Z

aVINTVS CVRTIVS DE REBVS OÎSTIS ALEXANDKI

■ M A G, N I, R E G I S M A» CEDONVM.

Cum Annotacionibus Des. Erafmi Roterodami,

CLARISSIMO PRINCIPI HER.»

N£ S T o BAVARIAE DVCIei

ERASMVS ROTEROD.

S. P. D.

SI M.TulHusomnium fuffragijsvbcrrfmus 8i inexhaußus facundiæ fons fatetur elo» quêtiæ venam factllime inatefcere,ni quo» tidiana legendi dicendique cxercitatione fuffi» ciasjHernefte princeps nó tantum imaginibus inclyte,quid mihi credis accidifle,cui cum vix tenuis quidam orationis riuulus contigetit/am annf complûtes in eo ßudiotum genere cóiüm« pti funt,quod adeo ad cxpoliêdam orationem non facit, vtqualibet etiam benigne fluentem copiam poffit extinguere,ac diélioniquâtum» nis nitenti fitum ac rubigincm obducerefQuid cnim inutilius ad tuendam rhetorices politiem, q tumultuaria leftione furfum ac deorfum per omnes authorcsjCoRp interim incóditosrapta» ti ( Quod vf^ nobis faciundû fuit in Nouo Te» ftamento, in cudendis ac recudendis Chiliadi» busjin inftaurandis Hieronymi libris. Proinde quo contraftam hifce ftudijs, orationis vel fca» britiemvel inopiamaliqua ex parte corrigere* mus, dum proximo vere Britanniam adirem, Q. Curtium itineris ac nauigationis comitem adiunxi, qui mihi olim puero leftus,mire can» didus ac terfus eft vifus.Nec aüus fane vifus eft ex tâto reguftatus interuallo. Dolet authorem leftu digniffimum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis fupercfle,

nimitum duobus ptimoribus libris amputatis,

A ii

vltîmo pluribus in locfs trunco,mutiloq?. Riß« mus interea græculam in hiftoria vanicatem, quam tame Q. Curtius fubindc tcmpcrafle vi» aetur.Et tame cum hue omneis ingenij fui ner» uos intendercnt,vt eximiumquédam 8i inimi» tabifem principem depfngerent,quid aliudno* bis,quam toties furiofum,fed vbitp faEliccm or» bis prædonem defcripferunt ( Neque cnim ille penculofior erat vino temulentus,quàm ira at» queambitione.Etquofœlicior erat impotentis animi temeritas,hoc erat rebus humanis pemi* ciofîot.Mihi certenon magis placet Grçcorum Hiftoricorum Alexander, quàm Achilles Ho» mericusjpelTimum vtercp boni principis exem» plar, etiam (i quæ virtutes tot vitijs admixta: videti polfint.Videlicet operæpretiû erat Afri» cam,Europam, Afîam, tot mifeeri cladibus, vc vnius furioß iuuenis animo mos geretetur, eu» ius ambitioni nec orbis hic Iblidus erat fan's fa turus? Bene habet quod illi pefti Fortuna,cæte» ris in rebus nimium indulgens ,long«uitatcm negarit. Locos aliquot obiter annotatos cor» reximus,addito EIencho,qui potilTimfi indica» ret fi quid noue diftum apud hunc fcriptorcm extaret ,ne defit quo placemus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!■}'«lt;}

quofdam, qui ad fingulas pene voces nobis fb» lent obftrepere, clamitantes apud probos au* chores nufquam inueniri. Hoc quicquid eft vel ftudi,‘,tibi vifum eft dicare,quo teftaremur nos vel memores elfe principis,cui turn ipleptiua» tim plurimum debeam ,vt à quo fuerim pride amplilfimis conditionibus prouocatus,tum pu»

blice debeant omnes bonarum literatum My» ftx^quas tu fie ornas clariffimismaiorum tuo» runi ftemmatis, fic morum inttgritatc cora» mendas, fic benignitate foues , fic authoritate tueriSjVt breui nihil fit illis futurum fœlicïus, fi fi cæteri ptincipes,omifia bellandi rabie j,taum exemplum sEmulentur.Bcnevale.Anna^domi» ni.M, D. X V11. ptidie Nonas Nouembris,

. INDEX rANNOTATIOPïÿMj

IN Q.VINTVM. iÇi’y R T I y Mjo? J PER ERASçgyj^M R O» • . nbsp;nbsp;,

T E R O D 47^1 V M.

A. gt;nbsp;e,..j^bii'p

ABfuifie pro defuific. , ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.,i n

Abfiergeti,non abft'^jgi, vt fit fecimdap coniugationis

Acinacis Gladij genus} n-

Ad noélem,pto vfi^ ad nodem j : ^ 5, 4.14.

Ad teli iaftum èvTOÇ JoiAäp, ,

Ad vltïmum pro denilt;ç. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.5.

Agere æftiua pro efiein æftiufs

Aggerare fpatium pro aggere cóplete.yii^.} x. Anniuerfarium factum, quodannis

' 'V (,;r3i!slt;i

Ante rationem eft,id eft potipt eft ratione, nlt; ue plus poteft quàm ratio,

, Aptiuspro conuententius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loiîri.

Arietat ilium in terra,pro prscipitat.^ I'x.i 9. Auaritia gloriaî_,pto,auidita8,vt Horatibs,Præ»

A lij

terlaudem nullius auatf« B

Bilingufs,non pro fifto, fed pro calfcnte duas ■--linguÀs.quot; ' nbsp;nbsp;'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-onai»

ïj'.a

Cadra Alexandrijn Hieronymo legitur Clau* ' ftra^Afexandrijamp; fortadts fichoc loco legen« diïmeft.

CeleberaudiCu,pro Celebris fama a6 a. y. Circa regem,pro apjrd regem

Cfr'curniéótos campos,pro circüiacentes.i.13. Circunfederearcdïv,proobfidere r. 6^ Circundare valluiü,amp; circundare vrbcm,vt Sc quod circumponicür,' amp;nbsp;cui circüponitur aló quid,circundari dicatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4gt; i4gt;

Committere pro copiungcre, fiue contiguum facerc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x. 30.

’Confu Itum’graü: ca in illos^ pro animaduerfum •’ïgrauius

Conuèrfarf,pro familiaritet vcrfari *53. 32. Copis,gladi) genus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aSx, y*

• Cbtirfjbellicæmachinæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij’

... D

‘Dcdêre vrbcm, vt noftfolum ad hominem,fed '*■ ad rem refera tüt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t. ii.

‘Dèbétncrc, pro congredi fiue confligere 4- 9. Delicata aqua,vc non dicas folum delicatum hominem, aut delicatas aures,aut delicatum palatum *' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;110.14»

Deiperati,a£l(ue,qui defperant 156.30,

Eluuies,terra vi ibtiü exhaufla is3

Erubefcf t faten*,pfo pudet fate tl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* 3 7^ 17,

Erubefcere fortunæ, pro pudere fortunæ.

lit-. II.

Eftimo pro bofte,babeo pro bofte nbsp;nbsp;nbsp;41. z s.

Et ßnibil aliud, certegemitu interpolabo, mo» re græço,îi »(9Ù ƒ*«.ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65.12.

Exinanire,proexbaurite nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£8.25,

Exolercere,pro venire in defuetudinem 177. 8.

Extra teli laélum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.

Extra muntmeta fe euoluit,videturextra præ» ' poGtioniaddere verbummotus

F

Facies return,pro fpecies nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;228.20.

f igutare,pro fingere 8c imigioati 189. * i.

•4- ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G

Gerere bellt effigiem, pro præ fc fette fpcclem 8. 2 8.' 'quot;'

Gtatulartviftor{am,prodevtftorta. 68.

Gratiarum afl:to,pro agete grattas 79.16.

H

Habitu,pto cuItu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7» 4»

IaAatio,pro iaétantia Gue oftentatione 7 }. t r

Iam,pro præterea nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(gt;gt; 6.

Ignoratio,proignorata re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r 11. 30,

Illi amp;illi,pfoi; 8c illt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.

Imperat foci/s naues, noue dixit,fed eleganter

Impiété numerum,pto conncerc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4. 21.

Inceflit animo,pro venit in animum 3. 7. Inducias pafl:i,pacifci vtrinque dicitur, $c qui pcomittitj^t qui promiffum recipit 2.8,

A iüj

In cófpeftiï dédit,ptoduxit amp;nbsp;ofte tau it. 4.1} In expedito eft,pro in promptu eft nbsp;nbsp;nbsp;?• a9.

Inhibere remis nauim,reniti remis vt ftftatur.

Cicero ad Atticum explicat huius verbi ele» gantiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S5gt; 9t

Inire numéro copiarû,prorecêrere copias 4.16.

In paucis charus,pro egregie charus nbsp;nbsp;nbsp;68.4.

In pauciftimis,pro rarus amp;nbsp;eximius 2.-J» i. vbi amp;nbsp;vocem in, omiftam tepone.

Interfluit vrbem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. »• ^4»

Infederant iugum,pto occupatant. Sic Veig^ infiftere limen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23. 30.

Inultus,pro impunc ac tuto ■■ nbsp;nbsp;nbsp;10.22.

Inulti patebant,pto impunc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51. z 8,

Ipfos,prore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43.24.

L

Locum fccit,pro prsebuit occafionem nbsp;nbsp;1.16,

Lucre æs alienum, pro foluere quod alius de» beat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 33!«*^»

Maiora omniû,pro maxima omnium 298. 26» Multiplicare metum,pro augere r 18. i. Murices,hamorum genus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89.

Mutare exilium patria fede,vt mutetur 8c id quod pro alio accipitur.Sic Horat.Quid ten ras alio calentes Sole mutamusf 18.11.

N

Nomen retinet,pro tenet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.19.

Noncadit in te,pro non congtuittibi 199.30. Notabileiugum,in bonam partem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 • 2.

Nox apparcbat. legendum arbitror,nox appe* tebat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;30« 3 •

Obedienter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ ju. tn

Oloqui,non qui clam obtreftant, fed qui recla»

ment nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;334. i

Obluftari diffi'cultatibus, pto ludaricum diffû cultatibus

Obmoliri pro obijcere,cui contrarium amoliri, pro amouere

P

Pari armatu^pro armatura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4. i.6.

Pardalis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103.13.

Particeps tibibuius rei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;163.

Patrium carmen,non paternum, fèd amaiotû bus traditum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.

Pendere tributum,profolucre

Permifere fe régi, pro dedidere fcrégi

Perniciabilis,pro pcrniciofus 189. r x.

Perpetrare,in bonû,facrificio pcrpctrato S 6

Pertinet ad mare,pro fpcftatad mare fiueper* tingit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25. 2x.

PiilTimi ciuium.Cum id verbi Cicero latinû eG

ie ncgct

Poftferendus ncmini,propofthabendus 103.1, Potiri Afiæjficutpotirirerum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3. 6,

Præbere fpcciem,proprç feferrc fpccicm 1.19 Præferre fpecié lætitiæ,proprae feferre 193.19 Præpo(îtusrcgioni,ficutpræfe6lusregioni4.3 Prima, pro principijs in acie 88. rj. Pro comperto efle,pro ccrtum eifc 183.10. Prolatare,prodifiêrre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;331.20.

Propitiate viftoriam, pto ptopitiam facerc.

86.6,

Quarris caftr{s,pfo quarta manfïone 104.20. Quinquagenariæ cohortes, quæ ex quinquage* nisconftabant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109.16.

R

Reddere (pecié cetræ,pro prasferre fpeciê 4.2 j Reciprocat mate,redit vnde venetat 519.13. Recognofccre pecunia,pro recenfete

Region! circa Tyrû„p finitimç,fiue

Reprehenfi,pro retraäi. 89. 16. (^ó.zo, Refurrexit,prorurfus eteftaeft

Retinet pro tenet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i. 19»

S

Sarifla,haftæ genus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;511. y.

Soporatus dolor recruduit.Soporatus dixit prô fopitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;185.15.

Speciem gerens,pro fpccié præbens nbsp;nbsp;4. io.

Specie infulçpræbet,proprç Cefert (pecié 2.2-9 Specicm reddere,præ (è ferre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4. 26.

Speciem tribuere,pro prae fe ferre 21. 4‘ Speciem reprçfentare,pto præbere ipeciem,feu potiusin memoriam reuocare

Stata yice,pro certis vicibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;318.6.

Statiua habere, pro (fationes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10.8.

Strenuepro celeriter fiuc,ptinus 189.16,241.4

S trenuo fal tu,pro celeti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;287.9«

Strenux mords, pro citæ

SuccclTitfn tabernaculum,pro fubijt 84.8.

Super pylas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lO'J»

T

Temporalefngeniû,profnffabtlileuicp qq vetulli codices tempotatia habent ; quo’

nos fecuti fumus,

Tertium,ptotertiavfce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ir. i8.

T uo verberatu,pro tuo ünpulfu^ßue te cogête.

188. 18'

V

Vcftis habitu, pro fpecic veftfs,ac mox vulga* ri babi tu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7, 4.

Venctf ab Enetfs on’ginem ducunt 4. i» Vice illorum,pro caufàillorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xzp. 6,

VItima pati,pro extrema patf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.14.

Volui agi(ß,pro naà. r 5 5.11. Vfu abhorrensjhaud fcio an pro vfu,vifu legen» dum fit.in quibufdam legitur vfibus. 3. z.

Vtfialerentur,pro acfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro'j.it,

Vulgatum côtagiû,in vulgus fparfum 3 zo.15, ac mox vulgauerat morbos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;311.8.

Vtilius q gratius,noua cotrigêdiformazoo.io Finis Indicis.

BARTHOLOMAEVS MERVLA

OENEROSO ADOLESCENTl

rRANCISCO) G E O R G U Girnelij equitis Sc Decéui» ri clariHîmi fîlio

S. P. D.

QVum in amœniiïïmis ortis tufs deam* buIaremusjefTentqß ante oculos varias animaliû effigies in topiatio opéré arti» ficif manu expolitæ, forte nauem turritam con* fpeximus. Inde primum fermo nobis de nauali prælio eft habitus : turn de imperatoria virtute vitro citco^ multa verba fecimus, Alexandru lt;5

ilium Macedonem,qui rerum geftarum gloria Magni cognomen fibi vendicauit,iudicio Han* nibalis ducibus cunftis præferendum arbitrati fumus. Siquide in eo fuifle collegimus quatuor ilia quæ in confummatiffimo impera tore rcqui» ri fcripfere elcquentiffimi viri,fcientiam fcilicet tei militaris,virtutem,au£loritatem;ac félicita* tern. Quumlt;5 res eius geftas a Quinto Curtio elegantilfime cófcriptas tibi breuner expofuifi fcnijexarfifliincredibiliquada cupidine legen« di luculentiilimi fcriptoris hiftoriam.Cætcrum quoniä ineo loca multa de^auata ofiienderas, iniunxifti tu mihi, vt opus to tum recognofce» rem,ac diligenter emendarem. Quod eo Üben« tius feci, quod tibi ille non voluptatem modo, fed doéfrinam etiam eft allaturus non medio« crem.Eft enim Q.Curtius in fcribendo acutus, vchemens,candidus, ac perqua eloqués.In con» cionibus cnim,quas crebro reperies,quatum il« le ingenio amp;nbsp;eloquentia valuerit, facile cogno« fees. Itaç collato vetcre exemplari,multis ctia locis noftro marte caftigatis,voluntati ruæ mo« rem geffimus. Habebunt tua caufa Alexandri terum ftudiofi librum quàm emendatiflimum. Tuum fuetit,opus totum perlegere, amp;nbsp;præcel« lentiflîmi régis gefta percenfere,virtutefcp eius imitari:vitiavero,quæin eo imperatorepluri« ma fuiife cognofces,non folum damnes,fed etiä fugias velim. Vale, amp;nbsp;nos ama. Venetijs. M.cccc.Lxxxxiiii. tertio Nonas Iulias.

Q..CVRTII

DE REBVS GESTIS

•ALEXANDRI MAGNl •

REGIS MACEDONVM,

Liber Tertius.

N ter hæc Alexander ad conducendum ex Pcio» ponefo militem Clean» dro cum pecunia miffo, Lyciæ Pâphiliæcp rebus compofitis, ad vrbé Ce» Içnas exercitû admouir. Media ilia tépeftate mœ nia interflucbat Matfya,

amnis fabulofis græcorû catminibus inclytus* fons eius ex fummo môtis cacumine excurrcs, in fubieâam petram magno ftrepitu aquarum cadit.Inde diffus circûieftos rigat campos,li» quidus,amp; fuas duntaxat vndas trabens. Itaque color eius placido mari fimilis,locum Poctarü mendacio fecit.quippe traditum eft,Nymphas amore amnis retétas in ilia rupe côfidere. Cæ» terum quâm diu intra muros fluit,nomen fuum retinct.At cû extra munimenta fe euoluit,mae iore vi ac mole agentem vndas Lycum appel» lant. Alexander quidê vrbem deftitutâ a fuis, fntrat. Arcem veto in quâ côfugerât,oppugna» re adorfusjCaduceatoré prçmifit,qui denuncia» tet,ni fc dederct,ipfos vltima effe pafluros.Illi

a

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VIMTI CV RT IX

Caduceatotem in turrim Scfitu amp;opete mub turn cditamperduftum,quanta efletaïtitudo, intueti iubent ac nunciate Alexandro non ea» dem ipfum Sc incolas aeftimatione muniments 5 metirijfe feite inçxpugnabiles effeud yltimum J pro fide morituros.Caeterum vt circ^lderi ar* . cem. 8c omnia fAi in dies arftiop viderunt eß 1»,’ fcjfexàgîntâ dTerum induciaspaai,vt niiî intra eos auxilium Darius ip(è mififlet, dederent vr* 10 bem ; pofteaquâ nihil inde præfîdij mittebatut ad præftitutam diem,permifere fe régi.Super« ueniunt deinde Legati Athenienfium petentes vt capti apud Granicum amnem redderétur fi« bi.Ille non hos modojfcd etiam esteros grçcos 3 5 reftitui fuis,îuftum refpôdit,finito Perfico bel* lo.Cæterum Alexâdro imminens de Dario eu»

ta etat,quem nondum Euphratem fuperafle co gnouerat.Vndique omnes copias contrahit,to« tis viribus tantibelli diferimen aditurus.Phry* to gia erat,per quam ducebatur exercitus,pluri» bus vicis quàm vrbibus frequês. Tune habebat quondam nobilcm Midæ ciuitatê regiam,Gor» dium nomen eft vrbi, qua Sangarius amnis in» terfluit,pati interuallo Pontico amp;nbsp;Cilico mart diftantem. Interhæc maria anguftiffîmû Afiæ fpatium efle comperimus,vtroq5 in arftas fau» ces compellente terram . Quæ quia continenti adhçretjfed magna ex parte cingitur fluftibus, y*ofcw?lt;(fpecicm infuIæpræbet.Acnifi tenuediferimen .'4^0 obiiçergt,maria,quæ nijc diuidit,committeret.

Alexander vtbc in fuam ditionê redafta, louis

templü inttat.Vehiculum,quo Gordiû patrem

11 BE R 11 I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î

veftum efleconftabat,afpexit, cultu baud fane a vilioribus vulgatiftj vfu abhorrens, Notabile erat vinculû, altriftum cópluribus nodis in fe» metipibs implicatiS)amp; celacibus nexus. Incolis § deinde afF'rmantibus cditam efle oraculo tern, Afiæ potitunim qui inexplicabile vincn» luin foluiflet, cupido inceffit animo fortis eius implendæ. Circa regem erat amp;nbsp;Phrygum tur# ba,amp; Macedonum, ilia explicationefufpenfa, 10 hæc folicita ex temeraria régis fiducia : quippe feries vinculorû erat ita aftrifta,vt vnde nexus

inciperet,quove fe conderct,nec ratione nec vi» fij percipi poffet. Soluere aggtcifo iniecerat eu» ramène in omen verteretur irritum inceptura. IS Ilienequaquam diuluftatus cum latentibusno disjNihiljinquitjintercft quo modo foiuantur, gladioque ruptis omnibus loris,otaculi fortem vel elufit, vel impleujt. Cum deinde Darium regem,vbicunque eflet ,occupare ftatuiffet, vt io a tergo tuta rclinqueret,Amphoterum clafTi ad

oram Hellefponti, eppij's autem præfecit Egea logum,Lesbum,amp; Chium,Coumque prxßdijs hoftium liberaturos. His talenta ad belli vfuni

quingenta attributa. Ad Antipatrum,amp; eos qui

^5 grçcas vrbes tuebantur,fexcentamiffa ex fœ» .

deretnaues tbeifs nnperat,quæ Helleipóto prç» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«J,

fiderent.Nondumenim Memnonêvita exceft

fl fle cognouera t, in qücm omnes intenderat

r^fatis gnarus cunfta in expedite ^é,fi nihil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^gt;2’^,

3O àBeomoueretur.Iamqjadvrbê Ancyramven«

turn erat, vbi numero copiarn inito,Paphlago»

niamihtrat.huic iun'ttt'erant Eneti,vnde quidâ «»

y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' a Ü 1

4 Q.VINTI eVRTtt

VenetOS trahere onginem credunt.omniftj hf c regio paruit regi,datifque obGdibus,ttibutum, quod ncPcrfis quidê tulifletit,pendere ne coge* rêtur,impetrauerunt. Chalas huic regionipræ» S poflcuselhlpièadutnptis qui ex Macedonia nu per aduenerant, Cappadociam petijc. At Dalt; rius nunciata Memnonis motte, baud fecus q par erat,motus jomiffa omni alia (pe, ftatutt ipiè decenicretquippe quæ per duces fuos aóla IO erantjcun^adamnabat^tatus pluribus curam, omnibus abfuilTe fortuna. Igitur cadris ad Ba« byloniam po(itis,quô maiore animo capefleret belluivniuerfas vires in cófpeflum dedic,amp; cit« cûdato vallo^quod decern millium armatorum 15 multitudinem caperet,Xerxis exempio nume« rum copiarum inijt.Orto foie,ad noétcm agmi» na,(îcut defcripta erant,intrauere vallum.lnde occuparuerat emiffa Mefopotamiæ campos c» quitum peditumqp propemodum innumerabis i O lis turba,maiorem quâ pro numero fpeciem ge« rens. Perfarum erât centû milita,in quels eques triginta milita implebat. Medi decê equitum, quinquaginta milita pcditum habebant.Barca« norum equitum duo milita fuere , armati bipê« Z S nibus,leuibufquefcutis cetis maxime fpeciem reddentibus.peditum decem milita part arma« tu fequebâtur.Ârmenif quadraginta milita mi« ferant peditum, additis feptem millibus equi« ’ tum .lïyrcani cgregij vt inter tllas gentes,fex 30 millia expleucrâtequis militatura.lidem vicies quadraginta millia peditum armati erant.plu« tibus hærebantfetto prçRxæ haftç.Qutdam 1t«

L I B E R I n. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

gnum igne durauerant, hos qaoqueduo milifa cquitum ex eadem gente comitata funt. A Ca* fpio mari odo millium pedeller exereitus vene rat,ducenti équités.Cn nis erant ignobiles A(ï$ gentes duo millia peditü. equitum duplicé pa« rauerat numeró.his copijs triginta millia Græ corum mercede condufta ^egrcgiz iuuentutis adieda funt.Nam Badrianos amp;nbsp;Sogdianos;amp; Indos,cçteroRÿ tubri maris accolas,ignota etiâ I o jplî gêtium nomina feftinatio prohibebat accb ri.Nec quicq illi minus âmultitudo milita de» fuit.Cuius vniuerfç afpeftu admodn lçtUs,pur« puratis folita vanicate fpcm eius in(^âcibus,cô« uerfus ad Caudemû Athenicfem belli peritum, 1$ amp;nbsp;ob exiliû infeftum Alexandro,quippe Athe« I. nis iubente eo fuerat expulfus percontari cœ» pit,ratis ne ei viderctur inftruftus ad obreren» dum bofte. At ille amp;nbsp;fuæ fbrtis,amp; regiæ iüper« biæ oblitus,Verû,mquit,amp; tu forfan audire no» a O lis,amp; ego,nilî nûc dixero,alias nequaq confite» bor.hic tari apparatus exercitus,hçc tot gentiû amp;nbsp;totius orientis excita fedibus fuis moles fini» timis poteft effe terribilis. Nitet purpura,auro» que fulget,atmis,amp; opulentia,quâtam qui ocu» 2 5 lis nô fubiecerint, animis concipere nô poflent. lt;nbsp;’ Sed Maccdonû acies torua fane amp;nbsp;incul ta clÿ» peis,haftiflt;:B,immobilcscuneos,amp;confertat^ bora virorum teget.l^phalâgem vocât pcdi» turnftabileagmen. Virviro,armis arma côfer» r 3 0 ta funt.ad nutum monétis intenti,fequi figna, ordines feruare didicere.Quod imperaï,omnes exaudiunr,ob(iftere,circuire,difcurrere,in cor« a iij

6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINT1CVR T ï I

nu mutate pugnam,nó duces magis quàmmflt; lites callent, Et ne auri argentiq? ftudio^teneri putes, adhuc ilia difciplina pauptate magiftra Itecic.Fatigatis humus cubile eft. Cibus,quem S occupati parant,fatiat. Teporafomniatftiora quàm nodis l'unt.lâ Theflali equites,amp; Acar* nanes Etholitp inuida bello manus,fundiscrc» do Sc haftisflgneduratisrepcllentut:parirobo» re opus eft. In ilia tcrra,quæ hos genuit,auxó 1 o lia quærenda funt.Argentum iftud atqj aurum ad conducendum milité mitte.Erat Dario mb te ac tradabile ingenium , nifi fuam naturam plctumip fortuna corrumperet.Itaqueveritaa tis impaticns,holpitem ac fupplicem tunc ma« 15 xime vtiliafuadentemabftrahi iuflitad capita» le fupplicium.Ille ne turn quidé libertatis oblb I tusjHabeo, inquit, paratum mortis meæ vito» A tem.Expetet poenas mei confilijfpreti ipft con tra quem tibi fuafi. Tu qüidem licentia re^ xo fubito mutatus,documentum eris pofteris,hoj mines cum ft permiftre fortunæ, etiam natura .V It,' nbsp;nbsp;nbsp;dedil^re-Haec vociftrantem,quibus erat impe

ratum,iugulant. Sera deinde pœnitentia fubit regem,ac veta dixifle cófeflusjeum ftpeliri iufgt; fit‘Timodes erat Menton's fîlius,impigeriuue» nis,cui præceptum eft a rege,vtomnes peregti nos milites,inqueis plurimum habebat rpei ,a Farnabazo acciperet,opera eorum vfurus in bel lo. Ipfi Farnabazo tradit imperium,quod ante 3 o Memnoni dederat, Anxium de inftantibus cm ris agitabantetiam per fomnum fpecies immb ncntium retum,fiue illas ægtitudo,üue diuina»

LIB. III.

7

rio animiptæfagientis acccrfit.Caßra Alexan« do magno ignis fulgorc colluccre ei vifa font, amp;nbsp;paulo poft Alexandnim adduci ad ipfum in eo vcftishabitu,quoipfe fuiftet cum appella» J tus effet rex; equo deinde per Babyloniam ve» £lum f fubito cum ip(b equo oculis effe fubdu* ftum. Ad hæc vates varia intcrpretatione eu» ram diftraxerunt. Alij lætum id legi fomnium effe dicebant,quod caftta hoftiû arfiffent,quod 10 Alexandrum depofita regia vefte in perfico amp;, vulgari habitu produftû effe vidiffet. Quidam non ita augurabantur,quippe illuftria Macedo« num caftra vifa, fulgorem Alexadro porrende» re,quæ regnum ACæ occupare habuiflènt,haud 1J ambiguæ rei,quoniam in eodem habitu Darius fuiffet cum appellatus eft rex. Vetera quoque omina,vtfert folicitudo,reuocauerat. Recenfè» bant enim Darium in principio imperij vagi« nam acinacis perficam iuffiffe mutari in eS for» io mam qua Gt3:ci vterentur,protinufqueChaI» dfos interprétâtes,imperium Perfarum ad eos tranûturû,quorû arma effet imitatus.Cçterunt ipfe amp;nbsp;vatum refponfo, quod edebatur in vul» gus,amp; fpcciequæper fomnumoblataeratjad» a J modum lætus,caftra ad Euphratem mouere iu» bet. Patrio more Perfarû traditn eft, orto foie, demû precedente die iamilluftrijfignum c ta» bemaculo regis buccina dabatur. Sup taberna» culum,vndeab omnibus confpicipoffet, imago 30 foil’s ctyftallo inclula fulgebat. Ordo autem agminis erat talis. Ignis, quem ipfi factum amp;nbsp;ætetn,um vocabant,argenteis altaribus prçfcre» a iiij

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;IVINT1 CVRTII

batur.Magi proximi patrium carmen canebat. Magos trecenti Zc fexagintaquinque iuuenes fequebantut puntcis amiculis velat(,diebus to* tius anni pares numero: quippe Perfis quocp fn

ÿ totidem dies dekriptus eft annus. Currum de* inde loui facratuni albentes vehebant equi.hos eximiæ magnitudinis equus^quem folis appel* labantyfequebatur.Âureæ vitgx,amp; albae veftes regentes equos adornabant. baud procul étant

3 o véhicula decern multo auro argentoque cælata. Sequebatur hæc equitatus duodecim gentium • varijs armiS amp;: moribus. Proximi ibant, quos Ferfs immortales vocanc,ad decem milia, cul* tus opulcntiæ barbaræ non alios magis hone*

15 ftabat. Illi aureos torques,illi vellem auro dl* ftindam habebant,manicatafque tunicas gem* mis etiam adornatas. Exiguo interuallo, quos cognatos regis appellant,decem amp;nbsp;quineç mil* lia hominum.Hæc veto turbamuliebritcrpro*

i O pemodum culta, luxu magis quàm decoris at* mis conlpicua crat.Doryphori vocabâtur,pro» ximum his agmen,foliti veftem excipere rega* lem, H( currum regis anteibant,quo ip(è enu* nens vehebatur.Vtrunque cutrus latus deorum

*5 lîmulacra ex auro argentoque exptefla déco* rabanttdiftinguebant interuenientes gémæ iu* gum:ex quo eminebât duo autea ßmulacra eu* bitalia,quorum altetum in alterû belli gerebat effigiem. Inter hæc auteam aquilam pinnas ex*

3 O tendenti iimilé facrauerant. Cultus regis inter omnia luxuria notabatut.Purpureç tunicç me* dium album intextum ecat.pallam auto diftin*

TIBER III.

ftam,aureiaccipitres,velut roftrfs inter fecor* tuerent,adotnabant:amp;zona autea muliebtiter cinftus Acinacem Curpendetatycui ex gemma erat vagina.Cydarim Perfæ regium capitis vo? S cabant in(igne.hoc cerulea fafcia albo diftinfba circuibat.Currum decern milita haftatorum fe* guebantut : haftas argento exornatas , fpicula auro ptæHxa geftabant. Dextera læua^ regem ducenti ferme nobiliflimi propinquorum cogt; F® mitabätur, Horum agmen claudebatur ttigin* ta millibus peditû^quos equi régis quadringen« ti fequebantur. Interuallo deinde vnius ftadii, matrem Darij Syfigambim currus vehebat,amp; inalioerat coniunx. Turba foeminarum tegi« *S nas comitantium equis veftabatur.Quindccim inde,quas Armanaxas appellant, fequebantur. In his erant liberi régis, amp;nbsp;qui educabant eos, fpadonum^grexjhaudianeillis gentibus vilis. Turn regts pellices trecentæ fexaginta vehe» bantur,amp; ipfæ regali cultu omatuqßtpoft quas pccuniam régis fexcéti muli amp;nbsp;trecenti came« li vehebant,præ{idio fagittariorum perfequen« te. Propinquorû amicorût^ coniuges huic agmi ni proximæ, lixarumcç Sc calonum greges vegt; hebantur.VItimiétant cum fuis qüiflt;]ß ducibus qui cogèrent agmen,leuiter armati. Contra,ii quis aciem Macedonum intueretur,difpat actes erat, equis virifque non aurea,non difcoloti ve« fl:e,fed ferro atque ære fulgentibus . Agmen amp;nbsp;3° ftareparatum,amp; fequi,nec tutba,nec farcinis

prægraue. Intentum ad ducis non (ignum mo« do,fed etiam nutum. caftiis locus, Sc exer«

citui cómcatus fuppetebant. Ergo Alcxândro in acfe miles non defuit. Darius tantæ multi* tudinis rex, loci in quo pugnauit, anguftijs re* daftus eft ad paucitatem, quam in bofte con* ƒ tempferat.Interea Alcxâder Abiftamcne Cap*

padociæ prçpofito,Ciliciam petcns,cum omni* bus copijs regionem quas caftra Cyri appellat, peruenerat.Statiua illic habuerat Cyrus, cum aduerfus Croefijm in Lydiam exercitum duce* gt;nbsp;0 ret.Aberat ea regio quinquaginta ftadia ab adi* tu quo Ciliciam intramus,Pylas incolç dkunt, arftiftimas fauces, munimenta quae manu po* nimus, naturali fitu imitante» Igitur Arfanes, qui Criiciæ præerat,reputans quid in initio bel* i 5 li Memnon fùafîftet, quondam falubre conii*

hum fero cxcqui ftatuit.IgneferroqUe Ciliciam vaftat,vt hofti folitudinem faciat.quicquid vfui cftcpotcft, corfumpit,fterileac nudum folum, quod tueri nequibat,retifturus. Sed longe vti* 1*0 liusfuitanguftias aditus qui Ciliciam aperit, valido occuparcprscfidfo, iugumq? opportune itineri immin'ens obtinerc,vnde inultus fubeun* tem aut prohiberc aut opprimere hoftem pogt; tuiflct.Tunc paucis qui callibus praefiderent,rc* ^5 liftis,retro ipfeconceflit populator tcrrç,quam populationibus vindicate debuerat.Ergo qlii re* lifti crant,proditosfe rati, nec afpcûum qui* dem hoftis fuftinere volucrunt,cum vel paucio* res locum obtincre potuiflent. Nancp perpetuo 30 iugo montis afpcri ac prserupti Cilicia includf* tur.quod cum a mari furgatjvelutftnu quodam ftexuc^ cutuatum,turfusalteto cornu in diucr«

tÎBER. Ïlï, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xt

fum littus excurrit. Per hoc dotfum,quâ maxi* me introrPum mari cedit, afperi tres aditus amp;nbsp;perangufti funt, quorum vno Cilicia intranda eftjcampeftris eadem,quæ vergit ad mate,pla» niciem eius ctebris diftinguentibus riuis. Pyr* ' rhamus amp;nbsp;Cydnus incly ti amnes fiuût.Cydnus non (patio aquarum, fed liquore memorabilis, quippe lent traflu è fontibus labens,puro ibio cxcipitur.Nec torrentes incurrunt, qui placide

10 manâtisalueû turbent.Itaqjincorruptusjidem» ‘ que frigidÜTimus,quippe multa riparum amœ» nitate inumbratus, vbique fontibus fuis Gmi» lis in mare euadit. Multa in ea rcgione monu*

• menta vulgata carminibus vetuftas exederat»

IS Monftrabantur vrbium fedes Lyrneflî amp;nbsp;Ce» befti, Specus quoque, amp;nbsp;Corycium nemus, vbi crocum gignitur, cæteraque in quibus nihil præter famam durauerat,Alexander fauces ius gi,quæ pylæ appelIantur,intrauit.ContcpIatus

20 locorum fitus, non alias magis dicitur admira» -tus effe felicitatem fuam.Obrui potuilTe vel fa» xis confi tebatttr, (i fuilTent qui vi fubeuntcs propellefét.ltervix quateriros capiebat arma» tos.Dorfum montis imminebat vise non angu»

25 ftæ modo, fed pleruncp præruptæ, crebrîs ob» ‘ errantibus riuis,qui ex radicibus montium ma» nant.Thracas tarnen leuiter armatos præcedi» reiulTerat, fcrutaricp calles, ne occultus hoftis in fubeuntcs crumperet. Sagittatiorum quoiÿ

}o manus occupauerat iugum. intentes atcus ha» * bebant,moniti non iter ipfos inire, fed præliû» Hoc modo agmen peruenit ad vrbemTarfon,

It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRTI I

cui turn maxime Petfæ fubijciebant ignem^ ne opuletitum oppidum hoftis inuaderet. Atille Farmenioneadinbibendum incendium cii exgt; pedita manu præmiflb, pofteaquam Barbaros 5 aduentu fuorum fugatos cffe cognouit, vrbem

i fe conferuatam intrat. Mediam Cydnus alt; mnisy de quo paulo ante diâô eft, interftuit.amp; tunc aeftas erat,cuius calor non aliam magis q Ciliciç oram vapore folis accendit.amp; diei ferui* 10 diftimum tempus cœperat. Puluere ac fudore (imul perfufum tegê inuitauit liquor fiuminis, vt calidutn adhuc corpus ablueret, Itacp vefte depoftta in confpeftu agminis,decorum quoç futurum tatus^fi oftendiftet fuis ieui ac patabilt 15 cultu corporisTeeirecotentum^defcenditinflu men. Vixc^ ingreftii fubito horrore artus rigere cœpcrunt,pallor deinde fuftufuseft, amp;nbsp;totum propemodum corpus vitalis calor reliquit.Ex« fpiranti (imilem miniftti manu excipiunt, nec *0 fan’s Computern mentis in tabemaculum defc» runt.Ingens iblici'tudo,amp; penè iam luftus in ca ftriserat.FIentesqucrebanturin tanto impetu curfucj return omnis statis ac memoris clariG fimum regem non in acie, faltem non ab bofte * 5 deieólum,fed abluentem aqua corpus,ereptum cflc, amp;nbsp;extinftum : Inftare Darium, viftorem antequamvidiftetboftem. Sibi eafdem terras, quas vidores peragralTent, repetendas: omnia aut ipfos aut holies populato$:per vaftas folb 30 tudinesjCtiam fi nemo infequi velit, euntes,fagt; meat^ inopia debellari poffe. Quern lignum daturum fugientibus (quern aufurum Alexan*

11 « E R 111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1)

drofuccedere?Iam vtadHellefpotum fugape« netrarent,c]aHem,qua tranfeant, quern præpa* taturum f Rurfus in ipfum tegem mifencordia verfa, ilium florcm iuuentæ, illam vim animi, S eundem regem amp;nbsp;commilitonem diuelli a fe amp;

abrûpi immemores fui querebâtur. Inter hæc liberiusmeare fpiritus coeperat: allcuabat rex oculos,amp; paulatim redeunte animo,circunftan tes amicos agnouerat. Laxatacp vis morbi ad hoc folum videbatur,quia magnitudinem ma» li fentiebat. Animum autem atgritudo corporis vrgcbat,quippe Danum quinto die in Ciliciam forenunciabatur.Vinétum ergofe tradi,amp; tan tarn viâoriam eripi fibi è manibus,obfcuraque Sc ignobili morte in tabemaculo extingui fe querebatur. Admiffifcç amicis paritet amp;nbsp;medi« cis, In quo me,inquit, articulo return mearum fortuna deprehenderit,cernitis.Strepitu hofti* lium armorum exaudire mihi videor : Sc qui vb *0 trointuli bellum, iam prouocor. Darius ergo cum tarn fuperbas literas fcriberet, fortunam meam in confilio habuit,fed nequicquam,fi mb hi arbitrio meo curari licet. Lenta remedia Sc fegnes medicos non expetunt tempora mea. Vel mori ftrenuc,quàm tarde cóualefcerc mihi melius eft.Proinde fi quid opis,fi quid artisin medicis eft, fciant rnSkion tarn mortis, quam belli tcmedium quserere. Ingentem omnibus inculferat cutam tarn præceps temeritas eius. 3° Ergo pro fe quif^ precati cœpere, ne feftina« ticnepericulumaugeret, fed effet in poteftate mcdentium, Inexperta remédia haud iniuria

14 O.VI NTi cvRgt;*r 11

ipfis efle ft (peéla^cü ad perniciem eius etiS â li» tere ipfius pecunia folicitatet hoftis,quippe Da tius mille talenta interfeftori Alexandri daturü fe pronunciari iuiTcrat.Icac^ ne auRirü quidem quenquam arbitrabantut experiri remedium, quod propter nou i ta tem poiTet efl# fufpeftum. Érat inter nobiles medicos è Macedonia regem fecutus Philippus natione Acarnan,fid’ admo* dum regipuero comes,amp; cuftos falutis datusï 10 quem nonvt regem modo,fed etiam vtalumnû

eximiacharitatediligebat, Isnóprgceps fc,fcd ftrenuum rernedium afferre, tâtamcç vim mot* bi potione medicata leuaturum efle promiiit, Nulli promiiTum eius placebat præter ipfum I s cuius periculo pollicebatur.Omnia quippe fad*

lius q morampcrpeti poterat. Arma amp;nbsp;acies in oculis erant, amp;nbsp;vidoriam in co politam effe arbitrabatur,fi tantû ante ligna flare potuifTet: id ipfum,quod poft diem tertiû medicaments iO fumpturus effet (it a enim medicus praedixeraQ ægrefercns.Inter hsec a Parmenione fidiflimo purpuratorum literas accepit, quibuseidenun* ciabat ne falutem fuam Philippe cómitteret; mille ralentis a Dario,amp; fpe nuptiarum fororis eius effe corruptum. Ingentem animo folicitu* dinê literæ ineufferant, amp;nbsp;quicquid in vtranq; partem aut metus aut fpes fubieccrat, fecreta seftimatione penfabat. Bibere perfèuercmfvt fi venenû datum fuerit,ne immerito quidem quic 30 quid accident, eueniffevideaturfDamnem ne medici fidêfln tabernaculo me opprimi patiat' Non.Atqui facius eft alieno me mort fcelere,q

1 IB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;If I

mctu meo.Diu animo in diuerfa vcrfato, nulH quid fcriptum effet enunciat,epifto!amq5 figil* lo annuli fui impreffam^puluino cui incubebat, fubiecit. Inter has cogitationes biduo abCum« f pto,illuxit a medico deRinatus dies.Et ille cum poculo in quo medicamentû diluerat, intrauit. Quo vifo Alexander leuato corpore in cubitfl, epiRolam a Parmenione miffam (iniftra manu tenens, accepit poculum, 8c haufit interritus.

XQ turn epiftolam Philippum legere iubet, necà vuitu legentis moult oculos, ratus aliquas con« fcientise notas in ipfo ore pofle deprehendere. Ille epiftola perlefta,plus indignationts q pa« uoris oftendit,ptoieftifcp amiculo 8c Uteris an*

XS te lc£lum,R.ex(inquit)femper quidem fpiritus meus ex te pependit, fed nunc veto arbitror fa« cto amp;nbsp;venerabilf ore trahitur. Crimen parricidij quod mihi obieftum eft,tua falus diluct.Sefua» tus à mCjVftam mihi dederis oro,qua:(blt;j;amifi

*® fo(^ metu, patere medicamentum cócipi venis, Laxa paulifper animum, quern folicitudine in» tempeftiua amici fane fideles,fcd molefte fedu« li,turbant. Non fecurum modo hæc vox,fed etiam lætum regem,ac plenum bonæ fpei fecit.

is Itaqßfi di; (inquit) Philippe tlbipermifiiTent, quo maxime modo animû velles experiri meû, alio profeéto voluifles s fed certiorem quàm ex» pertus es,neoptafles quidem.hac epiftola acce» pta,tarnen quod dilueras bibi. Et nunc credo te

3° non minus pro tua fide,quàm promeafaluteef fe (blicitum. Elæc locutus, dextrara PWlippo offert,Cstcrum tanta vis medicaminis fuit, vt

16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.viNri cvRSri

quæ fecuta funt, criminationem Parmenionis adiuuerint. Interclufus fpititus atde meabat, nee Philippus quiequam inexpertum omiiit.H« le fomenta corpoti admouit, ille torpenté nunc S cibi,nunc vini odore exciuuit.Atç vt primum mentis compotem efle fenfit, modo matris fo» xorumc^,modo tantæ viftotiæ appropinquan« tis admonerenon deftitit.Vt vero medicamen* turn fedifFuditin venas, Sc fenßm toto corpo« ïo re falubritas petcipi potuit, primo animus yü gorem fuum, deinde corpus quoque expeda* tione maturius recuperauit. quippe poU tesa tium diem,quàm in hoe ftatu fuerat, in conipe* £lum militum venitmecauidius ipfumregem^ ï S quàm Philippum intuebatur exercitus ♦. pro ie quif«^ dexterameius amplexi,grates habebant velut præfenti Deo. Nanque baud facile diflu eft,præter ingenitam illi genti erga reges fuos venerationem,quam turn huius quoc^ regis vel *0 admiration! deditifuerint,vel charitate nagra«

■uerintJam primum nihil nifi diuina ope aggre» ai videbatur. Nam cum eflèt præfto vbieç fon tuna,tcmeritas in gloriam ceflerats ætas quoq^ vix tantis natura rebus, fed abunde fufficiens, * S omnis etiam eius opera honeftabats Sc quæ le» uiora haberi folêt,pletült;5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;militari grauio»

ra vulgo funt, exercitatio corporis inter iplbs, cultus habitufi^ paululumà priuato abhorrés, militaris vigonqueis ille velingenijdotibus,vel 30 animi artibus, vt pariter charus ac venerandus eiret,effocerat,At Darius nuncio de aduerfa va» letudine eius accepto, celeritate quanta pote»

Il B. III.

rät tarn graue agmen ad Euphratcm conten* die.Iunftocß eo pontibus,quinc^ tarnen diebus ttaiecit exefcitum^Ciliciatn occupare feftinäs. lamcp Alexander viribus corporis receptis, ad

5 vrbem Solos peruenerat: cuius potitus^ ducen» tis talentis nomine mul£læ exaétis,arci præfi« dium militum impofuit. Vota deinde pro fa» lute fufcepta per luduni atque otium reddensy ollendic quanta fiducia Barbaros fperneret.

• 1 o Aefculapio amp;nbsp;Mineruæ ludos celebrauit. Spe« ftanti nuncius Içtus affertut à Lycarnaflb,Per# las acie à fuis eife fuperatosjMyndibs quoque^ amp;nbsp;Canyndios, amp;nbsp;pleraque traäus cius fuæ fa* fta ditionis. Igitur edito fpeftaculo ludicro,ca»

• 15 ftrifque motis, amp;nbsp;Pyrrhamo amne ponte iun» do,ad vrbem Mallon peruenit, inde alteris ca* ftris ad oppidum Caftabulum. Ibi Parmenio regi occutrit, quem præmiferat ad exploran» dum iter (altus per quem ad vrbem lifon no*

a o mine penetrandum erat.Atej file anguftijs eius occupatis,amp; ptçfidio modico reliftojiflbnquo* quedefertam à Barbarie ccperat.Inde progref» fusjdeturbatis qui intetiora montlum obfide* bant, præfidijs cunfta firmauit : occupatoque

X J itinere,ficut paulo ante didum eft,idem amp;nbsp;au» i thor amp;nbsp;nuncius venit. Iflbn inde rex copias ad* mouit, vbi confilio habito vtrumne vitra pro» grediendum foret, an ibi operiendi effent mi» lites noui, quos ex Macedonia aduentare con»

30 ftabat, Parmenio non alium locum pr«lio a* ptiorem effe cenfebat:quippe illic vtriufque re» gis copias numéro fututas pates, cum angu*

lt;8 Q, V I N T I CVRTII

Riæ multitudinem non caperent, planitiem î* pfis campofcp effe vitandos,vbi circuiri,vbi an» cipiti acie opprimi poflent. Timere ne non vit» tute hoRium, fed laßitudinc fua vincerentun Perfasrccentesinde fucceffutosyfî laxius ftare potuiflent, Facile ratio tam falübris confilij accepta eft.Iraque inter anguftias faltus hoRê opperiri ftatuit.Eratin exercitu regis Sifencs PeBfes quondam à prætore Aegypti miffus ad lo Philippum,donifqj amp;omnihonore cultu$;qut exiJium patria fcde mutauerat.Secutus deinde înAfiam Alexandrum, interfîdeles focios ha» bebatur/.huic epiftolam Cretends miles obß» gnatam annulo, cuius fîgnum haud fane no» 1 turn erat, tradidit. Nabarzanes prætor Darij miferat eam,hortabaturlt;5 Sifenem, vt dignum aüquid nobilitate ac moribus fuis ederet.Ma» gno id ei apud regem honoti fore. Has literas Sifenes,vtpote innoxius, ad Alexandrum (æpe IO deferre tentauit. Sed cum tot curis apparatu» que belli regem videret vrgeri, aptius fubinde tempus expeélans, fufpicionem initi fcclefti co filijpræbuit. nancß epiftoh priusquàmei red» deretut,in manus Alexandri peruenerat,Ieftä» que earn ignoti annuli figillo impreflb SiCeni da ri iulTerat, ad æRimandam fidem Barbari. Qui quia per complûtes dies non adierat regem, fcelefto confilio earn vifus eft fupprefl'iire:amp; in agmine a Cretéfibus,haud dubieiulTu régis,oc» 5 o cifus eft.IamqueGrsed milites, quos Timodes

Farnabazo accepcrat, præcmua fpes amp;nbsp;prope» modum vnica Alexandri ad Datium pctuene»

LIBER HT.

»9

rant.Hf magnopere fuadebant, vt retro abirct, fpatiofofque Mefopotamiæ campos repcterct. Ó1 id coniilium damnaret^at ille diuideret fal« rein copias innumerabiles, ne fub vnum fortu» } næ iélum totas vires regni cadete patetetur*

Minus hoc confilium tegi, quàm purpucatis eius difplicebat: ancipitem fidem, amp;nbsp;mercedc venalem proditionem imminere,amp;diuidinon ob aliud copias veile ,quàm vt ipii in diuexfa di« 10 greflîjÜS^i^l commilTum effet, traderent Ale« xandro.Nihil tutius effe,quàm circundatos eos exercitu toto,obrui telis,docunicntum non in« ultâ; perfidiæ futures. At Darius, vterat fan« 61U s Ôc mitis,fe veto tantum facinus negat eflè ig faélurum,vtfuamfecutosfidê, fuosmilites iu« beat trucidari. Quem deinde amplius nationû exterarum falutem fuam crediturum fibi,fi tôt militum fanguine imbuiffetmanus? Neminem ftolidum confilium capite luete debereidefutu* a O ros eos qui fuadetent, fi fuafiffe periculum e(» fet. deniq; ipfos quotidie ad fe vocari in confia lium iubet, variafque fententias dicere,nec ta« men melioris Sdei haberi qui prudentius fuafe« tint. Itaque Gtæcis nunciari iubet, ipfum qui« 15 dem beneuolentiæ illorum grattas agere.Cçtea rum fi retro ire pergat,haud dubie regnumhoa ftibus traditurum.Fama bella ffarc,amp; eum qui recedat, fugere credi. Trahendi veto belli in« fulfam effe rationem.Tantæ cnim multitudini î O vtiq) cum iam hyems inftaret,in regione vafta, amp;nbsp;inuicem a fuis atque hoffe vexata, non fuffe» dura alimenta, ne diuidiquidem copias poffe, b i)

10{ Q.VINT.1 eVRTH 1 feiuato more maiorum^qui vniuetfas vires fern» per difcrïmini bellorum obtulerunt. Et hercule terribilem antea regem, amp;nbsp;abfentia fua ad va* nam hduciamelatum, pofteaquam aduétare fe 5 fenferitjcautum pro temerario faftum,delituir» fe inter angufttas faltus,ritu ignobilium fetarü, quæ ftrepitu prxtereunttum audito, fyluarum latebrts fe occuluerunt. lam etiam valetudinis fimulationefruftrari fuos milites, fed non am» I o plius ipfum eife paiTurum detreftare certamê.

In illo fpecu,in quem pauidi tecefliirenr,oppref furum effe cunôlantes.Hæc magnificentius ia» ftataquàm verius.Cæterum pecunia omni, re» bufqj prerioüflimisDamafcum Syriçcum mo» I $ dico prxiidio militum miins,reliquas copias in

Ciliciam duxit,{nfequétibus more patrio agmê coniuge amp;nbsp;matre.Virgines quocg cum paruo fi» lio comitabantur patrem.Forte eadem nofte amp;nbsp;Alexander ad fauces quibus Syria aditur, amp;nbsp;10 Darius ad cum locum quem Amanicas pylas vocant,peruenit. Nee dubitauere Perfx, quin Iffo telilt;a:a,quâ ceperant,Macedones fugerenr. Nam etiam taucij quida amp;nbsp;inualidi, qui agmen nonpoter^t perfequi, except!erant, Quos o» 15 mnes inftinftu purputatotum barbara ferita» te fæuientium,prçciîîs adduftifcß manibus cir» cumduci, vt copias fuas nofcerent, fatifqueo» mnibus fpeftatis nûciarequç vidifTent ftegi fua iufltt. Mótis ergo caftris fuperat Pyrrhamum 30 amnem,in tergis, vtcredebat, fugientium hse» furus. At illi,quorum amputauerat manus, ad caftta Maccdonum penetrant, Datium quäm

LIBER III,

XI

maximo curfupofTet fequi nunqantes. Vix fi* des habebatur. Itaque fpeculatores in mariti» masregiones præmiflbs explorare iubet, ipfè ne adeffet,an præfeftorum aliquis fpeciem tri» S buiffet vniuerfi venientis exercitus, Sed cum fpeculatores rcuerterentur, procul ingens mul» titudo conPpefta eft.Igncs deinde totis cam» piscollucere cœperunt,omniaque velut conti» nenti incendio arderc vifaycuminconditamul» 10 titudo maxime propter iumenta laxius tende»

ret.Itaqp eo ipfo loco metari fuos caftra iuflerat, 'lxtus,quod omni expetiuerat voto, in illis po» tilTimum anguflijs decernendum eÎTe.Cçterum vt folet fieri cû vltimi difcriminis tempus ad»

1S uentat,in folicitudinem verfa fiducia eft.Illam ipfam fortunam,quaafpirante res tam profpe» re gefleratjverebatur, nee iniuria :ex ijs quæ tribuiflet fibi,quàm mutabilis effet,repütabat. Vnam fupereffe noftcm,qüæ tanti difCriminis o moratetur cuentum.Rurfus occutrebât rnaio» ra perttulis prxmia. Et ficut dubium effet, an vinceretjita illud vtique cettum effe,honefte amp;nbsp;cum magna laude moriturum. Itaque corpora milites curare iuffït, ac deinde tertia vigilia in» ij ftruftosSi armatos effe. Ipfc in iugum editi montisafcendit,multifqt collucentibus facibus patrio more facrificium dijs præfidibus loci fr» cit. lamquc tertium, ficut præCeptum erat, fi» gnum tuba miles acceperat,itinerifimul para* 3° tus amp;nbsp;prxliojftrenucque iuffi proccderc,orier» te luce peruenerunt ad anguftias,quasoccup;* re dccreuerant.Darium triginta inde ftadia ab* b iij

Xi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRT IÏ

efTe ptazmiin indicabant.Tunc cófifterc âgmen iubecy armifqueipfcfumptis aciem ordinabat« Dario aducntùm hottium pauidi agreftes nun» dau€runt. Vix credcnti, occurrêre etiam, quos

5 vt fugientes fequebatur.Ergo non mcdiocris o» mnfû animos formido inceiïeratzquippe itinc» ti quàm prælio apt tores étant, raptimcÿ arma capiebant. Sed ipfa feftinatio difcurrenttum, fuofque ad arma vocanriûm, matorem metum

10 incuffit.AIij in iugum montis euarcrant,vt ho» Ilium agmen inde proipicercnt. equos pletfq^ frenabant.difcors exercitus,necad vnum intê» tus imperium,vario tumuitu cû£la turbauerat, Darius initio montis iugum cum parte copia»

15 turn occupare (latuit,amp; a fronte amp;nbsp;a tergo cir» cuiturus noilem.A mari quoque,quo dexterum eius cornu tegebatur,alios obie£luru$,vt vndic^ vrgeret.præter hæc viginti millia præmiffa cü fagittariorum manu,Pyrrhamum amnem, qui

*0 duo agmina interHuebat, tranfire, 6c obi,cere fefe Macedonum copi,s iuflerat’ Si id præilare non poflent, retrocedere in montes, amp;nbsp;occult^ circuire vkimos hoilium. Gaeterum deftinata iàlubriter omni ratione,potentior Fortuna dii» »5 cuflït: quippe ali,’præ metu imperium excqui non audebant, alü fruHra exequebantur,quia vbi partes labât^fumma turbatur»Acies autem hoc modo iletit. Narbazancs equitatu dexte» rum cornu tuebatur, additis funditorum fagit» ) O tatiorumej viginti ferme millibus.In eodem Ti modes état gtæcis peditibus mercede condu» âis ttiginta millibusptæpontus.hoc état haud

LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2$

dubium robur exercitus, par Maccdonicæ pba» lang! acies.In læuo cornu Ariftomedes Theflai lus viginti milia Barbarorum peditum habe« bat. In fubfidtjs pugnaciffimas locauerat gen» J tcs.Ipfum regem in eodem cornu dimicaturum Î tria millia dcleftorum equitum alTueta corpo» ris cuftodia;,8c pedeftris acies x l millia fèque» batur,Hytcani deinde Mediq? équités, his pro» ximi cæ terarum gentium vitra cos dextra Ise« lo uaquedirpofiti .Hoc agmen, Bcut diftum eft inftruftu, fex millia iaculatorum funditorum» que antecedebant. Quicquid in illis anguftijs adiri potcrat,impleuerunt copisEjCornuatjihinc à iugo,illinc a mari ftabants vxorem matremq? régis,amp; aliumfœminarum gregem in medium ' ■ agmen accepcrant. Alexander phalangem, qua nihil apud Macedonas validius erat, in fronte CÔftituit.Dexterû cornu Nicanor Parmcnionis filius tuebatur.huic proximi ftabant Conon amp;nbsp;Pctdicas,amp;Meleager,amp; Ptolemrus,amp; Amyn« tasjfui quifque agminis duces. In Iæuo,quod ad mare pertinebat,Craterus amp;nbsp;Parmsenio erant, fed Cratcrus Parmenioni parère iuffus. Equi» tes ab vtroque cornu locati, dexterum Mace« tj dones TheiTalis adiunâ:is,læuum Peloponen*

fes tuebantur. Ante hanc aciem pofuerat fun» ditorum manum , fagittarijs admixtis. Thra» ces quoque amp;nbsp;Cretenfes ante agmen ibant, amp;nbsp;ipfi leuiter armati. At his qui præmiffï à Da« 30 rio iugummontis infederänt, Agrianos oppo«

fuit ex Grsecia nuper adueftos. Parmenioni autem prseccperat, vtquantum poftet agmen b nij

I4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q. V I N T I CVRTII

ad mare cxtenderct,quolongius abeffet mon« tibus quos occupaucrant Batbati. At illi ne« queobftarc venientibus, nec circuire praeter« greflbs aufi, funditorum maxime afpcftu pro« J fugerant teniti. Eaque res tutum Âlexandro agminis latus, quod ne fupernc incelTeretur timuerat præftitit. trigintw amp;c duo armato« rum ordines ibant. neque enim latius extendi aciem patiebantur anguftiæ. Paulatim deinde 10 fe laxare,finus môtiuni 8c maius fpatium ape« rire cœpcrant,ita vt non pedes folum pluribus ordine incedere, fed etiam a lateribus circum« fundi polTet equitatus. lam in confpeâu^ fed extra teliiaétum vtraque acies erat, cum prio» iS res Perfæ inconditum amp;nbsp;trucem fuftulere cia* morem.Redditur 8i z Macedonibus maior^ex« ercitus impar numero,iugis montium vaftifcp faltibusrepercuHuszquippe femper circuniefla nemora petra:(Ç,quantamcunque accepere vo« a O cem,multiplicato fono referont. Alexander an» te prima figna ibat,identidem manu fuos inhi» bens,ne fulpen(i acrius ob nimiâ feftinationem concitato (piritu capelTerencbelIum. Cumque agmen obequitaret,varia oratione, vt cuiufque »5 animo aptum erat,milites alloquebatur.Mace« dones tot bellorum in Europa vifl:ores,ad fubi* gendam Afiam attp vitima Orientis, non ipfius magis quàm fuo duftu profefti,inueteratæ vir« tutis admonebâtur. Illos terrarum orbis libera« 5 O tores,emenfofep olim Herculis amp;nbsp;Liberi patris terminos,non Perfis modo, fed etiam omnibus gentibus impoCturos iugum. Macedonum Ba»

LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tj

dra amp;nbsp;Indos fore,minima efTequsnimc intue» rentur, fed omnia viftoria parari. Non præru* pris petris Illyricorum,amp; Thraciar faxis fteri» Ïem laboremforetfpolia totius Orientisofferri.

5 Vix gladiofuturum opus.Totam aciem fuo pa uore fluftuanté,vmbonibus poffe propelli. Vi» dor ad hæc Athenienfium Philippus pater in« uocabatundomitçcç nuper Bœotig, amp;nbsp;vrbis in ea nobililTimæ ad folum dirutæ fpecies repraz* fentabatur animis.iam Granicum amnem,iam tot vrbes aut expugnatas,aut in hdê acceptas, omniaquæque,quæ poft tergum erant,ftrata, Sc pedibusipforum fubieda memorabat.Cum adierat Græcos, admonebat ab ijs gentibus il* *5 lata Græciæ bella, Darij prius, deinde Xerxis in(blentiæ,aquam ipfam tetramqp poftulantiû, vt netp fontium hauftum,nec folitos cibos relin querent,dedita deis templa ruinis Sc ignibus eft fedeleta.Vrbes eorum expugnatas,fœdera hu» mani diuinique iuris violata referebat.lllyricos veto amp;Thracas rapto viuere aftuetos,aciem ho ilium auro purpuratp fulgentê intueri iubebat, prædam non arma geftaptem.Irent,amp; imbelli* bus foeminis aurum viri eriperent. Afpera mon*

* 5 tium Riorum iuga,nudofque colles, amp;nbsp;perpetuo rigentes gclu,ditibus Perfarum campis agrifep mutarent.Iam ad tcli iadum peruenerät,cum Perfarum équités ferociter in Içuum cornu ho* ilium inuedi funr,quippe Darius equeftri præ»

3 ® Iio decernere optabat,PhaIangem Macedonici exercitus robur efte coniedans. lamque etiam dextrum Alexâdri cornu circuibatur.quod vbi

'q.ViN TI C VRTll

MaceJo confpexit duabus alis equftum ad tat gum montis iuflïs fubfiftere,cçteros in medium belli difcrimen ftrenue transfert. Subduftis de» inde ex acie TheflaKs cquitibus,præfeéhjm eos S rum occulte circuirc tergum fuorum iubet, Parmeoioni^ coniungi)amp; quod is impcraflet, impigre exequi. lamq^ ipfl in medium Perfarü vndiq; circumfufi,egregie tuebantur (èd con» icrtl 8( quafi cohïErcntes tela vibrare non potc# lo rant.Simulvtcrâtemiffa, in cofdem concurrê» tia implicabantur, leui^ amp;nbsp;vano iâu pauca in hoftem,plura in humnm innoxia cadebant.Er» go comminus coaéli confetere,gladios impigre ftringunt.Tum vero multum fanguinfs fufum ï 5 eft.duæ quippe acics ita cohærebant, vt arrnis arma pulfarcnt,mucrones in ora dirigèrent. o5 timido, non ignauo ceiTare turn licuit. collato pede,quafi finguli inter ie dimicarentsin codem veftigio ftabantjdonec vincendo locum fibifa *0 cerent. Turn demfi ergo promouebant gradü, cum hoftem proftrauerât. At illos nöuus exei» piebat aduerfarius fatigatos, nee vulnerati, vt alias folent, acie poterât excedere,cü hoftis in» ftaret a fronte,a tergo fui vrgcrent. Alexander *5 nó ducis magis ,quàm militis munera exeque» batur,opimü decus cæÇo rege expetens. quippe Darius curtu fublimis eminebat, amp;nbsp;fuis ad fe tuendum,amp; hoftibusad inceffendü'ingês inci» tarnentö.Ergo frater eius Oxatres cum Alexan 3 o drum inftarc ei cerneret, équités quibus prat» crat,ante ipfum currfl régis obiecit,armis amp;nbsp;ro» bore corporis multû fuper cæteros eminés,ani»

LIBER ïin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

mo veto amp;nbsp;pietate pauciflimis.TlIo vtiqne præ* lio clarus,alios improuide inftantcs profirauit, altos in fugam auertit. At Macedones vt circa regem erant mutua adhortatione firmatt,cum S ipïo in equitum agmcn irrumpunt. Turn veto

(imilis ruinæ ftrages erat. Circa currîi Darij cebât nobiliifimi duces, ante oculos regis cgre» gia morte defunflijomnes in ora ptoni,ficut df micantes procubuerât, aduerfo corpore vulne» 10 ribusacccptis.Inter hos Aticies amp;Trountes,amp;

Sathaces prçtor Aegypti magnorû exercituum præfedt noicitabantur.circa eos cumulata erat peditum cquitumiç obfcurior turba.Macedorrfî quocp nonquidê multi, lcd promptiffimi tamê * S cæfi funt. Inter quos Alexandti dexterû femur

Jeuiter mucrone perftriftum cft.Iamcp qui Da tium vehèbât,equi confofft haftis,amp; dolore effe tatijiugum quaterc,amp; rege curru excuterc cœ» Serant ; cum illc veritus ne viuus veniret in ho* ium poteftatem,defilit,amp; in cqiium ,qui ad hoc fequebatur,fmponitur, infignibusquoquc imperii,ne fugam prodcrent,indecore abieélis. Turn verocæteri diflïpantur metu, amp;nbsp;quæ eut* que patebat ad fugam via erumpunt, arma ia« *5 cientes, quæ paulo ante ad tutelam corporum fumpferant: adeo pauor etiam auxilia formida* bat. Inftabat fugientibus cquesa Parmenione miirus,amp; forte in id cornu omnes fuga abftule* rat.At in dextro Perfæ TheiTalos équités vehe* 50 menter vrgebant.Iamquc vna ala ipfo impetu proculcata erat, cum Theflali ftrenue cirdum» adis equis dijaplî rurfus in prslium redeunt^

■*8 Q.VINTICVRTXI

fparfofcj incompofitos viéloriæ fîduda Barba« ros ingenttcsdeprofternuntEquipariter equi» tefque Petfarum ferie laminarum ob id genus graue agmen,quod celeritate maxime conftar, 5 çgre moliebantunquippein circûagendts equis

fuis Theflali multos occupauerant. Hac tam profpera pugna nunciata, Alexander non ante aufusperiequi Barbaros,vtrin« iam viftor in« ftarefugientibus ccepit.Hauo^amplius regem 2 0 quam mille équités (equebätur,cn ingens mul« titudo hoftium caderet.Sed quis aut in viftoria aut in fuga copias numerati Agebantur ergo a tarn paucis pecorum modo, amp;nbsp;idem metus qui cogebat fugerc,fugientes morabatur. At Grae« 2 5 ci qui in Dari; partibus ftetcrant Amynta du« ccjfprçtot hic Alcxandri fuir,nunc transfuga) abrupt! a cseteris, baud fane fugientibus fimi» les euaferät.Barbari longe diuerfam fugam in« tenderunt, alij quà reftum iter in Perftdem du« 10 cebar,quidam circuitus tupis,ialtufque montin occultos petiuere, pauci caftra Darij. Sed iam illaquoquc hoftis viftor intrauerat,omni qui» dem opulentia di tia.Ingens auri argent!^ pon« dus,non belli, fed luxuriæ apparatum,diripue» ’3.5 rant milites.Cumquc plus raperent,paflim ftra ta erant itinera vilioribus farcinis,quas in com« paratione meliorum auaritia contempferat.Ia« que ad fœminas peruentü erat,quibus quo cha« riora ornamenta funt,violentius detrahebätur.

3 o Nec corporibus quidem vis ac libido parcebat. Omnia planftu tumultucp,proutcuiquc fortu» na erat,caftra repleuerant, nec vlla facies mali

LIBER. Il I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

deeratjCum per omnes otdines çtatefque viclo* ris crudelitas ac licencia vagaretur. Tune vero impotens Fortunæ fpecies confpici potuic^ cum i) qui tum Dario tabernaculum exornaueranc S Omni luxu amp;nbsp;opulentia inftruétum, eadem ilia

Alexandro quaß veteri domino relètuabanr. Nanque id folum intachum omiferanC milites, ita tradico more,vt viftorem viéli regis taber» naculo exciperent.Sed omnium oculos animoG i O que in femet conuerterant captiuæ mater con« iunxque Dari; » Ilia non maieRate folum, fed etiam ztate venerabilis,hæc forms pulchritu* dine: nec ilia quidem (orte corrupta,acceperaC in iînum filium nondum fextum ztatis annum Z 5 egreifum,in fpem tantæ fortunæ,quâtam pau« loante pater eius amiferat,genitum.At ingre» mio anus auiæ iacebant adultæ virgines duæ, non fuo tantum, fed illius mœrore etiam con, feftæ. Ingens circa earn nobilium fœminarum a O turba conRiterat,laceratis crlnibus,abfciflâquc vefte, priftini decoris immemores, teginas do, minafq; veris quondam,tune alienis nominibus inuocâtes.Illæ fuç calamitatis oblitæ,vtro cor, nu Darius fteti(ret,qurç fortuna diferiminis fuiG a 5 fec,requirebant. Negabant fe captas, fi viueret rextfed ilium equos fubinde mutantem longius fuga abifulerat.In acte autem cæfafimt Perfa, rum peditumcentum millia,decern vero mil, lia interfefta equicum. At ex parte Alexandri 30 quatuor amp;nbsp;quingeti faucij fuere,triginta omni» no amp;nbsp;duo ex peditlbus defyderati funt,equi, tum centum quinquagtnta interfedi, T antulo

3

3* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VI NTi CVR T II

fmpendio ingens viamp;oria ftetit. Rex, qui dia Datium periéquendo fadgacuserac^poftcaquâ amp;nbsp;nox apparcbat, Sc cum aiTequenai fpes non erat,in callia paulo ante a fuis capta petuenit, 5 Inuitari deinde amicos , quibus maxime aifue«

uerat^iuiTit^quippe fumma duntaxat cutis in fe more perftri£la non prohibebat intereife conlt; uiuio.tum repente e proximo tabemaculo lugu bris clamor Barbaro vlulatu planéhuque per« I o mixtus epulantes conterruit.Cohors quoq;,qaç excubabat ad tabernaculü regis^ verita ne ma* ioris motus principium effet, armare fe cœpe» rat.Caufa pauoris fubiti fuit^quod mater vxor* que Darij cü captiuis muliehbus nobilibus re« 15 gcm,quem interfeftum eflè ctedebant,ingenti

gemitu etulatucj deflebät.Vnusnanqß e captb uis fpadonibus^qui forte ante ipfarum ta berna« culum ftetcrat, amiculum quod Darius , ficut paulo ante diélum eft, ne cultu prodcretur,ab» ao iecetatjinmanibuscius qui repertumferebat agnouit, ratufqp rntcrfeélo detraélum effe , fal» fum nuncium mortis cius attulerat.Hoc mulie« rum errore comperto, Alexander fortunæ Da* tijfSc pietati earum lachrymaffefertur.Ac pri» x5 mo Mithrenem,qui Sardeis prodiderat,peri*

turn perGcæ linguæ,ire ad confolandas eas iuf* ferat. Veritus deinde ne proditor captiuarum iram doloremqß grauaret,Leonatum ex purpu ratis fuis mißt, luffum indicate falfo lamentarl î o easîDarium viuum. Ille cum paucis armigeris in tabernaculü, in quocaptiuæcrant peruenir, miHum^ a rege fe nunciare iubet, At hi qui in

L I B, 11 ï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31

veftibuloerantjvt arma tos cófpcxcrc,rati aftû efle de domtnis,in tabernaculum curtunt,voci« ferantes adeffe fupremam horam^miflbfque qui ocdderent captas.Ita(^,vt quæ nee prohiberez 5 nee admittere auderentznullo refponfo dato ta* citæ opperiebantur viftoris atbicrium. Leona* tus expeélato diu qui fe intromitteret poftca quam nemo ptodite audebat,reli£lisin veliibu« lo (atellitibuG intrat in tabernaculum. Ea ipfa a 0 res turbauerat fœminas,quôd irrupiire^non ad« miflus videbatur.Ita^ mater amp;nbsp;coniunx prouo lutæ ad pedes orarecoeperüt^vt prius quàm int terlicer^ur,Darijcorpus ipüs patrio mote iè« pelire permitteret:funŒas lupremo in regê offi' cio,fe impigre morituras. Ixonatus amp;viuete Datium,amp; ipfas non incolumes modo,fed etii apparatu ptiftinae fortunæ reginas fore, Tum mater Darij alleuari fe pafla eil. Alexander po» Reta die cum cura fepultis militibus quorum *0 corpora inuenerat, Petfatum quoquenobililTt* mis eundem honorem haberi iubet, mattique Darif permittit,quos vellet, patrio more fepe« liret, Illa paucos arä:a propinquitate coniun» üos,pro habitu præfentis fortunæ humatiiui« i-S fit, apparatum funerum, quo Petfæ fuprema officia celebrarent, inuidiofum Fore exiftimäs, cum viftores baud pretiofe ctemarentut. lam» que iuftis defundotum corpotibus (blutis,præ« mittit ad captiuas,qui nunciarent ipfum veni« 30 re. Inhibitaque comitantium turba,tabernacu« Ium cum Epheftione intrat. Is longe omnium amicorum chatiffimus et^t régi,cum ip lb pari«

5t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRÏn

ter educatus, fecretotû omnium arbiter, liber» tatisquo^in admonendo eo non alius ius ha» bebat:quod tamê itsa vfurpabat^ vtmagisare» ge petmiirum,quàm vendicatum ab eo videre» ƒ tur.Et ficut ætate par erst regi,ita corporis ha»

bicu præflabat» Ergo teginæ ilium regem eiTe ratæ,fuomore veneratæ funt.Inde ex^adoni» bus capCiuis,quis Alexander effet, monllranti» busjSyfigâbis aduoluta eft pedibus eius,igno» 20 rationem nunquam antea viiî régis exculans.

Quam manu alleuans rex,Non errai! i, inquir, mater. Nam amp;nbsp;hic Alexander eft. Equidem ß hac continentia animi ad vltimum vitæ perfe» uerare potuiflet, fœlicioré fuiife crederem quâ 15 vHus eft elfe cum Liberi partis imitaretur triû» phum,ab Helleipôto ad Oceanum omnes genres viftoria cmenfus: fi viciffet profedo fu» petbiam at^ itam,mala inuida: fi abftinuiifet inter epulas cædibus amicorum^egregiofcp bel io lo viros,amp; tot gentium fecum domitores indi» da caufa veritus elfet occidere.Sed nondû for» , tuna fe animo eius fupcrfuderar. Itaque Orien» tem ram moderate amp;nbsp;prudenter tulit,ad vlti» mum magnitudinem eius non cepit ; turn qui» 1 y dem ira fe geflît, vt omnes ante eum reges amp;nbsp;continentia amp;nbsp;dementia vincerentur.Virgines amp;nbsp;reginas excellentis formæ tâ fände habuit, quàm fi eodem quo ipfæ parente genitç forent. Coniugcm eiufdem quam nulla astatis fuæ pul 30 chritudinecorporis vicit,adeo ipfe non viola» uit, vt fummam adhibuerit curam^ne quis ca» ptiuo corpotiilluderet.Omnem cultum reddi

3gt;

fœminis luflit^nec quicquam ex priftinæ for tu» næ magnificentia captiuis præter Educiam de» fuitJcaque Syfigambis,Rex,fnquit,mcreris vt ea precemur tibi, qux Dario noflro quondam 5 precatæ fumus:amp;(vt video)dignuses,qüitan» turn regem non fœlicitatefolû,fedetiam æqui» täte fuperaueris.Tu quidem matrem me amp;nbsp;re» gtnam vocas^fedego me tuam famulâ eifecon»-Eteor.Et præteritæ fortunæ faftigium capio^Sc I« præfentis iugû pati pofliim. Tua intereft quâ»

turn in nos licuerit)U id potius clemctia,quàm fçuitia vis eiTe teftatum.Rex bonum animû ha bere eas iuiTit.Darij deinde fîlium collo fuo ad» mouit.Atque nil ille confpedu tuncprimum a 15 feviiî conterritus, cetuicem eius manibus amgt; pleftitur.Motus ergo rex conftâtia pueri,Ephe îlionê intuens, Quàm vellê,inquit,Darius ali» quid exhac indole haufiflct.Tum tabernaculo cgreflus, tribus ârisïn ripa Pyrrhami amnislo» 10 uiatcp Herculi Mineruæqp facratisjSyriam pe» titjDamafcumjvbi regis Gaza état, Parmenio» ne prçmiffo. Atque is cum prçceflîffe Darij Si* trapam côperiflet ,veritus ne paucitas fuorum fpemeretur,accerrere maiorem manum Ratuit. tS forte in exploratores ab eo præmiffos inci» dit nomine Mardus,qui ad Parmenionem per» duftusjliteras ad Alexandrum a prçfeélo Da» mafci miflas tradit ei: nec dubitarc eum , quin omnem regiam fupclleftilem cum pecunia tra» 30 deret,adiccit. Parmenio afferuari eo iuffojlite» ras aperit ,in queis erat fcriptû vt mature Ale» xandet aliquem ex ducibus fuis mitteret cum

c

J4 eViNTi CVftTlX

manu cxigua.Itaque re cognita Mardum dati's comitibus ad proditorem remtttit. Illc c mani« bus cuftodiencium lapfus , Damafcum ante lu* cem intrat.Turbauerat ea res Patmenionis ani 5 mum, infidias cimentis:amp; ignotum iter fine du ce non audeb'at ingredi.Fœïicitati tarnen regis fui confifus,agreftes,quiduces itineris effent, excipiiuffîttquibus celeriterrepertis,quarto dia ad vrbemperuenit,iam metuente præfeâ:o,ne 10 fibi fîdes habita non effet. Igitur quafi parum munimentis oppidi fidens,ante folisortum pe cuniam regfam,quamgazam Perfæ vocant,câ pretiofiifimis rerum efferri iubet, fugam fimm Jans,reuera vt prçdam hofti offcrret.MuIta mil* 15 lia virorumfœminarumque excedentem oppi* do fequebâtur,omnibus miferabilis turba,prç» ter eum cuius fidei comiffa fuerat 5 quippe quo maior proditoris merces foret, obijeere hofti pa rabat gratioremomni pecunia prædam ,nobi* *0 les viros,prætorum Darij coniuges liberoique, præter hos vrbium græcarum Iegatos,quos Da rius velut in arcc tutiflîma, in proditoris reli* , qucratmànibus.Gangabas Perfæ vocant hume risonera portantes, hi cum frigus tolerate non »5 poffent,quippe amp;nbsp;procclla fubito niuem effiide rat,amp; humus rigebat gelu,tum afttiftasveftcs, quas cum pecunia portabant, auro amp;nbsp;purpura Infigncs induunt,nuilo prohibere aufojcum for tuna regis etiam humilimisin ipfum licentiam 3 O faccret. Præbuere ergo Parmenioni non fper* nendi agminis fpeciem,qui intentiore cura fuos quafi ad iuftum pr^Uû paucisadhottatus,equis

IIB£R III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)ƒ

calcatia fubdere iubet,amp; acri impetu in hoftem inuehi. Ac illi,qui fub oneribus erant,omiHis, per meCum capeflunt fugam. Armati quoque, qui eos perfequebantur, eodem metu arma ialt; 5 Œare,ac nota diuerticula petere cœperût.Præ« fedus quafi amp;c ipfe conterritus fimulans cundra pauore cópleuerat. lacebant totis campis opes regixjllla pecunia ftipendio ingenti militum prxparata, Ilie cultus tot nobilium virorum, I « tot illudrium feminarum,aurca vara,aurci fre* ni,tabcmacula regali magnißcencia ornata,Ve« hicula quoque a fuis deftituta,ingentis opulem tixplena, facies ctiam prxdantibus triliis , ß qua res auaritiam morarcturiquippe tot anno» IJ rum incredibili Sc fidem excedente fortunacu» mulata,tunc alia ftirpibus lacerata,alia in cœ» Humdemerfaeruebantur.non fufficiebant prç» dancium manus predx . lamc^ etiä ad eos qui primi fugerant, ventum erat. Fœminæ plerx» io que patuos trahentes liberos ibant,inter quas tresfuere virgincs,Occhi, qui ante Darium te» gnauerat,filix,olim quidem ex faftigio paterno return mutatione detraftx,fed turn fortcm ea» rum ctudelius aggrauante fortuna.Incodê gre *5 ge vxorquotpeiulde Occhi fuit, Oxatrifcp,fra» ter hie erat Datij,filia 8c coiunx Artabazi prin* cipis purpuratorû, 8c filius cut Ilioneo fuit no» men. Pharnabazi quoque, cui fummum impe» num maritimç orx rex dederat,vxor cum filio 3 o excepta eft, Mentoris filix tres, ac nobiliftimi ducis Memnonis coniunx,amp; ftlius.Vixque vlla c ij

domus purputati fuit tantx cladis expen » La* cedæmonij quotp amp;nbsp;Athenienfesétant fodeta* tis fide violata Perfas fecuti. Ariftogiton,Dro* pides, amp;nbsp;Leucrtesjinter Athenienfes généré fa» J macp longe clariflimi,Lacedæmoni) Perifippus amp;Onoma(lorides cumOmaio amp;c Calicratide,{j quoque domi nobiles. Summa pecunia fignata fuit talentorum duo milita amp;nbsp;fexaginta : fach le argen« pondus quingenta æquabat.Præter* 10 ea.xxx. milita hominum cum feptem millibus iumentorum dorfoonera portantiû capta funt. Cæterum dij tantæ fortunæ proditorem fepul» turæ celeriter débita pœna perfecuti funt.Nan» que vnus e confci/s eius,credo,regis viccm etiS in tlla force reueritus, interfefti proditoris ca* put ad Darium tulit,opportunum folatiS pro» ditoiquippe Sc vltus inimicumerat, amp;nbsp;nôaum in omnium animis memoriam maiefta»

tis fus exoleuÜTe cemebat.

Q-.CVRTII

DE REBVS GESTIS

alexandri magni

REGIS MACÏDONVM, Liber Quartus, .

St;: Arius tanti modo cxerci [ tus rex, qui triumphant I tis magis quàm dimican i tis more,curru fublimis inierat ptælium, per lot I ca, quæ propè immenfîs ' agminibus côpleuerat, iam inania 8c ingenti fot licudine vafta,fugiebat.

fugam intenderant: amp;c defïciennbusequis,curgt; fumeoruni,quos fubinde mutabât^æquare non poterant.Vnchas deinde pcruenit, vbi excepe» reeum Grçcorû quatuor mlllia^cum quibus ad 15 Euphratem contcndit, id demum credens fore iplius, quod celetitate prxripere pocuiflet. At Alexander Parmenionetn^per quem apud Da* mafcum recepta erat przda^iufTum earn ipfani 8c captiuQs diligent! alTeruare cuftodia, Syriæ quamCœlen vocant,pra:fecit.Nouumlmperiû Syti nondum belli cladibusfatisdomiti,afptr» nabantur, fed celetiter fubafti obedicnter im» peratafecetût.Nardusquocg infula dediturre» ^5 gi.Maritimam tarnen oiam,amp; pleracp longius c ii}

38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q. V I K T I C V R T 11

ctianxa mari rccederttia fcx eius infulæ Strato poflidebattquo in ffdem accepto, caftra mouit ad vrbejn Marathon.ibiilli lireræ a Dario red» duncur,quibus vt fuperbe fcriptis vehementer 5 ofFenfus eft.Præcïpue eum mouit,quod Darius fibi régis titulum,nec eundem Alexandri nomi» ni arcripferat. Poftulabat autem magisquàm petcbatjVt accepta pecunia quantameunque to ta Macedonia caperet,matrê fibi ac coniugem 1 o liberofque reftitueret.De regno,æquo,fi veKet, Marte contenderet. Si faniora,confilia tandem pati potuiflet, contentus patrio, cederet alieni imperii finibus,amicufq; eflettin eo fe fid cm amp;nbsp;dareparatum,amp; accipere. Contra Alexader in 15 hunc maxime modum refcripfit. Rex Alexan» der Dario. Celes,cuius nomê fumpfifti, Darius græcos qui oram Hellefponti tenent, colonial» que Grçcorom lonias omni clade vaftauit,cum magno deinde cxercitu mare tra{ecit,illatoMa io cedonisE Sc Grxeix bello.rurfus rex Xerxes gé» tis eiufdem ad oppugnandos nos cum imma* nium barbarorum copijs venit,qui naualipræ» Jio viclusjMardonium tarnen reJiquit in Græ* cia,vt ab fens quoque popularetur vrbes, agros gt;5 vreret. Philippum veto parentem meum quis ignorât ab his intetfedum effe,quos ingentis pecuniæ fpe folicitauerant veftri fimpia enim Bella fufcipitis,amp; cum habeatis arma,licitami» ni hoftium capita,ficut tu proxime taletis mil« 30 le tanti exercitus rex percufforem in me erne« re voluifti. Repello igitur bellum, non infero. Et dijs quoque pro meliote fiantibus caufa^ma

LIB. IIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39

gnam partem Afiæ in ditionem rcdegt meam: te ipfum acie vid, quern amp;nbsp;fi nihil a me impe» trare oportebat quod petieras, vrpote qui ne belli quidem in me iura feruaueris,ramen fi ve* J neris fupplex, amp;c matrem, amp;nbsp;coniugem, Sc li» beros fine pretio recepturum teeffepromitto. Et vincere,amp; confulete viftis fcio.Qui fi te no« bis committere times, dabimus fidemimpune venturum.Decæterocum mihi fcribcs,mcmê» I o to non folum regi te, fed etiam tuo fcriberc. ’ Ad hanc cpiftolam petferendam Therfippus

mifTuSjipfe in Phœnicem deinde defcendit, amp;nbsp;oppidum Biblo traditum rccepit. Inde ad Si» dona ventum eft,vrbem venuftate famaq; con» ïj ditorum inclytam.Regnabatin eaStrato,Da» rij opibus adiutus :fed quia deditionem magis popularium quàm fua fponte fecerat,regno vû fus indignusiÈpheftionicp pcrmifTum, vtqueni eofaftigioSidones digniffîmum arbitrarcntur, ^0 conllituerct regem . Erant Epheftioni Iiofpi» tes clari inter fuos iuuenes, qui fafta fpfis po» teftate regnandi, negaiierunt quenquam pa» trio more in id faftigium recipi,nifi rcgia ftir» pe ortum . Admiratus Ephefiion magnitudi» *5 nem animi fpernentis quod alij per ignés fer»

rumque peterent. Vos quidem mafti virtute, fnquit,eftote,qui primi intellexiftis quanto maius effet regnum faftidire,quàm acdperc. Caiterum date aliquem regiæ ftirpis,qui me» 3 0 minerit a vobis acccptum habere fe regnum.

At illi cum multos imminere tantæ fpei cerne» tent^fingulis amicorum Alexandriob nimiam c iiij

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRTIt

regni cupiditatem adulantes ftatuunt neminê cffe potiorem, quàm Abdolominum quendam longa qufdem cognatione fttrpi regiæ annexü, fed ob inopiam fubutbanum hortum extgua co

5 lêtcm nipe.Caufa ei paupettatis/icut pleriic^, probitas erat,intentufcp opere diurno ftrepitn arrnorum,qui totam Afiam concufferat,no ex» addiebat.Subito deinde,de quibus ante di£tum eft, cum regiæ veftis infignibus hortum inträt, 2 o quem forte fteriles herbas eligens Abdolomi» nus rcpurgabat.Tunc rege eo falutato,altcr ex his,Habitus(inquit) hic que cernis in meis ma» nibus,cumifto fqualore permutandus tibi eft. A blue corpus illuuie,æternif(}ue fordibus fqua«

15 lidum . Cape régis animum, amp;nbsp;in earn fortu» nam qua dignus es,iftam continentiam pro» fer. Et cum in regali folio refidebis,vitæ necif» que omnium ciuium dominus, caue obliuifca» ris huius ftatus, in quo accipis regnum , imo lo Hercule propter quem.Somnio fimilis res Ab» dolomino videbatur.Interdum,fatis ne iani efgt; fent,qui tarn proterue fibi illuderent,percon» tabatur.Sed vt cuniftanti fqualor ablutus eft, amp;nbsp;inicifta veftis purpura auroque diftinfta, amp;nbsp;fides a iurantibus facia ferio,iam rex ijfdem co» mitantibus inregiamperuenit.Famafvt folet) ftrenue totas vtbes difturrit: aliorum ftudium, aliorumindignatiocminebat.Ditiflimusquiftß humilitatem inopiamcß eius apud amicos Ale»

3 0 xandri criminabatur. Admitti eü rex protinus iuffit; diuq^ contemplatus,Corporis,inquit,ha» bitus,famç generis non rcpugnat,fed Übet fcire

LIBER na

41

inopiämqua patiétia tuIeris.Tum tIle,Vtinam (inqutt)codem animo regnum pari poffim.Hac manus fufFecete defiderio meo.nihilhabenti^nt» hil defuit. Magnæ indolis fpecimen ex hoc Ter»

5 motie Abdolomint cepit. Itaqj non Sarationis modo regiam fupelleftilem attribui ei iuffit,red pleraç etiam ex Perfica præda.regionem quo« que vrbi appofitam,ditioni eius adiecit.Interea Amyntas,quem ad Petfas ab Alexandro tranf

10 fugilTe diximus,cum quatuor millibus Græco» rû ipfum exacie perfecutis fuga Trmolim per» uenit.Inde in naues militibus impofitis,Cyprü tran(mifit:amp; «um inillo ftatu rerum id quem» quc,quod occupaflet, habiturum arbitraretur^ velut certo iure pollellum, Aegyptum petere decreuit,vtriç^tegihoftis,amp; femper ex ancipi« ti mutationetemporum pendens: hortatufque milites ad ipcm tantæ rei, docet Satacempræ» torem Aegypti cecidilTe in acie,Perfarum prae»

* o (îdium amp;nbsp;fine duce efle,amp; inualidü, Aegyptios femper prxtoribus eomm infen(bs,pro hcijs ipfos,non pro hoftibus xftimaturos.Omnia ex» periri necelTitas cogebat: quippe cum primas fpes Fortuna deftituitjfutura praefentibus vi»

» 5 dentut elfe potiora. Igitur conclamant, du» ceret quo vidcretur. Atque illc vtcndum ani», mis,dum fpe calerent,ratus, ad Pelufij oftium pénétrât, fimulans a Dario fe efle præmiflum. Potitus ergo Pelufij,Memphin copias promo» 5° uit:ad cuiusfamam Aegyptij vana gens,amp; no»-uandis quam getendis aptior rebus,ex fuis quif» quevicis vtbibufque ad hoc ipfum concurrunt,

4* ' «.VïNTI CVR ni

id delenda ptæfîdia Petrarum,qui tetriti tamê fpem obtinendi Aegyptum nó amifetunt.Sed eos Amyntas prxiio fuperatos in vrbem com* pellir, caftriiï^ poütis viflores ad populandog agtos eduxit, ac velut in medio pofitis his ho* ftium,cunda agebantur. Ita«^ Mazeces quan^ infœlici prælio fuorum animos territos effe co» gnoucrat,tarnen palates,amp; viftoriae fiducia in* cautos oftentans perpulir,ne dubitarent ex vr» lo be crumpere,amp; res amÜTas recuperate.Id con* fi!iumnóratloneptudentius,q euentu fœlicius fuit.Ad vnum omnes cn ipfo duces occifi funt» Has poenas Amyntas vtriq; tegi dedit, nihilo magisei ad quem transfugerat,fidus, g illi que äj dctfcrucrat.JJanjprxtores, qui praelio apud If» fon fuperfucrantjcum omni manu quæ fugien* tesfecuta erat, affumptaetiam Cappadocum amp;nbsp;Paphlagonum iuuentutc,Lydiam récupéra* re tentabant. Antfgonus ptxtor Alexandti Ly* xo diæpræerat:qoiquanqplerofqî militûex præ* fidijs ad regem dimiferat,tamen barbaris Ipre» tis in aciê fuos eduxit.Eadem illtc quolt;^ Fortuna partium fuit.tribus prælijs alia atœ alia tegione commiffis Perfæ funduntur. Eodcm tempore X5 claflts Macedonfi ex Græcia accita,Ariftome» nem,qui ad Hellefponti oram recuperadam i. Dario erat mi(rus,captiscius aut euetfîs naui* bus fuperat.a Milefijs deinde Parnabazus prx* feftus Petficæ claflis pecunia exafta,amp; præfi* 50 dioin vrbem Chium introdufto, centum naui* bus Andrum,amp; inde Syphenû petii't. is quotç infulas prxfidijs occupât,pecunia’mul£lat.Ma*

11 BE R till. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4)

gnitudo belli quod ab opulenttflîmfs Europæ Afiæcp regibuï in fpem totius orbis occupan* digerebatur,Græciæ quocj amp;nbsp;Cretæ armacô« mouerat.Agis Lacedæmoniorû rexoftomilli»

5 bus gtæcorum, qui ex Cilicia profugi domo» repetierantjcontraftis, bellum Antipatro Ma» cedoniæ præfeélo moliebatur. Cretcnlcs bas aut illas partes fèéu ti,nunc Spartanorum,nunc Macedonum prçfidi/s occupabantur.Sed leuio»

10 ra inter illos fueredifcrimina,vnumcertamen, ex quo cætera pendebat,intuente fortuna. lam tota Syria,iam Phœnices quoque,excepta Ty» ro, Macedonum erant, habebatq) rex caftra in contlnenti,a quo vrbem anguftum fretum diri»

IJ mit.Tyrusamp; claritate amp;nbsp;magnitudineanteos mnes vrbes Syriæ Phœnicifque mcmorabil/s, facilius ibcietatem Alexandri acceptura vide* batur,quàm imperium. Coronam igitur aureâ legati donum afiêrebant,commeatufi5p large amp;

xo hoCpitaliter ex oppido adduxerant .Ille dona vt ab amicis accipi iuflît, benignecj! legatos al» locutus,Herculi,quem præcipue Tyrij cole* rent, factificare veile fe dixit. Macedonum rc* ges credere ab illo deo ipfbs genus ducere,le vc*

X5 ro vtid faceret,etiam oraculo monitum.,Lega» ti reTpondent cfTe templum Herculis extra vt» bcm,in earn federn quam Paictron ip(î vocât. Ibi regem deo facrum rite fafturum.Nô tenuit iram Alexander,cuius alioquipotens non erat.

5 O Itaq},Vos quidem,!nqu{t,fîducia loci, quod in» fulam incolitis,pcdcftrcm hune exercitû iper» nitis,fed bteui oftendam in eofitinenti vos cfVe,

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aVlMTl CVRTI I

Proinde fciatis lie et aut intraturum mc vrbefngt; aut oppugnaturum. Cum hoe refponfo dimif» fos monere amici cŒpetût,vt regem,quem Sy» ria,quem Phœnix recepilTetjIpfi quoc^ intrare S paterétur.Atillilocofatis fifi, obßdionem fer» te decreuerunt.nanqß vrbem a continenti qua« tuoriladiorum fretum diuidit,Africo maxime obic^um,crebros ex alto fludus in littus euol ucns.nec accipiendo opeti quo Macedones con» 2 o tinenti infulam iungere parabant, quicquâ ma» gis quàm ille ventus obllabat: quippe vix lenl amp;nbsp;tranquillo mari moles agi polfunt, Africus vero prima quætç côgcfta pulfu illifa mari fub» ruit,nec vlla tam Hrma moles eft,quâ nô exci» dant vndæ per nexus operû manantes, amp;nbsp;vbi acriorflatus extitit, fummioperis fafligio fu» pcrfiifæ.Præterhanc diff.cultatem haud minor alia eraf.muros, turreftj vrbis prxalrum mare ambiebat.Non tormenca nifî e nauibus procul *0 exeufla emitti, non fcalæ mœnibus applicari poterant.Præceps infalum murus pedeftre in» terceperat iter.naucs nec habebatrex. Si. fi ad» mouiflet, pendentes amp;nbsp;infta biles miflîlibus ar» ceri poterant. Inter quæ,haud parua diélu res *5 Tyriorum fiduciam accendit. Carthaginenfi» um legati ad celebrandum anniuerfarium fa» crum more patrio tunc vénérant: quippe Car» thaginem Tyri? condiderunt/emperparêtum loco culti.Hottari ergo PœnicŒpetunt,vtob» 30 fidionem forti animo patercntut,brcui Cartha» gine auxilia ventura, nanc^ ca tempeftate ma» gna ex parte Punicis cßtlTibus maria obfidebâ*

tl BE R III I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4;

tut.Igftur bello decreto,per muros turrefi^^ tot menta difponunt: arma iunioribus diuidunts opificefîÿ,quorum copia vrbs abundabat,inof» ficinas diflrtbuunt. Omnia belli apparatu ftrc* S punt, ferreæ quocp manus, harpagonas vocar, quas operibus hoftium inijccret,coruiqp, amp;nbsp;alia tuendis vtbibus excogitata prçparabantur.Sed cum fomacibus ferrum quod excudi oportet batjimpofitum effet,admotifqj follibus ignem 10 flatu accenderenc,ranguini$ riui fub ipfis flami - mis extitiffe dicunrur,idqj omen in Macedonû

metum verterût Tyrij. Apud Macedonas quo» que cum force paneni quidam militum frange» ret,manantis fanguinis guttasnotauernt. Ter* 15 rito^ rege Ariftander peritiffimus vatu rcfpon ditjii extrinfecus ctuot fluxiffet, Macedonibus id trifte futurum.Contrà cum ab inferiore par» te manauerit, vrbi quam obfideredeftinaffent, exitn pottendere.Alexander cû amp;nbsp;claffem pro» lo cul haberet, amp;nbsp;longâ obfidionê magno fibi ad ’ cætera impedimento videret fore, Caduceato» tes,qui ad pacem eos compellerent, mifitiquos Tyrij contra ius gentium occiiôs præcipitaue» runt in altum. Atqj ille Riorum iam indigna ne» ij ce commotus,vtbem obfidere ftatuit. Sedantè iacienda moles erat,quæ vrbem continenticô» mitteret.Tngens ergo animos militum defpera» tio inceffitjcernentium profundum mare,quod vix diuinaopepoffet implerûquçiàxa tam va» 30 fta, quas tam proceras arbores poffe reperirif cxhauriendasefferegiones,vt illud fpatiumag gcraretur: Si exæftuare fcmperfretumiquôque

46 Q.VI NTl CVR T tl

arüius volutetur inter infulam Sc continétcmj hoe acrius furere. At ilie haudquaqua rudis tra* ftandi militates animos^Cpeciem libi Herculis in fomnooblatam eflepronunciatjdextrâ por» f rigentisdllo duce^ illo aperiente in vrbem intra» re fe vifum. Inter hæc Caduceatores interfe« ftos,gentiumiura violatareferebat. Vnameiïè vrbem,quæ cutfum viftoris morari aufa effet, Ducibus deinde negotium datur, vt fuos quit« IO quecaftiget:fatiflt;5omnibus ffimulatis,opusot

fus eft.Magna vis faxorum ad manu erat, Ty» to vetere præbente:materies ex Libano monte tatibus amp;nbsp;turribus faciendis vehebatur.Iamque a fundo maris in altitudinem montis opus ex» 15 creuerat-.nondum tarnen aquç faftigium xqua»

bat : Si quo longius moles agebatur a littore, hoc magis quicquid ingerebatur,prçaltû abfor» bebat mare,cum Tyrij paruis nauigijs admotis perludibriû exprobrabantalios atmis inclytos ao dorfo (icut iumenta onera geffare. interroga» bant etiam,nû maior Neptuno effet Alexâder. Hæc ipfa infeélatio alacritatem militum accê» dit.Iamq^ paululum moles aquam eminebat,Sc fimulaggeris latitudo crefeebat, vtbiiç admo» a J uebatur.Tum Tyrij magnitudine molis,cuius incrementû eos ante fefelletat,confpefl:a, leui» bus nauigijs nondû cômiffum opus circuire cœ» pcrûtîmiffilibus eosquorjqui pro opéré ftabât, inceffere, multisergoimpunevulneratis, cûamp; 5 O remouere amp;nbsp;appellere feaphas in expedito non cffet,ad cura femetipfos tuendi ab opéré côuer» tétant.Igi tut ex iumentis cotia velaq^ iuffit ob»

I I B, 111 I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

tendi^vt extra tcii iaflû eflenttduarr^ turrcs ex capite molis erexit^e quibus in fubeuntes fca* phas tela ingeri poffene. Contra Tyrij nauigia proculacólpedu hoftiû littoriappellût,expos S litili^ militibus eos qui Taxa geßabant,obtrua« cat,In Libanoquof^ Arabum agreffes incópo« Cros Macedonas aggreffi^ triginta fere intetß« ciunt,paucioribus captis. Ea res Alexandru dû uidere copias coëgit.Etne legniter affidere vnl xo vrbi videretur, operi Perdica Crateronqjprae» fccitjipfecum expedita manu Arabiam petijt. Inter hæc Tyri, naucm magnitudine eximia, faxis arenaqt a puppi oneraram, ita vtmultutn proraeminerct^bitumine ac fulpbure illitâ res 15 mis concitauerunt. 8c cum magnam vim venti vela quocß concepiffent,celerirer ad molem fuc* ceffit. Tuncprora eius accenfa^remiges defilie» te in fcaphas, quæ ad hoc ipfum præparatæ ie« quebantur. Nauis autem igne concepto latius »0 fundere inctndiû cœpit,quod,ptiusquàm pof» fer occuiri,turrcs,amp; extera opera in capite mo» Iis poGta côprehêdit. At qui defliierant in patf ua nauigia,faces,amp; quicquid alendo igni aptum cratjin eadem opera ingerunt. lamcp non mo» ^5 do Macedonum turres,fed etiam fumma tabu« lata côceperant igné,cû ij qui in tutribus erât^ partim haurirentur incedio,partim armis omif «s in marc femet ipfi immitterent. At Tyri/\ qui capere eos,quâm interheere mallent,natan» 30 tium manus ftipitibus faxiftj lacerabât,donee debilitati impune nauigij'sexcipi poffent.Nec incendio folû opéra côfumpta: fed forte codem

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q. VlKTI CVRT 11

die vehcmcntior vêtus totum ex profundo ma» ris iUifît in molem, ctebtil«^ fludibus copages opens verberatæ laxauere, faxaque inteifluens vnda, medium opus rupit.Prorutis igitur lapi« dum cumulis,quibus inteda terra fuftinebatur, præceps tn profundum ruit, tantxç molts vix Vila veftigta inuenit Arabia rediens Alexander, Hie, quod in aduerfis rebus folet fîeri,alius in altum culpam referebat, cum omnes verius de xo içuitia maris queri poßent.Rex noui operis mo lem orrus,in aduerfum ventum non latere, fed reda fronte direxit, quod estera opera velut fubipib latentia tuebatur. Latitudinem quo^ aggeri adiecit,vt turres in medio ereds procul 15 teli iaduabeÜTent. Totas autem arbores curn ingentibus ramis in altum iaciebant,deinde fagt; xis onerabant,rurrus cumulo eorum alias arbo» res inijciebant.Tum humus aggerebatursfupcr quxaliaftrue faxoru arborumc^ cumulata,ve« 20 lut quodam nexu continens opus iunxerant.

NecTyrij quicquid ad impediendâ mole exco» gitari poterat,tegniter exequebantur. Prsci# puum auxilium erat, qui ptocul hoHium con» fpedu fubibantaquam,occulto(p lapfu ad mo» 25 lem vlcp penetrabant, falcibus palmites arbo* rum eminentium ad fe trahentes,qus vbi fecu» ts erant,ipleraque fecum in profundum dabät: tum leuatos onere ftipites truncofc^ arborum baud sgre moliebantur : deinde totum opus, 3 o quod ßipitibus fuerat innixum, fundamento la pfo fequebatur.Aegro animi Alexadro,amp; vtrû perfeuetaret, anabitet,(atis incetto,claflis Cy»

pto aduenit. Eodemcj tempore Cleander cum gcæcis militibusin Aßam ni^r adueAus,cen« tum amp;nbsp;oftoginta nauiö clafTem in duo diuidit cornua. Lçuum Pythagoras rexCypriotöcum S Cratero tuebatur. Afexandrum in dextro quin» queremis regia vehebat.Ncc Tyrij, quanquam clafTem habebâc,aufî nauale inire certamen, tri» remes omncs ante ipfa mœnia oppofuerunt, quibus rex inueftus,ipfas demerfit.Poftera die Ï 0 clafle ad mœnia admota,vndique tormentis,amp; maxime arietum puifu murosquatit,quos Ty» rif raptim obftruftis (axis refecerunt, interio» rem quoque murum,vt fi prior fefelliflet, illo fe tuerentuty vndiqj orfl: fecf vndiqj vis mali vrge» Ï j bat:moles intra teli iaftum erat, claflis mœnia circuibat,terreftri fimul naualicp clade obruebä» tut:quippc binas quadriremes Macedones inter fe ita iunxerätjVt prors cohçrerent,puppes in» teruallo,quanta capere poterant,diftarêc.Hoc * 0 puppium interuallum antennis afleribuf^ vali» dis aeligatis,ruper^ cos pótibus ftratis,qui mi» litem fuftinerentpmpleuerât.fic inftruftasqua» driremesad vrbeagebant.inde mifTiliain pro» pugnantes ingerebantur tutcgt;,quia proris miles *5 tegebatur.Media nox erat, cum claflem ficuti diftum eft parata, circuire vrbem iubet: iamcp naues vrbi vndicp admouebantur, amp;nbsp;Tyrij de» fperatione torpebant,cUm fubito fpiflæ nubes intcdetc fe cælo,amp; quicquid lucis internitebat, 30 cfTufa caligineextinftumeft. Tu inhortefcens mare,paulatim leuari: deinde acrius vento con» citatum,fludus eiere,amp; inter fe nauigia collide»

JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q. VINT I CVRT II

re.Iamq) fcindi coeperant vincula,quibus cone* xx quadriremes erant,tuere^ tabulata,amp; cum ingenti fragore in profundum fecii milites tra» here.Neqj enim cóferta nauigia vlla ope in tut*

5 bido regi poterât.Miles minifteria nautarû, re» miges militis officia tutbabant,amp; quod in huiuf modi cafu accidit,periti ignaris parcbät : quip* pegubernatores alias imperare foliti, tû metu mortis iuiTa exequebantur.Tandê remis perti« xo nacius euerberatû mare,veluti eripientibus na» uigia clafTicis cenit,appuiracß funt littort lace* rata pleralt;^.Iffdêdiebus forte Carth^inienflû legati XXX fuperuenerût,magisobfenisfolatiâ quàmauxiliû: quippe domeffico bello Pœnos impedin',nee de imperio,red pro falute dimica« re nunciabant.Syracufani tunc Africa vrebant, 8c baud procul Cartbaginis mûris locauerât ca» ftra.Non tarnen defecere animis Tyiij, qq ab ingenti fpe deftituti erant,fed cóiuges liberofqß

IO deuebendos Cartbaginemtradiderunt,fortius quicquid accideret laturi,n cbariffîmâ fui parte extra cómunis periculi fortem babuilTent.Cûm vnus è ciuibus cócioneindicaifet oblatamefte per fomnû fibi fpeciem Apoilinis,quem eximia ts religione colerent,vtbem deferentis,molemœ a Macedonibus iadam in falo, in fylueftrem Al» tum efte mutatam, quanq author leuis erat,ta» men ad détériora credenda proni metu,aurea catena dcuinxerefimulacrum, aræcp Herculis, 3 o cuius numini vrbem dicauerant, inferuere vin» culum,quafi illo deo Apollinem retêturi.Syra» cacufls id fimulacru deuexetant Pani,amp; in ma*

UBER nil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jt

lore locaucrant patria, muinfcj ali’js (poli/s vtlt; bium a fcmec captarum non Carthaginem ma gis 4 Tyrum ornauerant.Sacrum quo^, quod quidem dijs minime cordi elle crediderim,mul« S lis feculis intermilTum^repctendi authorcs qui» dam eranc,vcingenuuspuerSatumo immola»' returtquod (acrilegium verius q factum Cartha ginienfesa conditoribus traditum,vfqî ad ext cidium vrbis fuæ feciffe dicuntur: ac nifl' fenio» IO res obftitilTent, quorû confilio cunfta ageban» tur,humanicacem dira fuperllitio viciflet.Cçte» rum efFicacior omni arte imminens ncccflîtas, non vfîtata modo prxfidia,fed quædam etiam noua admouit, Nanqß ad implicanda nauigir, quæ muros fubibant, validis afleribus coruos amp;nbsp;ferrcas manus cum vncis ac falcibus illiga» ueranC,vt cum tormento afleres promouiflent, fiibito iaxatis funibus inijcerent. Vnciquocp 8c falces ex ijidem aiTeribus dependentes,autpro» pugnacores,autipfanauigia lacerabât.Clypeoa veto æneos multo igné torrebât,quos repletos feruida arena, cœnocp decofto, è mûris fubito deuoluebant : ncc vlla peftis magis timebatur: quippe vbi loricam corpufque feruens arena pe» »5 nctrauerat, nec vlla vi excuti poterat, amp;nbsp;quic» quid attlgerat,perurebat,i3cient£flt;5 arma,lace» ratis omnibus quels protegi poterât,vulneribus inulti patebant, corui veto amp;nbsp;ferrcæ manus tor» mentis emiffæ plerofiç rapiebant. Hic rex fa» 30 tigatus ftatuerat foluta obiidione Aegyptum pctere ! quippe cum Afîam ingenti célerita» .te percuicillcti circa muios vnius vrbis hære» d ij

s» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.TINTI evRTiI

bat, tot maximarutn rerû opportuni'tate dimiG fa.ôetcrum tam difcedere irritû,quàm morarl pudebat,famatn quocp, quapluraquàm atmis euertcrat, ratus leuiorem fore, û Tyrutn quafi

5 teftem fe polTe vinei rcliquifTet. Igitur ne quid inexpertumomitteret, plures nauesadmoueri iubcCjdeledofque militum imponi.Et forte be^ lua inufitatæ magnitudinis fuperipios fluffus dorfb eminés, ad molem quam Macedones ielt;

IO cerant,ingens corpus appîicuit, diuerberatifep fiucfibus alleuans femet vtrinqß confpeófa elf. Deinde à capite molis rutfus alto fe immerfit, ac modo fuper vndas eminens magna fui par» te,modo fuperfulïs fluéfibus condita,haud progt;

15 cul munimentis vrbisemerfit.Vtrifi^lçtus fuie -beluæ afpeftus.Macedonesiteriaciendo operl monftraîle earn augurabantur.Tytij Neptunü occupati maris vindicem arripuiffe beluam, ac molem breui profefto ruituram : lætiqj omine

J. O eo,ad epulas dilapfi,onerauerc fe vino,quo gra» ues,orco foie nauigia confçenduntredimita co» ronis fioribuRpiadeo viftoriçnon omen modo, fedetiam gratulationem præceperât.Forte rex clalfemin diuetfam partem agi iuflerat,x x x minoribus nauigijs reliélis in littore, è quibus : Tyrij duobus captis, cætera ingenti terruerât metu,donee fuorum clamore audito Alexâder clalTcm littori a quo fremitus acciderat,admo«^ uit. Prima è Macedonû nauibus quioqueremis

30 velocitate inter cæteras eminens occurritiquâ vc côfpexere Tyrij,duæ è diuerfo in latera eius inuedæ funt, in quatû altera quinquetemis ea»,

I ISER I 11 b 1 nbsp;•

dem cócitata, amp;nbsp;ipfà roftro i£ta eft,amp; ilia inut* cem tenuitlamc^ ea qux no cohærebar,libero impetu eue£la,in aliud quinqueremis latus in« uehebatur^cum opportunitate mira trirefflis è

S claffe Alcxâdriineam ipfam quæquinqucreml imminebat,tanta vi impulfa eft,vt Tyriusgu» bernator in mare excuteretur è puppi. Plures deinde Macedonum naues ruperueniunt,amp; rex quoque aderat, cû Tyrij inhibentes remis segre euel!untnauemquçnærebat,pottûçp omnia fi» t mulnauigia repetunt. Confeftim rex inlecutus portû quidem intrarenon potuit^cum procul è mûris miffilibus furamoueretur; naues auré o» mnes fere aut demerfit,aut cepit.Biduo deinde

15 ad quietê dato militibusjiuffifç amp;nbsp;claflem amp;nbsp;' machinas pariceradmouere, vt vtrincj territis infiaretjipfe in altilfimâ turrim afccnditjingêti animo,periculo maiore,quippe regio infigni èc armis fulgentibus eófpicuus,vnus præcipue te»

* ® lis petebatur, amp;nbsp;digna prorfus fpeftaculo edi» ' dit.multos è mûris propugnatores hafla tranf» fixit,quofdä etiam cóminus gladio clypeoq; ira pullos prafcipitauinquippe turn's ex qua dirai» cabat,mûris hoftiû propemodû cohaerebat. lâ»

*5 cçcrebrisarietibus faxorû cépagelaxata,muni menta defecerant,amp; claflis intrauerat portû,amp; quidâ Macedonn in turres hofliû delcrtas eua» ferantjCÛ Tyrij totfimulmalisvifti,alij fuppli ces in têpla confugiû t,alij foribus sediû oblera»

30 tis occupant liberum mortis arbitriû, nonnulli ? ruuntin hofté,haud inulte tarnen perituri.Ma gna pars fumma teftorum obtinebat, faxa amp;nbsp;d iij

54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VIMT1 C V R T 11

quicquid manibus (brs dederat,ingerentes futw euntibus.Alexâder exceptis qui in tépla confu» gerâtjomnes interfici,ignélt;5 teftis inijci iubet, his per prçcones pronunciatis;nemo ramen argt;

5 matusopemadijspeterefuftinuit. Puerivirgf* neflt;ç templa cópleuerant,viri in veftibulo fua» rumquifqß ædium ftabant, parata fæuientibut turba.MuItis tarnen faluti fuere Sidonij, qui in« tra Macedonû præfidia erant.in vrbem quidem

ï 0 inter viélores intrauerant,fed cognationis cum • Tyrijs memores, qufppe vtranqj vrbem Age» norem condidifle credebant, multos Tyriorum ctiam protegentes ad fua perduxete nauigia, quibus occultatis Sidona deuefli funt.x v mil*

15 lia hoc furto fubdufta fæuitiæ funttquantum^ ' fanguinis fufumfit, velexhoc exiftimari po» ten;,q7 intra munimcnta vrbis fex milb'a arma* torum trucidata funt.Triftc deinde ibeftaculn viftoribus ira præbuit regis.duo millia, in qui* xo bus occidendi defecerat rabies, crucibus affixi per ingens littoris fpatium pependerunt. Car» thaginiêfîum legatis pepetcit,addita denuncia* tione belli,quod præfentium rerû ncceflitas mo raretiir.Tyrus feptimomenfequàm oppugna*

X5 ri cœpta erat,capta eft, vrbs Sc venuftateori* giniSfSi ctebra fortunç varietatead memoriam pofteritatis infignis, condita ab Agenore. Diu mare non vicinum modo, fed quodcûqp clafle» eius adierunt, ditionis fuæ fecit: amp;nbsp;fi famæ li»

5 O bet credere,hæc gens literas prima aut docuit, aut didicit. Colonia: certe eius pene orbe to* to diffiifæ fünf Carthago in Aphrica, in Bee»

tl B. Illi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SS

otia Thebæ, Gades ad Oceanum ; credo libero comeatus mari, fæpiufq; adeundo cxteris inco« gnitas terras, elegilTe Cedes {uuentuti,qua tunc abundabant:feu quia crebris motibus terrxfnä hoc quoqß traditur) cultures eius fatigati,noua ' Sc externa domicilia armis fibimet quxrere co» gebâtur. Multis ergo cafibus defunaa. Sc poft cxcidium renata, nunc tarnen longa pace cun* fta refoucnte,fub tutela Romanx mäCuetudi»

I© nis acquiefcit. lifdem ferme diebus Darij litea rx allatx funt,tandem vt regi fcriptx.Petebat vti filiam fuamfSatipnx erat nomen) nuptijs Alexader fibi adiungeret. Dotem fore omnem regioncm inter Hcllerpontum Sc Alyn amnem fitam, inde Orientem fpeftantibus terris con» ■ tentum.Si forte dubitaret quod offerreturacci» pere,nunquam diu eodem veftigio flare fortu» nam, femperq? homines,quantamcunqî fœlici» tatem habeant,inuidiâ tarne fentire maiorem.

i 0 Vercri fe ne auium modo,quas naturalis leuftas ageret,ad fydera fe inaniac puerili metis affe« ftu cffcrret. Nihil difficilius efre,q in ilia xcate tantam capere fortunamsmultas leadhucreli. quias habere,nee femper in anguftijs pofTe de»

a J prehendi.Tranfeundû efle Alexandro Euphra» tem,Tygrim(:p amp;nbsp;Araxem,amp; Hydarpcm,ma» gna munimenta regni fui. Veniendum in cam» pos,vb{ paucitate fuorum crubefeendum fit.Tn Mediam,Hyrcaniam,Ba£lra,amp; Indos Oceani

50 accolas,quâdoaditurum?neSogdianosamp; Ara» chofios nomincm,cxterafqt gentesad Cauca» fum Sc Tanaim pertinentes.Senefcendum fore d iiij

Q, V I N T I CVRTIl

tantum terrarum vel fine prælio obeuntfiSc ve* lo ad ipfum vocare defincretmantç illius exitio fe effe venturum.AIexander,his illis qui litera* attulerant,refpondit, Darium fibt aliéna pro*

5 miccere:quod totum amiferat,veile partiri.Do -ti fibi dari Lydiam,Ionidas,Aeolidem, HelleG ponti oram,viâ:oriæ fuæ prsmiadeges autem a viftoribus dici, accipi a viftis. In vtroilatu ambo eifenty fi folus ignoraret, quamprimum

• 10 marte decerneret: fe quocp cum trâfiiTet mare, nonCiliciam aut Lydiam ignorare,quippe tâ» ti belli exiguam banc elfe mercedemifed Pet* fepollm,caput tegni eius,Ba£Ira deinde amp;nbsp;Bat* taua, vltimicß orientis oram imperio fuo defli*

• 15 naße : quóque ille fugere potuiffet, ipfum fequi poife.defineret terrere fluminibus, quem feitet maria tranfifle. Reges quidê inuicem hçc fcri* pferât.SedRhodi, vrbem fuam portufcp dedc» bant Alexandro. Ille Ciliciam Socrati rradide*

xo rat,Philotaregioni circa Tyrumiuflbpræfide* rc.Syriam,quæ Cœle appellatur,Andromacho Parmenio tradiderat,abilloquod fupererat itet fafturus.Rex Epheftione Phœnicis oram claG fe præteruehi iuflb, ad vrbem Gazam cumo*

a-S mnibus copi,s vcnit.Iifdem fere diebus folenne erat ludicrum Ifthmiorum, quod conuentu to* tius Græciæ celebratur. In eo confilio, vt fiant Græcorum temporaria ingénia,decernunt, vt duodecim legarentur ad regem,qui obres pro

• 30 falute Grçciçaclibertategcftas,corona auream donum viftoriçferrent.Iidem pauloante incer* tæ famæ captauerant auram, vt quocunqi pen*

LIBER IUI. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jy

dentes animus tuIifTet, fortunam fcquerentur. Cæterum non ipfe modo rex obibat vrbes,im» peri) iugû adhuc recufantes, fed prætores quo* que ipfius egregij ducespleraqs inuaferant’Cha

$ las PaphIagoniam,Antigonus Lycaoniam^Ba* lacrus Idarne prætore Dari) fuperatoMiletum cepit.Amphoterus amp;EgiIogus centum fexagin ta nauium claiTe infulas Achaiam atque Aßam in ditionem Alexandri redegerunt. Tenedon

I o quoque hoftium receptaculum incolis vitro vo -cantibusilatuerat occupare.Sed Pharnabazus Dari) prætor comprehenfîs qui res ad Macedo* nas trahebant, rurfus Apoliinidi 8c Athanago* tsB fuatum partium viris vrbem cum modico

• 15 præfidio militum tradit.Præfefti Alexandri in f obfidione vrbis perfeuerabant,non tam fuis ri* tibus, quàm ip^rum qui obfidebantur volun* tate.nec fefellit opinio, nanque inter Apollini* dem amp;nbsp;duces militum orta feditio/rrumpendl

• *0 in vrbem occafionem dedit.Cum^ porta effra r da cohors Macedonû intraifet, oppidani olim confilio proditionis agitato,aggregantfe Am* photero amp;nbsp;Egilogo,Pcrfarumque præfidio cæ» fo,Pharnabazus cû Apollinide amp;nbsp;Athanagora

* S vindi traduntur,duodecim triremes cû fuo mi* lite,ac rcmige,prætcr eas triginta naue$,amp; pi* ratici lembi, Græcorumque tria millia a Petfis mercede conduda. His in fupplementum co« piarum fuarum diftributis,piratifque fupplicio

3 ° afiêdis, captiuos remiges adiecere claifi fuæ. Forte Ariftonicus Medimçorum tyrannus cum piraticis nauibus/gnarus omniû qug ad Chium

5S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;LVXNTI CVR TII

adâ erant,prima vigilia ad porrus clauftra fuc» ce{rit.Interrogaturlt;^ a cuftodibus quis efTetjAti Aonicum ad Farnabazum venire refpondit.Iili Farnabazum quidem iam quiefcere,amp; non pof» ƒ fe tü adiri,cxtetü patere focio atqß hofpiti por»

tum:amp; poftcro die Farnabazi copiam tore affit mant. Nee dubitauit Aridonicus primus intra» rè.Secuti funt ducem pfratici lembisac dum applicant nauigia crepidini portus, obi/citur a X o vigilibus claudrum, amp;nbsp;qui proximi excubabâty ' ab i|Tdem excitantur,nullolt;^ ex bis aufo repu* gnare, omnibus catenæ iniedæ funt, Ampno* tero deinde Egiloque traduntur.Hinc Macedo* nes träßere Mitylenem,quam Chares Atheniê*

'15 (ÎS nuper occupatam duorum millium Perfa* rum præfîdio tenebat. fed cum obfîdionem to* lerare no poiTet, vrbe tradita paélus vt incolu* miabire liceret,Imbrû petit, deditis Macedo* nespepercerût.Dariusdeiperata pace,qu5 per gt;0 literas legatofc^ iinpetrari pofle crediderat, ad reparandas vires,bellumque impigre renouan» dum,intendit animum. Duces ergo copiarum Babyloniam conuenirejBeiTum quotp Baftria* norum ducem perquâ maximo poffet exercitu

*5 coafto defcenciere ad fe iubet.Sunt autem Ba» Ariani inter illas genres promptiffimi,horridis jngeniis,mu!nim^ a Perfarumluxu abhorren* tibusjfiti baud procul a Scytbarum bellicofiffi* ma genre, amp;nbsp;rapto viuere aflueta, femperque

3 ® in armis errant* Sed Beflus fufpefta perfidia, baud fane squo animo in fccundo fe continens gradu,regem tetrebat.Nam cum regnum aflfe*

tÎBER iim ' JJ ftarct,ptoditio, qua fola id aflcqui potcrat, ti* mebatur.Cæterum Alexander,quam regionem Darius petijfict, omni cura veftigans , tarnen explorare nô poterat, more quodam Perfarum S arcana regum mira celantium fide, non metus, non fpes elicit vocem qua prodantur occulta. Vêtus difciplina, regS (ilentium vitæ pericu» lo fanxerat. Lingua grauius caRigatur, quàm vllum probrummec magnâ rem fuRineri poR 10 fe ctedunt ab eo,cui tacere graue fit,quod ho» mini facillimum voluerit elfe natura. Ob banc eau fam Alexander omnium quæapud hoRem gererentur, ignarus,vrbem Gazam obfidebat. Præerat ei Betis eximiæ in regem fuum Sdei, IJ modicoque præfidio muros ingentis operis tue* batur. Alexander æRimato locorum fitu,agi,cu niculos iuflîtjfaciJi ac leui humo acceptante oc* cultum opus, quippe multam arenam vicinum mare euomit,nec faxa cotefque,quæ interpel* *0 lent rpecusjobRabant.Igitur ab ea parte quam oppidani confpicere non poflent,opus orfus,vt a fenfu eius auerteret, turtes mûris admoueri iubet. Sed eadem humus admouendis inutllis turribus,defidente rabulo,agilitatem rotarum »ƒ morabatur, amp;nbsp;tabulata turrium perfringebat, multique vulnerabanturlmpune,cum idem re» cipiendis,qui admouendis turribus labor eos fa tigaret. Ergo receptui fîgno dato,poflero die muros corona circundari iufRr, Ortoque foie, 30 priufquam admoueret exercitum,opem deum cxpofcens,facrum patrio more faciebat. Forte præteruolans coruus ^lebam quam vnguibus

eo o. V IN Ti cV r t 11

ferebatjfubito amifîttquç cum régis capiti inci» diflet^eroluta defluxit.Ipfa autem auis in pro« xima turrc confedit. Illita crat turrisbitumine ac fulphure^in qua alis hærentibus fruftra fe al*

5 leuare conatus,a circüftantibus capitur.Digna gt;nbsp;res vifa^de qua vates confuleretur, amp;nbsp;erat non intadus ea fupetftitione mentis.ErgoArillan« der,cui maxima fides habebatur,vtbis quidem excidium augurioillo pottendi,cæterum peri«

J o culum efle inquic^ne rcx vulnus acciperet.Itacg monuir,ne quid eo die inciperet.Illequâquam vnamvrbem fibi, quo minus fecurus Aegyptó intraret,obflare ægre ferebat,tarnen paruit va» ti,(ignum^receptui dedit.Hinc animus creuit

15 obfeiTiSjCgreflique porta recedentibus inferunt gt;nbsp;figna,cöftationem hoftium fore fuam occaflo» nem rati.Sed acrius quàm conftantius prçlium inieruntzquippevtMacedonum figna circum» agi videre,repente liftunt gradum.Iamcp ad re* gem prædantium clamor peruenerat,cum de* i nunciati periculi baud fane memor,Ioticam ta men,quam raro induebat,amicis orâtibus fum* pfit, amp;nbsp;ad prima figna peruenit. Quo confpe* fto Arabs quida Dari,' miles maius fortuna fua

X 5 facinus aufus,clypeo gladiû tegens,quafi tranf* * fuga genibus régis aduoluitur.Ille aflurgere fup plicem, recipique inter fuos iuifit. At gladio Barbarus ftrenue in dextram tranflato,cerui* cem appétit regis,qui exigua corporis déclina»

30 tione cuitato iólu,in vanum manum Barbari la pfam amputat gladio. Denûciato in illfi diem periculo arbitrabatur ipfe defunftus s Sed ( vt

,t IBE R II II. '

o^nor)ineuitabileeftfatum.qu{ppe dum inter primores promptius dimicat,fagitta idus eil, quam per loricam adaAam ftantem in humcro medicus eius Philippus euellit.plurimus deinde 5 fanguis manare ccepit,omnibus territis,quia nó quam alte penetraüet telum lorica obilâte co« gnoucrant.Ipfe ne orisquidem colore mutato, fupprimi fanguinem f Sc vulnus obligari iuffit. Diu ante ipia (igna vel didlmulato vcl vifto IO dolore perlliterat^cä fuppreffuspauloantè fan guis mcdicamento quo retentus erat,manare la tius cœpit, Sc vulnusfquod recens adhuc dolo» rem non mouerat)ftigente ianguine intumuit. Linqui deinde animo,amp; fubmitti genu ccepit: 15 quem proximi exceptum in caftra receperunt*

Et Betis interfeftum ratus,vrbem ouans vifto* ria repetit. At Alexander nódum percurato vul nete,aggerem,quo mœnium altitudinem çqua* ret,extruxit,amp; pluribus cuniculis muros fubrui * O iuffit.Oppidani ad priftinum faftigium mœniû nouumextruxete munimentum: fed neid qui« dem turres aggeri impofitas æquare poterat. Itacç interiora quoque vrbis infefta telis étant. Vltima pedis vrbis fuit cuniculo fubrutus mu» ij tus, pet cuiqs ruinas hoftis intrauit. Ducebat ipferex antcfignanos:amp; dum incautius fubit, faxo crus eiusaffligitur:innixus tamê telo,nô» dû priotis vulnetis obdufta cicatrice, inter pri« mores dimicat,ira quocp accenfus,quôd duo in 30 obfidione vrbis eius acceperat vulnera. Betim egregia édita pugna,multifcp vulneribus confe« dum defcruerant fui,nec tamçn fegnius prær

6t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.YI NTi CVR 1 1 .

lium capelTebat lubricts atmis fuo pariter atque hoftium fanguine.Sed cum vndique Celis eft cir cundudus,infolenti gaudio iuuenis elacus,alias virtuces etiam in hofte miratut. Tune inquit Alexander,Non,vt voluifti, morieris Beti^fed quiequid tormentorü in captiuum inueniri po« teilj pafTurum efle te cogica. Ille non interrico modo^fed contumaci quoque vuitu intuens re« gem,nullä ad minas eius reddidit vocem.Tum 10 Alexander,Videtis ne obftinatfi ad tacendum inquit ( num genu pofuit S num fupplicem vo» cem mifit^ Vincam tarnen f]lentium,amp; ß nihil aliud,cette gemitu interpolabo.lra deinde vergt; tit in rabiem, iam tum peregrines ritus noua XJ fubeuntefortuna.Pcr talosenim fpirantis lora traieéla funt, religatumque ad currum traxere circa vrbem equi,gloriante rege, Achillê,a quo genus ipfededuceret,imitatum feeflepœna in hoftem capienda.Cecidere Perfarum Arabum* ao que circa decé millia,nec Macedonibus incru« enta viftoria fuit. Obßdio certe non tam clati« täte vrbis nobilitata eft,quàm geminato pericu lo regis,qui Aegyptum adiré feftinans, Amyn» tam ciim decem triremibus in Macedoniam ad *y inquifitionem nouotum militum mißt. Nancp przlijs etiam fecundis atterebantur copiæ,de« uiftarumq^ gentium militi minorquàm dôme» Rico fides habebatur.Aegyptij olim Petfarum opibus infenfi, quippe auare amp;nbsp;fupetbe impe» 30 citatum fibi elle credebant,ad Ipemaduentus cius erexerant animos , vtpote qui Amyntam quoque ttansfugam,amp; cum ptecario impetio

t I 111 I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;j

Venientcm læti recepiffent.Igttur ingens mul» titudoPelufium^quà intratutus rex videbatur^ conuenerac. Atque tile ièptimo die pofteaquâ a Gaza copias mouerat^in regionem Aegypti, S quam nunc caftra Alexandri vocant, peruenit.

Deinde pedeliribus copijs Peluiium petere iui» (is y ipfe cum expedita dcleftorum manu Nilo amne veftus eft : nec fuftinuete aduentum eius PerQ,defe£lione quoque perterriti. lam^ baud 10 procul Memphi erat, in cuius præftdio Afta» ces prætor Darij rcliftus, Oxio amne fupera» to, odingenta talenta Alexandro, omnemque tegiam ftipelieAilem tradidit. AMempbi eo* dem flumine veftus, ad interiora Aegypti pc» 15 netratjCompofitiR^ rebus,tta vt nihil ex patrio

Aegyptiorum more mutaret,adiré louis Ham» monisoraculum ftatuit. Iter expeditis quoque amp;nbsp;paucis vix tolerabile ingrediédum erat.Ter» ra cœloque aquarum penuria eft, fteriles are» gt;0 pæ iacent,quas vbi vapor foils accendit,fetu{» do fole exurentc veftigia intolerabilis çftus exi» ftit, luélandumque eft non tantum cum ardo» te amp;nbsp;ficcitate tegionis y fed ctiam cum tenaciG fîmo rabulo,quod præaltum,amp; vcftigio cedes, is ægte moliuntur pcdes.Hæc Aegypti,’ veto ma» iora iaftabant. Sed ingcns cupido animum fti» mulabat adeundi louem,quern generis fui au» thorem,haud contentus mortali faftigio,auC credebat elTc, aut credi volcbat. Ergo cum i,s ^0 quos ducere fecum ft a tuera t, fecundo amne defcendit ad Mareotim paludem.Eó legati Qy tenenlium dona attulerc ,paccm; amp;nbsp;vt adiret

vrbes fbas,petentes. IIIc donis acccptis, amicb tialt;5 coniunftajdcftinata cxequi pergit.Ac pri» moquidem fequenti die tolerabilis labor vi» fus , nondum tam vaftis nudifque folitudinibus

g aditisjiamtamen fterili amp;cmoriente terra.Sed vt aperuere fe campt alto obruti fabulo, baud (ecus quàm profundum tequor ingrcflt, terram oculis requirebant.Nulla arbor,nullum culti Co li occurrebat veftigium.Aqua etiam defecerat,

10 quam vtribus cameli deucxerant,amp; tn arido fo» • Io ac feruido fabulo nulla etat • Ad hæc fol ogt; mnta incenderat,necaqß Sc adufla erant omnia, cum repente,due illud deorum munus, due ca» dis fuitjobduftse coelo nubes condidere folem,

T S ingens æftu fatigatis,etiam d aqua dedceret,au xilium.Enimuero vt largum quo^ imbrem ex» cufferunt procellæ,prp fe quifqß excipere: eum quidam Ob dtim impotétes fui,orequoqß hian« ti captare cœperunt.Quatriduum per vaftas ib

iO litudines abfumptum eft. lamque baud ptocul oraculi fedeaberant,cum coplures corui agmi» ni occurrfit,modico volatu prima dgna antece» dentes:amp;modo humi reddebant, cum lentius agmen incedcretimodo fe pennis Ieuabant,an»

t-S tecedentium iterq? monftrantium ritu.Tâdcm ad federn confecratam Deo ventum eft, Incre« di bile didu, inter vaftas folitudines, i tacjj vndi« que ambientibus ramis vix in defamvmbratrt cadente foie contada eft. Multii^ fontes dulct»

3 o bus aquis paflîm manantibus alunt fyluas.Cœ» quot;nbsp;li quocp mira temperies verno tcpori maxime dmilis,omnesanni partes pari falubritate pep

LIE. It II, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6ƒ

cutfît. Accolæ ftdis funt ab oriente proximi Aethiopumnn meridiem verfi Arabes fpeftât. Troglodytis cognomen eft.horum regio vique ad rubrum mare excurrit.at quà vergit ad occû dêcem,alii Aethiopes colunt,quos Symuos vo» cant, a (eptétrione Nafamones funt,gens Syr» tica,nauigiorum fpolijs quç(luora,quippe ob(îgt; dêt littora,amp; æftu deftituta nauigia notis fibi vadis occupant.Incolç nemoris, quos Hâmoni» 10 cos vocâtjdifperiïs tugurijs habitât, mediû ne» musptoarce habet triplici murocircûdatum. Prima munitio tyrânorum veterem regiâ clau» fit, in proxima coniuges eorum cum liberis Sc pellicibus habitant.hic quocp dei oraculum eft.

15 VItima munimcnta,fatellitum armigerorumqt (èdcs étant. Eft etiam aliud Hammonis nemus, in medio habet fontcm,aquam folis vocant.fub lucis ortum tepida manat. Medio die cum ve* hementiffimus eft calot,frigida eadem fluit,in9 10 clinato in vefperam calefcit,media noftefcrui» da exæftuat : quóque propius nox vergit ad !u« cem,multum ex noHurno calore decrefcit, do* nec fub ipfum diei ortum affueto tepore Ian» guefcat.Id quod pro deo colitur,nóeandcmef» »5 figfem habebat,quam vulgo'dijs artifices acco* modauctût.Vmbilico maxime fimilfs eft habt* tus fmaragdo amp;nbsp;gemmis coagmcnratus.Hunc, cum refponfum petitur,nauigioaurato geftanC facerdotesjcir multis argenteis paterisab vtro» 30 que nauigij latere pendcntibus. Sequuntur ma* tronç virgineftp patrio moreinconditû quoddâ carmen canentes; quo ptopitiari louem ctedûc

66 Q.VINTI CVF T II

vt certum edat oraculum. Ac tum quidem rc» gern propius adeuntcm maximus natu e facen dotibus filium appellat, hoc nomen illi paren» tem louem reddere affirmans.llle fe vero ait amp;nbsp;§ accipere amp;nbsp;agnofcere,humanx fortis oblitus» Cölüluit deinde an totius orbis imperium fatis fibi deftinaret.Pater æque in adulationcm com pofitus,terrarum omniü reéhorem fore oftédit. Poft hæc inftitit querere,an omnes parentis fui I o interfeftores pœnas dediflcnt. Sacerdos paren» tem eius negat vllius fcelere pofte violari s Phi» lippi autê omnes interfedores luifte fupplicia. aûiecitjinuiflum fore donee accederet ad deos, SacriRcio deinde fafto,dona amp;nbsp;facerdotibus

15 Deo fada funt,permiftumœ amicis vt ipfi quo» que confulerent louem » Nihil amplius quxfîe» runt, quàm an author eifet fibi diuinis honori» bus colendi fuum regem.Hoc quoœ acceptum fore loui vates refpondit,vt ipfi vidorê regem io diuino honore colerent.Vera de ialubrixftima# tione fidem oraculi æftimâti,vana profedo re» iponià videri potuiftent : fed fortuna,quosvni ” fibi credere coegit,magna ex parte auidosgio» ” riæ magis quàm capaces facit. louis fgitur Rliû a 5 fe non iolum appellari paflus cft,fed etiâ iuftît: rerumqj geftarum famam dum augere vult,tali appellationecorrumpit .Et Macedonesaftueti quidem regio imperio,fed maiote libertatis vm braquàm cseteræ genres,immortalitatem affie»

3 O dantem contumacius quàm aut ipfis expedie» bat,aut régi, auerfati funt.Sed hæc fuo quæç tempori referuentur, Nunc cætera exequi pet»

LIBER nil.

gam. Alexâder ab Hammone'tcdiens,vt a ma ri ad Mareotim paludé hand procul in lu la Plia ’ ro fitam venir,contemplatus locinaturam,pri» mùm in ipfa infula ftatuerat vrbcm noua con» 5 dere.Inde vt apparuit magnæ fedis infulâ baud c3paccm,elcgicvrbi locum,vbi nunc eft Alexâ dria, appellationem trabens ex nomine autbo» ris.complexus quicquid loci eft inter paludent amp;nbsp;mare, oftoginta ftadiorfi mûris ambitû de» I« ftinat:amp; qui ædificandçvrbipræeflentrelidis, Memphim petit.Cupido baud iniufta quidem, cæterum intempeftiua inceflerat,non interfo» ramodo Aegypti,fedetiam Aethiopiam inui» fère.MemnonisTitonicp celebrata regia, cogno ij feendæ vetuftatis auidum trabebatpcnè extra terminos foIis.Sed imminés benum,cuius mul» to maior ftipererat moles, otiofæ peregrinatio» ni tempora çxemerat. Itaque Aegypto prxfe» cit Elquilum Rbodium,amp; Peuceftem Macedo» io nem,quatuor millibus militum in præfidiuni regionis cius datis. clauftra Nili fluminis Poly* menem tueri iubet.xxx.ad hoc triremes datæ.. Afrlcæ deinde, quæ Aegypto iunfta eft, præ» pofitus Apollonius.Veftigalibus ciufdem Afri» *5 cæ Aegyptique clemcns ,exfinitimis vrbibus commigrare Alexandriam iuftis,nouam vrbeni magna multitudine impleuit. Fama eft ,cuni rex vrbis futuris mûris polentam, vt Macedo» num mos eft, deftinafletjauium greges aduo» 3° lane,amp; polentam elTepaftas.Cumquc id omen pro trifti aplerifquccflet acceptum,refpondiß fe vates,magnam illam vrbcm aducnarum fre» e ij

68

Q,VlNTl CVRTII

quentiam culturam,muln(tgeam terris ah'men« tapræbituram.R.egem,cum fecundoamne de* flueretjaffequi cupiens Heftor Parmenionis fi* Iius,eximio setatis flore,in paucis Alexadro cha J rus, paruum nauigiû córcendit,pluribus quàm capere poffet impofitis. Itaque merfa nauis o* mnes deftituic.Hcftor diu flumini obluftatus, cum madens veftis,amp; aftrifti crepidis pedes na tare prohibèrent, in ripam tarnen femianimis IO euafic : 8c nc primum fatigatus fpiritum laxa* uic,quern metus amp;nbsp;periculum intenderant,nub Io adiuuante,quippe in diuerfum euaferant ali;, exanimatus eft.Kex amilfi eius defyderio vehc menter affliftus eft,rcpertumcp corpus magnb fico extulitfunere.Onerauit hunc dolorem nun cius mortis Andromachi,qucm præfeccrat Sy* riæ.viuum Samaritæ cremauerant.ad cuius in* teritum vindicandum, quanta maxima celerb täte potuitjContendit.Aduenientiquefunt tra* io diti tanti fcelerisauthores. Andromacho dein*

de Memnona fubftituit, affedlis fupplicio,qui prætorê interemcrant.Tyrânos , inter eos Megt; dimeorum, Ariftonicum,amp; Chryfolaum popiu laribus fuis tradidit, quos illi c mûris ob iniu* i5 rias tortos necauerunt. Athenienfium deinde

Rhodiorumcp amp;nbsp;Chiotum legatos audit. Athe nienfes viftoriam grattilabantur, amp;nbsp;vt captiui Græcorum fuis reftituerentur,orabant.Rhodi,' amp;nbsp;Chi,'de præfidio querebantur.omnes ea quç 3 o defyderare iuni,impetrauerût.Mitylençis quo* que ob egregiam in partes fidem, amp;nbsp;pecuniam quam in bellum impêderant,obfides reddidir.

UBER. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69

amp; msgnâ rcgioncm fînibusçprum adiecit.Cy» priorum quoique regibus,qui amp;nbsp;aDatio defecelt; rant ad ipfum,amp; oppugnanti Tytum mirerant clalTem,pro mérite nonos habitus eil.Ampho»

S terus deinde clalTis prsfeélus ad liberandam Cretam miflus,fnancp amp;nbsp;Perfarum amp;nbsp;Partho» rum armis pleraque eius infulïtobfidebsntur) ante omnia mare a Piraticis claflibus vindi» care iufTuSjquippe obnoxium prçdonibuserat, ïo in bellum vtroep rege conuerfo. His compofi» tis,Herculi Tyrio ex auro crateram cum.xxx. pateris dicauit, imminenfque Dario iter ad Eu» phratem pronunciari iuffit. At Darius cum Ae» gypto diuertifle in Africam hoftem comperif»

* 5 fetjdubitauerat, vtrum ne circa Mefopotamiâ fubfifteret,an interiora regni fui peteret, haud dubie potétior author præfens futurus vitimis gentibus impigre bellum capcffendi,quas ægre pet præfeftos fuos moliebatur. Sedvt idoneis authoribus fama vulgauit,Alexandrum cum omnibus copijs, quâcuncp ipfe adiflet regioné, peciturum,haud ignarus quàm cum ftrenuo res effet,omnia longinquarum gentium auxilia Ba byloniam contrahi iuffit. Baftriani Scythçquc

^5 Si Indi conuenerant.Nam amp;nbsp;cæterarumgen» tium copiæ partibus fimul afiucrunt.Cæterum cum dimidio ferme maior effet exercitus quàm in Cilicia fuerat,multis arma deerant:quç fum» ma cura comparabantur. Equitibus eiyiifque îo tegumenta erant ex fetreis laminis ferie inter ■ le connexis.Queis antea prçtcriacula nihil de» deratjfcuta gladijquç adijcicbantur.Equorum» e iii

'JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q. V I N T -I C V Ri T 11

que domandi greges peditibus diftributi fünf, VC maior priftino. eflêt equicatus,ingenfqueCvt crediderat) terror hoftKijducentæ falcatae qua» drigæ,vnicum illarum gentium auxilium,fecugt;

5 tæ funt. Ex fumtno temone haftæ prçfixæ fer» to eminebant. Vtrinque a lugo tetnos direxc» rant gladiosuotarum plura fpicula eminebant in aduetfum. Aliæ deinde fakes fubmiffæ rota» rum otbibus hçrtbant,S: aliae tn terram demii^ 10 fæ,quicquid obuium concitatis equis fuiflet,am putaturæ.Hoc modo inftrufto exercitu ac per» armato,BabyIone copias mouit. A parte dexte» ra erat Tigris nobilis fluuius, Içuam tegebat Euphrates» agmen Meippotamiæ campos im» jf pleuerat. Tigri deinde iuperato,cum audiffet baud procul abefle hoftem , Satropacem cqui» turn praîfedum cum milk deleftis præmifit, Mazeo prçtori fex millia data,quibus tranfitus amnis arceret.Eidem mandatum, vt regionem xo quam Alexander elTet aditurus,popularetur, atque vreret tquippe credebat inopia debellart pofle,nihil habentem nifi quod rapiendo occu» paflet.Ipfi autem commeatus alij terra,alij Ti» gri amne fubuehebâtur.Iam perueneratad Ar* »5 bellam vicum,nobilem fua clade fafturus. hie commeatuum farcinarumque maiore parte de» pofita,Lycum amnem ponte iunxit,amp; per dies quinquejficutantè Euphratcm,traiccit exerci» turn. Inde oéloginta fereftadia progreffus,ad

3 o alterum amnem, Boumello nomen eft, caftra pofuit.Opportuna explicâdis copijs regio eraf, cquitabllis amp;nbsp;vafta planicies,ne ftirpes quidë

tip. nil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71

amp; breuia virguka opcriunt (blum, libertj pro» Ipeftus oculorum ctiam qua: procul tecefferc, permitti tur.Itaquc fi qua campi eminebät, iuf» lit æquarijtotûcp faftigiû extendi, Alexandre, qui numerum copiarum eius,quantum conie» ftari poterant, seftimabat, vix fecerunt fidem tot millibus cæfis maiores copias effe répara» tas. Cæterum omnis periculi amp;nbsp;maxime mul» titudinis contemptof,vndccim caftris peruenit load Euphratemjquo pontibtis iiinfto,équités pri mos ire,phalangcm fequi iubet.Mazeo, qui ad inhibendum tranfitum eius cum iex millibus cquitumoccurrerat,notraufó peticulum fui fa» cere, paucis deinde noh‘ ad quietem, fed ad re» 15 parandos animos diebus datis militi, ftrenue holies infequi cœpit ,inctuens he intcriora re» gni fui peteret,fequendnfq5'effet pct loca omni folitudihe atque inopia vafta.Igirur quarto die præter A-rbellaTti pénétrât ad Tigrim . Tota to regio vitra amhern recenti fumabat incehdio.

quippe Mazeus quæctmque adierat,hau‘d fecus quàm hollis vrebatAt primo ëaligine, quant fumus cffuderat,obfcuraritelucem,inlidiarum ' metu fubftitit. Deinde vt fpeculatorcs praè» a J milfi tuta ortmia nimciauerunt, paucos equi» turn ad tentandum vaduni fluminis pracmffitJ cuius altitudo primo fumma cquorum pefto» ta,mox vt in medium alueum ventû eft, cerui» CCS quoq; çquabat.Nec fane alius adOrivtis pH }o gam tarn violêtusinuehitur,mukórum torren» tium non aquas lblum,fed ctiam faxa ftcum tia hcns.Itaqj a.celciitate qua defiuit, Tigri nomê e iiij

'Ji. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q,VINTI CVRTIl

eft inditu,quia perfica lingua Tigtim fagittam appellant.lgitui pedes velut diuifus in cornua circundatoequitatu^Ieuatisfuper capita armis baud ægre ad ipfum alueum pénétrât. Primus 5 inter pedites rex cgreflus in ripam,vadum mb litibus manu ( quando vox exaudiri non pote» ratjjoftendit.fedgradum fitmare vix poterant, cum inodo faxa lubrica veftigium fallctent,mo do rapidior vnda fubduceret. Prscipuus erat 10 labor eorum qui humeris onera portabant: quippe cum femetipfos regete non poflent,in rapidos gurgites incommodo onere aufereban« tur.Et dum fua quiique fpolia confequi ftudet, maior inter ipfosquàm cum amne orta luâa» IS tio eft,cumulique farcinarum palTim fluitantes plcrofque perculerant.R.ex monere,vt (atis ha« berent armatetinere^cztera fe redditurum.fed necß confilium, ne«^ imperium accipi poterat. Obftrepebat hinc metus, praîter hunc inuicem 1 o natantiu* mutuus clamor. Tandem qua lenioi af.muta re traftu amnis aperit vadû,emçrfere,ncc quic« num, quam præter paucas farcinas defyderatum eft.

Deleri potuit exercitus,fi quis aufus eflet vin» cere.Sed perpétua Fortuna regis auertit inde ho ij ftem.Sic Granicum tot millibus equitum pedi« tumque in vltetiore l|antibus ripa fuperauir,fic anguftisin Ciliciç collibus tantam multitudiné hoftium. Audaciçquoqj,qua maxime viguit,ra« tio minui poreft,quia nunq in difctimen venit 3 o an temere feciflct. Mazeus, qui,fi träfeuntibus flumcn fuperuenifletjhaud dubieoppreflurus fuit incópofitos in ripa,demû etiâ pet armatos

LIBER Illi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7$

adequitare cœpit.Mille admodum équités pre* mifecaCzquoruiTi paucitate Alexander exp'ora« ta,deinde cótempta, præfedû Pcenonim equi* tum Ariftona laxatis habenis inuehi iulïïc.Infî« gnis eo die pugna equitum amp;nbsp;præcipue Ari* Itonis fuit. Prxfeftum equitatus Perfarum Sa» tropacem ditefla ingutture hafta transfîxit,fu gientê^ per medios hoftes confecutus,ex equo præcipitauit, amp;nbsp;obludanticapuc gladio dem» t O pnt,quod relarum magna cum laude ante regis pedes pofuit.Biduo ibi rex ftatiua habuit, pro» ximum deinde iter pronunciari iuflît. Sed pri» ma fere vigilia luna deficiens, primum nitorem fyderis fui côdidic,deinde fanguinis colore Tuf* fufo lumen omnc fœdauit,folicitif(p fub ipfum tanti difcriminis cafum ingens religio, amp;nbsp;ex ea formido quxdam incufla eft.Dijs inuitis in vl» timas terras trahi fe querebantur.Iâ nec flumi» na poffe aditi,nec fydera priftinû præftare fui» *0 gorê.Vaftas terrasjdeferta omniaoccurrere: in vnius hominis iaflationem tot milliûfanguiné impendi.Faftidio efle patriam,abdicari Philip» pum patrem, cælû vanis cogitationibus petc» re. lam pro ièdirïone rex erat, cum ad omnia »5 interritus, duces principef^militumfrequétes adefle prætorio iubet,Aegyptiofiç vates, quos cæli aç fyderum peritiffîmos elTe credebat,quid fentirent, expromere iubet.At illi,qui fatis fci» rent temporum orbes implere deilinatas yiceSf 3 ° lunamcp deficere cum aut terram fubiret, aut foie premeretur, rationem quidem ipfis perce» ptam, non edocent vulgus^ cætetum affirmant

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.V1NTI CVR TH

Solem Græconjm,Iunâ cfle Perfarumt quotieG que ilia deiîciat,ruinam ftragemque illis gentb bus portendi.Vetera^ exempla percéTent Per* fidis rcgum, quos aduerlîs ai)s pugnafTe lunæ 5, oftendifletdefeélfo.NuIla res efficacius multi» tudinem régit,quàm fuperftitio. alioquin impo » tens, fæua, mutabilis, vbi vana religtone capta

cil,melius vatibus quàm ducibusfuisparet.Igi tur édita in vulgus Aegyptiorum refpô(à,rur* IO fus ad (pem amp;nbsp;fiduciam erexcre torpentes.Rcx impetu animorum vtendum ratus, fecunda vi* gilia caftra mouit.DexteraTigrim habebat,à îçua montes quos Cordeos vocant.Hoc ingreG fo iterjibeeulatores qui prçmiffî erant,fub lucis 15 ortum Darium aduentarenunciauerût. Inftru» fto igitur milite, amp;nbsp;côpofito agmine, antecede» bat. Sed Petfatum exploratores erât mille fer* me,qui fpeciem agminis magni fecerant s quip» pe vbi explorare vera non poflunt,falfa per me» ao tumai^urâtur.Hiscognitis,rex cS paucis fuo» rum aficutus agmen refugientiû ad fuos,alios cecidit,alios cepit,equitcfcp prçmifit fimul fpe» culatum,fimul vt igncm quo Batbari creftiauc» rât vicos,extinguercntiquippe ftigiétes raptim a S teftis aceruiique frumenti iniecefant flammas, quæ cum in fummo hæfiflent,ad inferiora non» dum penetrauerant.Extirtfto igitur igne,pluri* mum frumenti repertum eftt copia aliarû quo* que rerum abundare cœperunt.Ea res ipfa mili» 50 ti ad perfequendum hoftem animum incendits quippe vrente amp;nbsp;populante eo tcrram,feftinan» dum état,ne incendio cun4la præripetet Jn ta»

. LIBER I I 11» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75

tionc ergo neceffitas verfæquippe Mazeusqui sntea per otium vfcos incenderat,iam fugere contentus,plcra(ç inuiolata hofti reliquit. Ale» xanderhaud longius centum quinquaginta fta S dijs Darium abeffe compererat. Itacp ad fatie» tatem quoque copia commeatuum inftruftus, quatriduo in eodem loco fubftitit. Intercepta: deinde Darij iiteræ funt,quibus Grxci milites folicitabantur,vt regem intetficerét,aut prode« 10 rent: dubitauitq; an eas pro concione recitaret, fatis confîfus Græcorum quoq? erga febeneuo» lentiæ ac fidei.Sed Parmenio deterruit efle tali» bus promiffis imbuendas aures militum, affîr» ” mans patere vel vnius infidijs regé: nihil nefas ï S effe auaritiæ. Secutus confilij authorem,caftra

mouit.Iterfacienti Spado vnus ex captiuis qui Darf,' vxorem comitabantur, defîcereeam nun ciat,amp; vix fpiritum ducere.Itineris contiriui la« bore,animique ægritudinefatigata,inter Ibcrus î^o amp;nbsp;virginum filiarû manus collapfa erat,deinde

amp; ex tinfta .Id ip fum nuncians al ius fuperuenit. Et rex haud lecus q fi parentis fui mots nun* data effet,crebros edidit gemitus, lachrymil^ obortis quales Darius profudiffet,in tabernacu» * S lum in quo mater erat Darij,dcfunélo affidens corpori venit. Hic vero renoua tus eft mœror, vt proftratam bu mi vidit.Recenti malo priorS quoque admonita, receperat in gremium adul* tas virgines, magna quidem mutui doloris fola* 3 O tia,fed quibus ipfa deberet effe fol a tio. In con*

fpeftu erat nepos paruulus,ob id ipfum mifera* bills,quôd nédû fentiebat calamitatê maxima

Q.VI N Ti CVRTII

ex patte ad fpfumtedundantem.Crederes Aïe* xandrum intet fuas necelTitudines flere,amp; fola« tia non adhibete,(èd quætete.Cibo cette abftû nuitjomnemcç honorem funeti patrio Petfarû more feruauit,dignus Hercule, qui nunc quocp tantum manfuetudinis 8c continentiæ fetat fru £lum. Semel omnino earn viderat, quo die ca» pta eft,nec vt ipram,red vt Darij matrem vide» rat:eximiamqj pulchritudinem formæ cius non

2 O libidinis habuerat incitamentum, fed gloriæ.E fpadonibus,qui circa reginam étant, Tyriotes intet trepidationem lugêtium elaprus,pet earn portam,quç quia ab holle auerfa erat,leuius eu» (lodiebatur,ad Darij calira peruentt,exceptuf»

2 5 que a vigilibus in tabernaculum regis perdue!» tur,gemens, 8c veile lacerata:quem vt confpe» xit Darius,muftipljci dolotis expeclatione cô» motus,amp; quid potilTimû timeret inccrtus,Vul» tus tuus,inquir,nercio quod ingens malû præ» so fett,.fed caue miferi hominis auribus parcas.

didici enim elTeinfœlix, 8c fxpe calamitatis lo» latium ell,noire fortem fuam. Nunquid, quod » maxime fufpicor,amp; loqui timeo,Iudibria meo» turn nûciaturus es mihi,amp;Cvt credo)ipfis quo« queomni grauiora fuppliciolAd hçc Tyriotes, illud quidem procul abell,inquit.Quantufcun» que enim teginis honor ab ijs qui parent,habe» ri potell,tuis a viélore feruatus efl:(èd vxor tua pauloanteexcelTit è vita.Tum veto non gémi» }o tus modo,fed etiam eiulatus totis callris exau*

diebantur: nec dubitauit Darius, quin interfe» fia elTet, quia nequilTet coatumeliam pati.'Ex»

r IBE R. in I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

êfamatqjamens dolore: Quod ego tantum ne» fas commifi,Alexander? quem tuorum propin» quorü necauij vt hanc vicem fæuttiæ meæ red* das?Odifti me non quidem prouocatus. Sed fin* 5 ge iuftum intulifle te bellum, cum foeminis er* go agere debuerasfTyriotes affirmarepcr deos patrios,nihil in earn grauius elTecórulcum.In» gcmuiflë etiam Alexandrum morti, amp;nbsp;no par* cius fleuiffe,q ipfe lachrymaretur.Ob hæc ipfe lt;0 amantis animus in foliciiudinem fufpicionéi^ reuolucus e(l,deßderium captiuæ profedo n co* fuetudine ffupri ortum effe cóieftans. Submo* tis igitur arbitris, vno duntaxat T yriote reren* to, iam non flens, fed fufpirans. Vides ne in te 1S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;locum mendacio non efle ( Tormenta

iambic erunt. fed neexpeftaueris ,per deos.fi quid tibi tui régis reuerentia efl, num quod amp;nbsp;fcire expeto, amp;quærerepudet,aufus efl amp;nbsp;do* minus,amp; iuuenis? Ilie quseflioni corpus offer* re,deos telles inuocare, cafle fanfteœ habitam effe reginam.Tâdem vt fides fafta eft veraeffe qux affirmaret Spado,capite velato diu fleuit, manantibufij adnuc lachrymis,vefle ab ore re* iefta, ad caelum manus tendens. Di,' patri,' (int iS quit)primum mihi ftabilite regnum: deinde fi deme iam tranfaftum eft,precor nequis A fix rex fit,quàm ifte tam iuftus hoftis, tammiferi* cors viftor. Itacpquaq pace fruftra bis petita, omnia in bellum confilia conuerterat,vlclus ta» 3® men continentia hoftis, ad nouas pacis condi* tiones ferendas dece legatos cognatorfi princi* pes mifit:quos Alexâder confilio aduocato in*

' 78 Q.VI NTl CVR T 11

troduci iuffitjè quit’ maximus natu, Darin ,im I quit,vt pacem a te iatn hoc tertio peteret,nulla

vis fubegityfed iuftitia Sc cótinentia tua expref (ît.Matrem,coniugem,liberorip eius,nifi quod 5 fine illo funt,captos effe no (èniit. pudicitiæ eagt; rum quæ fuperlünt,curâ baud fecus qua patens agens,reginas appellas,{peciem priftinx fortu« næ tetinerepateris.Vultum tuum video,qualis Dari) fuit cum dimitteremur ab co:amp; ille tame J o vxorê,tu hoftem luges.la in acie ftares nifi cura tefepulturæ eius moraretur.Et quid miru eft,ft tarn ab amico animo pacem petitf Quid opus eft armis,inter quos odia fublata funtfAntea im Eerio tuo finem deftinabat Alym amncm,qui

yd iâ terminatmunc quicquid inter Helle^on tû amp;nbsp;Euphratcm eft,in dotem filix oftert, qua tibi tradit.Occhum ftliû, quem babes, pacis Sc fidei obfidcm retine. Matrem amp;nbsp;duas virgines filias redde.pro tribus corporibus x x x millia 20 talentiim auri precatur accipias. Nifi moderat tionem animi tui notam haberem, non dice« rem hoc efle tempus,quo pacem non dare folû, fed etiä occupare deberes.Kefpice quantû poft te reliqueris,intuere quantum petas. Peticulo» 25 fum eft prxgraue imperium, difficile eft conti» nere quod capere non poffis. Vides ne vt naui» gia quæ modum cxceaunt,regi nequcarfnefcio an Darius ideo tarn multa amiferit,quia nimiæ »’ opes magnæ iaduræ locum faciunt.Facilius eft 3 o quçdam vincere,quàm tueri.Quàm hercule ex» ” peditius manus noftrçrapiunt,q côtinentflpfà mors vxoris Darij te admonere poteft, minus

t I B. 111 I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79

iatn mifericordiæ tuæ licere,quàm IfcuJt. Ale« xâdei Legatis excedere tabernaculo iulTis^quid placeret,ad cofilium tefett.Diu nemo quid fen« tiret, auf'us ell dicere, incerta regis voluntate. y Tâdem Parmenio,Ante fuafiflcm,ait,vt capti» uos apud DamaTcum redimentibus redderes» ingentem pecuniam potuiffe redigi ex ijs qui multi vinéli virorum fottium occupaueranc manus.Et nunc magnopetc cenferem, vt vnam lo anum,amp; duas puellas,itinetû agminüqß impe« diméta,x x x m talétûm auri permutes.Opi» mum regnum occupare (è polTe conditione, n5 bello, nee quenquam alium intec lllrum 8c Eu« phratem pofledifle terras ingenti (patio inter« IS ualloque del'ertas. Maccdoniam quo^ refpice« ret potius, quàm Baétra 8c Indos intueretur. Ingrata oratio régi fuit. Itaiç vt fine dicendi fecir,Et ego(inqult) pecuniam q gloriam mal« Iê,fi Parmenio elTem.Nunc Alexander,de pau *0 pertate fecurus rum,amp; me nô mercatorem me» mini eflTejfed regem.Nihil quidem habeo vena» Ie,fed fortunam meam vtiqj non vendo. Capti« uos (i placet reddi,boneftius dono dabimüs, q pretio remlttemus. Introduflis deinde legatis^ ij ad hune modfi rcfpondit:Nunciate Dario,gra» tiarum aólionem apud hoftem fuperuacaneam effe!amp;me,quæ fecerim dementer amp;nbsp;liberali« ter, nô amicitiæ eius tribui(re,red naturæ meæ: nec aduetfus calamitates,fed aduetfus hoftium 3° vires contendere. Bellum cum captiuis amp;nbsp;fee« minis gerere non (bleo. Armatus fit oportet, quern oderim.Quod fi faltem pacem bona fide

to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«tVINTl CVRTII

peteretjdeliberarem forfitan an darem.Verum enimuero cû modo milites meos literis ad progt; ditionem,modo.amicos ad pernicië meam pc» cuniafolicitet,adinternecionê mihi petfequé* dus eft,non vt iuftus hoftis,fed vt percuflbr velt; nefïcus.Códitiones veto pacis,quas fertis, ft ac* cepero,viftorc eum faciût. Quae poft Euphra» tem funt,liberaliter donac. Vbi igitur me affa» minifnempe obliti eftis. nam vitra Euphratem IO fum.Summum ergo dotis quam ptomittic,tergt; minum caftra mea tranfeunt.Hinc me depelli* te, vt fciam veftrum efte quod ceditis. Eadem Iibertate datmilai filiam fuammempe qua fdo alicui feruorum fuorum nupturam.MuItum ve* to mihi prxftat, ft me Mazeo generum prxpogt; nit.Ite,nûciateregi veftro,amp; quçamifit,amp; quç adhuc habet,prgmia efte belli.Hoc regêce,vtri« uique terminos regniidquemcç habiturû,quod proximaî lucisaftignatura fortuna eft: amp;nbsp;me in 20 Aftam nonvenifte vtabalijs acciperem,red vt aIij$darem.Si fecundus,amp; non par mihi vellet haberi,facerem forfitan quae petit. Cæterû nec mûdus duobus (olib^ poteft regi,nec duo fum« ma régna faluo ftatu terrarum poteft habere. 25 Proindeaut deditionem hodie,aut itj craftinS bellum paret,nec alia fibi, quàm expertus eft, polliceatur fortunam. Legati refpondent,cum bellum in animo fit,facerc efi fimpliciter, quod fpe pacis non fruftraretur : ip(bspetere,quam» 30 ptimum dimittantur ad regem : eum quoque bellum parare debere. Dimifti nunciant adefi fe certamendllequidem confeftim Mazeum cû

LIB. I I 11.

Sr

tribus millibus equitn ad itinera qu£ hoftis pe* titurus erat,occupanda,prxmißt. Alexander corpori vxoris eius iuftis perfolutis,omnicß gra uiore comitatu intra eadem inunimenta cum 5 modico prxßdio relido,ad hoftem contendit.

Duo cornua diuiferat peditum,in vtrunque la* tus equite circundato. impedimenta ièqueban» tur agmen præmiffum. Deinde concitis equi» tibus Menidam iubet explorare vbi Darius el^ xo fet.At file cum Mazeus baud procul confedif* fet,non aufus vitra procedere,nihil aliud quàm fremitum hominum, hinnitumcj equorû exau» dilTe nunciat. Mazeus quoc^ confpedis procul exploratoribus, in caftra ferecipit,aduétus ho» IJ ftium nuncians. Igitur Darius, qui in patent^ bus campis decernere optabat,atmari militem iubet,aciemqp difponit. In Içuo cornu Badria» ni ibant équités mille admodum, Dachæ vero totidem,amp; Aracho(i):5ueui quatuor m'lliaex» 20 plebant.Hos centû falcati currus fequebantur.

Proximus quadtigis erat BelTus cum vi 11 mil libus equitum item Badrianis. MalTagetæ 11 millibus agmen eius claudebant. peditespluri* mi his gentium non mixtas, fed fuse quiftp na* 25 tionis iunxerant copias. Perfas deinde cû Mar» fis Sogdianifcß Ariobarzanes amp;nbsp;Ociobates du» cebant.llli partibus copiarum,fummæ Otfihes praserat, a v n Perfis oriundus,ad Cyrû quo» que nobiliffimum regem originem fui referens. 30 Hos aliæ genres ne focijs fatis quidem notæ fequebantur. Poft quas quinquaginta quadri* gas Bardates magno Cafpianotû agmine ante»

8t Q. VI NT I CVRTII

IJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cedebatJndi,cçtericp rubri maris accolæ,nomî»

na verius g auxilia,poft currus crât. Claudeba» turhocagmen alijs falcatis curribus quinqua» ginta,quels peregrinû militem adii5xerat. Hûc Armeni;,quos minores vocât Atmeiîios Baby» lonijjvtroliç Bellitæ,amp;qui montes Quofleorû incoluntjfequebantur. Poil hos ibant Gortuæ genres quidem Euboicas,Medos quondam iecu* ti, fed iam dégénérés, amp;nbsp;patri, moris ignari, lo Applicuerat his Phrygas amp;nbsp;Catbaonas. Par» thorum deinde gens, incolentium terras quas nunc Parthi Scythia profefti tenent,claudebât agmê.Hæc finiftri cornu actes fuit. Dexterum tenebar natio maioris Armeniæ,Cadufi,qj Cap 15 padoces,amp; Sytij Si Medi.his quoq, falcati cur» rus erât quinquaginta. Summa totius exercitus équités x l v millia, pedeftris 3cies c c millia expleuerat. Hoc mocfo inftrufti, decem ftadia proceduntîiuincç fubfiftete armatt hoftcm ext to peftabant.Alexandriexercitûpauor,cuius eau fa non fuberat, inuafit.quippe lymphati trepi» darecœperuntjomnium peélora occultometu percurrente.Cajli fulgor tempore æftiuo ardê* ti fimilfs internirens,ignis præbuit rpeciem,flâ» »5 mafep ex Darij caftris fplenderevelutillatas te» mere prændij's credebant.Quod fi perculfis Ma zeus,qui præfidebat itineri, fuperuenilfetjingés clades accipi potuit. Ille fegnis in eo que occu» pauerat tumulo fedet, côtentus no laceflî. Ale» 3 O xandercognitopauore exercitus,fignû vtconfî fterent dari,ip(ôs arma deponere,ac leuare cor» pora iubct,aamonés nullam fubiticaufam elfe

IIBER nu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8j

tfmorisïhoftem proculftare. Tandem cópotcs fui,panter arma S( animos reccperemec quic^ ex præfentibus tutius vifum eft,quàm codé lo» cocaftra munire.Poftero die Mazeus,qui cum 5 deleélis equitum in edito colle,ex quo Macedo» num profpiciebantur caftra,cófederat,fïue me» tu,ßue quia fpecularimodoiuflus erat, ad Da» rium redijt. Macedones eü ipfum collem quê delèrueratjoccupauerunt.nam amp;nbsp;tutiorplani» lo tie erat, amp;inde acies hoftium, quæ incampo explicabatur, confpicipoterat. Sed ca!igo,quä circa humidi efFuderât montes, vniuerfam qui» dem rei faciem abftulit,casterumagminö dif» ctimina,atcg ordinem prohibuitperlpici.MuI» IS titudo inundauerat campos,fremitufq; tot mil hum ctiam procul ftantium aures impleuerat. Fluftuari animo rex,amp; modo fuum,modo Par» menionis confilium Cera æftimatione perperi» derc:quippeeo ventum erat,vnde recipi exerci» io tus nifi viftor,aut fine clade non poflet.Moue» bat etiâ eum multitudohoftiu refpeftu pauci» tatisfusegentis.Scdinterdum reputabat,quan» tas res cum hac gente geiTifietjquantofcp popu los fudiflet.Itaç cû fpcs mctum vinceret, peri» iS culofius bellö differre ratus,ne defperatio fuis crefcerct,difrimulato eo,mercenarium equitem ex Peoniapræcedereiubct. Ipfephalâgem (fi» cut antea diftum eft) in duo cornua extêdcrat, Vtrunque cornu équités tegebant.Iamque niti» 5 0 dior luXidifcuffa caligine, aciem hoftin oftêde» rat.Et Macedones fiue alacritatc,fiue tçdio ex» peciationis ingétem pugnantium more edide» f ij

^4

re clamorem.Redditus amp;nbsp;a Petfis,nemora val» leflt;5 circûieétas tetribili fono impleuerat, Nec iam continert Macedones poterant, quin cutfu quoq? ad hoftem contenderent. Melius adhuc 5 ratus in eodem tumulo caftra munire, vallum iaci iuflit.Strenueq? opcre perfefto,in taberna» culum,ex quo tota acies hoftiu confpiciebatur, fucceffic. Turn vero vniuerfa futuri difcrimi» nis facies in oculis erat. armis infignibus equi 10 viritp fplendebâc.amp;omnia intentiorc curaprç»

parari. Apud hofte folicitudo Prætorû agmi» na fua intcrequitantium oftendebatur, ac pie» raqj /nania,ficut fremitus hominum, equorum hinnitus, armorum internitentium fulgor,foli» 15 citam expcftatione mentcm turbaucrant. Igi» turfiue dubiusanimi, fiue vt fuos experiretur, cófilium adhibet,quid optimum faftu effet ex» quires.Parmenio peritiffimus inter duces artin belli,furto non prælio opus effe cenfebat; inrê» *0 peila nofteopprimipoffe hoffcs,difcordes mo ribus,linguis:ad hçc amp;nbsp;(bmno amp;nbsp;improuifo pe» riculo territos,quadoin noftutna trepidafione coituros? At interdiu primum terrrbilesoccur» furas facies Scy tharum, Baftrianorumqjdiirta iS illisora, 8c intonfas comas effe. Præterea exi» miamvaftorum magnftudinem corpotum,va» nis 8c inanibus militem magis quàm iuftis for» midinis caufis mouetc:deinde tantam multitu» din cm cirefifundi paucioribus poffe.Nonin Ci» 30 liciæ anguilijs, 8c inuijs callibus, fed inaperta

8c lata planitiedimicandum fore. Omnesfer» me Parmenioni affentiebSt, Polypercon baud

UBER I III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sƒ

dubie in co confilio pofitam viftoriam arbitra» batur; quem intucns rex (nantp Parmenionem nupcr acrius q vellet increpitum,rutfus cafti« gare non fuftinebat_)Latrunculorum,inquit,amp; J furum ifta folertia eft, quam præcipitis mihi: quippe illorum votum vnicum eft fallere.Meæ verogloriæ femper aut abCentiâ Darif, aut an» guftias locorum,aut furtum noélis obftare non patiar.palàm luceaggredi certum eft. Malo me ' IO fortunæpœniteat,qviéloriæpudeat.AdhçciI» lud quoc^ accedit,Vigilias agereBarbaros,amp; in armis ftarc,vt ne decipi quide poflint,comper» tum habco.Itaqß ad præliû vos parate. Sic in» citatos,^d corpora curädadimilit. Darius illud 15 quod Parmenio fuaferat, hollem fafturum efle conieftans,frenatos equos ftare,magnam(p ex» ercitus patte in armis efle,ac vigilias intetiorc cura feruari iuflerat. Ergo ignibus tota eius ca» lira fulgebant. Ipfe cum ducibus propinquiftç I o agmina in armis ftantiw circuibat, Sole amp;nbsp;Mar» tem,factumq5 Sc aetetnum inuocans ignem,vt illis dîgnâ ve tere gloria,maiorumij monumen» tis fortitudinem infpirarent. Et ptofefto fi qua diuinæ opis auguria humana mente cófpici pof *5 fent, deosftare fecumiillos nuper Macedonum anfmis fubitä incuflifle formidinêtadhuc lym« phatos ferri agiq5,arma iacietcs.Expetete præ» fides Perfarum imperij deos débitas e vecordi» bus pœnasmec ipfum ducê faniorê elfes quip» 30 pe ritu ferarû prædam modo qua expeteret,in» tuété,in pernicié quæ ante prædâpofitaelTet, incqrtcre, Similis apud Macedones quocç folici» f ii)

86 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q, V I N T I CVRTII

tudo erat,noftemlt;5 velut in ea certaminc cdito metu egerunt, Alex ander non alias magis terri» tus,ad vota amp;nbsp;preces Ariflandrû vocati iubet. Ille in candida vefte verbenas manu præferens

S capitevelatOjptæibat preces regis,loue Miner» • uacß viûoriampropitiante. Tûcquidem facri» ficio riteperpetrato,reliquum noftis acquietu» tus in tabernaculum redijt, Sed nec fomnû ca» pcre, nec quietem pati poterat. modo è iugo

10 montis aciem in dexterum Perfarum cornu di» mittere agitabat,modo recla frôte concurrere hoRi,interdum bæfitareanpotius in læuü tor» queret agmen. tandem grauatum animi anxie» rate corpus altior iomnus oppreflît. lamqp luce

IJ orta duces ad accipienda imperia conuenerant, infolito circa prætorium (ilentio attoniti'.quip» pe alias accerure ipfos, 8£ interdum morantes caftigare aiTueuerat.tunc ne vkimo quidem re» rum diicrimine excitatum effe mirabantur: 8c ao nonfomno quiefcete, fed pauore marcerccre* debant.non tarnen quifquam e cuftodibus cort poris intrare tabernaculum audebat,amp; iam té» pus inllabat,nec miles iniuifu ducis aut arma capere poterat,aut in ordines ire.Diu Parme» ^5 niocunclatusjcibû vtcaperent ipfi,pronûciat, lâ^ exire necefle erat.tunc demû intrat taber» naculûjfæpiufq; nominecompellatû,cum voce nô poffer,taftu excitauit.Muîta Iux,inquit,eft, Inftruftamacié hoftis admouit,tuus miles ad»

30 hue inermis ex peftat imperiû. Vbi eft vigor il» le animi tui^népeexcitare vigiles foies.Ad hæc Alexâder, Créais ne me prius fomnum capere

LIB. Illi.

«7

potuifTcjq exonerarem animû folidtudfnc,quç quietem morabatudSignû«^ pugnæ tuba da« iuflit.Ec cû in eadê admiratione Parmenio pet* feueraret,quod fecutus fomnfi cepiflet, Mini* J me,inquit, mirum eft. Ego enim cum Darius terras vreret,vicos excideret,alimenta corröpc* ret,potens mei non eram. Nunc veto quid me* tuam,cû acie decernere paret i Hercule votum meum impleuit. fed huius quotj confilij ratio I « poftea reddetur.Vos ite ad copias,quibus quifcp præeft:ego iâ adcro,amp; quid fieri veiim,exponâ. Raroadmodum admonitu amicorô, cum me* tus difcriminis aderat, vti foiebat. Tunc quocß munimento corporis fumpto, proceffit ad mili* tes.Haud alias tarn alacrem viderant regem:amp; .vultu eius intcrrito,certam fpem viftoriç augu* rabantur.Atque ille proruto valloexire copias iubet,acicmcp difponit.Indextero cornu locati funt équités, quos agmina appellant. Præerat *0 his Clytus,cuiiunxitPhiIotætutmas,fæteroflt;

qp praefeftosequitum lateri eius applicuit. Vb tima Meleagti ala ftabat,quam Phalanx feque* batur.Poft Phalangem Argyrafpides erat.His Nicanor Parmenionis filius piçerat.in fubfidijs cum manu fua Cenos.pofteum Hotcftcs,Lyn» ceftaqj.Poft illos Polypcrcó dux peregrini mi* litis, huius agminis Amyntas princeps crat. Philagus Balacros rcgcbat.in focietate nuper afcitos.Hæc dexteri cornu facies erat. In læuo 50 Craterus Peloponenfin eqnites habcb3t,Ache* orumcp amp;nbsp;Locrenfium èc Malleonenfium tur* mis fibi adiundis , hos Tlxlfali équités clau» f iiij

88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q,VINTI CVRTII

debant.Philippo duce peditum actes equitatu tegebacur.frons Jçui cornu hæc erat.Sed ne cir* cuiri polTet a multitudine,vltimum agmcn vii lida manu ctnxerac.Comua quo^ fubfîdit's fîr« 5 mauit^non refta fronte,fed a latere pofitis: vt fi

hollis circunuenireaciem tentalTet, parata pu« gnæ forent. Hi Agrianierant,quibus Attalus præcrat,adtunftis fagittarijs Cretenfibus.Vlti» mos ordincs auertit a fronte, vt totam aciem IO orbe muniret. Illyrici hi erant,adiunfto mili«

te mercede conduôlo, Thracas quoep fimul ob« iecerat leuiter armatos:adeoqueaciem verfati« lem pofuit,vt qui vltimi llabant, ne circuiren« tur,verti tamen,amp; infrontem cirenagi poflent. 15 Itaq; non prima quàm lateta,non latera muni« tiorafuere quàm terga. His ita ordinatispræ» cipit,vtfifalcatoscurtuscum fremitu Barbari emitterent,ip(i laxatis ordinibus impetum oc« currentium filentio exciperent, haud dubius fi« to nenoxa trâfcutfuros,fi nemo feopponeret.Sin

autem fine fremitu immifilTent, eos ipfi clamo« re terrerent, pauidolîç equos telis vttintp fuffb« dcrét.Qui cornibus præerât,extendere ca iuflt, ita vt nec circûuenirentur fi atftius llarêt, nec t-S tarnen vltimâaciem exinanirent. Impedimen« ta cum captiuis,inter quos mater libericß Darij cu{lodiebâtur,haud procul ab acte in edito col« le côllituit,modico præfidio relifto.Læuû cor« nu,ficut alias,Parmenioni tuédum datum.Ipfc 30 in dextro llabat. Nondum ad teli iaftum per« uenerantjcum Bion quidam transfuga, quanto maximo cutfu potuerat,ad regê peruenit,nungt;

lieer iiii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S9

cfans mutices ferreos in terram defodffle Dariâ qua hoftem équités emiiTurû efle credebat:no« tatumque certo ßgno locum, vt fraus euitari a fuis poiTet.AiTcruari transfuga iuflb,duces com 5 uocatjcxpofitoq^quod nunciatum erat,monet

vt regionem monftratam declinent,equitemlt;5 periculum edoceant.Cæterum hoc tandem ex« ercitus exaudire non poterat,vfumaurium in« tercipiente fremitu duorum agminum. Scd in I o cófpeftu omnium duces amp;nbsp;proximum quemcÿ interequitansîlloquebatur,Emenfis tot terras, in fpem viftoti?,dequa ditnicandum forer,hoc vnum fuperefîedifcrimé.Granicum hic amnê, Ciliciaecp montes,amp;: Syriam Aegyptumcp ptç« gt;S cuntibus raptas,ingentia fpei gloriæcy incita« menta teferebat:reprehêfos ex fuga Perfaspu« gnaturos,quia fugere no polTentJtertium diem iam metu exangues,armis fuis oneratos,in eo» dem veiligio hsereremullum deiperationis illo« *0 rum maius indicia eire,quàm quod vtbes, quod agros fuos vrerent, quicquid non corrupiflenf, hoftium efle confefli.Nomina veto vana gentiû ignotarumne extimefcerent.neq^ cnim ad bei« li difcrimen pertinere ,qui ab his Scythæ,qui» * 5 ve Cadufij appellentur.ob id ipfum,quód igno ” ti eflentjignobiles efle.nunquam ignorari viros ” fortes, at imbelles ex latebris fuis erutos,nihil ” præternomina afferre.Macedones virtute afle« cutos,ne quis toto orbe locus effet, qui tales vi« 3 ° ros ignoraret. Intuerentur Barbarorum incon» dituni agme.alium nihil præter iaculum habe» re,alium funda faxa libtaic. paucis iufla arma

9« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;JlV IHTI CVR TH

eflezita^illinc plures ßarc,hinc plures dimiati turos.nec poftulare fe vt fottiter capeflerét prg lium, ni ipfe cæteris fortitudinis fuilTet cxem^ plum: fe ante prima figna dimicaturumtfpóde» re,pro fe quot cicatrices, totidem corporis de» cora.feite ipfos,vnum pene fe ptçdç communis exortem,in illis colendis omadif^ vfurparevi» ftoriae præmia, hæc fe fortibus viris dicere. fi qui diflimiles eorum effent,illa fuÜTe didurum, 10 perueni{reeó,vndefugere nonpoifent : tot ter» rarum fpatia emenfis, tot amnibus montibufi]ß poft tergum obiedis gt;nbsp;iter in patriam amp;. Pena« tes manu eife fac/endn. Sic duces,fie proximi militû infirudi funt.Darius in Içuo cornu erat, 15 magno agmine fuorum deleûis equitum pedi» tumqjftipatustcontépferatqp paucitatê hoftis, vanâ aciem efie extentis cornibus ratus. Cæte» ' rum ficut curru eminebat,dextcra Içuac^ ad cir cunfiantium agmina oculos manufque circun« »0 ferens,Terrarum,inquir,quasOceanus bine al» iuitjillinc claudit Hellefpontus,paulo ante do» inini,iam non de gloria ,fed de falute,amp;('quod faluti ptçponitis)de libertate pugnandum eft. bic dies imperium,quo nullum amplius vidit œtas,aut conftituet,aut finiet.apud Granicum minima virium parte eum bofte ccrtauimus.In Cilicia vidos Syria poterat excipere. Magna munimenta regni TigrisatepEuphrateserant. Ventum eft co,vnde pulfis ne fugæ quidem lo» 30 cuseft.Omnia tamdtutinobelloexhauftapoft tergum funt. Non incolas fuos vrbes, non cul» tores habent terræ. Coniuges quoque Si libeti

tiBER II11»

lèquuntur hanc aciem,parata hoftibus præda, ni li pro chariffimis pignoribus corpora oppoa nimus. Quod mearü fuit partium, exercitum, quem pene immêfa planicies vix caperet,com» S paraui:equos,arma lt;iiftribui:commeatus,ne tâgt; tæ multitudinideeflent,prouidi; locum in quo acies ex plicari poflet,elegi. Cætera invcftrapo teftate funt. Audete modo vinccre,famâcp,in» firmiflîmum aduerfus fortes viros telum, con* 10 temnite.Temeritas eft,quam adhuc pro virtu» te timuiftis:quç vbi primum impetum effudit, velut quædam animalia amilTo aculeo torpet. Hi verocampi deprehêdêrepaucftatem,quam Ciliciæ montes abfconderant. Videtis ordines 15 raros, cornua extenta,mediâ aciem vanâamp; ex*

hauftam.Nam vltimi,quos locauit auerfos, ter» ga iam præbent.obteri me hercule equorû vn» gulls polTunt, etiam fi nil præter falcatos cur* rusemifero.amp; bello vicerimus,fivincimusprç* 10 Iio, Nam ne illis quidem ad fugam locus eft, Hine Euphrates, illinc Tigris prohibet inclu* fos!amp; quse antea pro illis erant, in contrarium conuerfa funt. Noftrum mobile amp;nbsp;expeditum agmen eft,illud præda graue. Implicatos ergo * S fpolijs noftris trucidabimus,eademq; res amp;nbsp;cau fa viftoriæ erit,amp; fruftus. Quod fi quern e yo» bis nomen gentis mouet, cogitet Macedonum illic arma elfe,non corpora. Multum enim fan* guinis inuicem haufimus,amp; femper grauior in 30 paucitate iafturaeft . Nam Alexander quan» tufeunque ignauis 8c timidis videri poteft,vnö animal eft,amp;,fl quid mihi creditis, temera»

Çt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRTIX

rium amp;nbsp;vecors adhuc noßro pauore quàm fua gt;» virtutefœlicius.Nihil autem poteft efTe diutur« » num,cui nô fubeft ratio. Licet fœlicicas afpira« »gt; re videatur tarnen ad vltimum temeritati non J” fufFicit. Præterea breues amp;nbsp;mutabiles vicesre» » rum funt,amp; Fortuna nunquâ (împliciter indub

get.Forfitanita di,’ fataordinauerunt^vt Petfa* rum imperium ,quod Fecundo cutFu per ccxxx annos ad Fummum Faftigium euexetât magno 10 motu concuterent magis quàm affligèrent, ad* »’ monerentque nos Fragilitatis humanæ,cuius ni» »gt; mia in^fperis rebusobliuio eft. Modo Græcis vitro bellum inFerebamus,nunc in Fedibusno» ftris propulFamus illatum.laftamur inuicem va tictate Fottunæ.Videlicet imperium,quod mu» tuo afFeftamus, vna gens non capit. Cæterum etiam fi Fpes non fubeiTetjnecciTitas tarnen fti» mularedeberet.ad extrema peruentum eft.Ma trem meam, duas filias ,Ochum in fpem huius *0 imperijgcnitum,illos principes,illam fobolem regiç ftirpis,ducesveftros regum inftar,vinftos habet. Nifi quod in vobiseftjfpfe ego maiore parte captiuus fum. Eripite vifeera mea ex vin» culis,reftituitc mihi pignora, proquibus iplè »5 mori non recufo.Parentem,liberosCnam coniu gern in illo carcere amifij crédité nunc omnes extendere ad vos manus, implorate patrios de» os'.opem veftram,mifericordiâ,fidem expoFce» re,vt feruitute',vt compcdibus,vt precatio vi» 30 ftuipfos liberetis.An creditis aequo animo ijs

feruire,quorum reges elfe FaftidiuntiVideo ad» moucri hoftium aciem:fed quo propius difcri»

TIBER III I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9)

men acccdo,hoc minus his quç dixi^pofTum eG lè contentus.Piecot vos per decs patrios,ætergt; numlt;5 tgnem qui præfertur altatibus ƒulgoreqj folis intra Hnes regni met orientis,per æternam S memoriam Cyri,qui ademptum MedisLydiftg imperium primus in Perfidem intulit,vindica» te ab vitimo dedecore nomen gentemcj Perfa» rum.Ite alacres , amp;nbsp;fpe pleni, vt quam gloriam accepiftis a maioribus vefiris,pofieris relinqua* I o tis.ln dextris veftris iam libertate,opem,fpem ’gt; futuritemporisgeritis.EfFugitmorte quiiquis »» contempferit, timidiffimum quemqj confequi»

tur. Ipie non patrio more folum,fed etiam vt confpici po(fim,curru vehormec recufo quo mf ij nus imiteminime,fiuefortitudinis exemplum, fiueignauiçfuero, ihterimAlexâderfvteftde» móftratum a transfuga)cum infidiarum locum circuiret,amp; Dario,qui Içuum cornu tuebatur, occurrcret,agmen obliquû incedere iubet. Dagt; O rius quocç eodem fuum obuertit,Beiro admoni» to,vcMairagetes équités in Içuum Alexandri cornu inuehi iuberet. Ipfe ante fe falcatos cur« rus habebat,quos figno dato vniuerfos in hoftê efFudit.Ruebât laxatis habenis aurigæ,quô plu *5 res nondum fatis prouifo impetu obtererent.

Alios ergo haftæ multum fupra temones emi» nentes,alios ab vtroqj latere dimüTæ falces la» cerauerc. Nec fcnfim Macedones cedcbant,ièd cfFufa turbauerant fuga ordines.Mazeus quotç 3 ® perculfis metum incuffitjmille equitibus ad diri piéda hoftis impediméta circûuehi iuifisjtatus captiuos quoqß,qui fimul a(reruabantur,tuptugt;

94 q,vinticvrtii

tos vincula, cum fuos appropinquantes vidif» fenc.Non fefellcrat ParmEnionem,quiin Içuo cornu erat.Propere igitur Polydamanta mittit ad regem,qui amp;nbsp;periculum oftenderet, amp;nbsp;quid 5 fieri iuberet coniuleret.Iile audito Polydaman«

te,abi,nuncia, inquit, Parmenioni,fi acie vicerf» m'js,non noftra Iblum nos recuperaturos fed omnia quç hoftium funt,occupaturos.Proinde non eft quod quicquâ virium fubducât ex ade, IO Sed vt me èc Philippopatre dignum eft,con* tempto farcinarum damno fortiter dimicet.In« terim Barbari impedimenta rutbauerât,cæf]fq} plerifqj cuftodum,captiui vfnculis ruptis,quic» quid obuium erat quo armari poffent, rapiunt, i^ 8c aggregati fuorum equitibus,Macedonas an* cipiti circunuentos malo inuadunt, læticp circa Syfigambimjviciflc Darium,ingcnti carde pro« ftratos hoftes, ad vltimum etiam impedimen» tis exutos effe nuncianttquippe eandem fortu« xo nam vbiqpeflecredebant, 8c ddores Perfas ad

prçdam difcurrifle.Syfigambishortantibus cat ptiuis vtanimum a moerore alleuaret,in codé quo antea fuit,perfeuerauit.Nó vox vlla exci« dit ei, non oris color vultusve mutatus eft, fed x5 fedit immobilis,credo prsecocegaudio verita fortunam iritare, adeo vt quid mallet, intucn« tibus cam fuerit incertum.Inter bate Amyntas præfeftus equitum Alexandri cum paucis tur* mis opem impedimentis laturus aduencrat, amp;nbsp;30 incertum fuo ne con(î!io,an régis imperio.fed il non fuftinuit Caucafiorum Scytharumcp impe«

turn : quippe vix tentato certamine efiugit ad

L I B. Il I I.

regem,aminbrum impedimentntum teftis ma* gis quàm vindex .lam confilium Alexandri vi* cerat dolor:amp; ne cura recuperandi fiia^niilitem a prælio auerterct,nô immerito verebatur.Ita* que Areten ducem haftatorû, quos Sariflbpho« ros vocabât^aduerfus Scychas mittit.Inter hæc currus,qui circa prima figna turbauerât aciem, in Pbalangem inuefti erant.Macedones confit maris animis in medium agmen accipiunt.Val« 10 lo fimilis acies erat.iunxerât hafias, amp;nbsp;ab vtro* que latere temere incurrentiû ilia fufFodiebant. circuire deinde currus, 8c propugnatores præ* dpitarccœperunt.Ingens ruina equorum auri» garumiç acicm compleuerat. Hi territi régi nô IJ poterant, qui crebta iaftatione ceruicum nô iult; gummodo cxcuflerantjfedetiam currus euer* terant.vulnerati interfeftos trahebant.nec con fiRere territi,nec progredi debiles poterât.Pau cæ ramen euafere quadrigæ in vitimam aciem, *0 ijs quibusincideruntjmiferabili morte confum ptis.quippeamputata vlrorum membra humi iacebant, amp;nbsp;quia calidis adhuc vulneribus abc* rat dolor, trunci quoque amp;nbsp;debiles arma non omittebant donee multo fanguine effiilb exani* iS mari procumberent. Interim Aretes, Scyrha» rum,qui impediméta diripiebant,duce occilb, grauius territis inRabat. Superuenere deinde miffî a Dario Baftrianijpugnçqj vettere fortu* nam. Multi ergo Macedonum primo impetu 3° obtriti funtjpluresadAlexandriim refugeriît.

Turn Perfæ clamore fublato ,qualcm viftores folent ederc,ferociter in hoRem quaC vbique

Q.VINTICVRTII

profl Iga tum incur ru nt. A Jexâdcr territos caßflt; gare,adhorntiîprælium,quod iam elanguerat, folus acfcndere: conßrmaiifqß tandem animis ire in hoftem iubet. Rarioracies erat in dexte» ro cornu Perfarum.nantj inde Baftriani dccef» fêrant ad opprimenda impedimenta.Itacj Ale* xanderlaxatosordines inuadit, 8c multacæde hoftium inuehitur. At qui in læuo cornu erant Perfç,fpe pofleeum includi,agmen fuum a ter« IO go dimteantis opponfit. Ingenlqs periculum in medio haerens adiiret,ni équités Agriani calca» ribus fubditiscirciifufos regt Barbaros adorti cfrent,auetfoflt;5 cædendoin fe conuerti coégiCgt; fent. Turbataerat vtraqueacies. Alexander à 15 fronte amp;nbsp;à tergo hoftem habebat:qui auerlb ci inflabant,amp; ab Agrianis militibus premeban* tur, amp;nbsp;Baftriani impedimentis hoftium dire» ptis reuerfijordincs fuos recuperate non pote» rant. plura ftmul abrupta a extetis agmina« xo vbicunep alium alij fors mifcuerat,dimicabat, duo reges iunftis prope agmlnibus prçlium ac» cendebant. Plures Perfse cadebant, par ferme vtrinq5 numerus vulnerabatur. Curru Darius, Alexander equo vehebatur.Vtruncç regem de» X J leóti tuebantur,fui immemores : quippe amifTo

tege nee volebant falui efre,nec poterant.Nam anteoculos fui quifqj régis mortem occumbere ducebant egregium. Maximum tarnen pericu» lum adibat,qui maxime tuebatur: quippe fibi 30 quifque exfi régis expetebat decus.Cçterum ft» ueludibriumoculorû,ftuevera fpecies fuit,qui circa regem Alexandrum étant,vidifle fc credi»

1.1 B. 11 11» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^

derunt piululum (iipet caput régis placide vogt; lantern aquilam,nec fonitu arinoru,nec gemttu morientium cerritam:diult;]ue circa equum Ale» xandri pendenti magis quàm volâti fimilis aplt; 5 paruit. Certe vates Ariftander alba vefte indu* tus , Sc dextera prsferens Iauream,militibus in pugnam intends auem monftrauit,haud dubiû vÎŒoriæ auipicium. Ingens ergo alacritas ac ft» ducia paulo antè territos accendtt ad pugnam, I o vtilt;^ poilea quàm auriga Darif^qui ante ipfum fedens equos regebat,hafta transfixus eR .Nec aut PerQ aut Macedones dubitauere,quin ipfe rex effet occifus.Lugubri ergo vlulatu amp;nbsp;incon dito clamore gemituc^ totam fereaciem adhuc ij æquo matte pugnantium turbauere. Cognati Dari; amp;nbsp;armigeri,Içuû^ tuentes cornu, in fult; gam eHuRim deftituerant currü,quem i dexte» ra parte ftipati in medium agmen receperunt. Dicitur Acinace ftrifto Darius dubitafle,an fugt; *0 gae dedecus honeRa morte vitaret.Sed emines curru,nondum omnem fuorü aciem prælio ex» cedentem deflituere crubefcebat : dumcp inter fpem Sc defperationem hæfitat, fenfim Perfas cedebant,amp; laxauerant ordines.AIexäder mu» *S tato equo^quippc plures fatigauerat,refiRen» tium aduerfa ora fodiebat,fugientium terga. lamcp nonpugna,ied cædes erat. Cum Darius quoc^ currum fuum in fugam vcttit,hærebat in tergis fugientium viftor:amp; profpeftum oculo» 3° rum nubes puluer{s,quç ad cœlû ferebatur,abr» tulerat. Ergo baud fecusquàm in tenebris erra* bant,ad fonitum notç vocis vt fignum fubindc g

^TINTl CTRTII

coeuntes.Exaudiebâcur tantum (Irepftus habe« narum,quibus equi currum trahentes identidé verberabantur.hçc Cola fugientis veftigia exce« pta funt. At in IçuoMacedonû cornu,quod Par« 5 menio ((icut antediflum eil)tuebatur,longe alia Fortuna vtriufque partis res gerebatur.Ma« zeus cum omni fuorü equitatu vehementer in* uedus vrgebat Macedonum alas. lamqß abun« das multitudine aciem circüuchi cœperat, cum 10 Parraenio équités nunciare iubet Alexâdro,in quo difcrimine ipß eiTent, niß mature ßibueni« retur,non polTe ßßi fugam .lam multum vis proceflerat rex imminens fugientium tergis,cfl a Parmenione triftis nuncius venit : refrenarc equos iuffit,qui vehebantur.agmenconßitit. Frendente Alexandroeripißbiviftoriam e ma nibus, amp;nbsp;Dariü fœlicius tugere, quam fequi fe^ interim ad Mazeum ßjperati régis fama perue« nerat.Itaq) quâquâ validior erat,Fortuna tarnen to partium territus,perculßs languidius inßabat.

Parmenioignorabatquidemcaufam ßia fpóte pugnç remiirç,Fed occafionc vincédi ßrenue eft vfus. Theflalos équités ad (e vocari iubet. Ec« quid,inquic,videtis ißos,qui Ferociter modo in* »5 fiabät,pedc reFerre,Fubito pauore perterritosf Nimirum nobis quotp régis noßri Fortuna vin« cit,omnia Perfarn cæde ftrata funt, quid ceßa« tisfan ne Fugientibus quidem pares eßis^ Vera dicere videba tur, amp;nbsp;fpes laguentes quoc^ erexe« j o rat: fubditis calcaribus proruere in hoßem:amp; il« li iam non fenßm,fed citato gradu recedebant, necquicquam Fugs niß quod terga nondn ver«

LIBER. 11II« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99

tarant,demt.Parmenio tarnen ignarus quænâ In dextero comu Fortuna régis elfer, repreHit fuos.Mazeus dato fugæ fpatio,non redo itine» re^ fed maiore Sc ob id turiore circuitu Tigrim 5 fuperat, Sc Babylonia cû reliquijs deuiéli exer» citus intrat. Darius paucis fugs comitibus ad Lycum amnem contederat:quo traieélo^dubû tauit an folueret poncemiquipffc holle iam aflt; fore nunciabatur.àied tot millia fuorû,quç non« Io dum adamnem peruenerät,ponterecilo prçdâ hoilis fore videbat. Abeuntem^eü intaélû fine« ret ponté,dixiffe có(lat,Maile iè inlèquentibus iter dare,q auferre fugientibus.Ipfe ingens Ipa« tin fuga emenfus,media fere noAe Arbella per« 15 uenir.Quis tot ludibria fortunç,ducû agminüq^ eçdem multiplicé^deuiélorûfugam,clades nûc fingulotum,nunc vniuerforû,aut animo alTequt queat,autoratione côpledifPropcmodû feculi res in vnum ilium diem fortuna cumulauit. Ali) *0 quà bteuilTimû patebat iter,ali) diuerfos faitus amp;nbsp;ignotos fequentibus calles petebant. Eques pedeGp cofulî, fine duce,armatis inermes,inte« gris debiles impiicabantur. Deinde mifeticor* diain metum verfa,qui fequi non poterant,in« XJ ter mutuos gemitus delèrebantur. Sitis præci« pue fatigatos amp;nbsp;faucios exurebat ,pa(hmque omnibus vijs proftrauerât corpora,prçtetfiuen» tem aquam hianti ore captâtes;quam cum dm auidi turbidâ haufilfent, tendebaturextemplo }o præcordia premente limo,refolutifq5 Sc torpé» tibus mébtisjCÛ fuperuenilTet hollis, nouis vul« neribus excitabâtur.Quidam occupatis ptoxi*

g U

100 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVR.T1I

mis riuis diuerterant longius,vt quicquid occul tl humons vfqiiam manaret,excipcrét.Ncc vl» la adeo auia 8c ficca lacuna erat,qujE veftigan» tium (ïtim falleret.E proximis vero itineri vicis S fenü vlulatus,fœminarfilt;5 exaudiebantur,Bar« baro ritu Darium adhuc regem clamantium«. AIexander(vt fupra diélum eft^i'nhibito fuorü curfujad Lycum amnem peruenerat,vbiingcs multitudo fugiétium onerauerat pótem,amp; ple I o riep,cum hollis vrgeret,in flumen fe præcipita* uerantjgraueltp armls,amp; prælioac fuga defatl* gati,gurgitibus hauriebantur. lamcp non pon« modo fugiétes,fed ne amnis quidem capiebat^ agmina lua improùidçfugæ fubinde cumulan« IS ” tesiquippe vbi intrauitanimospauor/dfoluni »« mecuunt,quodprimum formidare eoeperunt.

Alexander inflancibus fuis ne impuneabeuntë hoflem inde permitteret fequishebetia tela efle, ÔC manus fatigatas , tancoqp curfu corpora ex» 1° haufta,amp; præceps in noftem diei tempus eau» fatus eft. Reuera de Içuo cornu,quod adhuc in acie flare credebat,iolicicus,reuerti ad ferenda opcm fuis flatuit.Iamq? figna conuerterat,cum équités a Parmenione mifli illius quoque partis zs viftoriam nunciant.Sed nullü eo diemaiuspe* riculum fuit, quàm dû copias reducit in caflra. Pauci cum amp;nbsp;ineópofiti fequebantur ouates vi» ftoriatquippe omnes hofles aut in fugam effu» (ôs,aut in acie credebant cecidiflc,cum repente 30 exadueribapparuitagmé cquitum,qui primo inhibuere curium, deinde Maccdonum pauci» täte confpeâa,£urmas in obuios concitauerût.

Liber i iii.

lOI

Ante figna tcx ibat diflimulato magis pcriculo quàm (prefo. Nec defuic ei perpétua in dubijs rebus fœlicitas.nanqj prçftftum equitatus auû dum cerraminis,amp; ob ipfum incautius in fc ru» J entern, bafta trâsfixir.Quoex equolapfo,pro» xinium,ac deinde plureseodem teloconfodit. Inuafère turbatos amici quoc^mec Perfae inuiti cadebant.quippe nô vniuerfçacies,quàm bç tu» multuariæ manus vehemétiusinierc certamen. IO Tandem Barbari,cum obfcura luce fuga tutior videretur efle,quàm pugna,diuerfis agminibus abierc.Rex extraôrdinario periculo dcfunftus incolumes fuos reduxit ad caftra.C ccidere Per» farum,quorum numerum viftores finite po tue» *5 runt,millia xl.Macedonum minus quàm ccc defyderati funt.Cæterum banc viftoriâ rex ma iore ex parte virtuti quàm fortunç fuæ debuir. animo,nonfvt antea^ocovicit.Nam amp;acicm peritiiTime inftruxit, Si promptiffime ipfe pu» io gnauir,amp; magno confilioiafturam farcinarum impedimentorumep contempfit.cû inipfa acie fummum rei vider et efle difcrimcnjdubioq? ad» hue pugnæ euentu,pro viftore fegeflit: percul» los deinde hoftes fudif.fugiê tes,quod in illo ar» doreanimi vix credi poteft, prudentius quàm auidius perfecutus eft.Nâ fi parte exercitus ad» hue in acie ftante,inftare cedêtibus perfèueraf» fet,aut fua culpa vi£luseflet,aut aliéna vittute viciflet.Iam fi multitudinêequitum occurren» 30 tium extimuifletviftor,aut fœde fugiendû,aut mifetabiliter cadédum fuit.Nec duces quidem copiarum fua laude fraudandi funt:quippe vul» g quot;i

lot Q.VINTI CVRTII

ncra qua: quifque excepft,indici‘a virtutfs funti Epheftionis brachtû haft a iflum eft. Perdicas, ac Cenos amp;nbsp;Menidasfagittis propè occifi. Et ft vero æfttmare Macedonas^qui tunc crant,volu mus^fatebimur 8i regem talibus miniftrij,amp; ft* los tanto rege fuifte digntftimos.

CVRTII de rebvs gestis ALEXANDK.1 MAGNI

REGIS MACEDONVM, Liber Quintus.

Vae interim duflu im» peticK^ Alexâdri vel in Græcia,vel in Illyricis ac Thracia gefta fünf, fi quçque fuis tempori» bus teddere voluero, interrumpédæ funt res Afiæ,quas vtiquead fu gamimortemç Darif

10 vniuerfas in confpeftu dati,amp; ficut inter fe cm hærent tempore,ita opere ipiô coniungi,haud fiaulo aptius videri poteft.Igitur ante,quçpræ» io apud Arbellam coniunAa funt,ordiar dice* re. Darius media fere node Arbellam perue*

tl B. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105

nft,eodêlt;5 magnæ partis amicorn eius ac mili* tum fugam forcuna compulerauquibus conuo* catis exponit baud dubitare fe, quin Alexander celeberrimas vrbes agrofque omni copia rerum J abundantes petiturus effet,prædam opimâ pa*

ratamq; ipfum Sc militeseius fpedare. Id luis rebus tait in lia tu faluti fore, quippe fc defer ta cum expedita manu petiturum. VItima regni adhuc intafla effe, inde bello vires baud ægre I c reparaturû. Occuparet fane Gazam auidiffima gens,amp; ex longa fame fatiaret (è auro,mox fugt; tura prçdæ fibiididiciffe vfu pretiofam lüpelle» ôi:iiê,pellice(èç, 8c Spadonti agmina nibil aliud fuiffe quàm onera amp;nbsp;impedimenta. Eadem tra» bentem Alexandra,quibus antea viciffet,infe* rioré fore. Plena omnibus defperationis vide» batur oratioiquippe Babylonia vrbem opulen* tiffimâ dedi cernentibus,iam Sufamjiam cætêi ra ornamcnta regni,caufamq? belli viftoré oc» î O cupaturû.At ille docere pergtt,non Ipeciofa di» ftujfed vfu neceffaria in rébus aduetus fequéda effe. Ferro geri bella,non auro:vitis,non vtbium tcflis : omnia fequi armatos . Sic raaiotes fuos perculfos in prindpio rerum celeriter priftinâ recuperalTe fortunâ. Igitut fiue confirmatis eo» rum animis, fiue imperium magis quàm con» filium fequentibus jMediæ fines ingrcffus eft, PauJo poft Alexandro traditur Arbella regia fupelleftili Darijque gaza repleta.quatuor miU 3 O lia talentûm fucre,præterea pretiofæ veftes,to» tiusfvt fupra diftum eft )excrcitus opibus in il» lam fcdcm congeftis.Ingtuentibus deinde mor»

g HiJ

X04 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI Cy RT II

bis,quos odor cadauetum totis iacentium cam« pis vuigaueiat, maturius caftta mouit » Eunti* bus a parte Içua Arabia odorum fertilitate no« bilis regio,câpeftre iter eft.InterTigrim amp;nbsp;Eu* 5 phratem iacentia tarn vberi Si pingui folo funt, vt a paftu repelli pecora dicantur, ne fatietas périmât. Caufa fertilitatis eft humor qui ex vtroque amne manat, toto fere folo pet venas aquaru refudante.Ipß amnes ex Armenis mon J 0 tibus profluunt,amp; magno deinde aquarn diuot tio iter qd coepere percurrunt.Duo millia amp;nbsp;d. ftadia cmenß runt,qui ampliflimû interuallum circa Armeniæ motes notauerût.Iidem cû Me* diæ Sc Gordianorû terras fecare cœperunt,pau 15 latim in ardius coeunt: Sc quo longius manât, hoc anguftius inter fe fpatium terrç relinquunt. Vicini maxime funthis câpis,quos incolç Me« fopotamiâ vocant.Mediam nanqß ab vtro« Ia* tere concludunt. lidem per Babyloniorü nnes to in rubrum mare prorûpunt. Alexander quartis caftrts ad Memnium vrbem peruenit.Cauerna ibi eft,ex qua fons ingentem vim bituminis ef* fundir,adeo vt fatis conftet Babylonios muros ingétis operis,huius fontis bitumine intcrlitos »5 efle.Cæterum Babyloniam procedenti Afexan dro,Mazeus,qui ex acie in vrbê cam cófugcrat, cumadultis liberis fupplex occuRit,vrbé felt;^ dedens. Gratus aduentus eius fuit regi,quippe magni operis futura erat obßdio tâ munitæ vr* JO bis.AdhçcviriIlufttis,amp; manupróptus,fama» que eriâ proximo prælio Celebris, amp;nbsp;cæreros ad dcditionem fui incitaturus exemple videbatur.

tiBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!•ƒ

Igitut hunc quidem benigne cn eins liberis ext cepit.Cæterum quadrato agmine,quod ipfe du cebat,velut in acie irent,ingredi fuos fubef.Ma gna pars Babyloniorum conftiterat in muris^ 5 auida cognofcendi nouum regem.Plures obuiâ

egreffi funr: inter quos Bagophanes arcis 8e ret giæ pecuniæ cuftos,ne ftudio a Mazeo vincerc* tur^totum iter floribus coronifque cóftrauerat, argenteis alcaribus abvtroque latere difpoiitisy I o quæ non thure modo,red omnibus odoribus cu

niulauerac. Eum dona fequebatur^greges peco» rum^equorumcp: leones quoque amp;nbsp;pardales ca« ueis prxferebantur, Magi deinde fuo more pa* trium carmen canentes.Poft hos Ghaldæi,Ba* t j byloniorumcp non vates modo, fed etiam arti*

flees cû fîdibus fui generis ibât. Laudes duo ce* gum canere foliti. Chaldæi fyderum motus,amp; ftatas temporum vices oftendere.Equitcs dein« deBabylonij fuoatc^ equorum culru ad luxu« to riam magis q ad magnifîcentiam exafto,vlti« mi ibant.Rex armatis ftipatus,oppidanorum turbam poft vitimos pedites ire iuflît.Ipie cû curru vrbcm,ac deinde regiam intrauit, Pofte* ro die fupcileftilem Darij, amp;omnem pecunia t J recognouit. Cæterumipfius vrbis puicnritudo ac vetuftas non regis modo,fed etiam omnium oculos in femet haud immerito eSuertit. Serai* rarais earn condideratjvelfvt pleritp credidere) Belusxuius regia oftenditur. Murus inftruftus 30 laterculo coftili, bitumine interlitus, fpatium

XXX amp;nbsp;duorum pedum latitudinem amplcfti* tur,quadrigæ inter fe occurtentes fine peticulo

Xo6 ^VINTl CVR TH

commeare dtcuntnr.Altitude muri c cubitorâ eminetfpatio.Turres denis pedibus quàm mm rusaltiores funt. Totius operis ambitus cccl* XVIII ftadia compicditur. üngulorum Radio*

5 rum Rruflutam fingulis diebus perfedam efTe memoriæproditum eR.Aedifîcia non funt ad* mota mûris, fed fere fpacium vnius iugeris ab» funt. Acne totam quidem vrbem teélis occu* pauerüt.pcr x c Radia habitabatur,nee omnia

20 continua funt, credo,quia tutius vifum eR plu» ribus locis fpargi.Cætera ferunt coluntç, vt fl externa vis ingruat, obfeRis alimenta ex ipRus vrbis folo fubminiRrét.Eupbratesinterfluit,ma gnxqp moliscrepidinibuscoercetur.Sedomniü operum magnitudinem circfiueniunt cauerns ingentes in altitudinem preRæ ad accipiendâ impetum fluminis: quod vbi appoRtæ crepidi» nis faRigium exceRït,vrbis teéla corriperet,nl* fi effent (pccus lacufi^ qui exciperent. Coftili

*0 laterculoRtufti funtztotû opus bitumine aRrin gitur. Ponslapideus flumini impoRtus iungit vrbem.bic quolt;« inter mirabilia Orientisope» ra numeratus eR : quippe Euphrates altum It» mum vehit,quopenitus ad fundamenta iacien» da egeRo,vix fuffïcendo opcri firmum reperi» unt folum. Arenæ autem fubinde cumulatæ, amp;nbsp;faxis quibus pons fuRtnetur,annexæ,moran» tur amnem,qui retentu$,acrius q fi libero cur» fu mearet,iiliditur.Arcê quoq; ambitu x x Ra* 3 o dia complexam habent: x x x pedes in terram turrium fundaméta demiffa funtsad lxxx fum* mum munimeotifaRigió peruenit. Super atce

r LIBER V.' nbsp;nbsp;quot;nbsp;iQ'J

vulgatumGræcorumfabulis mfraculum, pen* files hord runt,fummam mutorum altitudinê xquances^mukaruniq; arbotum vmbra Si pro« ceritate amœni.Saxo PylaE,quç totum onus fuf 5 dnêt, inftruftæ funt. Super Pylas lapide qua» drato folum Hratum efl:,pariens terræ quam al« tâiniiciuntjamp;humoris quorigant terras:adeo* que validas arbores fuftinent moles, vt ßipites earû viii cubitorû fpadû crafficudine æquenr, 10 int pedum akitudinem emineant, amp;frugife» ræ knt,vt fi terra fua alerêtur. Et cum vctuftas non opera folum manufafta, fed etiam ipfam oaturam paulatim exedendo perimat,hæc mo* les,quæ tot atborum radicibus premitur, tand« IJ que nemoris pondéré onerata eft,inuiolata du* ratsquippe x x lati parietes fuftinent,xi pedû intctuallo diftantcs,vt procul vifentibus fyluæ montibus fuis imminere videantur. Syriæ regê Babyloniæ regnantemhoc opusefle molitum ao memoriaeproditûcft, amore coniugis viftum, quae defidetio nemorû fyluarumqt in câpcftri» bus locis virum côpulit amœnitatem naturae genere huius opetis imitari. Diutius in hac vr* beq vfquâconftititrex,nec vllus locusdifciplt» næ militari magis nocuit. Nihil vrbiseius cor« ruptius moribus,nec ad iritandas illiciendafîp immodicas voluptatesinfiruftius. Liberos con fugefq? en hofpitibus fiupro coire,modo pretia flagitij detur,parentes maritiq; patiuntut.Con* 30 iugales ludi rota Perfide regibus purpuratifque cordi funt. Babylonij maxime in vinû,Sc quas ebrietacé fequuntur^efiufirunt.Fœminarû coalt;

jot Q,VINTI CVRTIl

uiuiafneûtium in principio modeftusefl habi* tus:deinde fumma quælt;^ amicula exuunt,pault; latim^ pudorem prophanant.Ad vltimô opus (honos auribus habitus fit)ima corporum vela* 5 méta proi;ciût:nec meretricû hoc dedecus e(^, fed matronarum virorumc^, apud quoscomi« tas habetur vulgari corporis vilitas. Inter hæc flagicia exercitus ille domitor Afiæ per xxxiiii dies faginatus, ad ea qus fequebantur difcri^ xo mina baud dubie debilior futurus fuit, (i hoilê habuiflet.CaEterum quo minus damnum fenti» rent,tdentidem incrementonouabantut. Nangt; que Amyntas Andromoni ab Antipatro Mace« donum peditum Tex milliaabduxit,D præterea J5 eiufdem generis équités, cum his d c Thracas, adiunâiis peditibus fuæ gentis 111 millibus amp;nbsp;d: amp;nbsp;ex Peloponefb mercenatius miles ad qua« tuor millia aduenerant cum c c c l x x x militi« bus. Idem Amyntas adduxerat l principum to Macedonia; liberos adultos,ad cuflodiâ cotpo« risrquippe inter epulas hi funt miniftrijijdemcp equosineuntiprælium admouent, venantemqj comitantur, amp;nbsp;vigiliarum vices ante cubiculi fores fcruant,magnorumcp præfeftorum amp;nbsp;du« ay cum hæc incrementa funtamp; rudimenta.Igirut atci Babyloniæ rex Agathonepræfiderciuflb, cum Dcc Macedonum,ccccß mercede condu» ftfs,prætorcs,qui region! Babyloniæ amp;nbsp;Ciliciç præeffent,Mcnetam amp;nbsp;Apollodorum reliquic, 30 his duo millia,peditum dat cum mille talenris.

Vtricp præceptutt^, vtin fupplementum mili« tes legerent. Mazeum trâsfugam Satrapea B»

liber. V.

109

bylonis donat. Bagophancm,qui arcem tradt» dcratyfe fequi iulïït.Armenia Mythrent Satdiâ prodicoti data eft.Ex pecunia deinde Babylo« nix Macedonibus equitibus fexceni denarij tri« 5 buti,pcregrinus eques quingenos accepit. Dugt; cents pedeftrium ftipendium menftim eft. Hi$ ita compofitis, in regionem qus Satrapene vot catut,peruenit. fertilis tetra, copia rerum amp;nbsp;o* mni commeatu abundans.Itai^ diutiusibi fub» 1 o (litittac ne deftdes otio dimitterent animos,iu« dices dedit,præmiaœ propofuit de virtute mb Htari certantibus. Nouem,qui fortifltmi iudt* cati eirent,ßngulis militum millibus prxfuturi eranc. Chiltarchas vocabant, tum primum in hunc numetum copijsdiftributis. nantp antea quinquagenariç cohortes erant,nec fortitudinis prxmia geiTerant.Ingens militum turba coue« nerat,egregio interfucura certamini,te(lis eadé cuiuRç faâ:orum,amp; de iudicibus latura (entern *0 tiâ:quippe veto ne an falfo honos cuiiç habere* tur,ignorar( non poterat.Primus omnium vit* tutis eau fa donatus eft Adarchias (ènior, qui omiiTum apud AlicarnafTon a iunioribus prçliû vnus maxime accenderat.Proximus ei Antigo* nus vifus ell.Tertium locum Philotas Angeus obtinuit,quartus Amyntæ datus eft. Poft hos Antigonus, amp;nbsp;ab co Lynceftes Amyntas fuit: feptimum locum Theodorus, vltimû obtinuic Helantcus.In difciplinaquocp militarisrei pie* 30 ratp amaioribusfumma vtilitatemutauit. Nâ cum ante équités in fuam quifqj gentem defert* berenturjCeotfum a cætetisexemptonationum

IIO Q.VÏ NTI C VR T II

difcrim/ne,præfefl:is non vt(ç fuarum gcntfS, feddeleélosattnbuit.Tuba^cum caiUa moue* re vellet,(ignum dabat:cuius Tonus pleruncp tu* multuantium fremitu exohence,haud Tatis ex* audiebatur.Ergoperticam,qux vnd«^ conlpi* ci poiïetjlûpra præton’um ftatuir,ex qua ligna eminebat panter omnibus conTpicuum.obier* uabatur ignis no6tu,Turnus interdiu. lamcß Su* fam adituro Abulitcs rcgionis eius prxTedus IO flue Dari) iuflujVt Âlexandrum præda tetine*

ret,TiueTponte filiumobuiam milit,traditurum fe vrbem promittens. Benigne iuuenem exce* pit Rex,amp; eo duce ad HydaTpem amnem per* uenit,delicatam(vt fama eftjvehétem aquam. X ƒ Huie Abulites cu donis regalis opulentiæ oc* currit. Oromades cameli inter dona erat velo* cicatiseximix,x i i.EIephati a Dario ex India acciti,non iam terror(vt IperauecanQMacedo* num,led auxtlium,opes vifti ad viftorem tranf 10 ferente fortuna.Vt vero vrbem intrauit, incrc* dibilem ex thelauris fummam pecunix egelïït» I, talentorum argenti,non lignati forma,Ted ru* di pondere.Multi reges tanças opes longa xta* te cumulauerant liberis pofteriTq) ,vt arbitra* 15 bâtunquas vna bora in externt régis manus in*

tulit.CóTedit deinde in regia Telia multo excel* fiore,quàm pro babitu corporfs.Itacj pedes cü imum gradum non contingerent,vnus ex regijs pueris menTam Tubdidit pedibuss amp;nbsp;cum Spa* 3 o donem,qui Dari) fuerat,ingcmiTcentem cóTpc*

xifletjiex cauTam moeftitix requifiuit.Ille indi* catjDatium vefei in ea Tolitum,Tclt;5 Tacram eiu*

X IB. v; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IXt

menfam ad ludibrium reddentem fine lachry« mis confpicere no pofie.Subi/t ergo regem ve# tecundia violandi hofpitales deos.lamt]^ fubdu« ci iubebatycu Philotas,Minime veto hæc fece» f ris rex,fed omen quolt;^ accipe, menfam ex qua libauichoftisepulas, tuis pedibuselTe fubiedä. Rex Perfidis ti nes aditutus, Su lam vrbem Ar« chelao,amp;prxfidium in millium tradidit.Xe« nophilo arcis cura mandata elf . Macedonum 10 ætate graues præûdere arcis culfodiæ iuffît, Thefaurorum Callicrati tutela permiira,Satra» pea regionis Suiiæ reftituta Abuliti. Matrem quocpDarij amp;c liberos in eadem vrbe deponit. Ac forte Macedonicas veftcs multam«^ purpu« tS ram donoex Macedonia fîbt miflamcû ijs qui earn confecerant,tradi Syßgambi iuflit. Omni nanque honore earn,amp; hiijquoqt pietateprofe« quebatur.AdmoneriqueiuiTit, vt fi cordiquo«^ reftis eilet, conficere eâ neptes fuas aïïueface« xo ret,donoque fe docerei dare.Ad hanc voccm la» chrymæ obortae ,prodidere animum afpeman» ris id munus : quippe non aliudlmagis in con* tumeliam Perfarum Cæminx accipiunt, quàm admouere lanx manus. NuncianC,qui dona tu» Ij lerant, triftem effe Syfigambim. dignaque rcs exculàtione 6c coniblatione vifa. Ipfc ergo per» uenit ad eâ,amp;, Mater finquit)hancveftcm, qua indutus fum,forori5 non folum donû,fed etiam opus vides: nofiri dccepere me mores. Cauc ob» 30 fccro,incôiumeliâaccipiasignorationem meâ. Quæ tui mods effe cognoui fvt fpero)abun» de lêtuata funt» Scio apud vos filium in côfpe*

tl* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dVTNTlCVRTIl

du matris nefas efTe cófidere,nifi cum illa per»' mific.QuotiefcutM^ ad te veni,donee vt cóiidc» rem annuercs/eftiti.Procumbcns venerari me fæpe voluiftijinhibui.OuIciflimx marri Olym» piadi nomen debitü tibi reddo. Mitigato ani» moeius rexquartis caftris peruenitad Tigtim fluuium.Phafim Tigrim incolæ voeant. oritui in moncibusVxiorum,amp; per l ftadia fylueftti» bus ripis prsceps inter Taxa deuoluitur. Acei» lo piunt deindeeum campi^ quos clementiore al»

ueo præterit. Nam nauium patiens c c ftadia fluitmollioris foh\perquodlæui tradu aquarü Perfieo mari feinfinuat. Alexander amne fupe» rato eum i x millibus peditum amp;nbsp;Agrianis Sa» 15 trianifc^ Grscorum mercenarijs, iii millibus additisThracum^in regionem V xiorum peruc» nitgt; FinitimaSuiïs eft,amp;inprimam Perfîdem excurritjardum inter fe amp;nbsp;Sufianos aditum re» linquens. Madathes erat huius regionis prxfe» 20 dus, baud fane temporum multorum homo:

quippe vltima pro fide experiti decreuerat.Sed periti locorum Alexandtum docent occultum iter elTe per calles,amp; auerfum ab vrbe.Si paucos mifilfet kuiter armatos, fuper c^ita hofiium 2; euafiiros. Cum confilium placuilkt, i/dem iti» nerum fuerunt duces, m d mercede códudi,amp; Agriani fere m Tauroni prxfedo dati, ac poft folisoccafum iteringrediiuiri.Ipfe tertiavigilia cafiris motis,circa lucis ortum fuperauerat an» 30 gufiias,cxra(^ materia cratibus amp;nbsp;pluteis facit endi$,vtqui turresadmouerent,extra teli iadü ciTent, vtbem obfidere eoepit, Prærupta étant

L I B. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II)

omnia,faxfs amp;cotibus impcdita. Multîs crgo^ vulneribus depul(i,vt quibus non cum bode (o?quot; lum,fed etiara cura loco dimicädum enet,füb« ibant tarnen,quia rex inter primes conftiterat, S interrogans totvrbium vifhores, an neerubegt; feerent hxrete in obfidione cailelli exigui amp;nbsp;ignobilis:(imul admonens,iam inter hxc emi* nus petebatur:quem cum teftudine obieda mi lites,vtinde di(cederet,pellere nequiuerat,tue* ÏO bantur. Tandem Tauronfuper arcem vrbisie cum fuo agmine often dit: ad cuius cófpeólum Sc animi hoftiura labare, amp;nbsp;Macedones acrius prxlium inire cœperunt. Anceps oppidanos malum vrgebat, nec fifti vis hoftium poterat.

15 Faucis ad moriendum, pluribus ad fugam ani* mus fuit. Magna pars in arcem conceflit. Im de X X X oratoribus miflis ad deprecandum,trb ftercfponfum a rege redditur,nó eife venix lo« cum.Itaque fuppliciorum metu percuKi, ad Si» 10 fygambim Darij matrem occultoitinere,ignogt; toque hoftibus mittunt,qui peterent vt ipfa re» gem mitigaret, baud ignari parentis earn loco diligi coliq;. Et Madathes fororis filiam fecum matrimonio iunxerat, Darium propinqua co« »J gnationecontingens. DiuSifygambis fuppli» cum precibus repugnauit,at'nuens deprecatio» nem pro illis non conuenirtfortunx in qua eP fetsaaiecitqj metuere fefe.ac viöoris indulgen* tiâ fatigaret : fxpius etgitare captiuâeiTc fe,q 30 reginam fuiife.Ad vlhmumviftalitcris Alexâ» drn itadeprecata ot,vtipfum excufaret quod deptecaretutj pderc fe vt illis quoque, ft minus

I

Il4 Q.VINTI CVRTII

fibi fgnofceretjpro neceffario ac propinquo fuo ia non bofte,(èd fupplice tantum vita precari. Moderationem clementiam(5 régis, quas tune fuit,velvna hæcres poflïtoftendere. non Ma» 5 datbi modo ignouit,fed omnes amp;. deditos amp;nbsp;ca ptiuos libertate attp immunitate donauit,vrbê reliquit intalt;ft:am,agros fine tribute colereper# miftt. A viftore Dario plura mater nó impettaf fet.Vxiorum deinde gétem fubaftâ,Sofianorâ 10 Satrapæ contribuit, diuififç cum Parmemone

copijs ilium campeftriitinere procedere iubet: iplècum expedite agmine iugum montiu ce« pit : quorum perpetuum dorîüm in Perfidem excurrit. Omni bac regione vaftata,tertio die 1 $ Perfidem,quinto anguftias quas illi Sufidas Py»

las vocanr,intrat. Ariobarzanes bas cum x v millibus peditum occupauerat, rupes abfciflas, amp;nbsp;vndiq; prxruptas: inquarü cacuminibus ex« tra reli iaftum Barbari ftabant,de induftria io quieti,amp; pauentibus fimiles, donee in aréliffi*

mas fauces penetraret agmen. Quod vbi een* temptu fui pergere vidcnt:tum vero ingentis magnitudinis faxa per montium prona deuol» uunr, quæincufla fæpius fubiacentibus petris »5 maiore vi incedlt;gt;bant,necfingulosmodo,feda*

gmina protereba»t. Fundisquoq; excuflï lapi* des,amp; fagittæ ingerebantut vndicg. Nee id mi» ferrimü fortibus vifs erat, fed quód inultiqui» dem fetarum ritu velm in feuea deptebenfi ext 30 derentur. Ira igiturin r«biem veria,eminentia faxaeomplexi, vtad bofteai perueniant, alius alium leuantes conabâtut aicmdere.Et ea ipfa

ttBER V» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ItJ

tnultorum fimul manibus correpta, amp;nbsp;conuub fa,in cos qui commoueiant,recidebât. Ncc ftagt; re ergo,necniti,nec teftudine quidem procegi poterant! cum tantæ molts onera propellerent 5 ßarbart . Regem non dolor modo, led etiam pudor fernere in illas anguftias eiefti exercitus angebat. Inuiftus ante earn diem fuerat, ni» bil fruftra aufus : impune Ciliciæ faucesintralt; uerat: Mariquotj nouum iterin Pampbiliam Io apecuerat. Tunc hxfitabat deprehenfa fœlù citas,nec aliud remedium erat,q reuertiquà ye» nerat. Itatç figno receptui dato, deniatis agmi* nibus, fcutüque fuper capita confertis , retro cuadere exanguftijs iubet. xxx fueteftadia Ij quæremenfi funt.Tumcafttis vndique aperto Joco pofitis,non confultare modo quid agen» dum effet, fed vates quotç adhiberc cœpit a fu» perftitione animi.Sed quid nunc prçdicere Ari» ftander,cui tum plurimum credebatuc, ex va» io tibus poterat' Itaque damnatis intempcftiuis làcrifîci,s,peritos locorum conuocari iubet.mc» diumiteroftcndcbant,tutum, apertumtç. Sed rex dimittere milites infepu!toscrubefcebaC,ita tradito more,vt vix vllum militiæ tam folennc *5 effet munus, q humandi fuos. Captiuos ergo, quos nuper exceperaf, vocari iubet: inter quo» crat quidam Græcæ Perfiexq? linguæ peritus, qui fruftra eum in Perfidem môtium dorfb ex» ercitû ducerc affirmât: fylueftres effe calles vix J 0 fingulis peruios,omn!a contegi frondibus, ai» plexofq? arborum ramos fyluas cômittcre.Nâ» que Perfis ab altcro iatere perpetuis montium h ii

H6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRTII

iugis ckuditur,quod in longitudinem mdc fta» dia^in latitudinê clxx percurtit. Hoe dorfum a Caucafo móte ad rubrum mare pertinet,qua* que deficit mons^liud munimentum fretü oblt; f iedum eft.Plankies deinde fub radicibus mon tium fpatiofa procumbit,fertilis terra,multif^ vicis atqj vrbibus frequens, Araxes amnis per hos campos multorum aquas torrentiû euoluit in medium.Inde Medus ad mare amp;nbsp;ad metidië I o veriiis, minor amnis eo quern recipit,euehitur, gignendætp herbæ nó alius eft aptior,quicquid alluit,ftoribus veftiens.Platani quoep amp;nbsp;popult contegunt ripas, ita vt procul vifentibus con» tinua videantur montibus nemora riparû:quip 15 peobumbratus amnis preflb in folum dilabi» tur alueo, imminente^ colles ipfi quoqß frondi» bus læti,radices eorumhumore fubeunte.Re» gio non alia tota Afia falubrior habetur: tem» peratum cælum: hinc perpetuum iugum opa* 10 cum amp;nbsp;vmbrofum,quod æftus leuat: ijlinc ma* re adiûdum,quodmodico tepore terras fouet» Hiscaptiuusexpofttis,interrogatus a rege au* ditu ne an oculis comperta haberet quæ dice* tet,paftorem fe fuifle, amp;nbsp;omnes eos calles per* 15 curriflerefponditjbis captum,femela Perns in

Lycia,iterum abipfo.Subit régis animum me* moriaoraculo edits fortistquippe cófulentire» fponfum erat ducem in Perfidem ferentts vis Lyciû ciué fore.Igiturpromiflis quâta amp;nbsp;præ* 3 o fens neceftîtas exigebat,amp; ipfius fortuna capie bat,oneratû armatiiubet Macedonum more, 6:,quod bene verteret, monftraret iter,quanuis

LIBER V» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II7

arduum amp;nbsp;præceps:euafurum fe cflc cum pau» cis:nifi forte credetet, quo fpfe pecoris caufa iü fet^ Alexandrum pro gloria amp;nbsp;perpétua laude ire non pofletetiam atqp etiam docerecaptiuus, J quàm diffidleiter effet,maxfmeatfnatis.Tum

rcx,Pra:dem me,fnquit,accipe,neminem eorû qui fcquuntur,recufaturum ire qua duces, Cra« tero igitur ad cuftodiam caftrorum relifto,cum pcditib’ queis affueuerat,amp; ijs copijs quas Me» Io ieager ducebat,amp; fagittarijs cquitibus m præ» cipit,vt caftrorum fpeciemanête,plures de in» duftria ignes fieri imperer, quomagis Barbari credcrcnt ipfum regem in caftris effe.Cgterum ft forte Ariobarzanes cognouiffet per callin an» 15 fraftus eum intrare,amp; ad occupandn iter fuum

partem copiarum tentaffet opponere, Crate» rus in eum illato terrore, retineret ad propius periculn conuerfum agmen.Sin autem ipie ho» Item fefelliffet,amp; faltû occupaffet,cû trepidan» tium Barbarorn tumultn exaudiffet perfequen» tium rcgem,id ipfum iter,quo pridiepulfi fue» rant, nedubitaret ingredi: quippe vacuum fore hoftibus in femet auerfts, Ipfe tertia vigilia fi» léti agmine,ac ne tuba quidem dato figno,per» *5 git addemonftratumiter calliû.Tridui alimê»

ta portare milite iufferat Icuiterarmatum. Sed præterinuias rupes,ac prçrupta fàxa veftigium fubindefallentia,nix cumulata vento,ingrediê» tes fatigabatiquippe velut in foueas delà ti hau» 30 riebantur,amp; cû à cômilitonibus leuarentur,tra»

hebant magis adiuuantes, quàm fequebantur.

Nox quo(j, Sc ignota reg{o,ac dux incertus an h iij

Il8 Q.VINTI CVRTIl

Isatis fîdus multiplicabant metum. Slt; cuftodes fefelliirent,quafi fera« beftias ipfos pofle depre? hendi.Ex vnius captiuivelfide vel animo pen« dere amp;nbsp;régis falutem amp;nbsp;fuam.jTandem venere 5 in iugfi. A dextera iter ad ipfum Ariobarzanc

erat. bic Philotam amp;Cenoncum Amynta Polyperconteexpeditam habentes manti præ* mifir,monitos,vt quia equespediti erat mix rus, , amp;nbsp;q pinguilTimiï effet folum,amp; pabuli fertile, I o fenfim procédèrent. Duces erant itineris de ca»

ptis dati.Ipfecû atmigerisamp; ala quam Ageuia appellant, ardua femita, fed longius a ffationi» bushoftiûremota,mult3cû vexatione procef» lît.MedP erat dies,amp; fatigatis neceffaria quies: IS quippe tantundem itineris fupererat, quantum cmenfi erant, fed minus præcipitis atqj ardui, Ita refeftis cibo fomnoqj militibus,fecunda vi» gijia furgit,amp; cætera quidé baud ægre praster» ijt.Cæterum quà fe iugum montium paulatint ad planiora dimittit,ingens vorago concurfu ca uata torrentium iterruperat.Ad hæcaiborum rami alius alioimplicati,amp; coëuntes,vtperpe» tuâobieccrant fepem. Delperatioigitur ingês, adeo vt vix lachrymis abftinerent, incefferat: præcipue cbfcuritasterrorietat. Nametiam (î qua fidera intcrnitebant,côtinenti fronde teftæ arbores confpicereprohibebant. Neauriû qui» dem vfùs fupererat, (yliws quatiente vento,qui concutientibus ramismaiorem q pro flatu fo» JO num ed(bat. Tandem expeftata lux, omnia quæ terribiliota nox fecerat,minuit, circumiri btcui Ipatio poterac eluuies, amp;nbsp;fibi quifc^ dux

11 B. T.

XI9

itineris cœperat fieri. Euadunt ergo in cditum verticem, ex quohoftium ftatione confpefta, ftrenue armati a tergo fe oftendunt nihil tale metuentibus,quorum pauci, qui congredi aufi ƒ erâtjcçfi funt.lta«^ hinc moriêtifi gemitus,hinc ad fuos recurrentiû miferabilis faciès^ intègres quoc^ antea q diferimen experirentur,in fugam auertit.Fremitu deinde in cafira queis Craterus Er2erat,illato,ad occupandas angufiias,in qui» us pridie hæfitarat,miles cducitur.Simul Phi» lotas cum Polypercótc Amyntaq^ amp;nbsp;Ceno di» uerium iteringrediiuiTusjalium terrorem intu» lit Barbaris. Ergo vndique Macedonum armis Fulgentibus,ancipiti malo opprefli,memorabi» ly e tarnen præliumedunt. vtopinor, ignauiam »gt; .]uolt;^ nccelTitas acuit, amp;nbsp;Cepe defperatio fpei »gt; caufa efl. Nudi compleftebantur armatos, Sc ingenti corporum molefecü ad tertam detra» hentesjipforum telis pleroftj fodiebant. Atio» 20 barzancs tarnen xl ferme equitibiis,amp; v pedi» turn millibusftipatus,per mcdiamaciem Ma» cedonû cum multo fuorum atqj hoftiü fangui» ne erupit, Perfepolim vrbem caput regionis occupare feftinans. Sed a cuHodibus vtbis ex» »5 clufus cófecutis ftrenue hoftibus cum omnibus fugae comitibus rcnouato praelio cecidit.Crate» rus quocß raptimagmine aftofuperuenit.Rcx eodem loco quo hoftium copias fuderat,caftra communit.Quanquam enim vndiqj fugati ho» 3 o ftes viftoriam cócefTerant,tarnen præaltæ præ» cipitefqucfoflæ pluribuslocisobieftæ abrupe» rantiter, fenfim^ amp;nbsp;caute progrediendü crat, h iiij

îam nonhoftium, fed locorum fraude fufpeda. Procedenti ei literæ redduncur a Tyridate cip ftode tegix pecuniar,indicantcs cos qui in vrbe e(renc,audico eius aduêtudiripere veile thefau* ros:properatetoccupare thefaurosdiminbs.Ex* peditum iter eire,quanquam Araxes amnis inlt; terfluat. Nullam virtucem régis ilfius magis, q celeritatê laudauerim. I^eliflis enim pedeftri» bus copi/sjtota noftecfi equitibus itineris ran» 10 to ipatio fatigatis ad Araxem prima luce per» uenit.Vici erant in propinquo, quibus direptis ac dirutis pótem ex materia eorum fubditis fa« xis ftrenue induxit. lamque baud procul vrbe erant, cum miièrabile agmen inter pauca forgt; 15 tunæ exempla memorandum régi occurrit.Ca» ptiui erant Grarci ad quatuor millia fere,quos Pcrfæ vario fuppliciorum modo aftècerant« Alios pedibus,quordam manibus auribufcp am putatisjinuftifque barbararum literarum notis xo in longum fuiludibrium referuauerät: amp;cum iè quoque aliéna: ditioniseftè cernerent,volenlt; tes régi occurrere,non prohibucrant. Inufttata (ï’mulacra,nó homines videbantur,necquicquä in illis præter vocem poterat agnofci. Plures *5 igitur lachrymas cómouere, quàm profuderât ipfi:quippe in tam multiplici variaque fortuna lïngulorum intuentibus fimiles quidem,fed ta* men difpares poenas, quis maxime miferabilis e(ret,liquerenon poterat.Vt vero louem illi tâ» 30 dem Græciæ vltorem aperuifle oculos concla* mauere, omnes pari fupplicio afftcli fibi vide« bantur. R.ex abfterfts quas profuderat lachry*

UBER V.

Ixl

mis, bonum babere animum lubet vifuros vr* bes fuas coniugeique. 8c cuRn inde duo ab vr« be ftadia communie.Græd exceflerant vallo, deliberaturi quid potiiTimum i rege peterent, 5 cum^ alij’s Cedes in Alia togare,alijs reuerti do

mos placeret,Euremon Cymeus ira locutus ad eos ferturHi,qui modo ad opem petendam ex tenebris amp;nbsp;carcere^cedereerubuimus,vtnunc fimplicitas noftra elbCupplicia, quorum nos pu 10 dear magis,an pœniceac,incertum efl,oftenta* re Græciæ velut lætum fpeftaculum cupimiis. M At ij optime milerias ferunt, qui abfeondunt: 31 nec vlla eft tarn familiaris infœlicibus pa tria,q » folitudo,amp; ftatus prioris obliuio.Nam qui mul» 15 tum in Cuorum mifeticordia ponunt, ignorant ». quàmceleriterIachrym«inarefcant.Nemofi» » deliter diligit,quem faftidit. nam amp;nbsp;calamitas querulaeft,amp; fuperbafœlicitas.Ita Cuamquifc^ ». fortunam in conlilio habet, cum de aliéna deli» X o berat : amp;nbsp;niCi mutuo eftemus miferi, olim alius ». alij potuiflemus efle faftidio.Quid mirû eft for ». tunatos femper parem quærere i Obfecro vos, olim vita defunai,quæramus locû in quo ha;c femefa membra obruamus,vbi horribiles cica» gt;nbsp;g trices celet exilium. Ingrati ptotfus coniugi» bus, quas iuuenes duximus,reuertemur. Liberi in flore amp;nbsp;ætatis 8c rerum agnofcét, 8c fratres ergaftuli detrimental amp;nbsp;quota pars noftri tot obire terras poteft i Procul Europa in vltima 30 orientis relegati,fenes,debiles, maiote mébro» rum parte mutilati,tolerabimus ftilicet quç ar» mates amp;nbsp;viftotcsfatigauctût£'Coniuges demû,

quas captis fors amp;nbsp;neceflitas vnicum (blatin ap* plicuit,paruofq5 liberos trahimus nobifcum,an xelinquimusfCum bis venientes nemo agnofce» re volet. Rclinquemuscrgo extemplo præfen» tium pignora,cum incertum fit an vifuti fimus ca quae petimusi'Inter hos latêdum eft,qui nos iniferos noflc coeperunt. Hæc Eutemon:cótrd Theatus Atheniêfis orfus eft dicere'Neminem pium babi tu corporis fiios æftimaturumjVtiçp 1 o fæuitia hollis nó natura calamitolos. Dignum efle omni malo,qui erubefceret fortunç.triftem 3gt; enim de mortalitate ferre fentcntiam,amp; defpe« »» rare mifericordiam ,qui ipfe alteri dencgatu» 5» rus fif.deosCquod ipfi nunq aufloptareforent^ IJ offêrrepatriam,coniuges, liberos, amp;nbsp;quicquid homines yel vita æ{limanr,vel morte redimût; quin illiex hoc carcere erumperét,alium domi elfe cæli haullû,alium lucis afpe£lum;morcs,fa cra,Iinguç cômercium ctiam a Barbaris expeti, to quçingétia ipfi omifluri funt fua fponte,nôob aliud tam calamitofi,quàm quod il iis carere coi afti elTentîfe certc redtturû ad Penates,amp; in pa triam, tan toq? beneficio regis vfurütfi quos con» tuberni) liberorûlt;5,quos feruitus cocgiflet agno tj fcere,amQr detineret,relinquerêt,quibus nil pa tria chari? ell. Pauci huius fentétiç fuere.Cæ* teros côfuetudo natura potêtior vicit.Confem feront petédum efle a rege,vtaliquâ ipfis attri» bucret federn. Centum ad hoc eleéci funt,quos 3 O Alexander ratus,quod ipfe præftare cogitabat, petituros,Iumêta,inquit,aflîgnaui,quç vos ve» hercnt,amp; fingulis vefttum mille denariûm dari

LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11}

iufli. Cum ledieritis inGræciam,pfæfl:abo,ne quis ftatum fuum,(i hæc calamitas abfit,veftro credat efle melioré. Illi obortis lachrymis ter» ram incuebantur, nec aut erigere vultus^aut lo»

J qui audebât.Tâdem rege triftitiæ caufam exi» gente^Eutemonümilia ijs quæ in conülio dixe» tat,refpôdit, Atçp ille nonfortunæ folum eorû, fed ettam pœnitentiæ mifertus/erna millia de» nariûm fingulis dari iuffit.Denæ veftes adieftç

MO funt,amp;armentacumpecoribusacfrumétoda» ' ta,vtcoli fericp attributus ijs agerpoflet.Pofte* ro die eôuocatos duces copiarumdocet nullam infeftiorem vrbem Grçcis eirc,quàm regiam ve terum Perfidis regum. Hinc ilia imméia agmi»

15 na infufa hinc Darium prius, deinde Xctxem Europæ impium intulifle bellum.Excidioillius parentandum efle maioribus. lamque Barbati dcferto oppido,qua quentp metus agebat, dif» fugerantjcum rex Phalangem nil cunftatus in»

LO ducit.Multas vrbes refertas opulétia regia par» tim expugnauerar,partim in fidem acceperat, Sed vtbis huius diuitiæ vicere præterita.in hâc totius Perfidis opes congeiTerant Barbari,aut5 argentumqp cumulatum crat.Veftis ingens mo

15 dusjfupellex non ad vfum modo, fed ad often» tationem luxus comparata . itaque inter ipfos viétorcs ferro dimicabatur. Pro bofte erat, qui pretiofiorem occupauerat prædam : amp;nbsp;cum o» mnia quærecipiebâtur,caperenô poflcnt,nam

3 0 res non occupabantur,fed æftimabantur, lace» rabantregias veftes,ad fe quifcp partem traben te5,Dolabr!s pretioiæ artis vafa cçdebant.nibil

114 dVIllTl CVRTII

neep intaftumetat,nec integrö ferebatur.Abra pta (imulacrotum membra,vt quifep auellerat, trahebat;necp auaritia (blum,fea etiam ctudelb tas in capta vrbe graflata eft. Auro argentoque 5 onußi,viiia captiuorum corpora trucidabant, paflimtp obuij cçdebantur,quos antea pretium fui miferabiles fecerat.MuIti ergo hoftium ma nus voluntaria morte occupaueruntjpretiofiffî» ma veftium induti e mûris femetipfos cum có» 10 iugibusac liberis in prseceps iaftantes.Quidâ ignés, quod paulo poft faclurus boftis vi^ba» tur,rubiecerant xdibus,vt cum fuisviui crema» rentur.Tandê fuis rex corporibus amp;nbsp;cultu fœ* minarum abftinere iuffit.Ingens pecuniç capti» 15 uç modus traditur,prope vt fidem excedat.Cç» terum aut de alijs quoq; dubitamus, aut credb mus in huius vrbis Gaza fuifle c amp;nbsp;xx millia talenta,ad qux vehendafnanep ad vfus belli fe« cum portare decreuerat) iumenta amp;nbsp;camelos a » o fuis amp;nbsp;Babylone contrahf iuflit. Acceflere ad hanc pecuniæ fummam captis Perfagadis v i millia talentorum. Cyrus Perfagadum vrbem condiderat,quä Alexandro ptxfeftus eius Gio» baris tradidit.Rex arcem Perfepolis n i milli» *5 busMacedonum præfidio teliftis Nicartidem

tueri iubet.Tyridati quotp qui gazam tradide» rat, feruatus eft bonos quem apud Darium ba« buerahmagnacp exercitus parte amp;nbsp;impedimen tis ibf reIiftis,Parmenionem Craterumqi præ» 30 fecit.Ipfe cum mille equitibus peditumqj expe»

dira manu interiorem Perfidis regionem fub ipfum Vergiliarö fydus petijt, Multifq; imbri»

LIBER. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iiy

bus,amp; propè intolerabili tempeftate vexatus, procedere tarnen quo intenderat,perfeuerauic. Vêtum état ad iter perpetuis obfitum niuibus, quas frigoris vis gelu aftrinxeraf.Iocorû«^ fqua» S lot,6c foJitudines inuiæ fatigatum militem ter* tebant, humanarum return terminos fe videre credentem. Omnia vaß:a,atqß fine vllo humant cultus veftigio attonitiintuebantur:amp; antequâ lux quo® amp;nbsp;cœlum ipfos deficerent,reuerti iu* ï 0 bebant.Kex caftigare territos fuperfedit. Cæ» terum ipfe equo defili,t,pedefque per niuem 6c concretam glaciem ingredi cœpit.Erubuerunt non fequi primum amici,deinde copiarum du» ces,ad vitimû milites. PrimuK^ rex dolabra gla *5 ciem perfringens,iter fibi fecit. Exemplum re» gis cæteri imitati funt.Tandem propemodum inuias fyluas emenfi, humani cultus rara vefti» gia, amp;nbsp;paflîm errantes pecorum greges repe» rere:amp;incol£C,qui fparfis tugurijshabitabant, * O cum fe callibus inuijs feptos elfe credidiifentjVC confpexere hoftium agmen , interfeftis qui fu» gientes fequi non poterant, deuios montes amp;nbsp;obfitos ntuibus petiuerunt. Inde per colloquia captiuorum paulatim feritate mitigata,tradi» af dere fe regi:nec in dcditos grauius confultum.

V aftatis deinde agris Petfidis,vicifque complu* ribus redaftis in poteftaté,ventum eft in Mar» dorum gentcm bellicofi(fimâ,amp; multum a cæ» teris Perfis cultu vitæ abhorrentcm . Specus in 3° môtibus fodiuntjin quos fe ac coniuges amp;nbsp;libe» ros condunt. pecorum autferarum carne vefcfi» tur.Nec fœminis quidê pro naturg habitu mol»

116 Q.VI NTï CVR T II

liora ingenia funt. Comæ prominent hfrtSB,re* ftisfupergenua eft,funda vinciunt fronte.hoe amp;ornamentum capitis,amp; telum eQgt; fed hanc quolt;^ gentem idem forcunæ impetus domuit.

5 Itacj trigefimo die pofteaq a Perlèpoli ^feftus erac,eodé redi/t.Dona deinde amicis cseteriR^ procuiufiç merito dédit, propemodum omnia quæ in ea vrbe ceperat, dillnbuta. Cæterû in» gentia animi bona,illam indolem ,qua omnes 1 o reges antcceffit,illam in fubeundis periculis co* ftantiam,in rebus moliendis efficiendiCß velo* citacem,tn deditis Rdem,in captiuis dementia, in voluptatibus permiiTis quoeg amp;nbsp;vfitatis tern* perätiam,haud tolerabili vini cupiditate foeda* uit.Hofte 8c æmulo regni réparante turn maxi* mebellû ,nuper fubaélis quos vicetat,noutic^ imperium afpernantibus,dedie inibat cóuiuia, quibus fœminç intererant,non quidc quas vio* lari ncfas effet, quippe pellices licentius quàm 20 decebatcum armatoviuere affuetae.Exhisvna Thais, amp;nbsp;ipià temulenta,maxima apud omnes Græcorum initurum gratiam affirmât, fi regiä Perfarum iuffiffet incendi : expeftare hoc eos, quorum vrbes Barbari deieffent. Ebrio fcorto ZS de tanta re ferente fententiam,vnus 8c alter amp;nbsp;ipfi mero onerati affentiût.Rex quoq? fuit aui* dior, quàm patientior. Quin igitur vlcifcimut Græciam,amp;vrbi faces fubdimusfOmnes inca* luerant merojita«^ furgunt temulentiad ineen* 30 dédam vrbem,cui armati pepcrcerant.Primus rex ignem rcgiæiniccit,tum eonuiuæ,amp; mini* fi:ri,penicef(^.Multa cedro ædifîcata erat regia.

LIB. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117

quç celeriter igné concepto late fudit incendin. Quod vbi exercitus, qui baud procul ab vrbe tendebat, con fp ex it, fortuitum ratus,ad opem ferendam concurrit.Sed vt ad veftibulum tegiç S ventum eft,vident regem ipfum adhucaggerê» tem faces.OmiiTa igitur,quâ portauerant,aqua^ igni aridam materia in incendium iacerecoepe* runt. Hunc exitum habuit regia totius Orien» tisjvnde tot gétes ante iura petebât, patria tot Ï0 regum,vnicusquondam Græciæ terror,molita

X millium nauium cla(rem,amp; exercitus,quibus Europa inûdata eft, cótabulato mari molibus, perfolTiRß montibu$,inquorum fpecus fretum immiflum eft lt;nbsp;Ac ne longa quidem xtate,quæ ^3 excidium eius fecuta eft,refurrexit.Alias vrbes habuere Macedonum reges,quas nunc habent Parthi.Huius veftigium non inuenitetur,nifi Araxes amnis oftendetet. Haud procul moeni» bus fluxerat. inde vrbem fuifle viginti ftadijs ^0 diftantemcredunt magis quàm fciunt accolæ»

Pudebat Macedones tarn claram vrbem a cogt; mefabundo rege deletam effe, Itaque res in fe* rium veria eft, amp;nbsp;impetrauerunt fibi, vt ere* derent illo potifllmum modo fuifle delendam. ^3 Ipfum, vt primum grauatam ebrietatc men* tern quies reddidit,poenituifle conftat,amp; dixii* le maiores pœnas Perlas Græcis daturos fuii* fe, fi ipfum in folio regiaque Xerxis refpicere coafti eflent. Poftero die Lycio itineris quo 3® Perfidemintrauerat,duci,triginta taleta dono dedit. Hine in regione Mediæ ttanfijr,vbi fup* plementum nouorunt milicum e Cilicia occur*

118 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.V INTI CVRT 11

rit. Peditum erât quinque millia,équités milleJ Vtrifcp Plato Athenienfis prçerat.his copijsau £lus,Darium perfequi Ratuitulle iam Ecbatana peruenerat^caputMediç.Vtbem hancnunc te»

5 net Partbi:ealt;^ æftiua agetibus Cedes eft.Adiré deinde Badra decreuerac, fed veritus ne celeti» rate Alexandri occuparetur^confiliû itercp mu» tauit.Aberatabeo Alexander ftadia M.D.ftd iä nullum interuallum aduerfus celeritatê eius fit»

IO tis longum videbatur.Ita^ prælio magis quàm fugæ fe præparabant. x x x millia peditum fe» quebantur^in quibus Græcotâ crane 1111 mil» lia,fideliter erga regem ad vltimû inuida. fun» ditorum quoque amp;nbsp;fagittariorum manus 1111 15 millia expleuerat.praeter bos 111 millia amp;ccc équités erant,maximePattbeniorû.Beftus prç* erat Badrianç vrbis regionifqß præfedus.Cum hoc agmine Darius paulum declinauit via mi» litari, iuftis præcedere lixis impedimentorum zo cuftodibus.Concilio deinde aduocato,Si me cü ignauisjinquit, Sc pluris qualécun«^ vita hone» fta morte æftimâtibus fortuna iunxiftet,tacerê potius,quàm fruftra verba cófumeremtfed ma» lore quàm veilem documento amp;nbsp;virtutem vc» »y ftram amp;nbsp;fidem expertus, magis etiam connitt debeo,vt dignus talibus amicis firn,quàm dubi tare an veftri (imiles adhuc fitis. Ex tot milli» bus , quæ fub imperio fuerunt meo,bis me vi» dum,bis fugientem petfecuti eftis.Fides veftra 30 amp;: conftantiafvt regem me cfle eredam) facit.

Proditores amp;nbsp;trâsfugæ in vtbibus meis régnât, non Elercule qui tanto honore digni habeätur.

LIB, V.

fed vt präemijs eonim veftri folicitcntur animi» Meam tarnen fortunâ quàm viftoris maluiftis lèquijdigniflimi quibus ego nonpoffîm, dij pro me gratia référant: amp;nbsp;me Hercule referent. S Nulla erit tarn furda pofteritas,nulla tâ ingrata fama,quæ non in cælû vos debitis laudibus fe« rat.Ita^ etiam G cófilium fugæ, a qua mulfum abhorret animus,agitairem,veftra tame virtu« te fretus obuiam iffem hofti.Quoufque enim in I o regno exulabo, Sc per fines imperij mei fugiam externum amp;nbsp;aduenâ regem,cum liceatexperto belli fortunam,aut reparare quæ amili,aut ho« nefla morte defungi fnifi forte fatius eil expe» ftarevifl:orisarbittium,amp; Mazei Sc Mithicnis Ï5 exemplo precarium accipere regnum nationis vniusjvt iam malit ille gloriç fuç,quâ irç obfe» qui.Nee di; fiuerint,vt hoc decus mei capitis aut demere mihi quil^uâ,aut condonare poflït, ne hoc imperiû viuus amittâ, Idemiç erit regni lo mei,qui amp;nbsp;fpirit’ finis.Si hic animus,fi hgclex, nulli nô parta libertas eft:nemo e vobis faftidiû Macedonû ,nemo vultum fupetbû ferre cege» tur.Sua cuiqj dextera aut vltioné tot malorum pariet,autfinem.Equidé quâverfabilis fortuna *5 fit,documctum ipfefum.Nec immeritomitio» res vices eius expefto. Sed fî iufta ac pia bella dij auerfantur,fortibus tame viris licebit hone« ftc mori. Per ego vos decora maiotû,qui totius orientis régna cû memorabili laude tenuerunt, 30 per illos viros quibus ftipendium Macedonia quondâ tulit,per tot nauium claffes in Grçciam miflas, per tot trophça regû oro 8c obteftor,vc i

IJO Q.VINTÏ CVRTII ,

nobilitate veftra gentifc^ß dignos fpiritus Câpia* tjs,vc eadem conllantia animorû,qua prçtetita tolerafl:is,experiamini quicquid deinde fors tu« lerit.Me certein perpetuû aut viftoria egregia y nobilitabic,aut pugna.Hæc dicéte Dario,prae« fends periculi fpecies omnium ßmul corda anb mofiß horrore perftrinxerat,nec aut confilium fuppetebat, aut vox,cum Artabazus vetuftiffi» musamicorü, quem hofpite fuifle Philippife« lo pe dixim’,Nos vero,inquit,pretiofiffîmâveftë induti, armif«^ quäto maximo cultu poiTumus adornati,regem in aciem fequemur, ea quidem mente,vt viftoriam fperemus, mortem non re» cufcmus. Affenfu excepere cæteri hancvocem. Sed Nabarzanes,qui in eodem cófilio erat cutn BeiTojinauditi antea facfnoris focietate inita, regem fuü per milites quibus ambo ptæerant, comprehendere amp;nbsp;vincire decreueranr,ea men» te,vt fi Alexander ipfos infecutus foret,tradito i.0 regeviuo,inirentgratiam viftoris, magnipro« fefto cepifle Darium æftimaturi. Sin aute eum cffugere potuiifentjinterfefto Dario,regnü flbi occuparentjbellumq; renouarent, Hoc parrici« dium cum diu volutaifent,Nabarzanes aditum ty nefariæfpei pracparans,Sciome,inquit,fentenlt; tiam effe difturum prima fpecic haudquaquä auribus tuis grata : Sed medici quoqj grauiotes morbos afpetis remedijs curant: Sc gubcrnatot vbi naufragium timet,iaftura quicquid feruari 5 o poteft,redimit. Ego tarnen nó vt damnum qui» dem facias fuadeo, fed vt te ac rcgnum tuum falubti ratione confetues.Dijs aduetßs bellum

• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UBER. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I}ï

inimus, amp;nbsp;pertinax Fortuna Petfas vrgere non definit.Nouis initijs amp;nbsp;hominibusopuseft.Au Ipfcium amp;nbsp;imperium altj trade interim,qui tâ» diu rex appelletur, donee Alia decedat hollis.

• 5 Viólor deinde regnum tibi reddat. hoc autem breui futurum ratio promittit. Baftra intafta funtjindi amp;nbsp;Sagæ in tua poteftate,tot populi, tot exercitus,tot equitu m peditumcg mil lia ad tenouandum bellum vires paratas habent, vc

I o mator belli moles fuperfit ,quàm exhaufta fit.

Quid ruimus beluatum ritu in perniciem non ’ 3» necelTariam f Fortium virorum eft magis mor« »» tern côtemnere,quàmodiirevitam,Saepetçdio sgt; laboris advtilitatem fui compelluntur ignaui.

1 y At nihil virtus inexpertum omittit. Itaque vb timum omnium mors eft, ad quam non pigre ire fatis eft.Proinde fi Baftra,quod tutilTimum receptaculum eft,petimus, præfeftum regionis eius Beflum regem temporis gratia ftatuamus.

*0 Cópofitis rebus,iufto regi tibi fiducia reftituet impetium.Haud mitum eft Darium non nunc temperalTe animo, quanquam tarn impiæ voci quâtum nefas fubeffet,latebat. Itacp, PelTimu, inquit,mancipium,reperifti optatum tibi tem»

tJ pus, quo parricidiû apetires. ftriftocp Acinacc interfeclutus videbatur,ni propere Beflus Ba» ftrianiqj deprecarentur triftium fpecie.Cætetû fi pcrreueraret,vinfturi circûftetifiènt.Nabar» zanes interim elapfus,mox amp;nbsp;BelTusfecut^jCo»

30 pias quibus præerant,a cætero exercitu fercde» re iubent,fecrctum inituri cófiliiim. Artabazus cóuenientein præfenti fortunæ fententiam or»

i ij

13* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRTII a

fus,mitigareDatium,têporum idenddê admogt; nensjcoepit. Ferret æquo animo qualiócunque fuorum vel ftultitiâ vel errorem.Inftare tarnen Alexâdrum,grauem,etiam fîomnes præftoeG Pent. Quid futurû, fî perfècuti fugâ ipßus alie* nentura regefEa re paruit Artabazo,amp; quanq mouere cadra ftatuerat,turbatis tarnen omniû animis code in loco fubftitit.Sed attonitus mœ ftitia fimul amp;nbsp;defperatiôe,tabernacu!o fe indu»

10 fit.Ergo in caftris,quæ nullius regebaturimpe« riOfVarij animorû motus erant, nec in cômune vtantea côfulcbatur.Dux Græcorum militum Patron arma capcre fuos iubet, paratofque eiTe ƒ adexequendû imperium.Perfæ feceflerât.Bef»

15 fus en Baftrianis erat, tentabatqß Perfas abdu* ceie Baôlra,amp; intaftæ regionis opulentiam,iïlt; mulq; quç manctibus indarent,pericula oden tans. Perfarn omniû eadem ferè fuit vox,nefas efle deièri regem.Inter hçc Artabazus omnibus

xo imperatorijs fungebatur oflFicijs. Ille Perfarum tabernacula circuire,hortari,monercnûc fingu los,nunc vniuerros,nô ante deftitit, q (atis con daret imperatafaéluros.Idê segrea Darioim» pctrauitjvt cibum capcrct,animûcp regis aduer

25 teret.At BefTus Sc Nabarzanes olim agitatum fcelusexequidatuunt,rcgnicupiditateaccenP. Dario autem incolumi tantas opes fperare nô poterantiquippc in illis gétibus regum eximia maiedas edtad nomê quoqpBarbari côueniunt,

30 amp;nbsp;pridinæ veneratio fortunæ fequitur aduer» fam.Inflabat impios animos regio cui præerât, armis virifque,amp; fpatio locorura nulli gentium

LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J}}

fecûda. Tertiam partem Afîæ tenetmultitudo iuniorû:exetcitus,guos amiTerat Darius^æqua« bat. Itac^ non ilium modo,fed etiam Alexam drum fpernebât. Inde vires imperij repetituri, S fi regionis potiri contigiflet. Diu omnibus co»

gitatis placuit per milites Bafirianos ad omne obfequium deftinatos regem comprehendere, mittiqj nuncium ad Alexandrum,qui indicaret viuum afieruari eum.Si,id quod timebant,progt; IO ditionem afpetnatus eflet, occifuri Darium, amp;

Baélracum fuarumgentiû manupetituri.Cæ« terum propalam comprehendi Darius non po» teratjtot Perfarum millibus laturis opcm régi, Græcorum quoq? fides timebatur.Itaque quod ï 5 non poterant vi,fraude aflequi tentant. Pœni» tentiam feceffionis fimulare decreuerant,amp; ex» cufareapud regem cófternationem fuam.Inte» rim,qui Perfas folicltarent,mittuntur.hincfpe, bine metu militares animos verfant ruinç renquot;: ■ * O illos fubdere capita,in perniciem trahi,cum Ba éfra pateant,exceptura eos donis amp;nbsp;opuicntia quanta animis concipere non pofTint.Hçc agi« tantibus Artabazus fuperuenit,fiue regis iuffu, fiue fua fponte affirmans mitigatum efle Da» rium,amp; eundem illis amicitiæ gradum patere apud regem. Illi lachrymâtes nunc purgare fe, nûc Artabazum orare,vt caufam ipforum tue» retur,precerq5 perferret. Sic peraéia nofle.fub lucis ortu Nabarzanes cum Baftrianis militi» ' 3o bus in veftibulo prætorij aderat,titulum fo» lennis officif occulto fceleri præferens.Darius figno ad eundum dato, cutrum priftino more iiij

I

134 dVlNTl CVRTII

cofcendit.Nabarzanes cjeteriq; parricidæ pro^ cumbentes humi, quern paulo poft in vinculis habituri erant,fuftinuere venerari : lachrymas etiam pœnitentiç indices profudcrunt;adeo hu 5” manis ingenijs parata fimulatio eft. Preces de« inde fuppliciteradmotæ, Darin natura fimpli« cem amp;mitem non credere modo quæ affirma« bant,fed etiam fiere coegerut.Ac ne tum quidê cogitati fceleris pœnituit,cum intuerêtur qua« 10 Jem amp;nbsp;regem amp;nbsp;virum fallerent.Ille quidem fe« curuspericuli quod inftabat,AIcxandri manus quas folas timebat,efFugereproperabat. Patron autem Græcorû dux præcepit fuis,vt arma quç in farcinis antea ferebantur,induetent,ad omne X S imperium fuum parati,amp; intenti. Ipfe currum regis fequebatur,occâfjoni imminens alloquen» di eum, quippe Beftii facinus pratfenferat. Sed Bcflus id ipfum metuens, cuftos vertus quant cornes,a curru non recedtbat.Diu ergo Patron *0 cunélatus,ac fçpius (èrmone rcuocatus,inter fi» dem timoremqj hçfirans,regem intuebatutîqui vt tâdem aduertit oculos, Bubacem Spadonem inter proximos currum fequentem percontarl iubet nunquid ipfe velit dicere.Patton veto fe, ^5 fed lemon's arbitris,loqui veile cum eo refpon« dit. lufTufcp jppius accedercjfineinterpreteCnâ baud tudisGræcælinguæDariuseratJ)Rex,in» quit, ex quinquaginta millibus Græcorum fu» perfumus pauci, omnes fortunæ tuæ comités, 30 amp;nbsp;in hoc tuo ftatu ijdem,qui florente te fui« mus,quafcunqî fedes elegeris, pro patria amp;nbsp;do» tnefticis rebus petituti. Secundæ aduetfx^ tes

LIB. V.

X3Î

tus copulauete nos tecum.Per hanc fidem in* uidam oro amp;nbsp;obteftor^n nofttis cafttis tibi ta* bernaculû ftatue,nos corporis tui cuftodes elTe patiaris. Amifimus Græciam,nulla Baftra funt 5 nobis,fpes omnis in te,vtinam amp;nbsp;in cæteris ei* fet.Plura dici non attinet,Cuß:odiam corporis tui externus amp;nbsp;alienigena non dcpofceretn, it crederemalifi poffcpræflarc. Be{rus,c]uâquâ erat gtæci fermonis ignarus,tarnen ftimulante to cófcientia,indiciumprofeélo Patronem detu» lifle credebar,amp; interpretis grçci relato feimo* ne,exempta diibitatio eft.Darius autem,quanlt; turn ex vultu concipi poterat, baud fane terri*, tus, percontari Patrona caufam confilij quod 1J afFcrrer,cœptt.IlIe non vitra differêdum ratus,

Be(ru$,inquic, SiC Nabarzanes infidiâcur tibi in vltimo diicrimine Sc fortunæ tuæ,amp; vitæ.Hic dies aut parricidis, aut tibi futurus vltimus. Et Patron quidem egregiam conferuati regis glo* a O riam tuIerat.Eludant videlicet, quibus forte ac temere humana negotia volui agiqj perfuafum cft. Equidem ætema conilitutione crediderim nexuq; caufarum latentium, 8c multo antè de* ftinatarum, fuum quemqj ordinem immutabili t5 percurrere. Darius certe ^efpondit,quanq fibi Græcorum militum fides notafit,nöquam tarnen a popularibus fuis recelTurumîdifficilius fibi effe damnare ,quàm decipi.quicquid fors tuliiïct,inter fuos perpeti malle,quàm transfu* 3 O gam fieri.Sero fe perire, fi faluutn effe fui mili* tes nollét.Patron defperata falute regis, ad eos quibus præerat, tedijt, omnia pro fide experiri i ai)

It

I}6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CV RT It

f J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paratus. At BelTus occidendi protinus régis im«

tpetum conceperat.Sed veritus ne gratiam Ale« xandri,ni viuum eum tradidtiTetjinire non poG fet, dilato in proximam noAem fceleris confï« 5 lio,agere gratias incipit,quod perfidi hominis infidias iam Alexandri opes fpeflantis prüden ter cautelt;5 vitaflet. donum eum hofti laturum fuifle regis caput.nec mirari hominem metcc» de condu£lum omnia habere venalia , fine pi» 10 gnore,fine lare:terrarum orbis exulem, ancipi« tem hofl:em,ad nutum licentiumcircumferri. Arguent! deinde fe, deofcj patrios telles fidei fuæ inuocâti Darius vultu alîentiebat^haud du» bius quin v»ra deferrentur a Græcis : ièd eo re» turn ventum erat,vt tam periculofum effet n5 credere fuis,quàm decipi.triginta millia erant, quorum inclinata in fcelus leuitas timebatur: 3uatuor millia Patron habebat,quibus fi credi» iffet falutem fuam,damnata popularium fide^ to parricidioexcufationem videbat offêrri.Itaque præoptabat immerito quàm iure violari. Beflb tarnen infidiarum confilium purganti refpon» dit,Alexandri fibinon minus iuftitiam,quàm virtutem effe perfpeftam. Falli eos , qui pro»

*5 ditionis ab eo præmium expedient. Violatæ fidei neminem acriorcm fore vindicem, vlto» temque. lamque nox appetebat, cum Perfæ more folito armis pofitis,ad neceffaria ex pro» ximo vico ferenda difeurrunt. AtBaftrianifve J 0 imperatum erat a Beffo ) armati ftabant. In» ter hæc Darius Artabazum acciri iubet,expo» fitifque qux Patron detulerat,haud dubitare

LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IÎ7

Attabazus,quin tranfeundû effet in cadra Grç» corunr.Perfas quoque periculo vulgatofecutu« ros.Oedinatus forti ruæ,amp; iam nullius (àlubris côfilij patiens,vnicam jn ilia Fortuna opem Ar» 5 tabazum vlcimùm ilium vifurus ampleftitur.

Perfufulcp mutuis lacbrymis inhærentem (îbi auelli iubet.capite deinde velato,ne inter gémi» tus digredientê vclut a rogo intueretur,in hu» mum ptonum corpus abiecit.Tum veto cudo» lo diæeius affucti,quos regis falutem vel pericu* lisvitætuerioportebatjdilapfi funt cum arma« tis^quos iam aduentare credebant, baud rati iè futuros pares. Ingens ergo in tabernaculo ibii» tudo erat,paucisSpadonibus,quia quo difcede« «5 rcnt,nó habebant,circundantibus regê.AttlIe remotfs arbitris,diu aliud atcç aliud confiliû ani i mo volutabat.läqß folitudinem, quâpauloante pro (blatio petiuerat,perofus, Bubacem vocati iubetsquem intucns,ltefinquftj) côiùlite vobis, *0 ad vltimum régi vedro(vt decebat)fideexhibi» ta.Ego hic legem fati mei expefto. Forfitâ mi« rcris quod vitam non fîniam.alieno (celere,quâ meo mori malo. Pod hac vocem Spado gemb tu non modo tabemaculum , fed etiam cadra »5 compleuit.Irrupere deinde ali),laceratiiqjvedi» busjlugubri 8i barbaro vlulatu regem déplora» re cœperunt.Perfæ ad illos clamore perlato, at« toniti metu,nec arma capcre,nc in Baftrianos inciderentmec quiefcere audebant,ne impie de» 3 ® ferere regê viderentur. Varius ac diffonus cia» mor fine duce ac fine imperio totis caftris refe» tebatur, Beffo Sc Nabarzani nunciauetant fui

IjS Q.VINTI CVRTII

regem afèmetipfo interemptum eflc. Planftus eos deceperat.ltaque citatis equis aduolant,fe» quentibus quos ad minilterium kelens delege* rant! amp;nbsp;cum cabernaculum incrafTent, quia re»

5 gern viuere Spadones indicabant, comprehen« di vinciri^ iuHetunt. Rex cutru pauloante ve« Aus,amp; deotû aufpictis a fuis honoribus cultus, nulla externa ope admota, captiuus feruorum ruorum,in fordidû vehiculum pellibus vndique xo contenusimponitur.Fecuniarégis amp;rupellex quafi iure belli diripitur,onuftilt;^ præda pet fee» lus vltimum parta fugam intendût. Ättabazus CU ijs qui imperio parebantjgræcifcj milittbus Parthienem petebat, omnia tutiora particida» rum contuitu ratus. Perfæ promiflis Belfi one» rati,maxime quia nemo alius erat quem feque* rentur,coniunxete fe Badrianis,agmen eorum tertio aflecuti die:ne tarnen honos regi no ha» beretur, aureis compedibus Darium vinciunt, io noualudibria fubinde excogitante Fortuna. Et neforte cultu regio poflet agnofci,(brdidis pel» libus vehiculum intexerät: ignoti iumenta age* bant,ne percontantibus in agmine monftrari poffet.cuftodes procul fequebantur. Alexander

*5 audito Darium mouiffe a Batauis,omiiro itine» re quod petebat, in Mediam fugietem infequi pergit ftrenue.Tabas oppidum eft in patte La casnse vltima:quo vbi peruenit, ibi transfugx nûciantpræcipitem fuga Baftra petere Dari«.

} o Certiora deinde cognofeit ex Bagifthene Ba« bylonto,nó equidem vindö regem,fed in peri» culo efte aut mortis,aut vyjculorü aftirmabat«

Liber v.

Rcx ducibus côuocatiSjMaximûCfnquiQopus, fed labor breuifTimus fuperefl;. Darius baud procul deftitutus a fuis^aut vinâus, aut oppreG fus eft.In illo corpore poßra eft viÂoria noftra^ S Sc tanta res celeritatis eft præmium. Omnes pariterconclamât paratos ipfum fequi, necla* bori,nec periculo parcere. Igiturraptim agmê curfus magis quàm itineris modo duett,ne no« élurna quidem quiete diutnû laborem relaxan« 10 te.Itaqtquingentaftadia proceflît,peruentum» que état in vicum,in quo Darium Befius com» prehenderat. Ibi tgitur Melon Dati,’ interpres excipitur,qui corpore æger nô potuerat agmê fèqui:amp; deprehenfus celeritate regis, transfuga fs feeflefiniulabat.Ex hocaéla cognofeit. fed fa« tigatis neceflaria quies erat. Itaqj deleftis equi* turn V1 millibus,trecentos quos Dimichas ap« pellant,adiungit,dorfo hi grauiora arma porta* banttcæterum equis vehebantur: en res locuß^ *0 pofceret,pedeftris acies erat, Hæc agente Ale« xandrum adeunt Orfillos amp;nbsp;Mythracenis, qui BeiTi parricidium exofi transfugerant, nuncia* bantœ ftadia d abefle Perfas, ipfos breuius iter monlrraturos.Gratus regiaduentus transfuga» 1S nim fuit.Itaqt prima vefpera ducibus iifdem cS expeditaequitum manu môftratâ viam ingre* ditur,Phalange,quantumfeftinare poflet,fequi iufla.Ipfequadri'oagmine incedés,ita curfum regebat,vt primi coniûgi vitimis poflent.c c c 3O ftadia proceflerant, cum occurrit Brocullus

Mazei filius,Syriæ quondam prsetor. Is quo* que transfuga nunciabat Beflitm haud amplius

14° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q, V I N T I CVRTII

quàtn c c ftadia abeffe. Exercitum, vtpotequî nihil prxcaueratyincompofîtQ inordinatumcp proccdere.Hyrcaniam videri petituros.fî feftû naret fequi,palantes fuperuenturutn.Dariû ad« 5 hue viuere.Strenuo alioqui cupiditatem confc«

quendi transfuga iniecerat.Itaq; calcaribus fub» ditis effiifo curfueuntJamc^ fremitus hoftium iteringredientiû exaudiebatur,(èd profpeftum ademeratpuluerisnubcs. Paulifper ergo inhû IO buit curfum,donee eonfideret puluis.Iamq; eô«

fpefli à Barbaris étant, 8c abeuntium agmen confpcxerantjnequaq futuripares,fi Beflb tan» tumanimi fuiffet ad prçlium,quantumadpargt; rieidium fuerat. Nâcrj amp;nbsp;numero Barbari præ» 15 ftabant,amp; robote. Ad hoe tefeéli eum fatigatis

certamen inituri erant.Sed nomen Alexâdri,amp; fama, maximum in bello vtiq? momentum,pa» uidos infugam eonuertit.Beflus amp;cætcrifaei» noris eius partieipes vehieulum Darij afleeuti *0 eœperunt hortarieum,vt eSfeenderet cquum, 8c fe hofti fuga eriperet.IIle deos vltores adelTe te{latur,amp; Alexandri fîdeniimplorâs,negat,fe parrieidas vel.'e comitari. Turn veto ira quoep aecenfi tela inijeiiitin regé,multifqt eonfoifum 25 vulneribusrelinquunt.Iumenta quoque,ncIon» gius profequi poifent,conuulnerantur, duobus feruis,qui regé eomitabantur,oeeifis. Hoe edi» to faeinorc,vt veftigia fugæ fpargercnt,Nabar» zanes Hyreaniam, Beffus Baftra paueis cqui» 30 turn eomitantibus petebant. Barbari dueibus deftitutijquàquemqp aut fpes ducebat,aut pa» uotjdiflipabantur.D tantum équités congtega»

LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14I

ucrât {è^incerti adhuc refifterc ne meîius effet, anfugere. Alexander hoftium trépidatione côgt; perta, Nicanorem cum equitum parte ad inhi» bendam fugam prçmittit. Ipfe cum cæteris Ce» S quitur. 111 ferme millia reßhentia ocd là funt, rcliquum agmen more pecudum tntaftû âge» batur , iubente rege vt cædibus abftincretur. Nemo captiuorum erat, qui monftrare Darij vehiculum poffetîfinguli, vt quenc^ prebende» lo rantjicrutabantUKnec tarnen vllum veftigium fugae regis extabat. Feftinantem Alexandrum ■ vix tria millia equitû periecuta funt. At in eos qui lentius fequebantur,incidebant vniuerfa fu» gientium agmina. Vix credibilc diftu ,plures captiui,quàm qui caperent,erant:adeo omnem fenfum territis fortuna penitus excufferat, vt nec hoftium paucitatem,nec multitudinê fuam fatis cernerent. Interim iumenta quæ Dariû vehebant,nullo regente decefferât militari via, *0 amp;errore delataper iiiiftadia,inquadamvab le conftiterant,æftu, ftmulçp vulneribus fatiga» ta.Haud procul erat fons, ad quem môftratum a pcritisPolyftratus Macedo fitimaceratus ac» ceflît.Ac dum galea hauftam aquam forbet,te» *5 laiumentorum deficientiumcorporibus infixa confpexit.Miratuftj confoffapotius,quàm ab» ada effe icmiuiui hominis.

Quinti libri finis dccft.

quot;Q-.CVRTII

DE REBVS GESTIS

alexandri maoni

Liber Sex tus,cuius prin« cipiutn deeft.

Ibt Darij exitus»

Interim dumtalia fierentab Alexandre,beb Ium ortum eft inter Macedonas amp;nbsp;Lace« daemonios. Antipater Macedoniæ prsefe« ftus in hoc bello contra regem Lacedxmo« niorum obtinuif.ficut hic exponitur»

Vgnç diferimé immifit, obtruncatiftß qui prom» ptius reriflebant,magnâ partem hoftiû propulit. Cœperant fugere vifto» res,donee auidius fequê» tes in piano deduxete. Multi cadebâtjfed vt pri mum locus in quo Rare

10 poirentfuit,æquis viribus dimicatô eft.Inter o» mnes tamê Lacedxmonios rex eminebat nô ar motü modo amp;nbsp;corporis fpecic, fed etiâ magni» tudine animi,quo vno vinei non potuit.Vndicç nôc'côminus,nûc eminus petebaturtdiu^ arma XJ circûferens, alia tela clypeo cxcipiebat,corpo» re alia vitabat,doncc bafta femora perfofla plu rimo fanguine effiifo deftituere pugnanté.Ergo clypeo fuo exceptum armigeri taptim in caftra

t I B, V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141

refercbaht, îâftationem vuincfum baud facile toIerantem.Non tamen omifere Lacedæmoni) pugnam: amp;nbsp;vt primum fibi quàtn hoRi æquio« rem locum capere potuerunt, denfatis ordini* 5 bus efiFufi,fluenté in fe aciem excepere.nS aliud diferimen vebementius fuifle memorise pro» ditum eR. Duarum nobiliRimarum bello gen» bum exercicus pari marte pugnabant. Lace* dæmoni/ vetera, Macedones prseièntia decora Ï 0 intuebantur. Illi pro libcrtatc, hi pró domina» tione pugnabant. Lacedxmonijs dux, Mace» dombus locus deerat. Diet quoque vnius tarn multiplex cafus modo (pern, modo metû vtri» ufque patris augebat, velut de induRria intet tf fortÜTimos viros certamen æquante Fortuna» Cxterum anguRise loci in quo ha:feratpugna, non patiebantur totisingredi viribus.Expeda» bant ergo plures:qui inierant prselium. Sc qui extra teil iactum erant, clamore inuicem fuos accendebant. Tandem Laconum acies langue» fcere,lubrica arma fudote vix fuRinens: pedem deinde referre cœpit, vt vrgente hoRe aper» tius fugeret. infequebaturdiflipatos viftor,amp; emenfus curfu omne fpatium quod acies La» ^5 conum obtinuerat, ipfum Agim periequeba» tur. nie vt fugam fuorum,amp; proximos hoRiü aipexit, deponi fe iuifif.expertuique membra an impetum animi fequi poRent, poReaquam deficere fe fenfit, poplitibus femet cxcepit,ga» 3® IcaqucRrenue fumpta clypeo protegens cor» pus, baRam dextra vibrabat, vitro vocans ho» dem ƒ! quis iacenti fpolia demere auderet.nec

144 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q-V INTI CVRTII

quifquam fuit,qui fuftincret cóminus congtedi. Procul miflîlibus appetcbatur,ea ipfa in hoftê retorquens, donee lancca nudo peftori infixa eft,qua ex vulnere euulfa, inclinatû ac deficiens

5 caput clypeo paulifper excepit.Deinde linqué» te fpiritu pariter ac fanguine moribundus in ar» ma procubuit.Cecidere Lacedæmoniorû quin» que millia amp;nbsp;ccclx, ex Macedonibus baud am» plius ccc. Caeterum vix quifquam nifi faucius lo reuertit in caftra.Hæc viftoria non'Spartâ mo« dojfociofq? eius,fcd etiam omnes qui fortunam belli fpeftauerantjfregit. Nec fallebat Anti» patrum,diflentire ab animis gratulantium vul» tus,fed bellum finite cupienti opus erat decipû

IS nbsp;nbsp;quanquamFortunaterumplacebar,inuidiam

tamen,quia maiores res erant, quàm quas præ» fcóli modus caperet,metucbat:quippe Alexan» der hoftes vinei voluerat: Antipatrum vicifle, ne tacitus quidem indignabatur,fuæ demptum zo gloriæ exiftimans,quicquid ceffiiTet alienæ.Ita» que Antipatrus,qui probe noflet fpiritum eius, non eft aufus ipfe agere arbitrio viftoriæ,fed confilium Gra’corum,quid fieri placcrer,conlù» luit : a quo Lacedarmonij nftiil aliud quàm vt

*5 oratoresmitteread regem liceret, precari.gra» te veniam defeftionis prçter authorcs impetra» uerunt. Megalopolitani,quorum vrbs erat ob» feffa, ad defeftionis eius mulftam Achafetoli exx taleta dare iulfi funt. Hiefuit exitus belli, 3 o quod repente ortum,prius tarnen fini tum eft,q Datium Alexander apud Arbellam fuperaret, Sed vt primum inftantibus curls laxatus eft ani

1.1 B. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14 ƒ

tnus,mintarium return q quietis otijque patien« tier, excepere cum voluptates: amp;i quem arma Perfarum non fregerant, vicia vicerunt.Intem» peftiua conuiuia, amp;nbsp;perpotandi peruigilandic^ S inianadulcedojludi^, Sc gteges pellicû,omnia in externum lapfa funC morem : quem æmu* latus quail potiotem fuo, ita populatium ani* mos oculofi^ pariter ofFendic, vt pletifqj ami« corum pro hofte haberetur.Tenaces quippe di I o fciplinæ fu^^folitorq; parco ac parabili vidu ad implenda naturæ defidéria defungi,in peregti* na amp;nbsp;euiAarum gentium mala impuIerat.Hinc fæpius comparatæin caput eiusiniîdiæ, fecef« fîo militum, Sc liberior inter mutuas querelas IJ dolor. Ipfius deinde nunc ira,nunc fufpiciones, quas excitabat inconfultuspauor, cæteracp bis (imilia,qu£ deinde dicentur.Igiturcum intern* peftiuis conuiuijs dies pariter noftefq} confu* meret, fatietatem epularfi ludis interpolabat, *0 noncontentus muficaartificum,quoseGra:cia excitauerat.tutbæ quippe captiuæ fœminarum iubebantur fuo ritu canere inedhditu amp;nbsp;abhor* tens peregrinis auribus carmen.Inter quas vnä rex ipfe eófpexit mœftiorem q cæteras,amp; pro* xj ducentibus cas verecunde reluftantem. Excel* lens erat forma, amp;nbsp;formam pudor honeffabat. deieftis in terram oculis, amp;nbsp;quantum licebat ore velato,furpicionem praebuit regi nobiliorS effejq vt inter conuiuales ludos deberet often* 50 di. Ergo interrogata quænam effet, neptem fe Ochi,qui nuper regnaffet in Perfis,filio eius ge* nitatn efle refpondit, V xotem Hiftapfis fuiffe.

Ic

146 Q, VI NT I CVRTII

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Propinquus hie Darij fuerat,magni amp;nbsp;fpfe ex«

ercitusprætor.Adhuc in animo régis tenues re« liquiæ priilini moris hærehant. Itaque fortu« nam regia ftirpe genitæ,amp; tam célébré nomen 5 neptem Ochi reueritus, non dimitti modoca* ptiuam y fed etiam reftitui ei fuas opes iulTitt Virum quoqj requiri,vt reperto coniugemred« derer. Poftero autem die præcipit Epheftio« ni,vtomnes captiuos in regiam iuberet addu* 10 ci.Vbi fingulorum nobilitate fpeftata,fccreuit a vulgo,quorum eminebat genus.decem hi fue* runt,inter quos repertus eft Oxatres Darij fra« ter, non illius Fortuna, quam indole animi fui clarior.xx V i millia talentorum proxima prç» 15 da reduâaerant equis, xii millia in congia« rium militumaflumpta funt.Parhuic pecuniç fumma cuftodö fraude fubtrafta eft. Oxidates erat nobilis Perfes,qui a Dario capitali fuppli« cio deftinatus cohibebatur in vinculis. Huicli» a o berato Satrapeam Mediæ attribuit,fratrcmque Darf/ recepit in cohortem amfcorum,omni ve« tuftæ claritatis honore ièruato. Hine Parthie* nem peruentiä eft,tunc ignobilem gentcm,nüc caput omnium qui poft Euphratem,amp; Tigrim »5 amnesfiti rubro mari termlnâtur.Scythç regio» nem campeftré ac fertilem occupaucrunt, gra« ues ad hçc incolæ fedes habent amp;nbsp;in Europa amp;nbsp;in Afia.Qui fuper Bofphorfi mare coin t, aftcri» biïtur Afiae. At qui in Europa funt,a Içuo Thra cisE latere ad Borifthenê, atep inde ad Tanaim aliü amnem refta plagaattinent. Tanais Euro» pam amp;nbsp;Afiam medius interfluit, nee dubitatur

tiBER vr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147

quin Scythae,qui Parthos condidere, nó a Bof» phoro^ fed ex regione Europæ penecrauertnt» Vrbs erat ca tcmpeftace clara Atomphilos,có» dira a Gtæcis.lbi Ratiua rex habuii, commea» tibus vndiqj aduedis.ltacp tumor otioßmiiitis viritim fine authore percrebruit, regem côten» turn rebus quas gelTilfetjin Macedoniam proti» nus redire (fatume.Difcurrunt lymphacis ümt» les in tabernacula, itineris làrcinas aptant: le figno dato,credercs,vtvafi colligèrent. Tons

callris tumultus hinc contubernaies fuos requt» rentium, hinc onerâtium plauft;ra,perferturad regem.Fecerant fi'dem rumoti temere vulgato Græci milites redire iuffi domos! quorum equi» Z ƒ tibus ßngulis denariorum fena millia dono de»

derat. [Ipfi quoque fincm militiæ adefle cre» debât.Haud lêcus quàmparerat, territus Ale» xander,qui Indos,atcp vlcimaorientis peragra» re ftatuiflct,pr3Efeôlos copiarum in prætorium xo contrahit s obortirlt;çlachrymis,ex medio glo» tiç fpatio reuocari fe, vifti magis quàm viftoris forcunam in patriam rclaturum conqueHus cft: nec fibi ignauiam militum obftare, fed deorum inuidiam,qui fortilTimis viris fubitn pattiæ de» *5 fideriû admouiflent,paulo poft ineandemeum

maioic laude famaq? redituris. Turn veto pro fe quifep opevam fuam oamp;rrc,difficillinia quçqt pofeere, polliceri militum quoeç obfcquium,fî animos corum leniamp;apta orationepcrmuice» 30 re voluiffct.Nunquam infraftos 8c abieftos rc»

ce(riire,quocies ipfius alacritatê, 8i tanti animi fpiritus haurire potuiffent.ita fe fafturn efle re»

k ij

148 Q. VI NT I CVRTII

ftondit, illi modo vulgi aures præparcnt fibfk fatifque omnibus quæ in rem vidcbantur efle, compofitisjvocari ad concionem exercitum iuf fit,apud quern talem orationé habuit* Magni« 5 tudinem rerum quas geffimus, milites, intuen«

tibus vobis, minime mirum eft, amp;nbsp;defiderium quietis,amp; fatietatem gloriæ occurrere,vt omit« tarn Illyricos, Triballos,Bœotiam,Thraciam, Spartam, Achæos, Peloponefum: quorum alia lo duftumeo,alia imperio aufpiciocp perdomuf, Ecceorfi bellum ad Hellefpôtum,Ionas,Aeoli* dem (eruitio Baibariae impotentis exemimus. Cariam,Lydiam,Cappadociam,Phrygiam,Pa phlagoniam, Pamphiliam,Pifides,Cilicia, Sy* IS riam, Phœnicem,Armenia,Perfidem, Medos,

Parthiencm habemus in poteftate. Plures pro« uincias coplexus fum,quàm alij vrbcs ceperuts amp;nbsp;nefcio an enumeranti mihi quçdam ipfarum return multitudofubduxerit. Itacp fi crederem 2 0 iatis certameffepofreffionem terrarn quas tan« ta velocitate domuimus ,cgo vero milites ad penates meos,ad parenté,fororeftp, nbsp;nbsp;cæteros

ciues vel retinentibus vobis erumperem, vt ibi potiffimum partavobifcn laude amp;nbsp;gloria frue« 25 rer,vbi nos vbcrrima viftoriç prxmiaexpcftat, liberorum,coniugum parentumçp Iætitia,pax, quics,rerum per virtutem partarû fecura polTcf fio.Sed in nouo,amp; fi verû fateri volumus, pre« carlo imperio adhuc iugum eius rigida ceruice 30 fubeûtibusRarbaris, temporemilitesopus eft, dum mitioribus ingenijs imbuuntiir,amp; effera» tos molliorconfuetudo pcrmulcet.Fruges quo»

LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;149

que maturitatem ft a tu to tempore expeftant; adeo etiailla fenfus omnis expertia,tamen fua lege mitefcBt.Quidfcreditis tot gentes altcrius imperio ac nomini aftuetas^nô facris,non moti* 5 bus,non cómercio lingug nobifeum cohærêtes, eodem ptælio domitas efle,quo viftæ funtfVe« ftrisatmis continentur,non fuis moribus. Sed quipræfentes metuunt,inabfentia hofteserfit. CÛ feris befti/s res eft, quas captas amp;nbsp;inclufas, I o quia ipfarum natura no poteft,Iongior dies mi* tigat.Et adhuc fic ago,tanquam omnia fubafta fjnt armis,quç fuerunt tn ditione Darij.Hyrca« niâ Nabatzanes occupauit.Baftra non poflidet Iblû parricida Beffus, fed etiâ minatur.Sogdia« 15 ni,Dacæ,Maffagetæ, Sagae,Indi fui iuris funt,

Omnes hi (imul,fi terga noftra viderint,fequégt; tur.IIli enim eiufdem nationis funt, nos alieni* genæ 8c externi. Suis autem quiep parent pla* cidius,etiam cum is prçeft,qui magis timeri po *0 teft.Proinde,autquaecoepimus,omitteda funt: aut quae non habemus,occupanda.Sicut in cor* poribus ægris, milites, nihil quod noci tu rum eft, medici relinquunttßc nos quicquid obftat imperio,recidamus.Parua faepe fcintilla conté* pta magnum excitauit incendium. Nil tuto »» in hofte defpicitur, quern fpreucris : valentio* rem negligentia facies. Ne Darius quidem hç* redifatium Perfarum accepit imperium, fed in federn Cyri beneficio Bagoae caftrati hominis 3o admilfusine vos magno labore eredatis Beftutn vacuum regnum occupatutû. Nos veto pecca* uimus militesjfi Datiû ob hoc vicimus,vt fer* k Ui

IJO Q.VINTI CVRtll

uo eius traderemus imperium,qui vltimum au* fus fcelus, regem (hum etiâexcernæ opis egen« iem,certe cui nos viftores pepercilTemusjquafi capuuum in vinculishabuic,ad vltimum ne â

5 nobis conferuaripoffetjOccidit.Hûc vos régna» re patieminifquem equidem crucifixum videra feitino,omnibus regibus gentibuf^, fidei, quâ violauit,méritas pœnas foluentem.At Hercule fl mox eundem Græcotû vrbes aut Hellefpon» 10 turn vaftare nunciatum erit vob's, quo dolore atticiemini, Beffum præmia veftræ occupaife vicloriæ fTunc ad repetendas resfeftinabitis, tune arma capietis.Quanto autem præftat,ter» ritum adhuc,amp; vix mentis fuæ compotem op»

IS primerez Quatridui nobis itet fupereftjqui tot proculcauimus niues,tot amnes fuperauimus, totmontiû luga tranfeurrimus. Nó mare illud quod exæiluans iter Huélibus occupât,euntes nos moraf,non Ciliciç fauces,amp; anguftiç indu» *0 duntiplana omnia amp;nbsp;prona fünf, in ipfo limine viftoriæ ftamus.Pauci nobis fugitiui,amp; domi* ni fui interfcflores ftiperfunt. Egregiû me her» culeopus,amp; inter præmia gloriç veftræ nume» randûjpofteritatifamæqj tradetis,Darii5 quo» que hoftemfinito poft mortem eius odio, par» ricidas efle vos vltossneminem impium effugif» fe manus vcftras.Hoc perpetrato, quâto credi* tis Perfas obfequentiores fore, cum intellexe» tint vospia bella iùfcipere, amp;nbsp;Beflî iccleri,non 30 nomini fuoirafci fSumma militum alacritâte fubeuntium, quocunque vellet ducerct, oratio excepta efttncc lex motatus impetum ttetüc^

11 B» VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15t

pct Parthienë die ad fines Hyrcaniæ pénétrât, Cratero reltûo cum ijs copijs quitus præerat, Sc ex manu quam Amyntas ducebat, additis V I millibus equitibus, amp;nbsp;totidem fagittarijs, vtab incurfione Barbarorum Parthienem tue» retur. Phorygium impedimenta,modico præ# fldio dato,campeftti itinere ducere iubet. Ipfe cum Phalange amp;nbsp;equitatu c t ftadia emenfûs, cadra in valle qua Hyrcaniam adeunt, com» IO munit. Nemus ptæaltis denlîftç arboribus vm» brofumeftjpingue vallis folû, rigantibus aquis quæ ex pétris eminentibus manant.Ex ipfis ra» dicibus montium Ziobetis amnis effunditur, qui tria fere ftadia in longitudinem vniuerfus 15 fluif.deinde faxo,quodalucoluminterpolat,re» percuftus,duo itinera velut difpenfatis aquis aperit. Inde torrens, amp;nbsp;faxorum per quæ in» currit,afperitate violétior,terram præceps fub» it.Per c c c ftadia conditus labitur, rurfuiq; ve* X 0 lut ex alio fonte conceptus editur, amp;■ nouum al» ueum intendit,priore fui parte fpatioiîor: quip» pe in latitudinem xiii ftadiorû diffunditur,rut fuftß anguftioribus coercitus tipis iter cogif.tâ» dem in alterum amnem cadit,cui Rhidago no» ay men eft, Inçolæaffirmabant,quicunqî dimil» fi eflcnt incauernam quæpropioreftfonti,rur» fus fibi atiud os amnis apertum exiftere. Ita» que Alexander duos tauros, quà fubeuntaquæ terram,præcipitari iubet: quorum corpora,vbi 30 rurfus erumpit,expul(a videre qui miffi erant vt exciperent. Quartum iam diem eodem lo» CO quietem militi dedcrat, cum literas Nabar» k iiij

15^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VIN,TI CVRTIl

zanis,qui Darium cum BelTo interceperatj ac« cipit: quatuni fententia hæc erat^fe Dario non fuiife inimicumamo eciam quæ credidiiTet vei* lia eiTe^ruafiiTe: amp;nbsp;quia fidele confilium regi de« dilTeCjpropè occifum ab eogt; Agitafle Darium eufiodiam corporis fui contra lusfafcp peregri« no militi cradere, damnata popularium fide, quam per 11 amp;nbsp;c c c annos inuiolatam regibus fuis præilitiiTent.Se in præcipiti 8c lubrico ftâ« J. 0 tem, confilium a præfenti necelTi täte repetifle.

Darium quo(^ cum occidiifet Bagoan, nac exi cufatione fatisfecilTe popularibus,quàd infidi* antemfibiinteremiifet. Nihil eifemiferis mor« talibus fpiritu charius. Amore eius ad vltima eife propulfumtfed ea magis eflefecutum^quae coegiifet necelfitasjquam quçoptaifet.In com* gt;gt;nbsp;muni calamitatefuamquemcç habere fortunâ.

Si venire fe iubetet,fine metueife ventutû.Non timere ne fidem data tantus rex violaret,Deos t o a deo falli non folere.Cæterum (i cui fidem da« ret,videretur indignus,multa exilia patere fu* gienti.PatrfamefTejvbicunque vir fortis federn Ï. elegerit .Necdubitauit Alexander, fidem, quo Perfæ modo accipiebant,dare, inuiolatû,five* nifletjfote. Quadratotame agmine amp;nbsp;compo» fito ibatjfpeculatores fubinde præmittens, qui explorarent loca . Leuis armatura ducebat a« gmen,phalâx eä fequèbatur,poft pedites erât impedimenta: amp;nbsp;gens bellicofa, 8c natura fitus 30 difficilis aditujcuram regi intenderat. Nanque perpétua vallis iacet vfque ad mare Cafpium patens« Duo tetra; eius velut brachia excut«

/

liber VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyj

tunt media, flcxu modtco ßnum faciunt luns maxime (imilem, cum eminent cornua non* dum totum orbem fydere impicnte. Cercetæ, MoHini, amp;nbsp;Chalybes a Içua funt. Et ab altera

5 parte Leucoryri,amp; Amazonum campi:amp; illos qua vergit ad Septentrionem, bos ad occafum couerfa profpedat.MareCafpium dulciuscz* teris,ingentis magnitudinis piices alit. Pifees longe diueriiab altis colon's. Quidam Cafpiû, Io quidam Hÿrcanûappellant.ali/ TuntquiMæo» tidapaludem in id cadere putent,amp;argumen» turn afFerunt,aquam,quæ dulcior fit quàm cz» tera maria, infufo paludis humore mitefeere. A feptentrione ingens in littus mare incumbit, 15 longeque agit fluaus, Sc magna parte exzftu* ans ftagnat. Idem alio cæli ftatu recipit in fe fretum , eodemque impetu quo effufum e(I, telabens,terram naturæ fuæ reddit .Et quidam credidere non Cafpium mare eiTe, fed ex India *0 inHyrcaniam cadere,cuius faftigiumfvtfupra didumeil)perpétua valle fubmittitur.Hinc tex viginti (ladiaproceiTit^femitapropemodû inuia, cui (ylua imminebat : torrenteicp amp;nbsp;elu* uies iter morabantur. nullo tarnen holle obuio s 5 penetrauitytandemque ad vlteriora peruentum eil. Præter alios cómeatus,quorum tum copia regio abundabat ÿpomorum quo^ ingens mo» dus nafeitur: amp;nbsp;vberrimum gignendisvuis fo« lum eil.Frequens arbor faciem quercus habet^ }o cuius folia multo melle tinguntun fedniiî folis ortum incolæ occupauerint, vel modico tepo* te fuccus extinguituc.Triginta hinc ftadia pro«

154 Q.VINTI CVRTif

cefferatjCumPhrataphernes ei occurrit,fêcp,amp; eos qui poft Darij mortem profugerât,dedens; quibus benigne exceptis,ad oppidû Âruas per« uenit. Hic ei Craterus amp;c Erigonus occurrunt.

5 præfeftum Taurorum geneis Phradatem addu xerant.Hic quo«^ in fidem receptus^multis ex* empio fuit experiendi clemcntiam tegis.Satra* pem deinde Hyrcaniçdedit Menapim.cxul hic régnante Ocho ad Philippum peruenerat.Tau zo rorumquoq^gêtemPharadati reddidit. lamc^ rex vltima Hyrcaniç intraueratjCÛ Artabazus, quem Dario fidiftimvi fuifle fupra diximus, cü propinquis Dari|\ac fuis libcris,modicalt;ß Grç» corum militum manu occurrit, dexteram ve* Ï5 nicti obtulit rex,quippe amp;nbsp;hofpes Philippi fue rat cum Ocho régnante exularet,amp; hofpitij pi* gnora in regem fuum ad vltimum fides confer» uata vincebat.Comitet igitur except’,Tu qui» dem,inquit,rex perpétua fcclicitate floreas! ego lo cæteris lætus,hoc vno torqueor,quód præcipiti feneflute diu frui tua bonitate non poflum.xc amp;nbsp;quintum annum agebat.Nouem iuuenes ea* dem matre geniti pattern comitabantur. Hos Artabazus dextrx régis admouit,precatus vt *5 tarn dlu viuerent,donee vtiles AlexadroeiTent.

Rex pedibus iter faciebat pletuncp. Tunc ad* moueri fibi amp;nbsp;Artabazo equos iufïït,ne ipfo in* grediente pedibus,fenex cquo vehierubefeeret. Deinde vt caftra funt pofita,Grxcos quos Ar* 3 o tabazus adduxeratjconuocari iubet. At illi,nifi Lacedxmonijs fides daretur,rerpódent,feqiiid agédura ipfis foret, deliberaturos.Legati erant

t jBBR VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyj

Laccdæmoniorum miflî ad Darfum,quo vffto applicuerant te Græcis mercede apud Perfas militai;tibus.R.ex omifTis fponrionum fideique pignotibus,venire eos iu(rit,fortunam,quaip(e

S dediffet^abituros Diu cunélantes,plcriflt;ç có» filia vanantibus^tandem ventures Ie pollicen» tur. At Démocrates Athenicnfis,qui maxime Macedonia opibus Temper obftiterat, venia de» fpera:a,gladio Ie transfigit.Cçteri(ficut conlH» lo tuerantjditioni Alexandri fe ipfos permittijt.x millia amp;nbsp;d milites eranr.Præter hos Legatiad Darium mifli xc.In fuppicmêtiim diftributus miles.cæteri remiiTi domum prçter Lacedçmo» nios,c|uos tradi in euftodiam iulTit • Mardorum eratgensconfinis Hyrcaniæ,cultu vitacalpera, amp;nbsp;latrocinijs alTueta. Hæc fola nec Legatos mi ferat,nec videbatur tmperata faftura.Itaqj rex indigna tus, fi vna gens poflet eflRcere ne inui» élus efiet^impedimentiscum præfidio reliétisy xo inuiôta manu comitante procedit. Noftu iter fecerac, amp;nbsp;prima luce hoftis in confpeciu erat. Tumultusmagisquàm prçlium fuit.Deturba» ti ex collibus,quos occupauerât,barbari,profu« giût,proximi(p vici ab incolis delèrti capiûtur.

X5 Interiora regionis eius baud fane adiré fine ma* gna vexatione exercitus poterat.Iuga môtium præaltç fyluæ rupefèp inuiæ (cpiunt:ea quç pla na funtjnouo muniméti genere impedierât Bat bâti. Arbores denfæ funt ex induftria confitæ, J O quatü teneros adhuc ramos manu fleflût, quos intortos turfus inferût terræ.Inde velutex alia radicc Içtioxes virée trunci,hos,quà natura ferr^

Q.VINTI CVRTII

adolefcere non fînunt : quippe alium alij quafî nexu confenint : qui vbi multa fronde vefttti funt,operiunc tetram. Itac^ß occultus nexus ra» morum velue laquei perpétua fepe iterclaudit. Vna ratio eratcædendo aperire làltû .Sed hoc quoc^ magni operis.Crebri nanen nodinudaue» rant ftipites,amp; in Te implicati aroorû rami fuß penfis circuits fimiles lento vimine fruitraban» tur idus. Incolæ autem ritu ferarum virgulta X O fubire foliti,tum quoeç intrauerant faltum, oc»

cultif«^ telis boft em lacelTebant.llle venantium modo latibula fcrutatus,plerofque confodit:ad vltimumcircuire faltum milites iubet,vt(î qua paterent,irtumperent. Sed ignotis locis pleritß X5 oberrabant. Excepti funt quidam, inter quos

equus régis,Bucephalam vocabant, quem Ale» xander non eodem quo esteras pecudes animo æltimabac. nam ille nec in dorlo inlidere fuo patiebatur alium: amp;nbsp;regem, cum vellet afeen* xo dere, fponte fua genua fubmittens excipiebat, credebaturcp fentire quem veherct. Maiore er» go quàm decebat ira fimul ac dolore ftimulatus equum veftigari iubet,amp; per interpretem pro» nûciari, ni reddidiflent, neminem efle vidurû. »5 Hac denundatione territi,cum cçteris donis e»

quum adducunt. Sed ne (îc quidem mitigatus cædi fyluas iubet, aggeftatp humo e montibus planidem ramis impeditâ exaggerari. lam ali» quantulum altitudinis opus creuerat, cum Bat» 50 bari defperati, regionem quam occupaueranr, pofle retinerijgentem fuam dcdidere.Kexobfi» dibus acceptis Phradati tradete eos iuHîc. Inde

LIBER. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ7

quinto die in ftatiua reuertitur. Artabazum de« inde geminato honore, quam Darius habuerac ei,remittit domu . lamq; ad vrbem Hyrcaniæ, in qua regia Darij fuit,ventum erat.ibi Nabar« 5 zanes accepta fide occurrjt,dona ingentia fe« rês.Inter quç Bagoas erat fpeciefingulariSpa» do,atcp in ipfo flore pueritiç,cui amp;nbsp;Darius fue» rat airuetus,amp; mox Alexander afliieuineiufque maxime precibus motus Nabarzani ignouit.

10 Eratfvt iupra diftum eft ) Hyrcaniæ finitima gens Amazonum, circa Thermodoonta amné

' nbsp;nbsp;Themifcyræ incolentiû campos. Reginam ha*

bebant Thaleftrim, omnibus inter Caucafum montem amp;nbsp;Phafim amnem imperitanté.Hæc 15 cupidine vifendi régis accenfa,fïnibus regni fut exceirit:amp; cum haud procul abeflet, præmiiît indicantes venifle reginam adeundi eius cogno* fcendilt;5 auidam. Protinus fafta poteftate ve* niendi^cæteris iuflis fubfiftere, cc c foemina* *0 rum comitataproceflit.Atque vtprimü rex in confpeólu fuit, equo ipfa defiluit,duas lanceas dextra præferens. Veftis non toto Amazonum corpori obducitur,nam Içua pars ad peftus eft nuda,estera deinde vclantur, nee tarnen finus zj veftis,quem nodo colligunt,infra genua defcen dit. Altera papilla intafta reruatur,qua mulie* bris fexus liberos alât.aduritur dextra, vt arcus facilius intendant,amp; tela vibrent.Tnterrito vul* tu regem Thaleftris intuebatur, habitum eius 3 o haudquaquâ return fams parem oculis perlu* ftrans:quippe hominibusBarbarisin corporum maieftate veneratio eft, magnorumrj operum

TJ8 Q.VI NTl CVR r ï I

nó alïos capaces putant,quàm quos eximia fpe* cie donate natura dignata eft, Cæterum inter« toga ca nû aliquid pecere vellet, baud dubitauit fateri ad comunicandos cum rege liberos fe ve« nifle,dignam ex qua ipfe regni generaree hxre« des.Fœmtnini fexus fe retencurâ,marem reddi« turam patri. Alexander,an cum ipfo militate vellet,incerrogat:amp; ilia caufata fine cuftode re« gnum reliquille,petere petfeucrabat, ne (è irti« xo tam fpei patereturabire.Acrior ad Venere foe

tninx cupido quàm regis. At vt paucos dies fu« ftineret,petpu!ic.ttedectm dies in obfequiutn defyderijablumpti funt.Tum ilia regnû iuum, rex Varthienem petiuerunt.Hic veto palam cu I ƒ piditates fuas (bluit, cótinentiamc^ 8c modéra* tioncm in altiftima quaqj fortunç eminétia,bo« na in fuperbiam ac lafciuiam vertit.Patrios mo res,di(ciplinâ(^ Macedonum regum falubriter temperata,amp; ciuilem habitû velut leuiora ma« gnitudine fua ducens,Pet{icç legiç par deorum to potentix faftigiû xmulabatur.lacere burnt vc» nerabûdos pati ccepir,paulatimqß feruihbus mi nifterijs tot viftores gentifi imbuerc, amp;nbsp;capti* uis pares facere expetebat. Itat^ß purpureû dia» dema diftinélû aibo,quaIeDariu$ babuerat,ca« ay pit! circûdedit,veftem(ç Perßeam fumpfit,ne omen quidé veritus,quod a viftoris infignibus in deuidi tranßret babitû.amp; ille fe quidé Peria« tum (polia geftare diccbat, fed cum il Jis quoc]^ mores induerat*. fuperbiaqj babitus,animi inlb« 3 o lentia fequebatur.Literas quoeç quas in Europa mittetet,veteris annuli gemma obfignabat*. i;s

LIB. vr* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyÿ

quas in Afîâ fctiberet, Datij annutus imprime» batur y vt appareret vnum animû duorum non capere fortuna lt;nbsp;Amicos veto amp;nbsp;équités, cumtÿ his principes militum arpetnancesquidem,fed S rccufare non aufos,perficis ornauerat veftibus,

Pelliccs cccSc Lx,totidêquotDarijfuerant, regiam implebat,quas Spadonûgreges, Sc ipiî muliebria pari aflueti,fequebâtui.Hocluxu Sc peregrinis infefti moribus veteres Philippi mi IO lires,rudis naturçvoluptatcspalamaueifaban» tur,tori(^ cafttis vnus omnium fenfus ac Cermo crat,plus amilTum Victoria,qudm bello quæritû effe.Tû maxime vinei ipfos,dediq; alienis mo» ribus amp;nbsp;externis tantæ moræ pretium : domos XJ quafiin captiuo babitu reuerfuros,pudere iam fuitregem viftis q viftoribus fimiliorem ex Ma cedoniçimperatore Dârij Satrapen faftum. II» Ie non ignarus amp;nbsp;principes amicorü amp;nbsp;exerci» turn grauiteroffendi,gratialibcralitate donif^ io recuperare tentabat.Sedfvt opinor}liberis pre»

tium feruitutis ingratü eft. Igitur ne in feditio» nem res verteretur,otium interpellandum erat bello,cuius materia opportunealebatur.Nanq^ BeiTus vefte regia fumpta Artaxerxé appella» IJ ri fe iuflerar,Scythafqïamp;cæteros Tanaisacco»

Jas cotrahebauHfcNabarzanes nunciabat,quê teceptn in fidem,regioni qua antea obtinuerat, ptacfecit.Et cum graue fpolifs apparatucp luxu tiæ agmen vix moueretur, fuas primum, dein» 30 de totiusexercitus iarcinas, exceptis admodfl neccflari,s,cóferri iuiïit in mediü.Planities ipa» tiofa erat, in qua véhicula onufta præduxerat.

ïéo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTÎ CVRTlt

Expeâàntib'us cundis quid deinde eiTetimpe« racurusyiumenta luiTitabduc^rui^tÿ primû lar« cinis face fubduda,esteras incendi ptscipit. Fiagrabant exurentibus dominis ,qus vt inta* ƒ âaex vrbibus hoflium raperent,fspe flammas re(linxerant,nullo fanguinispretium audente deflere, cum regias opes idem ignis exureret. Ereuis deinde ratio mitigauit dolorem, habû leflt;^ militis amp;nbsp;ad cmnia parati lætabantur fat* 10 cinatum potius quàm difeiplinæ feciiTe iaflu* ram.Igitut Baûrianam regionempetebât.fed Nicanor Parmenionis filius fubita morte cor* reptus,magno defyderio fui afamp;cerat cundos. Rex ante omnes moeßus cupiebatquidê fubfî* fterefuneriafluturus,fedpenuriacômeatuutn feftinare cogebat.Itacp Philotas cû duobus mil libus amp;nbsp;Dc reliftusjvt iufta fratri perfolueret, ipfe contendit ad BefTum.Itet facienti liters ei afleruntura ßnitimis Sacraparum,e quibus co* xo gnofeit Beflum quidem hoftili animo occurre* re cum exercitu : estetû Satribarzanem,queni Satrapen Ariorum ipfeprsfeciflct,defeciiTe ab eo.Itat^ quanquä Beifo imminebat, tarnen ad Satribarzanemopprimedum prsuerti optimü xj tatus,leuem armaturam,amp; equeftres copias educit,totaqß noéle ßrenue Fado itinere,impro uifus hoßi fuperuenit. Cuius cognito aduentu Satribarzanes cum 11 millibus equitum ( nec enim plures fubito contrahi poterant} Baflra JO petfugitjcsteri proximos montes occupauc* runt.Prsrupta rupes erat,qua fpeftatOcciden tarn. Fadem qua vergit ad Oriente,leuiore fub«

, t LIB. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t6t

mifla faftigio.MuItis arboribus obßta,perenne habetfontem^x quo largæ aquæ manant. Cïtgt; çuituseius trigintaamp; duo ftadia côprehendit. In vertice herbidus campus. In hoc multitudt* S nem imbellem confidere iubent. Ip(i quà tupcs erat, atbotum truncos amp;nbsp;Taxa obmoliuntur. tredecim milliaarmata étant.inhorum obß« dione Ctatcro telifl:o,ipfe Satribatzanem fequi feftinat.Et quia lôgius eum abeffc cognouetat, IO ad expugnandos eos qui édita montiû occupa« uerant, redit. Ac primo reputgari iubct quic» quid ingredi poiTent: deinde vt occurrebant in» uiæ cotes,præruptarC]^ rupes,irritus labor vide* batur obftâte natura. llle vt erat animi fempet tS obluAâtis diilicultatibus ,cum amp;nbsp;progredi ar« duum,amp; reuerti periculofum effet, verfabat fè adomnes cogitationes,aliud atque aliudfita vt fieri folet) vbi prima quçqp dänamuSjCubijcicte animo.hæfitanti,quod ratio nô potuit,Fortuna confilium fubminiftrauit.Vehemens Fauonius erat,amp; multam materiam ceciderat miles,adi* turn per faxa molitus. Hçc vapore torrida ina» ruerat.Ergo aggerari alias arbores iubet,amp; igni dare aliméta:celeriterlt;^ ftipitibus cumulatis Fa ftigium montis æquatû eft. Tune vndiep ignis inieftus cunfta côprebendit:flammâ in ora ho» ftium ventusferebat:Fumus ingens velutquadâ nube abfconderat cælum . Sonabant incendio fyluæ,atcj ca quotj quæ incenderatmiles,con» 30 cepto igné proxima quæcç adurebant. Barbart fuppliciorû vkimû . fi quà intromitterct ignis, «ffugere tcntabâtîfed quà flâma dederat locum.

I j6z Q.VINTI CTRTII

hollis obflabat. Varia igitur ca:de confumpti funt. Ali) in mcdios ignes,ali| in petras prçcipt» tauerc fe,quidâ manibus hoftium fe obtulernt^ pauci femiuilulati vcnere in potedatem. Hine

5 ad Craterum,qui Artacacnam obßdebat,redit« Ille omnibus præparatis regis expeclabat adué tum,captç vrbis titulo (ficut par état; cedens. Igitur Alexander turres admoueri iubettipfot^ß arpeftu territi Barbari,c mûris fupinas manus 10 tendchtcs,orarecœperunt,vtiram inSatribar* zanem defeftionis authorem refetuaretjfupplf« cibus femet dedentibus parceret. Rex data ve» nia,non obfidionem modo foluitjfed omniâ fua incolis reddidit. Ab bac vrbe digreflb fupplc* gt;5 mentum nouorum militumoccurtit. Zolus o équités ex Græcia adduxerat,tria millia ex II« lyrico Antipater miferat.Theflali équités cétâ amp;nbsp;triginta cum Philippo erant, Ex Lydia duo millia amp;nbsp;DC,peregrinus miles,aduenerant.c c c a 0 équités gentis eiufdem (êquebantur. Hac manu adieéla Dracas peruenit.Bellicofa natio eil.Sa» trapes erat Nabarzanes fceleris in regem fuum particeps Beflb.Is fuppliciorum q'uæ merue« rat metu profugitin Indiam lam nonum diem «J ilatiua erant,cum extema vinon territus mo« do rex, fed inuiélus,intellino facinore peteba« tur.Dymnus modicsapud regem authoritatis amp;nbsp;gratis, cxoleti,cui Nicomacho erat nomen, amore f1agrabat,obfequio vni fibi dediti corpo 3 O ris viftus.Is,quod ex vultuquotç petfpici pote» Tat,nmilisattonito,remotis arbitriscum iuue* ne fecellit in templum , atcana fe amp;nbsp;(îlenda af«

tiBER VI,

ferre præfatus: SufpenfuiTKj expeAattone^per mutuam charitatem,amp; pignora vtriußj animi rogatyVC affirmer iureiurando,quç commififfer, fiientio effe teflurum. Et tlle ratus nihil quod 5 etiam cum periurio detegendum foret, indica»

turum,pcrprçfentes deos iurat.Tum Dymnus aperit in tertium diem inßdias regi compara« tas^ferp eius confilij fortibus viris amp;nbsp;illuftribus eflc participem.Quibus iuuenis auditis,fe vero 10 fidem in parricidio dediffe conftantet abnuir, nec vlla religione,vt fcelus tegatjpofle coftrin« gi.Dymnus Sc amore amp;nbsp;metu amens,dextram cxoleti complexusjSc lachrymans ,orare pri« mum cœpitjVt particeps confilij operifque fie« IJ ret.Si id fuftinere non pofletjattamenne pro« derer fe,cuius crga ipfum beneuolentiæ prx« ter alia hoc quorç haberet fortiflimum pignus, quod caput fuum permififfet fidei adhucinex» pertx. Ad vltimum auerlari fcelus perfeueran» tcm,metu mortis terret, Ab illo capite coniu« ratos pulcherrimum facinus inchoaturos. Alias deinde effoeminatum,amp; muliebriter timidum, alias proditorem amatoris appellans,nunc in» gentia promittens, interdumqU'e regnum quo» *5 que, verfabat animfi tanto facinorc procul ab» horrentem s ftriftum deinde gladium modo il» lius,modo fuoadmouensiugulo^fupplex idem Si infeftus expreffitjvt tandem non folum filen tium,fed etiam opera polliccretur.nanq^ abun» 3 0 de conftätis animi, 8i dignus qui pudicus clTer, nihil ex priftina volütate mutauerat s fed fe ca» ptutn Dymni amore (imulabat nihil recufare, 1 ij

l64 Q.VINTI CVR.TII

Scifcitari deinde pergit cum quibus tants rei (bcietatem iniflet.Plurimum referte quales viii tam memorabili operi admoturi manus effent. Ille amp;nbsp;amore 8c fceletemalefanusjfimul gracias agitjiimul gratulatur^quod fortillimis luuenû nondubitailet fe iungere, Demetrio corporis cußodi, PecuIao^Nicanori. Adijcit his Aphœlt; betum,Loceqm Diofenum, Archepolim, amp;nbsp;Amyntam.Abhoc fermone dimiffus Nicoma* 10 chus, ad fratrem (Ceballino erat nomen ) quæ acceperat,defert. Placet ipfum fubfiüere in ta» bernaculo,ne fi regiam intraffet,non affuetus adiré regem,coniurati proditos fe effe refcifce* rent.Ipfe Ceballinus ante veftibulüm regiçf ne» J S que enim propius aditüs ei patebat) confiftit, opperiens aliquem ex prima cohorte amicorû, a quo introduceretur ad regê.Fotte cæteris di» miins,vnusPhilotas Parmenionis filius,incertâ quamob cauram,fubftiteratin regia. Huic Ce» i.0 ballinus ore confufo magnç petturbationisno* tas præ le ferens, aperit quæ ex fratre compc» rerat,amp;: finecicftatione nûciariregiiubet.Pht» Iotas laudato eo protinus intrat ad Alexandtû, mulroc^ inuicem de alijs rebus confumpto Ccn mone,nihil eorum quæ ex Ceballino cognoue» rat,nunciat.Sub vefperameum prodeuntem in veftibulo regiæ excipit iuuenis,an mandatum cxecutus foret,requitens.lllcnô vacaffe fermo» ni fuo regem caufatus difceffit.Poftero die Cet 30 ballinus venienti in regiam præfto eft, intran» tcmcp admonet pridie communtcatç cum ipfo rei.Ille curæ fibi effe refpondit. ac ne turn qui»

LIBER VI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;léf

dem régi quæ audierat aperit.Cœperat Cebal* lino elTe fufpedus .Itacp non vltrà interpolan» dum ratus,nobili iuueniCMetron erat nomê e0 fuper armamentariû pofito,quod fcclus parare* S tur indicat.llle Ceballino in armamétario abf* condito,protinusregieorpus forte curâtt,quid ci index detulinet,oftendit.Rex ad comprehê» dendû Dymnû miiïis ratellitibus^armamenta« tin intrat .Ibi Ceballinus gaudio elatu$,babco lo tegt;inquit,incolumê ex impiorutn manibusere*

ptum. Percontatus deincfe Alexander quæ no* Icenda erant,ordine cunffa cognofcit.Rurrufip inftitit quserere quotus dies effet ex quo Nico» machusad eum detuliffet indicium,Atœ illofa ,*S tente iam tertium effe exiftimans baud incor» tupta fide tanto poll deferrequæ audierat^vin* cirieum iuffit.llleclamitarecœpit,eodem tem poris momento quo audiffet, ad Philotâ decur* riffet ab eopercontaretur. Rex item quatrens an Philotam adiffet,an inftitilTet ei vtpcrueni* ret ad iè, perieuerante eo affirmare quas dixe* rat,manus ad cxlû tendens,manantibus lacbry mis banc fibi a cbariiïïmo quondam amicorum relatam gratiâquerebatur. Inter bæc Dymnus *5 baud ignarus quâ ob caufam accerlèrctura te» ge,gladio quo forte erat cinftus,grauiter fe vul» nerat,occurrucp fatellitum inbibitus perfertur inregiâ.Quem intuens rcx,Quod,inquit,in te Dymne tâtum cogiraui nefas,vt tibi Macedo* 30 num regno dignior Pbilotas me quocy ipfo vi»

dercturflllû iam defecerat vox. Iraq? cdito ge* mitu,vukult;5 a confpeftu regis auerfo,fubindc lüj

1(6 Q.VINT1 CVRTÎl

collapfus cxtinguitur.Rcx Phflota venire in re* giam iuflb,Ceballinus,inquit,vlninû fuppliciâ mentus eilet,fi î caput men prçparatas iniidias biduo texiflet. Huius criminis rcum Philo tant

5 fubftituit, ad quem protinus indiciû detuliffe (è affirmat.quo propiore gradu amicitiç me côtin* gis,hoc mains eit dilTimulationis tuç facinus:amp; ego Ceballino magis q Philotae id côuenire fa* teor.Fauentem habes ludicem, fi quod admitti

10 non potuitjfaltem negari poteft.Ad hçc Philo» tas hand fane trcpidus,fi animus vultu æfiima» retur,Ceballinuni quidem fcotti fetmoné ad (è dctuli(re,red ipfum tam leui author! nihil credi* difle refponditjveritum ne iurgium inter ama» 15 torem amp;nbsp;exoletum non fine rifii aliorum detu* lÜTet.Cum Dymnus inceremeritfeiprum,qua» liacunque étant, non fuifie reticenaa. comple» xufcp regem orare cœpit,vt præteritam vitam {gt;otius quâ culpam,filentii tarnen,non fa^i vl* ius,intuetetur.Haud facile dixerim,credidetit ne ei rex, an altius iram fuppreiTerit. dextrant reccnciliatas gratiæ pignus ootulit, amp;nbsp;contem» ptum magis quàm celatum indicium efie vide» ri fibi dixit.Aduocato tarnen confilio amicotn, cuitum Philotas adhibitus non cft, Nicoma» chum introduci iubet. Is eadem quæ detulcrat ad regem, ordine expofuit. Etat Craterus régi charus in paucis, amp;nbsp;eà Philotæ ob xmulationé digniratisaduerfus.Neque ignorabat fçpe Ale»

30 xandri auribusnimiaadionevirtutisatcpope* te grauem fuÜTe, amp;nbsp;ob ea non quidem fceletis, fed contumacix tarnen fuipedum. Non aliam

tl B. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ilt;7

premendi inimici occafionem aptiorem futur« iatus,odio fuo pietatisptxferens fpeci£m,Vti« nam^ inquit, in principle quoque huius rei no* bifeutn deliberaiTes. amp;ua(i(remus,ri Philotç vel* ƒ les ignofcere,patereris potius ignorate en quaa turn debetet tibi, quàm vfep ad mortis metum addudû cogérés potius de periculo fuo, quàm de tuo cogitate beneficio. Ilk enim femper inß» diari tibi poterit, tu non femper Philotæ po*

1 ’ teris ignolcerc. Nec eft quod exiftimes eû qui , tâtum facinus aufus eft,venia pofte mutari.Scit

» eosqui mifcricotdiam confumpferût,amplius V fperare non polTe. At ego,etiam fi ipfe vel poe» nitentia vel beneficio tuo viélus quiefeere vot

I ƒ let,patrem eius Parmenionem tanti ducem ex* . ctcitus,amp; inueterata apud milites tuosauthort» täte,baud multum infra magnitudinis tux fa» ftigium pofitum,fciononçquo animo falutera

• *• fill J fui debiturum tibi.Quædam beneftcia odt» mus.Meruifle morte confiteri pudet.Supereft, -»• vtmalit vidcriiniuriamaccepilfe,quàmvitam.

Proinde ftio tibi cum illis de falute efte pu» gnandum.Satis hoftium fupcreft,ad quos per» fequendos ituri fumus. Latus a domefticis ho» ftibus muni. Hos fi fubmoueas, nihil metuo abexterno,Hæc Craterus.Nec exteridubt» tabant,quin coniurationis indicium fupprcftu» tus non fuiflet,nifi author aut particeps.Quem enim pium amp;nbsp;bonx mentis non amicum mo*

• 5 0 do,fed ex vltima plebe,auditis qux ad eum.de» : lata erant, non protinus ad regem fuifte curfu» rumfNec Ccballini quidem excplo,qui ex. fra»

1 iitj

IÉ8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q, VI NT I CVRTII

tre comperta fpfi nuncialTet. Parmenfonis filiS prçfeélum eqiritatus,omnium arcanorum régis atbitrumjiimulaiTe etiam non vacaiTe fermoni fuo regem,ne index alium internuncium quçre*

J ret. Nicomachum rcligione quolt;^ deum aftri* ftum jeofcientiam fuam exonerare properafle. Philotam confumpto per ludum iocumc^ pene toto die,grauatû efle pauca verba ad caput regt; gis pertinentia tarn longo amp;forfitan fuperua»

J 0 cuo infererc fermoni. Atenim fi non credidiifet ‘ talia deferentibus puetis, cur igitur extraxilTet biduùm,tâquam indicio haberet fidem^Dimit« tendum fuiife Ceballinum, ß delationem eius damnabat. In fuo qnemque periculo magnum

IJ animum habere.cum de falute régis timeretur, credulos elfe debere, vana quoqß defereteis ad« inittere.Omnes igitur quæftionc de co,vtpar« ticipes fceleris indicare cogeretur,habedam ef* fe decemunt.Rex admonitos vt confîliû filen«

* o tio premerentjdimittît. Pronnciari deinde iter in pofterum diem iubet,nequa noui initicon* ßli)daretur nota. Inuitatus eft etiamPhilotas ad vltimas ipfius epulas: amp;nbsp;non cœnàre modo, led etiâ familiariter alloqui cn eo que damna« ueratjiuftinuit. Secunda deinde vigilia lumini« bus extinftis,cum palicis in regii coeunt Ephe» ftion,amp; Craterus,amp; Cenus,amp; Ertgonus. Hi ex amicis.Ex armigetis atitem Perdicas amp;nbsp;Leona* tUs.Per hosimperatum,vtquiiuxta prçtorium 50 exeubabant,armati vigilareftt. lam ad omnes aditus difpöfiti milites, équités itinera quoque oblîdete iuflï, ne qnis ad Parmenionem, qui

LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;169

tum Mediæ magnifque copi/s præerat f occul« tus euaderet.Attarras autem cum trecentis ar* matis intrauetatregiam. hutc decem fatellites traduntur: quorum fïngulos déni armigeri fe* 5 quebantur. li ad alios coniuratos comprehen» dendos diftributi funt. Attarras cum trecentis ad Philotam milTus, claufum aditû domus mo« Iiebatur,L iuuenum promptifTimis flipatuslt;Nâ cæteros cingere vnditp domum iuirerat,ne oc« IO culto aditu Philotas poiTet elabi. Ilium fiue Te» curitate animi, fiue fatigatione refolutum (blt; mnus opprefleraf.qué Attarras torpentem ad* hue occupât.Tâdem ei (bpore difeuifo cum in* ij'cerentur catenæ, Vicit,inquit,bonitatem tuâ » J tex inimicorumacerbitas.nec plura locutû,ca«

pite velato in regiam adducunt.Poftero die rex edixit vt omnes armati coirent. vi millia fere militû vénérant: præterea turba lixarum calo* numlt;ç impleuerant regiam.Philotam armige* *0 ri agmine fuo tegebant, ne ante confpicipoG

fet a vulgo,q rex allocutus milites cflet. De ca» pitalibus rebus reges vetufto Macedonum mo* do inquirebIt.Exercitus in patte erat vulgi.ni* hil poteftas regum valebat,nifi prius valuifTet »5 authoritas. Igiturprimum Dymnicadauerin» ferturtplerif^quidpatrafletjquovc cafii extin* élus eilet, ignatis. Rex deinde in concionem prôced{t,vultu praeferens dolorem animi.Ami« corüm quoiç mœftitia expeftarioné haud par* 3 ® uam ci fecerat. Diu rex dimiflb in terram vul»

tu,attonito ftupenticj fimilis ftetit. Tâdem re* cepto animo, Pene, inquit, milites, paucorû ho*

»7® Q,TIHW CTRTII

mfnum fcelere vobls ereptus fum. Deâm pro* uidentia amp;nbsp;miferkotdia viuo.Confpeduicp ve* ftcr vcnetabilis coegtt,vt vehementius parrici* disirarcerergt;quoniam fpiritus^imè vits mex ƒ vnus frudus eft,tot fortilTimisviris de me opti*

me meritis tefetre adhuc gratiam poiTe. Intet* rupitque orationem milttum gemitus,oborts« que funtomnibus lachrymae.Tum tex inquit) Quanto maiorem in animis vedtis motum ex* 10 citaboycum tanti fceleris authores odenderoy quorum mcntionem adhuc refotmido,amp; tan^ faluielTe poflint^nominibusabnineoi Sed vin* cenda eft memotia priRinç charitatis,amp; coniu* ratio impiotum ciuium detegenda. Quomodo if autem tantum ncfas fiIeamfParmenio illaæta* testet mets,tot parentis mei meritis deuinflus^ omnium nobis amicorum vetuili(ïïmus,diicem tanto rcelerife prxbuit. Minißer eius Philotas Leucolaum, Si Demetrium,amp; hüc Dymnum, 9.0 cuius corpus afpicitis, exterofep eius amentiæ comités in caput meumfubornauit. Fremitus vndiep indignantium querentiumep tota cócio* ne obßtepebat,qualis folet ciTe multitudinis,amp; maxime militaris,vbi aut üudioagitur,autira. 9$ Nicomachus deinde. Si Metron, Sc Ceballinus produâ:i/]ux quifc^ detulerat exponunt. nul* Ïius eorum indicio Philotas in participes fcele* ris deßinabatur. Ita«^ indignatione prelTa^vox indicum fîicntio excepta eß.Tü rcx,QuaIis,in* f9 quit,ergoanimi vobis videtur,qui huiusreide* latum indicium id ipfum ßippreiTit, quod non (uifle vanû Dymni exitus declatat«^Incetta rem

LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fjt

deferens, tormenta nô timuit.Ceballinus ne mo mentum quidem têpotis diftulit exonerare (e, vceo vbi iauabar,irrumperet.Philotas folus ni* hil timuit,nihil credidit. O magni animi viriî.

S ifte regis periculo,cuni moneretur,vultum non mutareti'indicem tantæ rei folicitus non audilt; ret f Subeft nimirum (ilentio facinus, amp;nbsp;auida fpes regni prçcipitem animum ad vitimum ne* fas impulit.Pater Mediæ prseft.Ipfe apud mul

10 tos copiatiâ duces mets prxpotens viribus ma» iora quàm capit fperat. Oibitas quoque mea, quod fineliberis fum,fpernitur, Scd errat Phi» lotas. In vobisliberosjparentesjconfanguincos habco.Vobis iàluis orbusciTenon poiTum.Epi»

15 ftolam deinde Parmcnionis interceptam,quam adfilios Nicanorem Si Philotam fctipferat,re» citât, haud fane indicium grauioris confili; fe» tentem* Nancp fumma eiushæc eraf Primùm veftri cura agite,deinde veftrorû. fie enim quac

10 deftinauim^,faciemus.Adiecitc{;rex,ficefie feri ptam,vt fiue ad fîlios perueniifet,a confcijs pof fet intelligi:fiue intercepta effet, falleret igna» TOS. Âtenim Dymnuscum exteros participes fceleris indicaret,Philotam nô nominauit.Hoc quidem illius non innocentiæ, fed potentiæ in» dicium efl:,quod fie ab ijs timetur etiam,a qui» bus prodi poteft,vt dum de fe fateantur, ilium tarnen celent. Cxterum Philotam ipfius indi» cat vita.Amyntæ,qui mihi confobrinus fuit,amp;

J O in Macedonia capiti meo impias côparauitin* ' t fidias,rocium fe amp;nbsp;confeium adiunxit.Hic ht* talo,quogtauiQtem inimicum non habui,foto»

37* Q.VINTI CVRTH

rem fuam fn matrimoniü dedit.Hic, cum fcri« pfinèm ei pro iure tâ familiaris vfus atc^ ami» citiç,qualis (ors édita effet louis Hâmonis oialt; culo , ruHinuit fchbere mihi, fe quidem gratu« J lari quàd in numerum deorum receptus elfem: cæterum milereri eorum quibus viuendum ef» fèt fubeoqui modum hominis excederet.Hæc funtanimi etiam pridem alienati ame,amp; inui* détisgloriæ meæ,indicia:quç equidem milites, JO quandiu licuit,in animo meo prefli. Videbar cnim mihi partem vifcerum meorum abrum» pere,(i in quos tam magna contuleram , vilio« res mihi facerem . Sed iam non verba punien« da funt,Iinguæ temeritas peruenit ad gladios. JS Hos (fi mihi creditis} Philotas fn meacuit. fi ipfum dimiferoyquo me conféra militesfcui ca» put meum credamÆquitatuioptimç exercitus partiiprincipibusnobiliffimæiuuentutis vnum prsfeci:(àlutem,fpem,vi£foriâ meam fidei eius tutelæque commifi: pattern in idem faftfgium, in quo me ipfi poruiftis,admoui. Mediam,qua nulla opulentior regio eft, tot ciuium fociorûtp millia imperfo eius ditionilt;p fubieci.Vnde præ» fidium petieram,pcriculum exiftit.Quàm fœ» * S Heiter in acie occidilfem potius hoftis prsda,q

ciuis viftima f Nunc feruatus ex periculis quae fola timuijin hæc incidi quæ timere non debui. Soletisidentidem a me milites petere, vt faluti meae parcam.Ipfi mihi præftare poreftfs,quod 30 fuadetis vt faciam.Ad veftras manus,ad veftra arma confugio.inuitis vobis faluus e{fenolo,vo lentibusnópolfum,nifiTindicot, Tû Fhilotä

LIBER. Vf,

rclfgatispoft tergû mantbus,ob{bleto amiculo velatn iuÏÏït induci.Facile apparebat motos e(» fe tam miTerabtIi habitu^non Gneinuidia paulo ante confpedi.Ducê equitatus pridie vtdeiant, J fciebant régis interfuiGe conuiuio. Repente nô reum quidem modo^ fed etiam damnatû, imô vindum intuebantur. Subibat animos Parme* nionis quo«^ tanti ducis,tam clari ciuis Fortuna, qui modo duobus Glijs Hedore amp;nbsp;Nicanore IO orbatusjcum eo quem reliquum calamitas fece*

rat,abfens diceret caufam.Itat^ Amyntas regis prætor inclinatam ad mtlericordiam concioné rurfus afpera in Philotam oratione commouit. Proditos eos eiTe Barbatis,neminem ad coniu* 1$ gern fuam,neminem in patriam,amp; ad parentes fuifferediturum: velut trneum corpus,dempto capite,Gne fpiritu, Gne nomine, in aliéna terra ludibriû hoftisfuturQs.Haudquaquam proipe* te ipGus Amyntæ oratio grata régi fuit, quod so cóiugum,quód patrise admonitos,pigriores ad

cætera muniaexequenda FeciGet. Tunc Genus quanquam Philotse Fotorem matrimonio iecû coniunxerat, tarnen acrius quam quifquam in Philotam inuedus eG,parricidam cGie regis,pa 15 trise,exercitus,clamitans;Faxumquc,quod ante forte pedes iacebat,arripuit,emiGurus in eum, vt piericp crediderc,tormentis fubtrahere cupi* ens.fed tex manum eius inhibuit,dicendç prius caufsedebereGeri poteGate,nec aliter iudicari 50 paGiirum fe aflßrmans. Tum dicere rurfus per»

milTus PhiIotas,Guc confeientia fcelcris,feu pe* riculi magnitudine amens amp;nbsp;attonitus,nonat»

«LVlNTl CVRTII

tollere oculos,non hiTcere audebat. Lachrymfa deinde manant(bus,linquenrc animo, in eum 4 quo tenebatur, incubuit. Abfterfifqueamiculo eiusocuiis,paulatimrecipiens (piritum ac vo» cem, diflurus videbatur. lamq; rex intuens en, Macedones,inquir,de teiudicaturi funt.quæro an patrio fermone fis apudeos vfurus? Tum Philotas-Præter Macedonas,inquit, pleritj ad» funt,quos facilius, quæ dicam, percepturos ar» 10 bitror,fî eadem lingua fuero vfus qua tuegifti, non ob aliud credo,quàm vt oratio tua intelligi polTeta pluribus.Tum rex,Ecquid videtis odio etiam fermonis patrij Philotam tcncri ( Solus quippe faftidit eum dicete, Sed dicat fane vt» 15 cunqjcordi eft,dum memineritis æqueilluma

noftro more atcp fermone abhorrere.Atqueita ” côcione exceflît.Tum Philotas, Verba,inquit, innocent! reperire facile eft, modum verborum »» milèro tenere difficile.Itaqp inter optimamcon

fciêtiam Sc iniquiffîmam fortunam deftitutus, i. O ignoro quo modo amp;nbsp;animo meo Sc tempori pa»

ream. Abeft quidcm optimus caufæ mcç iudex, qui cur me ipie audire noluerit,non me Hercu» leexcogitojcumillivtiquecognita caufa tam damnare me liceat,quàm abfoluere.NÔ cognita X S veto liberari ab ablènte non poiTum, qui a prae» »• fente damnatus fum.Sed quanq vinfti hominis »» non fuperuacua (blum, (èd etiaminuifa defem »’ fio eft,quîe iudicem non docere videtur, fed ar» guerestamé vtcûcp licet medicere,memet ipfc 30 nô deferam, nec cômittam vt damnatus etiam

mea fcntentia videat, Equidem cuius criminis

tl B. VT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyj

reus nm,non video. Inter coniuratos nemo me Dominae. De me Nicomachus nihil dixit. Ce» ballinusplus quàm audierat, feirenon potuit. Atqui coniuracionis caput me fuÜTe credit tex.

ƒ Potuit ergo Dymnus eum præteire, quem in» ièquebatunpræfertim cum quærenti ibeios vel falfo (uerim nominandus,quo facilius, qui ten» tabatutjpoiTet impeili.nó enim deteflo facino» te nomen meum præten'it, vt polTet videriCo» lo cio peperci(re.Nicomachus,quem taciturumac

cana cle femetipfo credebat,confeirus, ali/s nogt; minatis me vnum fubtrahebat.Quærocommi» litones,(ïCeballinus nó meadiirer,nihilmede coniuratis fcire voluiflctjuum hodie dicerê eau» XJ fam nullo me nominante {Dymnus fane 8c vi»

uat adhuc, amp;nbsp;velit mihi parcere: Quid cæteri, qui de fe côBtebunturfme videlicet lùbtrahentj » Maligna eil calamitas: amp;nbsp;fere noxius,cû fuo fup » plicio crucietur, aquiefeit alicno.Totcôfcij ne *0 in equuleumquidem impoiitiverû fatebunturf »» Atqui nemo partit morlturo,ncc cuiq moritu» ** rus,vt opinor. Ad verum crime,8c ad vnumre»

uertendum mihi eil.Cur rem delatam ad te,ta» cuiilifcur tâ fecurus audilli(Hoc,qualecû(]^ eil, *5 confeiromihi,vbicuncßcs Alexandcr,rcmififti:

dextram tuâ amplexus réconciliât! pignus ani» mi,conuiuio quoep intetfui« Si credidifti mihiy ablblutus fumiii peperctlli, dimiflus.Vel iudi» clum tuum ferua.Quid hac proxima no6te,qua 3^ digreiTus fum a menfa tua,feci^quod nouum fa» cinus delatum ad te,mutauit animum tuum? graui ibpore acquit feebam^ cû me malis indot»

lyS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.V INXI CVRTII

mientem meis inimici vinciêdo excitanït. Vn» de amp;nbsp;parricidç Sc prodttori tä alti quics fomni^ Sceleradycófcientia obfttepente, cum dormire non polïïnt,agitant cos furiæ,nô cogitato mo» j do, ftd Sc confummato parricidio. At mihi fe« curitatem primum innocentia mea, deinde delt; xtra tua ob tolerant. Non timui ne plusalienæ crudelitati apud te Iiceret,q clemétiæ tus.Sed ne te mihi credidiflc pœniteat, res ad me defe» IO tebatur apuero,quinon teftem,non pignus im did) exhibere poterat,impleturus omnes metu fi cœpiiTetaudi'ri. Amatoris amp;nbsp;fcorti iurgio in» terponi aures meas ctedidi inamp;elix,amp; fîdê eins fufpeftam habui,quod nó ipfe deferret,fed fra» 15 trem potiusfubornaret.Timui ne negaretmä» dafle fe Ceballino,amp; ego viderer multis amico» rum régis fuifle periculi cauG. Sic quoque cum Isferim neminem,inueni qui mailet petite me, quam incolumem eße.Quid inimicitiarum cre xo ditis accepturum fuiiTejfi infontes lacefTiiTem^

Atenim Dymnus feoccidit.Num igiturfaftu« rum eum «tuinarepotuifmintme. Ita quod fo» Ium indicio ndem fecit, id me cum a Ceballino interpolatus fum,moucrenó poterat. At hercu xj le fi cófcius Dymno tâti fccletis fuiffem,biduo

illo proditos efie nos difiimulare nó debui.Ce« ballinus ipfe tolli de medio nullo negotio po« tuit.Deinde poft delatum indiciû,quid opperi« tutus eramfCubicuIum regis folus intraui ferro 30 qui dem cinftus. Curdiftuli facinus ? An fine

Dymno non fum aufusTIIe igitur princeps co» iurationis fuit. Sub illius vmbta Phiiotas Ute»

I-T B. VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177

bam^qui regnum Macedonum afFefto.Etquis è Tobis corruptus cft donisfquem ducem, quern præfedum impenfîus coluiïMihi quidem obij» citur,quod focietatê patrij fermonfs afperner, S quod Macedonum mores faftidiam. Sic ego im pcrio quod dedignor, immineo. lam pridé na» liuus iîle iermo commercio aliarû gentium ex* oleuicitâ viftoribus, quàm viftis peregrina lin» gua difcenda eft.Nô me hercule ifta me magis I« lædunt,q quod Amyntas Perdicç fîlius infidia* rus eftregi, cû quo amicitia fuerit mihi,non recuib defendere,fi fratrem regis non oportuit diligi a nobis. Sin autem inillofortunægradu pofitum etiam venerari necefle erat, vtrû quæ» 15 fo,quôd non diuinaui, reus fumf’Animpiorum amicisinfontibus quoqp moriendum eftfQuod fi sequumeftjcur tamdiu viuo? fiiniuftum,cur nunc demum occidor? Atenim fcripfi, miferetf me eorum quibus viuendum effet fub eo qui ic io louis filium crederet. Fides amicitiaE,veri con» fill, pcriculofa libertas, mcdecepiftisîvos, quæ fenticbam,ne reticerê impuliftis.Scripfiffe me hoc fateor régi,non de rege.non enim faciebam inuidiam,fed pro eo timebâ.Dignior mihi Ale* ay xander videbatur,qu{ louis ftirpé tacitus agno fceret,quàm qui prçdicatione iaftaret.Sed quo* niam oraculi fîdes ccrta cft, fit deus caufe meæ teftis. Retineteme in vinculis,dum confulitur Hammonius arcanum amp;nbsp;occultum fcelus.Inte* 30 tim qui regem noftrum dignatus eft filium, ne* minem eorum quiftirpifuæinfidiati funt,Iatc» repatietur.Sicertiora oraculis creditis effe tor* m

178 Q.VINTI CVRTii

menta,ne hanc quidem exhibends vcrïtatJs fi# dem dcprecor. Solent rei capitis adhibere vo, bisparentes.Duosfratres ego nupet amifi:pa» ttem nee oftédere poiTum^nec inuocare audeo*

5 cum amp;nbsp;ipfe tanti criminis reus ßt. Parum eft enim tot modo liberorum parétemgt;in vnico fi» lio acquiefcentem^eo quoep orbari,ni ipfe in ro# gum meum imponitur. Ergo chariftime pater, amp;nbsp;propter me morieris,amp; mecum. Ego tibi vi» xo tam adimo,ego feneflutem tuâextinguo.Quid enim me procreabas infoclicem aduerfantibus dijsi an vt hos ex me fruftus perciperes,qui te manentfNeftio adolefeétia mea miferiorlitjan (ènedus tua.Ego in ipfo robote aetatis eripior, X5 tibi carnifex (piritum adimet, quem ß Fortuna expedarevoIuilTet^naturapofcebat.Admonuit me patris mei mentio, quàm timide amp;nbsp;cuncla» ter,quæ Ceballinus detulerat ad me, indicate debuerim. Parmenio enim cum audifiet vene» a o num a Philippo medico régi parati, deterrerc eum voluit epiftola fcripta,quo minus medica» mentum biberet,quod medicus dare conftitue» rat.Num creditum eft patri mco? Num vllam authoritatem eius liter« habuerunt f Ego fpiè ts quoties qu« audieram detuli,cum ludibriocte» dulitatis repulfiis fumfSic amp;nbsp;cû indicamus,in» uiß:amp; cum tacemusjfufpefti fumus. quid face» re nos oportet? Cûvnus e cirenftantium tut ba exclamaiTetjBene meritis noninßdiari:Philt; J 0 lotas,refte,inquit,quirquis es,dicis.Ita(^ ß inß» diatusfum,pa;nam non deptccor,S£ finem fa» do dieendi, quoniam vltima verba grauia ßint

Liber rn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179

vlfà âurfbus veltris. Abducitut deinde ab f)$ qui cuftodiebant eum. Etat intet duces manu ßregt; nuus Belon quidam,pacis attium, amp;nbsp;ciutlis ha* bitus rudis, vêtus miles,ab humili otdinead eû J gtadum in quo tûc état, promotus:qut tacenti* bus cçtetis,llolida audacia fetox,admonete eos cœpit,quoties quilqß diuetlbtijs quæ occupaß fent,detutbatus e(ret,vtputgamenta (ètuotum Philots tecipetentut eo,vnde cômilitones ex* I « pulifletsauto atgentoqt véhicula eius onufta tolt; tis vicis ftetifleut ne in vicinia quidé diueriôti) quenqua commilitonum receptum e(re,(cd pet difpoßtos quos ad Ibmnû habebat, omnes pto* cul telegatos,ne ftemitu vllo mutmutantiû in» tetfe,ûlentio vetius quàm fomno excitatetur, Ludibtioei fuifle rufticos homines, Phrygafç ii Paphlagonas appellatos, qui non ctubefce» ret Macedo natus homines linguæ fuæ pet in» terpretem audite .Cum Hammoncm confult ie vellet,eundem louis atguüTe mendacium, Ale» xandtum filium agnofcentisjfcilicet vetitum ne inuidiofum effet quod di; offetrent. Cum inß» diatetut capiti regis amp;nbsp;amici, non confuluiflè cum louem.Nûc ad oraculum mittete,dum pa* ter eius rolicitetur,qui præGt in Media;amp; pe» cunia,quæ eius cuftodiæ commiffa fit, perdi» tos homines ad focietatem fceleris impellat. Ipfos mifluros ad oraculum,non qui louem in» terrogent, quod ex rege cognouerint; fed qui 50 grattasagant,qui vota pro incolumitate regis optimi perfoluant.Tû veto vniuerfa concio ac* cenfa elt|amp; â corpotis cuftodibus initia fadû, m ij

I So nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q,VINT! CVRTlI

clamantibus difcerpêdum efle parricfdain magt; nibus eorum.Id quidetn Philotas,qui grauiora fupplicia tnetueretjhaud faneiniquo animo au« diebat» Rex in concionem reuerfus,fiue vt in cuftodia quoque torqueret, fiue vt diligentius cunfta cognofceret,concilium in poiîerû diem diRulit.Quaquam in vePperam inclinabat dies, tarnen amicos conuocari iubet:amp; cæteris qui» dem placebat, Macedonum more obrui faxis. 10 Epheiiion autem amp;nbsp;Graterus amp;nbsp;Genus tormé»

tis veritatem exprimendam eiTe dixerunt: amp;nbsp;illi quoqj qui aliud fuafcrant,in herum fenten» tiam tranfeunt.Goncilio ergo dimi(ro,Ephefti5 cum Gratero amp;nbsp;Geno ad quæftionem de Phi« ij lotahabendam confurgunt.Rex Gratero accet fito,amp; fermone habito,cuius I'umma non édita cfl:,in intimam diuerforij partem fecenît,amp; re« motls arbitris , in multam noftem quæftioni« expedauit cuentum.tortotes in confpeftu Phi* xo lotæomnia crudelitatis tormenta proponunt.

Et ille vltro,Quid ceflatis,inquit,régis inimicû interfeélorem confitentem occidere? quidquæ« ftioneopus eft?Cogitaui,voIui.Gratetusexige« rc,vt quae confiteretur,in tormentis quolt;5 dice« »5 ret. Dum cotripitur, amp;nbsp;dum obliganrur oculi, dum veftis exuitur,gentifl iura,deos patries ne» quicq apud furdas aures inuocabat.Per vltimot deinde cruciatus,vtpote amp;nbsp;damnatus,amp; inimi» cis in gratiam régis torquentibus,laceratur. Ac 3 0 primo quanq hincignis,illinc vcrbera iamnon ad quaeftionem,fed ad poena ingerebantur,non vocem modo, fed etiam gemitus habuit in po«

LIBER VI.

181

teftatc. Sed pofleaquä intumefcens corpus vllt; ceribus^flageilorum iélus nudis oHibusincuiTos ferre non poterar: fi tormentis adhibituri mo« dum effent, difturum fe,quæ fcirc expeterent, S pollicetur.Sed fînemquæftioni forc,iurare eos

per Alexandri falutem volebat,remouericp tot» tores. Et vtrocp impetrato,Cratero inquit,dic quid me velis dicere. Ilio indignante ludificari eum, rurfuftj renouäte tortotes, tempus petcre Io cœpitdum recipcretfpiritßjcunfta quae feitet, indicaturus.Intetim équités,nobiliffim’ quifiÿ, amp;nbsp;ij maxime qui Parmenionem propinquaco« gnatione contingebant, pofteaq Philotam tor» queri fama vulgauerat,legem Maccdonu veriti, 15 qua cautum erat,vt propinqui eotum qui régi infidiatierâtjcumipfîs necarenturjalij feinter* iîciunt, ali) in deuios montes vailafq) folitudb nés fugiunt,ingenti per tota caftta terrore dif» fufo:donec rex tumuitu cognito,legem fe fup« lo plicio coniunftis fontium remittercedixit.Phi

Iotas veto ne an mendacio liberate fe acruciatu vpluerit, anceps côieftura eft; quoniam amp;nbsp;vera confeffis,amp; falfa dicentibus, idem dolotis finis oftenditur.Cæterum,Pater,inquit,meus Egilo* 15 CO q familiariter vfus fit, non ignoratis. Ilium dico Egilocum,qui in acie cecidit. ille omnium malorum nobis caufa fuit.Nam cû primum lo' uisfilium fe falutariiuffit rex,id indigne ferens ille,Hune igitur regem agnofeimus, inquk,qui 30 Philippum dedignatur pattern? Aftum eft de ” nobis,fi ifta perpeti poffumus. Non homines folum,fed efiä dcos dcfpicit,qui poftulat deus m iij

18i ITINTI CVRTlt

credi. Amißmus Alexâdrum^mifimus regenij jncidimus in rupetbiam^nec dijs quibus (e ex« zquat,nec hominibus quibus fe eximit, toléra* bilem. Noftro ne fanguine deunt fecimus,qui g nos faftidiatfqui grauetut mortalium adiré có»

ciliumfCredicemihi,amp; nos,ß viri fumus^ di/s adoptabimur.Quis proauû eius Alexandrum, quis deinde Archelaum^quis Perdicam occifos virus eft ( Hic quidem interfedoribus partis 10 ignouit. Hxc Egilocus dixit (ùpra coenam,amp; poßero die prima luce a pâtre accetfor. Trißis eiat,amp; me mceßü videbat. Audieramus enim qux folicitudinem incuterent. Itaque vt expe* riremur vtrum ne vinograuatus effudiiTet ilia, 15 an altiore concepta conulio,accetßri eum pla* cuit,ac venire. Éodemque fermonevitro peti* to,adiecit, re,ßue auderemus duces eHeæroxt* mas a nobis partes vindicaturü:ßue deeßet ani* mus,cófiiium ßlentio eiTetedurû.Parmenioni »o viuo adhuc Dario intepeßiua res videbatur.no enim ftbi,fed hoßi eße occifuros Alexandrumt Dario veto fublato, prxmiü régis occifi Aßam amp;nbsp;torum Orientem interfeftoribus eße ceßu« rum.ApprobatoqueconfiliOjin hxc fides data *5 cß,amp; acccpta.Quod adDymnum pcrtinct,ni« hil rcio;amp; hxc confeßus, intelligo non prodcße mihi quod protfus fceleris expers fum. Illi rur« fus tormentis admotis,cum ipßs quoque haßis os oculofque eius euerberarcnt,vt hoc quoque }o crimen confiteretur,cxpteßere .Exigentibus deinde vtordinemcogitati fceleris exponeret, cum diu BaAta tetcntiua regem viaetentur.

LIB. VI« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183

tfmuifTe refpondit^e pater l x x natus aonos, tand exetcitus dux , tantx pecuniæ cuftos^in* terim exttngueretur,ipfi'que fpoliato tantis vi* tibus,occidendi legis caufa non effet. Feftinaffe ergo fe,dum premium haberet in manibus.Re* præfèntare confïltum cuius pattern fuiffe au* thorem nifi crederent,tormenta quanquam to« lerare non poifet,tarnen non tecufate. Illi col« locuti fatis quslïtum videii^ad regem reuertû«

1* tunqui pofterodie, amp;nbsp;qua: confeffus erat Phi» Iotas,recitati:amp; ipfum,qoia ingredi non pote* Ï ratjiuflit afferri.Omnia agnofcente eodem,De» mettius qui proximi fceleris particeps elfe ar» guebatur,ptoducitur, multa affirmatione, anl« micp pariter conftantia amp;nbsp;vultu abnuens quic« quam fibi in regem cogitatum elfe. Tormen« ta etiam depofcebat in femetipfum.Cum Phi» Iotas circumlatis oculis incideret in Calin que» dam haud procul ilantem, propius eum iuffit accedere. Ilio perturbato, amp;nbsp;recufanti tranfi'te ad eum, Patieris , inquit, Demetrium mentirif turfufqueme excruciarif Calin vox fanguifque defeceranc,amp; Macedones Philotam inquinare innoxios veile fufpicabantutzquia nee a Nico»

ij macho,nec ab ipfb Phiiota, cS torquerctur,no Riinatus elfet adolefcenssqui vtprxfeftos régis circüßantes fe vidit,Demetriü Sc Cemedpfum id facinus cogitafle confeffus eft. Omnes ergo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

à Nicomacho nominatos more patrio dato fi» gno faxis obruerunt. Magno non modo falu» tis,fed etiam vitae pertculo liberatus erat Ale» xandetjquippc Parmenio Sc Phiiotas princi»

m inj

l84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4V1NTI C7RTII

pes atnicoruni,nifi palamfontes,fîne indigna» tione totius exercitus non potuiiTent damnati. Itacp anceps quçftio fuit.Dum infitiatus eft fa» cinus, crudeliter torqueti videbatur : poft con» feflîonem Philotas ne amicotum quidem mife» ricordiam meiuit.

Q..CVRTII

DE REBVS GESTIS

alexandri magni

REGIS MACEDONVM, Liber Septimus.

, Hilotam (îcutrecétîbus fceleris ciusveftigijs iure affeftû fupplicio cenfue» rant milites,ita poftea q ! deiîerat elTe quem odii» ; fentjinuidia in miCericot diâ vertitur.Mouerat amp;nbsp;I claritas iuuenis,amp; patris eius fenedus atlt;^ orbi»

tas.Primus Afiam aperuerat régi,omnium pe» riculorum eius particeps: femper alterumacie cornu defenderat, Philippo quotp ante omnes amicus,amp;ipfi Alexandro tamfidus,vtoccidé» di Attalû non alio miniftro vti malIet.Horum cogitatiofubibatexercitum, feditiofæcp voces referebâtur ad regcmiqueis ille haud fane mo»

LIBER vu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l8y

tuSjfatiRj prudêsrttij vida negodo difcud^edb cit vt omnes in veldbulo regiæ prçfto affiorêt: quos vbi frequentes adefTe cognouit, in conciot nem proceffit.Haud dubie ex compoßto,Aßä« dos poftulate cœpit, vt Lynceftes Alexander, qui multo ante quàm Philotas regem voluÜTet occidere,ex hiberetur. A duobus indicibusfßcut fupra diximus}delatus,tertium iam annum eu ftodiebatur in vincuIis.Eundê in Philippi quo* I o que cædem coniuraiTe cum Paufania,pro com«

perto fuittfed quia primus Alexandrum regem ialutauerat, fupplicio magis quàm crimini fue« rat exémptus.Tum quot^ Antipatri ibeeri eius preces iuHam regis iram morabâtur. Cçterum recruduit foporatus dolor: quippe veteris peri» culi memoriam,ptæfentis cura renouabat. Igi» tut Alexander ex euftodia educitur: iuiTufe^ di» cere,quanquâ toto triennio meditatus état de» fenfionem, tarnen hæiîtans amp;nbsp;trepidus,pauca xo ex ijs quæ compofuerat,protulit: ad vitimû nô memoria (blum^fed etiam mens eumdeftituit. Nulli erat dubium,quin trepidatio confeienda: indicium effet,non memoriæ vidum.Itaque ex ijs qui proxime aftiterant, obluAantem adhuc »5 obliuioni lanceis confoderunt : cuius corpore

fublato, tex introduci iuffît Amyntâ amp;nbsp;Sym» mannam.Polemon veto minimus exfratribus, cum Philotam torqueri comperifret,profugc» rat. Omnium Philotæ amicorum hi chariflimi 30 fuerant,ad magna amp;nbsp;honorata miniileria illius

maxime fuffragadone produAümemineratque tex fumrao Audio ab eo conciliatos (ibi. Nec » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

l86 «LVINTI CTRTU

dubitabat huius quoc^ vitfmi coIiUj fulflê par* ticipes.Igitutolim fibt elfe fufpeflos matris fug literis,quibus elTet admonitus,vt ab bis faluté fuam tueretut:cctetâ fe inuitum détériora ere» 5 dentem,nunc manifeflis indid's vi^m iuflinè vinciri.Nam pridie quàm detegerecur Philots fcelus, quin in (ècreto câ ipfb fuiflent^nó poiTe dubitari. Fratrem veto, qui profugcrit cö Phi* lotas torqueretur^peruifle fugçcauram.Nupet 10 praeter cofuetudinem officij,fpecie amoris Ion* gius cçteris admoutiTe femetipfos lateti fuo nul la probabili caufa^feq; mirantem quöd non vice fua tali fungerctur officio,ex ipfa trepidatione corn perterritSjftrenue ad armigeros, qui ^xi*

' 5 me fequebatur,receflifle. Ad hoe accedere^qudd cum Antiphanes fcriba equitum Amyntae de* nunciaffiet pridie quàm Philotç fcelus deprehé* fum effet, vt ex fuis cquis more folito daret ijs qui amifîffent fuos,fuperbe tefpondiffe, nifï in* t9 cepto defifferet, breui fciturumquis ipfe effet, lam linguae violétiam,temeritatemlt;5 verhorn, quæ in temetipfum facularentur, nihil aliud ef* fe,quàm fceleAt animi indicem ac teffem, quae ft vera effent,idem meruiffe eos, quod Philotä. tS fi falfa,cxigerc ipfum vt refellant. Produäus deinde Antiphanes de equis non traditis 8c adieflis etiä lupetbe ministlnde captus Amyn* tas,fada dicedi poteftate, Nihit,iquit,inrerefl registpeto, vt dum dico,vinculis liberet. Rex } • folui vtrunque iubetydefyderantique Amyntae vt habitus quo^ redderetur,armigeri tanceam dari iuffittquam vt Içua compt€hendit,euita*

UBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187

to eo loco in quo Alexandri corpus paulo an* te iacuetat,Qualifcunque, inquit exitus nos manet rex, conHtemur prolperum tibi debitu* tos, triftiorem fortunæ imputa turos.Sinepra;« j iudicto dicimus caufanidiberis corporibus ani* miiquehabitumetiam in quo tecomitari folc* mus,reddidifti. Caufam non poßumus^fortu» nam timere defînemus, Te quæfo, permittas mihi id primum defenderc,quod a te vltimum 10 obicftum eft . Nos,rex,fermonis aduerfus ma» ießatem tuam habiti nullius confci) fumusno» bis. Dicetem iam pridem viciiTe te inuidiam* ni(î periculum efler, ne alia maligne difla cre» deres blanda oratione purgari.Cæterum etiam IJ fi militis tui vel in agrnine deficientis Sc fatU gati,vel in acie periclitantis, vel in tabernacu* lo ægri,amp; vulnera curantis, aliqua vox afpe* tior effet accepta, merueramus fortibus faftfs, vt malles ea temport noftro imputare,quàni ao animo.Cû quid accidit triftius,omnes rei funt.

Corporibus nollr(s,quæ vtique non odimus,in« fefias admouemus manus.Parêtcs liberis fi oc* currant,amp; ingrati Sc inuifi funt. Contra cun» donis honoramur, cum præmijs onufii teuer* SJ timur,quisferre nos potefi lt;nbsp;quisillam animo* rum alacritatem contineref Militâtium nec in* dignatio nec lætitia moderata eft. Ad omnes af^dus impetu rapimur, vituperamus, lauda* mus,mifetemur,irafcimur.Vtcunq5prçfensmo ) O uit aftéfi:io,modo Indiam adiré amp;nbsp;Oceanum li» bet,modo coniugum amp;nbsp;liberorn patriæc^ me* inotia occurrit. Sed has cogitatióes,has intet.iè

18S ^VINTICVRTII

colloquentium voces fignum tuba datum finit. In fuos ordines qui fcjj currimus,amp; quicquid ira* rum in tabernaculo conceptum eft,in hoftium efiunditur capita. Vtinam Philotas quoquein« J tra verbapeccaflet.Proindeadid reuertar,pro»

P ter quod rei fumus. Amicitiam quæ nobis cû Phiiota fuit, adeo non co inficias, vt expetifle quoqj nos, magnofque ex ea fruftus percepifle confitear.An veto Parmenionis,quem tibi pro» I o ximum eflc voluifti,filium,omnes pene amicos tuos dignatione vincentem,cultum a nobis efle mirarisfTu herculeffi verum audire vis}rex,hu jus nobis periculi caufa es.quis enim alius effe* cit vt ad Philotam decurrerent qui placere vel» J5 lent tibi? Abillo traditi,ad hunc gradum ami» citiæ tuæafcendimus.Isapud te fuit,cuius gra» tiam expetere,amp; iram timere poflcmus. Si non propemodum tuo verberatu ei omnes te præ» cunte iurauimus, eofdem nos inimicos amicof» T O que habituros effe, quos tu haberes, hoc facra» mcnto pietatis obftrifti aduerfaremur fcilicet quem turn omnibus prasferebas. Igitur fi hoc crimen cft,tu paucos innocentes habes ,immo hercule neminem .Omnes enim Philotæ amici *5 efle voluerunt:fed totidê quot volebantjcffe no

poterant.Ita fi a confcijs amicos nô diuidis,nec ab amicis quidem feparabis illos qui idem eflè voluerunt.Quod igitur confcientiæ affèrtur in* dicium ? vtopinor,quiapridie familiariter amp;nbsp;fi» 30 nearbitrislocutuseft nobifcum.At egopurga»

te non poiTem, fi pridie quicquâ ex vetere vita ac more mutaflèm. Nunc veto fi vt omnibus

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER. VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189

d(ebus,illo quocp qui fufpeftus c(l,fecitnus,con fuetudo diluet crimen.Sed equos Ântiphani no dedinMiszamp;pridiequàm Philotas deteélus eft, hæc mihi cum Antiphane res erahqui fi nos fu» 5 fpeftos facere vult,quôd illo die equos nô dedi» mus,{èmetipfum,quàd eos defyderauerit, pur* gare non poterit. Anccps enim crimen eft inter retinentem amp;nbsp;exigentem ,nifi quod melior eft cauCa fuumnon tradentis^quàm pofcentis alie« ï O num.Caeterû,Rex,equos decem habui,e quels

Antiphanes ofto iam diftribuerat ifs qui ami» ièranc fuos. Omnino duos ipfe habebam,quos cum vellet abducere homo fupcrbiflimus,certe iniquiflîmus, nifi pedes militate vellê, retinere * S cogebar. Nec inncias eo,1iberi hominis animo locutum efle me cum ignauiflîmo,amp; hoc vnum militiæfuæ vfurpante,vtalienos equos pugna» turis diftribuat.Huc enim malorum vêtum eft, vt verba mea eodem tempore amp;nbsp;Alexandroex» *0 curem,amp; Antiphani. At Hercule mater de no» bis inimicis tuis fcripfit.Vtinam prudentius ef» fet folicita pro filio,amp; non inanes quotp fpecies anxio animo figuraret.Quare enim non aflcri» bit metus fui caufam ( Denic^ non oftendit au» »•5 thorem,qüo fafto diftove noftro mota,tam trc pidas tibi literas fcripfit. O miferam conditio» nem meam,cui forfitannon periculofius eft ta» cere quàm dicere.Sed vtcunque ceflura tes eft, malo tibi defcnfionem meam dffplicere,quàm caufam.Agnofces autêquç difturus fumzquip» pememinifti cum me ad perducendos ex Ma» cedonia milites mitteresjdixlfte te multos inte»

IJO Q.VINT1 CVRTft

gros fuuenes in domo tuæ matris abfcódi.Prx* cepißi igitur mihi,ne quem præter te intuerer, fed detredantes militia perduceré ad te. Quod equidem feci, 8c liberius quàm expediebat mi» 5 hi,executus fum imperium tuum. Gorgiam amp;

Hecateum 8c Gorgatam quorum bona opera Vterisjindc perduxi.Quid igitur iniquius eß^^ me y qui fi ttbi non paruißem, iure daturus fui pcenas^nunc perirequia paruifNeque enim vila jo alia matri tuæ perfequendi nos caufa eß,quäm quód vtilitatê tuam mulicbri prçpofuimus gra ti^.Sex millia Macedonü pedicum,amp; d c equü tes adduxi^quorum pars fecutura me non eraty fi militiam detredatibus indulgere voluÜTem. xj Sequitur ergo vt quia illa propter hanccaufam irafcitur nobis^tu mitiges matrem,qui iræ eius nos obtulißi. Dû hæc Amyntas agit,fotte fu peruenerunt qui fratrem eius Polemonem , de quo ante eß didum,fugientem confecuti^vin* ao dum reducebät.lnfeßa concio vix inhiberi po tuit,quin protinus fuo more faxa in eum iace» ret.Atq; ille fane intcrritus,Nihil,ïquit,pro me deprecor,modo ne fratrum innocétiæfuga imlt; putetur mea.Hic fi defendi nonpotcß,meü cri XJ men fit. Horum ob id ipfum meiior eß caufay quod ego,qui ^fugi,fufpedus fum. Ad hçc elo» cuto vniuetfa concio afienfa eß, Lachrymx de» inde omnibus manare cceperunt, adeo in con» trarium repente mutatis,vt folum pro eo effet, Jo quod maxime læferat.Iuueniserat primoæta» tis flore pubefcens,quem inter équités tormen» tis Fhilotx contutbatosalienustenotabßule»

tl B, VII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xpf

Mt.Defèrtum enim a comitibu$,amp; h^ßtantem inter reuertendi fuglendique conßliiim y qui fe« cuti erant,occupauerunt.ls tum flere cœpit,amp; os fuum conuerberare,mœftus non ob fuam vi«

S cem, fed propter ipfum periclitâtium fratrum, Moueratque iam regem, nó concionem modo, fed vnus erat implacabilis frater,qui terribili vuitu intuens eum,Tum,ait,demes lachryma« te debueras , cum equo calcaria fubderes, fra« zo trum dcfercor,amp; defertoru comes. Mifer, quo,

Sc vnde fugiebas f Eßecifti vt reus capitis ac« cuiatoris vierer verbis. Ille peccaiTe ie,fed gra» uius in fratres,quàm in femetipfum,fatebatur. Tum veto neque lachrymi5,nequeacclamat{olt; Xƒ nibus, quibus ifudia fua multitudo proßtetur, temperauerunt. Vna vox erat pari emißa con« fenfu, vt infontibus Sc fortibus viris parceret, Amici quoque data mifericordiæ occaiione con iurgunt,flentc(que regem deprecantur, Ille ßgt; *0 Ientiofaâo,Etip(è,inquit,Amyntam mea fen»

tentia fratreique eins abfoluo. Vos autem iu« uenes malobeneßcii mciobliuifci, quam peri» culi veftti memimiTe.Eadem ßde redite in gra» tiam mecum,qua ipfe vobifcum reuertor. Niß i J quæ delau cirent,excuiriirem,valde diißmula»

tio mea üifpeda elfe potuiiTet. Sed fatius eit purgatos efle,quam (u(pe61olt;. Cogitate nemi» nem ablblui poiTe, niß qui dixetit caufam. Tu Amynta ignofce fratti tuo. Erit hoc ßmpli» 30 eiter etiam mihi réconciliât! animi tuipignus.

Concione deinde dimißa, Polydamanta voca» d iubet.Longc acceptißunus Parmenioni erat,

içt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q,V INTI CVRTII

proximus lateri in acte Rare foIitus.Et quanquâ confcientia fretus in regiam venerat, tarnen vt iuflus eft fratres fuos exhibere,admodum iüue* nes,amp; régi ignotos ob æ ta tem ,fîducia in foli» citudinemverfa,trepidare cœpit,fçpius qug no» cere poflent,quàm quibus eluderetur,reputans. lam armigeri quibus imperatum erat ,produ» xerant eos, cum exanguem metu Polydaman» ta propius accedere iubet : fubmotiiqué omni» 10 buSjScelere, îquit, Parmenionis omnes pariter appetiti fumus,maxime ego ac tu,quos amici» tiæ fpecie fcfellitsad quem perfequendû punien dumtjfvide quâtum fidei tuæ credam)temini» ftro vti ftatui. Obfides,dum hoc pcragis,erunt fratres tui.Proficifcerc inMediam,amp; ad prfcfe» ftos meos literaà fcriptas manu mea petrer. Ve locitate opus eft,qua celeritatem famæ antece» das.Noftu peruenite illuc te volo: poftero die, quç fcripta erunt,exequi. Ad Parmenionê quo» to que epiftolas feres,vnam a mc,alteram Philotç nomine fcriptâ. Signum annuli eins in mea po* teftate eft.Si pater credit a filio impreiTumjCÜ te viderit,nihil metuet. Polydamas tanto libe» ratus metu,impenfius etiam quam exigebatur, promittit opera.Collaudatufcp,amp; prgmijs one* ratus, depofita vefte qua habebat. Arabica in» duitur. Duo Arabes,quorum interim coniuges ac liberi vinculum fidei obfides apud regem e* rant,dati comités. Per deferta etiam ob ficci» 30 tatemloca,camelis xi die,quo deftinauerat, ‘ peruenit.Et prius quàm ipfius nunciaretur ad» uentusjtutfus Polydamas vefte Macedonicam

Z. I B. vit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19)

in tabemaculum Ckandrifprçtor hic regius état} quarca vigilia petuenit. Redditi* deinde literiSjConflituerunt prima luce ad Par» menionem coiregt;Nancß cæteris quoque literas S regis attulerat. lam ad eum venturi étant,cum Parmenioni Polydamâta venifTe nunciauerût: qui dum Içtatur aduentu amici, fimulqj nofcem ai quæ tex ageret ,auidus (quippe longo inter* uallo nullam ab co epillolam acceperatjPoly* t « damâta requiri iubet. Diueribria regionis illius magnos receiTus habent,amœnoCç nemoribus manu confîtis.Ea præcipue regum fatraparûç^ voluptas erat. Spatiabatur in nemore Parme* nion médius inter duces quibus erat imperatû 15 literis regis, vt occiderent. Agendae autem rei conftituerant tempus,cum Parmenion a Poly» damante literas traditas legere cœpiffet.PoIy* damas procul veniens,vt a Parmenionecôfpe» élus eft,vultu lætitiæ (peciem prçferête, ad c5« to pleélendum eum cucutritîmutuacj gratulatio» ne funéli, Polydamas epillolam a rege feriptâ ei tradidit. Parmenion vinculum epiftolæfol* uens,quidnâ rex ageret,requirebat.Illeex ipfîs literis cogniturum eflerefpondit. Quibus Pat* 3-S menion leélis,rex,inquit,expeditionem parat in Arachofios.Strenuum hominem,amp; nûquam ceflantem. Sed tépus faluti fuæ tanta iam par» ta gloria parcere.Alteram deinde epillolâ Phi» lotæ nomine Ccriptam lætus,quod ex vultu no» 30 tari poterat, legebat. Turn eius latus gladio haurit Cleander, deinde iugulum ferit, cæteri exanimem quotç confodiunt. Et armigeri qui

194 Q.VIKTÏ CVRTII

adaditum netnoris aditecant, cognita casde,cii iuscaufaignorabatut,in cadraperuen(unt,amp; tumulcuolo nuncio milites concitant.llli arma« ti ad nemus in quo perpetrata cxdes erat,cögt; eunt, amp;nbsp;ni Polydamas,cxteri(^ eiufdem noxæ participes dedantur, murum circundatum ne« mori euerfuros denunciant ,omniü^ (anguine duci parentaturos. Cleander primores eorü in» tromitti iubet^literafqß regis (cripcas ad milites lo recitat,quibus infidiç Parmenionis in rcgê,pre* cefç vt ipfum vindicarent,continebâtur.Igitur cognita régis voluntatc,nô quidem indignatio, fed tarnen feditio cópreda ed.Dilapfis pluribuS pauci remanferunt, qui faltem vt corpus ipfïus ïj fepelirepermitterentjprecabantur.Diuidncga

turn cd Cleandri metu,ne ofFcnderet tegê^ Per« tinacius deinde precantibus,materiem conder« nationis fubtrahendâ ratus, capite decifo trun« cum humare permifit.Ad regem caput miflum 10 cd.Hicexitus Parmenionis fuit,militiç domiç clari viti.Multa (îne rege prorpcre,rex fine illo nihil magnaî rci gefferat. FœlicilTimo régi, 8c omnia ad fortunæ fux cxigenti modum fatisfe« cit^lxx natus annos, iuuenis,ducis,amp; fspeetiâ ’5 militis muneraexplicuit. Acer côfilioy manu drenuus,charus principibus, vulgo mili» turn acceptior.Hæcimpulerint ilium ad rcgni cupiditatem,an tâtum fufpeftum fecerint, am« bigi potedsquia Philotasvltimis cruciatibus vi« 3 O élus, vera ne dixerit,quæ fafta probati non po» terant,an falfis tormentotum petierit Enem, re quoque recenti^cum magis pofiet liqucre^dubi«

LIBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19 ƒ

ta tum eft. Alexander quos mortem Parmenioi nis conqueftos effe compererat, (èparâdos a cægt; tero exercitu ratus, in vnam cohortem fecre* uit,ducem^ his Leonidam dédit,amp; ipCum Par« 5 menioni quondam intima familiaritate coniun dum.Fere ijdem etant,quosalioqui rex habue» ratinuifos. Nam cum experiri vellet militum animos, admonuit qui literas in Macedonia ad fuos fcripfilîet, i;s quos ipfe mittebat, perlatu« le ris,cum fide traderet.fimpliciterad neceflarios fuos quifque fcripferat,quæ fentiebat.Alijs gra» uiserat,plerifque nô ingrata militia.Ita 8c agen tium gratias amp;nbsp;querêtium liter« except? funt. Et qui forte tçdium laboris per literas erànt IJ quefti,hanc feorfumcohortemacæteris tende» rc ignominiæ caufa iubet,fortitudine vfurus in bello,libertatem linguæ ab auribus credulis re» moturus,amp; confilium temerariû forfitan:quip« pefortiflimi iuucnes contumelijs iritati eranr, le ficut omnia alia fbelicitas régis excepit. Nihil illis ad bella promptius fuit. Incitabat virtu« tem amp;nbsp;ignominiæ demendæ cupido , amp;nbsp;quia fortiora fada in paucis latere nô poterant. His ita compofitis Alexander Arianotum Satrapæ conftituto iter pronunciari iubet in armatos, quos iam tune mutato nomine Euergetas ap» pellabant, ex quo frigore vidufqj penuria Cy» ri cxercitum affeftum tedis 6c commeatibus iuuerant. Quintus dies erat vt in cam regio« }o nem peruenerat. cognofeit Satibarzanem, qui ad Beflum defeccrat,cum equitum manu ir« tupiilè rurfus in Aulicos. Itaque Çaronum, n ij

1^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VlNTt CVRTII

En'gnvi cum ArCabazo amp;nbsp;Andronicö Scv i mib libus Græcorum peditum,D c équités fequebâ» tur. Ip(è LX diebus gen tem Euergetarum ordi» nauit, magna pecunia ob egregiam in Cyrum 5 fidem donata, Reliélo deinde qui ijs præeflet

Amenide(fcriba is Darij fuerat J Arachofios, quorum regio ad ponticum marepertinet,fub» egit.Ibi exercitum qui fub Parmenione fuerat, occupauit.Sex millia Macedonum erant,amp; c c I o nobilesjdc quinqj millia Græcorum cum equiti» bus ducentisjhaud dubie robur omniu virium régis.Arachofijs datus Memnôprçtor, quatuor millibus peditum, amp;nbsp;d c equitibus in præfidiû reliftis.Ipfe rex nationem ne finitimis quidem 15 fatis notam,quippe nullo commercio volêtem mutuos vfusjcum exercitu intrauit.Paramede» fidæappellâtur,agreftc hominum genus,amp; in» ter Barbaros maxime inconditü.Iocorumaipc ri tas,hominum quocp fngenia durauerat. Geit» 10 diffimum Septentrionis axem ex magna parte fpeftant. Baftrianis adOccidcntem coniunfti funt, Meridiana regio ad mare Indicum vergif. Tuguria latere primo ftruunt. Et quia fterilis eH: terra materia,in nudo etiam montis dorfo vfqj ad fummum ædificiorum faftigium codem laterculo vtuntur.Cæterum ftruftura latior ab iino,paulatimincrementoópcris inardius co» gitur.Ad vltimum in carinæ maxima? modum coit.Ibi foramine relifto fuperne lumen acci» 3 0 piunt. Ad medium vites amp;nbsp;arbores ,fï quæ in ranto terræ rigore durare potucrunt,obruunr. Penitus hyeme dcfoflæ latét.Cum niuc difeuG

LIBER Vil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I97

fa aperiri humus cœpit,cælo folique reddûtur. Cæcerum adeo altæ niues premunt terram gei lu amp;nbsp;perpetuo pene rigore conftriftç, vt ne aui» um quidemjferæve vilius veftigium extet.Ob»

S fcura cæli verius vmbra quàm lux nofti fimi« , lisptemit terram,vix vt quæ prope funt,con» Ipici poflînt. In bac tarnen omnis humani cul» tus folitudine de ft i tu tus exercitus,quicquid ma lorum tolerart poteft,pertulit,inopiam,frigus, ïO laflitudinemjdcfperationem. Multos exanima» uit rigor infolitus niuis, multorum adufïit pe» des,plurimorum oculis præcipue pemiciabilis fuit.fatigati quippe in ipfogelu defîcientia cor» pora fternebantiquæ cum moueri defiflent,vis ï 5 frigoris ita aftringebat,vt rutfus ad furgendum conniti non pofl'ent. A commilitonibus torpen tes excitabantur. Neque aliud remedium erat, quàm vt ingredicogerentur.Tum demum vi» tali calore moto,mébris aliquis redibat vigor. Si qui tuguria Barbarorum adiré potuerunt, celeritcr refefti funt. Sed tanta caligo erat, vt ædificia nulla alia res quàm fumusoftenderet, Illi nunquâ ante in terris fuis aduena vifo,cum armatos repente confpicercr,fxanimati metu, *5 quicquidin tugurijserat, aftêrebant, vtcorpo» ribus ipforum parceretur,orantcs. Rex agmen circuibat pedes ,iacentes quofdam erigens, amp;nbsp;alios, cum ægre fequerentur, adminiculocor» poris fui excipiens. Nunc ad prima (igna,nunc 30 in mediûjüunc in vltimo agmine itineris mul» tiplicato labore aderat. Tandem ad cultiora peruentum loca cft, commeatucp largo récréa» n üj

ipB tVlKtl CVRTII

tas excrcttusjfimul amp;qui cófequi nópoterant, in tlla cadra venerunt.Inde agmen proceffit ad Caucafum montem, cuius dorfum Adam per» petuo iugo diuidit.hinc fimul mare quod Cl* $ liciam fubtr,illinc Cafpium fretum,amp; amneni

Araxem, aliaque regionisScythiædefèrta fpe» élat.Taurus fecundæ magnitudinis mons com mittitur Caucafo.a Cappadocia fe actollens Ci liciam praeterit, Atmeniæque montibus iungi» 10 tur.fic inter fe tot iuga velut ferie cohærentia perpetuû habent dorfum : ex quo AOæ omnia fere flumina, alia in rubrum, alia in Cafpium mare,alia inHyrcanum 8c Ponticum decidfif. Septemdecim dictum fpatio Caucafum fupe» Ï 5 rauit exerciPös. Rupes in eo decern in circuit» ftadia compleditur, quatuor in altitudiné ex* cedit, in qua vinftû Promethea fuilTe antiqui» tas tradit. Condendæ in radicibus montis vrbi fedes eleéla eft. Septe millibus feniorû Mace» *0 donum,amp; prgterea militibusquorum opera vti defiffet, permifTum in nouam vrbem confide» re . Hane quoque Alexandriam incolae appel» lauerunt. At Beflus Alexandri ccleritate per» tertitus, di/s patrijs facrificio rite faQo , (tcut illis gentibus moseft, cum amicis ducibufque copiarum inter epulas de bello confultabat* Graues mero fuas vires extollere,hoftium nunc temeritatem, nunc paucitatem fpernere inci« piunt. Præcipue Beflus ferox verbis,amp; parto } 0 per fcelus regno fuperbus,ac vix potés mentis dicereorditur,Socordia Darij creuifle hoftium famam. Occutriffe enim Cilicis anguftiflimis

LIB. VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199

faucibus/um retrocedcdo poffet pctduccrcin» cautos in loca naturæ fitu inuia^tot fluniinibus obiedis^totmontiS latebris, inter quas depre* hefus hoftis,ne fugs quidê,nedû reßßendi oc« J caßone fuerit habiturus.Sibi placete in Sogdia* nos recedere. Oxum amné velut murû obiedu* ru boûijdû ex ßnitimis gentibus valida auxilia concurrerent. Ventures autem Chorarmios,amp; Dacas,Sagaflt;^, amp;nbsp;Indos,amp; vitra Tanaim am* 1« nem colentes Scythas, quorum neminem adeo

humilem elTe, vt humeri eius non poflent Ma* cedonis militis verticem square. Conclamant temulenti vnam hanc fententiam falubrem eß fe : 8t BelTus circumferri merum largius iuber, IS debellaturus fuper menfam Âlcxandrum.Erat

in eo conuiuio Cobates natione Medus^fed ma Î'ics arti$(ß modo ars eft,nó vanÜTimi cuiufep udibrium)magis profeflione quàm fcientia ce» leber^alioqui moderatus Sc probus . Is có prs» 10 fatus effetjfcireferuovtilius parère dido,quàm afamp;rre conßlium, cum illos qui parcant, idem quod csteros maneat ,qui veto fuadeant, pro» prium ßbi periculum:poculum etiam quod ha» •gt; bebat in manu,tradidit: quo accepte Cobares, a J Natura,inquit,mottalium hoc quoque nomine »• praua amp;nbsp;finiftra dici poteft, quod in fuo quiftp »• negotio hebetior eft, quàm in alieno, Turbida fada funt confilia eorum,qui ßbi fuadent. Ob» ftatalijs metu$,alijscupiditas,nônûqnaturalis eorum quç cogitaueris,amor.Nam in te fuper» ” bianon cadit. Expertus cs vnumqucnq?,quod ipfe repereris,aut folum aut optimum ducete.

n Hi}

Magnum onus fuftines capite rcgtum infignc. Hoc aut moderate perfcrendum eft, aut,quod abominor,tn te met. Confilio no impetu opus eft. Adi/cit deinde quod apud Badrianos vub go vfurpabant ,Canem timidum vehemcntius latrare,quàm mordete. Altiftima quçlt;^ ftumina minimo fono labi.Quæ inlerui,vt qualiftunque inter Barbaros potuit efle prudétia,traderetur. In his audientium fufpenfam dederat expeâ:alt; tionem fui.Tum confilium aperit,vtilius Beifo quam gratius.Inveftibulo,inquit,regiæ tuçvc» locifttmus conftat rex. Ante ille agmen,quàm tu menfam iftam mouebis.Nunc ab Tanai ex» ercitum accetfes,amp; armis Rumina oppones.Sci licet qua tu fugiturUs es,hoftis fequi no poteft. Iter vttiç cómune eft,viftor{ tutius.Licet ftre» nuum metum putes elfcjvelociot tarnen fpes eft; Quin validions occupas gratiam,dedirque te? Vtcuncg ceflerit, meliorem fortunam dedi» _ tus quàm hoftis habiturus. Alienum babes re*

5 gnum, quo facilius eo careas. Incipies forfttan iuftus efle rex,cum ipfe fccerit,qui tibi 8i dare poteft regnum, amp;nbsp;cripere.Cofilium habesfide» le,quod diutius exequi fuperuacuum eft. Nobi» ' lis equus vmbra quo^ virgç rcgitur: fgnauus ne

10 calcarl quidem concitari poteft. Beflus 8c inge» nio 8c multo mero fetox,adeo exarfit,vt vix ab ' amicis, quo minus occideret eum fnam ftrin» xcrat quouj acinacem^cótineretur.Ccrte e con» uiuio profijiuit haudquaquam potens mentis.

15 Cobares inter tumultum elapfus,adAlexandrn transfugit.oélo millia Baéltianorû habebat argt;

UBER VII.

mata Beffus,quæ quandiu propter cæli intépe* riem Indiam potius Macedonas pettturos cre* diderantjobedienter imperatafecerunt. Poftea quam aduentare Alexandrum compertum

S infuosquiiqß vicosdilapß BeiTumliquerunt.II« le cum clientium manu,qui non mutauerant ß« dé ,0x0 amne fuperato,exuftir^ nauigijs qui» bus tran(ierat,ne ijfdem hoftis vteretur, nouas copias in Sogdianis côtrahebat. Alexander Cau lo cafumquidemfvtfupra diftum eft) tranficrat, ' ’ fed inopia frumenti propead famcm ventum erat.Succo ex Sifena expreflb,haud fecus quàm oleoartus perungebant.Sed huius fucci ducenis 3uadragenis denarijs amphoræ fingulæ, mellis enarijs cccxc ,cccvini æftimabantur: tritici nihil aut admodum exiguum reperiebatur. Sy» ros vocabant Barbari,quos ita (olerter abfcon» duHtjVt nifi qui defodetunt, inuenire non pof» (int.In ijs conditæ frugcs erant. In quarum pe» to nuria milites fluuiatili pi(ce,amp; herbis fuftine* bantur.Iamq^ hæc ipfa alimenta defecerant,cû iumenta quibus onera portabant, cædere iuïïî funt. horum carne,dum in Badrianos peruen^ tum,traxere vitam.Badrianæ terras multiplex t5 amp;nbsp;varia naturacft. Alibi multa arbor amp;nbsp;vitis largos miteflt;5 ftuftus alit.Solum pingue crebrt fontes rigant.Quæmitiora funt, frumento cô» feruntur. Cætera armétorum pabulo cedunt. Magnam deinde partem eiufdcm terræ fterilcs

30 arenætenent. Squalidaficcitate regio,non ho« minem,nô frugem alit. Cum veto venti a Pon« tico mari Tpirant^quicquid fabuli in campis ia«

XOl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VlNTt CVRTII

cetjConuerrunt.Quod vbi cumulatum efl, ma« gnorum collium procul fpecies eft,omniatß pti fiint itineris veftigia intereüt.Itacn qui tranfeût câpos, nauigâciû modo noâu fydera obferuât, ad quorum curfum iterditigunt: amp;propeino« dû clarioteft nodis vmbra,quàm lux. Ergo in« terdiu inuia eil regio,quia nec velligium quod fequantur,inueniunt,amp; mtor fyderum caligine abfconditur.Cærerum it quosille ventus qui i X O mari exori tur,deprehcndit, arena obruit. Sed quà mitior terra eil, ingens hominum equorn« que multitudo gignicur.Itac^ Badtiani équités XXX mil lia expleuerant. Ipfa Badra tegionis eius caput iita funtfub monte Paropamifo.Ba rj drus amnis præterit mœnia. Is vtbi Sc tegio» ni dédit nomen.hic Regt ilatiua habend nun« ciatut ex Græcia Peloponeniium Laconumcÿ defedio.Nondum enim vidi erant,cum profit cifcerentur tumultus eius prindpia nûciaturb »■c èc alius præfens terror affertur,Scythas qui vl« tra Tanaim amnem colunt,aducntare Beflb fe» rentes opem. Eodem tempore,quae ingente Ariorum Caucarus Sc Erignus gelTetant, per* feruntur. CommiiTum erat prælium inter Ma» *5 ccdones Ariofip.Transfuga Satibarzanes Bat* bans ptæeratsqui cum pugnam fegnem vtrin» que æquis viribus ilare vidiiTetyin primos ordilt; nesadequitauit, dcmptac^ galea,inhibitis qui tela iaciebant, fi quis viritim dimicare vellet, 3 O prouocauit ad pugnam,nudum fe caput in cer» tamine habiturum.Non tulit ferociam Barbari dux illius exercitus,grauis quidem state,fed Si

UBER TH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to J

animi amp;nbsp;corporis robore nullt iuuenum poft« ferendus.Is galea demp ta canitiem oftentans, Venitjinqutt, dies quo aut viöoria,aut morte honeftiftïma,quaks amicos amp;nbsp;milites Alexan« S der habeat,oftendam.nec plura elocutus, equü in bofte agit.Crederes imperatü,vt acies vttae« lt;p tela cohiberent. Protinus certe receflerunt dato libero fpatio,intenti in euentum non duo* tum modo,fed etiam fuæ fortis: quippc alienü 10 difcrimen fecuturi. Prior Barbarus emiftt ha« ftam,quam Erignus modica capitis declinatio* ne vitauit.At ipfeinfeftam fariftam equo cal« catibus concito in medio Barbari guttureita ft« xit,vtperceruicememineret. Praecipitatus ex IS equoBarbarus,adhuc tarnenrepugnabat. Sed ille extradam ex vulnere haftam rurfus in os difigit.Satibarzanes haftam manu complexus, quo maturius interirct, idum hoftis adiuuit: amp;nbsp;Barbari duce amiftb, quem magis necefttta« to te quàm fpontc fccuti erant,tunc baud imme* mores meritorum Alexandri, arma Erigno tra* dunt.Rex bis quidem lxtus,de Spartanis baud quaquam fecurus,magno tarnen animo dcfedS eorum tulit,dicens non anteaufos confilia nu« if dare,quàmipfumad ftnesindiæ peruenifteco« gnouiflent.Ipfe Beftum per(equens,copias mo* uit,cui Erignus fpolia Barbarica ceu opimfi bei li decus prarferens occurrit. Igitur Badriano« rum regione Artabazo tradita, farcinas amp;nbsp;im« }o pedimenta ibi cum præfidio reliquit. Ipfe cum expedito agmine loca deferta Sufitanorum in« ttat,noduiao Itinete exetcitum ducens.Aqua*

iO4 nbsp;nbsp;nbsp;QVINTl CVRTII

rumfvtante didum eft)penuria,pnus defpera» tfonc, quàm defîderio bibendi ficim accendit. Per c c c c ftadia nc modieus quidem humor exiftit. Arenas vapor «ftiui folis accendit,quæ J vbi flagrare coeperunt,haud fecus q continenti

incendio cunda torren tur.Caligo deinde tn mo dico tertx fetuore excitata lucem tegit. Cam» porumcj nó alia quàm vafti 8c profundi æquolt; ris fpecieseft. Noftuinum iter tolerabile vide» IO batur,quia rore amp;nbsp;matutino frigore corpora le» uabantur.Cæterum cum ipfa luce æftus oritur, omnemqj naturalem abforbet humorcm ficci» tasjora vifeera«^ penitus vruntur. Itaij primû animi,deinde corpora defîcere cœperunt. Pige» 15 bat 8c confiftere 8c progredi.Pauci a peritis re» gionisadmoniti praepararfit aquam.Hæc pau» liiper repreffit (îtrm.Deinde crefeente æftu rur fum denderium humoris accenfum eft. Ergo quicquid vinioleiqj erat, hominibus ingereba» tur.Tantacç dulcMo bibendi fuit, vt in pofte» rum fitis non timeretur. Graues deinde auide haufto humore, nó fuftinere arma,non ingredf poterants amp;nbsp;fœliciores videbantur,quos aqua defeceratjcum ipfi finemodo infufam vomitu *5 cogeretur egererc.Anxium regem tantis malis

circumfufi amici,vt meminÜTet fuijorabät.Ani mi fuimagnitudinem vnicum remedium dcfi» dentis exercitus eire,cum ex ijs qui prarcefle« rant ad capiendum locum caftris,duo occurrnt 30 vtribus aquam geftantes, vt filijs fuis, quos in codem agmineefre,amp; segre pati fitimnöigno» rabantjoccutrerent: qui cum in regem incidif»

.toy feilt,alter ex ijs vtrereßluto vas quod fimul fe rcbatjimplet porrigens regi.Ille accipit, percé» tatus quibus aqua portarcnt.filiis ferre cogno» fdt.Tunc poculoplenofßcutoblatumeftjred»

S dito,nee folus,inquit, bibere fuftineo, nee tam cxiguum diuidere omnibus poflum.Vos curri» te,amp; liberis veftris,quod propter illos attuli» ftis,date.Tandem ad flumen Oxum ipfe perue» nit prima fere vefpera . Sed exercitus magna lo pars non poterat fequi. In edito monte ignés iubet fierijVt ij qui aegre fequebantur,haud pro» cul caflris cos abefle cognofcerent. Eos aucem qui primi agminis erant,mature cibo ac potio» ne nrmatos implere alios vttes,alios vafa qui» 15 bufcuntçaqua poflet portari, iuffit, ac fuis o» pem ferre. Sed qui intemperantius hauferant, interclufo fpiritu extinfti funt. Multoqpmaior horum numerus fuit,quàm vllo amiferatprçlio. At ille thoracem adhuc indutus,nec aut cibo re» »0 fexSfus autpotu,quà veniebatexercitus,confti» tit. Nee ante adcurandü corpus receffit,quàm præteiierant qui agmenfequebantuts totamcç earn noftem cum magno animimotu perpetuis vigiliis egit.Nec poftero die Içtior erat,quia nec ty nauigia habebat,nec pons erigi poterat circa amne,nudo rolo,amp; materia maxime fterili.Có» filium igitur,quod vnum neceflitas fubiecerat, fnit.Vtres quamplurimos ftramentis refettos' diuidit.Hisincubâtes tranfnauere amnem:qui» } o que primi tranfierât,in ftatione erant,dum tra» ijeerent exteti. Hoc modo v i demum die in vlteriote ripa totum exercitum expofuit. lam»

io6 Q.VINTI CVRTIl

que ad perfequedum BefTum ftatuerat progtei di,cum ea quæ in Suiianis crantjCognofcit.Spt» tamenes erac inter omncs amicos præcfpuo ho » note cultus a BeiTo.Sed nullis mentis petfidia 5 mitigati potell,quæ tamé iam minus in eo in»

uiPaeirepoterat^quia nihil vlli nefas tüc in Bef* fum interfeftorem régis fui videbatur. Titulus facinoris fpeciofus prxfetebatur,vindida Da« tij.Sed fortunam,nó fcelus oderant Beifi.Nam I o vt Alexandrum flumen Oxum fupcraiTc cogno uir,Datapharnem Sc Catenem,quibus a Beflb maxima fîdes habebacur,in focietatem tei afcb fcit.lili próptius adeunt,quàm rogabantur^af« fumptifque o£to fbrtiifîmis iuuenibus talem do ly Ium intendunt. Spitamenes pergit ad Beffum,

Sc remotis arbitris comperiße ait (è infîdiari ei Datapharnem amp;nbsp;Catenem,vt viuum Alexan» dro traderent,agitantes a (émet occupatos elfe, amp;nbsp;vinftos teneri. BelTus tanto merito (vt cre» ao debate obligatus, partim gratias agit, partim auidus explendi fupplicij adduci eos iubet. Illi manibus fua fponte religatis a participibus cô« filij trahebanturs quos Befliis truci vultu intuês confurgit manibus non temperaturus.At illi fi» mulationc omifla circunfiftunt eum, Sc fruftra repugnantem vinciunt,direpto ex capite regni inngni,lacerata(p vefte,quam fpolijs occifi re« gis induerat.Ille deos fui fcelcris vltores adefle confeirus,adiecit non Dario iniquos fuÜTcjquê J O fie vlcifcerentur,fed Alexandre propitios,cuius viftoriam ièmper ctiam hollis adiuualTet.Mul« titudoan vindicatura BelTum fuerit, incettum

tl B. VIT» ’

cR,nifi flli qui vinxetant^iulTu Alexâdri fcciffe ipCos emétiti,dubios adhuc animos terniiflent. In equum impofîcum Alexandto tradituh du» cunt. Inter hæc rex,quibus maturaerac milTto S reliélis dcccc fere,equiti bina talenta dedit^pe» diti terdenatiû millia, monitofq^ vt iiberos ge» nerarent,remifit domum. Cæteris gratiæ aâæ, quàd ad reliqua belli nauaturos operam polli» cebantur.Tum BeiTus perducitur. Peruentuni 10 erat in paruulum oppidû,Branchidx eius inco» læ erant. Mileto quondam iuflii Xerxis cum ê Græcia rediret,tranßcrant,amp; in ea fede conili» terant:qui tempIum^quodDidymaon appella» turbin gratiam Xerxis violauerât.mores patrij !ƒ nondum exoleuerant,fed iam bilingues erant, paulatim a domefticoexternot^fetmone dege neres. Magno igitur gaudio regem excipiunr, vrbem féquc dedcntes.llle Mileßos, qui apud ipfum militarent, conuocari iubet.Vêtus odiû *0 miles gerebat in Branchidarum gentem. Pro» ditis ergojfîue iniuriæ,fiue origitüs meminüTe mallent^ liberum de Branchidis permittit arbi» trium. Variantibus deinde fententijs, feipfum conßderaturü/]uod optimBm faAu eflet,oRê» dit.Poftcrodie occurrétibus Branchiadas fecû procedere iubet.Cumtç ad vrbé ventum eflet, ipfe cum expedita manu portam intrat.Phalâx moenia oppidi circumire iufla,amp; dato ßgno di» tfpere vrbem proditorum receptaculum, ipfol» 50 que ad vnum cædere.IIli inermes paiTim truci»

dantur,nec aut cómercio hnguïE,aut fupplicio» tum velamentis precibufq^ inhibeti ctuaelitas

io8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dVlNTl CVRTII

poteft.Tandeir» vt dei)cercnt,fundamenM mu« ronitn ab imo moliuntur, ne quod vrbis vefti* gium extaret.Nec mora^ lucos quo^ (acres nó cædunc modojfed etiam extirpant,vt vafta (b* y litudo, Sc fierilis humus excudis etiam radici» bus h'nqueretur: quæ (i in ipibs proditionis au« thoresexcogitata eiTentjiufta vltio efTc, nó cru» délitas videretur.NûccuIpammaiorum pofte« ri Iuere,qui ne viderant quidem Miletum, ideo lo amp;nbsp;Xerxi non potuerantprodere.IndeprocefTit ad Tanaim amnem. Quo produdus eft Beftus non vindus modo, fed etiam omni velamento corporis fpoIiatus.Spitamenes eum tenebat col loinferta catena,tam Barbaris quàm Macedo« 1J nibus gratum (^daculum.Tum Spitamenes, £t te,inquit,amp; Darium reges meos vitus,inter» fedorem dominifui adduxi,eo modocaptum, cuius ipfe fecit exemplum-Aperiat ad hoc fpe» daculum oculos Darius. Exiftat ab inferis,qui 20 illo ftipplicio indignus fuit ,amp; hoc folatio digt; gnus eft. Alexander mul tum collaudatoSpita» mene,conuetfus ad Be(rum,Cuius,:inquit, feræ rabies occupauit animum tuum,cum regem de te optime meritum prius vincire,deinde occi« *5 dere fuftinuiftifSed huius parricidij mercedem falfo regis nomine perfoluifti. Ibi ille facinus purgare nô aufus,regis titulum fe vfurpare di» xit,vt gentem fuâ tradereiplî poflîtjqui fi cef» fa(ret,alium fuilTe regnum occupaturû. Et Ale» 30 der Oxatrem fratrem Dari),quem inter corpo» ris euftodes hahebat, propius iuflît accedere, tradicj BelTum ei,vt cruci affixum mutilatis au»

LIB. VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;209

ribas naribuf(5,fagittis configerent Batbaii^af« (èruarent^ corpus,vt ne aues quidem contin* gerêt.Oxatres cæteia (ibt curæ fore pollicetur. Aues no ab alio a Catene polTe prohiberi adip g cit,eximiam cius artem cupiens oftendere.Nâ* que adeo certo iâu deft inata feriebat,vt aues quoc^ exciperet.Nam fi forfitan fagittandi tam celebri vfu minus admirabilis videri h$c ars poftit,tarnen ingens vifentibus miraculum,ma i « gnoqß honori Cateni fuit. Dona deinde omni*

bus qui Beftum adduxetant,data funt.Cæterû fupplicium eius diftulit,vt eo loco in quo Da* tium ipfè occiderat,necaretur.Interca Macedo* nes aa petendum pabulum incompofito agmi» XJ ne cgreiO^a Barbaris,qui de proximis môtibus dccurrerunt,opprima tur, pluteßj capti funt,q occifi.Barbari autem captiuos præ fe agentes, rurfusin montem teceftèrunt.xxmillialatro* num erant.fundis,fagittifç pugnam inuadunt, 10 quos dum obfidet rex, inter promptiftîmos di* micans fagitta iftus eft,quæ in medio crure fixa reliquerat ipiculum. Ilium quidem moefti amp;nbsp;attoniti Macedones in caftra referebât.Sed nec Barbaros fefellit fubdudus ex acie rex: quippe a y ex edito monte cunfta profpexerant. Itaque poftero die miière Legatos ad regemtquos ille protinus iuflît admitti, folutiiîj fafcijs magni* tudiné vulneris diiïïmulansjcrus Barbaris ofté» dit. Illi iuflî confidere aff‘irmant,non Macedo* 50 nas,quàm ipfos fuifle triftiores,cognito vulne* re fpflus,cuius fl authorem reperifrent,deditu» tos fuifle, Cum dijs enim pugnare facrilegos

XlO Q.VINTI CVRTIl

tantum. Cæterum fegen tem in fidem dedere,’ fuperatos virtute ilUus.Rex fide data,amp; capti» uis rcceptisjgcntem in deditionem accepit.Câ« ftris indemotisjleftica militari ferebatur, qua 5 pro fe quiitß eques pedefque fubire certabant.

Equités,cn quibus rex prælia inire folitus erat, fui muneris idefle cenfebant-Pedites contrà,ciï faucios commilitones ipiè geftarc aiTueuiflet, eripi fui proprium officium turn potiiTimum 10 cum tfx geftandus effet, querebantur, Rex in tanto vtriufcp partis certamine,amp; Cibi difficile, amp;præturis grauem eleétionem futuram ratus, inuicem fubire eos iuffit.Hinc quarto die ad vr« bem Marupenta peruentum eft.Lxx ftadia mu 15 rus vrbis ampleftitur.Arx illinc cingitur. Mue ro ac præfidio vrbis reliéto, proximos vicos de» pop'ilatur,atque vrit. Legati deinde Aulorum Scytharum fuperueniunt, Hberi ex quo deeeß ferat Cyrus,tum imperata fafturi. luftiffimos t o Barbarorum conffabat.Armis abftinebant, nb

11 Jaceffiti. Libertatis modico amp;nbsp;æquali vfu, principfbus humiliores pares fecerunt.Hos be* nigne allocutus,ad hos Scythas,qui Europam incolunt, Penidam quendam mifit ex amicis, 15 qui dcnunciaret bis neTanaim amnem tegio» nis iniuffu régis tranfirent. eidem mandatum, vt contemplaretur locorum fitum,amp; illos quo* que Scythas qui fuper Bofphoro incolunt,vile* ret. Condendæ vrbis federn fuper ripam Ta» 3 O nais eligeret, clauftrum etiam perdomiturus,

amp; quod deinde adiré dccrcuerat. Sed confiliû diffulit Sogdianotum nunciataquot; defeftio, quæ

11B E R Vir.

lit

Baftrianos quocj traxir.vn tnillia equitü erär, quorum authoritätem cxteci fequebantur.Ale« xandet Spitamenem Sc Catenem^a quibus ei tradicus erat Belfusy'baud dubius quin corum j opera tedigi poflent in poteftatem, coercendo eosqui moueräc res,iuffir accerfiri.At illi defc» élionis ad quam coercendam euocabantur,au» t ho res, vulgauerant fama,Ba£lriaQos équités a rege omnes vtocciderenturaccerGri,idque im» 10 peratü ipfis,non fuftinuilTe tarne excqu(,nein» expiabile in populäres facinus admitterentmon magis Alexandri fæuitiam,q Befli parricidium ferre potuiffe.Ita^ fua (ponte iam motos,me» tu pœnat baud difficulter concitauerunt ad ar» !ƒ ma.AIexander transfugarum defeftione com* perta, Cratcrum obfidere Cyropolim iubet. Ipfealiam vrbem regioniseiufdem corona ca» pit,(ignolt;5 vtpuberes interficerentur dato,re» liqui in prædam cefTere viftoris. Vrbs diruta 10 e(l,vtcçtericladisexemplo contincrentur.Me» maceni,valida gens,oblîdioncm,non vt hone» ftioremmodo,fedetiâvt tutiorenij ferre decre» ucrant. Ad quorum pettinaciam mitigandam rex L équités præmifit,quiclemêtiam ipfiusin deditos,(îmulc]g exorabiiemanimû indeuiftos oftenderent. lllinec defîde,necdepotentiare» gis ipfos dubitare refpondent, equitefcp tende» reextra munimenta vrbis iubent. Hofpitalitcr deinde exceptosjgrauefrj epulis, Sc fomno,in» 50 tempefta nofte adorti interfecerunt. Alcxan» der hand fecus quàm pareratmotus,vrbem co rona circundedir, munitiotem, q vt primo im»

O U

*11 .Ö.VINTI CVRTII

petu capipoflet.ItaqjMcIcagrum amp;nbsp;Perdicam in obfidtonem iungit,Cy topolimCvt ante diéló en:jobridentes.Statuerat autê parcere vtbicó« ditæ a Cyrosquippe non alium gentium illató magis admiratus eft,q hunc regem,amp; Semira« mim,in quels amp;nbsp;magnitudinem animi,amp; clari« tatem rerum longe emicuilTecredebat.Cæterfi pertinacia oppidanotû eius iram accendit.Ita« que captam vrbem diripere iulTitdeleftosMa» lo cedones haudiniuria infe(los,amp; ad Meleagrü

amp; Perdicam redit Sed nó alia vrbs fortius ob» fidionem tulit:quippe amp;nbsp;militü promptilTimi ceddere,amp; ipfe rex ad vltimü periculum venir, Nancß ceruix eius faxo ita ida ell,vt oculis ca» 15 ligine offu (à collaberetur,ne mentis quidem co» pos.Exercitus certe velut erepto eo ingemuit, Sed inuidUS aduerfus ea quæ cæteros terrent, nondû percurato vulnere acrius obßdioni infti» tic,naturalem celeritatem ira concitante.Cuni» *0 culo ergo fuffoffa mœnia ingens nudauerefpa» tium,perquod irrupit,vidorlt;5p vrbem dirui iuf iît.HincMenedemum cum tribus millibus pc» ditum,amp; DC cc equitibus ad vrbemMaracan» dam miflt.Spitamenes transfuga præfidio Ma» *5 cedonum inde deicdo,muris vrbis eius inclufe» rat (è,haud oppidanis confilium defedionis ap» probantibus.Sequi tarnen videbâtur,quia pro» bibere non poterant.Intetim Alexander ad Ta naim amnem rcdit,amp; quantum foli occupaue» 3« rant caftris,muro circûdedit.tx ifadiotum vtgt; bis munis fuit.hanc quoqj vrbem Alexandriam appeilari iuiTit. Opus tanta celeritate perfedû

LIBER VII.

11}

eftjVt X VII die,qua munimenfa exdtata etär, teda quocp vtbis abfolucrentur. Ingens militü certamen inter ipfos fuerat,vt fuum quif«^ mu» nusfnam diuifum erat)primusoftenderet.Inco 5 læ nouz vrbi dati captiui, quos reddito pretio dominis liberauit:quorum pofteri nunc quocp non apud eos tarn longa ætate propter memo» riMm Alexandriexoleuerunt.Rex Scytharum, cuius tum vitra Tanaim imperium erat, ratus L 0 earn vrbem,quam in ripa amnis Macedones c5 diderantjfuis impofitam elTe ceruicibus, ftatte Charcafim nomine cum magna equitum manu mißt ad diruedam eam,proculcp amne adfub» mouendas Macedonum copias.BaftrianosTa» 15 nais ab Scythis,quos Europeos vocant,diuidit.

Idem Afiam 8i Europam finis interfluit.Cîete» rum Scytharum gens baud procul Thracia fita ab Oriente ad Septentrionem fe vcrtit. Sarma» tarumcßCvt quidam credidere)non finitima,red 10 pars eft. Reftà deinde regionem aliam vitra

Ißrum iacentem colit. VItima Afiæ,quæ Ba» ftra Tunt,firingit,habitat quæ feptctriora pro» xima funt.Profundæ inde (yluæ vaftæquefoli» tudines excipiunt. Rurfus quæ ad Tanaim »5 amp;nbsp;Baftra fpeftant, humano cultu baud difpa» ria funt.Primus cum bac gentc non prouifum bellum Alexander gefturus,cum in confpeélu cius obequitarethollis,adhuc æger ex vulnere, præcipue voce deficiens,quam amp;nbsp;modieus ci» 30 bus,amp; ceruicis extenuabat dolor,amicos in cô» fîlium aduocari iubet. Terrebat eum non ho» ftis,fed iniquitas temporis .Baélriani defecerât.

O üj

214 Q.VINTI CVRTII

Scÿthæetiam laceflebant.Ipfe non infiftere iiï' terra, non equo vehi,non docere, non hortari fuos poterat. Ancipiti periculo implicitus,deos quoqj incufans querebatur,fe iacere fegnem,cm ius velocitatcm nemo antea valuiffet efFugere. Vrx I'uoscredere nófimulari vaietudinem.Ita* que qui poft Darium viûum ariolos amp;nbsp;vates conlulere defierat, turfus ad fuperfticionem bm manarum gentium ludibria reuoIutus,Ariftam JO drum,cuicredulitatem fuam addixcrat,explolt; rare euentum rerum facrifieijs iubet. Mos erat aruipicibusexta fine rege ipe6hare,amp; quæ pot* tenderentur,referre. Inter næc rex dum fibris pecudum exploratur euetus latcntium return, 15 priusipfum confiderc,deindeamicos iubet,ne contentione vocis cicatricem infirmam adhuc rumperet.Epheftion Craterusamp; Erignus erât cum cuftodibus in tabernaculum admiflî.Dift crimen,inquit,me occupauit, meliore hoftium io quàm meo tempore. Sed neceflitas ante ratio« nem eft,maxime in bello,quod raro permitti» tur tempore legere.Defecere Baftriani,in quo« rum ceruicibus ftamus, 8c quantum in nobis animi fit,alicno Marte experiuntur.Haud du« 25 bfa fortuna fi omiferimus Scythas vitro arma inferentesjcontépti ad illos qui defecetunt, re« uertemur.Si veroTanaim tranfierimus,amp; vbi« que inuiftos efle nos Scytharû pernicie ac fan« guine ofienderimus,quis dubitabit patereEu« }o ropam vi(Eloribusi'fallitur,qui terminos gloriæ noftræ metitur fpatio,quod tranfituri fumus. Vnusamnisintetfluit,quê ü traijeimus/nEu»

LIB. Vil.

il J

ropam arma proferfmus. Et quanti æflimandû eft,dum Aftam fubigimus,in alio quodammo« do orbe trophsea ftatuete,amp; quæ tam longo in« tetuallo natura videtur diremifte, vna viäoria S fubito committerefAt herculefi paululum cef« fauerimus,in tergis noftris Scythæ hærebunt. An foil fumus, qui flumina tranare polfumus? Multa in nosmetipfos recident, quibus adhuc vicimus. Fortuna belli artem viftos quo«^ do»

gt;0 cct.Vtribus amnem traijcicndi exemplum fe» cimus nuper.hoc vt Scythæ imitari nefciant, Baftriani docebunt.Prçtereavnus gentis huius adhuc exercitus venit,cæteti expeftantur. Ita bellü vitado alemus,amp;quodinferre poflemus, IS iccipere cogcmur.Manifefta eft confilij mei ra» tio. Scd an permifluri fint Macedoncs animo vti meo,dubito,quia ex quo hoc vulnus acccpi, no equo veftus fum,nó pedibus ingreflus.Scd fi me fequi vultis,valeo amici.Satis virium eft ad toleranda ifta. Aut fiiam adeft vitae meae finis, in quo tâdé opéré melius extinguar? Hçc quaf fa adhuc voce fubdeficiens vix proximis exau, dientibus dixetat,cum omnes a tarn præcipiti confilio regem detetrere coeperuntsErignus ma iS xime,quihaud faneauthoritate proficics apud obftinatUHi animum,fuperftitionem,cuius po» tens nonerat rex,incutere tentauit, dicendo deos quoque obftare confilio, magnumque pcgt; riculum,fi flumen tranfiflet, oftendi. Intranti Erigno t.ibernaculum régis, Ariftander occur» reratjtriftiacxta fuifle fignificans.haec ex va» tecompertaErignusnunciabat. Quo inhibit© o iiij

Q.VINTI CTRTII

Alexander non ira folum,fcd ctiâ pudore con* feiTusjquàd fuperftitio quam celauerat,detegelt; batur,Arißandruin vocariiubet.Qui vt venit) intuens eum,Nontex,inquit,fedpriuatus (i/m. facrifîciutn vt faceres mandaui. Quid eo pot« téderetur,cut apud alium quàm apud me pro« feflus esÆrignus arcana mea amp;nbsp;fecreta te pro« dente cognouit. Quem certum me hercule ha« beo ex tor um interpretem metu fuo.tibi autem J O fæpius quàm poteft denucio^ipfe mihi indices quid ex extis cognoueris,ne poflîs infîciari di« xifTe quæ dixeris.Ille exâgufe attonitom hmilis ftabat,per metum etiam voce fupprefla. Tan* demcp eodem metu ftimulante, ne regis expe* 15 ftationem moraretur, Magni,inquit,Iabotis no irriti difcrimen inßare prædixi. Nec mea ars magis q beneuolentia me perturbât, infîrmi» tatem valetudinis tuæ video,amp; quanta in vno te fit,fcio.Vereor ne non præfenti fortunæ tuas to fufîicete poflis.Rexiuflum confiderc fœlicita» ti fuæ remifit. Sibi enim ad alia gloriam conce« derc deos.Confulcanti deinde cum ijfdem,quo nam modo flumen tran(iret,rupetuenit Ariftâ« der,non alias lætiora exta vidiffe fe affirmans, tj vti^ prioribus longe diuer(â:tum folicitudinis caufas aperuiire,nunc prorfus egregie litatum efle.Cæterum quæ fubinde nunciata funt régi, continuæ foelicitati return eius impofuerant la bem.Mencdemûfvt fupra diftum eft;) miferat 3 O ad obfîdendû Spitamenem Baflrianæ defeéh'o* nis authorem.Qui comperto hoftis aduentu,ne mûris vtbis includeretur, (îmul fretus excipi

liber VII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iif

poffe quem venturum fciebat, confedit occul« tus.Sylueftre itet aptum infidi/s tegendis erat. Ibi Dacas condidit. Equi binos armatos vehû quorum inuicem ünguli repente defîliût.Eque« firis pugnæ ordinem turbant.Equorum veloci» tati par eft hominum pemicitas.Hos Spitame» nés iàitum circûire iuflbs, pariter amp;nbsp;a lateribus amp;nbsp;a fronte amp;nbsp;a tcrgo hofti fe oftendit. Mène» demus vndicç indu fus,ne numero quidem par, X 0 diu tarnen reftitit, damitans nihil aliud fuper» effe locotû fraude decep tis,quàm honeftç’mor* tts folatium ex hoffium cæde.Ipfum prçuaicns equus vehebat, quo fxpius in cuneos Barbaro* rum effiißs habenis euedus , magna litage eos X ƒ fuderat. Sed cû vnû omnes peterét,multis vul* netibus exâguis Hiplîdc quendâ ex amids hor* tatus e{l,vt in equum fuum afcenderet,amp; fe fu* ga eriperet. Hæc agentem anima defecit, cor* puftpex equodefluxit in terram.Hiplides po* *0 terat quidé effugere,fèd amilToamico mori lia tuit.Vna erat cura,ne inultus occideret.Itaque fubditis calcaribus equo in medios holles fe im* mifit,amp; memorabili édita pugna obrutus tells ell.Quod vbi vldere qui cædi fupererât, tumu» lum paulo quàm estera editioré capiunt,quos Spitamenes fame in deditionê fubadurus oblè* dit.Cecidere eo prælio peditum duo millia,ccc equites.Quam dadem Alexander Iblerti confi» lio texit,morte denunciata ijs qui ex prçlio ve» 3 0 nerantjfi afta vulgaflent.Csterum cum animo difparcm vultum diutius ferre non polfet,in ta* bernaculû fuper ripam fluminis de indullria lo»

1I8 Q.VINTÏ CVRTll

cats feceffit.lbf One arbitns flngula animi* con« fulta penfando,noftê vigilijsextraxitjfæpepel libus tabernaculi alleuatis,vt cófpiceret hofiiû ignés,equibus conieftarepoterat quanta homi 5 num multitudoeflet.Iamq? lux apparebat,cum thoracem indutus procedit ad militcs.tum pri« mum poft vulnus proxime accepts tanta erat apud eos veneratio régis,vt facile peticuli quod horrebant,cogita tionem prçfentia eius ex cute» xo tet.Lætiergo,amp; manâtibus prægaudiolachry misjconfalutant eum,amp; quod ante recufauetât bellum, feroces depofcunt. Ilie fe ratibus cqui» tern Phalangemqt tranfportaturS eflc ptonun» ciat.fuper vtres iubet nare leuius armatos. Plu» 15 ranee dici res defyderauit, nec rex dicere per valetudinem potuit. Caeterum tanta alacritatc militum rates iunélæ funtjVt intriduS ad duo» decim milita efieélæ Ont.Iamt^ ad trâfeundum omnia aptauerant,cum IcgatiScytharS viginti *0 more gentis per caftra equis vefti nunciareiu* bent régi, veile ipfes ad eum mandata perfetre, Admiffî in tabernaculum, iuflique confidere,in vul tu regis defixerâtoculos, credo quia inagni» tudine corporis animS sftimantibus,modicus 25 animus haudquaquâ famsepar videbatur. Scy* this autem non vt cæteris Barbaris rudis amp;nbsp;in» conditus fenfuseft.Quidameorum fapientiam capere dicuntutjquantamcuntç gens capit fem» per armata.Sicque lociitos effe apud regem me» 3® moriæ proditum eft,Abhorrent forfitan moti» bus noftris amp;nbsp;tempora amp;nbsp;ingénia cultiora for» titis. Sed vt poffit oratio eorum fpeini, tarnen

1 î B B R VIT» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alÿ

fides no ft r a non debet:quç vtcûlt;p tradita funt, incorrupta perferemusjgitur vnum ex his ma* ximum natu ita locutum accepimus.Si dij ha* bitum corporis tui,auiditatis animi parem efle i volutflentjorbis te non caperet. Altera manu orfentcm,altéra occidcntc contingcrcs.Et hoc aflecutus fcire velles ,vbi tant! numinis fulgor conderttur. Sic quoque concupifcis, quæ non capis. Ab Europa petis Afiam,ex Afia tranfis lo in Europam. Deinde fi humanum genus omne fupcraueris, cum fyluis amp;nbsp;niuibus amp;nbsp;flumini* bus ferif-p bellijs gefturus es bellum. Quid tu? Ignoras arbores magnas diu crefccre, vna hora extirpari ? Stultus eft, qui fruftus earum fpe* *5 6lat,altitudinem non metitur.Videne dum ad cacumen peruenire contendis,cum ipfis ramis, quoscomprehenderisjdecidas. Leoquoqueali» quando minimarum auium pabulum fuit,amp; fer turn rubigo côfumit.Nihil tam firmum eft,cul RO periculum non fitetiam ab inualido.Quidno» bis tecum eft? nunquâterram tuamattigimus. Qui fisjvnde vcnias, licet ne ignorare in vaftis fyluis viuentibus f Nec feruire vlli poffumus, nec imperarc dcfyderamus. Dona nobis data *5 funt, ne Scytharum gentcm ignores ,iugum boum,aratrum fagitca,amp; patera.His vtimur amp;nbsp;cum amicis , Sc aduerfus inimicos. Frugcs amicis damus boum labore quæfitas, Patera cum his vinum dijs libamus , inimicos fagitta î O eminusjhafta côminus petimus. fie Scythiæ re* gern, amp;nbsp;poftea Petfarum Medorumqj fupera» uimus, patuitcß nobis iter vfque in Aegyptum,

*to nbsp;nbsp;nbsp;QVINTi CVRT II

At tu,qui te gloriaris ad latrones perfequêdos venire, omnium gentium quas adilli latro esgt; Lydiam cepifti.Syriamoccupaßi.Perßdem te» nes. Baârianos habes in poreftate.Indos peri» 5 fti.Iam etiam ad pecora noftra auaras Sc infta» biles manus porrigis. Quid tibi diuitijs opus eft,quæ te efurire cogunt^Primus omnium fa» tietate parafti famem,vt quo plura habetes,a» crius quæ non babes cuperes. Non fuccurrit ti» 20 bi,quâdiucircum Badra hæreasfDû illos fubi» gi$,Sogdiani bellare coeperunt. Bellum tibi ex viéioria nafcicur .Nam vt maior fortiorque (ïs quàm quifquam,tarnen alienigenam dominum nemo pari vult. Tranfi modo Tanaim, fcies q 25 late pateat,nunquam tarnen confequetisScy» thas.Paupertas noftra velocior erit,quàm cxer» citus tuus,qui prædam tot nationu vehit.Rur« fus cum procul abefte nos credes,videbis in tuis caftris. hadern velocitate Sc fequimur,amp; fugi» *0 mus. ScytharS folitudincs Græcis etiâprouer» bijs audio eludi. Nos deferta Sc humano cuItu vacua, magis quàm vrbcs amp;nbsp;opulctos agros fe» quimur. Proinde fortunam tuam preffis mani» bus tene.Iubtica eft,nec inuita teneri poteft.Sa 15 lubre confilium fequens,quod præfens tempus oftcndit melius, imponefœlicitati tuæfrenos, facilius illam reges.Noftti fine pedibus dicunt efte forttunam,quæ manus amp;nbsp;pinnas tantû ha» bef.cum manus porrigit,piBnas quo^ compte 30 Eendere non finit. Deniquefi deus cs,tribuere mortalibus beneficia debes,non fua eripere.Sin autem homo es,id quod es,fcmpcr effe te cogi»

LIBER VII.

ill

*1 ta.Stultum eft eorum meminiflc, propter qus » tui obliuifceris.Quibus bellum nó inculeris,bo» gt;• nis amicis poteris vti.Nam èc fîrmiiTima eft in» » ter pares amjcitia,amp; videntür pares,qui non fe* 5 cerunt inter fe periculum virium.Quos viceris, » amicos tibi effe caue credas.Inter dominum 8c feruum nulla amicitiaeft:etiam in pace belli ta » men iura feruancur.Iurandogratia Scytbas fan

cire ne credideris.Colendo ftdem iurant. Græ» 1 o corum ifta cautio eft , qui fafta confignant, 8c

deos inuocant.Nos religionem in ipfa fide no* »gt; uimus.Qui nó reuerenturbomines,fallûtdeos«

Nee tibi ami co opus eft,de cuius beneuolentia dubites.Cæterumnos amp;nbsp;Afisamp;Europæcufto des habes.Baéïra,nifidiuidatTanais,contingi* mus. Vitra Tanaim amp;nbsp;vfiç ad Thraciam colli» bus Thraciæ Macedoniam coniunftam efle fa» ma eft. Vtrilt;5 imperio tuo finitimos,holies,an amicos velis elfe,côfydera. Hçc Barbaras Có» xo trà rex fortuna fua amp;nbsp;confilijs eorum fe vfurum efle relpondet.Nam amp;nbsp;fortunam,cui confidat, 8c confilium ruadentium,nc quid temere amp;nbsp;au» dafter faciat,fecututum.Dimiflifquelegatis,in ptæparatas rates exercitum impofuit.In proris clypeatos locauerat,iuflbs in genua fubfidere, quo tutiores eflent aduerfus iftus fagittarum. Poft hos,qui tormenta intenderenr,ftabant,amp; ab vtroqj latere 8c a. fronte circundati armatis, Reliqui qui poft tormenta conftiterant,rcmi» 30 gem lorica indutum feutorum teftudine arma» ti protegebât. Idem ordo in illis quoep ratibus quæ equitem vehebant,feiuatus eft.Maior pats

tit Q.VlNTt cyRTII

a puppe nances equos loris crahebat. At illos quus vtres Itramento repleti vehebantjobieftx rates tuebantur. Ipfe rex cum dcleftis primus rarem ióluit,amp; in ripam dirigi iuflit. Cui Scy* J thæ admotos ordines equitum in primo ripae niargine opponunt,vtneapplicari quidem ter» ræ rates poilent.Cæterum prçter banc fpeciem ripis prçlidentiscxercitus Ingens nauigâces ter» rot inuafcrat.Nanqg curfum gubernatores,cum JO obliquo flumine impèllerentur,regere non po» terant: vacillantefqj milites,amp; ne excuterentur fo!iciti,nautarum minifteria turbauerant. Nec tela quidem conati nixu vibrate poterant,cuni prior ftandi fine periculo ,quàm hoftem incef» IJ l'endicuraeflet.Tormcca faîutifuerunt,quibus in cont'ertos ac temere fe ofFerentes baud fru* ftra exeufla funt tela.Barbari quoçp fngentem vim fagictarum infudere ratibus, vixque vllum fuit,quod non pluribusfimul fpiculis perfora» xo retur. lamquc terræ rates applicabantur, cum acies clypeata confurgir,amp; bail as certo iftu vf» pote libero nixi mittice ratibus. Et vt territos recipienteiîp equos vlderc,alacres mutua adhor tationein tenam defiliere.Tutbatis acriter pe» zj dem inferrecœperunt.Equitum deinde turmç, quæ frenatos vebebant equos,perfregere Barba rcrum aciem. Interim cætcri agmine dimican» tium tefti,aptauere fe pugnæ.Ipfe rex,quod vi» gotis ægro adbuc corpore deerat, animi firmi» 3 O täte fupplebat.Vox adbortantis nôpoteratau» dir{,nondum bene obdufla cicatrice ceruicis, ‘fed dimicantem cunâi videbant.Itatj ipfiqui»

IIB. Vil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ili

dem ducum fungebantur officio,aliufque alium adhortari in hoftem falutis immemores mere cœperun t. Tum vero non ora, non arma, non clamorem hoftium Barbari tolerare potuerunt, J omneRj cffufis habenis (nanque equeftris acies crat Jcapeflunt fugam,quos rex quaquam vexa* tionem inualidi corporis pari non^oterar,pec txxx tarnen ftadiainfequi perfcuerauit.Iamqp linquêteanimo fuis præcepit vt donee lucis ali* X O quid fupereffet, fugientium te;rgis inhærerent.

Ipfe exnauftis etiam animi viribus in caftra iè recepit,reliquum fubßitit.Tranfierant iam Li* beri patris terminos,quorum monumenta,Iapi des crant crebris interuallis difpofiti, aiborefqp

• lt;5 proceræ,quarum ftipites hedera côtcxerat.Sed Macedonas ira longius prouextt,quippe media fere noclc in caßta redietfit,multis interfeélis, pluribus captisjcquofque m.d ccc.abegcre.Ce* ciderunt autem Macedonum équités Lx,pedi*

• *0 tes centû fere,mille faucijfuerunt.Hæcexpedi* tio defîcienté magna ex parte Afîam fama tam opporcunæ viftoriæ domuit .Inuiftos Scythas effe crediderant ,quibus fraftis, nullam gentem Macedonum armis parem fore confîtebantur. Ita^Sagæ mifere legatos,qui polliceréturgen* tem mandata fafturam. Mouerat eos regis non virtus magis,quàm dementia in deuiftos Scy* thas.quippe captiuos omnes fine pretio remife* rat, vt fidem faceret fibi cum ferociflîmis gen« 30 rium defortitudine,non de ira fuifle certamen.

Benigne igitur exceptis Sagarum legatis comi» tem Èxcipinum dédit, admodum iuuenem, æ*

Xt4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.V INTI CVRTII

tads dote conciliatum ltbi,qut cum fpecie cor* poris æquaret Epheftionem lepore naud (âne virili par non erat.Ipfe Crateto cû majore par* te exercicus modicis itineribus fequi iulTo, ad ƒ Maracâdam vrbem peruenit,ex qua Spitame*

nés cognito eius aduétu Badra perfugerat.Ita* quequatriduo tex longû itineris Ipatium emen fus , peruentrat in eum locum in quo Menedc* mo duce duo millia peditum amp;nbsp;trecentos equi* lo tes amifetat.Horum oiTa tumulo contegi iuflît^ inferiasmore patrio dedit.Iam Ctateruscû phalange fubfequi iuifus ad regem peruenerat. Itacpvtomnes qui defecerant,patiter belli cia* de premerêtur,copias diuidit, Vrique agios,8c 15 Interfîci puberes iuflit. Sogdiana legio maiori ex parte deferta eft. lxxx fere ftadia in latitu* dinem vailz folitydines tenét.Ingens fpatium reftæ regionis eft, per quam amnis ( Poly time* tum vocant incolæ ) fertur torrens. Eum rip« »0 in tenuem alueum cogunt,deinde cauema acci» pit,amp;fub tetram rapit.Curfusabfconditiindi* cium eft aquç meantis fbnus,cum ipiùm (blutn fub quo tantus amnisfluit,nemodicoquidem refudet humore. Ex captiuis Sogdianorum ad a y regem triginta nobiliffîmi corporû tobore exi» mio perdufti étant. Qui vt per Interpretern co* gnouerunt iulTu regis iplbs ad fupplicium tra* hi,carmen lætantium more cancre, tripudijTt^ amp;nbsp;lafciuiori corporis motu gaudium quoddam 3 o animi oftentare cœperunt.Admiratus rex tan» ta magnitudine animi oppetere mortem, euo* cari eos iuûît, caufam tam eflufs lætiti^^cum

11 B. VII,

fuppikium ante oculoshaberent,requirens. Illi fi ab alio occiderentur, trißcs morituros fuiiTe rerpondet.Nunea tanto rege viftore omnium gentium maionbus fuis redditos,honeftâ mor» J tem,qua fortes viri voto quocç expeterent, car*

minibus fui moris istitiac^ celebrare.Tum rex admiratus magnitudinem animi, Quçro itaque inquit,an viüete velitis non inimici mibi,cuius beneficio viduri eibs.Illi nunquam fe inimicos 10 ei,(ed bello laceifitos,holies fuilfe refpondent.

Si quis ipfos beneficio quàm iniuria experiri ma luiflec, certaturos fuifle ne vincerentur officio. Interrogantique quo pignore fidem obligatuti effent,vitam,quam acciperet, pignori futuram effe dixetunt,reddituros quado repetiffet. Nec promiffum fefellerunt.Nam qui remiffi domos ierantjfide continuere populäres. Quatuor in» ter euftodes corporis retctl,nulli Macedonum in regem charitatc cefferunc.In Sogdianis Peu» to colao cum tribus millibus peditum (neqj enim maiori praefidio indigebat) reliélo,Baétra per» uenit.Tnde Beffum Ecbathana düciiuffit,inter» feélo Dario pœnas capite perfoluturum . lifdé iere diebus Ptolemæus amp;nbsp;Menidas peditû tria t; millia amp;nbsp;équités mille adduxerunt mercede mi litaturos.Alexander quoque ex Lycia cüm pa» ri numero peditum amp;nbsp;quingentisequitibus ve» nit.Totidem e Syria Afclepiodorum lequeban» tur. Antipater Græcorum oélo, in queis quin» 50 genti équités étant,miferat.Itacp exercitu au» fto,ad ea quç defeftione turbâta erant,compo» nenda proceffit^interfedifçg côfternationis au»

P

116 Q.VINTI CVRTIt

thoribus quarto die ad flumen Oxum perueti« tum eft. hic quia limum vehit,turbidus fempet amp;nbsp;infalubriseft potu.ltaqueputeos miles cœ» perat fœderemec tarnen humo alte egefta exi» ftebat humor ,cum in ipfo tabernaculo regis Confpeiftus eft fons,quem quia tarde notaue* tantjl’ubito extitifle finxerunt. Rex^ ipfecrc» di voluit donum Dei id fuifle. Superatis dein« de amnibus Ocho amp;nbsp;Oxo, ad vrbem Marginia

1 o peruenit. Circa earn fex oppidis condcndis elc« : fta fedes eft. Duo ad Meridiem verfa, quatuor fpeAantia orientem modicis inter fe ftadijs di« ftabant^nc procul repetendum eflet mutuum auxilium. Hæc omnia flta flint in editis colli«

• 1 f bus,turn velut Freni domitarum gentium:nunc originis fux oblita, feruiunt quibus imperaue« runt.Et cçtera quidem pacauerat rex.Vna erat petra,quain Arimazes Sogdianus cum triginta millibus armatorum obtincbat,alimentis ante

t o congcftis,quæ tantæ multitudini vel per bien« r nium fuppcterent. Petra in altitudinem trigin« ta eminet ftadia, circuitu centu amp;nbsp;quinquagin« ta compleftitur, vndiqp abftifla abrupta fe« mita perangufta aditur. In medio altitudinis

zy fpatio habet fpecum,cuius osarftum Si obfcu« rum eft,paulatim deinde vlteriora panduntur. Vltima etiam altos receflus habent.fontesper totum fere fpatium manant. E quibus collata: aquæ per prona mentis flumen emittunt.Rex

• 3 o loci difficultate fpedlaM, ftatucrat inde abire. Cupido deinde incelTit animo naturam quoque fatigandi. Prius tarnen quàm fortunam obfl«

tiBER VII.

di'onis experiretur,CophenC Artaamp;azi Wc filius erat)mi(it ad Barbaros, qui fuaderec vc dede* tentrupem.Arimazes loco fretus,fuperbe mul* ta refpondit. Ad vltimum,an Alexander vola»

5 re polGtjinterrogat. Quæ nunciata regi fic ac» ' eendere animum,vt adhibitis cum quibus con» fultare erat folicus, indicaret infolentiam Bar» bari eludentis iplbs^quia pinnas non baberent, Se autem proxima nofte eflfefturum vt crede» ld ret Macedonesetiam volare.Trccentos,inquit, perniciffimos iuuenes ex fuis quifeç copi,s per» ducife ad me,qui per calles amp;nbsp;pene inuias ru» pes domi pecora agere confueuerint.Illi præ» liantes amp;nbsp;leuitatecorporum,amp; ardore animo» IJ rum,ftrenue adducût: quos intuens rcx,Vobif» cum jinquitjO iuuenes amp;c mei æquales vrbium inuiftarum ante munimenta fuperaui,môtiùm iuga perenni niue obruta emenfus fum,angu» ftias Ciliciæ intraui, Indiæ fine laffîtudine vim frigoris fum perpeflus. Et mei documenta vo» bis dedi,amp; veftra habeo. Petra , quam videtis, vnum aditum habet,quem Barban' obfident, cætera negligunt. Nullæ vigiliæ funt,nifi quæ cadra noftra fpcftant.Inuenietis viam,fi foler» ter rimati fueritis aditus ferenteis ad cacumen.

»gt; Nihil tam alte natura condituit,quo virtus nó ” polTit enitt. Experiendo quç cæteri delperaue» runt, Afiam habemusin poteftate. Euadite in cacumen : quod cum ceperitis , candidis velis } o fignum mihi dabitis , ego copijs admotis ho» ftem in nos a vobis conuertam.præmium erit d qui primus occupauerit Yerticem,talenta de»

P 0

il8 Q.VXNTI CVRTII

ccm. Vno minus accipiet, qui proximus ei ve* nerit:eademc^ ad decê homines feruabitur por« tio. Certum habeo vos non tam liberalitatem intueri meam,quàm voluntatê. His animis re« 5 gem audieruntjVt iam cepiiTe vetticem videren tur. DimiiTique^ferreos cuneos quos inter faxa defigerentjvalidofque funes parabant.Rex cir* cumue£lus^petram,quà minime afper ac prçru« ptus aditus videbatut,fecunda vigiliafquod be* I o ne vetteret^ ingredi iubet. Illi alimentis in bi» duum (umptis,gladijs modo atque haftis arma* ti fubire coeperunt. Ac primo pedibus ingrefli funt,deinde vt in prseruptaperuentum eft, alii manibus eminentia faxa complex! leuauere fe« IS met f ali) adie^is funium laqueis euafere , cum cuneos inter faxa defîgerét,queis gradus fubin» de infifterent. diem inter metum laboremquc confumpferuntTer afpera enixis duriora tefta» bant,amp; crefcere altitude petrævidebatur.Illa xo veto miferabilis erat facies, cum ij quos infta« bilis gradus fefellerat,ex prædpiti deuolueren« tur.Mox eadê in ft patienda alien! cafus often« debat exemplum .per has tarnen diificultates enttuntut in vcrticem mentis,omnesfatigatio» x5 ne continuati laboris afftdi, quidam mutila» ti parte membrorum : pariterque cos 8c nox 8c fomnus oppreflit, Stratis palfim corporibus in inuijs 8c in afpetis faxorum ,periculi inftantis obliti in luccm quieucrunt.Tandemcp velut ex 30 alto fopore excitati,occultas fubieftafqueipfis valles rimantes,ignari in qua parte petræ tanta vis hoftium códita effet,fumum ipecus infra ft

tlBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2X9

ipibs euoiutum notauerSt.Exquo inteHeAum hoftium latebtam efTe,Itaque haßis impofuere quod conuenerat (îgnum^totoque c numero duos amp;nbsp;triginta inafcefu intcrijfle co»

S gnofcunt.Rex nó cupidine magis potiundi lo» ci, quàm vice eorum quos ad tam manifeftum pertculum miferat, (blicttus, toto die cacumi» na mentis intuens reftitit.Noftu dcmum,cum obfeuritas confpeftum oculorum adcmifret,ad ïo curandum corpus receflït. Poftero die nondum fatis clara luce primus vela fignum capti verti» cis confpexit. Sed ne falleretur acies,dubitare cogebat varieras coeli, tunc intemitente lucis fulgore conditi. Verum vt liquidier luxappa» ï 5 ruit coelo, dubitatio exempta eft.Vocatumque Cophen, pet quem Barbarorum animos tenta» uetat, mittit ad eos, qui moneret,nunc faltem falubrius confilium inirent. Sin autem fiducia loci perfeuerarentjoftendi a tergo iulRt qui cœ perant verticem. Cephas ad eos mÜTus iuade» re coepit Arimazi petram tradere, gratiam re» gis initurojß tantasres molientem invnius ru» pis obfidione hærere non coegiflet.Illc ferocius fuperbiu(lt;ß quàm antea Iocutus,abire Gophen ^5 iubet. At is prehenfum manu Barbarum rogat vt fecum extra fpecum prodeaf.quo impefrato iuuenes in cacumine oftendit. Eius fuperbiæ baud immérité illudens,pinnas ait habere mt» lires Alexandri.Iamq; e Macedonum caftris G» 3o gnorum concentus, amp;nbsp;totius exercitus clamor audiebatur. Ea rcs , Gcutpleraqiie belli vana amp;nbsp;inania,Barbaros ad deditionem traxit, quippe

P tij

ÎJO

occupât! metu paucitatem eorum qui a tergo erant, æftimare non poterant. league Cophen (nam trépidantes rcliqueratjftrenue reuocant, amp;nbsp;cum eo triginta principes mittunt,qui Pc» 5 tram tradant,amp; incolumibus abii^e liceat, pa» eifeantur. 111e quanquam verebatur ne confpe« flaiuuenum paucirate deturbarent eos Barba« ri, tarnen 8i fortunæ fuæ confiTus, amp;nbsp;Arimazi fuperbiæ infenCus, nullam fe conditionem de» 10 dirionis accipere refpondit. ArimazeSjdefpera» tis magis quàm perditis rebus,cum propinquis nobililTimifque gentis fuæ defeendit in callra, quos omneis vetberibus afFeélos fub iplîs radi« cibus Petræ crucibus iuflît affigi. Multitudo i S dediticiorum incolis nouarum vrbium cum pe» cunia capta dono data eft. Artabazus in Pe» ttæ regionifquc quae appofita effet ei tutela teliâus eft.

Q-.CVRTli

DE REBVS GESTIS

ALEXANDR! MAGNI

REGIS MACEDO NV M, Liber Oftauus.

WÎ! Lexander maiorc fama quàm gloria in ditionem redafta Petra, cum pto» pter vagum hoftem fpar gendae manus effent,in tres pattes diuiflt exercb tum.Epheftionê vni,Ce» no alteri duces dederat.

Ipfè cæteris prçerat. Sed i O non eadem mens omnibus Barbaris fuit.Atmis

quidam fubafti, plûtes ante cettamcn impera» ta fecern t :quibus,eorum qui in defeftione per» feuerauetâtjVtbes agrofcjp luffit attribui. At exu les Baftriani cum oftingentis equitibus Maffa» IJ getarum proximos vicos vaftauerunt. Ad quos coercendos Attinas regionis eius prçfeftus tre» centos équités infidiarû quæ parabantur igna» rus eduxit. Nanque hollis in fyluis quæ étant forte campo iunélæ,armatum militem condi» dit jpaucis propellentibus pecora,vt improui» dum ad infidias præda perduceret. Itaquein» compofito agmine, Iblurifque ordinibus,Atti» nas prædabundus fequcbatur,quem prçtergteG P iiii

t-Jt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CrRTII

fum fyluam,qui iaea confederant^ex impro« uifo adortt cum omnibus interemerunt.Celeri« ter ad Craterum huius cladis famaperlata eft; qui cum omni equitatu fuperuenit.Et Maflage« tæ quidem iam refugerant^Dacæ mille oppref* fi funt,quorum clade totius tegionis finira defe élio. Alexâder quoqj Sogdianis rurfus fubaftis, Maracandam repetit.Ibi Berdes,quem ad Scy» thas fuper Bofpnorum colétes miferat^cum le« I o gatis gentis occurrit: Phrataphanes quo^, qui prçerat Maflagetis Si Dads regionum confinio adiunébs,miferat quifadurum imperata polli« ceretur.Scythæ petebant,vt régis fui filiam ma trimonio fibi iungerec.Si dedignareturaffinita* 15 tern,principes Macedonû cum primoribus fuæ genets connubio coire patereturJpfum quoque regem venturum ad eum pollicebantur. Vtra* que legatione benigne audita,Epheftionem Sc Ârtabazû opperiens ftatiua habuit,quibus ad« a o tun£i:is,in regione quse appellatur Bazaria,per* uenit.Barbaræ opulentiæ in illis locis baud vlla funt maiora indicia ,quàm magnis nemoribus faltibulœ nobilium ferarum greges claufi.Spa« tiofasadhoc eligunt fyluas,crebrisperennium »■S aquarum fontibus amoenas.Muris nemora ein« guntur, turrefij habent venantium reccptacu« la.Qgatuor cótinuis ætatibus intadum faltum fuifle conftabat,quern Alexander cum toto ex« ercitu ingrelTus agitari vndique feras iuflit. In« 3 o ter quas cum Leo magnitudinis raræ ipfum re«

gê inuafurus incurreret, forte Lyfimachus, qui poflea regnauic proximus Alexandro, venabu»

11 BI R VI Ul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»})

Ium obijccrc ferae coeperat. Quo rcx rcpulfo. Sc abire iuffo,adiecit,tam a femet^ quam a Ly« limacho Leonern interfici pofle. Lyfimachus cnim quondam cum venaretur in Syria, occi* j derat eximiae magnitudinis feram fblus,red Içgt; uo humero vfqß ad oHa laceratus,ad vleimum periculi peruenerat.Idipfum exprobräs ei rex, fortius quam locutus eft,fecit. Nam feram no excepit modo,fed etiâ vno vulnere occidit.Fa» XO'buIam,quæ obieftum leoni a rege Lyfimachü temere vulgauit, ab eo cafu fquem fupra dixb mus) ortam eife crediderim. Caeterum Mace» dones, quanquam profpero euentu defunffus erat Alexander,tarnen feinere gentis fuae moi tS re,ne pedes venaretur finedeleftis principum amicorumç.llle ii i i millibus ferarum deie« £lis ineodem faltu,cum toto exercitu epulatus cft.Inde Maracanda reditö eft. Acceptacp ætai tis excufatione ab Artabazo, prouinciam eins to deftinat Clyto. Hic erat qui apud Granicum amnem nudo capite regem dimicätem clypeo fuo texit. Rhofaceris manum capiti régis im« minentem gladio amputauit. Vetus Philippi miles,multifcp bellicis operibus clatus.Hellani» gt;5 ce,quæ Alexâdrum educauerat,roror eius,haud fecus quam mater a rege diligebatur. Ob has caufas validifümam imperil partem fîdei eins tutelæqi commifit. lamtç iter parare in pofte« rum iuflus,folenni amp;nbsp;tempeftiuo adhibetur co» 3 o uiuio. In quo rex cum multo incaluiftet me* rojimmodicus æftimator fui,celebrarc quæ get icratjcoepit, grauis etiam eorû auribus,qui fen«

*34 Q.VINTI CVRTII

tiebât vera memorari. Silentium tum habuere feniores,donee Philippires orfus obtercre, nolt; bilcm apud Cheroneam viéloriam Tui opens fuiffe iaftauitjademptamtj fibi malignitate Sc inuidia patris tantæ reigloriam. Ilium quidem ■s feditione inter Maccdones milites amp;nbsp;Græcos mercenaries orta , debilitatum vulnere , quod in ea con(lernationeacceperat,iacuiffe,nóalias q fimulatione mortis tutiorem: fe corpus eius 10 protexifTe clypeo fuo,ruentefcg in ilium fua ma nu occifos.Quæ patrem nunquam æquo animo cfle£onfe(rum,inuitumfilio debentem fa lu tem fuamJtacç poft expeditionem quam fine eofe ciflet ipfc in Illyricos,viélorem fcripfifle ie pa» 15 tri fufos fugatolip holles , nee affuifle vnquam

Philippum. Laude dignos efle, non qui Samo» thracum initia viferent, cum Afiamvri vafta» rilt;5 oporteret,fcd eos qui magnitudine rerum fidem antccciriflent.Hæc Si his (imilia Ixti au» *0 diere iuuenestingrata fenioribus erant,maxime propter Philippum, fub quo diutius vixerant. Turn Clytus,ne ipfe quidê iâtis fobrius,ad eos qui infra ipfum cubabant,conuerfus,Euripidis retulit carmen,ita vt fonus magis quam fermo *5 exaudiripofiet arege,quofignificabatur,ma» le inftituiffe Græcos quod trophæis regum dó» taxat nomina infcriberentur.Alieno enim fan» guine partam gloriam intercipi. Itaqp rex cum fufpicaretur malignius habitum efle fermonc, 3 0 percontari proximos cœpit quid ex Clyto au» diffent.Et illis ad filentium cbftinatis,Clytus paulatim maiore voce Philippi ada bcllaque

lÎBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZJf

ia Græcia gefta commémorât, omnia præfen» tibus praeferens. Hinc inter juniores fenefçp or» ta contentioeil.Etrexvelut patienter audiret queis Clytus obtcrebat laudes eius,ingentem

5 iramconceperat.Cæterum cum animo videre» tur imperaturus, fi finem procaciter orto fer» moni Clytus imponeret, nihil eorum omitten» temagis exafperabatur. lamque Clytus etiam Parmenionem defendere audebat, amp;nbsp;Philippt xo de Athenienfibusviftoriam,Thebarum præfe» rebat excidio,non vino modo,fed etiam animi praua contentione proueftus. Ad vltimum,Si moriendum,inquit,eft pro te, Clytus eft pri» mus. At viftoriæ arbitrium magis præcipuum ferunt,qui procaciffîme patris tui memoriae il» ludunt. Sogdianam regionem mihi attribuis, toties rebellem,amp; non modo indomitam, fed quæ ne fubigi quidem poffît. Mittor ad feras befiias præcipitia ingentia fortitas.Sed quæ ad Mo me pertinent, tranfeo.Philippi milites fpernis, oblitus,nifi hic Atharias fenex iuniores pugnâ detreélantes reuocaßet,adhuc nos circa Alicar* nafum hæfuros fuifle. Quomodo ergo Aiiam etiam cum iftis iunioribus fubieciftif Veruin

X ƒ eft (vt opinor^ quod auunculum tuum in Ira» liam dixÜTe confiât, ipfum in viros incidifle, teinfœminas. Nihil ex omnibus inconfulte ac temereaélis regé magis mouerat,quàm Par» menionis cum honore mentio illata. Dolorem jo tarnen rex prellît, contentus iufrifre,vt conui» uio excederet.Necquicquâ aliud adiecit,quàm forfitan eum (fi' diutius locutus foret; expro»

dVINTl CVRTII

braturum,fibi fuifTc vitam a femetipfo datant, hoc enim fuperbe fæpe iaâafle. Âtque illutn cundantem adhuc furgere,qui proximi ei cu« buetant,iniedis manibus iurgantes monêteicp S conabantur abducere. Clytus cum abftrabere* tur,ad ptiftinam violentiam in quocp adieda, fuo pedore tergum illius elTe defenfum nunc pofteaquam tanti meriti præten'it tempus^etiâ memoriam inuifam eiTe procIamat.Âttali quogt; Xo qß cædem obi)ctebat*.amp; ad vltimójouis, quem patrem fibi Alexander aflererct, oraculum elu» dens,veriora fe regi,quàm patrem eins rcfpon» diffe dicebat. lam tantum iræ conceperat rex, quantum vix fobrius ferre potuilTet. Enimuero mero fenfibus vidis,ex ledo repente profiluit. Attoniti amici,ne pofïtis quidem, fed abiedis poculis confurguntjin euentum tei,quam tanto impetu adurus effet, intenti.Alexander rapta lancea cx manibus armigeti,CIytum adhuc ea* *0 dem linguæ intemperantia furentem percute»

reconatus, a Ptolemæo amp;nbsp;Perdica innibetur. Medium complexi, 8c obludari pcrfeuerantem morabantur. Lyfimachus 8c Leonatus etiam lanceam abilulerant.llle militum fidem implo» *5 rans,cóprehendi fe a proximis amicorum,quod

Dario nuper accidiffet,excIamat.Signum(^ tu« ba dari,vtad regiam armati coirent, iubet. Tü vero Ptolemæus amp;nbsp;Perdicas genibus aduoluti orant,ne in tam præcipiti ira perfeueret, fpa« 3 o tiumqp potius animo dct.Omnia poftero die iu*

ftiusexecuturum.Sed claufæ erât aures,obftre» pente ira.Itacß impotens animi pcrcurrit in re»

LIBER VÎH* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z57

giæ veftibulum,amp; vigili excubanti hafta abla» ta conftitit in adieu, quo neceffe état ijs qui fî« tnul cœnauerant,egredi.Abierant exteri, Cly« tus vltimus finelumine exibat.Quem rex quif 5 nam eiTet interrogat. Eminebat etiam in voce

fceleris quod parabat atrocitas.Ec ille iam non fuæjfed regis iræ memor,CIytum effe,amp; de cô» uiuio exire refpondit. Haec dicentis latus hafta transfîxit,motientir^ ranguineafperfus,! nôc, 10 inquit,ad Philippum,amp;Parmenionem,amp; At»

talum.Malehumanis ingenifs natura cófuluit, » quod plerunque non futura,fed tranfafta per« ti pendimussquippe rexpoftea quàmira mente

deceflerat,etiam ebrietate difcufla,magnitudi» If nemfacinoris fera çftimatfone perfpexit.Vidc» bat tuncimmodica libertate abufum, fed alio» qui egregium bello virum, amp;, nifi erubefccrec faterijferuatorem fui occifum.DeteRabile car« nificis minifterium occupauerat lex, verborS a O licentiam,quæ vino poterat imputari, nepban«

dacæde vltus.Manabat toto veftibulo cruor. Pauloante conuiuæ, vigiles attoniti amp;nbsp;ftupen« tibus (imites procul ftabât, liberioremc^ pœni* tentiam folitudo excipiebat.Ergo hafta ex cor« XJ pore iacentiscuulfamretorfît in femet, iamque admouerat pe£tori,cum aduolant vigiles,amp; re« pugnanti e manibus extorquent, aliéna tumcß in tabernaculum deferunt.Ille humi proftraue« rat corpus.gemitu eiulatueymiferabili tota per» } O fonat regia.Laniare deinde os vnguibus, amp;nbsp;cit» cunftantes rogarene fe tanto dedecori fuperfti» të elTe pateren tur.ln bas preces tota nox exaâa

»î8 Q.vt NTf CVR T ï I

eft.Scrutantemcp num ira deorum ad tantfi ne« fas oftusefierjfubit annfuerfarium facrificium Libero patri non effe redditum ftatuto tempo» te.Ita^ intcrvinum amp;epulascædeeômi(ra,irâ J dei fuifle manifeftam.Cæterum magis co mo» uebatur,quod omnium amicotû animos vide» batattonitos.Neminem cû ipTo iociare ièrmo» nem poftea aufurum, Viuendum effe in folitu» dine,velut ferçbeftiæ terrenti alias,alias timen» lo ti.Prima deinde luce tabernaculo corpus,Geut

adhuc cruentumerat,iuflitinferri. Quo pofito ante ipfum,laclirymis obortis,hanc,inquit,nu« trici meægratiam tetuli, cuius duo Eli) apud Miletum pro mea gloria occubuere mortem, ly bic frater vnicum orbitatis folatium,a ir.c inter

epulasoccifus eff, Quonuncfecoferetmifera? Omnibus eius vnus fuperrum,quem iblfi aequis oculis idcre non potcrit.Et ego feruatorü meo» rum Jatroreuertar in patriam,vt nedexteram xo quidem nutrici fine memoria calamitatis eius

offerte poffïmfE t cum finis lachrymis querelif qj non fieret,iuiTu amicorü corpus ablatum eft, Rex triduü lacuit indu Pus. C^em vt armige» ri corporiiq? euftodes ad monendum obftina» ZS rum effe cognoueruntjvniucrfi in tabernaculü irrumpuntjdiuq? prccibus ipforum reluftatum ægre vicerunr,vt cibum capcrct. Quoq? minus esedis puderet,iureinterfeftum Clytum Macc» dones decernunt, fepultura quoqi prohibituri, 30 ni rex human' iuffiflet.lgitur deccm diebus ma

ximead confirmandumpudorem apud Mara» canda confumptis,cü parte exercitus Epheffio»

tl B. VIII»

nem in regionem Baflrianam rómeatus in hyemeni paraturû. Quam Clyto autem de« fiinauerac piouinciâ^Âmyniæ dédit. IpfeXe» ^'PP^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scychiæ confinis eft regio,ha»

5 bitaturque pluribus ac frequencibus vicis,quia vbertas terræ nó indigenas modo dctiner, fed etiam aduenas inuttat. Badrianorum exulum^ qui ab Alexandre defeceranr,teceptaculû fue» rat. Sed poftea quàm legem aduentare com» 10 percumeft,pulfiab incolis duo millia fere amp;nbsp;du centi côgregantur.Omnes équités erant, etiam in pace latrocinijs affueti. Turn ferocia ingénia non bellum modo, fed etiam veniæ defperatio efferauerat. Itaqj ex improuifb adorti Amyn» 15 tam prætotem Alexandrijdiu anceps prælium fecerant.Ad vltimumccc fuorum amifliSjquo» rum c c c hoftis cepit,dedere terga viéloribus, baud fane inulti. quippe l x x x Maccdonum interfeceruntjpræterqj eos ccc amp;nbsp;l faucij fadli ao funt.Vcniam tarnen etiam poft alteram defe» ûionem impetrauerunt.His in fîdem acceptis, in regionem quamNauram appellant,rex cum totoexercitu venif. Satrapes erat Syfimithres duobus ex fua matre fîlijs genttisiquippe apud ±y eosparcntibusftupro coire cum liberis fas eft, 11 millibus armatis .popularibus fauces regio» nis,quà in arftifiimû cogitur,valido munimen» to fepferant. Praeterfluebat torrens amnis,qui terga petræ claudebat. banc manu peruiam 30 incolæ fecerant. Sed aditus fpecus accipitlu»

cem. Intcriora,niß illato lumincjobfcura funt. Perpetuus cuniculus iter prxbet in campos^

«4® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q, V INTI C VR T 11

ignotum nifiindigenis. At Alexander quanquS anguftiasnatural! fitu mumtasac validasma» nu Bat ba ri tuebantur, tarnen arietibus admo« tis munimenta quæ manu adiunéla erant^con« cuffit, fundifcß amp;i (agittis propugnantium ple« rofqß deiecittquos vbi difperfos fugauitjruinas munimétorum fupergreirus,ad petram admo« uitexercitum. Cxterum intetuenicbat fluutus coeütibus aquis ex fuperiore faftigio in vallem, IO magnicp operis videbatur tarn Vaftam voragi*

nem explere.Cædi tarnen arboreSjamp; Taxa con« geriiullit.Ingenrcp Barbaros pauor rudes ad ta lia opera concuflerat, excita tam molem fubito cementes.Itacp rexad deditionem metupolTe 15 compelli ratus, Oxortem mißt nationis eiufdê, fed ditionis fuæ,qui fuaderet duci, vt traderet Petram.Interim ad augendam formidinem èc turtes admouebantur,amp; exculTa tormentis tela micabat.Ita^ verticem Petræ omni alio prxfi« ao diodamnato petiuerunt.At Oxortes trepidum diffidentcmcf rebus fuis Syfimithrc cœpit hor« tari,vC Edern,quàm vim Macedonû mallet ex« periti,neu moraretur feftinationem viftoris ex* ercitus in Indiam tendentis : cui quifquis femeC aS oflfetretjin fuum caput alienam cladem effe ver» furum. Et ipfe quidem Syfimithres deditionem abnuebat.Cæterû mater eademqß coniunx mo« rituram fe antè denuncians,quàm in vllius ve« niretpoteRatem,Barbar! animum ad honeRio« 50 ra quam tutiora conucrterat, pudebatqß liber* tatis maius eRe apud foeminas,quam apud vt* res pretium.Itaqß dimilTo internucio pacis,ob*

tl BER Vlil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±41

fidionem fene decreuerat.Sed cum hoftis vires fitaique penfaret^rurfus muliebris conßli;,quod præccps magis quàm necelTariû eiTe credebat, pœnitcreeû cœpic. Reuocato^ ftrenueOxor* S te,futurum fe in regis poteftate refpondit,vnn imprecatus,ne voluntatcm amp;nbsp;coniîlium marris fuae proderet,quo facilius venia illi quo^ impe» traretur.PræmiiTum igitur Oxortem cum ma* ttc liberif(^,amp; rotins cognationis grege,feque» IO batur,ne cxpeflato quidem Hdei pignore quod Oxortes promiCerat. Rex équité præmiflb,qui reuerti eosiuberet,opperiri(^ præfentiâ ipfius, fuperuenit, amp;nbsp;viHimis Mineruæ ac ViŒoris exils,imperium Syfimithrireftituit, fpemaio* 15 ris etiam prouinciç fa£la,lî cum Hde amicitiam ipfîus coluÜTet.Duos illiiuuenes pâtre tradente fecum militaturos fequi iuffit. Relifta deinde Phalange, ad fubigendos qui defecerant,cum équité procciTit. Arduum amp;nbsp;impeditû faxis iter a O primo vtcuntp tolerabant. Mox equorum no vngulis modo attritis, fed corporibus etiâ fati» gatis, fequi plericp non poteranr,amp; rarius fub» inde agmen fiebat,pudoremfvtfere fitjimmo* dico labore vincente. Rex tamé fubinde equos »5 mutans , fine intermiflîone fugientes infeque« batus.Nobiles iuuenes comitarieum foliti defc ceranr prçter PhiIippum,Lyfimachi erat frater tum primö adultus,amp; quod facile apparet,in« dolisrarx.is pcdcs(incredibilediftu)pcr l fta» 3o dia veftum regem comitatus eft, fæpe cquum fuum offèrete Lyfimachotnec tarnen vt digre» deretur a rege,effici potuit,cû lorica indutusar;

q

i4* o. VINT I CVRÏII

ma geratet. Idem cum peruentum effet in fai» tum in quo fe Batbari abdiderant^nobilem edi* ditpugnam,regem(5 cominus cum hofte dimt« cantê protexit.Sedpofteaq Barbari in fugâcf» fufi deferuere fyluas,animus, qui in ardore pu* gnæ corpus fun:entauerat,liquic,rubitoq^ ex o* mnibus membris profufo (udore,atbotis proxi* mæ llipici Ce applicuit. Deinde ne illo quidem adminiculo fuiiinente, manibus tegis exceptus JO eft,inter quascollapfus extinguitur.Mœftutn

regem alius baud leuis dolor excepit. Erignus inter claros duces fuerat,quern extinAum effe pauloantequàm reuerteretut in caftra,cogno« uit.Vtriufq; funusomni apparatu at^ hono* IJ re celebratum eft.Dacas deinde ftatuerat pete*

re.lbi nanqj Spitamenem effe cognouerat. Sed banc quocp expeditionem,vt pleraque alia, for* tuna indulgendo ei nunquam fatigata,pro ab* fente tranfegit. Spitamenes vxoris immodico xo amore flagrabat,quam aegre fugam amp;nbsp;noua

fubinde exilia tolerantem,in omne difcrimen comitem trahebat. Illa malts fatigata,identi» dem muliebresadhibereblanditias, vt tandem fugam filieret, viûorifiç Alexandri dementia

iS expertus placaret, quern effugere non poffet. lt;nbsp;Tres adulti étant Iiberi ex eo geniti,quos cum peélori patris admouiffet,vt faltem eorum mi* fereri vellet, orabat. Et quo efficaciores effent preces,haud procul erat Alexander. Ilie fe pro*

3 o di,non moneri ratus,amp; formæ profefto fiducia cupereeam quamprimum dedi Alexâdro,aci» nacem fttinxit,percuffurus vxotem^ nifiprohi*

UBER VIIr, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»45

fcitus effet fratrum eius occurfu.Cætetum abfre è confpeftu iubet,addito metu mortis,fi fe ocu lis eius obtuliffet : amp;nbsp;ad defiderium leuandutn noftesinterpellices agere cœpir.Sed penitiis y hærens amor,faftidio prsclèntium accenfus eil. Itaquerurfusvniei deditus,orare nondeftitit, vt tali confilio abftineret,patercturque forrem quamcS^ his fortuna feciffet.Sibi mortem de« ditione effe leuiorem. At ilia purgare fe, quod I® quçvtilia effecenfebat,muliebriterforfitan,fed fida tarnen mente fualiffetide cætero futuram in viri poteftate Spitamenes fîmulato captus ob(equio,de die côuiuium apparariiubetivino» que amp;nbsp;epulis grauisjfemifomnus in cubiculum IJ fertur.C^emvtalto amp;graui fomnofopitumef fe fenfit vxor,gladiû quem vefte occultauerat, ftringitjcaputijeiusabfciffum cruore refperfa feruofuo confcio facinotis tradit.Eodemcomi» tâtefficut eratcruenta vefte) in Macedonû ca» »0 ftra petuenit, nunciarilt;5 AIexandroiubet,ade(i fe quæ ex ipfa debcret agnofcere. Ille protinus Barbaram iuffit admitci.Quam vt afperfam cruore conlpexit,ratus ad deplorandam contu» meliam veniffe,dicerc quae vellet iubet. At illa »5 feruum,qucm ftarein veftibulo iufferat, intro* duci defiderauit.Qüi quia caput Spitamenis ve fte teftum habebat,fufpeftus, fcrutâtibus,quid occuleret oftendit. Confuderat oris exanguis notas pallor,nec,quis effet, nofci fatis poterat. 30 Ergorex certior faftus humanum caput after* re eum, tabernaculo exceffit, pcrcontatufque quid teific,illo profitente cognofcit.Variæ bine 9 Ü

144 Q.V1NTI C V R. T 11

cogi rationes inuicem animum diueria agitante commouerant.Meritû ingens in femet efle ere» debat,quod transfuga amp;nbsp;proditor, qui(^ tantis rebus( fi vixiiTet) iniefturus moram fuiflet,in* terfeftus efTet.Concra facinus ingens auerfaba« tur,cum optime meritum deipfa communium parentem liberorum per infidias interemiflet. Vicit tarnen gratiam meriti fceleris atrocitas, denunciarim iuirit,vt excedcret caftris, neu lilt; 10 centiæ barbaræ exemplar in Græcorû mores

amp; mitia ingenia transferret. Dacæ ^itamenis cæde comperta,Dataphernem defeétionis eius participem vinÀum Alexandro leep dedunt.Il* le maxima præfentium curatû parte liberatusy conuertit animum ad vindicandas iniuriaseo» mm quibus a prstoribus fuis auare ac fuperbe imperabatut.Érgo Pharapherni Hyrcaniâ,Cat dos cumTapyris trad(dit,mandauitlt;p vt Phralt; datem,cui Uiccedebat, ad fe in cullodiâ mitte« t O ret.Arfami Cariæ prçfefto fubllitutus eft Tan*

Ibnor.Arlàces in Mediam milTusjVt Occidates inde difcederet.Babylodia mortuo Mazeo De* ditameni fubiefta eft.Htscôpofitis,tertio men» feexhybernis mouitexercitum,regionem quæ Gabaza appellatur,aditurus.Primus dies quie* tum iter ptçbuit, proximus ei nondum quidem procellofus amp;nbsp;triftis,obfcurior tarnen priftino, non fine crefeentis mali damno præterijt.Ter* tio ab omni partecæli emicate fulgura,amp; nûc 30 internitente luce,nunc condita,non oculos mo domeantis exercitus,lèd etiam animos terrere cœperunt.Etat propè continuus cæli fiagor,amp;

LIB. V 111.

MÎ

pafTtm cadentium fulminum fpccies vifebatur. Attonitifc^ auribus Hupens agmé,nec progre« di,nee conßdere audebat.Tum repente imber grandinem incutiens torrentis modo eHundi« cur. Ac primo quidem armis fuis tedi excepe* rant. Sed iam nec retinere arma lubricæ amp;nbsp;ri» genees manus poterât,nec ipß deßinare in qua regionemobuerterent corpora,cum vndiep té« peßatis violétia maior,quàm vitabatur,occur« 10 reret.Ergo ordinibus folutis,per totum faltum

errabundü agmen fercbatur,multi(p prius me« tu quam Iaboredefatigati,proß;tauerant humi corpora,quanqua imbrem visfrigoris concreto gelu aßrinxerat. Alß fe ßipitibus arborum ad« 2^ mouerant.Id plurimis amp;nbsp;adminiculum,amp; fuf«

fugium erat.Nec fallebat ipfos morti locü eli« gere, cü immobileis vitalis calorlinqueret.Sed grata erat pigritia corporum fatigatis, nec re« culabantcxtingui quiefeendo: quippe nonve« xo bemens modo, fed etiam pertinax vis mali in» fißcbatjlucemqj naturale folatium prçter tem» ■ peßatem baud difparem no£fi,fyluarum quotß

vmbra fuppreflerat.Rexvnus tanti mali pati« en$,circuire milites,cótrahere difper(bs,alleua» X5 re proßratos,oßendere procul euolutum ex tu« guriisfumum,bortari(5 vtproximaquætç fuflii gia occuparent. Nec vlla res magis faluri fuit, quam quod multiplicato labore fußieientem malis,quibus ipß ccfferant,rcgem defererc cru» 30 befcebant.Cærerum efficacior in aduerßs nccef » fitas,quàm ratio, fiigorisremediû inuenir.Do»

labris enim fyluas fvernere aggrefli,paflim acer q iij

145 Q.VINTI C V R T 11

Uos ftruefqj accenderunt. Continenti Incendio arderecrederesfakû,amp; vix interflamas agmi» nibus reiidumlocum.Hiecalocftupéda mem* bra commouitjpaulatimqj fpiritus, quern con* J tinuerat rigor, meare libere cœpit. Excepere alios tefta Baibarotum,quæ in vltimo faku ab» dira neceflitas inuedigauerattalios caRra,qua? in humido quidem,fed ctiam caeli mitefeente fæuitia locauerunc. Mille militum atque lixa* X 0 rum calonumque pekis ilia confumpfit.Memo* riæ prodirum eft,quofdam applicatos arborum truncis, amp;nbsp;non folum viuennbus, fed amp;nbsp;inte« le colioquentibus fimiles efle confpeftos,du* tante adhuc habitu, in quo mors quemque de* I y prehenderat. Forte Macedo gregarius miles fe* que amp;nbsp;arma fuftentans, tandem in cakra pet* uenerat.Quo vifo rcx,quanquam ipfe tunc ma* xime admoto igne refouebat artus,ex fella fua exiliuit, torpentemque militem, amp;nbsp;vix compo» xo tem nientis,demptis'atmis in fua fede iuifit co» fidere.Ille diu nee vbi tequiefceret,nec a quo c(l fet exceptus,agnouit. Tandem reeepto calorc Vitali, vtregiam federn regemque vidit, tetri* tus furgit.C^em intues Alexander; Ecquid in» xy telligis miles,inquit,quâto melioreforte,quam

Peril,fub rege viuatisi Illis enim in fella régis conledifle capitale foret,tibi faluti fuit.Poketo die ccnuocatis amieis ,copiarumqueducibus, pronunciariiu(rit,ipfum omnia quæ amifla ei» 30 fent,redditurum,amp; promikb fides extitit.Nam 5yfimethresmuka lumenta,amp; camelorum 11 milita adduxit,pecoiaque amp;nbsp;armenta,quæ diamp;

lib. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*47

tributa pariter militem amp;nbsp;damno amp;nbsp;fame lû berauerunt. Rex grttiam fibi reiatam a SyG* mithre prsefatus^fex dierum cofta cibaria fer» te milites iuffit.Sagas petens,totam hâc regio» J nem depopulatus,x x x millia pecorum ex præ»

da Syfimithri dono dat. inde peruenit in regio* nem cut Cohortanus Satrapes nobilispræerat, qui fe regis poteftati Gdeique permiGt. Ille im» perio ei reddito,haud amplius quam vt duo ex xo tribus Glijs fecum militarent^exegit. Satrapes etiam eum qui penes ipfum relinquebatur, tra» dit. Barbara opulentia conuiuium, quo regem accipiebat,inGruxerat.Id cum multa comitate celebraret^introduci xx x nobilesvirgines iut» 15 Gt.Interquaserat Glia ipfius Roxane nomine, eximia corporis fpecic,amp; decore habitus in Bar batis raro.Quæ quanquä inter eleólas procefTe* rat,omnium tarnen oculos conuertit in fe, ma» ximeregis,minusiam cupiditatibus fuis impe» to rantisinterobfequia fortunæ, contra quam no »gt; fatiscautamortalitaseG. Itacß illequi vxorem

Dari),qui duas ßlias virgines,quibus forma prç» ter Roxanem cóparari nulla poterat ,haud alio animo quam parentis arpexerat,tunc in amore zy virgunculæjfi regiae ftirpi compararetur,igno» bilis, ita elFufus eft,vt diceret ad ftabiliendum regnum pertinere Perfas amp;nbsp;Macedones connu* bioiungi:hoc vnomodo amp;nbsp;pudorem viebs. Sc fuperbiam viftoribus detrahi poffe. Achillem yo quocp,a quo genus ipfe deducetet,cum captiua coifle. Neinfetrinefas arbitrarentur,itamatri» monij iure veile iungi.Infperato gaudio lætus

q G'J

»48 QVlNTl £ VRTII

pater fermonem eius excepit.Et tex medio cu* piditatis ardore iuflit aflerri patrio more pané. ( hoc erat apud Macedones ianftiffimum coeû* tium pignus) quern diuifum gladio vterque li* 5 babat. Credo eos qui gentis mores condide» runtjparco 6c parabili viftu oftendere voluifle iungentibus opes,quantulo contend efle debelt; rcnt.Hoc modo rex Afiæ amp;nbsp;Europæ introdu* flam inter conuiuales ludos matrimonio fibi 10 adiûxit,ècaptiuagenitutus,qui vifloribüs^im«

peraret.Pudebat amicos fuper vinum amp;nbsp;epulas ibcerum ex deditis efle eleaum. Sed poft Cly* ti cædem libertate fublata^vultu, qui maxime feruitjalTentiebantur.Cstemm Indiam,amp; inde 15 Oceanum petiturus, ne quid a tergo,quod de* ftinata impedire poftet,moueretur,amp; ex omnilt; bus prouincifsx xxmillia iuniorumlegiiuftit, amp;nbsp;ad iè armata perduci, obfides (imul habitu» rus amp;nbsp;milites. CraterS autem ad perfequendos xo Hauftanem 8c Cathené,qui abipfodefecerant, miftt,quorû Hauftanes captus eft,Cathcnes in prælio occifus.Polypercó quoeç rcgionem quæ Bubacene appcllatur,!n deditionem redegit. Italt;5 omnibus compofitis cogitationes in bei» x5 Ium Indicum vertit. Diues regio habebatur non auro modo,red gemmis quoq;,margaritif» queadluxummagisquàm ad magnificentiam cxculta. Periti militares auro amp;nbsp;ebore folgere dicebantur. Itaque necubi vinceretur,cum cæ» 30 teris præftaret,rcutis argenteas laminas,equis frehos aureos addidit,loricas quoep alias auro, alias argento adornauit. c x x millia armato»

IIBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*49

rum erant,quæ regem ad id bellum fequebâtut. lamque omnibus præparatis,quod olim praua mente conceperat,cunc elfe maturum,quonani modo cœleftes honores vfurparet,cœpit agita« ƒ re. louis filium non did tantum fe, fed etiam credi volebat, tâquam perinde animis impera» te poffetjac linguis : Itacp more Pcrfarum Ma» cedonas venerabundos ipfum falutare proder» nentes humi corpora. Non deerat talia concu» IO pifcenti perniciofa adulatio,perpetuum malum regum,quorn opes faepius affentatiojquàm ho» » dis euertit.Nec Macedonum hçc erat culpa,ne» mo cnim illorum quicquâ ex patrio more laba» re fudinuitjfed Grçcorum,qui profeffîonem ho nedarum artium malis corruperant moribus. Hages quidam Argiuus pelTimotû carminum pod Chœtilum conditor, amp;nbsp;ex Sicilia Cleo,hic quidem non ingeni) folum, fed etiam nation» vitio adulator,amp; caetera vrbium fuarum purga» 10 menta,quæ propinquis etiam,maximorumque exercituum ducibus a rege præferebantur ; Hi tum cxlum illi aperiebant, Herculem^,amp; pa» trem Liberum,amp; cum Polluce Cadorem nouo numini ceffuros efle ia£labant, Igitut fedo die 25 omni opulentia conuiuium exornari iubet,cui

non Macedones modo amp;nbsp;Graeci principes ami» ■ corum,fed etiam nobiles adhiberentur.Cû qui» bus cû difcubuiflet rex, paulifperepulatus con» uiuio egreditur.Cleo ficut prçparauerat,fermo» 3 o nem cum admiratione laudû dus indituit.Me» rita deinde percenfuit,quibus vno modo referri gratia poffet,fi que intelligerêt deum eiregt; con»

»ƒ0 Q.VINTI CVRTIl

fiterentur, exigua thuris impenfa tanta bcnefl* cia penfaturi.Petras quidem non pie folum^fed etiâ prudenter reges fuos inter dcos colere,ma« ieftatem enim imperi) Talutis efTc tutelam.Nee S Herculem quidem amp;nbsp;pattern Liberum prius df

catos deos,quàm vicilTent fecum viuentium in« uidiâ.Tanitidem quoc^ pofteros ctedere,quan« tum præfens ætas fpopondiflet.Quod fi cæteri dubitét) femetiprum cum rex iniflètconuiuifi, ïo proftratutû humi corpus. Debcrc idem facere cæteros,amp; in primis (apiétia præditos. Ab illis cnim cultus in regem, elTe ptodendum exem» plum.Haud perplexe in Califihenem dirigeba* turoratio.Grauitas viti amp;c prompta libertas in« uira erat regi,quafi folus Macedonas paratos ad taleobrequium moraretur.Is turn fiiêtio faéfo, vnum ilium intuentibus cæteris, Si rex,inquit, fermoni tuo affiiiffet, nullius ptofefto vox re« (ponfuti tibi defyderatetur.Ipfe cnim petcret, ne in petegrinos ritus degenerate re cogérés, neu rebus fœlicifTïme geflis inuidiam taliadu« latione contrahcres. Sed quoniam abeft,ego ti« bi pro illo rerpondeo,nullum effe eundem amp;nbsp;diuturnum amp;nbsp;præcocem fruftumjCœleftefque *5 honores non dare te régi,fed auferre. Intcrual»

Jo enim opus eft, vt credatur deus, femperque hancgratiam magnis vitis pofterircddût.Ego autem feta immortalitatcm precor tegi,vt vita diuturna fit,amp; æterna maieftas.Hominc cófc« 3 ® quitur aliquando,nfiquam comitatur diuinitas.

Herculem modo amp;nbsp;pattern Liberum confecra« tx immortalitatis exépla teferebas. Credis ne

LIBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijt

illos vnius conuiuij decreto deos fa£los { Prius ab oculis mortaliû amolita natura eft,quàm in cŒlum fama perueheret.Scilicet ego amp;nbsp;tu Cleo deos facitnusfA nobis diuinitatis fug authorita» J tem acceptutus eft rexfPotentiam tuam expe»

tiri libet.Fac aliquem regem.Si deum potes fa« cere,facilius eft imperium dare,quàm cælû.Dif propitij fine inuidia quæ Cleo dixit audierint: eodemcp curfu,quo fluxere res,ire patiâtur.No xo ftris moribus velint nos efle contentos.Non pu det patriæ, ncc deiydero ad quem modum rex mihi colendus lit,difeere.Quos equidem vifto» res elfe confiteor,(î ab illis leges quels viuamus, accipimus. Aequis auribus Califthenes veluti IJ vindex publicç libertatis audiebatur. Exprefle« rat nô aflenfionem modo,fed etiam vocem,fe» niorum præcipue,quibus grauis erat inuetera» ti moris externa inutatio. Nec quicq eorû quai inuieem iaélata eranr,rex ignorabat,cum poft: 10 aulæam quæ leélos obduxerat,ftarec.Igitur ad

Hagcm amp;nbsp;Cleoné mifit,vc fermone fînito Bar baros tantum cum intraflet, procumbere fuo more paterentur. Et paulo poft,quafi potiora quxdam egflîet, conuiuium rcpetit.Quem ve« nerantibusPerfjs,Polypercon,qui cubabatfu« per rcgem,vnum ex nis mento contingentem numum,per ludibrium cœpit hortati,vt vehc» mentiusid quateret ad terram.elicuitqiirâAle xandri,quam olim animo capere non poterat. Jo Itaque rex,Tuautem,inquit,non veneraberis

mefAn tibi vni digni videmur elfe ludibrioflIJe nec regem iudibtio,nec fe contemptu dignum

xjt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CTRTH

effe refpondit, Tum detradum eum ledo rex præcipitat in tenam.Et cum is pronus corruiG fet,Vides ne,inquit,idem te feciflequod in alio pauloante ridebasŒt ttadi eo in cuftodiâ iuG 5 fojcôuiuium foIuit.PoIyperconti quidem poft« ea caftigato diu ignouit. In Califthenem olim cótumacia fuipeflummeruicacioris irç fuit,cu« ius explcndz matuta oouenit occafto.Mos erat fvt fupra didum eft^principibus Macedonum 10 adultos liberos tegibus tradere ad munia baud tnulrum feruilibus minifterijs abhorrentia. Ex« cubabant feruatis noérium vicibus proximi fo« tibus acdis in qua rex acquiefcebat.rerhos pel« lices introducebantur alio aditu^quàm que argt; If mati obfîdebâr.Iidem acceptosabAgafonibus equos,cum rex afcenfurus eflet^admouebant^ comitabanturcp Sc yenâtem,8c in prçlijs,omni« bus artibus ftudiorum liberalium exculti.Præ« cipuus honor habebatur, quod licebat fedenti« t-ü bus vefci cum rege. Caftigandi verberibus eos nullius poteftas præter ipfum crat.Hzc cohors vclut feminarium ducum praefeftorumtp apud Macedonas fuit. Hinc habuete pofteri reges, quorum ftirpi per multas states Romani opes t s ademerunt. Igitur Hermoiaus puer nobilis ex regia cohorte cum aprum telooccupaifetjquê rex feriredeftinauerat, iuftu eius verberibus af« feélus eft.Quam ignominiam çgte ferens defle« re apud Softratû cœpit.ex eadem cohorte erat 30 Softratusamore eius ardens. Qui cum lacera« tum corpusjin quo deperibat,intueretur,for« fitan olim ob aliam quoc^ caufam régi infeftus,

riBKR viir.

iuuenem fua fpóte iam motuni,data fïde acce* ptaque perpultt, vt occidendi regem conßliuin îècum iniret. Nee puerill impetu rem executi funt:qnippe folerter f quos in (bcietatem fcele» 5 lis arcircerét,Nico(lratum,Antipatrum,ArcIe» piodorumque,amp; Philotam placuic affumi. Per nos adieéli funt Antieks Elaptonius,amp; Phima« nes.Cçterum agenda: rei baud fane facilis pate* bat via.Opus erat eadem omnes coniuratosno»

I o Ae exeubare, ne ab expertibus confili, impedû rentur. forte autem alius alia node exeubabat. Itaque in permutandfs ftationum vicibus,cçtc* rolt;p apparatu excqucdçrei,triginta amp;nbsp;duo dies abfumpti funt. Aderat nox,qua eoniurati exeu» bare debebant,mutuaiide læti,cuius doeumen turn tot dies fuerant. Neminem metusfpesve mu tauerat.Tanta omnibus vel in regem ira,vel fides inter ipfos fuit.Stabant igiturad fores æ» dis eius in qua rex vefcebatur,vt couiuio egreft to fum incubiculii deducerent.Sed fottunaipfius, fimulqß epulâtium comitas prouexit omnes ad largius vinum. ludi etiam conuiuales extraxere tempus,nûc lætis coniuratis,quod (bpitumag* grefiuri eifentmunc folicitis,ne in lucem conui» t uium extraberetur : quippe alios in ftationem oportebat prima luce fuccedere, ipforum poft feptem dies reditura vice.Nec fperare poterant in illud t*npus omnibus duraturamfidem.Cæ ter urn cum iam lux appareret,amp; cóuiuium ibi* 3 o uitur,amp; eoniurati exceperunt regem,læti occa* fionern exequendi fceleris admotam, cum mu* lier attonitæ (vt cteditum eft J mentis conuer*

1J4 QlVINTI CVR Ttl

fari in regia (blita quia inüindu videbatur fu» tura prædicere,nonoccurrit modo abeunti,red etiam iemet obiecit,vultuqj amp;nbsp;oculis motû prçlt; ferens animi, vt rediret in conuiuium,monuitt Sc ilie pet ludum bene deos fuadere refpondit: reuocatifcp amicis,in horam diei ferme iecunda conuiui; tempus extraxit. lam ali; ex cohorte in ftationem fucceirerat,ante cubiculi fores ex« cubituri. Adhuc tarnen coniurati ftabant vice

1 o oificij fui expiera. Adeo pertinax fpes eft,quam humanæ mentes, quam ingentes concupifcen» tiæ deuouerunt. Rex benignius quâm alias allt; ]ocutus,difcedere eos ad curanda corpora, quo« ' niam tota node perftitjftent,iubet. Data funt

15 (îngulis quinquaginta feftcttia : collaudatique, quôd etiâ ali/s tradita vice,tamé excubare per» feueraflent.llli tâta fpe deftituti domos abeût. amp;nbsp;cæteriquidem expedabant ftationisfuçno» dêî Ephimanesjfiue comitate regis,qua ipfum xo inter coniuratos exceperat,repente mutatus,iî« ♦ ue quia cœptis deos obftare crcdebat,frarri (uo £urilocbo,quem antea expertem cfle côfilifvo« luerat,quid pararetur aperit. Omnibus Philotæ fupplicium in oculis erat. Iraq? protinus inijcit fratti manum,amp; in rcgiam peruenit: excitatif* que cuftodibus corporis,ad faJutem regis perti« nere quæ afiêrret, affirmât. amp;nbsp;tempus quo ve» nerant,amp; vultus baud fane fecuri animi indexj amp;nbsp;mœftitia e duobus alterius, Ptolemæum ac

50 Leonatum cxcubantes ad cubicufi limen exci« tauerunt.Itai^ apertisforibus,amp; lumineillato, fôpitû tneto ac fomno excitant regem.IIIe pau«

11 É» VIII»

latim mente colleda,quid afferrent,fnterrogat. Nec cunftatus Eurilochus,non ex toto domum fuam auerfari deos dixit,quia frater ipfius,quâ» quam impium facinus aufus foret,tame amp;nbsp;poe* J nicentiam eius ageret,amp; per fe potiffimS profi* teretur indicium,in earn ipfam no(Efem,quç de* cederet,inOdias cóparatas fuiffe : authores fee* lefli conlili; eire,quos minime crederet rex.Tü Ephimanes cunda ordine,confciorumqj nomi* xo na exponit.Calillhenem non vt participem fa* cinoris nominatum efle conllabat, fed folitum puetorum fermonibus vitupcrantium criminä» tiumque regem faciles aures prxbere. Quidam adi;ciunt,cum Hermolaus apud eum quotp ver* 15 beratum Tea regequereretur,dixiire Califthe* nem, meminifle debere eos iam viros effe. idep an ad confoiadam patientiam verberum, an ad incitandum iuuenum dolorem diftum eflet,in ambiguo fuifle.Rex animi corporiique fopore xo difcu(ro,cum tanti peticuli,quo euaferat,ima* go oculis oberraret,Eurifochum quinquaginta talentis amp;nbsp;cuiufdam Tyridatis opulentis bonis donat protinus,fratremlt;p,anteq pro falute eius precaretur,reilituit. Sceleris autê authores , in* is tercß eos Califthenê,vîftos afleruari iubenqui* bus in regiâ adduftis, toto die amp;nbsp;nofte jsxima meto ac vigilijs grauis acquieuit. Poftero autê die frequens cocilium adhibuit, cui patres pro* pinquic^ eorn de quibus agebatur,intererâc,ne 30 de fuaquidem falutefecuti,quippeMacedonS more petite debebant, omnium deuotis capiti* bus, qui fanguine cótigiflent eos,Rex inttodu*

*0 Q,V1NTI CVRTII

ci coniuratos præter Caltßhenem iufïït gt;nbsp;atque quse agitauerant^fine cundatione confelTi fun£gt; Increpatibus deinde vniuerßs eos, ipfe rex,quo fuo merito tâtum in ièmet cogitadent facinus^ intenogat. Stupentibus cætetis, Hermolaus^ Nos veio,inquit,quoniam quad nefcias quçris, occidendi te cófilium iniuimus,quia non vt ingt; genuis imperare caepifti^fed quad in mancipia dominaris.Primus ex omnibus pater ipdus So* to polis parricidam etiam parentis fui clamitans edejconfurgit, amp;nbsp;ad os manu obieâa^celere Sc malis infaniétem vitra negat audiendum. Rex inhibito patre^dicere Hermolaum iubet,quç ex magidto didicilTet Califthene. Si Hermolaus, y tor,inquit, benedcio tuo f Sc dico quæ noftris malis didici. Quotd pars Macedonum fæuitiae tuæ fupercft^Quotus quif^ non e viliffimo fan« guine?Attains de Philotas,amp; Parmenio,amp;Lvn cedes Alexander, amp;nbsp;Clytus, quâtum ad bodes to pertinct,viuunt;dant in acie,te clypeis fuis protegunt,amp; pro gloria tua,pro viüoria vulne« ra accipiût:quibus egregiam gratiam retulifti. Alius méfam tuam fanguine fuo afperdt.Alius ne dmplici quidem morte defunftus ed. Duces exerdtuumtuorum in eculeum Impodti,Per» ds quos vicerât,fuere ipeûaculo. Parmenio in» dida caufa trucidatus ed, perquem Attalû oc» cideras .Inuicem enim miferorum vteris mani» bus ad expetenda fuppIicia.Et quos paulo ante JO minidros cædis habuidi,fubitoab aliis iubes trucidari. Obdrepunt fubinde cunfti Hetmo* lao,Pater fuptemum dtinxerat ferrum,petcuf»

tiBER VUT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1J7

furus haud dubie,ni inhibitus effet a tege:quipgt; pe Hermolaum dicere iuflitspetitque vt caufa» fupplicf; augenté patiéter audirét. Aegre ergo coetcitis^rurrus HermoIau5,Quam liberaliter, S inquit,pueris tudibps ad dicédn agere permit» tis ( amp;nbsp;Calillhenis vox carcere inclufa eft, quia folus poteft dicere. Cur enim non producitur^ cum etiam confeffi audiunturf Nempe quia li» beram vocem Innocentis audire metuis. Ac ne z o vultum quidem pateris. Atqui nihil eum fecif» fc contendo.Sunt hie, qui mecum rem pulcher» rimam cogitauerunt. Nemo eft qui confeium fuifte nobis Califthenem dicat,cum morti olim deftinatus (it a iuftiftimo amp;nbsp;patienriifimo rege, Hæc ergo funt Macedonum præmia, quorum vt fuperuacuo amp;nbsp;fordido abuteris fanguine. At tibitrigintamillia mulorum captiuum aurum vehunt, cum milites nihil domum prætet gra» tuitas cicatrices relaturi funt.Quç tame omnia

*0 tolerate potuimus,antcqua nos Barbans dedc» res,amp; nouo more viftores fubiugum mitteres. Perfarû te veftis amp;nbsp;difciplina deleftat t patrios mores exofus es. Perfarum ergo non Macedo» num regem occidere voluimus, amp;nbsp;te transfuga if belli iure perfequimur.Tu Macedonas voluifti genua tibi ponere,venerarique tc vt deum. Tu Philippum pattern auerfaris, amp;nbsp;(i quis deorum ante louem haberetur,faftidires etiam louem. Miraris, fi liberi homines fuperbiam tuam fer» 30 re non poflumusfQuid fperamus ex te,quibus aut infontibus moriedum eft,aut,quod tridius morte eft,in feruicute viuendum?Tu quidemfl

X5* -aVlNTl CVRTII

emendari potes, multum mihi debes. Ex me enim fcire cœpi(li,quod ïngenui homincs ferte non poffunt.De cxtero paree,quorü orbam fc* neclutem fupplicijs ne oneraueris.Nosiube du 5 ci,vtquod ex tua morte petieramus,con(equagt;

mur ex noftra.hçc Hermolaus. At rex , fal* fa nnt,inqujt,quæ ifte tradita a magiftro liio di xit,patientia mea oftendet. Cófeflum enim vb timum facinus,tarnen vt vosquocp,non folum to ipfe, audiretis,exprein,nóimprudens,cn per» mififlem huic latroni dicere,vfurum eum rabic, qua compulfus eft,vt me,que parentis loco co» Icre debet,vellet occidere. Nuper cS procacius fe in vena clone geiri(rec,more patrio,amp;abanti» tj quiflimis Macedoniç regibus vfurpato,eum ca*

ftlgari iuffi.Hoc amp;. oportere fieri,amp; vt a tutor!« bus pupiiii,a maritis vxores, feruls quoqß huius pueros ætatis verberarc concedimus. Hæc eft fæuitla in ipfum mea,quam impia cædc voluit *0 vicifei. Nam in cæteros, qui mihi permittunt vti ingenio meo,quâm mitis fim,non ignoratis« Comemorare fuperuacuum eft.Hcrmolao par» ticidarum rupplicia non probari,cG eadem ipfe meruic,minime hercule admiror.Nam cû Par* ij menionem amp;nbsp;Philotam laudatjfuæ feruit eau»

fç. Lynceftem veto Alexandrum bis infidiatum capiti meo,a duobus indicibus liberaui.Rurfus conuiâ:um,per biennium tarnen diftuli, donee VOS poftularctfsjvt tâdem debito fupplicio fcc» }o lus lueret.Attalum,antequâ rex eflemyhoßem

mco capiti fuiflememiniftis.Clytus vtinam no coegüfet me fibi irafei» Cuius temetariara Iio*

tiBER VIIr.

guâpfobra dicentem mihi amp;nbsp;vobisdiutius tu* li,quàm illeeadem me dicentem culüTet. Ke« » gum ducumque clemétia,non in ipforum mo* 3gt; do,fed etiam in illorum qui patent,ingcnifs ii* 5 ra eil. Obfequio mitigantur imperia. Vbi vero »gt; xeuerencia excelTit animis, Si fumma iniiscon» « fundimusjvi opus eil vtvimrepellamus. Sed quid ego mirei iilum crudelitacem mihi obie* ci(re,qui auaritiam exprobrare aufus fit i* Nolo 1« fingulosveftrumexcitare,neinuifam Jiberalt» tatem meam faciam,fi pudori veilro grauem fecero.Totum exercitn afpiciteiqut paulo ante nihil prasterarma habebar,nunc argenteis cu* bat leólis.Menfas auro onerâr,greges feruorum ducunr,fpolia de hoftibus fuilinete no poiTunt. Atenim Perfæ,quosvicimus,in magno hono* re funt.Apudme(]uide,moderationis meæ cer« tÜTimum indicium eil,quod ne viélis quidc iu» perbe impeto. Veni enim in Afiam,non vt fun» *0 dituscuerterem gentes,nec vt dimidiam parte

terrarum (blitudinem facerem,fed vt illos quo* que quos bello fubegiifemjviftoriae meæ nô pœ niteret. Itarp militant vobis, cum pro imperio *5 vellto fanguinem fundunt ,qui fuperbe habiti »» rebellaifent. Nô ell diuturna poifeiTiOjin quam »gt; gladio inducimur. Beneficiorum gratia fempi»

lernaell.Si habere ,^fiam,nô tranfire volumus, cum his cômunicanda ell nollra clementia.ho rum fides (labile amp;nbsp;ætcrnn faciet imperium:ôc JO fane plushabemus,quàm cupimus.lnfatiabilis » autéauaritiæe{l,adhucimplere veile quod iam

citcumfiuit.Veruntamcn eorum mores in Ma*

r U

ido Q.VINTI CVRTII

cedonas trâsfundo.in mukis enim gentibus cfi fe video,quæ non erubefcamus imttaris nee ali» ter tantum imperium apte régi poCeft,quâm vt quædam amp;nbsp;tradamus illis, amp;nbsp;ab ijfdem difca»

y mus.lllud penèdignum rifh fuit,quod Hermen laus poilulabat a me vt auerfarer louem cuius oraculo agnofcor. An etiam quid dij refpon« deant,in mea poteftate eftfObtulit nomen filigt; mihi : recipere,ipfis rebus quas agimus baud

1 o alienum fuit.Vtinam Indi quoqp deum effe me

gt;gt; credant.Famaenim bella con(Iant,amp;fæpeetiâ quod falfb credit« eft,vcri vicem obtinuit, An me lujrtitiæ indulgente putatis arma veftra au» ro argéntoep adornaflef Afluetis nihil villus hac

15 videri materia, volui oftendere Macedonas in» uiftos cæteris,nec auro quidem vinei. Oculos ergo primum eotum rordida.omnia amp;nbsp;humilia fpeftantiij capiam,amp; docebo nos non auri aut argenti cupidos, fed orbem terrarum fubaftu»

*0 rosveniifc.Quam gloriam tu parricida inter* cipere voluifl:i,amp; Macedonas rege adempto de* uiflis gentibus dedere « At nunc mones me, vt veftris parentibus parcam.Non oportebat qui» dem vos feirequid de his ftatuiirem,quó ttiftio*

sy res periret{s,fiqua vobis patentum memoria amp;nbsp;cura eft.Sed olim ilium morcm occidendi cum fceleftis infontes propinquos parenteCp, iblui. Et profîteorin codé honore futuros omnes eos, in quo fuerunt. Nam tuum Calillhenem, cui

5 O vni vir videris,quia latro es,fcio cur produci ve» Iis,vt coram his probra,quç modo in me iecifti, modo audiili,illius quoej ore refcrantur.Qucm •,

1 I B. VIII»

lér

fi Macedo effet,tecû introduxiffein,dfgniflîmfi te difcipulo magiftrû.Nunc Olintheo nô idem iuris efi. Poft hæc conciliû dimifi t,tradi(^ dâ* natos hominibus qui ex eadem cohorte erant, 5 iuffit. Illi vt fidem fuam fæuitia régi approba» tent,excruciatos necauerunt.Califthenes quo^ tortus interijt,initi confîlij in caput regis inno» - xius ,fed haudquaquâ aUlæ amp;nbsp;affentantium ac» cômodatus ingenio. Itacç nullius cædes maio»

IO rem apud Grçcos Alexandro excitauit inuidiâ, quàm quod prçditû optimis motibus artibufcp, a quo reuocatus ad vitam erat, cum interfedo Clyto mori perfeueraret, nô tantum occidcrit, fedetiam totferit,indilt;fta quidem caufa.Quam

IJ crudelitatem ferapœnitentiaconfecutaeft.Sed ne otium ferendis rumohbus natum aleret, in Indiam mouit,femper bello quàm poft viftoriâ clarior. India tota ferme fpeftat orientem,mi» nus in latitudinem quâ reifta regtone fpatiofa, ao quæauftrumaccipiût,inaltius terræfaftigium cxcedunt. plana funt caetera, multifqj inclytis amnibus Caucafo monte ortis placidû per cam pos iter præbent. Indus gelidior eft quàm cæ» tcri. Aquas vehit a colore maris haud multum abhorrentes . Ganges omnium ab ortu fluuius cximius, a meridiana regione decurrit, amp;nbsp;ma» gnorum montium iuga refto aluco ftringit.Tn eum obieftsB rupes inclinant ad orientem.Vtqg * rubro mari accipitur findés ripas,multas arbo»

30 res cum magna foli parte cxorbet. Saxis quo^ impeditur,quibus crebro reuerberatur.Vbi mol lius folym repetit, ftagnat,infulafque molitur.

r iij

26t Q.VINTI CVRTII

Acelînes eum äuget.Ganges decurfurumin ma re intercipit: magnotÿ motu amnis vtcrtj colli« ditur-.quippe Ganges afperum os influé ti obij« ciC,nec repercuflæ aquæ cedût.Dyardcnesmi« nus celeber auditu eft,quia per vltima Indiæ -currit.Cætctuni non Crocodilos modo,vci Ni* luSjPed etiam delphines,ignoralqueali,sgenti* bus beiuas alit. Etimâthus crebtis flexibus fub* indecutuatus,abaccolis rigâtibus carpicur.Ea

10 caulàeftjcur tenues reliquias iam fine nomine in mare emiitat.Muftis præter hos amnibus to ta regio diuiditur^fed ignobi!ibus,quia nôade« interfluunt.Cæcerumquæpropiora funt mari, Âquilones maxime deurunt. li cohibiti iugis

IJ montin,ad interiora non penetrant, ita alendis frugibusmites.Sedadeoin ilia plagamundu* ftatutas temporû vices mutât,vt cû alia feruo» re folis ex æftuant,India niues cbruanti rurfufq^ vbi caetera tigent,illic intolerandus xftus exi»

to ftat.Nec cur,vlli fe naturæ caufa ingeflît. Ma* rc certe quo alluttur, ne colore quidem abhor* ret a cæteris.AbErythrorcge inditum eft no* men. propter quod ignari rubere aquas crcdût. T erra lini ferax,inde plerifç funt veftes. Librl

i-S atborum teneri,haudfecus quàm crrs,literarâ notas capiunt.Aues ad imitandum humanç yo cis fonum dociles funt.Animalia inufitata cçte* ris gentibus,nifi inueda.Eadem terra amp;nbsp;rhino* cerotas alit,non générât. Elephantorum maiot

3 0 eft vis, quàm quos in Africa domitant. Et viri* bus magnitudo refpondet. Aurum flumina ve« hunt,qu£ leni modicot^ lapfu fegnes aquas du*.

tIB. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xé)

cunt.Gemmas margarftafqj mare Httoribus int fundit : nec^ alia illis maior opulentiæ caufa eily vtiq) poftea quàm vitiorum cómcrcium vulga» were in exteras gentcsîquippeæftimanturpur*

S gamentaæftuantisfretipretio quod libido con llituit.lngcnia hominum,fîcutvbiq;,apudillos locorum quoque fitus format. Corpora vftp pe« descarbafavêlant.Soleis pedes,capita linteis vinciût.Lapilli ex auribus pendet,brachia quo»

X« queamp;lacertos aurocolunr,quibusinterpopu» -lares aut nobilitas aut opes eminent.Capilliim peftunt faepius quàm tondentur.Mentum fem» pcrintonfumeft.Reliquam oris cutem adfpe« ciem Içuitatis cxæquant. Regum tarnen luxm

X ƒ ria,quam ipO magnificentiam appellant,fupe( omnium gentium vitia.Cum rex fane in publi» co confpici patitur, thuribula argentea mini» ftri ferunt, totumqj iter per quod ferri deftina» uit,odoribus comptent. Aurea leftica margari» to tiscircumpendentibus recubat. Diftit^fla funt auro amp;nbsp;purpura carbafa quæ indutus eil. Le» ßicam fequuntur armati,corporifque cuftodes. Inter quos ramis aues pendent, quas cantu fe» tijs rebus obftrepcre docuerunt. Regia auratas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

t; columnashabet.totas eas vitis auro cçlata per» -curritrauiumcp quarum vifu maxime gaudenr, argenteae effigies opera diilinguunt.Regia ad» euntibus patet.Cum capilium peftit atque or» nat, tunc rel^nfa legationibus, tunc iura po.

50 pularibus reddit .Demptis foleis odoribus illi» nunt pedes. Venatusmaximus labor eft,indu» fa viuario animalia inter vota cantuftp pellicum t iiij

*64 Q.VINTX CVRTII

figere. Binotum cubitorum fagittx funt^quas emittunt maiote ntxu quim e%d:u:quippe telt; lum,cuius in leuitaie vis omnis eft,inhabili pó dere onetatur. Breuiota icineta equo confïcit. Longior vbi expeditio eft, Elephanti vehunt currum:amp; tantarum beluarum corpora tota cógt; tegunt auro.Ac ne quid perditis moribus défît, ledicis aureis peliicum lógus ordo fequitur.Se* paratum aliud reginç ordine agmen efl:,squat* 10 que luxuria.Fœminæ epulas parant. Ab fîfdem

vinum minirtraturjcuius omnibus Indis largus eft vfus.Regem mero fomnotp fopitum in eu« biculum pellices referunt, patrio carmine nolt; élium inuocantes deos. C^is credat inter hxc 15 vida cura effe fapientiæfVnum agrefte amp;nbsp;hot» ridum genus eft, quos fapientes vocant. Apud hos occupare fati diem,pulchrum: amp;nbsp;viuos iè cremariiubent.Quibus àutê fegnisçtas,autin« commoda valetudo eft, expeftatam mortem ao pro dedecore vitæ habent. Nec vllus corpori*

bus qux ièneftus foluit,honos redditur. Inqui» nati putant ignem, nifi qui fpirantes recipit, Illi qui in vrbibus publicis moribus deguntjfy» derum motus feite fpeftare dicuntur, amp;nbsp;futu« aj ra prædicere.Necquenquâ admouere leti diem credunt, cui expeftare interrito liceat. Deos putant quicquid colere cœpcrunt, arbores ma» ximc,quas violate capitale eft. Menfes in qui» nosdenos deferipferunt dies. Anni plena fpa» 3 o tia feruantur. Lunæ curfu notant tempora,non vt pleri(5p,cum otbem fydus impleuit, fed cum fc curuare cœpit in cornua: amp;nbsp;idcirco breuiorcs

tIBER. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id J

habent menfes,qui fpatium corum ad bunc lu* næ modum dirigunt. Muka amp;nbsp;alia tradnntur, quibus motari ordinem rerum baud fane ope« ræpretium videbatur. Igitur Alexandre fines f Indiz ingreflb,gentium fuarum reguli occurre* runt, imperata fa£luri,illum tertium loue ge» nitum ad ipfos pcruenifie memorates. Pattern Liberum, atque Herculem fama cognitoseffe: ipfum coram adeiTecemic^. Rex benigne exce» zo ptos{equiiu(nt,ijfdem itinerû ducibus vfurus. Csterumcû amplius nemo occurreret, Ephe« ftionem amp;nbsp;Perdicâcumcopiarû parte præmi» fît ad fubigendos qui aueriarentur imperium, luflitq; ad flumen Indum procedere,amp; nauigia z 5 facere,queis in vlteriora trâfportati poiTet exer« citus. IIli,quia pluta flumina fuperanda étant, fîc iunxere naues,vt folutæ plaukris vebi pof» fent,rutfufque coniungi. Poft fe Cratero cum Phalange iuflb iequi,equitatum ac leuem arma» io turâ eduxit:eof(^ qui occurrerant, leui prçlio in vrbem proximam compulit. lam fuperuenerat , Craterus.Itac^ vt ptincipio tetrotem incuteret, genti nodum arma Macedonum expertæ ptægt; cipit ne cui parceretur,munimétis vrbis quam i5 obfidebat,inccnfîs.Cæterum dum obequitabat mœnibus,fagitta iftus eft. Cepit tarnen oppi« dum, amp;nbsp;omnibus incolis eius trucidatis,etiam in tefla fæuitS eft. Inde domita ignobiii gen» te,ad Nyfam vrbem peruenit. Forte caftris an» 3 o te moenia ipfa in fylueftri loco pofi'tis, noftur» nû frigus vehementius quâm aliàs borrore cor» pora aflecit,oppoitunûque temedium ignis oblt;

*66 lt;iVlNTr CVRTII

latum eft.C^fis qufppe fyluis flammam exci» taueruiic^ quæ igni ahca,oppidanorum fepul» chta comprthendit.Vetulia cedro fafta étant, conceptumlt;5 ’gnemJate fudere,donee omnia folo æquata 1'unt. Et ex vrbe ptimum eanum '

• 5 latratus,deindeetiamhominum fremitus audilt; tuseft. Tumamp; oppidani hofl:em,amp; Macedo« nes ipfos ad vrbeni venifle cognofeunt. lam«^ tex eduxerat copias,moenia obfidebat,cum ho« fiiâquidifcrimen tentauerât,obruti telisfunt»

zo Alijs ergodeditionem, alijs pugnam experiri placebat:quorum dubitatione comperta,circü« lideri tantum eos, amp;nbsp;abflineri cxdibus iuflit. Tademcß obfidtonis mails fatigati,dedidere iè» A Libero patte lt;nbsp;códitos feeffe dicebant,amp; vc«

75 ra hxc origo crat.Sitaeft fub radicibus montis quem Meron incolæ appellant.Inde Grgci mé« tiend! traxere licentiam, louis fœmine Libern pattern effe celatum. Rex fltu montis cognw to ex !ncol!s,cum toto exercitu præmiflis co«

• *0 meatibusvetticem eius afcendit.Multahedera vitifque totogignitur monte. Multae perennes aquæ manant. Pomorum quoepvari) falubteß que fucci funt,fua fpontc fortui torum reminum ftuges humo nutriente. Lauri,baccx(^,amp; mul«

• *5 ta in illis rupibus agreftis eft fylua.Credoequt« dem non diuinomftindu,red lafeiuia efte pro« uedo$,vtpaftlmhederxac vitium folia decer« perent,redimitiquefronde toto nemore ßmiles bacchantibus vagarétur.Vocibus ergo tot mi!»

30 Humprxfidemnemoriseius deum adorantium iuga montis collefqiie reronabant,cum orta 1!«

tiBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167

ccntia a paucis (vt fete fît) in omnes fè repen» te vulgahct : quippe velut in media pace,per herbas congeilamque frondem proftrauerant corpora. Et rex fortuitam licentiam non auer» j fatusjlargc ad epulas omnibus præbicis,pcr de»

cem dies Libero patri operatum habuit exerci* tum. Quis neger eximiam quoqueg!oriam fæ» pius füLttunx quàm virtutis cflTe beneficiumf quippe ne cpuiantes qiiidem amp;nbsp;fopitos mero lo aggredi aufus eft hoftis, baud feeus bacchan» tium eiuiantiumque fremitu pcrterritus,quàni fiprxiiantium clamor eilet auditus.Eademfæ» licitas ab Oceano reuertentes temuJentos com» mefantefque inter ora hoflium texte. Hine 15 ad regioncmquæ Dxdala vocatur,peruentum

eft. Deferuerant incolæ fedes,amp; in auios fyl* ueftrefquc montes confugerant. Ergo Acadira tranfit,arque vfta amp;nbsp;deftituta incolentium fu» ga. Itaque rationem belli neceflitas mutauit.

*0 D^uifis enim copi/s , pluribus fimul locis ar» ma oftendit; oppreffique vrbe qui expeftaue* rant hoftcm,omni clade perdomiti funt.Pto» lemxus plurimas vrbes, Alexander maximas cepit: rurfufque quas diftribuerat copias iun» xit.Superaro deinde Choafpe amnc,Cœnon inobiidione vrbis opulentx(Beiramincolçvo» lt;ant)reliquit.lpfe ad Mazagas venit nuper AG facano (cuius regnum fucrat) demortuo. Re» gioni quoquevbiqucprxeratmater cius Cleo» }0 phes. Trigintaoéio millia peditum tuebantur vrbcm,non fitu folum, fed etiam opere muni» tarn.Nam qua fpedatorientem|Cingituramnc

séS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.TINTI CVRTII

tortenti,qui prïruptis vttinque nipibus adftS advrbem impcdit. AbOccidentc amp;a Meridie velutde induftria rupes præaltas admoltta na« tura cft. Infra quas cauernæ amp;nbsp;voragincs Ion» j ga venjftatc in altum cauatæ iacenr.Quaqp de» '

fînunt,fofla ingcntis opens obiefta eft. x x x v ftadiamurus vrbem cópleftitur, cuius inferio* ra faxojfuperiora crudo latere funtftrufta. La» tcri vinculum lapides funt, quos intcrpofuere, JO vtduriorimateriæ fragilis incumberctjfimulcp terra humore diluta.Ne tarnen vniuerfa confi» deret, interpofltse erant trabes validæ,quibus iniefta tabulatamuros amp;nbsp;tegebant, amp;nbsp;peruios fecerant.Hæcmuniméta contemplantem Ale» JS xandrumjcofilijcp incertumCquia ncc cauernas nifi aggete poterat implere, nec tormcta aliter mûris admouere) quidam e muro fagitta per* cuflit.Tfi forte infuram incidit telum,cuius fpi culo euulfo admoueri equum iuflit, quo veftus ne obligato quidem vulnere baud fegnios d^ ftinata exequebatur.Cæterum cum crus fauciu penderet,amp; cruore ficcato frigefcens vulnus aggrauaret dolorem, dixifte fertur, fe quidem louis filium dici,fed corporis ægri vitia (entire.

* S Non tarnen ante fe recepit in caftra,quàm cun» fta profpexit,amp; quç fieri vellet,edixit.Ergo fî» cut imperatum crat,alij extra vrbem tefta de» moliebantur,ingentemq; vim materiæ facien» do aggeri detrahebant. Alijmagnarum arbo» JO rurp ftipites cumulis,ac moles faxorum in ca» uernas deijciebât.Iamq? agger æquauerat fum» mæfaftigium terræ.Itaque turres erigebantur.

X.1BER VllI.

ióg

qus opera ingenti militum ardote intta nonü diem abfoluta funt.Ad eaviTendarex nondum obduAa vulneri cicatrice proceiTit, laudatifque militibus, admoueri machinas iulTic, è quibus j ingcns vis telorum in propugnatores effufa eft.

præcipue rudes talium operum terrebant mo» biles turresiCantafqß moles nulla ope,quæ cer« ** ncretur,adduftas, deotfl numine agi credebât.

Pila quoc^ muralia,excu(ras tormentis prægra» 10 ues haftas,negabantconueniremortalibus.Ita« que defperata vrbis tutelajconceflere in arcem. Inde,quia nihil obfeilis præter dedicionem pla« cebatjlegatiad regem defcenderût veniam pe* tituri.Qua impetrata,regina cum magno nobi» I y Hum fœminatum grege aureis pateris vina li« bantium procelfit.Ipfa genibus régis paruo fi» lio admoto,nó veniam modo,fed etiam prifti» næ fortunae impetrauic decus:quippe appella» ta regina cft:8c credidere quidam plus formæ q xo miferationi datum.Puero quoque certe poftea exca vtcunquegenito,Alexandrofuit nomen.

Hine Polypercon ad vrbem Noram cü exer» citu miffus, inconditos oppidanos prælio vielt: intra munimenta compulfos fecutus, vrbem in xy deditioné redegit. Multa ignobilia oppida de« ferta a fuis venere in régis poteftatem.Quorum tncolæ armati petram Dorinim nomine occu» pauerunt.häc ab Hercule fruftra obfeflam eiTe, terræcp motucoaftumabfiftere,fama vulgauc» 3 o rat.Inopem conßli; Alexandrum,quia vndique prxceps amp;nbsp;abrupta rupes erat,fenior quidam petitus locorum cum duobus filijs adijtjfi pre*

cvR T tt

tium operi effet, aditum fe monftratunimeflc proinittens. l xxx talentacóltituit daturutn Alexâder,amp; altero ex iuuenibus obßde recêtoy ipfum ad exequenda qux obtulerat dimifit.Le» uiterarmatis dux datus eft Mullinus kriba re* gis.Hos enim circujtu,qui failerenc hoftem,in fummumiugum placebat euadere. Petra non vt pleræque modicis ac mollibus cliuis in rublt* mefaftigium crefcit,kd in mecæ maxim« mo« 10 dum ereda eft:cuiu$ ima fpatiofiora funt, al» tiora in arflius coëunt, fumma in acutum ca» cumen exurgüt.Radices eius Indus amnis fub» it, præaltus vttinque afperis ripis. Äb altera parte voragines eluuiefque præruptx fur.t : nec Xj alia expugnandipatebat via,quam vt replere» tur. Admanum fylua erat, quam rex itacxdi iuint,vt nudi ftipites iacerentur : quippe rami fronde vefiiti impediffent ferentes . Ipfe pri» mus truncam arborem iecit,clamorque excrci« lo tus index alacritatis lecutus eft,nullo detreëlâ* te munus quod rex occupaiïèt.Inrra ièptimum diem cauernas expleuerant, cum rex fagitta» nos amp;nbsp;Agrianos iubet per ardua niti. luuenef» quepromptiffimosex fua cohorte x x'x dele» XJ git. Duces his dati funt Charus amp;nbsp;Alexander, quem rex nominis quod fibi cum eo commu» ne effet,admonuit.Acprimo,quia tam manife» ftum periculum état, ipfum regem difcrimen fubire non placuit. Sea vt (îgnum tuba datum 30 en:,vir audacixpromptx conuerfusad corpo» ris eu (Iodes, fequi (èiubet,primufque inuadic intupem. Nec deinde quifquam Macedonutn

t I B. V11 I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijl

fubftitit, reliftifque ftationfbus fiia Fpontere» gem fequebancur.Multorum miferabilis fuit ca fus,quos ex prærupta rupe lapfos amnis præ* terflucns haufit. Trifte fpeftaculum etiam non 5 periclitantibus: cum veto alieno exitio, quid i» pfts timendum foret,admonerêtur. In metum mifericordia verfa,nô excinftos,fed femetipfos deflebant. Et iam eo peruentum erat, vnde (i* ne pernicie nifi viftores redire non poflent,in« 10 gentia faxa in fubeuntes prouoluentibus Bar» baris,qui perculfi inftabili amp;nbsp;lubrico gradu prçgt; cipites recidebant. Euaferant tarnen Alexan» der amp;nbsp;Charus, quos cum x x x deleffis præmi* ferat rex,amp; iam pugnare comminus cœperant.' Z 5 5ed cum fuperne tela Batbari ingererent, fæ» pius ipfi feriebantur,quàm vulnerabant. Érgo Alexander amp;nbsp;nominis fui amp;nbsp;promifli memor, dum acrius q cautius dimicat, confoftus vndi» que obruitur.Qucm vt Charus iacentem con» *0 ipcxit,ruere in hoftem omnium præter vltio» nem immemor cœpit.Multofque hafta,quofdâ gladio interemit. Scd cum tot vnum incefte» rent manus,ruper amici corpus procubuitex» animis.Haud fecusquàmpar erat,promptifn» ly morumiuuenum cæterorumque milituminte* ritu commotus rex, fignum receptui dédit. Sa» luti fuit,quod fenfîm amp;intrepidife receperirt. Et Batbari hoftem dcpuliflccontenti, non in» ftiterecedentibus.Cæterum Alexander cû fta* 30 tuiflet defiftere incepto, quippe nulla fpes po» tifidæpetraeoffêrebatur,tamen fpecié oftendit in obGdione petfeuerâtis, Nam amp;nbsp;itinetaobft»

lt;2.VINTt CVRTII

deriiu(nc,amp; tunes admoueri,amp; fatigatis alios fuccedere.Cuius pertinacia cognita,lndi per bi duum quidem ac duas nodes cum oftentatio« ne non fiduciæ modo,fed ettam viftoriæ,epu» lati funt,tympana fuo more pulfantes. Tertia veto node tympanorum quidem ßrepitus de« licrataudirizcæterum ex tota petra faces refui« gebant,quas accenderant Barbari,vt tutiorel« fet ipfîsiugaobfcura node pet inuia faxacuré t O furis.Rex Balacro,qui fpecularetur, præmüTo, cognofeit petram fuga Indorum elfe defertam. Tum dato fignavt vniuerfi conclamarent,in« compofitc fugientibus metum incuiïît.MuItiç (tanquam adelTethoftisJipetlubtica faxa,petcß inuias cotes præcipitati occiderunt. Plures ali* qua membrorum parte mutilati,ab integris de« ferti funt. Rex locorum magis quàm hoftium vidor,tarnen magnæ vidoriæ facrifîcijs Sc cul« tu deûm fatisfecit.Ars in petra locatç funt Mi« lo neruæ Vidoriætj.Ducibus itineris,quos fubire ûilferat leuitetarmatos ,etfi promiiïîs minora ?rsftiterant, pretium cum nde redditum eft.

’etræ,tegioniiqp ciadiundæ Sifocofto tutela permiiTajinde proceflît Echolima:amp; cum an« »5 guftias itineris obGderi X X millibus armatorû ab Eryeequodam compcriflet,grauius agmen exercitus Pœno ducendum modicis itinetibus tradidit.Ipfè prægreffusjfunditores ac fagitta* tios deturbat:ii$ qui obfîdetant faltum,fequen« 30 tibus fecopijs viam fecit.Inde fiueodio ducis, fiue gratiam vidoris regis inituri, Erycem fu« gicntem adorti intetemerunt, caputqß eius atrg

t

LIBER viir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*ƒgt;

arma ad Alexandrum detulerunt.lllc fafto im» Sunitatem dédit,honorem denegauit exemple, line ad Humen Indû fextifdeeimis cafttis per* uenit,omnia(^Cvtpræceperat) ad traijciêdum præparata ah Epheftione reperic. Regnabat in ea regione Omphis,qui patri quoque fuerat au» thor dedendi regnû Alexandre. Etpoft morte parentis legatos miferat,qui cófulerenteum,re» gnare fè interim velletjan priuatû opperiri élus lo aduentum. Permiflîf^vt regnaret,non tarnen ius datum vfurpare fuftinuit.Is benigne quidë exceperat Epheftionem, gratuitum frumentû copijs eius admenfus,non tarnen ei occurrerat, ne fidem vllius nifi regis experiretur. Itaej ve» 15 nient! obuiam cû armato cxetciüù egteffus eft, Elephâti quoqp permodica intertfalla» militum agminiimmixtiprocul caftellorû fecetant fpe» ciem. Ac primo Alexander non ibcium,fed ho» llemaduentarecredebat. lamqueSc ipfe arma 18 milites capere, amp;nbsp;équités defeendere in cornua .luiTerat,parates ad pugnam.At Indus cognito Macedonum ettore,iuflïs fubfiftere cçteris,ipiè concitat equum quo vehebatur. Idem Alexan» derquoq; fecittfîue hoftis,fiue amicus occurre* »5 retjvel fua virtute,vel illius fide tutus,coiret, quod ex vtriufque vultu poflet intelligi,amicis animis. Cæterum fine interprété non poterat conlèri fermo.Itaqueadhibitoeo Barbarusoc» currifle fe dixit cum exercicu,rotas imperij vi« 30 resprotinus traditurû,nec expeftalfe dum pet nuncios daretut fides. Corpus fuum amp;nbsp;regnum permittere illi,quem feiret glotiæ militantem.

i74 aviNTi cvuTii

Nihil magis quàm famam timere pcrfîdiaî.Lasî tus ßmplicitateBarbari rex,8c dexträßdei fus pignus dcditjSc regnum rcftituit, l v i Eleplrä« ti erant,quos tradidic Alexandru, multaqß pe« j cora eximiæ magnitudinis , Tauros ad 111 mil« lia, pretiofum in ea regione,acceptumque ani« mis regnantium armentum.Quærenti Alexan dro plures agricultores haberet an milites,cuni duobus regibus bellanti fibi, maiore militum X 0 quàm agreftium manu opus eiTe refpödit. Ab» iafares amp;nbsp;Porus erant.Sed in Poro eminebat authoritas. Vterque vitra Hydafpen amnem tegnabat,amp; belli fortunam,quirquis arma infer ret, experiri decreuerat. Omphis permittente 15 Alexandro S^egium infigne fumpfit,8c more gentis fujE nqmen,quod patris fuerat, Taxilem appellauere populäres,fequente nomine impe» hum in quemcunqß tranfiret.Ergo cum per tri« duum hofpitaliter Alexädrum accepüTet, quar» s o to die 8c quantum frumenti copi js quas Ephe» ftion duxit,præbitum a fe eifet oftendit.Et au»^ reas coronas ipfi amiciiqß omnibus,prastcr bæc fignati argenti txxx talenta dono dedit. Qua benignitate eius Alexander mire lætus, amp;nbsp;qus is dederat remifît ,amp; mille talenta ex præda quam vehebat,adiecit, multaque conuiualia ex auro 8c argento vafa,plurimum Perfics veftis, XXX equos ex fuis cum ijfdem infîgnibus,queis a(rueuerant,cum ipfum vcherent. Quæ libéra» } O litas ficut Barbarum obftrinxerat, ira amicos

ipiïus vehementer offendit, E quibus Meleager fupet cœnam largiore vino vfus gratulati iè

tl BER VIÎI.

Alexandra dixit,quod faltem in India tcperiß fet dignum ralentis mille» Rex baud oblitus quàm ægre tuliffet,quod Clytum ob linguæ tc« meritatem occidiflet,iramquidem tenuit,fed dixit inuidos homines nihil aliud,quàm ipforS cffe tormenta.Pollera die Icgati Abiafatæ adie* -re regem.omnia ditioni eius,itavt mandatum erat,permittebant,finnataqß inuicê fide remit» tuntur ad regem.PorG quolt;^ nomints fui fama lo ratus ad deditionem polfe compelli,mifit ad cû

Clcocharem,qui denunciaret el vt ftipendium penderet,amp; in primo finium fuotû aditu occur» reret regi.Porus alteram ex hisfafturû lèiè re» (pondit,vt intrant! regnû fuum prçfto effet,fed armatus.Iam Hydafpen Alexâder fuperarede» creuerat,cum Barzentis defeftionis Arachofijs author vin£lus,xxxc^Elepbâti fimul capti per» ducuntur,opportunû aduerfus Indos auxilium. quip peplus inbeluis,q in exercitu fpei aut vi» rium illis erat, Gamaxufque rex cxiguæ partis Indorum,qui Barzenti fe coniunxerat,vinftus adduftus eft.Igitur transfuga amp;nbsp;Regulo in cm ffodiam, Elephantis autem Taxili traditi$,ad amnem Hydafpen peruenit.In cuius vlteriore ripaPorus cófederat,tranfitu prohibituras ho» ftem.Lxxxv elephantos obiecerat eximio cor» porum robore,vltralt;j eos curtus ccc,amp; peditü XXX feremillia.Inqueisétant fagittatiffficuti antediftum eft)grauioribus telis,g vt apte ex» 1 30 cuti poffent. Ipfum vebebat Elephantus fuper cçteras beluas eminens,armalt;^ aura amp;nbsp;argento (ùftiaâa corpus targmagnitudinis honeftabât.

f jj

1^6- Q.VINTICVRTII

Par animus robori corporis,amp; quanta inter tu des pot er at eiTe fapientia.Macedonas non con* (peaus hoftium rolum,fed etiâ fluminis,quod tranfeûdum erat,magnitude deterrebat. Qua*

J tuor in latitudinem ftadia diflufum,profundo alueo,amp;nufquam vadaaperiente,fpccicm va» fti maris fecerat.Nec pro fpatio aquarum late ftagnantium impetum coercebat,(ed quail in atetum coeuntibus ripis amp;nbsp;torrens amp;nbsp;elifus fe»

I o rebatur,occultalt;5 faxa inefle oftendebant plu» ribus locis vndç repercuflæ.Terribilioreratfa» des ripæ,quam equi viricp compleucrant. Sta* '' bant ingéniés vaftorum corporum moles,amp; de induflria iritatæ horrendo flridore auras fati» gabât.Hinc hoftis,hinc amnis capacia quidem bonæ fpei peftora,amp; faepe fe experta,{mproui» fo tarnen pauore percuiTerant ; quippe inftabi» les rates nec dirigi ad ripam,nec tutô applica» ripoflecredebant.Erantin medio amneinfulae

* O crebraz, in quas amp;nbsp;Indi amp;nbsp;Macedones nâtes le» uatis fuper capita armis tranfibâr.Ibi leuia prç» lia conrerebant,amp; vtenç rex paruæ rei diferi» ’ minc,iùmmç experiebatur euentum.Cæterum in Macedonum exercitu temeritate at^ auda»

*5 cia infignes fuerc Symmachus amp;nbsp;Nicanor,no» biles iuuenes, amp;nbsp;perpétua partium fœlicitate ad ipernendum omne periculum acccniî.Queis ducibus promptiflimi iuuenum lancets modo armati tranauere in Infulam^quam frequens ho

}o ftis tenebat,multofqß Indorum nulla re magis quàm audacia armati interemerunt. Abire cum gloria poterant,!! vnquâ temeritas infœlix in»

/

11 B, V III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*77

ueniret modum.Sed dum fupetuenientes con* temptim 8c fuperbe quocg expédiant, circum« uentf ab his qui occulti enatauerant eminus obruti telis funt. Qui effugerant hoftem,aut g impetu amnis ablati funt,aut verticibus impli* citi. Eac^ pugna multum fîduciam Pori erexit cunéla cernentis e ripa. Alexander inops con» ßlij tandem ad fallendum hoRem talem dolum intendic. Erat infulain flumine amplior cæte» IO tis,fylueftriscadem,amp; tegendis infidijs apta.

FoiTa quoep prxalta baud procul a ripa,qua te» nebat ipfe.non pedites modo,fed etiâ cn equis viros poterat abfeondere. Igiturvt a cuflodia huius opportunitatis oculos hoftium auerteret, 15 Ptolemæum cum omnibus turmis obequitare iufliic procul ab infula,amp; fubinde Indos clamo» re terrere,quafi flumen tranaturus foret.Per co» plures dies Ptolemçus id fecit,eoq5 confilio Po» rum agmenq? fuum ei parti quam fe petere fi» xo mulabat,coegit aduertere.lâ extra confpeftu hoftis infula erat. Alexâder in diuetfa parte ri» pg ftatui fuû tabernaculû iuflitjalfuetâcç comi» tari ipfum cohortem ante id tabernaculum fta» re,amp;omncm apparatum regiæ magnificentiæ *5 hoftium oculis de induftria oftendi.Attalum 8c æqualem fibi, amp;nbsp;haud difparem habitu oris amp;nbsp;corporis,vtiquecum procul viferetur,vefte rc» gia exornat,præbiturum fpeciem ipfum regem iJIi ripæ præfidere,nec agitare de tranfitu. Hu» 30 ius confilij effeftum primo morata tempeftas eft, mox adiuuit, incommoda quoep ad bonos euentus vertente fortuna.Ttaijcereamnem en f iij

X78 Q.VINT1 CVRTII

cæteris copfjs in regionem infulæ (de qua ante didum eitJparabat, auerfo holte in eos qui cû Ptolemæo inferiorem obfederant ripam, cum procella imbrem vix fub redis tolerabilem efr y fudit. Obrutilt;5 milites nymbo in terram refu»

gerunr,nauigi)s ratibufc^ defertis. Sed tumul« tuäcium fremitus obltrepentibus tipis ab hoffe non poterat audiri. Deinde momêto temporis teprefTus eit imbcr.Cçterum adeo fpilTæ inten« 10 dere fe nubes^vt conderent lucem^vixqß colfo«

quétium inter ipfos facies nofcitaretur.Terruif fet alium obdu^ nox cælo,cum ignoto amne nauigandum effet,forütan hoffe earn ipfàm rt« pam,quam cxci att^ improuidi,amp; ex periculo 15 gloriam accerfentespetebätjoccupante.obrcu« iitatem,quæ cæteros tettebat,fuam occafîonê ratusjdato figno vtomnesfilentio afcenderent in ratem,cam qua ipfe vehebatur, primam iuf« litexpelli.Vacuaeratab hoftibus ripa quæpe^ *0 tebatunquippeadhuc Porus Ptolcmse« tantü

intuebatur.Vna ergo naui,quam petræ fludus illiferat hærente, cæteræ euadunt. Arma^ ca* pere milites,amp; ire in ordinê iuifit. lam^ agmê in cornua diuifum ipfe ducebac,cum Poro nun* *5 ciatur armis viriftj ripam obtineri, amp;nbsp;retü ad*

effe difaimen. Ac primo humani ingenij vitio ipeifuæ indulgens^Abiafarem belli focium, amp;nbsp;ita conuenerat,aduentare credebat.Mox liqui« diore luce aperiente hoRem,c quadrigas amp;nbsp;iiii 30 millia equitum venienti agmini Porus obiecit.

Dux erat copiarß,quas prxmifit,Hages frater ipfius. Summa vftium in cuttibus. fenos vüos

tl B. VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±79

fînguli vehebant, duos clypeatos, duos fagft» tarios ab vtroc^ latere difpofitos;cæteri auhgæ erâtjbaud fane inermes:quippe iacula complu* ra,vbi comminus ptæliandumetat,omiflis ha* 5 bénis in hoftem ingerebant.Cæterum vix vllus vfus buiusauxili) eodiefuit.Nan^ vtfupra di* flum eftyimbei violentius quàm alias fufus câ» pos lubricos amp;nbsp;inequitabiles fecerat. GraueG^ Sc propemodû immobiles currus illuuie Sc vo» xo lagine hxrebant^ Contra Alexander expedito

ac leui agmine ftrenue inueâus eft. Scythæ 8c Igt;3czpiimi omnium inuafereIndos.Perdicatn deinde cû equitibus in dexterum cornu hoftiû emilît.Iam vndiqj pugna fe mouerat,cum ij qui currus agebât,illua vltimum auxilium fuorum rati^eflFuôs habenis in medium difcrimen ruere cœperunt.Anceps id malum vttifiç etat.Nam amp;nbsp;Macedonum pedites primo impetu obtere* bantur,amp; per lubrica atc^ inuiaimmilli currus xo excutiebant eos a quibus regebantur. Aliorum turbati equinonin voragines modolacunafq?, ' fed etiâ in amné præcipitauere curricula.Pau*

ci tamé hoftium exaéli penetrauere ad Porum acerrime pugnam cientem. Is vt diflipatos to* XJ ta acie currus vagari fine refloribus vidit, pro*

ximis amicotum diftribuit Elephantos. Poft eos pofuerat pedites ac fagittarios, tympana pul fare Iblitos.Id pro câtu tubarum Indis erat, nee ftrepitu eotum mouebantur,olim ad no* 30 turn fonum auribus mitigatis.Herculis fimula* crum agmini peditum præferebatur. Id maxi* mu erat bellantibus incitamentû, amp;nbsp;deferuilTc ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f iiij

*8« Q.VINTÏ CVRTIÏ

geftantes militate flagitium habebatut.Capitis eciam fanxetant poenam ijs qui ex acie non te* tu li (Tent, metu quem ex il lo bofte quondam có* ceperant,etiam in religionem vcnerationemcp j conuetfo. Macedonas non beluatum modo,fed etiam ipfius regis afpeélus parumpet inhibuit. Beluædifpofitæ inter armatos fpeeiem tuttiû quot;nbsp;procul fecerant. Ipfe P or us humanæ magnitu* dinis propemodum exceflerat forma. Magni* 10 tudini Pori adijcere videbatur belua qua vehe* batur,tantum inter cæteras eminens,quantum alijs ipfe præftabat. Itatj Alexander contem» platus amp;nbsp;regem,amp; agmen Indotû,Tandem,in* quit,par animo meo periculum video.Cum be* ftijSjlimul amp;nbsp;cû egregij's viris tes eft. Intuenft^ Cœnon,Cû ego,inquit,Ptolema3o Perdicacç amp;nbsp;Epheftione comitatus in Içuum hoftium comu impetum fecero,videriflt;ç me in medio ardore certaminis,ipfe dexterum moue, amp;nbsp;turbatis fi» xo gna infer. Tu Antigone,amp; tu Leonate,amp; Tau ron inuehemini in mediam aciem,amp; vrgebitis frontem.Haftç noftræ prælongæ 8c validæ,nô alias magis quàm aduerfus beluas refforefque earum v lui elfe poterunt.deturbate eos qui ve* x5 huntur,amp; ipfas confodite.Anceps genus auxi»

lij cft,amp; in fuos acriusfurit.In hoftê enim im* pcrio,in fuos pauore agitur. Hæc elocutus,cô» citât equum primus. lamqß fvt deftinatû erat) inuaferatordines hoftium,cum Coenus ingenti 50 vi in Ixuum cornu inuehitut.Phalanx quocß in mediam Indorum aciem vno impetu prorupit. At Porusquà equitem inuehi fenferat, beluas

LIBER. Till. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X8l

agi fuflît. Sed tardum amp;nbsp;penc immobile ani» mal equorum , velocitatem æquare non pote* rat.Nec fagittarum quidem vllus erat Batbatis vfus : qutppe longæ amp;nbsp;prxgraues,ni(i prius in 5 terra Ratuerant,atcum baud fatis apte amp;nbsp;corn* mode ïmponunt. Turn humo Iubrica,amp; ob id impedience conatum,molientes iélus^celerita* te boftium occupancur. Ergo fpreto régis im» perio(quod fere fit) vbi turbacis acrius metus JO quàm auximperare cŒpit,totidemerant im» peratores,quotagminaerrabant. Alius iungere ,aciem,alius diuidere^ftare quidam, amp;nbsp;nonnulli circumuehi terga boftium iubebant. Nihil in medium conlùlebatur. Porus tarnen cum pau« JJ cis,quibusmetu potior fueratpudor, colligere difpetfosjobuius hofti ire pergit, Elephantofcç ante agmen fuorum agi iubet. Magnum beluæ iniecereterrorem,infolitufqucftridornô equos modo,cam pauidum ad omnia animal,fed v(lt; zo ros quo(^ ordinefque turbauerat. lam fugæ cir* cumfpicicbant locum pauloante viftores,cum Alexander Agrianos amp;nbsp;Thracas ' leuiter arma* to$,meiiorem concurfatione, quàm comminus militê,emiricin beluas.Ingentem ijvim telorû 3.^ iniecere amp;nbsp;Elephantis,amp; regentibus eos. Pha» lanx quolt;5 inftare côftantcr territiscœpit. Sed quidam auidius perfecuti beluas in femet irb tauere vulneribus. Obtriti ergo pedibus earri, cæterisvtparcius inftarent,fuere documétum.

30 Præcipue terribilis ilia faciès erat,cum manu arma virofquecorriperent,amp; füper fe regenti* bus ttadetent.Anceps ergo pugna nûc fequen*

iS« ftVINTI CVRTII

tium, nunc fugientium Elephantos. In multü diei varium certamen extraxit,donee fecuribus lt;id nanque genus auxilij præparatum eraQpei des amputate cœperunt. Copidas vocant gla« 5 dios leuitet cutuatos/alcibus ßmiles,queis ap»

petebant beluarum manus. Nee quiequam in« expertum non mortis modo,fed etiam ia ipü morte noui fupplicij timor omittebat.Ergo Ele phanti vulneribus tandem fatigati fuos impe« xo tu fternunt: amp;: quirexeranteos,præcipitati in

terram abipfisobterebantur. Itaque pecorum modo magis pauidi, quam infefti,vitra aciem cxigebantur,cum Porus deftitutus a pluribus tela multo ante præparata in cirenfufos ex Ele« i J phanto fuo cœpit ingetere, multifque eminus vulneratis expoßtus ipfead i£lusvndi(^ pete« batur.Nouem iam vulnera hinc tergo,illinc pe» ftoreexceperat,multo«5 fanguineprofufo Ian» guidis manibus magis elapra,quàm excufla te» *0 la mittebat, Nec fegnius belua inftinfta rabie, nondum faucia, inuehebatur ordimbus, donee teftor beluæ regem conPpexit fluentibus mem« bris omiififque atmis \ix compotem mentis« Tum beluam in fugam concitat,fequente Ale« * $ xandro.Sed equus eins multis vulneribus con« fofliis deficienfque ptocubuit, pofito magis re» gc quam effufo.Itaque dum equum mutât,tat« dius infecutus eft. Interim frater Taxilis régis Indorum præmilTus ab Alexandre monere coe» 30 pit Porum ne vltima experiri perfeueraret,de«

deretque fc viftori.At ille,quanquam exhauftaz étant vires,deficiebatquç fanguis,tarnen ad no«

LIBER, vut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18}

tam vocem exdtatus,Agnofco,fnquft, Taxilis frattem imperij regnique fui proditorem.amp; te» lum quod vnum forte non effluxerat, contoriït in eum,quod per medium peftus penetrauit ad 5 tergum.Hoc vltimo virtutis opere cdito fuge»

te acrius cœpit. Sed elephantus quotp,qui mul» taexcepcrat tela,deficiebat. Itaq; fiftit fugam, peditemque fequenti hofti obiecit. lam Aie» xander confecutus erat, amp;nbsp;pertinacia Pori co» X o gnita,vetabatrefiftentibus parci.Ergo vndique

Si in pedites,amp; in ipfum Potum tela congefta funt,quels tâdem grauatus labi ex belua cœpit. Indus qui Elephantum regebat, defcendere eum ratus,more folito Elephantum procumbe» 15 reiuiTicin genuajqui vc fe fubrnifit,cæteriquo» quefita enim inftituti erant^ demifere corpora in teram. Ea tes amp;nbsp;Potum, Si cætetos viftori» bus tradidit. Rex fpoliari corpus Pori,intet» emptum efle credens, iuflïr,amp; qui detraherent io loricam veftemque, concurrereîcum belua do» minum tueri, amp;nbsp;fpoliantes cœpit appetere,Ie» uatumque corpus eius rutfus dorlb fuo impo» nere. Ergotelis vndique obruitur,confoiroque eo in vehiculum Porus imponicur. Quem rex vt vidit alleuatem oculos,non odio,feïmifera» tione commotusjQuæ malum,inquit,amentia te coegit, return mearum cognita fama, belli fortunam experiri,cum Taxilis eifet in deditos clementiæ meæ tam propinquum tibi exem» 50 pIum?AtilIe,Quoniam, inquit,percontaris,re» fpondeboea libertatequainterrogando feeiili. Neminem me fottiotem elfe cenfebam. Meas

iS 4

enim noueram vires,nódum expettus tuas.for* tiorem efle te, belli docuit euentus. Sed ne (ic quidem parum fœlix fum, fecundus tibi. Rur* fus interrogatus quid ipfe viflorem ftatuere de« j bete ceferetjQuod hic,inquit,dies tibi fuadet: quo expettus es quäm caduca foelicitas effet. Plus monendo profecit,quàm fi ptecatus elfet; quippe magnitudinem animi eius intertitam, ac ne Fortuna quidem inftadam,non mifericor« 10 dia modo,fed eciam honore excipete dignatus

eft. Aegrum curauithaud fecus,quàm ß pro ipfo pugnaifet. Conßrmatum contra ipem o» mnium in amicorum numerum recepit. Mox donauit ampliore regno,quam tenuit. Nec fa« X S ne quicquam ingeniü eius folidius autconftan» tius habuit,quàin admirationem veræ laudis amp;nbsp;gloriæ.Simplicius tarnen famam æftimabat in horte,quam in ciue:quippe a fuis credebat ma« gnitudinem fuam dertrui poflc.Eandem clario» *0 tem fore,quomaioresfuirtent,quo$ipfeviciifet.

Q-.CVRTII

DE REBVS GESTIS

ALEXANDRI MAGNI

REGIS MACEDONVM, Liber Nonus.

Lcxandcr tam memora» bill vidon'a Ixtusgt;qua (ïlt; bt Orient is fines apertos efle ccfebatjSoli viftimfs cxfis, milites quoc^jquo próptioribus animis reif» qua belli munia obircnt, pro cocione laudatos do* cuit,quicquid Indis viriû 10 fuilTetjilla dimicatione proftratfitcxteram opi* mam prædam fore,celebrataicp opes in ea re* gione eminere quam peteret.Proinde iam vilia ic obfoleta efle fpolia de Perfis gemmis, mar* garitillt;5,amp; auro attf ebore Macedoniam Græ» IJ ciamque,non fuas tantum domos repleturum, Auidi milites amp;nbsp;pecuniae amp;nbsp;gloriae, fimul quia nunquam aflFirmatio eius fefellerat eos,pollice» tur operamidimiflifquc cum bona fpe, nauigia acdificari iubet, vt cum totam Afiam percurrii» *0 fent,finem terrarum mare inuiferet» Multa ma» teria naualis in proximis montibus erat,quam cxdere aggrefli^magnitudinis inufitatæ repere«

*86 Q.VINTI CVRTIl

te ferpentcs.Rhinocerotes quoqj,raru alibi anb mal,in ijfdem montibus erant.Cæterû hoc no* men beluïs eis inditum a Græcis, fetmonis eius ignari,aliud lingua fua vfurpanc. Rex duabus 5 vrbibuscondicis in vtrat^ fluminis quodfupe« rauerat,ripa,copiarum duces coronis, amp;nbsp;mille aureis fingulos donat. Cæteris quoqj pro por» tione aut gradu quern in amicitia obtinebant, aut nauatçoperæ honos habitus eft.Abiafares, I o qui prius quàm cû Poro dimicaretur,legatos ad

Âlexâdrum miferat,rurfus alios mifit,pollicen* tes omnia faftutfi quæ imperaffet,modo ne co* gerctur corpus fuû dedere. Ncqj enim aut fine regio imperio vifturum, aut regnaturü efle ca» IJ ptiuum.Cui Alexander nunciari iu(rit,figraua* returad fe venire,ip Turn ad eum efle ven tu rum. Hine Poro amnet^ ruperato,ad interiora India: proceflit.Syluç erât prope in immenfum Tpatiâ difluQ,procerifqß Si in eximiâ alitudinem editis *0 arboribus vmbrofæ. Pleriiß rami inftar ingen* tium ftipitû flexi in humfi,rurfus qua fe curua* uerant,erigebatur,adeo vtfpecieseiTet no rami refurgentisjfed arboris ex fua radicæ generatæ, Cæli teperies falubris: quippe amp;nbsp;vim folis vm* *5 brae leuant, Si aquæ largae manant e fontibus.

Cçterum hicquotj ferpentium magna vis erat, fquamis fulgorem auti reddentibus.Virus baud vllum magis noxium eftiquippe motfum præ* fens mors iequebatur, donee ab incolis reme« 30 dium oblatum eft.Hinc pet deferta ventum eil ad flumen Hiarotim. lunflum etat flumini ne» mus opacum arboribus alibi inufitatis, agre*

MBS R IX« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*87

ftiumquc pauonum multitudinc frcqucns» Ca* ftris inde motis, oppidum baud ptocul pofî* tum corona capit,obndibufque acceptis ftrpen» dium imponic. Ad magnam deinde fvt in ea g tegtone) vrbem peruenit,non muto folum, fed etiam palude munitam. Cæterum Barbarive« hiculis inter fe iunâis dimicaturi occurrerunt. Ali/s tela,alljs haftæ, alijs fecures erant.Tran* (iliebantquein véhicula ftrenuo faltu, cumfuc* I o currere iaborantibus fuis vellent. Ac primo in* folitum genus pugnæ Macedonas terruit, cum eminus vulnerarentur. Deinde fpreto tarn in* conditoauxilio,ab vtroque latere vehiculis cir* cumfufi répugnantes fodcre cœperunt. Et vin* 15 cula,quels conferta étant, iulTit incidi,quó fa*

cilius ßngula circumuenirentur, Itaque v 111« M.fuorumami(ns,in oppidum refugerunt. Po* ftcro die fcalis vndique admotis muri occupS* tur. Paucis pernicitas iaiuti fuit, qui cognito to vrbis excidiopaludem tranauere.In vicina op* pida ingentem intulere terrorem,inuiftum ex* ercitum,amp; deotum profefto aduenilTe memo* rantes. Alexander ad vaftâdam earn regionem Petdica cum expedita manu mi(ro,partem co* 15 piarum Eumeni tradit, vt is quoque Barbaros ad deditionem compelleret. Ipie cæteros ad vtbem validam, in quam aliarum quoque con* fugerant incolx,duxit.Oppidani,miflis qui re* gem deprecarentur , nihilominus bellum para* 50 bant.quippe orta feditio in diuerfa condliade* duxerat vulgum. Alij omnia deditione potio* ta,quidam nullam opem in ipfîs eife ducebant.

188 Q, VI N T I CVRTH

Sed dum nihil in commune confulitur^ gui d£» ditioni imminebant^apertis portis hoftem re« cipiunt.Alexander quanquam belli authoribus iure poterat ira(ci,tamé omnibus venia data,amp; obfîdibus acceptis,ad proximâ deinde vrbem cadra mouit.Obüdes ducebantur ante agmen. Quos cû e mûris agnouiffentjVtpote gétis eiuG dem,in colloquium conuocauerunt.Illiclemen» ’ tiam regis,fimulq^vim commemorâdo,ad de*

IO ditionem eos compulere.Cseterafq; vrbes dmi* li modo deditas in fîdem accepit.Hinc in regnâ Sophitisperuentum eft. Gensfvt Barbari cre» dunt) fapientia excellit, bonifcç motibus régi» tur.Genitos liberos,non patentum arbitrio toi»

X Iunt,aluntqß,fed eorum quibus fpedandi infan* turn habitum cura mandata eft.Si quos fegnes autaliqua membrorum parte inutiles notaue* runt,necari iubent.NuptOs coeunt,non generc ac nobilitate coniunftis, fed elefta corporum

lo fpecie,quia eadem æilimatur in Itberis. Huius gentis oppidum, cui Alexander admouerat co* p{as,ab ipfo Sophite obtinebatur. Claufæ erât portæ,fed nulli in mûris turribuique iè armati ' ofl:enderant.Dubitabâtlt;p Maccdones delèruif»

15 fcnt ne vrbem incolæ,an fraude fe occulerent: Cum fubito patefaAa porta rex Indus cû duo» bus adultisfîli;soccurrit,multum inter omnes Barbaros eminens corporis fpecie. Veftis erat auro purpuracp diftin£fa,quæ etiam crura vela«

30 bat,aureis (oleisinferueratgemas.Lacertiquo* que amp;nbsp;brachia margaritis ornata erant.Pende» bât ex auribus inü'gnes colore amp;nbsp;magnitudine

LIBER. IX,

lapilli. Baculum aureum Berylli diftinguebâc. tradito precatus,vt fofpes acciperet,rc,Ip berorquejamp; gentem (ùam dedidic. Nobiles ad venâdum canes in ea regione func.Latratu abG

J tinere dicuntur cû videre fcram, leonibus ma* xime infefti.Horum vim vt oft endetet Alexâ» dro,in confpeAu leonem eximiç magnitudinis iuflit emittj,amp; 1111 omnino admoueti canesgt; qui celeriteroccupauerût feram: cum exi;squt 10 aflueuerant talibus minifteri)s, vnus canis leo* ni cum alijs inhærentis crus auellere , amp;nbsp;quia non fequebatur,fetro amputate cœpit. Nec fie quidem pertinacia viéla^rurfusaliam pattern fecare inftitit, amp;nbsp;inde non fegnius inhærentem 15 ferro fubinde cædebat.Illein vulnere feræden* tes moribundus quoqueinfixerar.Tancâ in illis animalibus ad venandum cupiditatem ingene* raffe naturam memoriç prodit um eft.Equidem plura tranfcribo,quàm credo.Nam nec affirma*

LO refuftineo dequibusdubito,necfubducereque •ccepi« Relifto igitur Sophffe in fuo regno,ad fluuium Hypafin proceffit, Epheftione, qui di* uerfam regionem fubegetat,coniunfto, Phège* Iis crat gétis proximæ rex,qui popularibus fuis *5 colere agros fvt affueuerant)iuffis, Alexandro cum donis occurrit. Nihil quod imperaret de* treflansjbiduum apud cum fubftitit. Rex ter* tio die amnem fuperare decreuerat,tranficu dif ficilem,non fpatio folum aquarum, fed etiam 30 Taxis impeditum.Percontatus igitur Phcgela, qüæ nofeenda crant,x i dierû vitra flumen per vaftas folitudines itereffe cognofeit. Excipete t

tjo Q.VINTI CTRIII

deinde Gangem maximum totius Indi« flumi* num.Vlteriores ripas colcrc gen tes Gâgaridai amp;c Pharrafiosjeorûcp legê efle Aggrammé, x x millibus equicum,cc(^ peditü obiidentem vias.

5 Ad hsc quadrigatum 11 millia trahere,amp; pra*« cipuum terrorem Elephantos,quos 111 milliü numerum explerc dicebat. Incredibilia regi oi mnia videbantur. Igitur Porum (quot;nam cum co erat)perc5tatur,an vera effent quæ dicerentur.

j. o Ille vires quidem gentis Sc regni haud falib ii» amp;ari affitmiticxterum quiregnaret,nó modo ignobilem effc,fed etiam vltimæ (brtis:quippe patrem eius tonibrem vix diurno quæftu pro« pulfantem famem,propter habitum haud inde*

15 cotum cordifuiffe reginæ.Ab ea in propiorem eius qui tum regnaffetjamicitia* locum admo* tum.Interfedoeoper iniidias^fubfpccie tutelg Itberüm eius inuaiiffe regnum, necatifqß pueris huncqui nunc regnat^generaffe^inuifum viletp t o popularibus,magis paternæ fortunç quàm fuaî memorem.AffirmatioPori multipliccm animqt regis inieccratcuram.hoftcmbeluaiîp ^emc* bat^iîtum locorum, Sc vim fluminS extimeice* bat. Relegatos in vitimum pene rcrum huma« ty narum perfequi tcrmlnû,amp; eruere,arduum vi« debatur. Rurfus auaritiagloriæ, amp;nbsp;infàtiabilis cupido famæ nihil inuium, nihil remotum vi« deri Onebat. Et interdum dubitabat,an Mace* dones tot emenfi fpatia terrarû,in acie amp;nbsp;in ca«

3 O ftris fenes fafti,pcr obieda flumina^per tot na« turç obftantes difficul tates iècuturi effent. Abfï« dantcs onuftofç præda magis parta frui vel«

tlB£R IX» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*91

Ie,qu3m acquircnda fatigari. Non fdem fibf 8c mtlicibus animi elTe. Se totius otbis| imperium mente cóplexum,adhuc in operum fuorum pri mordio ftare.Militem labore defatigatum^pro» ximum quenœ fruftum finito tandem pericu* loexpetcre. Vicit ergo cupido rationem,amp;ad concionem vocatis militibus,ad hunc maxime modu difleruit.Non ignoro milites, multa quæ terrerc vos poffent, ab incolis Indiæ per hos 10 dies de^induilria effe iaftata. Sed nö eil impro« uifa vobis mentientium vanitas.Sic Cilicig fau» cesjfic Mefôpotamiæ campos, Tigrim amp;nbsp;Eu» phratem,quorum alterum vado tranfiuimus,al» return ponte, tertibilem fecerant Perfæ.Nun^ 15 ad liquidum fa ma perducitur. Omnia ilia tra» dente maiorafunt vero.Noftra quotj gloria cS fit ex folido , plus tarnen habet nominis quàm operisi modo quis belluas offerentes mœnium {peciem,quis Hydafpen amnem,quis cætera au a» ditu maiora quâ veto fuftinere poiîê credebatf

Olim hercule fugiffemus ex Afia ,fî nos fabulæ dcbcllarc potuilîent. Cræditis ne Elephantorû greges maiores eflcjquàm vfquam armétorum funtjcum amp;nbsp;rarum fit animal ,nec facile capia» XJ tur,multoquedifficilius mitigctur? Atqui eadê vanitas copias peditum equitumcp'numerauit. Nam Humé quo latius fufum eft,hoc placidius ftagnat s quippe angufiis ripis coercita,amp;in anguftiorem akieum elifa, torrentes aquas in» 30 uehunt. Contra Ratio aluei fegnior curfus elf.

Prçtereain ripaomne periculum eft,vbiappli» cances nauigia hollis cxpeélat. Ira quantum» t ij

19» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.V1NTI CVRTII

cuncp flumen intetuenit,tdem futurum difcti» men eft euadentium in terram, Sed omnia ift» vera efle fingamus. Vtrum ne vos n^agnitudo beluarum,anmulticudo hoflium terretf Quod f pertinet ad Elephantos^prxfenshabemus ex» emplum, in fuos vehementius quàm in nos in* currerunt. Tam vafta corpora fecuribus falci» buflt;p mutilata funt. Quid autem intereft,toti« dim fint quot Porus habuit,antria millia,cuni 10 vnoautaltero vulncratis,cæteros infugam de* clinari videmusf Deinde paucos quoq? incom* moderegunt. Congregata verototmilliajipfa fc elidü t,vbi nee ftare,nec fugere potuerint, in* habiles vaftorum corporum moles . Equidem ig fic animalia ifta contempfi, vtcum haberem, ipfe nó oppofuerim,fatis gnarus plus fuis q ho» Itibus periculi inferre. Atenim equitum pedi* tumque multitudo vos commouetteum paucts enim pugnare foliti eftis, Sc nunc primum in* to conditam fuftinebitis turbam.Teftisaduerfus multitudinem inuifti Macedonü roboris Gra» nicus amnis,amp; Cilicia inundata cruore Per fa« rum,amp; Arbella,cuius campi deuiftorum a no» bis oflibus ftrati funt. Sero hoflium legiones 15 numerate cœpiftis, poflea quàm folitudinem in Afia vincendo feciflis. Cum per Hellcfpon» tum nauigaremusjde paucitate noflra cogitan* dum fuit.Nunc nos Scythæ fequuntur,Baftria* naauxilia præflo funt,Dacx Sogdianiep intet } o nos militant.Nec tarnen illi turbæ confido.Ve* ftras manus intueor, veftram virtutem, rerum qiias geflutus fum, vadem prædemquc habeo.

LIB. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29)

Quandiu vobiTcum in acie ftabo, nec mei,nec hollium exercicus memincro. Vos modo anû mos mihi plenos alacritatis ac fiduciæ adhibe* te.Non in limine operum labotumc^ß noftrorS, f fed in exitu ftamus.Peruenimus ad folis ortum

amp; Oceanum.nifi obßat ignauia,inde viflores perdomito fîne terrarum reuertemut in patriä, Nolitefquod pigri agricolæ faciunt) maturos frudus per inertiam amittere e manibus. Ma« I « iora funt periculis prxmia.diues eadem amp;nbsp;im* bellis eft regio.Itac^ nó tam ad gloriam vos du* co,quàm ad prædam.Digni eftis,qui opes quas illud mare lictoribus inuehit,refera tis in patria. Digni,qui nihil inexpertum, nihil metuomif* IJ fum relinquatis. Pervos^gloriamq?veftra, qua humanum faftigium exceditis, pertp Sc mea in vosjamp; in me veftra mérita, quibus inuidi con* tendimusjoro quæfoq;, ne humanarum return terminos adeuntem alumnum cómilitonemqj xo veftti5,ne dicam regem, deferatis.Cætera vobis imperaui, hoc vpû debiturus fum. Et is vos to» go, qui nihil vnqua vobis præcepi,quin primus me periculis obtulerim, qui fsepe aciem clypeo meo texi,ne infregeritts in manibus meis pal» mam,qua Herculem Liberumqj patrem,(i inui dia abfuerit,æquabo.Date hoc precibus meis, amp;nbsp;tandem obftinatum filentium rumpite.Vbi eft ille clamor alacritatis veftræ index? Vbi eft illemeorum Maccdonum vultus?Non agnofco 30 VOS milites,necagnofci videora vobis. Surdas iamdudum aure« pulfo. Auetfos animos amp;nbsp;in» fraftos excitaic conor. Cumep illi in terram de» t ii)

*94 Q.VINTI CVRTII

mfffis capitibus tacere perfeucrarent, Nêfcfo c]uid,inquit,imprudens in vos deliqui,quod me né incueriquidem vullis.In folitudine mihi vit deor efle.Nemo refpondet,nemo fakem negat, 5 quos alIoquor.Quid autem poftolo? vekräglo» riam Si magnitudinem indicamus. Vbi funt illt; li,quorum certamen pauloante vidi contender tium qui potiffimum vulnerati regis corpus ext ciperent!'Defertus,deftitutus fum,hoflibus de» 10 ditus.Scd Iblus quo^ ire perleuciabo. Obijdte me fluminibus Si bcluis,amp; illis gcntibus quaró nomina horrctis. Inueniâ quidefertum a vobii fequanrur. Scythse Baftrianicg crunt mecum, hoftes paulo ante,nûc milites noftri.Mori ptæ» J S ftat,quàm precario imperatorem efle.Ite redu»

éès domos, itc deferto rcge ouantes. Ego hie a vdbis defperatæ viftoriseaut honeftje mortilo cum inueniam. Ncc fie quidem vlli militû vox exprimi potuit. Expeftabant vt duces princi» *• pefque ad regem perferrentjvulneribus Si eon» tinuo labore militiæ fatigatos non detreftare rr(unia,fed fuftinere non pofle.Cçterum illi me» tu attonitijin terram ora defixerant. Ergo prf» mo fremitus fua fponte, deinde gemitus quoi^p oritur. Paulatimque liberius dolor erigi cœpit manantibus lachrymis: adeo vt rex,ira in mife» ricordiam verfa,ne ipfe quidem,quanquam eu» peret, temperate oculis potuerit. Tandem vni» uetfa concione effufius fiente, Pœnus aufus eft 30 contantibus cæteris propius tribunal accede» rc,fignifîcans fe loqui veile. Quem vt videre mi» lites detrahentem galeam capiti Çiu enimic»

î

gem alloquî mos cftjhortari cœpctunt,vt eau» ftm exerdtusageret.Tum Pœnus, Dijprohi* beant,inquit,a nobis impias mentes : 8i profe« élo prohibent. Idem animus eft tuis^ qui fuit J femper^ire iufleris,pugnare,pcriclitari,fanguta ne noftro commendate pofteritati tuû nomen. Proinde (î perreuetas, inermes quoc^ Si nudi, amp;nbsp;exangues, vtcunque tibi cordi eft, fequimuc vcl antecedim’.Sed fi audirc vis nô fîâas tuorû 10 militum voces return neceflitate vltima expreß fas,præbe quxfo propitias aures imperium ata que aufpicium tuum conftantiftime fecutis,amp; Suocûqt pcrgis,fecuturis. Viciftilexmagnitu* ine return nôhoftes modo, fedetiam milites, ^5 Quicquid mortalitascapere potetat, impleui» mus.Emenfis maria terrafcß melius nobis q in« colis omnia nota fiint. Pene in vitimo mundi fine côfiftimusjin alium orbem paras ire,amp; In* diam quxris Indis quoque ignotam.Inter feras LO (erpcntcfcpdegenteseruereexlatebris amp;cubi»

culis fuis expetisjVt plura quàmfol videt,vi» ftoria lufttes. Digna prorfuscogitatio animo tuo,fed altior noftro. Virtus enim tua femper fn increméto erit,noftra vis in fine tarn eft. Im tuere corpora exanguia tot perfofla vulncri* bus,tot cicatricibus putrida. lam telahebetia funt,iamarmadeficint.Veftem Perficâ indui* mus,quta domeftica fubuehi non poteft.In ex» ternum degenerauimus cultum . Quoto cui* 30 que lorica efti quis equum habet i lube quæti quâ multos ferui ipforum perfecuti funt, quid cuique fuperfit ex ptsda. Omnium viftorcs, t iiij

196 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRTII

omniû inopes Turnus. Nee luxutia laboramusy fed bello.lnftrumenta belli confumpfimus. hûc tu pulchertimum exercitum nudum obijeies beluis^Quarum vt multitudinem augeät de in* 5 duftria Barban\magnum tarne eiTe numerum

ctiam ex médaciointelligo.Quod li adhuc pe* nettare in Indiam certum eft,regio a meridie minus vafta elf. Qua fubada,licebit decurrete in illud mare, quod rebus humanis terminum 10 voluit elfe natura. Cut circuitu peris gloriam

quç ad manum pofita e(T{ Hic quoque occurrit Oceanus.Nili mauis errate,peruenimus quo tua fortuna ducit.Hçc tecum quàm (ine te cum his loqui malui, non vti inirem circunftantis exer* 15 citus gratiam,fed vt vocem loquentium potius

q vtgemitum murmurantium audires. Vtfi* nem orationt Pœnus impofuit, clamor vndiq^ cum ploratu oritur,regem, patrem, dominum, confufis appellantium vocibus. lamque amp;3lii 10 duces,prçcipue^ feniores,queis ob ætaté amp;nbsp;ex* cufatio honeftior erat,amp; authoritas mafor, ea* dem precabantut. Ilie nee calligate obftinatos, nec mitigate porerat iratos.Itacp inops confilij deliluit e tribunaii,claudicß regiam iuflît,omni» 15 bus,præter afluetos,adiré prohibitis.Biduû itæ datum eft,tertio die proceflîte regia,qui x 11 aras ex quadrato faxo monumétum expeditio* nis fuæ, munimenta quoi^ caftrorum iuftït ext tcndi,cubiliaqp amplioris formç, quàm pro cor» 30 porum habitu relinqni,vt fpeciem omnium au» geret pofteritati fallax miraculum prxparans. Hinc repetens qux emeofuserat,ad (lumen

L I B E R. I X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£9-7

Acefînem local caRra.lbi forte Pœnus morbó extinftus eft, cuius morte ingemuit rex qutdê, adiecit tarnen propter paucos dies longä ora* tionem eum exorfum,tanquam folus Macedo« 5 niam vifurus effet, lam in aqua claffis,quä acdi« ficariiufferat,ftabat.Inter hæc Memnon ex Thraciain fupplemcntum equicam,v i milita, prxtereosabHarpelopedirumv 11 milliaad* duxerat,armalt;^ X x v M.auco Sc argêtocælata 1 o pertulerat,queis diftributis veteracrcmariiuft fit mille nauigijs aditurus Oceanum. Difcor« des Sc vetera odia retraftantes Porum amp;nbsp;Ta« xilem Indix reges firmata per affinitatem gra« tia reliquit in fuis regnis,fummo in xdificanda clafleambotum ftudio vfus, Oppida quotg duo condidit,quorum alterumNicxam appellatiit, alterum Eucephalon,equi quem amiferat,mc« morix ac nomint dedicans vrbem * Elepbantis deinde amp;impedimentis terra fequi iuffis,fecü* ao do amnedefluxit,quadragintaferme ftadia fin» gulisdiebus proccdens,vt opportunis loctscx» poni fubindecopixpoffent.Peruentum eratfh regionem in qua Hydafpes amnis Accfini com mictitur. hinc decurrit in fines Sobiorum. Hi xy de exercitu Herculis maiores fuos effecomme» morâtjXgros reliftos effe, cepifle redem,quam ipfiobtinebant.Pellesferarum pro vefte,claux pro telo erant.Multaq? etiam cum Grçci mores cxoleuiffenc,ftfrpis oftendebant veftigta.Hinc 50 extentione fafta c c amp;nbsp;l ftadia proceffit. De» populatuftp regionem, oppidu caput eius Co» rona ccpit.x l peditum mülia gens in ripa flu»

»?8 Q.VÏNTI CVRTII

minum oppofuerat,quam amnc fupcrato infa gam compulit/ncIufoG^ tnoenibus cxpugnat. Puberes interfeftï funt^cxteti venierunt. Alte» ram deinde vrbem expugnare adortus,magna» J que videfendentium puluis,multos Macedonn

amifit.Sed cum in obddione petfeueralTetjOp» pidani defpetata faluteignem fubiecere tedis^ fe quoep ac liberos coniugefi^ incendio eremat. Quod cum ipfi augetent,hoftes extinguerent, IO noua forma pugnæ erat. Delebant incolæ vt» »» bem, hoftes exnnguebants adeoetiam naturas »gt; iura bellum in contrarium mutat.Arx erat op» pidi intada,inqua præfidium dereliquit. fplè nauigic circöuedus eil arcem:quippe x 11 flu» mina tota India prçter Gangem maxima,mu* nimento arcis applicant vndas.A fcptenttionc Indus alluit,a meridic Acefines Hydafpi con» funditur. Cæterum amniû cœtus maritimis il» miles Kudus mouent,multolt;p ac turbido limo, *0 quod aquarû côcurfû fubinde cutbatur,iter qua

meat nauigijs, in tenuem ajueum cogitur.Itatp cum crebri fludus ic inueherent,amp; nauiü Eine proras, hinc latera pul(àrent,fubducere nautat vela cœperunt.Scd miniftcria eorû hinccœtu, *3 bine prærapida celeritateKuminû occupantur.

In oculis duo maiora omnium nauigia fubmer» fa funtdeuiora, cum amp;ipfa nequirétregi,in ri» pam tamê innoxiaexpuKàfunt.Ipferex inra» pidiiTimos vertices incidit. Quibus intorta na» 30 uis obliqua,amp; gubcrnaculi impatiés agebatur.

lam veftem detraxerat corpoti, proiedurus fe» met in Humeniamicic^ vt excipereot eum,haud

t l BZ R IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»99

procul nabant.Apparebatiç anceps periculum ti nataturi^quam nauigareperfeuetann's. Ergo ingenti certamine concitanc remos, quantaque vis Humana efTe poterat, admotaeft,vtfluftus y qui ie inuehebant, euerberarentur.Eindi crede» res vndas,amp; retro gurgites cedere.Quibus tam dem nauis crept a, non tarnen rips applicaba» tur,red inproximum vadum illiditur. Cum a» mne bellum fuifle crederes.Ergo aris pro nume« le rofluminumpofitisjiàcrifîciotç fafto,xxx fta» dia proccflit.Inde vcntum eftin regionê Oxy» dracarum Malorumq;, quos alias bellare intet fe folitos,tunc peticuli focietas iunxcrat.i x mil lia iuniorum peditö in atmis erant, ptster hos xy equitumx m,dcccc(ç quadrigs.At Macedo« nes qui omni difcrimine iam defunftos fe elfe crediderant,poßeaquam integrum bellum cum ferocÜTimis Indis gentibus fupetefle cognoue* rtit,improuifometii territi,rurfus feditiofis vo» io cibus regem increpare cœperunt, Gangem a» tnnem,amp; qus vitra effent,coaftos tranfmittci te,non tarnen finiffe,fed mutaffe bellum,indo» mitis gentibus fe obieftos,vt fanguine fuo ape* tirent ei Oceanum. Trahi extra fydera amp;nbsp;fb» lcm,cogiquc adiré qus mortalium oculis natm ra fubduxerat. Nouis identidé armis nouos holt; ftes exifterc.Quos vtomnes fundant,fugcnt» que,quod prsmium ipfos mancre ( Caliginem actenebtas, amp;nbsp;perpétua noftem profundoin» 30 cubâtemmarj,tep!etum immanium beluarum gregibus fretum, immobiles vndas, in quibus emoriens natura defecetit.Rex non fua^fed milt;

5«O Q.VINTI CVRTII

litû folicitudinc anxius,concione aduocata do* cet imbelles eiTe^quos metuânNihil deinde prç» tet has gêtesobftare,quo minus terrarum fpalt; tia emenü ad Enem fimul mûdi laboremcp per« ueniantgt; CeiTifle illis metuentibus Gangcm,amp; multitudinem nationum,qux vitra amnemeß fent^declinalTe iter eo,vbi par gloria,minus pe« riculum effet. lam profpicere fe Oceanum.lam perflare ad ipfos auram maris,neinuiderent fi* 30 bi laudêquâpeteret. Herculis amp;nbsp;Liberi patris

termines tranhturos illos. Régi fuo parue im» pendio immortalitatem famæ daturos . Pate« rentur fe ex India redire,nô fugere.Omnis mul titudo amp;nbsp;maxime militaris mobiliimpetu fer» 15 tur. Ita feditionis non remedia quàm principia maiora funt.Nô alias tam alacer clamor ab ex» ercitu eff redditus,iubentium duceret di;s fecû» dis,amp; æquaret gloria,quos æmularetur. Lætus his acclamationibus,ad holies protinus caiira *0 mouit. Validiffimæ Indorum gentes erant, amp;nbsp;bellum impigre parabant,ducemqueex natio» ne Sudracarum fpeftatç virtutis elegerant,qui fub radicibus métis cadra pofùit.Lateqp ignés, vt fpeciem multitudinis augeret,oftendit, cia« morequoqj,ac fui moris vlulatu tdentidem ac« quiefeentes Macedonas frulira terrere conatus. lam lux apparebat,cû rex fiduciæ ic fpei pie* nusalacres milites arma capere,amp; exire in aciê iubet.Sedfvttraditur)metunean feditioneob» 3O orta inter ipfos,fubito profugerfit Barbari.Cer« te auios montes amp;nbsp;impeditos occupauerunt. Quorum agmen rex fiudra petfecutus,impe*

TIBER IX,

301

dimenta cepit.Perucntum deinde eft ad oppi* dum Sudracarum^tn quod plericp confugerant^ baud maiore fiducia moenium quàm armorum, lam admouebat tex, cfi vates monere eum coe«

S pit,ne committeret,aut certe diflferret obfidio« nem,vitæ eius periculum oftendi.Rex Demo» phoontafnac^ vates eratjintués,Si quis,inquit, , arti tuæ intentum,amp; exta fpeftantem fic in» terpolet,non dubitem quin incómodus ac mo*

IO leftus videri tibi poftit. Et cum ille ita prorfus futurum refpondiflet, Cenfes ne,inquit,tantas res,non pecudum fibras anteoculos habenti,vl* lum efle maius impedimétum,quàm vatem iu» perftitionc captum ( Nec diutiys quàm refpon»

IS dit moratus, admoueri iubet ftalasxcundanti* bufque cçteris,euadit in murum,Angufta muri corona erat,non pinnçftcut alibi faftigium eius diftinxerant, fed perpétua lorica obdu£la trai* itum fepferat.Itacp rex hçrebat magis,q ftabat »O in margine, clypeo vndiqp incidentia tela pro» pulfans.Nam vbic]p eminus ex turtibus peteba* tur. Nec fubire milites poterant, quia fupernc vitelorum obruebantur .Tandem magnitudi* nem telorum periculi pudor vicittquippe eer» a 5 nebant cunftatione fua dedi hoftibus regé. Sed feftinandomorabanturauxilia .Nam dum pro fcquilcß certat euadere,oneranere fcalas,queis non fufficientibus deuoluti vnicam fpem régis fefelleruut.Stabatenim in confpeftu tantiex»

3 o ercitus velut in folitudine deftitutus.Iamcjp lae» uam,qua clypeiïm ad iftus circunferebaf, laRa» uerat,clamantibus amicisvtadipfos dcfiliret,

'jo«. Q,VI RTI CVRT II

ßabantc^ cxcepturi,cü ilJe rem aufiis eft /ncfc» dibilematqß inaudi[ä,multo^magis ad Fama temeritatis quam gloriæ infigncm. Nanque in vrbem hoftium plenam prscipin fallu femet ipfe immißc^cum vix fperarc poffel dimicantê celle amp;nbsp;nó inultum effe moriturum:quippean« tequam affurgerel,opprimi poleral,amp; capi Vi* uusifed forte iia libraueral corpus, vl fe pedilt; busexdperel.Ilaque ftans init pugnam,amp;ne jo circuiri poffel,fortuna prouideral, Vetufta at» bor baud procul muro ramos multa fronde ve» ftitos velut de induftria regem prolcgêles ob» iecerat. huius fpatiofo ffipiti corpus,ne circui» ti poffer,applicuit,clypeo lela qux ex aduerfb IJ ingerebantur,excipiens. Nam cum vnum pro»

cul col manus peterenl, nemo tarnen audebaC propius accedcre . Miffilia tamis plura quam clypeo incidebât, Pugnabat pro rege primum celebrati nominis fama,deindedelperatio malt; *o gnum ad honefte moriedum incitamentn. Sed cum fubinde hoftis afflueret,iam tngétem vim telorum exccperal clypeo,iam galeä faxa per« fregctät,iam continuo labore grauia genua fuc ciderant.Tlaque contéptim 8c incaute qui pro» Xj ximi fteterant incurrerunt, e quibus duos gla« dio ita exccpit,vt antcipfum exanimes proeü« berent. Nec cuiquam deinde propius inceffendi eum animus fuit. Procul iacula fagittaftp mit« tebant.Ille adomnes iftus expofitus aegreiam je exceptiä poplitibus corpus tuebatur,donecIn» dus duorum cubitorum fagittam fnamqj Indis vt antca diximus,buius magnitudinis fagittæ

liber ixî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JO^

etanOlta cxcuint,vtpet thoracem paulum fu* pet latus dexterum infigcret. Quo vulnere af» nidus,magna vi fanguinis emicante remifit aw ma,motibundo fîmilis, adeoc^ re(blucus,vt ne

S ad vellendum quidem teium fufficerec dextra. Itaque ad expoliandum corpus, qui vulneraue* rat,alacer gaudio accurrit.Qué vt inifccrc cor« port fuo manus fenfît, credo, vitimi dedecoris indignirate cômotus,linquêtem reuocauitani«

X O mum, amp;nbsp;nudum hoftis latus fubtedo mucrone hauOt.Iacebât circa regem tria corpora,procul ftupentibus cçteris.IIle vtantequâvltimus fpi« ritus delîcerct,dimicans iam extingucretutjcly peo Ce alleuare conatus eft, amp;nbsp;poßea quàm ad

XJ connitendumnihil fupereratvirium,dextraim pendentes ramos complexus tentabat aflurgc« re.Sed ne ßc quidem potens corporis rurfus in genua procumbit, manu prouocans hoftes, fl quis congredi auderet. Tandem Peuceftes per aliamoppidi partem deturbatis propugnatori» bus mûri veftigia periequens régi fuperuenit. Quo confpedo Alexâder iam non vitæ luæ ièd mortisfolatium fuperuenifle ratus,clypeo fatf* gatû corpus excepit.Subitinde Timcus,amp; pan

*5 lo poil Leonatus,hinc Ariftonus fupuenit.Indi quoqt cû intra moenia regem eflecomperilTent, emims cæteris illuc concurrerunt,vrgebantquc protegcntes,ex quibus Timeus multis aduerfo corpore vulneribus acceptis, egregia^ édita pu

J O gna cecidit.Peuceftes quoep tribus iaculis côfol« fus, nô fe tame fcuto,red regê tuebaî.Leonatus dum auide ruentes Barbaros fubmouet,cetuice ‘

jof: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft VI N T I cv R T U

grauitcr ida femianimis procubuit ante regis pedes.lâ Peuceßes amp;nbsp;vulneribus fatigatus Tub* inifcrat clypeutn. In Atillono fpes vltima hæ« rebat. Hic quoqj grauitcr (àucius tantam vitn y hoftium vitra fuftinere non pocerat. Inter hæc

ad Macedones regé cecidilïe fama perlata eft. TetruilTet alios,quodillosincitauit. Nancjjpe» riculiomnes immemores^dolabris petfregere niurum,amp; qua moliti étant aditum, irrupere in Z O vrbem,Indofqß plûtes fugientes quàm congte«

diaufos ceciderunt.Non fenibus,non fœminisy nô infantibus parcitur. Quifquisqccutrerat,ab illo vulneratum regem eiTecredebant.Tandecp internecione hoßium iuftç itx patenta turn eß. If Ptolemæum,qui poßea tegnauit, huicpugnæ

aßuilTe,author eß Clytarchus, Sc Timageaes, Sed ipfe fcilicet gloriæ Riæ non refragatus, ab»^ fuiffe fe miflum in expeditionem,memoriç tra* didit.Tantacomponêtium vetußa return mo« to numcixa vel fecuritasjvel par huic vitiumcre*

dulitas fuit.Rege in tabernaculû tela to,medici lignum haßx corpori infixum,ita ne fpiculum mouetetur,abrcindunt. Corpore deinde nuda* to, animaduertunt hamos inefle telo, nec aliter X5 id finepernicie corporis extrahipoffe,quàm vt

fecâdo vulnus augercnt.Cæteru ne fecates pro* fluuium fanguinis occuparet,verebantur: quip*, peingens relumadadumerat, amp;penetraße in vifcera videbatur.Critobolus inter medicos ar* 30 tiseximiæ, fed in tanto periculo territus,amo*

uere metuebat,ne in iplius caput parum pro* fperæ cura Cionis recideret eucntusdachryman*

IIBER lï.

tera eu ac tnetuêtein,amp; folicitudine propemo* dum exanguem rexconfpexerat.Quidi'inquit, quod ve tempus expeAas, amp;nbsp;non quamprimü hoc dolore me faltem moritutum libéras!' An ci mes ne reus fis, cum infanabile vulnus accepe« limf AtCritobolus tandem vel fînito vel difli* mulato metu,hortati eum cœpitjVt fe côtinen« dum præberet^dum (piculum euelleret.Etiam leuem corporis motum noxium fore.Rex cum IO affirmaiTet nihil opus elTe ijs qui femet côtine« rent, ficut præceptumerat, finemotu præbuit corpus curæJgitur patefaÂo latius vulnere,amp; fpiculo euulfo,ingens vis fanguinis manare cœlt; pit,linqui(^ animo iex,amp; caligineoculisofFufa 15 veluti moribundus extendi.Cumtç profluuium medicamentis fruftra inhibèrent,clamor fimul atlt;5 ploratus amicorum oritur regem expiraß fe credentium.Tandem conftitit languis, pau» latimcç animum recepit, amp;nbsp;circunftâtes cœpit *0 agnofccrf.Toto eo die,ac noftequç lècuta cft, armatus exercitus regiam obfedit, confelTus o» mnes vnius fpiritu vfeere.Nec prius recelTerût, quàm compertum eft fomno paulifper acquie» fcere. Hinc certiorc fpem falutis eius in cadra *5 rctulerunt.Rex feptemdiebus curato vulnerc, necdum obduéla cicatrice,cum audilTet côua» luiflc apud Barbaros famam mortis fuæ, duo» bus nauigifs iunftis ftatui in medium vndique confpicuum tabernaculû tulRt,ex quo fe often» 3° derct perijlTe crcdentibuB.Confpcftuftp ab in» colis,fpem hoftium falfonuncio conceptam in» hibuit.Secundo deinde amne deftuxit aliquan»

V

jo6' Q.VTNTt CTRTII

tû fntenialli a caetera cla(re,ptaec{p{ens nequies ori inualido adhuc necefTarta^punu temoru im* pediretur. Quarto pofteaq nauigare coeperat die,pctuenit in regionem deferta quidcm ab in* f colis, fed frumento amp;nbsp;pecoribus abundantem.

Placuit is locus amp;nbsp;ad fuam 8c ad militum re* quiem.Mos erat principibus amicorum, 8c cu* Rodibus corporis excubare ante prçtotiû,quo* tics regt aduerfa valetudo incidiltet. Hoc turn IO morequocp reruatOyvniuerOcubiculumeius in* trant.Ille folicitus,ne quid noui afFerrent,quia fimul vénérant, percontatur,num hoftium re* cens nûciareturaduentus.At Craterus,cui ma* datum erat vt amicotum preces perferret ad 15 cum, Credis ne,inquit,aduentu magis hoftiû, vt iam in vallo confifterent,q cura faiutts tuæ, vt nunceR tibi vilis,nos cffe folicitosfQ^anta* libct vis omnium gentium conlpiret in nos,im« pleat armis virif^ totum orbem, claflibus ma* to ria conRcrnat,fnu(itatas beluas Induçatjtunos pracRabis fnuiftos. Sed quis dcorn hoc Mace* donisE columen ac fydus diutumum fore polli* cert potcRfcum tarn auidc manifeflis periculis offeras corpus,oblitus totciuium animas trahe* * J re te in cafum ! Quis enim tibi fuperftes aut optât efTe aut poteftiEo petuenimus, auipiciû atep imperium fecuti tuum,vndeniß tc reduce nulli ad penates fuos itereR. Qui fl adhuc de Perfidis regno cum Dario dimicares,amp; fl nemo )o vcllet,famen ne admirari quidcm poRët,tam prôptæ eflete adomne difcrimenaudaciæ. Nâ vbi paria Cunt pertculum ac ptæmiû, 8c fecun*

11 B IR 1X, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;507

dis rebus ampliot fruflus eft, amp;nbsp;aduerlîs fola« tium maius.Tuo vcro capite ignobilem vicum emi quis ferat, non tuorum modo militum, fed vllius etiam gentis Barbaræ,qui tuam magni» j tudinem nouit^ Hortecanimus cogicacionerei quam paulo ante vidimus.Eioqui timeo in viäi corporis fpolia inertiffimas manus fuifle inte* £turas,ni(i te interceptü mifericors in nos form na ftruaHeC.Totidem ptoditores, totidé defer* xo Cores fumus ,quot ce non pocuimus perfcqui» Vniuetfos licec milices ignominia noCes, nemo recufabic luere,idquod ne admtccerec, præfta* tenonpotuic. Pacerc nosquæfoalio modo cf» fe Viles cibi.Quocunque iufleris, ibimus. ObC if cura bella, Si ignobiles pugnas nobis depofci« mus.Temetipfum ad ea ferua pericula,quçma« gnicudinem cuam capiunC« Cico gloria obfole* feie in fordidisjhoftibus.Nec quiequä indignius eft,quàm confumi eam,vbt non poffic oftendi* a.tgt; Eadem fere Pcolcmseus, Sc fimilia ijs cæccri. lamque confufis vocibus flentes eum orabanc, VC candem ex fatietate laudi modum faceret,ac faluci fuæ,item publicæ parccret.Grata erac re» gi piecas amicorum. Icatp iingulos familiarius *5 amplexus c0fidereiubccgt;altiu(lß fermone répe» tiCo, Vobis quidem,inquic,ofidiffimi pijffimi» que ciuiumat(ç amicorum gratesago habeotj no folum meo nomine,q* hodie ialuceni' mcam veftrx ptxponicis, fed quàd a primordijs belli 30 nullum erga me beneuolentiæpignusatcp indi» cium omififtistadeo.vt cófidendum fit, nunquä mihi vitam megm fuifie tarn charam,quàm elfe

V ij

3o8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CTRTII

cœpitjVtvobis diu frutpofTim.Cæterû non ea» dem eft cogitatio eorû qui pro me mori optât. Meam quidem banc beneuolentiam veftra vit» tute meruifte meiudico. Vosenim diuturnum fruflum ex mCjForfttan etiam perpetuum per« cfpero cupitis.Ego me metiornon ætatis ipa» tiojfed gloriæ.Licuit paternis opibus contento intra Macedonia terminos per otium corporis expeéiate obfcuram amp;nbsp;ignobilem feneélutem 10 Quanquam nepigriquidemfîbifatadiiponût. » Sed vnicum bonum diuturnam vitam æftimâ«

tesjfæpe acerba mors occupât.Verum ego,qui non annos meos, fed viftotias numero,fi mu* nera fortuna bene computo,diu vixi. Orfus â Macedonia imperium, Graciam teneo. Thra* ciâ,amp; Illyricos fubegi.TribalIis Medit^ impe* rito. Afiam quà HellefpôtOjquà rubro mari al* luitur,poft'ideo. lamc^ baud procul abfum a fi* ne mundi.Quem egre(rus,'aliam naturam,alin *o orbemaperire mibi ftatui. Ex Afia in Europa terminos momento vnius bora tranfiui.Vitftor vtriuiiç regionis poft nonum rcgni mef,poft vi* cefimum attp olt;ftauû atatis annum vidcor ne vobis in excolenda gloria,cui mc vni deuoui, pofte ceiTareÆgo veto non deero,amp; vbicunque pugnabo,in Theatro terrarû orbis efte me crc* dam.Dabo nobilitatem ignobilibus locis. Ape* riam cuniftis gentibus terras, quas natura Ion* ge fubmouerat. In bisoperibus extingui mibi } O (fifors ita feret^pulcbrum eft.Ea ftirpc fum ge» nirus,vtmulra prius quàm longam vitam de* beam optate.Oblècro vos, cogitate nos peruc*

LIB. IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;309

nifTe in terras quibus ob fœminæ virtutem ce» lebern'mum nomen eft. Quas yrbes Semiramis condidit i quas genceis redegit in poteftatemf quanta opera molita eft i Nondum fbeminam J æquauimus gloria, amp;nbsp;iam nos laudis (atietas

cepitiDij faueant, maiora adhuc reftât. Sed ita noftra crunt quæ nondû attigimus,ß nihil par» uum duxerimus inquomagnçgloriae locus eft. Vos modo me ab inteftina fraude, amp;domefti» I e corum infidijs pracftatc fecurum. Belli Martif» que difcrimen impauidus fubibo.Philippus in acie tutior,quàm in theatro fuit, hoftiû manus fæpe vitauit,fuotumeftugere non valuit. Alio» tum quoqueregum exitus fi reputaueritis,plu* res a fuis,quam ab hofte interemptos numera* bicis.Cæterum quoniam olim rei agitatæ in ani mo meo,nüc promendae occaiio oblata eft,mi» hi maximus laborum atqp opetü meorum erit fruftusjfi Olympias mater immortalitati con» *0 fecretur,quandocunc5 excefferitvita.Si licuerit ipfe præftabo hoc.Si me præceperit fatum,vos mandafte mementote. Ac tumquidem amicos dimifit.Cæterum per complûtes dies ibi ftati» ua habuit.Hxc dum in India geruntur, Græci *5 milites nuper incolonias a regededufti Cara»

baftra,orta inter ipfos ièditione defecerant,nô tam Alexandro infenfi, quàm metu fupplicij: quippe occifis quibufdam populariû, qui vali» diores-erant,arma fpeébare cœperunt. Et Bra» 30 ftriana atce,quæ quafi negligentius afleruata eratjoccupata, Barbaros quoc^ infocietatéde» fedionis impulerant • Athcnodorus erat prin»

V ii)

JtO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRTII

cepseorû^qui rc^'s quotp nomen aflumpferatj non tam imperij cupidine, quàm in patnâ te« uertendi eundisquiauthoritatem ipfius feque» bantur.Huic Eicon quidä nationis eins, fed ob J æmulationem infellus, côparauit infidias,inui»

tatumi^ ad epulas per Boxum quêdam Mace« rianû in conuiuiooccidit.Poftero die concione aduocata Bicô vitro infidiatfi fibi AthenodorS plerif^ perfuaferat.Sed ali,s fufpeftafraus erat J O Biconis^ amp;nbsp;paulatim in plures cœpic manare fit

fpicio.ItaqueGrseci milites arma capiunt^occi« furi Biconcm,fi daretutoccafio.Cæteri princt» pes eorum iram multitudinis mitigauerunt. Præter fpem fuam Eicon præfentipericulo etc» 15 ptus,paulo poftinfidiat’authoribusfalutisfuç eftîcuius dolo cognito,amp; ipfum comprehende« runt,amp; Boxum. Csterum Boxû protinus pla« cuit interficijBiconem etiam per cruciatum ne« cari. lamq, corpori tormenta admouebantur, *0 cum Grçcimilites,incertû ob quâ caufam,Iyni» phatis fimilesad arma difeurrunt: quorum fre» mitu cxaudito,qui torquere Biconem iufletât, omifere, veriti tic id facete tumultuantium vo* eiferatione prohiberentur. Ille, ficut nudatus XJ erat,peruenit ad Græcos, amp;nbsp;miferabilis facies fuppliciq deftinati in diuetfum animos repen« te mutauir,dimittique eum iuiferunt^J^oc moi do pœna bis liberatus, cum casteris^i colo« nias a rege attributas rcliqucrût,rcucrtir in pa» 30 triam.Hæccirca Eadra amp;nbsp;Scytharum termi« nos gefta.Intcrim regem duarnm gentium fdc quibus ante didum eftjc legatiadeunt.Omnes

LIB, IX, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 II

cnrru vehebantur^eximia magnftudine corpo» tuin,decoto habitudineæ veiïes intextæ auro, purpuraque dïHinélæ. Ei fededereipfbs, vibes agroR^ referebantjper totxtates inuiolatâ li» 5 bertatem,illiusprimû fideiditionicp permiflu» los.Deos nbideditionisauthoics,non metum: quippe intaftis viribus iugû excipere,Rex con filio habito dcditos in fidem accepit,ftipendio, quod Arachofi/s vtrac^ natio penfitabar,impo»

X o fito. Pra:tcréa 11 millia amp;nbsp;d équités imperat: Si omnia obedienter a Barbaris faéla.Inuitatis deinde ad epulas legatis gentium,regulii^,ex» ornari conuiuium iuffit.Centum aurei lefti mo» dicis interuallis pofiti erant. LeAos circunde» if derant aulxa purpura auroque fulgentia,quic» quid autapud Perfas vetere Iuxu,aut apudMa cedonas noua immutatione corruptum erat,cógt; fuiïs vtriuft^gentis vitijs,in illoconuiuio ofte» dens. Intcreratepulis Dioxippus Athenicniïs virtutem viriuin jam a rege petnotus Si gratus. Inuidi maligni» qj increpabât per feria amp;nbsp;ludum, faginati cor» poris fequi inutilem beluam.Cum ipfi prçlium inirent,oleo madentem præparare ventre epu* X5 lis. Eodem igitur in conuiuio Horratas Mace» do iam temulcntus exprobrare ei cœpir,amp; po» ftulare vt fi vir effet,poftero die iecum ferro de» cerneret.Regé tâdem vel de fua temeritate,vcl de illius ignauia iudicatutum. Et a Dioxippo 30 contemptim militarem eludcte ferociam acce» pta conditio eft.Ac poftero die rex,cum etiani acrius certamen expo(cerêt,quia detetrerenen

V Hij

jli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRTIl

poteratjdellinata exequi paiïus eft. Ingens hic tnilitum,inter quos erant Græci qui Dioxippo ftudebant, conuenerat multitudo. Macedo tu» fta arma fumpferat, atreum clypeum, haftam 5 quam Sariflàm vocant,læua tenens^dextra lam ceam,gladiom cindus velut cû pluribus (îmul dimicaturus.lJioxippus oleo nitens amp;nbsp;corona* tusjlæua puniceum amiculum,dextra validum nodofumç ftipitcm prxferebat.Ea ipfa res o* 10 mnium animos expeftatione furpenderat:quip pc armato congredi nudû,dementia,nô temcri* tas videbatur.Igitur Macedo hauddubius emi* nus interfîci pofle lanceâ emiiit, quam Dioxip« pus cum exigua corporis declinatione vitaflet, 15 antequam illc haftam trâsferret,in dextram aC filuit,amp; ftipite media cam fregit. Amiflb vtro» que telo Macedo gladium cœperat ftringere, qucm occupatum côplexu pedibus répété fub» duéïis Dioxippus arietauit in terram.Ereptoqj a O gladio,pedem fuper ceruicem iacétis impofuit,

Jlipitem intentansjclifurufiç eo viftum,ni pro» hibitus effet a rege. Triftis fpeftaculi eucnrus non Macedonibus modo, fed etiam Alexandto fuit,maxime quia Barbari affucranttquippe ce* 25 lebiatam Macedonû fortitudinem adludibriû rccidiffc verebatur. Hinc ad criminationem in* uidotiâ adapertæ funt aures regis.Etpoft pau* cos dies inter epulas aureum poculumcx corn* pofito fubducitur. Miniftrique quafi amififfcnt 3° quodamouerant,regem adeût.Sæpeminuseft conftantiæin tubore,quàm in culpa. Conieâû oculQtum,quibus vtiucdeffinabatur^ Dioxip*

LIBERIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31}

pus ferre non potuit. Et cüm excefTiflet conui» uiojliceris conferiptis quç regt redderentur,fer« ro fe interemit.Grauiter mortem eius tulit rex, exiftimans mdignationis efle^non pcenitentiæ f teftem,vti{p poftea quàm falfo fnfîmulatum en nimium inuidorum gaudtum oftêdit. Indorum legati dimiffi domos paucis poft diebus cû dolt; nis reuertuntur.c c c erant équités, mille x x x currus, quos quadrüugi equi ducebant. Lineæ 10 veftis aliquantû,mille feuta Indica,amp; ferri can« didi talenta centum, leonefq^ raræ magnitudi« nis,amp; Tigres,vtrunlt;^ animal ad manfuetudinc domitum.Lacertarum quo(^ ingentium pelles, amp;nbsp;dorfa teftudinum. Cratero deinde imperat 25 rex,baud proculamne perquemerat ipfena* uigaturus,copias duceret.Eos autê qui' comita* ri en folebant,imponit in naues,amp; in fines Mal liorum fecundo amne deuehitur.Inde Sabracas adijt validam Indiæ gentem,quæ populi nô re« »0 gum imperio regebatur.v i millia peditû habe* bantjcquitum v i millia. bas copias currus d fe* quebantur.Tres duces fpeftatos virtute bellica clegerant. At qui in agris erant proximi flumi» ni(frequentes autem vicos maxime in ripa ha» *5 bebant)vt videre totum amnem, quà proipici poterat, nauigifs côftratum, amp;c tot militum ar« mafulgentia,territinoua facie,deorum exerci« tum,amp; alium Liberum patrem,celebrc in illis gentibus nomen,aduêtare credebant.Hinc mi» JO litum clamor,hinc remorû pulfus,Yariæ(çnau» tarum voces hortantium pauidas aures impie» ucrant.Ergo vniuerfi ad eos qui in armis erant,

.1»

514 q,vinti eVKTii

curruntjfurcrc clamitantes cum dijs pmlium ipituros.Nauigia non pofle numetari,qus inuilt; Âos veherent.Tantü^ in excercitó fuorum in« tulere terroris,vt legatos mittcrent gentem de« 5 dituros. His in fïdem acceptis,ad alias deinde gentes quarto die peruenit. Nihilo plus animi his fuit,quàm cætetis fuerat. Itaq^ oppido ibi condito,quod Alexandriam appellari iuiTerat, fines eotû qui Muficani appeîlantur, intrauit» 10 Hic Defteriolem Satrapem,quem Caracamifa« dispræfecerat,i;Tdê arguentibus cognouit,mul taqp auare ac fuperbe fcciffe conuiftum interfî« ci iuflît.Oxatres prætor Baftrianorum non ab» fblutus modo, fed etiam iure amplioris impetii donatus eft. Finibus Mufîcanis deinde in dedi« tionem redaftis, vrbi eorum imperiû impofuit, Inde Præftos 8c ipfam Indiæ gentem peruen» turn eft.Porticanus rex erat,qui fe munitæ vr» bi en magna manu popularium incluferat.Hâc xo Alexander tertio die quàm cœperat obfidere, expugnauit. Et Porticanus cum in areem con» fugilTet, legatos de conditione deditionis mifit ad regem. Sed antequam adirent eum,duæ tur« res cum ingenti fragore prociderant,per quatû xy ruinas Macedones euafere in areem,qua capta

Porticanus cum paucis répugnas occiditur.Di« ruta igitur arce, 8c omnibus captiuis venunda* tis,Sabi régis fines ingrefliis cft.Multifiß oppi» dis in fidem acceptis,validi(Timam gentis vrbe 50 cuniculo cepit. Barbaris ßmile monftri vifum en:,rudibus militarium operum : quippe in me« dia ferme vrbe è terra exiftebant, nullo fuffoiD

LIBERI X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JIJ

fpecus antè vcftfgio fafto.n c c c Indorn fn ca regione cçfaCIytarchus eft author,multolç ca ptiuos Tub corona venifte. Rurfus Muficani de» fecerunt,ad quosopprimendosmiftus eft Phy* 5 ton,qui captum principcm gentis, eundemque defeclionis authoremaddiixit ad regem. Quo Alexander in crucem fublarojturftis amnem in quo claflem expeftare feiuflcrat,rcpetit.Quar» to deinde die iecundoamne petuenituradop* 10 pidum, qua iter in regnum erat Sami. Nupet

fe il I e dedidcratjfcd oppidani detreftabant im» perium, amp;nbsp;clauferant portas. Quorum pauci» täte contempta rex u Agrianos mœnia fub» ire iuflerat. Si fenfim recedentes elicere extra ij muros hofiem, fecuturum profefto fi fugcrc cos credcret. Agriani fficut tmperatum crat) laceflito hoftcjfubito terga vetterunt,quos Bar bari eftufe fequentes,in alios, inter quos ipfe tex erat,incidunt.Rcnouato ergoprçlio,ex 111 *0 millibus Barbarorum Dcæfi funt, mille captf, exteri mœnibus vrbis inclufi. Sednon vt pri» ma fpecielxtaviftoriajitaeuentu quoquefuit: quippe Barbari veneno tinxetant gladios. Ita* queiauci; fubinde expirabant.Nec caufatam aj ftrenux mortis excogitari potcrat à mcdicis, cum ctiam leuesplagxinfanabilcs eflent. Bar» bari autem fperauerant incautum amp;nbsp;temera» rium regem excipi pofle.Et forte inter próptif» fimos dimicas intaftus euaferat.Prxcipue Pro» 50 lemxuslçuohumero leuitcrquidem faucius,fcd maiore peticulo quam vulnere affeftus, régis folicitudinem in fe conuertetat. Sanguine con»

jló Q.VINTI CVRTlI

iun£ï:us erat,amp; quidam Philippe genitum cflc credebant. Certe pellicc eiusortum conilabat. Idem corporis cuftosjptóptiffimufq) bel Ia tor, amp;nbsp;pacis artibus quàm militiæ maior 6c clarior, modico ciuiliep cultu,liberali$ in primi$,aditu(p facilis,nihil ex fallu regio aflumpferat. Ob hæc régi an popularibus charior effet, dubitari po» terat.Tum certe primum expertus fuorum ani mos, adeo vt fortunam inquam poileaafcem zo dit,in illo periculo Macedones ominati effe vilt; deantunquippe non leuior illis Ptolemæifuit cura quàm regis, qui amp;nbsp;prælio amp;nbsp;folicitudine fatigatus, cum Ptolemseo affiderct,leftum in quoipfeacquiefcerctjiuffit inferri. In quemvt 15 fe recepit,protinus altior infecutus eft fomnus.

Ex quo excitatus ,perquietem vidiffe le expo» nit ipeciem draconis oblatam herbam ferentis orc, quam veneni remedium effe monftraffet. Colorem quoque betbæ referebat,agniturum fi *0 quis reperiffet, affïrmans.Inuentamque deinde, quippe àmultis erat rcquifita,vulneri impofuit, Protinul^ dolore finitojintra breue ipatium ci catrix quoep obduéla eft. Barbaros vt prima fpes fefeilerat,feipfos vrbécp dediderunt.Hinc t i in proximam gentern Pathaliam peruentû eft, Rex erat Mœris, qui vtbe deferta in montes profugerat. Itaque Alexanderoppido potitur, agrofque populatur. Magnæ inde prædæ aélæ funt pecorum armentorumep,magna vis reper» 3 0 ta frumenti.Ducibus deinde fumptis amnis pe ritis defluxitad infula medio ferme alueo ena« tam.lbi diutius fubfiftete coa£lus,quia duces

41

UBER xxi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;317

focordius afferuaci profugerant, mffit qui con* quirerêt alios:nec reperds peruicax cupido in* ceilit vifendi Oceana,adefidilt;^ terminos mudt fine regionis peritis,fluniini ignoto caput fuum totœ fortiflîmorum virorum falutetn permitte* re.Nauigabantergo omnium per quæ fereban* tur ignari.quantum inde abeflet mare,quæ gé* tes colerent,quàm placidum amnis os,q paties longarum nauiû eilet, anceps amp;nbsp;cæca æftima* xo tio augurabatur. Vnum erat temeritatis fola* tium,perpétua fœlicitas.Iam cccc iladia pro* ceiTerantjCum gubernatores agnoPcere ipPos au ram maris,amp; baud procul videri fibi Oceanum abeiPe indicant regi.Lætus illehortari nauticos

1 coepitjincumberent remis.Adefle fincm omni* bus votis expetitum.Iam nihil gloriæ deeflcjui* hil obftare virtuti.Sine vllo Martis diPcrimine, fine Panguine orbem terræ ab illis capi.Nec na* turam quidcm longius pofPe procedere. Breut

*0 incognita nifi immortalibus elfe viPuros. Pau* cos tarnen nauigio emifit in ripam qui agreftes vagosexciperentjèquibus ccrtiota noPci poiPe fperabat.Illi fcrutati omnia tuguria,tandem la* tentes repcrere.Qui interrogatiquàm procul

»3 abefPet mare,rePponderunt nullum ipibs mare , ne fama quidem accepilPe : cæterum tertio die perueniri poiPe ad aquam amaram,quæcorrü* peret dulcem.Intelleftum^ft mare deftinari ab ignaris naturæeius.Itaqj ingentialacritatcnau 3 o tici remigat,amp; proximo quoq; dic,quo propius Ppes admouebatur ,crePcebat ardor animorum. Tertio iam die mixtum flumini fubibatmare.

?t8 QVINTi CVRTII

leni adhuc æuu confundente difpares vndas^ Tum aliam infulam medio amni ücam euefli paulo leuius,quia cutfus aeftu veibcrabacur,ap« plicancclaflem,amp; ad commeatus petendos diG S currüt fecuticafus eius qui fuperuenit ignaris« Tertia ferme horaerat,cum ftata vice Ocea» nusexæftuâs inuehi cœpit,amp; retro flumen vr» gcre.Quod primo coercitum,deinde vehemen* tius pulfum maiore impetu auetfum ageba» 10 £ur,q torrentiaprçcipitialueoincurrût.lgnota vulgo freti natura erat,monftra(p amp;nbsp;iræ deûm indicia cernere videbantur,identidem intume* fcens mare,amp; in capos paulo ante (iccosdefcen dere fijpctfufum.Iamcß leuatis nauigi,s,amp; tota 15 clafle difpcrfajqui expofiti erant,vnditß ad na» nes trepidi amp;nbsp;improuifo malo attoniti recur» tunt.Sed in tumuitufeftinatioquoqp tarda eft. Hi contis nauigiaappellebant,hi dum remos aptari prohibebant,confederant.Quidam ena» to uigare properâtes,fed non expedlatis qui fimul eiTe debebatjclauda amp;nbsp;inhabilia nauigia lâgui* de moliebantur. Aiiae nauium fnconfiiltc tuen» tes nó tecepetât,paviterqj amp;nbsp;multitude amp;nbsp;pau» citas feftinantes morabantur.Clamor bine ex» pedlare,binc ire iubentiûjdiflbnætp voces nun» qua idem ac vnum tendetium,non oculorû mo do vfum,fed ctiam autium abftuIerät.Ne in gu bernatoribus quiderp quicq opis erat,quorum necexaudiri vox a tumultuatibus poterat,ncc 30 imperium a territis incompoßtifqj feruari. Er» go collidi inter fe naues ,abftergeri^ inuicem temi, amp;nbsp;alij aliorum nauigia vrgete coeperunt.

UBER ÏK«

Grederes non vnius exercitus cUflem velif, fed duorum nauale înifTe certamen. Incutiebantuc puppibus proiæ^premebantura fequentibus qui antecedences turbauerant.Iurgantiumira petueniebat etiam ad manus.Iamcp çftus totos circa flumen campos inundauerac, tumulis dû« taxat eminentibus velut infulis paruis, in quos pleriqué trcpidi omiffis nauigijs cnare coepe« rût.Difperfa cia (fis partim in præalta aqua fta» IO -bat,qua Cubfederant valles,partim in vado hx« rebat, vtcuncp inæquale terræ faftigium occu» pauerant. Vnde cum fubito nouus amp;nbsp;priRino maior terror incutitur, reciprocate cœpit ma» te,magno traftu aquis in fuum fretum reçut« ly rentibus, reddebatcj terras paulo ante profun» do falo metfas.Igitur deftituta nauigia alia prç« cipitantut in proras,aliain latera ptocumbût. Strati erant campt fatcinis auulfarum tabula* rum,tcmorfi^fragmcntis.Miles nec egredt in to terram,ncc in naucs fubfifterr audebat identt» dem præfentibus grauiora que fequerétur fpe* élans. Vix quæ pcrpetiebâtur, videre tpfos poft fecredebanLin iîcco naufragia, in amni mare, nec fines malotû, quippe æftum pjulo poft ma » 5 re relaturû,quo nauigia alleuarentur, ignari,fa« mem amp;nbsp;vltima fibimet ominabâtur.Beluç quo« que fluélibus deftitutx terribiles vagabâtur.Iâ« que nox appetebat, amp;nbsp;regem quotp defperatio (àlutis xgritudine afteceratinô tarnen inuiélum 3 O animû curae obruunt, quin tota noéle præfidc« ret in fpeculis,cquitefiÿ præmittcret ad os am« nis,vt cû mare ruifus exæftuare fenfiftent,pro*

J to (IVINTICVRTII cedetent.Nauigta quocg lacera ca rcfici,amp; euer» fa fluélibus erigi iubet, paratofen elTe Si inren* tos cum rurfus mare terras inunaaffet.Tota ea no£le inter vigilias adhortationefejj coPumpta^ 5 celeriter amp;nbsp;équités ingenti curfu refugere,amp; fe» cutus eft çftus.Qui primo aqufs lent tra^u Pub» euntibus cœpit leuare nauigia,mox totis cam* pisinundans etiam impulit claftem. PlauPuft que militum nauticorum«^ inPperatam falutem

IO immodicocelebrantiumgaudiojlittoribusripif ' querePonabat.Vnde tatum rediffet fubito ma* tc,quopridierefugiftet,quænam eftet eiuPdem dementi natura modo diPcors, modo imperio temporû obnoxia^mirabundi requirebant.Rex cum ex eo quod acciderat) coniedaret poft fo» lis ortum ftatutum tempus eflcjex media nofte vt æftum occuparet,cû paucis aauigijs (ècûdo amne defluxit. EueAuPque os eius c c c c ftadia proceflit in mare.tandem voti Pui compos,Prç*

«o fidibus Si maris amp;nbsp;iocorn dijs fàcrifîciofafto, ad claftem redijt. Hine aduerPum flumen fubit claflis,amp; alterodie appulfa eft, baud procul la* cu PalPo,cuius ignota natura plerofqj decepit te* mere ingreflos aquam: quippe Pcabies corpora

x5 inuaiit,amp; mntagium morbi etiam in alios vul* gatumeft.Oleumremedio fuit. Leona to dein» de præmiftb vt puteos fodetet,qua terreftri iti* nere dufturus exercitum videbatur,quippe fie* ca erat regio, ipPe cum copi/s fubftitit vernum

3 c tempus expeftans. Interim amp;nbsp;vrbes pleraique condidit. Nearcho atep Oneficrito nauticae rei peri tis imperauit,Yt validftTimas nauium dedu*

LIBER lit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jîl

cerent fn Oceanû. Progreflt«^ quoad tuto pof« fent naturam maris norcerent^vel eodem amne vel Euphrate fubire eos poiTe^cum reuertt ad fe vellent, lamque mttigata hyeme, Sc nauibus ƒ quæ inutiles videbantur crematis^ terra duce«

bat exercitum. Nonis caßris in regionem Ablt; oricon , inde totidem diebus in Cedrofiorum peruentum eß.Liber hic populus concilie habi« to dedidit fetnec quicquam deditis prçter corn« 10 meatus imperatum en. Quinto hinc die veniC

ad flumen,Barbarum incolæ appellant. Regio de fer ta, amp;nbsp;aquatum inops excipit,quam emen« fus in Noritas tranfit,Ibi maiorê exercitus par« tem Epheßioni tradidit, leuem armaturam cû Ptolemæo Leonatotj partitus eß. Tria fimul agmina populabantur Indos, magnat^ prxdse aftæ funt.Maritimos Ptolemxus, cæterosipfe rex fSe ab alia parte Leonatus vrebant. In hac quolt;5 regione vrbem condidit,dedudique funt a O in Amatachofios.Hinc peruenit ad maritimos

Indos.defertam vaßamtp regionem late tenêt: ac necum finitimisquidem vllocommetcijiu« remifcentur.Ipfa folitudo natura quotp immf» tia efferauit ingénia. Prominent vngues nun^ *5 rccifi. Comx hirfutx amp;nbsp;intonfæ funt.Tugutia côchisjamp;cxteris purgamentis maris inßruör, Eerarum pellibus tefti,pifcibus foie duratis,amp; maiorum quoc^ beluarum, quas fluclus eijcit, carne vefeuntur. Confumptis igitur alimentis 30 Macedones primo inopiam,deinde ad vltimû

famem fentire cœperunt, radices palmarum (nan(]g fola eaatborgigniturj) vbitp rimantes.

X

3 It Q.VIHTI CVRTll

Sed cum h?c quocp alimenta defecerant/ufflÉ« ta. cxdere aggrefli^ne equis quidem abftinebit« Sc cumdeelTent quæ fatcinasveherét,(po!ia de hodibus^proptet quæ vltima orientts petagtac« 5 uerantjcremabâc incendio. Famé deinde pefti» lentia fecuta eft : quippc infalubrium ciboninf noui fucci, ad hoe icineris labor, Sc ægritudo animi vulgauerat morbos, amp;nbsp;nee manere (ïnc clade, nee ptogredi poterant.Manentes fames, X o progreflbs acrior peftilentia vrgebat.Ergo ftra ti erant campi pene plutibus femiuiuis ,quini cadauetibus.Ac ne leuius quidé ægri fequi po« terant,quippe agmen raptim agebatur,tantum fingulis ad fpcm falutis ipfos profïcere cteden* X s tibus,quantum itinetis feftinando prçriperent.

Igitur qui defecerant,notos i'gnotofque,vt alle* uarentur,orabant. Sed nee iumenta erant qui* bus excipi poirent,amp; miles vix arma portabat, imminentifqt etiam Iplius facies malt anteocu *0 los erat. Ergo fæpius reuocati ne refpicere qui» dem fuos fuftineoant, mifericordta in formidi« nem verfa.Illi relifti,deos tcftes,facra commu* nia,regi{^ implorabant opem. Cumlt;^ frufttâ furdas aures fatigarcnt,tn rabiem de^etatione 15 verfi,parem fuo cxitum,nmilellt;ç ipfis amicos

Sc contubemales precabantur. Rex dolore (tlt; mul ac pudore anxius,quia caufa tantx cladis ipfe eflet,ad Phrataphernem Parthinorum Sa» trapem mißt,qui iuberet camelis coda cibaria 30 afferre.Alios Hnitimarum regionum præfeAos certiores neceifitatis fugfecit.Nccceflatumeft ab his. Itaque fame duntaxat vindicatus exer*

tiBER t*.

tftus ÿ tandem in Gedrofie fines perducitur. Omnium return ibla iêrtilis regio elt» in quafta tiua habuit,vt vexa tos milites quiete firmatet« Hic Leonati literas accipit gt;nbsp;conflixilTe ipfum J cum ofto millibus peditum amp;nbsp;quingétis equi*

tibus Noritarum,profpero euentu. A Cratero quoque nuncius venit Ozinem amp;Zariaipem no bilds Perfasdefedioné molientes oppreiTos a fè in vinculis effe * Prspofito igitur regioni Sb t o burtio (nanqueMemnon prxfcfhis dus nupec interierat morbojin Carmaniam fpiè proceiiït» Afpaftis erat Satrapes genlis,fufpeélus res noe uare votuilTe dum in India rex eflèt.Quem oc* currétem diflimulata ira comiter aliocutus,dâ exploraret quæ delata étant, in eodem honore habuit, Cum Indis præfeftiCficut imperatum erat) equorum,iumentorum,iugaliumque vim ingentem ex omni quç fub imperio erat regio» ne mififTent/^uibus deerant impedimenta,reili *0 tuit.Arma quolt;p ad priftinum tefeda funt cul»

tum/juippc haud procul a Perfide aberanr,nô pacata modo,fed etiam opulenta.Igiturfvt fu» pra didum cft)zmulatus patris Liberi nô glo» riam folum,quam ex illis gentibus deportaue» iS rat,fed etiam famam,fiue illud ttiumphus fuit ab eo primum infiitutus,fiue bacchantium lu» fus,fiatuit imitari, animo fuper humanû Fafii» gium elato .Vicos, per quos iter etat,floribus coronifque ftemi iubet : Liminibus xdium cra» JO teras vino repletos , 8c alia eximiæ magnitu»

dinis vafa difponitVehicuIa deinde cóftrata,vt plures capere milites polTent, in tabernaculo»

X ij

}i4 ;

rum modum ornati,alia candidis relis, alia vc» fteptetiofa. Primiibant amici,amp; cohors regia vari)stedimicafloribuscoroni(lt;^. Alibi tubici* num cantus,alibi lyræ Tonus audiebatur. Item

5 in vehiculis pro copia cuiuTque adornatis co* meTabundus exercitus, armis,quae maxime de« cora erant,circumpendentibus,iprum cóuiual* que cutrus vehebat,crateris aureis,eiurdemque materiæ ingétibus poculis prægrauis.Hoc mo*

10 dopet dies vit bacchabûdumagmeninceiCt. Parta prxda,ß quid viftis faltem aduerfus co* mefantes animi fuiiTct, mille hecule vid modo

amp; fobrij V11 dierû crapula graues in Tuo tria* pho capere potuerunt. Sed Fortuna,qux rebus ®

tS ramam pretiumc^ conftituit,hic quo^ militia: ptobrum vertit in gloriam,amp; præfens xta$,amp; pofteritas deinde mira ta eitper genres nódum Tatis domitas incefTilTe temulentos « Barbaris, quod temeritas erar,fiduciam efle credentibus, -fi

»■o Hunc apparatum carnifex fequebatursquippe Satrapes ATpaftis(de quo ante didum eftjin« terfïci iuflus e(l:adeo nee luxurix quiequam cm délitas,nee ctudçUuti luxuria obftat.

Q.CVRTII

DE REBVS GESTIS

ALEXANDRI MAGNI

REGIS MACEOONVM, Liber Decimus.

irdem fere diebus Clean« der amp;nbsp;Sitalces,amp; cn Aga thone Eracon fuperueni« unt,qui Parmenione iuß fu régis occiderant,v mil lia pedirum cû equicibus mille. Sed 8c accufatores eos è prouincia, cui præ« fuerant^feguebantur^ nec

I« tot facinora,quotadmiferant,compenfare po» terant cædis perquam gratae regi minifterio: quippe cum omnia prophana fpolialTentjne fa» cris quidem abftinuerâtjvirginefcj 8c principes fœminarû ft up ra perpeflæ corporum ludibria deflebant. Inuifum Macedonum nomen aua» ritia eorum ac libido Barban's fecerat. Inter o« mnes tarnen eminebat Cleandri furor, qui no» bilem virgincm conftupratam feruo fuo pelli» cem dederat. Plericpamicorum Alexandrinon xo tarn criminum,quæ palam obijciebantur,atro» citatem, quàm memoriam occifi per eos Par» mcnionis^quod taciturn prodeiTe reisapud re» X 'iij

316 «IVIKTÏ CVRTII

gem poteratjintuebâtur, læti tecidiiTe iram (a Irz minidros, nec vllam pocêtiam fcelere quæ» fltam cuiquam efle diuturnâ.Rex cognita eau» fa ptonûciauit, ab accufatohbus vnû amp;nbsp;id ma» ,i O ximum ctimen effe prçteritum,defperationem falutis fuç.nunquâ enim talia aufuros qui ipfum ex India fofpitem aut optaflent reuerti,aut cre didÜTent teuerfutum. Igitur hos quidê vinxitt Dc.autem militum,qu{ fæuitiæeorum minifttl »0 fuerdt, interfici iuiTit.Eodem die fumptum eil fuppliciS de bis quoep quos authores defedio» tiis Perfanim Craterus adduxerat.Haud muko poft Ncatchus 8c Oneficritus, quos longius in oceanum procedere iuflerat,fuperueniunt.Nâ« Xciabant autem quædam audita, alia comperta«

Infulam oftioamnis fubiedam auto abundare, inopem equotum eife , (ingulos eos ab ijs qui ex continenti tratfeere auderent, fîngulis talen» tis emi.PIenum eife beluarum mate,æftu fecun *0 do eas ferri,niagnarum nauium corpora aequâ» tesjtruci cantu deterritas (èqui claftem cum ma gno æquoris ftrepitu vclut demerfà nauigia fubifte aquas.Cætera incolis crediderant.Intei quæ,rubrum marc non a colore vndatâ, vt pie* »5 riquccrederentjfed abErythro re^ appellarû

Eife baud ptocul a continenti infulam palmis frequentibus conntam,amp; in medio fere nemo* recolumnam eminereErytbri regis monumen tum,literis gentis eius feriptam.Adifciebât na» 3 e uigia qux lixas mercatoreicp vexiiTent^famam auri fècutis gubernatoribus, in infulâ eftè tranf» mÜTajnec deinde ab bis poftea vifa,R.ex cogno

t I B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'‘■1

(cendf plura cupidine accenflis^tutrus eos tetrâ legere iubct donee ad Euphratem appellerent clalTem) inde aduerfó amne Babyloniam fubi» turos. Ipfe animo infinita complexus,ftatuerat Omni ad orientem maritima regione perdomb ta, ex Syria petere AFricam,Carthagini infen» fus,inde Numidiçfolitudinibusperagtatis curlt; fum Gadis dirigere.ibi nan(^ columnas Hercu» lis elfe fama vulgauerat. Hiipaniâ deinde, qua Z O Iberiam Græci a flumine Ibeto vocabant,adilt; re,amp; prçteniehi Alpes,Italiçç orâ,vndc in Epi turn breuis curfus eft.Igitur Mefopotamiçprç* toribus imperauit,roateria in Libano môte cæ* fa, deueâacp ad vrbem Sytiæ Capragas,tngen« X5 tium carinas nauium ponere,feptiremesomnes cfle, deducique Babyloniam. Cypriorum régi» bus imperatum,vt æs ftupam^ amp;nbsp;vela praebe» rent.Hxc agenri,Pori amp;nbsp;Taxilis regum literae traduntur, Abiaiàrem morbo,PhiIippum præ» * O feâum ipfius ex vulnere interijlTejoppreflbfque qui vulneraflent eô. Igitur Philippe fubftituit Eudemonem.duxerat Thracum. Abiafaris re» gnum filio eius attribuit. Ventum eft deinde PafargadasjPerfica eft ces, cuius Satrapes Or» fines erat,nobilitate ac diuitijsîteromnes Bar» baros eminens. Genus ducebat a Cyro quon» dam rege Perfarum. Opes amp;nbsp;a maioribus tra» diras habebat, amp;nbsp;ipfe longa imperij pofteftio» ne cumulauerat « fs regt cum omnis generis } o donis,non ipfi modo ca, (cd etiam amicis eius daturus occurrit.Equorum domiti greges fe» quebanturjcutiufquc argento amp;nbsp;auto adotnt»

X iiij

3*8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q. VIN Tl CVRTII

ti,prctiofa fupellexjnobiles gcmms^auretma« gni ponderis vafa^veftef^ purpureæ, Si fignati aijgenci talenta ii 11 millia.Cæterum tanta be njgnitas Barbaro caufa mortis fuit. Nam cum 5 ornnes amicos régis donis fuper ipforum vota coluißetjBagoe (padoni, qui Alexandrum ob« fequio corporis deuinxerat fibi,nullum honoré habuit. Admonirufc^ a quibufdam quàm Ale« xandro cordi eHet,refpondir,amicos régis,non 10 fcorta fe colereznec moris efle Perfis,mares du«

cere,qui (lupto effœminarétur.His auditis Spa do potentiam Hagitio Si dedecore quæGtam,in caput nobiliHimi 8c infontis exercuit. Nanque gentis eiufde leuiflimos falßs criminibus aftru* xit, monitos turn demum eadeferre, cum ipfe iuHifTet. Interim quoties Gae arbitris erat,ere« dulas régis aures implebat,diirimulans caufam iræ, quo grauior criminantis authoritas elfer. Nondum furpeduseratOrrines,iam tarnen vi« »0 lior.Reus enim in fecreto agebatur,Iatentispe ticuli ignarus:amp; importunilfimum fcortum,ne in ftuproquidem 8c dedecoris patiétia fraudis oblitum,quories amorem régis in le accéderat, Orßnem modo auaritiz, intetdum etiam defe« *5 ftionis arguebat. lam matura crant in pernt« ' dem innocetis médacia, 8c fatum, cuius ineui«

tabilis fors eft,appetebat. Forte enim fepulchrü Cyri Alexander iulfit aperiri, in quo erat con« ditum eius corpus,cui dare volebat inferias. au« 3 o ro argentoqj repletum elfe crediderat : quippe . ita fama Perfæ vulgauerant. Sed præter cly* peum eius putrem,amp; arcus duos Scythicos,Sc

.IIBII Z.

3*9

acinaeem,nihil repent. Cætcrum corona aurea inipofita amiculo cui afTueuerat ipfe, folium in quo corpus iacebat^velauit.miratus tantinomi nis regem,tantis præditû opibus,haud pretio« § fius fepulchrû elTe, quàm fi tuiflet e plebe. Pro« ximus eratlateti Spado,qui regê intués,Quid mirum,inquit, eft mania fepulchra efle regum, cum fatraparum domus aurum inde egeftum capete no poflintfQuod ad me attinet,ipfc hoc xo buftumantea no videram:fed ex Dario ita ac«

cepi,i II millia talentûm condita elfecû Cyro. Hine ilia benignitas in te,vt quod impune ha« bere no poterat Or(ines,donando etiam gratiS iniret.Cocitauerat iâ animû in iram,cû hi qui« T S bus negotiû idem dedetat, fuperueniunt.Hinc

Bagoas, hint ab eo fubornati faißs criminibus occupant aures. Anteq accufari fe fufpicaretur Orßnes,in vincula tradituseft. Non contentus fupplicio infontis Spado, ipfe morituro manu *0 iniecit.Que Orßnes intuens,Audierä,inquit,in

Aßa olim regnaife fœminas,hoc veto nouû eft cegnare caftratum.Hic fuit exitus nobiliflimi Perfarû,nec infontis modo,fed eximiç ouoep be nignitatis in regê.Eodcm tépore Phrauates re* zJ gnu affeftaife fufpeftus occiditur.Cceperat eife prçceps ad repreièntâda fupplicia,idem ad de* »gt; teriora credenda. Sic fcilicet res fecûdævalent »gt; commutate naturam, amp;nbsp;raro quifqua erga bo* na fua fatis cautus eft. Idem enim paulo ante 3 0 Lynceftem Alexandrum delatum a duobus in* dicibus damnare non fuftinuerat.Humiliores , quoque teos contra fuam voluntatem, quia ex*

'33» Q.V1NTI CVRTll

teifs vidtbanturinfonres, paflus abfbluf, hoßf* bus viftts tegnare dixerat. Ad vltimum a femet fpfo degenerauit in quofdam^vt aduerfus libf* dinem animt arbitno fcorti alijs régna daret, aHjsadimeret vitam.Iirdem fere diebus literas S i Cœno aceepit de rebus in Europa amp;nbsp;Afia ge«

ftis dum ipfe Indiam fubegit.ZopyroThract« praepofitus dum expcditionem in Gecas face* ret,tenipeftatibus procelliRp fubito coortis cS toto exercituoppreflus erat. Qua cognita cla* Xo deSeuthefodyfa^opuIares fuosaddefe£h'on2 compulerat^amifla propemodum Tbtaciajiec dum Gtscia quidem. •

ÏRAOMÏNTVM.

Igitur XXX nauibus Sunium tranfmittfi t. pro« 5 motorium eft Attica; terrç,vnde portum vrbis petere decreuerant. His cognitis rex Arpaio Atbenienfibuf^ iuxtâ infeft’,claflcm parari iu bet^thenas protinus petiturus.Quodconfîliâ cum agitat,clam Iiter(eiredduncur,ArpaIûin« to trafle quidem Athenas,pecunia conciliaire lîbi principum animos, mox concilioplebis habito iuftumvrbe excedere,ad Grçcos milites perue« niire,a quibus interceptü,amp; ttucidatum a quo* dam viatore per infidias.his laetus in Europam *5 traifciendi confîlium omilit. Sed exules,pra;ter cos qui ciuili fanguine afperli erant,tecipi ab o* mnibus Grscorum ciuitatibus quels pulfi erat, iuITit.Et Grzci baud auf! imperium afpernari, quanq foluendatum legum id ptiacipium clTe

IIB. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJI

cenfebant,bona quoqß quæ extatent, reftituêre damnatis.Soli Athenienfes non fuæ modo^fed ctiâ reipublicæ vindïces,colluuionem hominn, quia ægte fercbant^non regio imperiojfed legi* $ DUS moribufcp patrijs regt affuetij^hibuere.igi tur exuies finibus ei)ciunt,otnnia potius tolera* turbquàm purgamenta quondä vtbis fuæ,tune etiam exilij, admitterent. Alexander fenioribus militü in patriam remi(ns,xiii millia peditum, X» amp;nbsp;duo millia equitû,quæ in Aßa retineret,eligt iu(Tït,exiftimans modico exercitu cótinere poG fe A(iam,quia pluribus locis præGdia difpofuif fet,nuper^ conditas vrbes,quas colonis repIeG fet,res renouare cupientibus obftare. Cæterum XS prius q fecernerct quos erat retenturus, edixiC vt omnes milites æs alienum profiterêtur.Gta» uepIerir^efTecópererat, Etquanquâ ipforum luxu contraélum erat,diiroluere tarnen ipiè de« creuerat. Illi tentari ipfos rati, quo facilius ab ÿo integris fumptuofosdi(cerneret,prolatando alb quantum extraxerät tempotis.Et rex fatis gna« rus profeflïont æris pudorem non contumacia obftare,menfas totis caftris poniiuftït,amp; x mil lia talentorum proferri. Tum demum Rde fa« »5 fta profeflto eft.Nec ampliusex tanta pecunia quam c amp;nbsp;x x x talenta fuperfuere. Adeo ille exercitus tot ditilTimarum gétium viAor, plus tarnen viftoriæ quàm prædæ deportauit ex A« fîa.Cæterum vt cognitfi eft alios mitti domfi, quot;jo alios retineri, perpetuam eum regni federn ip Afîa habiturum rati, vecordes, amp;nbsp;difeipliflifc militatis immemores,feditioftsvocibus caftra

JJ* Q. V INTI C VRT I I

copient, Regemq? ferociusquàm alias adorti, omnes fîmul milTionem poftulare cœperût,de» formia ora cicatricibus, caniciemque capitum oßentantes.Nec aut prçfedorum caftigatione, autvererundia regis deterriti, tumulfuofocla» more amp;nbsp;militari violentia volentem loqui inhi» bebant,palam ptofefli,nurquam inde niß in pa triam veftigium efle moturos. Tandem filcn» tio faélo, magis quia motö eße credebât,quàm 10 quia ipß moueri poterant,quidnä adurus eßet, expe^bant.llle,Quid hæc,inquit,repens com fternatio,amp; tarn procax atcp eßufa licentia de« nunciatfEloqui timeo,palam certe rupißis im« perium,amp; precario rex fum,cui nó alloquendi, 15 non nofcendi monendiqß aut intuendi vos ius reWquißis.Equidem cum alios dimittere inpa* triam,alios mecum paulo poß deportare ßa« tueram,camiliosacclamantes video qui abitu« ti ßint,quäm hos,cum quibus przmüTos fubfe« ao qui ßatui. Quid hoc eß rei f Difpari in cauia idem omnium clamor eß. Peruelim fcire, vtrü qui difceduntjan qui retinentur,de me queran» tur.Crederes vno ore'omnes fußuliße clamore. Ita pariter ex tota concionc rerponfum eß o» *5 mnesqueri.Tü illcjNon hercule,inqu{t, poteß ßeri, vt adducar querendi ßmul omnibus hanc cauiam eße,quam oßenditis,in qua maior pars exercitus nó eß, vrpotccum plures dimiferim, quam retenturus fum.Subeß nimitü altius ma« JO lum,quodomnes auertita me.Quädoenim re«

gern vniuerfus exercitus deferuitfNe ferui qui» dem vno grege profugiöt dominos, fed eß qui»

UBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;355

dâ in illis pudor a cxteris deftitutos relinquen* di.Verum ego tamfuriofaecoufternationis ob» litu$,remedia infanabilibusconor adbibere. O» mnem Hercule fpem^quam ex vobis concepc» 5 ram,damno, nec vtcümilitibusmeisfiâ enim effe defiftisjfed vt cum ingraciffimis (vt opor» tet)agere decreui.Secundis rebus, qux circum* fluunc,vos infanire cœpiftis, obliti flatus eius que beneficio exuiftis meo. Digni Hercule qui I o in eodem conrenercatis,quoniam facilius eft vo bis aduerfam quàm fecundam regere Fortuna. En tâdem lllyriorum paulo ante amp;nbsp;Perfarum tributarijs Afia,amp; tot gentium fpolia faftidio funt.Modo fub Philippo reminudis,amicula ex I y purpura Tordent.Aurum amp;nbsp;argentum oculi fer» renon polTunt.Lignea enim vaTa deliderant,amp; ex cratibus fcuta,rubiginemq5 gladiorum.Hoc cul tu nitentes vos accepi, amp;nbsp;d talenta æris alie* ni, cum omnis regia fupellex baud amplius 10 quàm L X talentorum ßt,meorum operum fut! daméta,quibus tarnen abfît inuidia,imperium maximæ terrarum partis impofui. Afiæ ne per» tæfum cftfquæ vos gloria return geftarum dijs parcs fecitfin Europam ire properatis rege de» lcrto, cum pluribus veftrum defuturum viati» cû fucrit,ni æs alienum luiflcrnfNcmpe in Afia» tica prxda nec pudet profundo ventre deuifta» rilm gentium fpolia circumferentes reuerti vcl» le ad liberos coniugeftp, quibus pauci prxmia 30 viftoriæpoteftisoftendere.Nâ cxterorn,dum etiam fpei veftrx obuiam iftis, arma quo(^ pi» gnori func.Bonis veto militibus cariturus fum.

JJ4 CVIHTX CVRTII

pcllicum fuarum concubinis,quibus hoe (bftim ex tantis opibus fupereft, quod iinpenditur» Proinde fygientibus me paceât limites/acelTite hinc ocyus. Ego cü Perfis abeuntió terga tuta* 5 bor.Neminê teneo,liberate oculos meos ingra* tiiïïmi ciues. Lxtt vos excipient parentes libe* tiep (ïne veftro rege redeuntesfObuiâ ibunt de« fertoribus träsfugiCepf Triumphabo me hercu« le de fuga veftra,amp; vbicuncg ero,expetam pœlt; Xo nas, hosten quibus me relinquitis^colendo præ« fetendo«^ vobis.Iam autem feietis amp;nbsp;quantum (Ine rege valeat exercitus, amp;nbsp;quid opis in me vno fit. Defiliuit deinde (redens de tribunal/, amp;nbsp;in medium armentorn agmen fe immi(It,no tatosquo^ qui ferociflimeoblocuti erat,fingu« los manu corripuit : nec aufos repugnare x 111 aiTeruandos cullodibus corporis tradidit. Quis credetet fxuam paulo ante concionem obtor« puiiTe fubito merufamp; cum ad fupplicium vide* »o ret trahi, nihil aufos gtauiora quam cstetosC

FRAOMENTVM.

(lue nomtnis,quod gentesqus fub regibus Tunt inter decs colunt,fiue propria ipfius veneratio, (lue fiducia tanta vi exercentis imperiü conter« »5 ruit eos.SinguIare certcediderunt patientiçex«

emplum.Adeom non funt accenfi fupplicio co» militonü,cum lubnoAeminterfeAoseife noß fentjVt nihil omifetint,quod ßnguli magis obe« dientet ac pie facerent. Nam cum poftero die 3 e ptohibid aditu venilTent, Afiaticis modo mi«

Ikibus admiflîs,Iugubrcni totfs caftris edidere clamoreiTiÿdenunciantes fe protinus elTe mort» turos,G rex perreueraretiraici.At ille peruica« cis ad omnla quæ agitaflèt animi, peregrinorâ S militum concionem aduocari iubec,Macedoni* bus intra callra cohibitis;amp; cum frequentes co« iflent^adhibito interprété talem orationem ha* buit.Cum ex Europa traijeerem in Afîam,mul* tas nobiles genres,magnam vim hominum im* xo perio meo me additurû elTe fperabâ. Nec dece* ptus fum quod de hiscredidi famæ.Sed ad ilia noc quotp acceiTit, quod video fortes viros erga reges fuos pietatis inuidæ. Luxu omnia fluere credideram,amp; nimia fœlicitate mergi in volu* ptates. At hercule munia milinæ,hocanimorfi corporumque robur æque impigre toleratis,amp; cum fortes viti Gtis,non fortitudinem magisq Gdem colitis.Hoc ego non nuneprimum proG* teor,fed olim fcio.Ita^amp; deleffucvobis iunio* *0 rum habui,amp; vos meorum militum corpoti im*, mifcui.Ideni habitus, eadem arma funt vobis.

Obièquium veto amp;nbsp;pa tien daim péri jlôge pra» ftantior eft,q cætcris. Ergo ipfe Oxatris Perfæ fifiam mecum in matrimonio iunxi, non dedi* gnatus ex captiua liberos tollere. Mox deinde cum ftirpem generis met latius propagate cu* perem, vxorem Darij Gliam duxi. ProximiG que amicorum author fui ex captiuis generan* di liberos, vt hoc facto foedereomne diferimê JO viéfi amp;nbsp;viftotis excluderem. Proinde genitos eife vos mihi,nó afeitos milites crédité.Afiæ amp;nbsp;Europæ vnum atque idem tegnum eft. Mace*

50. Q.VI NTI CV RT II

donum vobi's arma do. Inuetetaui peregrfnam nouitacem,amp; dues mei elllt;s amp;nbsp;milites.Omnla eundem ducunt colorem. Nec Perfis Macedo« num morem adumbare,nec Macedonibus Per«

5 fas imitari indecorum eil.Eiufdem iuris elfe de« bentjqui fub eodem rege viduri funt.

BRAG ME NT VM.

Quoufcp, inquir, animo tuo etiS per fuppliciay quide externi moris obicquerisf Milites tui^

X o dues tui incognita caufa captiuis fuis ducenti« bus trahuntur ad pœnamfSi mortem metuifle iudicasjfaltem miniRros fupplici/ muta. Ami* co animo, (i veri patiens fuilfet,admonebatur. Sed in rabiem ira peruenerat. Ita^ rurfus,nani

X5 parumperquibusimperatumeratdubitauerât, mergi in amnem,ficut vinfti erant,iuflit. Nec hoc quidem fupplicium feditionem militû mo uit.Nancp copiarum duces attç amicos eiusma nipuli adeunt,petentes vt iî quos adhuc priRi« *o na noxa iudicaret efle contaftos, iuberet inter* fici.Ofierrc fe corpora,trucidaret.

fragmentvm.

Intuetibus lachrymçobortæ prçbuere fpccfem iam non regem, fed funus eiusvifentis exerci« x5 tus.Moeror tarnen circunRantium leftum emf* lt;nbsp;nebat,quosvt rcxafpexit,Inuenietis,inquit,cii f exceflero,dignum talibus viris regem. Incredi* bile didu auditu^,in eodé habitu corporis, in -

LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎÎ7

quem (ê compofuerat cum admiflurus milites eiTetydurafre,donee a toto exercitu illo ad viti» mum perfalutatus eft: dimiiToque vulgo,velut omni vitæ debito liberatus, fatigata mébta telt; j iecit,propiuf(^ adiré iuHis amicis, nam amp;nbsp;vox dcficere iam cœperat, detraftû annulum digb to Perdicæ tradidit,adieftis mâdatis,vt corpus fuum ad Hammonem ferri iuberent. Quæren» tibuiqj his,cui relinqueret regnum,rerpondit,ei Z O qui eiTet optimus.Cæterum prouiderat iam ob id certamen magnos funèbres ludos parari fibi. Rurfus Perdica interrogante quando cæleftes honores haberi lîbi vellet,dixit tum veile cum ipfi fœlices effent.Suprema hæc vox fuit regis, 15 amp;nbsp;pauIopollextinguitur.ÄcprimöpIoratu la* mentirqueamp; planftibus tota regia perfonabat. Mox velut in vafta folitudine omnia triff i filen» tio muta torpebât,ad cogitationes quid deinde futurum e(ret,dolote conuerfo. Nobiles pueri *0 euftodiæ corporis eius airueti,nec doloris ma» gnitudine carere,nec feipfos intra vefbbulû re» giæ rctinere potuerunt : vagique,amp; furentibus (imiles totam vrbem luélu ac mœrore comple» uetant,nullis quxlf ibus omifTiSjquos in tali ca* »5 fu dolor fuggerit.Ergo qui extra regiam aftite»

rant Macedones pariter Barbariq? concurrunt, nec poterât vifti a viftoribus in commun! do» lore difeerni. Perfæ iuftiflimum ac mitifTimû dominum, Macedones optimum acfortiflîmû 30 regem inuocantes,certamen quoddam mœro* ris edebant. Nec moeftorum folum, fed etiam indignantiû voces cxaudiebantur,tam viridem

338 Q.VINTI C VRT II

amp; in flore ætatis fortunæque,inuidia deun) ere« ptum efle rebus humanis. Vigor eius amp;nbsp;vukus educentis in prælium milites,obßdentis vrbes^ euadétisin muros, fortes viros pro cócione do* 5 nantis occurrebant oculis.Tum Macedones di« uinos honores negafle ei poenitebat,impio(que amp;nbsp;ingratos fuüTe iè confltebantur, quod aures eius débita appellatione fraudaflent. Et cn diu nunc in veneratione,nunc in defiderio régis hglt; zo fiflent, in ipfos verfa miferatio eft.Macedonia profeÂi vitra Euphratem,mediis hoflibus no» uum imperium arpernantibus,deftitutos fe eG fe cernebant;fine certo régis hæredejfîne hserc« de regni publicas vires ad fequen^ tradurum* z; Bella deinde ciuilia, quæ fecuta funt, mentibus augurabantur, Iterum non de regno Afiæ, fed deregeipfis fanguinem efle fundendum.Nouis vulneribus veteres rumpendas cicatrices.Senes debiles modo petita mimone a iufto rege,nunc xo morituros pro potentiaforfltan fatellitis alien« ius ignobilis.Has cogitationesvoluétibus nox fuperuenit, terroremque auxit. Milites in ar« mis vigilabant. Babylonij alius è mûris, alius è culmine fui quifque tefti profpeftabât,quafî xy ccrtiora vifuri. Nec quifquam lumina audebat accendere. Et quia oculorum ceflàbat vfus,fre* mitus voccfque auribus captabant. Acpletun« que vanometu territi,perobfcuras femitas ali« us alij occutfantcs, inuicem fufpefli amp;nbsp;folicitf 30 fcrebantur. Perfae commiflb more detonflsin Jugubri vefle coniugibus ac liberis, non vt vilt; dorem Si modo hoflem,fed vt gêtis fuse iuftiG

LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 39

fîmum regem veto defidetio lugebant. AfTueti fub rege viuere, non alium qui imperaret fpfîs digniorem fui (Te confitebantur. Nec mûris vr* bis luftus contincbatur, (èd proximam regio» nem ab ea, deinde magnam partem Afiæ cis Euphratem tanti malifamaperuaièrat.Ad Da» rij quocç matrem celeriter perlata eft.Abfcifla ergo vefte qua induta erat,lu^brem fumpfit, laceratifque crinibus humi corpus abiecit.ÀfTi» 10 debat ci altera ex neptibus,nuper amiiTum E» pheftioncm,cui nupferat, lugens, propriafque eau Cas doloris in commuai mœftitia retrafta» bât.Sed omnium fuorum mala Syfigambis vna capiebat. Ilia fuam,illa neptium vieem flebat. Recens dolor etiam prçterita reuocauerat.Cre» deres modo amifTum Darium, amp;nbsp;pariter mi» fersE duorum filiorum cxcquias clTe ducendas. Flebat mortuos (îmul viuofquc. Quem cnim puellarum acturum cfle curamfquem alium fu» *0 turum Alcxandrumfltcrum effe fe captas, ite»

rum excidifle regno. Qui mortuo Dario ipfas tueretur,reperifleîqui poft Alexandrum refpi» ceret, vti(j nô reperturas.Subibat inter hçc ani» mum,L XXX fratres fuos codé die ab Oebo fæ» tS uiflimo regum trucidatos, adieftumque ftragi

tot filiorum patrem.E feptem liberis, quosgelt; nuiftetipra,vnum fuperefle.Ipfum Darium flo» ruifle paulifper,vt crudelius poftet extingui. Ad vitimum dolori fuccumbitjobuolutoque capite 30 aiftdêtes genibus fuis neptem nepotemq; auer»

fata,cibo pariter abftinuit 8i luce.Quinto poft eaquam mori ftatucrat die extinfta eft , Ma»

y V

J40 Q.VINTI CTRTII

gnum ptofcfto Alexandra indulgentiç fn earn, iuftitiæfj in omncs capciuos documentum eft mors huius : quæ cum (uftinuifTet poft Darium viuerc,Alexâdro efle fuperftes erubuit.Et Her* J cule,iufte æftimantibus regem liquet bona na*

turæ eius fuiffcjvitia vel fortunæ vel ætatis.Vis incredibilis animi, laboris patientia propemo» dum nimia. Fortitudo non inter reges modo excellens,fed inter illos quo^,quotum hæc (bla I o virtus fuit. Libcralitas fæpe maiora tribuentis, quam a di,'s petûtur.Clemétia in deuiftos.Tot régna aut reddita quibus eadepferat bello, aut dono data. Mortis,cuius metus caeteros exani» mat, perpétua contemptio. Gloriælaudifç vt 15 iufto maior cupido,ita vt iuueni amp;nbsp;in tantis ad»

mittenda rebus.Iam pietas erga parentes,quo» rfi Olympiada immortalitati confecrare decre» uerat,Philippum vltuserat. lam inomnesferc amicos benignitas, erga milites beneuolentia. »O Confilium parmagnitudinianimi,amp; quantam

vix poterat ætas eius capere fblertia.Modus im modicarum cupiditatum veneris intra natura» Ie dcfiderium vfus.Nec vlla nifi ex permilTo vo» luptas.Ingentes profefto dotes erant.Vitia for» »5 tunxjdijs æquare fe,amp; cæleftes honores accer» fere,6c talia fuadentibus oraculis credere,6c de* dignantibus venetari ipfum, vehemetius quàm par effet irafci: in externum habitu mutarecor» poris cultum,imitari deuiftarum gentium mo» 3 o res,quas ante viftoriam (preuerat. Nam iracû» diam 6c cupidinem vini ficuti iuuenta iritaue» tat,ita fenedus mitigate potuiffet.Fatendum

LIB. X.

341

eft tarnen,cum plurimum virtuti dcbuerit,plus debuiftefortunæ,quam folusomnium mortalin in poteftate habuit. Quoties ilium a morte re« uocauitfquoties temerein pericula veftum per« 5 petuafœlicitateprotexit^Vitç quocçfinemeû» dem illi quem gloriæ ftatuit.Expeflauere eum fata,dum Oriente perdomito, aditoqr Oceano quicquid mortalitas capiebat, impleret. Huic régi duciq? fucceflbrquçrebatur.Sed maior mo ^10 les erat,quàm vt vnus fubire earn poflet.ltaque nomen quocp eius,amp; fama rerum in totum pro« pcmodum orbcm reges ac régna diflùdic. Cia« riftimique funt babiti,qui etiam minimæ par« ti tantæ fortunæ adhæfcrunt.Cîeterum Baby« 15 lonefindeenim diuertit oratio)corporis eius eu ftodes in regiam principes amicorum, ducefq; copiarum aduocauere.fecuta eft milirum tuiba cupientium feire inquem Alexâdri Fortuna eft fet tranfitura. Multi duces frequentia militum 10 exclufi regiam intrare non porerât,cum præco, exceptis qui nominatim citarêtur,adire probi» beret.Sed precarium fpernebatur imperium,ac ptimfl eiulatusingens,ploratuflt;prenouatuseft. Deinde futur! expeftatio inhibitis lachrymis a5 filentium fecit.Tunc Perdica regia fella in con« (peftû vulgi data,in qua diadema veftiiqj Ale« xandri cum armis erant, annulum fibi pridie traditum a rege,in eadem iede pofuits quorum afpeftu rurfusobortç omnibus lachrymæinte» 30 grauere IuftG.EtPetdica,Egoquidcm,inquir, annulum,quo ille regni atep imperi) vires obfi« gnarc erat folitus,traditum ab ipfo mihi,rcddo y iij

»

342 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QVINTÏ CTRTII

vobis.Casterum quanq nulla clades hüte qua af feftt fumus,par ab iratis dijs excogttati poteft, tarnen inagnitudinem return quas egit inuétb bus,credere licet,tâtum virutn deos accommc» dafle rebus humanis,quarum forte compléta ci« to répétèrent eum fuæ ftirpi.Proinde quoniam nihil aliud ex eo fupereft,q quod iemper ab im» mortalitate fubducitur,corpori nominirp qua» primuni iußa foluamus,haud obliti in qua vr»

I o be,interquos fimus, quali regeac praefide fpo» liati. Traäadum eft comilitones, cogitandûq;, vt viftoriam pattam,inter hos de quibus parta cft,obtinere poffimus.Capiteopus eft.Hoc nc vno,an pluribus, in veftra poteftate eft. Illud 15 fcirc debetis,militarem fine duce turbam,cor»

pus efie fine fpiritu.Sextus mefis eft ex quo R.o xaneprçgnans eft.Optamus vt marc enitatur; eius regnum dijs approbantibus futurû,quan» do adoleuerit. Interim a quibus regi velitis,de» 3.0 ftinate. Hæc Perdica. Tû Nearchus, Alcxan» dri fanguinem ac ftirpem regiæ maieftati con» uenire, neminem air pofte mirari : castcrum ex» peftari nondum ortfi regem,amp; qui iam fit,præ« tcriri, ncc animis Macedonum conuenire, nec ay temport return.Eflc ab Arfine filium registhuic

diademadandû. Nulliplacebat oratio.Itaque fuo more haftis feuta quatietes obftrepere per» feuerabant.Iamque prope ad feditionem perue» neratjNearcho peruicacius tuente fententiam. 30 Turn Ptolemçus,Digna prorfus eft foboles,in«

quit,quæ Macedonum imperet genti, Roxanis vel Arfinx filius, cuius nomen quoque in Euro«

tiBÇR. X, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;345

pa dicere pîgcbit, maiore ex parte captiui. Cur Perfas vicerimus vc ftirpi eotum ferüiamusJ Quod iulli till reges Darius amp;nbsp;Xerxes tot mil* hum agminibus; tantifep clalTibus nequiequam } petiuerunt.Mea fententta hæc eft, vt fede Ale« xandri in regia poßta,qui confilijs eius adhibe« bantur, coeant quoties in commune confulto opus fuerit: eoque quod maior pars eotum de« creucrit,ftetur.'Duces præfeftiçp copianim his IO pareant. Ptolemæo quidâ,pauciores Perdicæ alTentiebantur.Tum Ariftonus orfus eft dice« tSf Alexandrum conftiltum cui relinqueret re» gnum,voluifre optimum deligi. ludicatum au« tem ab ipfo optimum Petdicam, cui annulum 15 tradidiflet.Nec enim vnû eum affedifle motie» tijfed citcumfetentem oculos,cx tutbaamico» rum delcgifle cui traderet. Placere igitut fiim« mamimperijad Petdicam deferti.Nec dubita« uere quin veta cenftret.Itaqß vniuetfi procederc 10 in mediû Petdicamjamp; régis annulum tollere iu bcbat.Haerebat inter cupiditatê pudofemlt;j,amp; quo modeftius quodexpetebat appeteret, per« uicacius oblaturos eiTe ctedcbat.ltalt;^ cûélatus, diu(^ quid ageret incettus, ad vltimum tarnen xj receflit,amp; poft eos qui fteterant proximi,cófti» tit.At Meleager vnus e ducibus confirmato ani mo,quern Perdicç enftatio erexerat,Nec dij fi» uerintfinquit;vt Alexandri fortuna,tantiqî re» gni faftigiû iniftos humeros ruât: homines cet» 3 o te non ferent.Nihil dico de nobtliotibus quàm hic eft, fed deviris tantum, quibus inuitis ni» hil perpeti nccefie eft.Nec veto tntereft,Itoxa»

y Hi}

344 Q.VINT1 cv R T II

nis fîlium,quandocun(^ genitus erit ,an Perdi» cam regem habeatis^cum ifte fub tutelz fpecie regnum occupaturus fit.Itaque nemo ei rex pla cer,niß qui nôdum natus eft.Et in tanta omniû 5 feftinatione,non iufta modo,fed etiam ncceflà« ria,exaflos menfes (blus expeflat, amp;nbsp;iam diuigt; nat marem elfe côccptum,quem vos dubitatis paratum efle vel fubdere. Si mediusfidius Ale» xander hune nobis regem pro fe reliquiflet, id IO folumexhis quæimpcrafletjnonfaciendumef» fe cenferem.Quin igitur ad diripiendos thefau» ros difcurritisfharum enim opum regiarû vtilt;ç populuseft hçres. Hçc elocutus per medios ar» matos erupit. Et qui abeunti viam dederant, 15 ipfum ad prænunciatam prsedam fequebantur, lamcpaimatorû circa Meleagrum frequens glo bus erat,in feditioncm ac difeordiam verfa con cionc,cum quidam plerifqueMacedonum igno tus ex infima plebe, Quid opus eft,inquit,ar» xo mis ciuiliqî bello habétibus regem,quem qux» titisfArithdeus Philippo genitus, Alexâdri pau lo ante regis frater,facrorum cæremoniarumcp confors modo,nunc folus hçres,præteritur a vo bis .Quo merito fuofquid ve fecit, cur etiam »5 gentium cômuni iure fraudetur ? Si Alexandre fimikm quæritis,nunquam teperietis.Si proxi» mû,h!c folus eft. Hisauditisconcio primo fi» lentium velut iufla habuit.Conclamant deinde pariter Arithdeum vocandum eire,mortcmque 30 mérites,qui cécionem fine eohabuiflcnt.Tum

Phiton plenus lachrymarû orditur dicere,Nûc vel maxime mifctabilcm elfe AIcxandnim,qui tambonorû

LIBER. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;545

tam bonorum ciuiiim militumcp fruólu amp;nbsp;prç» fentia fraudatus eft. Nomen enim memoriam» que regis fui tâtum intuentes, ad cxtera caliga» re cos.Haud ambigue in iuuenem cui regnû de» 5 ftinabatur^impéfa probra,quç magis ipfi odin, quàm Arithdeocontéptum attulerunt; quippe dum miferentur,etiam fauere cœperunt.Igitur * nô alium fe,quàm eû qui ad banc fpem genitus effet, regnare paffures pertinaci acciamatione 10 declarant,vocarique Arithdcum iubent.Quem Meleager infeftus inuifuique Perdicæ ftrenue petducit in regiam, Sc milites Philippum con» îàlutatum regem appellant.Cxtetum bæcvul» gi erat vox,ptincipum alia fententia .E quibus 15 Phiton conulium Perdicæ exequi cœpit,tuto» refcß deftinat filio ex Roxane futuro Petdicam amp;nbsp;Leonatum ftirpe regia genitos:adiecit, vt in Europa Craterus amp;nbsp;Antipater res adminiftra» rent.Tum iufîurandum a fingulis exaélum,fu» io turos in poteftate regis geniti Alexandro.Me» leaget haudiniuria metu fupplicij territus cum fuis fecefferat. Rurfus Philippû trabens fecum irrupit in regiam , clamitans fuffragari reipu» blicæ de nouo rege paulo ante concepto:robur 15 ætatis experirentur,modo ftirpem Pbilippi,amp; filium , ac fratrem regum duorum fibimetipfis ” potiffimum crederent.Nullum profundum ma» ’• re,nullum vaftum fretum amp;nbsp;procellofum tan» »gt; tos ciet fluélus,quantos multitudo motus ba» 3 0 bet,vticp fi noua amp;nbsp;breui duratura libertate lu» xuriat.Pauci Perdicæmodo elefto,plures Pbi» dippo quàm fperauerat imperium dabant.Nec

y V

34^ Q. VI NT I CVRTII

veile,net nolle qufcq diu poterat, pœnitebat«^ modo conrilii,modo pœnitentiæipfius:ad vlnlt; mum tarnen in ftirpem regiam declinauete ftu« di/s.CelTcrat ex concione Ariihdeus principum

S authoritate conterritus, amp;c abeunte illo conti« cuerat magis q languerat militaris fauor. Itac^ reuocatusjveftem fratris,eam iplam quæ in fcl« la pofita fuerat,induitur,Et Meleager thorace fumpto capit arma,nouicg régis fatelles fequi«

lo tur. Phalanxhaftisclypeosquatiensjcxpletu« quot;nbsp;ram fe fanguineillorum qui aflfeélauerant nihil ad ipfbs pertinens regnum,minabatunin ead£ domo familiacj imperij vires remanfuras efle gaudebant:hçteditarium imperium ftirpem re» giam vendicaturami affuetos fe nomen ipfum ■ colere venerari^, nec quenquam id caperc nifi genitum vt rcgnaret.Igitur Perdica territusco dauern in qua Alexandri corpus iaccbat, affer« uariiubet.D c cum ipfo erant fpeftatæ virtu tis. PtolemsEUsquocp fe adiunxerat ei,puerorumcp regia cohors.Cçterum baud difFiculter a tot mil libus armatorum clauftra perfrafta funt.Et rex quoij irruperat ftipatus fatellitum turb3,quo« rum princeps erat Meleager. Iratufque Perdica

*5 hos qui Alexandricorpus tuerivcllent,feuocat: fed qui irrupcrant, eminus telain ipfum iacic» banr,multiflt;5 vulneratis,fandcm feniores dem« ptis galeis,quo facilius nofcipoffentjprccariqui cum Perdica crât,cœpere,vtabftmcrent bello,

3 ° regiq? amp;: pluribus cederent.Primus Perdica ar» ma depofuitjCJetcriq; idem fecerc.Meleagro de» inde fuadentene à corpore Alexandri difccdc«

liber X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J47

rentjînfidij's locum quçri rati,diuetfa iegiç par« te ad Euphratem fugam intendunt. Equitatus, qui ex nobililïïmis iuuenum conftabat, Perdi» cam amp;nbsp;Leonatum frequens fequebatuc,place« g batque excedete vrbe, amp;nbsp;tendere in campos, ,

£ed Pcrdica ne pedites quidé fecuturosipfum defperabat.Itaque ne abducendo équités abru« pifTe a cætero exercitu videretur, in vrbe fubfi« ftit. Ac Meleager regem monere non deftitit, 10 fus impetij Perdicæ morte fanciendum eire,ne ;

occupetut impotens animus rerum nouarumt tneminifle eum quid de rege meruiflet. Nemi« »• nem autem ei fatis fîdum eflc , quem metuat.

Rex patiebatur magis quâ aflentiebatur. Itac^

IJ Meleager filé tium pro imperio habuit.Mifitq^ regis nomine^qui Perdicam accerferent.Iifdcm mandatum vt occiderent, fi venire dubitaret. Perdica nunciato fatellitum aduentu^fedecim omnino pueris regiæ cohortis comitatus in li«

• *0 mine domus fuæ conftititjcaftigatofiç, amp;nbsp;Me« . leagri mancipiaidentidem appellans,fic animi vultufq? conftantia tcrruit, vt vix mentis corn« potes fugerent. Perdica pueris cquosiuffît con« feendere: amp;nbsp;cum paucis amicotum ad Leona«

• *5 tum peruenit, iam firmiore praefidio vim pro« pulfaturusjfiquis inferret. Poftero die indigna res Maccdonibus vidcbatur,Pcrdicam ad mor» ris periculum adduftum, 8i Meleagri temeri» tatem armis vltum ire decreuerant. Atque ille

3 O feditione prouifa^cum regem adiffet/nterroga« re eum cœpit,an Perdicamcomprehendiipfe iufliflet.lllc Meleagri inftinftu fe luffifle refpô»

y vj

348 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q.VINTI CVRTII

dit. Cæterum non debere tumultuari eos,Pet^ dicam enim viuete.Igitur concicœie dimiiïa Me» leager equitum maxime defeftionc perterritus^ inopique confili;, quippe in ipfum periculum reciderat^quod inimicopauloante intenderat, triduum tere confumpfit incerta coniilia Tol» uendo. Et priftina quidem tegiæ fpecies mane« bat.Nam Sc legati gentium regem adibant,amp; copiarum duces aderant,amp; veftibulum fatclli»

10 tesarmatirp compleuerant.Sed ingens fua fpô» te mœftitia vltimæ defperationis index erat, fufpeftiqj inuicem non adirépropius,non col« loqui audebant, fecretas cogitationes intra fe * quoquevoluentes:amp; ex compara tione regis no IJ ui defyderium excitabaturamilTi.vbi ille eiTet, cuius imperium,cuius aufpicium fecuti erant, requirebant. Deilitutos fe inter infeitas indo« mitafqucgenres,expetituras tot cladium fua* ' turn pœnas ,quandocun«p oblata eflet occafîo.

*0 Hiscogitationibusanimosexedebantjcuman» ’ nunciatur équités qui fub Petdica effent, occu» pâtis circa Babyloniam campis , frumentum quod in vrbem inuehebatur, retinuiffe. Itaque inopia primum,deinde fames effe cœpit.Et qui aj invrbeerant,autreconciliandam graciam cum Perdica,autarmis certandû effeccnfebanc.For« te ira acciderat,vt qui in agris erant,populatio» nem villarum vicorumq? veriti confugerent in vrbem,oppidani,cum ipfos aliméta deficerent,

JO vrbe excederent, amp;nbsp;vtrique generi tutior alie« na fedcs,quàm fuavidcretur. Quorum confter« nationem Macedones veriti,in rcgiam coeunt, quçcp

1 r IB E R. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349

quçcp ip forum fententia effet, exponunt.Place» batautem legatos ad équités mittide fînienda difcordia,armi(lt;çponendis.Igitur a rege lega» tur Pafas Theffalus,amp; Amiffus Megalopolita» ; nus,amp; Penlaus,qui cû mâdata tegis edidiffent, nô aliter pofituros arma équités,q fi rexdifcor» diæ authores dedidiflet,tulcre refponfum. His tenûciatisjfua fponte milites arma capiûtsquo« rû tumuitu c regia Philippus cxcitus,Nihil,in« IO quit,fedinone eft opus.Nam inter fecertantiû præmia,quiquieuerint occupabunt. Simul me» men to te rem effe cum ciuibus,quibus fpem gra tise cito abrumpere,ad bellum ciuile properan» tium eft. Altera legationc an mitigari poflînt, 15 experiamur,amp; credo nondum regis corpore fe» pultoad præftâda ei iufta omnes effe coituros. Quod ad me attinet, reddere hoc imperiû ma» lo,q exercere ciuium fanguine. Et fi nulla alia concordiæ fpes eft,oro quæibqp eligite potiorê.

*0 Obortis deinde lachrymis diadema detrahitca piti,dextrâ,qua id tenebat,protédens,vt fi quis fedigniorem profîteretur,acciperet. Ingentem fpem indolis ante cû diem fratris claritate fug« preffam,ea moderata cxcitauitoratio.Itaqj eu» *5 fti inftare cœperûtjVtquç agitaffet,cxequi vel» let.Eofdem rurfus légat petituros vt Meleagrû tettium ducem acciperent.Haud ægre id impe tratum eft. Nam 8c abducereMeleagrum Per» dica a rege cupiebat,amp; vnum duobus imparem 3 O futurum effe cenfebat.Igitur Meleagro cû pha» lange obuiam egreffo,Perdica equitum turmas antecedens occur ri t.Vtruntj agmen mutua fa» y vij

SS» Q.VINTI CVRTII

lutatione fafta coit^in perpetun^vt arbftraban» tur,Concordia Sc pace nrmata.Sed iam fatis ad« tnouebâturMacedonûgenti bella ciutlia Nam Sc infociabile eft regnum,amp; a pluribus expete»

5 batur. Primum ergo coHegere vites,deindedi» fpetferur, Sc cum pluribus corpus quàm capie* bat oneraffent,estera membra dencete coepe« runt.Quodcß imperiû fub vnoftarc potuiflet, dû a pluribus fu(linetur,ruit. Proindeiure me«

10 ritocj populus Romanus falutê feprincipi fuo debere ptofitetur,cui noftis, quam pene fupre» mâ habuimus^nouum fydus illuxit.Huius her* culc,nó folis ortus luce caliganti reddidit mum do^cum fine fuo capite difeordia membra trepi

^5 darent.Quot ille tumextinxitfaces^quot con» diditgradiosfquâtamtempeftatem fubita fere» ni rate difcuHit ( Non ergo reuirefeit folum,fed etiam floret imperium. Abfit modo inuidia,ex» cipiethuius fcculi tepora eiufde domus vtinam

• *0 perpétua,certe diuturna pofletitas. Cæterû vt ad ordinê a quo me cotemplatio publics foeli* citatis aucrrerar,redeam,Perdica vnicam (pern falutis fus in Meleagri motte deponebat:vanû eûdem amp;nbsp;infîdûjceleritertp res nouatutû,amp; fibi

• *5 maxime infeflum occupandû effe.Sed alta dif» r fimulatione confiliû premcbat, vt opprimeret incautû.Ergo clam quofdam ex copijs quibus prserat,fubornauit,vtqua(i ignoraret ipfe,con qucrcrétur palam Meleagrû squatum efle Per»

5 ® dies: quorû fcrmonc Meleager ad fe relato,fu» rens ira,Pcrdicf qus côperiflet exponit.Ille ve» lut noua te cxtetricus,admirari,queri, dolêciR^

IIB. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^fl

fpcciem often ta re ei cœpit.Ad vltimum conue nitjVt cóprehendetétur tam feditioiçvocis au» thores. Agit Meleager gratias,amplexuflt;5 Per* dicam,fidem eius in fe ac beneuolêtiam collau* j dat.Turn cómuniconfiliorationemopprimen» di noxios ineunt.Placet exercitum patrio more ]uftrari:amp; probabilis caufa videbatur præterita difcordia .Macedonum reges ita luftrare foliti erant milites,vt difciffæcams vifceta vltimo in jo campojinquédeduceretur exercitus,ab vtratp abijcerêtut parte.Intra id fpatiû armati omnes ftarêtjhinc milites,bine équités,illincphalanx. Itatç eo die quem huic facro deftinauerant,rex cum equitibus Elephantifqj conftiterat contra 15 pedites quels Meleager prseerat. lam equeftre agmen mouebatur,amp; pedites fubita formidine ob recétem difeordiam haud fane pacati quic* quam expeftantes, parumpet addubitauere an in vrbem fubducerent copias s quippc proequi* t-o tibus planities erat. Cæterum veriti ne temere cômilitonum fidem damnarcnt,fubftitere,præ* paratis ad dimicandir animis, fi quis vim infer» ret. lam agmina coibât,patuumq5 intetuallum erat,quod aciem vtranqj diuideret.Itacp tex c5 *5 vna ala obequitare peditibus cœpit,difcordiae authores,quos tueri ipfe debebat,inftinftu Per» dieçad fupplicia depofcés,minabatur(^ omnes turmas cum Elephantis indufturû fe in reeufan tes.Stupebantçp improuifo malo pedites. Ncc 50 plus in ipfoMeleagroeratautcôfilijautanimi.

Tutiflîrtiû ex prçfentibus videbatur,expeélare potius,quàm mouere fortunâ. Turn Peidica vt

35^ Q.V INTI C VRT I I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

torpentcs amp;nbsp;obnoxios vidit,ccc fcrc qui Mele» agrum erumpentem ex concione,quç prima ha bita eft poft morte Alexâdrijfecuti erant,a eægt; tens difcretos,elephâtis in confpeftu totius ex» ercitusobijcitjomnefcp beluarum pedibusob» triti funt,nec prohibéte Philippo,necauthore, Apparebatlt;5 id modo fuo vendicaturfi,quod approbaflet euentus.Hoc bellorû ciuilium Ma» cedonibus 8c omen amp;nbsp;principium fuit. Melea» 10 ger fero intelleéla fraude Perdicae,tum quidem quia ipfius corpori vis non afferebatur,in agmi» ne quietus ftetit : at mox dânata fpe falutis, eu cius nomine,que ipfefecerat regê,in perniciem fuam abeûteis videret inimicos,confugit in te» 1J plum. Ac ne loci quidé religione defenfus occi»

ditur.Pcrdica pe rdufto in vrbcm exercitu côcb lium principû virorum habuit,in quo imperia ita diuidi placuit,vt rex quidé fummâ eius ob» tinerct,Satrapes Ptolemçus Aegypti 8c Ahicæ io gentium quæ in ditione erant.Laomedonti Sy»

riaefi Phœnicedata eft.Philotç Cilicia deftina» ta.Lyciam cum Pamphylia amp;nbsp;maiorc Phrygia obtinere iuflus Antigonus. In Caria Caflander, Menander in Lydiam miffi. Phrygiâminorem t Hellefponto adiunélam Leonati prouinciâ efte

■ îufTerunt.CappadociaEumenicû Paphlagonia

• celTit.Præceptum eft vt regionem earn vftp ad Trapezunta defenderet, bellfi cum Arbate get rcret .Solushic detreftabat imperium.Phiton

30 Media,Leonnachus Thraciâ,appofitafq5Thra«

ciç pôticas gétes obtinere iuftî.Qui Indiç,quiq? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Baftris amp;nbsp;Sogdianis, cætetifcp aut Oceani aut

VIBER X, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎÎ5

rubti man's accolis prsEerant,quibus quifc^ fini* bus habuiflet,imped, etiâ ius obtineret.Decre* turn eft vt Perdica cû rege efletjcopnic^ præef* fet quæregc fequebâtur.Crediderequidâ tefta* f mento Alexâdri diftributas efle prouincias.Scd famâeius rei(quanq ab auchotibus tradita eft} vanam fuifte côperimus. Et quidê fuas qutfque opes diuifis imped,' partibus tuebâtur,quas ipfi fundauerantjfl vnq aduerfusimmodicas cupi» 10 ditates terminus ftaret'.quippe paulo ante regis miniftri fpecie imperij aîieni procurandi,fingu* li ingentia inuaferant régna, fublatis certami* num caufisjcû amp;nbsp;omnes eiufdé gentis efrent,amp; a cæteris fui quiitç imped,'regione difereti. Sed 15 difficile erat eo côtentos e(re,quod obtulerat oc» •»gt; cafio:quippefordent pdma,cummaioraquæqj gt;» fperantur. Itacg omnibus expeditius videbatur

augere regna,q fuiffet accipere. Septimus dies erat,ex quo corpus regis iacebat in folio, cutis so omniû ad formâdum publicû ftatum a tam (bgt;

lenni munere auerfis . Et non ali,s q Mefopota» miæ regioni feruidior æftus exiftit,adeo vt pic» raq, animalia,quæ in nudo (blo deprehédit,ex» tinguat.Tantus eft vapor folis amp;nbsp;cæli,quo cun» s J éla velut igné torrêtur.Fontes aquarum amp;nbsp;rari

funt,amp; incolentin fraude celâtur. Ipfis vfus pa» tet,ignotus eft aduenis. Vt tâdem curare cor» pus exanimû amicis vacauit,nulla tabe,ne mi» nimo quidê liuore corruptû videre qui in traue» JO rant.'Vigorquolt;5,qui confiât ex fpiritu,nôdc*

fiituerat vultum.Itacj Aegyptif Chaldçiq, iufiî corpus fuo more curare,primo nô fünf aufi ad»

354

mouere vclut fpf rati manus.Deinde pteeati vt ius fafque effet mortalibus attreftare eum, pur» gauerecorpus:repletumlt;5 eft odoribus. Aureu folium,amp; capiti adiefta fortunæ eius infignia. J Veneno nccatum effe cred/dcre,Pleriqj filium

Antipatri inter mfniftros lollam nomine pa» tris iuffu dediffe.Sçpe certe audita erat vox Ale xâdri, Antipatrum regium affeftare faftigium, maiotemcp effe præfefti opibus,ac titulo Spar» 10 tanæ viftoriæ inflatum,omnia a fc data afferen tem fibi.Credebant etiam Craterum cum vete» rum militum manu ad interficicdum eum mif» fum.Vim autem veneni quod in Macedonia gf» gnitur,talem effeconftat,vt ferrum quocp exu» 3 5 rat. vngula iumenti duntaxat patiens effe con» ftat. Suciftygem appellant fontem,ex quo pc» ftifetum virus emanat. Hoe per Caffandrö al» ]atum,traditumq5 fratrilollæ,amp; abeofupremç regis potioni inditum.Haec vtcuncç funt tradi» »O ta,eorum quos rumor afperferatmoxpotentia extinxit.Regnum enim Macedoniç Antipater, amp;nbsp;Grçciam quoep inuafit.Soboles deinde exce» pitjinterfeéfis omnibus quicunqp Alexandrum ctiam longinqua cognatione contigerant. Cæ» terum corpus eius a Ptolemæo, cui Aegyptus cefferat, Memphim, amp;nbsp;inde paucis poft annis *5 Alexadriam translatum eft,omnifç memoriæ ac nomini bonos habetur.

FINIS.