Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.library.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned In full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

FL. VEGETIl

R E N A T I V I R I

illuftris de re Militari libri quatuor.

S E X T I IVLÎI FRONTINI viri confularis de Strate-gematis libri totideni.

AE L I A N I deinftruendis Aciebus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libervnus.

M 0 D E S T I de vocabuJis rei Militaris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liber vnus.

Item piduræ belbcæ exx paflim Vegetio adiedæ. ColJata funt omnia ad an-tiquos codices,maxime BVD AE 1 , quod teftabitur Aelianus.

Lutetiæ apud Chriftianum Wechelum, fub feuto Bafilienfi.

AnnoM.D.XXXII.decimo Kalendas Septembres.

R E K V M E T VERBORVM IN VE-

INDEX

IN F R O N T I N V M.

INDEX

IN FRONTINVM.

FLAVII VEGETII

yiRI ILLVSTRIS, AD VALEN-tinianum Auguftum Epitoma inftitutorum rei militaris, cx Commcntariis Catonis Cd £ j Traiani, Hadriani, ôi. Frontini.

Libri primi

PROLOG VS.

Ntiquis temporibusmos fuit, bonarum artiuin (ludia. dare literis, atquc in Jibros redada offèrre principibus . Quia ncque rede aliquid inchoatur, nifipoft dcum fauerit impera-tor:ncquc quéquam magis f decet vel mdiora fcire,vel plura opcrW quam principcm,cuius dodrina omnibus poteft prodeflc fub iedis. Quod Odauium Auguftu, ac bonos dehinc principes libenter habuilTc, frequcntibus declaratorexemplis. Sic rcgnantium teftimo-uiis crcuit eloquentia, dum non culpatur audacia . Hac ego imitationc com-pulfus, dum confidero clementiam veftram, aufibus literarum magis ignolcerc • pofle,quàm cæteros, tanto inferiorem me antiquis fcriptoribus eflè vix fenfi, li cetin hocopufculo,nec vcrborum concinnitas fit necelfaria,nec acumen ingc-uii, fèd labor diligens ac fidelis; vt ea qup apud diuerlos biftoricos, vel armorQ difciplinam docentes, dilpcrla amp;nbsp;inuoluta cclantur,pro vnlitatc Romana prö-ferantur in medium. De dclcdu igitur att^ cxercitatione tyronum,per quofda gradus amp;nbsp;titulos antiquam confuetudinem conamur oftcnderc. Non quo tibi imperatorinuide,ifta videanturincognita, led vt quæ(ponteproreip. falutc dilponis,agnofcas olim cuftodiflc Romani imperii conditorcs:amp; in hoc paruo libello,quicquid de maximis rebus,lèmp^ ncccfîarnsrequirédû credisjinucnias.

J^ROMANOS,OMNES GENTES SOLAîfe» Armorum cxercitatione viciflè.

N omni autcm prælio non tam multitudo 8^ virtus indoda, quam ars 8^ excrcitium lolent praeftarc vidoriam . Nullacnim alia revile demus populum Romanu fibi orbem f fubegifle terrarum, nifi ar- fubiedJlt morum exercitio,difciplina caftrorum,vfuque militiæ. Quid enim aduerfus Gallorum multitudinem,paucitas Romana valuiflet^Quid aduerfus Germanoru proceritate,breuitas potuilfet audere^Hifpanos quidem non tantu numero led etiä viribus corporû,noftris præftitilfe,manifcftum eft.Aphrorum dolisatque diuitiiâ Icmpcr imparesfuimus . Graecorum artibus prudentiâque nos vinci,nemo vnquàm dubitauit. Sed aduerlus omnia profiiit tyronem foler tcm eligere,ius(vtitadixerim)armorum doccre, difciplinam quotidiano exer citio roborare, quæcun^ euenire in acte atquc in prælüs poirent,omnia in ca- -pedri meditatione prænofcerc,(euere in deCdes tvindicate. Scidia cnim rei bel

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FLAVIIVEGETIl

*

Iîcæ,dimicandi nutrit audacu.Ncmo fa cere metuit, quod iè bene didiciflc có-fidit.Etenim in certamine bellorum,exercitata paucitasad vidoriam promp« ^4«, oreft: f rudis8^indodamultitudo,expofitafemperad cædein. ruäts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ex quibus rcgionibus tyro eligendus. Cap-

RErum ordo depofcit,vt ex quibus prouinciis vel regionibus tyroncslege di fint,prima parte tradetur. Confiât enim,m omnibus Iocisamp; ignauos firenuos nafii. Sed tarnen, qma gens gentem præccdit in bcllo, amp;nbsp;plaga call non ad robur corporum tantum, fidetiam animorum plurimum valet, quo Jocoeaquæà dodiflimisbominibuscoprobatafunt, noomittam. Onincsna tiones,quæ vicinæ funt foli,nimio calorc ficcatas,amplius quidem faperc, fed niinus habere fanguinis dicunt: ac propterca confiantia ac fiducia t cominus non habere pugnadi,quia metuunt vulncra, qui fe exiguum fanguinem habe re nouerint.Contra, feptentrionalss popuh, remoti à ioJis ardoribus,inconfuh tiores quidem,ied tarnen largo fanguinc redundantes,iunt ad beJla prompuiG mi.Tyrones igitur de tcmpcratioribus legedi funt pJagis, quibus amp;nbsp;copia fan guinis fuppetat ad vulnerum mortis^ côtemptû, 8^ no poffit deeife prudetia, res^ f quæ 8^ modefiia feruat in caftris,8C no paru prodefi in dimicatione,confiliis«' Vtrum ex agris an ex vrbibus vtiliores fint tyrones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap-IH*'

Equitur,vtrura ex agris,an de vrbibus vtilior tyro fit,requiramus. De qua parte,nunquam credo potuiife dubitari, aptiorem armis rufiicam plebem, quæ fub diuo 8d in labore nutritur,fob’s patiens, vmbræ negligens, balnearum nefcia,deliciarum ignara,fimplicis animi, paruo contenta, duratis ad omnela-borum tolerantiam membris: cui gefiarc ferrum,foiram ducere,onus ferre,co-fuetudo de rule efi. Interdum tarnen neceifitasexigit, etiam vrbanosad arma compelli:qui vbi nomen dederc miliaæ,primu laborare,decurrere,portare pon-dus,amp; iblem puluerem^ ferre codifiant; parco vidu vtantur 8C rufiico, interdum fub diuo,interdum fub papilionibus,comorentur. Tunc demu ad vfum erudiatur armorum: amp;, fi longior expeditio emcrgit,in angariis plurimum dc-tinendi funt, procul^ habendi à ciuitatis illecebris: vteo modo, corporibus eorum robur accedat,amp;^ animis.Nec inficiandum efi,pofi vrbem conditam,Ro manos ex ciuitate profedos ad bellum fimper : fid tunc nullis voluptatibus, nullis deliciis frangebatur. Sudore curfu amp;nbsp;capeftri cxcrciho collcdu natans iu-uetus abluebatin Tybcri.Ide bellator,ideagricola,genera tatu mutabat armo Qftinfu« lu.Quod vfc^ adco veru efi vt aranti Quintio Cincinnato ,viro optimo,dida-ctncinMtut futa confict oblata.Exagris ergo fupplendurobur præcipue videtur cxercitus. dlt;lt;3a;or. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim quomodo minus timet morte , qui minus deliciarfi nouit in vita.

Cuius ætatis tyrones probandi fint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. IIII.

Tlt;T Vnc,qua ætate milites legi cohucniat,exploremus.Et quidem, fi antiqua d- confuetudo firuada efi, incipientem pubertatem ad dcledum cogendara ^’^Gus ignorat.No enim tatum celcrius,fid etiam pertedius f imbibuntur,quae aUcritas difiutur à pueris. Deinde militaris t alacritatis faltus 8^ curfus ante tdadus eft, quàm

DE RE MILITARI LIB. î. i

quâm corpus ætate pigrcfcat. Velocitas cnim cft, quæ pcrccpto cxercitlo gt;nbsp;ftrc- Sahtßi.in nuum eiiicit bellatorcni. Adolclccntes legendi lunt ûcut ait Saluftius. Nam primum iüuentu«, fnnul ac btllb paticns crat,in caftrispcrlaborisvfuni militi-am difcebat Meliuscnnn tfi vtexeiciiatusiuuenis caulêtur artatem ncndûad-ucniflepugnandijquàm doJeatprætcriiflè.Habeatétiam Ijpacium vrnùerfà di-fcendi. Ncque cnini parua aut kuis ars videtur aimoium,b'ue cquikm, fivepe* ditcin lagittarium vdis Lmbuere,Iîue Icutatu armaturæ numéros, cmncs^ ftus docere,ne Iqcuni dekrat,ne ordines (urbet,vt nuffile dtfiinato iâuamp; ma gnis viribus iaciat,vt foflam ducere,Indes identer ßgere norit,tradlate kutum, obliquis idibus venientia tcla dcfeâerc, pJagaîu piudenter vitarc, audader inferre.Huic talitcr inftituto tyroni,pugnare aducrlum quoflibet boßes in SLcic fbrnudo non crit, lèd voluptas.

Qua ßatura tyroncs iïnt probandi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V•-

PRoccritate tyronu,à Mario cófule ad vidoiia fcio ïèmp cxada,ita,Vt lenos pedes,vel certe quinos 8ó denas vncias babétes inter aJares équités,vel in pri mis legionû cohonibus probarétur.Sed tunc erat amplior multitudo;8if plures militiani lequebantur armatam. Needum enim ciuilis pars florentiorem addu Xeratiuuentutem. Si ergo neccflitascxcgerit,non tarn ßaturx rationem couc-mt babere,quani virium.Et iplo Homeroteße non lallimur,quiTydeum mi-noremquidem corpore,led fortiorem tanimis fuifle ßgniiica.t»

Ex vuku 8lt;f corporis pofitione agnofciin cligcndo qui meliores poiïint efle tyrones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

SEd qui deledlum aduruseß, vehementer intendatvt exvuitu,exoculis,ex onini confirmatione membrorum eos cligat, qui implere valeant officium bellatoris.Nanqp non tantum in bcminibus, led etiam in equis canibus vir-tus multis declaratur indiciis, ßcut doffiffimorum heminum dilciplina com-prebenditurtquod etiam in apibus Mantuanusauffor dicit eße lèruâdum. Nam duo funt genera:hic melior, infignis amp;nbsp;ore

Et rucilis clarus fquammis; illehorridus, alter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jw,

Dcfîdia,Iatâmlt;^ trabens inglorius aluum.

Sitergo adolefcens Martio operi deputandus,vigiÏantibös ocülis,ereaa ccrui-ce,lato pcdore,bumeris mufculofis,valentibus digitis,longioribus bracbiis,ve-tre modieus,exilior cruribus,lurjs amp;nbsp;pedibus non fiiperflua carnc dißetis: fed neruorum duritia colleäis. Cum hæc figna in tyronc deprebenderis, proceri-tatem non magnopere defideres. Vtilius eß cnim fortes milites eße, q grandes.

Cuius artis tyrones vcl eligcndi fint vel rclpücndi. Cap* VII.

SEquitur,vt cuius artis tyroncs vel eligcndi vcl penitus relpticndi fint, inda-gemus. Pifcatorcs,aucupes,dulciarios,Iintbconcs, omnefq^qui aliquid tra-ffalTe videntur ad gyngcea pertinens, longe arbitror pellcdos à caßris. Fabros ferrarios,carpentarios, macellarios, 8d ceruorum aproiumque vchatores, con*

An uenit

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F L A V I I V E G E T I I

uenit Ibciare milinæ. Et hoc eft in quo totius reip. Glus vfcrtituf, vt tyrones non tantum corporibus, fed etiam animis præftantiftîmi deJigantur.Vircs rc-gm amp;nbsp;Romani'nommis fundamentuin inpnmat deledorum exammationc confiftunt. Nec leue putetur hoc ofticium, aut paftim quibufcunquc madan-dum , quod apud Veteres inter tarn varia genera virtutum,in Scrtorio præci-pueconftat efle iaudatum luuentusenim, cui defcnfoprouinciarum,cui com-mittenda bellorum fortuna Si genere, fi copia fuppetat, moribus debet cx-ccIlere.Honeftas enim idoneum militem reddit.Verecundiadum prohibetfu* gere Facit eiTc viiloreny .Quid enim prodeft ft exerceatur ignauus G pluribus ftipendiis moretur in caftris Nunqudm exercitus profecit tempore belli, cuius eleäia ii^ probandis tyronibus claudicarit f elector . Et quantum vfu experimentif-que cognouimus, hinc tot vbiqueab hoftibusiJlatæ funtclades, dum longa pax militem negligentius incuriofius^ legit,dum honeftiorcs quique ciuilia fe-(ftantur oFFicia, dum pofteftoribus addidi tyrones , per gratiam aut difliniu-lationem probantur , tales^ fociantur armis,quales domini habere faftidiunt. A magnis ergo viris magna diligentia idoneoseligi conuenit iuniores.

Quando tyrones ftgnandi fint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VIII.

SEd non ftatim pundis fignorum infcribendus eft tyro deledus: verum ante exercitio prætentandus, vt vtrum vere tanto operi aptus fit, polfit cogno-fei. Et velocitas in illo requirenda videtur Si robur, Si vtrum armorum di-fciplinam edifeerc valcat, vtrum habeat confidentiam militarem . Plcriquc enim quamuis in Ipecic non improbabiles videantur,tarnen experimdis com-probantur indigni. Repudiandi ergo minus vtiles amp;nbsp;in locum eorum ftrenu-iflimi fubrogandi funt. In omni enim conflidu non tarn prodeft multitudo, quàm virtus. Signatis itaque tyronibus per quotidiana exercitia, armorum eft demonftranda dodrina . Sedhuius rei vfum diflimulatio longæ fæcuritatis aboleuit. Quem inuenias qui docerepoftit quod ipfe non didicit?’ De hyftoriis ergo vel libris nobis antiqua confuetudo repeteda eft. Sed illi res geftas Si euen tus tantum Icripftre bellorum,ifta quæ nunc quærimus tanquàm nota linqud tes. Lacedæmonii quidem. Si Athenienfes, alii^ Græcorum in libros retule-re complura, quæ vocantur. Sed nos difeiphnam militarem popuIiRo. debemus iuquirere qui ex paruis finibus imperium fuum penè fobs regioni-Seriptorei bus, Si mundi ipfius fine diftendit. Hæc necelTitas compulit euolutis audori-rrtmüimw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opufculo fidcIiITime diccre,quæ Catoille Cenforius de difei

plinamilitari fcripfit, quæ Cornelius Celfus,quæ Frontinus perftringenda duxerunt,quæ Paternus diligentiffimus iuris militarisaflertor inlibros redegit, quæ Augufti Traiani, Adrian!^ conftitutionibus cauta funt.

Nihil enim mihi audoritatis alfumo, fed horum , quos fupra retuli, ea quæ dilperG fiint, velut in ordinem Si abbreuiationes, quæ epitomata dicuntur, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conferibo.

Ad gradum

DE RE MILITARI LIB. I.

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;Ad gradum irulitarem amp;nbsp;curium amp;

fàJtura exercendostyroncs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. IX.

ipRimis ergo mcditationum auipicns, tyrones nuJitarem edoccndi fiintgra-dum .Nihii enim magis m itmere vcl in acie cuftodicd um eft,quàm vt om- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

nes nuJjtes meedendi ordiné feruent. Quod aliter fieri non poteft,nifi vt afiiduo exercitio ambularc celcriter æqualïter diCcant. Penculum enim fæpe ab bo-ftïbus grauiffimum fuftinet diuilus inordinatusexercitus.Militari ergo gra.* dujviginti milia pafluum,horis quinque duntaxat æfliuis conficienda iiint.Ple no autem gradu, qui citatior eft, totidem Boris viginti quatuor milia peragen-dafunt.Quicquidaddideris iam curfus eft,cuius f^cium non poteft diffiniri. Sed ad curfum prsecipue aftueiaciendi fiint lunioixs, vt maiore impetu in ho-ftes procurrant, vt loca opportuna celeriter,cum vfus aduenerit, occupent; vel aduerfanïs idem facerc voJentibns,præoccupcnt ; vt ad explorandum alacritcr pergant, alacrius rcdeant,vt fiigientium terga faciJius comprehendant. Ad lal-tu etiani quo vcl foflæ tranfiliunrur,vcl impcdiens aliqua altitudo fuperatur,ex-ercenduseft miles; vt cG eiufmodi difficultates euenerint,poffint fine laborc tra-firc. Præterea in ip io conflidu acdimicatione telorum bellator cum curfu fal-tu(^ veniensjaduerfarii perftringit oculos,mcntcm^ deterret, priuique plagam infligit,quàm illc ad cauendG vcl ad refiftendum fc prpparet.De exercitio Pom pomprif a peil niagni, Saluftius hoc memorat, cum alacribus faltu, cum velocibus cur- erdijMM, fii, cum vaÜdis vede certabat. Neque enim ille aliter potuiflèt par eße Sertorio, Dili ie Sc milites frequentibus exercinis præparaiTet ad pradia.

Ad vfum natandi excrccndos tyrones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. X*

NAtadi vfiim æftiuis menfibus omnis aequalitcr debet tyro condiicereznon enimfemper flumina pontibus tranfeuntur , led Sd ccdens iniequens natare cogitur frequenter excrcitus . Sæpe repentinis hymbribus vcl niuibus folentexundare torrentes .Et ignorantia non iolum ab bofte,ièd etiam ab ipfis aquis difcrimen incurrit zidcoque Romani vetcres, quos tot Bella amp;nbsp;continua ^ricula, ad omnem rci militaris erudierant artem, campum Martium vicinu * ' Tybcri delegeruntzin quo iuuentus poft cxercitium armorum,fudorem,pulue- • remque dilueret, ac lalTitudinem curfufque laborcm natando deponeret. Non folum autem pedites, led amp;nbsp;équités ipfóique equos vel lixasfquos galearios vo- . , cant)ad natandum excr cere per com modum eft; nc quid imperitis,cuni necei-fitas immmebit, eueniat.

Quemadmodum ad feuta viminca velad palos antiqui exerccbant tyrones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XL

. »

A Ntiqui ( ficut inuenitur inlibris)bocgcncre excrcuerc tyrones. Scuta jf^de vimine in modum cratium corrotundata texebantzita vt duplum pondus cratis |iaberet , quam feutum publicum habere confueuit.

A Hi lidcmÿ

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FLAVII VEGETII

lidem^ ckuas ligncâ.s, duplicis æque ponderis,pro gladiïs tyronibus dabant. Eoque modo non tantum mane, fed etiam poft meridiem exercebantur ad pa-Prflorw» los.Palorum enim vfusiiô Iblum militibusjèd etiam gladiatoribus plurimum prodeft.Nec vnquàtn aut harena,aut campus inuiclum ^rmis virum probauitj nifi qui diligenter exercitatus docebatur ad palum. A fingulis autem tyronibus - fînguli pâli defigebatur in terram,ita vt mutare non poflênt,amp; ièx pedibus cmi nerent.Contra ilium palum,tanquàm contra aduerlarium,tyro cum crate ilia amp;nbsp;claua,velut cum gladio le exercebat fcuto: vt nunc quafî caput aut faciem peterct,nunc àlateribus minaretur, interdum cotenderet poplités amp;nbsp;crura fuc-cidere,reccderet,airultaret,infiliret,ôd quafi præfenté aduerfariû, fie palum omni impetu, omni belladi arte tétaret.In qua meditatione lèruabatur ilia cautela,vt ïta ty ro ad inferendû vulnus infurgeret, ne qua ex parte pateret ipfead plaga.

Non cælîm lèd pundim ferire docendos tyrones. Cap.XlI.

quot;pRæterea non cælîm , lèd punclim ferire difeebant. Nam cælîm pugnantes non lolum facile vicere, fed etiam derifere Romani.Cæla enim quouis im-petu veniat,non frequenter interficit: cum 8ô armis vitalia defendantur,amp; olTi-bus. At contra punda,duas vncias adada,mortalis eft .Necclfe eft enim vt vita lia pçnetret,quicquid immergitur. Deinde du cælà infertur, brachiû dextrura ......, latus^ nudatur.Punda autem tedo corpore infertur, amp;nbsp;aduerlàriû fauciat ante guàm videatur. Ideo^ ad dimicandum bocpræcipue genere vlos elfe confiât Komanos: duplicis autem poderis ilia cratisamp; claua ideo dabantur,vt cum ve-ra leuiora arma tyro fumpfilfet, velut grauiore pondère liberatus, fecurior alacriorç pugnaret.

Armaturam docendos tyrones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XIII.

quot;pRæterea illo exercitiigenere,quod armaturam vocant, amp;nbsp;à campi dodori-bus traditur,imbuédus eft tyro.Qui vfus vel ex parte feruatur.Goftat enim

8^ nunc in omnibus prælüs armaturam melius pugnare,quàm cæteros.Exquo intelligi debet,quantum exercitatus miles inexercitato fît melior : cum armatu-Veffrz“fort ra vtcumiÿ eruditi,reliquoscontubernales luosbellandi arte præcedant.Ita au-fuetudo. tem lèuere apud maiores exercitii dilciplina lèruata eft, vt amp;nbsp;dodores armoru duplicibusremunerarètur annonis:8ô militcs,qui paruminillaprælufîonepro-' lècerant,pro frumento ordeû cogerentur accipere: nec ante eîs in tritico redde retur annona,quàm fub prælèntia præfedi,tribunorum, vel principum experi-inentis datis, oftendilfent le omnia quæ erant in militari arte compleflè. Nihil enim neq^ firmius,neque loElicius,neque laudabilius eft rep . in qua abûdant milites eruditi.Non enim veftium nitor, vel auri vel argent! gemmarum^ copiæ hoftes aut ad reuêrentiam noftram, aut ad gratiam inclinant, lèd folo terrorc C4fon« nbsp;nbsp;fubiguntur armorum.Deinde in aliis rebus (fîcut ait Cato) fî quid erratum eft,

friuenU4. poteft poftmodu corrigi : Præliorü delida emendationé non recipiunt,cu ftatim poena lequaturerrorem . A ut enim confeftim pereunt,qui ignauè imperiteque pugnauerunt: aut in ftigam verfî, vidoribus vitra parcs elfe non audent.

“ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;........ Ad miflî

DE RE MILITARI )LIB. L r

Ad œiflîüa iacienda tyro exerccndus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XflII.«

SEd ad inceptum reuertor.Tyro,qui cum claua exercetur ad palum, haüiha. póderïs gra.u{onsj qüàm vera futura funt lacu/a, aduerfus illû pulû,taa quam aduerfus hominem iadare compelbtur. In qua re armorum dodor at--tendit, vtmagnis viribushaftile contorqneat, vt deftinato iéia vel in palum vcl luxta dirigat miflile. Eo enim exercitio ôi. lacertis robur accrefcit, laculandi vfus atque peritia acquiritur.

Sagittjs tyronem imbùèndum diligenter. Cap. XV.' ç Ed propdtertia,vel quarta pars iuniorum,quæ aptior potuerit reperiri areu-Obus îigncis,làgittis^ Iuforiis,ad illosipfos fèmp exercenda palos. At dodores ad bac re Si artifices ebgédi; Si maior adhibéda fblertia, vt areu diligeter ac fci-enter teneât,vt fortiter impleat,vt fîniftra fixa fît,vt dextei a cû ratione ducatur,vt ad illud quod tcriédûeft,oculus pariter ac animus cófèntiant,vt fîue in equo fîue in terra,rede lagittare doceat.Quâ arté Si dilci opus eft diligeter,Si quotidiano vfu exercitio^ feruari. Quantu auté vtilitatis boni iàgittarii in præliis habeat,-Cato in libris de diieiplina militari euidéter oftendit,8^ Claudius pluribus ia culatoribus ante inftitutis atque perdodis,bofte,cui prius irapar fuerat,fupera-uit.Apbn’canusquidem Scipio,cum aduerfumNumantinos,quiexercitum po pub Romani fub iugum milerant,enèeacie certaturus, aliter fuperiorem le futurum elfe non credidit,nifî in omnibus centünïs ledos làgittarios mifcuilTet.

Ad iadandos lapides fundis vel manu exercendos tyrones. Cap. XVI.'

A D lapides verô, vel manibus velfundisiacicndos,exerceri diligenter con- Bakaribu» ^uenit iuniores . Fundarum autem vfum primi Balearium înlularum ha- fundg fri» bitatores 8Ó inucniire,amp; îta petite exercuifle dicutur,vt matresparuos filios nul ’’’® lum cibum contingere fînerent, nifî quem ex funda deftinato lapide pereuflif» fent.Sæpe enim aduerfum bellatorescaflîdibus, cataphradis,loricis^ munitos, teretes lapides de fimda vel fuftibalo dcftinati,fagittis funt omnibus grauiores; cum mêbrisintegris,lætale tarnen vulnus importenf.Sd fîne inuidia lànguinis ,• hoftis lapidis idu intereat.In omnibus autem veterum praeliis funditores mili-taflè nullus ignorât. Quæ resideo ab vniucrfîs tyronibus frequenti exercitio dx feenda eft,quia fundam portare nullus eft labor.Etinterdueuenit,vt in lapido-fîs locis conflidus habeatur,vt aut mons fît aliquis defendendus aut collis,amp; ab oppugnatione caftellorûfîue ciuitatum,lapidibus barbari fundis^ funt pelledi.

De exercitio plumbatarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput XVII.

n J J M4rf»o54f PLumbatarum quoij cxercitatioCquasMartiobarbuIos vocant)eft tradenda iunioribus. Nam in lllynco dudum duæ legiones fucrunt, quæ lena milia militû babuerunt: quæ,quôd bis telis feienter vtebantur Si fortiter,Martiobar-« buli vocabantur.Per hos longo tempore ftrenuiffime conftat'omnia bel la con-feda : vftj eo,vt dum Diocletianus amp;nbsp;Maximianus ad imperium venifîcnt,pro merito virtutis hos Martiobarbulos,Iouiarios,atlt;^ Herculianos cenfîierint ap-pcllandosjcos^ cundis legionibus prgtuliflè doceantur.Qpinos autem Maftio

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A iiü barbulos

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FLAVII VEGE TI ï

barbulosmlcrtos fcuns portare cófueucrunt : quos fi opportune milites lacercnt propè lâgittariorum fcutati t imitari videniur officium. Nam hoftes equofquc confàuciantjpriufquàm non modo manu ad manum , fed ad iâum miffiiium potuerit peruenm.

Qiicmadmodum ad afccndcndosxquos tyrones exercendi fint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XVIII. -

NOn tantum autem à tyronibus, fed ctiam à ftipcndiariis militibus falùio cquorum diftrideeft ièmper cxaâa.Quem vfum vfcp ad bancaetatémJi-cetiam cum diffimulatione, perueniffe manifeftumeft.Equiligneihycmefub teâojæftate ponebantur in campo; fuper bos iuniores primo incrmcs,dum cou fuetudine proficeren tjdemde armati cogebantur afccnderc.Tantâque curacrat vt non fülum à dextris, fed etiam à finifiris partibus inülire Si défibré condi-feerentjeuaginatos etiam gJadios vcl contos tenentes. Hoc enim continua nic-ditationc facieb2nt,fcilicct vt ia tumuitu prælii fine mora afcenderent,qui tam ftudiofè exercebantur in pace.

Ad portandum pondus exercendos tyrones, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. X'X.

TZ)Ondusquoquebaiularevfquead LX libraSjSditer faccrc gradumilitari, frcquentilïimc cogendi funt iuniores, qui bus in arduis expeditionibus nc-ceflitas im minet annonâ pariter ac arma portandi.Nec boc credatur cflê diffl” eile fi vfus a'ccefferit : nibil enim eft quod non affidua méditatio fàcillimû red-dat. Qua ré atiquos milites faditauiflè,Vergilio ipfo teftepoteft cognofei q ait, Non fecus ac patnïs acer Komanus in armis

Jniufto fub fafee viam cum Garpit,amp;f bofti Ante expedatum pofitis flat in agmine caftris.

Quo armorum généré vfî fint antîqui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXJ

LOcus exigit, vt quo armorum generc,vel inftrue'ndi, vel muniendi fint tyrones,referre tentemus. Sed in bac parte antiqua penitus confuetudo dclc-ta eft: nam licet cxcmpIoGottborum Si Alanorum Hunnorumç equitum arma profecerintjpedites tarnen confiâteflè nudatos. Ab vrbe^nim condita vf(ÿ ad tépusdiui Gratiani ,amp; catapbradisamp;f galeis muniebatur pedeftrisexerci-tus.Sed cum campeftrisexcrcitatio,interuenicntc negligentia defidia^ celfarct, grauia videri arma coEperunt,quæ raro militesinduebant.Itaqueab imperato re poftulabant primo catapbradas,deinde caffides deponere: fie detedis pedo ribusamp; capitibusjcongreffi contra Gottbos milites noftri,multitudine fagitta’ . jiorum fæpe dcleti fiint: nec poft tot clades,quæ vfque ad tautarum vrbium cx-cidia perueneruntjCuiquS curæfuit.vel catapbradas vel galeas pcdeftribus red-dere.Ita fit vt non dcpugna,fed de fuga cogitent qui midi in acie exponûtur ad vulncra.Quid enim pedes fagittarius fine catapbrada,finc galea, qui cum areu feutum teuere nô poteft,facietî’Quid ipfî draconarii atque figniferi qui finiftra manu haftas gubernant, in prælio facient,quorum Si capita nuda elfe cóftatS^ pedora^Sed grauis pediti lorica videtur,8^ galea fortaffe raro meditanti,ô^ arma

DE RE MILITARI' LIB. I. ^5

ma tracflanti. Gæterum quotidianus vfus non laborat, etiam fi onerofagcnaue-» rit. Sedilh quilaborem in portandis veteribus munimentis annoiuni ferre no poflTuntjdetedis Î corporibusamp; vulnerafuffinerc cogunturamp; mortes: ôôCquod capiiibn eft grauius amp;nbsp;turpius) aut capi, autcertefugarempub. perdere.Sic dum ex-ercitium laborcm^ déclinant cû maximo dedecore trucidâtur vt pecudes.Vndc . apud antiquosf Murus non dicebatur pcdeftrisexercitus:nifi quod pilatæ legio f^xuru^peje nes prætcr (euta ctiam cataphradis gaJeiscp fuJgebant : vfque eo vt {agittarii ß- fîrîs rxerd niftra brachia manicis munirentur.Pedites autem feutati, præter cataphraâas amp;galeas etiam ferreasocreas in dextris cruribus cogerentur accipere . Sic erant armati illi qui in prima acie pugnantes principes, in fecunda haftati, in tertia Triarii vocabantur.Sed triarii genibus flexis folebant intra feuta fubfîdere ne Triarif^ fiantes vulnerarentur venientibus tclis;amp;f cum necefîitas poftulaflct tanquàm re quieti vebementius inua'derét hoftes,à quibus côftat fæpe faefam effe vidoriani cum haftati iHi Si. qui priores fteterant, iiiteriiflènt. Erant autem apud veteres inter pedites,quidicebantur leuisafmaturæfunditores 8c ferentarii: quipræci-pue m cornibus Jocabantur, 8C à quibus pügnandi fumebatur exordium : fed hl 8^ veiocifTimi exercitatiflïmi Jegebantur. Nec erant admodum multi,quia cedentes (fi prælii neceflitascompuliiïet ) inter principia legionum recipi folebant, ûa vt acics ini mota confifteret. Vfque ad præfentem propè ætatem con* fùetudopermanfîtjVt cm nés milites pileis,quos panonicos vocabant,ex pellibus vterétur, quod propterea feruabatur, ne grauis galea videretur homini in præ-ho,qui geftabataliquid femper in capitc.MifTilia autem quibus vtebatur pede- nbsp;nbsp;\

ftris exerc]tus,pila vocab3ntur,ferro fùbtili trigono præfixa, vnciarum nouem Rue pedali,quæ in feuto fixa non poflènt abfcindi: ST loricâ feienter ac fortiter direda,facile perrumpunt, cuius generis apud nos iam rara funt tela . Barbari autem feutati pedites his praecipue vtuntur quas bebras vocant, 8«f binas ctiam Beirut ac ternasinpræliis portant.Sciendum præterea quôd cum miffilibus agitur.fi-niftros pedes in ante milites habere debcre,ita enim vibrandis fpiculis vehemé-tioriduseft:Sed cum ad pilam(vtappellant)venitur,8ô manu ad manum gla-diis pugnatur,tunc dextros pedes in ante milites habere debent: vt amp;nbsp;latera eo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

rum fubducantur ab hoftibus, ne poffintvulnus accipere, amp;nbsp;proxinuordextra fît,quæ plagam poffit inferre . Inßruendos igiiur ac protegendes omni arte pu-gnandi, amp;nbsp;quocunqucgenercarmorum confiât elfe tyrones , Necefle eficnira vt dimicandi acriorem fumat audaciara,qui munito capitc vcl pedore non timet vulnus.

Dcmunitionecafirorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap* XXL

CAfirorumquoquemunitionem debet tyro codifccrc; nihil enim tarn falu-tare,neque tarn neeeßariu inuenitur in bello: quippefi rede confiituta funt cafira, ita intra vallum fecuri milites dies nodes^ peragunt, etiam fi hofiis ob-fideat, quafi muratam ciuitatem videantur fecum vbique portarc. Sed huius rei fcietia prorlus intercidit: nemo enim iam diu dedudis foffispræfixis^ fudibus cafira confiituic. ^ic diurno vel nodurno fuperuentu equitûbarbarorû,multos

exercitus

F L A V I I V E G E T I I

cxtrcitus fcimus frequenter affîjâos. Non foIG aute confidentes fine caftris ifia [ patiuntur,fed cum in acie ca(u aJiquo coeperint ccdere,munimenta caftrotum, quo (e recipiant non habent, amp;nbsp;mofe anirnalium multi cadunt.Nec prius mo 4;iendi finis fit,quam hoftibus defuerit voluntas pcrfcquendi.

In quitus locis conftituenda fintcafira. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXII.'

CAfira autem præfcrtim bofte vicino,tuto lèmper facienda funt loco: vbi bgnorum pabuli amp;(. aquæ fiippetat copia.Etfi diutiuscommorandu {it,loci Calubritas eligctur.Cauendu etiam ne mons fit vicinus altior,qui ab ad-uerfariis captus poftir officere.Confiderandum etiam ne torrentibus inundari ■confueuerit campus,amp; hoc cafuvim patiatur exercitus.Pro numero aute mi-fitum vel impedimentorum munienda funt caftia,nc maior multitude confti petur in paruis, neue paucitas in latioribus vlcrà quam oportet cogatur extedi.

Qiiali rpecie delinianda fint caftra Cap, XXIII.’

INterdum autem quad rata,in terdum trigona,intcrdum fèmirotünda,prout loci qualitas aut neceffitas poft ulauerit,caftra facienda fiint. Porta aute qua: P«fon4 appellatur prætoria,aut orientem ipedare debet, aut ilium locum qui ad bofte porM, relpicit: aut fi iter agitur,illa partem debet attendere,ad quam eft profednrus cxcrcitus, intra quam primæ centuriæ, hoc eft,cohortes,papiliones tendunt,8i dracones 8^ figna conftituunt, Decumana autem porta quæ appellator ,pofi: form, prætoriam eft: per qua dehnquentes milites educuntur ad pctnam.

Quo genere munienda fint caftra Cap. XXIIIL’

CAftroru autem drua-fa triplex^ munitio eft. Nam fi nimia neceflitas no premit, cefpites circunciduntur c terra , amp;nbsp;ex illis velut murus inftrui-tur,altus tribus pedibus fuper terram,ita vt in ante fitloffa, de qua leuati fine cefpites: deinde tumultuaria fofla fit lata pedes nouem , amp;nbsp;alta pedes ftptem. Sed vbi vis acrior imminet hoftiu,tunc latiflimafofla ambitum conuenit mu rïG e caftrorum,ita vt »i. pedes lata fit,amp;^ alta fub linea(ficut appellant)pedes no ue. Supra aute fæpibus hincinde fa(ftis,quæ de fofla t leuata fuerit terra congc-ritur,Só crefeit in altum quatuor pedes. Sic fit vt fit alta tredecim pedes, duodc* cim lata: lupra quam fudes delignisfortiflimis,quas militesportareconfueue-rât,præfiguntur. Ad quod epus bgones,raftra,qualos,ahaq^ vtenfilium genera habere conuenit fem per in promptu,

Quemadmodu mumienda fint caftra cu hoftis immincat. Cap. XXV.

S Ed facile eft ablentibus hoftibus caftra munire, verum fi aducrfn'iusin* cumbat,tunc omnes equitcs,8t media pars peditum , ad propulfandum bo« ftiu irapetum,ordinantur inacie,reliqui poft ipfos dudis foflis muniut caftra: 8Ó per præconé indicat,quæ céturia prima,quæ fecuda, quæ tertia, quæ quarta donee opus oranecôpIeuerit.Foft hæcàcenturionibusfoffa infpiciturac me furatur,8d vindicatur in cos qui negligétius fucrint operati. Ad hûc ergo vfum inftituendus

D E R E M IL I T A R I. L I B. I. » t indituendus eft tyro,vt cum neceflltas poftulaucnt, tine perturbationc ccle-ritcr pofli't caftra munire.

Quemadmodum cxerccantur tyrones,vt in acie ordincm intcrualla cuftodiant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXVI,

Nihilmagisprodeflc coftatinpugna,quam vtafliduocxercitio milites,in aciedilpolicos ordines indefinenter obleruent, nec vkra magis g expedit, aut coglobent agmen,aut laxct.Na etiS conftipati perdut fpacia pugnandi, 8^ hbi inuice impedimeto funt: amp;nbsp;rariores at^ interlucetes adituspcrrûpédi hofti bus praftant.Nccefle eftaute ftatim metu vniucrfa cófundi,fi intercilaacic ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

t dimicatiu terga boflis acceflerit. Producedi ergo ty rones lunt ftmper ad ca- j„ pUjS/. lècundû matricuJæ ordiné in acicm dirigédi,ita vt primofimplex cxtéfa pK fit aciesjue quos fiuus,ne quas habcat curuaturas : vt æquali legitimo^ Ipacio unies diftet a milite.Tûc præcipiédû,vt fubito dupliccnt aciê,ita vt in ipio im-petu,ad quéipfi relpodere {olent,ordo Gruetur. Tertio præcipiendûcft,vt qua-dratam aciem repente conftituant:quo fàdo in rrigonum (quem cuneum vo-tanQacies ipfa mutâda cft.Quæ ordinatio plurimû prodelFe cofueuit in bello» lubetur etiam vt inftruant orbes, quo generc cum vis hoßium interrupit acié, tcfifti ab exercitatismilitibus confueuit, ne omnis multitudo fundatur iu fu-ganijamp;fgrauedifcrimen immineat. Hæcfiiunioresaflidua meditatione per-ccpcrint, facijius in iplà dimicatione lcruabunt.

Quantum fpacium ire vel redire debeant,vel quotiesin mcnfc exercerijcum educuntur milites ambulatum. Cap.XXVIi;

PRætereavêtusconfuetudopermanfit,amp;diui AuguftiattjHadrianic5-ftitutionibus præcauetur,vt ter in mcn{ê,tam équités quàm pedites èduca-turambulatû : hoc cnim verbo,hoc f cxercédigenus nominat.Decc milia paf-fuû arniati inftrudit^ omnibus telis pedites,militari gradu ire ac redire iubeba tur in caftra,ita vt aliqua itineris parte curfu alacriore côficcrent.Equites quo-que diuifî per turmas armatiqp,fimiliter tantum itineris peragcbant, ita vt ad equeftrem meditationem interdum Icqucrentur, interdum cederent,8ô recurfti quodâ impetus repararet Non folum autem in campis,lcd etiam in cliuofîs 8d arduis locis amp;nbsp;afcendcre amp;nbsp;defcenderc vtrai^ acies cogebatur, vt nulla res vel cafus prorlùs pugnantibuspoflèt acciderc,quam non ante boni milites aflïdua cxercitatione didicilTent.

De adhortatione rei militaris Romanæ^ virtùtis. Cap. XXVIII.

HAcc fidei ac deuotionis intuitu, imperator inuide, de vniuerlîs audori-bus, qui rei militaris dilciplinam literis mandauerunt, in hune libellum enucleata congelTijVt in deledu at excrcitatione ty ronum,fi quis diligens ve* lit exiftcre,ad antiquæ virtùtis imitationé facile corroborate poflït exercitum. Nc(j enim degenerauit in hominibus Martius calor,nec efteetg funt terræ quac Lacedæmonios,quæ /Lthenienfes,quæ Marfos,quæ Sânitcs,quæPelignos,quaE -

n-, î r —^FL AVH VEGETH

.... • •' j’pfos progenuere Romanos . Nonne Epirotæ armis plunmum aliquando

. .luerunt^Nonne Macedones ac ThefTalijfupcratis Ptrfîsjvfque ad Indiam bellan do pcnetraruntf Dacos autem amp;nbsp;Mcedos ac Thraccs,intantum bellicofos fcm-pc.r fuiffe mam'feftum eft,vt ipfum Martern fabulæ apud eos natum eflê confirment. Longum eft fi vniuerfarum proumciarum vires enumerate contendam, cum omnes in Romani impenï ditione confiftat.Sed longæ fecuritas pacis hommes partim ad delcdationem ocii,partim ad ciuiliatraduxit officia. Ira cura excrcitü militaris,primo negligentius agi, poflea diffimulari,ad poftrcmum o-lim in obiiuioné perduda cognofcitur-.nec aliquis hoc fuperiorc ætate accidifle «X ejceurfu miretur,cum poftprimum punicûbellûf vigintiquatuorcirculisexcurfisanno ^aorunt j-um ,pax ita Romanos illos vbique vidorcs ocio 8? armorû defuetudine enerua . , uerit, vt fecundo bello punico Hannibali pares cflè non poffcnt.Tot itaquc con fulibusjtot ducibus,tot excrcitibus amiflîs, tune demum ad vidoriam peruenc-runt,cum vfum cxercitium^ militate condifeere potuerunt.Semper ergo legen di exercendi funt iuniores. Vilius enim confiât erudite armis uios,quani ali-enos metcede conducere.

43

FLAVn VEGETII

RENATIDE RE MILITARI ’

Libn’ Secundi prologus.

Nftituta maiorum arns armaturæ,præcjpuè clcmcntiam vc^ ftram peritiffiméqucretinere, continuis declaratur vidouïs ac tnumphis.Siquidem indubitata approbatio artis f eft, re- ' rum Icmper efFedus.Verum tranquiibtastua imperator inui-amp;e,altiori coniilio quàm mens poterat terrena concipere, cx li bris antigua defîderat, cum ipfàm antiquitatem fadis recen tibus antecedat.Cum igitur hæc littcris breuiter comprehendere, maicftati vc'» Rræ non tarn difcenda quam recognofcenda praecipcrerjcertauit fepius deuo-tio cum pudore.Quid enim audacius,quam domino ac principi generis buma nijdomitori omnium gentium barbararum,de vlu ac dilciplinainfinuare bel lorum^ nifi forte luffifîes fieri quod ipfe gefliflcs ? Et rurlum tanti imperatoris nonobedire mandatis,plenu facrilegii vidcbatur atq? pericuh.Miro itatj f mo kinton» do in paredo audax fadus fiim, dum memo videri audaaor,fi negaflem. Ad guam temeritatê,pr2Ecedens me induJgentiæ veftræ perennitas animauit. Na libellum dedeledu attj exercifatione tyronum, dudum tanguam famulusob-tulnnee tarnen culpatus abfceffi. Nec fbrmido t iuflus aggredi opus,quod ipo- iuffiin . taneura f ceflit impune. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S'ß*

turres militaris.

Es igitur militaris(ficut Latinoru egregius audor, carminis fui te-3 Iftatur exordio)armis conftat amp;nbsp;viris.Hæc in tres diuiditur partes,

Equités,Pedites,Clafles.Equitum falgdicuntur,ab eoqgt; ad fimili-^tudinem alarum ab vtra^ parte protegat acies:quæ nunc vexdla- »■«. tiones vocatur à vefo,quia velis,hoc eft,flamulis vtuntur.Eft aliud genus egui tu,qui legionarii vocatur,propterc3 gp conexi funtlegioni:ad quorum exéplû, ocreati équités lunt inftituti.Claflium item duo genera funt. Vnum liburna- gionan/. rum,aliudluforiarum. Equitibus capi,claflibus maria fiumina, peditibus colles,vrbes,plana,abrupta,leruatur . Ex quo intelligitur magis rcip.neceE farios pedites:qui poffunt vbic^ prodefle.Et maior numerus peditum,fumptu amp;nbsp;expenfa minore nutritur. Exercitus ex re ipfa atque opere exercitii,nomen accepit,vtei nunq liceret obJiuifci,quod vocabatur.Verum ipfi pedites,in duas diuifi funt partes, hoc eft,in auxilia amp;nbsp;legioncs. Auxilia à fociis, vel foedera-tis gentibus mittebantur. Romana autem virtus, præcipue in Icgionum ordi-

eorum

4Ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FLAVIIVEGETII

' corum dcfiderat fidem atquc dil]genciam,quibus milites probatur. In auxibïs minor,in legionibus longe amplior confucuit numerus militum afleribi.

Quid inter legioncs 8^ auxilia interfit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. IT.'

Pblrfflgfî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Macedoncs, Græci,Dardani,phalanges habucrGt,vt in vna, Phala

Catcruéc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;armatorum odo milia cenferentur.Galli atque Celtiberi,pluref(5 bar-

baricæ nationes, cateruis vtebantur in prælio, in quibus erant fena miTia armatorum . Romani legiones habent, in quibus fingulis lena milia, interdum amplius,militare confueuerunt. Quid autem inter legiones 8Ó auxilia interefle videatur, expediam.Auxiliäres conducuntur ad prælinm,ex diuerfis locis,ex diuerfismuneribus venientes:nec difciplina inter le, nec noticia, ncc affedio« ne conlentiunt. Alia inftituta,alius inter eos eft vfus armorum. Nccefie eft autem tardius ad vidoriam perueniri,qui diTcrepant antequam dimicent. Deni-que cû in cxpeditionibus plurimum profit,omnes milites vnius praecepti figni-ficatione conuerti,non poffunt æqualiter iulja cóplcre,qui ante pariter non fuc runt. Tarnen hæc ipfa fi folemnibus diuerfi'^cxcrcitiisprope quotidie robo-renturjOon mediocriter iuuanLNam legionibus lemper auxilia, taquani leuis armatura in acie iungebantur, vt in his præliandi magis adminiculum eflet quam principale fubfidium. Legio autem propriis cohortibus plena, cum gra hcwïóra uem armaturam,hoc eft,principes haftarios,triarios,antefignanos: item leuem armaturanijhoc eft,ferentarios,lagittarios,funditores,baliftarios,cum proprios 8lt;^ fibi impofitosequiteslegionarios, iifde matricuhs teneat : cum vno animo parique conlcnfu caftra muniat,aciem inftruat, prælium gerat,ex omni parte perfeda nulloque cxtrinfecus indigens adiumcnto,quantamlibet hoftiu multi-tudinem luperare confueuerat. Documentum eft magnitudo Romana, quæ lèmper cura legionibus diraicans,tantum hoftium vielt,quantum vU ipfa vo-luit,vcl rcrura natura perniifit.

Quæ caufa exhauriri fecerit legiones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. III.

LEgionu nomen in cxcrcitu perraanct hodiCjfed per negligentia fupcriorii teporum,robur infradu eft f cum virtutis præmia occuparet ambitio, amp;nbsp;pet gratiara promoucretur milites, qui promoueri confueucrant per laborcm. Dcinde contubernalibus,complctis ftipendiis.per teftimoniales ex n.ore dimif fis,non funt alii fubftituti.Præterea necefle eft,morbo aliquantos dcbilitari atquc dimitti:aliquatos militiam defcrerc,vel diuerfis cafibusintcrire:vt nifiam nisfingulis, irao fingulis pene mcnfibnsin rccedétium locum iuniorum turba fuccedat,quàmuis copiofus exhauriatexercitus. Eft nbsp;alia caufa,cur attenua-

tæ fint legioncs.Magnus in illis labor eft militandi,grauiora arma, fera mune-ra,lcuerior difciplina. Quod virâtes pleriquc,in auxiliis fæpe feftinant militiæ uMiora facrameta pcrcipere,vbi minor fudor amp;nbsp;f maturiora funt præmia. Catoille C4fo rfi maior,cum nbsp;nbsp;armis inuiduseffet,8^ cóful exercitum fiepe duxiffet,plus fe reip.

credidit profutuium,fi dilciplinam militarem conferret in literas.Na.n vnius aetatis funt res quæ fortitcr fiunt, quæ vero pro vtilitate reip.fcribuntur æterna funt.

DE RE MILITARI LIB. IL 4?

funt.Idem fecerut alii c6plurcs,fèd præcipue Frontinus IcriEes diuo Traiano ob ciufmodi cotnprobatur mduftriam.Horum inftituta,horum præcepta, inquantum valeo ftridim fîdelitérqucfignabo . Nam cum eafdem expenîas faciat8£ diligenter amp;nbsp;negbgenter exercitus ordinatus,non folum prælèntibus,lêd etiam futuris fæculis proficiet : fi prouifione maieftatis tuæ imperator Augufte amp;nbsp;fortiffïma diipofitio rcparctur armorum, emédetur diflïmulatioprgcedentium.

Quotenas legiones antiqui ad bellum duxerunt. Cap. IIII* IN omnibus autboribus inuenitur,fingulos confiilcs aduerfus boftescopiofiflï nios,non amplius quàm binas duxiflè Iegiones,additis auxiliis focioiû.Tan-ta in illis erat exercitatio,tanta fiducia,vt cuiuis bello duæ legiones crederentur pofle fufficerc . Quapropter ordinationem legionis antiquæ lècundunormam militaris iuris exponam.Quæ deicriptio fi obfcurior aut impolitior videbnur, non mihijfed difficuJtati ipfius rei conuenit imputari. Attento itaq^ animo fæ-pius relegenda funt,vt memoria intelligentiâque valeant comprchendi.Neccflc eft enim inuidam efle remp.cuius imperator militari arte percepta,quantos vo luerit faciat exercitus bellicofos.

Quemadmodum legio conftituatur. Cap- V.’ quot;pvlligenter igitur ledis iunioribus,animis corporibus^ præftantibus,additis JLJ etiam exercitus quotidiam's,quatuor vel eo amplius menfiûjiuflu aulpici-is^ inuidiflïmi principis legio formatur.Nam f pûdurisin cute f pundis mi-Etes fcripti amp;nbsp;matriculis inîerti iurare folent.Et ideo militiæ facramcta dicun-tur. lurant autem per deum chriftum amp;nbsp;fpiritum fandum, amp;nbsp;per maieftatem • nbsp;nbsp;nbsp;P

imperatoris,qug fecundum deum generi humano diligenda eft amp;nbsp;coIéda.Nam imperatori ,cum Auguftinomen accepit,tanquàm prgièntiÔC corporali deo fi-deliseft præftanda deuotio, amp;nbsp;impendendus peruigil famuIatus.Deo enim vel priuatus,vel militans feruit,cum fideliter eum diligit,qui deo régnât autore.Iu-rant autem milites omma fe ftrenue faduros,quæ præceperit imperator, nun^ deièrturos militiam,nec mortem reçufaturos pro Romana rep.

Qjiot cohortes in vna fint legione, item quot milites in vna cohorte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vï.

SCiendû eft autem in vna legione decem cohortes eflè dcbere.Sed prima co-horsreliquas,amp; numero militu, amp;nbsp;dignitatc præcedit.Nam genere 8d infti tutione literarum viros elediftïmos qugrit.Hæc enim fufeipit aquila,quod præ-cipuum lignum in Romano eft femper exercitu amp;nbsp;totius legionis infigne.Hæc , imagines imperatorû, f hoc eft diuina 8ô prpfentia ligna veneratur.Habet pedi tes mille centum quinque.Equités loricatos centum triginta duos:amp;appellatur cohors miliaria. Hæc caput eft totius legionis,ab hac,cum pugnadûeft, prima acies incipit ordinari Secundacohors habet pedites.îf^ç.Equités Ioricatos.lt;yff.amp; appellatur cohors quingentaria.Tertia cohors fimiliter habet pedites.^$î.Equi tes.se.lèd in hac cohorte tertia,validior€s probari moris eft,quia in media acie conliftit.’

4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F L A V n V E G E T 11

u

confiait.Cohofs quarta habet peöites quingentos quinquaginta qhînquc-Eqtii tes.sff.Gohors quinta habet totidé.Sed ipfaftrenuos defiderat militesiquia fi-cut prima in dextro, itaquinta in finiftro ponitur cornu . Hæ quinque cohortes in prima acie ordinantur. Sexta cohors habet pedites.$$^. Equités.ffff.Inipfa quoque enucleati affcribendifunt luniores: quia in fecunda acie poft Aquilam

Imagines cohors ftxta confiftit. Cohors leptima habet peditcs.jl^ Equités 65. Cohors odaua habet pedites.y^ÿ. Equités, ss. Sed amp;nbsp;ipla animofos defydc rat viros: quia in fecûda acie cofiftit media.Cohors nona habèt pedites.Ç^^equi tes.se?.Cohort décima habet pedites.Vî?.equites.5ff.amp; ipfà bonos acciperc colue uit bcllatores-.quia in fecûda acie finiftrum poflîdet cornu.His decem cohorti-X-'gw bus legio plena fundatur,quæ habet pedites lex milia centum,équités feptingen-tos vigintifex Minor itaque numerus armatorum in vna Jegioneefle no debet.' Maior autem interdum efle confueuit,fi non tatum vnam cohortem,fed ctiam alias miliarias fuetit iufla fufeipere.

Nomina S^gradusprincipiorumlegionuiii. ’ Cap. VII.

Prwcjprf. A Ntiqua ordinatione legionis expofita, principalium mih’tum, ( vtpro-xA-prio vtar yocabulo ) principiorum nomina amp;nbsp;dignitates fecundum præ-Tn'twnf matriculas indicabo . Tribunusmaior per epiftolam facram imperato-ris iudicio deftinatur.Minor tribunus prouenit ex labore. Tribunus autem vo catur à tribu,tribuendo^ iure; quia præeft militibus quos ex tribu primus Ro-mulus legit.Ordinarii dicuntur qui in prglio pr^funt amp;nbsp;primos ordines ducunt.

Auguflales Auguftales appellantur qui ab Augufto ordinariis iundi funt. Flauiales item ïMmuH . tanquàra fècundi auguftales,à diuo Vefpalîano funt legionibus additi. Aquiln aquilam portant.Imaginarii, vel imaginiferi quiimperatoru imagines cptiones.' portant. Optionesab optando appellati, quód antecedentibusægritudinepræ-iigiiiferi. peditis hi tanquàm adoptatieorum,atque vicarii folent vniuerfa curare.SignH feri,qui Ggna portant; quos nunc draconarios vocant.Teireraiii,qui teflèra per contubernia militum nüciant.Telfera autem dicitur præceptum duels quo vel jjiehtores. ad aliquod opus, vel ad bellu moueturexercitus. Campigeni,hoc eft anteligna-ßnficMrii. pjjnomlnati, quia eorum opera atque virtute exercitii genus crefcit in ^’(^^^’^‘*J^pj..campo.Mctatoresquipræcedentes,locum eliguntcaftris. Beneficiarü,abeoap Cornicittcs. pellati, quód promouentur beneficio tribunorum . Librarii, ab eo quód in Ii-BttcdMo. brog j-eferant rationes ad milites pertinentes. Tubicines,Cornicines,ôd Bucci-Arw4«rlt;e. qui tuba,vel æreo cornu,vel buccina cómittere prælium folent.Arma-vienforcs. turæ duplares,quæ binas confequuntur annonas.Simplares,quæ fînguIas.Men Tor5«4ii. f^res qui in caftris ad podifmum dimetiuntur loca,in quibus milites tentoria H gant vel hofpitia in ciuitatibus prseftant.Torquati duplares,Torquati fimpla-. res,quibus torques aureus folidusvirtutispr^miûfuit,quem qui môruiflèt,prêter nuiufices' iï^t^rdû duplas confèquebatur annonas; duplares duas,fimplaresvnam.

Erant amp;nbsp;fècundum annonam candidat! duplares,candidat! fîmplares. H! funt milites principales, qui priuilegiis muniuntur. Reliqui munifices appellantur, quia munia facere coguntur.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nomina

DE RE MILITARI LIB. IL 4?

Nomina eorum qui antiques ordines ducebant Cap. VIII.

VEtus autem confuetudo tenuit, vt ex primo principe Icgionis, promouere-turCenturioprimipili: qui non folum aquilæ præerat, verumetia quatuor ccnturias,hoceft,quadringcntos milites,in prima a.cie gubernabat. Hic taquàm caput totius legionis mérita conlèquebatur 8^ commoda.Item primus haftatus duas centurias,id eft,ducétos homines ducebat in acie lècunda, que nunc duce- T^ucenuriM narium vocant. Princeps autem prime cohortis centuria amp;nbsp;lèmis, hoc eft, cen- o-:« tüm quinquaginta norftines gubernabat. Ad quem prope omnia,quæ in Jegio primg co^ neordinanda funt,pertinent. Item lècundus haftatus centuriam amp;nbsp;lèmis,id eft, ♦ centum quinquaginta milites gubernabat.Triarius prior,centum homines re-gebat-.fic decern centuriæ cohortis primg,a quinque ordinariis regebantur:qui Triarim bus magnæ vtilitates magnus honor eft à veteribus conftitutus: vt epteri mi- pwr \ • btesex tota legione omni labore ac deuotione cotendcrent ad tata præmia per-uenire.Erant etiam centuriones qui fingulas centurias curabant: qui nunc cen-tenarii nominatur.Erant decani,denis miliubuspræpofîti:qui nunc caput con- Cex/urw« tubernii vocantur.Secunda cohors habebat centuriones quinque. Similiter ter-tiajquarta,quinta,vfque ad décima cohortem: in tota autem legione erant ecn Decani. turiones quinquagintaquinq^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

De officio præfédi legionis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. IX.

Sati imperatoris ex confularibus ad exercitus mittebantur,quibus legi • auxilia vniuerfa obtemperabant in ordinatione pacis vel neceflitate bellorum,in quorum locum nuncilluftres viros conftat magiftros militu fubfti tutos:a quibus non tantum binælegiones,fèd etiam plures numero gubernatur. Proprius autem iudex erat præfedus Iegionis,habens communem primi ordi-nis dignitatem: qui ab lente legato, tanquam vicarius ipftus poteftatem maxima retinebat.Tribuni vel centuriones,cæteri^ milites,eiuspræceptaferuabant. Vi-giliarum fîue profedionis teftèra petebatur ab eodem . Si miles crimen aliquod admifîflèt,audoritate prgfedi legionis deputabatur à tribuno ad pœnam.Arma^ omnium militum,itcm equi,veftes,annona,ad curam ipfîuspertinebant.Difci-plinæ ius 8d lèueritas amp;nbsp;exercitatio,non Iblum peditum lèd etiam equitum legi-onariorum, præcepto eius quotidie curabatur. Iplè autem euftos diligens 8Ó Ib-briuSjlegionem fibi creditam affiduis operibus ad omnem deuotionem,ad om-nem afformabat induftriam: leiens ad præfedi laudem fubiedorum redundare virtutem.

De officio præfcdicaftrorûm.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. X.

ERat etiam caftroru præfelt;ftus,Iicet inferior dignitatc, occupatus tarnen non mediocribus caulîs:ad quem caftrorum pofîtio,valliamp; foffæ deftinatioper-tinebat.TabernàcuIa vel cafæ militum,cum impedimétis omnibus, nutu ipfîus curabantur. Præterea ægri contubernalesSC medici à quibus curabantur, ex-penfæ etiam ad eius induftriâ pertinebant. Véhicula,Iàgittarii,nccnonctia ferra-menta

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FLAVII VEGETII

menta quibus materies f fècatur vel cæditur quibus^ aperiûtur foflæ circa Gtû valk’ 8C aquæ dudus.Item ligna vel ftramina,anetes,onagri, baliftæ, caeteraque genera torraentorum ,ne deeflent akquando procurabat.Is poft longam prooa-' ' lâmquemilitiampcrinflimusomniumlegebatur: vt rede doceret alios quod jpCe cum laude feciflèt.

De officio præfedi fabrorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XI.

H Abet præterea legio fabros Iignarios,inftrudores,carpcntarios, ferrarioSf pidores rekquôfque artifices ad hybernofum fdificia fabricanda,ad machinas,turres kgncas,c^tera^ quibus vcl expugnantur aduerfariorum ciuitates, vcl defenduntur propriæ præparatos.Qui arma,qui véhicula cæterâquegencra tormentorum vel noua facerent,vel quaffata repararent.Habebant etiam fabri cas lcutarias,Ioricarias,arcuarias,in quibus làgittæ, miffik'a, caffides omniâque armorum genera formabantur.Hæc enim erat cura præcipua,vt quicquid exer atui ncceffarium videbatur,nunquàm deeffet in caftris: vl^ eo,vt etiam cunk cularios haberent,qui ad morem Befforum,dud:o fub terris cuniculo, murifquc întra fundamenta perfoftîs, improuifî emergerent ad vrbes hoftium capiendas. Horum iudex erat proprius præfcdus fabrorum.

De officio tribunimilitum Cap. XII.'

DEce cohortes habere legione diximus: lèd prima erat miliaria,in qua céfu genere,kteris,forma,virtute,pollentes milites mittebantur. Huic tribunus præcrat armorum feientia,virtute corporis,morum honeftate præcipuus ,Reli-quæ cohortes,prout principi placuiffet,à tribunis vel à prppofîtis regebâtur.Ta-ta autem lèruabatur exercendi milites cura,vt non folum tribuni vel præpofîti contubernales fîbi creditos,fub oculis fuis iuberent quotidie meditari,Ièd etiam dtmicatione ipii armorum arte perfed:i,cæteros adf imitationem proprio cohortarenturexe plo. Tribuni autem folicitudo per hanc Jaudatur induftriam:cu miles vefte ni tidus,armis bene munitus ac fulgés,exercitii vfu amp;nbsp;difciplina eruditusincedic.

De centunïs atque vcxiUïs peditum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XIII.

Seix, ’oRin'ium fignum totius legioniseft Aquila,quam aquilifer portât. Draco.« 1 nes etiam per fingulas cohortes à draconariis feruntur ad prælium.Sed an-tiqui quia feiebant in acie commiffo bello celeriter ordines acies^ turban at^

Vo«'n«lt; confundi, ne hoc pollet accidere,cohortes in centurias diuilèrût,amp; fingulis cen-turiis fingula vexilla conftituerunt:ita vt ex qua cohorte vel quota effet centuria CfMtf/wnquot; vexillo literis effet afcriptum,quod intuentes vel legentes milites,in quan-tranfuerßs ^ouis tumultu,à contubernakbus fuisaberrare non poffent. Centurionesinlu-per,qui nunc centenarii vocantur,nimium bellicofos loricatos,ttrafumptis caf-fidum criftis,vt facilius nolcerentur,fingulas iufferunt gubernarccenturias:qua . tenus nullus error exifteret,cû centeni milites lcquerentur,non folu vexillû fuum fed etiam centurionem qui fignum habebat in galea. Rurfusipfæ centuriæin contuberniadiuifæfunt: vt decémifitibusfub vno papilione degentibusvnus

DE RE MILITARI LIB. IL 4«

quaß prgeflet dec anus qui caput contubernii nominatur. Cotubcrnium autem®«'*««* manipulus vocabatur,ab eo quod coniundis manibus pariter dimicabant.

Dcturmisequitumlegionarioruni» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XIIII.

Vcmadnaodum interpedites centuria. vel manipulus appe]latur,ita inter, V^equitesturma dicitur.Et Habet vna turnia équités n.Huic quipræcft,De Turm^ curio nominatur.Centum enim pedites ab vno centurione, fub vno vexillogu-bcrnantur;fimiliter.n.equites ab vno decurione,fub vno vexillo reguntur.Prg-tcrca ficut centutio eligendus eft magnis viribus,procera flatura, qui Haftas vel miflilia peritê iaculetur ôé fortiter , qui dimicari gladio,qui feutum rotate do-ftilfimenoueritjqui omnem artem didiceritarmaturæ,v]gilans,fobrius, agilis, magis ad facienda quæ ei imperantur, quam ad loquenduni paratus.Cótuber-nales fuosad dilciplinam retineat, amp;nbsp;ad armorum exercitium cogat, vt bene veftiti 8lt; calciati fint,vt arma omnium defricentur ac IpJendeant. Similiter eligendus eft decurio qui turmæequitum præponatur, imprimis Habili corpore: vtloricatusamp;^ armis circundatus omnibus,cum ftimma admiratione equûpoA fit afcendere,equitare fortiflime, conto icienter vti, fagittas dodiflime mittere, turnialesfuos.id cft,fub cura fua équités pofttoserudire ad omnia quæ equeftris Tmuk«/«, pugna depofeit: eofdcm cogéré loncas fuas vel catapHfaclas,contos luos amp;nbsp;caf-fidesfrequenter tergere amp;nbsp;curare.Plurimû enim terroris Hoftibus armorû fplen dor importât.Quis credat militem bellicofum, cuius diflimulatione fttu ac ru-biginearma feedantur^Non folumautem équités fed etiam ipfoscquos afliduo bbore conuenitedomari.Itaque ad decurionê amp;nbsp;fanitatis Ôd exercitationis tam fiominum quàm equorum perd net cura.

Quemadmodum legionum acies inftruantuf. Cap. XV-’ TVT Vnc qualiter inftruenda fit acies, ü pugna immineat, dcclaretur vnius Ic-JL N gionisexemplo: quod ii vfus exegcrit,tranfferri poftït ad plures legiones. Equités locantur in cornibus. Acies peditum à prima cohorte incipit ordinari in cornu dextro.Huic cohofs fecunda coiungitur.Tertia cohors in media acic collocatur.Huic anneditur quarta. Quinta veto cohors finiftrum fufeipitcornu : fed ante figna,amp; citra figna . Neenon in prima acie dimicantes, principes vocabantur, hoc eft,ordinarii,cæteri^ principales. Hæc cratgrauis armatura, qui habebât caflides, cataphradas, ocreas,ftuta, gladios maiores, quos fpathas vocant,amp; alios minores,quos lèmifpathas nominât, plûbatas quinas pofitas in seimj^atlu fcutis,quas primoimpetuiaciunt.Itcm bina miflilia,vnuiii maius,fcrro triangu Io,vnciarum nouem,haftili pedum quinque lèmis,quod pilum vocabat,nunc _ Ipiculum dicitur.ad cuius idû præcipuè exercebantur milites,quod arte amp;virtu spiculunk te diredum, SC fcutatos pedites, 8Ó loricatos équités læpe tranfuerberat. Aliud minus ferro triangulo,vnciarum quinque, haftili trium pedum 8Ó femis, quod tune verriculum,nunc verutum dicitur.Prima acies principum.Secunda hafta-torum,armistalibusdocetur inftruda . Poft hoserât pherentanï80leuis arma- pheriurij*, tura quos nuncauxiliatores ôd armaturas dicimus. Scutatiqui plumbatisvel

E gladii's

gl ad u’s 8lt;r miflilibus accindi,ficut nuc omnes prope milites videtur,armati craft.

calTidibuSjCataphradisjamp;fgladiis,fagittis,amp;^arcubus.Erantfiin* lt;nbsp;djtores,qui ad fundas vel fuftibalos lapides iaciebat.Erant tragularii,c]ui ad rna nubabftas vel arcubaJiftas dirigebant fagittas.Sccunda acies Emiliter armaba-tura'n qua confidentes mdites,haftati vocabantur. Sed in lecunda acie, äextro cornu,cobors fexta ponebatur; cui iungebatur leptima.Odaua cohors mcdiam aciem tencbat,nona comitante. Décima cohors in lecunda acie, finiftrum feni per obtinebat cornu.

Quemadmodum triarüvel centurionesarmcntur. Cap. XVk

TrUr^» quot;O nbsp;nbsp;nbsp;o^nes aute acies,Triarii cum lcutis,cataphradis Si galeis ocrcati cum

X gladiis,lèmifpatbis,plumbatis8d binis miffilibuslocabatur,quigenu pofito fubfidcbant,vt,fi prima acies vincerctur,ab his quali de integio reparata pugna poflet reparare vidoriam.Omnes autem hgnarii vel figniferi, quàmuispedites, loricas minores accipiebant:amp; galeas ad terrorem hoftium, vrlinispellibus tc-ólas.Centuriones veto habebant cataphraftas,fcuta,amp;J galeas ferreas:icd trafuer (is Si argentatis criftis,vt facilius agnofcerentur à fuis.

CommilTa pugna grauem armaturam flare pro muro. Cap. XVH.

IElud autem fciendum efl,amp; modis omnibus retinendumzcomilTo bello, prima ac (ccunda acies flabant immota .Triarii quoquc refidebant.Pherentarn aute armaturae Si fcutatores,lagittarii,funditores,hoc efl,lcuis armatura aduer-farios prouocabant ante acie proccdentes;fi hoftes fugarc poterant,fcquebatur: (ieorum virtuteac multitudine premebantur,rcuertebantur ad fuosamp;^ pofteos ftabant. Excipiebat autem pr^lium grauis armatura,amp;^tanquàm murus(vtita dicam )ferreus flabat,amp; non folû miflilibus,fed etiam gladiis cominus dimica-bant.Et fl hoftes fugaftentjUon Icquebatur grauis armatura, ne aciem fuam or-dinationemcp perturba:et Si ad difpfos récurrentes hoftes, incompofitos opprimèrent; fed leuisaimatura cum funditoribus, fagittarns,amp;^ equitibus ,fugientes fequebatur inimicos.Hac difpofitione atç cautela fine periculo legio vincebât, aut fupata lèruabatur incolumis; f quia lus legionis eft facile nec fugere nec feq.

Nomina militum Si gradus in Icutis eorum aduerfîsfcribcnda. Cap. XVIII»

SEd ne milites aliquando in tumultu prælii à fuis contubernalibus àberraret» diuerfis cohortibus diuerfà in fcutis ligua pingebant:que ipfi nommant dig D.’gnuh, - mata,ficut etiam nuncmoris eft fien . Prætereainaduerfofcuto vniufcuiufque militisjlitcris erat nomen afcriptum,addito ex qua effet cohorte, qua vc céturia. ittßruil4m Ex his ergo apparet legionem bene f inftitutâ,quafi munitiflîmam elfe ciuita-tem,quæ omnia prælio neccffaria fecum vbique portaret,nec metucrct repenti-num hoftium fuperuentum, quæ ctiam in mediiscampisfubito foffa le vallo^ • muniret,qug omnegenus militum côtinerct Si armofum.Si quis igitur pugna publica fuperarc Barbaros cupit, vt diuinitatis nutu , dilpofîtione imperatoris ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuifti

DE RE MILITÄR I LIB. II.

muidi rcparcntur,ex tyronibus legiones votis omnibus petat. Intra breue aute, temporis fpaaum,iuniores diligenter eleóliexercitati, quotidie, non folû ma’ ne, fed etiani poft meridiem , omni armorum difciplina vel arte bellandi, vete-res illos milites, qui orbem terrarum integrum lubegerunt, facile coæquabunt. Nec moueatur,Cæfar, tua maieftas, quod ohm conluetudo eft mutara quæfvi-nÔjHjf guif.fed huius prouifionis ac fcelicitatiseft perennifas tua, vt pro falute reip.amp;^ nouaexcogitet amp;nbsp;antiqua reftituat • Omne opus difficile videtur antcq tentes, cæterum fî exercitati et prudentes viri deledui pr^ponantur,celeriter manus bel lis apta poterit aggregari èC diligenter inftitui. Quiduisenim efticit fôlertia,fi competentes non denegentur expenfæ.

Pratter corporis tobur,notarum computandi artem in tyronibus eligendam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XIX.

C Ed quoniam in legionibus plures fcholæ funtjqu^ literatos milites c^u^runt^SchoU mÜ ab bis qui tyrones probant in om nibus quidcm ftatur^ magnitudinem,cor-^‘”'‘’^' porisrobur,alacritatem animi,côuenit explorari. Sed in quibufdam notarunî pentia,calculandi computandi^ vfusexigirur. Totiusenim legionis ratiojfiue oblequiorum,fîue militarium numerorûjfiue pecuniæ quotidie a Ifcribitur a dis, maiore prope diligentia, quàm res annonaria,vel ciuilis,politicis h bris annota-tur.Quotidianas etiâ in pace vigihas .Item excubitum fiue angarias,de om nibus centuriisamp; contuberniis,quæyicifrim militesfaciunt, vt ncquis contra iu-fticiam prægrauetut aut alicui praeftetur immunitas. Nomina corum quiÿi-ces fuas fecerunt,breuibus in feruntur. Quando quis commeatlim, acceperit,vel quot dierum,annotaturin breuibus.Tunc enim difficile commeatusdabatur,’ nificaulîsiuftiffimisapprobatis. Nec aliquibus milites inftituci .députabantur oblèquiis,nec priuata iifdem négocia mandabantur.Siquidem incongruum vi debatur,impcratoris militem,qui vefte amp;nbsp;annona publica pafeebatur, vtilitati-bus vacate priuatis. Ad obfequia tarnen iudicum vel tribunorû,nec non etiam principalium deputabantur milites,qui voca bantur accenfî,hoc eft, poftea ad -dit! quàm fuiffet legio cópleta,quos nunc Supernumerarios vocat.Fafcicularia Supenut tamen,id eft,hgnû,foenum,aquam,ftramen, etiam legitimi milites in caftra por''*’'**”/* tabant.Munifices enim ab eoappeliantur,quód bæc omnia munîa faciant,

Donatiui partem dimidiam debent apud figna fèqueftrarc milites leruandam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XX.

ILlud vérô ab antiquis diuinitus inftitqçum eft,vt ex donatiuo quod milites côfequuntur,dimidia pars fequeftraretur apud figna,amp; ibidem ipfis militibus feruareturne per luxum aut inanium rerû comparationem, à contubernalibus poffit abfumi.Fleriqj enim homines amp;nbsp;pr^cipuè pauperes tatum erogant,quan turn habere potiierint.Scpofitio autem ifta pecuniæ, primum ipfiscontuberna libus docetur accommdtia ( Nam cum publica fiibftententur apnona,ex omni , -x.K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tedÿ

•quot;2 ;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L - . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

•Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rLAVllVJtlUJblll

bus donatiuis augctur corum pro medietatc caHrenfe peculium ). Miles deinde qui Cumptus fuos feit apud figna depofitos,de defèrendo nihil cogitat,n)agis di Iigit figna. Pro illis in acie fortius dimicat,morc huniani ingenii, vt pro illis ha beatmaximam curam,in quibusiuam videt pofitam cffefubftantiam . Deniç decé folles, hoceft,decé facci,per cohortes fingulas cxponebantur,in quibus hæc ratio condebatur. Addebatur etiam iàccus vndecimus,in que tota legio particu lam aliquam conferebat,fèpulturæ fcilicet caulà,vt fiquisexcotubernalibus dc-fecilTetjde illo vndecimo làcco ad ièpulturam ipfîus promeretur expenfa. Hæc - ratio apud fignifèrosfvt nunc dicunt) in cophino lèruabatur . Et ideo figniferi fideles,lèd etiam literati homines eligebantur,qui amp;nbsp;lêruarcnt depo Gta,ôé fcirentGngulis reddere rationem.

In legione ita fieri promotioncs,vt per omnes cohortes tranfeant qui promouentur» Cap. XXI.

N On tantüm humano confilio,{êd etiam diuinitatis inftindujcgionesarbi* tror à Romanis conftitutas.In quibus decé cohortes ita funt ordinatæ,vt omniu vnû corpus,vna videatur elfe couindio.Na quafi in orbe quendâperdi-uer/às cohortes et diuerfas fcholas milites promouétur, it2 vt ex prima cohorte ad gradû quempia promotus vadat ad décima cohorte: 3^ rurfus ab ea, crefccnti Prtmipili ftipédiis,cum maiore gradu per alias rccurrat ad prima. Idco primipili cen ceuwrw. (yj.fQ^pQfl.gyàm in orbem omnes cohortes per diuerfas adminiftrauerit icholas, in prima cohorte ad hanc peruenit palmâ,in qua ex omni legione infinita corn moda confèquitur.Sicut primicerius in officio præfedorum prætorio ad hone-Pn«kfn«îftom quæftuofum^ militiæ peruenit gradum,ita legionarü équités cohortes fu as contubernii affeclione vcnerâtur,cum naturaliter équités à peditibus foleant diferepare. Per bac ergo cótextionem,in legionibus,8^ omniû cohortiumequi-tum peditumç lèruabatur vna concordia.

Quid inter tubicinesS^ cornicinesamp;f claffïcum interfit. Cap. XXII. Cowûcf«« T T prætcrea legio tubicines, cornicines,8d buccinatores. Tubitincsad lt;r bucùiù *^bellum vocant milites amp;nbsp;rurfum rtcèptui canentesreuocant.Cornicinesct torn. nbsp;nbsp;buccinatores erant ornamentum totius legionis in ingreffu conflidus 8^ eius re

ditu. Hi quotiens canunt,non milites, led figna ad eorum obtempérant nutum. Ergo quotiens ad aliquod opusexitüri funt lôli milites,tubicines canunt,amp; foil milites ad figna eorum obtempérant.Quotiens mouenda funt figna, cornicincs drtjÇtewi» canunt.Quotiens autc pugnatur,8lt;î tubicines Si cornicines pariter canunt.Claf ficum item appelîaturjquod buccinatores per cornu dicût. Hoc infigne viaetur imperii,quia clafficum canitur imperatore præfente,vel eu in milite capitalitcr animaduertitur:quia hoc ex imperatoris legibus fieri neceffe eft. Si verôad vigi lias vel angariasfaciendas,fiucad opus aliquod,vclad decurfionem campicxc' unt milites, tubicine vocante operantur, Si rurfus tubicinc admonente cclfant. Cum auté mouentur figna,aut iam mota figéda funt,tornicines canunt.Quod ïdeo in omnibus excrcitiis etprocelfionibus cuftoditur,vt in ipfa pugna facilius obtempèrent

DE RE MILITÄR I LIB. II.

obtempèrent milites,fine eos pugnarc,Gue flare,fine fequi,vel redire præceperinc duces.Siquidem ratio manitefta fit,feraper in ocio âeberc fieri,quod neceflario faciendum videtur in prælio.

Deexcrcitationemilitum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXIIÎ.

LEgionis ordinatione digefta, ad exercitium reuertamur: vndeÇficut iam di dum eft)exercitus nome accepit. luniores quidem noui milites,mane SC poft meridiem ad omne genus cxercebantur armorum. Veteresautem erudi ti fine intermiflione femel in die cxercebantur in armis . Neep enim longitudo ætatis,aut annorum numerus artem bellicam tradit, fed cotinua cxercitationis meditatio:poft quata volueris ftipendia,inexercitatus miles femp eft tyro cu ar matura qug feftisdiebusexhibetur in cxercitio.ldcirco no tantum armaturam qui fub campi dodore funt,fed omnes æqualiter contubernales quotidiana me ditationedilcebantjamp;corporisvelocitatem.Nam amp;nbsp;velocitas vfu ipfoacquiri-tur corporis,^ rdentia fèriendi boftem feep protegendi.præfertim figladiis cominus dimicctur.illud verómaiuseft,vt fcruare ordines difcant, vexilium fii urn in tantis permixtionibus in ipfa prolufione comitetur, nec inter dodos ali-quis error eXiftat,quamuis in multitudine fit tanta confufio. Ad palum quoque Vel fudesiunioresexerceri percommodum eft,cum latera vel pedes aut caput pe terepundim egfim^ condiftant. Saltus quo^ amp;nbsp;idus facerc pariter afluefcant, infurgere tripudiantes in clypeum,rurfuscp fubfidere,nunc geftiendoprouolare cum la!tu,nunc cedentes in tergarefilire.Miftilibus etiam palos ipfos procul fe-rire meditentur,vt amp;nbsp;ars dirigendi,amp; dextræ virtus poflit accrelcere.Sagittarii verb vel funditores fcopas,hoc eft,fruticum vel ftraminum fafees, profignopo nebant,ita vt fexcentis pedibus remouerentur àfigno,vt fàgittis vel certèlapidi-bus ex fuftibalo deftinatis,fignum fæpius tangerent.Propterea fine trepidationc in acie faciebant,quod ludentesin capo fecerant.Semper aiïuefcendfi cft etiam, vt femel tantufunda circa caputrotetur,cum ex eaemittitur faxu.Sed et manu folaomnes milites meditabantur libralia faxa iadare: qui vfus paratior credi-tur,quia non defyderat fundam.Miffilia quoep vel plumbatas iugiter perpetu-ócp exercitio dirigere cogebatur vfip adeó, vt tépore hyemis de tegulis vel fcan dulis,quæ fi deeffent certè de cannis,vlua vel culmo amp;nbsp;porticus tegerentur ad e- . quites,8óquidam velut bafilicg ad pedites:in quibus tépeftate vel ventis aere tur • ’ bato,fub tedo armis erudiebatur exercitus.Cæteris autera etiam hybernis die-bus,fi niues pluuiæ^ ceflarent,exerceri cogebantur in campo: neintermifla con fuetudine, animi militü debilitarentur amp;nbsp;corpora, fylua cgdcrc,portare onera, tanfilire foflas,natare in mare fiue fluminibus,gradu pleno ambulare, vel curre-reetiâ armatoscum farcinisfuisfrequentilTimè conuenit,vtquotidianilaboris vfus in pacejiffïcilis non videatur in bcllo. Siue ergo legio fuerit,fiue auxilia, exerceatur afliduè.Nam quemadmodum bene exercitatus miles prælium cupit, ita formidat ihdodus. Poftremo fciendum eft, in pugna vfum amplius pro-, defïè quam vires.Nam fi dodrina ceffet armorum,nihil paganus diftat à milite.

£ iii Exempla

FLAVIIVEGETII Exemph adhortationum, óc exercitii mihtaris, deakisartibustracla. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXIlII.

ATHIeta, Venator,auriga,propter exiguë mercedé,vel certc plebis fauorem, cotidiana meditatione artes fuas aut feruare,aut augere confue/cunt.Mili tem,cuius eft manibus Icruanda refpub. ftudiofius oportet fcietiam dimicandi, vlumque rei bedicæ iugibus exercitjis cuftodire:cui contingit non tantum glo hofa vi(ftoria,fed etiam amplior præda : quém^ ad opes ac dignitates ordomi Iitiæamp; imperatotis indicium confueuit euebere . Artifices fcaenici ab exercitiis pro Jaude vulgi non recedunt.MiIes facramento Ie(ftus,ab exercitiis armorum, vel nouellus veliam vetuftus ceftare non debet,cui pugnandu eft pro falutcpropria amp;libertate communi:præfèrtim cum antiqua fitprudénfcç fententia,Oni nes artes in meditatione confiftere.

Enumeratio ferramentorum vel macbinarum legionis. Cap. XXV. LEgio autcm non tantum militum numero, fed etîâ genere ferramentorum vincere confueuit.Primum omnium inftruituriacubs,qug nullæ loricæ^ul Ia poflunt Icuta fuffèrre.Nam per fingulas centuriasfingulascarrobaliftasbabc re confueuit, quibus muli ad trahendu , fingula contuhernia ad armandum vel dirigendum,boceft,vndecini homines,dcputantur.Nam bæquantomaio-res fuerint,tanto longius ac fortius tela iaculantur.Non folum autem caftra defend untjverfietiam in campo poft aciem grauis armaturæ ponuntur. Ad qua-rum impetum,nec équités loricati,nee pedites fcutati poflunt obftare.In vnaau tem legione quinquagintaquinquecarrobaliftg efle folent:Item decem onagri, Eoc eftjfinguli per fingulas cohortes in carpétis bobus duobus portantur arma tis; vt fi forte hoftesad oppugnandum venerint valium, fagittisct laxis poffint caftra defendi.Scaphasquoc^ definguhstrabibusexcauatasjcum longiflimisfu nibus,interdum etiam ferreis cathenis,fecum legio portât: quatenus cótextiseiC dem ( ficut dicunt ) monoxylis,fupertextisinielt;ftisc^ tabulatis,flumina qugfinc pontibus vadari nequeunt,ta à peditibus quam ab equitatu fine periculo tranfe-antur.Habet ferreos harpagoncs, quos lupos vocant, takes ferreas confixas longiflimis contis.ïtem ad tbflarum opera facienda bidentes, Iigones,palas,ra-ftra,alueos,cophinosquibus portetur terra. Habet quoq^dolabras,fècures,afci-as,{èrras,quibusmuteria ac pali dolantur atq^ fecantur. Habet præterea artifices cum omnibus ferramentis, qui ad oppugnandas boftium ciuitates, teftudi-ncs,mufculos,arietes,vineas(vtappellant) turresetiam ambulatoriasfaciant.Ve rum nefingula enumeradopluradicantur,vniucrfaquæ in quoque

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;belli genere neceflaria elfe creduntur, fecum legio debet

ybique portare, vt in quouis loco fixerit ca ftra,armatamfaciatciui

■■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' if ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatem..

FLAVII VEGETII

RENATI DE RE MILITARI

I ibri Tertij prologus.

Thenienlesamp;Lacedaemoniosac Macedonas reruni pontos, pnlci teftantur annales.Verum apud Athen!enfes,non folum rei bellîcæjled etiani diueflarum artium viguit induftna.Lace täcedfmo dgmonns autem praecipua fuît cura bellorum. Primi namque expérimenta pugnarum de euentibus colligentes, artem prgli- nbsp;nbsp;,

orum fcripfilTe firmantur vfque eo vt rem militarem,quæ virtute Ibla,vel certe fœlicitate creditur contineri, ad difciplinam perititig^ ftudia reuocarent:ac magiftros armorü(quos r«K2Kou§appeIlauerunt)iuuetutem fuam vfum varietatem^ pugnandi præciperent edocere.O viros fumma admirario-ne laudandos,qui cam prgcipuè artem edifeere voluerunt,bne qua ali^ artes efle non pofliint.Horum fequentesinftitutaRomani,Martii operis pr£cepta,amp;^ vfu retinuerunt, literisprodiderunt. Qug per diuerfosauthoreslibról^ difperfa, imperator inuiäe,mediocritatem meam abbreuiareiuflifti,ne velfaflidium naf ceretur ex plurimis,vel plenitudo fidei deeifet in paruis.Quantum autem in prg-liisLacedæmoniorû dilciplina profuerit (vtomittam cæteros ) Xanthippi dc- xäthippm claratur exemple, qui Attilium reguIum,Rornanû^ exercitum,fepe viélorem cum Carthaginenfîbus,r on virtute,Ied artis folo ferè auxilio,proftratis exerciti-busjcœpit ac domuit, vnóq^ congreflu triumphans bellum omne confecit. Nec minus Hannibal petiturus Italiam Lacedæmonium dodorem quæfiuit armo- Hânibalrei rum:cuius monitis tot confules,tantâfq^ legiones,inferior numero ac viribus,in-teremit.Ergo qui defyderat pacem præparet bellum.Qui vidoriam cupit,mi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

litcm imbuat diligenter.Qui fecundos optât euentus,dimicet arte no cafu. Ne mo prouocare,ncmo audet offédere,quem intelligit iuperiorem fore fi pugnet.

Qui modus debeat eile exercitus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. I.

Rimus liber tyronum deledum exercitium^ deprompfit, fequensle gionisinftitutionem difciplinam^edocuit militarem.Hic aute ter-tius clafficum fonat.Ideo enim ilia præmifla funt, vt hæc,in quibus nbsp;nbsp;nbsp;, ,

peritia certaminum SC vidoriae fumma côfiftit,difciplinæ ordine cu ftoditOjCt intelligcretur celerius,et amplius adiuuarentExercitus dicitur ta legi onum,quàm etiam auxiliorû:nec non etiä equitum,adgerendû bellum multitu do colleda.Huius modus à magiftris qugritur armoru.Nam cu Xerxis 8^ Da-rii amp;nbsp;Mitbridatis cæterorûcjp regu, qui innumerabiles armauerat populos,exem pla leguntur,euidenter apparet nimium copiofos exercitus,magis propria mul-titudine, q hoftium virtute depreflbs. Nam pluribus cafibus fubiacet amplior

multitudo

Slt;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F L A V 11 V E G E T 11

multitudó.In itioeribus pro mole fua femper eft tardior.In Jongiorc aute agmi ne,etiara à paucis fuperuentu aflblet pati.In locis autem afpcris vel fluminibus tranfeundis,propter impedimentorum morasfæpe decipitur. Præterea ingenti labore numcrofis animalibus equis^ pabula coiiiguntur.Rei quo(]p frumétariac difficultas,quæ in omni eft cxpeditione vitanda, cito maiorcs fidget oierchus. Nam quantobbet ftudio præpareturannôna,tanto maturiusdefit, quantopluri ' bus erogatur.Ipfa quo(^ aqua nimiæ multitudini abquando vixfufficit. Quod fi cafu a-cies verted tergum ,neceflc eft multos cadere de rr ultis,amp; illos quieffu-Exerciiui gerint,vt feme! territos, poftea formidare confliclum . Veteres autem,qui renie-romrfw. difFicuItatum experimentis didicerant, non tarn numerofbs, quàm erudi-tos armis habere exercitus voJuerunt. Itaquein leuioribus bellis vnani le-gioncm , mixtis auxiliis, hoc eft, decem milia peditum 8d duo milia equitum, crediderunt pofte fuificere,quam manii prætores velut minores duces, ad expe-ditionem iæpeducebant.Q.uôd fîmagnæ hoftium copiç diccrcntiir,confularis poteftas cum milibus peditu quatuor equitum,tanquàm comes maior mit tebatur • Quod fi infinita multitudo degentibus fortiftïmisrebellaflèt,tuncni-mia neceftitate cogete,duo duces et duo mittebanrur exercitus,cu eiufmodi prg-cepto vt prouiderent ne quid reipub.detrimenti capiat,Con fuies ambo. Denic^ cum in diuerfis regionibus contra diuerfos hoftes à Pop. Rom.annis pene omnibus pugnaretur,idco fufficiebant militum copiac,quód vtiliusiudicabat non tarn grandesexercitus habere,quàm armis inftruclos. Illa tarnen ratione fcrua-ta, ne vnquam amplior multitudo fociorum auxiliarium eftec in caftris, quara

' cluium Romanorum.

Quêmadmodum fanitasgubernetur exercitus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. R*

TVT Vnc (quod vel maxime prouidendum eft)qucmadmodum fanitas cufto d- diaturexercitus admonebo, hoceft,locis,aquis,ttemperic,medicina,exer-citio.Locis,ne in peftilenti regione luxta morbolas paludcs,ne aridis et fine opa citate arboru campis,aut collibus,nc fine tentoriis gftatc milites commorentur: ne tardius egreftl,^ calore folis,amp; fatigatione itineris contrahant morbum, fed potius in æftate ante lucem ad loca,cœpto itinere deftinata perueniant.Nc Qua hyeme iter per niues ac pruinas nodibus faciant ,aut lignorfi patiatur inopiam, aut minor illis veftiu fuppetat copia. Nec fanitati enim,nec expedition! idoneus miles eft, qui algerc compellitur. Nec pcrniciofis nec fpaluftribus aquis vtatur excrcitus.Nam malæ aqua: potus,veneno fimilis, peftilentiam bibentibusgene-rat.Iam vero vt hoc cafu ægri contubernales oportunis cibis rcficiantur,ac me dicorum arte curétur, Principu Tribunorum^ amp;nbsp;ipfius Comitis,qui maiorem fuftinet poteftatem,iugis qu^retur diligentia.Male enim cum hisagitur,quibus neceftitas amp;nbsp;belli incumbit SC morbi.Sed rei militaris periti.plus quotidiana ar moru exercitia ad lanitatem militum putaucrunt prodefle,q medicos.lta^ pedi CCS fine intermiftione imbribus vel nimbus fub tedo, reliquis diebus exerceriin campo voluerunt. Similiter équités non folum in planis, led etiam in abru-ptis, amp;nbsp;foftarum hiatu difficillimis lemitis lequcSt' equos fuosaftidueexer-ccrc iufterunt, vt nihil iis in neceftitate prælü accidere pqlTet incognitum.

Ex quo

DE RE MILITARI LIB. III. «f

quointclligitur, quatoftudioGus armorum ancm doccndus fit fcrtiper cxer citus, cum ei 8lt; laboris confuctudo incaftris fanitatem,di. in conftidu poflit præftarc v doriam.Si autumnali æftiuôqj temporc diutius in iifdem locis mill-turn multitudo confinât,ex contagione aquarum ct odore ipfius foeditatis vitia* tis hauftibus 8u acre corrupto pernicicÆffimus nafeitur morbus, qui prohiben non poteft aliter,nifi frcqucnti mutatione caftrorura.

Qtianta cura prouidcnda fint at^ feruanda pabula frumenta Cap. 111.

(^’^dopofiulat vt de commcatu pabnli fiumenticç dicatur.Sçpius enira pc-nuria,quàm pugna confumit exercitu,et ferro feuior fames eft.-tDeindc re- VerwA, liquiscafibus poteft in tempore fubueniri,at pabulatio 8lt; annona in neccffitatc remedium non habent,nifi ante condantur. In omni expeditione vnum amp;L nja-ximu confilmeftjVt tibi fufficiat vi(ftusgt;hoftes fragat inopia. Anteigitur quani inchoetur bellum, de copiisexpenfiscç lolers debet elle ttaftatus, vt Dabula,fru-mcntu,cætcra:^ annonariæ fpecies,quas à prouincialibus confuctudo depofcit, inaturiuscxigantur,8i in opportunis ad rem gcrenda ac munitiftimis locis,am-plior temper modus quam fufficit aggrcgetur.Quod fi tributa deficiunt,pv^to 'gatoauTo comparanda funt omnia. Necp enim diuitiarum fccura poffeffio eft, , nifi armorum defenfione feruetur.Frequeter autem neceftitas geminatur,8C ob-fidio Gspc fitlongior quam patatuv.cu aduerfarii et iâ ipfi efurientes circufidere nondcfinant,quos fame fperantcffe vinccndos.Prætereaquicquid inpecore^el quacûcçfrage vinó^ boftis infercns bellû ad viftum fuû potcrit occuparc, no fo lum admonitisper tdicfta poffeftoribus, fed ctiam coaftis per eleftos petfcruta-tores ad cafte’da idonea armatoru firmata pi^fidiis,vel ad tutiftimas confcrcn dum eftciuitates,vrgcndit^ prouincialcs vt ante irruptionem feq^ fua mceni bus condant.Reparatio enim murorum tormentotûtç omnium, ante curanda eft.Nam fi femel boft es prgucniunt occùpatos,metu vniuer fa turbantur.Et quae ex aliis vrbibus pctenda lunt,interclufis itinetibus dcnegantur.Sed fidelis ferua torum cuftodia,5i crogatio moderata,confucuit fufficere pro copia,tnaxiinè ft ab initio procurentur.C^terùm fera parGmoniacft,tum leruare cum deficit.ln arduis expeditionibus, per capita magis militû quàm per dignitates ab antiquis præbebantur annon3e,ita vt poft necclfitatem eifdê a rep.redderentur. Hyemc bgnorû pabuli,æftate aquarum vitanda eft difticultas.Frumcnti vcïo,vini SC aceti,nec no etiâ tabs omni téporc ncccffitas decltnanda: ita vt vrbes atcç caftel la ab iis mibtibus,qui minus ptôpti inueniûtur in acie,armis,fagitiis,€uftibalis, lundis etu et faxis,onagris,baliftiscç defendâtuï .Præcipuéqj cauédû videtur ne aduerfariorûdoloatcç piuriisdecipiatur ;puinciabû incauta fimpbcitas.Frequc tiusenim côuentionûpacis'cp fimulatio credulis qarma nocueiût.Qua rationc famêcoVefti patmtur boftes,difpctfi verb crebrisfuperuétibus facile vincuntur.

Quemadmodum oporteat prouidere ne milites feditioné faciant. Cap« UIL TNterdu mouet tumuliu,cx diuerfis locis cobedus exercitustSC cû pugnatc no Llitjiralci fe fimulat,vt nô ducatur adbellutquod iipr^cipuè faciût,qui in fedi-

Vla VII VEG ET II

bus ociofè delicate^ vixerunt.lSaafpentate înfolitilabons offcnfi^guéinexpe dîtiône neceflc eft fuftinere,præterca inetucntcs pr3eijû.qui,ai moiûcxcratîa déclinât,ad ciulmodi prpcipitantur audaciâ.Cui vulneri niulnplex medicina con lùeuitopponi, vt dum adhuc feparati fiint in ledibus fuis,tribunorû vel vicario-tljm,nec non etiam principum ad omnem dikiplina arâillima feueritare tcnc-antur,nihil^ aliud,nifideuotioné moderationé^ cuftodiant, nullis cômeatibus vacenc. Ad nomen,ad figna ob le ru are non defînant.Câpi curfionê(vt ipfî appel 13nt)infpedioné^ armorû afliduê faciant. Ad làgittasiacicndas,ad miffilia diri genda,ad iaâandos lapides,vel funda,vel manu. Ad armaturpgeftum,adveâcs laftâdos;lînulitudine gladiorû,pûâim cplîm^feriendo,multo die vfcjad fu-frequentifiimè detinendi«Curlù etiam amp;laltu adftranfmittendas fof fas nihilominus imbuendi,fi mare vel fluuius vicinuscft fcdibus.Aelhuotépo-pore ad natandûcogêdi fuut om nés. Pr^terea lyluâcpderc,iterpdumofaetabru pra faccre,matcriêdolarc,aperirc£üflam,occupare aliqué locum,et neàcôtubcr nalibus detrudantur,in fcutis inuicem obuiantibus niti.Ita cxercitatiatt^erudi ti in ledibus milites R homani,Gue legionarii,iïueauxiliarcs,fiue équités hicrint, cum ad expeditionéex diuerGs conuenerint locis,emulatione virtutis, pralium magis necelTe habeât optare g ociû-Nemo cogitât de tumultu,qui fiduciâ de arte vel yiribus gerit. Dux auté elfe debetattétus,vt in omnibuslegionibusGueau xiliis.vcl vexillationibusjà tribunis,vicariis,principibus^,G qui turbulent! velfc ditiofifuerint milites,non proinuidia fuggcrcntiû,fed pro rerû veritatecogno-fc3t,eôl(^ prudétiori confilio legregatos à callris, ad agendû aliquid quodiplîs propè videatur optabile:aut ad caftella vrbéfqp députent municdàs nbsp;nbsp;nbsp;fefuan-

dâs,tanta fubtilitate,vt cû abüciûtur,videantur dedi.enim ad contumaciam pari côlènfu multitudeprorumpit,led incitatur à paucis quivitiorû fcelc rû^ impunitate fi?erât peccare cû plurimis.Qucd fi fieri medicina necelTitascx-trema pfualèrit,redius cft more maiorû in authorcs crimmu vindicari,vt ad o-mnes metus,ad paucos poena perueniat. Laudabiliorcs tarnen duces funt,quorum cxercitus ad modeftiam labor et vfus inftituit,quàm iJli quorum milites ad obedientiam,fuppliciorum formido compellit.

' ‘ Signoium militaiium'quot fint genera. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. V.

MVlta quidem funtedifeenda atœ obleruanda pugnantibusifiquideuiHlJ la fit negligentiæ venia^vbi de faiute certatur. Sed inter rcliqua nihil magis ad vióloria proficit,quàm'monitis obtéperare fignorû Nam cû voce fola inter præliorum tumultus régi multitude né poflît,amp;l cum pro ncceflitate reruni plura ex tempore iubenda atep faciéda fint, antiquus omnium gentium vfusin-tîenit,quomodo quod fiJus dux vtile iudicaflet,per figna têtus agnofceretamp; Ic-signâ KO quereturexercitus.Tria itaque genera confiât elTe fignorum,vocalia, femiuoca wârf. fia,nn]ta. Quorum vocalia amp;nbsp;lèmiuocalia pcrcipiuntur auribus.Muta vero refc runtur ad oculos. Vocalia dicuntur quæ voce Humana pronunciantur/ficutin vigiliis vel in prælio^p figno diciturtvt puta,vidoria,palmagt; virtus,deiis nobif* cüm,thuniphus imperatoris,8d alia quæcunque voluerint dare ii qui in exercitu ■” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;babent

DE RE MILITARI LIB. HL s?

hàbentmaximam poteftatem. Seiend um tarnen c{I,ifta vocabula quotidre debe Tefjen îe variari,ne cx vlu hoftes fignum agnofeant, amp;nbsp;exploratores inter noftros ver-fentur mipune.Semiuocaha lunt,quæ per tuba,aut cornua, aut buccin am dan-tur.TubaquædiredaeftjappelIatur Buccina,quæinlemetipfam æreocirculo Tuba fieditur.Cornuquodexvrisagreftibus,argento nexum,temperatum arte,amp;fpi n'tu,qucm canentis flatuseinittit,auditur.Nam indubitatis per hæc fonis agno fcitexercituSjVtrum flare aut progredi,an certc regredi oporteat : vtrum longe perfequi Fugientes,an receptui canere.Muta figna lunt aquilæ,dracones,vexilla, flaramulæ rufæ,pinnæ.Quôcunqueenim haceferri ïuflèritdult;flor,eônecefle eft fjgnum fuum constantes milites pcrgant.Suntamp; alia muta figna,quædux belli in equis,aut indumentis,^ etiam in ipfîs armis, vt dignol'catur hoftis, præcipic cuftodiri. Præterea manu aliquid, vel flagello more barbarico, vel certè mota qua vtitur vefte fignificat- Qu^ omnia in ledibus,itineribus,in omni excrcitati« one caftrenlîjvniuerfî milites 8lt;^ fequi inteliigere confueflâr.Continuus enim vfus neceflarius videtur in pace eius rei, quæ in præüi confufione féru an ci a fit. Item mutum et cômune fîgnum efl, quotiensproficifeente turbaexçitatus pul üisadfimilitudinem nubium furgit,bofliumqj prodit aducntumifimiliter fidi-nifæ lint copiæ, per noâem flammæ, per diem fumus fignificat fociis quod aliter nuntiari non petefl. Aliquando in caflellorum aut vrbium turribus appen dunt trabes,quibusaliquando£relt;flis,aliquado depofitis indicant quggeruntur.

Quanta fît lèruanda cautela,cu vicinis hofiibus mouctur exercitus. Cap. VI/ QVi rem militarem fludiofîusdidicerunt,aflèrunt plura in itineribus, quàm

-in iplà acie pericula folere contingere.Nam in conflidu armati funt om-nes milites 8d hoftem cominus vident,amp; ad oppugnandum animo veniunt para« .In itinerc autem minus atmatus minufî^ attentus efl miles, fuperiientus impetu vel fraude repente turbatur . Ideo omni cura, omniçp diligentia proui-dere duxdebet,ne proficifeens patiatur incurium,vel fi non facile,at fine damno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

n 11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T'* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*t 1 nbsp;nbsp;nbsp;11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

repellatillatum.Pnmum itineraria omnium regionumjin quibus bellum geri-tur, pleniflîmè debet habere perfcripta : ita vt locorum interualla, non folum pafîuum numero,fed etiam viarum qualitatesperdifcat : compendia,diuerticu-la,montes, fiumina,ad fidem deferipta confyderet: vfqj eo, vt folertiores duces, itineraria prouinciarum , in quibus ncceflitasgeritur , non tantum adnotata, fed etiam pifla habuifle firmentur, vt non folû confilio mentis, verùm afpeclu oculorum viam profeâuris eligerent. Ad hæc à prudentioribus amp;nbsp;honoratis locorumque gnaris,feparatim debet vniuerfa perquirere, amp;nbsp;veritatem colligere depluribus . Præterea fubpericuloeligendarum viarum, duces idoneos,feien» téfque percipcre, eófl^ euflodip mancipare, addita pœnp conteflatione vel præ-mii. Erûtenim vtiles, cû intelligent nccfiigiêdi fibi copia fuperefre,8^ fidei prg miû, perfidiæ parata (uppIicia.Prouidendû quoq^ vt fapientes exercitati^ quæ-jantur,neduorûaut triûerror difcrimé pariat vniuerfis.Interdum autéimperi ta ruftieitas plura promittit,amp;^ crédit le feire qug nelcit.Sed cautelg caput eft,vt ad quæ loca vel quibus itineribus fit ^fedurus exercitus ignoretur. Tutiflïmu nbsp;nbsp;nbsp;. • '

H ii namtj

nam^ in expeditiombuscreJitur Eicicnda nefciri.Ob hoe vetercs Minotaun fi-gnum in legionibus habuerunt,vt quemadmodum ille in intimoct fecrctiffimo labyrinthoabditusperhibetur, ica ducis conbhum lempcr eflèt occuItum.Sccu rum iter agitur,quod agendum hoftes minime lufpicantur.Verum,quiaexplo-ratores altrinlecus mifli,protedionem lufpicionibus vel oculis deprehendunt,ct interdum transfuga proditorél^ non défunt ,quemadmodum occurri ingruéti-bus debeat,intimetur.Dux cum agmineexercitus profeâurus,fideliffimos,argu tiffi móflt;^ cum cquis probatiflïmis mittat, qui loca, per quæ iter faciendum eft, in progrelfu à tergo,dextra,Ieuâ(j perluftrcnt, ne aliquas aduerfarii molian-tur infidias.Tuîius autem operantur exploratores nodibus quam diebus. Nam quodammodoipfefuiproditorinuenitur,cuius fpeculator fuerit abaduerfa-rnsdeprehenfus.Primi ergo équités iter arripiant.lndc pedites,impedimenta, fa gittariiiC^lones, véhicula^ in medio collocentuf, ita vt expedita pars peditum amp;nbsp;equifum lubfequatur.Nam ambulantibus,interdum quidem aHonte,fedffC quentius à tergo ftjperuentusinfertur.A lateribusquoq? pari armatoruni manu impedimenta claudcnda funt. Nam infidiatores in alio loco impulfant,tranf-uerfo frequenter incurfu.lllud quoeç præcipuè oblcruandum eft, vt ea parsad quam hoftis venturuscreditur, oppolitis cledilfnnis equitibus et leui armatu-ra,nec non etiam peditibus fagittariis muniatur, Quod ft vndiep circufundun-rurinimici, vndique præpa rata de bent efle fubßdia . Ne verö repentinus tu-multus amplius noceat, ante commonendi funt milites vt parati fint animo,vt arma in manibus babeant. Nam in necelTitatefubitaquæ conterrent,proui-fa non folenteflcformidini. Antiqui diligentiffime præcauebant,neàcalo-ribus interdum vulneraris, interdum timentibus amp;nbsp;lagittariis clamorepauc-fadis, pugnantes militesturbarentur ; nedifperfilongiusaut conglobati,amplius quam exped It im pedi rent fuos,hoftibid(^ prod client. Et ideoad exemplum rrtilifum, etiam impedimentalubquibuldam fignisordinada duxerunt* Cibw Deniqueex ipfis calonibus (quosgaiearios vocant) idoneosac peritos vfuic gebanf, quos non amplius quam ducentis fagittariis pueris^ præficcrcnt.His^ vexil a dabant vt fcirent ad quæ figna deberent impedimenta colligcrc. Sed pugnatorcsab impcdimcntislaxamento aliquo diuiduntur, neconftipatilae-danturin prælio,ambulanteexercitu ; vt locorum varieras aduenerit,itadc-fenfionis ratio varietur . Namincampis patentibus équités magis lolentim-pugnare quam pedites . At veto in locis fylueftribus vel montofis ,fiue palii-ftribus,pedcftres magis formidandæ funt copiæ. lllud quoque vitandum, ne per negligentiam aliis leftmantibus, aliis tardius incedentibus interrumpa M'erpot tut acies,aut forte tenuetur. Cótinuó enim hoftes inter lata pcruadunt.fPrg-ponendi ergofuntexercitatiftimi campidodorcs, vicarii, vel tribuni, qut alacriores tardent, amp;nbsp;pigrius incedentes accelerate compellant. Nam qui mul tum præceftèrint, fuperuentu fado, non tam redire quàmfugerc cupinnt. Qui veróextremi funt, delèrti à fuis , vi hoftium ac propria defperationc fu-perantur . Sciendum eft etiam , quôd aduerfanïin hislocis quæ fibi oportuna SubfrlJk, intelligunt, fubf.flàs occultius co'locant vel aperto Marte impetum faciunt.

DElR'E MrUIT’ARd^^ LIB. III.

Sctî ne fecréra noceânt,4ûcis prgftat induftna,fquæ ôninia prias CQu^nit explo qutm tdrù.Deptebenia quocçfubfefla,fî circuniueniatuf vtihte/,piQ4 perKulî fuftinet guàm parabac ïnferrc.j Aperta ântem vis fi pr^paretur in monabuSfaltior^ loca præniiJ.Ï5fixnt prgfidnsoccupanda,vt cum hoft/s aduenent reperiatur inferior, nec audeat obuiare,cuni tara à fronte q fupra caput fuû cernât arraatos. Quod fi anguftæ fint vi^,fed taracn tutæ, meliyseft præcedere eu fecuribus ac doïabris hiïirtes,amp;' cbni labore vïas apéfire,Q in optimo iimerc pencülura fuftinere. Prg-terea no'fcere debembs hoftiuraconfuetudïnera:vtrum node,an mcïpientcdie, an bora rèficiendi iaflis fuperuerareconfueuerint: id vitare quod lîlos fadu-rosex moré putaraus. lara verb vtrupeditïbus an equitibus, vtrûfunditonbDS, vtrû contatis,an (agittarns ampJius valeât, vtrum numero horainû,an armoru niunitione præcellât,nos feire côuenit:amp;^ ordinäre quod nobis vtile,ilhs docetur aduerlum.Tradare quo(^,per diem an per node iter expediat meboare: quae quata locoruinteruafia fint,adqug cupimus ^perarerae^ftate aqu^ pcnuria ob-fiteuntibus,ne byeme difficiles aut inuig occurrat paludes,maioréfç torréteszet impedito innere circumueniaturexercitus, priufquàm ad deftinata perueniat. V t noftra commoditas eft, ifta fapienter vitare, ita fi aduerfariorum imperitia vel diffiraulatio occafionem nobis dederit,non oportet dimitti,fed explorare fo bciteproditores,ac transfugas inu'tare: vt quid boftis moliatur,in præfénti vcl iu futurum poffimus agnofcerc: paratis^ equitibus ac Jeu i armatura ambulan tcseofdem,velpabula vidbmi^ quærcntesjimprouifôterrore decipere. ?..

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Quemadmodum fiumma,qug maiora funtjtranfeantur. Cap. VIL

T N tranfitu fluuiorum grauis moleftia ncgligetibus frequenter emergit.Nam •^fi qua aqua violentiorftierit ,autalueus latior,impedimenta, pueros,amp;? inter-dumipfosignauosfolet mergerc bellatores. Ergo explorato vado, duæ acics cquitum, cledis animabbus ordinantur »intcruallis competentibus frparatæ, vt per medium pedites amp;nbsp;impedimenta tranfeant. Nam acies fuperior aqua-rum impetum frangit: inferior,qui rapti fubmerfi^ fuerint,conjgit attj tranfpo nit. At cum altior fludus nec peditem nec equitem patiatur,fi per plana decurrat,dudis multifariä fpargitur foflis,diuifufqß facile tranfitur.Nauigio verb am ncs,haftilibus fixis aefuperpofitis tabulatis.puiifiunf.vel certe tumultuario opéré colligatis inanibus cuppis,additis^ trabibus trafitu præbent. Expediti vero équités fafees de cannis aridis vel vlua facere cofueuerunt, fuper quosloricas arma,ne inundentur imponfit: ipfiequi^ natando tranfeunt, f colligatis^ ïecacoltlgdlos^ fafees pertrabunt farcinis.Sed commodiusrepertum eftjVtmonoxyloSjboceftjf^^frf^quot; paulblatiores fcaphas,ex fingulis trabibusexcauatas,progenere ligniet fubtill-' täte leuiffimas, carpentis fecura portet exercitus, tabulis pariter clauis ferreisMonoxyö; præparatis. Ita ablt^ mora conftrudus pons,amp; frjnibus(qui propterea babendr lunt ) vindus, lapidei arcus foliditatem praeftat in tempore . Sed inftant ad-uerfarii ad tranfitus fluminum, infidias^ vel fuperuentus facere confueuerunt.

Ob quam neceftitatera in vtraque ripa collocantur armata prpfidia ne aluco in-teruenientCjdiuifi opprimantur ab boftibus.Cautius tarnen eft fudes ex vtraque

so . i ß F L A V 11 VF:'G E T 11

■'*£ ipahe pV^figere ac fine detnmcnto,fi qua vrsillata fucrit,fuftincrc .Quod fi pont noh tantum ït'dtfanfîfum, led etiam rccurfum 8^ commcanim necefTariusfiic-riMun'c invtro(j£apite,pcrcuflislationbusfoiris; aggeretj conftrudo,defeflfo-rfeshnlitesdefectaccipere,aqUibustani'diuteneatur, quànidiu neccflSwIoco-rum poftuIabiL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-t quot;. .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jf) ’

, lt;1. Quemadmodumcaftradebeant'prdinari ƒ ” Cap/quot;^ Z^Onlequens videiur»iunensobleruatione defcnpta,ad caftrorum^Cin qui-^^bus manendum eft) venire ratione. Non cnim belli tempore ad ftatiua vcl ad mâfîonê murata ciuifasfemperoccurrit:etincautum eftplenu^ difcriminis, excrcitu paftim finealiqua munitione confiderc : cu militibusad capicdâcibu occupatis,aut munera facieda dilpfis,facile nedatur infidiæ.Poftremô nodis ob fcuritas,neceflitas fomni,palcentiuequorum difperfîo,occafioné fuperuentibus præftat.ln metadis caftris non fufficit bonu locu eligere niG tabs fit,vt alter co no poflit melior inueniri:ne vtilior pr^termiflus â nobis,et ab aduerlànïsoccu patus,apporter incomodum.Cauendû quoqp ne per ^ftatê aut aqua morbofa in proximo,aut falubris aqua fît longius.Hyeme,ne pabulatio défît aut lignoruin copia,ne fubitis tépeftatibus câpas,inquomanendûeft,loleatinundari:nefitia abruptis ac deuiis,amp; circûlèdentibusadiïerfariis difficilis pr^ftetur cgrcflusmc ex fuperioribuslocis,mjfîa ab hoftibus,in eu tela perueniant.Quibusvtoportct cautè ftudiole^ prouifîs,pro neceflîtate loci vel quadrata,vel rotunda,vel trigo-na vel oblonga çaftra conftitues.Nec vtilitati præiudicat forma«Tamé p,ulchri-ora creduntur,quibusvitra latitudinis fpaciû tertia parsadditur lÔgitudini.Ita aute ab agri menforibus podifmû menfuræ collîgi oportet, vt ad quâtitaté con cludatur exercitus.Nam propugnatoresangufta conftipant,8d vitra quàm con uenit latiora diffundunt.Tribusautc modisdiflFiniunt caftra muniripoffe.Pn nuira in vniusnodis tranfîtû, amp;nbsp;itinerisoccupationéleuioré cû fublati cefpites circundantur, amp;nbsp;aggere faciunt,fupra que valli,hoc cft fîides vel tribuli lignei p Cf)îgt;cî. ordinê digeruntur.Céfpesautem circunciditurferramentis,qui berbarum radi ffmiîpfdé.cibuscontinet terramrfitaltusflemiflem,latus pedem,longuspedé lèmis.Quod fi terra fol jtior fuerit,vt ad fîmilitudinem lateris cefpes nô poftit abfcindi, tune opéré tumultuario fofla producitur, lata pedes quinque, alta tres : cuius intrin excrefcit,vt Gne metu lècurus quiefeat exercitus» Statiua autem ca-{ira æftate vel byeme,hoftc vicino, maiore labore ac cura firmantur.Nam fin-gulæ centuri^,diuidentibus campi dodoribusSd principibus,accipiunt pedatu ras,8ô feutis vel larcinis fuis in orbe circa propria fîgna depofîtis, cindi gladio, foftam aperiunt,latâaut nouem,aut vndecim,auttredecim pedibus:vel,fî maioc aduerfariorû vis metuitur,pedibus decé amp;nbsp;lèptem ( imparé enim numerû obfer uari moris eft) tû lêpibus dudis vel interpofitis ftipitibus ramis^ arboru,ne faci le terra dilabatur, agger erigitur. Super que ad fimilitudiné mûri, pinngSt' ppu gnacula coponutur.Opus verocéturionesdecepcdis metiutur,ne quis minus fo dent, aut errauerit alicuius ignauia. Id etia tribuni circueunt,nec ante difeedut qui ftrenui lunt,q fuerint omnia perfeda.Ne tamé aliquis fuperuentuslaboran-tibus

DE REjM pl I T ARI’ - LIB. III.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

tibus fîatjOmnes équités pars’pedïtum,qi7^ non operafturjdigmtaMspriuilegio antefoflam in præcinamp;u armata cottliftit,vt ingrt]entes repdlat ininucos. Pri* ma igitur Ggna locis fuis intra caftra ponutuhquia nihil eft venerabilius eoTum maieftatemilitibus. Duci pretorium,einlquc comûïbüspræparaiur. I ribunis tabernacula collocantur,quibuspercontubcrnalcs ad munia députâtes,aqua,li gnum,8d pabula miniftratur gt;nbsp;une pro gradu legionibus 8^ auxilnSj equitibusj 8ó peditibusjloca in quibus päpiliones tendant,deputanttir in caftris: aé de iingii lis cen turns quaterni équités ètquaterni pedites,qui excubitum tiodibusfaciunt, cliguntur. I tquiaimpolTibile videbaturin fpeculis per totani'nodem vigilan tes’fiugulos permaiiere ideo in quatuor partes ad cleplydrani funt diuif^ vigili^^ vt non ampliusquam tribus'hons nodurhis necelfe fit vigilare. A tubicine oni-nes vigiliæcomittuntur.f t finitis Boris à cornicinereuocantur.Idoneos tribuni amp;nbsp;probat! flimos eJigunt qui vigiîias circumeant^ renuncient, fi qua emerierit culpa,quos circuitores appellat.Nunc militijefadus eft gradus,Slt;f cir- circuitores citoresappellantur. Sciendum tarnen eft équités extra Vallum no(fturnasexcubi^^.^^j.^^j.^^ asfacerc debere. Per diem autem caftris pofitis,aln mane,alii póft mendié propter fat igatfonem hominum equorum^angariasfaciunt.lnterpræcipua con-^quot;2‘”''*‘ uenit ducem prouidere,fiuein caftris,fiue in ciuitate confiftat,vf animalium paf cua,fubueftiofrumenti,cæterarum^ rpecierum,aquatiö,Iignatio,pabulatio,fè-‘ cura ab hoftium reddatur incurfu.Quod aliter non poteft euenire,nifi per loca idonea,qua noftrorum ambulat com meatus,præfidia dilponantur,fiue illf ciui-tatesfint,Gue,caftella munita. Quod G non reperitur antiqua munition oportii-nislocis circumdata maioribus foffis tumultuaria caftella firmantur.Nam à

ftris diminufo vocabulo fiint nuncupata caftellaJntra quæ in angariis aliquan cajtrn. ti pedites,equites^ degentes,tutum iter commeatibus præftant. Lifficile cliim hoftis ad ea loca audet accedere, in quibus amp;nbsp;à fronte à tergo nouit adtietla-^quot;^'”^''^ * rios conimorari.

Quæ Sé quanta conlyderanda fint, vt intelligatur vtrum fuperuenti-bus amp;Iinfidüs,an publico debeat marte confligi. Cap. JX*

QVifquis hosartis bellicæ Commentaries,ex probatiffimisautoribus breui-atos legere dignabitur,quamprimum legem prælii,depugnandique cupit audire præcepta; fed confliduspublicus duarum vel trium horarum certami-nc diffinirur;poftqua partis cius,quæ fuperata ftient,lpes omnis intercidit.ldeo omnia ante cogitanda funt,ante tenfanda,ante facienda,quam ad vltimum ve-niatur abruptum. Bonienim duces,non aperto Marte prælium in quo eft com raune periculu,fêd ex occulto lèmper attentant, vt integris fuis, quantu poffint hoftes interimant certe vel terreâcîin qua parte quæ néceflaria admodum funt, ab antiquis reperta perfcribam.Prgcipua afs8é vtilitasduciseft,vt adhibitis ex vniuerfo exercitu feientibus belli Sé fapientibus viris, de fuis Sé hoftium copiis, fæpiustraâet:omni(quam plurimum noter) adulatione fummota, vtrum ma-iorem numerum pugnatorum ipfe an hoftes habeant,vtrum ipfius,an aduerla-riorum homines magis armati fint Sé muniti. Qiii magis exercitatij qui fint in neceflïta

jit 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, T FL A VII VE GE TH

neceffitatibus fortiores.Quærçdurn eft et/anijVtra parts equi£es,vtrapcditcs hji* beat meliores . Sciendum^ in peditibusimaximc confiftetc robur exercitus :gt; inter ipfos équités,qui contatis,qui.fagittariis antecedat. Qijijplures loricas in^ duent,quis vtiliores equos adduxerit-Ppftremo ipfa loca in quibuspugnanduia eft, vtrum inimicis an nobis videantur accomoda-Nam ft equitatu gaudeniuSj campos optare debenws: ft pedite,Ioca eligere angufta,fofljs, paludibuslt; vel ar-^ boribus impedita,amp;^ ahquotiesmontofa,cui magis vidus abundet quàm deßt^ Nain^nje§Cvt dicitur.)intrinlècus pugnat,amp; vincit faepius fine ferro. Maxime autcm xraôandû eft,vtrum protrabi neceflitatem expediat, an celerius dimica-! rit interdum enim fperat aduerfarius expeditionem cito pofte fîniri;amp;fi dilatus fuçritin Iohgum,aut penuria exercitus maceratur,aut defiderio fuorum reuoca ^‘quot;-' ^tur ad propria: aut nihil magnum faciens, per defperationem abire compelli-

tur. Tunc fratfti labore tædio plurimi delerunt, aliquanti produnxialiquanti fe traduti.Quia aduerfis rebus rarior fides eft,amp; nudari incipit qui copiofusad-. „ uenerat. A d rem pertinet nofle qualis iple aduerfarius vel eius comités optima-tes^ fint: vtrum temerarifan cauti,an audaces,an timidi,fcientes artebellicam, an ex vfu fernere pugnantes: quæ genfes cum his fortes, quæ ignauæ pugnauc-rint: noftra auxiha cuius fidei quahiimq^ fint virium,quos illius animoscopiæ, quos ha beat nofter exercitus,quæ pars fibi magis vidoriam repromittat.Eiuf-modi enim cogitationibus virtus augetur aut frangitur. Defperantibus autem crefcit audacia adhortatione ducis, amp;nbsp;fi nihil iple timere videatur, crefcit animus, fi ex infidiis vel occafione aliquid fortiter fccerit,fi hoftibus aduerlæ res ccc J _ rt - perint euenire, fi vel infirmiores aut minus armatos ex inimicis potucrit fupc-rare . Cauendum autcm eft ne dubitantem aut formidantem exercitum ad pu-gnam publica aliquado producas . Intereft vtrum tyroncs an vctcres milites habeas, vtrum ante breue tempus in expeditionibus fuerint, an annos aliquot in pace durarint.Nam protyronibusaccipiendi funt,qui pugnarc longo tempore defierunt. Sed cu legiones,auxilia,vcl équités ex diuerfis aducnerint locis, dux optimUs nbsp;ftparatim fingulos numéros per tribunos cle(ftos,quorfi feitur indu-

c_______ ftria,ad omnia genera exercere debet armorum-.amp;f peftin vnum colledos,qua-fi depugnaturos conflidu publico exercebit. J pie læpius tentabit quicquid artis poflint habere,quid virium, quemadmodum fibiipfi confentiant,vtrum ad tubarum monita, ad fignorum indicia ,ad præcepta vel nutum fuum diligenter obtempèrent. Si errant in aliquibus,exerceantur atque doceantur quàm diu pof fint efle perfedi.Si veró in campi curfione,in lagittando,in iaculado,in ordinan daaciead plenum fiierinteruditfne fie quidem temere occafione captata ad pu blicam deducendi funtpugnam,fed antèminoribus præhïsimbqédi.Duxita-que vigilans, fobrius, prudens, tanquam de ciuili caufa inter partes iudicaturus adhibito confilio,de fuis,amp;f aduerfanï copiïs iudicet Et fi muleis rebus fiiperior jnuenitur,oportunum fibinon différât inire cóflidum.Si veróaduerfariura in-telligit potiorem,certamen publicum vitet. Nam pauciores numero amp;nbsp;inferiores viribus,fuperuentusô^ infidias facientes,fub bonis ducibus reportaueruntfg pe vidoriam.

Quid

DE RE MILITARI LIB. UI. ïi)

Quid oporteat fi er i ,G quis defuetum à pugna habeas exer citum vel tyroncm

•

OMnes artes omniaque opera qootidiano vfu Si iugi cxercitatione profici-unt.Quod fi in paruis verum eft,quâto magis decet in maximis cuftodin.

Quisautem dubitatartem bellicam rebus omnibuseffe potiorem,per quam li-bertas retinetur Si dignitas prouinciæ propagatur, èC conferuatur imperium. Hanc quódam reliêis doftrinis omnibus I acedpionib poftea colueie Koma-ni. Hac folam bodie quo^ Barbari putant elÏe feruandâ-Cætcra autem in hac arte confiftere omnia,aut per hanc alfequi fe poffe confidant -Hæc dimicaturis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

eft neceffaria, per quam vitam retineant,8iyilt;ftoriam conlequantur.L ux ergo cui tantæ poteftatis infignia tribuuntur,cuius fidei atcç virtuti^pofiellorum or-tunæ,tutela vrbium,{alus militu,reipub.creditur gloria,non tatum pro vniuer-fo exer ci tu,fed etia pro fingulis cotubernalious debet efle lolicitus.Si qui enini illiseueniat in bello, Si iplius culpa Si publica videtui iniuria. Ergofityrq-nem,veldiu armis defuctum ducit exercitum,fingularum kgionum fiue auxi-liorum, nec non etiam vexillationum vires, animos, confuetudinem,diligentet explorer.Sciat etiam (fi pote^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominatim quis comes,quis tribunus,quis

domefticus,quiscontubernalis,quantum poffitin bello,auftoritaterirque maxi-mam feueritate fumat,omnes culpas militâtes legibus vindicet,nufti errantium credatur ignoCcere, in diuerfis locis ex diuerfis occafionibus omniu expérimenta præcipiat. His C vt oportet) ita curatis, cum difperfi ad prædandum lecurl oberrant hoftes,tunc probatos équités vel pedites cum tyronibus aut inferiori-bus mittat,vt ex occafione,fufis mimicis, Si illis peritia, Si reliquis crelcat ^^da-cia.Àd trâfitus fluuiorû,ad prgcipitia montium,ad fyluarum anguftias,ad palu dum aut viaru difficultates,fuperuentus nullo feiente di fponat ; atque iter fuum itatemperet,vt aut cibum capientes,aut dormientes,aut vacantes certe,fecuros, inermes,difcalciatos, diftraftis equis, nihil fufpi cates ipfe paratus inuadat,qua- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

tenus in huiufmodi certaminibus fui fiduciam colligat-Nam qui ante longuin tempus,aut omnino nunquam videre homines vulnerari vel occidi, cum pri-mum afpexerint perhorrelcunf. 8i pauore confufijde fuga magis quam de con* ftiftu incipiunt cogitarc.Præter£a,fi excurrant aduerfarii,lógo itinere fatigatos aggrediatur,Si vltimus aut certe infperatus fuperueniat. t os etiam qui longe a fuis aut pabuli aut prædæ gratia commorantur ,fubito occuper cum deleftis. Illaenimantètentandafunt,quæfi malecefferint minusnoceanf. fibene,plu-rimum proGnt.Interhoftes dilcordiarum ferere caufas fapientis elf ducis.Nul-laenim,quamuis fit minima natio,cito poteft ab aduerfariis deleri,niG propriis

V nbsp;nbsp;nbsp;fimultatibus feipfaconfumpferit.Nam fic ciuile odium ad inimicorum perni-

ciem præceps eft,ad vtilitatê fuse defenfionis incautum.Vnum illud in hoc opéré prpdicandu eft ,vt nemo defperet fieri pofte quçfaélafunt.Dicat ahquis,W ul-ti iunt anni quibus nullus fofta,aggere,vallo,mafurum circumdat cxercitu. Kc-fpondebitur,fifuiftet ifta cautela,nihil nofturni aut diurni fuperuentushoftium noccrcpotuiftent.Pcrfx imitantes Romanos,dudisfoftiscaftra conftituuntiSi ßj “ * quot;nbsp;■’ - - nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qma

• 94. FLAVIÏVEGETII.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II'

quia arenofa fupt pfopè omnia,faccos» quos inanes portauerant,ex pulueru’en-ta(quæ ibi efFoditur)terra complent,eorum^ cumulo aggfrcm faciunt.Omnes barbari carris fuis in orbem connexis ad fimilitudinem caftrorum,fecuras a fix peruenientibus exigunt nodes. Veremur ne dilcere nequeamus quæ a nobisalii didicerunt Hæc ex vfu Iibris^ difcenda,quæ antea feruabâtur,ied omilfa diii nemoquæfiuitiquia vigentibus pacis officns,procul aberat bellorum necefGtas. Sed ne impoffibile videatur armorum difciplinam,cuius vfus intercidit,repara-ri poffe,doceamur exéplis. Apud veteres ars militaris in obliuionem fæpius venir,fed àlibris repetita eft, poftea ducum audoritate firxnata. Scipio Aphrica-nus fub alüs imperatoribus Hifpanieniès exercitus frequéter vidos accepitihos difciplinç régula cufl:odita,omni opéré folfisc^^ faciendis ira diligenter exercuit, vt diceret fodientesluto inquinari debere,qui fanguine hoftium madere voluif-lènt.Tum ipfedenique Numantinos fie, captaciuitatejfconcremauitvt nullus euaferit. Metellusin Aphrica Albino imperante lubiugatû accepit exercitum, quem ita emendauit veteribus indicutis, amp;nbsp;dilciplina maiorum, vt poftca cosja quibus fub iugum milTi fuerant,fuperarét. Cymbriquo^ Cepionisamp;î Manilu et Syllani legiones inter Galbas dcleuerunt:quarum rcliquias cum C.Marius fii Icepilfet, ita erudiuit icientia SC arte pugnandi, vt innumerabilé multitudinem riguriiio* no folum Cymbrorum, fed etiam 1 cutonûamp; tVmbrorû publico Marte dcle-ret. Facilius auté eft ad virtuté inftruete nouos milites,quàm reuocare ptenitos.

• - nbsp;nbsp;nbsp;Q.uæ ipio die procuranda fint vel agantur quo publica

'■quot;‘a committiturpugna. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XI.

Tgt; RæmilTis leuiorîbus artibus belli,ad publici conflidus incertum 8^ fatalem diem nationibus ac populis,ratio dilciplinæ militaris inuitat.Nam in euen nt.igniiudo aperti Martis vidoriæfplenitudo confiftit.Hoc ergo tempore tato magisdu ces debent elfe foliciti,quanto maior fperatur diligentibus gloria,8c maiuspcri culum comitatur ignauos:in quo momento peritiæ vfus,pugnadi dodrinacon fibumque dominatur. Vetetibus fæcubs mos fuit parco cibo curatos milites ad certamcn cducere,vt citatiores fumpta redderet efca, amp;nbsp;longiore coflidu no fa-tigarentur inedia. Præterea obleruandum eft prælcntibus hoftibus. fiue ex ca-firis,fiue ex ciuitate producas ad prgbum,ne dum per angufta portarum parti-culatim procedat exercitus,à colledis SC præparatis dcbilitetur inimicis. Ideoç prouidendum eft,vt ante omnes milites egrediantur portas,SC aciem prius conftruant,quàm hoftis adueniat. Quód fi intra ciuitatem manentibus imparatis aduencrint,aut diffcratur egrelfus autcerte diflimuletur: vt quum aducrlarii in-fultare cœperint his quos non putantexituros, cum ad prædam vel redeundum conuerterint animum,cum ordineslc)luerint,tuncillisftupctibuslcdilfimiqui-que prorumpant,SC confeftim aggrediantur ignaros. Obleruaturautem ne Ion go Ipacio fatigentur milites, ne lalTos poft curfum cquos ad publicum præliura cogas'.multum viriu laboreitinerispugnaturusamittit.Quidfacietquiadaci-em anhelus aduetat f Hoc SC veteres declinarut Si. fuperiori noftra aEtate,cû Ro mani duces p imperitia no cauiflent (ne quid amplius dica) exercitus pdiderut.

~ Inipar

DEREM1LITA.RI' LIB. III. sj

Impar cnim conditio eft , Uiîum cum rcquicto, fudantem cum alacri, currentem cum co qui ft eter it inire conflidum.

Inueftigandum quid fentianc milites pugnaturi. Cap. X^.'

ÏPfa die qua certaturi Cunt milites, quid fentiant diligenter conuenit explora-rc.Nam formido vcl fiducia ex vultu,verbis, inceflu, motibus cernitur. NecronnitU.

confidas{atis,Gtyroprælium cupit,inexpertis enim dulciseft pugna.Et noue-riste oportcrc difterre,G cxercitati bellatores metuerint dimicare. Monitis tame

oratione ducis,cxercitui virtus accreftit 2*^ animus: præcipuc G futuri certami nis talent acceperint rationem, qua iperent fe facile ad vidoriam peruenturos. Tunc inimicomm ignauia,vel error oftcndenduseft:vel G antca anobisfupera-ti funt,com memorandum. Licenda enam quibus militum mentes odio aduer fariorum,in iram,3iindignacionem moueantur.Animispeneomnium homi- lijmcuf«». num hoc natur al I ter eue mt, vt trépident cum ad conftidum venerint. Sine du-hioautemforraidoloGores lu nt,quorum mentes ipfe cofunditafpcdus.Sed hoc remedio formidolenitur,fl anteqn im dimices,frequenter excrcitum tuum locis fomidme tutiorihusordines,vnde et videie hoftem et agnolcere cofuefcant.lntcrdum au««!«“’», deantalic|uid exoccaGonc,aut fugent ,aut intenmantinimicos . Inimicorum mores,aduerfariorura arma 84 equos recognofcant. Nam quae ex vfu funt,non timeutur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Qiiemadmodum idoneuslocus cligatut ad pugnam. Cap. XIA

BOnum ducem conuenit nofte magnara partem viaoriæ,iprum locu in quo ' dimicandum eft poftidere. Elabora ergo,vt conferturus manum, prmtum auxihum capias ex locOiqui tanto vtilior ludicatur,quanto fuperior fueritoccn paius.m lubieftos enim vebementiusteladelcendunt ,84 maioreimpetu obni-tentes,pars aliior pellit. Qui aduerl'o nititur cltuo, duplex fubit,84 cum loco, Si cum bofte certamen. Sed ilia diftantia eft,quod G de peditibus tuts viélor .a fpe-ras contra équités boftium,loca a€pera,inxqualia,montola debes eligere.Si veto de equitibus tuis contra aduerfatiovum pcdites vuElonam quarts,lequi debca paulo quidem editiora loca, fed plana atque patentia,neque fyluis.neque palu-dibusimpedita.

Qriemadmodnm acies debcat ordinari vt tn conflt^u reddatur inuida, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XUdl.

O^dinaturus aciem tria debet ante profpicerc, folcm,pu\uerem,84 ventum.

Nam lol ante faciem eripit vifum .vent us contrarius tua inîle€lit ac depri-ïnit ,boftiutnadiuuat tela .Vuluisatrontecongeftusoculosimp\et84 claudit. Hxc momento eo quo acres ordinatur,etiam rmperitr vrtarefolef.fed duel pro-uido cauedura eft in futuru, ne poft paululum accedentc die noceat foils muta-taconuerfto,nec ventus aduer lus bora folrta eo pugnante nafcatur.ltaergo co* ftrtuantur otdrncs,vtbpcpoft occiprtrum noftrum frnt,etffr poteft fterr^aductfa-borum Impetaut faciem» Acres drertur exerciius iirftiuftus.fros quae aduetfum bofte»

FLA VII VEG ETII

hoftes (peiflat. Hæc in publica pugna,fi fapicnter difponitur,pluriniutn iuuat: fi imp€rite,quamuis optimi bellatorcs fint,mala ordinatione franguntur.lnftru dionislexelljVt in primoexercitati et veteres milites coHocéturjquos antca prin cipes vocabant. In fecundo ordine circundati cataphradis fagittarn,amp;optinn Arnwiorz« i^iditescum fpiculis vel lanccis ordincntur, quos prius haftatos vocabant. Sin-, gull autcm armati in diredum ternos pedes inter ie occupare confucuerunt,hoc eft,in mille paffibus mille fexcenti fegt;caginta fex pedites ordinantur in longam: vt nec acicsinterluc«at,amp; Ipacium fit arma traclandi.Inter ordinem autéôior-d'incm à tergo in latum lex pedes diftare voluerunt,vt haberent pugnantes Ipa* cium accedendi at que recedendi; vehementius enim cum laitu curfuç tela rnit-tuflwr . In his duobus ordinibus amp;nbsp;setate maturi,8d vfu confidentes, amp;nbsp;muniti grauioribus etiam armiscollocantur. Hi enim adinuicem muri,ncc cedcrc',ncc , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fequi aliquando cogendi funt,ne ordincs turbent:fed venientes aduerfariosexei

perc,amp; ftando pugnando^ repellere vel fugare. Tertius ordo difponitur de ai-maturis velocilTiHiisjde fagittariis iuuenibus,de bonis iaculatoribus,quos antea ferentarios nominabant.Quartus item ordo conftruitur de feutatis expeditilfi • mis,de fagittariis iunioribus,de his qui acriter verutis vel martiobarbulis (quas plumbatas nominant)dimicant,qui dicebantur Icuis armatura. Sciendum ûrgo eftjftantibus duobus primisordinibus, tertium amp;nbsp;quartum ordinem ad prouo-candu efi milfilibus et fagittis primo loco femp exire.Quod fi hoftes in fuga ver tere potuerint,ipfi cum equitibus pericquutur. Si veroab hoftibuspulG foerint, redeunt ad primam amp;nbsp;lecundam aciem , 8^ inter iplcs rccipiunt Ie adloca fua». Prima autem fecunda acies cum ad fpathas 8d ad pilafvt dicitur)vcntum Hi erititotum fuftinet bellum . In quartaacicponebanturinteidumcarrobaliftæ, manubaliftarii,fundibulatorcs,funditores. Fundibulatores hint qui lapidesfu-torff. nbsp;nbsp;nbsp;ftiballs iaciunt.Fuftibalus fuftis eft longus pedibus 4 cui per medm ligatur fun-

ruftibalut. 3a de corio; 8^ vtraque manu impulfus,propê inftar onagri dirigit faxa. Fun-Fttn4ilt;om. ßj J qyj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iino vel fttis fadisChas enim dicunt efle meliorcs)con

tortq circa caput brachio dirigunt faxa. Qpibus feuta decrant, Cue lapidibus f^ccenft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iadis,fiue miflilibusin hocordine dimicabat,quos accenlos,tanquaiuni-

orcs 8^ poftea additos nom inabant. Sextus ordo poft omnes à fortiirimis,amp; ftu Triirij, tatis,amp; omni gencre armoiu munitis bellatoribus tcncbatur,quos antiqui Tn-arios appelJabant. Hi vt requieti integri acrius inuaderent hoftes, poft vlti-mas acies federe confueuerant-Si quid enim primis ordinibus accidilTet,de ho-rum viribus reparationis Ipes tota pendebat.

J Ratio podifrai quantum fpaciu in acic inter fingulos homines in longuni, ,, ',. yd m latu inter fingulos ordincs debeat cuftodiri. Cap. XV.

EXpIanato autem qualiter debeat inftrui acies,nunc podifmum menfuram-que ipfius ordinationis exponam.In mille paffibus capi,vna acies milk fex-cenfos Icxaginta ftx fiifcipit pedites : proptcrea quia finguli pugnatorcs ternos occupâtpedes.Qudd fi fix acies in mille paftibuscapi volueris ordinäre,nouem milia hogenti nonagintafexpeditesfut ncccflarii. Si aote in ternos ordincs hue ‘numerum

DE RE MILITARI LIB. HL

ntimcrum volueris tendere,duo miha pafTuum coprehendes.Sed melius eftplu-resacies facere,quam mihtestfpargere. Senos autem pedes à tergo inter fingulas acies in latum diximus patere debere, ipG bellatores ftantes fingulos cbtinent pedes.Ideo^ fi fex acies ordinaueris,qiiadraginta duos pedes in Iatû,amp; mille pafliis in longanifiaooo hominum tenebit exercitus.Si autem in ternos ordinäre volaeris ’i pedes in latum duo milia paffuum in longû iqoco tenebit exerci-tus. Ad banc ratione Gue 2ocoo,Gue 3'’o^o peditum fuerint iuxta menGiram po-diGnijGne aliqua dubitatione difficultatis poterunt ofdinari,nec dux fallitur cu fciat qui locus quantos polTit capere armatos. Deniq^ G anguftior locus Gt, vel multitudo fufFiciat, iam inde noué vel ampliusacies ordinari conuenit. Magis enim expedit vt confetti pugnét,quàm longius leparati à fuis. Nam G nimium fiierit acies attenuata,cito ab aduerfariis fada imprelTioneperrumpitur, 8é nullum poftea poteriteflc remedium.Qui auté numeri in dextro cornu,qui in Gni-Gro, qui in medio debeant ordinari, vel iuxta dignitatcscoruferuatur exmo-rCjVel certe pro qualitate hoftium commutatur.

Deequitibus ordinandis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XVL

COnftruda acie peditum,équités ponutur incornibus,ita vt loricati omnes, contati iundi Gnt peditibus. Sagittarii autem,vel qui loricas non habet, longius euagentur. A fortiori bus nant^ equitibus, peditum protegenda funt la-tera:amp; 3 velocioribusatqueexpeditis, hoftium cornua perGndenda funt atqöe turbanda. Scire dux debet contra quos grumos, hoc eft, globos hoftium,quos cquites oporteat ponere. Na nefcio qua occulta ratione,immo pene diuina,alii contra alios dimicant melius:amp; qui fortiores vicerant,ab inferioribus læpe vin-cuntur.Quód G équités impares fuerint,more veterum velociflimi cum fcutis le uibus pedites, ad hoc ipfum exercitati iifdem mifcendi funt,quos expedites ve- lt;nbsp;htes nominabant.Quo fado quàmuisfortiflîmi hoftium venerintequites,tamé aduerfus mixtum agmen pares elfe non poflunt. Vnum hoc remedium duces Veteres inuenerût,vtairuefacerentiuuencscurrétescgregie,amp;f inter binos équités, Gngulos ex his pedites collocaret,cum leuioribus fcutis,gladiis, atep milTilibus.

DefubGdiisquæpoft aciem collocantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XVII.quot;

CEd optima ratio eft. Si ad vidoriam plurimum confert,vt lediflimos de pe-^^ditibus,equitibus,cum vicariis,comitibus,tribuniG^ vacantibus,habeat dux poft aciem praeparatos: alios circa cornua, alios circa medium, vt Gcubi hoftis J-vehementer inGftit,ne rumpatur acies prouolent fubito,8ó fuppleant loca: addi-tatj virtutc,inimicorum audaciam frangant. Hoc primi L acones inuenerunt, quosimitati funt Carthaginenfes,Romani poftea vbique feruauerunt. Hac di-IpoGtione nulla melior inuenitur. Nam direda acies hoc folum agefe debet ft poteftjVt hoftem repellat,aut fundat.Si cuneus agendus Gt,aut forfex,fuperfluos habere debes poft aciem , de quibus cuneum aut forftcem facias : G ducenda Gt Serra,ité ex abundatibus ducetur: nam G de loco fuo ordinatum militem tranf-ferre coeperis,vniuerfa turbabis. Si globus hoftium feparatus,aut alam tua,aut

I partem

s8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FLAVIl VEGETII

partem alï’quam vrgerc cœpcrit,nifi fuperfluos habeas quos contra globos poP fis opponercjfiue équitésfiue pedites de acie tulcris,dum alïam vis defendere,ali-am periculofius dcnudabis.Quód (i bellatorum tibi copia non abundat,mclius cft aciem habere brcuiorem,dûmodo in fubfidüscolloces pIunmos.Nam plures circa medias partes campi, ex peditibus bene armatis debes habere lediifimos, de quibus cuneum facias,8^ ftatim aciem hoftiû rumpas • Circa cornua autcm de contatis loricatis^ equitibus ad hoe feruatis, SC leui armatura peditum, alas hoftium circumuenire tc conuenit.

In quo loco primus duxftare debeatjin quo lècudus,in quo tertius.Cap. XVIII.

DVxqui pr^cipuam fuftinet poteftatera inter équités amp;nbsp;pedites in parte dc-xtra ftare cóIueuit.Hic enim locus eft in quo tota acies gubernatur,ex quo reftus eft liber^ procurlus.Ideo aute inter vtrol^ cofiftit,vt amp;nbsp;conlilio regere,8d audoritate tarn équités quam pedites ad pugna poflit hortari.Hic de equitibus fijpnumerarns,mixtis peditibus expeditis,aduerfarioru finiftru cornu,quod con tra ipfum ftat,circuire à tergo femp vrgere debet.Secundus dux in media acic ponitur peditu,qui earn fuftetet amp;nbsp;firmet. Hie fortifîïmos pedites,amp; bene arma-tos de fuperfluis lecum habere debet,de quibus aut ip Ie cuneum faciat amp;nbsp;hoftium acie rumpat:aut fi aduerlariicuneum fecerint,ipfe forficem laciat,vtcuneo illi polfit occurrere.In finiftra parte exercitus, tertius dux efle debet, fatis bellH cofiis amp;nbsp;prouidus, quia finiftra pars difficilior eft amp;nbsp;velut manca in acie confi* ftit.Hic bonos équités fupernumerarios 8C velociflimos pedites lecu habere debet,de quibus finiftrum cornu Temper extedat, ne circuraueniaturab hoftibus. Clamor autemCquem quidam barrithum vocant)prius non debet attolli,quani acies vtraç ft iunxerit.Imperitorum enim vel ignauoru eft vociferari de longe, cum hoftes magis terreantur,fi cG telorum idu clamoris horror acceflerit.Semper autem ftudere debes,vt prior inftruas acié,quàm hoftis, quia ex arbitrio tuo ■potes facere quod tibi vtile iudicas,cum nullusobfiftat:deinde amp;nbsp;tuis auges co-fidentiam,8^ aduerfariis fiduciam minuis,quia fortiores videntur qui prouoca-re non dubitat.Inimici aute incipiunt formidarc,qui vident contra ft aciesor-dinari. Huie additur maximum comodum, quia tu inftruftus paratus^fordi-nantem amp;nbsp;trepidum aduerfariu præoccupas. Pars cnim viftorigeft inimicum turbare antequam dimices.

Quibus remediis virtuti vel dolis hoftiû refiftatur in acie. Cap. XIX.

EXceptis fuperuentibus vel incurfionibus repentinis ex occafionc,quam nun quam dux exercitus amittit,iam in itineribus,fatigatis, in fluminutrafgref fione diuifisjin paludibus occupatis,in iugis montiu laboratibus,!n campis Ipar fis,atqp ftcuris in manfione dormientibus, oportunum prazliu femper infertur: cum aliis negociis occupatus hoftis, prius interimatur quam praeparare ft poft fit.Qudd fi cauti finit aduerlarii,amp;l infidiaru nulla fit copia,tue aduerfû prælèn-tes,fcientes,videntes^,pqua coditioncpugnatur.Inde ars belli,no minus in hoc aperto conflilt;âu,quam in occultis fraudibus adiuuat erüditos. Cauendum vel ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maxime,

DE RE MILITARI LIB. III. ” maxime,ne ab ala,cornu^ finiftro(quod fæpius euenit)aut ceite deXtrofquoJ tarnen raro conringic) circumucniantur tui à multicudine hoftium, à vaganti* bus globis,quosgrumos vocant.Quod fi accidenc,vnû remediuni eft,vt aiâcor nùlt;j rephees Si rotundes;quatenus conuerfi tui,fociorum terga defendant. Sed Si in angulo ipfius extrenntatis fortiflinn collocentur,quia ibi impetus amplior fieri conlueuit.Item aduerfum cuneu hoftium,ceitis refiftitur modis.Cuneus di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

cit multitudo peditû,qu^ iuncla cû acie primo anguftior,deinde latior procedit, Siaduerfariorum ordincs rumpit; quia à pluribus in vnû locum teja mittûtur. Quam rem milites nominant c^ut porcinum . Contra quem ordinatio pont- par» tur, qua forficé vocât.Na è lediftimis militibus confettis in V litera ordo côpo. nitur:SiiIlum cuneum excipit,at(^ ex vtrac^’ parce concludit, quo fado acicm nô poteft erû|îcre,Itc Icrra dicitur,quæ à ftrenuis direda,ante frotem opponitur serr^ hoftibus,vt turbataacics reparetur.Globus auté dicitur,qui à fua acie feparatus, vago fupuentu incurfat inimicos,contra que alter populofior vel fortior iramit titur globus.Obferuandû quoep eft,ne lub tempore,quo iä committitur pugna, velisordines commutare,aut de locis fuis aliquos numéros ad alia trâslèrre.Sta-tim enim nafeitur tumultus atquc confufio, Si imparatis conturbatilque fecili» ushoftisincumbit.

Quotgenenbuspugna publica cómittatur, et quomodoetiam qui inferior eft numero Si viribus valeatvidoriamobtinere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XX.

TAEpugnationum lèptem funt genera,quum infeftaex vtraque parte figna confligunt. Vna depugnatio eft fronte lóga,quadrato cxercitu, ficut etiam nunc ^pè femper folet præliû fieri. Sed hoc genus depugnationis periti armoru non optimu iudicat,quia cum in prolixo Ipacio téditur acics, no æqualis femp campus occurritjSi hiat aliquâdo in medio finus aut curuatura fit, Si ita in co loco acies frequéter irrupitur.Prætcrea fi multitudine aduerlàrius anteccdit,â la-teribus aut dextra aut finiftrâ alam circûuenitjin quo periculu magnum cft,nifi iupnumerarios habeas qui fuftincat hoftéç repellât.Hoc generefolus debet con fligere q Si plures et fortes habuerit bellatores,vt ex vtrotj cornu hofté circûuc-niat, Siquafî in finû fui côcludatexercitus. Secûda depugnatio eft publica,qu» plurimis mclior.In qua fipaucos ftrenuoslocoidoneo ordinaucris,etiâ fi mul-tUudine hoftiû et virtute turberis,tamé poteris reportare vidoria.Huius taliscft modus,Cû inftruâæ acies ad côgrelfû veniût,tunc tu finiftrâ alam tua à dexte-ra aduerfarii tui logins lèparabis, ne vel mifîilia ad earn vel làgittg perueniant. Dextram auté alam tu im finiftræ alæ illius iunges,8i ibi primum inchoa pr^-Ijum:ita vt cû peditibus optimis, Si probatiflïmis equitibus finiftrâ parte ühus, ad quâ te iûxeris,aggrediaris atqp circûcas,8i detrudendo atq^ fupercurrendo ad hoftium terga peruenias.Quôd li lemel aduerlàrios exinde pcllcre ca:pcris,acce* dentibus tuis indubitatam vidoriam con{èqueris,8i pars cxercitus tui,quam ab bofte fublnoueris lècura durabit. Ad fimilitudincm autem A literæ vel libellæ fabrilis,acies in hoc dimicandi gencrc conftituitur. Quod fi te prior aduerfari-us fecerit, quos poft aciem fupernumerarios diximus debere poni, tara équités quàm peditcsadfiniftrum tuum colliges cornu, Si fie aduerfario refifte«

I ii magnis

reo . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F L A V 11 V E G E T 11

niagnis viribus,nc arte pellaris.Tertia depugnatio eft fimilis fecûdæ: fed in hoc deterior,quód à ßniftro cornu tuo cu illius incipis dextro confligere.Nam qua-fi mancus impetus eft eoru,8^ aperte cû difficultate aggrediuntur hoftes,qui in fi niftro dimicant cornu. Quod apertius explanabo,Si quadoalam tuafiniftram longe habueris meliorem, tunc 8^ fortiflimos équités peditésq^ coniunge, 8é in • J congreftu ipfam primam applicaad ala hoftium dextera,8^ quantum potesad-uerlarii dextra partem pellere amp;nbsp;circuire feftina. Tu autem aliaexercitusparte, in qua détériorés bellatores habere te nofti,a finiftra illius loge fepara, ne vcl gla diis iuuadatur, vel ad eä tela perueniant.In hoc genere cauendum eft, neinimi-corum cuncis traufuerfa tua acies elidatur. Hoc autem modo vno cafu vtiliter ’ pugnabitur,fi aduerlarius infirmius dcxtiu cornu habuerit,8lt;^ tu loge fortius li-niftrum .Quarta depugnatio t a lis eft,Cû ordinaueris aciem, ante quadringetos vcl quingentos paffus, quam ad hofte peruenias, non Iperante eo, fubito ambas alas tuasincitare te conuenit,vt ex vtroque cornu improuifos hoftes vertas in fu gam,8ócclerius vidoria conftquaris. Sed hoc genus certaminis licet cito fupe-retjfi exercitatos fortiffimofqp produxerit,tarnen periculofom eft, quia mediant aciem fua,qui fic dimicat,denudare c5pellitur,8ó in duas partes exercitum fepa rare.Et fi primo impetu vidus non fuerit inimicus, habet poftea occafione, qua inuadat 8^ diuila cornua,amp; mediam aciem deftitutam.Quinta depugnatioeft quartæ fimilis. Sed hoc vnum amphus habet,quia leuem armaturaamp;fagittari-Qs antetprima aciem ponit,vt illis refiftentibus non polTit acies irrupi • Nam fic de dextro cornu fuo,illius finiftrum nbsp;nbsp;de finiftro cornu fuo,illius dextrum ag’

greditur.Quod fifugare poterit,ftatim vincit:fin minus, media acies illiusnon laborat,quiaàleui armaturafägittarnfcß defenditur. Sexta depugnatio optima eft,Si prope fimilis lecundæ, qua vtutur qui de numero fuorfi de virtute defpc rant.Etfi beneordinaucrint,quamuis cupaucioribus,ftmper vidoriam conle-quuntur. Nam cu inftruda acies ad hoftes accedit,dextram alam tuam finiftræ alæ hoftium iunge,8iibi per équités probatiflimosSi velociflimospeditesinci pe præliari.Reliquam autem partem exercitus tui,longiflime à dextra parte illius remoue,8i diredura porrigc,quafi veru.Nam fipartem finiftram illiusa latcribus 8i à tergo coeperis cædere,fine dubio vertes in fogam. Aduerfarius autem nec de dextera parte fua, nec de media acie poteft fuis laborantibus fubuc-nire,quia acies tua exteditur et tpta fe porrigit ad fimilitudinem 1 litcræ,longif fimc^ recedit ab hoftibus.Quo genere in itineribus fgpe cofligitur.Septima depugnatio eft,qu3e loci beneficio adiuuat dimicantem .In hac quo^ 8i cum pau cioribus, 8^ cum minus fottibus poteris aduerfarium fuftinere, fi montera, aut mare,aut flume,aut Iacum,autciuitatem,aut paludcs, aut abrupta in parte vna habeas, ex qua hoftisnon poflitaccedere,reliquum exercitum tuum direda acie ordines .Sed.in illa ala quæ munitionem non habet, omnes équités amp;nbsp;fe--rentarios ponas gt;nbsp;T.unc ftcurius pro tuo arbitrio cum hofte confliges, quia ab'vna'parte loci maturate munit, ab alia duplex prope ponitur equitatus. Illud tarnen obferuaridum eft ,;.quo nihil melius inuenitur, vt fiue de dextro cörnu tuo.cum illius finiftro pugnare volueris,ibi fortiflimos ponas-.fiue de fini ” 'r î

DE RE MILITÄR L LIB. III. t« ftro cum illius dextro,ibi ftrenuiflimos colloces: fiue in medio facere cuneos vo luen’s,per quos hoftium acies rumpas, in cuneo exercitatidimos ordines bella-torcs.Viâoriaenim per paucos fieri conlueuit. Tantum eft vt eledi à duce fapi cntiflimojin his locis in quibus ratio Só vtilitas poftuiat,ordinentur*

Viam abfcedendi ab hoftibus dandam,vt dele-anturfaciliusfugientes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXL

■Q Leriqucreimilitarisignari,pleniorem vidoriam credunt,fi adueriarios'aut JI locorum anguftiis, aut armatorum multitudine circundederint, vt aditum non inueniant abfcedendi. Scd claufis ex defperatione crefcit audacia,amp; cum ipei nihil eft,fumit arma formido.Libenter cupit commori,qui fine dubio fcit feeflemoriturum.Ideo^ Scipionislaudatafentêtiaeft,qui dixit,viam hoftibus quafugcrent,non elTe muniendam.Nam cum abfcedendiaditu patefado, men tes omniû ad prgbenda terga cólênièrint, multi more pecoru trucidantur. Nec infequentiuvllu periculu cft,cu vidi(quibus deftndi potcrat)arma conuerterint infijgam . Hocgenere quanto maior fuerit exercitus, tantofacihus mukitu-do profternitur . Necp enim ibi reqüirendus eft numerus,vbi animus ftmeJ ter-ritus,non tarn tela hoftium cupir dethnare,quam vultum.Cæterum claufi,licet exigui numero amp;nbsp;infirmi viribus,hoc ipio tarnen funt hoftibus pares,quia de-fperates fciut aliud fibi licere no poflc.Na vna falus vidis, nulla ipcrare falutem, Quemadmodum ab hofte recedatur,fi confiliu pugnæ dilpliceat. Cap. XXIL TAlgeftis omnibus quæ ratio miliraris expcrimetis 8^ arte feruauit, vnum fu-•^pereft docere,quemadmodum recedatur ab hoftibus.Nam difciplin^ bel-licpSi exemplorum periti,nufquam maiuspericulum imminereteflantur.Qui enim ante congreflum recedit ex acie, 8i fuisfiduciam minuit inimicis ad-dit audaciâ.Verum quia hoc fæpius nccelfe eft cuenire,quibus modis tuto pof-fit fieri declarandueft.Primum vt tui nefeiant ideo te recedcre,quia déclinas ini re conflidum,led credant arte aliqua fe ideo reuocari,vt ad opoi tunioré locum inuitetur hoftis,vt facilius fupercturiaut certe infequdibus aduerfariis fecretio res collocetur infidiæ.Nam necefteeft ad fuga parati fint,qui duce fuum fentiut defperare.lllud quot^ vitandum eft,ne hoftes te recedere ftntiant,8i ftatim irru ant.Propterea plerique ante pedites, fuos équités pofuerunt, vt difcurrentes ad-uerfarios videre non finerent, quando pedites adfeedebant. Item particulatim incipientesa primis,fingulas acies lubducebant,retroqp reuocabat,in gradu fuo marientibus reliquis: quos fenfim poftea ceflim^ ad illos iungebant,quos fubdu xcranfiPnmum aliquati exploratisitineribus; nodu cum exercitu recedebant: vt hoftes die orto,cum intellexiflent,non polTent comprehendere præcedentes. Præterea leuis armatura præmittebatur ad colles, à qua fubito tuto reuocare* tarexercitus; amp;nbsp;fihoftes infequi voluiflèntjà leui armatura, quæantea occupa-uerat locum,additisequitibus fundebantur. Nihil enim periculofius exiftima-tur,quam fi inconfultc inlequetibus,ab his qui in fubfefla fuerint,vel ante Ie pa-rauerint,obuietur. nbsp;nbsp;nbsp;Hoc tempus eft quo oportune collocantur infidiæ,quia

I iii aduer

101 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fLAVllVrUUlll

aduerfum fugientes,mai'or audacia Si. minor cura eft.Neccflario autem ampli-or fecun’tasgrauius folet habere difcrimen. fmparatis,cibum capien£ibus,in ia nere Iaffis,ec[uos fuos pafcentibus,ac nihil tale fufpicantibus fuperuentus aflblet fieri.Quod Si nobis vitandu eft,amp; hofti in eiuünodi occaiionibus perniciesin“’ fèrenda.Hoc enim cafu opprcflïsjnec virtus poteftjnec multitudo prodeflê:guia qui in acie publica vincitur pugna, licet Si ibi ars plurimum profit, tarnen ad öefenfionem fuam poteft accufare fortunam.Qui verö fuperuentus amp;nbsp;fubfeffas infidias palfus eft, culpam fiiam non poteft excufare:quia hoceuitarepo£uit,8^ per Ipeculatores idoneos ante cognofcere. Cum receditur,tahs fraus fieri confue uit.Redo itinere pauci équités conièquûtur .Valida manus occulte per alia mit titur loca : vbi ad agmen inimicorum peruenerunt équités, tentant kuiter at^ difcedunt. lUe credit quicquid infidiarum fuerat præteriilfe, Si fine cura refol-uitur in negligentiam.Tunc ilia manus,quæ kcreto itinere deftinata fijerat,fu-perueniens opprimit ignorantes.Multi cum ab hofte difcedunt,fi per fyluasiw ri fun£,præmittunt qui abrupta vel angufta occupent loca,ne ibidem ab aduer fariis patiantur infidias.Et rurfiispoft fe præcifis arboribus vias claudunt,quys compedes vocant, vtaduerfanïs facultatem adimant perlèquédi ,Si pene vtriç parti in itinere ad fubfelfas communis occafio eft . Nam qui præcedit, oportu-nis vallibus,vel fyluofis môtibus,quafi poft le relinquit infidias,in quas cum incident inimicus,recurrit iplè Si adiuuat fuos.Qui veto lèquitur auerfis femitis, longe ante deftinat expeditos,amp; præcedendo aduerfarium arcet à tranfîtu,vtde-ceptum à tergo Si à fronte concîudat. Dormientibus nodu aduerfariis, prgceffcrit poteft regredi,8d qui fequitur,quantumuis interfit,poteft fuperuenirc per fraudem.In cranffretatione fluuiorum,qui præcedit,illam partem tentât op primere,quæ præmilîa tranfierat,dum reliquîaluco lèparantur.Quiautemfeftt naco itinere fequitur,illos qui non potuerunt tranfirè conturbat.

DecamelisS^ cataphradisequitibus. Cap. XXÎIh

CAmelos aliquantæ nationes apud veteres in acie produxerunt,vt Vrcilunt in Aphrica,Maceteshodiequoqueproducunt.Sed hoc genus animalium arenis.30 tolerandæfîti aptum,confu{àsetiam in puluere vento vias abf^ errorc dirigere memoratur.Cgterum præter nouitatem,fi ah infolitis dimoucaturinef fiicax bello eft.Cataphradi équités propter munimina quf gerunt,à vulneribus quidem tuti,fed propter impedimétum Si pondus armorum,capi eosfacileeft: Si laqueis frequéter obnoxii,c5tra difperlôs pedites, quàm contra équités in cet famine meliores;tarnen aut ante legiones pofiti,autcû legionarns mixti, quado cominusfhoc eft manu ad manu)pugnatur,acies hoftium fæpe rumpunt» Quomodo quadrigis falcatis,vel elephantis in acie pofîït obfifti. Cap.XXniI» QVadrigas falcatas in bello rex Antiochus Si Mithridates habuerût.Quæ vt primùm magnum in acieintulere terrôrem,ita poftmodum fiicrederi . fui. Nam diftïcile_çurrus falcatus planum lèmper inuenit agrum, Si leui imp«* diniéto rçtinetur : vno^ afflido aut vulnerato equo decipitur. Sed maxime bac

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Romano

X

DE RE MI LI T AR I LIB. III. «ïj

Romanoru militu arte penerut,Vbi ad pugna ven tu eft,repente toto cam po Ro mani tribulos abiecerut,in quos currentes quadrigae cu incidiflent,delctæ funt. Tribulus aute eft ex quatuor palis confixû^pugnaculû,quod quoquomodo ab’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

iccerisjtribus radiis ftat amp;nbsp;eredo quarto infêftus eR. Elepbâti in præliis magni-tudinecorporû,barrhitus horrore,formae iplîus nouitate,hominesequos^ con-turbat.Hos cotra Romanû exercitû prius in Lucaniarex Pyrrhus eduxic. Po-ftea Hânibal in Aphrica,Rex Antiochus in oriete,Iugurtha in Numidia copio fos habuerunt,aduerfus quos diueria rcGftédi excogitarûtgenera armorû.Nam amp;nbsp;Centurio in Lucania gladio manû(qua ^mulcidem vocanQvni abfcidit, 8^ Uam duxit^ bini cataphradi equi iûgebantur ad currû, quibus infidétes chbanariijlàrilTas, Promufcit^i hoc eftjlôgiflimos contos in eJephâtos dirigebat.Nam muniti ferro,nec à (agit tariis(quos vehebât)belup Jgdebâtur, amp;nbsp;earû impetû equorû ccleritate vitabant.

Alii cotra elephâtoscataphrados militesimmilcrût:ita vtin brach iis eorû,et in caffidibusvel humeris,aculeiingentesponerentur èferro,ne manu fua elephas bellatorê cotra fe venienté poftet apprehêdere. Præcipue tarnen velites antiqui aduerfum elephatosordmarût. Velites auteerant iuuenes,îeui armatura,corpore alacri,qui ex equis miftiha optime dirigebât. Hi equis prgtercurrêtibus ad latio-res lâceas vcl maiora fpicula beluasoccidebât: fèd crefeéte audacia,poftea colle-di,plures milites pariter pila,hoc eft,miirilia,in elephatos congerebant,eos^ vul ncribus clidebant.illud tarnen additum eft,vt lunditores cum fuftibalis fun-dis rotundis lapidibus deftinatis,tlndos(per quos regebâtur elephanti)cum ip' inj,os fis turribus affligèrent at(]p madaréf,quo nihil tutius inuenitur. Præterea veni-entibus beluis,quairrupiffentaciem,fpaciura milites dabant. Quæ cum in ag-nien medium perueniflènt,circumFufis vndiquearmatorum globis,cum magi-ftris abfque vulneribus capiebantur illef^.Carrobaliftas aliquanto maiorcs (hæ carrobtiii enim longius amp;nbsp;vehemétius fpicula dirigut)fuppolîtas curriculis,cû binis equis aut mulls poft aciem ordinari conuenit: amp;nbsp;cum fub iadu teli accefferint,heftig fagittis baliftariorum tranffiguntur. Latius tarnen firmius contra eas præfi-gitur ferrûjCÛin magnis corporibus maiora fint vulnera . Aduerfum elephan-tosplura exempla amp;nbsp;machinamenta retulimus,vt fi quando neceflitaspoftula* uerit, fciatur quæ fint tam immanibus beluis opponenda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Quid fieri debeat,fi vel pars vel totus exercitus fugerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXV.

SCiendum veto eft, fi pars exercitus vicerit amp;nbsp;pars fugerit, minime delperan-dum,cû in eiufmodi neceflitate, ducis côftantia totâ hbi poflit vendicare vi-âoriam.lnnumerabilibus hocaccidit bellis,amp; pro fuperiohbus funt habiti qui minime defperarunt. Nam in fimiliconditione fortior creditur,quem aduerla non frangunt. Prior ergo decaefis hoftibus Ipolia capiat,âi quod ipfi dicunt col ligatcampum, prior clamore ac buccinis exultare videatur.Hac fiducia perter Colligere rcbit inimicos,ita fuis fiduciâgeminabit,quafi vidor ex omni parte dilceflerit. Quod fi aliquo cafu omnisin acie fundat exercitus pniciofa clade,tamé reparati onismultisfortunanô defuit,et medicina qugréd a eft. Duxergo ^uidus lub ea cautela publico debet Marte cófligere,vt fi qd^ varietate bcllorû,vel coditionis huma

104- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rLAVll|_VJC.UDill

humanæ fccus accident, abfque graui detrimento liberet viéios. Nam ß vicini fuerint colles,G poft terga munitio, G ceteris abfcedentibus fortiflîmi quilt;^ refti terint,lè fuos^ leruabût.Frequenter iam fufa Acies, dilperlos ac palTim lêquétes, reparatis viribus interemit.Na nunqua exultantibus maius foletelfe difcrimen, exhibitif quàm cumfcx fubita ferocia. fubito in formidiné commutantur. Sed quicunç euétusfuerit,colligendi funt fuperftites,bello erigendi,adbortationibuscôgruis amp;nbsp;armorum inftaurationc refouendi.Tunc noui dele(ftus,noua quærunturau-xilia :et(quod anipliusprodeft)captatis occaGonibus in iplos vidores per occul tas inGdias impetus faciédus eft,ac Gc audacia reparâda.Nec oportunitas décrit, cum pro felicitate Giperbius et incautius métes efferatur bumanæ.Si quis hune , ■ nbsp;nbsp;nbsp;cafum vkimum putat,cogitet euentus om niu prgliorum,inter initia contra illos

magis fuiflè,quibus viéloria debebatur. x

Regulæbellorum generales. Cap. XXVI’ IN omnibus præliis expeditionis côditiotaliseft,vt quicquid tibi prodeft,ad-uerfario noceat : quod ilium adiuuat, tibi ièmper officiât. Nunquamigituc ad illius arbitrium aliquid facere aut diffimulare debemus, fed id foluni agerc, quod nobis vtile iudicamus.Contra teenim incipisefte,Gimiieris quod fecitille pro fc : Sc rurfus quicquid pro tua parte tentaueris,contra ilium erit, fi voiuerit imitari.In bello,qui plus in angariis v]gilauerit,plus^ in exercendo milite labo rauerit,minus periculum Giftinebit. Nunquam miles in aciem producéduseft, cuius antea expérimenta non coeperis. Aut inopia,aut fuperuentibus, aut terro* re melius eft hoftem domare,quàm prælio:in quo amplius folet fortuna potefta tis nähere quàm virtus.

Nulla coGlia meliora fut,quam ilia quæignoraueritaduerfàriusanteqfacias. OccaGo in prælio amplius folet iuuare quàm virtusC

In foGcitandis Gifcipiendis^ hoftibus, G cum Gde veniant, raagna fiducia eft; quia aduerfarium amplius tranffugæ frqngut quàm perempU*

Melius eft poft aciem plura ieruare praeGdia,quam iatius militem fpargerc. j Difficile vincitur,qui vere poteft de fuis SC de aduerlarii copiis iudicare. ƒ î Amplius valet virtus quàm multitudo.

Amplius prodeft fæpe locus quàm virtus.

®lf Paucos viros fortes hatura ^creat, bona inftitutione plures reddit induHna. Exercitus labore proftcit,ocio confeneicit.

^f Nunquam ad certamen publicum produxeris militent, niG cum cum vidons fperare vifforiam.

Subita conterrent hoftes,vGtata viiefeunt. nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Qui difperGsfuisMtnconfuItcinIequitur,quam ipfe acceperat,aducr{àriovult dare vidoriam.

Qui frumentum neceftàrium^ cómeatum non préparât vincitur Gne ferro. QuimultitudineSó virtute prgcedit,quadratadimicet frönte,qui primùscft modus.

Qui impare lè iudicat,dextro cornu fuo Gniftrû cornu pellat inimicijq cft fe* ■ “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cundüs

DE RE MILITARI LIB; Hi; fof

cundus modus.

Quifiniftram ala fortiflimam habere fcnouerit, dextram alam hofiis inua-dat, qu i eft tertius modus.

Qui habet exercitatiflîmos militcs,in vtro^ cornu pariter prglium debet inci pere,qui eft quartus modus.

f Qui leuem armaturam optime regit,vtram^ alam hoftisinuadat,fèrentanïs antemediam aciem conftitutisqui quintuseft modus.

^Quinecnumeromilitum,nec virtute confidit,fi dcpugnaturuseft,de dextera fua finiftram alam hoftium puHet, reliquis fuisporredis in fimilitudinem vc ru,(]ui fextus eft modus.

ÏQui pauciores infirmioreftj habere ft nouit,ftptimo modo ex vno latere auC monté,aut ciuitate,aut mare, aut fluuiû,aut aliquod debet habere fubfidium. Qui confidit equitatu,altiora loca qugrat equitibus,amp;^ rem magis per équités gerat.

^Qui cófiditpedeftribus copiis,altiora loca pcditibus queratzB^ fern magis pef ^dites gerat.

^CuniexpIorator hoftium latenter oberretin caftris,omnesad tentoriafuapet diem redireiubeantur,amp;'ftatim deprehenditurexplorator.

^CumcóGJium tuum cognoueris aducrfariisproditij,difpofttionem mutarete conuenit»

ÏQuid fieri debeat,tradato cum multiszquid verôfadurusfîs,cum pauciflimis acfideliflïmis,vel potius ipfe tccum.

IFMilites pcena timor in ftdibus corrigunt,in expeditione fpes 8t prgmia riunt meliorcs.

f Boni duces publico ccrtamine nûquam nifî ex occafione aut nimia nccêflîta te confligunt.

Magna difpofîtio eft,hoftem fame magis vrgere quàm ftrro.

f Dcequitatu funt multa pra£cepta,ftd cum hæc pars militiæ,vfu exercitîi j ar-morum genere,8«f cquorum nobilitate profecerit, ex libris nihil arbitror colligendum,cum prgfèns dodrina fufficiat.

^Quo generedepugnaturusfisneftianthoftes, neah’quibus remediis reftfterc moliantur.

TAIgefta funt,impator inuide,qup nobiliflïmi authores,diuerfis probata tépo ^ribus,perexperimétorum fidé memoriae tradidcrunt,vt ad fagittandi péri tiam, quâin ftrenitatc tua Perfa miratur, ad equitandi fcientiam vel decorem, quæ Hunnorum, Alanorura^ natio velitimitan,fi poflif.adcurrendi velocita-tem,quam SarracenusInduscp nonæquaf.ad armaturæexercitationem, cuius campi dodores vel pro parte exempla intellexiflè ft gaudent, régula præliandi, immo vincendiartifîciura ingeratur, quatenus virtute pariter ac dil^fitionc mirabili,reip. tuæ amp;nbsp;imperatoris officium exhibeas 8^ miiitis.

’54 C- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.-î f -I • '■

FLAVII VE GE TU

RENATIDERE MILITARI

1 ibri Qjiarti Prologus.

Greftem incuhamque hominum initio Cæculi vitanijà comu-nione mutoruni animah'um vel fèrarum, vrbnmi conßituno prima difcreuit. In his nomen reipub.pcperit communis vti-iitas. Ideo potentiffimæ nationes ac principes confecrâti nullam maiorem gloriam putauerût,quàm aut fùndare nouas ci-uicates^ve! ab alüs condicas in nomen fuum fub quadam am** plificationc tranffèrrc.In quo opéré dementia ferenitatis tuæ obtinet palmam. Ab aliis enim vel paucæ vel fîngulægt; à pietate tua innumerabiles vrbes itaiugi labore perfêdæ funt, vt non tam Humana manu conditæ, quàm diuino nutu videatur paratæ.Cundos itaque imperatores fœlicitate,modéra tioncjcaftimo-nia,cxcmplis^'ndulgentia,ftudiorum amore præcellis.Rcgni animiquc tui bona ccrnimus.Hçc enim anticipare amp;nbsp;fuperior optauit ætas,8^ extendi in perp« tuum ventura dcfyderat.Quibus rebus tantum vniuerfo orbi præftituni grata lamur bonum,quantum vel Humana mens petere,vel gratia potuit diuina con-fcrre.Sed diljîolitionibus veftræ clcmcntiæ,quâtum profccerit murorum dabo rata conftrudiojRoma documentum eft, quæ falutem ciuium Capitolinacar-cis defenfione {èruauit,vt gloriolîus poftea totius orbis poflîderet imperiû • Ad complcmentü ergo operis maieftatis vcftræ præccptionc fufeeptijTationesqu^quot; bus vel noftræ ciuitates defendendæ funt,vel hoftium fubruendæ,ex diùcrbs au toribusin ordinem digeram;neclaborispigebit,cum omnibus profutura cre* dantur.

Ciuitates aut opéré,aut nâtura,aut vtrôquc debere muniri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.

Rbes at^ caftellaaut natura muniuntur,ant manu,aut vtrlt;^» lt;]uod J fîrmius ducitur.Natura,aut loco edito vel abrupto,aut circûFufoma ç ri fine paludibus vd fluminibus. Manu,foffis ac murisdn illo natu-» rali bencficio tutiflîmû digetur côfîlium, in piano qugritur rundans induftria. Videraus antiquilTimas ciuitates ita in campispatentibus conftKU t3s,vtdefîciente auxilio locorum,arte tarnen amp;nbsp;opéré redderentur inuidf.

Non diredosjfed angulolbsmurosfaciendos. Cap.

AMbitum mûri diredum veteres duccre voluerut, ne ad idu« arietum eflét dilpofîtus,fed finuofîsanfradibusiadis fundamentis daufere vrbes,ƒ rc briorélque turres in ipfis angulis ediderunt.Propterea,quia fi quis ad muru ordinatione conftrudum velfcalas vel machinas voluerit ad mouere,non lo à fronte,{èd etiam à lateribusamp; propè à térgo vduti in finum circumdu primitur.

DE RE MILITARI LIB. Jill.

Qucmadmodum murus è terra lungatur aggcHuSjVt nunguam poflic didi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. LI.

AÆVrusautcm vtijunquampoffitdidiEacrationeperßcitur. Intcrualfovi-

-^cenum pcdû inrerpontOjduo intriniècus parietes iabricantur-Deiiide terra quæ de foffis fueriteoeHa,inter illos mjttitur,vedibu(^ deniaturn’ta vtà mu-ro primus panes pa rum inferior, Iccundus longé minor docatur, vt de piano ciuiratis ad fîmihrudinera graduum quab diuo mollnifqp ad propugnacula pof fit afcendi. Quia nec murus vllis poteft arictibus rumpi quern terra confirmât, quouis calu dcfirudislapidibusjca quainter panctes denfata fuerit,ad muri viccm ingruentibus moles obfiftit.'

I

Dccataradis,amp;portis,ncexurantuf ab ignibus. Cap. J1II«

Auetur præterea,ne portx fubiedis ignibuscxurantur. Propter quod funt ^toriis feno tegendæ. Sed amplius prodeft quod inuenit antiquiras,vt an tc portam addatur propugnaculum . In cuius ingreflu ponitur catarada, quse annulis fèrteis ac funibns pcndct vt fi hoftcs intraucrint, derniflaeadem cxtia» giiantur incluli Ita tarnen fupra portam muruseft ordinandus, vt accipiat £o» raraiiiajper quat de luperiorc parte effuia aqua, fubiedu extinguat incendium.

De foftis fiicicndis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. V.

P'OfTæ autcm ante vrbes akiflîmæ latiflîmæç facicndæ funt, vt nec fecile pof fint coæquan replcritj ab oEfidenribus,amp; cum aquiscoepcrint inundari,ab

aduerfario cuniculum continuari minimepatiantur.Nam dupliti modo opus fubterraneum pcragi,earum altitudinc Si inundatione prohibetur.

Ne fagittis hoftium homines Igdantur in muro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VI^

17^‘^nndatur ne niultirudo fagirtariorum,de propugnaculis exterritis defen-foribus, appofitistp fcalis, occupet murum. Aduerfum quod cataphradas atqiie Icuta in ciuitatibus debent habere quàm plurima. Deinde propugnacula duplicia/aga çiliciâque tendantur,impctum^excipiant lagittarum. Nec enini facile tranfeunt fpicula quod cedit ac fluduat.Inuentum quoque remcdiH cft,vt de ligno crates facerent,quas metellas vocaucruntjapidibust^ complerenttcaar-te inter bina propugnacula conftitutas,vt fi per fcalas afcediflcnt hoftcs,amp; paratem aliquam ipfius contigiflent, fupra caput fuumfvergercnt faxa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wrfciviMi»

Quibus modis prouidendum fit nc famem patiantur obfefli ’ Cap. VII.

MVlt I detenfionum oppugnationûmqp funt genera,quæ locis competenti* bus in (eremus Nunc Iciendum eftobfidendi duasefte fpecies.Vnara cum aduerfarius opportunis locis præfidiisordinatis,continuisinfultibusimpugnat obfeffos. Alteiam cum vel aqua prohibéeinclufos, vel deditioneni fperatà feme, quando omnes prohibuerir comeatus. Hoc cnim confilio.ipfc ociofus ac to tusfatigatinimicu. Ad quos cafus, poflcfrores,quamuis Icui fufpicione pulfati,

M ii omnem

- FL A VII VEG ETII çnmem alimonia vifftus iiitra. muros debent ftudiofiftimc collocare,vt ipfisex« •béret fubftantia, aduerfarios inopia cogat abfoedere, Non 1’olum autem porci-o2 poterit num,led nbsp;nbsp;omne animaliu genus,quod inclufum {eruaritpoteft,deputari opor

fet ad iardum, vt adminicuio carnis frumenta fufficiant. Aues autem cortales *8^ fine expenla in ciuitate nutriuntur,8^ propter ggrotantes funt neceflaiiæ« Pa bula equis congerenda præcipué,amp; quæ apportari nequiuerint exurenda.Vini, ,aceti,cærerarûm(5 frugum vel pomorum congerendæ funt copiæ, nihil^ quod 'fijis proficiat,hoftibus relinquendum eft. Nam vt hortorum cura in viridariis 'doniornm,vel areis exercèatur, vtiiitatis aut voluptatis ratio perfuadet. Parum ■autem proficit plurimum collegifte, nifiabexordiodimenfionefalubriperido« neos procuratores erog^tio temperetur.Nunquam'periclitati funt fame, qui fru galitatem inter copiam feruare cceperunt. Imbellis quoq^ ætas ac fixus propter neceflltatem viclusl foris frequenter exclula eft, ne penuria opprimeret arma' ’tbs^à'quibus fepe mœnia firuabantur.

► nbsp;nbsp;Quæ Ipecies præparandæ fint pro defenfione murorum. nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VIII

EXurimenta,bitumen,fulphur, picem h’quidam,oleum quod incendiariura vocant,adexurendas hoftium machinas,conuenitpræparari. Ad arraafaci enda firrum veriuû^ tetnperaturXfSé carbones firuantur in coditis:ligna quoç ■ haftilibus fagittis^ neceuaria reponuntur. Saxa rotunda de fluuiis qup proro-tunditate gtauiora funt amp;nbsp;aptiora, mittentibus diligentiflimè colliguntur qwbüs mûri replentur amp;nbsp;turres. Minima etiara lundis fine fuftibalis vel mani-bus iacienda.Maiora per onagros diriguntur.Maxima vero pôdere,formalt;5 vo lubili,in propugnaeuhs diriguntur,vt dimifla per præceps,nô folum hoftesob-ruant fubeuntes,fid etiam machinamenta confringât. Rotæquoq^ deligmsvi-ridibusingentiffimæ fabricantu r, velintercifiex validilTimisarboribuscylin-’drifquas taleas vocanQvt fint volubiks læuigantur; quæ per pronum labentia, fubito impetu bellatores fternunt,equófqp lolent deterrere.Trabes quo(5 lata vel diuerlp magnitudinis clauos ferreos elfe oportet in promptu(Nam tail* Hüs^oppugnantium machinis per alias machinas confueuit obfifti ) Præcipue cum lubitis operibus addenda fit mûris vel propugnaculis altitudo,ne aduerla* riorum mobiles turres fuperemineant amp;nbsp;capiant ciuitatem.

Quid faciendum fi neruorum defuerit copia. Cap. IX,

NEruorum quoque copiam fummo ftudio expedit colligi: quia onagri vel baliftg cgterâ^ tormenta,nififunibus neruinisintéta,nihil profunt.Equo-Tura tarnen fetæ decaudis ac iubisad baliftas vtiles alferuntur.lndubitatumvc

rôeft chnes foeminarum in eiufmodi tormentis no minorcm habere virtutem, Romahæ neceflitatis experimcnto. Nam in obfidione capitolii corruptisiugi ac longa fatigatione tormentis,cum neruoru copia defecifletjmatronpbfcifloj Ro^narti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viris fuis obtulere pugnatibus,reparatis^ machinis aduerfarioru impetu

crinet, nbsp;nbsp;repulerunt. Maluerunt enim pudiciffimse fbeminæ deformato ad tempus capitc

libéré viuere cum maritis, hoftibus integro decore feruire .Cornua quocß v«

D E R E M I L I T A R I L I B. I III. «3? crudacöriaproficitcolligi ad cataphradas tegendasalia^ machinamenta fiuc niuntmina.

Quid faciendum ne aquæ inopiam patiantur obfeffi. Capa X*

AÆ Agna vrbis vtilitas eft,cum perennes fontes mums includit, Quod G

-quot;-tura non præftat,cuiuflibet alutudinis effodiendi funt putei, aquarumç hauftus fiinibusextrahendi.Sed interdum Gcciora. funt loca, qug motibus funt faxis^ munita, in quibus fuperpofita caftella extra mumm inferiores reperiunt fontiu vcnas,ac de propugnaculis vel turribus deftinatis protegut telis,vt aquatonbus liber præftetur acceffus.Quod ft vitra iaäum teil,in cliuo tarnen ciuita-tis fubieda fit vena, caftellu parùulu(qué Burgum vocant)intcr ciuitatem ct fon Ewgri? tetn couenit fabricarijibic^^ baliftas fagittariól^ cóftitui,vt aqua defendatur ab Wibus.Prgterea in omnibus publicis ædificiis,multis^ priuatis,cifternæ fimt ‘îiligentiffîmê fubftituendæ,vt receptacula aquis pluuialibus, quæ de tedis efflu

præftent.Difficile enim vindt fîtis cos,quiquàmuis exigua. aqua ad potum tantum in obfîdione fimt vfî.

Si lal detuerï c quid taciendum fit • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XL^

CI maritima fît ciuitas et fal defuerit,liquor ex mari fumptus,pcr alucos aliâcÿ Spatula vafa diffunduntur, qui à calore folis duratur in lalem. Quod G hoftis ab vndaprohibeat (nam bocfæpc accidit) barenas, quas exagitatum ventis mare fuperfuderat,ab’quando colligunt dulci aquaeluunt,quæ foie ficcata ni-bilo minus mutatur in falenl.

Quid feciendum cum primo impetu vtnitflr ad muros. Cap. XII. ^îolenta autem impugnatio,quando caftellis vèl ciuitatibus prfparatur,mu tuo vtrin^ periculo,fcd maioreoppugnantium fanguine exercentur ludu olà certamina.llli enim qui muros inuadere eupiunt,terrifico apparatu expofî-' tis copiisjin fpem deditionis formidinem geminant, tubarû ftrepitu hominuç pcrmixto-Tunc,quia timor magis frangit infuetos, primo impetu ftupentibus oppidanis,fidifcriminum expérimenta non norunt, dum admotis fcalisinua-ditur ciuitas refiftere debent omni virtute. Quôd fi à fidentibus fine militaribuî virisrcpellatur prima congrelfio,ftatim claufîs crefcitaudacia,amp; iam non terra rc, led viribus arte confligitur.

Enumeratio maebinarum quibus muri oppugnantur. Cap» XIII-A Dmouetur etiateftudines,arietcs,fàlces,vinep,plutei,mufculi,turrcs,de qui-■*^bus fingulisqualiter fabriccntur,quo etiam pado prælientur vel repellan turedifferam.

De aricte,falce,tcftudine. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap* XIIIL

quot;TSE materia ac tabulatis teftudo cótexitur,quac ne exuratur incendio,coriis '^^velcilidis centonibus^ veftitur, Haec intrinfccus accipit trabem, quæ ad

M iii uncoprgfi

unco præfîgitur ferro,quod falx vocatur,ab eo quod incurua eft,vt de muro cx-* trahat lapides. Aut certè ipfius caput veftitur ferro,et appellatur aries. Vel quod habet duriffimam frontem,quæ iubruat muros; vel quod morearietum retroce „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impetu vehementius feriat. Teftudoautem àfimilitudine veræ tcftu

* dims vocabulum fumpfit, quia ficut ilia modo rcducit,modo profert caput,ita machinamentum interdum reducit trabem,interdum exerit,vt fortius cgdat.

De vineis,pluteis,8^ aggcre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XV.

ir yJneas dixerunt vetercs,quas nunc militari barbaricóqj vfufcaulîas vocant. • V E lignis leuioribus machióa colligatur,alta pedibus 8, lata pedibus 7,lon-pedibusjtf.Huius tcdum munitione duplici,tabulatis cratibus^ cótexitur. Latera quoq^' vimine lèpiuntur,ne faxorum telorum^ impetu penetrcntur.Ex-trinfccus autem , ne immiflo concreraetur incendio crudis ac recentibus corns Vel centonibus operitur Jftg,cum plures fadaefuerint, iunguntur in ordincni: Plutei, fub quibus obfidentes tuti ad fubruenda penetrant murorum fundamenta. Pin tei dicuntur, qui ad fimilitudinem f abGdis contexuntur è vimine St ciliciis vd coriisprotcguntur,ternis^ rojiilw,^uari,n-i voa in meAio,duxincapitibusap-ponuntur,in quarn«lt;ïi partem volueris admouentur morecarpenti ; quosobfi-dentes applicant mûris,eorum^ munitione protedi, fagittis Gue fundis vel mif filibus defenfores omnesdcpropugnaculisciuitatisexturbant,vt fcalisafcenden difacilior præftetur occafio. Agger autem ex terra Iignis^ extoliitur contra murum,de quo tela iadantur.

De mufoulis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XVI.

'n yr Vfculos dicunt minores macbinas,quibus protcdi bellatores G lutom of L-V -Lfueritaut ciuitatis foflatum,apportais Iapidibus,Iignis,ac terra,no foluni complent,fed etiam folidant, vt turres ambulatoriæ fine impedimentoiungan-tur ad mururn. Vocantur autem à marinis beluis mulculi.Nam queadmodum illi,cum minores fint,tarnen balenisauxilium adminiculum^ iugiter exhibent, ita iftæ machinas breuiores,deputatæ turribus magms, aduétui iliarum parant viam, itinera^ præmuniunt.

■ 1 lt;' De turribus ambulatoriis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XVIL

TVrresautem dicuntur maebinamenta, ad aedifîciorum fpecicm,extrabi-bus tabulatjs^ compadaiet ne tantum opus hoftili concremetur incendio, diligentiflîmè ex crudis coriis vel centonibus communitur,quibus pro modo la titudinis additur altitudo.Nam interdû tricenos pedes per quadrum:interdum quadragenos vel quinquagenos latæ funt.Proceritas autem ipfarum tanta fit, vt non folum muros,led etiam turres lapideasakitudine fuperent.Hisplures rotât moecbanica arte fubduntur,quarum lapfu volubili magnitudo tam alta mouc-tur .Prælèns autem periculum ciuitatis eft,fî ad murû luerit turrisadmota.Plu-res enim accipit fcalas,8^ diuerfo genere conatur irrumpere. Nam in inferiori-bu3 habet aricté,cuius impetu deftruit muros .Circa veró mediam partem acci -pit pon

DEREMILITARI LIB. Illi. o® pitpontcmjfadum de duabus trabibus/eptu^ devimine, quem cito prolatum inter turrim inuruc^ conftituunt,8lt; per eum ingredientes de machina bellatores in ciuitatem tranfeunt,amp; occupant muros.In luperioribus auté turn’s iIlins partibus contati fagittarii collocantur, qui detenfores vrbis contis, miflili-bus,faxis(5 ex alto profternant.Quo fado ciuitas capitur fine mora.Cluid enim auxilii fupereft, cum hi qui de murorum altitudine fperabant, repente lupra fc afpiciant altiorera hoftium murum?

Quemadmodum ambulatoria turris polfit incCndi. Cap. XVllI* HVic ta manifefto difcrimini occutritur multis modis . Primu fi cofidentia vel virtus eft militaris eruptione fada, globus egreditur armatorum yi hoftibus pulfis machinamentum illud ingens direptis coriis ignis exurit. Quod fioppidani exire non audeant, maiotcs babftas, malleolos, vel phalaricas cum iucendio deftinant,vt perruptis coriis vel centpnibus dntrinlecus flamma coda-tur.Malleoli velut fagittgfunt,8i vbi adhpferintCquia ardentes funt)vniuerfa co fiagrant.Phalarica autem ad modum haftg valido ptgfigitur ftrro,inter tubum amp;nbsp;baftile fulphurc,reGr»agt;itu«.inc, atsppisœ conuoluituï intufo oleo,quod in-cendiatium vocant ; quæbaliftæ impetu dcftinatii,^iro^vnpto mnnimine ardens fgitur ligno,turritamm macbinam frequenter incendit. Depohti quocç homines funibus cum hoftes dormiut.in later nis portant Iucernas,8ó rncenfis machi-

nis rurfuslcuantur in murum.

Quemadmoduvn altitudo mutis addatur*

psæteteanartem muri ,aà quam macluni conawt acceóere ,c£mcnto atcj

•t lapidibus vel luto fiue latcnbus, pofttemó tabulatis cxtiucnó o lar.unt aluo lem,nedefenfores mocnium defuper vrbi ventura polfn opprimere.Couftat au tem inetïicax machinamentum leidi.G inueniatur inferius .Verum obfidentes ciüfmodidolum aihiberec'ofuenerunt,Primé talem exiruunt turtem.quç pro-pugnaculis ciuitatis videatur inferior. Deinde fecrcto mam e ta u ans intrin

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;{ecus turriculamfaciunt,Sgt;^ cum mûris fuerit machina lociata , u iio uni us

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tïocbleistçdemedloturriculaillaproducitur,dequaegredientesaïraau(.qmaal

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tior inuenitut)ftatim capiunt ciuitatem •

Quopadofodiatur terra,vtmachinanocerenonpoffft. Cap. XX\

\ T Nterdumlongiftimas ferratastç trabes opponunt macbinx venienn,eamq^ Rbodiorm \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jLa ïuurivicinitate ptopellunt.Sed cumRhodiorura ciuitas oppugnaretur ab

\ nbsp;nbsp;nbsp;boftibus,Slt; turr is ambulatoria fuper murorum altitudinem ac tur r ium omni-

\ um pararctur,mcecbanici ingenio inuétum eft tale remedium ,Per nodem ïub ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuudamento rauri cuniculum fodit ySt ilium ad quem die poftero turris fuerat

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;promouenda,nulloboftium fentieutc, egefta terra cauauit inttinfecus •. Si cum

ïotis luis moles fuiftet impuVla ,atcig n.d locum qui fubtus cauatus fuerat vemuct, tauto pondère folo ccdcntc fubfedtt, vt nee iungi murw aut moueri vVterius po-tnetit Ata ciuitas Viberata eft yderebStaog rnaebina»

V “ “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Defta

F L A V 11 VEGETII

De fcalis,fambuca,exoflra,amp; tollenonc

ADmotis turnbus funditores lapidibus, ragiturii lacuhs, manubaliftani vel arcubaliftarii fagigt;ttis,iaculatores plumbatis ac niiflihbus, è mûris ful^ mouent hoftes. Hoc faéi:o,lcaJis appolitis occupant ciuitatem. Sed qui fcalisni-tuntur,frequenter periculum fufl:inent,exemplo Capanci.à quo primu hæc fca-laru oppugnatio perhibetur inuenta:qui tanta vi occiCus eft à Thebanis.vtcx-tindus fulmine diceretur . Et ideo fambuca, exoftrajamp;tollenoneobfidentesin murum hoftium penetrant. Sambuca dicitur ad firailitudinemcitharx. Nani quemadmodum in cithara chordg funt,ita in trabe,quæ iuxta turrim ponitur, runes funt,qui ponté de fuperiore parte tiochleis Iaxant,vt afcédat ad muru,fta-tim^ de turri exeunthellatores,amp; per earn trafeuntes mania vrbis inuadut.Ex* oftra dicitur pons que fiaperiusexpofuimus,qui de turri in muru repente protcn ditur.Tolleno dicitur^quoties vna trabs in terra prgalte defigitur,cui in fumnio vertice alia tranluerfa trabs Jongior dimenfa niedietate cóneditur,eolibraine' tOjVt ß vnum caput deprefleris,aliud erigatur . In vno ergo capitecratibusfiuc tabulatjs contexitur machina,in qua pauci cnllocuutnr annau.Tunc per Hints vno attrado depreiroq?.'»’^'^ capite eleuatiimponuntur in murum.

De baliftis/)nagris,fcorpionibns,arcubaliftis,fiiftibalis,fundis,per quæ tormenta defenditur murus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXIL

ADuerfum hæc obfeflbs defenderecoftieiierunt baliftæjonagrijfcorpiones, arcubaliftæ,fuftibali,làgittarü,fundæ.Balifta funibus,neruis, chordifquc tenditur,quæ quanto prolixiora brachiola habuerit,hoc eft, quanto maiorfuc* rit, tanto /picula longius emittit; quae amp;nbsp;fi iuxta artem mœchanicam tempcre-tur,8^ ah exercitatis hominibus, qui mcnfuram eiusante colJegerint,dirigatur, Cfjrfgfr pénétrât quodcunc^ perculTerjt.Onager auté dirigit lapides, lcd pro neruoruni craflïtudine amp;nbsp;magnitudine,faxorum pondera iaculatur. Nam quanto ampli'* or fuerit, tanto maiora faxa fulminis more contorquct. His duobusgeneribus Scor^iones nullâ tormentorum fpecies vehementior inucnitur. Scorpionesdicebâtur quas nunc manubaliftas vocant: ideo fie nuncupati,qudd paruis fubtilibus^ fpiculis inférant morte.Fuftibalos,arcubaliftas,8d fundas deferibere fuperfluû puto,qu£ præfens vfus agnofcit,faxis tamé grauioribus per onagrû deftinatis,nonfolmn equi eliduntur amp;nbsp;homines,led etiâ hoftium ma chinamenta franguntur.

Aduerfum arietes profunt culcitræjI^i^i^piJiipbSif columnæ grauiores.

ADuerfum arietes etiam vel falces fùnt plura remédia. Aliquanti ccntoncs culcitrasfuftibus calcant,8d ilhsopponunt locisquae cædit aries,vt impetus maching materia molliore fradus nô deftruat murum.Aliilaqueiscaptos arietes,per multitudinem hominum de muroin obliquum trahunt,8^cum iplîs teftudinibus euertunt. Plures in modum forficisdentatum funibus alligant ferrum, quod lupum vocant, apprehenlnm^ atietem aut euertunt, aut ita fu^-

DE RE MILITARI LIB. 1111. nbsp;nbsp;nbsp;■*:

dunt vt impetum non habeat feriendi .Interdum bafes columnæ marmoreg p brato impetu iaciuntur è mûris, arietéfque confringunt. Quod fi tanta vis tu-witjVt murus arietibus per(oretur,8ó (quod fgpe accidit)decidat,ralutis vna Ipes fupereftjVt deftruftis domibus alius intrinfecus murus addatur, Hoftefque inter binospatietesCfi penetrare tentauerint)perimantur.

De cunicuKs per quos mijrus defoditur.

A Lind genus oppugnationiseft fubterraneum atque fecretum, quod ■*^culum vocanf.àleporibus qui cafulas fub terras fodiunt,ibique condun-tur. Adhibita ergo multitudine ad fpeciem metallorû,in quitus auri argenti-quevenasbeffotum rimatur induftna, magno labore terra defoditur, cauato^ . fpecu inexitiu ciuitatis inferna qugritur via-.quæ frausduplicibusoperatur in-fidiis.Autenim penetrant vrbcm,amp;^ noâu non fentientibus oppidams egrcdi-unturper cuniculu,referat'iG^ portisfuorum agmen indutunt,boltel(^ in iptis domibus périmât ignorantes ; aut certe cum ad muroru fundamenta, peruene-rintjfuffodiunt eoru maximam parte, appofitis frccioribuslignis,ruinâmç muri tumultuario opcre fufpendut. Sarmenta infuper iungurit aliat^ fomenta tla-warum.Tunc prgparatis bellatoribus fubter ignis immittitur,cobuftis(5 colum nis ligueis atc^ tabulatis, muro fubito corruente,irruptioni aditus referatur.

Quidfacere debeant oppidani,ft boftis irrupcrit ciuitatem. Cap« XXV, T Nnumerabilibus declaratur exeplis, fæpe cæfos ad internicionem boftes, qui inualerant ciuitati.Quod fine dubio euenit,fi oppidani muros ac turres obti nuerint,velaltioraloca occupauerint.Tucenimdefeneftris actedisomnisgtas nbsp;nbsp;lt;

acfexusirrumpentesobruuntfaxis,aliif(Ç generibustelorum : quod ne luftinei ant obfidentes,portas ciuitatis aperire cófueuerunt, vt refiftere definant,mgien-di poteftate concefta.Ncceffitas enim quædam virtutis eft,defperatio in boe ca-fu.V num oppidanis auxilium eft,fiuc per diem, fiue per noftê boftis intrauerit, vt muros turréfqueteneant,ac loca fupcrioia confcendant, boftéfque per vicos Sé platêas vndique obruant dimicantes.

Quaefit adbibenda cautela,ne boftes fur tim occupent murum.

CKequcnter dolum ex cogitât obfidetes,ac fimulatadefperationelongiusab-eunt. Sed vbi poft metum,murorum vigibis derelidlis, requieuerit incauta fçcüritas,tencbrarum ac noâis occafione captata, cum (cabs clanculum vemut, murôfcç confcendunt.P ropter quod maior eft adbibenda euftodia eu boftis ab-fctffcrit,Sé in ipfis mûris ac turribus tuguriola lccada,in qbus vigibsbybernis menfibusabbymbïibus velt'rigore,3£ftiuisdeÇenàatur àloVeAbud quoque vftis inutnit,vt acerrimos ac îagaciffimos canes in turribus nuttiant, qui aduenturri boftium odorc præfentiantdatratuq teftentur. Anferes quoeç non minore fobï üa uofturnos fiiperuentus cîamoribus indicant.Nam ingrefti Capitolina axeern Cabi,Komanum nomen exnerant, nift clamoxc anCerum eKcbatus Manlius re-~ nbsp;nbsp;nbsp;------- ---------- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftiûamp;t

,41 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FLAVIIVEGETII

ftinnèt. Mira düigcntia fiue Fortuna viros, qui vniucrfum orbem trant minuri fub iuguin,aiMs vna icruauit.

Quomodooppidanisinfèranturinfîdiæ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXVH«

N On fol um in obfidionibus, ièd in vniuerfo gcncrc bellonunjupcr omnia ducicur,hoftiuni confuctudiné explorarc diligenter ac noflc-Oportunitas cnim iniidiarum aliter non poteft inueniri, nifi fciasquibus horisadncrfariusa laborisintentionediicedat, quibusreddaturincautior.-interdum medio die,in-terdum ad vcfperum,fæpc node,qliquando eo tempere quo Furnitur cibus,cum vtriuf^partismilitesad requie aut curadacorpora difpergütur .Quodincioi-. täte cum cceperit fieri,obfiaentes aftu ic à prælio fubtrahunt, vt aduerfariorum negb'gétiæ hcentiam tribuant.Qua: ipfa impunitate^cum creucrit,répète admo tis machinisjvcl appofitis icalis occupantciuitatem .Et idco in rauris faxa cæte-raquetormentaponunturin promptu vt œgnitis inGdiisoccvnenteSfädnii nus habeantquod Fupra capita hoftium euoluantatquc iacuicntur.

Quid facianc obfidentes ne ab oppidanis patiantur infidias. Cap. XXVUE CVm negligentia interuenerit paribus infidiis fubiacent obfidentes. Nam fiue cibo Gue iomno fuerint occupati,fiucocio autaliqua ncccffitatc difptr« oppidani repente prorumpunt,ignorantes pcrimunt,arietes, machinas, ip-fos^ aggcrcs ignibus concremant,omnia^ in perniciem fuam fabricataopera fubuertunc. Propter hoc obfidentes vitra iadum teil foflâmfaciunt,camçDon Folum vallis8u l’udibusjfed ctiam turriculisînRmantfVterûpentibusexduiti' Lw(ttLi, poflint obfifterc,quod opus Loriculam vocant,et Qpc cum obfidio defcribi' tur inuenitur in hiftorüs Loricula vrbem efle circundatam.

Quo genere tormentoru m defendantur ciuitates. Cap. XXIX. SEd ex alto deftinata miirilxa,fiuc plumbatae,vel Ianceæ,veruta,vcl Ipiculain

Fubiedos vehementius cadunt. Sagittæ quoç arcubus miflæ,amp;l faxa raani-bus,fundis,fiucfuftibalis direda,quanto decxcelßori loco exeun t,tato logius penetrant. Baliftæ vero 8^ onagri,fi à peritis diligentilfime temperentur, vniuerfa prgcidunt, à quibus nec virtus vlla ncc munimina pofliint defendere bellatores. Nam morefulminis,quicquid pcrcufierint,aut diflblucre, aut irrumpere con-Fueuerunt.

Quemadmodum menfura colligatur ad Fcalas vel machinas fâciendas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXX.

A D capiendos muros Fcalæ vcl machinæ plurimum valent, fi ea magnitu--^^dine compadg fiicrint,vt altitudinem oxuperent ciuitatis.Menlura autem colligitur duplici modo: aut cnim linum tenue amp;nbsp;expeditum,vno capite nedi-tur in fagitta,qug cu ad muri faftigia direda perucnerit,ex menfura Iini,muro-ram altitudo depreheditur.-autcerte cû Col obliquus vmbram turrifimuroriira-qae iaculatur in terra,tunc ignoratibus aduerlâriis,vmbræ illius Ipaciu menfu-ratur

DE RE militari; LIB. Illl. U»

ratur.ltctncç decempfeda figitur,8i ymbraillius Cmiliter niéfiiratur.Quo colle-^0 numero, nemo dubitat ex vmbra dccempedæ inueniri akitudinem cîuita-*i8)Cum feiatur quanta altitudo,quatum vmbræ mittat in lôngùm.Qüsfe ad op-pügnandas vel defendendas vrbes autores bellicarum àttiüm prôdiderunt, 'Vel quæ recentior neceffitatû vfus iiiücnit,pro publicaCvt arbitror) vtilitate digef-li,iHud iterum iterumque commonéns, vt folertiflime caueatur, ne quand© auÉ poiuslnopia emergat,aut cibi,qüibus ttialis nulla arte fuccurritur-.ideôœ intra muros tant© plura c©ndenda futit, qüaiit© feitur claufuræ tempus in obfiden-tium poteftate c©nGfteré.

Præcepta belli naualis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lap. XXXI*

'PKæcepto maieftatis tüæ,imperator inuide,tcrreftris præiii rationibus abfo •* lutis,naualisbelli reGduaCvt opin©r)eft portioide cuiusartibus ide© paucio ra diccnda funt, quia iamdudum p'acat© mari, cüm barbaris natiombus agî-tur terreftre certamen.R©manus autem p©pulus pro décoré Si vtilitate magni-tudinis (11^,000 propter neceffitatem tumultus alicuiüs,daffem parabat e^c. tem porc'.fed ne quand© neceffitatem fuftineret,femper babüit præparatam.NemO enim bello laceflere aut facere audet iniuriam ei regno vel populo, quern expe-ditumSê promptum ad reGftendum vindicandumque cognofcit.Apud Mdc-i^um ergo Rauennam Gngulæ legiones Romani nominis curn clambus fta-bant,nclongiusàtutela vrbisabfcederentî 8i cum ratio poftulaffet, Gne mora, fmecircuitu ad omnesmundi partes nauigio peruenirent. Nam Mifenatium daffis,GaUiam,Hifpanias,Mauiitanlam,Avhncain,AegypMm,Satdiniain, atque Siciliam in proximo babebat .Cladis autem Rauennadu m, piron, a «doniam,A.cbaiam,Propontidcm,Pontum,Orientera,Cretain,Cyprum pc-tercdireda nauigatrone coriGieuerat*. quia in rebusbelliçis celeiitas amp lus o« bt prodeffe quàra virtus.

Nomina iudicum qui præcrantdaffi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXXÏl*

T Iburnis autem,qux in Campania ftabant,pTxfcöus claïGsMifenatm prae-Lcrat.Eas veto quæ lonio in mari locatx fuerant, praetedus dams Rauen-uatiumtctincbat,Vub quibus crant denitribuni per cobortesGngulas connim-ti.Singulx autem Liburnae Gngulos nauarcboSjid ell,quaG nauicular 10s babe-bautqui exceptis ceteris nautarum offidis,gubcrnatoribus atque remigdaus SC mibttbu8cxercendis,quotidianam curara 8i iugem exbibebant indubriam.

VndeappebenturLiburnaèè Cap.XXXlYV*

TV uetCae autem prouindae quibuCdam temporibus maripiutimurapqtue-runt, St ideo diuerta. eis genera nauium bierunt. Sed Augubo diraicante ktbaco pt^bo cum Liburnorura auxibis prxdpuc vidusÇmffet Antonius,ex-pctimento tanti certaminis patuitLiburnorum naucs cxterisaptiores.Ergo b-mdnudine St nomine vbirpato, ad carundem inbar daKemRomani principes texuerunt .biburnia nanqucDaVmatix pars eb \adertinx£ubiaccnsduitati,cu Vb««« iusexempVo nunc nauesbebicxtabricantur St app^dantut Libuinse»

^44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FL A VII VEG ET II

Qua diligcntià fabriccntur Liburnæ. ' Cap. XXXIIII'

SEd cum indomibusftfqedis barenæ vellapidum qualitas requiranir,tanto magis m fabncandis nauibus diligenter cunda qusercnda liint, quanto mains periculum cfl: naueki yitiqlani eflè quam domum.Ex cyprcflbergoamp;^pmu domeftica,fiue fylueftri larice^Si abiete præcipue liburna cótexitur,vtilius aereis cla,uis quam ferreis configcnda . Qu^ licet grauior aliquanto videatur cxptnfa, tarnen,quia amplius durât, lucrum probatur afferreNam ferreos clauostempo re bumore celeriter rubigo conliimit, ærei autem etiam in fiudibus propn-am fubftantiam fcruant.

Quaobleruatione nt cædénda matcries. Cap. XXXV. *gt; »

OBleruandum præcipue, vt à quintadecima luna vlque ad vigefimam terti-am arbores præcidantur ex quibus Liburnæ contexendæ funt. His cnim tantum oclo diebus cæfa materies immunis leruatur à carie:reliquis autem di-ebus præcifa, etiam codem anno interna vermium labe exefa in puluerem ver* titur:quod ars ipfa omnium architedorum quotidianus vfus edocuit,6^ eon KeUgiopro templatione ipfius religionis agnofcimus,quam pro æternitare bis tantum àc’ «er/MUtf. Pus placuit ctlebrari.

Quo menie lint cædendæ trabes • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXXVI.

CAeduntur autem trabes vtiliter poft folftitium æftiuum, id eft, per mcn-ks,lulium, Auguftum ,8^ per autumnale æquinodium vlque ad calendas lanuanas . His nanque menfibus arefeente bumore licciora amp;^ideo fortio-ra lunt ligna.lllud etiam cauendum ne continuo vt deiedæ fuerint trabes fe«n tur,vel ftatim vt fedæ fuerint mittantur in nauem : Siquidem amp;^adbuc foWæ ntercMur arbores Sé iam diuilg per tabulas duplices ad maiorem liccitatem f mereanmr inducias.Nam qu^ virides compinguntur,cum natiuum bumore exudauerint, contrabutur Sé rimas faciunt latiores, quo nibil eft pcriculofius nauigantibus.

De modo Liburnarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXXVII.

Q'Vodad magnitudinem pertinet,minimæ liburnæ remorum babent fn* gulosordines,paulo maiores binos,idoDtæ mélûræternos vel quaternos, inteiuum quinos lortiuntur remigum gradus.Nec boc cuiquam enorme vide* atur,cum in Adiacopræliolonge maiorarefcranturcócurriflènauigia,vtfc-no'rum etiam vel v'tra ordinum fuerint.Scapbæ tarnen maioribusliburnisex-ploratoriæ lociantur, quæ vicenos prope remigesin Gngulis partibus babcant, quas Britanni pydas vocant. Per has 8^ fupcruentus fieri Sé commcatusaducr fariorum nauium aliquando intercipi airolct,amp; fpeculandi ftudio aduentusca-rum vel confilium deprehendi. Ne tarnen cxploratoriæ naues candore prodan* Color, nbsp;nbsp;tur,colore vencto(qui marinis eft fludibusfiniilis) vela tinguntur et funcs;cera

Venetut. etiam qua vngere Iblent naues,inficitur.Nautæ quoq^ vel milites Veneta veilem induuntjVt non lolum per node, fed etiam per dieni facilius lateant explorâtes.

Nomina

DE RE MILITARI LIB. IKL

Nomina vcntor um numerus.

CA Vicunc^ cxercitu armatis claffibus vehit, turbinu Ggna debet ante prpno-'^fcere. Procellis nancj 8é fluftibus liburnx grauius quam vi hoftium fæpe pctierunt.ln qua parte,naturalis philofophix tota eft adbibedafolertia,qua ven torum Si tempeftacum ccelefti ratione natura colligitur.t t pro acerbitate pela-gi,Gcut cautosSi prouidos cautela tutatur,ita négligentes extinguit incuria.lgi lurventotum numerum atlt;^ vocabula, ars nauigadi ’primum debet infpicere. Veteres autem iuxtapoGtionem cardinu tantum quatuor ventos principales a Gngulis coeli partibus flare credebant,fed experimento pofterior ætas duodeam comprebendit. Horum vocabula ad fubmouendam dubitatione non lolu Crp ca,fed etiam Latina protulimus,ita vt ventis principalibus declaratis,eos qui ip fis dcxttaleuacç lundi funt indicemus. A Verno ita^ folftitio,id eft,ab or^otali cardine,€umimusexordiû,ex quo vétus oritur aitHXw7»(;,id eft,fubfolanus. Huic a dextraadiungitur A finiftra iîjoçGue vulturnus. Mendianû autem car- cinimp«« dincm poffidet tvir@gt;,id eft,aufter .Huic a dextra lungitur xw.tov^r©gt;ud eft,albus cor«« noms. AGniftra xÆovôrMd eft,corus. Occidctalem vero cardinem tenet Huicàdextra lungitur xH Gue Apbricus. A Gniftra,îàj.u’lt; Gue Fauonius.Septen trionalé veto cardinem fortitus eft Apardias Gue feptétrio,cui adbgret a extra SjotfAçGuejCircius. A Gniftra id eft,aquilo. Hi fxpe Gnguli,interdu duo, magnis autem tempeftatibus etiam trespariter flare confueuMunt.

petu wiaflux fua fponte tranqu.Ua funt K juieta, vnd.s ƒ aantibus fæu.ut. Honim ftatu pro natura tcmpotum vellocorucx pro«llisfctenuasredditur,K Turfus inprocellas ferena mutantur.Nam fecundofpir amine optât os clallisin-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nenit portus, aducrfo ftare vel regredi, aut difcrimen fuftinere compellitur. 11

\ nbsp;nbsp;nbsp;idco difficile naufragium pertulit, qui ventotum rationem diligenter infpexit *

Quitus menGbustutius nauigetur

Q bouitur menGum Gierumœ traftatus.Necç enim intcgro anno vis at^acer-bitas maria patitur nauigantes,(cd «yiidam menfes apunian,(^ni 2m u n, rdic^ui claGibus intradabiles funt lege naturx .Pbxnitx decut fu,id eit ,po 01-tûPleadû à die fexto Kalendas lunii vGç ad artluri ortù,id eft,in diem^iS Ka en* n dasoäobrisfecura nauigatio creditur,cpiiaxftatisbcneGcio vetorura acetbitas mitigatuT . P oft boc tempusvfo^, in tertium Idus nouembtis incerta naurgatio tG nbsp;nbsp;difcriraini propior: propterea cpiia poft Ceptembnsldus otitut atfturus

vcbemcnnffimum fy dus.Oftauo Kalendas oäobris xcpnnoftiaba euenit acetba tempeftas.Circa nonas verb oftobtisHcedi pluuiales,cpiinto Idus eiufdem T auras. K nouembri autem raéfe crebris tempeftatibus nauigia conturbatVer gili-arumbycmalis occafus.Kx die igitut tertio dduutn nouembtis vfcç in dient fc-RtumVduum Mattii matia clauduntut. Nam lux minima,noxcç prolixa,nubi-uat denGtas,aéris obfturitas,ventorum,bymbrium veV niuium geminatafeut-tiarionlolumclaftesapelago,{ed etiam commeatesatctteftti itinete detutbat. «*• Poft natalem vetbQvt ita dicam') nauigationis uui fblenni cettamine publtcoqj wamp;lt;iuontt

N Ipeaaculo

F L A V 11 V E G E T 11

fpedacùlo multarum gentium celebratur, plunmorum fyderum ipGus(^ temporis ratione vfque in Idus Maias pcriculolè maria tentanturznon quôd nego-cïatorum ceflet induftria, fed quia maior adhibenda eft cautela, quado cxerci- '' tus nauigat cum liburnis,quàm cum priuatorura mercium fefti’nataudacîa.

Queraadmodumtempeftatumobferuêturfigna. Cap. XL»

I^Ræterca abquorum ortus occafùfque fyderum,tcmpeftates vebemétiflimaJ 1 commouent,in qnibusheet certi diesaudorum atteftationc fîgnétur, tameo quia diuerfis cafîbus aliquando mutatur, confitendum eft quod cceleftes caufas Humana conditio ad plénum feire prohibetur.Nauticg igiturobCcruationisca ram tnfariam diuidunt. Aut enim circa diem ftatum, aut ante,velpofteatem peftates fieri compertum cft.Vndepræcedentes 7rjox*'lt;^«®‘'F,na(centcsdie folenni ù:â\x»?lt;u«o-^,fubfcquentcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;græco vocabulo nûcupauerunt. Sed oninia ,

enumcrare nominatim aut ineptum videtur, aut longum, cum auftoresplun- ■ mi,nÓ folum menfium, ftd etiam dierum rationem diligenter cxprcflèrintjtran | fitùfque fyderum , quos planetas vocant, quum præfcripto curfu dici, ârbittio creatoris fufcipiunt figna vel deferunt, frequenter aflbient ferena turbarc. fin* terluniorum autem dies tempeftatibus pîenos, amp;nbsp;nauigantibus quàm maxime raetucndos,non folum peritiæ ratio,led etiam vulgi vfus intelligit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' j

De prognofticis quibus nofeitur {èrenitas turbatio aèris.

tranquillo proccllæ, amp;nbsp;de tempeftatibus

-FVXproduntur, quæ vclut in Ipeculo lunæ orbis oftendit. Rubicunduscm® color ventos,ceruleus indicat pIuuias.Ex vtroque commixtus, nimbos Si tes procellas.Letus orbis ac lucidus lcrenitatem nauigiis repromiftit,quara ge« ftat in vultu:præcipue fi quarto ortu neque obtufis cornibus rutilat,negueinfii-fo fuerit humore fulcata.Sol quoqueexoriens vel diem condens,intereft vtmm aequalibus gaudeat radiis,an obiefta nube varietur,vtrum folido fplendorcfob 'gidus,an ventis vrgentibus igneus,névc pallidus vel pluuia fit impendente ma* cuJofus. Aér veroamp;i mareipfum nubiû^ magnitude vel fpecies Iblicitos inftm-it nautas. Aliquanta ab auibus,aliquanta fignificantur à pifcibus,quæ Vergih-us in Georgicis diuino pene cóprehendit ingenio, amp;nbsp;Varro in libris naualibus diligenter excoluit. Haeegubernatores fefe Icirc profitentur, led eatenus guatt-nus eos imperitiæ vfus inftruit,non altior dodrina firmauit.

Deæftuariis,boceft,dcrheumate. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XLH,

ELementum pelagi tertia pars eft mundi, quod præter ventorum flatum fuo quotç fpiraminc motutj vegetatur. Nam certis horis,diebus paritcrac Rheuma nodibus æftu quodâ(quod rheuma vocant)vltro citro^ pcrcurrjt,8i moretor-rentium fluminfi nuncexundat in terras,nuc refluit ïn altitudinem fua.Hgcreciprocals meatus ambiguitas,curfum nauiu lècûda adiuuat, retardât aduerfa: qug dimicaturo magna funt cautione vitanda.Necj cnim auxilio remorurheu-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;matis

DEREMILITARI LIB. ïlïl. h?

Watisimpetus vmciturgt;cui interdû cedit amp;nbsp;vctus.Et quoniam in diuerfis regio-^iUsdiuerfo lunæ crefeentis minuentis^ ftatu, cci tis horis ifta variantur, idco prælium nauale gcfturaSjConfuetudincm pelagi vel loci, ante congreflura debet 3gnofcerc.

Delocorum noticiafiuc remigibus.

'M Autatum gubernatorumc^ follcrtia eft,loca in quibus nauigatur,portufqj cognofcere,vt infefta prominentibns vel latentibus fcopulis vadola ac fic-ca vitentur .Tanto enim fecuritas maior eft,quanto mare altius fuerit.In nautis diligétia,in gubernatoribus peritia,in remigibus virtuseligitur.Propterea quia naualispugua tranquillo committitur marijiburnaiumc^ moles no ventoruin flatibus,fed remorû pulfu aduerfarios perçut it roftris,eoiûmlt;5 rurfutn impetus vitat.lu quo opéré lacerti remigû, Ôô ars clauû regétis magiftri viéloria prpftat.

De teils tormentiscç naualibus.

'y/TVlta quidem armorum genera prglium terreftre defyderat^fed nauale cet ^tarnen non folum plures armorum fpecics,verum ctiara machinas,« tot itenta flagitat,tanquàm in mûris dimicetur amp;nbsp;turtibus. Quid cnim crudelius congreflionc nauali,vbi8ô aquis hommes perimuntur flammis^ Præcipuaet go elfe debet -^ tegminû cura,vt cataphraéli vel loiicati,galcati ctiâÔi otreis mu rojiigun» uni bot milites. Le oncre namcç armorum nemo poteft conqucri,qui ftans pu-gnat in nauibus.Scuta quoeç validiora propter idus lapidû, amp;nbsp;ainphora funian tur propter falces,etharpagonesaliàcç naualia genera teloru.Sagittis,muhubus, lundis, fuftibalis,plumbatis,onagris,bahftis,fcorpionibus,iacula inuicem diri-guntur 84 faxa-.84Cquod eb grauius;)qui de virtute pr^fumunt, adraotis liburnis inieàis pontibus in aduerfariorum tranfeunt naues,ibi^ gladiis manu ad ma, nû (yt dicitur)cominus dimicât.ln maioribusetiam liburnis propugnacula tur-léfcç conftituunt, vt tanq de muro, ita de excelGoribus tabulatis facilius vulnc-nerét 84 petunât inimicos-Oleo incendiario,ftuppa,fulpbure,84j)ituminc obuo lut£ et atdetes lagittæ,p bahftas in hofticarû nauiû alueos inbgûtuï,inu€laf(Ç ce Ta et picc rebna tabulas tot fometis igniû repente Cuccendût. Alii interi-mûtur 84 laxo,alu ardere cogûtur in buôibus*.inter tanta tamé mortiû genera, qui accrtimus cafuseft,abfumcnda pifeibus infcpulta funt corpora.

Quemadmodum nauallbdlo colloccntur infidiæ.

Ad inûa I autem terreftris prælü fuperuentus bunt ignorantibus nautis, vel

-circa opportunas infularum angubias collocantur inbdtx .Idcç agi tut vt imparantacilius dtl.iantur,b longo remigio fatigati funt boftium nautx,b ven tovïgentut adutrfo,b pro robrisebtbcuma^b ntbiV fufpicantes dotnuunt mimici , b bat io quam tenent cxitum non babet, b dinucandi optata venit occa bo,€onunx bentbeiis iungendç funt manus,St ex oppottunitate ptxbutn con-ftrendum .Qudd b cautclabobium , euitatis inbdiis, publico Nlartcconbi-gat,tücbbutnatü lubrued^ fuut actes,no dùeClæ vt in capo,fid incutup ad bmi

VA il Vitudinem

«4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FLAVÎI VEGE TU

liradmein-Ianæ, ita vt produdis cornibus acies media, finuetur : vt ü adderrani prorumperc £cntauerint,ipfa ordinatione circundati dcprimantur.In cornibus aiîtem præcipuuni roburßi liburnarum collocetur amp;nbsp;milituni.

Quid fiat cum aperto Marte nauale committitur bellum. Cap. XLVf.

PRfterea vnie eft,vt alto et libero man’ tua femper claHis vtatur,inimicoruni verófempcrpellaturadbttus: quiapugnandi impetum perdunt,qui detru-duntur in tcrras.In huiufmodi certamme tria armorum genera folentad viéio-nam plurimum prode^^e,affercsƒalecs»b^penncs.A^Ièr diciturcum trabsfubti-lis ac lóga. ad fimilïtudinéàinennæ pendet in malo,vtroq^ capitcfcrrato.Hunc Cue à dextra Eue à fîniftra parte aduerlànorum fe iunxcrint naues pro viceanc tis vi impellun£,qui bellatores hoftium fîuc nautasfine dubio proftermt aepen-mitipfâmq^ naucm fæpius perforât.Faix autem dicitur acutiflîmumferrûcuf uatum ad fîmilitudmem falcis»quod contislongioribusinditumjcollatoriosfu nés,quibus antenna fufpenditur,repente præcidit,collapfis^ vclisliburnam pi* gnorem inutile reddit.Bipenniseft fecuris habensex vtra^ parte latiflîmuin acutiflinaû ferrum. Per bas in medio ardore pugnandi pcritiffinii nautx vd milites,cum minoribus fcaphulisïècretoinciduntHines, quibus aducrfarioru.ni ligata funtgubcrnacwIa-Quo fado, ftatim capitur tanquàm inerniisöó debihs nauis.Quid cnira falutis fupereft ei qui amifcrit clauum^’De lulbriisjquis in !)ƒ îiubio.quotidianis vtuntur excubns,rcticendum puto, quia artis ampliusin bis f .,;j frequentiorvfusinuenit,quàni vetusdodrina monferauent*

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;8î •5'«

SEXTI IVLII FRON

TINI VIRI CONSVLARIS STRA

tegèmaticon Præratio.

Vm ad aftruendam rei militarisfcientiam,vîius'ex numero Udioforum eiusacceflèrim,ei^ deftinationi,quantum cura no-^ftra valuit, fàtisfecifle vifus firn, deberi adhuc inftitutæ arbi-tror operæ,vt folertia ducü fada,quæ à Grgcis vna s^aTHyÿfjiaTiM dappellatione comprehenfa funt,expeditis ampledar commen-Œtariis. Itaenim confiliiquoque, prouidentiæexemplis fuc-cinfli duces erünt, vnde illis excogitandi gercndique fimilia facultas nutriatur. Præterca cótinget, ne de euentu trepidet inuentionis fuæ, qui ^batis earn expe-nmentis comparabit. lllud ne(^ ignoro ne^ inficior, etiam rerum geftaru fcri* ptoresjindagine operis lui,hac quocj parte eflè complexes: 8C ab audoribusex-emplorum, quicquid inligne aliquo modo fuit,traditû: fed (vt opinor) occupa-tis velocitate confuli debet: longu eft enim fingula amp;nbsp;fparfa per immenfum cor pushiftonarum profêqui:amp; hi qui notabilia excerpferunt,ipfo velut aceruo rerum, confuderunt legentem. Noftra fedulitasimpendet opcram,vt quemadmo-dum res pofcetjipfum quod exigitur,quafi ad interrogatüm exhibeatur : circun-fpedisenim generibus,præparaui oportunaexemplorum veluti confilia. Quo Triam ll^ magis autem difcreta ad rerum varictatem apte collocarentur, in tres libres ea diducitnus.Inprimo erunt exempla, quæ competant prglio nodum commiflb. In fecundo,quæ ad prglium,amp; confeââ pacationem pertineant.Tertius,inferen feu confia dæ foluendæ^ obfîdionis habebit ^«7S7»M«ra, quibus deinceps generibus, fuas fpeciesattribui. Huic labori non iniufte veniam pacifear, ne me pro incuriofo reprehendat,qui præteritum aliquod ànobisrepcreritexéplum. Quisenim ad percenfenda omnia monumenta ,quæ vtraque lingua tradita funt ,fufFiciatf vn demulta tranGre mihi ipfê permiG,quod me non Gne caufa feciflefcientjqui ali-oruni libres,eadé promittentium legerint. Verum facile erit fub vnaquaej fpe-cic fuggerere.Nam cû hoc opus, Geut cetera vfus potius alioru,q meg comenda-tionis caufa aggreflus Gm, adiuuari me ab his,q aliquid illi aftruent,nô argui, creda. Si qui erunt quibus volumina hæc cordi Gnt,meminerint vt parent gra-tiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8^ s^dTHyttfjiâTap per quam poflimus Gmilem naturam difeerne

re.Nam turn omnia, quæà duce prouide, vtiliter, conftanter, magniGce Gunt, nbsp;nbsp;''

habebuntur,G in fpecie eorum funt syaw^ifMara. Eorum proprie vis in arte folertia^ poGta proGcit,tam vbi cauendus, quàm vbi opprimendus ho-, ftisGt. Qua in re,cum verborum quoque illuftris extiterit efFeâus,vt fadorum ita didorum exempla pofuimus.

Finis præfationis.

SPECIES EORVMQ.VAE IN ST R VE N’T DV • , ceniinhïsquæanteprçliuingerendalunt.

Deoccultandisconfîhïs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. !•

Arcus Porcius Cato, deuiâas à fè Hilpanig ciuitates exiftimabatin tempore rebellaturas,fiducia murorumzfcripfit itaque fingulis,vt di* ruerent munim£nta,minatus helium,nifi confeftim obtemperaflent: cpiftolas^ vniuerfis ciuitatibus,eodem die reddi iufllt : vnaquæ«^^ vr-bium,Iihi foli credidit imperatum.Contumaces confpiratiopotuit faccre,Iioin mbus idem denunciari notum fuiffet.

, Halmicar dux Panorum , vt in Siciliam inopinatus appelleret claflem, non pronûciauitquô proficifceretur,{èd tabellas,in quibus fcriptum erat,quam partem peti vellef, vniuerfis gubernatoribus dedit fignatas, præcepitquene quisle-geret,ni(i vi tempeftatis à curfiu prætoriæ nauis,abduélus eflêt.

C. Læfiusad Syphacem profedus legatus, quofdam ex tribunis amp;nbsp;centu-rionibusyp Ipecicm leruitutis ac minifterii exploratores fecu duxit,ex quibus,L. Statorium ,quia læpius in cifdem caftris fuerat, quidam ex hoftibus videbatut agnolcere,occultandæ conditionis eius caufa,baculo vt feruum caftigaun-

Tarquinius Superbus pater, principes Gabiorutn interficiendos arbitrais, quia hoc nemini volebatinnotefcerccómiflum,nihij nuncio refpódit,qui ad en à filio erat miflusi tamé virga,eminentia papauerû capita, cû forte in horto am bularet,decuflît.Nuncius fine refpofione reuerfus,renunciauit odolefcenti Tarquinio,quid agente pattern vidiffetnlle int€llcxit,idem elTe eminêtibusfaciendu.

C.Cæfar qui fulpedam habebat Aegyptiorum fide,per fpeciera fècuritatis, inlpedione vrbis,atqj operû,ac fîmul licétioribus couiuiis deditus, videri voluit captum fefe gratia locorum, 8^ ad mores Alexandrinos vitam^ deficere, atquc inter earn diflimulationem præparatis fubfidiis,occupauit Aegyptum*

Ventidius Parthico hello aduerfus Pachorû regem, non ignarus Pbarneum quendam,nationetCyrr6ften,ex bis qui focii videbantur, omnia quæ apud ip-los agebantur,nunciare Parthis,perfidiam barbari ad vtilitates fuas conuertit* Nam quæ maxime fieri cupiebat, ea vereri le ne acciderent:quæ timebat, eayt cuenirét optare le fimuIabat.Solicitus itaqp, ne Parthi ante trâfirent Euphrate, quàm fibi fuperuenirétlegiones,quas in Capadocia trans Taurum babebat,ftu diofe cum proditore egit,vti folenni perfidia Parthis fuaderet,per Zeugma tra iicerent exercitum, qua breuilTimûiter eft, amp;nbsp;omifib aluco Euphrates decur-. rit.Nancp fi illac venirdjalfeuerabat fe oportunitatecollium vfurum,ad eîuden* dos fagittarios.Omnia autem vereri,fî le in patentes camposproieciflènt.lndu-di hac affirmatione barbari,inlènoreitinere,per circuitum adduxerunt exercitum : dumque fufiores ripas,amp; oh hoc operofîores pontes iungunt,inftrumcntâ-que mobuntur,xl amplius dies impenderunt: quo fpacio Ventidius ad contra-hendas vfus eft copias ; eis^ triduo antequàm Parthus adueniret receptis, acic commifla vicit Parthos amp;nbsp;interfecit.

Mithridates circunuallante Pompeio ,fugam in proximam diem moliens, buius

s T R A T E G E M A T V M LIB. I. tsy huius coGlii obfcaradi caulajatius vf^ ad apphcitas hoßi valles,pabulatus, Colloquia quolt;^ cum pluribus,auertendae lulpicioniscaufa, in pofterum confti-tuit.Ignes ctiam frequentiores per tota caftra fieri iuffit. Sccunda deinde vigilia præteripfa caftra hoftium,agmen eduxit.

Imperator Cæfar Domitianus Aug.Germaniens,cum Germanos,qui in ar mis crant,vellet opprimere, nec ignorarct maiore bellum molitione inituros, fi aduentum tanti ducis præfcnfîlîent,profclt;ftionem luam cenlu obtcxuit Gallia-rum.Sub quibus inopinato bello aftulùs,contulà immanium ferocianationura, prouinciis confuluit.

CI.Nero,cura cuperetHafdrubalem, copias^ eius antequam Hannibalifra tri iungcrentur occiderc,iccircó(j feftinarct,le Liuio Salinatori college luocui bellum mandatum fiierat(parum fidens viribus,quæ fub ipfoerant ) adiunge-f re, Deque tarnen dilceffum ftium ab Hannibalc cui oppofitus erat fentiri vellet, X milia fortiflîmorum militum delegit, precepit^ legatisquos relinquebat, vt cædcm ftationesSd vigiliæ æque agetentur, totidem ignes arderent, eademque facies caftrorum leruaretur,ne quid Hannibal fulpicatusauderetaduerfuspau citatemrdiftorum.Cum deindein Vmbria,occultatisitineribus,collegg Iciun-xiflet,vetuit caftra ampliari, ne quod fignum aduentus lui darct Poeno,detre-ftaturo pugnam,fi confulum iundas vires intellcxiflet. Igitur infeium duphea-tisaggrcfluscopiis fuperauit,amp; velocius omni nuncio ,rediit ad Hannibalc.lta « duobus callidifRmis ducibus Panorum,eodcm confilio alterum celauit, alte rum oppreffic. Themiftocles Athenarum duxexhortans luosad fufeitandos feftinantermuros,quosiulfu Lacedpmoniorum deieccrant,legatis Lacedæmô* nemiiris,quiincerpcllarent,relpondit venturum fead diluendam haneexiftimâ tionem,amp; peruenit Lacedæmoncmnbi fimulato morbo,aliquantum tempori* extraxit, amp;nbsp;poftquam intellexit fufpedam efle tergiucriationem fuam, conten-dit fallurn ad eos rumorcm amp;nbsp;rogauit vt mitterent aliquos ex principibus, quibus crederent de munitione Athenarum. Suis deinde clam Icripfit,vt cos qui vc niflent retincrent »donee refedis operibus,confitercntur Lacedæmoniis,munitas die Athenas, nec aliter principes corum redire pofte » quam iplc remilTus forcti quod facile prgftiterunt Lacedpmonü,nc vniusintcritu multoru morte pcnlarct.

L.Furius exercitu produdo in locum iniquum, cum conftituiftet occultarlt;; folicitudinem fuam,ne reliqui trepidarent,paulatim le infledens, tanquam cir-cuitu maiore hoftem aggrcirurus,conucrfo agminc,ignarum rei quæ agebatur cxcrcitum,incolumcm reduxit.

Metcilus Pius,in Hifpania interrogatus,quid poftera die hduruseflet, Tuni cam mcam fi id eloqui poftetCinquit)comburcrem.

M.Licinius Craftus,pcrcontanti quo tempxjrc caftra moturus eilet, rclpodit,' tVercris ne tubam non exaudias^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uereriftM

Dcexplorandisconfiliishoftium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.

CCipio Aphricanus, capta occafione mittendæ ad Sypbacem Icgationis, ^cum Lælio leruorum habitu tribunos amp;nbsp;centuriones elcdilfimos irc iuf« fit, quibus curae cflet pcrfpicerc regias vires : hi, vt liberius caftrorum

Q, iii pofition

' SEX T I; 1 VL ri FRONT I NI

pofitioncrn,(crutarentUr,equum de induftria dimiflun^ ,tanquam fugiente ^r$ leftati, maximam partem munimentorum circuierunt: quae cum niinc/'aflent, incendio confedura eft bellum.

Q. Fabius Maximus bello Hetru(co,cu adhuc incognita forent Romanis du cîbusfagacioresexplorandi viæ,fratrem Fabium Cæionc,peritum linguaeHc-trufcæiuflit Hetrufeo habitu penetrareCiminiam fyluam, ante mibtinoftro intentatam; quod is adeo prudeter atque induftrie fecit, vt tranigreftus fyluam, Vmbros Camertes cum animaduertiflet non alienos nomini Romano,ad focic tatem compulerit.

Carthaginenfescûanimaduertiflènt Alexandriita magnas opes,vt Aphrieg quo(ÿ immineretjVnom ex ciuibus virum acrem,nomine HamilcareRhodinU, iuficrut firaulatoexilio ire ad regem, omniej ftudio in amicitiam cius perucni-re,qua is potitus,conf]lia eius nota ciuibus luis faciebat.

• - lidem Carthaginenfes miferunt qui per fpeciem legatorulongo tempore Ro mae morarentur,exciperentcp confilia noftrorum.

M.Cato in Hifpania, quia ad hoftm confilia alia via pcruenirc no potuerat, iutfit trecentos milites fimul impctum facerc in ftationcm hoftium, raptumque vnumexhisincaftra perferre incolumemitortus ille,omnia fuorum arcana confefluseft.

• G. Marius cof.bello Cymbrico ct Tcutonico, ad excutiendam Gallorûm Lygurum fidem, litcras eis miGt, quarum pars prior praecipiebat ne interiorcs quæ I praefignatæ erant, ante tempus certum apcrirentur ; eafdem poftea ante prgftitutum diem repctiit,amp; quia refignatas repcrcrat,intellexit hoftilia agitari.

Eft ctiam aliud explorandi genus,quo ipfi duces nullo extrinftcus adiutorio, per fc prouident. Sicut Aemilius Paulus cof. hello Hetrufeo apud oppidum Coloniam dimiflurus exercitum in planicicm, cotcmplatus procul auium mul titudinéjcitatiorc volatu efylua confurrcxiire,intellexit illic aliquid infidiarum latere,quod amp;nbsp;turbatae aues,8^ fimul plures euoIauerant.Praemiflis igiturexplo ^gm'ui4 b ratoribus,compcrit X milia Boiorum, cxcipiedo ibi Romanorumfagmini im **’*”'* raincrc: eaque,alioquamexpedabaturlateremilfislegionibusjcircumfudit.

SimiliterThyamenusHoreftisfiliuSjCum audifletiugum ah hoftibus natura munitum teneri, praemifit feifeitaturos quid rei foret,ac referentibus eis non efle verum quod opinarctur, ingreftus iter, vt vid it ex fufpedo iugo magna vim auium fimul euolafle,nclt;j omnino refiderc, arbitratus eft latere illic agmen ho-ftiumiitacp circundudo cxcrcitu clufit infidiatores.

Hafdrubal frater Annibalis,tunc Liuii amp;nbsp;Ncronis cxercituC quanquam hoc illi non duplicatiscaftris diirimularent)intellcxit,quôd ab itinereftrigofioresno

tabat equos,et coloratiora hominum,vt ex via,corpora. De cuftodiendo ftatu belli.

ALexandér Macedo cum haberet vehementem exercitum , Tempereura (latum belli elegit vt acic coinfligcrct. C. Cæfàr hello ciuili cum exercitum veteranum haberet, hoftium autem tyronem efle feiret, acic (emper dcccr care (luduit.

Fab.

Fab. Maxim ns aduerfuy Annibale fuccefiibus prglioruni mfolentemjrccede-reab ancipiti difcnmine,et tucri tantunimodo Italian conßituitjCundatorii.^ nomen,amp; per hoc fummi ducis meruit.

Byzatii aduerfus Philippuomne praeliandi difcnmen vitates,omifla etiani finium tutela,intra munitionesoppidi fe rcceperunt ; aflècuti^ funt,vt Philrp-pus o b fid ion alls mor æ impatiens recederet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. - i.

Hafdrubal Gilgonis filius,lecundo Punico hello in Hifpaniam dudum exer-citum(cum P.Scipioinftaret)per vrhes diwilif.ita^ fadum eß, vt Scipio,ne op-pugnatione plurium oppidorumdißringeretur,in hyberna fuosreduceret.

Tbemißocles aduentante XerxcCquia reqp prælio pedeßi i.neqj finium tutelæ, nequefobfidioni credebat fufficerc Athenienfes) autor fuit eis liberos amp;nbsp;coniu i'ubßjioni gcs Trœzena,amp;f in alias vrbesemytendi : relidoque oppido, ßatum belli ad nauale prælium transferendi • Iderr^ fècitin eadem ciuitate Pericles aduerfum Lacedæmonios.

Scipio manente in Italia Hannibale ,-tranfmiflo in Aphricam exercitu, ne-cdTitatcm Carthaginenfibus impofuit reuocadi Hannibalcm:fic^ à domeßicis finibus hoßile tranßulit bellum.

Athenienfes cum Dcceleam caßellum iplorum I acedæmonii communif-fent, amp;frequentius vexarentur, cladem quæ Peloponefum infeßarct railèiunts conlècuti^ funt, vt exercitus Lacedacmoniorum, qui Deceleæ erat, reuocarc-tur. nbsp;Imperator Cælar Domitianus, Aug. cû Gcrmani more fuo c faltibus et

obfcurislatebrisfubindeimpugnarcnt noßros, tutumqueregreflum in profun . . da fyluarum haberent, militibus per centum viginti milia pafluum adis, non niutauit tantum ßatum belli,fed amp;nbsp;fubdidit ditioni fuæ hoßes, quorum refugia nudaucrat.

De tranlduccndo exercitu per loca hoßi infeßa. Cap. I III. A Einylius Paulus Cof. cum in Lucanos iuxta littus angußo itinere exer-■^^citum duccret, Tarentini ei clafle infidiati, agmen eius/Icorpionibus aggrefli effent, t captiuislateraeuntium praetexuit,quorum relpcdu hoßes in-hibueretela. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Agcfilaus Lacedæmonius cum præda onußus ex Phrygia rediret, inlequc rentur^ hoßes,amp; ad locorum opportunitatem laccflercnt agmen cius,ordincni captiuorum ab vtroç la tere exercitus fui applicuit:quibusdum parciturab ho ße, fpacium tranlèundi habuerunt Lacedæmonii. Idem tenentibus angußias 1 hcbanis,per quas tranfire habebat,flexit iter quafî Thebas contendercf.exter ritis Thebanis digreffis^ ad tutanda mania,repetitum iter quod deßinauerat cmenfus eß, nullo obfißente.

Nicoßratus dux Aetolorum aduerfus Epirotas , eu ei aditusin fines eorum angußi ficrent,per altcrum locum irrupturum Ie oßcndcns,omni ilia ad prohi-bendum occurrente Epirotarum multitudine,reliquitfuospaucos,qui fpeciem remanentis exercitus prgberent,amp; iplê cum caetera manu ,qua non expedaba-tur t aditus intrauit.

Autophraud

«S3 nbsp;nbsp;nbsp;• bJbÄll i V L U i? K ü N U N 1

• Autophraudates Perles,cum in Pifidiam cxcrcitu ducerct,ct anguftias quaP* dam Pifîdæ occuparent, fimulaca vexatione traiiciendi,inftituit rcduccrc:quod cum Pifidæ crcdidident, ille node validiflîmam manum ad cundcm locum oc cupandum præmific,acpoftcrodietotum traiecitexercitura.

Philippus Macedonum rex GraEciam petcns, cum Thermopylas occupatas audjret,amp; adeum legati Actolorum veniflentaduride pace,rctcntiseis,iplcnia gnis itineribus ad anguftias pertcndit,lecurif.^ cufl:odibus,ct Icgatorum reditus nbsp;nbsp;'}

expcdantibusinopinatusThermopylastraiccit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

Iphicratcs dux Atbenicnßum,aducrfus Anaxibium Laccdæmonium m Hcl lefponto circa Abydon, cum tranfduccndum exercitum haberctpcrioca qu« ' ftationibus boftium cenebantur,altcrum autem latus cius tranfitusablcifli mon tes premerent,alternm mare ablucret,aliquamdiu moratus,cum incidifiet frigi-dior folito dies,amp;f ob hoc nemini fufpedus,delegit firmiffimos quof^ : quibi» oleo ac mero calefàdis,præcepit vt ipfam oram maris Icgercnt, abruptioratra* narent: ät^ ita cuftodes angufharum inopinatus oppreflit à tergo.

Cn.Pompeiuscum flumcn trâlîre propter oppofitum exercitum hoftium no poirct,afliduè producere amp;nbsp;reduccre in caftra inftituitideinde in eadem perfua* , fionem bofte perdué^ ne vllam viam ad progreflum Romanorum tcncrct, repente impetu fado tiranftrum rapuit.

Alexander Mace Jo,prob i bente rege Indorum Poro traüci exercitum per flu nbsp;nbsp;nbsp;,

men Hydafpem,aduerlu8 aquam aflidue procurrere iulTit fuos •. vbi eo more tfjjeculut cxercitationistafluetus cft,quia Porus aduerla ripa caucrct,per fuperiorem partem fubito tranfmifit exercitum.ldemtj Tndi fluministraiedu prohibitus ab ho fte,diuerfis locis in flumine équitésinftituit immitticre,8C tranfitum minariicu^ expcdatione barbares tcncrct inten tos,infulam paulo rcmotiorem,priroum «i guo,deinde maiore præfîdio occupauit, attç inde in vlteriorcm ripam tranfmi-lit. Ad quam manum opprimendam,cum vniuerfilchoftcseffudiirent,iprclibc ro vadö tranlgreftus,omnes copias coniunxit.

Xenophon vlteriorem ripam Armeniis tcnentibus,duosiuflit quæriaditusî amp;nbsp;cum à citeriore rcpulfuscflct,tranliit ad fuperiorem. Inde quoque prohibitus hoftium occurlu,repetiit vadum infcrius,iufla ibidem militum parte fubfißerc, ex qua cum Armenii ad inlerioris vadi tutclam rediiflent, per fuperiustrafgre-deretur ; Armeniicredentesdccurfuiosomncs,decepti funtàrcmancntibus.Hi cum refiftentc nullo vadum fuperaflcnt,tranfcuntium fuorum fuerepropugna-tores.'

P. ClaudiusCof. primobelloPunico,cumàRhcgio Meflànam traücerc milite nequiret,cuftodiétibus fretû PoEnis,fparfit rumore,quafi bellû iniuflu popu li inceptû gerere nô poftet, claftemtç Italiâ verfus le agcrc fimulauit^igrcflîs dein de PcEnis,q profedioni eius babucrant fidé,circûadas naucs appulit Siciliæ.

Lacedæmoniorum duces cum Syraeufas nauigare dcftinauent,amp; Pœnorum difpofitam penitus claflem timerent,X punicas naucs, quas captiuas habebant, veluti vidrices,primas iuftêrunt agi, à latere lundis ac puppe rcligatis aliis, qua fpccie deceptis Pcenis tranfîcrunt.

Philippus

$ T RAT EGÉMATVM L ÎRB. L iSi. quereüur omiflïs omnibus,quæepiftolæ vt intercipercntur ab bofte curauic.A-thenienftsarcanaMacedonum excepiflè vifticlaflèm abduxerût: Philippus nul-« loprohibcnte anguftias ß-eti liber^uit.ldem quia Cherronefum qu^ iuris'Athe nienfiuni erat occupare prohibcretur, tenentibus tranfituni non Byzantiorum tantum,fed Rhodiorum quoque Chiorû nauibus, conciliauit aninios eorum reddendo naucs quas ceperat, quafî fequeftres fùturos ordinandæ pa.cîs inter le atque Byzantios qui caufa belli erant: tradâquc per magnum tempus poftulati-one, cum de induftria fubinde aliquid in coditionibus retexeret, claflem per id tempusp.ræparauit:ea^ in anguftiasfreti imparato hofte fubitoeualît.

Chabrias Athenienfîs, cum adiré portum Samiorum obftante nauali ho-fliûm prælîdionon poffètjpaucas è fuis nauibus præter portû milfasjiulfit trafî-re,arbitratus qui in ftatione erant, perlècuturos: hîfque per hoc confilium euor catis,nullo obftante portum cum reiiqua adeptus eft clalfe

DeeuadendoexlocisdftFiciIlimis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. V.

Q.Sertorius in Hilpania, cum à tergo inftâte hofte flumen traiïcere habc-ret,vallum in ripa eius in modum cauæ lunæ duxit, amp;nbsp;oneratum matenïs incendit,atque ita exclufis hoftibus fluuium libéré tranigreflus eft.

Similiter Pelopidas Thebanus,belloTheflâlicotranfîtûquæfiuit:nan^ caftris, atnpliorem locum fupra ripam complexus, vallum ceruolis amp;nbsp;alio materiæ généré conftrudura incendit: dumque ignibus fubmouerentur hoftes, ipfê fluui-nni fupcrauit.

QLudatius Catulus,cum à Cymbris pulfus vnam fpem falutis haberct,fîflu men liberalfet,cuius ripam hoftes tenebant,in proximo monte copias oftendit, tanquam ibi caftra polîturus; ac praecepit fuis ne farcinas foluerent,aut onera deponerent,ne quis ab ordinibus aut lîgnis difeederet. amp;nbsp;quo magis perfuafto-nem hoftium confirmaret,pauca tabernacula in conlpedu erigi iulfit,ignêfque fieri,amp; quofdam vallum ftruere,quofdam in lignationé,vt conlpicerentur, exi-?e:quod Cymbri vere agi exiftimantcs,8ô ipfî caftris delegerunt locum : dilper-in proximos agros ad comparanda ea qug neceffaria funt mâfuris,occafîo-nem dederunt Catulo non folum flumen traiieiendi, lcd etiam caftra eorum infeftandi.

Croefus cum Halim vado tranlîre non poflet,neque nauium aùt pontisfaciendi copiam haberet,fofla fupenori parte poft caftra deduda, alueum fluminis à tergo exercitus fui reddidit.

Cn. Pompeius,Brundifîi,cum excedereltalia amp;nbsp;transferre bellum propofuif-fetjinftante à tergo Cæfare confcenfurusclalfem, quafdem obftruxit vias, alias parietibus interlèpGt, alias intercidit folfis, eas^ fudibus eredis præclufas ope-ruit cratibus, humo aggefta,quoldam aditus qui ad portum fcrebant trabibus tranfmilTis,amp; in denfum ordinem ftrudis,ingenti mole tutatus.Quibus perpe-tratis,ad fpeciem retinendæ vrbisrarospromenibus làgittarios reliquit,caeteras copias fine tumultu ad naues reduxit : nauigantem eum mox fagittarii quoque per itinera notadigreffî paruis nauigiis confecuti funt.

Cn.Duillius cof.in portu Syracufano,qy^ temere intraaerat,obieda ad in-greffum

SEXT I IV.LII FRO NT INI greffura catena claufus,vniuerfos in puppim retulit milites,at^ ita. refupina na uigia magnaremigantium vi concitauit,leuatæ pror^ fuper catenam procefle-runt,qua parte fuperata,tranlgreflitrurfus militesfproras preflèrunt,in quas ver fum pondus decurfum fuper catenam dedit nauibus.

Ly fander Lacedæmonius cum in portu Athenienfîum cum tota clafleobfi-deretur,obrutus hoftium nauibus,ab ea parte qua faucibus anguftiffimisinflu-it mare,milites fuos clam in littus egredi iuffit, fubiedis rotis ad proximuni naues portumfMonœcium traiecit.

Herculeius legatus Sertorii, cum in Hifpania inter duos montes abruptos, longum amp;nbsp;anguftum iteringreffus^paucasduceret cohortes,comperifletquein-gentem manum hoftium aduenire,foflam tranftierfam inter montes preffitjvab lumque materia extrudum incendit,atque ita interciufo bofte euafit.

C. Qfar bello cmili cu aduerftis Afraniu copias educeret,amp;f recipiendi fe Une pcriculofacultatcm non haberet, ficut conftiterat, prima Si fecuda aciefurtim à tergo ad opus applicata,xv pedum foflam fecit, intra quam fub occafum fobs armati fe milites eius receperunt.

Pericles Athenienfts, à PeJoponenbbus in eum locum compulfus,qui vndiç abruptis cindus,duos tantum exitus habebat,ab altera parte foflam ingetisla-titudinis duxit^velut hoftis excludendi caufaiab altera militem agere coepit,tan quam per eum erupturus.Ii qui obfidebant, cu per foflam quam ip(e fecerat ex-ercitum Pencils no credcrent euafurum, vniuerfi à limite obftiterunt. Pericles pontibus quos præparauerat foflae iniedis,fuos qua non refiftebatur emilit. Lyfimachusex bis vnus in quosopes Alexandri tranflerunt, cum æditum col-lem caftris deftinaflet, imprudentia autem fuorum in inferiorem dedudus,ve-rerctur ex fuperiore hoftium incurfum, triplices foflas intra vallum obiecitide-indeffublimibus foflis circa omnia tentoria dudis, tota caftrafconfodit: amp;nbsp;in-tercepto hoftium aditu, fimul humo quoque, Si frondibus quas foflis fupcriece-rat,fado impetu,in fuperiora euafit-

Cn. Fonteins Craflusin Hilpania cum tribusmilibus hominum prædatum profedus,ad Hafdrubalem,amp; ad primos tantum ordines relato confilio,incipi-ente node, quo tempore minime expedabatur,per ftationes hoftium prorupit-

L.Furius exercitu perdudo in locum iniquum,cum coftituiflet occultare fo licitudinem fiiam, nec reliqui trepidarent,paulatim inflexit iter,tanquam cir-cuitu maiore hoftem aggrcflurus,conuerfóque agmine ignarum rei quæ ageba tur exercitum incolumem reduxit.

P.Decius Tr. bello Samnitico, Cornelio Coflb cof.iniquis locis deprebenfo ab boftibus fuafit, vt ad occupandum collem qui erat in propinquo modicam manum mitteretjfeq; ducem iisqui mittebantur obtulitiauocatusindiuerfuni hoftis dimifit cofulera. Decium autem cinxit,obleditque.]lleper anguftias,no du cruptione fada,cumfeludatus eflet,Decius incolumis cum militibusconfu-b acceflir.

Idem fecit fub Attilio Calatino cof.is cuius varie tradut nomen .Alii Labe-rium,nonnulli Q.-Cæditium,plurimi Calphurniura,flammam vocitatum,fcri-plerunt

STRATEGETÄATVM Liß. Î.

pferunt Hic cum dimiffum exercnum w ram valleni vjderet cuius htera oiii-öia (uperiora hoftis infcderat depo pofcit arcepit trecentos mihtes, c|uos ad.« hortatus vt virtutefua cxercitum feruarent,in iLediani vallem decurnt,amp; ad op primcndos eos vndiquc dcfcendit hofiiSjlongóq^ SC afprro praho retentus,occa fionem confuli ad extrahendum exercituin dedic.

L.Mmutius cof.in Lyguria dimiflo in angufliasexercitu,cGia omnibusob-uerfaretur Caudinæ cladis cxepium,Numidas auxiliäres,tarn propter ipforum quam propter eguorum dcformitatem defpiciendos, iuflit adeguitare faucibus qup tenebantur. Primo intcnti hoßes ne lai.elTerentur,ftarionem obiecerunt ;de induftria Numidæ ad augendum lui conterr ptum,Iabi eguis,amp; per ludibrium Ipedaculo efleafFcdauerunt,ad nouitawm rei laxansordinibus,barbari in fpe-^aculum vlgue refoluti funt . Quod vbi animaduerterunt Numidæ,paulatini fuccedentes,additis calcaribus per intermiflas hoftium fiationes eruperunf.gui Feinde cum proximos irruerent agros ,neceire Lyguribus fuit auocari ad defen lt;^enda fua,inclulbfque Romanos emittere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“

L.Sylla bello Codait apud Elèrniâ inter angufiias dcprebenfus,ad cxercitum ^oftium,cui Duillius præcrat coJlogu opctitogt;de conditionibus pacisagitabat fineeffeftu:hofteni tarnen propter induciasnegligentia refolutum animaduer-tcns,node profedus, relido buccinatore,qui vigilias ad fidem remanentium di* üideret,amp; guarta vigilia commiira,eum legueretur,incoJumes fuos cum omni* tusiinpedimentis tormentifgue in tuta perduxit.

idem aduerfus Archclaum præfedû Mithridatis in Capadocia,iniguitatc Io* corum amp;nbsp;multitudinc hoftium prciTus,fecit pacis mentionem:interpofitólt;^teni pore etiam induciarum, per hæcauocata intentione, aduerfarium euafit.

Hafdrubal frater Annibalis,cum faltum euadere non poftet ßiucibus eius oblcflis,egitcum C.Nerone,reccpit^ dimiftum le,Hftpaniaexcefturum:cauil-latus deinde códitionibus,dies aliguot extraxit, guibus omnibus no omilîtper anguftos tramites,amp;^ ob id negledos dimittere per partes cxercitum : iple deinde cum religuis expeditis facile effugit.

Spartacus foftam,gua erat à M. Craftb circundatus,cæfiscaptiuorum peco«‘ rumgue corporibus nodu rcpleuit,amp; fupergrelfuseft.Idem cum inft efbioob feflusea parte gua monsafperrimus erat,ideógucincuftoditus,ex vimine fylue. vrjtia ftri cathenas conferuit,guibus demilTus non folu euaftjVerum etia ex alio latere tgladio ita terruit^vt aliguot cohortes,gladiatoribus quatuor 8^ lèptuaginta cef nbsp;nbsp;‘

ferint. Idem cum à L . Varino Procof. præclufuseflct, palis per modicainter-uatla fixis ante portam, ereda cadaueia, adornata vefte arlt;^ armis, alligauit,vc procul intuentibus ftationis fpecieseftet, ignibus per tota caftra fadis, imagine vana dclufo hofte,copias filentio nodis eduxit.

Brafidasdux Lacedæmoniorum,circa Amphipolim ab Athenienfium mul titudine numero impar deprehenfus,claudcndum le pr^ftitit,vt per longum co* ronæambitûextcnuaiet hoftilcni frequentia, quaej ranflimi obftabant erupit.

Iphicrates in Thracia cum deprefto loco caftra poftiiftet, exploraflet auteiU ab hofte proximu teneri collé,ex guo vnus ad opprimendu ipfos defeenfus erat, node

tpi S E X T I I V L 11 F R O N T IN I node paucis intra caftra reiidis, imperauit vt mukos ignes faccret,cdudo^ ex-crcitu 8^ difpofito circa latera prædida viæ, paffus eft tranfîre barbaros : loco- » runiç iniquitate, in qua ipfe fuerac, in illos conuerfa, parte exercitus tergaeo-rum cccidit,parte caftra fecit.

Darcus vt fallerct Scythas difcefiTu, canes atque afinosin caftrisreliquit,quos cum latrantes rudentefque boftis audiret,rcmanere Darium credidit.

Eundcm crrore obieduri noftris Lygures, p diuerfa loca bubaloslaqucis ad arbores alligaueruntjqui dedudi frequentiore mugitu ipecie remanentiura prg-bebant hoftium.

I Hanno ab hoftibus claufiis,locum irruptioni maxime aptu,aggcftis leuibus materijs incendit,tamé bofte adfcgtcros exitus cuftodiédos auocato,mibtesper ipfam flanimam eduxit:admonito ora fcutis,crura vcfte contegerc.

Annibal,vt iniquitatem locoru,8d inopiam inftantc Fabio Maximo cffugc-iretjiodu boues, quibus ad cornua fefciculos alligauerat farmetoru fubiedo ig-nc dimifitjCum^ ipfo mom adolefcetc fiamma turbaretur pecus,magna difcnr«* fatione montes,in quos adum erat colluftrauit : Romani qui ad ipeculandutn concurrerant,primo prodigium opinati funt,deinde cumfcunda Fabio renun ciaflent^ illc de inbdiarum metu fuos caftris continuit, barbari obfiftcntc nullo profedi fiint.

De inftdiisin itinere fàdis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VI.

FVluius Nobilior,cum ex Samnio in Lucanos cxtrcitum cducerct,amp; cogno uiflet à perfugisjhoftes nouiflimum agmen eius aggrcffuros,fortifîj'mam Ic-gionem primo irc,t vkimo fcqui iuffit impedimenta, ita fadum pro occafione amplexi hoftes,diripere larcinas cocperunt.FuIuiusIegionis de quaiupradidum eft,quinque cohortes in dextram partem vix direxit,quin^ ad finiftram, atque ita prædationi intétos hoftes,expb'cato per vtraque latera milite, claulît cecidit-que.Idcm hoftibus tergum eius in itinere premetibus, dum flurbine interueni-ente,non ita magno vt tranGtum prohiberct,moraretur tarnen rapiditate,alteram legionem in occulto citra flume collocauit, vt hoftes paucitate contempta audacius fequerentur : quod vbi fadum eft,legio qu^ob hoc difpoGta erat,cX inGdiishoftem aggrefla vaftauit.

Iphicrates in Thraciam cum propter coditionem locorum,longum agmen deduccret amp;nbsp;nuciatum ci eftet hoftes iummum id aggreiruros,cohortes in vtraque latera fècedere,amp; conGftere iuint,cçtcrosf fugere iter maturarc.Tranfcon te autem toto agminCjledilGmos quol^ retinuit,amp; ita palTim circa prgdam oc cupatos hoftes,iam etiam fatigatos,ipfe requictis amp;nbsp;ordinatis fuis aggreflusfu* dit exuit^ præda.

Boii in fyluatLitana,qua tranGturus erat nofter exercitus,Gicciderant arbores,ita vt ex parte exigua fuftctatç ftarent donee impellerentur,delituerant dein de ad extremas ipG,vbi,ingreflo fyluam hofte,proximas vkeriorcsimpulerunt, ' ■fo modo propagata pariter fupra Romanos ruina,magnam manum elilcrunt.

Qijeraad

«J J- JV Ail H VI n IVi A i V, IVl i JL 1 15. 1. lia

.i Quemadmodum ea quitus deficimur,videantur non deefle, aut vfuseorum expJeatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VII.

L. Cæcilius Metellus, quia vfu nauiuni quitus clephantes tranfportaret dcfî cietatur,vinxit dota cóftrauitque tatulanientis,ac fuper ea pofitos,per Si-culum fretum tranfmifit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Annital cum ad præati fluminis trän fit um elephantcs non poflet pellere, neque nauium aut materiarum,quitus rates f continerentur, copiam iuflit ferociflimum eleptätum fut aure vulnerari,amp; eum qui vulnerafietjtranf-natoftatim flumineprocurrereieleptantusexalperatusad perfequcndum do-loris fui authorem,tranauit amnem,amp; reliquisidem audendi dedit exemplum.

Carthaginenfiu duces inftruduri claflemjquia fparto deficietantur,crinitus tonfarü muteru ad funesefficiendos vii funt.Ide MaflitélèsS^ Rhodii fecerunt.

M.Antonius à Mutina ^fiigus,cortices pro fcutis milititus fuis dedit. Spar taco copiifqueeius,fcuta ex vimine fuerunt, quæ coriis tegetantur. Non alie-nus(vtartitror) hic locus eft,referendi taäum Alexandri Macedonis illud nobile , qui per delerta Alricæ itinera,grauilfima Gti cum exercitu affedus, otla-tam fibi à rnilite in galea aquam Ipedantitus vniuerfis eflndit, vtifior exemplo temperantiæ,quàm fi communicate f potuilTet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uoluiffet

De diftringendis hoftitus. Cap. VIU.

COriolanus cum ignominiam damnationis fuæ telJo vicifceretur, popula-tionem patriciorum agrorum inhitmt, deuftis vafiatifqueplebeiorum:

vt difcordiam moueret,qua conlenfus Romanorum diftringeretur.

Annital Fatium,cui neque virtute neque artitus tellandi par erat, vt infa-niia diftringeret,agris eins abftinuit,cæteros populatus.Contrà J Jie, ne fufpeda ciuibus fides eflèt,magnitudine animi eflècit pu ttcatis poflelTionitus fuis.

Fat .Maximus quintoCofi cum GaIlorum,Vmtrorum,Etrufcofum,Sam iiitiumque,aduerfus P.R. exercitus coifient,contra quos amp;nbsp;ipfe trans Apennin num montem caftra communictat,fcripfit Fuluioamp; Pofthumio, qui in præfi-dio vrbi erant,copias ad f Sitium mouerent: quitus aflècutis,ad fua defenden- S4mnium daEtrufci,Vmtricp delcenderunt: relidos Samnites Galiófque Fatius amp;nbsp;collega Decius aggrefli vicerunt.

M.Curius aduerfus Satinos,qui ingenti exercitu conicripto, relidis finitus fuis, noftros occupauerant,occulfis itineritus manu mifit, quæ defolatos agros eorum vicos^, per diuerfa incendit. Satini ad arcendam domefticam vaftita teni recefferunt, Curio contigit amp;nbsp;vacuos infeftare hoftium fines, amp;nbsp;exercitum fine prælioauertere.fparfum^ cædere

T .Didius paucitati fuorum diflïdens,cum in aduentû earu legionû quas ex* pedatat trahere tellû 8^ occurrereeis hofté côperiffet,concione aduocata apta-ri iuflït milites ad pugnam,ac de induftria negligentius cuftodiri captiuos : ex quitus pauci qui profugere nuciauerunt fuis pugnam imminere. At illfneffu' fpicione prælii deducerent vires,omiferunt occurrere eis quitus infidiatantun legiones tutilTimejnuIIo excipiente,ad Didium peruenerunt.

Bello Punico quædâ ciuitates, quæ à Romanis deficere ad Pœnos deftinaue-R rant,

»4 SE XT I ’IVLIl .FRONTINI ‘

rant,cum obfidcs dediflent, quos recipere antcquam defcifcercnt fiudebant, fi-' mulaucrunt feditioneni inter finitimos ortam,quam Romanorum kgati din-mere deberent miflos^ eds velut contraria pignora retinuerunt, nec ante red-diderunt quam ipfi reçuperarent fuos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I' *

Legat! Romanorum cum mißflentad Antiocbum regem, qui lècum Anni bale viftis iä Carthaginenfibus habebat, confilium^ eius aduerfus Romanos ' inftruebat, crebris cum Annibale colloquiis cffecerut vt is regi fieret fulpcftus, cui gratiffimus alioqui erat vtilis propter calliditatcni peritiam bcllandi-

Q.. Metellus aduerlus lugurtham bellum geres ,miflós ad le legatoseiuscor-

rupit,vt fibi proderent regem.Cum etiam alii venilTentjidem lecit.Eodero con fifio vlus eil aduerfus tertios. Sed de captiuitate îugurthæ res parum procef-wr/w» viuum enim tradifibi volebat,plurimum tarnen conlecutusefl : nam cum interceptæ fuilfentepillolæeius ad regiosamicos fcripræ,in omneseos rex ani-maducrtit,fpoliatus^ confiliis amicos poflea parare non potuit.

C.Cæfar per exceptum quendam aquatorem,cum comperiflet Afranium Pc treiumcç cadra noélu moturos,vt citra. vexationem fuorum, hollilia impediret confilia,in initio llatim noélis vafa coclamare milites,8Ó præter aduerfarioruni callra agi mulos cum fremitu,amp; fonum iulïitcontinuare, quosretétos volebat Si arbitrari callra Cgfarem mouere.

Scipio Aphricanusad excipiendaauxilia cum cómeatibus,Annibali Venu-cium Termum dimifit,iplè lubuenturus.

Dionyfius Syracufanorum tyrannus,cum Apbri ingentimultitudinctra-ieéluri effent in Siciliam,ad eum oppugnandum,callella pluribus locis commii niit,cuftodibus^ prpcepit,vtea aduenicnti hofli dederent, dimiffi^ Syracufas occulte redirent. Aphris neceffe fuit capta callella præfidioibi tenere,quosDionyfius redaólos ad quam voluerat paucitatem, pene iam par numero aggreflds vicit,cum fuos contraxiffet Si aduerlarios fparfiffet.

• - Agefilaus LacedæmoniuSjCum inferret bellum Tyfapherni, Cariam fepc-tere firaulauitiquafiaptiuslocismontuofis, aduerfus hollem equitatu præualcn tern pugnaturus.Per hancconfilii ollenfioncm aduocato in Cariam Tyfapbet ne,ipfe Lydiam,vbi caput hollium regnierat,inupit: oppreflil^ qui ilhcage-bant,pecunia regia potitus ell.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De feditione militum compelccnda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. IX.

A. Manlius Cof. cum comperiffet coiurafle milites in hybernis Campamæ» vt iugulatis hofpitibus,ipfi res eoru inuaderent, rumore fparfit eodem loco hybernaturos: atqueita coniuratorum confilio turbato,Campaniam periculo hberauit,8^ ex occafione nocentes puniuit.

• ■' Lucius Sylla cum legionesciuium Romanorum perniciofa feditione furc-Prope rent,confilio rcfti tu it fanitatem efferatis.f Porpcre enim annunciari iuffit, hollem adefle,amp; ad arma vocantium clamorem tolh,figna canere: dilcuffa feditio

eft,vniuerfis aduerfus hollem confentientibus.

Cn.Pompcius,trucidato ab exercitu Mediolani fenatu,ne tumultum moue« retjfi folos euocalTet nocetes,nnxtos eis qui extra delidum erant,venire iuflituta

\

ST RÄT EG EM AT VM LIB. I.' nbsp;nbsp;’p?

rioxii minore cum metu,quia non Iegregati,idco^ non cx caufa culpg vidc^ Untur accerfin comparuerunt, di. illi quibus integra eratcófcientia, cuftodicn disquogue nocencibustattenderunr,ne lilorum fuga inquinarentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/((Cfßerunt

Qfar cum quidam iegiones eius,feditioncm mouiflênt,adeó vc in perniciem quoque ducis vidercntur confurreduræjdiffimufato meru, proceflit ad milites, poftulantibus^ miffionem, vitro minaci vultu dedjt:exauâoratos pcenitétia co tgit fatisfacereimperatori, oblequentioiefque in reliquum opeias ædere.

Quemadmodum intempeftiuapoftulatiopugnæmhibeatur . Cap. X. • .Scrtorius ,quód experimento didicerat imparem ic vniuer/oRomano-cxercituijVt bai baros quoque inconlultc pugnam expofcentes doce-

gt;'ct,adduftisin cólpeélum duobusequis,alteropr^ualido,alferoadmodum exi-^Sduosadmouit luuenes fimiliteraftedos,robuflum gracilem: acrobuftioii ’nipcrauitequo cxili vniuerfam caudam abrumperc,gracjli autem valetiorem

Î lingiilos vellcre.’cuquc gracilisfcciOet quod imperatum erat, validiflimus in infirmiequi cauda fine effedu ludareturJamCinquit Scrtorius)Roma-noruni cohortiumCpcr hoc vcbis exemplum oftedi) milifes,infupera biles funt Vniuerfasaggrcdientibuszcaldem lacerabit 8^ carpet,qui per partes attétauerit.

Idem cum viderct luos pugnæ fignuni inconlultc flagitantes, crederet^ ru-pturos imperium nifi congrederentur, permifit turmæ cquituni ad lacefiendos lioHcs ircjaborâti^ fubmifit alias,amp; fic rcccpit omnesztutis^ vtnf^ 8^ fine no xaofiêdicjquis exitus flagitatâpugnâ mâfiflet:obfequétiffimis inde eis vfuseft.

AgeGlaus Lacedæmoniuscum aduerfusThebanoscaftra fuperripam po-

Ento^ maiorem hoflium manum eflc intelligeret, amp;nbsp;ideo fuos arcere à tüpiditate dtcernédi vellet,dixi't refponló deum fe ex collibus pugnareiulTum:

ita exiguo præfidio ad ripa pofito acceflit in colles. Quod Thebani pro me* lu interprétât! tranfierunt flumen,8^ cum facile depuliflènt præfidium, cftcros iniccuti auidiusuniquitate locorum à paucioribus vidi lunt . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p-

Scorylo dux Dacorum cum Iciret dilfociatum armis ciuilibus populu Ro. Sfcr» ne^ tarnen tentandum arbitraretur,quia externo bello polTet cócordia in ciues coalefcere, duos canes in confpedu popularium commifit, hisc^p acerrime inter iplos pugnantibus,lupum olfenditjquem protinus canes omifla inter feira ag-greffi funt Quocxemplö,prohibuit barbarosab impetu Komanis^futuro.

Quemadmodum fit incitandusexercitusad praclium. Cap. XI.

M .Fabius Cn.Manlius ColTaduerfus Hetrufeos propter feditiones detre» date pr^lm exercitu,vltrofimularüt cudationé, donee milites probris ho ftium coadi.pugnam depofcercnt,iurarent^ le ex ca vieforesredituros.

FuluiusNobiborcûaduerfus Samnitiu numerolum exercitu,8C fuccelfibus tumidû,paruiscopiis neceflehaberetdecertare,fimulauit vnalegionehofiiûà fecormptaad proditionem :impcrauit^(adeiusrei fidem) tribunis ,amp;^primis ordinibus centurionibus,qtum quif^ numeratæ pecuniæ, aut auriargent!* que haberet,conferret, vt repræfentari merces proditoribus p'oflet : Icautem his qui contuliffentjpollicitus eft confummata vidoria ampla iufuper premia daturum.Quæ fua perfuafio Romanis alacritatem attulit 80 fiducia: vnde

R ii etiara

SEXTI IVLII FRONTJNl

etiam praedara vidoria,comimflo ftatim bcllo perada eft.

C.Cæfàr aduerfus Germanos 8d Anouiftum pugnaturus,confufis fuoruani-mis,pro concione dixit nullius fe eo die opera nilî decimg legiom's vfurumiquo rffczw;/« confecutus eft,vt fdeciraanijtanquàm præcipuæ fortitudinis teftimonio fcog®“ cXroï’pM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cæteri pudore,ne penes alios gloria virtutis cflèt.

deret nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fabius,qui egregiè lciebat,amp; Romanos eius eflè libertatis, quæ contunic-

liâ exâfperarcturjSé à Panis nihil iuftum aut moderatum expeâabat,mifît lega tos Carthaginem de conditionibus pacis:quas cum illiiniquitatisamp;^infolétig plenas retuliflentjexercitusRomanorum ad pugnandum concitatuseft.

Agefilaus Lacedæmoniorum dux,cum prope ab Orchomeno, foci^ ciuiti-te caftra haberet,comperiflet^ pleroftg^ ex militibuspræciofîflima rerum depo-nere intra munimeta,pr^ccpit oppidanis,ne quid ad exercitu fuu pertincnsrcci peretur,quo ardentius dimicaret miles, qui fciret fibi omnibus fuis pugnâdu.

Epaminundas dux Thebanorum aduerfus Lacedæmonios dimicaturus, vt non iolu viribus milites fui,verûetiam affedibusadiuuarentur,pronunciauitia concione,deftinatû Lacedæmoniis G vidoria potirentur,omnes virilis fcxusin-tcrficere,vxoribus auté eorû liberis in Jeruituté addudis Thebas dirucre, qua denûciatione cocitati primo impetu Thebani Lacedgmoniosexpugnauerunt.

Eutidas dux Lacedgmoniorum pugnaturus eodem die,qua claffe vicerant fo cii,quàmuis ignarusadæ rci,vulgauit nunciatam fibi vidoriam partium,quo conftantiores ad pugnam milites haberet.

Aulüs Poflhumius prælio quo cum Latinis conflixit, oblata fpecie duoruin in equis iuuenum, animos fuorum erexit,Pollucem amp;nbsp;Caftorem adelfe dicens,ac fie prælium refiituit.

Archidamus Lacedaemonius aduerfus Arcadas bellum gerens, arma in ca-ftris ftatuit,et circa ea duci equos nodu clam imperauit: quorum veftigia mane (tanquàmCaftoramp; Pollux perequitaffent)oftendcns,adfuturos eofdem ipfo præliantibus perfuafît.

logtim Pericles dux Athenienfium,initurusprglium cum animaduertiflèttlucum,ex quo vtracß acies conipici poterat,denfîflîmæ opacitatis, vaftum alioqui amp;nbsp;Din patri lacrum,ingentisillic ftaturæ hominem,altiflimis cothurnis, 8^ vefte purpurea, coma venerabilem in curru candidorum equorum fublimcm conftituit, qui dato fîgno pugnae,prouehcretur:amp;f voce Periclem nomine appellans,colior ànfe conie» taretur eum, diceret^ deos Athenienfîbus adeffciquo penèf primo coniedu tell hoftes terga dederunt.

L.Sylla,quoparatiorcm militem ad pugnandum haberct,prædicifibiàdiis futura fîmulauit Poftremo etiam in confpedu exercitus, priufquàm in aciem defcenderetjfîgnum modicæ amplitudinis quod Delphis fuftulcratorabat,petc-bâtque vtpromifTam vidoriam maturaret.

C. Mariusf fagam quandam ex f Syria habuit,à qua (è dimicationum euen - tus prædifeere fimulabat.

Q. Sertorius cum barbaro,et rationis indocili milite vterctur,ccruam candi da infignis formg,per Lufitaniâ ducebat,amp; ab ca, quæ agenda aut vitada effent,

STRATEGÊMATVM lib. i.'

prænofcere fe aflèueraSatjVt barbarï ad oia tan^ dïuinitus imperata obcdfrent.

Hoc genere Strategematiconnoncatantumparte vtenc^umeft,lt;]uaJ^7pc^-tos cxiftimabimus cffe,apud quos bis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuJtô niagis ea, qug talia crût,

excogitabuntur,vt ab his monftrata credantur*

Alexander Macedo làcnfîcatui usjinfcnpfit niedkatiierto arufj. ids manum, quam illeextïs efat fuppofiturus: Inerae fignificabant vjdorjam Alcxandro da-ri,quas cum lecur cah;^u rapuifletgt;amp; à rege iibbti effet ofi^Dfum auxit animum tauqdeoIpondenre vidoriam. Idem fecjc Innidesf arufpex,pralium Eumc- , nccuni Gallis commifluro* EpaminundasTbebanusaduerlbs Lacedae iiionios fiduciam fuorum religione adiuuandam ratus, arma quæ ornattieil-tisaftixa in templis erant,node fubftraxit, pcrfuafit^ mjlitibus,dcosirer fuum lequijvt præliantibus ipfis adeffcnt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Agcfilaus LacedæmoniuSjCum quof

dam Perlarum ccepilTec, quorum habitus multum terroris piæfert quoties vefte tegitur,nudatosmilKibus Iuis( vt alba corpora amp;nbsp;vmbra£ica contemncrent) oftendit.

GeloSyracularum tyrannusbelloaduerfus Pcenos fufcepto,cum multoscce pifletjinfirmiirimum quem(^,præcipuècxtauxiliarjbus qui nigerrimi erant, nu datum in confpedu fuorum produxitjVtperfuadcretcontcmnendos. . ■ Cyrus rex Perfaium,vtconcitaret animos popularium,tota die in exciden* da quadam lylua eos fatigauit, deinde pofthdie przflitit eislibcraliffitvasepu-Ias,Si interrogauit vtro wagis gauderenc-.cumt^ ei prælêntia probaflènt,’Atqui per bæc (inquit)ad üla pcrueniendum eft.Nam liberi bcati^ cite nifiMedos vi* cerirjs,non poteftis: atlt;^ ita eos ad cupiditatcm præl li concitauif* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

L.ScyJla quia aduerfus Archelaum prgfedum Mithridatis,apud Pyrcapigfi-onbusad prælmm militibus vtebatur, opcre eos fatigando compulit ad polcen dura vitropugnæ fignum.

Fabius Maximus veritus ne qua fiducia nauium,ad quas refugium erat, minus conftanter pugnaretexercitus,inccndicaspriufquam iniret prælium iuflit«

De dilfoluendo metu quo milites ex aduerfis omnibus ' conciderunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ Cap. XIL

CCipioex Italia in Apbricatranlportandoexcrcitum,cum cgrcdicnsnaucnj prolaplus effet, et ob hoc attonitos milites cernercr, id quod trepidationcm affcrebat,conftantia magnitudine animi, in hortationcm conuertit, Et lu-« diteO’nquit)milites,Aphricam oppreffi.

C.Cæfàr cum forte confcendens nauem lapfuseflct,Tenco te terra mater(in-quit)qua interpretatione eHecit,vt rcpctiturus illas à quibus proficilcebatur terras videretur. F. Sempronius Gracchus Cof acic aduerfus Picentcs direda,cum fubitusterremotus vtrafq? partes confu differ,exhortatione confirmauit fuos,8i impulitvtconfternatum fuperffitionehoflem inuadcrent,adhortatuf(j deuicit,

SertoriuSjCum cquitum fcuta cxtrinfccus,equorum^ pcdora cruenta fubito prodigio apDaruiffent,vidoriam portendi interpretatuseft,quoniara illæ partc§ folerenr hoGili cruore refpergi.

Epaminûdas Thcbanus contriftatis militibus,q, ex hafta cius,ornamcntum,

R iii infulæ

s E X T I I V L I I F R o N T I N I L I ß. L inful'æ more depen dens, ven tus ablatum in fepulchrum Lacedgmonii cuiufdam depulcrat,Nolite(inquit) milites trcpidare, Lacedxmonisfignificatur interitus. Sepulchra enim funeribus ornantur.

Idem cum fax de ccelo node delapfa eos qui aduerterunt terruiflet, Lumen (inquit)hoc numina odendunt.

Idem inftante aduerfus Lacedæmonios pugna,cum fedilc in quo relcdcratfuc cubuiflct, id vulgo pro trifti fignificatione, confufi milites interpretarentur, Immo inquit vctamur Iedere.

Lu. Sulpitius Gallus dcfcdum lunae imminentem, ne pro odento cxcipercat milites, praedixit futurum,additis rationibus caufis^ defedionis.

Agithocles Syracufanus aduerlus Pcenos fimih eiufdem fyderis diminutio-ne,qua fub diem pugnæ, vt prodigio milites fui confternati erant, rationcqua id accideret expofita,docuit quicquid lUud foret'ad rerum natura,non ad ipfo rum propolitum pertinerc.

Pericles, cum in cadra eius fulmen decididct, terruiflctquc militcs,aduocata concionc,Iapidibus in confpcdu omnium collilis ignem excuffit, lèdauitç tur-bationem,cum docuiflet limiliter nubium attritu excuti fulmen.

T imotheus Athenienfis,clafle dimicaturus aduerfus Corcyreos,gubernato-ri fuo qui proficifcenti iam claflilignum receptui caperat darc,quia ex remigi' aUtiiut jjQç, quendam dcrnutantcra audxera'-,Miraris(inquit) extot|milibusvnum perfrixiflc.

Chabrias Athcnicnfis claflc dimicaturus, cxcudb ante nauem iplius fulmine, exterritis per tale prodigium militibus, Nunc(inquif) potiflimum iucundapu-gna ed,cum deoru maximus lupit'er adellè numen fuum clafli nodræ odeudit«

FINIS PRIMI LIBRE

s EXTI IVLII FRON

TINI VIRI CONSVLARl S STRA

tcgem’atum libri /ècundi Prgfatio.

IlpoCtis primo Libro cxemplis inftruduris ( vt mea fert opinio ) du-ccm in bis quæ antefcommiflum pr^Iium agenda funt,deinccps red dcmus pertinétia ad ea guæ in ipfo prælio agi folcnt,amp;; deinde ea qug poft prælium: corum cjuæ ad prælium pertinent fpccics funt,

DE TEMPORE AD PVGNAM

Vblius Scipio io Hi{pania,cum comperiflèt Hafdrubalem Pœ norum ducem ieiuno excrcitu mane proceflïfle in aciem, con «nuitin horam feptimam fuos; quibuspræceperatjVtquiefce-rent 8^ cibum caperent: cûmque hoftes,media,fîti,mora fub ar rais fatigati, rcpetere caftra cœpiflènt, fubito copias eduxit, comraiflo prælio vicit.

Mctellus Pius in Hifpania aducrfus Hcrculcinm, cum ille oriete protinus die inftruftam acicra vallo eius admouifret,feruidiflimo tûc tempore anni,intra caftra fuos continuit in horam diei Lcxtain,atc^ ita fatigatos æftu, facile integris et rccentibus vicit fuorum viribus.

Idem iundis cum Pompeio caftris aduerfus Sertorium in Hifpania,cum ßc pc inftruxiflèt acicra,bofte qui iraparem fe duobus credcbat,pugnam detredan te,quodam deinde tempore, quum Sertorianos milites animaduertiflèt magno , impetu inftindos depofeentes pugnam,bumerôf^ exercentes,amp;f Janceas vibran tes, exiftimauit ardori cedendum in tempore, recepit^^xercitum,amp; Pompeio idem faciendiautor fuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

PofthumiusGDf.in Sicilia,cum caftra eius à Punicis trium milium pafluum fpaciodiftarent, amp;nbsp;didatores Cartbaginenfium quotidie ante ipfa munimenta Komanorum dirigèrent acicm , exigua manu Icuibusaftiduè præliis pro vallo rcfiftebat:quam confuetudincm contemnente iam Pœno, reliquis omnibus per Quietem intra vallum præparatis,ex more priftino, cum paucis fuftinuit incur-fum aduerfariorum,ac folito diutius detinuit; quibus fatigatis poft fextam horam,etiam (è recipien«bus,amp;^ cum inedia quot^ laborarcnt,per recentes fuos ho ftem quem prgdida profligauerant incommoda fugauit.

Iphicrates Athenienfisquia explorauerat,eodem affiduè tempore hoftes cibum capere,maturius velci fuosiuflît, eteduxit in acicm,aggreflus^ hoftem ita detinuit, vtci nec confligendi, nec abeundi daret facultatem. Inclinato deinde ïam die reduxit fuos,amp;^ nihilominus in armis retinuit:fatigati hoftes non ftati-oue magis quàm inedia,ftatim ad corporis curam amp;nbsp;cibum capiendum feftina • perunt: 1 phicrates rurfus eduxit,8^ incompofiti hoftis aggreflus eft caftra.

idera

'îoo SEXTl-IVLII FRONTINI -

• i

Idem cum aducrfus Laccdæmonios pluribus dicbus caftra commus habe-rct,3^ vtracj pars certis teporibus affidue pabulatûlignatùmlt;ÿ procederet, quo-dam die null tum habicu,fcruos bxafcjue dimific ad mimera,milites rctinuit: ifTetit hoftes difperfi fcflcnt ad fimilia munera,cxpugnauit caftra corurn,inermélç cum fafciculis pafTim adtumultum récurrentes,lacile aut cecidit,autccpit.

Verginius Cof» in Volfciscum procurrere hoftesefFufosex Jonginquovi-diflet, quiefcere fuos ac defixa teuere pila luftit.Tunc anhclantcs,integris viribus cxercitus fui aggrefliis auertit.

Fab.Max.non ignarus allos amp;nbsp;Samnites primo impetu præualere,fuoruni autem in fatiga biles Ipiritus,inter moras decertandi etiara incalefccre,imperauit militibus,vt content! eflent primo congreflu fuftinere,vt hofte mora fatigarent: quod vbi fucceflît,admotoetiâ fubfidio fuis,in prima ^cievniuerGs viribus op-preffum fudithoftem.

Philippus ad Cheroniam,memor fibi elfe militem longo vfu duratum, A the cienfibusacrem quidcm,Ied inexercitatum et impetu tantum violentum,cxin-duftria prælium traxit: moxç lâguentibus iam Athcnicnfîbus,concitatius intu lit Ggn3,S^ ipfos cecidit.

Lacedæmonü certiores ab exploratoribus fadi, Meflènios in earn exarfiflê rabicm,vt in prphu cum coniugibus ac liberis defccnderent,pugna diftulcrunt.

C.QfarbelIo ciuili cum exercitum Afraniiet Petrciicircumuallatunijfitian gcret,isœ ob hoc exafperatus, interftdis omnibus imped imétis ad pugnam de-Icendiflctjcontinuit fuos,arbitratus alienum dimicationi tempus,qued aduerfa rios amp;nbsp;ira amp;nbsp;dcfperatio incenderat.

Cn.Pompeius fugientem Mithridatem cupiensad prælium compellcre,ek-git tempus dimicationi nodurnum,vt abeunti fc opponeretiatgue ita præpara-4ffer»fn4j .tus,fubitam hoftibus neceflitatemfdecertandi iniecit.Præterea fie ccnftituit aci cm, Vf Poticorum guidéoculos aduerfalunapcrftringeret,fuisautemilluftreni amp;nbsp;confpicuum præberec hoftem.

Jugurtham autem conftat memorem virtutisRomanorum,lèmpcr inclina* to die committere prælia lblitum,vt G fugarentur fui,oportunam noâem habe rent ad delitefcendum.

Lucullus aducrfus Mithridatem Sd Tigrancm,in Armenia maiore apud Ti-granocertam,cum ipfènon amplius xv milia armatorum haberetjioftisautem innumerabilem mulîitudincm,eôguc iplo inhabilcm, vfus hoc eiusincomrao-do, nondum ordinatam hoftium aciem inuaftt, atqp ita protinus dilfipauit, Vf ipfî giioque reges a biedis inftgnibus fugerent.

ChTyberius Nero aduerfus Pannonios,cum barbari féroces in aciem oriente ftatim die procelfifléntjcontinuit fuos, paflùsguc cft hoftem nebula 8^ hym-bribus,gui forteillo die crebrierant, verberari,ac demum vt fêlfum ftandoSi pluuia non folu animo,fcd amp;nbsp;laflitudine defîcerc animaduertit, fîgrio dato ad-ortus fuperauit.

C.Cæfàr in GaIIia,guia compererat Ariouifto Germanoru régi inftituturo, amp;nbsp;quafi legem efle raditibus no pugnandi dccrefcenteluna, tum potiffimû acie ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commifla

STRATE GEM AT VM LIB. R.’

commilTaimpeditos religionc hoftes vicit,

D. Aug. Vefpafianusjlud^os Saturni die,quo eis ncfas eft quicquàm feiiærei agere,adortus fuperauit.

Lyfander Lacedæmoniusaduerfus AtEenienfèsapudf Aegeopotamon in-Rituitcerto temporeinfeftari naues Athenicnfîum,deindereuocare claflcn],qua re in confuetudjnem perduda, cum Atheniéiès poft digreflum eius ad contra-hendas copias difpcrgerentur,cxtendit ex confuetudine clafrem,amp; recepit.Tum hoftium maxima parte ex more dilapia, reJiquos adortus occidit, 8Ó vniueramp;s naues cepit.

Delocoadpugnameligendo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. II.

A/î Arcus Curius,quia phalangi regis Pyrrhi explicitas refifti non pofte ani-maduertebat, dédit opcrara vt in anguftüs confligerct, vbi concerta ftbi ipfa cflet impedimento.

Cn.Pompeius in Capadocia,elegit locum caftris asditu,vnde adiuuante pro-cliuio impetum militum,facileipfodecurfu Mithridatem fuperauit. C. Cæiâr aduerfus Pbarnacem, Mithridatis fiJium dimicaturus,in colle inftruxit aciem, quæ res expeditam eifecit vidoriam. Nam pila ex ædîto in fubeuntes barbaros emiira,protinus cos auerterunt.

Lucullusaduerfus Mithridatem amp;nbsp;Tygranem , in Armenia maiorc, apud Tigranocertam dimicaturus,collis proximi planum verticem raptim cum co-piarum parte adeptus,in fubiedos hoftes decurrit, amp;nbsp;equitatum corum à latere inuafit,aduerfùmque, 8Ó eorundem partem peditum perturhatam inicquutus, clariflimam vidoriam retulit.

Ventidius aduerfus Parthos non ante milite eduxit,quàm illi quingentisnon aniplius paflîbus abeftèntjatç ita procurfîone fubita adeô le admouit, vt fagit-tas quitus ex longinquo vfus eft,cominus applicitus eludcret,quo confilio,quia quandâ fiduciæ etiam fpeciem often tauerat,celen ter barbaros debellauit.

Hannibal apudf Numiftronem,cÔtra Marccllum pngnaturus,cauas 8Ó præ -ruptas vias obiecit à latere,ipfa^ loci natura pro munimentis vftis,clariftlmum duceni vicit.

Idem apud Cannas cum comperiftèt Volturnum amnem, vitra reliquorum naturam fluminûingentes auras mane perflare,quæ arenarum Si pulueris vertices agerent,fie direxit aciem,vt tota vis à tergo fuis, Romanis in ora Si oculos incideret : quitusincommodis mire hofti aduerfantibus, illam memorabilem adeptuseft vidoriam.

Marius aduerfus Cymbros ac Teuthonos conftituta die pugôaturus, firma tum cibo militem ante caftra collocauit,vtpcr aliquantum fpacii,quo aduerfa-rii dirimebantur, exercitus hoftium potius labore itineris profligarcturtfatiga-tioni eorum deinde incommodum aliud obiecit, ita ordinata fuorum acie, vt aduerfo fole,amp; vento Si puluere barbarorum occuparetur exercitus.

Cleomcnes Lacedæmonius aduerfus Hippia Athenienfem,qui equitatuprg-ualebat,planicie in qua dimicaturus eratjarboribus proftratis impediuit,8d in* uiamequiti fecit.

iberi

»X s E X T r I.V L U F R O N T f N t

Iberi in AFricaSngenti hoftiü tnukitudine excepti, timctes^ necircuirentur, appkcuerunt fe fiumim\quocl altis inlt;aiegione ripisprofluebat:qui itaà tergo amneclefenfi,8k fubinde cum virtute prgftarenf, incurfandoin proxiinosjoni* nem hoftium exercitum ftrauerunt.

'' , Xantippus Lacedænionius fola loci cómutatione,fortuna Punici belli con-uerticznani cûdefperannbus jaCarthaginéfîbus mercedc lolicitatus,aniniaducr tiflèt Afros quidé qui eguitatu 8^ ciephantis prgftabar,colles ledari:à Romanis autcm,quorum robur in peditibuserat capeftria tencri, Pœnos in plana dcdu-xit: vbi per elephatos,diflipatis ordinibus Romanorû,fparfos milites per Nuliii das perfecutus,eorum exercitum fudit:in illam diem terra mari^ vidorem.

• tpaminundas duxThfbanorû,aduerfus Lacedæmonios diredurus aciem, frote eius decurrere equitibus iuflîs,cû ingenté puluerê oculis hoftiû obieciflèt, cxpedationé^ equeftriscertaminis prætcdiffet, circûdudo pedite ab ca parte ex qua dccurlus in aduerfâ boftiû aciê ferebat,mopinâtium terga adortus cccidit« Laccdæmonii ccc côtra innumerabilém muJtitudinem Perfarum,Tbermo-pylas occupauerunt,quarum anguftiæ non amplius, quàm parem numerû co-minus pugnaturum, poterant admittercica^ ratione quantum ad congrefliis facultatem,æquati numero barbarorum, virtute autem pr^fiâtes, magna eorura partem occiderunt: nec fuperati forent, nifi per proditorem EpbyalteinTra-cbiniam circumdudus hoftis,à tergo eos oppreflißet.

■ Tbemiftoclcs dux Athemenfium cû videret vtiliflïmum Græciac ,aducrfus mukitudinem Xerxisnauium in anguftüsSalaminis decernere,id^pcrfuade-re ciuibus non pofTetifoIertia effecit vt à barbaris ad vtilitates fuas Gr^cicom-pcllerétur ;fimulata nantç proditione,mifît ad Xerxem,qui indicaret populäres luos de fuga cogitate,difficikorem^ rem ei futuram,fi fingulas ciuitates obfidi one aggrederetur . Qua ratione cftecit vt exercitus Barbarorum primum in-quietaretur, du tota node in flatione cuftodiæ eft : deinde, vt fui mane integns *■ ' ■ viribus, cum didis barbaris vigilia marcentibus confligerent, loco vt voluerat aido,in quo Xerxes multitudinc,qua pra.ftabat,vti non poftet.

Deacieordinanda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. kb

Z^Neus Scipio in Hifpaniaaduerfus Hannonem ad oppidum IndibiléjCuni ’^-^animaduertiffet Punicâ aciem ita dircdam,vt in dextro cornu Hifpani co ftituerétur,robuftusquidem miles,fed quialienum negocium ageretun finiftro autem Ain minus viribus firmi,fed’animi côftantioris, redudo finiftro latere, luorum dextro cornu,quod validiflîmismilitibusextruxerat,obliqua aciecuni bofteconflixit.Deinde,fufis fugatis^ Afris, Hilpanos, qui in rcccffu fpcdanti-um morefteteranf,facilein deditioncm compulit.

• Philippus Maoedonûrex aduerfus lllyrios gères bellû, vt animaduertitfron tem hoftium ftipatam,eledisde totoexercitu viris,latera infirmiora,tbrtiflin]is fuoruin in dextro cornu collocatis, finiftrum latus hoftium inuafit, turbatâque acie tota,vidoriam profligauit.

Parmenes Thebanus,côfpeda Perfaru acie, qup robuftiflimas copias in dextro cornu collocatashabebatjfimili ratione et iplc fuos ordinauit,omné^ equitatu.

/

Sifortiffimum quenque peditum in dextro cornu, infirmiHimos autcm contra fortiflimoshoftium poluit,pr^cepkqucvt ad primum impctumeorum fibi fuga co fulerentjamp;^ in fylueftria cofragofaqueloca Ie reciperet:itafruftrato robote exercitus,iple optima parte virium fuaru, dextro cornu, totam circuiuit aci^ em hoftium euertit.

P.Cor.Scipio,cui poftea Africano cognomen fuit aduerfus Afdrubale du-cem Panorum in Hifpania beJIum gerens,ita per continuos dies ordinatupro-Huxit exercifum,vt media acies fortiflimis fundaretur: fed cum holies quo^ ea-dem ratione alfidue ordinati procédèrent, Scipio eo die quo Ilatuerat decerne-re,comnjutauit inftrudionis ordinem,8ó firmiffimos, id eft, legionarios in cor-nibuscollocauit,ac ieuem armaturam in media acie,Ied retraftatamsita corni-busquibusiplèpræualebatinfîrmiflimas hoftium partes lunata acieaggreflus, facile fudit.

Metellus in Hifpania eo prælio quo Herculeiu deuicit, cu cóperiflêt cohortes eius,quæ validifiimæ vocabantur, in media acie locatas, ipfe mediam fuoruni aciem reduxit,ne earn partem ante cum hofte confligeret, quam cornibus con-fligatis,medios vndique circunueniflent.

Artaxerxes aduerfusGræcos,qui Perfîdam intrauerant,cum multitudinefu-peraretjlatius quam hoftes acie inftrufta,in frote équité, leuem^ armaturam in cornibus collócauit, atij ita ex induftria lentius procedente media acie, copias boftium cinxit ceciditque.

Contra Annibal ad Cannas reduftiscornibus ^duda^ media acie, noftros primoimpetu protrufit. Idem conferto prælio, paulatim inuicem finuantibus, procedentibus^ ad præceptû cornibus,auide infequentem hofte in mediam aci cm fuam recepit, ex vtrac^ parte comprefliim cecidit, veteranoamp; diu edoda vfus exercitu: hoc enim genus ordinationis exequi,nift peritus,amp; ad omne momentum repondens miles,vix poteft.

Liuius Salinator amp;nbsp;Cl. Nero cum Afdrubal bello Punico lecundo decertan di necelTitatem euitans, in colie con fragolb poft vineas aciem dircxilfet, ipfi re* dudisin latera viribus,vacua fronte ex vtraque parte circumuenerut eum, at^ ita aggreffi fuperauerunt. Annibal quu frequentibus præliis à CL.Matcello fuperaretur,nouiirime lie caftrametabatur,vtaut montibus,aut paludibus, aut fimililocorum aliquaoportunitateadiutus,aciem eo modo collocaret,vt vincen tibus quidem Romanis,pene indemnem recipere poflet intra munimenta exer-citum,cedentibus autem,inftandi liberum haberet arbitrium.

Xantippus Lacedæmoniusin Africa aduerfus M . Attilium Regulu Ieuem armaturam in prima acie collocauit,in lubfidioautem robur exercitus, praece-pit^auxiliaribus,vt emilTis teliscederenthofti;8é cum Ie intra fuorum ordines rccepiirent,confeftim in latera difcurrerent, à cornibus rurlus eruperent, ex-ceptumque iam hoftem à robuftioribus amp;nbsp;ipfi circumirent.

Sertoriusidem in Hifpania aduerfus Pompeium fecit . Cleandridas Lace-dæmonius aduerfus Lycaonasdefam inftruxit aciem,vt longe minoris exercitus fpeciem pr^beret: fecurioribus inde hoftibus,in ipfo certamine diduxit or-.

dines

'• s EX T I IV LU FRONTINI

dines à lateribus amp;nbsp;circunuentos eos fudic

Caftronius Lacedaemonius, cum in auxilium Aegyptiis aduerfus Perlas vc-niflètj^ feiret firmiorem efîe Grgcû militem , magis^ à Perfis timeri, comuta-tis armis Gr^cos in prima pofuit acie,8^ eu illi gquo Marte pugnarent, lubmifit Perlæ cû Græcis, quos Aegyptios opinabantur, reftitif-fcntjiupcruenientc multitudine,quâ vt Græcorum expauerant,ceflerunt.

Cn. Pompeius in Albania, quia hoftes S£ numero amp;nbsp;equitatu præualebant, iuxta collem in anguftiis protegere galeas, ne fulgore earum confpicui fièrent, îuflit eq dites-.deinde in gquû procedere,ac velut prætédere peditibus,præcepit(5 eis vt ad primû impetu hoftiura refugeret,8C fîmul ac ad pedites ventû eftetjin U tera dîfcederet:quod vbi explicitum eft,patefado loco l'ubita peditum furrexit aciesjinuedofque fernere hoftes,inopinato interfulà præhocecidit.

M. Antonius aduerfus Parthos,qui infinita multitudine fagittarûexercitum eius obruebantjfubfîdere fuos,amp; teftudinem facere iuflït,fupra quani tranfniif-fis fagittisjfine militum noxa exhauftus eft hoftis.

Annibal aduerfus Scipionem in Aphrica, cum haberet exercitum ex PoeuJS amp;nbsp;auxiliaribus,quorum pars non {blum ex diuerfis partibus, fed etiam ex half cis conftabat,poft ejephantosixxx qui in prima fronte pofici hoftium turbaret aciem,auxiliates Gallos amp;nbsp;Lygurcs amp;tBaleares Mauros^ pofuit, vtnon lugere polfent,Pcenis à tergo ftantibus,amp; hoftem oppofiti fi non infeftarent,at certe la tigarent,tum fuis amp;nbsp;Macedonibus, qui iam feflbs Romanos integri exciperent, in fumma acie collocatis,nouiflimos Italicos conftituit, quorum timebatfiquot; dem et lègnitiem verebatur,quoniam plerofqp coru ab Italia inuitosextraxerat. Scipio aduerfus banc formâ,robur legionis,triplici acie in frôte ordinatum pet haftatos principes triarios oppofuit,nec côtinuas conftruxit cohortes,lèd manipulis inter fe diftantibus fpacium dédit,per quod elepbati ab hcftibusadi facile tranfmittifine perturbationeordinum polfentiea ipfainteruallaexpedi-tis velitibus impleuit,ne interluceret acies,dato eis præccpto,vt ad impetuniele-phantorunijvelfretro vel in latera concédèrent.Equitatum deindein cornua dl uifit,8^ dextro Romanis equitibus Lælium, finiftro Numidis Mafiniflam pi'æ-pofuitiquæ tam prudens ordinatio,non dubie caufa viéloriæ fuit.

Arche]ausacluerfusL.SylIai'n,in frotead perturbandû hoftem fàlcatasqua-drigaslocauitjin fecunda acie phaIangeinMacedomcâ,in tertiaRomanorum more armatos.auxiliares, mixtis fugniuis Italie^ gcntis,quorunitperuicaci^ plu ffrmciuu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidebatjeuera armaturam vitimoftatuit Jn vtro^ deinde latere equita

tum,cuiusamplûnuinerum habebat,cïrcûeundi boftis caufa pofuit.Cotra hfc Sylla foflas amplp laticudinis in vtroqp Jatere d uxit,amp; capinbus carû caftella co muniuit: qua ratione,ne circûiretur ab bofte,et pedïtû numero, nbsp;maxime equi

tatu fuperâte,confecutuscft.Tripbcem deinde peditû acié ordinauit,reliâisin-teruallis,per leuéarmaturâ,amp; equitem,quem in nouiflîmocollocauerat,vt cures exegiflet eniitteret eu : ftû profignanis, qui in ftcunda acie erant imperauit, vt ftvntpofiß, numerofofque palos firme in terram defigcrent,intérqueeos,appropin-quantibus quadrigis ante figna noftram aciem rcccpic, tum demum fublato vniuerforu

STR ATE GEM AT VM LIB. IL

voiuerforum clamorc velitesamp; leuem armaturam ingerere tela iuflit, qùibus fa âûquadrigae hoftium auc implicit^ pahs aut extcrritæ damore teJisœ, in fuos conuctfæ funt, Curbaucruntgue Macedonum inftruflurani: qua cedente cum SyllaftaretSd Arcbelaus équité oppofuiflet,Romani équités fubitoeraiffi aucr-terunt eos confummaueruntque vidoriam.

; Ç.C^iàrGalIorum falcatas quadrigas eadem rationc palis defixisexccpitin-hibuitquc*;

Alexander ad Arbela cuhoftiu multitudinem vcreretur,virtuti aute liioru fi derct, aciem in omnem partem ipedantem ordinauit,vt circumuenti, vndique pugnare poflent.

Paulus aduerliis Perfen Macedonum regem, cum is pbalangcm iuorum du-pliccm, mediam in partem direxiflètjeami^ leui armatura cinxiflet, cquitem in ytrcM^ cornu collocaflet,trjplicem aciem cuneis inflruxit, inter quos fubinde velitcscrnifit.Q.uogenere cu profligari nihil videret,cedereinftituit,vt hac fimu latiqne perduceret holies in côfragolâ loca quæ ex induflria captauerat. Cu lie quo^ fufpeda calliditate recedentium,fequeretur ordinata phalanx,équités àfi-niftfo cornu praeter ora phalangis iuflit tranlcurrere citatis equis tcdis,vt obie-' âisannisipCoimpetu præfringercnt hoflium lpicula:quo genere tclorum exar mati Maccdones foluerunt aciem,terga verterunt«

Pyrrhus pro Tarentinis apud Afculum lecundum Horaericum verfumjquo peffimiin medium recipiuntur,dextro cornu Samnitas Epirotas^,finiftroBru tios atque Lucanos cum Salentinis, in media acic Tarentinos collocauit, equi-tatum Sf cicphantos in fubfidiis efle iuflit.Contra Coff. aptiffime diuilis in cor nua equitibus,Icgiones in prima acic amp;nbsp;in fubfidiis collocarunt, amp;. his immilcu cruntauxilia.Vtrin«^ xl milia coftat fiiiirc,Pyrrhi dimidiapars exercitus amif ügt;apud Romanos quinque miha defiderata lunt.

Cn. Pompeius aduerfus C. Cælàrem f paluftri praelio Pharlaliae tripliccm paleßnallft inftruxitaciem, quarumfingulædenosordineshaberentinlatitudinem .Le-gioncs fecundum virtutem cuiulque firmiflimas in cornibus amp;nbsp;in medio collo* cauit ,lpacia his interpofita tyronibus fuppleuit, dextro latere de équités, propter flumen Enipeum, quod amp;nbsp;alueo fiio amp;nbsp;alluuie regionem impedierat, reli-^uum equitatum in finiftro cornu cum auxiliis omnibus collocauit, vt inde lulianum cxercitum circuiret. Aduerfus hanc ordinationcm Iulius Cæfer ipfe triplici acie, dil^fitis in fronte Icgionibus finiftrum latus ne circuiri pof fetadmouitpaludibus. In dextro cornu pofuit equitera, cui velocillimos mi-feuit pcditum,8lt;l ad morem equeftris pugnae excrcitatos, led deinde cohortes in fubhdio retinuit, ad res futuras: fed dextro latere conuerlas in obliquum, vndc cquitatum holliu expedabat collocauit: nec vlla res ad vidoria plus eo die Cac-laricótulit:effufum namq^ Pompei cquitatum inopinato fubinde latiexcurfii auertcrunt,endend unique tradiderunt.

Imperator Cæf.Germanicus,cum fubinde Catii cquellre prælium, in fyluas refugiendo f rcducerent, iuffit fuos équités, fimul atque ad impedimenta ven-turn effet,equis defilire,pcdcftriqp pugna confligere; quo genere conlequutuseft

S ne quis

ICß

ne quis non locus ciusvidorrainmiraretür.' - nbsp;nbsp;‘

C.Duiüius cura vidercc graues fuas naucs mobihtatc Punicæ claffiseladi,ie ntära^ virtutem nulicura fieri,excogitauit manus ferreas,quæ vbi fioßilan ap prehendcrcnt nauera,fupericdo ponte, transgrediebatur Romanus, Si iriipf(gt; rum ratibuscorainuseostrucidabat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

• ‘ HCj i De acre hoftium turbanda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Cap* iHb

PApynus Curfor,filius confulis,cum a^quo marte aducrfiis obftinatos Sam mtes concurreret,ignorantibus furs præccpit Spurio Naucio, vt pauci Ca-lones,amp; agafones mulis infidentcs,ramos^ per terram tra-bétcs,àcollctranfucr fo magno tumuku decurrerent: quibusprolpedisproclamauit viélorcmadcflê collegam vt occuparcnt ipfi præfentis prækï gloriam; quo fado Romanis fi* duel a concitatis, propulere^propulfi terga vettere.

F.Rutilius Maxim us,quarto confulatu in Sainnio,oinni modo fruftracona tusaciem hoftium perrumperejnouiftime haftatos fubduxitordinibus,6fcuifl Scipione Jegato fuo circummifit, iuflit^ coHcm capere, ex quo dccumquot;poterat in hoftium tergaxquod vbi fa dû eft,Romanis creuit animus, Si Samnites per-terrid f igam molientes cæfî funt^

Minutius Ruffus lmp . cum à Scotdilcis Dacis^ prcmerctur, quibosimpar erat numero,præmifitiratrem amp;paucos équités vnàcumæneatoribus : præ«' pit^,vt cum vidilfetcontradum prghum,îubitusex diuerlô le oftendcrcuube-ret^ atneatores concinerezionantibus montium iugis,lpccics ingentis dinis,offu(a cft hôftibus,qua perterriti dedére terga.

Acilius Glabrio Cof.aduerfus Antiochi regis aciem, quam is in Achaia pej anguftias Thermopylarum direxerat iniquitatibus loci non irritustantum,*® cum iadura quoqp repulfus effet,nifi circummiffus ab eo Porcius Cato qui tum tribunus mihiû à populo fadus in exercitu erat, deiedis iugis Callidromi motts j Aetohs,qui præfidiotcoebantur,fupeieminentem caftris regiis coliem,3 terg® iubif us apparuiffet:quo fado perturbatis Aadochi copiis,vtrinc^ irrupére Romani, Si fufisfugatiscpcaftra ceperunt.

C.SuJpitius Petreius Cof.contra Gallos dimicaturus,iuffit mulioncs clam m montes proximoscum mulisabire,amp; indeconlèrto iam prælio,velutcquisiufiquot; dentes oftentarc ft pugnantibus: quare Galli exiftimantes aduentare auxifiaRo mams,ceffere,iam pene vidorcs.

Marius circa aquas Sextias,cum in animo habcrct poßera die depugnarcad-uerfus Theutonos, Marctllû cum parua manu cquitum peditum^ nodu pou terga hoftium mifit.amp;f ad implendam multitudinisfpecicm,agafoncslixaslt;jaf mato? fimul ire iuffit,iumentorumtp magnam partem inftratorum cum centufl culis.vt per hoc facies equitatus obiiceretur,pr^ccpit^ vtcum animaduertifleo^ com mitti prælium,ipfî in terga hoftium defeenderent ; qui apparatus tantum terroris intulit,vt afperrimi hoftes in fugam verfi lint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ ,

eaJamatiwn nbsp;nbsp;Licinius Crafl'us fugitiuorum helloapud fCalamarcum cdudurus miktemj

ç/lrum cr aduerfus Caftu et Canimoeû duces Gallorum xii cohortes cu C.ProptinoctcU quot;( Q^.j\]arcio Ruftb legatispoft monte circumifit:que cum cómifloiam pr£liogt;^ tergo

STRATEG EIM A T^VvM . L I B. II. lo;. tcrgo da more lam fublato,decurrillent,ita fuderunt hoftcSjVt vbi^ fugam pro pugnacapefccrent;; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: -hm.;, jau.a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

' Marcellus cum vcreretur de paucrcacem cius,milKum clamor dctcgeret,fîmul |jxascalonêfi^,amp;^ omnisgedéris Icquelasjconclaniarciuflïtjat^ ita hoftem ma-gniexercitusfpecie cxtcrruic. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’•

Valerius Leuinusaduerfus Pyrrhum, occifo quodam grcgali, renés gladium truentum , excrenui vtriqueperfuafirPyrrburn interemptum . Quamobrem bodesdeftitutbs fe ducis morte crcdentes,coqfternatJ à meridaciOjfc pauidi in ca ftrareceperunt. - ji; ’ -a i’';gt;f|j . ‘v jn 'quot;'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

• lugurtha in Numidia aduerfusC.Marium,cuni Latinæquolt;^ linguæ vluni « conuerfatiö pnßina caflrorö dediHèt,in primani aciem procurrK,8é occifum ‘alêC.Marium tum latiné clamare ceEpit,atlt;^ ita multos noftrorum auertit. a

Myronides Arhenienfis dubio præbo aduerfns Thebanos rem gerens,repen -te in dextro fuorum cornu profikiit,amp; exclamauit fe iam finiftro vicifle; quare luisalacritateamp; hoftibus metu iniedo vielt.

Crœfus præualido hoftium equitatui,camelorum gmgem oppofuiti quorum noiiitateS^ borrore confternati equi,non folum infidentes præeipitauerunt,{cd peditum quoque fuorum ordines pertriuerunt,vinccndofque boftiprgbuerunt.

Pyrrhus Epirotarura’rex,pro Tarentinis aduerfus Ro.eodem modo elepban tisad perturbandam aciemvfus eft.

Poeni quü^ aduerfus Romanos idem fecerunt frequenter. Volfcorum caßra nim prope virgulta fyluafque pofita eflènt,Camillus ea omnia,quæ conceptuni ignem v(lt;ç in vallum proferre poterant incendit,amp;f fie aduerfarios exuit caftris. M CralTus bello fociali eodem modo prope cum copiis omnibus intcreptus eft.

Hifpaiii contra Hamilcarem boucs vehiculis adiundos,in prima fronte con fiituerunr,vehiculâ^,tpdæ8é fèpi amp;nbsp;fulphurisplena,fignopugnædato,incendc-’ runt:aâis deinde in hoftem bobus confternatam aciem perruperunt.

Phahfci 8d Tarquinienlès,compluribus iuorum in habitu lacerdotum fùbor natis,faces angues furiali habitu præferentibus, aciem Romanorum turbaue runt Idem Veicntcsamp;f Fidenatesfacibusarreptis fecerunt.

Atheasrex Scytharum cum aduerfus amphorem Triballorum cxercitum confligcreMuflità fccminisSé puerisomni^ imbelh turba, greges afinorum ,ac boum ad poftremam hoftiû aciem admoueri,amp; eredas hafta? præfèrrcifamam deinde ditfuditjtaquàm auxiliafibi ab viterioribus Scythis aduétarent,qua aflç ueratione auertit hoftem.

Dcinfîdiis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. V.

P Omu’us per latcbras copiarum parte difpofita cum ad Fidenas acceftiflèt, *^fimulatafugatcmcrehoftesinfèquutoseôperduxit vbi occultos habebac milites, qui vndique adortiefFufosamp;incautoscccidcrunt.

Qnintus Fabius maximus Cof. auxilio Sutrinis miflus aduerfus Hetruf-cos,omnes hoftium copias in fe conuertit: deinde fîmulato timoré, in fuperio-raloca vdut fugiens receflitjeffufc^ fubcuntc's aggreflusjuon aciem tantum fu pcrauit fed etiam caftris exuic.

S ii Sempronius

I

tc8 /SEXOri IV LTIl FRONTINIT?

Sempronius Gracchus aäucrfus Cclnberos /nictu Gmulato,contiauiicxhci* tum :emifla deinde armatura leui, quæ hoftem Iacefleret,acfta£ira pedcm refe-rente,euocauit hoftem;deindcinordina:txjs aggreffus, vfque eo cccidit vtctiam caftracaperet* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..rr; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: *

(X Metellus Cof. in Sicilia bellum gerens aduerfus Hafdrubalcm,ob éius ia--gentem exercitum èi. cxxx elepbantos ifltentior,diffidentia iïmulata, intra Pa-norriium copias tenuitjfoflamque ingentis.magnitudmis anteicduxit: conlpe-do deinde exercitu HaldrubaJis,qui in prima aaamp;elephantos habebat,pr^ccpit haftatis teU in beluas iacerent,protinulque fè intra raunimenta reciperent: ea lo dificatione redores elephantorum cócjtati,in ipfam fofla'm elepbantos egerunt; quo vt primu illaqueati funt,partim magbitudine tcloru cófcdi,partira retro in fuosadi,tota acié turbauerût.Tûc Metellus,banc opcriés occafîoné,cû toto exer citu erupit et aggrefliis à latere Pcenos cecidit,ipfis^ vt elepbantis potitus cft.

Tamiris Scytharüregina,CyrumPerfarumducem, atquo Marte certantem, fimulato metu elicuit ad notas militi fuo anguftias, atque ibi repente conuerfo agmine,natura loci adiuta, dcuicit»

Aegyptii confliduri acie in cis capis quibus iundg paludes erant,alga eas co texeruntjCommiflo^ praelio fugam fimulantes in inbdias feuocauerunt, qui ra-pidius vedi per ignota loca,limo inhælèrunt,circumuenti^ funt-

Viriatus ex latrone dux Celtiberorum cedere fe Romanis equitibus fimulans, vflt;$ ad locum voraginolum Óóprpltueos perduxit; amp;nbsp;cum ipfe per folidosac notos fibi tranfitus euaderet,Romanos ignaroslocoru immerfos^ limo cecidit«

FuluiusImp.Cymbrico bello collatis cum bofte caftris,équités ftios iuffit lue cedere ad munitioneseorum , Jaceflïtilque barbaris,fimulata fuga reccflït : hoe cum per aliquot dies fecifl€t,auidc infequentibus Cymbrisanimaduertit caftra eorum folitanudari: itaqueper partem excrcituscuftodita confuetudine,ipft cum expeditis poft caftra boftium conlcdit occultus,effufts^ eis ex more repente adortuSjSC defêrtum promit valium amp;nbsp;caftra cepit.

- Cn.FuIuius cum in finibus noftris cxercitus Falifcorum,longe noftro maioi caftra pofuiflet,per fuos milites quidam procul à caftris ^dificia fuccendit,vtFa bfci fuos id fecifle credentes , fpe prædæ diffunderentur.

Alexander ex Epirotis aduerfus Illyrios collocata in infidiis raanu,quofdani ex fuis babitu lllyriorum inftruxit,8d luftlt vaftarc fuam,id eft, Epiroticam re gionem:quod cum lllynïvidcrcntfieri,ipfîpaftim prædari coepeiunt,eô fccûri-us quôd præcedentes veluti pro exploratoribus babebant, à quibus ex induftna in loca iniqua dedudi,cælî fugatique funt.

Leptenes quoque Syraculanus aduerfus Cartbaginenlès vaftari fuosagros amp;incendi villas caftcllâque quædam imperauit. Cartbaginenfesàfuisidficri ratiiamp;' ipfî tanquàm in adiutorium cxierût,exccpticp ab infîdiatoribusfufifunt. Hannibal ’ Mabarbal miflus à Cartbaginenf.aduerfus Afros rebellâtes,cû feiret gentem auidâ elfe vini,magnû eius niodû mandragora permilcuit,cuiusinter vcncnuni ac foporem media vis eft,tune pr^lioleuicommiffoexinduftria ceffit: node deinde intempefta, relidis intra caftra quibufdam farcinis, omni vino infedo fugani

STR A.T EGE MAT VM At IB. II.

fiigàm firaufauitî cûmque batban occupais caflrisjn gau4ium.efFufî,mçdica-‘tum auide mcrû ihaijfi{fentjamp; in modum defunôloruiîijftrati jfuzerent, reuerfus ‘éepiîeosactrucidauif^ n; • ’îL ,in

quot;Hannibalcum fciretïuaamp;Romaiioruni caftra,in,eislGciscflè,quæb'gnis defîciebantur,ex induftria in reg/one defer ta,plu nrnoçtiXiiiic^Horuin grcgesitî-ira vallum reliqüitîqua velut prgda Romani porm ni furamjsbgnationis angu ftnsjrifalubribus lë cibis onerarut: Hânnib^l redudo no^e exei'citu,fecuros eos ■8dfemicrudagraues carne,maiorem in moduni vcxauit,„....

^'^Tyberius'Gracchus in Hifpania certior faâushoGem inopem fcommercio quot;laborarc, inftruäiflima caftra omnibus efculentis deferuit, quæ adeptum bo-ftëm et repcrtis intéperanter replctû',graucmçp,redudo cxcrcifu fubitp opquot;preflit.

Hi qui aduerlus Erythreos bellum gerebânt fpeeulaiorcm eoruminloco aedito deprehélum occiderunt,amp;f vcftcm cius miiiti fuo dc.derunt,qui ex codcni bugo Erythreos figno dato in infidiaseuocaquot;uit. .Hijj?. .i. •-

Arabes,cum eflet nota confuetudo eorura ,qua de aduentu bcftium intcrdiu 'funio,node igné fignificare inftitucrant,vt fine intermiflione ea fièrent prg.cepe-•runt, aduentantibus autem aduerfariisinterraittcrentî-qui cum cefTantibus duminibus exiftimarent ignari aduétum ruum,auidius jngrefii oppreffi^ lunC»

Alexander Macedo,cum hoftis in faltu æditiore caftra communiflct,fedu-quot;fta parte copjarum,prgcepit bis quos relinquebat vtëX more ignés f excitarent, Ipecjcincp pracberent tonus cxcrcitus: ipfc pcr auiasrçgioncs.circumdu.dla^ma-KUjhoftemfuperiorcaggreflusIoco.depubt.rj . i,; ;uu;u '

Memnon Rhodius rex,cum cquicatu præualeret,amp;.boftem in collibus le çon 'tinentem,in campos vellet deduccrCjquoÖani exmilitibusïuis,fub fpeciepcr-fugæ mibt in hoftium caftra,qui affirmarcnt exercitum Mcmnonis iara perni-•eiola feditione fuiere, SC vt fubinde ajiquapars eius.d.ilaberetur.Huic affirma-tioni vt fidem laceret, palTim in confpedu hoftium iulfit parua caftella muni-ri,velutin ea le recepturi eftentqui dilfidcbant î bac perfuafiöne lolicitati qui in • montibus fe continuerant,in plana defcederunt,et dum caftella tentant^ab equi-• tatu circumuenti-funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- : u ,

Harridas rex Moloflbrum bello petitus ab Ardie lllyrio maiorem aliquan-to exercitum habete,molitus imbelles fuorum, in vicipam regionem Aetoliae fa mam fparfit,fictanquam vrbesac resfuas Aetolis concederec. Iplecum bis qui ' arma ferre poterant,infidias in tnontibus,et locis confragofis diftribuit lllytii ti mentes ne quæ Moloftorum erantab Aetolis occuparentur,velut ad prgdam fe ■ ftinantcs,negleiftis ordinibus accelerate coeperfit: quos diflipatos,nihil tale expe ftantes,Harridas ex infidiis fudit fugauit^.

T.LabienusC.CaefarislegatusaduerfusGallos,ant€aduentüGermanoruni • quosauxilio bis venturos fciebat,confligere cupiens,diffidentiam fimulauit,po ' litift^ in diuerfa ripa caftris, profedionem edixit in pofterum diem . Galli crc-denteseum fugereflumen quod mediü erat,inftituerunt tranfmittere.Labienus ircumado excrcitu inter ipfas fuperandi amnis difficultates,eos cecidit. - ;

Hannibal cum cxplorafl'et negligcter caftraFuluii Rp.ducis munita, ipfum i - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S iii præterea

' quot;SEXTI- ÏVLIÎ FRON.TLNI præterea multi teùicrc audcre^prima luce cum dcnlîorcs nebulæ prgflarcntob' 'fcuritatem,paü’eöSmilites munitionum noftrarum vigilibusoftenditjquoFub uius repente mouit exercitum. Hannibal per diucrfam partem caftraeius occu* pauit:amp;f ita ih tefgum Romanorum effulüSjodo milia fortiflïmorum luilituin cumipfôducetfùcidauit. gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Idem Hannibal,cuni inter Fabium didatorem amp;nbsp;Minutium magiflru equi-tum diuifus effet exercitus,et FabiusoccafîonibusimmineretjMinutiuspugnan di cupiditare flagraret caftra in capo qui médius inter hoftes cratpofuit:etcuin partem peditum in confragofis rupibus caelaffctjipfe ad euocandum hoftein m fit qui proximum turaulum occuparent ; ad quos opprimendos cum eduxifltt copias Minutiusyinfidiatorcs ab Hannibale dilpofiti, fubito confurrexerunt,6^ deîeflènt Minufü exercitum,nifi Fabius periclitantibus ftibueniflct.

Idem Hannibal cum ad Trebiâin confpedù haberet Sempronii longiCof* caftra,medio amne interfluente feuiffima byeme Magoné 8^ cledos in infidüs pofuit. Deinde Numidas équités, ad eliciendam Sempronii credulitatem, ade-quitare vallo eius iuffitiquibuspræceperat,vt ad primum noftrorum incurfoni per nota refugerent vada.Hos conful amp;nbsp;adortus temere,amp; j[ècutus,ieiununi cxçf citum,in maximo frigore trafitu fluminisrigere fecit gt;nbsp;Mox torpore, amp;nbsp;incdia affedis Hannibal fuum militem oppoluit,quem ad id ignibus, oleoque cibo fouerat:nec defuit partibus Mago quin terga hoftium in hoc ordinatus cgdcrct.

Idem ad Trafîmenum, cum aréla quædam via, in radices raontisamp; campos patentes duceret, fimulata fuga per anguftias ad patentia euafit,iblque caftra po fuit,ac node dilpofitis militibus,amp; percoftem qui imminebat,amp; in Jateribusan guftiarum prima luce,nebula quoque adiutus, aciem direxit. Flaminiusvelut • fugientem infequens,cum anguftias effet ingreffus ,quot;non ante prouiditinlîdiasgt; quàm fîmul à fronte,lateribus,tergocircumfufus, ad internicionem cum cxcr-citu cæderetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. „

Idem Hannibal aduerfus lunium didatorem,nodeintempeftafexcctisequi-tibus imperauit vt in plures turmas legregati per vices, fine intermiffionc circa caftra hoftium, le oftentarent. Ita tota node Romanis in vallo ftatione ac plu-uia,quæ forte continua fuerat, inquietatis confedis^,cum receptui fignum iani lunius dediffct,Hannibal fuos requietos reduxit,amp; caftra eius inuafît.

Epaminundas Thebanus in eundem modumgt;cum Lacedæmonü Athmon vallo'dudo Peloponcfon tuerentur,paucorum opera leuis armaturæ,tota node inquietauit hoftéiac deinde primaluce vocatisfuis,cumLacedaemonii fe rcce-pinent, fiibitôvniuerfum exercitum quemquietum habuerat admouit, amp;pcr ipfa mnnimenta deftituta propugnatonlius irrupit.

Hannibal direda acie ad Cannas de équités Numidas iuffit transfugere,qui * ad fidem làciendam,gladios feuta noftristradidere:amp; in vltimum agmérc-cepti,vbi primum concurri coepit,ftridis minoribus(quosoccultauerat)gladiis, Icutisiacentium affumptis,Romanorum aciem ceciderunt.

lapyges P» Licinio proconfuli pagos quoc^ fub fpecie deditionfs obtulcrut, ‘ qui recepti 8^ in poftremaacic collocâti,terga Romanorum ceciderunt.

s T R A T E G E M A T V M LI B. 11.’ m • Scipio Aphricanus cum aduerfa habcret bina hoftium caftra, Syphatis 6^ Carthaginenf. ftatuit Syphacis vbi muka incendiis alimentaerant aggredino fte,ignemç inüccre, vt ex ca re Numidas tjuidemex fuis caftiis trépidantes cederet:Poenos autem, quoscertum erat ad iùccurrcndum fbciis procurfuros, infîdjïs dilpofîtis exciperetjVtrunœ ex fententia ceffit.

Mithridatesà Lucullo virtutc frequenter fuperatus,inlidiis eum appetiit,Ada thâte quodâ eminéte viribus fubornato,vt transfugeret-.S^ fide paâa hofti,faci nusppetraret: quod isftrcnnuequidc,lèd fine euécu conatus eftzreceptusenim à Luculloin gregcequitû,non finetacita eufiodia habituseft:quia nec credi fubi to trànsfiigæ,ncc inhiberi reliquos oportebat.Cum deinde frequentibusexcur-fionibusjpromptam enixam operam exhiberet, fide acquifîta tempus elegit, qiïômifla principia quictem omnibus caftrenfibusdabant,prætoriumœ fecreti* uspræftabanticafus adiuuit Lucullum.Nam qui ad vigilantcm vf^ admittere-tur,fatigatum nodurnis cogitationibusillo tempore quiefeentem inuenit.Cum deinde, tanquàm nunciaturus aliquid fubitumac neceflarium intrarc vellet, pertinaciter à lèruis valetudini domini confulcntibus excluderetur, veritus ne fufpeâus effet,cquis quos ante portam paratos habebat, ad Mithridatcm refii-gitirritus.

Sertorius in Hilpania cum apud Lauronem oppidum, vicina caftra Pompei caftris haberct,8ô duæ tantummodo regiones effent,ex quibus pabulum pe-tipoffetjVnain propinquo,altero longius fîta, eam quæ in propinquo erat fub-inde à leui armatura infeftari,vlteriorem autem vetuit ab vllo armato adiri,do-nec perfuafit aduerfâriis,tutiorem eflê quæ erat remotior : quam cum petüffent Pompeiani Odauium Grgeimum cum decem cohortibus,in morcm Romano-tum armatis, amp;nbsp;decem Hilpanorum leuis armaturæ, amp;nbsp;Tarquinium Prifeum cum duobus milibus equitum ire iubet ad infidias tendendas pabulatoribus: il li ftrenueimperata faciût.Exploratacnim locorum natura,in vicina fylua node prediâas copias abfcôdunt,ita vt in prima parteleuesHifpanos, aptiffimos ad fiirta bellorum ponerent: paulointcrius lcutatos,in remotiffimo équités, ne Fremitu equorum cogitata proderentur, quiefrere omnes filentio lèruato in ho-ram tertiam diei iubetteum deinde Pompeiani fecuri feruatitj pabulo de reditu cogitarcnt,8C hi quo^ qui in ftatione fuerant, quiete inuitati ad pabulum colligendum dilabcrcntur,emifli primum Hifpani,velocitate gentili in planisefFun duntur,8i cû vulnerant confrindunt(^,nihil taie expedantes, prius deinde refî fti his inciperet feutati erumpunt è faltu nbsp;nbsp;redeuntes in ordinem confternunt

vertuntç : fugientibus équités immifft toto co fpacio quo rediebatur in caftra perfecuti cfduntur: curatum quoque nequis effugeret, nam reliqui x?o équités præmifli,facile per compendia itincrû effufis habenis,antequàm ad caftra Pom pei perueniretur conuerfi,occurrerunt eis qui primi fugerant. Ad cuius rei Icn-fum,Pompeio immittente Icgionem cum Lælio in præfidum fiiorum,fubdudi in dextrum latus velut cefferunt équités,deinde amp;nbsp;cum ita legioncm banc tergo inFeftarcnt, cum iam etiam à fronte qui pabulatores perlccuti erat incurGrent, fie legio quoque inter duas actes hoftium cura legato fuo elifa eft,ad cuius præ-lîdium

2a. SEXTl IvLIÏ FRONTINI

fidium Pompeio totum cducenteexercKum,Sertorius quoçp è collibus fuosin-ftrudos oftenditjcffecitcp ne Pompeio cxpedirec,ita prætcr duplex damnum,ea-dem lolertiaiJlatum,lpedatorcni cjuoquecum dadis fuorum continuichoc pri mum praelium inter Sertorium 8^ Pompeium fuit, x rnilia hominum de Pompei exercitu amifla,amp; oninia iimpedimenta,Liuius autor cft.

Pompeius in Hilpania,dilpofitis ante qui ex occulto aggrederentur,fimulato metu,deduxitinftanté hoftem in loca inf ftasdeinde vbi res popofcerunt, con-. uei fos et in fronte èé vtrifqp lateribus ad internitionem cccidit,capto ctiam, duce eorum Perpenna. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gIIi-jj. i

Idem aduerlus Mithridatem in Armenia,numéro nbsp;genere equitup praçua

lentenijtria milia leuis armatura?, 8( d.cquites node in valJe fub virguitis,qüae inter bina caftra erant,difpofuit;prima deinde luce in ftationem boftium emifit équités ita firmatos,vt cum vniuerfus cum exercitu boftium equitatuspræli-13m iniâèt,Ièfuatis ordinibus pauJatim ccderent,donee fpacium darent confut gendi à rergo,ob hoc difpofitiszquod poftquàm ex fententia contigit, conuerGs qui rerga dedifle videbantur,medium boftem trepidantem cecidit: ipfosctiam eqnos pedite cominus accedence confodit, eoque prælio fiduciam regiquamin cS eßribiit t^queftribus copiis habebat detraxit.

' Crafliis bello fugiiiuorum apud t Catbenam bina caftra cominus cum ho-commutatK ftium caftris vallauit; node deindefcommunitis copiis manente praetorio in mi lOribus caftris,vt fallerctur hoftcs,ipfeomnescopias eduxit,amp; in radicibuspre-didi montisconftituit: diuifoc^equicatu præcepit L. Qpintio partem Spartaco obi iceret, pugnaq^eum fruftraretuf.partc alia Gallos Germanos^ ex la-„y dione Cafti Gannici diceret ad pugnam,amp; pugna fimulata dcducerct,f niG iple aciem inftruxerit. Quos cum barba ri infequuti effent, equiterccedente in cornua fubito actes Romana adapcrtacum clamore cucurrit,xxxvmilia ar-matoru n eo præbo interfeda cum ipfis ducibus Liuiustradit, rcccptas quinque Romanasaquilasjfignafex ôdxx,multafpolia,interquæ quinç Cum lecunbus.

C.Caffius in Syria aduerfus Partbos duccns acicm,equitem oftedita fronte, cum à tergo peditem in confragololocooccultaffet, dein cedente cquitatuet per nota le recipience, inpratparacasinfidias perduxitexercitum Parthorum, amp;nbsp;cecidit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Venditius Partbos Labienu alacres fucceffibus vidoriarum, dufuosiplc per fimulationé metus cótinet,euocauic:et in loca iniquadedudosjaggreffusper obreptjonem,adeo debenauit,vtdeftituti Labienoprouincia excederét Parthi.

Idem aduerfusPbarnaftanis Parthos,cumipfcexiguum numerum militum baberetjillis autem fiduciam ex multitudine videretincrefccre, ad latus caftro-.. rum xviii cohortcsfin obfeura valle pofuit,equitatupoft terga militucollocato. Turn paucosadmodum militesin hoftem mißt,qui vbi fimulata fugahoftem effule {equentcm,vkra locum infidiarum perduxit,coorta à latere acie,praccipi-caris in fugam his Pharnaftancm intcrfecit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r -

C. Caefar fuis 84 Afranianis caftris contrarias tenentibus planicies, cum t J.?;: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vtriufç

»

^TRATEGEMAT VM LIB. IL’ 20

4

vtnufç parus plurimum intereflet colles proximos occupare,id ^propter faxo rum alperitatem effet difficile,tanquam Ilerdam repetiturum,retro agmen ordi-oauit,faciente inopia fideni deftinationi. Jntra breuiffimum deinde (pacium, cxjgüo circuitu flexit repente ad motes occupandos.Quo vifu perturbât! Afra-manijVelut captis caftris,8^ ipfî effufo curfu eofdem montes petiere; quod ffitu-tum cumfprædeftinaffet Cælar,partim pcditatu,quem præmilèrat,partim ater gcifubmiffiscquitibusmordinatoseftadortus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;naffit

Antonius apud forum Gallorum cum Panfàm Cof. aduenrare compenf-fetjinfîdüs per lylueftria Aemiliæ viæ ddpofitis, agmen eius excepit, fuditque; 8C'ipfiini eo vulnere affecit,quo intra paucos dies examinaretur.

. luba rex,in.Africo bello ciuib Curionis animum bmulato regreffu impulic. 10 vanam alacritatemzcuius fpei vanitate deceptus Curio,dumtanquàm fugien tem Saboram regium præfedum periècjuitur, deuenit in patentes campos, vbi Numidarum circumuentus equitatu,perdito exercitu cecidir.

pMelanthus dux Atbeniéfium cum prouocatusà rege hoftium XantboBoeo-tK)defcendiflètad pugnatn,vt primum cominus ftetit,iniqueCinquit) Xanthe, ô^contra padum facis,aduerfus folum enim cüm altero proceffifti ; cûmlt;j ad* roiratus ille quifnam fe comitaretur,refpexiflèt,auerfum vno idu confecit.

Iphicrates Athenienfad Cherronefum cum fciret Laced^moniorum ducem Anaxibium,exercitum pcdeftri itinere duccre, firmiffimam manum militum cduxit e nauibus,8C in infidiiscoHocauitinaues autem omnium,tanquàm onu' ftasinilite,palam tranihauigarc iuffit, ita ïêcuros nihil expédiantes Lacedæ-, monios,à tergo ingreffus Itinere oppreffit,fudit^.

■ Liburni cum vadofa loca obfediffent,capitibus tantum eminentibus, fidem ; fecerût hofti alti maris,ac triremé,quae eos pfequebatur,im plicata vado ceperût., •, Alcibiades dux Athenienf.in Helleipoto aduerfus Numidarû amp;nbsp;Lacedgmo niorum ducem,cum amplum exercitum amp;nbsp;plures naues baberet,noâc expofîtis. in terram quibufdam militum fuorum,parte quolt;ÿ nauium poft quædara pro-montoria occulta ipfe cum paucisprofc(ftus,ita vt contemptu fui boftem inui-taret,eundem infequétem fugit,donee in prgparatasinfidiasperduceret:taduet-fum deinde,amp; egrediétê in tcrra,pcr eos quos ad hoc ipfum expofuerat cccidit. Idem nauali prælio decertaturus,conftituit malos quofdam in promontorio, præcepit^ bis quos ibi relinquebat,vt cum prælium commiffum Iènlîflènt,pan derent vela.Quo fado conlèquutus eft, vt hoftes aliam claflèm in auxibum lü* peruenire ei arbitrât! verterentur.

Memnon Rhodius nauali prglio cum baberet cc nauium claffem amp;nbsp;hoftium naues elicere ad præliû vellet,ita ordinauit fuos vt paucarum nauium malos eri gerent, câfque primas agi iuberent; hoftes autem procul confpicati numerum arborum,amp; ex eo nauium quoque coniedantes,obtulerunt le certamini,amp; à plu ribus occupât! fuperati^ funt

Timotheus dux Athenienf. aduerfus Laccdæmonios nauali acie dccertgtu ruSjCÛ inftruda claffis eoru ad pugnandû proceffiflet,ex velociflimis nauibus jcx prgmifit,quæ omn! arte varióij flexu eluderent hofté; vt autem prim u fenfît,deinde mî

o XL A i 1 i V LH f JV U IV 1 i IN 1

inde minus agiliter moueri aduerfâm partem, progreffus prælaxatos facile fu- i perauic. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- it .

De emittendo hofte neclaufus prælium ex defpcfatione rcdintegret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VI.

GA11os,co prælioquod Camilli duélugeftum eft,defiderantcs nauigiaquibus TyberimtranfirentjSenatus cenfuit tranfuehendos,amp;J comcatibus quo^uc perfequendos. fc iufdem generis fionnnibus poftca per Pomptinum agruni fô-giennbus via data eft^ qüæ Gallica appellatur.

« L.Martius eques Ro.cui duobus Scipionibusocciiïscxcrcitusimperium dc-tulit,cum circumuenti abeo PoenijUc multi morerétur,acrius pugnarent,laxans manipulis,amp;^ cônceflofugæ fpacio,diflipatos ßne periculo fuoru trucidaait.

C.Cæfar Germanos inclulbs^x delperationc fortius pugnantes,emittiiuflit: Higientcfc^ aggrcflus cfi,

Hanmbal cura ad TralîraenûincIufiGermani acerrimc pugnarent, dedu-dis ordimbus feciteis abeundi poteftatem ,euntéflt;j fine fiiorû ianguine ftrauit.

Antigonus rex Macedonum Aetolis,qui in oblîdionem ab eo compullj,fenjc vrgebantur fiatuerântqp eruptione fada common’,viam fugæ dédit, at^ ita in- nbsp;nbsp;nbsp;'

frado impetu eorum,inlècutus aucrios cecidit.

Agelilaus Lacedæmonius aduerfus Tbebanos cum acic cofligeret intellexif iêtep hoftes locorum conditione clau(bs,ob delperationem fortius dimicareJa-xans fuorumordinibus aperta^ Thebanis ad euadendum via,rurfusin abeun tes contraxtt acicm amp;nbsp;fine iadura fuorum cecidit auerfos.

Cn.Manlius Cof cü ex acic reuerfus capta ab HetrufeisRomana caftra inuc niffetjomnibus portis ftatione circundatis,inclufos hoftes,in eam rabiem effera uit,vt jpfe in prselio caderet.Quod vt animaducrteruntlegati cius,ab vna parce remota ftatione, exitum Hetiufcis dederunt,amp; effufos periècuti,occurrcntcaltc ro confule Fabio ceciderunt.

• T hemiftocles vido Xerxe, volentes fuos pontem rûperc, probibuit,cum do cuiflet potius efle eum expelb ex Europa, quàm cogi ex defperatione pugnare.

Idem mißt ad eum,qui indicarct in quo periculo effet nifi fugam maturarct. Pyrrhus Epirotarum rex cum quandam ciuitatem coepiflet claufis^ portis ex vltima neceflitate fortiter dimicantes coS, qui inclufi crantjanimaduertiflet, locum illis ad fugam dédit. Idem inter esptera præccptaimperatoria memoriae tradtdit,non effe pertinaciter inftandum bofti fùgienti: no folum ne fortius ex neceflitate refifteret,fèd vt poftea quotÿ facilius acie c^deret,ratus nô vf^ ad pel-niciem fugientibusinftaturos vidores.

Dediflimulandisaduerfis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VU.

TV llusHoftilius rex Romanorum,commiflb aduerfus Veientesprælio, cum Albani defèrto exercitu Romanorum,proximos peterent tumulosjcâcçrcs turbaflètnoftrorum animos, dare pronunciauit iuflu fuo Albanos id fecifle, vt boftem circumuenirct. Quæ res amp;nbsp;tefrorcm Veicntibusamp; Romanisfiduciam attu!it,rémque inclinatam confilio reftituit.

Lucius Sylla^cum præfedus eins comitante non exigua equitum manu,corn miflb iam

STR AT EG EM ATV M LIB. II. i«?

wiffo iam prælio ad hoftes transfùgiïTetjpronünciauit iuflu fuo id fadiim, câcç ratione milituni animos non tantum à confuHone retraxit, (cd quadam etiant fpe vtilitatis quæ id confilium fccutura cfletfconfummauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eSfirmxuit

Idem cum auxiliares eins miflï ab ipio circümücnti ab bofiibus amp;nbsp;interfiâi tlTentjVcreretur^ ne propter hoc damnum, vniuerfus trépida ret exercitus, pronunciauit j auxiliares,qui ad defcdionem confpiiaflènt, confîlioà Ce in Io- auxüia^ ca iniqua dedudos,ita manifêftilTimam cladem,vltionis fimulatione velauit, amp;nbsp;Kilitum animos hac perfuafione confirmauit.

- Scipio,cüm Syphacis legati nunciarent ei régis fui nomine, ne fiducia foeie-» tatiseius,ex Sicilia in Africain tranfiret,vcruusne confundercntur animifiio-rum,ablciira peregrina (bcie£ate,diraifitt ire legatos, amp;nbsp;famâ diffudit^tanquàm f feles^tot vkrôàSyphaceaccerferetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?..

, Q,.Scrtorius cum acie decertaret, barbarum qui ei nunciaucrat Hirculeiuni pcriine,pugione traieciCjne Sgt;£. in aliorum id noticiam perferrct, SC ob hoc ani-Wifuorum infirmarentur.

Alcibiades Athenienf.cum abf Abydenis praclio vrgcrctur,fubitó^ lEagno“^”^ curlu rtiftcm aduertiflct aduentare tabellarium,prohibuit palam dicere quid af ferret.Deinde fccreto fcilcitatiis à Pharnabazo regio praefedo claflcm fuam op pugnari,cælatis amp;nbsp;hofiibusÔC militibus præhum finiit,acprotinusad cripien-dani clalTem dudo cxercitu opem tulit fins. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Hannibalem venientem in Italiam tria milia Carpentariorum reliquerunt, quo illc exempio ne 8C cxteri mouerentur, edixit à Ce eflc dimiflbsjSC infuper in fidem eius rci,paucos leuilfimæ operas domos rcmifit.

L.LucullusjCum animaduertiflet Maccdonas équités, quos in auxiliohabc-bat,fubito confenfii ad hoftcm transfugcrc,figna canerciuIfit,SCturmasquçeos - , fi^uercnter immifit,höfiis com mitti praelium ratus, transfugientes telis excepic MacedoneSjqui cum vidèrent ne^ recipi Ie ah aduerIariis,8C premi ab his quos defirebaut, neceflario ad luftum prælium conuerfi hoftem inualcrunt.

t Datames dux Perfarum aduerfus Authofradate in Capadocia, cum par* ^44«« Icm equitum luorum transfugere comperiflct,cætcros omnes venire lecum inf* fit, aflecutuf)^ transfugas collaudauit, qj eum alacriter præcefliflcnt,hortatus^ efieos ctiam,vt fortiter hoftem adorirentur:pudor transfugis attulit penitenti* am,8C conlilium fuum (quia non putabant deprchenfum)mutauerunt.

T.Quintius Capitolinus Cof. cedentibus Romanis cmetitus eft in altero cornu hoftes fugatos,amp;; ita confirmatis fuis vidoriam ret ulit -

Cn.Maiiilius aduerfus Hetrufcos,vulneratocollega Fabio,quifiniftrum cornu ducebat, amp;nbsp;ob id parte ccdcnte,quód etiam occifiim crederent confulem,c5 turmis equ11 urn occuirit,clamitâs amp;nbsp;collegam viuerc, 8^ Ce dextro cornu viciflfc» Qua conftanria redintegratisanimis Cuoram vicit.

Marius aduerlusCymbros 8dTcutonos,cum metatoreseius perimprudenti-am ita caftris locum cepilfentjVt fub poteftate barbarorum effet aqua, flagitari-tibnseam fuis,digiro hoftem oftendcns,IIIinc(inquit)petcndacft.Q,uoinftindtt alfccutus eft,vt protinus barbari toUcrentur.

T.Labiea

«« ••■SEXTllVLII FRONTINI'

t.

' T.Labienus poft Pharfalicam pugna, cum VKftispartibus Dyrrhacbiuinrc-fugiffetjinifcint vera falfis,amp; non cælatoexitu pognæ,æquatani partium fortu* nanijgraui vulnere Cæfàris finxit, amp;nbsp;bac afliniulatione reliquis Pópcianarum partium fiduciam fccit.

lt; M.Cato cum Ambraciam,eo tempore quo foc/g naues ab Actolisoppugna-bantur,imprudens vno lembo appulifîèt^quanquàm nihil fecum præfîdiihabc-retjCoepit fignum voce geftu^ dare, quo vid ere tu r fubièquentes fuorum naacs vocare:ea^ afleueratione hoftem terruit, tanquam plane appropinquarcnt,qui qiiaG ê proximo citabantur. Aetoh,ne aduentu Romanae claffis opprimerentut rcliquerunt oppugnationem.

I?;;-Deconftituendaperconftantiamacie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap» VIff.

C Eruius T ulhus adolefces,prglio quo Tarquinius rex aduerfus Sabinos cofli ^xitj'figniferis fegnius dimicatibus,raptu fignu in hofte mißt,cuius recipiendi g^aiia. Romani ita ardenter pugnaucrunt,vt amp;(. fignum amp;nbsp;vidoriam retulerint» Furius Agrippa Cof cedente Cornu j fignum mill tare ereptum Ggnifero,ia hoftes Hernicos àC Equos mifit,quo fadoeius prælium reftitutum eft. Summa cnim alacritate Romani ad recipiendum fignum incubuerunt.

T.Quintius CapitolinusCof.^gnum in hoftes Phalifcoseiccit,militéfçid repetere iuftit.

M.Furius CamillusTr. Mil. confularipotcftate,cundanteexercituarrcpffl manu figriiferum in hoftes Volfcos ôé Latinos traxit,cæteros puduit non fcqui.

■. I Saluius Pciignus bello Perfico idem fecit.

Q..Furius auerfo exercitu, cum occurriflec affirmauic non recepturum fc lo caftra’quenquahifi vidorem,redudis^ in acienifVidonapotituse{i.

- nbsp;nbsp;. gt;nbsp;Scipio apud Numantiam,cum f auerfum fuum viderct cxercitum pronun-

ciauit fibi pro hofte futurum quifquis in caftra rediflx t.

Sinilius Prifeus didator, cum figna legionum ferri in hoftes Phalifcos iuffiffet, figniferum cundantem occidi imperauit, quo exempio perternti hoftem inua-fcrunt.

? Goflus Cornelius magifter equitum aduerfus Fidenates idem fecit.

Tarquinius aduerfus Sabinos cundantes équités,detradis frems concitatisç cquis procurrere Si. prorumpcre aciem iuflit.

M. Attilius Cof. bello Samnitico,ex acic refugietibus in cadra mibtibus,aci-cm fuorum oppofuit, affirmans lecum Sgt;^ cum bonis ciuibus dimicaturoseos, nifi cum hoftibus maluiflet,ea ratione vniuerfos in aciem reduxit.

L.Sylla, cedetibus iâlegionibus exercitui Mithridatico,dudu Archelai,ftrido 'gladio in prima acie ^currit,appellas^ milites dixit,fi quis qugfiflèt vbiimpcra torem rcliquiftenf,rcfponderentpugnantera in Boeotia,cuius rci pudote vniucrfi cum fecuti funt.

\ T)iuus Iulius ad Mundam fuis referentibus pedem, equum fufi abdudà con* -fpedu fuo iuffit,amp; in primam aciem pedes profiliit: milites dum deftituereim^ peratorcm erubefcunt,redintegrarunt prælium.

Philippus veritusne impetum Scytbarum fui nonfuftincrent,fidcliflîmos equitum

STRATAGÉMATVM lib. II.

cquitu à tergo pofuit,prfcepit^ ne que cómilitonum ex ade fugere paterentur, ^leuerantius abeûtes truddarent. Qua denudatione cùm effeaflêt vtctiä tiini-dffinii mallent ab hofhbus quàni â fuis interfid,vidoriain acquifîuit. lt;. nbsp;nbsp;'

De bis quæ poft præbum fiunt b res profpere ceftennt,

S)(. de confirmandis rcliquiis belli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. IX .

^.Marius,viâis pr^Iio Teutonis,reliquias eorum(quia nox drcûuenerat)dr '^cufedés/ublatis lubinde clamoribus,p paucos fuorû territauit, infomnc^ hofté detinuit, ex eo confecutus vt poftcro die irrequietum facilius debellaret. Claudius Nero vidis Pcenis quos Aldrubale duce in Italia ex Hilpania traii-cietcsexcegat,caput Afdrubalisin caftra Annibalis ciecit:quo fadum eft vt Annibal luftufna frater occifus erat)et exercitus delperatione aduentantis prg-fidii affligeretur.

Lucius Sylla his qui Prænefte obfidebantur occilbrum in pfglio ducuœ capita haftis præfixa oftendit, atque ita obftinatorum peruicaciani fregit.

Arminius dux Germanorum,capita eorum quos occiderac fimiliter préfixa, ad vallum hoftium admoueri iuflit.

Domitius Corbulo cu Tygranocerta obftderet,8^ Armenii ptinaciter vide-fentftolerare obfidione, in quédâ ex megiftanis quos ceperat animaduertit putcçeius balifta excuffum, intra inuninienta hoftium miht:id fortedeciditin niedium concilium,quod turn maxime habebant barbari,ad cuius confpedum velutoftcnto cofternatiad deditionem feftinauerunt.

Hermocrates Syracufanus,fupatis acie Carchaginen. véritus ne captiui quo-fûingêtê manu in poteftate redegerat paru diligéter cuftodirét f q euétus dimi cationis in epulas et fecuritaté cópellere viftores potcrat,finxic ^xima node eg-tatûhoftilêvéturû: quaexpedationeaflèquutuseftjVt lohto atrêtius vigilig 2ge-retur.ldem rebus profperegeftis,amp; ob id refolutis luis in nimiâ fecuritaté fom-nocp Si mero prefiis,in caftra transfuga mifït,qui præmoneret fe fuga elapfum, difpofitasetiam vbic^ à Syracufanisinfidias,qùarum metu recepitaciem. Illi cum aduentarent perfecuti in folfas dcciderunt eo modo vidi func.

Siresduriusceftèritdeaduerfîsemendandis. Cap nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X.

Titus Didius in Hifpania, cum acerrimo prglio conflixiflèt quod nox dire-nierat,magno numero vtrinque cæfo, complura luorum corpora atra node lepeliéda curauit: Hifpani poftero die ad fimile officium progreffî,quia pluies ex ipforum numéro quàm ex Romanis cæfos repererant,vidos fe elfe fecuii dûeam dinumerationé argumentati, ad conditiones imperatoris defcenderût.

T.MartiusequesRomanus,quireliqunsexercitusduorûScipionum prgfuit, cum in propinquo bina caftra Pœnorum paucis milibus pafluuni diftarent,co hortatus milites,proxima caftra intempefta node adortus eft : amp;nbsp;cû hoftem vi-âon'æ fiducia incompofitum aggreflus ne nûcios quidem cladis reliquiflet,brc üiflimo tempore militi ad requiem dato ,eadem node raptim fàmam rei geftae prægrelfus,altera eorundem caftra inualit. Ita bis fimili vfuseuentu deletis vbif

que Panis,amiftas populo Romano Hifpanias reftituit. De dubiorum animisin fide retinendis.

«,8 ’S EX T I IV LH FRONTINI

P .Valerius Epidauri, timens oppidanorum perfidiam,quia parum pixCidii habebat,gymnicosludos^culab vrbe apparauit .Quo cùomnisièrè mul titudo fpcâandi caufa exiflèt claufit portas nee in eas antea admifît Epidaurios quàni obfîdes à principibus acciperet.

Çttinenfei Po^P^ius cuin lufpcélos haberet f Cau{èn(ès,8C vereretur ne præfidiutn non reciperent, petiit ab eis vt ægros interim apud Ce reßci paterenturifortilTi-mis deinde habitu languentium miffisciuitatem occupauit continuitgue.

Alexander deuida perdomita^ Thracia petens Aliam,veritus ne poft ipfi' us difeeflum fumerét arma, reges eorû præfedos^ omnes quibus videbatur ineflè cura detraôlæ libertatis,fècum velut honoriscaufa traxitiignobilibusau tem rcliâis,plebeios præfècit:côiècutus vti principes beneficiiseius obftridini hil nouare vellentiplcbs verô ne poflet quidem fpoliata principibus.

Antipater cÓfpeélo priore Neciorum exercitu (qui audita morte Alexandra ad infeftandû imperiûeiuscôfluxerant)diirimulâs Ce feire qua mente veniffcDt, gratias hisegit, quod ad auxiliû ferendu Alexandro aduerfus Lacedaemonios cóueniflèntiadieci^ id lè régi fcripturû.(3gterû ipfos ga fîbi opera eorûinprg-fentia no eflet neceiïaria abirent domos hortatus eft: S bac aflèueratione peri-culum quod ex nouitate rerum imminebat difeuflit.

Scipio Aphricanus in Hifpania, eu inter captiuas eximiæ formæ virgoak* as,amp; nobilis,ad eum perduda effet, omnium^ oculos in Ce conuertcret,lumma LKcrtocuffodia habitâjfponlonominef Alicio reddiditiinlupért^aurum quod paren grrfiM rejli eius redépturi captiua domu Scipioni attulerant,eidé fponfo ^p nuptiaîifmu tmt acre dédit: qua multiplici magnificétia vniuerfa gés vida impio po.Ro.accelfit.

Alexandrum quoque Macedonem traditum eft eximiæ pulcbritudinis vir-gini captiuæ,cum finitimægentis principi fuiffet defpon(ata,fumma abftinen-tiaitapeperciffe,vt ilîam neafpexerit quidem.Quia mox ad fponfum remiflàj vniucrfæ gentis per hoc beneficium animosconciliauit fîbi.

Imp.Cælàr Aug.Germanicus, eo bello quo vidis hoftibus cognomen Gcr-GaUwriMM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meruit,cura in finibusf Cubiorû caftella poneret, pro Irudibuscorutn

locoru qug vallo côprehendebat preciû folui iuffit ; atqp ea lufticiæ fama omnium fidé aftrinxit. Qu£ facienda fînt pro caftris fî latis fiducip in prçfèntibuscopüsnon habcamus. Cap. XIE Titus QuintiusCof.cum VoHci caftra eius aggreffuriforêt cohortetatum-modo in ftatione detinuit, reliquû exercitu ad qiiiefccdû dimifît.-æneatori-bus præcepit vt vallû infîdcntes equis citcûirêt cÔcinerentt^p.Qua facie amp;nbsp;fimu-lationecûpgt;pulfaffetamp; detinuiffet per totam nodera hoftesjadluuisexortum fèffos vigilia,repente fada eruptione,facile fuperauit.

Quintus Sertorius in Hifpania hoftiû equitatui maxime impar, qui vf^ad ipfas munitiones nimiafiducia fuccedebaf,node lcrobes aperuit,5^ ante eas act em direxit:cum demum turmales lècundum confuctudinem redire vellet,pro-nunciauitcomperiffe infîdias iè ab hoftibus difpofîtas: idt irco ne difeederenta fîgnis néve laxarent agmen . Quod cum foluerc ex difciplina feciffet, exceptas forte veris infîdiis,quia prædixerat, interritos milites habuit.

Phares

ST RATE G EM AT VM LIB. II.

Phares dux Athenienfiu cG expedaret a.uxiliâ,8^ vcreret nc interca contepru pr^fentis paucitans holies caftra eius oppugnaret,coplures ex eis quos hahebat, p aduerfam parte node miflosjiuflit qua pr^cipue colpicui foret hoftibus,redire in caftra,amp; adccdentiutn nouarum virium fpeciem praebere: atque ita limu latisauxiliis tutatus eft donee inftrucrctur expedatis.

Iphicrates Athenielis cu capeftribus locis caftra baberet,explora ftèt^ Tbra-ces ex collibus,p quos vnus erat defcéfus,node ad diripieda caftra veturos,clarn duxit exercitu, et in vtroqp vig latere,p qua traiituri erat Thraces diftributu col locauit: hoftcni^ decurrente in caftra, in qbus multi ignes p paucoru curain-ftitutijfpecie naanetis ibi multitudinis ièruabant,à lateribus adortus oppreflit.

Deeffugiendo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XIII.

Alli pugnaturi cum Attalo, auruni omneamp;f argentum certis cuftodibus tradiderunt, quibus ft acic t fugiflent parceretur, quo facilius colligenda prædahoftem impeditum efFugerent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Triphon Syriæ rex vidus, per totum iter fugles pecuniam IparEt: f eumque fedantes Antiochi équités moratusefi-ugit.

Quintus Sertorius pulfus acie à Quinto Metello Pio, ne fuga quidé fibi tuta ätbitratus, milites difperfos abire iulTit, admonitos in que locû vellet cóuenirc.

Viriatus dux Lulîtanorum copias noftras, locorùmtj iniquitatem eualît ea-deniqua Sertorius ratione,fparfo exercitu deinde recolledo.

Horatius Codes vrgente Porfennæ exercituiuflit fuos per pontem redire in vrbem eum^(ne cafu lequeretur hoftis)intercidere-Quod dû efficitur,in capi.. teeiuspropugnator ipfeinlèquentesdetinuit . Auditodenique fragore pontis abrupt!, deiecit fe in alueû : cum^ nô armis fed vulneribus oneratus tranauit.

Afranius in Hifpaniaad llerdâ,cû Cæfarem fugeret,inftante eo caftra pofn it.'cûidéCælàr feciflèt pabulatû fuos dimif]flet,illefignû répété itineri dédit.

Antonius cû ex Parthis fîbi inftâtibusreciperet exercitu, amp;nbsp;quoties prima lu çcinouerct toties vrgentibus Barbarorum fagittis infeftaretur, abeûtiu agmen ru cjuintâ horam cótinuitzfuis^ fidem conftantiorem fecit-.qua perfuaEonedi relict» greffis inde Parthis,iuftum iterfalio die line interpellatione coufccit.

Philippus in Epiro vi(ftus,nefugientécû Romani premerent, inducias ad le-peliendûeosqui cæfî erant impetrauit:amp;^ ob id remiflioribus cuftodibus eualît.

Publius Cl.nauali prælio fuperatusà Poenis, cum per hoftiû pralidia necefle haberet erumpere,reliquas viginti naues tanquam viftrices iulfitornarijatq^ ita Pœnis exiftimantibus fuperiores fuiflè acie noftros,terribilis exceflit.

Pceni dafle fuperati quia inftanté auertere Romanû ftudebant, Gmulauerunt in vada naues fuas incidiftèf hærétes^ imitati effècerunt» vt vidor eorû timens à cafum fpacium ad euadendum daret.

Cominius Atrabas cû vidus à D. lulioex Gallia in Britania fugeret,8C forte ad oceanû fecûdo vento qnidé fed æftu recedéte veniflet,qu5uis naues in ftccis littoribus hprcrent,pandi nihilominus vela iulfit. Quæ cum perfetjuens eû Cæ-ûr ex longinquo tumentia 8d flatu plena vidiiret,ratus prolpero fibi eripi curfu ’^cccflît. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Finis libri Secundi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ii

Mo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

SEXTI lyLII FRON

T I N I V I R I CONSVLARIS STRA

tegematum libri Tertiï Prgfano.

I priores libri refpondeiunt titulis fuis, amp;nbsp;leftorem höciifquc cum attentione perduxerunt, ædam nunc circa oppugnatio-nes vrbiG defenfîonesç ftrategemata: nec morabor vllapræ-locutioncjpriustraditurusqug oppugnadis vrbibus vfui iunt, turn quæ obfelTos inftruere poflint: depolitis autem operibus S)!. machinamentis, quoru expleta iampridem inuentione, nul

km video vitra artïum matetiam , has circa expugnationem Ipecies ftratege«

maton fècimus

Derepentino impetu .

U. Quintius Cof vidis acie Equis SC Volfcis, cum Antium oppidum I expugnare ftatuilfet, ad concionem vocatoexercitu,expofuitquam id necelfarium SC facile effet,!! non differretur:eo^ impetu,quern cx-

MarcusCato animaduertit in Hifpania

pinantes inuaderet:quatridui itaqueiter biduo, per cófragoraamp; defertaenien-fus,nihil tale metuentesopprelTit hoftes: vidoribus deinde fuis caufam tam fa-ciliseuentus requiretibus,dixit,turn illos Yilt;ftonam adeptos, cum quatridui iter biduQ arripuerunt.

De fallendis iis qui obfidentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.

T^Omitius Caluinus cum obfideret f Lucaÿi oppidum Lygurum, fîtu non tantum SC operibus, verum etia propugnatorum præftantia tutuni,circu-' iri muros frequéter omnibus copüsinftituit eafdé^ reducere in caftra.Qua cô-fuetudine induâis ita oppidanis vt crederét exercitationis id gratia facere Ro-manûjCt ob hoc nil ab eo conatu cauétibus,moré ilium obambulandi in fubitu rxpreßit direxit impetû : occupatis^ moEnibusfopprelTitjVt lêipibs dederétamp; oppidum-C.Duilîius Cof. fubinde exercendo milites remiges^, cofecutus eft vt lecuris

Carthaginenfîbus vfque in id tempus innoxiæ co fuetudinis,fubito admota daf le murum occuparet

Annibal in Italia multas vrbescepit,cum Romanorum habitu quofdamfn orum ex longo belli vfu latine quoque loquentcs præmitteret.

Arcades Melfeniorum caftellum oblîdentes,k(ftis quibufdam armis ad fimili tudinem hoftilium, eo tempore quo fucceffura alia præfidia his exploraucrant, inftrudi eoruni qui expedabantur ornatu,admifli^ per hunc errorem vt focn, polfelfionem loci ftrage hoftium adeptifunt.

Cimon dux Athenienfium in Caria infidiatus cuidara ciuitati, rcligiofum incolis templum Dianælucum^ qui extra muros erat nodu improuifus m* cendit:eftufis^ oppidanis ad opem aduerfus ignes ferendam,vacuara defenfo-ribuscoEpit vrbem.

Alcibiades

STRATEGEM AT VM LIB. III.

Alcibiades dux Athénien.cum ciuitatem Agrigentinorû egregie munitam obfideret, petito ab eis cÓfilio, diu tanquam de rebus ad commune pertinetibus differuit in tbeatro,vbi ex more Grecoru locus cófultationi præbebatur,dûm^ conCilii Ipecie tenet mukitudinem, Athenicnlès quos ad id præparauerat incu-ftoditam vrbem ceperunt.

Epaminundas Thebanus in Arcadia die fefto cfiFufc extra mœnia vagan-tibus hoftiû foeminis,plerol^ ex militibus fuis muliebri ornatu immilcuit: qua fimulatione üli intra portas ïub node reccpti, ceperût oppidû fuis apuerunt.

Ariftippus Lacedæmonius,fefto die Tegeatarum,quo omnis multitudo ad celcbrandum Mineruæ facrum vrbe egrefla crat,iumenta faccis frumétariis palea refcrtis onufta,Tegeam mißt; agentibus ea militibus,qui negociatorum Ijpc cicinobfcruati portas aperuerunt luis.

Antiochus in Cappadocia ex caftello f Suenda quod obfîdebat,iumêta frume tatum cgrelfa intercepit: occifts^ calonibus,eoruridem veftitu milites fuos tan quam frumentum reportantes fubmifit.Quoerrore illi cuftodibus deceptis,ca-Rellam intrauerunt, admilèruntque milites Antiochi.

Thebani cum portum Syciniorura nulla vi redigere in poteftate fuam pof-fcnt,nauem ingentem armatis compleuerunt,expolîta fupèr merce,vt negociatorum fpeciefallerent:ab ea deinde parte murorû,quæ longiftïme remota érat, apparerepaucosdifpolùerût, cum quibus è nauequidam egreffiinermes lîmu Iatarixa,occurrerût, Sycioniisad dirimendum id iurgium aduocatis.Tbeba-næ nauesamp; portum vacantem amp;nbsp;vrbem occupauerunt. Thymarcus Aetolus occifo Charmade Ptolomgi regis præfedo, chlamyde interempti 8Ó galero ad CttrnenJt Macedonicum ornatuseft habitum:per huncerrorem pro Charmade in Sam niorum portum receptus occupauit.

Dceliciendisadproditionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. III.

13 Apyrius Curfor Cof apud Tarentû,MiIoni qui turn præfidio Epirotarum JL vrbem obtinebat lalutem ipfî amp;nbsp;populanbus,fi per ilium oppido potiretur, pollicitus eft.Quibus præmiïs illc corruptus perfuafît Tarentinis vt le legatum ad confulem mittetent, à quo plena promilfa ex pado relèrens, in fecuritatem oppidanos refoluit,atque ita ineuftoditam vrbem Curlori tradidit.

Marcellus cum Syraculànum quedam Solîftratum ad proditionem lôlicitaf fet, ex eo cognouit remilTiores euftodias lore die fefto,quo Epicides præbiturus effet vini epularûcç copiam, infîdiatus igitur hilaritati, amp;nbsp;quæ earn fequebatur focordiæ munimenta confeendit, vigilibus^ cæfîs, apeniitexercitui Romano vrbem,nobilibus vidoriis claram.

Tarquinius Superbus cum Gabiosin deditionemaccipere nonpoflét.filium fuum Sext.Tarquinium cæfum virgis ad hoftem milit, isineufata patris fæui-tia perfuafît Gabinis vt odio fuo aduerlus regem vterentur, dux ad bellum cledus trad id it patri Gabios.

CyrusPerfarum rex fuum comitem Zopyrum explorata eius fide, truncata deinduftria facie,ad hoftes dimifît:ille alTentante iniuriarum fide,creditus ini-miciffimusCyrojCum hacperfualionem adiuuaret, procurrendopropius quo-

T iü tiens

m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ouaii 1 V L h r ik vJ IN il IN 1

b

tiens acic decertaretur,et ift eum tcla dirigédo commiflàm fibi Babyloniorum vrbem tradidit Cyro.

Philippus oppido Samiorum exclu fusf ApoIIonide præfedo eorum,ad pro-ditionem corrupto perfuafit vt plauftrum lapide quadrato oneratum,in iplo a-ditu portæ poneret : confeftim deinde iigno dato infequutusoppidanos, circa imped ita portæ clauftra opprelTi t trépidantes.

Annibal apud f Tarentum quæà præfîdioRomano,duce Liuio tenebatur, Eoneum quendam Tarentinum quem ad proditionem folicitauerat,eiufmodi fallacia inftruxit, vt ille per caufam venandi noclu procederet quafi id per ho-ftem interdiu non hceret:egrcflb ipfi apros fubminiftrabant,quos ille tanquam ex captura Liuio ofFerrct,id^ cû fæpius faâû eflêt, Si ideo minus obferuaretur, quadam node Annibal venatorum hahitu, Panos comitibus eius immilcuit: qui cum onufti venatione quam ferebantreceptieflTent àcuftodibus,protinus eos adorti occiderunt. Tune frada porta admidus cum exercitu Annibal ora-nés Romanos interfécit,exceptis bis qui in areem præfugcrant.

L yfîmachus rex M acedonu,cû Ephefios oppugnaret, amp;nbsp;illi in auxilio habe-rent Mandroné Archipiratam,qui plerunque oneratas præda naues,Ephefum appellebat,corrupto ei ad proditioné,iûxit fortiffimos Maccdonû,quos ille reftri dis manibus pro captiuis Ephefum introduceret ; qui poftcaraptiscx arcear-mis vrbem Lyfîmacho tradiderunt.

Per quæhoftesadinopiam redigantur. Cap. Hlb FAbius maximus vaftatis Campanorum agris, ne quid eis ad fiduciam ob-fidionis fupereflet, receiïît fementis tempore, vt frumentum quod reliquuni habebanc in fationesconferrent: reuerfus deinde renata protriuit,amp; ad fameni redadis potitus eft. Antigonusaduerfus Athenienfês idem fecit.

Dionyfius multis vrbibus captis, cum Rheginos aggredi vellet, qui copiis abundabant,fimulauit pacem,petiitque ah eis,vt cômeatus exercitui ipEus fub-minjftrarentiquod cum impetraflet,exhauftoopp]danorum frumentOjaggref lus vrbem alimentis deftitutam fuperauit. Idem ÔC aduerfus HimeræosfecilTc dicitur Quintus Curtius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

Alexander oppugnaturus Leucadiam commëatibus abundantem,prias ca-ftella, quæ in confinioerantcepit : omnes^ ex bis Leucadiam paffuseft conHi gere,vt alimenta inter multos cclerius abfumerenturt.

Phalahs Agrigentinus, cum quædam loca munitionc tuta in Sicilia oppu-gnaret,fimulato feedere frumenta qup refidua fe habere dicebat,apud eos depo-luit:deinde data opera vt tedorum cameræ ,in quibusid conferebatur refeiflæ pluuiam reciperent,fiducia conditi comeatus.proprio tritico abufos initio |fta-tis aggreflus inopia compulitad deditionem

Quemadmodum perfuadeatur odfidionem eflepermanfuram. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. V.

CLearebus Lacedæmonius exploratum Habens Thracas omnia viâui ncceflùria in montes comportaflè, vna quoque ope fuftentari,quôd crede-renc eum commeatus inopiareceflurum, per id tempus quo legatos eorum ven-

turos

STR AT EGE MAT VM LIB. III. nj turos opjnabatur,aliqucm ex capüuisin confpedu lufljt ocddi,amp; membratira tanguam ah'menti caufain contubernia diftribuit.Tbraces nibil non faflurum pcrfeuerantiæ caulacum credcntesjqui tam detcftabdcsepulas fufîïnuiITet expc nri,m deditionem vencrunt.

Tybenus Gracchus Lufitanis dicentibus in decern annoscibana habere, amp;nbsp;ideo obfidioncm non expauefcere,Vndecimoinquit anno vos capiam.Qua voceperternti Lufitani quanquam mftrudi cónieatibus,ftatjm le tradidcrunt.

Aul.Torquato Græcam vrbéoppugnann,cum diccretur iuuetufcm ibi ftu-diofe laculis fagittis cxerceri,Pluris earn inquit propedieni vendam.

De deftrudione praefidiorum helium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VI.

Scipio Annibale in African! reuerfo ,cum plura oppida,quæ ratio illi in po teftatem redigenda didabat, firmis præfidiis diuerîæ partis obtinerentur,fu bindealiquani manûfummittebatad infèftandaea,nouiirimeetiam tanquam direpuirus ciuitates aderat,deinde firr ularo metu refugiebat: Annibal ratus ve ram efTeeiustrepidationenijdedudis vndiquepræfidiis tanquam de fumma re-riî dimicaturusinicqui cœpit:ita conlccutus Scipio quod petierat,nudatasprp-pugnatoribus vrbes,per Mafiniflam amp;nbsp;Numidas cepit.

P.Cornelius Scipio intelleda difficukate expugnandifDelminunijquia oro nium concurfu defendebatur aggredi alia oppida coepit, öd euocatjs ad ipa de-fcndendafingulisjVacuatum auxiliis Deluinum cepit.

Pyrrhus Epirotarum rex,aduerfustinyricos cum ciuitatcm,quæ caput gen* tis erat redigere in potcflatem fuam vellet, eius defperatione cæteras vrbes pete-re cœpinconfecutus^ eft, vt hoftes fiducia velut fatis munitac vrbis eius ad tu-tclam aliarum dilabercntur. Quo fado ipfe rurfus reuocatis omnibus fuis, va-cuanieani defenloribus cepit.

Cornelius Ruffin US Cof.cum aliquanto tempore Crotonam oppidum fru-fira obfcdiffet, quod inexpugnabile faciebat afliimpta in præfîdia Lucanorutn manuSjfiniulauit fe coepto defiftere: captiuuni deinde magno præmio folicita-tun!,niifit Crotona, (täquam ex cuftodia effugiflet)qui perlualit difcefliflc R o lûanôSjid verum Crotonenlesarbitrati,dimiferc auxiiia,deftitütique propugna torihus,inopinati,8d mualidi capti funt.

MagoduxCarthaginenfium'Vido Cn. Pifone, 8d in quadam turre circum-fepto,fufpicatus ventura ei fubfidia,per fugam mifit qui perfuaderet appropin quantibus captum iam Pifoncm; qua ratione deterritis eis,reliqua vidoriæ con fummauit,

Alcibiades in Sicilia cum Syracufanos capere Vellet,ex Catanenfibus apud quos tum cxercitum continebat, quendam exploratae lolertiae fubmifit Syra-cufanis : is in publicum confilium introdudus,perfuafit infeftiflimos effe Cata ncnles A thenienfibus, 8d fi adiuuarentur à Syracufanis, futurum vt opprimèrent cos 8d Alcibiadem ; qua re addudi Syracufani vniuerfis viribus Catanam petituri procefferunt, relida ipforum vrbe-.quam à tergo adortus Alcibiades defolatam vt fperauerat afflixit.

Cleonymus^ AthenienfisTrazenios qui præfîdio Craterum tenebantag-^reflus^

grefluSjtela quæda(in quitus fcnptum erat veniflè fe ad liberandam eoru rem-pub.) intra muros iecit: 8gt;C eodem tepore captiuos quofdam conciliatos Gbi re-mifit qui Craterum detredaret.Per hoc confilium teditione inteftina apud ob-feflbs conciliatajadmoto exercitu potitus eft ciuita.te»

De fluminum deriuatione amp;nbsp;vitatione aquarum. Cap. VH. PVbIius Seruilius Ifauram oppidu flumine(ex quo hoftcs aquabantur) auer fo,ad deditionem fiti compulit.

C. Cæfarin Gallia Caduceorum ciuitatem amne cindamamp; fontibusabundantem, ad inopiam aqug redegit,cum fontes cuniculis auertiffet,8^ fiurainis vfu m per fagittarios arcuiflet.

L.Metellus in Hifpania citeriore,caftra hoftium in humili loco pofita,fluui-um ex fuperiore parte immifit;amp; fubita inundationc turbatos,per dilpofitosin hoc ipfum infidiatores cecidit.

Alexander apud Babylonem quæ media flumine Eufrate diuidebatur fof-fam pariter 8^ aggere inftituit,vt in vfuni eins extimarent hoftes aggeri terrain, atque ita fubito flumine auerfo,per alueu veterem (qui ficcatus ingreflum prae-bebat)vrbem intrauit.

Semiramis aduerfus eofde ßabylonios codé Eufrate auerfo,ide feciflc dicitur-

Clifthenes Sycionius dudum aquarum in oppidum Crifèorum ferentera ru pit.Mox affedis fiti reftituit aquam elleboro corruptam,qua vfbsprofluuio ven tris decipiens cepit.

De iniiciendo oblefli's pauore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VIII*

Teendlfum quot;OHilippus cumfTrinaflum caftellum nulla vi capere polTetjterram anteipfos -h niuros aggeflitjfimulauit^ agi cuniculum:caftellani^ quia fubrutosfecxi-ftimarant dediderunt.

Pelopidas Thebanus Magnern duo oppidafimul oppognaturus, non ita logo fpacio diftätia,quo tepore ad alterum eorum exercitu admouebat,pr^cepit, ' vt ex copofito ab aliis caftris quatuor équités coronati, notabili alacritatc vdut vidoria nunciates venirent; ad cuius fimulatione curauit vt fyluaquæ in medio erat incéderetur,præbitura Ipeciê vrbis ardétisiprgterca quofda captiuorum habitu eodem iuflit perduci. Qua afleueratione perterriti,quiobfidebätur dum in parteiam le fupcratosexiftimarent defecerunt.

Cyrus rex Perfarum inclufo Sardibus Croelb, qua præruptus mons nullum aditum prgftabat,ad moenia malos exequâtesaltitudinem iugi fiibrexit, quibus fimulachra hominum armata Perfici habitus impofiiera%nodu^ eos móti ad-mouit.Tum prima luce ex altera parte muros aggrefllis eft,vbi orto fole fimula chra illa,armatorü referenda habitum,refuHerunt,oppidani captam vrbe â ter* gocredentes,amp; ob hoc in fugam dilapfi vidoriam hoftibus concefferunt.

De irruptione ex diuerfa parte quam expedamus. Cap. IX’ OCipioapad Carthagincm fubdifceftum æftusmaritimifccutusdeura(vt I-^dicebat ) ducem ad muros vrbis acceflit: amp;nbsp;cedente ftagno, qua non expe-dabaturirrupit.

Fabius Maximus Cudatoris fih'us,apud Arposprgfidio Annibalis occupâtes,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f confiderato

ST R AT'E G E M A T V M LIB. III. n? confiderato fitu vrbis , fexcentos milites obfcura node mi fit ; qui per mu-nitam eo^ minusffrequentem oppidipartem fcalis eucdiin murum,portas re^ tï”* uellerent: bi adiuti decidentium aquarum fono, qui operis ftrepitum obfcura-batjiufla peraguntjipfe dato figno ab alia parte aggreflus coepic Arpos.

C. Marius bello lugurthino apud flumen Mulucha,cum oppugnaret caflel lam,in monte faxeo fitum , quod vna amp;nbsp;angufta femita adibatur, caetera parte velut f cum faltu præcipiti,nunciato fibi per Lygurem quedam ex auxiliis gre confulta galem militem,qui forte aquatum progreflusjdum per faxa montis cochleas le.« git,ad fummum peruenerat,eripi pofle caftellu,paucos centuriones, quibus per-feflifljmos cum velociflimis mibtibusæncatores immifcuerat mifit : capite pc-dibufc^ nudis vt^lpedqs vifuscp per faxa facilior foret,fcutisfarmis^ à tergo ap tatis,hi Lygure duce amp;nbsp;telis clauis quibus in afcefu nitebantur adiuti,cum ad pofteriora amp;nbsp;ob id vacua defenforibus caftelli peruemfTentjConcinere 8^ tumul-tuari,vt præceptu erat cœperûti ad quod conflirutu Marius conftantiusadhor-tatus fuos,acrius inftare caftellanis coepit : quos ab imbelb multitudine fuorum reuocacos tanquam capti à tergo effent infecutus caffellum cepit.

Lucius Cornelius cof. complura Sardiniæ cepit oppida, duffortifTimas par^’^1^quot;”*^* tcscopiarum,nodu exponit, quibus ^ræcipiebat vt delitefcerent operirentur^ tempus,quo ipfe nodu appelleret: occurrentibus deinde aduentanti hoftibus ab ipfo per fimulationem fugae jongius ad perfèquédum auocatis, ilii in relidas ab eis vrbes impetum facerent.

Pericles Athenienfium dux cum oppugnaret quandam ciuitate, magno con fenfu defcndentium tu tarn , node ab ea parte muroru quæ mari adiacebat claf ficum cani,clamorem9 attolli iuflit : hoffesf penetrari iliac in oppidum rati,re- pe„ctr4tunt liquerunt portas,per quas Pericles deftitutas præbdio irrupit.

Alcibiades dux Athenienfiu Cyzicum oppugnandi eius caufa node improui-fus acceflit:^ ex diuerfa parte moeniu cornicines canere iuflït; fufficere propu-gnationi murorum poterant ad id latusia quo folo fe tentari putabant cu confluèrent, qua non t obfidebantur muros tranfcendit.

Thrafybulus dux Milcfiofu,vt portum Sycionioru occuparet,a terrafubin-dcoppidanos tentauitiamp;f illo quo lacefTebantur conuerfis hoftibus,clafle infpe-ftata portum cepit.

Philippus in obfldione cuiufdam maritimæ vrbis,binas naues procul à con-fpedu contabulauitjfuperftruxitc^ eis turres.aliis deinde turribus adortus à terra, domibuspropugnatores diftrinxit, turritas naues à mari applicauit, amp;nbsp;qua non refiftebatur fubiit muros .

Pericles Peloponeforum caftellûoppûgnaturus ,in quod duo omnino erant acccflus,alterum fofla interclufit, altcrum nmnire inftituiticaftellani fecuriores ab altera parte fadi,eam folam qua muniri videbat cuftodire coeperut. Pericles præparatis pótibus iniedis^ fuper folTam qua non cauebatur fubiit caftellu.

Antiochus aduerfus Ephefios,Rhodiis quos in auxilio habebat præcepit, vt node portum cum magno ftrepitu inuaderent: adquam partem omni multitudine cum tumultu decurrente, nudatis defenfbre reliquis munitionibus ipfe

SEXTI IVLII FRONTfNt

aggrefTusex aduerGa ciuitatem cepit.

De inGdiisper quas cliciantur obfefli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. X-

Ato in confpedu Lacetanorum quos obGdebatjreliquis fuorum fubmotis, Sueflanos quofdam ex auxiliaribus, maxime im belles,aggredi mcenia iuG fit:bos cum fada eruptione Lacetani facileauertiGent, amp;nbsp;fugientesauideinfe* cuti client, illis quas occultauerat cohortibus oppidum cepit.

Lucius Scipio in Sardinia, cuiufdG ciuitatis per tumultum relidaoppugna-finxit tione quam inftruxerat,fpcciem fugientisfpr^ftitit.'inlecutifque temereoppida-nis per eos quos in proximo occultauerat oppidum inuafit.

Annibal cum obfideret ciuitate Hymcram,caftra fua capi de induftria paG fiiseftjiuITis recedere Pcenis taquam præualeret hofiis . Quoeuentu Hyroeræis ita deceptis,vt gaudio impulfi relida vrbe procurreret ad punicu vallum,Annibal vacuam vrbem per eos quos in infidiis, ad banc ipfam occafionem poliie* rat,cepit.Idem vtSaguntinoseliceret,rara acieadmurosaccedensad primam eruptionem oppidanorum fimulata fuga ccfrit,interpofi£Óque exercitu ab oppi* do interclufos hoftesàfuis,in medio trucidauit.

Himilco Carthaginenfis apiid Agn'gentüjuxta oppidum parte copiarum ï'n inGdiis pofuit: præcepit^ hïs,vt cG procefliflènt oppidani ligna bumidam-ccnderentzdeinde cum relïqua parte exercitus luce ad eliciendos hoftesprogrd-fus fimulata fuga perlèquentes oppidanos longius cedendo protraxit : ïnlidia-tores prope mocnia imperatum ignem f acerbum fubïecerunt ; vndeobortum contemplati fumum Agtigentinnncenfam ciuitatem fuacxjftimaucrunt: de-fendend^cç eius gratia,dum trepide recurrunt, obuiis eis qui infidiati iuxta niu ros erant,^ à tergoinftantibus quos perfècuti fuerant, in medio trucidati funt«

Viriatus difpofito per occulta milite,paucos mißt qui abigerent pecora Soco brigcntiû, ad q«£ illi vindicâJa cû frequentes prot urriflènt, fimulantélq^ fugam prædatoresperfequerentiir,deduâi in infrdias lunt.

Scordifeiéquités cumHeracle^ duaru partiu præfidio ^poGrus eflèt Lucuüus pecora abigere Gmulantcs, ^uocarunt eruptionemifugâ deinde métitijfequente Lucullum in inGdias deduxerunt, amp;nbsp;odingentos cum eo milites occiderunt •

Chares dux AthenienGum, ciuitatem aggreJTurus litton appoGta,poft quæ-dam promontoria occulte habita claflèjènauibus velocilTimam præter hoßilia præGdia ire iulTit: qua , cum omnia nauigia quæ pro cuftodia portusage-baturad perfequendaraeuolaflent,Chares in indefrnfum portum cum rdiqua claGe inuedus,etiam ciuitatem occcupauit.

Barca dux Pocnorum,in Sicilia Lilybæum noftris terra mariqpobGdentibus partem claffis fuæ procul armatam iulGt oftendi,ad eius confpedum cum euo-laflent noftri,ipfç relieurs quas in occultotcnuerat nauibus,Lilyb^i portum oc-cupauit.

De Gmulatione regreffus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XI.

PHormion dux AthenieGum, cum dcpopulatus effet agros CalchidenGuni, legatis eonim de ea requirentibus benigne refpondit;ß^ node qua f dimif-furus illoseratjGnxit liccras Gbi fupcrueniffe ciuiuni fuor urn,propter quas rede-: , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unduni

STRATAGEM ATVM L I B. IIL at? undum haberet,ac paulu regreffus dimifît legatos^his oninia tu ta abiflè Phor mionem renunciâtibus,Chalcidenfès fpe amp;nbsp;oblatæ humanitatisamp; abdudi ex-Çrcitus temiffa vrbis euftodia, cum confeftim Phormion reuertiffet prohibere loexpedatam vim non potuerant.

Agefilaus dux Lacedæmoniorum cum Pbocéfès obfîderet, 8ô intelfexifTet eos qui tunepræfîdio ilfis erant,iam grauari belli incommodo, paululum regreffus Unquam ad alios adus, liberam occafionem recedendi bis dédit : non multo poft milite redudo,deftitutos Phocenfes fuperauit.

Alcibiades aduerfus Byzantins qui fe mœnibus continebant,infîdias difpo-» fuit,amp;^ lîinulato regreffu,incautoseos oppreffit.

Viriatus cum tridui iter difeedens confeciffet,idem illud vno remenfus fecu rosSegobrienfesamp;f facrifîcio turn maxime occupatos oppreffit.

Epaminundas Mantiniam cum Lacedæmoniosin fubfidium bofti veniflè animaduerteret, ratus pofL Lacedæmonem occupari, fi clàm illo profedus et« fetmode crebros ignés fieri iuffit,vt fpecie remanendi,occultaret profedionem: fed a transfuga proditus, affecuto exercitu Lacedæmoniorum ,itinere quidem porta« quotSpartam petebatdeftitit: idem tarnen confilium conuerticad Mantinien fcs,æqueenim ignibus fadis Laccd^monios quafi maneret ffuftratus,per xl mi liapaffuum Mantiniam reuertitur,eamcp auxilio deftitutam occupauit»

Ex contrario circa tutefam obfefforunijdeexercitanda

cura fuorum

A Lcibiades Athenren. ciuitate fua à Lacedæmomïs obfèfla, ven'tus negli^ ^gentiam vigilum,denunciauit his qui in ftationibus erat, vt obferuarent lumen quod node oftenfurus effet ex arce,et ad confpedum eius ipfî quoque lu-mina attollerent- In quo munere qui cefTafTet, pcenam paflurum : duni ibiicite cxpedatur fîgnum ducis, peruigilatuni ab omnibus amp;: fufpedæ nodis pericu-lum euitatum eft.

Iphicratesdux Athenienfîum cam pr^fidio Corintbum teneret,amp;’ fub aduen turn hoftium ipfè vigilies circumiret,vigilcni quem dormientem vidcraf,tranß fîxitcufpide,quod fadum quibufdam taquam faeuum increpantibus» Qualem inueniinquitjtalem reliqui.EpaminundasTbebanusidem fecifTe dicitur.

DeemittendoÔ^ recipiendo nuncio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XIII»

D Omani obfefTi in capitolio ad Camillum ab exilio implorâdum miferunt ''Pentium Gominum , qui vt ftationes Gailorum falleret, per faxa Tarpeia dimifliis, tranfnato Tyberi Veios peruenit, amp;nbsp;perpetrata legatione fïmiliter adl fuosrcdiit,

Campani diligenter Romanis à quibus obfcffi erat euftodias agétibus,quen dam pro transfuga fubornatum miferunt,qui occultatam balteoepiftolam,in-uenta effugiendi occafione ad Pcenos pertulit.

Venatione quoque et pecoribus quidamtinfueruntliteras,membranis mân-datas.

Aliqui 8^ iumentum infaduerfàm partem infulfèrunt dum ftationes tranft cuntNonnulIiinterioravaginaruminfcripferunt.

L. Lueur

«8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S EX T I IVLII FRONTINI

Cyzkenos nbsp;nbsp;L.LucuIIusf Cyricenos obfeflos à Mithridate,vt certiores aductus fui faceret,

cum prçlîdiis hoftium teneretur introïtus vrbis, qui vnusamp; anguftusponte mo dico inlulam continent! iungit, militem è fuis fciolum nandi, amp;nbsp;nauticæartis peritumjiulTit infidenté duobus inflatis vtribus,Iiteras infutas haben ti bus,quos ab inferiore parte duabus regulis inter fe diftantibus commilérat,ire feptem nii lium pafluum traieélum.Quod ita perite gregalisfecit,vt cruribus velutguber naculis dimiflîs curfum dirigeret,amp; procui vifentes qui in ftatione erant mari-næ fpecie beluæ deciperet.

Hircius cof. ad Decimum Brutû qui Mutinæ ab Antonio oblidebatur,!!-teras fubinde mißt plumbo fcriptas,quibus ad brachium religatis,militest Seul Scultenlt;(m tellam amnem tranfnabant.

Idem columbisfquas inclufas ante tenebris amp;nbsp;fame affecerat)epillolas Icta ad collum religabat,eâfque à propinquo inquantum poterat mœnibuslocoeniitte-baf.ill^ lucis cibitj auidæ, altiflima ædificiorum petentes excipiebantur à Bruto, qui eo modo de omnibus rebus certior fiebat; vtiqppoftquàm difpofîtoqui-buldam lociscibocolumbas illuc dcuolare inllituerat.

De introducendisauxilüs 8Ó commeatibus fuggerendis. Cap» XIIH* T) ciuilijcum Ategua vrbs in Hifpania Pompeianarum partium oblîde-•T-^retur,Maurus interrex,tanquam Cgfàrianus Tribuni cornicularius vigilô quoldam excitauit,è quibus aliquos euitans,conftantia fallaciæ fuæ per me^lr^s Cæfaris copias præfîdium Pompei tranfduxit,

Annibale obfîdente Cafîlinum Romani farinam doliis lècunda aqua Vul-turi fluminis demittebant,vt ab obfelTisexciperetur, qbus cû obieda per niediu amnécathena Annibal obftitiiret,nuces lparfere,quj^ cû aqua ferente ad oppidu defluerent,eo commeatu fociorum neceflitatcm fullentauerunt.

Hircius Mutinenfibus obfelTisab Anconio faJé quo maxime indigebâtcup pisconditum, peramnem Samturnum intromifit. Idem pecora lècundaaqua dimifit,quæ excepta luftentaueruntneceflariorum inopiam.

Quemadmodum efficiatur vt adundare vidcantur

quæ deerunt.

ROmani cum à Gallis Capitolium oblîderetur, in extrema lâ fame panem in hollem jadauerunt:confecuti^ vt abundare comeatibus viderétur,ob-lîdionem donee Camillus fubueniret tolerauerunt.

Athenienles aduerfus Lacedæmonios idem feciflè dicuntur

Hi qui ab Annibale CaGlini obfidebantur ad extremam famem perueniffc crediti,cum etiam herbas alimetis corum Annibal fæpe arato loco qui erat niter caflra ipfius mœnia præriperet, lemina in præparatum locum iecerunt: confecuti vt habere viderentur quo vidum liillentarcnt vlque ad fatorum pro-uentum.

dfjîcfre Rcliqui ex Variana clade,cum obfideretur,quiat defici frumento videbatut, borrea tota node circûduxetunt:captiuos deinde prgeifis manibusdimiferuut, bicircumfidentibus fuis pcrfualcrunt, ne fpem maturæexpugnationisrepone-rent in fame Romanorum,quibus alimcntoruni ingens copia fupereflèt.

Thraces

STRATEGEMATVM LIB. III.

Thraces in ar duo monte obfèflï,m quem hofiibusaccefTus non erat,collato viritim exiguo tntico,aut cafeo pauerunt pecora,amp; m hoftium præfidia dimi-feruntjquibus exccptis occifis^,cum frumenti veftigiain vilccnbus eorum ap-paruiffentjopinatus hoftis magnam vnn tritici fuperefleeis,qui indeetiam pe-cora pafcerent,receflit ab obfidione.

Tlirafybulus dux JVIiIefiorum cum loga obCdione milites fui angerétur^ ab Aliatte qui fperabat eos ad deditionem fame polTe compelli, fub aduentum le-gatorü Abattisfrumentu omnc in foru copellere iuflit:amp;J conuiuis fub id tem-pusjinftitutis per totam vrbem epulas præftitit: atque ita perfuafit hofti fuperef fcipßs copias, quibus diuturnam fuftinerent obfidionem.

Qua ratione proditoribus amp;nbsp;transfugis occurratur. nbsp;Cap. XVL

CL.Marcellus cognito confilio Battei Nolani, qui corrumpere ad defedi-onem populäres ftudebat amp;nbsp;Annibali gratificabatur, quod illius benefi-^’ocuratus inter Cannenfes faucius,amp;f ex captiuitate remilTus ad bios erat,quia intcrficere eum (ne fupplicioeiusreliquoscöcitaret Nolanos)non audebat,ac-cerßtuniad fe allocutuseft,dicens,fortiflîmûeum militem eflè,quod anteaigno raffet; hortatus^ eft,vt lecum moraretur:amp; fuper verboru honorem,equo quo., gue donauit.Qua benignitate non illius tatum fidem , fed etiam populariü qui cx illo pendebant fibi obligauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Amilcar dux Pcenorum,cum frequenter auxiliares Galli ad Romanos tran-firenf,et iam ex confuetudine vt ibcii exciperentur, bbi fidelifTimos fubornauit adfiniulandam tranfitionero,qui Romanos excipiendorum caufa eorum pro-greffos t ceciderunt. Quæ (olertia Aini(cari non tantum ad præfentem pro- ocdderuni ffiit fucceffum, fed in poßerum præftitit vt Romanis veri quoque transfiigac fo rentfufpedi.

Hanno Cartbaginenfium Imperator in Sicilia, cum compcriflet Gallorum niercenariorum circiter quatuor milia confpiraffe ad transfugiendum ad Romanos quod aliquot menfium mercedes non receperant, animaducrtere autem in eos non änderet,metu leditionis,promifit prolation is iniuria,liberalitate pen faturum:quo nomine gratias agentibus Gallis,per tempus idoneumf datis pol licitis,fideliflimum difpenfatorem ad Otacilium Cof.mifit: quitanquam rati-onibusinteruerfis transfugilTet, nunciauit node proxima Gallorum quatuor milia, quæ prædatum forent railTa, poffe excipi. Otacilius nec flatim credidit transfugæ,nec tarnen rem fpernendam ratus,difpofuit in infidiislediflîma ma-num fuorum,ab ea Galli excepti dupliciter Hannonis confilio fatisfecerunt, Si Romanos cecidcrunt,ôlt;f ipfi omnes interfedi funt.

Annibal fimili confilio le à transfugis vltus eß.Nam cum aliquos ex militi« bus luis fciret transftigilTe proxima node, nec ignoraret exploratores hofliuni incaftrisluis effe,palam pronunciaurt,nondebere transfugas vocarifoler-tiffimos milites, qui ipfius iulTu exierint ad excipienda hoßium confilia,audi-tis quæ pronunciauitretulerût exploratores ad fùos.TumtcomprehenfiàRo-manis transfugæ 8Ó amputatis manibus remilfi funt.

Diodorus cum præfidio Amphipolim tueretur, duo milia Thracû fufpe*

V da

ijo SEXT I ÏVLII FRONT! NI

da haberet,gnæ videbantur vrbem direptura, mcntitus eft paucas boßium flaues proximo littori applicuifle,eas^ diripi poflc. Qua fpe fimulatos Thracase-inifit,ac deinde ciaufis portis non recepit.

De eruptionibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. X VIL

T? Omani,qui in præfîdio Panormitanorum erant, venicnte ad obGdioneni -^^Hafdrubale,raros exinduftria in mûris pofuerunt defenfores:quorupau-citate contempta cum incautus mûris fuccederet Hafdrubal,eruptione fada ce ciderunteum.

Aemilus Paulus vniucrfis Lyguribus improuiiö adortis caftra eius,fiœulato timoré militem diu continuitjdeinde fatigato lam hofte, à quatuor portis eru-ptione fada ftrauit cepit^ Lygures.

Velius præfedus Romanorum arcem Tarentinorum tenens, mißt ad Haf-drubalem legatos, vti abire fibi incolumi liccret:ea fimulaticne ad fecuritateni pcrdudum hoftem cruptione fada cecidit.

Cn. Pompeius circumieffosad Dyrrhachium non tantum obfidirnelibe-rauit fuos, verumetiam poft cruptionem, quam opportuno 8^ loco 8^ teporcfe-eerat,Cæfarem ad caftellum,quod duplici munitioneinftrudum erat,auideir-rumpetem,exterior ipft circumfufus corona obligauit,vt die inter cos quosob-fidebat, Sgt;C eos qui extra circumuenerant medius,non leue periculuni detri-mentum fenferit.

iididcuw Flauius Fimbria in apud t Hildinacum aduerfum filium Mitbridatis abds rhyn» brachiis à latere dudis,deinde fofla in frète percufla,quietum in vallo railittni drtcwm nbsp;nbsp;nbsp;tenuit,donee hoftilis equitatus intraret anguftias munimentorumjtuncerupti-

one fada ftx milia eorum cecidit.

C.C^farin Gallia deletisab Am biorige Titurii Sabini amp;nbsp;Cottp kgatoruni copiis cum à Q.Cicerone qui ipfe oppugnabatur certior fadus,cun] duabus legionibusaduentaret,conuerfis hoftibusmetum fimulauit,milites^in caftns quæampliora folito induftria fecerat tenuit,Galli præfumpta iam vidoria,ve lut ad prædam caftrorum tendentes, foflas implerc amp;nbsp;vallum detrahere coepe-runf.qua re prælio aptatos,Cæfar emiflorepente vndi^ milite trucidauit •

TituriusSabinusaduerfusGallorum amplum exercitum continendomill-tem iuxta munimcnta,pra.’ftititcisfurpicionem metuentisicuiusaugcndæcau faperfugam mi(ït,qui affirmarctexercitum Romanum indefperationeeire,ac fugam cogitare.ßarbari oblata vidoriæfpeconcitati;lignis farmenfifc^ konc rauerunt,quibusfoftas complètent'.ingcntique curfu caftra noftra in collepofi ta petiuerunt, vnde in eos 'I iturius vniuerlasimmifitcopias multifqueGallo-Tum cæfis plurimos in deditionem accepit.

Afculanioppugnaturo oppidum Pompeio cum paocos fenesægrôsin mûris oftendiftent, ob id fecuros Romanos eruptione fada fugauerunt.

Numanrini obfelTi, ne pro vallo quidem inftruxerunt aciem,adeó^ feconti-nuerunf,vt Popilio Lenatifiducia fieret Icalis oppidum aggrcdiendi.Quo dein le fufpicante infidias (quia ne tunc quidem obfiftebatur) ac fuos rcuocante, eruptione fada auerfosamp; defeendentes adorti func.

STRATEGE M ATVM . LIB. UIL ’

Deconftantiaobfeflbrum. r Cap. XVIlI.

ROniani aflldéte mœnibus Annibale oftentandæ fidu,ciç gratia,1iipplemen cum exercitibusquosin Hifpanïa habcbantdiuerfaporta miferunt.

■ lidem agrum m quo caftra Annibal habebatjdefundo forte domino,væqa letn ad id prccium ùcendo perduxerunt, quo is ager ante bellum væmerat. Hi dura ab Annibaleobfiderentur,amp; ipfi obliderentCapuam, decreuerunt ne ni-ficapta ea reuocareturindc exercitus.

Finis Libri tercii.

SEXTI IVLII FRON

TINI VIRJ C O N S V L A RJ,S S T R A

tegematon Libri Quarti Præfatio.

Vita leflione coquißtis Stratcgematibus,amp;^ noh exiguo fcrupulo di geftis, vt promiiïum trium librorum implerem, fi modo impleui,in hocexbibeboea quæparum aptedefcnptioni priorum ad fpeciem alligata fubiici videbantur,8t erant cxepla potius ftrategicon quam IIgt;‘ategcmata.Qu£ idcircofeparaui,quiaqi)àmuis clara,diucrfæ tarnen eratfub-fîantiæ : ne G qui forte in aliqua ex bis incidiffent, fimilitudine indode præter-mifla opinarcntur : amp;nbsp;fane velut refidua expedienda funt,in quo ficut antcli, ipfeordincm per fpccies leruare conabor.

Dcdifciplina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;... Cap, ' • I.

Vblius Scipio ad Numatiam, corruptuitt fnperiorum ducum iocordia exercitum correxit, dimilTo ingenti IiXarum numero,redadis ad munus quotidiana exercitatione militibus,quitus cum frequens iniögeret iter, portare complurium dierum cibaria imperauit, ita vt frigora 8^ hymbres pati vada flu-minum pedibus trail cere alTuefceret milcs : exprobrantefub-indcimperatorc timiditatem amp;. ignauiamjfrangete delicatioris vfus ac parum neceflariaexpeditioni vafa.Quod maximenobiliteracciditC.Meuiótribuno, . cüi dixilTe traditur Scipio,Mihi paulifper,tibi 86 reipub.femperfnequa eris.

Q.-Metellus bello Iugurthino,fimiliter lapfam militum dilciplinampari Ge-enf iieiitate rcGifuit, cum infupcr prohibuiflet alia carne q afla elixâvc milites vti.

Pyrrhus delcdori luofertur dixi {îcjTu grand es eligejCgo eos fortes reddam.

Lucio Flacco C.VarroneColT-milites primo iureiurandofadi (une,ante enim fàcramento tantummodoâtribunisrogabantur: cæterû ipfî inter fe tan-tüm coniurabant fe fugæ at^ formidinis caufà non abituros ; neque ex ordinc recefluros, nifi teli petendi feriendive hoftis aut ciuis lèruandi caufa.

, Scipio Aphricanus,cu ornatû feutum elegantiuscuiufdavidiffe^dixitno fe nnrari,qj tanta cura ornaflet,in quo plus præfîdii quàm in gladio haberet.

Philippus cum primum exercitû cônRitueret,vehicuIorû vfum omnibus in-

V ii terdi

i;i .iiî SEX'TI .IVLH FRO’NTINI

» tcrdixit,equinbus non amplius quàm fîngulos caloncs habere permifit: pediti* bus autem denis fîngulos,qui molas SC funes ferret in æftiua exeuntibusptxx di erum far ma m collo portarc impcrauit.

Caius Marius recidendorum inipedimcntorum gratia,quibus maxime exer citus agmen oneraxur,vafa cibaria militum in fafciculos aptata furcis impo-Muli Ma* fm'tquitus 8^ habile onus 8C facilis requies ciTet: vnde Sé in ^uerbium tra-*^**quot;*‘ dum eft Muli mariani.

Theogcncs Athenienfîscum cxcrcitum Megaram duceret,petentibusordi-nes refpondit ibi le daturum : dein clam équités præmifît, cosç hoftium Ipecic impetum in fuos retorquere iuflitrquo fado quos tum habebat,tanquam ad ho ftium occurfum præpararcntur,pernnfît ita ordinari aciem, vt quo quis voluif fee loco confîfterctjô^ cum-incrtftTimus quifquc retro Ie dediflet, ftrenui auteifl fronte profîluiflentjVt quenque inuenerat ftatem,ita ad ordines militiac ^ucxit.

Lylander Laccdçmonius, egreflum via quendam caftigabat:cui dicentiad nuUius fei rapinam ft ab agminc rcccfliffe,refpódit, ne fpcciem quidera raptu-ripræbeas volo.

Antigonuscum luum filium diuertifft audilfet in eius domum cui très fi-liæ infîgnes Ijpecie client, Audio,inquit,fili angufte habitarc te, pluribus domi-nis domum poflidentibusjholpitium laxiusaccipe : iufibquecommigrareedi-xic,ne quis minor quinquaginta annos natus,hofpitio matrislamilias vterctur.

Q.MeteIlus Cof.quamuis nulla lege impcdiretur,quin filium cótubernalem perpetuum haberet,maluit tarnen eum in ordine merere.

Publius Kutilius Cof. cum ftcundum leges in contubernio fuo filium poflet habere,in legionc militem ftcit.

T.Scaurus filium,quôd in faitu Tridentino loco hoftibus cclTcratjin confpe dum luum venire vetuit:adolefcensverecundiaignominig prelTus mortem fi-bi conftiuit.

Caftra antiquitus Romani egterg^ gcntcspalfim per corpora cohortiûvelut mapalia conftitucrc foliti erant,cum lolos vrbiu muros noHct antiquitas.

Pyrrhus Epirotarum rex, primus totum exercitum fub eodem vallo conti nere inftituit.Romani deinde vido eo in Campis Arufinis,circa vrbemf Statu entum caftris eius potiti Sé ordinatione notata paulatim ad hanc vfque meta-tionem,quæ nunc effeda eft peruenerunt.

P.Nafica in hybernis, quàmuis claffis vfus no effet necclla.rius,ne tarnen de-fidia miles corrumperetur,aut per ocii licentiam fociis iniuriam inferret, naucs ædificare inftituit.

M.Cato memorise tradidit,in furtoeóprehéfis inter comilitones dextrascfic prçcifas:aut fi lentius animaduertcrc voluilftnt in principcs,fanguine miflum.

Clearchus dux Lacedgmoniorum cxercitui dicebat,iroperatore potius quàm hoftem metui debere,fignificans eos,qui in pradio dubiam mortem timuiflent, certum,fi deftruiffent,manerc fupplicium.

Appii Claudii ftntentia,ftnatus cos qui à Pyrrho rege Epirotarum capti,amp; poftea rcmiffi crant, équités ad pedicem redegit, pedites ad leuam armaturam, omnibus

stratagematvm lib. nil.

omnibus extra vallum luflis tendere,donee bma hoftiû fpoh'a iinguli referrent. Otacihus Craflus Cof.eos g ab Annibale fub lugû miffi redicrat,tedere extra valluiuflit,vt immuniti afluefeeretpiculis,amp;f aduerfusbofte audétioresfièrent.

P.Cornelio Nafica,Decimo lunio Cofl. quiexercitum deferuerantdamna-tijvirgisc^G publice vænierunt.

DomitiusCorbulo in Armenia,duas alas tres cohortcs.quæ ad caftcllum initio hoftibus ceiTerantjCxtra vallum iulTit tendere,donee affiduo laborc amp;nbsp;Iperis excurfionibus redimcrent ignominiam .

Aurelius Cotta Cof.cum ad opus équités neceflitate cogente iuITiflèt accede-re,eorumç pars detredafTet imperium,queftus apudcenfores,effecit vtnotaren tur â patribus,deinde cbtinuit ne eis praeterita æra procederent.Tribuni quoc^ plebis de eadem re ad populum pertulerunt, omnium^ confenfu ftabilita di-fciplinaeft.

Q. Metellus Macédoniens in Hifpania quinque cohortes quae hoftibus cefle rant teftamentum facere iuflas ad locum recuperandum rcmifit j minatus non nifipoft vidofiam receptum iri.

P. Valerio confuli fenatus præcepitexercitum ad Sirira vidum ducereSeri-num, iblque caftra munire nbsp;nbsp;nbsp;hyemem fub tentoriis exigere.

Senatus cum turpiter fugati eius milites effent,decrcuit ne auxilia ei terentur,nificaptiseius legionibus,quæ punico hello militiam detredauerant; at in Siciliam velut relcgatis per vii annos ordeu ex lenatufconfulto datum eft.

L.Pifo cum Titium præfedum cohortis,quod loco fugitiuus ccfferatjCindo togs præcifo, foluta tunica nudis pedibus, in principns quotidie ftare, duni vigilesvenirent, ijffit,conuiuiis èC balneo abftinere.

Sylla cobortem centuriones, quorum ftationem hoftisperruperatjgale-atosamp; difeindos perftare in principiis iuflit.

DomitiusCorbulo in Armenia, Aemilio Rufo præfedoequitû quia hoftibus ccfferat,amp; paruinftrudaarmisalam habcbat,veftimetapcrlidorem feiditt eidem^.vterat fedato habitu,perftare in principiis donee mitterent,impel auit.

Attilius regulus cum ex Samnio in Lucernam tranlgredcretur,exercitufque eiusobuiishoftibus aduerfuseflct,oppofitacohorteiuffit fugientespro defe-doribus cædi.

Cotta Cofin Sicilia, in Valerium Nobilem tribunum militum exgentc Va leria virgis animaduertit.

Ide P. Aureliu fanguine fihi iudum, que obfidioni Lipararu iple ad aufpicia repeteda .Veffanam tranfiturus præfccerat,cum agger incenfus 8^ capta caftra effent,virgiscæfum in numerugregaliû peditu refcrri,amp; muneribusfugi iuffit.

Fuluius Flaccus Cen for Fuluium fratrem fuum,quia legionem,in qua tribu nusmilitum erat,iniuflu confulis dimilerat à lenatu mouit.

M.Cato ah hoftili littore,in quo per aliquot dies raanferat,cum tradito pro-ftdionis figno claffem foluiffet,amp; relidus è militibus quidam alta voce 8^ geflu cxpoftularct,vti tolleretur, circumada adlittns vniuerfa clafle comprehenfun) fupplicioaffici iuffif.8C quern occifuri per ignominiam hoftesfuerant,exemplo

V in potiui

X34- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SEXTI IVLII FRONTINI

potiusim pendit. Appius Claud. ex his qui loco ceder ant decimum quemque militcmdorte dudum,fufte percuffit. Fab. Rullus Col. ex duabuslegionibus, quæ loco celTerant forte dudos in confpedu militum fecuri percuffit. Aquiri-us ternos ex centuriis quorum ftatio ab bofte perrupta erat lecuri percuffit .M. Antonius,cum agger ab hoftibus incenlus effet, ex his qui in opere fuerant du-arum cohortium militem decimauit,amp; in fingulos ex his centuriones animad uertit,Icgatum cum ignominia dimifit, reliquisex legioneordeum dari iuffit • Inlegionem qugRegium oppidum iniuffu diicis diruerat,animaduerfumeft, ita vt quatuor milia tradita euftodiæ necarétur.Præterea lenatufconfultocau-tum eft ne quern ex eis fepelire vel lugere fas effet.

L.Papyrius Cur for diflator Fabium Rutiliu, magiftru cquitum , quod ad-uerftim didum eius, quamuis prolpere pugrmuerat virgis popofcit cæfum,fecu ri percuffiirus ; nec contention! aut precibus militum conceffic animaduerfio-nem,eumcç piolugientem Romam perfecutus eft: nec ibi quidem renuffo pn-us fupplicii metu, quam ad genua eius Fabius cu patre prouolucretur 8^ pa-riter fenatus ac populus rogarenc.

Manlius cui imperiofo poftea cognomen fuit,filium quod is contra ediduni patris cum hofte pugnauerat, quamuis viflorem,in conlpeâu excrcitus virgis cæfum fecuri percuffit.

Manlius filius, exercitu pro ic aduerfus patrem leditionem parante negauit tanti effe quenquara , vt propter ilium dilciplina corrumperetur, amp;nbsp;obtinuic vt ipfum puniri paterentur.

Q;Fabius Maximus transfugarum dextras præcidit. '

M.Curio Col.bello Dardanico,circa Dyrrhachium,cum ex quinquelegi* onibus vna feditionc fada,militiam detredaffet, fecuturam^ fe temeritatedu-cis in expeditionem afperam 8^ infidiofam negaffet,quatuor legiones cduxit ar inatasamp;^confiftere |ordinibus,dete(ftjsarmis velut in acie,iuff]t:poft hgefedi-tioftim legionem inermem procedere,tdifcin(ftam(j in conlpeClu armati cxer-citus, ftramenta coegit fccare : pofteroautem die Gmiliter foffam difeindos militeslacere,nullis^precibuslegionisaheo impetrari potuit,nc lignaeius fubmitteret,nomen^ aboleret,milites autem in fupplementum c^terarum legi-onum diftribueret.

Q, Fuluio Appio Claudio Coff. ex pugna canenli in Sicilia à lenatu relegati poftulauerunt à Col.M.Marcello vt in praelium ducerentur,illc fenatu confulu itilenatus negauit libi placerecommitti hisrempub.quam deleruiffent: Marcello tarnen permißt facere quod vidcretur, dum ne quis eorum munere vaca-ret, neve donaretur, neve quod præmiû ferret,aut in Italiam reportaretur,duni Poeni in ea fuiffent.

M.Salinator confularis damnatus eft à populo quod prgdam non æqualiter diuiferat militibus.

Cum ab Lyguribusin prælioQ.-PetiliusCof.interfè(ftuseffet,decreuitfena« refcinäe»^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iegio,in cuius acie Cofcrat occifus,tota infrequens refcrretur,ftipêdi-

ffiut urn ei annuum non daretur,tæra^ refeinderentur.

Te

ST R AT A G E M A T V M L I B. Illi. iw

De eftèdu difciplinæ.

quot;D Ruti amp;nbsp;Caflli exercitus,memoriæ proditum eft, bello ciuili cû vnà per Ma ‘G^cedomam iter tacerent,priôrque Brutus ad fluuium , in quo pontem iuiigi oportebat peruenifletjCaflii tarnen exercitum 8^ inefficiendo pôte,amp; in tranlî-tu maturâdo præcefliffe: qui vigor di fciplinæ effecit ne folum in operibus, verum etiam in fumma belli præftarent Cafliani Brutianis.

C.MariuSjCum facultaté eligédi exercitus haberet,ex duobus qui fub Rutilio, Si qui fub Metello,ac poftea fub lèipfô meruerant, Rutilianum quendam mino rem,qui certioris difciplinæ arbitrabaturf prgoptauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Domitius Corbulo,duabus Icgionibus èc pauciftimis auxihïs difciplinafcor repta Parthosfuftinuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Alexander Macedo xl milibus bominu,iam inde à Pbilippo patre diftiplinæ alTuefadisjOrbem terrarum aggrefius,innumeras hoftium copias vicit.

Cyrus hello aduerfus Perlas,xiiii milibus armatorum immenfas difficulta-tes fuperauit.

Epaminudasdux Thebanorum ini milibus bominum ex quibus cccc tantu equiteserant,Lacedæmoniorum exercitum, xxiin milium peditum ,cquituni nulle lexcentorurn vicit. A xiiii milibus Græcoru,qui numerus in auxiliis Cy-n aduerfus Artaxerxem fuit cétum milia barbaroru,prælio fupata funt.

Eadem Græcorum prælio xinï milia,amiftis ducibus reditus fui cura vni ex corpore fuo Xenophonti Athenienfî demandata,per iniqua amp;nbsp;incognita loca, incolumia reuerla lunt.

Xerxes à ccc Lacedæmoniorum ad Thermopylas vexatus,cum vix eos co* fcciflètjhoc fe deceptû aiebat,quôd multos quidê homines haberet, vil os autem difciplinæ tenaces nullos De continentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. llf.

A/T Arcum Catonem vino eodem quo, remigescontentumfuifte traditur.

Fabricius eu m Cyneas legatus Epirotarum grande pondus aiiri dono ei daret,non accepte eo,dixit,malle fe habentibus id imperare quàm habere.

Attilius Regulus cum fummis rebus præfiiiflet ,adeô pauper fuit,vt fe,coniu gcmjliberos^ toleraret agello,qui cole,batur per vnum vilhcu,cuius audita mor te,fcriplît lenatui de fucceffore,deftitutis rebus obitu ferui neceflariam efleprg* fentiam fuam.

Cn.Scipio,poft res profpere geftas in Hifpania in fumma pauptate dcceflit, nec ea quideni reJifta pecunia ,quæ fufficeret in doteni filiarum,quasob inopi-am publice dotauit ienatus •

Idem præftiterunt Athenienfts filiis Ariftidis,poft ampliflimarum reru ad-miniftrationcmjin maxima paupertate defundi.Epaminundas dux THebano rum tantæ abftinentiæ fuit, vt in fuppelleâili eius, præter ahenum amp;nbsp;veru vni-cum nihil inueniretur.

Annibal furgere de node folitiis, ante nodem non requiefcebat, crcpufculo demum ad cœnamt vacabat:nelt;^ ampliusq duobus ledis difcubebatapud eu.

Idem cum fub Afdrubale Imperatoremilitaret,plerumquefuper nudam hu-mumffagulo tedus,fomnos capicbat»

Aemilianu

t

SEXTI I VLII FRONTINI

Aemilianum Scjpioncm traditur in itinere cum amicis ambulantem, accepte pane vefei folitum.Idem amp;nbsp;de Alexandre Macedone dicitur.

MadiniHam nonagefimum ætatis annum agentem, meridieante tabernacu-lum ftantem,vel ambulantem capere folitum cibos legimus.

C.CuriuSjCum vidis ab co Sabinis,ex fenatufeonfuite ampliaretur à modus agri,quem confumati milites accipiebant, gregalium portione contentusfiiit: malum ciuem dicens,cui non effet id quod cæteris fatis.

Vniuerfi quoque exercitus notabilis faepe fuit continentia, ficut eiusqui fub M.Scauro meruit: nan^ memoriæ tradidit Scaurus pomiferam arborem,quani in pede caftrorum fuerat complexa metatio, poftero die abeunte exercituinta-dis frudibus relidam.

Aufpiciis Imp.Cæf.Domitiani Augufti,Germanico bello,quod IuliusCiui lis in Gallia mouerat, Lingonum opulentiffima ciuitas, quse ad Ciuilé dcfciuc-ratjcum adueniente exercitu Caefaris populationetimeret, quod cotraexpeda-tionem inuiolata,nihil ex rebus fuis amilerat ad oblequium redada ieptuagin-ta milia armatorum tradidit ei.

L.Mummius,qui Corintho capta no Italiam folum, fed etiam Prouinciam tabulis ftatuifque exornauit, adeo nihil ex tantis raanubiis in fuum conuertit,

Vt filiam eius inopem fenatus ex publico dotaueht. Deiuflitia.

CAmillo Phalifcos obfidentijudimagifter liberos Phalifcorum tanquaani bulandi caula extra murum edudos, tradidit, dicens repetendis cis obfidi-bus neceffario ciuitatem imperata fadura.Camillus non folum Ipreuitpcrfidi-am,fcd amp;nbsp;rellridis poll terga manibus magiftrum virgis agendum ad parentes tradidit pueris,adeptus bencficio vidoriam qua fraude non concupierat. Nani Phalilci ob hanc iufticiam fponte ei fe dediderunt.

Ad Fabricium ducem Romanorum medicus Pyrrhi Epirotarum régispcr-uenit,pollicitus^ eft daturû le Pyrrho venenum,fi merces fibi in qua oper^ pre-cium foret cóftituerctur.Quo facinoreFrabriciusegerc vidoriam fuam noar-bitratus, regi medicum detexit:at(]p ca fide meruit, vt ad appetendam araiciti-am Romanorum compelleret Pyrrhum.

De conftantia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.

N.Pompeius minantibus direpturos pecunia militibus,quæ in triumpho ^^ferretur,SeruiIio St! Glaucia cohortantibus vt diuideret eâ, ne feditio fieret, affirmauit non triuphaturum fe fed potiusmoriturûquàm licentiæ militûfuc-cumberct: caftigatis^ orationegraui laureatos fafees obiecit vtab illorum in* ciperent direptione,eaque inuidia redegit eos ad modeftiam.

C.Cæfar feditione in tumuitu ciuiliu armorû,ac tu maxime tumentibusani-mis legioné totam exaudorauit,ducibus feditionis fecuri pcuffis:mox eosquos exaudorauerat ignominiam deprecantes reftituit, amp;nbsp;optimos milites habuit.

Pofthumius confularis cohortatus fuos, cum interrogatus effet à milltibus quid imperaret, dixit vt fe imitarentur ; arreptofigno hoftes primusinuafit, quern fccuti vidoriam adepti funt.

L. Marcel

s T R A T E G E M AT V M LIB. Illi, w

J

LMarcellus cum in manusGaUorum imprudensincidifletjcircunfpicicndg Kgionis, qua euadcret cauia, cquum io orbcm flexit ; deinde cû omnia eflè in-fefta vidiikt precatusdeos in medios hoftes irrupit, quitus inopinata audacia pcrcuifis, ducem quoqueeorum trucidauit,arlt;5p vbi ipcs fa/utis vix fuperfueratj inde opima retulit fpoha*

L.Paulusamiflbad Cannas exercitu, oflamp;rente equum Lentulo quo fugeret» fupcrefle dadi(quanquam non per ipfum contradæ) noluit)fed in co faxo, cui fe vulneratus acclinaucratj perfedit, donee ab hoftibus opprefliis confoderetur*

V arro collega eius vel maiore conftantia poft eandem eJadem vixit, gratipç «afenatu amp;nbsp;populo adæ fi]nt,quód non deiperaflèt renip.Non autem vit^ eu piditate ftd rcipub.amore fè ftiperfuiflè rcliquo ætatis fug tempore approbauit» Nam amp;nbsp;barbam capillum^ fubmifît, amp;nbsp;poftea nunquam recubans cibum ce* pit,honoribus^ cum ci deferréturà pop.renunciauit,diccns fœlicioribus magi* Hratibus reip.opus efle.

Sempron. Tuditanus,8ô C.Odauius Trib.miÜtû omnibus fufîs ad Canflasj cumin minoribus caftris circûfîdcrcntur ftiaferunt cômilitonibus, vt ftringe* icntgladiosjamp;^ per hoftiu prgfidia erûperent (ècum,id fîbi eflè animi,etiâ fi némi ui aderupendum audacia fuiffet,afiirmans:dccunlt;ft5tibusxii omnino equiti-bus vcl peditibusq comitari fuftinucrât repris,incolumes Canufiû peruenerunt*

C.FonteiusCraflus in Hifpania, cum tribus milibus bominum prædatura profeftuSjloco^ iniquocircuuentusab Afdrubaîe ad primos tantûordines rc-lato confiliojincipiente noâe(quo tempore minime expedabatur)per ftationes hoftium crapiti.

P.Decius Tribunus militum,bello fâmnitico,Cornelio confuli iniquis locis deprehenfo ab hoftibus fuafit vt ad occupâdum collem, qui in propinquo crat, modieain manum mitteret,le^ducem bis, qui mittebâtur obtulit,auoeacusin diuerfahoftisemifit cofuIemiDecium autem cinxitobièdit^u’llas quo^ angu ftiasnoâccruptione fada, cum eludatus eflèt Decius incolumiscum mibti* bus confuli acceftit.

Idem fecit fub AttilioCalatino confule cüius varie tradûtur nomina, alii La bcnum,nonnuni Cædicium, quàmplurimi Calpburnium Flammâ vocitatum fcriplèrunt. Hic cum demiflum in earn vallcm videretcxcrcitum,cuius omnia latera,quæ erât fuperiora hoftis inftderat,dcpopofcit,amp; accepit à cofule trecen-* tos milites,quos bortatus vt virtute fuaexercitû lcruaret, in mediam vallem de* curritiad opprimendos eos vndique defeendit hoftis,Iongôque SC alpero prælio retentus,occafionem confuli adextrahendum cXercitum dédit*

C. Caefar aduerfus Germanos SC regem Ariouiftum pugnaturus confufiot animis pro concionc dixit,nullius fc eo die opera, nifi decimæ legionis vfurum: quoaflecutuseft,vtamp; decumani taquam praecipuæ fortitudinisteftimonio con citarcntur,amp; cætcri pudore,ne penès alios gloria virtutis eflèt.

Laccdæmonius quidam nobibs,Philippo denunciante,multis le probibitu* rum,nifi ciuitas fibi tradcrctur,Num inquit amp;nbsp;pro patria mon’ nos prohibebit^

Leonidas Laccdæmonius,cumdiccrentur Perfæ fagittarum multitudine nubes

VS • SEXTI I VLïl FRONTINI

nubes èfle Caêuri ,fcrtur dixiflejMelius ia vmhra propugnabimus.

j Cælius prætor vrbanus, cum ei ius dicenti piciis in capitc cesrelpodiflentjciimißa aue,boftiüvidonam fore:necata,popuium Romanum iïipenorê, ac Cæhum cû fàmijia penturum,auem occiclit,qua occiia, nöftrocxlt; ercitu vmcente,ipfe cu xiu'i C^lns ex eadê tàmilia in prælio eft occifusdiuncquidam non Cælium led Laelium fuifle,8C Laelios non Qliosperiflc crcdunt. ‘■'P.Decius primo pater,poflea fih'us, in magiftratu fèrcpublica deuouerut. admiin hoftcm equis,adepti viâoriara patriæ contulcrunt. ’

.P.Crairus,cum bellum aduerfus Anftonicum in Afia gérés,inter AcliamS^ Mirynam in hoftium copias incidiflet,viuus^ abduceretur,execratusin confa Ie Romano captiuicacem,virga qua ad equum erat vfus,Thraci(a quotencba-tur)oculura eruit^atiÿ ab eo per dolorem concitato tranfuerberams,dedelt;usièr-uituns vc voluerat eftugit^

M.Cato enforii fib us,i n acie decidenteeqtro prolapfüs,cum fe recolIegiiltT, animaduertifletc^ gladium excidiffe vagina, ventus ignominiam rediit in ho-ftem; excoé^ aliquot vulnenbus iccupcrato gladio, demu reuerfus tftad lùos.

Pecilini à pœnis oblelb,parentes 8c Iiberos propter inopiam eiecerunt,ipfilt;o riis madefaftis A'-ignebccatis, foliis^ arborum amp;nbsp;omni genere animalium vi-tam trahenteSjXi mcnlès obfidionem tolerauerunt.

Hifpani cum Fabrelcenfe omnia cadem pafli funt, ncc oppidum Herculeio tradideruDC.

CaliJini obfidcnte Annibale tantam inopiam pcrpefli funtjVt ccntû denarns murem væniflejproditu memoriæ fit,eius^ véditoré fame periiflcjemptoremaa tem vixifle,fidcm tarnen fèruare K ornants perlèuerauerunt.

, Cyzicum cum oppugnaret Mithridatcs,captiuoseiu8 vrbis produxit,olîen-dicàî obleflT’s arbitratus futurû vt miferatione fuorum compellerctaddedino« nemoppidanoî : atillicohorratiad patiendû fortitcr mortem captiuos,lerua-rc'Romanis fidem perfèuerauerunt.

Aeginenfès cum à Viatbotis liberi 6^ coniuges cædcrentur , pra^optaucriinc fpeâare fupplicia pignorum fuorum quàm à Romanis defîcere.

J - Numantini ne le dederétjiame mori prgfixis foribus domuû iuaiûmalucrut« gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De affedu amp;nbsp;moderatione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap» VI.'

QVintus Fabius hortante filio vt locu idoneum paucorum iadura capcrcf, Visncjinquitjtu ex illispaucisefle^

lt; Xenophon cum equo veheretur,8^ pcdites iugum quoddaoccupare luffîflct, vnum ex eis obmurmuranté,quôd diccret, facile ta laboriolà Icdétem imperarc, defiluit,amp; gregaléequo impofuit curfu^ ipfc pedeftri ad deftinatû iugumcon-tendés pucnit,cuius Fadi ru boré cum perpeti miles no poiretjirridentibuscom-militonibus fpôtedelcendit.Xenophontem vix vniuerfi pcrpulerunt vt côfccn-equnm,8lt;^ laborem fuum in neceflaria ducifmuncra reièruaret.

Alexander cum hyeme duceretexercitu , refidens ad igné recognofcerc præ-teieuntcscopias cœpit, cumque confpcxiflct quendam propè exanimatumfri-gore,coxifidere loco fuoiuffitidixîtq^ ei,Si in Per/is natus elfes,in regïa fella refc-

stratagematvm lib. un.

diflè tibi capitale foret,in Macedonia nato conceditur.

Diuus Auguftus VefpafianuSjCum quendam adolefcentem Eoncfle natum, militiæ inhabilem anguftiarum rei familiaris caufafeduäum ad longioreni or dinemtrefcifTetjCenfu conftituto,honeftannffionecxaudorauit. ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reieajje

De variis conGJiis.

CAc{a.r dicebat idem eflè fîbi cofifilium aduerfus hoflem,quod plerif^ me-diciscontra vitia corporum,fame potius quàm ferro f fuperandi.

Domitius Corbulo dolabra,id eft operibus,hoftem vincendum efle dicebat.

L.PauIus imperatoren! fenem moribus dicebat efle oportere,fignificaDS mo-deratiora (èquenda confîlia.

Scipio Aphricanusfertur dixiflê,cum eum parum quidam pugnacem dice-rent,Imperatoren! me mater,non bellatorem peperit.

C.Marius Theutono prouocanti eum Si poftulanti vt prodirct refpondit, G cupidus mortiselTet laqueoeum vitam poflè finirez cum^ denionftraret ei gladiatoren! contemptæ flaturæ prope exadæ ætatis obiccit ti, dixitque G eum fuperaflet eum viclore congreflurum.

QiSertorius experimento didicerat ièimparem vniuerfo Romanorum exér-citni, vt barbaros quoque incon fuite pugnam depofeentes doceret, addudis in confpeâum duobusequis,eorum præuaîidoalteri,alteriadmodum exili, duos adniouit iuuenes fimiliter eledos, robuftum gracilem ; robuftiori imperauit clt;]uiexilisvniuerfam caudaabrumpere, graciliautem valentioris per Gngulos pilosvellere-.cùmcj gracih fuccelTiflet quod imperatum crat, validiflimuscum infirmi equi cauda fine effèâu Iuâaretur,natiiram(inquit) Sertorius Romano-rumvirium per hoc vobis exemplum oftendi,milites infuperabiles funt vniuer fos aggredienti, eos lacerabit carpet qui per partes attentauerit.

Valerius Leninus Cof.cum intra caflra fua exploratorem hoflium deprehen diffet,magnam^ copiarum fuarum fiduciara haberet, circùnduci eum iuflit: terrédîque hoftiscaufa,exercitus fuos vifendos fpeculatoribus eorum,quoties vo luiflent patere.

Qlïuspriniipilaris qui in Germania poft Varianam cladem obfeflîs noftris pro duce fuit,veritus ne barbari ligna, quæ congefta erant vallo admouerét ,8^ caftra eius incédercnt,fimulata hgnorum inopia milTis vndique qui ea furaren-tur,effecit vt Germani vniuerfos truncos amolirentur.

Cn. Scipio bcllo nauali amphoras pice teda plenas, in hoftium clalTem ia-cuîatus eft,quarum iaâus amp;nbsp;pondéré foret noxius.8^ diffundendo quæ continu crantalimentumprgftarentincendio. Annibal régi Antiocho monftrauit, vt in hoftium claflèm vafcula iacularetur viperis plena, quaru metu perterriti milites à dimicatione nauticis minifteriis impedirentur.

Idem fecitiam cedente clafle fua Prufias.

Marcus Porcius,impetu in claflèm hoftium cum tranfîluiflèt, deturbatis ex ea Pomis,eorun!cp armis, amp;nbsp;infîgnibus, inter fuos diftributis, multas naues ho-fiiû quos fociali habitu fefellerat merfît.

Athenienfesjcura fubinde à Lacedæmonüs infeftarentur, diebus feftis,qüos facroç

240 s E X T I I V L 11 FRONTINI làcros Mineruæ extra vrbem celebrabat,omneni quidem colentiu imitationetn exprefleruntjarmis tantu SC vefte cælatis: perado ritu fuo, non ftatim Athenas rcuerfijled protinusinde re quo minime timebani tro depopulati funt.

Caflius onerarias naues,nó magni ad alia vfus, accenfas, oportuno vente m claffem hoftium mißt, 8C incendio earn confumpfit»

M. Liuius fufo^Afdrubalehortantibuseum quibufdam vtboftem adinter-necionem perfequeretur, relpondit, Aliqui ÔC fuperfînt qui de vidoria noftta hoftibus nuncient.

Scipio Aphricanus dicere (obtus eft, bofti non (blum dandam edevianifti-giendijfed etiam muniendam.

Pericles Athenienfis affi'rmauit incolumes futuros teftes,G deponcrét ferruni: eius^ obfecutos côditionibus, vniuerfos qui in (àgulis ferreas fibulas habuiflet interficiiuffit.Hafdrubal (ubigendorû Numidarûcaufa ingrefTusfineseoruni, refiftereparantibus affirmauit ad capiendos fe venilTe elephantos, quibusferax eft Numidia: vt hoc permitterent pofcétibus,fècuricatem promifît,8C ex ea per-fuafîone auocatos adortus fub leges redegit.

Alcetas Lacedæmonius, vt Thebanorum commeatum faciliusexinopina-to aggrcderetur,in occulto paratis nauibus,taquam vham omnino haberet tri-remem,vicibus in cam remigem exercebat:quodara deinde tempore omnesna-uesin Thebanos tranfnauigantesimmifît,amp; commeatibuseorumpotituscft.

Ptolemeus aduerfus Perdiccam excrcitu præualentem ipfè inualidus, omne pecudum genus,religatis ad tergu m quæ trabe rent carpentis, agendum per pan cos curauit équités : ipfe prægreflTus cum copiisquas habebat efiecit vt pulms quern pecora excitaucrant (peciem magni (èquétis exercitus moueret, cuius ex-pedatione terricum vicit hoftem.

Myrodines Atheniefisaduerfus Thebanos equitatu præualetes pugnaturus, in campis fuosedocuitmanentibus effe (pern aliquam falutis,ccdentibusautein pcrniciofiffimumiqua ratione confirmatis miiitjbus,vidoriam confecutuseft«

L.Pinariusin Sicilia præfidio Hennæ præpofitus, claues portarum, quaspenes fe habebat repofeentibus magiftratibus Hennenfium,quod fufpedoseosta-quam tranfitionem ad Poenum pararent habebat,petiit vnius nodis ad delibe-rationcm fpaciunr. indicata^ militibus fraudeGræCorum, cum præcepiffetvt parati poftera die fignum expedarent,prima luce aflTiflentibus militibusreddi-turum (e claues dixit,fi idem omnesHcnnenfes cenfuilTentiob earn caufam vni-uerfa multitudine conuocata in theatrum,8C idem flagitate, manifefta deficien di voluntate, figno militibus dato vniuerfos Hennenfes cecidit.

Iphicrates dux AtheniefiunijclalTem fuam hoftili habitu inftruxit, 8C adeos quos fufpedos habebat inuedus,cum effufo ftudio exciperetur, deprehenfa co-d/rttpit tom perfidia oppidum fdiripuit.

Tigracus cum edixiffet futurum vt ex Volonum numero fortibuslibertatem daret,ignauos crucibus affigeret,8C quatuor milia ex his quia fegnius pugnaue-rant

STRATEGEMATVM LIB. UIL Ut rant mctu pœnæin quendam munitum collem coiflènt,mifît qui cis dicerent,to turn Gbi exercituni Volonum viciflè videri f quod hoftesffugiffent : 8^ fie eos SC f^ißeni fua fide 8C ipforum metu exolutos reccpit.

Hannibal poft præJium,quoingentem cladem ad Traftmenum Romani ac-ceperunt,cu fex milia hoftiu,interpofita padionc,in poteftatem fuam redegiflet, focios Latini nominis, benignè in ciuitates fuas dimific, diditans le Jtuliæ libe-randæ caufa bellum gercre,eorùm^ opera aliquot populos in dedifionê accepit.

Magocuni Locri obfîderentur à Crifpino, claflïs noftræ præfedo, difFudit ad Roniana caftra rumoremjHaunibalem cæfo Marcello ad liberandos obftdi one Locros venire: clam deinde équités emiflos iulTit à montibus,qui in conipe duerant le oftendere: quo fado effecit yt Crifpinus Hannibalem adefle ratus, confeenderet naues ac tugeret.

Scipio Aemilianus ad Numantiam,omnibus non cobortibus tatumjlcd cen turiis fagittariosSC funditores inrerpofuit.

Pelopidas Thebanus,cum à ThelTalis in fugam verfus,flumen in quo tumul-tuarium Fecerat pontem liberaftètjne lèquentibus boftibus idem tranfitus manc Kt,nouiffimo agmini præcepit,incenderent pontem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Romani cum Campanis equitibus nullo modo pares eftcnt,Q,.Neuius Centn rio in cxercitu Fuluii f lacci Procof.excogitauit vt deledos ex toto excrcitu,qui vdociflimi videbantur,8C mediocris ftaturg eranttparmulis non amplis,et gale-riculis gladiis^, ac feptenis ftngulos haftisquaternorum circiter pedum arma» re,eos^ adiundos equitibus iuberet vfquc ad mœnia prouehi;deinde ibi pofitis noftris equitibus incipere inter hoftium equitatum præliari:quofado,vehemen ter amp;nbsp;ipG Campani afflidi funt ÔC maxime equi eorum, quibus turbatis prona noftris vidoria fuit.

P.Scipio in Lydia cum die ac node imbre cótinuo vexatum excrcitum An tiochi videret, nec homines tantum autequos défi cere, verum arcus quoque ma dentibus neruis inhabiles fados,exhortatus eftf fratrem vt poftero,quàmuis re-ligiofodie,committeretur prælium:quam lèntentiam fecuta vidoria eft.

Catonem vaftantem Hifpaniam,legati t Hergetum qui fociorû popnlus erat, adierunt orauerunt^ auxilia:ille ne aut abnegate adiutorio focios alienaret,aut didudo exercitu vires minueret, tertiam partem militum cibaria parare,8C naues afeendere iuflitjdato præccpto, vt caulati ventos retro redirent ; præccdens intérim aduentantis auxilü rumor,vt Hergetum excicauit animos, ita hoftium confiliadifcufiit.

C.Cæfar cum in partibus Pompeianis magna equitum Romanoru effet ma nus,câç armorum feientia milites conficeret,ora oculofque eorum gladiis peti iuflit,ct lie aduerfam faciem cgdere coegit.

Vacccijcum à Sempronio Graccho collatis fignis vrgerentur, vniueriàs co* pias cinxére plauftris,quæ impleuerat fortiffîmis viris,muliebri vefte tedis.Sem pioniuni quoqpjtanquàm aduerfus foeminas,audentius ad obfidendos hoftes co furgentem,hi qui in plauftris erant aggreftî fugauerunt.

Eumenes Sardianus ex fucceflbribus AIexandri,in caftello quodam claufus,

X quo exerce

HX S E X T I. I V L 11 FRONTfNI

^uo e»srcerecquosnon poterat,cerns quotidie hoiisitâ fufpcndebat, vtpoftcfi-oribus pedibusiiinjxi,prioribus alleuatis,cuin naturalem affiftendi appetut con-mJi^ue fuetudinem,adfudoremtuimq^cruraladarent.

M.Cato,pollicentibus Barbans duces itinerum,amp; infuper præfidiunij fi ®a-gna fumma cispromitteretur,nô dubitauit polbccrr.cjuia am vidoribuscxfpo Uis hoftibbuspoteratdare,aut interfeäis exoluebatur promiflio.

Q; Maximus transfugere ad hoftes volentem Statrlium nobilem claræ opcf^ equitera,vocari ad fe iuflïtzci^ excufauit,quód inuidia commilitonum,virtut£S ilbiis ad id tempus ignoraflct.Tum donato ei equo, pecuniam infuper largitus obtinuix vt quern exconfcientiatrepidum accerfieratj^tum djmitteret,8^exdu bip in reliquum non minus fidentem quàm fortem baberet equitcm.

' Philippus,cum audiflet Pythiam quendam bonum pugnatorem,alicnatuni fibi,qu0d tres filias inops vix akret,nec à rcge adiuuaretur,moDentibusquibuf’ dam vti eum caueret,Quid fi,inquit, partem ægram corporis haberem ,abfcin-derem potius quam curaremJ’dcindetamiliariter fecretoelicitum Pythiam,acre pta difficultate neceflitatum domefticarum,pecunia inftruxit:ac meliorcfideb-orem^ habuit,quàm habueratantequàm olfcndcrct.

T.Qiiintus Crifpinus,poft infauftam adtaerlus Poenos dimicationem,qua lt;^ol legam Marcellum amilerat,cura comperiflet potitum anulo interfèdi Hanniba lem,Iiceras circa municipia totius Italig dimilit,ne credercnt epiftolis,liqug Mar cclli anulo obfîgnatæ perferrentur,raonitione confecutus vt Salapia amp;nbsp;aliæ vr-bcs fruftra Hannibabs dolis tentarentur. rr

1 Poft Cannenlem cladem,perculfis ita Romanorum animis,vt pars magna re-liquiarum nobiliflimis autoribus deferendæ Italiæ iniret confilium,Publms Sci pio adolefcesadmodum , impetu fafto in eo ipfo,in quo talia agitabantur ccetu prpnunciauit,manu fe fua interfeflurum, nifi qui iuraflet non elTe fibi menteni dcftituendæ reipublicæ: cun^ iplè fe primus religione tali obbgaflèt, ftridogla

’ dio mortem vni ex proximis minatus,niGacciperet facramentum: ilium metu, cacteros etiam exemplo coegit ad iurandum.

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Volfcorum caftra cum prope à virgultis fyluacp pofita eflent,Camillus eaom

nia, quæ conceptum ignem , vfque in vallum perferre poterant incendit nbsp;nbsp;fic

aduerlarios exuit caftris.

Publius CralTus hello lociali eodem modo prope cum copiis omnibus in-terceptuscft.

Quintus Metellus in Hilpania caftra moturus ,cum in agmine milites con tinerent le in caftra , Hermocrates detentos eos, poftero die habilioribusiam fuis tradidit,bellumt^ confecit.

Milciadescum ingente Perfaru multitudineapud Marathone fudilTetjAthe-nienles circa gratulationem morantcs compulit vt feftinarent ad opem vrbife-reodam? quam claflis Perfaruna petebat,cumque prgcurrilTet implefletqucmoe nia armatis, Perlærati ingentem efle numcrum Athenienfium, amp;nbsp;alio milite apud Maratbonem pugnatum , alium pro mûris fuis opponi, circuma-flisex

STRATEGEMATVM LIB. UIL u?

öis extemplo nauibus Afiam repetierunt.

Pififtratus Athcnicnfisjcuin cxccpilïet Megaréfium cïaflem,quailli adEleu-fin noólu appIïcucrantjVt operatas Cereris facro fcemïnas Athenienfiuni rape-rentjmagnâqueædna cædeeorum vltuseflèt fuos, eadem quæ ceperat nauigia Athenienfî milite compleuit, quibufdam matronis babitu captiuarum in con-fpedu locatis: qua facie decepti Megarenfes, tanquàm fuis Si cum fucceffu rena uigantibus eiïufi obuii,inerméfque rurius opprefli funt.

Conon dux Athenienfîum,vida claflè Perfarum apud infulam Cypron, mi litesfuoscaptiuisarmisinduitjSC nfdem barbarorum nauibus ad boftem naui gauKin Pampbiliam apud flumen Eurymcdonta.Pcriæ quia amp;nbsp;nauigia Si ha bitura fuperftantium agnoicerentjuil cauerunt,fubitôitaç opprefli,eodem die, S^nauali Si pedcftri prælio vifti funt

Finis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X ii

£ R R A T V M.

Paginæ gt;8sgt; initio lege nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ cï r:

Philippus cum anguftias maris quæ Cyaneg appcllantur tranihauigarc pro-ptèr Athcnicnfîum claflem quæ opportunitatem loci cuftodiebat non poflèt, ' ïcripfît Antipatro Tbraciîi rebellare,prgfidiis qug ibi reliquerat intcrceptis,vtfe*

14-4-

AELIANIDElNSTRV

l^N D IS ACIEBVS OPVS AD DIV V.M H A-

drianum, aTheodoio 7 lieffaloniccfèlatinum fadum, Antonio Panormitæ AJphonß regis præceptori dicatuin.

- nbsp;nbsp;nbsp;t“'- nbsp;)

P R AE F A T I O

Cientiam Græcis acierum inftruen'daruin foiitam, Diue Hadriane, quani ab Homeri vf(^’ temporibus iumpfiflè initium certuni eft,Iite-ris coniplures mandaucrût autorcs fuperiores, qui parum eam quam noshabcrein rebus mathematicis ciedimur, dilciplinam tenuerc.

Quam ob rem,pace omnium dixerim,ita pcrfuafus,de bac eadem tradare feien tia. volai,vt pofteros noftra potius quàm illorum antiquorum præcepta lefluros confiderem: tarnen quod Romanam huiufcemodi rei facultatem ac peritiam,vt verum fatear,ignorareni,diu dubitaui an rem repetere in vfum^ reuocare debe rem,iam Iaplam,defitam,amp; forian minime propterea vtilcm,ob earn dodrinam quam tui Romani inuenere: fed cum ad diuum Neruam patrem tuum falutan di vifèndi^ gratia Formias veriidem,dicfque nonnullos apud Frótinuni virnm confularem infignem,amp;^ rei milftaris peritum,djuerterem,intenexi fanè non nn nusftudjï ab eojpfogræce impendi quàm romane feientiæ militarfat^it^ne-gligèndum,prgterea quôd de acierum inftfuäiönc more gr^corum docerenon cenfui,ratus fcilicetnunquàm apud Frontinum poflè id üudiû fèruari,nifihand deterius eo genere ordinandi,quod Romani exercétJiaberetur.Formam igitur operis quam notaueram quidem aliquandoliteris fed nûquàm edereanfus lum, propter tuam fummampentiam 8^ virtutem qua facile omnesquicopiisvn-quàm imperauerint anteccllis, modo perficiendam cxpolicndâ^ rcpetii ea cum diligentia,vt præ omnibus veterum autorum grccorum operibus poflet nieoiu dicio comprobari. Nam dilucide quidem ordmateip expofiticms ratione futu rum ita affirmauerimjVt qui opus boc legant,longe amp;nbsp;plenms polTmt doceri facilius,quàm ex iis quæ antiquiorcs reliqueruntded quanquàm boc ita eft,tarnen nô fine pudorc lumma^ retradionc mittereopus militaread tepoteram, tam multorum magnorume^ beilorum magiftrüatqueimperatoréibaud enira fieri potefi quin bæc tenuiora vidcantur fi’cum tuis cóferri voIueiis.At fivtpe-regrinani fcientiam rationum elegantiufculam quandam legcriscomnien-rationem,credononnihil capiesdeleclationis, prælcrtim fiin hisvel Alexandri Macedonis ingenium ac ftudium militare contempleris.Summas autem amp;nbsp;ve-luticapita eorum quae explicantur praepofui omnium,vt quando per tuasoccu pationes minus plura legere liceat,paucis quæ liber continet intelligere pofîès,ct quæ placuerit legere, facile fine vlla iaflura temporis inuenires.

Piimiis

^Rimus omnium guos nouenmuspoeta Homerus acierum ftruendarum fcientiam tcnuiflè,ac homines ea præditos facul Howerw» 5^ täte probalTe laudauilÏéque videtur.Qualeillud de Meneftheo 5 carmen Jegimus,Nulla quidem huicfimilem mortalem protu-^dht ^tas.Ordinequi Martis turmas équité^ Jocaret. ht quideni

Frontini noftræ ætatis viri ton lularis: (èd Jatius Acneas genus id in ft ru endi expofuit,qui de tota quoque rc militari fatis opeium edidit, quæ Cyneam Thcflalum redegiflein breuitatem conftat.Pyrrhusetiamhpirotaquemadmo dutncopia:inftrui deberent,kripfif.amp;^ Alexander eius fihus,CIcarchus,item^ Paufanias,Euangelus8^ Polybius Megalopolitanus, vir in vario literarum ftu-dio dde(ftatus,amp;^ Scipionislamiliaris. Ad hæc Eupolemus attj lphicratcs,Pofi doniusStoicus etiam artem inftruendarum acierum lcrip{ère,pluréflt;ÿ alii, aut prima quædam imbuendi erudimenta ædidere,vt Bryon, aut pleniorcs trada-tusquosTopicosa denotatione locorum inlcripfcrunt.Vcrum enumerateom-ncsqui aliquid de re militari fcriptum reliquerunt longum amp;nbsp;fuperuacuum eft; omnium tarnen opera legi,8^ quid deiisiudiccm dicam : omnes 1ère ita mihi vnanimiter fcripfilTe, quafi doccre homines vellent no ignaros, led latis earum rerum pcritos,quas explicate ftatueret. Quod igitur nobis incommodum cum primumrei hmiifcemodi difciplinam affedaremus, occurrcbat, vt neç præ* ccptores noftrac ætatis idoneos haberemus, neqp fatisfacere pofte veterû ilia præ-apta putaremusjid pro viribus enitemur,ne aliiseucniat committamusiquam-obrem quoties minus Icntetiam noftram verbis fatis exprimerepoftumus,adiu mento vtimur figurarum defcriptionis: vt iple cofpedus vifu intelligcntiæ fub* ucniatNufquam tarnen antiquorum autorum vocabulis vti omitta,vt qui pri- -mus his ooftriserudimentis imbuatur,nihil poftea peregrinum fibi Ibnarc arbi tretur,cum illorum opera audiet. Credo autem neminé fore quinoftra hac via amp;nbsp;rationeinfticutus,nó facile vetcrum quotj omnia poffitopera intelligerc.Vti-Icm omnium maxime difciplinam hanc eftè intclligi ex iis licet quæ Plato phi-lofophus in co opcre quod edidit de legibus,difterit.Crctcnlium cnim legumla* torem ita leges codidifte affirmât tanquàm homines femper parati effent ad bel Ium,atquein procindu dimicandi conhftercnt : omnibus namtj inter fc vrbi-bus bellum geri,quod non aliquo præconc aut fcciali, led ab ipfa return natura indiccretur. Quod cum ita fit, quænam alia effe poteft difciplina vel potior,vel humanæ vitæ commodior quàra hæc rei militaris^lnitium veto lumendum ah iiscenfeo quæabfolutè ad bellum atque perfedè apparantur, quarum duplices elfe copias nouimus; ? ut terreftres enim aut nauales.Terreftres quæ terra prg-Iientar,NauaIcs quæ mari autfluuiis claffe dccertent. Sed de inftrudione naua-lis ordinis alias, nunc quæ ad terreftrem pertinent expeditioné exponemus. Ho minum igitur quos ad bcllum colligimus numerus itacóftat,vt partim bcllato* res fint,partim imbelles,tantum ad vfus neceffarios bellatorum amp;nbsp;minifteria. ac.

X iii commod

AE L I A N V s

commodati. Bellatorcsii funt qui ad decertandum inftruuntur,armisç aduer-farium inuadunt.Imbelles reliqui omnes habetur,vt medici,vt tabernariijVt 1er-ui,ôô caeteri quiexercitum niimfterii caufa fequantur. Bcllatorum alüpcditcs, Pedites CT abi veftorcs.Pedites qui pedibusin terra enituntuf.Veéloresquialiquolerantur VcÆorff. vehiculo,quorum duplexeftgenus. Nam abiequis, abï elephantis vehuntur;

quinetiam qui equo vtuntur, leorlum in duas partes diftinguuntur:quippequi autin curribus confient, aut cquis ipfisinfideantib^ lunt vniucrfî generis dilfe-rentiæ.Membrum pedefire atlt;^ equefire multiplex efi: quod verbin elephantis amp;nbsp;curribus verlàri propolui, nulla euariat difierentia. Pedefiris itaque ordoin Artn.ifigr4 partes digeritur très, Armatos, Vebtcs,Peltatos. Armati grauilfimisinterpedi-«15 rfr«»4(«x tes armis vticonfueuerunt more Macedonum,amp; ob earn rem grauis arma-rlt;e. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..... - - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

tenere apertum eft, videlicet gtnuius quam velites, leuiusquam armatnquani-obrem funt coraplures qui eos cum velitibus iungant amp;nbsp;vtrol^ vocare vdint Leuii drmii Icuem atmaturam.Equeftres copiæ quæà quadrigis ieiungi et per turmasloca-

ri debent, modo armandi inter ic diftant. Pars enim armis tota obfcpta eft lopucatapbradi nomen fortita eft,pars non tota armis integitur.Cataphrados Cataphro^ igitur intelligi eos volo,qui non folum fua corpora,led etiam equos lorica vndi

que muniunt. Partis autem non cataphradæ ,alii bafiatibabentur,alnfc-naftdti cr rentarii. Haftati qui manus conferunt, 8^ cominus bafta decertant, quorum contdti. aid fcutuni gerunc,0^ inde fcutati dicuntur. Alii fine Icuto bafta impugnant, Perentdrij. qm-nomine Ipeciali Haftati vocantur, contati. Ferentarii cquites iidicun-

tuE,qui cminus folet dimicare:quoru alii iaculis,aln arcu vtûtur.Iaculâtur quos Scjiffc/. Taretinos vocamus. Arcu vtuntur qui équités lagittarii,8é à nonnullisScyth« Tarent««», etiam vocantur.7 arentinorum duo fnnt genera,nam alnlongiusiaculantur,8i

ob earn ré équités iaculatorcs dicuntur,8^ Tarétini fpeciali vocabulo. Ain cum lêmçlraut bis iaculû milèrint,quo leuiori vtûtur, manus de cætero cû aduerfario côamp;iunt,amp;^ cominus pugnare incipiunt,nô fecusq quos haftaros appellariretu linrusyLcues hos nominari folitû eft . Ergo Tarétinorum alü Tarétini nomine fuo vocantur q de lôgeiaculari côfucuerût: alii leues,q pugna cominus fubeut. Expofui genera copiarum numero ix,armatos,peltatos,velites,équités haftatos, équités iaculatorcs, équités fagittarios,equitçs cataphraâos, currus, elephantos: fed .cum phalanx qugque,collegia,præfe(fturas, ordines,numerùmquc idoncum contineat, atqueetiam verba fortiatur, quæ turn ad præcepta quotidianiexer citiijlHm ad prælium ipfum accommodentur, de bis fingulis doccamus necelTe j eftJ iÿfinium igitur in bac dilcipbna amp;nbsp;præcipuum eft vt ex multitudinc ho- nbsp;j

minum

DEINSTRVENDISACIEBVS; ’

irinum quam fufani inordinatani^ accepenmus, idoneos eligainus,8i locisco ucnientibus inftruanius, hoc eft, decuriemus,8lt;^ condecunemus,atque vtnume rum ftatuamus copiarum, qui modicè commodêquead bellt rationem vfum luppeditet, quippc cum 8^ in itmcre,amp;!' in caftris, in præliis ipfis inftrudu ha beri exercitum lic perqua vtiie.lam fæpius magnas copias inordmatas à paucis ordinatis nnlitibus profligatas legimus: quamobrem Aeneas ita genus id difci plinæ definit, vt Icientia fit bellicæ motionis. Polybius veto fcientiam eHe in-quit,qua hommes militari ordini admittantur,dccurientur, condecurientur,de iiK^aptentur amp;erudiantur ad belli vium rationem . Deeuriarcigitureft de-curiasinftituere.Eftautem decuria numerus hominum,quià ducevnopofitio- Def»«*» nefîmplici fubinde dcdudus lerie,ceirct vei in oftauum vel in duodecimum vel in deciniumfextum Numerus enim decuriæ varie ad hunc modum à diueifis autoribus datur. Verum in re nobis propofita fexdccim deferibatur: cü hic numerus,tu ad phalangis longitudine mcdice habeat,tum, {i vfus aliquando exi-gataltitudinem,vel duplicari in xxxii,vt augeatur,vel dimidiari,vc in viii dimi nnatur,nihil pofipofitisexpeditis nnlitibus elFe poffit impedimento. Nam fiuÊ laculentur fiue funda aut arcu vtantur, facile fuo iadu altitudinem phalangis exuperêt.Optimus cuiuf^ decuriæ præponi 8gt;C dudor cæterorum omnium effe debet,qui ôé decurio,decanus,dux,amp; primus^ præfies nuncupatur. Vlti-mum decuriæ tergidudorem vocamus. Totam veró ipfani decuria, ordinemgt; verluni amp;nbsp;decaniani-nonnulli etiain enomotiam , quafi audoratiortm à facra- ’ mento militari appellant. Sed funt qui enomotiam quaitam eflè decuriæ partem aflèrant, prætcâum^ enomotarcham præponant. Duas item cnomotias dimœriam.quafî bipartitam vocant,amp; principem DimoEritam,ita vt fcmidecu ru n dimœriam quoque liceat vocitari,amp; femidecurionem Dimœritam;qui fè-cundusdecuriæ efl:nam qui proxime decurioncm poftponitur, fubfles dicitur, qui vero hunc fequiîur, præftes . Item fubfies qui proximus ab hoc praftite eft, ardeiucepsin hunc modum præftes fubftéfquelocatur, vtordototus ex præ-fîitibus fubftitibus pofitis alternatim conficiatur. Vnde meritodecuiiam ita quoque dcfiniunt,vt verfus fit ex primisfècundis^ pro virtute inftitutis,atcg vni decurioni obtemperantibus.Eondecuriareeft primædecuriæ fècunda ita apponcre, vt lateti primi verfus decurionis decurio fecûdi verfus refpondeat,ôô laten lubftitis primi decurionis,fubftes primus fècundæ decuriæjac ceinceps ad hunc inodû. Aftes veto is dicitur qui ita appofitus viget,verbi gratia,decurionis prim^ decuriæ aftes,dccurio lècundg decuriæ cft,et fubftitis primg,fubftes fêcûdp» ita^ dcincepsiquoties igitur poft lecundâ dccuriâ tertia et quarta et reliqug dein ceps adiiciûtur,tabscóftrudiocódecuriatio dicitur,tota^ coagmétatiophalâx, ' fine legio Cuius longitudo prima decurionum ordinatio eft,quæ amp;nbsp;frons,amp; facies,et acies,amp; iuguni,amp;f os,et dures,et pr^ftites, et primi dccuriarû vocari folita cft. Quantum verô phalangis ponc frontem ad fergi vfi]ue duélorcs porrigi-tur, id altitudonominatur. Stare per diredum in longumaftitesi iugare dicitur. Stare per diredum in latum præftites lubftitélquc, vcrfàre vocabu-lumaccipit . Phalanx leorfum in primas fummâfque partes duas à fronte

per

148 per totam fui akitudinem fècatur,quarum altera cornu dextrum amp;nbsp;caput voca rn ip/a dl- tur,altera cornu Icuum pes dicitur;-}- qua autem longitudo ita fecatur,onsK meiient Vmbilici nomine vtimur.

POftarmatorum phalangem ponè Icuislocatur armatura .Equitésveroab hac loco tertio ftatuuntur: fieri tainen poteft vt vlus vel lècus difponi inter-du ni cxigat,quod in progreffu opcris explicabnnus.Nunc quantus armatorull atqueequituiii numerusefledebeat, quemadmodum fingulos oporteat ordi-nari,amp; ordines magna cum ccleritate transforman neceflitatc incumbcntccon ucniat, Ód quænam difciplina mouendi de fingulisordinibus habeatur,expone' mus.Numerum ftatuere certu copiarum nulla probabili ratione poflumus.Prout enim rem luam quilque plus minulue apparatus defiderare intelligit,ita ino-dum dcfcribet.Sciendum tarneneosnuméros dcligi oportcre, qui ad ordinum tiansformationcm polfint occurrere habiliores,hoc cft,quoties phalangis lon-gitudinem augere,altitudinc diminucre,autecótrarióagere voluerimus: quani« obrem genus numeri illud probamus, quod fubinde in partes æquas vlque in vnitatem poflit diuidi: vnde autores qui de acierum inftrudione fcripferc, wa-gna ex parte phalangem grauis armaturæ numero xvi mil.ccclxxxiiüinftitnï cenlènc oportcre. Leuis armaturæ fubduplo eiusnumeri,item^ huiusfubduplo fMtnx.' cquitum phalangem delcribunt. Nam xvi niilxcclxxxiiü, numerus dimidiari fubinde vfquc in vnitatem poteft. Formæ igitur defcriptiomfque gratia bunc ponimusnumcrum . Vnde fit, vtquoniamdecuriam xvihominibusconßarc propofuerimuSjMxxiiii decurias confici neceflè fit.Decuriæ in ordines digetu tur,quibus fingulis vel nomen ^priü inditum cft :duæ nâç decuriæ dilochiâ,vc lut duplaré quandam dccuriâ hue armaturara conftituunt, hominum xxxii,co iusordinis princeps dilochita duplaris quidam decurio nuncupatur. Quatuor dccuriæ tetrarchiam,quadruplarcm dixerim decuria faciuntjhominû Ixiiü, cui prgcft tetrarcha,quadruplaris decurio.Duæ quadruplâtes illæ centuriâ conftitn unt,hominum cxxviü,decuriarum viii,cuius prælèdus,Centurio,amp;f ànonnullis ordinarius dicitur.Duæ centuriæ manipulum reddunt, decuriarum xvi,hoini-num cclvi,cui manipularius prgeft. Sût qui genus hoc ordinis cclvi,Xcnagiain à mercenario milite vocent,cius^ principem Xenagû.In hilccfînguliscclvi,hc-minum manipulis homines fiiperordinarii v habentur,Signifer,Tubiccn,Mun fter,Præco Tergidux. Quadram habere hune ordinem formam certuni cft,Ion gitudine ad xvi,altitudiné^ ad totidem.Duo manipuli pcntacofîarchian ,co-hortem quingentariam coraponunt, hominum dxificenturiarum xxxii,cuius princeps pentacofiarcha,Tribunus minor.Duæ cohortes quingctariæ tmœrar chiUarehiâ» chiam,id eftjCohortem miliariam faciunt,hominum M xxiiü,ccturiarûlxinï| chiuarcbos.prçfedustmœrarcha.Tiibunus maior.Dugmillenaripmeros,hoccft,partem conftituunt,hominum iimil.xlviii, cuius præfeftum mocrarcham aparté, quafî Partarium dicimus,decuriarum cxxviü. Genus hoc ordinis nonnulli telos nuncupauerunt, præfèdumç ciustclarchara . Duæ partes phalangarcbi-am phalangem fimplarem confummant hominum iiümil. xevi,decuriarum cclvijcûius prgfcdus phalangarcha,princeps phalangis fimplaris diciturmon-nulli

DEINSTRVENDIS A CI E B V S.

nulli ftrategia,id eft,prgtura hue ord iné vocat’.et Strategû,id eft,pr£torêeius prÏD cipênominat.Duæ finiplares phaJages duplaré phalange reddût hominura viii mil.cxcHjdecuriarü d xn. Sût g ordiné hune meros,id cft,parte appcllari velinf, (jd* modo cornu et alâ diximus nommari.Dug duplares phalanges quadruplaré phalange coaginétantjdecun'arû M xxin,hominû xvi M ccclxxxnn. Suntitaç in tota phalâge hue legione cornua duo,phal5ges hmplares quatuor,partes odo, cohortes miliari^ xvi,quingêtari^ xxxiijmanipuh Ixini.Cêtun’g cxxvin.Cétun'g quadruplâtes ccivi.Decurig duplaresd xn.DecuriæM xxiiu.Üptimusquifque præfedorû phalangû fimplarium in prima fimplari,hoc cft,in dextro cornu fta tuitur.'fecûdus virtute,in {ècûda,hoc eft in leuo cornu locatur,tterius cû iècûda inf leuam ponitut media verfus fcduia,quartus cum prima in dextra,hic ctiam media verfus lcdura.Quod cû prima amp;nbsp;quarta præfedos habeant,primû virtu quartû,lecunda autem S^ iertia. fecundum virtuteamp;^ tertiû,pares vtiq^ virtu te fuoru principum codant. Nam fi in quatuor magnitudinihus infunt propor tiones æquales,quod à prima quarta proueniar,magnitudine id ei efle æqua* le quod fit à fecunda amp;nbsp;certia,apertum in difeiphnis mathcmaticis eft.

tnnia igitur tx quarta fecunda et tertiam æquiparantrpartium quoqueprgfcdi ita ordinantur, vc primus virtute in Icuo prima: phalangis fimplaris ftatuatur. * Secundus in dextero fecundæ.Tertius in leuo tertiæ.Quartus in dextro quartæ. In fingulisetiam dccuriis quadruplaribus decuriones ita locâtur, vt primæ decu riæprinceps virtuteexcellât,quartæ iècundû virtutis locum obtineat, tertiæ ter tiû,fecundæquartû;itacnim virtute pares intra le codent,cum prima priraûSi quartü virtute habeat,^ecunda autéfecundum virtute et tcrtiû.lté cû in fingulis manipulis quatuor decimæ duplares côtincatur,hac eadé ratione vcl in his ipfis principes ordinemus,vt primg quadruplaris prgfedus in dextroponatur,K virtute cpteris fit prpdantior-Quartg leuû teneat cornu amp;nbsp;virtute lècûdus habeatur.

1 ertiæ in dextro côdituatur,et virtute fit tertius. Secûdæ in leuo locetur quar-tus,virtutis ratione .,Hanc eandem proportionem due comparationcm vel in joribus præfèduris feruabimus.

rond sjjbJ ur sj snpunoaj^auounoap ojrónrj pA ojwapy^p J3A onbuidojd 'xjsqH''' pond cpunipe 7g‘33uiuiojd tus^aojj ar ryi siurpjo onbonb snp turj^ ‘03uopn3yuo33jipiu lunpunoaj uin§nr uiBija 3A‘:y3}od uaij pBonb tunp.UEjrQ »opninpiu uinnpLU oSjsj ur Ejrajijuo? qEjajjE innjuaturïippc siuipmiuScLU 3jotu ?8 cuajnE snpuoj • lunuonnoap opjo jij ajdr ajoqoj lUEpjnino suo ou 3I3b Old JA ‘ 3JJ3 tunpuEiuiyrx3 3§ue|Bqd ur cuapr ‘jB^jaejd uj3joiJE3ijj3 tu3r3B‘3|oai suoijayod rj43j rnj ajapuod snrpBjS turu3 • :y3 uinndrjæjd njA ur 79 ‘uibj rjaniQA 33UIJO3 ui3§E{Eijd lunSni ujiu3 3Ofq-s3joijrj3d suejijiiu T3j ?g‘ïug sijsj 2B3S3JOiJUByæjd sraodjo? snqrjiA EjnjBU ;gt;g ja Bjr'jruonuo? ouiuuio 3jj3 soui rIjdo‘SI§UEjBqd lUnJErjn33p S33np3JodjA S3UOUn33Q’3E3]EA 3pJEj rjA TgSSjllU 3J3U3J snu3jEnb ‘ysjod riunj snu3jE3 ænb‘EUiijjr§uoj‘join3jq opo srjrqno Ejjnu jyEpj* tUSUrpnjIuSBtU lUnjUBjpop opo pE‘tUnnE3 JI3JlJ3Oip3lU^tUll3Uæ‘lUn3 iaop33EIAl ponbiuniuudo lunjnog-EjjEq jsojnqj xuBjEqd jnjiqEUijyriirxxEJ -rqnJ ?ö‘s.aii3J junqEdrmo EipEy ijEdiyao2)’irrAjx E4rqn3‘ä)uinb BrpE:y u 3oq‘junqEdn33o siurpnjiSuoj rAoxqrru rrir ej iqnj'iJEurpjo 3JJ33 ii‘3UE3|diuo3 rrrrxx S3uoun33p srSuEjEqd ujsjuojj snbEji Qin^y’3-ioqojut ujnpu3yij3j tjU3ip3j§SB ryoq iun3‘jnjEdtyuo2)’tjo3EJ3dtui jWBidssyoq ut tonp ui3§uE[Eqd luno^jnjEjusQ • orjEUt|33p iisq Jijjod snjjojy Huy pAsnjjojjx3p J3A Epnu surjtiu mEiju3nb3jj qo ja pspE ‘ snujtjnjsj uBjusp ópour lUEnb ‘jtStjjo? 3j3j snipje Ui3jipqnj de lUsjipB jsd xuEjeqd su3rjonb qj3 oiJBdiyuoQ’rusuoiJEjnuiiur Jrjjod 3j3dt33j ja Bjt iun.i3A ‘uisiorpnppE |unjE| ui nini tunSuof ut lunj sniupej iunjj3ntuA iu3ji]iiu 79 ‘snuiiStjjoo stSuEjEqd seid rjoJ ^tuaJtyqnj ui3jiyE J3d Bjt ÖbjBiBfjEnjsjui sntutppsi EioipjE snqtJoixEjxa ojnjy’jnjr^t otJBjusQ’uinuA snjEdtuuo2)*onp snjEjU3Q*jEdn33O jonjEnb bj iqnJsnjEUjpiootuoq i«E[q tf{Enj3jut ys xsjduj Etju3j3qjt(j‘sniU32Emnj -y jjUI lunj lunSuoj ut uinj Jusjjrp 3j jsjut tjBtujE snqinb srjjEnjsjut 3p ouy^J^L '

0000000000 nbsp;nbsp;0000000000 rt 0000000000 nbsp;nbsp;0000000000

□ . -c3 f O . 0000000000 oooooooooo^ 0000000000 oooooooooo (U Ë nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fg . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'»’.'PA

is , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g

pppppppppp S pppppppppp:^ pppppppppp 3 pppppppppp § ■

•o ppppppppppquot;^ pppppppppp g ppppppppppquot;« pppppppppp-^ -il PPPPPPPPPPeg PPPPPPPPPPÓi PPPPPPPPPP^ PPPPPPPPPP S ■ ö PPPPPPPPPPv^ PPPPPPPPPPÔ PPPPPPPPPPJi PPPPPPPPPPÓ ' ■

IN Y n 3V

DE INSTRVENDIS’ACIEBVS

re côftituens,ordinis incoluniitatem fcruabit.Tcrcmm item lugum Si quartum amp;nbsp;rcliqua deïnceps pro virtute inftituemus,vt qui deterior fit,iis fubindc pofteri-or collocetur.Macedonica phalanx inexpugnabilis et intoleranda hoftibus ha-tiracH genere fuo inftrudionis Si ordinis. Miles enim armatus vd in duobus jà phalâx, cubitishat quoties denfari imminensprselium poftulac.Sanflælôgitudoad eu sari/JtiM bitaxiiiijquorum duo manus aufèruntjrehqua xii proniinent.Italt;j fit vt iccun difuas fariHas fuper armatos iugi priorisproininentcs,ad decécubita habeant: tertii ad oâo,quarti ad lèx,quinti ad quatuor, lèxti ad duo. Ab his nulla item lànffaprimum luperatiugum.Quod cum perfingulosiugiprimi farilTæquin que aut lex proniincant, Ipccies formidolofa exiftat confèntancû eft.Miles item lirmus ac robuftus confiât quinque ièx^ farifiis obfeptus, Si tot tantisque ful-tus innixus^ facultatibus coinmilitonum . Quin etiam qui poft lextum pofîti fint iugum, Si G minus fariflis agunt, tarnen pondéré iui,corporis prominentes, augent vires totius phalangis Si facultatem,nec fugiendi vllam ducibùsSlt;:prae-ftitibusrelinquuntoccafionem , nonnulli haftam pofterions militis longiorera quam prioris fumiidcirco voluerunt,vt etiam qui in tertio et quarto iugoloca-n client,fpiculis fuis pari fronte hoftem poflent excipere.T.ergidux fuperordina nus fingulorum ordinum prudes peritu'.^ elfe debet, qui prouideat Si procuret fuperordi» quemadmodum milites ordinis totius verfent inter lele atque lugentiôô recede- Mràts. tes vel metUjVel aliqua alia caulà,prohibeat,amp;^ reftitui cogat in ojdinsrilt^tquc etiam cum conftipadum fit,compellat militem,cogatq^,fi.vfüscxtgitiin aiäum quam maxime adduci. Ita cnim fit vt vires amp;nbsp;robur phalanx accipiàt. Quas • ob res non modo in fronte, verum etiam intergo legionis principeiri amp;du-ccm aliquem ftatui neceflariumducimus. Hæc de decuriationç armatorum phalangis dixilTe fufficiat. Nunc de velite. Inftruet imperator fuum vclitem pro paratu ex confilio hoftium, modo in fronte, modo in dextra, modo in le-ua,nonnunquain etiam in tergo,videlicetquemadmodum res vftsç cxigit.Nos exempli gratia fie inftruimus.

TA Ecurias quoqp in ordine velitum ftatuemus M xxiiii, videlicet totidc quot phalanx continet armatorum : vt fub prima armatorum decuria, prima velitum ordinetur, Si fub lècundam lêcunda , Si deincepsfub fîngulis fingulae conftituantur,non tarnen ex xvi hominibüs hasinftituemus, fed ex viii, ita vt Mxxiiii decuriæ compleant hominum viii mil • cxcii. Nomina corum Si ordi nés ita accipe.Quatuor decurias velitû fyftafin,id eft,conftitutione vocamus,ho minuxxxiï.Duas côftitutiones pentecontarchia,lèmiceturiâ dixèrim,hominû Ixiiii.Duas femicenturias centuria,hominû cxxxviii.InclTe fingulis centuriis de bent fuperordinariiquinc^, Signifer, Tergidux,Tubicen,Minifter,Præco.Du-ascenturiasplilagiam àducentis velitibus, quafî velitariam, velexpeditariano- nurij^ minamus,hominum cclxvi. Duas velitarias xenagiam àmercenario milite, velut mercenariam dicimus, hominum d xii. Duas mercenarias fyftema, tahquam conftitutoriam appellamus, hominum Mxxiiii. Duas conftitutorias epixenagiam ccuadmercenariam,hominum ii mibxlviii» Duas admercenarias ftiphos,hominum iiii mii.xcvi.Duo ftiphoe epitagni^,vclut additam legionem,

dccu

H ecu ria rum M xxiiii, hominum vin mil. cxcii. la his quoque luperordinarios | viii ineflè lolitum eft,quorum iin Epixenagi,hoc eft,duces hue principes admet j cenariæ illius habentur, reliqui Syftematarchæ præficiunt principes feu prade- ' amp;i eius quam conftitutoriam incerpretamur.laculatores iàgittarii,et omnes qui ! aliquo teli genere vtantur,vtiles ad earn rem efle conftat, vt prælium exordian- i tur,hoftem prouoccnr,fêriant,faucicnt eminus,ct profternant.Fundantaciemj nbsp;nbsp;•

repellant cquitem,cogat àduerfârium procurfantem loco cedere,explorent,per-Itîftrcnt quæ loca ftjfpelt;fta,Iocçnt infidias: hi denique SC primum certamen lube j une, SC vnà cû cgteris pugnant:et quanquàm cæteri dcfîerunt,ipfî perlêucrantin | dimicatione-.omnino genus hoc mditum cam operam prgftet celeriorêagatç ; eminus,multa eificere poteft SC prseclara.

De Acie Equeftri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î

EQuitum iicies autores fuperiores,aut quadratas aut parte altéra longioi«, aut Rhomfti cunei vcgerentes fpcciem,tradiderc.Sed nemo lîiam ferèfatis expreffit Icntcntiam . Quamobrem nos deferiptione etiam figurarum, formas cxpiicabimus acicrum iplâs,quopoirint fàciliuspcrcipi. Aciebus ad Rhombifî-mi/itudinem formatis Theflalos primos vfos comperimus,qui plurimum cqui-tatu valueruntjïafoneCvt ferunt)autorc generis huiusacici,vtpotcad omnes vfus accommodations: équités enim conftituti in hac forma,vertere Icfe in quemuis prolpcâum poflunt.minimeç vel à tergo vd â latere capictur.Quippccum ptf-ftantiores Rhombi latera tencant,amp; principes angulos regant.Stat enim in p«

• ore angulo turmæ ipfius præfèdus, in dextro autem SC finiftro qui euftodes vo-cantur lateris,ftatuuntur»ln reliquo vero angulo ducem leu dudorcm tergHod ri lolitum cft.

./ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rhombus.

XXX

XX XXX XXXXXXX M

4 X X X X X X X X X 4 t CXXXXXXXXXXXC î f XXXXXXXXX I XXXXXXX

xxxxx

XXX

Ä

D fiufayéç

CVncatis Scythæ veuntur SC Thraces. Quinetiam Macedoncs vh funû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

dente rege Philippe .FfFicacius enim genus id arbitratum eft ,quàm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

dratuin : ob earn fcilicet rem, quod fuos principes circumpofitos habcat

DE I N S T I TV E N D I S A C I E ß V S.

frontecxiguaconftctjamp;^cquitandi vfum per quodlibet intcruallum facilcm præbcatregreflumamp; progreflüm celenorcm . Quippequod minus difficiles illos circuitus habcat, quos quadratæ acics fortiuntur. Quadratis aciebus Per-fæ amp;nbsp;Siculi ac picrique Græcorum vfi funt, exiftimantes ÔC ad compofîtionem Siadequitantium coitionéaccommodatius ; amp;nbsp;omninobocdifciplinf genus feruare multisin rebus praeftâtius. Nam 8^ inftrudio quoniâ per verfusac iuga ordinetur,occurritfaciîior,amp; principes in hoc vno formandi genere hofté vni-“^■^fi^ggrediuntur. ,

Phalanx Curuata.

X XXX

kkAkkAA

AAAkkkkkkkJi XXXXXXXXXXXXX

Optimf inter quadratas habentur quacduplici tam in longum g in ahum, numero conftent . Exempli gratia,viii in longum, quatuor in altum,aut x in Ion-gum,vin altum,qug numero parteakera longioresconfiftunt: figura autem feu forma quadræinftituuntur. Etenim longitudoequi à capite ad caudam refpe-du fuæ latitudinis plures eos habere debet qui per luga ordinétur,quàm ecs qui in verfus feporrigant. Nonnulli triplicem effe longitudinisnumcrum ad akitu dinis probant,felltcet ita arbitrantes fore,vt quadra forma cfficiatur.1 riplicem cnim propemodum logitudinem habere ad fuorum armorum latitudinem vi-demus. Quaproptcr cum nouem in fronte ftatuapt,tres in latum componunt. Haud cnim fieri poteft, vt equituni mukitudo poflerioru eandem præftet vti-litatcm,quam in pedeftribus copiis,vbi fcilicet pone renitentes,primorem continent akitudinem.Equitum nanque omnium numerus corpus pódul^ vnum confiftit.ltaque fit vt fi pofteriores prioribusiundi renitantur,nihilfuoimpul* fl proficiant. Immo vnà cum aliis labantur, amp;nbsp;perturbatis ordinibus grauius fuocrrorc quam virtute hoftium verlcntur neceffc fit.Quamobrcm ita cuenir, ytquotiesequeftris longitudinis numerus æque amp;nbsp;akitudinis conftet,numerus ipfe quadratus fit. Forma autem akitudinis parte altera logior. Aft quoties tur-mæ forma quadrata eft,ècontrario euenit,vt equitum numerus parte altera Ion gior exiftat.

«4. nbsp;nbsp;-i'' ' AEtl AN VS.

U

-::i 1'7 Phalanx Quadrata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.:oii

/ oo k-A A. A i{ A. k A. A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tjf

.-.^.' .o 'xxxxxxxxxx

' nbsp;nbsp;nbsp;• ' nbsp;nbsp;nbsp;' 'O * f, i.-^ ii A'A'A A A A A A^A lt;nbsp;•-■

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'. r; (xi f 1. X ’X X X X Ä X X X X quot;nbsp;;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ . ;

J . 'gt;5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! q^hTHipoX X^ A\A^A A A A A- X gt;nbsp;•• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ;?ji

RHoriibï formatn omnium maxime neceflariam veniflè in vfum creditur,

CO qudJ præ cæteris omnibus conftituto prxfcéèo turmæ,équités qui in la-teribusordinatur,nô cxequo fuo illi præfedo iugent,lêditafubiiciantur,vteo rum capita iuxta armosequi præfèdi apponantur. Interuallis^ inter fefeiuftis équités turn dextri,tum leui, turn etiam pofteriores difccrnâtur ne frequétiatur bct ordiné ,cû equi inimitiores in ^ximosfibi cquos couerfi calcitrét,amp; militi-bus vulnera infligant. Autores auté huiiis generis aut ira difponût,vt équités,8^ vcrfent8^iugent:aut ica. vt verrentquidcm,fed no iugent; autita vtiugcntfcd non verlent. Qjiæ fingula qusmadmôdum fe habcant dicam . Qui Rhombos (îmul amp;nbsp;verfare 8i iu^are voluerunt, medium Si maximum iugum turmæ,nu-mero impari ftatuunt: vfrXLautxiii,aütxv,cui ex parte vtraque,prioreinquani pofteriore^ adiungûtbiiiario primis ilf's paùciores: verbi gratia, fi maximutn illud iugum equitibus conRetxv,addita iugà vtrinque dénis aut ternis conipo nunt,amp; quaeitem poQhTC vtrinqueadiungunt,denisfingu'îfquc conficiufif, atque ïta binario fubinde paùciores adiiciunt dum finguîi relinquantur, totaç turmàcqunîbuscônfumeturcxiii. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j.

' Rhombusqui vcrfatamp;iugat.:। gt;

XXX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-.u::

■ XXXXX

U- U.J . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXXXXXX

-rraoulbù, .ln:„:

-au:, nrrp.,,:.

■runv ;pl.. ...., z,r|,,, XXXXXXXXXXXXX .. .y.,... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k kkkkkkkkkk .

Hb;:. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'kkkkkkkkk ■

,-ia-.P3 J, „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kkkkkkk

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■■ kkkkk

■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'■ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- kkk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

' ...... -

RHonibum duniliatum amp;nbsp;iam transformatum in tnqucfriini ,Cûncum f;u roftru m voca quot;nus. Qtuprcpter cunei quoque fo^nia perinde cxplicata iameft-quoi aciei genus cum fuum mediumexicosinacutûhabeacccinotuni alMen facile quorfum vcbt lorriatur,expedite admo.ium vel f molcm poUcrioreni fua cum fronce circumagit,amp; celericerpoceff inimucari.

DE INSTRVENDIS ACIEBVS

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cuneus qui ver fat iugat vel rodium

X

AA A ' AAAAA A A A A A A A AAAAAAAAA AAAAAAAAAAA

\ Lii ita. inftruxcre , vt équités qui rhombû coficerent,neque verfarent neç -^lugarent. Ita enim Si conuerfîones amp;nbsp;tranfitiones equitum pofle facilius fi cnexiftiniaruntjCum non ante,non ponè,non à latere quicquâimpediret. Statuant primum prgfèdum turmæ,mox ad eius vtrunque Jatus adiungunt fingu los îoco iubmifliore, vt quod didu iam eft, capita iundorû equoru iuxta armos præpofiti equi ordinentur.Et primus ordo qui duo latera rhombi contineat nu niero impari, xi equitibuscôftet,præfeâo medio cóftituto,quinis autéin vtra^ partem fuppofîtis. Deinde f iugi principem poft turmæ totius præfedura col -locant.Tum in eiuspartem vtramque fimili ratione quaternos fubnciunt,vt to tus fecundi ordinis numerus nouenarius fit binario minor priore:amp; qu aft duo æquidiftantia latera duobus illis rhombi lateribus primis conftituantur . IVcx tertium feptenario defcribût, atque ira fubin lt;Jebinario diminuenres,in vnum vfguc deue niant.Et h^c turma equitibus coftat xxxvi, iiocgenere Polybius vti£ur,fed numero bo ®inunj Ixiiii, forma literæ deorfum in-uerfæv.

CVntqugexverfantibusquidem ,{èdnon

D præterea ex iugantibus conftent, quæ ad / A Iz V huncmodum conftituuntur. Verfu aliquot

equitibusinftituto , quorum primus præfe-

dus fit turmæ,vitimus autem tergidudor,in nbsp;nbsp;nbsp;Ir ' Zr N Æ

ciuslatusvtrumqueverfus alios numero ho- IT V minu vnitateminores difponens,quaeques nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y V y

P interieâa interualla diftat ab eqte. Quod fiin primo decem fint équités, vterque appofifus nouenis cóftabit,8ó tertii odo Dis,at(jita numerus fubindedecrelcet, dum in vnum dcueniat ; fieenim fiera poteft, vt équités inter fe verfent quidem,fed non iugent. Vtile genus quoque id difponendi eft ad declinationes, quas agi in vtrumiibet latus folitum eft.

AE LI AN VS

Vocatur ante qug ad dextra fit in haftâ dech’natio, quae aute ad leua in habend Turma ex verfantibus.

Praefedus.

Tergidudor.

Atfiturma exiugantibus

quidem,lednoncx verfan-

tibus confiftere debeat, inhunc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AAA

modumdi(pones,mediû8Cma- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A A A A

ximuni iugû numero conftitues nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A A A A A

impari. Csetera autem fubinde Turma ex A A A A A A iugantibus per media interualla adiunges, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X X X X X X X

quemadmodumin fuperioretur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A A A A A A

ma propofui,atque ita efficietur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A A A A A

vt turma ex iugantibus tantum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X X X X

confiftat. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AAA

A A

...

'^Vrrnas vario modo vt etiam leue armaturam ftatuimus:autenim antepba langem, aut in latere,aut poft leuem armatura: led nos defcribedi exempli gratia poft leuem locauimus.Et primaequitibusconftet lxini,cuiusprimumiu gum équités compleant xv, lecundum xiii,tertium xi,amp; reliqua fubinde bina-rio vfquc in vnum decrefcant. Signum isferetquiin lècundoiugoàleuaprinci xcVI pi iugi aftat.Omnes turmæ numero Ixiiii ftatuétur,équitésiiÜ miliafcxvi.Duæ turmæ Epilarchiam,hoceft, turmam duplare conftituunt,equitû cxxviü.Do^ duplares Tarentinam reddunt,equitum cclvi.Dug Tarentinæ magifteriû,eqiii-tum dxii. Duo magifteria Ephipparebiâ duplaremagifteriû, equitû M xxiin. Duplicatum duplaremagifteriû telos,equitum ii mil.xlviii-Duplicatura telos epitagma,id eft,fummam ordinis fiue agminis facit,equitum nïi mil.xcvi.Ex-plicatæ iam funt variæ lèntentiæ veterum,quemadmodum turmæ inftruantur, fèd quoniâ in bis magna differentia eflè coftat, non fine deledu vti debemuSjfed quotidianis exercitiis fæpius experiri genera inftruendi fingula. Itaque fecurc in

VCinOlRVClNUO A L I Ë D V b.

pnliisquod facilius cómodius^ probctur, admntere ofFicium ed. Quid enini ftultiusquàm cum ininimis de rebus hommes dilu^^nter mquirant,ambigant, I^erfcrutcnturjde his tam amphs, tam ne ce bar lis non anté pericuJum Facere ac-curariflime velint,quàm certamina fubeant.Quod tameri genus tuim^ proba-» Uerisjid h’cet augere numero hominum èc minuere.

r\Ecurruumamp;elephanrorum inßnutione quanqnàm vfu.coru raruscff,’ tarnen doélrinægratia plemor]s,exponam nomma quibusojtores fupe-'

boresvfoscomperio.Duos currus zygarchiamjd eft,parjkrn vocanvDuas pa riIesconiugati’onem.Duas comugationcs epifyzygarchiam,duplaremccniu-gationé.DuasdupIares,harmatarchiam,currulem.Duplicata currulem,ffcrnu. ■Duplicatum cornUiphalangem.Pluribus vti phalangibus curruum lïcetjvua-^ulisiildemquæmodocxpofui Curribusautem ipfîsautexpediteautfalcatg vloscompcrimus. In ordmeelephantorum qui vni prætft clephanto, zoarchus abanimalis præleflura vocatuseft ; qui duobusimperat, 3 berarcbusà fera, ^uafiferanus,amp;^ conb tutio talis Tberarcbia,fcraria.Qui quatuor dominatur, 9*therarchus,duplarisferarius : hæc conftitutioepitherarchia , duplaris feraria.Qui odopræl^edus eft,ilarcha,hoccft,turmæprinceps,amp; ccflitutio iGa *hrchia,turmæpræfedura.Qui fèxdecim præeG,elcphantarcha,id eftxlephan-toruni præfeâus:8^ conftitutïoelcphanrarchia.piæftduraelephantorum : qui tngintaduobusimpat,fcratarcha,id eft,cornu prpfedus: Sgt;C côftiturio,ceratar-fhia,cornu præfedura. Quod autem ex ixnïx confiât,id pbalangem vocamus dcphantorum,cuius præfeduc-f Elepbantarcha vocatus eft.

^Enera perfedarum copiarum,ôd nomina conflitutionum ordinum ex-'^ercitus omnia in hune modum notata animaduertinms, vocabula de cæ-teroquæin præccptis verfantur explicaflè vtile cfl;vciam piidem nnlites quid lt;Jiiod^ fignificet certiores facile quæ per aciem imperantur intelligeic poflint Sffacere.Eflquod declinatioappelletur,cuius duplex eftgenusiautenim inha ftam,autin fcutum.lmmutationem item dicimus,amp; conucrfloncm,amp;f rtueih-onem,8i inflexionem. Ad hgc verfarc,iugare,reddere in arrtdum,euoluere,du plicare.Addoindudioncm,dcxtram dedudionemjeuam dedudionem.Phalaii geni tranfuerfam,phalangem arreda,phalâgcm obliquâ.Intercalationcm.pig-polît]oné,impoGtioncm,luppofitioné,poflpofitionem,appoGtioné.Quid quodlt; libetcoiGGgniGcetbrcuiterexponâ.Necignoro non apud omnés autores præ-ceptaeifdéeflc nominibus tradica. Dedinatio efl mono militum fingulorum, cunivelinhaflam,hoceft, dextiorfum fefcçonuertun^vel m feutum ,hoc tfl, GniftrorGim. Quodcômodèagiturquoties hoflesexifluntà latere cornu, vtitj mhuftun , fuperandiautaduerGitinerisgraria, autob aliqué vfum alium,quéadmodum Gngulisin rebus oflendam.Duplicata autem declinatio partem verluseandeir, ora militis in hoflilem à tergo conatum transfert.Quæ res immutatio dicitur,

velin haftam,vel in feutum fieriï'oiita efl. “

y iii

AE L 1 A N V S

d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima ftatio ante declinationem.^

•T3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima deciinatio.

P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SecundadechnatJoqugamp;IrarautatiodicKur.

'FAIfcrimen dupleyrjotaturimmutationis : auten/m abhoftibus,autJDho--^—^ftesimmutwftir-Quamobrem immutationem ita dtfiniunt,vt prionsa-fpcdus tranfl.xio (it in afpedum pofteriorcm.hoc eft, tergi aut ècontrario.lni-mutatio ipwrab bofte,bis in haftam milite déclinante cfficitur.In boftcrn au tcm,bi’’'J^djnante in fcutum fieri aflblet. Conuerfîo eft cum denfatiscopiisper aftitt^n fubftitem^ tot um phalangis corpus tanquam hominem vDum velin haPi vertimus vel in fcutum, ita vt circa primû decurionem velut centrûom-jgt;s circûagantur, atlt;ÿ ita locum priorem immutent vt afpedum dextium acd plant,fingulis fubftitibs aftitibus loca (eruantibusjfuo hoc modo.

Difcrimcn.

Prima ftatio aciei

d d d d d d QQ.Q. Q.QQ. QQ.Q.

Q.QQ.

d ddddd d

d d d d d d d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ,

d d d d d d d

quot;O Fuerfio eft conuerfîonis reftitutio in cundem locum,quem ante copiæ^^^ iàinftrult;ftjoneobtjnebant,quàm conuerfio fieret, inflexio eft militum ex duabus conuerfionibus motio,ita vt locum accipiant pofteriorero.

dddddddd quot;yrvyr dddddddd ArSy ddddddd d

■CT)!)

dddddddd ’ö'ö'ö d d d d d d d d dddddddd quot;ÔT)!)

DEflexio eft militû ex tribus conuerfionibus motio,ita vt fi ad haftam agan tur, tranfeant in leuum afpedumtfi ad fcutum,in dextrum.

DE I N S T R V E N D I S ACIEBVS. «r»

Prima conuerEo in fcutum. -a

-Ö

•lunpa^B uinnaj 3ip

-paj 3nb tUB|}cq ui lajij quot;x» -xJ

►jtug oijwnuoj rujaj;

PPPPPPTT'I^^*^^^

Conuerfîo in hafta •npadjB njjxap aippaj 3n5 njn^j ui oyjanuoo Biuaæ

VPrfare,eft fingulos fua in decuria è dircdo dccunoni SC rergiduâori con Vw-pre ftareæqua inter fèfe conferuantes mterualJa lugare eft fingulos fua in de-curia è direâo fiio aftiti ftare,feruantesfinn'Ji modo interualla.iugat ergo præ- Jugart ^«•^0 primæ decuriæ omnes decuriarum præfedi. Subftiti veio primi præftdi ^ubftitiscæterorum omnium principum,ac dcincepsad hune modum. Redde- ffjjerehi ’■cinarreâum,eft militis ora ad primum afpeâûfeltituere. Verbi gratia,fi mi- arreâunt ^«aduerfus hoftesconftitutusimperetur declinare in haftam, deinde præcipi-aturin arredû reftitui,rurfus in hofté conuerti,aduerfùm^ ftarc oporiebit.Euo lutionûduofunt genera,alterû per decurias akerû per luga. Vtrun^ in tres dige fiturfpccies,Macedonica,Laconicam,Choreum,quæSC Peifica SCCretenfisno ïuinatur.Macedonicaeft,quæ primorem phalangis locum commutât, amp;nbsp;fron-temintergum afpedum^ pofteriorem tradücit. Laconica eft,quæ Iqçû phalan gispofteriorem commutat,amp;^ pari ratione relido primore afpedu fumit pofte-norem,tergûç efticit fronté.Perfica illa quam amp;nbsp;Cretenfem SC Choreû diximus nuncupari,locum eundem feruatphalangis, militibusfinguliscommutantibus ftialocaj’ta vt præfedus decuriæ locum tergidudoris accipiat,Sô tergidudor vi-ccm prüftet decurionis,frons^ ex tergo afpedui pofteriori reddatur.EuoIutio-nes per luga fieri folent quoties cornua transfcrri ad intercifa fîue leduras, intercifaadcornua meliuseft,vt medig copiarum partes corroboreturjô^ aut de xtrg P leuas,aut leu£ p dextras reddantur validiores. Qui ne p maiores exercitus partes ficiât euolutioncs,cauent, hofte propinquo, per minoresordines cas (ècu rius faciunt.Quemadmodû auté euolui oporteat,dicâ.EuoIutio per verfum,quæ aoméà Macedone accipit,fieri folet,cu decurio locû immutat,8^ poftpefiti cm- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

nesconuerfi de hafta fequuntur, interuallis^iifdé leruatis,confiftunt per ordi-ne. Genus laconicum agitur, cû decurio immutatus de hafta vniueriam decu-riam transfert,amp;f locum fibi parem ahû accipit, SC reliqui omnes fedantes redo feconftituunt ordine 8^ aptât, autcum tergidudor immutatur . Primus autem fubfiftens conuerfus de hafta ante tergidudorem fe collocat, cæteri^ omnes lè-âantes,alter feie præ altero ponit, donee prgfcdus decuriæ primus cóftituantur.

Choreus - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• •

ïtfo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AELlA NV s '

Choreus ita fit vt decurio de hafia luutatus decùrja antecedat, 8^ cæteri om-lics (equ3ntur,duni ipfe præfedus locum tergidudoris accjpiat, 8é tergiduflor pr^fcdi.Ita per decurias cuolui fohtum eft. Quoeodem more per juga quoquc euoluimus,quotïesper ordinem cuoluendum fit,vt quihbet ordo aut locum fer-uans cüdcm euolu3t,aut dextrorfum finiftrorfumve tranfeat-Nihiloenimfccus quàm modo retuh'mus agi oportebit. Duplïcandi duo func genera: Autenim penuga,aut per altum duplicamus. Vcrunque vel numero fit,vel Joco.Numero duphcabnur longitudojfi quæ Mxxnn militibus confiât,MM xlvnireddatur, inlèrtisex fubfijtibusaltitudïnisin nnlitum interuaJla eodequem lógitudooccupât Joco;quod facfmus quotfes denfare longitud/nem placet.At vbi reftitue-re placuK, euoluere fua in loca lubemus eos quos inlèruimuslongitudini. Sed funt qui genus hoc duphcandi improbent,prælêrtim hofiepropinquo,expedi-tascp copias atq^ eriam équités cornibus iungi, itaque fpcciem dari duplicauo-nisiine duplicandi acceflione celeant.Duplicandacfi longitudojquotiesautfuquot; perare cornu hofiium volumus,aut ne noftru fuperetur,cauemus. Alritudineni duplicare folemus, vel addita fecunda decuria primæ,ita vt iêcundæ præfedus pone primæ præfedum proximuscolloceturjfecunduslecundæ,quartus primas confiituatur,8^ tertius iècundæ,ièxtus primæ ordincturjac deinceps ad hue mo dum , vttüta fecunda decuria prim^ infëraturamp;qiiarta fimili rationeinteiti-am:et omnés numero paresdecuriæ in impares,vel his eifdem dccuriis paribus per euolurionem adiundis tergoimparium.A.ut igitur ira duplicandaeft alti* tudo,aut numero eodem feruato,milites fefelôgius porrigent,quatenus luæ ver fjm amp;nbsp;fpacium altitudinisduplicent: cum autem refiitui oportuerit,autmtcr-iedos adiûdôsve tergo milices illos in fuas decurias reuocabimus,aut fpaciaco-artabimusquæc^ interuallo auximuslaxiore.

T Ran fuel fa cfi phalanx,quælongitudine muifo produdiorc confiât quaffl alfitudine.Arreda cfi,quæ per cornu progreditur,longe produdiorealniu dine confians quàm longitudinc, omnino^ pluslongitudinis quàm altitudinis habeatæblongû id confiieuimus nominare. Ariedum verôèdiredo,quodplus ahitudinisquàm longitudinis habeat; quo circa phalangcm quoque interpK-tari licet his eifdem nominibus.Obliqua cfi,qug alterû cornu quod Jibueritpro-pinquum obiieiens hofiibus,eoç decertans,a'terijm ièmotius teneai manésag-J^rediendi oppoitunitatem.Intercalatio cfi,cum interuallis præpofiti militisifl' ferimus per diredum aliquosex his quos pofiponi placuerat.Prppofitioefi,cnW vel ex vtraque parte aciei,vel ex altéra tantum,fronti proponimus aliquosratione auxilii.Impofitio eficum leuem armaturam interuallis alternatimphalan-gis totius inlerimus«Pofipofitio feu fubiediotfi,cum leuem armaturaphalan-gï incuruæ pofiponimus,ita vt forma omnium copiarum portæ triplicis Ipeci-cm pra:ferat.

Ç? Equitur vt quemadmodum ordines conuertiex fuo loco fiip^ infirufiioni ^refiitui debcnt,düceamus.Cum itaque ordines conuerti in hafiam afluefeere Vülumus,præcipitur decuriam dextri extremi quiefcereicætcrasomncsperlingulas declinare in hafiam, dextrorfumœ procedere, tureddere in arredum:de-

-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;--- inde

DEINSTRVENDIS ACIEBVS ’

indeiuga poftenora colhgere, at^ ita denlàto milite conuerti in haftam. Quo tóofireftitui fuum locum placuent, iubebimur immutarïad fcutum,hoceft, in locum vergcre auerfum,tuni ordïncm totu reuerti,hoc eft, quéadmo dum milite obdenfàto conuerfus fpeélauit dextrorfum,ita totum trasfern in locum vnde conuerti inceperat.Mox decuriones quïefcant,reliqui procédant per luga.Deinde immutétur vt vergant quorfum principio fpedabant,tum decu-riadextri extremi quiefcat.Hgc cnim fuum iam obtinet locum, reliquæomneSj^ ad fcutum déclinent,proce^entes reftituantur.Ad poftremum furfum prgci-pitur.Ita^ fuum quifque recipit locum amp;nbsp;icruat. At fi conuertere ordinem ad fcutumvelimus,præcipitur decuriam leui extrcmi quie(cere:b^c enim luaiam HabetpoGtionem,reliquosomnes declinate in lcutufn,finiftror{um^procedere, turn reddere in arredum : Deinde iuga pofteriora colligere,mox ad fcutum con ucrtijVtiam adum fit quod voluerimus,hincfi refiituere placet,non fecus quam illosin haftam conuerfos reftituemus: quippe qui lurfus quemlt;^ in baftam im wutaripræcipiamus, deinde ordinem reuerti,mox decuriones quiefccre,amp; reli-quosomnes ^cedere per iuga, turn immutari,pofl:modu decuriam leui extremi 3uiefcere,vtpotefuum iâ locum obtinentem:reliquas déclinantes in hafiam pro cedere,dum lufta recipiant interualla:ad poftremum reddere in arredu, atç^ ita omnesfuum locum recipient.Si ante infledere ad haftam placuerit,duas fimul conuerfiones ordinis faciemus.Itac^ efficietur,vt decuriones à profpedu aduer-foinauerfum per ordinis immutationem trâfeant.At cum reftituere volumus, præcipitur item ad haftâ infledere,hoc eft, duas item conuerfiones ibidê ordi-nibusdare.Ira enim fit,vt eôdem Ipedent decuriones,quorfum principio cofti-tutifpedabat,antequam vlla inflexio fieret.Hæc cu fecerimus,decuriones quie-fcerepræcipiemus,reliquosimmutatosiuga relaxare pofteriora,tu rurfus muta ri,amp; ordinis poftremam decuriam dextram quiefeere. lam enim hæc fuu in locum reftituta eft,reliquos déclinantes in fcutum,proccdcre,amp; fuis interuallis re-ftitui,mox reddere in arredum . Itaque ordines primum fuum^ locum recipient.Sed fi infledere ad Icutum velimus,prgceptis vtemur contrariis, hoc eft, bis mfledi in Icutum:quo fado,reftitutione agemus, quod ex bis quæ modo expo-fui apertum iam eft. Deflexio agitur,cum ordinem ter parte verfus eandem co-uertimus,hoc eft,aut in haftam, aut in fcutum : facit porro inflexio in haftam, vt milituora transferantur à parteprimoread pofteriorem.Deflexio autem facit,vt à primore vel ad leuam dcueniatvel ad dextrâ’.nam fi ad hafta defleditur, inleua transfertur:fi ad fcutfi,in dextra- Si phalangem défari cornu verfus dc-xtrum placuerit,præcipicmusdecuriam cornu dextri quiefeere, reliquas autem declinari in hafta,atc^ in dextram colligere,tum reddere in arredum,amp;; iuga po fteriora colligere. CÛ ante reftituere libet, quiefeere decuriones,reliquos immu-tari,amp;iuoa relaxare pofteriora.Deinde rurfus mutari mox decuriam cornu dextri quiefcere.I am enim reflitutu in dextroeft:rcliqui ad feutu déclinantes fuos duces fequantur,8^ primis interuallis receptis reddât in arredu. Siautem cornu verfus finiftru denfari phalangem libuerit,pr^ceptis ecotrario vtemur.Mcdiani item phalangem fi denfari placuerit,præcipienms d.extra duplgrem pbalangçnî

I

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AE LI AN vs

declinare ad Eutumjeuam ad haftam, turn procedere media verfuspbalagcni, mox omnes reddere in arredum,iugaque pofteriora colJigerc. At G phalangen^ pnmis inftituere locis velimus,pr£ecjpitur immutari, Si per iuga procedere,ex-cepto primo; turn omnes rurfus mutari, Si dcxtram duplarem phalagem dech-nare in iïaftam,Ieuam autem in fcutn:mox fedari fuos dudores,donee aa pn-raa deueniat interualJa. Deinde redderein arredum. Sed quotiesimmutatur,fi per denlationem agitur,ereda teneri Ipicula omnia,neimpediant,conueDit.Ijs eifdem exercitiisac præccptis Jeuis quolt;^ armatiy^ infiituendacrudienda^ eft-Sunt certe præccpta hæc Immutationû,Conuerfionum,Inflcxionum,Eucluno num,amp; Reditutionû vdlia. ad fubitos hoftium fuperuentus,quos vel à latere vcl à frote intulennt.Macedonicam euolutionem Macedonesinuemfleproditueft. Laconicamad Lacedæmonios referunt audores, quocircaita nuncupari ine-ruerunt.Phibppum tame qui Macedonum imperiû auxit, Si Græcis apud Che roneam profligatis,Græciæimperauit,aceius fibum Alexandru,qui breuiAfi am in fuam ditionem redegit, Macedonica neglexifle euolutionem legiinus,vt mil (umma vcendi neceflitas cogeret,nunquam vterentur.Laconicævfu vtrun-que aduerfarios dcuicilTe ferunt.Datur enim Macedonicæ vitio,quôd bofte repente à tergo {uperueniente,non fine magna turbatione ageretur.Nani cum po fteriores conuerterent fefe in locum pnorem, Si rem haudquaquàm fugg dini' nnlem facerent,hoftes audacioresreddebantur: Si iâ. milites qui itaeuoluiflènt, decerrere ac pfequi poterat.Laconica certe è cotrario agit.Vbi enim duces vna cum fequête milite verterût lèlè obuios in hofté àtergo fuperuenienté, terroreffl inferre nimiru poflunt Si turbatione. Sed afluefàciendæ funt copi^,tâpedeftreS) g equeftres,partim voce,partim fignis,qug vifu pcipi valeant,vt ré apte acopot tune,quam quifq^ exigat vfus,poirint expedire.Nonnulla etiâ tuba præcipicon uenit. J ta enim plenius omnia miniftrabuntur.Certiora funt ea quæ voceindi-cantur,nifi quid lit impedimento Sed trâquilbora,quæ fignis mâdentur, videlicet cum res nulla eft quæ obftet atque obfcuret. Vox autem percipi interdû non poteft, aut ^pter armoru fonitum, aut propter equoru tranfitum Si hinDitu,aut propter impedimentorum tumultum. Si totiusmultitudinis ftrepitum . Signa quoque multis rationibus obbterarj poflunt ac euanefeere, nâ Si eraITitudine ae ris,8^ puluere excito,amp;^ bymbre,8«f lobs fplêdore oppofito. Ad hæc locorum in-æqualitate Si frequentia arborum . Adde quôd interdum fieri non poteft, vt fi-• gnum ad vnumquemque vfum præparemus,cum longe plura poflint occurre-coHati ft- îc ,quàm quibus afluefadi fint milites . Nouis autem rebus quid nam confueti mul omnU fîgni afferatur.Non tamenfconcidi ita poteft,vt prgeeptum fimul Si vocisSi lî* foi/“quot;* gni incertum Gt.

De itineribus.

NVnc de itineribus dicam,fî ante quot modis expediri folet iter, diffiniam.

Itinerum aliud arre(ftaindu(ftioeft,abud dedult;ftio,aut dextra,autleiia:amp; aut finipbei,aut dupbci latere,aut trjpbci,aut quadrupliciagminis procedetur. Simplici,cu ex parte vna aduerfànû aggrefliirum fufpicamur; dupbci,cû ex du abus:tripbci,cû ex tribus; quadruplici, cum vndique. Vnde fit vt iter aut fim-plici

D E I N s T R V E N P î s A C I E B V S. tsy plici phalange agatur,'aut duplici,aut jnplicgt;,aüt quadruphci. Af reda înduâ:io cftjCÛordo ordinem fequuur. Verbi gratia,cum vel Xenagia pr^cedête rdiquæ fequutur xenagiæ,vel quadrupUre'Hecuriani reliqûæ ordinatim fedantur.Itém ^ueagitur per cornu altitudincdorigc produdiore quàm longitudine: ncc plu-nbus quàm duabus decuriisjhoiiiiîiibus denis coAipofitis,cóftet ordo. Huic op-ponitur genus aciei quod Coql'embolumjquafî róftfurii cauû nominamus;quod Jtainftruitur,vt duplcatæphalâfigîs præcedehtia'cor'nua inter le diftent,{êquen tiaiungantur,ad formam litcraé V,fîcut defctipt'ióóftendit.Qug vt pnmos difie öosjita iundos inter fe habet vUirtJos-Cum êbirn arfeéîa ilia indudio medium aduerfariorum petat,habet id caiiüln roftrurn ih momptu,vt foluta coniundi-oneextremorum impctura copiarüm primajrürofruftretur,latera^ inuadàt ar-Kdæindudionisinimici.Quin ctiam triplent phalanx obiici huiceidem gene-hitapoteft,vt vna altcnus cornu impugnet,feçunda reliquum cornu aggredi-atur,media Si. tertia impetum maneat amp;nbsp;confliélum, ,. , t r • ‘

Ji: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.’!iî. - 5' ■ nîîJ

rr’PiP i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' •

P’P’PiPPjP . «i’

’ • rrn.-? r EP P P P P - oj .'i-j-uinr •gt; O- P P PP PiP ■' HHf * ■

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;..nPiP P P P P b:-.

•;uu:zgt;-r. / PP PP P P H -^5

. Hut ; P P t'U- PP b ’■

'X3 quot;O

PU

pXEduclioeftjCum phalanx fuösducéSjhoccft, decurionesautpartedextera •^habet deducentes,quædextradedudio dicitur:autIeua,qu£EdcdudioIeua nuncupatur:non item perdecuriam, fed per iugaambulans,cornu præpofîto Si latere inftruda,aut duplici,aut triplici,aut etiam quadruplici prout hoftem cxiftimet aggreffurum. Sed quafî vtraque phalangispars fuo latere conflidum ineatprimum,ita deferibatur, vt logitudinem triplicem quàm altitudiné habe-? at.Fronscnim x,altitudo tribus côftat hominibus.Quamobrem miles no tan* tu ex diredo,verum etiam ex latere aggreflus, conflidum turn excipere tum io-ferre, nimirum per exercitationem debet condifeere.

. -'ÄE L I A N V S

quot;OHalanx quæ antiftomus, à duph'ci frontis fcu ons obicäu,quafi occcps cata eft, na inftruitur vt incdii tergis inter fefe oppofitis cóftent,extrcini

fcm confligant cum aducrfariis.PcrunJis hæc pcdeftnbus copnscft,cum fus largam hoftium equeftrcm copiadimicant: meliusenim rcfiftunt circuDUcn tionifSé multiplici equituminuafioni. Valet hoc mftruendi genus potiflirou^ contra barbaros,qui loca Hiftro amni vicina incolüt: quos amphippos cogn^ minant,à mutationc equoru; ex ahis enim equis in alios tranlilirc confueucrunt* Equeftres,quæ opponuntur copiæ,forma confiantes quadrata, in ordinesduos parte altera longiores,pro vfus ncccfTitatc diuifæ funt,vt totidem membrispl’^' langis peditum bipartite obiiciantur.

PHalanx ampbiflomus, nomen à duplici fronte fiue orc in lateribus inftitu’ to acceperat,ita vt latcriceps quaedam Sgt;C anceps poflet nominari.Similis fu periori occipiti cfl,practcrquam quod illa fuis extremis deccrtat,hæc fuis laten' busdimicat. Cachera veró quæ de luperiorc expofui, huic quoque conueniunt; omnia haflis lôgioribus, tam hæcquàm fiiperior illa pugnat,morc Alanoruni 8d Sauromatarum . Spedat decuriarum dimidium in partem priorcm, reliqui conuerfî funt in pofleriorc, iu vt dimidiati milites oppofîtis inter le tergis ptx-lientur fronte duplici,altera priorc,quam decunoncs conHciantialtera poften-ore,quam tergiduélores; cum ctiam induplarem phalangcm copiæ diuidipof-luntjVt frons prior altera conflituatur phalange,poftcrior altera conflet.

■pHalanx duplans antiftomus,hoccft,occeps nuncupatur,qup fuos duces no X extra per dcdudiones, {èd intus aduerfos inter ie pofîtos habeat: tergi au-tem duftores extra videlicet in dextram leuamque dedudionem diftindos.For-mahæc inftrui folet,quoties aduerfarii équités forma roftri aggrediutur. Cum cnim roftrum exeat in mucroneni,ducésç lèquétes de latere habeat, tentantefç frontem copiarum pedeftrium rumpere,ne id eueniat duces pcditum in medio ftant,vt impetum adueriariorum vel impediat, vel re infeda faciant præterirc. Quienim roftro inftrudi aggrediuntur,ea fpe funt, vt medios aciei piofiigant otnnes^ turbét copias.Quod cum principes copiarum pedeftrium intelligant, vtra^ex parte fcfeveluti murum conftituunt,8d paulo inter fc d]ftantes,verge-tefij ad locum penitiorem,impetum irritu reddunt aduerfarioru. Genus id in-ftruendiequeftre quod roftru dicimus,Philippum regem JVJacedonû inueniflc fcribitur. Præponcre ille Hrenuos omnes foiebat, vt eorum virtute miles quclt;ÿ dctcnorcótineretur,opus^ vnà cüpræftantioribusprolèqueretur,more fpiculi autenl]s,cuiusacie pro fua foliditate fuo^ acumine facile tranfadigente,reliquu ctiam ferrum quanquam hebes,non fineefficacia penetraret.

, a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Phalanx duplaris occeps.

r.....

3L ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

PHalanxduplaris'Periftomus feu Amphiftomus,id eft,Iatericcps fiuc anccps ilia eft,cuius partes per dedudionem cornu pr^pofito oblique procédant, amp;nbsp;dextrahabeat prpefedos amp;leuatergidudores intus. Cum enimaducrfa acies quadra diuidat fe in duo obliqua cornua,dextrum amp;nbsp;finiftru, cupies aciem ho-ftium fitnile circûuçnire,hac de caufà, qui circûuentum fîbi vident imminente, quot;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;induplicc

AE LI AN VS

wduplicem mobilem phalangem fefeafFormant.æ partem fm altera mleuum dirigunt cornu.alteram vertunt in dextrum.Vnde nomen perittomi, hoc ^Ja teriripitis,genus id accipit.CmpP' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''troqite ftontem fpedateni in hoQeni habeac«

Phalanx daplaris latericeps.

Ampbiftomus.

Siiniliccps.

PHalanx hotnceoftonius,a fimilitudine oris leu frontis nominata,quani fimi h'cipitem appellanm, ùa fic,vt decuriam perfedam, hoc eft, hominuni xvi, mouentem in hofteni fequatur aha finiihs; vnde honioeoftomus didaeft-Nain Si qui ïèquuntur fimih fronted forma comitantur . Oppommr haecgeneria-ciei,quoJ phnthum à latere vocant: quern ft pla- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Palanx fimiliceps.

PPPPPPPPPP PPPPPPPPPP

Frons.

PPPPPPPPPP PPPPPPPPPP

- Frons.

ddd d ddd d d d d d cu _ d d d d d cu d^a dd d^ d d d d d dd a d d-dd d d d Laterculus.

DE INSTRVENDIS ACIEBVS

pHalanx duplans Homoeoftomus eftcum partes æquali progredientes itinc* te,aut in dextra dedudione ambæ continent lùos auces,aut in Icua*

Duplaris Gaiiliceps.

ddd* ' dddCy d d d ' ' d d d \ ' d d d d d d

r- ■ d d d d d d lt;nbsp;■

: nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;^d dd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ddd - -. nbsp;nbsp;„ nbsp;;

— nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d d d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d d d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;tr- •

' nbsp;dd d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ddd' nbsp;nbsp;’

pHalanxHeteroftomus à frontis dïuerfitate appellata,quani Vcrfîcipitetti di-. Xcnrn,ita inftruKur,vtambulans per indudionem ducesordinispraeceden-^*sliabeat(vt fit)in dextra dedudioncjfequentis autem in Ieua,ita vt ordines al-‘^tnata principum locatione procédant. Nullus enira eodem latere fuos conti-^'tprincipcs quo antecedens.

Phalanx verfîceps*' ’ f, L : f ; d d d d d d d d !■ ••tiù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘j'-'i»

... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...... V--- d'd d-d ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■-

quot; d d d d .

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' d d d d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .rv r-.;-

.« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d d d d

il.. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'■ d d d d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;... ' .j• ...

dddd . ƒ

d d d d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-t...

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dddd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.’ 5 li . ,?

dddd = d d- d d

^Vrmam quç ad fpcciem oui inftruitur Ilion Theflalusexcogitafat,vndeIle vocata eftjfuos^ Theflalos eo iplè genere inftruendi exercuit. Vtile hoc eft cum fingulis fuis angulis fingulos habeat principes.Primum llarcham, hoc eft, turmæ præfedum: vltimum tergidudoreni,vtrinque autem lateris cudodes.Op ponKurhuicacies,quæ forma lunæcornibus in partem dudis priorem forme-tuFjduccs^ fuis in cornibus habeat,et fuis brachiis dreumuenire aduerlàs equi-tum copias tentet. Quamobrem illæ more Tarentinorum à longe iaculantur, circularem rctorquentes accefliim amp;nbsp;turbantes.Tarentinos iaculatores appello, fîcut inter initia operis didum eft,à Tarento Calabriæ oppido,cuius équités par uo quodam iaculo vti confucuerunc.

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z ü Turma

- - -• C 7 4 3 I aE 11. A N V s X X'

Vrma parte altera longior duphci altitudine coftat quam logitudwc.Vti' lis hæc mukifàriam eft, quippe quæ 'poflit decipere aduerfarios quafip^^' cos contincat milites,quoniam non raultum latitudinis occuper,amp; rumpcr«^' cilc pro fua denfttate óé impctu acicm adiierfam. Apta etiam eft vt fenfiiu per*^ comm anguftias tranicat.Opponitur ci pedcftris acies quæ tranfueria phalan^^ vocata eftzporrigit cnim fe Iógius,vt etiam G interrumpatur,cxigua fit quænim pitur altitudo, amp;nbsp;equitum impetus non in multitudine hærcat, fed in vacaüia breui effcratur.Hæceniin cauûeft,cur^multipliccm ad Puam altitudineni hab^* atlongitudinem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Turma parte altera longior.

y y y y y y

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;' y y

jb'Jon'.Kn , J-.•lt;i-quot;-' y y y *■ .xij ;od jtb;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿyy

q*Fiii-.-11-11 ' m ji-iE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y y y

-icmoi rrr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yyy

•-nipj o'î'-'i- y y y /iti\''ole nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i* y-y. y.

/quot;Frôns

ipj gt;nbsp;' '^^dM d dddddddddd d d d d d d d d dd d d d

xiîuT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Phalanxtranfuctû.

Eftamp;

DE INSTR VENDIS A C I E B V S. »Si

E St amp;nbsp;altera turma oui fîmibtudmein gerens, de qua nihii ampinis dici po-teft, quàm ita cfle comppfitam, vt verfctquidcm lcd non iuget. Narti crus ’vfiim commoditateméç fupcn'usexpofuïmus. Ergo genus id inuentüm ab Ile-®ncTheflaIo,mandatum paft exercicationi ab lalône Medeæ manto» Tütuiti ô^pertommodum cflccum vndilt;^ 'cuftodïatûrdecunone,'térgidult;ftofe, ïuftodibus la te ris,apert U Ill ïam eft; Gonftat faæc turma ex eqmtibus lagittàfnïs îBorc Armemorum’amp; Parrhorum.Opponiturci acies pcdeftns qu^ Epicapius duprofthia dicitur^id cfti,inflcxa antica,ob'eam ré^quia dudistornibusin partem priorcm in finû Ce circSagit^üexüi^ iraitatur. Fraudem hæc in lagittanos ®^mtesitaemolitur, vt vel egreCCos 8^ cominus dimicantes luo compkflatur circumueniat; vcl cornibs fuis perturbée illorum robur,amp; frangat,at^ ita ttedio milite aiacriore poflir euincerc.

Turma ad oui Ipcciem.

«

dddd

d d d d Frons, dddd dddd

.dddddddddddd

dddddddddddd dddddddddddd dd dddddddddd

. J , [J, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Phalanx inflexa antica.

Vin etiâm genus habetur phalangis quj Epicapius opifthia dicifur,con-V4_trario quànf fuperior infor mata. Cû enim ilia ante fe fledaf,hæc fua cornua in pattem ducit pofteriorem,itaquc vt ilia antica, fie hæc poftica noroinc-tur. Vtilis ea quoque adTraudem eft : quippc quæ parte media pâtens, paucos quiprattscdwjt ©âeudat, multos aute qui ponè loblcquâtur habeat; vt fi confli..

Z iii âum

AE L I A N V s

âum tolerarinefupcrarintque, fatis ßt: fin ininusjâcile ad vtraquc fùorûparte rccurrcre, iungi^ maion ordini vaieâc. Quac autera côtra jd genus opponnur, locurua ob id appcUata eft,lt;juoniani in portionem flcditur orbis. Studet hac fuas copias paruas cflc oflédere fronds incuruae rationc Quippc eu oronia qua in orbem giobûm vc forroatur,parua fîio quidem am bit u eße vidcantur : qua« quam fiexpiicétur,in duplum feporrigunc: quod iiquidum incolûniscft,qua eu in orbem fi; coUiganc,vndccuoqi afpiciantur,dimidium fui tantû patere pa tiuntur,reliquu penitus occultât. Efl autem optimû inftruendi artifîciû,vt pi»« inféras aduerfariiscopiarum,quàm primo afpcâu oßenda»

Inflexapoftica.

Frons.

J.

.iàiddddddjj .■

Phalax incurua.

T7 Queftris phalanx quadrata 8^ R forma feu figura quadra inftruitur, tamc J-^non numéro quoqj aptatur quadro.Haud cnim in quadratis numerû certo mododeferibimus. Sed beetetiam duplicéad akitudinctn rcdderclogitudiDC» videlicet pro vfu imperatoris. Pcrlæ potiflîmû forma bac vfî funt, amp;nbsp;SicuIi, Græcorum côplures,cû Si facilem efle inftrudum animaduertcrcnt,amp; vfunico modiorcm.Opponitur ci phalanx pc deft ris qued roftru vocamus,rta inftruda, vt latera omnia armatis eópofita habeat. Tranflata hæc forma ab equeftnbus roftris cft. Vcrû in ordinc eqiïeftri vnus in fronte primore fàtis fit. At in pede-ftri nô vnus occurfîoni hoftiu fufficit,fcd tres propugnent necefle eft.Sic Epa« minundas Thebanus Imperator cû apud Lcudra aduerfus Laccdgmoniosdc-ccrtaretjcôftipatis in roftrum copiis,ingente exercitû profiigauit.Effici genus inftrucndi hoc folet quoties duplaris antiftomus,hoc cft,anccps illa,fua cornua priora coniungic,poftcriora feiungit j ad formam liicrae v deorfum inuerfe a;

J

jne

‘suaxrp uir3iuo3E'*j anjonay uic|sj’3njon3 lunajoiQ'^njonaiurDmopsDrjAj^sn jona iUEJiuo3Bq‘sniu3idpæjd anbrji 3ig’3jtjniuiur tury^ij ur jA‘sniu3Uod34d lujpadj any luaucd uiajqoiurnb •.uiaiBiiuniumo^ qjajaejd suauaS ‘anjona jnu wntuiui IU34J 'jiiaoEj ajojja any uiapi sauuio luiaaE3T:Einp3p tutyry PV‘®P •otu 3oy jnjEuoJajUE qoj sjeJ 3A‘3niE luapinb jgqiSixasaj jno.id‘nïn:y pc 5nE ‘(UEycy pE sniuaqap 3jaSunrpE‘Eaip3p‘pnjji njnqEaoA jniEaqcq oaojsnnoj oc srouaSanbcii uin^-siuouEqjnjiad ^anajui uinjcd uou sajænbriunjnoj oi lyc ‘rycy ï ajcurpap iijc ïunjjod ojipnc ooq oqjaA;Enip3p‘suaxip eijejS •4UEDEJ nuEJjuoa anbnjajd ;§‘pn}|r njE'ooq lyc au^qnqcaoA sjE^ncpa pg lunjaA ‘sndoyaajEjuapa tunjoj tuma uo^\] «ajauodo aiajca aicnnSiqiuc luuio ?§‘3j)3 anajq ?g pi ‘ JcSixa snjA idraaejd prnbainb lajinajq sntunanuoiupE snud y -j-‘uinjcpuanjym lunjaiaBciuiuo 6sncua§f|]oa sniuajadaj cjdaa^jd omajyf)(j[

•ajaanp snanacjd uaraSc lunuBjd y ‘luaSuEfcqd EJiupsinjaiu cjaiEj y'ma^uEjEqd yoj»suaipaj§ -Dl nin4§e luajiyoq y‘tua§UE{Eqd ajucjnjuauoj • 4njU3pnEp uinjEidoa oip »3in ai4nE‘jn3uanjiyqa ajaicj 04jn4a3fE ut 4nE‘jnjuanbaj jnc’sauiuo SEidoa 3uap aaæjd tuiua jny •cauaiuipadiui lanp ïunyod anbuinb srpopjqiuanuoa lunq T -ojd ajannyuoa sir uiaanp ?g‘y3 lunncyjaaau siuiiTd ui uaqEq cjuaiurpadtn X

•sajoianEd ui 4n3ESTp34 snqTOituoq jEy

.noa snqinb lAxxa îa ‘anjiqcjjuoasiSuEjEqd opnaup uina ya oncnuaq^

PPPPPPPPPPPPPP/»^ pppppppppppppp^-^

•^3 dddddddddddddddddddd d

dddddddddddddddddddd

•nujoa sni4a3jE ouuaniunajT^

•sijcpaidinoa nujoa onj saiadnj mayoq siidoa snquoiancd lucua 3A yaj odiuiuaiw'J'^^-’^dnj aSuEjEqd uiapi E3J3}do4d uou‘3Ejadnj nujoa lua^uE mb :ujniJC}-i^^P^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuioa lucpa luapi ‘aciadiy a^cjEqd cnj mb ja jy ap-^ ƒ•

-UjY’snui^J^dnj luayoq nujoa oiajjc na ‘ya oijuanmnajia nujoasnuaj^j y ,

-^^àôdddd nbsp;pppppppppppp ddddJf/çT^

b-ddddd nbsp;pppppppppppp nbsp;ddddc/lt;/^^

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cu

ppp pppppppppppp ppp pppppvlt;î'’-^ '^/’PPPP pp pppppppppppp PPPPPPPPV^'^

•jn3ip3|dinoa ycnb 7g‘jipaoxa

‘yaaoq ‘soucjjanpe jujadiy äinjjA nujoa tuna ‘ya onuantunajia si^uejeui

SANVnaV ’. ƒ

DEINSTRVENDIS A C I E B V S.

autcuolue Mjcedomcam,eueniet vt diuerfæeuoluêdi agantuf fpecics.Hacigi turratione cauendum cft,ne quid ambigue,ne quid obfeure ïncerte^ præcipia-tur;8ó vt fpecies fuis anteponantur generibus,feruandu omninoeft.luuat porrad cam rem plurimum fîlentium milieu. Quocirca filcndum m primïs atté-impabis: quod Homerus quo^ poéta præclare illis carminibus notât, Sicargiua phalanx in prælia denfa moueri

Aflïdue.pariter^ fuos dux quifque regebat ^tnperitans:alii moxfeftinare filentes.

I^ixeris haud tantas gentes fub pedore vocem Condere,conlpedi metuentes principisora.

Barbarorum contra tumultum turbam pecori ita comparât,

Ac veluti innumeræ domini locupletis in aula

Ad niüldram coguntur oues,balatibus illæ Bctculfæ caræ fobolis,voce omnia replent, . SicTroum audiri per campos vndique clamor. Et alibi eadem de re ita refert,

Turn Phryges ingenti ftrepitu 3lt;^ clamore feruntur, ^oregruum paflTis liquido fuper aère pennis. poftquam gelidas hyemes hymbrem^ niualem ^ugercjoceani repetunt clangoribus vndas.

Aft animos taciti ipirantes ire pelaigi, Alter in auxilium alterius properare parati.

AGe ad arma,airifte ad arma,impedimenta à phalange fècedant. Miles at-tendat præceptis,fulcipe,recipe,difta,érigé fpiculû,verfa,iuga,rcipice præ-cedentem,fuam decuriam dirigattergidudor.Conftitutaintcrualla con-Erua,ad haftam déclina,collige,ita confifte,in arredum redde,ad feu tum declina,collige,ita confide. Ad haftam immutare,coliigc.

Ita confîfte. Altitudincm duplica,reftitue. Laconicâ euol ue,reftitue.Macedonicam cuolue,reftitue. Choreum euolue,reftitue:ad haftam conuerte, reftitue ad haftâ:inflede,reftitue. Hæc de aciebus in-ftruendis habui quæ breuiter ad te feri-berem,imperator,tibi vidoriam,ho-ftibusprofligationemallatura

Vale.

Finis Aeliani.

174-

MODESTI LIBELLVS

DE V O C A B V L I S REI MILITA

ris,ad Taciturn Auguftum.

Es militaris in tresdiuiditnr panes,cquitcs,p€dites,cIafles.Equi tum ajas dicunt,eo quod ad limilitudinem alarum ab vtraque parte protcgant acies,quæ vexilJationes voc5tur,à veloquiavc lis,hoc £ft,flammuhs vtantur. Eft amp;nbsp;aliud genus cquitum qui legionarii vocâtur,piopterea quod cónexi fint legioni.Verum jpfi pedites in du as djuifi funt partes, hoc eft, in legiones, èi. itt

4 auxilia.Auxilia à fociis vcl foderatisgentibus mittebantur.Lcgio autem abeli gendo appellata eft,quod vocabulum eoiudefideiat fidem atq^ djhgentian5,qui milites^bat.Producédi vero tyrones funt fempad câpum,ôô fècundû matriciî læ ordinéin acic dirigendi,ita vt primo ftmplex et extenfà iit acies,nequosfinos, ne quas habeat curuationes,fèd ^quali legitimo^ fpacio miles diftet à iniiite;6^ prgcipiendîî,vt fubitô duplicent aciem,ita vt in iploimpetu is ad qucin rcfpofi-dere folet,ordo fèruetur.Tertiopræcipiendum,vt quadratam aciem répètecoo* ftituant,quo fado in Tytonium quem cuneum vocant, acies ipfa vertendaefti quæordinatioplurimum prodeflè confueuit in hello. Auxiliäres cum ducuatur ad pr^liû,ex diuerfts locis amp;nbsp;ex diuerlîs moribus veniéres, nec difeiplina inter ft, necnotitia, ncc aflèdione confcntiunt;amp;; alia inftituta, nbsp;nbsp;aliiisinter eoseft vamp;s

armorum.Necefieeft auté tarde ad vidoriam pcrucnire,qui diferepant antequa dimicent.Legionibus fern per auxilia taquàm leuis armatura in acie iungeban' tur,vt in iis pr^liandimagis adminiculû eflèt quàm principale fubbdiû.Inoni* mbus audonbus inuenitur ftngulos co Iules aduerfum hoftes copiofifiîmos non amplius quàm binas duxifft legiones,additis auxihïs fociorû: tanta in illiserat exercitatio,tanta fiducia,vbi cuiuis hello dup legiones crederétur fufficere pofte. Sciendû eft enim,in vna legione decé cohortes eflè debere: fed prima cohorsre-ïiquas amp;nbsp;numéro militum amp;nbsp;dignitatepipcedif.nam généré atq^ inftitutioneh* terarum viros elediflimos quærit.Hæc enim fufeipit aquilam,quæ præcipuuni lignum in Romanoeftftmperexercitu,amp; totiuslcgionisinftgne.lmagineslin-peratorum,has enim imagines taquàm diuina amp;nbsp;pr^fèntiafigna ftnguli venera-' tur.Habet pedites mille cv. Equités loricatos cxxxii:amp;f appcllatur cohors miliaria: b^c caput eft legionis.Ab hac enim cû pugnandû eft,prima acies incipitor* dinari.Secûda cohors habet pedites dlx,eqtcslxvi,amp; appellaturcohorsquingen-taria.Tertia cohors fimiliter habet pedites dix,équités lxvi,ftd in hac cohorte tef tia validioresetpbatimilites,quiin mediaacie côfîftàt.Œhorsquartahabetpc dites div,équités Ixvi. Cohors quinta habet pedites dlv,eqtes Ixvi.Sed quinta co* hors ftrenuos defîderat militestqa ficut prima in dextro,ita quinta in hniftropo nitur cornu .Hæ quint^ cohortesin prima acieordinantur.Sexta cohors habet peditesdlv,eqtes Ixvi.In primaquotj enucleati afteribédi funt iuniores’.qainfc-cuda acie poft aqlä 8^ imagines cohors ftxta côfiftit. Cohors ftptima habet pedi ----------- jçj

VOCABVLIS REI MILITARIS

Iß div équités Ixvi.Cohors odaua habet pedi tes cllv,eo tes Ixvi: fèd et ipù animo losdcfiderat viros:quia ïn fècûdaaci’e côliditin niediOiCohors nona habet pcdi tßdlvjcquites Ixvi.Cohors décima habet pedites dlv,cqtes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipiu bonos có-

liteiiit acciperc bellatores: quia fient in îecundaacie Icxta dextrû,ùa décima fini-ftrûpoflîdetcornu. lis dece cohortibus Jegio plena fundatur ,quæ habet pedites milxv, équités dccxxvi. Minor itaq^ numerus armatoru in vnaquaç legionc non debct*Maior autê confueuit efie:amp; non tantû vnam cohorte,lcd etiâ. sili ^J^iliinasfifijentiufrujüjrcipere, Tribunus maiorper epifiolâ làcram Impc-iJtorisiudicio deftinatur.Minor tribunus prouenit ex labore.Tribunus autc vo . «tur ex tribu quia præeft militibus quos ex tribu primus Romulus legit. Or-dinariidicuntur qui in prælio primosordines ducunt. Aquilileri,qui aquilam ponant. Imaginarii,qui Imperatoris imagines ferunc.Optiones ab optando ap-pdlati,quôd antecedentibus ægritudine præpcditis, hi tanquam adoptati,cu co-nim vicario fêlent vniucrfa curare. Signiferi,qui figna portant,quos nûc draco-®anos vocant. Teflèrarii,qui teflèras percontubernia militu nunciant. Tcflèrâ dicitur pr^ceptuducis,quo vel ad aliquod opus,vel ad beilû moucturexerci-ïus.Torquanï duplarcs,toquarii fimplares^ quibus torquis aureus folius virtutis pfÇniiu fuit,qucm qui meruiflct,pra:ter laudé interdu duplam côlcquebaturan-^onâ.Item primus baftatus duas céturias,id eft,cc homines ducebat in acic fc* ^unda,quénunc ducentariû vocant. Princeps autê primæcohortiscenturia fc-®ïs,Iioceft,cl homines gubernat. Sic dccê ccturionibus rcgcbatur,gbus magng '^ilitatisgratia magnus honor à veteribus eft côftitutus,vt cæteri milites ex to-legionc Omni labore ac deuotionc côtenderent ad tata præmia puenire. Erat «lâcenturionesqui fingulas ccturias curabât, qui nunc cêtenarii nominantun Etant decani x militibus prgpofiti,qui nûc caput cótubernii voeätur. Secunda cohors habet cêturiones v. Similiter tertiaamp;^ quarta,vfqué ad dccimam cohor tem.In tota autê legionc crat cêturiones Ixvi.Scd Jegati Imp.cx confularibus ad wercitus mittebatur,quibus legiones Si auxilia vniuerla obtêperabant in ordi-nationc pacis,vel neccflitatc bcllorû,in quorum locû illuftrcs viroscôftat magi-firos militum fubftitutos,à quibus no tantû binac legiöncs fed etia plures nume ro gubcrnatur.Proprius autê iudex erat prgfedus Icgionis,habens comitiua pri miordinis dignitatê,qui abfcnte legato,tâquam vicarius ipfiuspoteftatê maxi-rctinebat: tribuni uel cêturiones, cæteri^ milites,eius prgeepta feruabant

vigiliarû fiuctprofeâionis.Tcfferas ab codé petcbat.Si miles crimê aliquod înififlet,audoritate prgfcdi Icgionis àtribunodeputabatur ad poenâ. Armaom niû militum,itê equi,vefics Si annona ad curam ipfius pertinebât.Difcipliha,fê uentas,cxercitusnon folum peditum fed etiâcquitum legionariorum præccptô

, eius cotidie curabatur.Primum fignum totius Icgionis eft aquila,quam aquili* fer portât.Draconcs ctiaper fingulas cohortes à Draconarüs feruntur ad pracli-um.Sed antiqui qui Iciebant in acie commiflo bcllo celeriter ordines aciêstj tuf bari atq^ côfundi,amp; ne hoc poflet accidere,cohortes in cêturias d iuifèrût,âô fin-gulis ccntunïs fingula vexilla conftitucrunt: ita. ut ex qua cohorte vcl quota cf. fit centuria,iniliovcxillolitcriseffetafleriptum; quod intuentesvel Icgcntes milites.

zrs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MOD ES TV s

milices,in quemuis tumukum àcontubcrnalibus fuis oberrare no poflent.Ccn* turiones inluper qui nunc centum vocantur, nimirum beihcofas ioricas tranf-uerGs cafliduni criftis,vt à fuisfacilius nofcerentur,habebant:qui^ fîngulas gu bernare iuflcrunt cateruas,vt nullus exifteret error; cum cundi milites iequeré-tur,non folum vexillum fuum, fed ctiani centurionem qui fîgnum habebatin galea. Rurfus iplæ centuriæ in contubernia diuifg funt, vtdeccm raiiitibusfub vno papilione degentibus vnus quafî prgeflèt decanus,qui caput cótubernii no-minatur, Contubernium autê manipulus vocabatur,abeo quod coiundis ma-'îiibuspariter dimicabant.Quemadmodum inter pedites céturia vel manipulus appellatür,ita inter équités turma dicitur:amp;f habet vna turraa équités xxxii-Hu ic qui præeftjdecurio nominatur. Pedites qui decé decadibus centuriæ præciat, ab vno centurione fub vno vexillo gubernantur.Similiter xxxii équités ab vno decùrione fub vno vexillo reguntur. Præterea céturio eligendus cft,qui fîtma-gnis viribus et procera Ratura,qui haftas vel m iffilia petite iaculetur amp;nbsp;for titer* Similiter eligéduseRdecurio, qui turmæ equitum præponitur,in primisbabi-li corpore,vt loricatus, armis circûdatus omnibus, cum fumma admirationc cquum polfit alcendere,equitare fortiirime,côto feienter vti,fagittas dodilTinic mittere,turmales {uos,id eft , fub cura fua équités pofitos erudire ad omniaquae equeftris pugna depofcit.Nunc qualitcr inftruenda fit aciesfi pugnaimmincat» declaratur vnius legionis exem plo: quôd fi vfus excgerit,transfcrri poifit ad plu' res.Equites locantur in cornibus. Actes peditum à prima cohorte incipitordi* nari in cornu dextro,huic cohors lêcunda çoniungitur.Tcrtia cohors in media acie collocatur,huic anneditur quarta.Quinta vero cohors finiftrû fufcipitcor nujièd ante ligna,amp; circa figna,nccnon etiam in prima acie dimicantes princi pes vocâbantur,hoc eft ordinarii,cæteri^ principalcs.Hæc erat grauisarmatu ra,quæ habebatcalTidesxataphradas,ocreas in cruribus,fcuta,gladicsmaiores quos fpathasvocant ,8^ alios minores quos lèmifpathas nommant, plunibatas qnaspofitasin feutis,quas primo impetu iaciuntJté bina miflilia,vnû maius,lèt ro triangulo vnciarum noué,haftili pedûquiniÿ lemis,quod pilû vocabat,nunc fpiculû dicitur,ad cuius iadfi exercebâtur præcipue milites,quod arte amp;nbsp;virtue diredum, amp;nbsp;feutatos pedites amp;nbsp;loricatos équités fepe tranfuerberat : abud lui' nus,ferro vnciarum quin^, haftdi trium pedum lêmis, quod tune vcrriculuni» nunc verutum dicitur; prima acies principum, lècûda haftatoru armistalibus dicetur inftruda.Sed in fecunda acie dextro cornu cohors lèxta ponebatur, cui iungebatur fèptima. Odaua cohors mediam aciera tenebat, nona comitantc» Decim a cohors in lècunda acie femper obtinet cornu.Inftrudionis vero lex clï, vt in primo ordine exercitati,ct vetercs railitescollocentur,quos antca principes vocabât.In fecundo ordine circundati cataphradis,amp; optimi milites cum Ipt' cülisvellancersordincntur,quosprohaftatos vocabant.Interordinemàtergo vallatum lex pedes diftare voluerunt,vt haberent pugnantesfpaciunï acceden* di atque recedendii vehementius enim eu faitu curfu^ tela mittuntur.In bis du obus ordinibus gtatc maturi amp;nbsp;vlii côfidentcs, muniti grauioribus armis col locantur. Hi enim ad yieem mûri nec cedcrc nec Icqui aliû debcnt,ne turbétut

ordines,

Z

DE V O C A B V L I S R E I M I L I T A RI S ordincSjfed aduerfàrios Vehementes excipere,amp; ftando pugnandó^ repellerc vel fugarc. Tertjus ordo difponitur de armatis velociflimis, de làgïtcarhs luueni-bus,dc bonis ïacula ton bus, quos antea ferenxarïos nominabat.Quartus auté or do conftituitur de feutatis expcditiflimis,de fagittarüs iunïon bus,de bis qui ala-criter fe agunt verutis vel martiobarbulis,quas plûbatas nominant,qui diceban-tur leuisarmaturæ . Sciendum eft ergo ftantibus primis ordmibus, tertium, quartum ordïnem ad prouocandum cuni miflilibus fagittis primo Joco ftm-pcr exireiqui {i hoftes in fugam vertere poterunt ipfi cum equitibus pcrfèquun-tur:fî vero ab boftibus pulfi fuerint,redeunt ad prnnam ïecundani acienj,ó^ inter ipfas rccipiunt ie ad loca fua. Prima autem iccunda acies cum ad ma-chærasjid eft,fpathas8ó pila (vt dicitur)ventum fueric, tot um fuftinent bellum. In quinta acie ponebantur baliftarii,Funditores,tragularii,fuftibulatorc$qui fu-ftibalis lapides iaciunt«FuftibaJuscft longus pedes quatuor,cui per medium li-gatur funda de corio,8^ vtraque manu impulfiis, prope ad inftar onagri dirigit üxa.Sextus ordo poft oranesà hrmiftimisôi. ftutatis omni genere armorum munitis bellatores tenebat,quos antiqui Triarios appcIlabant.Hi vt requieti 8C integri acrius inuaderent hoftes, poft vltimas acies ledere confueüerant. Sed ft quid in primisordinibus accidilTetjde eorum viribus reparacionis fpes tola pen debat. Omnes autem iîgnarii,quàmuis peditcs fint,loricas minores accipiebanr, Sigalcasad terrorem hoftium vrfinis pellibus tedas. Centuriones verb habebac cataphradas,^ icuta,amp; galeas ferreas, tranfiierfis argentatis criftis,vt fàciJius agnofeerentur à fuis. Illud autem feiendum eft amp;nbsp;modis omnibus retinendum, quôd commiffo bello,prima ac iècunda acies ftabatimmota.Trianï quoq^ refî-debant.Ferentarii autem armatura leuis,amp; fagittarii,amp; funditores aduerlârios prouocabant,ante acicm procedentes,fi hofteamp;fugare poterant,ièquebantur;ièd fieorum virtute ac multitudine premebantur, reuertebantur ad ruos,amp; poft eos ftabant.Excipiebat autem prælium grauisarmatura,8^ tanquàm murus, vtita dicani,fcrreus ftabat,amp; non iôlum miftilibus, fed etiam gladiis cominus dimi-cabant.Et fi hoftesfugaftcnt,nô fequebatur grauis armatura,ne aciem fuam or dinationém^ turbaret,et difperfos recurrétes hofteS incompofitos opprimeret, fed leuis armatura cum funditoribus,fagittarüs,et equitibus fiigietes fequebatur inimicos. Hac difpofitione ac cautela fine pcriculo legio vincebat,aut fuperata feruabatur mcolumis,quia legionis vis eft facile nec fugcre,nec fequr.fed ne mi litesaliquando in tumultu prælii à fuis contubernahbus aberrarent, diuerfis co bortibus diuerfa in {cutis figna pingebât. Pr^terea in aduerfo vniufcuiuf^ mili tis erat noméliteris a{criptû,addito ex quaelTent cohorte,qua ve céturia.Êx his auté apparet legioné bene inftitutâ qualî inuidiflîmâ effe ciuitaté,qug onia præ-lio neceffaria fecu vbic^ portaretmec metuerct repentinû hoftiu fupcruentu,quæ etia in mediis câpis fubito fofla vallo^ muniretur. Habet prgterca legio tubici» nes,cornicines,buccinatores.Tubicines ad praeliu vocant milites,et rurfusrccc-pfui canunt.Cornicines quotics canunt,non milites fed figna ad eorum obtempe rant nutum.Ergo quoties ad aliquod opus exituri funt loli milites,tubicines ca nunt; quoties mouenda funt fîgna,cornicines canut. Claflïarii autem appellan-tur buccinatores qui cornu ducunt cxercituiH'^: hoc infigne videtur impenï, quia

73- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MODE ST VS

quia claflicum canit impcratore prgfentCjVel cum in militem capitaliteranimad uertitur.Hoc enim ex imperialibus legibus fieri necefle eil. Siue ergo ad vigili' as vel angariasfaciendasjfiue ad opus aliquod, vel ad curfionem campi exeunt milites,tubicine vocanteoperantur.Rurfus, tubicine admonente cdTant* Cum autcm mouentur figna,aut iam mota figéda luntjcornicines canunt.Q.uolt;^ in omnibus exercitiis amp;nbsp;proceffibus cuftoditur, vt in ipla pugna ^cilius obteni pcrent milites,fiue eos pugnarc,fiuc ftare,fiue {equi,vel redire præcipiunt duces. Siquidcm ratio manifefta eft,femper in acie dcbere fieri,quod neceflario faciendum videtur in prælio. Defingulis centuriisquaterni équités amp;nbsp;guatcrni petites excubitum node faciunt. Et quia impoffibile videbatur in fpeculis vigilaa* tes fingulos pcrmanere,ideo in quatuor partes ad defidem funt diuifac vigili^vt non amplius quam tribus horis nodurnis necefTarium fit vigilare. A tubicine omnes vigiliæ committuntur,amp; finitis horis à cornicine reuocantur. Conftru-da acie peditum,équités ponuntur in cornibus,ita vt loricati omneset contc-di iundi fint peditibus; Sagittarii autem,vel qui loricas no habent, longiuseua gentur: à fortionbus naç equitibus peditum protegenda funt latera,Si à vcloci-oribus atque expeditis hoftium cornua fempcr fundenda atque turbanda.Scirc debet dux contra cuneos,hoc eft globes hoftifi,quot équités oportcatponi Nam nefcio qua occulta ratione imo pene diuina, alii contra alios dimicant melius: ôi qui fortiores vicerant,ab inferioribus fiepe vincuntur.Quod fi équités impa-res fuerint, more veterum, velociflimi cum feutis leuibus pedites ad hoc ipfum exercitatijiifdem mifeendi funt,quos expedites quafi voûtantes, velites uoraina-bant.Quo fado,quamuis fortiftimi équités hoftium euenerint, tarnen aduerfus mixtum agmen pares elTe non poffunt. Vnum hoc remedium omnes duces vc-teres inuenerunt,vt afluefacerent iuuencs currentes egregie,amp; inter binos équités,fingulos ex his pedites collocarent cum leuioribus fcutis,gladiis,atquc mifli-hbus.Elephanti inpræliis magnitudine corporu,barritus horrore,forniæipfîus nouitate,homines equófque conturbant.Hos contra Romanum excrcitumpd' raus in Lucania rex Pyrrhus eduxit. Poftea Hannibal in Aphrica,rex Antiochus in oricnte,Iugurtha in Numidia,copiofcgt;s habuerunt,aduerfus quos diuer fa excogitarunt genera armorum. Nara Centurio in Lucania gladio manum, quam promulcidem vocant,vniabfcidit:amp; bini cataphradiequiiungebanmr ad currum,quibus infidentes clibanarii,fiiriflas,hoc eft, longiffimos cótos,in ele phantos dirigebant.

Alli contra elephantos,cataphrados milites immilérunt,ita vt in brachiiseoru, vel in caffidibus,vel humcris,aculei ingentes ponerentur ex ferro,ne elephas bel-latorem contra fe venientera polfet apprehendere.Præcipue tarnen antiqui veli tes aduerfus elep hantes ordinauerunt. Velites autcm crant iuuenes leui arniatu-ra,corporcalacri,quiex equis optime milfilia dirigebantihi equispræcurrenti-bus,ad latiores lanceas,vel maiora fpicula beluas occidebant. Sed crefeente au-dacia,poftea colledi plurcs milites,pariter pila,id eft, milfilia in elephantes con-gerebant,eöfquc vulneribus elidcbant.lllud additum eft,vtfiinditorescum felfi ball's Si fundis,rotundislapidibus dcftinatis,in illos per quos regebatur elephan

tes,cum

de V o C a b V L I s R E I M I L I T A RI s ^7» tes,cun] Jplîs turribus affligèrent atqj maôlarent,c|uo nihil tutius]nuenitur,po-fteavenientibus beluis,quafi irrupiffent aciem,fpaciuni milites dabant:qu^ cum inagmen medium perucniffent,circumfofis vndi^ armatorum globis,à magi-ftrismilitum abf^ vulneribus capiebantur illæfi.Sed optima ratio eft,amp; ad vi-Ôoriam plurimum côfert,vt leftiffimos de peditibus eguitibus^, cum vicariis, comitibus, tribuniscp vacantibus habeat dux poft âcié in fubfîdiis præparatos, alios circa cornua, alios circA mediu : vt ficubi hoftis vehemeter inlidit, ne rum paturaciesjprouolent fubitô,amp; fuppleantloca,addita^ virtute,inimicorum au-daciam frangat.Huius cautelam primi Laconesinuenerunt, imitati Carthagi-nenfes. Alteram poft hæc vbique ftruarunt: hac difpofitione nulla melior inue-mtur. Nam direfta acies hoc lolum agere debet,petere vt hofte repellat,aut fun dat.Si cuneus fit agendus,aut for{ex,fuperfluos habere debebic,de guibus cune-umforficem^ faciens ducenda fit. Gnauiter ex abundantibus ducitur. Nam fi delocofuoordinatura milité transferre cœperisjvniuerfa turbabis.Quód fi bel-latorum copia tibi non abundat,mehus eft habere aciem breuiorem , dummo« «^oinfubGdiis colloces plurimos . Cum explorator hoftium latenter oberrat in caftris, omnesad tentorium fuum per diem redireiubeatur:ftatim deprehendi-turexplorator. Cum confilium tuum cognoueris aduerfariisproditum,difpofi tioncmmutare te conuenit.Raroenim manctabfconditum guod ad notitiam ^mltitudinis iam peruenit. Fieri quid debeat traftato cû muleis: quid vero fa-fturus fis,cum pauciflïmisacfideliflïnns,vel potius iplè tecum.Hæc IVJartü ope J'ispræcepta per diuerlbs audorû libros difperfa,Imperator inui(fte,mediocrita nieam abbreuiare iuffifti, ne vel faftidium nafeeretur ex plurimis, vel plc-ïiitudofidei deeffet in paruis.Netj enira degenerauit in hominibus Martius ca ^necdefedpfunt terrp,guæ Lacedæmones,guæ Athenienlcs,guæ Marfos, gug Samnites,guæ Pelignos,guæipfosprogenuere Romanos. NonneEpiriarmis plurimum aliguando valuerunt?’Nonne Macedones ac Theffali fuperatis Fer-Ejvfque ad Indiam bellando penetraruntf Dacos autem Myfos Thraces ^uterbellicofos femper fuiffe manifeftum eft,vt ipfum Martern tabulæ apud eos Munit ôatumelTe confirment. Longum eft fi vniuerfarum prouinciarum vires enu-merate contends,cû omnes in Romani imperii ditione confiftant. Sed longa fe cuntaspacis homines partim addeledationé ocii,partim ad ciuilia traduxit of ficiatita cura exercitii militaris primo negligentius agi,poftea diffimulari, ad poftremum olim in obliuionem perduda cognofeitur.

FINIS;

Pagina 88 Linea 29 pro fagittariis Budæus annotauit lâgifarciarüs.

Pag.sS verfu 25 lege barritum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Pag.iSsab initio pagellæ hæc adiice, Philippus cum anguftias maris gup Cya neæappellantur tranfnauigare propter Athenienfium claflem guæ opportuni-tatem locieuftodiebat non poffetjfcripfit AntipatroThraciam rebellare,præfi diis guæ ibi religuerat interceptis,vt fe-

Pag.iri verfu 40 legepræfîdium fuorum.