe; uirium tarne Accio plui tri bukur.Pacuuil! uideridoniorem,qui effe doäi affeiiant.uolunt. lam Varius cuilibet Griecorum comparari poteß, Ouidij Mc' dea uidetur mihi opendere quantil ille uir pnepare potuerk,pi»' genio fuo imper are, quam indulgere malui/fet. Eorum quoi uidt' rim longeprincept Pomponius Secundui, qu! feneipari tragici puta-
-ocr page 479-LIBER DECIMVS. 44»
futiilM,eruJiiiogt;ietic nitore pr-efèare confitefStur, I« fomœi/iir iMximeclituiliciimMtlicet Varro Niufts,Aelij Stolonia/ententiit PLtuiinoJicatfermoni locuturas fui/Je, jï Latine loijui uellennli cetCaaliSueiertslauJituiferantilicrt Teremi) [criftaaiSci-fionem AfhricanS referaiur,^uie tarne funt in hoc g^enere elega» tt[!ima,amp; flut aihtic habitura gratilt;t,fi intra uerfui irimetrcs fte ttffent.Vixleuem confeijuimuruinbra,aJeo ut mihi/ermoipfe Ro manmnörecipereuiJeaturiHam/ölamcSceJJ'am Atticif Venere, ^uido earn ne Grted ijuidë in alio gfoere hnfute obtinuerint.T» ^aiit excellit Afraniut,utittamq; won 'mquinaffetargumêia puera rtifœiitamoribtu,moreijuoifaffut. AthiUorianoce/JerttCrie eit, nee opponere Thue)/Ji Ji Salluftiü uerear,nec injignetur fibi Hwoiioji») tjuari Titum LiuiS, cum in narraJo mira iucuJita' tii,clariJJtmiq:caJorie, Ium in cöcionihui fupra ^uam euarraripa tefi elojuentem-ltai^ Jieütur omnia cum rehut,tum per/onit accS )nojata,fej affedut qui Jem, pracipueq; eot qui funt Julciores,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
paraffime Jica, nemo hiftoricoru eSmeJauit mag». IJeo'q; immor uirm illam Salluftq uelocitaie, Jiuerfis uirtutiiin confeeutin ed, Niim mihi fgregif Jixi/fi uiJetur Seruilim Nonianut, paret eos nag» quim fimiletiqui amp;ipfei nobii auJitui edtdari uir ingt-nii.amp;fenütij f creier, feJ mim» preffui, hifioria autoriiat poflulat, quàm pauli atatepraceJëi eumBaJfï» AufiJiui,egrea gie utiq; i« hir» belli Cermaniei prajlttil, genere ip/i probabJit »M omntbi»,fej in quibufJam.fu» ipfe uiribui minorSupered aj' hue et exornatatatu no/ira gloriS uirfeculotü memoria Jigm», quiolimnominabitur,nneintelligiiur- HabetXf.amaioret,neeim~ inÜMirtt merito,ut libertas,quanq cireicifis qua Jixifjet ei nocuerii,fej eia tum abunjefpiritü, Vy auJaces feniëtias JeprehenJes etiam in hit qua mniift.Sït lt;7 alij feriptores boni,fej not genera Jegufiami»^ non bibliothecas excuiimut.Oratores uero,uel pracipue Latinain eloquëtiamparëfacereCraca polfuntinamcuicunq.eori Cicee ronëfortker oppofuerim. N« igworo jHdRtS mihi eonenépugnS^
F cum
-ocr page 480-4$» INSTfTVT. ORATORIA.
cum pr^lertim ij non /5f fropo/iti ut tum DeinBflheni compirei» liocttifiport:nt^;miniiitMa,cum Demofihtnem inprimiflegtn Jum, uel tJifcrnJum potiut,puttin; quorum tgo uirtutes plernfi^ uriiKrorßmile{,coit/iiiui»,ijrjnim JiuiJenJi,priep4rtmJi,prol!S' dl rationem.omniii Jeni^^uit funt inuëtionii. In tlo^iuenJi! cfi ili qut diuirßuf.deßoriOt, hic copioßortillt cocludk itilfiriâilii,hic btiin;pugnutilleucuniine ftmptr,iiic frtlt;iutnter amp;nbsp;pondmtilli nihil detrahi pottS, huic nihil ad^ci: curie plin in illo,in hoe lutU' •m. Salibin certe, ir coinniiferationr,^ui duo plurimuin offeAui . . Uilrnt^u'mci'nin-Etfortaßiepilogotilliinosciuitiititiihftultrit, Attici ()iir4nt»r, diuerfu Lutini ♦ jermonit ratio minut ptrmißrit.ln tpiflolit ijuidein,juaijuam funt utriuf^a nulla conttntioeii.Ctdtnduin uero in hoc.rjuild amp;nbsp;ille prior fuht amp;nbsp;ex magna parte Ciceronem quantin ed fecit, Ntim mihi uidt' tur Marcin Tulliin cum ß totum ad imhationem Cnecorum con tuliffêt, tffinxilft uim Demofthenie, copiant Platonn, iucundiia' lemlfocratii. Nee ueroifuodin juof optimum fuit,ßudiocogt;ifei cutin eit uiitum, fed plurimas uel poiiin omnes ex fe ipfouirtultl txtulit immortalit ingenif beatifftma hubertas-Non tnim plaidait ut ail Pindann,ajuat colligii,fed uiuo gwrgirr exSdat,doiio ^ao' dam prouidentit geniiiu, w quo totas uirts fuas eloquentia «/*' riretur.Nam quia doeere diligentiui,niouere uehemtntiui potent fui tanta unquam iucundiiai affuit,ut ip fa ilia quit extorquetjif ffft petrareeumcrtdas,amp;cumtranfutrfuminfua iudicem*ft^^b tarnen illt no rapi uideatur,fed fequi.lam in omnibua quit dielt,t^ td 4K(orir4( Mirir.ut dtjjèntirepudeatfntcaduoeatiftudiuinife« teßia aut iudicit afferat fidë.Cum interim hæc omnia.quie uixßit guU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intetiffima cura cSfequi poßit,fluStillaborata;amp;ili^e
V qua nihil pulchriin auditü eil, oratio pra fefert tamë felicifßnt* faciluate. (^re no immerho ab hominibin fuie lefatia in iudiciis dinut til,apud poßeros uero id côfecuttn, ut Cicero K NO l)omiMia,fed eloquëtiie nomë habtatur. H«bc ighur/feditnittt*
-ocr page 481-LIBER DECIMVÎ.
ÜKfnpeßiS Hobit ßt exempli .îlltp; frofedffi ß:ut, cut deer» n^iltfUcebii.MiiItit i« A/tnio Pelliont 'wurtiß,ßimmit Jilgëiia, *1« ut quiimfJS etß nimiit ui^eatur,amp; c^ij amp;nbsp;4Bimi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ê
tore ôquot; iucïilirnie Cicero»« illt;i longt aben.ut uideri foffit feculo prior. At Mey/aU »«id») amp;nbsp;c»ndidui,iT juednminodo pra fefe fns (« dicendonobHitiitem ßvitm uiribin m'morikut, C. «ero Cæ' ftrßfuro tant» iilt;ult;if}ii,w tdm ex noßxif cStra Cicerone mmi' »i»retur,tiinta m et it» eH,id ticumen,ea cocititlio,ut illum,eoiient «niino dixiffe ^no beUMk apparent. Exornlt;(t tarnen h^ec omni« mi tafermonie, caiia proprie fiudiofinfuit.elegantia.Multum inge' nij in CieIio,Ü* précipite in accufandigt;,multa urbanitai,dignin^, «ir cui O' menj mefior O' «»« longior contigifßet. I nueni ^ut C«' lium pr^eferrent emnibin, inueni ijui Ciceroni crederent,eum ni' mi« conir«ße culitmni« iterum fanguinem perdidiffe, Sed eft fanda lt;0quot; graitü oratilt;gt;,amp;'caftigaia,amp;’ freipüter uehemes Imitutor «utem ed Afticor«m ,fecii^illi properata mori iniitriS fi ^Hiil adiedurtHy non ft /[uid detradurue fuit. Et Seruiin Sulpi' tiw inßgnem non immeriiDfama,lribut eraiiombiu meruk.Hulta, ß cü iudicit legatur, dab'n imnntione digna Cajfm Seuerut : f cteieria uirtutibin coloré lt;amp;nbsp;gr4uit«tem orationit adieäjjety pO' nendininterpracipuosforet. NâmO'ingenif pIurimumeAm «.O'«eert««« mira, amp;nbsp;«riii»if4t eiui fumma, fed plin ftomacho fMin conßlio dedit^ritterea ut amarifales,iiafrefuenter 4ni4ri ludoipfaridiculaeft.Suntalij « multi diferti,juoiperfe^ui long» deedalài ed. Eorum, ^uos uiderim, DomiiiiH Apher,amp; luliin Africanm multi bngepraßantiJfimi.Verborum arteilleamp; toto genere dicendi frieferendui,amp; ^uem in numero ueterum habere non timrut.Hîc (oncttaiior,fed in cura uerborum nimim, lt;T compoßtione nonnun 5U4mlongior,O' trantlationihuiparum modicui.Erantclaraamp;’ nuper ingeni4,n4m 'ür Trachallin pleru»^; fublimû.tr fatit aper tinfuii,amp;quem uelle optima crederes:audiiut tarnen maior, lumamp;' HOC«,^u4nt4m in nulle cognoui, félicitât amp;nbsp;pronuntiatie
F • «el
-ocr page 482-4;j ÎNSTITVT. ORATORTA.
vel fcevk piffeâurt, amp;nbsp;Jeeoromma Jeui^; ei ijult;e [iint extrt fue ferfuerunt.Et Vibiin Cri(jgt;m compofttin,amp; iucuaJm,amp; Jeleât lioai nMue,priuaiit tamea ceu^is ^«dm puUicit melior • lulio Sc' cunioß loitgior conligiffet ‘eus,cltri/J'mu profedo nomen onto rit apuJ pofteros foret- Aiieci/fet enim,atq; tuiijaeiat aeter'u itir tvtibvi fui(,lt;]uoJ deßderari poted,id ed autë ut effet mulio mdgit pugntx,ir ftpiin nd curS rerum tl elocutione re^iceret, cteieri énterceptiu lt;]uoi]; mdgnü fibi uëdieatlocu. Ed nbsp;nbsp;/dtïi/w.MiiM in
explicdndo,quod uellet,prigt;tiu, nm cnndidü amp;Ieneamp; ^edofum dicendi genin,tatd uerborti, etinni lt;juie nffumptci funt.proprietnf, tann etiitm i» quibufdn ex perieulo petvit ftrnificûtia. Hdbebunt ^ui pod HOS de oratortbin feribent,md^na,eos qui nunc uigët,mil-terium uere laudundi. Sunt enim fumma hodie,quibui illufintur forum.ingenin. Niinq;amp;côfummntiidmpittroniueteribusieinu-luntur, eos iuuenü nd optirnd tendentiu imkatur ue fequitur M dußrid.Superfuntquidephilofophiii fcripfertit,qu» in generepM tifftmos udhuc eloquëtes literie Romdme tulerût- Idem igitur M. Tulliui,qui ubiq;,etiS w hoe opéré,Plttonû lemulut ext/tv-Egre» glut uero multo'q; qudm in ordtionibui Brutus fuffecit ponderi rf' rum,fcids eum fentire quie dicit. Scripßtnon paru multd Cornelius Celfut, Scepticos fecutus, bob fine cultu dc nkoretPldncus in Stoicit rerum cognitione utiOs. In Epicureit leuie quidë,fed no tn-iucundut tdmen autor ed Cdtius • Ex induftria Senecdm w omni ‘ genere eloquëtiie uerfdtum dißuli.propter uulgdtdfdlfo de me opi nionem, qud ddmndre eum, amp;nbsp;inuifum quotp hdbere fum cred'ttuti Quid décida mihi, dum eorruptii lt;amp;nbsp;omnibus uitijsfrdân dicen' dt genus reuocdre^dd feuerioru iudicid contëdo: eum dutë folus fee «lidi OBiBÎ rè Üc m munibus ddolefeentiufuit,quë non equidësf- omnino eond HO nonhd bdrexeutere,fed potioribusprieferrenonpneba,quosillenonde' klur ftverdt inceffere,cum diuerfi pbt eonfcius generis pldcere fe in di-eendo ^lfe,quibutilllpldcerët,diffiderët:dmdbdntdutëeum md-gis qudmimkdbdtur,tdntumq;db eo deßuebant,qudntäil!edbdn-
-ocr page 483-LIBER. DECImVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«
•iijiiK JrfcrJerat; foret enim optanJum fares, ae faltem frennmt •lli uirofieri, fed flacebat froftcr fohi uitia, amp;nbsp;ad ea fe ijuifif: di' ri^etft tffin^enda ^ult;e foterat. De'mde cum feiadtret eode modo dicfrf ,Sf«f£S itifamabat, cuiitt niuhlt;e alioijui» amp;nbsp;»wgnie uirtutes fuerui,inf;eniS facile efr (ofiofuni,fluriniitftudii,gt;nulta-runi rrrum rognwio,»» ^ua tarnen altijuado ai ijsijuibui inifuiren-da tjuieda madabat.deceftui eil'Tradiauiletiam omof ferme fbu diortim mulftÄ Ndm Ér or4t;o«fj eius, amp;nbsp;foemata,amp; efiflolit^
(Jidlogi ferutur.lnfhilofifbia fari diligent,e^repus tawfti iii tiorum infeäatorfuilimultie in eo clara'^; fentetiie, hiuIm rtiiim «lorü gralid Ifgcd«, fed in eloijuido corrufta fleraq;,at^: eo fer-nicie/i/ftma,ijuàdabundant duhitui uuijs.Velles eumfuo ingfnio diriffe,alieno iudicio. Namf aliijua cötemffi{fei,fi farii concufif-fel,fi «on omnid fua amaffet,fi rfrï fondera minuti/fim'n fenten-tijs no frep/letyco/enfu fotiin erudilorü, ijuam fueroru amore cS f roliirftur. Vfruw jic qiio^ tarn roiuli'u,amp; feueriore penerefatit frmatii, legediu,uel ideo, ijuod exercere foteS utrinqjudicium. Multi) mint,ut dixi,frobada in eo, multa etiS admirada funt,eU-pre modo curlt;e fit,nuod uti«ii»i iffefeciffet-Htpia enim fuit Hit natura ijuie meltora uellet,i]uie guoJ uoluk effectt-Ex bis cteteris-
leüione di^nh uwloriliM, ufrtoru fumeda cofia rS,amp; uarit tasfgurarü,amp; cöfonendi raiio,tum ad exemflü uirlutum oinwig mtnj diripnda-Nemim dulitari foteH ^uin arti« fars ma^nt (Öt'ineaturimilatione-.nam ut inuenire frimS fuit,eft'q; frac if uü, ftc ea ifuie bene inueta funt,utile feijui,al^: omnit uua ratio fie co-fiat,Ul quif frotamiM in aliis,facere iffi urlimut. Sic litrrarH du-dius,ut fcribendifiat ufin,fueri feijuitur: fic mupei uccfm doeen -tium.piflorej of era p rimorü, rufiici frobata exferimeio culturS, in rxtmplum iniuentur,omnif denied; difeiflinte initia,ad frofoß tum fibi frafcrifli formari uidrmus. Et hercle necfffe rA,aut fi-miltj.aut dtfimiles bonia fimiu-Simileraro natura frafiai,frequi ter inntatioiSed kc iffum,juod tantofaeiliort nnii« rationr rerS
F t emniuui
-ocr page 484-4^4 INSTITVT. ORATORIA.
cmni«« ftA, nuimfuit ijtijiii nihil ^uojftqiurtntur, h^huenf» nji c»utt ir cum iudicio aJfvehtnJitur, nccet. Ante omniit i wit«» fer fe ipfimS fnfftcit .• nel i^uin pigri efi ingenif contëtnm *ir‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fïntii nlijs inuentt. (^ij enimfuiuri ernt temicri
tin illii, quit fine exemflofuerunt,fi honiitiet nihil, nij! i^uoJ in» tognoui/fent, fnciendum fi.hi nut agitnnJi futn/fentlnem^ fui/fet inueii.Cur igitur nefhni eß regeririnli^uiJ n noigt;if,quo^ «Rte nofueriiiAn ilü rudes frin inéiit nnturn dußi funt in heejlt tnm multn geRfwret, Rej «1 qutCrendum non eo ipfö (ödtenmft quod certe fämus inueniffi ees qui qult;ffterunt{Ee ci illi,qui nuHii cuiuiq rei hnluerit mngi/IrS, flurimn i« fofleros irndiderintjif I'h ujits ilinrum reruns nd eruendns nlins non froderit,fed nihil letimus nifi leneßcij nlienii Quesnndniodi quidnns fiâores in i^ foluni fiudentittdefcrihere tnhulnsmenfurisnclineit fcinnt.'^nf fe etin illud eß.contentu effe id cofequi quod insuerk: nnm rstrfM quid erntfuturi,llnemo plus effecijjêt eo qutfequehnturlNihiH» fort» fufrn Liuium Andronicuns: nihil in hiflorijsfuprnfondfi' cuns nnnnles hnberemus ; rntihus ndhuc nnuignrenius,non e/fetpi' fiurn,niß qua linens modo extrensns umhne, qunm corforn in je lefeciffinttcircufcrihtret.AcfiomntnfercejenSynulInfitnrsqM' lis inuentn eß, »rr intrn initium jletie,wß forte nofirn potijfnn» temforn dnmnnmus huiiss infelic'stnt’ss.ut nunc demi nihil crefcnt, MÉfetI nit crefcit foln imiiatione, QuoJ fifrioriiiss ndijcerefns «» eß,]uomodo jpernre foffumus ullum orntorem perfeßunslcumi« ^s,quos mnximos adkuc nouimus,nemo fit inuêiui,in quo nihil nut defidtretur, nut reprehendntur. Sed eiinm qui fummn non nfpe' tent,contendere fotius q fequi debentinnm qui ngit ut prior ft fit fitnn,etin fi non trnfierii,'tqunbst, Eum uero nemo poteß tequnre, nuius uefiigijsfbi utiqiinfiieuendi putnt: necejfe eß enirn fimper fitpofierior qui fiquitur. Adde quod plerunq-.fnciltut eß plsufice^ re q idem,tnntn enim difficultnte hnbei fimiliiudo,ut ro ipfi quüe luturn i» hue «lt; eunluerh, ut itonlres fimplicijfinue, qute'qipnret tuximi
-ocr page 485-LIBER DEClMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;455
miiximf uiJeaturtJifcrini^f JifiernSrur. AJJe juic~ ^uid itltiri fimile tfi,wctj[t tS m'win ßt to tjuoJ imiiatur,i/t vm-Im corfore, amp;nbsp;imigoftäty Cr «fti« hiflricnum ucrit afftüibiHt Quod i« OMlioniti« qMoqjfufHt : iiinq:ijs qu« ix txeixplKt/[u' gt;)iiiiuu,fuLe^ natwrii O'ueriiKK.Cäirä omn» im«lltioƒ »i alien« fropo/itum iticDmoilitiir.Quoßi,iit miniK ftnp^uixu tc nirium Jediititiiiones iidleant, j or«tio»M,(]UoeI 'utillii ufrt,inijf tffiHiiluta materia eU.AiititijUDjtti^uitiHerttore maxima junt, imitaiiili« non /ünt.iwgeni«,* itiiitnlio,uityfactlilas,ü‘ ^uie^uij gt;»^***lt;**gt;« arte non traditur • IJeo^ plerif eitmuerta Ja ex orafiotiil'i« txctrpfirKt,aut aliquot cöpofitienie cerlos peJes,mire à ft quit tie gérant tfftnÿ «rliirSiur, €»amp; atria interciJat ixaelefcant^; te f otiliH, «t ^«orS ctrtiffima ^t rtf^ala in cofuetuJint, ta'q; no ßia natura fint bona aut mala : ««w ptr fe fotü tantum funt,ftj prout opportune proprie'^^aul fecus eotlocata funt,amp; (öpoßiio cii reJ i« «como(iilt;t« fity tum ipfa uarietaie gratif/ima. Qu«f ropter exaquot; A//imoiuJicio circa hone patte ftujiora examina Ja fuet omnia, Primum lt;iuos imReni«r:)gt;ilt;ni funt plurimi.ijui fimiliiuJine pejß^mi (uiufi{;amp;corruptiJlimi cöcupitrintttum in ipßs.juos tlep^erimus, 9uiJ ftt aj MOS tfficienJü fowfarenim-Nam in map^nit autorilin inciJunt «li^u« uniofa,amp; à Joâii,'inter ipfos eiiam wm tNo reprehenfa, atq; utinam tarn tena imitanies Jieereni meliin^ mal« ptius Jicant-Nec uero faltem ijsquiiin aJ euiianJa uiiia lu^ Jicij falte faiiyfafficiat imapintm uiriuiit tffinpere, nbsp;nbsp;folam,ut
ßc Jixerim, cutem, uel f otim illas Epicuri fipuras,lt;iute à fummit (orporiiui Jicitefßutre. Hot aut i)s acciJii,ijui bo introj|eAMf e niiui uirtutibui aJ prirniift uelut ajfeâu orationü aptarSt, Ü* lt;r t'nftlici/fime eeffit imilatio, utrlie atg: nSeriefunt nS multu Jiffe rentes,uimJiceJiat^intttntioniinöaf[tciuutur,ftJpltrüq:Jtcli tiant in ptiin, amp;nbsp;proximo uirtutibm unia comprel!tnJunt,ßuni'^ pro granJibin tumiji, prejjis txilts, fertiliu temtrar ij, laiit cor' fupti, compofiiit txultanttSfßmpliabin ntpliptntts. Üto'qat qM
fk, ♦Jîs.
-ocr page 486-4:lt;t INSTITVT. ORATORIA.
J*^**^* korriJetif^i'mecmfefiteff-^mJIilttilluJ frigiJumamp;ivdMtxHI lerutit^dnti^uif fe pres sreiunti ^iii (drens cultu atj; lenièiijSfAt ticit fcilieet. Qmi fr^fciffis ccnd uficnilui etfcuri,Sdilufliiim dtf Thu(yJiJem fuferdnt,trijies dc ieiuni Pcllionë itmitldtitur. Olid p dc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inoJo longius cireSJuxerunt, iurdsit Kd M-Ci
eeronem hcuturu fviße-liouerd quolUdm i^ut fe pkkre exfreffif fe genus illud huius cielefiif i« dieendo iiiri,pbiliiderëtur,/i in (ld» . . fuldpfui/fent,e/feuidedt»r-Ergofrimume{},utquedm»dturM * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;juifq; intelligdt,amp; ^udrt Icnï pt f(idf,liini in fufdfiendii cnf
** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' reconfuldi fuds uires.Nurn lt;juirdd fuut inim»dbilid,ijuiiusdUlM
frm'nds ndturte nanfuffiddt^dut diuerptdsrefugnet.tie((»itt' nue Ingenium frif fold uelutfortid nbsp;nbsp;dlruftd, eui forte fed indo'
tnKunt,dniore fuhlimiidiis uim fudm ferddt,amp;' elegdniii^udiH (ugii,no ger/eijudturinihil ef{ enim idtn indeeens,^ cum mollid J» re punt. A tq; ego illi frlt;e(egtori,^uë inpiluerdm in lilro feiundot (redidi no eu fold doeêdu effe,dd qua quenq; dtfdfulorum ndlitrd fcmpfiium uideretindin ieamp;ddiuudre debet qua in quoq;eorui» inuenn bond,amp; qudnlSperi potefi, ddijoere qua defuntyir emen ddrequads tr mutdre. Reâorenim eâ dlienoru ingeniorxdiqi formdtor. Difftdliin eÜ ndturS fuSpngerefed «f i7/f quidem do dior, qudnq omnid qua redid funi, uelil effe in fuis dudiloribus q flenipimd^in eotome (ui ndturS obpdre itideritjdbordbit.ld quo^ que ukdndü, in quo mdgndprs errdt,ne in ordtionepetds nolie fir btperieosfmillie oferibus ordtores dut deddmulores imkondos futemus- Sud (uiqsfrcfoptd lex,fuui de(or efi.Neo (omcedidiu fotburnos djpirgit, ne( trdgoedid fo(eo brgreduur. Hdbet tomen emnis eloqueniid dliquid (omunepd imnemur quod (cmmune tlllt; t.tidm bo( folet ineoinodi doddere ijs qui fe uni dlieui generi dedi' derutyUt p d/ferkdi ijs fld(uit dltouiin, bdn( etiS bn leni d( remif iKunJidt fo (dufdru gf WK MOB rxudnr ,p tenuuds dut of- nudiids in dperie grduibus^: (dups fonder! rerum fdru reffendedHt, (umpt diutt' fd non (dufdri modo inter iff»: (cndiiio,fed j«pngulit etiSedups fdrtium
-ocr page 487-LIBER DECIMVS. vr
fdrtiu)n,funt'^;alia leniirr,aliii aß'ere.alia concilalt,a1iä rtmi/Ji^ kIm lictendiidlid meuenji gratia JicenJa- Quor« cinnii!
liiat^;iliurrfa 'unter fr ratio rd-1(4^; wf hoc quidë fuaferm uni fe «licui frofrie.^urferomnia fec^uatur adJicere. Longr owtiiü fer fedifjimin Gr«(orü Detncflhenes, alnjuid tarnen alLjUo 01 Iko Meliui alij.Pluriina ille.fed noH qui wuximr igt;niiadin,amp; folut imi landin ed. Quidergcfncn ed fatii omiiiufic dictrenuemadmo' dum M .Tullim dir'lifmihi guident fat'u effet ft omniu cöfeijui pop fern.Quid tarnen nocrrei,uiinC‘efarii,aß!erilateCiie!ii,diligeii tiam Pollionilt;,iudicii Calui ^uibufda 01 lot« affumereiUam ter id juod frudrtii ed,lt;juod in quoq; oftimü ed,lifoffit,fuu fa-cere,iugt;n in tanta rei difficultate,unu)n 'intuentes,uixaliqua fars fequ'uur. Ideo^icum totS exfrimere ^uem elefrru,fenefithoin'ini inconcefJum,fluriKlonafonaininanieoculos,utaliudexaIiohte , ffdl amp;nbsp;* ^uotjuicq: loco cSueniat,af (fmm.lmi'dtio 4U(r,ti4»i ftt^ fiiM idem dicam,nigt;nfit tantum 'ut uerbh,illuc ititendenda »ifwi, fOMufBlt quantum fuet'u illii uirü deccrù i« rebln atg;ferfcni(, ^uodccnfi lium,qult;e diffofttio, quam omni4,eti4 qult;e deledattoni uideantur data.ad uiäcriaßieäent- Quida^atur frocemio,aute ratio.tüT J uaria narrandit^ua uiifrobandi ac refellendi,^uanla 'm affeäis cmnu gmeric mouenditfciriia,ijuanta'iiJain tffa fofularilt;,utilit4 tiifratia affumpta, ijua ti! fÄ fulckrrimu cii /e^uilur,non cum arceffiiurftec f feruiderimui,tS uereimitabimur Qui ueroetiS frofrta ijsbcna adiecerit, uf fuffleat ^uie deeranl,circumcidal fi qui j redundab'K, ù fr»,quf qutf rimw ferfeßin oratcr,iiuem nüc confummari fotiffimü ofcrtebat,(um lato flura bene dicendi exe-fI4 fuperfunt ,lillii qui aJliuc futrtni funt contiperunt- Nurn trk Ixfc quoq; Idin f crif,ut priores fuferaffe.fojieros docuiffe diiatur. Et htecquidf auxilia exirirfecu) adhilëtur,m ijsauiequte nobie
Iabcrii,ftc etia utilitatit longe plurimu affert pylin.Kec immerito M.TulIiin hunccftimil efiedcrem ac magi fit um dicendi uc(at,cuif(ttt(tilt;eferfcnam L- C rafft 'm diffutatib
I S wlus
-ocr page 488-458 INSTITVT. ORATORIA.
itibui ßmt dt ofittore tjftÿ^ido, iudieium fiui» (um iUiuf tut tcritMt cogt;uunxK.S(riieHdum trgo ^uamdiligtnti//tme amp;nbsp;^flu-rimum, Nurn ut terra ahiut tffolJa gerietadù alrudif^i /rmmil'iu fexeundiorßtyfie frofeäus iKH à fummo fetdus,liudii!rifruäuf lirfuHdithuleriuftamp;'ßdeliut(CHtinet'Hamßnehac ^uidemtiDt fdttau, ipfa ilU ex tempere dicenAi fa(ultlt;u Manern mode le^ua
- (ilatemdalit,lt;O'uerka'Mlatrfinafeentia.lllicradiees,tlii(fu»da AlMfJUttt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iCllditte,UII'
de ad fukites nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cafus,(um rei exi^et,proferaniKr- Viresfaeit
mus ante emnia quee fuffuiant laiori (ertammi, amp;nbsp;ufu ne exliaii liantur- Nihilemni rerum ipfa natura uolu'tr magnumefficieite, fropofuk^ pulcherrime cuiq;9peri diffteultatem ^qua nafcenii ^uotfihane feeerk legem,ut maioraanimalia diutius utjcerihus pat Tentum (ôtmerétur.Sed cumßt duplex tjuafiio, ijuomodB,etiiu^ Maxime fcrili eperteat ,iam hinc ordmé fequar.Sk prime uel W' dus dum diligensßßus,^uieramus epiima, necprotMus efferertt iusfe gaudeamus- AJhikeatur iudicii Muetit, diffeßiie prclatk^ JJeleä US enim reri uerlertig, agedus eä, etf pedera ßngulcrum examistanda, p«ä ßileat ratio coHecandi, uerfeniurq, emni mcdo iiumeri,no ut ^ucdif, feproferet uerkum eccupet Itcumtiiua! quidc W diligentius exequamur,repetenda Çœ^ius erunt fcripterum pr^ xima.Nam prater id ^uod fie melius iunguniur priottlus fequeti' tia,caler que^; tile cogkatienu,^ui faikendi mora rrfrixit,fic rt' eipit ex integro uires,amp; uelut repetite ßatio fumit impelum,i!ited in certamine faliendi fieri uidemugt;,ut cenaium lougiin petanl,amp; ad illud quo centendkur /patium (urfiufierantur:ut({; in iaculando krachia reducimui,et expulfuri tela neruos retro tendimu) ■Interim tarnen fiferetflatM,ditnda fiunt uela, dum nos indulgentia iHano fallal lemnia enim nefira dum naficuntur placent, alioqui nec feri' kerentur-Sed redeamui ad iudiciu,amp; reiraâemin fufieHafaciH tale .Sic [cripfifie Salluftiu accepimus, amp;nbsp;fane manifefiinesl etiS tx if fit oftre laker, Virgiliu jue^tfaucijjimos die cofofuijfit uer“
-ocr page 489-LIBER. DECIMVS.
[M,Mtigt;r V^riw.OrMtorK qui Jem tliu conjMt«
merämamp;folicituJifie itiitqiimfero.Nlt;imprimKhocnnfiitueiegt;
dum,li«(okMirgt;ilt;Iü(Agt;utqMilt;mof(i»tr/(;ril)4mw, »kntdtrJdliit
nfuetujoyfiultlim resfe fuciliin eftenitut,uertu rr)|«*u{rigt;Kt,cS
fefitio fequriur, cimüt Jcni^; ut in fumilt« ietie itifUtuta in
lt;ip frunt'Sxmit Ixte tS rn,(ko /'.rikndo tum fit itt bene feributurs loK feribeJofit, Ht (ko. So j, t* mitximr/ii/ikmIus ilia cotitigt^ n,refilltimui,^ Ht frofcil^^mui efferetttit e^uoj, ^hos frtnit ^hp ff»Utat4 lufdum coeneMiu- QjjcJ mn tem mortmfiiciet ^näm noHos im fftw (I«lk. Neq. c«m rurftn eos qui rolnr .«liiHod in ^ylo ffce« ‘7 'î*®*/''* rMt,4i{ itifelict cuKnitmdife feetü atlif;igt;Hdos futc- Niim ^uomo ”* ï*’^W» «Io f»fftetrt (ÎHiIiiiM offuijsfe/Jit, quißtigulit «SioNum fartibut
infenefcatt Sunt gutem ^uilm nihil fitfiitif, omni4 muture.omnùi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi
«Ikfr dicertquim o((urrk, Hf lint; inorrdult quidtm,amp; Jeinger
»lio fuo fefjime mfrki, qui diligtntium futunt fucereßbi feribnJi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ '
di/ftculMe, Nf( f romp (nm eSl dicere utros feccure uulidiui fU' tfw, qiiitw omnia fu» {lucent,»» quibut nihil. Accidit fnim eiium * itigeniofis »dolefcentibm frequenter,ut lubore ccnfum»ntur,amp; iw flentium ufque defccndunl nimiubene dicendi cu{idit»te, Qm de re me mini ntrrufje mihi lulium Secundum ilium tequulem meXt titque à mf,Ht notum eilfamiliariter amutum, mirafucundia ui-eum, infinite turnen curlt;t, quid effitßbii {utruo fuo diüum. li fuklHÜM Florin in rlo^urnna Gaiiiarnm, qHoniain iii dfinnm exercuK eum,{rince{s alio^uin inter pauccs dtfertiu,amp; dignut il hprepinquKute. b cum Secudum fchohe udhuc aperutum trifleiH ferti uidiffet ,interrBguu» qute cuufu frontü tum udduâæ : «oe dtffimuluutt udolefcens tertium ium diem ej[t tu quo omni latorf, materi« ud fcribendu deftinuta nÖ inueniret exordiu, quo fibi nS frtefens tuntü dolor, fedetiu dejferutio in {ofierufieret.TS flo' rm urridens,nüquid tufmquit, meliuf dicere uit q {otesiitu fe ret l)alft.(urandR eß,ut qoptime dicumui.dicedS turnt {rofueuhutts udproftilum enim ofin eß ßudio,nm indiÿutiont,Vtfiff‘gt;ntn
«(ttm
-ocr page 490-4lt;ro INSTÎTYT. ORATORIA.
futem fcrilere etiam flurii nbsp;nbsp;celerim,«oii tjurciralia moJo frit'
juä fine Mio mul/ä eSl,lei etia rntio,fi non refujiini/f't äa ntej^; reäil,amp; cogiealionr murmure a^Uuntes, enpeatueri-mut ijuid oiueniat, quiJ resfoficut, quid ferfionam decent,quod fit temfuitjui iudicii animui imiuiii, humnno quodS modo ad firiiem’ dum acce/Jerimui.Sic nol'ic amp;nbsp;initia,V qult;t fequütur natura iff* frteficrihit. Certa fiunt enim fleraq;,amp;nifi cöniueamutftn oculot incurrut-Idec^i nec indoäi, nec rufi-ici diu quarut unde incifiat, quo fudendu fÄ mafii,fi difficultate facii dcärina.Non erfofu temuifemfer oftimu quod tatet, ne immutefitamtn alioqui,fi nihil dicendum uideatur, nifi quod nS inuenimui. Ttiuerfum eSi huict* rum uitiü, qui frimo decurrere fer materia fiyto quamuelociffimo uolüt, amp;nbsp;fequetes calorie ac imfetS extemfore fcrihüt, kanc fyluS . uecat.Refetüt deinde et comfonut qua efifuderant.fed uerla eine b» dalurtf numeri, manentin rekm lemtre cogefiu qua if-fudit h' utias. Protinuf ergo adhlere curam reäiin erit, atq; ah iniiofit ofui ducere ut calandü, non ex iniegro falricadum fit.Aliquado tarnen affeHut fiequemurfm quihm ferè flui calor quàm ditigëlia ualet. Satie aff are t ex eo,quod kanc fa ihendi negli gentiS dann, quid de illif diäadi delicijs fentia. Nam in fiyto quamhlet frofte rato,dat aliqua cogiiationi morS, non confiequef celeriiate eiui nut nui-. Ute cui diäamue urget, atq; interim fudet etia duhkate, aut refifierc,aut mutare, quafi confeium nofira infirmkatu timentei-Quo fit,ut non rudia tanti amp;fortuka, fed imfrofria interim d» fota eß conneâédi fermonie cufidkas, effluant,qua nec firden' tiumcuram,necdicentiuimfetüconfequatur.Atidemiltequiex(i fticertior fk,fi tardior in ferthiédo, autai-inertior in legedo uelut offenfator fuerk,inhiletur curfin,atq; ow qua erat concerta mëiit inientio, mora et interdS uerecudia exculkur. Tum Uta qua aftioreanimi motu fequutur,qua'q; iffa animü quodamodo cockat,quorü e/l ia' fiare manu,iorquere uulti,fimul uertere latiu,et interim ohiurga retqua^ Ptrfiiti notât cum leuker dicendigemn fignificati
Nee
-ocr page 491-LIBER. DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«»
Nk fluteum,'m:juit,citjit,ttec Jemorfos Jipii ungues;
Eti4m riJicul« funt, nifi cum /olifumuf. Dri;iq, ut femel,^juaj eH flt;)tenti/fimum,Juitm,fecrelumMjiélunJoperit.A{^liberuigt;rbi tr« locum,'^}’ ijuunulti/Jimü filenlium fcribentibus muxime conue' nirr nrmo Jubituuerit, non r4nirn prot mui uuJiendi, ^ui creJunt upsi/finu b» boc nrniorn fyluus'^;,lt;juoj illu clt;cli libertiS,locorum^; wnanKusfublimë nnimnin ey bejtiorem (fiiritu purem; mihi certe iucunJui Mc ni4gM,j fbuJioru hortutor uidetur effefeceffui. Nï$ ilk if/lt;( lt;]ult;ê dele(iut;t,»eceffe e^ auofenf ilt;!gt; intfnjionf operie de fimuti'Ne^enim fe bont fide in niulu /Imid MKendfredniwi« to* tum poteH, amp;nbsp;ijuocwn^; re/Jex«, deßnk intueri ijuod propofttunt fr4t.QH4rf fylutru timienuts,amp;’ praterltbemia flumint,amp;‘ 0» ß!ir4ntfs ramK nrlor« turie,uolucrum'q; ctntin,amp; ipft Itte drei ffidendi bbertts td fe tr4),«nt, ut mihi remittere potiin uoluptts ißt uidettur cogBntionew iju4nt intendere.Demoßhenes meltm, 4«! fe m lowm tx quo nullt extudiri uox, lt;amp;nbsp;ex 4M0 nibil prof^ici po^et,recondebtl, nf nliud 4gfre ment? «gerent oeuli-Ideo'j; lu-ci(tr4ntes, /ilentiS no{iu,amp; cltufum cubiculu,amp; lumen unum ue l«t refloj mtxime tenett. Sed cum in omni ftudtori genere, tu in hoc prucipue bona utletudo, i]ult;e'^ etm mtxime pritfttt frugtli-tts neceffarit e(l,CK tëport tb ipfi rer« ntturt td quitté refrdia nëq;notilt; dttt, in 4cerrint!( klore conuerlimui, cui ttmë no plut irrogtndu ell,^ ijd“ fomno fuperertt,tut deer'u.obßtt enim dilige M feribendi etitm fttitttio, amp;nbsp;tbunde,fi utcet,lucit jpttit fu^l ciuni,occupttos,in non? necefjitts 4gM. e3 I4nië l»c«tr4fio,ijHO tiestd etm integri 4C refedt uenimui,optimü fecretigenus -Sed ßlentium amp;ftceffin,amp; undt^ Itber nnimm.ut funt mtxime opt'd-dt,ut non pofjiintfemper contingere-Ideo'q; non ßttim ß ^uid ob-fbrepet tbijciendi codices erunt ,et deplortndui dies,uerum in com modn repugntndu, nbsp;nbsp;hic ftciendut ufus, utomnitquie impediët
uinett intentio,^ut ft'tott mente in opus fuum direxeris,nihil eoru j«« oculii uel auribtn incurftM, tdtnimum perueniet. An non frejuen-
-ocr page 492-4Si rsrSTlTYT. ORATORIA.
frti{utnltT ttumfortuta hoc cefiutio prteftat, ut oluias nonut' «iflfrt JtfrrfiiiKf.'No« cou/ê^uemuriilein fi lt;amp;nbsp;uolut rimui} Non (ft itiJulgtnilum CMfitdefidKe, nam fi «on niprtft' fii, non nrfi hilartf, «on nip oniuibut alijs curit uacanief, pudeu' dum eMpmautrmtu,femfer erft propter ijuod nobû ig^nopamui^ Qw« i« turba^ifintrt,conuiuii f,utl condone etiani, faciat pH cogitatio if ft fecretum. Quid alio^uipet, cum in medio foro tot circunpStibuf iudicij!,iurgijs, fortuiiu etiam clamoribut,eriifuii to continua oraiione dicendum,pf articulas ^uas cerit madamiu, nipinfoliiudine referire non foflummi frofter jute idem Ule ttin tus amatorfecreti Demophenet, i« lirorf, in juofe maximocum fonopuâusillideret, mediians, confuefcÂat concionum freontut forum non exfauefcere .Ilia juojue minora,fednthil»« Pudi/s^for' uum eP, non funt tranfeunda.fcribi of time cerit, in juibusfaeil'’ lima eP ratio delendi,nip forte làfts inprmior membranarum f« tiuiufumexiget,juie utiuuataciemfaacrebro » relationis juoad intinguntur calami, refetitione, morantur manum cogkatio' nitimfetum frangunt. Relinjuendie autem in utroUbet genere contra erunt uacute tabelhe, in juibus libéra adijdendi pt excut' po.Nam interimfigrkiam emendandi angupittfaciunt, autcer le nouorum interfoptione friora confundunt. Nr latas juidem ul ira modum effe ceras uelim, exfertus iuuenem fudiofum aliojui, frtelongos habui/fe fermones,juia illos numero uerfuum metiibo' tur,id'jue ukium juod frequenter admonkione corrigi non fotue rat, mutaiit codicibut effe fuUatum. Debet uacare etiam locus kl quo noteniur,quie fcribentibusfolent extra ordinem,id eP ex alqs quàm qui funt in manibus loci, occurrere. Irrumfuni enim oftinû nonnunquam fenfus, quos neque kiferere of ortet, nee differre tU' tum eP,quia interim elabuntur, interim memoriæ fuie intentosab alia inuentione déclinant, ideo^; oftime funt in defofito.Seqiàtur emendatio, fars fudiorum longe uiiliffima : neq; enim pne caufa iredkum eP Pylo non minus agere, eum decet. Huiiss auti oferie
tP
-ocr page 493-ItBER DÉCIMVS. 4^«
»H iiijctrt, dftrdhtre.iHittiiri; /iJ fdcilim iw Ji« ßmfllciui'ti; iuJt flKDi i]«lt;e rrplrniji Hfl JtijcittiJd [unt, peinere «wo tumëiiit,lgt;U' imlw «tollfrf J«XHrii(gt;iti4 dfiringere,i»orilifidtd Jtrigertyfalutti
rf ,exuIt4)iH4 coërcerf,tliiflicû opene, «411 O' Jdimiit»' iiftrntqu« pl4eMfr4Ht,O’ itiufnienjaiju« fugirtt. Ntcdukiuin t!hgt;ptiiHii»i f/Ji tmtnitnii gtmu ^fifiripttiiniilijuixl trmpH« npon4ntwr,ui nJ t» pod wtrrM4UHni ,uf lut nou4 dtqvt 4lini4 re--not» fcriptt »oftrt tuM^uum rfcentes fxtM lUn Jun-fur. Std nejjue hoc contmgfrf femper pottd, priefert:mordtigt;ri, «i /æpf fcrtltre td prlt;efernes ufiu »eceffe ed.Elipf» emtnddtia fnemhdbeitfisntex'iHijui 4ilomm4 fcriptdtdn^udin utiofd rt' lt;l«nt .O' quu/f iiifci! fds fit reäum effe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;priwuw ed, meliiM
«xifliinrnf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ed aliudJd'f fdcimt ^uoties librum gt;« m4niM
refumpferunt 1 fimiles medicu etiamieitegra fecantikus ,accidit «lt;q; ut (icatricofa jintlt;3’exa»p,uia,amp; sura peiora. Sif igkur uli* lt;]u «ncfo juod placeat, 4Ht eerte t^ued fufftciattUt opus poliat liiM^ «on exterat. Temporis lt;{uoi{:elfe de^t modus.Nam ijuoij Ci«»i« Smjmuni neuem annis accepimus fcriptam,‘Ü’ p4Beggt;ricK Ifocrtt tH.^ui parcifftme, dece annis dicunt elakorat», ad omtorem tiiliif pertinet,cuius nullum erii,fi tarn tardumfueril,auxiliS. ProximS (9 ut dicamus t}Ute prtecipue fcribenda fint.Hoc exhuberantis Riadern ed operis,ut explicemus ^uitfint materie,iju^ prima autfe.^ cunda, aut deistceps tradanda fint, num id faili ed etia primo Ubro,ijuo puerorK,et /ecundo,lt;iuoiam rokufiioru ftudijsordine de dimus, fitd de quo nie ugitur, unde copia O* facilitas nuximr ur* WMt. 'Vertere Grteca w« Lutwu ueirres nofiri oratores eptimu tu dicabant. U fe L. Craffus im Ulis Ciceronis »rutor« hbris dicit faditaffe.ld Cicero fua ipfe perfona frequëtiffime prlt;f opif .5« ine «um likos Pluton« O' Xenophötis edidit hoc p^enere tralatos. 14 ntffalt plucuit.mult«^ funt ab eo f:riptlt;e ad hunc moHu oratio-nej,4iJeo ut etiam cS Hyperidis pro Pbryne dififtcilüma Romuni» fubtilitate^contederet, El manifefia ed exercitatiois huiufet ratio:
«Mtn
-ocr page 494-,4lt;y4 INSTITVT. ORATORIA.’
nam amp;nbsp;rerum copia Grteci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plurimum ariit ix eto'
juentiam bitiileruiit,amp; hos transftrentihus, uertis oti optmis li-tet,omnibus enim utimur nofiris- Fip;uriss uero ^uibus max:mt or-naturoratio,multiss ac uarias exco^uaJi, etiam necrjjitas ijuada til, juiapIeriliJiàCriecis R,omana diffentiunt.Stdiy iHatx ta tints cöuer/to,mullü ist ipfa contukrit' hc dt carmMus ^uidrnl minem credo dubhare, ^uo folo genere exercitationis dicKur ufui t/[e Sulpuius.Nam etßiblimis fjiiriius attollere oraiiontm poleH, isr uerba poëtica libertate audaciora, no pritj Umüt eandë proprie dicendi facultatë, ledamp; ipfisjenteniijs adijcere licet oratcni ro' lurytr cmiffd fupplere,lt;tr effufa fubjirinpere Neq^ epp eir effeititerpretatione tantü uolo ,led circa eofdi jenfus ceriaoie atj; lemulatione.ldeo'^, abillis dif[entio,nui uertere orattones UH KifS uetant, ifuia optimis occupatie, ^uic^uid aliter dixertniui,nt' teffe fit effe deterius- tiam neq; femper eil defferandu.alijuid il' lis qua diâa funt melius poffe reperiri-Neq;adeo ieiunam acpau' . ferem natura eloquentiafec(t,ut una de re bene diet niß femel,»o foffit, niß forte hifirionu multa circa uoces eafdem uararepefit» poteiljorandtminor uis,ut dicatur aliquidpoil quod i» eadëma' teria nihil dicendußt. Sed efto,neq; melius, quod inuenimui,e{fe, »ec par,eil certe proximis locus. An uero ipß non bis acßepiut tadem re dicimut, amp;nbsp;quide continuas nonnunq fententiasinißft’^ tè coniidere nobifeu poffumus,cum alqs nSpojjumus, Namßuno tantum genere bene diceretur, fas erat exiflimare praclufam no' bis àprioribus uiam i« dicendo,nic uero innumerabiles funt modtgt; flurimaq; eodem uia dicunt.Sua breuitati gratta, fua copia,ali^ translatie uirtue,alia proprifs. Hoc oratio reila,i llud fgura deelt »ata commendat, ipfa deniqi utiltffima eil exereitationi diffuul-tas, Quidfquod autores maximipc diligentius cognofcutur-t^on enim fcrwta leilione fecura tranfcurrimus, fed tradamus ßngul^ neeeffario ieitro/jgt;icimus,amp; quantü habeat uirtutis,uel hoc ipfo cognofcimus,quod imttarinSpoJfumus.Necalienatantu trasfer'
-ocr page 495-LIBER DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45^
rfiffd ffûm neftra fluribui moilit trtéhirt projerit, ut fx Wn* fini fiiniumiM /cntentitistjuifJ»gt;n, ttti'ijue uerjimw ijuixmnurne^ r»l'iff!mt,utlutieaJtmceruuli‘e mtiutiiliie form^ duci folent,plu nmKm « Mif m parari facultatif exiß’iniatx fimpliciffima nbsp;nbsp;q; mlt;i
teria.Njxi miHa mult'plici perfûnarum.caufarum.temporumju (oruiu,'liâoruii,faâori,diuerfilatf, faalt del'uefctt ünfïriiiitas, tot ft rehuf,ex juibui aliauam appréhenda! offerentibui. Illud uir tutM mjiaum eH,funilert iwtitri« cöiraäa funt,augtre pat' ua,uarieiateigt;i ftmplicibiu,uoluptattm expoftt'u dare,amp;• bent dicere multa de paucit- In hoc optime facict tmfnttie ^uitflioet, gudj uMdh Sioen dtximuf,tiuibut Cicero idui prwcfps in republi-ci exercfri foiebat, H« confinn tfi defruüio nbsp;nbsp;cofirmatio fen-
ttntidrum.Bdm cum ^tfententia decreiu •juoddam aij:prtecepiil, quod de re,idem de iudicio ret qu'en poteH. Turn locicommiinfr, quo! etiam fcriptos ab oraioribuf fcimui: nam qui hec re^a.’Ot in nulloiflexiu # recedentia copiofe tradauerit, uliqi ioi plures rt- reetdrnii curftn recipientibui magii abundabit, fr«^; in omnci caufas gra- copofitumte tiH.omnfJ eniiwgcnerdhtin queftionibui cofiani.Nam quid enter tffiCorneliuf tribunin plebif quod codice leperit,reui fitian qute-rainui,uioletur'ne maieftas, p mapiftratiu rop^atione fuam populo ipferecitaueritlMilo Clodtu rede'ne occiderU,ueniat »« iudiciH, an cporteai'ne infidiaiore inurfici, uel perniciofum reipubliae ci Wfm ttiamfi no infidieturiCato Mania honefte'ne tradideril Hor tenfio,an conueniat'ne res talu bono uirof Df perfonii iudicatur, fed de rebin conteditur.Declamationes uero qualts infcholitrhe-loritw dicuntur,p modo funt ad uer'uatem accommodate,et orntio nitut fimles^non tatutii dum adolefcie profedui, funt utiliff.me, que mueniionem et dilfofitionem par'uer exercent,fed etiam cum tH confummatin, ac lam Mi foro clarin. Alttur enim dtq; enittpit uelutpabuloletiorefacundta,amp;’ affidua contentionum ajferitate fttip,ata,renouatur. Quapropter hißorie nonnunquam hubertat in tliqua p arte exercedi fi)li poneda,et dialo^ori hbertate geftie
G dumgt;
-ocr page 496-4lt;rlt;f INSTITVT. ORATORIA.
dum. Ne CitrmiMe ijuijem ludere contrarium fuerit,licut utiletil remiffu t^uilufdum tem/’oribuf ciborum ut^; exerdtatienü certu ne ceffitiite^otio amp;nbsp;iueundioribui epulie refiaitur. Ideo^; miht uide^ . nbsp;nbsp;nbsp;. turM.Tu!IiuftantuintuliJJeeloi]ueniittlumen,ijuodiftbos^i/e^;
fludiorilfeceffinexcurrit, Namjinobufiiltt mneriurf-fuiritex H tibui.neceffe e{i detentur fulgor, nbsp;nbsp;dure feat art!culin,amp; if ft d
le mucro imgenijijuotidiana fugna retundatur. Sed ^uemadmo' dum forenftbiu certammibin exerciiatos,amp;’ c^uap militantes,rtf' c'ttac réparai bac uelut fagina dicendi; fie adolefcëtes non debent mmium in falfa rerû imagine detineri,et inanibut ftmulacrii ufi^/ adeo,utdtjftctlu ab ijs digre/fui fit,affuefacere, «f ab ilia,in lt;ii“t fropectmfenuerint umbra,ueradiferimina, uelut ijucdam foltm, reformident-Quodaccidiffeetiam Portiolatroni,!juiprimm«I**-ri nominif profeJJirfuit,tradKur,ut cum eifumma i» fcbolùtfi' nionem obtimenti eau fa in foro effet oranda, impenfe petierit,uti fubfellia in baflicam transferrentur. Ita illi cœlum nouumfuit,iit omnie eius elo^uentia coniineri tedo ac parietibus ulderetur QH^ re iuuenis qui ratiouë inueniendi eloijuendit}; d priecepteribiu dili' genter acceperit, quod non eil uifiniti operie, fi docere fciant,lt;ff txercitaiionem^uolt;i; modicafuerit cofecutus, oratorem jïbi aliÿ“ quod apud maioresfieri folebat, deligat,ijuem fequaturquim iixi' tetur,iudlci]s inter fit tjuamplurimù, nbsp;nbsp;fit certaminii eut defiini
tur,freijuensfpediator, turn caufas, uel eafdem lt;juas agi audierit, fiylo ipfe componatjUel etia alias,ueras modOfSiy utrun^; traün, ijuod in gladiatoribuifieri uidemui retiarijs exerceatur.utft' tiffe Brutum diximus pro Milone, melius hoc quàm refcribereue' teribus orationibus utfeck Ceftius contra Ciceronic aâionë ball tarn pro eodem,cum altera fatit no/fe no poffet ex fola defenfione-Cuius autëidoneus erk iuuenit, quern preceptor coegerk,in dtquot; clamando quamfimillimii effe uerkaii. amp;nbsp;per totas ire materias, quarum nunc facillima amp;nbsp;maxime fauorabilia decerpunt. Olß‘1 huic,quod fecundo Itbro pofui,frequent turba difcipuloru, amp;
-ocr page 497-UBER. DECIMVS. 4^7
fuetuJo cUIJium ctrtu iitkm outlie Jiirum, wow wifcif eiüin ftrfut fio fiitru,numeriintiuj)ttiiu Jidumittiones quâm lt;eftinuntiS. Std juvd tlixifnm0,utérhilror,libn,»ecilltfeboiiM prttceptor mtiia re «i((iitro,^«iiw fuflinere pojjit,0neritbii,amp; wiiwiS lo^uiicitittr re lt;idet,ut oinnitt quit funt in controuerfiit,nö ut ijuiJum uolunt,!juie w rerum nxturit JirStur. Et url ISgiore pottui Jierußitiiio Uxotic lt;tcfn4i necf/TÎMlë,ufI wiitffri« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re pfrmittft:«Wti tnim Hili'
gfnter effeAx flin proderit,ijuiin plures inchoiitiet'^ tputji iegu liitllt;e,pr0pter ijuod uccidit, ut necfua loco ^uicijujrn pon^tur.nec illu quie priirn funt feruenl fuam legem,iuuenibut flofculos omni« ptrtium (« ea ijuitfunt Jiiiuri congertntibui,juofit,ut timetes ne fejuentiu p(rJint,priora confunJunt.Proxima jlylo cogiiiitio eit, 3«« lt;ly ipfi utres ub hoc uccipit, O' finter fcribenJi ltiborë,txte poritlem'^ifortunx nieiliitiju!etia,amp;’ nifcio un ufut frenuentiffinu. Numfcribere nec ubiij; ntc femper po/funiui,cogitittioni tempor it tc lociplurimi ed. H«f puucit aJmoJii horit mugnus etiS cuufut tompleftaur.HÆC nuoties Mtermiffiu ed fomnin ipfs nodie tent lrilt;4Hiuu4tur.H«c inter medioi rerum udeuuli^uid inuenit uu' cui,nec otium patitur . Ne^iuero rerum or dine modo,quod ipfum fllie erutjintrufeipfi dif^onit,fed uerbu etiS copulat,tota'^; it4 con tex« orutione.ut ei nihil prater miin» He/ît. Nxm mcmori« 3U03; flerun^; i«l)lt;eretfideliin, 3U0H nullu fcribendi fecurttate laxutur, Sed nt ad hanc :}uidé uim cogitSHi ptrueniri poted,aut fubiio,aut c'tto.Nitm primiifacienda multoftylo forma td,3«« nos etia cogi Untesßjuatur.tum affumendin ufin puulatim, ut pauca primun cop leftitmur «wimo.^u« reddi fidelher poff^nt.mox per incremë-t4,t4m modica ut oneri fe labor ille no fentiat.augeda ufu,tt exer* lt;’«4tionf contiH?il4 ed,iiua tjuidë m4xim4 ex parte memoria ton' fiat,ideo'^:nùhi ali^ua in ilium locii differenda funt.Eo tnm?per--uenie, ut « cut non refragetur ingewium, acri fiudio adiutui,tan' turn con£e3U4tur.ut etiam ^ua cogitaril,lt;]ua'q;fcripferit,atq;edi-Htceritji« dicendo fidem ftrutnt. Cicero certe Crlt;tcorü Metro-
G a tioruni
-ocr page 498-45'3 INSTITVT. ORATORIA.
Jorum Sctf/îum, lt;amp;nbsp;Eriphylum RhoJium.noftrorum Horte/iuiH trailitlgt;l,qute cigt;gitiiuerut,iiJ uerbii im ugenjo rttuU/Ji- SeJß for“ tealiijuif imterJictHilu effulferit extrporalu eofor, no fuperftùio fe demutfi inhierendii. Netp enim taniS hxbent (uræ, ut non ft dandut amp;nbsp;fortunit lociu cH ftpe ttiu fcriptii et qut fubito ntiu funt,inferatur, Idto'^jtctShocexercitationùpenui «4 mftnuëd» t{l,utamp; digredi tx eo amp;nbsp;redire in id ftdle po/fimut. Num ut pri mum ell domo ujferre pumta dicendi copia amp;nbsp;certu, ttu re future teporit muneru longe fiultiffimu eH.Quure cogkatto in hoe prt^ paretur,ut nof fortune decipere nS po/}it,adiuiiitre pofftt- Iduilt fet memorit uiribin, ut tlht ijut complexianimofumin,fluiint fe-tura, won fcliekos lt;ly reijiieientes, lt;amp;nbsp;um ßte fufj'enfos recorduM nii.non fnut prouidere, ulioqui uel extemporulÖ temerkatë mulo, ÿ mule eohitrente coguutionë.Peiuu enim ^utriinr retrorftM,quia cum illu defiderumtnabuliisauerttmur,fr ex memoria potiut te' petimuu,^ex materia. Plurafunt uutë.fi utrum}; ijuitrendum ell, ^uit bnuentri pojfunt,iiuùm ifuit inuentu funt. Muximtn uero fu' diorum fruHut ell,amp; uelut pritmium juoddam amplitu longi U' hrü, ex tempore dieendi facultas t quam ^ui nonerit confecuim, mea ijuidem fmtentia ciuiübm offices renuntiabit, lir folum fcri~ hcndi facultatem potiui ad alia opera conuertet.Yix enim bontf dei uiro cSuenit auxiliu i« publicum polliceri,ijuod in prafenliffi' mit ijuibuffpericulit deft, intrareportu ad ^uem nauii uccedtre ni fl lenibin uentis ueHu non poffit. Si^uidem innumerabilesaceiquot; dunt fubkie necejfitates, uel apud magifiratut, uel reprafentutit iudicijs.coniinuoagendi.Quarüfiqua.nondico cuicunq; inno' crtium ciuium.fed amicorü acpropin^uoru alicui euenerk.fulk' ne mutuu,amp; falutarë petentibui uocë,fatimlt;p;,f no fuccurralur, periluru,moras O' feee/fum amp;nbsp;filentiu quieret,dum ilia uerbafa bricëtur,amp;memoritiMfidat,amp;uoxac latinpriepureiur i Qiue uero pat'uurhoc ratio.ut juisj fit orator imparap ad cafniQtùJ (um aduerfario re/fondendü erst,fiet i î^am ftpeeajuie opinuti futnut,
-ocr page 499-LIBER DECfMVS, 4^9
fuMWj.Û* cowlM qua f!ri[f'mui,fa!lunt,ac tota [iiliiQ (uuf[â mu-Mur,otq; ut guknwfori aJ 'mcurfut trmfrflalf,/ic iigeMii aJ ut riiMem ciufjtrü mlio mutunJii QwJforro muhutftylui et «![tiui Ifffio, lt;amp;nbsp;long« (luJicru atuj jae tt, fi mineteadem qute fuK mcipieutibut difficuluifperij/le froftiio ccnfittndü eS pne teriium em, cui ftmpcr idem luborundum eü. Nr^. rgo lx)C «go HI fx tcpcre dicere malii, fed ut poffit, id uxt mtxime wo do co/f^uf whijNoU fit jjriwîi dkendi uu, neq. enim grim tonti« gfrf (Hr/m plt;gt;ieü,qf(ierimu‘,quà/itamp;qudperuegt;r.edu.Netflt;t' lii esl ncn ignerare qua jintaefftrii iudkulium partes, ut qua-fliouum crdi'rem reaediffcnere, ijHan^ww ißa fuut pracipua, fed quid quc^iloco prima ft,quid feiundum,ae deinceps, qua R4 fuut natura cepulata,ut muMri aut 'mteruelHfineccHfufione,non poffmt’ Quifquis aüt uiamdifcet,ducetur ante omniarerumipft ferieuetut duce,prcpter quad homines etiam modite exercitatt,ft (illime tencrem i« narralionibiu feruant. Dfi«({e quid qwoq; loco ^Hlt;cri«m,pif»t,Hft circunffeiiaLunt, nec offerentitui fe aliunde fenfdutturl/ahuntur, necconfundrntexdiutrfisorationemuclut falientes »■ hue illuc,nee ufquam tnfiflentes.Pußremo haiehüi wo Ii’wlt; iHi«« lt;Ih»i ér nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effe e'nra diuifonem nullus poted- Explétif pro
facultaiecmnilusqua propofuerint,perueni^cfeaduliimumfea lifiit. Et hac quidem ex arieiilla uero ex ftudio,ut eopiam fermo-nifop!imi,quemadmodum /riQcff lü ffl, cowparfmmMüllo aep delißylo fic fot metur cratio, «t fcriptotü colorem cii3 nbsp;nbsp;nbsp;fuluo
effufa funt reddat, ut eum multafcripferimui,etiam multadiea-»lUf. Nam conf«tlMdo ér fxfrcitatio/iciIiiiJIf maxime parkiqua ftpaulum intermijjd fuerii,non uelotifasilla modo,fedipfumcoi( «tt^; eoneurrit- QuHajHam enim opui efl naturali moliliio te animi,ut dum proxima dicimut flruere ulteriorapoffimus .fern fer'q; noftram uoeem prcuifa amp;nbsp;formata copftatto excipiat,uix 14 WfwaHtWiiiHrx aut ratio in tarn multiplex offleium diducereani-num 5«flt;ii,Hi j«Hf ticni, diffopiio)i'',(lo(uti6m,!irdini ucrlorS re-
C ( rilt;w$
-ocr page 500-470 INSTITVT. ORATORIA.
ijs, qua (liiit,quafutiuuâurm e{l,quauhrtiffeffM du fuM, uMiia UBcis, frouuHtiutionif t^tftutchferuaüoneyUXU fuffuiut. LcwgffMim fraadut efortet mentio,acfrlt;e[ires a^ut,quuiumq;dùtndo cefumuur,t4tum ex ultimo frorDgeiur,ut donee perueniamin iid/ittë,Mo m»)U( frojjieéiu frocedumui quùm f^ruduyfi non ir,terfiji entes offenftntes'q; ireuia lila atq;eoneifa fut g,ulraliu modo eieïiuri fumin.Efl i^itur ufusquida irrationabilis, quam Craei «^oforTf.eiiv uocat, qua manui in fcrilendo decur rü,qua ocul i totos ßmul in leâione uerfui ^exui'q; for« amp;nbsp;tmnfi' tui intuentur, amp;nbsp;ante fequeniia uidentquam frioradixerunt,quo eonfiant miraeula ilia in feenis filariorS ac uentilatoru,ut ea qua emiferint ultro uenire in manus credas,amp;’ qua iubetur decurnre» Sed he ufin «a froderii.ft ea de qua loeuii fumuf,ars antece/ßrit, ut ipfum illud quod in fe ratione no babetyin ratione uerfetur-HS mihi ne dicere quide uidetur, niß qui dilfoßte,ornate, coßioß di' tit.Sed nee tumuliuarq'ynee foriu'uißrmonh eontextum mirabof unquaniyque iurgantibui etia mulierculisfuferßuere uideOy c» eo, quodßcalor acfjiirKui tulitfrequeteraceidilyutfuccejßum extern forale conßqui eura nofo/ßt, deum tue adfuiffe,eu id euenißit, ueteresoratoreSyUt Cieerodieityaiebant.Sed ratiomanifeßaeü, nam bene coneepti adfeibui, amp;nbsp;reeentes rerum imaf^ines eöiinuo imfetu feruntur,quie nönunquam mora ßyli refrigeßunt,amp; dilu la non reuertitur. Vtiq;ueroeum n.felix illa uerberum eauillatio «deejßtyif curßu ad fingula uefligia reßnitynonfoteflfieri eon^ torta uuyßd ut ofiime uoeu ßn^ularum eedat eleäioyno eentinut fedeompoßta eSl. Quareeaßedafuntillaydequibus dixt,rerum imagineSyquas uoeari qteivTaai'ixsindieauimui, omnia^idequibut diäuri erimuiyferfcnayquaßionesyß’esyuirtui habenda in oeulis, in ajfediui reeipienda.Peäui eil enim quod dißrtosfacifyamp; uii mentii-ldeo^: imferiiis quoqiy fimodo funt aliquo adfeiiu eoncitu liyuerba non defunt.Tum intendendus animui non in aliquant rem unaniyßdinflurcs ßmul eoHtinuas,ui ß [er aliquant reäam uiam muiamui
-ocr page 501-LIBER DECImVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47I
DiSUmi« BcuIoSyftmul omnia.juie funt in ea,circii^;,intuemur,no «Itimum t^ntü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Attdk ad dicendZ ett^
f uJor fli itHlos.fcibe t ’13’ diccJor u expeäitti htui ,mirum'q: «idfri CM fiylm fecreto e^ituJeat iit^:oesärhiiros reformidet, txttmforalù udioMudkorH Mt milts concentufignori, ndhstur-N'tn^iamp;difficiliorccogkatiBntmexfi'imuù'txftHit ditenii necejfttits.’amp; fecudos imfietus tu^et placendc cupido; ad(o frttium omnù cxpräint,Mt tloquentia juoqi,juunpuum {vlurimu Wut i«ff MolwptMtK maximf pr^efemi frutiu hudis^opinioii'^; ducMiHr. Nfc cpucfcjua um« fidat ingeHio,ut id fibi fieret incipicn ti^itimpoljecontyngerc^fcd peut in cop^kationepr;ecepimui,itt ^uoej; extonporal? àparuk ink^s, paMlarimPtrJMCc-mi« «H pimm4,^ux «ec ptrfici ntc cSiineri nifi ufu poteü. Ctf ff•' r«m perueniri eo dtiet,ut copkatio non uticj;m(liorptfi,feduti~ lior,c«M ()«nc ^fucHkatè non proft modo ««Itipnt conftcuti^fed ffu(kiicm flidiH in CMrminc.i/t Antipater Sidonti« amp;nbsp;Liciniui Ar(h:as:cre dfnd«»i fnim Cicfroni eil, non quiii noßr« ^mo^: temporibui non O'/ecerHt^Midiïmbocû'f4ci4nt,ijMod tarnen ipfum non um pro Idfcil« puto,neq;enimhabet aut ufum rf s dut necefptatè,;]uàm ex-lx)rtdd»lt;i«|jiinc(^cm,qHiforopr«piiriini«r,«iiktxfmpl«. Nf^ ueroeffe unjium um« fidutiam facilkatts «rlim ut non treue fal Jem lfpiM4Mod nufjudm feri deerk, ad ea qute dti3«ri fumui di-ßiiciendd fumamut, quod ^«id?in iudicijsac foro ddlur femper. Nt^;tnm quifiuam eil qui Cdufdm qu« non didicerk apat' Declit mutores ijuofda peruerfa duck «mtkio, ut expofita conirouerpa, prniiniM dicereueli«t,q«i»ietidm, quod eil in primisfriuolum ac fcenicum, uerlum petant quo incipiant-Sed tum contumeliofos m fe irridet in uicem eloquentid, 13 qui fluliù erudki uideri uolunr, ftulti erudkii iudicatur.Siqua tarnen foriuna tamfubkam fecerk apedi nece/Jîtatë,xf-mobiliore quod« oput erk ingeniojCSr uis omnit meliere intendendii rebm,amp; in prafentia remktend» «liquid ex cur« uer krum, p fe^ui utrun^inS doi'kur. Tomen amp;* Urdior pron«ti«tia
C 4 mcr«t
-ocr page 502-47» fNSTITVT, ORATORIA.
mcrj j /)4lf f, iy fufjtnft iic ueluti Mitins oratio,ut tarnen JeS' l(rare,ncnha:fitareuilt;ieaniur.HociiuinrgreJiinurè[vrtu,ftnoS tlftü non Juin ^aplatis fatü armamenlit aget uenius-Deinde faulalM fimul euntes ai'iat^mia uela,amp;dijj’one)nus rudentes,amp;'iinfleri/i nus optatimuf. ld fotim,^u!im ft 'mani uerboru torrenti dare,^ua ft te)nfeftatil’Ui,i]uo uoIent,aufcrcndK.Sed non minore ftudio lt;on tineiur hire facultas quàm faratur.Ars enim femel fercefta »0« rapitur. Stylus quoq^ intermijfîonepaulum admodum de ctlerMa' te perdii,fromptum hoc if i»i expedùo pofitum exerciiationefola (oniinetut. Häc uti pc optimum tfl, ut ^uotidie dicamus audienti' tus pluritus, maxime de ijuorS fmus iudicio atq; opinione folidtit rarum efl entm ut fatis fe nuiftf; uereatur : uel foli tarnen dicanui potiiu, ^uàm non omnino dicamus. Esl alia exercitaiio copitandi, totas^:materias uelplentio, dum tarnen dicat intra fe ipfum,plt;r' fe^uendij^ute nulle non tempore loco^:,^uando non aliud apimus, txplicari pottSi,et cfî in parte uiilior quàm hac proxima Dihp«' tius enim cemponitur ilia, in ifua coniextum orationii inter' ittaliaplus mitereueremur-Rurfus * ilia prior plus côfertjiocitfrm'tiateini frtoT cris facilitaiem,motum corporis, quiamp; ipfe,ut dixi,exciiat orato rem,amp; iaâatone manui,pedii fupplofione,pcut cauda leones ft' cere dicuntur,hortatur. Studendum uero femper amp;nbsp;uli^;. Neijue uero tam ullus ell dies occupatus,ut nihil lucratiuie,ut cicero Srt turn facere tradit, operit ad fcrihendum,aut ad legendum,aut df cendum rapi alloue memento temporis poffit-Shpuidem C.Carlm tiiamin tahernaculo foletathacutiexerciiatione dicendi.NeiJ ^uidem tacëdum e{l,i]uod eidem Ciceroni placet,nullum noPrkiH ufijuam neplipentem ejfefermontnt,^uiccjuid lo^uemur,uiicunf, fit pro fua fcilicei portioneperfedum • Scritedum certe numjuani cum multa dicemus ex tempore.lia enim ferual'iturpendui,if W' trans ilia uerlorum facil'uas in altum reducetur,ftcut rufici pr^ ximas uitii radices amputant,quit illam in fummum folum ducut, at inferiorespenitus defcendendofirmtruur.Ac nefcio an utrunipi
-ocr page 503-LIBER. DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;7»
CUM cifTi ttftuiiùfeeerimm, 'muicem frtgt;ßt,ul fcriifliJc Jicamm ilili^nniin,Jicenilo rcrdamu* ftciliui.Scribtntlum rrgo ^uoties li (tbsßid non dditur, (ogVindum : d uirojitxclufidttent tum? «nniti,« t nt^; deprihenforufor.wcij; litigÄior difiitutin tße Hfniur.Plfrun^idutcni multatif^ntibitiaecidit,utmitximt ntcef-ftrid 'ür fcnbantycaiern quie domo affiruM^cof^iiâM Hf complefl'iinturjful’ii« tx temfort eccurritnt- Qho4 fta/ft M. TuHiani commenwri) j ifpiu afpartt, fed ftritur uliorum quoij;, lt;amp;nbsp;inuf nti foric ut tos diäunntjuifq^comfofurrtit, et i«i hlroj di f^eßi,utciiujjbrum ijuit funt tHx â Seruio Sulpnio,cuiu« tret ort tionrs extM.Sed hi de ijuibiu lojuor (omment^rii iia f unt fxu^, ut itb ipfo Mil’i in memeriiimpofieriititif uideiturccmfoßti. Num Ciceroni« itil fr'tfens modo temfiu aptäioi liberiiti Tyro conürte xit. Quos non ideo excufo,^iiiii non frobem,fed ut pnt nuigi« lt;td-mirulilfs.ln lioc genere frorfm recipio hanc breuem unnotutionë, liteKos'^, ^ui uel munu tenelt;tntur,amp;’ad quoi interim re/picere fitt ft.illud quoi L«ndi pr^äfit difflicet mihi, jult;e [cripferimiit.iM fummäs fiue cowmenturioi nbsp;nbsp;capil» conferre .ladt enim Iff di»
fcendt neplip^entdm klt;ec ipfafidutiu, amp;nbsp;bcemt ut doformtt «ruiionem. Ego autem necfcribendum quidem puto quoJ ßmui memorim profecuturi.Nam hoc quoq^ucddit ut rruocet nos cogttulio äd illa elaborätii,nec ßmt prlt;e[entemforiunS experiri. Sic anceps inter
Ufr«q;lt;lt;niin«j aflunt, cum et fcriptä per» dit amp;nbsp;non queer» noun. Sed de memo» rin deßinatin efl proximo libro lo» cui.nec Iiuic purti fubiunp^en»
Jui,quia funt uliu priuf notie dicen-ï».
-ocr page 504-474
■ M' FABII QVIN' TILIANI de INSTITVTfO-necrtitciria liter YnJecimiu-
Prffario.amp;deaptediccndo. Caput t,
ARATA. SICYT fuperiore lilro iotiueiiir.ftieul täte fcritendi co^ttauJiq;, 'O extemforeetianm res {afeet orandi,{roxima cSl eura ut di' eamtn a{te. {uttm uirtutem elt eutienif ^uartS Cicero demon' jirat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e(l meo {uidë iudi
cio maxime neceJfaria.Nam cS ptornatuf orationie uaritnamp; multiplex.conueniat'^: alim aHj.nifi futrit aceomodatin retin atf ferfonii.non modo non tlluPraiit eam.fed amp;nbsp;deflruef,amp; uim re' r«in i« lt;o»i*r4ni/m uertet- C^id enim frode/l ejje uerta 'ist Lati na,amp;fiÿtificantia,'0'n'nida,fîguriiettânumerhq;elatorata,nip cum ifi in nute iudicem duci,formarit{, uolumut.confentiantiSi ge nuifutlime dicendi paruit in caufis, paruum limitatumq; grandi' tuitliotum triftitinjene a/lerif.minax fupplicilut, fummi/fum co ciealif, trux at^: uiolentum iucundit adtieamuti ut monililult;,amp; tnargaritii.ac urße longa quit funt ornamentafoeminaru.defor' memur uiri,nec tal'nin Iriumptalic, ijuo nihil cogitaripotefl au' gufliui.foeminat deceat. Hunc locum Cicero ireuiier in tertio de oratore litre perfiringil, neep; tarnen uideri fotefl ^uiepuam cmi' p/fe.dtcendo non omni caufe.ncc audiiori.necperfonat.nec tempo ri congruere orationn unum genut.necferèfluritui in oratore ea dem. Sedillic L. Craffiu, cum apudfummos oratores.homines'i^ tfudniffimos dicat,fatu halet parti hane uelut notare inter agno' [eentei.
-ocr page 505-LIBER. VNDECIMVS. 47?
fcentts. Et hic Cicero aüejuens Brutum teflutur t/Je hiec ti »ou» iJeo'^; Ireuiui i fe Jici,ju/injuS fitfuftu tocui, traéietiir^; à philo' fophii («tiw.Noj infliiutionem prtfef[t.,»on folum fcientihin ifla* fej etiam difctntihut iraJiinin, iJec'q-, paulo ploribin uerbii debe^ hiiberi uenia • Qwrf tiotUfit nobit ante omniat ^uid concilitindot docendo,mouendo iudici conueniat, ^uid cjuaq; parte orationif pequot; laiKui.lta nec uetera,nec translata, autfâa uerba incipiédo,na^ raiiJo,ari,ui)ie)jtandD,traâabiiiiUf,ntc]: decurrentit contexte nii® rf cirfuiim ubi diuidenda «•« caiil'a,amp; in partes [lias digerenda’ lîümilf di^; ^uotidianü fermenis genui,amp; copo/itione tpfa dip feluiü epilogif dabigt;nici,nec iocit lachrymas, wfc rurfut lachrymas ubi opin erst miferatione ftccabimui. Nom crnatus omnbt non tant fua,tjuàm reicuiadhibetur,condiiionecoftat, necplin refertquid lt;liciii,^uâgt;n ^uo loco.Sed totum hoc apte dicere, non elocutienit ta ium gfwrf cortjlat,fed efi cum inuentione coinuue. Ndw fi tantii klftil fliuffi Mfrid ntomfW(i(,^i/d(o res ipfie maiui! (^arum ç[ult;e ej[et ebferuatio, fuis locis fub'mde fubiec imus- Itlud eti diligentitn docrlt;jum,rum dfm« dicere apte,!jui «0« folum ijuid expédiât, fed «tidm^wiJ deceat inffiexerit- N« mf/i/gWpIerioiqjfciecïyTïcon' iunâd.NdW ijuod decet.ferè prodeR, ne^; dlio mdgû animi iudi-eum conciliari,aut f! res in cotrarium tuist, alienari folent.Aliqua do tarnen amp;nbsp;htec diffênliunt. Qiiolif j aut!pugnabunt,ipfam uti^ Ikdlf m uincet q«o j decet. Namijuis nefcit wiliil magst profuturu ad abfolutionem Socratifuiffe,lt;iu'am feffetujui illoiudiciali gene rf defen/ionie,amp; oratione fummiffa ccnciliajfet iudicum animos fi bi,crimentj ipfum foliciie redargui/fetlNerum id minime wm de-cebat,ideolj./ïc egst, ut ijui poena fua honoribtn fummit effet cefli-mdturin.MdlM» enim uir fapientiffimut ijuid fupereffet ex u'sia fi-hi perire,lt;juàm cpiod praterifjet. Ei qudKHodUxwMiil’infMi tem^ poritparum inielligelatur, peflfrortlfeiudic'^s reftruauit,breui deirimtnto idw ultimiefeneciutifauumfeculbrkmcmtiii’m confe tuiiH.Ildj judmn« LyjraSj^ui fKin i« dut ndc prcefiatiffimtn fcd-bebatur.
-ocr page 506-47« INSTITVT. ORATORIA.
lellt;ttur,iefen[iigt;ncm illi fcripum oltulijjet, uü ea w!uif,citm lo/ fam ijuitlem,fet{ fitritm [:biconuenientim iudicaJJct.Quouel[oio latet,niim pcrfuaJcnJi, [td lene Jioentlifnrm iti crttortfmon ilunlt;,cugt;n i^tterim perfundere defoi me fit. Hon fuit koe utile alfo lutioni ,ftd[i^ttcd e(i niaiui)hcininifu!t. Et nos fecundum eomntu Wquot; potius lo^uer.d: ccnfxetudinë,quàm if fam ueritat'n regular, diuifione hac uiimur, ut ab eo juod deceat, utilitatem fefaremiu: niftfort'epriorille hfricanin, ijuipatria(edire.quàmcum tribn' no fielt btmillimo contendere de innocentia fua maluit,inutiritef fbi uideturconfuluif/c: aut P.Rutilitn,ueIcumillopenè Socrati-fo genere defenfionia eli ufus,uelcum reuocanteeum P. Sylla mi nere i» ejcilio maluit,juid fthe maxime conduceret nefciebat-Hi ut roparuailla, lt;juie abiiüiffimuilt;iu.fip,animututiliacrediiificum airtute conferanturjeßieienda iudicauerunt,idee'^; perpétua je-tulorum admiratione celelraniur- tlrq,Kosfmuitamhumiles,iit t[ute laudamm inutilia credamin.Srdhoc oualecun^; diferimenri ro admodum euenit. C^terum idcmferètUt dixi^tn cmni penert taiiffarumamp;proderit,amp;deetbit. EU autem ijuodomnesamp;f'in fer amp;nbsp;ubiep^perfuadere ac dicere honi/h',hoiicfie^;face)e deceat, eotraîj: nemcnc unjua ullo in loco lurpiter.Minora uero,^uiefunt rx medijs, plerunq; funt talia, ut alijs [intconcedenda , alijs non /int,aut pro ferfcna,tempcrejocc,caufa,mapii ac mintu uel exci fata debeani uideri,uel reprehendenda. Cum dicamusautem de rtbus,autalienic,aut-ncfiric,diuidenda e[l ratio eorum, dumfcii •nus pleraq: neutro loco conuenire. In primif enim omni» fui uitio' fa iaâatio esl,eloijuentilt;e tarnen in oraterepracipue, afferl'ipaU' dientibus ncnfaji.dium modo, fedpleruni^ue eiiam cdium. Palet tnim mens nefira naiurafulhme i]uiddamamp; eredium,amp;' impatient fuperiorit. Idec'^, abiediosautfuln,mentesfelilèieralleui' musi ifia loc facere tâ^ maicres uidemur,et quoties difeeffit amil latio.fuccedit b.umanitas.At ^ui fefupra medumcxtcllit,premert fc dej^icere creditur,nectam fe maicrë,jmiKortscateros facere, Inile
-ocr page 507-ITBER. VNDECîmVS. 477
rt.lw Je wuiJe« biemilioref : w^m bc uttium eü eoru)n,i}ui nfc ce dtrt «olunt.nec pojjitnt contëdere,rident fuperiores,improt^t t» tios. PlfrKn^; «ero deprehtdiis trroi^intiii fulltce drfe opinions, fei i« «cri« ijiiigt;^;fufficit confcientia-Reprekenfm eil in kacpar' te non meJiocrhtr Cicero,^ « i^uid! rerunt 4 fe geftarü m4ior,3 tle!jiirtiiefuk M omtionihut uti^inilitlcr.At plerutiipillud ijuoip nojine rütione/ecit. Aut enim tuebutur e»f,^uibuj ertt ufm eiiutaribm w opprimenjit ««iurutioBf .uut refjion debut inuidiie^ (ui umf« non fuit pur, feruttit putrne ^ctnS pdlf u exi!iuin,ut it lorum juit fgerut in confubtufrjuens comemontio pofjit uiderr^ non glori« mugi», 5 defenfioni dutu. Elojuentiam quidem cum ple niffimtm diuerfe partie aduocatie concedertt, fibi nun j in 4gfn-do immojice urroguu«. lUiui funt enim: Si^uid eil im me tfig^enij iujieee, ijuodfentio lt;ju4ni ƒt fxigua,amp;■. Nam ijuo minui ingenio poffiim, fubßdio milii Jiligentium comparaui. Quine twm contra Q^Caciliumdeaccufatoreim Yerremconflituëdo,ïuif multuni effet in hoc quog; momenti, uter ad agendum magic idoneim ueni-ret,iicendi tarnen facultatem magM dH detraxk, urrogijurt ßbi,fe'q-nonconfecutum,fedcmnia feciffe utpoffet earn cöfelt;pti,di xit.In epißdie ali^uandofamiliariler apud am!Cos,nonnHjuam im diulogw, alien« tanieii perfona, uerum de elojuentia fua dicit- Et «perte t««”» gloriari, nefcio an fit magit tolerakle, uel ipfa uitif l!uiu)jinipl'cit«lf,j“‘t'n illa iadatione peruerfatftabundas opibue^ pauperemfe neget,noHIilt; obfcurum,amp;’ potent imßrmü, quam ß (i diferttmimperitu plane amp;nbsp;imfanteuocet. Amb'ttiofijfimü glori«n-di geniM eil etia deridere.Abalijs ergo laudemur. Nam ipƒos(u^ Demojllienej a«) eruhefcere etiam cum ab aliji laudamur, decet^ Ne:]ue hocdifonon aliquando derebueifegeftie oratoriejfe db cendum,ficut eidem Demoßheni pro Cteftphonte,quod tarnen ita emeniauit ,utnecejfiiatem id faciendi oßenderet, imuidiam'que omnem in eum regereret, ^ut hoc fe (oi^fjet.t-t Marcut Tulliue fepe dick deoppreffaaniuradone Catilw« ,fed modo id uirtu^
-ocr page 508-478 INSTITYT. ORATORIA.
ti fenätui,moJo prDuiJentiie deorum inimortaliitni iiffigmit, ftt“ runq; contrit itiimicos atq; obire^iatom pistt uendicatfibi. ErMt enim tuendi cutn obijcerentur, In ctrmmbut ut'miimpeperci/[tt, ^Ute non dtfierunt curpere maligni:
Cediint nrmn togit^concediit laureit lltiguief nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;,
Ofortunatam natiiin me confnle Rom4iB:
Et foKfiw iHum rf ^uo i« concilium deorum aduocatur, amp;nbsp;uum ^uit eum artet edocuit,lt;iuie ftbi ille fecuttn quiedam Grecorx txempla permiferut. V erum eloijuëtiie ut iotdecora iudatio/c «o' nunjuS concedendufidutii ed.tiam quü reprehendat hiecIQÿ‘^ putemfcontemptu ne melnon uideo, nee in utta, nee m grutiii, quot;tt-in rebut geßif,nec in hue meu medioerkate ingenij,^uid def}ictt‘ polJit Antoniuf. Et ptulopod apertiuttAn decertare meci tioluit contetione dicendilHoc juide benefeium eil. Quid enimplenixt-quid huberiuf,quim mihipro me amp;nbsp;contra Antoniu dieerelArro' gantet amp;nbsp;illi, qui je iudica/Je de eau fa, nee aîker affuturosfuilß proponunt. Nam amp;nbsp;inuki iudices audiunt prafumentem partet fuasjtec hoc oratori contingere inter aduerfarios,quod P)tbtÿgt;' ra inter difcipulot contigu,peteil;!pfedixk.Sedtftud magkmi' nui'ue ukiofum edpro perfonii dicentiu, Defendkur enim aliqua tenui,atate,dignkate,autorkate,quit tarnen uix in ullo tanta jue rint,ut HO« fcof affirmation^ genut temper andum jît aliqua noilt ratione,feut omnia in quibut patronut argumentum ex feipfp^' tet,quod fuiffet tuinidiut,fi criminit loco ejfe negaffet cicero,eqxi tif Romani e/fefilium fe defendente. At tile feck hoc etiam fauo' rabile,coniungendo cum tudieibut dignkatë fuam.Equkit ait R« Witm ey/ê filium,criminu loco pont ab accufatoribut, neq; hit iuJi' eantibuioportuk,nec defendentibut nobit, impudent, tumultuofa, iracuda adio omnibut indecora, fed ut quifq; ietate,dignkate,ufx pracedk, magia in ea reprehendendut. Videat autem rixatoret quofdam,neq; iudieum reuereniia,neq: agendi more ac modo conte neri,Ex quoipfo mentit habku manifejium fttitam in fujfcipiedii.
-ocr page 509-LIBER VNDECIMVS. 479
M» 4gf tl Ji« cmifis nihil penfi habrrt. Proftrt rnlm mures pie run^:eritlio,amp; tnimi fecreti detega.Nec fine c/iuft Grlt;eci proJi tlerunt,ut uiuântyjuenij; f (iS dicere. Humilior« ilhi uitia, fummiffit «iluliitio, äfft Aula fcurrilitäs, i» rebus äc uerbis pärum madeflit lt;ic pudicis uilis pudor,in omni negoiio negkd^ äUtoritäS,iiutefe-re äcciduntijSyiiui nirni« aut blandi effe,aut ridiculi uolunt-Ipfum etiam eloquenti« gnim lt;lioi aliud deeet • Nam nf^; famflefcwm, 'ty ereAum,amp; audax,'O‘ prlt;ecultu,ferubui cBnuenerit,g preffum, Üquot; mite.Ö' limitu, gy quak intetligi uult Cicero cum dice oraiio nem fuam ceepiffe cane/cere,/i'cutueftibui iiuo^; non purpura coc co^; ful^entibus illa atas falls apiapt. Iw iuuen^bus eiiam (juierio ra paulo.amp;penc periclitantiaferuntur. At in ijfdein ficcum ’iy fo licitum ^amp;cóiraAu dicendi propBpiä,pltruni]; affeAaiione ipfa feutr’eaiis inuifum eA,puado etiam morum fenilis autoritas imma tura 'm adolefcentibus crtdeur.Simpliciora militares decent- Phi' fophiam exprofeffi(utjuidamfaciuni)opentaiibus,paruindeco ri fimt pleri^; orationis ornatus, maxime'^; ex affeAibus, quos Uli u'nia Hicunt. Verba ijuoj; exjuifitiora, amp;nbsp;compoßlio numerofa la lipropopio diuerfa.Non enim folum illa I«tiorit,i]i/iiliit 4 Cictro' ne dicuntur: Saxa atj;fol'eudmes und reffondent, fed etiam illa, lt;lt;uai]uamplenafangu'mis- Vos enim iam Altani t«m»Ii,lt;(t^;luc{, «oj 'mquam imgloro atej; teßor, uos'^; Albanorum obrutiè arlt;tfa' crorHtn Populi Romani focix amp;nbsp;-equales gt;nbsp;not! conueniant barba illi at^; tripitia- At uir ciuilis uere'q; fapiens ,quife non ctiofts di' fJiMtatioibtti.fed adm'miprattoni reipublica dedidcr'K,à qua lögiffi m« ifti qui philofophi uocaniuryeceffirunt, omnia qua ad efficiié dum oratione quod propofuer'e ualtnljdeter adl;ibeb'e,cum prius quod honeßum ftt,efficere in animo fuo conpeuer'e.^t quod frw cipes deceat,alqs non cocefferis- Imperalorum ac Iriumphanlium feparaia eil aliqua ex parte ratio eloqueniia.pcut Pompeius ai«« de difertus rerum fuarum narrator,Öquot; hic qui tcllo ciuilife 'mter' feen CatOftloqucs fenator fus-Idem didam /apt i« alio lile rum, inalia
-ocr page 510-480 INSTITVT. ORATORIA.
w allo fumfum,i»alio fuftrlum td. Yerixt tiJuerfin Agameinut nem 4 Therfitt habitariJentur,dailla DionteJi, alij’ue cuifari, magnumammumferrtfrtefe uiitbuntur-.Ego te,wlt;juii,co[iileni fuiem L.CraJfua Philippa,cum tu me non putes fenatorem! Vox l!onejli/Jiinlt;elibertatit,nonferresiiuemcunii;iiicentem. Hegatje magni fittere ali^juit poëiarum, C/efar ater an albus homo fit,mfa nia.V erre,ut idem Cafar ieillo dixeru,arrogantia efl. Maior iuptrfonis obferuatio eü apud (omicos tragicos't^ue.Multu enim vtuntur,amp; uarijs- Eadem amp;nbsp;eorum tjui orationes alijs fcribebant, fuit ratio, amp;nbsp;deelamantiu e/h. Non om'm femper utaduocati,fid plerun^ ut léigatores ditimuS'V erumetia m tjs cau/{s,lt;juibtts ad‘ uaeamur,eadë differentia diligenter e^ cuftodiëda. Vtimur enim fiaioneperfonarum,amp;uelut ore alienolo^uimur,dandiqffunt ijt ^uibus uocem accommodainus,fui mores. Aluer enim P.Clodius, aliter Appius ciecus,aliter Citcilianin ille,aliier Terentianuipa terfinguur. Quid afferius liâore Y errül V t adeas,tantü dabit. Quid fortius illol Cuius buter ipfa uerberü fupplicia una uox aU' Jiebatur,ciuis Romanus fum. Qu«m dignlt;e Milonis io» peroralio ne ipfa uoces eo uiro,^ui prorepublica fed'uiofum ciuem totieseom fefcuiffeiiijuiïj: issftdias uirtute fuperaffeti Deni^, non modo ijuot in caufa lotidem in Profopopoeia funt uarietates, fed hoc etiaplu' res,^uod bn his puerorum,fxmbnaru,puptllorum,’nutarü,etia re rum affimilamus affeHus, ^uibus omnibus debetur juus decor.Ea-dem bn tjs pro i^idbus agemus,obferuada funt. Aliier tnim pro alio fepe dicendum e(l, utiiuifq;honelius,humilif,bnuidiofus,fauora' Uliser'a,adieil}apropofiiorü i]uoq;,irantea^tx utiedifferctia. lucundiffima uero in oratore humannas,facilitas, moderalio,be' neuolentia.Sed illa quoq; diuerfa bonü uirum decent,malos ediffct fublica uice comoueri, ultum ire felera lt;amp;nbsp;iniurias, amp;nbsp;omnia ut in initiodixi, honefia. Nec tanrü quis,amp;proquo, fedeiiam apud quem dicas,interett.Pactt enimamp;fortuna difcrimen,ft poteftas, »ectademapudprincipem maÿfiratü,fenatorem,priuatu tarnen liberum
-ocr page 511-LIBER VNDECIMVS. 4«!
likrum nttio.nec eoJem fonofublitt iutüciti, 4r(i(rorHm iifx ftttiones dguntur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut orantem pro capitt folicituelo decM^
(mtjlS’ omnrj aJ amplificanJa orationem niachi«ie,ita ûifm-UH rtiut iuJicijsiii utM fint t4jem-R.iJratur'qut mn-ico ^ut tpui dif(epMore de re leuiffima fedens diäurw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illt Cice
ronii confefjione, non modofetnimo commBueri,fed etiam corp«' re ipfo perhorrefcere. Qu« wero nefciat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tliud dicendi gtn«*
pofctt gruuitiis fenatoria^aliud aura popularitfcurn etiam Jïngulit iudicantibiu, non idem apud graues uiroSjifUod leuiores,non Ucm apud erudKH,ijuod milwrfm ac ru^icü,deceat,fit'ij; noiinirtijH4M fummitttnda amp;nbsp;contriikrnilit oratio,ne iudex earn uel ioitettigerrt uel capere nonpoffit, Trpi« 4c Iori« fgent olferuatione pro pria.Nam lt;amp;nbsp;tempus tum l^tum,tum trifte.tum lilgt;m(m,tuni 4»p gufium efb, At^wi 41I htec omw4 coponendus or4tor,0* lo(o puHi M priuato'ne,celelgt;ri an fecreto,aliéna dHN4tr 4n tua.in caftris de ni^i,an foro dicas,intereü plurimu.ac fuam quic^,forma,amp;‘ pro» prium modum elojuentiie pofctt. Cum etiam in c«(rrK aüitus ui' tie non idem imforo,curia,campo,theatro,domifacere conueniat, tty plera^; i^uit natura nonfunt reprehendenda, atif: ideo imterim funt neceJJaria^aliH ^U4m mos permiferit.turpia habeantur. lUutl tarn diximutt quanto plus nttorisiy cultus demonfiratiuie materie ^utaddeleâiationemaudientium compofitie,quàmquefunt istaäuamp;contentionetfuaforie iudiciales'que permutant. Hoe ndhuc adijciendumtaliquas etiam que funt egregie dicendi uirtu-l«4«o mimst deceant.effici condiiione caufarü.An quifyuam tu» 1«« ream i« difcrimme cap'uia, precipue jai apaJ uiAorem priticipem pro feipfe dicat,frequenti traHslatione,fiäie aut repe» tab tx uetuftate uerbit, copofitione quejit maxime 4 uulgari u/ü remota,decurrentibut periodic, quam leti/^mit iocicfentetijst^ di ftntemi Non perdant hec omnia necejfariu pericluanti folicüudi ni« (olorem,fetem{affl^; etiam snnocentibut mifericordie auxiliut Commoaeatar'ne jaitj eiut foriuna, quem tumidü,ae fui iaAan»
H tew
-ocr page 512-43* rNSTITVT. OR’ATORIA.
ttm.amp;ambkiofum 'm/Htorem tlo^uentite i« lorte uijetii! ntnjmil o Jerk reum ueriit Mcupiinté, ^nnxiS deftmn bfigenij, ircuielJeJiferto uecet.Qu'fJ mire M-C^eliue i» Jefenlïone cm pe.ju^ reut Je ui fuk,cöfrehenJi/Je mihi uijetur. Nf c«i uefirun at^:eiiS omni!i,i]ui uJ rêu^enJJ i/funt,miés,aut uultuf mole/Her, autuoxiiHitoJerutior aliqua,aut Jegt;iiq;,quoJ nimiu eil, iaüutior ge/luifuiJ/êuiJeatur.Atijui funt auteJaaâiones i» fatiffaHione, Jefrecatione.cöfeffmnefofttte. Sentëtiolù neflenJu erk^efifhu' nemata,aut enthymemata exorabuniinS ^uicijuiJ merk aJijcietur affeüikut omnk eorS Jiluet uiret,amp; miferationë fecurkate laxU' Iki Age fi Je marte filij [ui,uel muria(i}Uie morte fit grauiar)Ji tenJum patri fuerk,aut in narrSJo gratiS illa expofitionù,ipia e» finget ex fermone puro att{; JiluciJo, quaret breuker acfigmfiäe ter ordmem rei protiiiffe coHtrtiM, aut argumëta diducet in Jigt tos,amp;’ propo/ëtioni ac partkianu captabk leporëtamp; utplerun^ae in hoe genere morit e{l,intëtiont omni remi/fa lojuaturfQuèfrquot; gtrk interim dolor ill^ ubi lachryma fiibfikerintiunJe fe in me' dium tam f tcura obferuatio artiü mifierk, Non ab exordia ufi^; ai nltimam uacë cStinum ijuidS gemkin,amp; idem triftkia uultinftt uabkurifiifuidëuoletdotorëfitum etiain audiëtes transfundere, quem fi Uil reHtt[trk,in animn iudicantÏK nö reJucet. Quod pr^ tipue declamStibut (ne^; enim me pcenket ad hoe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opui mdt
tr eurSfufeeptoru/imel ajdlel':e«tiï re/ficere) euftodiend» ^uoplures in fcholafingutur ajfedut, quos nö ut aJuocatitfei ut fafji fiabimiM. Cum etii hoe genutfimulari IkiSfo!eat,c» iut mar' tK 4 fenatu fuidS,uel ob aliijua miignS infelickatë,uel etiSpaenite tiam petit,in juibut nöfolumcatare,^uoj ukiu perua/thaut lafii uire,feJ ne argumëtari ^uijë nifi mixtii,amp; ^uidem ka, ut in ipfa frobatione magie emineant, affeâihui deeet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intermkte
re m agendo dolorë potesi, uidetur pojfe etiam deponeren Uefcia tarnen an huiui ( de ^uo lotiuimur ) decork eufioJia maxime circa eoitcontra juot dicimue,examinanJa fit-Nam fine dubio in omni'
-ocr page 513-LIBER VNDECIMVS. 481
Iw jhttlm accufiitiemtiu hoca^enJum efl-, »tai! eai likenter Je-(cmüIJi uiJeamur lt;nbsp;mihi illuJ Caffii Seiteri wn meilioeri' terJif^licet, Dij boni uiiio,amp; ju« me uiuere iuuet, Alfrenttè reS uideo, Non enim ex caufd uel neceffitrnt ui Jeri foteil poftu' bjfe eum, fej quaJum aecufanJi uoluptne. Prêter hoc turnen, ^uoj ei commune, frofrium mojerutionem ^uitJum cuufie deji-rmt^Qÿtfrofteramp;iiuicuriitionem bonorumfutric foftulabit, ddeut eiw wlewJifle, ir ijMamükt ^ruuiuß lio futer obieäuriu miferrimum fibi oftenjut effi hunc iffam necellitutem,nec hocfuu CM modo uerbif, feJ toto colore uHionk, ut id eum non dicere modo, fed etium uere dicere uppareut. Nee caufanti pupillo ftc tutor imfeutur un^ucm.ut non remuneut dmorM uejligiu, amp;nbsp;fucru ^uea dumputru eiw memoria.Ium juo modo contra abJicante patrem, querentem uxorem, ap^icaufam oporteret,in libroÇut arbiiror)fe-ptimo dixi. Qudniio etiam aJuocati uoce uti deceret, ^uartiu liber,in ^uoprooem'ij prtecepta funt,continet-Zff'e et in uerbit ^uoj decrcfidut turpe jtt,nemini duUuffl eß. Vnum iam ig««r huiclo» co, ^uod tft fane fummte Jifficultatu, adifciendum uidetur, /[ui' bin moJic ea quit funt natura parum ffeciofa, quie'jue non dicere, fiutrumhbetejfet liberum, maluiffentu, non tarnen fint indecor» dictntibin. Qÿ«! aj^erierem habere frvntem poteß, 4ut ^uid au^ res (jomwium mag» reffuunt, quam cum tß ßUofilij'ue aduoca-tü in matrem perorSdumf Alt^uando tarnen »eceffe eß,ut »n cau fa Cluentij Habiti, Sed non femper illa uia ijua ctntra Safam Ci ceroufuteß,non quia noniJ!eoptime, fed^uiaplurimum refert, ^va in re, amp;nbsp;^uomodo hedat. Itajue illa cum filij caput palam ioi' pugnaret,fortgt;terfutt repellenda. Duo tarne qult;t fola fupererat, diuMie Cicero feruautt. PrmMm ne obliuifeeretur reuerentite.nuæ farentiliM debetur,de'inde ut repetiiis altiin caujis,diligenti/lime cfienderei,^ id quod erat in matrë Jißurin,no oporteret modo.fie ri,fed etia necejji effet.Primacii hitc expcfitiofuk.qq adpr^fente ^uaflicni nikilpertinebat, adeoin caufadtfficili atqi;perplexa, H a niliil
-ocr page 514-484 INSTITVT. ORATORIA.
lühil fr!m httuenJum ereJidit,quiin ifuiJ dectret.V ecit ttij; W' men pitrentit wnfilio muiJiofMm,fed ifß »« i^utun Jiceiittur. Pt' tefl tarne» alijuanJo mater amp;i»re leuore,aiit mitiM infeß^ «gt;» trafilium ßare,tum lenior at^; fummijßor Jecebil orrftto.Nlt;«w if fatisfacienio,aut »tfiramitiuemtu i»uiJiS,aiit etiam i» diuerfum tam transferemui, lt;ifßgrauiter dolerefiliumfalàm er'H.crede’ tur aleffe al et culpa,fiet'q;ultrigt; miferabilis. Auertere ^ut^ue i« alios crimen decet,ut fraude alijuoru concita credatur,if omnia nos paffiiros, «ifcil ajjiere diäuros,teßandum,ut etiam ß no poffu mm no« conuitiari,nolle uideamur.Etiamß quid obif'ciendum erili tfftcium eH patrom, ut idfilio inuito,fed fide copentefacere crt' datur.Itapoterk uterq;laudari.Quod de matre dixi,de utrofpt rente accipiedume/l.Nam inter patres etiam filioslt;j;,cum inter' uemfijet emancipatio,litigatumfcio. Iw alijsquo^;propinquitatibin rufiodiendum e/b, ut inuni,amp;necejfiario, amp;nbsp;parce iudicemur di' xiffe, magis auteaut minus, ut cuiq;perfiinie debetur reuerentit’ Badem pro libertis aduerfus patroms ob/iruantiajif ut femel plu ra compleâar, nunqua decebkßi aduerfus tales agere perfonas, quo modo contra nos agi ab honmibusconditionif eiufdem ini^ut animo tuliffemus.Priefiaturhoc aliijuado etia dignitatibus,ut libef tatia nofirie ratio redda/ur, nequis nos aut petulates in Mendia ijs,autetiS ambiiiofo'putet.îtaq; Cicero quan^ erat in CotÜÿ^u itifiîmediAurus,neq;alitera^i P. Oppÿ caufa poter at,longa ta-men prafationeeucufau» officij fui necejfitatê. Ali^uado etiei i»' ferioribus,prfcipue'q; adolefcentulis parcere aut mederi decetyti turhac moderatione Cicero pro Calio contra Atracinu , uf f«»i «OW inimice corripere, fed pene patrie monere uideatur. Nam if iuuenis nobilis, lt;amp;nbsp;won iniufio dolore uenerat ad accufandum' Sed in ijs quidé in quibus uel iudici, uel etiS affifientibus ratio no' fbra moderations probari debet,minor edi labor ,illic plus difficul tatif,ubi ipfos contra quos dicimus,ueremur offendere.Dua ßmul huiu/inodi perfona Ciceroni pro t/lurana dicenti obftkerut, M.
Cidonvt
-ocr page 515-LIBER. VNDECImVS. 48;
CitoniiySeruij^; Sulfitijyijuàm Jtctnter tarnen Sulfkio cum ots canceßi/Jit uirtutes/cientia petenji cöfolatiu aJemk.Quiti enim aliud effet quo feuiâû homo nobililt;,amp; iurie antiffes magit ferret? vt uero rationë defenffonù fuie: retijiilk,cum fejluduiffi fetkioni Sulpkij contra honoré Muræ»lt;e,Kon idem deiere accufationi con trit cafuttdiceret? Qurà molli autem articulo traflauk Cotone? cuiui natura fummie admiratui,non ifftutukio,ftd Stoica feihe, quibufdam in rehin fadam duriore uideri uoMat.ut inter eot non forenfem contentionemffed ffudiofam dijfutationem crederts in» cidiffe .Kaced {rofedo ratio, rOr cert'ifftmu praetptorS ^eniu, illiin uiri obferuatio, ut cualiquid detrahere falua ^atia ueli(,con cédas alia omnia,in hoc folo uel minin prrit»,^u0m in cateria adie da(/! foterk feriytiam caufa cur ka ft,uel faulo fertinacioré^ uel credulü,uel iratum, uel impulfum ab alijs.Hoc illic comune re medium ed,ft in tota adione aujualker affareat non honor modo, fed etiam charkas, fraterea caufa fit nobu iujia fc dicendi.neque ilt;I mojeroie tont« faciamut.fed etiam neceffario.Diuerfum ab hoc, fedfaciliui, cum hominu,autalio^ui turpi«, aut nobis inuiforum, quadamfada laudandafunt-Decetenimremipfam frobarein jualicun^iferfona.Dixk Cicero pro Cabinio,amp; P. Yatinio ini' miciffimis antea fbi hominibus, O' in ^uot orationes etiam fcripji rot. Verum caufa iuftafitfatendo, non fe de ingenij fama,fed de fide effefolickU.Difficilior enim ratio in iudicio Clueutianofuk, cum Scamandru neceffe haberet dicere nocenté, cuius egerat cau^i famtVerum illud elegantiffime, cum eor« ô quibus ipfeperdudut preces,tum etiam adolefcentia fuam excufat,detradurus aliit quiflut autorkatis,fiin caufa prafertim fujjgt;eda,fe eu et, j terne re nocetei reos fufciperetffateretur. Apud indicé uero,quôd houtj frof ter olienum commodum in caufa qua fuf:eperimus,at fuum ut ferfuadédiardua ratio, ka dicendi expedkijftma. Tidutiaenin iuftkia eiu4,non caufie,nihil nos timere fmulabimus- Ipfe er« glo* rio iufiandiM^ut tonto claritr futuraft fides,ac religie inpronun^
H I tiotxiot
-ocr page 516-485 tNSTITVT. ORATORIA.
tia» Jo, ^uanto gt;ni»M uri offt»(ie,utl uiiliiitti fuie hiJuIferi-Hee noJodTufuii eo^ajuilumiifeHiitH erii (ft forte ad eofdi remit' ientur)adrjcienja ratio.uel necejfitatir alicuiui ,(ï id caufe cedit, itel errorif.uel fufpicietiic. T utijfmu ergo foenitentiie cofeffio,amp; fatùfaüio culpa,perducëdui^ emni modo iudex ad ira pudorem, Accidit etia Mnun^,eande caufam de qua fronuntiauit, ut cogna feat iter il,tum illud quidc commune,afud aliu Hor iudicc diffuta-turos de illim fentétia nofui/fe. Neq^ enim tmendari al alio q if fa fas e/fe.Caterü excaufa ut quaq;fermitttt,autignorata quada, aut defui/fe tefles,aut quod umidijfime,amp; fi nthd aliud flatte fue rit,dicëdi! e(l,fatronos «5faliifeci/fe.Succurret etia fi afud allot iudices agetur, ut iti fecuda affertione, aut in centituiralilut iudi' cijs duflicibui farte uiâa, decëtiui erit quoties conti geril ferutre iudicum fudorë, de qua re lattin »i £ro!i4(ioMÎ( Ioco diâü e fl, Po' ted tuenire,ut »« alijs refrelendendafnl, qua iffifecerlmiii,ut cliicit Tulero Ligario,quod i« Africafuerii,amp; amlilin quidam damnati recuferSda dignitatic gratia, reos eiufdcm criminû de-tuleruntyUt in feholii luxuriant! fatrem,luxuriofuiiffeiuutnifae (ufatld quàm decenter peri fofftt, equid! no i'/tuenio,nip aliquid rtferiaturquodinterpt,ferfona,atas,t!fiti,eaufa,locut,animin, Tulero iuuen! fefatri lapffe, ilium à fenatu miffum uch ad lel-tum,fed adfrumentu co'émendum «ie, utfrimü licuerk a fartilm recefftfp,l,igariu ferfeueraffe,et «ob fro Cn.Pomfeio,inter quern nbsp;nbsp;Cafar! dignitatiefuerit cont!tio,cutn faluS titerq; rem'
fullicam uellet, fed fro lula atq; Afrit inimicifjimii Pofulo Ro* wawn petiffe.Cateru uelfacillimu efl tli aliéna culfam accufare, ulifaterit tuS.Verum id iam iudieit efl,nöafiorif. Quod pnul' ia eontingii excufatio,fola color! lalet foenh!tia.Potefl enim ui' deri fatif emendatut, qui in odium eorum,i» quilin errauerat,iffe touerfnefl.Sut enim quida qui hoc natura if fa ret no indeces fd' fiuHt,ut cum fater ex meretrice natu.quod amet meretric!in ma trimonium,aldicat, Scholafiica materia,fed no qua nonfo/fa ac' äderte
-ocr page 517-LIBER. VNDECIMVS. 4Sr tiJtrt, Hù igBur multa non dtfcrmver Ji(et,utl ^uoJ emuiS fit Mtum prentS, ut hone/iiores j fint iff liberos habeant. N4in Û* fl lia niita,niere tri x e 4« muter f u dica efft uoluifjet. Velijuodhu-milior iffefuerk ( licet enim hoc dicere) uel auôd n5 Wuf rk plt;t' trem lt;jui monere t ,quiHeo minw faciendS filio fuiffe,ne renoua' ret dowiM pMiforö, nbsp;nbsp;enfrobraret patri nuftias,matri friori» ui'
tt ntcef[itatè,ne deniij; legem tjuanda fuit ijuoq; fubinde liberie da ret, amp;nbsp;credibilie frie efiS frofiit juadain ilia meretrice turfku' do.juam niée fcec faier ferre non fojjit,alia fraterea. Nq; eniw Muno declamamiK,fed ojbendimus nonnun j foffe ifßs incommodit dicentem bene uti.lllic maior afiue, ubi ^uie fudenda ijueritur, ut fiufrum frtecifue in maribut,aut os frofanatii,non dico ßlolt;iua-tur iffe(nam quid aliud eiq gemiiue ac fletut amp;nbsp;execratio uitaeö ueniatl ut iudex intelligat fotius dolore ilium q audiat)fed fatro' Ho quoq: fer fimiles affeHus eundum erie, quia hoc iniuria gemte uerecundius ineH fafjisquim außs.Kollienda eil m flerifq; «Iio «(ore af^eritas orationie,ut Cicero de fro/criftorum liberie fecits Qwd enim crudeliut quam homuies hone fie faretibue ac maiort-Iw Hittoe rf refublicafubmouerii Ita^;duru id effe fummm ille tra âandorum uniwori! artifex cofitetur,fed «4 legibtn Sylla; eohit' rere ftatii ciuiiatie affirmât, ut i}s folutie fare if fa no foffit. Affe cuius iiaq;ell,utaliquid eorum quoq; caufa uidereturfacere,eon' tra quos diceret. Illud etiam in iocie monui,q tier fie effet fortunée infeâatio,amp; ne in totos ordines,aut gentes,autfopulosfeiulan' iia incurreret.Sed intérim fides fatrocinij cogit quadam de uni' uerfo généré aliquerü kniinié J(orrr,url libertinoru.uel milifMni, uel pieH(f4norié,veI fimiliier aliorii,in quibin omnibus comune re-nedium eil,ut ea qua ledunt,non libêter trailareuidearii,nec in entnid imfetum facias,fed in id quod exfugnandum eS,refreht~ lt;Ifj,«li4 l4U(If comfenfes. S i milites cufidos eiic4j effe,non mérif, quod fericulorum 4t fanguinie maiora fbi deberiframiafutentf eofdî pétulantes f amp;nbsp;hoc fieri judei btilie magie q faci affueuerint
H 4 Likrlt;
-ocr page 518-488 ÏNSTITVT. ORATORIA.
Utf rf »1« JeirahtHja fff äutwilas, licit tefiimomum reJJtrt itiJufiriie,fer quom exirritit de feruttute.Quod ad nationts exte ras fertmet,Cicero varie detraäurus Crtecû teflilusfideniydf firitiam ijs concedit ac lit eras, feciieius gentic amatorëfui/Ji {ri' fîtetur, Sardos cotemnit, Allolrogas ut hofiù isifeHatur, i^uorum nihil tunc cum diceretur, farum apium,aut remoiü è cura decoris fuk.Verioru etiam moderatione detrahifolet,ß^uaefi rei 'mui' tlia,ß af^eru dicas nimium feuerii,i)iiußumperfuaßone laii,ferti nacem ultra modum tenace e/Je frogofiti,flerun^; uelut ipfos cone rit ratione un!cere,^uod eil mollißimi. Indecorum eil fuper hue emne nimill,ideo^, etiam i^uod natura rei /atit aftum e{l,niß mo' do quoq; temferetur, gratiam ferdidii.Cuiui rei otferuatio iudi' tio magit ijuodam fentiri,^udm[rteceftit ttadi foteä,i^uantü fa' tü ßt,amp; ^uantS recipiant aures. Non lgt;4kt hitc res menfura, amp;nbsp;^uaß igt;onditt,quia ut in citi(,alia alijs magit copient. Adijcieduin ttiam Ireuiler uidetur,ijuodferè dicendi uirtutes diuerßjjimte.no ßlum fuosamatores habeant, fed ab eifdemßepe laudentur.Nam Cicero quoda loco ßribit id e/ße oftimu, quod cum te facile credi derit confejui imKatione,nou poffts. Aho uero, non fe id egijfe ut ila diceret, quomodo fe juilibet po/fe conßderet,fed quomodo ne-mo:lt;iuodpote{ipugnart infer fe uideri. Verum utrun^ue ac meri to laudatur. Caufa enim modo'^ue dißat, quia ßmplicilas illaiif uelutfecuritas inaffefiatte orationit,miretenues caufasdecet. Kaioribttt illud admirabile dicedi genus magit conuenk. In «fro$ tminet Cicero, ex quibut alterum imperkife po/fe cofe^ui credit, neutrum jui mtelligunt.
De memoria. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput II.
MEmoriam quidam natura modo e/fe munus exiflimauerunt, eß'q' in ea non dubie plurimum,fed ipft excolendo, ßcut alia emttia,augttitr, nbsp;nbsp;totut de quo diximus, adhuc inanit labor, niß
fteterie partes hoc uelut fjrirku continentur ■ Nnm 0* omnit difcb' flina memoria confiât, frufira^; docemur ,ß quicqüd audimut, prater'
-ocr page 519-UBER. VNDECIMVS. 4S?
fMitrfîuaty Ô* txeniplerum, lfgum,reljgt;t»ifcrK,JiSfrum,lene^; f^âorifijute uelut qiuftS cofus,quibin itbunJtire,i}uas^; ut front ftu femftr habere debet orator gt;nbsp;eadem ilia uit refrtefentat, immerûo thefaurut hic eloquentiie dicitur. Sed non firme tantum cotmere^uerumetia cito f ereifere multa aAuros of ortet, nec qult;e fierifferit modo kerata leâione comfleâi, fied in cogkatit iiuo^ue rerum ac uerbori eontextum fiequiytlT ijua fint ah aduerfia farte diâa meminiße,nec uti^; eo quo diâa fiunt ordine refutare,f'ed of fortunit loeit fonere. Çhud extéforalit oMtio?no« «lio mihi uide» tw mentit uigore conftare.Nam dum alia dicimut,qu‘e diâuri fik mut intuenda fiunt: ka cum fimfer co^atio ultra id quod tftjo«' giw qult;erk,quicquid interim rrp rririguoj4innio(fo afud m(moriâ def on«, quod ilia quafi quieda media manut acceftu ab inuentio^ ne tr4({« elocutioni- Non arbkror autemihiinhoc immorandum, quid fin quod memoräfiaciat, quanquS fleriqjmfrimi quada ue^ fiigia noftro animo,qiue uelut in cerit anuloru fiffia fieruëtur,exp-ftimant. Nf «j; ero tam eredulut ,ut quafi habku tardioremfirmiir-rem'q;memoriafieri futem. S,iut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod ad animu fertinet,mti
gilt; admirer natura, fiubko rei uetuftas tanto ex interuallo refeti-tas reddere fié et offerre,nec tantS re^uirëtibin,fied etiSj^onte i«gt; tfrim,ne( uigilatibut,fied rtiS quitte cofofiitit magit,eo'q;illa quoq[: awmalia quie «rtre intelleiiu uidemut,meminerut agnoficit, amp;nbsp;jlikt longo kinere diduâa ad ajfiuetasfibifiedes reuertuntur, QwJfnon hite uarietas mira efli exeiderefroxima,uetera inhte^ rereihefiemorü immemores,aiia fuerkiit recordarilQuidlqu^J qult;edamrequifitafieoccultant,amp;'eademfortèfiuecurrunt,necma netfiemfer memoria, fied nlqunnJo etiom redk.Neficiretur Urnen quitnt4 uit efifiet eiut,quanta diu'mkas illa,nifii i« hoc lumen or4nlt;{( uim (xtulijjêt, non entm reru modo,fied etia uerborum ordinê fra fiat,nec ea fauca eontexk,fied durât frofè in infinku, amp;nbsp;in Ion-fififiimit 4 Aionilin f riin audiendi fatientia, ^U4m memoriie fidet iefiek, Qiÿgt;damp;iffiumarÿim(ntü,fiulefifie 4rtrm4li^H4,ii(U4ri^
H $ rdtione
-ocr page 520-490 INSTITVT. ORATORIA.
ratione natura, cü ij Jent Joüifacere illuJ,inJcâi et inexerebai! «o {offuniM, inuenio afuJ Platone otfiare ntemcria ufum litt rarX, uijelicet ^uoj ilia ^U‘efcriftii refofuimin, uelut cuflcJirt Je/ininitn,amp;' ipfa /ècurKate Jimittiniih. N« Juiium e/i,ijuiti fin rimuni in hac farte ualeat mentit intêtiegt;,amp; uelut ades luminum à froßiedu rerunt i^uas intuetur,no auerfa. VnJe acaji),ut ijute ferfluret dies ftritimui edifcenJi caujatcofiiaticne if fa cölineat-Artem autem memmite frimut ofiendifh didtur SimoMidts,cuiut uulf^ata falula efi, cum fugili «ironalo carmen,^uale eomfoni ui ^loriiut folet,mercede faâa fcrifpffet, alnegata ei fecuniie fart rd , ijuild de mere foetit fre^uentijftmo digre/fiu in laudes Co' Jiorit et Pollucit exierat,^uafrofter fartem ai ijs ca fere,quorum fada celelra/ret,iulelatur,amp;ferfoluerunt, ut traJaü ed. Nam cum effet f,rande conuiuium in hnorem eiufdem uidoriie, al^ue nJhiliiut ei ccen-e SimcniJes,nuntioedexcitut,quodeumJuoiU' uenes e^uit aduedi defiderare maiorem in modum dicei-aniur, amp;nbsp;iHostjuidem non inuenit,fuiffe tarnen gratos erf:a feexbu comfe'' rit. Nam uix eo Urnen efreffo, iriclinium illudfufra conuiuas eer ruif, at^; ira conluJie, ut non ora modo offrejforum,led memtra tiiam omnia reifuirentes ad fefulturam frofin^ui nulla nota f of fent dl fernere.Turn Simonides dicitur memor crdinii ^uo ^uif; ilifcuiuerat,corfora fuit reJdtdiffe. Ed autem maf na inter auto' res diJfenfio,Glauco'ne Caryjiio,an Leocrati, an Afattr(ho,an Scoftefcriftü fit id carmen, amp;nbsp;Pharfalifuer k lire domin,utiff‘ ^uodam locofignificare Simonidesuidetur, at^; AfoHDdcrus,amp; Eralofihenes, 0quot; Eufhorion, ie 'Lariffetn Euryfyius tradiJeiifi «H Cr4«ow, ut Afollas Callimachut, quern fecuiin Cicero iatic famam latiut fudb. Sccfam noHlem ’Pheffalü feriffe in eo cenuiquot; uio confiât, ad'^citur fororit filius, futant iT ortos flerofq, al illu Seo fa,qui maior tetatefuerK,quanqmihi tolu de Tyndaridit fu' lulofum uidetur.Neq; omnino huiutretmeminie ufquafo'eta iffft frofedo non taenurus de tata fua gloria. Ex hoc Simonidit fado,
noialui»
-ocr page 521-LIBER VNDECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49»
«oMWm uiJetur iuuare iHemorum ftgrMit a»iigt;io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cre
dmfua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;experimento • N4in cum m Iccit alijutpofl tempuf
reurr/îfumui^wn ipft iptiofcimut tantum, fed et'iS ^ult;e inijs fece rimm regt;niMifcimur,perfonit'q,ful:eunt,nonnun^ tacitit ^uo^cogi tntienes i« me ntë reuertxtur.Ntita e^l igitur,ut M plerif^;,ars ab txperimenio.Loca di^cut,ut ijuammaxime/fatio/â, multa uarietu te fignata,dBmu forte mi^,amp; i« multos diduâa recejfus-ïn ea jiiiquiii notahile eA^animo diligenter afftgilur,ut fine cunHatio ne ac mora parteii eitn omneit (ogitatio pofftt percurrere. Et pri' miu hic lalor eil,non herere in occurfu.Pltn enim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firma de
let effe memoria,i^uie alia memoria adiuuet.Tum qiue fcripferüt, «ri cogMtioHe copleâuntur,amp; alio figno ^uo moneantur HoUnt, juixl ejfe uel ex re tota poteH.ut de nauigatioHe,milkia,uel ex uer ïoalijuo, Ndm rtMW excedentes, uniut admonkione uerbiinme' motiam rcponïiur.Sit auiem ftgnum nauigationif,ut ancora,mili rilt;e,«f a liqui d ex armit- Hlt;ec ka^; digerunt, primum locum uefii^ blo affignant,fecundum utrio^tirm tirc«f«nf,«fe («k'culM modo aut exedris,fed ftratii etiam fimiliiin^; per ordinë commktuni. Hot f4fto c«m eSi repetenda memoria, imcipiuntab »«»1(0 Ioc4 ljlt;ef recenfere,lt;(j' juod lt;u(^; crediderunt,repofcunt,amp; fotil im4gi«e 4({moRci((r, ut jualilet multa fint, ^uorS memini/fe oporieat,fiant fingula conexa juodam cbro, ne errent coniungen tesprioribui fe^uentia folo edifcendi lalore .Quod de domo dixi, amp;nbsp;i« operfe pullicit,amp; in kinere longo,ut urlium 4»tlit«,ft pê ôurufieripoteil. Etiam fingere fibi has imagines licet. Opin eil ergo lock,quit uelfinguntur,uel fumuntur imaginibus,uel fmula
utijuefingenda funt. Imagines nctiefunt,i{uibus ea jult;e edifcendafunt,notamus,ut quo modo Cicero dick, lock pro cera, fimulacrk pro Ikerk utamur. Illud ^uo^ue ad uerlum ponrre opte »niim fuerk. Lock eS utendum mulik,illufiribus,explicatk, moditK interuallk, imagMus aliquid agentibus,acribus infigni-t»'«cancre, celerker'que percurrert ammumpoffint. Quo
-ocr page 522-4pï ÏNSTITVT. ORATORIA.
Quo ijidg«mirer ijuemojo MetroJoriumxij -Itgnn, fer ept£ fol meat, irecenos amp;nbsp;fexagenos 'muenerit locof,ua»itas tiimirum fuit atef iaJlatio cirta memoria fuam fotiut arte ^uàm natura gio riantit. E^uiJem hfc a J lt;{ult;eJli[roJeJfe non negauerim^ut Ji'rerS «owm wkIm f er or Jine auJita re J Jen Ja fint. Nan^: »« ijs i^ute JiJiceruntylocit refonunt resillas,menfam,ut hoe utar,in uefiiiu lo,in atrio fuluinu, ftc cietera. Jein Je relegètestinueniunt uii fofuerint.EtforJÏtan »« hoe fint aJiuti,jui auâione Jimi/fa.^uiJ (uiq; uenJiJiJJênt tefthus argentariorü talulit teJJiJerüt.Ç^ei frafitijje Hortenftum Jieilt. Minus iJem froJerit in eJifeenJüi ^ute orationüferfetute erunt. N41« amp;nbsp;fenfui non eanjem ima^ nem qua res halgt;ét,eum alterS fingen Ju ftt,ir horS tarnen utrunq: (ommonet. SeJ fermonis alieuius tat^i uerloru eontextus eaJem arte quo moJo eofrehenJeturfMiito quoJ qua Ja nullis fimulacrit fignifiearifo/fiunt,ut eerta eoniunüienes.iialeamus enim fan'e,ut qui notis fcrilgt;unt,eertas imagines emniü, ü* loea feilieet infinita, fier quie uerha qua fint in quinq; eontra V erre feeunJa adionis ilrii exflteëtur,utmeminerimus ettam omniüquafijefeftcrun, Bonwe imfeJiri qui Jé eorum qua Jicit,Jeeurfim necefje eSl Juf li (i memoria eura ? N4m quo moJo foterunt cofulata fluere,fi frc' f ter ftngula uerta aJfngulas formas refiiieienJä erKlQuareÜquot; CarneaJes lt;amp;nbsp;SeeffinÇJe quo moJo Jixi)MeiroJorus,quos Ci' (era Jicit ufos hae exereiiatione ,f}gt;i haleant fua, nos fmfliciora traJamus.Silongior eomfledenJa memoriafuerit oratio,froJequot; rk [ e r fartes ejifeere ( Lahorat enim maxime entre) amp;nbsp;ha far' tes non fint ferexigua,alioqui nimis multa erunt, amp;nbsp;earn Jiflitt' gucNt atq; eoneiJent-Nee utiq^ ceriii imferauerim meJum,feJ ma xime ut quifquefinietur loeus. Ni forte tarn ft numero fus, ut if ft quo^ JiuiJi Jebeat. Dan Ji fint eerti quiJa termini,ut eontextum lierborum(quiell Jiff'teillimus)eotinuet erebra mejitatio, fartes Jeineefsiffias refetitus or Jo eeniungat- Nom efl inutile quofaei' fius hareant, aliquas aff entre notas, quarum reeerJatie comme' neat
-ocr page 523-LIBER VNDECIMVS. 49J
HMamp;ifua/ïexciiet memortam. Nemo enimfnè tiiti mfeîix, ut ^uoJ cuilt;i; loco fi^ni Jtftitmuerit, nefciut,ut ß erit urJin ud hoc to ^uotf; udhuc remedio ututur, ui ipfe excitent not« • Hic ed ex illc arte non inutile attedereßgnu ad eos ^ui exciderüt fenfM,an' cor4in(Mt ju^d fofui)ß de naue dicendum eJJ'et:jficulu,Jt de free Iio. Multi* enimßgna faciut, nbsp;nbsp;ex alia memoria uenit alia,ut cS
truHjUtiM annulut uel alligatut,commoneat no; cur id fecerimiu. H«c m«gw adhuc aflringunt,iiua rnemonS ah aliquo fimili tranp ferunt ad id juod continedum efl, ut in nominihin,fi Fuliu* forti ßt tenédin.referamui ad ilium cunflatorë,^ui excidere «o poteft, aut ad aliijuë amtcum,jui idem uocetur, ^uod efl faciliut m afrit, in urßs, amp;nbsp;NafDHe,aut Criffio,ut id memoria afftgatur,unde funtnomina. Origo^uojiuIquuiloJecItMutorx tenrtlimugM cuu faefi,utinCicerone,V errio, Aurelio,ß dehetinferi.Illudneminë Ron iuuxtit.iÿ/âem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcrifferil cerit edifcert. Se^ukur enim
»tfliSItioihufda memoriÜ, amp;nbsp;uelut oculit intuetur non faginat modo, fed uerfin frofèiffos,iiui tum dicit ßmilit legenti-lam ue-ro fi lituru «ut adieüio «li ju« «ut mututio interueni«t, ßgna pint juteda intuentes errure non foJfumut.E^ r«tio,ut itli de qua frimii locutu* fum, arti non diffimiru,ita(Ji quid me exferimenta lt;locutrKt)0' exfeditior (ÈZ foiïtior,edifcere t«ci(f.N«m ij quo^; efl,^uoJ turn er«t oftimS,ßnonfuiirtnt uelut oti^um «nimu fle runq: alia cogilationes,frofter qu«i excit«n*(i«lt; efl uoce,ut dufü (i motu iuuetur,memoria JicenJi auditndi- Sed hac uox ßt mo dica,amp; magie murmur.Qü «utï legenie «lio eJi/cit,iH farte tar datur, quod «crior efl oculoru ^uum «uriü fenfut, in farte iuuuri p otefl,quod cum femel aut tie audierit, cötinuo illi memori« fu«ni exf eriri licet, amp;nbsp;cum legente contendere. N«m Û* «lio^ui id maxime faciendum efl, ut nos futinde tentemiM,qMi« continu« ledio amp;nbsp;1U« m«gM,0' qu« min»* l!lt;erent,lt;eiju«li(er tr«njït.In experi-mento tene«s'ne,O' m^or inlentio efl,^ nihilfuferuacui temfo» ti* per», juo eti«m qua tenemut refeti Jolent,«« fol« jh« exci Je* runt
-ocr page 524-494 ÎNSTÎTVT, ORATORIA.
runt retriiäitntur,ut entra nittratÎMe f!rmtntur,juinjuam Irnt hoc iffo maxime hterere,ijuoj exciilerunt.lllud edifeendo foi hendo'j; comune eâ ulri^jplurimum coferre tonam ualetudinem, digefium citum,animumcegiiationibiualiisliterum. VerumetiS iti lt;iult;efcripfimiH comfleôtendii multum ualent ,amp;iniit^ute cegitamui continendit frofi foUt excepta i^uie poti/lima eil exer eitatiBne,diuißo amp;nbsp;compofnio. N^m jui reâe diuiferit nuujuam peter'u in rerum ordine errare. Certa funt enim no» filum in di' gerendu ^uajUoniluitfed etiam in exeiiuendii,jt modo reâedici' mm,prima ac (ecuttda,amp; deinceps, cohitret^; omnit rerum copm latio, ut ei nihil nec [iiltrahi pne manifeflo intelleâu, nec infiri foffit, An uero Sclt;euola in lufu dùodecim fcruporu,cum prior cal culum promoui/lit, e/Jet'^; uii{m,dum rm tëdit,repeiito totim cer taminif ordine,juo dato err affet,recordatm redijt ad eum,ijui c» luferat, itafaüum effe confeffin eil,minm idem ordo ualetil in oraiione.prieffrtim lotm noffro artitrio conftitutm,cum tatum Ule ualeat altemml Etiam ^ult;t tene compoffta erunt,mcmoriäm ff riefua ducent. tfamffeut fdeilim uerfm edifeimm ^uàm proffm eirationem,ita proffm uin£lam iiuim diffolutam. Sic continpii,ut ttiam iptis ex tepore uidelaiur effufi,ad uertum repetka redd^' tur: ijuod me^ ^uoj;mediocrieatem memoria fequetatur, quendo inteructm alijuoru,^ui hSc honoré mererétur, kerare dedamatio nk parte coegijjet. Nfc fÆ médacio locm,falttk ^ui interfuerilt' Si quit tarnen unam maximum^; à me arte memoria ^uarat.exer ckatio efl amp;nbsp;labor, multa edifcere,multa cogkare, amp;(fifieripo-tefl):juotidie potiffimu efl-Nihil a^ue utl au^etur cuta,uel negü» gétia intercidk. Q«drf etpueriffatim ut pracepi.^uam^urima ediffat,amp; ^uacüfatas opera iuuanda ffudio memoria dabk,de uoret inkio tadiu tllud amp;nbsp;fcripta nbsp;nbsp;lefla fapim reuoluendi, amp;
Huaff eundem cibii remSdendi.Quod ipfum hoc fieri potefl Ifwii«, ftpauca primü,amp; ijua tadium non afférant,coeperimm edifcere, turn juotidie ad^cereffn^tlos uerfm,juori acceffio labor/ jenfum incre~
-ocr page 525-UBER. VNDECIMVS. 49?
wo-fwfHti «0« iffernt, in futnwîi nJ infinitum ufini ferueniut.tlT foëtica priui,tum OMiorü noui/Jime etiufolutiortt numerii,amp; mu gH 4li u/if dictnji remigt;tu,lt;}uit!iit fiint iurifion/ulKru-DifiFiciliortt tnim Jebet efifi juit txercet,']uo fit leuiut iffitm illuJ in juoj exer centyUtathletit ponJeribitt plumbeit ufjuefuciut munm, ^uibut un (uif lt;amp;nbsp;nuJit in ctrtamine uteJum eâ. Non ontKtitm etium quod quotijiunif txptrimentit JeprehtnJitur, minimefijelem effi puit Io titrdiorihiH in^enij( recentem memorium'Mirum diäu efi,nec in promptu r4fio,qH4ntu»i nox interpefita itfferigt;tfirmittitu,fiue rtnuiefcK labor ille,cuiut fibi ipfii fatigatio obfiabat, fiue maturn-lur ac cojuiiur, feufirmiffimt eiut pars efi recorJuti0,^Uitfintin referri non pottrantfContexuntur poftero die, confirmât^; memo-runt idem illud tempus, quod efje in cuufa folet obliuionis. EliaiH illaprteueloxfereciloeffiuit,amp;'uelutpr^fentiofficiofunii4,»i fcil (M pofierH debeatttäu^uii dimiffi dijcedit. Nec efl mirS magit hnrere unimo.qu* diutiut affiXA jint.Ex fc« in^enioru diuerfitn^ te ndtd duliit4t(o e3,aH ud uerbu fit edifiendi diâuris,4n uim mo do reru utq; ordine copleAi fittis fit,de ^uo fine dubio no poted m uniuerfumpronutiari.Niim fi memoria fu/fragatur,tëput no de^ fit.Nulla me uelimfyllaba effugiat, ulioqui etiu ficribere fit fupir-U4euN.ld^;prtecipue 4 pueris obtinendH,atipin hue cofiietudineni memoria exercituiioe redifeda,ne nobis difeamus ignofcere,ldeo'i]i «dmonerijû' ad libeHS re^icere uiiiofum, ijuild Itbertate negligé'* ti« fac«, nec ^uifjuam fie parum tenere iudicat,^uod ne fibi exd-dnt non timet.Inde interruptut aHionie impetus,amp;‘ refiiftens ac fin leirofia oratio.'O' qui dicit edificenti fimilu,etiam omnem bene fieri f torum grufiS perd», uel hoc ipfio quo'd ficripfifie fie cofitetur. Me morinuut facie lt;amp;proptiingenif fam'd ,utilla quit dicimus no do wo attuh/fie ,fied ibt protinus propfi/fie uide4m«r,qlt;f û* orutori et ipfi caufilt;e plurimu cSfert, Num O' mug»« miruJurjO* mi«w timet iudex.qu« no tgt;ut4t aduerfius fie pntparata. Ideoj in uflionitw ia terprtapuafieruandi ed, ut ^ult;tda etiam qu« optime uwxtmwt.
uelut
-ocr page 526-♦5S ÎNSTITVT. oratoria.
«ekt foluU mmtitmuifiy cogitMtiiin MnnuHfU4m,amp; JulitM tiim fimiles ^utirert uiJtarnur ^«lt;1 atluliinui. Ergo jmiW fit opti' mmfm fupt. Si uen aut memoria natura Jurior er»,aut Kon fuffra^abitur temfut, etiam inutile erit aJ omnia fie uerha al' figure,cum oUiuio uniin eorum cuiusliiet, aut deforme htefitatio' Kern,aut etiam filentiu inducat. Tutiut^;multo,comfrehenfii ani mo retuf iffis.hbertate fibi elojuendi relin^uere. N^m amp;nbsp;inuilM ferdit quif^; id juod elegerat uerbS, nec facile réunit aliud,dum id ^uod fcrifferat,lt;{uierit. Sed ne hoc nuide inf!rmlt;e memoria re' medium e^,nifiiniisiiui fibi facultaie alijua dicendi ex farte fa' rauerunt. Qupdficuiutrun^;defuerit,huic omiltere toti!aâio' Kum laborem:ac fi lt;iuid in lueru ualet, ad fcribendu fotiui fuade' ho conuertere.Sed hac rara in félicitas ertt.Cateru quantum na' tura fiudio'q; ualeat memoria, uel Themiftocles tefiis,quern unum intra annu oftimelocutuejfe Perfice confi-atiuel Muhridates,cui duas nbsp;nbsp;uiginti linguas,quot nationibus imferauit,traditur notas
fuiffe; uel Craffus ille diues, qui cum Afite frtee/fet,quinq; Cra' (i fiermonis differetias fic tenu'tt,ut qua quifq; afud eum lingua fo fiulafret,eadem ius fibi redditumferret,uel Cyrus,quem omni«« militum tenure creditum eft nomina.Quin femel audiios quam' fibet multos uerfus frotinus dicilur reddidiffe Theodeâes- Dice' iantur etiS effe nunc quifaceret, fed mihinunl ut iffie intereffem toti^jhabeda tame fides efl uel in hoc,ut qui crediderii et f^ret»
Dcpronuntiationc. Caput in.
PRonuntiiUto nbsp;nbsp;fm/j; aâio dicitur ,fed frius nomen lt;!uoce,
fequensigefiuuideturaccifere, ldanq;a(iione Ciceroalias ^uafifermonë, alias eloquetiam quandam corf oris dicit.Idem ta' men duas etusf artes facit,qua fint eadem fronuntiationis,uoce, sitq;motum,Ç^frofterutraq;affellatione indifféré ter utili' tet-Habet autë res if fa miram quandam in orationibus uim ac fO' tefiaté-Necenim tarefertqudliafint,qult;e intra nofmetiffos com' (ofuimus,quàm quo modo ejferantur,ifam ita quifiqi ut oud»,quot;O' uetu
-ocr page 527-LIBER. VNDBCIMVS. 4?^
U ttur. Qwre nec proialio ulht lt;iux alitiuo modo uinit tl or4(orr, Umfirnu tü,ut non perdit uires fius,nifi adiuuttur iffiutraM ne dicemif • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes Unffiefant ntceffi eH nifi uoce,uul-
tit,totiinfgt;ro(gt;e ha!!itucorfiori( Mordtfctnt. N^im cumhtc omnia fecerimui,felices tarnen jtnojlrum ilium ignem iudex coneeperit, uedurn eumfuf 'mi[écurii]; moueamut, ac non et ipfe nojira ofeita tione foluatur. Documenta fiant uel fcenici adores, qui amp;nbsp;oftimit fo'eiarum tantum adifciunt gratiie,ut nos infinite magis eadë ilia audua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leda dele dent, amp;nbsp;uiliffimis etiam quitufdam impe^
Irent aures, ut quibut nullui ed m tibliothecis locus, fit etiam frequent in theatris.Qttod fi in rebut quas fidas ejfe fcimui, lt;amp;nbsp;(»4 nes,tantum pronuntiatio poted.ut iram,lacl!rymas,foliciiudi»eni afferat, quanto plus ualeatnecejfeeduii nbsp;nbsp;credimusi Equidem
uel mediocrem oratipnem contmendatarn uiribus adionii affirma uerim, plus babituraeffe moMeti q optima eadë ilia deflkuta.Siq' dè et Demofihenes qd effet in toto genere dicëdi fummu,interro' gatui.jmuntiationi palmS dedii,eidem'q;fec»dum ac tertium loci, donee ab eo quart de fierst ut earn uideri poffit no» pràcipuam.fed folam iudicaffe. ideo^; ipfe tam diligenter apud Andronicum Ùy-pocriiemftuduit, utadmirantibus eiutorationem Rliodifs,noH immerito Aefehines dixi/fe uideatur gt;nbsp;quid fi ipfum audiffetisl Et M.Cicerounam in dicendo adionem dom'mariputat. H4e Cn, , Lentulum plus opinionis confecutum,quàm eloqueniia tradil.Ea-dem C.Craechum in deflenda fratris suce totius Pe.Ro. laebry masconestaffe, Antonium amp;nbsp;Crajfum multum ualui/fe, plurimS “'gt;'0 Qi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, cuius rei fides ed, quo'd eius feripta tanti
Ultra famam funt, qui diu princeps oratorum, aliquando amulut Ciceronis exiftimatus ed,nouiffime quoad uix'tl fecundus,ut appa reat placuiffe aliquid eo dicente, quod legentes non inuenimut. El hercle cum ualeat multum uerba per fe, amp;quot;nbsp;uoxpropriem uim adijciat rébus ,amp;gefiui motus'qffignificetaliquid, profedo per-fedum quiddamfieri,cum omnw coierunt,neceffe td, Sunt tamë • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I qui
-ocr page 528-453 INSTITVT. oratoria;
fu yuJem ilU« , rt jU4km imfetut cuius^; iinimi tulit, aflioutnl iM^icnuftrtiigt;rem,ttfet4m uirit dtggt;um,jednQn tdij fert, ^uietiimmMenJocuraigt;i,et4rim,tt »itorern, et quic^uiJfiu' aio p4gt;4titr,vt iffféhita,et ftrum ruturalit folent imfrobiire,itet ijiu uerèoruiu nbsp;nbsp;nbsp;ipßm ettamßni rußiciiitte, ut L- Cotttm Jicit
Cicero fed/Ji ^imUationètntiiiuttttituffefiiitit' Vtrumillifer^ fuufione fu4 fruuntur, qui hemini!;ui ut fint orttores, fttitjutoA M fci, noflrt labori dent uenium, qui nihil credimut ejje ferfeAu, tttß uH nuturti curu iuuetur gt;nbsp;In hoe i^itur non contumaciier 'con' fentio.frimaf furtef ef[e naturit. N4W tfrtf henefrcnuntiure nó foterit ^cuiiiuthn fcriftii memoria, aut in ijs qua fuliio dkenJa erunt, facilitas promf ta defuerittnec fintmendablia orit incom» moda olftaluntCorporit etiam poteil effe aliqua tanta deformb tas,ut nulla arte uincatur.Sed ne uox quidem nifi lileralis,aâiigt;' nem hahere opiimam poteff' Bc«4 enim flrmaq;,ut uolumus,uti H-cet^malauel imiecilla amp;nbsp;inhihet multa,utinfurgere,exclamare, aliqua cogit,ut fummittere , defleâere lt;amp;nbsp;raucas fauces ac la' tin fatigatum dtformi cantico rtficert. Sed nos de eo nunc loqua-mur,cui «on fruflra pracipuur-Cu ftaut omnis aâio, ut dixifm Juas diuifa partes.uocem geßum'q;,q uorum alter oculos,altera au res mouet, per quos duos fenf n omnis ad animum pénétrât afft' RuStpri’ en de uoce dieerctcui etia gefius accomodatur-In eapri «M ohferuatioefi,qualêhaheas.Secuda,quomoutaris, Natura ut ciaffeRatur quStiiate et qualitate.Quatilas ?fimplicior-Infuni~ ma enim grandis aut exigua eâ,fed inter has exrremitates mediit funt ffgt;ecies,et ai ima ad fumma^c retro,multifunt gradtH'Qua litas magit uaria.Nam efi amp;nbsp;candida,et fufca,et plena,et extlùi ltnit,amp;' affera,et cotraRa,etfufa,amp; dura,et flexil!iHs,amp; cl* r*,©* oltufa. Spüs etia longior ireuior'q: • Nec caufas cur quicq; et rum accidat,perfequiptopofiio operi ntceffariu efl,eorum' ne fit dtjferent'ta in quitus aura llla concipilur, an eoruper quie uelut ergana meat,an ifffprcprianatura,anproutmtuetur,laterit pc'
Roria
-ocr page 529-ÜBER VNDECIMVS. 4W ßor'u'utfirmitat,4neap'nit flumJiuutt-NSofiu ifl onutiiui'tji cut non ori« motlo [uiiuiiate, feJ nnrium ^uo j;, fer juoj jit' fereil uocie egreJiliir. Dulcie tumen effe debet bo« txpretrSi fo^ niu.Vtendiuocemultiplex rutio,NÏprlt;etfrilladi/ferentiS,quit elltripart'Ku,ucuM,grituif,flexie, tS intentie,tS remifjis,tu eluquot; tii,tum inferioritue modie opue efl,lfatijs ijuoj; létioribue uut (igt;4 tioribui.Sed ijfipfis media interiacët multaiet ut facies, ^ex pau d/fimie coflat, infiniti habet differetia, ita uox, et fipaucas qult;e noiari poffent, continet f^ecies, propria cuij; e(l, amp;nbsp;bob Mf Bit' Bk« 4Hri!gt;u(,i]H4Bi oculie illa dignofciiur, Augeiur aut/icut omnia ila uocie ]uo^: {«BU/uru.C negligëtia minuXtur.Sed cura no ea dem oraloribiu,ijua phonafeie coBurBtt, «mtB multu funt utrifi^ toMUBj4,j5rBiit4t eorporie.ne ad ffadonum, et mulierX,amp; lt;epo-rx (xilkdtr HOX Bo/lr« ienuctur.jif ambulatio,undiio,uenerie ab' fiinetia,facilie ciborum digeliio .i.frugalitas.praftat. Praterea Hf fnt fauces intepra,id eil,molles ac leues.quaru hmîo amp;nbsp;fragt' tur,amp; obfcuratur,et exalperatur,amp; feinditur hox Nhbi ut libilt;e «if fpiriiu accepta alia claufis.alium apertie foraminibut,aliuni BÖ ptH purgatlt;e,alium nuajfe fonum reddut,ila fauces tumentes firangulat uocem,obiufte obfcurani,raflt;e exafpera/,conuulfiefra-Ak funt organie fimilesPinduur etiam fpir'nut obieihi alijuo,)i' cut lapillo tenues ajua, ^uuru fluiiui rtiu f ultru puuIuBi coir,lt;ili juid tarne caui rcli^i^uit pod id ipfumjuodoff'enderat-Humor ^Ho^; uocem ut Himiui impedie, Mu confumptui deflituit. Na falt' gut» corporu, bö ad prüfens mb tepue, fed etiX in futuru affuit, Sed ut ebmuniter^ phonafcii,lt;(3' oratoribue neceffaria efl exerci tutio, juu oBiBiu conualefcit,ita cura nb idem gtBW.Nu ne 5; cer-lu tfmporu ad fpatiadü dari poffunt tot ciuilibui offuijs occupato, nec praparare ui iBt«/cbh uneb ad fummos,nec femper ù cötCBfi OB« coBtei{n-r licet,cKm pluniui iudicijs fape dicendü fit. Nc ei' loru ijuiif ffi eadem obferuatio Ncn rnim ta molli tfBfru^iUocf, ^uaforti ac liuruiiliop* cß-CuHlioftcfiu altiffimos fonosleniat I a cuntR
-ocr page 530-foa INSTITVT. ORATORIA.
CMlu 0rk,nobit pkraj; a/fertfint cimciltttifi iiceHdlt;i,amp; ui^ilnit Ja tioâes, fuligo lucubration» bibtnJa, amp;nbsp;in fuJata uejle Ju-ranJum. (^reuoce Jelicii'sbohntolliamui.necinibuamur ea(S fuetuiine,jua Juratura non fit, ftj exrrcitatio riut talia fit,^uf Vu u!ui,nK filentio fubfiJat.fiJ firmctur confuetuimt, qua iiffi-tultas omnn leuatur,i.difiert autem quo exercearii,trit oftim»! nam extempore Jicenti auocatur cura uocit, ille qui ex rebut if fis toncif iiuraffeiiuiamp;ediÇcere quammaxime uaria ,quitamp;cla» morem,amp; dilfutatiouem, amp;nbsp;fermonem,amp; fiexui habeant, utfi-mul in cmniafaremur. Hot fatii eif.alioqui nitida ilia, amp;nbsp;curata uox infolitumlaborem recufabit,ut ajjueta f,ymnapit,amp;' oleo cot' fora quamlibet fint in fuit certamitiibut j^eaofa atq; rolufia,fi mi lilareiltr,fafi:estp,amp; uigilias imfares,deficiant,amp; quarantun' Äowi fuos nudüq; fudorem. lila tarne in koe of ere fracifi quitfi raifuttandos foies atq; uentos, ebquot; nubila etiam acficciates, Itafi dicenduminfole,aut uentofigt;,humido,calido'ue die fuerii,reoi de feremui-Nam crudum quiJem,aut faturum,aut ebrium aut eiedo modo uomitu, qua cauenda quidam monent, declamare neminem qui fit mentit comfos,futo. tllud non fine caufa ab omntbut frlt;ece f turn,ut farcatur maxime uoci in illo à fueriiia in adolefcentiam trafitu,quia naturaliier imfenjitur,non,utarbilror,frofter cala rem,quod quidam futauerütÇnam ed maior in alijs) fedfrofter kumorem fotiui.Nam hoc atas ilia turgefcit.'taq; nares etiam,ac feAut,eo temfore tument,atq; omnia uelut germinant,eo^;tene' ra,etiniurilt;eobnoxia,Sed ut ad frofofitu redeamjam confirma^ ta confi'ituta'q; uocit,genui exerchationit optimum Juco.quod eH eperi fimillimü,dicere quotiJie,ficut agimut. Nanq; hoc modo non uox tantum confirmatur,amp; latui,ftd etiam cerporit decent,b ac commodatua orationi motui componitur. Non alia ed autem ratio fronuntiationit,quàm ipfiin orationii.Nam ut ilia emendata,Jilu cida,ornata,afta effe debet,iia hae quoq; emendata erii,id eS,ui Ii0cartbit,fifueritosfacilrtexplanaium,iucundum,urbanunt,id
-ocr page 531-LIBER VNDECîMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;joi
t5,»i ^«0 nulla Hfij; rtt/KciriW.BP^; fertgrkiitas refontt.No euim fine cnufn Jicititr hrtirnm Cracum'ue. N«« fonu homines, ut ard tinn'au Jigno/cimus-Itufïet illuJ juoi Enniin froiat,cum Ji eu fuauilo^juenti ore CethegumfuiJJi, «oh juoJ Cicero in ijs re--frebeHJit,iiuos ait latrare non agere.Sut enim multa uitia, de qui im dixi,cum in quadam primi libri parte puerorum ora formaré, opportuniut ratus in ea «täte facere illorum mentionë in qua emê dari poffuntdtaq;ftipfa uox primumfuerk(ut fie dica)fana,nul-lum porum de quihut nunc dixi, patietur incomnodS, deinde non ftibfurda,rudif,immanu,dura,rigida,uaria, prlt;epinguû, aut te-nuii,inani(,acerba pufi!la,monif,ejfoeminata: Spiritut, nec tre-uu,necparumdurabilit,necinreceptu difficilit, Dilucidauera »rit pronuntiatio primum,ßuerba tota exegerit, quorum pars de^ uorari,pars deßttui folet,plerifq;extremas fyüabas non proferen priorumfono indulgent.Vt autem eâ necejfaria uerbo «m explanatio, Su ohihps coiHpuMrf, amp;nbsp;uelut annumerare lire-r«iHo[p)l«Hi.û'0(fiofMfn.Nlt;««Û*HOfi«Ifffrc5«fHtiy7î»iecoe«t, feonfonantium qu«dam infequente uoeali ^/iimulantur,uttiuf-exemplum pofuimus, ille amp;nbsp;terris- —
V itatur etiam durior inter fe congrefjut, unde pellexk, iy colte^ gii, qu« alto loco diâa funt. Ideo'q; laudatur in Catullo fuauû appellatio Ikerarum. Secundum efl,utßt oratio diftinâa, ideß^ ut qui dicit,amp; incipiat ubi oportet,amp;' deßnat.Obferuandum etä 5«oloco fuftinendui,amp;quaßfulfendendusfermofit, quod Cr«-tiiTfiJlixsoxiufUelvTficvso/ibùiiUelvTfsiyiulùuocatiquodeponë dus fuf^endilur:
Àrma,uirum^;can0,—
Quia illud uirum, ad fequentiapertinet, utßt u'irum Trot«, jui primus ab oris,amp; hic iieruin. Num etiamß aliud eS unde uenir, 3 quo' uenit, non tli/i-tHgupnilum Umni, juiu utrum^ eodem un-Igt;o fon(M)etw«uen'«,Tertio ittflùm^uiti interieâio e^.fatoprofu^
I I gw.O* ’
-ocr page 532-sat INSTITVT. ORATORIA.
£1«, amp;nbsp;continuum fermonem, ^uifucieiut, Italium, Luuitiit^;, JiuiJit^oi eanJem'^iCitufiim, ^uurtofrofugut, Jein Je Luumull; itenk Lktora • X hi iam erk JifikiJiio , quia in Je aliin incifk fenßn-SeJiniffis etiam JiflinJiioniiititem{iiHya!iâsireuiugt;,aIi' is longiin Jaiimid gt;nbsp;lutereßenim fermonem finiat an fenfum. Itaq;illam JiflinJlionem Lktora,frotin^altero ffiritiH kikio in{equar,cum tlluc uenero,
- Atq; altit mijcwi4 Ro«#,
Defonam,et moralgt;or,et nouu rurfui txorJium faciam.Sunt a!i' quanJo et fine re/firatione qult;eJam morie etiam in perioJit,ut in illajn ceitu uero Po.Ko.ne^otiu fublicum gerent, magifier equi til,et Citteratmulta habet membra. Senfin enim funt alij atjtali), ttficut una circSJuâio e{i,ka fauIX moranJum in ijs interuallit, «en interrumfenJiu rH contexts,et econtrario /}iirkum interim reciperefine intelleJiu morlt;e neceffe e.quo loco quafifurrifienJiu til, alioqui fi'infcke recifiatur, non minus afferatobfcurkatk, quam ukiofa Jiflinâio.YirSHs aut Ji/bingueJi fortaffe fit fanas fine qua tarnen effe nulla aha in agenjo fote/l. Ornata front iiatio,cui fuffragatur uoxfacilii, magna, beata, flextbilie, firma, dulcis, Jurabilis, clora,fura,feeansaera,auribu,feJens Eii enim quteJam aJ aujkum accommojata no mognkuJine, fej fro frit' tote a J hoc uelut traâabilis,utqihabens omntsinfe, quiJeftJeri tur,fonos intëtiones^,et toto(ut aiunt)crgano infis u£ia,cuiaJ-trk lateritfirmkas,ljgt;us cum fpatiofertunax, turn labori no facile tejfurut.Nfj; pauiffmus out in mufica fiinus,nec acutijfimut ora lionibus conuenk.Ilt;lam et hic forum claru',nimiiiq; flenus, nul't tfferreanimu motufot, et illefr^tenuis etimmoJiae clarkatk, eS efl ultra uerum,tum neqtfronuntiationefieâi,nec Jiuiiutftr' re intentionefotefl. No uox ut nerui, quo remiffor hoc et grauior et flenior,quo tefior hoc tenuis et acuta magis efl.Sic ima uim non habet, fumma rumfi fericlitotur, meJi/s igkurutenJum fonis,ij'qi cum augeuJa intentio efl^exckonJiicum fummktenJafjunt téfe
raaJi'
-ocr page 533-LIBER VNDECIMV5. joj riiniii.N4i» prima fÄ oi/iriMtiortéitpri»illtiiinJi,lt;ejualittis, m [trmo futfului imparibiu ff'atijsacJiiM, mißens lonf^a Ireuili», pitiuacutif.elata fummifps, et ititequalitate hör» oïm, fKutpt tlti,clMJicetfermo- Sc/a uarietas ë, juit foli eü pronüttalio' Ac Ul j»if pu/^nare inter feputet tejualkatem et uarietate, cum iHt »irtuti coHtrarium fit ukiu intefualiias,huic^ui Jiciiur fimjJliit fuifi^uiJam unut ajfeäm. Ars porrouarunJi cum gratia prit-iet ac renouât aures, tum Jicentem ipfa laborit mutatione refick. Ulfiani{i,ambulailt, feJëJiJaccJi uices funt, niii!'^; ror« pati unS diupo/Jümus.l!IuJ uero maximu(fed id pauloposl traäaümut) quod fecudti rationë rcriî de t^uibus dicimus, animorum'^, habkus, conformanda uox efl^ne ab oratione difcordet.Vkemus tgkur illS ^lue Gr«cf fAori^viot uocatur.una juitdam jfus ac font iwtf«io, non folu ne dicamus owniu clamofe,lt;juod infanum eÜiaut intra I« ^uenJimoilu,juod motu caret,aut fubndffo murmure, quoetia de lilkatur omnis intetiofed ut in ij[dëpartibus, iffdë'^; affeâibus, fint Unie iiutedam no im wugn« uocis decUnatioes, prout aut uer torï (ügnimf, aut fententiar« natura, aut depo/itio, aut inceptiOf «ul trar.fius poßulabk, ut '{ui fingulis finxfrüi coloribus,aha ta^ mtntmmenüora, al.aredu£iiorafecerunt,fineijuonemembris ] demfuas Umas dediffent. Proponamus eniw noiit illud Ciceroit »M oMlionf nobil^imapro Nldoneprincipiu, none ad fihgulaspe nf dißwKftionej.qunwu« in eadëfacie, mm? ^uaß uultus mutan' dus edi Et ji uereor iuèices,ne turpe ßt pro fortiffimo uiro dicere incipientem timere, Etiamßed toto propoßto contradhu attj, ßub' Kiißum,i}uia et exordiü ed,et folicki fxcriiii;, tarne fuerit necelJi nliquid plenius et erediius, dum dicif.Pro fortißfimo uiro dice re,^uàm,lt;amp;'ßuereor,et turpeßt ,et timere -lafecundarelfira' lio increßat oportet, et naturali ^uodam cenatu, quo minui fnui de dicimus quit ftquuntur,et^uemagniiudoanimiMilcnisofien ditur, MinimfqJeccdt.fumT. Anniusipfe mug«doRepufc. fa'UtequSdefua fturbetur- Deinde juaßobiurgatio fuie: Me ad
I 4- eiw
-ocr page 534-yo4 ÎNSTITVT. ORATORIA.
tiui'cMfiim parem Mimi »ugniiuJi)tem ttfftrre nonfojji, Tum iMuiJioßcrit! Tarne hae noui ludicij noua forma terret oculoi.lllii ue ro iam ftne afertû (ut aiutit) tiUji- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quocun^; ittciJerunt,
uetertm confuetuJifiem fori,Ù’prifti)ium morem iudiciorum rt' quirunt.Nam feijuens Irffum ttiam at^.effufum efl. Non tnime» rana confe/fin utßer cittHui tü ut foiehat. Quod notaui,ut af^i rtretnonfoluminmemhfu (auft,fedetiamin articuliieffeali' ÿuam pronuniiandi uarietatem,ßne ^ua nihil,»ec minui,'»ec nut’ ÎM eil. y on autem ultra uires urgenda no» eil.Nam amp;nbsp;fuffoca-ta flt;e[e,amp; maiore »ifu m'inui lt;nbsp;Idr4 nbsp;nbsp;nbsp;Cr interim elifa 'ut illü fo'
num erumpit,eui Gracinomen ah immaturogallorum cantu dt' derunt-Nec uoluhililatenimia confundenda qua dicimui, quaÜ' JißMiofer'K affeliui,amp; nonnunqua eiiam uerha aliqua fui farte fraudantur. Cui (ommriK eil u'uiil nimia tardilatie. Ni(M O' difficultatem 'mueniendi fatetur, amp;nbsp;fepâiiafoluit animos, Ô* in quo eil aliquid,temforihui frafiniiis aquam ferdit.Promftum fit os,non friecefs,moderatS,non lentuSfir'iiui quoq; nec crehro receftus concidat fententiam,nec eoufq; Irahatur, donee deßeiut» Namir deformif eil confumpti illius fonus,amp;rejfiratio fuh aqua diu freffi /imilis,amp; receptuslonÿor,^ non ofportunus,ut qßat non uhi uolumui,fed uhi necejfe en. Qimk Icngiorem diäurispe riodu colligendus eil/fir'nut.'tta tarnen,ut id neq;diu,Heq;cl! ßno fadamut,»eq;omnino ut manifeflußt,reliqu'Hpartihus optime'm ter iunüuras fermonis reuocah'itur. P.nercedus aut efl,ut fit quam longifßmui,quod Demoßhenes ut efficeret fcandens 'm aduerfum cont'muahat quam po/Jetplurimos uerfus.ldem quofacilius uerha ere lihero enprimeret, calcules lingua uoluens diceredomi folc' hat-Eii interim amp;longus .irplenus, ir dann fat'ujfir'tius, non tarnen firma 'mtentionii, ideo'q; tremulus, ut corpora qua a/feflu integra neruis paru fuß'mentur,id Grad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant-Sunt
qßiümcußridore p r4rir4t? dentiu nSredpiut,fed reforhet.Sut qui erthre anhelitu, amp;nbsp;'mtrorfum etiam elare'fonante, imiientur iumela
-ocr page 535-LIBER VNDECImVS. joj iuMOKd mere amp;nbsp;iugo MorMtit. Que J affeiitne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hi
umionK copit urp^eantur, nuio/q: itû elojuentia ingruat, quim gut emiiti ftucibiu folJit. EÜ alijr coticurfui ori«, cum uertit fuit collufiatio-lum tufître amp;nbsp;npuere crelro,amp;' at imo' fulmme fKuKum trocleii uiiiucere,amp;orù kumoreproximesfjutrgere,amp;’ Illi torent par tem f^iritui in loguenilo per eures effundere^etH fi urn utig; uocit funt uitu, guia tarnen propter uocem acddut,po^ tijjimü huic loco futijcianlur.SeJ guodcSg; ex ins uiiil!mapii tule' rm,guàm guo nunc maxime elahratur,in caups omnitui fcMif -gt,eataeli,qfinutihuifi'tanfixiiin, ne/cie.QuiJ enimminiu era tori eonuen(i,guàm modulatie f(emcatamp; nonung ebrioru,aut OB' meffiniiu liceniitßmilitfQuiduero mouedisajfeâitut centra' rii ma^H,guàm cum dolendi!,irafcendi!,indi^nandü,commifira' dum [it,nöfolü ab'ijs affe(lilui,in guos imducedtn fft iudfx.re« dere,fed ipfamforiftnaiiatem ludoru talariS licetia foluerefNS Cice. illos ex Lyda amp;nbsp;Caria rhetorespene canlare hi epilogis rfixii.Nof etiam catandi feueriore paulo modu excejßmm: Qwf' 5««in' «f,»iö dffo de homicidie, facrilegie,paricidio,ftd de calcu' I« ffrff 41^; rationibuiyguifguam denig;(ut femel finiam)iti liie cS tatiQupdp omnino recipiedum efl, niM caufe efl cur no illam uocii modulationepdibuiactiiiis imo me hercules, guod efl huie deformkati propiin, cymbaln adiuuemufTacimui tamenhtecli-benter'Nam nec cuiguam funt iniucuda gult;e cantat ipp,amp; laborit in hoc,g in agedo mimu efl. Et funtguidS gui fecundum alia uihe uitia,etia hac ubig; audiedi guod aures mulceat, uoluptate ducau' tur.Qwder^o^nS amp;nbsp;Cic, dick ecaliguein oratienecantuobfcu rioremi Et hoc guodam naturali «wio uenk • Oflendam ko» mal» poft,ubi ù’guateniu recipiêdui fit hicflexiu,amp; cStiu guidem.fed (guod plerig; intelligere nolSt)obfcunor-lam enim tempus eft diced! gut piapta pronKtiatio,giM certe ea efl,gut ijs de guibus di cimuf, accommodatur, guod guidem maxima exporte pitflant ippmoiusanimorum,fenat'g:Uoxutferilur,Sedcumpntalgueri
» S
-ocr page 536-$P(î tNSTiTVT. ORATORIA.
fiât amp;nbsp;im'nnti:ueri naturalkcr erumf ut, ut Jolintii’ uii,irlt;tfieHuS,itiÂiggt;titiu,fed caret arte,idtc^; nafunt di/ciflift'^ tradkiot formaJi. Cotrà juitfftnÿitur imifaiioe, arte habenl, fed hi carét natura, ideo'q; in ijsfrimü eâ bene affici.O' cöcipere imagines reru amp;nbsp;taj uerû moueri,fic uelut media uox,jUf hjikii 2 nobif acceperk,hSc iudici animù dabk-Eâ enim mëtfi index,et itelui exemplar,ac tonde .juot ilia mutatiSes habet,l(a^; latk in re lus plena, fimplex,(r ipfa juoda mo hilarisfiuk-At in certamine treâa totis uiribus,amp;uelut oîbus neruis iniêdkur.Atrox in ira, afftera ac défit, amp;nbsp;rej^iratione crebra. Ne^; enim pot ejfelon-fw ^rittn, cü tmmoderate effundkur. Pauli in inuidia faciédt litior, ^a no feread hac nifi inferiores cöfugiut.At in blandtedo, fatîdo,fatisfactédo,rogado,lenie bquot; fubmiJfa.Suadentiu, lt;b mo-tjentiu,amp;'pDllicentii,amp;cofolantti grauisinmetufbuerecudia totraâa, adhortaiioniliufortH,dtjfuiatiottibth teres,miferatione fiexa amp;flelàlis,amp; cofiiho ijuafi obfi.urior,at 'm egrefftonibtn fufit üquot; fecura clarkatis, in expofitione acfermonibus reâa, inter acutum fonumbquot;grauem medta.Atlollkur autem conckatitajfe âtbus,compofitis defcend'it,pro utriuf^, retmodo alttut uel m/eri tit.Ç}uidait ijuifq; in dicendo poftulet locui,pau'um dijferam.ut S,^l^u priui dlcam,lt;jui amp;ijfi uoci confentk,amp;' animo cum ea fi mul paret. Is juiiii habeat in oratore momenti, fatit uel ex eo pa^ tet,juod plera^i etiam ckra uerba figriificat- Quippe non matiiu foli,fed nuiui etiadedarant nofira uoluntatë, amp;nbsp;'m muüs frc [er mone funt,amp; f/lutatio frequenter fine uoce 'mtelligkur,aiq;afff lt;i», et ex uuliu ingre/fiiq; p)fiickur habkus animcri, amp;nbsp;animaliu quoq; fermone carentti tra,l‘etkia,adulatic, amp;nbsp;ocuiis, et quibufiH alljs corpor 'n fignis deprehëdkur. Nec mirum fi ifia,quie tamëin aiiquo pofita funt motu, tati 'm aës ualët,cipiâura tacët opui, et habkui femp eiufdë,fic in intimos penetret affeâut, ut ipfam uim dicëdi nonunq fupare uideatur.Cotrà fi gefiut ac uultiu ab oratio Pfe dt/fe.stiatftrifiia dicamtn hillt;ires,afftrmemin altqua renuëtes.
Doit
-ocr page 537-LIBER VNDECIMVS. yo?
«on 4 «foriti» î modo utrlit/eJ etiîifidts dtßi.Tueur jue^i â gtfiu ttH;i motuuenii.Ideo'^; DemeftheHtsgradt^uoddSIptcuIiiia-tun côf onere tâicnem folelnt, adeo ijuitmuiefulgorilleßniftrtis inwginfJ reddat,fuü demS oculie credidit,juod effueret-Prteci' fuum uero inafiione ficut in corfiore iffo, a fut eß, eu ud if/iim de quo dixi decorem, tumetiiimad pgnifîcdticnem decorie ilU funt,ut fitfrimo refium 0* f'cundum nttumm. N4m O' deieâo fiu)iuliidi,amp;(iifino drrogdntid ,amp;in Idtui indinato lunguor, et frieduro «c rigenie tarluria qutedam mentit oftendùur. Turn ne cifidt dftos ex tffu nüione motut, ut cum geflu concordet, et mu niiiu dc Idterilui obfequdtur, Affieâin enim femfer eodem uerti-tur quo ge/luty exceftif qute dut damndre, dut non concedere, dut i notie remouere ofortetit, ut idem illud uultu uidenmur iuerfd-rijWan« refellere;
-Tij tdlem terrie duertke feflem.
-HiîMif fju'iiifm t-îli mf dipior honore,
Signifcdt uero flurimit modii‘Ndgt;nfrlt;tter unnuedi, rfnttfdi.co firniddi'qimottUtfunt et uere(undiit,etdutitdtioie,et ddmirdlioii, amp;nbsp;mdi^ndtiôie noti,et comuwf s oitue.Solo tdmé eo fdcere geftum fcenici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcüores ukiofum f «tduerSt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frrquem eiue nu
tue no citrrt iiRio,4i{(o idâdre id,et conus excuttentë roture fhdgt; n4tÙH e^l.Domindtur dut mdximeuultin.Hoc fuffJices,hoc mi^ ««fSjlïOC WSJi, hoc trijles,hic hildres,hoc ereâi, kof fulmiffi[u-mui,hoc fendent hcies,hüc Miturtur ,'ƒ!!( ffeâdt etium dnteq dieu musyhoc quofddm hoc odimut, hocflurinid intelligimue. Hic ë [ixfefro omnikio uertie.Jtdq; bi ijs qo* dd feeuS comfonun tw fdtuliiydrtifices fronuntiundi 4 fer/inie ^uoq; dffeüut mutU' 4ntur, ut fit Niobe bt •r4gœili4 tri/hie, dtrox Meded, 4ttonilM Aidx,truculëtin Hercules. Incooedijs uero fréter aliSok/rrwati onë,qferui,lenones,fdrdfitij'ufiici,miliies,uetulte, meretriculift dncillit,fenes,dufleri,dc mites juuenes feueri,dc luxuriofi,mdtro itit,fuellte,inter fe diJcerniiunPdter ille tui’ f nteifue pes funt, quit
-ocr page 538-Î03 ÏNSTITVT. ORATORIA.
5«M Merim cociliitus,itiierim kuit eji^lttro ere^lo, alten pfltû efl fuferàlia.at^; iJ ofleHtlere maxime latinû a^itirilus m» rie efl, nbsp;nbsp;(5 ijs quas a^itt fartib’ çogruat.SeJ in ipfo uullufluri
MM Mlrt oculi, fer juos maxime animus emanat, ut citra motum gu0j;,amp;’ hilarkate enitefcant, nbsp;nbsp;triflilia ^uoJdam nutilu duc at-
Quinetü lachrymas ijs natura mentif indices dédit, ^uit aut eru funt d0lore,aut httnia mitnSt.Matu uero intëti,remi/Ji,luferli, f0rui,mites,al^eri/ii!t,juie utaâus f0f0fleritfinfentur. Ri^idi fien (f txteti, aut ISguidi Vf tor fêtes, aut flufêtts,aut îafciui amp;nbsp;molgt;iles,autnatantes,amp;juadamuoluftat(/îifllujî,autlimi,amp;(itt jïc dicam)uenerei,aut foflentes aliijuid,fol!icentes'ue nuj e/Ji de itbut.tiamofertoscomfreffis'ueeosindicendo, ^uu nifl flâne rudù lt;amp;nbsp;flultus ftibeatiEt ad hac omnia exfrimtnda in falfebrit ttiamamp;ingenûell ijuoddam deferuiens ÿs minifleriS. Multum amp;nbsp;fufercilijs agilur.Nam nbsp;nbsp;oculos formant aliiiuatenus, amp;nbsp;fro
fi imferant.Hù C0ntrahitur,att0llitur,demittkur,ut nulla resin eaflus ualeat.Sanguis iHe,^ mentis habku mouetur, amp;nbsp;cum inflr ma uerecudia cutem acçifk,effunditur in ruborem,cü metu refu' ^it,abit omnis.amp;'fallore frigefcit,ttmferatus mediu quoddam fe renum efftck.VitiH in fufetcilijs,fl aut immola funt omnin0,aut nimiü mobilia,aut initijuaHlate (ut modo de ferfona comica dixt' ram)dij]ident,aut cotra id ijuod dicimusfingütur. Etenim cotra fiis trifikia.didudiis hilaritas,remijjts fudor oflendkur. Annum di quoij; renucdt'ue ratione demktütur aut alleuantur, Naribus la Iris'^mSfere i/uic^uam decenter oflêdimus, tametflderifus, conte ftustfaflidiu fignificari folet. Nam iT corrugart nares (ut Hora tius ak)amp;inflare,amp; mouere,amp; digko in^uietare,amp; imfulfu fu Iko /jrirkS excutere,^quot; diducerefefius,amp; flana manu refufina re, indecorii eil, eu emunüio etiam fretjuentior nojtne caufa re-frehendatur,Labra,amp;'forrigSlur male,^ feindiitur,amp; aflrin futur,amp;’ diducueur,tir dentes nuddt,amp;' inlatus aefenè ad aurf ^fahKlur,amp;’ uelut ^uodamfafiidio reflieatur, tt fendent, et uoc!
lant^
-ocr page 539-LIBER. VNDECIMVS. f09 bHtï d If f rlt;lt; flirte dimiitunt- Limlere ^ue^; ea et morJere deforme eft.ci etiiim in effertdii uerbit, modirut effi eorü detent mo-tw.Ore enim mxgM ijuâm Inir'u lojueiidl! efl.Crruiceni ere Aam Df ortet effe, »5 r(^ilt;/4»i aut fufinam. CollS diuerfa quidem, fei fari deformuate cotrahitur amp;nbsp;tenditur,fed tefo fitted amp;nbsp;labor, tenuaturefi «ox acfatigatur-Afftxu feAori metum mintu daram, amp;lt;iuafi latiorem frefjö f^utturefaät.Kumerorum raro decet alle Uatio at^; tStraAio e.Breuiatur etn ceniix,amp; geliä ^uëda humile atj; feruilem,amp;^uaßfrauduletumfacit,(umfeiM habiiu adula-tionit,admiratiöie,metiufttgut. Brachi) moderatafroieAiore-mijfis humerit at^; exflicantibui fe 'm frofereda manu dig'iiie,cö «M1KOÎ lt;amp;nbsp;deeurrentes locos maxime decet. At cu/^eciofim ^d hu-beriut^; Acendü ed,ut illud,Saxa atj; foliiud'mes uoci reffondët, exfatiatur 'mlatut, Ü’ipfaquodammodo 'mfe cumgeflufund» oratio. M4niM urro fne juibui trica ejfet aAio ac debilic, uix did fottd quet motiu habeant.cu fene iffam uerboru cofiam ferfe^u^ tur.Nam cteteri fartes loi^uentem adiuuant, hte(frofè ed ut di-camfiffe lolt;juuntur. An »0» ijs fofcimuii follicemurf uocamml dimittimuitmmamurffufflicamuitahom'mamurftimemuif'mter' rogamiufnegamin^gaudium,trift'iliam, dub'uati onem,cofeffio-nem,fatt»entiam,modu,cofiamynumeru,temfusofiendimuifNS eitdem conc'uadfufflicSdmhibendfroband admiraniur/uerecun dantur^ Nonin demon/bradit locis atj: ferfonic aduerbiorum atj: fronom'mum olt'ment uicemfut'm tanta feromnes gentes natio-nes'^ilinguie diuerftatetbic mihi omnium hominu communis ferma uideatur. Et ij juidem de quibus [um locutus, cum if fs uocibin M turaliler fXfït geftin.alij funtjui res im'uatione ftgmficant, ut ß »grum tentantù uenas medicißmiluudme, aut cuhareüdumfor-matii ad modum fercutientic neruos manibut oft!das,^uod genut ^uàm longiJfimeinaAioneedfugiédum. Abejfeenimflurimui faltaiore debet orator, ut ft geflin ad fenfui magic ^uim ad uer-ba accommodatuci^uod etiam hiflrioibui faulo grauioribut facere inor'it
-ocr page 540-$10 TNSTITVT. ORATORIA.
wow fuit. Ergo ut uJ fe mtnum refnrt cum de feiffo lo^Uätur, i« euui quem demon^ret iMtendere,amp; uliqua hit/imiliit perna ferim,iu nan effiugere jitttuf juofdti,amp; quicquid dieet, ofieude' re.Neqi id w munibui folu, fed in omni geftu uc uoce feruidu ef:» No»enimautinilla periodo,Setttfoleutiuprittor Populi Ro* muni.inclinatio ineu^eMtit »1 mulierculam Verrit eff ingedu eji, uut in illu, Citdebitur in medio foro Kielftnee,motm litteru,quit lii ejfe uduerberufjlet,torque»du),iiut uox quulie dolore exprimt tur, eruendu, Cum mihi (omoedi quoq;peffimte ftcere uideatur, qui etiu fiuuenem tigut, cu tumen in expoftione, out fenk fermo, ut in Hydrite prelogo,uut mulieri/.ut in Ceorgio,incidit,iremU' la uel effoeminutu uoce pronuntiant. fideo in tllit quoa; eH uliquu uiiioft imiiuiio,quoru urf omnû conftut irnttatione. Eituüt gefiH ille maxime eomunit,quo mediut digkut in pollice cotrahkur,ex-’ plickk tribut,et principijf utili(,cu leni in utraq; partem motu mo dice prolatut,fmul capke atj; humerit fenftm adidquomanutfe' ratur obfecundatibui,amp; in narrido certui,fed turn paulo produ-Aior, amp;nbsp;i« exprobrado, et in arguendo acer atq; inftas. Longiut enimpartibutijsamp;’ liberiut exerkur. Vkiofeueroidemfinijbum quafihumeri petes in latus agi folet, quaq adhuc peius aliqui traf utrfum brachiumproferu»t,amp; cubko prenuntiat. D«o quoq; me' dij fub pollicem ueniunt, amp;nbsp;ed hie adhuepriore geflus in/ianiior principio, lt;amp;nbsp;narrationi non aceommodatus. Atcii 1res contract follict prtmuntur,tum digkusille,quo ufum optime Crajfum Ci gt;nbsp;eero dick,explicari folet.ls in exprobrado amp;nbsp;indicando (unde ei nomen e3)ualet,amp;alleuataaclfeAante humerum manu paulum inclinatus affirmât. Verfui in terram amp;nbsp;quafipronus, urget,ali quadoprohumrroeß.Idem fummo articule utrinqjenkerappre henfo,duobui modice euruatis,minui tarne minimo,aptui ad dißm tidum ed.Acrius tame» argumenlkri uidentur, qui medium arti' eulupoiius tenent, tato contradlioribui ultimis digkis, quatoprio' m defeenderunt lt;nbsp;illtyi!ltuertcuHdlt;eaéiioniaptijfimus,quo
-ocr page 541-LfBÉR. VNDFCIMVS. ƒ«
^wtuorfrim« leuiierM fummui»coeuntilin digii'u »ofncul ai èrf,aul ftiiore feriurad nos magt;iui,amp;dtbidefronaac faululü frvlaialaxaiur.HocmodvccefiJJe Demcp-Ittnem credo Milloy Ctcfi^bcnte tintido fulmiffo'^ fr'ntcipio,fK formata Ciceroù mn' «U», cum diceret: Si ^tiid e^ wi me étigenij tudices, ^uod fentio fitexiguX.Eadem ali^uaieuin liberim deorfu m ffeâatibih di^itit (olli^iiur»«os,amp;fufmpaulo iudiuerfare foluKur ,t'.tijuodimS fermoné in ipfum preferre uideatur. Bwof interim digitos difiin gitiinin,fed non inferto pollice,paiilum tamé inferioriP intra fpe âatibin fed ne illit juidem tîéfis i^yi fuprà funt.Duo interim extre mi palmam circa ima foUicit fremunt,ipfe pricribin ad médias ar ticulos iungitur,interim juartus obüquere pon'nurfintert quatuor remiffti magie I tenfis,pollice intin inclinato, habilem in latm dt monftrado,ayt difiinguendo dicimin, manum facimut, cum fupina j» finiftrumiaïusyprona in alterum fertur. Sunt etillibre nés geftiM,cum maniuleuiter padata fjualit uouentium eS, par~ uia interuallit,amp; fubajjêntietibus bumerii mouetur,maxime aptaa parce amp;lt;iuaft timide loijuenlibui. admiraticni cenueniens ille gefttn,quo manui modice fupinata, ac per fingulos à minima colle âa digiio redeunte flexufimul explicatur atq; fonHfrtkur. Nrt U«o modo interrogantesge/bum componimui,pltrunq: umrn uer-tentes manum,utcun^; compofiia eft.Poliici proximus digitus,me dium'^; cantingesaua dexter ef{,unguem pallid fummo fuo iïgïï, remifj ïs cieterif,etl lt;13^ approbantibus, tOquot; narrantibus, difiinr guenlibus decorus. Cui tioH dijjîmilit^fed comprejfis tribus digM tif, ^uo nunc Crteciplurimum utuntur, etiam utrai^; manu,'juoti' esenthymemata fua gefiu uelut cornu tunduntcitftm'Manus leni àrpromitiii amp;affentatur, c'natiorhoriatur, Miteriw laudat-Efl 19 ille urgens orationem gefim uulgarit magie ex 4i-tf ,^«1 (oH-Iwlih tflffmo cfltri^jDiow.ej explicat wndii. E/ïïrilI«! caua, 19 rara.etfupra humeri altiludinem cu^uod^motu wflwf hor-quot; tatrix man^ a pegrind feholie ia j)pe recepta.Tremula fcenica ?.
-ocr page 542-î(* ÎNSTITVT. oratoria;
Dîfflts cum fummi cotent,ti os referre,cur iuibufdum Ji/^Iicue ra,nef:io. N«« «b* fcukrradmiriwrff, amp;nbsp;intérim fuiku giutioneuelutfauefcentes amp;nbsp;de^ecutes,fitcimiu.Quin cofrep fim etiam munum r» ]tffiumfoenitentilt;t uel irlt;e, feâori aJmoue mutyubi uox uel inter dentes exprefjt «o dedecen Quid nie n^S-^uid fucumi Auerfo jvllice demonftnre lt;ililt;iuid,receftum meiÿs futo, I orutori decorum. Sed cum omnis motusfex purtes haieut, feftimus'^ptilleiiuiinfereditorlu,uitioftenunit àrciuerfto, reli^ui ante nos amp;nbsp;dextra htuatf;, lt;amp;nbsp;furfum, amp;nbsp;deorfum ali^uid oflendit,inpojieriera geßut no dirigitur,interim tame uelut rtij ci folent. Optime autem manus à finißra parte incipk, in dextra deponitur,fed ut deponere no utferire uideatur,iiuanl amp;nbsp;in fint interim cad», ut cito tarnen redeat, amp;nbsp;nonunquam refilit uel ne' gantiiut nobic.uel admiratibin.Hic ueteres artifices illud reüe ad iecerunt,ut manus cum fenfit amp;nbsp;inciperet,amp; deponeret. AlioijM tnim aut ante uocem rrk geßut, aut poll uocem,quod eSl utrun^t Jeforme.In illo lapfi nimia fubtiliiate funt,iiutgt;d interuallu motus tria uerba efife uoluerit, ^uod nec obferuatur, necfieri pote{l,fed illi iiuafi: menfuram tarditatis celertlatis^; ali^uam efife uoluerunt, nec immerito,neaut diu otiofa ejjit manus, aut (quad multi faâ' unt^adionem continuo motu conciderët. Aliud ed quod amp;fit fie quentius.et magie fällst. Sit qu^edam latentie fermonie percu/jio' nés, et quapaliqutpedes, ad quosplurimorum geßus cadit,utfit unus motus,Nouum crimen alter,C. Clt;sfar: tertius. Et ante bunc diem;quartus,Inauditum,deinde,Propinquusmeusiet, Ad tea,» Tubero detulit.Ynde id quoq;fluit uitiu, ut iuuetus ciferibit ge pu pramodulati cogitationem fie componant,quomodo cafura ma nus fit.Inde et illud uitiu,ut gefius qui in fine dexter efife debet.'ns finifiramfrequëter definat. Melius illud, eu fint in fiermoneomni breuia quadam membra,ad quxfi neceffefit.recipere /firitum li-(eat,ad htec geßum dil^nere,utputa: Noui crime Caij Ctefar. hahetper fie finem quondam, quia ftquitur coiundio, deinde, Et antt
-ocr page 543-LIEER VNDECfMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jij
me hitc iliem i‘gt;!audi}um,litt'n circunfcriftum eH. AJlitfc cdhI'
Diiinin , idj; jum irrumfit, trit primit amp;nbsp;lonifofiM tiéiio.At uhi im ealor em cencttauerit, etim f'eftio cS if ft ora-tnnn celtrtiAte crebrefcet, iiijs lecit ciiatit, altjsfre/fi conutniet fronuHtittio.Iüa tranfcurriinuf.conf^erimin, itbu»dmin,fiftigt;ni-«tui,lgt;itc igt;iftamut,ir,culcmut,i)tfgimui.Pluf auiem ajfeduf ka-lntltnttora.ideo'^iRofa»i citatior, Aefi)futgrauiBrfu'u,quoJ ille cocedias,hic tra^cedias e^it.Eadê motw juoq; okferuatie ëjta infabulif iuuenum,fenum,mililum,mtircnaril,^rauior ingref-fihe/i,feni,anci!I‘e,farafti, f ifcatores ciiatiui moutntur. ToiS mem manui» artifices fifra oculos, demitti infra fcâus uetant, adeo à cafiie earn feiere, aut ad imumuentrë deducere uitiofiuni kabetur.At finifiram intra humerum fromouere, ultra now decet. Sed cum auerfantes wi fartem uelutfrofellemut manui», finifterhumerinfroferendin, utcumcafhead dextramfercnte confentiat.Manui fniftra nunijuam fela reäe gepumfae'ti, dtx-trlt;e fe frequenter accommodat,fue in digitos argumenta diger'i-mtn,liueauerfsin finiftrum falmû atom'mamur yfiueolijcimt» aduerfas,fiue i« latm utrunei; diftendimut,fiue fatüfacit»tes,aut fufflicantes.Diuerfi funt autem ij gefiM,/ulm'ittimin fiue adora» tes attollimus,fiue alloua demonfirationi,aut inuocationi frotèdi-min: Vos Alkani tumuli atejiluci ■ Aut Cracchanum illudi Quo «e miferconferam^ ^uo uertami in cafitolium'nei at fratfufan-gume redüdat -a» domumi PIw «lu’m affeütn in ijs iunfla exki-lent rnanm: in relm faruis,triflibui,miiilus, breuesi magnis, lit-tif,atrocibui extenfiores funt.Vitiaquoq; earumfub'ijciendafunt, quit quidem accidere etiam exerciiatii aâorilus folent.Nagefium foculum fofientis, aut uerbera minantu,aut numerum quMigoïlo rumfolhceflexo eff'i(ientit,quit funt 4 quibufdam firiftoribus wo f4f4,Ht 'in rufticif qdë uidi.At ut brackio exerto introjjiiciatur lu* tM,ut manum aliiti ultra fnum froferre won 4«i{e4t, alius inquan turn [atet longkuifo f roien44t,4«t ud tfflum «nguf, uut refetito
K ultro
-ocr page 544-»14 INSTÎTVT. ORATORIA.
ul tri« l‘tuühu»ieruin ^eftu fiimtergiifligtllet,utnnfiji(refcill tX parum lutX fu, mtfni/iru duat Briem, aui temerelfarfa mt' »u i« proximosoffendnt, itut cuIkk ulrunij: in diuerfum latm «é tdet,fiepe feiB euenire. Solei e/Je pip:ra,amp;' trépida, trfecMt fimilü, interim uncis etiam di^uit, am 4 capite tieijciatur, aut ea^ demmanin fiipinata inßiperiera iaâetur-Fiiamp;'illel-aiilin, ^ui efje in fiatuit pacificator folet,lt;iui inclinato in humer um dtxiru capite, hraihio ab aure prttrufo, manu infefio pollice entendit,^
Jé maxime placet iis,pm fe dicere fublata manu iaäat' Adijci' ai licet eos,tiuifintentias uibraiit digitit iaculatur, aut manu fub' lata denuntiat,aut (lt;]uod per fe interim recipiendum eJi) ^uctiet aliijuid ipfis placuit, i« ungues eriguntur,fid uniofiim id faciuni, aut digito lt;]uato plurimumpaffimt ereäo,aut eiia duobm aut utra manu ad modu alt^uid portaniiu compofita. Um accedunt uiiia non natura,fed trepidationis, rS orc concurrente rixarifi memo ria fefellerH,aut cog'natio non fuffragetur,puafi faucibui aliijuid ebftiierit infbnarc,in aduerfitm tergere nares,obambularefirmo neimperfeAo, refiflere fubito,amp;laudrpBfcerefileniio, q«ilt; oIi« perfei^ui prope infinitü ed.Sua enim cui^;funt uiiia- Peäus ac ue ter neproijciatur obferuandu-Pandat fmm pofieriora,amp; eü odi' ofa ois fupinttas-Latera cü gefiu confeniiSt.Facit enim ali-iuiJ et totiuscorporis motui,adeoutCiceroplusilloa^, fmanibutipfis putet-Ita enim dicii i« oratore,NuIIlt;e argutia digiiorü,no ad nu-meru articulm cades,truco magis toto fe ipfe moder as,amp;uirili la terü flexione.Temurferire, i^uod Athenis primus feciffie crediiur Cleon,amp; ufitatü e^,amp; indignâtes decet, amp;nbsp;excitât auditortm.
in Callidio Cicero defiderat:NBnfrös,in!puii,percuffd, non femur,(ft licet) de fronte di/fentio. Na etia coplodere manus fcenicS efl,amp;pedlus cadere.Illud ^uoi]; raro decebil,caua manu fummis digitis pedus appetere, ft ijuado nofmetipfos allojuimur, cohoriates,obiurgates,miferates,'j/fi.]uandofiet, toga ijuotj; inde remouere nS decebit,ln pedibus obferuatur ftatus amp;nbsp;imcejfiss- Pro lat»
-ocr page 545-?
LIBER VNDECImVS. ju litoJfxKro ßitre çy fSJem manu ac pejr prof(rrr,Jefurgt;ne tfl. I« JextrS iticiîiere meriin i!titur,fej tfjuo petiore^ qui ttitit ca» «hifKJ mugit q crutoriut grjlut t(l- Mult (tiïi inßniflrü pedë in~ fifleniiS Jtxter uut attoffifur^aur [ummii Jigitii fulpëjKur. Vuri cire fupri mtii, amp;nbsp;inßido deforme eil, amp;nbsp;accedëte mo/u jipt tbfcoenü. Procurfo opportuni, breuit, moderuiu, rira, conuenii etiS amp;nbsp;imbulitio quiedu propter immodicit liudalionü morit,q-^Cicerorurü imceffum neq; itu lotiguprobat.Difcurfire uero,amp; qi Doméiio hfer de Sun Minilio dixie, fttugere, tneptiffmu. Vrt^ne^; fliuiut Virginiin interrogiuà de quodafuo anti/ophi-fie,quoi millii pi/fuu declimuffet. Pracipi Vf illud fâo, ne ambu dtesduertumur à iudictbut,fedfini oblique pedts ad conciltu nobii reffidentibut. Id feriiudicijspriuaiititottpot. Verüamp;breuiora fintlfatia,nec auerfidiu fimut, intérim tamë recedere fenpm da~ ^lt;‘lt;^’Quida ir refiliiit,qi' eü plane ridiculu. Pedii fupplopo ut lo CO esl opportuna (ut ait Cicero) in cotentionibm aut mcipiëdit, autpniëdii.ita crebra ineptt eühots, amp;nbsp;définit iudicë infec» uertere.P.{l ilh indecora in dextru acl.tui latm uacillatio al ternit pedibut infiftëtiu,logijfimefugienda mollit aâiio, qualë in Tkyo Cicero diciifui/Je.Vndeamp;faltationit quoddageniu Tiry IH (Ä ippeUatü-Reprehëdëda eS iï illafrequës,amp; concitata i« uiranjipirtem nutatio,quam in Curio»?p«trf irri^tïZ lu»«»«, quitrens quit in Untre loqueretur,amp; Siciniin-Ndcuajfidentecol ltga,qui erat propter ualetudinem 'ty deligatut trpluribut medi camentif propter dolorem artuu delibutuf, muitu fe Curio ex more iaüaffetyiÇSunq tnquktOÜaui collegit tuo gratiS referes,qui ni fifuiffet ifiic,hodie te muiclt;e comtdiffent.ïaiiatur amp;nbsp;humeri.qil' uiliii Demofthenet »4 i/icitur emenda/fe,ut cü in angufto quodam pulpko fiant diceret.hafta humero depëdent immineret, ut fi calo redicëdi u'aareid excidiffet, offenfatiôeilla cômoneretur- Ambu linléloq ii4 JeniK oportet ,fiin caufi'spublicii in quib'’funt multi iudtcetiqif dicimutfquafi fingulit îculcare pteuliariter uelim^.Illf
K » uert
-ocr page 546-fl« INSTITVT. ORATORIA.
litre reftl!eHifu)n,quo(l ^uid^m reieâa 'm humerum toga, cil Jex tra finutn Uad Ihmios reduxerun t, utJîuiftra gefium faàtier, f}iatieiitiiramp; fabulentur,CH etia lituam rrfirmgire frolatalongt tu dextra jtt ediefum . quot;Vnde meneer ut ne id ^uiJem trafeam i«« ftijjïme fieri,cum inter moras Iaudationum,aut m aurem alùuiut lo^uutur,aut eü fedalil ue iccdiur,aut nonnü^ ad litrarhs fuotiia rt/ficiuntyUtfjvrtulam diâare uideatur • IncünariadiudicemcS i!eeeas,utiq;fî id de ^ue lonuarii f:t ebfcuriusdecet.Incumtere ad uoeate aduerfn fulfellif t fedenii cëtumelwfum iJl. Ji.rclir.ari eliS adfues,amp; manibui fufl't^rri,n:ftflâne iufiafatigatie tii, dtlica-tum, ficutfalàm mcwf ri excidciii aut legere, N4H5; i« hit imni' lm uil ilia dicendi folu'ttur,amp; frige Ie's affefltn, üquot; tudexfa' rü fibifreeflart reucr!ttgt;r cred'it, Tranfire in diuerfafulfclliaga' rü uerecunJu esl. ïiaamp;Caffiugt; Seuerui urbane a Jutrfu' boe fa' tientes imcSfofofe'tt.'Etfialijuade eoneitate Kiir,n!lÿnenfrigi' de redieur.Multa ex 'ijs lt;iult;e frececfimuiymutari neeeffe cfi ab ijl dicKt afud tribunaüa. Na amp;nbsp;uultm ereJiior ut eum afud ^uem die'nur ljied}et,amp;gejiui ut ad eundc tendens elaticr fit,neeeffe é. amp;nbsp;alia lt;iult;e eecurrere etiam me taeete omnibinfeffunt. Item'^;ab '^s qui fedentes agent (Nam amp;nbsp;ftrèft boe 'm relui m'moriltu, if dem imfeitn adienii tffe wc« fojfunt)amp; qua Jam uitiafut ne' (tffaria .N4»i ff df xffr fes alaua iudieii fedeniisfroferèdus ell, amp;nbsp;ex altera farte multi gefius neeeffe tfi 'm ftniflrum eat, ut ad iudicem jfeâent. Equidem flerofq;amp;ad fingulas elaufulas fente tiarum uideo affurgëtesfibi,s(ynonullosfub'mdealiquideiiaj^ati antes,quDd an deeeat iffi uiderint, fw id faeiut,no fedentes agut. 3ibere,aut etiam effe mier agtndü,quoJ mult'u morh fu'v,amp;eii quilujdd, ab oratore meo frocul ahfit. Nam fiquh al'ner dieenJê oner a ferferre non fofftt.no 'rta miferü eflno agere,fotiu''q; mul to,q amp;nbsp;ofer'u lt;lj bominum contemftüfateri.Cultus non tfi fro' friusoratoriialiqun,fedmagii 'moratore eon/fieilur, Quarefit (Ut 'm ttlbut honejlis debet ejfe)jfiëdidih et uiriln-Nd amp;nbsp;toga,amp;
calee-
-ocr page 547-LIBER. VNDECIMVS. sit
«lef«),?!? capillid^tam n:miit cun, J negligentia funt reprelten' denJa- Efi ali^uiJ M aniüit, quoj iffum alijua lenui temporum (SJkione m'JtaiS efl. Nit ueteribut nullifinin,perjbreuespo(lil^ los fuerät-I;atj; et geflu necef[e eff ufos ejje in frUicip'^s eos alio, quori braihiS fient Gritcorum uefie cötinebatur.Sed nos df frlt;e fentibin lo^uimnr.Ciii lati elaui im non er», iia cingatur ut timi' cieprioribm orif infra genua fauli,polierior!bm ad medios popli Jes ufij; perueniat.Na infra mulieru eff,fupra centurionu. Vtpur fune refie defcenJant.leuit cura eff.Notatur interim négligea-tia.Latu haientiii clauu modm rfl,ut ft paulü cinéiii fubmijjior, Ipfam toga rolKi/ijm effcyiTapte citfam uelim. Alker enim mul-tkmodiifi'et enormk.Pars eim prior medijs eruribm optime ter-minatur,poferior eadem portione altim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cinfiura. S snus dr
centijjimin./iali^iuato fupra imam togam fuerit, nunjua certept inferior. Ille i^ui fub humero dextro ad /iniftru ohliijue duckur,ue luibalthetn.neeliragulet,necf!uat. Pars togaijuiepofieaimpo-nkur,fit infirior: n^w W 'iS' fedet melitn.is contineiur.Subduce da etiam pars aliiiua tunie«, ne ad lacertum in aäu redeat, tum finin inijciendin humero, cuius extremam oram re'eciffe non dede cet.Operiri aüt humerum c« toto iugulo non oportet. Alio.jui dwt fiuftet angufiis, lt;iS lt;Iignielt;ifeni juat efl in lalitudine peHoris p-det-Siniflrum brachiu eouf^.alleuandum e{b,utjuaßnormalem il lien 4gt;igi/Ii(nifuCMtj/üper lt;juod ora ex logd duplex ttijualserfede at. Manus non impleaturanulis,pritcipue médias articulosnoit tranfuntibu!,(uim erk habitus cpttmus,alleuato pcilice amp;nbsp;digkit IfKtter in flexie, nifi filibellum tenebk, quad non utij: captandum td.Videtur enim fateri memoria differentiani,amp; ad multos ge-ftus eSl impedimenta. Togam ueteres ad calceos uf j; demÏHeóïf, ut Graci pallium.Idij: ut fat,qui de geftu fcripferit circa tempora illa.Plotius 'Nigidius^; pracipiut. Q«o magie miror PHnij St cundi dofiihominie,iJ’ in hoe utiq; libro pent tlia nimiii curiofi f fuafionê,qfolkii id facere Cicerone ueUndiirH «drie» gratia tra
KXJ didit
-ocr page 548-fis fNSTTTVT. ORATORIA.
dif.cum /toc amiâui ^enini')i fhituii eorum fofl Cicerf nemfuerSt, a f parent • PalliclK jicut fa feins quibw crurn uefliuii' iur,amp; fDcnlin,amp; nuriülip^nmenla.foln excufnre foteii unieluje. Se J bite ntr.iiüiu okferunuigt;,ittm indpimui, proeedeute uero ndu înmpenènbbniiiB narrniionis finutnb bumerorefie uelutf}io«te Jelnbitur,amp; ci nd nrpumentn ne locos ueutS e(l, reijeerenfini' firo tog,nm,deijcere etin ft hifrent,figt;tum conuenint. Lann nfnuci lus nefummo peéiore nbducere licet. Ardent enini in otnnin.amp;' ut uox iiebementior ne mnpis unrin efl, jïc nmiâus quoq; bnbet nâS ^uendniti uelutprntlinntem.ltnq;utllt;eunni inuoluere tognyiri»' emgitpenèfuriofum efl,ftnum uero in dextrum butnerS nb into re '^eere,folutum ne dedientum efl,/iXtcj, ndbuc peius nliqun, »4 eur Inxiorem finum ftnijiro brncbio non fubijcinmus i Hnbet enim ncre quiddnntj;expedki!,amp;cniorieottcifntioni'q;noninbnbile, due ro mngnn pars efl exbnufin erntionis, utiip.nfflnnte fortunn penè emnin decent, fudoripfe amp;nbsp;fntigntio,iT negligentior niniâits,amp; foluin ne uelnt Inbens undiq; togn.Quo ningis miror bnne quoque fuccumffé Plinio cura, ut itn fudnrio frontem fiecnri iuberet, ne eomie turbnrentur, quns componi pofi pnuluniifieut dignuin ernt, grnuiter amp;nbsp;feuere uetuit.Mibi uero ilhe quoij; turbnta prie fefer re nliquid njfedus, amp;nbsp;ipfn obliuicne cura buius eomendnri uideit gt;nbsp;tur. At fl incipiëiibui ne pnulu J’grej/is décidât toga, no reponere eSprorfus uegligeniis nut pigri,nut quo modo debejt nmiciri nefei eniu eil.Hac funi uel illußrnmentn pronuniintionistuel usin, qui lus propeßiis multn cogitnre debet orator. Primi quod,apd“ quos, quibusprafentibus fitnâurus. NnmutdleerenlianHis, amp;npui niios magis conceffum eil, fie etïnfaeere. Neq; eadem in uoce.gt' flu,incejjii,apud prineipem,fenntu,populi,mnglflratu, priunto, fublieoiudicio,poflulntione,nâi'gt;ne/î'inil)ler decent.Qun différé tinfubifcereftbiquifj; qui nnimi iniëderii,pDt,li qua deredient, ir effteere quid ucltt.R.ei quadruplex ebferunlio eil. Vnnin tott eaufa. Sut enim trifles,hilares, flili('filt;t,feeurie,grnndes,pufllllt;e,
ut
-ocr page 549-LIBER VNDECIMVS. yi5
M UÎK unf tit faUcttari fDrtibui enrS Jeieämut, ut no fummte me minerimui. Altera j»i differentia fartiü, ut in frooemio, nitrratione,argugt;nenratioe,efiligt;gigt;. Tertia in fententijs if fis, i« ^uitin fteund» res et adui usriatur oiMnio.QudrM in urriit,^uo rum ut ed uitiofa,fi effuere omnia ueümut, imUatio, iia quilu/da tùfifila natura redditur, uis omnit aufertur. IgBwriM laudaiioni iutÇni/ï f! funèbres eri!t)f,ratiarS adione.exhortatione, fimililriH lata amp;nbsp;maf^nifica (y fublimû efl adio-runebreseocionestcon/à laiiDnes,flerunj; caufie reorü.triftesac fiibmiffadn fenatu confier uada autoriias,apud fofulü di^nitas,infriuatif modus-Defarti bin caufie jamp;fieniét)js,amp; uerbit,aue fiuni multiflicia,flurilui di^ cendu-Tria autfrefibare debet fronKtiatio,ccciliet,ferfiuadet,ino ueattSuilw natura coberet, uteiia deledet. Condliatiofiere dut ■commendalionemoru,^ui neficio,^uomôex uoce etiaat^;adiSef ludi aut crationit fuau'traie con/bat.Perfiuadendi uii afifieueratibe, ^ueinterimpluiiffiisfrobationibuiualetiAn ifia(in^ukCalli-dioCicerD)fi ufrd effent, fie 'a te dicerenturiir, Taw/u abed, ut infidmares ncflroi dnimoj, foinnît ifboloco uix tenebamusTidutia ip,«ur affareat,amp;' conflatia,utii] fiiautcrrasfiulcd Neuediaut ratio etia aut in refrefeniadh aut itniiSdii affedibus'Ergo eu iU' Jexin friuatis,autfrecoin fublicis diceredecaufiaiufferit,leui.gt; tf r £c^urg«ij«nt,(i( wt copsnruJu iofa,uel(fit neceffe erkytia ex iniefrc iiiijciêda,duntaxat in iudicijs (afudfrincifemenim (T ma^ifirattn ac tribunalia mch ) fauluin ed commoran^ duniiulamp;aniiduf fit deeentior, iy frotinui aliijuid fiiatij ad co fiandu. EtiS £MM ad iudicê nos eonuerterinitn,amp;‘ confiultui fro mifierk dicere, non frolinui ed eruinfendum ,fied danda breuii to^kalioni tnera- Mire enim audkurum,diduri cura deledat, et iudtxfie iffieccinfonk.Boc freeifkBcmerin Vlyffts «fwjlo, quemfietiffe oculitin terramdefixit, iirmoio'jue fieftro,fri' ufiquam illam eloquentie frocellam effunderet .(fit«. Ini’«« iundatione [uni ^uedam «on »idtcenttj (utaffel'antficenici)
K 4 iKorie,
-ocr page 550-JÎO rNSTITVT. ORATORIA.
mont,caput rr,u!cere,ma)tuw itituerifiKfritip^erearticulBSißmuIa rt conatum,fulpiraiione folicituiiKtmfateri, aut ^uod ^uenq^ ma gû dectt,eo diutiut[i iudtx nondum intendit aniinum. Statusjtt red us, ceijui 'amp; didui^i pauîum pedes, ueipncedens tnittituo fi-uijier,f;,tttua reâa,/ïc taitien ut mh exteudaiur. Humeri rtmijji, uultus feuerus,mn mceflus,necfiupeits, nec languidus.Brachia à latere modice remota, manus finiUra ^ualem fuprà demo n/lraui, dextra eum iam sitcipiendum erit,paulum prolata ultra fmum,ge fiu quàm modejitjjimo, uelut expeßans Ruanda iitcipiendumfit-ykiofa enim funt iUa, iattueri lacunaria, perfricarefacitm, amp;nbsp;^uaftimprolgt;amfacere,tetsdere (onfidcnûa uultum, aut^uofl magif toruus fupercilijsafirittgere, capillos rt fronte contra «rt' turam retro agere, ut fit iorror ille territilis, turn id juod Cne' cifrequentiffime faciunt,crelro di git or urn laliorum^; motu com' tnentari, dare excreare,pedem alierum longe proferre, parietti toglt;e finifira tenere,fiare diduâum,uel rigidum,uel fiipinum.uel incuruum,uel humeris, ut luAaturifolent, ad occipiiium duâû' Prooemio frequentiffimelenis conuenit pronuntiatio . Nihil eS enim ad conciliandum gratius uerecundia, non tarnen femper. Hec enim uno mododicunturexordia, utdocui. Plerumj: tarnen amp;nbsp;uox temperata , ac gefius modefius, 'Ö' fedens 'numero toga, Ûquot; laterum lenit in utran^;partem motus, codem ffieHantilus ocu lir,decel!tt . Narratiomagis prolatam manum, amiciumreci' deniem.geflum difiindum, uocem fermnniproximam,ac tantum apertiorem,fonum fimplicem freijunti/fimepofiulaiit in his dun-taxat.Q^ igitur Ligariuscum effetadhuc nulla belli fujficio,amp; A. Clueniius habitus pater huiufce, Aliudin eadempofcent afgt; feHus uel concitati. Nubitgenero focrus, uelflebileslt;ConfiitU' iturin foro Laodiceie fpedaculum acerbum et miferum toti Afiic frouincite. Maxime uariaamp;'multiplex adio esl probationum. Nam proponere, partiri, interrogare, fermont funtproxima, amp;nbsp;tontradiïHonëfumere, Nam ea juo^; diuerfapropofitio ed. Sed
-ocr page 551-LIBER. VNDECIMVS. 01 life fittif aliijuaJi) irriJentts,tili^iunJß imVant» proiiuntlamui. AriKmentiiti0f!truH^;iigilior,Ù'acrior,amp;'i«ftiimior,conftmi' tntem orittiBni,foflulat etiam gefium, id forum celeriiitumgt; loflttidum i^uitufdam^ fartilw,amp; denfindii oratio. £ptffio-»ufert lenes,amp; dukes,amp; rmi/[lt;t, raptus Proferpina, Sicililt;e dtfcriptio,Cn, Pompei laus-Nea; enim mirum,minus habere cogt; tentionis ea quit funt eyttra jute/rionem. Mollior nonnunijuam (um reprehen/ione diutrft partis imitatio. V ideor uidtre alios in trales,alios auum txunus,i)uofdam ex uisto uaciliantes - Vbi non dijjîdtnsàuccepermiititur gtfius,at quoq: in utranf partem te.gt; nerai]uitdam,fed intra manus tarnen,amp;fine motu laterum trafla tio. Accendendiiudicispluresfuntgradus^Summusille, Ù'quo nullus efl in OMforf acuticr. Sufepto hello Csefar, ftefto ttiant iamex parte mapna. Pr.tdixit enim : Quantum poierouoce eon-ten Jam,ut populus hite Romanus exaudiat.Paulum inferior, amp;nbsp;halens ali^uid etiam iucunJtiatis t Qui J enim tuus Hie Tuhero in acie Pharfalica ^ladtus apebatf Plenius aJhue amp;nbsp;lentius, ideo'i^ duleiusHn eoetu uero Po. RonegotiH pallicS gerens. Produeida ewwitf traben Jo'e[: turn uocales,aperiend'e'q;funt fauces, plenicre tionf« l!i«c canalifluunt,Voi^Albani tumuli ai^Juci.Nam canti-’ ti ^uiddam baient, fenftm'q' refupina funt. Saxa at^ue fol iiuji' ties uoci rejfondent.Talesfunt illjt incHnationes uocss, ^uas in-tiicem Demofihenesat^ Aejchines exprobrant, non idea impro-ban Jie.Cum enim uterq; alteri obijeiat, palam efl utrunq;feciffe. lJamneq;illeperMarathonis amp;nbsp;Platearum amp;nbsp;Salaminis pro-pugnatoresre^lofonoiurauit, nechic Tbebasfermone defleuit. Eft bis diuerfa uoXtamp;peni extra organum,cui Craci nomen amar'nudinisdederunt. fupramodumacpentnaturam uocis humant acerba. Quin eompefcitii uocem iftam indicem ftuhnist, teftem paucifatis. Sed id quod excedere modum dixi,in ilia parte prima efl. Qui» compefeitis. Epilogus, ft enumerationtm rerum habet,deftderat quandam (onciforum (tntinuationem,ftad conei-
K s tandos
-ocr page 552-(li T NSTITVT. ORATORU,
Unios !iiJi(es(ffaccom»iBj(ilus,ali^uid exijiijuiefufrijixt, ƒ ptiKandiS iticlifiatam çiuanJam Ienittitem,fimfericcrdu «M' niouer.dos,flexum uecit amp;nbsp;fiebilem fuiuitatem,iiuifrtecifutfri gutiiur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eil maxieie tiituralit. Naw «wm cricsti
diiäs!^; uideits i» ipjis funerüiu cincro ^uodam iticdc prcdurmiK' tes- Hic etiamfufca iliaucx,qualem Cicerofuiffein Anlcniodi' (e,inire fäciet. Habet enim in fe^uodimiteinur. Duplex efi U tnen miferatio, allera cum inuidia, ^ualic mede didia de damna-iiene Philodami, alteracum deprecatione detmjjicr , Quart ttiamfieüinitlifijuotjuecantuiobjcurior , In ecetu uerc Pep»-li Kcmani, N on enim h-ec rixaniit modo dixit, ix, y os All»-ni tumuli. Ne^ut enim^uaßinclamaret autdeteftareturlccU' im eil, tarnen inßnitoma^i/ illa f-exa amp;nbsp;circunduâa funi: Memferum,mt infdicem. Et, Quid reff cudelo lilerit nieiii iX.Reuocart tu me inpatriampftuißi M‘lcptr hes/^o te in ea-dempatriapereofdem reiinrencn poiero i Et cumbena Caij Jlabirif imojefieriioaddicii, O meu mijCrum acerlum'^uepne-(cnium - lila puo^ue mite facii in percraticne uelut deßeienti» dolore,amp;fatipalione confefße, Ul pro eodem milcne . Sedßnit ßt- Nf^Hf fnim/Tie lacbrymia iamloipuipofjum. Qua fimilem uerbit habere dcbeni etiampronuntialiancm. Po/ßint uideriali» ÿuopue huiin partis at^ue ofßic'tj, reos excitare, puerosattollere, propinpuos producere,uefies laniare, fed fuolcco didta funt-Et ^uia inpartibm cauße etiam alijs eil varietas, faits appareatac-(ommedandam fententips ipfis prcnun!ialionim,fhui efiendi-mus- Sedueilis^uo.pue, tjuodncuifßmedixeram , nen[emper, fei ali^uando. An non hac,l/liftllus amp;nbsp;pauperculus, fulmi/fa atpue coniraäa:Fortis,lt;lX uehcmeKS,(in lairc,err£iaamp;concua-la iicce dicenda funt ? Accedit emm uis amp;nbsp;proprietas rel us talj aflipulaticne: ^»tenißadßl, aliud uox, aliud animus cflendat Quidf ijucdcadem uerba muiata pronuntiaiicne indicant, affin-Pgt;ani,expr6brant, negant, muantur, itidi^naniur, inierrcpant,
irridetH
-ocr page 553-LIBER. VNDECIMVS. fît
irriJnt, eleuanif After ewiw Jicitur;
Tu mihi i]uB Jeun J: hcc regnit CuntanJotuillumf Tu'neilleAmeus,-
Arguttu Dr4Hce!-
E( »e worer, Mtru fe quif^ue, utl hec, ueluliuJ ^uoJuctet, fff «BWff tjfeÂin utrfet, urrum effe ijuotl Jicimuf feitt. Vnum ümijs ujiicienjume(l,cui» frieciput itntûioue /ftâtiurie^ nrum , [lt;epe uHui âlios Jrctre . eH rniim lutens ijuadum ft hoc rtlio, amp;nbsp;uienurratilif ,amp;utuere^^i^}ume^, cuput efft ur~ tii Jectre nbsp;nbsp;fucius , ita iJ ntc fine urtt eji, nec Mu urte tradipo
Itfi , ln:iuibufilttmuirtutci nonhuheut grutiuHiiM quibufthitti KKiu ipf» deltHunt. Muxiifiof uéloret cemoediarum Df»iegt; trium amp;nbsp;Strutoclem plucere diutrfis uirtutibin uidiiuui Se J illudm^m miruin,^uJdlt;iIterdei)s,etiuuenef,amp;bon0s putret, ftruoi'ifue CT niutronus ,amp; graues anuiopùme,alter acres fe^ neSy callidos feruos ,parajttos, lennises, CT omnia aguatoria me^ iiw. Fwitrnigt;nn4t«rit iiii(er/4' Namuoxijuoijue DemetrijiU' eundior, tüius acrior er4t. Annoiandie magis proprietaies,jux transferri non poterant, manits iaélare , amp;nbsp;dulces exclamation uesiheairicaufâ producere, sTimgrediendo uenium concipere uelle,amp; nonnun^uam dextro lattrefacere gfflus,^uod nemineni aliumpritter Demeiriumdecuit . Nanjueinhitcomniaffatura amp;nbsp;mir4 f^cie aJiuuabatur. Ilium curfus amp;nbsp;agilitas, CT uel pan rumconueniensperfonierifus,^uem mom ignarusrationic populo dabat,CTcontraâaetiam ceruicula; guicquid herum alter fecip fet, foediffimum uideretur, QM4re nor» fe lt;juif^;, nec tantum ex cemmunibui prsecepti4,fed etiam natura fua capiat confilium for-mandée aäionis.Net/; illud tarnen e/fe nefas,utaUtiuem utl omnia uel plura deceox, Hhim jiio loci cloufula fit ttdî nteeffi eß, ^utt tsettron
-ocr page 554-04 institvt. oratoria.
citerorume/l, rtgiure maxime moJum. Nm enim comcejum t/fe,leiorMremuola . Quareneei»ge/tu perfeifiiemuromnes argutiafjUec in lo^uenJo dilHnHitimbiH, temgoribut, effiämi' bus mol ejie utemur,ut fißt in fcetu iicenium, Quid igieurfaciaminon eamine nune ^uijem. Cam aceerfo r ultra?an fotius »a me comparem. No« perpeti meretricuin contumeliaif
H(c f »(«I Jubitationif morat, uccit flexus,uarias manuf, diuerfat nutusador adhibeLit. Aliud oratio fapit, nee uultnimium tjje (ondiea. Adione enim eonflat,non imitatione. Qua re non immerko reprehenJkur pronuntiaiio uultU' gefiiculationibiu molefba,amp; uocie muta tionibut refultans.Nec inutilker ex Crtecit ueteres tra/iulerunt, ^uod ab hk fumptum
Lenas Popilius pofuk,ejji hae imotiofam adionem .Optim e igkur idem,jui o-mnia, Cicero praceperat, qua /it' fra exoratorepofui.Qiubtn fimi lia in Bruto de M. Antonio di' ck,Sed iam recepta ed adi» paulo agkatior,amp; iS exigi tur amp;nbsp;quibufdam partibin conuenk,katami leperanda, «( dum adork captamut elegantiam,per
Jamin uiri ba niamp;grauit uutorka urn..
-ocr page 555-sa
M' F A BI I Q V I N'
TILIANI DE INSTITVTIO-ne oratoria liber Duodeciinuf-hs labor crefceret, w ferderem qua iam effe^ia erat, fer omnes di/ficultatcs animo me fufientaui.Quare nunc quoqjtcet maiori jUiiiN unqua mole f remar, tarnen frofficientifinemmihiconflitu turn eil uel dtfcere fotius,quàm dejjierare. fefelOt aulem, qucj a faruis ceferamus,mox uelut aurafolicitante frouediilS gius,dum tantum nota il!a,amp;flerifq;artium fcriftoribits tradia' ta fracifimui, nec adhuc 4 liiore profal uidebamur, sly mu’tos tirca uelut ijfdem fe uentis credere aufos babebamiss. lam cum eh quendi ration! nouiffme refertam, fauci[[i mis'q. teniata engrelJi fumui ,rariu qui iam frooulàfortu receff^et,re^eriebatur-Pofi-quaueronobiaille,querntn/iituebamusorator,a dicendi magi' ftrit dimi/fus,autfuo iam imfetufcrtur.aut maiorafU auxilia ex fapientia fenetralibus petit,qua i« ahum fimus ablati,fentire toepimus.Uunc calum undiq; lt;amp;nbsp;undiq; founts. Vnum modo in il la immenfa uaßiiate eernere uidemur M. T ullium,qui tame iffe quauittaiaaiq;itainflrudia naue hoc mare ingre/Jus ,contrahie itela,inhibetq; remosiamp; deiffodemu genere di(ëdi,quo fit ufurua fera
ENTVM est ad pdrtfm eferii Jefiinati longe grauiffimam. Cuuise^uidem onui,li tantum oftnione frima conciferefotui/lim-, ouan to me frémi ferens fentio, ma turiuf confuluiflim uires me^ as, fed initio fudor omittiédi, qua fromiftram tenait, mox quanqfer f:ngulasquDq;far
J»« INSTITVT. ORATORIA,
ftrfeHmortitor, fttukobtt dient. At noftra temnittis eiitiii morts ti eoMbitur dart ,amp;lt;il[tgnakitofftciii. ha ntc aitttcejen ttm conft^ui foJJumiHi'iJ' longius tundum tff,Kt rtsfntt- Prola' iiliitaitiencMfiidilits honefiori! tutiortsauditcits t/i tentart, ^uibitsparatiorutnia e/l.
Non poffe oratorcm efle nifi uirum bonn Cap. I.
çj II ergo nobit orator,ijue injiiiuimut, i(,^à Mareo Catoefiiu tiir,uirbonui,dicendiger»ut. Verittntd^uoJilltpofuiifri' Its, lt;i3f Ifft natur a fotitu ac mains ed uti^; uir bonus. Id non to tan tim,ut jï uû ilia dietndi mal itia inftruxerk,nihil jit fubluit friua tie'q; rebut ftrniciofim elo^uentia, nos'^iutigj! .jui fro uirili fartt fonferre ali^uid ad facultatem dicendi conati fumin, fejjime mt' rtamur de rebus humanis ,filaironi comfareintuh.tcarnia «0« milki . Quidde nobii lo^uor f Herumiffa natura ineojuod jfritcifue mduh/Jehomini uidetur, not à citterit animalibiu fefarajje, non farens, fed nouerca fuer'tt, ft facultatem dicendi, fociamfcelerum, aduerfam innocentiit, hoflem uerkatit inuenk. Mutos enim nafei, 'tir tgere omni ratione falius fuijj'et, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fro
uidentit munera in mutuam ferniciem conueriert. Longiiu ten' dk hoc iudicium meum . Nejue enim tantum id dice, turn ijui ft orator, uirum bonum tlJe ofortere, fed ne futurum ijuidem ora-torem.nifi uirum bonum. Nam ctrte, ne^ue intelligentiam con^ ttjferuijs, ijuifrofofitahontjiorumacturfium uia,feiotemfn tfui maltnt : neijue frudtntiam, ijui in grauijftmas frt^iuenter It-gum.femferueromale confeienti« foenasa femttifjisimfrouifo rtrum txku induantur. Quod ft neminem malum effe niji jlulti tundtm,non modo à fafiaibus dickur, fed uulgo ^uoq;femftr ed (rtdkü,ctrltnofet unj/bultus orator. Adde ijuoa nefudiot^id-dë of nis fulchnrimi uacare mens,niftoibus uktjs libera fot-Primi ifuôd tn code f edore nullu rd honejboru turgiü^: confortii,'0' (ogkare oftla fimul ir deterrima.nS magit ed uni’ animi, j eiuf iem hoäs boni elJi ac mali, Ji ilia juojttx caufa,^uod mete tatst
s rti
-ocr page 557-LIBSR DVODECfMVÄ. jty
rei intenta uteare ontnibut alifsetiS culpa (arentibuf (Urh opor-tetjita Jemu tnigt;n libéra,ac tota nulla Jifhietgcte ati]: aliii Jucen.gt; tecavfa jfe^iabit t i fo u aj ^uotlacci»p,itur, QuaJ ft corptirü nigt; mia cura,rj‘ f/lxitiorrei familiarit Jtligëtta, lt;amp;nbsp;uenaJi uiluptaf, amp;tlatij}ieiiaculii/es,muliu(luJifsauferut(huic f«:«»! rei per« tentpin ^uoiic!!i]:alteri Jatur) -juicl putaminfaâuras cupiJualt, dwrii« , ieiuiJtaf ijuarü imputenuffi iilt;e cogkationes fomws eti^ ipfos,V lila per ^u'etë uifa perlurbat.Nihil enint ta occupitü tam iiiii'itiforme,iat ac ta uarijsajfeéiibuf cocifwn atcj; laceratu,^ mala niens Ne ÏZ eï inßjiatur,jjgt;e,curia, labore Ji/irin^itur, lt;(y 14 cSfcelerif compos fuerit,(olicKuJme, poenuëtia, poenarS owmié txpeâaiioiie torjuetur. Qu« witer ()«c Itteria, aut ulli bonte arte locin/non hercle magst qua frug bm in terra fentibiu ac rubit oc' cupata.^ge,nQai perferëJosftuJioru labores neceffaria frugall tlt;i!?Quilt;iergo ex libijëeac luxuriaffeifNo prtecipue acuit aj cu piililatëliteraru «mor lauJiifNum igitur malie ejjë lauden eurte putaminilamhocquif no» uiJet,maxima partem orationie in tra âatu lt;equi bont'^tconfißerefDicet'ne de ijsfecundum dektta rerïi dignitatë mail« «tj; 'miquin^ Denique ut maximum partë quaßia k'h exima,demui,id qif nutlo mb fiert poteib,idë ingenij, ftudii,dit ârina,pejfimoatque optima uiro, uter melior diceturoratori ni' inirii qui hSquoque melior-Non ig'uur unq malinidë homo,amp; per fedui orator. Nau enim perfeâu quicq,quo meliut efl aliud. Sed ne more Socraticoru nobifmet ipfis rej^nfum finxiffe uideamur, fit aliquii adeo contra ueritatë otftinaiuf.ut audeat dicere eodë in genio,fiudio,doflrina pradttumnthilo deteriorem futur! orato' rem malum uirum quam bonu-Conu'imcamut buiin quoque amenti am, Namhoc certe nemo dubitabit, omnem oratoremid rfeere, «I iudici quapropofita fuerint ,uera O' honefia uideantur-Ytr! igitur hoc facilitn bonus «ir perfuadebit, an malut f Bonw quidem dieet fiepiui uera atque honefia. Sed etiamfiquandit aliquo dufluf tiffuio,^ quodafddere ut moxdoctiimut, po'
-ocr page 558-fts I'NSTITVT. oratoria;
hcec tffirwirt coiutitur,igt;iiiiore cumfiie ntctße eH M iiätur.At malù hommtm ex contemftu opmionif, amp;nbsp;i^Kornntiti redi noMiiHj exciJit ipft ßmuhttio-InJe immo Jefle propoKÜt, ji-nepudere äfftrnumt. Sejuifur i» i)} ^ult;e (ertum ed effui 'mn pejfe, deformit perüttMiamp; irrUut lubor ■ Nitw fuut 'm uXu.Ui m CMfs quo^; fleiimprotas Imbent.Frequenter aulem uaidi-'tUt '^s etiu ueru dicentilm fides défit, uideetur^; tulù aduecatm mu' llt;e ciufit itrpumentü.fiur.c de ijs dicerJum eil-,^uit mhi quafi cS fpirationequadsuulgirecliimari uideKtur-Orator Tlemoflhenes Houfiuii? Atqui malü u:ru aecepimuS’Nen Cicerefatqui Indus que mores multi reprehetiderunt-Quid a pant? magna refpenß 'mui Jia fubeunJa,m'»igadts funt prius aures.Kihiemm «cc Demofthe nes ta graui morum dig^ uidetur inuidia, ut omnia quie in eua ab inimicis congefla funt creda ,cumamp; puleherrima eius in rep-(onßlia,amp;finemutttedarumlega-Nec M-'Tulliodefuiffeuideo in idla parte ciu'u optimi uclutatem-Teftimonio eJlaâus nolili/fl me confulatus, integerrime prouinda adminiflrata tiTrepuJia-tus uig'mtiuiratus,amp; ciuilitus bellis^quit m tetaieeius grauiffima inciderut, neq:fpe,neque metu dedinatus animus,quomi::usopti miidd eSl,reipub.fetugeret. Parufort'u uiJeiur quibufda, quitus optime refpond'» ip fl,non fl timidum in fuflipiendii.fed inproui Jendis periculis,quod prolauil wor/f quoque ipfa,quamprlt;eflan' tijjimo jufcep'tt animo. Quod fi'defuttijs uirit fumma uirtus,ßc ^uierentibus 4W oratoresfuer'mt, refpondelo, quomodo Stoici,fl mterrogentur,an fapiens Zeno, an Cleaies, an Chryfippus,ipft refpondeat, magno s quidem illos ac uenerabiles, non tarnen id qf Uatura kom'mitfummum habeiat,cofecutos. l^aiT Pythagoras, non fapientem fe,ut qui ante eumfuerut,fed fludiofum fapientilt;e uocar'tuolu'it. Ego uwfMfeeundumcommunemloquendiconfue-ludinem ßepedixi,di(aq;perfe{ium oratorem e/fie Ciceronem, utamicos amp;nbsp;bonosuiros,amp;prudentijflmosdidmusuulgo,quoru itthil nifiperfeHefapientidaturt Sed(umproprir,amp;adlegeiH ipfam
-ocr page 559-LIBER DVODECIMVS. îi9 iffM uerkittù h^uenJum er», tum ^uterurn oratorem ^ueüquot; ille juertbiit.Qui»ni]ua enimIieti0i turn infijligio elojuentiie fate w,ic uix ijuiJ uJifcifotuerit imutnio, forttjji inuaurut quoJ uj hue ubfüffurum futem fuijji. Niim ff re /ïc Joâi iuJicauerilt,flu rimum i» eo uirtutum, non nilnlfuiffe uttioriim, lt;l3t fe tpje mult^ txilU iuuenili uiunJiintitt coércuifji ttfiatur,tarnen quailo nec ft fentüfü nomen m'mimefui contemptor a/feruk, lt;tr melitu dice re cent data longiore uita,lt;etate ad fe componendü feueriore potu iffet,nômalignecrediderim defuiffeei fimmailia ad^uanemo propiiuacceffit. Etlicetatfialiud fentirr, fortiuiidliberiui'^;de fendert.An uero M. AntoniiM neminem 4 fe uifim eloquentem, quod tato mintn erat,profeffui efl,ipfe etia M. Tulliin quitrk ad Mceu,amp;tantu imagimatur acfingit,ego num audeam dicereali quid in hac qua fupertd atemkate inueniri polfe,to quodfuerk, perfedimfTranfeoillosqui Ciceroni ac Demoftheni in eloquen-tia fatk tribuut ,quanqua ne ipf C(«rom Demofhenetft' tit uideatur effe perfe(lui,quem dormkare interim dick,nec Cicero Bruto Caluoiq:, qui certe cöpofttionem illiitt etia apud ipfum reprthend!!t,nec Afnio utriq;,qui ukia orationit eiut etia intmice pluribut in lock kifequütur .Concedamut fane (quod minime natura patkur ) repertum e/fe aliquem malü uirum fumme difertu, nihilo tarnen minm oratorem eum negabo.Na nee omnibin quifu-erint wunu prompt!,uiri fortk nome n concelferim,quia fne uirtu leintelli^ nonpoted fortkudo. An ei qui ad defendtndas caufas tduocatur,nö e^ oputfidt, quam ntc cupidkas corrüpat,nec gra lia auertat,nec metui fr'Sgat, fed prodkorem transfuga,prauari catortmdonabimus oratork illo ficronominei Qupd f medioai-but etia patronk conuenk hlt;ec,qult;e uulgo dickur bonkas, cur non orator ille qui nondumfuk, fed poteSl efft, tarn ft moribut qua di cendi uirtute perfeüu i Non fnini forenfem quadam kifkuimut operam,nec mcrlt;enariauocem,nec (ut a/ferioribut uerbkparca-mu!)non kiutilemfaneItiium aduocaiü, quem deniq^caufdicum
L uulgo
-ocr page 560-«9 INSTfTVT. ORATORIA.
ifu/go uocSt ,fti lürücihtgtnijniiturit frtejitnttm turnuero tot pulcherrintjis artts penitui mrnte coi)ipltxum,tlati unjon retuf humtnif, ijiialem nulla antu uelußas CBgnouertt,fingularein,fer fe^um'i]; unJi^;,opii)na fentitnttm,igt;ptimtlt;i, dicentem-In hoe ^uo ta pars trit,^uoj aut 'mnocentts tueliiur, aut intprolorumIcele-racogt;nptllt;:et,autpecumarijs ^U‘tflionitu) ueritali contra calinia adfrufSummui ille ^uiJem in ijs eiuoti/uerit.jed in gt;naiorilgt;'‘ clari riinelucel!it,cuin regcndaftnalus confiUa, amp;nbsp;popularia error ad mtlioraducendus- An non talent tjuendamutdeturfinxi/ftVer' giliui, quem in fednioneuulgiiam facesamp;faxa iaculanM,mo’ deratorem dedtt animi^
T um pieiate grauem ac meriiii fi forte uirum quem Con)pexere,flent,arreäh'q;aurthin adjlant.
IJaiemut igitur ante ota uiru tcni,poß hlt;ec adiecii,diccdi ptr'tiu Ule rfgi» diäit animos peäora mulcet,
Quidf noninielluquoqiidemille uir,quem inftituimin,/i fit ad pratltum miles cohortandut, ex med^s fapietie preeceptu oraiio' nem trahetl N41W quo modo pugnam ineititui tot fimul metus la' lorif.dolorHtpo/iremo mortis ippus excider^t,nip in eorü locu pie tas,s!yfortKudoyamp;‘ honefti prüfens imago fucce/feritiQue cer-te melius perfuadelit alifs, qui priui perfuaferit phi; Prodi enim fe.quablet cuPodiatur pmulatio^ hk unq tanta fueri eloquedi fa cultas,ut non tiutet ac hereat .quoiies ab animo uerba di^entiüt. yirautem malus,aliuddicatneceffeeflquamfentiat. ^onosnun quam honeßus fermo depciet,nunquam rerum optimari( nam ijde eiiam prudötes erit)inuétio, quit etiam p lenoctnijs depiluta pt, fatis tarnen natura fua omatur,nec quiequam i»n dtferte,quod ho nePe diciur.Quare iuuentut,imo omnis tetas(neq: enim reiie uo luntati ferum en üpus ullum)totis menti bus hue tendamui,in hoc elaboremus,for[anamp;'confummarecontingat- Namfinatura non proliibet,amp; ejfe uirum bonum,amp;'ejjedicendiperttum,curnoali quis etia munut utrunq; confequt poffit- cur autem nöfe quifq; ffe ret
-ocr page 561-LtBER. DVODECIMVS. ƒ?lt;
Titfort ilium aliijutmf ai ijuti ft uirts iugetiij no
Dif 4il ^«em itfj: »toJH froct/firlmi», meliares erimih tx utro^;. Hoccfrttprorfiti eximatur aHimo,rerum puleherriinaiii elo^uen liiim cum uitijs tnrtit po/Jè nu [eert- Facultas Jicenii, ft m malos igt;tciilit,amp;ip/i iuiicaJa eâ malum,peiores enim illos facit, quitus (mtmgit. ViJeor mihi auJire qu^fiam (nee enim ieerSt unq qui iiferti tfft q toni malw) illa iiceniesi Quid frgo taniüartis efl in eloquenttafcur tu de colorittst,amp; dijficilium caufarumdefea-fiime,nonmhil ttiam de confe/fo loquutus es, nifï aliquando uii if facultas dieëdi expugnat ipfam uerttatem^ enimuir nS agit nifï tonas caufas, tas porro etiam fine dodr'ima fatis per fe tuetur ueritas ipfa. Quitus ego cum demeo primu off« rejjiondero,etia pro toni uiri nfficio, ftquado eum ad defenftc.nem nocentium ratio duxtrii.fatitfaciam. Pertradare enim quo modo aut pro falps, aut etia pro iniufist aliquÜdo dicatur, won f/ï inudlf, uel propter kc folS,ut eafacilius O' deprehêdamu-, if refellamw.quëadmo^ d« remedia meli'’ adhitetit,cui nota qut nofri fuerint. Neq; enim Academici,cü in utrSq;differüt partem, nSfecundü alitrS uiuut. Neq;Carneades ille,qui Romie audiëtiCenforio Catone,nômi noritin uiritus fontr4 iuflitiam dickur differuiffe, quàm pridie g iufi'ttia dixerat,iniupugt; ipfe uir fuit. Verum amp;nbsp;uirtus quid fit,ad uerfa et maliiia detegit, amp;,equitaspt ex iniqui contëplatione m« nifeftiortif plurima contrarijs protatur. Detent ergo oratori fie epe aduerfariorS nota cofilia,ut hofiiü imperatori. Verütf illud quoi prima propofitioe durit uidetur,pot efferaiio,ut uir tonus in defenfoe caufx uelitauferre aliquado iudici ttfr«ilt;(f.Q«odfi qs à me^poni miratitur (qq no eil îxec mea proprie fentëtia.fed eo-rï quDS grauifpmos fapiëtitt magiftrosietas uetus credidil jpc iu' dicet,pleraqiefje,quit no taßüis quacaufis forï uel honepafat, uel turpia.Naptoiem occiderefttpe uirtus, literos wfcurf wonnï ^«2 pulcherrimum eil,afl)eriora quitdam adkuc di(lu,ft comunit Utililas coëgerit,facere conceditur,ne hoc quidem nudü eü intu^
L 2 endum.
-ocr page 562-Jîï INS TITVT. ORATORIA.
tnJum,iiuiikm cnufurn uir boniu,feJ eiiam ^uare amp;nbsp;mtnte Jt fenJat-AefrmumconceJM/hihiamnefofcrtet, ^uoJ Stoûorll ^uo^; ttfftrrinii confitetitur, fädurum ali^uSJo ionum uirum, ut menJaaum di(itt,amp;' ^uidum nonnun^uum leuiorilin cuufii, ut 'm fuerii ^egrotitntibui utilitatii eorum gratia muhafingimuty malta non faduri gromntimtn.nedum [tai iom'me occidemii, grajja-tor auertendin fit,aut hoftit fro falutt patriiefallêdua, ut hoc alias in feruis quoq: refrehondëdu e(l, fit alias 'tn if/o fafitis lau dandu. Id jt conjitttr'il,multa ia uidto fojji tuenire, frofttr orator itnt fufcipiat tale caufe genus, ^uale remota ratione hone fta non fufcefijjet. Nec hoc dico, quia feueriores fequi placet It' ges fropatre,fratre,amico pertd'Kantiiusytaetfi nSmtdiocr'u hlt;e fitatio edyhinc iuflitite propofita imagine, 'sndepietatis, nihil du' hij rel'tnquamus.Sit aliquie inftdiatut tyranno,atq: oi id reus,utri( tie faluü eum Holetit quiànolufin'ttur oratorianßtuendumfu' fceper'iiy non tafalfis defendety quàm qui apud iudices mala caU' fam tuetur. Quid Ji quedam ienefada damnaturus ed iudex, ni fi ea non effe fada conuicerimut, wow uel hoc modo ferual'tt ora-tor,non 'tnnocentem modo,fedetiam laudaiilem ciuem f Quidyfi quada iufia natura, fed cond'ttione temforuminutilia ciu'iratifci tmui? Nonne utemur arte dicendi bona quidem, fed malts artiius fimillimaiAd hoc nemo dubitab'it,quin fi 'innocentes mutari 'm io' na mentem aliquo modopo/fint,ficutpo/fe interdum conceditur, faluos effe eos magis è repu, fit quàmpuniri. Si liqueat igiiur ora torifuturu bonS uirum,cui uera obijcientur,non idaget,ut faluut fiti Danuncut criminemanifefio prematur dux bonus, fitie quo u'mcere honefle ciu'itas non pojf t, nonne et communie utilitas oratoremaduocabiliCerte Fabritius Cornelium Rufinu, aliojut amp;nbsp;main ciuem,amp; fibi 'tnimicum,tamen quia utilem fciebat ducem imminente bello,palam confulem fujfragio fuo fec'it,atq: td admi-rantibus quibufJa refpondtr^ä due feßiDliari malle,quam ab hofie uenire.Ita hic fifuiffet orator, wo« defendiff -t eundem Rußnum
-ocr page 563-liber DVODeCImVS. sa
ttfl nunifeßi ftcubtiu reum. Multa dicifo/Jintprniliti, fed uel Knum ex i/'f quodlibet fujficit, Non enim itgigt;nuf,ut ißud ilti, que form J mut uiro fit fiepe faciendum, fed ut ft talif coegerit ratio,fit Urnen uerafinitio, oratorem effe uirum tonum dicendi feritum, Pttedpere ueroac difcere quo modo etiam probatione dijficilit trt(ientur,neceffe eli . Nlt;«m frequenter etia optimie caufie fmi’ leifunt malilt;,amp; innoces,reut multiiuerifiinilibuipremitur.Qup ft, uteadem afiionif ratione defendendut fit, quafi nocens effet, lam innumerabilia funt bontt caufis malù'q; communia, teßes, li., terie.fuffiicicnes,opiniones. No»«(«frautemuertfimilia.quàm uerair confrmantur amp;nbsp;refelluntur. Quapropter utresferet, fleüeturorati^manente honefta uoluntate.
Cognofcenda effe oratoriquibiis mores formeiv tiir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capiit II.
QVando igitur orator efi uir bonuf,ie autem c'ura uirtutë in, teiltgi non poteS,uirttn etiafi quofdam impetuf à natura fu nu,tarnen perfcienda doärina eft, mores ante omnia oratorifiu dijserutexcolendi,atq:omnuhonelH iufti'qtdifciplina pertraâÜ da,fine qua nemo nee uir bonin efji, nee dicendi ptrituspotefl,ni' fi forte accedamu) ijs,qui natura conftare mores, nbsp;nbsp;nihil adiuua
ri difciplina puiat, fciltcet ut ea quidem,qult;e manufiüt, atq; eorS (ontemptiffima,confiteantur egere dofioribui: uirtutem uero, qua nihil homini quo ad deos immortales propiui accederet datum eß, obuiS illaboratam tantum quia nati fumut habeamui. Abß'mes tr'u,qui quid fit abßinentia ignorarUlEt fortif,qui mem dolorif, mortis,fuperß'uionit. nulla ratione purgauerui Et iußin,qui k)u^;tri(A4tum4i(i leges,quit natura funt omnibus datit,quie^i proprie populis iSf gentibiu conßitutt, non eruduiore aliquo fer, none traaauefttiO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ißud parum putant,quibm ta facile ui
detur-Sed hoc tranfeo,de quo nemiotem, qui liieras uel primù (ut aiuntßabria degußarU,dubUaturum pulo,ad illud fequens reuer tar,nedictndiquidemfaM peritum fore, qui nóOquot; natura uim
L } «ffintn
-ocr page 564-yj (NSTITVT. ORATORIA.
om Hf» penKui per/fextrK, lt;0' mores friectpl'u äc mtione formt ru.Net], enim frufrt in itriio de oratore Idro L • Criiffui eiât ijiiie de cequojulto, iierc,bonB,de'^:i)s (untconlritpolitii,dui lur,propria effe omtcrif tifflrmat,ac phlofophos cumea diccdi ui ribus luentur, uti rbctorum armis no fuis. Idem lame conftetur ei iam effe à phUofophia petenda, uidelieet ^uia map,it h^ec illi uide-tur in poffe/f one earum rerum fuiffe. Hine etiam illud eff, ^uod Cicero pluribus lilris amp;nbsp;epiflolis tefatur dieendi facultatem ex 'nttimis ftpieniiiefontibus fuere,ideoq; ali^uadiu pritceptores eof demfiufje morum ate[; dieendi. Quapropter biee exhortatio met non ec pertinet ut effe oralerem philofopbum uelim.^uando non alia uitit feiba longius lt;t eiuilibus offteijs atejiab omni munereort torii receffit.îiim i^uii phi'ofopborum aut in iudieif i frelt;juens,aut clarui in conciontbusfuiil Qm deniii;imipfa,^uam maxime pleri J; eerum uKandampriecipiuntyreipub. adminiflratione uerfatiub Altjui ego ilium ijuem injiùuo, Romanum ^uendam uelim effe ft pientem,^ui nonfeeretu dißiutationibusjfed rerum expcrimeniii atfoperibui utre ctuilem uirum exhbeat. Sed^uit difertaabijs ^ui fead eloguentiam conlulerunt, fludia ftpieniiit ,nonitm amp;a£iufuo, atjue in hac fori luce uerfantur, fed in portieui amp;nbsp;gymnafta primum,mox in conuentui fholarii reeefferuntfd spued eSloratori neceffarium, nee à dieendi praeeptcribui tradifur, ab ijs petere nimirum neeeffe el},apud puos remanfit. Euolutndi pe-' nKui autores,qui de uiriute praeipiut, ui oratorii uita cü feienlit diuinarum rerum fit humanarumlt;p;coniüéia .QpieipPapuanto maiores ae pulchricres uiderelur,fi'illaiij docerct pui etia elopui praflatiffimepofjent.'Vtinamipifittepui unS, puopfeâusalipuif (pua!ëoptamui)orator, bac parte fupbo nomine amp;nbsp;uuijKiuorun da bona eiui eorrumpenliit inuifam ucdicet fibi, ac uelut rei us re-pelitii in corpus eiotjuetueadducat.Quie puidem cH fit in tres di' uifa partes,naturtle mcralë,rationalemjlt;}Uit tandem non ell cum eratoris opere coniunital Liam ut ordixem retro agamus,de ulii'
mt
-ocr page 565-LIBER DVODECIMVS. Us
mâ illit i^ult;t toti utrfttur w uerbi^.nemo Jubitauerit, 'Ö'froprie^ taies itocis cuiufi]; nsifl'e,amp;amli^ua afertre ,amp;perp}extt difcer-Mre,ir de fa', fis iitdieare/j' collt^ere ac refoluere (^ute uelit^ ont toris e(l, ^uait^ua ea lun tam eH mênute at^; eSafe 'm a^ioniliu iiienditn’t'’.ua in diffi/tationiius;ijiiia non doeere modo,fed mauere eiiam ac deleâare audienies debet orator, ad lt;[uodimpetu quo uiribus ac décoré ef opus, ut uia amniS maior e^ allia ripia, niulio'q;p,ur^iiii traAu fluentiü,quàm tenuiaaqult;t amp;obie^ula' piltorürefuItalis.Et utpaltßrici doâoresillosquos neruos uocat, nenideireo difcenttbiu tradiit, ul ijs omnibus i/ qui didicerunt, gt;« ipfa luäandi certamine utatur,plut enimpondéré,amp;frmilate,et f^iriiu a^iiur,fed utfubfit copia ilia, ex qua uni aut altera, cuiut fe occafio dedcr'ti,effciani. 1/4 )i« pdcj dialeüica^fue illam diet remalimindiffutatricem,ut ell utdia (ape,iT f.niiiôibugt;,amp;com prebenfionibui, amp;feparandii quit funt differentia, eir refoluen-da ambipuiiaie, amp;nbsp;di/linguendo, diuidendo, illiciendo limplû-cando, iiafi tciumfi'H uendicauerit in forocertamen ,obfabil tnehcrbin, ir ftôias ad tenii'tatem fuam uires ipfa fubtililale lt;5 fumet. Iiaque repr rias qucfdam kj diffutando mire caPidos, cum ab lila nero eauillal ouf decefferint,non magù fuffieere in aliquo prauiore aéiu, quàmparua quadam animalia, qua: in anpU' P'qsmoliba, ineampo deprebenduniur. Jam quidem parsilla moraliaquadieitiir Ethice, certeiotaoralori efl aeecmmodala, Njdi 01 tanta caufarum (ut fuperioribut lilritdiximus) uarieta te, cum alia coniedura quaranlur, aliafnnicnibut ecncludan-tur,alia iure fummoueaniur, uel Iransftranlur, alia coHip;antur, uel ipfa inter f; cocurrani,ucl ind.uerfum ambiguùale ducatur, nulla fere diel pôt,cuiutnS parle in aliqua traâatunequiet toni repiantur.Plerafq; uero e/fe quû ne feil,qua lota ix fola ^U4li(iitr cofißail In eöfilijs «fco 5 ratio fuadëdi f ab kenefli quaßiöefepO' ßial Ç^uid lila etia pars lertia, q laudSdi ac uuupadi offtcijs coli «KturlNfff 1 traäatu reüi praui'^,uerfaiur,Ande iuftdia,fortiiu
L 4 dint
-ocr page 566-iîS ÏNSTITVT. ORATORIA.
iine,dlliintntii», tempruntid, fitute nun fltiriwit dictt erAtorl SeJ ille uir tcniHt^ui hifc no» uocihuf tantum fiti nota,tt^i ncmi^ tiitui aurium tenut in ufum linguie fratceferit ifiiiiui uirtuiet if [as menti «imfkxin, tf« [entiet,nfc in cogkanJo ûa lalcrabit, fed ijuudfait uere dieet. Cum autemfit cmnis generaliei]Uiefiif ßeciali fBtiMicr,^uia uniuerfo fartes co)itine)tiur,nen utiij; acce dit parti qued uniuerfum eil, frofeâo nema dulitatit generales ^uiffltDnes i» illo maxime [ludiorummcreuerfaias, lamumd fintmultafrofrijsireuiiui^; tomfrehe»fwmbusfinie«da,unde etiafiattu caujaru diciiurfHiiiuin ,gt;iDiiHeadidguD^;inflruiiil’ alijs^uifluiin hoc [ludij dederunt, of ortet i Qiédi non quaflio iurit omnis, aut ueriorü frofrietate^aut te^ui dif}utatione,aut uo luntatit conte âura cotineturi^uoru fars ad rationale, fars admo talem Iraüatum redüdat.Ergo natura fermixta eil omnibus ifit oratio , qute quidem oratio efl uere. Nam if^nara ^uidem huiufee doârimt loquaeitatia erret neceffe eil, ut qua uel nullos, uel fal' fos duces habeat.Pars uero naturalie eu eil ad exercitationem di eendi tanto caterie huberior, quato maiore fjnrku de diuinis rebus quàm humanit loquendum eil ,tum illam etiam moralem, fine qua nulla eJfeÇut docuimus^oratio foteil,totam comfleÜitur. Nam f relieurfrouidëtiamundus.admini/lranda certe bonisuiriseril refpublica.Si diuina no/bris animis ori^o.tcdendum ad uirtutem, nec uoluftatibus terreni corforis feruiendum. An fioo non frequë iertraüabit oratorflamde augurumref}’on[ïs,religione'q;omni de quib^ maxima fefe in fenatu eofiUa uerfata funt,nSerit ei dif ferëdumi Siquidem (ut nobis f lacet) futurus eil uir idem eiiàlis, Quadenijsintelli^ifaltemfoteil eloqueiia hominis oftimane' fcietis! H«cß ratioe manifeßa no effent, exemflis tarne credere-mus: Siquidem amp;nbsp;Perielem,cuiui eloquëtia etiamßnulla ad nos monimëtauenerut,uimtamëquadam incredibilem cumhißortci, tum etiam liberrimum genus hominum comiei ueteres traJunt, Anaxagora fhy[ cieößatauditoremfuifft,lt;amp; Demofihenë fr'tn eifern
-ocr page 567-LIBER DVODECIMVS. S}7
omni«« CrtecitedrMrumdeiiJJioferam Pluiotti.Ntm TuIHih ttö tatum fe dthtrt fMù rhetorum, quStunmcu demiie lf'iitiis,fi'f‘iueHter iffe leftatm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t4nti* itt to utt'
qwm fudi/Jtt hubertas,fi i»igeHi«m fuum cofeftofori,nö iffiiu rt n Mturtt finiliH ttrm 'mufftt. Vfrï ex hoc tdit mihi ijuafiio exo* exur,^«* feäa loftrrefkriwum elo^wti« foJJtt,quSijuamt4 «0 inter multos fotefi tfji contetio. N4m Epicurus in primit nos ife ipfe lt;]ui fu^ereomntm difciplinum uiiuigittioe quam uelocijjtmu iubet- Nej; «ero Arifiippus fummum i« uolupteiie cor poris boHum ponts,äd hue nos Ulore udhortetur. Pyrrho ijuidem i}Uäs habert in hoc optrt partts feteft, cui indices tj[e apud tpios uerbt reum pro quo lo^U4tur, ad fenatum in quo fit di' céda fentëtia, no liquebiti Academiam quidam utiliffimamcrt' dit,quod mos in utriq;partem di/Terëdiad exerciiationemforë-fum caufarum proxime accedat-Adq'ciut loc« prolgt;4tioilt;,^ue'i{ ca pritjiatiflimos in eloi)i/ën4 «iroj tdiderif. Peripatetici fludio quo q; fe quodam or4forio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;thefis dictreexerenationis gr4
tia,fere abijsefl inflitutum.Stoici peut copiam nitortmeq; eloqut ti« ftre prtteepuributfuis deftó/fi cöcedant necejft ep,ita nullos aut probare acrius, aut coeludere fcttiltiH conté JKt- Std hitc inter ipfos,qui uelut facramïto rogdti, uel etiam fuperpitiSe eSpri' âi,ntfas ducit 4 pifeepta fcme 1 per/eafiSe difeedere, Oratori ut ro nihil eß necej[e in euiufqua iurare legej. Mdiw enim eß opus atq; prapStiusad ^uoj ipfe tedit, amp;nbsp;cuius eß uelut eadidatuspq-dem ep futur us tum uM«, tum etiam eloquetia: laude perfeÄus, Quare in exemplum bene dietdifaeudi/pmum queq;proponetp-bi ad imiiadum,moribus ueroformadis qu4m honePipima pntet' pta,reaijfima'q; ad uirtutem uiam deliget. ExrrcRdtioe quiJrm utetur omni, fed tame erit plurimw in maximis quibufq; 4C H4tU' rapuleherrimis.Namquiepotep materiarepeririad grauiter co piofe'q; dicedum magie abidans,quàm Je uirtute, de republica,de prouideli4, de origine 4«im4r«ni, de dmicitidJ Hstefuntquibus
L f mens
-ocr page 568-ns INSTfTVT. ORATORIA.
me ns fariter nt.jue emtio infurgent, lt;iu£ uere lonei, auitl mit'f metus,ceercfittcuptdKJtes, eximut nesof'mieniluslitilgi,itni mu'jue calffiem. Ncq; a folum quie mlilus JifcipUnu eentinen' tur^fed msgis et:am ijuie fient tmjita atiti^uttu), Jiiiit, ncfailt fricclare,tr noffèt'O' ammo femper agkareconueniet. Qt^pn fcüo nuffuitm plura maioraii;,lt;juàm m nojlrif ciukaiu monimeH tisreprricl^r. Anfortitudmtni,fiilem, iufiiliam, contitientiatif, fiugaiitattm, comemptumdoloriaacmertif, meliiu alij doctUt, guàm FjtbrtJi/.Cierfj,Rfguli, Dtcii,M.utij, al^'^;imnumeral’ilesf QjuntH emm Creooi pr^eeejtis iMiet,tatK Romani (^uod efl md iin)exemplK/antii juod no cognatif id (rebits admoneri,i]ui «o» morfoproxzmï/fBipi«, lucem'eppreefentemintue»fatje credat, fed omnempofierKalhmev.onam,ffiatii u'ttee honefi^^ (y (urri' euijim laudu exifiimet. Hi« m:hi iHe iu/Htilt;e baufluf tibat, hisic fumpta iibertate i» caofis attj:cofïlifs preeflec.Neef; erit perfeÜM o:ator,niß sjui honefbe dicere amp;nbsp;fciet,amp; audeb'ti.
Neccllariam iiiris ciiiilis oi atori efle fcientiain Caput fil-
T Vris {juo^: ciuHù neceffaria huic uerofàentia e^^ac meriim ae •* religionum eiui reipubliœ quam capeß'et. Nä ^ualù effefuae for iticonfilijs publiât priuatit'ut paterit,toi rerum ijuibui prieci' pue ciuitas cötir.eturJgnarmiQuo auiem modo patronum fecau' farum nonfalsè dixera,pui efuod eH b» caufs potentijjtmum,ftt oi altera peiuurui.pene non diffimUit ijs puipoïtarum jeripta iron» iiami Nam puodammodo mandataperferet, lt;amp;nbsp;ea pua fibi à iudi te credipcfiulaturui rfl,aliénafide dieet, amp;nbsp;ipfelitigantiiiauxi' Hater egebij auxilia . Quad ut fieri nonnunpuam mtnere itieom^ mode poffit,eum domi prMpta amp;compofita, amp;nbsp;fïcutcittera pu^incaufafuntindifienJo eognitaad iudicemperferet, puii f etinijspuatfitonibusputfubita 'mteripfas aüionesnafcifoleli non deformiter ref{:el}et, amp;nbsp;inter fiibfellia minores aduoeatos itiUrroget i Poteâautjatit diligenter aeeiperepuictum auâiet
eut»
-ocr page 569-LIBER. DVODECImVS. JJÿ nntiJicenJu funtiaut fortiier f[ir»nire,iiiit'miemie frofuu Jùertf Ptfflit i« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alttrcationr,uli ociurrenJuin
«iwi««o, HICHhrafJàifcrndummortrSiQÿdfiftrttferi-»IM iw« ille non adcriii Quid ß ^uit non fttic in tii rt doâici,ful fumitliijuidfubieceriif Hocenimeâ maximum ifinorantiif mu' luin,quodcrédit eumfcire ^ui moneat. Ne^ue fgo fum noßri wo ril ignarufy oblitui'ue eerum,lt;jui uelut ad arculas fedent, nbsp;nbsp;te^
laa^tniibuifulminißrantjUe^ueidem Gnecos^uixjuenefcioft' fiiiiffe,undemmtnijs pa^niaticorum datumefi. Sed Icquer deoratore, ijuinonclamorem modofhum caufs,fedomnia juit frofuiurafiinr, debet. Jia nbsp;nbsp;fxm n« inutilempad horamfor^
tt confbiterit, nejueinltfialionibiu faciendiiejjeimfertlumue^ lim. Qm« cdim fctitn frafarabk ea, cjuit cum aget epe »i mm-fautlkt Nip forte imferalorem quii idcntumcreditinfritliir guidon Prennuumamp;forie/n, amp;nbsp;omnium qult;e fugnafofekarti fiem,fed n;^. delf Um a^tre,nec cofiai (ontrakere atijueirßrue re,neci:roiiiare commeaiui, nec locum ca fere cafirii feientem: frmeilemmcertefarare bellaijuàm gtrere, At^uipmillimiu luicptaduocaiui.ß flura ^ult;ead uincendum ualent,ali]s relique.’ rij.CKw frteftrtim hoc tjuod fö zoaximf neceffariumtHon tarn pt arduü froiul iniuentibin fortajjeuideatur.Nanq;omneiut tfi certum, aut ferifto, aut moribin conpat. Dubium itqukatia recula examinandum eil. Qua ferifta funt aut fofita in more ciukalit,nullam haben! diffieuliatem,co^nkionii junt enim no in ueniioniiiai ijua ccnfullorum relfonptexflicantur,autin uerbo‘ ruminierfreiaiione funtfcpta,aut inreHifraut'^i diferimine, Vim cuiufi^i uoiii tnielbf;crt,aut commune frudentiü ea,aut fro friü or4ior«, aijuitas of timo cuii];notißima tß-Uosforroamp;bo num uirumtijy frudetem in frimii oratortm futamui,qui cum fe ad id ijuod eil oftimum natura direxerk, non mapiofere nm-mouebitur, ß ^ukabeocon/uliui diffentiet, cum ifßsillu diuer-fa 'mter fe of 'iniones tueri cöceß'umpbSed etiapnojfe juid ijuiß^
-ocr page 570-wo rNSTITVT. ORATORIA.
fenfertt.uotetJeäioHrofiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nihil tH in ftuiijs mintu klo»
rtofum.Quod fi^leri^; dtjftratafiuultiitt agtdi äd difcedum int dedit!ituerilt,^Uiim id fcireftcilt tSl crateri,juolt;l difcunt lui fut yto^i (äfiffidne emtorts e/Jinö fo/Junti Verum amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C4
»0 cum m dicedofnejiutiflimm, tum iurû fuk idem peritiffimiU’ ElScicuola Seruio'q; Sulfkio cc»cfj/à e/l etiamfacüdiie uirliU' Ef TluIHih nSmodointerugfuJumnunjuameiidtftituttufeien tiuiuru,fedttiam comfonereali^ua dero cceperiit, ut upfereiit fojje orntorem «on difciédo tuntum iuri uäctire, fei etiam docen-io, yerum eu qu^e ie moriltn excolcJie fiudio^; iurit freecifimuf’ ne quif eo creiat reprehndedu, auoi multof cogHouimui, qui tiequot; Jio laiorit quem ferre tendëtiiin ui eloquëtiam neceffeeü,con-fugerintitd hic diuerticulu iefiiiee, quorum uliffe ai alium uc rutricas traHuîerunt.amp;formularijtuelÇut Cicero ak){egulei qui dam effè maluerut,tSquam utiliora eügëtef ea, quorum folamfa-(ilkatem /èquetantur,alif pigrititt arroganiiorif,qui fuhttofro«' « confiéha immiffa'q, harba,uelut iejfexijfent oratoria pnecefta, faulum aliquii feierunt in fcholic fhilofophorum,ut ieinde wi iltco trißeSyiomidiJfoluti, capturentautorkatemcôtemftuctete rorum.Philofopkiu enim fimuluri potedy eloquentiu no poted.
Neceflanam oratori cognitioiieni hiftonanim. Capiic UII.
IN primii uero ahundure ielet orator exemplorum copia,cum ueterum,tum etium nouorü, aieo ut non ea modo quie confers ftu funt hijiorijs, aut fermoniiui, uelutper munin tradiia, qua^s quotiiia agiitur,debeut noffi,uerum ne ea quidem quit funt à cla rioribuf poétitfidu,negligere. Hum illu quidem prioru, aut ttfü-tnoniorumyuut etium iuiieutorum obtinët locum. Sedhtecquoque aut uetufiatii fide tutu funt, uut ub hominibtn mugnifprieceptorS locof du creiuntur. Sciut ergo quum plurimu, unde etium feni hui uutorkas muior ed,quoipluru noffeamp; uiiiffe creiuntur, ^uoi Homerin frequentijfimt tefiutur. Sei non ed expedunda ultima
-ocr page 571-LIBER DVODECIMVS. J4lt;
Ultimi tetas, cumfludia pr^eftent t aut juMum id cognttionen ftrtmt rerum,rtiiim pritteritù (cculiiuiTtifJi uideumur,
Quçfintoratoris inllrumenca. Caput V.
HKec jiitü nut me reddtturum pnmiferam Mftrumenti, noii irt'u utijuidum putitueriit,fed ipftut ontorit. armt h»' iere ud minum,horum fcientia debet ef[e fucciméiiUticcedëte uer iorumfiguTirumiiifäcili copia, imuentionit ratione amp;nbsp;diffo-nendiufu,amp;mem0riitfirmitate,amp;ääioni(gratia , Sedpluri' mutn fX ijs ualet animi prajia itii«, quam nec metut frangat, nec acclamatio terreat,necaudientiumautorilasultra debitam reue-reuiiam tardet.Nam ut abomimanda fiint contraria tjs utiia,conß dentilt;e,temeriiatif,improbitatit, arrogantiie, citra conßanti-Mi,fiduttam,fort'»udimem,nihilars,nihilßudiu, nihil profeâm gt;tßprofuerk,utß des arma timidis'irimbellibui. Inuitus meher' cle dico(quoniam 0quot; alkeraccipi potefl) ipßam uerecundiam,uiti umquidem.fed amabile.ir qu^ uirtutes facilltme genfrft, eße i« terim aduerßm, multisj; i« fuiße, ut bona ingenij fiudljq; in Ii/ffm «OB f«Um , ßtu quodamßecreti confumirentur .SciaC autemß quit hlt;ec forte minus adhuc peritus diflinguendi uim cuiufy;uerbi,legat,nonprobitatem 4 me reprehendendit fed uere cundiam qu^e eil timor quidam reducens animum ab ifs qult;e fact enda funt, J.ndeconfußo,i}'coepti pceniteniia,Ù'fubiium filenti^ «Bl. QuMforro dubitet ukiis afcribere affeilum, propttr quem facere honeßepudet^ Netl;ego rurfut noJo f«»i ßt diüurus, foliciiumfurgere,iycoloremmutare, (ypericulum intelligere: quiefinon accident, etiamß'mulanda erunt, fed intelleiius hic ßt Opern,non metus,moueamur'q; bob concidamus.Optima eß autem emendatio uerecunditefidutia,amp;' quamlibetimbectUa fräs magna confcientia fußinetur. Sunt amp;nbsp;naturaliaÇut fupri dixi) qult;e ta~ inenamp;curaiuuanturinßrumenta,uox,latus,decor, qua quidem tantumualtntfUt frequenter famam ingenij faciant, Habuk era
totes
-ocr page 572-INSTITVT. ORATORIA.
tor« aus wflm coftojiortSjfti cum iiiceret,eK:»ere ifiter ajui I« TrachulusuiJebaiur, tdcorporii[ulïim'ttaserut, 'Hurdorixu lorum, frontis igt;utoritigt;s,gtflui frafiantiti,uox cuidcm now «1 Ci cero depd(rtt,pene triigsxdorum,[edfupsr omnes, rjuos tÿgt; i^ui' dem uudierim tru^oedos. Certe cum i» bufdicu luUa diceretfri-«0 tribuKuli, ^uutuor autem iudicU, ut merit, cogrrrniur, ut^ue emniichtmoribin fremert»t,lt;y uuditum eum,amp; i)!ielleflum,amp; ^uod uf^eniibuicaterit contumeliefumfuif, luudatum ijuo^ue ex ^ttuiuer iribumlibut memtni, Sed bec uoti efi, eïr rttrjfelicitiit: tjua ft non ttifitfftne fujficiat ab ijs •j^uibus juii dù it, audiri.Ta-lit ejfe debet orator,lt;(3' hac fcire,
Quodfitincipiendi caiifas agere tempus.
Capuc V l.
j, Cendiautemisifiiumfnedubio fecundum uires cuiufij;fumé A. dum eüynej; ego annos definiam,cum Demofbentmfueru admedum aâicnes fufillaresbabui/fe manifefiumfit : Ca’uut, Cafar, Polb'o, multum ante ^uaficriamomnes atatem grauijfi' ma iudicia fufceferint. Pratextatos egtffe eofdemft ttad'sum. Cafar Auguftut duodecim no/w annosauiam fro roftrit lauda' uerit. Modul mihi uidetur^uidam tenindui, ut ne^ue frafroge^ re difringatur immaturafröi, ^uic^d e^,il!udadkuc acerbu froferatur, t^am inde Üquot; contemptui oferü innafciiur, amp;fun damenta iaciuntur imfudentia, amp;(^uode/} ubi^; gerniciofiffi.' mum ) frauenk uires fdutia • N« ri/r/ï« differendum efl lyrccinium in feneflutem . .^uctidiemetuicrefck , matin'^; ft ftmptr^uodaufurifumu :amp;dum deltleramui^-uandoincipi endum fit, incifere iam ferum efl, QMrr frudum fludiorum u iridem,amp;adhucdulcem fromidecet,dum amp;nbsp;uenia,amp;fjgt;esell, paratui fauor, amp;nbsp;audere non dedecet, amp;Jt quid deft of eri, fupflet alas: amp;fiquadif}a funtiuuenilker, fro indole accipiuntur, ut totui tile Ciceronitpro Sex, Rofcio locui:Quidenim tS (omunta jfiis uiuit,terra mortuif, mareßuduantibut, Iktui eie-
Hilt
-ocr page 573-LIBER. bVODECIMVS. ÿ4î
(um /fX nbsp;nbsp;uiginii (tnnoi-, fummit dujirntiu c!d~
msrilii« Jixer'K, deferbutffi tem[xire, lt;ir annif li^uuta hm finior ijemfiiietur. Et hercle ijutiniumliket fetrtid fiujia contulrr'mt, tjltdmtnfropriiu ijuijam fori {'rofräiH,diu lux,«lu uere Jifcri mmufdcits, flui'^fiffpdrtSyufm/ine Joärittdtijudm (itrd ufum MriitdUdledt. IJeo'quenonnulliffnesi» fchold fd^i:fiufgt;•nt MouMjif cum im iuJicid uenrrunt, amp;nbsp;o»i«i« fuit exercttationibm fmlid JefiJerdnt. Atil!iclt;Oquot;iuiiexldcet, lirdJuPrfdriin obfire-fil,amp;»ihl temrrtdiäum pfr»,Ö'ƒ( tjuij nbiipfe iumdç,probdn Jum Idbordttm conp^e/bdmti; Jierum dcnoâium fiujin ddi oneitidjud itfcit/J' omiffomdpnd fempfrfJdnJt tumore,tm ,jui' bufiScdufis lo.]uenjK,^uotl illi Jifernmiwme fciütAtdq-, ncnnu!' losreperies,iui fibitlojuenliores uii{fdgt;jtur,:fu.im utcdufds dpHt. C^eterum ilium ijuemiuucnemteHerii'q; dtlhuc uiribui nittnttm iti forum Jeduximim, amp;imcipere tjudm mdXimefdcilidc fduort bilicdufiuelim,uticdtuliferdrum molltore pr^da ftpiruntur, et «lt;» utiq; db hoc iltilio coHtirudre operdmiamp; imgenio ddhuc «kn docillum imducere,fedidm fàentem ijuid ftpupnd, lt;ir In cjudm rfm ftudendum ftt^refei dti^irenoudri.Sic lt;amp;nbsp;tyroctnij mftu dum fdciliM eil dudere,trdafierit,iiec dude/idifdCilitdtem uftj: ad congt; templüoperifddduxerti.Vfineflamp;hacraiione M«rlt;i« TulliiOi amp;cum iam cUrum meruijfet bitter paironos^ui tune erant,nomr, in A flam nduigauit,fe'^;ij' alips fine dubio elojuenM ac fdpien-tite mapifirit ,fed pritcipue tarnen Apollonia fAoloni,lt;juem Ro' m« ^uoj;dudierdt,R.hodi rurfui reformdndum,dc uelut reco^ue dum dei'tt. Tum dipnum operapretium uenit,cum inter fe can -pruuttt pratcepid amp;nbsp;expérimenta.
Que infiifcipicndiscaiifis oracori obfeniandafint. Caput VII.
CV w fdtii in omnf certamen uirium fecerit,prima ei cura in fufeipiendii caufis erii.ln juibin defendere ijuidem reospro fedo ïfdcere uirbon’ malet,nö tarne tta nomeipfum aceufatorit horreiit
-ocr page 574-y4 ÎNSTfTVT. ORATORIA.
horrdittMt nullo netj-pulgt;!ico neij; friuato Juci poffit offtc'nyUt di quem a J red Jen Jam rationem uKlt;e uocet.Nam amp;nbsp;le^es iff it nihil ualent,nifaâorit ijonea uoce muntin: ir ft fcenas fcelerti ex feiere fas non eil,frofi ei ut fcelera if fa fmiffa fint,amp;licentiS maOs Jari eerie contra lonos eii . Qui«reneq; fociorum querelas^ nec amici uel frofinqui necem, nec erufturas im remfuUica eSffi rationesinuliasfalieiuroralor, nonfxnif nocentium cufiJits, [eJ emenJaJi uitia,corrigenji'q; mores. Ni«w nbsp;nbsp;ralione traJuci
a J meliora nofoffunt,folo metucotimentur.Itaq; ut accufatoriam uitam uiuere, et a J JeferenJos reos frlt;tmio Jueffroximi! lalroci nio eil,ita fejlem Mefiimam frofulfare.cum frofugnatoriius f^ tria comfaranJum-iJeo^; fruicifes (« refublica uiri non Jetre-Jiauerut hac offic'^ far tern,ere J'xt'qifunt etiam clari iuuenes ol' fjem reifublica Jare malorum ciuiu aceufationem,quia nee ojif feimfrobos,nec fimuliatesfrouoeare, ni ft exfijutiabona mentit uiJebantur.lJ^icum ab Hortenßo^Lueu!lis,SuIfitio, Cicerone, Cafare.flurimisalijs, tumutroq; Catonefafiu ea,quorualter affellalusedfafiens,alternift crejiturfui/fe, uixfciocuireli-querk huius nomimis locu. Nanq; Je fen Jet omnit orator , iJem^ fortuin»eloquëtiafua faluiarem, non etiamfiratiifatefaciet, Jueeiur'q; in aJuocationem maxime eaufa, Qupniam tame omnes qui non imfrobe litigabunt, quor» eerte bona fars ell, fußinete nöfoteH unus,aliquiJ etiam commenJantii ferfiais Jabktr iffo rum qui iuJicio Jecernent, autoftimi euiufq;uoluntate moueatur: namq;hosamp;amiciffimoshabebk uir bonus. SubmouenJumuero eH utruq; ambkus genus.uel fotentibui eonira humiles uenJkan-Ji of eram fuam,uel illuJ etiam iadantiid, minores utiq; eotra Ji gnkatem attollëJi. Non enim fortuna caufas uel iufias uel imfro hasfack: Neq; uero fuJor obßet,quo minus fufcefiam,cum melier uijereturjkem,eognkainter JifeenJum iniqukateJimktat, eum frius Ikigatori Jixerit uerum. Nam amp;nbsp;in hoe maximum,ß sequiiuJictsfumusfbenefici» eß,ut Hofallamus«ana/}ielkigaië-
Neq:
-ocr page 575-LIBBR DVODECIMVS. W»
Ne^.mïm Jignm oftrti fttrem,qui nS uMur cöfilio. Ef errtt nï Unneniet ti i{utm oraterë tjji uolumui^iniujhi turri fcientë. Ni)» fgt; tx illif tfuas fufirt diximin caups falfum tueiiiur, trit tumen h» »eftum ijuaJ ipfe fnâet. Critu'ne ei fem fer agendS ftt, trtdtri poten. Q«9lt;f fX prîDMpaiim fronte dijujicareimprujentii eÜ, Nirn i]UM (gnoMf.ijuiM iJ lon^e /it hontpi/ftmü, etc liberaltiiu Jigt; fciplinitjiy illo que exigimm animo dipntffimu,non uendere ope-rxm.nec eleuare tanti benefcij autoritatemf Cum pleraj; lise ipfi fofint uideri uilia,quodpretiuhaitnt. C^cii lgt;oc(ut aiunt)fatii tbvumen,nee quit q qui fufftciëtiafbiÇmodica aut hecfuut )pop fidebit,liunc qu^fiS fine crimine fordtufecerit. At fi rtsfamilu-rü«mpIiiM aliquid ad ufut neceffarios exigetfecundû omnH fapié tium leges palietur pbi gratia referri,cü Socrati collatü ptad uiëium,amp;' Zeno^Cleantes, Chryppput mercedes à dfcipul» ac' teptauerint. Neq; enim uideo qute tupioracquirëdi ratio,quàin et houePiffimo labere ,amp;ab ^s de qiàbus optime meruerint, qui']; f uihilioiuicë pnefiët.indigm fuerint dtfenpone. QijOi/ quidë no» iußum modo, fed necefftriü etiam en,cu hac ipfa opera tëpiu'ue «WMf »fgoiij f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliter aquirendi recidat. Sed
turn quoq; tenëdui efl modut,ac plitrimu refert ,amp;quot;àquo accipiat (fquantUtamp;quoufq;. Pacifcëdiquidëillepiraticut mos,amp;imp» utntium periculit pretia procul abominada negotiatio, etia à me^ diocriterimprobù aber»,eu prtfertim bonos homines bonas'q; ca» fas tuenti no fit metuëdiu ingratintqui ft futurut, mala tarnen life peccet. Nihil rrgo acqrert uolet «r4tor ultra qfatit erii,ac ne pau per quidë tanq mercedë accipietyfed mutua beneuolëtia utetur,c» feiat fe titopliu preepitiffe, quia nec uenire hoc beneficiu oportet, »ec pertre. Deniq; ut gratuipt,ad eu magit pertinet qui debet,
Quç in difcendis caiifis oratori obferuädafunt Caput VITf. PR.#xiiH4 difcenda cauft ratio, quodeP eratorit fundamëtu. raim quit j ta ioigenio tenui reptritur, qui cu omnia quet M /i(RI
-ocr page 576-Î4® TNSTITVT. ORATORIA»
fuut in eiu/ifdiligtHtir cogneuerii,lt;»d Juten Ji certe !uJie(iii Hat fuffiâtt.SeJ tine rei fnuctffimii cunt e^.Num ut tuctS de ne^li' gettbugt;,lt;juoru nikil reftrt uli litiu ctrdc uertatur, du put quit utl txtru cauptm txferjonk tc comiem traHatu locorii occafiont (lu' man Ji lurffSturyiili^uof amp;nbsp;ambitio ferutrtit,^ui partim tanjuam occupati, femper'^aliuJ habentet,i]U0j ante agenda pt,priJieaJ fe uenire ruigatorr,aut taJi matutkio iubet, nonnunqua fliS ipfafubfellia JiJici]Je ft gloriatunpartim iaâaniia ingenij.ut rtt (ktaccepi/fe uiJeStur.tenertframp;inttlligere pent prim f auJiat mentki,cum mulra,amp; diferte fummU'q; clamoribiHt^uee ne^; ad iu dicem,nefadlKigatBrem pertineat,Jecantauerunt,bene fuJatei, beHe'^;comitati perftrum riducuntur-tie Ulas qui Jem tulerim de liiias eorum, qui Jeceri amiccs fuos iubent,quanquam miniu mali tfijft illi faltem reâe Jifcani,rede'que Joceam. St J quit Jifcet tarn bene quàm patroniufQuûmeJo autem fequefier ille,et media I Kium manuttûquot; quidem imterpres impendet,‘equtgt; animo lalorem in aliénasaâiones,cum didurm ipfenon fulpeffimlt;e uero confue luJinie,libellie effe cententum, quos cemponk aut lgt;iigalor,qui co fugk ad paironum,quia Iki ipfe non fuffick, aut aliquie ex eo ge Here aJuocatorum,qui fe non poJJ'e agere cöfitentur, deinde facial id quod ed in agendo Jtffuttlimum. Nitm qui iudicare quid dicen dum,quiJ di/ftmulandum,quiJdecHnandumimkandum'ue,fn‘ gendum ttiam pt,^oted,cur non ft orator,quando quod diffutlim tdfacklKiporro non lantum nocerent,fi omnia fcriierent,utige fia funt^ Hon confiliu amp;nbsp;colores ad^ciunt,amp; aliqua peiora uerift quit plerifcX acceperut, mutare nefas habit,amp;' uelut themata W fcholitpo/ftacufoJiut, Deinde deprehtndütur,amp;caufam qui dt feere ex fuie Ikigatoribm noluerit,ab aJuerfarijs difeut. Liberum igkur demut ante cm ifs,quorX negotiu erk, teput ac lock, exhorte inur'q;ultrlt;),utoia quailbetuerbofe,amp;unde uolent repetkaexte pore exponat.Non enim tarn obed audirefuperuacua, q ignorait ueejfaria.frequtnter autem amp;nbsp;uulnuifüquot; rtmedium in if s orator inuenitr.
-ocr page 577-IfBER DVODECIMVÎ. î4r
litigatori in fintrnm ptrtem Iml’ire momentS uiJf' ioitur, Nrr uu» fit tiHurt memoriit ßdutia^ut fubfcrihtre auJi 1« pigMt. Nfc femel MitlJefit fatù,cogeniiti eaJem iierum ac fte fiât iictre litigator, non /ôIS effugere alii{ita prima expoßiia »epotaerunt, prttfertim hom'memfjuoi ftpe euenityimperitiim, fei etiam ut jciamtM an eaiem Jieat. Plurimi enim metiuntur,amp;‘ tatijuam non Joeeat caufam,fei agant,non ut cum patrono,fti ut lt;umiuJice It^uuniur. Quapropter nunjuamfatia creJenJu efl, fei aguaniiu omnihut moJit,et turlaiui,amp;’ euocaJm. Namutmt iicic non apparentia moJo uiita curaia funt, fei etiam inuenttia jua latent,fepe 04 ipßt ^uifanandtfunt occulentibi(t,ila aJuoca-tiu plura ifuamofleniutur af^iciat. Nam cum fatii in auiienJo pa litntia impenieritfm aliam rurßn ei perfonam tranfeunium tü, agtniiuii;aiuerfartut,proponeniumijuicifuiJownino oxoogM-ricontrapoteil,{uicjuii recipit in eiufmoii difceptatione natura. Interroganim quam'mfeßifjime, ac premeniui-Nlt;lt;in (fnm omnia quarimut, ali'juanJo ad uerum,ulgt;i minime txpeäauimut.perue nimi«. In /iimma.optimtn efi in difcedo patronin increduluc.Pro mittit rnim litigator omnia,teflem,populum, parati/fimai conß-gnati»nts,ipfum denifaduerfariX ijuaJam non n/g4rurN. Ideo^; oput eamp; intueri omne litia inflrumeniu, quoi uidere non eSi faiic, ^rlegendum frit. Namfrei^uentiffime aut non funt ornnino ^uæ promiiteiantur,aut minm conlinent,aut cum alio ali^uo nocituro permixtafunt, aut nimia funt, ir fidem hoc ipfo deirafiura,juoit non iuknr modS. Denif linum ruptum,aut turtaia cera,autßne agnitione ßgnafretjueter inuenies: qua niß ioimexcufferufut fa ro inopinata decipient,pliu^ nocehunt deflituta,quam no promip ft nocui/fent-Multa etiam qua litigator nihil ad caufam pertinere erediderit,patrontn eruet.modo peromnesquos tradidimin nrgii mentorum locof r4r, juot ut drcüffeäare in agendo, iT 4ttrnt4re fnguloi minime conuenit, propter quat diximin caufas, ila etiam in iifcendo rimari naceffarium efl, qua perfona, qua tempora^
M » qua
-ocr page 578-u« înstitvt. oratoria.
5»« ha,!»IHiutä,i»/bvm(tti,(lt;etträ'q; ex quibm ho fSt» iW eS tnifidtieprobittionie genui cotligi pgt;Uit,['ed meluëJi tefles, gua moJaput refelliJi.Niin flitriDiX refertinuêdia reui^itn odio^ an cotttëptu latoref.'jBorHHi fere pirs prim piperiares, proxima pjre!,teriitthum:ltores preniit.Si£CMjâgt;n perfcrutatiHipropopiit ante ocultis omnibitt tjuit pmpnt noceant'ue.tertiS Jeinile ptrfoni i»r!uatiujici-i,ßnp^attj:apuj fe a^i ctufam, lt;iT ijuoJipptm mouip fetde eadë re pronStiaturSpd potentifftm» apud ^uemcunijia^t-titr,exipimet,amp;' fie eîî ran fallet euêtin.aut culpaiudicit erit.
Qng feruanda in agendis caufis oratorifint. Caput IXà Q yæ fint in amenda feruanda, totoferè opéré exeeuti fumut, pauca tamëpropria huiut loei,ijute no tant dicëdi arte,lofft eifsaf;endieontinentur,attingam.Anteoëane(juodpIerifij;acci-dtt) ab utilitate eit eaufeprtefentit cupido lauditabducat. Haut ^erentibin bella non femper exercitut per plana ameena dueen dui efi, fed adeundi plerunij; afferi colles, expugnanda ciuitatest ^ualibet prlt;ecifis pofitie motibus, aut operü mole difficdes,ita oratio gaudebil quede occafione latiui decurrëdi,amp; lt;ejuo côgre/fa ci fo,ioias uires populariter explicabit,at fi iurû anfra(iut,aut eru diendit ueritatu lutrku; adiré cogetur,nô obe^jukabit, nec illis ui brantibus eSckatisti; fentëtijs uelutmiffilibut utetur,fed operibuSt Ùquot; cuniculis, amp;nbsp;infidijs, et occultés artibui rem geret. ota non dufiitni laudatur,fed cüfaflafunt, unde etü minus cupidis opinionis,plui fruâus uenk. Num cum ilia dicëdi uitiofa iaâatia inter plaufores fuos detonuit,refur^ uer^e uirtutisfortiorfama, nec indices àt^uafint moti dtffimulant, nbsp;nbsp;doüis credkur, nec efl
erationis uera laui,nifieu finita eR. Veteribus ijuidë etiS diffimula re elo^uentiafuit maris, id'j; Marcus Antonius prtecipit, lt;juo plus dicëttbutfidei,minus^;fuljiefheaduocatoruinfiditeforët.Sedilla diffimulari ijult;t tu eratpotuit:nondü enim tantu dicëdi lumen ac-ie^trat,ut etiamperobfiantiaerumperet, Quureartes quidë.td“
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confina
-ocr page 579-liber DVODECIMVS.
nußlia laieant, amp;nbsp;quiejuidfi de^rtlttniiiurftrit, hHetiut tla ÿumia ftereti habet. Verlori!^uidëMeâui,fentetiiiaruigt;i,fi» gurarS elegatia,aut »o funt,aut afparèt.ftd uel ^fter hoe iffum cfletada nofunt,^uod affareni^utß unit ex duoim eligedX,(au [alaudeturfotiu',^fatronui. Fuie tarne hScfraßatit(iratigt;r,ut nideatur of lima CMjatn of time egiffi-llliid emS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe^
iitiaf;ere,^ quidißiliteieeau/aflacei^necejße eftenimextracau‘ famfitjuod flaeet. N(c ullofafiidiolaioratit erator, nenagedi (tußas minores, tan^ if ra eS fut,aut detraßura ßt ofinioiminiu Ideralif materia.Ka et ßifcipiedi rö iußijßma efi,o^iciSi,Ü’oftS du etia ut amici ÿ mimmas liies haheat,0' alüde dixii lene, i^uip. quii rei fathfecit.At^uida etiaß forte ßißeferint ne^otia fauü ad difeendu tenuiora,extrinfecusadduiiicea relus circu'iniSt:ac ßdefecerint alia, couKijs imflët uacua caufaru:ßcoiinf,it,urriii ß minui,ßdiisjnoßt materia ingeniij,mereaiurq, clamore du dtci lur. Quadep^o adeolöge futoaioralere ferfeüo,uteuneuerti ju:dc oliedlhrü,r.iß id caußt exige:,treda. Fa efl enim frorßn ca..
a« Affius)elo:jUetia cenfura maledh idi fulire,ijuod fa-fieulw. eiia maleaudicdi frlt;eßimeda fatieiia e.Naamp;in iffosßt im ff tut fre^ueier qui fgf riîr,îi^ certefatreni feiulantia litigator luit.Std hiec minera funtiffoillo uiiioanimi, quo maledicuiàma leßco «CB dißat, niß occaßöe. T«ri'« uoluftas inkumana,lt;(j’ nulli audientium lono grata, à lieigaiorilus quidëfrequëter exi.-gilur.qüi ultionë maliit,q defenßonö.Sed neq; alia multa ad arli' iriS eorü faciëda funt. Hec quidëquis hoim bleri mö fanguinisße fiineat,fetulas eje ad alteriui arliiriu^AtqetiS i« aduocatos far tit aduerfit lilëier nonulli,inuehi!iur,quod niß forte meruerint,el MilKWäB« eü,reffeäu communiü officioru,amp; cr ifß qui dicil ist iitile( R4 idë iuris rejfonfuris daturftu caufte contrariS,quia flatte aduerfarijßüteli' inimici,amp;’qualulücunq;ijsuiriuea,cotume tnelia augetur.Suf da ferit illa qust flurimi oraloti,amp; auloritsi tii,amp; fidei aff er t meideßia,ß 4 uire lono in ralula latratorë^; con
M 3 aertilur
-ocr page 580-no INSTITVT. ORATORfA.
utrtilur,(cfcjitfn «0 nJ ntiimU iiidicit,ftd nd flcmndiliiignt»-rit.ïrtjuëterfiin/feciefliberintûdeducerr ndirineriinif/iiltt, «0 cnups mo,fed ipps jiio^;qui dixerutfericulofnm-Neeimmeri-to Pericles folelnt oftnre, «f nbsp;nbsp;fiU uerbi ui »if nr? «fwret, ^nf
fofulin cfftndtretur. Sed ^vod Hie de fofulo, id ego de omeiibiH fentio, ^ui tnwiidem fo/JiiM nocere, Nnm quiefcrtin dS dicStnr iiidebniitur,fiultn ci heferunt uocntitur. Nic ^uin unriS fete ft* fopti ngentii fuitfiquot; ^uoridn curn tnrdiintii, qvcridnfncilirns temerintu crimitie Inbornuit, ^kem credSfore {» hoc orntorii mo di, trndere non nlienum uidetur. Afferet nd dicendi curlt;e femf ^kntumflurimumpoteril: ne^ enimfolk negligetit,fed (f mnli, irin fufcegtn cnufn perpdi nc prodioric eü feiiu ngere lt;}knm fo/fit.ldeo'ii; ne fkfci fiends tfuidem funt cnufe plures, jkim iinfuffeâuri fefeint - Dieetfcriptn lt;{uimresfntieikr plktimn-ir Demofihenes nit ,pcontbnget, i(3f feulptn.Sed hoc nktprimit nâiSes, nut f »« in publieic iudteijs poH interitäos dies dim f tniferint.AtciprotiniH reß’odendi eft,omnin pnrnri nopo/funt-ndeo utpnulo miniti promptis etin nocent fcripfiffe,p nlin ex diuer fo HUM opinnii fuerunt,oceurreri«t, Inuii euim reeedunt n prte pnrnrMtÙquot; totn ndione re/ficiut, renuirunt^: num nti^uid ex illin interunllii,ntH;ex tempore dicendicinferipo/pt,quod p pnt,noH eoiilt;eret,nec commijfuris modo,ut in opéré mnle iuniio hinn/ibut, fedipfneolorie initHunliinie detegitur, inneclibereflimpew, Bff firr4 contextn, U utrunH: nlieri obpnt. Illn enim ^uie feriptn fint,retineengt;iimum,no fequitur. ItnHi in hie ndiiottibus,emHi (ut ngricolte dieunt) pedepnndum eS, Nnm ci in propopticne nc rt fktntione cnufn conppnt,Hult;e noPrte pnrtic funt, fcriptn ejfe pof-füHt,HU^ ttiS rejfonfurum nduerfnrium eerti eP(efi enim nlinuS do eerii)pnri curn refellutur. Ad nlin unipnrntinfferrt poffii' mHs,utcnufnmbenenigt;uerimus,nlteriibifumtre,utdicentînduer fnrii diligëter nudinmus.Lieet tnm! priecoginre plurn,tt nnin S nd oef »u/ns côponere,id'H; ? tutiusPpo,Hkofnciliut,etcinitiiiur
(ogitf
-ocr page 581-LIBER. DVODECIMVS. «i
it trSsfertur-SeJ ftm ÎM rtffSJtJo fuerii fuiito JiceJi, fine aiue olix »x exe^tru r^tio, nulopfrtjjumft etcdeprettenfum (reJettratoir, etii difciplitit ixfiudiä et exerckatio JeJerk uires ttMfectlktti(,iiur'qi xrmxtï femp.eic uelut ieifâeiflu jititte nsH Wxg» un fiel etufit orettio, fuim m retui fuotidunû ne domefii-ek[érmt deficiet, nec ft unfunv propter hoc onerifubtrthet, mo' •I» fit ctuifte difcendte ttinpin,niim etterafemper feiet.
Degencrcdiccndi. Caput x.
Ç Vperefl ut dica de genere crulionie-Hic ernt propofitm a ne-.
bit in diui/ïne pri/nA Iocih iertiin,nAm kupromiferame de At' tt,ieArtif!ce,de optree diéiurS.CS fit AUt rhttorictsAtj^orAtorit tpiii orAtio,plurtsij;tiin formte,ficut ofiedS, in omnibin ijs tt Art tH,amp; Artifex, piuritna tAmë inuicem doerat, ntc[oium ff’ecie^ utfi'gni ftgn'gt;,amp; tAbulA lAbulA,amp; aâiot Aâiio.fed gentrt ipfo,ut âCMfM TufcAnicie fiAtuee,amp; kfiAnut tiofuens Attieo.Suosau If« h« operum,gtntrA fult;e dice, ut AUtores, fic ttiam xmxtoret hAlent,Alij;idto nödum tsi perfeâtn orAtor,Ac nefcio an Art uIIa, «0»(oIkw ^«(x AÜud in aHo mAgit eminet,ftd quod no uha ewwi-
forniA plAcuk,pArti»i tondkione uel ttmporil ael Iccorum.pAr tim iudicio cuiufti', Atfut propofito. Primi fUorS fuidtm opera now uetufiAtif modogratiA ui/indA funt. clAripiéiorts fuiffe dicantur PolygnotiHfAttiue AglAophon.fuora fimplex color tarn fui ftudio fos Adhuc hAbet.ut HIa propt rudia, ac uelut futur« mox artie pri mordia. maximitfuipofieoi extkerunt, autorilin prteferantur froprio fuodam intelligendi, utmeaopiMiofert,ambka.Po'il Ztafiis atfue Parrhafiin, wo« multum «täte difiantet. circa Pelo fonnefiaambotempora, nam cam Parrhafofermo Socratic apui Xenophotttem inuenkur,plurimum arti addiderunt.Quprum prl w IxmiwHiw, umbrarum^; inueni/fe ratioHem,fecundin examinaf. ft fubtiliin lintas tradkur.Ham Ztufisplm membr'u corporic dt dk, id ampliin atfut angaftiui rxt’, xt4«r(H( txiflimat)HomerS fe(utin,cui uMiJJimA ^ute^fermt etiiinfoeminit plactt.Illt ue
M 4 ro ««
-ocr page 582-ïf» ÎNSTrTVT. ORATORIA.
to tit circunftriffit cmHia,uteuin le^umlalcrem uocent,ijiea Jn rum at^ikereum tffigiti,^uitleiub tc [unt trudelt;e,itettritatti{ui gt;14 ueceffi fit feijuuntur.floruit autem drca PhiliffH, nbsp;nbsp;u[^- di
fuat/Jorts Alexa»Jri, fiâura fritcifiue, fed tx diuerfis uirtuti' hn: »am (ura Pntof^ents,ratio»e Pamfhilut ac tAelanthiiUyfa^ ailkate Antifhilm, coneipiendû utfio»tlin(^uasfnneifflouuo' fa»i ) Theo» Samiitt UMp^enio liT gratia, ^uam ipfe i»fic maxime iaiiat, Apelles eflprafianti/fimin - Supbrauorem admirauduM facie,ijucd amp;nbsp;(itutiioptimii jludijsinttrpriecipuos, amp;nbsp;pinge» ill fi»g(ndi^;idem mints artifexfuis. Similii in flatuii différé tia: »am Ù“ duriora, amp;nbsp;lufcanicis proxima C4(ob at^; Egeft-as, iam mi^.iis frigid» Calamii, molliora adhuc fupradiiiit Myron fecit. Diligentia ac decori» Pelycleto fiipra cteteros,cid ^uam 4 pltrify; triluitur palma, tame» nc nihil deirahatur,deelfe fondus putant. Nam ut humante forme decorem addiderie fupra Herum,»» non expleuiffe decrum autoritaiem uideiur,^ui»ata-tim ^uo^ grauicrem dicHur refugiffe, nihilaufus ultra leuesge' nas.At ^ue Polycleio defuerunt, jphidie al^; Alcameni dantur» Phidias tame» difs ijuim hominitus tfficieudii meliorartifextra d»ur,i» elore uero longe ckraamulum,uel fi nihil »ißMincrui Athenis aut olympium ns Elide Icuem feciffet, cuius pulchrHudo adieciffealijuidetiamreceptie religioni uidetur,adeomaiefiat tperis deum eijuauil- Ad uerkaiem Lyßppum amp;nbsp;Praxiielrm ac teffiffe optime affirmant Nam Demetrius tamiuanimius inta re frehettd'»ur,amp; fukfimiliiudiniiquàm pulchriiudiniiamanlior. in oratione uero fi ffecies intucri uelis,totidëpe»e reperies m^eni oru,i]uot corpora formatted fuerit qutedam genera dicedi codi-tione temporu horridicra,alioj magnam ia uim ingenif prie fefe-tetia.Rinc funt Lielij,Africa»i,Cato»es,Cracchi'q ,-uos tu licet PolygHotos uel Calonas appelles, mediam iliaformam teneat L« Craffiti. Hortefus-Pudeindeefflorefcainomultuinterfe difiatii tefort oratcfi i»gëspreuitus,ki»c uim Ciefarii, rndoHé
Ctelii
-ocr page 583-LIBER DVODECIMVS- fit
CulliJif, pruuiiiiiem Sruti^eumen Sulpitift tctriiiatemCt^ij,dili^ntiaPDlliBni(,digniittt tAt/filce, fm-fiki«? Cilui rfftriifiui.In hü etiS ijuos iffi uiJimm, copia SfM* j Afncam,nuturiilt;tti Afri,iucu»diitte Criß)i,fc»K Tr« (htli^tlegitniiS SecSdi.At M. TuIUkhoillKhii!gt;t»imEufhrano te area pIurii urtiä fjitäts frit/hintf,fed omnitut qua »m jIWrtBU/r.fmwfwtÿTiwB.Qur luwt amp;nbsp;fuoru htius tempor» 'm (tffere uudebStyUt tuwidicre,amp; AßunayÜquot; redundunitj/y i« rt ftt»ioiubui niwiu,amp; i» /ilibui uliquSdo frigid», in copofitiSe frafH^exuIturtrac prt»f (qd'procul abfit) uiro molliort- Pc/bea utro qua triuuirult proferiptioe cofumptui efltpifjim q ederSt, f iiiuidtbSt,qui amulitbStur,»dulatoret etHprafeniie poientia,»» rtßitnßiru bnuuferul. tUe luwe qui ieiunut 4 quibufdSutq: uridiu hubetur.no «! Wr ub ipps iitiwicit wule uudire,q »iwijsporibut iy Migf ui/ ufflueliu poluit,fulfum utruq:,/êd lumé illu mtlitndi pro pior tccupo. Pracipue ueropre/ftrüt eu,qui uideri Aiiieoru imi Mores, cupitbut.iiaemunuiquufiquibufdum fucrii 'miiiutuut «liemgfoS.tr uir*fuperpiii0fum,deuigt;ifi»'q:illii legibus irfeque IStur.Ynde tiilcquoq; uridi,amp; exufH,amp; exungues.Pi pint enint ^«i fute iwbecilliiuli fuMtuiis uppelluiione,quit efbmujiimecontr» riu,obiedunt:qui quiu cluriorem uim cloquentia uelui foltm ferre nö pofjuntyuwlru mugni uewiwis delitefcüt,quibui quiu multu,iy tluribin iveif Cicero ipfereßiondii, tuiior mihi de hoc different trtuii«; (rii. Er untiquu quidem illu diuijio inter Atticos utq; Ap' «NP! fuir.cK ij preff’ nbsp;nbsp;integri,cotru influii Uli inunes hubere
tur,igt;i hii nihilpuperfiueret, Uli* iudicii muxime uc mod^ detjjit. Q^od quidu,quori amp;nbsp;Suntru eü, hoeputut uccidi/re,qutdjgt;uula tim ferwene Grtfeo in proximus Apte ciuilutes igt;ifiuett,nod» pt (ilt; petili loquedi,fucundiucocupierint, idecquot;q;tu qua^fpriepgno ri potfi-Sf.pircuitw cceperint enutiurr,uc deinde in eo perfeueru' uer int.Mihi 4Üt cr4 tionis differetiuftciffe,amp; dicetüi»,amp; uudie tuiuiureeitidttur,quôdAlticilimlt;itiqudem Hy emutifii,fùhit M t - Ht«M»
-ocr page 584-ff4 INSTITV T. ORATORIA.
KuntaulrtJitttJitHsferttaiit. Aßunngens tuviiJiar alic^u! if iiimiier,u^»ifre rtiam diceuJi gleriabißntat/l. TertiROicxf Inee JiuMSt,ailieceri!t geum R.hoJiS,j4' utlitt mrdiK efji, ex uirej; niixiiuigt;Iiit'Nequetnim Atticefrefli,neqi Afianefunt ehaJStts, at eli^aij halrrt aiJeStar gêtit, ali^aiJ eatorit. A(f(U tits tnim jui hac txili» Jtlegtrat loei ,muIk to' ftuJia Atheatrit qatt atlai fau ^alt;eJS ealo terra^ degeneraijfaporè UK AltieaiH jfgriM« mifeatrit-Leti ergo ae retKfft^HoßHtfödert lame, ne^;fontibiu f’arif,ae^ae lorrelibai tarbidif, fed leaibat flagaif ß «Mln ImJ?;irt.Nrmoigiar dabiaarrk löge eßßtoptiaii gtaai At tietrXßa ^aoaté ali^d iater tpfos eÖmaae.i, iadieii aere ttrfaai' ^ska iagi aioriplarimte formlt;t.Quaprofttr mihi fall!malta ai ië car,jat /oloi t/Ji Attieoi ertdat ttaaef,ir laeidoStif ßgaißü tet,fed jaada elojaetiit fragalKatt cöteatos, ae femptr maai gt;M fm falliaai eontiaeates.Nam jau erii hie Attieacifit Lyfiat,lgt;ae eaim ampleâaiar amatores tßiat aomiah modi- Nöigkar iS af-
ad CoceS,if A ntotidë rem'atemar. laterrogare tamë aelim lt;lt;» Ißocratesattieedixrrit,nilgt;il eaim laeß Lyfuediairfam,negabätl Ateiinfchola priaeipef oratori dedit.Qugt;eratar ßmiliae alijaid, Hy fides Atticaiicerte. Atpim 'mdalßtaolaftaii-Traaßmflari-Moj, LycargS, a rißogkoaa, amp;nbsp;ijs priores Jßaam, Aatiphoatem, ■ gaos al komiais ititer ße gtaere ßmilts, differetes dtxeris fpecie. Quid nie eaiai modofeeimus meatioa! Aefehmesfaoaatiis lali-or, et aadétior,amp; exetIßoriQwd deaig; Demoßkeaesi Höae eaa iios illos teaaes tir eireäßieäos ßablimilate,ai,ipetu,calia,eöpoß tiöeßafaatinöiafurgitloeuiaößgarisgaudeti «o iraslatiöibat akeiiaöoraiiöeßdiadattacitib’aocelaöilltFiaßaraadapere^ fos ia Marathoaeae Salamsae jipagaatoresreip-fatitmaaiftfiu doeetpraeeptorem eiasPlatonemfai/ßeiQuemipfam.aam Aß* Kam appellabimai pleraag; iafiiaâù diaiao fpirka aatibut eom' faraadami QuidPericleafßmlem'aeeredimai 'Lyfiacit ffc*' (ilthiiit^utm/ujiiiittilastif tuleßtfragori e9mparaitt(ouiii,di
-ocr page 585-UBER DVODECIMVS. fff HlictiiKÛmurf Qudeüi^inirt'ijucJiiidemX qui ttwi! iiitui!lt;i ftr (tlcults fiuunt AttUum fafcrim futentiili Jtiniim ihymum ttjolerr dicuMi QÿiStg) tiafiimot fi ^uod 'm ijs fiwtiu hiiktri-1« imitntrifii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nfg^turoi â tiicS
fnliIfliH^tecffxriifrm'tHitrtJJéttQijitilMHcfim urrttfidtn Mnuntfrr eludt. Itni]; hiok/î^iiù td w DtmefihtUM urMtSt jms ille fummin articr hi»lgt;itii,ttiiiiê ijua dffui/Ji ti,fiue iffiin m tiiN,fiue Irgr dukttii Kidntiir,)idit(erK, ut uffitâut conciluim igt;iouetit,i)udu»i dictntm,wftc'ti hx Dtmefiktnts : Û*fii^uid tx itru nuinerit uftiuitfcrujft wô fo/Jit,ftd umt fnuid «xifrir, nS tniAtticufMeliitidthocgt;iem'mtfeniiSt,erelt;Gt'fAtti(tdicrre, of limf dicert. Atf w hue tuitié of iom'oBf ptr/tutriles Gr«* ns gt;uuf,h tultrimdut'mu inihifufu»diu,ut 'muenliigt;nf,difi’cfiliSf, ttfilio, catrrif^.huius getitrù urtibm fiimlù Critete, uc fror fut difiifulu eiiu uidetur,Ku circu ritttoMr eloijueudi uix huître iui'uu ttOHM lo(K-Nun^jpJtseS fiutimfinus duider, ijuudeeriucidi/Jî mus ex grade tueras në haiemu», ueeulë ulteru,uliera conjitûie, ru//« uf ud ees duldus figt;irSt,juus uiutuuri feleiuus,^uetiet itleri MÎbui utimur.C^ed (i (ontitigù, nefdoiiue mohilarior/ »(«w reuidet erutie, ut iti Zefhyrù Zofyr'n'^x ^ult;e finefir'H lue rit l'crihulur,furdum fdduiu,amp; barburi effideut feuu, amp;nbsp;uelut h ioeï furï fixeedunt trifies,^' horridlt;t,^bus Cradu caretNa irilluijuafextueftMfirurXfeueuëhuiuanuuect, uel omn'mo nô Hoa fo/itts ifiter difirimbuu deutiu effiuda eSi, qua etiX (uuo fulë ƒ ximu ucdf'u,quu/J'u queda me, utiq; quoties uliquX cofonan tëfragû muite fit borr idler .Aeclica que fixera quuferuu cerui îq;dtdm^,etiafifermu ù uebit refudiutu eib,uittumè «o; iffatfe ^tur.Durus et illu fyllubusfu(U,qua udcëiXgëdus demX fubteaat fibi uecales tji utilit,alias fuferuucut,ut eques uc mm fcribimiUt (X iffe etâ uecales dua efftaitfenum, qualii uffCraces uullut tS, ideefferibi illcrum lùerit mom feiefi.Quid,quôdfltruq: uei illu quafi mugiêtt luert (udim^ r»]«« nuHX greet uerbi cuduiAt
-ocr page 586-«ff INSTITVT. ORATORIA.
illi V iuiunJa, amp;infneprlt;ecipt^iia]ïtiMgt;iieuteniilliu)lecigt;ft HÏf, eü afnJ HOS rtrifftmit 'm cläufulit. Qùd quodfyllola tio^rie in b liierS,amp;‘ d iotnituturiitdto tjftre,ut fleri^; tiö unit qui/Jimorü quidï.fed tumë uettrü mollire tentuueriM,no folü uf' uerpi ƒ uduerfis dicëdo, fedamp;in^foßtioneb Ikera tl forum amp;nbsp;iffim s fulijciendo. Sedaccentiu quoq; cS rif^ore quodS, tüfimili tudwe ifftmimnflaues kahemiu , quta ultimafyllala nee aeuia iinqexettatur,neefexaeir(»duckur,fed in f^rauë,uel duts graues cadit fern per. Iiaij: tato eß fermo Cnecin latino iu(udior,ut Hdftri poctie quoties dulee earmé effe uoluerut, ilIorS id neminb' h/s exornent. Hit illa poteniiora,quod res flurima caret appellat tur,iluf,ut eas necefleft transferreautcircure,etiam in hit quit denommata funt,fumma paupertas in eadë nosfrequenti/fime rt-uoluit,at tUit nö uerloru modo, fed linguarum etia inter fe d’fft rentiii copia eß- Qumit a latin it exigit illam gratiam fermo' nis Attici, detmibiin loquëdo eandï iueunditatëamp; parë copiamlt; Qÿpd fl uegatü eß, fentëtias aptalimm ijs uoeibu) quas balemu't nec reru nimia tenuitatë,ut no dica pinguiorilus, fortioriliu eer-te uerlii mifcehimui.ne uirtus utraq; pereat ipfa confufioe. NaM quo minus adiuuat fermo ,reru inuëtionepugnadu eß. SëfnfuUt rues uarij'q;eruatur-Permouëdt omnes affeßus erSt'Oratio traf lationS nkore iHuminanda eß.No pojfumus e/fe ta gracile sifimul fortioreS'Subtililate uincimuriualeamuspodere, Proprietatit pi nés tlloseßcertior copiaiuineamus ingenio.Cnecoru etia minora fuos portus baient,nos pleriq: maiorilus uelit moueamur,uali' dior l^us fnus noßros tëdat,nö tarnen alto femper feremur: nam amp;nbsp;Iktora interim fequëda funt. lllisfacilii per quit libet uada aca aliquid no mùlto tamë altius in quo mea cymba no cof-dat inuenia.Neq; enim ß tenuiora hitc ac pritffiort Craci meli*, in eo'q-, uicimur folo,et ideo in comoedtjs no côtëdimui,jirfus tarnt fimtltëda pars hitc orattôit,fed exigëda, ut optëe pojfum’',poffum*
rt(i tt mü tt ittdido tr f miliSiiurborii gratia qua t ipfis noba
-ocr page 587-LiBÉR. DVODECIMVS.^
coJienJaeîî. Anno inpriult;itilt;,etiKu{i!'i,tt «S »5 inJi)itnäM,amp; n# [u^ra modi thttin M. TH/(ii»)?»3 W M.Cullidio inß^it hitc uirtw^no Scifio,LieIiuf, Cäio in tio jurdo uelitt Altici RontMtorifueritiCuiporro no fitù ?^uo te nelim nihilpoteSl! Adhuc ijitidS nulla efje naturaleputat elo^Ufrt tiam, niß qua ßt ijuoiidiano ßtrmoni ßmillinia,lt;juo cï amicit.con^ iiigilgt;in,libtrü,feruif loquimur, cötenti promere aninti uoluntatë, accerßti, nbsp;nbsp;elabarati requirëtes, quicquid hue ßt aditâSi
id e/Je affeiiationH,'amp; aniMoße in loquedo iaélatiityreinotum lt;) ueritateyfi^ii fipßrii ^atia uerhorüyquibinßolu a natura ßt offi» eiumattributiiyferuirtßnßbuiyßcutathIrtarHcorpora etiaßuali' diora ßat etcercttationeyiy lep;e quada ciborSyno tarne effe natura lia,atip abilla fßecie quteßi conceßfa hominibuiyabhorrete. Quid etiim tnquiät,attinetcircuiturescßrdere,amp;tr3slatiigt;nibut,id ed aut pluribin,aut alitnit uerbit, cu fua cuiq^ßnt a/ßpnata nominai Heniq, antiquifßmii quenq; maxime fecundu natura dixifje ante duntymoxpeititßtiulwes extsilTey ttta ß paräin,ßmili tarnen ra tione falfa amp;nbsp;impropria uirtutes ducetes.Qua i« diffutatione «5 «itil ueri edyideo^; wo tS procul, qßti quibujdSyrecedendS li pro prijf at^comunibui. Si quit tarne ut in illo loco dixi topcß'tiöii aj ntcejfar!a,quibin nihil minut edyaliquid meliin adieceritinon erit hac calünia reprehedendm. Nitm mihi aliS quatida uidetur habere natura ferma uulgarû,aliS tetri eloqurtù oratio,euiß tes indicart modo fatueffetynihil ultra uerbori proptietatè elaboraret,fed c3 debeat deledare,mouerefin pnrimas animu audiëtù f^eciet im pel lertyUtetur quoq; adiutorijs, qua ab eade funt nobit eaceffa lu* »«r4.N4M etia laeerios exercilatioe cofiringere,^ augert uirrtf tbr coloré trahere naturafe ed. Ideotp in omnibm gétibui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alia
facSdior habetur, amp;nbsp;eloquédo dulcit magit.Quodß no euenirrt, oet parés effentyamp;idé oés deceret- At loquutur,et faluat perfomt rum difirimëyita quo quifqiplut efficit duëdo,hoc magit fecundu tlatune eloquetia dick.Quapropter ne ilUt quidë nimiS répugna, gwi
-ocr page 588-Jî» INÄTITVT. ORATORIA.
jui JmJim puunt nSnihil tfft téperHui ttif; ^uriim nitiJim in’ quid tHqidffeâMtufoflulMtiliH. Itiuj; HOM faluiid priores Cato nem Cricchos'^/ed ne ^d hat juidé or^ttr! illigandu puto.
id fecijje M.TnlliS uideigt;,ut ci 014 iitili/4ti,tuni p4rtëi^U4ndi de leâatieni d4ret,ciamp;ip[4mfe r? ngere diceret(4gei4t nSt mM' me)liiigat0rit. N4m hoe ipfo prodentijuod placebat.Ad citiitt M luptates nihil e^nidem ^uod nddi p0/Jtt, inuenio, nifi ut ßnfm not quidëdiceminplures- Ne^;enim fieri pottüfulun tr4fi4tione ccu fie,'amp; ^cëdi 4utorit4te,fi creiru h^c luniiM4,ir cótinunfuermt, «0« ittuice offecerint- Sed me htüentH cedentë we «o mftiiiMtwr ultr4,d0tép0ri,necr4/l4 toi4fit,n0 fericn^ ne intofum caput,non in gradut at^ anulos toti comptu,ci mi m ijui fenöad luxurtiytt lihidiné referatteadëj^ecio/iora juo^;fint, ifuee honefliora.C^ete' rum hüc juod uulgo fentëtias uocumut, uettriksn pretcipueq, Cr/t CU M ufi nS fuii,4pud Ciceronë inuenio di rëc0iint4nt,amp; copi* non redident,amp;ad uiâoriafeâëtfjuû utile negeif Feriunt ani-mum,amp;’ UH0 iilufrejuëter impellit,ü’ ipfa kreuitaie magie hie' rent, et didionepersuadent. Ac funt jui htc excitatiora lumiM eiiam fi dicere permttÜtti coponendit tamë orationiiiu exclude» Ja arbitrëtur-Quo circa mihi ne hic juidë locut intaâus e^ omil tendus, tjuod plures eruditoru aliam efje dicendi rationem, aliam fcrilendi putauerunt, ideo'^ in agendo clari/fimot lt;juofda nihil pa fteritati manfur'u'^ nox liierü reliiiuiffè,ut Periclë et Demadem, R.urfus alioi ad coponëdu optimos,^t0itus idoneos non [4100,41 ifocratem. Prteterea in agëdo pl4S impetus plerun^:,etpetttas uel paulo licentiut uoluptates.CSmouendos enim ejji,docendoslt;f; ani mos imperitorum. At ^uod liirû deJicatur,et in exempli ediiur, terfum ac limati ,etad legëac régula copofiti efifie oportere, quia ueniat in manus doâorx,et iudices artü haieat artifices. Quin il lifuhtileStUtfimiles, ac multi perflaferunt magifiri,^ijcAefr/.(M JicendOiïyfvfiUfsoefcriiëdo efJe altius tradiderut-Mihi unum atf idë uideturhene Jieere,ac ienefcrtbere^ne^aliudeßi oratio fcri'
ptagt;
-ocr page 589-LfBER DVOÖECfMVft ir?
fmoHumrnfS aâionit Miiit, Itaf »units »o(ut opssior) »Ittel htibert uirtutes, diet non uiiü:»4iii imptriiU pluctre ali^iiS doifuit uitioft fiMt[eit.Qÿt differentignurf^u^d f!mihi des can ßlium iudici fupienti,perqit4m mulu recidS ex tretitnitui.no ci eenni» modo, fed eiitm eins qui eü ftriAior multo, Demofihenis. Nf j;fn!»i uffedin omnino mouendierunt,nee aures dele^aiione niulcendittcum etiSprooemia fuperuueuu effetpud tales Arißote les exiftimet-Non enim truhetur ijsilli fupietites,pTOpne amp;nbsp;ßcanterremuidictre,proiatione colligere fatieesi.Cuinueroiu dex detur iiutpopulus,itut ex populo, laturi'q; fententiH indoäi fe pius,iitq; inffriw rufiici,omniii quit ad obtintndumjUod intendi' mus,prodeffeeredimus, adhüenda funt, ta'qi etiac» dicimui prà' mtnda,amp;‘ cum fcribimu»,ut doceamm quomodo did oporteat; An DemofHienc mall! fc egiffe, ut fcripßtAUt Cicerone,aut eos pret ßaniiffmos oratores alio quam fcripiü cognofeimud Melius ege^ ritigkur nn peiinl Namfi peius, fic potiusoportuk did urferipß runtiß melius,fic oportu» feriki ut dixerut.i^d ergo,femperfic njçfl oMlor Ht fcnbklfi licehk.fempenquildftimpediMtreuiiate tëpora à iudice data,mult!! ex eo quad potuk dici,reddetur,ejkit habebk oia. Qim nit fecundü natura ludicintiü diäa funt,no ki pofitris tradentur,ne uideatur propofitifuiffe non trporisinamiJ quoq;plurimü refert quomodo iudex audire uelk, atq; ei uultusfie peipfe reäus e^ d!céeit,utCicero prtcepk. IJro^ infiandum ijs qut placere intellexerie, refiliendi ab qs quit nö recipiftur. $?gt;••« 'M lpƒe qui facile iudicé doceai,ept'idus,Nec id mirS fit,eu «iS te ftium perfimis aliqua mutètunprudëter enim,qui cü interrogaffet rufticum teflem,an Amphiona ntlfet,ntgante et, detraxkaffira tionem,breuiauk'q;fecunda eitn nominis fillabÿ,^ ille eu fic eptd me nornt. Huiufmodi cafus efficiuni, ut aliquado dieatur alkerq fcribatur,cum dicertquomodo feribendum ell,nô licetiAltera dl diuifib, ^H* in tres partes ipfa difeedk, qua difeemi poffe eti3 re4e dieendi genera wer /i Hi4fntKrgt;N(«njHe HnHm futiile, quad
-ocr page 590-Jff» INSTITVT. ORATORIA»
^uoJ’}(viyuec4t,«lter»p'(iJtat^;rolgt;ufla,]UQjcDßititStixÄfitt tertiialii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kv^nfivappellSt,
yiiJideritf^uorS ttmë taferi ratio nbsp;nbsp;nbsp;ut primS Jocfdi^ßcunJi
tnoucJi,tertiX illuj utrocu)ilt;li tumitit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliuJ iyittrto
tiliauJi pnrftart uiJeturofficiü.In JocenJo aut acumea,!» Mer-(onciliSJo lenitas, in mourJo grtuitiii uiJeatur. Itajue illofuhtUi fritcipue ratio narraJiproiaJi^; (öpßtt^fei juoJ ttia Jetraüia cattria uirtutibwfiip genereplenu MeJiih hic modin,et Iratlatio nibitt crebrior,amp;figurüetit iueunjior, egre/]quot;tonibin amo!nm,có foptione aptitt.fentëtijs Julcitjenior ta)nen,ut amnie luadua ^ui' elam e{l,amp; uirëiibut u tritt j; fyluit inumbratui.At tlle quifaxa i‘ uoluat,amp; pontë itiJißnetur, iT ripas pbi fa(iat,multih amp;nbsp;torrët iuJicem uel nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£0Jr4 feref/ogM^; ire i^uà rap».Hic orator et
Jefunâos exc»ab»,ut Appi» Ciec!!,apuJ hune trpatriaipja eX' flaniabit^li^uaJo^ Ciceronë in oralione cotra Caiiltna in feno' tu allo^uetur-Hic iy amplificationibusextollet oratiDnë,amp; ui /il' ferlationum tjuog; frigf f. Qu* charybdit tauorax-'etoceanusme Jiusfidiutipfe.Notafuntenimiamßudiofishiecluinina.Hicdeot ipfos j« cögreffiitn propè fuu fermonë'^; deduce t. V os enim Albani tumuli at jtlucitVos^iftjuSjAlbanoru olrutie arte facror» Po-fub Romlt;gt; ni fociit amp;nbsp;lejuales. Hic iram,hie mifericordta itißdra Ht: Hic dicet^Te uid»,amp; fleuttjä“ appellauit,amp; per omnes affe ßus traüatur.Hic »af illuc fetiuetur,nec doceri deffderabit.Qua re ft ex trtbus hic generibus necejfario fît eligend» unum, quis du-hitet huHC prteferre omnibus,tlfuabdiffimum aliojui,amp;maximk ^uibufc^ caufs accommodatiffmufNam amp;nbsp;Homerus breuë tjuidë animi iucund»atë,amp;propria(id enim eifno errare uerbi()amp; ca rentem [uperuacuii elo^uentia Menelao ded», lt;]utt uirtutes gene rif illiusprimi. Et ex orf Neflorit dix» dulciorë melle profluere fermonem,tfua certe deleäatlone nihil fingi matus potell. Sed fum mamaggreffus,ut i« Vlyffe,facundta,magn»udtnëillii»x»,cui erationem tÜMbus hybernie, nbsp;nbsp;co^ia utrborS, at^ impetu parem
tribu»t
-ocr page 591-LIBER. DVODECIMVJ. fst
(riluki Cum bc igkur hmro morMS agt;meJ(t, ktmc ut Jeum h» »tws mtutiuntur.Hitic uim iT (tleriiäte in Peride mirMr Ea foIit,hS( fiilmmbw Ariflofhanes cSfarattkifc t(l uert JicrJi ftt nltäs.StJnr^ijsiribiuqunfiformu Mupielt^furiiit ed. NSut inter gracile,udiJä'q;, tmiu aliijuiJ ccßuuiü eH, «4 horu ittier' Halla [unt-At^i inter hfc ifpi mixtu quiJJaex Juokui ifieJium eSi torum. N4m amp;fulgt;ltli fleniio alijuiJ ata; fdtiliui,amp;uekemeit' ti riviffiin attj;uehemëtiui inuenirur.ut illuj lene aut afctnrlil ai fmicra, aut ai tenuiora fumm'Ktitur, 4C fi frefe innumerabilef f^ecies reperiutur,;jult;e utif/; aliifue momêta inter (e différât, ficut quatuor generaliter uetts a tetiii mundi cardinibm accepimut fia i'e,cïi«tfrim flurimitnedij for«, uarietate regionüacfiuminuin frcfrie defrehenJKtiir.Eadc'q; muficit ratio ë,^ui cum in cithara ^uinq; confiituerui fonos,[ilurima deinde uarietate copient fjialia ilia neruoru ,atj: ijtquos interpofuerüt,inferSt alios,ut pauci tilt trafitus multos gradin habeat • Pluresigitur etiSelojuëtiafacies, fed fiulitffimü quarere ad t[uS reâurus fe fit orator, cü omnis fite fies,^ua modo reâa efi,habeat ufum, at^ id if [urn omne fit orato rif,juod uulgo genus dicêdi uocat. Ytetur enim ut res exiget omni buf,necfrocaufie modo,ftdamp;fro fartibmcaufie. Nam ut noea dem modo fro reo cafitis, i« certamine hareditatif, amp;nbsp;de in' teriiäis ac ffonfionibus, amp;nbsp;de certa re crédita dicet,(intentiari i» /(n4tM et concioni,amp; friuatorü confilioru feruaiit difcrimina, ititam ex differëtia ferfonarK,locor*,temforü'q; mutabit.ita in ea dem oratione alker cociliabie,nS ex ijfdem fartibus iram amp;nbsp;mifc' ricoriiam fetet,alias ad docendii,alias ad mouendü aihibebk ar' tes.Non «nm color frocemii,Harrationis, argumentor«,egreffio' nis,ferorationis feruabkur. Dieet idem grauker, feuere,aerker, iiehemëter,cockate,cofiofe,amare,comker,remiffè,fubtilker,l'13 de,lenker,dulcker,breuker,urbane,no ubilt;]; fimul, fed ubicunjue far ibi ficfiet,tü id frofter quoi maxime refertus effufus oratio' tiit,ut dicat amp;nbsp;iuilker,amp; lt;4 efftciendi ^iiod intendk,fotëter,iié
N ku/en
-ocr page 592-,tf» INSTITVT. ORATORIA.
lau Jent iJkoiJ; wee JoJlorS moJo, fej eüa uuigi cöfe^uetur-Tatlun tur enim lgt;lurimu,!]ui uitiofum amp;nbsp;corruptu JiccJi genui,ijuoJ aut uerhorumlic!tiarefultat,autpuerilibuifeniëtioliilafciugt;r,auti'n-nioJice tumore iurgefcir,aut inanibus locii bacchatur,aut cafurn, ßleuilerexcutiatur,f!ofculia nUet,aut prtecipitia pro ptblimib’ ha tet,aut flgt;ede liberiatii infam t,magif exßim^t populäre ata;plau fibile.QjtoJ ijuiJë placeremultû nee inf dor,nee miror. E{t enim iueunjiorù aefauorabilu ijuah/êun^: eloi/uent.re, lt;ly aJJueit ani-tnos naturali uoluplateuox o'ïs,nelt;j; aliuJeilli per fora alt[;agge' r? eireuli,i]uoj m:«Mlt; miru efi, ijuo'j nulli no agentiü par ala uul-^eoronae(l. Vbi ueroijuiJexjftiiui Jidi aeeiJnauribut imperi torum,i]ualeeunij; iJ,(iuoJmofeipfi pojfe Je/feret, habet ajmira tione, ne^; immeriio ,nane tlluJ ijuiJë faeile e(l. Sed euanefeunt hae at^ moriutur eoparatione meliorü, ut lana tinda jueeo e'«ra furpuraf plaeei:at ft eontuleru etia laeernaquot;, co/jgt;ej}u meliorii ob^ ruatur,ut Ouidiut ait. Si uero iudieiunt ijseorrupin aeriui adhi' ltas,ut fueeimit filfura, iam illud eiuoi fefellerat ,exuat mentitu tolorem,amp;i]uaJa uix enarrabili fxditate pallefeat.Lueeat igitur hieeeitra fole,amp; ut quitJa exiguaanimalia ignieuli uidetur in ter mebrii.Demt^;ma!a multiprobat,nemoimprobatbona. Ne^^uero omnia ifia de ^uibui loeuti fumui,orator optime tantu,fej etitifar eillimefaeiet.Ne^; enim uit fimma dieedt effet admiratioedigna, fi infelix ufij; adul timu folic'ttudo pfeiiuitur,ae oratore maeerat et co^uit,tegre uerba uertente, amp;nbsp;perpededu eoagmetahduii; eit in tabefeente-U itidui ille amp;nbsp;fublimii amp;nbsp;tocuples,eireüfluëiibui undi ig; elo^uetiit eopijs imperat. Definit enim in aduerfa niti,^uiper-uenit in fummü-Seandêti eirca ima labor eJbieitterü ^uantü ^cef fern mollietur diues amp;nbsp;hetiui folu.Etfi hiec tjuoq-, la leuiui fupre maperfeuerantibuiftudijs euaferit, inde frudui illaborati offer runt fefe,lt;!3' omnia fßonteproueniüijjua tarne ijuotiJienißdeeer pantur,are feut. Sed amp;nbsp;copia habet modi! fne quo nihil nee lauJa hle, nee falutare eJl,amp;nkorille cultum uirilem,'amp; inuentioiuJi cium.
-ocr page 593-LfBER DVODECrHVS' y« tiiiiti-Sicerunt magna non n:mia,futlima no« alrupta, fert'u nS ttmerarii»,feuera non triftititgrauia non tariiajitta non litxurio-fi,iucunJa no luxu d:JJilutit,plena non tumiJa.Similis in Cteterit rutlo.Tutiffimaferi fmeJiS uia^^autriufijiultimü nitium ed, Qiiç poll f mem ftudia. nbsp;nbsp;nbsp;Capiit. X(.
Hb Jioendi uirtutibus ufin orator in iiidicijs,conoili)s, concio ttihus,fenato, in omni dini^iofficio toni dun.finfm ijuoi]: Ji gnum nbsp;nbsp;optimo ucro,ee opere fan{iiffimofaciet,nö ^uia prodejji
i‘n:^u'îpitùfù,amp; ilU mëte attpilla facultattpradito no cSueniat opfris pislcherrimi t^ualongiffimi tëpus,fed quia decet hoe quoque pro/^icere,ne quid peins qfecerit,fiicit.Neq;enimfcieniia mofS fiat orator quieaugeturannis,fed uoce,latere,ftrmitiiie,quib’'fnt âis,lt;iut imminutis lt;etite feu ualetudme, cauedü eil,ne qd in oran torf ƒKl«mo defidereturine interfifiittfatiptttw,ne qult;e dieet parti audiri fentiat, ne fe quterat priorë. Vidé ego longe oi’n,qucs mihi eogno/eereeotigii,fummuoratorë,Doniiitum Afrum,ualde (enë, quotidie aliqutd exea qua meruerat autorkateperdentë,euni agé tf illo,quë principë fuiffe quodamfori nó erat dubiu,al^(quod ut dignü uidebatur)rtderët,alij erubefeerent,quie oeeafioillitfuk di cendtimalle eü defieere quant definere. Neq; erant illa qualiaetiq: Hiala,frd niMior4.Qi(4rf antequS in bas letatis ueniat infidias,re eeptui eanet,amp; in portü integra naueperuenietineq; enim minores eu euni idfeeerk, fiudiorumfruâut fequëtur- Aut ille moni-menta rerupofieris,utL. Craffus in lilrii Cieerois defiinabat, quierentibits tradet,aut eloquentise eöponet arië,autpuleherrimu u«lt;e priteeptis dignu os dabk. rrequentaUt uero eius domu opti-mi iuuenes more ueterl!,amp; uera dtfendi uiamuel ut ex oraeulo pe tent.Hosilleformabk quafieloquenii^eparens, irutuetusguber nator,lktora eiT portuSytir qure tempefiatum figna, quid feeundu flatibus,quid aduerfis ratis pofeat,doeebk,non bumankatis foluin eommuni duüus ojfteio, fed amore quoda operis- Nemo enim mi' tiui uelit id, in quo maximusfuk. porro eil honefiiui,q dim
N » eert
-ocr page 594-çff4 INSTITVT. ORATORIA.
tere quod optime fâtsfSic nd fe Citîium deduâS àputre Geert froßteturjfic Ptitfaiii,Kireium,'DDhl’e/litm î» more praeeplorit exereuij,quotidie dieenmudieni'q:,^c »eßeio an eu tue heavffimi tredi oporteatfore,cum iam fecretut amp;nbsp;eonfieratui,liber itiuidit, frocul à eonientionibiH, famamin tuto co/Ioearit,amp;fentiat uium eamtqu^ poRfata prtejiari map^ù folet,ueneralionë,ir quid ap/ foßeros future ßt uidebit.Ccnßeiut fum mihi^quantum medioiri tute uului,qut'q; unteu ßeietim, qu^tq; operu hutufee grutiu potue» rim inquirere,cundide me uiq; ßmpliciier in notitiam eorum^ßqui forte cofftofeere uoluijjintyprotultffe, utque id uiro bono[atii eil docuiffè, quad feiern. Verror tumen ne uut mugnu nimium uide' ur exigere,qui eundtm uirum bonum efje, 0* dicendiperiium ue lim,uut multu, qut tot urtibut in pueriliu difeendu morum quoque pritceptu, amp;nbsp;feienttum iurû cituliu, prieter eu qugt;e de eloquentiu trudebunturudiecerim,qui'qf bite operi noßro necefjuriu effe ere‘ diderim.uelutpondui rei perhorrefcunt,tc defferent ante experi mentum. Sed hi primum renuneient ftbi, quaiußt humuni generic iiif,quùmpotens efftciendi qute uelit, cum muriu trunßre, ßderS turßnnumeros’^icognofcere, mundumipfum pene demetiti.mitio rer fed difftciliores urtes potuerint. Turn cogitent quantum rem fetunt, quum^iHuHui fit hoc propofito pramio tuber recufandtnt
ft mente conceperintßuic quoqueparti faciliin accedét,ut i^m iter,neque imperuium,nequefultem durum putent.Nam id quodprim,quod^; muiin eff, ut boni uirifimut, uoluntute maximt tonfiut,quum qui uerufide induerii, facile eufdequie uirtutem da eent,artesuccipiet.Neq;enim aut tarnperplexu, uut turn numero fa fun!, qute premunt, ut non paueorum admodum annorum inte ttone difcuntur,longam enimfuck opera quod repugnamui-Bre' uit eil inftkutio uka: honeftn beatte'q;,fi credas- Natura enim not ud meutern optima genuk, udeo'q; difcere meliora uolentibut/m-ptS eil, ut utre intuenti mirum fit illud mugit,' malos effe (Ï muU loi.Num ut uquapifeibin,utftcet urrenit, cireHfufus nobit jßit, utlu^
-ocr page 595-LIBER DVOD’ECIMVS. ytfj covfnir,i(4 (trttfiicilius tfji ofierteht feaitiium »utu contra eiini uiuert. Cattra utre ttß fi lt;tuttm »aflrS Hon l}'tticfentaiitH,feJ temport aidefcetM metiimur, ahinJe multos aj difceniu amts hlrt. Omuiu luim breuiora redJetorJo, ritioyamp; modln. Sed (uJpu td 'm fritceptoribin prima, libtn-terdetimentibui pueru, partim cupiditaii diuiiiu txipedi merce-dulas,pärtimambuiout,ijuodi/ficilius/!t^uodponiceiur,parliin ttiSirpiiia tradiédi uel neglißetiat/xima i« Mobü,i morari 'm ea juod nouimin,^ difctrt iju« Hotidu fcimtn,meliin putamin. Niini ut de nofirit potifjimu fiud'ijs dicS,^d att'met tS multu amit.iiuS more e plurimoru (utde hu à ^bin map^Miuhoe pars ittatit abfumilur,tacea)dedamitaremfcMa,amp; tStü laborü i« reh’fal fs confumere,cü fatu fit modtco tëpore ima^më ueri difcrirn'mia, if dicëdi le^es comperi/fei Quorf no dico,juia pt imlt;iua o«i»tf « da ditëdi exerc'»atio,fed lt;ia nopt una eiiu farcie cofenepëdu.Co ^nofcere enim amp;nbsp;prteeepta uiuëdiperdifcere,amp; 'm foro nos ex-periri potuimiu,dum fMaPici f umui.Duendi ratio talû, ut non multos annospofcat, ijualilet enim ex if's artibui, ^uarum prim habui mentionem,in paucos libros contrahi folet,adeo 'mpn'uo tio ac trad'ttione opus non tA.Reiiijua ed qut uires f 'uo fac'it ton fuetudo, rerum (o^n'Kio^uotidiecrep'n,amp;tameumultorumai taslibrorum neceffaSia Itâio fd/^uibui aut rerum exempla ab hi Poricu,aut dicendi ab oratoribui pttuntur-Philopphorum ijuojue eonfuliorum'j; opiniones (ptuti aliit') uehmin legere neceffarium
‘ju'io'n pôjfumui omnia,P d breue nobù tempuinosfed» aus, ijuantulum enim fudijs impertimur ! Alias haras uanui fa-lutandi labor, alias datum fabulis otium, alias pedacula, alias eonuiuia trahunt • Adi/ee tot genera ludendi, iT infanam corpo-rii curam.Trahal indeperrgrinaiio,rura,calculorum anxia fo lic'uud'mes,multie cauft libidmum,iTu'mum,lt;txflaguiopu omni grnrrr uoluptatum animus,nt ta ^uidem tempora tdonea,^ute pi ferfunt.Qult;e p oia ßudijs impendtiëtur, iSnobù longa atas,amp; nbunde
-ocr page 596-iS« ItJSTïTVT. ORATORIA.
dî-H Je fat'u 4i difcenii ß!atiti uijeréiuryamp; Jiurna tiiniK coputn» iibiu teporit,et no^}ef,jitarK boniipirs omnifomno ISgtor uarct-NSc cSpuumm iinnoi,nö ^uibm jluJuimui,fed ^uibui uixi' mm- Nec ult;ro /i gpomMr^.iïZgrSniJïtó.crfffrtfrii^jdrriH froftC-fores omnë fut uiit ^libet lögafuerit,bnßngulisartibuscofumpfe rut,fe3uilur utpl ures jUisfdS uttas,itd plitra difcëdt deltderemm» JWf il/i didicerSt hiec uf^ in jineäistc, fed ea fgt;lt didiciffi conie ti f'-terüt^ac tot annos in utëdo,nS in peroipièdo exhauferut. Cit-teru utde Hosifro taceStin quo nullius wo artis, autperfeiia, aut certe nS dubia uejiigia reperiiitur, ut Eleü Hippiatranfra,qui «S liberaliumododifeiplinaru gr« re/cientiatulit,fedue/ie,amp;agt;iu lum,orepidas'q„qult;e oëa manufua fecerat, in ufu habuit,atq; ita ft prseparauit, ne cuius alteriutopeegertt,ne'ueullius rei. Gorgias quoq: fumma fenedlutis,id quarere auditores.de quo quifq; uellet, iubehat.Qute tandearsdigna lilerii PlatonidefukiQuotfeculit Ariftoteles didick, ut nö folü quie ad philofophos atq; oratores pii Bft fcutia cSpledieretur,/êdanimaliit fatoriq; naluras ocsperqui reretllllis enim hitc inuenudafuerut,nt)bifcognofcenda funt.Tot nDsprace^toribus,totexeplif inflruxil antiqukas, utpoffituideri nuHa forte nafcedi tetas ftUcior q nofbra, cui docëdit priores ela^ borauerüt. fsl.Cilirius Catoidemoratorjdem hiftoria cSdkor, idem iurif, idem rerS rujbicaru per'uifftmus fuit, inter tot operas mli(i‘e, tatasdomicontëliones.rudifeculo, literasCrlt;ecaslt;ttatt iam declinata didick,ut effet hominibus documëto,ea quoq; perd' f ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cöcupiffint.Quam multa pene oëa tradid» var
rol QKod in/lrumeniû dicëdi M-Tullio defuiifQidd pluralcun etiam Cornelius Cel fus mediocri uir ingenio,nô fôiu de qsomni' buscofcripferit artibus,fed amplius rei militaris, 'iy rufiicie etiii, et medicmit pr^ecepta reliqueriildignus uel ipfo propojitOiUt eum fci/fe oëa ilia credamus • Atperffcere tantu opus arduS ell,amp; ne' MO perfecii. Ante omnia fuffick ad exhortationë fludióru.,nö ca-
M reri natura^ut quicquid nS efffaHu^nefieri quidë poffit,
-ocr page 597-LÎBER DVODECImVS. ylt;f/
ta 0M»iÎ4 lt;|Hlt;e mit gau fiint at^; itJmirM!it,iëpuf titùuot{,lt;ji/ti fri' mü efftceréturyhbuer'mgt;QuM!i enimpoefit ai Homero ir vir ^ilio,taniü fafit^i» aaipitelo^uëfia À Vemo/thene at^; Cûeroe. Df n,^; ijuiciutJ eü opiimü antèno fuerat. V erüetiam fi ijuitfum n’a Jefj!iceret(i]uoJ cur facial,aii ingeniX,iiaIeluJo,faculta!,prie ceptcr no Jerritti)tamcefl(ut Cicero aii)pulclgt;rS i» fecuiu ter tiji'^:cofiPere.Neq:enimp^uia Achillif gloria ht bilhcit confcijui nôpoteP, Aiac'u aut 'Diomedu laudraifernabituriiie^; ^ui Home ri nô,T^rtei. Quhiimofi hanccogiiationéhomineshaliii/fènt,ul nemo je meliorè fore eo qui optimuifuijjet,arbiiraretur,ij ippquc font opitmi nô fuiffènt.'Neei-, poU LucretiH, ac Matra Virgilius, necpoP craffiim et HortenftS cicero,fed»ecalij pofiea uicerint» Verii ut trafeundi ffes no fit magna,tami eil dignilas fubfeijuëdi» An Po//io lt;iy tAefJala^jut la Cicerone arce tenëte elojuëtiit agt* rf cceperut,paru in uita dignitatit habuerSttparu ad popens gio ria tradiderSliAlioiiuipe/fime de rebus huanii fdufta wi fummii artet mererëtur,p q/optimu fuiJ}et,defuiffit.Àdde quod magnof modica quoq; eloquëiia paritfruiiuii ac p quit hac Pudia utilitate fola met:atur,pene illi perfeila par efl tieq^ erat difficile,uel ue teribu!,uel nouia exëplu palam facere,no al ullemaiores honores, opes,amicitias,laudëpriefentë,futur'i hominibut cotigiffe,p tame dignii litcritejjit,ab opcrepuliherrimo,cuius traHatui atlt;], ipfa pojfefpo plenifpmaPudijs gratia refert, hie mhtorë exigere mer cedem,more eoru,quia je no utrtutes,fe uoluptatë qua pt ex uirtu tibut,peti dicut. Ipfam ig'nur oradi maiePafë,qua mhil dtj immor tales meliui homint dederut,amp;“ qua remota muta funt oïa.O' luce priefenti,^ memoriapoPeritatis caret, toto animopetamus,niti mur'q;[emper ad optimatquod faciëtes, aut euademus in fummü, aut certe multos infra nos uidebimin. Habes hac Marcelle Vi-fiori, quibus pnecepta dicendi pro uirili parte adiuuar: poffeper nosuidebatur,quorKCOgnitioPudiopsluuenibusp no magnautili tatem afferet,at certe,quod mag» petimus,bona uoluntalem.
M.FabiiQuintilianilibrorumxii.Inftit.Oiatoriarum finit.
-ocr page 598-/, ? o