GASTHEER

VAN DE

KUNST I

De briefwisseling Dr. P.H. Ritter Jr. -Frans Mijnssen (1904-1951)

Bezorgd en van aantekeningen voorzien door Jan J. van Herpen

GASTHEER VAN DE KUNST

GASTHEER VAN DE KUNST

De briefvvisseling Dr. P.H. Ritter Jr. - Frans Mijnssen (1904-1951)

Bezorgd en van aantekeningen voorzien

door

Jan J. van Herpen

Aan mijn vriend Frans Mijnssen, die mij wijsheid schonk in mijn jeugd, en jeugd in mijn ouderdom

(Opdracht van Ritter in een boek van 1948) ★

In jouw natuur en in je schrijverschap ligt een zekere verzwegenheid, een zekere neiging om de dingen niet geheel op te lichten uit hun mysterie. Ik sta on\er-schilliger, naakter tegenover het lesen.

(Ritter aan Mijnssen in de brief van 15 februari 1949)

Alle uitbundigheid was hem s'reemd (Ritter in zijn In Memoriam)

Het is nodig, dat ik U herinner aan een geruchtloze en bij de tegenwoordige generatie weinig bekende figuur, maar die een onmiskenbare betekenis heeft in de geschiedenis san onze letterkunde.

(Ritter in Ontnioctinfien met schrijvers, 1956)

Voor Wim Hübe rd ink

De tekening van Frans Mijnssen is van Peter Ledder

ISBN 90-76911-03-7

Dit boek werd in 2001 door Epsilon Printing Services te Weesp 50 genummerde exemplaren \oor de auteur vervaardigd.

Woord vooraf

Dit is na de BrieExdssclingen van Dr. P.H. Ritter Jr. inet J.J. Slauerhoff, Willem en feanne Kloos, Herman de Man, Dirk Coster, Lodewijk van Deyssel, Jan Gres-hoff, Frans Coenen en Herman Robbers de negende in een reeks, die mogelijk werd dank zij de ordening van de ongeveer 60.000 brieven in bet Archief Ritter in de Utrechtse Universiteitsbibliotheek.

François Henri Jacques Mijnssen (1872-1954), bekend als Frans Mijnssen, leidde een dubbelleven. Hij was in Amsterdam sedert 1897 directeur van de Algemene Verzekering-Maatschappij ‘Providentia’, maar stond daarnaast midden in het culturele leven. Hij onderhield een amicaal contact met vele letterkundigen en moet een uitstekend gastheer geweest zijn. Met een uitdrukking van Ritter; gastheer van de kunst. Als zodanig was hij ook een mecenas en een vertrouwensman in letterkundige ondersteuningsfondsen. Hij heeft echter testamentair laten vastleggen dat de bedragen, die met zijn mecenaat gemoeid waren, niet bekend mogen worden. Daarom staan er in deze brieftvisseling puntjes op de plaats waar in de originele brieven een geldbedrag genoemd wordt. Mijnssen was verder een actief lid in de Vereniging van Letterkundigen, hij behoorde tot de eerste leden van de Nederlandse PEN-club, was bestuurslid van het Tollensfonds, het Willem Kloosfonds, de vrijdenkersvereniging De Dageraad en de vereniging Kunst aan het Volk. In Ritters Boekenhalftiur voor de AV'RO-microfoon heeft hij nooit gesproken.

Van zijn hand is een oeuvre verschenen van voornamelijk toneelstukken (zo’n 25, waarvan er zo’n tien zijn opgevoerd), die tot het psychologisch-realistische genre gerekend worden, waarover Ritter op 31 januari 1931 in het Utrccbtsch Daßblad schrijft: ‘Er behoort moed toe, zich te beperken tot een zoo bescheiden oeuvre van in haar genre volkomen scheppingen, en zich er toe te dwingen, de Muze alleen te benaderen in de momenten, waarin men een volkomen kunstzinnige concentratie beschikbaar heeft.’ Ritter rept in zijn Ontmoetingen met Schrijvers (1958) van: ‘den schrijver van enige fijnzinnige, kleine toneelspelen, die meer om hun literaire dan om hun toneelmatige hoedanigheden waardering hebben geoogst en tevens van een aantal vertogen over dramatische problemen, die hem als een der beste kenners van het toneel in zijn periode waarmerken.’ En Top Naeff schrijft in De GidsvtM maart 1942; ‘Dit oeuvre is niet overweldigend, maar het is van grooter beteekenis voor ons tooneel dan het in zijn litteraire ingetogenheid doet vermoeden en zonder den caiurdoop van het theater bij machte was te bewijzen.’ Mijnssen schreef ook veel over toneel. Hij debuteerde als 22-jarige met gedichten en schreef als 75-jarige onder het pseudoniem Andries Bleeker de autobiografische novelle Het Lied van Verlangen.

5

Dr. P.H. Ritter fr. (1882-1962) studeerde rechten in Amsterdam en Utrecht, promoveerde in 1909 op stellingen en was tussen 1910 en 1918 werkzaam op een Haags ministerie en op de Provinciale Griffie van Zeeland. In 1918 werd hij hoofdredacteur van het Utrcchtscb Provinciaal en Stedelijk Dagblad, waarin hij vooral de hoofdartikelen, de Utrechtse gemeenteraadsserslagen en de letterkundige Kroniek schreef. Van 1928 tot 1957 (met een onderbreking in de oorlog, toen hij vier jaar door de Duitsers gegijzeld werd) leidde hij het Boekenhalfiiur v;m de AVRO. Ritter publiceerde in menig tijdschrift en was de auteur van vele boeken, zowel romans als essays.

Men krijgt de indruk dat de jonge Ritter met Mijnssen betere contacten had dan met zijn vader (1851-1912), de Remonstrantse predikant in Utrecht, vervolgens de hooldredacteur van Het Nicnws van den Daß in Amsterdam en tenslotte de hoogleraar in de geschiedenis der wijsbegeerte, de logica, de metafysica en de zielkunde in Utrecht. In teruggevonden memoires schrijft Ritter over zijn Amsterdamse jaren van plm. 1888 tot 1906: 'Het gesloten gezinsleven [te Utrecht] was te Amsterdam geëindigd. Wij woonden in een kolossaal patriciërshuis [in de Von-delstraat], met hoge afmetingen, waaraan elke gezelligheid ontbrak. Mijn vader was niet meer om ons heen, maar ergens op een ver kantoor, dat wij niet kenden.’ Frans Mijnssen woonde dichtbij, in de Roemer Visscherstraat. In ongeveer 1903/1904 moet de 21-jarige Ritter, die net eindexamen gymnasium gedaan had en rechten ging studeren, Mijnssen voor het eerst ontmoet hebben. Mijnssen heeft vervolgens in loco patris veel voor hem betekend. Men kan (net als in de contacten met Lodewijk van Deyssel) welhaast spreken van een verering door de jonge Ritter. Hij is veel bij de Mijnssens in huis en bij herhaling komt in brieven (tot zelfs in de laatste van 25 januari 1951) 'verlang je te zien, verlang je te spreken, mag ik komen’ voor. 12 juli 1948: 'Wat is het toch, dat mij voortdurend de bijeenkomsten in de herinnering tos'ert, waarin ik je weder mocht ontmoeten?’ Hij bedankt voor ieder bezoek, is voortdurend bekommerd om Mijnssens gezondheid, legt veel beslag op hem, introduceert vrienden en is trots op de vriendschap. Ze lezen elkaar eikaars werk voor. In 1905 draagt Ritter een van zijn schetsen aan Mijnssen op uit ‘sympathie en erkentelijkheid en herinnering aan avonden toen U mij, in een voor mij moeilijke tijd, telkens opnieuw wilde bemoedigen door Uw vertrouwen.’ In 1907: 'Het was weêr zoo prettig, om bij je te zijn, gisteren. Het geeft mij altijd wéér kracht en moed, en vertrouwen in eigen kunnen. Ie vrouw maakt het mij ook altijd zoo prettig als ik bij jullie kom.’ De jonge Ritter heeft iets kinderlijks en wereldvreemds. Hij is overmatig serieus, er kan geen kw inkslag af en men vindt in brieven en recensies tevergeefs ook maar éen volzin met de tongue in the cheek.

Het is tussen beide figuren na een aanloop met de U-bejegening vervolgens een tutoyerende vriendschap \'oor het leven geworden, vooral op oudere leeftijd. Prachtige, soms ontroerende brieven getuigen ervan.

De hier nu gepubliceerde brieven bevinden zich in het Archief Ritter in de Utrechtse Universiteitsbibliotheek en in het Nederlands letterkundig Museum en Documentatiecentrum in Den Haag. Onverklaarbaar is dat in het niet openbare

6

Archief\ an Frans Mijnssen, die evenals Ritter vele brieven van vele correspondenten placht te bewaren, geen enkele briet van Ritter aanwezig is.

Ritters brieven zijn tot ongeveer 1930 in handschrift, en van dat jaar af vrijwel steeds getypt en dan met gelukkig steeds bewaarde carbondoorslagen als een secretaris item bij het afdoen van de correspondentie bijstaat. De doorslagen betreffen bijna nooit meer dan éen blad. Onderaan is door mij steeds T.H. Ritter Ir.’ toegevoegd, al zal er op het origineel welhaast zeker nu en dan iets anders hebben gestaan. Ritters schrijfttijzen bëoogen, and-woord, Andweipen, nergends, enz. zijn niet verbeterd. Mijnssens ondertekeningen beslaan een scala van zakelijk tot vriendschappelijk: F. Mijnssen, FrM, FM, Frans M., enz. Soms wordt er gerept over brieven, die helaas verloren zijn gegaan. Opvallend zijn de zorgtaildigheid en de snelheid waarmee zowel Mijnssen als Ritter hun correspondentie dagelijks afdeden. De post ging trouwens sneller en de bestelling geschiedde vaker dan tegenwoordig en men mag waarschijnlijk ook aannemen dat de correspondenten, die in Amsterdam vlak bij elkaar woonden, de brieven soms in eikaars brievenbus deponeerden, zeker Ritter. Vooral van Mijnssen krijgt men de indrtik dat hij aan een opgeruimd bureau wenste te werken. Hij vindt ‘dat dingen gedaan moeten worden, goed gedaan moeten worden en op de juiste tijd gedaan moeten worden’ (eis voor een sollicitant in de brief van 16 juni 1933).

Ritters acht artikelen over Frans Mijnssen en diens werk zijn als bijlagen in dit boek opgenomen. In de bedding, de stroom, van de brieftvisseling zouden ze wat te zwaar gelegen hebben. De lange eerste gedrukte beschouwingen uit 1906 en 1907 van een nog onervaren recensent, staande op de drempel van de journalistiek, zijn moeilijk leesbaar door hun krampachtige formuleringen vol ingewikkelde tussenzinnen. Mijnssen moet dat ook bespeurd hebben. In de brief van 11 november 1914 schrijft hij: ‘Wat is de taal thans soepel geworden onder je handen!’ De recensies zijn hier niettemin toch opgenomen met het oogmerk evenals in de andere brieftvisselingen compleet te zijn, al zullen ze niet door iedereen geboeid gelezen worden. Men vraagt zich af waarom de redacties ze indertijd zonder overleg aanvaard hebben, al kennen we Lodewijk \an Deyssels reactie in een parodie, opgenomen in De Markies onzer letteren. Ritters herinneringen aan Mijnssen, opgeschreven in Ontmoetingen met Schrijvers (het Boekenweekgeschenk van 1956) zijn daarentegen opgenomen na de brief van 22 februari 1922. Voor zaken de Vlaamse Beweging betreffend is soms letterlijk de Encyclopedic van de Vlaamse Bciveßinjf gebruikt.

Hulp bij de totstandkoming van dit boek ontving ik van Dick Adelaar, Ben Albach, Ada Deprez, Jaap Engelsman, Wim Hilberdink (die het Archief Mijnssen en diens boekerij ordende en die in 1997 op de dissertatie Met het intellect van bet gevoel. Het verbeten schrijverschap van Frans Mijnssen promoveerde), Aart Hoekman, Koert van der Horst, Willem S. Huberts, J.P. Filedt Kok, Simon Koster, H.H.J. de Leeuwe, Mevrouw' B. Mijnssen-s’Jacob (J schoondochter van de auteur, in wier huis, met wat ik ben gaan noemen het Mijnssianum, het archief \’an Frans Mijnssen, ik een aantal malen mocht vertoeven), Harry G.M. Prick, Karei van het Reve (quot;f), Isa Farrow’-Ritter, Rutger Ritter, Kees Ritter (|), L.P. Uding, Gé

7

Vaartjes en medewerkers van de het Utrechts Archief en het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, afgekort tot NLMD, zoals het Arcliief Ritter algekort is tot AR en het Utrechtsch Dagblad tot UD.

Jan J. van Herpen

8

De brießvisseling

Henri Ritter is in februari 1904 22 jaar oud. Hij doet in 1903 eindexamen A op het Geretbrmeerd Gymnasium in Amsterdam, studeert Rechten aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam en is in militaire dienst. Frans Mijnssen wordt op 28 februari 1904 32 jaar oud. Ze wonen bij elkaar in de buurt. Ritter, wiens \ ader hootdredacteur is van Het Nieinrs van tien Daß, woont in de Vondel-straat 15 (later nr.25), Mijnssen, gehuwd, in de Roemer Visscherstraat 26 (Huis Italië. Zie over de zeven landenhuizen Mary Ann Lindo: ‘De Landenhuizen in de Roemer Visscherstraat’ in Het Parool van 14 februari 1987). In de briet van 23 november 1922 spreekt Ritter over een twintigjarige vriendschap, maar dat is waarschijnlijk een te hoge schatting. Volgens de brief van 2 november 1907 hebben ze elkaar op een avondwandeling voor het eerst ontmoet. Mogelijk was Rei-nier van Genderen Stort, gymnasiumvriend van Ritter en in februari 1904 achttien jaar oud, er toen ook bij. Volgens de brief van 26 juni 1908 had Ritter al genegenheid voor Mijnssens werk voor hij hem persoonlijk kende.

De briehvisseling Ritter-Mijnssen begint in 1904 op schrikkeldag, die acht jaar lang niet meer voorgekomen was. Ritter komt die dag uit militaire dienst. Mijnssen is op 28 februari jarig.

29 februari 1904: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Geaehte Heer,

Van Rrin hoorde ik het vreußdevol nieuws. Zooßaarne was ik Upersoonlijk ßeluk konten wensehen, maar dienst verhinderde mij, tot mijnßrooten spijt. Maß ik U hierbij hartelijk felieiteeren?

met hooßaehtinß en vr. ßr.

P.H. Ritter Jr.

9 mei 1904: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Amsterdam, Vondelstraat 15.

Waarde Heer Mijnssen,

Maß ik U hierbij de schetsen: “In het Bosch” en “Over het waterquot; die ik U Donderdaß voorlas, en noß een paar fi-aßmenten, ßctiteld: “In het Historisch Poortje”, “In den avend” en “Twaalf uur” toesenden? Ik ben vooral verlanßcnd te hooren, wat U over de (laatste)

3 kleine stukjes meent, omdat ik vermoed dat komend werk aan ditßcnrc nader zal staan dan aan “In het bosch” en “Over het Water”. - Vondt U

9

“Twaalf uur”genoeg àf out zoo tc publicccrcni

Ik moet nocj ecns zepigen, datU mijn werk zoo lang kunt houden als U wilt, met Hoogachting en vr. gr.

P.H. Ritter Jr

Als bijlage in De Markies onzer Letteren (de briefvvisseling Ritter-Lodewijk van Deyssel) is de lijst opgenomen van Ritters bijdragen (Schetsen = korte verhalen, en Kleine Prozastukken = bespiegelende beschouwingen) van 1903 tot en met 1908 aan het Maandschrift de XXe eeuw, dat van 1902 tot 1908 verscheen onder redactie van l.odewijk van Deyssel (en 1902-1905: Albert Verwey). In de aflevering van september 1905 staat ‘Over het water’. Ritter nam de bijdragen in 1911 op in zijn onder het pseudoniem Rudolf Atele geschreven boek Kleine Prozastukken. ‘In het Historisch Poortje’, ‘In den avend’ en ‘Twaalf imr’ staan er niet in maar kunnen een andere titel gekregen hebben.

1 december 1904: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NI.MD. ‘Van huis’.

Geachte Heer,

Kelly van Genderen Stort vroeg mij, haar schctscnschrift terug te sturen. Ik geloof dat U het nog hebt. Wilt U het morgen (Zatcrdag)ochtend even gereed leggen? Ik kom dan ‘s middags, tusschen 12 en 2, even langs om het meê te nemen.

met Hoogachting en vriendelijke groeten,

P.H. Ritter Jr.

Nelly van Genderen Stort is Reiniers zuster.

12 maart 1905: Ritter aan Mijnssen

Brief in het NLMD. ‘Van huis’.

Geachte Heer Mijnssen,

Gaarne zal ik Dinsdagavond a.s. komen, met Hoogachting en vriendelijke groeten,

P.H. Ritter Jr.

5 mei [1905]: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. ‘Van huis’. Geen jaartal. Mogelijk 1904 maar welhaast zeker hier (zie ook de volgende brief) te plaatsen en waarschijnlijk niet 1906, omdat hij dan in mei Mijnssen gaat tutoyeren.

10

Geachte Heer Mijnssen,

Uw stuk heeft in ij zeer getroffen, het is heel erg goed. Een paar kleine opmerkingen erover hoop ik U mondeling te mogen geven. Hartelijk dank. Hoe spijt het mij, dat ik voor Zondag mijn woord al gegeven heb!

met vr. gr.

P.H. R. Jr.

8 juli 1905: Ritter aan Mijnssen Brief in NLMD. Uit: Nunspeet.

Geachte Heer Mijnssen,

Ik heb hier, wat rustiger. Uw stuk kunnen lezen, en blijf door alles wat mij erin heeftgeti-offen zoo aangedaan als de eerste keer. Het laatste zinnetje is wel ontzettend mijn bezivaar, alleen een gevolg van achteraf opgezette theorie, en alleen het stuk als tooneclspel betreffend, verklaar ik ijlings voor vervallen. Bij herlezing leek mij het vierde tooneel wat minder. Soms dacht ik ietsstroefi in de samenspraak te vinden (ik bedoel niet stroef in het spreken der meisjes, maar dat weergave stivef is, t.o.v. het beste gesprek dat men zich tusschen twee zulke meisjes denken kan) b.v. als Lientje wéér bcffint, op blz. 89.

Ook krijp ik van Lientje een indruk van arrogantie, en van pronken met haar zclfatandigheidsgevocl, waardoor ze (in mijn gedachten) Bertha, zij het onbewust, pijn doet. Daardoor is zij mij niet sympathiek, terwijl toch de bedoeling moet zijn, haar wél sympathiek te maken. - De menschen léven allemaal voor mij - alleen wordt het oude heertje de Wijs, dat kostelijk zou zijn, als alles niet zoo heel erg droevig was, in zijn gemoedelijk-burgerlijke blijdschap, een ietsje tè naief (maar dat weet ik nog niet goed). In mijn herinnering is onder zeer veel meer treffends, als zeèr juist mooi blijven staan bijv, het gesprek tusschen vader en moeder de Wijs, voor van Ulenberg komt. De aanduidingen boven en tusschen den te.vt tivffcn mij ook bizondcr. Ik stuur U zoo maar, zonder scrupules, een paar opmerkingen, hopend dat U mij cens wilt andwoorden of ze juist zijn of niet. Het feit, dat U ouder en ervarener in literatuur bent dan ik, geeft mij juist vrijmoedigheid, over Uw werk te spreken, en daarbij kan ik niet nalaten Uzoo nu en dan lastig te vallen, omdat ik er zoo dikwijls meé bezig ben.

met Hoogachting en besten groet Uw

P.H. R. Jr.

De brief komt iiit Nunspeet waar hij blijkens het volgende jolige \ erhaal in een pension ontspannen en met genoegen vakantie \iert (het is aan het bijna dronken handschrift te zien) na op 28 juni 1905 zijn kandidaatsexamen rechten in Amsterdam behaald te hebben.

Het toneelstuk van Mijnssen dat hij leest is Uit Eigen Wil, dat in 1906 in het boek Tooncclspclcn zal verschijnen.

11

14 jtili 1905: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Nunspeet.

Geachte Heer Mijnssen,

Ik heb hier onzegbare schik en no^^ccn korreltje gewerkt. Ik ben waarachtig bang dat ik voor de literatuur en voor het Hedcrlandsche volk verloren ga, want er ontvloeit niets aan mijne veder. Den kippetjes, die voorzichtia-jes over de blommetjes om mijn huisje stappen, ligt verwondering in de kraaloogjes bestorven, maar dit is niet het ergste - een oranje-poes ligt in het koren, over mij, voort dtircnd te loeren, en het is mij in een boozen droom voorzegd, dat de stille wraak die hij koestert dat zoo’n prulschrijver wezens van zijn geslacht in z'n luttel werk laat figurceren, in een grootc passie zal omslaan, waarbij ik mijn strot kom te verliezen. Maar dan ben ik dood. Niettegenstaande deze, en verwante! angsten, heb ik schik. Want mijn hospes is, gcloojt U me maar niet, een mannetje dat thuis hoort in ‘n groote speelgoeddoos. Als je hem ziet loopen, krijg je ‘t idee, datic ‘s morgens opgewonden wordt, en door ’n raderwerkje, dat in ’m zit, bepaalde wcegjesgaat door ‘t zindelijk huisje en langs ’t paadje waar ‘t zonnetje schijnt. Z’n vrouwtje is net zoo’n vrouwtje als hij ’n mannetje is. Je zou ze misschien allebei als pendanten op een zeer oude schoorsteenmantel kunnen zetten, waarbij je alleen vrees moest koesteren dat ze, cavenals een wekker die ontijdig afloopt, middenin de nacht samen (zotten) gaan kwebbelen. M’n eigenlijke hospita echter, dat is zij, die dat brood en die soep op dient, die mij dezer dagen het lieve leven geven, mijn eigenlijke hospita is, naar ttten zegt, hunne dochter. En dit feit, hetwelk door de Nunspeeters algemeen als zeker wordt geloofd, is, evenals vele oude volkssagen, slechts voor een zeer diepen geest te bevroeden. Zij toch is niet verstijfd - tot zeer oud hout - edoch! zij is geworden tot een Iets van zeer soepele zachtheid, een iets, waar ik zeer zeker iets mystieks aan zou toeschrijven, hadde ik inspiratie en konde ik Maeterlinck begrijpen als Mevrouw Hoe heet ze ook weer. Maar nu ik gedoemd ben alles te zien op dezelfde wijze als mijn barbier dat ’n gezonde en stevige vrijzinnige democraat is, nu, moet ik U zeggen, - dat zij, n.l. mijn eigenlijke hospita, wangetjes heeft, nee maar wangetjes... (nee U moet ’n beetje nieuwsgierig blijven tot ‘t volgende blaadje) wangetjes (nou, ik zal ’t U maar vertellen) wangetjes waar je in zou knijpen, als je niet bang was dat ze opeens zotten gaan piepen, zooals de balletjes die ze verkoopen in de Kal-verstraat.

Ik gevoel mij in deze speelgoedwinkel, die ze voor variatie Pension noemen, (ofschoon ik niet rust eer zij de Kindervriend is gedoopt) ik gevoel mij in deze speelgoedwinkel zeer deftig. - Ik word groot en dik omdat ik veel melk van de koetjes moet drinken en heele weeke zoctemelksche kadetjes gedoemd ben te eten. Laatst op een middag heb ik mijn luien stoel op vier voetenbankjes gezet, en ben toen middenin mijn kamer, de stralende zon aureool-end om mijn hoofd, mijn groepend buikje en de kippetjes gaan zitten bekijken. Ik gevoelde mij als de rijke pacha, die ik mij herinnerde uit een gekleurd prentenboek (de oranje poes was, dien middag, niet aanwezig).

12

Maar nou heb ik toch gejokt, toen ik over//entis aan Inspiratie sprak. Laatst in een bosch, waar een bankje op ‘n heuveltje stond, terwijl drie aan^qediktc sparren stonden op heuveltje d’r dicht bij, za^ ik op ^teerste heuveltje (dat van ‘t bankje) drie dikke dames roomsoezen eten. Ik kree^ toen, plotsclinq, het verrukkend besef, dat dit (n.l. ‘t heuveltje van 't bankje van de drie dames met de drie roomsoezen) dat dit die berg moest zijn, die ik meer bedroomd heb dan de Mont-Blanc, de Jungfrau of de Everest - rfafdit moest zijn: de Bibclcbonscberg. Gelooft U mij-toen heb ik tranen gestort en ik was thuis (d.w.z. in de speelgoedwinkel) dadelijk cen proza-gedicht begonnen, -als de oranje poes er niet gezeten had. -

Waarde Heer Mijnssen, - ik kan U, helaasl nu niets ernstigs schrijven ik hoop, dat het komt, maar er komt altijd iets anders dan je zelf denkt. Vergeeft U mij mijn dolheid, - ik vind het plezieriger cens allerlei gekheid op te kladden dan niets.

Hartelijkc groeten uit Nunspeet

P.H. R. Jr.

Maurice Maeterlinck (1862-1949) is de Belgische Franstalige schrijver.

15 juli 1905: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Nunspeet. Gericht aan F. Mijnssen, Voorstraat, Wijk aan Zee.

Geachte Heer Mijnssen,

Mag ik U zeer danken voor de Kronieken, die ik, tot mijn groote vreugde, zooeven ontving? Zij kwamen als geroepen, - ik was juist vandaag den heden dag bezig geweest met v.D. beide stukken over Rembrandt en de Rem bran dt-feesten.

Zoud't V mij misschien even willen mccdeelen of Boeken tegenwoordig Ie secretaris is van de Ver. v. Lctterk. en, zoo ja, hoe zijn adres is?

Ik wensch Ueen heel erggcnotvollen vacantietijd toe.

Met Achting en vr. gr.

R.

De Mijnssens brengen hun vacantie in Wijk aan Zee door. Annie Salomons schrijft in haar Herinneringen uit de oude tijd: ‘De tweede keer, dat ik Mijnssen ontmoette, was gedurende een vakantie in Wijk aan Zee. Als we in de eetzaal van ons hotel zaten te ontbijten, zagen we elke ochtend door de glazen deuren een lange man in een fluwelen jasje voorbijkomen; hij had een blonde baard en naast hem liep een slank, donker meisje. Om de beurt zeulden ze een laag wagentje door het zand, waarin twee kinderen zaten, die zo weinig in leeftijd verschilden, dat het tweelingen konden zijn. Soms waren de man en het mooie vrouwtje in geanimeerd gesprek; soms leken ze elkaar te negéren; haar zielvolle ogen keken hulpeloos; het scheen te bouderen als een verwend kind. Maar dan kon hij ineens zijn arm om haar hals slaan en ze liepen verzoend verder, zonder om te kijken naar

13

de kinderen in de wagen, die door het zand hobbelde. We hadden er elke ochtend plezier in, het scheen ons een trij onstuimig huwelijk, jong en onbesuisd. Het leken twee kinderen, die er nog helemaal niet aan toe waren, zelf kinderen te hebben. Ze hadden nog veel te\eel met elkaar te stellen... Het duurde enige tijd, voordat ik ontdekte, dat de man met de blonde baard mijn vriend van het statige kantoor Beurspassage 8 was.’

In de winter van 1977-1978 namen Bernt Luger en Wim Hilberdink een vraaggesprek op met F.C. Mijnssen, de zoon \'an de schrijver, die o.a. meedeelde: ‘Ritter kwam dus ook veel bij ons. Ik was toen nog erg jong in het begin. We waren praktisch iedere zomer in Wijk aan Zee... dat Ritter bij ons te eten was en mijn zusje voortdurend tegen zijn benen zat te schoppen... dat hij dat op den duur niet meer uit kon houden en zei: “Kunt U dat meisje niet zeggen, dat ze niet tegen mijn benen moet schoppen?”’

De Kronieken zijn afleveringen van het weekblad De Kroniek (van Tak), dat tussen 1895 en 1907 verschijnt. Mijnssen werkt er tussen 1903 en 1907 zes keer aan mee, niet echter in 1905.

In 1905 bereidt men de herdenking van Rembrandt (1606-1669) in 1906 voor. Lodewijk van Deyssel is lid van het uitvoerend comité van de Algemene Rembrandt-commissie. Hij schrijft in 1905 het boek Rembrandt en het Rem-brandtfeest in 1906 (Amsterdam, 1905).

Op 15 februari 1905 is de Vereniging van Letterkundigen opgericht. Het voorlopig bestuur bestaat uit: K.J.L. Alberdingk Thijm, voorzitter, Jac. wan Looy, vice-voorzitter, Is. Querido, eerste secretaris, A. van Oordt, tweede secretaris en G.F. Haspels, penningmeester. Er zijn 38 oprichtende leden. Frans Mijnssen besindt zich er niet onder. Op 5 juni 1905 is de eerste ledenvergadering, op

4 juni 1906 de eerste jaarvergadering. Dan is Hein Boeken de eerste secretaris. Op een foto van 4 juni, opgenomen in Schrijvenderwijt, 75 jaar Vereniflinj} van Vlaamse Letterkundigen, is Frans Mijnssen aanwezig.

Ritter wil zich aanmelden. Hij zal pas lid worden op 22 juni 1909.

16 atijjiistus 1905: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Zeist. Hotel Boschlust.

Geachte Heer Mijnssen,

Van mijn schets ^'Na het ontwaken” mag ik mij herinneren dat zij U sympathiek was. Daar het een stukje van mijn werk is, dat mijzelf boven veel ander werk lief is, zoude ik het zoo gaarne aan U opgedragen zien.

Mocht dit uitspreken sympathie en erkentelijkheid en herinnering aan avonden toen U mij, in een voor mij moeilijken tijd, telkens opnieuw wilde bemoedigen door Uw vertrouwen in dat wat werkelijk is en schoon.

Als het U niet te moeilijk is, zoit ikgaarne voor de volgende week Uw and-woord vernemen, daar ik begin volgende week uit het land ga, en voor dien tijd mijn drukproeven moet inzenden.

Met Hoogachting,

P.H. Ritter Jr.

14

Op deze 16de augustus 1905 wordt Ritter 23 jaar. Het is mogelijk dat hij die verjaardag met zijn ouders en misschien zijn broer Cok viert in Hotel Boschlust in Zeist, van waaruit men in Buniiik een pension zoekt waar hij een jaar gaat wonen teneinde zijn rechtenstudie in Utrecht voort te zetten, aangezien er dan waarschijnlijk al sprake van is dat vader Ritter hoogleraar in Utrecht zal worden en er zich zal vestigen. Even voordat de jonge Ritter de kamer in Bumiik betrekt maakt hij nog een buitenlandse reis. Waarheen is niet bekend.

In Dc XXc Eettip van september 1905 draagt hij zijn schets ‘Na het ontsvaken’, gedateerd zomer 1903, aan F. Mijnssen op.

28 augustus 1905: Ritter aan Mijnssen

Brielkaart in NLMD. Uit: Bunnik. Gericht aan Roemer Visscherstraat, maar dat adres is doorgestreept en gewijzigd in Mijnssens kantooradres Beurspassage 8.

Geachte Heer Mijnssen,

Zondag kom ik voor een dag in Amsterdam, en vertrek ‘s avonds iveêr, denkelijk voor vrij lang.

Schikt het U, als ik, voor na den trein te gaan. Zondagavond een uurtje bij U kom praten?

Hopend dat het gaat - met Hoogachting en vr. gr.

P.H. Ritter Jr.

3 oktober 1905: Ritter aan Mijnssen Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer Mijnssen,

Tot mijn groote spijt heeft datgene, waarop ik mij soo lang verheug, nog niet kunnen gebeuren. N.l. U hier te zien. - Ik ben eerst een tijdlang op reis geweest en vond, bij thuiskomst, mijn kamer ontredderd, en door schilders, behangers etc. bezet. Deze toestand is thands nog aan het voortduren zoodat ik mij tijdclijk zeer behelpen moet. Ik hoop echter zoodra de kamer klaar is, U spoedig te mogen ontvangen. Dit moge dan zamenvallen met een mooy-en dag, ofschoon mijn wenschen, leelijk weer hier zoo mooi is, U niet moet weèrhouden. Eerst denk ik echter een paar dagen in Amsterdam te komen, waar ik, misschien, een en ander nader met U bespreken mag. U vindt het goed, als ik U nog schrijf?

Met Hoogachting en vr. gr.

P.H. R. Jr.

Een in het AR bewaarde rekening van schilder J.B. Lam luidt: ‘18 Septemb. de kamer opgegeeven om te schilderen en te behangen voor de somma van f 36.00, 34 fol grond [?] Papier ƒ 3.40, de tweede keer te behangen 7 Pond Plakzel ƒ 0.98, Lam en de knecht een dag

15

f 2.60, 7 stoelen en twee tafels gebijt 6 ons bijtkleiir ƒ 1.20. 28 October, Lam een dag ƒ 1.60. 7 Novemb. de stoelen en tafels geboend 7 ons geele was ƒ 1.40, Lam en de knecht een dag ƒ 2.80, de Boeke kast gebijt 3 ons bijst kleur ƒ 0.60, 2 ons geele was ƒ 0.40, Lam een in halve dag ƒ 2.40.’

16 oktober 1905: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer Mijnssen,

Is er, misschien, voor het, heden door mij verzonden, eikenloof in het Huis van Mevr. M. en U een plaatsje? ik zoit het zoo aardig vinden iets van de mooye omj/cviitgi waarin ik mij dajjclijks beweeg, daar te zien ovcrptebracht. Woensdagavond en Donderdag kom ik in A’dam. Hoewel ik weet, dat U zeer weiniyi tijd hebt, zoii ik U toch jjaarne, al was het maar even, begroeten. Zondt U misschien, naar Vondelstr. 15 willen berichten of, en zoo ja wanneer het U het beste schikt? Aan Uw verzoek voldeed ik dadelijk, ook omdat het mijzelf sympathiek was. Maar - mondelinpi nader daarover. 20 Oct. is mijn kamer niet gereed, maar bewoonbaar. Ik hoop U dan spoedig hier te mogen zien.

Met Hoogachting en vr.gr.

P.H. R. Jr.

Het is niet duidelijk wat Mijnssens verzoek is.

26 oktober 1905: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit; Bunnik.

Geachte Heer M.,

Zoti ik U even mogen lastig vallen om de Handelsbladen met de Rttssische brieven van v.D.? Als U ze mij wilt toezenden, hebt U ze den volgenden dag terug.

met hoogacht, en vr. gr.

P.H. R. Jr.

I.odewijk van Deyssel verblijft van 9 augustus tot 11 september in Berlijn, Sint Petersburg, Wenen en München ter bestudering van de Rembrandts aldaar en schrijft er tien maal oser in het Algemeen Handelsblad. De artikelen zijn herdrukt in zijn Hegende Bundel Verzamelde Opstellen / Rcmbrandtbundel.

16

31 oktober 1905: Kitter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer M.

In vr. dank de Handelsbladen terug. Ik hoop sc niet te lang gehouden te hebben. U moet ze vooral spoedig lezen. Er zijn bizonder fijne dingen in en geschreven in die allerbekorendste stijl, welke v.D. in dergclijk werk ons geeft. Jammer vond ik, dat ik niet in de gelegenheid tvas, Bode er bij na te slaan. Wanneer ik dit, over eenigen tijd, kan, mag ik er misschien nog wel eens om vragen. Voorloopig heb ik er al heel erg van genoten. Zoudt U den Heer R. willen mecdeelen, dat ik mij nu, werkelijk, voor het lidmaatschap der Ver. van Groote Mannen heb aangcmeld en Uzelf en hem willen danken voor Uw Introductie?

Hartclijkegroeten uit Bunnik.

Bode is de Duitse kunstliistoricus Wilhelm von Bode (1845-1929), die met C. Hotstede de Groot (1863-1930) tussen 1897 en 1905 in acht delen het werk van Rembrandt uitgeeff.

De Ver. van Groote Mannen is welhaast zeker de Vereniging van letterkundigen. R. moet Herman Robbers zijn. Ritter zal lid worden op 22 juni 1909.

10 november 1905: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer Mijnssen,

Uw woord heeft geklonken - Uw woord is gevolgd.

Maandag niet naar Warschatt, maar naar Parijs!

Ik vind mijn valgrooter dan die van Napoleon, - toen hij Rusland opgaf, gaf hij op de realisatie van een droom - ik geef mijn droom zelf op.

Ook ben ik grandiozer pias dan Lord Byron, want wie gaat er nu sterven op de wallen van Missolonghi, als hij, in zijn stttdccrkamer, eiken dag opnieuw, duizend roemvolle dooden beleven kan!

Met genoegen las ik Uw tooncclkritiek in de N.G. Ofschoon ik den J.C. dit jaar niet zag, meen ik toch wel te kunnen zeggen, afleidend uit den aard van Uwe opmerkingen, dat deze mij, als zeer juist, aandeden. Wat U zei over het opvoeren van Sh. in het algemeen, en over het liever voorl. bewaren van Sh. voor onze studeerkamer - was ik het zeer met U eens. De stijl leek mij gekenmerkt voor een zekere hoffelijkheid.

Vele groeten van Uw gehoorzamen

R.

Mogelijk heeft Mijnssen hem voorlopig afgeraden zich als lid van de Vereniging van letterkundigen aan te melden.

17

De Engelse dichter Byron (1788-1824) vertrok in 1823 naar Griekenland om er deel te nemen aan de vrijheidsoorlog tegen Turkije, maar overleed tengevolge van reumatische koortsen in Missolonghi.

Mijnssen bespreekt Shakespeares Julius Caesar door Het Nederlands Toneel in de Toneelkritiek in De Nieuwe van november 1905. Hij noemt de opvoering ‘eene mislukking’ en looft alleen de jonge acteur Eduard Verkade in zijn eerste grote rol als Brutus.

13 (ieeember 1905: Ritter' aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Biinnik.

Hoog^tjëeerdc Heer Mijnssen,

Ik dank U hartelijk voor Uw vriendelijke gedachte, mij Uw nieuwste tooneclwerk in de XXe Eeuw, toe te zenden. Ik wil hier niet anders dan U zeggen dat het mij zeer heeft ontroerd. Ik hoop dat U spoedig mij komt bezoeken en toestaat dat ik over Uw werk met U spreek, ook over eenige kleine foutjes die, misschien, ook in dit laatste voorkomen.

Dit neemt niet weg dat Uw tooneelstukken, al missen zij de groote kracht van bv. Heyermans' werk, een schoonheid bereiken, waartoe dergelijk sterker maar minder literair, minder zuiver werk nooit kan komen.

met eerbiedigen groet

P.H.R.Jr.

Frans Mijnssens quot;En Vrouw; dramatische schets in één bedrijf’ staat in De XXc Eeuw, jrg. 4, 1905, blz. 301-320.

21 december 1905: Ritter aan Mijnssen

Brielkaart [datum poststempel] in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer M.,

Mag ik Maandag (Ie Kerstdag) middag wat bij U komen praten. Ik heb U over veel te spreken. Ik ben de 3 dagen in A'dam. Als U ‘s middag niet kunt, kunt U dan misschien een ander uur. Zonder andw. reken ik Maandag m. te mogen komen.

Hoogacht, en vr.gr.

P.H. R. Jr.

18

20 februari 1006: Ritter aan Mijnsscn Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer Mijnssen^

Ik heb in langen tijd niets laten hooren, - eigenlijk omdat ik mij *^n beetje schaam dat ik soo weinig gewerkt heb, in den laatsten tijd. Ik heb cenige snoepreisjes ondernomen naar Rrussel en naar dat verschrikkelijke mooie zaaltje met primitieven in Andwerpen, waar ook “De Ringquot; van Lucas van Leyden hangt. Vit snoepreisjes put men echter veel nieuwen moed, waarom ik geloof dat “we” weer een beteren tijd fdoorgestreept: tegemoet] tegen gaan. Ik hoop spoedig waardiger U te begroeten, met een portefeuille beschreven bladzijden onder den arm. Tegen dien tijd hoop ik Vschielijk te mogen verwittigen en per e.vtratrein U mijn vreugde daarover te mogen mecdcclcn. Dit is het nieuws uit mijn rijk. Ik ben zeer verlangend, al zijn het maar een paar regeltjes van U te vernemen. Hoe staat het met de snoode plannen, waar U laatst van sprak? Met eerbiedige Hoogachting en hartelijken groet als steecb

P.H. Ritter Jr.

J.P. Filedt Kok, conservator Prenten van het Rijksmuseum in Amsterdam schrijft mij in 1989: ‘De Antu'erpse “■Verloving”, destijds als Lucas van Leijden beschouwd, is een oude copie naar het scliilderij [van Lucas van Leyden] in het Museum [Musée des Beaux-Arts] van Straatsburg. De Antweipse versie is zonder twijfel het in de brief als “De Ring” van Lucas van Leijden vermelde schilderij.’

4 april 1606: Ritter aan Mijnsscn Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer M.,

Het speet mij, dat ik V niet schrijven kon, - ik ben een week in Amsterdam geweest, maar heb daar ziek gelegen. Nu is alles weer in orde, en ben ik druk aan het werk. Over cenigen tijd, als er wat af is, mag ik V er misschien mee komen lastig vallen? Jammer, dat ik net ziek was op den Lcttcrk. avond. Heeft U er nog iets bizonders over? En dan, - wanneer Uw stuk in Utr. opgev.foerd] w.fordt], wilt U mij dan even bericht zenden?

met Hoogachting en vr. gr.

P.H. R. Jr.

P.S. Wat heb ik genoten van al het mooie in Th’sstttk overRembr. (XXe Eeuw).

Het is niet duidelijk wat de Letterkundige avond en ook niet wat de opvoering in Utrecht is.

L. van Devssels artikel o\'er Rembrandt staat in De XXe Eeuw, april 1906, blz. 118.

19

[april 1906]: Ritter aan Mijussen

Briefkaart [datum poststempel] in NLMD. Uit: Bunnik.

van huis, s rijdagas’ond.

Geachte Heer Mijnssen,

Ik dank U voor Uw ttuk. Ik ben er eigenlijk nog hcclemaal door aangepakt.. U wilt mij dus vergeven als ik vraag er U nog nader over te mogen schrijven. Mag ik U, in gedachte, hartclijk de hand drukken?

P.H.R.Jr.

27 april 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer Mijnssen,

Ik ben blij het vierde bedrijf van “Vit Eigen Wil” nu te bezitten. Ik dank U er hartelijk voor. Het trof mij, dat dit werk zoo veel sterker is dan “Verdwaalden ”, dat ik dezer dagen herlas. Er is veel uitstekends geschreven in den lautsten tijd. Geertje, van Stilte en stemming, De Gelukkige Familie. En nu las ik dezer dagen “Burgermenschen ” van Coenen. Het eerste stuk van den bundel heeft mij zoo aangegrepen, dat ik er dagen lang onder leef. Dit werk is superieur. Ikzoù haast zeggen bijna het beste wat ik uit dezen tijd gelezen heb.

Voor ons, buitenmenschen, is de eerste lente alweer verstreken. Overal op het land staan de prachtige witte pereboomen in bloei. Voor mij is dit een tijd van aanhoudend en pijnlijk werk. Het ellendige is niet alleen dat het zoo moeizaam en bij kleine beetjes ontstaat, maar U begrijpt ook wel dat de aard van het werk, waartoe ik onophoudelijk en met macht word gedreven, dikwijls martelend is. Ik vorder nu ten minste, en denk spoedig met een armzalig klein schetsje, waar ik de heele herfst en winter aan geploeterd heb, voor den dag te komen. - Ik ben nu ook wel aan een paar andere dingen bezig, waarvan gedeelten van eenige bladzijden voltooid zijn, maar ik vrees, dat dit weer lang zal duren, vooral omdat ik, na degroote vacantie, met mijn reclrtsstudic zal moeten voortmaken, waaraan ik ditjaar door literair werk, door reizen en allerlei omstandigheden weinig gedaan heb. Maar, wij zullen maar moed houden. Ik geloof dat, als je regelmatig en met aandacht met de schrijverij bezig bent, hetjezoo'n tiveede gewoonte is geworden, datje ‘r moeilijk meer uit kunt.

En U, Gelukkige! U hebt weer wat voltooid. Ik verlang er naar.

Als mijn “Stille Avond” af is, ga ik dadelijk op de spoor zitten om het Ute vertellen. Overigens kom ik 16 Mei in Amsterdam, voor- het “Te Deum ” van Die-penbrock. Dat gaat U zeker ook hooren? Ik zal U dan alllicht zien.

Van Rein hoorde ook ik, niets. In zeer langen tijd. Ik denk hem cens te schrijven.

20

Als U tijd hebt, mag ik misschien no^ eens iets van U hooven. Maxim Gorkis 3 M., versend ik vandaag, onder schaamtebetuiginji, dat ik het soolan_çi hield. Met Hoogachting en hartelijke ^r. '

P.H.R.Jr.

P.S. Wat H'‘^tti(f, U weer, als van onds in de H. Gids te sien.

Het vierde bedrijf (’Daarna’) van ’Uit Eigen Wil’ staat in De Nieuwe Gids, april 1906, blz. 269-285.

'Verdwaalden; dramatische studie in drie bedrijven’ staat in De XXe Eeuw, jrg. 2, 1903, blz. 187-221 en verschijnt in 1906 samen met ‘Uit Eigen Wil’ als Tooncclspclcn in boekvorm.

De roman Geertje van Johan de Meester is uit 1905. De roman Van Stilte en Stemminjf \’M\ Herman Robbers verschijnt ook in 1905. Zijn roman De Gclukkipc Familie in 1909, maar heeft eerder in afleveringen in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift gestaan. De roman Burßcrmcnschen wan Erans Coenen is ook uit 1905.

Het Te Deum Laudamus van Alphons Diepenbrock is uit 1897.

3 M is Drei Menschen, de Duitse vertaling van Ma.xim Gorki’s in 1900-1901 verschenen roman Troje (=Drietal). Ritter zal het boek pas op 27 september 1909 terugzenden. Hij rept erover in een brief aan C. Gerretson van 20 januari 1906.

Ritters handschrift moet voer voor grafologen zijn. Het is nu eens bijna gekalligrafeerd en behaagziek en dan weer wat hanepoterig overmoedig en slordig, mogelijk in een depressie of na een alcoholische versnapering op papier gezet. De volgende brief is zelfs nog in een derde soort geschreven: rechtop en zelfbewuster,

In een cranerie gaat Itij Mijnssen voor het eerst tutoyeren. Eén keer slechts. Daarna wordt het weer een aantal brieven lang ‘Geachte Heer Mijnssen’ tot het in december 1906 ‘Beste vriend’ wordt en blijft. Aan te nemen is dat Mijnssen hem van het begin af aan getutoyeerd heeft.

15 juni 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer Mijnssen,

Ik voel mij een leelijke duivel door «, bij al uw beslommeringen, nopj lastig te vallen.

Schikt 't u, even het werk dat u nog van mij bezit over te senden? De quacs-tie is, dat ik het noodig heb bij nieuw werk waar ik aan besig ben.

Uw dram. stud, ben ik druk aan ‘t “bcstudccrcnquot;. Misschien komt er een artikel uit, - als het ergens opgenomen wordt. Anders hoop ik het u in copie te mogen toesenden.

Hoe treft mij het verschil tusschen quot;Frederikquot; en de overige studies!

Dan nog., op bis. 76, reg. 12 v.o. is daar het woord quot;Karei” niet vergeten?

Of bedoelde U, hier geen aanduiding te geven?

N.B. Uw stuk in de Rotterdammer, wanneer verschijnt dat?

met achting cn beste gr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P.H. R. Jr.

21

‘Frederik, dramatisch fragment’ verscliijnt in De Cids, jrg. 63, september 1899, biz. 373-386 en in 1906 in de bundel Dramatische Studies.

Uit briesen van zijn moeder van 19 april en 7 juli 1906 blijkt dat Ritter weer in militaire dienst moet en uit briesen van 17 juli en 7 augustus 1906 aan zijn sader dat hij sseer in militaire dienst is.

16 juli 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer Mijnssen,

Waar het hart vol van is loopt de mond van over. Vcrc/un mij dus U mede-declin^ te doen van mijn werk, d.w.z. Uw werk. Mijn studie over Uw bock vordertßoed, maar er moet misschien bijna netsoopfepeuterd worden als U eself gepeuterd hebt. Graag zoù ik U er wat van toezenden, omdat ik heel benieuwd ben wat Uer van vindt. Ik weet echter niet waar U bent. Ik hoop in Wijk aan Zee, waarheen ik op goed geluk schrijf.

Ik blijf voorloopig hier, denk eerst in 't najaar wat buitenslands te gaan. Er is te veel werk en goede moed, en te veel moois van Rembrandt hier in ‘t land op 't oogenblik, om nu weg te trekken.

Wat is het toch heerlijk als je weer kunt schrijven en koortsachtig veel in je hoofd hebt!

Ik hoop spoedig goede tijding van U te krijgen, en verlang daarnaar. Ik hoop vacantie berichten!

met Hoogachting en h. gr.

P.H. R. Jr.

De brief heeft Mijnssen dus bereikt.

10 augustus 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Bunnik.

Geachte Heer Mijnssen,

Ik voel behoefte U over een en ander te schrijven. Ik heb de kritieken van Willem Kloos en van van Hall op Uw werkgelezen. En ik kan niet ophouden, mij te ergeren over de pedante, aanmatigende, vaderlijke. Uw werk totaal misbegrijpende manier van kritiek van laatstgertoemde. Ik vermoed dat kritiek van dergelijke zijde heel weinig indruk op U maakt, maar U wilt mij, hoop ik, vergeven, dat ik er mij zeer driftig over gevoel. Ik neem den Heer V.H. niet kwalijk, dat hij iets slechts over Üw werk zegt, al mist hij, als literaire persoonlijkheid totaal de bevoegdheid U te oordcclcn, maar ik kan het niet verdragen dat er in de wereld een zoo valsch begrip bestaat omtrent het essenticclc van wat U schrijft. Juist datgene waar van Hall op aanvalt, dat

22

vormt hetgeen waarom Uw werk als Waarde bestaat, t Is misselijk.

Kloos' kritiek was wel, op zichzelf, met het aan^edttide onderscheid tnsschen het Franschc en Dttitschc, iets fijns, - maar ik had piraapf pfewild dat hij op Uw werk zelf wat meer was incjcciaan.

Uw schets in “Elzevier” heb ik ook gelezen. Ik hooper op terug te mogen komen naar aanleiding van Uw ander werk. Ik vond haar in methode weer iets anders dan de Dram. St.

Ik hoop nti maar dat mijne stttdie in de XXe E. kan komen. Ik heb haar nog niet heclemaal af, maar ben eigenlijk gezegd, bang, dat van Deysscl mij concurrentie zal aandoen. Wanneer zij niet geplaatst kan worden zend ik ze U toch toe. Maar ik zal dit, natuurlijk eerst afivachten. Ik zag ook zelf in, dat het wat gek is, als ik ze U voor de publicatie toezend, maar wijt U dit aan jeugdige voortvarendheid en vuur.

Ik verlang er naar Uspoedig weer cens te spreken. Mag ik, na Uw terugkomst te A., nog cens aanbellen?

Met Hoogachting en vr. gr.

PH.R.Jr.

Het artikel van Willem Kloos staat in De Nieuwe Gids, jrg. 21/3e reeks jrg. 1, nr. 11, 1906, blz. 643-645 en het artikel van Mr. J.N. van Hall in De Gids van augustus 1906, blz. 367-373.

Uw schets in “Elzevier”: ‘Een huwelijk, dramatische studie in één bedrijf’ van Frans Mijnssen in Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift, jrg. 16 (deel 11), 1906.

Ritters bespreking van Mijnssens Dramatische Studies zal verschijnen in De XXe Eeuw van november 1906.

11 augustus 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer Mijnssen,

Zoo juist heb ik een brief naar U verzonden, en daar ontvang ik Uw overdruk, waarvoor ik Uhartelijk dank zeg.

Ik heb in den brief een paar woorden over Uw laatste schets geschreven, maar hoop er op terug te mogen komen.

En nu nog een vraag: Hebt U misschien het middenbedrijf van “Uit eigen Wil” in manuscript? - Ik zou er zeer prijs op stellen, hetgcheclc tooneelspel een tijd lang te bezitten. Juist omdat ik op het oogenblik met Uw werk bezig ben, denk ik erover, ook over “Verdwaalden” en “Uit Eigen Wil” te gaan schrijven, waardoor de studie completer wordt. En hier wilde ik gaarne haast meê maken, Ie omdat ik bij de verschijning van den tweeden bundel Dramatische Studies hetgcheele werk dus ook het tiveede stuk, graag af, of zoo goed als af wilde hebben, 2c omdat ik nit juist een rüstigen tijd heb, daar met Oktober mijn examenstudie weer moet beginnen.

Ik hoop, dat U mij met mijn verzoek niet al te brutaal vinden zult. Met Hoogachting en beste gr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P.H. R. Jr.

23

De overdruk zal Mijnssens schets in Elsevier's Geïllustreerd Manndsehrift zijn.

■■Verdwaalden; dramatische studie in drie bedrijven’ staat in De XXe Eeinv, jrg. 2, deel III, blz. 187-221 en wordt opgenomen in Tooneelspelen (1906). Het is enigszins verwarrend, dat Mijnssen zijn toneelspelen bundelt in achtereen\'olgens: Dramatisebe Stttdies (1906), Tooneelspelen (1906), Dratnatisehe Stuiiies, tweede bundel (1908) en Drnntatiscbe Studies, derde bundel (1914), alle verschenen bij Van Dishoeck in Bussum.

19 auefustus 1906: Ritter aan Mijnssen

Brielkaart in NLMD. Uit: Bunnik.

Geaehte Heer Mijnssen,

Ik ben zeer verlangend U n^eèr eens te spreken. Kunt U mij, in deze week, ontvangen, en, zoo ja, welke avond schikt U het best. Woensdag, Donderdag of Vrijdag a.s.? Bewoont U Uw buis alweer, of waar wilt U anders dat ik U kan trejfen?

met Hoogachting en vr. gr.

P.H.R.Jr.

25 augustus 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Bunnik.

Geachte Heer M.,

Dank U voor de toezending van “Verdwaalden”. U hebt me eergisteravond een duwtje gegeven. Dat ik wel noodig had. - Vandaag regent het hard, en ik heb plan ijselijk aan het werk te gaan. Er ligt veel te wachten. Het motief van den Roman (l) maakt zich hoe langer zoo meer van mij meester. Ook begin ik gauw over “Verdwaalden”. Ik heb voor “Verdwaalden” een oude genegenheid, ik sta er anders tegenover dan tegenover Uw ander werk. Het schijnt mij toe, dat ik met nuchterheid Uit Eigen Wil kan beoordeclen, terwijl dit niet gaat met “Verdwaalden”. Het is iets dergelijks als dit, dat je, als je later en meisje terttg ziet, waar je als jongen verliefd op bent geweest, datje haar dan niet Icclijk-gcworden wilt vinden.

Kunt U mij “Geertje” nu sturen! Ik ben wel erg vervelend met al mijn verzoeken, maar ik zoti het zoo graag weer lezen, en kan het nergends krijgen. Als U het nu moeilijk vinden kunt, of uitgeleend hebt of zoo, - doet U dan geen moeite, - ik mag er dan misschien later cens op terugkomen.

met Hoogachting en besten groet

P.H. R. Jr.

Mogelijk heeft Mijnssen Ritter aangeraden zijn krachten eens op een roman te beproeven, maar daar komt het pas veel later van.

24

2S augustus 1906: Ritter aan Mijnsscn Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer M.,

Ik verjfat U te vragen of het den Heer Alberdingk TItijni vooraf bekend mag zijn, dat in het najaar een ttveede bundel van U vcischijnt. Een en ander in verband met een schrijven aan den Heer Th. betrejfend mijn 2e studie, die misschien voor de uitgave van den bundel gereed is. als steeds

R.

20 september 1906: Ritter aan Mijnsscn Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte Heer Mijnsscn,

Hartelijk dank voor de toezending van Uw copie. Mag ik ze lang houden? Gelukgcwenscht met de voltooying van het stuk. Ik ben razend bcnieuwdl Zaterdag-Dinsdag a.s. kom ik in A'dam. Kunt U, b.v. Zaturdagmiddag 41/2 uur in Américain? Ik vraag dan verlof U veel over eigen werk, plannen enz. te vertellen, en U meteen het werk voor Kloos te overhandigen. Van Thijm kreeg ik een zeer sympathiek briefje.

Ik verschijn voor Zaturdagmiddag nog even aan de tclephoon.

Met Hoogachting en besten groet

P.H. R. Jr.

Mogelijk is ‘Uw copie’ de tekst \ an Mijnssens ‘Kleinburgers, schets-in-dialoog’, die in Europa van februari 1907, blz. 141-151 zal verscliijnen.

Van 1901 tot 1903 is op het Amsterdamse Leidseplein het American Hotel gebouwd, dat de Amsterdammers al gauw Américain gingen noemen, zoals ook boven de ingang kwam te staan.

Zal Ritter \ia Mijnsscn werk ter beoordeling aan Willem Kloos zenden?

21 september 1906: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Bunnik.

Geachte heer Mijnsscn,

Ik kan Zaturdag eerst laat aan komen en moet Zondag vroeg weg. Schikt het u, als ik u Zondagmorgen (bv. 111/2-121/2) of Zondagmiddag (b.v. 11/2-21/2) ten Uwen huize of elders bezoek? Als het kon, zoti ik nog gaarne even bericht naar Vondelstr. 15 verwachten.

met Hoogachting hart. gr.

P.H. R. Jr.

Het is de laatste brief uit Bunnik waar hij een jaar gewoond heeft met als kamerhuur f 60, die blijkens een in het AR bewaard gebleven kwitantie op 1 oktober 1906 betaald is. Uit de brieftvisseling is niet op te maken ofMijnssen hem ooit in Bunnik heeft opgezocht. Maar er bevindt zich in het AR een brief van Edith Pijper van 1 februari 1959 aan Ritter over de dood van F.C. Gerretson met de zin: ‘En dan beschreef hij [ECG] een dinertje waarvoor u hem en verschillende jonge schrijvers geïnviteerd hadt in Bunnik; het raketten van ideeën en de per-soonlijklieid van hen, o.a. Frans Mijnssen en Nico van Suchtelen.’

Ritters vader is nu aan de Rijksuniversiteit van Utrecht benoemd tot hoogleraar in de gescliiedenis der wijsbegeerte, de logica, de metafysica en de zielkunde en verhuist naar Utrecht (Wilhelminapark 42), terwijl zijn zoon een paar weken in Noordwolde logeert bij zijn vriend Frits Reitsma (1876-1918), die theologie studeerde in Groningen, Berlijn en Utrecht en Nederlands Hervormd predikant is in Noordwolde (1903-1910), Borculo (1911) en Drachten (1912-1918). Reitsma sympathiseert met het socialisme en is lid \an de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij. Ritters roman Dcßocdc herder uit 1936 is op hem gebaseerd. In zijn Inleiding tot Ritters boek Vcrtooji en Ontboezeming uit 1948 schrijft Anton van Duinkerken: ‘In de universiteitssteden cocjuetteerde menigeen met een ietwat dichterlijk salon-socialisme, dat echter terzelfdertijd door de schrandersten werd doorzien en gehoond. Ook Ritter is hier een oogenblik door bekoord. Zijn academievriend, ds. F. Reitsma, bracht hem in aanraking met de “Blijde Wereld-groep” van jonge soci.ilistische theologen, en hoewel zijn belangstelling voor het socialisme spoedig taande, bevrijdde ze hem toch van den waan, dat superieur-doen-de weemoed voldoende zou wezen om door te dringen tot de ware betee-kenis van het leven.’

2 oktober 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Noordwolde (Friesland).

Geachte Heer Mijnssen,

Ik kreejf bericht van Thijtn, dat mijn studie over “Dram, studiesquot; waarschijnlijk in het November-nummer van “de XXc Eeuw” zou worden geplaatst. Hij qualificeerde haar als een “serieuze proeve van dialectische analyse”. Ik ben nu bezig te schrijven over “Verdwaalden” en “Vit Eigen Wil”, het vlot goed. Ik schijn zoo langzamerhand een gcdaantevcmvisseling te ondergaan en meer kritieken te gaan schrijven.

Zeer benieuwd ben ik naar het oordeel van Kloos, ik denk wel niet dat hij veel in mijn werk ziet, hoogstens “een belofte”.

Hoe staat het met Uw: “Huiselijke Haard” bij van Eysden?

En dan: krijg ik cens spoedig de schetsen van U teruggezonden? Ik heb n.l. (in vertrouwen) immer ernstiger wordende bundelplannen. -

Mag ik cens gauw yvat van U hooren? Het is hier heerlijk, en mijn gastheer heeft zijn huis zoo rüstigen mooi ingcricht, dat het werken als vanzelf komt.-als steeds

P.H. K Jr.

26

De brief van Lodewijk van Deyssel is opgenomen in De Markies onzer Letteren.

Gedaanteverwisseling: Ritter schrijft inderdaad geen schetsen (korte verhalen) meer maar gaat boeken recenseren en zal ook ‘kleine prozastukken’ (wat krampach tig geformuleerde aforismen) gaan schrijven, waarvan Van Deyssel er in 1907 en 1908 een aantal zal opnemen in De XXe Eeitm

Kloos: pas in 1916 zal Ritter voor het eerst in De Nieuwe Gids publiceren.

Dieck van Evsden is de leider van het Rotterdams Toneelgezelschap, dat overigens ‘Huislijke Haard’ niet zal spelen.

Bundelplannen: pas in april 1911 zal Ritters bundel verschijnen.

Op 3 oktober 1906 schrijft Mijnssen aan zijn uitgever Van Dishoeck (brief in het Archief Mijnssen): ‘In de “XXe eeuw” wui November zal het, uitvoerige, artkikel van den jongen Ritter waarschijnlijk worden opgenomen naar hij me schrijft.’

9 oktober-1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Geschreven op papier met gedrukt briefhoofd: F. Reitsma - Noordwolde (Fr.).

Geachte Heer Mijnssen,

Dat vind ik beroerd, dat van Eysdcn het stuk nu weer terueicfestuurd heeft, maar bcyjrijpelijk. De menschen moeten nu eenmaal (getrakteerd worden op felle, ^rove sensationeele scènes of platte vieze uien. En wanneer men niet in deze hoek van tooneeldirecties verzeild raakt, dan wcnscht men sympathieke en edelaardip/e personen, zooals Mr. van Loyihem c.s. Maar een serieus, nauwkeurig cfeschreven kunstwerk, kom daar in ons land maar niet mee aan! Waarom hebben wij in ons land niet tooneeldirecties die letterkundig gevormd zijn, zooals op veel plaatsen in Duitschlandè (Ik weet niet of dit in Duitschl. waarlijk ernstig letterkundig gevormden zijn, maar het zijn toch b.v. lui die gestudeerd hebben). Dan zou de schouwburg toch iets anders worden, dan hetzij een plaats waar men, zijn lach- of zijn snikspic-ren oefent, hetzij een plaats waar een aantal heercn-cn-damcs in smoking en decolleté zich zit te vergeeuwen van verveling. - Och, het is de oude, hinderlijke kwestie. Waarom mag het toonccl niet op gelijke hoogte staan als de literatuur? U bent eigenlijk de eenigc hier in 't land (Heyermans in zijn eerste goede maatsch. wel wat grove, stukken dan inbegrepen) die daadwerkelijk deze vraag stelt. Ik zeg dit, helaas niet, om U iets aangenaams mee te deelen, maar omdat het droevige ernst is.

Wat U zelf nu betreft, - ik kan mij voorstellen, dat de gevallen beslissing U een gevoel van opluchting heeft gegeven. Ik hoop nu spoedig Uw stuk in de XXe Ecttw te lessen. Of is het onbescheiden, als ik het manuscript vraag? Ik ben er ssoo rasse nd nieuwsgierig naar!

Zondag a.s. moet ik even naar Utrecht toe; ik ssoü dan, in ^t voorbijgaan, graag Amsterdam aandocn, en er een paar uurtjes blijven. Heeft U ‘s middags tijd? U begrijpt, dat er veel te bespreken is. - Misschien moet U ‘s middags wel op kantoor zijn - dit is dicht bij het station, en wij zouden b.v. in

27

Oporto kunnen gaan zitten. Of anders neem ik een trammetje naar Uw huis. Maar ik kan alleen ‘s middags. En hoop, van harte, dat U ook maar kunt. Ik mag nog even berieht van U verwaehtenf en sehrijf U dan, ongeveer tegen hoe laat ik er kan zijn.

Geertje heb ik in dank ontvangen en gelezen. Het is ontroerend - ontroerend mooi. Ik wist niet dat de Meester hiertoe in staat was.

Wat mijzelf aangaat - ik voel mij in de laatste dagen weer niet zoo goed. Het is vreeselijk lam, een beetje swaarder inspanning dan gewoon (bv. een half uur fietsen) bezorgt mij hartkloppingen en oververmoeidheid. Als je erg jong nog bent, en veel wilt doen, is zooiets dikwijls teleurstellend. De sehetsen kunt U natuurlijk houden, maar van enkele die ik niet dubbel heb, wilde ik Zondag graag even eopie nemen. Ik heb n.l. aan Brusse gesehreven, en denk hem nu, als hij er wat voor voelt, het manuseript toe te zenden. als steeds

P.H. R.Jr.

Van Loghem is mogelijk M.G.L. van Loghem (1849-1934), die onder het pseudoniem Fiora della Neve schrijft.

Uw stuk in de XXe eeuw zal ‘Huislijke Haard’ zijn.

Voer Ritter per boot van Friesland naar Amsterdam en legde de boot achter het Centraal Station aan? Mijnssens kantooradres is Beurspassage 8. De Bodega Oporto benndt zich sedert 1902 ook op het Damrak. Er komen veel beursbezoekers en journalisten.

Brusse: mogelijk heeft Ritter aan W.L. en J. Brusse’s Uitgevers-maatschappij in Rotterdam gesTaagd of zijn boek daar uitgegeven kan worden.

9 oktober 1906: Ritter aan Mijnssen Brief in NLMD/ Uit: Noordwolde.

G. H. M.,

Ik ben buitengewoon lastig, - maar ik kreeg zooeven berieht van Brusse, en ZOÙ daarom voor Zaturdag a.s. graag even mijn sehetsen terug hebben. Gaat U voor Zondag niet naar den Haag en kimt U, Zondag, dan krijg ik ze wel penoonlijk van U, en hoeft het dus niet.

Sehuldbewust

P.H. R.Jr.

11 oktober 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Geschreven op papier met gedrukt briefhoofd: F. Reitsma - Noordwolde (Fr.).

Geaehte Heer Mijnssen,

In mijn vorigen brief was ondersteld dat van Eysden zijn bezwaar, geen

28

tooneel te hebben zoù voorgewend hebben, om U het, door mij gelaakte, bezwaar te verbergen. Bij nadenken hierover vind ik mijzelf wel wat voorbarig geweest; ik kan mij voorstellen, dat hij geen tooneel heeft, geschikt voor Uw werk. Dat bedoelde hij immers? Of heb ik dit uit Uw brief verkeerd begrepen? - Mijn literaire appreciatie van den Heer v.E. stijgt niet aanmerkelijk door deze bekentenis, evenmin die van het Hollandsch tooneel over het algemeen. Enfin, U begrijpt dat wel. Maar deze dingen zijn aanleiding tot nog eenige opmerkingen over Uw werk. Ik begin, hoe meer ik van Uw werk lees, te verlangen naar schouwburg en tooneel voor kunst als de Uwe geschikt. U weet wat ik bedoel. Vooral nu weer, na lezing van Uw laatste schets. Deze schijnt mij toe niet speciaal in de 'N. Gids voos tooneel geschreven te zijn. Toch zoù ze, m.i. op een klein tooneel, waar voor de enscè-neering zeer goed is zorg gedragen, op te voeren zijn. U zult het misschien vreemd vinden vinden dat ik op de ensceneering hier zoo den nadruk leg. Maar Uhebt daar hier toch leven in willen brengen, meer dan elders. “Verder is niettegenstaande de kinderen in deze beperkte ruimte spelen, merkbaar de zin voor orde en netheid van de huis vrouw.” Deze, brccdgestylccr-dc (in tegenstelling tot Uw meest korte aanduidingen) notitie, kan niet, zoo als U het bedoelt, worden gerealizeerd op een onzer bestaande tooneclcn door de daar aanwezige regie. O, hoe begrijp ik nu weer Uw ontboezeming over de misère die U verleden jaar hadt! “Een Eerste Welkom ” lijkt mij Uw dramatische schets, waar het hevigst dramatische in het kortst bestek is sacmgedrongen. De indruk is even gemarkeerd, als na het lezen van een grooten, aangrijpenden roman.

Ik behoor niet tot degenen, die Uw vroeger werk boven het latere waardee-ren. Iedere nieuwe schets geeft mij weer een schok van verrassing. In Uw vroeger werk zijn, daarentegen, U kent overigens mijn sympathie ervoor, naar ik meen te zien soms treffende conceptie- of technische fouten. Ik doel hier vooral op “Verdwaalden” en “Frederik”. Ook soms “Uit Eigen Wil”. Het zeer voortreffelijke dat al Uw latere eenakters brengen (voorn, dan “'Een Vrou7v”, “de Doode Man”, “’En Huwelijk” en dit quot;laatste) het dadc-lijk-felstckende, hetgaaf-geconcipieerde, dit alles heb ik in de grooterc stitk-ken, die ik van U ken, nog niet zoo aangetrojfen. O gekke van Hall - „»et [/))’ “brutale tranches de vic”! -

Het gevaar van Uw werkmethode lijkt mij, dat U te veel ii’ a arde gaat toekennen aan de uiting der gemoedsbewegingen in gebaren; ik heb dit nog nergens als iets storends ontdekt, maar meen toch Uw werk zich soms in die richting te zien be^vegen.

Ik hoop nu maar niet dat U mij lastig gaat vinden met al dat geschrijf, maar: een mensch is een mcnsch; Uw werk laat tegenwoordig niet af van mij; ik voel mij er voortdurend weer heengetrokken en ik moet mij zoo nu en dan even uiten.

Dank voor al het toegezondene als steeds

R.

29

adres voorloopt^ hier in Noordw.

Gezondheid wat beter.

Stoort U U weinig, vooral aan mijn minder waardeerende opmerkingen.

Ritter is dus weer naar Noordwoldegereisd.

Uw laatste schets is ‘Een eerste welkom’, schets-in-dialoog in De Nieuwe Gids, oktober 1906, blz. 3-8.

18 oktober 1906: Ritter aan Mijnsscn

Briet in NLMD. Uit; Utrecht, Wilhelminapark 42.

Geaehte Heer Mijnssen,

Hierbij het manuscript zooals het er, na de veranderingen, uitziet. U kunt bet houden, al ziet het, na behandelinc/ door de zetters, wat vuil. - Ikefcloof dat, door de aanpfebrachte veranderingen, aan Uw verzoek voldaan is, en U tegen enkele apprecieerende opmerkingen in den aanvang wel geen bezwaar kunt hebben. Het slotstuk, waarin van Hall wordt gekapitteld, blijft ntt ook weg.

Indien U nog bezwaren mocht hebben, wilt U dit dan gerust schrijven, -maar als het kan, spoedig, daar er wat haast is met de proeven.

Ik hoop U dus Maandag a.s. ten Uwen huize (S uur) te zien.

Hoogachting

Hartel, gr.

R.

‘Het manuscript’ is Ritters bespreking van Mijnssens Dramatische Studies die in De XXe Eeuw van november 1906 verschijnt. Hij heeft zijn artikel dus met Mijnssen besproken.

19 oktober 1906: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit; Utrecht.

G. H. M.

Vreesclijk vriendelijk van U, mij te vragen, ook bij U te eten. Maandag -maar ik moet Maandag middag in Hilversum iemand spreken, wien ik al beloofde, bij hem te dinecren. Ik hoop dus, als eerst afgesproken, om 8 uur bij U te zijn. De drukproef zal ik ophouden.

Als steeds

P.H. R. Jr.

30

23 oktober 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Geachte Heer Mijnssen,

Ik kan het niet laten, U, in gedachte, noß even hartelijk de hand te drukken voor ‘'Geertje”. Wat heerlijk, dat ik dat mooie, levenswarme boek, waar U en ik beiden zoó van houden, nu in eigendom heb, en dat ik Uw e.vcm-plaar besit!

Ik hoop maar, dat U a uw wat betere tijden te gemoet zult gaan, - als ik mij niet vergiste, ssag U er,gisteravond wat vermoeid en afgemat uit.

De proeven zijn op de btts, met alle veranderingen. Ik vind het nu ook zelf prettig, dat de warme genegenheid die ik voor Uw werk heb, hoofdzakelijk tusschen U en mij blijft.

Met Hoogachting en sseer hartclijken groet a.s.

P.H. R. Jr.

Ze hebben beiden dus nogmaals over het artikel van Ritter gesproken en er nog weer in gewijzigd. Nu kan de drukproef weggezonden worden.

30 oktober 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Geachte Heer Mijnssen,

Hartclijk dank voor Uw bemoeyingen bij den Heer Kloos; ik denk erover, de schets over onzen tocht naar Parijs ntt aan de N.G. te zenden. En nu nog iets. Heeft U, in bezit, werk van Emil Verhacren, en, zoo neen, kunt U mij ook aangeven hoe ik het krijgen kan? Het was reeds lang mijn plan over Verh. te schrijven, en dit kan nu, met het oog op van den yvinter, ook zelfs actyieel worden. De persoon van wien ik, verleden jaar werk van Verh. leende, kan ik niet bereiken, op de, weinig volledige, Univcrsitcits-bibliotheek hier, was er geen aanwezig en mijn boekhandelaar deelt mij mede, dat het zeer moeilijk is Verh. te bemachtigen, door den desolaten toestand van den Belgischen Bockhandel.

Ten slotte: kunt U mij even Uw telephoonnummer mcêdeelcn? Het is, bij voorkomende gelegenheden, ‘makkelijk U te kunnen opbellen, en onbekendheid met Uw nummer heeft al heel wat last en oponthoud bij de aansluiting gegeven. Ik hoop U, misschien. Zondagmiddag, nog even te mogen zien, in den W.stand?

met Hoogachting Hart. gr.

R.

Gaan ze samen een reis naar Parijs maken of zijn ze er geweest? Een verslag is in De Nieuwe Gids niet verschenen.

Emile Verhaeren (1855-1916) is de Belgische Franstalige schrijxer. ‘Actueel

31

worden’ is niet duidelijk. Voor zo\'er is na te gaan heeft Ritter nooit over Verhae-ren geschreven.

Op 6 november 1906 schrijft Mijnssen aan zijn uitgever Van Dishoeck (brief in Archief Mijnssen): ‘Las je het artikel van P.H. Ritter Jr..gt; Curieus stuk.’ Het curieuze stuk is Ritters bespreking van Mijnssens boek Dramatische Studies in De XXe Eeuii’ van november 1906, blz. 182-208, een langdradig en wijdlopig artikel over twintig bladzijden van een nog onervaren recensent, dat door Van Deyssel weliswaar is geaccepteerd en geplaatst, maar waaroxer Hij op

4 oktober 1906 parodiërende aantekeningen maakt, zie De Markies onzer Letteren. Ritter beschouwing is als bijlage 1 opgenomen. Een overdruk van zijn artikel bevindt zich met de opdracht ‘Voor “den schrijver” van den schrijxer’ in het Archief Mijnssen.

20 november 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Utrecht, Wilhelminapark 42.

Geachte Heer Mijnssen,

Hoe werd ik, gisteravond verrast, door uw tweeden bundel! Al maanden geleden verlangde ik naar zijn uitkomen, en nu is het mij haast of er iets van mijzelf is verschenen. Niet alleen de dieper vreugde, te weten, dat nu ook dit deel van uw mooi, uw zoo waarachtig en zoo verzorgd werk, dat mij zeer lief is, nu veilig is bewaard, - maar, vergeefi u ‘t me, ‘t is misschien kinderachtig, ik heb zoo’n innige schik erin, deze bekende bladzijden in nieuwe vorm nu, om te slaan. Ik zal hier niets opmerken over het werk zelf, maar hoop u binnenkort de uitvoerige, voor de XXe Eeuw bestemde bespreking te mogen toezenden.

Met groote vreugde kan ik U meèdeelen, dat Rein voor het schriftelijk gedeelte van zijn examen is geslaagd - het zal een groote voldoening voor hem zijn, en bemoedigend in de tijden die hij nu doormaakt.

Mag ik u, dezer dagen, “Qttia Absurdum” van Nico van Suchtelcn cens toezenden? Ik kan U, met overtuiging, verzekeren, dat het boek interessanter is dan de laatste roman van Qtterido.

Er schuilt overigens een egoistisch addertje achter dit verzoek. Mijn kritiek erover. U weet dat ik nogal wankelmoedig ben. Nietzsche zegt: ‘’Ecngespi-ek ontstaat, doordat men iemand zoekt, die zijn gedachten helpt geboren worden”. Maar er is, misschien, paralellisme tusschen Nietzsches Gesprek en mijn werk.

Hoegaat het U? - Mijn gezondheid gaat wel vooruit, maar ik ben, helaas! gedwongen zeer weinig uit te voeren.

Met Hoogachtinq en zeer harteliikc aroeten

P.H. R. Jr.

Mijnssens tweede bundel is dus Tooncelspelcn. Ritter zal hem niet in Dc XXe Eeuw bespreken maar in het weekblad Dc Kroniek van 12 en 19 januari 1907.

32

Nico van Suchtelens Qtàa Absurdtun verschijnt in 1906 evenals Israël Queri-do’s Ktinstcnaarslcvcn.

Het citaat van Nietzsche staat in Jenseits von Gut und Böse, hoofdstuk 4: Sprüche und Zwischenspiele; Der eine sucht einen Geburtshelfer Rir seine Gedanken, der andre einen, dem er helfen kann: so entsteht ein gutes Gespräch.

1 deeembev 1906: Ritter ann Mijnssen

Brief in NLMD, Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Geachte Heer Mijnssen,

Gisteravond laat uit Hilversum thuis komend, vond ik de XXe Eeuw op mij wachten. Hatuurlijk dadelijk met jfretijjheid aan ‘t lesen! Wat is het mooi. Uw stuk. Ik cfeloof, met overtuiging, dat U hier in “het grootere tooncclstuk” bent geslaagd, en al het uitstekende, onmiddellijk-trejjcndc van Uw kleiner werk hebt behouden. Ik sou seggen, dat het 11c Toonccl van het Ie Bedrijf mij heel bisouder heeft getroffen, maar alles is soo prachtig... Wat is dat ook ontroerend - het doen van den vader met het kleine al soo leelijk wordende ventje, maar wij voelen soo, joist door de teederheid van den vader, dat er iets liefi cn sachts is vermoord. Ik weet niet, of het het lieve van het jongetje is, - maar dit is de indruk van het hcele stuk: dat er iets liefs en zachts is vermoord. -

Als ik het wel begrepen heb, is de verhouding van Alfred en Jeannette er ook onder andere in gebracht, om de personen der schoonouders wat minder eenzijdig te hebben. Ik meen ook sooiets cens van U te hebben gehoord. Maar gclitkt is het U niet heelcmaal. Het trof mij b.v. dat U Léonie ergens laat seggen; “-Mannetje je dasje sit niet goed”. Dese verkleinwoorden 2 maal -lijkt mij geforceerd, te weinig objektief. En soo sijn er nog enkele plaatsen. - Maar dit sijn, tegenover een soo voortreffelijk werk als U hier gegeven hebt, kleingeestige opmerkingen, waar ik mij eigenlijk over schaam.

Wat is het ook veel beter dan “Uit Eigen Wil”! waar ik juist ook deser dagen weer mee besig ben. Ik hoop U spoedig, als ik U weer cens mag sien, enkele dingen te toonen, die mij in dit stttk seer merkwaardig voorkwamen. Maar.. U moet denken aan Oom Kees, cn niet te veel naar mij luisteren, met eerbiedige Hoogachting en seer hartelijk gegroet

P.H.R.Jr.

In Dc XXe Eeuw, jrg. 5, 1906, blz. 328-373, staat Mijnssens ‘Huislijke Haard, tooneelspel in drie bedrijven’, opgedragen aan Herman Robbers en onderteekend: ‘Wijk-aan-Zee/Amsterdam, 24 Juli-14 September 1906’. Het zal in 1907 in boekvorm verschijnen en Ritter zal het in De Kroniek van 22 juni 1907 bespreken.

Het is niet duidelijk wie Oom Kees is.

33

1 december 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Utrecht, Wilhelminapark 42. Hij dateert 1 December 1907, maar dat moet 1906 zijn.

Geachte Heer Mijnssen,

Even een paar woorden om mijn telegram toe te lichten. Ja, ik zon het vree-selijk aardig vinden, als Gossaert het kon doen, maar ik heb hem juist dezer dagen hier gehad om afscheid te nemen; hij '‘zwalkt”, waarschijnlijk in dit oogenblik op den Oceaan, en, zoo nog niet, dan is hij zoo druk met zaken dat ik hem niet bereiken kan. Hij zei de mij, uiterlijk 4 Dec. te vertrekken. Nu komt het zoo uit, dat ik, van Uw brief nog niets wetende, vanmiddag een briefje aan Tak en Wibaut zond, om de bespreking van Uw tweeden aan te vragen. Zonder aan mijn artikel in de XXe Eeuw afbreuk te doen, kan ik dit stuk, hoewel zeer in hoofdzaak over Uw tweeden, ook als over den eersten bundel geschreven achten, omdat ik vergelijkend toch ook hier her-haaldelijk over den eersten spreek.

In de artikels over “Verdwaalden” en “Uit Eigen Wil” ben ik niet zoo uitvoerig geweest als in mijn Novemberstuk, waarom ze zich ook beter voor week dan maandschrift leenen.

Ook heb ik groot bezwaar tegen het wachten bij de XXe E. - Ik geloof echter wel, dat deze artikels al zijn ze beknopter, even nauwkeurig zijn als het eerste; ik heb er zoowat even lang over gewerkt.

Hoe spijt het mij, en hoe zal hetG. zelf spijten, dat hij het niet kan doen. Het was zoo aardiggeweestl Voor mij ook, als herinnering aan Uw beider kennismaking.

Daar juist ontvang ik een brief van G., waarin hij schrijft op reis te gaan en mij niet meer te kunnen spreken. Mijn vermoeden aan den aanvang van dit briefje bleek dus juist.

Hoo(jacht. - beste (/roeten

P.H. R. Jr.

Antwoord mij nog eten, of U het goed vindt?

Het is niet bekend wat er in het telegram heeft gestaan. Ritter heeft F.C. Ger-retson enkele maanden eerder bij toewtl voor het eerst ontmoet: beiden begaven zich in Utrecht naar het college van Prof. Jhr. Dr. B.H.C.K. van der Wyck, hoogleraar wijsbegeerte, die Socrates tot onderwerp had genomen. Er ontstond een vriendschap. Gerretson had toen al het pseudoniem Geerten Gossaert gekozen. Mijnssen heeft Gerretson (op voorstel van Ritter?) ontmoet en blijkbaar gepolst of deze zijn ‘Huislijke Haard’ zou willen bespreken. Maar Gerretson vertrekt begin december voor ongeveer een jaar naar Mexico.

P.L. Tak is de redacteur van Dc Kroniek, waarin Ritters beschouwingen over Mijnssens toneelwerk inderdaad in januari opgenomen zullen worden. F.M. Wibaut schrijft zowel in het Sociaal Weekblad als in De Kroniek.

34

10 december 1006: Riner aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

G. H. M.,

Hartelijk dank voor de overdruk van Hutsel. Haard. Ik ben blij., het nu in dezen vorm te bezitten.

Als steeds

P.H. R.Jr.

14 december 1906: Rincr aan Mijnssen

Brief in NLMD, Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Geachte Heer Mijnssen,

Waarschijnlijk vertrek ik den 2den Januari voor eenigen tijd naar Arca-chon. Nu kom ik Maandag a.s. in Stad, en zoit het prettig vinden U, voor mijn vertrek, nog eens te spreken. Ik moet U trouwens spreken over veel. Kunt Ui Als het moeilijk gaat, dan kom ik een anderen dag, - maar het ZOÛ mooi kunnen samenvallen.

Mijn gezondheid is veel beter, ojschoon ik mij nog altijd kalm en buiten veel werk moet houden. Ik hoop in ^t Ztiidcn, maar hcelemaal op krachten te komen, en, na terug komst hard aan Examen te gaan en naar ik hoop blijve er dan tijd over voor mijn literair werk.

Tot mijn onuitputtelijk genoegen ontmoette ik U, dezer dagen als ministerieel requestrant (ik vind het request op zichzelf natmtrlijk uitstekend! maar U... en al die deftigheid!). Wat is tusschen twee haakjes - het rapport van Coenen uitstekend. Om van te smullen - met 'n heel delicaat en verwend literair tongetje, 't Hoort onder de prachtigste ironie, die ik ken.

Ik druk U, in gedachte, hartelijk de hand

P.H. R.Jr.

Ritter gaat enkele maanden logeren bij Jan Blancke en Dora Blancke-Perk, de zuster van Jacques Perk, in Arcachon bij Bordeaux.

Requestrant: mogelijk diende Ritter het verzoek in uit de militaire dienst ontslagen te worden of om naar Frankrijk te mogen reizen.

Het is niet duidelijk wat Coenens rapport is. In 1906 verschijnen van hem Zomergenoegens van de familie Kramp en Het Museum Willet-Holthuyscn.

35

16 december 1906: Kitter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

G. H. M.,

Door plotselinge omstandigheden zal ik Maandaei niet naar Amsterdam ktinnen komen.

Het spijt mij zeer, maar, daar ik eerst 3 Jan. a.s. denk te vertrekken, zal er hopelijk, voor dien tijd nog cielepienheid zijn. Mag ik U dan nader schrijven of opbellen ? als steeds

P.H. R.Jr.

Nil heeft Frans Mijnssen aan Henri Ritter blijkbaar toestemming tot wat groter sertrouwelijkheid in de omgang geget en. U wordt via ge je.

20 december 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Zeer Waarde, en beste vriend Mijnssen,

Prettig, dat u mij de gelegenheid geeft, voor mijn vertrek nog een avond rustig met u te spreken en samen te zijn. Vooral, omdat ik, misschien, voor vrij langen tijd wegga. - Maar hoe ellendig, dat ik u nu juist zoo vermoeid en overiverkt en ziek hier moest achterlaten. U hebt zoo heel veel te doen gehad, den laatsten tijd; ik voelde dat zoo, Uw ingespannen en zenuwbeproevend arbeiden, laatst toen ik u in de Oporto,zoo uit uw werk komend, sprak. Kunt u ook niet eens een weekje er uit trekken, en eens heelemaal niets doen, zooals u, van den zomer, in Wijk aan Zee was? In ieder geval moet u al die Zondagen met Kerstmis niets doen, en eens heerlijk naar buiten gaan of zoo. Ik hoop niet onbescheiden te zijn, door dit zoo maar aan u te schrijven, maar ik zou U zoo graag wat opgcfidscht zien. Vergeeft u me? De dag van samenkomst. Kunt »/ Donderdagmiddag aanstaande? ‘s Avonds? Zoo neen, noemt u dan maar tijd en plaats, ik kan altijd. 3 Januari vertrek ik. (Hierover in de briefkaart reeds geschreven). Ik denk, nog voor mijn vertrek, de bespreking voor de “Kroniek” heelemaal af te kunnen hebben, ook over “Uit Eigen Wil”. Het is een verademing, met dit werk bezig te zijn, na al de gedwongen, en gelukkig nu voltooide, boekbesprekingen.

Dus, ik hoor nog van u?

met eerbiedigen en hartelijken groet

P.H. Ritter Jr.

Opmerkelijk is dat Ritter rept van andere, ‘gedwongen’ boekbesprekingen. We weten niet welke en in welke krant ze gepubliceerd zijn. Op 2 november 1907 zal hij aan Mijnssen schrijven: ‘Goddank is het mij door eene onverwachte uitkomst mogelijk geworden, het courantengeschrijf te matigen. Ik heb in den laatsten tijd om der lieven kopeken wille, artikeltjes gefabriceerd (Goddank onder schuilnaam)

36

waar ik mij diep voor schaam. Zij kunnen er niet door, - zoo zie je hoe immoreel het kapitalistisch drijven de menschen maakt?’

28 december 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Waarde vriend.

Ge kunt mij, misschien, een ^root^enocaen doen. Door de werkeloosheid in het timmervak te Amsterdam is een eiroot jjezin bijna zonder brood. De vader is een bekwaam arbeider, die nu zelfs tevreden zou zijn met een plaats buiten zijn vak. Als zij maar tot den zomer geholpen zijnl Wanneer er cens tijdelijk iets open zou komen, hetzij aan Providentia, hetzij elders waar ge toevallig in betrokken zijt, - zoudt ge dan, misschien, aan mijn man willen denken? Hij heet J. Kerekhoven, Kinkerstraat 323, Amsterdam, en heeft gewerkt bij Stilkeboom.

Ik weet wel, dat zooiets moeilijk is, en de meeste plaatsen bezet zijn, - maar er kon plotseling iets open komen.

Hartelijkgegroet - t.a.t.

P.H Ritter Jr.

Mijnssen is directeur van de Algemene Verzekerings-Maatschappij ‘Providentia’.

31 december 1906: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Waarde vriend.

Hartelijk dank, dat ge, al het kan, - iets voor mijn man wilt doen. Ik zal hem zeggen, een briefte schrijven. Ik weet hoe moeielijk het is! En ik begrijp dat “als alsquot;. -

Mijn adres is van 2 Januari af:

Chalet de Wet. Boulevard de l'Océan. Arcachon (Gironde).

Vanmiddag een heel erg prettig bezoek bij Thijm gebracht. Wat is er toch veel onwaars in wat er van zijn “pozeeren”gezegd wordt. Het trof mij zoo, vanmiddag dat hij zoo door en door eenvoudig en hartclijk was. Ik had mij ook, waarschijnlijk, heclemaal vergist, geloof ik, in al mijn booze en fantastische koelheidsonderstcllingcn. Hij was heel vroolijk en zag er zeer goed uit. Nu nog wat: er breken goede tijden voor mij aan. Al het schetswerk dat er nog ligt, wordt in Februari geplaatst. Mijn nieuwere, literairkritische stukken b.v. over Geel, kon hij ook zeer waardeeren. Zoo trek ik welgemoed naar Arcachon.

Goede vriend, ik hoop spoedig een briefkaart seit Copenhagen te krijgen, en... een overdrukje.

Hartelijkc handdruk, t.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H.R.

37

Een studie over Jacobus Geel (1789-1862) is, voor zover na te gaan, nooit verschenen. Wel zal zijn spoedig te schrijven 'Odyssee door Redenatiën’ stoelen op Geels Gesprek op den Dracbenfels.

Copenhagen: mogelijk is dit de reis samen met Herman Heijermans, over wiens practical joke Annie Heijermans-Jurgens schrijft in haar boekje Herman Heijermans' Laatste Levensjaren, blz. 18-20.

8 januari 1907: Kitter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Arcachon.

Am. Mijn adres

Châlet de Wet

Boulevard de l’Océan

Arcachon (Gironde)

Het is hier heerlijk!

Zoo zoel als in Mei.

Hartelijk jjearoet

H.R.

Zoudt ge mij misschien een exemplaar der Kroniek, waarin mijn bespreking over de Tooneelstudies voorkomt, kunnen toezenden.* Ik ontvang in het geheel geen Holl. tijdschriften.

In De Kroniek van 12 en 19 j.inuari 1907 bespreekt Ritter Mijnssens Tooneclspe-len (’Uit Eigen Wil’ en ‘Verdwaalden’). Het is opnieuw een wat moeizame en omslachtige recensie met te lange zinnen (een ervan met zelfs 124 woorden) en veel bijzinnen, leestekens en accenten. De beschouwing is als bijlage 2 opgenomen.

15 januari 1907: Ritter aan Mijnssen Briefkaart in NLMD. Uit: Arcachon.

B. vr.

Hartelijk dank voor toezending Kronieken. Maar kunt ge mij nog even No. 2 toezendeni Ik ontving 2 x no. 1. Ik hoop toch maar, niet te lastig te zijn met al mijn gevraag. Weet ge ook hoe het met het honorarium aan de Kr. gesteld is, en of het per 3 maanden of anders wordt uitgekcerdl Ge begrijpt - als men in het buitenland is! Aardig van Tak, dat hij zoo gauw plaatste. Hoe gaat het jei Ik vermoed zeer druk. Wat mij betreft - ik schijn hier heclcmaal bij te komen, in het heerlijke klimaat. Maar ik ben Itii als de weerga. Ik word hier zoo echt, wat je noemt een verwaarloosd mensch. Ik dwaal den heelen dag door het uitgestrekte pijnbosch als een rooverhoofd-man, met een jagershoed op en een ouwe cape om, of smaak poezen vreugde in een luie stoel aan het bassin, een groot binnenmeer, waar aan de over

ig

kantyjilin^crcndc duinen en heuvelen. Kfi^ ik spoedig een briefkaart met Deensch stempel?

Als steeds nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P.H. R. Jr.

28 januari 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Arcachon.

B. vr.,

Hartelijk dank voor lantfen, gesellipfen brief. Ik hoop dat Copenhagen je veel pioed doet, 1 is zoo prettig er eens heelemaal uit te zijn, andere taal, andere menschen, andere indrukken. En ik hoop maar, dat je je niet zult overwerken, thuis gekomen. Je bent, den laatsten tijd, bij al het drukke kantoorwerk, zoo miracidezts aan den slaggeweest! “Huislijke Haard”heelemaalgeschreven, en eenige Dramatische sttidics, èn je boekjes uitgekomen, gecorrigeerd, verzorgd, en dan nog kritieken enz. en volgen van toonccl en literair leven, werkelijk! het is te veel. En dat met jouw nauwkeurig, door-en-door verzorgd werk. Dat is haast niet vol te houden. Vergeef mij nu mijn knorrepotterij. Niettegenstaande mijn boos humeur verlang ik toch, meer dan te zeggen is, naar dat dunne boekje, “Huislijke Haard”! Ik denk dat ik voor de verleiding zal moeten zwichten, er weer over te schrijven, ik kan dat nu eenmaal niet laten. Mijn plan is, het in portefeuille te laten, en het dan later met de studies in de XXc Eeuw en de Kroniek als omvangrijker stuk, over je ‘hcclc schrijverspersoonlijkheid in een bundel op te nemen.

Met Tak kennis maken. Heel graag. Ik ben trotsch op juist zijn appreciatie. Hij is een man die niet uit de studeerkamer, maar uit het werkelijke lex en komt. Hijheefizich niet doodgeneusd over “littttteratuur”. - Door zoo iemand geapprecieerd te worden, geeft kracht en moed, omdat het wat zégt. Ik zou graag zijn aanmerkingen hooren.

Aan het luieren ben ik (helaas!?) meer dan bar. Maar er is hier dan ook zoo'n heerlijke luwte, die nog luwer wordt door de wreede gedachte aan de, overal elders, verstijvende mcnschenkinderen. Ik werk een beetje aan het Recht, aan mijn studie over Geel, en aan een nieuwe schets, vervolg van “De dauwige Morgen”. - Maar enkele uren daags. Enkele. - In Februari verschijnen weer schetsen in “de XXc Eeuw”. Ik zal je een overdruk zenden, zoodra ik ze ontvangen heb. Als je tijd kunt vinden, schrijf rnij dan cens, kort, je indruk.

Mijn gezondheid betert, goddank. Ik verlang er zoo naar, weer veel te doen, veel te leven, veel en heftig indrukken te hebben. Je voelt je toch telkens rvcèr jong. Als het kàn, denk ik erover, zoodra ik heelemaal kraclrtiggervorden ben, van hier rrit nog wat te reizen in Spanje. Via Bordeatuv schijnt dat heel makkelijk per boot te doen te zijn. En dan tegen den zomer- in Holland terug. Zoo is er dus communicatie tusschen Zuid-Frankr-ijk en Dcrtemarkcn.

Ik hoop dat deze br-iefje bereikt in die Noorsche, vreemde stad, rvaaraan wij Zuiderlingen denken als aan een kasteel van kristal. Laat ons nu irr een handdruk Europa over-br-uggen.

P.H. R. Jr.

39

Mijnssens in De XXe Eeuw gepubliceerde toneelspel ’'Huislijke haard’ verschijnt in 1907 in boekvorm. Ritter zal er in De Kroniek van 22 juni over schrijven. Aan te nemen is dat hij met P.L. Tak, de redacteur van het weekblad, geen kennis meer gemaakt heeft. Tak overlijdt op 24 augustus 1907. De Kroniek houdt dan op. Ritters opmerking ‘hij heeft zich niet doodgeneusd’ heeft iets macabers.

14 februari 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Arcachon.

Vriend,

Ik schrok een beetje van je brief. Werkelijk, je werkt te veel. Neem eens wat rust, word eens stek een da^ of 10, laat alles, laat je kunst cens rusten. Je suit zien, hoe ^ocd dat doet. God, ik sou hetsoo beroerd vinden als je wesen-lijk ernstig siek werd. Er wordt nog sooveel van je verwacht, van je fijn, nauwkeurig werk, van je groote vriendschap, van je invloed op allen die waardeering en eerbied voor je werk hebben. En je bent in de kracht van het leven. Vergeef me dat ik dit soo waarschuwend schrijf, ofschoon ik een beetje jonger ben. - Maar heusch, het moet en sal beter worden, als je je maar niet overwerkt.

Prettig, dat vers van Boeken aan je opgedragen. Ik vind Boeken soo'n sympathiek iemand, soo 'n rond, nobel mensch, en sijn werk dikwijls heel bisouder. Wat kan je ook het gebazel van van Hall, van Lochern c.s. schelen, als iemand als Boeken eerbied en vriendschap ook voor je werk heeft!

Mij gaat het bijster wel. Als het Noorden in ijs en sneeuw vast ligt, zingen in ‘t Zuiden alle vogels. En deze trekvogel zingt ook. Gekoesterd door den warmen Golfstroom, hebben wij hier luwte die Algérie en Spanje mist. Denk cens aan, in Amsterdam feest op de Ijsclub, hier pienikken in ‘t bosch, onder een zomerhemel.

Spoedig hoop ik beter nieuws te hooren.

Handdruk, t.t

P.H. R.Jr.

Het gedicht ‘Maan-nacht-wolken’ (opgedragen aan Frans Mijnssen) is te vinden in Hein Boekens bundel Verzen (Amsterdam, 1920), blz. 8. In de boekerij van Mijnssen bevindt zich een van de 25 op Hollands papier gedrukte exemplaren ervan.

40

27 februari 1907: Riner aan Mijnssen Brief in NLMD. Uit: Arcachon.

Beste vriend.

Hartelijk dank voor je brief, ik dank 7? roor watje, nejfend juist, erin over mijn werksehreef. Is je kindje nu weer beter? Wat sul je oneferust geweest sijn. Wij hier zijn ook allemaal in de lorum - heel Areaehon. Alles is grippe! Ook ik bleef een dag of 5 in bed, het heeft mij niet veel goed gedaan en ved waarin Arcachon mij geholpen had, weer achteruit gezet. Maar wij zullen er wel weer bovenop komen. Het klimaat hier is zoo onbeschrijflijk heerlijk. En ik ben zoo blij van den winter hier te zijn geweest. Zonder dat geloof ik heel ernstig ziek te zijn geworden. Ik heb nog allerleigrootschc plannen. Een reisje door Noord-Spanje (Pyrenaeën) en eenigen tijd te Parijs. Ik denk zoo half April terug te zijn. Misschien ccist Mei. Daarna denk ik naar Noordwoldc te tijgen om goed en rustig met het werk (vooral ook examenwerk) op streek te komen. - Natuurlijk ligt tusschen Parijs en Noordwolde: Amsterdam, de groote goede Moederstad, waaiiteen ik nu al even over wilde wippen, om te trachten als een handig reporter je al de motieven van je nieuwe dramatische studies te ontfutselen - waarnaar ik - onmannelijk - nieuwsgierig ben. Zou je me er wat van vertellen als ik je, in ruil, meedeelde dat ook ik “zwanger ga van grootsche scheppingen“ en dat ik een nieuwe vrijgroote schets onder de pen heb en een oude (Parijs) aan het voltooien ben?

Waar ik erg naar verlang is:

Ie je ervaringen te Berlijn

2e Kleinburgers (kun je mij niet een exemplaar van “Europa” Icenen?) 3e Het vervolg van Robbers' Roman (Januari-Febru-Maart nommers van Elzevier). Als je het erg druk hebt, ik bid je beschouw punt 2 en 3 dan als niet ter tafel gebracht, ik weet wat ‘n vervelend baantje verzenden van postpakketten is, vooral als je veel te doen hebt.

Wel hoop ik nog eensgauw een van die gezellige klein formaat briejjes te krijgen, en dan met de medcdeeling datje niette veel werkt. Wees even braaf, als ik, op jotiw aanraden, geworden ben. Enfin, die verkoudheid is voorloopig mijn bondgenoot.

Handdruk

R.

Aardig van van Loon. Ik verwacht Kroniek, bij voorbaat je dankend. In een der volgende Groenen komt mijn bespreking van van Suchtelcn. Zal 'm zenden.

Mijnssens ‘Klein-blirgers, schets-in-dialoog’ staat in Europa, jrg. 70, februari 1907, blz. 141-151.

De hoofdstukken XIII-XVI van de roman De Gelukkige Familie van Herman Robbers staan in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, 1907, blz. 41-46, 125-131, 192-106, 274-282 en 329-338.

Hans \an Loon (getrouwd met Emmy van laakhorst) is correspondent voor de Nieuwe Rotterdamse Courant in Parijs.

41

12 maart 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief hl NLMD. Uit: Arcachon.

Bette vriend.

Hartelijk, hartelijk dank voor die ^roote bezendinj). Ik had het gevoel alsof ik jarig was, toen ik dat geweldige pakket openmaakte.

Zooveel tegelijk, waar ik hevig belang in stelde. In de eerste plaats je mooie sehets-in-dialoog. Aangrijpend. Merkwaardig, ook hier weer, hoe je on middellijk het rauw gebeuren uit laat barsten, zonder veel voorbereiding, zoo, als het in de werkelijkheid gebeurt. Mij trof, datje in, laat me zeggen, ‘t eerste gedeelte, waar de vrouwen bijeen zijn, een zekere subjektieve spreekwijze van den auteur, verlaten hebt. Je werk wordt steeds sterker. Het is heerlijk, die groei waar te nemen. Eventjes leek me het spreken der vrouwen iets gedwongen, evetjes maar; ik heb het aangeteekend, zal je later laten zien.

Een meesterstukje ook, watje over den grooten Stellwagen sehreef. Kostelijkll En - Raak eens. De Roman van Robbers (vooral de ziekte der Moeder, en de angst van Theo, het oppassen door Jeanne) heeft mij diep ontroerd.

Zou je ^t misse bien eens, als je R. vertrouwelijk spreekt, aan hem willen zeggen, dat zijn laatste werk mij zoo erg, erg veel gedaan heeft? Ik was van plan, hem een briefte schrijven, maar vind dit zoo aanstellerig.

Ik ben weer aan ^t luieren, dwaal dagen lang door het bosch, aan niets denkende, en met geen anderen lust, dan de zon te zien die de dennennaaldjes doet glimmen, en de wind te hooren, boven mijn hoofd.

Ik ben tegenwoordig zoo van alle verlangen naar wat dan ook ontdaan, er is niets dat ik wil, en het schijnt mij toe, dat het geluk, het leege ijle geluk van hier te zijn en waarin ik niets doe, iets zeer actiefs is, waar ik voortdurend aan bezig ben. - En thuis, als ik uit ‘t bosch terug kom, dan zie ik daar die mooie, mooi-gecostumecerde poppetjes van fi'anschc heertjes en dametjes, tegen wie ik praat, als vroeger tegen mijn tinnen soldaatjes.

Schrijf mij vooral eens, als je tijd hebt, hoe het nu met je dochtertje gaat.

Ha rtclijk gegroet

R.

P.S. Lees in de Gids “Wintermiddag”. Het is van een vriend van mij, A. Maclaine Pont, en lijkt mij nauwkeurig, fijn werk, de schets heeft het voordeel, kort te zijn.

Het meesterstukje van Stellwagen: ''Individu, tooneelspel in tier bedrijven door Willem Stellwagen. Rotterdam, H.A. Wakker amp;nbsp;Co.’ in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, deel II, 1907.

‘Een Wintermiddag’ van A.J.G. Maclaine Pont staat in De Gids, 1907, deel I blz. 524-528.

42

26 maart 1907: Ritter aan Mijnsscn Briefkaart in NLMD. Uit: Arcachon.

Bedankt!!

P.H. R. Jr.

2 april 1907: Ritter aan Mijnsen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelininapark 42.

Zoocven tcrupicfckomcn. Parijs is duur en het pield op. Ik ben morqen (Woensdait) in Amsterdam, en verlang er naar, je te spreken. Kun quot;je ‘s avonds om 10 (1/210) tot 11 in Américain Hotel komen, om een gezellin uurtje te kletsen? Als ik je om 10 uur niet aie, merk ik het wel, en schrijf'je me wel, wanneer op een anderen dapi.

Het zijn daarginder heeft me goed gedaan. Ik voel mij sterk, in alle opzichten, en vooral, heel rustig.

Handdruk

P.H. R. Jr.

13 april 1907: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelninapark 42.

Amice,

Ik ben helaas! niet bij de uitvoering van het Lessing-Theatergeweest, omdat ik mij, plotseling, weer niet zoo goed voelde. Het gaat nu, gelukkig, weer wat over; ik schijn te onvoorzichtig te zijn geweest, vooral met groote temperatuurverschillen, waar ik niet meer aan gewend ben. De Elzeviers heb je waarschijnlijk ontvangen. “Europa” stuurde men mij niet nog, ik zal er dringend om scbrif’en.

Ik hoop van je te hooren, wanneer je mij kunt wachten. Richt het heelcmaal in, zooals je het makkelijkst is, ik ben, behalve Maandagavond a.s., altijd vrij.

Harte lijk gegroet door t.t.

P.H. R. Jr.

Van 9 tot en met 14 april treedt in de Stadsschouwburg van Amsterdam het Berlijnse Lessingtheatergezelschap onder leiding van Dr. Otto Brahm op. Mijns-sen zal erover schrijven in De Nieuwe GidsvAn juli 1907, blz. 509-512.

43

17 mei 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

A mice.

In langen tijd liet ik niets hooren, omdat ik mij, lichamelijk, weer ellendig heb gevoeld. Ik werk zooveel ik kan, aan mijn examen, dat vrij gauw op til is, en ook aan de voltooying van een paar schetsen. Maar het schijnt tegen je eigen lichaam niet op te kunnen. Ik was zoo goed, na Arcachon. Mijn gezondheid is ook de reden, dat ik nog een tijd hier blijf, voor naar Noord-woldc te gaan. Heb je in de volgende of daarop volgende week een avondje voor mij wijf Ik zoti je ook graag een kritiek over ‘Huislijke Haard” laten zien, die ik zoogoed als afheb. Europa ontving ik, en breng ik mee. Weetje dat Gossaert, Iceraar is geworden aan een gymnasium in Californie? Hij schijnt het zeer goed te maken.

Schrijf cens, in twee woorden, hoe je het zelf gaat.

Handdruk

P.H. R.Jr.

Ritters vriend F.C. Gerretson maakt van december 1906 tot oktober 1907 een reis door Mexico en Amerika. Hij geeft geen les aan een school in Californie, maar aan een school in het Amerikaanse El Paso en in het Mexicaanse Santa Gertrudis.

20 [21?] mei 1907: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht,

Am.,

Hartclijk dank voor frettigen, langen brief. Ik zend je Europa toch maar toe (vandaag).

Ik voel mij gelukkig weer iets beter, sinds gisteren, maar moet mij helaas zeer in acht nemen.

Héél graag kom ik, den 27sten. Dus, als wij verder niets van elkander hooren, denk ik Maandag a.s. om 6 uur Roemer Visscherstraat 26 te zijn.

Ha rtelijke groeten

R.

28 mei 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Prettig je weer cens lang gesproken te hebben, gisteren. Ik kon het niet laten, onder de bekoring van gisteren, en met de gezichtjes van je kinderen nog

44

aldoor poor me, in deze Meimaand n’at bloemen te senden aan jullie beiden, om je te se^en dat ik het zoo heerlijk vind te zijn in jullie huis.

Met beste groeten t.t.

P.H.R.Jr.

31 mei 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD, Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Hartelijk dank voor “De teruji^evonden Wejf’'. Deze studie heeft iets bereikt, dat dieper ligt dan de begrippen observatie, realisme-in-engeren-zin en dergelijke. Ze heeft mij aangedaan, meer dan ik zeggen kan. Heerlijk! je werkzaamheid te zien, je werk aldoor fijner en mooier te zien worden.

Blijf nog lang arbeiden voor onze mooie en rijke literatuur!

Beste groeten voor jezelf en je vrouw van t.t.

P.H.RJr.

P.S. Ik heb even gevraagd, vanmiddag. Neen, ten huize van Grashuis [?] zijn geen longlijders geweest. Ik begrijp mi, dat mijn angst ook, om den aard van je woning in Zeist, ongegrond was. Maar ik wist niet dat je niet en Pension ging.

‘De teruggevonden Weg’ staat in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, 1907, hlz. 406-411. Het spel wordt in 1908 opgenomen in Dramatische Studies, tweede bundel.

‘Ie woning te Zeist’ blijkt zich volgens de brief van 13 augustus 1907 op het Mooie Laantje 12 te bevinden.

2 juni 1907: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Willielminapark 42.

Amice,

Ik verschijn niet op vergadering. Het vertoefden dag lang onder veel men-schen, die veel praten en veel rooken, zort ik dagen lang moeten bezuren. En ik voel mij nu juist wat beter. Het spijt mij niet te kunnen. Ik hoop, dat je mijn vriend A.J.G. Maclaine Pont zult leeren kennen, ‘t Is een aardige jongen - heelemaalgeen levenmaker - een eerlijk, echt iemand, die heel weinig, maar fijn serieus, innerlijk werk heeft gegeven. Ik zend je, dezer dagen, een overdruk van zijn laatste opstel in “De Gids”. Zeer verlangend naar je nieuwe stuk. Ik ben werkelijk jaloersch op je werkkracht!

Handdruk

R.

45

Op 3 juni komt de Vereniging \’an Letterkundigen in Américain te Amsterdam bijeen.

[beßin juni 1907]: Ritter aan Mijnssen

Ongedateerde brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42, telefoon 1576.

Antice,

Dank poor je brief. Ik ben wel heel benieuwd, meer te hooren. Wat spijt het mij dat je Pont niet beter hebt kunnen spreken! Enfin, ik breng je spoedig wat werk pan hem mee. Zóó leer je hem ook kennen. Mag ik de polgende week nog een apondje komen operwippen? Ik kan lederen avond behalve Maandag en Woensdag. Of als jij niet kunt, dan de daarop polgende. Schrijf of telephoneer mij eens een datum wanneer je goed kunt. (Als je tclephonecrt, liefst 's ochtends tusschen 10 en 121/2).

Mijn gezondheid is nog niet wat ze wezen moet, mar ik kan weer ópschieten met mijn werk, zoowel literair als examenwerk.

Mijn kritiek over ‘quot;Huislijke Haard” is zoogoed als af Ze is, zoo zonder dat ik het merkte, een vrij lang opstel geworden.

Nu, ik hoop spoedig van je te hooren.

Ha rtel ijke groeten

R.

8 juni 1907: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Am ice,

Helaas! Maandag aanstaande (overmorgen) kan ik niet. Vergat ik, het ie te schrijven? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■'

Meld mij nu even, wanneer, zoo vroeg mogelijk na de oppakkerij, je kunt yvachten.

Ik verlang er naar je te zien, vooral ook om het laatste wat je mij schreef.

Hartelijke groeten aan jullie beiden, t.t.

H. R.

En in Zeist! Mag ik daar vaak komen? Het is zoo dichtbij.

46

8 juni 1Q07: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelniinapark 42.

Amice,

Dus Maandag aanstaande, 18 Juni om 8 uur in het Américain. Heel graag. Reste groeten, en “goede reis!” aan je vrouw, t.t.

H. R.

19 juni 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelniinapark 42.

Prettig was het gisteren, elkaèr weer te spreken, en lang te spreken. Dank voor je hartelijke ontvangst.

Over “de Teruggevonden Weg” dacht ik op de thuisreis nog aldoor na, - ik geloof toch, dat het dcprecieercndc in mijn meening wat voorbarig was, en S0Û het juist zoo gaarne lezen, omdat mijn oordeel er grondig door kan veranderen. Schat dus mijn voorloopige opmerkingen van gisteravond op heel geringe waarde. Spoedig hooren wij van elkaèr? Stel mij van adresveranderingen op de hoogte, ik zal insgelijks doen.

Handdruk

P.H. R. Jr.

In De Kroniek van 22 juni 1907 bespreekt Ritter Mijnssens ‘Huislijke Haard’. De recensie is als bijlage 3 in dit boek opgenomen.

25 juni 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Vriend,

Heden heel prettige dingen te schrijven. Mijn Vader bood mij aan, voor mij naar zijn uitgever (Tjeenk Willink) te gaan. Ik zou dus zonder finantieele opofferingen mijnerzijds en met volkomen beschikking over de wijze van uitvoering, het boekje uitgegeven kunnen krijgen.

Benige uren nadat wij hierover hadden gesproken, kwam er een briefje van Thijm, waarin hij mij voorstelde naar Scheltema tà“ Holkema of van Looy voor mij te gaan, en zelf een voorrede f pooibericht) te schrijven.

Toen Thijms briefje kwam had ik het voorstel van mijn vader al aangenomen, zoodat ik Thijms aanbieding niet in zijn geheel kon aanvaarden.

Maar vindt je het «»et allerhartelijkst en goed van hem.

47

Ik kan je niet zeitigen, hoègelukkig ik ben, met zulk een bewijs van waardee-ring van een man die ik zoo genegen hoogacht als Thijm.

Thijms briefje is iets dat m ij zoo door en door verwarm t. Ik haast m ij da n ook het jou te schrijven, die altijd zoo 'n belang in mij en mijn werk wilde stellen. En het boekje zal nu toch uitkomen. Maar ik volg jouw raad, en voltooi eerst de twee schetsen die nog bij deze periode hooren. Dus het zal wel, ‘t volgend jaar worden. Je moet nog met niemand over al deze plannen spreken. Behalve je vrouw natuurlijk. Tegelijk met dit briefje verzend ik een kroniek met 'Muisclijke Haard”. Je zult al wel een exemplaar hebben, maar ik vond het een prettige gedachte, je er een te geven.

Nu - Goedendag - t.t.

Ritter

Ritter speelt met de gedachte eigen werk uit te geven. Het zal er echter pas van komen in 1911 ; dan verscliijnt onder zijn pseudoniem Rudolf Atele Kleine Prozastukken.

De ondertekening ‘Ritter’ is zeltbewuster.

3 juli 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Willielminapark 42.

Vriend,

Bij lezing heefije schets quot;Tegenover het Verleden” mij toch meer aangegrepen dan ik durfde bekennen toen je haar aan mij deedt hooren. ^t Is al weemoed! De schets kan niet gedacht worden, zonder de scènerie die boven het eerste toonecl staat aangegeven, en deze scènerie stond, als een éénheid met het geschrevene, bij het lezen voortdurend in mijngeest. Het jammervolle van het leven is op cenigszins gedragen wijze tot uiting gekomen. Het lijkt mij, bijgoede spelers, een schets voor opvoering bizonder passend, evenals het een juiste gedachte van Thijm geweest is, haar aan den aanvang der aflevering te plaatsen.

Ten opzichte van je andere werk, dacht ik dat quot;Tegenover het Verleden” ofichoon toch nog van een anderen aard, - meer bij quot;Verdwaalden” behoort, dan bij de Dramatische studies 'En Vrouv’, de Doode Man enz.

Ik ZOÙ daarom geneigd zijn te blijven zeggen, dat in zoo verre, de volle kracht van je geest zich hier niet geopenbaard heeft als, in tegenstelling tot quot;Huislijke Haard”, niet alle factoren zich vertoonen die in je Werk bewegen. Ik geloof niet dat dit een achteruitgang in waarde of vermogen is, omdat ik mij het geestelijk leven van een schrijver zóo voorstel dat altijd-door, bepaalde bcstanddeelen van zijn geest bun werking vertoonen, en er alleen op bepaalde momenten een zeer sterk leven tot uiting komt, waarin al wat den geest samenstelt zich ontplooit. Aan deze natuurwet zijn, geloof ik, zelfs de allergrootste schrijvers onderworpen.

quot;Tegenover het Verleden” staat m.i. geheel op de hoogte van je goede werk, en

48

het heeft na en tegenover dit werk recht van bestaan, doordat het een ci_qcn individualiteit is.

Je bedoeling - Hollandschc mcnschcn en toestanden, en ook te syvakke naturen, te geven, is voor mij na lesing geheel duidelijk. - Maar daarbij en daarónder heeft mij dit in het stuk zoo getroffen, wat zijn uiting vindt in wat Willem zegt op blz. 9 - vlak voordat Annie, zacht, gaat spreken. -

Ik wou nog even je een paar gedeelten noemen, die ik zoo bizondcr mooi vond, - en dàn.. kleingeestig gaan fitten.

Als psychologisch zeldzaam juist heeft mij getroffen, je aanduiding op blz. 5, rcg. 3 v.o. Als een zwaarte heffend. Blz. 9 en 10 hebben mij (wat memoreer ik hier koud!) zoo aangedaan, door de persoonlijkheid van het stuk, die ik hier zoo sterk gevoelde. Treffend: wat Annie zegt: “Je bent altijd lief voor mij geweest... Zoo zacht...” Zij zegt niet: je bent altijd zoo lief voor mij geweest (zij wil verkoeling) maar laat daarop volgen zoo zacht (zacht is iets anders dan lief).

Treffend: op blz. 10 het voorstel van Willem “Je kunt toch niet alleen gaan, ‘t Is al zoo laat”. Bezwaar heb ik tegen je accentuatie, hier en daar, b.v. blz.

10 Ik heb er niet aan geloofd, (waarom 2 keer?)

Op blz. 9 Annie jouw huwelijk en mijn huwelijk, dat zijn toch... géén huwelijken. Deze accentuatie op zijn en geen leken mij alleen juist, als er rustpunten tusschen toch en geen stonden. Blz. 8 rcg. 13 v.b. terugverlangen (waarom verlangen?)

8 reg. 21 v.b. nu we zéker van elkaar wéten.

Het heeft mij goed gedaan even op papier met je te spreken, over iets wat me zoo lief is, als je werk.

De allerlaatste dagen werden in (vooral geestelijke) ovenpanning doorgebracht. Het is soms lastig, jezelf aan den teugel te houden. Ik ga gauw naar Noordwolde, maar wilde jou eerst in Zeist bezoeken. Schikt je dat? En wanneer gaan jullie naar Zeist? Schrijf mc dat even. Ik verwacht maar een paar woorden op een briefkaart, want vóel datje 't meer dan druk en bezig moet hebben.

Handdruk

H. Bitter

‘Tegenover het Verleden. Dramatische Studie in één bedrijP door Frans Mijns-sen, ondertekend ‘Voorjaar 1907’ staat in De XXc Eeuw, 13de jrg., deel 111, 1907, blz. 1-12.

In de zomer van 1907 voeren Willem Royaards en Eduard Verkade samen met andere acteurs in Laren de zogenaamde Zomerspelen op: men speelt Elckerlijc en Lanscloet van Denemarken. Ze hebben succes. Mijnssen schrijft erover in De Nieuwe Gids, augustus 1907, blz. 566-573 (’Iets bereikt dat hoog staat). Johan van der Wonde schrijft in Eduard Verkade en het Toneel: ‘In September 1907 werd door het illuster gezelschap letterkundigen Ary Prins, Lodewijk van Deyssel, H.J. Boeken, Frans Coenen, Jacobus van Looy, Top Naeff, Frans Mijnssen, Johan de Meester en Adriaan van Oordt de Vereniging ‘Elckerlic’ opgericht die de samenwerking russen Verkade en Rovaards hoopte te bestendigen. De voorstellingen van ‘Elckerlic’ en ‘Lanseloet’ werden herhaald in Haarlem, Den Haag en Ixiden en als slot

49

werd in Rotterdam nog een ‘Elckerlic’ opgevoerd. Hierna scheidden de twee vriendschappelijk van elkaar.’

13 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1907: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart (aan Den Heer Frans Mijnssen Sr., Mooie Laantje 12, Zeist) in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelniinapark 42.

Am icc,

Maandajj den 19en schikt je diti Zoo ja, wil dan, even, spoedig, andwoorden. Ik schrijf dan daarna aan Pont. Het is mogelijk dat hint dit nu wéér minder schikt. Dan zonden wij cenigen tijd moeten uitstellen. Maar van het eerste belang is, dat ik een vasten datum van jou heb, dien ik aan hem voor kan stellen. Als een andere dan den 19cn je beter schikt, wil dit ook meèdeclen. Dus ik mag spoedig van je hooren? De schets van Pont in ‘De Gidsquot; deed ik je toezenden. Als je er werkelijk iets in vindt, wilde ik je voorstellen de aflevering te willen behouden. Ook krijg je dezer dagen schetsen van hem uit “Elzevier”. Gaat alles goed! Ik ben met vuur aan het werk. Alleen... het blijven nog maar steeds... regels. Wij zullen de boekdeelen rustig afwachten.

Ik hoop dat je gezondheid even welvarend is als de mijne. Hartelijke groeten ook je vrouw, Frans Jr. en Zusje, t.t.

Ritter

Schrijf mij ook cens of je een dezer avonden of middagen een uurtje voor mij hebt. Ik wilde graag over enkele dingen, mijzelf betreffende een meer vertrouwelijkgesprek met je voeren.

‘De Vischpartij’ van A.J.G. Maclaine Pont staat in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, 1906, deel I, blz. 58-66.

25 augustus 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Vriend,

Ik ben zoo geschrokken van het doodsbericht van Tak, dat ik het niet nalaten kan, even je erover te schrijven. Juist 2 dagen voor zijn dood was ik nog in correspondentie met hem. Het zal je goed doen, te weten dat Tak in zijn briefkaart die ik den 23sten ontving (dus een van de laatste die hij voor zijn overlijden schrccj'), met zoo groote waardeering jou noemde. Ik had hem over Calé geschreven, en ook dat ik jou een en ander ervan had laten lezen, en vroeg hem een inleiding te mogen schrijven in de Kroniek. “Uitstekend” (schreef hij) “vooral nu ge Frans Mijnssen hebt gewonnen. Ik stel zijn oordeel op hoogen prijs”.

Stevige handdruk t.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ritter

50

PL. Tak, redacteur van het weekblad Dc Kroniek, dat van 1895 al verschijnt, overlijdt op 24 augustus 1907. Het blad houdt dan op te bestaan.

Waker Calé (1881-1904, zelfdoding) is een Duits dichter. Van hem staan in Europa, tébruari 1907, drie door W. van Hooff-Gualtliérie van Weezel vertaalde gedichten, in Europa, november 1910 vier door Jan Greshoff en in Europa, december 1910, vier eveneens door Greshotf vertaalde gedichten.

30 attijustus 1907: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Mijn vriend Reitsnia uit Noordwoldc komt Vrijdajj 6 September a.s. in Amsterdam en soti gaarne met je kennis maken. Zoit het je schikken, dat wij drieën in het ko^uurtje na den eten in Américain of in het bitter (res. thee) uur ‘s middapfs in dc Oporto elkander ontmoetten? Of misschien ‘s avonds heel laat Américain? Wil je me even andwoorden, hetzij telephonisch (1576) hetzij per post? Maar wil je beslist schrijven, als je dien dagnict kunt? Want hij is maar 1 daß in Amsterdam, en ßcbonden. Als je niet kunt, is er later noß wel censßeleßcnheid.

Besteßroeten t.t.

Ritter

Hij wil Mijnssen kennis laten maken met F. Reitsma, zijn Noordwoldse vriend, die, net als Mijnssen, lid is van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij en die het in 1903 van Hermann Kutter (1863-1931) versehenen Sie müssen vertaalt, dat door Ritter besproken zal worden in Dc XXe Eeuw.

3 september 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Am ice.

Het wordt ßevaarlijk voor mij, een avond door te brenßcn met tyvee zoo ßoede vrienden, die... tevens partijßcnooten zijn. Ik vrees dat deze wolven mij zullen verslinden. Het is moßclijk, dat ik Zaturdaß vrocß in Utr. moet zijn, en dus met den laatsten trein naarhriis moet. Laten wij dus, als jij het ßoed vindt, zcßßcn Rendez vous half 10, Américain. Er is dan minstens anderhalf uur tijd om dezen buitte veroveren; - misschien dat jullie beiden daarover blijven feestvieren in de namiddernachtelijke uren. Reitsma is de vertaler van het door Tak zooßcwaardeerde boek van Kutten Zij moeten. - Dit als ecniße introductie. Dc man zelf zal je de rest vertellen.

Saluut

R.

51

Zijn afscheidsformule 'saluut’ doet zijn intrede. In de brief van 11 oktober 1907 zal blijken dat het een door Jac. van Looy gebruikte groet is. Ritter zal hem tot in 1910 meer dan twintig keer gebruiken. In zijn Ontmoetingen met sehrijvers (1956) schrijft hij: 'Ik heb Van Looy niet dikwijls ontmoet. Meestal was het bij Mijnssen, waar het bezoek van de Van Looys tot de geheiligde uren behoorde. De kinderen van Mijnssen noemden hem quot;Oom Koos”.’ Waarscliijnlijk: 'Oom Kobus’, zie de brief van 11 oktober 1907.

4 september 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Am ice.

Wat mij betreft is het “akkooord”. Vrijdag kwart voor 11 Américain. Het hangt nu nog maar van Reitsma zijn bezigheden af. Hoor je niets meer, dan zul je ons beiden op het bestemde uur ter bestemder plaatse aantreffen. Vervalt het, dan krijg je nog bericht.

Beste groeten t.t.

Ritter

10 september 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Dank voor je hartclijken brief. De dokter vond weer veel eiwit, maar de hoofdzaak was. Vrijdag, acuut. Ik was op door de koorts van de laatste dagen. Hu ben ik, door voorzichtigheid, kalm. Reitsma, die voor zaken van zijn dorp, plotseling verder moest reissen en ik, wij hadden er verdriet van dat de nacht waarnaar wij verlangden niet is gevierd. Nu vraagt hij ons beiden, den 29ste bij zich, buiten. Het is een Zondag. Hij heeft een groot huis, middenin een wijden, rijken, en schaduwvollcn tuin. Knip ereensécn Zon dagje uit.

Dat Kloos Huislijke Haard zal bespreken is heerlijk! Juist desser dagen ben ik weer met de 14c Jaar [?] bezig. Wat is de persoonlijkheid, die meer, ongemerkt, uit het geheel spreekt dan uit de afzonderlijke opmerkingen, onverbiddelijk zuiver.

Van alle dingen die mij verontrusten, verontrust mij het meest, dat er vrees van overwerken bestaat t.o.v. mijn vriend Frans Mijnssen Sr.

En is het daarom misdadig aan hem te sseggen, dat ik ssoo egoistisch ben, zeer verlangend te zijn naar zijn nieuw tooneelspel.

Handdruk t.t.

H. Ritter

52

Is de vrouw van de Meester zoo ety ziek?

Een bespreking door Kloos \-an ‘Huislijke Haard’ is in De Miettwe Gids niet te ''inden.

16 september 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD, Uit: Utrecht.

Amice,

Hartclijk dank voor watje bij de Meester voor mij wilde doen. Het kan mij veel^aan helpen, als hij over mijn werk tevreden is. A propos van Israels, heb je ook hem mijn naam er bij etenoemd? Ik vraapi dit, omdat hij misschien ook van mij, den “sollicitant” nog een feitclijkc aanbieding verlangt, nadat ik door jouw aanbeveling bij hem geïntroduceerd ben. De Heeren zijn soms zoo gewichtig en ... [onleesbaar] meesters met omslachtigheid. Wil je mij dit nog even melden?

Hoe teleurgesteld wij, Rcitsma en ik, zijn, je den 29stcn niet te kunnen zien, - ik begrijp die huisvastigheid volkomen (ikzelf heb ook zooiets in mij, vaak). Er is later nog wel eens een gelegenheid.

Met alle waardeering voor mijn goeden vriend Rein, vind ik dat er tegenwoordig meer gemeend dan gewerkt wordt.

Och mocht die literatuur-epidemie eens worden bezworen en wij allen, voor zoover wijniets blijvends kunnen tot stand brengen wat meer lezen [leren?] en zwijgen. Vooral het pogen tot aantasting van Willem Kloos behoort tot de geliefde heldhaftigheden der in scharen opdoemende nieuwe genieën.

Geslacht dat was en thands verdwijnt wees stil maar -

Raap niet deez’ vloeken voor Uw voet gestrooid

Ik zal U allen knaapjes op de bil maar

Zooeven meppen... enz.

Dit komt mij wel even in de gedachten. Over eenigen tijd klop ik bij je aan.

Ik hoop, met mijn schets over Parijs (voltooid) op zak. Saluut

Henri Ritter

Johan de Meester is \’an 1903 tot 1907 redacteur van De Nieuwe Gids en san 1908 tot 1927 van De Gids, maar aannemelijker is dat Ritter wil publiceren in Europa waarvan De Meester sinds december 1906 redacteur is en waaraan Ritter dan ook in 1908 gaat meewerken.

Israels is onduidelijk. De schilder Isaac Israels (1865-1934) als redacteur van een tijdschrift? Zie ook de brief van 21 november 1907.

Het somiet van Willem Kloos ‘Voor de jongste generatie’ luidt:

Geslacht, dat was en thans verdwijnt, wees stil maar. Raap niet dees vloeken voor uw voet gestrooid, -Verdorden zijt gij, zonder dat gij ooit Hadt kunnen bloeien, schoon ‘t uw eigen wil waar.

53

Ik zal 11 allen, rakkers, op de bil maar Zoo even meppen, knaapjes, die daar gooit Naar ‘t Hoog Gebouw, dat door mijn Ziiivren Wil daar Staat, Monument \’an ‘t HoUandsch-volk-vermooid

Door Hem, die is ons aller Heer en Koning, Hem, onbegrijplijk, troonend in ‘t Onstollijk, Ondenkbre Zijn, waarvoor geen naam noch woord is.

Dien ik belijd uit dees mijns diepst Zijns Woning, God, dien ik weet, dat. Wie mij altijd schoort, is Tot waar al zielen schitteren, onverdollijk.

Een schets van Ritter over Parijs is niet bekend.

l'i]: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Ongedateerd, maar mogelijk hier te plaatsen.

Amice,

Je zoud't mij een jfroot genoegen doen door, als je cens een oogenblik tijd hebt, bijgaand stukje van mijn vriend Reitsma even door te willen lezen en er mij, met een enkel woord, je meening over te willen schrijven.

Bij voorbaat hartelijk dank Saluut

Henricus.

9 oktober 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Willielminapark 42.

Amice, De samenkomst met Gossacrt op heden is vervallen. Kun je mijvaa.-avond (Donderdagavond) wachten? Ik kom, naden-eten, en blijf een paar uren. - Als ik niets hoor, verschijn ik. Kun je niet, - wil je mij dan even af telephonecren of telcgrapheeren?

Mijn telcphoonnummer is: Utrecht 1576. En op een briefkaart melden wanneer dan?

Saluut t.t.

Ritter

Ritters \’riend F.C. Gerretson is teruggekeerd \an zijn in december 1906 begonnen reis naar Mexico.

54

Il oktober 1107: Kitter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Even een enkel woord. Het was weer zoo pretti^g, om bij je te zijn, gisteren. Het geeft mij altijd weer kracht en moed, en vertrouwen in eigen kunnen.

Ik ben dan ook dadelijk voortgegaan, aan schetsen, die een tijdlang wanhopig ternecrlagen.

Toen wij het over het socialisme hadden, meen ik je wel te hebben begrepen. Mijn zwaarmoedige tegenwerpingen waren zoo stumperig tegenover jouw groote en rustige zekerheid.

De oude en de jonge Frans moeten er allebei wat kleuriger gaan uitzien. Ik dacht erover na, en het leek mij juist héél goed, dat je nu wat rust neemt. Groet je vrouw hartelijk. Zij maakt het mij ook altijd zoo prettig als ik bij jullie kom.

En nu, (met oom Kobus) Saluut

H. R.

25 oktober 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Ik zend je dezer dagen “Zij Moeten”, en mijn vrij uitgebreid opstel erover, toe. Ik hoop, dat je even opgemonterd en hersteld bent als ik. Het werk vlot, de gezondheid sterkt aan. Als het nu, in Godsnaam, maarzoo blijft.

Zend cens gauw (goede!) berichten over jezelf.

Saluut

Henri Ritter

Ritters bespreking van Zij moeten van Hermann Kutter, vertaling van F. Reits-ma, wordt opgenomen in De XXe Eeuw, 1908, deel IV, blz. 314-324.

31 oktober 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Het bock van Kutter zend ik je tegelijk met dezen brief. Het stuk erover, als het gedrukt is; er was wat haast bij de inzending, waarom ik je het manuscript, helaas! niet geven kon. Ik ben benieuwd, hoe je het bock vindt. “Het iszoo’n eerlijk boek” schreef Tak. Maar de verontivaardiging wordt dan ook meer kinderlijk-onbetoomd uitgeroepen dan oolijkbezonnen tot uiting gebracht, met een fond van smartelijke verbittering, zooals bij Tak zelf.

55

Wat was de laatste “Kroniek” mooi! Wat was de heele “Kroniek” mooi! Het ontroerend-jnist begrepen portret van P.L. hangt naast mij. Als je tijd hebt, hoor ik dan eens van je? Al zijn het maar eenige woorden op een briefkaart. Groet je vrouw.

t.t.

Ritter.

De laatste aflevering van De Kroniek is gewijd aan P.L. Tak.

2 november 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Amiee,

Dank voor je brief. Maar die korte, karakteristieke zin... “de malaise duurt voort”, verontrust mij. Als je physiek maar sterk bent. Doktoren baten sleehts eenigszins, maar: baten. Physieke oorzaak r«« malaise te kennen, geeft uitkomst. Ik vond het toch prettig, weer wat van je te hooren. De stukjes van Ankersmit en Jolles zijn misselijk. Ik ga akkoord. Maar Ac Kroniek als persoonlijkheid, die was zooals de bijdragen van van Looy en Coenen. Als ik het eerste Hoofdstuk af heb (niet oververtellen: het wovAt een... Roman) bel ik je op. Maar wij moeten elkacr toch binnenkort weer spreken. Ik WOÙ zoo graag nog veel herinneringen over Tak van je hooren, met wiens oude pittige artikelen ik dezer dagen weer bezig ben. “Een verkwikking voor het geslingerd hart”. Ja, en, trots Kutters eerlijke bezieling, zoo veel inniger en bezonkener dan alle Christen-socialistisch gedoe, dat wel sympathiek maar toch voornamelijk in het breede is. Wat zou je ervan denken, als wij santen een dag of 3 naar Brussel gingen, waar Gossaert mij over eenigen tijd wacht? - Zuiderlucht is zoo genezend.

Wat is er voor nieuws? De 10de bundel. Het Ivoren Aapje. Heyermans nieuwe stuk. De Meester in de GiAs-Redactie en van Hall die Bontens citeert (N.B.Ü!) Het wordt raar! De Meester had het niet moeten doen.

Goddank is het mij door eene onverwachte uitkomst mogelijk geworden, het courantengeschrijf te matigen. Ik heb in den laatsten tijd om der lieven kopeken wille, artikeltjes gefabriceerd (Goddank onder schuilnaam) waar ik mij diep voor schaam. Zij kunnen er niet door, - zoo zie je hoe immoreel het kapitalistisch drijven de mcnschcn maakt? Maar nu weer alleen voor mijn eigen, lieve werk. Ongekende weelde. Ziehier dus, wat mij haast nimmer overkomt, een brief zonder actueel praktisch belang, alleen uitbet pure genoegen, wat met je te praten, voortgekomen, wat door stcdcnvcrschil en dergclijke onhebbelijkheden van het noodlot, in den laatsten tijd te weinig kan gebeuren.

Wat zijn de tijden alweer ver achter me, dat wij clkaèr op onze avondwandelingen ontmoetten.

Ku Saluut

H. R.

56

Het is itiet duidelijk wat de stukjes van Ankersmit en Jolles zijn.

Roman: in zijn boekje Ontmoetinjicn met Schrijvers vermeldt Ritter: ‘Ik zou nooit tot het schrijven van een roman zijn overgegaan, indien Herman Robbers mij er niet toe had aangezet.’ Zijn contacten met Robbers beginnen in 1912.

Hermann Kutter (1863-1931) is een Zwitsers theoloog die zoekt naar de religieuze hindering van het socialisme en die probeert de verburgerlijkte kerk tot sociale bewogenheid te wekken.

F.C. Gerretson is in Brussel gaan studeren.

De tiende bundel is Lodewijk van Deyssels in 1907 verscliijnende Tiende Bundel Verzamelde Opstellen.

Herman Teirlincks Het Ivoren Aapje (1909) verschijnt op verzoek van Lodewijk van Deyssel eerst in de XXc Ecinv van 1907 en 1908.

Herman Heijermans’ toneelspel ‘Uitkomst’ verschijnt in De XXe Eeinv van december 1907 en januari 1908 en wordt op 2 november 1907 (de datum van Ritters briet') voor het eerst opgevoerd in de Hollandse Schouwburg te Amsterdam. Mijnssen was er welhaast zeker bij.

Johan de Meester treedt op 1 januari 1908 toe tot de redactie \ an De Gids.

In de Gids, 1907, deel IV, blz. 338347 wijdt Mr. J.N. van Hall zijn Dramatisch Overzicht o.a. aan Sarah Bernhardt. Hij geeft het artikel als motto mee: Wegen van schoonheid komen in u samen (P.C. Bontens).

Het is niet bekend wat ‘eene onverwachte uitkomst’ en evenmin wat Ritters schuilnaam is.

6 november 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Amice,

Ik ben een nalatig mcnsch. Het boek lag al een paar dagen klaar, en ik vergat al maar het te verzenden. Benieuwd naar je oordeel. Vrettgde over je beterschapl Mag ik een der volgende weken cens opbellen? Om een uur te bepalen dat beiden schikt? “Uitkomst” ga ik gauw zien.

Nu - saluut!

R.

Op 9 november 1907 schrijft Ritter aan Gerretson: ‘Indien Ge U nog met de Nederlandsche literatuur bezig houdt, zou ik u gaarne het meesterwerk “Huislijke Haard” van Frans Mijnssen toezenden.’

57

21 november 1907: Kitter nan Mijnssen

Briet ill NLMD. Uit: Utrecht, Willielminapark 42.

Am ice,

Verlanjfcnti, iets van je te hooren. Het laatste contact dat ik metje had, ivas het beschouwen van je welgelijkend porU'ct in “Het Bock 1908”. - Hebben ze ‘t met opzct gedaan, je vlak naast je literaire tegenvoeter Qtterido afdrukken! Maar... alle gekheid enz., yvij moeten elkacr gauw zien of tenminste cens over een en ander schrijven. Er is weer zooveel. Heb je Salome gezien? En, om in een heel andere uithoek van het artistieke heelal te latten, het nieuwe stuk van Emants? Dc Xde bundel zal wel al op je schrijftafel liggen. Toch weer veel bizondcre dingen erin. Maar is het lezen en genieten der tegenwoordige bundels niet: eene belangstelling in wat een zoo merkwaardig man als van Dcyssel over kitnst en leven van dezen tijd meent? Eene belangstelling die zeker bevredigd wordt, - maar vroeger las je Thijm toch om iets anders.

Nieuwsgierig naar je oordeel over Kutter. Israels eischte: bekorting van mijn stuk. Maar dat gaat toch zoo maar niet. Een stuk literair werk is toch iets anders dan een lap flanel.

Hoe gaat het met arbeidskracht en arbeid, en, vooral, gezondheid? Ik houd mij vrij taai, maar ben ondergcdompcld in dc examenpoel. Zondags voor de Kunst! Maar... dan lukt het niet altijd.

Nu, ik hoop spoedig wat te hooren!

Saluut,

H. Ritter

Zie voor de voorstellingen van de opera ‘Salome’ van Richard Strauss op tekst van Oscar Wilde het artikel ‘Een Italiaanse Salome in Nederland’ i-an Paul Op de Coul in Harmonie cn Perspectief zeienendertig bijdragen van Utrechtse musicologen voor Eduard Reeser, biz. 236-251.

Van Marcellus Emants (1848-1923) wordt door de Koninklijke Vereniging Het Nederlands Toneel ‘Domheidsmacht’ gespeeld.

27 november 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Hartclijk dank voor je buitengewoon gezelligcn brief. Donderdag en Vrijdag zal ik helaas moeilijk kunnen. Maar mag ik je in den loop van de maand December van mij laten hooren? Je brief doet mij popelen, je over veel te spreken. Over een cventueelc medewerking van P.H R. Jr. aan de N.G., indien hij daarvoor in aanmerking mocht komen (je weet dat een dergelijkc erkenning door Kloos, wien ik mij boven allen eerbiedig genegen voel, een mijner liefste wcnschen zou zijn) moet ik je toch nog cens nader

58

spreken. Ik voel mij voor alles medewerker van de XXc Eeuw, en zoü fcf uitsluitend medewerkerschap aan dit tijdsehrift van Van Deyssel, missehien zcljs tegen de vervulling mijner liefste wensehen, niet opgeven. Een enkel artikel in Kroniek, Speetator enz. is iets anders. Het is moeilijk te zeggen, dit alles, maar je zult mij wel begrijpen.

Salutit. t.t.

Henri Ritter.

De Kedcrlandsche Spectator is het weekblad dat in 1856 begint en dat in 1908 zal ophouden te bestaan.

5 december 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Vriend,

Ik verlang er werkelijk zeer naar, je te spreken. Wij zagen clkacr in zoo lang niet, en er is zooveel te behandelen. Wil je mij even schrijven, of het je schikt, als ik Zaterdag-8-daag ‘s avonds kom?Zoo neen, wanneer dan in de volgende week (alleen Dinsdag zott ik niet kunnen). Maar schrijf het eerlijk, als je het zoo druk hebt, dat uitstellen je beter lijkt.

Hartelijk gegroet t.t.

R.

8 december 1907: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Vriend,

Graag kom ik Woensdag a.s., ‘s avonds. Helaas! kan ik dan echter niet komen eten. Ik heb het tegenwoordig heel erg druk met mijn examenwerk, en moet zoo streng mogelijk voor mijzelf zijn. Ik kan «« tot half 7 werken, en daarna even komen overwippen. Geen bericht meer hoorend, ben ik dus ongeveer 8 uur à half 9 Woensdagavond bij je.

Ik vind een “blijde mare”, dat de N.G. zoo vooruitgaat. Maar... ik vrees ('t is zoo beroerd om deze dingen te moeten zeggen) concurrentie aan de XXc Eeuw, die mij in de eerste plaats lief is.

Dat van Rein zag ik ook. ‘t Is niet goed voor hem.

Nu - saluut, gelukkig tot spoedig ziens. Groetje vrouw en kinderen hartelijk van mij? t.t.

Henri Ritter.

Het is niet duidelijk wat er met Rein van Genderen Stort is.

59

19 december 1907: Ritter aan Mijnssen Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Vriend,

Het vertrek, gisteren, was zoo plotsclinjf, dat ik er verbouwereerd van was. Daarom nit, wat ik gisteravond had willen zeggen: “prettia weer bij je geweest te zijn, hartelijk dank voor je vriendelijke ontvangst.” En wil je je vrouw vooral nog van mij groeten, en haar zeggen, dat het mij speet haar niet meer te hebben gezien?

Ik ben bang in ons gesprek over Thijm mijn meening niet heelemaal juist te hebben weergegeven. Waar ik hem zoo dankbaar voor was, de laatste keer, is, dat ik, door het spreken met hem, den blik in het superieure het psychische leven herkreeg, dien zwakkeren, zooals ik, wel cens verliezen. Mocht ik een voorkeur voor de andere richting hebben uitgesproken, dan blijft toch vooropgesteld wat ik nog voortdurend even sterk in Thijm eer.

Tusschen twee haakjes, zou jij er niet op kunnen aandringen dat de petitie ten gunste van Bouwmeester, waarvan je mij, in vertrouwen, vertelde, wat gesteund werd door officieel gewichtige lui? Aan die lui op zichzelf hebben wij natuurlijk lak, maar bet is om het rczultaat. En er moet niet over gedelibereerd worden, maar klem achter gezet. Kun jij je er als tooneclschrijver niet in het bizonder mee bemoeien? En... wat is de inhoud der petitie? Intrekking der subsidie aan de Koninklijke? - Misschien zoii ik wel ‘Hooge Heeren” weten, die zich voor Bouwmeester intcressceren. Maar de zaak moet, natuurlijk zooals door de Koo terecht gezien is, van de Kunstenaars uitgaan.

‘n Paar naampjes, die klinken, geenszins als stille zachte violen, maar als bazuinen van waar ben je me! zouden wel iets vermogen bij Hare Majesteit. Ik dacht in den trein nog na over je opstel in de XXe Eeuw. Toevallig vergezelde mij derwaarts broeder Hulleman die in dezelfde tram zat, en Emants roemde. Maar ik wist, stiekem, beter, na jouw stuk.

Het beste met de kleine Frans. Zeg hem cens gedag van mij?

Saluut

H. R.

Simon Koster schrijft in zijn boek Dc Bouwmeesters: scheen Theo Mann-Bouwmeester - evenals Bettç’ Holtrop-van Gelder, een andere oude getrouwe van het gezelschap [De Koninklijke Vereniging Het Nederlands Toneel] hoe langer hoe minder voor nieuwe rollen in aanmerking te komen; in sommige seizoenen zag het publiek hen alleen in reprises en stukken van weinig of geen betekenis. Na enige tijd wekte dit de ontstemming van het schouwburgpubliek. In het voorjaar van 1907 barstte de bom; in open brieven aan de Raad van Beheer drongen 75 Haagse abonnementhouders al gauw gevolgd door 216 Amsterdammers er op aan dat de dames Mann en Holtrop meer en beter werk zouden krijgen. Er werd voorgesteld, een beroep te doen op de koningin, die het gezelschap met ƒ 25.000 per jaar subsidieerde. De Raad van Beheer beging nog weer een Hater. Hij bood Theo Mann voor de jaren 1908 tot 1911 een contract aan waaruit de clausule, dat

60

haar alleen hootdrollen mochten worden opgedragen, was geschrapt - een clausule die nota bene sedert 1885 in al haar contracten had gestaan. Tenslotte kwam er een compromis tot stand en op 2 mei 1908 kon Theo Mann de pers laten weten “dat zij heden naar haar genoegen het contract met de Kon. Ver. het Nederlands Toneel getekend heeft”.’ Simon Koster deelt mij mee dat Hij o\'er Ritters plan \'oor een Bouwmeesterfonds niets heeft kunnen nnden.

Johannes de Koo (1841-1909) is auteur en redacteur van het weekblad Dc (Groene) Amsterdammer.

Je opstel: mogelijk heeft Ritter al kennis kunnen nemen van Mijnssens artikel ‘Nieuwe tooneelspelen \’an Emants en Heijermans’ in De XXe Eeuw, jrg. 7, 1908.

Op 28 december 1907 zendt Ritter een brief aan Gerretson met de volgende passage: ‘Ik zend je hierbij toe, het, thands gepubliceerde, werk van Frans Mijns-sen. Doe jezelf, Mijnssen en mij het groote genoegen, er wat over te schrijven. Het liefst over “Huislijke Haard”. Mijnssen vroeg mij tweemaal met nadruk. Evenals alle serieuze HoUandsche werkers, die reclame en kunst gescheiden houden, wandelt hij door woestijnen van tijd zonder een klein, teeder boompje van belangstelling te ontmoeten. Israel Querido, reserveert voor zich het beloofde land, waar de \'ettigheid der offeranden hem in de haren stijgt. God betere’t. -tegenwoordig worden door de officieele Heeren, groote, dikke boeken geprezen, omdat ze het niet aandurven, ze door te worstelen. Amice, Geef mij persoonlijk den gunst Uwer vriendschap, en schrijf over dit voortreffelijk, en miskend werk.’

31 deeember 1907: Kitter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Dank voor je laatste briefje, dank poor je waarschuwing, die... al praktijk werd. Ik reis door de woestijnen pan het Recht, die epen kil zijn als de bcpro-ren plakte buiten, en epen nuchter als mijn perstand. Dat opcr Thijm ben ik met je cens. Ik deel jouw meening daarin.

Heb je de Goncourt Catalogus en Wilde: tlie Picture of Dorian Gray poor mij te leen? Ik zoù deze beide boeken erg graag hebben, en kan ze nergens krijgen. Je opstel in de XXe Ectnp nog cens gelezen. Zeer juist, en je stukje oper Heyermans heel mooi en innig.

Van boeken gesproken, je krijgt dezer dagen een bezending terug, met peel excttscs poor den schandelijk langen tijd, dat ik ze hield. Groet prouw en kinderen hartelijk.

Is Frans pwér beter?

Saluut, totus tuus

H. R.

61

De Catalogus van De Goncourt is Prefaces et manifestes littéraires de E. et de J. de Goncourt, suivie d'une bibliographie de leur oeuvre.

The Picture of Dorian Gray van Oscar Wilde is iiit 1891.

8 januari 1908: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Amice,

Heden worden de boeken die ik nog steeds van je heb, toch werkelijk verzonden. Het bleef door veel drukte, een poos in de slof.

Kun je mij den Catalogus van de Goncourt leeneni Ik ben er zéér verlangend naar, en kan het, hier in de stad, nergens krijijen. Van Gossaert ontving ik een brief, dat hij tegen de zomervakantie over je werk in het algemeen en over Huislijke Haard speciaal, zal schrijven. Het is nog wel wat lang, maar hij moest ook eerst nog een examen doen, en wil er rüstigen tijd voor hebben. Hij wil o.a. aantoonen, dat de vermeende onopvoerbaarheid van je werk, niet aan dat werk ligt, maar aan theaters.

Hoe gaat het je? Laat cens een woord oftivee van je hooren. Zeker; heel druk. Hu - saluut t.t.

P.H. Ritter Jr.

Geerten Gossaert zal in Europa van mei 1908 schrijven: ‘Bij het souper, over het tragische, door Fr. Mijnssen en H. Heijermans’.

15 januari 1908: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Am ice,

Zatitrdag a.s. kom ik in A'dam. Als het je schikte, wilde ik je gaarne een uurtje spreken. Mij zou, indien je kondet, het beste zijn, oftusschen half 5 en half 6, in de buurt van je kantoor, of‘s avonds na half 10 in het Américain of bij jou thuis. Liefst niet veel later dan half 10, met oog op laatstcn trein, maar laat alles natuurlijk geheel aan jou over.

Gossaert schrijft tóch, nu onmiddellijk, over je werk. Hij vroeg, welke, behalve de Gids bespreking, ongunstig-luidende bcoordeelingen waren. Hij zal weerleggen, en opvoerbaarheid aantoonen. Je zegt mij dit alles Zatur-dag wel. Ik breng de boeken meè. Ik heb wroeging, je zoo lastig te vallen. Saluut t.t.

Ritter.

Als je moeilijk Zat. kunt, ontbied mij dan maar op een anderen dagl

62

30 januari lOOS: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Ani ice,

Ik ben hartelijk blij met het berieht over den tiveeden (eigenlijk vierden) bundel. En séér benieuwd naar: ‘'De Schoone Kuntt”. Ik hoop, dat je Zatur-dapi a.s. tussehen half 5 en half 6 een kwartiertje voor mij vrij hebt (in de Oporto Bodee/a).

Zonder tegenbericht hoop ik je daar dan te zien. Ik zal zorgen, beter op tijd te zijn, door een vroepjeren trein te nemen.

Saluut t.t.

R.

‘De Schoone Kunst, dramatische studie in één bedrijP (ondertekend: Winter 1907/8), zal verschijnen in De Nieuwe Gids, jrg. 23, nr. 4, april 1908, blz. 443-456.

In 1908 zal verschijnen: Dramatische Studies, Oveede bundel met ‘Een Huwelijk’, ‘De Teruggevonden Weg’, ‘Tegenover het Verleden’, ‘De Schoone Kunst’, ‘Een eerste welkom’ en ‘Kleinburgers’.

Ritter schrijft op 5 februari 1908 aan Gerretson: ‘Zoo juist “Surgunt Niibila” ontvangen. Hartelijk dank. Dit is, naar mijn beste weten poezie. Stuur Mijnssen een exemplaar! Toe!... Amsterdam,

R. Visscherstr. 26).’

28 februari 1908: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Hierbij ‘^de Schoone Kunst” in dank teru^. Het heeft, lijkt mij zoo toe, wel die qualiteiten, waaraan men al je, zorp/vuldi^, werk, herkent, maar de voorloopige indruk, na deze enkele Iczinpfen, was: wat minder cieeoncen-treerd, wat matter dan vorige dramatische studies van denzelfden aard, en, eenigszins dubbel van samenstelling. Was het niet” “Een Weerzien”, V’aar-in je de twee oude menschen voor onzen geest bracht, die elkaêr in beider grijsheid weervinden? (Het verscheen, meen ik, in den N.G. en mocht cen versregel van Willem Kloos boven zich zien.)

In deze schets en in “Huislijke Haard” heb je, naar mijne beste overtuiging, iets bereikt, wat de literatuur in hoogeren zin van, bijvoorbeeld, knap en degelijk realisme enz., onderscheidt. Maar merkwaardig mag het heeten dat je werk, dat na die geestelijke stijging, is gekomen, m.i. niet zoo fel-schetp (als het beste realisme moet zijn) meer is, als bijv. 'En Vrouw’, daarvoor gekomen. Ga vooral niet te veel op mij af, want ik geef een zeer voorloopig oordeel van een zeer subjekticf iemand.

Kun je mij den inhoud van je nieuwe nieuwe bundeltje even mccdcelen? En, als het mogelijk is, copie of afschrift van “De Schoone Kunst” te ceni-

63

^crtijd doen toekomen? Ik ben misschien brutaal-druk met je werk bezig, maar al datgene wat er, blijkens je laatste geschriften, geestelijk met je gebeurd is, lijkt mij hoogst hoogst belangrijk, en ik kan mij niet bedwingen, weer, al dan niet publiceerend, erover te schrijven. Ik bedoel de weg: Huislijke Haard, Een Weerzien - De Schoone Kunst.

Dezer dagen sprak ik A. Salomons, en wij hebben het langen tijd over je werk gehad. Zij zei o.a. dat zij de onvermijdelijkheid in je werk zoo bewonderde, dat eigenlijk geen van je personen antipathiek zijn, dat het alles zoo moctgebettren. Ook waren wij het erover cens, dat het even onzinnig is, het meeste van wat je schreef, op te voeren, als het onzinnig zou zijn, aan jou te vragen geen toonccl- maar b.v. novellistisch werk te geven. Hcttdamp; tooneel-werk geschreven zijn, behoort tot het wezenlijke van je kunst. Wantrouw dus de tegenstanders der opvoeringen maar nietl

Dat bedonderde examen! Anders vloog ik nu dadelijk een mtrtje over. Kun je Zondag-8-daag? Ik kom dan in de middaguren (2-4). -

Mij blijft het vrij goed gaan. Wel remplacceren de zenuwen de nieren, -maar als die laatste maar stil zijn! En dan... het Examen. Het belemmert mij in literair werk. Ik streef, aan beide zijden, naar rust, ‘t Is ook niet de hoofdzaak om véél werk te geven.

Nu - Saluut! Handdruk

H. R.

P.S. Als je niet slapen kunt, maak in gedachten een reis per spoor van Lissabon naar A’dam en denk aan niets anders. Turnen is ook uitstekend. En zoo veel mogelijk openlucht, - fiets enz.

Ritter is mogelijk vergeten dat Mijnssen op deze dag jarig is, hij wordt 36 jaar. 'Het Weerzien’ is een toneelstuk van Top Naeff uit 1905.

Het motto bij 'De teruggevonden weg’ is 'quot;De blaren vallen zacht...” Kloos. Verzen I.’

Annie Salomons (1885-1980) vertelt in haar Herinneringen uit de oude tijd, dat de Vlaamse auteur Karei van de Woestijne van 2 tot

9 februari 1908 lezingen in ons land houdt en dat zij, Ritter en enkele anderen in het [Utrechtse] comité van ontvangst zitten: 'Het was mijn eerste ontmoeting met P.H. Ritter, toen kandidaat in de rechten, slank en bleek, met naar binnen ziende ogen, een ontmoeting, die het begin was van een meer dan veertigjarige [54-jarige!] vriendschap.’

4 maart 19QS: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Bepaal jij maar een avond in de volgende of daarop volgende week, dan kom ik. Beste groeten t.t.

Henri Ritter.

64

7 maart 1908: Kitter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Utrecht, Wilhclminapark 42.

Amice,

Telegram ho[gt;elijk ontvangen. Ik kom graag, Dinsdag, maar helaas! ik kan niet komen eten. Dat spijt mij heel erg, maar ik ben bpgehoopt met werk, en heb vlak voor den eten, een bijeenkomst met examendoeleinden, waar ik onmogelijk kan weg blijven.

Groet vrouw en kroost en jezelf hartelijk van t.t.

Henri Ritter.

S maart 1908: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit; Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Zoti het erg zijn, als ik vroeg, toch Dinsdag te mogen komen maaltijden? Elis plotselinge verandering van bezigheden gekomen, waardoor het nii, zeer goed zotigaan. Hartelijk gegroet t.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H. R.

Er is zéér veel te bespreken.

24 maart 1908: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Mijn vriend J. Reitsma krijgt, te beginnen de volgende week, zijne bezigheden gedeeltelijk te Amsterdam. Hij is daar, in het geheel niet bekend, en staat zelfs in de praktische dingen (kamer huren en dergelijke) eenigszins verlegen. Mag hij je, in het begin der volgende week, ‘s avonds (Maandag, Dinsdag, Woensdag of Donderdag) cens op komen sMcken, en zou je mij het persoonlijk genoegen willen doen, hem een beetje raad te geven? Ik geef hem dan tevens, als opdracht, de verzen van Gossaert voor jou mei. Hij kent Gos-saert ook persoonlijk in zijn werk. Reitsma behoort onder mijn allerbeste vrienden, het is iemand die ik zoo heel graag met jou kennis zie maken, omdat hij je érg sympathiek zal zijn, naar mijn beste weten.

Hij is niet (misschien goddank! niet) een scheppend kunstenaar, doch zich zoo zclfbewitst, dat hij besejigeen halve kunstenaar te mogen zijn. Hij is een van die menschen, die aan kunstenaars het liefste zijn. Maar ik heb veel te veel gezegd. Spreek hem liever su:lf

Alleen woti ik je zoo graag meededen, dat hij héél wéinig menschen heejï ontmoet, die van zijn eigen geest zijn, en al zijn hoop op Amsterdam gevestigd heeft. Ben ik te breedsprakig geweest? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henri R.

65

J. Reitsma, broer van F. Reitsma, is dus ook een vriend van Ritter. Mijnssen zal (zie de brief van 3 april 1908) denken dat het om F. Reitsma gaat.

29 maart 1908: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Hartelijk dank voor wat je voor mijn vriend Reitsma wilt doen.

Hierbij copie van nog enkele verzen van Gossacrt. Hij verzoekt jouw oordeel over de twee verschillende lezingen, die je in het eenegedicht zult aan-trejfen. Welke beter is? Als het kan, kun je mij dan eenigszins spoedig hierop andwoorden? Er moet een brief naar hem weg, die cenige haast heeft.

Nog even een woord over het bepraten eener cventuecle opvoering van een van je schetsen. Het was in zeer intiemen kring (Mevrotiw Bottdicr, Annie Salomons, van Dishoeck en ondergeteekende). Het blijft ook in dien kring, omdat men onmiddcllijk begreep, datje het niet prettig zoü vinden als het ruchtbaar werd. Ik verlang naar je artikel over Mevr. Bell. - Maar Arme Kerel, wat zit ik aan te porren! Je voelt je niet te best. Ellendig! Misère van ons zenuw-wezens! Luister toch niet naar mijn egoistisch geroep om meer uiting, neem liever lang, rust.

Ik verlang er erg naar, je te spreken. Er is zooveel.

Heerlijke tijding, datje artikel over B. is voltooid! Zeer verlangend!! Mij blijft het gelukkig goed gaan. Ik maakte, een paar dagen geleden een snoepreisje naar België, naar Gossacrt, de opgetogenheid had haar invloed, - ik schreef een paar nieuwe ‘Kleine Prozastukken”, die ik je binnenkort cens hoop toe te zenden. Voor de rest ben ik nog altijd: Examenbeestje! Maar ik geloof dat er een beroerde periode voor mij achter de rug is. Voor zoover men dit menschelijkerwijs mag en kan zeggen. Mijn allerbeste wcnschcn voor jouw gezondheid. Houdt je mij op de hoogte? Saluut, totus tuus

Henricus.

Ook Ina Boudier-Bakker en de uitgever C.A.J. van Dishoeck zitten in het Utrechtse comité van ontvangst van Karei van de Woestijne.

Mijnssens artikel over de operazangeres Gemma Bellincioni (1864-1950) zal worden opgenomen in Dc XXe Eeuw, jrg. 7, mei 1908, blz. 172-193. Zie over de zangeres ook H.L. Berekenhoff; Kunstwerken en Kunstenaars.

Bitter reist af en toe naar Carel Gerretson, die in Brussel studeert.

66

3 april 190S: Ritter aan Mijnsscn

Briet in Nl.MD. Uit: Utrecht, Wilhelniinapark 42.

Aan Frans Mijnsscn:

Neen het was de broer van den predikant-soc.dein. Hij heeft wèl noodipt (beseft dat zelf) eens wat frissehen wind uit den s.d. hoek op te vanpten; hij is in een reactionair milieu, en vreest besluipende assimilatie.

Ik zend je, bijgaand het gedicht van Gossaert: “Nubila Surgunt” terug. Het, reeds, verzonden, e.vemplaar was dat, wat hij jou had toegedacht. Dank, ook uit zijn naam, voor je kritiek op zijn verzen. Je hebt hem daar zeker een groot genoegen meê gedaan. Hij heeft gebrek en dus behoefte aan oordeel dat vrucht van aandacht is.

Zeg, schrijf mij eens, of Robbers mag weten dat ik weet de toekomstige verschijning van je bundeltje!

Ik wilde hem vragen erover te mogen schrijven in Elzevier, en zou heel graag erg in de voorhoede zijn.

Van Thijm ontving ik n.a.v. mijn artikel in de Groene, een verbazend hartelijk briefje, dat mij... gelukkig maakte.

En., wat zeg je van de laatste XXe Eeuw? Prins en Bontens! Wat een schoonheid tusschen die tivecgroene blaadjes! Ik herinner mij weinig in onze heele literattfur, dat zoo fijn en sterk is, als dit laatste stukje van Prins.

Jouw B. artikel. Hè, komt 't nou gauw? Thijm mag mij niet zoo op de proef stellen, ik ben er zoo meer dan verlangend naar, vooral na ons laatste gesprek, en in verband met de wijzigingen in richting van je geest! -Hoe staat het met de gezondheid? Wanneer ga je naar Italië? Hoor ik gauw van je?

Handdruk -

H. R.

Rein... Is hij al niet onder water?

Uit Ritters correspondentie met Gerretson weten we wat Mijnssens oordeel over de verzen van Gossaert is. Ritter schrijft op 3 april 1908: 'Hier volgt het oordeel van Mijnsscn over je kleinere gedichten die hij las, en over “Nubila Surgunt”: “Hierbij de nieuwe verzen van Gossaert terug. Ik kan geen keuze doen tusschen de beide lezingen, vind ze beide niet heel gelukkig. Ik vind in het eerste gedicht meer dat er m.i. niet heelemaal is. Zoo ‘Drink uit uw oogen, geluk in diepe togen’. En de drie laatste verzen. Het tweede gedicht lijkt mij als geheel beter. Van het groote gedicht heb ik zeer genoten. Ik kende het gedeeltelijk, zooals je weet. Ik vind het pimr en nobel.' Zooals je ziet verschilt zijn oordeel van mijne, schuchtere, meening. Ik zou juist geneigd zijn het gedicht “Pervigilium Memoriae” mooier te vinden wat de beide lezingen betreft.’

Herman Robbers (1868-1937) is redacteur van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift ( 1891-1940). Ritter zal er pas in 1918 aan gaan meewerken.

Hij schrijft in het weekblad De (Groene) Amsterdammer van 29 maart 1908 over Lodewijk van Deyssels Tiende Bundel Verzamelde Opstellen.

67

5 april 1908: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Willielminapark 42.

Aan Frans Mijnsscn.

Vamnorjjcn werd ik verrast door je overdruk van “de Schoone Kunst”. Ik las het nocf cens aandachtict, omdat, ofichoon het vreemd schijnt, ieder werk er, netjes gedrukt, zoo anders uit ziet, datje er daardoor een hetere kijk op krijgt. Ojschoon ik blijfgcloovcn dat het je allerbeste werk niet evenaart, is dit stuk er toch een dat in geen geval te midden van je andere werk schuchter hoeft te zijn. De materie, de wijze van aanvatten der menschen en hun leed, is van even edele nattiur. Mag misschien de conceptie minder hecht zijn cn het stuk daardoor alleen middelijksprekend, - het is waarschijnlijk het wegsterven cener periode dat hier oorzaak van is. Maar de schoone kunst hoort in het geheel van je werk zeer zeker t'huis, cn zoù ik niet graag uiteen bundel weggelaten zien. Hartelijk dank voor de toezending.

Saluut

H. R.

10 april 1908: Ritter aan Mijnsscn

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Willielminapark 42.

Amice,

De Heer Herberigs, groote vriend van Karei van de Wocstcync cn Toorop, Vlaming, componeert bij oude Maria-lcgcndcn. Het moet, volgens oordeel van menschen op wie ik erg vertrouw een merkwaardig en zeer talent\gt;ol iemand zijn. Zijn bedoeling: in Holland bekend te worden en daardoor liefde voor de Maria-lcgcnden te wekken, en begrip van zijne opvatting dier legenden in de muziek. Als ik mij niet vergis, spreek je Diepcnbrock wel. Als je weer cens bij hem komt, zou je hem dan misschien niet kunnen ovcrhalen, zich de muziek van H. door dezen te laten toezenden? En nu nog iets. Indien de voordrachten enz. op de a.s. verg, der Ver. v. Lctterk. nog niet vastgesteld zijn, het leek mij een aardig Idee, als het kon, daar Herberigs die ook zanger is, zijne composities te doen voordragen. Mej. C. v.d. Graft, zij die de Maria-lcgcnden zeèrgocd kent, en met zooveel liefde vertolkt, zoù deze vertolking aan zijn voordracht kunnen doen voorafyaan. Ik zal Mevr. Boudier er voor trachten te winnen, een appeltje hiervan in de bestuursvergadering op te werpen. Ik meen jij hebt ook zeer goede bekenden in het bcsttntr (Robbers, van Looy, van Oordt) pols die ook eens. Wil je dit doen? Ik geloof niet te lichtzinnig te zijn, als ik op hetgezach van van de Wài«-Toorop, Averkamp, Herberigs aanbeveel, zonder hem zelf te kennen.

Mej. van der Graji, een goede bekende van mij uit ons Woesteyne-kringetje, ijvert erg voor hem; maar behalve het genoegen voor haar, als het lukt, geloof ik, dat het voor de Ver. v. Letterk. iets aardigs zoù zijn, indien zij een

68

werkelijk bisouder kunstenaar hier introduceerde. Als ik mij niet te zeer vcr/iis, kan de Meester je noji nader over hem inlichten. Maar natuurlijk in de eerste plaats v.d. Woestcyne. Bij voorbaat hartclijk dank. Saluttt H. B..

Robert Herberigs (1886-1974) is compoiiist en zal een hoogst merkwaardige tigiiiir worden: baiiton, directeur van de Koninklijke Vlaamse Opera, schilder, roman-schrijver, wijnbouwer, turner, wielrenkampioen, astronoom, botanicus en voorzitter van de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Ixtteren en Schone Kunsten. Op 22 april 1908 scltrijft Ritter aan Gerretson: ‘Dank voor inlichtingen Herberigs.’

Jan Toorop (1858-1926) is de scitilder en Alphons Diepenbrock (1862-1921) de componist. Averkamp is mogelijk de componist Anton Averkamp ( 1861 1934).

Ook Mej. Dr. C.C. van der Graft behoort tot het Utrechtse comité van ontvangst \'an Kuel van de Woestijne.

Adriaan van Oordt (1865-1910) is de schrijver, wiens roman Warhold Ritter in Europa, 1908, biz. 234-239, zal bespreken.

29 april 1908: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Vriend,

Ik ben wat onyfcrust, ik moet je pfauw zien. Nu weer niet zoo p/oed! Het is beroerd. Ja, met halve kracht werken, het cenipe remedie.

Ik bespreek lancf van te voren, maar map ik Zaturdap-8-daap komen? Er is veel te verhandelen. Ik tintel en spring van verlanpen naar het Bcll.-artikel! Het lijkt mij, t.o.v. de ontwikkelinp van je peest en kunst, zoo allcrbclanp-rijkst. Tc oordeelen naar wat je mij er al van voorlas en vertelde.

Was de XXe Eeuw er maarl

Ch’er een paar dapen zend ik je Europa toe, dat, zoo lanpsamerhand ons literair familiepension wordt. Er staan, behalve hetprootc stuk van Gossaert, ook kleine Prozastztkkcn in, van P.H. R. Jr., die in een vruchtbare periode schijnt verzeildperaakt. Behalve dan uit Europa, nieuwe KI. Prozastukken, en, vroeper beponnen schetsen, zoo poed als voltooid. Ook denk ik een studie over Warhold te bepinnen, voor “Europa ”. Dan, in de eerste plaats, een opstel over den nieuwen bundel van Frans Mijnssen, voor de Groene (wanneer verschijnt de bundel?) de Meester verstaat de kunst, je aan het werk te zetten! jonpen, jonpen wat moedipt hijje aan. Heerlijk! Het is of er een stevipe hand in je ruppezet is. En “Europa” plaatst dadelijk. Gossaert en ik bedienen het in wedijver. Ook van Thijm kreep ik een briefje, dat mijn “Kutter-studie” pauw in de XXe Eeuw komt. Vindt je dit peen opsnijeripc brief? Maar het overkomt me zoo zelden, dat ik cens aan veel tepelijk bezip ben. Verpeef mij. Zep, als je Europa van April niet meer noodip hebt, zendt je het dan bijpcle-penheid cens temp? Ik heb helaas! peen overdrukjes. Anders was jij natuurlijk no. 1.

Houd mij vooral op de hoopte van jezelf, wil je?

Handdruk t.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henricus.

69

In Europa, 1908, deel I, biz. 33-35 staan twee Kleine Prozastukken van Ritter: I. Beschrijvingskunst en hare tegenstelling en II. De kritiek; de absoluçe en relatieve waarde der richtingen. In dezelfde aflevering, blz. 117-137, staat van Geer-ten Gossaert ‘Bij het souper’, ook opgenomen in Gerretsons Verzamelde Werken, deel I, blz. 40-57. De auteur is teruggekeerd van overzee. Hij heeft zijn familie begroet en verheugt zich de eigen taal weer te horen. Hij zoekt vrienden op van wie een, Glauco genaamd (Ritter), hem voorstelt om in Amsterdam naar de schouwburg te gaan waar het toneelstuk ‘Verdwaalden’ van -Frans Mijnssen wordt opgevoerd. Omdat de schrijver Mijnssen kent als een ‘veelszins voortreffelijk kunstenaar’ laat hij zich overreden het stuk te gaan zien, maar het valt tegen. Ixzen ervan was een groter genot dan het nu te zien op\oeren. Ze verlaten de schouwburg voortijdig en gaan naar het Rokin. Glauco nodigt de schrijver uit te gaan souperen in restaurant Riche. Teleurstelling over de toneelopvoering slaat om in vreugde over de maaltijd. De schrijver brengt een diepgaande dialoog op gang. Gossaert fingeert, want ‘Verdwaalden’ is al op 19 maart 1903 door de Nederlandse Toneelvereniging in première opgevoerd en Ritter zal zich nauwelijks hebben kunnen permitteren zijn vriend in een luxueus restaurant als Riche (dat tot 1914 bestaan heeft) een souper aan te bieden.

Een tip aan bezitters van Gerretsons Verzamelde Werken: zij dienen in deel I, blz. 56 noot 3 ‘Droomland’ te wijzigen in ‘Uitkomst’, want in het Archief Mijnssen bevindt zich een overdruk van ‘Bij het Souper’ met op het titelblad de opdracht: ‘Uit waardeering en hoogachting v/d S’ en met de voetnoot ‘Droomland’ verbeterd in ‘Uitkomst’.

29 april 190S [datum poststempel]: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Amsterdam.

Amiee,

Geef je zitplaats in Américain op aan den portier of vraat/ naar Reitsma. De afspraak was dus, dat jullie elkaêr om 1 uur zouden zien en kojfydrin-ken. Helaas! zal ik er zelf niet bij kunnen zijn.

Saluut

Henricus

3 mei 190S: Ritter aan Mijnssen

Brief in Nl.MD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Je opstel over Gemma Rcllincioni heeft mij t/root verdrietßcpjeven, dat ik deze kunstenares niet mocht hooren en zien. Het komt mij voor een zeèr merkwaardige en belangrijke studie te zijn. Maar treffender nog dan de meeningen die er in worden uitgesproken, en de tallooze kleine, fijne opmerkingen, die Mevr. B. als vanzelf in je deed ontluiken, is de wijze,

70

waarop je bewonderin^p voor dejjrootc kunstenares tot uiting kwam. Deze is het, die je opstel tot iets sxer persoonlijks maakt, waardoor het, bijvoorbeeld naast de bewonderende opstellen van Thijm over Rembrandt, blijkt, het machtige, mcêsleependc, heftig-innige van Thijm te missen, maar iets anders te hebben, dat Thijms opstellen ontbeeren, en waardoor het naast deze opstellen mag worden gelegd.

Het is alles zoo voorzichtig, als met beschroomdheid voor eigen eerbied gezegd, in je opstel, nietwaar? En., ikwect nu, wie Gemma Bcllincioni is. Ik dank je, datje dit artikel geschreven hebt.

Saluut -

H. R.

4 mei 1908: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Am.

Ik merk daar, tot mijn grootc spijt, dat ik mij verkeken heb. Zaturdag a.s. had ik al een afspraak. Dit vergetende, schreef ik je. En ik kan van die afspraak niet af, want het is iets, dat al uitgcsteld was.

Mag ik nu i.p.v. Zaturdag 9, Zaturdag 16 Mei komen? Erg prettig zoü ik het dan vinden, ook te mogen eten bij jullie. Schrijf je nog even met een enkel woord? Saluut t.t.

H. R.

[?]: Ritter aan Mijssen

Brief in NLMD. Ongedateerd. Mogelijk hier te plaatsen.

Dank voor je brief. Mag ik aan Wicssing, al vooraf schrijven dat je bundeltje verschijnt? Ik ZOÛ er zoo graag gauw bijzijn, voor een ander het heeft. Ik heb er zooveel over te vertellen.

Henri.

Henri Wiessing is van 1907 tot 1915 verbonden aan het weekblad De (Groene) Amsterdammer.

9 mei 1908: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Met genoegen las ik je artikel over Rooyaards, voor welks toezending ik je hartelijk dank.

Ik heb weer genoten van je bizondere, stil-ironischc manier van de dingen

71

te zc^en. Overigens geloof ik een duidelijke indruk van de ontyvikkeling van den tooneel kunstenaar Rooyaards en, daaromheen van de Nederlandse he tooneelkunst in het algemeen te hebben gekregen. Zéér te waardeeren leek mij, de kiesehe wijze, waarop je datgene wat jou minder aantrok en minder juist leek in sommige van de ontivikkelingsphasen van R's talent, hebt medegedeeld, en waarop je, ondanks je bezwaren, den eersten eerbied voor dezen kunstenaar hebt opgeeischt. Want het is dien en geen anderen, welke je in de laatste regel van je opstel bedoelt.

Gaat deze, niet geringe, apreeiatie van je stuk vooraf, - het is daarom wat jammer dat (m.i.) het stuk de eenheid mist van je Bell, artikel, en sommige van je tooneelkronieken. Het is, komt mij voor, op eenige plaatsen teveel: opmerkingen. En dan (God kerel je begrijpt, dat dat eigenlijk muggenzifterij is bij zooveel moois) maar de stijl leek mij op blz. 299, reehts van het portret van Keizer Maximiliaan, niet heelemaal verzorgd. En nu heb ik eigenlijk al het land, overeen dergelijke sehoolmeestersopmerking. Enfin, '■t staat 'r. Soit.

Je hebt, waarschijnlijk, mijn briefkaart ontvangen, met verzoek om i.p.v. vandaag, vandaag-S-daag te mogen komen. Het spijt mij, dit ttitstel. Ik hoop nu maar dat het jott den 16cn schikt.

Ha rtel ijk gegroet

Henricus.

Mijnssens artikel ‘Echte tooneelspeelkiinst Willem Royaards’ staat in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, jrg. 35, no. 5, 1907, blz. 289-301.

Op 20 mei 1908 schrijft Ritter aan Gerretson: ‘M. was zeer gevoelig voor Uw Eiiropa-bijdrage. Hij schijnt u eens verrassing te willen bereiden, waarover ik niet verder spreken zal. Hij maiikt het (onder ons) niet bijster goed. Gaat eenigen tijd spelevaren op den Oceaan (naar Italië) en hoopt van zijn overwerken genezen te worden. Nogmaals: strikt onder ons.’

Gaf Mijnssen een douceurtje aan Gerretson ?

26 mei 1908 [er staat 1906]: Ritter aan Mijnssen Brief in NLMD. Uit; Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Je hebt mij blij gemaakt met het toezenden van je laatste boekje. Hartelijk dank ervoor. Ik hoop er in “de Groene” over te schrijven, en wacht dus met een gemotiveerd en gedetailleerd oordeel tot dat artikel. Maar ik wilde je nu reeds zeggen, dat vooral je schets: “De Teruggevonden Weg” mij, ook bij herlezing: diep heeft onti-oerd. Dit hoort met Huislijke Haard tot het allerbeste en tcederste wat je geschreven hebt.

Bij het doorbladeren van je tiveeden bundel kreeg ik meer dan ooit opeens het tastbaar besef, dat het leven smart is. Het is een aanhoitdend, stil en eenzaam weenen, hctheelc boekje door. Wij worden er swijgend en bedachtzaam door en

72

Verliesen al de lichtzinnigheid, die van de eerste jenjfd nori overbleef.

Dat je dit vermoogt, dat je - en meer dan anderen - ons tot inkeer brengen kunt, dat is het geluk, de heerlijkheid van je kunstenaar zijn.

Mijn allerbeste wenschen gaan met je, naar Italië, het land van de zon, het land van Bellincioni, wier kunst ik meende, dat als de zon heeft hcengcsche-nen door de nevels der weemoed. Ik blijf aan den steiger, mijn gedachten turen je na, en wij allen je vrienden wij wachten aan den steiger om je de hand te drukken bij de terugkomst. Saluut

Henri

Ritter schrijft over Mijnssens tw eetk bundel Dramatische Studies in De (Groene) Amsterdammer van 21 juni 1908, zie bijlage 4.

21 juni IhOS: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Hartelijk welkom in het vaderland! Ik hoop, dat de zeereis je véél goed heeft gedaan. Wanneer wijelkaèr zien? Ja, Zaturdag-8-daag, moet ik in A'dam zijn, en zou ‘s avonds, 9 uur in het Américain kunnen wessen, om veel van je reis te hooren, en vooral, jou sselfin welstand weer te zien.

Je zult, waarschijnlijk, in de Groene mijn aankondiging van den ttveeden Bundel ‘'Dramatische Studies” hebben gelessen. Ik moet je daar een beetje mijn excuus over maken. De ssaak is, dat Wiessing mij aan ziilk een kortheid gebonden heeft, dat ik niet in staat was, meer voort te brengen. Eenmaal uitgenoodigd kon ik ook niet terug trekken. Maar het is een Aankondiging. Ik ben echter bij lange na, over je boekje niet uitgepraat, en hoop je binnen eenigen tijd, de uitvoerige studie te toonen, waaraan ik bezig ben. ‘t Is vervelend, dat je je voor de Groene ssbo bekrimpen moet! - Ik ontving een zeer sscer eigenaardig oordeel van een wat ouder meisje dat ik ken over je laatste werk. Ik zal het je cens laten lessen. Sloddervos die ik ben, ben ik de sleutels van m'n cassette kwijt, anders ssond ik het je hierbij.

Hu, hopelijk, tot spoedig. Saluut!

Henricus.

25 juni 1908 [datum poststempel]: Ritter aan Mijnssen Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Indien het je schikt, zou ik dan desser dagen even Kutters “Zij Moeten” terug mogen ontvangen? Kost het je veel moeite, in verband met de beslommeringen van thuiskomst, stel het dan gerust uit.

Saluut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henricus

73

26 juni 1908: Ritter aan Mijnssen

Blief in NLMD. Uit; Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Dank voor je brief. Het Mimenspel te Delft. Er zijn weinige dingen, die ik zóograag zon zien. Maar... Bruin kan het niet trekken. Daarenboven... ik doe over 2 maanden examen, en kan, daardoor, hoogstens enkele uren van huis. Deze enkele uren hoop ik met je in A'dam door te brengen; volgende of daarop volgende week? Ik schrijf je dan nader. Kun je, tijdig gewaarschuwd, behalve Zatterdag lederen dag?

Goede, wijze vriend, ik zoù uw werk overschatten. Toe, in een aankondiging mag dat toch wel. Daar mag een vijfentwintigjarige zonder bedaarde overwegingen wel spreken over wat hij liefheeft. Thijm deed het ook, indertijd! Ik weet niet of je werk hoogste ofhooge of goede waarde heeft. Dat komt allemaal in de studie wel terecht. Ik weet alleen dat ik er van houd, en het goed vind, en dat nou is, me laten gaand, aan de Nederlandsche menschen wil zeggen. En daarom is deze genegenheid voor je werk zoo zeker in mij, omdat ik ze had, vóór ik je persoonlijk kende, je werk alleen om je werk lees, wat b.v. bij het werk van andere zeer goede vrienden, lang niet altijd het geval is. Ik ben erg onder den indruk van Bernard Shaws ‘'Man and superman”. Zijn dit dwaalwegen? Maar het heeft grooten indrtik op mij gemaakt.

Hartstochtelijk-verlangd onderwerp van gesprek. Eergisteren zag ik Rein. Iets bedaarder. Maar van de Holl. Literatuur deugt niets. Voorts zijn er allerlei nieuwe methoden van Roman schrijven ontdekt, en is het naturalisme zonder beteekenisgebleven. Ah phoc! Nie klesse. Rustig werken. Oordeel nageslacht. Etiketjes plakken genoeg gedaan. Dankbaarheid aan de Vaderen. Hun zwakheden - zwijgen we over. Lijkt mij beter recept (bekend). En je reis naar Italië. Maar meer nog jezelf.

Salutit

Henricus.

Op 29 juni 1908 begint in Delft het 12de lustrum van het Delftse Studentencorps. Een van de onderdelen is een Mimenspel dat betrekking heeft op het leven van Plato.

Het toneelspel ‘Man and Superman’ van G.B. Shaw is uit 1901-1903.

29 juni 1908: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NI.MD. Uit: Ütrecht, Wilhelminapark 42.

Am.,

Kun je Dondcrdag-8-daag, ‘s avonds. Het is wel lang en hard, maar met het oog op jouw bezigheden en mijn examen-besognes - zeker. Schrijf of je kunt, ik bericht dan nader, wanneer ik kom. Dank je, voor de toezending van Kutter.

74

3 juli 1908 [datum poststempel]: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Willielniinapark 42.

Amice,

Ik moet lastig zijn. Mapf ik i.p.v. Donderdag, Woensdag komen, en dan met je eten? Als het niet kan, blijve het: Donderdag. Krijg ik, in 2 woorden nog even bericht?

t.t.

Henricus.

15 juli 1908: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Hartclijk dank voor je overdrukje. Ik vond het, over het algemeen, juist en zuiver, een van je best geslaagde kritische opstellen, maar kom er op terug. Het examen zit mij aan alle kanten dwars. Maar ik kom er toch langsa-merhand een beetjeïn. Zaturdag tot Maandag a.s. komt mijn eenigc zomer-verpoozing. Maar welk eenel 3 dagen naar Brussel neen, niet naar Br. maar naar Goss. Wij hooren spoedig weer van elkaêr?

Hartclijkegroeten t.t.

Henri Ritter.

Het overdrukje zal Mijnssens bespreking van ‘Lanseloet ende Sanderyn’ door de Hagespelers [Verkade] [’het was als een mooie droom’] in De Nieuwe Gids, juli 1908, biz. 679-683, zijn.

16 augustus 1908: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Beste vriend.

Beroerd examen, dat zich posteert voor het spoorweglokct naar Amsterdam maakt dat er onbehoorlijk veel tijd is voorbijgegaan na onze laatste ontmoeting. Zullen wij trachten in een der volgende weken een dag te vinden, als een lichtje in ‘t verschiet? Zondag schikt mij in tegenw. omst. het best, maar een avond door de week gaat mij ook wel.

Gossaert was een paar dagen hier. Hij had je een brief geschreven tot dank voor je 2en bundel, waar hij erg verheugd mee was. Maar nu herinnerde hij zich niet juist meer, of hij niet had vergeten, den briefte posten; hij was in de haast tàt Brttssel vertrokken. Als de briefje niet bereikt heeft, draagt hij mij op, je hartelijk te bedanken, en zal hij den verlorene een opvolger achterna zenden.

75

Wij spraken een poos over Dram. Stud. II, hij begon erover en uitte vooral zijn eerbiedigen bewondering voor “Tegenover het Verleden”. Trouwens', ook van geheel andere zijde hoor ik hetzelfde, en vind mijn vermoeden bevestigd, dat deze sehets een van de edelste en beste is die je ooit sehreef. Helaas! zal ik komende literaire festiviteiten niet kunnen bijwonen, om de reden, je wil bekend. Het spijt me, ik had vooral Toussaint van Boelaere graag ontmoet.

Gossaerts gezondheid is, gelukkig! heel goed. Maar ik [hij] arme kerel heeft allerlei beroerde dingen. Hij blijft voorloopig in het land, om zijn dienst-plieht te voltooien.

Hoor ik gauw wat van je? Beste groeten van

Henrieus.

Ritter verzwijgt dat het zijn 26ste verjaardag is. Mogelijk was Gerretson daarom in Utrecht.

De literaire festiviteiten: mogelijk het Nederlands Taal- en Letterkundig Congres in Leiden met ongeveer 400 deelnemers in de afdelingen taal, letterkunde, toneel, muziek en onderwijs. Er zullen dus ook vele Vlamingen bij geweest zijn, o.a. de auteur F.V. Toussaint van Boelaere (18751947). Er is een feestdiner in Sociëteit Minerva.

14 september 190S: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Ik heb een groot verlangen, je te zien en te spreken. Maar helaas! ik ben op het oogenblik zoo ieder uur van den dag met mijn examen bezig, dat het zelf onmogelijk is, even naar A'dam te komen. Ik vind het zuur, dergelijke briefjes aan jou en al mijn andere vrienden te moeten sehrijven, maar ik hunker er naar, er nu eens eindelijk af te zijn, en denk korte wetten [sie] makend, half Oktober of, uiterlijk, begin November, den sprong te wagen. Ik hoop je, zoo spoedig mogelijk na mijn examen te zien en., vaak te zien. Ik meld je natuurlijk direet - uitslag, gunstig of ongunstig. Het woord “rusteloosheid” in je laatste brief beviel mij niet. Heb je veel kunnen werken in W.A.Z.? Ik las in “Europa” “de Logée”, een eigenaardig-gebouwde, expressieve schets; wij moeten erover spreken.

Saluu Hartelijke handdruk van

Henrieus.

W.A.Z. is Wijk aan Zee.

Mijnssens ‘'De logee, een sroolijk Hollandsch spel in een bedrijP staat in Europa, jrg. 71, nr. 9, 1908, blz. 195-213.

76

20 oktober 190S: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht.

Amice,

Henricus kloosterling, ziet verlangend uit, naar, zij het een enkel woord mccdeclcnd datje wel vaart. Als ik het wel bekijk, is het nu nog maar om een paar weken te doen, gestruikeld of niet gestruikeld, kom ik dan ijlings naar A’dam, want het hoeft wel niet gezegd hoe zéér ik verlang je wéér te spreken. Ik ben zeer gezond en aan het Juridisch harnas gewend geraakt.

Hartelijk hopend op goede berichten

Handdruk

Henricus.

20 november [1908]: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Over hoogstens een dag of 10 heb ik examen. Ik ben al in de dagen van het koude angstzweet. Ik bericht je natuurlijk dadelijk, als ik examen gedaan heb, goed of slecht, zoodat als je niets hoort, het nog niet gebeurd is.

Wij moeten elkaér heel heel spoedig na het examen zien. Ik verlang er zoo naar, wéér eens rustig met je samen te zijn! Sinds een maand ben ik zelfs van de stadgenooten afgesloten en kan, met Gorter, zeggen “te werken, te werken de boeken om mij als zerken”.

Erg prettig, juist nu, je briefje. En met zoo goede berichten over je gezondheid en arbeid. Gezondheid hier, ook redelijk. Voel je er niets voor, je artikel over Verkade-Rooyaards aan de Meester (Europa) toe te zendeni

Ik zend je hierbij een Koster-kastijding van mijn vriend Reitsma. Er is wel wat aardigs in, vind ik. En jij?

Spoedig zend ik je nieuwe verzen van Gossaert toe. Er is zooveel zooveel. And meanwhile the time is passing.

Saluut!

Henricus.

Het gedicht can H. Gorter begint met: ‘Ik zat toen heel stil te werken, / de boeken waren als zerken / voor me, ik wist wel wat / elk graf in zich had’.

Een Koster-kastijding: aan te nemen is dat Ritters \'riend F. Reitsma Edw. B. Kosters in 1908 verschijnende bundel vertalingen van Romeinse dichters kapittelt, zoals Geerten Gossaert het doet in het tijdschrift De Beweging juli 1908 (ook opgenomen in zijn Verzamelde Werken I, blz. 57-63).

Het gaat mis met Ritters doctoraalexamen. Eén brief komt uit Hengelo en een uit Haarlem.

77

12 december 190S: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Hengelo, Markt 2.

Amice,

Men heeft mij,glitteren, 3 maanden nitttel aanbevolen. Men vroejf mij niets wat ik niet wist, maar ik had het onverstand tot het laatst te werken, en kwam (mijn gezondheid is ook weer beroerdl) totaal van streek op het examen, dat, van mijn kant, één groot zivijpen was. Ik hoop je spoedig te zien, en je nader te vragen, wanneer je een avond voor mij vrij hebt.

Saluut

Henricus.

14 december 1908: Ritter aan Mijnssen Briefkaart in NLMD. Uit: Haarlem.

Am ice.

Morgen (Dinsdag), tusschen 11 en 12 hoop ik 2 seconden op je kantoor te komen, om je de hand te drukken, en te bespreken, wanneer wij elkaèr zien. Als je drukke zaken hebt, laat het gerust even zeggen, als je uit bent zie ik het wel, mijn gang is geen doktersgang.

Saluut

Henricus.

7 januari 1909: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Willielminapark 42.

Beste vriend,

Hoe kan ik je danken voor het, haast tastbare geluk, dat in Mevr. Bellin-cionigisterenavond tot mij kwam?

Ja, dit is het wezen van haar kunst, - geluk, dat overal zwijaend en als miskend, ons leven van leed en begeerten omgeefl. Zooals Tosca-Bcllincioni in de armen van haar geliefde ligt, - geefi dit niet werkelijk het paradijs terug, toen wij, nog kinderen, ons eerste meisje - nauwelijks naderen dorsten van sprakelooze schroomvalligheid? Het is of hare gracie ons alles op een veredelde, meer innige wijze doet zien. Het geluk vraagt met weemoed: ben ik er dan niet meer, leef ik niet als zuiverheid achter alle vertn’ijfeling? Ieder gebaar, alles is vol van adel of dierbare schuchterheid. Op het laatst zie je niets meer van de jammerlijke omgeving, irriteert het niet meer dat zijzoo’n jammerlijke worst in haar armen houdt, je leeft alleen in de speling harer phantasie die alles zoo sierlijk omgeefi als de Lente de eikenstammen met teeder jong groen.

78

Allesßcscbicdt door de superioriteit van Hare Persoon. Ja zeker, bij Sarah Bernhardt bewonderen wij hare met smaak uitgekozen houdingen, wij bewonderen eene aanzienlijke Intelleetualiteit.

Maar bij Bellincioni is niet alles mooi omdat zij het zoo mooi bedacht heeft, maar omdat, als onbewust, vanzelve alles wat haar wezen tot uiting brengt, sehoon is.

Vergeef mij maar mijn jongensachtig enthousiasme. Mw Bellincioni heeft mij weer IS jaargemaakt!

‘t Was zoo gek, - ik was na afloop alle bezinning kwijt, ik sprong in de eerste beste tram en kwam op het Haarlemmerplein terecht, in plaats van op de W.P.

Ik ga gauw je artikel nog cens lezen, en druk je hartelijk de hand. Henricus.

Gemma Bellincioni zingt in Amsterdam als gast bij de Haagse Franse Opera Tosca \'an Piiccini.

Sarah Bernhardt (1844-1923) is de Franse actrice die al in 1908 de hoofdrol speelt in de film La Dame aux Camélias.

W.P. is het Weesperpoortstation.

4 februari 1909: Bitter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Willielminapark 42.

Beste vriend.

Als je dit kaartje ontvangt, roepen wij je alweer “Welkom in ‘t Vaderland” toe. Hartelijk dank voor je prettigen laatsten brief met je gespecialiseerde kritiek op het stukje van R., waarmee hij erg blij was. Ja, ik verlang, je weer cens te zien, en er is véél te bespreken. Schrijf je mij, als je weer cens tijd hebt, want ik vermoed dat je nù begraven onder het werk zult zijn.

Maar eer wij nader correspondeeren, wil je mij misschien, in twee woorden op een briefkaart, even meèdeelen als je weer in het land bent?

Hartelijk gegroet en tot nader:

Henrictu.

R. zal F. Reitsma zijn en zijn beschouwing over Edw. B. Koster.

6 maart 1909: Bitter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend,

Hoe gaat het je? Heelemaal beter? Ik hoop het maar! Ik ben doldruk aan het werk. Wederom: het examen een quaestic van weken (een week of 6). - Ik

79

wilde je daarom (met een bloedend hart) voorstellen, onze samenkomst tot na het examen te verschuiven.

Ik schrijf je in ieder geval de ttitslag. Heb jc niets gehoord, dan is er nog nictsgebcurd. Maar nu wijelkaèr niet zien, zijn er toch dingen waar ik zoo verlangend naar ben, dat ikje wilde vragen, als je cens een oogenblikje tijd hebt cens te schrijven:

Ie over je Bcllincioni-artikcl. Zcèr zeer benieuwd!

2e over de opvoering van Huislijke Haard.

3c over quot;De Tweede Vrouw”, (ik las het nog niet, in Gr. Nederland)

4e. Oom Kobtu over mijn werk.

5e Mag ik je mijn kritiek over Mijnheer Serjanszoon eens toezendeni Benieuwd naar jc oordeel! Dc Meester scheen nogal tevreden.

Ik heb voor mij zelf eenigc aanteekeningen (zoomaar spontaan opgekomen) over Mevr. B. neergeschreven, in het kringetje vrijmetselaars hier, - opgewondenheid! vooral n.a.v. Carmen. Zij moesten naar A’dam tijgen. Ver-beeldtje, hier in Utrecht kon dc voorstelling van Carmen niet doorgaan, wegens te weinig deelneming. Dc weinige deelnemers, in de koude gang vereenigd, konden zich moeilijk goed houden.

Zeg, weet je ook een teekenaar bij uitstek geschikt, om de grappige, luchtige sprookjes-voor-kinderen, te illustrccren, die mijn vriend Reitsma (uit Noordwoldc) wil gaan uitgeven?

Blij, tusschen twee wetsartikelen even wat met jc gekeuveld te hebben, en hopend dat jc mij niet al te vragcrig vindt

Hartelijk groetend

Henricus.

Mijnssens ‘De tweede vrouw, dramatische studie in één bedrijf’ staat in Groot Nederland, jrg. 7, nr. 8, 1909, blz. 200-214.

Ritters bespreking van Herman Teirlincks roman Mijnheer J.B. Serjanszoon, orator didacticus uit 1908 staat in Europa, 1909, deel 1, blz. 192-198 en zal door hem opgenomen worden in zijn boek Kleine Prozastukken in 1911.

iS maart 1909: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend,

Hartclijk dank voor je, erg prettigen, brief. Hierbij Serjansssoon kritiek. Waarlijk, héél benieuwd naar je oordeel!!

Je csoud't mij een groot genoegen doen, door mij even, positief, te willen meédcelcn, of Huislijke Haard al dan niet, hier in Utrecht wordt opgevoerd. Zoo neen, dan kom ik, ondanks alles, naar Amsterdam, om de opvoering bij te wonen. Ik zou desx tot geen prijs willen missen. Wil je mij, in dat geval, den datum der Amsterdamsche opvoering even meédeclen? Ik hoop dat wij clkacr dan bij die gelegenheid, eindelijk, even zien. Hoe verrukt ben ik met het oordeel van Oom Kobus! - Nee, wat zijn raad betreft.

80

mijn nit^ebrcider po^in^en nemen al vaster (gestalte aan. Alles wacht alleen maar op dat beroerde examen, maar ben ik daar eenmaal van verlost, dan verwacht ik veel moed en veel veranderinpi. -

Schrijven is pijnlijk-lasti^. Gij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;het weder aan den pfeest. - Maar...

een moedeloosheid als thans de jouwe, - wij weten het allen wel - de roor-waarde voor waarlijk uitstekend werk.

Ik hoop dat de, altijd weer nieuwe, Lente, die nu zeer beslist komt, je pfczondheid óók weer opwekken zal.

Handdruk van

Henricus.

16 maart 1909: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Donderdagavond opvoering van “Huislijke Haard”, alhier. Kom nu voor deneten in Utrecht (er is pi-achtipil treintje), en laten wij samen pienoepilijk maaltijden op het plekje, waar ik dat ‘s middacfsppewoon ben. Schrijf je gauw je trein? Ik sta aan het station.

Verheupid! je nu eindelijk cens te zien.

Handdruk

Henri.

Op 18 maart 1909 wordt in Utrecht Frans Mijnssens ‘’Huislijke Haard’ opgevoerd. E.F. Verkade-Cartier van Dissel schrijft in haar boek Eduard Verkadc: '15 maart 1909 gaven de Hagespelers in Ixiden de première van rwee Nederlandse stukken: De huislijke Haard van Frans Mijnssen en Ingmar en Sigrid van Marie Bouteyn (Madeleine Böhtlink). Ondanks de goede voorbereiding werd het een volkomen mislukking, die Verkade aan de rand van de afgrond bracht.’ Over de opvoering in Utrecht schrijft Annie Salomons in haar Herinncrinpicn uit de oude tijd: ‘Mijnssen was de auteur van toneelstukken en eenacters, waarvan enkele ook zijn gespeeld. Maar voor onze grote schouwburgen was zijn werk te stil, te sober, te teruggetrokken. Tot een echt succes is het nooit gekomen, ofschoon het onder literatoren wel de aandacht trok. Maar een Nederlands stuk in Nederland opgevoerd te krijgen, is altijd een heksentoer en hij zal niet veel moeite hebben gedaan, maar hooghartig hebben afgewacht. Toen gebeurde er niet veel. Dat maakte hem een ontgoocheld man. Ik heb toch eens, in mijn studententijd in Utrecht, Huislijke Haard van hem zien spelen. Ik zat met Henri Ritter in een loge. Het was een stille, fijne vertoning. We waren allebei diep onder de indruk. Maar Mijnssen zelf leed eronder, als hij zijn innerlijkste zo veruiterlijkt zag. Toch had hij de opvoering zelf gewenst. Wonderlijk vat van tegenstrijdigheden.’ Mijnssen heeft de opvoering in Utrecht niet bijgewoond. Niet willen bijwonen?

81

19 maart 1909: Ritter aan Mijnsscn

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend,

Hoe jammer dat je niet kwam. De Utreehtsche vrienden hadden ‘n stiekem plannetje, jon en Verkade na afloop naar eene plaats te lokken, yvaar het heel jjezellipf is en heel rtistipt, om daar notf wat prettiif bijeen te zijn. Toch kan ik het mij volkomen - vólkomen, bejjrijpcn, dat je wepf bleef. - Het werd goed pfcspeeld, vooral in de latere bedrijven. Het eerste bedrijf leek ons drieën (zoowel de meisjes Salomons als mij) op tooncel iets te ijl, te weinip tooneel -deed het niet hcelemaal. Het is zoo innerlijk, vooral dat eerste bedrijf, het navrante van het samenzijn der tv'ce vrienden iszoopeheel onbeschermd door eene niterlijke heftipheid van pebeuren, - dat het wat schril aandeed. Maar dadelijk onmiddcllijk haalde het op, in de volpende bedrijven, die niet alleen aanprijpend en sterk waren, maar waar ook het...pedistinpeeerde (je beprijpt mijn bedoelinp) van het sttik zeer e.vpressicf werd. Dit was voor een proof deel wel hetpevolp van de bizonder-verzorpde repie, maar toch in de eerste plaats van het liefdevollc spel van Verkade. Verkade heeft misschien niet overal juist pcspceld, vooral in het eerste bedrijf was het te zwaar (zijn stem is ook misschien voor dit stuk wat te klankvol en diep, en hij heeft moeite in evenredip-heid te blijven tot de andere sprekers, zooveel minder dan hij, “pcivoonlijkhe-den”). Maar hij heeftpespeeld met zijn hart, en dat verkwikt en paf, trots enkele onjuistlteden, toch beprip van het stuk. Wat is Verkade anders een ern-stip en delicaat kuttstenaar.. Het is waarlijk een penot, zulk een opvocrinp, zulk een toowel te zien. Ook het nastukje heeft ons erp aanpedaan. '^t Is een merkwaardip dinpetje. Alle pepevens voor een draak, en dat zoo elcpant en zoo zuiver -aandoénlijk uitpewerkt. Oflnvam het door de Hapespelers dat wij dezen indruk krepenï

Je brief met bcriclsten over Rein maakte mij bedroefd. Ik zal hem eenspauw schrijven en, als het eenipszins kan, opzoeken. God, God, wat ellendip!

Hoor ik, zoodra je tijd hebt, nop cens van jei Handdruk van je

H.R.

Mijnssen zal Ritter ingelicht hebben over de toenemende blindheid van Reinier an Genderen Stort.

9 april 1909: Ritter aan Mijnssen Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Am ice.

Ik loop, who knows how?, al eenipen tijd met de bëanpstipende pedachte rond, dat jij ziek of niet poed moet zijn. Je kunt mijn kranke verbeeldinp hopelijk totpezonde werkelijkheid tcrupbrenpen door een paar woorden over

82

jezelf en je werk. Ik ben, tusschen de exatnen-bedrijven door, waaraehti/f nog een bespreking aan het klaarspelen van Pieter van der Meers “De Jaeht naar Geluk”, een zwoel, sleeht geconeipieerd werk van een onomstotelijk-supérieure geest. Antipathiek, hè? Ben je al aan de lezing van mijn Ser-janszoon toegekomen? Ik kan best begrijpen als het niet zoo is. Haast je er niet mee, en vat deze vraag niet op als een bescheiden aansporing. O ja, - de lezing van Mevrouw van Looy, ben je er geweest, en hoe wasje indruk? Ik ben erg benieuwd. - Onze Utrechtsche comitc-planncn hebben nu eindelijk, voor het volgend saizocn, wat vastheid gekregen, en ik denk voor te stellen, ook Mevr. v.L. te vragen (maar zeg het vooral niet aan haar, ook niet aan Oom Kobus). Wat deze laatste betrefl. Prachtig zijn Qtterido bespreking in een der laatste Zebedcussen. Hiermee is mijn kletspraatje uit, dat voornamelijk, faute de voir toi même en om luttel woorden bekend handschrift is aangevangen. Saluut -

H.R.

Pieter \-an der Meer de Wakherens Dc Jacht naar Geluk is uit 1907. Ritter bespreekt het boek in Europa, 1909, deel 11, blz. 190-192.

Titia van Looy-van Gelder geeft voordrachtmiddagen. In Europa, mei 1909, staan op blz. 135-138 twee Verzen van L.S. Hijlsma; ‘David voor Saul’ en ‘Epistel aan Frans Mijnssen. Naar aanleiding van de voordracht van Mevrouw Titia van Looy-v. Gelder te Amsterdam, op 8 April 1909’, ondertekend 9 April ‘09.

In 1910 zal van Jacobus van Looy Dc Wonderlijke Avonturen van Zcbcdcus als boek verschijnen na publicatie van \'ele avonturen in het Tweemaandelijks Tijdschrift, Dc XXc Eeuw en De Nieuwe Gids.

10 april 1909: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Hartelijk dank voor je brief, die mijn ongerustheid natuurlijk geheel deed wegdeinzen, integendeel! mij deed verheugen over je werklust. Ik verlang erg naar het B. artikel! Wat mijn examen betreft, ik had gedacht het er nog even van te kunnen nemen, en op Zondag even ‘n tvndreis te maken in A’dam jou, en in den Haag Rein te zien. Maar toen hij mij plotseling, aftelcgrap-hcerde was dat een wenk der góden om maar star bij ft werk te blijven, zooals eerst het plan. Ik hunker naar het eind, wij moeten elkaêr dan heel gauw spreken, toch zal het nog wel m instens een maand duren. Er komt zooveel kijken! Overigens ken je onze afsp-aak: geen bericht, niets gebeurd. Reins adres is Jc Sweelinckstraat 115. Hij had een flinke influenza te pakken gekregen, maar schreef mij juist gister, dat hij nu beterende was, en dacht binnen kort in Amsterdam te komen, waar je hem waarschijnlijk zult zien.

Hartelijk gegroet, ook vrouw en kinderen Glück auf! met het nieuwe Tooneelspel:

Henri R.

83

[april 1909]: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42. Ongedateerd maar hier te plaatsen.

Beete vriend.

Een enkel voord om je te danken voor je “uit het hart” komend etnkje over Bellincioni in de laatste Groene. Gisteravond toopj ik naar Amsterdam, om weder de Tosea te zien. Als dit kan, ontroerde mij Haar spel nog heviger dan verleden jaar. Maar ik denk dat ik door wat wij over Haar spraken en door je artikelen nog meer open geworden ben voor Haar Kunst. - Wat is er veel “engelaehtigs” in haar spel en wezen! Wat ga je weer gelooven aan oude waarheden, die je betwijfelde! Wij moeten nog cens lang over Bellincioni spreken. Bij ieder weerzien wordt het dieper en innerlijker. Dit briefje slechts een handdruk van sympathie. Ik had gehoopt, je nog even tc zien. Toch niet ziek? Of waren wij gescheiden doordat ik in “hooge regionen” zat? Ik hoop, dat er niets verontrustends nietje is.

Wees zeer hartclijkgegroet door t.t.

Henri Ritter.

6 juni 1909: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Een woord van dankbaarheid voor je zoo zeer overdacht, ernstig-genegen artikel over de Kunstenares, die wij bewonderen. Ik maakte cenige aantee-keningen n.a.v. je artikel, te summier om je toe te zenden, maar als herin-neringspunten voor mij zelf, bij ons door mij zoo heftig verlangd volgend onderhoud. Hoe gaat het je toch? Van mij zelf behoef ik je weinig te zeggen. Goddank! einde van deze maand kans op einde der juridische gevangenschap.

Ik telephoneer je, zoodra het examen is voltooid. En dan zien wij elkander zéér spoedig?!

Verlangend

Henricus tuus

Mijnssen heeft drie keer over Gemma Bellincioni geschreven: in Dc XKc Eeuw, mei 1908, in Dc {Groene) Amsterdammer van en 'Gemma Bellincioni’ in Dc Nieuwe Gids, juni 1909, blz. 687-706.

Op 8 juli 1909 doet Ritter zijn doctoraalexamen.

84

9 juli 1909: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Mijn bette vriend,

Hoe gelukkig ben ik, je bij mijn “Welkom in ‘t Vaderland' te kunnen vertellen, dat het Examen goed is afgeloopen of m.a.w. hetgroote zwarte beest geveld. Begin volgende week kom ik even aan op je kantoor, om den datum van onze eindelijke samenkomst vast te stellen, maar allereerst om je te zien en de hand te drukken. Vale vale.

Henricus.

17 juli 1909: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Willielminapark 42.

Amice,

Plotselinge omstandigheden geven mij Maandag verhindering, - Woensdag a.s., 21 Juli is mij echter een bizondcr geschikte dag. Zander je tegenbericht mag ik rekenen dat jou dit ook goed uitkomt? Ik haal je dan oquot;m half 6 Woensdag van kantoor.

Hartelijk gegroet t.t.

H.R.

12 augustus 1909: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Beste vriend,

“De tweede vrouw”gelezen. Dit is een van je sterkste, felste dramatische studies. Voor wie de ontwikkeling van je werk gevolgd heeft, is deze schets wel zeer merkwaardig, omdat alle elementen, vroeger verspreid in je werk, hier in strakke volkomenheid bijeen zijn. Ik begrijp, dat ge de krantenschrijvers, met hun: “aldoor hetzelfde motief ’ zeer kalm laat dazen. Wat is het juist heerlijk je werk aldoor zichzelf te zien, terwijl het immer geconcentreerder wordt. Groote hemel, w hebben zooveel “universeele” ntcnschen, zelfs onder onze oitderc schrijvers! In jouw streven is éénheid. Dit was het verrassende in ons laatste gesprek, dat ook je nieuwe beschouwingen en ontdekkingen uit je vroeger werk, uit je oude en onveranderd: innerlijk gezicht op het leven voortkomen.

Ik ben vandaag vaag in mijn expi-cssic, maar Gossaert zot: zeggen: “niet moe als een hond, maar als een heele kennel”. Toch schrijf ik door aan mijn “Gesprek op den Berg”, en bezocht ik Meindert Boogaerdt bij wien, in Januari, nu toch eindelijk het bundeltje zal verschijnen. Ik vermoed je bij vrouw

85

en kinderen te Zandvoort. Groet haar hartclijk van mij, vier je vaeantie, en laten wij elkaèr na die vacantie ^attw sien. Iser nog een overdrtikje van “de 2e Vrouwquot; voor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henri R.?

In 1911 zal Ritters boek Kleine Prozastukken bij Meindert Boogaerdt \erscliij-nen met onder andere ‘Odyssee door Redenatiën’, geschreven in de trant van de dialogen van Plato, Gesprek op den Drachcn fcls van Jacob Geel en ‘Bij het souper’ van Geerten Gossaert. In deze brief van 12 augustus heet de Odyssee nog ‘Gesprek op den Berg’.

7september IQOQ: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend,

Je prettige, verkwikkende brief van laatst, zoo vol goede tijdingen, wacht nog maar altijd op andwoord. Rustige oogenblikken waren schaars, maar nu vind ik er een. Vele goede berichten over je werk. Nieuw Tooncclwcrk, nieuwe medewerking aan de Groene. Het eerste als het laatste verheugt mij. Ook het laatste doet mij een wezenlijk genoegen. Het lijkt mij van rcccl belang, dat ons weer opgewekt tooncellcven door ernstige, kritische aandacht wordt begeleid. Die sterkt den moed en steunt het streven naar zuiverheid. Bellincioni’s verschijning is eene gebeurtenis van misschien even groote beteekenis als de beweging van ‘80 in ons culttturleven. En mocht je dit misschien te jeugdig-enthousiast vinden, dan ben je ‘t toch cens, dat wij bij Haar wederkomst nog weer veel anders tot Haar naderen zullen, nadat zij bij haar verscheiden zooveel gedachten cn verrukking in de hoofden en harten onzer kunstenaars achterliet.

De otide aanteekeningen, weliswaar in een eerste roes geschreven, maar toch, binnenskamers, gaarne aan je vertoond, ben ik met een waren hartstocht aan het zoeken. Ik wist niet dat zes maanden examendruk een mensch zoo kon verslordigen. Als ik ze vind, zend ik ze je, maar ik wanhoop. Ik geniet ervan, dat wij elkander schrijven over cn herinneren aan en vermanen tot arbeid. Naarmate de gesproken woorden nutteloozcr en onwerkelijker worden geacht, wint de beteekenis van den geschreven arbeid voor onszelf Het moeizaam streven naar uiting wordt een soort godsdienst, een immer aanwezige troost, die door noodzakclijke krachtsinspanning onverwelkbaar nuchter blijft. Het kost mij waarlijk! ongelooflijk hoofdbreken “Het Gesprek op den berg” tot stand te brengen. Och, wilde mijn stuursch-heid maar wat luisteren naar Oom Kobus. Maar helaas! aan het “laten gaan”schijn ik maar niet te kunnen toekomen. Ook ben ik bezig te schrijven over Taks Herdrukken, cn vroeg ik aan Wiessing de bespreking van het Proza des ouden Alberdingk Thijms (bloemlezing van Maria Viola). Dus, ook buiten het daaglijks pluizen om gepromoveerd te raken, genoeg te doen. Ik verlang eigenlijk zeer heftig, je te zien, maar heb mijzelf een gelofte gedaan, niet zonder “Het Gesprek op den Berg” voor je te verschijnen. Moge

86

het zoover zijn, voor Bellineioni komt, want dàn houden duizend geloften mij van Amsterdam niet teruß. A propos: dezer da^en ontvang je een heel-en stapel boeken, die ik onreehtmatig lang van je te leen hield, met harte-lijken dank en in vele verontschuldigingen gewikkeld, terug. Zou ik, voor minder tijd, je beide artikels over Bellineioni en van Dcysscls '‘Verbeeldingen” van je mogen Icenen?

Wees, met vrouw en kinderen hartelijk gegroet door t.t.

Henri Ritter.

In 1908 verschijnt het boek Herdrukken uit De Kroniek verzameld door J.W. Albarda en H.E. van Gelder.

Maria Viola (Cornelia Johanna Viola, 1871-1951) is dichteres en essavist.

Ritter zal op 14 december 1909 op stellingen promoveren.

Lodewijk van Deyssels Verbeeldingen is uit 1908.

27 september 1909: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Tegelijk met dit briefje zend ik je “Drei Menschen” in dank terug, bij nader bezien, als ik wel gezien heb, het eenige boek, dat ik nog van je had. Het is mij waarlijk niet mogelijk mijn gelofte, eerst “Het Gesprek” af te maken, te houden, en mijn groot verlangen, je te zien, bedwongen te laten. In de eerste plaats verlang ik, je te zien en te spreken, maar dan is er nog zooveel te bespreken, dat er groot ongeduld hcerscht. Hog veel te zeggen over “De Tweede Vrouw”, over je laatste Tooneelkritieken in de Groene, over ander werk mijnerzijds, dat naast het reeds een eindje op streek zijnde “Gesprek” ontstond, overoude ontmoetingen en nieuwe ontdekkingen, over nieuwe plannen en al reeds verouderende gedachten, over - waar zijn mijn 18 jaren? - hoe keurig mijn boekje er uit zal zien, en over zoovele enzoovoorts dat mijn pampiertje er geen plaats voor biedt. 3 October ga ik vooreen weekje naar Friesland. Maar mag ik dan ten spoedigste den steven wenden naar de stad van verleden en Toekomst, mijn oude Amsterdam?

Hopend nog van je te hooren met hartelijken groet

Henri R.

18 november 1909: Ritter aan Mijnssen Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Hierbij met hartelijkc dank de overdrukken terug. Gelijktijdig worden, eindelijk! de Elzeviers verzonden. Ik stel mij zelf in staat van beschuldi-

87

ßittg. Ecnig exeutts: ik had het meer dan druk, doch het excuus is onvoldoende. Ik hoop op je vergevensgezindheid. Prettig, je laatst weer kalm gesproken te hebben. Spoedig volgt brief. Saluut

Henri R.

27 november 1909: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Ik hoop dat je de boeken, teekenen mijner schandelijke nalatigheid, in orde ontvangen moogt hebben. Veel is er te vertellen en weinig tijd. Ik moet den 14den promoveeren en zit, ook in verband met andere dingen, tot over de ooren in drukte. Beschouw dit kaartje als een louter levensteeken. Binnenkort moet ik in Amsterdam zijn, en hoop je dan te zien. Mag ik je mijn laatste opstellen in Europa en mijn kritiek over de Meesters nieuwe boekje, misschien cens toezenden? Ook hoop ik je een klein opstel over den zanger Handschel te mogen toonen. Wij zijn hier toch niet van alles verstoken. Goddank! Hoe staat het met het werk? Ik hoop op vele goede berichten.

Henri.

In Europa, 1909, deel IV, blz. 125-129, staan drie Kleine proza-stiikken van Ritter en op blz. 298-299 zijn bespreking van Torze, tragedie van hartstocht, geschreven door Anton Wartevelde.

Een kritiek van Ritter over een boek van Johan de Meester is niet bekend.

Handschel is de Duitse operazanger Heinrich Hensel (1875-1935), die concerten geert in ons land: 20 november in Amsterdam, 21 november in Den Haag en 26 november in Arnhem.

5 december 1909: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Een kalm oogenblik om je te danken voor je prettigen, laatsten brief die, als al je brieven, mij het gevoel geven je een oogenblik te hebben gesproken en de hand gedrukt. Bizonder verlangend ben ik naar je nieuwe tooneclspcl. Ik bewonder de geestkracht die je, ondanks het noodzakelijk remmen, regelmatig aan de samenstellende fi-agmenten van je levenswerk doet voortarbeiden. Ja, die “andere besognes”. Ik hoop thands over een goede week mr. te worden, maar dit vrij onbelangrijke titeltje te behalen is een taaie toer voor den rampzalige die met literaire en kunst belangstellingen ter wereld is gekomen! - Tegen het Juridisch gedeelte van den dag zie ik eigenlijk minder op dan tegen het feitelijkc “feest”, de plechtigheid wanneer men omringd wordt door vele quasi-bclangstelling van menschen die van wat je

88

van waarde acht in je zelf niet bijster veel begrijpen. - Ik vind het daarom zoo heerlijk dat ik hen die meer dan mijn “kennissen ” voor mij zijn en die weten dat eerder het resultaat van zelfbedwanjf dan de verkrijpinjf van een maatschappelijk “pluimpjequot; voor mij de waarde van den dag uitmaakt, -later bij mij mag zien, afzonderlijk, zuiver van eenc uiterlijkheid die voor mij onprettig is, en in disharmonie met de spheer, waarin ik mij met hen beweeg.

Bizonder goed, en duidelijk leek mij je bëoordecling der opvoering van Emants “Geuren” in de voorlaatste “Groene”. Je stijl en indccling miste de duisterheid en moeizaamheid, die hem in je overig kritisch werk te vaak eigen is. Getroffen werd ik weer door het beginsel ipnarr«« je kritieken immer uitgaan: het cssentieele en karakteristieke willen zien en de techniek vooral belangrijk achten in zooverre deze dit esscnticele tot duidelijkheid brengt. Dit beginsel deed je vaak in de Hagcspclcrs m.i. terecht, overwegend de bedoeling eener pracstatic aprecieeren. Minder gelukkig qua stijl leek mij je bëoordecling van: “Een Huwelijk onder Lodewijk XV”, vooral omdat je opmerkingen op zich zelf mij zeer juist voor kwamen. Inderdaad: dit genre zal op den duitr uitmuntend door de Hagc-spclcrs kunnen vertolkt worden. Ik hoop maar dat hun sympathieke en ernstige Leider er zooveel plezier in krijge, dat hij den Macbeth laat rusten! -

Mijn boekje komt over een paar maanden. Letter, papier en verdere uitvoering is reeds alles besproken, het daadwcrkclijk uitkomen wacht alleen maar op de promotie. De dagen daarna zullen wat vrijen tijd geven, om met aandacht alle kleine prozastukken door te lezen en noodzakelijken wijzigingen aan te brengen. Daarna gaan zij “ter perse”. Maar ik denk de e.vemplaren zoo weinig mogelijk in den handel te brengen, voornamelijk voor mijn vrienden te bestemmen, en zoo weinig mogelijk boekjes ter recensie toe te zenden. Je kunt dit begrijpen als ik je wijs op dergelijke fi-aaiighe-den als waar Mevr. Boudier onder lijdt, die haar Roman “Armoede” een werk van jaren strijd en moeizamen arbeid, door [een] Nieuws-van-den-Dag recensent in 5 regeltjes goedig ziet afgemaakt. Maar haast erger is de karakterlooze persoonlijke en infaam-oppervlakkige kritikasterij van den toch zeker waarde hebbenden van Hulzen over Robbers' “Gelukkige Eami-lie” - in Het Bock van 1910, nog gezwegen van vele Qtterido en Scharten-kritieken en, het is pijnlijk te zeggen, de goedigheid waarmee Kloos mij, blijkens een brief dien ik je zal laten lezen, zeer waarschijnlijk behandelen zal. Al deze dingen zijn in zekeren zin onbelangrijk, vooral wanneer je “artiestquot; bent, maar als je ambtenaar en “maatschappelijk mcnschquot;gaat worden doet juist dergclijkc, met de bedoeling van je werk niet samenhangende, schrijverij als van het N.v.d.D. over Mevr. B. je Icelijk kwaad (voorbeelden te over zou ik hebben). Men let alleen op het feit dat je in een gczachhcbbend blad of tijdschrift afkeurend bent besproken, en laat na dit gczachhcbbend oordeel te controleeren.

(Ik zou hunkeren naar éen afbrekende kritiek van Cocnen of de Meester). Ook, als ik niet laat bëoordeclcn, blijf ik heerlijk vrij in eigen kritisch werk, waar ik mij hoe langer hoe meer toe voel aangeti-okken. Want het is (G.V.D.) nu eenmaal een waarheid dat een ongunstige actieve kritiek, een

89

ongunstige passieve ten gevolge heeft, vergelijk Querido, van Hulzen 'over Robbers. Bah! Liever als Europa-schrijvertje buiten het heele gemodder! -Goddank! dat ik even mijn hart aan je heb mogen luehten! -

Tegelijk met dezen brief verzend ik je de Europa-aflevering met mijn laatste Prozastukken. De kritiek over de Meester is nog niet verschenen, ook mis ik de copie, maar zij komt binnenkort in “Europa”. Mijn opstel over Henschel bleef halverwege in de pen. De dagen die volgden op het concert waren te roezig en mat om den indruk van deze schat van innigheid en voldra-genheidin. woorden vastte hoitdcn. Alleen in 2 woorden wilde ik den zanger karakatcrizeeren. Het zingend hart.

Verlangen naar gesprek met een te zelden gezien vriend gaat de bedoeling van correspondentiekaarten te buiten zooals je ziet. Toch zal ik de zesde maar niet beginnen, want ik moet naar bed. Dat wij ons taai mogen houden, of, zooals Oom Kobus korter zegt, Saluu! (dan begrijpt ie wel)

H.

Op 14 december 1909 promoveert hij op stellingen. Een exemplaar er\an bevindt zich in de boekerij van Frans Mijnssen.

Marcellus Emants’ ‘Geuren’, toneelspel in vier bedrijven zal gepubliceerd worden in Groot Nederland, augustus en september 1911 en in hetzelfde jaar uitgegeven worden. Het is dus ongepubliceerd al gespeeld.

‘Een Huwelijk onder Lodewijk XV’ van Alexandre Dumas père wordt opgevoerd door De Hagespelers met Eduard Verkade als de Comte de Candale.

Ina Boudier-Bakkers roman Armoede is uit 1909.

De kritiek van Ritter over De Meester is in Europa niet verschenen. Willem Kloos noemde de dichteres Hélène Swartli (1859-1941) ‘het zingende Hart in onze letterkunde’.

15 januari 1910: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Ik had al zeer lang geleden je cens kalm willen gaan schrijven, zeggen, dat het mij zoo goed deed, je laatst op kantoor, tusschen allerlei maatschappelijks, even te zien, - vragen wanneer je een avond voor mij vrij hebt, en eene wijle gezellig kortten. Maar... de vita activa, m.a.w. de Odyssee door- Sollicitatiën! Je begrijpt. Hierbij komt dat ik in den laatstcn tijd weer deerlijk in de put zit met mijne gezondheid. Heb ik mij overspannen? - De oude rugpijnen, hoofdpijnen, slapeloosheid, mélancolie - al die blceke duivelen zijn weer getrouw op het appel, - het is alleen het beetje zonneschijn van vandaag dat opfleurt, en raadt te schrijven aan een goeden vriend. - En Gij, mijn waarde? Hoe is het met gezondheid en werk? Drijvende op de groote zee? Benieuwd ben ik, je te lezen over “De Schoone Slaapster”, waar ik zeer veel vervelends (Ie Bedrijf) zeer veel onbelangrijks, zeer veel onversachtigs, en wel wat bizonders (het is Heyermans) in vond. Toch lijkt mij deze richting

90

voor hem gevaarlijk. Graa^ soti ik je tnijn kritiek over de Meester eens voorlesen. Het is wanhopijf, ssooals ik daarmee van denr tot deur moet trekken. Niemand wil het stnk hebben. Wiessinpf sei mij, vol vleiende waardeerinij, dat hij het niet gebruiken kon (niet geschikt voor grootc Icscrsschaar, te ingaand, letterkundig tijdschrift) Robbers heeft sich verbonden self de kritiek te geven, dus kan niet aan anderen afstaan. Gulden Winckcl.. nul op het rekest. Thans rust ik in de armen van Valckenicr Kips, doch vrees ook daar te worden uitgeworpen. Zou ik in dat Geval, door Coenens bemiddeling, misschien in Groot-Ncderland kunnen komen? Ik heb veel moeite aan het opstel besteed en kan het geld best gebruiken!

Er is veel meer te vertellen, dan dit briefje, dat slechts een aanloop sijn wil, kan geven.

Zien wij elkaêr eens binnenkort?

Daarnaar verlangt je

H.R.

Herman Heijermans’ ‘De schone slaapster, verbeeldingsspel in drie bedrijven en in ritmisch proza’ is gepubliceerd in De Nieuwe Gids van april 1910, blz. 433-505. Het gaat in première op 24 december 1909 bij de Nederlandse Toneelvereniging in de Hollandse Schouwburg in Amsterdam.

Dr. J.H. Valckenier Kips is de redacteur van het maandblad De Tijdspiegel.

2 februari 1910: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Reste vriend.

Dank voor je brief. Hij bracht helaas! verontrustende bcriclrtcn aangaande je dochtertje. Issij wat beter nu? Ik hoop hetsoo van harte. - Vanmorgen las ik je opstel over Rxgie in de N.G., dat de beste aandacht waard is. Ik heb er veel uit geleerd, zoowel door het beschouwend als door het feitclijk element. Toen je schreef over de noodzakelijkheid voor den (tooneel) kunstenaar, zijn Innerlijk te ontvnkkelen en zich “open tc stellen” om zijn kunst tegen het “manier worden” te behoeden, dacht ik: “dit ben ik tot het middelpunt der aarde met hem cens”. - Het opstel is stevig en zeer geordend. Zoowel de systematiek als de historische uiteenzetting was duidelijk en logisch, wat te meer waarde heeft, wanneer deze qsialitcitcn in dienst zijn van eenc diepere, nict-verstandclijkc bedoeling. - Ook de stijl deed mij aan als helder en krachtig, - en hier was ik zoo verheugd om, daar bij vorig beschouwend werk de wel vertrouwde met je kunst en pcisoonlijkheid er de speciale bedoelingen en inzichten van Fr. M. uit kon afleiden, maar ik nimmer eenc beschott-wing las, die, met behoud van het pei'soonlijke, tot een zoo zeldzaam objek-tieve kracht zich ophief. Het opstel ssal daarom, naar ik vertrouw, ook meerderen bereiken. Eigenaardig deed mij, wat den stijl betreft, het beginstukje (eerste paar pagina’s) aan. Hier viel waar tc nemen eenc schrijverspersoonlijkheid die (ook in zijn werk) veel zwijgt, doch zich langzaam ont-

91

plooit. Vandaar dat de daar voorkomende ironie zeldzame, persoonlijke bekoring had.

No^ een enkel woord over Bellineioni. Ik meen langzaam te gaan beseffen, wat het is, dat mij zoozeer in haar ontroerd heeft. Door het zeer geestelijk zijn (in den engeren zin) van hare persoonlijkheid heeft zij de gracie der innigheid begrepen, en mij het geluk gegeven nbsp;nbsp;nbsp;wezenlijke Ideaal voor

mij te zien. Het geestelijke begrip van wat tot het gemoedsbestaan behoort doet in hare ereaties Haar de Liefde leven op een moederlijke wijze. Is het niet indertijd de drang naar moeders zorgzame zachtheid geweest, die voortleefde in onze allereerste genegenheid? ([noot] Het zorgzame der moederlijkheid vond ik nimmer in de minnares ten opzichte van den minnaar. Wel in Bellincioni-Tosca). Juist het ontdekken der scxualiteit in de vrouw was het droevig verstoren en de aanvang van bittere wijsheid.. Nu komt eene reeds in het leven staande Vrouw ons de Illusie der vrouwelijkheid van het kind weer brengen, deze illusie omgevend door de gebiedende kracht van haren geest. Het zou jammer zijn, als deze opmerkingen te persoonlijk of ondttidelijk waren of getuigden van onjuist begrip. Maar.. Bcllincioni heeft mij nameloos ontroerd, en in deze spheer.

Hoe het met mijgaat? De “Odyssee” (reeds 40 pag. druks, wat zeg je ervan?) raakt voltooid. Voorts ben ik solliciteerend en gejaagd. Schrijf mij niet, als je geen tijd hebt. Mijn brieven zijn maar gedachten uitingen aan een goeden vriend, het schrijven zelf schenkt mij reeds vreugde. En ik begin langzamerhand te beseffen de begrippen: tijd; drukte, bezigheden. Ook hier raken jongensjaren voorbij. Saluut!

H.R.

Mijnssens artikel ‘Over regie’ staat in De Nieuwe Gids, jrg. 25, no. 1, blz. 38-61.

14 februari IQ 10: Ritter aan Mijnssen

Brielkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

Morgen (Dinsdag) moet ik in Amsterdam zijn, en wilde, als het je schikt, je gaarne op je kantoor even bezoeken. Half 5 meende ik, was de tijd waarop zulks gewoonlijk het beste schikte. Mocht je mij niet of op een ander uur (na tweeën) kunnen ontvangen, wil je mij dan misschien even een briefkaart schrijven, adres: den Heer

H. Maclaine Pont Binnen Amstel 254 Amsterdam? Is er geen cjclcaenhcid meer mij te schrijven, dan is het niets, als ik vergeef kom, ik ben toch in de btiurt. Niets hoorend kom ik om half 5.

Hart.gr. t.t.

H.R.

92

2 maart 1910: Ritter aan Mijnsscn

Briet in NLMD. Uit: Den Haag, François Valentijnstraat 159.

Am ice,

Even moet ik Je komen vertellen, dat ik tijdelijk geplaatst ben aan het Centraal Bureau voor de Statistiek in den Haaß, teßen

f 100 in de maand. Ik krijß ervarinß, die mij seer te stade zal komen, en voordeel ßeeft bij verdere sollieitaties, en heb, daar het de afdeelinß “Arbeid” is,ßeen onprettiß werk, dat mij in kennis brenßt niet soeiale toestanden en wetßevinß. - Dit epistel is kort, ik heb het zeer druk en ben bijster vermoeid, maar stel het op prijs je mijn “hebben en houden” te vertellen. God Dank! door de reddende leeninß en het reddende baantje uit den ßrootsten nood verlost, en met zooveel moed bezield als een modern 27-jari-ße kan eißen zijn. - Ik hoop je, ondanks alle wederzijdsehe stoornissen, binnen ajzienbaren tijd te zien. In de eerste weken verblijven mij sleehts de Zatur- en Zondaßen maar daarna kan ik waarsehijnlijk ook een avond in de week eens weßivippen. Ondanks de Statistiek hoop ik de schrijverij met wanhopiße hardnekkißheid vast te houden. Ik heb voorloopiß alleen den Zondaß, maar Prins en Aletrino moesten zich ook, indertijd, met dien eenen daß verßcnoeßen. Hoc ßaat het je? Heeji Brussel je wat opßcknapt? Hartelijkc handdruk van t.t.

H.R.

P.S. Je snikken; High Life en ‘n Vrouw worden, door de V.S. in besloten kilng opget'oerd. Vertrouwelijke mededeeling.

Prins kan zowel Arij Prins (1860-1922), auteur en fabrieksdirecteur als Jan Prins (1876-1948), auteur en zeeofficier zijn. A. Aletrino (1858-1916) is auteur en arts.

Het is niet duidelijk wat V.S. is.

23 maart 1910: Ritter aan Mijnsscn

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Theresiastraat 103.

Amice,

Schikt het je, als ik Zondaßmiddaß tusschen 1 en 3 een paar uurtjes met je kom praten. Roemer Visscherstraat 26? Het is moeilijk te zcßßen, hoe ik daarnaar verlanß.

Wees hartelijk ßctfroet door t.t.

H.R.

93

25 maart 1910: Ritter aan Mijnssen

Blief in NLMD. Uit: Den Haag, Theresiastraat 103.

Hartclijk dank voor je brief. Ik twijfel er niet aan of binnenkort ztUlen ^tij, ondanks beider bezigheden, een rustig ooefenblik voor _ffedachtenwisse-ling vinden. De Vanity Fair van den Nieuwen Gids in October. Natnnr-iijk! Rein is ook aangezocht. Ik ontving je briefje met verwante gevoelens t.o.v. het eenmaal de beste geesten en gemoederen bchccrscht hebbend tijdschrift. Merkwaardigerwijs viel dit samen met het terugontvangen mijner Odyssee van (ouden) Gids, welk stuk men woog doch te licht bevond, in tegenstelling tot het oordeel van toch niet geheel onbevoegde critici als b.v. van Deyssel, die met het hem voorgelezen gedeelte hooglijk was ingenomen, het zelfs iets merkwaardigs en oorspronkelijks in onze huidige literatuurbe-weging achtte, en het beste ooit door mij geschreven. Ik was zoo onbescheiden en zelfingenomen de motiveering, welke ik je bij gelegenheid eens zal toonen, niet al te diepgaand te vinden. Dsans verhuist het opstel naar de achterwarande [?] Europa als de Meester (blijkbaar de eenig waardccren-dc iiit de Gidsredactie) het daar kan opnemen. Al deze ervaringen, zoowel wat jij direct ondervond met je stuk over regie, als wat wij allen die ‘'iets te zegpen hebben” indirect ondervinden, - om dat te vergeven aan de leidslieden van den Nieuwen Gids, daar is al de groote eerbiedige genegenheid toe noodig die zij in onze jonge jaren in ons hebben gewekt. Maar die is dan ook noodig, want het is hiin schuld dat menseben die thans iets nieuws, een voortgang willen, precies als in 1882 van tijdschriften als de Gids hautain worden geweerd. Of meen je dat wij allen, jongeren, ergens elders zouden schrijven dan in den Nieuwen Gids, als wij niet wisten met het vaderlijk bemoedigend preekje door Kloos te worden naar huis gestuurd? Ik voel er daarom met jou, veel voor, Rein kalm zijn portret en bijdrage te laten toezenden en ons terug te trekken. Wij hebben allen een verleden lief, en de herdenking is voor ons een belachelijke comedie. Onjuist is mijn hartstochtelijkheid. Vergeef die. Milde. Maar het is dikwijls verdrietig, te bedenken, dat je na 10 jaar ernstig en ingetogen werken, en onthouding van brallende publicaties, ter wille van zuiverheid en eruditie, na speciale apreciatic van mannen als Thijm te hebben gevonden, fcitelijk in niet éen behoorlijk tijdschrift wordt toegelaten.

Mondeling over alles nader.

Drukken wij elkander de hand meteen quot;Tot spoedig ziens!quot;

H.

De Nieuwe Gids zal in oktober 25 jaar bestaan, maar zowel Mijnssen als Ritter acht de belangrijkheid van het tijdschrift teruggelopen. Van Mijnssen verschijnt in het Gedenkboek De Nieuwe Gids, 1910, blz. 133-137 ‘Dialoogje’.

In een lange brief' op 10 maart 1910 door F.C. Gerretson aan Ritter geschreven, zegt hij van de ‘Odyssee door Redenatiën’: ‘Ik kan ii nauwelijks de vreugde beschrijven, welke de lezing mij gegeven heeft.’ Hij acht de tekst ‘uitnemend

94

geslaagd, een sieraad voor “de Gids”.’ Ritter zendt dan de Odyssee inderdaad naar Dc Gids, die in 1910 onder redactie staat van H.T. Colenbrander, C.Th. van Deventer, J.N. van Hall, A.A.W. Hubrecht, E.J. de Meester, W.L.P.A. Molengraaf en R.P.J. Tutein Nolthenius. Van Hall antwoordt hem in een brief van 18 maart 1910 o.a.: ‘Tot mijn leedwezen moet ik u berichten, dat de Gidsredactie Uw opstel, dat ik zooeven met de verschillende, maar in hoofdzaak o\ereenstemnien-de, adviezen uit de circulaire terugontvang, niet ter plaatsing kan aanvaarden.’ Het is ook niet in Europa geplaatst, dat in 1910 trouwens zal ophouden te bestaan.

31 maart 1910: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: den Haag, Theresiastraat 103.

Beste vriend.

Zeer seker aoü ik je raden het door de N.G. niet/tepnblieeerde stuk van je studie over reßie WEL op te nemen in den bundel. Ik besef, meen ik, je motieven voor het tegendeel, maar je moogt je inzieht in deze niet aan het publiek onthouden. Dit soit missehien haast onverantwoordelijk zijn. Ik verlang erg naar het boekje. Sehrijf me eens, wanneer het uitkomt. De eir-eulaire betreffend het Kollewijnianisme heb ik wel degelijk ontvangen. Ik antwoordde nog niet, omdat ik poog een uitgebreid en eenigssins overwogen relaas als antwoord te geven, op deze circulaire, met welker strekking ik het in hoofdzaak wel eens ben, maar tegen welker inkleeding en motiveering ik niet anders dan ernstige bezwaren kan hebben. Ik hoop een der volgende Zondagen een bete vrijen tijd te vinden, en dan den brief saem te stellen. Maar., wanneer hebben wij beiden ook weer het laatst vrijen-tijd gehad? Het schiet mij niet te binnen. Ik wou zoo graag datje mijn teruggestooten Odyssee al was het maar gedeeltelijk eens las! - Maar wanneer - wanneer? Wanneer kunst literatuur, ja wanneer leven in dezen jakkerenden tijd? Vaarwel, - een handdruk van je

H.R.

R.A. Kollewijn (1857-1942) is de taalkundige die sinds 1891 pleit voor spellingsvereenvoudiging van het Nederlands.

1 mei 1910: Ritter aan Mijnsscn

Briet in NLMD. Uit: Den Haag, Theresiastraat 103.

Frtenrf,

£c« brieße, allang in gedachten geschreven, bereikt thans het papier. Ik verlang er naar, je te zien. Kom je Donderdag hier middag-malen? Zoo ja, dan hoop ik je een collectie etsen van een vriend van mij te mogen ver-toonen, tn je oordeel vragen. Zoo neen, meld mij dan wanneer je een avond voor mij hebt in ons oude Amsterdam. Je bent aan het verhuizen? Dan

95

treed ik met gedrild Urtiff. Maar gaat het voor je je ffrootc vaeantie'neemt? Ik verlànff je te sien. Dit is aanvanff, slot en hart van dit epistel.

Benieuwd naar je stuk bij het Ned. Tooneel. Er is veel U bespreken. Alhier teekent de barometer depressie.

Vale

Henri R.

Een vriend is de etser en schilder Willem van lensden (1886-1974). Het is niet duidelijk wat ‘je stuk bij het Ned. Tooneel’ is.

5 mei 1910: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Theresiastraat 103.

Vriend,

Sehrijfmij even met een enkel woord, wanneer je stukje de eerste keer wordt opffevoerd in Amsterdam! Ik kom zeker kijken. Ik begrijp je vreuffde over de vertolkers!! Dit is in de volgende week. En mag ik je in de daarop volgende week dan hier zien! 's Middags om 4 uur is mijn bureau uit, als je nu misschien er cens uit kon breken, en wat vroeger vertrekken van je eigen werk dan anders het geval is, zoodat je omstreeks 4 uur in den Haag bent! Ik kom je van den trein halen, we gaan even uitivaaien in Scheveningen, waar zeer voortrejfelijke wafels te genieten zijn, en den avond brengen wij te mijnent door. Schrijf nog even, als je wilt, en kies den dag, dien je het beste schikt. Met bizondergenoegen volg ik je heldere en weloverwogen artikelen in de Groene. Hoorde je ook iets van een protest Dr. Salverda de Grave in de N.R.Ct. tegen ons anti-Kollewijnianismel Ik zou het op prijs stellen het U lezen. Kun je mij misschien het uitknipsel even toezenden?

Sterkte

Henri R.

10 mei 1910: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Theresiastraat 103.

Beste vriend,

Het^ is bijster ongelukkig dat ik misschien, in verband met betrekking en sollicitatie, juist morgenavond hier gevangen zit, en niet Donderdag kan overkomen. Het zou voor mij een groote UleursUllincf zijn. Zien wijelkaêr, dan spreken wij meUen af voor de volgende week? En mocht ik niet kunnen komen, dan mag ik een briefje van je verwachten? Het is een zenuwachtigc dag voor je morgen! Handdruk

Henri Ritter.

96

20 inci 1910: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Poststempel: 25 mei 1910. Uit: Den Haag, Theresiastraat 103.

Amice,

Er zijn van tveèrszijden telkens noodlottige beletselen, het schijnt of wij elkaêr niet mo^cn zien. Nu kom ik Zonda^c) 28 Mei in Amsterdam. Als je mijzoud't willen introducceren in het bekende benedenzaaltje van “Arti” dan zouden wij een rüstigen Zonda^tfmorjjen samen kunnen doorbren^en. Mocht het niet cfaan, ik wanhoop nimmer. Onze samenkomst zal ccns^clttk-kcn. Ik verheug mij over het succes van D.T. V.

Het beste met je Influenza.

Hartelijk _ge^roet door t.t.

H.R.

Arti is de zetel van Arti et Amicitiae, de in 1839 opgerichte vereniging van kunstenaars. De ingang was op het Spui, nu op het Rokin.

Blijkbaar is dus Frans Mijnssens ‘De Tweede Vrouw’ in Amsterdam opgevoerd.

23 mei 1910: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Theresiastraat 103.

Vriend,

Mijn vriend W. van Leusden zendt je, op mijn aandranpi, wat etsen toe, zijn arbeid. Wil je die misschien cens bekijken? En als je er wat in ziet, en Oom K. is tocvallip! cens bij je... (1?) Spoedipf kom ik in A’dam, schrijf je nader. ITzir een beletselen aan weêi'szijde, telkcnsl Maar het zal tenslotte wel lukken. Het beste met je verkoudheid en hartclijk jjep/roct door tt.

Henri Ritter.

Oom K. is Jacobus van lx)O)'.

25 juni 1910: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Amice,

“Groene” in dank ontvanpfen. Ik hoop je binnen kort uitpiebrcid te schrijven. Ik heb het zeer druk, door mijn benoemd-zijn aan het Ministerie van Handel.

Binnen zeer kort hoor of zie je van mij.

Hartelijk dank voor je bemiddelinei bij Oom K. voor van Leusden. Is het geen mooi, teeder werk?

97

Ritter heeft van 1 januari tot 1 juli 1910 bij het Centraal Bureau 'voor de Statistiek in Den Haag gewerkt, mogelijk alleen voor het schrijven van twee artikelen in het Maandschrift \an het Bureau: ‘Huishuren, huisvesting, kleinhandelaarsprij-zen en loonen in de belangrijkste industriesteden van België’ in 1910, 5e jrg., aft. 8, blz. 652-659 en ‘De huidige wetgeving op den Kinderarbeid’ in 1911, 6e jrg., aft. 12, blz. 839-841. Hij is met ingang van 1 juli 1910 benoemd tot adjunct-commics op het Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel.

Hij bespreekt in Ontn’akinjf Cf” Nieuw Leven, 1-11 1910 (is welhaast zeker juli-augustus) Lichte Lijnen van Johan de Meester.

13 jnli 1910: Kitter aan Mijnsscn

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Nieuwe Schoolstraat 59.

Amice,

Hartelijk dank voor je brief, van Ixtuden woont Wolvenplein 14bis Utrecht. (W. van Leusden, junior). Ons leven is te druk. Het jacht maar voort. Ik heb door allerlei omstandigheden een paar weken mijn hccle correspondentie moeten stopzetten. Ik verlang er zoo naar, je nu cens eindelijk te zien en te spreken. Als alle drukten bij jou geluwd zijn, en jij terug uit verre streken, ontbied mij dan cens. Wanneer ook: ik kom. Zoodra er een paar rustige dagen zijn schrijf ik je uitgebreider.

Wees hartelijk gegroet door t.t.

Henri Ritter.

Mijnssen is naar Tanger in Marokko.

23 augustus 1910: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart (gericht aan den Heere Frans Mijnssen, Hotel Schmidt, Nunspeet) in NLMD. Uit: Den Haag, N. Schoolstraat 59.

Beste vriend.

Wat was ik blij, weer wat van je te hooren, en zttlk heerlijk! nieuws, dat je verkwikt uit Tanger bent weergekeerd. Ik was juist van plan je te schrijven, toen je brief kwam, want ik heb nu heusch een onbedwingbaar verlangen je te zien, ik moetje over zooveel spreken en zooveel vertellen, al is het misschien niet alleen vroolijk. Metgrootc belangstelling zie ik je boekje tegemoet. Ik ga nu eindelijk heuschelijk ook bundelen. De Kleine Prozastukken zijn fcf perse bijBoogaerdt, en mijn Odyssee verschijnt als een afzonderlijk boekje. 2 werken dus, tegen Sinterklaas! - Ook kom ik met een artikel over de spelling-quaestic voor den dag. Ik was het in beginsel met het adres der Letterk. cens, maar vond het niet gelukkig gesteld. - Had ik het niet zoo bijster druk gehad, ik zou je reeds lang geschreven hebben over je tooncel-over-

98

zicht, ik doe het nu tegelijk met een landen brief over Je te renvachtcn boekje. Wees hartelijkge^groet door

Henricus tuus.

In 1910 komt van Frans Mijnssen uit: Ortr Toonccl. I. Tooneelkiinst, II. Neder-landsche tooneelspelen (Amsterdam, Maatschappij voor goede en goedkope lectuur = Wereldbibliotheek).

Het zullen bij uitges’er Meindert Boogaerdt geen twee boeken s-an Ritter worden, maar een: Kleine Prozastttkkcn (1911). Zie over de drukgeschiedenis ervan: JJ. van Heipen en louis Putman in Uitgelezen Boeken van 3 maart 1985.

Een artikel over de spelling-quaestie is niet gevonden.

2 september 1910: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Nieuwe Schoolstraat 59.

Amice,

Eene hardnekkige influenza, waar ik nu zoo’n beetje mij van hersteld tracht te beschouwen, heeft tot troost mij de rust en tijd gegeven, om je keurig boekje te lezen, dat zoó ’n persoonlijk cachet heeft, dat men het aanstonds uit de wereldbibliotheek neemt en tusschen de boeken van Fr. Mn. plaatst. Er zijn 2 dingen die mij zeer getroffen hebben. Ie de hartstochtclijke ernst, waarmede voor een innerlijk beschouwen van en een innerlijkheid als ver-eischte in kunst, tooneelkunst, wordt gestreden, 2e de ironische en voorzichtige manier van uiting, die het karakter van je stijl vormt. Met zeer veel aandacht en instemming herlas ik je studie over Regie en over Gemma Bel-lincioni. Is het opstelletje over Mw Boudier “Het Hoogste Recht” echter niet van minder betoogende waarde dan de andere artikelen? Ik kom uitgebreid op je boekje terug. Dit is maar een voorloopig bericht. Maar ik moet de week voor mij maar gebruiken om gezond te worden. Ik voel mij uiterst slap. Wees hartelijk bedankt en gegroet door t.t.

Henri Ritter.

9 oktober 1910: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Beste vriend.

Ik wori nou zoo erg graag, dat het kon, dat wijelkaèr in de volgende week cens eindelijk zagen. Bepaal jij maar een dag. Graag kom ik naar Amsterdam. En ook ZOÛ ik het heerlijk vinden, als je mij hier cens wilde komen opzocken in mijn nieuwe kamer (eindelijk iets gevonden, wat op een “home” lijkt) vlak bij de boschjes, heelcmaal buiten het gedoe van de stad. Bepaal alles, zooals het jou het makkelijkst is, maar laat even iets van je hooren.

Hartelijk gegroet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henri Ritter.

99

P.S. Zoû ik je eerste stukje over Marokko van je mogen leenen? He't tweede las ik met veel aandacht.

14 oktober 1910: Ritter nan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

B. vr..

Dat vind ik nu ontzachlijk pretti/f, datje cens hier komt. Mocht je vóór half 5 komen, dan zal ik helaas! niet aan het station kunnen zijn, maar in dat geval ZOÙ het prettig zijn als je mij misschien van bureau wilde komen afhalen (Nieuwe Uitleg 13. afd. Nijverheid van het Dt. v. Handel). Lijn 1 van H.S.M. tot Voorhout dan: rechts langs den Schotiwburg en het grachtje op, dat tegenover den Schouwburg ligt, rechterzijde. Dit is de Nieuwe Uitleg. Kom je na half 5, wil dan even je trein schrijven, ik ben dan aan het Station. Je 2 brieven beide ontvangen, ook die naar vorig adres. Hartel.gr. en mij verheugend op Woensdag, t.t.

H.R.

14 oktober 1910: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

B. vr.,

Dinsdag schikt mij zelfs nóg beter dan Woensdag. Alles wat in de vorige briefkaart gezegd is, gelde dus voor Dinsdag. Hartelijk dank voor toezending Amsterdammer. Het is een bizonder stukje.

Vale

Henri R.

26 oktober 1910: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Beste vriend.

Het was prettig, je briefje te krijgen, en ik kan je moeilijk zeggen, hoe zeer bizonder ik hetgëaprecieerd heb, je hier in eigen behuizing te hebben mogen ontvangen. Vandaag; Ic proef van mijn ^Kleine Prozastukken”. Odyssee uit de klauwen van den Vlaamschen leeuw gerukt, komt eveneens met den goeden Sint. De lijst mijner verlangens gaat onbehoorlijk worden. Ik wilde je nog vragen om

1 weck het Jubilcum-nummer N. Gids ter leen. Gaat het?

Met dankbaarheid t.t.

H.R.

100

Het is niet duidelijk wie of wat de Vlaamsche leeuw is. Gerretson?

1 november 1910: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Amice,

Hartelijk dank voor de toezending Jubileum-nttmmer N. Gids, en Europa.

Een lanpfcr schrijven volp/t binnenkort.

Hart.^r. t.t.

Henri Ritter.

15 november 1910: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Beste vriend.

Hartelijk dank voor de toezendinpf van je artikel in de “Groene”. Ik heb Mevrouw Bouwmeester in “Haar Groote Daß” nietßczicn. Zoo kan ik dus niet oordeelen over de juistheid van je opmerkingen. Maar deste zekerder kan ik de duidelijkheid en vastheid van je artikel als zoodanig waardeeren, want hoewel ik noch het stuk noch de praestatic der kunstenares in deze richting ken, werd jouw bedoeling mij geheel duidelijk, en begreep ik ook geheel wat het bizondere was waardoor Mevrouw Bouwmeester in een op zichzelf weinig beteekenend stuk een kunstpraestatic van groote waarde gaf. Ook het woordje over Louis, aan het slot, deed mij “hartgrondig plezier”.

Ik ben weer aan het werk. Mijn kamer (die je nu kent) heeft deze weldaad aan mij volbracht. Ik ben een goed eind weegs met een nieuwen dialoog in den trant der Odyssee, en tegelijkertijd voltooi ik een schets van vroeger, waarvan het eerste gedeelte in de XXc Eeuw heeft gestaan: “Toen Zij verlaten was” en ten laatste (maar mij het liefste) ben ik aan het schrijven over je boekje voor “de Nieuwe Kroniek”. Het eerste nummer van dit weekschrift (week schrift!?) zul je ook ontt’angen hebben. Wat aldaar geboden wordt is uit den vage, maar het is een der weinige tijdschriften waar ze mij willen “hebben”, en de menschen die het ondernemen lijken mij als mcnsch zeer sympathiek. Bovendien, het hangt toch eigenlijk van de medewerkers af, of er iets goeds uit groeien zal. Een stukje van de Odyssee verschijnt Zeitcrdag eveneens in de N.K. Ik zal het je toezenden.

Ten slotte: 3 dingen die mij bizonder ter harte gaan:

Ie als de dialoog (over een paar weken) een belangrijk eind op streek is, mag ik dan eens een avondje naar A’dam trekken, om het je voor te lezen? 2e Komt Bellincioni nu werkelijk, wanneer, waar, waarin, hoelang? Ik verlang er zoo naar.

3e Wat deed het mij ontzachlijk veel genoegen dat twee mijner vrienden: geadresseerde en W. van Leusden, op zoo geheel ongekunstelde en ongezochte

101

wijze tot elkaèr kwamen. Hij was opgetogen over zijn bezoek bij jon. En hij kent niet veel mensehen, die in staat zijn wat van zijn werk en hem zelf te begrijpen. Sehrijfnu eens zoodra je een klein gaatje in den tijd ziet, over je zelf, over je gezin, over je werk. Er komt soms zoo'n plotseling sterk verlangen naar de oude vrienden, de cenigen in onze gedachte, wanneer er iets werkelijk jongs en nieuws in ons wakker wordt.

Vale

Henricus.

P.S. Mijn boekje verschijnt nu wezenlijk met den goeden Sint. Odyssee en Prozastukken te samen in éen bock, dat voor mijn doen vrij lijvig belooft te worden. Ik ontvang dagelijks de proeven, het ziet er gezellig en smakelijk uit!

Het toneelstuk ‘Haar grote dag’ t an A.H. van der Feen wordt gespeeld bij de Koninklijke Vereeniging Het Nederlandseh Tooneel. Theo Mann-Bouwmeester speelt de rol van Louise van Heerde.

Een nieuwe dialoog in de trant van de Odyssee door Redenatiën is niet bekend. De schets ‘Toen zij verlaten was’ staat in De XXe Eeuw ^■an februari 1907.

!!]: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201. Ongedateerd maar welhaast zeker ongeveer hier te plaatsen.

Beste vriend.

Hartelijk dank voor toezending “Amsterdammer” met je kritiek over van Moerkerken. Wat je over deze schrijver opmerkte was ik wel met je cens, maar ik miste in het opstel, als zoodanig beschouwd, de opgewektheid en intensiteit, die zoowel je kritieken over Tooneel en Tooneelzaken kenmerkten als je stukjes over Tanger, waar je ookgrootc genegenheid voor het objekt gevoelde. Het komt mij voor dat ook je kritieken een sterk individucclen toon hebben (wat tevens hare bizondere waarde is), maar dat, omdat je schrijversnatuur meer artistiek (in den goeden zin!) dan intellectueel is, je genegenheid voor het behandeld objekt vercischt wordt om je yverk de grootste literaire kracht en waarde te verleenen. Het lijkt mij dat je evenzeer een gevoelig denker als een waarnemend dichter (dit woord in den meer uitge-breiden zin) bent. Mijn boekje komt nu eerst in Januari uit. Ik ontvang de proeven met scheutjes. Maar het zal er zeer smakelijk uitzien. De opgewekte vlaag houdt aan, ondanks de vele beroerdigheden die des menschen zijn. Schrijf eens hoe het ten uwentgaat!

Ten slotte nog een enkel woord over iets van zakelijken aard. Ik verneem dat er een Bouwmeestcr-fonds zal worden gevormd, en een comité om voor dit fonds te zorgen. Ik sprak er met mijn Vader over, die mij verzekerde een warm bewonderaar van Bouwmeesters kunst te zijn, en tot hem in relatie heeft gestaan, toen B. een toespraak door mijn Vader geschreven, heeft uit-

102

gesproken bij de Inhuldipfing der Koningin. Ik geloof dat, indien men een Comité zal samen stellen en men mocht mijn Vader tot decclnamc nit-noodigen, - mijn Vader niet onbereid zou worden gevonden. Aait de andere zijde is mij niet bekend hoe de bedoelingen van de formeerders van een ev. comité zijn, of men zich heeft voorgesteld er behalve kunstenaars ook mannen van wetenschappelijke en maatschappelijke beteekenis voor uit te noodigen. In ieder geval: laat het alsnog strikt onder ons blijven, en wil er nog niet met anderen over spreken, voor wij nader hebben gecorrespondeerd. Ik geloof dat mijn Vader evenals wij het onrecht dat men dezen grooten kunstenaar heeft doen ervaren betreurt. Wil mij over bedoeling en plannen voor zoover die bekend mogen zijn, van het B.C. cens inlichten.

Ik hoop tot spoedig ziens. Vale.

Henri R.

Niet bij de Inhuldiging, maar ter gelegenheid \an het huwelijk van koningin Wilhelmina met prins Hendrik vond er op 5 februari 1901 in hun aanwezigheid in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag een gala-avond plaats waarop Louis Bouwmeester de Proloog uitsprak als Heraut van Nederland in ‘Het IJed der Provinciën’, gedicht door Ritters vader en gepubliceerd in Het Nieuws van den Dag van 6 februari 1901, de krant waarvan Ritter senior toen hoofdredacteur was.

Simon Koster schrijft in zijn boek De Bouwmeesters, dat de noodzaak tot geldverdienen Bouwmeester in 1909 dwong tot een steeds lager niveau. In november 1909 vertrok hij voor een tournee van negen maanden naar Indië, op 23 november 1910 vierde laij zijn 50-jarig acteurschap met “De Koopman van Venetië”, maar terstond na die huldiging moest Hij zijn brood weer verdienen met het spelen in bioscopen.

6 december 1910: Bitter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Amice,

Juist toen ik jc brief ontving, wilde ik je een e.vcmplaar van de N.Kr. toezenden, waarin mijn opstel. Titans weet ik het echter toch in je bezit, en hoop ik je het opstel over eenigen tijd in hetgrootcr stuk waarvan het deel uitmaakt waardiger van vorm, n.l. zonder de ettelijke, ergerlijke drukfouten, te mogen aanbieden.

Hartclijk dank voorjc inlichtingen betreffend B.

Spoediq meer en tot ziens t.t.

R.

103

27december 1910: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

B.vr.,

Hartelijk dank voor je pretti^en brief, waarin mij de karakteristiek van mijn wijsgeeri^-getinte opstelletje bisonder trof. Ik bëandwoord je brief binnenkort ttit^ebreider, en hoop je dan ook een voorstel van samenkomst te mogen doen. De reden waarom ik nog even wacht, is, dat ik deser dagen jnist aan een artikel over je boekje bezig ben, en het op prijs zou stellen je dit voor te lezen, en met je te bespreken. Doch daartoe moet het eerst “af” zijn. -Ik kan echter niet nalaten je de gebruikelijke wenschen bij de jaarwisseling te onthouden. Ik hoop vooral dat je je weer sterker en verkwikter mögt gaan voelen. Tot spoedig? t.t.

H.R.

11 januari 1911: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Beste vriend.

Hartelijk dank voor het ex. v.d. Groene met je opstel over de jonge kunstenares, aan wie buiten dat opstel geen recht is wedervaren. Het opstel leek mij weder een der bestgeslaagde stukjes in dit genre, bizonder duidelijk, intensief, juist, voorzichtig gezegd. Ik ben een tijdlang bedlegerig geweest dooi’ een zware Influenza, waarvan ik nog niet geheel hersteld ben. Ik ben er erg door achterop geraakt met verscheidene artikels, waaraan ik bezig was, en ook met de correctie van mijn boekje, die vele maanden langer ver-eischt dan ik vermoedde. Het is gesukkel. Bizonder zoti ik het op prijs stellen als je mij verdere kritische opstellen ook wilt toezenden. Binnenkort hoop ik je een brief te schrijven over een plan door vele aardige jonge mcnschcn opgcstcld en waar wij jou ook in willen betrekken. En ook hoop ik nu eens eindelijk gereed te komen met mijn opstel over je boekje.

Tot spoedig Vale

Henri R.

14 februari 1911: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Amice,

Je herinnert je misschien mijn bericht over een aaneensluitingsplan. Dit zal verwezenlijkt worden. Mag ik je in verband er mede, misschien jouw partijaenoot, mijn vriend Carsten, jeugdig bouwkundige, voorstellen? Zoo

104

ja, schikt je een samenkomst, Zaturda^ den 25cn, 's avonds in American? -Hoc gaat het? Hier., eenige malaise. Ik verlang er naar, je sveêr eens te sien. Hartelijk gegroet t.t.

Henri Ritter.

3 maart 1911: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Helaas! sal ik Zattirdag niet aan het middagmaal kunnen sijn, ik beloofde reeds een kennis van mij, en kan dat moeilijk hernemen. Mag ik echter ongeveer 8 uur te Uwen huisc verschijnen? En mag ik de Heer C., met wien ik reeds ons drieër samenkomst afsprak, je dan om ongeveer 9 uur komen besoeken? Zonder tegenbericht bcschoztw ik dese plannen als door je goedgekeurd.

Zeer verlangend, je te sien:

Je Henri R.

Het is merkwaardig, dat Ritter in geen brief gewag maakt van Dc Haagschc Spectator, een maandelijks tijdschrift dat onder zijn redactie zal versclrijnen, maar dat na twee afleveringen, die van april en mei 1911, alweer zal ophouden te bestaan.

16 april 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Wilhelminapark 42.

Beste vriend.

Deser dagen ontving ik een brief van Gossaert, die mij vertelde, dat jij aan Toussaint gevraagd hebt, hoe het mijging. Daar schrok ik van. Het scheurde mij plotseling mijne gesteldheid van het laatste jaar open, dat mij van wat voor mij het wesenlijkste een beste is, heeft gescheiden. Hu, in dc nieuwe Lente, nu er eindelijk iets komt wat lijkt op een verlossing uit de “pi-ak-tijkquot;, wordt het verlangen naar mijn oude en “eenigc” vrienden heviger dan ooit in mij wakker. Toe, schrijf mij een dag in de volgende week, waarop ik cens bij je komen mag. - Mijn boekje (het is een lijvig “boek“ geworden) laat nog slechts dagen op sich wachten. Het saI er prettig uitsien.

Tot séer spoedig dus?

H.R.

Schrijf je naar bovenstaand adres?

Gerretson schrijft op 11 april 1911 aan Ritter: ‘Mijnssen vroeg gisteren Toussaint hoe ‘t met u ging..!!! op het diner Buysse.’

105

7 juni 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Beste vriend.

Ik kan je moeilijk ze^en hoezeer ik je dankbaar ben voor je laatste briefje dat mij het onverstand heeft aan^etoond van eeni^e wanhopige da^en. Men kan zichzelf niet meer martelen dan als men on^eeirond, door misverstanden depirootste schatten van zijn leven injievaar waant.

Voor de aardigheid zend ik je een voor-excmplaar van mijn boekje, dat den lOden verschijnt. Er zijn nog bindersfouten in, maar er ontbreekt niets aan den tekst. Zeer benieuwd ben ik naar je artikel, ik hoop, als er overdrukjes zijn, naar één te mogen solliciteeren.

De vergadering was verdrietig en öde. Zij miste elk “cachet”, zelden heb ik geesteloozcr discours aangehoord dan toen, na den maaltijd, “de bloem der natie” te Scheveningen bijeen was. Zij die stilletjes zijn weggegaan, waren de verständigsten. Wat een teruggang, wat een matheid in onze hccle cul-tuurl Het geeft weinig moed. Ik hoop dat er binnenkort, als ik in Amsterdam kom, gelegenheid is, dat wij elkander een rustig uurtje spreken. Ik heb je veel te vertellen.

Wees hartelijk gegroet door t.t.

Henri Ritter.

Wanhopige dagen: hij huwt op 2 augustus 1911 en hun dochter Isa wordt op 22 februari 1912 geboren. Hij heeft Mijnssen in vertrouwen genomen.

21 juni 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Amice,

Hartelijk dank voor de toezending van de laatste “Groene”, waarin je opstel over Shakespeare en Verkade. Ik dacht in mijzelf toen ik het las: wat is het toch heerlijk! dat er temidden van de verwarring en de grootschdoe-nerij op bet tooneel, één zelfde duidelijke, voor ieder die scherp luistert waarneembare stem is, die roept om innerlijkheid, en die... waarschuwt! Je artikel zelf, daar heb ik veel aan gehad, het was duidelijk en zeer systematisch gecomponeerd, hoewel misschien in den aanvang iets moeizaam geschreven. Ik geloof dat je met deze artikels aan ontwikkelde lecken (zooals bv. ondergctcckcnde er zich een acht) een ware weldaad bewijst. Bolland spreekt altijd over het “verhelderen van ons inzicht”, maar dat is op kunstgebied minstens even noodzakelijk als op het gebied van het denken.

Ik hoop met een enkele letter van je te mogen vernemen wanneer je verlof ingaat. Misschien dat ik je voor dien tijd nog een kwartier of langer of korter bezoek om je goede reis te wenschen!

Fac valeas t.t.

Henri Ritter.

106

Bolland is de filosoof G.J.P.J. Bolland (1854-1922), Fac valeas = Hou je taai.

4 juli 1911: Ritter aan Mijnsscn

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Amice,

Hartelijk dank voor je brief, het tweede gedeelte van je artikel en het pro-pectus van Mevr. Bellincioni. Ik verlang er meer dan ooit naar, je te spreken, en heb ook zeer veel te vertellen. - Schikt mijn komst je op Donderdag den 13den July? Zoo neen, wanneer dan? Ik kan altijd behalve Woensdag 5, Donderdag 6 Jttiy tn de Zondagen. Ik hoop in ieder geval nog even bericht van je te mogen ontvangen.

Hart. gr. t.t.

Henri Ritter.

26 juli 1911: Ritter aan Mijnsscn

Briet in NLMD. Uit: Den Haag, Badhuisweg 201.

Beste vriend.

Wij waren beide getroffen, door je bijzondere hartelijkheid, ons wat te willen aanbieden in onze huishouding, en het zal voor mij een prettige gedachte zijn, lederen dag met iets om te gaan, dat van jou afkomstig is. Wij wilden graag a priori aan jou overlatcn watje ons het liefst geven wilt. Is de keuze lastig, dan, zoo deelt mijn a.s. vrouw mij mede, bestaat er behoefte aan drinkglazen en theelepeltjes. In de toekomst zouden wij ook schalen voor eetservies noodig hebben, doch daar wij de eerste jaren “van de kok” eten, is het niet iets wat wij dadelijk in gebruik kunnen nemen.

Alles gaat. Goddank!, tot heden naar wensch, doch het is een pijnlijke vervelende tijd, die door de ondragelijke zwoele hitte nog onaangenamer wordt gemaakt.

Ik heb heerlijke herinneringen aan ons laatste samenzijn in Amsterdam. Het was ook een voorrecht met je over socialisme te hebben gesproken, al heb ik den indruk dat ik mij veel meer reactionair heb voorgedaan dan ik, in mijn hart, ben.

Ook namens mijn a.s. vrouw nogmaals zeer hartelijk dank. Je kunt maar amper vermoeden hoezeer de goedheid en sympathie van mijne vrienden voor ons beiden “brood des levens” is. -

Vr.gr. t.t.

Henri Ritter.

107

Op 2 augustus 1911 huwt in Den Haag Piene Henri Ritter met Cornélie Marguerite Landré, geboren te Utrecht op 27 juni 1884. Zij wordt ontslagen als onderwijzeres. Ze gaan wonen: Smidswater 27 in Den Haag.

De Algemeene Verzekerings-Maatschappij ‘Providentia’ te Amsterdam (waarvan Frans Mijnssen directeur is en die liij in 1897 opgericht heeft) stelt Ritter aan als Agent. De aanstelling luidt: ‘Wij verklaren hiermede tot onze Agent voor ‘s Gravenhage amp;nbsp;omstreken aan te stellen den Heer Mr. P.H. Ritter Jr. te ‘s Graven-hage en zulks voor de Branches: Verzekering tegen Ongelukken, Wettelijke Aansprakelijkheid, Brand, Inbraak amp;nbsp;Ziekte, volgens de instructies, welke wij hem reeds verstrekt hebben en/of eventueel later nog verstrekken zullen. Amsterdam, 2 September 1911.’

Ritter verzekert zich op 4 september 1911 tegen diefstal met buitenbraak '(ƒ 1000 tegen een premie van ƒ 1.50 per jaar) en op 15 september 1911 tegen brand (ƒ 1000 tegen een premie van ƒ 1 per jaar).

Na 171 brieven van Ritter aan Mijnssen zijn vanaf nu ook de brieven van Mijnssen aan Ritter bewaard. Ze bevinden zich in het AR.

23 september 1911: Mijnssen aan Ritter

Erboven: Amsterdam.

Vriend,

Ik ging niet naar Italië - om de cholera - (ik herinner me niet of ik je van de verandering der plannen in kennis stelde) maar ging naar Dresden. In het geselschap van de van Looijsl

Het was een onvergetelijk uitstapje! Nu is mijn vrouw er op uit (naar Brussel, waar haar moeder zich bevindt) en voer ik den scepter over het huis Joh. Verh. str. 48. De kinderen zijn thuis.

Ik hoop dat wij na haar terugkeer (2 of 3 Oct.) eens spoedig met je vrouw zullen mogen kennis maken.

Gaat het je beiden goed? Ik verlang zeer naar berichten.

Door mijn afwezigheid kon ik je niet de “Groenen” sturen met mijne talrijke kolommen over Bellincioni en Reinhardt. Dit verzuim herstel ik heden. Het zal me plezier doen als je de stukken eens wilt lezen.

Jaarsma gaf mij het eerste bedrijf van zijn nieuw tooneelstuk ter lectuur en deelde mij mede dat jij er nogal meê waart ingenomen. (Laat dit onder ons blijven). Ik begrijp dit niet. Mij leek het zeer onrijp en rammelend.

Met beleefde groeten aan je vrouw, en stevigen handdruk voor jezelf tt

Frans Mijnssen.

Chris Will schrijft in zijn bijdrage ‘Jacob met de pet’ in het door het Letterkundig Museum in 1993 uitgegeven boek In zijn soort een mooi werk esvet de collectie portretschilderijen van het Museum: ‘Het enige geschilderde portret van Van I.ooy dat niet de voor de hand liggende titel zelfportret meekreeg, maar door de maker de titel ‘r Dresdener petje toegevoegd kreeg, bevindt zich, waarschijnlijk sedert 1964, in het letterkundig Museum. Het portret herinnert aan een gebeur-

108

tenis uit zijn leven. We weten immers uit zijn brieven en van een bewaard gebleven foto dat hij in september 1911 samen met zijn vrouw Titia en zijn vriend Frans Mijnssen een tocht gemaakt heeft naar Dresden. Waarschijnlijk heeft liij als souvenir een studentenpetje meegebracht en zich na thuiskomst gezet tot het schilderen van een zelfportret met pet. Verder is bekend dat het paneeltje door het Letterkundig Museum werd verworven uit de nalatenschap van Frans Mijnssen. Wat ligt er meer voor de hand dan dat Jacobus van Looy het aan zijn gastheer Mijnssen geschonken heeft als dierbare herinnering aan de tiendaagse kunstreis naar Dresden?’

Mijnssen is op 1 mei 1902 gehuwd met Marguerite Gertrude Cochius. Ze wonen in de Johannes Verhulststraat 48 in Amsterdam. Hun kinderen zijn Frans Christiaan en Clara Wilhelmina Elisabeth.

Max Reinliardt (1873-1943) is de Oostenrijkse toneelspeler en regisseur. Jaarsma is de auteur D.Th. Jaarsma (1878-1959).

23 september 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Beste vriend,

Juist was ik van plan, je te sehrijven met hoeveel warme genegenheid ik je laatste artikel in de “Groene” over de plannen van Mevrouw Bellincioni gelezen heb - toen het exemplaar datje mij zelf wilde toezenden mij verheugen kwam. Ik zal het artikel dikwijls overlezen, want er zijn met den een-votid der overtuiging, overtuigingen in uitgesproken die ook ik... belijd. Van deze overtuigingen was mij de liefste - “dat elk gaaf geluk dat nietten slotte bedorven werd, een kostbaar bezit blijft lang nadat het ten einde is gegaan”. In deze woorden ligt ook voor mij, wat Bellincioni's kunst heeft gebraeht in mijn leven. Wat ik nu het voor onze cultutir hoogst belangrijke vind van Mevrouw Bellineioni’s school? - Dat de kracht, van deze school uitgaande zal zijn: de kracht der intuïtie. Op “scholen” worden de slechten gevormd, en de van aanleg begrijpenden verknoeid. Tenzij de school, gelijk de Antieken haar zagen, het leven zelf in zich bevat, en dit is alleen mogelijk, indien school synoniem te achten is met invloed cener diepe persoonlijkheid.

Over het artikel in de andere Groene, waarvoor ook zeer hartclijk dank, hoop ik je nader te mogen schrijven of spreken.

Binnenkort meer, en zeer hartelijk gegroet door t.t.

Henri Ritter.

109

29 september 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Beste vriend,

Je waarschuwende woorden voor den aanvan^ van Reinhardt’s “Oedipus-vertoonin_g” hebben mijseerpfetivjjen. lUat dat artikel duidelijk ook voor den leekl De aard van mijn eigen werk brengt mij zeer zelden met het tooneel in aanraking, zoodat ik in de hervormers onzer regie door gemis aan ervaring vaak meer een algemeen streven dan speciale wenschen kon waardeeren. Maar door dit opstel heb ik ten duidelijkste de fouten en juistheden in de regie der besproken stukken begrepen. Het was mij, of je naast mij in den schouwburg zat en mij op allerlei attent maakte. Ik begrijp door het daadwerkelijk meeleven van een schouwburg-voorstelling, wat hierfei-tclijk geschiedt, weer beter, ’’welken kantje opwilt”. Als ik het goed begrijp: “een voorstelling, welke de lijnen door onze verbeelding geprojecteerd doortrekt, niet: verstoort”. Ik blijf de pacdagogischc waarde van deze opstellen, waarin vooral de betoogende kracht van je ironie zoo groot is, bizonder belangrijk achten voor ons op tooncelgebied misleid en door journalistiek vergiftigd publiek, en hoop datje door wellicht uiterlijk gemis aan aprecia-tic, de innerlijke waarde niet vergeten zult die je opstellen hebben, vooral voor de groote massa van ontv’ikkclde lecken. Ten opzichte van déze voorstellingen schijnt mij je vermanend artikel verre van overbodig.

Thans een enkel woord over het oeuvre van Jaarsma. Mijn oordeel daarover is zeker niet: ’’waardcerend zonder meer” en is gegeven na mondelinge voordracht dus niet: bezonken. - Jaarsma is echter geheel te goeder trouw indien hij een waardcerend oordeel uit mijne woorden distilleert. - Ik zou het prettig vinden er, mondeling, even met je over te spreken bij onze eerstvolgende ontmoeting. Wil mij echter het genoegen doen, in je gesprekken met hem over zijn werk vóór onze ontmoeting mijn oordeel uit te schakelen, ik voorzie misverstanden, die dooreen enkel woord tusschen ons beiden worden voorkomen.

Wij maken het best, maar: druk. Ik ben secretaris geworden der Commissie tot Herziening van het Mijn reglement, de belangrijke functie, waarover ik je in een van mijn laatste brieven sprak. Het geeft veel werk. Tóch hoop ik je binnenkort iets nieuws te toonen van mijne hand. - Zeer verlangend ben ik cens iets naders te vernemen over je reis. Ik kan vermoeden dat zij (met oom Kobus) niet alleen in geographischen zin een reis naar de hoogvlakten isgeweest.

Hartelijkcgroeten van t.t.

Henri Ritter.

HO

3 norember 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Bette vriend.

Uit de Limbiirgsche kolenmijnen op^edoken, waar ikgeruimen tijd in verband met mijn betrekking vertoeven moest, trekt het groote licht van Amsterdam mij, en denk ik Zaturdag den llden aldaar te komen. Zoti het je schikken mij een oudcrtvctschgenoeglijk uurtje, bijv, in den '■'■Oportotijd” af te staan? Zoo ja, dan hoop ik van je te mogen hooren in welk deel van den dag die tijd voor jou valt. Hoe gaat het toch? Ik las je stukje over Ie Bargv in “de Groene”, waarin het arceeren der scheidingslijnen, dit kenmerk van je kritischen arbeid mij weer sterk trof. Ik las, in Limburg zijnde, dat Bellin-cioni in Rotterdam isgeweest. Jammer dat ik zoo ver weg was. Wij hadden elkaêr wellicht te Rotterdam even gezien?

Mij gaat het goed, maar druk. Ik begin de eerste bloemen der kritiek op mijn boekje saèm te lezen. Bij Qticrido bracht ik het er, tot mijn verbazing, nog al goed af, en de Meester schreef een heel prettig stukje in de Rotterdammer. In ben in de druppelsgewijze vrij komende oogenblikken bezig met mijn ThijmBiographie. Las je den nieuwen bundel van Gossacrt? Zoo neen, mag ik je hem dan dezer dagen cens toezenden?

Hopend spoedig zij het een enkel tccken, van je te hooren.

Als steeds t.t.

Henri R.

Er zijn kritieken over Ritters onder het pseudoniem Rudolf Atele geschreven Kleine Prozastukken bekend van Is. Querido in het Algemeen Handclsblad van 5 oktober 1911, van Johan de Meester in de Nieuwe Rotterdamse Courant veen 23 oktober 1911, van HJerman] Rfobbers] in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, mei 1912, in Onze Eeuw, juni 1912, van H. van Ixion in Den Gulden Winckel, februari 1912, van Henri van Calker in Bibliografisch Jaarboek 1911, in De Nieuwe Gids, november 1911 en van G. van Hulzen in Het Boek 1911. Van Ritter komt in 1912 het boek Lodewijk van Dcyssel uit.

De nieuwe bundel van Geerten Gossaert is Experimenten uit 1911.

S november 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Beste vriend.

Behoef ik je te zeggen, dat wij beiden met grootc vreugde de zoo hartelijke uitnoodiging van je vrouw en jou hebben ontvangen? - Nu is het jammer, dat ik Zaturdaggedeeltelijk voor “zaken” in stad kom, die mij met onontkoombare noodwendigheid een gedeelte van den avond zullen rooven. Dat nu, ZOÙ ik ellendig vinden, de eerste keer dat ik kom met mijn vrouw, en in je nieuwe huis, den avond te moeten onderbreken! Daarom mag ik mis-

111

schien een nadere datttntbepalin^ aan jou ovcrlaten. Wat deze maand betreft kunnen wij altijd. Alleen de 20ste en 22-29, wanneer ik in Limburpf ben, zullen moeilijk gaan. Ik hoop dan toch nog even Zaturdag-middag (ongev. half 6?) ‘'in het voorbijgaan” op je bureati te mogen komen, omf een kort oogenblik te zien en een handdruk te wisselen, ^ndcr je tegenbericht reken ik dit alles goedgekeurd. Wil mijn hart.gr. aan je vrouw overbrengen.

Vale t.t.

H.R.

Theo Maim-Boiiwmeestei- krijgt als zij veertig jaar actrice is op 15 november 1911 een ring ten geschenke, die haar uit naam van de Amsterdamse burgerij ter hand wordt gesteld door een erecomité, bestaande uit Jhr. A.W.G. van Riemsdijk, Simon Maris, Frans Mijnssen en Mr. RW. de Koning. Zij zal op 7 maart 1934 de ring doorge\en aan Else Mauhs.

19 november 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Den Haag, Smidswater 27.

Beste vriend,

Ik heb ergroote behoefte aan, je nog cens heel hartclijk te danken in de eerste plaats voor dc zoo hoffelijke ontvangst die je hebt willen bereiden aan mijne vrouw. Ook was mijne vrouw, die hier bijna uitsluitend mijn ongetrouwde, rookende en over “Kunst” en “Maatschappij” philosopheerende vrienden ontmoet, zoo hcclcmaal verkwikt en verwarmd door de vertrouwensvolle huiselijkheid en vriendschap, waarmee jouw vrouw haar in het rustige uurtje na den-eten heeft omringd. Ons gesprek (uit de oude tijdcnl) heeft mij tot enthousiasme gebracht voor het plan een studie te maken van den Zebedeus. Ik weet zeker, dat ik het doe. Ik begin, dezer dagen, Zebedeus op zijne zwerftochten te vergezellen. Mag ik je er, als ik den geheelen Z. herlezen heb, nog cens over schrijven? Iets prettigs: ik mocht gisteren dinecren bij dc Fam. Albcrdingk Thijm. Het was, tot mijn grootc vreugde en dankbaarheid, alles als vroeger. Na den maaltijd ontvouwde ik het plan der biographie zooals ik het, al vrij omlijnd, in mijn hoofd heb, aan Thijm, die er meê ingenomen scheen. Wat is de jonge Thijm, (die aan je bureau verbonden is) een door en door sympathiek mensch!

Dezer dagen zend ik je een schets van mijn vriend Reitsma jr, over Veere. Ik ZOÙ het een aardig idee vinden als Reitsma deze schets inzond aan Elzevier en van Lejisdcn er etsen bijgaf. Misschien wil je, bij gelegenheid, cens zeggen hoe je oordeel hierover is. Dc schets van Reitsma is: lichte kost.

Wil met je vrouw wel zeer door ons beiden gegroet zijn en wees zelf hartelijk gegroet door t.t.

H.R.

112

‘De jonge Thijni’ is Mijnssens medewerker bij Proxidentia J.W.L. Alberdingk Tliijm, zoon van Lodewijk van Deyssel.

In Elsevier's Geïllustreerd Maandsehrift, 1911, deel II en 1912, deel I, is een schets van Reitsma met etsen van Van lensden niet gevonden.

11 december 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Den Haag, Smidswater 27.

Beste vriend,

Hartelijk dank ervoor, dat je Reitsma's schets zoo nauwkeurig hebt willen lezen, ondanks je drukke bezigheden. Ik zal hem eens bezoeken en van den inhoud van je brief op de hoogte stellen. Ik denk dat hij het prettig zal vinden een objectief oordeel te kunnen hooren. De ware kritiek is toch onze beste vriend, als wij het welmccnen met ons werk. Ik ben hclaasl nog niet in de gelegenheid geweest, Gossaert naar zijn plannen te vragen, ik zie hem weinig in den laatsten tijd, wij hebben het beiden druk.

Zijn bundel heet: “Experimenten”. Ik zou het op prijs stellen als je een dezer weken voor mij persoonlijk, een rustig halfuur hetzij op je bureau hetzij bij je t'huis of elders afwilde staan. Ik zou graag je raad inwinnen over iets. Wil ons beider groeten ontvangen voor U beiden en zelf hartclijk gegroet door t.t.

H. Ri.

In de boekerij van Frans Mijnssen bevindt zich niet de eerste, Zilverdistel-drtik, van G. Gossaerts Experimenten, maar de tweede, in 1916 uitgekomen bij C.A.J. van Dishoeck in Bussum.

17 december 1911: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Amice,

Je briefen telegram ontvangen. Mag ik nu Vrijdag komen? Zonder tegenbericht reken ik het goedgekeurd. Ik zal in verband met de vergaderingen der Commissie, welke de heele volgende weck plaats hebben, niet eerder, maar ook niet later dan ongeveer half 9, na het eten, bij je kunnen zijn. Hartelijke groeten van t.t.

H.Ri.

113

20 januari 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Amice,

Hierbij zend ik je een brief van “de Amsterdamsche Volksbank”, door van Lensden aan mij overgedra^en. Misschien wil je dezen briefen ev. eenige volgende in je bezit honden tot IS Januari 1913 of den datum, waarop ik ev. vroeger zelf ZOÛ kunnen aflossen, waaromtrent ik je dan nader bericht zal zenden.

Hartclijk dank voor je beide brieven. Je opmerking (in den tweeden brief) over het zien van zijn rol op zijn eigen wijze door den spclcr-kunstcnaar in verband met den te stellen eisch, dat hij niet zal zondigen tegen het geheel (drama en vertooning) en den geest van het geheel, (naar aanleiding van je Botiwmcester-artikel,) kwam zoo merkwaardig gelijktijdig met je betuiging niets op het hart te hebben voor de volgende vergadering van ons Genootschap, - dat ik bij mijzelf ben gaan denken: “is er niet iets waar je je over uit moet spreken, zij het dan aanvankelijk ongenootschappelijk? - Is het niet opmerkelijk, dat de groote talenten juist voortkomen uiteen tijd, waarin de eisch van “hetgeheel” niet zoo zeer beseft werd als tegenwoordig?” - Ik voelde iets verdrietigs in jc woorden: “Groote kerels als Bouwmeester schijnen voorloopig niet vervangen te zullen worden door evengroote, hoezeer andere mcnschcn ”. Het probleem: persoonlijke visie in verband met begrip van het geheel der te vertolken kunst, en dit weer in verband met den toestand en de ontivikkeling van ons huidig tooneel, het komt mij voor dat er in deze spheer vangedachten veel te vinden is datje belangrijk ter bespreking (ook ten slotte in ons genootschap) zal voorkomen. Overigens zou het onjuist zijn te meenen, dat onze ver-eeniging (waaraan je, naar ik metgroote vreugde uitje brief las zult blijven deelnemen!) een zaak van louter “theorie” is. De bedoeling is juist er men-schen van bcteckenis van allerlei richting in te vragen (ik hoorde, - dit ver-trouwclijk - de namen noemen van Der Kinderen, de Vooys, Wiessing) en daardoor te vormen: een centralisatie van verzet tegen absurditeiten als de quaestie van de Vierjaarlijksche (en zoo zijn er menigvuldige ergernissen). Een krachtige organisatie van ouderen en jongeren die belang stellen in onze cultuur en niet zoozeer gemeenschappelijke vakbelangen voorstaan, (zooals de Ver. n Letterkundigen) dan wel actie naar buiten (door adressen,geschriften, artikelen, beïnvloeding der overheid, enz.), komt mij voor veel kracht te kunnen ontwikkelen. Als de leiders der bestaande pers in deze organisatie betrokken worden lijkt het mij (in strijd met mijn aanvankelijke meening), dater meer “leven” in de innerlijke bcteckenisgenomen, door kan komen, dan bv. door de oprichting van een nieuw tijdschrift. Door aan deze organisatie deel te nemen, zelfs al zou men overigens werkeloos blijven, vertegenwoordigen wij de (misschien beperkte) tak van cultuur die speciaal de onze is, en “doen meè” in stede van te verstarren in (zoti het kunnen zijn?) onverantwoordelijke (?) afzondering. Het spi'cckt dat dit allerlaatste alleen gericht is tot hen, die van dit Genootschap in concreto hetzelfde verwachten als ik.

Het spijt mij, dat je het tegenwoordig zoo volhandig hebt. Want ik verlang

114

naar de kleine tooneelspel in den N.G. - Naar aanleidinji van een onser laatstepjesprekken (op je bureau), dat er een zekere opwekkin/t noodiet is, ook voor den arbeid die ons het meest nabij staat, hetpeen ik met je eens was en ben, heb ik niettemin cfedacht: ‘^Jongens, laten wij tbeh maar doonverken! Zelfi misschien tepen de keer in

Ook moeten wij niet vergieten dat ons werk, afgezonderd van de potentie (of impotentiel) van een huidie/ toonccl^eselschap, een zekere absolute waarde heeft. En de verschijning van een tooneelwcrk als tijdschriftbijdrage, heefteen beteekenis die wordt onderschat. Velen met mij zijn bepcerip naar werk, dat, na den “-effektvollen” Heyermans, wiens “Glück auf” ik thans ook de eer heb te kennen, ons eindelijk weer eens blijk peeft van peest en “innerlijk” waar-nem inpsvermopen.

Ik ben in den laatsten tijd uit een periode van uiterste abstractie, waarvan ik je de froeven eens hoop toe te zenden, in de sappipcr en minder vcrintellcc-tualiseerde literatttur terup. - Eindelijk tot iwf plicht »ƒ weêrpekomen heb ik nopal veel pelezen uit de laatste tijd. Ik hoop je ook daaiwcr wat aantcckc-ninpen toe te zenden. Rest nop de Thijm-studie en... sedert lanpc jaren., weer een nieuweprootere schets. Over eenipe weken, zoodra ook mijne volhandip-heid wat over is, moetje eraan pclooven! - Vooishands; tot de verpaderinp die in deze maand nop plaats heeft.

Hart.pi’. v.h.t.h. t.t.

H.Ri.

P.S. Ik kan je helaas de notulen der laatste vergadering niet doen toekonien. De Bazel heeft er, tegelijk met zijn bericht van verhindering, al om gevraagd. Wie het eerst komt... enz., zoodat ik ze zelf ook niet kan krijgen. Het spijt mij.

Het is niet helemaal duidelijk wat ‘ons genootschap’ is. In een op 30 april 1936 aan W.L.M.E. van Leeuwen geschreven maar niet verstuurde brief noteert Ritter: ‘[...] was ik betrokken in de actie tot hervorming van de architectuur; ik was opgenomen in een gezelschap dat de nieuwe lijnen in de bouwkunst en, daarmee samenhangend, in de algemeene cultuur wilde trekken. Daar zaten Berlage, de Bazel, Granpré Molière, Frans Coenen, in.’ A.J. Der Kinderen (1859-1925) is de schilder en directeur van de Rijksacademie in Amsterdam (1907-1925). C.G.N. de Vooys (1873-1965) is de taal- en letterkundige, die in 1915 hoogleraar in Utrecht zal worden. Henri Wiessing (1878-1961) is van 1907 tot 1915 verbonden aan het weekblad De (Groene) Amsterdammer. K.P.C. de Bazel (1869-1923) is de architect. Je toneelspel in de N.G. zal ‘Hun eerste thuis’ zijn in De Nieuwe Gids, jrg. 28, nr. 4, 1913, blz. 545-556.

Het toneelstuk ‘Glück auf van Herman Heijermans gaat op 24 december 1911 in première in de Hollandsche Schouwburg te Amsterdam.

Op 22 februari 1912 wordt Ritters dochter Isaline Jeanne Françoise Marie Alexine geboren. Ritters moeder schrijft hem op 25 januari; ‘Vader vond het allerliefst van Mijnssen.’

115

5 maart 1912: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Amice,

Toen, na äe laatste vergadering van ^'Het Geselschap” eenigen der aanwezigen wat na bleven praten, deelde de Heer Gratama mij mede, dat zoo gaarne een onderwerp, het tooneel bctrejj'cndc, ter sprake zou zien gebracht op een der eerstvolgende vergaderingen, en vroeg mij, omdat hij wist dat wij beiden elkander goed kennen, je cens te polsen, of je niet geneigd zoud’t zijn een der-gelijk onderwerp in te leiden. Aan dit verzoek voldoe ik bij deze. En ik mag er misschien bijvoegen, dat ik dezer dagen, bij de lectuur van de biographie van Albcrdingk Thijm Sr. door A.J. getrojfen werd door een passage omtrent bet gemis van algemeen kunstbegrip bij onze acteurs. Dat scheen algemist te worden tijdens het leven van den ouden Thijm. Hoeseer bestaat, ondanks cenige verbetering hier en daar, tegenwoordig hetzelfde euvel. Misschien dat ge iets voelt voor dit on denverp. Wij souden cens kunnen ondersoeken, hoe er verbetering te verkrijgen is. Of vindt ge mij een onverbeterlijk optimist?

Als ge tijd hebt, wil dan cens antwoorden aan den Heer Gratama of aan Uw Henri R.

Mogelijk is Gratama de schilder en schrijver G.D. Gratama (1874-1965), sinds 1912 directeur van het Frans Hals-Museum in Haarlem.

Onder het pseudoniem A.J. schrijft Lodewijk van Deyssel in 1893 het boek over zijn vader J.A. Albcrdingk Thijm.

4 april 1912: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Beste vriend.

Zoo juist uit Limburg teruggekomen vind ik je brief. Ik had allang het plan je te schrijven, het Mijnreglement, waarvoor ik moest reisen en trekken en allerlei menschen spreken, liet mij geen tijd voor wat mij het liefste is - contact met mijn vrienden. Het deed ons verdriet, te hooren dat het bij je t’huis minder goed gaat. Het lijkt mij zoo ellendig, je eigen kind in zoo'n hoestbui pijn te horen hebben. Wij hopen zoo hartelijk dat het gauw den goeden kant op zal gaan. Wil je ons vooral op de hoogte houden? Wat mij ook verdriet doet, is de zwijgzaamheid over je werk. Schrijf toch cens gauw hoe het met je tooncelspel staat, - je ontmoediging van laatst wil mij maar niet uit de gedachten. Ik las onlangs je kleine psychologische drama’s weer door, die door htin innerlijk en door hun eigenaardigen vorm zooicts eigens en karaktervols hebben te midden onzer luid en veelstemmige literatuur. Wat mijn werk betreft, ik heb in den laatsten tijd een treffend blijk van waar-deeringgevonden in een karakteristiek van van Loon over mijn boekje. Ik meen dat gebreken en deugden van het boekje zelden juister door iemand

116

begrepen zijn. Ik vind het prettijj als je deelgenoot zond't willen zijn van mijne vreugde, en zend je daarom het exemplaar van den “Gulden Winc-kel”, waarin de kritiek is opgenomen, hierbij toe. Ook zend ik je eeen klein Prozastukje. Ik weet niet of dergelijke stukjes de zijde van mijn werk vormen, die je het meest sympathiek is, maar zou toch graag zien datje mijn gecstcsverschttivingen bijwoondc. Misschien mag ik zoowel G.W. als getypt stuk van je terugontvangen? Ik ben bezig aan het voltooien van de schets “Toen zij verlaten was”. Het is hyperindividualistisch, maar de gewaarwording voelde ik sterk in mij leven, en ik kan het niet nalaten haar weer te geven.

Zou je, tegen het einde der maand eens een rustig uurtje voor mij hebben? Ik ZOÛ het zoozeer op prijs stellen, je oordeel te ontvangen voor ik de Thijm-studic definitief inzend. En dan: zou ik je een lastig verzoek mogen doen? Ik heb mijn literatuur niet geheel compleet, en kan nergens “Een Liefde”, “Blank en Geel” en de 3e en 6e Bundels krijgen. Zou ik deze misschien voor korten tijd van je mogen leenen?

Nu nog iets over “Het Gezelschap”. Er is zeker “Schwung” in, en het komt mij voor dat Berlage terecht (laatste Beweging-nummer) spreekt van een nieuwe beweging in de bouwkunst. Toch vond ik - ondanks alle enthousiasme - persoonlijk nog niet het punt van contact. Vandaag waren wij 1er bruiloft van van Lensden. Ik kreeg den indruk - in vertrouwen - dat er over verdrietige dingen moest worden heen-gestapt. Het gelukkige gezicht waarmee onze vriend mij vertelde dat hij van jou een telegram ontvangen had, heefi mij zeer getrojfen. Mijn vrouw en kind zijn gelukkig goed gezond. Wij zijn heel blij een teeken van leven van je te hebben ontvangen en wenschen jou en je vrouw nogmaals het allerbeste met den toestand t'huis. Vale t.t.

H.R.

H. \'an Loons artikel over Kleine Prozastukken staat in Den Gulden Winckcl van 15 februari 1912.

Lodewijk van Deyssels Een Liefde is uit 1888, Blank en Geel uit 1894, zijn Derde Bundel Verzamelde Opstellen uit 1897 en zijn Zesde uit 1901.

Het artikel ‘Waar zijn wij aangeland?’ van H.P. Berlage Nz. staat in De Beweging, 1912, deel II, blz. 1-13.

70 april 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. LJit; Den Haag, Smidswater 27.

Beste vriend,

Hartclijk dank voor de beide boeken (”Ecn Liefde”en '6c Bundel”). Ik zal het exemplaar van “Een Liefde” met zorgvuldigheid bewaren.

Spoedig meer

Hartelijk gegroet t.t

H.Ri.

117

18 mei 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Amice,

Een paar woorden. Eerst het zakelijkc. Elartelijk dank voor je laatste bericht in zake de qiiitantic der Volksbank.

Mijn bijdracfe voor ‘quot;Het Gezelschap” doe ik je toekomen voor het einde dezer maand.

Hoe gaat het t'huis? Alles weer in orde, hoop ik?

Als het je schikt, mij even mijn stukje over “Verwachting en Herinnering” toe te zenden, en de kritiek van van Loon in “den Gulden Winckel”, - zou ik dit alles dan binnenkort mogen verwachten?

Robbers kritiek las ik. Er was veel in wat mijn inzicht in eigen werk zeer heejt verhelderd. Het was een ernstige, en mij goed docn-de kritiek.

Binnenkort hoop ik je uitgebreid te schrijven over je Possart-studie. Je bemerkt aan dit vluchtige briefje een “haastige” stemming. Dat komt omdat ik heclemaal in mijn Thijm-studie zit. Ieder minuutje neem ik waar. Ze zal binnen een paar maanden gereed komen. Zou jij de eerste willen zijn aan wien ik haar voorlees?

Bij ons t'huis gaat alles wel. Wees hartelijkgegroet door je

Henri Ritter.

De beschouwing ‘Verwachting en herinnering’ staat in Ons Tijdschrift, 17de jrg., 1912, blz. 892-893.

Mijnssens artikel over de Duitse acteur Ernst von Possart (1841-1921) staat in De Nieuwe Gids, jrg. 27, nr. 4, 1912, blz. 680-683.

2 juni 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Amice,

Thans heb ik Uw studie over Possart nauwkettrigergelezen dan een paar weken geleden mogclijk was. Zulke karakteristieken moest ge meer schrijven. Het is treffend zoo juist als ge deze persoonlijkheid in een opstel dat den ontvang had, die het moest hebben (geen woord te veel en geen woord te weinig!) hebt getypeerd. Ik heb gevoeld wie Possart niet was, het eerste zonder dat ik de hoogachting die ge voor deze (buiten Uw eigenlijk diepste, sympathie vallende?) figuur toch bezit een oogenblik te verliezen. Waarom geeft ge toch geen tweede bundeltje Tooneclbcschouwingcn uit? Ik (en anderen met mij) vinden het zoo jammer dat Uw werk in deze richting (dat een zoo sterk sprekenden tendenz heeft) tusschen de pampieren verloren gaat.

Ik weet dat ge het op het oogenblik druk hebt. Maar als die drukte over is, reserveert ge dan nog eens een avond (ouderwets) voor mij? Ik heb veel op het hart, en brand n een gedeelte van mijn Thijm-studie te doen hooren.

118

Mijn vrouwen ik zijn aan het delibereeren of wij naar Rotterdam en Dordrecht sullen gaan, ter vergadering. Komt gij? Als ge een oogcnblik vrij hebt voor enkele letters op een velletje papier, - schrijf dan in de eerste plaats, hoe het t’huis gaat, en of de kinkhoest is geweken.

Harte lijk gegroet t.t.

Henri Ritter.

8 juni 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Beste vriend.

Hartelijk dank voor je prettigen laatsten brief. Hij was ditmaal een bisoudere verkwikking omdat ik hem op bed ontving - ik lag met 4(H te bed, een darmkatharh - doch ben er bijster gauw weer bovenop gekomen. Echter is deelname aan den tocht naar Rotterdam en Dordrecht door den dokter ten strengste verboden. Ik schrijf je dit even omdat het je wel verwonderd sal hebben ons niet te sien, - wij waren het seker van plan geweest - een groote teleurstelling! Ik hoop je nog in den loop van dese maand een voorstel te doen tot een samenkomst. Wil je vrouw en je zelfvan ons beiden hartelijk groeten en zelf een handdruk ontvangen van je

Henri Ritter.

11 juni 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Beste vriend,

Hartclijk dank voor je brief. Ja, ik ben wel weer aan het werk, maar voel mij nog slapjes. Ik heb een groote behoefte je eens heel gauw te spreken, en je allerlei wederwaardigheden mede te deelcn uit den laatsten tijd. Schikt je Zaterdag? Zoo ja, dan ben ik ongev. half 8 bij je. Misschien wil je mij noa even een kort antwoord zenden.

Hart.gr. v.h.t.h. t.t.

Henri Ritter.

14 juni 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Am ice.

Graag kom ik Maandag. Ik sal echter, seer tot mijn spijt, pas om 8 uur bij je kunnen sijn, zoodat ik aan je zoo vriéndelijke uitnoodiging tot den

119

maaltijd dit keer geen gevol^p zal kunnen gepen. Zonder tegenbericht, ben ik dus Maandag a.s. om S uur bij je.

Hart.gr., ook p.h.t.h. t.t.

P.H.R.Jr.

19 juli 1912: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Den Haag, Smidswater 27.

Amice,

Hartclijk dank voor je laatsten brief met ingesloten quitantie. Even moet ik je antwoorden op je vraag, welken schrijver over tooncel ik bedoeld had. Coenen. Ik volgde geruimen tijd zijn tooneel-beschouwingen in Groot-Nederland. Zij lijken mij - als zijn literaire beschouwingen - interessant, maar niet uitgaande van een bepaald systeem. - Wat mijn werk bcti-eft: de hitte en de huiselijke “beslommeringen” hebben het een miserabele periode doen doormaken. Ik heb echter alle hoop op mijn “verlof”gesteld, dat de volgende week ingaat. Wie weet, kom ik je in den Herfst met een rijken oogst tegemoet.

Hartelijk gegroet t.t.

H.R.

12 augtistus 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Amice,

Ik ben bezig, je langer te schrijven over “Op de Kentering”, dat mij bizon-dergetrojfen heeji. Ik wil echter niet zoo lang wachten tot hetgrooter epistel geschreven is, om je hartelijk te danken voor de toezending.

Zoo'n overdrukje is altijd zoo iets heel prettigs!

Spoedig meer t.t.

H. Ritter.

Het gezin Ritter is verhuisd naar Weverslaan 23 in Voorburg.

Mijnssens eenakter ‘Op de Kentering’ staat in Groot Kederland, jrg. 11, 2de deel, 1913, blz. 169-179.

120

16 september 1912: Ritter nan Mijnssen Briet in NLMD. Uit; Voorburg, Weverslaan 23.

Beste vriend.

Een enkel woord om je “Welkom in het vaderland” toe te roepen. - Ik had je al eerder willen vragen, eens een avondje bij je te mogen komen, om je de, nu zoogoed als geheel voltooide, Thijm-studie voor te lezen, omdat ik graag met je, zoowel het innerlijk als de feiten betreffende opmerkingen rekening hield vóór pnblieatie. Jij hebt de “beweging” van meer nabij gezien dan ik, en ik weet dat je, ook voor vrienden, met onverbiddelijkheid oordeelt. Door je opmerking over Thijm Sr-Thijm Jr. heb ik in de omwerking deze vergelijking wat anders getrokken. Niet het minst verlang ik naar een genoeglijk ouderwetschen avond. Och, wat worden deze schaarscher in den “rush” van het leven! - Nu reis ik al weer voortdurend tusschen Limburg en hier op en neer, - heel interessant alles, maar weinig “bezonkenheid”. Gelukkig is dit na 2 October uit. Kun je spoedig, na dien datum een avond voor mij vrijhouden? - Schrijf ook cens gauw hoe het met je eigen werk gaat. Wij vonden het zoo prettig, je opgewekte briefkaart uit Beieren te krijgen.

Hartclijkcgroeten ook v.h.t.h. t.t.

H. Ri.

10 oktober 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Beste vriend,

Den ISden October vervalt naar ik meen weder een termijn van de aflossing der Volksbank. Je [doorgestreept: wilde nog] was zoo vriéndelijk, nog een paar malen de aflossing voor mij te willen voldoen, maar vroeg mij je een tijd te voren er even over te schrijven. Ik merk op, dat de leeninggesloten is ten name van mijn vriend W. van Lensden te Maarssen. - Schikt het je, mij in de volgende week een avond af te staan? En mag ik dan zoo brutaal zijn te vragen of er misschien een plaatsje voor mij is aan den maaltijd? Ik heb ergroote behoefte aan, cens rustig met je over allerlei dingen te spreken. Er is in verband met de Thijm-studie een en ander gebeurd dat mij verdrietig en moedeloos maakt. Dat er juist tegen de verschijning van mijn opstel een studie over Thijm verschijnt in “de Gids”, door Just. Have-laar, is natuurlijk een verrassing. Maar verdrietiger is de plotselinge wending van Thijm zelf tegenover mij. Indertijd vroeg ik hem, of hij besswaar had tegen een publicatie eener biographie van hem, door mij geschreven, en niet alleen stemde hij er in toe, maar zelfs gaf hij zijn bizondere ingenomenheid en belangstelling te kennen. Ik mocht hem bezoeken en met hem over den opzet spreken, en de afspraak was, dat ik de studie na zijn voltooiing aan hem ZOÙ komen voorlessen. Nadat Thijm mijdc vorige week nog een heel hartelijke briefkaart uit Parijs had gezonden, ontving ik desser dagen

121

plotseling een aller-offieicelstgesteld schrijven, waarin hij mij mededeelt op geenc wijze zich verder met de studie te willen bemoeien, ten ^gevolge van ^‘bisoudere omstandigheden”. Ook was hij zei ft niet geneigd een portret te zenden, hetgeen bij het tijdschrift usance is. Ik heb den brief van Thijm beschouwd als een terugkomen op zijn aanvankelijke toestemming, en publiceer de biographie nu niet. Ik hoefje niet te zeggen, dat het een teleurstelling is, dit, mijn werk van het laatste jaar in de groote portefeuille te bergen, waar alles in gaat, wat sedert het ophouden van de XXe Eeuw door de verschillende tijdschriften geweigerd is.

Nu hoor ik dezer dagen van een bevriende familie hier in den Haag, die de Fam. A.Th. goed kent, dat van Dcysscl in den laatsten tijd zich lang niet goed moet voelen. Had ik dat geweten, ik had waarschijnlijk nagelaten hem den eenigszins scherpen briefte schrijven die hem nu heeft bereikt. Maar waarom bleef alle duidelijkheid in zijn brief achterwege? Ik moest nu aan-nemen, dat hij, zonder dit te willen motiveeren, een hartelijke betrekking die al jaren ottd is, verbrak.

Teveel heb ik over mijzelf gesproken. Maar: waar het hart van vol is... enz. Je zult natuurlijk mijn mededeelingen willen beschouwen als van zeer ver-troHWclijke aard. Hoe gaat het je zelf? Ik ben verlangend veel te hooren over je werk, over je gezin, over de gezondheid van je kinderen. Ik begin met het komende bewustzijn in ons kindje de onuitsprekelijke heerlijkheid een kind te hebben, te besejfen. Wij maken het alle drie zeer goed. Hartelijke groeten v.h.t.h. t.t.

Henri Ritter.

Zie o\er de spaak die in het wiel gestoken dreigt te worden bij de verschijning van Ritters Lodewijk van Dcysscl: De Markies onzer Letteren, de brieEvisseling Dr. P.H. Ritter Jr. - Lodewijk van Deyssel.

12 oktober 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Voorburg, Weverslaan 23.

Amice,

Ik moet je even komen vertellen, dat ik een hartelijk schrijven van Thijm ontving, waardoor het misverstand geheel is opgelost. Overmotgen (Maandag) zal ik bij hem dinceren. Hopend spoedig iets van je te hooren: t.t.

Henri Ritter.

122

24 november 1912: Mijnssen nan Ritter

Een blad. Handschrift. Uit; Amsterdam, Joh. Verhiilststraat 48.

Beste Henri,

Ontvang met je vrouw de verzekering van onze hartelijke deelneming in het ernstige verlies dat je heeft getrojfen. 61 jaar, dat was toeh nog te jong. Geloof in ons hartelijk meeleven. Een vriendenhanddruk van tt

Frs. Mijnssen.

Ritters vader is op 21 november overleden: Prof. Dr. P.H. Ritter, van 1881 tot 1891 predikant van de Remonstrantse Gemeente in Utrecht, van 1891 tot 1906 hoofdredacteiir van Het Nieuws van den Dag in Amsterdam en van 1906 tot 1912 hoogleraar in de geschiedeitis der wijsbegeerte, de logica, de metab'sica en de zielkunde aan de Rijksuniversiteit te Utrecht.

12 december 1912: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Amice,

Zaterdag a.s. moet ik te Amsterdam zijn. Graag zag ik je even. Schikt mijn komst je, op bureau, tusschen half 6 en 6 uur ‘s avonds?

Hartel, gegr. t.t.

Henri Ritter.

13 december 1912: Mijnssen aan Ritter

Een blad. Handschrift. Gedrukt adres: Joh. Verhulststraat 48.

Vriend,

Zeer tot mijn spijt moet ik je mededeelcn, datje me morgen tusschen 1/26 en 6 uur niet op kantoor zult vinden. Ik heb een uitnoodiging voor een huiselijk diner aangenomen en moet uiterlijk om 1/26 van kantoor weg. Kun je vóór dien tijd komen ?

Beste groeten, tt.

F. Mijnssen

Ik ontving je kaart eerst heden om 1/27 des namiddags.

123

5 janttari 1913: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Hij dateert 5 januari 1912. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Bette vriend,

Kunt ge misschien voor 1 Februari (uitgezonderd 10, 11, 12, 17 Jan.) een avond voor mij vrij maken? Ik heb groot verlangen je weer eens te spreken! In vertrouwen kan ik je vertellen dat ik door veranderingen aan het Ministerie waarschijnlijk binnenkort een belangrijke positieverbetering zal krijgen, waardoor ik wel geen rijk man word, maar een standaard-inkomen zal hebben, waarvan te leven is. Ik zal echter buitengewoon hard moeten werken en dan, in navolging van de Meesteren Aletrino de (Zaterdagavonden en) Zondagen voor literair werk openhouden, dat in den allerlaatsten tijd rijker begint te vloeien. Zoo zal er in het komende halfjaar weinig tijd over zijn, en vind ik het prettig voor mijtt onderduiken in Februari de goede vrienden alle nog even te zien.

Wij hebben verdrietige dagen achter den rug. Mijn vader heeft verschrikkelijk geleden, zoo, dat het nattwlijks meer aan te zien was. Een paar weken na den dood van mijn Vader overleed plotseling een heel goede vriend van mij. - Het heefi mij zoo getroost, in die droevige dagen, je hartelijke kleine briefje te vinden.

Ons gaat het overigens goed. Mijne dochter geeft reeds blijken van scheipzin-nigheid. Maar ze is een echte wildebras! Je zoud’t otzs zoo 'n pleizicr doen, door op een mooien dag in ‘r vootjaar met je vrouw cens te komen kijken op ons dorp. Hoe gaat het jidlie? En jou zelf? Ik meen, dat de Hordlandrcisc weer in ^zielst is? Het lijkt mij heerlijk, ieder jaar een tijdlang even in een ander milieu en uit het gewone gedoe te zijn. Ik mis in de Groene erg je Tooneclkroniekcn. Wij hebben voorlichting door iemand die wat dieper kijkt, zoo noodig. Overigens komt het mij voor dat de toestand waarin ons toonecl verkeert, weinig aanlokt. Maaro [sic], wat vcrcharivariet de Groene! Hoe gaat het met je grootcr en cigenlijker werk? Laatst wasje niet zonder alle opgewektheid.

Ik heb van mijn boekje over van Deysscl nogal pleiziergehad, ofechoon ik zelf het slot, dat onder beznmrende omstandigheden werd geschreven, vind mislukt. Alleen van Tltijm zelf hoorde ik niets. Hoe gaat het hem toch? -

Als je tijd hebt, bcantn’oord dan eests meteen paar woorden dit hebiddisch [sic] schrijven en wil met vrouw en kroost hartclijk gegroet zijn door Weverslaan 23 t.t.

Henri Ritter.

De positieverbetering zal pas komen in 1916 als hij op zijn Ministerie van Landbouw, Nij^■erheid en Handel \'an adjunetcommies tot commies benoemd wordt.

Zijn vader o\’erlijdt aan een levercarcinoom. Het is niet bekend wie de overleden vriend is.

Vercharivariet: onder het pseudoniem Charivarius schrijft G. Nolst Trenité (1870-1946) in De GrocKC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humoristische bijdragen tegen taalver

bastering.

124

10 april 1913: Kitter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Beste vriend.

Wat vond ik het prettipt, je overdruk te ontvanpten, die was als een handdruk in den roes van ons beider voortjacjende levens. Ik zou het prettitf vinden, eens een paar uurtjes nietje te praten, binnenkort, vooral over je sehets, die een nterkwaardipe uiting is van iets zeer eigenlijks in je geest, en verschillende momenten heeft, die mij bizonder hebben getroffen, hoewel ik niet geloof dat het je meest-gcslaagde werk is. Tot spoedig ziens hoop ik?

Hartelijke groeten v.h.t.h. t.t.

Henri Ritter.

Je overdruk is weUiaast zeker ‘Hun Eerste Thuis, Spel in één bedrijf’ in De Nieuwe Gids, jrg. 28, nr. 4, 1913, blz. 545-556.

29 mei 1913: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Beste vriend.

Het is zoo erg lang geleden, dat wij elkaêr niet zagen of spraken, en ik verlang er erg naar, weer cens rustig en genoegelijk met je samen te zijn. Nu wilde ik Zondag S Juni in Amsterdam komen, om de oude vrienden, en in de eerste plaats jou te zien. Schikt je dien ZondagocAïtenA? Ik hoop spoedig een kort briefje van je te krijgen. Hartelijke groeten van t.t.

Henri Ritter.

S februari 1914: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Beste vriend.

Wat hoorden wij in lang niets van elkaêr. Dit is een enkel woord tot hernieuwing van contact, maar ik zou het zoo bizonder prettig vinden, als je na de volgende week mij een avondje afstond. Ik heb ergroote behoefte aan je weer eens te spreken. Ik breng dan enkele notities meê over mijn indrukken van de Hagcspclers, en., veel nieuw werk. Ik leer langzamerhand “de zaken” met mijn eigen werk zich te doen verdragen. Hoe gaat het bij jou? Ik las datje '‘Tooncels pelen” in het voorjaar bij van Dishoeck verschijnen in een bundel, waar ik zéér verlangend naar ben. Hierbij een overdrukje van mijn “'Lof der Lijdelijkheid”. - Schrijf je eens een enkel woordje? En misschien schikt het je mij dan cens in het kort je indruk van het werk van den etser Verwey te vertellen. Kun je de collectie al missen? Ik geloof wel, dat

125

van Lensden ze als je ze niet meer noodijf hebt, te gelegener tijd gaarne weer zon ontvangen. Tot spoedig ziens, hoop ik.

Hartelijke groeten van

Henri Ritter.

Van Frans Mijnssen verschijnt in 1914 bij Uitgeverij Van Dishoeck in Bussum Dramatische Studies, Derde Bundel.

Ritters ‘Lot der Lijdelijklreid’ staat in Ons Tijdschrift, jrg. 18, 1913, blz. 873-877.

Verwey is de graficus Laurens Verwey.

11 februari 1914: Mijnssen aan Ritter.

Een blad. Handschrift. Gedrukt: F. Mijnssen Beurspassage 8 Amsterdam.

Amice,

Het deed me plezier weer eens een brief van je te ontvangen. En ik dank je zeer voor den overdruk. Ik zal het opstel spoedig lezen. Ik ken het al gedeeltelijk uit het m.s., waar je mij destijds een stnk van voorlas, nietwaar. Verheugend je bericht over: veel nieuw werk. Gelukkige kerel. Bij mij is het, ik zou haast zeggen: één bladzij in de maand.

De etsjes van Verwey zond ik heden aan van Lensden terug, met “schaamrood op de kaken” dat ik ze zoo lang behield. Mijn indruk? Nog niet zeer persoonlijk, leek me, of nog te veel strijd met de techniek?

Ja, het zal prettig zijn weer eens een avond samen te wezen. Dus na de volgende weck. Of - je schreef Zondag den Sen - bedoelde je de week van 15-22 dezer? Woensdag den 18en en Vrijdag den 20en heb ik niet meer vrij. Van de daaropvolgende weck heb ik 23, 25 en 28 bezet.

Krijg ik een dag van je op?

Met beste groeten van huis tot huis tt

Frans Mijnssen.

Uit een brief van Dirk Coster aan Frans Mijnssen van 21 februari 1914 weten we dat Coster op vrijdag 20 februari bij Mijnssen op bezoek komt.

[26 februari 1914]: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Wéverslaan 23. Ongedateerd. Een eerder onderzoeker heeft op de brief 26/2 ‘14 genoteerd, wat aannemelijk lijkt.

Amice,

Dit keer zal ik maar enkele uren komen, dus na den maaltijd, omdat mijn collega aftvezig is, en ik in verband daarmeé pas over vijf van bureau en na half zes op den trein kan komen. Maar ik hoop zeer, dat ik de vriende-

126

lijke uitnoodijfinei te komen eten in petto ma/i houden. Ik zou het zoo prettig vinden dan over eeni^en tijd eens samen met mijn vrouw te moefen komen. Een eersU maat staat men altijd noß een beetje vreemd tegenover elkander, en mijn vrouw zou zoo graag met al mijn oude vrienden wat nader kennismaken. - Ik verlang er erg naar, je te zien en te spreken, - tot Vrijdagavond ± S uur dus. Hartelijke groeten v.h.t.h. t.t.

H.R.

29 mei 1914: Mijnssen aan Ritter ‘A’dam’.

Beste Henri,

Hartelijk dank voor je overdrukje. Ik had je al eerder willen sehrijven, maar vond het plezieriger eerst het werkje te hebben gelezen. Tot mijn spijt ben ik daartoe nog niet in de gelegenheid gewest. Ik heb het vooral den laatsten tijd erg druk gehad met allerlei: kantoor, correcties nieuwe bundel en nieuw stukje N.G., schrijven van een artikel overeen drama van van Ecden etc. En zoo heb iktüeXs kunnen lezen. Hu wil ik niet langer wachten met iets van mij te laten hooren, ook omdat ik mij voorbereid op een tivcede reis dit jaar naar Copenhagen, en het dtts anders weer een tijd zoti duren eer ik schrijven kon. Ik hoop je werk nu mee te nemen en zal zeker een bij uitstek rustige tijd vinden om het te lezen.

Hoe gaat het je drieën? Ik hoop van harte: goed.

Ik had laatst een aangename ontmoeting met Annie Salomons, die voor K::nst aan het Volk een zeer goede lezing heeft gehouden over “Dichters en hunne gedichten”. Het was plezierig haar weer cens te zien. Ze is nu je stadge-noote, naar ze mij heeft gezegd en je zult haar dus nog wel cens meer spreken. Met hartelijkcgroeten van huis tot huis en: spoedig meer

El'S. Mijnssen.

Zo:t je mij bij gelegenheid, doch na Woensdag - daar ons huis zoo lang gesloten blijft - “een Liefde” en de bundel Verz. Opstellen van vDeysscl eens willen tcrttgzcnden? Je hebt die boeken immers niet meer noodig? En ik had vooral “Een Liefde”graag weer hier.

Het overdrukje is niogelijk Ritters ‘Gedachten over proza en poëzie’ in Ons Tijdschrift, 1914, 19de jrg., blz. 268-279.

Het nieuwe stukje N.G. is ‘Ida Wahl’, een cyclus van vier dramatische studies in één bedrijf, 1. Interieur, in De Nieuwe Gids, 1914, blz. 863-887.

Een artikel over een drama van \’an Eeden is onbekend.

Op een van die twee reizen naar Kopenhagen is mogelijk gebeurd wat Annie Heijermans-Jurgens beschrijft in haar boekje Herman Heijermans’ laatste levensjaren. ‘Frans Mijnssen vertelt: [.,.] wat hij mij leverde op de boot naar Denemarken. Wij hadden genoeglijk gedineerd en bij de koffie een cognacje genomen. Dat cognacje werd geserveerd in kleine zilveren bekertjes. Herman wilde afrekenen en

127

stelde voor dat ik vast naar het dek ging om wat frisse lucht te happen. Maar; zei hij, kom eerst even hier; je hebt weer geknoeid met je sigaar; de linker kant van je jas zit onder de as. Ik liet me braaf atUoppen en kreeg eindelijk mijn congé. Het was een heldere avond, de zee onbeschrijflijk mooi; ik genoot. Jammer genoeg werd dat kostelijk moment even later verstoord doordat iemand achter mij kuchte. Omkijkend zag ik dat het de ober was, die ons aan tafel bediend had. Hij sprak mij aan en zei: “Mijnheer, ik hoor dat ii zich de cognacbekertjes hebt toegeëigend en dat moet wel zo zijn, want ze staan niet meer op het blad. Kom, mijnheer, voordat er narigheid van komt geeft ii ze terug.” Mijn niet geveinsde verbazing verkeerd uitleggend zei hij dringend; “Maakt ii het voor uzelf niet moeilijk; anders moet ik er werk van maken.” Om zijn beschuldiging kracht bij te zetten vervolgde hij: “De mijnheer, met wie u aan tafel zat heeft het zelfgezien dat u de bekertjes in uw linkerjaszak liet glijden.’ Men moet Frans Mijnssen gekend hebben om te begrijpen dat deze aantijging volkomen misplaatst was. ‘Nou is het genoeg schreeuwde ik; ben je bedonderd kerel?’ Maar vriend Herman kennend, die juist innemend glimlachend aan dek kwam, ging mijn hand onwillekeurig naar mijn linkerjaszak en betastten mijn vingers de bekertjes, die ik met de woorden “het berust alles op een grap” aan de ober ter hand stelde. Ik had op dat moment Herman wel kunnen vermoorden, maar ik hoefde slechts zijn kant uit te kijken om van dat voornemen terug te komen. Zijn hele gezicht straalde om de gehikte stunt.’

Annie Salomons schrijf in haar Herinneringen uit de oude tijd: ‘Mijnssen heeft in zijn jonge jaren veel voor de SDAP gedaan. Hij was bestuurslid van De Dageraad en van de vereniging Kunst aan het volk [opgericht in 1904]. Daar heb ik nog eens gesproken over “Dichters en hun gedichten” [Prick annoteert: op 6 mei 1914 over “Dichters en gedichten” - Hoe een gedicht gelezen moet worden en hoe het wordt geschreven] onder zijn presidium. Hij hield een allervriendelijkste inleiding om de toehoorders te vertellen, dat ik zelf een dichteres was; maar ik durfde niet aan mijn lezing te beginnen, voordat ik mijn auditorium nadrukkelijk op het hart had gebonden, de woorden van de inleider volkomen te vergeten, omdat ik het over echte, grote dichters wilde hebben en niet over mensen, die wel eens verzen maakten. Hij kon je dan onzeker aankijken, omdat hij, met de beste bedoelingen, je in een moeilijk parket had gebracht...’

17 juni 1914: Ritter aan Mijnssen

Brief in Nl.MD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Beste vriend,

Metgroote vreugde ontving ik je overdruk, met het eerste gedeelte van den nieuwen “cyclusquot;. Ik geloof dat je hier, met behoud van de qualiteiten van je vorig werk, iets nieuws, iets breeders hebt bereikt. Ofschoon ik hoop, je binnenkort nader gedetailleerd over dit nieuwe werk te spreken, moet ik je dit nu al met een paar woorden schrijven. De bundel van Thijm ben ik aan het opzoeken, en hoop ik je dezer dagen toe te zenden.

Binnenkort meer en hartelijke groeten v.h.t.h. t.t.

Henri Ritter.

128

De Eerste Wereldoorlog breekt uit. Op 4 augustus 1914 \’alt Duitsland België binnen.

26 aiißtisttis IQ 14: Mijnsscn aan Ritter ‘Wijk-aan-Zee Pension Westerduin’.

Amice Henri,

Je soudt mij misschien een ßroot ßcnocßcn kunnen doen. De moeder pan mijne vrouw is met haar ouden invalicdcn man no^ te Brussel. Post- en tele-jjraafverbindinßcn met Br. zijn afyesneden.

Ken jij misschien iemand aan het Dept van Buitenl. Taken die het je zou kunnen mededeelcn als de verbinding weer hersteld is of men Br. weer zou kunnen bereiken?

Als er maar een telegram door kon komen, dat zou al veel zijn.

Ik dank je hartelijk bij voorbaat. Spoedig meer. Ik hoop dat ‘t jullie goed gaat. Wij zijn hier vooreen dag of tien. Dinsdag ga ik weer naar stad.

Beste groeten tt

F. Mijnsscn.

2 september 1Q14: Mijnsscn aan Ritter ‘Amsterdam’.

Beste Henri,

Hartelijk dank voor je brief. Ik heb er dadelijk een afschrift van laten maken en aan mijn vrouw gesunden die nog een paar dagen voor de kinderen buiten blijft. Datje vriend Hoek mijn schoonouders wil helpen vind ik buitengewoon plezierig en stelt mij gerust zoover dit met Leuven voor oogen maar mogelijk is. Want het is ook dat ik niet weet wie ze als hulp hebben of niet hebben, dat me zenuwachtig maakt. Mijn schoonzusje is in Brussel getrouwd met een Belg, maar dat is een zeer onpractisch en droomcrig mcnsch naar ik hoor (ik ken hem zelf niet). Zij zullen zeker hulp en raad noodig hebben. Je tijding doet mij buitengewoon veel plezier. Ook omdat ik mij er eenigszins mee verantv'oordelijk voor voel, dat de oude menschen nog in Brussel zijn. Ik dacht nml. niet, dat deze open stad gevaar zou kunnen loopen en vond destijds de reis, met boerenkarretjes over de grens, zoo bezwaarlijk voor den invaliede. Toen wilden ze trouwens niet weg omdat mijn schoonzuster ziek was.

Aan Buitenl. Zaken schreef ik nog niet. Ik stuurde een epistel aan Min. Pleijte, dien ik persoonlijk ken, maar ontving nog geen antwoord. En nu wil ik niet langer wachten met aan Binn. Z. te schrijven, maar... in welken vorm moet men dat doen? Zou je me dat willen schrijven? Ik ben nml.

129

bang dat ccn schrijven niet in den vorm een nietgewenschtcn vreemden indruk zal maken. En wat kan ik vragen?

Wat hulpbehoevend?

Vriend, ik dank je zoo!

Hoe ik het maak? Ellendig. Zenuwachtig. Teleurgesteld.

Op kantoor is het nog zeer druk met beslommeringen waar niets mee verdiend wordt. Daarom ben ik ook een dag of tien naar buiten gegaan, om weer wat sterker te worden voor het werk.

Schrijf mij hoe het je gaat

Hartel, groeten tt

Frans Mijnssen

De Nederlander Derk Hoek (die als letterkundige het pseudoniem Frank Gericke heeft) is een in Brussel wonende vriend van Ritter. Dr. L. Schepens schrijft in ‘België in de eerste wereldoorlog’ in de Algemene Geschiedenis der Nederlanden, deel 14: ‘Men schat het aantal Belgen dat van augustus tot oktober naar Nederland is gevlucht op 1.056.000.’ Er werden grote verwoestingen in Leuven aangericht.

Th.B. rieijte (1864-1926) is minister van Koloniën.

3 september 1914: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Beste vriend.

Aan “Buitenlandsche Zaken” geef ik de namen en bizonderheden die je mij geseind en geschreven hebt op aan den betrokken ambtenaar, met wien ik meer contact heb gehad. Ik geloof dat dat nu wel voldoende is, vooral daar je reeds aan Mr. Pleyte schreef. Ik boorde dat met een automobiel België nog gemakkelijk te bereizen is, en dat de doortocht weinig wordt bemoeilijkt indien men een pas heeft. Zoo'n grapje zal echter in de tegenwoordige omstandigheden wel eens f 300 kosten. Schrijf mij vooral, als ik nog iets zou kunnen doen. Het spijt mij zoo, dat wij allen aan het Departement “geconsigneerd” zijn in deze tijden, anders ging ik zelf België in. Binnenkort hoop ik je uitgebreider te schrijven of naar je toe te reizen. Ik heb het plotseling bizonder druk gekregen, iets waar ik aan den eenen kant heel blij over ben. Tot spoedig schrijfs of ziens dus.

Hartelijke groeten van t.t.

Henri Ritter.

130

20 oktober 1914: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Bette vriend,

Een kort woord, als het ware een handdrnk in gedachte, bij de versehijning van je nieuwen bundel. In de algetneene verwildering waar wij in leven, is het feit der versehijning van werk als het jouwe van troostvolle beteekenis. Ik heb het druk, druk. Wij hebben Belgisehe logés. Binnenkort hoop ik dat wij beiden eindelijk tot een definitieve afspraak kunnen komen, wanneer elkaar te sien.

Wees hartelijk gegroet door je

Henri Ritter.

Belgische logés: De Vlaming Eugène Cantillon (1893-1942), in 1913 soldaat geworden, is in 1914 met zijn Belgisch regiment op Nederlands gebied ontkomen en weet aan internering te ontsnappen. Als student in Brussel heeft hij mogelijk van Ritters vriend Derk Hoek eens Ritters adres ontvangen. Op 20 oktober 1914 schrijft Ritter aan Gerretson: ‘Cantillon logeert bij mijne Moeder. Wij zelf hebben het huis vol Belgische vkmchtelingen’. Op 11 oktober 1914 schrijft Cantillon uit Missingen aan Ritter in Voorburg: ‘Te midden der algemeene ontreddering ben ik uit België liierheen gevlucht. Het zal enkelen tijd duren eer mijne familie mij bereiken kan. Daar mijne geldmiddelen nogal beperkt zijn zou ik buitengewoon gelukkig zijn kon ik bij U of bij Mr Gerretson (wien ik ook zal schrijven maar \ an wiens adres ik niet geheel zeker ben) een onderkomen vinden gedurende eenige dagen. Ik ben hier gelogeerd: Pelle, 2 Nieuwendijk, Vlissingen. Het zou me zeer verheugen een spoedig antwoord te ontvangen. Kan U me niet zeggen of mijn \riend Hoek zich op dit oogenblik in Holland bevindt en waar?’ Ritter moet in een brief van de volgende dag over de tussenkomst \’an de militaire overheid teruggeschre\en hebben, want Cantillon antwoordt op 13 oktober: ‘De tusschen-komst \'an de nederlandsche militaire overheid hoef ik niet in te roepen: juist om de moeilijkheden der interneering te vermijden ben ik in burger-kleedij de grenzen overgekomen. Ik ben dus feitelijk deserteur en behoor, op hollandsch grondgebied, tot het belgisch leger niet meer. Het zou me zeer pijnlijk zijn moest U het, onder dergelijke omst.mdigheden, minder aangenaam vinden om me bij U te ontvangen. Maar ik heb nagedacht en geloof mijnen plicht niet minder verzaakt te hebben dan de anderen die, met de officieren, de tenue niet afgelegd hebben en zich krijgsgevangen gaven. Ik hoop U trouwens niet te lang te moeten lastig vallen. Ik stel alle pogingen in het werk om met de mijnen in betrekking te geraken en verwacht alle oogenblikken bezoek of geld. Ik zal dus maar zoo stout zijn om van Uw aanbod gebruik te maken en morgen Woensdag avond in Voorburg aankomen. Verschoon mijn groote vrijpostigheid en wees van mijn dankbaarheid verzekerd.’ Hoe lang Cantillon bij de Ritters verbleven heeft is moeilijk na te gaan al is er een brief van mevrouw van Deinse van 3 januari 1915 aan mevrouw Ritter met onder andere de zin: ‘Wil je man, je lieve kind en den Heer Cantillon vriendelijk van ons groeten.’ Aiuigezien Ritter in zijn brief aan Mijnssen over logés spreekt heeft hij mogelijk nog een Belg gehuisvest.

131

3 Horember 1914: Mijnsscn aan Ritter

Adres aJs op de brief van 11 februari 1914.

Bette vriend,

Dank voor je brief! Het schikte mij thans slecht om dat bedrag voor te schieten en daarom verzocht ik de Volksbank uitstel tot 1 Dec., hetgeen gaarne tverd toegettaan. Ik hoop dat je deze oplossing ook goedkeurt. Ik verheug mij in het vooruitzicht iets over mijn boekje van je te zullen hooren en dat wij elkaar aan het eind van de maand zullen ontmoeten.

Met hartclijkegroeten van huis tot huis tt

Frans Mijnssen.

11 november 1914: Mijnsscn aan Ritter

'Amsterdam’,

Bette vriend,

Hartclijk dank voor de toezending van het overdrukje Groot Nederland. Ik heb je ‘^Causerie over het reizen ” langzaam gelezen en ik heb er zeer van genoten. Wat is de taal thans soepel geworden onder je handen! Wat is het stukje al dadelijk voortreffelijk “geschreven ”.

Maar dan: wat is de “inhoud” - zal ik maar zeggen - belangrijk! En je dwingt den lezer allerlei problemen te onderzoeken. Je schrijft hem niet voor, hoe hij de dingen heeft te zien; je wekt zijn geest. En welk een aantal van waarlijk kleine schatten van korte zinnen staan daar; overwinningen van het denken; van inzicht, van aanvoelcn. Prachtige kleine samenvattingen in een beeld.

Ik weet wel, je hadt er mij een stuk van voorgelezen, maar ik heb nu beter... geproefd.

Ik ben wat moe en schrijf gebrekkig. Maar ik wilde niet langer mijn woordje van dank uitstellen. De lectuur heeft me werkelijkgoedgedaan. Ik merkte ook, dat mijn geest nog niet geheel verstompt en verziekt was door den oorlog.

Binnen kort een bericht over je komst, nietwaar?

Hartel, groet tt

Frs. Mn.

Ritters 'Causerie over het reizen’ staat in Groot Nederland, 1914, deel 11, blz. 620-630.

132

6 december 1914: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Bette vriend,

Ik badje allang willen schrijven, in de eerste plaats om je te danken voor je briefje over mijn ‘^Reizen”, dat mij vecl^oed heeftpfcdaan, en dan om je een datum van samenkomst voor te stellen. Door verbijsterende drukte lag mijnegeheele correspondentie een paar weken stil.

Kun je mij Maandagavond 13 September [sic] ontvangen? Ik verlang er naar, je weer te zien, en over vele dingen te spreken.

Hartelijke groeten v.h.t.h. t.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henri Ritter.

12 december 1914: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Voorburg, Wex'erslaan 23.

Amice,

Mag ik Maandag komen middagmalen, en mag ik dan wellicht mijne vrouw eens meebrengen (huiselijk)? Zonder tegenbericht hoop ik, dat onze komst schikt. Wil bij verhindering even bericht zenden naar Voorburg? Teleph. 248. - Ik meen mij te herinneren dat halfzeven de tijd is. -Hartelijkegroeten t.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henri R.

P.S. Het deed mijgenoegen de zoo juiste kritiek van Kloos over je werk te lezen.

Ritter heeft op het laatste nippertje toch afgezegd. Op de adreszijde \’an de briefkaart krabbelt hij: ‘Kan bezoek enkele dagen uitgesteld worden verheugen ons hartclijk dat wij ubeiden binnenkort zullen zien.’

Willem Kloos schrijft over Mijnssens Dramatische Studies, 3de bundel in Dc Nieuwe Gids, jrg. 29, nr. 12, 1914, blz. 934-940.

IS december 1914: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 23.

Bette vriend.

Blijkens je laatste brief heb je het dezer dagen druk met allerlei dingen, en ook wij hebben met de Kerstdagen veel dat buiten ons gewone doen ligt. - Is het nu misschien niet rustiger en genoeglijker als wij dc samenkomst nog wat uitstellen, b.v. tot in den loop van Januari of Februari? - Over een paar weken zal ik in Amsterdam moeten zijn, en kom dan even oploopen aan je kantoor, wij kunnen bij die gelegenheid dan eens nader overleggen. Hartelijke groeten t.t.

Henri Ritter.

133

12 december 1914: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag.'

Beste vriend,

Hartelijk dank voor de uitnoodiging van U beiden aan ons beiden. Wij zottden al aanstonds een der opgegeven data hebben gekozen, was het niet dat ik mij (het blijft onder ons) in de laatste dagen wat overspannen voel. Het is eigenlijk al een heelen tijd zoo, maar het dringt nu eerst duidelijk tot mij door. Daarenboven is mijn vriend E. Cantillon (een leerling en vriend van Vermeylen) uit den oorlog bij ons gekomen, die weer op zijn beurt Vlaamsch bezoek verwacht, waardoor de toestand akelig gecompliceerd wordt om afspraken te maken. - Ik hoop nu de Kerstdagen cens werkeloos door te brengen, en te trachten wat op mijn verhaal te komen, en zou het dan prettig vinden wanneer wij na nieuwjaar zouden mogen komen op een dag die V beiden het beste schikt. - Want waarlijk, ik verlang er heel sterk naar je weer te zien, en zoovele dingen met je te bespreken, en mijne vrouw verheugt er zich op, eens nader te kunnen kennis maken. Wees heel hartclijk gegroet door semper tuns

Henri Ritter.

S februari 1915: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Beste vriend.

Ik stel het op prijs je nog even te zeggen, dat ik getroffen was door de hartelijkheid van je laatste briefje. - Datje antivoord in deze abnormale omstandigheden ontkennend moest zijn, - ik begrijp f volkomen. - Maar de toon van je brief heeft mij buitengewoon veel goed gedaan. - Ik heb wel hoop met mijne crediteuren eenige regeling te kunnen trejfen, waardoor ik mij door dezen moeilijken tijd geleidelijk heenwerk. Van den zomer verbetert mijn positie en, beleid gepaard aan zuinigheid vermag veel. - Naar ik hoop ben je sain et sauf uit het hooge Noorden teruggekeerd, en niet, als een mijner vrienden, door de aanwezigheid van deutschfreundliche papieren in de zak van zijn regenjas voor een Kriegsgericht gedaagd.

Hartelijk gegroet en tot ziens! t.t.

Henri Ritter.

De huisnummering is blijkbaar gewijzigd van 23 in 22.

134

3 april 1915: Mijnsscn aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Beste vriend.

Eerst thans beantwoord ik je briefje van 28 Mrt omdat ik er nog even met Ary Prins over eor respondeer en moest. Als je ook nog de contributie over 1913 voldoet, hebben wij geen verdere wenschen. Intusschen zul je van Prins de ƒ 100.- ontvangen hebben. Hij boekte het bedrag op de oude rekening van Fonds, die op ult»° Maart afgesloten wordt, zoodat wij voor 1915/16 vrij zijn.

Ik hoop dat het je drieën goed gaat.

Hartel, gr. tt

Fn M.

Hierbij Haspels’ brief weer terug. FM.

Ritter is op 22 juni 1909 lid van de Vereniging van Letterkundigen geworden, waarvan Frans Mijnssen penningmeester is. We zullen in zien dat Ritter zijn contributie niet altijd even vlot betaalt. Nu is hij al achterstallig. Hij heeft het financieel moeilijk en wordt door Mijnssen en de auteur Arij Prins (1860-1922) geholpen uit een literair fonds, mogelijk het Ondersteuningsfonds van de Vereniging van Letterkundigen. Zie ook de brief van 18 januari 1930.

19 mei 1915: Mijnssen aan Ritter

‘Amsterdam’.

Amice,

Ik heb verleden week op een avond een vrij langdurig onderhoud over je gehad met mijn vriend Keppler. Ik kreeg den indruk, datje sollicitatie zeer is opgemerkt, ook omdat de Wethouder (Wibaut dus) Keppler er over had aangesproken. K. was wat bang, dat het werk - stapels klein-werk lederen dag - een beetje te oninteressant voor je zou zijn. Maar ik heb hem erop gewezen dat “de soep” ons aller leven al te zeer vult en dat ernstige men-schen als jij dat wel weten. Enfin, je begrijpt wel. Verlangd zal worden, ik wil zeggen: benoemd zal worden: een commies. Maar de gewoonte volgend zou t.z.t. een oproeping worden gedaan. Dan zou je nog cens van je moeten laten hooren, indien je blijft rcflectecren.

Hartelijke groeten aan je beiden. Het was plezierig je beiden Zondag voor een week bij ons te hebben. We vonden het erg prettig wat beter kennis te maken met je lieve vrouw.

Steeds tt

FrsM.

135

Ritter solliciteert dus naar een hinctie bij de Gemeente Amsterdam, waar F.M. VVibaiit (1859-1936) in 1914 wethouder is geworden. Volgens de brief van 24 juli 1915 betreft het de Dienst Woningbouw.

In 1830 waren Nederland en België gescheiden. België werd een tweetalig koninkrijk met Vlamingen en Walen. De Vlamingen zagen het land verfransen en stelden zich daartegen te weer in de Vlaamse Beweging. Op 4 augustus 1914 valt Duitsland het land binnen. De Belgische regering vestigt zich in het Franse Le Havre, de koning blijft in België. Activisten in Nederland en Vlaanderen trachten, eventueel met steun van de Duitse bezettingsautoriteiten hun Vlaamse idealen te verwerkelijken. Maar er zijn schakeringen. Radicalen staan annexatie van Vlaanderen door Duitsland voor. De meeste activisten echter streven naar politieke autonomie van Vlaanderen in een federaal België of naar gehele zelfstandigheid. De strijd wordt zowel in Vlaaanderen als in Nederland gevoerd. Activisten in ons land stichten op 1 februari 1915 het blad Dc Vtnamschc Stem voor alle in Nederland verblijvende Vlamingen. In de redactie zitten Alberic Deswarte, Cyriel Buysse, André de Ridder, René de Clercq, Jan Eggen en van 1 juli 1915 af Antoon Jacob. Het blad stelt zich loyaal op tegenover de Belgische staat maar strijdt voor ontvoogding van Vlaanderen. In juni 1915 bepleit Deswarte in enkele artikelen zelfbestuur voor Vlaanderen binnen de Belgische staat. De redactie zendt een telegram aan koning Albert waarin zij aandringt op autonomie voor Vlaanderen maar de koning wenst eerst de bevrijding af te wachten. De redactie splitst zich dan in een groep passivisten en een groep activisten, van wie de van Duitsgezindheid \er-weten Jacob en de Clercq het blad na 17 augustus 1915 blijven voortzetten, financieel gesteund door F.C. Gerretson. Als het geld opraakt wordt het blad op 1 februari 1916 gestaakt. Het heeft dus maar een jaar bestaan. Vrijwel gelijktijdig verschijnt er van 21 februari 1915 tot 5 mei 1916 in Gent als orgaan van de aanzienlijk radicalere Jong-Vlaamse Beweging en met Duits en Nederlands geld Dc Vlaamscbc Post. De groep Jong-Vlaanderen streeft een onafhankelijke staat Vlaanderen na, die tegen Duitsland zou moeten aanleunen. De drijvende kracht achter het blad is Ds. J.D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard en hoofd red acteur tot april 1915 l.eo Picard, die na het innemen van een gematigder standpunt het blad moet verlaten en naar Nederland trekt. Ritter beweegt zich in de Vlaamse kringen.

26 mei 1915: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Amice,

Mijn Vlaamscbc vriend Dr. A. Jacob, medewerker van “de Beweging” en “dc Vlaamscbc stem” heeft het plan aan den deenschen Prof. Jaspersen te Kopenhagen bijdragen van Hollandsche een Vlaamscbc letterkundigen te doen toekomen, ter vertaling in het Decnsch, om eene uitgave in Denemarken te bewerkstelligen, die aldaar de Groot-Nederlandsche literatuur meer bekend soude maken. - Zoud'tge er wat voorgevoelen hieraan mede te doen door een reeds gepubliceerd of nog te publicceren stuk af te staan? Zoo ja.

136

wil mij dat dan even beriehten. Het lijkt mij in het belang van het beoogde doel, dat _tfe zoowel een Uwer sehetsen als een Uwer tooneelbesehouwinjfen zandt geven, omdat een algemeen beeld van Nederlandsehe cultuur moet worden verkregen, en het belangrijk is ook de denkbeelden te kennen die hier leven omtrent toonecl. Bij voorbaat hartelijk dank, en beste groeten t.t.

Henri Ritter.

De Vlaamse literatuurhistoricus Antoon Jacob (1889-1947) is in 1914 naar Amsterdam uitgeweken, neemt zitting in de redactie van De Vlaamsche Stem, maar keert in 1915 terug naar België. Noot 10 bij brief 5 in de Briefwisseling Gerretson-Gcyl zegt: ‘Er bestonden in 1920 plannen om tot vertaling wan Nederlandse literaire werken o\er te gaan. Er zou hiertoe een organisatie gevormd worden, waarin o.a. de boekhandels en uitgeverijen M. Nijhoff te Den Haag en de Gylden-dals-ke Boghandcl te Kopenhagen en mogelijk een Engelse uitgeverij zitting zouden hebben. Een definitieve vorm hebben de plannen niet gekregen.’ In 1915 is dus al sprake van het plan.

29 mei 1915: Mijnssen aan Ritter

‘Amsterdam’.

Amice,

Het deed mij plezier ‘s morgens naast mijn bord een briefte vinden met je handschrift op het couvert. En de inhoud deed mij ook bizonder veel genoegen. Aardig van je dat je ook hierin weer aan mij hebt gedacht. Ik ben je zeer erkentelijk en graag natuurlijk ga ik op je voorstel in. Maar zou je mij nu nog verder willen helpen en mij van advies willen dienen: wat moet ik zenden? “De teruggevonden Weg” uit den 2en bundel of “Hun Eerste Thuis” uit den 3en? En zou als artikel-over-toonecl mijn eerste Bcllincioni-stuk geschikt zijn? Het blijkt nu wel jammer te wezen, dat ik mijn stukken over tooneel altijd schreef naar aanleiding van een bepaalde verschijning, die het buitenland niet steeds heeft gekend. Ik hoop, dat ik je niet te veel last veroorzaak.

Schrijf mij toch cens hoc gij drieën het maakt. Ik zou zoo graag weer cens iets van je hooren. En: komt gij beiden nu niet cens in Amsterdam?

Hartelijke groeten van huis tot huis tt

Frans Mijnssen.

137

29 mei 1915: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22. [De snelle post valt op].

Amiee,

Hartelijk dank voor je zoo vriendelijke toezejjflinjf, waarmee wij gelukkig zijn. Je weet, ik heb altijd een bizondcre voorkeur gehad voor “^De Teruggevonden Weg”, maar ik geloof dat “Hun Eerste Thuis” kenschetsender is voor je werk. Het eerste Bellincioni-artikel lijkt mij bij uitstek geschikt! - Ik zou mij kunnen voorstellen dat je eenig bezwaar hebt manuscript zóo ver over zee te zenden. Misschien mag ik daarom, nu ik weet dat je toestemminij geeft, de opgenoemde bijdragen laten typen? Of heb je nog overdrukken? -Graag hoor ik dit en ook: watje ten slotte gekozen hebt. Wij maken het allen gelukkig goed. Wij zitten midden in Vlamingen en Vlaamsche Beweging. Spoedig hoop ik je dat uit een degelijker ondernemen te doen blijken dan mijn spiegelgevechten met den Heer Monet in de Telegraaf en met den Heer Paschul [?] in het Vaderland. Wat een verbijsterenden tijd beleven wij! Het is altijd als een bange droom. Je vraagt je af: was dit alles latent in de maatschappij aanwezig? Ik verlang er ook naar, je spoedig te spreken.

En aan de vriendelijke uitnoodiging van je vrouw en jou zullen wij héél graag gevolg geven. Misschien mogen wij dus in de volgende maand en voorstel doen, als wij in Utrecht logeeren, en onze Isa bij Oma is. Want die maakt altijd de moeilijkheid, als wij uitgaan. Hartelijke groeten t.t.

Henri Ritter.

De Vlaming August Monet (1875-1958) is van 1897 tot 1947 hoofdredacteur van het Vlaamse liberale dagblad Dc Nieuwe Gazet, dat in de oorlog 1914-1918 niet verschijnt. Monet verblijft in de oorlog in ons land als medewerker van De Telegraaf. Hij is gekant tegen de extreme Vlaamse activisten.

6 juni 1915: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

A mice,

Ik moet je nog even nadere mededeeling doen over het Deensche plan. Dit zal eerst over eenige maanden worden verwezenlijkt. Dr. Jacob is thans nog met bemiddelingspogingen bezig. Daarna was het plan, eerst eene bloemlezing van Vlaamsche en dan van Hollandsche auteurs te geven. Ik schreef ook aan Ina Boudier, die in beginsel veel ervoor gevoelde. Indien wij zoover zijn, dat met het verzamelen kan worden begonnen, mag ik je dan even aan je vriendelijke toezegging herinneren? -

Wij waren dit jaar weer niet ter vergadering. Mijn vrouw heeft het heel druk met een logétje, een dochtertje van een van mijn vrienden dat door familieomstandigheden tijdelijk bij ons is, - en ik zit vol vervelend werk.

138

Prettig zou ik het vinden als wij beiden binnenkort nog eens een avond konden samenzijn. Ik hoor dan wel, wanneer je dat het beste zou sehikken? Hartelijk gegroet door

H.R.

7 juni 1915: Mijnsscn aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Dank voor je prettigcn brief. Hierbij een overdrukje nog van “Hun Eerste Thuis” (het stukje staat in mijn 3en bundel) en het boekje van de W.R. waarin mijn eerste Bellincioni-artikel. Nogmaals dank voor alles watje opnieuw voor mij gaat doen!

De Telegraaf lees ik niet geregeld en zoo heb ik je alleen maar je slottvoord aan den minder plezierigen heer Monet (naar zijn stukken in de krant te oordce-len; ik ken hem niet) gelezen. Wat ga je nu voor of over de Reigen schrijven? Ik houd mij voor IccUtur aanbevolen.

Je medcdeeling dat wij je vrouw en jou nu binnen niet te langen tijd zullen mogen bij ons zien deed mijn vrouw en mij erg veel genoegen. Wat is de laatste keer al lang geleden!

Ik had gehoopt je nog even ter vergadering j.l. Zaterdag te zullen ontmoeten. Iets verzrtimd heb je niet. Het was een matte vergadering en Thijm leidde helaas moeilijk - hij voelde zich blijkbaar niet zoo goed en kon zijne oude houding niet hervinden en smo moest hij zich door allernaarste jongens laten zeggen hoe men discussies leidt. Het was pijnlijk. Dit streng onder ons. Je houdt van hem evenals ik en daarom zeg ik het je. Misschien is het niet zoo opgemerkt. Hartel, gr. van hriis tot huis tt

Fr.Mn.

W.B. is de Wereldbibliotheek.

De vergadering is er een van de Vereniging van Letterkundigen \\'aar\'an Lodewijk \'an Devssel sinds de oprichting in 1905 \'oorzitter is. Het bestuur zal zich in 1918 genoodzaakt zien hem te verzoeken als zodanig af te treden. Zie ook Ritters boekje Ontmoetingen met Schrijvers uit 1956 met deze passage; Wan Devssel was een Voorzitter bij de Gracie-Gods. Het Voorzitterschap was een attribuut van zijn Koningschap van het Rijk der Letteren. Het waren niet zijn besruurstechnische hoedanigheden, het was de majesteit, waarmee hij regeerde, die de bewondering afdwong van dit destijds vreemdsoortige gezelschap, dat enerzijds in de verbeelding leefde, maar anderzijds voor zijn zakelijke belangen wilde opkomen. Van Devssel verrichtte openingen en hield \'ergaderingen in grote stijl. Maar ;ils er teclmische problemen aan de orde kwamen, dan \'erdiepte hij zich in een nadenkend stilzwijgen of in stilistische verbeteringen van reeds gegeven formuleringen. Soms deden zich controversen gelden, welke de aesthetiek \’an de vergaderingen in gexaar brachten. Voontl wanneer de zakelijken op deze literaire Parnassus onstuimig het woord \Toegen.’

139

s juni 1915: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Antice,

Hartelijk dank voor de toezendincf van je overdrukje van ‘Hun Eerste Thuis” en voor je Bellincioni-artikel. Je sending spoort mij aan, met de gehcele bloemlezing voort te maken. Maar, zooals ik je schreef, het zal, vooral in dezen oorlogstijd, nog tvel wat duren voor de bloemlezing vertaald en gedrukt op onze tafels ligt. Ik zend je dezer dagen een serie artikels, die reeds verschenen zijn in een Vlaamsch blad. Journalistiek, maar wat kan men in dessen tijd anders doen? - De vergaderingen der V.v.L. zijn voor mij al sedert eenige jaren decepties. Ik ben eigenlijk blij, deze vergadering onder leiding van niet meer den ouden Thijm niet te hebben bijgewoond. Dat moest toch niet meer ssoogebeuren. Het treft ons allen zoo als schoon en juist dat Thijm niet meer publiceert. Waarom dan dèsse dingen? -

Harte lijke groeten vh th tt

Henri R.

28 juni 1915: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Voorburg, Weverslaan 22.

Amice,

Volgens afspraak schrijf ik je even hoe het met mijn Amsterdamsche plannen staat, in verband met den Mijnraad. Ik heb omtrent den Mijnraad nog geen ssekerheid, maar mijn besluit, naar Amsterdam te solliciteeren, ook bij behoud van den Mijnraad, staat vast.

Je groote vriendschap en hartelijkheid heeft mij weder getroffen, ook bij desse gelegenheid. Je weet niet, hoe de gedachte aan oude, mij door alles heen stil nabij blijvende vriendschap, mij gesteund heeft in de laatste jaren van vertwijfeling.

Ik hoop, dat ik het bereiken ssal, in A'dam te komen, - het ssou een nieuwe levensperiode zijn, het zou mij waarschijnlijk ook brengen in een kring, waar ik meer geestverwantschap voel dan hier. Want het verdrietige van het leven met mijne vrienden en kennissen hier in den Haag is in den laatstcn tijd geweest het voortdurend weer opkomend verschil in levensbeschornving en politiek inzicht. Hun agressief conservatisme heeft mij misschien spoediger tot de juist tegenovergestelde overtuiging gebracht dan in de lijn van mijne ontwikkeling lag, - maar ik heb nu groote behoefte om die overtuiging zich te zien verdiepen, niet door verstandelijke discussies maar door contact met de realiteit. Dit zal mij, stel ik mij voor, in Amsterdam eerder te beurt vallen dan hier.

Ik vertrek straks voor een week naar Huis ter Heide, waarvandaan ik Maandag 4 Juli terug ben. Als het je vrouw en jou schikte, ssouden wij beiden graag in de week ttisschcn 4 en 11 Juli mogen komen. Je wilt ons mis-

140

schien even schrijven, welke daß de beste is. Wij hebben alle daßen in die week vrij.

Noß een enkele zakclijkc mcdedeclinß: De Heer Keppler vertelde mij, dat het noß onzeker was of men een Commies of adjunctcommies zou benoemen. Alleen naar het eerste heb ik ßesollicitcerd. De rcßclinß van zaken bij het Bouw- en Woninßtoezicht is dus voor mijn sollicitatie van ßroot belanß. Hartelijkeßroeten t.t.

H.R.

Ritter is tweede secretaris van de Mijnraad.

• 5 juli 1915: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Vandaaß ben je weer in Voorburß teruß en ßa ik je laatste briefje beantwoorden. Mijne vrouw en ik verheußen er ons over, dat nu toch van het reeds zoo lanß beloofde bezoek van U beiden iets konten zal en wij zouden willen vraßen of Zondaß a.s. U beiden convenieert. Wij stellen speciaal Zondaß voor, omdatßij beiden dien daß wellicht wat eerder bij ons zoudt kunnen komen, zoodat de tijd niet zoo kort is en wij vieren wat lanßcr kunnen samen zijn. Meldt mij s.v.p. ofhetßaaten tcßen onßcvecr hoe laat wij U dan maßen verwachten. Dank voor je medcdeclinßen over de Amsterdamsche plannen. Zooals ik je vertelde zie ik Keppler noßal eens “aan den borrel”. Doordat zijn ßezin naar buiten, naar Putten was ßcßaan, hij bij zijne moeder loßeerde en daar vrocßcr moest eten, had ik hem een daß of 10 niet ontmoet. Toen ik hem nu opschclde en hem vraßen wilde of ik hem eens spreken kon, vernam ik van zijn Bureau dat hij nu zelf ook voor eenißen tijd met vacantie naar Putten vertrokken was. Ik zal hem nu een “eerste woordje” schrijven. Het andereßaat beter al sprekende.

Hartel, ßroeten van huis tot huis tt

Fl'S. Mijnssen.

• 6 juli 1915: Ritter aan Mijnssen Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Wexerslaan 22.

Amice,

Dank voor je brief van vanmorßcn. Wij vinden het heerlijk, Zondaß te komen, en denken teßen 5 uttr ten uwent te zijn.

Met hartelijkeßroeten, ook aan je vrouw en namens de mijne t.t.

Henri Ritter.

141

17 juli 1915: Kitter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Tl/r het Juliana-nutnmer van ^quot;^De Vlaanisehc Poet'’ binnen je bereik is, en je het niet meer noodi^ hebt, - zou je het mij dan dezer dauern even willen doen toekomen? Mocht je al buiten zijn, wacht dan tot je terujfkomt van vacantic met het mij te zenden.

Het is vandaag juist een week geleden dat wij elkander zagen. Mijn vrouw en ik hebben beide van dien avond een zoo prettige herinnering van rust en huiselijkheid, en wij stellen het op prijs dat aan je vrouw en jou te zeggen, die ons zoo bizonder hartelijk ontvingen.

Beste groeten t.t.

H.R.

20 juli 1915: Kitter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Amice,

Hartelijk dank voor je hoopvol briefje omtrent het gesprek met den Heer Keppler, dat wij vanmorgen ontvingen. Inderdaad heb ik mij er wel rekenschap van gegeven, dater veel administratief klein werk te doen zal zijn. -Maar dat heb ik liier ook te doen, en zonder de verdere uitzichten die Amsterdam geeft. - Ik vermoed dat de oproeping van sollicitanten nog eenigen tijd zal aanhouden? Ik meen uit de courant te hebben begrepen dat de Raad eerst bij de gemeentelijke begrooting de reorganisatieplannen betreffende den bouw- en woningdienst zal behandelen. En juist die plannen scheppen de behoefte van een nieuwen Commies. -

Je briefje heeft ons zeer veel opgewektheid gegeven. Misschien zijn wij van den winter stadgenooten?

Hartelijke groeten t.t.

Henri Ritter.

24 juli 1915: Mijnssen aan Ritter ‘Amsterdam’.

Am ice.

Neem me niet kwalijk, dat ik thans eerst aan je verzoek voldoe een je het ’Juliana-nummerquot; van “De Vlaamsche Post” hierbij pas terug zend. Ik wilde het graag lezen en vond niet eerder gelegenheid. Ik ga nu ook de andere nommers die je mij ter hand stelde doorzién en zend je ze daarna

142

terujf. Het blad interesseert mij zeer. Kan men erzieh hier in Holland op abonneeren? Dank ook nop voor je briefje van den 20en. Je ziet, of liever: igt;tht pezien, dat de Bjiad de disettssie over de reorpanisatieplannen Woninpbottw dienst niet tot de beprootinpsdebatten heeft uitpesteld. De oproepinp zal nn wel spoedip volpen? Ik sprak Keppler nop niet weer sedert dien avond. Denkelijk ontmoet ik hem a.s. Dinsdap. Wat het dapelijksehe “klein-werk” aanpaat, ik kreep wel den indruk, dat dit zéér veel zal zijn. En bij dezen nieuwen tak van dienst, onder bestuur van een man ook-zéér-van-de-praktijk als Keppler, zal het wel stevip poot-aanspelen zijn. Mis-sehien meer nop dan op een departement in den Haap?

Ik schei er uit en pa mij klaarmaken om den trein te pakken naar Bever-wijk-Wijk-aan-Zee. Lief weertje vandaap voor het strand!

Hartel, procten aan je beiden tt

Ft'S. M.

2 aupustus 1915: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Per “drukwerk” zend ik je heden de overipe nummers van de “Vlaamschc Post” weer toe, die ik met bclanpstcllinp en waardeerinp van depoede koppen die het blad blijken te schrijven, maar niet metproeiende sympathie heb pelezen. En ikpcloof dat ik toch nietpchcel en al onderden indruk was van de mededeelinpen in een der laatste ochtendbladen van een Rrussclschen correspondent der Nieuwe Rotterd. Courant. Wat ik bedenkelijk vond, trof ik ook aan in het hoofdartikcl “De Vlaminpen en de Overheden ”, dat je zoo “pchccl onderschrijft”. Ik vind het niet zoo erp, dat daar, bij het citeeren (in stuk II), alleen pebruik wordtpemaakt van de Duitschc stukken - en dus onvolledip en misleidend wordtpecitcerd - en van de Duitsche arpumenta-tie, want de andere stukken zijn in Gent natuurlijk niet te krijpen en van het anttvoord is daar niets bekend. Ik vind het echter wel erp, dat de Duitsche stukken en de Duitsche opvattinp zonder meer als juist worden aanpe-nomen. Dat wijst, zou ik zeppen, op een pecstespcstcldhcid als die van de peleerden en ktinstenaars, die in hun eerste manifest de rcpecrinp napraatten, bijna woordelijk, en op hun “woord van eer” verzekerden dat iets waar was, zonder dat het hun mopelijk waspeweest naar die waarheid een onderzoek in te stellen.

Hartel, pr. tt

FM.

Wat zouden de Franschen en Enpelschen ezels zijn peweest als ze Belpië waren inpetrokken en Duitschland daardoor een prachtip voorwendsel hadden pepeven hetzelfde te doen. Terwijl zij er alle bclanp bij hadden Duitschland buiten Belpië te houden. Frankrijk met zijne sterke prenzen naar Duitschland en dat kleine front.

143

De Brusselse correspondent \ an de NRC is Karel van de Woestijne. Zie; Karel van de Woestijne Verzameld Journalistiek Werk.

17 attpustus 1915: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Voorburg, We\’erslaan 22.

Daar ik eenipen tijd met verlof buiten was, bij vrienden te lopeeren, en veel zon en wind snoof, is de correspondentie schandelijk vertraagd. Zoo was ik reeds lanp van plan, je te danken voor de toezending van het pakket Vlaamsche Posten en, vooral, voor je begeleidenden brief. Ik geloof dat ik je op dien brief het beste mondeling zal kunnen antivoorden. De Vlaamsche quacstic, zooals ik haar meen te zien is heel gecompliceerd, en ik vrees in een brief (die toch niet een verhandeling! worden kan) niet voldoende te kunnen uiteenzetten, hoe ik geloof, dat wij als Noord-Nedcrlanders ons tegenover haar moeten verhouden. Misschien heb je nog wel cens een uurtje voor mij. Het lijkt mij een, vooral nu, belangrijke zaak, en ik ben er gelukkig om, dat ze mijn Hollandsche vrienden interesseert. Naar aanleiding van je voorlaatsten brief, waarin je vroeg, of men zich in Holland op de Vlaam-sche Post kon abonnecren, had ik, bij de ontvangst van je laatsten brief die de V.P. minder sympathiek was, al aan mijn vriend Cantillon (Hollandsch Redacteur van de V.P.) je naam opgegeven. Het is mogclijk datje na nadere kennisneming van het blad, je vraag niet handhaaft, en men je intus-schen al dagelijks de nummers toezendt. Misschien wil je mij hieromtrent nog even berichten, ik kan dan een eventueel abonnement wellicht ongedaan maken.

Vanmorgen ontving ik een brief van een mijner kennissen, die aan het Stadhuis van Amsterdam werkzaam is, waarin hij mij zeer vertrouwelijk mededeelde, dat ik waarschijnlijk niet zal worden benoemd. Naar zijn zeggen was de Heer Wibaut mijne sollicitatie niet ongenegen, maar had de Heer Keppler het oog op iemand anders gevestigd. Het is jammer, maar misschien een beschikking van het Lot, dat mij later op een andere plaats zal stellen.

intusschen dank ik je nogmaals hartelijk voor alles watje in deze zaak voor mij hebt willen doen. -

Ik hoop van harte dat je een heerlijke wijde vacantie hebt, waarin je veel literair werk kunt doen.

Hartclijkegroeten t.t.

Henri Ritter.

144

20 atijjustus 1915: Mijnssen afin Riner ‘Wijk-aaii-Zee.’

Amice,

Dank voor je brief. Jammer van Amsterdam. Ik dacht dat je kansen niet slecht stonden, zooals ik je toen schreef. Daarna sprak ik Keppler niet meer, door oorzaken die ik je ook noemde. Het spijt mij er^.

“De Vlaamschc Post” krijg ik sinds een dag of tien geregeld toegestuurd en ik lees de hoofdartikcls met veel belangstelling. Ik zal het blad gaarne blijven ontvangen. Dank voor je vriéndelijke bemoeiingen in deze. Hoe voldoe ik de abonncmentsschulden? Ik blijf het jammer vinden, dat deze bewuste Vlamingen, zal ik ze maar noemen, zich zoo innerlijk gelieerd voelen met de Duitschers. En ik vrees dat zij Vlaanderen onder “leiding” van Duit-schland van de wal in de sloot zouden zien geraken - om dit poëtisch beeld nog cens te gebruiken. Intusschen voel ik er voor, dat de bewuste Vlamingen een Belgische staatsinstelling zooals die was niet terugwenschen en dat het begrip vaderland en België voor hen niet synoniem kan zijn.

Ik hoop dat het je drieën goed gaat

Met bartel, groeten tt

FrM

Het spreekt, dat ik het geweldig grootc belang voor Noord-Nederland voel van een Vlaanderen dat zich kan ontwikkelen en dat bij ons geestelijke aansluiting zoekt en vindt. Het zal mij plezier doen hierover nog cens met je te praten bij onze e.v. samenkomst. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FM

22 augustus 1915: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Amice,

Ik was blij met je laatsten brief. Je formuleerde daarin zelf: het eenige wat de radicale Vlamingen meenen en bëoogen. Zij wcnschen een Belgische staatsinstelling zooals die was niet terug, en het begrip vaderland en België is voor hen niet synoniem. Verder willen zij de mogelijkheid voor Vlaanderen openen, zich te ontwikkelen (door van de Belgische Rcgcering zelfbestuur te vragen) en meenen dat Vlaanderen bij ons geestelijke aansluiting moet zoeken. Het odium van Duitsch-gezindheid heeft de Vlaamsche-Post-groep waarschijnlijk op zich geladen, door uitingen van enkele ultra-radicale menschen als Domcla-Nieuwcnhuis, - maar van U)/ifyf/tgezindheid is bij de groep als zoodanig en bij haar kern (Leo Picard) geen sprake. De gcheele Flamingantische beweging, waarin ik dezen winter intens heb meegeleefd, stelt zich op het standpunt: België tcrtig, maar in België bestuurlijke scheiding. Juist dezer dagen heeft Leo Picard zich in een m.i. zeer helder gesteld artikel in “De Toekomst” tegen het oordeel als zouden de jongere

145

Vlamincfcn “Dnitsch-^czind” sijn, verzet, en zoo deden ook Gossaert en Franck Gericke (Dr. Derk Hoek).

Het eigenlijke verschilpunt tusschen beide ^groepen is, dat de minder radicale FlaminpfanUn (als van Cauwelaert), Hoste en Léonce du Castillan) het thans vasthouden aan Vlaamsche eischen inopportuun achten.

Zooals je zultpezien hebben, is “de Vlaamsche Stem” thans ook radicaal-Flaminpantistisch pavorden. Het wordt aan Gossaert, die de resteerende aandeelcn pekocht heeft, en daardoor invloed kon hebben op de verciaderinpf van aandeelhouders verweten, dat hij onjuist gehandeld heeft, ^o doet L. Simons in het laatste nummer van “De Nieuwe Amsterdammer”.

Maar wat daarbij niet pteweten wordt is, dat Gossaert eerst met Destvarte in overleg getreden is, aan Deswarte heeft gevraagd of hij geneigd zort zijn de aandeelcn af te staan, want dat hij (Gossaert) hetgcldniet kon geven voor een doel dat hij onjuist achtte (n.l. een doorvoeren van den strijd titsschcn Vlamingen onderling die werd gevoerd tusschen Stem en Post).

Gossacrts bedoeling was: eenheid te doen ontstaan tusschen de Vlamingen, zijn voorwaarde was niet: het Bclgisch-gezinde standpunt door de KS. te doen opgeven, maar den hevigen strijd van ES. en V.P. te doen staken. De Heer Desivarte had bovendien kunnen zeggen: je krijgt de aandeelcn niet. Maar Deswarte heeft in de voorwaarde van G. schriftclijk toegestemd. Bovendien: de ulti'aBelgischc Vlamingen hebben nimmer geld voor de Stem overgehad. Indien zij zooveel prijs stelden op het behouden van een ultra-Belgisch-gezind orgaan, dan hadden zij het getij niet moeten laten vcrloop-en (er zijn bepaalde gefortuneerde menschen onder hen, en het was een quacstie van een paar honderd gulden).

Het zou te lang worden je hier meer van de hccle, zeer interessante en zeer rechtvaardige actie van de ultra-Flaminganten te vertellen. Ik hoop op een zeer spoedige samenkomst. Maar ik vind het prettig, aan jó:i, die vele men-schen spreekt en kent iets van de wezenlijke toedracht (anders dan de pers haar voorstelt) te hebben meegcdeeld. Persoonlijk ben ik uit de Vlaamsche Post getreden, omdat ik meende dat een Hollander zich van inmenging in zuiver Vlaamsche zaken moet onthouden. Ik ben dus niet meer in de beweging betrokken, en heb zelfs vaak vrij sterk verschil van meening gehad. Maar daarom geloof ik jtiist in staat te zijn een objectief, onbevangen oordeel te vestigen en dat is: de jongere ult:-a-Flaminganten zijn oprecht, principieel loyaal, en doen positief werk voor hun Vlaamsche volk.

Hopelijk tot spoedig dus t.t.

Henri B.ittcr.

J.D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard (1870-1955) is de radicale, zeer anti-Bel-gische activist in Gent, die in september 1915 na het aftreden van Picard redacteur van de Vlaamsche PostworAt en die in samenwerking met de Duitsers streeft naar een autonoom Koninklijk Vlaanderen.

Frans van Cauwelaert (1880-1961) woont tijdens de oorlog in Den Haag en wordt door de Belgische regering in lx Havre met opdrachten belast bij de Belgische vluchtelingen in ons land. Van 10 maart 1915 af is hij secretaris van het Officieel Belgisch Comité voor Nederland. Van augustus 1915 geeft mij met Julius

146

Hoste (1884-1954) tot het einde van de oorlog in Den Haag het weekblad Vrij Bclpië uit.

Léonce du Castillon (1869-1941) verblijft tijdens de oorlog ook in ons land.

De Nederlander Leo Simons (1862-1932) heeft grote belangstelling voor de Vlaamse Beweging. Dc Nieuwe (Mosßroene) Amsterdammer begint in januari 1915.

9 deeember 1915: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Amice,

Sinds lanß hebben wij niets pan elkander gehoord, - ik hoop spoedig door een persoonlijk bezoek het zwijgen te doorbreken, maar ik ben blij, dat er een concrete aanleiding komt, om tenminste op papier epen contact met elkander te hebben.

Onder ons: de Vlaamsche beweging heeft sombere aspecten. Jacob is, operwerkt, pan dc Vlaamsche Stem naar België getogen, - wat een groote ramp is poor de Beweging, - en men kan hier in Holland maar geen aanpattingspunten krijgen. - begrijpen hier oper het algemeen, met al onze neiging poor de Vlaamsche literatuur, zoo weinig pan het cultureel belang pan Vlaandcrcns zelfstandigheid en., de Vlaamsche bcp’eging staat in den doem pan Duitschge-zindheid en cléricalisme. Geheel fcn onrechte. De eenige duitschgezindegroep is dc kleine, zeer kleine groep der radicale Vlamingen pan de tegenwoordige Vlaamsche Post. Maar mijn priend Leo Picard uit Gent heeft dc Vlaamsche Po# verlaten, omdat hij met deze richting niet meê wottgaan. Geen der naar poren komende figuren onder de jongere (en oudere) Flaminganten is Duit-schgezind, - Streupels niet, Jacob niet, Picard niet. En maar een enkele is clc-ricaal. Picard bp. is aangesloten bij de ‘'Vooruit'’ pan Gent. -

Er zijn zoopeel gruwelijke verdachtmakingen die onze prienden die poor het Duitschcgcpaar beducht zijn, pan de beipeging terughouden. Als iemand als jij, als een man als pan Looyzich cens wilde uitspreken poor de Vlamingen, al was het maar door het afstaan pan éen letterkundige bijdrage aan een Vlaamsch orgaan, - het was zoopeelgewonnen.

Ikgcpoel zoo, dat, pooral in dezen jammerlijken tijd, het geestelijk Iepen alleen waarde heeft indien het een reeelen inhoud heeft, indien het perband houdt met dc bewegingen en gedaclrtcn rondom ons. En deze reeelen inhoud pind ik in de Nederlandsche bewegintf, die een ander en dieper fond heeft dan het Lepe Willem III!

Zouden misschien Picard en Cantillon, beide goede prienden pan mij en intelligente Vlamingen, cens een apond met je mogen komen praten? En zoo ja, wanneer?

Deze brief heeft iets van een angstkreet.

Ik hoop gauw pan je te hooren.

Met hartelijke groeten t.t.

Henri Ritter.

147

Vooruit is een socialistisch partijblad in Gent, dat in de oorlog zij het onder censuur blijft verschijnen.

21 december 1915: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Amice,

Hartelijk dank poor je brief van den 13en. Het deed mij^ocd, er uit te gevoelen, dat ook jij de Vlaamschc zaak genegen bent. De Heeren Picard en Cantillon stellen sich voor, je binnenkort uitgebreid te schrijven. Oudejaarsdag sal ik, bij leven en wclsijn, in Amsterdam zijn. Kunnen wij elkander dan misschien evett ontntocten, hetzij ‘s ochtends op je kantoor, hetzij ‘s middags bij een geestrijk vocht? Of is die dag in verband met zaken, juist bizonder ongeschikt? Schrijf mij dat even. In het eerste geval kom ik op het door jou vastgestclde uur, in het laatste geval kom ik een anderen dag. Hart.gr. t.t.

H.Ritter.

Ik ga Oudejaarsavond vieren bij mijn Schoonmoeder in Zaandam, die 1 Januari naar Indië vertrekt.

Ritters vrouw is een dochter van Jean Nicolas Landré en Hendrika Geertruida Wegerif.

23 december 1915: Mijnsscn aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Am ice.

Dank voor je brief van den 21en. Ik was bevreesd, dat ik in den mijnen onduidelijk was geweest, toen ik zoo lang niets van je hoorde; dat ik te nuchter had geschreven en dat je denken zou: hij maakt zich van de zaak af. En het tegenovergestelde zou ik willen, want ik voel alles voor het streven van hen die de “besttturlijke scheiding” voorstaan en ik zou graag met geheel mijn hart doen wat ik kan, als mijn kop er eenig heil in ziet. Vandaar ook mijn vraag naar een plan. Het verheugt mij, datje mij toch goed begrepen hebt en gaarne zie ik het schrijven van de heeren Picard en Cantillon tegemoet.

Prettig dat ik je op oudejaarsdag zal ontmoeten. Schikt het je met mij kojfie te drinken, b.v. tegen 1 uur. Zoo ja, zou je mij dan willen afhalcn? We kunnen dan samen overleggen waar we heen zullen gaan.

Hartelijke groeten voor je vrouw en jezelf tt

Frs Mijnssen.

148

1 februari 1916: Mijnssen aan Ritter ‘Amsterdam’.

Amice,

Vandaag sal ik je de Vaderlanden nietje “ontmoetingen” en “de Vlaamsche Stem” met je rede aan den disch der Dictschc stemmen, weer toezenden. Ik dank je voor de lectuur, die mij in den geest nietje deed samenzijn. Ik vind het fijne, mooie stukjes, en - ik houd van je stem.

Een dag of tien geleden ontving ik het bezoek van Jaarsma. Er viel over eenigc zakelijke dingen te spreken, maar toen volgde een onderhoud dat bizondcr plezierig was en waarbij wij ons meer voor elkaar konden opstellen dan tot nogtoe gebeurd was. Hij is een uitstekende kerel. Ik kwam bepaald opgewekt van het onderhoud terug. Dit onder ons.

Hartelijke groeten aan je vrouw. Gaat het je drieën goed? tt

Frans M.

Dictsche Stemmen, Tijdschrift voor Nedcrlandsche Stambclangcn verschijnt in Utrecht van 1915 tot 1918. Het komt op voor een zelfstandig Vlaanderen en probeert de Nederlandse stamgenoten voor de Vlaamse zaak te winnen.

Ritter wordt op 9 maart 1916 bevorderd tot commies op het Ministerie wm l.andbouw, Nijverheid en Handel.

10 april 1916: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Amice,

Zooeven ontving ik een opgetogen brief van Leo Picard over de buitengewoon hartelijke, en daadwerkelijke wijze, waarop je zijn tijdschrift Vlaamsche Gedachte en daardoor de Vlaamsche beweging hebt gesteund. Ik moetje even uiting geven aan ons, en ook mijn gevoel van groote erkentelijkheid voor deze daad.

Het was prettig je verleden even te zien bij Jaarsma's première en dernière. Ik vind het zoo jammer voor hem. Hij is een sympathiek mcnsch met veel werkkracht en eerlijke streving! -

Ik hoop op goede berichten van jouw zijde. Hier gaat het goed. Ik ben koortsig van het journalistieke werk, en geloof dat het niet aan het innerlijk behoeft schade te doen, eens een tijdlang gedwongen te worden tot werken in de breedte. Ik hoop op een rustig uurtje nietje samen, over een paar weken. Misschien kunnen wij dat uit den wirwar van beider leven opdiepen.

Wees hartelijk gegroet t.t.

Henri Ritter.

149

De Vlaamsche Gedachte verschijnt voor het eerst op 5 april 1916 in Den Haag. Het komt ongeregeld uit en verdwijnt weer in 1917. Het wordt uitgegeven door l.eo Picard. Uit Ritters brief mag men wel haast zeker opmaken, dat Mijnssen het financieel steunt.

20 april 1916: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22.

Amice,

Zoocven ontving ik een schrijven van Picard, die mij berichtte je bezocht te hebben. Er zou zijn afycsproken dat P. je een bock zou toezenden om volledig de zaak te kunnen bestudeeren en dat je bereid ben, je bemiddeling te ver-lecncn bij de Nieuwe Gids, waarin ik een historisch-theoretisch artikel zou schrijven. Ik zal dit zéér gaarne doen, en hoop je het artikel vóór 15 Mei te doen toekomen.

Nog cens: hartelijk dank voor wat je hier weder, voor onze goede zaak wilt doen.

Meth.gr. t.t.

Henri Ritter.

Ritter schrijft in Dietsche Stemmen, 1915-1916, jrg. 1, blz. 252-263: ‘Weder-keerige erkenning van hoogeschooldiploma’s’.

Mijnssen bemiddelt bij Willem Kloos voor Ritters reeks van drie artikelen ‘'Hollands deel aan Vlaanderens strijd’ in De Nieuwe Gids.

23 april 1916: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Voorburg, Weverslaan 22. Er staat vertrouwelijk boven.

Amice,

Dank voor je brief van den 22en.

Naar aanleiding van je vraag omtrent Picard het volgende; De Heer Picard is historictts; hij is een der gewaardeerde leerlingen van Prof. Pirenne te Gent. Vóór den oorlog gaf hij lessen, waartoe zijn academisch diploma hem bevoegdheid gaf, en voltooide zijn studie te Gent. Hij verkeerde in België reeds in Hollandsch-gezinde en in Holland bekende kringen. Na het uitbreken van den oorlog richtte bij, zooalsjc weet, ''De Vlaamsche Postquot; op. Hij is eigenlijk de eerste man geweest, die gezegd heeft: de Vlaamsche beweging mag niet ondergaan door de Fransch-Bclgischgezinde strooming. Hij nam daarbij aanvankelijk het destijds een igszins gewaagd geachte standpunt in, dat men zich t.o.v. de Duitschers niet absoluut-onverzoenlijk moet toonen, maar van hen moet vragen de toepassing der taal-wetten die reeds door de Belgische Regcering werden verleend. Dit m.i. ten onrechte als Dttitschge-zind voorgestelde standpunt bracht hem indertijd te Gent in vriendschappe-

150

lijke aanraking met sommige Dtiitsehe intellectueelen. Zonder in nauwkeurigheden met deze relatie bekend te zijn, geloof ik wel, dat zijn relaties met den pan Nederlander tot Duitseher genaturaliseerden Duitsche officier Wirth die te Gent aan de Censuur verbonden was, het hem gemakkelijk zoo niet mogelijk gemaakt hebben in den eersten tijd van het Duitsche schrikbewind in België een Vlaamsch Dagblad gepasseerd te krijgen.

Zooals je weet is hij later uit “De Vlaamsche Postquot; teruggetreden en naar Holland gekomen. Hoewel zijn vertivk uit de Redactie van het blad dat hij zelf gesticht had, in de V.P. nimmer is gemotiveerd, komt het mij voor, dat hij van de menschen van de V.P., welk blad zich in ultra-flamingantistischcn en sterk Duitsch-gezinde richting ontwikkeld heeft, te weinig Duitschgezind was. Hij stelt op den voorgrond; reconstructie van België, maar dan in zijn oude volkenrechtelijke verhottdingen d.w.z. neutraal, en niet, zooals in sommige Entente-kringen de wensch is, als een sterke barrière tegen Duitschland. NcutJ'aliteit van België naar buiten, bcstmirlijke scheiding van binnen, dit is zijn pi'ogram.

Voor de penoonlijkhcid en de bedoelingen van mijn vriend Picard kan ik niet andeis dan genegenheid en respekt hebben.

Omtrent de politieke dessotts der beweging zoo die bestaan en omtrent zijne politieke relaties kan ik je niet volkomen juist inlichten.

Ik geloof dat bemoeii ng ook van sociaal-demokratische en vrijzinnige kringen (de meeste voorstanders hier in Holland zijn Duitsch-gezind en kerkelif ken) wel heel goed zou zijn, zoowel voor de beweging die daardoor m.i. brcc-dei' en zuiverder wordt, als voor de linkschc groepen. Het lijkt mij niet gcwenscht, dat indien de beweging vat krijgt op het Vlaamsche en ons volk, zij in uitsluitende handen is.

Als ik Picard wel begrijp, dan zou ook hij zich daai-tegen verzetten.

Principieel is er voor iedere overtuiging mits men de Ned. beschaving wil vasthouden, in de beweging plaats.

Ik geloof echter dat de bemoeiing van onze vrijzinnige en s.d. kringen (ook van anti-di;itsche kringen) kritisch zou moeten geschieden en politiek geheel zelfstandig blijven. Bij warme instemming met den Groot Ned. actie behoeji men zich niet cens bedachtsame beschotiwing van de beweging in haar ontwikkeling te ontsxggen.

Het artikel voor den N.G. zou ik zoo mogelijk gaarne in Juni al geplaatst zien. Het is nu het juiste tijdstip. Ik kan het den ISden Mei afhebben, en het zal ongeveer 15 pagina 's beslaan.

Spoedig hoop ik je een samenkomst voor te stellen, waarin wij hoop ik gelegenheid hebben ook over het bovenstaande uitvoeriger te spreken.

Hartelijkcgroeten vh. th. t.t.

Henri Ritter.

Een maand eerder (Ritter en Picard zullen het waarschijnlijk nog niet geweten hebben), op 18 maart 1916, wordt Prof. Henri Pirenne (1862-1935) door een Duitse officier uit zijn w'oning in Gent gehaald en naar een interneringskamp bij Kretéld gebracht. In zijn gezin heerst nu dubbel verdriet omdat een 19-jarige zoon op 3 november 1914 in de strijd bij de Ijzer gesneuveld is. De Duitse auto-

151

riteiten hadden gehoopt de Gentse hoogleraar te intimideren en hem ertoe te brengen zijn colleges te hervatten. Maar de Universiteit weigerde zijn poorten te heropenen. Op 12 mei 1916 wordt Pirenne overgebracht naar het kamp Holzminden, waar Hij probeert het moreel \an zijn lotgenoten overeind te honden door het geven van cursussen. In januari 1917 wordt Hij overgeplaatst naar Kreuz-burg bij Eisenach waar hij in een Gasthof een kamertje krijgt. Om zijn leven er dragelijk te maken schrijft hij er in vaste discipline zijn boek Histoire de l'Etirope des invasions an XVIe si'cele met geen andere bron tot zijn beschikking dan een ter plaatse op school gebruikt geschiedenisboekje, maar met een reservoir van kennis gextild door 35 jaren van wetenschappelijk onderzoek. Het dikke manuscript is niet geheel voltooid en het boek is een torso gebleven. Het is vertaald als Geschiedenis van Europa van de invallen der Germanen tot de zestiende eeniv.

Hermann Felix Wirth, geboren in 1885 in Utrecht, studeert daar, wordt in 1909 lector in Berlijn, promoveert in 1911 in Bazel en reist in november 1914 naar Gent als Mitarbeiter des Pressedelegierten der Etappeninspektion. Hij weet bij de militairen geld los te krijgen waardoor in tebruari 1915 De Vlaamschc Post kan beginnen.

Ritter schrijft in 1916 de drie artikelen ‘Hollands deel aan Vlaanderens strijd’ in De Nieuwe Gids, deel II, blz. 526-537, 672-683 en 818-847.

20 juli 1916; Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Ik heb je brief cenige dapten laten ligcten, omdat ik getracht heb een weg te vinden. Dat is mij echter nojt niet gelukt. Ik ken Mr. J. Kalff Jr. wel, doch niet zoo goed om hem te vragen, quot;of het waar is”. En dan nog, indien ik zekerheid had: invloed hebben de Boisse-vains en hun groep en daarmee sta ik in geen enkele relatie.

Is het je er veel aan gelegen te weten te komen of inderdaad daar een Hoofd Redacteur wordt gevraagd, dan zal [ik] toch zien of ik dat kan uitvinden. Schrijf mij nog even.

Kun je mij iets bepaalds opdragen, dan zal ik het ook graag vernemen. Beste groeten tt

Frs M.

Het gaat om het Amsterdamse Algemeen Handclsblad. Ch. Boissevain is hoofdredacteur van 1896 tot 1908 en directeur van 1885 tot 1916. Zijn zoon A.G. Boissevain is hoofdredacteur van 1908 tot 1922 (samen met J. Kalff Jr.) en directeur van 1916 tot 1922. Ritter moet de functie van hoofdredacteur van het Algemeen Handelsblad geambieerd hebben.

Hij verhuist naar de 2e Adelheidstraat 168 in Den Haag.

152

6’ attpustns 1916: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, 2de Adelheidstraat 168.

Amice,

Zoocven nms Picard hier, die je graag nog cens over allerlei wilde spreken. En ik stel het op prijs mijn artikel voor den Nieuwen Gids, dat nu ajkomt, voor ik het dooraend, aan jou en aan Picard voor te lezen. Nu moet het, wil het nog in September kunnen geplaatst worden (het is toch al veel later dan eerst was afgesproken) vóór den vijftienden bij Kloos zijn. Zoo je verblijf alhier voor den vijftienden valt, dan zouden wij het prettig vinden, je een avond (door jezelf te bepalen) bij ons te zien met Picard en dan het artikel voor te lezen en andere Vlaamschc zaken gemeenschappelijk te bespreken (die datum met het oog op het artikel). Of is je vacantie onaantastbaar? Zoo je er lust toe mocht hebben, schrijf het mij dan even. Misschien heeft je vrouw lust mee te komen. Mijne vrouw en ik zouden dat bizonder prettig vinden.

Hopend iets van je te hooren met hartelijke groeten t.t.

Henri Ritter.

10 augusttts 1916: Mijnssen aan Ritter

Gedrukt brietliootd: Grand Hotel Schéveningue.

Amice,

Dank voor je briefje. Graag zal ik jou en Picard ontmoeten, en ik vind het prettig je vrouw dan weer cens te zullen spreken. Het liefst zou ik, als dat schikt. Zondag avond komen. Wil mij nog even berichten of dat goed is - zoo tegen half negen - en op welke wijze

ik het best de Adelheidstraat bereik; ik ben een vreemdeling in den Haag. Ik ben verlangend je artikel te leeren kennen. Picard weet wel, dat ik alle belangstelling heb voor de zaak die hem vervult.

Tot haar groote spijt zal mijn vrouw niet mee kunnen komen; zij durft de kinderen niet zoo lang alleen te laten in het hotel. Ik voel dan mcè, hoewel het erg jammer is.

Vele groeten tt

FrMn.

153

11 att_piisttts 1916: Ritter aan Mijnsseti

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, 2de Adelheidstraat 168.

Amice,

Met vreugde ontving ik je briefje, het is prettig datje komen wilt. Ik heb wat tegenslag gehad met mijn artikel, zoodat ik vrees, het Zondag niet geheel af te hebben. Zou je daarom misschien Dinsdagavond schikken? Gaat dat moeilijk, wil mij dan even berichten, welke andere avond in de volgende week (uitgezonderd alleen 'Woensdag) of. het houden op Zondag, en het artikel gedeeltelijk. Picard heeft mij verteld, lederen avond beschikbaar te zijn. Telephonisch kun je mij altijd bereiken ‘s morgens 91/2-121/2 en ‘s middags 2-41/2 Haag 559 (zoo: in gesprek Haag 561). Op andere uren t'huis (Haag 3813).

De 2e Adelheidstraat kun je bereiken door van het Kurhaus af de S.S. stoom-tram te nemen tot aan het Bezuidenhout, en verder lijn 4 in de richting die van de stad afgaat (dus niet de brug over), en wachten bij de kruising van Stoomtram en Stadstram op het Bezuiden-hout. Die tram komt langs mijn huis. Heb je bezwaar tegen afipringen, dan stoppen halte Juliana van Stol-bergplein en een klein eindje doorloopen met de tram mee. -

Wij stellen het bizonder op prijs, dat je ons een stukje van je kostbare vacan-tictijd (ik weet hóéveel die je waard is) wilt afstaan.

Verlangend je te zien t.t.

Henri Ritter.

12 augustus 1916: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, 2de Adelheidstraat 168. Erboven staat vertrouwelijk.

Amice,

Zooals je gelezen zult hebben, is Walch van “Het Vaderland” vertrokken, in verband met de quaestic met Verkade. Ik ben zoo stout geweest, te sollicitec-ren naar zijn opvolgerschap (literaire kritiek, literatuur, tooneelover-zicht). Indien men het mij maken zoude, en ik kon (want er zijn voor den kunstredacteur geen bureau-uren, zijne werkzaamheid valt in de avonduren) mijn betrekking aan het Departement (die zeer lauw is) er bij behouden, dan zou dit voor mij niet minder beteekenen, dan het bezit van een tribune, waar ik lang naar verlang, en (wat nu nog niet altijd heelemaal het geval is) een volkomen financicele gerustheid. Nu ben ik zoo vrij geweest in mijn brief aan de Hoofdredactie jouw naam te noemen, ik deelde mede dat ik je goed ken en veel over literatuur en tooncel met je gesproken heb. Ik hoop dat je hier geen bezwaar tegen hebt, en dat je, wat mogelijk komt, een verzoek om inlichtingen, zult willen beantwoorden. Ik behoefje wel niet te zeggen, welk cengroote dienst je mij daarmede zou bewijzen. Zoojuist ontvang ik je telegram. Prettig je te zien.

Tot Dinsdag dus t.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henri Ritter.

154

Jan Walch (1879-1946) is letterkundige en wordt in 1918 privaat docent dramaturgie in Leiden en in 1936 hoogleraar Nederlands aan de Sorbonne in Parijs. Hij is ook directeur van de Toneelschool in Amsterdam. V;tn 1913 tot 1917 heeft Eduard Verkade de leiding van De Haghespelers en in 1915/1916 zelfs van de drie grote Amsterdamse, Haagse en Rotterdamse gezelschappen samen. Oxer het vertrek van Walch van Het Vaderland in verband met de kwestie-Verkade zegt E.F. Verkade-Cartier van Dissel in haar boek Eduard Verkade niets. Op blz. 278 citeert zij een gunstig oordeel van Walch over Verkades opvoering van ‘De Magiër’ van Chesterton en zij memoreert het voornemen van Verkade om het stuk ‘Antithese’ van Walch op te voeren. De première daarvan heeft inderdaad plaats op 19 september 1916 onder Verkades regie en met hem in de rol van Roselière.

14 september 1916: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, 2de Adelheidstraat 168.

Amice,

Vanmiddajf kwam Mevrouw Picard bij ons, die ons Dcneke “Sprachverhältnisse Belgiensquot; en Hitmelius “Mouvement flamand” terttffvroe^, omdat gij ze noodig hebt. Wij spraken toen af dat ik er even met je over cor-rcspondecren zou, want - ik zit zelf middenin mijn tiveede en over eenige dagen in de correctie der proeven van mijn eerste artikel. Zou je mij beide boeken nog éen week kunnen laten? Gaarne zie ik daaromtrent een enkel woord tegemoet. Ik had laatst een buitengewoon prettigen avond op Regcn-tessclaan 176 en ging in een gelukkige stemming huiswaarts.

Hartelijke groeten t.t.

Henri Ritter.

Regentesslaan 176 in Den Haag is bet adres van Willem en Jeanne Kloos. Ik schrijf in De Oude Heer in Den Haag, de brieftvisseling Dr. P.H. Ritter - Willem en Jeanne Kloos op blz. 33, dat hun eerste ontmoeting op 10 oktober 1931 plaats vond. Het is dus plm. september 1916 geweest.

24 september 1916: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, 2de Adelheidstraat 168.

Amice,

Dank voor je brief. Ik hoopje de 2 Vlaamschc boeken, Humelius en Denckc, begin Oct. te zenden. Het spijt mij, dat je het voornemen, in de Soc. Gids voor de zaak der Vlamingen te getuigen, wilt laten varen, hoezeer het mij sympathiek is, dat je liever wilt sswijgen en getuigen tegen. Maar is het niet mogelijk, ook voor een tegenstander de huidige vervlaamsching van Gent, zijne meening te kennen te geven, zonder de Vlaamsche beweging schade te

155

doen? Dat deed bv. Wiessinjj in de 'N. Groene. Het moeilijke voor een Vlaanderen ^enegene, die toch in de eerste plaats Duitschland een gevaar acht, is, lijkt mij... dat de Belgische Regccring niets doet. Moet nu het Hooger Onderwijs, voor den kop gezet, wie weet voor hoe lang en, bij de wederkomst der Belgische Rcgeering, weder worden verfranscht? Wij hopen datje nog een mogelijkheid vindt, in eenigen vorm te getuigen voor de zaak die ons gemeenschappelijk lief is.

Met hart. gr.

Henri Ritter.

30 september 1916: Mijnssen aan Ritter Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Dank voor je laatsten brief. Ik kan het niet anders zien, dan dat de houding van Picard c.s. in de kwestie der Gentsche school niet alleen een '^Schönheitsfehler” is - zal ik maar zeggen - doch ook een tactische fout, die zich na den vrede wreken zal. Ik zou dit zoo blijven zien, ook dan wanneer de verschillende voormannen der VI. Beweging het er over cens waren, dat de instelling der Gentsche Hoogcschool, ook onder de tegenwoordige omstandigheden behoort te geschieden. Waar dit niet het geval is, wordt de H.S. een nieuwe oorzaak van verdeeldheid. Ik heb van den beginne op het standpunt gestaan dat Vlaanderen zich niet tijdens den oorlog behoort koest te houden, maar in tegendeel moet toonen, dat het een wil en kracht heeft, en dat met dien wil en die kracht rekening zal dienen te worden gehouden. Hoe meer verdeeldheid echter, hoe minder kracht. Ook Picard kent mijn standpunt, en ook hem heb ik herhaaldelijk gezegd, past toch op, dat gij U niet compromitteert; van de Woestijnc zegt: past op, dat gij Uwe handen schoon houdt. Het is wellicht zeer weinig snugger van me, maar ik had niet den indruk gekregen, dat hij een de zijnen ook de aanvaarding van de Gentsche H.S. voorstaan, en dit werd mij eerst duidelijk toen ik vernam, dat ook Picard op den vangst naar Professoren was uitgegaan.

Nu herhaal ik: het is hùn zaak, en een Hollander heeft in het publiek te zwijgen. Dat zal ik dan ook doen, tenzij de boeken die je mij sturen zal, mij van besluit doen veranderen. Misschien wil je Picard eens inzicht geven van dit en mijn vorig schrijven. Nog dit: je schrijft: Havre laat niets van zich hooren. Doch er zijn velen in Pruisen die een wijziging, democratisec-ring van de kieswet etc. willen, en ook daar zwijgt de reaeerina of... [tekstverlies door muizenvraat, doet vage?] beloften. En ook daar worden geen ernstige stappen gedaan do [tekstverlies] quot;velen” en wordt, ik kanquot;niet anders aannemen dan óok om tactische redenen, een juister ooctenblik af (gewacht, wanneer men mede zeker is van een grootere eenheid. En hier kan geen blaam ti'cjfen van heulen met den vijand, met den overweldiger. Want: hetgeen gezegd wordt ter vergoelijking van de aanvaarding der H.S.

156

uit Duitsche handen, heeft naar mijne meeninrigeen innerlijke waarheid; het zijn, eveneens naar die meening, niets meer dan, - vergeef mij ter wille van de zaak, -gelegenheids-argumenten.

Hartelijk gegroet, t.t.

Frans Mijnssen.

Voor instellingen als “Volksopbeuring” en dergl. zal ik gaarne doen wat ik kan, L. Simons weet dat; voor de Monets en hun praatjes behoud ik mijn innige afkeer.

De Duitschers vernederlandsen op 24 oktober 1916 de Gentse Unis’ersiteit in het kader van hun Flainenpolitik.

Volksopbeuring is een verzorgingsorganisatie ten behoeve van Vlamingen, die in behoeftige of andere buitengewone omstandigheden (zoals krijgsgevangen-sehap) zijn geraakt. In ons land is een Steun-comité in het leven geroepen door de uitgeweken Vlaming Leo Meert en Leo Simons, directeur van de Wereldbibliotheek.

2 oktober 1916: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Vriend,

Vit een brief dien ik zooeven van Van Looy ontving; “In de komende N.G. heeft je vriend Ritter een zeer lezenswaardig opstel en waar veel uit valt te leeren

Ik weet dat je Van Looy waardeert en dus schrijf ik je dit even.

Hartelijk gegroet, t.t.

Frans M.

4 oktober 1916: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, 2de Adelheidstraat 168.

Beste vriend.

Je beide brieven heb ik ontvangen. Ik dank je voor de positieve uiteenzetting in zake de vervlaamsching van Gent, en, vooral, voor je mcdcdecling over den brief van van Looy. Ik was daar buitengewoon gelukkig mee, je weet hoe ik aan het oordeel van van Looy hecht.

Over de principiëele quaestic der Vlaamsche beweging moeten wij elkaer nog eens mondeling spreken, waarbij ik vooropstel, dat ik je besluit, je te onthouden van p;;blicatie op dit oogenblik - al ben ik het in principe niet

157

met je eens - respeeteer en aanvaard. Wat de politieke strevingen van Picard betreft -je snit je herinneren mijn eersten brief daarover, toen je pas kennis hadtpiernaakt.

Mijn artikelen in de N.G. zullen alpiemeen en ptematipid blijven. Met behoud van mijn persoonlijke inzichten, acht ik ten topetedreven ultra-Fla-minpfantisme in een Hollandsch tijdschrift dat zich niet speciaal stambe-lanpien ten doel stelt, - een onjuiste taktick. Ik hoop, dat er spoedipi ciclepien-heid is, om elkander te zien. Ik verbaas mij erover, dat ik in dezen tijd, en buiten mijn bureau- en journalistiek werk, aan p/rooter literair werk bczipi ben. Ik heb mij aan een eenakterpiewaaptd, een brand van verlanp^en, zood-ra ik hem af heb, je oordeel (al zou dat picheel vernietipjend zijn) te vernemen.

Harte lijk geptroct t.t.

Henri Ritter

Er is uit 1916 geen eenakter van Ritter bekend.

5 oktober 1916: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Den Haag, 2de Adelheidstraat 168.

Zooeven ontvinpi ik “de Nieuwe Gids”. Een aardipt toeval bracht ons samen in één afleverinpt. Ik heb Ida Wahl gelezen. Ik vind er een merkwaardige en belangwekkende verandering van compositie en psychische uitbeelding, in, vergeleken bij je, mij zoo vertrouwd, vroeger werk. Dit laatste werk is strakker, positiever zou ik zepjgen. Ik ben er over aan het denken, waarin precies, die verandering bestaat. Als er een rustig oogenblik komt, verschijnen er misschien “aanteekeningen” over op papier. Kun je mij de eerste éénakter van dezen cyclus misschien nog even toezenden? - Ik heb hem indertijd van je mogen onti’angen, maar na mijn verhuizing heb ik hetzóo druk gehad, dat ik mijn boeken en papieren nog niet heb geordend.

Intusschen, vind ik het prettig je, zij het dan dat mijn inzicht, voorloopig is, nu al geluk te wenschen met dit stukje, in de geschiedenis van je werk waarschijnlijk belangrijk.

Hartelijk gegroet: t.t.

Henri Ritter.

In De Nieuwe Gids\m oktober 1916 staan zowel Mijnssens tweede bedrijf van ‘Ida Wahr als Ritters eerste van drie artikelen met de titel ‘Hollands deel a.m Vlaanderens strijd’.

158

9 oktober 1916: Mijnssen aan Ritter

Adres aJs op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Dank voor je beide brieven. Wij zullen dits nog wel cens over die Hooge-schoolkwestie praten. Ik wist wel, dat, al zouden wij elkander niet kunnen naderen, onze gedachtenwisseling zuiver blijven kon.

Dank voor watje schreef over je bedoelingen met den N.G. Het doet mij plezier, dat Ida II je aandacht heeft gehad. Ik ben mij zeer kseveust, dat mijn werk van anderen aard is geworden. Mij dunkt dat ‘'Op de Kentering” (3c bundel)., op de kentering staat. Als ikzelf zou moeten dcfinicercn dan zou ik zeggen: vroeger werden de stukjes geschreven van uit een levensgevoel, thans eerder uit een Icvensbegrip.

Ik zond je gaarne Ida I, overdrukjes van II ontving ik nog altijd niet. Het is vervelend dat de uitgever daar zoo laat mee is, zooals het ook niet in den haak is, dat de medewerkende auteurs de aflevering niet tegelijk ontvangen met de abonnees.

Ik houd mij bizonder voor je opmerkingen aanbevolen. Ik hoop jou ook over je artikel te schrijven.

Hartelijke groeten van huis tot huis, t.t.

IrsM.

30 oktober 1916: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, 2de Adelheidstraat 168. De datum is niet goed leesbaar maar het poststempel geeft 30 oktober.

Amice,

Even moet ik je berichten mijne benoeming tot Hoofdcommies bij de Provinciale Grijfie in Zeeland. Het is een zeer belangrijke verbetering van mijne positie, en in verband met binnenkort verschijnende perspectieven, een gebeurtenis, waardoor ik geheel ‘He paard” ben gekomen. Het is heel ver van honk, maar ik mocht deze kans niet laten voorbijgaan.

Hartelijk gegroet t.t.

Henri Ritter.

4 november 1916: Mijnssen aan Ritter ‘Amsterdam’.

Awfre,

/e bericht over je benoeming tot Hoofdcommies bij de Prov. Grijfie in Zeeland heb ik natuurlijk met de grootste belangstelling ontvangen. Ik verheug mij erover, datje nu geheel “te paard” bent gekomen, zooals jezegt^ dat

159

is heerlijk. Wel jammer dat je zoo ver we_g gaat en dat we elkaar dus zelden zullen ontmoeten. Helaas was dat door allerlei omstandigheden den lautsten tijd ook al het geval; het is vervelend, dat de dagelijksche beslommering altijd meer en drukkender wordt. Ik tenminste kom tot bijna niets en heb zelden ongewektheid tot plannen maken, ook wat betreft ontmoetingen met goede, oude vrienden.

Ik denk datje algauw vertrekken zult, maar we zien elkaar toeh nog zéker voordat dat gebeurt, nietwaar? Daar mag ik op rekenen!

Hartelijke groeten van huis tot huis tt.

Frans Mijnssen.

9 november 1916: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Beste Vriend,

In de eerste plaats: hoe gaat het nu met je dochtertje? Van harte hoop ik: bevredigend. Het is zoo iets ellendigs, als die kleine kindertjes zoo ziek zijn. Wat is het geweest?

En: onze brieven hebben zich gekruist. Je plan vooreen samenkomst op Zon-19 juich ik zeer toe. Kun je bij mij thuis komen koffiedrinken? Maar dan zouden we cens wat tijd moeten hebben om wat te praten. Héb je tijd? Hoe laat mag ik je wachten?

Hartelijke groeten voor je vrouw, en je zelf, en: spoedig goede berichten over jullie kindje, hoop ik

K

Fr.M.

Ritters tweede artikel ‘Hollands deel aan Vlaanderens strijd’ staat in het novembernummer van De Nieuwe Gids.

14 november 1916: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Den Haag, 2de Adelheidstraat 168.

Vergeef mij mijn lang wachten op je vorigen brief. Ik heb het onuitstaanbaar druk gehad, ook met reizen heen en weer naar Middelburg. Erg graag kom ik koffydrinken bijje t’huis. Ik hoopje om 11 uur te trejfen in de Opor-to-Bodega, Damrak. Mijn dochtertje wordt gelukkig beter, maar wij hebben eerst wel in angst gezeten.

Hartelijkcgroeten ook vh th t.t.

Henri Ritter

160

22 december 1916: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Middelburg, Hotel Nieuwe Doelen.

Amice,

Ik ben met van Dishoeck in onderhandelin^ over de ttiteiave in boekvorm van mijne artikelen over de Vlaamsche bewecjinci, die in den Nietnven Gids zijn vei'schcnen. Aanvankelijk schijnt hij daartoe wel gcnei_cfd, maar ik vrees ecnicfszins, dat de nit/iave zou kunnen stranden op mijn ultra-flamiftpantis-me. Alvorens zijne beslissinpi te nemen, zoo schreef mij de Heer van Dishoeck, zou hij gaarne het advies inwinnen van de Heeren der iel Buysse en... van Cauwelaert. Nu ben ik voor Buysse zoo banp niet, maarzon van Cauwcla-ert, die wellicht mijne richtinp kent, zoopieney/en zijn om een geschrift over de Vlaamsche bewcyiinyi van die zijde te bevorderen? (of het standpunt van v. Cauwelaert). Ik zoti het te meer jammer vinden als het plan daarop schipbreuk moet lijden, omdat m.i. de artikelen zelf waar het toch om gaat -geheel objectief zijn gehouden en bttiten elke politieke quacstic blijven. Ook Kloos, die allerminst ttltra Vlaamsch- of Duitsch gezind is, gaf mij dit te kennen. Mocht jij mij willen helpen om het boekje bij v.D. uitgegeven te krijgen, ik geloof dat dat véél goed zou doen. Een oordeel van jou zou daarom zoo veel waarde hebben, omdat jij t.o.v. het ultra-Flamingantisme en de vervlaam-sching van Gent, evenzo denkt als van Dishoeck.

Het is hier m.i. niet de quacstic hoe ik persoonlijk (en blijkens persuitjes [persuitingen?] over de politieke Vlaamsche quaestie denk, maar wat er in de uitgave die v.D. zou ondernemen op papier staat. En dat is, dunkt mij, van geheel objectieven, feitelijken aard. Zou je aan van Dishoeck een briefje willen schrijven? Ik ben je er bij voorbaat hartelijk dankbaar voor.

Het bevalt mij in mijn nieuwen werkkring uitstekend. En ook het stadje heeft, indien men eenig kleinsteedsch ceremonieel dat ook zijn grappige zijde heeft, voor lief neemt, veel aantrekkelijks. Ik geloof dat, als ik eenmaal in eigen huis zit, veel gelegenheid tot werken zal hebben.

En hoe gaat het jou? Wat heb ik een prettige herinnering aan dien Zondag dat ik in Amsterdam bij je kojfie dronk. Wil je vrotiw ook nog cens hartelijk van mij danken voor de zoo feestelijke en echt prettig ontvangst.

Hartelijkcgroeten van t.t.

Henri Ritter.

Ritters artikelen in De Nieuwe Gids zijn bij uitgever Van Dishoeck noch elders verschenen. Er bevindt zich in het Archief Mijnssen een brief van Mijnssen aan Van Dishoeck: ‘Amice Kees, Mijn vriend Mr. P.H. Ritter Jr. schrijver van een reeks artikelen over de Vlaamsche Beweging in den Nieuwen Gids, deelt mij mede, dat hij met je in onderhandeling is o\er de uitgave van dat werk in boekvorm. Hij zegt daarbij, dat je advies wenscht te vragen aan Van Cauwelaert, en hij is bex’ieesd dat deze, wetende dat Ritter het “Vlaamsche activisme” voorstaat, reeds daardoor niet zoo genegen zal zijn de uitgave van R’s geschrift te bevorderen. R. verzocht mij nu, een woord van aanbeveling tot je te richten, en hij schrijft daarbij: “Het is hier m.i. niet de quaestie hoe ik persoonlijk over de politieke Vlaamsche quaestie denk.

161

maar wat er in de uitgave die v.D. zou ondernemen op papier staat. En dat is, dunkt mij, van geheel objectieven, feitelijken aard.” Hij is van meening dat daarom mijn woord-van-aanbeveling eenige waarde kan hebben, omdat ik zelf in de zaak van het “activisme” niet aan zijne zijde sta, ja, in de zaak van de Hoogeschool van Gent recht tegenover hem. Ik voldoe met te meer genoegen aan zijn verzoek, omdat ook ik het was die zijne artikelen bij [?] introduceerde en Kloos ze na mijne aanbeveling begon te plaatsen. Ritter schrijft mij nog: “Ik zou het te meer jammer vinden als het plan daarop (op het standpunt van V. Cauwelaert) scliipbreuk moest lijden, omdat m.i. de artikelen zelf, waar het toch om gaat - geheel objectief zijn gehouden en buiten elke politieke quaestie blijven. Ook Kloos, die allerminst ultra Vlaamsch - of Duitsch gezind is, gaf mij dit te kennen.” Ik geloof dat ik het met Kloos eens kan zijn. Hoor ik eens van je.gt; Met hartelijken groet, t.t. Frans M.

Cyriel Buysse (1859-1932) is de Vlaamse auteur.

20 februari 1917: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Middelburg. Papier met als briefhoofd: Hotel “Nieuwe Doelen”, J.M. Hoogesteder, Middelburg, Telephoon interc. 27.

Beste vriend.

Mijn nonchalance in het lezen van de courant, heeft een gevolji ^chad, waarover ik mij de haren uit het hoofd kan trekken. Ik hoorde eerst toen de voorstelling had plaats ^ehad, dat je ‘^Schaduwen ” in de Literaire Matinees van Heyermans zijn opgevoerd. En ik moest Zaterdag juist in Utrecht zijn, en had zoo gemakkelijk even door kunnen reizenl Intusschen las ik in de N.R.C. vanmidag een kritiek, waaruit ik afleidde, dat je tevreden kunt zijn. Maar schrijf mij, als je een oogenblikje tijd hebt eens met een paar woorden, of je ook werkelijk tevreden bent, of men nu eindelijk je werk eens recht heeft gedaan. Hoe komt het toch, dat de meeste acteurs, zooveel meer moeite hebben, voor werk dat rëeel is, als het jouwe, te vertolken, dan wat romantiek of romantisch-realistisch is? Ik ben zéér zéér benieuwd naar den uitslag van deze poging.

Ik zit hier in Zeeland en zeg mijzelf maar dat ik in het Vagevuur zit, dat aan den paradijstoestand naar men zegt, voorajgaat. Mijn vrouw is in den Haag, om de verhuizing te regelen, en ik drink met volle teugen de stemming van een provinciaal hotel, zonder kraak of smaak, zonder vrienden, zonder tijdschrift of nader ctUtureel contact. Gelukkig is mijn betrekking alleraangenaamst, en heb ik wel hoop dat het beter zal gaan als wij in ons huis op den Noordsingcl 67a wonen.

Mijn pogingen van de artikelen over quot;Hollands deel aan Vlaanderens Strijd” uitgegeven te krijgen, mislukken aan alle kanten, van Dishocck hield mij zoolang op sleeptouw, dat ik dat als een hoffelijke aanwijzing moest begrijpen, om het werk maar terug te vragen, en anderen weigerden mij op meer resolute manier.

162

Och, wat is het alles, vergeleken bij de eindcloose misère van dezen tijd! Ik wanhoop aan eenige uitkomst.

Heb je eens een kwartiertje vrij, op een Zondap, schrijf dan cens een enkel woord, - het handschrift van een vriend is als zijn stem. Hartelijk gegroet

Henri Ritter.-

Op 17 (?) februari 1917 worden op een van de Literaire Matinees van de Tooneeh’ereeniging in het Grand Theatre in de Amstelstraat in Amsterdam onder regie van Herman Heijermans onder de titel Schaduwen drie eenakters van Frans Mijnssen opgevoerd, namelijk ‘Een Huwelijk’ (Arthur Burgers = Fred Vogeding en Jenny = Wilhelmina van der Horst-van der Lugt Melsert), ‘De Schoone Kunst’ (Dora = Mien Duymaer van Twist, Gerard Waltman = Jan Musch, Albert Bondaan = David Lobo en Mathias = Adolf Bouwmeester) en ‘Experiment’ (= ‘Een Superieure Vrouw’) (Walter Tomeer = Frits Bouwmeester en Jeanne = Tilly Lus).

IS mei 1917: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Het adres van Mevrouw Egb. C. van der Mandele, de nieuwe penning-meestercsse der “Vereeniging van Lettcrkzindigen” is Anthonius Heinsius-straat, Den Haag.

Alles goed?

Hartel, groeten t.t.

Frans Mijnssen

8 juni 1917: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Middelburg, Noordsingel R.67a.

Amice,

Vanmorgen ontving ik de convocatie voor de vergadering over de spclling-squaestie, die op 16 Juni in het American Hotel te Amsterdam zal worden gehoitden, en de ontiverpen van de Heeren Bontens, Bastiaanse en van Moerkerken. Nu moet ik toevallig op denzelfden dag namens Gedeputeerde Staten de vergadering van den Nationalen Woningraad bijwonen die, als ik mij niet vergis, ook in het American Hotel wordt gehouden. Ik zal dus waarschijnlijk alleen maar van de cene zaal in de andere hoeven over te stappen om bij de vergadering te zijn. Als het eenigszins te combineeren is, kom ik.

Ik heb nog altijd mijn woord niet gestand gedaan, je even over deze quacs-tie te schrijven. Ik heb het met allerlei dingen in den laatsten tijd bizonder druk gehad een vind de spellingsqttaestie wel iets om cens even kalm over na

163

te denken. Misschien kan nu mijne onthouding tot dusver die zeker niet aan^emis in belangstelling te wijten was, door deelneming op een of andere manier aan de huidige plannen worden hersteld. De namen van jou en Prins onder deze laatste circulaire gaven mij dadelijk genegen belangstelling, terwijl ik eerlijk gezegd een beetje moeite had mij, bij de eerste circulaire, door al die generaals een staatsraden en lieden van de hautc-finan-ce heen te worstelen. Maar, je kunt mij terecht tegenwerpen; het gaat om de Zaak.

Ik geloof dat de, ook door mij gewcnschte, deelneming van kunstenaan aan de spelling-commissie voornamelijk moet bevorderd worden, om er voor te waken, dat niet van overheidswege historische waarden uit de geschreven taal worden weggcdecretcerd. Zij zottden een taalhcemschut voor moeten staan. Het zou echter niet op hun weg liggen, cischen te stellen in verband met de behoeften van het letterkundig kunstwerk. Zoolang de spelling alleen wordt voorgeschreven (en dit ligt toch in de bedoeling) voor onderwijs, wetgeving en administratie en de spelling in het vrije maatschappelijke leven aan het individueele inzicht blijft voorbehouden, en wij dus in ons letterkundig werk kunnen blijven schrijven zooals wij willen, lijkt mij zelfs een vaststellen der vereenvoudigde voor het maatschappelijk verkeer, geen gevaren in zich te bergen voor de literatuur. De letterkundige kunstenaar stelt dus belang in de zaak als taal-antiquaar, zijn eigen terrein blijft ongemoeid, wat men ook vast moge stellen.

Intusschen lijken mij de toegezonden concepten de KS. eenigszins te naderen. Ik ben een leek op philologisch gebied, en geef mijn inzicht onmiddellijk vooreen beter, maar het schijnt mij dat punt 4 sub A van het Ie ontwerp niet heelemaal consequent is toegepast. Is het de bedoeling, in open lettergrepen de ee en ie te regelen naar het accent? Maar waarom dan ïicniaal? Ook 7 van het Ie ontwerp sub A is mij niet helder. In typiesch - practiesch hoor ik in de tweede lettergreep een korten klank. Met punt 9 sub B Ie ontwerp zou ik mij, zoo op het eerste gezicht niet heelemaal kunnen vercenigen. Het lijkt mij vooral wenschelijk een goede onderscheiding te hebben voor de vreemde woorden, aan het bizonder spcllingstceken van een woord te onderkennen. Daarom, m.i. philosooph.

Ik hoop, dat wij elkaar den 16en nog even kunnen zien. Hoe gaat het je gezondheid? Ben je weer heelemaal boven Jan?

Hartelijke groeten, ook aan je vrouw en van de mijne t.t.

Henri Ritter.

P.C. Bontens (1870-1943), Frans Bastiaanse (1868-1947), P.H. van Moerkerken ( 1877-1951) en Arij Prins ( 1860-1922) of Jan Prins ( 1876-1948).

164

24 oktober IQ 17: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Middelburg, Noordsingel R.67a.

Amice,

Het is alweer lanß geleden, dat wij wat van elkander hoorden, het leven gaat verbijsterend snel tegenwoordig en is van een bijna apathisch makende somberheid. En hoewel men de vrienden nooit ttit het oog verliest, komt men eigenlijk alleen tot schrijven als er een concrete aanleiding bestaat. Metgroote vreugde zie ik, dat je werk hoe langer hoe meer wordt opgevoerd, en dat dus die uitspraak dat je werk wel literair is maar niet voor toonccl, een geweldige flater blijkt U zijn. Houd mij zoo mogelijk cens op de hoogte van je ervaringen op het gebied dr praktische uitvoering van je werk. Juist omdat men dit met zooveel angsten ziet gebeuren, moet het een groote voldoening zijn, te zien dat het lukt.

Ik zelfben bezig een serie '^Zecuwsche Mijmeringen” te schrijven voor Robbers, waarin de droomspheer van Zeeland, en de zeldzame schoonheid der eenzame wateren en schorren en groene kusten, en de eigenaardigheid van het historisch-intactgebleven volk zal moeten uitkomen. Nadat het eerste heimwee voorbij isgegaan, begin ik mij hier werkelijk t'huis te voelen, en ik geloof als de eerste moeilijke jaren wat voorbij zijn en ik niet meer behoefte schrijven om den broode, - er hier wel iets uit mij te voorschijn kan komen. Er is een spheer van diepe rust, hier om je heen, die op den duur bezinning moet brengen. - Mijne vrouw en ik rekenen er vast op, datje in het a.s. voorjaar, hier een paar dagen komt doorbrengen, en ik, datje dan met mij gaat varen.

Bij ons logeerde eenigen tijd geleden Mej. R. Medenbach uit den Haag. Zij oefent zich speciaal in voordrachtskunst, en deed het (voor zoover ik oordce-len kan naar hetgeen zij in ons huis zeidc) heel gevoelig en bchecrscht.

Maar zij wilde zoo graag een gelegenheid hebben om dateenste toonen aan het ptMiek, - een gelegenheid om wat naam te krijpen. Ik herinner mij wel, dat zij vroeger op het Genootschap “Oefening Kweekt Kennis” in den Haag heeft gereciteerd. Zou er kans op zijn, dat zij eens optrad voor de Vereeni-ging van Letterkundigen, en welken weg moet zij dan inslaan? Zou je mij hierover misschien kunnen inlichten?

Bij voorbaat hartelijk dank, en beste groeten ook v.h.t.h. je

Henri Ritter.

In 1918 verschijnen van Ritter in Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift (waarvan Herman Robbers redacteur is) 22 ‘Zeeuwsche Mijmeringen’. In 1919 komen ze bij Van Dishoeck in boekvorm uit.

Rodie Medenbach is zanglerares-declamatrice in Den Haag. In het AR bevinden zich ('beste Rodie, beste Henri’) negentien brieven van haar en acht aan haar uit de periode 1929-1938.

165

3 jttm 1918 [poststempel]: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Middelburg, Noordersingel R.67a.

Amice,

Zoocven las ik in de Courantje benoeming tot lid van de Leidsche Mij van letterkunde, waar je, nadat ze gemoderniseerd is, en de scherpe kanten van den strijd van nu 30 jaar geleden zijn afgcslepen, allang in had gehoord. Daarom: een hartelijke gelukwensch, die mij tevens aanleiding geeft tot hernieuwd contact. Gelijk je misschien hebt gelezen, gaan wijnaar Utrecht, waar ik benoemd ben tot Hoofdredacteur van het Utr. Dagblad. Een moeilijke betrekking, maar een groote vooruitgang.' Het is prettig, voor mij, dichter in je buurt te komen. Je schrijft geen brieven meer, maar ik hoop toch wel, datje mij eens een enkele maal zult willen ontvangen, - ik verlang mijnerzijds er naar, je weer te zien. In oude vriendschap je

Henri Ritter.

Ritter is met ingang van 1 september 1918 benoemd tot hooldredaeteur van het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad. In het nummer van 15 september 1918 al zal hij zijn wekelijkse Letterkundige Kroniek beginnen. Hij gaat wonen Hugo de Grootstraat 6bis, Utrecht. Een foto van het huis is te vinden in De meest Dclftsc Delftenaar.

15 juni 1918: Mijnssen aan Ritter 'Amsterdam’.

Beste Henri,

Met blijdschap las ik in de krantje benoeming tot Hoofdredacteur van het Utrechtsch Dagblad cn ik wensch je van harte geluk. Ik denk, dat dit eene aangename, onafhankelijke betrekking is, die je positie verbetert; en zij brengt je weer te midden van je goede, oude vrienden. Zooals je begrijpen zult, verheug ik mij ook zeer over dit laatste. Het heeft mijgespeten, dat wij - uiteraard, hoe langer hoe minder van elkaar hoorden. Dat zal nu weer anders worden.

Wanneer ga je naar Utrecht? Laat dat eens weten.

Met vricndschappelijkcn groet aan je beiden je oude vriend

Frans Mijnssen

22 september 1918: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Gedrukt briefhoofd: Hoofdredacteur van het Utrechtsch Prov en Sted. Dagblad, Oudegracht 176, Utrecht. Tcleph. Int. 52. Geschreven erboven: Hugo de Grootstraat 6bis.

166

Amice,

Onze vriend Jaamna solliciteert naar de betrekking van Hoofdredacteur van het dagblad “Tubantia” te Enschede. In mijne inlichtingen omtrent hem aan de Directie was ik zoo vrij, je naam te noemen. Mocht men je vragen, zou jij hem dan willen helpen? Hij mag voor het verzekeringsvak nu niet de beste kracht zijn, ik geloof wel dat hij als Hoofdredacteur van een dcrgclijk orgaan op zijn plaats zal zijn. En ik geloof dat deze benoeming hem wel “boven Jan” zou helpen. - Ik moet je hierbij even berichten, dat eergisteren mij een zoon geboren is, P.H. geheeten naar zijn Vader. Moeder en kind zijn zeer welvarend. Het gaat ons hier zeer goed. Alleen: Hoofdredacteur van een courant met 2 uitgaven geeft 12 uur arbeids per dag!

Ik hoop spoedig cens in Amsterdam te komen en je te bezoeken.

Hartelijk:

Henri Ritter.

Op 20 september 1918 is Pierre Henri (naamsverandering op 6 november 1937 in Rutger Pieter Hendrik) geboren.

30 oktober 1918: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD, Uit; Utrecht, Oudegracht 176. Gedrukt briefhoofd als op de brief van 22 september 1918.

Amice,

Bijgaand zend ik je mijn antwoord aan de Providentia. Hartclijk dank voor je waarschuwing. Ik was zóó overstelpt met werk en met correspondentie dat de zaak mij door het hoofd schoot. Dc leiding van een groot dagblad eisclrtzéér ingespannen arbeid. Bovendien houd ik van den winter een reeks lezingen, heb ik mijn verschillende afspraken met de tijdschriften en is mijn vrouw, die herstellende is en dc zorg voor 2 kinderen heeft zonder eenige hulp, zoodat ik mede voor 3/4 htàsmocdcr ben. Je zult onder deze omstandigheden mijn nonchalance misschien vergeven.

Hartelijk t.t.

Ritter.

25 december 1918: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis.

Amice,

Naar aanleiding van de verti'ouwelijkc circulaire over dc spclling-quaes-tie bericht ik je even, dat ik de in die circulaire voorkomende vraag bevestigend beantwoord.

Methart.gr. t.t.

P.H. Ritter Jr.

167

IS maart 1919: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis. Gedrukt briethootd als op de brief van 22 september 1918. Het telefoonnummer 52 is met inkt gewijzigd in 3469.

Amice,

Door de vele beslommeringen van den laatsten tijd ben ik niet goed meer op de hoogte van de détails der spcllingqnacstie, waarover wij thans sullen requestreeren. Ik ben echter, in het belang der expressiviteit van den stijl een beslist voorstander van de naamvalsindicatics, en van eene nauwkeurige aanduiding van etymologische en syntactische onderscheidingen in de spelling. Mijn vrees sou eerder sijn dat de voorstellen van onscgroep te veel concessies doen aan Kollcwijn dan aan de Vries en te Winkel. Maar waar wij hier te doen hebben met een actie van de belangrijkste onder onse kunstenaars, die bëoogen de Schoonheid en het Karakter van onse geschreven taal te bevorderen, en bovendien vrijheid van afivijking toestaan aan den individtteelen kunstenaar, sal ik gaarne mijne handteekening onder het request sien geplaatst.

Ik was voor een paar dagen in Amsterdam, en stond op het punt, bij je aan te loopen. Ik heb bet niet gedaan, omdat ik vreesde, je, te midden van beslommeringen ongedisponeerd te vinden voor een besoek sonder concrete aanleiding. Ik heb mij in de laatste jaren dikwijls betrapt op een sterk verlangen naar hernieuwd contact met je, maar immer afgewacht tot sich eene ongesochte gelegenheid mocht voordoen. Het is altijd een seldssaam geluk als men opeens beseft dat er ttisschen een ouden vriend en ons self iets andei-s nog bestaat dan genegen herinnering, dat men elkander opnieuw begrijpt ook in de ontwikkeling van wedersijdsche denkbeelden. Het feit dat ik een eigenhandig briefje van je ontving gaf mij een gelukkig gevoel van wedersijdsch verlangen naar toenadering. Waarmee ik niet wil seggen, dat ik je ooit je getypte briefjes heb kwalijk genomen, want ook ik ben in het stadium gekomen, waarin ik mijn correspondentie aan de typiste moet dic-teeren. Ik stel mij voor dat het boofdredactcuischap van een dagblad met twee edities, in vele opsiebten met de leiding van eengroote handelssaak is te vergelijken. Het is moeilijk, maar ook loonend werk, en ik mag tot dusver over de resultaten - óók commcrciccle resultaten - tevreden sijn.

Ik hoop nu eindelijk binnenkort cens heen te komen over den achterstand, waarin een jarenlang ambtenaarschap mij heeft gebracht. Ook thans nog is mijn leven in vele opsichten moeilijk, maar ik heb door de essentieele verbetering mijner positie nit gegronde hoop er eindelijk door te komen. Maar laat je soon nooit ambtenaar worden! Heeft hij geen geld, dan kan hij niet leven, heeft hij ceniggeld, dan is dat in tien jaar geheel opgeteerd. Het is eenvoudig verschrikkelijk, onder welke condities - sclfi na de recente sala-ris-verbetering - onse intcllcctueelc ambtenaren moeten leven! -

Bij onse eerstvolgende ontmoeting hoop ik je over te halen, een enkele maal mede te yverken aan mijn courant. Mijn pogen is, ook sooveel mogclijk een litérairgoed versorgdc courant te krijgen. Ina Boudier, Annie Salomons,

168

Plasschaert e.a. ßaven reeds bijdragen, en nu ben ik weer met de jongere Amsterdamsche architecten uit de groep van der Mey-Kramer-dc Klerk in onderhandcling. Zóó door de courant de smaak, kunstzin, fi-isschc ideeën te bevorderen, - dat is wel iets dat met vele moeilijkheden verzoent.

Met het voorjaar komen bij van Dishocck mijne “'Zeeuwsche Mijmeringen” uit. Het wordt en smakelijk-verzorgd boekje, waarvan ik je een e.vemplaar hoop toe te zenden. Maar ook deze zaak is niet geheel zonder teleurstelling, want van Dishocck talmt tot in den treure! -

Bij ons t'huisgaat het alles goed, al verschijnen de eerste moeilijkheden met mijn zevenjarige dochter. Ik hoop dat ook bij jou alles naar wcnsch gaat. Hartelijke groeten van t.t.

P.H. Ritter Jr.

A.Ch.A. Plasschaert (1874-1941) is kunstcriticus en dichter.

4 mei 1919: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Oudegracht 176. Gedrukt briethoofd als op de brief van 22 september 1918.

Amice,

Ge zoudt mij zoo 'n groot genoegen doen, door ons voor a.s. Zaterdag eenige persoonlijke herinneringen te geven aan Willem Kloos en den ouden tijd dien ge hebt meegemaakt. Ik geef het dan als Letterkundige Kroniek een heele mooie plaats. Zelf schreef ik ter gelegenheid van Kloos' zestigen [zestiger?] jaardag een kort gclukwcnschcnd artikel, waarin ik aanstipte de beteekenis der literatuur en van een figuur als Kloos in ons maatschappelijk leven. - Maar het kon niet anden dan zeer algemeen gehouden zijn. En ik weet, dat het Kloos zoo'n genoegen zal doen als een van zijn ottde vrienden uitvoeriger over hem schrijft. Ik hoop nu maar dat je aan mijn verzoek gevolg kunt geven! Zoo ja, dan zouden wij het uiterlijk Zaterdagochtend moeten hebben. Zoo neen bericht mij dan even.

Bij voorbaat hartelijk dank en vele groeten t.t.

H. R.

In het UD van 5 mei 1919 schrijft Ritter over de zestigste verjaardag van Willem Kloos.

169

10 februari 1920: Mijnssen aan Rincr

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Awn're,

Maß ik dan seßßen, waar je het aan mij overlaat:Nri.\dA^ Donderdag zal ik namelijk niet in de stad zijn, en morden is watßauw; ik weet dan niet ofje mijn brief wel tijdiß krijijt, etc. Ik verheug mij er hartelijk over je weer cens bij ons te zullen hebben. Zooals ik je met een enkel woord al op de receptie de Meester al zei: ik had je al willen schrijven. Nu is alles zoo veel een-voudigcr. Het zal prettig zijn weer samen te wezen. Het is zoo’n ellendige tijd en wat men van de jongeren leert kennen valt niet meê; oude vrienden moeten zich aaneensluiten.

Je zoudt mij om 6 ttur van kantoor komen afhalen; wij sluiten echter om ca half zes; mag ik jc dits voorstellen dat wij elkaar vinden hetzij om half zes bij mij aan kantoor of anders om zes uur in de Bodega Oporto op het Damrak dicht bij mijn kantoor?

Met hartelijkcgroeten, ook aan je vrouw, en tot Vrijdag! tt.

FrM.

De auteur Johan de Meester (1860-1931) wordt op 6 tebruari zestig jaar.

11 februari 1920: Mijnssen aan Ritter ‘Beurspassage 8’.

Amice,

Ik wil je, voor je gehecle geruststelling, toch nog even mcdedeelen, dat de vergadering inderdaad a.s. Zaterdag in den Haag wordt gehouden, en wel om 2 uur in Café Hollandais, Groenmarkt 23.

Als je Vrijdag om 1/26 niet bij mij bent aan kantoor, ga ik naar de Opor-to-Bodega en wacht er op je; ik zal er dus al eerder zijn dan 6 uur, het Mir van 6 noemde ik alleen omdat jij het noemde.

Nogmaals: ik verheug mij! tt

FrM

Ik durf je nog niemand aan te bevelen inzake Corresp. Ik ken wel een paar namen, maar... vrees.

De vergadering is die van de Vereniging \’an Ixtterkundigen.

Het is niet duidelijk wat ‘inzake Corresp.’ is. Zoekt Ritter een Amsterdams correspondent voor het UD?

170

15 februari 1920: Mijnssen aan Ritter ‘Amsterdam’.

Beste Henri,

Het was in een opzicht^oeä, datjepiistercn niet ter vergadering bentpeko-men, want zóo’n hinderlijk gezwam hebben we zeljs in een vcrpadcrinjj van de V.v.L. nop niet pehad. Maar een paar, onbelanprijke, punten van de apenda zijn afpehandcld. En het lap niet aan de leidinp, want Robbers heeft heelpoedpepresideerd. In een ander opzicht was het jantntcr, want de maaltijd daarna waspezellip. Wij bleven in klein pczclschap bijeen: Ary Prins, Top Naejf, Hein Boeken, Van Suchtelen, Dirk Coster en ik.

De kwestie met het Utr. dapblad is niet voor den dappekomen. Sprinper en Zcldenthuis waren dan ook niet aanwezip. Dit wilde ik je dadelijk even berichten.

Was het niet bizonder prettip Vrijdap weer samen te zijn - alsof wij elkaar in zóó lanp niet hadden pesproken? Ik had een oud, warmpevoel.

Hartelijkeproeten van huis tot huis je

Frans.

Herman Robbers (1868-1937), Arij Prins (1860-1922), Top Naeff (1878-1953), Hein Boeken (1861-1933), Nico van Suchtelen (1878-1949) en Dirk Coster (1887-1956).

Het is niet duidelijk wat de zaak Springer-Zeldenthuis is.

23 februari 1920: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis. Gedrukt briefhoofd als op de brief van 2 september 1918.

Amice,

Met eenipen schroom kom ik een jonpschilder Adamse uit Dordrecht, bij je introduceeren. Ik weet, je deed en doet zooveel voorjonpe kunstenaars op elk pebied en., ondervindt daarvan maar al te vaak tclcurstcllinp. Maar ik durf Adamse bij je in te leiden, omdat hij werkelijk talent heeft, serieus is en... bescheiden. Maar hij verkoopt niet, omdat hij niet “aardipe penre-stukjesquot; kan maken. Map hij cens wat van zijn werk laten zien, als hij toe-vallip in Amsterdam is? Het is volstrekt niet zijne bcdoclinp zijn allerduurste en prootste stukken aan den man te brenpen in deze moeilijke tijden, met een hcele hecle kleinipheid bv. indien hij een stukje van f 15 à f 25 verkoopt, is hij eipenlijk al tevreden.

Tepelijk met dezen brief paan er meerdere brieven in zee, o.a. aan mijn studievriend Mr. J.B. de la Faille, die in de zaak van Wisselinph declpcnoot is. Wordt A. van vele zijden iets pcholpcn, dan wordt hij heelemaal pchol-

171

pen. Het is een buitengemeen serieus talent. Mevrouw ele Meester en Joh. de Meester kennen hem en zouden je eveneens over hem kunnen inlichten.

Met hartelijkepiroet t.t.

H. Ritter.

De schilder Marinus Adamse is in 1891 in Dordrecht geboren.

14 juni 1920: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Oudegracht 176. Briethootd als op de brief van 22 september 1918.

Amice,

Ik ontving vanmorgen een briefje, geschreven in je qualiteit van penningmeester van de Ver. van Letterkundigen in zake mijn nog niet voldane contributie. Gaarne zie ik de dispositie daarvan begin Juli tegemoet.

Zou ik deze zakelijke aangelegenheid mogen te baat nemen, om je ook iets anders te vragen. Het geldt onzen gemeenschappelijken vriend Herman Poort. Ik verneem, dat de Meester een assistent zoekt, en ik geloof dat Poort daar wel oog op zou hebben. Misschien zou je, als je de Meester toevallig spreekt er zijn aandacht eens op willen vestigen? Sommigen meenen dat het provincialisme, het niet in het buitenland geweest zijn van Poort een bezivaar zou zijn. Maar ik geloof dat dit niets heeft afgedaan aan de universaliteit van zijne ontivikkeling. Indien iemand dan is Poort een breed en zuiver voelend literator die zich niet in schoolsche literatuurappreciatie zal verliezen.

Wat zeg je wel van de herleving van Thijm? Wat is dat laatste opstel over den Frans Hals weer supérieur.' Het doet toch veel goed de givoten van de thans ouderende generatie weerzoo aart het woord te zien. En jouw intuïtie is volkomen bewaarheid.

Ik verlang zeer naar de uitgave van Ida Wahl. Ik hoop, datje mij een recen-sie-cxemplaar doet toekomen.

Wederkeerig zend ik je een ex. van mijn nieuwe boekje quot;'Dc Kunst van het Reizen ” dat dezer dagen bij van Loghum Slaterus uitkomt. Kunnen wij niet binnenkort een schoonen zomeravond vcrkcuvelcn? Ik kom gaarne naar Amsterdam.

Ik ben wat vermoeid van een jaarte ingespannen arbeiden. Overigens is alles wel. Naar ik hoop ook bij jou.

Hart.gr. van nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henri Ritter.

Johan de Meester is redacteur van de Nieuwe Rottcrdamsche Courant.

Lodewijk van Deyssel schrijft ‘De gerestaureerde Hals’ in De Nieuwe Gids van juni 1920, herdrukt in Werk der Laatste Jaren, blz. 143-155.

Nadat de vier bedrijven van Mijnssens ‘Ida Walil’ in juni 1914, oktober 1916, oktober 1918 en november 1919 in De Nieuwe Gids hebben gestaan, verschijnt het toneelstuk nu in boekvorm bij Van Dishoeck in Bussum.

Van Ritter komt in 1920 De Ktmst van het Reizen uit.

172

14 september 1920: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit; Utrecht, Oudegracht 176. Briefhoofd als op de brief van 22 september 1918.

Amice,

Uit (ie toesending van je overdruk uit de Socialistische Gids leid ik af, dat je weer t'huis bent. Hartclijk dank ervoor, gelijk voor de briefkaart die je mij uit Zwitserland toezondt. Ik vind deze beschouwinjjen uitstekend! Helder en populair, maar zóó, dat ze ook voor wie zich speciaal met Kunst bemoeit zéér belangwekkend zijn. Ik heb er in mijn courant een en ander uit laten overnemen. En het is heelemaal... Frans Mijnssen - en eigenlijk jammer dat de lezing ‘^verkort” is, en niet in eengrooter tijdschrift is opge-nomen.

Ik las van Dcysscl over Ida Wahl. Ik vind het wel zeer veel zeggen, dat hij in deze uiterst selectieve periode, jouw boekje uitkicst. En ik heb mij er zoo over verheugd dat nu eens is vastgestcld dat die dunne boekjes tot het beste behooren wat tegenwoordig geschreven wordt. Erkenning van de qualiteit in de literatuur, in een tijd van zooveel looze woorden en gebaren, - dat ziet men zoo graag!

Wat Thijm zei vond ik ook heel curieus, al ben ik het niet in alles met hem eens. Ik zie wel iets anders tegen je werk aan, geloof ik, dan Thijm, maar wat hij zei de over de distinctie van je werk en over “het verstand van het gemoed” vond ik toch geniaal geformuleerd.

Hart.gr. van

Henri Ritter.

'Je overdruk’ is ‘Iets over het tooneelstuk en zijne vertooning’ in De Socialistische Gids, jrg. V, augustus-september 1920, biz. 717-733.

lodew'ijk van Devssels ‘Frans Mijnssen’s “Ida Wähl'” staat in De Nieuwe Gids, jrg. 35, no. 9, 1920, blz. 371-373.

24 april 1921: Ritter aan Mijnssen

Prentbriefkaart in NLMD. Uit: Tremezzo.

Amice,

Een groet uit dit aardsch paradijs! Het gaat mij hier zéér goed. Wij zien zon, bloemen, blauwheid en drinken veel chianti. Het is een glanzende misdaad ingrooten stijl. Mijn vrouw voegt haar groeten bij die van t.t.

Henri Ritter

173

15 mei 1921: Riner aan Mijnsscn

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis. Briefhoofd aJs dat van 22 september 1918.

Amice,

Wij zijn, na ccne reis die overstelpende schoonheid bracht, tehuis terug. Maar ik weet nu toch, dat de sphcer van ons land nergens wordt teruggevonden.

Dc concrete aanleiding tot dezen brief is het volgende;

1 Juni is er vergadering van het Intellectueelen-verbond. Als ik op die vergadering kon mccdeelen dat een andere organisatie (Verb, van Kunste-naarsvcrccnigingcn) mij afvaardigt, zou mijn positie aldaar zeer sterk zijn. Zou het mogelijk zijn, dat het onderhoud met het Bestuur der Ver. v. L., waarover wij spraken, vóór 1 Juni plaats heeft? Ik ben er bizondcr op gesteld, - wat er worde besloten - dat de huidige vertegenwoordiger van het V. V. K. eventueel naast mij in zijn functie blijft. Om het princiep, maar ook omdat hij een zeer waardcvolle kracht is. Ik hoop met een enkel woordje bericht te ontvangen, waarvoor bij voorbaat hartclijk dank.

Hart, gegroet tt.

Henri Ritter.

Het Algemeen Nederlandsch Intellectueelen-Verbond is een initiatief van de Nederlandsche Journalisten-Kring, die een Commissie instelt met D. Hans als voorzitter en Ritter als secretaris. Maar men verwijt die Commissie van Advies al gauw dat hij inplaats san eerst een rapport in te dienen een openbaar begin van samenwerking maakt met andere intellectueelenorganisaties en zich Algemeen Nederlandsch Intcllectueelen-Verbond gaat noemen. Als een benoeming van Prof. Dr. H.R. Kruyt \oorbarig gepubliceerd wordt, terwijl van nog niet meer dan en polsen sprake is en ook Ritters naam als praeses te prematuur genoemd wordt, is de zaak blijkbaar vastgelopen. Zelfs de Journalisten-Kring trekt zich terug teneinde een aanleiding at te wachten om later eventueel te overwegen verder iets te ondernemen. In het AR bevindt zich een map ‘Algemeen Nederlandsch Intellec-tueelenVerbond’.

19 mei 1921: Ritter aan Mijnsscn

Briet in NLMD. Uit: Lotrecht, Hugo de Grootstraat 21 bis. Gedrukt briefhoofd als op de brief van 22 september 1918.

Amice,

Hartclijk dank voor je bemiddeling in zake de Intellectueelenquaestie. Ik zal gaarne Zaterdag komen, maar wil mij nog even met een paar woorden op een briefkaart mccdeelen, waar dc vergadering gchou^n wordt. Ik ondci-stel in Amsterdam. Maar in welk gebouw?

174

Je zoudt mij eventueel kunnen opbellen, overdag 52, ‘s avonds 3469. Mocht ik op bureau afsvesig zijn, dan neemt een van mijn redactieleden de boodschap wel in ontvangst. Verlangend je te zien en hart.gr.

P.H. R. Jr.

22 mei 1921: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Adres als op de brief van 22 september 1918.

Amice,

Waarschijnlijk heb ik een andere taveerne voor de aangewezen plaats van samenkomst aangezien dan je bedoeld hadt, en zijn wij elkaèr daardoor misgeloopen. Het spijt mij, dat je nu waarschijnlijk vergeefi hebt gezocht. Intusschen ben ik je hartclijk dankbaar voor je zoo echt vriendschappelijke steun ter vergadering. Ik zal trachten persoonlijk lid te blijven van het Intcll. Verbond, waartoe waarschijnlijk een kleine statutenwijziging mij gelegenheid biedt. Mislukt dat dan stel ik mij nader met Robbers, wien ik reeds schreef, in verbinding. De zaak blijft dus voorloopig aangehouden. Hopelijk tot spoedig en hart. gr. tt.

H.R.

23 juni 1921: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Een tijd geleden vroeg ik je om raad, in verband met vacanticplanncn. Je noemde mij toen: Annecy. Thans, nu wij moeten gaan beslissen, kom ik je verzoeken mij over plaatsje en omgeving iets te willen meetedcelcn. Wat is het voor natuur? Groot en koel of kleiner en aantrekkelijk? Rotsen; velden, bloemen? Kun je mij een hotel noemen, met prijs ongeveer? Is het er in Augustus vol?

Vergeef mij al die vragen. Je zoudt mij door beantivoording en door verdere inlichtingen erg veel plezier doen.

Ha rtel ijk gegroet, tt.

Frans Mijnssen.

In de bewaarde boekerij van Mijnssen bevinden zich twee exemplaren \an Ritters in 1921 verschenen boek Het Land van Wind en Water. Het eene exemplaar heeft als opdracht: ‘Voor mijn ouden vriend Frans Mijnssen, Henri Ritter, 8 Sept. 1921’. Het andere, niet opengesneden, exemplaar heeft de opdracht: ‘Voor Frans Mijnssen dit bizonder Ex. mijner uitgave. Bussum, 8/9 1921, C.A.J. van Dis-hoeck’.

175

19 september 1921: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

A mice.

Hartelijk dank voor wat je voor onze arme, begaafde Weensche hebt gedaan. Ik stel het te meer op prijs, waar ik weet hoe zeer men maar al te vaak een beroep doet op je bizondere bereidheid anderen te helpen.

Maar nu kom ik alweer met iets. Vanochtend kreeg ik bezoek van

Dr. Harald E. Braum, Vertreter van het Ocstcrreichische Handclsmuscum op de Utrechtsche Jaarbeurs. Ik kende hem nog wel van vroeger, hij is een bizonder fijn, beschaafd man, die zich zeer voor ons land en onze cultuur interesseert. Hij is van plan binnenkort een speciaal-Holland-Oesterreich-nummer te geven, en vroeg mijn advies. - Nu vind ik het vangroot belang, waar dit de eerste uitgebreide en systematische publicatie over Holland in Oostenrijk zal zijn, dat de medewerking van Hollanders aan dat Holland-Oostenrijk-nummer in vertrouwde handen is. Er worden dikwijls bij zulke internationale publicaties hartverscheurende vergissingen begaan.

Nu noemde ik hem jouw naam in verband met een overzicht van het Hol-landsch modern tooneel. Zou je er, indien het plan doorgaat, toe bereid zijni - Ik noemde Annie Salomons voor Literatuur, Plasschacrt Schilderkunst, Willem Pijper muziek. Ik zelf zou schrijven over Holland; Land und Leute. Een goed begrip in het buitenland over wat wijpraesteeren - en niet pracs-teeren , is m.i. op het oogenblik van het allergrootste belang. Denk er cens over. En als er een brief van Dr. Braum komt moge hij hiermee zijn ingeleid. Ik hoop binnenkort nog cens een avond bij je te mogen komen praten. Van van Dishoeck, bij wie ik gisteren koffiedronk, vernam ik dat je een goede reis naar Zwitserland hebt gehad, en tevreden bent over het huidig verblijf van je dochtertje.

Bij ons is gelukkig alles wel.

Met hartelijken groet: t.t.

H. R.

We weten niet wie de arme, begaafde Weensche is.

Willem Pijper (1894-1947) is de componist en in deze jaren muziek recensent 'an het UD.

31 oktober 1921: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis.

Amice,

Zou ik nog even mogen terugkomen op mijn verzoek om een beknopt overzicht van de beteekenis onsser tooneclkunst voor het Holland-Oesterreich-nummer van het Wiener Handelsmuseum. Dr. Harald Braum schreef mij dat hij het op prijs zot: stellen, het smo spoedig mogclijk te ontvangen. Hij

176

maakt haast, om de vcrhooflin^ der papier-prijzen voor te sijn. Ik vroeij Am Salomonson te schrijven over de Literatuur. Ik zelf ben aan een bijdraae bezi^ over het karakter van Land en Volk. Je kunt cv. het artikel in het Hol-landsch schrijven. Dr. Braum kent onze taalpjoed en zal het vertalen. Gaat het jepfoed? Ik kom zoojuist uit Parijs terug, waar ik de nieuwe Pers-inter-nationalc hielp ineenzetten. Ik hoopje spoedig te zien. Hart.gr. tt.

Henri Ritter.

6 november 1921: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Awn'fc,

Ik ben de laatste dagen letterlijk van seconde tot seconde bezet geweest, vandaar dat mijn gcheele correspondentie stop stond en ik je nog niet antwoordde. Ik was bizonder gelukkig met je voorloopige toezegging. Laat mij even tot beter begrip van de zaak, je zeggen, dat de vraag hier is een beknopt, journalistiek overzicht, zeg hoogstens 3 kolom. Maar ik moet alle copie Zaterdag 19 November in mijn bezit hebben. Schrijf mij met een enkel woord even, of je daar kans toe ziet. Deze vroege termijn hangt o.m. samen met de stijging der papierprijzen in Oostenrijk, die Dr. Braum voor wil zijn. Ik hoop dat je het doen kunt, maar wil mij in ieder geval spoedig bescheid geven. Tot spoedig ziens

Hartclijk

H.R.

Ik schrijf tegelijk met dezen brief aan Dr. Braum, om hem te vragen of 19 Nov. niet te laat is in verband »„et zijn plannen. Zijn antwoord zal ik je onmiddellijk mcdedeclen. -

H.R.

11 november 1921: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis.

Amice,

Ik ben je erg dankbaar, datje aan mijn verzoek wilt voldoen. Ik kan je echter moeilijk inlichten, omdat ik niet precies weet hoe Dr. Braum zich deze uitgave voorstelt, wat het formaat betreft. Ik voor mij maak mijn artikel ongev. 3 kolommen van de “Groene” (boven het feuilleton) maar ik stel mij voor dat zelf een veel kortere bijdrage zeer welkom is. Het streven is niet naar omvang, maar naar iets van het Essenticelegericht. Daarom ben ik zoo blij, dat jij mij wilt helpen.

Hartelijk tt.

H.R.

177

20 november 1921: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Amice,

Ik moetje even berichten, dat ik met buitengewone waardeerin^ je artikel over het tooneel heb gelezen. Zóó kort en tegelijkertijd zóó scherp geformuleerd en bij zijn vlotheid zoo essentieel.

Je hebt mij met dit artikel niet alleen een dienst bewezen maar ook een groot genoegen gedaan, en ik ben er gelukkig om, dat het buitenland op deze wijze wordt voorgelicht.

En dan: het corrcct-zakclijkc precies op den afgesproken tijd, en schitterend-duidclijke copie!

Hartelijk dank en hartelijken qroet

HR

Frans Mijnssens artikel ‘’Voin holländischen Theater’ verschijnt in H.E. Braiim: Hol-land-OestctTcich (Wien, 1922, Verlag ‘Deutsches Vaterland’, Amsterdam, S.L. van looy).

Op 22 februari 1922 wordt Mijnssen vijftig jaar. Voorzitter van een hiildigingsco-mité is laxlevvijk van Deyssel. Een circulaire is mede ondertekend door Ritter, die zich in een brief van 21 febniari tot Van Deyssel wendt: ‘Hooggeachte Heer, Den 28sten Februari zullen de leden van het Comité voor de viering van Mijnssens vijftigste verjaardag worden uitgenoodigd ongeveer 12 uur, middag, bijeen te komen op een nader aan te kondigen plaats, te Amsterdam. Het ligt dan in de bedoeling, daar samen een en ander te bespreken, en vervolgens tegen drie uur den Heer en MevTouw Mijnssen af te halen en te ontvangen, eveneens op een nader aan te kondigen plaats, bij voorbeeld Huize Couturier. De Heer laarsma en ik zullen daar het volgende plan aan het oordeel van het Comité onderwerpen, waarbij wij aaniiemen, dat het Comité het eerste punt met gi’oote instemming zal aanvaarden. 1. Wij wilden U uitnoodigen, het eerste Mijnssen toe te spreken, hem den gelukwensch over te brengen van de Nederlandsche kunst en literatuur en hem mede te deelen dat wij er in geslaagd zijn een kimstziimige opvoering van Ida Walil te verzekeren. 2. Vervolgens wilden wij Joh. de xMeester Sr. uitnoodigen, als een der oudere vrienden en als vertegenwoordiger van pers en dagelijk-sche kunstkritiek te spreken, en 3. zou mij wellicht de gelegenheid kunnen worden geboden, om een kort woord te spreken namens Mijnssens jongere vrienden. 4. Na deze korte plechtiglieid zouden alle aanwezigen, comité en belangstellenden, worden uitgenoodigd in een aangrenzend vertrek de thee te gebruiken, waar Mevrouw Roland Holst-de Meester dan de zorg voor de theetafel op zich zou nemen.

Wij meenen, dat een diner, met tafelredevoeringen niet is in Mijnssens geest, en zouden na het boven geschetste oogenblik van geluk-wensch, verder alles op de opvoering van Ida Wahl willen concentreeren. De Heer Jaarsma en ik zouden het zeer op prijs stellen met een enkel woord van U te mogen vernemen, of U zich in het algemeen met het boven aangeduide plan kunt vereenigen, en, vooral, of U bereid zou zijn als eerste spreker de leiding te geven aan dit feestelijk gebeuren. U bij voorbaat dankend voor Uw bericht, teeken ik met de meeste Hoogachting: P.H. Ritter Jr.’

178

‘Ida Wahr wordt door Frans Mijnssen als zijn belangrijkste toneelstuk beschouwd. Hij heeft, nadat het stuk tussen 1914 en 1919 in gedeelten in Dc Nictinv Gids en in 1920 in boekvorm verschenen is, gehoopt dat het door een beroepsgezelschap gespeeld zal worden. De regisseurs Eduard Verkade en Willem Royaards nemen er kennis van en doen beloftes. Maar het is niet tot een opvoering gekomen. Nu Mijnssen xijftig jaar wordt, komen er vrienden met het plan om bij die gelegenheid het stuk te doen opvoeren. Verkade is er met zijn gezelschap ‘Die Haghespelers in het Voorhout’ toe bereid, maar \raagt van het huldigingsco-mitc een financiële garantie ter dekking \'an een eventueel i’erlies. Else Mauhs zal de hoofdrol spelen. Op Mijnssens feest op 28 februari kan lodesvijk van Deyssel meedelen, dat ‘Ida Wahl’ zal worden opgevoerd. Hoewel er beloftes zijn van Mijnssens vrienden om financieel borg te staan voor de \'oorstclling is het er andermaal niet van gekomen. Het moet een pijnlijke zaak voor Mijnssen geweest zijn. In 1931 zal het stuk in Utrecht door vrouwelijke studenten worden opgevoerd.

In het UD van 26 februari 1922 wijdt Ritter zijn Letterkundige Kroniek aan Frans Mijnssen, zie bijlage 5.

In 1956 zal hij in zijn boekje Ontmoctinpcn met Schrijvers de volgende herinneringen aan Mijnssens huldiging noteren: ‘Het is nodig, dat ik U herinner aan een geruchtloze en bij de tegenwoordige generatie weinig bekende figuur, maar die een onmiskenbare betekenis heeft in de geschiedenis van onze letterkunde. Ik bedoel Frans Mijnssen. Hoe hoog Van Deyssel hem schatte, kan blijken uit zijn gedraging, toen wij Mijnssen, den Maecenas, den man, wiens milieu het artistiek middelpunt was van Amsterdam, misschien wat al te vroegtijdig, - hij was vijftig jaar geworden - gingen huldigen. Van Deyssel verkeerde juist in een periode van onbenaderbaarheid. Hij kende twee levens - seizoenen, die hij streng gescheiden hield. Als hij aan het werk was, als hij bezig was iets groots op te zetten, dan was hij volkomen ontoegankelijk. Wij wisten bij intuïtie, wanneer de tijdperken van zwijgen en van ascetische bezinning waren ingetreden en lieten hem dan ongemoeid. Desniettegenstaande was ik zo vermetel geweest het cordon te verbreken. Ik had hem een brief geschreven, waarin ik hem uitnodigde aanwezig te zijn op Mijnssens cijftigste verjaardag en hij liet mijn brief onbeantwoord. Daar stonden wij, Mijnssens vrienden, min of meer trappelend en beschaamd in de wachtkamer van den Huize Couturier, deze plechtstatige feestinrichting aan de Keizersgracht [674]. Er zijn daar ivoor-witte stoelen met rood fluwelen kussens. Een schalk onder ons, die de deur op een kier deed van de grote feestzaal, ontdekte daar en soort troon, waarop jubilarissen moesten plaats nemen. Een pijnlijk gesoel doorhuiverde ons. Wij beseften, dat de paleiselijke huldiging, waartoe deze ruimtem waren ingericht, Frans Mijnssen ten hevigste zou moeten krenken. Want Mijnssens voornaamheid deed zich gelden in een uiterste bescheidenheid, in een altijd wegwissen van zichzelf. Indien de huldiging Van Deyssel zou hebben betroffen, dan zou hij zich op de troon hebben geplaatst en terstond de Majesteit hebben aanvaard. Maar het decorum van deze omgesing vloekte met de nederige figuur, aan wie wij onze waardering wilden uitspreken. Wij waren allen vol vriendelijke gedachten, maar wie zou het synthetisch woord zeggen? Wie zou de betekenis bepalen van een eigenaardige gestalte als Mijnssen, den schrijver van gewetensvolle literatuur, maar van een dun oeuvre, dat elk spectaculair en wereldvermeeste-

179

rend karakter miste. En die toch een grote, bindende persoonlijkheid was, een kern van het literair leven dier dagen. Het sluitstuk der feestviering ontbrak. Het wachten was op Van Deyssel. Alle hoofden zochten. Alle papiertjes met compli-mentatie-redevoeringen verfrommelden in de handen. Men stootte mij aan, men wist, dat ik de voorbereidende correspondentie had gevoerd. Ik kon slechts verklaren, dat mijn brief van enige maanden geleden [een week eerder] onbeantwoord gebleven was. Men was al bezig stuntelige aanstalten te maken om de plechtigheden te beginnen, toen plotseling een ratelende telefoon klonk door de hoge hallen van het huis. Een algemene ontspanning trad in, toen een bediende in en lange slipjas, waarvan de staart bijna slierde over de parketx’loer, mij in de telefooncel riep. Met mijn oor, tegen het toestel gedrukt, verneem ik de zachte stem van den meester, op wien men wachtte. “Ik ben van plan, de receptie van mijn vriend Frans Mijnssen te bezoeken. Over vijf minuten ben ik bij U”. - Zo klonk de heilsboodschap. Ik rende naar de wachtkamer terug en in mijn opgetogenheid verkondigde ik, naar alle kanten: “Hij komt, hij komt!” - Kort daarna verscheen de meester. Hij deed met kleine dribbelpasjes de ronde, drukte overal handen en ging daarna onmiddellijk tegenover Mijnssen staan om een redevoering uit te spreken, die tot de schoonste behoort, die hij ooit gehouden heeft. Hij sprak over literatuur, die overal nieuwe ontbloeiingen beleefde en die overal de hartstochten in beweging bracht. Hij gewaagde van den “Nieuwen Gids” en over zijn Amsterdamse traditie en hoe hier in Amsterdam een geestelijke gemeenschap schitterde dank zij Frans Mijnssen, die de schone traditie bestendigde. ‘s-Avonds waren allen die hem gehuldigd hadden, de gasten van Mijnssen in den “Ouden Doelen”. De tafelredenen waren daar menigsmldig, maar het glanspunt was een nieuwe redevoering van Van Deyssel, die bewonderenswaardig was, omdat ze Mijnssens figuur van een totaal ander gezichtspunt uit belichtte dan in de middag geschiedde. Toen Van Devssel in de loop van zijn toast door bizondere geestdrift bewogen werd, overkwam het hem dat door een weids gebaar, dat die geestdrift \ergezelde, zijn wijnglas werd meegesleurd en de rode inhoud werd uitgestort o\er het damast. Er schoten behendige kellners toe, die zout strooiden en het geval werd terstond gedompeld in de vergetelheid. De tafelpresident vond de tact spoedig andere sprekers het woord te geven. Er kwam daarna een kort ogenblik van stilte. En van dit ogenblik maakte Mijnssen gebruik om de inhoud van zijn eigen roemer oser de tafel uit te gieten, waardoor de hoofdpersoon van de maaltijd onvoorzichtige plengingen sanctionneerde. Ik vertel U over dergelijke, schijnbaar nietige incidenten zo uinoerig, omdat zij een beeld geven van de sierlijke levensstijl, waarin de oudere generatie zich dikwijls begaf’

4 maart 1922: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis.

Amice,

Van mijn artikel op je wrjaaräajf liet ik ceniffc overdrukjes maken. Ik stelde mij voor aan je kinderen elk een exemplaar te zenden, en zal dat ook via jou doen. Op het oopienblik zijn ze op de binderij, om er en behoorlijk kaftje

180

omheen te doen maken. Een krant is maar een krant. Ik send j dus binnenkort 3 exmplaren.

Bisouder gelukkig was ik met je eerste briefje. Ik heb te^cn een “huldigingquot; van Frans Mijnssen eerst wel een beetje opjiesien. omdat Frans Mijnssen soo heelemaal geen pompeus menseh is. Maar daartegenover kwam, ovei-win-nend, de gedaehte dat het nu gesegd moest worden wat Frans Mijnssen is vooronse besehaving en voor ons, doorsijn singuliere kunsten sijn breeden, stilten invloed. Eenmaal in vele jaren met vele festijnen en ridderordes; het Innerlijke en Wesenlijke dat sieh wilde doen gelden in de erkenning van een Persoonlijkheid.

Op den dag self èn aan den maaltijd, de groote verrassing, die je ons boos-aardig-onverhoeds bereidde, heb ik maar één gevoel gehad, dat van groote harmonie en suiverheid. Zóó selfs dat ik de sehuehterheid, in degeselsehap-pen mij eigen,geheel voelde wijken. Graag kom ik eensgauw een avond in Amsterdam. Jaarsma vertelde mij, datje deser dagen naar het buitenland moet. Wat mij betreft: ik heb in dese week Donderdag, Vrijdag en Zaterdag vrij. Kies je dus self een dag uit? Ik hoor dan nog wel nader van je.

Met hartelijken handdruk:

HR.

26 april 1922: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis.

Amiee,

Véél werk belette mij, eerder te antwoorden op je laatste, soo prettige briefje. Wijsouden soograaggauw saincn komen, maar het sehijnt in desen tijd niette mogen. Mijn vrouw verwaeht een baby, en is (sonder dat het bepaald erg verontrustend is) heelemaal niet goed. Zij moet uiterst voorsiehtig sijn, en reisen is haar verboden. Daarom kom ik nu Maandag alleen. In verband met mijn werksaamheden sou het mij het beste sehikken samen koffy te drinken. Ik hoop eehter seer spoedig nog eens te komen en in de gelegenheid te sijn, ook je vrouw weer eens te ontmoeten, die ik op het feestmaal te kort sprak. Ik kom maar op goed geluk naar je bureau. Moeht je mij Zondag nog even kunnen opbellen - ik ben dien dag ook in Amsterdam (Américain) op de vergadering van den Journalistenkring, en ik kan jou niet opbellen omdat je tot die misdadige individualisten behoort, die sich aan de gemeenschap onttrekken door een geheim telephoonnummerl

Hart.gr. vh. th. je

Henri Ritter

Op 15 augustus 1922 zal Ritters zoon Corneille Louis geboren worden.

181

29 juni 1922: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis.

Amice,

In de couranten las ik, dat de Heer Rcyding hulp noodig heeft bij zijn bureau voor auteursrecht. Zou voor die hulp niet in aanmerking kunnen komen de Heer E. Moresco, de beschaafde en fijngevoelige schrijver van Manoeuvre met de Zedenspiegel die... honger lijdt? Wilt ge dit ondersteunen? Gij, in Amsterdam wonend kunt wellicht Reyding praevenieeren?

Ik zag, ter laatste vergadering, aan je bcdenkclijk gezicht, dat je schrok van mijn reactionaire gezindheid t.o.v. het geval de Visser-Faust-Lessing. Maar het misverstand was, dat ik over het geval net zoo dacht als alle anderen maar zoo'n daverend protest in strijd achtte met den goeden stijl van een Vereeniging van Letterkundigen. Ik zond een stukje in naar de Groene, ter verklaring, maar nam het weer terug, omdat ik het niet goed vond aanstonds te gaan opponeeren in het publiek tegen eene vereeniging die mij zoo juist het bestuurslidmaatschap waardig kctirde. Maar ik zou het aan jou gaarne ter lezing geven, en zal het je toezenden zoodra ik het ontvangen heb.

Met hart, gr., ook vhth tt.

HR

August Reyding (1863-1930) is bouwkundig ingenieur, auteur, componist en grondlegger van de revue in Nederland (eerste theaterrevue in 1889: zijn ‘Naaiden Eitfeltoren’), van 1912 tot 1925 beheerder van het Nederlands Internationaal Bureau voor Auteursrecht (onderdeel van de Vereniging van Letterkundigen), strijder voor de financiële rechten van schrijvers. In het AR bevinden zich 56 brieven van E. Moresco, tussen 1928 en 1947 geschreven aan Bitteren 37 van Bitter aan hem, geschreven tussen 1931 en 1939. Op 2 augustus 1931 bespreekt Moresco in Ritters AVRO-Boekenhalhiur ‘Twee boeken over de lournalistiek: De Vrij-hetdszoeker van Maurits Wagenvoort en Journalistieke Geheimen van Ritter.

12 juli 1922: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Amice,

Er zitten 2 dingen in mijn hoofd, die ik je nog schrijven moet: In de eerste plaats, dat ik je weigering om in het Oranjeboek te schrijven, niet alleen volkomen begrijp maar er ook zeer bizondere sympathie voor heb omdat ik in dit getrouw blijven aan een levensspheer en levensprinciep een van de edelste kanten zie van je persoonlijkheid.

En nu: je stukje over Prins in de N.G. Wat heeft mij dat getroffen. Zulk een geheel doorleefde en tot het diepste doordringende beschouwing te lezen door en over een mcnsch die een groote waarde in mijn leven vertegenwoordigt.

182

dat (feeft weer een van die, zeer schaarsehe, geluksmomenten. Wat was het juist en schoon, wat je zei over Prins’ ^emis aan nadrukkelijkheid. En over: het wonder. Dit is gevoels- en denkwerk waar ieder woordje watßeeji. - Misschien komt het ook dat wc allemaal zoo diep van Prins hebben gehouden en onze bewondering voor hem zoo levend is, dat het beste van ons zelf uitkomt wanneer wij schrijven over hem.

Van Jaarsma hoorde ik dat je de machine voor een tijd stop zet. Het was noodig, wij wisten alle datje werkkracht op zware proeven werdgcsteld. Het allerbeste, en spoedige renaissance! In den herfst zal het een nieuw ontmoeten zijn.

Hartelijk tt.

HR.

In 1923 zal verschijnen: Gedenkboek 189S-1923, uitgegeven ter gelegenheid \ an het zilveren regeeringsfeest van H.M. Koningin Willielmina der Nederlanden op 6 September. Onder redactie van W.G. de Bas, kapitein der artillerie. Ritter schrijft er de bijdrage ‘’Geestelijke stroomingen in de Noord-Nederlandsche Letterkunde tusschen 1898 en 1923’ in. Mijnssen zal gevraagd zijn voor een toneeloverzicht en als lid van de SDAP geweigerd hebben.

Zijn vermoeidheid is mogelijk te wijten aan een grote tentoonstelling o\er de vernieuwing viUï de opvattingen omtrent het theater, die hij in 1922 in Amsterdam mee inrichtte, waarbij de toneelontwerper en schrijver Edward Gordon Craig (1872-1966), de toneelspeler en toneelcriticus Jacques Copeau (1878-1949) en de architect, decor- en kosniumonrwer[’gt;er Oscar Strna (1879-1935) het woord voerden. Annie Salomons deelt in haar Herinneringen uit de oude tijd mee: 'Het geheel was zo’n succes, dat het erna naar Ixjnden, Manchester en Amerika reisde.’

26 juli 1922: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

A mice.

Het is al veertien dagen geleden, dat ik je brief ontving. Graag had ik je eerder geantivoord, maar het is het oude liedje, datje ook wel kent, met hetzelfde refrein van allerlei bezigheden.

Hartelijk dank voor al je vriendschap, blijkend uitje begrip voor mijn weigering met betrekking tot het Oranjeboek, je aanvoclen van het stukje over Prins, en je hartclijke wenschen.

Ik kon het stukje over Prins met mijn vermoeide kop niet beoordeclen; het verheugt mij, dat het toch iets zegt, vooral daar het Prins geldt.

Ja, ik heb mij gewonnen gegeven. De dokter zegt, dat de kuur veel goed kan doen. Ik geloof ook wel, dat het eenigc is, maar cens flink aangepakt te yvorden. Laat het geval je een waarschuwing zijn, beste kerel! Ik ben wel veel ouder dan jij, doch onze naturen hebben wel iets van elkaar, lijkt mij. En jij hebt véél meer te doen dan ik ooit gedaan heb. Tijdig remmen! Ik ben al een heele poos een stuk van mijn “opgewektheid”kwijt.

183

Hartelijke groeten van huis tot hnis en auf fröhliches Wiedersehen in September!

je oride vriend

Frans Mijnssen

3 november 1922: Ritter aan Mijnssen

Briefkaart in NLMD. Uit: Utrecht, Hugo de Grootstraat 6bis.

ƒ Doorgestreept: ]

Amice,

Helaas kan ik je niet precies inlichten. Ik meen dat J. ongeveer 43 is, maar ge zult aan deze algemeenheid weinig hebben. Ik meen uitje briefte begrijpen, datje liever niet hebt, dat ik het hem zelf vroeg. Zoo dat geen bezwaar is, wilt ge mij dat nog even meedeeleni

[Op de adreszijde:]

Am., 22 Juli 18S0

Hart. gr. en spoedig meer tt.

23 november 1922: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht.

Amice,

Met zeergroote instemming heb ik mijn naam vermeld gezien onder een mij toegezonden circulaire, waarbij wordt opgewekt tot eenc huldiging van den dichter Bontens, die ook mij zoo onuitsprekelijk veel in mijn leven geweest is.. Ik hoop op den eersten December zoowel in de cottrant als tegenover Bontens persoonlijk mijne groote dankbaarheid een bewondering te getuigen.

Maar aan den feestmaaltijd zal ik niet kunnen deelnemen. Alvorens ik met mijn vrouw in passende klcedijen aan de tafel kan verschijnen, moet ik zóó veel geld uitgeven, dat ik dat niet kan verantuworden. Door bijna bovenmenschelijke inspanning en met prijsgeving dikwijls van mijn artistieke idealen gaat het mij eindelijk gelukken, ssonder zorgen te leven. Ik moet er nóg dagelijks voor ploeteren. Ik zou het bijna heiligschennis vinden, zelfi waar het geldt een zoo essentieele vereering, - om onder deze omstandigheden

f 11.50 te gaan opdrinken en opeten...

Waarbij voor mij de tragische gedachte niet te verdrijven zou zijn, dat er

184

óók sacrilegimn in ligt den Dichter, dien wc ons toch bij de armen en verkommerden denken, op deze wijze te huldigen in een tijd dat duizenden van de fijnste geesten en zielen (denk cens aan Oostenrijk) versterven van gebrek.

Goede, oude vriend. Onze verhouding heeft het voorrecht, dat wij geheel eerlijk kunnen zijn. O, welk een kostbare winst van een twintigjarige, gave vriendschap! Ik ben zoo gelukkig mij aan je tiit te kunnen spreken, zonder eenige reserve.

Welnu, e.vcuseer mij aan den maaltijd. Onder degenen die met diepe ontroering terugdenken aan hun samenzijn met den onsterfelijken dichter Bontens behoort Je

H. Ritter.

Op 19 november 1922 schrijft Frans Mijnssen aan Lodewijk van Deyssel: 'Het plan is gevormd, Bontens op den len December a.s. - datum waarop 25 jaar geleden zijn eerste bundel verscheen - in “De twee steden” te 's Gravenhage een feestmaaltijd aan te bieden. Bontens had zich eens laten ontvallen, dat hij een dergelijke herdenkingsdag blangrijker \indt dan de herdenking van een geboortedag. Hij blijkt voor het plan te voelen. Ook zijne vrienden buiten de litteratuur zullen nitgenoodigd worden deel te nemen. Doch bij de opgave van hnime namen schrijft hij: “Van Deyssel is natuurlijk heelemaal onmisbaar”.’ Mijnssen vraagt of Thijm met het plan instemt en of op zijn aanwezigheid gerekend mag worden.

Strikt genomen verscheen Bontens’ eerste bundel gedichten, getiteld Vrrofw, in februari 1898, maar men zal die kwarteeuw hebben volgemaakt door uit te gaan van de datering van Van Deyssels Voorreden: 28 Oktober ‘97.

Van Deyssels ‘Feestwoorden tot Dr. P.C. Bontens (hem gezegd aan den vrien-den-maaltijd te ‘s-Gravenhage op 1 December 1922)’ zijn te vinden in Nieuwe Kritieken (Amsterdam, 1929).

25 november 1922: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Dank voor je brief. Het spijt mij, dat je den feestmaaltijd niet kunt meemaken. Ik begrijp en billijk je redenen natuurlijk volkomen.

Het deed mij plezier, dat je mij zoo ononwonden schreef, niet het minst om de woorden, dat onze verhouding het voorrecht heeft dat wij geheel eerlijk kunnen zijn. Het is ook maar alleen mogelijk zich werkelijk uittespreken, als men zeker is niet te worden misverstaan.

Ben je in je meening over de huldiging op deze wijze, niet - vergeef me! - een beetje zwaar-op-de-handi Het Nansen-Comité heeft verleden jaar propaganda gemaakt met de mcdedeeling, dat men met f 12.- een menschenleven redt. Het heejl daar goed aan gedaan, maar ik heb mij toen die gedachte uit mijn hoofd moeten zetten.

Bontens houdt nu eenmaal van zulke feestelijke bijeenkomsten bij dergelij-

185

ke gelegenheden. Dit leek ons in deze de hoofdzaak. Ook aan mij, die op het oogenblik heeleniaal niet gehinderd wordt door een te zware Portemonnaie, en wiens kop er eigenlijk niet zoo erg naar staat feesteen voor te bereiden. Oude vriend, hartelijk gegroet, tt.

Frans Mijnssen

In 1922 is het Nansen-paspoort (genoemd naar de Noor Fridtjof Nansen) ingesteld, bedoeld als reispas voor uit Rusland afkomstige vluchtelingen.

Van Ritters in 1922 verschijnende boek De Legende van het Juweel bevinAt zich in de boekerij van Mijnssen een exemplaar met de opdracht: ‘Voor mijn ouden vriend Frans Mijnssen. P.H. Ritter Jr.’

2 maart 1923: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Als je niet bepaald wenscht, dat ik de Bank de reden van het uitstel meedeel, zou ik je willen voorstellen het maar niet te doen. Het lijkt mij niet noodig, waar een beslissing in günstigen zin genomen is, die natuurlijk van kracht blijft, en anders wordt er in de zaak geroerd.

Wat de Vereeniging van Letterkundigen betreft, ik ben zoo ouderwetsch er geen gironummer op na te houden! Ik zou je dus willen verzoeken mij een postwisscltje te sturen.

En dan Woensdag 7 Maart. Erg graag zal ik met je samenkomen en stel veel belangstelling in dat werk. Wanneer kun je bij mij zijn? Misschien kun je mij op kantoor opzoeken, daar het overzicht voorlezen, om vervolgens met mij thuis te gaan eten - wat eerder dan anders, omdat je ‘s-avonds spreken moet (om acht uur?). Hoor ik hierover nog even iets van je? Ik noteerde intusschen den dag.

Ha rtelijk gegroet, tt.

Frans Mijnssen

29 maart 1923: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Ik heb den heer van Hoorn tot mijn spijt niet ontvangen, daar hij mij niet liet mededeelen, dat hij met eene introductie van jou bij mij kwam. Ik heb wel moeten besluiten, personen die niet bij mij geïntroduceerd worden en van wie ik niet weet met welk doel zij tot mij komen, te verzoeken mij te schrijven.

186

Van mijn antwoord op den brief van den heer v.H. vindt je inliegend eopie.

Je begrijpt een en ander wel, is het niet?

Ik heb niet _qe moe de lijker geschreven, omdat zijn brief wat stug was. Hartelijk gegroet, tt.

Frans Mijnsscn

Petrus Franciscus van Hoorn (1885-1937), getalenteerd violoncellist, wiskundige, schaker en bedrijfsleider, is een gt’ninasium- en studie\Tiend \an Ritter, die na diens dood o\'er hem zal schrijven in een door Th. van Hoorn en Th.M.E. Liket samengesteld Gedenkboek, uitgegeven door het weekblad De Schaakwereld bij W.L. Salm amp;nbsp;Co in Amsterdam (1937). In het AR bevindt zich slechts éen brief van P.F. van Hoorn aan Ritter uit 1923, waarin hij de hulp inroept bij een sollicitatie, welhaast zeker bij Frans Mijnssen.

26 mei 1623: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Oudegracht 176.

Beste vriend,

Er heefi zich een onaangename geschiedenis voorgedaan naar aanleiding van mijn artikel in het Gedenkboek, over de Literatuur. De Heer de Bas vroeg aan Willem Kloos om zijn portret, en Willem Kloos heeft dat alleen beschikbaar gesteld onder voorbehoud dat hij eerst het artikel zou lezen. De Heer de Bas heeft het hem toen toegezonden, cn daarop heeft Kloos den Heer de Bas doen weten, dat hij het artikel niet met de zending van zijn portret wilde sanctionneeren, aangezien mijn artikel den Nieuwen Gids voorstelde als een min of meer “verouderde” beweging. En liij, Kloos was van oordeel dat de N.G. beweging, ook in het buitenland, bekend stond als de nog altijd belangrijkste “jeugd” beweging van onzen tijd.

Ik meen intnsschen, dat ik in mijn verhandeling met groot respect en met erkenning van de groote beteekenis van den N.G. dezen behandeld heb, maar dat een dergelijk artikel oog moet hebben voor de ontwikkeling der ideeën in de literatuitr. - Nu voorzie ik, als het artikel verschenen is, een nogal scherpe aanval van Kloos op mijn artikel (ik weet er niets van, maar ik geloof dat mijn intuïtie mij hier niet bedriegt). Ik zou den daaruit noodzakclijk-wordenden pennestrijd niet willen aanvaarden. Ik zou daarbij wellicht scherp worden, en mijn eerbied voor Kloos zou in verzet komen, wanneer ik zou moeten schrijven wat ik wilde.

Toch zal een dergelijke aanval niet onbëantwoord kunnen blijven. Het zou mogelijk kunnen zijn dat jij, na lezing van mijn artikel, aanleiding vond een kort woord te schrijven. Ik denk hierover omdat ik onderstel dat jouw inzicht en het mijne niet zoo ver uiteen zullen loopen, en omdat ik aan den anderen kant weet, dat in jou iemand aan het woord zal zijn, die de rcspcc-tucuze gevoelens die ook in mij leven t.o.v. Kloos, deelt. Ik wil, ook wanneer de aanval van Kloos uit zal gaan, niet meedoen aan het afbreken van den

187

ouden enjjrootcn dichter, dien wij allen zoo liefhebben. En ik geloof dat ik, door jouw huif hier in te roepen den juisten weg kies. Mijn verzoek is natiturlijk gedaan onder het voorbehoud dat je in alle kalmte ccjst van mijn artikel kennis neemt en daarna over het algemeen mijne inzichten deelen zou.

Een tweede moeilijke quaestie, waarover ik je advies gaarne zou mogen inwinnen is de vacature van muziekrecensent bij onze courant. “De Dag” is bezig hetgchcele Nederlandschc intellect op te koopen en heeft ook onzen voortreffelijken muziekredacteur. Pijper, van ons weggekocht. De muziek is hier in Utrecht een ontzaglijk belangrijke zaak en het is van het allergrootste gewicht, dat Pijper niet alleen door een deskundig man maar ook door een man van geest en van begrip der moderne stroomingen in de muziek wordt opgcvolgd. Kun je mij misschien eene aanwijzing geven? Je hebt vele en goede relaties in de wereld der Amstcrdamsche kunstenaars en intellectueelen. Bij voorbaat ben ik je hartelijk dankbaar. Wil je je antwoord op dezen brief zenden naar mijn kantoor: Oudegracht 176? Ik zweef tusschen 2 woningen en vrees datje brief mij anders niet bereikt. Op 5 juni wonen wij definitief: Admiraal van Gentstraat 23. Misschien wil je dat even noteren.

Met hartelijke groeten als steeds je

Henri Ritter.

In Ritters artikel over Kloos komen zinnen voor als; ‘Bij het begin der nieuwe eeuw is de vergeestelijking en daartegenover de zelRernietiging van de N.G. [Nieuwe Gids] een feit.’ ‘Met de nieuwe eeuw gaat langzamerhand een bloeiende romanliteratuur de woordverbizondering en stemmingsverbizondering vervangen, en na het doodloopen van de gewaarwording belangstelling vragen voor den modernen mensch in zijn dramatische verwikkelingen.’ ‘Zoo kunnen wij wel spreken van eene beïnvloeding van den modernen roman door de Nieuwegidsgedach-te maar ook zonder den Nieuwen Gids zou de ontwikkeling van het maatschappelijk leven een geheel nieuwe moderne romankunst hebben voortgebracht,’ Daar staat tegenover dat Ritter in zijn dertig bladzijden tellend artikel Kloos en Bontens de twee grootste dichters na Vondel en Hooft noemt. Kloos is ontstemd en spreekt tegen ‘dat De Nieuwe Gids eigenlijk tot en vroegere, een nu afgesloten periode onzer letterkunde behoort.’

De componist Willem Pijper is muziekrecensent van het UD. Hij besluit in 1923 bij de op te richten Amsterdamse krant Dc Dag te gaan werken, maar de oprichtingsplannen vinden geen doorgang. Zijn opvolger tot 1940 bij het UD wordt Piet l iggers. Zie voor Pijper en het t/Dook Ada van Gilse-Hooijer: Pijper contra Van Gilsc. Een rumoerige periode uit het Utrechtse muziekleven en Bertus van Lier: ‘Snippers van Willem Pijper’ in Muzikaaal Eeuwkwartaal (- jubileum-num-mer Mens en Melodie, 1970).

188

29 mei 1923: Mijnssen aan Ritter Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Beste Vriend,

Ik vrees, datje mij iets vraagt, wat voor mij een héél moeilijke stap zon zijn. Begrijp ik het goed, dan wenseh je dat ik na het verschijnen van je artikel, iets tracht te voorkomen, waarvan niemand cenig plezier kan hebben, ook Kloos zelf niet. Dit zou aantrekkelijkheid hebben, indien ik geloofde, dat mij dit inderdaad kon gelukken. Kloos zou echter Kloos niet zijn, als hij niet vast op zijn eigen opvattingen en indrukken bouwde. En ziet hij in je beschouwing van de Nieuwe Gidsbeweging een aanval op zijn tijdschrift, waar hij ontzaggelijk aan gehecht is, dan weet ik niet wie hem daar dan van zou kunnen afbrengen.

Doch, vriend, doe je niet iets... wat ik in verband met mijne natuur waarschijnlijk ook zou doen, en verdiep je je ten deze niet te zeer in mogelijkheden waarvan het echter nog heelemaal niet zeker is, dat zij werkelijkheden zullen worden?

intusschen: laat ik nog geen definitief antivoord geven, en, zooals je zelf voorstelt, eerst je artikel afwachten.

Wat het geval Pijper betreft, ik kan je nog geen naam noemen, maar zal met een bevriend musicus overleg plegen en hoop het beste., maar je weet, hoe weinig talrijk de interessante figuren onder de jongeren zijn.

Ha rtclijk gegroet, tt.

Fr Mijnssen

30 mei 1923: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adni. van Gentstraat 23.

Amice,

Uit je antn’oord blijkt mij, dat ik niet duidelijk ben geweest in mijn vorigen brief. De Heer Kloos zal, wanneer het gedenkboek ter recensie wordt gezonden, het bëoordeelen en dan van zijn ongenoegen tegen mijn standpunt blijk geven. Ik zal mij dan moeten verdedigen, hetgeen mij aanleiding zal geven de dingen scherp te zeggen. Uit deferentie voor Kloos had ik na de verschijning van zijn artikel niet zelf willen schrijven, maar jouw hulp willen inroepen. Ik begrijp echter, dat je je niet in dit wespennest wilt steken en zal thans Kloos' artikel afivachten, en zelf reagceren. De dingen moeten dan maar cens gezegd worden zooals ze zijnl - Ik dank je zeer voor je toegezegde hulp in zake den muziekrecensent.

Vriendschappelijk t.t.

P.H. Ritter Jr.

189

31 wei 1923: Mijnsscn aan Riner

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Bene Vriend,

Het spijt mij, dat mijn schrijven je schijnt te hebben ontncmd. Ik heb zoo precies mopiclijkgeschreven, wat ik van je brief begrepen had en hoe ik mij daartegenover neide. Bij overlezing van den brief blijkt mij, dat het er inderdaad heel duidelijk naat wat je mij, blijkens je nieuwe briefje - wilde zeggen.

En hierbij wilde ik het nu voorloopig laten. Ik vind werkelijk, dat wij anders de dingen te zeer vooruitloopen.

Met besten groet, tt.

FrMijnssen

14 juni 1923: Mijnsscn aan Ritter 'Amsterdam’.

Amice,

Reeds eenigen tijd geleden las ik in de H. Rott. Ct. dat je er in geslaagd bent een opvolger van den heer Pijper te vinden. Ik had je over dit onderwerp niet nader geschreven, omdat ik geen weg gevonden had. En goede vriend van mij, die een musictts en echte kunstenaar is, had ik over het geval gesproken, maar het was ook voor hem niet zoo gemakkelijk, omdat hij ongeveer van mijn leeftijd is, en dan heb je de jongere menschen niet meer in je omgeving en weet niet zoo waar de talenten (nog) schuilen.

Tot den 23en!

Harte lijk gegroet tt

FrM

9 januari 1924: Mijnsscn aan Ritter Adres als op de brief van 11 tebriiari 1914.

Amice,

Wederkeerig: het beste in 19241

Hartelijk dank voor de toezending van '^De ijlende reis”. Ik hoop het spoedig te lezen.

De “Karakters” zijn bijsMnder persoonlijk en interessanten voortreffelijk geschreven. Ik ben nog met het boekje bezig. Ik heb vele dikke deelen te door-worstelcn gehad in verband met den Haagschen Postfmijs, en moest het daardoor nog al eens neerleggen. Trottwens het wil toch langsMam en niet

190

achter elkaar genoten worden. Ik hoopje er nader over te spreken zoodra wij elkaar ontmoeten.

Erg prettig, datje mijn stukje over tooneel niet ongeschikt vindt. Ik vind het altijd erg moeilijk voor mijzelf vast te stellen of er werkelijk iets staat. Tot mijn groote spijt kan ik je geen overdrukje senden. Ik bezit enkel een aflevering.

Graag zal ik met je spreken over het jubileum van Thijm. Vrijdag den ISden zal ik echter waarschijnlijk niet in stad zijn. Ik ben nml. van plan Zaterdag a.s. naar Kopenhagen op reis te gaan, als de verbinding niet door het ijs verbroken is. En Vrijdag den 25cn ben ik niet meer vrij. Vrijdag 1 Februari? En kom je dan eten?

Hartclijke groeten, ook van huis tot huis, tt

FrMijnssen

In 1923 verscliijnen van Ritter De Ijlende Reisen Karakters. In De Ijlende Reis (door Mijnssen onopengesneden...) schrijft Ritter de opdracht: ‘Voor Frans Mijns-sen niet oude vriendschap P.H. Ritter jr. Utrecht 4 Januari 1924’ en in Karakters: ‘Voor Frans Mijnssen vriendschappelijk RH. Ritter jr.’.

De Haagsche Postprijs is een jaarlijkse aanmoedigingsprijs, ingesteld in 1921 door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, daartoe in staat gesteld dank zij een schenking van ht weekblad De Haagsche Post. Hij wordt in 1925 voortgezet als C.W. van der Hoogtprijs. In de jury voor de prijs van 1921 zit Frans Mijnssen niet. De jurv van 1922 (Dirk Coster, Top Naeff, Annie Salomons, Frans Mijnssen en Johan de Meester) verleent de prijs van ƒ 1000 aan Carry van Bruggen voor haar HctHtiisjc aan de Sloot en die van 1923 (Frans Mijnssen, Dirk Coster, Top Naeff, Annie Salomons en Martinus Nijhoff) aan Jo de Wit voor haar Open Zee.

‘Mijn stukje over tooneel’ is waarscliijnlijk ‘Vom holländischen Theater’ in H.E. Braun: Holland-Oesterreich.

Lodewijk van Dcvssel wordt op 22 september 1924 zestig jaar. Het feest is die dag gevierd in de Koninklijke Kunstzalen Kleykamp in Den Haag, gevolgd door een feestmaaltijd in De Twee Steden. Ritter houdt de laudatio Woorden gesproken tot Lodewijk van Dcysscl aan den feestmaaltijd op zijn zestigsten verjaardag, afyc-drukt in De Groene Amsterdammer van 27 september 1924 en opgenomen in De Markies onzer Letteren, de brieftvisseling Dr. P.H. Ritter Jr. - Lodewijk van Deyssel.

24 januari 1924: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Àdm. van Gentstraat 23.

Amice,

Ik heb het nog nooit zóó druk gehad als tegenwoordig. Wil het daaraan alleen wijten, dat ik je zoo op het uiterste nippertje antwoord geef op uw beider zoo vriendelijke uitnoodiging. Vrijdag a.s. 25 Januari te komen mid-

191

äoflinalen. Ik zal morgen niet spreken te Amsterdam, maar in den Haag, Vrijdag den eersten kom ik wel in Amsterdam, maar had, vóórjoitw nit-noodiging, mijn woord al elders gegeven. Mag ik misschien mijzelf noodi-gen voor Vrijdag den Ssten? Om het feest van Thijm goed voor te bereiden is het dan wel kort dag, maar het kan dan nog. Wil je mij ook bij je vrouw cxctisccrcn, dat ik zoo laat antwoordde en mag ik nog met een enkel woord je bericht vernemen? Het gaat hier goed, maar ik sta op hoogspanning. Hartelijk tt.

H.R.

28 maart 1924: Mijnssen aan Ritter Afzender: F. Mijnssen Beurspassage 8.

Amice,

Dat is een goed idee! Als je mij opschelt en ik ben misschien niet op kantoor, wil dan even aan dc persoon die je te woord staat zeggen, om hoe laat wij elkaar ontmoeten kunnen. Kom je mij ophalen? Is dat niet het zekerste? Graag had ik, datje bij de bepaling van het uur er rekening mee hield, dat ik uiterlijk om 2 uur op kantoor terug moet zijn. Wij hebben den “Engcl-schen Zaterdag” ingevoerd en ik moet dan nog even terug voor de Post. Hartel, gr. tt.

FrM.

28 mei 1924: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adm. van Gentstraat 23.

Amice,

Vandaag zond ik de vertaling van Ida Wahl naar Duhamel, meteen begeleidenden brief. Ik ben vol spanning, en hoop hartelijk dat hij, die mijzeide de Hollandsche literatuur meer bekend te willen maken, degroote beteeke-nis van dit werk en het belang van een goede opvoering zal inzien.

Ik dank je nog, voor je prettigen brief. Ook ik had het gevoel, bij ons laatste onderhoud, van groote verwantschap. Ik vind het zoo curieus dat ik, na mijn veeljarige stijl-divagaties mijn eigen werk in jouw richting van eenvoud en innerlijkheid voel gaan, en hoe langer zoo meer zin krijg in den dialoog. Wij moeten niet te lang wachten, clkaèr weer te zien.

Hartelijk tt

HR.

Georges Duhamel (1884-1966) is de Franse auteur. Correspondentie met hem bevindt zich niet in het AR.

192

17 juni 1924: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adni. van Gentstraat 23.

At« ter,

De Heer Duhamel schreef mij weliswaar op enthousiaste wijze over je werk, dat hij mij niet tcrugzond, maar hij deelde mij mee, dat de Vieux Colombier [1] voor loo pip pfesloten was, en het zich niet liet aanzien, wanneer dit pezelschap zijne voorstellingen zal hervatten. De brief paf blijk van zooveel onderscheidinp en van zooveel peneipdheid op mijn voorstel in te paan, dat ik van plan ben mij nader met den Heer Duhamel in betrekkinp te stellen. Hij schreef, dat hij niet wist, welk anderepezelschap in Frankrijk in staat was Ida Wahl op te voeren. - Maar je bent thans het slachtoffer van objectieve omstandipheden. Misschien wil je mij vrijheid peven, deze zaak warm te houden. De mededeelinp van den Heer Duhamel doet mij leed, zoowel voor de tooneelkunst in het alpemeen, als voor Ida Wahl.

Met hart. pr. t.t.

P. H. Ritter

9 september 1924: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adm. van Gentstraat 23.

Amice,

Ik heb voor “de Vrijheid”, hoofdredactcur Mr. J. van Bolhuis, Haapsch Redacteur van de Nieuwe Rotterdamschc Courant, Statenlaan 121 den Haap, een vrij uitvoeripe karakterschets pepeven van van Dcvsscl. Maar men wil een portret erbij, en dat heb ik niet. Bezit pij misschien een portret van Thijm en zou je mij den dienst willen bewijzen, dat even ter reproductie toe te zenden aan bovenstaand adres? Zoo je zelf peen pcschikt portret hebt,^ weet je misschien in Amsterdam er een te krijpen? Ook tepenover Thijm zou ik het zoo aardip vinden. Er is wel wat spoed bij de zaak. Ik kan je parandceren, dat het portret met de meest mopelijke voorzichtipheid zal worden behandeld en peheel onpeschonden temp komt. Bij voorbaat Eattc-lijk dank.

Met vr. pr. tt.

P. H. Ritter Jr.

Ritters artikel ‘lodewijk van Deyssel’ verschijnt (zonder portret van Thijm) in c Vrijheid van 17 september 1924 en is opgenomen in De Markies onzer Letteren.

193

10 maart 1025: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adm. van Gentstraat 23.

A;« ter,

Toevallig) treft het zoo, dat ik Vrijdag niet te Amsterdam moet zijn ik bad mij vergist. Ik hoopje echter thans, binnenkort een avond voor te stellen, om cens samen te komen, afgezonderd van beider bezigheden (dus niet op een Volksuniversiteitsavond). Ik heb behoefte, je over vele dingen cens rustig te spreken, en zou het zeer op prijs stellen, wanneer je daarvoor cens een avond wilde afzonderen. Misschien wil je aan het Bestuur van het Willem Kloos-fonds mcedeelcn, dat wij hier in Utrecht nog een bedrag hebben liggen, dat voor het fonds is bestemd. Wij hebben dat niet dadelijk gezonden, omdat wij gaarne met een cenigszins behoorlijk bedrag voor den draad wilden komen en kans hadden op vermeerdering. Het is mij gelukt van eenige groot-industricclen nog wat los te krijgen, en waarschijnlijk is dat deze maand nog aan te vullen (in verband met de Jaarbeurs). Het ligt in het voornemen van ons Utrcchtsche Comité begin April het dan bijeenzijnde bedrag aan den Heer Bontens over te maken.

Ik hoop dits spoedig nader van je te hooren.

Met hartclijkengroet t.t.

HR.

Het Willem Kloostbnds is op 23 oktober 1918 opgericht door P.C. Bontens, Mr. de Beaufort, Jac. van Looy, Frans Mijnssen, Arij Prins, L. Simons en W. Westerman. Het doel is de Nederlandse letterkunde te bevorderen door het verlenen van financiële steun aan Nederlandse auteurs of hun nagelaten betrekkingen, hetzij aan instellingen of ondernemingen die ten bate strekken van de Nederlandse letterkunde of zijn beoefenaars. Van de rente van het kapitaal wordt steun verleend. Het geld wordt op aanraden van Bontens beheerd door een penningmeester die aan een Bank Mees amp;nbsp;Zoonen verbonden is.

Er is dus in Utrecht geld bijeengebracht en Ritter verwacht nog meer. Onduidelijk is of het bedrag bestemd is voor Willem Kloos persoonlijk of voor het naar hem genoemde Fonds. Het staat vrijwel vast, dat het bedrag pas vier jaar later overgemaakt is, als Kloos op 6 mei 1929 zeventig jaar wordt. Ritter schrijft op 4 mei os'er hem in het UD en spreekt op 5 mei over hem voor de AVRO. In die dagen zal het bedrag naar het Fonds gegireerd worden blijkens een brief van 9 mei 1929 van het Willem Kloos-fonds, fonds tot ondersteuning van Nederlandsche letterkunde en letterkundigen onder eerepatronaat van Willem Kloos (gesticht 1919) uit Den Haag ( Prinsevinkenpark 42) aan Ritter: ‘Uwe mededeeling naar Amsterdam [Mijnssen?], dat u ruim f 300 zoudt gireeren op de rekening van ons Fonds, 39960, noopt mij, behalve tot de betuiging van mijn dank, toch ook tot de vraag of die gelden bij u zijn ingekomen in verband met den jongsten verjaardag van den heer Kloos, dan wel onafhankelijk daarvan ten behoeve van de algemeene kas van het Fonds. In het eerste ges al moeten zij immers geplaatst worden op de bizondere rekening van den heer Kloos; terwijl zij anders ten bate van onze algemeene kas komen. Met vriendelijken dank, hoogachtend L. Simons, Penning-

194

meester.’ Anton Korteweg, directeur van liet 'NLMD, deelt mij op 7 mei 1984 mee: ’Het is niet na te gaan, helaas. Het jaarverslag van het Kloos-fonds ontbreekt in het archief; in de notulen van de jaarvergadering 1929 wordt van deze schenking geen melding gemaakt.’ Het bedrag zal dus waarschijnlijk toch aan Willem Kloos overgemaakt zijn, hetgeen blijkbaar in de bedoeling lag.

21 april 1925: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adm. van Gentstraat 23.

Amice,

Gaarne zal ik de canciidatitiir van Dishoeck mede onderteekencn. Mij dunkt, zijn titel is: de kunstenaar der boekverzor/fing. Zéér gaarne zou ik in de volgende of daarop volgende week een avond bij je komen praten. Noem cens een datum. - ik heb voorloopig alleen op Dinsdag 28 bepaalde verhindering.

Hart. (jr. v. tt.

PHRJr.

Mogelijk is de Bussumse uitgever C.A.J. van Dishoeck door Mijnsscn kandidaat gesteld voor de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.

Als Ritter op 1 november 1925 in het UD Geschiedenis der Nederlandse Letterkunde vait J. Greshoff en J. de Vries bespreekt, schrijft hij: ‘Het moge wetenschappelijk onvolledig zijn (belangrijke auteurs als Frans Mijnsscn ontbreken)

De brieftvisseling ligt nu lange tijd stil.

In het vooq'aar van 1926 wordt Mijnssens eenakter ‘Hun Eerste Huis’ door het Rotterdams Hofstadtoneel gespeeld met Jan van Ees als Hans en Lily Bouwmeester als Emma in de regie van Cor van der Lugt Melsert. Top Naeff recenseert de opvoering in haar Dramatische Kroniek in De Groene Amsterdammer van 1 mei 1926 en spreekt van ‘een nagenoeg volmaakt half uur tooneelkunst. Men Itield den adem in uit vrees voor een détonnatie in zóó broze stemming.’

Begin 1928 wordt Ritter leider van de AVRO-boekbesprekingen. De eerste uitzending ervan vindt plaats op 28 februari 1928. Nu al kan mcegedeeld worden dat Mijnsscn nooit in die rubriek gesproken heeft, waarschijnlijk omdat hij niet gewoon was boeken te recenseren.

13 november 1928: Mijnsscn aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Je schrijven zooeven ontvangen. Hoe gaarne ik ook hetgehecle bedrag zou storten, en je van deze moeilijkheid zou bevrijden, het is mij niet goed mogc-lijk; ik heb zeer veel te betalen. Maar f [...] is mij wel mogclijk en als je mij

195

het gironummer van Querido opgeeft, za! voor de overschrijving van dat bedrag onverwijld gezorgd worden.

Met vele groeten

FrM.

De brief is onduidelijk.

In de Boekerij Mijnssen be\'indt zich een exemplaar van Ritters in 1928 verschijnende kleine roman De Derde met de opdracht: ‘Voor mijn ouden vriend Frans Mijnssen, die mij den weemoed deed beseften, waar dit boek vol van is, maar die mij ook den troost deed kennen van zijn verbeelding in het woord. Sint-Nico-laas 1920 [sic] P.H. Ritter Jr.’

5 juni 1929: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit: Utrecht, Adm. van Gentstraat 23.

Amice,

Dezer dagen heb ik je opgeheld. Ik had je graag over twee dingen gesproken. Ten eerste: je zoon is indertijd bij mijgeweest, om mij te vragen, of er mogelijkheid bestond, iemand aan te stellen, om Utrechtsche relaties aan te knoopen, voor een zijner maatschappijen. - Nu weet ik toevallig iemand, die, naar mij voorkomt, voor acquisitioncel werk goed geschikt zou zijn, die zulk werk meer gedaan heeft, die in Utrecht goed bekend is, en zijn hcele dagen beschikbaar heeft. Zou hij je cens mogen opzocken en, zoo ja wanneer? Zijn naam is J. Bakker Niemeyer.

Een t^vccdc punt is: ik zou gaarne cens je advies inwinnen omtrent het radio- tooneel. Naar mijne overtuiging zou men zich voor den radio veeleer moeten toeleggen op dialogen van werkelijk literaire waarde, dan op al die geluiden-dingen, die ze tegenwoordig geven. Ik ben zelfs van plan om te trachten de beste van onze en de buitenlandschc cen-akters voor den radio te brengen. En wilde zoo gaarne beginnen met een eenakter van jou. Zoo je toestemming kunt geven, welke lijkt je de geschikste?

Binnen kort zend ik je een overdruk van mijn “Apologie van den Zondebok”, een uitvoerige uiteenzetting van de befaamde documenten-quaestie. De perfide wijze waarop men mij, die te goeder trouw en met de zuiverste bedoelingen handelde heeft trachten zwart te maken, gaat alle beschrijving te boven. Zoo berust het heele praatje dat ik het document tendentieus verminkt zou hebben op een leugen! Ik heb er niets aan veranderd, heb uittreksel in geheel zóó gepubliceerd als het mij, trapsgewijze, geleverd is zonder eenig kwaad te vermoeden. En zoo is er meer, datje in het artikel zult verklaard vinden.

Methart.gr. t.t.

P.H. Ritter Jr.

196

Een grote slag treft Ritter als hij in het VD van 23 en van 28 februari 1929 opzienbare documenten publiceert die hij voor authentiek houdt maar die vervalsingen blijken te zijn. De zaak is samengevat in de Bricfirisselinjj GaTctson-Geyl, deel II, van blz. 28 af, waar P. van Hees in noot 1 bij brief 225 uitlegt, dat de documenten betrekking hebben op het Frans-Belgische militair akkoord van 1920. Het zijn zg. stalbesprekingen tussen België en Frankrijk waaruit moet blijken dat bij een conflict met Duitsland ook Nederlands grondgebied bezet zal worden. Een Belgisch dubbelagent heeft de door de Belgische geheime dienst vervalste documenten doorgespeeld aan Duitsland en ze ook aan een Vlaams-natio-nalistisch politicus verkocht, die meent dat openbaarmaking in Nederland de macht van de Vlaams-nationalisten in België kan versterken en in ons land het verzet tegen de Belgische verlangens inzake de waterwegen doen toenemen. Ritter bezit een afschrift van de stukken. Hij publiceert ze in bovengenoemde UD^s met het doel de Belgische regering te discrediteren en de Vlaamse zaak te versterken. ‘Ritter is een eigenwijze gek’ schrijft Gevl op 4 maart in een niet-verzonden brief aan Gerretson en op 12 maart ‘Ritter lijkt nu wel heelemaal de kluts kwijt’, als het UD in het nummer van 10 maart vasthoudt aan de authenticiteit van de stukken. Dat Ritter tenslotte het falsum moet erkennen en ook dat hij erin gelopen is, heeft hem lang zeer dwars gezeten. Het is een trauma in zijn leven gebleven. Onder de titel ‘Apologie van den Zondebok’ schrijft hij erover in De Dictsche Gedachte, het sinds 1926 verschijnende tijdschrift van de Dietsche Bond, 3de jrg., 1928 1929, blz. 202.

6 juni 1929: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Het zal mijßenocßen doen den heer Bakker Niemever te ontvangen en ik dank je zeer voor je vriéndelijke bemoeiing. Zou het niet het beste zijn, als ßcnoemde heer eens cene telephonische afspraak met mij maakte?

Op je vraaß over de radio en het soort tooneelwcrk, dat daarvoor het ßeschiktst is, moet ik je het antn’oord schtildiß blijven. Ik heb maar een paar keer naar de radioßeluisterd en ik weet er dus niets van af. Wat een keuze uit mijn werk betreft, denk ik aan “^De Doode Man” (Ie bundel), dat destijds op het tooneel wel succes had, en aan ”De terußßevonden wcß” (2e bundel), dat voor de vertooninß misschien te weiniß handelinß heefi, maar dat toch minder speciaal is dan verschillende andere stukjes, en waar een hoofd met bcßrip en een ßevoclißc stem wel iets van maken kan, ook voor een ßrootcr piMiek.

En ten slotte: je “Apoloßie van den Zondebok”zal ikßaarne ontvanßen. Met vele ßroeten tt

FrsMijnssen

197

15 juni 1929: Ritter aan Mijnsscn

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adm. van Gentstraat 23.

AwnVe,

Ik moet jc even sehrijven over een voor jon onplezierig ineident, waaraan ik,^qeheel onbedoeld, onrechtstreeks sehuld heb. De Heer Bakker Niemeyer is bezig voor A. UK.O. doeleinden eene reeks opinies van vooraanstaande mcnschcn voor mij te verzamelen aangaande de Amsterdamschc Schonw-btirgqnaestic. Hij herinnerde zich of had vernomen dat gij Wibattt kende, en had de onbescheidenheid, je op ongepaste wijze lastig te vallen. Ik heb er hem opmerkzaam op gemaakt, en jc zult geen last meer van hem hebben. Misschien wil jc, te zijner verontschuldiging in aanmerking nemen, dat hij jarenlang “vertegenwoordiger” is geweest, en de hardnekkigheid, waarmee hij posten afsluit, thans in geheel andere functie en op een geheel verkeerde plaats heeft toegepast. Persoonlijk betuig ik je, aangezien ik hem tevoren bij je geïntroduceerd had, voor het geval mijn leedwezen.

Ik zond je een c.vcmplaar van mijn “Apologie van den Zondebok”. Ik zou het zeer op prijs stellen, wanneer je mij er een paar woorden over schreef, of mij misschien cens gelegenheid wilde geven, deze zaak met jc te bespreken. De politiek vertroebelde deze hcclegeschiedenis, en speciaal aan demokratische zijde word ik op het oogcnblik geheel verkeerd begrepen en beoordeeld. Ten slotte nog een derde aangelegenheid. Ik las in de “Mcdcdeelingen” van de “Vereeniging van Letterkundigen”, dat je weer onze penningmeester zult yvillen worden. Nu schreef van Bekeren mij, dat ik een vrijgrooten contributieachterstand heb, hoe groot vermeldde hij niet. Het ligt echter in mijne bedoeling, dien contributieachterstand zoo spoedig ik het bedrag ken, aan te zuiveren. Ik weet niet of men mij op de vergadering van den 22stcn zal willen royccren, of de zaak van de achterstallige contributie ter sprake brengen. Kan dat worden voorkomen? Na al de beweging over de docu-mentenquaestie, zou zulk een royement pijnlijk zijn. Of zou, indien ik er niet in slaag het bedrag reeds vóór den 22sten Juni beschikbaar te hebben, mijne medcdccling aan den demissionairen èn den tockomstigen penningmeester, die spoedig door een daad zal worden gevolgd, voldoende zijn, om het onheil af te wenden? Wil je mij daarover met een enkel woord berichten? Bij voorbaat hartelijk dank, met vr.gr.

P.H. Ritter Jr.

De Amsterdamse Schoiiwbiirgkwestie betreft de vaste bespeling van de stadsschouwburg en de ‘opvolging’ van de in 1924 ‘verdreven’ en in januari 1929 overleden Willem Royaards. In juni 1929 heerst Eduard Verkade, die zijn positie tracht te versterken. De keuze \an het gemeentebestuur met wetliouder Polak is moeilijk.

F.M. Wibaut (1859-1936) is wethouder van Amsterdam en lid van de Eerste Kamer.

Gerard van Eckeren is het pseudoniem van Maurits Esser (1876-1951), roman-schrijver en criticus.

198

2 juli 1929: Mijnsscn aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Waarde Vriend,

Ik heb je artikel in “De Dietschc Gcdaehte” niet aandacht gelesen en nti ga ik voldoen aan je verzoek en zal trachten er iets over te schrijven.

Dit laatste is echter zeer moeilijk. Eerstens omdat het een polemiek is, en ik het artikel van Prof. Kernkamp, met wien je polemiseert, niet ken. Twee-dens omdat wij tegenwoordig snel leven, de zaak alweer zoo lang geleden is, en alles wat er achtereenvolgens over geschreven is, haar zooals dit altijd gaat, ongelooflijk vertroebeld heeft. Men zou de stukken en de belangrijkste verklaringen, van jou, van de Regeering, van den heer van Benningen e.d., bijeen moeten hebben en ze nog eens moeten lezen.

Laat ik mij dus tot eene enkele verklaring en tot een paar opmerkingen mogen bepalen. De verklaring is: ik heb natuurlijk nooit, geen oogenblik, aan je goede trouw getwijfeld. Ik heb daarentegen reeds dadelijk getnnjfeld aan de echtheid van het stuk, toen het uittreksel verscheen. (En waarschijnlijk onder den indruk van dien twijfel, heb ik de publicatie niet toegejuicht; zooals ik je destijds telephonisch zei: wij moeten met België tot overeenkomst komen ).

Mijn tn’ijfel baseerde zich op de volkomen onwaarschijnlijkheid, dat Engeland zich zou gebonden hebben. Het was ondenkbaar, dat dit land, tégen een van zijne vastste tradities, zich dermate zou gebonden hebben, en zich niet zijne beslissing tot voor het laatste oogenblikzou hebben voorbehouden. Nu de Dominions vrijwel zelfstandig zijn geworden, is deze traditie nog sterker geworden.

Ik ben nu reeds in de “bemerkingen”geraakt.

Het publiceeren van het uittreksel en niet dadelijk van het compleete stuk heb ik ook een fout gevonden. Wat je in je artikel tegen Prof. Kernkamp hierover schrijft, heeft mij niet van de juistheid van deze publicatie kunnen overtuigen. De woorden over den doortocht zonder die andere over den Volkerenbond, maakten toch wel een anderen indruk.

Ik geloof je ook dadelijk als je zegt, dat je den man die het uittreksel vervaardigd had, volkomen dacht te kunnen vertrouwen. Doch heb je niet te véél menschen vertrouwd, en had je als verantwoordelijk persoon niets iets meer persoonlijk moeten onderzoeken? Te meer waar zich onder deze menschen ongetwijfeld “eenzijdig georiënteerden” en waarschijnlijk fanatici bevonden?

Ik hoop, dat je het bovenstaande zult lezen zóó als het werd bedoeld: als een vriendschappelijke uiting - die ik natuurlijk vóór mij zou hebben gehouden, als je mij je vraag niet had gesteld - waarbij ik je niet door smoesjes beleedi-gen wilde.

Met besten groet tt.

F. Mijnsscn.

199

27september 1929: Mijnssen aan Ritter

Gedrukt briethootd: Vereeniging van Letterkundigen Frans Mijnssen Penningmeester Beurspassage 8 Amsterdani-C.

Amice,

Veel dank voor je brief. Ik kan in deze niet alleen beslissen, daar het hier zulk een belangrijk bedrag betreft en de voorgcsteldc regelingen beide een latere afdoening bedoelen. Ik had gedacht, dat je misschien in de gelegenheid zoudtzijn, dadelijk een niet te klein bedrag te storten, dan zou ik ver-antivoord zijn een uitzondering te maken. Nu ben ik dat niet, tegenover andere, minder ernstige zondaren.

Heel veel groeten een handdruk tt.

Fr. Mijnssen.

16 december 1929: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief v;m 11 februari 1914.

Amice,

Aan den officieelen brief van den penningmeester der Vereeniging van Letterkundigen tvil ik nog iets in privé toevoegen, ter verdere banttvoor-ding van je schrijven van 13 dezer.

Ik zou het erg jammer vinden, en ik ben overtuigd van Bontens mijn gevoelen deelt, wanneer je, niettegenstaande de vereeniging je “volledige sympathiequot; behield, om pecuniaire redenen zoudt willen uittreden. In dc eerste plaats geldt dit: men moet bij elkaar blijven. Ik zou je dus willen vragen lid te blijven, waaraan dan vastzit, dat dc ontwikkeling der dingen dan verder kan worden afgcwacht. Vindt je het gewenscht, dat de kas je gedurende een overgangstijd f 12.50 per jaar inplaats van f 20.- in rekening brengt, dan zal dit ook te regelen zijn en behoeft dit aan niet meer dan tivce men-schen bekend te worden.

Gaarne je antwoord tegemoetziende, met hartelijken groet

F. Mijnssen.

IS januari 1930: Mijnssen aan Ritter

Gedrukt briefhoofd: Amsterdam Joh. Verhulststraat 48.

Amice,

Van je ntededccling dat dc afdoening der contributie vertraagd wordt nam ik goede nota. De oorzaak daarvan heb ik met groot leedwezen vernomen, en je begrijpt wel hoe zeer ik hoop, dat die zich ten goede zal keeren.

En daar ik een oude vriend van je ben, die van meening is dat men in

200

moeilijke tijden over alles praten kan, brene/ ik je voor indien noodig het bestaan van het W. Kloosfonds in herinnering, waaraan een of twee personen zieh misschien zouden kunnen aansluiten.

Met vr. ^r. tt

F. Mijnssen

10 februari 1930: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 11 februari 1914.

Amice,

Dank voor je brief. Gelukkig, dat deze tweede een beter bericht brenpft dan de vorige, want dat, zij het ook langzaam, toch^enezinpf is inpfetreden.

het overipfc beti-eft: na je vraacf omtrent de personen die beslissen, zou ik je willen voorstellen, dat wij het W. Kloosfonds buiten de aangelegenheid houden, en het O. fonds van de Vcrccniging erbij betrekken. Dan blijft het tusschen Bontens en mij en de latere kascontrolcurs, die altijd dezelfden zijn. Mevr. Overduyn-Heyligers en, naar ik meen, nog steeds C.L. Schepp. Graag je anttvoord tegemoetziende, met vele groeten tt.

F. Mijnssen

Het O. fonds is het Ondersteuningsfonds van de Vereniging van letterkundigen. C.L. Schepp is de dichter Jan Prins (1876-1948).

19 februari 1930: Mijnssen aan Ritter

‘A’dam’.

Amice,

Je schreef in den brief dien ik heden van je ontving, dat je in het bezit kwam “der twee honderd gulden, waarvan f 60.- aan de Vcrccniging”. Ik neem zonder je tegenbericht aan, dat je f 200.- ontvangen hebt, want de f 60.- van de f 260,- hield ik hier.

Met vele groeten tt

FrsM

201

6 maart 1930: Mijnssen aan Ritter

‘A’dam

Amice,

Ik bedenk mij daar, dat ik verzuimd heb Veth optegeven, dat je lid blijft der Ver. V. Lettk. Dat kanpiautv hersteld worden, maar nu vrees ik, datjepjeen bericht over en uitnoodigin^i tot de feestelijkheden ter eere der herdenking op Zaterdag a.s. zult ontx’angen hebben. Zoo dit het geval mocht zijn, dan is dit dus geheel en uitsluitend mijn schuld en ik bied je er dan ten zeerste mijne excuses voor aan.

Bijliggend mijn kaart waarop alles vermeld staat. Kun je aanwezig zijn, wil het mij dan even opgeven, dan zorg ik er voor dat dat terecht komt. En besluit je op het laatste oogenblik te komen, dan kan het nog wel geregeld worden. Ik hoop dat de toestand van je dochter bevredigend blijft.

Met besten groet, tt

F. Mijnssen

A.C. Veth (1880-1962), schrijver en tekenaar, is vele jaren secretaris van de Vereniging van letterkundigen, opgericht op 15 februari 1905. De Vereniging viert dus het 25-jarig bestaan.

24 april 1930: Mijnssen aan Ritter

Formulier van adreswijziging.

Bericht \'an adreswijziging

Oud adres kantoor: Beurspassage 8 Nieuw adres: Heerengracht 124-128.

8 juni 1930: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 18 januari 1930.

Amice,

Zeer hartclijk kom ik je dankzeggen voor het bijzondere exemplaar der Apologie van den Misdadiger, een van je meest merkwaardige, meest eigen kunstwerken. Ik hoop het dezer dagen nog eens te lezen. Hoe gaat het met je dochter?

Met vele groeten, tt

Frans Mijnssen.

Ritters boek De Apologie van den Misdadiger verschijnt in 1930. Het bevindt zich onopengesneden in de Boekerij Mijnssen met als colofon: ‘De oplage bleef beperkt tot 150 exemplaren. I-XXX werden gereserveerd. 31-100 kwamen in den handel, terwijl de nummers 101-150 beschikbaar bleven voor den auteur en de uitgevers. Dit ex. is nummer 102 en werd gedrukt s'oor: F. Mijnssen.’

202

1930: Mijnssen aan Ritter

‘A’dani’.

Awjctr,

je tnij even het adres kunnen opgeven van den heer F. Smit Kleine (Piet Vluehtig)?

En schrijf mij eens, hoe het met je dochter gaat.

^‘^^e groeten

tt

F. Mijnssen

(notitie van Ritters secretaris eronder: Sm. adres is Doorn, is voldoende. Dochter goed vooruit, hoewel nog brekelijk als porcelcin. Prettig briefje te ontvangen groot verlangen je te sien voor of na vacantie m.h.g.).

Van ongex'eer deze tijd af heeft Ritter een secretaris die carbondoorslagen van gett’pte brieven bewaart.

F. Smit Kleine (1845-1931, die onder andere als pseudoniem Piet Vluchtig heeft) is de mede-oprichter, later ook mederedacteur van De Banier, redacteur van Nederland, van De Lecsivijser en van 1902 tot 1907 de leider van het maandschrift Den Gulden Winckel.

23 juni 1930: Ritter aan Mijnssen

Amice,

Ik ontving je schrijven dd. 21 dezer en haast me je mede te dcelen, dat het adres van den Heer F. Smit-Kleine is: DOORN. Dat is voldoende.

Ik bedank je recht hartelijk voor de belangstelling die je toont voor het verloop der ziekte van mijn dochter. Gelukkig gaat ze thans goed vooruit, maar ze is nog brekelijk als porcelein.

Ik vond het prettig weer eens een briefje van je te zien en verlang er zeer naar je weer cens te ontmoeten. Kan dit voor of na de vacantie zijn?

Met hartelijke groeten, t.t.

P.H. Ritter Jr.

203

28 jttui 1930: Mijnssen aan Ritter ‘A’dam’.

Amice,

Dank voor je schrijven. Het verheujrt mij, dat het met je dochter veel beter (ja at.

Het zal mij plezier doen je te ontmoeten voor of na de vacantie, naar je het beste past.

Met hartclijken e/roet tt

Fr. Mijnssen

28 januari 1931: Mijnssen aan Ritter

Beiirspassage 8 veranderd in Heerengracht 124-128.

Beste Vriend,

In het koele licht van den nieuwen morgen kom ik je nog cens spreken over onze afspraak van gisteravond. Ik waardeer ontzaggelijk de hartelijkheid van jullie voorstel, de beminnelijke bedoeling mij een genoegen te doen, en onder den indruk daarvan nam ik heel graag aan. Dat wil dus ook zeggen, dat ik niet verder heb nagedacht. Doch onder het koele licht bovenbedoeld wordt dat anders. En nu zeg ik: laten wij het niet doen. Ida is nog nooit vertoond en de vertooning van dit stuk is een experiment. Er moet nog blijken wat het doet. En ik vind dat wij met onze afspraak vooruitloopen op de beslissing - die onzeker is. Het gaat nu niet om de litteraire waarde van Ida, maar om de tooncelproef. En als het mij blijkt, dat ik mij met Ida (het werk van mijn rijpsten tijd) vergist heb, dan zal ik dien avond niet veel meer hebben intebrengen, want ik heb mij altijd in de eerste plaats tooncel-man gevoeld.

Dus, vriend, ontvang met je vrouw, de Boudiers en de van Wageningens, de verzekering van mijne groote gevoeligheid voor het plan en schrijf mij even, dat jullie mij begrijpen.

Watje voornemen betreft, Ida bij je lezers in te leiden, ik stel dat op hoogen prijs een houd mij zeer aanbevolen voor toezending van een exemplaar van de krant.

Met hartelijke groeten tt.

Frans Mijnssen

Ritter en zijn vrouw, Ina Bondier-Bakker en haar man en Annie van Wagenin-gen-Salomons en haar man moeten het plan bedacht hebben ‘Ida Wahl’ in Utrecht door het studententoneel te doen opvoeren. Frans Mijnssen wijst het plan af, maar er is dan ongetwijfeld al lang gerepeteerd, want zes dagen later, op 3 februari 1931, wordt het stuk in de Utrechtse Stadsschouwburg opgevoerd door

204

de Toneelclub Concordia Crescamus van de Utrechtse Vrouwelijke Studenten Vereniging. De regie heeft Johan de Meester Jr., de titelrol wordt gespeeld door Julie Boer. Frans Mijnssen is bij de opvoering aanwezig. Aan te nemen is dat de Ritters, de Boudiers en de Van Wageningens er ook zijn. Voor de \’oorstelling schenkt Ritter in het UD van 31 januari 1931 aandacht aan het stuk. Zie bijlage 6.

5 februari 1931: Mijnssen aan Ritter

Beurspassage 8 veranderd in Heerengracht 124-128.

Amice,

Dank voor de toezending van het Vtrechtsch Dagblad met de kritiek op Ida Wahl, stuk en voorstelling. Ik las haar zooal niet met veel genoegen, dan toch met veel belangstelling. Het is een oordeel, op waardige wijse uitgesproken.

Ik heb in het algemeen lang geen goede pers en ben je daarom zoo mogelijk nog erkentelijker voor hetfi-aaigeschreven hoogst waardcerende artikel dat je aan mij en Ida hebt gewijd. Het verheugde mij ook bijzonder, dat jij, die mijn werk altijd hebt gewaardeerd (misschien zelfs al te zeer!) je meening niet gewijzigd had.

Met vele vriendschappelijke groeten, ook van huis tot huis, tt.

FrsMijnssen

6 april 1931: Ritter aan Mijnssen

Amice,

Ik zou je zeer gaarne dezer dagen over zeer belangrijke zaken eenigc uren rustig spreken. Zou dat a.s. Woensdag of Donderdag schikken? Je zoudt mij zeer verplichten door mij per omgaande even te antwoorden (desnoods telephonisch 13469).

Ik dank je bij voorbaat; met vr. groet, t.t.

P.H. Ritter Jr.

6 mei 1931: Ritter aan Mijnssen

Amice,

Buitengewoon graag maak ik gebruik van je hartclijk voorstel, om Professor Bonger en mij cens met elkaar in aanraking te brengen. Dat zou, indien het je schikt, tusschen 13 Mei en 1 Juni moeten vallen, of na 15 Juni, daar ik van plan ben om van 1 tot 15 Juni naar het buitenland te gaan. De bedoeling der samenkomst, nietwaar, was, dat ik daardoor een onjuisten

205

indruk, dien Prof. Bonger omtrent mij zou hebben zou kunnen wegnemen. Er is mij aan gelegen, dat hij geen vooroordeelen tegen mij heeft.

Eehter zou het op het oogenblik niet in mijn belang zijn, indien er verder van mijn Amsterdamsche plannen werd gewaagd. Deze staan er, wat de faculteit betreft, niet zoo ongunstig voor en er moet uiterste voorzichtigheid worden betracht. Daarom is het misschien beter, dat mijn mededcclingen omtrent die plannen tusschen jou en mij bleven.

Ik hoop dus nader van je te hooren en dank je bij voorbaat voor al je moeite.

Met hartelijke groeten, t.t.

P.H. Ritter Jr.

Ritter speelt in de jaren 1931 en 1932 met de gedachte universitair publicistiek te gaan doceren. Hij wil zich bij Prof. Dr. W.A. Bonger (18761940), socioloog, criminoloog en vooraanstaand man in de SDAT in Amsterdam, verdedigen inzake de documentenkwestie.

8 mei 1931: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 28 januari 1931.

Amice,

In het bezit van je schrijven van 6 dezer deel ik je mede, dat ik niet goed kans zie je met Bonger samen te brengen als ik hem niet met je Amsterdamsche plannen in kennis kan stellen en het niet juist je bedoeling is hem daarover te spreken. Hij is een van die menschen, zooals jij trouwens ook, die het ontzaggelijk druk hebben en men kan hem dus geen samenkomst voorstellen als het doel er niet bij wordt gezegd.

Met hartelijkcgroeten tt.

E. Mijnssen.

15 mei 1931: Ritter aan Mijnssen

Amice,

Ik dank je zeer voor je laatsten brief. Ook van andere zijde vernam ik, dat Professor Bonger een zeergeaffaireerd man is. Nu was het mijn bedoeling met de ontmoeting, die je zoo vriendelijk was te bevorderen, vooral om aan Prof. Bonger eens de juiste toedracht van de documentenquaestie uiteen te zetten, aangezien men, eejker? tekstverlies] wanneer men de feiten kent, mijn houding volkomen moet rechtvaardigen. Men heeft, vooral in de kringen der S.D.A.P., omdat men de achtergronden van de geschiedenis niet kende, een onbillijk oordeel over mij ten opzichte van deze quaestie, dat mij steeds opnieuw weer kwaad doet. Mijn bezoek bij Professor Steinmetz heeft

206

ten^evoljje ßchad, dat hij de zaak door wil zetten. Prof. Bonter moet, wanneer de qtiaestie in een verder stadium is, ambtshalve van de zaak kennis krijfjen. Het lijkt me beter, dat dit via Professor Steinmetz jjeschiedt, dan dat ik a.h.w. mijn eigen candidatuur bij hem aanbeveel. Dat zou mij in het geheel niet tactisch en ook niet jttist lijken.

Hu is mijn verzoek aan jou dit.

Wanneer de quaestie in dat stadium is, dat Prof. Bonger van andere zijde mee in kennis wordt gesteld, zou ik hem dan kunnen vragen, mij in de gelegenheid te stellen mij terzake de documcntenquacstic tegenover hem te rechtvaardigen. Ik geef je dan vooraf nog een nader tekstverlies]. Voor-loopig zou de zaak dan moeten blijven rusten en vertrouwelijk tusschen ons blijven. Ik mag daar wel op rekenen, nietwaar?

Met hartelijken dank voor je bereidwilligheid en met vriendelijken groet van huis tot huis, t.t.

P. H. Ritter Jr.

Prof. Dr. S.R. Steinmetz (1862-1940) is sociaal-geograaf en etnoloog in Amsterdam.

IS met 1931: Mijnssen aan Ritter

Adres .als op de brief van 28 januari 1931.

Amice,

Zoo is het prachtig en gaarne zal ik t.z.t. aan je wensch voldoen. Inmiddels blijft de zaak geheel vertrouwelijk tusschen ons; ik heb er niemand een woord over gezegd en zal dat ook niet doen.

Met vele groeten van huis tot huis tt.

F. Mijnssen.

14 oktober 1931: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adm. van Gentstraat 23.

Amice,

Ik vertoefde Zaterdagmiddag den heelen middag bij Willem Kloos en Mevrouw Kloos, wier gast ik was aan den maaltijd. Wij spraken lang en veel over Jacques Perk, over wien een artikel van mij verschijnt in het aanstaande nummer van den Nieuwen Gids, en ik was zeer ontroerd door de overstroomende hartelijkheid en beminnelijke mcnschelijkhcid en eenvoud, die van beiden uitgaat. Nu vertrouwde Mevrouw Kloos mij toe, dat het een ideaal van haar was, indien het tegenwoordige huis van Kloos, met al zijn herinneringen en de schatten van boeken en handschriften die er zich in bevinden, na Kloos' dood zoude intact blijven, en als een stichting quot;het WH

IG?

lent Klooshnis” zon worden bewaard. - Kloos zelf, die mij zeide het plan te hebben minstens twee en taehtig te worden, was er enthousiast over. Ik zeide, dat de tijden zeer moeilijk zijn op het oopenblik, maar dat ik er jou over zou sehrijven, en dat er misschien geleidelijk, hetzij met de vorming van een fonds of met stappen bij de Regeering of bij de Gemeente den Haag zoude kunnen worden begonnen. - Wil je over deze dingen je gedachten cens laten gaan, en mij er bij gelegenheid eens over schrijven?

Hartelijk gegroet, t.t.

P.H. Ritter jr.

Op 10 oktober 1931 is Ritter dus teil huize van Willem en Jeanne Kloos-Rey-neke van Stuwe, Regentesselaan 176 in Den Haag. Hij heeft het bezoek beschreien in zijn boekje Ontmoetingen met Schrijvers (1956). Het is overgenomen in De Oude Heer in Den Haag. Ritters artikel ‘Jacques Perk’s verwanten’ is opgenomen in De Nieuwe Gids van november 1931. Tot een Willem Klooshuis zal het niet komen.

21 oktober 1931: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 28 januari 1931.

Amice,

Je schrijven van 14 dezer kwam in mijn bezit. Dat is een prachtig denkbeeld, en ik, met mijne gevoelens voor den kunstenaar en den mensch Willem Kloos, zou graag alles doen wat ik kon om het te verwerkelijken. Doch heb je eenig idee hoe dat zou kunnen geschieden? Er zou natuurlijk een groot bedrag voor noodig zijn, maar welk bedrag zott er voor noodig zijn? Je schijnt het niet uitgesloten te achten, dat men zich in de eerste plaats tot de Regeering en de Gemeente zou kunnen wenden - ken je voorbeelden, dat Rcgeering en Gemeente voor willen gaan als er geld voor het een of ander doel wordt bijeengebracht? Of is het je bedoeling en heb je eenige verwachting, dat Staat of Gemeente zonder meer huis en inhoud zouden willen koopen?

Wat het bijeenbrengen van geld door bijdragen van particulieren betreft, in gewone omstandigheden is dat reeds moeilijk, indien men niet tot de kringen dergroote industrie of van de haute finance behoort. Zou men echter in dezen ontzettend moeilijken tijd, waarin vermogens verschrompelen en ieder naar verhouding zware verliezen lijdt, kunnen hopen, dat men een bedrag van toch zeker tienduizenden guldens bijeen zou kunnen brengen?

Ziedaar, waarde vriend, enkele eerste vragen en opmerkingen naar aanleiding van je brief. Misschien zie je mogelijkheden die ik niet zie; het zou mij verheugen indien dit zoo was.

Met besten groet tt.

FrMijnssen.

208

24 februari 1932: Mijnssen aan Ritter

Gedrukt brietlioofd: F. Mijnssen, Heerengracht 124-128, Amsterdam. De brief is aangetekend verzonden.

Aangeteekend.

Amice,

het is mijn plan over een paar dagen op reis te gaan en ik heb het nu van te voren nogal volhandig. Daardoor is het mij tot mijn spijt niet mogelijk den heer Stadler te verzoeken bij mij te komen, hetgeen ik anders gaarne had gedaan. Mag ik je echter hierbij f [...] doen toekomen om het voor het beoogde doel aan te wenden?

Met besten groet tt.

F. Mijnssen

Van en aan de Oostenrijker Arthur Stadler, auteur en illustrator, verblijvend in het American Hotel te Amsterdam en vervolgens in Parijs, bevinden zich in het AR 21 brieven uit de periode 1932-1934, waarin hij naar opdrachten verlangt. Van 22 februari 1932 is een brief van R. Kirchner, secretaris \'an Ritter aan hem: ‘lm Auftrag von Dr. Ritter teile ich Ihnen mit, dass er sofort, wie er Ihnen t'ers-prochen hatte, Herr Mijnssen angerufen hat, aber Herr M. war nicht zuhause. Dr. Ritter hat sofort geschrieben und wird alles tun um die Sache zu beschleunigen’. Stadler antwoordt: ‘Verehrter Freund! Besten Dank für die Zeilen, die mir Ihr Sekretär zukommen liess’. En in een volgende brief: ‘Verehrter Herr Doktor! Ich habe die Gulden mit Erstaunen und Behagen in meine abgründige Tasche gleiten lassen... hoffentlich bringt die morgige Post mir Aufklärung über “den Täter und seine Motive”!’ Het postwisselstrookje heeft Ritter in zijn archief zelfs bewaard. Op 1 maart 1932 schrijft Stadler nog eens: ‘Verehrter Freund! Ich erwarte noch immer Ihre Mitteilung, wem äusser Ihnen ich die Gulden verdanke und was ich dafür leisten darf. Bitte schreiben Sie mir einige Worte’. In het UD van 19 maart 1932 bespreekt Ritter zijn boek 1914 (Den Haag, 1932) 42 tekeningen met een tekst in het Duits, Engels, Frans, Nederlands en Zweeds, waardoor Stadler hem bedankt in een brief waarin hij meedeelt: ‘Ich war durch die Vorbereitung für mein Radiokonzert am 29.Ill sehr in Anspruch genommen’. Hij blijkt inderdaad op 29 maart 1932 voor de AVRO in de pauze \'an een concert door het Omroeporkest onder leiding van Nico Treep met pianobegeleiding gezongen te hebben. Dank zij de voorspraak van Ritter?

209

20 juni 1932: Ritter aan Mijnssen

Amice,

Maft ik je pcnninjfmeetterlijk schrijven op gemeenzame wijsc beantn’oor-den? Ik stel mij voor om de contributic-achterstnnd in drie termijnen te voldoen, elk van f 20.- op resp. 1 September, 1 October en 1 November, soodat dan ook mijn contributie over 1932 voldaan is. Mocht ik geen tegenbericht ontvangen, dan reken ik op jc goedkeuring. Dese regeling staat op mijn agenda genoteerd.

Met hartelijke groeten, t.t.

P.H. Ritter Jr.

4 september 1932: Ritter aan Mijnssen

Briet in NLMD. Uit; Utrecht, Adni. van Gentstraat 23.

Amice,

Ik ontving het bericht van het aanstaand huwelijk van je zoon, en dat bericht had in vele opzichten mijn belangstelling. Allereerst omdat met dit huwelijk de taak van het eerste gedeelte van uw leven is volbracht. Dit stemt misschien weemoedig, misschien geeft het u ook het gevoel, dat er een nieuwe tijd begint en ge in de rust van een voltooidegezinsroeping, weer nader zult komen tot de literatuur, waaraan het veel eischende leven u te veel ontrukte.

Wat mij ook trof in het bericht, was dat door dit huwelijk opnieuw uw familie voortgaat met continuïteit te geven aan een traditie van notabiliteit, die in onzen, alle waardigheid vervlakkenden tijdzoo meer dan brood noodig is. Ik begrijp dat gij en uw vrouw het voornaamste zult vinden, dat de jongelui met clkaer gelukkig zijn, en ik ben ervan overtuigd, dat dat het geval zal wezen. Maar het spreekt toch ook tot mij (ik ben ook daarin misschien een volgeling van Thijm) dat de Familie Mijnssen, die maatschappelijke en artistieke tradities in zich vereenigt, naar ttvee zijden aan families met gelijke traditie is verbonden.

Je zoon wordt vermaagschapt aan onzen Utrechtschen Commissaris der Koningin, dien ik het voorrecht heb persoonlijk te kennen, een man van zeldzame beminnelijkheid, die hier op de handen wordt gedragen.

Wil de jongelui uit naam van mijn vrouw en mij en wil ook Mevr. Mijnssen uit ons beider naam hartelijkgelukwenschen.

Het spijt ons, dat wij niet persoonlijk op den ontvangdag kunnen komen, maar wij vertrekken morgen vooreenigc weken naar Cauterets, in de Pyreneeën, waar ik door de daar ontspringende wateren van een kcel-ongemak hoop te worden genezen.

Zou er mogelijkheid bestaan, dat wijelkaer in het komende seizoen nog weer eens ontmoeten! Ik zou dat bizonder op prijs stellen.

Met hartelijken groet t.t.

P.H. Ritter Jr.

210

Op 15 september 1932 huwt Frans Christiaan Mijnssen in Rotterdam met Bernardine s’Jacob. Haar overgrootvaders (broers) hebben een broer Eduard met een zoon Herman Theodoor s’Jacob, de latere commissaris der koningin in Utrecht.

11 november 1932: Ritter aan Mijnssen

Amice,

Als ik het wel heb is mijn achterstand in contributie thans f 80.-. Ik had je toe^escjid dit in den loop van het najaar te voldoen, maar ik kon er nopt niet toe komen. In den loop van December stel ik mij voor ten minste voor een picdeeltc mijn achterstand in te lossen. Ik hoop, datje ditj^oed vindt.

Met hartelijkep/roeten, t.t.

P.H. Ritter Jr.

25 april 1933: Ritter aan Mijnssen

Amice!

Er zijn veel bctalinpjcn te doen en ik heb het bizondcr druk, vandaar, dat het bij de belofte van betaling gebleven is. Op 1 Mei zal ik je f 15.- zenden en vervolgens toten met 1 September zulk een bedrag, zoadat mijn schuld op 1/9 is afgedaan.

Ik hoop, dat je hiermede accoord kunt gaan.

Met hartelijke groeten, tt.

P.H. Ritter Jr.

3 juni 1933: Ritter aan Mijnssen

Amice!

Tot mijn spijt heb ik je vandaag aan de telefoon niet mogen treffen. Ik zou het bizondcr op prijs stellen cens een uur met je te mogen spreken over verschillende zaken, die ik op het hart heb. Kun je mij even berichten, wanneer je de volgende week een uur vrij hebt?

Met dank voor je antwoord, en met hartelijke groeten, tt.

P.H. Ritter Jr.

211

3 juni 1933: Mijnsscn aan Ritter

Adres als op de brief van 24 februari 1932.

Amice,

Dinsdag heb ik een ingewikkelden dagen Woensdag aal ik niet in stad zijn.

Zou Donderdag a.s., den 8en dus, je schikken? Kunnen wij dan samen koffiedrinken en elkaar b.v. om kwart over een bij Polman vinden?

Graag zal ik nog even van je hooren.

Met vele groeten, tt.

F. Mijnsscn

Polman is het koffiehuis A. Polman, sinds 1863 in de Warmoesstraat, in 1952 overgenomen door Krasnapolsky.

6 juni 1933: Ritter aan Mijnsscn

Amice,

Goed, wij zien elkaar dus Donderdag, de 8e om 13 u 15 bij ''Polman”. Het schikt mij dien dag goed en ik verheug mij er op je te mogen ontmoeten. Met hartelijke groeten, tt.

P.H. Ritter Jr.

14 juni 1933: Mijnsscn aan Ritter

Adres als op de brief van 24 februari 1932.

Amice,

Gisteren maakte ik kennis met den heer Kirchner, met veel genoegen; hij maakt inderdaad een uitstekenden indruk. Aangename presentie; intelligent, en bezonnen voor zijn leeftijd. Maar den weg die op den onzen hier zou kunnen uitkomen, heb ik nog niet gevonden. Voor een bij het begin beginnen en stap voor stap verdergaan lijkt hij mij niet geschikt; daar is hij in het algemeen al te ver voor.

Ik wilde je voor het oogenblik nog een paar vragen stellen. 1. Wat moet hij verdienen? 2. Zou hij ook geschikt zijn geregeld controle te houden over anderen, zóo dat hij er aansprakclijk voor is dat de dingen goed gedaan worden, op den juisten tijd gedaan worden, en goed gedaan worden? Of is hij meer een improvisator?

Het was prettig weer eens tegenover je aan een tafeltje te zitten. Ik hoorde van Coenen, datje 's avonds met hem samen was.

Vele groeten, ook van huis tot huis tt.

F. Mijnsscn

212

Coenen is de auteur Frans Coenen (1866-1936).

16 jttni 1933: Mijnsscn aan Ritter

Adres als op de brief van 24 februari 1933.

Amice,

Ik bedacht mij, toen de haak alweer op het toestel lapt, dat ik eigenlijk j^cen antn’oord had op mijne vragen, die zoo gesteld waren: 1. Wat moet hij verdienen? 2. Zon hij ook geschikt zijn geregeld controle te houden over anderen, zóo dat hij er aansprakelijk voor is dat de dingen gedaan worden, op den juisten tijd gedaan worden, en goed gedaan worden. Of is hij meer een improvisator?

Naar aanleiding van de laatste vraag zei de je mij, dat de heer Kirchner een dergelijke functie zou ambiecren, maar ik zou graag weten wij jij ervan vindt.

Ik schrijf je dit even, al hoop ik je morgen te ontmoeten. Het zou echter mogclijk kunnen zijn, dat wij geen gelegenheid vonden te praten. Voor dat geval schreef ik je en houd mij voor je antwoord aanbevolen.

Ik herhaal, dat de jonge man intusschen geen enkele kans mag verzuimen. Ha rtel ijk gegroet

tt

F. Mijnssen

17 juni 1933: Ritter aan Mijnssen

Amice,

Voor het geval, dat ik je hedenmiddag niet mocht spreken leg ik mijn antwoord op je brief van den 16en schriftelijk vast. De salaris-eischen van den heer Kirchner zijn niet hoog. Hij gaf me een bedrag van f 75.- als minimum op. (per maand).

In zijn functie van mijn secretaris is hij vaak in aanraking met het personeel op het '■‘Utrechtsch Dagblad”. De functie, die je noemt heeft hij nog niet vervuld, maar het is geen moeite voor mij, om hem dit voor proef eenige weken te laten doen. De directeur van het UD heeft daartegen geen bezwaar. Ik geloof niet, dat de omgang met personeel en een verantwoordelijke plaats bezwaren zou oplcvercn. Hij lijkt mij als zoodanig meer op zijn plaats, dan als improvisator.

Wanneer je iets voor hem zoudt kunnen bereiken, zou ik dat hoogclijk waardccren.

Met hartelijke groeten, tt.

P.H. Ritter Jr.

213

Boven de brief staan als referentielettcrs: R/K. Kirchner heeft hem dus getypt.

18 juni 1933: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adm. van Gentstraat 23.

An/tfc,

Ik had/lehoopt, je op de P.E.H.-chih nog even te ontmoeten, maar de vergadering heeji langer geduurd dan ik vermoedde, en ik moest daarom haastig weg, ten einde mijn trein nog te halen. Ik antivoordje daarom even sehrijte-lijk op je laatste briefje. In de eerste plaats ben ik zéér getroffen door de hartelijke manier, waarop je aan mijn verzoek gevolg hebt gegeven. De jonge man, dien ik aanbeveel is wat optreden en intelligentie betreft zeker niet de eerste de beste. Onder die omstandigheden durf ik je hulp inroepen voor iets dat voor mij van het allergrootste belang is. Jij behoort onder de vrienden, die met de historie van mijne levensomstandigheden op de hoogte zijn. Ik ben mijn huwelijk met aehtei-stand begonnen, - toen mijn Vader stierf, in de oorlogsjaren, was zijn vermogentje gedevaloriseerd. Ik had een heele kleine betrekking en stond voor nieuwe moeilijkheden. Doordat ik er in geslaagd ben, wat carrière te maken, en doordat ik altijd bijna boven mijn krachten gewerkt heb, heb ik mijzelf tegen den ondergang kunnen behoeden. Al wat ik oververdiende ging aan aflossingen. Ook thans nog is de verhouding tusschen mijn bruto- en mijn netto-inkomen zeer aanzienlijk. Dat iemand van mijn leeftijd en positie bv. niet bij is met zijn betalingen van contributie aan de V.v.L. vind ik ellendig. Maar ik zie licht. Mijne aflossingen loopen dit jaar af. De bedrijven waarbij ik in functie ben zijn nog niet door de crisis getroffen. De bezuiniging van f 600 op mijn secretaris, die door de veranderde werwijze bij de A.V.R.O. overbodig wordt, helpt mij juist over den drempel heen. Ik zou dan eindelijk op mijn 51e een vrij man zijn, en mijn zeer behoorlijk bruto-inkomen, zou dan een behoorlijk netto-inkomen worden. Je begrijpt dus, hoeveel er voor mij aan deze zaak gelegen is.

Ihans het antwoord op je vragen. Ik geloof, dat de jonge man in quacstie bepaald hoedanigheden bezit voor een controlecrende functie. Hij laat zich niet gauw door anderen uit het veld slaan, en is uiterst weinig vatbaar voor persoonlijke beïnvloeding. Hij kan strak een bepaald voorschrift of principe stellen en heeft veel kritischen zin. Zijn aanleg wijst veel meer in deze richting dan in de improvisatorische. Hij verdient bij mij f 50 in de maand, maar zou, geloof ik, gaarne een iets hooger aanvangssalaris hebben in een volgende betrekking. De belangen van zijn opdrachtgever zal hij met de uiterste gestrenglseid (ook tegenover ondergeschikten) verdedigen. Hij is uitermate betrouwbaar en eerlijk.

Ik heb mij verheugd over de motie van de P.E.H.-club en genoten van Boutensl

Hopelijk zien wij elkaar Zaterdag op de V.v.L.

Hartelijke groeten van t.t.

P.H. Ritter Jr.

214

De brief is in handschrift.

De AVRO verzoekt Ritter minder gastsprekers voor zijn Boekenlialftiiir uit te nodigen en er meer zelf in te spreken.

19 juni 1933: Ritter aan Mijnssen

Brief in NLMD. Uit: Utrecht, Adm. van Gentstraat 23.

Amice,

Ik ben toch nog onvolledig geweest in mijn uitpoerigen brief van gisteren over den Heer Kirchner. Ik heb de qnaestie van de vacature bij de “Bus-sumsche Courant” uitvoerig met hem besproken, en zal hem ook bij de Directie aanbevelen, omdat ik het in dezen tijd onvcrantv’oordclijk vind eenige gelegenheid te laten voorbijgaan. Maar hij is zéér positief in zijne verklaring, dat hij den kant van handel en administratie uit wil en niet den kant van de journalistiek. Ik vind die positieve gezindheid pleiten voor den jongen man, al is ze voor mij een moeilijke zaak. - Onder deze omstandigheden blijft dus mijn beroep op je welwillendheid even urgent als het was tijdens onze Amsterdamsche bijeenkomst. -

Met hartelijken groet: t.t.

P.H. Ritter Jr.

21 juni 1933: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 24 februari 1932.

Amice,

Je beide brieven heb ik in dank ontvangen en van je mededeelingcn goede nota genomen. Hoewel het uiterst onzeker is, dat wij iets voor den heer Kirchner zullen vinden, zou ik je willen vragen hem te verzoeken Maan-Aa^ochtend a.s. nog eens bij mij te komen (misschien tegen een uur of elf?), dan kan ik hem nog eens spreken en hem bekend maken met mijn associé Albcrdingk Thijm, die dan op kantoor is.

Alles liep anders ter vergadering van de P.E.N. Club, maar het was veel beter zoo. De zeer voelbare neiging om elkaar te begrijpen, deed mij bijzonder aangenaam aan. Men kreeg weer cens even het gevoel van saamhorigheid.

Hartelijk gegroet tt.

FrM

215

22 juni 1933: Ritter aan Mijnsscn

Amice,

Namens mijn secretaris dank ik je zeer voor alle moeite, die je je voor hem getroost. Hij zal Maandagmorgen a.s. om 11 uur op je kantoor zijn.

Met hartelijke groeten, t.t.

P.H. Ritter Jr.

Het is weer Kirchner die de brief t\’pt.

3 juli 1933: Mijnsscn aan Ritter

Adres als op de brief van 24 februari 1932.

Amice,

Het spijt mij je te moeten medcdeclen, dat wij - J. Thijm en ik - er onder de tegenwoordige omstandigheden toch te zeer tegen opzien om voor den Heer Kirchner een nieuwe functie te scheppen op ons kantoor. In gewone omstandigheden zou die functie eigenlijk noodig zijn, maar na de laatste weken, ja de laatste dagen, ziet het er in de heele wereld nog weer donkerder uit, en is de druk van het onbekende nog weergrootergeworden.

Ik behoef het den Heer Kirchner zeker niet te schrijven, want jij wilt het hem wel zeggen?

Ik was graag met hem in zee gegaan, in verband met zijn persoonlijkheid en ook ter wille van jou.

Met vriendschappelijke groet tt.

F. Mijnsscn

Ik waardeerde zéér je fijne speechje tot Boeken. Dat moest precies op dat oogenblik zóogebeuren.

Kirclmer zal op de redactie van de Radiobodc (het programmablad van de AVRO) gaan werken.

Welhaast zeker spreekt Ritter tot Hein Boeken (1861-19 oktober 1933) op de vergadering van de Vereniging van letterkundigen, zie zijn brief van 18 juni.

216

21 oktober 1933: Ritter aan Mijnssen

Amice!

Het lijjt in mijn bedoeling nog deze maand de zaak te regelen en je de gehcele of althans een gedeelte van de achterstallige contributie te zenden. Ik heb dat op mijn agenda aangeteckend.

Gaarne zou ik je over verschillende belangrijke zaken nog cens een uurtje gesproken hebben. Kan dit nog deze maand geschieden? Ik stel je bericht daarover zeer op prijs, met hartclijkcgroeten, tt.

P.H. Ritter Jr.

16 januari 1934: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 24 februari 1932.

Amice,

Ik heb den jongen Blocmers twee maal bij mij gehad, den eersten keer ontving ik hem alleen, den tiveeden keer met mijn collega Alberdingk Thijm. De indruk groeide, dat dit wel een zéér bruikbare kracht was, maar dat deze jonge intelligente Meester in de Rechten toch misschien meer geschikt zou zijn om op een reeds van te voren gereedgemaakte plaats te gaan zitten en daar goed werk te doen, dan om in onze samengestelde zaak aantepak-ken en verder mee te bouwen.

Ik heb reden aan te nemen, dat hij het zelf ook zoo zag, want bij ons tweede onderhoud was hij aarzelend en toen sprak ik met hem af, dat hij en wij elkaar nader zouden berichten. Dat was Woensdag den lOen en gisteren hadden wij nog geen bericht. Ik schreef hem toen den brief waarvan ik je inligaend afichrift zend. Vanochtend vond ik zijn schrijven, waarvan ik je eveneens copie doe toekomen.

Met besten groet, tt.

F. Mijnssen

In het AR bevindt zich een brief, gedateerd 14 januari 1934 van

Mr. I.E. Bloemers, Prinsengracht 673huis in Amsterdam aan Ritter met de zinsnede: ‘Graag zou ik U even willen bedanken voor Uwe vriendelijklieid, om mijn naam te noemen aan den Heer Mijnssen.’ De beide kopieën waarvan Mijnssen rept bevinden zich ook in het AR, beide van 15 januari. Mijnssen of zijn collega Alberdingk Thijm schrijft: ‘Ik geloof dus, dat U en wij beter doen geen verdere stappen te doen om tot overeenstemming te geraken’ en Bloemers deelt mee ‘van verdere besprekingen te moeten afzien.’

Op 1 februari 1934 neemt Ritter afscheid als hoofdredacteur van het (7D, waarin hij de Letterkundige Kroniek blijft sclirijven. Hij krijgt meer werk bij de AVRO te doen en gaat er hoe langer hoe meer toe over de Boekenhalfiiren zelf te houden inplaats van gastsprekers uit te nodigen.

217

12 jtili 1Q34: Mijnssen aan Ritter

Gedrukt brietliootd; Vereeniging van Letterkundigen. Frans Mijnssen Penningmeester. Heerengracht 124-8, Anisterdam-C.

Amice,

Je staat nog bij ons in het krijt voor een bedrag van f75.-, zijnde; contributie over de jaren 1930, 1931 amp;nbsp;1932 f 60. -contributie over de jaren 1933 en 1934 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f 30.-

af: afbetaling 1 Nov. 1933 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f 15.-

Bli^ quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f 75

Wil je dit regelen?

Met vriendschappelijken groet

tt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F. Mijnssen

13 juli 1934: Ritter aan Mijnssen

Amice,

In antwoord op je brief het volgende. Ik geloof dat het ‘t beste is, indien ik den achterstand maar ineens in z'n geheel voldoe. Nu is er kans, dat ik met eind September in een nieuwe functie treed, waardoor het mij finantieel gemakkelijker wordt. Ik wil dus gaarne in September betalen, doch zou het zeer op prijs stellen, indien je mij in de eerste week van dien maand nog even een kleine herinnering zoudt willen zenden, opdat dezen plicht niet weer in het vergeetboek raakt.

Met vr. gr. tt.

P.H. Ritter Jr.

De nieuwe ftinctie is onduidelijk. Wel zal liij in 1935 hoofdredacteur worden van de Ncdcrlandsche Bibliographic en redacteur van De Groene Amsterdammer en van l'amp;.v Mcdicorttm.

7 september 1934: Mijnssen aan Ritter Adres als op de brief van 24 februari 1932.

Amice,

In het bezit van je schrijven van 6 dezer haast ik mij je te zeggen, dat het mij niet bekend is, dat Van Dcysscl bezwaar heeft gemaakt, en dat je om deze of andere redenen opzettelijk niet werd uitgenoodigd. Ik denk, dat het een verzuim is van het Bestuur.

Met vriendschappelijke groeten, tt.

F. Mijnssen

218

Ritters brief is er niet meer, maar de zaak kan gereconstrueerd worden. Op 22 september 1934 wordt lodewijk van Deyssel zeventig jaar. In het zlR bevindt zich het drukwerk dat het Hiildigings-Comité rondzendt. Er is een Ere-comité met de 146 namen van letterkundigen en andere personen uit binnen- en buitenland. De naam van Ritter ontbreekt.

S september 1934: Ritter aan Mijnssen

Amice,

Slechts één enkel woord. Je briefje stelt mij teleur. Een sakelijkc mcdcdceling als antwoord op de uitin_p van een jjewond hart. Ik heb Frans Mijnssen anders^pekend, doch wij veranderen blijkbaar allen in deze tijd van nieuwe zakelijkheid. Ik zal je in ‘t vervolp niet meer lastig vallen met mijn ben-zelachtijj wezen.

Met hartelijke^roet, tt.

P.H. Ritter Jr.

(Boven de brief staat in potloodschrift van Ritter: wordt niet verzonden. Origineel en carbonkopie bevinden zich in het AR).

21 september 1934: Mijnssen aan Ritter

Adres al op de brief van 12 juli 1934.

Amice,

Overcenkomstijf je wensch uitjiedrukt in je schrijven van 13 Juli jl. herinner ik je even aan je voornemen de achterstallipfc contributie van f 75.- in deze maand te betalen.

Met besten e/roet tt.

F. Mijnssen

219

10 mei 1935: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de brief van 12 juli 1934.

Amice,

Het spijt mij zeer je nopt cens lastipj te moeten vallen in zake de contributie-bctalin^, daar je thans de formidabele som van f 90.-schtildipf bent, samen-ptestcld als volpit:

voor 1930 f 20.-

voorl931f20.-

voor 1932 f 20.-

voor 1933/15.-

voor 1934/15.-

voor 1935 /15.-

/105.-

Afbetaald: 1 Nov. 1933. nbsp;nbsp;nbsp;/15.-

Blijft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TW-

Hoe hier uit te komen?

Gaarne je bericht tepiemoetziend en met besten pfroct tt.

F. Mijnssen

(In potloodschrift is naast het staatje geschreven: de eerste Juni / 10 daarna iedere 2 maanden /10).

11 mei 1935: Ritter aan Mijnssen

Amice,

In antwoord op je schrijven van 10 Mei j.l., in zake die contributie-bet-alinpi, bericht ik je dat ik, te beginnen met de 1ste Juni a.s., iedere maand / 10.- zal overmaken, zoodat in 9 maanden de geheele contributic-schuld (ptroot / 90.-) zal betaald zijn.

Hopende dat je dit goed zult keuren, tceken ik met hartelijke groeten, t.t.

P.H. Ritter Jr.

22 mei 1935: Mijnssen aan Ritter

Adres als op de briefvan 24 februari 1932.

Amice,

Ik ben een week de stad uit geweest en kon daardoor je schrijven van 11 dezer niet eerder beantv’oorden. Wil het verontschuldigen! Van hetgeen je schrijft over de betaling der contributie aan de Vereeniging van Letterkundigen nam ik met plezier en instemming kennis. Het is inderdaad

220

prettig, liât de aangelegenheid geregeld wordt want ik had moeilijk langer bniten mijn boekje kunnen gaan, dat mij eenige verpliehtingen oplegt tegenover het Bestuur.

Wat een gesprek over de Kloosen betreft, ik ben daar natuurlijk altijd van harte gaarne toe bereid, maar ik zie er wel tegen op, omdat ik vermoed waar het over gaan zal, en deze tijd zulk een ontzaggelijk beletsel is. Maar willen wij samen a.s. Woensdag, dus den 29en, ergens gaan kojfiedrinken? Schikt je dat, en zoo ja om hoe laat?

Met hartelijken groet tt.

Frans Mijnssen

Op 4 maart ontvangt Ritter een brief van Jeanne Kloos met deze inlioud: ‘Tijdens het, ons zoo hoogst aangenaam bezoek van U en Uw lieve tTouw, was er geen gelegenheid U de geheele zaak te openbaren. Het gaat om het voortbestaan van de Nieuwe Gids. In 1919 stelde Liictor [Luctor et Emergo, de uitgever] mij voor het feit, dat ik ót aansprakelijk zou zijn voor het jaarlijksch \’erlies, of dat zij de uitgave zouden staken. Wel, ik verdiende in dien tijd uitstekend, ik durfde het aan. En ik sloot de overeenkomst, de heilige gelofte atleggend, dat Willem nooit iets van den waren toestand zou weten omdat dit voor hèm, den oprichter èn leider van De Nieuwe Gids, zijn doodvonnis beteekenen zou. En al die jaren heb ik het voortbestaan wan De Nieuwe Gids kunnen verzekeren. Maar de tijden zijn hoe langer hoe moeilijker geworden. Al het geld is op. Ik ben aan het eind van al mijn ressources. Toen dacht ik: we hebben geen geld, maar wèl waarde. Een mooie inboedel en een schitterende bibliotheek. Wanneer het Rijk of de Gemeente het huis in stand zouden willen houden als museum èn studie-inrichting, en bijvoorbeeld het huis aan mijn man cadeau geven dan was De Nieuwe Gids weer voor een lange poos gered.’ Zij vraagt Ritter om raad. Zie De Oude Heer in Den Haag.

27 mei 1935: Mijnssen aan Ritter