S)E lEsriTicis
' , r Carmen.
\ Stygia nupcr fede exiit(;attamcn aufum Se focium lefu diccrc) turpegenus.
Iftos perfridis fi dicas frontibus efle, Nil dicis : ncdunt nam fine telle dolos.
Ardelioncs fi’, quôd cunda negotia verfantj Hos dicas,voce hac multa ncfanda tcgis.
Vix credas teda hos andere intrarc potentunr. Artibus at fcandunt regia teda fuis.
Verfutis turbare doits fi dixcris illos
Régna,parum dicis;regia b cl la mouent.
Arte aiunt fcfe multis præftarc docendi: Aftuta pueris fed mag is arte nocent.
£t quas (Iruduras dicunt virtu tis alumnas, Scdcm illas belli nempcparare volunt.
Pilca quç geftât.vim lacram vulgus,haberc J Creditdàcrilcgum fed caput hifcefubeft.
’Atfi iftos dicas,Iefu multaaddfcrc verbis: s Hoc foci) Icfu ius focialevocant.
-ocr page 3-ORATIO CONTRA
lefuitas Prima.
Jdeo, Senat ores Amplißtmi : amp;nbsp;w rel'njut quiadeßis: nobihtate, drvirtutum ornamentis clarißtmt \ viri:om»ium vcflruni ora, atq^ otulas in me vnuin con-^' uerßs eße. Et tametßhune locum, ad dicendum exi-ßimem eße ornatißtmum'.amp;freqttens conßeilus vefler me ad dicendum excitet : tarnen bac tanta corona do- , ctißimorum hominum, terret oculos. Exifltmo enim _____multos eße,qui mirentur : quidfit,qubdiltis difertißi-tnis,(ß^rattoßßimis bominibtis, hoc tempore fedentibus, egopotißimum furrexe-. rim\cuius neq^ at as ca efi,ne^tngcnium,nei^ authoritas: vt poßit cum eorum qui fedentgrauitate, doilrina, à“rerutngeßarumg'oriacomparari. Sedmerecreat 'veßra fapientia Senat or es Amplßimi:qua effi cit, vtpe rßieiatü, omnibus his,quos adeßevidetiSjcbanßimampatriam eßetillos tarnen ,prcptertniquitatcmtempo-rHm,hanc caußim multis odiofam non andere defendere. Eleq^ verb ego mihi tan. turn tribuo , vt altis Lutdem fortttudinis atq^ officq praripere cupiam, fed in iHa mea atatealiquid mihipraßdijconlîitutum eße, contra calumniamintquo' rum hominum confido. Namßviri,authoritate amp;nbsp;prudentiafummapraditi ta dicerent,qua hoc tempore dicenda funt : quod certe facere debet is,qui ad iltam ' (aufam accedit -.fortaßis illorum oratio multorum varias voces, adinuidiam, dr odium, excitaret. cum ea ßt ißorum hominum prudentia : tant us ßlendor generis, vt nulla vox ab Ulis profelta, obfeura eße poßit. Ego verb,fiquiddixero libe-riiis : idfaciliiis inter ißos pariet es continerifortaße poteß : quia in hac Senat orta dignitatis luce non [um conßitutus. Erunt etiam, vt optnor nonnuUi; qui veniam adolefcentia mea dandameße exillimabunt :ß quid liberitis dixero ,dr faciliùs etiam patientttr,ßaliquidattulero:quod nondumßt perfectum ingenio ; nbsp;nbsp;elabo-
ratum indußria, Accedit illa qitoq^ caufaßubdißa dicendt neccßitas,non ßol'um à patria noßra : qua omnibtu nobis debet eße charißima : fed etiam ab ilhs viris mihi efl impoßtaiquorumßngularem in me amorem:plurima dr maxima beneficia ego agnofcoidr quorum dignitatem fttmmam vosperßicitis, horum in me volantatem amp;nbsp;bcneuolentiam plurimifemperfeci: dr quantum aiithoritati illorum tribuam, «une teHari cupie hoe officifgenere ; yt, quafentio, liberius de Eepublica dicam.
Et
-ocr page 4-It fane nulla pr opent odum eß nat io, S enatores A inplißbni. qua non plurintuni fi patriafuadebereagnofcat. Noßraautem ^eßubUca,aniaiortbus noßrif eaiura inuentaafq^inßitutahabet’.ea libertate, dignttate .ßkndore ordineni nobiltutn ornauit'.vt iUiut connnoda vita noßta nobis debeant eßechariora. Nunc verb eiitf-tnoditempuseß,Senatores,'vtReipublicad/gnitas,omnium noßrumfalus, vitaß-bertas,dei religio,bonafortuna,domi(ilia:veßrlt;efaptentilt;e,fidei,poteßati fint tra~ dita. Vos hodic conßituere debetis:vtrum hominesperniciofos, tjuaß in vifceribus Reipublica adinterttum patria veßra conferuare vclitis: nbsp;nbsp;an etiam tot am Rem-
publicam in extremumpericulum at^^ dtßrimen adducere cupiatis, Magna funt ißa qua dicereaggredtor,Senatores Ampltßimi'.in me verb non agnofio earnfacul-tatem,vt de rebus tam atrocibus : fatis commode dicere, cirgrauiter conquert, df libere vociferari poßim. Perturbat me ingenij mei imbecillitas :grauitati,atas: li-bertati.tcmpusip/um eß impedimento. Sublata enim iameß,vt videtis,quorun' dam hominumpotcntia dfiniquitateatq^ crudelitateinon folum dtcendtfacultas, ßdetiam fintiendi] Ubertas': quamfacultatcm dulcißimapatria noßra nobis tra-diderat,ea iam erepta eßabißts hominibusiqui nunquam confiderant quidftcere debeant,fed quantum poßintfuis artibus df viribusiex naußagqs patria compara-tis. Hos ego ctim aßieio non ignora quapericula fubeamttimore etiam dfpudore, quem mihi natura attribuit, non parum commoueor : veßra enim dignitas me magnopereperturbât : metuo enim ne non fatis commodam orationem ad res tan~ tos adferrepoßim : df ne moleßtam aliquant erudittßtmis veßris auribus aßer-gam. Quamobrem vosrogo atq^ obfecro,vt attente,bona^ cum venta me dteentent audiatisJiumanitateenimveflra fetus: dramore patria tmpulfus plus onerisfuf-tuli, quant ferre me poffe intelligo. Hoc vt vos. aliqua ex partealleuetis.vospro ea, quant vobis debeo obferuantia rego.
Neminem eße vtßrum exiSltmo,Senatores Ampliß. qui ignoret.quibus inperi~ tulis per multo s iam annos verfatifimus : quanta entm vis allataßt ad oppugnan-dam nbsp;euertendam libertatem n0ßram,ab hominibtu perdittßimis,^ quàm val-
de iam ilia debilttatafit,res ipfa loquitur, Vidifiis entm,vt opinor:quàm noua co-mitiorum forma apud Varfauiam fuerit: non entm veterem confuettidinem comi-tiorum : drprifiinum eleitionü marem : à maiertbus inuentum atq^in^htutum cernebatisi/ed exercitus numerofos,dr collelios ex barbaris mtlitibus : dr omnige-nerearmorum tnSlrublos : quorum duces mtnabantur nobts raptnas, cades, ineen -dia:quantam vim, quantos armorumßrepttus, quos clamores,quas contumelias, quas min as,qua pertcula optimus quifq^ fullinuerit : quantum lachrymarum patria praHiterit: potuifiis animaduertere. Qua verb confecuta funtpollea,horret smimus commemerare: ne fummus dolor reflet expatrta vulnettbus conceptus re-crudefeat.
-ocr page 5-trude/cat.Suntenimdepopulatiagri/untmultinobiletcrudeUßime Jotno fùanu-dt eieclt,ex adtbus/un patrijspracipttes exturbati,multa vtrgines è cemplexupa. rentutn abrepta.Ajpiciebant tnifert nbsp;nbsp;luduperdtti homines:fielerattßimos mili~
tes,fua pecunia fieri domtnos'.multa palam auferri,multa large amp;nbsp;effuse altis do-nari:alia incendia confumi. Quem verb ad fletum^gemitumnon commoner et CRATori AEvrbis prtmaria mifirrima conditio : quaobfidtone oppreffa : cade atj^ incendijs vaflata: horrida amp;fquallida’.trißißimum nobüomnibusexhtbet ffebiaculu. In bis malorum procellis fluüibus nbsp;nbsp;tempeflatibus,iam vidcor mi
hi portum afigt;icere,Senatores Ampltßtmt. Quodenim precatusfum ,/ape (ir mul-tum à Deo tnimortalfporrectu in ccelum manibus ö-facie lachrj/mis redundante, vtpatriam noflram alitjuando dementertnhisfludibusrefficeret ’.idiamaltquo modo fieri exißtmo, Video enint,Senat ores Amplißimi, veßrum ordinem ad pri-ßinaauthoritatis Jpem reuiuifcere: adiunHameffevobunobilitatem ; confftrare Lithuaniamiparatos effe equites,advimexternorum hollium depeUendam: expedites centurionesitnßruäas iam propemodum cohortes. Sed vos monea, Senat ores Ampltßimiiquanquam nonegetis confilio ,quovaletis plurimum : tarnen quod in magnistempeiiatibusfieri folet:vt fummigubernatores avebloribusadmonean-tur,id vosquoq^in bonampartemaccipietis : fimeamvoceminißisveßrisdcltbe' rattonibus adhtbeam. Videte etiam at^ etiam,ne dum capiti niederi vuhis, re-duuiatn curetis'.qua enim erit ißa pax,fi tat um modo externorum hoßium impetus reprimatur:(^ domeßicorum dißtdiorum incendia inclufa lateant ? qua iam nonfcintiUasffed tantoiflammas emittant, vt in remotißimis regionibus conffici poßint. Veßrum autem eß Senatores quam longßime in poli er um prouidere-Quamobrem enim tnilia dignitate Senatoria tanquam culiodiaatq^ffecula col-locatießislnonne proptereavt Remptibltcamveßra fapientiavacuammetured-datislKolo omniaReiptibhca vulnera detegere,multa enim à mHltis,depatria in-conimodis,cbpios'e ér ornate diblafunt'.fumam ego hoc tempore mihipartem eanii quaetiamaplerisqßeutter indicata'./ednonfatisexplicata,propofitaeß. Egoqui Romanam Ecclefiam plurimi femper fecf.amp;fftritualem ordinem in eo loco femper habui in quo habere debet is,cuiusmulti affines,omne curriculum tnduflria fua in illo ordinepofuerunt'.iHinc honoresamplißimos'.iilmc magnas opes ; tUinc dignita-temffit quant habent)confecutifunt, Egoftnquam, dtco,properpetuamea ob/er-uantiatn Rempublicam,égt;-pro mirificacupiditatedignitatis veflra retinenda amp;nbsp;augenda. Vos autem omnes qui htc adeßis, quafo, ér oro vtprtm b fient vel acer-bum érindtgnum audituivelincredibiletàme luueneaccipiatis fine offenfione:
gt; neue idrepuJietis, priufquam cuiufmodtfit explicauero. Ego Roma na Ecclcfia propemodu alumnus’.dico hanc vnam tbonachorumfamiUa: qua à lefu /aluatore
A 3 nomert
-ocr page 6--ftonieii habet,adp-ertikiem mult ar um Rerumpublicarum ejfe injlitutam. Ma^na Jbe in^rediorin relttjuum orationis me£cur(um:(]uiaiampericuloftßimum ißum /copulum vobu tacentibus/um praterueitus. Quid igitur caufa eß?vt it afentiam de ißu haminibiu,quorum admirabilùptetas,ßngularu qitadam in omni dtß:ipli-tiarumgenerefiientia, à tnultts commcndatur ; dx quiprimo loco,ordine, amp;nbsp;au^ thoritate dignifunt habiti?quafitam rationetadferam ißim tanti criminis ?pcr-arduum iniln erit demonßrare. Quo me igitur vertam?aut quos tcßesproducam? Sunt homines Ecdeßaßtci ordinis honeßtßimi,att^ ornatißinit,tanta amicitia tanta naceßitudine cum ißo ordine ïcfuittco coniunélt,vt ctiamßviri boni non eß ßent:pluri}num momenti tarnen habere deberet illorum oratio contra leßuitas : it a autem bont cathoUcißunt, ut etiamfi tnimicißtmi eßent leßuitis : tarnen Ulis credi oportcret. Quidigitur ißi dicunt ? Sunthac vobis noua eßinopmata, Senatores Ji mplißimiinucprimiim ißa crimina aures veßra accipiunt? Nonne /ölet is inters eße concionib!is.:tn quibus affirmarefolent conßanter amp;nbsp;grairiter-.ea voce eß motu {orporis,eagrauitaee dxconßantia.vtri docttßimi noßri Ehcologdlefuitas campe-fiem eße,qua animaduerti nonpoßit antequamtotumReipublica corpus inßam-mef.corum mores,geßusßabttum, oculorum conformattoncm, oris eß vultus moder ationem: adres àmaiortbus noflru benèinuentas atq^ itißnutas, ad illas in-quam,res omnes,per manus nobis traditas,debtlttandas,atq^euertendas hunc mo-nachorum ordinemcomparatum eße. Nouum ißud e{l Senatoresinon bis vocibus, non hisexclamationibus rcßnuitprimarium templum Lublinenße? non ßummum etiam templum Cracouienße plenum atq^refertum : bis lefuitarum ornament is atq^ teßimonqsradperpetuam dr loci, amp;nbsp;temporis, dr hominumemoriam ? Non fuit hoc inquam,in ißis templis decantatumlTeßesßunt vin Senatorif -magna au-thoritate,conßlio^rudentia ornatt : dr cateris ornamentis honoris, ingenij, indu-ßriaclarißimu qui hoc afßrmant. Quid dicam de illußri Epifiopo Cracouienße quem honoris dr amplttudinis caußa nomino'.cuius ea eß at as, prudentia, authori-tas,erudttio,humanitas,iudiciumiconßantia,ingenijacumen : vtadeius oratione iuramentumveßrumadhiberepoßttis. Qutdtgtturis dtcitiafßrmauit conßanter drgrauitcr.voce dr vultu,adrei tndignitatcm compoßto-. ißam nouam non ante ntultos annos inuentam monachorumfamiltam: qua leßu ßaluatoris nomine orna-ta eß:ad Eccleßa Romana dogmata euertenda comparatam eße ; dr ud excitanda Jeditionum incendia:adeuertendos Reipublica noßra bonos, omnium compro-bationeinßitutos mores. Iohannes vero Zamoißcius Regni Canccllarius,^' exerci-tuumßsmmus Imperator : cuiusprudenttam, ret militaris /ctentiam, virtutentt authoritatem,feltcitatem,fortitudinem,omnisßemper mirabtturatas-.afßrmauit xere drfapienter,ut omniaßape dtcereßolet -.ißtsfäcerdotibiu in templis^^fugge-
-ocr page 7-ßu locum aUqueni cotlcedeuium eßt: ut ver c ex menaße'iiis amp;nbsp;templii adi-eip«:^ klictt re^oti ageren da accedanf.hoc nnllopaitoferri cportere. Quid ego nunc pro-ducamDodortm Picum,ciucm CracoutenJeiKfirvirtimSeuatortuni'. ejucmverè Thilc/ophum/uhttlißiniun:,^t medtcum exercitaiißimunipoßumuc appcUare : in CMUiiVttaexßatiniagoantiquavtrtutii'.cuiu: oratio exemplum eß coptos'e loque-Jk fapientia:K eert'eita delejnitii iudicat:ut/ape aff miet peßime cum patriano-ßra aUum eßf.qua ifios non lam dudnm eiecerit. Quid ego vobis nunc aelferani vo^ (esfingtilorunt honitnum?quidpt oducam in medium querintonias earuni ridua-runi.qua nonpiius ißorum/aluatorum artes deprehenderepetuerunt : antequam domos ßuas ßoltatas antmadutrterent : ommbusvaßs argenteis, omnibus orna-mentis aurets ,in quibus altqua ars aut pretium itaßngulare exißerett ut peßet torum cupiditatem iticendere. O temporayo mores,hac tarn agttanturtnforo, ia-üantur tn Palatqscrecitantur in omnibus locistelamantur in templis : in conßcblu 'Trinitatis,anteimaginem chrtßt,omnium fanSarumatq^fan{lorum,heKdecla-mantur-.adcommouendos fanäos at q^fanlias,tßaßape amp;multum,vehementer grauiter.copioseé'ornate ab tllis exponuntur, qutrelltgiombus fanäorum atque ßan£tarum praßunt: ér à vobis ijla ignorMtur ? Perttm: vtilißimt ßnt propter Scholas‘.multos iam ludosliterariosaperuerunt: magno motu fit concur/us iu-uentutis : magna nobtlium pars eaq^ fere pracipua , ab tUis erudiri fuos filiot (upif, propter magnam dodrina, fidei.grauitatis, eonPiantia exißimationemz' ér propterßngularemquandamdocendirationem. Podemaccedit.vt nullispra-tniis laborumpropofitis.magnos tarnen laboresfufctpiant ér fußineant. Heu me tnißerum ; cur ego vos, quos /emper laudaui, cogor reprehendere ? Non videtts, non intelligitis Senatores: hac omnia ad perturbandamquietem pertinere ? non animaduertitisplurimas Scholas,ab tilts iam dißipatas eße ? vnam Scholam cele-berrimam Cracouienfem : viris deäißimis in omni dijciplinarum genere orna-tißimam, iamfiolttudinefoedam atcpjqualtdam : nuüa anttqtia ornamenta reti^ nere ? Habutt Polonia ante ißos iejuiticos monachos ; habutt vtros erudittßimos, oratores vehementißtmos,PhtloJophos a(Utißtmos,Jureconßultos prttdcHttßimosi ibeologos em.nt dtctndi grauttate , copta atque ornatu inPlrubttßimos : habuit tioPlra patriaßholas, ex qutbus, tanquam ex equo Trotano, prodierunt pluri-tni doitißmiviri: vna Academia Cracoutenfis quatuor milita Itteratorum tuue-eium numerabat. Prodibant cxiliaSchola iln vtri: quorum tngenium, pruden-tiam, 'authoritatem iSia adhuc mhatur atas. Jam prope vigefimus annus ePh' Jtt Jejuttas iPies tn regno noPirovidemus: quiitaßholasjuas inPiituuntivtom-tiem tndtßria,diligentia laudem alifs eriperecupiant:Japeadm.cdumludosCo~ timdtaruii, IragoediarunnomnißleiidoTe, copia é ornatuinPlrnäcs,exhibent:
-ocr page 8-i» ijuibus ludii,
exißtmant : hac
fropemodum vna artemultos difcipulosad fe pertrahunt : tarnen netj^tnteriflos tam praclaros MagtHros'.ne^inter difiipulos:videmu( illos, qui poßtnt aliquo ge-nereeruditionii,cum illtsantiquisnosïra ScholamagiUris amp;doäoribus, contendere. Habuimus tllo feculo Lucam concionatoreni'. cuius ea dicendt ris fuit: vt quamcunq^ in partem voluijfet, antnios hosninum fleet ere facile potuerit. Credo adhuc vos mentoriam retinere iUius concionatoris, quesn Leopolitam nostri Poloni appellabant:eratillehosnoeamorunt elegantia.eahum initate: rtfemperaudito-rum fuorum antniis atq^auribus nouam quandatn voluptatesn adferret: eo tngenq acHmine,ea doélrina: vtfemperorattonis fua fubtilitate,redderet doctoresfuos audttores. Quanta à quàm multalaudes debentur Ilofio Cardinals, Cromero VarmienfsEpifcopo,Oricbouio,Fricto. Hscmeincendit quadam cupiditas : vtde ijlis virispaulo copiofsiis differ am. Sed metuo ne ex commemoratsone illarunt virtue urn nbsp;nbsp;erudtttonis -.recrudefiant vêtira ruinera, qua patrtanoflra ex morte
tfloriim hominum accepit. Etant illi viri quadam pulcherrtma amp;nbsp;clarifiima Ec-clcfla Romana luntina : habetssvtopinorin animisveflris praclaruns iltud Fricif volutnen de Republicasextant tnulti ItbriJiosq Cardtnalts: Cromers: Orichouij orationesadhucinmultorum manibusverjantur: nuUavnquam futuraefla-tas, vt opsnor,qua tUorum memoriam obfiuret. lam fi Bembi,Sadolets,Contareni, Regsnalds l’ols,(^ relsquorum fummorum homsnusn Isbros enumerare ^laudare, vt aquum efi,poffem:quorum erudstso amp;nbsp;eloquent sa proxtm'e accefiit ad tUam ans tiqustatis laudem:dses mepotius quàm oratio deficeret. Quid herum fimile ha-bent leJuitatProdeunt quoq^ quadam sllerum lucubrationes. Ftinasst sllum labo-rem quem in fersbendis tUis Isbrisfufieperunt: in fuas tragoedias, uel comœdias po-tsus contuliffentsitaenim illafùntrefutataabllareticis,itaprofltgata,ut lucu-Icntam quoq^ plagam tota Ecelefia nosira Romana acceperit. Prouocarunt Lu-bltnsfiuperiore anno Antstrsnitarsos amp;nbsp;Anabaptsftos addsfiutandum : canebant trsumphumante viilorsam:snea difiutatione nthilprater redundantem quan-damverborumroîubslstatem, amp;nbsp;tragicos danseres tquibus in clamoribus omnes lefustica laudespofitafi{nt,pratîsterunt-amp; tantummodoplebss,^anscularsi, amp;nbsp;collufirum attj^fuorum compranforum approbationem confecuts junt. eff cum ra-tsonum vi,Antitrsnstarios vsncere debuersntsc^ eamviclorsam,antequatn certa-tum effet liter arum monument is tradiderintseum exstum iUe triumphus ante vi-doriadecantatsishabuif.vt Antstrinitari) minis,conuittis,terroribus,clamoribus fuerint etedi: eff primarius quidam lUorum hominusn Niemoieuiiis etiamrerbe-rafinferit.Dolebamus Senatores Amplifiimi Ecelefia Romana dignitatem, abifiis heminibus ita ddudiiut multi ex illo loco,Romana Ecelefia obfiruantifiimi,animo dubie
-ocr page 9-^nitfto dubio amp;nbsp;flu^UMte difcejferint. Prod^t libedw PoJJiuini Itdli : tunqUAnt fax quadam adexcitandunt incendium : illtta authoritatem fi voluijfetis fequi, nónnetam dotneßtco dißidio euerfam Rewpublicamajficeremus? Quaiiïaeflra-tto Senatores: virum erudttißimumnon fua eruditionif arma amp;docirinA inßru. tiienta ad vincendos fuos aduerfarios conferred fed ad barbaricam crtidelitatem amp;nbsp;feritatem decurrere. Mederi voluntpatria nofirathonefla hac gratig efi. Verum fi fialpellum adbibeaturad fanam corporis partem,fiviri boni, utiles ciuespatrta è Republtca exterminentur.non medicinafed carnifina efl.Q^mobrem concilium non conuocatur ? Cur publica dißmtatio non mflttuitur ? Q^mobrem tfla facuU ad vim excitandam adhibenturlNon efl magnum negotium homini erudito, vigt;t~ cere cum qui Itter arum cognitione non efl excultus : prafertimfi eo quoq,, accedat bonitascaHfa.Quiadgladium,adignem ,adaquam^adcades, atq^vimdecurrit, fateaturfefacilius hominem iugulare quam erudirepoffetanimum carnificis, dr barbartaiq^crudelispradonis,quam Theologi meutern eruditamhabere.Iuuentu-tem numerofam habent fuis in fcholis'.quibus artibus earn coUigant, doquot; retineant: metuo neferb admodum antmaduertamus, ö“ turn demum vehmus huic malo re. medium adhibere, cum iam non poterimus :fi ad maturitatem peruenerit ida im. probit as, cuius iam magna apparent d^ exfl ant vefligia-Putatis ne Senatores Am. plißtmi:difciplinämonachorum,iuHentutem nobiUum replead res benegerendM erudiri poffe? Vtinam tandem aliquando perflticere poßitis: Polonium de fla. tu Optimo adeas calamitates deuolutam ejfe, moribus Gallicis, Italicis, Ilifliani. cis in patriam noflram recept is. St maiorum noflrorum tempora, qttibus ilia regiones non fuerunt cognita, cum hoc noflrofeculo conf eramus : qua fummum dolorem atq^ metum nobisadferant,plurimaoccurrunt : quaflte altqua meliorum antmumerigant,admodumpauca drexigua,velpotius nulla folatia veuiunt in mentem. Qmd igitur agimus Senatores? Volumusne Scholas euertere? Ego verb hancamentiam à vobis longißtme abeffe cupio. Placet enim amp;nbsp;utile efl reuo. care veterem difcipUnam,^- patrium morem: pramia Magiflris dr Praceptoribus proponi’.eosgratitudinisdr'Vtilitatis fle,ad fcholallicum laborem fufcipiendum excitari, NotMmiflam,noflris maioribus incognitam, nobis ac iuuentutinollra inutile,patriaperniciofam,docendi rationemtretinerinonplacet.Sedlefuitarum operafludio, dr diligentia effeblum efl: ut Africa, Afia, A merica, Per fia. Romana Ecclefia inflituta amp;placitaampleclatur. Quinamfunt iUi viri? qua efl iflapie. tas?quaprudentia? qua vitafancHmonia?ut tantum bonum orbi Chriflianoim. portauerit. Aflùite iflospatres noflros iefuitas: vtreHe de illis Apoflolisjratri. bus eorum pofitis iudicare. Non entm, Senatores Amphßimi,ftmia fimtamtarn bene refert:necjjOUum OHO,nec laclalli tarnfimile efl : quam Monachus lefuita.
leju
-ocr page 10-Itfuitd'Mcttaclo.Quidigiturißi haleutfvelitipietate,velinmoriluiytlinerti-^ diticne, quo neßiis antectllatit^Si enini vult um ißum ad decipiendos homines aC‘ commcdatuw.pos in tUislatebris lefuiticis compofitum’.ßoculos amp;nbsp;totiuseorpo-rtshabitum:atqj ip/amorationem adßmulandum ^dißimulandum cor.forma-tatn mutes atq.^ adimasmihil habebunt quod pra cateris monachis poßtnt vendita-reiquilusfe iliivjque adeb anieferuns,utguiltbct le/uita cum le/ujeincalo eße exrßimetipropterea quodfanihwontam quatidam poßttßmulare,lt;!}' earn,qua intus inclufa eß impietatctn bene dißtmulet. lam vt totius corporis mot um atq^ve-ß it um,ad coUtgendam hominumgratiammiirä quadam cura,amp;fiUicitudine mo-deraiitunitaquoq^ intcmphs,non veterem tüam à maioribus receptam amp;appro-batamßmplicem,^ non multumexquifitam in üeicultu atq^faiiäorum conßue-tudinem retincnt:Jedfuperbas,ßultai, atep, impudicas mulieres imitantur : quit ßitendidiiis veßirt voluntquàm honeßa matrcnaiqubfit vt etiam oculosßeäato-rum in fe conuertant,^r eorum cupiditatcm inflamment. Quisautem eß ab omni rationetta ahenus, qui non perßiciat illtsillecebris, ißis ornametttis,tßo fubtili fan'e (jrßuauivocum dr tibiarum concentu.barbaramgesitem,incultesatg^horri-dos hominespeße excitarilfß ab lUisßardilus Jqualore : adlilum ßlendorem amp;nbsp;(ultum.omnes bumanos ßenßus coniierti ? Hec cert'e eß liomini à natura tribut um: Vt omnia iucundaßcquatur. ißam legem non audiuimusjegtmtts, didicimus ; fed exnatura ip/aarriputmult;,haußmiu,cxprcßtmiu(qiiemadmcdt!minquitßummiu iUe orator)vtrem iucundam^aliquojenjuperceptam,homines cbmagisample-üanturiqi'b magisetiamfenfibus ù ciipiditatiLusobediunt. Currunt tgiturmu-lierculaf^ iuuenesinadesleßuiticai janäa'Earbara'.fidgraues vtri (^pruden-lesretinent viterem cultum]i]aiia, quißeilicet rouitatisdulcedinencnmeuen-lur.Cratuloregoviri'amptißimi,Afia,Aßtca,Ämertca, Perßaißammentem.cutn vclint Cat bohl a Lcclcfia nomen fuum dare: fed utuerumßt, quod le/uitarefe-runf.fal/aenim multaabthislaäai tiam nonnuUi affirmant, érrestp/àloquitur: fedquemadmodum dice, ut verumfit,netamtn le/uitaferuttutts iugum nobistnt-ponant, magna cautio adhibenda eß. lifdim tntm arttbus, e^ hoc relligionit nomine\ tllas prouincias Hißano Regtpoicntißimo fubiecerunt: à quo illi emißi.ut explcratorcsce confilia otnnia rettihrunt: vt primum domeßica dißidia excita-rentideirde Hißantcos cxcrcitus, in régna conuulfa i^dipdiis donießtcts dcbtli-tataadducerent : quodcicmaßectiti funt,omnta cadibus^fanguine itareplent: Vt non folum conßlv capii ndifed etiam ue reßtrandt quidi m ßatium relinqiiant illis,àquibus anianter (ß humaniterfucrant except!. Legtmus infacns librts extitiße quofdam Cabaonitas, aßutißimes exploratores : qutßmulata legatione, tecoletos faccos, aßnis impofuerunt : vtresg^vonaries obfoletostlacerostamp;re!-fçirtotgt;
-ocr page 11-ftrtesicàheamenuveteraàquot;UterMA peJibiuinJnerunt'. ptnulùvetuflù firu xtrunt’omnt^in commeatumpAncmucidt fuinpto,allofuitmfeinc/ißrttcttntu-lirunt:ciq^ amp;nbsp;ifiaelitü nuncùucruntyfeveüecu^lteitfœduspercutere. UJuita Gabatnitit faut a liege Htßtanti Catholicißimo legatt, paSto modellu content, calceis hj/pocrij'èostnduti .fintuLttijm paupertatis, modellia.pietatü, caflitatit trniü’. (i à lef^mij'J'jseßeqiiitßad muan aliquaut/älutem adferendam hoini-»ibitt affirmant: fe vigUijs, labor'tbiu,ßudqs literarum amp;ptetatis, noilurnie at-que ditirntt precatigntbus exhaußgs eße oßcndunt. M.etuendum autem nobit fßr, ne quid Andria appgrtet mali, iam indicat miferabilit cafus eorum hominum, quifunt tiiAfitca.in Aßa,inPerßa, in America, Neq^tUarttm regionum tet' minis hoc malum inclu/um eß’.lattiisdidiicitur ,(ir in dies longius progreditur ifiudincendtum. nam etiam in Germania inferiore, excitati iam funt, ab iÜ 'it Gabaonttis tanti motus : quibus multa tarn vrbes nbsp;nbsp;prouinciaflorenttßima:qua-
fivttoimpetu proßrata iacent. lion pof am ßm lachrjnnis Antuerpia urbts po,-tentißima,^ ampltßtnu laéluofam amp;nbsp;funeßam direptionem commemorare: nuUum^ eße exißimo hominem tam durum, quem non moueat tot hominum tuors acerbißima crudelißima •• bonorum direptio, ac venditio. Nolo autem VOS ad fummi tßius doloris ßcietatem pertrahere. Eodemmotu abißis lefuiti. cis Gabaonitis excitato, impulßi eß Angha atq^ Scotia : qua régna cum antea ex-ternorumhofttum impetum depulerinf.nuncdomeßicis dißidiudebilitata, ad interitum tarn inclinât a funt'.tdverb totum accept um referendum eßillisfan-üißiniis patribus Gabaonttis lefuiticis. Hos fiuüus, ilia commoda illidepro-munt ex Ulis fuis faculis obfoletis. Vita Regina Angha veneno amp;nbsp;inßdqs fape ap-petita eß. Scotia Regina crudelißtmo ei' indignißtmo mortis genere fublata eß. nuüum locum nomtnare poffum Senatores Amphßimi, in quo tßi Gabaonita pe-dem pofuerintiutetiam non ineodem trißißima amp;luHuofißtmaexemplacru-dellt at is reliquerint. Et acctdit iam aliquoties Deo ita permittente, vt ijsdem rui-nisquarumauthoresextiterint ipßfuerint oppreßt. nam in Anglia.multi tHipatres Gabaonitici, ita vt aquumfuit,fupphcio affeäifisnt : quos noßri Gabaonita in numerum M artjrum referunt. Opraclares martyres,qui tantorum fcelerum conuiliifueruiit. Multapratereo SenatoresAmphßimi,qua inlleluetta.quain Germania fupertore,ab iliiapatribus funt excitata. Currit entm magnisprogref-ftbus,,ifa lefuitarum peflu: ei' omnes urbes, omnes prouincias, omnia régna obuia euertit amp;nbsp;dißipat. Ad ea mala qua iam nos tangunt ,properat animus. Non ignorath ,quas turbos attulerit nobis in Ltuonia ilia Gabaomtica ó'lc/ui-tica tnodeliia: tarn potentißtma vrbs Riga, adportumpoßta ardcbatincendio: qucdfuit excitatumabißis Gabaonitis. Abreptusfuit ^sdemprrcellis ßutli-
B tj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bust
-ocr page 12-iv!,StepJ}anHstexfortißi}ntu'.guini(iadanitni/üi m4^nttudineM,conßHuni amp;nbsp;moderationein adhibutffet:iam omntno ér (um Riga amp;nbsp;cum Rege Suecia: aut eer-teRegeDaniabellumnobüfuiffetfufceptum. Vrbemprofeilb amp;nbsp;tot am prouin-flam multK laboribus,magnisfumpttbus,magno noßrorum hominum interitu, ad Regninoßriimpelium iam diu aggregatam'. multomaiorecade,aut maioribut impenßf at^/udoribuc.nuncreHitueremus.TotaLithuania ér Vilnavrbsprtma-ria nenne eodem fpiritu le/uitico ér Gabaonitico eß agitata? Nónneciuium at que multorum nobtliumfuit concurfus adpralium committendum ? unde illaprocéda pertarbationumprofeélafunt,nißaleßiitifnoßris ißis Gabaonitis? Roteflifne dubitare vtriampltßtmi, totam Lithuaniam adinteritum abiflù Gabaonitis ira ïmpulfam fuißeiuttam nunc tantummodo ruinas illius prouincia aßi cere pot uiß ftmusxntßad hacmala reßinguendaRexfapientißimus authoritatem fitamcon-tultffet. CoaRus efl tUe fortißinius Imperator obßdtonem, ér expugnationem vrbts Plefcouianaintermittere:ut ißis tumultibus à lefuitis excitatts occurreret, O tniferampatriam noßram, o deplorandam conditionem : qui ißam peflem, c? hacmonßra in vi/ceribus noßrisalimus'.ér quicquidincrepuerit lefuttas iam me-tuere cogimur:quos otium ér cibus aliénas itaferoces reddit: ut etiam aut héritas ér fapientiapotentißimt Regis eos coercerenonpotuerit. Vidtßts Senatores Am-plißimi:Cracoutam urbem celeberrimam,domicilium atq^ ornament um totius re-gnt,federn Maießatis Regia, omnium ordinum Eccleßaflicorum, ér fècularium,ut votant,receptaculum:pracipuum regnipraßdium, mercatorum ér reliqiiaplebis emporium,matrem arttum atq^ di/ciplinarum,ita vexatam effe ab ißis Gabaoni-tis:utplurtmi viri boni, utiles ctues patria noßra, homines catholici affirment, fe tnaüe in Jÿluis, int er fer as vit am degere : quam in ifla immanitate verfari. Confitrat ione enim faRa: cuius le fuit a aut her es atq^ duces extiterunt : magna vi atq^ impetu tn earn domum irruunt ; qua vna in tota urbe monumentum antiquitatit extat,Lutheranis conceßa’.Rege atq^omnibus Senatoribus approbantibus. Appare-banteffufa aliquot diebus flamma, quaper multas urbispartesfiarfà, totiurbi niinabanturinteritum. Audiebanturvocesfieleratorum hominum ,pradaseffe-rentium:interquos,utquidam affirmant,etiam verfabantur ißipatres: non reli-giofiißohabituinduti,fedattritisruflicorum vefltbus coeperti. commodumUlis fuit ér tucundum etiam,ut opinor, iRam adorandamperfonam lefuiticam adali-qutd tempusdeponere. Lotavrbs in fummopericulo verfabatur. Licq^egofum adeb amens,ut negem-.iflam vtm ad altos quoq^ magiflros, ér prof efforts, ér totam Schelaßicorumturbam pertineretquaderetam primary Lutherani ad Senatores retulerunt. Verum firent bene confideretis: amp;nbsp;ißum Gabaoniticum ér lefüi“ tie um fiiritum cognoueritis: intelligetis ab hoclefuitico ttumine, hac fulmina proféra
-ocr page 13-proféra eße.quif enim eß adeo rerum igHdrue:vt nefcidt dlid perturbdttonie conß- ' ha,plena/celerü,abhie Hißanicis iefuit if agitari. amp;nulla vtiquam anteaduentum Jtfuitarum taliapericula duibus noßris accidiffe ? Quid wultif opus eß ? Sunt qui affirment,totum hoc quit quid eß malt, lefititis tribuendum eße ? qtiibus hocpro-pofitum eß,ut Euangelici cum Reäore atq^profeßoribtis,^ totavniuerfitate Academica ßgnis collatis congrediantur'. f^lefuitahabeantfuauißimumßcflacua Ium,at tn locum illius partis quafuerit fufa atq^ de le ta fuc cedant : nbsp;nbsp;anipUßi-
ma ßolta,fitorum conftliorum pramia,auferant:Htcfortaßis dicat aliquis lefuita. Tu Lutherana caufa patrociniumßt/cipis. Ego verb patresßnbli lefuita non meam nunc de Lut her ana religione fententiam explico, fed quid metuendum ßta vobu Eeipublica noflra oßendo: ö' fuperius tcßatusfum me Catholicum eße. neq^ verb is Romanam Eccleßam oppugnat ,neq^ hareticos défendit, qui ltbere,ad Rcipublica utilitates conferuandas ea quafentit, dtcit. Quamobrem iam repeto, idquodfe-pius ßfirmaui ; magna voceproclamo. Tametfi lefuita profeßione Catholici ßnt,peflem tarnen Reipublica noßra ab Ulis metuendam eße. Erant quoq^ maio-resnoßri Catholici, ^tarnen arma contra illos lefuitas Cruciferosfumpferantt Ù eos omni rationeperfeqttendos eße cxißimabant : fummo Pontifice repugnant e» amp;nbsp;etus legatis reßflentibus. Archiepißopi noßri (ÿ' Eptfeopi capitali cdio ab iüis dißtdebant,^ vi atq^armts opprimendos eßeßatuebant. Pos ego appello Reue^ rendtßtmi Domini Eptfeopi : non ignoro qua obferuantia acpietatefummum Pont’ tificem colatis: hortor tarnen vostut tranquillttatempatria noßra,vobis commen-datam eßevelitis. Extguum enim admodum eß diferimeninter Cruetferos lt;^rle^ fuit OS, inter crucem^Iefum: ft intra huius dijputattonis noßra Itmttes oratilt;gt; contineatur. Crux dr leßis eandempropemodum vim habentpietatis, modeßia» religionis', Cruciferi crucis imagine erant inßgniti : lefuita left faluatoris nomine Junt ornati. Quidmodeßiuslquidmagispium drreligiofumtlliscrtictfcris illofi-culo extitit? qui verecundi admodu,humani,humiles,abi(£ii,patres Cruciferi ap~ parebant,lfii quoq^ 1efuita,omni virtutumgenerefunt laruatitdomi enim, tanta folicitudtnedr diligentiageßusfuosconformant ,utnihil dtuerfum in illis appa-reat huic perfona quam fußinent : etiam capita eleganter dr moderatbin vnam partem inclinatahabenttvt vtdeanturlejiißmtltseßequtpendebat in cruce.Cru-ces etiampiblas dr fculptas habent, ettamin valuis fuorum collegiorum cruces pingunt. Inißatampulchra herbalatet antiquus illeferpens, intmicus d!'accu~ ßtorfiatrum Diabolustauthör dißidiorum ,perturbationum, bellorum inteßtno-rum, cadis df rapinarum, Dicite mthißtnSli Patres, pro vellrapietate, candore, modeßia,humanitate:quamobrem vosapudtßam homtnummultitudinem ; cunu beneuelentiam ita vobis coüegißis ; ut etiam multa multercula, immo verb pra-
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(lara
-ocr page 14-? elan mulleren «rnitmettt4 aurea at^ar^entea.quitàmarith fîtii am«r!tctns/i ^llantur.vobif libenter/urtopropemodumablata,tradant : libentiut tampeua^ ^foTuin fuorum caußt ad vos accédant, propter veflram tflam huinanitatem : dicite, qthtmobrem Htjpanicam inorarchiamin calum laudibiu effcrtis?cam commenda-tüfó'cxemplumilliiumonarchiatanquamadimitandumproponitislNonignora' tis,vt opinor,in HiJJiania dues non malos propter leutßtmam relltgionis fußidsh-nem ialtari contumeliis, onerari câluiintiù,notari ignominia.extlto puniri, morte deniq^ acerbißtma mulclari. Exflant,vin c larißiini,ißorumpatruni hacpraclara facinora,tn tabulisdcpt^laßoftaßispropterea’.ut iUudexemplum Htßanicum vos imitari velitis. Sednenadmedum commode oculos noHros tUa imagine crudtunt, tieq^fatis copiosequidipßfadant.oUendunt. Noneniinhic rflmalcrum exittis, quem oßendunt ißa imaginer, non hie terminis illorum fanltorum patrtim relligie t ont inet iir. Nam ad turbandos fepultorum manes progreditur tUorum modeSlia, charitas : cffodiuntur oßa, difitciuntur einer er. er quem terminum ,vtvit£ita tnißeriarum natura conflituit:vltra hunc terminumgraffatur ißa le/uitica man -ßuetudo,amp;charitas. Omißeram aSq^lamentabilem iUorumhominumconditio-ttem.Oregem crudelem.Oregnum ci^ periturum.Cogitate etiam at q^etiam,Senat ores Ampüßimf.num tantofurori locus inpatria noßra concedt debeat : vtfia-tribus noßris,propter diuerßas in relligioneßententias: hoc modo, hac cradelitate Ö'immanitatetlucis'huius'vßnra eripiatur: e^alqquamuisfint Catholici ; tarnen propter opes : vel vxoris vel filiaßormam, in numerum hareticorum referantur: qtita islorumßanllorum patrum cuptditatem, mantorum velparentum vita im-pedit. Dicite igitur aliquando patresßantH,fi idem in P.olonia facerepoßitis-.uuid fitisfaduri? Etiam tdud dicite, Si Hißanorum Eex patronus amp;nbsp;propemodum Deus ordinis veßrrhucin Poloniam,velmari,velterra exercitusßuos cupiat addu-ccre'.quidinquamfittsfaduripatresfandt leßuita? Video enim vortantssßumpti-bus tarn firmapalatia,prafidia, dr propiignaculaerigere, qua vos monaßeriaap-pcUatis'.quafivere,vtlunt,nonitHari debeaitt : domicilia/celeriim omnium,atqiie fiagittonim receptactila,appellaripoßint. Video Poßnania arcem munttißtmam, /ümmtsprafidqs à Vobis adificatameffe:amp; cum intra vrbts mania contineatiir: aditum tarnen advrbem patcfacercpoßet omnibus,cum qiiibus commiinrs eß vobis tupiditas. Regisp-iLttium Poßnanienje, nuUa parte, cum ißo vedropropiignaculo tß cotfercnd.im. lefiis locum in quo caput reponeret non habuif.in campis,in mon-tibusverßari potiusquaminvrbemaluit. leßuita in commodißtmo vrbium locoz ad mildes vel depellendos, velexcipicndos : fi velint vrbem oppugnare, cadrafii.t adificant. Video larcslaiüa, etiitm Liiblini, atq^ in alqs ciuitatibiu : eiitsdem ttiunitioi:is,fir,Mmenti, tantorum prafidiorum extrudas arcesivt non fchola-ßteos
-ocr page 15-fitzt! dbcere, aut tnuRercularum peccata (tgttofcere; fei ltUumgerere veBe w~ Jeantur. ^cjj!ondcteigiturpatrtsjatillt,at^j nicdefli,nuni etiannllesHiJfanuct exercitus,tutila palatia vellrafitis adniiffuri^iUimnnnirum Eijpantrutnlie-^is,cui vosdiuinos cultui trtbuitis ; prttfertim fi eo accedat Papdauthorttoi :ß quo^ eodtm vires fitasconférât, ttta ilia inßagitgs amp;nbsp;fcelertbus exercitata iu-uentus'. tütfciltcetveflrigreges aleatorum :tn qtitbus etiatnadulten, impuri, at-queomnes itnpudici verfantur. Quictem fint abfquere,abfquefedef neße,finefort Ullis : per vrbes pexo capillo ,tiitidi, tntbeibes, aut etiain barbati, volitanti qut totam induürtain fuam in neäurnis tiißdqs exproniunt. Expecio quid fitis' ^^fionfuri. Moneo tarnen ros patresJanüi i vt exiiliinetis tßos hotniiies non ade^ ßupidos eßeivtnon inttliigant,quo referantur omnta relira confiliaiqita iam ita inluceni produbla funt, vtoinnibus appareant. Cogitate etiatn atq^ etiam Senattres Amphßimi: ne,cum inter abieHtßinios hommes ,lefuitarum fiaudes fint deteüa ; vobis tantum confiltum prudentia defuiffe videatur : rt non animaduertere poßitis, quam horrendum exit tum nobis immineat. Qtiod etiam toturpiitseß,fiobliuifiaminiquibusßu^tbus iablata,^rqua naufiagta feierit 'Refpublicanoflra'.eo tempore,cumri amp;armis Cruetferorum Improbitas, muhts annis nonpotuit repritni: tanta contentione ,tanta/ängutnisprofufi6gt;ie multis annorum centurtts beüum gerebatur : vt ad illius temports memcriam, animus exhorrefcat, fuerunt enim tmnescampt, maiorum vi^rorumfaugutnecooperti. duts fuit illofeculo,tantoingerao, tanto acuinine, tanta prudentia piaditusivt perßteere potueritttalem exttum,amp;tarn trtHenhér luüunjum ac ton oi bt Chrt-iiianopericulofum; atq^multis Europapaittbuspernniofumeßcexpictandum, at^ metuendum ab Cruciferis l qui in locofanilo, in vrbe Hierofojjima, apud fepulchrum Domini viuebantlfcilicetfiudto commcmoratida morth chrtßi,erant tUi loco itaaffixf.vt tot um vtta fua currtculumtn co confninereßatuerenr. nbsp;nbsp;ta-
lemordinemomnium aätonum fuarum ampleblcrentur:vtnin:odtibitaret,illis homtnibus nihilpropoßtum futßeiprater tpjam piet at cm. Elabelant morailtria, (trtisfiatruniatqjororumfamilqs,vtillivocabant, dißinäa'.eä difiiplinä, ciuf-tnodt moribus informata,rt nihtl reperirent homtnes.quodin ilhs reprekenderevt: quaautem laudarent quaadmiraticnedignatudicaient, eaplutiiiia relpotius omniaextabant'. qiibfiebat,vt Principescertatim in eos bencfieiaionftrrtnt,/cd qubtantapietatis ér reüigionisfimulatio recidit,ler'oadmodum maiorcsrtHri intellexerunt :amp;magnojuo tualo experti funt,quid momenti habeat,ad decip. endos hominesfimulataptetas. Pos autem, vos Senat eres, qtii in loi um Frincipuin Mazoutaßtcceßijlis: cito,er nimtum cito numeria illorumßuctuumdepojhtfiist qutbusprouiü(iithacfuitiaclata,excitarailJaCruciferoruttmptfiateié bisiäßd
5 * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eundettt.
-ocr page 16-rundemfiopulum de!ati eßü,quiiftconfulco nbsp;nbsp;meditate naufia^iumfacereve-
Ittü. ConferteenimSenatores Amplißtmi lefuitas cum Crucifcris‘Vos, tnquam, quiprtmùminveflrumpatrocinium lefuitas recepifiis, Recordwiini Crucifero-runtyqiti exremotis rep^ionibtu advos opprimendos praßdtahabuertnt, r^ßmul adißisveßros patres,ißos inquam veflros GabaoHttas, oculos conuertite. Cogitate etiam atq^ etiain ut ab omnibus rebus mopes, nbsp;nbsp;egeni fuerint : citm primiim
hue ventßent ilii noflri Gabaonita. Jam verb quantos opespoßideant, quibus ar-ttbus coUedas, videtis. St verb rem totam bene, quemadtnodum debetts, exami-narevultisicogitateetiamat^etiam utnon adinodum longo interuallo anobis IIißanerumS.exßtremotus.aDantifio fix dierum ttinereabeß Antuerpia:qiia vrbs.dotnicilium,^ fides potent ta Jlißtanica eße dicitur. Quidagimus Senatores Antplißtmi, quidagimus ? Non nos contmouentatc^commonent altorutn regno-rum triflißima exempla,quod tantb eß magis admtranduin: quia ad vellram pru-dentiam rir rerum vfum, aceeßit etiam eruditio. Cur non euoluitis altorum re-gnorum hislorios? Cato iIle,cut omnium confinfu locus interfapientesprimus con-ceditur, cum vellet Romanis eapericula ante oculosponere, quo itlis immtnebant à Carthaginenßbus; ficus recentes,quo mari à vebtoribus adferebanturtin Senatum adferebat cum hac oratione. Qu dm prope iam inimici, ad patriam no fir am fui imp er q termines porrexerint, videtis'fatres conferiptt : illarum enim ficuum fuccus it a integer tn it mere retinetur: ut nulla videatur in tiltsfacia eße mutatif. amp;nbsp;quemadmodum ilto vuo recentes funt, dum adferuntur : it a quoq^ exercitus Carthaginenfium ,firmi,(^rrobulli,parati amp;erebli,non itineris molellia de-feßi'.poffunt aduolare. Recitaui Catonis verba : quibus animos füorum excitare voluit: valde accommodata, vt opiner, noHro huic temport. Quidenim efi Sena' tores Antplißtmi: quominus idem de nobis,aliquis Catodicere poßtt. Adferuntur ad nos poma Htfitanica illafuauifitma pulcherrima : maioribus nofiris incognita’, in quibus colorem,odorem,faporem,fuccum fi confideres:nuncprimum de arberibus decerpta eße videntur. Non ignoramus quantum de trimentum morum amp;nbsp;virtutts importent inpatriam noHram ; ißo deltcio Htßtanico nbsp;nbsp;Italtca. SUnt
multiviriprimarq ,quitntelUgunt,magis ac magts holitbus nolirts,in regnum no Hr urn adit urn patefieri : efr tarnen non cogitamus,quibiu artibus alierum régna euer fafintiiisdem Rempublicam nofir am iam adeb débilitât am eße,ut ruere inci-piat.Et in his tantis motibus amp;nbsp;ruinis,vos Senatores Amplifitmi,qutbus cura Rei-publico tradita eflivos,inquam in utramq^ aurem dormitis. Afincitis explorato-resißes Gabaonttas’.ifios inquam Jcfiiitas exploratoresHtfitantcos, quianteafue-rantpalltdt amp;/qualltdi,pannis puluere obfititnttne verb funt nttich amp;fitlendia ds, pot entes érgratiofi.Iios non videtis in regno nofiro it a ver far i : ut profuo arbi-
trit
-ocr page 17-ftritvelint Regemertgere;amp; iUiusauthoritattm totam drmM^atem.Mdlilfïdi-nem faam conuertere ? Non videtii quidmolianeur? Proigt;erabat alter in Sueciam plenii veliiieo^ omntum optnione celeriusperuenit. Alterfexaginta mitliaria tribus diebus Viennamcißüperuolauit. O celeritatemincredibilem.Onuntiumvo-lucrem.QuacaufaefitantaceleritatislVobtfnepatres faniliRegniadminißran-dicura it a commißa efl: utß paululum remiflritis:perituruin eße exiflimetis?qua ßeautreadduHiu e^incitatuseß, vnus veiler monachusprimariw:vellrorum cenßltorum modertitcr,ó' defenfor : utmumu illud pacts conllitaenda inter Stephana Regem, e^ M.agnum Dacem Mofihouia ßifciperet? Q^amobrem iflam pa-tificationemßbi non traditamfmnpßt? Tantümiie vobis authsritatispatresfanât trtbuittsle^tantumprudentiatn vobiseße exiHimatts.: vtcredatis omîtes con-ditiones pacis VOS aniinaJuertere coflituere poße,comodas patria noßratquam' nisneßiatisqtiibusdecaußs,quam magnisatq^ardaistamlongum.tamgraue periculofim bed'tmgereretur.? Maltorum voctbuscelebratum dtuvjarpatum eflpmuerbiU HtQuitqutilagit mandas,ntonaibitsvulteßeßcundastquodtarnpul-(hrè vobislefiitCi(,(^vrßohaicprjncipi.{onaenit:^uaM-atiam vobis conaeiiiret Jiernhardinaram t de horridus hàbittu : à quo vos ita abhorrvtis, vt etiam mentio tdau fit vobts '.'Aide molefla. fortaßa propterea : ne earn quam habet is grat iam anuttatis ßihunc n!torem,cr hanc elegantiam : qua vobis multorum hominuin arnorem codgit, cuciilo contegatà, atq^ ita obfiuramreddatis. Sedqua isla efl tcmei itas.iKcer Cantos principes amp;nbsp;Moitarcbas authorttatem faam ita interpo-nereitanq’iamßantea nihilfapientia tn omnibus Senatartbusfuißet. Jam verb quam fuerit fltidiofuspa,is clrgcntis noflra, is vefler pater : libellus quem poflea edid’tabondetndicat:pknus coitttimeliaram är malediHorum, JJuncßextera-rumnationum bomtaeslegeri»t,quibtis »ondummoresnollrifunt cognitdcxtHi-mabtintyinPelotiia nudam eßepietatcm,nullam rationem,nullam virtutem, nullum or dinetn. tEttamreliquileßitta Monachi huitss ducis exemplum fequuntur. Pmittunrßibinde,non foliim iUosfaos iauenes ad omnia factnora exercitatos : verum etiam nbsp;libellos: qaibus calamitofamfamam ,ranqaam flammam dy incen-
dium,ia noSra Rapubliea (iues;vtros bonos: volant excitare. JIacquamuisita fintitamen tUi viauntdelicate amp;nbsp;faautter-, nonfolitm nudas panas fuorumfaci-norum non tnetuancifed magr.osetiam honoresßbtdeferri debere exillimant. Magnifictappedaricupiunf.atqjadtanttnoiiiiniscirdignitatisßde conßrmanda, omnibus artibusmultapradiacodiguntz velpotiiisab qs hominibtts, quifadacem ßemprecio emerenon dabttant,oppida nbsp;pradia exigunt. Atq^ hocpablo nobtli-
tatem, qua efl ornamentum tnpace^ praßdium nbsp;nbsp;robiir tn bello : qua fanguinem
Juumpropatriafduteeßunditfinmaioi esangufltas redigunt. Sunt multi equi^
C tesvi^
-ocr page 18-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
*
Ä virifortißinti amp;nbsp;conflantißtmi.ßngular'i animi nbsp;nbsp;nbsp;confilij nia^nitudine prj-
dtti.guorutn maio'i es in bellofortißim'eoccubuerut’. patrimonia faa pro patritf»^ /alute effuderunf.ipfi qaoi^ magnam vtta ßua partem in aula He^ um collocàrunti hi aliquotfamulos quotidiant mtniflerq vix alere poßunt. ißi verb patres Gabao' nita, hocaffecuttfunt'.pietateßmulata, tllo vultu amp;habitu addectpiendos homines comparato'.vt multos non tantummodo Equitesßd etiam regni Senatores iailf optbusßuperent-.eosq^ non tantitm contemnere, verum tarn adcadem quosdam : àquot; animo, (s' oculu fuis, er libellis deßgnare incipiant. O tempora, ô mores,ô magnam iniquitatem hominum.Le^ibus cautum efl:ne homoperegrtnus, adaliquai» dignitatemcumeptbusRegniconiunblanr.ne ettam homoplebems,aßirare velit. Vt legis ifltus authoritas contempta iaceat,quid muit is opus efl demonflrareliflud enimmultorum vocibus,immo verb multorum graut amp;nbsp;acerba oratione repre-henfum eßltßudin omnibus eomttijsRegni,omntum prope Senat orum damortbiu not at urn eß:^r tarnen non animaduerttmus, lefuttas hommes obfiuros,peregri-nos,amp;plebeios,tanta bona regni inuadere ? immo verb iam non pauci repenunttir nobiles regni noßri: quife cum lUis coniungunt ,i!rfua nomina in ilium ordinem monachorum referunt: ad perpetuum familiafua tgnominiam, malunt tntermo-nachos,quam inter nobtlespatricios viuere.. O cacas hominum mentes, ôpeélora caca-Non vtdemus Senatores? Italos at Hißanoseße,quos tlli iam generales patres appeUantive-reautem duces fedtttonum, i^rconßitrattonum inpatria noßra nominaripoffunt. ißi duces iam templa Cracouia occupaueruntiSacerdotes qut in iUü templis facru praerant^nofiros praceptores:homines atate drmorbo confeüot'. ßdtbus fuü eqeiuntatq^ exturbant. apud Polockam,villas Parochorum eripiuntt velpotius iamiurisquadamßmulattone eripuerunt. In multisregionibus Rutenia omnesillaspartes optmas,amp;ferttles-,vbertateagrorum, varietatefiucluum, ma-gnitudinepaflionis ,érmultitudtne omnium rerum qua exportantur, praflan-ttßtmas muadunt'.Juorum agrorum terminos,infingulos menfes extendunt; nobties nbsp;nbsp;reliquos homines vtiles Reipublica exterminât: patrits fedibus nudos prorfut
eqctuntimultas viditas praeJarasfceminas eb deducunt, vt coganturfuisfilijs bonif erepta,illortinifintbusadtungere:ltberos/uos ßemparentum, memoriam nominu, /ubfidiumgcneris,h£redes famihaßeßgnatos Reipublica ctues’.patrimonio priua-re. OmilcramtUorumfiliorumconditionem.In omnibusconuiuiis difutatur quo-tidie, in comittis,in omni hominum nobiltum concurfu, vim dulctßima patria noßra fieri. T efiantur multi prudentes, c? pat ria amantes virf.vtolart patriam,fi il-lius bona tn eos homines conferantur, quorum nulla tn Rempublicam mérita ex-flentiqui temporepacis nbsp;nbsp;btlli,in Reipublicaftltitcdefendenda,^ dignttatcam-
^ltficanda,optramjiiamnon(ollocant:quinon vitmnfitampro faltite patria ef fundunt.
-ocr page 19-'fundUnt.QuidveroIe/üiti^hal/ent,gncJ vtilefit patrii ttoHrd ? immoverotjuid' habentjquodnonßtpernuto/umnobuotiintbus? Q^uidhabentprater ad:nirabile}tt-fecunta itiAgnituditietn:HiJpanicisartibus, hoceßfraudtbue codeélain ? qnanipe-tun'tamSenatores,vtvtdetis,adagrosamp[tßcandos,adpalitttafuaexilruend4Co-ferunt : reliquain ad not oppugnandos ^iugulandes con/eruant. Habent vbtque anitiii relaxandtgratta'.rura ameena,(^fuburbana'.plura ettam pradia.nej^ tame ilium niß praclarum (y propinquum : domos refer tas vaßs Turcteis (ir italicis. Quid praterea auri, quid argenti,apudillos eßeputatu ? tantiimfiilicet,qua}i--tùmemultis familqs coaceruart redigionü ßmulatione potuit. Famtltam verb quantam quam varqs (um arttßcijs habeant:qutd ego dicani-'ut emm omittam (equos,picores,alias artesvulgares:vtdetü utquotidtanocaiituvocum,(^ner-uorum tibiarum’. tota vicinttasperfonet,illius vrbisquamfemeloccupaueritnt. ettam vt omnes faeerdotes deßictant.ut neminem hominem praße eße purent zut ß folosfancies,ßolos doiios exijiimcnt. Quidfuturum eßeputatis Senatores :ßquit upertiiishacreprehenderevelit ? ßqu'oßeilenti^itantt quottdtant Junipttts
' effußones,muitis rattonibus demonfiret? ft quis ettampofiulet,ut ea bona qua tur-piterhislenocittttsßtis occupauerunthoneße dimittant? ^ißamcoUigendaruni opumrattonem,quamhumana aquttate defenderenonpoßunt,diutna relligione tuen definattt ? quos tumult us ? quas per tur bat iones futur as eße extilimatis? queni putatis ab barefeos crimine liberum fore?nullum cert'e niß hunc,qut adillo-rum nutum nbsp;voluntoaemfit afcommodatusfuturus, Stephanus Rex adturauit
fe omni ratione pacem effe conferuaturumz inter eos, quorum in relligione/tint difcrepantesfententia.Quamobrem igttur,homines nout, c^peregrini tn regnum nofirumfunt receptilqui dum feruntfcmtna dtfcordiarum,bellorum cittiliunidn-ternosamp;(ontranos:itavittunt,vt cutieulam fuatn curent zpccuntani coUigant; quicqutdefipretiofiin altcuitis Equitis domo, tlludadfe pertrahant : in fiaude Cf ex fiatideviuant?Curnon retineturauthoritas concilq tllius aniplifitmt.c^ facra^ tißimi Lateranenfisiquodvetuitme tn poflerum nouaaliqua monacborumfamilnt à quoquam mfiituatur? Intellexerunt homines Hit fapicntifi/mi : quod quanta fiataccefiioadmonachorumfamtliasttantitm etiam detrahatur faettltatibus no-btltum,n’ercatorum,agrtcolarnm,viduarum,ér’ reliquorumordttium. Voluerunt igttur tilt virifanbii,orbi Chrifiiatio confulere: ne crcfiente numero niunachorum. tanquamfundi calamitat etopprimantur bont prudentes ctues pa!ria,amp;vidua. Metuebant ne cores decideret : quod iam fieri vtdemtis :vtcrefcente malahacle-ftùtaïum trnquam vtpei arumprogenie:augeai!tur etiam tUa mala,qua mcttienda funtabhtshcmimbttstqui, in octo (f ciboalieno, nonpoßunt nifi ad perniciempa-triaviuere. VtdetùentmSenatores quid eßecertnt Cruciferi: videtisetiamquid
C a factant
-ocr page 20-fftcMttt lefuitit.Sedquorfum hM-em^s^Sa oratio,Sen^tares AmpUfimi f quit . tnimfailurusfitfummtu Pontiftx,nondumfcimtu: qucm etiam hoe confihum ce^ f ijje ex multis intelleximiu ; vt ißof lefuttM ex hocß/lendore , in aridiorit horridtoris vitlt;t circulum re ducat: vt omnibus fit perßieuum, tUos efie mona-chosjioefortafiisbeatifiimi patris confilium, ad Ecclefia tranquillitatem habet aliquid momenti’.fid metuo,neparumadinodum aut omnino tiihtlad has perturbât tones mitigandas:quafiunt à lefiuitis excitata, conférât: amp;nbsp;ad itia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in
commoda atq^ detrimenta qua Reipublica allata funt, compenfanda. Idt entm, ut efi monachorum ingeniuin,ptlum nonanimum mutabunt. Quawobrem oportet nos femperefie excitât os, eretlos nbsp;nbsp;propemodum animisijmannatos: ne blanda
antfiipplici oratione,aut etiam pietatis fimulattone fallamur. Satis eniin iam^ fiatis opprefii fitmtu:multorum nobiliurn damns fitnt euer (a tfartunx vexata, dtfi fipatiagricola,raptata(on!uges: multi nobilcs,incredibtlip;etate lt;^ainareinpa-tiiam mapnis m anpufiiis verfimtur, propemodum ad ped- s tfiorurn le fui '^arum abieciijunt: n:ul:t/ubditinobilinm in Liruaniaat^jin Maz.onia.pertuler!int cru-delitatem tfiorurn Iefiàiagt; um:pulfifunt fed/bus.patrtis facts,àtjlraclt à fuis. Vidc-relicetmultsjs ociilis Jacrhymmitjbus,fquallidos, fape etiam jerdtdatos dr reos, l'idetisquetidteinapnamascefitanem adnumerumiflorum lefuttarnmfiert, l'i-detisniultosex Uifitania at ^Italia aduolare. Animaduertttü ,vtopinor,alta fitter dot ibus iniqufiimani vim fieri : virasfenos facer dot es nofiros, ab tfiis Tefiiitis . mifere iablatos dr répudiâtes perterritas. drfedibus/uis exturbatas ejfe. Hiquem prater vos appellent, habent neminem. Vobis fuas fortuit as canimendant. Vobis axiflimationem committuntacfient vita rcltipua. Mtferum efiextut barifortunu omnibus,mifèritts ctim iniurta. Conftitutte etiam rains ante oculos, reliquat utn hominum nobilium dt agricolarum mifiram finectutem. qui it a bonis fuis fioltati funtiut cttin videant lefuitastnfuis bonispaterjtis domiitarizipfifiliosatq^fiUai (uas iuuare nonpofitnt. Hi vos orantatq^ obfecrant iuddces’.ntadtllorum dolorem fiublcuandum vel recordatione parentum veftroruin, jdf Itberoruin iucunditate cominoueaminitdrpietatiatqj indulgent ta vefira feruiatis. Omîtes Or dînes Repni .yos orantatq^-ûbfeaant, Senatores AmpUfiinii : utpatriafalutetn ante oculos ve-firosconfiituatis. Ltbertai,enim a^tur nafira, qua eft commendata vobis;vitâ,for-tunâ omnium banorumapitur.-quocupiditatem infiaitam cum immani crudeli-tate intenduiit, ifti Hypaniatq^ Itali le fuit a. Quorum poîentiam cum immani cupiditate coniunblam,nifi reprefferitis:videte Senatores Amplifitmi : ne hoc tan-pore,quo niaximi Refiublicafitpietiatndrauthoritatein veftram requtfif.patna, dr vobis,atqpvefiris omnibus:qutbus omnia propemodit debet is, defuijfe vsde.siiitnt.