Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell
Huybert van Buchell (1513-1599)
Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:
http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:
• de rug van het boek
• de kopsnede
• de frontsnede
• de staartsnede
• het achterplat
This book is part of the Van Buchell Collection
Huybert van Buchell (1513-1599)
More information on this collection is available at:
http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:
• the spine
• the head edge
• the fore edge
• the bottom edge
• the back board
PRISCIANI
GRAMM
CAE
SARI BRI
De oôo partibus orationis XVI.de^ con ftrudioneearundem II.
De Xll.pn'mis Aenei.Hbroçicarmini'bus, De accentib. tam nominu quàm uerboç^. De ponderibus Si menfuris.
De præexercitamentis rheto.ex Hermog.
De uerfibus comids.
Kufini item de maris comids orator« rqs numefis.
nï om«Æ«î cjuântum opfTiCjCr td guîdrtn potiffimum in grieeif,qu^ffre deerant, reßituendis adhibitutn fît, tum li-quido cognofces, ubi diligentius omnia htecintrolpexem.
Eucharius Ccruicornus excudebar. Anno M. D. XXVIÏI.
Subcdicflo amp;nbsp;pri uil egio Cœf.ad quadriennium.
-ocr page 12- -ocr page 13-A D L E C T O R E M . ♦Ç
IRAMMATICAM efle,uel Quintilianiteftimonio,ftudiole Ic (Hör probe nofti,quæ nifi cæterarum artium fundamenta fideli* ter iecerit,quicquid fuperftruxeris,facile corruet.Fideliter nimi rum fundamenta iacimus, fi ad perpendiculum ÔC collineamen* ta Celebris architedi,ftruduram demittamus. nec eft ut ruinam 'ormidemuSjfi firmo ftabilicç fundamento incumbens ædificifi, legitimis interftitiis,concinna^ parietum mole fenfim afliirgat. 3ona pars ftudioforum,elediiïimam ætatis noftr« portionem,
grammatica: ergaftulo abfumimus,amp; niurtitare quod in epi*
. nbsp;nbsp;. . f\t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! n * . * n____13^__
grammatis Græcis eft^ ou 7rxûo/ji.iju,-nfalt;niq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;Yßp.a.Ta. ov^\iy!lt;x.lt;i. Erigimus ftruclu
ram.fcd quæ uel hinc propendet ac nutat,uel inde fublabitur,ad dodi præceptoris gno monem minime collocata. Accimus magiftros,qui ex quibuflibet lacunfs,putidis non* nunqua ó(. feculcntis,grammatica: rudimenta tumultuarioexantlata nobisdiuendunr. DiicipuH efle percupimus Gorgiæ illius Leonnni,quiCmodo Ariftoteli creditur^rheü» toricam kfe dodurum pollicitus,uarias quidcm orationum fpecies, amp;nbsp;diuerfh paradti* gmatapropofuitexhibuitc^ auditoribus, nullis tarnen interim conficiundæ orationis, ne$ traditis præceptis,neç commonftratis lineamentis. Auerlamur ueteres gramman ticos,perinde aceos qui Gethegis,qui Curqs,qui Fabricqs/jui Horatqs etia illis trige* minis loquendi normam,hoc eft,ætatis fuæ hominibus prælcripièrunt. At bone deus.
quidnam in neotericorum grammaticorum flexuofis riuulis admirabudi perrimamur, quod apud uetuilos,non purius,non defecatius,non penßculatius obleruatum inuenirc licebitrQuid hoc æuum noftrum,à portentofis barbariei £eftibus,tamctfi aufpicato, in* genti tarnen fudorc,uix tandem enatans,uiduris litcris commendare potcft,quod pri* ora illa fecula,nulla barbarie confpurcata,nulla conuulfa ftribiligine, non copiofius, no felieius,non ordinarius reliqucrunt poftcritanVInter grammaMcos,quorum ætas à no* ftro fèculo remotior eft,illuftris plane amp;nbsp;famigeratus é Priicianus Ca:firiéfîs,quo uno, ut neminem huberius, ita quo^ eruditius grammatica munia tradafle facile comperi* es.Grammatica: negotium abouo^ut ferunGorditunôC de literis,de fyllabis,de parti* bus orationis,de ipfà orationis compofitura, omnem tibi fcrupum adimens, ad umbili* cum luculenta declaratione perducit,Si corum,quæ grammatici airerut,teftimonia ex pe(Hcs,nemo plures,nemo uetuftiores,nemo fideliores,nemo incorruptiores,nemo dc niqp teftes affert honoratiorestSi rationibus mouearis,ecquis rationes aut fubtilius cxco gitat,aut defcribitexquifitius,autappofitemagis pertradattquot; Porro delitcrarum indo* le,de partibus orationis,quo fcilicct modo, ßgnificando dilTidcant, de conftrudionum fegmentis,quafdam dubitationum minutias,nö minori acrimonia quam fcrupulofa di* ligétia intantum pcrfecutus eft,ut fint,qui modosfignificandi,conftrudionum labyrin thos,8C id genus alianugarum monftra,ab hocautore,quanquam nonprognata,nonni hil tarnen fota ÔC enutritaarbitrentur. Verum Cutmeafcrtopinio^ dumilli nugarum mangoncs,3b huius tarn præclari autoris fulco deerrarent,prolapfi funt in deuia; amp;nbsp;du caftam at^ prellam intelligentiam autoris aflcqui non poflent, fadum eft ut pro diluci dis obfcura,pro ueris ambigua,profynceris impura,proncccirariis fuperuacanca nobis obtruderent. In confcflb eft,neminem confinia Græcanici fermonis cum Latino,uel ac*
Aa i)
-ocr page 14-curatius oblêruafle,uel indicaflé fidclius.Sunt,quibus uifumeft,qsquï hoe feculo Græ* ca aut i'nterpretando, aut profitendo florucrunt, non tam Gazas, Chryfoloras, Guan** noSjDemetnoSjLàfcharasjôC uniucrlâm Gra:corum clairem profuiflc,quàni unicu Prî /cianlî. Hic enim, dum Græcoç^ côftr udionc cum Latina eôpage cômittit,non tam au ribus quæ iegmus irritantur,quàm fidelibus oculis côfulit, ô(. perinde ac in triuhs Mer curius,palam indicat, qua côueniant,qua item parte diffideant orationcs, hinc Græcis, l'nde Latinis magis pecuIiares.Quod fi amice ledor tibi deefle nolis,fi turn Græca,runi Latina penitus introfpexiffe libitum fit,hune autorem coeme, euolue,perlege, ÔC fubin de repecits ledione, familiärem tibi redde. Videbis plane nitidum,qui multis iam an* nisfœdonegledu fqualuit,animaducrtes caftigatum,quem bis mille erroribus,at^ eo nmplius mifere dilaniatum doluifti,experierisintegritati,quoad fieri potuit,diligéter reftitutum:à quo, luxatis lèntentqs, uiolata orationis futura, partim Græcis expundis, partim ignoto charadere obrutis,uel cralTa inlcitia temeratis,mâco, mutilo,dilcerpto, confoiro,at^ plane exanguihadenusabhorruifti. Tantas hictibi grammatica: opcsfuf ficict,utampliores etiam indagarc piguerit,nifi fortalTc uelis Cquod ille ait)
HKifp/i t/ç liVMf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y/ ale,
Ar. Vef.
amp; (TU Tfa^tiUaT/nS l^a.^a.^7o vohcAÄ
K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aa.VQVa'i,7ra.VTojyci7fslt;i n ‘Âoy'ttç
^l'SAoi^oLVayvu^i TauTK/j,i(9^ k«t5’îo 3u^i.3,
W/J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KaÇTTOtpOçSott ytp.it,
« «T £/, TTOinÎÂoU^ aXTioi tn.'Äitßnai tÇJ's Vio-arAaffcp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SjSç.
EX BAPTISTA GVARINO.
Prifeianus cft nomé deriuatum à Prilco,led melius a' præfcio uerbo, ut iplè dicit, quod fuit eruditus lèptem artibus liberalibus; natiuitate R.omanus,led ideo Cæiàriéfis, quia ibi didicit literas. Idcirco ucrius eft, quia illic fuum edidit librum. Cæfareæ enim funt trcs,una Cappadociæ,quam ædificauit Perfeus,altéra Mauritaniæ,quâ luba rex Mau* forum amorc Cælàr is Âugufti côdidit,6ô ex eius nomine Cæfucam appellauit. Sic SC. Herodes Cælàrcam tertiam in Palîcftina, quæ nunc eft urbs clariflîma, de qua ifte Pri* (cianus fuifle dicitur. Scribit opus Iuliano quadragefimotertio imperatori,qui fuit tem pore diui Hicronymi, fub cuius fine imperq mortuus eft Hieronymus; qui Julianus rc gnauic anno uno menfibus Icptem«
-ocr page 15-I N D C X. ï'
|
Abfoluticujus ' tts.b Abfolutu pronominu q funt Z33.4 Abßlutorum ueriorum coflrudio 159.C.277.amp; Abfl^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zos-u Ac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;984.2r7.c. Ac,4tq^,et,^,dilferut 515.amp; Accent«; muture licet,cu or do mu-t4tur I9lt;;.b.t96.b.3tt.4. Accétus quid efl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijz.b Accetus tripliciter diuiditur ibidé Accétus 4cutus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hide. Accentus decé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidé. Accétus tripliciter turiutur 553.4 Accent«« reguLe diuerfie de nominibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 553.4. Accent««»» reguLe diuerfie de uer-bis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5564.amp;.C. Accentuit reguhe diuerfie de purti-cipioerc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;557'amp;-‘’* Accidentiu litene nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.b Accidétiunóts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii.« Accjlt;iëtMcop4r4tion»j Z9.C Accidétiuuerbioilo n3.c Aceufutiuus 6l.e.6i.4. Accus ficd^ttdecli.unde 91.4 Acc«;pi«r./c4ie(ied.««(Ie 93.b Accus plur.tertiitinftexiois i6o.b Aceufittiui propriorum nominum ci uitutum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z09.b Acer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z6.C. Acquifitiuuueriu' X78.4 AdiH4ueramp;4c|u4/(nt 117.4 Aâiu4 nonnull4,p4ßiuu nonfuci- unt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n6.it AÜiuu pdfliuis ponutur n9.4.b AiliU44cco4ccamod4tur Z76.b Aâutuubuüu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ui.b Acutusuccentut jjx-t Ac«/ettj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80.6 Ac«j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H.80.6.74.amp; AdpTiepofltio I97.f.100.1» Ad tüprieponiq poflponi zoo.u Ad,quid figniflcct xoo.4 Aduliquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo.b Ad uliquid omniu, eundé conflruüi onemflruunt z6o.b Adieäiu4 hubentiuuoculèanteus, mutuüt cop4r4tiuS 50.C AdieéliuunoU zi4:.zM.b Adie£liu4undedic4tur 50.4 Adie£iiu4 uppellutiuoruinus Adiutliux Admirititinterieilio INDEX PRISCIANI. in tjuo 4nimlt;tduertendum éjiterâ 4 poflpoßta nume roßgmfic4re primd colu mniep4rteßmedi4ntt cueroterti4m. Aî.e.44.î9-6 Kmut4turine 8.c A 4ljinit4tcm bibctcum c^eterituo C4libus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9c A finiUtOquot; fcemimM^per ol4 dimi. nutiuuf4ciunt $8.b AcorripitHr4pudL4tinot 87.C A cuius fint gene. 43.C.494. A /înÛ4 quo gtumf4eiunt 64.^ A,lt;(fr^fj quontodo différât 4tq; co ueniit 50Â.C.512.6.20Î.C. A,priepofitio,interieâiOjCr nomen eêpotefi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117.4 A »0» prxponiturdiHionibus 4uo C4Ü incipientib, zoj.c Atermin4t4 4duerbi4,producuntur Abpro4U I4.{) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(2.09.amp; Abquocoueniut differ4t^ cum A cr Aî»! XOJ.C. 5o6x.jii.amp; Ai no pTicponitur diHionibus x colt; fonSteincipientii, 103.0 Ai4ddir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97.6 Abl4tiuusc4fitt 6l.c.iz.4.e AbLttiuus interdu pro gtotyd4ti. uogTiccoponitur 65.4 Ailtus prinu decl,4 uelelongutn nit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8S.amp;.$19.4 Abltus tertùe decLunde CT quo for-metur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9o.b Aikusplur41isform4tur4b4bl4ti^ uofinguUri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95-^ AWxU'hkï tertix inflexionif euelifi nit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;too.e Abltus iiigitur interdu nta z6i.b Abito iungutur not4 uim pißiuu hu bentiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifii.c Abltum uâutuel putiitis otbus uer bis 4ddimus Abltus pturulis communis efl trium generum AhitM; tertûe declinutiSis un^for-metur Ablutiui proprioru noim ciuitutS pro4duerbijsloc4tur 109.b Abs jo6.c.3it.b. iO3,c Absflmp pTitponifolet 104.4 AbtermtWx Grucuviutina 97-X. Abfolutii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lu |
Ador4tt«4Mer(4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZT9.4 Aduerbiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I9.e Ad«erW4cop4r4t«ri»ferdM 50.4 Aduerbiu te.quo copurëtur 51.C Ad«er6iM 4 prlt;epSnediffert zojc Aduerbi/propriS zo.b Aduerbiit qd efl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50.4.1074 Ad«erW4 perjè nonfisciuntfienten-tium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo6. b ' AduerbiaderiuSturuuurijs loSx Aduerbiorum’formutio iiiA Ad«er6torMtcr(»i«4tione;.xo9.4.5 c,CT danceps. Aduerbiorum fipeciest cop4r4tiuit CT fiupl4tiuis reperiutur 1154 Ad«er6t« unde deriuetur X154 Aduerbiorum fignifleutio diuerfits flveies hübet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zif.e Aduerbiu loco nomintminuemi^ur pofijtu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117.4.171.4 Aduerit'oru ordo zi6.b Aduerbif cSjlruilio Z16.4.Z^‘ÜjC Aduerbiii amp;■ nomen cur fiolu h^e-4m interrog4tiu4 zz6.i.c Aduerbiit interrogutiuu uerbi.zio. Aduerbiu regétiu C4fium,priepofiti~ onesflunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1974 Aduerbialoeuliu itUer pr^pofitio~ ssesnumeritlutini i9'^,4 Aduerfiatiuiccoiunâiones x19.fr. Ad«erj«i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;531.4.6 Aenext nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;515,6 Acne«; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;514.4.510^ Aeo2e; inter duUf uocules digumm» utuntur gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ 79.4 Aesfaemininu * 76.4.87.4 Aex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;98.4.109.C Agèhortundi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167.fr Agellus Cr dgnellus Afftitiocoiugutionu 137.4.307.6 AgouéUuûcucopofitis I6i.fr. Ab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.4.17.6. Aidipbtbog«» 16.6.87.6 AIO ' 171.6.166.4 Algor er ulÿts 74^1.63.6 Alisuelule Alius tS8.c.l94.c.8z.b.3Z.et Allocutio rhetoricu qd efl 570.6 AllocutiSis multiplex diuifio.y^ob. Atter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i88.c.I94.c.51.4 Alteruter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;604 Aa i^ |
|
1 N D lt;nbsp;B X. | ||
|
Ahe |
984. Axdenoiatiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;474 |
bufdam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fog.4 |
|
AluUt |
854 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B |
Citra à cis quo differ4t ioi.c |
|
Amquidßgnificit |
107.6.11.amp; Bw«Kert(t«r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii.c |
Citer citißimus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yo.b |
|
An |
69.6 B media nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S.c |
Cius denoiatiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45'4. |
|
Anomili comp4riitiu4 |
XI.C Btranfmutaturuari» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tz.c |
Ciuitatum nomma ï tribus cafibus |
|
Anus |
854 BiccbtcMwrnffr««» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5544 |
pro aduerbijs locari poßHt.io.b |
|
Antefèpimtur atitcompomtur Birb4r4ini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66.c |
Claxendix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çç.4 | |
|
BellicusBeliictßis |
clam magis aduerbium q prapofi- | |
|
Aniißgtn^ |
Bellienus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$XI.c |
tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XOI4.2OÇ.6 |
|
Apo/lrophus |
fizx Bello bellor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidé. |
Claßis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;514.6 |
|
Appcllatimmcrpropriumdtffê- BcUutndbono nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. |
Claßicus (Tclaßica ibidem. | |
|
runt |
zix Bipennes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^).b |
Coco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifo.b |
|
Appellatiuit ^ult;editm[orm4s habit Bifyllabitprifponet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199.C |
Cognomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21.6 | |
|
diminutiuorii |
iS.c Bosbouisboum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79.aiO9.b |
Coilt;« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5014 |
|
ApprobatiM eottiunÜiones xiSx Bunduscrbusdenôiatiua 46. amp; |
Cog«4tt'off«porM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124.6 | |
|
Apfoti« |
614 Bwbicrftrffc(!lj£-«x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foi.b |
Co2/rif{{«lt;e(on(Mnâïowf 2194 |
|
Apud |
zotb Bs terminata,quofaciät gtum.86.a |
CoUediuum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tz.c |
|
Aps |
97 b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C |
Colonia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i9'4iut |
|
Arproai |
154 C media nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S.b |
Columbar nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^o.e |
|
^rterminata euiusßnt generis Cimmutabilis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem |
Commata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;501.« | |
|
^o.b.7o.e. |
C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduerbia producutul- |
Comemoratioabufu dififert.J47.a |
|
Ardenoiatiua |
4Î.C timam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xii.c |
Comendatiuus quandoq^ dicitur da |
|
Ara |
•9-b Cfinaleprodueitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^i^.b |
tiuus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6i.b |
|
Arborumnom'natnustfùntfcemi- c,B,F,GjP^cognat^dieutur ^.b |
Comecdia laus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sç6.b | |
|
tüna |
5X1.C ctranfinutaturuarie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ix.c |
Comicus uetfus |
|
Arcus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SQ.b. iit.c cterminata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eS.fr |
Communia uerba aHiuâ ü- paßiuä | |
|
Arcforfrffo» |
iwae. C»f«fr4.49x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ciepe.66.b |
conßrudioni habit zçz.e |
|
Ardeates |
4Î.C CrfprrfCrfprfoI«; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;584 |
Communia quâdo adum afiiuoru. |
|
Arma |
5ox.b Clt;lt;pf«4f.4j.c Cdprigenus.67x |
quâdo paßionem,paßiuorum fe. |
|
Arpinas |
4X.C cafusad fit, cr quaredicatur.6i,a |
quittur confiruflioné X77.4 |
|
Arsterminata |
974 Cafusfeptimus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6z.c |
Com/w«flMKcr6lt;lt;qH4 ix^A |
|
Articuldta uox |
S-a Ct^utdesformaJèx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«xS |
Comww «cr6«m quot participia |
|
Artificiorumuerba |
1784 Cafus abfoluti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz^.b |
t7Sb |
|
Ars |
ibidem Cafitsfiles ^uarit coniudio 2414.!» |
Commune genus 47.0.4.3.4 |
|
Arxterminatio |
984 cafus diuerfi coiu{li.Z4S.a.zso.a |
Cotatrium generit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48.c |
|
ArX((tt(rcco |
5224 Cafus pronóim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180.6 |
Communiaduorum cr trium termi |
|
As |
964 Cataledicus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to.b |
nationes q amp;nbsp;quot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87.4 |
|
Aspnitaquomodogemtiuumplura Caupona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67.c |
Comparatiuafiunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50.4 | |
|
lemj-orment |
106.C caufatiuus auando^ dicitur accu - |
Cop4r4tlt;o fit adunu^ad plur.^o-b |
|
Asnumusubralis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jatiuus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6i.e |
Comparâdanomina fcda ucltertia | |
|
Aspro te |
6f.b Caufalescoiundiones quintt habit |
funt declinationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;504 |
|
As termnata cuius Jint gener.sz.a nbsp;nbsp;nbsp;fpedes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x 18.4.C |
CompJrûfHrrfnoiWfïk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;504 | |
|
Aï terminatio quomodo genitiuum Ce adiiciturjsndibus .lS44(.iS6.4. |
Comp4rdtittw excedit gtum una fyl | |
|
/wgttMrcjdcit |
7V'lt; Cecropides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z'i.e |
Ldfa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidé. |
|
Aßiduus |
59.C CeofaciStuiptum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5084 |
Comparatiua quadam magis aduer |
|
AßerdeneJatuta |
42.C Cafura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jox |
biu aßumut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5f-lt;l |
|
Aßerdiminutiua |
}8.6 Ci^urasinuerfuefièneceficé.^oKc |
Comparatiua in us terminata 51.6 |
|
Atsjf coniuâio Atlt;j; acamp;^ diffcrunt |
52J.6 Cafuratresraroinueniutur ibidé ibid. Choliàba4r7-c cim.so.a.69.b |
Cwwp4rlt;tf/«4 tcrtia declinationis 5 undeformantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51.6 |
|
Aurarij |
$19.4 ciodiminutiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jS.e |
CompiTjri«« in or comunis funt gc- |
|
Auriga |
ibidé cioquarta coiugationis i6ç.6 |
neris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^i.b.e |
|
Aurum |
ibidé circa quid fignißcat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201.C |
Comparatiua aduerbiorum quomo |
|
Aurora |
5î8.c circiteradtipuspertinet ibidé. |
' do fiant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}t.e |
|
Aux |
9^-4 Circu componitur crfeparatur.ibi. |
Comparatitu in or, faciut neutrum |
|
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9V-C Circtißexus accëtus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m-b.c Axterminata cuius fint ^ner,^4^ Circunflexus accetdui manet in lt;jui |
in us nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51.C.52.4 ComparatiuorScoßrudio x6X'4 | |
|
CompärdtiiM etü gf o (ecundu gr« cos ad/un^untur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^9-b. Complt;ir4tiuiu diminutionem fu[ci pit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI.C CSparittiuiudbltoiungitur ;54. C5p4r»ttio rethoriee qdfit îÇO4. Compdrdtiuumquid t^.c. CÖpdrationesundetMfiätur i9.c. Compdrationis accidentid 19.c. CompdratiuusinterdS diciturdb-Idtiuus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61.C. Compoßtd fimpliciufetfointur dc-clinationem Compöfitd 4 cdpitequo gcnitiuum fdciant Compoßtd 3 corde 86.c. Copoßtd ex duobus integris utrin-declindtttur Compoßtd utroip oblilt;]uo g.c. Compoßtd ex oblicjuo er nto ibidé Copoßtioinuerbismutdt quidoij; fignificdtionem iji.k Compofitio interdu coiugdtionem Udridt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJI.C. Copoßtio fit perßnguld tpd j^^.b. Componunturudrieuerbd 1554. Compoßtd ßmplicium normdm ß- qduntur IÇ9.6.160.amp;. Compeßtd noidextremdmfylldbS ine,correp.mutdnt 104 Co(Mpo»«nt«r nom ind ^udtuor mo dit Compoßtif figurée sS-c» Compoßtd dquii 5064. CopdTdtioe pdrticipid crfret 504 4 Comprobdtioquidefl 5484. CortiKniÄionwmordo 2114. Coiudioqd ê 2I7-amp;- 507.6. JO9.c. CoiunHionu coftruä.zz6,d. Öi24 Coniunäiouerbopriepoßtd 24.6. Coiudiofofäc modosex^ritzo^c CoiSHioßrefcdfus poftuldt 241.4. Coniunilio præpofitiua g^dudtur ßmper nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^zyb. CotiunHionumconflruüio 2^5.4. ConiSäioetprtepadiff’erut i%.b. Coniunäionis jiprium zo.c Com'ugdtioquidefl IJ4.C. Coniugdtiones hüinontm (Tgrte-contm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO. 15Ç.6. Cortittgtftionif dgmtio 15Ç4.50Ç.6. Coniugdtionü diuerfieuniustdmen principi/poßtio 15Ç.6. Cora«g4n(ii græcorumodus 15Ç.C. CowimAio nulld hdbetdfpirdtio-nem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19^,4 |
N D E X. Co«, compoßtd ßmper prutpoßtd inuenitur 201.4.267.6. Co/epdtd inueniri no potefi 507 6 Confondta et uocdles differut 6.dgt; Cotfondntes immutabil» 8.6. Co^'ond duplexïcdpitefiylldb^i^Jf. Confondntc! tresuocdkm Cr dnte-cederecrfubßquipoßut 16.6. Confondßfylldbdm termindtetidm inchodt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16.6. Confondntet duds hdbentidinfine qudlid Conßruäio figurdtur in poffeßi-uis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;245.r. Cot^rudio dd inteUedu uocis red dendd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^^-b. Confir.dbfi)lutd ettrÜßtiud 2^8.4. Conjlrudionum diuerfd exempld 280.282 per totum Confuloteettibi 278.C. Contra componitur er fepdratur zoz.d. zoyb. Coram nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo^.b Corporalia nomina zi,c. Corripiturntusin ddeßnes66.b. Cudo ß di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}s^.b. Cuidddiûgiturrefertetinterë i8ç Crotonids nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^pi-c-Çb Cuius a um pc^ßütum yz6,d. Cuius 4 um ad interrogationi pof. fepertinet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;205^. C«i4î dd interrogdtionem gentiliu Culumdeßnentia 42.4. (205.6. C««i prapo/lerecSponitur cum ,p nominibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201.4. Curro cum compoßtis 165.C. Cut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,6,4 Cuticula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}6.b. D D trdnfmutdturuarie i^.a. D interponitur frequenter ii.a. Ddäyb'cus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5014/. Dxndum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;[2.g Dtuscdfus 61.G62.4. ßtus tertiie ieclindtionis inbus definit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119.C, Ddtiui multi in 0 pro aduerbijs lo cdntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201.6. Dtîîï pl« prima declinatiois 69.b» Dtustertiadeclina.fitdgt3 99.4. Dtus/ccundadeclundefit 90.6. D(h; pl'isformaturtäf dbldtiuofin-gulari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95.e. DtSî pro genitiuo inuenitur 2Ç9'^« DatiuiconflruHiones 2614.6. |
Dtuspl’isinomnib.mobilib.fto.a. Ddfea nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55i*r. Debet impfonaliter capitur.z6^,c Deceptiuduerba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;278.4. Dfdi«4tio qH4rt4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;121.6. Declinatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2o,a. Declinatiois quinta nota Declinationem pronominit quadä nominafequuntur i$8.6.o Declinationes pronominis quatuor 13-7.4. )Z0.b. ^z^.c.^joat. Defeäio Irärum fiueuerboru zzzb Defeäiuauerbaduplicia 155.C. Decompoßta figura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sS.c» Decor pro decorus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74.6. Demonflratiuapronomind quomo-dodifferdnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194.4. Demonftratio ef relatioquomoda difient nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179. d. Demonflratiuorum pronominü cS flruäio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^i.b, Demonfiratiua quadam funtocu-torum tantum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2JJ.f. DfWomiWj«« in 4 ^.c.jf.o.a.bi Denomindtiuimunde 59.4* Denomindtiuorum forma multaft-gnificdtiotiesq; diuetfie f9.bi Denomindtiudduerbis ^o.b. Deponens uerbüqd fitn^,b.iz6.c. Dcponetiaqddpdßiudtätu izS.e, Deponëtia accÓ iunguntur 276.6. Df n«4ho aduerbiorum zo^.c, Deriudtiuorum uerberum diuerfie facies nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;129.G Deri«4t. pronotd fe^ë I78.b.i79.e 518.C.570.C. Dejcriptiorhctoricaquid 55’0. c* De/criptioes uarijs modisfiüt 5Ç0 Defideratiua info lîoa. (c. Deßderatiua accoiüguntur z-yS.c, Didftole nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;552.G Diäio plurd fignificans eft caufa infinitdtis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;254.6. DiÄio crfyllabadiftdnt 18.C.19.6. Diäioquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10.6 Diiflw««/« diuerfitds 158.6.’ DI« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55.4.510.6. Dies mafculini generis 122.6. D’lfcrunt mei^noftriuefiri 187.6. Di)ffr««t met, rui, fui^ noftn, ue-flri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i4^.b- Difi^erunt poffesfiua CZ p4trongt;mi 04 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.G Dijferunt hic, Ule, iffe Ji^iffertprapoabaduerbio 20.c. Dimetriidmbici 552.6. A4 lïÿ |
|
1 |
N D E X. | |
|
Tiiminutiuuni qu'd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5ç4. |
Er nomina quomodo diminutiua fa |
Forfandubitatioisaduerb. Z'jQ.t, |
|
DlminutiiM non compJratHr jç.rf. |
ciunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}^.c. |
Porsaduerbiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;115.«. |
|
Diminutif unde deriiMttur }$■.lt;lt;. |
Er denowtiMfiMrf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41.C. |
Fortuna duobus modis quxdäue- |
|
Diminutiuorumfomte 5Ç.amp;. |
Er cuius generis, cr quomodo geni |
tat efferre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lZ4.a. |
|
DifMin«ti«4 guomodofunt cxnomi |
tiuum yz-b.^i-a-js-it- |
Prequêtatiuaunde nafeantur |
|
nibus in is cr ns,rs y6.lt;t. |
Er cuius generis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vo.c. |
4.5ii.o.51V.b. |
|
Diminutiun d«lt;f primitiuorum ge |
Es denominatiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44.«. |
Prequentatiua omnia prima funt co |
|
neranonleruMt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38. c |
Es tertia quinta ue deelinalionis di |
iugationis,v pleraq; àprate- |
|
z^.b. Diminutionemfufcipit eompxrati- |
minutiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6.c. |
ritoformantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;551.4. |
|
Esquofaciuntgenitiuum y^.c. |
Frequentatiuain to,fi, xoprima | |
|
uus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^za:. |
Eseuiusfunt generis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^z.c. |
coniugationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;150.C. |
|
CiminutiM uerbi in la i^o-c. |
EX denominatiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4-7.c. |
Prequentatiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i}o.a.b. |
|
Diptot4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6z.b |
F |
Frons nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;86.b. |
|
Diphtho^usiptonomutatur 114c |
F aolicum digamma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.b. |
Futurum tempus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;115.4 b. |
|
DipbtfeougHf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15.C.19.C. |
F ualet(p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.b. |
F«t«r« ex praféti nafeitur iZ4.a b |
|
Dis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'96.b. |
Fjèmiuocalisnonell nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^b. |
Futu. quo facial impfonaliafO7.c |
|
Dijjèrtiuitconiun/lionet zi9.b. |
P b g c X cognata dieunfur 9.b. |
Futuru indicatiuü pro iamdudum |
|
Difiunâiuie coniundiones ti8.c. |
E digamma apud Aeoles efl y.a.b. |
prxterito nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z7Z.b. |
|
Difcretiuapronoùquitfunt XJ54. |
Sabularum expoßtio circuitionib. |
Futu participia in rus et dus 171.4 |
|
Diuidnunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zzx. |
uultcarere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i4^b |
G |
|
* Diucrforiunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjbt. |
Fabula quid eß 546. ilt;-5ç6.b. |
Gb cfx cognatadicuntur 9.b |
|
DlHCljKf |
Faditia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz.a. |
G media nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.b |
|
Diuerticuluin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jji.b. |
Faflus 'J9.e. Fitt 5154. |
G in diuerfas commutatur nbsp;nbsp;nbsp;15 .b |
|
Do «erb« eu compo/ttis nbsp;nbsp;nbsp;14Ç.C. |
Frfrprn'x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ço.c. |
G nonullisprxponitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;174 |
|
Dofinientia quomo pr£teritum p- |
Peßorunoiainiapl'iatantu ^yc. |
G nulbus fyllabaterminaîis 17.0 |
|
ciunt |
Pero quo eoniugatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i39-b. |
Gaddir 74-a. Genus 84,b.c. |
|
Dodefideratiuu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;414. |
Ftc«t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;804.814. |
Genera uariapojjeßiuorum in nus |
|
Do di h^bent in preterita 5164 |
Fides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6.b. |
Z7.a.b.c.z8.a.b. |
|
Doquolupinurnfaciiint iv9.b. |
Pidicula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem |
Genera nois principalia duo 47.6 |
|
Domus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8yb.^6.e.^y,4. |
Figure aliit J) ali/sponifolêt 191 |
Genera unde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47.C. |
|
Duoruoculorum alter finiflerete. |
Figurxheroiei uerfus. 1014. (c |
Gtus ßng.fecüda declinatiois 90.4 |
|
Dupondius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5î9.b.(tx84. |
Fig«r4«frbor«wtripfex 151.0. |
Genitiui ini nbsp;genitiuis in us mul - |
|
Dumquieparf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^z^-a. |
Figi#r4 aceidens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.b. |
Glus tertia deelinalionis (ti So.a. |
|
E |
Figura Î quo et quotuplexßt s)i.c. |
iniscorreptâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;98 |
|
E terminata ftciîît diminutiua Jfi4 |
pigftrate mafeulina uelalterius ge |
Gtûspfisinumuelium to6ai. |
|
Eterminata deriuatiua eortt neu~ |
neris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6ii.a |
Genitiuimafcu.mediafyllaba fape |
|
E mutatnr in u nbsp;9.a. ( tra ^o.e. |
Fingere uocabula ad copiamlatini |
con'.iditur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9ya. |
|
Ein a i 0 u quâdoq; mutatur 94. Epro(i«(S«fMfûci»ini)M 66,c, |
ßrmonis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;154 c. Fimus (uperlatiuum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 q-b. |
Gt«j pl'is prima decl. quo fit 88.0, Gewfi««j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6l.b.6z.a. |
|
E cuiusgeneris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^.b |
Foemininoruterminationes quieet |
Gtus gracus quo facial latinu 69.C |
|
Ecorreptumfunt neutra 66.b. |
quot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;si'4- |
Gtusiniusdtomaioreß 9Z.a. |
|
£ tranftt in i produiiuni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.c. |
Toeminina patronymiea nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u. |
Glus pl’is prima declintüionis in- |
|
Eproeiponifolet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9.b. |
Foeminina nomina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48.0 |
terdum contrahitur 89.4. |
|
Eclipßt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1O.C. |
Farm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S8.b |
Gtus pTisfit ab ablto ßngulari 95 |
|
Et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I4.C |
Fluuioru nomina plurima in a ter- |
Geniïwor« creßentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90,4. |
|
E/f«w terminantia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;574 |
minantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66.a. |
Gofiniètia penultim- jsducut 41.4. |
|
El cHittï generis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69.4. |
Fißina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t8.c. |
Glandium f9-a- Glandula 59.4. |
|
Elementoru nota neutra 494. |
Frfrftrn'f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71.4. |
Glans 86.b. Generale zz.c. |
|
Elisnomina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^.a.b. |
For«erb«i»(ffcli/Wf«r jiç.b. |
Gentile nomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz.b. |
|
Elis nbsp;4 4-a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ella y).a. |
Forma diminutiuorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^.b |
Gracainys8ç.a. Gr£C4iôs79.b |
|
Elementu cr litera quo diflent yc |
Forma cafualesßx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6z.b |
Gracainos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85.0. |
|
En cuius generis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vo-c. |
Forma poffeßiuorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zç.a. |
Gr4C4 ndii genus non mutât aplt;t |
|
E«/iî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4$. 4. |
Formxfùperlatiuorum 55.4. |
Latinos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^1.4.15’4.4. |
|
En dcri«4flt;lt; denominatiua 4zi |
ForW4 aduerbioru 109 ufq; 115 |
H |
|
En nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.6. |
For.lt;ff»omi«lt;jri«or«WK/t« 39.b. |
H non eß litera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6.4. |
|
EpicotM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;484. |
forsforte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6z.b. |
H afpiratio magis q litera 4 b.i}.b. |
|
INDE | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A4 î |
I N D B X.
|
MRtc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4-Lu.c N UtrunfitincgilmbCfc. u.b N pJoMor in primiffonat u.b N po/l mutiU.ancipitemfttcitfyüa. bum N eufvllitur 4 griecis in ap défini-tibus N4 deftnitiit denoinini(tiu4 funt uer biliu Kiitemttnutu^eminantl fueiendo diminutiuû Nunutio quid eß 546.b Nurrationiißiecief quatuor ibidë. narratio qu£ad exercitiüiotti ua-ri/fmodûejfertur 546.C Nf 4dttert.(ifbort4i«2.îl4c.xo9c neenclitica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3i7,amp; neapoflrophatur 50Ç.4 Ne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2i8.b.ii9.c Neeefjâriii neeeßario neeeffê .iio.6 Nef» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^uS.tt neohabentiainpriefenti jiç.«» Nc^4m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI.C.41.C Nelt;#r4 uerba aHiuefigmßcStia, ac cufatiuo iungütur.tyô-b. u.Q.a Keutra pluralia quomodo genitiuS fdciant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5034 Neutre ^HxdtemprotectMertÿïteect piuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;210.6 Nibiü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î9.6.40.C nimuißtperlatiuu 54.6 ne definitia uerba 30Ç.6 Nomen accident literie 4.6 Nomen nbsp;nbsp;nbsp;cß ßdnt Donatu. 513.6 Nomen in con/lr«dione preccdere debet Nome cruerbufoluhabitinterro-g^iua Nomen a uerbo quo nafcatur.^o}.a noiti fubßätiuaquocatiua uerba adiungi poßut Noi quibus modit prapoßtio addi poßit Noh uim paßiuS habitia,ablt3 iun guntur notaparticipifffotb.ßlia 304.4 Nominj pleritg. copoßta ,extremi uocaliinimutàt io4 |
NoÎ4 loco aduerb.pofita.tn4t.i^i.e noiainise nsrt,quomodofaciant diminutiua noialiterarucurßntindecl. 4,6 Ntuf er HtSf cafut abß^ 2^7.6 noifproprium nomicumaduerbio io.b.c Nome ^«id, er «ndc dicatur it.a Notf 4ee(dett4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidi. Noi4 comparadafecuda aut tertie declinationis nomina adieiliua quomodo c5pa-ratiuufaciut Noj4fjtt«f pro nto interdit ponitur, }^o.a Ntî er uti differunt 24$ 6 No/lr4J er ueßrat cur 4 folit plura libut deßidant ^47.6 noßer à quo cafu deriuetur 510.4 Nf finientia, quomodofaciant dimi nutiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6.a.c nueralia otaßuntappelUtiua 508.C numerutliteraru N»mcrorMnoi4t(o 540.6 N uer4li4 aducrb.uf^ ad mille zi6.b numérale num terminata, geminant in dimi- nui du^icantl faciendo diminutiua O Oecrmjn4e4 quomodo gignant diminutiua Otranßtinaeiu 41.6 Oaffiniteß Oe.Ä5.e O cuius generisßnt, er quogtüm faciant obliqua reilo^ compoßta 6o.c Obliquoutro^compoßta 6o.c O6r faemininabtina Obliqui fecunda decUniüionis cun ■ dem numeru fyUabar-tenet.^n-c Ordo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4e.i5,e.67.6 Ordo liter atu i^.a.b.c. Orslatina 97.4 Or 99.4 OrcKiHrgenerw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5i.e Orrftto. 19 a: Oronis partes .i8.c OrpoßtiuaquogtÜmfacidt 74.6 Or diminutiua Orquogtumfaciunt 56.4 Orf/4tjn4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9-1.4 Os deriuatiua er uerbtdia 47.6 OsquSgtitmfaciät Os primitiuacuius ßgura ^4.a.cr quogtum formet 7'Ç. Ox nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47f4V-6 P P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lf.c.iS.6 Pinpreteritis nunqmutatur 81.6 Pabm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lO^.b Pandor cur pa/fusfac tinpreteri- P4rf.i9.6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(to.yi6.b P4rfcf orationis i8.e.20.4 P4rtef orationis in quibus conueni-Parsoronisqdë.3O4b (ant.Z4gt;i.e Participia prafc.itis tiporit triunt funtgenerü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;516.6 Participiaefdicafib.quib.uerba iu guntur 516.C.5174 Participia dum caßtm mutant, uim participifperdunt 517.4. Participium gerundia amp;nbsp;participi-aliagignit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii7.it Participb prateriti crfuturitêpo-ris mobib'a funt 509.4 P4rttc(pior« quedä ad mares, que dâ ueroadfobs ptinët foetas. 509.6 Participium 167.4.1690 Participia accidûtfex 171.6 Participia preteriti temporis à Herbis communibus tS7.b Participiorumtèpusatq; formatio 171.6 Participijs earent qua fupina no ha bent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;172. c Participia conßruäione fuoru uer-borüimitantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;259.C Par.in no'imuim trâfunt. 240.4 P4rf le. coparatione caret nbsp;140 a Participium er uerbum differunt^ 208.6 Participiû eß uerbu cafuale ibid. Participia pro aduerbijs locâtur in-terdum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20 8.C Participia praßntisoia communia funttriugeneru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5186 Participia pra-ßntis futuri rebus ipfisfeperepcriuntnr nbsp;nbsp;nbsp;550X |
INDEX
|
pjrtictp'itiifliuoruercoî/tt jiß.t Piirticipiiilitt gcnitiuo iunguntur tSS-c. Z6z.b (L^o.b Partidpücafunt fuiuerbißijuutur Peirtidpiorum conflrudio Participijs interdum apte uerba ad iungi poffunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zyy.c Participai quideß 509.4.516.6 Participioruformatio ;o8.b Participia pneteriti téporit quomo doucrbaliafaciit ^o^.b Participia prteièntis,eadein etii int-perfeüi pr^teriti eë poßiit .i^^.c Paßiuac^eoru uim habètia ahlto er dto iuagutur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vjl-a Paßio ßaHa per obliquas, trans fer- turinntum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;146. b Paßiua ntum exigut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144. a Paßiuauerba izç-b.ii^.a.b Patronymicaines nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.4 Pdtrongt;wicor« forma tres z^.c Patronymicaquoßät 24.6 Patronymica crpojjeßiua di/ferut Z4.C Pecunia ßggt;iatieuocab.uariay4o.a Pentaptota nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6z.c Penepenituspenitißimus 54.C Penitus aduerbium qualitatisfiuelo cale nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;524.C Pf r pr£poßtio,ißia. ßgnificat : ad~ uerbiuuero,ualde 201.6 Per,leparabilis cr inßparabilis, et qd ßgnißcet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zoo.b Peri ßgnißcatio multiplex 197.4 Perfonatertia curfex uodbusgau- Perfonapronoimtres 181.6 Per/ond prima er fecunda redpro Perfonatertiafuntinßuitie zzo.a Pleo cu copoßtis Po quo praterita faciant atq^ ßipi- Poßeßiua tribus modis conßruun- tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z4Z.4 Pi^iua ingenitiuos primitiuoru refoluipoßunt 242.6 Ptßejfor er polßßio in eadem per-fonaintelliginöpoßut 242.6 Po^fJ?'«“ peifomead innue-rabiles refertur perfonas.z 4^.4 |
Pojfeßiua prima er fecuda pafo -fuerü adiSüionenS eget 247.6 Poßeßiua undeßät Î4.C Poßeßiuoru forma z^.a Pojfeßiuainusercus z^.4 Po/ßßiuainrius z6.b Pojßßiuainnus Î6.C.27.4 Poßeßiua tantu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17.4 Poß'eßiuorum in nus genera multa, 27.4 Poßeßiua unde defeendät Poßeßiua fempfunt träßtiu4.i8o.b Poßißiuu quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.C pc^eßiua er patronymica dißerut 24.C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Z7.b Poßeßiua in nus unde defendant Poßeßiuoruconßruäio z6z.c Poßtiorhetoricaquid efi er quotu-plex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jçj.a Poß coponitur er ßparatur .200 .b Poß loco aduerbij ponitur,er quä-doq;abltoiungitur 205.6 Poßpoßtiua communem accentu te-net nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^i^.b Poßpoßtiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;222.C Poßq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;510.4.6 Potcflf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jZ7,b PotentiaPoteßasdiß^erunt ibid^ Poteßas aeddens litera 4.b Potui poßibilitatisuerbii Z70.C Praceptiua uerba zSf-c Pr« er pfT .2O4.f.2t7.6.225.c Pracoaualdecanendo za^-a Prapoßtiones latina tr graca tri- plidferdißrrut I97.b Prapo nulla afßirationi habet tbi. Praponesinfcparabilesq ibidë. Prapoßtiocum aduerbijs cognatio nemhabet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem. Prapoßtionis propriu eß per fe nihil ßgnißcare 197.C Prapoßtiones gracoru tribus iunguntur caßbus 198.6 Prapoßtio nto per compoßtione ad dipoteß 198.b.199.4 Prapofitiocuruerbisaddinon pof ßt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;198.C Prapo quo ßtaccetu ßgnada.ibide Prapo pro aduerbio er coiunäio-ne interdit poßta inuenitur, 199.4 Prapeßtio localem uim quadrifari-amhabet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199.6 Prapoßtionum potefias er ßgnißcatio uaria ibidem.a.b.c Prtepones interdît ßtbaudiutur, er ^fèinuic^locatur ibid.c PrapiSnes quadä unius,quadä dua-rit,qutedä triufuntfyllabar.ibi,e |
Prapoßtiottes bißllabaaccitfatiuo ßrruiut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201.6, Prlt;epo„e; abfq^ caßbus poßta ßunt aduerbia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201.6 Pr£poqb.noib.addipoßit 241.6 Pr4po uerbis er aduerbijs perfolii componem iungi poteß Z4t,b Prapoßtio cateris indeclinabilibus praponi debet 197.4 Prapoquideß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;197.4 PrapocrcÖiuäiodilferut i9^.b Prapoßtiones etiam aduerbia pof-funteffe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;197.6 Pr4po/iff4Cff«f«646cf 196.6 PrifpSrtff duobus tantum iungiitur caßbus 196.C.199.4 Prapo quib.iungatur partib.per ap poßtionëper componem-ibident Prapoßtiua coniudiograuaturßnt per Prapones moncßyllaba utriq; cafui jeruiunt, coponi feparari poffunt Prapo differtab aduerbio er con-iunilione Praponum uariatio triplex z^t-ea PrapSnes^ppriaquaßnt ibid.c Prapo quid eß Pr£poquib.caßb.feruiat ibii^.^ Prapoßtiua coiunüiones 221.4 Pr4poN«c0/lr«(flio ZZS’C. Pr£ponis propriu 20.C Pr£poßtiuaelemët4 222.C Prtffens tëpus quid iZ4.b Praßolor teer tibi 278.6 Pr4terà« uerboru prima coniuga-tionis quoformetur 147.4 Prirtent« fcifaconiugationis in ui uelinijdeßnit i4^-a Prateritit perfeilum uerböru in or, cur ut participiu declinatur. 508.6 Prieferi« partidpiain tusfus xus 172.4 Prima perfona qu£ 156.6 Prima perfona poteß ßbifecundam crtertiäadiugere 157.4 PriiM4(M perßnam non habent impe ratiua Prima declinatio quot habet termi^ nationes Prima perfad quë pertinet 256.6 Pn'wd perßma er tertia in unn co~ Prima perfona redproce capitur Z41.C |
INDEX.
|
Prwiie etniugdtionit uerlxi ^ult;ef4-ciunt ui preterita 1474 Prwt^ com«g4h‘o»ij uerb4 quomo do formet pTjeteritS 14^.4 Prim4perfon4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181.amp; Primitiu4/^ciefuerïgt;or}t Ii9.amp; Primitiu4pronomin4oilo 31SX 5iÏ.amp;.570.lt;lt; Primitiu4 l^cies pernot4 8.c Primus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;306.4 Primi« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yo6.b Princip41i4 pronot4 q ft nt ty4.b ProlQC4lisejicrtcmpor4lis.t04.b Pro interieliiocircunßeditur 104.C.Z17.4 Pronomin4 prim^ uct tertio per/ô-Hif uturn fuberenopoßitt. Pronoidutumnonhabét pr£tcrpri mitiuu fedte perßn£ 1^6-4 Pronomen quoi uocure poteß,/imi-' lemhdbetuocdtiuunominatiuo, prater meur ZÇ7.4 Pronomen quid eß 518.C Pro«oü^«ilt;fccim 318.^.570.4 Pronomirtitioconomizwm uedpiun tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X5V.C Pronoî4finit4,p4tri4 hibent et pof feßiu4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t4^-b Pronoïm demonßrdtiuorum re-latiuoruconßrudio z^yb Pronoid ßcut not4 eu uerbis perßn guloscdfuscoßruutur Z54.amp; Pronoïm obliquicdßis etidin uerbis dddipoßunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zi8.4 Pronomen dißretionis cdufd uddi-tur uerbo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^^-i Pronomin4 pro nominibus tociot -tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^.h Pronomen quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^f.d Pronotmeonßrudlio z^.b Pronois propriii lo-b Pronoi4compoßt4 ntocdrentdpud Gr£cos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z46.4 Pronominumdernonßrdtiuoru ßcu dumgritcosdiuißo zyi.4 Pronomen in conßrudione uerbum pr£cedere debet 141.C ProTioM inuici pro inuicS poni non pojfunt Pronominibus cotnpofitisutuntur Pronomen r78-4.^7o.4 |
Prottome« curh4be4t genus neutrît i8z.b PronóÏ4 componuntur cum noibus, 4duerbio,ZT propone i8^.c Pronoim declindtioes 187.4 Pronoïm declindtioné oHo noïd imi tdntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i88.amp;.c Propriuconiuäionit xo.c Propridquaßnt Prope nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xo5.igt; Proprium nomen CT uppeUdtiuum quomodo dißent zi.b Proprium dduerbij zo,b Publipor P«o‘jpzlt;n'4, puell4,puellus 7yb pfyledccentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jßz.c QJZfeWétifiê^ffc 5.C Ojtoneßeliterdm i^.b.64.c Qjidlisqu£conßruäio zyy-b Qmüs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo.b Qiùmcrtdm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5t.c Qudm ßmilitudinisuduerbium XII.0.XI9.amp; Qgîdo interrog4tiue,rel4tiuejCr infinite C4pi IXI.C.X50.C Qÿdntus qu£ conßruüio nbsp;zy7.b Qudntus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10.X0.R514.4 Qÿirt^ declindtionis nomind quo modo fdciütdiminutiud 56.amp; Q34rt4 decliisdtio terminatur in us cru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IX1.amp; Qgi« ou ff rmi»4ni gemtimi, primt funt declindtionis 7^,4 Q^coiui!lio.io8.c.)tl.b.ill.4.ii7. Qÿ: enclitic4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S’T-J» QBic«n$ Qgi Q£is Qtÿes nomind in 0. diminutiud fs ciuntin 4 Qt^intd decUndtiotermindtur dun-tdxdtines 03« pro qui,ßd non qui pro qux ponitur Qÿis eurputetur eße pronomen 195.6. XX8.C.50V.C Quisiunäupronoibut nbsp;nbsp;nbsp;Ztj.d QuisperfepoßtS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz.4 |
Qi(or/«m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zy.‘4 Qnotiêsredditiud nbsp;117.6.1x8.4. Q«3Kf$ z^z. (Zio.bx R R fungitur uocdUs efficio iui.b R poß mutds, dneipitem fylldba fd-eit Rd termindntidfgemindnt I fdcien-dodiminutütii R4tioni(Iff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X19. c Rofinitduerbd, qua prdteritdfdci dntdtqffupind 165.6 Reädßripturd Reäus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6(.6.xi9.c Refert et intereßgt0iugutur.zy9.b Rufiniuerfus decopoßtionemetro-rum Rfgiw regale iiff’crut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;511.6' ReldtioCT demonßrdtio quomodo dißent Reldtiuorujgt;noim coßrutiio.'zj^.b Reldtiud uocdtiuum habere non pof funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194.0.118.6 Relinquo copondtur fZ9ai Remus fuperldtiui 54.6 Repetitio Utere:, fylldba^diHionis, ßueordtionis lyz.d.b Requies nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;76.b Rerumnoid cupartieipioquando-q; ttermÛMtioecoueniut.^^.b Res ne ex uerbo ßt, an uerbu ex re Reßbdereadinterrogdti- (515.4 one diuerßmodelicet 158^.4 Reßofiones dd tterrog4tiu4.z;o.be Rsfinitdquofdcidtgtum 86.b S S in prlt;eteritis nunq mutdtur 8.c Sdn^mutdiH 94.18.6 |
I N D B X’ .
|
g inter eogiMtJf ponifôlrt 5.9.amp; S inmäro/ipeuiin perdit.U.c.6}.c Spr^pomturp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;öj.c SiHmîlt;o'tifttrX$’'Crx Ii4 Salutatorius interdü ntu( 6t£ Sätis Satius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zn.c jçyx SMrtdcrcwfrjàm joz.amp;.}o6.c. Scriberereile Seappoßtiiu pr^poßtio zoy.b Scdaperfomtreciprocatur X41.C SccMndiC coniugiaionis prjeteritu in ijuelinnidefinit I47.b Scda perßna Sc^;tpronoïm£tdirt4Wo 188.4 Sfftt jdap/ôrt4 «erfcor« jô.c Scd^iifcù'.terminitioB« 89.C Secîida coHtgiitio in e lt;47.4 Senefcoßeneo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iç7.{i Scda perfomt ad que ptincat, i^6.b Semiuocalet Seniiuocalefßuntappellat£ 4.C Sma ab ufu dijfert Î474 Separatiua accufatiuo cum ablatiuo Seßertiut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^y9.a Sic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi^.b Signißcatio aduerbiorunt diuerfts habet IJgt;ecies nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ziyc Signatæpecun. uoeab. uaria .^40.4 Significatio participif.tS nóis q uer SignußgiUu 5i9.lt;lt;.}ll.lt;(.5io.4. signißcatio Syllabajex literatcSprehenderepo Syllaba ß in conjbnantem deßmtßi confônâteincipit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem. Syllaba ab omnibu! literit incipere poteßfid no ßnire ibid. c Syllaba àplerifcp Uteris incipit, in Syllaba quid eß Syllabe diuißo atq^ refiriâio zz.c Simplex uerfus Syncopa tollit i in genitiuo ptura- U Syncopa pneponespatiXtnr 197.6 |
Sine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105.C.1074: Singularis numerus V7.4 Singularis numeri dicuntur nomi^-na multipliciter . ç8.lt;lt; Singulariatantum ^8.a.b Singula ria uoce,ßgnißcatione plu -raUa Singularia coparata pluralib. 6o.c signißcatio uerbi inailioneautpaf ßoneeß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11Ç.lt;lt; So ptum er fupinu 164.6 Solus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sz.b.i88.c Soni ßt interdu mutatio 504.6 Spfciej«fr6orj«d«« 119.6. Species aduerbiorum etiam compa-ratiuis,fuperlatiuis,ßmul ac di-minutiuis inuenitur Z15.6 Speciale nomé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz.ç. Species ZI.a Spiritus 18 c Stipular nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;118.6. Sto cum compoßtis quomodo facit priCteritü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;146.4 Stoici articulum zr pronomen fub una oronis partecocludut, Suadela nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40.6 S«6iHndi«£»i»:4lfx 15.C Su6c6nn«4t(onü coiußiones .118.4 Sm6 »üc accufatiuo,nunc ablatiuo iu gitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo6.a Subiuäiuus^inßnitiuo z6y.c Subiutiiuie coiunäiones 111.4 Subiuntliui temporibus ey in opta- tiuo utimur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17Ç.C Subter er fuper contrarias habetfi gnißcationes,et acco er ablta iu guntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;106.6 Subiunäiua uerba affirmotiue ponu tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t.74.‘t Subiu{tiui,qui erdubitatiuus dici~ tur,coßrußio 168.6 Subiitäiuus izz.b 159.C Sui cur uocatiuum habere non po- teß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;115.C Suicurntocareat 195.6 S«i reciprocum 191.191.4.6. c Sui,tui, mei,noßrijKßri,dijferunt Suiprimitiuicoßruflio 146.4 Super prepoßtio er aduerbium ef-fepoteß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo^.b Supereminétia uerba 178.C Superlatiuusgtoiungitur f^.a Superlatiuusquid 55.4 |
Supetiatiuorum'fortM Superlatiua anomala Superlatiua omnia mouéturper tria genera Super SapcrUiHOf Grad genitiuo iun-gaitt Supina non habentia neque partid-pii Supina de uerbis in do,quomodo ß. ant S«p{R4rHrd('c’4nlMr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;115. r. Suus Su/feHum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;174'‘* T T ßnita,neutrafunt sS-f T tfrMJZrt4f4,^«OZ»O4iop4ri4flt(Ii-minutiua T uariemutatur ij.c.tS.b Talentum Athenienß 559.6 T4m er quim eomparatiuo er ßs-perliäiuo adijdpoßiit yz.e T antuser talis cur non fint prono -mina ' Tandem.7^.b Tantus 10.6 Tc car adijdatur pronominibus • 184.4.154.4 Tccaiw pronomen ne fit an aduerbium Tpibus fingulis ßt compofitio.i^yc Temporalia'aduerbia poffuntetii efferelatiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^bc Têpusucrboruacddés 151.C Temporaliaaducrbia 115.5 TfWporMcognafto 114.6 Tempora eadê qua uerbis,etiâ acd dunt participia Temporale Tépaîpr^/fwqd Tempora diuerfa copulantur inter-dutH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14Ç,4 Teneodcclinatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;514,6.« Tenor 18.C (i„de, Terminati0nesaduerbi0.z09.etde-Terminationesoimgenerii quæer qftot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87.4 Terminales litera 4.b,86x Terminales mafc.generis 48.6 |
|
I TerminJtimn quJrtit JecliMtio-nifduic,uferu III.6 Termiimtiones prints declitutiois queer quot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sy.rf Terminationes/ècudedeclirMtionit queer quot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89. e TermitMtionef mafcub'norumjêptè Sy.i» Terminutioneffieutriuigen. 48.C Terminationes tertie dccl. nbsp;94.amp; Tertie perföttepojjeßiuum ad mul tasreferturp/ónttr 147.4 Tertia in tertiam perfonam tranfit, 1-43-It Tertie coniugauignitio 511.6 Tertia perfona cur fix uocib.gau-deat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyS-b Tertiaperfonauerboruq/it 156.C Tertie perß/unt infinite 114.0 Tfrtw perfona t79.a.i8i.b Tertia perfona reciprocecapi po. Tibicen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^t.e Timusfuperlal’tà 54.4 Timus nomina que Jam corripiunt penultimam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tSe To preterita cr fupine 164.C Tolt;(o/7nfat{4Mer64 5184 Trix coponitur CT fiparatur.zaoc Tranfitiuorum uer^rumconftru-fti'o Tranfitiua uerba uarijs iunguntur eafibus Tranftiuisindiuofit numeric uti-mur Trimetri Triptota nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6z.b Trifyllabadiminidiua 1 geminont, fed pares fyllabastenent Trium generucomunia 48.C TroiaàTroe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;507.c Trof nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem Trochaice nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jçx.6 Tm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;518.0519.6 TMlt;fotfnwi»4t4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41,4 Tui,fui,mei,ncfln^ri,differunt X46.6 Tmtw« proprium CTappellatiuum iiz.b.izy.c Tus denominatiue |
N* D E X. V Vfepeponitur inter literas 11.4 V deriuata V uim fuam perdit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem. V ualetf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6.0.17.6 V penultima ante do,femper produ citur V latina ,funtneutriusgenerisac aptota Varia genera pofjèfiiuoru Z7.a Vdb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.a. 17.C Vbi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^z.a Vbicun^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidem. VorbMM quid efl y^-b Verba in eo oia fùntfècunde coniu gationis Verbum à nomine quomodo nafei-tur Verbum an exreßt, an res ex uer-bo Verbum quid efl 1x5.6 Vor6Mm«nlt;Jo dicatur tzyb Verboacciduntodo 1x5.0 Verba defediua dupUciter dicun-tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nyc Verbaadiuaque iz^.a.b Verba neutra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tz^.a.c Verba inortres fpecies habët.tzi.b Verbum principalem literam feruat per oêm declination? iz6.b Verbis cur prxpqfitio addi non pof pt Verbum in conftrudionefecunJum locum tenere debet XI4.6 yor6ttfH cr participium differunt, X08.6 VerbMmproMowim inconftrudio-nepr^eponitur 214.4 Veftri,noftri,mei,tui,fui,differunt t4^gt;b Veflras nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180.4 Vo/lr4;crno/lr4o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147.^ Vor6orMo5)lr«flio uaria.z^.zs4 Verba quadam nomina habere non pofjunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid?. Verba quanonegentóbliquis,pafii |
uanonhabent VTV-b Verbi proprium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o.i4 Verba qutc egentci^ibus,tranfitiua dicuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T-W-e Verbalia in tortrix,gemtiuo iungZ tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X79.6 Verbatranftiua pluribus cafib.iii-guntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X78.6. Verboru perfona tres funt ti^a: Verbacoparantur 50.4 Verbalia in Us uel dus,datiuo iunguntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z6i.a Verborum epilogue V7O.b VerbaUa in dus,pro infinitis accipi untur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z66.a Verba comuniaadiuScrpaßiuam coflrudion? habere pißut. 175c Vor64^M.oJlt;lt;w ad mares pertinet, quedam ad folasfodas fi6.b Verba quomodo faciant diminuti-ua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.q.o.b. Verbalia quomodo fiat expartici-pio preterit i teporis yo^.b. Verfum fcâdere iOZ.b.y36.e Vrtw 5^’f.4J.6.101.0 Vi terminatiaprateritum,peritum faciuntfupina vis Vituperatio lausfubeodemfunt V ituperandi uerba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z78. a VltraprapofitioO-aduerbium ef Vllus ViM Bo«t)-4,pfr olum diminution? Vm defmêtia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41.0.41.4 Vm omnia neutra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^o.a.69.b vm finientia fecunJa funt decUnati Vne ab unus uocatiuus Vn^Mrfm Vnus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ |
|
I Viws uUhs declÎMtîonem fèquutur pronominum Vnx Vobifcum utrumßt pronomê an ad tterbium Vöcitl« pr£poßtiu£ 15.C VocJamp;MlitJittgercrfdfopw/M Latini fennonif licet Vo«/« j'ubiun{iiu£ ij.c V ocalis ante uocaletn interdum pro ducitur Vocales inter duas, Reales ftcps di-gamma ponitnt ~^.a Vocales in pr£tcritis uerborum ple runq; prodncuntur 8.c Vocales nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.b.c Vocales cjuinij; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.c Vocales funtancipites V ocales er coiißnantes dijfèrunt ßcutai£ er corpora ç.d Vocatinus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6i.c.6i,a Voc^iuus fubftätiuo uel uocatiuo Hcrbisnoniügitur i^6.c VocatiMisnocgetpronoie Vocatiuumqufdatn nomina habere no poßunt Vocatiuus er nominatiuus caßis funtabfoluti Vocatiuü habentiasetiä neeeße ha-bent ntum Vocrttiw« intranßtiue uerbis adiu-^tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zzlt;;.b VocatiuiuerbicoftruHio zvj^a Vocatiuauerbanonadduntttr pro- nominibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I58.lt;lt; VtKwbitamp;erc no poßuntßn quibus demoflratio dirigitur 194.C Vocatiuus terti£declinatioi}iseflß milis nto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;100. b Vttis fecund£ deck'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91.5 |
N D E X . VocrftiaKf una ßylaba minor erit no minatiuo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^z.a Vocatiuus pluralis fcd£ déclinât io nis par cflßngulari gto 9i.c Vocatiuus prim£ dcclinationis cor VtMitK«pro£i«ifl!lt; 88.4 Voc4ti«ttj prim£ dcclinationis plu- Vocem corpus effe 551.4 Vocibusdiuerßsunaßepe resfigni Voew deßnitio att^ partitio ^.a V olo quo coiugatur 159.^ Vrcttt«jgc«er(î Vrs latina communia trium gene-rum Vs terminata,s abieéla, ddieäaq; lus,diminutioniparitit yS.b Vsterti£ dcclinationis ^6.b Vsterminantia ßecund£ declinatio- nis quofaciut diminutiua 58.4 VS Vsmonofyllaba 81.4.84.4 Vs fecud£declinationis 89.C vfquam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^i-b V(um ante narratione quida collo- cant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^46.b Vs in uocatiuoßecud£ dcclinationis 'mutaturinc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;519.C V s correpta ßcunda funt declinatio nis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;519.5.150.6 Vßusqd eft CT quotuplex ^47.4 Vspoßeßiua Vs deßnentia neutra jterti£ß{nt de- Vtcaußalis olbus tpibus i7t'lt;t Vt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;93.a.i\lt;:.b Vter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188.5. |
Vf temporis eft autßmilitudinis ad uerbium ^it.c.'^^o.a Vtinaoptatiuoiungitur 108.4 Vx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17.5.7Ç.6 X X duplex et loga nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.a. 9.b X in prateritis nunq mutatur 8.c X,B,C, P,G,liter£ cognat£ dicun-tur X tranßnutaturßepe n.6.19.5 Ximus deßnentia duo ßtpcrlati- X femiuocdlis poft omnes ponitur li tcras X terminata quomodofaciat diminutiua Xcuiusßnt generis X quomodo genitiuu faciat 8^.b Xi in pr£teritohabentia,faciut per tum fupinum . iov.6 Y y s terminata quomodo genitiuum faciant Ymî «tT/ryiif 98.4.110. Z Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.5.19.4 FINIS. gt; |
errata.
NKiMfro 41. zi.amplus ampli, xumero tos-uer[u 7. Lucanus in primo. Numero I97.uerfù 4î.perftgt;n4, Numero zzi.uer.t4.miip(epa. Num.i46.uer.47.oftendere. Num.z8S.uer.4Z.Latini,oftendes. Num.^t;. tfor.4.7.Aeneasciu£. Num.^^9.uer.u.dupondius. llludpr£tereafatemur,numerumip(um magna ex partede-prauatum:ob idq; rogatus fit £c^s leilor,ta quod noftra uel pracipitatione uel i/}çuria(quandoamp; bonUf dormi tat Homeruf)follap(ùm eft,fuojibi otiofua^ diligentia reftituat in integrum,
-ocr page 26-?*AVTORVM QVÜS PRI
SCIANVS IN HOC OPERE
CITAT,
CATALOGVS.
luucnaïii L Lducrim Liberiut Liuiur Lticanut 1.uciliut Lucius Clt;efur Lucius C^cilius Lucius Craffus Lucius 1 humut Lucretius IJl ttdcer l/\arcelliuus tAdrcus Ctclius Marcus Cato Marcus Velleius Menander N Keuius Caßiut Kepcs licuius l^igidius Nonius Marcellus O Orbilius Ouidius P Pacuuius Papyrianus Per/ius Petronius PhilemoH Phocas Pindarus Plato Plautus Plinius PoUio Pomponius Probus Propertius Publius Aufidius Publius Nigidius |
Quadrigarius Ciÿintilianus Clÿintus Hortenfîus Quintus Pompcius R Rbo««(ttxP4lfl»on Rufinus S Sallujlius Seneca Seruius Sylla Si/enna Solinus Sophocles Soßpater Scaurus Statius Suetonius T Tdt/itf Terentius Terentianus Theodorus Theodeiles i Tbeophraflus Theotißus Thucydides Titinnius Trafymachsa Trogus Troianus Turpilius V Valerius Antias Valerius Maximus Varro Vegetius Renatus Verrius Flaccus Viilorinus Virgilius Vißllius Vlpianus K Xenophon. Catalogi autoruni finis. |
Til
AC P A T R I T I O PRISCIANVS S.
[^^^j|gspgCT^iVm omm's cloqueiitiæ dodrinam amp;C ftudiorum genus, fàpienti'æ lu
1/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ce præfulgcns,à Græcoruln fonti'bus
n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deriuatum,Lati'nospropriolèrmone
celebrafle, èc l'n omnibus illo rum ucftigialiberalibus côiècutosar tibus uidcomec in his Iblum quæ emé date ab iJlis funt fcripta, fed etiam quofdam errores eoçz, amore Græcor um docSorum deceptos imitari,in quibus maxime uetuftiflîma ætas grammatica in arte arguif pec cafle : cuius autores quanto funt iuniores tanto perJpica«^ ciores,amp;ingcnqs floruilîe,ôC diligentia ualuifle omnium iudicio confirmatur eruditiflîmormn.Quid enim Hero«^ diani artibüs certius^ Quid ApoIIonq lcrupulofîs quæfti onibus enucleatius poflït inueniri.'' Cum igitur eos omis fere uitia quæcunq; antiquorum Græcorum commenta^ rqs funtrelida artis grammaticæ, expurgalfc compcr io, certisq’ rationis legibus emcndalfc; noftrorum autem ne i miné poft ilJos imitatorem eorum cxtitifl’e,quippe in ne« gligétiam cadentibus ftudqs literarum,propter inopiam lcriptorum:quamuis auda(fter,led non impudéter, ut pu E to,conatus fum pro uiribus,rcm arduam quidem,lêd offi j cio profeflîonis non indebitam, fupra nominatorum præ cepta uirorum, quæcongrua funtuifa,inlatinum tranft ferre lèrmonemtcollecftis etiam omnibus ferè, quæcungp neceflaria noftrorum quolt;p inueniuntur artium comme tari-js grammaticorum: quod gratum fore credidi tempe rameritu, fi ex utriufq? linguæ moderatoribus elegantio^ nbsp;nbsp;•lt;
ra in unum coeant corpus,meo labore faciente. Quia nec uituperandum meefl'e credo, fi cos imitor qui principal f turn inter Graios fcriptores artis grammaticæ polîldent, cum ueteres noftri in erroribus etiam,ut didum eft,Græ cos æquiparantes,maximam tarnen laudem funt conlècu nbsp;nbsp;lt;
ti. Exemplum etiam proponere placuit, ne pigeât alios lt;nbsp;etiam «à me ucl ignorantia forte prætermifla,uel uitiofe dida, (^Nihil enim ex omni parte perfedum in humanis inuentionibus effe pofte credo^ fua quogp induftria ad co munem literatoriæ profcftïonis utilitatem congrua ratiî« unis proportiôe uel addcre uel mutare tradantes. Nanq^ C a 'r^
sÆ
fe'ÏJ
15'
li
;3lt;W
l.t -ySL»;:}.
tel
ÎÎ5:
L I B K o R V M IN DE %.
lt;' fcîlinantius quàm uolui hos edere me I ihr os compulerût,qui alicm's laboribus infidi'an tes ,furti'mlt;5,8C quafi per larrocinia fcripra ab alijs furriptentes, unius nominis ad titulfl pertinentis infiinda mutatione,tonus open's gloriam in fe transferre conanf. Sed quoni am in tanta opens materia, impoflibile eft aliquid pfedum breuiter exponi, Ipatq quo ueniam peto,quamuis ad Herodiani Icriptorum pcl3gus,amp; ad eins patris Apollonij fpatiofà uolumina,meorum compendiofa funt exiftimanda lcripta librorum, huius ta* men opens tehortatoré ibrtitus iudicem quoq; facio Iuliane conftil ac patritie,cui fum mos dignitatis gradus fumma acquifiuit in omni ftudio ingcnt) claritudo,non tantu ac* tipiens ab excelfis gradibus honorum pretq,quantum illis decoris addens tui,cuius mé tem tam Homeri credo quam Virgilq anima conftare: Quorum uter^ arcem pofledit muficar,te tertium ex utroq? compofitum efleego confirmans,quippenon minus Gras corum quam Latinorum in omni genere dodrinæpræfulgétem. Tibi fgit hoc opus deuoueo omniseloquentiæpræful,ut quantamcunqj mihi deusannueritfulcepti labo* ris gloriam,re comité quafi Solequodam dilucidius creftat. Titulos etiam uniuerfi ope fis per fingulos pofui libros,quo facilius quicqutd ex eis quæratur, diftretis poffitlocij inueniri.
Primus liber continet de uoce amp;nbsp;eius Ipeciebus.De Iitera,quid fit litera. De generibus oius Ijseciebus.De fingularum poteftate,quæ SC in quas tranfeuntper declinationcs compofitiones partium orationis.
Secundus de fyllaba,Quid fit fyllaba,Quot literis conftare poteft,6lt; quo ordme,8^ quo Ibno.Deaccidentibus fingulis fyllabis.De didione,Quid fit didio,Qua: eius diffcren tia ad fyllabam. De oratione,Quid fit oratio,Quot funt eius partes,de earum proprie täte ÔC ord(natione,De nomine,Quid fit nomen.de accidentibus ei,Quot funt ipecies proprioçinominum,Quotappellatiuo9:,Quotadiediuo9i,Quot deriuatiuoçz.Depai tronymicis,quot eorum forma:,quomododehuantur,0C quibuspnmitiuis. De diuet fis pofleftiuorum terminationibus,6f eorum regulis.
Tertius decomparatiuis 8C fuperlatiuis,amp;eoç^ diuerfisextremitatibus,ex quibus pofi* tiuis, ÔC qua ratione formantur. De diminutiuis,quot eorum Ipecies, ex quibus deelt* nationibus nominum,quomodo formantur.
Quartus de denominatiuis 8C ucrbalibus,Sf participialibus,6C aduerbialibus, quoteo* rum fpecies,ex quibus primitiuis,quomodo nafeuntur,
Quintus de generibus dignolcendis per fingulas terminationes, De numen's, de figu* ris,Slt; earum compage. De cafu.
. Sextus de nominatiuo cafu per fingulasextremitatesomnium nominum, tarn in uoca* les quam in confonantes definetium per ordinem.De genitiuorum tarn ultimis quam penultimis fyllabis.
Septimus de cæteris obliquis cafibus,tam fingularibus quam pluralibus. Odauusde ucrbo,0C eius accidentibus.
Nonus de regulis generalibus omnium coniugationum,8Cprætericopeffcdo primas amp;nbsp;iècundæ coniugationis.
Decimus de prasterito perfedo tertiæ coniugationis quart«»
Vndecimus de participio.
Duodecimus ÔC tertiusdecimus de pronomine, Quartusdecimus de præpofitione.
Quintusdecimus deaduerbio,ÔC interiedione.
Sextusdecimusdeconiundione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-_____ ___
Septimusdecimus amp;nbsp;decimusodauus de Conftrudionc fîuc ordinationcpartîujn on bonis inter fe in contextu orationis eiufdem» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
-ocr page 29-^WPRISCIANI GRAMMATICI
CAESAR lENSIS EIBER F B I H V S.
Deuoce#
Hilofbphf defini'ut uoccm efleaerem tenu/fnmulîi idum,uel fuum fcnfibile aurium, id eft, quod prie auribus acci'dit. Etcft prior definitio a fubftart tia fumpta; Itcra uero à notione,qu3 Græci 'iwo/aii dicunt,hoc eft ab acddentib, Accidit cnim uod au* ditus quantum in ipfa eft. Vocis autem differentiæ funt quatuor,articulata,inarticulata, Jiterata,illite* rata. Articulataeftquæcoarâata,hoc eft,copulata cum aliquo lènfu mentis dus qui loquitur,profert» Inarticulata eft côtraria, quæ à nullo proficilcitur affedu mentis. Literataeftquælcribipoteft. Illite ______ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rata quæfcribi non poteft. Inueniünturigitur quai dam uoces ai-ticulatæ,quæ ÔC feribi poflunt,amp; intclligf j ut Arma uirumcp cano; Quæ* dam quænon poflunt fcribijintelliguntur tamen,utfibili hominum amp;nbsp;gcmituszhæ em uoces quamuis fenfum aliqUem fîgnificent proferentis cas, feribi tfï non poflunt. Alia: uero funt quæ quamuis lcribantur,tarnen inarticulatæ dicuntur, cum nihil fignificent, ut coax,cra.Hæenim uoces quanquam intelligimusde qua fint uolucreprofeda:,tamc inarticulatæ dicunt,quia uox^ut ftiperius dixi^i inarticulata eft, quæ â nullo afïeclu mé tis proficilcitur. Aliæ funt inarticulatæ illiteratæ,quæ ftec feribi poflunt nec intelli* gi,ut ftrepitus,mugitus,amp; his fimilia. Scire autem debcmus,qgt; has quatuor Ipecies uo cum perficiunt quatuor fuperiores differentiæ generaliter uoci accidctes,binæ per fin* gulas inuicem coeuntes. Vox autem dida eft uel à uocando^ut duxà ducendo, uel «tt» a» Ut quibufdam placet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De literà.
L Itéra eft pars minima uocis compofitæ,hoc eft, uocis quæ conftat compofitionc U teraçiî minima aut quanta pertinet ad totam comprehéfionem uocis literatæ: ad hancenim etiam produélæ uocales breuiffïmæ partes inueniuntur; uel q? omnium eft breuilTimum eorum quæ diuidi poflhntjid quod diuidi non poteft. Pofliimus amp;nbsp;fie de finireîLitera eft uox quæ feribi poteft indiuidua. Dicitur autem litera uel quafi legite* ra,eo q» legendi iter præbeatmel à lituris Cut quibufdam placet^) plcrungp in ceratia tabulis antiqui fcriberefolebant,ôô poftea delere.Literas autem, etiam elemehtoru uo* eabulo nuncupauerut,ad fimilitudinem mundi elementorum. Sicut enim ilia coeuntia omne corpus perficiunt:fic etiam hæ coniundæ,literalem uocem quafi corpus aliquod componunt, uel magis uere corpusmam fi aer corpus eft,amp; uox quæ ex aere ido con* ftat,corpus elfe oftenditur:quippe cum Si tangit aurem, Si tripartito diuidit, quod eft fuum corporis,hoc eft in altitudinem,'latitudinem, longitudinem,unde ex omni parte poteft audiri. Præterea tarnen fingulæ fyllabæ altitudinem quidem habent in tenoré, craflitudinem uero Si latitudinem infpiritu, longitudinem in tempore. Litera igif eft nota elementi,ôC uelut imago quædam uocis literatæ, quæ cognolcitur Cx qualitate ÔC quantitatefiguræ linearum.Hoc ergo intereft inter elementa Si literas,qgt; elementa p* prie dicunf ipfæ pronuntiationesmotæautem earum literæ. Abufiue tarnen Si elemert ta pro li ter is nbsp;nbsp;literæ pro dementis uocantur. Cum enim dicimus non pofle conftare
in eadem fyllaba r ante p,non de literisdicimus,ftddepronuntiationeeaçi.nam quart turn ad lcripturam poflunt coniungi,non tn etiam enuntiari, nifi poftpofita r, ut prin* ceps. Suntigiturfiguræ literarum quibus nos utimur. xxiq. Iplæ uero pronuntiatioes earum multo ampliores. Quippe cum fingulæ uocales denos inueniantur habentes ib* nos,uel plurcs,ut puta a,litera breuis quatuor habet foni differentias, cum habet afpira a il
-ocr page 30-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRJ5CIÄNI
eionem,acuitur ucl grauatur:ÔC rurlûs cum fine afpfrati'one acm'tur uel grauatuf, ut ha bco habemus,abeo abi'mus.Longa uero eadem lex modls lbnat,cum habet alpi'rationé, acuitur uel grauatur,uel circunfleditur,ut hâmishàmorum hâmus.Etrurfus cum fi ne alpiratione acui€ uel graua€ uel circunfleditur, ut aræ àrarum ara. Similiter aliæ uo cales poffunt proferri.Præterea tarne i,ôlt;[ UjUocaIes,qn mediæ finit, alternos inter fe fo ‘ tios uidentur confundere,tefte Donato. i,ut uir.u,ut optumus.Et i,quidcm qn poft u, côlbnantem loco digamma F/undam Aeolici ponitur breuis,lèquente d, uel m,uel r, uel t,uel x,fonum y,græcæuideturhabere,utuideo,uim,uirtus,uitium,uix.Vautengt; quamuis contradum, eundem tarnen lbnum,hoceft y,habet,inter q,ôC e,uel i,uel x dl phthongum pofitum,ut que quis quæ. Necnon inter g, amp;nbsp;eafdem uocales, cum in una fyllaba fie inuenitur,ut pingue, languis, linguæ. In confonantibus etiam fiintdifferétias plures,tranleuntium in alias conronantes,ÔC non rranlèuntium;quippe diuerlæ lunt po tefteatis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De accidentibus literæ.
ACciditigitur literæ nomen,figura,poteftas.Nomen ueluti a b c.EtfuntindecIi nabilia,tam apud Græcos elementoçi nomina,quàm apud LatinoszSiue qgt; à bar^ baris inuenr.1 dicuntunfiue qgt; fimplicia hæc amp;nbsp;ftabilia effe debent, quafi fundamentumi omnis dodrinæ immobile; fine q? ncc aliter apud Latinos poterat elTe, cum à fuis uoci=« bus uocales nominenf. Semiuocales uero in le definant;Mutæ autem a le incipientes üo cali terminenturzquas fi fle(Has,fignificatio quoq? nominum unà euanelcit. Vocales igî tur(^ut didum eft^per fe prolatæ nomen fuum oftcndunt.Semiuocales üero ab e, inci^ piétes,amp; in le terminantes.ablq? x,quæ Ibla ab i, incipit per anaftrophen Græci nomiss nis xi.quia neceflê fuit,cum fit ftmiuocalis,à uocali incipere, amp;nbsp;in le terminare;quæ x, nouiflîme à Latinis airumpta,poft omnes ponitur lireras,quibus latinæ didiones egéf* qgt; autem ab i,incipiteiusnomen,oftenditetiam Seruiusincommentoquod lcripfit in Donatum his uerbiszSunt feptem lèniiuocales,quæ ita proferuntur,ut inchoentab e,li tera,5lt; defînant in naturalem fonum,ut f 1 m n r s x. Sed x,ab i,inchoat.Id etiam Eu tropius côfirmat dicens;Vna duplex x,quæ idco ab i,incipit,quia apud Græcos in ean dem definit.Muta: aut à lè incipientes,amp;in c,uocalem definentes,cxceptis k,6C q; qua=* rum altem in a, altera in u,finitur,fuaconficiunt nomina. H,enim alpiratiôis magis eft nôta,quàm fit litera.Figuræ accidut quas uidemus in fingulis literis. Poteftas uero iplà pronuntiatio,propter quam,élt; figuræ nomina lunt fada. Quidam etiam addunt or dincm,lèd eft pars poteftatis literarum.Ex his uocales dicuntur, quæ per lè uoces perfi ciunt,uel fine quibus uox literalis proferri non poteft,unde amp;nbsp;nomen hoc præcipue fis« bi defendunt. Gætcræ enim quæ cum his proferuntur, conlbnantes appellantur. Sunt igitur uocales numero quinque a e i o u. utimur etiam y Græcorum caulà no^* minum.Confonantium aliæ funt lèmiuocales,aliæ mutæ. Semiuocales funt ut plerif^ Latinorumplacuit leprem f 1 m n r s x. Sed f multisoftenditurmodismuta magis, de qua póft docebimus. Z,quoqî utimur in græcis didionibus.hæ ergo,hoc eft lèmiuo cale3,quantum uincuntur a uocalibus, tantum fuperant muras, ideo apud Græcos qui^ dem omnes didiones,uel in uocales uel in lèmïuocales,quæ lècundam habent euphonî am,definunt,quam nos Ibnoritatem polTumus dicere;apud Latinosautem, ex maxime parte,non tarnen omnes.Inueniunf enim quædam etiam in mutas definentes. Semiuo:« elles autem lunt appellatæ, quæ plenam uocem non habent, ut lèmideos ôC lèmiuiros appellamus,non qui dimidiam partem habet deorum,ucl uirorum,lèd qui pleni dq uel uiri non funt. R.cliquæluntmutæ,utquibuldamuidetur,numeronouem,b c d g h fe P q t. Et funt qui non bene hoc nomé putant eas accepiire,cum hæ quoç partes fint uo çis; qui nefciunt,qgt; ad comparationem bene fonantium ita funtnominatæ, uelut inform mis dicif mulier,non quæ caret forma, lèd quæ male eft formata; amp;nbsp;frigidum dicimus eum,non qui penitus expers eft caloris, fed qui minimo hoc utitur. Sic igif mutas, non quæ omnino uoce carent.lèd quæ exiguam partem uocis habent. Vocales aut apud La tinos ornes funt ancipitesuel liquidæ,hoceft quæ facile, mo^ product, modo corripi
-ocr page 31-LIBER P R 1 M V 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
i^flunhSicutetiam apud antiqui'lîïmos erât græcorû ante inuehtionetri « 5C « ,qut« busi'nuentfs i o quæantcancipi'teseranc,remanferuntperpetuæbreues, cumea* rum produdarum loca poiTefla fint à fupradidfs uocalibus femper longis.Sunt ctiani înconfonâtibuslongæjUtputaduph'ces x ÔC z. Sicutcnimlongæuocalcs,fichæ quo ^longam faciuntfyllabam, Suntfimiliterinconfonantibusancipi'tcsuel Iiquidæ,uC l amp;nbsp;r, quæ modo longam,modo breucin poil mutas pofitæ in eadem fyllaba faciunc fyllabam,his quidam addunt non irrationabiliter m 0* n: quia ipfæquo^ commua nés faciunt fyllabas poil mutas pofitæ, quod diucilbrô côfirmatur autoritate tam græ corum,quàm latinorum. OuidiusindecimoMetamorphofeos; Pifcofamqj Gnidon, grauidamqj Ainathunta mctallis. Euripides in PhœnilTis; îo-otâç’trotzt /teyt-fftp. Ineifdem: âŒ'a3Xo^t(ô’a,a/’i/(aKaKœai7»ult;^aQT£K.vo/), apudgræcosinueniturtamen m ante n pofita,nec producensantefeuocalemmoremutarum. Callimachus: ràtifjS/i O Av«o'ûéj;gt;Clt;l®^ 44’»!«©-' wÀicTtv ôùvSp. Apud antiquiflimos Græcorum non plus quàm fc decim erant literæ, quibus ab illis acceptis latini antiquitatem feruauerût perpetuam* Nam fiueriflïmeuelimusinfpiccreeas,Choce(l fedecim2)non plus quàm duasadditaà in latino inucniemus fermone, F Acolicum digamma, quod apud antiquiflimos latû norum eandem uim, quam apud Aeoleshabuit lt;p,eum aût propè fonum quem nunc habet F,fignificabat p cum afpiratione: Sicutetiam apud ueteres Græcos pro cp tt amp;nbsp;h, Vndenuncquoçpingræcisnominibus antiquamfcripturamleruamuspro lt;p P amp;nbsp;h ponentes, ut Orpheus Phaethon . poflea uero in latinis placuit uerbis pro p et h f fcribi,utfama,filius,facio:loco autem digamma V pro conlbnanre.quod co^ gnatione foni uidebatur affinis elle digamma ea litera.Quare cum f loco mutæ pona tur,ideft p û* h fine lt;p,mirorhanc inter femiuocalespofuifle ardu feriptores,nihil enim aliud habet hæc litera femiuocalis, nifi nominis prolationem, quæ à uocali inci* pit. Sed hxc poteflatem mutare literæ non debuic.fi enim eflet femiuocalis,neceffario terminalisnominuminueniretur, quod minime reperies: necante I uel r ineadem fyllaba poni poflec,qui locus mutarum e(l duntaxat. nec communem ante eafdem po fita facerct fyllabam. PoIlremO Græci C quibus in omni dodrina autoribus utimur) 4gt; cuius locum apud nos f obtineC,quod ollenditur in his maxime didionibus quas à Græcisfumpfimus,hoccll famà,fuga,fur, mutam efle confirmant. Sciendum tarnen quod hic quoqj error a quibufdam antiquis Græcorum grammaticis inuafit Latinos, qui 4gt; 0 X feui*uocalesputabant,nuna alia caufa, nifi quod fpiritusineis3bundet,in*’ dudi. quod fi effet uerum, debuit c quoçp uel t addita afpiratione femiuocalis effe, quod omni caret ratione:fpiritus enim poteflatem literæ nô mutât, unde nec uocalest addita afpiratione aliæ fiunt, amp;nbsp;aliæ ea dempta. Hoc tarnen feire debemus quod non tamfixislabriseflpronuntianda f quomodo p amp;nbsp;h:atqihocfolumintcreflintcr f Si ph. X etiamduplicemloco c çiT s uel g amp;nbsp;s,poffeaàGræcisinuentamaffumpfî mus,utduxducis,rcx régis, k cnimamp; q quamuis figura ÖC nomine uideanturaliquâ habere differentiam,cum c tarnen eandem tam in fono uocum quam in métro conti«« nentpoteflatem, cir k quidempenitusfupcruacuaeftinullaenimratio uidetur eut a fequentc k fcribi debeat, Carthago enim amp;nbsp;caput, fiue per c fine per k feribantur, nullam faciunt,nec in fono nec in poteftate eiufdem conlbnantis differentiam. Q uc* ro propter nihil aliud feribenda uidetur efle, nifi ut ollendat fcquens u ante altera uo* calem in eadem fyllaba pofitum perdere uim literæ in metro : quod fi alia ideo litera cil exiflimanda q quàm c, debet g quoqUecum fimiliter præponitur u amittenti uim literæ alia putari : amp;nbsp;alia,cum id non facit : dicimus enim anguis ficuti quis,amp; au gur ficuti cur. unde fi uelimus eas cum ucritate contcmplari f ut diximus non plus quàmdccé ÔCodo literas,in Latino fermone habemus, hoc eft fedecim antiquas Græ corum,ÔC { ÔC x pofleaadditas,öZeasquoqucabeifdem fumptas.Nam y ô* z Gtâe corum caufa nominum Cutfupradidumeft^ afciuimus. H uero afpirationis eft no ta,amp; nihil aliud habet literæ nifi figuram,amp; quod in uerfu feribitur inter alias 1 itéra» » a in
-ocr page 32-6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCÏANl
Quod fi fufflceret ut elementfî putarctur, nihilominus quorundâ etîain nutticrorfî fi guræ,quia in uerfu inter alias literas fcribuntur, quamuis eis diflïmiles fint, elcmcnta funt habéda.fcd minime hoc eft adhibendû,nec aliquid aliud ex accidétibus ita propri etatem oftcndit uniufcuiufcp eleméti,quomodo poteftas.qua caret afpiratio.Neçp eni uocalis nec côfonans effe poteft.uocalis nô eft h, quia à le uocem nô facit: nec icmiuo calis,cum nullafyllaba latina uel græca per intégrasdidiôes in eâ definat : nccmuta, cum in eadé fyllaba,cfî duabus mutis bis ponitur,ut phthius,Erichthonius, Nulla eni fyllaba plus duabus mutis poteft habere iuxta fc pofitis, nec plus tribus côlônantibus côtinuare,Aucoritas quo^tam Varronis g Macri,tefteCenforino,nec k nec q neçg h in numero adhibetliteraçi. Videnturtamé i amp;nbsp;u, cuminconfonantestranfcunt, quantû ad potcftaté,quod maximû eftin elemctis,aliælitcræ elfe præter fupradidas, Multfi enim intereft utru uocales fint an côfonantes:ficut enim, quâuis in uaria figu* ra, amp;nbsp;uario nomine fint k SC q 8C c, tamé quia una uim habet tam in metro g in fo^ no,punaliteraaccipidebét:fic i ôC u guisunfi nome,8Cunamhabeantfigur5,tâuo cales g confonâtes,tamé quia diuerfum fonum,6c diuerfam uim habet in metris,SC in pronûciatione fyllabaçzjUon funt in eifdé,meo iudicio,dementis accipiendæ : quâui$ ÓC Cenforino dodiffimo artis grammaticæ idcplacuit. Multa cm eft differentia inter côfonanteSjUt diximus, SC uocales, Tantû enim ferè intereft inter uocales SC confona tes,quantu inter animas 6C corpora. Animæ emper femouctur,utphilofophisuidef, amp;nbsp;corpora mouct: corpora uero nec per fe fine anima moucri poffunt: nec animas mo uct, fed ab illis mouenf. Vocales fimiliter ÔC per femouétur ad perficiendâ fyllabam,' conibnantes mouent fecum,confonantes uero fine uocalibus immobiles funt, Et ï quidem modo pro fîmplici,modo pro duplici accipitur confonante : pro fimplici,quä do ab co incipit fyllaba in principio didionis pofita,fubfequente uocali in eadem fylla ba,ut luno luppiter: pro duplici autem,quando in medio didionis ab eo incipit fyllaba poft uocalem antefepofitam, fubfequente quo$ uocali in eadem iyllaba,ut maius pcius,eius,in quo loco antiqui foiebat geminare eandem Ï literam,ö' maqus, pequs, equs fcribcre, quod non aliter pronunciari poflet quam fi cum fupcriore fyllaba prior I,cum fequente alteraproferretur, utpequs,cqus,mahus, 8Cduo fi produabus con* fonantibus accipiebant. Nam quamuis I fit confonans,in eadem fyllaba geminata iff* gi non poffet.ergo non aliterquam tellus,mannus proferridebuit, Vndc Pompciij quoq; genitiuum per tria i antiqui fcribebant: quorum duo fuperiora loco confonan tium accipiebant, utfi dicas Pompeiq. Nam tribus 7rT iundis qualis poffetfyllaba pronunciari f Nam poftremum Ï pro uocalieft accipiendum : quod Gæfaridodiflï mo artis grammaticæ placitum fuiffe a' Vidore quoque in arte grammatica dciylla* bis comprobatur. Pro fimplici quoeç in media didione inuenitur, fed in compofitis, utiniuria,adiungo,ciedus.reqce. VirgiliusinBucolicis; Tityrepafccntcsafluminc reqee capellas. proceleufmaticumpofuitprodadylo. Nunquam autem poteftante I litcram,locopofitamconfon3ntis,afpiratioinucniri,ficutnccantc ü conlbnantcm« unde hiulcus trifyllabum efttnulla em confonans antefe afpirationem rccipit, V uc* ro loco confonantis pofita eandem prorfus in omnibus uim habuit apud Latinos, qua apud Aeolcs digamma F. Vndc àplcrifc^ ei nomen hoc datur, quod apud Acoles ha buit olim F digamma, id eftuau, ab ipfius uoce profedû tefte Varronc amp;nbsp;Didymo, qui id ei nomé effe oftendunt. pro quo Cæfar hanc figuram j fcribcre uoluit : quod quamuis illi rede uifum eft,tame confuetudo antiqua fuperauit. Adeo autem hoc uc* rum eft,quod pro Aeolico F digamma ü ponitur; quod ficut illi folcbâtaccipere di* gamma F pro confonate fimplici,tefte Aftyage,qui diuerfis hoc oftendit uerfibus, ut in hoc uerfu ózó/Atv©-' FiACvä/j b A,nù57rz2ioi,, fie nos quog» pro fimplici habemus côibnan tcplerûq; ü loco F digammapofitum:;ut. At Venus haud animo nequicquâextcr* ritamater. Efttarnenquando Aeolesidem F inueniûturprodupliciquoejcôibnan te digamm pofinffe^ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttcWäo? » Nos qno^ uidernur hocfequi in pr«tcri*
-ocr page 33-LIBER PRÏMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?
topcrfedotyplusquapcrfedoternxezquartsecoi'ugatiom’s, inquîbus I ante ü cd fonantem po fit a producitur,eadem^ fubtrada corripitur,ut cupiui cupq, cupiueram cupieram,audiui audq , audiuerani audieram, Inueniütur etiam pro uocali correpra hoc digamma illi ufi,ut AIcman: xfAc«lt;ßaFio{i. Eft enfm dimetrum iambicft, fic eft proferendum, F ut facîat breuem fyllabâ, Noftn’ quoqj hoc ipfum fecifle in-* ueniunturjÇir pro côfonante u uocalem breuem accepifle, ut Horatius fylüæ trifylla bum protulit in Epodo hoc uerfu; niues^ deducut louem, Nunc mare nunc fylüæ. Eft enim dimetru iambicum coniundu penthemimeri heroicæ,quod aliter ftare non poteft,nififylüæ trifyllabum accipiatur. Similiter Catullus Veronenfis, quod zonam folüit diu ligatâ,inter hendecafyllabos Phalecios pofuit.Ergo nifi foluit trifyllabu ac^ cipiasjuerfus ftare non potcft: hoc tamé ipfum in deriuatiuis uel compofitis frequent» ter folet fieri,ut uoîuo uolutus.foluo folutus,auis auceps,aufpiciû, augurium, augu* ftus,lauo lautuSjfaueo fautor. F digamma apud Aeoles eft, quando in metris pro ni* hilo accipiebant,ut ïwtifft/'FifjwvavTOÖtoz' to? üÎ/toS/j Fceztp. Eft enim hexametru heroi* cum, Apud Latinos quoq^ hoc idem ü inuenitur p nihilo in metris, cy maxime apud uetuftilïïmoscomicorum,ut Tercntius in Andria; Sineinuidia laudem inuenias, Ec amicos pares. Eft enim iambicutrimetrumtquod nifi, fine inui,pro tribracho accipi* atur,ftare uerfus no poteft. fciendum tamé quod hoc ipfum Aeoles quidem,ubiq? lo* co afpirationis ponebant,effugiente31piritus afperitaté, nos aßt in multis quidé,nont tarnen in omnibus illos icquimur,ut cfidtcimus ueipera,uis,ueftis.hiatus quocç caafs Iblebant illiinterponere F digamma,quod oftendutetid poetæ Aeolidæufi,Aleman Ê* XöA« rn^Ti J'aF/op nbsp;nbsp;epigrâmata,quæ egomet legi in tripode uetuftiflïrao Apollia*
nis,qui ftat in Xerolopho Byzatq ficfcripta: t/’HA3lt;î’âF«j),«Foit«F«jj.Et nos quoqp hia=* tuscaufainterponimus V locodigamma F,utDauus,Argiuus,pauo,oüu,oais,bo*lt; uis.hoc tarne etiam per alias quafdä confonantes hiatus uel euphoniæ caufa folet fieri* ut prodcft,côburo,ficubi,nucubi, quod Græci quoqj folét facereî fiHKiàiôvKià- Sed ta* men hocattendendû cft,quod præualuit in hac litera,îd eft, in u loco digâma pofito*’ poteftasfimpliciscôfonantis apudomnium poetaç^ dodiffimos.In b eriâ folet apudl Aeoles tranfire F digâma quotiesab j incipitdilt;âioquæiblet31pirari,ut çHraj ejwrug dicût,quod digâma nifi uocali præponi Qÿquot; in principiofyllabænô poteft.idcoauté lo cum quoqjtrâfmutauit,quia b uel digâma poft ç ineadéfyllabapronunciarinôpo* tcft.Apud nos quo^ eft inuenireq? pro ü côlbnante b ponitur, cælebs cæleftiü uita ducens,per b fcribif,qj ü côfonans ante conlbnantéponinô poteft. ficutetiâbruges cr Belenam antiquiffimi dicebant tefte Quintiiiano,q hocoftédit in primo Inftitutio numoratoriaçi.necmiriî eu b quoqjin u euphoniæ caufa côuerti inuenimus,ut au* fero P abfero. Afpiratio quoqj ante uocales omes poni poteft,poft côfonantes aut qua tuortantûmodo moreantiquo Græcoçi c t p r, uthabeo, Herénius,heros, hyems, homo,humus,hylas,Ghremes,Thrafo,Philippus,Pyrrhus.ideoaiîtextrîfecusafcribiÉ uocalibus,ut minimû fonet,côfonantibus afit intrinfecus,ut plurimû.Omnis enim IM tera fiue uox plus fonat ipfa fefe,cû poftponif, q cum anteponit,quod uocalibus acci* dens elfe uidef ;nec fi tollatur ea,perit etiâ uis fignificationis,ut fi dicam Erénius abf^’ afpiratione,quis uitiu uidear facere,intelledustamé integer permanct.Confonanti* bus afit fic cohæret,ut eiufdé penitus fubftantiæ fit,ut fi auferat,fignificationis uim mî nuat prorfus:ut fi dicâ Cremes p Chremes. undc hac côfiderata rationc,Græco9i do âiffimi fingulas fccerfit eas quo$ literas,quippe p th 0, p ph $, pro ch x feribétes, nos afit antiquâfcripturâferuamus.Inlatinis tamé didionibus nos quoqjp ph coc* pimus f fcribere,utfilius,fama,fuga,nifiq,Cutfupradocuimus)cftaliquainpnuncia tione eius literæ differétia f cfifono ph,utoftêditipfiuspalatipulfus,linguæ,Iabroçz, Rh afit ideo nô eft tranflatfi ab illis in aliam figuram,quôd nec fic cohæret huic quo* modo mutis,nccCfi tollafS) minuit fignificationé: quamuis enim fubtrada afpiratione ^camus,retor, Pyrrus,intelledus pmanet, nô aliter g fi antecedés uocalibus auferaC ........... “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' a üii
-ocr page 34-PRI5CIÄN1
Vndc oftendtturexhoc quog^ aligna eITe cognatio r litcræ cd uocalibus. cx quo qui*, dam dubitauerunt,utrum præponi debeat hui'cafpi'ratio,an fubiungi'.unde A col es lo* CO Cutdiximus^afpirationisdigammaponentesindiâionibusab inci'pientibus,fo lent loco digamma B fcribere,iudicantcs debere præponi digamma quafî uocalî, fed rurfus quafi confonanti digamma in eadem fyllaba præponere recufantes, commua tabantidin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßjoc/’off,dicentes. SedapudGræcoshæclitera, id eft j multis
modisfungiturlocouocalis,utin declinationenominû in ôCin cl, puramdefîné tid, quxßmiliter a ièruantper obliquoscafus,ut wja uiiaçtcfo^iaawfiaç, ApudLati nos autem non adeo. Quæritur cur in uah amp;nbsp;ah poft uocales ponitur afpiratio nbsp;nbsp;dici
mus quod apocopa fadaeft extremæ uocalis cui præponebatur afpiratio ♦ Nam péri* feda uaha aha funt. ideo autem abfcüTione fada extremæ uocalis, tamé afpiratio man fit ex fuperiore pendens uocali, quia fuum eft interiedionis uoce abfcondita proferri, ïtaqj pars abfconditæ extremitatis uidetur congrue in interiedionis naturali prolatio ne remanfilïe. nec mirum, cum in Syrorum Aegyptiorumt^ didionibus, foleant etiâ in fine afpirari uocales. Interiedionum autem plerægp communes funt naturaliter o* mniumgentium uoces.Inter c fineafpiratione,6lt;cumafpirationeeft g, inter t quo queer th eft d,amp; inter p amp;nbsp;ph fiue f eft b. Sunt igiturha: tres, hoc eft b g d me diæ,quænec penitus carent afpiratione, nee earn pknam polTident. hoc autem often ' dit etiam ipfius palati pulfus,amp; linguæ uel labrorum confimilis quidem in ternis, in* ter p er ph, uel f amp;nbsp;b : amp;nbsp;rurfus inter c amp;nbsp;ch amp;nbsp;g : fimiliter inter t amp;nbsp;th d • fed in Icuibus exterior fit pulfus, in afperis interior, in medrjs inter utrfiej fupradido* rum locum, quod facile dignofcitur,fi attendamus in fupradidis motibus ora mirabi^ li naturæ lege modulantia uoces.Tanta autem eft cognatio earum,quod inuicem inuc niuntur pro fe pofitæ in quibufdam didionibus,ut ambo pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;buxus pro wu|oç,
amp; publicus pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;triumphus pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gubernator pro KußtjvNwg, golt;
bius pro «uS/oç, cære awo' to puniceus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deus ^oç, purpured ?roj(j)i/s4lt;7;.
Hoc quo^ obferuandum eft, quod ad comparationcm aliarum çonfonantium quæ fo lent mutari uel abqci p cafus, immutabilesfunt apud nos tres 1 n r ; per omnes enim cafuseædem permanent,utfalfalis, flumen fluminis,cæfarcæfaris.T quolt;çamp; c qua uis in tribus folis inueniantur nominibus quæ poffint dcclinari, hoc idem feruant, ut caput capitis,amp; ab eo compofita,ut finciput fincipitis,occiput occipitis, alec alecis,lac Iadis,in quoetiam t additur.Quarequibufda non irrationabiliter nominatiuus hoc lade prolatus inucnitur.R.eIiquæ ucro conlbnantcs mutantur, uel abqciuntur : d ut aliquid alicuius. m ut templum rempli, pelium pelq . s ut magnus magni, x ut rex regis,nix niuis . In uerborum quolt;^ præteritis perfedis folent omnes modo mutari, modomanere,exccptisquatuor I p s x.hæenimnunquammutantur,uthabeoha* bui,iubeo iuffi,compefco compefeui, dico dixi, afeendo afeendi, la:do læfi, lego legf, pingo pinxijdemo dempfi,prcmo preifi,moneo monui,fino fiui,nequco ncquiui,tor* queo torfi,diffcro diflerui,urouffi,ucrto uerti, fledo flexi. Illa: autem quatuor, utfu* pra diximus,nunquam mutantur in prætetito perfedo, 1 ut cælo cælaui,doleo dolui,' uolo uolui,molliomoniui. p turpoturpaui,ftupcoftupui,fcalpofcalpfi,lippiolippi ui. s quaffoquafraui,cenfeoccnfui,arcefroarcefriui. X nexonexui. Vocales quoque in eifdem præteritis perfedis quæ in principalibus fyllabi.s inueniuntur uerborij,mo* do ex correptis producuntur,modo mutantur in alias uocales,modo manent cædcmj Producuntur pleruncp omnes,ut faueo faui, caueo cäui,fedco fedi,lcgo legi, uidco ut di,moueo möui,foueo foui,fugiofugi. Mutantur a nbsp;nbsp;c:a quidem m e modo pro*
dudam,modo correptam: Produdam, ut agoegi, capio cepi, facio feci, frângo frëgis correptam,tangotëtigi,cadocêcidi,parcopcpcrci. E uerotranfitin i produdam,ut co iuijUel q. Solinus in colledancis uel polyhiftorc:Tatius in arcc ubi nûc ædes eft lu nonis Monetæ,qui anno quinto quàmingreffus urbem fucrat,àLaurcntibus interem ptus eft, feptima cr uigefima olympiade hominem cxiuit, Queo quiui uel quq » H«ç
-ocr page 35-L I B B R P R I M V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9
tâdemuocalis pcnultima in uerbis lècundæ côi'ugati'oiusfepemutât în u,Utdoceo doi* cui,moneo monuî,doleo dolui.quod fimiliter eft qn in teitia uel quartacôiugationcpass tit i,utrapiorapui,aperioaperui.u ÔComanent inprincip31ib,fyllabispofitæimniuta bileSjtcmpoçzquoq? in quibufdam,ut tuorui,domo domui,doceo docui.Hocquo^ ob lèruandn eft qgt; nunq in fupradiéèo tpe poteft geminari,ncq! in principio,negp in fine lyl laba,nifi quæ à muta incipit,ut tondeo totondi,pendeo uel pendo pependi,dilco didici, polco popolci,tundo tutudi,pedo pepedi,tdgo tetigi,cædo cecidi,cado cecïdi,pello pc puli,fallofefelli,prodo^didi,uendouédidi;cx'quoetiâapparet f uimmagis mutæob# tinere,àqua incipics eft geminata fyllaba. S ante muta pofita inueniunt duo uerba quæ geminât fyllabam in pfætetito,fto ft€ti,fpôdeo ipopondi. Antiquiflïmi etiâ,fcindo fcici di dicebant,qgt; iuniores ftidi dixerut,ut in pra:terito pfedo uerbi ondemusmec fine rós® ne s ante mutam pofita inuenif geminatu uerbum,cum s amittit uimfuam plerutp fie pofita ail mutam,undenec in lècûda fyliaba repetit.M quoq? geminat,mordeo momor di,quæ loco mutæ in multis fungitmam an n pofita commune facit fylIabâjUt ramnea ramnetis,ficut Chremes Chremetis.lambica emfunt quai fie déclinant,qd* Callimachi quolt;^ autoritäre côfirmaf in Aetqs,ficut iam fupraditftum eft hoc uerfu twç ô
œXttfq) ouvSç. Et nunq tiî eadem m an le natura longam uocalé patif in ea dem fyllaba efle,ut illam,arté,puppim,illu,rem,lpem, diem, cum aliæoes ièmiuocalea hoc habét,ut Mecœnas,pæan,lbl,pax,par.prætcrea fola hæc fcmiuocalis poft s pônit„ quod mutaçieft, ut finyrna,ftnaragdus,Slt; an liquidam,ut famnïs,ôf qgt; an s pofita in nali fyllaba nominis,more mutæ interpofita i, facit gtih hyems hyemis, ueluti inops inopis,cœlebs cœlibis. Apparet igit, q? elementoç: alia funt eiufdé generis, ut uocalea côlbnantes:ali3 eiufdé fpeciei,ut in uocalibus breucs ôé longæ,ÔCin côlbnantibus fini plices amp;nbsp;duplices,quæ habent afpirationé,amp; quæ non habent,ôlt; carum mediæ. aliæ ue rofibi funt aftïnes per cômut3tioné,ideft,lt;p inuicem^ièpofitæinueniunf,ut breucs iongæ quæ habent alpir3tioné,ôé quæ carent ea. Aliæ aut per coniugationé uel cogna?« tionécognatæliteræ,amp;pleinuicépofîtæ,ut b p f,necnon g Sé c eu alpiratione fine fineea. x quoqp duplex,fimiliter d ôétcfîafpirationeuel fineeajôécumhis z duplex, unde læpe d lcribétes Latini hancexprimutfono,ut medidies,hodie,antiquiirimi quo çp Medentius dicebant,pro mczcntius.Quinetiam f fimplex habet aliquâ cum fupradi (ftis cognationé,unde iæpc p z cam iblemus geminata ponere, ut patrilfo pro Tra-rf/Jcj, pitilîbpro TriTi^cûi malfi projucé^a.fiC Dores tu pro o-u.unde nos quoq? tu pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tep
tfi, Attici aût ôaÂaTÎa ,p SacXaM-otjCr ,p S'jwtwa Z3- »ayoïj.cr
Romani etiam aiaxpro muq- In uocalibus quoqi funt affines c correpta fiucpduda cÆ ci diphthongo,qua ueteres Latini utebanf ubiq; loco 7 Iongæ. nunc aut contra pro ca 7 longam ponimus,uel ê ^du0tam,ut vaAoç n71us, KaAA/oTrfa calliopëa, xo?*!® chorea, ë penultima modo correptamodo produda. O breuis fine longa,eftaffmis eu u, ut bos P i2)»ç, ebur robur,pro ebor robor,ôC platanus pro TrXaTow©^. A quoq? affiniseft cum c ôC i.arceo ÔC coetceo. facto inficio,necnonaliæ cum alqsîôC quia frequenter hæ in omnf bus pene Iris mutationes non Iblum per cafus,uel tcmpor3,lèd etiam per figuraçi com pofitiones,uel deriuationes ôC tranflationes à græco in latinum fieri Iblét, necelfarium eft caçi ponere exempla: A correpta conuertif inpdudam,faueofaui:In e correptam, parcopêperci,armatusinërmis,In e produdam,faciofeci,capiocepi. produda quoq^ a in e produdaminuenif,halitus,anhëlitus:in i correptam,amicus inimicus:in oeti5 luaçxzajoç marmor.in u falfusinfulfus,araaruIa,E correpta tranfit in e produdam,le* golëgi:in a, lèror sâtus,reor ratus:in i correptam,moneomonitus,lego diligo.in o te go toga, Antiqui quoqj amplodi pro ampleéfi dicebant. Et animaduorti pro anlmad uerti.In u tégo tùgurium.Et apud antiquilTimos quotiefeunque n d ièquuntur in his uerbis quæ à tertia coniugationé nafeuntur loco e u icriptuminuenimus, utfaci:^ undum, legundum, dicundum, uertundum, pro faciendum,legendum,dicendum,uer tendumj tranfit in a, ut genus, generis, generatim;pauluspauli,paulatim^ in e for*
-ocr page 36-tl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRI8CIAN1
t/sforte fortîtci‘,làpiens fipicnn’s làpi'enter.i'n o,patn's patronus,S^patro utrbum,olli pro ini,ûxum jamp;xi fixofus.in u carni's carnufex,antiqui pro carnifex,ut lubensp libcns, ÔC pelTumus pro peflimus.Sciendum tn eft q? pleraq; nomina quæ cum uerbis flue par ticipqs com ponunf,ucl nom I nariui mutant extremani fyllabamin i corrcpam, ma armipotens, homo homicida, cornu corniger,ftella ftelliger,arcus arcitenes, fatum fatidicus,au9^ aurifex,cauia caufidicus,Iult;ftu3 lult;ftificus,cornu cornicen, tuba tubicen, fi dis fidiccn,fides plurale,cuius fingularefidis eft, unde etiam diminutiuum fidicula. ti^ biatiblcenprotibqcenttibiacnim a in i debuitmutare,utfupra dictum eft,unde pro duabus rj breuibus una longa fac^a eft,quod in alia huiuftcmodi compofitione non in uenies. uulnus uulntficus, magnus magnificus, amplusamplificus,frudus frudificus, opus opifex.uel genitiui, ut uir uiri,uiriporens,par paris parrjcida,quod Uel a pari cô^ ponitunuel ut alrj dicunt patre.ergo fi eft à pari, r euphonia: caulà addit; fin à patre^ t in r conucrtiturjquibufdam tn â parente uideturefie compofitum,amp;pro parentïci^ da pcriyncopen, ÔCcommutationem t in r hidumparricida, frater fratrisfratricida, Ibror ibroris ibrorïcida: lux quoqi lucis lucifer, flos floris florifer, ßccr fieri ßcrificus, ars artis artifex. Pauca funt quæ hanc non feruant regulam,ut auceps,aues capiens.men ceps,mctecaptus.municeps,muncra capiens,auAus auguftus ÔC fimiliatôf quæ ex duex“ bus nominatiuis componuntur,urputa iufiurandum,rclpub.non mutant extremam fyl Iabam,fed ea cum defiguris dicemus,Iatius tradabimus. O,aliquot I taliæ ciuitatesCte fte Plinio2)nó habebanr,iêd loco eius ponebant u,lt;Slt; maxime V mbri amp;nbsp;Thufei. O trafic in a, utcreocreaui.in e, ut tutor tutela,bonus bene, yóvu genu, wouç pes,antiqui com pespro compos,in quo AcolesiequimurJlli enim Vovra oc/'ovt« dicunt. O conuer^ titur in i,uirgouirginis.in u,tremotremui,hucillucprohocinoc. Virgi.in.virj.Hoc tunc ignipotens cælo delccdit ab alto. amp;nbsp;pleraqi quæ apud Græcos ntm in 05 terminât, o in u conuertuntapud nos,ut Hupoo' Cyrus, tEo-ovJ’êoç Ipondeus, rn/içoi; Cyprus, tts Tiayjq pelagus.Multapræferea uetuftilfimi etiam in principalibus mufabantfynabis,ut cungrum pro congrum,cunchin pro conchin,huminem pro homincproferentes,fun^ tes pro fontes,frundes pro frondes. Vnde Lucretius in.i.lib. Anguftotj fretu rapidum marediuidit:undis,profrcto,Idcm in.iq.Atquianimarum etiam quæcunqi acherunte profundo,pro acheronte. in codem: Nec Tityon uolucres ineuntacherunteiacentem. Quæ tn à iunioribus repudiata funt,quafi ruftico more diéta. V quoq^ multis Italiæpo pulis in ufu non erat,ledc contrario ufebantur o, unde Romanorum quoqs ueruftiflï:^ mi,in multis didionibus loco eius o pofuifle inueniunf, poblicum p publicum, quod teftatur Papyrianus de orthographia,polchrum pro pulchrum,colpam proculpam di centes,S^ hercolem pro herculcm,ôC maxime digammaantecedente hoc fàciebant, uc fcruosprolêruus,uolguspro uulgus,dauosprodauus. Tranfit in a, utueredus uere* darius.in e pondusponderis,dcicratpeicratprodeiuratpeiurat,labrum labellum, crumßcellum,antiqui auger Óóaugcratus pro augur SCauguratusdicebant. In i coc nu cornicen, arcus arcitencns,fludus flu lt;ftiuagus,curlus uel currus, curriculus uel cur^« ticulum.in o nemusnemoris,ebureboris,roburroboris. Poniturhæceademlitera in Græcis nominibus modo loco ou diphthong! ,ut muß pro/ji»(5,modo pro ocorrepta, ut Homerus pro 0At»j0Q,proeademproduda,utfurpro (j)o5j,ficute contrario proßSij bos.modopro 5 longa,ut pro /jlv'q mus,modo pro correpta Troji^upa purpura. In plec* rilç tn Aeolcslecuti hocfacimus,Illi enim dicunt pro on corripien tes,uelmagis n Ibno u lblitifuntpronuntiare,ideoqiaicribunt o non ut diphthonguc faciant ibi,led ut fonum u æolicum oftendant,ut Callimachus: Koi^i^^^on ?c3ovo’ç,St?jia:e ^ovylt;xTni!. Quod nos lecuti, u modocorreptam,modoprodudamhabemus, quamuis indeaf on diçhthongi Ibnum habere. Pro 0 cpjolt;^ ou folent frequcterponereGræcf, ovçoo* ouÀoç, ó^oti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vóifoc^ dkentes,quod nos frequenter habemus in finalib.mai
xime fyllabis,ut Priamus,pyIus,peliuni,U tn corripientes.Eft qn amittit u,uim tam uo calls quàm confonantis,ut cum inter q amp;nbsp;aliam uocalem ponitur,ficmiam commemo
-ocr page 37-LTBS K PR IMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïi
fauimus.ut qui'fquam.Hoc idem plerûq; paritur etiam inter g 5C aliquattî uocaîetn,ut fànguis,hngua. S quocp anteccdente u ôifcqucnrc a uel e, hocidemlk’pefit,utliia* dco fuauisjfucfco fuetus,quod apud Aeoles quoqp ij fæpepatiturjôf amittituini literæ înmetro,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frorîtfa'n'^^aTa^, fimilitcr ttHÂvi diflyllabumin
ucnitur apud coidem cum t) non eft diphthongus.Eft qn tranfit in confbnanté idem u. Ht vuti/thc; naut3,nauita,gaudeo gauifus,ficut ccontra,à côibnante tranfit inuocalcm,uC iiipra diximuSjCaueo caurus,lbluo folutus,faueo fautor,uoJuo uolutus.fæpe u interpo nitur inter cl uel cm in Græcis nominibus, ut Hercules, «o-nAnTr/oç Aelculas« pius,ô^ antiqui, alcumena, a.XK./uoifup alcumæon.In conlbnantibus quoq? mul;« tæ fiunt fimiliter commutationes. L triplicem,ut Plinio uidetur,fonum habet, exilem* qn geminatur fccudo loco pofita,ut ille,metellus:plenum,qn finit nomina uel fyllabas, amp;nbsp;qiî habet ante fe in eadem fyllaba aliquam confonanté,ut lbl,fylu3,fiauus,clarus:mclt;« diuminalqs,utledus Ieda ledum. L tranfit in x, utpaulumpauxillum,mala maxilla, uelum uexillum,in r, ut tabula taberna. M obreurum inextremitatedidionum fonat, ut templum:apertum in principio,lrt magnus;mcdiocre in mcdiis,ut umbra.Tranfit in n, amp;nbsp;maxime d uel t uel c uel q lcqucntibus,uttamtandcm,tantumtantundc,idern identidem,num nuncubi; SC ut Plinio placet, nunquis,nunquam,anceps amccps.am enimpræpofirio f uel c uel q fequcnnbus,in n murat m, ut anfradus,ancifus,anqu» ro;uocali uerolequente intercipit b, utambitus,ambefus,ambulfus,ambages: necnon etiam in comburo combuftus idem fir.Finalisdidionisfubtrahirur m in metro pier« q? fià uocali incipit fcquens didio, ut Ilium expirantem transfixo pedore fiammas.
Vetuftilhmi tarnen non femper cam fubtrahebant. Ennius in.x.annalium; Infignirafe retummilliamilitumodo Duxitdcledosbellum tolerat e potentes. N quoq; picni* or in primis fonat,ôC in ultimis partibus fyn3barum,ut nomen,ftamcn:exilior in médis» is,utamnis,damnum.Tranfitin g, utignofco,ignauus,ignotus,ignarus,ignominia,co gnolco,cognatus.poteft tarnen in quibuidam eorum etiam per cocifionem adempn ui deri. N, quiainfimplicibusquocppoteftinueniripcr adiedionem g, ut gnarus gna rus.amp;Icquentc g uel c, proea g fcribunt Græci. amp;nbsp;quidam tarnen uetuftiirimf auto res Romanorum euphoniæ caufa bene hoc faciente3,ut AgchiJes,agccps, aggulus,aglt;» gens,quod oftendit Varro.i.de origine linguæ Latinæhis uerbis: Aggulus,aggens, ag guiila,iggerutJn eiufmodi Græci ÔCAdiusnofterbinam g lcribut,alrj n amp;nbsp;g, quod tn hoc ueritatem facile uidere no eft,fimiliter ageeps ÔC agcora.Tranfit etiam n in l,ut unusunus,nullus,uinumuillum,catenacatella, bonus bellus, catinum catillum, fimilis» tcrcollcg3,colligo,ilIido,collido.Tranfitin m, lequctibus b uel m uel p, autorePli nio Papyriano SC Probo,ut imbibo,imbenis,imbutus,imminco,immitto, immotus, improbus, imper3tor,impello, fimilitcr in Græcis nominibus ncutris in on defincn« tibus,ut Tfawda'iofi palladium, TrA/op pelium.Tranfitchain r,utcorrigo,corrupo,ir»» rito.Hancaûtmutationé literaçz lcicndu eft quadä naturali fieri uocis róne,propter ce ïerioré motu linguæ labroçzc^ ad uicinos facilius trâfcuntiiî pulfus. Tranfit fupradida côlbnans n,eti.âin s, fcindolciflus,findofiflus;in t,c3nis catulus catellus.in c,ecquid p enquid.Expellif n à Græcis in wv definctibus,cu in latinamtranfeuntformâ,ut demis» pho,fimo,leo,draco,ficut côtràaddif Latinis nominibus ino definentib. apud Græcos. ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro Cicero,Cato.Tranfit in u conlbnantem, ut fino fiui, ftcrnoftras»
ui.R, fine afpiratione ponif in latinis,in græcis uero principalis uel geminara,in media didioncalpiraf,utrhetor,rhenus,rhodus,pyrrhus,tyrrhenus,orrhcn3,p quo niîc ofre na dicétes afpiratione poft r antiquæ feruât fcripturæ.Trâfit iii l,niger nigellus,umbr3, umbclîa.in s ut arbos pro arbor,odos pro odor.PIautus in Gaptiuis,Quorum odos fut, bafilicanosomnesabigitinforum.uerror,uerfus.rnduas ff, urouHî,gerogeffi.in ucô fonantem,terotriui,ferolêui.in n, æneusproæreus. S in metro apud uetuftiflîmos, uim fuam frequenter amittit.Virgilius in.xi.æneidos, Ponite Ipes fibi quifi^. Idem in.xq. Inter fc coqfle uiros,ô^ decernere ferro»
-ocr page 38-U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I s C I A N; 1 •
Ne autefn coniunlt;5/ohe fequente cum apoftropho penitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut ufden’,firin’, uîn*,
prouides'ne,firis^ne,m'3^ne, necnon eriam in græcis nominibus as uel es terminanri« bus plerungp tollitur,cum fintprimæ declinarionis,ut Geta, Birrhia,Phedfia,Gherea, poetaquoç,fophifta,Scytha,cithanfta;inquibu3eriam ntf produdain a correptamcô uertitur.Tranfithæceademin m, utrurfumprorurfu3,dimminuoprodifminuo. Te* fentiusin Adelphis,dimtninueturtibicerebfumu'n n mutatur s,fanguisfinguinis. in r,flQs floris,ius iuris,curfus curriculus uel curriculum, in x,aiax pro aias, amp;nbsp;pillrix pro piftrisjinquolequimur Dorcszilli enim ojv/^ pro ojv/ç, in d, cuftoscuftodis,pespedis, prælcspræfidis,palus paludis.in t. nepos neporis,uirtus uirturis,fimnis fimnitis. in u confonantem,bosbouis. fepeproalpirationeponiturin his didionibusquasà Græcis lumpfimus,utlèmis,lèx,lepté, iè,fi,fil. Nam Hfiiip. î-nfà. t. or. apud illos alpira tionem habent in principio.adeo autem cognatio cft huic literæ, id eft s cum alpirario ne,quod pro ea in quibuldam didionibus folebant Bceoti pro s, h lcribcrc,muha pro mufi diccntes.huic s pfæponitur p, amp;loco 4, græcefungirur, pro qua Claudius Cæ far anrifigma. x .hac figura fcribi uoluit,fed nulli aufi lunt antiquam Icripturam muta* rejquauis non fine ratione hæc quoqj duplex à Græcis addita uideaf. Nam multo mol* lioremamp;uolubilioremfonitumhabet 4 quam ps uel bs. hæ tame id eft bs non alias debent poni pro 4. hoc eft in c3demfyllabaconiunda:,nifi in fine nominatiui,cuius ge nitiuusin bis del]nit,uturbsurbis,ccclcbs ccelibis,arabsarabis,Sicutergo 4 melius fo natquam ps uel bs, fic x etiamquam gs uel cs.amp; x quidéaflumpfimus, 4autenon: ledquantumexpeditior eft 4 quam ps, tantum ps quam bs. ideoq; non irrationabi* liter plerifq? loco uidetur 4? ps debcreicribi,quod de ordine literarum docentes pie* nius tradabimus. X duplex,modo pro cs, modo pro gs accipitur,urapexapicis,grex gregis,tranfit tarnen etiam in u confonantem,utnixniuis,nccnonin d, utnox nodis, fupellex lupelledilis.Sed hæc contra regulam declinari uident. lubit etiam x litera lo* co afpirationis, ut ueho uexijtraho traxi. x uertiturin f, utefficioeffero.Etlciendum q? quotielcun^ ex præpofitio, præponit compofita didionibus à uocalibus incipien* tibus,uelabhisquatuorcófonantibus,hoceft c p t s integra manet,utexaro,exco,exi go,exoleo,exuro,excutio,cxpeto,extraho,exequor,exlÎ3es, in quo uidemur cotra Gras corum facereconfuetudinem.lllienim o' lequente nunquam | præpon(ît,lèd nproea, ut tKça«î. melius ergo nos quoçp x folam ponimus,quæ locum obtinet es, cuius ratio nem non folum iple Ibnus auriû iudicio polTitrcddere,lèd etiam hocqgt; geminari s ali qua conlbnante antécédente minimepoteftîgeminari autem uidetur poft côlbnantem s X antecedéte,quæ loco c amp;nbsp;s fungi€fiipfaconfcqua€,utexlèquiæ exlèquor. Quod fi liceret,licebat etiam poft bs uel ps quas loco 4duplicisaccipimusaddere s, ut dice remus obireirus,abfledus,quod minime licet. Nunquam enim nec s, nec alia côfonans geminari poteft,ut diximus,alia antecedente confonante. Nunc de mutis dicemus. B tranfitin c, utoccurrofuccurro. In f, utofficio,fufficio,fuffio. In g, utfuggero.In m, ut fummitto,globusglomus.In p, utfuppono.In r, utfurripio,arripio.In s,utiu beo iulîï.Nam fulcipio amp;nbsp;fuftuli a fufum uel furlum aduerbio côpofitalunt, undelub* tinnio amp;nbsp;fubeumbo non mutauerunt b in s. fufpicorquot^pamp;fulpicioà fufum uel ftir fum componuntur,lcd abf)ciûtunam s. Non enim dicimusfuflpicio lèdfulpido: quia non poteft duplicati conlbnans alia lublequente conlbnante,quomodo nec antecedéte, nifi fit muta ante liquidâ,ut fupplex,fuffragor,fufflo,effluo,effringo,quomodo amp;nbsp;apud Græcos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C tranfitin u confonantem,
ut quieico quicui,palco paui,afcifco alciui.In x, ut dico dixi, duco duxi,noceo noxa no xius.In s, parcoparfiuelpeperci.In g, antecedéte n, quadringenta,quingenta,lèptin genta.ango quoep pro ancho.Et notandum eft,qgt; ante hanc folam mutam finalem inuc niuntur longæ uocales,uthôc,hâc,sïc,hïcaduerbium. Nam ante t, fi qua inueniaf uo* calls longa,per confeifionem hoc euenit,ut audit,muni t,fumât:pro audiuit,muniuit,fti mauit,Necnon poft s pofita,tranfitaliqnin t,uelaflumiteam,utiralcorlrat^,nand*
/
-ocr page 39-LIBER P R I M V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;1
fcornadus,halcor natus,padfcor padus, palcor paflus, D tranfît m c,ut accîdît, quicg,' ïn g utaggerojin 1 utallido,m p utappono, in r ut arfideo, mendies. Antiquiffimi ueropro ad frequentiffîme ar ponebant,aruenas,aruentores,atuocatos,arfines, aruas ïare,arfari,dicentes, pro aduenas, aduentores,aduocatos,adfînes,aduolare,adfari. unde oftenditur rede arceflb dici ab arcio uerbo,quod nunc accio dicimus, quod eft ex ad cio compofiturn. Arger quogft dicebant pro agger.Tranfit etiam in s ut aflîdeo,rado ra fi,fuadeofiiafi.fnduasquo^ IT utcedoceflîjfodiorfolTus.ln t, attiner,attamino,attinlt;« go.hæc eadem tarnen d, frequenter interponitur in compofitis hiatus caula prohibe« di,ut redigo,redarguo,prodeft.fubtrahitur etiam cum lèquens iÿllaba ab s amp;alia con Ibnanté incipit,ut al^iro,alpicio,alcendo,afto, F multis modis mura magis oftenditur, cumpro p, amp;aipiratione qu«fimilitermutaeftacdpitur,dequoiufficienterfuperius diximus.quanquamantiqui Romanorum Aeolesièquentes, Joco aipirationis eam pos« nebant,effugientes ipfî quO(p aipirationem:8C maxime cum côibnante recuiàbant eam proferre in latino fermôe.habebat autem hæc f litera hune fonum,quem nunc habet u, iococonfonantispolîta,undeantiqui af pro ab feribere Iblebant; ièd quia non poteft VaUjidefl-jdigammainfincfyllabæinuenirijideomutataeft f in b, fifilum quo^ pro lîbilum,telle Nortio Marcello de dodorum indagine,dicebant. G tranlit in s, Ipar^ goiparfi,mergomerâ.in x, tego texi,pingo pinxi,in d, agoradus,legor ledus,pin^ gor pidus. H literam non eire,ollendimu3,lèdnotama4gt;irationis,quam Græcoçz anlt;= tiquilTïmi fimiliter,ut Latini in uerfu fcribebant,nunc aut diuifèrunt, amp;nbsp;dexteram eius partem liipra literam ponentes,pfilen notam habcnt,quam Remnius Palæmon exilera uocat; Gryllus uero ad V irgilium de accentibus lcribens,Ienem nominat,finiftram auc contraria: illi afpiratiôhis dafiam,quam Gryllus flatilem uocat. k fuperuacua ell, ut fu pradiximus;quæqüamuisfcribatur,nunamaliamuimhabetquam c. De q quo^ fuf fidenter fupra tradatum ell,quæ nifi eandem uim haberet quam c, nunquam in princi pqs infinitorum uel interrogatiuorum quorundam nominum polîta per obliquos ca^ lus in illam tranfiret,ut quis cuius cui.fimiliter à uerbis q habentibus in quibuldam par tidpqsin c transfertur,utlèquor fecutus,Ioquorlocutus.Tranfitin s,uttorqueotorfî, lient ÔC c parco parfi.fimiliter abqcit n in præterito lîcut Si c, linquo liqui^ihco uici. Tranlit etiam in x, ut coquo coxi,ducoduxi,apudantiquosfrequentillîme loco eu iyl ïaba, quu ponebatur,8lt;: èconrrario;utarquus,coquus,oquulus,pro arcus,cocus, ocu^ ïus,quumpcum,quurprocur.T tranlitin s utuertouerfuSjCÔcutiocôcuflus, cum proolTa. c uero antecedente,tranlit t in x utpedopexui, fledo flexi, u amp;nbsp;J tan tummodo ponunt in græds didionibus, quamuis in multis ueteres hæc quoq; mutaP lèinueniantur,Slt;pro v u, pro 3 uero quod pro IT coniundis accipitur s uel d pofmT le,ut fuga,murrha,pro (fj'yHxUi/jç« » làgunthum malla pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ta^ajodor quoqp airê
•nsgt; , fethus pro nbsp;nbsp;nbsp;dicentes,8lt;Medentiuspro Mezcntius.ergo corylus Sc lympha,
ex iplâ feriptura à Gracia fumpta non eft dubium,cum per v feribanf, awo t» koçvAoç fî» TSinjüi^n. Solebant enim uetuftillîmi Gracorum I pro n fcnbere,undequinquaginta quolt;pnumerifignum,qd’illiper n lcribût,nos per 1 moreilloçiantigflïmofcribimus*
De ordine literarum.
ORdo quoqp acdditlitcris:qui quamuis in fyllabis dignolcitur,tamen quia coniun dus efle uidetur cum poteftate elementorum, non ablurdum puto ei nunc ilium fubiungere. Sunt igitur uocales prarpolîtiua alqs uocalibus fublequentibus in eilde fyl ïabis a e O : fubiundiua e u, ut a au eu ce. I quotp apud antiquos poft e ponebaf. Si ei diphthongumfaciebat,quam pro omni i, longa icribebant more antiquo Gralt;« corum.Inueniturhac eadem i,poft u. in grads nominibus,ut ajwi^ecnam diphthon gus eft, Sunt igitur diphthong! quibus nunc utimur quatuor. Diphthong! aut dicunlt;s turqgt;binosphthongos,hoceft,uoce3comprehédunt. Nam lingula uocales fuas uoces habent,6lt; a quando à poetia per diatelim profertur,!ècundum Gracoa per a ôC ! lcrf b!tur,ut aulaï,p!âaï,pro aulæ Si pida.Et V irgilius in,«]*
-ocr page 40-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I s C I A N I
AuIaT in medio lîbabant pocula bacchi» nbsp;nbsp;nbsp;Idem in, Viq*
Di’ues equiîm diucs pidaî ueftis ÔC auri.
In græcfs ucro quotics huiulcemodi fit apud nos diærefis penulnmæ ryîlabæ,? pro du plici confonanteaccipitur,utmaiapro fi.lt;31a.y aiaxpro o«aç. TranfitinT produôam,uc quæro fnqùTrro,exqiüro,quamuis cxquæro Plautus dixit in Aulularia: Intro exquære ßc'ne it3 ut ego prædico.Iædo illïdo,cædo occIdo.Ponif pro ë Ionga,ut tfimvi!, feena. ÔC pro a ut Aefculapius pro vifK.'Kitmoi?, inquo Aeolcslëquimur. Illienim vu^lt;i)oO(f,pvuzt ,p lt;jgt;aicfip dicunt.Inuenitur tarnen hæc diphthongus in mediadiâionecorre pta tunc,qn compofitædicSionisantecedentis in fineeif fequeteuocali,ut præuifis. Vir gil.in.vfj.Stipitibus duris agitur iudibus'ue præuftis.Homerus âv/7Î|o'?rolt;/’iç^a(Uo«tv»«« iïeut etiam Jongæ uocales lblentcorripi,ut dehifeo» Virg.in.v#
Infindunt paritcr fulcos, totum'qj dêhilcif, Conuulfum remis,roftris ftridentibus æ’quor.
Oe quoq? idem patitur apud Græcos. Aeichylus oi'S^oii mauTscii ■»rajÂlvouç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n*
de quidam non fine ratione unum tempus amp;nbsp;fèmis fingulas eas habere dicunt. Ideoqi ft confëquatur confonans quæ dimidium tempus habet,omni modo producunt. Au quo qpuideturquafipati diuifionemeum i poft u addita,tranfiteadem u in côlbnantium poteftatem,utgaudeogauifus, vav-rna nauita, ÔC v«uç nauis.Tranfitetiamin b utaufei» roabftuliablatus. Etfcicndumqgt;pro ab præpofitione au ponitur inhisucrbis,aufu^ gioô^aufero.E contrario quoep frequenter Ibletfieri ut antécédente a amp;nbsp;u lococonlt;* lbnantisiêquente,fiabr)ciatur uocalispofirapoftcam,ideft,poft u conlbnantcm au di phthongusfiat u redeuntein uocalem,utlauorlautus,faucofautor,auis auceps,augu’* rium,auguftus.Tranfit in o produdam more antiquo, ut lotus pro Iautus,ploftrum jp p!au,ftrum,cotcs pro caiites;ficutetiam contra pro o au utauftrum prooftrum,aulcii îum pro ofculft,frequenrifiiîmeqj hocfaciebantantiqui.in u quoq; longam tranfit,fra« do defrudo,claudo includo. Eu tranfitin ê long3m,ut Achilles pro ftp^/XÂiuç.VJyxes pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quodoftendituringenitiuo Vlyxei,Hora.inprimo carminum,
Nee curfus duplices per mare Vlyxei.
In u etiam mutaturfugio pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oeeftquandoperdiærefimproferturingræcis
nominibusamp;græcamicruatlcripturam:pro o enimamp;i ponitur,quætamcn(^licutf4 pradicftumeft51ocumduplicisobtinctconlbnantis,utTroiapro maiapro iuetj-a. In hoc quoç Aeoles fequimur.fic enim illi diuidentes diphthongum KO(Aop,p KocÂop di cunt.Apud Græcos tarnen quog^ i lêquenteproducere licetantecedentem breuem,ut Homerus in hoc ucrfu vsso?« ƒ oua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yrivovr» 'i/jLTnç.
Aufertur ei,ideft, œ diphthongo,alterauocalisièqucnte ë longa more attico, ut poê ta pro ttoiktk'ç, poema pro TroórAia, neenonpro uz diphthôgogra:ca,nosh3nc,ideft, cs ponimus,ut Kai.ucf/iJi comœdia, la.yaJ'i« tragœdiadicentesjnecmiçicumpro u quo=^ «phabemus o, 6Cpro i e in diphthongoaccipimus. hoc tarnen ad imirationem Bœo eorumfolemusfacere.Tranfitin u Iongam,utphcenices,punices, phccniceon, punicc um,pœna punio.Nunquam diphthongus in præterito perfedo mutatur,ut hæreo ha: fi,audio audiui,mœnio meniui,exceptocædo cecidi.Ei diphthongo nunc non utimur, (èd loco eius in græcis nominibus e uel i produdasponimus.Etin priore lëquimur Aeoles.IIIienim tcS SituoiSivH dicunt pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nmp »rwop-Etnosplerun^cum»!
apud Græcos fitpura penultima,in illis maxime feemininis,quæ per adiedionem alTu’* munt a, apud Græcoamutamus lt;j in e produdam,ut S^îô-m i^f'iô-K^a.dciopea.Ka'X'^io^ WK KaXÀzoTTft« calliopea.Naminillisquæin ia Iblu definunt apud Græcos,raro fit hoc, ut Argia, Alexandria,Nicomedia,Langia,Lampia.Statius in.iiq.
Candenscç iugis Lampia niuofis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in eodem;
Hæc quoç iëcreta nutrit Langia fub umbra, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Idem in.q.
Tunedonis Argia nitet,uilescç ibroris,
Ornatus facto præcidta fuperue^ auto.
-ocr page 41-LIBER P R I M V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,f
Raroautem dixi'mus propter Medeam,PIateam,Ni'ceam.Nam quod Vi'rgil.Qm' tela typhoea temnis e correptam protulit,doricum eftu'lli entm folent S diphthongoabq cere i. In latinis autem didionibus difficile inuenies 1 longamanteuocalempofitam, nifi in genitiuis in ins definentibus,ut illius, Iblius, ullius, quæ tarnen licet ÔÔ corripcre in metro,amp; in ucrbo fiam fias fiat,quod ipfum quogp contra aliorum eiufdcm coniuga tionisfitregulamuerborum. In mafculinis quoq? lt;i7 purain ë longam conuertitur, ut achilleus, alpheus, crovA/oç Ipondeus.non fine rationetamé hoc fit: Sed quia i pura penultima ante us uel a uel umpernominatiuosnoninueniturprodu da in latinis didionib.nifi in diffyllabisamp;ipfis græcis.Nam in græcis fæpe inuenimus, ut chius dia,amp; in uno trifyllabo quod apud Statiu Iegi,ut lycius.Statius in.x.Theb*
Ad patrias fi quartdo domos optataqj pæah Templa Lycie dabis tot ditia dona fiieratis Poftibus,amp; totidem uoti memor exige tauros.
In alqs uero côfonante 1 Jcquentepro lt;f diphthongo longam i ponimus,ut tfA©-* ni lus.ln lemiuocalibus fimiliter funt aliæ præpofitiuæ al ijs lemiuocalibus in eadem fy lia* ba,ut m fèqucte n,ut Mneffheus,amnis. S quoq? lequente m, ut fmyrna, fmaragdus» Namuitiumfaciuntqui z ante m lcribunt. Nunquamenim duplex in capite fyllabæ pofita potcft cum alia iungi confonantc. Lücartus quoq? hoc oftendit in.x^
Tergaiedent crcbro maculas diftinda fmaragdo. nam fi effet z ante m, fubtrahi in me rro minime poffer,necftarctuerfus. S enim in metro fiepe uim conibnantis amittit. in fineautem fyllabæ ornes liquidælblent ante s poni,utpuls,hycms,mons,ars. fimiliter ante x excepta m, utfalx,lanx,arx.Inmutispræponunt b8lt;g,fequcted, utjZiAAujoç bdellium genuslapidis,abdir,abdomen,mygdonides. C uero ÔC p præponunt lequen te t,utadus,lédus,aptus,diphthongus.Scmiuocalisnullapra'poniturmutisnifi s fe* qucnteb,utafbeftus afbuftes. c uel q, uticutu fquallor.p,utlpcs lphæra.t,ftatus,fthen^ nius. Ante aliam autem nullam mutarum.Mutæ uero femiuocalibus præponunf liqui* disabf^ m,omnes penè omnibus bl,utblandus.cl,ut clarus. dl,abodlas nomen barba* rum. fl,flauus. gl,gladius glabrio. tl,tlepolemus,atlas. pl,planus. bn,abnuo, lcd b ma* gis fuperioris eft fyllabæ. cn,cnidus. dn,cidnus ariadne. gn,gncus. rn, ætna. pn, thera* pne,fipnus. br,brennus,umbra. cr,creber. dr,dranccs. gr,gratus. fr,frater. pr,pratum, tr,tradus.Ante m autem inueniunf c d g t, utpyracmon,alcmene,dragma,dmois, admetus,agmen,tmolus, ifthmOs.Tres àuté côlbnantes non aliter polTunt iungi in prin cipio fyllabæ,nifi fit prima sue! c uel p,lècundapoft s quidem c uel t uel p. Polie au remautp,principaleslecudat,tertia 1 uel r,led Iinfolisillisquæabsincipiût,ut Alcle piodotus,lcriba,lllopus,llratus,lplcndidus,lprctus. In græcis eriam lt;fgt; fccunda ponitur quam nos per ph pleruq? Icribimus.o'tfja'y/ç uid:rix,lceptrum.Nam poil pt uel d fimul iundas I non inuenitur,ut ollendimus,ipfàlbni natura prohibente.In fine uero didio nis contra inuenimus primam Iiquidam,fequenté mutam,pollremam s, ut urbs,llirps: fin autem in duas definatconlonantes didio,ncceire eft priorem liquidam eire,ÔC fèque rem s uel x, ut fupra ondimus,uel c uel t antecedente n,ut hinc,dicunt,amant,hunc: uel loco 4 græce bs uel ps feribere proratione genitiui,utarabs arabis,pelops pelopis, cœlebs cœlibis, princeps principis. Quibufdam tarnen, ut fupra docuimus, non aliter uidetur 4 græca, nifi pro ps fcribenda.quanquam enim ratio genitiui fupradidam exi gat feripturam,tarnen cognationem foni ad hoc procliuiorem elfe aiunt.Hoc tarnen Ici endum eft, quod principium fyllabæ omnimodo pro 4ps debet habere, ut pfitacus, pièudolus, iplè. nubo quoqp nupfi, icribo lcripfi faciunt, quamuis analogiaper b cogaticribere, lèd euphonia fuperat, quæ etiam nuptam non nubtam, ÔC feriptum non feribtum compellit per p, non b dicere
feribere*
b îj
CAEJARIENSIS LIEER SECVNDVS,
Dciyllaba.
j yjlaba cft comprehenfio lircrarum conJcqucns, fub uno acceiW I tu,6C uno Ipi'ritu prolata. Abufiue tn etiam fingularum uocalitï I fonoSjfylIabasnominamus.PolTumustn amp;nbsp;fic diffinire: Syllaba ! eftuox litcralisquæfub uno accentu,amp; uno Ipiritu ïndiftantcr ! profcrtur. à finguh's tn indpi'ens,non plus quam ad fex litcrasp cedere fyllaba potcft in latino fcrmone,ut a,ab,arx,mars, ftans,' ftirps.Et icicndum,qgt; fyllabæ quæ ex fingulis conftant Iris,nom plûtes funt quàni ipiæ uocales^ex quibus fiunt; quæ auté ex an» plioribusliteris,penc innumetabiles. nulla fyllaba tres uocales habet, unde u ôf i non aliter iungunf diphthongis,nifi loco pofitæ conîbnantium, u tarnen etiam tune coniû* gi poteftdiphthongo,cum amittituim literæ,utquæ,lingua:,S£cpeinueniunf pro dua bus uocalibus lundis,hoc eft,pro diphthongo fingulæ uocales pofitæ, utploftrum pro plauftrum, ôC inquiro pro inquæro, amp;nbsp;ubiq? pro ei diphthongo e pduda uel i, ficuc fupradidumeft:pro ou autem u ingræcisponîmusdidionibus.utcuov/foç fpondeus,' »^Aoç nilus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mulà.quæ fingularum literarum funt fyllabæ, ex uocalibus confiant,
utdidumeft,ut a e. quæafîtex duabus confiant,uel à uocalibus fiunt,amp; inuenitur di^ phthongus,ut au ce: uel à uocali ÔC conlônante antécédente nbsp;fequente; antécédente,'
ut da:fèqucnte,ut ad.non plures tn quàm tres confonantes antecedere uocalem,ncc rut fus,nifi très confequi polî'unt.fed tn hoc notandum efl, qj fi antecedant tres côfonantes, non pofTunt nifi duæ confequi uocalcm,ut monflransmec iteçz, fi confequantur tres,pof funtantecedere nifi duæ,ut flirps. fi antecedens fyllaba terminetinconlbnanté, ncceflc cfl etiam fèquenté à côfonante incipcre,ut artus,ille,arduus,nifi fit compofitû, ut abeo, adeo,pereo. Herodianus tn de orthographia,oflendit rônabilius efle fbnoriusqj quantfî ad ipfam uocis prolaf!onem,in compofitis quoq? fimpliciu regulam in ordinandis fylla barum Iris fêruarc;obqcitur tn huic illud,quod oportet ergo oblitus,ablatus,obruo,ab* rado ÔC fimilia,fi b tranfit in fècundam fyllabam more fimpliciu didionum,prim3m cô muné habere in mctris,ut polîît etiam corripi,fed hoc nufijuam inuenif. Præterea dr* cumeo ÔC drcumago.Âf fimilia non paterenf elifionem m in pnuntiationc, fi tranfiret in fèquenté fyllabam m: nec in phibeo,exhibco,inhumatus,anhelo,inhibeo,adhuc, ab* hinc,ô^ fimilibus fêcundæ fyllabæprincipalis afpiraref uocalis,fi tcrminah's confbnans præpofitiôis in cam tranfiret, quo modo in iflic iflæc iflac. Si in media didionc fyllaba à uocali incipit,neccflè efl antecedétem quoq»,nifi fit côpofita,in uocalem terminari,ut pietas,curialis,pareo,ruo,munio.Efl tarnen qn in compofitis etiam fubtrahit côfbnans, ut coco cois.Principales fyllabæ,hoccflin principio didionum pofitæ, ab omibus inci pere Iitcris,definere tarnen non in omnes pofrunt,fcd in has. Vocales quidem oés,à qua cunlt;p confonante indpiat fèquens fynaba,ut mare,genus,filius,uotum,ludusJn confb* nantes uero fi fèquens fyllabaa uocali indpiat non pofTunt definere,nifi Cficutfupra di* dum efl^îin didionib.quæ ex præpofitionibus in côfbnantcs definentib, uel alrjs parti* bus ofonis,fint côpofitæ,ut abutor,obedio,fubco,aduro,ineo,exacuo,interco, perago, tranfèo,præterco.nec tn fi fèquens a côfonante indpiat, licet antécédente in quamcuqj confonante definere.Ergo p fingulas confonantcs(^ut potero^id tradare conabor.In b inuenif fyllaba definés,fi fèqués quoq» ab eadé incipiat,ut fàbburra,fabbata,gibbus,gib* fcerofus,gibber,obba.côpofita quoqj font à præpofitionib.in b definétibus,ÔCalqs didi onibusà b indpientibus,utfubbibo.Quætn côfbnans c fèquenté foletplerûqp in ean» mutari,utocddo,occumbo,fuccino,fuccido.in quibufdam tn pro ab,abs præpofitio,ciï didionibusà c incipicntibuscomponi€,utabfoondo, abfcedo,abfcindo. Obquoqîcft qn alTumit s cum componif cum didionc a c incipienté,ut obfourus,obfcœnus. F cria lt;èqueiKeine^^conuerti€ b uel in u uocalem,ut officio,offundo/ufficio/uffero/uf
-ocr page 43-LIBER S E C V N D V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rf
fio,fimüiter,aufero,aufugio:ne fi afifcro affugio dicamus,pro adfero £i. adfugio acdpl antur. G quocç fequente in eam tranfit b, ut fuggero,oggannio. nccnö etiam in m utfummitto. prætcrea omitto pro ommitto dicimns. Tercntius in Adelph. Omittc mulicrem. Horatiusin fecundofermonum i Autfpem deponas,aut partem illufuso# mittas. idempatitur p fequcnte,utoppono,fuppono. R. quoç fequente plerunqj in cam conuertitur,ut arripiojfurripio. In quibufdam tarnenmanct immutabilis,utab* rogo,abrado,ÖC puto differentiæ caufa,ne fi arrogo,Qy arrado dicamus,dubiü fit ab,an ad,fit præpofitio,quæ mutauit fuam eonfonantem in r : alijs autem quibufeunq« lite* risfequentibus integra manet b, ut abdo,obdo,fubdolus,abhinc,abluo, fublatus,ob^ Ioquor,abnego,obnitor,fubnixus, ergo nulla,nifi præpofitio cogat, antecedens fylla* ba,in b poteft defînere,nifî confequens quo^ à b incipiat,utinfuprafcriptisoftendi* mus nominibus, in c quoqj nulla fyllaba fuperior definit nifi fcquens à c ucl à q inci piat,utbacca,bucca, foccus,ecquis, quicq. Àtcçexhocquoqj oftenditureandemuim habere c amp;nbsp;q. In d pariter nulla poteft fyllaba definere præpofitiua,nifi feques quo que ab eadé incipiat, in fimplicibus didionibus, amp;nbsp;in plerif^ compofitis, ut abaddir, ucl abaddier,addo,rcddo,redduco,quodctiam rcduco dicif. Virgilius in ix. Rcddi* dit una boum uocem. Terentius in Phormioneî Sedariin Iudum,ducereat^ reduce re. Horatius in Epodo; DeushæcfortalTebenignareducet In federn uicc. Virgilius in. iiq. Aenei. Eicdam claffemfocios àmorterëduxi. hæctamcipiàconibnansinad præpofitione mutatur fequente c ucl g uel p ucl t, ut accumbo, accido, aggrego, applico,appello,attingo,attinct. F quoqj fequenterationabilius,utaffedus. I allido. r arridco, n annuo,s affiduus.fubtrahitur etiamin quibufdam, cumfequcnsdidio à gn ucl fp uel fc incipit,ut3gnitus,afpcdus,afccndo. Alqsenimfequentibuslitcris, integra manet in compofitione,utadbibo,adhæreo,admitto,adquiro,aduoco.Frequé ter tarnen inuenimus f uel n uel 1 ucl r ucl s fequentibus, d fcriptam,utadfatur, adludo, adrideo,adnitor,adfumo,errore tarnen feriptorum hoc magis fieri puto quàm rationc.Nam quæfit differentia euphoniæ,utcumeadem confonansfitfequens,inali istransferatur d, in alqsnon,fcirenonpoffum; utcum dicam,affedus,allido, aflïdult;lt; us,benefoncc,cum autem adfatur,adludo,adfifto,male. In f nulladefinitfyllaba,nifi loco b uel d uel x uel s in præpofitionibus pofita, cum fcquens didio ab eadem in cipit confonante,ut officio,fufficio,affcdus,cfficio,difficilis,diffundo. Et ex hocquo^ muta effe oftenditur,quod cum omnes fcmiuocales fimplices folcantin mcdtis didio* nibus geminarijhæc nô geminatur,nec terminât cas ficut illæ, nifi in fuo nomine, fed amp;nbsp;præponitur liquidis 1 ÔC r mutarum more. G apud Latinos nulliusfyllabæeft terminalis,nifi cum loco d uel b ponitur in ad,uel fub,uel ob præpofitione, ut fupra diximus,utaggero,aggcr,fuggero,oggannio:Græci tarnen folét loco n ante y uel K pofitæ hanc ponere,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ayiwsjo/), Apud Latinos tame fer
uatur n, utangclus,Longinus,Anchifes.Eftquando n principalis fyllabæ ante fe af fumit g, ut natus gnatus, notus gnotus antique, unde ignotus, nofco gnofeo, nouf gnoui.cirpoftfetamcn c fæpepofitum n in g conucrtit,utinnumeris,quadringen ti pro quadrincenti à centum,quingenti,feptingenti,odingenti.adeocnim n præpo fitafacit c in g conuerti,quôdinquibuseanumcrisnoneft,feruatur c, ducenti,tre centijfexccnti. In h, quæcft nota afpirationis, non poteft terminarifyllaba, inuenio tarnen in uah ah interiedionibus terminalem uideri fyllabæ h. fed magis puto, ut fuperius didum eft, per apocopen hoc folere fieri, cum perfeda uaha amp;nbsp;aha fint, ucl quodabfcondita uoce folent intericdioncs,amp; huiufmodi uoces proferri,ut etiam aha hehe. k nullius fyllabæ poteft elfe terminalis.L quacun«^ confonante fequente poteft antecedetem terminate fyllabam,ut albus, ulcus,lbldum,ualdc, Alfenus,algeo,illud, ulmus,alnus,culp3,fulfit,altus,fylua muixi. Q amp;nbsp;r folis fequentibus,non inueni an tecedentem I. nam h 6C k necpofiunt poft hanc inueniri. In m inuenitur fyllaba dcfînensinmcdiadidione,quandofequensà b uel p ucl altera m incipit.utCamby b ifj
-ocr page 44-tü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FRI5CIAN1
fes,ambo, ïmpcnum,comparo,fummus,Hammon.In n tcrminaturantcccdcns fylfi bafcquétibus c uel d ucl f uel g,uelaltera n uel q ucl r,utquibufdamplacet,ucf s uel c uel i uel u etiatnproconfonantibuspoiïtis,uel x, utconcinnus,mancus,cÓ4 duco,pondus,c0fitcor,infundo,comundus,congius,anguIus,annus, inquiro, conqui ro,l/nquo,inrumpo,inruo. In multistaméinuenio r fequcnte n in r cóuerti,ut cor* ruo,corrumpo,cr pene ubicunq^ con,præpofitioante didionem ab r incipicntcm co ponitur,hoc idem patitur,ut corruo,corrigo.Nec miru cum apud græcos autorcs ar* tiü, hoe idem foleat fieri, ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ergo rationabilius eflc
uidetur in quoq»,cum in quibufdam mutet n in r, utirrito,irriguus,in reliquis quo* qp,euphonia hoc cxigcntCjfcruare,?!?* irruo,ct irrumpo dicere.curn nee in fimplicibua inueniatur didionibus n ante r, S quo^ fequcnte uel t ucl i uel u lococonlbnan tium,uel x integrum manet,utconfîtus,fponfus,tonfus,Antonius,Mantua,côiungo, côuerto,anxius. b autem fequcnte,uel p in m côuertitur. 1 uerouel m, in cas com mutatur, utimbuo,impius,combibo,côpitum,conido,illudo,illido, immunis,cômui* nis. P nullam terminât fyllabam, nifi fequentequoqueabeaincipientc, ut lippus,ap paret, Hippocoon, R. quacunqjcôfonante fequcnte excepta k poteft terminarc pri* orem fyllabam,utmorbus,parcus,ordo,pcrficio,Corfinium,margo, perhibeo, perle-* go,perluceo,interlita,interlunium,carmcn,farnus,corpus, arquitenens,currus, mor* fus,artus,penurus,coruus,Xerxes. In compofitis^amen quibufdam inuenio r in 1 cô uerti,ut intelligo ôquot; pellicio, pro interlego CT* peflicio, pcllego pro pcrlego,pcllucco pro perluceo.Plautus in Afinaria : Agedum iftum oftendc quem côfcripfiftifyngra* phum,inter me Et amicam amp;nbsp;lenam leges pellege . Nam tu poeta es prorfus ad eam rem unicus. Idem in cadem: Ita pcllucet quafi laterna punica, S terminante antecc* dentem fyllabam hæ folæ inueniuntur côfonantesaflequentcs c incompofitis,utabfgt; condo,obfcurus, quia s terminalis eft præpofitionis. nam in fimplicibus didionibus necelTeeft s CZ c eiufdemeffefyllaba:,utpafcua,lufcus. m quo^ fequentc, ucl p uel t,infimplicibusdidionibus,fiantccedat s eiufdem eftfyllabæ,ut Cofmus,profpcra, teftis.fimiliterterminat s fyllabam altera s fequente,ut caffis, coffus,i quoqplococô fonantisincompofitislequentc,utdifiedus. c etiam fequcnte,uel p uel t præpofitio ne in s definête antcpofita,ut difcutio,diiplicct,difterminat, abfterrco,diftuli,alporto, proabfporto. T fi fuperiorem finit fyllabam,ncccfle eft fequentem quot^abeaincipc rc,utmitto, Cotta,attinet, Atticus, In x nulla fyllaba terminatur in media didionc, nifiin compofitiSjàpræpofitione ex,quæ integra manerepotcft,icqucnte c ucl p ucl q uel s ut quibufdam placet,uel t, ut cxcurro, cxpcno,exquiro, cxficco, exfequor, CSic enim placet his qui de orthographia fcripfcrunt,quâuis euphonia,c2r ratio fupra* dida de litcrisfccundum Græcos abrjcit s antécédente x. 3 extendo. L quoqpfcquc te inuenitur in nomine hoc,exlex, F enim fequcnte in cam côuertitur x, ut cflficio,cf* fero, cffundo.cæteris uero côlbnantibus fequentibus e nô ex præponi iblct,ut ebibo,' educo,egero,eludo,cmineo,enitor,eruo, eueho. z in peregrinis didionibus femper in principio inuenitur fyllabæ:8c fi antecedat alia fyllaba,necefre eft cam ucl in uocalé dcfincre,ucl in n uel in r ,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sciendfî autem quod nul*
la diphthongus in duas côfonantes poteft defincre, in duplicem autem inuenitur, ut fcx fecis , faux faucis. Diftat fyllaba à didionc fenfu «y accentu,nifi enim feiamus quo modo pofitaeft fyllaba indidione,incertum eftquo accentu earn pronuntiemus. Syï laba enim per fe,nifi cum fit didio,lcnfum habere nô poteft.inuenitur tarnen c2r plena oratio in una didione, ut in uerbis imperatiuis, curre, lege : eîZ fimilitcr plena didio in una fyl!aba,utars,do,dic.Acciditunicuicp fyllabæ tenor ,fpiritus,tcmpus,numcfu# litcrarum : tenor acutus uel grauis ucl circunflexus. in didione tenor certus, abfqp ca didione incertus,nó poteft tarne fine eo elfe. fimiliter fpiritus afper uel Icnis.tempus unum uel duo:ueletiam,ut quibufdamplacet,unum femis,lt;y duo femis,©* tria, unfi fi uocalis eft breuis per fe, ut amo ; uel fi eam una cofonans fimplex cofequitur, ut ca*
-ocr page 45-L I B B R SECVNÔ VS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i»
putunum fcmis in cômunibusfyllabis, de quibus multi docuerunt, utlacbryttl«, 6c fciendum quod nô folum ante 1 uel r, fed etiam ante m , utiam fupra docuimus, O*, n pofîtæmutæfaciunt communes fyllabas. Euripides in Phceniflïsî jAo'p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem i n eadem fabula; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kaxco csjiu'J'sç TtHwv- Ouidi. in. Xi
Pifcofamcj Guidon grauidamc^ Amathunta metallis, Præterea m ante n pofitafc ccrût quidam cômunes,ut Callimachus in.iq. oarlup’- tù? ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wX»-
r»p oûvdSç. Illud quoqp non eft prætermittendum, quôd tribus conibnantibus fequenti^ bus poteft fieri communis fyllaba, quando in principio fyllabæ fequentis poft uocalé correptam s amp;nbsp;muta,amp; poft cam liquida fequatur ; quippe cum s in metro fubtrahi more foleat uetcri,ut Hor.in primo Sermonum; Linquimusj'nfani ridentes præmia fcribæ. Inlongis natura uel pofitione,duofunt tempora,ut dos,ars. Duo6Cfemis,qiï poft uocalem natura longam una fequitur confonans, ut fol. Tria quando poft uocalc natura longam duæ côfonantesfequuntur,uel una duplex,ut mons,rex.Tarnen in me tro neceffe cft unamquanq» fyllabam,uel unius,uel duorum accipi temporum, Nume rus literarum accidit fyllabæ,quia ut fupra diximus, non minus qua'm unius,necplus quàm fex literarum apud Latinos poteft inueniri fyllaba. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De didione.
DIdio eft pars minima orarionis conftrudæ, id eft in ordinc compofitæ. Pars au tem quantum ad totum intelligcndum, id cft ad totius fenfus intelledum; hoc autem idco didum eft, nequis conctur uires in duas partes diuidere, hoc eft, in ui rcs, uel quædam huiufeemodi. Nô enimad totum intelligcndum hæcfit diuifio. difi* fert autem didio à fyllaba, non folum quod fyllaba pars eft didionis, fed etiam quôd didio dicendum ( hoc eft intelligcndum ) aliquid habet, Syllaba autem non omnî modo aliquid lignificat per fe, ergo monofyllabæ didiones quodammodo poffunt cf fe ÔC fyllabæ, non tarnen fyncerc, quia nunquam fyllaba per fe poteft aliquid fignifica re : hoc enim proprium eft didionis. unde fi dicam a per fe fcio elfe fyllabam, ncc télt;s para tarnen eius, nec tenorem, nec fpiritum, nec fignificationem agnofeo, donee co^ gnouero didionem in qua ponitur. Nam inara dcorum ä penultima producitur 6C circunfleditur in nominatiuo, nec habet afpirationem ; cum autem fignificat ftabulö porcorum,eadem fyllaba penultima corripitur,6C acuitur,et habet afpirationem,hæo eadem. à quando eft præpofitio grauatur, amp;nbsp;producitur, 6C cft fine afpiratione. Vilt;« des ergo per feipfam fyllabam deficere prædidorumratione,ncc aliter pofte examufi» fim tradari,nifi pofîta fit in didione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De oratione,
ORatio eft ordinatio didionum cogruam fententiam perfedam^ demonftrans.
Eft autem hæc definitie orationis eiusquæ eft generalis, id eft quæin fpecics.li* Ue partes diuiditur. Nam oratio dicitur ctiam liber rhetoricus,necnó unaquæ^ didio hoc fepe nomine nucupatur, cu plenam oftendit fententiam, ut uerbaimperatiua, ÔC refponfiua ,quæ fæpe una didionecôplentur,ut fi dicam,quid eft fummû bonum in ui ta ôlt; rcfpôdeat quis, honeftas,dico bona oratioe refpondit. Partes igif orationis funt fecundum dialedicos duæ,nomc amp;nbsp;uerbum, quia hæ folæ etiam per fe coniundæ pie namfaciut oratione,alias autem partes fyncategorcmata, hoc eft confignificantia, ap pcIlabant.Secundum Stoicos uero,quinc5 funt eius partes: nomen,appcllatio,ucrbu, pronomé fine articulus,côiundio.Nam participiû,cônumcrantcs uerbis participiale uerbu uocabät, uel cafualc: neeno etiâ aduerbia nominibus uel uerbis conumerabant, amp;nbsp;quafi adiediua uerboBz ea nominabant,articulis autem pronomina cónumerantcs, finitos ea articulos appellabât,ipfos autem articulos quibus nos carcmus,infinitos ar4 ticulos diccbant:uel ut alrj dicut,articulos conumcrabant pronominibus:amp; articula»* ria cos pronomina uocabdt,in quo illos adhuc fequimur latini.quis,intcgros in noftra nô inuenimus articulos lingua. Namcûdicimusidem,ideft oauîig, nô folum articu* ium præpofitiuû,fed etiam pronomc in eademdidióe fignificamus. Similiter qui,id eft OS/Ç articulus fubiundiuus intclligitur una efi pronominc, fecundu quofdam infn nito,fiue magis cum nomine,ut Apollonius oftédit firmiffima ratione»Præpofitioné
-ocr page 46-*0
PRÏSCÏANI
quoçp Stoîci cotiiundîoni copulantes.pracpofitiuam conîundi'onem uocâbant. Quw dam autcm nouem dicebant elTe partes orationis, appcllationem addentes feparatam à nominibus:Alii decem etiam,infinita uerba,fcorfum partem ponétes: Alt] undecim, quia pronomina quæ non poffunt adiûgi articulis per fe numerabant.his alq addebât etiam uocabulum,çy interiedionem apud Græcos,quam nos adhuc feruamus. Apud Latinos uero articulum addebant,qucm purum per fc apud eos non inueniri fupra do cuimus. Igitur nô aliter poffunt diieerni à fe partes orationis, nifi uniufcuiuf^ propri etatesOgnificationum attendamus.
PR-oprium eft nominis.fubftantiam Si qualitatem fignificarc; hoc habet etiam ap* pellatiOjÇÿ' uocabulum. Ergo hæc tria una pars eft orationis. Proprium eft uerbi adionem fine paffionem,fiueutrunç.cum modis amp;nbsp;formis et temporibus,finccafufi« gnificarc. hoc habent etiam infinita,quare non funtfeparandaa uerbo * Participium autem iure feparatur à uerbo,quod Si cafus habet,quibus caret uerbum : ÔC genera,ad fimilitudinem nominum.nec modes habet quos continet uerbu. Proprium eft prono minis p aliquo nomine proprio poni,amp; certas fignificarc perfonas,crgo quis, amp;nbsp;qui. Si qualis,8C talis,cr quantus,amp; tantus,amp; fimih'a quæfuntinfinita, fine interrogatiua, ucl relatiua,uel redditiua,magis nomina funt appellanda, quam pronomina. Neque cnim loco propriorum nominum ponutur,ne(]p certas fignificant perfonas, fed etiam fubffantiam,quamuisinfinitam:amp;qualitatcm,quduisgeneralem,quod cftfuum,no* minis habent. nomina funt igitur dicenda,quauis declinationem pronominum habe ant quædam ex eis; non cnim declinatie, fed uis Si fignificatio uniufcuiuitç partis eft contemplanda: indifferenter enim multa Si nomina modo pronominum,ôlt; pronomi na modo nominum inuenimus declinata. Quid cnim ffultius,quam omnia quz figni ficant numéros nomina dicere^unum autcm unius propter declinationem pronomé appellaret’ quod, fi declinatie facit indicium qualis (it didio, debent omnia poffeffiua pronomina,quia nominum declinationem fcquuntur,amp; participia in his computari, quod omni caret ratione.Ergo non declinatio,fed proprietas eft excutienda fignifica* tionis. Et quoniam de proprietatc nominis amp;nbsp;ucrbi,0C participii,ç2r pronominis breui ter didum e(f, non incogruum effe arbitrer fummatim de cætcrarum quotj partium orationis proprietatc percurrerc.
PR.oprium eft aduerbq cum uerbo poni, nec fine co perfedam fignificationcm ha* bcrc poffc,ut bene facio, dode legojhoc ergo inter aduerbium ,SC præpofitionem eft,quod aduerbium Si fine cafualibus poteft amp;nbsp;præponi, ü* poftponi uerbis : Si cum cafualibuSjUt pone currit,amp; currit pone,uenit tempore longo poft,cz poft logo tern* pore uenit.Tcrentius in Adelphis : Poft facerct tarnen. Si igitur inuenias cum nomi* ne aduerbium fine uerbo,feias hoc per cclipfin ficfi,utfi dicam nô bonus homo p ma* Ius,fubaudio eft. Præpofitionis autcm proprium eft,feparatim quidem per appofitio ncm cafualibus pra:poni,utderegc,apud amicum: côiundim uero per copofitionem tarn cum habentibus cafus,quam cum no habcnribus,ut indodus,interitus, intcrcur* ro,proconful,induce,infipiensjinfpiciens.
PR-oprium eft coniundionis diueifa nomina,uel quafeunque didioncs cafualcs,ucl diuerfa uerba, uel aduerbia coiungerc, ut Terentius cr Cicero, uel Terentius uel Cicero,amp; formofus Si fapiens,uel formofus ucl fapics,amp;: legens Si fcribens, uel leges ucl fcribeuSjSC ego Si tu, uel tu uel ego, Si facio amp;nbsp;dice, uel facio ucl dico, Si bene SC celeriter, uel bene ucl celeriter, quod præpofitio no facit. intereft autem etiam hoc inter præpofitioncs Si cóiundiócs, quod præpofitiones componi poffunt cum uerbis, coniundio uero nunquam,ut fubtraho,addico,præpono,produco,dehortor,Coniun dio autcm licet fitpræpofitiua, in compofitionc tarnen non inucnitur cum uerbis, uc at,aft,fed,ö' quod præpofitio cafualibus feparata præponitur fempcr,coniundio uero cum omnibus poteft didionibus modo præpoûta,modo poftpofita coniungi,
-ocr page 47-L I B E R J I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it
NOrtien eft pars oratiom's quæ unicui^ fubiedorum eorpofuhi,ftu reruim, comu nem ucl propriam qualitatem diftn'buit.Dicitur autetn nome ucl à græco quod eft ôCadicda o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didum à tribuendo quod vtAlt;Jp di'cunnuclufalq,nomen
quafi notamen,q7 hoc nomine notamus uniufcuiufqi fubftantiæ qualitatem. èC comma nem quidcm corporum qualitatc demonftfat,uthomo:propn'am uero utV irgdiusifc rumautcommunem,utdifóplina,ars:propriam uero utarithmetica Nicomachi,grani mati'ca Ariftarchi, Acciduntigif nominiquinqi,Species,genus,numerus, figura ÔC ca fus.Species funtcommunes tam proprio^z quam appellatiuorum nominü dua:,primitt ua 6C deriuatiua.Pnmitiua,ut Iulu3,mons.Deriuatiua,ut Iulius,mótanu3. lub qua funt aliæmultæ.Nam propria habent Ipeciesleparatim quatuor,prænomcn,nomen, cogno inen,6C agnomen.Prænomen eft qd’præponit nomini, uel differentiæcaulà, ucl quod tempore quo SabinosKomani alciuereciuitati ad confirmandam coniumftioncm, no«lt; minaillorum fiiis præponcbant noininibus,amp;inuicem Sabini Romanorum, Sgt;C ex illo tempore confuetudo tenuit,utncmo Romanus fit abfq? prænomine.Et notatur uel fin gulis Uteris,uel binis,uel ternisitumfingulisqn àuocali incipitprænomcn,ut A. Auluss ucl ab una conlbnanre,ut P.Publius,T.Titus:tum duabus qn à duabus confonantibus in cipit,ut Gn.Gneus,Sp.Spunu3:tumtribus,qn«i confonante incipitprima fyllaba,6C in confonanrem definit,fi tarnen alfa quoqj pra:nomin.i ab eifdcm incipiunt côîbnantibus, idqj fit différent!« caufi,uticx.lcxtus,tul.tullius,ne fi primas Iblummodo confonantes fcriba3,T.Titiî,ôCS.Seftiu fignificare pufemus. unde in Marco m folû feribimus, quâ^ uisàconlbnanteincipitfyllaba ôC in confonantem definit,quia nullus error erit. Nome cftproprie uniulcuiul^fuum,ut Paulus,proprium, Cognomen cognationis commu* ne,ut Scipio. Agnomen eft quod ab aliquo euentu imponitur, ut Africanus, Ilauricus. Inuenimus tarnen multa in his quatuor fpeciebus proprioç^ nominum, inuicem pro le pofita,ÔC quæ in alrjs perlbnis funt prænomina,hæc in alqs loco nominum accipiunf, ut Tullius Seruilius,hic Tullius prænomen eft.M.uero Tullius,hic nomcn.Similiter amp;nbsp;in alqs loco cognominum alioçz agnomina,uel nomina,uel contra, ut Cicero, qui primus ab habitu faciei nominatus eft,agnomcn hoc habuit,f;imiliæ uero eius cognomen fuit, fimilitcr Cæfar,Scipio.Hoc autem intcreft inter proprium 8C appcllatiuum,qgt; appclla tiuum naturaliter commune eft multorum,quoscadc fubftantia,fiue qualitas,uel quan titas,generalis uel Ipccialis iungit.Gcncralis, ut animal, corpus,uirtus; Ipecialis, utholt;* mo,lapi3,grammaticus,albus,niger,magnus,breuis.Hæccmquoq;quæ3 qualitatcuef quantitate fumuntnrlpeciali,id eft adic(ftiua,naturaliter communia filntmulto9^. Adie diua autem ideo uocantur,qs alqsappcllatiuisquæfubftantiam fignifi'cant,ucl etiamp prqs adqci folcnt ad manifeftandam eoçi qualitatem ucl quantitate, quæ augeri ucl mt nui,fine fubftantiæ confumptione poirunt,ut bond animal,magnus homo,lapics gram^ maticus,magnus Homerus. Propriu uero quod naturaliter uniufcuiulq; priuatam fub* ftantiam,0C qualitatem fignificat,filt; in rebus eft indiuiduis, quæ philofophi atoma uo^ cantjUt Plato,Socrates.Itaqp caret communione naturalf.Cum igit euenit,ut multi eos« dem nomine proprio nuncupenf, fortuito Slt; Iola uoce,nô etiam intellcdu communis olicuius fubftantiæ uel qualitatis hoc fieri Iblct. ôC in proprio appcllatiua in tel ligi poflt; funt,ut fi dicam Virgilius,intelligo amp;nbsp;hominem amp;nbsp;poetamiin appellatiuis aiît propria non intelligunf,ut homo,uir,nifi per cxccllentiam,loco proprq in quibufdam pcrlbnisi accipianf ,ut poeta pro Virgilio,0C urbs pro Roma. Appellatiuorum auté multæfunc lf)ecics,quaçgt; quædam cômunes inueniuntur cum^prqs,fiue fint primæ pofitionis,fiuc deriuatiua.Sunt enim quædam corporalia in appellatiuis,ut homo; funt etiam in pro«*, prqs,ut Terentius:alia incorporalia in appellatiuis,ut uirtus. In proprqs,ut V irtus dea,' pudicitiaPenclopæ,uel ipfa dea.Homonyma quoq? tam inpprqs q in appellatiuis irt ueniunf,ut Pyrrhus filius Achillis,amp; Pyrrhus rex Epirotaç^. nepos filius filq„ô^ nepos luxuriofus.Inueniuntur tarnen quædam homonyma, ôf eadem propria ÔC appcllatiua,' Ut Magnus Pompcius,ôlt;magnu5ciuis^ Synonyma quo^ tamappeUatiuaquàm ppHni
-ocr page 48-to
PR I S C I A N 1
iniienfunftinficuteni'm enfis,gladius, mucro, fic Publius Cornelius, Scipio Africanus^ unumatq? idem iîgnificant.Aliæfcrc omnes ipccics in nominibus inueniuntur appel* iatiuis.funtàutcm hæ,adiediuum,ad aliquid didum, quafi ad aliquid didum, gentile, patrium,intcrrogatiuum,infinitum,relatiuum,ucl demonftratiuum, uel fimilitudinis, collediuum,diuiduum,faditium, generale, lpccialc,ordinale, numérale, ablblutfî, tem* porale,locale. Hæ Ipccies communes funt,amp; principalium, id cif prima: pofitionis no* minum,8C deriuatiuorum.Propriæ autem dcriuatiuorum funthæ,Patronymicum,pof fciriuum,comparatiuum,fupcrIatiuum,diminuriuum,Ôf denominatiuum.In quo intel ligimus cum multis alqs etiam comprehenfiuumgt;dc quibus fuo in loco dicemus. Ver* bale,participiale,aduerbiale. Adiediuumeft quodadqcif proprqsuel appellatiuis, fignificat laudem uel uituperationcm,uel medium uel accidens unicuiq?; laudem,utiu llus;uituperationem,utiniuftus:mcdium,utmagnus. Dicimusenim magnus impera* tor,Iaudantes;8C magnus latro uel fur,uituperantes. Accidens uero id eft fuum uniuftu iufqijUt niger coruus,ôC altum mare.Inueniuntur tarnen etiam in proprrjs quædam hu i'ufcemodi,ut Gradiuus Mars,6C Ennofigæus Ncptunus,amp;QuirinusRomulus.lèdhæc quia propriorum loco accipiuntur,comparari non poflunt, quod eft proprium adiedî uorum,necegent adiedione alioçi nominum,quomodo communia adiediua.Sumun* tur autem hæc à qualitatc,uel quantitate animi uel corporis, uel extrinlecus accidenti* um; Animi, utprudens,magnanimus:corporis,ut albus,niger,longus,breuis.Extrin(è* eus accidctium,utdiues,felix. Ad aliquid didum eft quod fineintelledu illiusad quod didum cft,proferri non poteft,ut fiiius,lcruus.Nam dicédo filium etiam patrem,ôC di cendo Jeruum dominum quoq; intelligo; quod Ji intcreat, interimit una illud quod ab co intelligitur.Quafi ad aliquid didum eft, quod quamuis habeat aliquid contrarium, amp;nbsp;quafi lemper adhærens,tamen non iplb nomine fignificat etiam illud, Ne^ cnim ex illo nominationem accipit,ut dies,nox,dextra,finiftra. Nam quamuis intereat, non in* terimit etiam illud Jccum,quod ci adhærerc intelligit. De homonymo fupcrius docui* mus,quod tarn in proprijs quam appellatiuis inuenitur.Synonyma funt quæ,ficut dixi* mus,diuerfis nominibus idem fignificant,utenfis,mucro,gladius. In pprrjs quoqp hanc uimhabent dionyma,uel trionyma,uel tetraonyma,utP.Cornelius Scipio Africanus, ficut docuimus.Gentile eft,quod gentc fignificat,ut Græcus, uel Latinus* Patrium eft, quod à patria fumit, ut Athenienfis,R.omanus.Intcrrogatiuum eft,quod cum interro* gatione profertur,ut quis,qualis,quantus,quot,quotus,cum fuos feruant accentus.Infi* nitum eftinterrogatiuo contrarium,utquis,qualis,quantus,quot,quotus,cum in ledio ne graui accentu pronuntianf .Poftunt tarnen hæc eadem,ÔC relatiua efle amp;nbsp;fimilitudi* nis,ficutetiam tails,tantus,tot.hæctarnen etiam rcdditiuadicuntur, Eteft animaduer* tendum q» huiulcemodi nomina uel fubftantiæ funt infinitæ atq? comunis,ut quis, qui: uel qualitatis,ut qualis,talis;ucl quantitatis,utquantus,tantus; uel numeri,ut quot,tor* Ex quo oftendif melius ea dodifiîmos artium ftriptores Græcos,inter nomina pofiiif« fè,quamuis uetuftiorcs apud iplbs quoq? pronomina,uel articulos ca putauerunt, quos grammatici Latinorum fimiliterfunticcuti;ièd incongruum uidetur, cum ill! antiquo rum nec recufauerunt Græcorum etiam errorcs imitari, nos Apollonrj SC Herodianf, qui omnes antiquoç» errores grammaticoç: purgauerunt, ueftigia linquere, ôf non in* ter nomina hæc potius ponere, de quibus in pronomine latius tradabitur. Colledi* uum quod in fingulari numero multitudincm fignificat,ut populus,plebs,concio. Di uiduum eft, quod à duobus uel amplioribus ad fingulos habet relationem, uel ad plu* res innumeros pares diftributos,ututerque,altcrurer,quifiiue,finguli, bini, terni, cen* teni. Faditium eft,quod à proprietate ibnorum per imitationcm fadum eft, ut tintin nabulum, turtur, Generale cft,quod in diucriasIpccies poteft diuidi,ut animal, arbor-Speciale eft,quod à genere diuiditur,ut homo, equus,uitis, laurus. Ordinale eft, quod ordinem fignificat, ut primus, lecundus, tertius. Numerale eft, quod numerum de* monftrat, uc unus, duo, tres, A^olutum eft, quod per le inteftigitur, amp;nbsp;non eget a^ |
-ocr page 49-LIBER SECVNÖVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti
terius corn’unciionc nomini's,ut deus,ratfo.TemporaIe cft quod tempus oftendi't,ut mé fis,annus,Locale eft quod locum fignificat,ut propinquus,longinquus, proximus, mes» dioxj'mus.PJautus in Ciftellaria;Atita me dq dcæ^ fupen,inferi,5lt; medioxumi.
Hæ utdiximuslpecies omncs fere comunes funt^tam principalium quam dcriuatrtiO!^ rum.Seorfum autem dcnuatiua/pccicshahcnt quas mcmorauimus,dequibus fingulia hic tradabimus.Patronymicum eftjquoda proprijs tantummodo deriuaf patrum minibus iècundum formam græcam,quod ßgnificat cum genitiuo primttiuifilios uel nepotes^ut Aeacides Acaci filius,uel nepos,amp; hac forma poetæ maxime folent uti, pro qua R.omani cognominibusfamiliarum utuntur,ut Cornclrj,Marcclli. Omncsem ab illo qui primus Cornelius,primus Marcellus uocatus eft,hoc nomen habuerunt qui cijgp eiufdem familiæ funt,ficutomncs minores Thefei,thefidas Græciappellant, quos fblentpoctæquoçpnoftri imifari.Vnde Virgiliusfecundum græcam formam Scipia^* dasdixit ârcà'nDiTAnrluv©-', cumScipionidesdiceredebuit.NecnonetiamponelTiualo CO patronymicoçz inuenimus apud Latinos ufurpat3,ut Aemilianus Scipio pro Aemilij filius,ÔC Odauianus Cæûr.Inueniuntur quædam nomina formæ patronymicorum gnificationedenominatiua,ut Euripides proprium,non Euripi filius,fed ab Euripo fie nominatus,dicitur Euripides,quia illo die natus eft, quo A thenienies eum Perfis in Eu ripo bellum eommilcre.fimilitcr Thucydides,a7ro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tw tApavov. Sunt autem alia
quæ cum fint patronymica in altjs accipiuntur propria,ut Timarchides Timarchi filius, ôC Timarchides proprium nomen.In omibus ferc Ipeciebus nominum inuenimus eiuf» dem forma: etiam propria,quæ tarnen amittunt appellatiuorum fignificatiôem, ut Ma gnus adicdiuum,amp;proprium,Iulianus pofleffiuum ÔC proprium,Heraclides patrony micum,amp;proprium.Sic inalqs quoqî Ipeciebus inuenies.Scirc autem debemus abufiue etiam à matribus,ab auis maternis,à regibus fine conditoribus, 6^ à fratribus etiam pa* tronymica Iblere formari,ut Latoides Ahtöc, id eft Latonæ filius Apollo,ÔC Iliades Iliæ filius R.omulus.Ouid.in.xiin.metamor.utcorpora uidafopore,
Inuadant portasejp premant quas obice fultas, Clauferac Iliades.fimiliter Coronides à matre Aelculapius. idem Ouid.in.xv.metam. Vnde Coronidem circunflua Tibridis alti,
Infula romuleæ làcris deiecerat urbis; amp;nbsp;malades Maiæ filius Mercurius. Ab Äuis quo qj maternis patronymicu Atlatiades Mercurius.i, Atlatis natæ filius. Oui.in.i.metam,
Sedit Atlantiades.SC euntem multa loquendo
Detinuit lermoedie. Inachides louis filius Epaphus,quæfili3fuit InachiJdéin eodéî Non tulit Inachidc3,matriqj ait omnia defnens.
A regibus fine coditoribus thcfidæcecropidæ,ideft Athenienfes, æneadæromulidægt; id eft R.omani. Virg.in.iiq. geor. Præmiac^ ingentes pages amp;nbsp;copita circum Thefidæ pofuere. Idemin.vi.ænei. TumpenderepcenascecropidæiuiTi. Idemin.vit). Acnea^* dæ in ferrum pro libertateruebant. Idemind. DefelTiæneadæquæproxima littora curfu. Idem in.yiq.Subitoc^ nouum confurgere bellum Romulidis Tatiocj lèni. A fra tribus phaethontides:unde fccmininum phaethotis. Virg.in buc.Tum phaethontiadas mufeo circûdat amaræ Corticis:phaethontiadas tarnen dixit pro phaethontidas poet/’’ ca licentia. Sunt igitur patronymicorum formæ apud Græcos tres. In des quæ dicitur communis apud illos,qj in omni lermone poflunt hac uti, qua Ibla Romanorum quoq^ poetæutuntur.Namalrjsduabusnonutunturjideftin op terminata, quæ eft propria iadisIinguæ,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8Cin x/ioç, quæeftAeolica,utHirradios,Hirræfilé
us,Pittacus. De hac igitur forma dicendum eft qua utuntur noftri.Si nominatiuus græ eus in aç uel in «ç uel in /oç definat,genitiuusueroin ou diphthongum à penultima breuisante des inuenitur in patronymico,ut Peliaspcliades, Aene3sæneades,Mencci as meneciades.Nam Aenides magis contra rcgulam autoritäre poëtica pofuit Virgilio us c ÔC a correptasjin i pdu(ftamconuertcs,uelquafiabAeneusænides,ficutàPeIeu9 pclides proferens in nonoj Sit fads Aenide telis impune Numanum Oppetijflc tuis^
-ocr page 50-Ï4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R ï S C I A N 1 '
ïncsucrodefin€ntîbus,quoruhigtûsgrajcusin ou definit,tam in ades quafflinîdcsîn* ueniun€ apud autores,Hippotes hippotades,Bute3 but3des,Corinetes corinetides, lèd rationabili us in atlcs. Anchilès crgo anchilàdes,uel anchifides debuit facerefecît aût an chifiades quafi ab Anchifios ntô, quomodo Laertios laertiades.Nunquam cnim patro nymicum iuperatprimitiui fui gtiîijnifi una fyllaba. Alia uero omnia in ï apud Græ* costcrminantia,gtmuelin oç, uclin ïç diphthongum,uel mq murant cas in ides, amp;nbsp;fa ciuntpatronymicum, ut iijiatAoc iç'aAioupriamides, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neftorides, 7rÂlt;Jlt;ôiwe
wAiJJamp;tvouç plifthenides, TmAtvç irHAtwÇjTmAt/tThç amp;nbsp;per fynærefim e,ôC i in ei diphthon gum proferuntpcnultimam. Nos autem pro ea i, longamponimus,utVirg.in.v. Pelidæ tune ego forti,Gongrefliim Aeneam. Ouidius in .i.metamor.Inde Promethi* desplacidis Epimethida didis.Inucniuntur tarnen poetæ in quibufdam addentes quaf dam litcraSjUel adimentes:addentes,ut peliades pro pelides, chaJcodontiadesp chai codontides,atlantiadcs pro atlantidcs.Ouidius in.i.metamor.SeditatJantiades; adimé tesutdeucalidesprodeucafionideSjôC Scipiades pro Scipionides,6C utfupradiximus, ænides pro æneades.Excipiuntur tarnen hæc quæcontra regulam, penultimas uocales producunt, Aeolides demades per fynærefim,pro æoliadesdemeades,codrides, licoor gide9,lagidcs,bolides,euerides,etiam nbsp;licomedide3,apud Græcos contraregulam pc
nultimam diphthongum habent,pro qua nos ï longam ponimus. Foeminina uero palt;s tronymica.uel in is, uel in as definunt, uel in ne pdudam.Fiunt autem à maiculinia fubtrada de in is uelin as defînétia,utpriamides priamis,dardanide3dardanis,pelia des pelias. Igitur arneades quoqi fecundum analogiam æneas debet facere, non æneis. Ergo quomodo autoritas eft,quod dixit ænides pro æneades,fic autoritäre ulus eft Vir gilius in tituli inlcriptiöe quo icneis inlcriplit.Quem Statius quo^ fecutus in fine The baidos ponit; Viue precor nec tu diuinam æneida tenta. Notandum tarnen q? fi malcu=s linal longam habuerint ante des per fynærefîm,apud nos in eis diuilàs,faciuntfœmiss nina,utpelidcs pro peleides peleis,thefidesp theleides thcleis,ficergo ænides p ænei«« des æneis. In ne autem definétia quæ ftint ladis linguæ patronymica eiufdem generis 'm longam habent penultimam,fi principale non habueriteandem i uocalem,ut Adre* ftosadreftine,Nereusnerine:fi autemprincipalehabuerit i o produdaante ne,inues nitur,utacrifios acrifione,ex quo pofleffiuum poliiit Virgilius; Acrifionæis Danaê fiin dafte colonis. Ab acri fione,i d eft,danae.Et Iciendum q, inueniuntur multa nomina hu=i lus formæ gentilia,ut Aemonis,thcflalis,colchis, argolis,cyclas,ias,troas, alia uero nolt;s jnina propria,ut Bacchis'Doris,Pythias.
POlfelliuum eft,quod cum gto principal! fignificat aliquid ex his quæ pollidentur,' uteuandrius enfis pro Euandri enfis,6Cregius honos pro régis honor: Hoc autem inrereft inter poireiriua«irpatronymica,qjpatronymica filiosuel nepotes fignificant: polTelliua aut non Iblum filios uel nepotes,fed etiam omnia quæ polfunt elfe in pofleiri oneiSC q? patronymica à proprqs tantummodo nominib.deriuantur, poflelîîua autem etiam ab appcllatiuis:SC qgt; patronymica a malculino delcendunt plerunij genere, rarif lime aut à fcemininoinec proprie quando à matribus fiunt,ut lupra oftendimus,poirefs liua aute ab omnibus nafeuntur generibustSC q? patronymica ad homines pertinent uel ad deos,poireiriua uero ad omnes res.Fiunt igitur polfeiliua uel à nominibus, ut Cæfac cæfareus,uel a uerbis,ut opto optatiuus,uel ab aduerbqs, ut extra extraneus, uel mobi!« lia funt,ut marcius marciamarcium:uelfixa,utlacrarium,donarium,armarium. polTef fiua autem dicimus non Iblum polTeffionem fignificantia,led etiam quæ formam habet poireiriuorum.Sunt enim quædam gentilia fimilem polTefliuis habétia formam,ut R.o »nanus duis,gentile,poirelîîuum,ut Romanus ager. Quædam autem amp;nbsp;propria eadé, gentilia,Sc poireflïua,utLatinus filius Fauni,amp; latinus ciuis,SC latinus ager. Alia tan tummodo propria,formæ poirelfiuæ,ut Quintilianus,Iulianus. Alia loco patronymic corum pofita,quod fupraquo^ diximus, ut Aemilianus Scipio, ÔC OdauianusCælàr.' Ex cadem forma agnomina quo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuenies,ut ^icanus,perficu5,gc^icus,cr^
-ocr page 51-L T B E R J T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«r
ticas.AUa autcm funtcnifdem deriuationi'3,quæ ex maten'a pnncipali'um côftare fignî ficantur,utferreus è ferro fadus,fimiliter,aureus,argenteus,marmoreus. Alia ex mor* bis,ut cardiacus. Alia à profelTfonibus.ut mathematicus,grammaticus,rhetoricus. Alia àdifciplinis,utai-ilïorelicus,focraticus. Alia qua: primitiuorum fimilem poflunt habe* re fignificationem,ut thracius pro thrax.Sunt form« igi( poflelhuorum quas à Græcis accepimus hæ; In cos,quam mutamus in cijs,antecedétibus a breui,uel i uel y,utbe* briacus,cypriacus,italicus,afiaticus,libycus,quodibln y ante eus habesinuenif, quod à principali accepit.Et feiendum quod ca,id eft in eus definentia, fi à primitiuis habeat c, pares habentfyllabasilhs,utithacæithacus.Ahaueroomnia a uel i ante eus habe* tia,fiuefintàntôicugtôderiuatajUnafylîabauincunteaex quibus deriuanf primitiua; amp;nbsp;fi primitiua ilia habuerint i penultimam hæc aftumunt a;fi o primitiua habuerint, tunchæc i habentante eus. Et feiendumq?non Iblumàprimitiuis, led etiamà deriua tiuis deriuantur huiulcemodi poireffiiia,ut troos rroicus,grammatos grammaticus,rhe toros rhetoricus,perfis pficus,afiatis afiaticus, creta creticus,afri africus, italus italiens. Nam italiaitaliacusdebuitfacere, cyprius cypriacus. Nam Cyprus cypricus facit, ilion iliacus,cardiacardfacus,mulio muIionismuIionicus.Gice.jp Scftio,mulionica penula.
In us quoq? purd definunt poflelTïua tam græca q latina antecedctc e correpta,{ÿ‘pdù lt;fta i, correpta o, produda a: uel œ diphthongo. e brcui,utcæfireus,romuleus,fer reus,aurcus,argcrtteus,uitreus,Iigneus,marmoreus, ih'gncus tarnen ÔC iliccusdicif. Té ren.inAdel. Ledulos iligneis pedibus. Statius in fextoTheba. Orniq; lliceætp trabes metuenda^ fucco Taxus. M.armoreus, ferc omnia ad materiam pertinentia, e bre uemante us habent,plumbeus,ftagneus:inueniunfenimpaucafine e, utqucrnus, co* Iurnus,abiegnus,oleaginus,faginus. E nero longam,fpondëus,phccbëus. ï breué, mar tïus,arutfius. Oprodudam heröus,cóus. Ae,fibæus,crctæus,Ptolcmæus.Hæcautcm £c diphthongumhabent penultimam quæ à fœmininis in ë longam apud Græcos de* finentibus,uel quæ à uerbis græcis deriuantur circûflexis,ut crete cretæus,hyle hylæus, dione dionæus, TÏfoXtA« Ptolemæus, t/lt;xc5 timæus. Oeantecedcte,uteuboea,euroea. EtquiaapudGræcosinmultis ei diphthongusante os inuenitur,Icire debemus q? fo lent Lacini earn modo in e longam conuertere,ut 7ruTayojlt;joç pythagorëus, OTov/àoç Ipondëus, ctAcpifoç alphëus.Nampofieflïuumquoqîfimiliter, utprimitiuum proferri* Virg.oftendit in decimo, qui protulit: Nos parère lubcnt alpheæ ab origine Pife. HocautenifacerefolentLatini,ideft ei in ë longam conuertere in penultima fyllaba, us pura lëquente,uel a uel um, ut aje/AXfos- polTefliuumgræcumachilleus, JV/owif« deiopea, ywoUKifop gynæceum.Hancaûttnutatioriem ei diphthong! in ë longam,fa* ciunt more lonico uel Attico.Illiem kJ'hjj pro iî/fu dicunt,Slt; aho/j pro pro TrAQop. Vel ideo quia i penultimam puram nonproducunt Romani,nifi in fiouer bo,ÔC in genitiuis in ius dcfinentibus,amp;indiiryllabisGræcis,quæapudiIlosquo(p pè nultimam habent Iongam,filt; in paucis alqs in quibus autores pro c penujtima longa, t longam pofuerut,'ut phthïus phthTa,ÔC dïus dïa,amp; chîus chïa,Iang'îa,arg‘îa,5lt; arïus,Iy* cïus,fperchms.Virg. in.xi.Italidesquas iplà decus fibi dia Camilla. Idem ingeorg.rj. Sperchiuscu,ÔCuirginibusbacchatalacænis. Hora.in.q.ferm. Cecubauina ferens Al* con chium maris eipers. Namprimitiuû chïus corripitur. Lucanus in.viq. Quasafi næcautes,ôC quas chius alperat undas. LycTus apüd Statium in.x.produda penultima inuenitur; At patrias,fi qn domus optataeç pæan,Templa Lycie dabis tot ditia dona là cratis Poftibus,8Ctotidemuotimemor exige tauros. Sedetiamlyrcius, quodinqui* bufdamïyrceusreperifcodicibusfcriptum. Sta.in.iiq. Aretlernanocensaret lyrceuà amp;nbsp;ingens Inachus.Sed èC Arg'ïa,6lt; Arg'ïan amp;nbsp;Langu,Statius idem lëcundn Græcosp duda penultima profert in.q.Theba.Nec mirum, nam tu irifauftos donante marito Or natus Argia geris. In eodem:Egregiam Argian,nec formæ laude lëciîdam Deiphilen* Ideminaiq. Vn3tntacitas,lediulTunuminisundas, Hæcquoqjfecreta nutrit Langia fub umbra,Lücanus in.irj. Subftringcna Arimalpc comas,hinc fortis AriusJnueniuné c
V
-ocr page 52-a« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRI3CIANI
tarnen au tores frequenter in nominibus urbium in a definentium apud Griecos uaric proferentes, Alexandria, Alexandrea,Niciaamp;Nicea, Antiochia ÔC Antiochea. Cicc.p DciotaroiSperauitcredodifficilestibi Alexandriæforeexitusîtamé ôC Alexandrea di citur.Horatius in quarto carminum;Nam ri bi quo die Poi tus ab Alexandrea lupplex, Etuacuam patcfecitaulam. Incodemj Niceam Ephefum mittebat.Eftautem quando abicólione i,€ correptamponuntante us,uthe(ftorcus,agenoreus,inquofimilitcrlo* nas fequuntunilli enim quoqp abrjeiunt i in huiuicemodi nominibus, fi non gcnitiuua primitiui par fitnominatiuo pofleßiui,quare dicunt,ne fi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicant,pu
tetur primitiui genitiuus, quos fequentes in hoc etiam pro ei diphthongo e longam ponimus,achillëus dicentes. VndeVirgilius in quarto:StirpisAchilleæ faftus.quamuis reperiatur etiam è correpra in huiufeemodi deriuatiuis, ut Virgilius in .i. Nate patris fummi qui tela typhoea temnis. ied dicitur amp;nbsp;typhoeus amp;nbsp;typhon typhös. Lucanus inquintoiCôditusInarimesæternamoletyphccus. Idem inlèxto; Antrag^ letiferi ralt;* biem typhonis anhelant. Inueniuntur tarnen quædam in huiuicemodi nominibus, in quibus ei diphthongus in Ï longam côuertitur,ièqucnte u loco digamma Aeolici,uc
argiuus,diciturtamen6Cargeus.Horatinsin.ii.carminum;Tibur Argæopofitô colono.quod in latinis quoq; deriuationibus inuenitur, id eft in penultima î longa anlt;* te U confonantem,utnominatiuus,genitiuus,datiuus,accuiàtiuus,indicatiuus,iniperagt; riuus,optariuus:quorum alia à nominibus, alia à uerbis deriuanf. Non ibium autem in nominibus latinis pcnultima i puraante us,uel a uel um,nôpotcftproduci,fed etiam in uerbis præteriti perfeAi temporis,amp; plusquam pei fccfli corripitur ï,fiue penultima, fiueantepenultimafit, nifi iccutafuerit u loco conlbnantis, utaudqaudrifti audqt,au* drjmusaudqftis audierunt,audieram audicrasaudicrat,audiiflc, ubi^ corripitur i: Sin autem afliimat u loco conlbnantis ubilt;pproducitur,utaudiuiaudiuiftiaudiuit,audiui musaudiuiftisaudiucrunt,audiuecamaudiueras audiuerataudiuifle. Inuenitur tarnen etiam ai diphthongus conuerlàin ï longam,interpofita fimiliter u pro côfonantc, uc achiuuspro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contra foleant Dores ei in ai diphthongum conuertere, ut
pro Izut, amp;nbsp;»3% pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;figeasquidemformasfupradidasà Græcisaccepimus»
In latino autem lêrmone non Iblumhis utimur, fèd etiam proprqs quibuidam latino* rum definentibus in us uel in a uel in um pura,antecedente ri, ut catilinarius, hære* ditarius,legatarius,gladiatorius,uxorius,ftlataria,ptilànarium. Etquod iam fupra dix! mus, feiendu qgt; quamuis forma fit poflelTïua hæc quæ in rius definit, tn diuerfe fignifl eationis nomina in hac quoq? inueniunf ,alia ab ofFicris,ut tabellarius,mercenarius,cera* rius,làgittarius,tabemarius,holfiarius,argentarius,ærarius. Alia à dignitatibus, ut præ fedorius,qua:ftorius,prætorius,cenforius,quæ tn etiam pofiefliuam habet fignificatio* nem. Alia ab alrjs rcbus,in quibus fiint,uel dequibus,uel quas habent.In quibus lunt, ut collarium,quod incolloeft: plantariu,quod in planta elf; menlàriu,quod in menlàeftî motoria,quæ in motu elf;palmariu,quod in palma cll,hoc elf in laude.De quibus funt, ut frumétaria elf lex de frumcto,6c agraria de agris,ÔC nummaria dè nûmis Jex. Ex his aut quas côtinct,ut uinaria cella,quæ habet uinum. armariu in quo arma polira lùnt, fie uiolariu,rolàriu,apiariu,uiridariilln nus quoçp terminantiu formæ,amp; fignift'cationei diuerlæinueniun€,qbusLatinifrequérer utunf in fignificatiôepoirelîiua,utPompcia* nus,Cæfarianus,Syllanus.Inueni€autin quibufdam ä longa ante nus,utRomanus,Hi lpanus,Campanus,lfhenianus.In alqs e longa,utterrënus,egënus,ahënus,abiënus,ru* brënus,anicnus.Vnde Virg.anienafluenta.In alqs î löga:Camerinus,Perusmus,Rhc gînus,uicmus,mafculinus,fœmimnus.Inuenif tneriâ breuis ï g antecedéte,in his qu« ab arfcgt;orib.deriuant,ut oleagïnus, fagïnus; amp;nbsp;in his quæ ab aduerbqs nalcunf tpalibus,' eras cralfïnus,horno hornotïnus,diu diutïnus. V quo^ lôga an nus,ut tribunus. R cti^ amp;nbsp;I inueniunf antenus,ut diurnus,noâ:urnus,externus,helfernus,hybemus,columus, quernus,ficulnus,populnus.Plau.in Cafi.Sed manedu,nu ilfa aut populna fors aut abic gna’ft tua.^Et quia diximus diucrfasinhiscirefignîficationcsjcômodu cft nbsp;nbsp;nbsp;exempta
-ocr page 53-LIBER SECVNDVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vj
pfoponcrc. Alia funt poflefÏÏua,'ut Cæfan'anus miles, Pompeiana domus, Tullianum mancipium. Alia amp;nbsp;patriam fignificant,amp; pofleffionem,ut Romanus ciuis,amp; Roma nus agcr.Potcft tarnen amp;nbsp;hæcamp; penè omnes huiufcemodi formæ nominum,propn* orum quo^ habere fignificariones ♦ Campanus fimiliter, 8lt;. Hifpanus, Alexandrie nus, Placentinus amp;nbsp;Nolanus 8^ fimilia,non folum patriam,fed etiam poffeflicneni fignificant. Sunt tarnen multa fupradidæ fpeciei, quæ etiam agnomina inueniuntur, ut Camcrinus, Numantinus, Coriolanus. Alia propria eiufdem formæ nomina, uel etiam agnomina, ut Adrianus,MelTalinus,Siluanus,Claudianus,Coruinus, Probi* nus, Rufinus, Aemilianus. Alia à locis,uc Rufticanus, Vrbanus,Oppidanus,Capitolt;« linus, Palatinus, Aefquilinus,Gallicanus,uicinus,externus. Alia a temporibus,ut ma tutinus, à matuta, quæ fignificatauroram: uel ut quidam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hefternus, diure
nus,nodurnus,meridianus,uefpertinus, antelucanus,ueteranus, diuturnus, æternus. Vel à dignitatibus fiue ofFicfjs,ut tribunus,antefignanus. Vel à generibus,ut mafculie nus,fœmininüs. Aliaà mutisanimalibus, ut taurinus, porcinus,ceruinus,anferinus. Alia à materia ex qua conftant, ut humanus, terrenus. Alia à Fortuna, ut libertinus, egenus. Alia à numeris femper pluralia, ut bini, terni, déni : fie ab omnibus numeriS) quamuis poëtica autoritäre etiam fingularia inueniuntur, Lucanusin, viq.
Syrtibus hinc libyeis tuta eft Aegyptus, at inde, Gurgitefeptenorapidus marefubmouetamnis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virg. indecimoj
It graUis Aülcthcs, centenaqj arbore fludum
Verberatafliirçensjfpumantuadamarmoreuerfo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficabomnibus numelt;»
ris. Et feiendum quod aliaeorum a' nominibus fiunt, ut à Roma Romanus, à Cæfare Cæfarianus: alia à uerbis,ut egeo egenus; alia .'•lt;baduerbiis,ut infra infer nus,fupra fu^ pernus,hodie hodiernus. Conemurigitur ficutipolTumusexponererationem penule timarum in fupradidisderiuationumformis literarum.In a definentia nomina antee cedentealiquaconfon3nte,feuuocali,produdaeadem à,accepta nus faciuntde* riuatiuum fupradidæ formæ,nifi fint mutorum animalium, ut Sylla Syllanus, Perpe na perpennanus,Romaromanus,Silua filuanus, Nolanolanus, Sueffula fuelTuIanus, Adria adrianus,Copfa copfanus.Excipiuntur lugurthinuSjmeffalinuSjterrenustquæ quamuis à nominibus in a definentibusconfonante antecedence deriuantur, non fer* uanttarnen a. de muftelino aquilino paulopoft tradabitur. A pluralibus quoqj in æ diphthongumdefinétibus,uelin a deriuata fimiliter a habent ante nus,uel na,uel num, Acerræ acerranus,Thebætheb3nus ,Cumæcumanus, Formiæ formianus, fi«* gnaantefignanus, membra membrana, quod eft fœmininum. poflunttamen hæc8C a fingularibus cfle «tp 'iw fîgnum amp;nbsp;membrum, quod paulopoft oftendetur. Simili* ter a habent ante nus, quæ deriuantur à nominibus in ius tecminantibus, uel ab adlt; uerbqs in ë longam, ut Pompcius pompeianus, Sthenius fthenianus, Titius titianus, Tullius tullianus,Fabiusfabianus, Iuliusiulianus, Virgilius uirgilianus,Terentius terentianus, Salluftius falluftianus, quotidiequotidianus, fimiliter à meridie meridi* anus,hodie tarnen hodiernus facit. Similiter a habet ea quæ deriuantur a nominibus in eus, uel in culus definentibus, quæ funt ultra duas fyllabas, ut rufticusrufticanus, publicus publicanus, faticulus faticulanus, tufculus tufculanus, Excipitur à mafeulo quod eftdiminutiuum maris mafeulinus fadum.Nam diflyllaba in eus definentia, fi* ne a funt,ut mancus mancinus,Iacus lacuna,porcus porcinus. In um quoqj neutra cô fonante antécédente in deriuaduis a habent ante nus, ut oppidum oppidanus, Pæftû pæftanus,Spoletum fpoletanus, Toletum toletanus, Caftenum,caftellanus, Beneué turnbeneuentanus.Similiter a habentpenultimampleraqueuenientiaànominibus tertiæ declinationis, ut Cæfar Cæfaris cæfarianus,fons fontis fontanus,mons montis montanus,urbs urbis urbanus, fol folisfolanus, ex quo waçixytTj fubfolanus: ex eo ta* men eft etiam Solinusproprium. Milo Milonis milonianus,Pifo Pifonis pifonianus, quamuis quidam pifoninus,6C miloninus dici putauc^fit. Sed à proprijs deriuata pld
r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C Fj
-ocr page 54-M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I S € I Ä N I
run^ i ante a habcht,Touîsiouianus,Cæfan'sca:fjn'anus. poffuinus tarnen di'cere,Qgt; â cæfanus «ir miIonius,ÔC pifonius,6C îouius deriuata fint,cæfananus,milonianus,pii« fonianus,iouianus. Lux luci's Iucanus,ex quo compofitum fit antclucanus : ex codé ta men nafcituretiam lucjna.uetusueteris uetcranus,limes limitis Iimitanus,Ancon an* conis anconitanus: hoc ta men poteftetiam ah anconites effcquod paulopoft oftcndc tur: Gadis gaditanus. Ideoautemdiximuspleraqj,quiaàneutrisin e definétibus de* riuata, i habentprodudam ante nus^utmaremarinus, Prænefte præncftinus, Calate calatinus,CaIadc caladinus.Et ab alrjs quæ pares habent tam innominatiuo g in gc uitiuo fyllabas,Hercules Herculis herculinus,Verres Verris ucrrinus,collis eollinus, folk's follinus.In er quo^ defincntia,fî fint fecundæ dcclinationis, amp;nbsp;in us, côfonantc antécédente eiufdem dcclinationis,cxccptis in eus fupra duas fyllabas,ucl in culus, de quibuspauloantedocuimus, üquot; in ium propria, fi facifîtderiuatiua in usterminantia î longam habebut pcnultimam,ut aufter auftrinus,adulter adultcrinus,macer, raacri nus.libertuslibcrtinus, diuus diuinus, probus probinus, kuffus ruffinus, Maximus, maximinuSjMarcellus marcellinus,carus carinus,mancus mancinus,R.hegium rhegi nuSjVcnufium ucnufinus,Signiumfigninus,Perufium perufinus,Opitergium opiter ginus,Canufîum canufinus.Excipiuntur ab humo humanus,ç2r mundo mundanus,©* prifeus PrifcianuSjfed hoc magis à prifeio uidetur effe deriuatum.Nam qj a' Tauromi nio taurominitanusdictmus,fequimur Græcos qui TauçoAtv/'nç dicunt.Gcntiliacnina apud Græcos in nç defincntia,mutata es in a accipiunt nus,cum in hanc formam uc^ niuntjAHgoOTjA/iH? metropolitanus,vtawoX/TO5neapolitanus.Itc i feruantlongâ omnia quæ ànominibusmutoçzanimaliumcuiufcunqjfint dcclinationis deriuanturin hanc formam,aper aprinus,caper caprinus, ceruus ceruinus, poreus porcinus, taurus taurJ nus,férus uel fera ferinus,canis caninus,lepusleporisleporinus, lupus lupinus,formi ea formicinus. Plautus in mcnæchmis: Atqi eccum incedit, mouetformicinum gra* dum.h irundo hirundininus. Idem in rudente : Ad hirundininum nidum uifa eft filt;« niia, Afcenfionem ut faceret,admolirier .aquila aquilinus,muftela mulfelinus.quæ g* üis in a definant,tarnen non habent a ante nus. Ico leonislconinus: ouinus quo^ ab ouc,amp; fuinus à fuc.Nam ouilla amp;nbsp;fuilla diminutiua funt. In nus enim definétia uel in na uel in num, fi faciunt diminutiua, abieda n duas afiumût 1, ut unus ullus, una ul* la,unû ullûjbonus bcllus,bona bella,bonfî bellum,geminus gemellus,gemina gcmel ïa, geminum gcmcllum,uinum uillum, fie ergo fuina fuilla,ouina ouilla. Inucniutue quædâ in tinus penultimd corripicntia,fed quæ à primitiuis non habet t, ut diu diuti nus,eras craftinus,horno hornotinus, prius uel prifeus priftinus. Nam Gonfiantinus Üquot; Clemcntinus à primitiuoçz genitiuis habent t, ut matutinus à matuta,quæ aurora intelligitur.Mcdiaftinusautem à medio ftando uel tenendo componi uidetur. Fifcina corripit penultimam quomodo fufcina,cur ergo pifeina producitur ? quia hoc fine du bio deriuatum eft à pifte : fifcina autem à fifeo, an fifeus à fifcina, an neutrum à ncutro dubiû eft.Nam ncc fufeina à fufco,nec pagina a pago,nec Mutina à muto,nec Arimi* num ab arimodcriuata,cum fint primitiua,penulrimam corripucrunt. Sin autem in r definentiatertiæ fint dcclinationis,uel in lus faeientiagenitiuum, accepta nus ipfc nominatiuus facit dcriuatiuum, ut pater paternus, mater maternus, frater fraternus, ucr ucrnus.accr quoeç arbor ^dc cuius declinationc dubitatur ) cuius genitiuus aceris Cquod Solinus quoep protulit in memorabilibusgt;cernus facit.altcr alternus : ilia fcili cet obferuata régula quam fuperius diximus in mutis animalibus : ideo quo«^ anfer anferinusdicimus,pafferpaflerinus. Abaducrbqsquo^uenientiain ra definentibua er habent ante nus, infra infernus,extra extcrnus,fupra fupernus. Ab alqs quoep ad* üerbqs temporalibus inueniunturquædam r ante nus habentia,ut nodu nodurnus, diu diurnus,heri alternitatis caufa heftrnus,femper fempiternus.In teria etiam define* tia fimilitcr faciunt deriuatiuum,Fabrateria fabraternus. Sabatcria fabaternus. Actas quo^ ætcrnus.antiqui tamé æuitas CZ «euiternus dicebat ab æuo, undc Varro in Pfeu
-ocr page 55-LIBER
T B R T I V S
*»
donca :Pcr æuitcrnam homi'num domum, tellure propcro gradutti. Vêtus prætcrca ucternus facit non folum ueteranus, fed diuerfas habent fignificationes. Quercus etiâ qucrnusjcorylus colurnus,tacitus taciturnus,menfis menfurnus.Sic em Cicero pofuit pro mcnftruus in primo de inuenrionc rhetor. Pars quædam æternitatis eu alicuius an nui,menfurni ,diurni,nodurni'ue fpacq certa fignificatiôe. Ab hyeme quoq^ uel hym brehybcrnusfit.In ia defînétia n antécédente,mutant iain us, amp;nbsp;huiufcemodifor mæ faciunc dcriuatiua,àprimitiuis tn habentia n, ut Hifpania hifpanus,Lauinia laui* nus,Hircania hircanus,Mauritania mauritanus,Campania campanus.Dardanus uero proprium eft,6lt; primitiuu, ideoq; ä correptam habet : abufiuc tn poetæ pro darda* nioponuntdardanum. Siueroante ia aliamq n habuerintconfonanté,! longamha bent ab eisderiuataantcnus,utLuceria]ucerinus,Nuccrianucerinus,PIacentia placé tinus,Anagnia quotç quia g ante n habet,anagninus. Similiter Alexandria alexâdri * nuSjNumâtia numantinus, Aricia aricinus: quæ uero funt apud Græcos a nominibus urbiû deriuata in tnç defîn6t,ea apud Latinos in tanus plerunç efferunf,ficut fupra dî ximus,ut vtawoAzTHç neapolitanus,5'woÂ/TNçtripolitanus.Similiter a Caralibus caralita nus,à Salapia falapitanuSjà Gadibus gaditanus,à Taurominio taurominitanus, à Ce* phalèdio cephaleditanus.à Drepano drepanitanus. Gnus quoeç uel gna uel gnum ter minanria longâ habent uocalé penultimam,ut â regno regHum,à fto ftagnu,a bene be nignus,à male malignus,ab abiete abiegnus,priuignus,pelignus. Inueniuni tamé au toritate ueteç^, uel euphoniæ caufa,ôC maxime in propriis,quædâ non feruantia fupra didas régulas,ut Ligus liguris ligurinus,non ligurianus, Cenfor cenforis cenforinus, nô cenforianus.Quamuisigif Cficutoftendimusj)diuerfas habeât fignificationes fupra diâæ formæ nomina, tarnen quia maxima pars eoçi apud Latinos pofleffiuoç^ habet demonftrationcjideo hæc quoç inter poflcfliuoçj fpecics pofuimus : amp;nbsp;feiendû quod ctiamin is chiner terminantium deriuatiuoçimultainucniunffignificationispoflcf fiuæapud nos,utciuilis hoftiliscæleftis,lunaris,caftrcnfis,equefter,pedcfter,palufterî qu®9lt;! quia diuerfæ cÿ* uariæ funt forma: amp;nbsp;fignificationes,poftea eas eu reliquis ipcci ebus denominatiuoçi per ordinem tradàbimus. Nunede comparatiuo uidcamus»
P R I S C I A N I C AE S A R I E N SI S
GRAMMATICI LIBER T E R T I V S»
De comparatiuo.
Omparatiuum cft quod cum pofitiui intclledu, uel cûaliquo participe fenfus pofitiui, magis aduerbiâ fignificat : ut fortior* magis fortis,fapientior magis fapiens, ulterior magis ultra, g il le qui ultra eft, interior magis intra quàm ille qui intus eft ; hæ autem comparationes, quæ ad perfonas uel res,participcs poli tiui fiunt,nafcuntur à didionibus carétibus cafu,id eft a uerbis, ut detero deteris deterior, amp;nbsp;ab ad aduerblis fine præpofitioni* bus,ut extra cxtcrior,intra interior,ultra ulterior,citra citerior, fupra fuperior, infra inferior : nam fuperus amp;nbsp;infcrus,quamuis uidcantur corum,id eft fuperioris amp;nbsp;inferioris elfe pofitiua,tamê in ufu fuperi pro esc* leftibus fine uiuis,infcri auté pro manibus, accipi folent: adeo auté non ad ipfa aduer bia, fed ad perfonas uel rcs participes aduerbiorum,huiufcemodi fiunt côparationes, q? nafcunf ex his ipfis aduerbiacôparatiua,quîccum magis ipfum pofitiuum aduerb» um fignificant,ut ulterius magis ultra,citerius magis citra,cxtcrius magis extra, fie ôC fimilia.Deriuanf igiturcôparatiua à nominibus aiicdiuis, quæfumunf exaccidenti bus fubftantiæ nominû. Accidentia auté funt, quæ ex qualitate uel quantitate animi uel corporis, uel cxtrinfecus forte cuenientium trahunf, quæ poflunt incrcmenta uel diminutiones accipcrc,pcr quæ côparatio nafcif ,finc quibus fubftâtia intclligi poteft, ea uero nifi prior ilia fubftantia intelligaf,efl*c non poffunt, Si enim dicam homo uel la c iii
-ocr page 56-jO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIÄ«!
pis fubftantîam deSonftraui, cuius fignifîcatio,nec augeri pótcft,nec minui;lîn aligd accidens hotnini uel lapidi profcram,tune habet locum comparatio, ut homo prudes amp;nbsp;prudentior,lapis niger amp;nbsp;nigrior.quamuisenim nô fit prudens,poreft homo intellt; Jigi,ÔC lapis quamuis non fit niger,intelligif lapis. Ita^ adiediua iure funt appellata,’ •qusc illis nominibus quæ fubftantiam demonftrant adqciuntur. quamuis antiqui etiâ in quibufdam gentilibus comparatiuis ufi funt, ut Punus punior. Plautus in Penulos Quin nullus eft me Punus punior. ô* fuperlatiuis ctiam in pnominibus,ut idem Plau tus in Trinummo: Ergon’ipfiuscs^ Ipfiflimus: abhincaboculis.Fiuntautcm compa ratiua à nominibus,à ucrbis,à participas,ab .iduerbqs fine præpofitionibus. A nomi* nibus.ut clarus clarior, felix felicior, A uerbis, detero deteris deterior, potior potiris, hic amp;nbsp;hæc potior amp;nbsp;hoc potius potion's potilTimus.Poffumus tamc hocetiam ànomî ne pofis aceipere, quamuis fignificatio alia uideat elfe, ut Terentius in Phormioncî Vbi tu dubitesquid fumas potiiTimû, pro optimum. A participr)s,indulgcns indulge tior,amans amantior,fed quandocomparanf participia,tranfeunt in nominum figni* ficationem, Ab aduerbqs fiue præpofitionibus,ut extra exterior,intm interior,ultra ul terior,citra citerior. Etfciendumquodlocalia funt hæcaduerbia fiue præpofitiones, ex quibus comparatiua nafcunf nomina,pene hæc funt:extraexterior,intra interis« or,ultra ulterior,citra citcrior:iietuftifiimi tarnen etiam cirer protulifle inueniunf. Ca to de agna pafeenda: citer ager alligatus ad facra erit. Citimus quoqj dicebât refte Ca pro.Exterquoeç inueni6,ut Satiusin.xi.Thebaidos : Sed quid apudtaiesquænôfua pignora coeæ:* Exter honos^ Ex quo Virgiliusin.iirj.Aencid. Et nos fas extera quæ rere régna.Supra fuperior,infra inferior,poft pofterior,prope propior, ante anterior, penitus penitior.Apul.in.i. Hermagoræ: Vifus eftei adolefcenshoneftaforma,qua4 fi ad nuptias exornatustrahere fein penitiorc partem domus. Fit aut comparatio uel ad unû uel ad plures tam fui generis q alieni: quamuis Græci,honoris caufii fuæ gétis magis q ratione ucritatis,dicant,nô pofle ad multos fui generis fieri comparationemj Alfj aût dicunt hanc elfe rationé propter qua non utunf tali comparatione,qgt; cum ad plures fui generis fit côparatio,fupl3tiuo poiTumus uti,ut fortiflimus Græcoçi Achill les, fed fuperlatiuus multo alios cxcellere fign!ficat,côparatiuus uero poteft etiâ par^ uo fuperanté dcmonftrarc. Vnde ctiam diminutioné apud nos iure accipit, maiufcu^ ius,minufculus, tardiufculus. Quid aût ƒ q, accidie inter tres, uel quatuor,uel plures, non tn ad totu genus fieri comparationc, ér neceffe eft uti plurali numero fuoçi ƒ ut ff dicam:forriirimi fuerût Græcoç^jAiax,Diomedes Agamemnon, VlylTes,omnibustn his fortior fuir Achilles, Virg. in. i. Pygmalion fcelere ante alios immanioromnes, ad omnes fceleratos conferens Pygmalione,côparatiuo eft ufus. Statius in.viq. Et me lior fisquælb deis,AmphiarausdicitadPlutoné. Suntigif quæ côparari poffuntno* tnina uel fccundæ uel tertiædeclinationis:ôf fi fintfecudæ,mobilia funt, id eft in a fa^ ciuntfœminina,amp; in um neutra:uel in er,amp;: in usdefinut,«^ alTumcntia geniriuo or fâciuntcôparatiu3,corrcpta tn penultima, i, ut teuer teneri tenerior,niger nigri nigri or,darus clari clarior,dodus dodi dodior. Notandii eft, qgt; finifterior quafi à geniti^ uo finifteriuidef effe fadum,cum in ufu finiftri ubiç repcriatur.Inueniunf quædam quæ quamuis fint accidentia,id eft adiediua,amp; eo^ fignificatio exigat,ucfaciant com parariua,taménonhabenf in ufu frequenti.Suntautea plerun(^,quæuocalesante us habent,ut pius,arduus,cgrcgius,dubius, ftrenuus, Plcrunq^ dixi, quia funt anomala, quænonfcruantincôparatiuisregulam; quis Plautus in Epidico ex cocoparatiuum protulitftrenuior: Namftrenuiori dctcriorfiprædicat, Suaspugnas,deiIliusorcfH untfordidæ. Et puto hancefle rationé,qgt; oportet comparatiuu una fyllaba uinceregc nitiuu pofitiui,nifi fint anomala,ut teneri tenerior,dodi dodior.fi ergo hæc ,quæ ans* te us uocalem habet, affumâtgenitiuo or, neccfleeftinterduasuocalespofitaml tra fircin uimconfonantis,quodinlatinis didionibusfemper.fcrc patif, cû inter duasuo cales inuenif uimfuam fcru^tcs,Hoc aût ideo dixi (p u poft q uel g politaiæpeaQ
-ocr page 57-LIBE R TERTIVS
te i hoc non facit: quippe aniittit uimfuam,utnequior,pinguior,quodnififiât,côtiri gic, fi in conibnantcm tranfeac i pares effe fyllabas genitiuo pofitiui cum nominatiuo comparatiui, uel hiatum intolerabilcm fieri tribus uocalibus per tres fyllabas côtinue pofitis nulla confonante media:ut fi dicamus pqor arduior : quod ne fiat, non funt ufi corum comparatiuis pleriqj. Aflumuntautem magisaducrbium ,amp; ufum compara«« tiui complent,ut magis pius hic quàm il le: uetuftiflimi tarnen comparatiuis etiam hu iufcemodi eft quando funt ufi, ut arduior arduius. Cato dixit : Quod iter longiusar-« duiusóp erat à curia. Idem adpopulum ; de triumpho afperrimo atlt;5 arduilTimoadi^ tu . PacuuiusinMedea: Mulieregregiifiïma forma. luuenalis in quarto: Egregius ccenatmeliusq; miferrimus hoçi. proegregqus. M . Cato in oratione,ne quis iterum conful fiat: Imperator laudem capit,exercitum meliorem, ÔCinduftriorem facit. C. Gracchus contra Aemilium Tuberonem: Vtruminimicorum meorumfadio,anm3 gis folitudo patriæ te impuht, ut in me induftrrjor fis quàm in te. Idem Cato de Proie xna:o’minore, de Thermi quæftione : Quantoq; fuam uitam fuperiorem atc;^ amplio^ rem, atqj antiquiorem animum inducent elfe quàm innoxiiorem. Idem Cato de Ma cedonia liberanda : Idq^ perpctuius atçp firmius repfit. Idem in Thei*àium : Sed à bc nefatSis atq^ ab optimis artibus fugit maxima flagella perpetuifl'imo curriculo. Luci«» lius in. xvi. ad Fundium : Fundi deledat uirtus te, uillicus paulo ftrenuior fi euafe’* rit. Suntautem amp;nbsp;alia in us terminantia,cxquibuscomparatiua fiipradiâamre'* gulam non feruant, amp;nbsp;dicuntur inæqualia, quorum quædam habent ï breucm uoca km ante or,ficut alia quædameandem i loco confonantis: qu.ædam uero confonan tem, ut bonus melior, iuuenis iunior pro iuuenior, magnus maior^maluspeiorjpars» uus minor. Plusquoqj uideturcomparatiuum elfe multi,fed fingularisnominatiuus non inuenitur nifî neutri generis : Pluralis uero inuenif etiam communis, ut hi ßC hæ plures,amp; hæc plura : antiqui tarnen etiam pluria dicebant,unde Terentius in Phorm. compluria. Superlatiuus tarnen ab hoc ipfoomnium geneçi inuenitur,plurimus plu* rima plurimum. Quæ uero tertiæ declinationis nomina faciunt comparatiua,uel co muniafuntinisdefincnti3,amp; faciunt neutrum in e, uel in erfuntmafculinafacientia in is fceminina,amp; in c neutra, uel in er es ns rs x duum uel trium gencrum funt co munia,filt; alTumunt or in datiuo correpta i penuItima,8C faciunt comparatluiï,ut hie amp;nbsp;hæc fortis,8c hoc forte,huic forti,hie cr hæcfortior amp;nbsp;hoc fortius. Hie acer amp;nbsp;hæc acrisSlt;hocacrc,huicacri,hic SC hæcacrior, tiZhocacrius.Hic 8t hæc ö* hoc pauper, amp;nbsp;huic pauperi, hie ÔC hæc pauperior, SC hoc pauperius. Hie hæc amp;nbsp;hoc locuples, huic locupleti, hie amp;nbsp;hæc locupletior amp;nbsp;hoc locupletius. Hie amp;nbsp;hæc amp;nbsp;hoc fapicns^ huic fapienti, hie lt;ir hæc fapientior, amp;nbsp;hoc fapientius . Hie cr hæc Gr hoc iners, huic inerti, hie amp;nbsp;hæc inertior, O' hoc inertius . Hie ÔC hæc amp;nbsp;hoc audax, huic aud3ci,hic O' hæcaudacior,Cîrhocaudacius.Etfciendumeft q? omnia in or definentia compara tiua,communisfuntgcncris,Slt; mutantia or in us faciuntneutra,excepto uno: quod folum cum fità pofitiuo,quantum ad fuam uocem fixo, feruauit eius genus, hie ienex huicfeni,hic fenior: quamuis hoc quocj uetullifiïmi commune accipicntes,hic hæc fenex proferebant.Poponius in epigramm3te,qd M.V3rro in libris qui funt de lingua ktina refernTua arnica fenex efi.Inuenif etiâà nequam,qd eft indeclinabilc trium ge nerû, tam côparatiuum q fuperlatiuu,ut nequd nequior nequiffimus, Ab aduerbqs uc ro deriuata in ra definétibus,mutât ra in erjjy* accepta ior faciunt comparatiufi, ut ex«* tra exterior,intra interior,ultra ulterior,citra citerior,infra inferior,fupra fuperior.fi* militer in crior,poft ÔC ante facifit comparatiufi,pofterior O' anterior, prope uero pro pior facit,detero deterior. A fæpe aduerbio pofitiuum uel comparatiuum nomen non legi.fuperlatiuum pofuit Cato Nepos de adionibus ad populum,ne lex fua abro getur: Facite uobis in nientem ueniat Quiritcs,ex ære alieno in hac ciuitate,amp; in alrjs omnibus propter die at^ foenus fæpiffimam difeordiam fuiffe. Prior amp;nbsp;primus quæ ritur ; an fit comparatiuus nbsp;fuperlatiuus ; ÔC dicunt quidam quod cum ordinis fint^
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c iiq
-ocr page 58-PRïSCIANI
differcntiam numcri fignifi’cant ficutenim alter de duobus,5C alius de multisdicitur, fie prior de duobus,amp; primus de mulds dici folet.lnuenitur tn fæpe prior pro melior pofitumjÇÿ' tunc fine dubio habet uim côparatiui:6C primus pro optimus, amp;nbsp;tunefu* pcrlatiui fignificatione obtinet.Virg.in. vin» amp;primos iuuenum tot miferitorco, pri mos pofuit pro optimos. Quidam auté non abfurde confirmant, q? in numeris quotç poteft prior cfle comparatiuus,undcablatiuo iungiF, ÖC primus fuperlatiuus, cum ad multos comparatur,amp; femper genitiuum fequitur: amp;nbsp;qgt; prior Çficut omnes côparatf uOuel ad fui generis,uel adalienialiquem comparaietiam cum numerfî fignificat, ut prior Turnus g Aeneas mouit bellum: Primus aut C ficut omnes fuperlatiuO ad mul* tos fui generis coniungitur, Virg.in.q. Primus fe Danaum magna comitante cater* ua, Androgeos offert nobis. Et,quod omnibus eft rationabilius,in or defines commu* ne,in us facit neutrum, quod in nullis alqs, nifi in coparatiuis inuenitur ; amp;nbsp;uidetur à pridem aduerbionafci,quodabieda déaccipit or,amp; facitcomparatiuum prior,icd t corripuit.quia in nullo comparatiuo i ante or product poteft.In fuperlatiuo uero fer uauit produâionem accepta mus primus : ex quo aliud aduerbium nafeitur primo, uel prime, undeTerentius in Andria , compofitum dixit : Apprimc in uita efle utile. Magnificcntior,O' magnificentilTimus,8lt; munificentior, amp;nbsp;munificentiffimus, cum uideantur à pofitiuo magnificens cy munificens deriuari, ut eminens eminentior emt nentilTimuSjhæcin ufu non funt,fed pro his magnificus amp;nbsp;munificus,ex quibus com* paratiuum uel fuperlatiuum, amp;nbsp;ex fimilibus fecundum prædidam regulam deriuari inuenioapud uetuffiffimos. M.Cato contraThermum : De Ptolemæo regeoptimo amp;nbsp;beneficiflimo, Terentius in Phormio, Quid nam arbitrate nefeio, at qui mirificiflï mus. Acciusin. xi. tfiJ'aufuec.'KiMâp, cÿ* magnificiffimeexcelliffjmccçobnoxe. Cum igi tur comparatiua propric ad pofitiuum fieri foleant, inuenitur tarnen (æpe comparati uus P pofitiuo pcrfepofitus,ut Virgiliusin.v.Aeneidos; Comitésfenioris Aceftæf pro ienis. Eft quando pro pofitiuo comparatiuus pofitus minuseo fignitfica, amp;nbsp;nulli comparatur, ut Virgiliusin primo Aeneidos: Triftioratq^ oculos lachrymis fuffu* fanitentes, Triftiorenim hic ex parte triftis fignificat. Idemin.vi. lam fenior,fcd cru dadeo uiridisrj fenedus, Eft quando ad contraria comparât, cr minuspofitiuofigni ficat ut mare ponticum duletus quàm cætera.Hicenim non ad dulcia,fed ad amara fa da comparatione, oftendit parum aliquid dukedinis quàm cætera habere ponticum marc. Eft quando fuperlatiuo comparatiuus comparatur, ut Achilles fortiftimoTro ^ano9^ Hedorc fortior fuit. Eft quando comparatiuus ad comparatiuum comparât, utfortior Achilles Hedorc fortiore Patroclo. Homerus in a, odyfleæ:
îJb/aTO voswo'aVT«
TraVTiÇ K «jKJoKaT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î/vott
S ceepvioTi^o/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicero Philippica.q. QuisinterpretarJ
poteft ƒ impudcntior*nc,quiin fenatu f an improbior, qui in Dolobellam an impu* rior,qui patreaudiente {* ancrudelior,qui in illam miferam tam fpurcctam impie di* xcris ƒ Et feiendum quodapud Latinos diminutionem quoq» accipiuntquædam có* paratiuorum,ut fupra diximus,quod apud Græcos non inuenitur, ut grandiufculus, niinufculus,maiufculus,mcliufculus. Omnia tamé hæc à comparatiui ncutro adiedi* one cuius inuenio ficri,ut grandius grandiufculus, melius mcliufculus, fic SC cætera quæ funt fimilia. Tam 6C quàm aduerbia,tum comparatiuo ucl fuperlatiuo adficiun tur , cum duo uel plures eóparatiui ucl fuperlatiui diuerfæ fignificationis pofiti inter fcæquantur,ucl qdem geminantur,uttam iuftior quàm felicior Aeneas Hedorc. Cl cero pro Deiotaro : Iftam inquam dextram non tam in bellis ncq, in præliis.quàm in promiffis,^ fide firmiorem: bisenim firmiorem intelligendum eft. Minus autem aduerbium,eft quando cum pofitiuo iundum contrariæ fignificationis coparatiuum dcmonftrat.ut minus ftultus,pro prudcntior.Tercn.in Eunuc. hoe Nemo fuit minus iaeptus,pro prudêtior, Eft tp quando p nó aduerbio ponit,ut minus bonus,p malus*
-ocr page 59-LIBER SECVNDVS
Magts quoc^ aducrbium nô Iblum pofitiuo,fed etiam comparatîuo lungîtur.quan do ipfecomparatiuus, uel ad fe, uel ad alium comparatur, ut Achilles Aenca fortior magis quàm iuftior Vlyffe fortior magis g Diomede . Et comparatiuusqui dé gradus,abl3tiuocafui adiungitur utriuf^ numeri,interdum tarnen etiam nomina* tiuo quandoquàm aduerbium fequitur. Superlatiuus ucro genitiuo plurali uelfingii lari iungif,quandoipfum nomcfingularemultitudinéfignificat,ut fortilfimus gétis»
Quid fit fuperlatiuum.
SVperlatiuum eft quod uel ad plures fui generis cornparatum fuperponitur omni* bus,uel per fe prolatum,intelledum habet cum ualde aduerbio,pofitiui,ut fortifia mfius Græcorum Achilles,id eft fuper omnes Græcos fortis : fin autem dicam fortifti mus Hercules fuit, non adqciens quorum, intelligo ualde fortis. Taie eft apud Cicc* roncm pro Marco Marcello,fimillimum deo iudico,pro ualde fimilem deo. Et feien* dum quod ex eifdem formis,fiuc terminationibus fupradidarum in comparatiuis par tium orationis,fiunt etiam fuperlatiua.Suntigitur forma: fuperlatiuorum. viq. Duk quidem in quas plcraç definunt fuperlatiua,rimus amp;nbsp;fimus ; Sex uero in quas pauca, |imus,ximus,timus,remus,fimus,nimus.Et omnia fuperlatiua mobilia funt p tria ge* nera,id eft mutatione us,in a faciuntfœminina, a in um,neutr3.Iner igiturdefinen* tiapofitiua cum fint adicdiua,fiue fecundæ feu tertia: dcclinationis accepta, rimus fa* ciunt fuperlatiuum,ut pulcher pulcherrimus, miier miferrimus, pauper pauper pau*« perrimus,acer acerrimus,excipiuntur dextimus cz finiftimus, pro dexterrimus amp;nbsp;fini ftenimus. Salluftius in lugurth, Sylla cumequitatu apuddextimos, infiniftra parte Manlius curabat cum funditoribus Jn us ucro terminantia fecûdæ dcclinationis alfu* munt genitiuo s amp;nbsp;fimus, cizfaciuntfuperlatiuum^ ut clarusclariclariffimus, dodus dodi dodilTimus, perditus perditi perditiflimus, exceptis anomalis, id eft inæquali* bus,quæ funt, Bonus optimus, malus peirimus,magnus maximus, paruus minimus, multus plurimus, hæc autem inæqualia funt. excipitur etiam maturrimus cuius cum pofitiuus fit maturius, tarnen quafi à nominatiuo matur,qui nunc in ufu non eft, nafca tur, in cr,defincntiu regulam feruauit,id eft in rimus terminatur; inuenitur etiam ma turiflimusfecundum analogiam in us terminantium.Cicero ad Herennium in quar* to: Quibus uirtutibusomnem tueri uitam poffint,eas in ætate maturilTima uelint co* parare.Nupcrrimus etiam proferebantantiquiifimi.Vndcaduerbiiî pofuit Cicero in tertio ad Hcrenniu: Et quoniam nuperrime didum eft facile memoriæ mâdatur. qui fupcrlatiuus magis ab aduerbio in er definentc uidetur nafci. Nomen enim pofitiuix in us definit,ut Capro uidetur nuperus,cuius aceufatiuû protulit Plautus in captiuisj Recens captum hominem amp;nbsp;nuperum amp;nbsp;nouitium,filt; bcne»Vt enim fuperus,ficnu* perus.debetefle.Liuiusinodylfea: Inferusan fuperustibi fcrtdeus funera VlylTes. Tertiæ ucro dcclinationis nomina quæ habent fuperlatiuû, abfcg in er definentibus, de quibus fupra didum eft,cætcra genitiuo alTumunt fimus,ut locuples locupletis lo* cupletiirimus,uilis uilis uiliflïmus,fapiens fapientis fapientilTimus, inersinertis hier* ti(îimus,concorsconcordisconcordilTimus, audax audacisaudacilTimus. Excipiutur hæc facillimus,difficillimus,gracillimus,humillimus,fimillimus,dilïïmillimus,agil* limus’.quorum cum in isdefinant pofitiui, abieda is amp;nbsp;addita limus faciunt fuperlati uum. Excipiunf etiam in bris definentia:ris enim in er mutant, Si accepta rimus faci* «nt fuperlatiuû,falubris faluberrimus,celebris cclcbcrrimus.Ciccro in fecundo ad Hc renniû,locus quæritur,celebris an defertus ► Ouidius tarnen faluber dixit amp;nbsp;celeber in fiq. faftoçi : Phœbe faluber ades.fîC : Circus eritpompa celeber numeroqj dcorum. ergo magis fecundum analogiam in er terminantinm faciunt fuperlatiuum: etiam uc terrimus notandumzqj cum in us eiuspofitiuum definat,tamcn formam in er termi* nantium feruatinfupcrlatiuo,ueterrimus,quafiàueter pofitiuozquodCapriquogue approbat autoritas, amp;nbsp;ufus antiquiflïmorum, Ennius : Gum ueter occuluit Priam us fub Marte Pclafgo, cuius etiam comparatiuum ueterior protulit Plautus in Bacchidi
-ocr page 60-,4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P H I s C I A N I
bus : Scncm tibi dcdo ilium uetcriorem Lepide ut lenitum reddas, In ximus duo de finuntjunum anomalum à pofitiuo in us, defincnte,fecûdæ declinationis.niagnus ma for maximus: AI ter u in ab aduerbio, ut prope propior proximus, quod tarnen quan* do pro cognato accipitur, pofitiui fignificationc habet, id coq; à legis latohbus ctiam comparatiue profertur, apud quos fæpc inuenitur proximiores, id eft propiorcs co* gnatijUt VIpianus in libro. xxv. ad editftum : ft quis proximior cognatus nafeeretur. Vegetius Renatus rei militaris libro primo : Sed latera co ru in fubducantur ab hofti* bus,ne poflint uulnusaccipere,cy proximior dextra fitquæplagâ poflït inferre. Nee rairum cum apud Græcos quoqj inueniutur huiufcemodi,ut Ariftoteles asro ttc
\‘}(a.T0Tixr@-^ dicit, cum’iX«'^‘’Cjideft extremus fit fuperlatiuus. Intimus, definie unum anomalum, optimus, «2r ab aducrbqs fiuepræpofitionibus deriuata hæc * Intra interior intimus,ultra ulterior ultimus,citra citerior citimus. Cicero de rep. in fexto, ex quibus crat ea minima quæ ultima cælo,citima tcrris,Iuce lucebat aliéna. Afranius tamé etiam pofitiuu eius citer protulit in Patella,teftc Aruntio, amp;nbsp;præterea dextimus finiftimus.Extimusquo^ pro extremus dicebantantiqui. Varro wtjl àzjôrtu/j: Por ro inde ab uno quoq; compito ternæ uiæ oriuntur, ex quibus fingulæ exitum ae telos habent, proprium à primo compito dextimam uiam munit. Epicurius Celius in pri* mo hifto, dextimos in dextris feuta iubet habere. Salluftius in lugur. ut fupra dixi* mus: Sylla cum equitatu apud dextimos,in finiftra parte Manlius cum funditoribus. Plinius in fexto naturalis hiftoriæ : Dyrrachium, Canufium Apuliæextimâ.In remus quæ fola forma e habuitlongam penultima , cum omnis forma fuperlatiui i corre* ptam habeat ante mus,ut pulcherrimus,dodifl'imus, fapientilTimus, maximus, ulti* mus, Ab aduerbljs fiue præpofitionibus uenientia definunt hæc, extra exterior cxtrc* mus, fupra fuperior fupremus, poft pofterior poftremus. Ex quo apparetneq; a fupc ro ne^ à poftero fieri comparatiuos fiue fupcrlatiuos,ficut neq; ab iniFero infimus, qd* folum in fimus definit, fed abaduerbio infra inferior infimus. Nam fi effent à nomini* bus fupero poftero infcro,feruaffent regulam in us terminantium fecundæ declinatio nis,quæ in fimus proferunt fupcrlatiuum,amp; facerent fuperiffimus, amp;nbsp;inferiffimus, o* cætera. In nimus unum anomalum definit, ut paruus minor minimus. In rimus unö à uerbo inuenitur detero,detcrior deterrimus, amp;nbsp;unu anomalum plurimus, In fimus ctiam unum anomalum inuenitur,peffimus. Nam nouiffimus uidetur fecundum ana logiam à nouo fadum. Ab eo autem quod eft ante anterior,fupcrlatiuum in ufu no in ueni, A pene autem aduerbio fuperlatiuum in fimus protulit Plautus in Moftellariat Ita^ne mea confilia peruertit peniffimes’ Item ab eo quod eft penitus aduerbio fuperla tiuo ufus eft. Ide in Perfa : Furtiuam addudam ex Arabia penitiffima. Sciendû tame q? ctiam nomé inuenitur hie penitus huius peniti, ex quo magis fuperlatiuus gradus nafcitur.PIautus in Afinaria : Etiam nc age quæfo hercle, ufqj ex penitis faucibus. II* lud quoqj notandum,quód omnia, amp;nbsp;comparatiua Slt; fuperlatiua duaçz exccdunt nu* mcçi fyllabaçi, exceptis his prior Si primus, C/ anomalis his minor SC maior cr pcior amp;nbsp;plus.Nec mirum cum pofitiua quocj ex quibus nafeuntur cciparatiua Si fuperlati* ua bifyllaba fint: uel eo plus p genitiuos. Si uelunamuelduasaffumétiafyllabasfaci* unt fupradidos gradus,ut ditis ditior ditiffimus,clarus clarior clariffimus,niger nigri or nigerrimus, utilis utilior utiliffimus, fimilis fimilior fimillimus, infra inferior in* fimus. Superlatiuus uero comparatiuu eft quando fuperat una fyllaba, ut quado in fi musfini£,iuftior iuftiffimus.Etqn inrimusfuperlatiuusfinif,fipofitiui nominatiuus Sc genitiu’ pares habeat fyllabas,ut teter tetri tetrior tetcrrimus,accr acris acrior acer rimus. Eft qn par eft,ut in limus tcrminas,utagilior agilimus,facilior facillimus. Eft quando una uincif fyllaba,utquado in fimus,ucl in timus,uel in reraus definit: inferf orinfimus,ulterior ultimus,extcrior cxtimus,ucl extremus. Varro in orthographia;
Ergo inter foils ftationcm,amp; fidera feptem
Exporreda iacct tellus, huic extfma fiudu
-ocr page 61-L - T B B R .î î t, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJj
Oceanî interior Ncphino ciiigitur ora. Plautus in truculento:ßona perdicli,tîiala rep* perijfaôtusfumextimusà uobis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dediminufiuo.
Dlminutiuum eft quod diminutionena fui primitiui abfolute demôftratjit rex rc* guluSjid eftparuus rex.Ideoautein pofitum cftablblute, quia comparatiua quo* lt;p noniblum augét,icd etiam cft qn minuunt uim primitiuo^,lbd non abfolute,ut ma iulculus paruo maior quàm ille qui magnus eft. Ad aliquid em omnimodo fit compara tio,ut breuior dicif ad bi-eucm,amp; anguftior ad anguftum. Vnde quamuis in his quolt;p comparatiuis inueniant quædam diminutiua apud Latinos,ut fuperius docuimus,non poflunt tarnen eile ablbluta,cum à comparatiuis ßnt deriuata,amp; ipia quoep comparatio ' nem fignificent,ut maiulculus minulculus.NeceiTc eft enim ad aliquid ea comparari,ut Terent.in eunu.Thais quàm ego lum maiuicula eft,id eft paruo maior quàm ego. Alia autem diminutiua,id eft omnia quæ non à comparatiuis deriuantur ex iele habent dimi nutionem,6C nulli comparant,ut regulus,tantulus. Soientaut diminutiua uel neceflâ* riæ fignificationis caufîpfoferri,utSalluft,in lugur.Poftquamreguli inurtumeduette re.Reguli, id eft parui reges:uel urbanitatis cauCa,ut luue.in.iitj.làt. Vndefitutmalim fraterculuseflegigantummel adulationis caulà,amp;maxime pueroçz,ut catulafter,Anto niafter,patritiolus,Sergiolus.Deriuanf igit plerag?abappenatiuis,pauca etiam à pro* prf)s,6C leruant genera primitiuorumplerunlt;p.amp; fæpe inueniunf diminutiuoçz dimf* DUfiua,in diuerlâs definentia formas,ut homo homucio homunculus, homullus homul lulus. Sunt igif forma: diminutiuoçz mafeulini generis, hæ,cuius, ulus ablq? c, olus, ellus,xillus,illus abf^ x, ullus,cio,after,Ieus,tulus.Culus,utigniculus.ulusabflt;p c,tan tulus. olus, fergiolus,capreolus. ellus, agellus. illus x antccedcnrc,paxillus.abf^ x, codicillus. ul!us,homullus. cio,homuncio.aftcr,parafitafter. leus,aculeus,cculeus.tu* lus,nepotulus.Plautus in milite gIoriofo:Si te laluum hinc amittimus uencrium nepo* tulum.Fccminini aut generis ha:,cula,ula abfq; c, ola,ella,xilla,illa abf$ x, ullaïutani cuIa,fyluuIa,unciola,capeUa,maxilla, anguilla,ulla. Neutrorum quogp funt formæ hæî culum,ulum fine c, olum,ellum,illum,cum x,6f fineeo ulum,utcorpufculum,corcu* lum.Plautus in Calîïna,Meum corculum,melculum,uerculum,ulum fine c, capitulu, laureoIum,Lucenum,uillum,uexinum,uIlum.Etlcicndum qj nomina tertia: uel quar* taruel quintæ declinationis pleraq; non tn omnia, ut quidam putauerunt diminutiuoÇî mafeulinain culus,focminina in cula,neutra in culum terminant. A primæ uero uel Iç cundar declinationis nominibus nullum inuenif diminutiuum,in has definens formas, nifiàprimitiuohabeat c, ut gra:cusgræcülus,furca furcula. Earum igif quoqjforma* rum,utpotero,regulasconaborexponere.MonofyIlabain s definentia uocali antece* dente,cuiufcunq; fint generis,amp;in er omnia,quæfunttertiædeclinatiôis,amp;m us neu tra,ntó aflumunt in malculino cuîus,in fœminino cula,in neutre culum,utflosflolcu* lus,mas malculus,mus mulculus,plus plulculus,os olculum:quod quamuis fit formæ di minutiuæ,tarnen quia aliam habuit fignificationem,fecit ex fefe aliud diminutiuu ofcil lum.Similiter faciunt in er terminantia diminutiuum, ut frater fraterculus, pater pa* terculus;quod ÔC proprium inuenif.mulier muliercula,pauper pauperculus,paupercu fa pauperculum,mater matercula.Plautus in Giftellaria,Tun’ tu ne igitur mea matercu laî'Excipitur uenter uentriculus. Lucanus in.iitj. Qua iam non médius delcendit in ilia uenter.luuenalisinprimojnfrauentriculutenuidiftantiarima, Sicctiamin usneu tra,munus munulculum,corpus corpulculum,opus opulculum, crus crulculum. Plau* tus in * Ciftellaria: Cum extortis talis, cû crocotillis crufculis. Similiter thus thulculu«! Idem in AuluIariaiNunc thulculum emi hoc, ÔC coronas floreas. Necnon compa fatiua eiufdem generis terminationisq^,fimiliter faciunt diminutiua,led mobilia, id eft malculini fœminini neutri generis, ut maius maiulculus maiufcula maiufculu, mi nus minulculus minufcula minulculum, grandius grandiulculus grandiulcula grandi* ulculum.celerius celeriufculus celeriulcula celeriufcuIum.Vnde Cicero aduerbium ce Icriufçulc protulit ad Herendndq.lib^artis rhetoric«; S trenue quod uolumus oftend^
-ocr page 62-S6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRIS 'CIANI
re faduni,ccîcn’ufciilc diccmus.Sic à fæpius quocp comparatiuo fxptu feule. Plautus irt Calïina:Vf nubas mihi,illud uolebam qiùdem, Cum noftro uillico fæpiufculepeccas. Plus quoq? quamuis a mafeulino uel fœminino comparatiuis non ueniat,facit tamé, ut fuperius oHendiniusjjIulculus plufcula pluiculum,ut Teren.in Hecyta: Primum dies compJulcuIos. Et in Phor. Tum pJuicuIa fupelledile opus eft. Lepus quoqp (p folum fn us malcunnum,fiue’t7r/H6/»o|! diffynabunîlatinuintettiæeftdeclinafiôis,aflutnitno minatiuo culus, ôCEicitdiminutiuumlepuicuIus. Cicero defignis; Si minuseiufrnodi quippiam uenari potuerant,illa quidem certe pro lepufeulis capiebanf. Ad banc for* mam etiam polîtiua in or definentia,mutant or in us, accepta culus faciutdiminu tiua,utrumor rumufculus.Ciceropro Cluentio: Qui iniperitorum hominumrumu* iculos aucupanf .uel alTumut culus uel cula; Amator amatorculus,lbror fororcula. Plan tus in Pcnulojuixægreqjamatorculosinuenimus.ldem inCiftellar. Gerinana meafo* rorcula. In is uero,uelin e definentia omnia,uel in ns monofyllaba, uel in rs datiuo corripientia i, aflumunt fupradidas fyllabas,amp; faciunt diminutiua, ut ignis igni igni* culus, teilis tefii tefticulus,nauis naui nauicula, auis aui auicula, cutis cuti cuticula, cia* uis claui clauicula,rete reti reticulu,fonsfonti fonticulus,mons monti monriculus,poni ponti ponticulus,lens lenti lenticula, pars parti particula,dulcis dulci dulciculus,dulci* cula dulciculum,lccuris Iccuri fccuricula.Plautus ni Rudentc; Poft altriniècus eft lècu* riculaancipes. Ciceroin.iq.Tulculanaç^iDulciculæ potionisaliquiduideamus.Simili ter fidis fidi fidicula. Idem in.q.de natura deoçz: Si platani fidiculas ferrent numerolà Ibnantes. Nam fi elTet fides in hacquoq;fignificationc,quomodo Scruio placet non fi dicula fcciiret,led fidecula.Et cum omnia hmôi diminutiua tam penultimam quàm an tepcnultimam corripiant, cuticula 7 antcpenultimam producit.Iuuenalis;Cumbibet æftarum contrada cuticula folem. Quod cum facere metri neceflïtas compulit.Quatu orenimbreues habensdidioin heroicoponi aliternonpoterat:quamuis Virgilius in hmôi nominibus, id eft quatuor breues habentibus foleat proceleulmaticos ponere, ut Genua labant,lt;ir Labat ariete crebro.Excipif lapis lapillus, quod lapidiculus facere de buitdiminutiuum,utanguisanguilla.unguisquô(p unguia facit: quæ tametfi formam habere uidenf diminutiui,fignificatione tiî non funt diminutiua,fccudum fupradidam formam.Quartæquoqj declinationis nomina faciunt diminutiuum.Vs enimuel u,no tninatiuiin i, conuertuntcorreptam,8Caccipiunt culus iumalculino,infcèmininocu la,in neutre culum,ut currus curriculusjdicif tarnen ÔC hoc curriculum, uerfus uerficu Ius,artu3articulu3,fludus fludiculus, anus anicula, coriiu corniculum, genu geniculiï: excipif abacuaculeus,domu3 domuncula. In x omnia uel in ns fupra fyllabam, uel in t defirtentia,gcnitiuiexrremamterminationem,idcft is in u conuertüt,6C accepta lus la lum, faciunt diminutiuum,ut Rex regis regulus,codex codicis codiculu3,Slt; ex co codicillus, hæc fornax fornacis fomacula, fax facis facula, ceruixceruicis ceruicula, adolefceilsadolelcentisadolefcentulusjcaputcapitiscapitulum. In es produdamde* finentia fœminina tertiæ declinationis uel quinræ,abieda s, aflumunt cula^Sc faciut d| minutiua,ÔC lèruant e produdam,utuulpcsuulpccula, nubcs nubecula, diesdiecula, rcsrecula.PlautusinCiftellaria: Siquidem imperesp copia,pro recula, uepresuepre* cula.Cicero pro Seftio,ucpreculis extradanitedula: excipif merccs, cuius is genitiui in ula conuerlà,iàcit diminutiuum mercedula.Cicero de oratore primo: Infidi homi* lies mcrcedula addudi miniftros le præbent irt iudicqs oratoribus. Et apes cuius dimi nutiuumpro e longa 7 habuitapicula.Plautusin Curculiôe:Egoncapicularumopc ra congefta non feramt* In us terminans unum tertiæ declinationis commune triu ge* iicrum abieda s, alTumit lus in diminutiuo,ut uetus uetulus, fœmininum uetula, neu* trumuctulum. Perfius: Tun’uetulîcauriculisalieniscolligiselcam.'' luue.in primo: Vetulæ uefica beatæ.Sus quoq» commune,abieda s, Si alTumpta cula facit diminutiuu lîicula. Plautus in rudente: Quin tu i dicreda cum fuculaôCporculis. In o definentia. Il fadWt lt;^minwiua,conucrtunt o in un, ÔCacdpiunt culus uel cula,ut tyro tyrun*
-ocr page 63-L I B B R .1 I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37
cuius.luucnalig in.fq. Nee fruftum capræ fubducere,ncc latus afræ Nouftaufs nofter tyrunculus,6Cnouus omni, Tempore. Latro latrunculus,carbo carbunculus. Cice.ad Herennium in.iiq. Aut fi Prometheus cum mortahbus ignem diuidere uellet, iple a ui^ cinis teftula ambulans,carbunculos corrogaret.Pedo pedunculus, gurgulio gurguliun cuius.PIautus in R.udente:GurguliuncuIos minutos fabulare.uirgo uirguncula. luue. inj-i.Tunc cum uirguncula luno.ratio ratiuncuIa.Tercn.in Phor.h’ratei de ratiuncula, offenfiooffenfiuncula.Cicero ProPJancio;Ifta inædilitateofFenfiunculaaccepta. Item lolligo lolIiguncuIa.PIautus in CalTinaiEmito lepiolas lepidas lolligunculas.homo ho muncuIus.PIautus in Rudente;Homunculi quanti eftis,eie(fli,ut natant.Dicif tarne öC homuncio,amp;homullus amp;nbsp;homullulus. Idem in eodem: Homullus ÔCex argilla,6lt;ex lutofidus. Leno lenunculus uel lenulus.Plautus in PenuIo:SicderiIbrem ære militari tetigero Icnunculum.Idem in eodemUra ut cœpi hoc dicere lenule de illa pugna,fimi!ä liter facit diminutionemfurfurunculus.CiceroinPilbncmjOlim furunculus,nuncue^ roetiamrapax. In nus, fiuehabeahtante n aliamconlcgt;nanté,fiuenon;ÔCinlus,finon habeant geminatam 1, amp;in r lècundæ declinationis nomina duplicant 1 ante us in diminutiuis,ut afinus alellus,geminus gemellus, bonus bellus, pugnus pugillus,agnus agnellus.Quod ideo feruauit n, ut fit différétia inter agri diminutiuum,quod eftagel lus.Anulus anellus,oculusocellu.s,populus popellus,catulu3catellus,tcnertenellus,li^ her libellus.Et feiendumq? omnia e, habent penultimam abfij? pugillo,nifiprimitiua penultimam habeant natura produdam in omni genere.Tunc enim leruantprimitiui uocalem,utunusunaunum,ullusullaullum,uinum uillum. Excipif unuminlus defi,* nens,paulus quod non geminaüit 1 in diminutiuo. Nec mirum cum au diphthongus poft le geminari conlbnantem prohibeat. Facit igit paulus paululus, amp;nbsp;ex hoc pauxi 1* lus ÔC pauxilluIus.Quas formas leruant amp;nbsp;fœmininum ÔC neutrumeius,paula paulula, pauxillapauxillula,paulumpaululiî, pauxillumpauxillulum. Similiter uelumuexillu facitdiminutiuum.EtputoideoharcanumpfifleXjquiahæcin lus uel in la uelinlum definentium primitiuoçi facientium diminutiua penultimam natura longam habent, paulum pauxillum,uelum uexillumildeoqs mala afliimpfit x cum facit maxilla, ÔC ta^ lus taxilIus.Pomponius: Interim dum contemplororcam,taxillos perdidi. Quæ uero geminant 1 ante us uel la uel lum, in ulus ula ulum faciunt iteçi diminutiuum, uc homullus homullulus, pauxillus pauxillulus, pauxilla pauxillula, pauxillum pauxillu* lum.Fcemininaquoqnn na dcfinentia,fiue habeant ante n aliamconfonantc,fine non, geminant 1 indiminuriuisantc a, utcatena catella,afinaalella,geminagemella,colu^ tnnacolumneIla.Excipitranaranunculus,amp;Iunalunula. Eandemformamin la quo^s qp defincnfia,uel in ra feruant,ut fabula fabella,tabula tabella,libra libella, capra capel^ la,umbra umbella, facer facra facrum, facellus facella facellum, puer puera, antique, ex quo puella,toner tenera tencrum,tencllus tenella tenellum,mifer milera milerum, mi^ lellusmilellamilellum.Excipiunf in ra dcfinentia,qu£enecamalculinisin er definen«: tibus fiunt,nec habentante r aliam in eadem fyllab.a côfonantem,ut ara arula,terra ter^ rula, litera literula. Neutra quoep in num definentia,geminant in diminutione 1 ante um,amp;li g habeant ante n in penultima fyllaba dirriinutiui i, non e accipiunt,ut ti^ gnum tigillum,fignum figilium. Alia uero e habent in penultima,nifi fit^quod fuperi us docuimus)penultimiprimitiuinaturaliterlonga,utbonum bellum,gemind gemel lum.fcamnumlcamnellum.ApuIeiustn in.i.Hermagoræ: Verû infirma Icamnilloç^, obicefultæ fores. Quæueroin um definunt i, periultima antécédente,mutata i, uiti magenitiuiin o, accepta lum, faciuntdiminutiuum,utpalliumpalliolum,negoti!« umnegotiolum.PIautusinCiftellar. Datoresbelliffiminegotioli Jèneces Ibletisefle. Similiter in ilium uel in ellum, faciunt diminutiua in rum uel in lum definctia,ut tan^ tulû tantillum,lucrum lucellum,cerebrum cerebellum,flabfum flabellum, flagrum flalt;« gellum. caftrû caftellum.làcrum facellum. Et Icire debemus, q? in ellus ÔC in il lus deli ftéda,diminutiua fi â dilLylIabis deriuanf ,airumttt unam fyllabam,ut agnus agnellus, li
-ocr page 64-(
)8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prisciami
ber libellus,culter cultellusjpaulus pauxillus.firniliter fœmimna in ellà uel in iila fcrmî nantia,capta capella,libra libella,umbra umbella,paula pauxilla:licut etiam neutra in el lum amp;nbsp;in ilium excuntia,tignum tigillum ,fignum figillum,lucrum lucellum.Excipiu* nira definentibus in nus,uel na,uel num,(^qua: nullam habent confonantem antecedenî^ tem ineadem fyllaba ante n^) uenicntia,utà bono,uno,uinoderiuata.Hæc em pares ha^ bent fyllabas primitiuis,honus bona bonum, bellus bella bellum,unus una unum, ullus ulla ullum,uinum uillum.Notandum etiam pannus q? panniculus facit. luuenalis in.rj. Quarum delicias etiam bombycinus urit,Panniculus. A trifyllabis quoqi ueniétia dimi nutiua,qua: geminant 1 pares habent fyllabas fuis primitiuis, utoculus ocellus, catulua catellus,geminus gemellus,fabula fabella,tabula tabclla.Excipiuntur quæ in primitiuia ante n,aliam habent in eadem fyllaba confonantem. Hæc enim unam addunt fyllabani diminutiuis,ficut etiam diflyllabaeiufdemterminationis, ut columnacolumnella, lîcut agnaagnella,tignutigillu.ln us definctia fecundæ dcclinatiôis nomina e uel i antecc* détibus,mutant us in o, amp;nbsp;accepta lus,faciunt diminutiua,ut urceus urceolus. luuena lis in primo; urceoli Jèx.AlucusalueoIus,lutcus lutcolus,malleus malleolus,aureus au reolus.Plau.iiiEpidicoîLunulam amp;nbsp;ancllum aurcolum. Capreolus quoqiuidef ànto capreus cire,cuiusfœmininum in ufu cftcaprca.Nam capra à capro fit,ex quibuscapel lus capella fiunt diminutiua. I quoq; anrccedctc,ut filius filiolus, gladius gladiolus. A^prqs, Sergius lèrgiolus, Tullius tulliolus, Patritius patritiolus. Èxcipif Antonius, quod antoniaîïer facit diminutiuum. Cicero pro Varcno;Lucius illc Septimius dice* retzetenim elf ad Lueq Cralîï eloqucntiam grauis,amp; uehemes, amp;nbsp;uolubilis Erucius hic nofterantoniaffcr.Fœmininaquoq? euel i ante a habcntia,in ola faciunt diminutiua, ut laurea laureola,uncia unciola,filia filiola,tullia rulliola,lutca lutcola. Virgi.in Buc. Mollia luteola pingituacinia calta. luuenalis in.i. Vnciolam Proculcius habet, led Gil Io deuncem.Etidneutra e uel i ante um habentia,in diminutiuis o habentante’lum, ut luteum luteolum, pallium palliolum. luuenalis in.i. dorida nullo Cultam palliolo. Laureum laureolum.ldem jn.iq. Laureolum uelox ctiam bene Lentulus egit. Alia ue^* ro omnia in us terminantiafupradidædeclinationisnomina,abieda s, accipiunt lus, amp;nbsp;faciunt diminutiua,uttantus tantulus,uentus ucntulus, Icruus leruulus, paruuspar^ uulus,græcus græculus,paucus pauculus,primus primuIus.Fceminina quolt;p in a defi nentia confonante ante pofita,in um,neutra in ula amp;nbsp;in ulum faciunt diminutiuum, ut fylua fyluula,luna lunula.Plau.in Epidico;Lunulam atq; anellum aureolum. Rubicun* da rubicundula,lingua lingula,ÔC per concifionem n, ligula, puella pucllula, ferra fer^ fuIa.Cice.pro Cluentio,cx omni partedentatam amp;nbsp;tortuofamuenireferrulam. Aqua lîmiliter aquula. Plautus in Curculione;Nc,quod hic agimus hcrus pcrcipiat fieri mca Planefium, Manefuftundamaquulam. Similit anima animula,cquacquula.Plautus in Ciftel.adhinnircequulam polfum, ego hanc fi detur folafoli. Area arcula, mcnla men* fula.Plau.in Moftell.Cedo mihi ipeculum,amp; cum ornamentis arculam.ldem in eades age Accumbe igif cedo' aquam manibus puerc,appone hic menfulam. In ulum,primiï primulum,tantum tantulum. Hax tarnen amp;nbsp;in olus definentia una fyllaba uincunt fua primitiua. In after amp;nbsp;cio,6C Ieus,fatis pauca reperiunf in ufu diminutiua,amp;fere hæcî Antonius antoniaftcr,furdus furdafter. Cicero in Tufcul.y. Erat furdaftcr M.Crafliis. Parafirusparafitafter,Catuluscatulafter, homo homuncio, fenex ienecio. Afranius in Proelito:Tu lenecionemhunc fan’s eft fi ieruat anus. In leus, cquusequuleus.Cicc.in Ver.de fignis;Equulcos argenteos nobilesquiéç maximi fuerant aufert. Hare acus hic aculeus, oculus oculeus.Viifuntautores etiam quibufdam græcis diminutiuis,ut Terë tius;Acdepol Syrifcetecurafti molliter. Inueniunf mulrappriafiueappellatiua,quæ cum non fintdiminutiua,formas tarnen habentdiminutiuorum,utcuniculus, aniculus, Metellus,CamilIus,TibuIlus,friuolusfriuolafriuolum,tabula,Camilla,uinculum,perj cuIum.Eticicdum qgt; pauca inueniunf diminutiua, quæ non leruant genera primitiuo* riuii,ut hæc rana,hic ranuculusihlc canls,hæc canlcula;hoc fci^m,ud hæc fewa, id eft
-ocr page 65-LIBER .ini.
99
forma rotunda.lcutula SClcutella.LuciKusm.vi.Scufamligneolam cerebro infixit. Di es diecula,hic qualus,hoc quaxîllum, piftriniim pifthlla, hæc acus,hic aculeus. Et præ* terea anguis anguilla,unguis unguia,nubes hubilu: quæ magis dcnominatiua funt exii^ ftimanda quàm diminutiua. Quippe non habcnt diminutiuorum fignificationem, lèd formam tantum.Præterea panus panula uel panicula.Lucilius in.viq.lntus uero ftet rc dus fub tegminc panus. Probus etiam ponit hoc glandium hæc glandula, pars eft inte* ftinorum.Enfis cnficulus Si enficula,præterea hæc beta malua,hic betaceus,maluaceus.
5* P R I S C I A N I C AE S A R I E N S I S
GRAMMATICI LIBER .1111.
De denominatiuls.
Enominatiuutn appellant à uoce primitiui',fic nominatum,non ab aliqualpeciali fignificatione,ficut (ûpradidælpecies. Habet igitur generalem nominationem omnium formarum quæ à no mine deriuanf .nam SC patronymica Si pofleflïua Si comparât! ua amp;nbsp;fuperlatiua Si diminutiua ,prærer uerbalia Si aduerbialia. Si quæ ex præpofitfonibus fiunt,ex maxima parte denomina tiua funt,id eft à nominibus deriuantur.unde in illorum formis quoqj funt quædam ,quæcu non habeanc fignificationem eoçi, denominatiua iure appellantur,ut Timarchides^prium,amulianus quoq? nobilior, m.i ximuSjCatulus.Hæc enim denominatiua funt diccda, cum fignificationem fiiarum non lèruant formarum,Si fint propria;de quibus tarnen fufticienter, cum deqs tradabatur.
monftrauimus.Habent igitur denominatiua formas plurimas, SC diuerfas fignificaticr» nes:quæ quia latæ funt Si confufæ,gcnerali cas nominatione artium feriptores denomî natiu.a nuncupauerunt;amp; quia multæ inueniuntur formæ communes tam denominati»« uis quàm uerbalibus, neenon etiam participialibus Si aduerbialibus, non incongruum elfe exiftimo,de his quoep in loco uno tradare. Sunt igif formales denominatiuoru terminationes, fiue uerbalium hæ; ia, ut durus duritia, prudens prudenria, fapiens pientia. A confbnanteantecedente,utcantus cantilena, e, cubo cubile, iedeo iedile. i,a ffugefrugi,anihilo nihilijquæ tarnen magis obliqui funt fuprapofitorum nominatiuo rum,ut denominatiuo Si genitiuo tradantesin iexto libro,docebimus. O, à cicere Ci cero. V, ut tono tonitru. Al, ceruixccruical,tribunus tribunal. Il, uigilouigifpu^ gilluspugil. VI, exuloexul.præfiilopræful. Am, nequisnequam. Vm, oliuaoliue» tum,rofa roiètum,tendo tentorium,fto ftabulum,præfideo præfidium. En, folor folac men’. Ar, lacus lacunar,calx calcar,cædo Cæfar. Er,eque3 equeftcr,macics macer. Or, fenatus fenator,amo amator. Vr,fatio uel faturo fatur,murmuro murmur. As,primu3 primas,optimusoptim.às,ciuis ciuitas,probusprobitas,arpinum arpinàs. Es correptâ, pes pcdes,equus eques,tego teges. Er produdam, ut pauper pauperies, acus acies,lè^ pio fepes,ftruo ftrues,fterno fixages. Is, ædes ædilis, rexregalis, penetro penetrabilis, amoamabilis,Athenæathenienfis,SiciIiaficilienfis. Os, lepus lepos, euftodio euftos. Vs puram,occido occiduus.SC ab aflïdeo uel ab affe,ut quibufdam placet,affiduus. Vs diuerfis conlbnantibus antcpofitis,iàxum làxofus,fpuma lpumofus,uito uitabundus.Et à participtis,uerfus,lâltus,quando quartæ funt dedinatiôis:ÔC abaducrbtis,fuprà uel fu=lt; per fuperus, infra inferus, extra externus, hodie hodiernus. In x, fur furax, capio ca^ pax,audeo audax,ucrto uertex.in duas confonantes,utpiccnum picens,tyburtu tyburs.
Ergo in a defînentia denominatiua, ï habentbreuemante a, uel 1, uel n.uel r,ut fapientia,acrimonia,cautela,fuadel3,tonftrina,armatura.inueniuntur tarnen in uerbali«« bus etiam alias côlbnantes ante a habentia,ied quas a uerbis accipiunt, ut icribo lcriba, conuiuo conuiua,colligo collega. Secundæ igitur declinationis nomina in us definen^ tia, c antécédente,quotcunq; fint lyllabarum,nifi fint regionum nomina, quæ deriuams d ii
-ocr page 66-40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIAN1
tur Ci hl's.alia ucro quacunqi conlbnanteantc us pofita tantum di'flyllaba, SiC qu« in la dcfinentia terri« declinatiôis fimilem habcnt ntô geniriuum, qua: Ibcund« guide lune gtô,qu« uero terti« dariuo aiTumuc ria, ut amicus amici amicitia,mimicus inimici ini micitia, pudicus pudici pudicitia, lætus læti lætitia, durus duri duritia,mœftus mcefti inœftiria,ftultus üulti ftultitia,fègnis iègni icgnitia, triftis trifti triflida, i tam penultï ma g antepenultima ubi^ correpta. Alia uero lupradidis cafibus aflumut a pcnulrima I ubiqj in his quoqi correpta, ut controuerfus controuerfi controuerfia,ignauus ignaui lt;gnauia,uiolcntus uiolenti uiolcnria,fupcrbusfuperbi fuperbia, modeftus modefti mo defti3,mifer quoqp quamuis in er definat, mtferi miferia facit, aftutus aftuti aifuria. Si* militer regionum nomina plcralt;p,ltalus itali italia,Gallusgalligallia, Sicanusfîcanlâ cania,colonus coloni Colonia,HiQjanus hifpanihilpania,Dardanusdardani dardania, Tulcus tulci tufcia,Gra:cus greeci gra:ci3,Teucrus uel teucer teucri teucria. Similiter fa ciunt tertiæ declinationis nomina fiue participia,quæ una fyllaba uincunt gto nomina* tiuum:affumuntenim dariuo a pcnulrima i ubi^,ficutfupradidumeft,correpta:ne* gligens negligent!' negligentia,prudens prudenti prudéria,mi/cricors milèricordi mi* (èricordia,iners inerti inertia,inops inopi inopia,ius iuri iniuria, nomen nomini ißno* minia,Cæiàrc«iàricæfaria.Inueniunturtamen quædam quæin monia definunt,a no* minibus fiue à uerbis deriuata,utcaftuscalH caftimoni3,parco parfî parfimonia,qucror queri querimonia,acer acri acrimonia.Cicero in Verrem primo; Quare fi Glabrionis patris uim,ôf acrimoniam ceperis. Confonante uero antecedente in a definentia deno minatiua feu uerbalia formas habenttrcs,la na ra la, ë longa antecedente,cautus cauti cautcl3,tutustuti tutela, acutus acuti acutcla,culfos euftodi cuftodela,mandatum man* dati mandateia,cliens clienti clientela. Et nota q? omnia extremam uocalem genitiui fi iecundæfint,fin terria:,dariui in c longamconuertcnria,afrumunt la. Quæucroàuct* bisfiuntiècundæ coniugationis a fecunda perfona abrjciunt s, ôC aflumunt la, ut can* deo candes candela,fuadeo fuades fuadela.Horat.in epiftolarum primo: Ac bene num* matum decorat fuadela uenus^. In na uero definentia denominatiua fiue uerbalia,de quibus iamdiximus,cumdepoflëlîïuis nus uel na uel num definétibus tradabamus, omnimodo longam habentpcnultimam,uel natura,uel pofitione, ut officium officina, medicus medicina,rex regis regina, leo leæna, dodrix dodrina, tonftrix tonftrina, co* quus coquina uel culina.cantus cantilena ,far farina,luceo luccrna,lux lucis lucina, lateo iaterna.Nam mutina,fiigana uel faga,pagina no uidenf efle deriuata. iagana enim^amp; là ga idem fignificant. Ra aut terminantia omnia participasfœmininis, futur! temporii fimilem haijentformam, unde penultima quoqi u fine dubio producitur, uticriptunr,' creatura,tritura,ccnfura,tonfura,ufiira,litura,natura,cultura,armatura,Et/ciendumqgt; omnes fupradidæformæ,idcftin a dcfinentes.proprieluntfocmininigeneris.Inucni* untur tarnen pauca uerbalia Cut lupra didum eft^ malculina uel communia, conibnan* tes uerborum leruanria,ut fcribo hie fcriba, lego hie collega, fugio hie amp;nbsp;h«c perfuga,' airequorairecla,aduenioaducna,conucnioconuena,conuiuoconuiua. In e definentia deriuatiua neutrafunt, utledde, monile,cubile, utile; amp;nbsp;quia pleraq? à communibus in is terminantibusnafeuntur, melius cum illistradabuntur. In i duofuntdenominati* ua,utplerifcpuidetur indeclinabilia,àfrugefrugi,à nihilonihili.Quidam enim figura* tefrugi datiuum, ÔC nihili genitiuum, ut ante didum eft,cum omnibus alqs coniungi cafibus non irrationabiliterdicunt,ficutmancipi,amp;neumancipi,6lt; cordi, amp;nbsp;huiufino* di, illiulmodi, fimilia. In o mafeulina quidem,amp; communia pauca inueniuntur deriuatiua,uta cicere Ciccro,abeo quod eft catus Cato,6ó à capitc Capito, amp;nbsp;à labe la* beo,à latendo latro,à leniendo leno,à comedendo comedo,à palpando palpo,ab epulan doepulo.Cicero deoratore, Tres uirosepulones. Fccminina ueroplurima deriuatiua inueniuntur,modo in io, modo in go, modo in do definentia, amp;nbsp;pene omnia rerum funt incorporalium. In io igitur terminantia plerunqp à participas fiuntprateriti tem pori5,quorugtusairumpta o amp;nbsp;correpta i, fadt huiufinodi nomina,oratus orari ora*
-ocr page 67-L I B B R Q_ V A R T V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4S
tîo,accufatusaccufatiaccufatio,ftatusfta« ftano,datus datidatio,nexus nexfnexio,qb olitus aboli'n aboli'tio, audus audi audio, ledusiedi ledio, peifedus perfedi perfc* diOjiRunitus muniti munKio,hauftus haufti hauftio.Internedus autem internedi in* terneciofaciteuphoniæcaufaabieda t.ln go uerodefinentia,fiuefintderiuatiua,filt; UC primitiua uel compofita,penultimas producut,uel natura,uel pofitione,ut margo, compago, Carthago, farrago, caligo,uligo,rubigo, ferrugo, erugo,uirgo,uirago,fuli* go,excipi£ unum ligo,cuius penulrima corripitur,necmirum cum fit mafculinum,6C îolumdilTyllabumuocalem i ante go Habens.In do definentiaderiuatiuatamàno* minibusgàuerbisuelàparticipiisueniuntîhæcquocçmodo ê longam,uell; modo tu habent ante do, ut acris acredo,dulcis dulcedo,intercapio intercapedo,torpeo tor pedo,libet libido, cupio cupido,formido formidas formido formidinis,qd’ ideo facit Îîmilenomen uerbalcprimitiao uerbo,q? ipfii pofitiouerbi habuit talé formam.ln tu do,fortitudo,magnitudo,habitudo.Etfciendumqgt; c produdamante do habentia,fî à nominibus deriuanf, extremæ fyllabæ terminationes in e conuertunt, üquot; accipiunt do, ut dulcis dulcedo, acris acredo ; fin à uerbis iècundaç: terminationes perfonarum in ë produdam fimilirer conuertût,lt;5C accepta do, faciuntfupradidæformæderiua tiuum,utinrcrcapio intercapis intercapedo, torpeo torpes torpedo. Similiter r ante do habentia extremas fyllabas lecundæ uel tertiæ perfonæ in 7 longam conuertunt,SC accipiunt do, ut cupiocupiscupido,libetlibido, excipif formido propter fupradidi caufam. Intudouerodefinentia,fià nominibusueniuntlecundædeclinationis, non à participtis uel participialibus.genitiuo: fintertia:datiuo, affumunttudo ï antepcnul tima corrcpta,ut amplius ampli amplitudo,magnus magni magnitudo,firmus firmi firmitudo,longus longi longitudo, celfus celfi celfitudo ,multus multi multitudo,fol* folifolitudo,fimilis fimili fimilitudo,fuauis fuauifuauitudo, fortis fortifortitudo ; fin àparticiprjsuelparticipialibusin tus dejfinentibusderiuanf,abieda.s aflumunt do, ut habitus habitudo.à tella quo^ fiue teftu teftudo,quod eft corporale, neenô omnia in do definentia,quamuis no fint deriuatiua pcnultimam u habentia producunt earn uel natura,uel pofitione:uthirundo,harundo,hirudo. lu u deriuatiua paucainueni* es,à fpec’ fpccu,pecus pecu,tcft3 teïlu,tonitrus tonitru,cornus cornu, nee intereft ali quid inter primitiuoçz,amp; deriuatiuoçi fignificationem,idcoq^ dubium,an fint deriua* tiua dicenda. In al definentia denominatiua,fi primitiua eoçi penultimam natura uel pofitionc habuerint produdam,eaquoc^ longam habent penultimam,utceruix cerui cis ccruical,tribunus tribunal,uedus uedig3l,lupercuslupercal:finilla breué,ea quo ^correptam,uttorustoral,animus uel anima animal. In il uel in ul definentia,fiùe^ nominibus, fiue à uerbis deriuata fint, fiunt abiedione extremaç^ uocalium, fiue fylla* baçi primitiui,ut pugillus pugil,uigilo uigil,confulo conful,exulo exul,præfulo præ* fui. In am unuminuenif triumgcnerumcômune,quodderiuatur ànequeoncquia nequam. Inum definentia deriuatiu3,fiue etiam compofita,diuerfas habent formas. Quædamenim uocalem habent ë longam ante turn,quædam i correptamanteum; ë, utoliuctum,uinetum,coryletum,rofctum,dumctum, quærcetum, cfculetum,myr tctum.Quiuis feeminino genere Plautus in Vidularia hoeprotulit : Nefeio quisfer* uusc myrtet.3 profikiitjquæ funt comprehenfiua uel côtinentia, id eft TrejitnZna. i, ut augurium,folarium,pomarium,folatium,fuauium,bafium,odium,remcdium,concu* bium,panadium,officium,connubium,conuiuium,exilium,confilium, indicium, me* ritorium,municipium,præfidium,domicilium. côfonantcsquoqjante um habentia deriuatiua diuerfas habent formas. Alia enim in bulum definunt, quæ forma aiTïmilis eft diminutiuis, amp;nbsp;ueniuntànominibus ucl à uerbis, ut cuna cunabulô, uella ucl uc* ftis ueftibulum,thusthuristhuribulum,uocouocas uocabulum,concilio concilias c5 ciliabulum,fto ftas ftabulum,pafco pabulum,profto proftibulum,patior uel pateo pa tibulum. Et animaduertendum, qgt; penultima in omnibus corripitur : antcpcnultima uerofi i habcat corripitur,ut ueftibulum,thuribulumproftibulum,patibulum:fi uclt; d itj
-ocr page 68-PRI3S1ANI ro a producïtur,utcunabulum,uocabulum,conciliabulum,pabulum.cxcipiturQabii Ium quod cornpit a. nee mirum cum uerbum quoqlt; ftabulo as eandem corripuic fyl labamA ftabilis.ö* ftatuSjCir quæcunqj à uerbo (ho ftas nomina dcriuata fuerint. Ex* cipitur (tarnen ÔC ftatura,quod tarn nomen quam participium eft. Lucanus in fexto : LaxantrumpentcsftaminaParcæ. Idemin.vq. Vnaqj percuffitpontum Symplc* gas inanem, Et ftatura redit. Staturusquo^ amp;nbsp;ftatuç^ producuntur.quamuisftatus ftata ftatum corripiantur.Idem in decimo: zephyros quoqj uana uetuftas
Hisafcripfitaquisjquoçi ftata tempora flatus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inueniuntur ctiam quæ
dam in culum definentia, quæ à fecunda deriuantur perfona uerborum , ut diuertis diucrticulum,uerris uerriculum,pcrior periris, undeperitus, periculum, orasoracu* Ium,propugnaspropugnaculum,obftasobftaculum,miraris miraculum,perpcndis perpendiculum. A fimplici quoeç quod in ufu noneft, fpeciofpccis fpeculum, pro fpeciculum,per fyncopam cï cuphoniæ cauf3,fimiliter à fero fers fcrculum. Alia uc* ro in mentum definunt,quæ plerunqp à uerbis ueniût,ut ueftio ueftis ucftimcntû,hor* tor hortaris hortamentum, orno ornasornamentum, facro factas facramctum,fundo fundas fundamcntum,moneo moncs monimcntum,alo alis alimétum,incrcfco incrc fcisincrementû .Etfeiendum q^antepenultimam produâam habentuel correptam, prout fint penultimæ fyllabæ præteriti temporis eorum uerboçi ex quibus deriuâtur, utornaui uel ornarusornament(î,monuiuel monitusmonimentum.alui uel alitusali mentû.increui uel incretus incremctum,muniuiuel munitusmunimcntô,fulciui fui cimentû. Inmonium etiam inueniunf deriuatiua i correpta antecedéte,ut patri pa trimonjum,matri matrimonium,tcfti teftimonium. Sunt alia in urn participrjs fimi* lia,utfaiflum,di(flum,tedum,uifum:aliaquæuerbis deriuantur o in urn conuerten tia,utregno regntî,ftagnoftagnum,ue1ouclû,uadouadum . Inen definentiaderiua* tiua m antecedente pene omnia uerbaliafunt amp;nbsp;neutra: 6C fi fint à prima coniugatio ne,a longamhabentpenultimam.utiblorfolarisfolamcn, foroforas foramen,curuo curuas curuamen,obledo obledasoblcdamen, purgo purgas purgame, irrito irritas irritamen, ligo ligas ligamcn : fin à iecunda uel tertia i habent correptam, ut monco mones monimen,rego régis regimen,tego tegis tcgimen,et per concifionem tegmen, à fpecio fpecisuel fpecic fpccimen. uel u produdam fiin uodefinat uerbfi, acuo acu men,fluo flumen,nuo numé. eft enim dci nutus. Vndc Virgiliusin primo Aencidos: M co fine numine ucnti,id eft fine mco nutu duo lumcn,quo omnia abluun£,id eft pur ganturà tenebris.A uerbis quocçquartæconiugarionisuenientia i produda habent, utmunio munimen,lcniolcnimen,molior moIimen.Paucainueniunf in cn deriuati* ua generis mafeulini,Uta pedopeden.a filo filamen.quod per fyncopam flamen dici mus.amp; à canotarnen compofita mafculinafunt,quæin ccndefinentia Ï correptam ha bent penultimam,tubicen,liriccn,cornicen fidicen. Excipif unum tibicen, quodidco folum i produdamhabuitpcnultimam,quodfynærefisfada eftduaç^ fi breuiumin unam longam.Debuitenim geminari,quia foletplerunc^ in compofitione a in i co uerti,ut cado incido, facio inficio, iacio inncio,reiicio, amicus inimicus,tuba tubicen. Sic ergo tibia tibliccn faciebat,ex quo fadum eft tibicen.Ncc folum i, fed etiam alia; uocalcs in multis didionibus, fic folent ex duabus fyllabis, in unam longam trafirc,ut bfiugæ bigæ,quadriiugæ quadrigæ,biuni bini.ôC ccontrario una longa in duas breues folet fæpe temporibus diuidi,admitticr pro admit«, fieri pro firi uel fire, quod magii analogu eft. Vnde Virgil.in. iiq.Georg. Atfuffirethymo.cerasqj recidereinanes, Quisdubitet. In ar definentiadcrluatiua,ficon(bnantéhabeantante ar, pcnultima fyllaba producif: fin uocalcm,corripif ,ut cæfus Gæfar,lacus Iacunar,lupa lupanar,la* ^ueusaötlaquear. In er deriuadua à nominibusplcraqp ft habentante er,utcquci €qucftcr,pedcs pedcfter,lylua fyluefter,campus campefter,apium apiafter,olca olea* fterzEt feiendum q? a habent ante fter, cum in nomine primæ pofitionis nulla fit con Ibnans inter uocales penultimæ amp;nbsp;ultimæ fyliabæ, ut apium apiaftcr, oleaoleafter»
-ocr page 69-LlßBR Q^VAR TVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4t
diminutîua quoqp huiufcemodi formæ dc qui'bus i'atn diximus a haberit ante ftcr, ut parafiran'er,fufdaftcr,antoniafter,catuIaft'er.Aliauerooinnia e habent'ante fter,exce pro paluftcFjC'' hæc quidem dcnominati'ua funt. Sunt autem uerbalia quæ uerborum confonantes feruant ante cr,rubeo ruber,Horanus in primo fermonumj Obfcœno^ ruber porredus ab inguine palus. Pigetpiger,macerom3cer. In or çîrinur àuerbis inuenio fieri abiedione o, ut coloro color,laboro labor,honoro honor,dccoro decor^ adoro ador.murmuro murmur,auguro augur,faruro fatur, hoc tarnen facit û* fœmilt;lt; ninum fatura,er neutrum faturum. Alia uero in or definentiaaflumötuerbo r, amo amor,furo unde furens furor. Alia à nominibus Uel participas in us definétibus fiunt, mutatione us in or ,fenatusfenator,didatusdidator, quæftusquæftor, tonfuston* for. In as pleraqj dcnominatiuafunt,quorum primitiua fi fintfccundædeclinationis genitiuo; fin tertiæ,datiuoaffumunt tas, i penultima ubique correpta, probusprobi probitas,nouus noui nouitas,bonus boni bonitas,mendicus mendici mcndicitas,afper afperi afperitas, profper uel profperus profperitas , integer integri integritas, fynce^ rus fynceri fynceritas,fedulus feduli fedulitas,timidus tiraidi timiditas. Ec notandum qgt; qtiæ in genitiuo duplicant i, extremam earum mutant in e euphonise caufa,ut Pi* us pq pietas, médius medq medietas, anxius anxq anxietas, focius focrj ibcictas. liber quoeç cxcipitur,q, nominatiuo alTumpßt tas,non gcnitiuo,utliber libertas.Tertiæ uc ro dedinationisnominaCficutfupra diximus^danuoaffumnnttas, capax capaci capa citas,tenax tenaci tenacitas,rapax rapaci rapacitas,procax procaci procacitas, fclix fe* lici felicitas,affinis affini affinitas,infidelis infideli infidelitas,celer celeri celeritas,au* tor autori autoritas. Excipiunt pauca qua: b uel p fine s habent ante er : hæc em no minatiuo airumûttas,ut puber pubertas,huber hubertas,pauper paupertas. Sed hoc poffumus etiâ in fecûdæ declinationis nominibus obferuare,ut fupradidu eft. Vnde li berlibertas: afperaijt er profper quia s habet ante p, afperitasez profperitasfaciur. falubcr cr falubris facit nominatiuum,ideocg falubritas,6C celeber uel Celebris celebri tas.uetus quoeg, quod unum trium geneçi in us definens inuenif,nominatiuo afl'umit tas,uetuftas.Excipiunfctiamhæcquæin or definentia or mutaueruntin es,£lt;afgt;» fumpferunt tas, ut maior maieftas,honor honeftas. Sunt alia in as denominatiua,qua: plerunlt;5 fimilia funt accufatiuo plurali primitiuoçi fuo9i,ôlt; funt communia, ut pri* mâs,optimàs, Rauennàs, Capenâs, Crotoniâs, Arpinâs, Fondas, Lariâs, quæideo in fine habent circûflexum accentum,quia p fyncopain proferunf. Perfeda enim eoruin inueniunturapud antiquilTimosin tis definentia,hicôChæcprimatis,optimatis,arpi* natis. unde neutra quolt;^ eoçz in c definunt, primate,optimate,arpinate. ablatiui in i,more eoçi,quæin is dcfinentia,cum fintcommunisgeneris.amp;faciantin e neu* trum,in i terminantablatiuû,àprimati,optimati,arp{nati.6Ctcftiseiuseft Caper,quî diuerlbç^ dehuiufcemodi nominibus ponit ufus autorum,confirmanstam in is, g in as huiufcemodi nomina folere proferri.Cato Cenforius in primo originum : Sed lu* eus capenatis * Idem in fecundo : Si quis mortuus eft arpinatis,eius hæredé facra non fequunf. Ibidem: Lucum dianiu in nemore aricino Aegerius, Lebius,Tufculanus,dc dicauit didator Latinus. hipopuli cômuniter Tufculanus,Aricinus,Lanuuinus,Lan rens.Coranus, Tiburtis,Pometinus,Ardeatis,R.utulus,Ardeatisdixitproc3qdnunc dicimus Ardeâs. Titinnius in Pfaltria : Feretinatis populus græca ftudet, pro Ferenti* lias.Non eft igif dubifî q» Ccum in omnibus quæ penultimam habent circunflexam,ff patiantur fyncopam,eundem feruamus accentum in ultima, ut fumâuit fumât,cupî* uit cupK,audîuit audît,prodûce prodûc,illîcceillic,ifticce iftîc : Id'q; omnibus placet artium fcriptoribus,qui de accentu feripferunt ) debeant hæc quoq» idem feruare, en tî fubtrada, penultima uocalis, quæ circunfledebatur in didione perfeda, id eft a inueniatur ultima in concifione habens eundem accentum. Inueniuntur tarnen criant propria differentiæ caufa in fine circunflexa, ut Lenas Lenatis, Menas Menatis, ne ac* eufariui plurales menæ,quod eft genus pifeis, SC lenæjqd fœmininum eft lenonis eife
d iiq
-ocr page 70-44. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANI
putcntur.In es correpta pauca inucniuntur dcnominatiu3,equus equcs,pcs pcdcs,amp; ucrbalia tegoteges, mergo merges. In es produda uerbalia reperi à præfenti, uel a præterito tempore; à præfcnti fcpio fcpes,Iuo Iucs,ftruo ftrues, macero macies,luxu* rio luxuries, illuo î 11uufest à præterito rupi rupes. In is denominatiua fiuc uerbalia, multas ôC diuerfas habét formas. Alia enim in alis,alia in dis,alia in ilis, alia i ulis fini»= untur,utcurialis,fidelis,uirilis,docilis,curulis.alia ueroin ris à longa anteccdétc,uc ab Apolline apollinaris,à fcholafcholaris.Ali3inenfis,ut Athenicfis,Catinéfis. Alia duas habent confonantes ante is, ut agrellis, cæleftis, falubris,mulicbris, famnis,inli* gnis. Ergo in alis deiïnétia, uel in ale,fî fint à nominibus primæ declinationis afiiimfic nominatiuoprimitiuoçi liSjUel Ie,û* pducunt a penultimam, uccuriacurialis,mc^ moria memorialis,pluuia pluuialis,méfa menfale,uia uialis : Sin fecundæ, extremam in genitiui,fin tertiæ ismutantin ä longam,ô'afiumfîtlis,Mercurius Mercurtj mer curialiSjfluuiusfluuti fluuialis,neutrum neutri neutralis, liber liberiliberalis.theatrfl theatri theatralis,indicium iudicq iudicialis,martius martq martialis, fatum fati fata« lis.genitus geniti genitalis, caput capitis capitalis,uirgo uirginis uirginalis,cardo car dinis cardinalis, hofpes hofpitis hofpitalis, nauis nauis naualis, dos dotis dotalis/flos floris floralis,corp’ corporis corporalis, cælebs cælibis c«libalis,mors mortis morta lisjiuuenis iuuenis iuucnalis.inuenif tarnen amp;nbsp;iuucnilis.princeps principis principa/ Iis,municeps municipis municipalis,crinis crinis crinalis,uox uocis uocalis. fin à quar tædeclinationisnominibnsderiuanf abicda s: finàquintæ eabicâanominatiuoaf fumuntalis,manus manualis,cenrus cenfualis,fpecies fpccialis.Verbalia quocpâ pri* ma coniugationeinueniuntur in alis,penctro penetralis, in dis pauca inueniuntur de nominatiua,utfidus fidifidelis,cruduscrudi crudelis,patruuspatruipatrudis, frater fratris fratrudis.Et nota q» omnia extremam i genitiuiin c produdam mutantia af fumpferunt lis,frarcr uero fratris is in u côuerfaaflTmpfitdis. I longam habent oîa in ilis, quæ à nominibus dcriuantur, necnon in ile neutra, fine ex eis quæ dcfinuntin ilis fiant, fiuc non habeant ante le aliud genus, fed à quacun^ orationis parte nafcan* tur. ut ædes ædilis, fenex fenilis, anus anilis, puer puerilis, uir uirilis, fcurra fcurrilis,' ciuis ciuilis, feruus feruilis, quintus quintilis,fextus fextilis,gens gentilis,hoftis hofti Iis,fubteIfubtiIis.ExcipiturparparispariIis,exilisetiamà græco fadum,de nominatiuorum feruauit regulam, fimiliter neutra producut penultimam,ouile.mo« nilc,fcdile. Nam in ilis definentia uerbalia fiuc participialia corripiunt eandem ï pelt; nultimam,ut fero fertilis,utor utilis : futio,cx qua efïutiocôpofitum, futilis,uolo uo* iatilis,textus rextilis,altus ud alitus alcilis,fidus fidilis. A pare etiam deriuatiuû qü à uerbo paro nafcitur, unde comparo comparas C proprie enim pares funt qui inter fc polfunt comparatifuerbalium regulam feruauit parilis, Ouidius in odauo Metam.
Arte fuum parili rcuiuifcere pofle parentem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cætcra quoqp omnia i
penultimam corripiunt,amp; fi fint à uerbis primx coaiugationis â longam habent anlt; te penultimam, ut amo amas amabilis,penetro pénétras pcnetrabilis,paro paras para bills,trado tradas tradabilis, laudo laudas laudabilis, æquoæquasæquabilis,prædi« CO prædicas prædicabilis, la chrymo lacKrymas lachrymabilis, quafib qualTas qualTa« bilis,mirormirarismirabilis,excipiturftabilis,quod folumantcpenultimam a corri« puit. Lucanus in. v. Quam non cftabili,tremulo fed culmine cunda, Defpicerct, Quæ ueroa uerbisfccundx, uel tcrtia:,ud quartæconiugationisnafcuntur, fi habent anrepcnultimam i, earn quoep corripiunt, ut docco docibilis, credo credis credibilis, utor utilis utibilis,lèntio fenfi fenfibilis,audio andis audibilis. Sciendum tarnen qgt; plu rima nafeuntur ex his coniugationibus quæ antepenultimam i non habent,ut docil« habilis,flcbilts,nubilis,uolubilis,utilis,ÔC quædam ex præfenti,quædam ex præterito, quædamex futuroderiuantur: Ex præfenti doceo docibilis, habeohabilis, uoluouo* |ubilis,utor utilis û* utibilis; ex præterito plaufi plaufibilis, fenfi fenfibilis uel fenfilis. Lucretius in fecundo ; Ex infenfibili ne credas fenfilc nafci ; ex future flebo flebilis.
-ocr page 71-LIBER .ini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;ƒ
ündc e ante b prodndîam habuit. In ans definentia,denuanturànoînmibusfiueueif bis,quo92 extrema fyllaba ab I indpit,uel aliaconlbnante,uel à uocali aliqua pura, amp;nbsp;üntà gemtiuo nominum,fiueapofirione uerboruni fic: Quæcung; litera fiue literæ le* quant 1 uelaliamconlbnantcm,exquapoftremainci'piat fyllaba genitiui',_tranlèunt in a Jongam,Slt;airumunt ris: uelfi à uocali incipit,iplaextremamutaturin a longam,©* aflumunt ris, ut populus populi populans,fingulis finguli fingularis, Apollo apollinia apollinarisjConful confiilis confularis,miles militis mill tan's,Ichola icholæ fcholaris,lagt;* tium latf) latiaris,familia familiæ familiaris,peculium peculij peculiar is,molo molis uel tnolamolæ molaris. Sic ctiam neutra in are finita,uelum ucli uelare.IuuenalisÆtpæ^ gmaSCpueros,indeaduelariaraptos, In enfis definétia,fi fint à nominibus primæ uel lècundædcclinationis,mutantcxtremam partem ntîfingularis uel pluralis in en, amp;af fumunt fis, utcirthaclrtIienfis,oliuaoliuenfis,Sardiniaiàrdinienfis,Hilpania hifpanic fis,Catina catinenfis,ennaennenfis,Minturnæ mintumenfis,caftrum caft-renfis,foru fcb* renfi3,nium ilienfis,locri locrenfis, Cremona cremonenfis, Vtica uticenfis, Hoftia ho* ftienfis,Athena:athenienfis,euphoniæcaulâ i habuitantepenultimam,ut Alice alicien fis;finucrotertiiEfintdeclinationis,abqciunt s genitiui,6Cairumunt enfis, utpiilorpf ftoris piftoriefis,Carthago carthaginis carthaginienfis. Quæ uero duas colbnantes ha* bentante is, uel à nto hunt primitiuoruni,ucl à gtô;amp;: à ntô quidem dcriuata, abrjeiut extremam literam, amp;nbsp;aflumuntbris,làlusiàlubris,muliermuliebris.A gto uero muta* ta extrema eius parte in e,ôCairumpta Ifis uel fl’ris,faciuntdenommariua,ut ageragri agreftis,cælum cæli cæleftis,terra terreftris. In tis quoq? inueniunf dcnominaquot;tiu3,ied antique prolata,penultimam natura uel pofitione longam habentia, ut famnitis pro la* jnnis,fic laurentis quoq^ pro Iaurens,tyburtis pro tyburs,telle Capro.Sic quiritis jp qui ris,SCceritisuelceretisprocercs.quitnnominatiuinonfuntinufu. Vnde Virg. in.x. Qui cerete domo,qui funt Minionis in aruis. Inuenitur tn ÔC correptam i habens pe* nultimam apud eundemiElI ingens gelidum lucus prope ceritis amnem.Et Hora.fimi liter in primo epift.Quid deccat,quid non obiiti cerite cera Digni,remigium uitiolum ithacenfisVIyirei,nifi forte pro Ccrete,quod eft nomen oppidi, e penulrimain i con* üerlà protulerunt.Liuius ab urbe condita.xli.Iib.Lanuuini, cerites'c]^ anguem iubatum apparuiflênuntianit. In os tarn denominatiua quàm ucrbalia pauca inueniunt, Icpu3 leposjcompeto compes,amp; mutatioe c in o compos,cuftodio cuftos, do dos. In us ter minantium diuerfæ funt formæ,tam denominatiuoru quàm uerbalium, ex quibus iam multa diximus cu de polfeiriuis tra(ftabamus,id eft de his quas à Græcis accepimus for* mispolTefliuoçijôCdeLatinisin rius, uel in nus definentibus. Nunc ergo dicamus de reliquis in us terminantibus,qua: diuerlas,ficut didum eft,habet formas. Alia cnim in ius exeunt,utnucius,patricius:aliain uus diuilas,arduus,uacuus;31ia in bus,utorbus, probus,fuperbus:aliain eus, arcus,lucus,parcus:aliainquus,utæquus,obliquus:aliain dus,prouidus,inuidus,liuidus,uiuidus,prædabundus,furibundus,Ioquendus, lèquen* dus:aliain lus, patulus,anniculus,bibulus,credulus:aliain rus, fonorus, honorus: alia in fus, curfus,ufus,fpumofus,laxofus;alia in tus, togatus,palliatus,motus; alia in ftus, uenuftus,anguftus,mœftus,quæftus.In ius definentia fiueà nominibus,fiuea uerbis de riuata,lèruantante ius primitiuoçz fuorum conlbnantes, ex quibus incipiunt ultimas amp;nbsp;penultimæ fyllabæ deriuatiuorum,lèd tum penultimæ,cum amp;nbsp;iplà penultima in uo calem definit,8c ultima à uocali incipit,ut lèruus lerui Ièruius,feruilis lèruilius, agellus agelli agellius,fylu3 fyluius,uirgul3 VirgiIius,Mars martis martius,nucio nuncius,faii cio faucius,lcio lcius,fic Apuleius in primo Hermagora:,amp; Pacuuius in Teucro: Poft^ defelTus perrogitandoaduenas denatis,ne(p quenquaminuenitfcium.undenelcio quo qpnelcius.exceptisincius definentibus;illaenimairumunt,fi fint nomina ex quibus de* riuantur uel participia lècundæ dedinationis genitiuo: fin tertiæ datiuo dus ï tam pe nultima q antepenultima correpta, ut aduedus aduedi aduedidus, commendatus cô* naendari commendatidus,faber fabri Fabridus^pigneratus pignerati pigneraticius,tr?
-ocr page 72-4.« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANl
bunus tribunï tribunïduSjpater patri patricius.ædilis ædili xdiUcivis,gcnttlis gentili gé tilicius.Inucniuntur tarnen quædamà primæ quoqj declinationisnominibus ciufdem formæ,quæ a habét ante cius, gallina ^allinacius,fient membranamembranacius, car thina carthinacius, In uns diuifastainanominibusquàin àuerbisderiuatalècunduni in ins terminatoç^ regulammutationecxtremarumliterarum uelliteræin uns folent fierijUt pater patri patruus,annus anni annuns,peripicio peripicuus, ambigo ambigu^ us,pigeopiguus,ardco arduus,u3cuo uachu£,rigoriguus. Notandum inter hæcmen^ ftruus,quod euphonia: caulàalTumpfit t èC r. Inquusquoç definentiafiinilitcrfiunt, æquo æquusjobliquo obliquus,lèd magis ab his nominibus uerba quam a uerbis nomi naiuntderiuatadonguSjJonginquuSjideoaiTumpfit n ante quus,quia aliter euphoni« iâtisfacerc non poterat.In bus ueî eus definentvû à uerbis b uel c antepoftremamuoca Iem,uel uocales habentibus deriuantur mutatione o, amp;nbsp;fi ante earn fit alia uoealis, eius quoç muîatione in us, ut probo probus,turbo turbus,oibo orbus,luperbio luperbus, parco pareus,luceo Iucus,arceo arcus.Inucniuntur paucaà nominibus uel à uerbis,in ul eus,fus fubulcus,bos bubulcus,peto petulcus.Iû dus tres funtformæ,una quæ leruat c5 fonantem,exqua ultima uel penultima primitûn ineipit fyllaba,fed tarnen penultima, fi non intersec^at côibnans inter ultimx ficpenultimæ fyllabæ uocales,ôf reliqua eiuldc fyllabæ uelf/llaba^z pté,mutât in i corrcptâjôCamp;iTumit dus,ut herba herbidus,turba tur bidus,uua iquot;n'dus,rabies rabidus, tumeo tumidus, timeo timidus, areo aridus, Iqualeo fqualiduSjferueo fcruidus,inuideo inuidus,frigco frigidus,ualeo ualidus.Excipitur ala^ ternitatis caufîi,quam Græci IwaXAHAorKTa uocant,unum pando pandus,ne fi pandidua dicamu3,malc fonet alterna d in utraq; cœatinua fyllaba,quod in multis Iblét tam Gr» ci q nos euitare.non dicunt illi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;ïuamuis exigat regula,fèd PcajvêAoç Et R.O
mani quogp illos fecuti.nondicût hui us charybdidis, lèd huius charybdis. eiufdem uitrf caula,non dicimus ab eo quod ell,mane manumine fed matutine,uitis uinctum,non ui* tetum,quod tn etiam uidef lt;à uinea deriuatum.Prætcrea pro medidies meridies, à me^ dia die.Sed tn non in omnibus hoc ualet. Nam candco candidus facit, fordeo Ibrdidus, madeo madidus:nifi qgt; hæc lècundæconiugationis in deo,illud unum,id eft pando,teE tia:,in do definenshabuit huiufcemodi formx nomen. Et hæc quidem in dus fiipradi* âæ formæ nomina demonftranf habere ea in fe,ex quibus deriuantur,ut herbidus, quf habet hcrbam:turbidus,qui habet turbam:tumidus,qui habet tumorem:rabidus, g ha;* betrabiem:inuidus,qui habet inuidiam. Inbundusuerodefinentiafimilitudinemha here fignificant,ut uitabundus fimilis uhanti,prædabundus fimilis prædartti,moribun* dus fimilis morienti,errabundus fimilis erranti,furibundus fimilis furenti, amp;nbsp;funt omia penèhraôi formæ nomina uerbalia:8c fi à uerbis primæ coniugationis deriuanf, â ha* bent longam antepenultimam,ut caulbr caufàris caufabundus,uito uitas uirabundus:fin abalqs ï correptam,utludusludibundus,furisfuribundus,morerismoribundus. Excî pitur alternitatis caufà rubicundus,quod in pcnultim.a fyllaba pro b,c habet,ne fit abib num fi rubibudus dicamus.Tertia forma eft in dus terminantiû participialis,id eft quaJ terminationem habet participio5^futuri temporis paflîuorum,amp;fignificatdignum ef fè aliquem,eo qgt; demonftratur,ut laudandus laude dignus,amandus dignus amari, eu* randus dignus curari, ordinandus dignus ordinari, ornandus dignus ornari, legendus dignus legi,loquendus dignus de quo loquantur homines. In lus definentium formæ fimiles funt diminutiuis,pendulus, crcdulus. amp;nbsp;ueniunt tam à nominibus quam a uer* bis, ut annus anniculus, pateo patulus, credo crcdulus, pendo pendulus, bibo bibulus« extremas partes fyllabarum finalium, fiueextremasfyllabas, fifintpur.æin ulus uer* tunt, excepto anniculus differentiæ cauià. nam annulus diminutiuumeft. SCnouacu* la quodànouonouasderiuatur. In rus denominatiua,fiueuerbalia,paucainueniun* tur,quæ penultimam producunt, honor honorus,odor odorus,decor decorus, cano ca norus,lbno Ibnorus, quorum régula inpromptu eft.nam nomina us, uerba rus aflu* munt. In fus duplicem habent formam ; uel cnim participialia funt, id eft participijt »
-ocr page 73-L 1 B Ê R «V; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 ƒ
prxterid tempon’s fimilia,Slt; res incorporales fignift'cant,8ó funt qiïaftæ decli'nationis,’ ufus,curlus,lufus,ucrfus,qd'ab incorporali re,ad corporalem quoq? addudum eft,quæ eft in htcris.aut mobilia funt amp;lêcundæ,ut Iaflus,feflus,cairus. ucl o produdam habet ante fus, amp;nbsp;fignificant picnu efle aliqucm eius quod fignificaf,ut laxolus, plenusftxis, Ipumofus plenus lpumis,uentofus plenusuentis,harenoftisplcnus harena.Fiuntautéa primitiuis fuis hoc modo;mutant extremam fyllabæ partem uel fyllabam, fi pura efl', in quam terminât gtus in o prodult;ftam,amp; aflumunt ftis,faxi làxofus,curiæ curiofiis, her bæhcrbofus,fcelus Iceleris icelerofus,numeri nuerofus,onerisonerofus, ponderispon^« derofus,perfidiæperfidiofu3.Notandum qgt; à metu meticulolus fit. Plautus in Moftell» Nelcis quammeticulolares fit ire ad indicium. In tus fi fint participialia, aut deno^ minatiua,uel incofporaliajóC fixafunt,6lt; quart« dcclinationis,utmotus,tumultus,lbnï tus,habitus,cultus,confulatus,tribunarus:aut mobilia ôC declinationis Iccundæ, ôc non funt ucrbalia,ut togatus,palliatus,tunicatus,loricatus,gratus,la:tus,mutus,Et fcifendû, q» fi à primæ declinationis nominibus deriuant, à h3bentpenultimamjpdu(ftam,utbar batus,ftellatus,trabeatus,purpuratus;fin à lecundæuel tertiæ,in quibufdam â, inalqsT produ(ftam,ut pallium pallq palliatus,annulus annulatus.Plautus in Penulo; Quia ince dunt cum annularis auribus.Excipif manuleatus, quod quamuis a penulrimam habet produ(ftam,tn à quarta declinationedenuat,manus manuleatus, Plau.in Plcud. Manu«« Icaram tunicam habere hominé addecct,id eft manicatam.grates ucl gratiæ gratus, aut tus,maritus,ceritus,ab auo,marc, cercrc, Excipiunt uctuftus amp;libcrtus,in quibusno«« minatiuiprimitiuorumafliimpferunt tus.Aquartæquoq? declinationisnominibus de riuata ü produdam habent ante tus, utcornütus,ucrutus,aftûtus, uersütus, In dus, ptus,xus,pricipialia fiueuerbalia inueniunf ,amidus,landus, acceptus,fumptus, aptus, captus,raptus,flexus,laxus,fluxus,luxus,ncxus.hæc enim omnia eu non fignificant tem pus,nomina funt.In ftus à nominibus, uel à ucrbisnalcunf,extremam partem conuer»« tentibus in Hus e uel u antecedentibus,ut honor honeftus,mccrormccftus, modus mo deftus,lcelus lceleftus,robur robuftus,ango anguftus,augur auguftus.præterea Venus Ucnuftus.ius iuftus,onus onuftus.quæ quomodo uetus uetuftus, afliimpta tus,faciut de riuatiuum,ôC omnia una uincuntfyllaba primitiua,abfq5 mœftus.In ax plerunq? uerba lia inueniunf ab omni coniugatione,uoro uoras uorax,audco audes audax,rcneo tenes tenax,emo émis emax,fallo faills fallax, capio capis capax, pellicio pcllicis pellax, làgio fàgis làgax.In ex correpta fimiliter à ucrbis,lateo lates latex,uerto uertis uertex,uomo uomisuomex.In ex produdam fimiliter,rego regis rex,lego legis lex. In ix fœmini* nainueniunt àmalculinisucrbalibus fine denominatiuis in tor definentibus défigura«« ta,quæ«iutat or in rix, utuidor uidrix,fanatorfan3trix,cultor culrrix,nutritorquo«« çpnutritrix debuitfacere,quod euphoniæ caulà,fiue altcrnitatis,mediam fyllabam con* cïditmutrix enim dicimus.In ox uerbaliauel denominatiua,uoco uox,uelum uelox.In ux, luccolux,ducodux.In nx amp;nbsp;rx, coniungo coniunx,arceo arx. In duas confonan* tes inueniunt participialfa,làpicns, amans, cum funt fine tempore. Inueniunf ôC deno* minatiua,principium princeps,municipium municeps.
^gt;PRISCIANI GRAMMATICI
CAESARIENSIS LIBER Q_V I N T V S .
De gencribus.
Voniam de ipeciebus,fiue formis nominum,quantumpotuimusiîi pràtradauimus,nuncdegeneribus quærerc conemur. Genera igi turnominum principaliafuntduo,qu£cibla nouit ratio naturæ, ma iculinum amp;nbsp;fcemininum.Genera enim dicunf à generâdo propric, quæ generate poirunt,quæ funt malculinum amp;nbsp;fœmininum. Nam commune amp;nbsp;neutrû uocis magis qualitate,quàm natura dignolcun . tur^quæ fîbi funt contraria,Nani coi^une modo mafculini,modo '
-ocr page 74-♦s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANI
fœmim'ni fignificat'ôcm poffïdct: neutrum ucro quantum ad l'pfius uocis qualitatem, née mafculinum,ncc fœmininum eft.unde commune,articulum,fiue articulare prono* men tam malculmi quàm fœminini generis aflumit,ut hic ÔC hæc facerdos.neutrum uc ro Jèparatum ab utroqp genere articulum alcilcit,ut hoc regnum.Epicœna,id eft promi fcua,uel malculina funt,uel fœmininat3ntu,quæ una uoce, ÔC unoarticulo utriuiq? na* turæ animalia folcnt fignificare. Dubia autem funt genera quæ nulia ratione cogente, autoritas uererum diuerlb genere protuht,ut hic finis, uel hæc finis,cortex, filex, mar* go,Similitgrus,bubo,dama,panthera,quæin utro^ genere funt^milcue^Iata. Ouid«
Fœdac^ fit uolucris uenturi nuntia ludus,
Ignauus bubo durum morralibus omen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virgilius;
Solacçculminibusferali carmine bubo.
Sunt alia communia non Iblum mafeulini amp;nbsp;fœminini,led etiam ncutri,8C funt adiedi ua,ut hie 8C hæc ÔC hoc felix,làpiens. Sunt quædam tam natura quàm uoce mobilia,ut natus nata,filius filia. Sunt alia natura 8C fignificatione mobilia, non etiam uoce, pater, mater,frater ,lbror,patruus,amita,auunculus,matcrtera.Sunt alia uoce,non etiam natu ræ lîgnificatiôe mobilia,ut lucifer lucifera,frugifer frugifera.Siueenim delble, fiue dc lun3,fiue de agro,fiue de terra loquar,nulla eft dilcretio generis naturalis in rebus ipfis, led in uoce Ibla.Sunt alia quafi mobilia, cum à le non à malculinis fœminina nalcanf, uc Helenus Helena, Danaus danaa,liber libra,fiber fibra.unumquodq? enim eorum ppri* am remotam à fignificatione malculini habet demonftratiönem amp;nbsp;pofitionem.Sunt alia quæ differentiæ fignificationis caulà mutant genera,ut hæc pirus,hoc piru. hæcma Ius,,hocmalum,hæc arbutus,hoc arbutum.hæc myrtus, hoemyrtum. hæc prunus, hoc prunum.Et hoc in plerifqp inuenies arborum nominibus,in quibus iplæarbores fœmi* nino,frudus uero neutro genere proferunf ,ucl ligna, ut hæc buxus arbor, hoc buxum lignu. Virg. Dant arbuta fyluæ cruentaeç myrra,cerea pruna,uolubile buxum. De fin* gulis igif terminationibus quomodo poftînt comprehendi genera, prout ^orero,hinc tradare incipiam. Malculini generis terminales inueniunf literæ feptem, a o I n r , s X, utlcriba,Cicero,lbl,flamcn,Cælàr,bonus,rex. Fœminini quo^ cædem,ut Roma, uirgo,Tanaquil,Siren,mater, ciuitas,pax. In ë quoq; produdam inueniunf fœminina, lèd græca duntaxat,ut Taygete,Euterpe.ôC in um figurate,ut Glycerium mea, amp;nbsp;Dor cium,amp; Philotium. Communia in eafdcm definunt lireras, in quas Si malculina,ut hic hæc aduena,homo,uigil,tibicen,fidicen,ut quibufdam placet. Nam ufus eorum fœ* mininain a tcrminat,tibicina,fidicina,hicamp;hæcpauper,ciuis,dux. Neutrorumduo decim inueniunf terminales literæ, aeiulmnr sedt, utpoema,mare,gummi, cornu,mel,regnum,numen,tuber,fidus,lac,aliud,caput. Communia trium generu dc* finuntin i m r s x, uthicamp;:hæcô(:hocfrugi,nequam,par,prudens, audax. In a igif definentia uel mafculina funt uel fœminina uel communia uel neutra. Malculina funt, quæ cum fint propria apud Latinos in a terminantia,apud Græcos aflumunt s, ut Ca* tilina,Sylla,Fimbria,Aquila, KaT/X/vaç, oi/xAaç, lt;îgt;//ASç/aç, «KvXaç- uel contra apud Græcos in as definentia,uel in es, apud nos in a terminanf ,ut ^a^en/aç, tfaxriaç, jiaç, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tov^Iafit ßa)5aJ’«?, Marfya,Sofia,Byrrhia, Chæra:3,Turia, Bagrada,
TTO/m’e. K/0aç/s«ç, cfAuiK, (foifiSHÇ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poeta,Citharifta, Scytha,
Sophifta,Meliccrta,Leptafta.Salluft.in.ti.hiftoriaR!:Quem ex Mauritania rex Leptafta proditionis infimulatum cum euftodibus milèrat.Excipif hæccharta,amp; hæccatarada, margarita,catapulta:quæ cum fint mafculina apud Gæcos, apud nos etiam genus cum terminatione mutauerunt.q? autTuria,6c fimilia fluminum nomina malculina fint,ofte * dit etiam Salluftiusin am terminaseiusacculàtiuumin.rj.hiftoriarumdntcrleuam.ce nium,8c dextrum flumen Turiam. Nam fi elTct neutrum, fimilis eflet accûs nominati* uo.IIlaquo^in a definentiaquæofficiorumfuntad uiros pertinentium,malculinael* ] lênulladubitatio eft,lcrib3,lixa,collega.Quæuerocum apud Græcoscommunia fint, j ucl mobilia,apud Latinos in a definunttantu,nec ex mafeulinis in us definétib^|
-ocr page 75-L I B E R .V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»
formantur,communia funt tantum, ôC penc omnia a ucrbis funt compofita uel dcHua^ ta,ut hic 8C hæc agricola,cœlicola,aduena,pamcida,graiugena,côuiu3. Pomponius in AudofatoiConucni omnes conuiuas meas.Horati.in.q. Icrmonutn: utconuiua iâtür. Alia ucro omnia propria fiue appellatiua in a defincntia fccminina funt, ut Roma, eu* fia, mufi, Italia. In promilêuis tarnen inuenimus quædam autoritate ueterum Iccuduïil maiculinum genus prolata, Virg. in primo Georg.
Autoculiscaptifodcrecubiliatalpæ. IdeminBuco.
Cum canibus timidi uenient ad pocula damæ.
Horat.tamen feeminino hoc idem protulit in primo carminum:
Et fuperiedo pauidæ natarunt Aequoredamæ. Idernin.q.epiftoiarümi Si foret in terris rideret Democritus,feu
Diuerfum confuià genus panthera camelo, Siue elephas albus uulgi conuerteret ora.
Etmagishoc in quadrupedibus inuenies.Nam inalqsanimalibus fi fintpromifeua in â fœminini articules affumunt.In a neutra non inueniuntur latina,fed gra:ca,ut poema* fehema,toreuma,cmblema,peripetaim3.nifi triamonofyllaba latina eiufdem generis li tera^ nomina,indech'nabilia a k h. Omnia eiiim nomina elcmentoç^ propria neutri funt tam apud Græcos q apud Latinos, 6C indeclinabilia. Numeroçz uero noniina quæ déclinant mobilia lunr,uel per duas,uel per tres terminationcs,ut unus unaunum,duo duæ duo,tres uel tria,duccnti ducentæ ducenta. Indeclinabilia uero cômunia iunt triiî gene9!,ut hi amp;nbsp;hæ amp;nbsp;hæc quatuor,quin^,fex,6c dcinceps ufq? ad centum, mille quo^ triumeftgene9i,quia eftindeclinabile.In ê correptam neutra funt omnia,utmarc,fedî ïe,monile.ln ë,pdudamgræca,focminina,eutcrpe,libyeJn incutrum,hocgummi, à genitiuis compofita cômunia trium gene9*,ut eiufmodi. Nam nihili,frugi,manciple obliqui funt cafusfigurate cum omnibus cafibus adiundi. In o i antecedente qn non funt uerbalia fiue participialia,mafculina funt,ut hic ftellio,gurgulio; Qn funt uerbalia uel participialia fœminina funt,ut oratio,adio,cóiugatio,interiedio, côiundio.g quo lt;puel d antecedentibus,fî mutant o in i in gtô fœminina funt,utuirgôuirginis, Car* thago carthaginis,fuligofuliginis,dulcédo dulccdinis,acredo acrcdinis,cupido cupidi nis,quodtn amp;nbsp;mafeulinum eft qfi propriu eft ipfius Amoris dei.Excipiunt fupradidaa declinationis mafculina,hic ordo ordinis,cardo cardinis. margo quogp autoritate poetî ca,non iblum fœminini,fed ctiam mafeulini generis iiiucnif .Statius in Thcbai4.1ib. irj. Soluerat heJpcrq dcuexo margine pôti. Propria quoq? inucniunf fœminina,quæ apud Græcosin u uel in u» definunt,utmantho,Dido,Sappho,Rufeino,Bibo. ôfunumlati numIuno,6Cappcllatiuûin ro unum,caro.Alia uero omnia mafeulina funt, ufftellio, anio, Cicero, Milo, Apollo,mango,prædo,ligo,carbo,ferme,quâternio,exceptispau* ciscômunibus,quæ; cômunia efle tam iplà natura q exempla Græceçi nobis dcmôftra* rc poflunt,apud quos uel cômunia,uel mobiliahæc inueniunf.hic amp;nbsp;hæchomo SavAj» H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hic ÔC hæc latro ô T^hshç, amp;nbsp;âhsh'q, Inueniunf tn quædam ex his in o,
in a facientiafœminina,utlcnolena. luue.in.q. Aut apudifiacæpotiusfecraria lenæ* Caupo quoep caupona facit quod eft tam taberna q mulier.Sf ad imitationé Græcorum leoleæna uellea,dracodracæna,ftraboftraba.In u neutra funt,ut cornu,gelu,ueru. In c duo funt neutr3,hoclaclaóiis,8Calecalecis. In d neutra funt quid uel quod lt;SC aliud, hæcenim ratio nomina elle oftendit.SC bogud bogudis,nomen barba9i,quod Liuius in cxiij.declinauitbogudis.In al latina neutra funt omnia, ut tribunal, ceruical, ucAigaL excipif unummonofyllabum mafculinu,ut hic fal lalis. Teré.in Eu. qui habet làlé Qd* in te eft. Salluft.in lugur.Neqj làlcm neqt alia irritamenta gulæ. Inueniunf tn quidam uetuftiffimi ctiam neutre gencrehocptuliflc.Barbara in al definentia,mafeulina funt* Annibal, Hiemplal, Afdrubal. In el correptaneutri generis funt,utmel,fel,fubtclj i KoZAop T3j TTOo'oe. In cl produdabarbarainueniunf mafeulina,hie Michacl,hic Gabriel* hie Raphael,Nedabel Jn il unu raafculinu,pugil,unu fœmininuTanaquil,unû cómui
-ocr page 76-PR I S C 1 Ä N 1
Z»
ne,uigil,ünüm neutrum indecIinaWIe, nihil, quod p apocopen,id eft p abfcifionem e»* tremx fyllabæ,ab eo gdfeft nihilum fadum eft nihil.In ol unum malculinu,lbl folis, In ui quog; unum repent malculinu latinum conful ,duo cômunia,præful,exuI,8C barbara Suthul,Murhul,amp; funt ppria oppidoçz nomina: quæ ideo quidam neutra eße putaue* runt,q? appellatiuis neurris funt cóiunda.oppidiï SuthuI.Sed melius eft figurate ficeP ïè appofita dicere,ut fi dicam,mons Oßa,uel Tiberis fl urnen, q ncutri generis in ul minâtiaiÔC maxime cu lingua Pœno9i,quæ Chaldææ,uel Hebrææ fimilis eft ÔC Syrx, non habcat neutru genus.ln am unum inuenif cômune,trium geneç: ÔC utriuf^ nume n,hic èC hæc amp;nbsp;hocneqîiam.In im quoep unumpgt;prium neutru, Cim nomé uici,ut dl cit Cclfus.ôC barbara indeclinabilia,non Iblu in am ôC in im,fcd etiam in alias quoqi litc ras terminât,in quas latina uel græca nomina non Iblét defincre,ut Abraham,loachim, Lot,R.uth,Iacob,Dauid,BaIach.Sed hæcnominanulla régula latina uel græcafuntmo dcranda,niß transférant in aliquam forma dedinabilé,qd’quidam hiiiotici fecerunt,ut Abrahamus abrahami,Dauid dauidis.In um neutra funt omnia,ut hoc rcmpliî,regnû, tedum.Inueniunt tn apud comicos feeminaçi quoqs propria, quæ in hanc termination ne diminutionis fiueadulationis amatoriæcaufipfcrun€,ut Glycenum,Philotiu,Dor cium,Sophroniiï,Abrotoniu:quæquamuishabeant artieulosfœmininos,dedinationc tn Si formam tam apud Latinos q apud Græcos lèruant neutroçz.In en correptam à ca nendo compofita mafeulina funt,ut cornicen,fidiccn,tubiccn,tibicen. Quoi}: fœminina quæ funt in ufu à gtô figurant,mutata is in a, fidicinis fidicina, tibidnistibidna. Alia uero omnia in en definentia correptâ neutra funt,ut hoc numen,ftamcn,folamcn,femés cuius ntm tarnen etiam hoc lèminiu antiqui protuliflê inueniunt. Plau.in milite glorû Verrin alïert merccs non hic fuo feminio quenq porculc:nam impertiturus eft. Excin pif flamenficcrdos louis,amp; pedcn,quæ funt malculina. Trogus hiftoricus in.xxrj. fœn mininû à flamineptulit hæcflaminca: Papicioppter morte Flamincæ, Flaminio obqt. In en pduda latina generis malculini funt,lien,rien uel rcn,amp; Iplcn Iplenis. græca uen roin n definentia,cadé genera leruant apud Latinos,quæ apud Græcos habent,hic tin tan,hæc firen. Inar latiniî unum diîtaxatpprium mafeulinû diflÿllabu inuenit,hic Cæn far,Si malculina monofynaba,nar,lar.Virg.in.vii.SuIphurea nar albus aqua. Lar quod fignificat Karoinl/iop nbsp;nbsp;nbsp;laris facit gtmîSin aut imperatorcm Vcicnroç:Larris,quéma
dauitCoflus.Etteftis eft Ouidiusin epigrammatis,ficdiccns,Lartcfcrox cælb Coflus opima tulit.Liuius in.iiq.ab urbecondita:Larte Tolumnio rcgc Veientoç:. Barbara uc ro plura Halpar,Boftar,BomiIcar,Arar qd’etiam Araris dicif. Lucanus in.vi. Rhodan tiumc^ morante Præcipitauit Arar. Virg.in Bue. Aut Ararim Parthus bibet,autgern mania Tigrim. accufatiuum in im protulit,quiàntôeftin is terminante hic Arans, unum etiam cômune trium geneç: eiuldem extremi taris inucnif,hic Si hæc Si hoc par, ÔCquæexeocôponunf,impar,dilpar,compar,lepar.AIiaueroomnia in ar definentia latina neutra funt,ut hoc lacunar,»nftar,laquear,lupanar. Far farris,differétiæ caufa alcf fcitalterû r in gtô,nc fi fan's dicamus,putct à for fan's uerbo ucnirc,columbar,qd'figni ficat genus uinculi.PIau.in Rud. Nam in columbari collus haud muitu poft erit. In cc fl fintlecundæ declinationismafeulina funt,utlâcer,ager,auftcr,fiber,puer,oIcafter.Sin uero tertiæ fint dedinarionis in cr definentia, b uel u loco côlbnantis quidc antcccdc tc,neutrafunt,nifi fint adiediua,ut tuber,fuber,cadauer,uer,hubcr,qd fignificat2gt;'ouflaf. Virg.in.vq, non uobis rege Latino,Diuitis huber agri Troiæ'ucopulctia deerit.Exci pif hicimber,qd’uidcfàgræcoelfe ooa€jos,Slt;illiusgenus lèruafte,^ exeocôpofita,fc ptembcr,o(ftobcr,mulciber.Terræ quo^ fœtus fi fint in er definentia tertiæ dedinatio nis neutrifuntgeneris,ut filer,papauer,lalèr,cicer,fifcr. Excipif hæcacer qd’huius acc^ ris fecit gtm.nullu em fœmininû in er defines,lecundæ pot inueniri declinatiôis.Ouid. Et platanus genialis acercç coloribus impar.Solinus in méorabil.de arbore thuris:pald fieret intorto eâ elfe uimine,ramis ad aceris qlitaté. Iter quoçp uel itiner uetufte neutri ftmt guis A I n£ qd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fibula I hunieris,aut armillâ fignificat.Plau J mcnæc»
-ocr page 77-LIBER Q_ V I N T V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji
ïubcas fpinter nouum reconcinnarier. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in eodem;
Nifi mihi tu dedens pallam fpïnter,nunquam fadum reperies.
Alia uero omnia mafculina funt,ut hic frater,,pater, afler, paffer, cancer. Vetuftiflîmî tarnen hoc cancer de morbo protulerût. hic ager,anfer,career, hoc career quidam protulerunt,quos non fequimur. hie equefter,palufter.exccptis duobus, quæipfa na* tura défendit fœminino genere, mater ö* mulicr. Linter quoque quod apud Græcos mafculinum eft o A/vthp , apud noftros fœmininum eft, Liuius in. vi. lam in altum ex* pulfa lintre.Et adiediuis ; quæ fi nó in is faciunt fceminina, neeeffario cómunia funt, ut celer mafculinum,celeris facit fœmininum,cuius neutrum in e inuenitur.Ouid.in Viq. Metamorph. Præda^ potita nefanda, Fert fecum fpolium celeris progreffa^ porta. Terentiusin Phormi. Nulluses Getanificonfiliumaliquodcelererepereris. Pauper cuius fœmininum in a quoqj uetuftiffimi proferebant. Plautus in Vidulariaj paupera hæc res eft. Terentius tarnen in Andria: quam honefte in patria pauper uiue re. Degener,huber ôlu9a«ç, « to tuSuiXtq. Lucretius in. vi. Sequitur grauis imber Schuber. Gatoinfecundooriginum: Itaqj res huber fuit anteq uaftaffent legio nes.Acer,Sc alacer 6C alacris,ÔCfaluber, SC celeber, quduis alacris SC acris plerun^ fa* ciant,SCfalubris,SC Celebrisfœminina, in utraqj tarnen terminatiôecommunisetiam generis inueniurttur prolata. Virgilius in fexto: Anchifesalacris palmas utrafcß teté dit, de Anchifa dicit. Idem in quinto : Ergo alacris cûdoscj putans excedere palma. Terentiusin Eunucho. Parmeno dicit ad Chæream; Quid tu estriftis, quid'uees ali Criss' Neuius in carminé belli punici; fames acer aügéfcit hoftibus. Ennius in.xvû
Acftatem autumnus fequitur, poft acer hyems. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in, xq.
Omnes mortales uidores cordibus uiuis Lætantes.uino curatos fomnus repente
In campo paffim molliffimus perculit acris.
Hicuolucer CZhxcuolucrisSChocuoIucrcdicitur. Horatiusin.iiq. carminum; In* clufituolucrisdies.Frequentior tarnen ufusin er pfert mafculina,SC in is fœminina, quoçî neutra fern per in e finiunf. In ir mafculina funt,ut hic uir,leuir à uirocompo fitum. leuir enim dicitur b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Treuirautem gens gallica, hic treuir, Aba*
,dir deus eft,dicitur SC hoc nomine lapis ille, quem Saturnus dicif deuoraffe pro loue, quemGræci ß)ÄTuÄo)j uocant, Vnum proprium ciuitatisinucniturGaddir,quod q* dam fœmininum effe putauerunt, fed Salluftius neutrum effe oftendit in fecundo hi* ftoriaç2,accufatiuum fimilem nominatiuoponens,ut alq tradiderûr,Tarteffum Hüpa* niæ ciuitatem,quam nunc Tyrq mutato nomine Gaddir habent.Nam fi effet fœmint* uumGaddirem dixiffet.SC unum neutrum indeclinabile,hoc ir, »tvap. In or compa ratiua quidem communia funt,hic SC hæc clarior,felicior,melior,minor,excepto uno hic fenior. alia uero omnia mafculina funt,hic orator,curfor,horror,furor, doAor, la* bor.exceptis fœmininis quidem tribus,quoçt duo ipfa natura alterius generis effe pro hibetjUxor, foror. arbor etiam quod iure inter fœminina connumeraf,q) mater quo* dicitur proprii fœtus unaquæç arbor,autore Virgilio,quiin.ii. Georg, hoc often* ditdicens: Paruafubingenti matris fefubqcit umbra. Vndefpecialiaquoq^ uniufcu iufqj arboris nomina fœminina funt,excepto oleaftro, quod tam forma terminationis quàm dcclinatioprohibuit effe fœmininum.nam filer non eft inter arbores ponendu, ficut nec rubus, Neutra quoqj in or definentia quatuor inueniunf, marmor,æquor, ador,cor: prseterea communia,quæ etiam apud Græcos communia funt,memor,im* memor. Sc à décoré uel corpore uel colore compofita, ut hic 8i hæc indecor, dedecor, bicorpor,tricorpor,difcolor,concolor. Autor quocgquando fignificat cornu* neeft,quando autrix facit fœmininum,ficutomnia uerbalia in or definentia.
In ur, fi fint nomina hominura propria uel dcoçi,uel gcntilia,uel appellatiua auium, f uel X uel t anteur habétia mafculina funt, ut anxur,aftur,turtur,uulcur,furfur.uer balia uero quæ hominibus imponi poffunt communia funt fi fint tertiæ declinatiôiSi ■ é îj
-ocr page 78-rk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PKlSCIAKl
ut augur, fur.Horaan primo ferm. Iulius çÿ* fragilis Pcdatia furlt;^ Voranus. Vnum iècunda: dcclinationis inuenif ma(culinum,fatur,cuius fœmininum in a tcrminatur« Alia uero omnia eiufde terminacionis nomina neutra funt,ut murmur,fulphur,tybur, robutjiecur iecoris ucl iecinoris,guttur,quod etiam mafculino genere protulit Plau. in Aulularia; Etiam ne obturât inferiorem gutturé,ne quid animæ forte amittat dorlt;* miens? In as Iatina,fi fint patrix,comunis funt generis,ut hie 6Chæcarpinâs,fufcnâs, capenâs; quoç« ideo extrema fyllaba circunfledi€,quia per fyncopam ti fyllabx, ficut fepe diximus,prolatafunt.Antiquiffïmicmhicamp;hæcarpin3tis,fufenatis, capenatis, proferre folebant. Alia uero omnia in as dcfinctia fccminina funt, uc pietas, probitas, autoritasjcxcepto uno proprio,Mecœnas Mecœnatis. Eft etiam lenas quod differen* tiæ caufa in fine circunfledif Juuen.in primo: Quod captator emat Lenas Aurelia uendat. Inueniunf tarnen alia quocj propria in formam getilium prolata, ut Antias hiftoricus, ct monofyllaba, as affis,mas maris,uas mafculinum uadis,uas neutrfi uafis. Et hoc fas,nefas,nugas,etiam omnis comune gcneris,quæ funt indedinabilia.Grxca uero tarn in as § in alias quafcûcÿ terminantia fyllabas eadé feruant genera apud nos, qux habet apud Græcos,fi eandé feruent terminationé etiam apud Latinos,quam ha* bent apud illos. In multis em uidemus comutatione terminationis genera quo^ eftie cóuerfa,ut o hxccratera,S x«?™? hæccharta, ÓKNjJq hxc cera, ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ha;c
amphora,!» hæcpanthera, Horatiusinfecundocpiftolaçi:
Diuerfum confufa genus panthera camelo,
Siue elephas albus uulgi conuerteretora.
In es corrept3,fifint apud Græcos cômunia,uel mobilia,quxilli uocant Q hoc afit etiam ex ipfa re^ fignificatione poteft cognofei in omnibus appellatiuis, utrfi pof fint nee ne fœmininoçî quoeç efle adiediua, ucl etiam ncutroçi^) lt;^od fi fpft cxigat ft gnificatio in es definentia communia funt,ut hebes, tarn de mare quam de feemina di citur : fignificat cnim tardus,«ÿ* tarda. miles quo^ hie hæc miles, Ouidius in fedJ do Metamorpho. de Califtoncloquens :
Mileserat Phoebes,nee Mxnalon attigit ulla
Gratior hacTriuiæ,fed nulla potentiaformæ nbsp;nbsp;nbsp;Longa eft.
Similiter prxpes qui 6C quxin altum uolat,teres quoq» rotundus,8lt;l rotunda. Comes à comitando hie amp;nbsp;hxc comes, quod tarn ad mares q ad focminas ptinet. amp;nbsp;omnia fi* militer utrieg generi conuenicntia,hic amp;nbsp;hæc diues,fupcrftes,quadrupcs,inquies, fo/ fpes etiam ôd hofpes. Lucanus in quinto: Hofpes in externis audiuit curia tcdis.Fre* quentertnhæcduo in genere feeminino a terminant autores.ut Virg. in.iq. Aenci,
Bellum o' terra hofpita portas, Lucanus in. v. tunc obtulit hofpita tellus PuppibusaccelTusfaciles,legcrcrudcntes «JZfofpitaluno. Ouijn.ij.Faftoçts Principio menfis phrygiæ contermina matri
Sofpita delubris dicitur auda nouis.
Inuenif etiam antiftita pro antiftes. Cicero de Signis : Poftridie facerdotes Cercris at illius phaniantiftitæ maiores natu probatæ,ac nobiles mulieres rem ad magiftratus fuosdcferût.Ncutris quoeg coiunda hæc,id eft in es colainueniunf,ut Virgi, in.vii«
Sedhæc tcreti mos eft aptare flagello, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luuenalisin quinto;
Nee unquam depofitum tibi fofpes erit. Lucanus in quinto: return nosfuni ma fequctur,Impcriumcg comes. Salluftius in primo hiftoriaçz: Nobis primæ difien fiones uitio human! ingenq euenere, quod inquies at^ indomitfi Icmper in certaminc libertatis,aut gloriæ,aut dominationis agit. Alia uero omnia,id eft quæ nulla fignifi* catione naturale communioné habent cum fccmininis, mafeulina funt, ut gurgcs,tra mes, ftipes,limes, poplcs,fomcs,cefpcs, exceptis in ges definentibus quæ in genitiuo, e feruant.Sunt enim fœmininaduo,fegesfegetis,tcgcstegctis.û‘ uno arboris nomine quod ratione fupradida feemininum eft, abicsabietis, if compes compedis, Tcrcnti. ^béd« compedes, Aries amp;nbsp;paries mafeuHna c fcrua^ in obliquis Ç^fibus^ cs pro
-ocr page 79-LIBER Ql V I N T V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff
dudam fi fint quîntæ declinationis fœfnin/na funt, cxcipîtur unum d{cs,quod tam ma fculini quàm fœmi'nini generis in fingulari numero inuenitur,cx quo amp;nbsp;diminutio fit diecula. Terentius in Andria : Eho impudens, non fat habesq, tibi dieculam addo ? In plurali uero femper mafculinum inuenitur.non enim incertum tempus uidctur fi* gnificare, quodplerunçp in fœminino generenumcrifingularisinuenimus. Ideoau* tem diximusplerun^,quiainuenitur in ufu,amp; pro ccrto tempore fœmininum, O' incerto mafculinum,econtrario. Virgilius in fccundo Aeneidos t
Venit fumma dies,amp; ineludabile tempus,
Dardaniæ. Lucanus in vi. non ufi^ adeo permifcuit imis, Longus fumma dies,ut fi non uoce Metelli,
Seruantur leges malint à Cæfare tollû Statius in primo: Longumcj in fecula digne promeriture diem.
Ex eo quoqj compofitum femper mafculinum hic meridies.certum enim fignificattê pus diei. Terentius in Adelph. Ipfo meridie ftipulam colligendo. Alia uero in es pro dudam definenti3,quæ funt propria mafculinainueniûtur,ut Hercules, Vlyfles,Per* fes,Achilles, Verres,Chremes,Laches, excepto üno fœminino,Ceres Cereris. Appel latiua uero fi fint ad homines pertinentia,quæ apud Græcos communia funt,ucl mobi lia apud nos communia funt,ut hæres, locuples, quod amp;nbsp;neurrâ eft. Alia uero omnia fœminina funt,ut ca:dcs,ftrages,ftrues,uulpes,apcs,lues,Iabes,clades,nubcs. excipifi hicuerresappellatiuum cura porcura fignificat. In is finita nomina,fi fintadiediua, uel deriuatiua appellatiua communia funtjO* fi ad homines proprie folos ptinent non faciuntex fe neutra,ut hicamp; hæcciuis,hic O' hæchoftis, Statius in fccundo Thebaid»
Turbidus inccrtusqj oculis uigilantibus,hoftem Occupât amplexu.
Cum de uxorc Helymi Gorgæ loquitur. hic amp;nbsp;hæc famnis.ædilis, quia dignitatis eft ad uiros pertinentis mafculini generis eft. Sin tam ad homines quàm ad alias res dici poflunt,in c faciunt neutrü,ut hic et hæc fuauis amp;nbsp;hoc fuaue,hic O' hæc dulcis amp;nbsp;hoc dulce, hie amp;nbsp;hæc regalis ôC hoc regale, hie ÔC hæc amabilis amp;nbsp;hoc amabile. Alia ucro in isdefinentia n uelduas confonantesincadem fyllaba,iiel duplicem confonanté an* te is habentia,O' quæ penultimam fyllabam una ex liquid is terminant mafeulina funt, utpanis,funis,amnis, ignis,pifcis,fafcis,fuftis,poftis,uedis,axis,menfis,cnfis,anguis, unguis,collis,follis,corbis,orbis,tor quis ; cxcipitur hæc bipénis,quod idco focmininfi eft,quódquafiadiediuum eft fecuris, Uel qgt;àpcnna quod ipfumquoqucfccmininum eft componitur. Sed magisadicdiuumhoccffcoftendit Virgilius ferro bipenni,po* nensin.xi. Ferrofonataltabipenni,Fraxinus.Excipituretiam caniscommunc,quod amp;nbsp;natura lie efle oftendit. finis quoc^ amp;nbsp;clunis tam mafculini quàm focminini generis ufurpauit autoritas in una cademtj fignificationc. luuenalisin. v.
Ad terram tremulodefcendunt dune puellæ« Horat.in, i. fermonét
Quod pulchræ clunes,brcuc quod caput,ardua ceruix, in una eademep figni* ficatione* multa tarnen amp;nbsp;in hac,O‘ in aliis terminatidnibus confudifle genera inucni* untuructuftifrimi,quos non fcquimur,uthæc amnis,funis,anguis.Compofitafiuccx mafculinis,fiue ex fœmininis, fi adiediua fucrint, comunia fünf, ut hic fanguis, hic ÔC hæc exanguis,ôC hoc exangue. hic animus,hic ÔC hæc cxanimis,amp; hoc exanime. hæc cufpis,hic Si hæc tricufpis. Inuenitur tarnen hocetiam neutrô generi adiuniftum,fcd per obliquos cafus. Ouidi. in primo Metamorph, pofitoqj tricufpide tclo,Mulcct a* quas redor pelagi. Peftis etiam O' ncptis,öC ucftis,cum duas confonantes ante is habe ant fœminini funt generis: er uallis,turris, pellis, peluis, quamuis penultimæ fyllabæ liquidis terminantur, tarnen fœminina funt. Illaquocç mafeulina funt, quæcrefcunt una fyllaba in genitiuo,ut lapis lapidis, puluis pulueris, fangüis fanguinis, uomis uo* meris,cinis cineris. excipiuntur hæc cufpis cufpidis,caffis caflïdis, quoçi extremæ fyl* labæ amborum ab s cœperunt, quod in eiufdem formæ mafeulinis non inuenies, lilt; quolt;5 litis. Alia ucro omnia in it definentia fœminina funt,ut auis,claflïs,puppis,cU c iq
-ocr page 80-I
PRISeiANI
tis,fecuris,meflïs, bill’s Urigilis, uis. Graca ucro eandem habcntia ferfliinan'oncm,ge* nera quotç qux apud Græcos habcnt, feruant etiam apud Latinos, ficut amp;nbsp;alia pene omnia,quodiam fuperius diximus,ut Paris,Tibris,«gris,Thetis.Molaris à mola deri uatum poteft efle commune cum adiediuum eft : fed quia plerunç ad lapidem uel de tem refertur,ufus frequens mafculinum hoe profert. Statius in. v. Thcba, uaftærp fudesfradiq; molares. Inos terminantiatriafeemininainueniuntur,dosdotis, glos glotis,cos cotis,communia quingi,cuftos,facerdos,bos,compos,impos,neutra duo,os orisjosoffis. Alia ucroomnia mafculinafunt,utros,mos,flos,nepos,lepos. In us cor repta,fecunda: uel quarr« declinationis, li fint arborum nomina fceminina funt. Progt; pria quoep uel appellatiua græca os in us conuertentia,qu« apud Græcos fœminini funt generis,fie apud nos,ut hæc cupreflus,myrtus,laurus, cornus, quærcus,fagus,pi^ rus,platanus,fcyrus,bcritus,pilus,ilus. Appellatiua uero,ut cryftallus,coftus,falelus, ardus.Nam duæ ardi funt. Alia græca communia funt, lt;^7^oa’olt;pi^,hic amp;nbsp;hæcphilo fophus, «giAoK.aA©-' hic Si. hæc philocalus. Alia ucro omnia eiufdem terminationis fit pradidarumdeclinationum mafculina funt:ut hicclarus,magnus,animus,uentus,lbilt; mnus,laccrtus,curfus,metus,fexus.quamuis Plautushocfexus,huiusfexi, neutroge* nereptulitin R.udétc: Virile fcxusnunq ullô habui. fludus,arcus, portus,acus,un* de acule^ diminutiuu telle Probo,fed in ufu frequéter inuenimushæcacus.Luca.in.x
Quod Nilotis acus compreflum pedine ferum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luucna.in.q.
Il le fupcrcilium madida fuligine tindum
Obliqua producitacu Idemineodem: emerita quæceflatacu.
Inuenitur ctiam hoc acus huius 3ceris,quod Græci o-n/^aAoi) uocant,id eft purgamé^ turn frumenti. Varro reç^rufticaçi.iii. Acusfubfterncndum gallinisparturientibus, acusin areaexcutitur. Ideminprimoî Argillam mixtamacere. cxcipiuncurfecûda; declinationis hæc,humus,aluus. Virgilius in fecundo Acneidosî
In latus inqj feri curuam compagibus aluum,
Adius tarnen mafculinum hoeprotulit Annalium primo: Maia nemusretinens grauidoconcepitin aluo.
ÔC domus,colus,quætam fecundæ quam quartædeclinationis inueniuntur. Quarta: uero,3nus,nurus,focrus,quæ ipfa natura fceminina efte oftendit. Et prætcrea manus, tribus, porticus. amp;nbsp;neutra pciagus, quia cr apud Græcos eiufdem eft generis neutri. Si uulgus, quod tam mafculini quàm ncutri generisinuenitur. uirus quoqp ncutrieft generisficut pus,quodeft indeclinabile. Penusinuenitur us mafculinum ey fœmi ninum Si neutrum , Virgilius in primo Aeneidos : Cura penum ftrucre. Terentius in Eunucho : Cum in ccllulam ad te patris penum omnem congerebam clanculum. Horatiusin primo cpiftolarum: Annonæ profit porter frumétapenusqj. In us cor reptam tertiæ declinationis nomina neutra funt, ut munus, opus.excipitur hic lepus, hæc Venus,hic «îZ hæclygus,hic û* hæc Si hoc uetus. Et pccus, quod fœmininfî hæc pccuspccudis dcclinatur,telleGapro,amp; neutrum hoc pecuspccoris. In us produda lt;i fintmonofyllaba neutra funt, utrus,crus,ius, plus,thus. excipiûtur hic mus,hic5C hæc fus,hæc grus. Supra fyllabam auté fceminina funt,ut feruitus iuuentus, fenedus, uirtus,incus,falus,palus,tellus. In ax definentia,fi fint adiediua,communiafunttrt* um generum,ut hic û* hæc Si hoc capax,audax,côtumax,peruicax,rapax,fallax. Alia uero omnia etiâ fi interpofita fit alia côfonans fceminina funt,ut fornax, p3x,fax,Ianx, arx,calx,falx. propri3 uero græca,amp; barbara mafculina funt,ut Aiax, Pharnax,Atax. ïn ex monolyllaba mafculina duo inueniuntur,grcx,rex. Alia uero omnia monofylla bain x quacunqjuocalifiueconfonanteantecedentefcemininafunt,utlex, fæx,nix, pix,nox,crux,lux,calx,merx.Excipitur unum commune hic Si hæc dux. In exfupra fyllabam i antécédente,in penultima fyllaba,fœmininafunt,uthæcuibex,ilex,filcx» Autores tarnen amp;nbsp;hic filex inueniuntur proferentes.Iuucnalis in fecundo:
Ncc mclior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pe^bus quæ comcric auum* nbsp;nbsp;nbsp;Quid4ngt;vii»Mctam»
-ocr page 81-L I Ê B U Q_ V I N T V S
Aut ubi tcrrcna filices fornace foluti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V irgilius în odauoî
Stabat acuta filcx præcifîs undiqj faxi's,
pellcx quoque ad mulieres pcrnnens fœmininum eft. Necnon eti'am carcx,fupelfex.' Vi'rgiliusin.iq. Georg. amp;cariccpaftusacuta. Alianififintadicâiuamafculinafunt, hic ucrtcxjculcxjpollcx,codex, murex, cortex, hoc tarnen etiam fœminini inuenitur^ Virgiliusinfeptimo; raptus de fubere cortex. IdeminBucoIicoî
Turn Phaëtontiadas mufeo circundat amaræ
Corncis,atç Iblo proceras erigit ainos,
Vcrucx etiam cuius finalis fyllaba naturaliter producic mafculinum eft. luuenalis in primo: çirelixiueruecislabracomedit. Adiediua uero omnia in x definentia,fiue! e, fiuc quacunlt;p uocali alia antecedente communia funt trium generum,hic ôi hxc hoc fîmplex,artifex. In ix, fi penultima breuis eft mafculina funt, ut hic calix, hic ua«« rix, excipitur hæc falix amp;nbsp;hxc filix,ut Virgilius in fecundo Georgi.
Et filicem curuis inuifam pafeit aratris.
Similiter radix,cl3xendix,quod fignificatconcham qua fignum tegif. Plautus in Vi dularia: Appofita eft claxédix? At ego figni dicam quid fit. Alia uero fœminina funt, ut hæc matrix,cornix,lodix.Et omnia uerbalia,ut nutrix,uidrix,merctrix,natrix: qd tarnen cum fpeciéanguisfignificat mafeuliniquoqj inuenif.Lucanus in nono: Etna trix uiolator aquæ. Poteft tamé hoc figurate ad ferpentem uideri rcddituni,quod etiâ fœminino generc profertur,ut idem: Hinc maxima ferpens python, ficut Prænefte fub ipfa. Obftetrix quoç pro obftitrix. Excipif hic fornix, quod quamuis penultimâ pofîtione longam habeat,tarnen mafeulinû eft. Adiedtiua fupradiÂam feruant geneçi regulam,hic hæc amp;nbsp;hoc pernix,felix. Sciédum tamé q» in uerbalibus in trix termi* nantibusinuenimusobliquoscafusconiungifolere ctiâ ncutris,utuidrici figno. Vn de uidricia tollite figna.Quamuis hoc uidrix,non memini me legiffe,©' fi analogia declinationis exigat. In ox omnia adiediua funt, pernox, ferox, uclox. exceptouno coelox,quod fpecies eft nauis;amp; monofyllabis,de quibus fupradidü eft.hæc uox,nox. ïn ux fuprafyllabam mafculinafuntpropria, Pollux,Volux,unumcômunequod n habet interpofitam in nominatiuo,6C earn in obliquis cafibus amittit, hic ôC hæc con^* iunx coniugis. Sunt tn quinominatiuum quoqj putant fine n feribendû. In yx græ ca funt,CT- feruant cadem apud nos genera,phryx,cryx,ftyx,fandyx. Breuiter quoque de gencribusin x terminantiu fie poffiimus dicerc, q? in x definétia adiediua cornu nia funt trium geneçi,ut hic tir hæc amp;nbsp;hoc audax,artifex,fclix,uelox. Appellatiua ue* roadutrunq, fexum hoim pertinentia communia utriufq^,ut hic amp;nbsp;hæccôiunx,dux.' Quæ aût ad folos marcs pertinct mafculina, quæ ad foeminas fœminina,ut hic rex, hæc pellex.Græca uero,fiue notha,eadé feruant,8C apud nos genera, quomodo amp;nbsp;bar bara,uthicPhæax,Aiax,calix, tot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pollux, Atax,uolux,hæc fphinx,nox.Rclî
qua fuprafyllabâ nifi fint fœtus terræ e ante x habentia mafculina funt,ut hic cimex, uertex,apex,exlex,ueruex.excipitur fupellcx.Alia uero omnia in x definétia fœmint nafunt,uthæcpax,nuxcrux,ilex,falix,carex,filix , fornax,uibex lt;ucüâw4., coe iox.Excipiunf,hicgrex,uarix,fornix,hic amp;nbsp;hæc cortex, filex. In t neutra funt,ut ca* put,finciput,occiput,git o:v3^fop,Ncpetoppidi nomen. In duas definentia confonan^ tes fi fint adiediua coinunia funt triû generum,ut hic ÇiT hæc ÔC hoc expers, prudens, ïnops,infoQs.In his funt ponend3,ÔC ilia omnia quæ apud Græcos,uel communia funt ucl faciunt ex fe fœminina,princeps nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virg,in, x,
Tu mihi nunc pugnæ princeps,tu rite propinques, Augurium Phrygibusqp adfis pedediua fecundo.
Municeps o cfuvnMsi/ç, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,ô ttoA/th? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luuenalisin quartos
tnuniceps louis aduexiiTclagcnas. Parens o Towi/ç gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« 7ovtuç: quæ quamuis pol*
fint figurate neutris quoej adiungi,in plurali tarnen numero deficit eorum fecundum neutra terminatio * amp;nbsp;fortaffîs quia aliud fignificant,principia, municipia, parentia^ ---------------- quot;nbsp;Ç
-ocr page 82-fS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANI
nccapud Græcostarnenhabentneutra, 7onuQ,nec «toAitjiç, quxnon funtadiediua« Alia uero fi fint monofyllaba fœminina funt, ars, fors, gens, mors, lens, frons, mens, pars,fors,fcrobs. Ouid. in. vq ♦ Metamorph. Hand procul egefta fer obi bu s tellure duabus. CZ mafeulino tarnen genere inuenitur, Plautus in Amphitruone, I bi fero* bcseffoditoduplos fexagenos in dies « xgó') çtou, ops,ftips,trabs,ftirps, quod etiam mafculinum inuenitur,amp; maximein arboribus. urbs,puls.exceptis mons,fons, pons,dens,Mars. Quæ uero fupra fyllabam funt,fi fint propria, uel appellatiuain ps definentia mafeulina funt,Aruns,Vfens, Cynips, Manors,manceps.adeps, forceps,auceps.quæ tarnen ueteres etiam fœminino genere protulerunt. Varro in fc cundorerum rufticarum; adipes ilia pro adeps, Marfus ; adipis pondo. xx. uetudæ. Neuiusin Lignaria; Signare oportet frontem calida forcipe. Cætera uero fœminina funt,hyems,cohors. In aus fœminina funt,fraus,laus. In æsdiphthongû unumma* fculinum,præsprædis,«y unum ncutium,æs æris.Sciendum tarnen qgt; uetuftilfimiin inultis,utdiximusfupradidarumterminationuminuerjiun£confudiiregenera, nulla fignificationis differentia coaä:i,fed fola autoritäre, ut hic amp;nbsp;hæc afpergo
Aluus, arcus, adeps uel adipes, charta,cardo, cinis ucl einer, ceruix,collis,crux,calx, cuprcflus,platanus,populus,laurus,aquila,crinis,carbafus,colus,hic fiC hæc caffïSjClu^ niSjhicôC hacc concha,callis,fornax,frutcx, grex,frons frontis, hic amp;hæchumus,im* brex,limus, latex, Adius : non callida latice lautus.lembus, linter,Iepus,agnus,leo, pampinus,pcrdix,huncamp; hanc palumbé,hic ô(. hatc fæx.rudens ttjow©-quot;, focrus,fup parus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;hocfupparum,fcnex,ftirps,torris ôlt;/'aXoç,tiaras,Tibris,amnis,tor
quis.trames,uefper,hi ôC hæ uepres. In multis alrjs etiam confudiffe genera uetuffifii mi inueniuntur.fîueineifdem terminationibus.feu mutantes eas termination es. Neu tra quoeç quædam folebant etiam mafeulino genere profcrrc,uel ccontrario,ut hic et hoc guttur, murmur, hic amp;nbsp;hoc globus, quod etiä hoc glomus huius glomcris dicif. hie fretus etiam ct dorfus, huius fretus dorfus p fret urn freti, amp;nbsp;dorfum dorfi dicebat. hie gelus ucl gelum pro hoc gelu,Hiftrum pro Hifter,amp; Rhenö,Tanagrum, Metau* rum,Ibcruni,Vulturnum,Occanum,Hoc tarnen quoticsflumcnfcquebaturfoicbant faccre. lubarquoc^ tam mafculinum q neutrum proferebant. Ennius in Annalibust
Interea fugit albus iubar Hypcrionis curfum.
Caluus in Epithalamioj Hefperium ante iubar quatiens,hoc iubar dixit. Si cnim cP fet mafculinum uel fœmininum iubarédixiflet quatiens. hic amp;nbsp;hoc liquor, hie CZ hoc papauer,hic5f hæc ezhoc pcnus,amp;hocpenum. Plautus in Pfeudulo t
Nifi mihi annuus pcnushic abamatoribus cógeratur,
Cras populo proftituam uos o puellæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L ucilius:
Magna penus paruo fpatio confumpta peribk,
Plautus in Captiuis: Dicam feni curetfibi aliud penus. Cæfar Strabo in oratioc qua Sulpitio refpodit : Deinde propinquos noftros Meflalas domo deflagrata pcnorc uo lebamuspriuare. Afranius in Talione: Vos quibus cordi eft intra tunicam manusle ua,dextrainpcnumhcriIc.hicôC hæcamp;hocpecus. Ennius in Ncmea; pecudidarc uiua una marito. Poteft tame hoc figurate efte prolatum,ut fi dicam : Aquila maritus ucl rex auium. hie hæc rctis amp;nbsp;hoc rcte. hie amp;nbsp;hoefexus. hie amp;nbsp;hæc hoc fpccus. hie amp;nbsp;hoc fal. Cato in fecundo: Ex fale qui apud Carthaginienfes fit. Afranius in co pitalibus: ut quicquid loquitur fal merum eft, Etiam hoc falc Ennius protulit in.xiiij. Annalium: Cœrulcum fpumat falc conferta rate pulfum,pro mare. Supradidorum tarnen nominum ufus,amp;apudCaprum, tr apud Probum dedubijs generibus inuc* nies. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De Numero.
NVmcrus eft didiois forma,quædifcretioné quâtitatis facerc poteft. Eft afituel fingularis ucl pluralis. Na dualis apud Latinos no inucnif.Singularis eft, ut ho mo.pluralis ut holes.Et fciédiî q, in uno pprie numcr’ no dici€,fedabufiue, quo ntfts ufus no eft/cd abufiue cafus dicif,co q» facit alios cafus : quâuû multi de hoc dicat,
-ocr page 83-L 1 B B K Q. V I N T V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n
idco cafus fit dicendus, quod à generali nomine cadant omnium fpccialium nominati ui. Sed fi ob hoc cafus eft dicendus, ocs partes orationis pofliint uideri cafum habere. Et uerbum cnim,(ir aduerbium,ç2r coniundio,à generali ucrbo,cr aduerbio, amp;nbsp;côiun ôionc cadunt in fpeciales pofitiones fingulaç^, Alq autem dicût,(}? ipfa terminatio no minatiui cadens in alias diuerfas tcrminationes,non incongrue cafus nominatur,cum naturam habcat,utcaderepoirit,amp; cadendofaciatomnes cafus. Quippe fi cafus dici* tur,non folumillud in quod cadataliquid, fed etiam ipfa res quæ cadit. Vndeaptota dicunt ilia nomina dodiflïmi artium fcriptores,quæ nominatiuum tantum habent ca fum : inquorefutatureorum ratio,quiideoputant eum cafum nominatum.qjà genc ralinominecadat.Poffumusetiamà maiore,amp;à frequentioreparte cafuûquifuntob liquijhunc quoeg accipere nominatum,quomodo amp;nbsp;fyllabas ex fingulis uocalibus di* cimus.Ergo fingularis quo^ numerus bene dicitur, qj ipfe geminatus lt;13' mulriplica* tus facit omnes numéros; amp;nbsp;quod omnes numeri ex ipfo componun6,amp;f in ipfum rc* foluunf.Et fingularis quidé numerus finitus eft. pluralis uero infinitus. Cum cm dico homo,certû eft de uno dicere : eu uero hoîes,incertû eft de quot, Nam,à duobus ufe^ ad innumerabiles extendif fignificatio. Itaqj natura numeroru quoq; ccrtoçz inuenic nomina, quibus adiundis nihil ultra citraq; intelligere Iiccat,ut hoîes duo,cétum uel mille;crgo dubitationem pluralium difeutit adiundio corum nominum.quæ in fingu lisnumerisfunt propria, fuæ cuiufdam pofîtionis; Quippe cum fint pluralia non à fin gularibus nata;omnia enim à fe nafcuntur;nam duo nô eft ab uno dcriuatum.nec tres ä duobus, necquatuor à tribus. Numerosautem hxhabentdidiones, qux perfonas quoeç habent,uel finiras uel infinitas, id eft nomina , uerba, participia, pronomina. Vndcfideficiatperfonisuerbum,deficit etiam numero, qualia funtinfinita, imperfo nalia,gerundia uel fupina. Aduerbium uero quamuis fæpe demonftrct numeruin ad fignificationem nominum numeralium.non tarnen quafi accidentem hune habet. Ac cidétia enim generalia fere funt adomnes fpccies partium perfedarUm. Quod enim dicas fingularis numeri aduerbium, uel quod pluralis,cum fimiliter omne aduerbium tam fingularibus quâm pluralibus uerbis adiungatur, etiam numérale,quemeunque numerumfignificat, utfingillatim circuneo, ûquot; fingillatim circuimus. Pluraliter lo* quor,ÔC pluraliter loquimur,Cepiirime dico,amp; fæpiffime dicimus. quod in nulla par te alia numerum poflïdente poteft contingcrc, ni fi figurate, ut cum fint numeri, fin* gularis plurali adiungantur : uel cum fint pluralis fingulari, Prætcrea nomen lt;13 pro nomen, uerbum, c participium dcclinantur in numéros. Aduerbium autem quic quid fignificet, ÔC quemeunque numerum, indeclinabile manet. Hoc tarnen inter* eft inter numerorum nomina, quæ funt indcclinabilia,ÔC inter aduerbia, quod ca liccc tam fingularibus adiungerc, ut prædixi, quàm pluralibus, ut millies dixi, amp;nbsp;millies di ximus. Ilia uero non nifi pluralibus, ut mille homines, diximus. Nec præpofitio igi tur, nec coniundio, nec interiedio, numerum habent ; quippe nec perfonas fignifi* cant. Inucniunturquædam nomina, quæ utrunque numerum eadcmuocedemon* ftrant. ut in prima declinatione fingularis gcnitiuus, amp;nbsp;datiuus, pluralis nominati uus, uocatiuus, huius(ir huic poetæ, hi amp;nbsp;ô poctæ. Et in mobilibus trium gene* rum omnibus, fingularia fœminina, lt;13 pluralia neutra candem uocem habent, hæc prima, « •îB-jaÎT», rà •ayjwTcc,. facra, «Uçà, rà Jija. maxima, S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t«
In fecunda quoque declinatione gcnitiuus fingularis, lt;(3 nominatluus,cy uocati* uus pluralis idé eft, huius dodi hi dodi amp;nbsp;ododi. In tertia omnia in cr produdam terminantia, cum parcs habcat nominatiuo fyllabas gcnitiuus, nominatiuus quoque pluralis, accufatiuus, amp;nbsp;uocatiuus idem eft, ut hic Verres, hi amp;nbsp;hos lt;(3 ó Verres, hæc cædcs, hæ amp;nbsp;has O' o cædes. In quartactiâ gcnitiuus fingularis,ÔC ntus,amp; accu fatiuuSjO* uocatiuus pluralis idé eft.Quippe in omibus his cafibus producif us,huius fludus,hi ÔC hos ó fludus. In quinta quo^ declinatione omnis ntûs amp;nbsp;uocatiuus fingulis nÿs CZ accufatiuus, ÔÇutus pluralis, idem eft,ut hæc or es,fpes,faciès,'
-ocr page 84-r» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISGI.ANI
hæ 6c has o res,fpcs,facies, Necfolum in nominibus, fed etiam ia pronotninibas iti uenies quxdam communia utriuf^ numcn\utin his quæ genitiuum uel datiuum fin gularcm in i t€rmindc,ó( fimiliter nominariuu pluralem,ut mc/,tui,fui,uofiii,ucfiri, ini,ifii,ipfi,ci.Quiquoq? tam figulariseft ntiis, quam pluralis. In participns quoquc mobilibus idem fit quod in nominibus. Nam in uerbis nulla uox eadé apud Latinos fingularis eff óC pluralis,quia id apud Græcos interdu inuenif,ut HÄdap iyw, 'itcf vol- Sunt quædam nomina Temper fingularia,uel natura,uel ufu : Natura,ut propria, quæ naturaliterindiuiduafunt.Iupiter, Venus,Ceres, Achilles, Hedor, Sol, Luna, I ta lia,Sicilia, Cilicia : Vfu,quæ fingulariter proferri tradidit ufus, utfanguis,puluis. In his tarnen ipfis eft qn euentus uel partitio regionum uel diucrfæ opiniones, uel autori tas uetcçi cogit, uel quandoproappellatiuisquotp proferuntur, ut ctiam pluralinult;lt; mero proferantur. Euentus, quod euenit fæpe eodé proprio nomine duos uel plures nucupari: ut Aeneas Anchifæ filius,{y Siluius Aeneas. Pyrrhus filius Achillis,6C Pyr thus rex Epirotaçi. Aiax Telamonius,ôC Aiax Oilei filius, Hæcenim no naturaliter communia funt,quippe nullam qualitaté communcm fignificant, fed cafu diuerfis co - tigere perfonis, Noncmideoeodem nomine nuncupatifunt, quia qualitaté fimilem habeant,id eft,q? duo albi elTent uel duo nigri uel duo formofi. Idem facit partitio re* gionum,ut Gallia citerior,cz Gallia ulterionDiuerfæ opiniôes qgt; quidam multos So les,Sc multasLunas eiïe putsaerût.Terra quocÿ,uircas,pietas,iuRi[ia,probit3s,8C ûmi Iia,quando deasfignificantpropria funt:qn uero partcs,uel inhominibusfitasres,ap pellatiua funt. Ita^ fi fint propria, nd habent pluralem numerfi ; fin appellatiua,ha* bent. Autoritas,ut mena,frumenta, ordca, farra, plurali numeroprotulit Virgilius, cum in ufu frequétiore fingularis numcri fint.ficut alia quocp plurima,ut fanguis,put uis,pax,quætam fingulariter,q pluralitcr prolata idem poffuntfignificare.fcd plurali ter nó utimur eis,quia autoritas deficit, cui fi collibuiiret,quomodo dicimus cruores, dicere fanguincs,uclquomodocincrcs,fic pulueres,nihilimpedirct. Sciendum tame quod metalloçî uel feminum,ucl humidoç^ ad menfuram ucl ad penfum pertinentiû, plerac^ femper fîngularia inucniutur,ut aurum,argétum,æs,plumbum, fiannum,ui4 trum,orichalcum,eledrum,triticum,eruum,05uja.faba,lcns,pifa,conchis,acctû,liqua incn,lac,mulfum,oleum. Adeoautem hæcufusnô régula prohibct,etiam pluralia ha bere,qgt; quidam propria confifi autoritäre plurali quoc5,utdidu eft,hæc protulerenu^ mcro,ut ordea,fruract3,fabæ,uina,mella. Similiter funt quædam femper pluralia,uel natura,uel ufu : natura,ut gemini,proprium in figno cælefti, ü* pifees: ufu,ut manes, arma,mœnia,FIoralia,Saturnalia,nûdinæ,kalcndæ,nonæ,idus,compit31ia,Neptuna lia, SC omnia pene feftoçi dieçt nomina. Sunt quædam fingularia uoce, intellcdu plu^ ralia,quæ ctiam comprehcnfiuadicunf,ideft Tn^iÂHTrf/nà, ut populus.exercitus,legio* Alia contràintelledu fingularia, uoccpluralia,ut Athenæ,Thebæ,Myccnæ,Mænala, Gargara, Tartara, Dindyma, Badra. Inueniuntur tarnen ctiam in his, quædam fin gulariter prolata, idem fignificantia, Virgilius in quinto:
Argolico'ue mari deprenfus SC urbe Mycena, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Statius in odauo Thebai,
Viuefuperftcsait,diræ^ad mœnia Thebes Solus abi.
Mænalusquolt;ÿdicif,6CTartarus,6cGargarus. Virgiliusin Bucolicis:
Mænalus argutumcjp nemus,pinosqj loquentes
Semper habet. Ideminfexto: tumtartarusipfe
, Bis patet in præceps tantum tenditqj fub umbras*
Defiguris.
Figura quoqj didionis in quantitate comprehendif : uel cnim fimplex elf, ut ma^ gnus: uel compofita, ut magnanimus: ucl decompofita,quam Græci ^atnvhnii üocant,id eft à compofitis deriuata.ut magnanimitas, quæ rationabilitcr feparatim ac ceptaefi figura à Græcis.Ncq? cm fimplex potcrit effe, quæ à compofita deriuatur di Äonc^neqf compofita: quoniam quod fuumcftcompofitoje, non habet,id eft, utpc£
-ocr page 85-.V. nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ•
iè fpfa « diucrfis cofnponatur didionibus feparati'm intelligcndis,fub uno àccentu, 8^ unam rem fuppofitam,id cft fignifïcanda accipiatjit iufiurandum, refpublica, Vna enim cft res fuppofita,duæ uero uoces diuerfe, fub uno accenru prolatæ, quas in«s iienies icparanscompofitu,etiamfi fit à corrupn's compofirû, uteftparn'cida. boc cn;iTi ipfiimper fè compoftnLÎ,quærentesex quibus didîionibus eft,inucnimusdiuîfiôcftKfta, cas per fe l'nfelligcndas, Dicimus enim a parente,6C à uerbo cædo:quæ utraqp per fe intc gra ftint,amp; intelleiftum habentplenu;quodin decompofiris fieri nonpôt.Si enim dico ïnagnanimitas,compolîtu eft a magno ÔCanimitate,nihil dico.animitas enim perfe no diciÈ,necefleeftergo dicere q» magnanimus quidem compofitu cft à magno 8C animo, quæ funtintelligenda per le. A magnanimo aiîc deriuatum cft magnanimitas:quamui3 mueniunt multa dubia utru dccompofita fint an côpofita,ut impieras,infdicitas,imper fedio:qua: fi ab impio ôC infelice amp;nbsp;imperfedo dicamus deriuata,decôpofita funt. Cû aût in duo lèparatim intelligcnda poflunt diuidi,uidenf efle compofita, quomodo etia psrcicipia quæ à compofitis uerbis deriuanf ,ut pcrficicns,ncgligcns,circüdans,antcue'« niens. Sunttn quædam,quo9.’. fimplicia in ufu frequenti non funt,ut defenlbr, rcplco, côpleo,fuppleo,deleo,releo,defendo,offendo,relpicio,alpicio,fufpicio,dclpicio. qgt;auc rônabiliter fimplicia quolt;p hoçi poflunt dici,oftendunt nomina ex cis nata. Plenus qua fi à pleo uerbo.Icnî,quad à leo uerbo amp;nbsp;Icor. Ipedo ctiam uerbiî quafi à Ipieio uerbo na turn eft frequenratiuiî.Componunf aût nomina modis quatuor,cx duobus inrcgris,ut refpublica,iufiurandum.Exduobus eorruptisjltbcneuolus-pinnirapus.Ex integro ÔC corrnpro,ut inimicus,extorris,Ex corrupto infcgro,ut cffcrus,impius. E t Iciendtî tp omnes partes ofonis habentcôpofita abftp interieâ:ione,Slt; plerilq; participrjs. Intcrie«» âioncs enim Icmp fimplices funt,participia ucro ucl fimplicia funt uel decôpofita plesâ runlt;p,id cft à compofitis uerbis deriuata funt. Per le enim raro componit participium* nam fi quis dicatà faciès, participium compofitu fieri cfticiens, fciat hoc minime pofte fieri,nifiipfiusuerbum compofirufuerir,utefficio,atq! ex hoc uerbo nalci participium cfficicns.Quæ enim participia per lecôponunf plcraq; amittentia uim participq tranP eunt in nomina,ut potens impotcns,dodus indodus. Idcô autc diximus plcraqq q» ilia participia uidenf elfe ex fimplicibus luis compofita,quæ non uerboçi fui tpis, lcd parti cipioBi fimplicium régula fcruant.ut contigi contadus,à fimplici tadus:cocgi coadus, àfi3npliciadus:contulicollatus,.àfimplicilatu3. Nomina uero côponunf uèlcum alqs nomlt;nibus,utomniparcns,paterfamili3s:uel cum uerbis,ut armiger,lucifcr;ucl cû pat ticiprjs,utfenatufdecretum,plcbifcitû:uclcumpnommibus,urhmôi,illiufmodi:uel ab aduerbqs,utfatisfadio,bcneficus,maleficus,caufidicus:ucl cumprarpofitioibus, ut im«^ prudens,perfidus;uel cum coniundionibns,uterq?,quifq;,nequis,fiquis. quæ compofix^ taefleoftendunf à fœmininis in a definentibus,ut fiqua,nequa,quomodo aliqua.Nam nifi eflent compofita feeminina in æ diphthongum fcciirent,fiquæ,ncquæ,uti quis fcc»« mininum facit quæ.Etcomponunf uel à duabus didionibus, utfeptetrio, lêmiuîr: uel a tribus,ut imperterritus,inexpugnabilis,inextricabilis;uel amplioribus, utcuiulcunqî modi:quæ tn Iblent etiam à compofitis fccundam compofitionem accipere. Primo an compofitu cft pcrterritus,expugnabilis,cxtricabilis,filt; poft imperterritus, inexpugna=* bilis,inextricabilis.fimiliter imperfedus, ineludabilis, ôC fimilia. Eftergo illud quoqp attcndendum,qgt; lèparata compofita non Iblu in fimplice.s rclbluunf didiôes, lcd etiam in ante compofitas,ficut funt ca quæ à tribus uel amplioribus componuntur. Ipfa tame quolt;5p ante compofita,necefléeft in duas intelligibiles didiones refolui. Componûtur tn quædam etiam ex deeompofitis,ut potens,à uerbo potes, qd* eft compofitum à potis cs.cx hoc componit impotens,omnipotens,ignipotens,uiripotcns,ex fimplici amp;nbsp;decôlt;* pofito. Et Iciédum eft,q, fi duo fint nominatiui,ex utraqp parte declinaf compofitu, uc refpublica reipublicæ,iufiurandu iurifiurandi,qd'Græci nunqfaciuntin côpofitis. Di«« cunt cm oportere cpmpaginé qua cohærét in côpofitione didiones,immobilé manere», ^oc igif non feruantes Latinqdiuerfoç^ gdé utimur dcclinatiÔe,açcctu tn compofitoçt» -
-ocr page 86-c» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prisciani
In omni cnim cafu fub uno accentu ca profercnres compofita cfle oftcndimus, SC poflii mus di'cere per fingulos cafus ca componi: quod dicentes non ui'dcmur contra fupradi^ ólam Græcorum de compagine rationem facerc. Ncc mirum per fingulos cafus apud nos nomina componi,cuni apud illos quoq; ctiam uerba quædam inueniunf ,quæ p di* ucrfii tempora componunt, ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;avoiytvaxfua, iviylvaufKOfi. Nam fi a
prælènti naTaT^saifJoj dicamus nafei nariy^atpop, incipit labefadari compago compofi tionis,quod reculât ratio. Vnum apud Latinosinuenit nomen,quod quamuis exduob. nominatiuis fit compofitum,non tn ex utraq; parte déclinât,id eft alteruter alterutrius. quod tn ipfum non abfqj ratione declinatur. Nam cum duæ pugnant contra le regulæ, ut unam Icruetneceflârio perdidit alteram. Omnia enim nomina uel pronomina,quæ gtmin ius terminant,debenthunc habere commune trium generum, unus unius,una unius,unum unius. Iblus folius,lbla lblius,lblum Iblius. ilie illius,illa illius, illud illius. Cum igif feemininum ÔC neutrum fupradidi nominis excorrupto amp;nbsp;integro fint com pofita,hi3tus caula ÔC euphoniæ altcrutra pro altera utra,amp; alterutrum pro alteçz utru, neceffarioextrinlecus habucrunt declinationem, id eft alterutrius. Vnde Cicero Marcello,q? fi in alterutro peccandum fit, malim timidus, quam parum prudens uide* ri. Iraq? mafeulinum quoq? eo^ eft declinationem lecutum, propter rationem fupradi* dam in ius terminarttis gcnitiui,qui communis trium uuItclTc generum. Neclblum tn in dcclinationibus nominum hoc contingit.led ctiam in accentibus, ut uter^ utra^ utrun^jplcrul^ picraç pleruntp.Foemininum cm quamuis pcnultima breuis fit,acceii turn tn in ca habuit acutum ficut mafeulinum ÔC neurrum.Quæ enim nifi Icparata lie,fi Græcos lequimur,coniundio enclitica non debetclfemifi illud dicamus, qgt; nbsp;nbsp;qn cum
integris componif didionibus,quamuis fignificationem fuam amittat, id eft coniundi onis,tarnen cnclitici uim leruat,ut pleraqi,ubiq?, utra^, exceptis differentia: caula, iç,utiqp.In his enim non Iblum côiundio,lcd ctiam præpofita ci aduerbia uim propria: fignificationisconuertuntcompofitajuetuftiflimi tarnen ÔC altera utra,amp; aItcç^ utrum, SCalterius utrius foicbant proferre,amp; plcrus plera plcrum,abfq; additione qp. Cicero in Protagora:Quæ igit poteft clTe indignitas uoluntatis ad moleftiam, nifi in magnitu dine,autin longitudine alteriusutrius pofitafCato de ambitu;Sed funtpartim qui dua rum rerum alterius utrius caufa magiftratum petunt.Idcm in primo originum: AgröE qucmVolfci habueruntcampeftris plerus Aboriginum fuit.Pacuuius in DuloreftezPa ter Acharos in Capharcislâxis pJeros perdidit. Idem in Teucro: Periere Danai, plera pars pclfundaM eft. Afelius in.itj.hiftoriaçz aduerbialitcr fine q? extulit,ut fieri Iblet plc rum,ut in uidoria mitior,manfuetiorqp fiat.crgo nihil aliud eft in his nominibus q5,ni fi fyllabica epedafis,quomodo ce in quibufdam pronominibus 8Caduerbr)s,uthilce, holce,illicce.Nam amp;nbsp;plerus plera plcrum,amp; plerulq? amp;nbsp;pleraq? pleruq? idem figni* ficant.Vter uero amp;nbsp;uterq* diuerlhs habent fignificationcs. Vtcrenim tró-n^af diuidu* am uim habet, uterep tKœ-npoç collediuam, ubi tt» omvi ubiq? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In his ergo
fimilibus, qj, fi coniundioncm accipiamus compofita funt: fin fyllabam deriuatiua. Si militer undi^,deniq?,itaqp. Qua: uero ex utroqp cafu obliquo funt compofita nomina, manent indeclinabilia,uthuiufmodi,illiufmodi,iftiulmodi,eiulmodi,cuiufmodi. Sira ex nto 8C obliquo,uel obliquo amp;nbsp;nto, ntus tantum declinatur, utpræfedulurbis, fena* tufconfuItum.E t inuenimus per omnes fere cafus compofita,ut iurifperitus, legillator, prajfedufurbis 6C præfedufurbi, tribunulplcbis 8C tribnnufplcbi. Agricola agrum co* lens:coelicola,ideftcoelum colens:made,id eft magis aude (^antiqui tarnen of madu» dicebant^:menccps,mentecaptus.Etfingularia cum pluralibus componutur,utorbifl terrx ôC orbis terrarum, paterfamilias ôf paterfamiliaç:, armipotens amp;nbsp;armorum po* tens,magifter militum,a lecretis, à calculis, à refponfis,ab adis. PolTunt tn hæc eadem eriâlèparataeflc.fi diuerlbsaccentus his dederis,uel interponas coniundiones, utresep publica,populuscp R.omanus,tribunus^ plebis.Siquis ad imitation«m vt/q Græci en* chtkeprola^^ quidam putant,ut nunquis^nequtSroftendunf tarnen ca fee dubio conal
-ocr page 87-L I B B R VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;et
polira tam afocminmo fingulari quàm neutro plurali m a definétibus.Collipofitio cm non cnclifis corrumpcre didiones (bletrdicimus enim fiqua,nequa,ut aliqua.
De cafu.
CAfus cft dech'natio nominis, uel aliarum cafualium didîcnum,quæfit maxime in fine.Nominatiuus tii fine redus,uel utquibuldam placet,quod à generali nomine in Ipecialia cadac,cafus appellat,ut ftylum quoq? manu cadenrem,redum cecidifle poC^ lumusdicere,Vel abufiucdicitur cafiis,q) ex ipib nalcunfomncsalrjzucl cadens à fua terminatione in alias facit obliquos cafus.Quæritur autem quid fit inter indeclinabilia, amp;nbsp;aptota óC monoptota:6C lciendum q? aprota ÔC monoprota indeclinabilia funr. fimi^ liter enim non uariantterminationé,lèd immobilem earn ièruant. Aptota tarnen funtp prie diccnda quæntiïi folum habent,qui plerungp amp;nbsp;uocatiuus inuenif, ói. non accipi^ ctiam pro obliquis,utIupitcr,Diclpiter.non enim licet eodem pro genitiuo uel alio ca lil obliquo uti.Ideoautem dixi proprie dicenda, quia inueniunt antiqui aptota pro mo noptotis, amp;nbsp;monoptota .p aptotis pofuilfe. neutrum uero fi fit aptotiï,neceirario etiam pro accó amp;nbsp;uocatiuo accipit eius ntus,quod generale eft omnium neutrorum,utfas,nc fas,ir,pus.Monoptota uero funtquæ pro omni cafu una eademqj terminatione fungun tur,qualia funt nomina literarum numeroçi à quatuor ufq; ad centum. Mille quo^ indeclinabilecft,amp;fiquainueniuntfimilia,uthoc ä huiiis 5, hoc alpha huius alpha, hi quatuor horum quaruor,hoc gummi huius gumi,hic ÔC hæc amp;nbsp;hoc nequam huius nc* quam,hi quot,tot,horum quor,tot.amp; Barbara plurima,fcd magis omnia: nifi ca ad græ cam uel ad noftram regulam fledamus,uel ab autoribus flexa inueniamus. In his ergo, ideftcarentibus declinatione finalium fyllabarum, quæ monoptota nominamus, uidc«« tur cafusfieri nonuocis,ledfignificationisduntaxat. Itaq?articulis diuerfis utimurpila rierate fignificationis, necnon etiam ftrudurærationèm lèruamus, ficut in declinabi 11=* bus per fex cafus. Velut aut una uoce diuerfas pofliint habere fignificationes,tam decli* nabilw per quoldam cafus,q indeclinabilia per omnes cafus, ficè contrario diuerfis uo* cibus fæpe inuerlimus unam eandemq^ fieri fignificatiôem,ut labor ÔC labos,honor ho* nos,huius cornus ÔC corni,pinus amp;nbsp;pini,huius quæftus uel quælfi,omatus uel ornati,fîi multus uel tumulti, Achillis uel achilli, Aulai amp;nbsp;aulæ, lt;à felice uel fclici, dels amp;nbsp;dqs,lapi entium uel lapientum.nec Iblum in nominibus,fed etiam in alrjs partibus, ut amauerut uel amauerc,amaueram uel amaram,ei uel q,eis uel qs,nimiiï uel nimis,fitis uel fit. Eft autem redus qui ôC ntus dicitur:per ipfum enim nominatio fit,ut nominef ifte Home rus,illc Virgilius. Redus autem dicif q? iplè primus natura nalcif uel pofitione, ôC ab eo fada flexione,nafcun€ obliqui cafus.Genitiuus aut qui amp;poficlTiuus Siparernus ap pcllaf ,gcnitiuus ucl q? genus per ipfum fignificamus,ut genus cftPriami; uel qgt; gene* ralis uidet elfe hic cafus gtds,ex quo fere omnes deriuatiôes, amp;nbsp;maxime apud Græcos (blent fieri.Poflcifiuus uero q» poffeflionem quoqs per cum cafum fignificamus,ut Pria mi rcgnum,unde poflefliua quoq? per cum cafum intcrprctamur. quid eft enim Pria* meium regnum nifi Priami rcgnumfpaternus etiam dicitur, qgt; p cum cafum pater de* monftraf,ut Priami filius.unde patronymica pariter in eum reibluunt. Quid eft enim Priamides nifi Priami filius^ Poft hunc eft datiuus, quern etiam commendatiuum qui* dam nuncupaucrunt,do homini illam rem.ôC commendo homini illam rem.Quartolo co eft accusjfiue caufitiuus,accu(b homine. Si in caufi hominem facio. Vocatiuus filu* tatorius etiam uocaf ,utd Aenea,amp; lalue Aenea. Ablatiuus etiam comparatiuus,ut au* fero ab Hedore,öC fortior Hedorc. Multas tn alias quoç Si diuerfis unufquil^ calus habet fignificationes,led à notioribus Si frequentioribus acceperunt nominationem, fi cut in alijs quoq? multis hoc inuenimusiut patronymica uocamus,non q? omnia, fed q» plcraq a patribus deriuanturzneutra dicimus ucrba, non q» Iblum ea in hac (pecie inuc niantur quæ neutram habent fignificationem,id eft nccadiuam ncc paffiuam abfoluté dida,fed qgt; ex maxima parte funt neutra. Syllabas nominamus, non q? omnes compte* henfióe literarum confient, fed qgt; pleræq^. fie ergo etiam cafus ab aliqua notabiliore fi^
-ocr page 88-?»
PR 1 S C I X N 1
gni'ficadoe funt nofni'nati.Ordo quo^ naturali's eis datusrfltqulppe nominati’uus que primum natura protulit,jpfe primum fibi locum defendmunde uerbis quo^ intranfiri uCjifte quafi egregius adhæret. Gtus fecundum locum fibi dcfendit.hic quoq? naturale üinculum generis poflidct,amp; nafeitur quidem a nto, generat autem omnes cafiis obli** quos fequentes, Datiuus,qui magis amicis conucnit,tcrtium locum tenet, amp;nbsp;q? uel ca*« dem habet uocem genitiuo,uel unius abiccflione uel mutatione literæabeo fit.Qui ue« ro ad inimicos magis attinet,id eft accfis.quarturn. Extremum apud Græcos obtinuit uocatiuus,quippe cum imperfedior cæteris efle uideaf .nifi enim iècundæ perfonæ có^ lunginon poteft, cum fupcriores quatuor omnesperfonaspoftïntcompledi,figurate adiundi pronominibus, utego Prilcianus fcribo,tu Prilcianus uel Prilcianelcribis, ille Prilcianus Icribit.Mci Prifciani eges, tui Prifeiani egco, illius Prilciani eget. Mihi Prilt;» feiano das,tibi Prifeiano do.illi Prifeiano placet.me Prilcianum uides,te Priftianum ui deo,ilium Prilcianum uidet. Similiter ablatiuus tribusadiungitur pfonis, à me Prilcia,« no accipisjà te Prilciano accipio,ab illo Prilciano accipit. Non egent autem nomina nominibus.quamuis omnes circueant pcrlbnas,fi cum uocatiuis aut fubftantiuis uerbis coniunganf, ut Virgiliusnominor,uel fum, Virgilius nominaris uel cs, Virgilius no^ minatur uel eft.Igif ablatiuus proprius eft R.omanorum,amp; quamuis iplèquo^ tribus Ibciari poflitjUtdiximus, perlbnis,tame quianouusuidetura Latinisinuentus, uetufta ti reliquorum eafuum concelTit. quamuis hunc quoq? à uetuftiflimis Græcorum gram^ maticisaccepiireuidentLatini,quilèxtumcafumdicebant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui profes
doablatiui uim poffidet. nam etiam præpofitionemaffumit, ut
Homerus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-Yaftpaix/ Kanà ilt;uuivoa. Suntigiêformæcaluales lêx: Monoptota,
quæ una terminatione pro omni cafu fungun€,ut fupradidum eft,ut nequam, gummi, alpha,beta,cornu,quatuor,quinç,lcx.his quidam addût ilia quætam uocequàm figniî* ficationc unumcafumhabét,uthmôi,iftiufmodi.. Diptota,qua: duos diuerlbscafusha bent tantum,utueruaucrubus:nam ueruumin ufunoninuenimus.ßC fors,forte. Teré. in Phormione; o Fortuna,o fors fortuna. V irg.in primo: Forte fua libycis,tcmpcftas ap pulit oris.Et tabi tabo. Alia triptota qualia funt omnia neutra lècundædedinatiôis in fingulari numcro,ut templum rempli remplo,ÔC in plurali tam in Iccûda g in tertia ÔC quarta,id eft omnia neutra pluralia,ut templa temploçz templis, fidera fiderum fideri«» bus,cornuacornuumcomibus. Alia tetraptota qualia funt omnia in r definentia lêc« dæ declinationis,puer pueri puero puerum. Alia pcntaptota,qualia funt omnia malen lina uel fceminina lecundæ declinationis in us terminâtia,dodus dodi dodo dodum dode, Virgilius uirgilquirgilio uirgilium uirgili. Hexaptota.funt quæ lèxdiuerlós cafus habent,qualiafuntmalculinain us defincntia,quæ fecundum declinationem quo rundam pronominum in fus effcruntgcnitiuum,unus unius uni unum une ab uno:cus« ius de uocatiuo quia gdam dubirant.Caper dodiffïmus antiquitatis per Icrutator,often dit hocufum Catullum amp;nbsp;Plautu. Catullus,tu præter oés une de capillatis celtiberofe celtiberie fili. Plautus in Fribolaria:O amice ex multis mihi une Cephalio.Sole quoqr, Atticidas in HymenæoiFelix ledule talibus Ible amoribus. Sunt alia quoçz quidem no minatiuus in ufu non cft,obliqui aut funt,ut louis ioui iouem à ioue. Quamuis uetuftif fimi ntm quoçhic louis profercbant,ficut de nominatiuo tradanres,oftendemus.Sunt alia in quibus tres obliqui inueniuntnr,precis preci prece,frugi frugem fruge. uetuftif fimi tamen,ÔC frux amp;nbsp;fruges nominatiuum protulerunt. Alia in quibus duo, uicem ui^ ce,tabi tabo. Alia in quibus unus, ut lponte,Iatcrem. quamuis amp;nbsp;ablatiuus eius fingula^ ri3,8c norainatiuus amp;nbsp;acculàtiuus plurales inueniuntur. Plautus in Trucu. quid ma* ceria ilia ait,in horto Quæ cftj'quæ in nodes fingulas,latere fit minor^qua is ad uos, Damni permenfus uiam cft.''non mirumCuetuseft maceria^), lateres Si ueteresruunt. ain’ tu ueteres lateres ruere ƒ Fas nefas,cepe.Illud quoq* non eft prætermittendum.q? g bufdam lèptimus caliis elfe uidetur ablatiuus, qn fine prarpofitione proferf, quod làtia if rationabile mdef,minime em præpofitio addita uel fubtrada mutarc ^let uim cafw»
-ocr page 89-t I B B R .V» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6«
Ne^ enim cum accufatiuo calui multæ præpofitiones Iblcntadiungî, alius cafus eft qîî habet eas præpofitiones,8C alius qn abfqj his profertur, quis aût dubitat qgt; omnespræ* pofitioneSjUel accô,uel ablariuo apud Latinos iungi Iblents' Ergo fi adiundæ uel nô ab* latiuo mutant cius uim,accô quoq; adiundæ uel non, debet fimih'ter mutare eafiim. de niqj in comparationibus abfç pra^pofitione folet proferri ablatiuus,nec tarnen didt qP quam lèptimum tune efle cafum, fèd ablatiuum cum dico fortior Achilles Hedorc. în quo omnes artiumlcriptores conlentiunt;ôC iexcflc cafus côfitentur,non feptem. Vno enim non duobus Latini cafibus fuperant Græcos.Septimum i^if qui addunt fuperua* cuumfaciunt,qui nulla differentia uocis in uHo nomine diftet a lèxto. Sciendum tn qgt; hic cafus,id eft ablatiuus,cft quando pro gtô,cft qn pro datiuo accipitur græco. Pro ge nitiuo,qn præpofitionibus uel aducrbqs ablatiui cafiis fubiungit,utex ino,de illo,ab il* Io,pro illo,coram illojcum illo:SC quando comparât,fortior ilIo.SC qn nominis Si par ticipnablatiuus, uerbo amp;nbsp;ntô alterius nominis cum tranfitione pfonarum adiungif, ut Sole aicendente dies fit,cy Traiano bellantc aidii funt Parthi. Hac autem utimur côftru âione,qn conlequentiam aliquam rcrum quæ uerbo demonffranf, ad cas res quæ parti cipio fignificanf ,oftcndere uoIumus.Quid eft enim,Traiano bellantc,uidi funt Parthi, nifi q» lecuta eft uidoria Traianum bcllantemt SC Sole aicendente fadus eft dies, nifi qgt; aicenfionem iblis iècutus eft dicsr’Inueniunf tamé etiam nomina loco participiorum in huiuicemodielocutionepofita,ut Virgil.in.vrj. non uobis rege Latino Diuitis huber agri Troiæ'ueopulentia décrit. R.ege Latino,pro régnante Latino, quamuis in huiul* cemodi quoqj côftrudionibus fubaudit participium fubftantiuum. Græci autem in hu iufmodi conftrudione folent pro gtô participrj, etiam infinitum uerbum ponere,ut
quot;^oidüicii, avTi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etiam tune pro genitiuo ponif gras
CO qn per participium Habens ÔC aeem interpretamur eum,ut pulchra forma mulier, id eft pulcliram formam habcns.Magna altitudinc domus,id eft magnam altitudinemha bcns.Pro datiuo quo(^ qn cum in, uel fub præpofitionibus iungif,ut in illojfub illoîSC quando ipfum ablatiuum interpretamur per acculàtiuum, Si per præpofitionem per, ut uinco te manu,id eft per manum,uideo te lumine, id eft per lumen.
aie finis libri (^nMi de generibus, de numeris,defiguns,de cafiblts: ^uod uero Jèquitur CÀput fiibdititiunt eß.
HO; pf ««m !?«//« peni, hoc penus penoris,hic penus penus, h^cc penus penus, hoc penu pe/iu^ hoc ffecus /Jgt;econSt hic/fgt;ecus/}gt;ecus,hoclfgt;ecußvcu-Algoralgoris^hicalgushttiusalgus-Plautusiitvidularia: lnopilt;iin,lu(ium, mœrorem,pMperttitent,dlguin,fâmem. idem in Rudente: Tu uelfuda uel péri dlgu,uel etiam agrota uel uale. Optima-tes funt (^uidefendunt fenatores. Populäres quidefenduntpopulum.Exalfehlt;eredemfacit, ideft exduodecimuncijs. Amobilibusfixaderiuataftunt,cllt;frusclaritas,magnus magnitudojatuslatitudo,altusaltitudo,piuspietas.ltemàfixit mobilia, deriuata,luno iunonius iunonia iunonium,a:quor aquoreus aquorea xquoreiim, marmer marmoreus marmorett marmoreum/anguisfanguineusfanguineafanguineum. ce CT lt;e diphthongilongisfunt. Inde vir^lius: infuU lonioin magno dixit, ce autem diphthongusapud Graces etiam in principio diilionis pro breui accipitur,
roiavraç ols^Q^ wapSivouç TiOXiito^.
Aliter enim iambus ftare non poteft. r cr s iiteras Grad uimpenè literarum uocalium habere affirmant. Vnderquo-q; aft!iratur,/tcut alite uocales apud Grtecos.rhetor,Rhodanus,Pyrrhia,Pyrrhus,CT f ftmiliter uim uocalis habere di-cunt. Et hoc ex latina lingua maxime intelligere poffumus,cum s litera in metro cr liquefeit cr fynalcepham facit, ut
Ponite ftvs ftbi quifq;,
Autouium fœtus,out urentes culta capellas.
Craftgt;irationislocofungitur.pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim,uel iTrfàcHiUltruiiÏKrBi), fex,feptem,fèmis,fextum dicimus. oftAot
ffird TB), Ti^op, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t« itcsal/f» Vnde Romani ebriusdicunt.
'ixovtrip «TtjoB-MTra, çH/taT«. jßMAt J'èzx.ê.moderor tibi. Salluftius in Catilina. Tempus, fortuna,cuius libido gentibus moderatur,moderor te. Lucanus: Sideribus quacunq; fugam moderantur olympi. Quaro te,quieroate. tP/a tSto oî Atyiutf/p o1 ^ofaâioi, 7Ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KtxTtcirJ'upt u Tt^o /ÂVtsjç
»/J'S/», wQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J'u'ÎKèp àc^i^ftop.
Hoc caput totum uacare puto: fumptum tarnen effè ex aliquo uetere eruditogrammaticotCT hic appqfttum. fii
-ocr page 90-5gt;PRISCIANI GRAMMATICI
CAESARIEN5IS LIBER SEXTVS.
Pfoœmîum.
REVITER régulai tibi tneiuf/ifli Inlltine conful acpätricie, nominum colligere,quibus latina utitur elo^uentia-.ciuod fu/cepi non tarn rei facilitate,uel ingenij confdentia, ^uam ne tjuidtibi Çcui omnia debeo) prorfùî negarem, It ^uoniam ornamètum te eße Latinornm, non minus ^uam Gracorum ftudijs gaudelt;a bam,igitur excufatio mihi fit audacis incepti, dtfficilUma recu/à tio tuaiußtonis.Nunc de nominatiuo, genitiuo fingttlari, ^ni^ bus inuentis alij cafus tamßngularis tjnam pluralis numeri facile dinofcuntur.Plera^; lt;}uidem a do^ifsimis uirisi paucula tarnen, amp;nbsp;a me pro ingénu mediocritate iuuenta exponam. Et hacmo do compendij cau/a,poftea ueroÇdeo uitam prcebente^ de accit fitiiio amp;nbsp;ablatiuo ßngulari,^ genitiuo plurali tertia déclina^* tioniSjCum de obhquis tra8:auero cafibus,multo labore inuenta, amp;nbsp;diuerf) autoritatis uft approbata fubiungam. De uerbi quoc^i prieterito pe}feFlo,cum de eius temporib^ differ am explanabo, in cpuibus uos dubitare dicitisinec mirum cum etiam ipfi probatifimi artium fcriptores non omnino certis hacregulis dißeruiffenofcuntur, Quoniamin ßtperioribus Itbris de literis amp;nbsp;fyllabis, amp;nbsp;accidentibus nomini,amp; de omni deriuatiuorum ßgt;ecie nominü,Quantum potui, expofiii.nunc de regulis in hoc ^uidem libro nominatiui amp;nbsp;genitiui,in fequenti uero caterorum cafuum fraB:are incipiam. Nec wc pigeat dum uiuo,(f hac,^ quacun^; fcripfero,uel mea diligentia, uel amicorum monitu, uel inuidorum ui tuperatione, fi Ma fuerit,emendare,Solatio enim mihi ip/e effe pcßüm,^i ueterum friptorum artis grant matica uitia corrigere,quamuis audacifsime,led maximis autoribus tieroaiano amp;nbsp;ApollottiOfConffus tngre dior,fi tpiid in meis ^uoiy humani erroris fcriptis acciderit, ^uodßt emendandum,
De nominatino ÔC genitiuo,’
QVatuordecim funtliteræ terminales nominum,quibus Jatinus utitur fermo. Vo* çalesomnes,iemiuocalesfimiliteromncs,abfqp z öC f,quammagfsmutameflecä de litera tradabamus in primo libro oftendimus.Prætereamutæ tres c d t, ut ibphi=* fta, mare, gummi, Cicero, cornu, fc)î,templum,numen,Ca:fiir,uirtus,pax, lac, aliud, Bo«« gud,caput.In Græcis aufcm inucnif etiam y, ut Dory nomé oppidi pontici,6c Acpy. Statius in,iifj.Thcb. amp;fummisingcftummontibiisæpy.In a definentia nomina fiue la tinalcugræca,malculinanelfœinininauelcommunia,addita e faciiîtgenitiuum in æ diphthongon,ut hic icriba huius lcriba:,hæc muEi huius mußc,hic amp;nbsp;hæc auriga huius aurigæ.Inueniuntur tame quædam ex communibus etiam neutre generi adiunda, fed figurateper «aAo/otâtoi,, utaduena,mancipium.Valeriusautem Maximus inlecundo memorabilium,ponit alienigena ftudia,quod prima dcclinatio non habet. Nullum cm neutrum,necprimæ,nec quintædccIinatiôispoteftinucniri.Nec idem elfe fingularis nominatiuus neutri generis in a defincns,Slt; nominatiuuspluralis.Sedantiquiflimihic alienigcnuSjôC hæc alienigena,amp; hocalienigenum dicebant,cx quo potefthoc efleplu ralc.Necnon cætera fimiliter à genere compofita proferebant, caprigenus, terrigenus, taurigenus. Idtÿ ufus confirmât. Pacu.in Paulo: Quæ uia caprigeno generi gradibilis grcflîo cft.Ciccro in prognoft.Gaprigeni pecoris euftos de gurgitc uafto. Virg. in ter tio æncidosîCaprigenum^ pccus,nullo euftode per herbam. Hoc tarnen poteft amp;nbsp;per fyncopam accipi pro caprigenarum,ficut idem in.viq.Optime graiugenum,cui me for tuna precari,pro graiugenarum. Adius in loeiEx taurigeno Icmine ortam fuifle an hu mano eam.Illud etiam oblcruandu,qgt; odo funt nomina in a definentia fccminina,quo rum mafeulina in ius plerunqp terminant gtm,6C in i datiuum,morcquorundampno minuin Jta^ fœminina quo^,necnon ôC neutra eofdem habent genitiuos ÔC datiuos.
-ocr page 91-LIBER SEX TVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«f
Vndc quidam decepH inter pronomina pofuerunt ea.funtadtfiarc : Vnusunaunum unius unijullus ulla ullum ullius ulli,nullus nulla nullum nullius nulli, folus fola folu folius foli,totus tota to tum rotius toti, alius alia aliud alius aln,uter utra utrum utrius Utri,alter altera alterum alterius alteri. Similiter ab eis cöpofita.utercj utra^ utröt^ utriufc^ utrit^, alteruter alterutra ucl altera utra alterutru uel alterum utrii, alterutri üs,uel alterius utrius,alterutri uel alteri utri : utracç enim declinatio in ufu ueteçü eft. neuter neutra neutru,neutrius ncutri. Sed in hoe nomine neuter ex côtrario al iis qute fimili forma declinantur,frequentioreftufusgcnitiui in i, cr datiuiin o terminantis in mafculino neutro.In feeminino uero in æ diphthongum,hic neuter amp;nbsp;hoc neu trum,huius ncutri,huic neutrothæc neutra,huius amp;nbsp;huic neutræ.Etfciendum quod quotiesfuperiora mafeulinain i dednunt in genidaOf amp;nbsp;in o indatiuoChocemquo lt;5 rariorhabet ufus,amp; uctuftior^ neceflario feeminina fupradidos in æ diphthôgum terminant cafus. itaeç nô folû una unius uni ,fed ctiam huius amp;nbsp;huic unæ.amp; fimiliter ülla£,nullæ,folæ,totæ,ali£c,alteræ in ufu antiquiore inuenimus.Cicero pro M, Tulliot Hociudicium ficexpedatur,ut non unærei ftatui,fed omnibus conftitui putetur. Idé ad Hcrennium : Non res totærei nccefle eft fimilisfit. Terentius in Heautontimoru. Hæc ipfa in itinere alteræ dum narrat forte audiui. Idem in Eunu. Nûquam ædepol, quicquam iamdiu quod magis uellem cueniremihi,euenit, Quam qgt; modo fenex,inlt; tro ad nos uenit errans mihi folæ ridiculo fuit,quæ quid timeret feiebâ. Gæcilius: Nul læ nationi tot,tantas,tam continuas uidorias,tam breui fpatio datas arbitror quàm uo bis.Eiufdem id eft prima: declinationisfœminino9i,genitiuum etiam in as more græ coçz folebant antiquilTimi terminate : unde adhuc paterfamilias amp;nbsp;materfamilias pro familiæ folemus dicere, amp;nbsp;frequens hoc habet ufus. Liuius in Odyffea; At^ efcas ha bemus mentionem.efcas pro cfcæ,ibidem:Nam diua monetas filiam docuit.monetas pro monetæ.ineodemiMercuriuscumqjeofiliusLatonas: p Latonæ. Neuiusin car* mine belli punici primo; Inerant figna exprefla quomodo Titani bicorpores,gigates, magniqj Atlantes,R_huncus,atqj Purpureusfilf)Terras,proTerræ. In eodem: ei uc* nitinmentemhominumfortunas,profortuua:. Enniusinvq. Annalium: Duxiplc uias.pro uiæ. Cicero in quarto Verrinaçi, Liberos matresfamilias bona fortunasqj o* mnes.Dicitur tn amp;nbsp;paterfamiliæ,ç2r patresfamiliæ,5C familia9’,fit’ familqs. M Brutus deofficqstlta^ patresfamiliæ dominifumus. Salluftiusin CatiLled filrj familiarum, quoç; é nobilitate maxima parserat,qui parentes interficerent. Cicero in Frumenta* ria; Itaij ex his feribis qui digni funtillo ordine patribus familqs uiris bonis,atq3 hone ftis percontamini. Neutra eiufdem terminationis græca funt,C7’ addita tis faciut geni* tiuum,ut hoc peripetafma,huius peripetafmatis,hoc poema,huius poematis.Hæc ta* men antiquilTimi fecundu primam declinationem fæpeprotulerunt, amp;nbsp;generis feemi nini,utPlautusin Amphitruone,cumferuilifchema,pro fehemate; Nunc'neornatiî hune Vosmeum admiremini,quodego hucproceffifîccûferuilifchemaj’ Valerius in Phormione ; Quid hic cumtragicisuerûbus,amp;fyrma facisf profyrmate. Plautus in PerfarTheatrum lepida cum décorât fehema.Gæcilius in Hippo.Filius in meince* dit fatis hilarifehema. Pomponius in fatyrarCuiufuis leporis liber diademam dédit,p diadema. Liberius in Cancro ; Nec Pythagoream dogmam dodus. Plautus in milite gloriofo; Glaucomam ob oculos obqciemus,eumqj ita Faciemus, utquoduiderit ne uidcat. Quidam autem in um etiam tefte Celfo huiufcemodi nominumprotulerunc nominatiuos, hoc emblematum huius emblem ati, hoctoreumatum huius toreumati déclinantes. Vnde frequens ufus eoçzdatiuosôCablatiuos plurales in is terminat,his amp;nbsp;ab his fchematis,emblematis,perlpctafmatis toreumatis,quibusfrequenter cafibus in Verrinisutitur Cicero.Nam ä eÿ* h CT k nomina litera9iindeclinabiliafunt,ficuc aliaçi quoqp omnium Iitera9j,necnon numerorum à quatuor ufq? ad cétum; fed mil ïe.Nam à centum compofiti numeri declinanf, ut ducenti ducentoç^ ducentis amp;nbsp;fîmi* les, Etliteraç; quidem nomina neutri generis funt, numeri uero qui funtindeclinabi* f iii
-ocr page 92-«6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRT5CÏAK1
ksomnis funt generis,hoc eft amp;nbsp;mafculini ÔC fœminini (sr neutri. Mulucha flumé,5i Turia,amp; fiqua fimilia inueniunf magis figurate raafculina cum neutris iungfîtur,ut fi dicam Tiberis flumcn,uel Hiftcr flumen : q» autem non fint neutra Turia ôC Mulucha fimilia,oftendit ctiam natura ipfius fermonis punici, in quo omnia nomina uel ma* kulinafunt ucl fœminina. Ergo Capfa quo^ amp;nbsp;Thala oppidum,amp; Thirimida fimill ter fœminina figurateneutrisfunt coniunda. Vndc Salluftiusin.q.hiftoriaçj i Inter leuam mocnium ô*dextrum flumcnTuriam , quod Valentiam paruointeruallopræ«* terfluit.Turiam dixit,qui accufatiuus mafculini eft generis,non neutri,Plurima tamc non folum in Africa,fed etiam inalqsrcgionibus nomina fluuiorumin a inueniuntur definentia. Lucanus in fecundojnullafqj uado qui Macra moratus AInos. In eodemî Senacp tir Adriacas qui uerberat Aufidus undas,qui funtltaliæ. fimiliter HimclIajôC Allia. Virgiliusinfèptimo: propeflumen Himellæ. Idemincodem: Etquosinfau* ftum interluit Allia nomen. Salluftius in.q. hiftoriarum; Nifi quia flume Lurda Tau ro monte dcfluens. Necnon etiam græca nomina tam fluuiorum quàmalioruminas apud illos definentia,quæ in cv faciunt genitiuum græcum, noftri absqj s folentplc* runq^ proferre,ut Marfya,Geta,Chærca,Sofia. Lucanus in tertio; Qua celer amp;nbsp;reâis defcendens Marfyaripis,ErranteinMæandronadit. Hocetiam fcicndfiquodomnis nominatiuus in a definens,corripitur,quamuis fit apud Græcos produdus,ut Lydia, Syria,Phrygia,Italia,Hifpania. Vndc accentus quoq; cum tempore mutatur. In pault; cis tarnen inueniuntur noftri poetæ græcis,feruafle moré græcu. Statiusin.iiq.Theb«
Non Tcgea non ipfa dco uacat alite felix
Cyllene. Idem in fexto; te plangeret Argos.
Tc Nemea,tibi Lerna comas,Lariflaq,’ fupplex nbsp;nbsp;nbsp;Poneret.
In e corrcptam latina funt neutra,quæ e inisconucrfafaciutgenitiuö,uthocmarei huius maris,hoc monde huius moniiis,hoc mantile huius mantilis.Ouid.in.iiij.Faft» Dixerat ad dextram uillis mantile folutis
Gurney meri patera thurfs acerra fuit.
Hoc Sorade huius foradis, Horatius in primo carminum : Vides utalta ftet niucca didum,Sorade. Virgiliusin,xi,Sandi cuftos Soradis ApolIo.Excipiturunum inde clinabilein fingulari numcro,hocccpe huius ccpe.Apuleiusin Medicinalibus;Cepc fuccum melle mixtum, quod in plurali numerofœmininum eftprimæ declinationis, hæ cepæ cepaçv, quamuisantiquiflimi in a quoqj fingularc fœminino genere hocrci» de protulilîe inueniuntur. Neuius in Apella: ut ilium dq terant,qui primû olitor ce* pam protulit. Luciliusin.vi. Satyrar. lippus edéda acriaflîdue kjo/xauowoûJ’hç homo ceparius ccpa,frequentior tarnen ufus hoc cepe protulit, Neuius in Apella : Gui ce* pc edendo oculus alter profluit. Idem in Eculeo j Oleas cepe, ficus. Varro de adioni bus fcenicis tertio ; Multifariam in patellis coquere cepe. Caper tarnen cepitius ÔC cepitium ueteresdixiffcoftendit. In c produdam græca,funtfœminina, amp;nbsp;uelgræ* cc dcclinan£,ut Libye Libycs:uel mutata e in a, amp;nbsp;accepta d faciunt in æ diphthólt;lt; gum genitiuum,utHelena Hclenæ, In i latina fiue græca inueniunfeir neutra,funt uel omnis gencris,amp; aptota,ut hie amp;nbsp;hæc amp;nbsp;hoc frugi,nihili,macipi,huiufmodi;nau ci quoejp quod putamen nucis fignificat,Èr pro nihilo accipif. Plautus in Moftellariaj Qui homo timidus erit,in rebus dubqs nauci no erit. Ide in Truculento: Tympanotri bam amas hominé non nauci, Quibufdam aut non irrationabiliter genitiui uel datiui cafus ifti funt exiftimati,g figurate cum omnibus alqs cafibus amp;nbsp;gencribus poffint ad^^ iungi.Na frugi datiuus eftanominatiuo frux ucl fruges,amp; maricipi à manccps,ct nihi H gtus à nominatiuo nihilu, hoc gummi,hoc finapi,magis peregrina funt : guis qui«* dam hæc fînapis dixcrunt,ut Plautus in Pfeudolo; terif finapis fcelerata cu illis qui tc^ runt,Priusq triucrint,oculi utextillent,facit.lnueniunf barbara in i, ut Illiturgi op pidum. Liuius in.xxid.ab urbe codita: Illiturgi oppidQ oppugnabaf. Traianus in pri CIO pacico^ ; Inde Berzobim, deinde Aùi proceftïmus, Herodianus gummi quo^
-ocr page 93-L ï B B R S S 'X T V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;?
pjpcri barbara dicit efleîfed noftri piper piperis declinaueruht, ut Perfîus:8^ piper pernæ.Idé: Rugofumpiper. Etiuuen. foiuitefunem,Frumentidominusclamat pipcris'uccocmptor.Dehuiufmodijiftiufmodijiniufmodi, amp;nbsp;alfjstalibus multi dubi tauerunt,utru compofita fint an non; fed ea côpofita efie ipfc accentus docet,qui in fi** ne præcedenns didionis poni non pofiet nifî effent côpofita. Ideo auté indeclinabilia funt,quia utraqj pars gtumcafum habet. Quomodoigiturfiutcr^ fitnominatiuusin côpofitis,uterq;dedinaf,ficin his nominibus, quia uter^ gtfiseft, manfit indeclinabi lis. In o correptain,quain tame ueteresfrequenter producuntjlatina funt; amp;nbsp;fifoemf ninafuerint g uel d antecedetibus, mutât o in i, amp;nbsp;accepta nisfaciuntgenitiuum, ut hæc Carthago huius Carthaginis,hæc uirgo huius uirginis,hæc dulcedo huius dul cedinis,alccdo alcedinis. Plaut, in Penulo ; Qua marc eft olim,cum ibi alcedo pullos educit fuos. Alia uero omnia pducunt o in genitiuo.ut hie Cicero, huius Ciceronis, caupo cauponis, hæc luno huius lunonis, Gaftulo Caftulonis, Rufeino Rufeinonis, nomina funt urbifi Hifpania:. Hie amp;nbsp;hæc bubo huius bubonis. Excipiunf hæc quæ in genitiuo no feruat o, ut hie cardo huius cardinis. Quidam tn ueteçi etiam feeminino genere hoc ptulerunt. Gracchus in Atalanta; O grata cardo,regiu egreffum indicas. Ordo etiam ordinis , homo hols, qd eft comune. Cicero,p Cluentio, cu de eius ma* treloqucref ait; Cuius ea ftultitiaeft, ut eanemo hominéappellarepoffit. Et Luca, in.v.de Phemonoe; Atqj hoîem totofibi cedere pedore iuffit.Virg.in.i.Ae.Necuox holem fonatjde fœmina loques.uetuftifl’imi tarnen etiâ homo homonis declinauerut, Ennius; Vulturisinfyluis mifeç^mandebathomonê.Heuqcrudeli condebatmébrà fepuIchro.Nam amp;nbsp;uultur cr uulturis,6C uulturius dicif.Ncmo quo^ fine ex hoc com pofitu,utquibufdamuidef,feu no,COÎS eft generis,ç^fimilitero in i couertit in geni tiuo,utneraoneminis. Lucilius in.xxx. Neminisingenioquenq confidereoportet* Plau, in captiuis;Neminismiferericertff eft,quia met mifcrctnemo. Titinn. Quod rogas neminé decetbonam. Terë. in Andria; Hoc egofcio unu neminepeperiffe hie. Neefolum de hominibus dicitur. Virgilius in nono; Turneqdquot; optâti diuum promit tere nemo. Turbo turbinis,quando de ui uentoçîloquimur .Nam fi fit proprium,fer uat o in genitiuo,hie Turbo nomen proprium gladiatorisTurbonis. fic Horatius in fecundo fermonum : Corpore maiore rides Turbonisin armis Spiritum . Anioetia Anienis,quod antiquiffimi fecundum analogiam Anicn nominatiuum proferebant. Cato contra Veturium ; Aquam Anienem infacrarium inferreoportebat,nô minuS quam.xv.millibus Anienabeft. Ouidi. Quat^ Numici Aut Anienisaquæ, curfucç breuiffimus Aimo. Cicero pro Cornelio in primo, trans Aniené. Horatius in.i.car* minum; Etpræceps AnioacTiburti locus. Apollo Apollinis. Præterca Cupido Gu* pidinis,quod mafeulino quidem genere deum fignificat plcrunqj.ö’ eft propriu ; Fee minino uero ipfam rem. Itaqjfœmininipræualuitdcclinatio. Margo quoqp marginis. Notandum cp tarn mafeulini q focminini generis inuenif. Statius in itj,Theba. Solue rat hefperti deuexo margineponti . luucnalisin primo; autfummiplenaiammargi ne libri.Excipitur etiam caro feemininum carnis. Vetuftiffimi tarnen etiam nomina* tiuum hæc carnis proferebant,qui magis rationabilis eft ad genitiuum. Liuius Andro nicusin Odyffea; Carnisaituinum quoqj qdlibabantanclabaf; l|«5i/cfazgt;. EtT.Liui us in. xxvi. ab urbe condita; Latinæ^ inftauratæ,qgt; Laurétibus,carnis quæ dari debet data nô fuerat.Itacp eiufdem carodiminutiuû caruncula eft, ut uirgo uirguncula,ra* tio ratiuncula.Varro in Andabata.Sed qd uis potius ó homo g caruncula noftra. Ab eo aût qd eft carnis carnicula debet efie,uc canis canicula. Et feiendff qgt; quin^ inueni* unfin o terminantia,quæfaciuntin a fœminina,utlcoleæna,uellea,dracodracæna, leno lena,caupo caupona;quod fignificat tarn ipfam tabernam g mulierem. Luciliuä in.ir).Caupona hic tn una Syria.Strabo etiam ftraba facit. Varro de Numifmatis;NS hæc res de uenere pæta ftrabam facit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.Ino produdam definentia GraM
ca fiint foeminina, cr uelgræce declinantur, ut Manto Mantus. Virgilius in dccimot
f üij
-ocr page 94-«8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRI SCIANI
FatidicæMantusü' Tufci filius amni’s. Vel addira nis faciuhtgcnin'uum,ut DidoDi donis, Calypfo Calypfonis, lo lonisjdcç ufusannquoçi com probat. Adius in Ione; Cuftodem affiduum loni appofuituirgini. Pacuuius: filiosfibiprocrcaffedicif,eun dem perCalypfonem autumant, Plaut.in Aulularia: Quod fi Argus icruet,qui ocu leus totus fuit,quem quondam Toni luno cuftodem addidit : autem lonis, amp;nbsp;Dido nis,Calypfonis dicitur, oftendit hoc etiam Cefellius uindex in Stromateo his uerbis; Calypfonem ita declinatum efle apud antiquos, Liuiu^: apud nympham Atlantis fili amCalypfonem. Ennius in. vif), PeenosDidoneoriundos, Adiusin Ione: Gufto* dem afliduu loniinftituituirgini. In u latinafuntgenerisneutri ,€yaptotainfingu lari numero,non etiam in plurali,ut hoc cornu cornu, tonitru, genu, gelu,quæ tn an* tiquiflimiinueniunf in urn quoqj profcrentes,in eodem gcnere,amp; in us generepro* ferentes mafculino, quartæ declinationis, utLucanus in feptimo t cornus tibi cura finiftri. Idem in eodem: Seu tonitrusactela louis præfaga notauit. Cicero tarnen in Arato,hoc genus pro genu protulit:
Tertia fub cauda ad genus ipfum lumina pandit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ In eodem:
Ac propter leuum genus omni ex parte locatas,
Paruas Vergiliastenui cum luce uidebis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In eodem:
Hæc genus ad leuum nixi delapfa refedit
Atqj inter ftexum genusSC caput alitishæfit.
Adiusin Promethco: Profufusflaminchybernogelus.Illudetiam notandum,quód cum plcruncg compofita fimplicium declinationem feruent, Capricornus fecund« in uenitur declinationis. Cicero in Arato :
Corpore lemifero magno Capricornus in oibe. nbsp;nbsp;nbsp;Idem in eodem:
Turn magni curuus Capricorni corpora propter
Delphinus iacet,haud nimio luftratus nitore.
Ouid.in.q.Metamorph, Dextracornum tenet.Idemin.v. flexilccornum. Lucre«'* us fimilitcr in.yi. Propterea fit uti,qu«fcmina cuneg habet ignis Demittat,quû fæpc gelum, qd cotinct in fe,Mittit. Adius ucro in Troadibus: Sed utrû terræmotusfoni tus'he inferum peruafitaureis inter tonitraamp; turbines. In c duo funt generis neutri, lacladis: quod antiquiflimi etiam hoc lade protulifleinueniuntur tefteCapro, apud quern exempla inuenies. Plautus in Menæchmis: Neqp aqua aqua:,nc^ lade eft ladi, crede mihi,ufquam fimilius. Et alecalccis. Sic Martialis:
Capparim,6C putri cepas alece natantes,
Etpulpam dubio de petafoneuoras. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Horat.in.q, fermonum:
Peruellunt ftomachum lifer,alec,fæcula coa.
Eft autem alec genus pifeis , Inueniunf tarnen quidam ucteçi etiam hæc alec feemini no genere protuliffe: quod autem Gaper oftenditdedubtjs generibus Verrium Flac* cum pofuiire,aleccm hanc diccns,non habet plurale, nee hoc ne^ lac. Nam hæ lades partesfuntinteftinoçi à græco yaAanT/'Âtç did«, amp;feruaucrfîtapud nos quoep idem genus,cuiusfingularehæcladiseft. TitinniusinFerentinati: Craticula,cerebellum, ladisagnina. Pomponius in lare familiaritOrotcBafe per lades tuas. In d quotÿ duo funt neutra,quæ à mafeulinis nafeuntur in s definentibus,aliud amp;nbsp;quid: eftZ ex eo compofita,utaliquid,liquid,nequid,quo9^ genitiuusin ius proferf,ut alius cÿ* cuius. amp;nbsp;datiuus in i, alfj,ÔC cui fecundum quorundam pronominfi declinationem. unde g dam indodi pronomina ea elle putaueriît.fed ipfa lignificationis ratio,amp; omnes Gr« corum dodiffimi h«c nomina elle côprobant. Probus etiam alius alia aliud inter no* mina pofuit. Latins autem de his in pronominc differemus. Inueni tarnen apud Liui* urn in, cxi]. aburbeconditain d definens Barbarum régis Mauroçi nomen Bogud, cuius genitiuum fecundum tertiam declinatione Bogudis protulit, ut : Caftra quo^ diuerfis partibus CalTius c2r Bogud adorti, hand multum abfuere quin opera perrum pcrent, In eodem : Quo tempore firmandi regni Bogudis caufa exercitum in Africa
-ocr page 95-L. I B E R Vï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69
Ueîocfrer traqcere conatua fit Jdcm în codemjGaflîus gefliflet cum Trebonio bcHum,!! Bogudem trahcreinfocictatemfurorispotuiiïet.Idemin.cxirj.Oppidinoincin d de* finensperaccmcafiimneutrogcncreprotulitjEtiplècircapuipudoram tuebatur,In f hoc caput capitis inucnifjôC ex eo compofita fynciput iyncipitis, occiput occipitis. Git A*Xav0/ov, ÔCnepetnomenoppidiltalicijindecIinabiliafunt. In al latina amp;nbsp;barbara inlt;» Ucniun£,amp; funt maiculinf generis uel neutrl,quæ addita is, faciüt genitiuum,ut hic fal huius làlis,hic Annibal huius Annibalis,hoc tribunal huius tribunalis, ceruical ceruica Iis.fèdneutra â producuntinobliquiscafibus.In cl definentiacorrcptamlatinafuntamp; neutra,5C addita lisjfiîciunt gtiîj,ut melmellis,felfellis. In el producflam quæ funt bar bara,uelin il uel in oluelin ul definentia, cuiulcunq? fint generis, latina fine barbara^ addita is, faciuntgtm,uthicDanielhuius danielis,hxcTanaciuil huiustanaquilis, hic ih l huius IbliSjhicconful huius confulis,hic ÔC hæc exul huius exulis. Nihil indeclinabi le elljquia per apocopen ab eo quod eftnihilum prolatü eft.Sicut ctiam apud Græcos Rf/cr /a cz xuRtM, ƒ KjuSiiw cr c/'aAia,C7’ ROKtavoc,* Quidam tn aduerbium elfepurant,quod nomen elfe adiediuum quantitatis ipfa oftendit conftruâio. Quomodo enim dicimus tnultum bonum ÔC boni amp;nbsp;bonorum, amp;nbsp;minimum lucrum amp;nbsp;lucri amp;nbsp;lucroçi, fie nihil malum uel mali uel maloç^.Teren.in Andria: Nihil horum egregie præter cætera. Et Cicero de fignis:NihiI minus ferendum,pro nihil intolerabilius. Potefttn etiam loco aduerbriaccipi,quômultumamp;primu.Nihilaiîtuclnihilum,à non SC hilum eft com pofitu,quod fine dubioeft nomen.hilum enimp ullum uetuftiffimi proferebant.Lucil. in.xiirj.Naumachiamjlicet hæc inqua alueolum^ putare, Et calces deledes te hilo non redius uiuas. In am unu definit generis oninis indcclinabile,hic ôC hæc amp;nbsp;hoc nequâ. In im quo^ unu indeclinabilcCim nomen uici,ut dicitCclfus. In um latina feu græ ca,apud Græcos in on definentia,neutra funt,amp; mutata um in i, faciunt gtin,uthoc templû huius templi,hoc peliumhuius pelq, hoc hoftorium huius hoftorq, lignû quo modius æquaf.Inueniunf tn apud comicos multa huiulcemodi neutroçi formam habe tia,mulie92 nomina,quibus articulos fœminini generis necclTario fignificationis gratia præponere Iblent, ut « /ojK/op hæc dorcium, h yAuitijrap hæcGlycerium, « hæc Chryfium, * ctfijoTov/op hæc Abrotoniu, hà%ôv2o|) hæcLeontium.hocaûtlbletfieri adu Iationiscauû,fiuediminutionisætatis. In an aut in on,aurin in definétia græca funt mafeulina uel fœminina,amp; producunf omnia,6c,uel græce declinantur, ut pan panos. Virg.in.viq.Parrhafio didûPanosde moreLycæi.uel ex gtô græcofitlatinus,mutata os ultima in is, ut riràv Titan titanis, Axlt;fgt;7v©^ uel delphindelphinis. Dicit tn amp;nbsp;delphinus delphini.In multis cm inuenimusà gtô græcofadum latinu no* minatîliu,ut tXscpao-’tAtcpWT©-* hic elephas huius elephantis,amp; hicelephâtus huius ele phanti, à gtô græco elephantos. Similiter hic abacus huius abaci, a gtô græco abacos. Arabs arabos,arabs arabis,ôC arabus arabi,titan titanos,hic titanus huius titani. Plaut.in Menæch.BarbatutremulumtitanumglucetCygno pâtre, Necnonamp;ab accô græco fit ntus latinu3,panthcra,cratera,quod Græci quoqp in multis fecere.quos in hoc quoep Ièquimur,q fæpe amp;nbsp;gtô ÔC alqs cafibus pro ntô funtufi, ut b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o
Soç,/za;ç7ujou,;HT/p,/ÂT7voç,RÎoz(tT7v@^j?KT(Mi/« Virgtin.vtj.Hircanis uc arabis ue parât leu ten dereadlndos.quicftàntôhicarabus. Idemin.viq. Omnis Arabs, omes uertebant ter ga Sabæi. Lucil.in.iif). Aethiopus dixit pro æthiops,R.hinoccrus uelutæthiopus. Ti* tanus quolt;p pro titan dicebant. VndeNeuius in carminé belli punici primo: Inerant fignaexprelTa quomodo titani bicorpores gigantcs,magnilt;p Atlantes. Lucanus in.ix.
Nec tutus fpatio eft elephas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luucna.in.iiq.
Rurfus ad Aethiopum populos aliosq; elephantos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V irg.in.viq.
pantherætergaretorquens. Cicero in Arato:Tummagnicuruuscapricorni cor* pora propter delphinus iacet,haud nimio luftratus nitorc. Horat.in.q.carminum: Nec curat Orion leones, Auttimidosagitarelyncas. Et notandumeft etiam degene r€,qgt; mafeulino genere protulit Horatius^cum V irgiliua fœminino injiq.Gcorgicônî
-ocr page 96-70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANI
Qui Iynces Bacchi uarîef PerlîusîCratcram argent! fudabît pertrcpidum cor, luuena» in primozLcdus erat Godro procula minor,urceoli fèx Ornamentu abaci.Idem in.iüj* Quanto dciphinis balæna Britannica maior, Horat. in.q.carminû: Nulla decempedis metatapriuatis Opacamporticusexcipiebatardon. Hæcdccempcdaab accô græco am T» J'tKaTroJ’oL,, Idem in.q.epiftolarum:Diuerfum confufa genuspanthera camelo. Caffïda quotp accûs eft græcus,ab eo qdeft c3ffis,quo ufus elt pro ntó Virg.in.xi.aurca uati Caflida.Statius ucro calîïs protulitin.q.Theb. Bellipotens cui torua genis horrolt; re décore Caffis,ÔC alperfo crudefeit languine gorgon.Quod autê græcum eft hoc nolt;« men,oftenditetiam Probus in libro qui eft de catholicis nominu. Eticiendum q? oihia in in definentia.etiam in is produdam finiunf. Arirt proprium nomen SC Aris,Del* phin ÔC delphis,elcufin ÔC eleufis,trachin ÔC trachis. Et notandum (p autores Græcoriî in is magisterminationefuntuli.Noftriuerofrequentiusin in, quamuis Cicero pro ScaurOjCum dare nollet, inquit Aris, dàm ex Sardinia eft fugereconatus.In eadé; Ari* nisuxorempellicatusdoloconcitatam. In yn quoq; terminantia,addita is, hciuntge nitiuum, Adramyn nomen herois adramynis,Phorcyn phorcynis, Vnde Lucanus in li bro.ix.SquallebantlatephorcynidosaruaMedufie. Nam Phorcysper s phoreyisde* clinatur,non phorcynis.Euan euantis,notandu q, t affumpfit in genitiuo. Ouid.in.iirj. Metamor.Nideliusqj Eleleusq; parens, ÔC lacchus ôC Euan. Statius in.v. amp;nbsp;à fummis auditus montibus Euan. Virg.in.vi.llla chorum fimulans Euantis orgia circum. Qui* dam ramen participium aceufatiui cafus pluralis hoemagiseffe uolunt, ne fît commua nis extremafyIlaba,EuantisPhrygias pro bacchantis. In on quoq; genitiui Græcifu* pradidam ièruant regulam,pcnultima iècundum Græcos manente produda uel corre pta, «uizUvajpAtAVov©', hicmemnonhuiusmemnonis, ifivcop hic Sinon huiusfi nonis, Xaoitoonoç, hic laocoon huius laocoontis.Hæc tamé antiqui Iblebant ab* lata n proferre,amp; iècundum Latinoçi regulam in o terminantium,quod ubiq;Teren* tius facit, declinarc,ut hic Antipho huius antiphonis,hic draco huius draconis, hic leo huius lconis,Si enim leon dicas neceffario ièruas,ut genitiuus quoq; fecundum Græcos t habeat Icontis. Vnde Cicero in li. Verri.qui eft de fupplicqs, proprium nomen, Leon Leontis declinauit,quid in Leonte Macharenfî non idem fecifti s’ Idem in Frumentaria: turn ifteuenerqs magna uoceimperat,utXenoaudiret,pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;græco. idem defup*
plicqstDexo Tindaridanus homo nobilis pro Dexon, idem pro Muræna Zeno pro Zc non profert.Idcm pro FundanioÆlFct'neid quod Meno nuntiaffet,Meno pro Menon. Statius in.i.Achilleidos:ConcIamant Danai,ftimulatcç Agamemno uoleiites.Hora. in ii'i.carminum;Diffidit urbium portas uir Macedo,amp; fubruitæmulos.pro Macedon. In en definentia correpta latina funt mafeulini uel neutri gcncris,quæ mutant c in i,amp; ad dita is, faciuntgtm,uthicflamenhuiusflaminis,hocnumenhuiusnuminis.In cn pro dudam latina græca generis funt malcultni uel feeminini, amp;nbsp;accepta is faciunt geni tiuum.ut hie lien huius lienis,rien rienis,uel ren renis.Horat.in.ii.fermonum; Quod la tusautrenesmorbotentanturacuto. Splen iplcnis. Damen nomen proprium hiftori ci Græci,Damenis. Similiter Seben nomenherois ibetj Vlyffis,q habitauit Temele,Se* bcnis,Hymenhymenis,hæcSirenhuiusfîrenis.hæcTroe2cnhuiustroczenis. In ar la tina^græca inucniunf,filt; barbara,generis malculini uel neutri uel oihis, quæ accepta is, faciunt genitiuum,ut hie Cælàr cælàris,hocned.ar nedaris,hic SC hæcôChoc par hu ius paris,hic Aipar huius alparis,hic Boftar huius boftaris. led neutra fî deriuata fînt p* ducunt a in obliquiscafibus,àlupa hoc lupanar huius lupanaris, a lacu hoc lacunar hu* ius lacunaris,a laqueo hoc laqucar huius laquearis,a calce hoc calcar huius calcaris.Ho* ratius in.q.epiftolarum: fî munus Apolline dignum
Vis complète libris,8C uatibus addere calcar. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virg.in lexto;
Seu fpumantis cqui foderct calcaribus armos.
Nar quoqp naris monofyllabum,fîmiliter producit a in gtô,SC eft pprium fluuq. Nam fi nalum uelimus fignificare, hax naris huius naris, fîmilem gtô ntm profercmus, fîcut
-ocr page 97-L T ß B R VT# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;SÎ
frequcnwf’ponit Ouid.in.iq.Metamor*ôC panda loquenti nans erat. Idem in.yq. Delt; fluxercGomæjCumquis amp;nbsp;naris S^auris. Lucanusin.ij. gcnitiuum protulit, hic aures, alius fpiraniinanarisaduncæ,Amputat. Far etiamfarrispofitionehabuitpcnultimam longam.q» folum r litcram geminauit.ôC puto differcntiæ caufa, ne ucrbum cfiê pute* tur Iccundæ perfonæ,for faris fatur.Et Iciendum qgt; par amp;nbsp;nar producunf in nominati*
i uo,utLucanus in.iiq.Par animi laus eft,8C quosfperaueris annos. Et Virg. in,vq» Sul* phurea Nar albus aqua.Sed Nar lèruauit a produtflam etianiinobliquiscafibus.Ennl us in.vi.Annaliu;Sulphureaspofuitlpiramina Naris ad undas.Parcorripuit obliques. Virg.in Buco. numéro deus impare gaudet.Lucanus in.ix.Ergo pari uoto geffïlîi bel b iuuentus. Virg. ôc paribus le fuftulitalis. Similiter Lar laris. Virg.in. v. Pergames: umeçlarem,8Ccanæpenetralia Veftæ.Plau.Egofum larfamiliaris.In er correptam de finentia, s amp;nbsp;t antecedentibus,nifi fint poflclÉua,quorum in is definantfœminina,er in ri mutant,amp; faciunt gcnitiuum,ut hic aufter huius auftri,hic oleafter huius oleaftri, hic apiafler huius apiaftri.Excipitur lequefter lequeftris, quod duplici ratione compel litur lècundæ efle declinationis,quoniam ôC t ÔC s ante r habet,neceftpon'eiriuum,5lt; qgt; in a facit fœmininum,id eft lèqueftra. Virg.inundecimo: Et pace lèqueftra. Ter* tiæ tarnen inuenitur declinationis apud plerofq;. Cicero in.rj.Verrina. Aut fcqucftres, aut interprétés corrumpendi iudicq.Sed Plautus hocquoqj lecudum analogiam decli* nauit,utin Vidularia;animum aduortite ambo,fi uultis,uitulu3n hicapponirc:Ego 1èr* uabo quafi lèqueftro detis, neutri reddibo,donicum res iudicata erit hæc. In eade; Aut fugio lèqueftrum. In er definentia græca quoq? malculina, fupradidam feruant regu* lam,quæ in ros apud Græcos finita, antécédente alia in eadem fyllaba conlbnante, mii tant ros in er apud Latinos, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Menander menandri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alexander
alexandri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meleagermeleagri. Excipitur congrus, quamuis gonger dixit
Plautus in Perla,memini,ut muræna amp;nbsp;gonger ne calefiercnt.Codrus,Pctrus,Hydrus, Scombrus,Ebrus,Amphimacrus, Locrus,qua: non ros in er, led o in u mutant.Qua uis antiqui etiam in alqs nominibus eiuldem terminatiôis eft quando lie protulcrint no minatiuos,ut Virgilius Teucrus amp;nbsp;Euandrus protulit in.iq. Aencidos: Tcucrus rhete* asprimum eft aduedus ad oras.Idem in.virj. R.ex Euandrus ait non hare folenia nobis. In eodcm:Tum pater Euandrus dextramcomplexuscuntis. idemin.x. Pallas, Euan* derinipfis Omnia funtoculis. Hlaquoqîlatinanomina.quæfœminin.ain a faciunt er in ri mutant in gcnitiuo,ut par fit fyllabis fuo nominatiuo, ut ater atri, facit enim atra, niger nigrinigra.exceptisillisqua: s uel Ip uel n ante r habent, à gcrendo uel felt; rendocompofitis,quæ accepta i faciunt genitiuum,una fyllaba uincentemfuum nomi natiuum,ut mifer miferi,profper profperi.Domitianus in fenatu pro fe, ut prolpcr di* cendi fuccelTusoftcnderctauditorum beneuolentiacrefceredicentiumfacultatem. Ci* cero tarnen profperus protulit in fexto de republica: Deinde eft hominum gcncri pro* Iperus Sc blutaris.afpcr afperi.Nam alpri per fyncopam dicitur.Lucifer luciferi, cornt gercornigerijtenerteneri.Libcr quoep quando ingenuum fignificatliberi, differentiæ caufa declinamus,ne fi libri dicamus,aliud fignificare putetur.dexter fimiliter dextri SC dextcri,8Cadulter adulteri.Etnotandum,quod totfyllabarumeft mafeulini genitiuus, quotfit nominatiuusfceminini.Excipiuntur alter ÔC uter,8C ex his compofita,qu£c pro nominum declinationem lequuntunalterius enim amp;nbsp;urrius faciunt genitiuum. ex quo quidam errantes ea pronomina,ficut fupra diximus,uoluerunteire.Ex eis compofitum altcruter quamuis in mafeulino ex duobus fit nominatiuis, tarnen quia in fœminino al* terutra,0C in neutro alterutrum ex corrupto ôC integro eft, exaltera parte plerunqt de ^iqatutjid nbsp;nbsp;exteriore, alteruter alterutrius, ut fit genitiuus ÔC datiuus trium generi?
fimilis, quod proprium eft omnium in ius terminantium genitiuos. Cicero pro M. Marcello,quod fi in alterutro peccandum fit. Lucanus in lexto; placetalea fati,
Alterutrum merfura caput. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inueniuntur tarnen
fîC altera utra, SC alterum utrum protuIiflcucteres^SC cxutraqueparte ea declirtalTe;
-ocr page 98-7» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRI.SCJäNI
' i';
Cicero in ProtagoratQuæ igitur poteft efleindignitas uoluntafi's adniolcftiam,nifi in magnitudine aut longitudine alterius utri us pofitai'Cato dc ambituzSed funt parrim g duarum rcruin alterius utrius caula magi'ftratum petunt. Neuter tarnen plcriq? neutri decHnauerunt.Scd Plau.i'n Vidularia,neutri reddibo dixit datiuum,cuius gtus neutrii^ US fine dubio eft. quamuis uetuftiflimi folcbant omnium genitiuum in ius terminantiu 6Cin t datiuum,6lt;etiamin i genitiuum,filt;in o datiuum in gencre maicalino SC neu trojinfœmininoueroiêcundumprimam declinationemin x diphthongon proferre. M.Cato in Cenfura deueftitu,amp; de uehiculisjNam periniurium fict cum mihi obeos mores quos prius habui honos dctur,ubi datus eft, tarnen uti eos mutem atqt alq modi fim,pro alius modi. Cæcilius in. v.nullius alius rei nifi amicitiæ eorum caufa.G.Lidni^ us in.q. Peruerlum efle alq modi poftulare. Cæfir in Anticatone priore: V no cnim ex* ccpfo,quem aliufinodi,atgp omnis natura finxit fuos quil^ habere charos.uni pro uni* us Titinniusin Barbato;Quod quidem pol,mulierdicit,nanq?unicollcgi]fumus. Ipft quogj proipfius Afranius in homine, ipfi me uellc ueftimcnta dicito, Totiprototius idem in fufpedatadco ut te làtias caperet roti familiæ.Soli pro folius Cato in primo ori ginum;Nam dcomni Tuiculana ciuitatc foli Lucilq Manulei beneficium gratum fuit. Idem nulli pro nullius:Quod tantilper nulli rei cft,dum nihil agas.poteft tarnen hic da tiuusaccipi,nulli rei pro nulli utilirati.Tercdn Andria:Quandoquidcm tam iners tam nulli confilq.Vllipro ullius.PlautusinTrucu. Quafi nero corporis rcliqueris porefta* tem,coloris ulli capiendi mala. Illi pro illius.Catoin M.Cæcihum,amp;quisilli modi ef fe uult.''Idem dc moribus Glaudq Neronis ifti pro iftiusîPccunia mea reipub.profuit g iftimodi uri tues.Et ftiendum q,in ius terminantium gtüs producitpcnultimam,nifî poëtica autoritas earn corripiat,excepto alter alterius, quod idco magis correptam ha* buit pcnultimam,qgt; duabus fyllabis uincit gcnitiuus nominatiuum.Quod igitur creuit fyllabis, hoc minuit tempore.Terentianustninuenif huiusetiam i pcnultimampdu* xifle in trochaico metro, quod eft ex lèptem pedibus amp;nbsp;fyllaba, icxcuplo ucl una uincct alterius fingulum.Sextus enim pes uult à longa incipere. Propria eiufdcm, id eft in er terminationis,nomina fi fint appcllatiuis fimilia eorum ,lèquunfregulam,ut Alper pro prium ÔC afper appellatiuum alperi aipri per fyncopam. Liber proprium amp;nbsp;appella tiuum liberi.Capcr fimiliter proprium appellatiuum capri.Reliqua uero omnia in er correptam,fiueproducftam,tertiæfuntdeclinationis. Græca fiue latinacuiuicun^ fint generis,amp; t antecedente r in ris mutantia,faciuntgtm,utpater patris,materma* tris,equefter cqucftris.Excipitur hic later huius lateris. Præterea lupiter cuius griïs ad aliud nomé tranfit.dicimus enim huius louis. Et hoc iter. dicimus enim huius itinerisî quamuis antiqui hoc iter iteris,amp; hoc itincr itineris dixerut. Plau.in Mercatore: Quin tu ergo itiner exequi meu me finis.'’ Neuius in Lycurgojgnoti itineris fumus tute feis. quæ funt nunc tnpoKTWToL,. Inueniunf tarnen apud uetuftilfiimos hæc ancipitis genitiui; hic accipiter huius accipitris amp;nbsp;accipiteris.opiter opiteris ôC opitris.malpitcr malpitc* risfiCmalpitris.dielpiterdieipiteris amp;nbsp;dieipitris. fie etiam lupiter iupiterisamp;iupitris, ut Cefellio Vindici placet,debuitdeclinari.Nam louis ntô quo^ cafu inuenif .Cæcili* us in epiftola:Nam nouus quidem deus repertus eft louis. Adius in l-nivavlt;fiuâx» : Lu* cifera lampade exurat louis arictem.Ex quo etiam pluralem numerum Plautus protu lit in Caflïna,repentc,ut emorianf humani loues. G quo^ antecedente lupradidani /èruantregulam,ideft er in ris conuertunt in gtÔ,fi fint communia,uel in is fticientia fœminina,utalaceralacris,acer acris.Et Icicndum q? in utra^ terminationeutriufç ge ticris inucniunf hæc nomina.Virg.in.vi.de Anchifa dicens: alacris palmas utralip teté dit.poteft tarnen alacris efle pluralis acciïs. Neuius in carminé belli Punici; Fames acct augelcithoftibus.Ennius in.xq.
Omnes mortales uiamp;ores cordibus uiuis
Lætantcs,uino curatos lômnus repente
In campopafifim moliillimusperculitacris.
-ocr page 99-L I B E R VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7»
Alfa uero oMm'a cüiufciïqp fint generis,accepta is, faciunt genitîuum, una Tyllaba ündante,ut aer aeris,career carceris, mulier mulieris, fuber fuberis, mulciber mulcibe* ris ÔC mulcibriSjUt Celèllius in Stro ma tco docet:quod fi eft à mulcendo amp;nbsp;imbri coni’* pofitum,ut plerifç uidetur,melius fimplicis declinationem lcruat, celer celeris, agger aggeris,Liger Iigeris,uomer uomeris,degener degeneris,pauper pauperis,cadauer ca daucris,cicer ciceris.excipitur imber imbris,5lt; ab eo compofîta,icptember ièptembris, oâober odobris. (p fimiliseft numerus fyllabarum tam in ntô quàm in gtô. uetuftiflî’* mi tarnen genitiuo quo^ fimilem ntm eorum proferebant. Cato de facriftcio commiü Jb,méiè oâobri fccimus,nouébris reliquus erat.Etomnia quæ faciunt fœminina in is, fie Iblebant etiam in maibulino profcrre,ut hic equefter amp;nbsp;equeftris,alacer ôC alacriSjCe leber ôC celebris,hic campefter huiuscampeftris.Cato in primo originum: Agrum que Volfci habuerunt,campeftnsplerusaboriginum fuit.Virg.in.vi.de Anchiià: Is^ ubi tendentem aduerfum per gramina uidit Aeneam,alacris palmas utrasç retendit. Hæc etiam contra rationem fupradidarumregularum déclinant,puer pueri, cuius fœminî num puera dicebant antiqui,unde amp;nbsp;puerpera dicitur,quæ puerum uel pueram parit, id eft puellam,quod eft diminutiuum pueræ,ut capra capella,tenera tenclla,umbra um bella,fic puera puella.Ouid.etiam hoc approbat,qui in.yi.Metamor. de puella Proler*» pinanarrans,dicit:Tantaq^ fimpheitas puerilibus affuit annis:quod deriuatiuum nô p* tineret ad fœmina3,nifi etiam puera effet didum.quod tarnen comprobat etiam Suetei nius diuerfos ponens uiùs in lib.qui eft deinftitutioneofficiorum. Liuius in Odyffeaî Meapuera mea puera quid uerbi ex tuo ore profugit:* Idem alibi; puerarum manibus confedum pulcherrime. Noneft tarnen ignorandum, q? etiam hic puerus,hic amp;nbsp;hæc puer uetuftilTimi protulifle inueniunf,Slt; puellus amp;nbsp;puella. Lucilius in. xi. Inde uenit Romam tener iplè etiam atque puellus. Cæcilius in umbris,age age puere duce me ad patriosfines,decoratumopipare, Afranius in incendio;o puere puere finemeproipicc femihi.PlaütusinLenonibusgeminis; dolet hic puellus ièlè uenumducier. Lucil.in üq. Curncghictamformofushomoac te dignus puellus. Liuius inOdyffea; Sanda puer Saturnifiliaregina. Neuiusin.q.bellipunici; Prima incedit Cereris Proièrpina puer. Varro in iàtyra,quæ inicribitur a/X^oçouTOçwçaHÂîç, Grauida^ mater peperitio ui puellum.Liber quo^ excipif libri,fibcr fibri. quæ etiam rationabi liter uidentur efle iècundæ declinationis.habentenim foeminiua in a definétia quantum ad uocem, libra amp;nbsp;fibra,quamuis non fint eiufdem fignificationi.s,ficut apud Græcos quoçp multa inue niunt fœminina,à malculinis deriuata non eiufdem fignificationis, ut Aanop Aakcavoi,, non fimilem habent fignificationem, ficut ePfaxwp cPjaxoavoLAiupAtcavtf, regulam tarnen eandemlêruant.Item excipiunf culter cultri,cancer cancri, quod neutrum etiam inuo* nitur,fed qn morbum fignificat. Claudius in.iiq.hiftoriarum, ut uideret nere^ueret, uerminaret litcris addiualis,quod uerminatione ad cancer puencrit, eius genitiuus can ceris elfe debet,ut cicer ciceris.præterea notâdum focer ibeeri, cuius fœmininum cum lècundum analogiam hæc Ibcera elle deberct,hæc focrus in ufu eft. luuc. in.q.
Delperanda tibi falua concordia Ibcru.
Vetuftiffïmi tarnen communiter hic Si hæc focrus proferebant. Adius in Atreo: Simul Si pifæa præmia arrepta à focru poffedit fuo. gener generi differentiæ caufa, ne fi generis dicamüs aliud fignificare putetur.aper apri, cuius fœmininum üeteres protu Ieruntapra,ut Plinius Secundus in primo artium.coluber etiam colubra facit,hæc acer arbor acri,dicit Seruius in commento Virgilr),cum nullum in er fœmininum fecundæ inueniatur dcclinationis, Ouidius nominatiuum protulit; Et platanus genialfs,acercp coloribusimpar. Solinus uero rediusprotulitacerisinadmirabilibus dearbore thu* ris;palàm fieret intorto earn elfe uimine ramis ad aceris qualitatem. Quæritur Iber ibe ri,aniberusiberi melius dicatur. Lucanuseriimutrunçp protulit in.v.
. Sitibiduruslber,autfitibitergadediiret. Idemin.iiq.
Qui præftat terris aufert tibi nomen Iberus» ergo uel differentiæ caufa fluuqS^ S
-ocr page 100-gcntîs apocopa ufus cft.quomodo Afar pro Aran's dixi't,uel more fuo abutens di'uerßa terminationib. quomodo Achillcm Si Achillea.Nam propric Ibercsfunt gens ab Ibc ris profcda,qui ultra Armcniam habitant,quorum fingularis nominatiuus,hic Iber hu j fus iberis facit,ÔC apud Græcos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Namalterum’zêrç©-' dicunt. In iK
delinentiamalculina,accepta i faciuntgenitiuum,ut hicuiruiri,Ieuirlcuiri,treuirtrc uiri.unum inucnit,utquibufdam uidet,feemininum tertiæ dcclinationis,Gaddirgad* diris nomen eft ciuitatis.Sed Salluftius neutrum efleoftendit in.q. hiftoriarum, accufil tiuum nominatiuo fimilem ponenSjUtalq tradideruntjTarteflum Hilpaniæ ciuitatem, quam nuncTyrii mutato nomine Gaddir habent. Nam fi efletfeemininum Gaddircm dixinctaccuiatiuum,non Gaddir.Et unum neutrum Ir, quod eft indeclinabile, quam^* uisquidamCutCarifius^ Ir irisdeclinauerint.abdir quoç amp;nbsp;abaddir ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;decli
natum non legi. In or definentia latina fi fint mafeulini generis aut feeminini uelcom munis,accipiunt is,amp;produda o, faciunt genitiuum,utorator oratoris,Salinator là* linatoris,hæc uxor uxoris,ftjror fororis,hic amp;nbsp;hæc autor autoris.pallor palloris, pudor pudoris,ftridor ftridoris,calor caloris,humor humoris,macor macoris,p macics,mar* cor marcoris ipfi res,feruor feruoris,rubor ruboris.mador madoris.Salluft.in.iiq.hift. Monumenta madore infirmantur.algor algoris, quod etiam hic aigus huius aigus diel tur.Plautus in Vidularia;Inopiam,ludum,mcerorcm,pauperratem,algum,famcm.
Idem in R.udente;Tu uel fuda ucl peri algu,uel etiam jegrota,ucl uale.Excipiunf cor* ripientia o etiam in genitiuo,ut hic 8i hæc amp;nbsp;hoc memor memoris,immemor imme* moris,quod à uerbo memoro natu,penultimam eins leruauit fyllabam, uetuftiffimi ta* men fimilem genitiuo protulerunteiusnominis nominatiuu, Cæcilius in Epiclero;
Ita'ne Antipho inuentus profluuiafide^
Itan’ eft immcmoris,itan’ eft madida memoria?
Et hocfolü in or defines,habuit côparat/uiî memorior.Indccorindccoris.Virg.in.xI.’ Non tarnen indecorem tua te reginareliquit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idemin.xrj.
Nec genus indecores fine me hæc baud mollia fatu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inuenitur tarnen etiam
limplex,decor decoris,penultima correpta apud uctuftiflïmos,quando pro dccorus de cora decorum,accipitur. Neuius in carmine belli punici; Magnam'qp domu decorem^ ditemuexerant. aliter enim iambus ftarenonpoteft.Salluftiusin.iq.equis Siarmis de* coribus cultus.Idem ineodem; Dedecores multic^ per terga ab hoftibus cædebantur» Quæ ab eo deriuata funt uel compofita,quod eft decus decoris,illius declinationem 1èr uant,ficut à corpore quoç compofita eiufdem declinationem lèruant,bicorporbicor* poris,tricorpor tricorporis, ut Adius in Eriphyla:
Pallas bicorpor anguium Ipiras trahit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virg.in lèxto:
Gorgones harpyiæcg Si forma tricorporis umbræ.
Hæe arbor quoep huius arboris,quod à robore deriuatum ilh'us declinationem lèruan» corripuit penultimam genitiui. Si à puero compofita, publipor publiporis,marcipor marciporis.fic Probus. Ita enim antiq pro Publq puer,ÔC Marei puer dicebant, quæ o nonpducunt in obliquis cafibus.Salluft.in.irj.hift.hocptulit, unus côftitit in agro Luca no gnarus loci nomine Publipor.Neutra quoqj CZ græca omia correpta o Si addita is, faciunt gtm, uthoc marmor marmoris,æquor æquoris,hicHcdor hc(ftoris,hic Ador adoris,qn eftnomenppriit græcum.Virg.in.xt). Adoris Auruci lj5oliû,quaflat(5 tre* menté.ab eo aut quod eft hoc ador gtfis in ufu frequent! non eft,cuius deriuatiuu o dudum habet contra ronem alioçi quæ ex neutris eiufde terminatiois deriuanf. Virg* in.vii. SCadorealibaperherba Subqciunt epulis.Et putoideopduci,quia à uerbo de* riuaf pducente o penultima,id eft adoro.Ergo ador quo^ cum ab codé fit uerbo deri | uatfi, nccelTario fi declinaref jpducerct in gto o.qd* rurfus régula neutroçi phibet,in or ■ ferminâtiu.Duabusigit fibiaduerfisregulisrepugnâtib.mâfitîdeclinabile.quisiuenia ‘ tur huius quo^ apifquoldä ucteçi gtûs,môpducés,mô corripiés pcnultimâ fedm fupra didas diucrlàs rônes,ut Gânius ih4,Hic adoris dat primitias fiW fenguîc Übat Jdé
-ocr page 101-LIBHR' SEXTVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7/
' ÏHam fponte fotos adoris ftraui’ffc maniplos. Idem fn.i'ii# Emicar in nubes nidoribus ardor adoris,
Excipitur etiam hoe cor cordis,quod afliimit d in genitiuo. Vt breuiter igitur fupfa didam colligamus regulamun or definentia neutra latina amp;nbsp;græca,amp; quæcungp deri uantur uel componuntur à primitiuis penultimam corripicntibus,ea genitiui penulti mam corripiunt,cætera producunt, cxceptis cor amp;nbsp;ador. In ur definentia cuiufcü^ fint gcneris,acccpta is faciut genitiuum,ut hicuulturhuius uulturi5,turturturturis, hoe fulphur huius fulphuris,hic hæc fur huius furis.Excipif hic fatur huius faturi* undeLucanus : faturum tarnenobfidethofiem, quod ideoeft fecundæ declinationis, quia facit fcemininumin a dcfinens,idefthæcfatura,Terentiusin Hecyra: Sedcum tu fatura atqp ebria cris,puer ut fatur fit facito; quod à Probo prætcrmilïum, dodiflï* me præceptor nofter atendit Theotiftus,omnis cloquentiæ decus: cui quiequid in me fitdodrinæpoft deumimputo.Excipiunf etiam in neutris hæc, quæpro u o corre* ptum habent per obliquos cafus,uthocrobur huius roboris,ebur eboris,femur femo ris.Horat. Femuro Cherintetuü. Virg.in.x, ocyusenfem, AeneasuifoTyrrheni fanguineIætus,Eripità femorc . dicif tarnen 8C hoe fernen feminis, cuius nominati* uusin ufuraro eft. iecur iecoris uel iecinoris,qui genitiuus uidetur à nominatiuoiocï nus ucnirc,qui in ufu non eft. Perfius: amp;nbsp;quæ femel intus Innata cftrupto iecoi:e,exi^ erit caprificus. In as definentialatinamafcuhnigenerisfunt,uelfœminini,uelcom* munis,SC ablata s amp;nbsp;addita tis faciunt genitiuö , ut hic Meccenas huius Meccenatis, hæc ciuitas ciuitatis,hic hæc Arpinâs huius Arpinatis.Excipiunf monofyllaba,hic asaffïs,hoc uas uafis,qd in fingulari numero tertiæ,in plurali fecudæ declinationis eft* ut hic uas uadis,hic mas maris,iö' hoe fas,nef3s,0'hic amp;nbsp;hæc ü* hoe nugas, indeclina* bilia. Græcaueroeiufdem terminationis nomina in ou uel in a definentia in genitiuo græcOjprimæ funt declinatióis,ut o Ai/cf/cta‘rAuö’/v, hic Lyfias Lyfiæ, o avra^ ? «»rot,,hic Antas huius Antæj huiufeemodi nominatiuum nominum frequenter fine s termina IifolentR.omaniproferre,uthicGeta,Byrrhia,Marfya, In os autêterminantia ge/ nitiuum græcum o in i mutata faciunt latinûgenitiuû,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hic Cal
chas Calchantis, quis hic Calchas huius Calchæ antiquilTimi dcclinabant, Plautus in Mcnæchmis; Nouiftin illum,noui cum Calcha fimul. o ■ara3iv«(; tw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hic Pal*
las Pallantis. « -f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hæc Pallas,huius Palladis. Et feiendu q? in as defi
nentia mafculina fi n t habeantingcnitiuo,uocatiuumin an uolunt terminate mo* re græco,©* fimilé hune nominatiuo feruare,ut ó Calchan,uel 6 Calchas, 6lt; ô Pallan, Ucl Ó Pallas. Virgilius tarnen autoritäre poëtica ó Palla protulit in.xi.
falueætcrnum mihi maxime Palla. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In codemj
Quin ego non alio digner te funere Palla, in hoc quocj^ Græcorum poetas fecutus, Homerus in ai. cfv fjSji) ouK'iTifJLOi rac/r iyojti/itf.
»«AuAauou, dixit, «vJr to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Menander quoeç in Dardanio a\'cf^ vÂt
dixit pro d'olap- In es correptam latina mafculini uel communis generis cum fînt,mu tant e in i, amp;nbsp;ablata, s, 6C addita tis faciunt gcnitiuum,ut hic miles huius militis,tfa mes tramitis,terme« termitis,merges mergitis, hic amp;nbsp;hæc fofpes Ibfpitis, pedes pedi* tis,equcs equitis,hic amp;nbsp;hæcfuperftes huius fuperftitis,gurges gurgitis,hic amp;nbsp;hæc di* wesdiuitis.ExcipiunfhæcquæhabentpenuItimam x diphthongon,uel quæ à ucr* bisdcriuantur inpenultimafyllaba e habentibusbreuem,quæc feruant in genitiuo, Ut hic hxc ÔC hoc præpes huius præpctis,tcro tcris.hic amp;nbsp;hæc hoc teres tcretis,hc beo hcbes,hic ô* hæc ÔC hoc hebes hebctis,indigeo indiges, indiges indigctls,impeto impctis,impesimpcti3, Ouid in.iq. Metamorp. impctenuncuaftoproimpctu, Sb militer Statius in feptimo Thebaid, Tranfiliunt campos,aurigamcç impete uafto Atn phiaraetuum, interpretorinterpresinterprctis,Sicdeclinanturetiam i ante e habe tia,ut hic paries parietis^hic aries huiua arietis,hic Si hæc Si. hoc inquies inquietis;qd
g
-ocr page 102-7Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRÏSCTANl
quamuis in nomînatîuo c corrcptam habcat,ut Probo uidcf, in genitiuo tam? eâdeM producit fecundum gcnitiuü quies quietis prindpalis.Sic etiam ièruantfocminina e correptâ,uthæc fegesfegctis,tegcstegetts.inud quoqj notandâ qgt;i pedc ucl àfedcn* do compofita per dis non p tis efferuntgcnitiuum»amp;apedcquidemcompofitalcr uant e : A fedendo uero mutant e in i, ut hic ÔC hæc ü* hoc quadrupes quadruped», bipesbipedis, compes côpedis. luuenal.in. üq. Squallidusinmagna faftidit côpcdc foHbr. Hic «ir hæc obfes obfidis,dcfcs defidis.Excipi? hæc apes huius apis, quia hoc Ib lum à pede compofitu,ut quibufdam uide€, e longam feruauit,neqgt; ulla crcuit fyllaba in genitiuo;quisamp; alia côpofita ab eo quod eft pes autores producant.Vir.iniiq.Ae.
Stat fonipes ac frena ferox fpumantia mandit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in.x.
Tollit fe arreâum quadrupes,«ir calcibus auras Verberac Hora in.i.ferm« Omnia magna loquens modo fit mihi menfa tripes,amp; Concha falls puri.
Probus tn inter correpta hoc ponit. Ouidius tn ntum hæcapisprotulitin. vq. Meta«' Non apis inde tulitcolleâosfedula flores.
Quod ctiam diminutiuum oftendit apicula,quomodo docet fidicula primitiui fui no« minatiuum fidis non fides efle, quod Seruio placet de cithara. In es produdam lati* na i antécédente ablata s,5Caddita i faciuntgenitiufî,ut hic meridies huius meridi« ei,hicuel hæc dies huius diei, hæc actes aciei.excipitur hæc quies quietis.uetuftüTimt tarnen hoc quoqj fccundû fupradidam profcrebantdcclinationem. Afranius in Emâ cipato; Sollicito corde corpus non potiturnunequie. Neuiusin Protefilao; Laoda« niia complexa fomno corpora operiunt ac fuaui quiedicantur. lurei^itur compofi« turn quocß ex co requies,quodin eodem gcnerc manfit,tam quintæ quam tertiæ dccii nationis inuenif. Virg.in.iiq. Aenei. Tempus inane peto, requiem fpacium^ furori. Cicero in dialogo de fenedute, ut meæ fenedutis requicté obledamétuméÿ nofcatw. Nam inquics,cuius extremam corripi dicit Probus,inquictis deelinaf, quod trium fa dum eft geneç^jUtfupraoftendimus,cuius etiam flmplexin ufu inuenitur trium gene rum.Neuius in carmine belli punici.i^.libro : lamc^ eins mente fortuna fecerat quie^ tcm. LiciniusMacerin.i.Annaliu: Non minimoopéré milites quictcsuolcbanc efle. Salluftius in.iq. hiftoriaçiî Quia corpore ÔC lingua percitum amp;nbsp;inquictem nomine hi ftrionis uix iani Barbuleium appellabant.alia uero eiufdem terminationis nomina e in i mutantia faciunt genitiuum, ut hic Verres huius uerris, hæccædcs huius cædis.’ cxcipiuntur hic pes pedis,hæc Ceres huius Ccreris, merces mcrcedis, hic amp;nbsp;hæc hæ* res hæredis,Iocuples locupletis,amp; tria quintæ declinationis c corripientiatam in gc nitiuo,q in datiuo,fides fidci,rcs rei,fpes fpei. Inuenif amp;nbsp;plèbes plebci. Salluftius in.i, hiftoriaçi : Plebei tribunitiam poteftatem. Nam plebs plebis facit genitiuum. Et fa« mes famci dicebd’nt ueteres.undc adhuc fame producitur in ablatiuo. Virg.in.vi»
Melle foporatam cr mcdicatisfrugibusoffam
Obqcit,illefamcrabida triaguttura pandens, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luuenalisin.v.
inde autem cum fc matura Icuauit,
Progenies ftimulante fame feftinat ad illam,
Quam primum prædam rupto guftaueratouo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in eodem:
Membra aliéna fame lacerabant,efle para« Etfua:
quafi quintæ declinationis produxcruntablatiuum. In es produdam græcaeiufdé declinationis, in ouç uelin uel in -wç genitiuum græcum tcrminantia,9tf uel a uel to in i mutantia,faciuntgenitiuum latinfl ,ut waAaAwAç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Palamedcs»
Palamcdis,’iTt(»tX«ç,tTtoKXtoç, Eteocles Etcoclis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrêmes Chreme
tis amp;nbsp;Chremis. Tcrent. in Andria : Etiam puerum inde abiens conueni Chremis. Idc in eadem : Egomet continuo ad Chremem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomen eft urbis Aegygt;
ptiaeæ,cuius mention? Pindarus facit,Mcndcs Mendetis amp;nbsp;Mendis. Sic quoeç çaxivse
R.hamnes Rhamnetis amp;nbsp;Rhamnis, qd græcum efleoftendit afpiratio poft r poflta^qd in latinis nominibus non fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AdAiHlob l'^ches Lachetis amp;nbsp;Lachis,Sic ÔÇ
-ocr page 103-LIBER SEXT V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77
fimilia in nbsp;nbsp;tcrminantia gtfîm græcum.ncc eft mirum duplicem declinationé hæcha
builfe apud Latinos,cû apud Græcos quo^ multa inuenianf huiufeemodi ancipité ha bentia declinationé tefte Herodiano ♦ ynyMif nomen gigantis yi/'y» O' 71/7HTOÇ. proprin KW^ÎS ÔC HW(«.HTOÇ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔC fJ.VKKV3li- b /Xh'v'S SC AIHVXTOQ' ÔC 0 TTIAkÇ TTï-
Xï Ê'' TTtXNTDç. ^iyH^ fjiiys S' /xîyvToci. TTVÂHti Tu'À's trvÂHToti- Similitcr Thalcs, Mènes,Age Ies,Cancs,Daresuanededinant.unde Virgi. duplicé aceufatiuû græcû ptulitin.v. Aene.Darcta O' Darcn,illos fecutus,qui ssoJ^HTa ôC sÔ/hii, p-nnra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptulerût,uc
PræcipitemcgDarenardcnsagitæquoretoto. In eodem:
Sed finem impofuit pugnæ,felTum'q^ Dareta, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sin in u terminât geniti
uum græcû primæ funt declinationis,ut igt;^a5î5, Achates Achatæ àyxilt;i'nti «?-
Anchifes Anchifæ,Sæpiffïmetn huiufeemodi nomina antiqui O' fecundum ter* tiam protulerût declinationé,ut Orontes Orontæ amp;nbsp;Orontis, Timarchides Timarchi dæ amp;Timarchidis,Herodes Herodæ O' Hcrodis. Horat. in.rj.epifto. PræferatHerô dis palmctis pinguibus,alter. Cicero in primo Tufculan. Non fine caufa cum Oreftis fabulam doccret Euripides. Salluftiusin.q.hiftoriarumî Eamdcditionem fenatusp nuntiosOreftiscognitam,approbat. Idemin.iirj. hiftoriarum: Nan^primum lafo nem nouoitineremaris Aeetæhofpitis domum uiolalTe. A.. GelliusnoiSium Attica rum nono:hiftoria ex libris Heraclidæ Pontici iucunda memoratu amp;nbsp;miranda.Seien dum tarnen quód frequentiflïme amp;nbsp;tertia utuntur declinatione in proprris,qua: forma habent patronymicorum, amp;nbsp;in barbaris, ut Thucydides, Thucydidæ ÔC Thucydidis, Mithridates Mithridatæ Mithridatis,TigranesTigranæTigranis. huiufeemodi enim nominaParthicaetiam Græciancipititerminantgenitino,modo ïî,modo ïÇjT/'xsavKt S'xsftv» ^cygeev^ç. Virgilius in.xq. necDrancisdidarefellam. Et feiendum q?in huiuf* modi nominibus quando tertiæ funt,frequentiflïme ueteres datiuum proferebant pro genitiuo,Ariftoteli,Dcmoftheni,Thucydidi,Euripidi,pro Ariftotelis,Demofthenis, Thucydidis,Euripidis ponentes. Virgil, in primo Aeneidos:
Præcipue pius Aeneas nunc acris Oronti,
Nunc Amyci cafum gemit. Idem in eodemt
Troas relliquias Danaum atq^ immitis A chilli, in. q. quis talia fando Myrmidoniîm Dolopum ueautduri miles Vlyfli.
Terentius in Heautontim. Archonidi filiam pro Archonidis.Cicero in.iih,Verrina9^: InTimarchidipoteftatefocioçi populi Romani antiquiflïmoçi ,at^ amiciflimorum liberos,matresfamilias,bona,fortunasfß omnes fuifle. Idem in eodem datiuum fimili ter protulit: Nclt;p in præfentia Timarchidi quid refpondeat habuit.ôC magis fecund« tertiam ea proferunt nominatilTimi autores.Idem in Arato; Sub pedibus profertfini ta booti,pro bootis. Terent.in Hecyra; Gallidemidem hofpitem Myconiu. Cicero in Protagora; Quid tu,unde tandem appares o Socrate, an quidem dubium no eft,quin ab Alcibiade.Trogus Pompeius in lib, vi. inde Scepfim petit, quo fe Media interfeda focru cótulerat,is ab Herculide petitocolloquio M.Velleius Paterculus,primus,nec minus clarus ca tepeftate fuit Miltiadis filius Cimon. Plinius in.ii-naturalishiftoria:, abEuclide. Idemin.irj. Thucydide. Idemin.iiq.Philiftide,Anticlide,Philonide. In V. Sothade. In.vi. Simonide minore. In.vq. Agatharchide, Apollonide, Duride,Hc raclidepontico, Afclepiade. In.xi. Menecrate. In.xi]. Mneficle. In.xv. Commiade. In.xxxvq.Neuripide. polTunt tarnen ea fi produde profcrantur datiui efle græci pro ablatiuis, quomodo Virgilius in primo Aeneidos; unocomitatus Achate Juuenalis;
Penelope melius leuius torquetis Arachne. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In is definentia longam cu
iufcunc^ fint generis latina ablata s, ÔC addita tis faciut genitiuum,ut hæc lis litis, hic O' hæc dis ditis, unde hi Si hæ dites Si hæc ditia, cuiusnominatiuum fingularé in ufu non inueni. debet tarnen fecundum analogiam hoc dite efle. Namin is finiri ncutrâ no poteft. Lucanus in.viii. Non illicLibyeæ pofuerunt ditia gentes Templa. hic^ hæcfamnishuiusfaranitis, Sic Cæfar de analogia» Lucanus in fecundo; Romana^ g hi
-ocr page 104-F' R’ I 5 C I A îi 1
famm's, Vitra caudinas fpcrauit uulnera furcas.huîus neutruttî Ncm'us fàmnite pro* tuHt in carmine belli Punici,ad cuius fimilitudinem debet ctiam hoc dire dici. Excipi tur hic glis gliris.quod ft t r habuit,cirha:cuishuiusuis,cuiuspluralefimiliteruisr5 Lucretius g Salluftius protulcrunt. Lucretius in. tj. Scd quam multaç; rcçz uis poiTi* detin fe, Atc^ poteftates. Salluftiusin.iti.hiftoriaç^: Male iam afluetum ad omncs uis controucrfiaruni. Illa quotj tarn in is gin er finita nominaregulamferuatin er ter minatorum,id eft accepta is faciunt gcnitiuum,ut hie puluis amp;nbsp;pulucr pulueris ,hic cucumis amp;nbsp;cucumer cucumcris,hic cinis tz einer cineris, hie uomis amp;nbsp;uomer uomc* ris.Præterea Cxfar déclinât pubis pubcris:quida,ut Probus,pubes puberis,quda pu* ber puberis ♦ Ex co tarnen com poli tum inuenif fimilcm habés nominariuu genitiuo, Hicimpubishuiusimpubis . Virgiliusin. v. impubisluli. abconeutrumimpubc Horatius protulitin Epodo,ut: Hæctrcmenti quæftusore Góftititpuerimpubc cor pus. Cicero tame in.iiij. inuedi. Filiumeç ciusimpuberem legarum à pâtre miflum« Idéin -h.de Orarore : Quod nifi puberé te iam inquit haberem.Alia ucroomnia ciui* dem rcrminarionis,correptæ,fimilem habétgenitiuum nominariuo. Hic collishuius collis,ha:c puppis huius puppis, hic amp;nbsp;hæc fuauis huius fuauis, hic amp;nbsp;hæc ciuis huius ciuis.Excipiûturhiclapishuiuslapidis,ucruftilTimitamen etiam huius lapis protulc* runt.Ennius in.xv.Annalium: Occumbût multi Ictum ferroqj lapi^: hic fanguishut ius fanguinis,quod ueteres hoc fanguen dixerunt. Cicero in Hortcnfio,ut ait Enniusî
Refugiartimidosfanguenatgj exalbcfcat metu. Idem in .rj.Annaliu:
O genitor,ô fanguen drjs oriundum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hæc pollis poilinis,fieCarilîusw
Probus autem amp;nbsp;Cæiar,hoc pollen pollinis declinauerunt.hæccufpiscufpidis,icmis fcmilTis.ApuIeiusin Epitoma; Sed turn feftertiusdipondiû femiflem,quinarius,quin quclTis, denarius dccu(fis, ualebat.hæc caffis caffidis, qd etiam hæc caftïda cafTidæ dclt; clinaf.Virgil, in.xi. aurea uati Caffida.A fanguinecôpofitum non feruatdeclinatio* nem fimplicis.hic cr hæcexanguis huiusexanguis:àcufpideferuat, tricufpis tricufpi* dis. Ouidiusin'primo Metamorpho. pofitocptricufpiderclo, Mulcct aquas. InueniÊ ctiam hæc capis capidis,cuius diminutiuû eft capiduIa,Haruncius : capfs uafis genus eft pótifi'calc,diminutiuû capidula. Lucili.in.ix. Hincanciliaabhocapiccscapidasgj reperras. Et uideggt;magisgræcû elTe oftcnditur,cum in asprotulitaccufatiuum plu ralcm.Hic ÔC hæcpotis amp;nbsp;hoc pote,nomina efle oftenditcomparatio potior amp;nbsp;potiiQ mus.Sine uerbis autem raro inueniesca,ucl cum obliquo cafu prolata. Perfius:
Qui poteuis dicam,nugan'scum tibicaluc,
Pinguisaqualiculus protento fefquipcde extet. Virg. in.itj.’ Nec potis lonios fludus æquare fequendo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in.xi.
At non Euandrum potis eft uis ulla tenere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In is definétia, fî græca irt
gcnitiuogræcoconfonantemhabuerintante os,o in i mutant,ôi faciuntgenitiuuni Iatinum,ut o’/aolt;{ç etfxô'in©^, Simois Simoentis, o/uv/ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, hic Adonis huius
Adonidis, li/isyoÂiç'îuTro'Â/îi©-', Eupolis Eupolidis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Doris Doridis,
T/î Hæc Thetis huius Thetidis. quamuis ablatiuum cius ab hac Theti PlaurJ protulir in Epidico : Turn il le prognatus Theti fine perdat, alia apportabant ci Ncrci twgt;caç/c/'oç, Euchariseucharidis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Epichariscpichari*
dis.Sinin os puram græcusdefin3tgcnitiuus,fimiliscritnominatiuoapud Latinos,' utaAwv/fi i/Mvzof ,hic adonis huius adonis, vidiroT^is vianô'Aios, hæc Neapolis huius ne apolis.Sin apudGræcosin diphthongum terminent n t habet in genitiuo latino,' ïTi^óis efiiULOiVTO!, hic Simois Simoentis . In os produdam mafculina ablata s, amp;nbsp;addl ta ris faciunt gcnitiuû.ut hic lepos Icporis,rosroris,mosmoris,flosfloris.Excipi£nc pos nepotis,quod quidam cômune putaucrunt,quamuis fœmininum fit neptis. Alia ucro omnia in ris definût, ut hic amp;nbsp;hæc facerdos huius facerdotis, hic amp;nbsp;hæc compos comporis.Liuius in. xxv.Profcdo fan's compote menti inciTe: o ramen in hoc folo cor ripiturfScncca in Phædra; Hippolyte me nunc compotem uoti fadas,In eade j Com*
•I
-ocr page 105-tlBÊR* SEX t' r S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7*
poteuoto.SC eft Adonium metrum. Ejus contrarmimposfmpotïs ♦ Adi'usm primd Didafcalion: Falfidi'ca audax gnatimaterpeffimiodibilis,natura impos, excors,©* fc
• ta.Similiter hæc cos coti's,dos dotis.Excipif hie èT ha:c bos boui's, quod ideo affumïc genitiuo u loco digamma,quia Aeoles quo^ folent inter duas uocales eiufdé didio* nisdigammaponcre, quosinmultis nos fcqmur oF/x ouis, J'aFoç Dauus,œFop ouu« Vndeinnominatiuoquoq^huius nominis illos fequimur. Nam amp;nbsp;Aeoles Doreà ßtSr dicunt p diphthongon in a longam uertentes. Etq? hocucrum eft, oftS dût epigrammata uctuftiiTima.qux literis antiquiflimis feripra in multis tripodibuS Iegi,amp; maximein tripode Apollinis, g eft Gonftantinopoli, in loco que nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uo
cant.Suntaötfcripta fie {Pv^oepóFtap pro cPn/iolt;po6)p,?iaoMFup p AaoKotvjj, Hæcglos gio* ris,hoc os correptum oflïs.Ouid. in. v. Metamor. Qui poftq cccidit ferrumqj ex ofte rcuulfum cft.Quidamtn uete9^ 8Choc oftumjôC hoc olTu proferebant,undcPacuuius in Chryfe: oiTum inhumatum æftuofam auram. Adius uero in Annal. Fraxinus fixâ feroxinfenfa iufundif oflïs.Cato tarnen os protulit in.iiq.originum, Si quis membriî rupit aut os fregit,talione proximus cognatus uIcifciF. os produdum oris,hie amp;nbsp;hæc cuftoscuftodis,ideo in dis definit,quia uenità uerbo cuftodio.Grxcaeiufdé termina tionis græcum gtûm fequunf os finaliin is conuerra,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chryfe*
roschryferotis, üjwtf «feooa', heros herois, ai/voo-^/voooo-. Minos minois.SalIuft. tn protu* lit Minonis genitiuum in.v. hiftoriaçü : Dædalum ex Sicilia profedum quo Minonis iram atgp opes fugerat. Nec tn hoc fine exempio apud Græcos quo^ inuento. Syracii fq etn Heron pro Heros dicunt,fie Sophron, Kçup hçcoo” dixit. Similiter ergo ÔC pi ,u'ïMtf,R.omani aut plerunqj folent in on terminantia etiâ abiedione n proferreper o ut Leo Draco.Sic ergo Mino,Gobio quoc^ dicunt p ywßiioƒ, abieda s. Et qd mirabill «S eft Athos Athonis protulit Cicero in.iq, dcrepub.Quid ergo ilia fibi uultabfurdi exceptio,nifi quis Athonem p monumctouult funditus efficeref Quisem eft Athos,’ aut Olympus tantus f Sed hoc in us correptam dehinc atticc prolatum eft,quomodo eaJ'^oyiuffprott.vJ'^oyioif, In us correpta definentia mafculina latina s uel t uel x an tcccdentibus,fi fint reçz incorporalium uocabula, quartæ funt declinationis, ut hie ui* fushuius uifus,hic caftis huius cafus,hicfitus huius fitus,hic pofitus huius pofitus,hic partus huius partus.quamuis hæcpartiohuius partionis antiqui protuliffc inuenian* tur. Plautus in Trucuicnto; Horrefco mifera mentionem quoties fit partionis. hiefe* XUS huius IcxuSjhic luxus huius luxus.Similiter quartæ funt quæ reçf uocabulis homa nymainueniunf,uthicmagiftratus ÂQrçx''H9^ ôajxwp huius magiftratus, hic faltus S •asH/iitritf K VKTTU huiusfaltus,hieuerfus « osl^oif huiusuerfus,hiecxercitus^ «yuAvao-/k (S' S ^arotr huius exercitus. Faftus quando à faftidio eft uerbo, quartæ eftt quando uero pró Annali accipitur à faftis amp;nbsp;nefaftis diebus fic didum, frequentius fe cundæ eft.Inuenitur tarnen amp;nbsp;quartæ.Lucan. in decimo : Nec meus Eudoxi uincctur faftibus annus, quod tarnen errorcLucani prolatum dicit Seruius in commetario ter th libri Virgiliani ,cum antiquiores quoqj fimilitcr idem protulifle inueniatur. Out. Faftoçi inferipfit libros.Nam apud Horatium dupliccm inuenio fcripturam ÔC faftos amp;nbsp;faftus in tertio carminum: Per mcmorcs,gcnus omne faftos,8C faftus in airjs codici bus.VarroinEphemcride:Poftea honoris uirtutû caufalulii Cæfaris qui faftus porra xit,menfis Iulius appellatus cft.Senatus quoqj ideo quartæ eft,lt;pa uocabulo natus cS ponitur.Et fi ante tus alia fit in eadem fyllaba côfonans,etiam corporalia quartæ funt dcclinationis,nifi fint propria uel mobilia,ut hie fludus huius ftudus, hie quæftus h« ins quæftus, hic ridus huius ridus, hic uidus huius uidus. Excipif hic ledus amp;nbsp;nahi huius ledi, quôd tarnen ctiam huius ledus antiquiffimi protulerunt. Cornificius in primo decœnis deoç^:Ipfis uero ad Cereris memoriæ renouâdæ gratiâ ledus ftcrnuw tur. Plaut.in Amphitruone:quàm ledus ubi cubuifti concaluit locus.Muftus quo^ mufti excipit Probus, quod tarnen mobile uidet ur, cum ueteres amp;nbsp;fœminino amp;licult; tro gcnerc inueniuntur hoc protulifle,pro nouus noua nouum.Mart.in primo:
ç iiij
-ocr page 106-so nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANI
Quod tc Tucca iuuat uctulo mi fccre falcrno
In uaticanisconditamufta cadiss* Ouid.in.xn'n.Mefamor.
Tercentum mefles ter centum mufta uiderc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cato Cenforius de agna
tnuda pafcenda,mufta agna pro noua dixit. Inueniutur tarnen antiquiffimi multa ex fupradidisingenitiuoetiam i terminaffe.Terentiusin Andria: Nihil ornati,nihil tu multi,pro ornatus amp;nbsp;tumultus. Ide in Adelphis,frudi pro frudus: Nunc exada æta te hoc frudi pro labore ab his fero. quæfti pro quæftus. Idem in Hecyra : Nunquam animum qua-iti gratia ad malas adducam partes.aduenti pro aduentus.Idem in Phor mione : Pattern ut extimefcam ubi eius aduenti uenitin mentem. fenati pro fenatus. Salluft.in Gatil.Senatidecretu fit,ficutillcccnfucrat.uerfiquoqj pro uerfus. Lauern Us; Inlacu Auerno ucrfoçz non numerum numero ftuduimus, Valerius in Phormio^ ne; Quid hic.cum tragicis ucrfis amp;nbsp;fyrma'facis^ Leuiusin Polymetris; Omnes funt de nis fyllabis uerfi.hic uidus huius uidi. Plaut.in Captiuis: Proin tu tui quotidian! ui* di uentrem ad me afferas. Idem in Aulularia huius gemiti dixit: tantu gemiti ma lx mœftitiæ hic dies mihiobtulit,famcm paupcriem.Alia uero omnia eiufdem gc ncrislatina in us definentia fecundæfunt declinationis,ut hie Virgilius huius Virgn lii.fomnus fomni,lacertus lacerti,numerus numeri, fandus fandi, uentus uenti,cibus cibi.quamuis amp;nbsp;huius cibus antiqui protulilTe inueniuntur. Plaut.in Captiuis : Tanz tus uentri commeatus meo adeft in portu cibus.Excipitur arcus,quod different!« cau fa quidam tam fecund« q quart« protulcrunt,de c«left! enim, id eft de Iride, Cicero diccns in.iq.de deoç: natura in i finiuitgenitiuum: Cur autem arc! fpecies no in deo rum numero reponatur. inuenitur tarnen apud uetcres etiam feeminini generis, fecu dum quod bene quart« eft declinationis, Ennius in. xv. Annalium : Arcus ubi afpici* unt mortalibus qu« perhibentur. Acus etiam quart« eft quod tarn mafeulinu qua'm feemininum inuenitur. Lucanus !n decimo:
Quod Nilotis acus compreftum pedine ferum. luuena.in primo:
Ille fupercilium madida fuligine tindum, nbsp;nbsp;nbsp;Obliqua producit acu.
Idem in fecundo: Emerita qu« eelfat acu. diminutio tarnen fit à mafeulino aculeus tefte Probo,quomodo abequo cquuleus.Et lacus quart«,amp; hie fpecus quod tarn ma feulinum g neutrum inuenitur. Hora.Carm.lib.iq .Quo me Bacche rapis tui plentj, qu« nemora,aut quos Agor in fpecus ? Sed hoc fpecus melius dici in fingulari nume* ro,in plurali hi fpecus,Seruio placet.Fœmininû tn hoc quoep nomen inucnif. A.Gel lius nodifi Atticaçi.vi.SoIcmedioinquitû' arido eit flagranti,fpecumquandanadus rcmotam,latebrofamqjpcnetro8Crccondo.Ennius in. xvi. Annal. Tûcauafubmôte late fpecus intus patebat.Pacuuius in nuptqs;Aduenio infcrupuIofamfpecfi.DicebaC tn Cr hocfpecum et h«c fpcca.Cato: Speca appofita quo aquadeuia abiret. SedLiu!* us ctia in fingulari numero hoc ponit mafeulinû in primo ab urbe condita;Lucus erat quem mediu ex opaco fpecu fonsperenni rigabat aqua.Similter Ouid in.iq.Meta.
Eft fpecusin medio uirgis ac uimine denfus. nbsp;nbsp;nbsp;Idem in.vq«
fpecus eft tenebrofo c«cus hiatu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in.xi,
E ft fpecus in medio natura fadus an arte Ambiguum.
Penus quoc^ amp;nbsp;mafeulini amp;nbsp;feeminini ÖCneutri inuenitur »tefte Donato amp;nbsp;Capro? Flau.in Pfeudolo; Nifi mihi annuus penus ab amatoribus congeritur.Lucilius:
Magna penus paruo fpacio confumpta peribit, Hor.in.i.epiftolaç;: Annon« profit porter frumenta pcnusq^.
cuius neutri genitiuus eft penoris, ut pecus pecoris. C«far Strabo contra Sulpitium Tribunum plebis: Propinquos noftfos Melfalas domo deflagrata penore uolcbamus priuare. hoc penum etiam Afranius protulit; In penum herik • Etiam hie fîcus uitiö corporis quart« eft. Martialisin primo Epigrammaton:
Cum dixi ficus rides quafi barbara uerba. Et die! ficos Cæcfliane tubes,
*
-ocr page 107-LIBB R SEXT V « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«
Dicemus ficus quas fdmus in arbore nafci,
Dicemus ficus Cæciliane tuos.
ETc quo oftendit Sf uitium O' frudû pofle quartæ cITe dcclinationis, genei'e autem dif* ferre. V uku» præterea quartsc eft, quod quafi rei eft uocabulum à uolo uerbo deriua* tum,quomodo acolo cultus,ab occulooccultus,ab ulcifcor ukus.Nec mirum,cti Ari ftotclcs fpecies incorpoi aies circa corpora uclit effe, uukum quoqj quomodo colores lt;?• figuras cum fintincorporalcs uoluntatis enim fignificat aflfedum 2) in facie intci* ligi,quomodo metus,gaudium,la:titia, triftitia, quæ omnia rerû incorporaliumfunc uocabula.Iureigitur quartæcft.Similiter artus,hoe enim quogp, eu neutre etiam ge* nere hoc artu ueteres profcrebant,bene fecudum quartam declinaf.Omnia enim ma* fculina definentia in us,quæ neutra quoqj in u definentia inueniunf,eiufdem funt de clinationiSjUt hic tonitrus hoc tonitru, hic cornus hoc cornu, ergo fimiliter hic artus hocartu.Plaut.inMcnæchmis: Itamihiimperas,utegohuiusmébraat^oflaatqpar* tua côminuam.IIIud etiam poffumus diccre,qgt; artus ideo quartæ eft declinationis, q3 à uerbo arto artas rci uocabulum fit artatuSjO* p fyncopam artus, quomodo à poto po tas potatus,potus.Ideocç nomen etiam qd fignificat ajäjw, id eft artus, quia uocabulo rei eft fimile, etiam eandé feruauit declinationc,quomodo exercitus,fakus, magiftra* tus.Et forfitan idco etiam acus ab acutu,portus â portatu, lacus à laqueatu, finus à fi* nuatu,currusàcurfu,gradusà gjeirunata,primitiuo^ feruantdeclinationcm,quomo do uniuoca fixa,a portu compofitum tarn mafeulini g neutri generis inuenif 0“ fecun dxdecIinationiSjhicangiportusethocangiportfijhisangiportis.SicPlinius Secudus in primo artis grammatics,Terentius quo^ in Adelp. Id quidem angiportum no eft peruium.Idemin Phorm. Sedhincconcedam inangiportfi hunc proximfi . gradus quoq; eft quarts,utoftcndimus,6C finus,dicif tarnen ôi. hoc finum i produda in neu tro gencre,0lt; fignificat uas. Varro de uita populi R.omani lib.i.ubi erat uinum in me fapofitum, aut galeola,aut finum. Virgilius in Bucolicis j Sinum ladis ÔC hæc teliba Priapcquotannis.Sed hocetiam mafculinoquidam protuIerunt.Plaut. in Curculio ne,Hie cum uino finus fertur.Forte igitur etiam differentiæ caufa hoc fecundæ, illud quarts decIinauerunt.Gurrus fimiliter excipi£,qa quarts eft declinationis,ut ante do cuimus,6C poffumus fimilé de his omnibus rationc, ut fuperius demoftrauimus red* dentes dicerc,qgt; ea quæ à participas deriuanf in us definentia,fi fint fixa quartæ funt, portât^ portus,artatus artus,arcuatus arcus,laqucat’ lacus,acutus acus, finuatus fin’, àcurfuquoq^ uel currocurrus,a greffu uel gradior gradus. Adeo aût cognatio eft cur. rus ad curfum,quôd diminutiuum currus curriculus pro curfu accipif.Ciccro p Mar celloî Nefas efle dicendum uerfari me in uetere noftrocurriculo. Quomodo igitur fl effent participas fimilia,fixa,quartæ proferrentur declinationis,ficutomnia quæfimi* lia funt participqs non mobilia, fieetiam per fyncopam prolata uel mutationc confo* nantium ante us pofîtarum,eandem tarnen declinationemferuauerunt.Necmirum in nominibus hoc fieri, cum etiam iplà participia inueniantur. eft quando per fynco* pam prolata,ut potus pro potatus,cretus pro creatus, didus pro didatus,faucius pro fauciatus, truncus pro truncatus, laffuspro laffatus : tonitrus quo^ amp;nbsp;cornus, quan* do funt mafeulina notantur qgt; quartæ funt.Nam pleruncÿ neutra inueniuntur,hoc to nitru,hoc cornu,de quibus fupra quo^ docuimus. Quomodo autem quædam quar* tæ dcclinationis nomina etiam fecundæ régula protuliffe fuperius uetuftifii'mos often dimus, fie econtrario quæ debuerunt fecundæ effe uetuftiffimi quartæ eft quando de* clinauere, ut hic fibilus huius fibilus,uadus,uulgus,frctus. Sifenna in, xq. hiftoria* rumî Procul fibilus fignificare confuli ccepit ♦ Excipitur etiam Iepus,lcporis,quod Ib lum in us correptam definens, mafeulinum tertiæ declinationis inuenitur. Nam ue* tus ueteris commune eft trium gcnerû,6C lygus quoçp lyguris commune eft.SalIuftf. in.q.hiftoriaçt: Sed ipfi ferunt taurum ex grege, quem propc littora regebac nomine Corfa lygus mulier, inuenif tamen etiam in ur definens,lygur,ut Luanusin primo|
-ocr page 108-PR IS CIA NI
ft
Et nunc tonfe lygur quondam per colla decora, Crinibus effufis roti prælate comatæ.
quamuis ctiam ueter analogia exigit,ut bene fit didum. Adius in Hecubaî Veter fa* corum terminus fie iuflerat.pro uetus, Quod Capro quoep prudentiffime uidetur, c« comparatiuus ucrerior, amp;nbsp;fuperlatiuus ueterrimus,ueter defiderent pofitiuum. Cato in primo originum; AntemnaueterioreftquàmR.oma. Plautus in Bacchidibus: Sc nem tibi dedô ilium ueteriorem Lepidc uticnitum reddas. Monofyllaba quoq; in us omnia cuiufcuncç fint generis tertia: funt dcclin3tionis,quæ amp;nbsp;producuntur.Eft autc mafeulinû unum à Græcis fumptum auç , hic mus mûris,quod amp;nbsp;per obliques cafus j)ducit U, mûris muri.Idcogp affumpfit r, quianô poterat u uocalis penultima pro duci, uoeali altera confequente» itaeç in omnibus monofyllabis u lôga cil per omnes cafus,CT fimilis declinatio fupradidi nominis,ut mus mûris,plus pluris,ius iuris,thus thuris,crus cruris.exccptis grus amp;nbsp;fus,qu£c fola in monofyllabis communia inueniun tur,cir in nominatiuo producunf,in obliquis uero corripiûtur.q? apud Græcos quorÿ tnç produdum in nominatiuo reliquos cafus corripit.ôC u penultima ante uocalépo fita longa nô inuenitur apud Latinos,ut arduus,fuo,fluduo,ruo. Sunt autem nomina in us definentia communia quatuor,duo in us produdam,monofyllaba. Si duo diffyl labain us corrcptam,dequibusfupradiximus,hicamp;hæcfusfuis,grusgruis. Virg. in primo Georg, Strymoniædantfigna grues. Hora.infecundofermonum; difeer* pta fer êtes Membra gruis,fparfi fale multo no fine farre. uetus etiam uctcris,6r lygus lt;nbsp;quod in ur terminât nominatiuum Iygur,utfupradidumcft,lyguris. Præterea unus unus,nullus,folus,totus,alius, quamuis ueriflïma ratione nomina efle oftendantur, uc in pronomine docebimus, tamepronominum fcqufîtur dcclinationem illorum, qux in ius terminant gcnitiuum,quanquam inueniatur apud uctercs,amp; nominnm modo declinara.idcftgcnitiuumin i,ôlt;datiuumin o definentia,Nccfoluhæc,fedomnia quæ fimili declinatione proferuntur,ficut iam in fuperioribus oftendimus. Titinnius in Barbatoj Quod quidem pol mulier dicet,nanç uni collegq fumus,uni pro unius.' Afraniusin Sufpeda: Adeo uttefatiascapcrettotæfamiliæ.prototius. Catoin pri* mo originum : Namdeomni Tufculana ciuitate ibli Luci] Manilq beneficium gratô fuitjfoli pro iblius. Idem in.q.Qui tantifper nullæ rei fiesdum nil agas,nullæ p nul* lius. Plaut. inTruculét. Quafi uero corpori reliquerispoteftatem, coloris ullicapien di mala,ulli pro ullius. Alius quoc^ ram huius alius penultima circunflexa, qu^m alrj genitiuusinucniturapudueteres. Cæcilius in, v.nulliusaliærei,nifiamicitiæeoruni caufa,aliæ pro alius dixit.Cæfar in Anticatone priore,unoem excepto quern alius mo di,atlt;^ omnis natura finxit, fuosquifqj habet charos. M. Catoincéfurade ueditu 8C uehiculis: Nam periniurium fictcum mihi ob eos mores quos priushabuihonosdc* cur,ubi datuscd,turn uti eos mutcm,atcu alq modifim. C. Licinius in feefido;peruet fum eife al modi podularc. Foeminin a ciufdem terminationis correptæ,fi fint arbo* rum nomina lècundæ crunt dcclinationis,ut hæcornus huiusorni,hæc fagus huius fa gi,hæc piruspiri,ha:c cuprclTus cuprefli, cxcipiötur quærcus,laurus, pinus,cornus, ficus,quæ tam feefidæ quàm quartæ inueniutur. Cicero in orthographia t Ibi quær* coçi rami ad terram iacét,ut fucs quafi capreæex ramis glandepafeâtur, Virg.in,viij.
Arma fub aduerfa pofuit radiantia quxrcu.
StatiusinfeptimoTheb. cornudeprcflusachiua.Virg.in.xi, ferro fonataltabipéni Fraxinus,cuertunc adas ad fidera pinus.
Cicero in feefidode Oratore: Cum familiaris quidam qucrcrctur, qu3d dicerctuxo* rem fuam fufpcndiffe fe de ficu,amabo te inquit, da mihi de ida arbore quos fera fur* culos. Martialis in Epigrammatibus; Dicemus ficus,quas feimusin arbore nafci.Sin ueroin us produdamtcrminentur,ablata s,Slt;addita tisfaciuntgenitiuum.uthæc lcruitus huius fcruitutis,uirtus uirtutis,falus falutis,fcncdus fcnedutis.iuucntus iuué cutis,Exdpiuntur tellus teUi^is^palus paludis,quæ duo nô habucrunt c in geni^o*
J
-ocr page 109-L ƒ B É R Vt. ■ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»1
palus tarnen eti'am correpta us inueniturapudHoratdeartepoeti'caï Dcbemurmorri nos noftraq;, fine receptus, Terra Neptunus claflcs Aquilonibus arcct, Regis opus,fterilisq^ di’u palus apta^ remis»
Alia omnia eiufdcm generis, ld eft fœmmmîi'n us eorreptam definentià, quart« funt dedinationis,ut hæc nurus huiusnurus,hæc tribus huius tribus,hæcmanus huiusma^ nus:cx quo compofitum cius declinationem icquif ,hic centimanus huius centimanus, Horat.in.q.carminumiTeftis mearumcentimanus Gyges,Sentcntiarum. hæcanus hu ius anus. Nam Terentius contra hanc regulam in Heauton.dixit, anuis,more anti quo, iplâm offendimus Mediocriter ucftitam,ucfte lugubri, Eius anuis caufa opinor qu« crat mortua.Excipitur hæc aluus huius alui, quod uetercs frequenter mafeulino gene* reprotulerunt. Adius in annalibus; 'ut quamfragiliffimus aluus, Gato ad fiJium: Ex doIorCjCx febri,ex fiti,cx medicamentis bibendis,ex cataplafmatis,ex aluo lauando.
Cinnain SmymaiAtlcelusinceftoCinyræcrefcebatinaluo» Itaqpfecundumhoc ge* nus bene declinatur aluus alui. Virgilius tarnen hoc protulit fœmininum in.q.æneid, ïn latus incß feri curuam compagibus aluum. Humus humi.hoc ctiam neutrum in um defines inuenif apud uetere3,lècundum q? opportune hanc dcclinatiôem feruauit Liui«^ üs in Adone,humum humidum pedibus fodit. Gracchus in Thyefte; Merfitfequentis humidum plantis humum.Domus huius domus, amp;nbsp;domus huius domi. Terentius irt cunu.Domi focicj fac uiciflim ut memineris. Virg.in fèxto: Hic labor ille domus amp;nbsp;iri extricabilis error. Ouid.in.iif). metamor. domui communis utriq;, coins coli ôCco lus. Virgilius in.virj. Gui toleratecolouitamtenuiq^Minerua.Statius infextoTheb* Sed huius extrema iam fila coin, datur ordo fenedæ.' Venus uencrisquoq? excipitur, quodfolum proprium fœmininum inuenitur latinum in us defines eorreptam.ôC for«» te ideo fie declinatur,ne fi Venus ueni dcclinaref, dubitatiôcm haberet gcnitiuùs cum üeni uerbo imperatiuo. Incus etiam incudis, quod ponit Nonius Marcellus de dodo* rumindagine: Ferri mafia malleis cudit. undeetiam incus eftappellata.Guius quia 8^ genitiui penultima eu, amp;nbsp;in uerbo cudo eadem fyllaba producitur, debet quoqi in no ininatiuo produci. pecus quoqi fœmininum pecudis facit,quod etiam neutrum eft hóe pecuspccoris. Cæfarin Auguralibus: Si fyncera pecus erat, Virgi.iu.iiq. Georg»
Ignauum fucos pecus à præièpibus arcent.
Yctuftifiimi etiam hoc pccu,hæc pecua plurale dicebant. Hoftilius in primo annal, Sæpcgregespccuumexhybemispaftibuspulfi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Plautus in Mercatorci
' Nec pecua ruri pafcere,nec pueros nutricare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in Truculentot
Pecua ad hanc collo neruina ego obligata defero. Idem in Rudentet
1' Non uides referre me uuidum rete fine fquamolb pecu?
Et Solinus in memorabilibus de Britannia dicinita pabulofa ut pecua, nifi interdum a paftibus arceantur ad periculum agat fatietas. Præterea inuenitur apud uetuftilTimos intercusintercufis,5lt;propricintercusaquadicitur,quam Græci uJ’çwtt« nominant. Plautus in Fribolarià; Is mihi erat bilis,aqua intcrcus, tufiis, febris. Gato aurem qua-* liadiediuoeoeftufus,dicens intcrcutibusftuprisobftinatus.p inteftinis,ut fit lecundÆ cum, hic amp;nbsp;hæc nbsp;hoc intcrcus,id eft qui uel quæuel quod intra eurem eft.Ncc eft mf
rum declinationem fimplicis fui,id quoqi leruare,quamuis nominatiui terminatioe mit Jtata,quod in omnibus pene fieri compofitis inuenimus. Hoc cor huius cordis, hicôC hæc amp;nbsp;hoc concors huius concordikhoc caput quo^ huius capitis,hic 8C hæc amp;nbsp;hoc tri ceps tricipitis.Similiter hoc corpus huius corporis,rricorportricorporis,amp; omnia ta* lia. Excipiturhic amp;nbsp;hæc exanguis: quod quia commune eft in is breuem defincns, 8C in fe brcué facit neutrum,paremhabuitnominatiuogenitiuum huius exanguis, quo* ■modo omnia fimilia. Græca, quæ apud Græcos in os definentia, mutant o in’ u , lècundæ funt declinationis, ut hi/çoç Gyrus cyri, Tn/A©-* pyluspili, TriAayiç pclagus pclagi. Sic xao? chauschai, OiiidiusinquartodecimoMctamorpholeon;
-ocr page 110-4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANl
Et nodcm noc'lfsq; deos,herebo^ chaoqj Gonuocat, id eit ab hcrcbo 8gt;C à chao, ficut » pelago,abf^ illis quæ in ros defincntia antécédente alia, fub eadein iyllaba conlbnantc 501; in er,conuertunt plcrunqjjUt crx§o'? ager, Atveo'c/’j©-' Menâder.dequibusfuprado cuimuszSin eiuldem fint amp;nbsp;apud Græcos terminationis, in is faciunt genitiuum. à gc nitiuo cm græco mutant o in i, amp;nbsp;faciunt genitiuu latinum,ut 0 ô/Z/Trouç tw oiJ'moJ^oç» Oedipus cedipodis.quamuis Plautus ablatiuo cafu ab ccdipo dixit, pro oedipodc in Pc nulozNam ifti quidem herde orationi cedipo opus eft coniedore, qui Sphingis inter«* pres fuit. A'Acé/cTrouç Ao^Troi/Melampus melampodis.Panthus enim 8C Eunus 6C Anfinus,quæperfynærefim ooç in ouç diphthongum apud Græcos proferuntur, cum apudillosiecunduminrcgrorumregulamdeclinentur,ideftin o? definentium (^in ow enim diphthongum terminant genitiunm3)apud nos quoç debent fecundæ efle decli* nationis; ÔC ficuti fi integra eorum inuenianf,nccefle eft ea declinare, TravÄo^ Troo/^oou C- Travamp;ou Et nos ergo Panthous panthoi, Panthus panthi.Horatius Alcinous al cinoi declinanit in primo epiftolarum:
Nos numerus fumus amp;nbsp;fruges confiimcre nati,
Sponfi Penclopes,nebulones Alcinoit^. apud Virg.tamennominatiuus uo eatiuus iecundum Græcorum regulam inuenitur prolatus in.q. ænei. Panthus othria* des arcis Phœbicj iàcerdos.In codem; Quoresfumma loco Panthu;* quam prendimua arcem^Ncutra eiuldem terminationis,fi fint monolyllaba,producuntur, amp;nbsp;ablata s ÔC addita ris faciunt genitiuum,ut hoc iusiuris,thusthuris,rus ruris,cruscruris.aliaue:* ro d uel I ucl n ante us pofita,mutant us in e correptam,amp; accepta ris, faciunt geni tiuum,ut hoc pondus huius ponderis,ucllus uelleris, holus holeris,munus muneris,o* nus oneris,lcelu3 fteleris,genus gencrisxquod latinum effe oftendit ÔC dcclinatio ÔC UCE bum genero généras. Excipitur fœnus fœnoris. luuenalis in.iirj. ære paterno
Ac rebus merfis in uentrem fœnoris, at^
Argent! grauis,ô(: pecorum agrorumqj capacem. nbsp;nbsp;nbsp;quod tarnen antiqui fœnc
ris dixerunt.unde amp;nbsp;fœnero uerbum ôC fœnerator.Et pignus pignoris amp;nbsp;pigneris, un de pignero pigneras.Lucanus in.i). Pignora nulla domus null! coiercpropihqui.Iuuc nalis in.iq. uiginti millia fœnus Pigneribus pofitis. Alia omnia mutant us in o pdu dam quidem,fi fint comparatiua,8C accepta ris,faciunt genitiuum,ut hocmdius huius melioris,hocfelicius hüius felidoriszcorrcptam ucro fi non fint comparatiua,ut hoc de eus huius decoris,hoc ftercus ftcrcoris,pecus pecoris,frigus frigoris,tergus tergoris,nc mus nemoris,corpus corporis,fempus tcmporis.Excipiuntur ea quibus uerba adiacet c habentia in penultima fyllaba,ulcus ulccris ulcero,opus operis operor, latus lateris la tero,uifcus uilceris uilceio,ex quo compofitum euifcero. Ouidius in lèxto Metamor. E quibus nna trahens hærentia uiftera tela. Et alia pene omhia e habentia ante ris in gcnitiuo,habent fimiliterhuiulcemodi uerba,ut pondus ponderis,pondero pondéras, fidus fideris,fidero fideras.unde compofitum confidero confideras, 6c defidero defide* ras.munus muneris, munero muneras, genus generis, genero gêneras, quæ pro o ha^ bent e in penultima fyllaba. Breuiter igit poflümus colligereregulam amp;nbsp;fie dicere; Omnia neutra fupra lyllabam in us dcfincntia,fi habuerint uerba in ero exeuntia,pef cris faciunt genitiuum,ut pondus pondcris,pondefo pondéras,ulcus ulccris, ulcero ul ccras,latus lateris, latero lateras,holus holeris,holcro holeras.Cn.Martius,meos hortil ios plusftcrcoro,quàmholero.Aliaucroomnia o habentpenultimamcorreptam,niß fint comparatiua,ut tempus temporis,littus littoris.Excipitur uirus,quod quidam in* dedinabile,quidam lècundæ declinationis effe uoluerunt,fcdm Lucretium, g fieptulit;
Liquit enim fupra tetri ueftigiauiri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem:
Contradoscç luo contradas pcrdere uiro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uulgus quolt;^ excipif ,quod tart
ncutri g malculini eft generis,SC fcCundum rcgulam mafeulini declinaf. Similiter pus non habet in ufu gtm.ne fi puris dicercf,eirct quantu ad eandem feripturam dubitatio utrft dtus effet pluralis,à puro puris,an gtûs fingularis ab co qdquot; eft pus indeclinabilc, In
-ocr page 111-L T B B R VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»f
ys gt'^c^^ûnttannnnmodoSCtcrnædecJinariortis: mutant chfm os genitîuî grxci in iSjphorcys phorcyos phorcyis,erinnys crinnyos crfnnyfs,amphibrachys amphibrachy p3 amphibrachyis,chlamys chlamydos chlamydis. Sed hæc græcc quoqp prolata inue* niunt. In xs diphthongumduoinueniun£,hicpfæshuiusprædis,hocæshuiusæris. In aus diphthongondefinétiafœmininafunt,ôCablata s, SCaddita dis,faciuntgcniti uum,ut hæc laus huiuslaudisjfrausfraudis. In eus græca funt, 8C mutantia us in i, fa eiunt gcnitiuum,ut hic Tydcus huius tydei. In huiufcemodi tarnen tcrminatione quælt; dam inucniunf muratione eus diphthong! in es lohgam prolata,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Achilles,
Perles, o/'jmùif VlylTes.In quo Doresièquimur,qui^ (piÂiui;,Q/ÂHç,amp;,p dicur,pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic Antimachus in.i. Theba. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Et
uocatiuum in e jadudam np vamp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Tt^oa'ïipnif oivii^ lûch/, tefte Herodianó, qui hoc
ponit in.i.carholicorum.Similiterlbycus ivofi« Khvrbp o^cpyp dixit.Etquia Græci ab hu iufcemodinominatiuisjideftquæ eus in es conuertunt uocatiuum in ë longam ter* minant,ut S S oç«?«, ineoquocpcafualiquandoillosJèquunturLatini, ut Achille, Perfe. Ouidiusin.xiq.metamor. Tucç tuis armis nos te potiremur Achille. Ab VlyC= icusnominatiuoquoqjproferuntLatini in ci genitiuum.Horat.in.i. carminum;
Neccurfusduplices per mare VlylTei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in primo epiftolarum:
cerite cera Digni,remigium uitiofum Ithacenfis VJyflei, Oui.in.xiiq.metam. Nericius Machareus cornes experientis VlylTei.
Et ab Achilleus accufitiuumgræcum promût Lucanus in.x. famulumq; tyranni Ter* l'ibiJemuifutraiecitAchillcafcrro. ExquoapparetLatinosquoq?tamin eus q in es hæc nomina lblitosefleproferre;6C contra tarnen in quibufdam es produdam termi* nantibus fecerunt Græci poetæ eus pro es proferentes, caZipc^-rivtf ,p «»2(pa7H3-,yKjuovtiilt;f «PyNpawKo’jJ'açti/j,? cPaçïff,. utSappho, ôayvH Inx definentia, fiàuerbis fintin go definentibus,ablata x ÔCaddita gis, faciunt genitiuuni,utgrcgô grex gregis,St3tius in primo Achille.
gt;. nbsp;nbsp;nbsp;Qualiter idaliæ uolucres ubi mollia frangunt
Nubila iam longum cœloqp domoq^ gregatæ.
Remigo remex rcmigis,lego lex legis, regorcx regis, coniungo coniunx coniugis. qd* etiam in gcnitiuo diffcrèntiæ caulà n amittit,ne ficoniungis dicamus, uerbum putct. Nec mirumt Græcos enim in omibus fer^ imit3ti,in hac quoqp régula lèquimur. apud illosenimfiin x definentianominahabcantuerbacum g, nominum quoq?genitiuus per g declinatur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unde frux etiam frugis facit genitiuum, quia
âm uerbogræconalcitur.Enniusin.xvii.anrtalium: Si luci,fi nox,fi mox,fiiam data fit frux. Idem in.ix.pro frugi homo,frux ponit,quod eftàdicdiuum. Sed quid ego hæc memoro didum fadumcç facit frux,id eft frugi homo? Alia uero omnia latina ablt; latt X SCaddiw cis proferuntgcnifiuum,utfallaxfallacis,lux lucis, uox uocis, nex ne^ , cis.Ciceropro Milonejinfidiatori uero ÔC latroni quæpoteftafferriiniuftanex? Nota tarnen quodfihabeant c correptam ante x pofitam,finonfintmonofyllaba,uelabillis compofita,murant e in ï correptam per obliquoscafus,ut apex apicis,uertcxuerticis, remex remigis. Simili ter in ix definentia malculina tantum latina corripiunt i penul* timam in obliquis,ut hie fornix fornicis,hic calix calicis, hie uarix uaricis. Barbam quo (ipin X corripiuntpenultimam,uoluxuolucis,Pharn3xpharnacis.Lucanusinfccundo: -Tigranemcç meum nee Pharnacis arma relinquas. Alia uero omnia in x definentia p obliquos cafus,longam habeUt penultimam,uel natura,ucl pofitione:exceptis grex gre gis,dux ducis,cruxcrucis,f3x faeis,nux nucis, pix picis,trux trucis.coniunx coniugis, ia h'xlàlicis.Excipiurttureaquoqiquænec g nee c habentante is ingenitiuo, nixniuis. antiqui tarnen etiam ninguisdicebant.unde Apuleiusin primo Hermagoræ: Afper.a hyemseratomnia ningue canebant. Supellex fupelledilis. uetuftifiîmi tarnen hæc fu^ pelledilisntm proferebant.Cato aduerfum Tiberium Sempronium Longum: Si poP fet audio fieri de artibus tuis,quafi fupellcdilis Ibict, Senex fenis, quamuis Plautus gé
-ocr page 112-«5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIÄNI
ni'tl'uum eins (êneci’s promlit in CifieUada: Datores beinnîmi uos negotioU lènecfs Ib* Ictiselie. Noxquotpnodislecundum Græcos,qui vu|vvH7i? dcclinant.græcacnimeiuf dem terminatioiiis eani icruanr in genitiuo ante is confbnantem, quam in grtecadecli natioueante oç habueruut, cpaczaKoo', phæaxphæacis, fflt;fiyt/ôs, Iphinxfphin^ gis, ov'u| ovu?^oo‘j onyx onychis genus eft lapidis, Compofirafimphaumdedinati'onera fèquuntur,ut pernox pcrnodis,exlcx exlegis.Cicero pro Clucntfo; Non q? illi aut ex* legem efle Syüam arbitrentur. In bs ucl ms uel ps definentia, mterpofita i, faci'unc genitiuum,ut urbs urbis,hycms hyemisj'nops i'nopis. Notandum hic quoqi quod fi c ante bs uel ps fit,amp; non fint monofyHaba,muratur e in i, utprincepsprmcipi3,mu* nicepsmunicipis,cœlcbscœlibis. Acapitefolumcompofita,ablata s, amp;murata c ini addi'ta iris, faciunt geniriuum,anccps ancipiris,præceps præcipitis, biceps bicipitiss anciqui tamcq^ancipes ôC præcipes,amp;bicipesj?ferebant innominatiuo,ßC ficlècundum analogiam,lèquebatur genitiuus ancipes ancipitis,ut loipes Iblpitis.Plautusin commo rienribus: làliam in puteum præcipes.Idem in R.udente:Poft altrinlècus cft fecuricu* la ancipes,item ayrca.Idem tarnen uetuftiftîmi etiam præcipis genitiuum, qui à nomi* natiuo præceps eft fecundum analogiam nominatiui protulcrunt.Liuius in loncjSccÿ in al ta maria præcipem inops,a:gra lânitatis Herois, Ennius in.xvq.annaliumj
Occumbunt multi letum,ferroqj lapi c^» Aut intra muros,aut extra præcipc calù.
In ns ucl rs uel Is definentia,ablata s SCaddita ris, faciunt genitiuum,ut irons mort ris,làpicns làpienris,cohors cohortis,ars artis,pars partis,hæc puis pultis.excipiunt duo differétiæ caulà,fronsfrondis,quando de arborum folfis loquimur. Nam fronsfrontia ad capitis parte pertinet,lens Icndis animal.Nam lens lentis legumen cft,SC glans glatt dis.Sic Ouid.in.xiiq.metamor. ut lata plumbea funda, Miffajólet medio glans intai* bclcerc carlo. Similiter Lucretius protulit,amp; Liuiusin.xxvq. Et eft non fimplicishabc næ,ut balearica aliarum^ gentium funda,led triplex Icu tale crebris futuris duratft, ne* fiuxa habena uolutetur in iadu glans,fed librata cum federit uclut neruo miffa excutia* tur.Nam quod apud Virg.in.if).Gcorg.inuenitur,glandis,in dubium uenit utrumno* minatiuus fit,anfigurate genitiuus: Ncc de concuffa tantum pluitilice glandis. Poteft cnim tantum glandis intelligi navrop ßaÄavov, ut hoc regni amp;nbsp;tantum lucri. A pendo quoqi compofitum libripens libripendis, Caius in primo inftitutionum, adhibitis non minus quam quinq? teftibus ciuibus Romanis puberibus, prærerea alio ciufdem condi* tionis,qui libramæneam rcneat,qui appellatur libripens. A corde quogpeompofita,ab* lata s SCaddita dis,faciunt genitiuum,uecorsuecordis,difeorsdifeordis, concorscon* cordis. Antiquilfimi tarnen lolebant genitiuo limilem proferre in his nominariuâ.Cagt; cilius in Cratino:Modo fit obfcqucns hilaris,comis,communis,côcordis, dum id quod petit potitur.Pomponius in latyra;Blanda,fanax, impotensfuperba dilcordis»
5gt;PRISCIANI C AE S A R I E N SI S
grammatici liber .vii.
De cæteris cafibus.
Erminales funtnominn literæ apud Larinos,utfupra quo^ docufmus^ quatuordecim,uocales quidé quinq? a c i o u ; Confonantes uero no^ uemtSemiuocalesfex 1 m n r s x: Mutætres c d t. Vocales ut poe ma,mare,gummi,uirgo,cornu: Semiuocales ut ft)l, templum,flamen, Cælâr,ciuitas,Pollux : Mutæ ut lac,caput,aliud, hoc enim nomen elle, Probus in inftitutisartium oftendit,Slt; ratio iplà, de qua in pronomi ne latius tradabimus. Oftendit autem Probus his uerbis, hoc unum nomen tantum, id cft alius,quammaxime propter ftruduras genitiuo amp;nbsp;datiuo cafu numeri fingularis,fic anomale confirmatum fit declinariîhic alius,huius alius,huic alq„ inueniuntuf etiam in
-ocr page 113-V I B B R VIT.
y definentia græca,Eoc Dory,hoc Acpy,nomina ciuitanim fuftt,Statius in,ii}i.Thebafgt; Quos Thrion Si fummisingeftum montibus Aepy»
Igituf mafculinorumnoniinumfinalesfunthteræfeptem, a o I n r s x, utlcriba,CI cero,conful,pæan,pater,Priamu3,rex.Fœmininorum quolt;^ eædem, necnon e produ* daingræcis. Si m figuratein comicisnominibus,uthæcaurora,luno,Tanaquil, Si* ren, mater, uirtus, lux Taygete,Glycerium.Neutrorum uero duodecim, id eft omnes abftp O Si x: per le enim neutrum in has literas nullum definit, ut hoc poema, ledile, gummi,cornu,tribunal,làxum,numen,marmor,tempus,lac,caput,aliquid.Communi umueromafculini ÔCfœmininifex,a o 1 r s x, uthicamp;hæcaduena,homo,uigil,mc mor,cuftos,coniunx. Communiatriuin geneçifuntquin^,i m r s x, hicamp;hæcôC hocfrugi,nequam,par,uetus,felir.Et hæ quidem generales funtnominatiui terminari ones,de quibus in ntô latius tradatum eft. Nunc uero de gtô amp;nbsp;alqs cafibus obliquis, p lingulas declinationes doceamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deobliquis cafibus primæ declinationis.
PR.imadcclinatiohabetterminationes,inntôtres,a as es . In a tam Latinorum 3
Græcorum,tammalculino9iqfœminino9iamp;cômuniu. In as uero amp;in es Graî corum tantum Si malculinoç^,uthicfcriba,poeta,ha:cR.oma,mulâ,hicamp;h£ecaducna, hic Aeneas,hic Anchifes.Eius gtus Si dtiîs in æ diphthongon definit,Si parcs habet fyl Jabasntô,ut hic poetahuius poetæhuicpoetæ,hic Aeneas huiusæneæ huicæneæ, hic Anchiles hiiius anchifiehuic anchilæ, nifi diuifio fiat in gtô poëtica licentia, qua frcquc ter uetercs Romanoçz poetæ utunf ,ut Aeneai, Anchilài,amp;pidai. Si aulai,pro Aeneæ, Anchilæ,pidæ,aulæ dicentes.unde Virgi.in.iir).ænei, Aulai in medio libabantpocula Bacchi. Idem in.ix.Diuesequiîm diucs pidai ueftis Siauri.Ciccro in Arato; At$ ocu los urgetpcdibuspedus^ Ncpai;pro nepæ,ideftlcorpii.Incodem; Seriushæcobitus terr«ai iulîît cquinis.Lucretius in.i.Efficc ut interea fera muncra militiai. Idem in codé: Aulide quo pado triuiai uirginis aram, Iphianaflai turparunt fanguinc fœdi.
De aceufatiuo fingulari primæ declinationis.
ACculâtiuus æ diphthongon genitiui fine datiui mutât in am,ut poetæ poetam,' mufæmulâm.Frcquentiustninuenimusingræcisnominibus as Si es terminan tibus aeem græcum pferreautores,hunc Aenean SC Anchilèn. V irg.in. y.ænei. Aencatl eredam quid enim fiillacibus auftrisf Et in.vi. isejj ubi tendentc aduerfum per gramina uidit Aenean,alacrispalmas utral^ retendit. Idem in.iq. Anchifenfacio certu, remc^ ordine pando.R-omanætn ratio declinationis exigit hune Aeneam, Si hune Anchilàm dicere.Hora.in.q.ferm. Si lcribere forte Scipiadam,utlàpiensLuciIius; Scipiadamdi xit,non Icipiaden.Cuiusntûsin es definit lècundû forma patronymicoçi,quæ eft gra;* cahicScipiadcs.Quamuisantiquihuiufcemodiquoçnominu,ideftin as uclin es de finentiu primæ declinationis,ntôs etiam in a finiebant,ut eft Gcta,Sofia,Byrrhia,Chæ; rca,Marrya.fimilitcr poeta,lbphifta,Scytha.Teren.in And.Poeta cum primu animu ad lcribendû appulit.Lucanus; Si iundo Sarmata ueloxPannonio.Teré.inadcl.Geta aûc hicnonadcft.Incodem,hicGeta præterea utcaptus eftlcruo9z,non malus, neq? iners, Idé in And.aut tu aut hicByrrhia. Idem in Eun. hic Chærea.'’qui Ghærea.Iuue.in.iiq. Occurris fronte obduda ceu Marfya uidus. Oportet tn feire cp in fœmininis in a termi nantibusgræcis etiam fi produda fit apudillos â finalis,plcrû^ corripiut eamLatini, omnis enim nnîs latinus a terminale corripit.Eft tn qn lcruanteampdud3m,lèd raro. ergo qn corripiunt cam lècundu R-omanâ confuetudiné,acccntu quot^p latino jpnuntia tur,ut in his,Italia,Phrygia,Lydia,Syria,Troia, hæcenim antepcnultima habent acu* tam,quia a finale corripiunt,quamuis apudGræcosfitpduda.Hora.in.i.carm.Lydia die per ornes Te deos oro. Vocatiuum qeft fimilisin hac terminatiôe ntô corripit. Eft enim Choriambus Si bacchius.Ex quo oftendif correpta efle in ntô quoq; Lydia finalia a. Virg.in.v.Troia Crinifo conceptû fluminc mater Quem genuit. Apud Statiu uero Nemea,quia lcruauit a pdudam accentu quoqs græcum lèruauit,id eft penultimâ acii tun in,v.Theb,Nec facilis Ncmca latas cuolucre uires, Accra quoçp græcum in fœmi* h ii
-ocr page 114-»8
PR I S C I A N 1
ninisfn an inucnimusn póctispfem,ledlfaro. Idem Stat an, vq. Nan^fcruntraptaBt patrqs Acginan ab undis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De uocatiuo cafu primæ declinationis.
Ä TOcatiuuscafus prim« declinationis in â correptam efferf, ut o' poeta o muia,nifl V fit græcuSjSCapudGræcosproduces a Icrueteandemetiam apudnospdudam, ut Aenca.Virga'n.x. uigilas'ncdeumgens Aencauigila. Eft tarnen qn in espdudam terminantium Græcoçi uocatiuus in è longam cxitjccundû Græcos uel communiter uel poetice,ut Achate, Anchile,Polite,Laertiade.Virga'na', gsiam locus inquit Acha* tc.Idem in.irj.icncid.Coniugio Anchilc Venerisdignatefuperbo.Idem in.v. tuadara Polite-Progenies. Hora.in.q.lerm.O Laertiadequicquiddicam,auteritautnon.Virg* in.viq. Sit fatis ænide telis impune Numanum, Oppctrjire tuis. Nee lol um in his quæ funt prima:,fed etiam in illis quæ tertiæ,id eft in omnibus græcis es jpduda finitir, fimi liter inuenies uocatiuumin ë pdudampferri.Chrcme,Lache,Anchilè.Teren.in And» Imo ita uolo itaqp poftulo,ut fiat Chreme. Idem in eade; O Chreme pietaté nati, non* ne te miferet meir Idem in Hccyra: A Myrrhina hæc funt mca uxore exorta omia,Mult; tatio fit,ea nos perturbât Lache. Ouid.in.xiq.mctamor. Tuij tuis armis nos te potirc* mur Achille. Idem in. xq. Armigerilletuifucrat geniroris Achille. Necmirumeum Græcoç: quo^ poetæ fimiliter inuenianf protulifleuocatiuos in fupradida termina«« one.Anacreon, koIäA« Aa/xTr«™ pofuitpro A« Wto:« Hipponax, âTrx'îwp «Wto,.
Apollonius Argonau.iq. ouh'tk,kk!vhii{\ ac}gt;a^,cPii)(^ow«îAAûwpa«Tct,.In codé, cùii‘TH,lt;yl9 fjt.01 TcS «/'tçoAw.ou-n 5^' auTOç- In fcemininis etiam Alcæus vtr« pro vÎttmç pofuit. Et Theo« pompus pro ?(;a5)((;.latin.a ucro proportio in ä correptam uult uocatiuu primæ de« clinatiôisjficut fupradidum cft,terminari ctiâ in græcis.unde Hora.in.q.lèrm. Nequis humalTe uelit Aiaccm Atrida uetas cur.Fœminina quolt;p græca,eft qnapud poctas græ cum uocatiuum lèruant in a uclin cpdudasdefincntélecundumppriumntm.utTay gete, Nemea.Virgi.in.vq.Voso Calliopeprccoralpirate canen«. Statius Ncmca,uC oftendimus, 5 produdaptulitmoregræco. Deabltô cafu fingulari primæ decli. ABlatiuus huius declinationis in ä pdudam definit, ut ab hoc poeta, ab hac rauft« ab hoc amp;nbsp;ab hac aduena.Eft aut qn hunc quoqp poetæ ë pduda terminât in gr« cis nonîinibu3,quæ datiuum græcum in « finiunr.Virg.in.i.æneid. unogradifcomi« tatus Achate,pro achata.Ouid.in.vi.metam. cumqj Pherctiade amp;nbsp;Hyantæo lolao. lu uena.in.i.Penelope melius leuius torquetis Arachne.Ethoc ucl metaplafmus eft dicen dus,qui fit more poeticomutata ä longa in ë produdam,uel potius datiuus græcus p ablatiuopofitus,quiquamuisapudGræcos i habeatpoft », tarnen apudLatinoslëcu dum eorum confuctudinem Icripturam leruauit, apud quos feribi i poft uocalem, ÔC pronuntiari non folet. hoc 6C ex alrjs poftumus conqcere, quæ quamuis græcepferan« tur,fcripturæ tarnen latinæ rationem lèruant. Virgilius in Bucolicis;
Orphi CalIiopca,Lino formofus Apollo.
Namcum fîtdatiuusgræcuspro diphthonho, I longam habuit more Icripturæno ftræ. Illud miror,q7 luuenalis calpc ablatiuum corripuit, cum fit fimile hoc nomen Pe« nelopc,Arachne,Calliope, quorum abladuus nunquam in c correptam terminatur. Lucanus in primo; Tethys maioribus undis, Helperiam Calpcm fummum^ Implcuit Atlanta.luuenalis in.y. neccarpathium getulaq; tantum,
Acquorarranfilict,led longe calpe rclida, Audiet herculeo ftridentem gurgite Iblcm.
Denominatiuo ÔC uocatiuo pluraliprimæ declinationis.
NOminariuus amp;nbsp;uocatiuus pluralis eiufdé declinanôis fimilis eft genitiuo darf uo fingulari.Nam per æ diphthongonproferuntur, uthi 6Cd poetæ; led in his non potcftdiuifio fieri ficut in illis. De genitiuo plurali primæ dcclinatiôis.
GEnifiuus pluralis eiufdé declinatiôis fit addita abltô fingulari rû fyllaba,ut ab hoc poeta, horumpocta9z,ab hac rauft,harum muftç^. Producifenim a tarainabla üuo fingulari quàra in genitiuo pluralL Et notandum, q, orancs calw tara fingu^ii
-ocr page 115-LIBER SEPTIRÎVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89
quàm pluralis num cri pares habcnt ia utrot^ numero fyllabas in bac declinatîonè ex cepto genitiuo pluraii.hicenim una fyllaba abundat, Eft aûtquando hune quo^ per concifionem proferunt, amp;nbsp;maxime in côpofitis amp;nbsp;patronymicis, ut graiugeniîm pro graiugenaç^. Virg.in.iq.Aencid. Graiugenûmq^ domus, fufpcdaqjlinquimusar ua. Ineodem: Caprigenumij pecus,nuno euftode perherbam, pro caprigenard. ïdemin»viq. OptimeGraiugenumcuimefortunaprccari. ineodem: Omnige^« niîmq; deiîm monftra,6lt; latrator Anubis,pro omnigenaçz. Sic cælicolum pro cælico* iaçijCZ trinfîdinùm pro trinundinaç^. Cicero pro Cornelio: Primo ex promulgation ne trinûdinüm dies ad ferendu poteftas^ ucniflet, Amphorum pro amphora92,amp; Ae neadiîm pro Aeneadai^. Lucretius in primo uerfu: Aeneadiim genitrix hominum di uûm^uoluptas.SimiliterDardanidûmpDardanidaç:. Virg.in.q. O' patriaodi num domus Ilion amp;inclytabello, MœniaDardanidûm. Idéin.xi. uarius^ pérora cucurrit Aufonidûm turbata fremor. De datiuo û* ablatiuo plurali pri. deck', DAtiuus pluralis SC ablatiuus fupradida: declinationis mutât a extremam ablan
tiui fingularis in is produdam,ut à poeta bis amp;C ab bis poetis, amp;nbsp;ab bac mufa bis ab bis mufis. Inucrtiunf tarnen pauca fœminini generis, quæ ex mafeulinis transfix gurantur,nô habentibus neutra,quæ «ÿ* animaliu funt demôftratiu3,naturalitcr diuer fum genus habentia,quæ differentia: caufa ablatiuo fîngulari bus affumunt,cr faciut datiuumeir ablatiuum pluralé,quod nulla alfa habet decknatio, in bus terminans fun pradidloscafus,ut â longamineis penultimâ habeat,uthisnatabus,filiabus, deabus, cquabus,mulabus,libertabus,afinabus, M. Cato in originibus: Dotes filiabus fuis nô dant.ôi: filqs tarnen in eodem genere didu eft. Ennius in Andromeda : filqs propter te obieda fum innocens Nerei,id eft filiabus.natis tarnen pro natabus,Plautus in Sti^ cho:Egoibo intro,gratulabor ucftrum aduentu filqs,pro filiabus. Idc: qui tab's eft denatisfuis,pronatabus.Ouid.deabuspofuitin.xiq.Metamorp, Eubœadeabus Et totidem natis Andros fraterna potita eft, Cicero pro Cornelio in primo : Vt ab loue Optimo maximo.cæterisq; dns deabuscç omnibus opem ôC auxilium petamus, Eabuâ etiam pro eis differentia: caufa in fœminino genere Hcmina protulit in.üq- Annaliû: Scriba pôtifîcius qui cum eabus ftuprum fecerat,dicit cm de Veftalibus.Multa tamé alia quoqj contra régula uitiolè,amp; in bis in alqs cafibus uetuftifl'imi protuIüTc inue niunf,in quibus non funt imitandi. Ambæetiam amp;nbsp;duæ,qu3nuis nulla fimili different tia: caulàcogcntefimilem habcntdatiuum 8lt;ablatiuum ambabusÔC duabus ,quan3 genitiuum ambaç: duaç^ faciunt. Deaceufatiuo plurali primæ deck Accufatiuus quoç pluralis fit,addita s ablatiuo fingularLProducif enini,uthospo* etas,hasmufas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De fccundadcclinatione,
SEcundadeclinatiotcrminationcshabctnominatiuifex,in er in ir in ur in us in
eus in um. In er mafeulinoç: tam latinoç: quàm græcoçi,ut caper caprfAlexàn der Alexandri.Iber etiam Iberi, quod p apocopam extremæ fyllabæ prolatum lolum in bac declinationeproducit cr, SC ab co compofitum Geltiber Celtiberi, Dicitur tn Iber Iberi pro Hifpanus,ôC Iber Iberis,quâdo de ilia genreloquimur quæ eftiuxta Armenios,©* Iberus Iberi fluuius. VndeLucanusin.iiq, Quipræftat terris auferttî bi nomen iberus. In ir amp;in ur Iatino9ztâtummafculino9^,uthicuirhuiusuiri,hic fatur huius faturi. In us latinoç^ græcorum, mafculinorum, amp;nbsp;fcemininorum,6C ncutrorum quocg,ut hic clarus huius clari,hic Homerus huius Homeri,hæc cupreli fus huius cuprelTi, hæc platanus huius platani, hoc pclagus huius pelagi, hoc uulgus huius uulgi.dicitur tarnen ^7quot; hic uulgus. In eus græcorum tantum mafeulinoç;, hic Tydeus huius Tydei,hic Orpheus huius Orphei. In um neutrorum tam græcorum quàm latinorum, amp;nbsp;figurate fœmininorum apud comicos, hoc regnum huius regni, hoepelium huius pelii,hæc Glycerium huius Glycerrj,hæc Sophronifî huius Sophro nq.Panthus per fînærefim Panthous, quomodo Alcinus pro Alcinous prolatu eft* VndeHoratiusin primo epiftolaçi ; Nos numerus fumus,ôlt; fruges confumere nati h • iq
-ocr page 116-90 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRIS CI A NI
SponfiPenelopesticbuIonesAIdnoiqj. Vi'rg.in.ti, Georgicoç^î Pottiaqp 8^ Alct^ noi fyluæ. Idem Hora: Aldnoi'fj plures. De genitiuo fingulari fccundæ deel.
GEnitiuus ßngularis fecundæ declinati'onis in omni nomine 7 longa terminatur, fed in quibufdam pares habet fyllabas nominatiuo, ut niger nigri, magnus ma* gnijtemplum templi.In quibufdam una fyllaba abundat,ut teuer teneri,uir uiri,làtur faturijTydeus Tydei. Cuius rationem quanuis in libro quem de nominatiuo amp;nbsp;geniti uo expofuimus latiustradauimus,nunc quoqj quantum poflumus breuiter percurra* mus. In ir amp;nbsp;in ur amp;in eus definétia,femper una fyllaba uincuntin genitiuo, quac penultimam breuem habent,ut treuirtreuiri,fatur faturi,OïleusOiIei.nifi produ* äio poëtica fiat in græcis,utTydeI. Inus uero crin um definentia pares habentfylla bas,utPriamusPriami,Virgiliu3 Virgilq,templum rempli,TaurominiumTauromi* nrj. Frequenter tarnen inuenimus ueteres in huiufeemodi genitiuis, id eft geminanti bus i fubtrahere ex cis alteram. Virg. in primo Aeneidos:
Hie tarnen ille urbem Pataui fedesq^ locauit, pro Patauq, Idem in ßueol.
Ncc fpes libertatis erat,nec cura peculi, pro pccuftj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In eodem:
Pauperis (iZ tuguri congeftum cefpite culmen,pro tugurq. Idem in.iiq.Geofg* Parthenopeftudfjsflorentem ignobilisoti,prooth« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luuenal.in quarto;
Antonigladios potuitcontcmnere.fi fic Omnia dixiffet, pro Antonq.
hoc autem faciunt metri caufa. Nunquam enim minores uult habere fyllabas geniti«« uusnominatiuo. In er igitur tantum definétiaancipiremhabentregulamgcnitiuf» In alqs em abundat,in alqs non. Abundat quidé in huiufeemodi,lucifer luciferi, armi^« ger armigeri,teuer tencri,mifer miferi, profper profperi : Pares aut habet in huiulce* modi,Menander menandri,facer facri.ater atri.dequibusficut ia fupradiâû eft, cum denominatiuo amp;nbsp;genitiuo tradabaf.fufficienter expofuimus.Androgeo Virgilius in fexto genitiuum pofuit atticum : In foribus letum Androgeo tum pendere pocnas.
De datiuo amp;nbsp;ablatiuo fingularifecundæ declinationis.
DAtiuus amp;nbsp;ablatiuus fingularis huius declinationis fit à genitiuo mutatióe extre mæ i in o produdam,ut huius luciferi huicCr ab hoc lucifero,huiusfacrihuic ab hoc facro,huius uiri huic Cr ab hoc uiro,huius faturi huic ßC ab hoc faturo,huius Priami huic amp;nbsp;ab hoc Priamo, huius Taurominq huic Si ab hoc Taurominio, huius Typhoci huic CZabhocTyphoeo, Virgil, in nono ;
Inarime louis imperqs impoftaTyphoeo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In decimo:
Ncc Clytio genitore minor nec fratre Mneftheo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft tarnen quanlt;«
dogræco datiuo,in huiufeemodi nominibus, id eft in eus finientibusnominatiuû uti folentantiqui. Idem poeta in Bucolicis; Orphi Galliopea,Lino formofus Apollo.Ec oportet feire in hac declinatione,q? omnes cafus obliqui tarn fingulares q plurales,ncc non ctiam'nominatiuusßC uocatiuus pluraleseundem numerum fyllabarum feruant, quem genitiuus fingularis habuerit, abfcç genitiuo pluraliqui una fyllaba uultfupe* rare,nifi per concifionem proferatur. undedq CT dqs cum pro monofyllabis ponfitur,' per fynærefim funtaccipienda,fiuc magis per fynærefim c i in unam fyllabam.Vc tcrcs enim finalem i, quæ longa eft per e diphthongon feribebant,longas autem uolt;« cales uetuftüTimi ctiam geminarc folebant. Quæ uero fecundum analogiam proferu tur,idcftdciamp;dcisdiffyllabafunt. Lucanus in fexto: O' utinamcælicp dcishcrcbi^ liccret. Idem accidit ctiam in pronomine ei amp;nbsp;q,cis amp;nbsp;qs. E' quibusillud apparct qlt;f uctuftiflïmi,ut fupra docuimus,pro una longa uocali folebätduas feribere. Ecce enim ueftigium antiquitatisin hisadhucferuatur,cum duæ i pro una longa ponuntur.tam in fupradidi nominis quam pronominis ternis cafibus,hi dq,his dqs, ab his dfjs, q qs ab qs. Namfi dicasdei deis ÖC adeis,ci cis ?2r ab eis diflyllaba funt,ficut oftcndimus.Iu uen.in quinto: Implct amp;nbsp;ad mœchos dat eifdem ferre cinædis. Puto autem q, in his differétiæ caufa feruata eft in genitiuo gcminatio,id eft ne fi di amp;nbsp;dis, i amp;nbsp;is dicamus dubiCAUo Hat: hgnificationis ,nam di ctiam præpofitiocft.^* dis prjepofttio eft
-ocr page 117-LIBER SSPTIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9t
mcn,amp; i 8iis ucrba. Inpluribusafîtfnucnisdiffcrétiæcaufahui'ufccmodt,quafdani fierifyHabaçzucl litcraçz additiones,ucl adcmptioncs, uel accentuü mutationes, ita^ incompofitioncidcm amp;ifdcm per unam i fcripfiflc, quia nulla confufio fitfignifica«» tionis,inueniun£,pro qdé Si qfdem. Et quia diximusomnes obliques cafusgenitiuö fequijfciendum qgt; uocatiuus nominatiuum fuum fequitur, de quo mododocebimus^ fed prius de accufatiuo crademus. De accufatiuo lingulari fecund:^ deck ACcufatiuus quoq^ à genitiuo fit mutationc i in um, ut huius Priami hunc PnV
amum,Iuciferilucifcrum,Tydci Tydeum.In huiufeemodi tarne nominibus, id lt;ltin eus definentibus gra:co,magis accufatiuo utuntur autorcs. Virg. in.i. Aeneidi
Ilionca petit dextra læua^ Sereftum. Ideminodauo: Si amicö Cretea Mutis, CreteaMufaçiComitem. Statius in primo: nccnonamp;uiribus infra Tydeafert animus. Inucnitur tarne in ufuctiam in um accufatiuus huiufeemodi nominum.Ci«* cero de natura dcorum in tertio : Thcfcum,Hyppolitu. Liuius ab urbe condita .xk Odio cui Perfeus indulgcrct. In codem: Perfeo fefe adiungunt. In codé: totus in Per* feum uerfus. In code: ad Perfeum mißt. In eodem: tranfgrelTus Perfeu filiö. In eodej Perfeum Amphipolim mißt. Idem in.xxxix. Areum amp;nbsp;Alcibiade.In codem: Quod Arcum ir Alcibiade, nec Laccdæmonrj poffuntreprehendere. Statiusin-q.Thebaid. Pentheöcj trabens,nondö te Phædimusæquo, Bacche genus, Plaut, in Vidula. Eiuf dem Baccha: feccrut noftri nauim Pcnthcum. nbsp;nbsp;nbsp;De uocatiuo fingulari fcc.dcck
VOeatiuus huius dcclinationisquando in r ucl m finitur nominatiuus, fimilis
eft ci, ut hicluciferÓ lucifer, hic facer ó facer,hic uir o uir, hic fatur ó f3tur,hoc tempium ótemplum, hæc Glycerium ó Glycerium. Virgilius cum paulo ante Tym ber nominatiuum protuliffet, mox uocatiuum Tymbrc pofuit in. x. Daucia Laridc Tymbcrcg fimillimaproies. Et: Nam tibi Tymbre caput cuandrius abftulitenfis. Sed nóeft hic uocatiuus à ntó in er deßnente,fcd in usaccipicdus,uthicTymbrusó Tym brc. Solctcm pocta huiufeemodi fæpe nomina tam in er gin usproferre, utTeuccr
Tcucrus, Euandcr O* Euandrus . Idem in.x. Pallas Euandcr in ipfis Omnia funt: oculis. Idem in.ix. Tune rcx EuandrusRomanæcóditor arcis. Sed dehis latius de ntó tradantes difleruimus. Notandum tamc qgt; Plautus a puer ntô utm puere dixit in Mercatorc: Egomet mcmor,tu puerc abi hinc intro oeyus. Idem in CurcuIione:Ce do puercfinu,quid fadurus esf iam fcics. Quodquibufdam rcdiusàntô pucruseffe uidef. Siueroin eus definatnominatiuus,magisgræcumlèruamusuocatiuü.Hora» in.i.fcrm. PcntheuredorThebaçi. Statius in.viii. Thebai. uadeó primis puer indy* tc bellis Areas, Si argolicæ Capancu id maxime turmæ. Probo tn quibufdam alhs artium fcriptoribus,amp; o Penthee,amp; 6 Tydcc, o Ilionee pofle dici fecundum analo* giamlatinam placet,quod in ufu nciinueni. In us ueroterminätiaß fint propria i an te us habetia,abieda us faciunt uocatiuum, ut hic Virgilius'ó Virgili,hicSallufiius óSallufti,hicPompciusó Pompei.Hæc tarnen cademetiam in c proferebät antiquif fimi,ó Virgilie,ó Mercuric dicentes. Liuius Andronicusin Odyflea: Neej cm teobli* tus fum Lacrtie noftcr. Liuius in Sereno: Cura nunc Lacrtic uclle para ire Ithacd. La* ertius enim pro Laertes diccbät,quomodo Sc Græci, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro ÀasçTKi’. o'otpoK.Aüo'
ouavT( iaas-(7ocj)ôçùj : àti /Uijb œ ttou Aatçr/« (fot. luniorcs autem gaudentes breuita* teper cxtrcmæfyllabæabfciffionemprotulcruntpro Virgilie Virgili, «ypro Mercu* rieMercuri. Horatiusin primo carm. Mcrcuri facunde nepos Atlantis. In eodems Multis illc bonis flebilis occidit, Nulli flebilior g tibi Virgili. Vndc accetus perfedi uocatiui in his feruatur.Siem non effet abfciffio,dcbucrunt huiufmodi uocatiui,id eft qui in i dcfincntcs,pcnulH«ä correptam habent antepenultimam acuere, ut Vrrgilt Mercuri,quod minime licet.nam pcnultimam acuimus.In abfeiffionibus cm,fi ea uo* calis in qua eft accctus integra manet,feruat ctiam accentum integ9i,ut audiuit audi t,, noftratis noftras,ini'cce illfc.Dc Pompei amp;nbsp;Vulteijîy Gaijö* fimilibus uocatiuis,quas i loco cofonantis ante us habet in ntö, dubitatur utruiQ i extrema pro uocali, an prà
...... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h iiii
-ocr page 118-9t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIAN I
confonantc fitaccipienda,quomodoin alqscafibus.quod magis more antique ration« bili'us effe uidetur. Nam Ibicbât illi non fold in principi'o, fed etiam in fine fyllabæ po nere i loco confonann'sjdqj in uetuftiflimis inuenics fcripturis,quoties inter duas uo cales ponitur,uteiius,Pompeiius,Vulteiius, Caqus. Quod etiam omnes qui de liter« curiofius feripferunt,affirmant. Necno etiam metra oftendunt quod dicimus,6C r egu^ læ ipfius ratio in fupradido uocatiuo. Omnis enim uocatiuus in i dcfinens,una fylla ba minor efle debet nominatiuofuo,ut SalluftiusoSalluftijVirgiliuso Virgili,Tere^ tiusóTercnti.Ergofi Pompcius Vulteius trifyllaba funtin nominatiuo,neceffario in uocatiuo diflyllaba efle debent:quod non poteft fieri nifi i loco cofonantis accipia* tur.Vndcillud quoep pofliimusfcire, qgt; bene cui pro monofyllabo accipiunt metrici, S)Chuic.Omnis em genitiuus in ius definens,una uult fuperare fyllaba fuum datiuum, ut ille illius illijipfe ipfius ipfi,unus unius uni,alter alterius alteri. Alius quoqp p duas q debuit efle genitiuus caufa datiui,quod eft alrjjfed uel hiatus caufa eft,uel quia inter duasuocales i uocalisclTe no poterat.Datiuus autloco confonantis earn accipiprohi bebat,quam ipfc duplicabat uocalem. amp;nbsp;credo differentiæ cauià,ne ali uerbum infini* tumeflieputaref.Ideopleriqjrecufauerunteum frequenti ufuprofcrrc. Vetuftiflimi tarnen fimilé genitiuum nominatiuo pofuilfeinueniunf, led accentu differt. Quippe circunfleditur in genitiuo penultima, Cæfar in Anticatone priore : Vno cm cxccpto que alius mQdi,at(^ omnis natura finx)t,quifc^ fuos habet charos.Ca:cilius in quinto: Nullius alius rei nifi amicitiæ eoçi caufa .Ei quotj cum rationabiliter monofyllabum elTe deberet, cum gtûs cius fit diflyllabus per diærcfîm à poetis proferri inuenitur diffe rentiæ caufa,nefi monofyllabumfitjinteriedioelfeputef. Virg.in.rj.Aene. Hei mi^ hi qualis ci at? quantu mutatus ab illo,Hedorc? Nihil tarnen mirum i loco confonan tis pofitum tranfire in uocalc, cum u quo^ idem patiaf in quibufdam didionibus a«s pud poetas,ut Hora, in Epodo: Niuescg deducunt Iouc,nunc mare nunc fyluæ. Hic enim diuifione fada uæ extremæ fyllabæ u àconfonante tranfit in uocalem, Eftein dimetrum iambicû coniundum femiquinariæ heroicæ. Similiter ergo ei amp;nbsp;eis amp;nbsp;ei* dem ÔC eifdéjper diærefim proferunf. luuen.in.v. luueneshortanf utillam,Ire uiam pergantj^* eidemincumberefedæ. In eodem: Cerasnunchacdidante pufillas lm plet, amp;nbsp;ad mœchosdat eifdem ferre cinædis, In cöpofitionc aßt nee aliter poflunt p ferri,cum fequens cólbnans cogit i fecum loco uocalis proferri.Cui quoqi inucniunC quidam diflyllabe protulilfeper diærefim: Vt Albinus reçi Romanaç;: primo; Ille cui ternis Capitolia celfatriumphis, Sponte deum patucre cui fréta nulla rcpoftos, Abi* condere finus no tutæ mœnibusurbes. Quod aut Pompei,amp; Vultei,amp; Cai,er fimi* lia i finalem,amp; ante eam uocalé pro una fyllaba habent,ufus quoc^ côfirmat. Hora. in.i,epiftola9^; Durus ait V-ultei nimis attentusiç uideris. Vultei diflyllabu accipitle cundum analogiam. Alia ucro omnia mafeulina feu fœmininadefincntia in us con* uerfa us in e faciuntuocatiuü,utPriamusóPriame,Piusópie,myrtusomyrte,fcy* phus ôfcyphe.Excipif unumquodtamin e qin i facit uocatiuu,quanuis fitappella tiuum, ô filie uel fili. Liuius Andronicus in Odyflea : Pater nofter Saturni filie. Ca* tullus aßt ; Tu præter omnes une de capîllatiscuniculofæ Celtiberiæ fili. Terentian* de fyllabis: Hic prius tu Bafine fili,©* tu gener Nouate mi.Eft tarnen quando nomina tiuoquoqj terminatoin us prouocatiuo fine metri,fiue euphoniæ caufa utunf.VirgI in.viq. Corniger hcfperidum fluuius regnator aquaç^. Luca. in. fi. Degener opo* pulus uix fecula longa dcco92,Sic meruifle uiris. nbsp;nbsp;De ntô amp;nbsp;utô plurali fec.decL
PLuralis nominatiuus ô* uocatiuus fecundæ declinationis,ta mafeulini g fœminini
generis in i finitur, ôCeftfimilisgtôfingulari,uthuiusdodi,hiamp;cgt;dodi,huius platani, hæ o platani. In neutris uero extremam i genitiui fingularis mutantesin a brcuem,facimus ntfim CZ aceufatiuû amp;nbsp;uocatiuum pluralem,uthuiusrempli, hæc amp;nbsp;O templa,huius munq,hæc ü* ó munia, Ali] uero cafus plurales in tribus gen^bui communem polfident regulam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~
-ocr page 119-VIBER VII.
De gcniduo plurali lècundæ dech'nationis.
Et geni'tiuus quidem pluralis fit in omni gencre ab abltô fingulan, afliimctc rum,’ Utah hoc uirojhorum uirorum,3b hacplatano,harum platanoçi, ab hoctemplo, horumtcmploç^.lnueniunt tamenperconcifionemmediæfyllabæmalculinoR’ plerun ç nominu,qua:neutra non habcnt,hunccafumjpferenrcs maxime poetæ. Eft aut etiam apud ucteres profam icribentes idem inuenirc,fed raro.. V irgi.in primo æneid. It cælo clamor^ uirum ftridorcg rudentum. pro uirorum. Idem in.irj.Cura deûm bis perga^ mciserepteruinis, prodeorum.Idemin.v. genus alto à lànguine diuùm. prodiuoç^* Nummum uero pro nummoçi,amp; liberum pro liberorum, amp;nbsp;lèftertium pro feftertio* rum,amp;iugerum proiugerorum,modium pro modiorum, medimnum,fenum, fepte* num,dcnum/requenter etiam oratores per fyncopam Iblent proferre. Cicero in tertio Verrin.Iftc unus inuentus eft,qui ex complexu parentnm abreptosfilios ad necem du* ceret,lt;SC parentes pretium pro lèpultura liberum pofeeret,liberum pro liberorum. In codem; Cumafferatleftertiumuicicsquingentamilliaremen'c conftarct. Ineodemt Quiscitenimqui tueripoffitliberum noftroçi pueritiamcontra improbitatem magi* ftratuumj' Idem in.iiq. Verrin. Etpueri annorum lènum,Ièptcnumqj denum, Jenatoçi nomen nundinatifunt.Scnum pro fcnorum.fcptenum pro lèptenoi^, denum prodeno rum dixit. Idem in Frumentaria: Sed tritici fepties medimnum ex Nymphonis aratio nibus rollit.mediinnum pro medimno^i. In cadem: Minus teiugcrum profelFumelle dico,pro iugerorum.Nam q? fingulare huius hoc iugcrum eft, iple oftendit in cadem: In iugcrum Leontini agrimedimnum fere frumenti leritur.Dicitur tame ôC hoc iugua I'ugeris.unde luucnalisHugcribus paucis lumbos donate clientis.Gicero in. iirj. Verri* narum: Quid ß doceo indices cos, qui quadringenta miHia modium lucri faciunt:* pro modiorum.Idem pro MurænajPræfeclum fabrum,pro fabrorum. Idem pro Vareno: Deiîm fidem,pro deoçz.Idem pro Cluentio:Millibus quadragenis nummu, pro num* morum.Idemad Hcren.libro.iq.Pedum triccnum,protricenorum.Frequentiu3 tame hac utitur amp;nbsp;Cicero,amp; cætcri fyncopa,in eis nominibus,quæ numéros ucl menfuras fi* gnificant.R.ccnlant autem hoc in malculinis habentibus neutra ucl in neutris,ne fimilis fit nominatiuo fingulari ncutro92:quamuis in his quoq? nominib. quæ ex Icfaaût neu* tr3,licetnonfrcquens,inuenif tarnen ufus huiulcemodi concifionis, Virg.in.i?;. Altacp cerrant,Prendcretecftamanu Ibciumc^ attingere dcxtras,prolbciorum. Idcmin.x. Ac Rutulumaccefluinuenis turn iufla fuperba,proR.utulorum.Quâuis fiCfociusfocia foci um,amp;rutulus rutularutulum dicaf .Terentius in heauton.Quare omes uos oratos uo* Io,nc plus iniquum polTit q æquû oratio,pro iniquoçi æquorum. Statius in.i.Theb, ilia nouos ibat populata penates, Portarum in biuio lateri duo corpora paruum De* pendent.pro paruoç^. Virg.in.iq. magnanimum quondam generator equoçi.Idem in ièxtoîMagnanimum hcroum pueri innuptæqj puellæ. Quod in pronominibus quoq» fccerunt antiqui,meum pro mcoçzjtuum pro tuorum,noftrum pro noftrog^ dicentes» Plautus in Trinummo; Vt rem patriam gloriam maiorum fœdarim meum» Idem in Penulo: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecquid meminifti tuum parentum nomina:*
Idem in Mcnæchmis; nbsp;nbsp;A uertit prædam ab hoftibus noftrum falute Ibchim.'
De datiuo 8^ ablatiuo plurali fecundæ declinatfonis.
DAtiuus 8C ablatiuus plurales fecundæ declinationis, fiunt fimiliter ab abltô fingq lari,mutatione o finalisin is lógam,utauiro,his amp;abhisuiris,aplatano, his8C ab his platanis,atemplo,his (27quot; ab his templis. Inueniuntur pauca inæqualem habentia declinationcm,utuas in fingulari numero, tertiæeft declinationis, hocuas huius uafis, in plurali uero lècundæ,hæc uala horum ualbgi his ÔC ab his uafis. Feftorum etiam no* minadiegjin ia definentia Icmpcr pluralia, gtmquidé tarn Iccundu forma lècund.æq tertiæ proferunt,datiuum uero èC abltm lecundu tertiam, ut hæc uulcanalia hog^ uulca naliogz ÔC uulcanaliu,his amp;nbsp;ab his uulcanalibus.Similiter Saturnalia,FIoralia,Compita Äia,Tcnninalia,Qi|inquatri3,Necnon à domo harum domog: ÔC domuum,his ÔC ab Wf
-ocr page 120-P R I s C I A N 1
domibus,non ctîatti dolDÎsJuucnalis in.i, Vilcera magnaçz dolMuum dommig Futurî* V/rg.in.ii.ænei.Dardanidæcontrà turresac telt;Ha domoç^ Culmina conuellunt. Idem in.ti.gcor. domibus cedrosqj cupreflbstp.Salluft.in Card. Domus fuas gloria decora* bant.Teren.in Eunu.Domi fociqj fac uiciUini utmemineris. Vifg.m.vi.arne.Hic labor ille domus 8C inextricabilis error. Per omnes igit caiîis tam lècundæ g quartæ inuenit abf^ datiuo ÔC abitô pluralibus,g ièmper in bus exeunt.Sunt tn quædam nomina quo rum aliquicafus in ufu deficiunt: quos quamuis lecundu analogiam polTumus profer* re,tn quia apud autores no inuenimus,rccuiandos puto,ut huius tabi huic ab hoc ta* bo.LucanusinlcxtoîStillantistabi ßniem.Virg.in.irj.arnei. Et terram tabo maculant, mihi frigidus horror.Cæteri uero cafus in ufu non facile inueniuntur.Maria,æra,uina, mella, hordea, genitiuos quidem ÔC datiuos plurales in ufurarohabent,nifi apud uctu tflidimosrapud quos multa præterea deficientia inuenics.Oportet igif Icire quidé ana* logiæ rationem,ufum tarnen autoçi magis æmulari. Duo præterea amp;nbsp;ambo gtôs qui* dem 8i aceufatiuos fecundum hanc dcclinationé proferunt,duorum amborum,duos ÔC ambos,quamuis in neutro differentiæ cauià duum Ibleat dici,necnon accus maiculino* rum eft qn fimilis nominatiuo proferF quô in neutris. Virg.in.xi. Si duo præterea taies Idæa tulilTet Terra uiros.Lucanus in.i.Quæ mare, quæ terras, quæ totum poffidetor* bcm,Non cepitfortuna duos.Iuuenalis fîmiliter in.rj.Tu'ne duos unafæuiflïma uipera cœna,tu'ne duosr'datiuos ablatiuos in bus terminât in omni genere,duobus duabus duobus, ambobus ambabus ambobus.
De accuiàtiuo plurali lecundæ declinationis.
ACculàtiuus pluralis eiuidem declinationisin maiculino amp;nbsp;in fœminino gcncre, fit ab ablat/uo fingulari,addita s, ut ab hoc dodo,hos doâos, à platano has pla* ratios.Neutra enim iemper acculàtiuum fimilemhabent amp;nbsp;ntô amp;nbsp;uocatiuo»
Tertiæ declinationis terminationes leptuaginta amp;nbsp;oiflo.
TErtia declinatio terminationes habet nominatiui feptuagintaodo ucl paulo plus.’
Definit enim in a correptam,ÔC in ê correptam,in ô correptam, ôC in ô produ* âam,in al correptam,in el correptam, in el produdam,in il correptam, in ol duAam,in ul correptam,in an ^duâam,in en correptam,in en produdam,in in p* dudam,in on produdam,in ar correptam, in ar produdam, in er correptam, in cr produdam, in ir correptam, in or correptam,in ur correptam,in ur produdam, in as correptam,in as produdam, in es correptam, in es pdudam,in is correptam, in is produdam,in os correptam.in os produdam,in us correptam,in us produdam. in ys, in æs, in aus, in ans, in ens, in ons pdudam amp;nbsp;correptam, in uns, in yns, in ars, in ers, in ors, in urs, in uls, in ems, in abs, in ebs,correptam,in ebs pdudam, in obs, in ybs, in urbs, in aps, in eps, in ops, in yps, in irps, in ax correptam,in ax produdam,in ex correptam,in ex produdam,in ix correptam,in ix produdam, in ox corrcptam,in ox produdam,in ux correptam,in ux produdam,in yx, inæx, in aux, in alx, in anx, in unx, in arx, in ac, in ec, in ut, in ud. In à correptam neutra græca, ut hoc poema huius poematis. In è correptam neutra latina,uthoc monde huius monilis. In ô correptam,quam frequenter amp;nbsp;producunt poetæ,malculi na definunt ucl fœminina,uel communia latina,uel notha,uthic Cicero huius Cicero* nis,hic leo huius lconis,hæc uirgo huius uirginis,hic amp;nbsp;hæc homo huius hominis. An* tiquiflïmi tn ÔC græca in ö produdam definentia per hanc dcclinationcm proferebant, ut Sappho fapphonis,Dido didonis. In al correptam mafeulina neutra latina, amp;nbsp;barba ra,ut hic fal huius falis,hic Annibal huius annibalis, hoc tribunal huius tribunalis. In el correptâ neutra latina,ut hoc mcl huius mellis,felfellis. In ^1 pdudambarbara.uthic Daniel huiusdanielis,Michael michaelis,Ncchamel nechamelis. In il correptâ mafeuK ni uel feeminini uel cois generis funt,latina,ut hicpugilpugilis, hæc Tanaquil huius ta naquilis,hic 8C hæc uigil huius uigilis. In 51 pdudam malculinû latinum,ut hic Sol hu (tu IblisJn ûl correptam malculini nbsp;nbsp;côù latina, Uc conful hmus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uc amp;nbsp;hæc
1
-ocr page 121-LIBER VU, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tr
exul huîus exülis.în an ^dud3m,malcuh'na græca^ut hic pæan hui'us pæaHîsJn en cot rcptam latina,mafculina uel neutra,ut hic flamen huius flaminis, hoc numen huiusnu* minis. In en pdudam latina uel græca, mafeulini uel fœminini generis,hic Uen huius !icnis,hæc Siren huius firenis.In in .pduâam græca,malculina uel fœminina,hic Dek phin huius delphin!s,hæc trachin huius trachinis.In onjpduÆam græca,mafcuîina uef fcemitjina,hic Memnon huius memnonis,hæc Sidon huius fidonis.In ar correptam la tina ôC græca amp;nbsp;barb3ra,malculini ucJ neutri generis,hic Cælàr huius cælàris, hicBo^* ftarhuiusboftaris,hocnedarhuiusnedaris,hoccalc3r huiuscalcaris.In 3r ^dud:3m la tin3,mafculini uel communis nel neutri generis, ôC funt monofylbba uel ex monofylla bis compofira,ut hic Nar huius n3ris,hic Si hæc Si hoc par huius paris,dilpar dilparis, hoc far huius farris.In cr correptam,malculina amp;nbsp;fœminina amp;nbsp;neutra Si cômunia, ut hic pater huius patris,hæc mater huius matris,hoc tuber huius tuberis,hic Si hæcpau^« per huius pauperis.In er produótam,mafcuîina græca ôC unum latinum uel magis nolt;« thum,neutri generis,hicaer huius aeris,hocuer huius ueris. In ir correptam,unu fee«* mininu,hæc Gaddir huius gaddiris.quidam addiît hic abaddir ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huius abadlt;*
diris,lapis quemloue deuorauit S3turnus,lèd in ufu hoc non inueni.In or correpta, mafcuîina SC fœminina Si neutra Si cômunia,tam græca q latina, hic Hecflor huius he cloris, hic orator huius oratoris, hæc uxor huius uxoris,hoc æquor huius æquoris, hic Si hæc Si hoc autor huius autoris, hic Si hæc hoc memor huius memoris, Virgil, in
Turn fi quod non æquo fœdere amantes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cüq.æne»
Curæ numen habet, iuftumqj memor precatur.
ïnucniunf tn Si hæc Si omnia pene communia malculini SC fœminini, quæ ctiam fi no faciant ex fe neutra,fæpe tn ncutris adiungunt figurate, ut V irg.in.x.
Italiampctiitfatisautoribusefi-o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etin Bucolicis;
Pauperis Si tuguri congeltum cefpitc culmen. Et in.yi• curibus paruis Si pau*! pere regno. Q uamuis pluralis ntûs eoçi, hoc cft neutroçîjCX fupradidis nominibus irt ufù frequenti non fit ex eis,quô neq; ex alqs communibus duum geneçî. Nam fi fint co munia trium geneçi,fincdubio mafeulini quidem fœminini in es, neutri uero prolt;*^ ferent in a ntm plur31em,ut hi Si hæ fapientes Si hæc fapientia,ergo hic Si hæc Si hoc làpiens,hi Si hæ parcs amp;nbsp;hæc paria,hic amp;nbsp;hæc Si hoc par,hi Si hæ ancipites amp;nbsp;hæc an«« cipitia,hic amp;nbsp;hæc Si hoc anceps.hi Si hæ felices Si hæc felicia,hic Si hæc Si hoc felix, hf Si hæ ueteres hæc uetera, hic Si hæc ÔC hoc uetus. Quæ igirur in plurali numero ä terminationem non 3ccipiunt,quæ propria eft neutrorum,manifeftum eft trium genc«^ rum non elfe communia,lèd mafeulini Si fœminini,figurate tarnen perobliquos pleriï Ç cafus,raro autem per ntm coniungi ctiam neutris,ut Virg.in.ix. Nulla dies unquani mehiori uos eximctæuo. Si luuenalisin. vi.fatyr. tituliqj cupido Hæfuri faxis cine^ rum euftodibus. quamuis hoc euftos r3ro,nifi figurate inuenias, Si hæc euftodia plura liter nemo dicit. Sic ergo neqj hæc memora, uel auotra, uel paupera, neutraliter puto facile in ufu polie inueniri, fed Cficutfupradidum eft} figurate funt prolata,filt; hæcôC alia plurimahuiufmodi apud autores. Inueniuntur tamé quædam,quæ obliques cafua communes polîtdent,quamuis nominatiuus non fitcômun!s,utplus,cum fit neutri no^ minatiuus duntaxat,genitiuus eius communis eft trium generum, neenô datiuus Si ab latiuus.Vnde pluralia quoqs tam in es quam in a inuenimus, hi hæ plures amp;nbsp;hæc pluria uel plura,undc compofitum compluria. Teren.in Phorm. Multa aduenienti no^ üa,utfit,compIuria.AbIatiuusquog}tamin e quàmin i terminans inuenitur, utpotc communis trium generum.Etaccufatiuus pluralis tam in es quàmin is. Virg.inpri* mogeorg. Seu pluris calorilleuiasamp;cæcarelaxat,Spiramcnt3. Hora.in.i.epifto. Tradus uter pluris lepores uter educet apros. In ur correptam latina,mafcuîina SC cômunia Si neutra,hic turtur huius turturisjhic. Si hæc augur huius auguris.Horat.iri üi-carminum: nififallitaugur,Annofaquot;comix. hoc tibur huius tiburis. In ur produ* ôam unum inuenitur commune duum generum,ut hic SC hæc fur huius furis»
-ocr page 122-96
P R I 5 C I A N 1
In as cofrcptam græca maldulini ucl fœmim'ni uel ncurnuel communis generis, hie Areas proprium huius arcadis,hæc Pallas huius palladis, hoc Ceras proprium loci hu iusceradis,hicamp;hæcarcasgcntilehuiusarcadis. In as pdudam græca amp;nbsp;latina ma^* feulini uel fœminini uel neutri uel comunis generis,ut hie Atlas huius atlantis,hic Me^ ccenas huius meccenatis,hæc ciuitas huius ciuitatis,hoc uas huius uafis, hie hare Ca^ penas huius capenatis. In cs correptamlatinamalculinauel fccminina uel communia duum uel trium generum, ut hie Codes huius coclitis, hæc leges huius legetis, hie SC hæc miles huius militis.Ouidius in.q.metamor. Miles erat Phœbes; De Califtone di=* cit,hic Sc hæc SC hoc teres huius reretis. VirgiJn.vq. teretes funt aclides illis,Tela fed hæclento moseftaptarcflagello. Hebes hebetis,lblpesIcgt;lpitis.Iuucna.in.iiii.Nec un^ lt;]uam depofitum tibi loipes erit. hie amp;nbsp;hæc SC hoc hofpes huius holpitis. Lucan, in.v. Holpes in externis audiuit curia tedis. holpes curia. Inucnitur tarnen SC hæc hofpita* Virg.in.iq.ænei. Et pater Anchilès,bellum o terra holpita portas. Similiter SC loipes Sc fofpita prolatum eft ab autoribus. Ouid.in.t).faftorum:Sofpita delubris dicitur ault;* danouis. Neutra quoqp fupradidorum pluralia traditufus. Statius in.iiq.Thebaidos: Accipias.fcflisc^ libcns iterum holpita pandas, Flumina. In es produdam tam græca g latina malculini generis uel fœminini uel communis,ut hie Chrêmes huius chreme* tis uel chremis,hic Verres huius uerris,hæc cædes huius cædis, hic SC hæc hæres huius hæredis. In is correptam tamgræcaquàm latina malculini generis uel fœminini uel cômunis.hic Paris huius paridis uel paris,hic collis huius collis, hæc Thetis huius thelt;« tidis, hæc culpis huius cufpidis, hic SC hæc utilis huius utilis. In 7s pdudam græca SC latina,malculina uel fœminina uel communia,ut hic Delphis uel dclphin,huius delphi nis,hic Aris proprium huius arinis.Cicero pro ScauroiArinis uxorem. hæcSoteris hu ius foterinis. Plau.in Vidularia: Immo id quod hæc noftm eft patria, SC qgt; hic meus eft pater, Illic autem Soterinis eft pater, hic Dis proprium,id eft Pluto,huius Ditis.hic SC hæc dis appellatiuum huius ditis. hæc uis huius uis. hic SC hæc Samnis huius làmnitis. In OS correptam unum latinum ncurrum,hoc os huius olîîs,quod etiamhoc ofliiman«* ciqui protulerunt.Gellius lib.xxx.Caluariæ^ eius ipfum ofliim expurgauerunt inauM uerunt^. In 5s produdam græca 8C latina malculini uel fœminini uel neutri uel com munis generis funt,hic heros huius herois,hic nepos huius nepotis, hæc dos huius do^ tis,hoc os huius oris,hicamp; hæc compos huius compotis. In us correptam latina,ma* Iculini ucl fœminini uel neutri uel communis,duum ucl trium generum, hiclcpus hu«* ius lepôris,hæc Venus huius ucneris,hoc tempus huius tcmporis,hic Sc hæc Lygus hu ius lyguris,hic SC hæc SC hoc uctus huius ueteris In us pdudam græca uel latina, ma«* Iculina uel fœminina uel communia ucl neutra, ut hic Mclampus huius melampodis, hic mus huius muris,hæc uirtus huius uirtutis,hic SC hæc fus huiUs fuis,hoc thus huius thuris.In ys græca,mafculina uel fœminina, hic amphibrachys huius amphibrachyisj hicCapys huius capyis, hæc erinnys huius erinnyis. In æs latinum unum mafeulinu, ut hic præs huius prædis,8C unum neutru, ut hoc æs huius æris, cuius plurales obliqui in raro funt ufu, æra ærum æribus. Cato in oratione,qua in lènatu fuafit, ut plura ær» equeftria fierent.nunc ergo arbitror oportere reftitui, quo minus duobus millibus du«* centis fit ærum equeftriû. In eodem; De æribuscqueftribus de duobus millibus aduin» In aus latina duo fœminina, ut hæc laus huius laudis,hæcfraus huius fraudis. In ans Iatina,mafculina uel communia, duum ucl trium generum, ut hic quadrans huius qua^ drantis,dodrans dodrantis. hic SC hæc infans ^vhitiou huiusinfantis, hic SC hæc SchoC infans b aXaAoi huius infantis.Et amans quod nomen eft,cum pro amatorc acccipitu5 amantis.Inuenif etiam unum fœmininum,hæc glans huius glandis. Sic enim Lucreti«* us,ut fupra didum eft,profert.Et Ouidius in.xiiq. metamor. ut lata plumbea funda, MilTafolct medio glans intabcfcerecælo. In ens latina,malculina,fœminina,uelconi*^ munia,duum uel trium generum, hic Vfens huius ufentis,hæc mens huius mentis,hic Sc hæcparens huius parentis,hic SC hæc SC hoc prudens huius prudetis, In ons latina»
-ocr page 123-VIBER
vn,
109
mafculina uel fccmînina uel oirnis generis,ut hie mons huius montis, hare frons huius froncis,hie amp;C hæc ôC hoc infons huius inibntis,quod folum, tefte Probo, o ante ns ha* betcorreptam,SCeiusfimpJexfonsfontis. In uns fimiliter latina mafculina, hie Aruns huius aruntis.In yns unum inuenitur feemininum græcum,ut hæc Tirynshuius tiryn this. In ars latina malculina uel fceminina,ut hie Mars huius martis, hæc ars huius ar* tis.In ers Iatinaomnisgeneriscômunia,hicamp;hæcôChocinershuiusinertisJn ors la tina mafculina uel fcemininaucl omnis gcncris,uthic Manors huius mauortis,hæc co* hors huius cohortis,hæc fors huius Ibrtis, cuius nominatiuum^tulit Plautusin Caffina, Hæc fortis, Vide'ne qua illic infit alia fortis fub aqua. Hie amp;nbsp;hæc amp;nbsp;hoc concors huius concordis. In urs latina communia triumgeneru, hie amp;nbsp;hæc ÔC hoc Tyburstyburtis, gentile. In uls unum larinumfcemininum,hæc puls huius pultis. In ms quoqwnum fcemininum,hæchyems huius hyemis. In abs græca latina,mafculina amp;nbsp;feemininaj hie Arabs huius arabis,hæc trabs huius trabis, uetuftiffimi tarnen trabes pro trabs^* ferebant. Ennius in Medea; Vtinam^nein nemore Peliofecuribus Cæfaaccidilfetad terram abiegna trabes. In ebs correptam latina, omnis generis communia, hie amp;nbsp;hæc ô^hoccœlebs cœlibis. In ebs prodmftam unum fccmininu latinum, hæc plebs huius p.lcbis,dicitur tarnen amp;nbsp;hæcplebes plebci. Lucanus in.irj. nefeit plebes ieiuna timere. In obs feeminina latina,ut hæc fcobs huius fcobis,iSC hæc Icrobs huius fcrobis.fic alii,fod Probus ntni fimilemprotulitgenitiuo,quod Plaut.in masfculino genere profert in Am phitryone: Ibifcrobeseffoditoduplosfexagenosindies. In ybs unum mafculinu, hie chalybs huius chalybis. In urbs unumfœmininum,hæcurbshuius urbis. In aps unu fcemininu.hæc daps huius dapis.fod nominatiuus frequenti non eft in ufu, quern Liui* us Andronicus in primo Odylfeæ ponit; Quæ hæc daps eft quis feftus dies;' Horatius acemprotulit in.q.carm. Ergo obligatamreddelouidapem. Idem genitiuum in.iiq. Nunc in relutftantes dracones, Egitamor dapis atq? pugnæ. Idem in Epodo; Mutatæ dapis incmori fpcdaculo. In eps mafculina öComnis, ut hie manceps huius mancipis, hie ÔC hæc SC hoc particeps huius participis.adeps uel adipes,in utroq? genere inuenif. Varro in.fi.rerumrufticarum;Adipes ilia. In ops latinum focmininumunum,ut hæc ops huius opis,nomen matris deorum ÔC copia. Eins quoq? nominatiuus in ufu freque ti non eft,fed illius quod ex eo componitur commune omnis generis,hie ôf hæc amp;nbsp;hoc inops huius inopis.Vetuftifljmi tarnen hie ôC hæc ôC hoc opscops pro opulentus copiofus dicebant. Aflius de Hercule dices, quorum genitor fertur elfe ops gentibus, pro opem ferens ÔÔ auxilium gentibus.Sic Caper.Poteft tarnen etiam fœminino gene* re hie intelligi figurateconiundum mafculino,utfi dixifiet,quorum genitor auxilium fuit gentibus.tarnen nominatiuo eius ufus eft Plautus in Ciftellaria;
Itaq; me Saturnus eius patruus ÔC Caftor pater, Itaq? me ops opulenta illius auia,imcgt; mater quidem.
Etgræca,hicpelops huius pclopis,hydropshydropis,mcropsmeropis. In yps græca cinypscinypis. In irps latinum unum, hie amp;nbsp;hæc ftirps huius ftirpis. In ax correpta latina ÔC græca, hæc fox huius focis,hic abax huius abacis.qucd tarnen hie abacus hu* ius abaci frequenter inuenitur. In ax produdam græca 8C latina mafculina amp;nbsp;feemini na amp;nbsp;omnis, ut hie phæax huius phæacis,hæc pax huius pacis, hie ÔC hæc hoc audax huius audacis. In ex correptam græca amp;nbsp;latina,mafculina SC feeminina amp;nbsp;communia triumgeneçi,ut hiclelex lelegis,hic grex huius gregis,hæc ilex huiusilicis, hie amp;nbsp;hæc ^hocartifex huius artificis. In ex produdam latina, mafculina uel feeminina uel co* munia trium gcne9z,ut hie rex huiUs régis, hæc lex huius legis,hie amp;C hæc Sf hoc cxlex huius exlegis. In ix correptamlatina, mafculina uel feeminina, hie calix huius calicis, hæc pix huius picis, hæc nix huius niuis. In ix ,pdudam græc.a 6^ latina, mafculina uel feeminina uel comunia trium generum, ut hie pheenix phccnicis, hæc cornix cornicis, hie ÔC hæc ôC hocfelix.Oportet tn foire qgt;Græci i amp;nbsp;u ante x breuem efte uolunt,etiä fiinobliquis,pducaf,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A uero focundum gtm etiam
-ocr page 124-wa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANI
in notnïnaniiopdnci ucl corripi dkunt,ut koX«! K«\aKO(®iCornpïtur i'n nofni'natiuo, qtS amp;nbsp;in gcnitiuo: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uero lt;poua(lt;(^gt;' in utrotp producif.Latini autem omncs uocalcs bi
tcmporcasjid eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habcntcs ad gcniriuum refpicientes,dicunr produci uel cor
ripi uocalesantc x pofitasinnró.Inueniunf igitur in ix produdam latina, ut oftcndi, fœminina uel omnis, ut hæc nutrix huius nutricis, hic ÔC hæc ÔC hoc pcrnix huius per»* nicis, In ox corrcptam fœmlninum,noxnodis,filt; ex hoe compofitum commune, hic hæcamp;hoc pcrnoxpernodis.Iuucnalis in.iii.Si ludi€ aica pernox. In ox ^dudam fœminini uel omis,ut hæc uox huius uocis,hic amp;nbsp;hæc ÔC hoc uelox huius uclocis,atrox atrocis. In ux correptam malculina uel fœminina ucl communia, hic uolux huius uo* lucis,hæcnux huius nucis,hicÓlt; hæcdux huius ducis. In ux produdammalculinuhic Pollux huius pollucisjfœmininum hæc lux huius lucis. In yx græca tam malculina g fœminina, hic Sandyx huius fandycis, hæc ftyx huius ftygis. In æx fœmininn,utfæx fæcis. lu aux unum fœmininum hæc faux huius faucis. In alx unumfœmininum,ut faix falcis. In anx unum fœmininum,lanx lancis. In unx unum commune hic ÔC hæc coniunx huius coniugis. In arx unum fœmininum,hæcarx huius arcis. In ac unum ncutrum,hoc lac huius ladis. In cc unum neutrum,hoc alec huius alecis. In ut unu ncutrum,hoc caput huius capitis. In ud, bogud bogudis. Q^d hic influe legitur in nd, So^ud bogudi},in netu/iis codicibus non eft.
De gcnitiuo teftiæ dcclinationis.
Et hæ quidem terminationesnominatiui tertiæ dcclinationis, genitiuus auté ciua in is definit cofrcptam,excepto uno monofyllabojhæcuis huius uis,quamuisocs anædeclinationes producantterminationéeiufdcm cafus.Oportctautcm lcirc,qgt; in g* bufdam parcs habet gtiîs tertiæ,luo nominatiuo fyllabas,in quibufdam una, in alijs dua bus lyJlabis uincit.ôC parcs quidem habet in nominibus in e definêtibus correptam, ut hoc marc huius maris,hocmonile huius monilis. Et in quibufdam in cr uel in es pro«* du(fî:am,uel in is tam correptam g produdam excutibus, ut hic pater huius patris,hic Verres huius uerris,hæc cædes huius cædis, hic collis huius colli s, hæc auis huius auis, hæc uis huius uis.In alqs aût omnibus eiufdem dcclinationis nominibus,una fyllaba fu* perat ntm gcnitiuus,ut Ichema Ichematis, Cicero ciceronis, confui cenfulis, peden pe* tftinis,baccar baccaris,Iis Iitis,apex apicis. Excipitur hæc caro huius carnis,in quo pares j habcntfyllabas ntiîs amp;nbsp;genitiuus. Inueniunftarnen ucteres,qui gtô fimilcm ntm protu | ierunt,ut hæccarnis huius carnis:8c Icnex lenis, ÔC fupellexfupelledilis, in quoduabus j fyllabis uincit ntm genitiuus. huius quoqj ntm quidam fimilcm gcnitiuo protulerunt» , Etomniaquæàcapitecompofitain ps definunt,fimilitcrhabentduabusfyllabisfupc* ; rantem genitiuumanccpsancipitis,biceps bicipitis, centiceps centicipitis. quæucteres in es proferentes fccundum regulam declinabant,ancipes ancipitis,bicipes bicipitis,fi* eut hofpcs hofpitis,foJpcs folpitis.Iuniores uero gaudentes brcuiloquio,pcr circücifiogt; nem ea protulerunt.quod nbsp;nbsp;in alqs dïdionibus fecifl'e inucniunt.ut die,duc, fac, fer,p
dicc,duce,face,fere. Necnonctiamuocatiuos in ius tcrminantiumproprioçi, VirgiÛ ÔC Tcrcnti,pro Virgilic amp;nbsp;Terentie dicentes.de quibus iam docuimus.PcnuItima veto cius dcclinationis in gbufdam producif,in gbufdam corripit: producif quidem in his, quoçi ntûs in Jongam definit fyllabam,lèu natura,leu pofitione,ut fol Iblis,titan titanis, delphin delphinis,fur furis,Mecœnas mccœnatis,mcrces mercedis, Samnis famnitis» Crenis proprium nomen nymphæ Crenidis.os oris,mus mûris,præs prædis,uas uafis, Jaus laudis,infans infantis,Aruns aruntis,in ers inertis,uccors uccordis,puls pultis,alec alecis.excipiunf in on definentia græca,ÔC in o tam latina g notha:quod tam jiducere g corriperc licet ea in ntô. Nec enim uocalis, id eft o,quamuis in ntô producaf, in gto non femp producif penultima,lèd in quibufdam,in alqs aiît corripif.Quando aiïtcorrt piatur,uel quando producaf, cum de nominatiuo amp;nbsp;gcnitiuo expofuimus, did um eft* Prætereacorripiuntprædidampenultimiin ms uel ps uel bs uel x definentia, fi uo calé bf eue afi cas côfonantcs habuerint,ut hæc hyems hyemis,manceps mâcipis, cæleb®
-ocr page 125-LIKER SEPTIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99
cælfbfsjax fads, artffex artifici's. Nccnon producétia terminationcm nomi’natiui,côr npiunt penultimatn geninui,ut hicSlt; hæc ÔC hocpar,huius paris,lar laris,uas uadis, pes pedis,Geres Cercris,compos compotis,bos bouis,fus fuis,grus gruis.Corripietia quot^p nominatiuum inquibufdam corripiuntpenultimam gcnitiui,in quibufdam ducunt.Producunt in al,amp; in el neutra,ÔC in ar,fimiliter neutra dcriuata,ut hoe tribu nal huius tribunalis,ceruical ccruicalis,mel mellis, fel fellis, calcar calcaris,lacunar Ia cunaris,lucar lucaris» In or quo^ deßnentia alia producunt, aliacorripiuntpenulti* mam genitiui.producunt'uthiccurfor huius curforis,hic amp;nbsp;hæcautor huius autorist Corripiunt,hic Hedor huius Hedoris, hæc arbor huius arboris,h ic ÔC ha:c memor hu ins mcmoris. Quando uero producant,amp; quandocorripiant,cum de nominatiuotra dabamus oRendimus. Alia uero omnia qua: nominatiui terrninationem corripiunt,ii militer pcnultimam genitiui Cörfipiunt,ut torenma toreumatis, Annibal Annibalis, Uigil uigilis.cornicen cornicinis,agger aggcris,uetus ueteris,caput capitis, excipitur inquies inquictis,quodfimplicis declinationem feruauitin compofito,quanuis corri* piac extremitatem nominatiui. Similiter os oßis lac ladis » quod quibufdam placet in nominatiuo per apocopam te proferri:hoc lade enim dicebant antiqui.
De datiuo fingulari tertiæ declinationis.
DAtiuus tertiæ declinationis nafeif à genitiuo abieda s ,amp; produda i, ut huius fchematis huicfchemati,huius man's huiC mari,huius Ciccronis huic Ciceroni. Inueniuntur tarnen poetæ rarifl'ime in græcis, qüæ apud Græcos in i correptam ter minant fupradidum cafum,ipfi quoqj eum corripientes. Statius in primo Achille.
Palladi littoreæ celebrabat Scyrus honorem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De aceufatiuo,
ACcufatiuus fit fupradidæ declinationis is genitiui modo in em, modo in im conuerra,ut huius loi is hune folem, huiut Haminis hûc flaminem, huius gregix hune grcgem,huius regis hune rcgem,huius Tiberis hune Tiberim,huius Araris hue Ararim,huius uis hanc uim,huiusturrishaUcturrim. In una tarnen tcrminatione,id cft is definentium,quifimilèmhabentgenitiuum nominatiuo, inueniuntur quædam nomina aceufatiuum in im finientia.Suntautemhæcpleruqj græcaucl propria,quæ aceufatiui græci n in m conuertentiafaciunt aceufatiuum latinum, ut Tiberis Tibe* rim, Fabaris Fabarîm, TibrisTibrim,Araris Ararim. Nam non poteritab alio nomn natiuo,Utdiximus,nifiin is definentein ini accufatiuus proferri.Ergo Arar per apo copam isprotulit. Lucanusin.vi. R.hodanum^morantemPræcipitauit Arar.Hæd NcapoIisNcapoIim,Charybdis Charybdim. Virgilius in fexto î
Leucafpim Si Lyciæ dudorem claflis Orontem. ideminodauot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A'quopoftltalifluuiumcognomineTibrim, Diximus.
Idem in nono: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Principio Fabarim,ÔC fuccifo popliti gigen,
Ldcm in feptimo; nbsp;nbsp;nbsp;Qui Tiberim Fabarim^ bibunt.
Mephitis quoqj quod proprium eft,amp; à græco /jiw/tk?, ut quibufdam uideturimutati one ff in «p tranflatum,rationabiliter in im fecit aceufatiuum. Virg. in, vq.
fæuamqj exhalat opaeà Mephitim,
Idem in nonoi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïrnrnanem ueluti pecora inter inertia Tigrim,
Idem in.xi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Velocem interea fu peris in fedibus Opim.
Alpis cum femper plurale fit quomodo Syrtis, tn Si. fingulariter hoc,quomodo illud inuenif à poetis prolatû,amp; in cm terminans accufatiufî Alpc,ctî illud Syrtim Jaciat* , Lucan.in.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tune inter Rhenum populos Alpem^iaccntcs,
Idem in. üi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Agminc nubiferam rapto fupercuolat Alpem,
luuenalis in. üq. Tranfilit.oppofuit natura Alpemeç niuemqj.
Lucanusin. viq, Trans Pharon in medio tanget ratis æquore Syrtim.
Idem in primo; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dubiamfuperæquora Syrtim. Præterca inucniunf laa
tina in im terminantia aceufatiuum,hæc turrim, burim,fecurim^ puppimgt; fîtim,re* ftim,uim,magudatim,Tiberim,peluim tuflïra.
— - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in
-ocr page 126-»•9
Virg.in.q. Acnei.
Idem in, i. Geor.
Idem in fee. A ene. Idem in primo: Ideminßucolicis: Terent.in Eunuc»
PRt SCIANI
Turrim in præcipiti ftantem fummis^ fub aftrap' Continuo in fyluis magna ui flexa domatur In burim,6lt; curui formam accipit ulmus aratri» Taurus SC incertam excuflit ceruicefecurim.
ingens à uertice pontus In puppim ferit. Dulcis aquæ faliente fitim reftinguere riuo. Ad reftim mihi quidem res redit planiffïme.
Virgiliusin.vi. Nec uim tela ferunt,licet ingens ianitor orci,
Plaut.in R-udente: Seu tibi cofidis foremulta maguderim,quodfignificatfrugisgc^ nus,id eft caulis,qui nafeif ex ea parte,cuius radix firpis aucllif ,ucl ut alq uolût, filigi ncm.Quorundâ tn ex eisetiâ in em inuenif accufatiuus,utLuca.in.iii.in puppcm redi erc rates. Virg.in.xi. Telaqj ÔC æratam quatiens Tarpeia fccurcm.
luuenalisin.iiq. defeendunt ftatuæ reftemtç fequuntur. Cætera uero omnia fupradi^ âæ dcclinationis nomina in em folam profcruntaccufatiuum,huncpatrem, hune lcporem,amp; hanc ualIemjCy hune amp;nbsp;hanc utilem. In græcisautcm frequenter inueni* mus autores, tam in hac quàm in alqs declinationibus Græcos plcruncp feruantesac* eufatiuos, ut titana, firena, thoraca , lampada, pro titancm, firenem, thoracé, lamlt; padem,quanuis Plautushanc lampadam dixit in Caffïna : Tenclampadam,imcgt;cgo hanctenebo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deuocatiuo fingulari tertiæ decli.
VOcatiuus in tertia dcclinatione fimilis cft fuo nominatiuo,ut hic Cicero d Cicc^
ro,hic conful ó conful.hic rhetor 6 rhetor.Inucniuntur tarnen græca,qua: uoca* tiuum græcum feruant,ut Tibriso Tibri,Thebais othebai,Pallas ô Palla,
Virg. indccimo: Idem in eodem : Idem in.xi.
Ouid.in.ii.Falloçi: rû fecutus eft.Ille cm Statius in.xq.Theb.
Da nunc Tibri pater ferrum quod miflile libro.
Te^ iuuat Palla,fcd bellis acer Alcfus.
Quin ego non alio digner te funere Palla.
Chare nepos Palla funefta quid induis arma f In quo Home* wïsAuJ'a/xa, fwOU KtTÏ^oi ^^û^aÜT oryofti/ijç.
O' mihi biflenos longum uigilata per annos, Thebai»
De ablatiuo fingulari tertiæ dcclinationis»
ABlatiuustcrtiædcclinationisinaliis p c corrcptam,inaliispcr i produâam^ inalqspcr c ÔCper i profertur, Ptr i in neutris, quæ in c correptam definue pernominatiuâjôC funtappellatiu3,ut hoc marc,hocmonilc,ab hoc mari,ab hoc mo nili. Et cfL fimilis huiufcemodi ablatiuus fuo dtô,ut huic mari ab hoc mari. Vctuftifli^ mi tarnen folebanthuiufccmodinominum ablatiuumetiamin e proferre. Varro anlt; tiquitatum humanarum.xii. Ab Erythrxo marcorti. Idc in Fundanio : In mareaqui frigidam oriri. Atacinus quolt;^’ dicit: Cingitur Oceano Libyco mare fluminc Nilo, Plaut,inR.udentcî Inmacellumpifccsprolatifieircntncmocmat,
Suam quifg? partem pifeium pofcant ßbi,
Dicant in marc communi captos,
Lucanus in«vn«
gentes Mars ille futuras
Obruct û* populos,æui ucnientis in orbettl
Erepto natale fcrct, pro natali. Ouidiusin.v.FafloruWî
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CurtibiproLibycisclaudunturrcteLeoncs.rctcprorcti*'
Plautus in Rudentc: Mca opéra amp;nbsp;rctc amp;nbsp;horrea , quod ctiam mafeulino gcncre pro? mlit. idemincadem : Nonuidespferrcmcuuidumretcmfînefquamofopccu, ïdemineadem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtdimifiretematcß hamum, quicquid hæfitextraho» quod
etiam fœminino gencrc protuliticcundum primam declinationcm » Idem in Rudente: nbsp;nbsp;nbsp;Polmagisfapuifletfidormiuiffctdomi,
Nam nunc amp;nbsp;operam ludos facit amp;nbsp;rctiam, Vttépeftas cft» Horatiusin.q.fcrna» His ubi fublatis,puer aire cindusacernam,
Gaufapc purpureo menfam perterfit, nbsp;nbsp;^Vndç Perfius qu^
-ocr page 127-LIBER SEPTimVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lot
fn c tantum dcfinentc fupradidi nominisablatiuogaufapa dixitplurale,nô gaufapi'at lam chlamides regum,iam lutea gaufapa captis.ldem; balanatum gaulàpe pedis,an tiquiffimi tame amp;nbsp;hic gaufapesôC hîcc gaufapa ôC hoc gaufape, v plurale neutri hæc gaufapa, quali à nominatiuo hoc gaulapum protulifle inucniuntur. Vnde Caffius ad Mecœnatem ; Gaufapo purpureofalutatus . Varro uero de lingua latina ait : Ta* liaex græcofumptaex mafculino in fœmininum tranfire, amp;nbsp;a litera finir/, öRo;)cÄ/as hæc cochlea, o hæc charta, ô ya-jo-aTr«? hæc gaufapa. Seneca Ouidium fequens: Gaufapa fi fumpfit gaufapa fumpta probat, Propria eiufdem terminationis fimilem habent nominatiuum ablatiuo, hoc Prænefte ab hoc Prænefte. Virgilius in odauo: Qualis cram cum primam aciem Prænefte fub ipfa. Figurate enim ad urbé reddidit, fubiplà,cum proprium oppidi neutrum eft, quomodo Keate.Idem poetain feptimo: Quicj^ altum Prænefte uiri,qui^ arua Celene. Illorum quo^ ablatiui i terminantur neutrorum, quæ in al definunt,hoc tribunal ab hoc tribunali,hoc ceruical ab hoc cer uicali. Similiter faciunt ablatiuum quæ in ar definunt neutra, SC in obliquis cafibus producunt â penultimam, ut hoc calcar huiuscalcaris à calcari,lacunar lacunaris à la cunari,lucar lucaris à lucari. Quando autem producant eam,in libro qui eft de nom/ natiuocr genitiuodocuimus. Mafeulinaquoç uel communia in er uelin is define tia,fifaci6tin e neutrum,ablatiuum in i efferunt, hiepedefter hæc pedeftris hoc pe deftre, ab hoc ÔC ab hac ab hoc pedeftri, faluber ô* falubris ôC falubre, ab hoc ôC ab hac amp;nbsp;ab hoc falubri. Virgilius in primo Georgicoç^ : Balantum^ gregem fluuio merfare falubri. Hic amp;nbsp;hæc celer uel celeris C/ hoc cclere, ab hoc èZ ab hac ÔC ab hoc celeri. Lucanus in primo: Motuq^ celer Cylleniushæret. M. Cato de re militari: Sa* tis celeris fis in tempore, Gæcilius in Epifatomo : Si properas extende hue in raeam nauemita celeris eft: ex quo celeriflïmus pro celerrimus fuperlatiuumprotulerunt. Cn. Manlius in Iliade: Celeriffimus aduolat Hedor. Ennius in Annalibus: Exin per terras poftquam celcrilTimus rumor. Liuiusin Odyffea: At celer hafta uolans perru* pit pedora ferro. Vndefuperlatiuû Virgilius in dccimo: amp;nbsp;qua fata celerrima cru* dum. Terentius inPhormione: NulluscsGeta,nifîiamaliquodconfiliumcelercrc* pereris. Virgilius in tertio: Celcriq^ fuga fub fidera lapfæ. Idem in quinto: Agmine remorum celeri uentisq; uocatis. Lucanus in tertio: amp;nbsp;celeri uenas mouct improba pulfu. Hic amp;nbsp;hæc utilis çÿ* hoc utile ab hoc ÔC ab hac amp;nbsp;ab hoc utili, hic amp;nbsp;hæc rega* Iis amp;nbsp;hoc regale,ab hoc «i/ ab hac (SZ ab hocregali. Sciendum tarnen q? fi inueniantur propria appellatiuis fimilia in i finientibus ablatiuum, ilia per e proferunteum ,uc îuuenalis proprium à luuenale, Martialis fimiliter à Martiale, Annalis ab Annale. Ci cero pro Fundanio: Non modo hoc à Iulio Annale,fed uix mehercule à Quinto Mu* tone fadum probari poteft. Idem pro Plancio: Confiteor fumma in Laterenfeorna* mentaefle. Similiter in i terminant ablatiuum omnia quæ in im habentaccufatiuft, ut Tiberim à Tiberi, Parim à Pari, Charybdim à Charybdi, Tigrim à Tigri, uim à ui» Virgilius in decirao: Malîicus ærata princeps fecat æquora tigri.
Idem in primo Acn, MultûilIeôC terris iadatus,ôlt; alto Vifupeç^.
luuenal.in,V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fæuadignum ueratÿ Charybdi. QyæIn im 6^
in em,hæctamin e qua min i, ut hac puppimeiz puppern, ab hac puppiSC puppe, Virgilius in tertio: Stans celfa in puppi. Ideminodauo: Stansprimainpuppi. Idc indecimo: Dextra tenet puppim. Lucanus in quarto:
Primum cana falix madefado robore paruâ Texif in puppe»' Idem in fecundo : nbsp;nbsp;nbsp;R.apta puppe minor fubduda eft montibus Argo.
Turrim amp;nbsp;turrem, ab hac turri lt;iZ turre. Adius in Medea : Apud uetuftam turrem ? Virgilius in Iccundo j Turrim in præcipiti liante fummif^ fub aftra Eduda tedis» Idem in Bucob nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tale tuum carmen nobis diuine poeta
Quale foporfeflis per gramina,quale peræftum
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pulcisaquæfalientc^imrcftingucrcriuo»
-ocr page 128-roi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRtSCIANI
Idem in tertio georgicorum: afpercj (iti attç cxtern'tus ællu. Idem in fexto Acnci^ dos: fæuumqj fccuri, Afpicc Torquatum ôC referentem figna Camillû. Cato in epi ftola ad filium: Ex dolorc, ex febri,ex fiti, ex medicamentis bibendis. non timen con uerdtur régula. Noncnim in c amp;in i deGnentia in ablatiaoetiam acenfatiaû omni modo in cm amp;in im terminant. In as quo^ terminantia quandofuntgendliaabla tiuumin i proferunt,utarpinasabarpinati,capenasacapenati.amp;rationabilitcr. uclt; teres enim huiufeemodi nomina in is proferebant,hicamp; hæcarpinadsdiccntes, unde neutrum hoc arpinate. Docuimus autem quod omnia ex quibus neutra transfiguran turin e exeuntiain i faciunt ablatiuum,ut hie amp;hæcregalisamp; hoc regale, ab hoc 6C ab hac ab hoc regali.Sic ergo hie amp;nbsp;hæc capenatis amp;nbsp;hoc capenate,ab hoc O' ab hac ab hoc capenati. Ncc mirum dedinationem perfedi feruari in his,cum etiam acce* turn foleamus feruarc, quanuis a in finalifitiyllaba, quæin perfedis erat penultima, capenâs,arpinâs,ardeâs. Quod autem per fyncopam hæc profcruntur uetuftiiTimorfl ufus comprobat. Cato in primo origin» Sedlucus capenatis. Idem in eodem : fi quis mortuus eft arpinatis eius hæredes facra non fequuntur. Idem in eodem : populus co muniter, Tufculanus, Aricinus, Lanuuinus, Laurens,Coranus, Tiburtis,Pometinus, Ardeatis. Idem in oratione qua fuafit in fenatu, Samnitis dixit pro Samnis : AcceiTic ager quern priuatim habent Gallicus,Samnitis,ApuIus,Brutius. Laurctis etiam pro Laurens dicebant, Enniusin Annalibus: Quos homines quondam Laurentis terra rccepit. Ncuiusncutraliter hoc famnite protulitin carmine belli punici. Ad cuius G^ militudinem debet etiam hoc dite dici. unde plurale ditia. Lucanus in nono: Non il^ liclibycæpofueruntditia genres, Templa. Lucillius tarnen oAO/oTforo«? oleum caffi^ nas pro caffinate. Titinnius in Pfaltria; Ferentinads populus res græcas ftudet. Plau^ tusin Sdcho: Ergooratorcspopulifummatesuiri Surami accumbent,egoinfimatis infimus . Inueniuntur ramen quidam in huiufeemodi nominibus etiam in e ablad* num proferentes,qiiod moxufus approbat. Similiter menfium nomina in isuel er de finentia ablatiuum per i finiunt: Quindlisaquintili, Aprilis ab aprili, September à feptembri, Odober ab odobri, luucnalis in quinto:
Hefternum folitus medio feruare minutai Septembri, Idem in tertio : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pallerc,öC uinum toto nefeire decembri.
Poffunt ramen hæc etiam communia eflc,unde kalendas feptembres dicimus. Prætci tea fimplexeorum fimiliter inucniturfaciensablatiuum in i, imberimbri, Statius in fexto Thebaidos; Nubibus hybernis amp;nbsp;noftro pafeitur imbri.
Cicero de fignis; Cum effet uindus,nudus,in acre,in imbri, in frigore» Ide in Frumc taria: Ferebathancquoqjiniquitatem Sepddus amp;nbsp;imbri frumentum in area corrum^ pipatiebatur. Bipénis commune eft,6C habet etiam neutrum in c, ideo ablatiuum in i à bipenni facit. Virgilius in .xi. ferro fonat alta bipenni Fraxinus. In c autem amp;in i indifferenterdcfinuntablatiuoomniaquæfuntcommuniatriumgencrum,uc hie Si hæc amp;nbsp;hoc par,ab hoc ôC ab hac ab hoc pare uel pari. Virgilius in Bucolic» Numero deus impare gaudet. Lucanus in nono: Ergo pari uoto geffifti bclla iuuc tus. hie amp;nbsp;hæc û* hoc uetus,â uetere uel à ueteri.
luuenalisin.iq. faty. Intrauit calidum ueteri centone lupanar, Cicero pro Muræna : Cum ex familia ueteri illuftri.
Statius in .i, Thebai, Funditus amp;nbsp;ueteri fpumauitlerna uencno. Idem in.xi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueteri ftatfordidatabo Vtraqjcanicies.
Idcmin.xq, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siquid in hoc ueteri bellorum fanguinemccum,
Quæfitura uenis,liquid non fanda Creotis luffa times, hie amp;nbsp;hæc 8C hoc audax,triplex,artifex, ab hoc amp;nbsp;ab hac amp;nbsp;ab hoc audace uel audadf a triplicc uel trip! ici,ab artifice uel artifici.
Virgilius in odauo: At Cæfar triplici inuedus romana triumpho fJoenia.
Statius inj,Achil, nbsp;nbsp;nbsp;Qualker artifici uidur« poUice ceræ Accipiûi formasg
-ocr page 129-LIBER septi MVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loj
Sîmiîitcr ab hoc duph'ce uel duplici, ab hoc fupph'ce ucl fupph'ci dicfmus « Horatius in fecundo fermonum : tunc pcnfihs uua fe^undas. Et nux ornabat mcnfas,cum du plice ficu. Terentius in Phormionc; Commodius efleopinor duplici fpe utier, Lucanus in fexto; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nccfuperos orat,ncc cantu fupplice numc, Auxiliäre uocatlt;
Salluftius in Catilina. DemiiTo uultu, uocc fupplici. memor à meniore uel memori, luuenalis in quarto: Fingendum amp;nbsp;memori traâandum pedore,fiue.
Horatius fermonum libro fecundo ad Mecœnatem: memori fi mente recurras, Ouid.in.vi.Mctam. Abfentes prole mcmori rogatorefalutent.
amp; puto ideo magis i tcrminatiôe uti in hoc nomine uetcrcs, quod antiquiflimi hie ÔC hæcmemoris?izhocmemoreproferebant,ex quibusablatiuusin i folam uulttermi* nari. Vfide Cicero quoq; pro Plancio; memori mente perlbluunt. Ideo autc commu nis generis eft duplicisin ablatiuo terminationiscaufa, q? fimplicia unius generis inue niuntur,quorum ablariuus in e ibium exit,6f tame compofira ab eis,fi communia tri* urn generum fint,tarn in e gin i finiunteundemcafum.hæcopsabhacopein e de* finit folUjhoc cor ab hoc corde,hoc caput ab hoc capite,hic amp;nbsp;hæc hoc inops ab ino pe uel inopi. Cicero in Frumentaria : Hane pecuniam tantam datam ex ærario inopi attp exhaufto. Ancepsab ancipireuel ancipiti. Virgilius in tertio: Tum ueroanci piti mentem formidine preffus. Similiter hie 6lt; hæc amp;nbsp;hoc concors à concorde uel co cordi. VndePerfius : Diuiditingeminos concordiafataduo». In ia autdefincns nominatiuus pluralis fine dubio ab ablatiuo eft in i terminante. Sciendû tarnen quod etiam hic ôC hæc concordis amp;nbsp;hoc concorde dicebant antiqui,8C hic amp;nbsp;hæc amentis et hoc amente. Nec mirum cuius fimplex quoqj mentis Ennius protulit in Epicharmo; Terra corpus eft,at mentis ignis eft,pro mens. Lentis quoqj pro lens, amp;nbsp;paris pro par, Ata in focru: Ad hanc fortunam acceffit ei fortuna paris. Vigil quod quidam duum, quidam trium geneçz commune putant effe debere,d uigile uel uigili facit ablatiuum, luuenalis in quinto: Prætcrea lateris uigili cum febre dolorem.
Statius in,L Achil. nbsp;nbsp;nbsp;Afpicit intentiî uigiliq^ hæcauretrahentc. Teres ùercte uel
tercti.Virg.in.vq. nbsp;nbsp;nbsp;Tela fed hæctereti mos eft aptareflagello.
Idem in eodem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et tereti pugnant mucrone ueruqj fabello.
Idem in.xi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et fundam tereti circum caput egithabena.
hebes ab hebete uel hebeti. luucn. in xi. hebeti lautiffima ferro Cæditur,^/ tota fonat ulmea cœna Suburra.
Quæritur an,cum hie amp;nbsp;hæc hoc hofpes ct ibfpes dicatur,unde Lucanus in.v» Hofpes in externisaudiuit curia tedis.
êc Statius in.iiq.The. Accipias,felîïscç libens iterum hofpita pandas Flumina.
Et luuenalis in. v. nbsp;nbsp;nbsp;Nunquam depofitum tibi fofpes erit, poflit ab hoc fofpiti
uel fofpite dici: quod apud nullum adhuc legi,fed ab hofpite cy fofpite. Virgiliusin odauo: quo fofpite nuquam, Res equidem Troiæ uidas,aut régna fatebor.Et for* taffis quiahæcfolain es terminantium etiam in a faciuntfœminina,euitaueruntc5 munem alioçi regulam ablatiui:uel q? in hcroico ftare metro non polfit nifi in e termi nanseorum ablatiuus,Quodautem etiamin a definant fupradidanomina,ufus con firmat.Virgil,in.iq. EtpaterAnchifesbellljoterrahofpitaportas. Idéin.iiq.pro tulit eópofitum ab eo: Et Numidæ infreni cingunt,ö' inhofpita Syrtis.
Ouidius in.q.Faftoçi: Principio menfis phrygiæ contermina matri,
Sofpita dclubris dicitur auda nouis. nbsp;Cic. p Murænaî
A' facrispatrqslunonisfofpitæ. Tridens à tridentc uel eridenti.Poteftcnimefle trifit gcnerum.nam Icdum eft Tridenti hafta amp;tclo. quamuiscum Neptuni fufeinam g ic pofitum fignificat,mafculino generc inuenitur. Virgilius in fecundo: Neptunus muros magnoeç emota tridéti,'Fundaméta quatit.Iocuples quoeg quia triu eft geneçt, à locuplete uel locupleti facit ablatiuû.Gic. in Frumen. In puincia locupleti acrefer u,ln er communiaqu«nonexcuntetwin ü,pcr c folam inucnioproferentiaabla* i uij
-ocr page 130-t04
PRÏ SCIANI
tiuum, hic ü* hæc fioc pauper,à paupcre,hïc amp;nbsp;hæc hoe degener à degenere,hiC Cr hæc hoe huber ah huberc, S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. n \v^a(.7\,i!ç, to VuSaAîç« Similiter in e amp;C in i
faciuntablatiuum in uis uel dis uel mnis ucl gnis uel guis terminâtia nomina no minatiuum.ôCalia fere omnia quorum extrema fyllabain is definit, à duabusincipi ens confonantibus, ut auis ab aue uel aui. Horatius in primo carminum: Nereus falt; ta mala ducis aui domum, Quam multorcpctct Græcia milite. Nauis à nauc ucl na* ui. Cicero de fupplicrjs: Quo enimtibinaui opus fuit t* Tcrentiusin Andria: Naui frada apud Andrum infulam. Idem in Heautontim. Aduenientem è naui egredien* tern illico adduxi ad cœnam. In eadem : Dies triginta aut plus ego in naui fui. Virgi liusueroper e protulif in quinto: Atmedia Mneftheusincedensnauc periplbs, Hortatur focios. ciuis à ciue uel ciui. luuenalis in quarto : quid illo ciuc tuliiïet Na* turain tern's. Cicero in Verrinar. quarto: Quod Siculus à ciui Romano, ciuis R.o* manus datur. paulo infra : primum fuæ legis, quod ciuis efi ciui agerct. Sic cnim ue* teres codices habent, quos impcritiaquorundam corrumpitmutantium fcripturas« Idem pro Plancio: Quid dicam de C. Virgiliotaliciuiamp;uirot'Etmox:innauitii ta. Idem pro Sextio: Quod aufuseflet pro ciui, pro benemerito ciui. Ideminfexto philippicarum : Sed in principe ciui non eft fan's. Vedis à uede ucl uedi. Terentiu» in Eunucho: In medium hueagmen cum uedi Dorax.lgnisabigneucligni,
Virg.in.iiti.Aeneh Idem in .i.georg. luuenalis in. V»
V ulnus alit uenis amp;nbsp;cæco carpitur igni. Et quanuis igni exiguo properata maderent. Minor igne rogi. nbsp;nbsp;nbsp;Lucanus in fecundo:
Igne uago luftrare iuuat tibi numinc ab omni.
Hicamnis ab hocamne ucl amni. Virgilius in nono : Murorum in parte finiftra
Oppofuerc aciem:nam dextera cingitur amni.
Idem in primo gcorgicorum: Prono rapit alucusamni. Lucanusin fexto: fcrit amne citato Maliacas Spcrchius aquas. Anguisabangue uelangui. Statius in quarto: Anguetcrcxcufib. Horatius in primo epiftolarum: Alter Miletitcxtamcancpciu* Sfangui, Vitabat chlamydem. Similiter ab unguc ucl ab ungui. Idcmincodem: ad hæcegonaribusuti Formido ôCIudantisacuto nefecer ungui ♦ Inuenitur etiam, à minore ucl minori, aleuiorc uel Icuiori, a maiore ucl maiori.
luucna.in quinto: Numinibusmifcrum^ urgebat Atlanta minori Pondère. Statius in fextoThe. Nunquam hunc animum natura minori
Corpore,nectantas aufa eft includere uires.
luuenalis In tertio : non defuitilli, Vndc emcrct multa pafccndii carne leoncm lam domitum,conftat leuiori belua fumptu Nimirum,6C capiuntpiusintcftinapoctæ.
? Lucanus In feptimo: Vixîç reuulfa folo maiori pondéré preflum, Signiferi mcriere caput. Ncc mirum tarn In e quamin 2 comparatiuorumablatluostcrminari, quando uctuftllTiml ctlam neutrum in or fini cbant, amp;erat cadem tcrmlnatiocommunistrium generum, quæcapaxeft,ut docui* muSjUtrIufcç ablatiui, tarn in e quam In i terminantis, Valerius Antias in fexto An nalium: Hoc fenatufconfultum prior fadu eft. CalTius Hemina Annalem fuum quar cum hoc titulo Infcripfic, Bellum punicum pofterlor. Claudiusinodauo Annalius Qui prior bellum quod cum his geftum crat meminiiTcnt. Idem in codem : Vbi de* ercuerunt commémorant Graccho foedus prior pompcianum non efle feruatum.Pro pria fi fint appcllatiuisfimilia in i tcrminantibusablatiuum,ipfapcr c cundem pro* fcruntcarum,ficutfupradidû cft.IuucnaIIs,Martialis,Felix, propria, à luucnalc. Mar tialc,Felicc,Rudis quando commune eftfignificansrcccnté,O'neutrfîin e facit, hoc rude,O* ablatiuft In i, àrudi.Quando uero uirgam qua gladiatorcs donati cciTabanta gladiatura, focmininumfolumcft,amp;ablatiunmin c finit.
lauenatin.i]. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hic Sergius idem accepta rude cepilïec Veiento uiderL
-ocr page 131-liber SBPTIMVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toÿ .
Strigilisucl dcrîuatiuum eftà ftnngo,uel a græco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hacj rattortabîtitcr irt
i tcrminauitablatiuum Horatiusin fccundofermonum : Anhic peccauitfub no, dem qui puer uuam, Furtiua mutât ftrigih? In ix etiatnfœminina aerbahaquxpoC funt elfe communia cum neutris, ut uidrix,uîtrix, unde ÔC uidricia SiC ultricia,tam în e quàmin i finiuntablatiuum. Lucanusinfecundo;
In fua uidrici conuerfum uifeera dextra.
Idem in eodem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ToIIite iampridem uidricia tollite ßgna.
Statius in.v. Theba. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ultricia Gratjs Virginibus dare tela pater. Poftisetiatrt
a polie uel pofli inuenio, quia ut fupra diximus, à duabus confonlt;atibus incipiens fina lisfyllabain is definit. Lucanus in quinto; Tum poftcredufo dux ait. Ouidiusin.v. Metamorpho. Rapta^ de dextro robufta rcpagula pofti Offibusillifit. In as quo^ circunflexa, quaiapudueteresctiamin fis proferridocuimustamin c quàmin i fi* niûtablatiuum. Cicero pro Vareno: C. Ancharius Rufus fuit èmunicipio Fulgina tc. Ineadc; In præfedura Fulginate. Idem pro Cluentio: Exmunicipio Aletrinati. Alia uero tertiæ declinationis nomina in c definunt per ablatiuos correptam, cum o* mnes aliæ terminationes ablatiui in omni dcclinatione producatur ♦ ergo fi qua ex his qua: debent in e perablatiuum proferri inueniamusper i prolaf3,autoritatiadfcribi inus,qua; fæpe etiam datiuis pro ablatiuii,nccnon ctiam pro genitiuis eft uia. Virgin lius in odauo : Adu^um Àenean clafff uidostç penates, pro aduedum clafle, niff dicamus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ulfmeflepoetam. Datiuocnimcafui,illihocadiunguntucrbumw
In grarciseft quadoinuenimus e produda finiri ablatiuum, tarn primæquàm tertia: declinationis nominum,qui raagisdatiuus eft græcus pofitus pro latino ablatiuo.
Virgiliusin primo Acneidos : ipfe unograditur comitatus Achate. Lucanus inoda uo: Signaqj ab Euphrate cum Craflîs capta fequentemt' Similiterà Demofthene, Ariftotelc, Hermogene. Vetuftifl'imi tarnen etiam in quibufdam lat inis, quæ nomi* natiuum in es produdam terminant,pares cum genitiuo habent fyllabas in hac deelt nationc.folebant producere ablatiuum more quintæ declinationis,uel fupradidorumr gracorum, ut à mole,fame,tabe,quod adhuc fic profertur. Virg.in.vi. offam
Obljcitjille fame rabida tria guttura pandens,
Lucanus in.r. Non mandate fame multas uolucrescj ferasep Aegyptipofué redeos. luucn, in.v. Membra aliéna fame lacerabanteffe parati Et fua, Lucretius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Imbribus ut tabe nimboçz arbufta uacillent.
De nominatiuo plurali tertiæ declinationis.
NOminatiuus pluralis fit à genitiuo fingulari mutata is in es produdam in mi’ fculinis fcemininis amp;nbsp;cómunibus,ut huius cardinis hi cardincs,huius eonfu* 11$ hi confulcs,huius matris hæ matres,huius uatis hi û* hæ uates. Neutra uero ex abla tiuofingularifaciuntntmpluralemhoemodojSiin i ueltamin e gin i exeatablati uuSjCorrepta i,filt; addita a fitntus pluralis,ut ab hoe marihrc maria,ab hoe ccruica li ha:c ccruicalia.a lacunari lacunaria, à pare uel pari paria,felice uel fel ici felicia. Excf pitur à uetere uel ueteri,quod uetera nó ueteria facit.Nccnon ab hoc ludicri, quod no ludicrla,fcdludicradicimus. Virgiliusin.xq.Aencidos; necenimleuia,autludicri petuntur Præmia, fed Tumi de uita ÔC fanguine certant.Similiter comparatiua quas ablatiuum tarn in c quàm in i terminant. Maiora enim Si minora Si plura dicimuss quamuis etiam antiquipIuriadixerunt.Vnde compofitum eft compluria, Tcrentiua in Phormione; Multa aduenienti, ut fit, noua hic compluria. Cicero de fignis ; Imo uero compluria. In quibufdam tarnen codicibus inuenitur complura. Idem in codes Dies continuos compluris. Idem pro Cecinna; Gompluris armatos. Gaufapequo* qp,ficut fupra diximus, Si ablatiuum in c terminât, ab hoc gaufape, Si. nominatiuuirt pluralemin a finit, gaufapa enim non gaufapiadicimus.
Horatius fcrm.fccff, Gaufape purpureo menfam perterfit acernam.
Perfius: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. lam chlamidcs rcgum,iam lutca gaufapa captiL^
-ocr page 132-«0«
P K t SCIANT
Apluflrc indetti quis faciat ablanufî ab hoc apluftri, ntm tamcn pluraîctti non Iblum in a,fedetiâin ia terminât,û*apluflra cmamp;apluftriaantiquiprotunfleinueniunf» Cicero in Arato : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nauibus alîumptis fluitantia quærcre apluilra.
Cxfarin Aratoj FulgcnrArgoæiteilisapIuftriapuppis, Aîiaucroomnia ncutra,quæin c terminantablatiuum,mutata e in a faciuntnominatiuum plurale# Ab hoc numinc hæc numina,à tempore tempora,à tubere tubera, à capite capita.
De genitiuo plurali tertiæ declinationis.
GEnitiuus pluralis tertiæ declinationis nafeitur ab ablatiuo fingulari, hoc modo,’ cumin i uelin c uelin i tantumdefinit,correpta i affumitum,utàfediliho-rum fedilium,â ceruicali ccruicalium,ab equeftri cqueftrium,ab utili utiliô,àfapicntc uel iâpienti fapientium,à felice uel felici feliciû.Multa tarnen per lyncopam iblent pro ferri,fapientum pro fapientium,merentum pro merentium. Statius in fccundo The baid, dabif mihicrede merétum Confilijs tranquilladies. Idem in.iq. æterna^ fontum Supplicia.cæleftumprocælettium: Virg.in.ix. Cæleftumuismagnaiu* bct. Etfeiendumtnq^rarüTimehæcquæ in iblam i finiuntablatiuum,lyncopampalt; tiuntur i pgenitiuumpluralem.Inuenimarum promariû, qui tarnen in raro cil ufu gcnitiuus,apud Neuium in carminé belli punieb Senex fretus pietatc deûm allocutux fummideum régis fratrem Neptunum regnatorcmaç?,pro marium. Eiusablatiuum Cæfar in quinto belli Gallici ponit : Paulo latiores g quibus in reliquis utimur mari* bus.Comparatiuaquo^quæinueniunftamin c,gin i exeuntia pablatiuum,caréc i penultima in genitiuo plurali,ut à maioreuel à maiori hoçt maio|u,à minore uel mi norihoç; minoç^. In c uerofolamfinientia ablatiuum,fînominatiuus induastermi netur confonantcs,mutanc c in i brcuem,amp;airmuntum,ut hic Marsa Marte horum Martium,hic fonsa fonte hoç: fontium,hæc frons à fronte ha9^ frontium,hcecurbsab urbehaçi urbium,hæc arx abarceha92arcium.R.ariirime tn amp;hxcfupradida,ficutil laquæin i folam terminantablatiuum, per fyncopam i proferuntgenitiuumplura iem.exccptis in ras, ps de(inentibus,nnô(int à capite compofîta.hæccnim e abla tiui in um conuerrentia,faciuntgenitiuum pluralem, hæc hyems ab hac hyemc haçt hycmum,princepsàprincipcprincipiî,municcpsàmunicipcmunicipum, forceps à forcipcforcipum,mancepsamancipe mancipum.A' capirccmcompofita,cirduabuf fyllabis abundât irt genitiuo,tÿquot; trium funt generurti cômunia. Itacç ablatiuum tam in e quàmin i ÔCgenitiuumpluralemrationabiliterin ium terminât,hichæcôi hoc triceps à iricipitc uel tricipiti tricipitiu,nifi fyncopa fiat.Ula quoqj quæ parcs ha* bent fyllabaSjtam in gtô quam in nominatiuo,mutant e in i amp;nbsp;alîumût um, ut hic collis ab hoc colle hoçi collium , hæcædcs huius ædis ab æde harû ædium,ha:ccædci huiuscxdisàcædehaçi cædium.nifietianihæcpcrfyncopam i proférant, Fréquent! us tarnen iu es terminantia abfcp i inueniuntur,ut uatum prouatium.
Virgilius in quarto; Multac^ prætcrea uatum prædiâa priorum.
Cicero pro Seftio : Vcftrarum fedum templorumq; caufa, menfum pro mcnfium^ Ouid.in.viq. Metam. Etquosfuftinuibismenfum quincglaborcs. Excipiutur iuuenisà iuueneiuuenura,canisacanecanum,panisàpanepanumîcarent cm ipcnul timafemper. In as quoc^Iatinàmutant c ablatiuiin i,SCairumôtum,àciuitatcci* uit3tium,â probitatc probitatiura.In histn frequenter folet fieri concifio i in geniti* uo plurali,à ciuitate ciuiratium Si ciuitatum, à probitateprobitatium amp;nbsp;probitatum. Rcpcriunturprætereaabfqj i facientia genitiuum pluralem,quanuis ablatiuum amp;nbsp;in e fie in i proferant,in us in il «îTinortriûgenerû, fiein ex definentia,quandofunc communis generis,ut hic 6lt; hæc Si hoc uctus à uetere uel à ucteri ucterum.
Virgilius in quinto; Veterumnonimmemorilleparcntutp.
yigil ab hoc Se ab hac uigilc uel uigili ,horum fieha9^ uigilum. luucnalis in quintoi Prætcrca lateris uigili cum febre dolorem, yirgtin nonoi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iritçrca uigilum excubqs obfidere portas.
-ocr page 133-VH.
Sunt tarnen qui putauerunt ui'gîlis ntm quoq? fimilem gehi'tiuo efle, ufus tarnen in il cfTeoftendit,ut Lucanus in.i'iri.Tutelacç ualli, Peruigil altcrno paretcuftodia figno.Si'«* militer mcmor à memore uel memori horum amp;nbsp;harum meniorum. Hora.in.q.lermo. Nam quamuis memori referas mihi pedore cunda.Raro tn inuenitur in e terminans eius nominis abl tüs,nec aliam caulam efTe exiftimo,ut fupradidum eft,nifi cam q? apud antiques,hic amp;nbsp;hæc memoris amp;nbsp;hoc memore proferebatur.In quo teftis eft Caper anti quitatis dodiflimus inquifitor. Oftcndit eni m Cæcilium in Epiclero fic protulilLe:
Ita'nc Antiphoinuentusprofluuia fide,
Ita'ne eft im memoris,ita'ne eft madida memoria ƒ
Nec mirum cum Sc hic celer amp;nbsp;hic celeris,amp; hic concurs ÔC hic concordis protu liflein^î ueniantur uetuftiflîmi,multaqj alia in eundem modum. Virg.in.x. nec domini memo rum proculcat equorum. Supplex ab hoc ôô ab hac fupplice uel lupplici,horum ÔCha’^ rum fupplicum.artifex ab hoc ÔC ab hac artifice uel artifîci,horum 8C harum artificum* Lucanusin.viq.Sefimul ôC Romam Pompeio fupplice menfus.Salluft.in Catil.Prono demiflb uultu uocefupplici.Gicero pro LigarioiEtnosiacentesantepcdes fupplicum noce prohibetis. Virg.in.i. Artificumqj manus inter fc,operumq} laborem.Puto tamé hæc etiam ab oratoribus differctiæ cauCi lie proferri per fyncopam,quia fupplicium ôC artificiu neutra inueniunf fingularia.hic hæc parens qnando nomen eft, duum cftge nerum,Slt; genitiuum pluralemabfq? i facit,pleruncp horum parentu. Virg.in.q.ænei. Decora altaparentum.Quodautem etiam parentium non irrationabiliter dicif,often* dit accus pluralis in is etiam terminatus,quiproprius eft in ium terminantis genitiui. Jerent.in Heauton. Quod uolo aut peto parentis mcos utcommonftrcsmihi, Cicero de fupplicqs:Nauium præfedos fine ul la caufa de complexu parentium fuorum, hofpî tum tuorum ad mortem cruciatumeç rapuifti.Notandum etiam qgt; nomina lemper plu ralia,quæin es defînunt,quæcxfenonhabcntfingularia genitiuum in ium faciunt,ut hæ uires harum uirium,hi penates horum penatium. Inuenif tarnen apud ueteres eius fingulare,hicpenatishuius pcnafis,hi quinquatres horum quinquatrium,hi ôf hæ très horum amp;nbsp;harum trium.Similiter hi amp;nbsp;hæplures hæc plura uel pluria,horum amp;nbsp;ha rum plurium.Cicero ad Heren.in.iq.Complurium negotioçî. In is quoqi longam de finentia,ut Iis à lire lirium,fàmnisàlàmnitelàmnitium,disàditeditium,noxàno(fteno* ôium.Vnde A.Gellius Nodium atticarum inicripfit. Cætera uero omnia ablatiuû in e Iblam terminantia,mutanteamin um,amp;faciunt genitiiium pluralem,à poematepoe matum.à Cicerone Ciceronum,à confule confulum, à titane tirannm,à duce ducum, à pâtre patrum,à uirtute uirtutum.à capite capitum,ab alite alitum.Nam alituum per in terpofitionem addita u protulit Virgil.in.ix. Alituum pecudumep genus fopor altus liabebat. A bouc quoqj bouum debet ficriilèd hoc nomen notandum eft,in quo u con Ibnanté alfumuntobliq cafus fingulares,hi3tus caulà,abiiciunt aut earn, eft qn plurales» jVirgiliusin.iq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hucubidelatiportusinfrauimu3,ecce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
Læta boum paffïm campis armenta uidemus.
Idetn in.viq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Reddidit una boum uocem uaftoeç fub antro..
Datiuus autem 5C ablatiuus eius nominis per fyncopam lèmper mediæ proFerunt fyf^ labæ,bobuspro bouibus. Horatius in Epodo: Beatus illc qui procul ncgotqs Paterna rura bobus exercer fuis. Nominatiuus uero pluralis amp;nbsp;accufatiuus uocatiuus,qui fi* miles funt,raro abrjeiunt u conlbnantisIocopofitam.Virg.in Bucol. Illemeas errare boucs ut cernis,ôlt;:ipfum, Ludere quæuellem. Idcmin.viq. dilccflumugire boues» Idemineodem; Abftracftæcç boucs abiuratæcç rapinæ.
De datiuo amp;nbsp;ablatiuo plurali tertiæ declinationis.
DAtiuus 6C ablatiuus pluralis tertiæ declinationis,nafcitur àfingulari genitiuo,in4 terieefta bu, ut huius hominis,his amp;nbsp;ab his hominibus,huius exulis, his SC ab his exulibus.huius nujninis,his ÔC ab his numinibus,huius dilparis,hi3 ÔC ab his dilparibus, huius Felicis,his ÔC ab Ws feliabus,toreuma torcumatis,his ôlt; ab his toreumatibus» In
-ocr page 134-PR I S C 'I A M I
‘ no huiufccmodi tamcn nommibus,id eft neutn's a finiti’s,quæ funt græca,frequenter inue ni'mus antiques datiuum SCablatiuum plurales in is produdam,proferentes contra re gulamtertiædeclinationis,quamferuant incæteris cafibus fupradidorum notninum* Vt Cicero frequenter in Verr.torcumatis dicit SC peripctafmatis,amp; cmblematis. in 1h bro de fignis;Nunc de peripetafmatis quemadmodn te expédias non babes. Idem in eo dem;Scaphia cum emblematis.Idem ad Hercn.in.iiq.de oratiôibus autpoematis.quâ*» uis neutro gencrc hoc ubi$ ille profert.Si enim ficut Plautus amp;nbsp;alq uetuftiflimi, focmi* ninum hoc protuliflct,pares fyllabas omni cafui lcruafl‘et,abl^ gto plurali lecundh ana logiam primæ declinationis.Eft igif magis apud Cicc.ôCeos qui fimiliter huiufeemoi* di proferuntheteroclitumjuel (^utuidetur Cellb^ à nto hocperipetalmatum, hoc emlt;« blematum.Excipif etiam bobusCut dixi2)cuphonia:caula pro bouibus.Eftenim geniti uus lingularis bouis.Hora.in carmine feculari: Quiqj uos bobus ucneratur albis. Idem in.iq.carminum: fol ubimontium, Mutaret umbras amp;nbsp;iuga demeret Bobus fatigatis, amicum Tempus agens abeunte noâe. De accô plurali tertiæ declinationis. A Ccufitiuu.9 pluralis tertiæ declinationis, fimilis eft jjprio ntô ficut amp;nbsp;uocatiuus.
Inillisucroquægenitiuumeiuldemnumeriin um finiunt,plerunq; per es Ion gam profertur,hi latrones hos Iatrones,hi confules hos conlules ó conlules,hi tubicines hos tubicines d tubicines,hæ matres has matres d matres,hi ôc hæ làcerdotes hos amp;nbsp;ha® làcerdotcso' làcerdotes.Inueniunf tarnen quædam in is Iblam produeftam terminantia hune cafumgræca,quæ etiam ntô fimiliter in is definunt,hælàrdishasfardis.ltem al^« pis,fyrtis,trallis,qu£capudGræcosinfupradi(ftiscafibus diphthongum habentfina iem.Horat.in.i.epift, Smyrna quid lt;Slt;CoIophon.''quid Creefi regia Sardist Virg.in.x. Infyrtisîn faxa uolensuos Turnus adoro. Quoriîaiîtin ium terminantium genitiuu frequentius in is, ôCquoç^rarius exeat acciis in es, utpotero breuiter colligam.
Omnium quætamntmquam genitiuum fimilemhabét,corum accus raro in es, fre quenter in is Iblet terminari,ut hic amp;nbsp;hæc omnis,huius omnis,hos amp;nbsp;has omnis. Sallu ftius in Catil. Omnis hominesqui lêlè ftudent.Teren.in And. Omnis nos gaudere.Vir gilius in.irj.georg.Et pinguis unguine ceras.Idem in.iir).gcorg. aquas dulcis amp;nbsp;fronts dca lèmper.Tedapetunt. Idem in.i.æneidos.hic felTas non uincula nauis Vila teneur. Idem in.v.Quoq^ magis feflâs optem dimittere nauis.Idem in eodcm:Muneraqj in na uis ternosaptareiuuencos. Similiterfaciuntaccnieiuldem forma: lemper pluralia,uc hi manes horum manium,hos manes uel manis. Virg.in.iiq.a’neid.Id cinerem aut nis credis curarelepuItos^Tres trium,hos amp;nbsp;bas tres uel tris. Idem in.iq.æneidos.Tris adeoincertoscæcacaligine foies,Erramus pclago. In er quoq? definentia quæ in iter minantablatiuum,fimiliterfaciuntaccmpluralemplcrunqîper is, raroper es,utacer abacri,hos ÔC basacris.Virg.in.xi. metuensç^ moneret,Acrisefi’euiros.Similiterlàlu berûlubrisà falubri,IàIubresueIfalubris.Virg.in.xii. Iparfitq; làlubris,Ambrofiæfuo cos ÔCodoriferam panaceam. Imber ab imbri,hosimbres uel imbris.Idem in.ix.Cum frémit ad caulas uentos perpeftus imbris. December Cquod proprium eft^ à decem^ bri,hos décembres uel decembris.Horat.in.i.cpiftolarum:Me quater undenos feiat itn •pleuifle decembris.Similiterceler uelceleris à celcri. Virg.in. irj.arneid. Celeri^ fuga fub fidera Iaplæ,Semefam prædam amp;nbsp;ueftigia fœda relinquunt.Idem in.y. Agmine rc morum celeri uentisc^ uocatis. Hos amp;nbsp;bas celeres uel celeris, qcfeft frequentius. Idem in.iiq.Etcelerisdefer meaditftaperauras. Similiter faciuntaccmin ns uel rs termina tia,ut hic fons,hos fontes uel fontis, hic amp;nbsp;hæc amp;nbsp;hoc iners, ho.s nbsp;nbsp;has inertes uel iner^
tisjhæc pars,has partes uel partis. Virg.in.r).gcorg.Aggrcdior Iàn*ftos aufusrecluderc fontis.Teren.in Heaüt. Parentispatriam incolumem,amicos,genus,cognatosdiuitias, -Virg.in fexfo:Hic locus eft partis ubi fe uia findit in ambas. Idem in.q. penituscç cauer nas,îngentis,uterum^armato milite complent.Idem in.iiq.Madantledasdcmorebi dentis.AliaautcmCquamuisgtm pluralem in ium dcfinencia^raro inuenies,ôC in pai»
-ocr page 135-LIEE R VU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti»
cis is finientiaaccufàtiuuin,utm as cxcunnant5,cîui'fasciuitati'um,hasci'uftate3 ferè ubi'ÿ legimus. In x terminanria trium generum côna«ni'a,qüâuîs in paudflîmi's gent* tiuum pluralcm abl^ i penulrima proferantCdifficile cni'm iniienies audacum pro ault;» daci'um,uel felicum pro felici um.SuppKcum autem tnagi's difFerenn'æ caulà,ut iupra di âum eft,profcrtur:ne fi fiipplidum dicas,aHud fignificare ui'dearis. quô arrificum^ ar tifidum,« iudicum pro iudidum.Cicero de fignisjDi'did cti'am dum mihîftriï inqui* ro artificum nomina. Virg.i'n primo ænei. Artificumîg manüs inter icoperüm^ labo rem,Ct3menaccüfatiuumpIerun^peres efferunn Lucanus in primo:
Et qui tauriferis ubi îe Meuania campis
Explicat audaces mere in certamina turma. Raro per is, Virg, in, iiq, geor, deinde tenacis SuiJjendunt ceras. PIurium(quodfolum in us terminans talem habuitgcnitiuumpluralem2)tamin es qu^min isfinitaccm.Vifgu'nprimogeorg*
Seu plures calor ille uias ôC cxc3 relaxat
Spiramenta nouas ueniat qua luccus in herbas,
Teren.in Phorm. nbsp;Ego te compluris aduerfum ingenium meum,mcniès tuîi.
Hora.in.i.epifto. nbsp;nbsp;Cum tibi loi tepidus pluris âdmouerit auras.
Cicero pro Cornel.primo: Quaintcrmiflâ compluris annos. Harum litium has lites Uel licis.Cicero in Frumentaria:Sedafti etiam litis illorum.
Denominatiuo quartæ dcclinationis.
QVarta declinatio terminationes in ntô habet duas,in ùs correptam nbsp;in u. In us
malculinoçi amp;nbsp;foemininoçi tantummodo latinorum, ut hic Icnatus huius lènatus^ hæcmanushuiusmanus. In u neutroru,qua!indeclinabiliafuntinfingularinumero, ut hoc genu huius genu,hoc cornu huius cornu.In quibus quamuis quibuldam artium lcriptoribus uideatur temporum efle differentia,Cdicuntenim ntm quidem ÔC accm ôC üocatiuum corripi,rellquos uero product,}) ego tarnen in ufu pariter in omnibus pro«’ dud inuenio cafibus hæc nomina,nec irrationaIjiliter.Omnisenim in quacuq; parte ter minatio in u definens,producitur,utfludu,panthïi,tü,diü. Ouidius in.viq.mefamor. dcitro^ à poplité læuum, Preffagenu digitis inter lepedine lundis. Ecce enim hic accus cft.fine dubio,producif, Apud Virg.quoç in.i.æne.Nuda genu nodo^ finus colleda fluentis, Quô enimlînus colleda accih iunxitntô,fic etiàm nuda genu, Degcnitiuofîngulari quartæ declinationis.
GENITIVVS igiturin us defincntium,fitproduda üs,uthuiusIènatu3,huiu3 manus.Vetuftiflîmi tarnen inueniunf coçinominumetiamin uis diuilasproferentes genitiuum. Tercntius in Heautont.
Texentem telam ftudiofe ipfam offendimuS,
Mediocriter ueftitam uefte lugubri»
Elus anuis caufaopinor, qu« etatmortuà.
De datiuo,
DATIVVS fingulariseiufdemdeclinationisamp;'tàgtô,abicda s SCaddita i, lèdcof ripitur pcnultima,uthuiclênatui,huic manui. Eft tarnen qn poetæmetri caulà pro eo^ ablatiuoutun£.Virg.in.i.a:nci. Parce metu Cytherca, manent immota tuorum Fata tibi.prometui. Idem in.iiq.georg. Nangpali« uiduinuigilantpro uidui.In codera: Concubitu indulgent.pro concubitui,
Deacculàtiüo fingulari quart« dcclinationis.
ACGVSATIVVS quart« decli.à ntô fit mutata s in mhuclènatlî,hancmanff« De uocatiuo fingulari quart« dcclinationis.
VOCATIVVS fimiliscftntô,uthiclènatus,h«cmartus,o' lènatus,o' manus. De ablatiuo fingulari quart« declinationis.
ABLATIVVS fitàgtô,abieda s, producffenim u, abhoclênatu,abhacmanu* De noiiimàtiüô,acculàtiuo,8C uocatiuo plurali quart« declinationis.
NOMINATIVVS amp;acculànuus ^uocatiuuspluralisihhacdcclinatione,fî'^
-ocr page 136-ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRIS C I . A I .
mill's eft gcnitiuo fingulari,ut hi öC hos 8gt;C o fcnatus,4iæ ÔChas Sc o' manus. hæ idus hgt; rum iduum,icmpcr plurale cft,ut omnium fcftorum nomina.
De gcnitiuo plurali quartæ declinationis.
GENITIVVS pluralis antó fit fingulari,abieda s afliimpta urn, Corripif enim u in utraqp fyllaba,quó SC ntüs,horum lènatuum,harum manuum.Et oportet fcirc,q» in hac declinationc omncs cafus pares habent fyllabas ntó lingulari, exceptis datiuo fingu lari gcnitiuo amp;nbsp;datiuo uel ablatiuo pluralibus, qui una fuperant fyllaba.qd’ habebat ctiam gtusfingularisjcumapuduetuffiflïmosin uis diuilas definebat. Inucnif tarnen, fed raro,apud poctas gtus pluralis in hac quogp declinationc per fyncopam jplatus.Vir gilius in.vi.quæ gratia currum Armorumcg fuit uiuis. (^uauis ctiam geminata u poP ïèt neutrum per fynaloepham ftare, cum fequens uerfus a uocali incipiat,necnon ctiam ïundis duabus uocalibus,prior poteft in metro cxcludi,ut ferrei^ Eumenidu thalami.
De datiuo.
DATIV VS amp;ablatiuus pluralis quartæ declinationis,fit à ntó fingulari,mutata u in f, 6C interpofita bu, ut hic lcnatus,his óC ab his lènatibus, hæc manus, his amp;nbsp;ab his mani* bus.Eft autem qn differentiæ caufi icruat u, ut artus artubus,arcus arcubus,partus par ^ubus.Artibusenim Si partibus Si arcibus,ab arte,parte, arccnalcunf, quæ funt tertiaj declinatiois,cuius datiuus Si ablatiuus pluralis penultimam aliam,nifi i correptam ha* ■ bere non poteft.undccxcipif his Si ab his bubus.In hac uero,id eft quarta, in quibufda j'nucniunf ucteres per fupradidos cafus plurales,quamuis nulla cogentc cauia differen tiæ u penultimam pro i ponentes,utportubus,ipecubus,tribubus,Iacubus.Oui.in.iq. Faftorum: Præmia de lacubusjpxima mufta tuis. Ncutrorumuero fingularia, quæ in* declinabiliacflefupradiximus,corripientia u alTumentiacg a, faciuntntm ÔCaccmô^ uocatiuu plurales,cornu cornua,genu gcnua.Gcnitiuus uero Si datiuus uel abltiîs ad ft militudiné fit tâ mafeulini q fœminini,cornuu gtus,his Si ab his cornib.dtus Si abitus. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De nominatiuo fingulari quintæ declinationis.
QVinta dcclinatio terminationem habetnominatiui unam in cs jpdudam. Si funt omnia feeminini generis Si latina. excipif unum,dies, quod in fingulari numero *tam mafeulini q fœminini generis inucnif,ut Lucanus in-q. proh fata quis ilkjQuis fu ’itilledics.Virg.in.iiii.ænci.IIlediesprimusIetiprimuscçmalorum Caulàfuit. Idem in.fj.Vcnitfumma dies Siincludabiletcpus Dardaniæ.In plurali ueromafeulini fem* per inucnitur,hi diesficut ctiam ab eocompofitû fèmper mafeulini generis eft,hic me* ridies.Tcfcnj'n Adelph. Præterea meridie ipfo faciam utftipulamcofligat.
De gcnitiuo ÔC datiuo fingulari quintæ declinationis.
GENITIVVS8CDatiuuseinsdeclinationisfuntfimilcsifiuntenimextrema's nominal tiui abieda,0C alTumpta i, ut hic dies huius dieihuic diei,hæc facies huius faciei huic fa cici:8C feruat quidempdudionem nominatiui fi i habcant pcnultimam, ut acies acici, rabies rabiei.Sin aut confbnantcm habeantante s, corripif c tarn in gto quam iu dati* uo,ut hæc fides huius Si huic fidci,resrei,fpesfpei,plebcsplcbei. Veteresth frequenrif lime inueniunf fimilem abito protulilTe in hac declinationc, tarn genitiuum q datiuum, ut Salluftius in hiftor.primoiDubitauit acic pars,pro aciei. Virg.in.i.gcor.Libra die fb mnicj^ pares ubi fecerit horas.die pro diei.Ouidius quolt;^ in.iq.metamor.fide pro fidef pofuit;Prima fide uocis^ rate tentamina fumpfit. Idem in fexto: Vt'^ fide pignusde^ xtras utriu fijuc popofeit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De acco fingulari quintæ declinationis.
ACevSATIVVS .antófit,mutata s in m,filt;neceirariocorrcptaejnunquamcniman^ tc m terminalem,longa inucnitur uocalis, ut hunc meridiem,hanc rem.
De uocatiuo fingulari quintæ declinationis.
VOCATIVVS fimiliseftnominatiuo,uthicmcridicso'meridics.
De ablatiuo fingulari quintæ declinationis.
ABL ATIVVS quoçp fit à ntó, abieda s, ut hic meridics ab hoc mcridic, haïe acies ab tec acic Jnucmunf tarnen huh^ccmodi ablau'uo uctcrcs ctiam pro gcnitiuo ufi,ut Vir
-ocr page 137-V I B B K Vin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lu
gih’us in .i. georg.Libra die fomni^ parcs ubi fecerit horas.die pofuit pro diei.SalIufti usquoçin hiftor.lib.i.Dubitauit aciepars.proaciei.Idcmin primo: Âtindenullamu nitionis aut requiemora proceflîtad oppidum.requie pro requici. Quidam tarnen an* tiquiflîmoçi etiam fimilcm ntô genitiuum protulerunt, eius declinationis.
De nominatiuo,accufatiuo,amp; uocatiuo pluraJibus quintæ declinationis.
NOMINATIVVS pluralis SCaccufatiuus nbsp;nbsp;uocatiuus fimilis eft nominatiuo fingula*
ri, ut hæcres,hæ ÔChas res nbsp;ó res. De gtô plurali quintædeclinationis.
GENITIVVS pluralis fit,additaablatiuolîngulari rum, utab hacre,harum rcrum, à die dierum:qui tarnen in alqs ferè omnibus ufu apud pleroiq; déficit. Ita^ Cicero hoc approbatintopicis,dicens:Indiuifioneuero funt formæ,quas Græci uocant,nô fth fi qui hæc forte traâ:ant,lpecies appellant,non pcfl'ime id quidem, fèd inutiliter ad mutandos cafus in dicédo.nolim enimCnc fi latine quidem dici portitjlpccierum ÔC ipc ciebus dicere,Si fæpe his cafibus utendum eft: At formarum amp;nbsp;fbrmis uelim. inueniuh tur tn uetuftiflïmi fecundum analogiam hoc ufi cafu.Cato Cenforius in oratione quant fcripfit,uti præda in publicum referatunMiror andere atq« religionem non tenere,fta* tuas dcorum,exempla carum facierum,figna domi prófupelledileftatuere.
De datiuo amp;nbsp;ablatiuo pluralibus quintæ declinationis.
DATIWS quoqp amp;nbsp;Ablatiuus plurales ab abIariuofiuntfingulaM,adie(fta bus, abhac re,die,his amp;nbsp;ab his rebus,diebus. Sicut aufem genitiui, fie amp;nbsp;datiui plurales in alrjs no* minibus eiufdem declinationis deficiunt apud plerof^.
îrgt;PRISCIANI GRAMMATICI
CAESARIENSIS liber VIII.
De uerbo.
E R B V M eft pars orationis cum temporibus modis fine cafiii agendi uelpatiendi fignificatiuum. Hac enim dift'initione omia tam finira qu.'im infinita uerba comprehendunt. Et neutra enim quæ dicunf abfoluta ÔC deponentia,omnimodo naturaliter uel in adu funt uel in paffione. Verbum autem quamuis à uerberatu aeris dicatur,quod commune accidens eft omnibus partibus ora* tionis,tamen præcipue in hac ditftione quafi proprium eius acci* pif .qua frequentius utimur in omni oratione. Licet tn pro omni bus didionibus dicere uerba, frequentit]^ ulu hoc approbatur: Neenon etiam nomina, fedraro,ut Virg.in.iq.æneid. folqsq; notas ôf nomina mandat.Teré.in Adel.Verbum de uerboexpreflum extulit. Idem in Andr. Bona uerbaquæfo. Verboaccidut odo: iîgnificatio fine genus,tempus,modu3,ipecies,figura,coniug3tio,6C pfonacum nume* ro,qn affedus animi definit. Sciendum autem quædam uerba inueniri defcdiua,quo* rundam fupradidorum accidentium,6c hoc uel naturæncceflîtate ficri,uel fortunæ ca fu. Ergo naturæ necelTitas bipartita eft: in fignificationem amp;nbsp;in cômoditatem, id eft in conlbnantiam clementoç: .Sunt enim quædam nec folum in ucrbis.ièd etiam in alqs par tibus orationis,quæ fignificationis caufa dici non debent: ut fi uelimus mafeulinum di* cere abeo quod eft nupra,nuptus:ucl à puerpera,pucrperus, oppugnat iplà rerum na* tura propter fignificationem,quæ folis acci dit fccmininis,nifi figura uel autoritas inter cedat:Figura,ut fi dicam,Bonus animus uxoris mihi nuptus eft, pro bonum animn ha* bensuxormihinuptaeft: Autoritas, ut Plautus in Caftina: Libct etiamnum quidagat Icire nouum nuptum,pro maritum.Necnon etiam in pronominibus,quæ funt tertiæ p ibnæ,primitiuis,fi uelimus uocatiuum proferre cafum,qui non poteft nifi iècundæ acef derc perfonæ,hæc eadem naturalis neceftitas uetat.Præterea fui fibi feà fc,ntm hoc pró nomen habere non poteft.Ideo quia quoties hoc pronomen ponif, oftendit tertiam p* fonam,uel ipfam ÔC agere fimul,ÔC pad à le,m fJoenitet ilium fui,inuidet fibi, aceufat fë» k n
-ocr page 138-PRÏSCIANl
ücl ipfimagere aliafi extriniccus in eam,ut,rogat ut fui caufi facïa3,pcrit utfibi' con cédas,prccatur ut le euftodias. Quod cum fit, id eft qn eadem pcrlbna agit amp;nbsp;patif, ucl à Ic uel ab alia,no indiget nominatiuo cafu,fed co tantum cui Ibict adiungi uei bum qd* aó:uTn fignificat,id eft gtó uel datiuo uel acco uel ablatiuo, quos habet hoc pinomen. Ipfum cnim uerbum agentis perfonæ ntm in le habet. Si enim dic3m,rogat te,ut ad Ic uenias,finc dubio intelligis,in eo,quod dixi,rogat,fimul ille qui eft nttts.hæc cade ra tio naturalis,amp;in interrogatiuis,5lt; in infinitiuis nominib.quætcrtiæ line dubio funtp lbnæ,Slt; maxime Iblent iungi perlbnæ abfenti ,uel quali ablenti,ut quis,qualis,quantu3, Sc fimihbus uocatiuum efle prohibet,quia uocatiuus ad aliquam finitam fit amp;nbsp;prxicntc pcrlbnam,ad quam oratio dirigitur,id eft ad lecundam.Incommoditate uero uel inco* ionantia,quam Græci ^ua«jiqvw uocant,dcficiuntqu£Edam, utfiuclimus abcoqiJeft curlbr ôC rilbr,fœminina facere,lècundum analogiam mutatione or in rix ablbnum fit ÔC incongruum naturæ litcrarum.unde Cicero uolens abeo quod eft cxpullbr profère fe fcemininum,mutauit 3 in c , amp;expultrix dixit Tufculanarum. v. O' uita: philolo* phia dux,o uirtutisindagatrix,expuItrix^uitiorum.Incodem;Rcgiæ uirgincs,utton ftriculæ,tondebant barbam,6C capillum patris. ab eo quod eft tonlbr tonftrix fecit foc»« mininum,addita t, ÖCexcodiminutiuumtonftricula.quomodo ànutrixnutricuIa.ôC ca per naturam. Per fortunam quoqp duobus modis prohibemur quædam proferre, uel qgt; inufitata funt,uel qgt; inconcinna ÔC turpia,uel alpera prolatu uidenf elFe. Inufitata funt,quibus non inueniunf uli autores,quamuis proportione poteftatem faciente dice di,ut faux,prcx,caus,ditio,for,dorwPolitiuum faris debet eflefor,pafl'iuum do debet cClt; fe dor.Ea enim quamuis ratione regulæ bene dicantur,tarnen quia in ufu aurorum non mucniun€,rcculamus dicere, Inconcinna uero uel turpia uel alperaprolatu uidenf cP le,ut metuturus,uel metuiturus, nutritrix:quod quamuisfecundum analogiam debuif letdiciCm tor enim terminantiamafculina.qua: ex uerbisnalcunf,mutant tor in trix, amp;nbsp;faciunt fœminina, ut dodor dodrix, uidor uidrix. cum igitur malculinum lit nu* tritor,ex eo lecundum analogiam nalccba€ nutritrix^) euphoniæ tarnen caula cocilio fa da eft media: fyllabîc,lîcutbobus probouibus.Nccnon etiam incontextu diuerfarum didionum hoc Iblet fieri, ut, cum nobis,turpe eft, ita^ nobilcö præpoftere profertur. Vnus ergo ex hisplerunqj quatuor modis inucni€,qui facit tarn uerba quam alias par* tes orationis effe defediuas. Differentix quoq» caufa multa Iblcnt ucl taceri, ucl contra regulam profcrri,ut fas genitiuu non habct.nam (iuefatis,fiuefaris,liue faflîs dicamus, aliud fignificare poteft.coniunx coniungis fecundum analogiam debuit proferri,led nc uerbum putef coniungo coniungis,3bl^ n profertur coniugis.Similitcr accentus,po* nè,çrgo,dift'erentix caula in fine ponif.Venusueneris,cum omnia in us correpta pro pria,Iccunda: lint declinationis,lblum tertia: inucni€,ne li ucni dicamus uerbum efle pU tctur.Farfarrisfolumin r delincns,geminauit r, ne li farisdicamus aliud möftret.Si* militer repugnantibus regulis, Iblent quxdam taceri,ut ? ador, genitiuus in ulu freque ti non inucnif ,quia dux contraria: in co pugnant regulx. cum enim fit neutrum,debce pcnultima o genitiui corripi,ut xquor xquoris,marmor marmoris. fed cu habcat uer* bum adoro pcnultimam pducens, dcbctpduci ador adoris. unde amp;nbsp;deriuatiuum eius adorea, ö producit,cummarmorca,æquorea, ôcorripiant.crgo repugnantibus regu^ |is,manfitadorinfrequcntiufuindeclinabile. Inuerbisquo^cumomniain neo defi^ nentia lècundæconiugationis,in ui faciuntprxteritum perfcdum,ut tencotenui,mo^ neo monüi,diffcrentix caufa maneo manfi facit,nc manui ,datiuus manus, efle putetur« amp;nbsp;neo ncui,ne li nui diccrcmus,à nuo efle uideaf.Audeo aufus fum,quia haufi ab hau^ rio fit,quamuis huic afpiretur.fac,dic,duc,fer,magis placuit p apocopam proferri, diP ferentiæ caula,ne li face,dice,ducc,fcre,diceremus,aliud fignificare putaretur.quamui« hoc non in omnibus confimilibus uel uniuocis Iblcat fieri. Singula igitur accideria bis djflcfcntcsjqux in quibuf^ dcficiant,prout animo occurrct^oftendcnius»
-ocr page 139-V I « B R vni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiF
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Defignificattonibusuelgeneribusuerborum.
Slg^i'fi'cati'o uel genus, quod Grxci uocant,ucrbi, inadueft propn'e,utd{»s
Aum cft, uel m pairione, 6lt; omnia uerba perfcclam habentia dcclinationé ÔC æqua* Iem,uclin o definunt,ucl in or. Etin o quidcm tcrminanriaduas lpecicshabcnt,adi-« üam ôincutralem.Ef aAiua quidem fpccies lèmper adum fîgnificat, ÔCfacit ex lepaflis= üum abfqp duobus uerbis,mctuo ÔC metuor,timeo ôC timcor.Hæc enim contrarias uolt; cibus uidentur habere fignificationesîquamuis ad lènfus pertinentia uerba,fi quis alti Us confideretjin adiuisuocibus paffionem, nbsp;nbsp;in paflîuis aâionem ftcti inueniat, ut au*
dio te,uideo te,tango te.oftendo enim aliquid mepati in iplb adu, Cum enim dico,au* dio te,oftcndo quod uocis tuæ adum patiuntur aures meæ. Ôf e contrario, audior à te, dico q? uox mea agit aliquid in aures tuas.Sed tarnen quia nobis agentibus,id eft, ièntié tibus aliquid facientib.SC oculi uident aures audiunt,amp;tadus corpori euenit, non irrationabiliter adiuorum ÔC uocem amp;nbsp;conftrudionem habuerunt.Neutra uero appel lauerunt quæ in o definentiaficutadiuanonfaciuntexlèpafriu3, quamuishabcant ua rias fignificationes,de qbus poft docebimus. In or uero terminantia tres ipecies habet; Paflluam,quæ ex adiuis nafci£,SC femp paffionem fignificat,exceptis fupradidis:Com* inunem,quæ una terminatiôe tam adionem q paffionem fignificat:Deponentem,qu£C cum fimilem habeat communibus pofitionem in or definendi,rn deponens uocaf qua* ß fimplex «y abfolut3,quæ per iè ponif :uel quæ deponit alteram fignificarionc,8ó unam per fè tenet.quô pofitiuus gradus dicif, qui abiblutus per iè ponitur non egens alferius coniundione.hæc quo(^ tn fpecies,id eft deponens, quo naturalis diueriàs habetfignifi cationes,dcquibus latius in fequentib. tradabimus. Adiua igif amp;nbsp;paffiua amp;nbsp;côinunia certam amp;nbsp;præfinitam habent fignificationem; Neutra uero 8C deponétia uariam. Hæc autem uerba proprie adiua uel redauocanf,quæ in o dcfinentia,amp;3(rumpta r facien tia ex lèpairiua,confeftim cum dicunt,pofiunt tranfire in quem fitadus.ôC coniunguh tur uel genitiuo uel datiuo uel accô cafui,ut abftineo irarum.Horatius carminu lib.iiq. Mox ubi ïufit iàtis abftineto irariî dixit, impero ribi, maledico tibi, inuideo tibi,oro te, amo te,acculb te.hæc enim faciunt ex iè paffiua,quæ ablatiuo Cafui cum præpofitiôe ab Uel à folent iungi,ut abftineor à te,imperor à te,maledicor a tc,inuidcor a te, oror à te, amor à tc,acculor à te.Poflunt tn paffiua datiuo etiam adiungi,ut lêruor tibhSC eft quæ rendum cur adiua ablatiuo per ie non adiungunfrquot; puro g? il le calus proprius eft paf fiuorum.Ideo autem dixi per iè,quia cum alio cafu iôciata iungunf,utuidco iblem ocu lis,prohibeo filium turpitudine. Accuiàtiuo quoq; inueniuntur paffiua coniungi,lèd fi gurate,ut abfcinditur manum,frangitur pedem,fan3tur oculum,rumpif aurem. V irg^ l'n.v.ænei. intentaepbrachia remis Intenti,expedant fignum.Idem in.rj. Milèros mor* fu dcpalcitur artus.Idem in.irj.geor.Paicuntur uero fyluas ôC fumma Lycæi.Quæ uero in o definentia,nihil ex his quæ propria efle adiuorum docuimus habent, neutra pro* prie uocantur uel abibluta,uteft uiuo,ditelco,ferueo,icdeo. hæc enim non egent fuprâ didis cafibus ad complendam fententiam.undeiufte paffiuis quoq? carent, Inueniuntur tarnen etiam quædam uerba,quæ quamuis adiuam habeant fignificationem, paffiuam tarnen non habent,quia ricc in homines eorum adus tranfit, necièmper egent fupradi* dis cafibus ncceffario,ut prandco,cœno,curro,ambulo. Eorum enim prolatione tranf* greffionem fieri non eft nccefle ad aliquod rônabile animal,quæ eft Ibla caufa ob quani nafeuntur uerba paffiua in prima fecunda perfbna.Hæ enim de le uel ad fe loquunf, quod eft luum animantium.quibus natura lcrmonem dédit. In tertia uero perlbna fæ* pc paffiuum Iblet inueniri etiam ex huiuiccmodi uerbis, lèd ad mura 6Ó carentia anim^ pertincn3,dicimus enim conditur holus,aratur terra,inferitur arbor, curritur fpatium. VndeTerentiusin Add. Decurlbiamlpatio.Bibituruinum. luucna.in.iiq. fed huila aconitabibuntur Fidilibus. Potatur flumen. Ineodem; epotaep flumina Medo, Prari* dentc.Mendicatur panis.Idem in codemÆt mendicatus uida Carthagine panis. ciî ed t«m primas perfonas natura prohibeat propric dicerc,Quis cm didt aror,iriferôr,cuf^ — ---------
-ocr page 140-ns nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISeiÄMl
ior,nlfi poëtica confoÄiatio,id eft tçwwttôwohou inducatur? Ergo.ppræ ilia polTunt haberc primam Si fccundam paffiuoçt perfonam,in quibus etiam fatcri polTunt eædciti ;^erfonæ quod in le fit,ut cft,amo te, conlèquitur ut il le ad quem dixi confitendo id qlt;î a me audiuit dicat,amor à tc.Latius igitur trademua de his qu«3 uidentur contra uocis formam fignificare,quod non Iblum in ucrbis,ièd in alqs etiam partibuj orationis inuc* nitur,ut fi dicamus Athena:,Thcbæ,uoce pluralia funt,fignificationc fingularia:8c con«« tra, plebs, populus, concio, uoce fingularia, fignificatione pluralia.ucl Philotium,So* phronium,Glycerium,Dorcium,uoce ncutralia.fignificationc fœminina.multa quolt;ÿ alia huiulcemodi inueniuntur Jn uerbis etiam fiint quædam uoce adiuajqusccxièpafi* fiua non faciunt,quæ generali nomine neutralia uocantur,quamuis diucrlàs habcant fi* gnificationcs.Ex his enim quxdam uim habent adiuam,ut eft facio tc,calefacio te.quâ* uis facitur quo^ à facio pro fit protuleriît autores.Varro in Gynico: Si meherculc pur gantjôC deorum cura non làtisfaciturreipub.Titinnius in quintoxonfilium bonumgra tia paruifaciatur, Faccflïtur quo^ Cicero pro Cluentio; Sed hoc polliceor omnibus fi cui forte hac lege negotium faccflîtur.Bene igitur in plcrifque compofitis adiuum cft, perficio ÔC perficior, conficio Si conficior,afficio Si afficior,efficio ÔC cfficior. Sicpcnc omnia quæ cum præpofitionibus componuntur.Nam calefacio,tepcfacio, Si fimilia,ca lefio Si tepefioloco paflîuorum habent.Fitur etiam pro fit dicebant. M.Gato Genforî us in Q.ThermumtPoftquam diutius fitur. Idem de L. Veturio: Græco ritu fiebantur Saturnalia.Similitcradiuam fignificationcm habcnt,officiotibi,noccotibi. Quædam uero ex eiidem ncutralibus paffïuam,ut uapulo à te,fio lt;à te, exulo à te,ucneo à te, nubo tibi,quamuis antiquiffimi etiam adiua fignificatione,nubo te diccbant. Vndc Plaut.in Caflina: Lubet Chalinum quid agat Icire nouum nuptu.Quædam neutra funt,quæ nec nos in alium cxtrinfecus,nec alium in nos ali quid agere fignificant,ut cft,lpiro,uiuo,ara bulojpergo.quæ nec egent aliqua coniundione calus,cum abfolutam Si plenam per le prolata lententiam monftrent,ôlt; proprie neutra uocantur,ficut fupra didum eft. Sunt alia in hac forma,id cft in uerbis quæ in o definentia,non faciunt ex le paflïua,quæ qui* uis adiuam habeant fignificationcm, tarnen ucl ad mura animalia, uelad carctia anima coniungunf jficut fupra didum cft,ut cft peurro forum,prandeo pilccm,cocno ouum. Quæ cft quando inueniuntur tertiam paflîuorum habentia perfonam, nec irrationabili ter,ut ante oftcndimus.Curriturenim Ipatium bencdicimus.VndeTerentiusin Adel. Decurfo iamfpatio,dixit.Suntin hac forma quædam quæ pafliuam uidentur haberc fi gnificationem,icdquænonextrinfecusfit,quamGræci âvTo-rtoi^^cu ucl’«PioTraSiJow uo* cant, id cft quæ ex fe in fe ipfa fit intrinlccus pairio,ut rubco, ferueo, caleo, tepeo, mar* cco,ægroto,titubo,uacillo Jtaqp huiulcemodi uerba,non egent calu, quamuis hæc quo autores inueniantur more adiuo ucl paflïuo diuerfis cafibus adiungentes, lcd figura* te.Virg.in Bucolicis; ardebat Alcxim.pro amabat. Sunt alia uerba quæ quamuisnon ab adiuis proficifccntia,tamen paflïuam femper habent formam. Si ex his quædam ca* dem uoce utrunç fignificant,id eft. Si adioncm Si paflîonem,utofculor te. Si ofculor à te,criminor tc,8C criminor à te.hæc communia nominamus. Alia uero quæ fimili* ter eandem in or terminationcm habcntia,nec ab adiuis nara,unam duntaxat habent fi gnificationem,lcd non omnia candcmthæc deponentia nominamus,cum quædam adf uam uim poflidcnt,ut confpicor te,lèquor te,præftolor te Si tibi.Tcrcn.in cunu.Qucm præftolare Parmenot* Cicero in primo inucdiuaçi; Qui tibi ad forum Aurclium prælt; ftolarentur.infidior tibi.Ex his multa antiqui tam paflîua quam adiua fignificationep* tuliflc inueniuntur. Si maxime ca quæ apud Græcos adiuam uim habent Si pafliuam. Ut cft auxilior tc,amp; auxilior à te.Similitcr adminiculor,adulor,auguror,adhortor,adi^ pilcor,abominor,côlèquor,amplcdor,adorior,abutor,miror,antcftor,cxccror,machP nor,polliccor,conlèdor,contcftor,dignor,dctcftor,aggrcdior,afpcrnor,architcdor,af fcdor,argumcntor,reor,uercor,lblor,arbitror,blandior,conlblor,conlpicor,comminl fcorjCompkâor,calumnior^carnificor,dclpicor^dcniolior,domuior^depcculor,dijggj
-ocr page 141-Iz I B B R Vin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n?
gîor,cmentîor,cîordîor,cxpcnor,fruftfor, hortor, for fans fatur,fflcdi'tor, obhuilcor, mctor,morigeror,afl’equor,qucror,Hæc plcriq? dcponcntiaclTcconfirmant, idcoquia frcquens ufus eorum fîgnificationis cft adi'uæ.Gommunia ucro cfle défendit,tum natu ra ipfius (ènfus,tum ueterum non iniprobanda autoritas:à qua quæ potuimus à diüerfis conigerelibrisexcmplaproferamus. Lucilius, âme auxiliatus fieftpalTiue Caffîus fimilitcr, Adulatiîç étant ab inimicis,6lt; adhortati.adulati noAaitdV^ivnç, adhor tati ^{^^^«Trivnç, VarroîTribunitioauxilioadminiculati iSosS'MGtïTtç. Lucius Cæfar,cer tequæresaugurantur, o/uvotfAOTravTj- Guiusadiuum Virg.in.vfj. fi quid ueri mens au gurat opto. Cicero tarnen Verrinarum.iiq.Ex nomine iftius quid ilfein prouincia fa* âurus elTet,perridicule homines augurabantur. C. Fannius, haïe adipifeunf lmny^a.i* vovy Fabius Maximus; Amitti magis quam adipilci,paffiue omniafuntprolata. Verri* üs;Sæuitiaqj eorum abominaretur ab omnibus,paiTiue dixit.Orbilius; Qu« uix ab ho* nunibus coniequipoflunt Wt(9S» Petronius;Animamnoftroamplexainpelt;Sore tt^/* Lucilius;Quin amplexetur qui uclit,ego non finam me ampledier, ample* xetur 7r^/7rA%K,^lt;9M. Cicero pro R.olcio;Quo uno maleficio fcelera omnia complcxa ef le uideantur. Aurelius,ab his Gallos adortos,ex infidris plurimos necatos, adortos ’tlt;po* iß^^rTaQ- Qddortenfius, abufis iam omnibus locis, abufis KaT«j(5H(9tvnov. Varro,uti ie utamur potius quam ab rege abutamur.GanutiusxTurpe elf propter uenuifatem ue* ftimentorum admirari,6ó propter turpilTime uitarn adam contemni, admirari ^au/xo* 2%^- Cicc.proMuræna;Publicislitcnstelfatafuntomnia,tclfatapalTiue /zajTufN^'vToi,. Liuius; Impubes, libripens efle non poteft, ne^ anteftari, Trjoc/'zaAiapTyçK^lZcoa. Cato in quarto originumzExuIes duo lege publica execrati paffiue, xaTaja^tmç. Salluftius in lecundo hiftoriarumzAtLucullum régis cura machinata fames breui fatigabat,machi* nata palhue dixit, Metellus Numidicus inoratione qua apud populum C.Manlio tri* buno plcbis relponditiNam ut alqs plerunç obuenienti magiftratu ob metum ifatuæ polliceantur,palîiue, iTray^ï^uiTou- Reor quolt;p, queror amp;nbsp;folor in fignificationepaflï 4ia inueniuntur.Ciceroad nepotcm,hoc reftiterat etiam,ut à te fidis aggrederer donis, aggredererpalTiuedixit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ineodem; Qui habet ultroappctitur,qui effpau*
per aipernatur, paffiue ÿ^ouâtvaTûU. Nepos, «dis Martis eftincirco Flaminio archite* lt;fiata ab Hermodoro Salaminio,architedata paffiue pofuit ap?(;HT%KTOP6V^0- Ennius,Af lèdariiè omnes cupiunt, affedari paffiue, StKoXov^efSS- Alpheus Phyfiologus Themi* ftoclcs,cumaformofoairedarctur,paffiue aKoAou^oTni. Aufuftius: Omnia argumenta* tanomina,paffiuumargumentat3,7r/s»3'tvTcc,. Csccilius ex fcriptis corum qui ueri arbi trantur,paffiuc vTroAaAiSavovToa. Verrius; Blanditusqj labor molli curabitur arte, blan* ditus paffiue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AfiniusPollioiSedcumobeaquæfperaucram dolcbam,con
folabar ob ca qu« timui.confolabar paffiue protulit. Varro;Paupert3s em hæc tum non «a nutricata,ut nunc confpicatur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paffiue dixit, Appius Cæcus;Amicum cum
uidcs,obliuifccre miferias,inimicus fi es commentus ncc libens arque commentus carco ■»TtTrAatfAiwe« Varro; Veftalcsinccfti compertas anla petuntur incognita, coniecutane gliguntur,coniecura pro impctrata paffiue ait. Laucrius; Vxorem tuam 8C meam no* tiercam à populo lapidibus conledari uideo.conicdari paffiuepofuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P. Aufi
dius;Si quis alio uocitatur nomine turn cum his conteftaturat^ olim uocitabatur.con* telfatur paffiue pofuit crtiwjta^Tv^^TM’ Cicero; Gupio cum tarn inuidiofa fortuna com* plcdi, paffiue, Stauerius de proportionc, non effe pofitioncs regular, à quibus inter* dum analogia calumniatur o’uno^oM’Tfrc«. Sifenna; Vitam cum dolore ÔCinfigni cru* ciatu carnificatus amifit.carnificatus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicero in œconomico;homo ex co nu
mero hominum.qui apud nos hoc nomine dignantur,paffiue, «|iS»tûu. Horatius in pri tnocarminum; Bella'q? matribus deteftata, Q.Pompeius; Me miferum quern mille feeminar delpicari aufic funt. dcipicor commune accipiebant. Curio pater; Nufquatn demolitur,nufquam exoneratur pccunia.demolitur paffiue dixit,Terentius in Phorm.
Mcditata mihi funt omnia mca incommoda, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me*
_
-ocr page 142-nS
PR I 5 C I A N 1
difan paflîue dixft.Ni’gi'di’us:Omne pecus I'ndomitutn habet qui'ddam in fc ferum, fed tn ca natura eft,ut curan ôC domfnari poffit, Aairo'^tâS domi'nari paffiue.LuciusCelius: Vbifcnatusintellexitpopulum depcculari orTrooKXbfôS» C.Gracchus:Aerarium delar»* gi€ R-o.Po.delargitur paihue protulit.C.MemmiusjQuamftuItcconfida, quamaper* tc emcntita funt’t46Vo-Awoc,. Cicero in Antoniumlikr). Quem ipicementitisaulpicqs uiriofum feccrat,ementitis 4amp;:ôêo'/;j • Viiellius:Bonæ res per illosararo initio exorfXf in read fummum peruenerunt,exorlæ id eft initæ.P.Nigidius:Experienda ratio, Afini us:Cuius expcrta uirtus bello Germania- traduda ad cuftodiam 11 lyrici eft, expta palfi ue.Adius:Multainuenta cxpertai^exhocfuntbona.FeneftellatFruftratusigiturafpe, deuidus in caftra ie recepit, fruftratus fiaTouco^ic^- Lauerius: Fruftramur, irridemur* Varro;Ab amicis hortaref.Sueto.in.viq.pr^torumtFafti dies funtin quibus ius fatur, id eft dicit,ut nefafti in quibus non dicif. Virg.in Bucol. Nunc oblira mihi tot carmina uox quoip Merim lam fugit ipia.oblita palTiue pofuit.Hora.in.q.carminutti: nulla de* cempcdis,Merata priuatis opacam, Porticus excipiebat ardon. Similiterprotulcrunt tarn in adiua g in palhua fignificatione, tutor,uador,ucnor,uelificor. luuenalis in. iiq. Velificatus athos,uociferor,ueneror.Virg.in.iq.£cncid.Curfuscp dabitucnerata facer* dos.Confireor,tueor,aggrcdior,ftipuIor.In quo illud quoq? eft obleruandu,qgt; tam adi ua fignificatione q pafl'iua ablatiuo coniungif ,ftipulora te,pro interroge te, ÔC interro gor a te.Quo dicimus quæro à te,pro interroge te,quamuis fit adiuum. luuena.in.iiij. Quantum uis ftipulare ôC protinus accipe quod do,Vt toties ilium pater audiat,amp; fub* audif à me ftipulare.Ecce hic eft adiue,Suetonius auté paflïueprotulit in. iiq. prætoç^î Lætoria quæ uetat minorem annis.xxv.ftipuIari,’t7rtpoT5(ôS.Liuius in.xxxiq. ab urbe cô dita;Nec alieni momentis animi circuagi ftipulari^ irato cohfuli,Tribune inde plebci. Plautus in Ciftell.Mercfpondcrepoftulasiniürium eft,Stipulari fèmp me uitroeper* tetjà uiris eum quæftum facio,nihil iures,premittcre,adiue dixit.Idem in Plèudolo;
Min.Tuiginti fàluæac lânælunttibi
Hodic,quas abs te eft inftipulatus Pfêudolus. nbsp;nbsp;nbsp;Idem in Rudente paffiue dixit:
Ni dole male inftipulatus fis.ni'ueetiam dum fiem
Quinqj ôC uiginti annos natus. Suntueroalia exfupradidaformâ,ideftdc* ponentium.quæ palEuam Iblum habent fignificationem,nafcorà te,oriorà te, patior à te,mcreor à te.Idqj oftendit coniundio cafùum.nam quæ uim adiuam habent, gtih uel datiuum,plerunqi accih cafum afliimunt.ut milereor tui,medeor amp;nbsp;medicor tibi, dicif ramen ôC medico ÔC medicor ÔC medeor te. Virg.in.i.geor. Semina uidi equidem mul tos medicarelcrentes.Idem in.ij.geor. amp;nbsp;fenibus medicanf anhelis. datiuo cafui côiun xit.Idem in.viq.Scd non dardaniæ medicari cufpidis idum,EuaIuit. Tcren.in Phorm» Quas cum res aduerfæ fint minus mederi polTis. Loquor uerbum,precor deum. Quæueropaflïuam,abltmcum à uel ab præpofitionibus uel datiuum, utnalcorà te Si tibi.Sunt etiam ex his quædam quæ ablblute dida,non eget fupradidis cafibus, ut eft, labor,morior,lætor,glorior,tumultuor,uagoi‘,uaticinor. Alia üero quæ cum uideané adiuam habere conftrudionem,id eft o-vüTal/p, (quot;nam gtô uel datiuo uel accô cafui iun* guntur^tamen palîîuam uim intrinfccus,id eft non alie agente uidehf habere, ut obli* uifcor tui ÔC te,amp; mifereor tui amp;nbsp;tibi. Sunt alia quæ fi abltô iungantur, paflïua lunt uel communia;fin per le proferanf ablbluta,ut fi dicam,uideor à te, paflïuum eft:fin uideor elfe bonus,ut fignificet TOtAjxSî, eft abfolutum.Similitermoror commune eft,6C ablblu turn.Modo enim adiuam,modo palîîuam habet fignificatione, modoablblutam.Adi^ uamquandoaccóiungif,utmoror tc.Iuuenalis in.iiq. moranf Pauci ridiculum fii* gientem e.x urbe pudorem.Terent.in Andria: ne quod ueftrum remoter commodum« Paffiuam uero qn ablró,ut motor à te. Ablblutam qn per fe profer£,utVirg.in.iiii.ænc« Quid moror.^an mea Pygmalion.dum mcenia frater,Defttuat.'' Etlciendum q, inadl uis etiam Si paffiuis ucrbis,mult3 abfolute fine coniundionc cafus alicuius Iblét profcr^ ri^ut fi dicam^dco uolentc ünus fum amp;nbsp;animo SC corpore. Nam amp;nbsp;fapio bcnc,amp;wdctf
-ocr page 143-t I B E R VJIÎ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»9
audfoacütc.Quatnui's enttn nullum cafum his adiunxi, plenaim tarnen fcntentîam da monllraui.hocetiam eft in pafhuis: ut fi dicam perturbor ôC angor, findor, £lt; rum* por,6Cnonaddam à quo.Sunt quædam in o tcrminantia,quæ cum fintadiua,pro pafli uis quoqi Iblcnt poni,ut Iauo,tondeo,duro,calcco,pro lauor 8C tondeor ÔC duror cal ccor.lèd hæc magis per eclipfin confuetudo proferre tradidit, quod poetæ quoq; folét faccrc.Virg.in.iri.georg. incanaqj menta Cinyphei tondent hirci. pro tonden€. Idem ïn.rj.ænci, Accinguntomnes operi pedibusqj rotarum.pro accingunf,ucl accingut le. Idem in eodem; amp;nbsp;iam nox humida carlo Prxcipitat.pro prarcipitaf ucl prarcipitat le.
Sunt quædam quæcum fint paflîua,fine dubio tn inueniuntur ab autoribus proadi uis prolafa,ut Virg.in.xq.pidisbellanf Amazones armis.pro bcllant.Idem in.q.geor, Hoepinguem placitam paci nutritor oliuam.pro nutrito. Vetuftiirimi tn niulta^tu .leruntconfula rerminatione,te(l-e Capro,adiutor pro adiuto,anclor pro anclo, pcrfici* or pro pcrficiojdefpolianf pro dcfpoliant,dc(pcrantur pro dcfperant,difpcnlbr pro dif penlb,dilapidor pro dilapido.Sunt etiam quardam adiua uoce,paffiuam fignificatione habcntia,0(i è contrario palîîua uoce,adiuam,ficut fupra dixinius, timeo tc amp;nbsp;timcor a te,metuo te metuor à te.Lucanus in,v.Dum metuar femp,terraqj expeder ab omni. Idem in.iiq. led régna timent Ob ferrum.Ciccro in.iiq.Tufcu. Venientia metuuntur, Necmirum hoc inucniri apud nos in his uerbis, cum apud Grarcosquoip tain adiuum quam palTiuum eius fignificationis uerbum accö calui iungif contra conluetudine alio rum.Dicuntenim cfgt;og33o^6'4)o6»^«o’i- Sunt nî hæc cadem uerbaablblutaciînon iun gun:urcafuiaccó,lcddatiuo,utTercn,in AndriatEiusuita: timco.Idem ineademzHci inetui à Chryfide. fnucniunf etiam quædam palTtua,utfupra didum eft,quæ figurate acco cöiungunt,cum uideant agere ipfi ad quos palTiuürefert ucrbü,ut Virjn.q. ænc*
Implicate mifer OS morfu depafeiturartus.
Hic enim dracones agunt in filios Laocoontis.SC doccor rhetoric3m,infi:ituor gramma ticam,moneor iuftitiam.Idcm in.viq. Confurgit fcnior,tunicaqj inducif artus.
Ucl cum totum pro parte,pati fignificatur, ut abfönditur taput,trunca£ nares,cæcatur ochlos,intcnditur brachia. Virgilius in undecimo: indutus terga leonis. Idem in xq. formam allîmulata Camertæ. nbsp;nbsp;nbsp;Præterca plurima inueniuntur apud uctuftiili*
mo3,quæ contra confuctudinem uel adiuam pro pafliua,uel pafliuam pro adiua habet tcrminationem,ut tefto pro tcftor,8c opino pro opinor,00 cundo pro cundor,6C con* uiuoproconuiuor,00 contcmplo pro contemplor,ßc conlblopro conlblor,6lt; commo* ro pro commoror,6lt; auxilio pro auxilior,^ auguro pro auguror,amp; aulpicio pro aufpi cor,ölt;commento pro commenter,amp;crimino pro criminor,ÖC molio pro molior,ö(: di gno pro dignor, cxecro pro execror, amp;nbsp;epulo pro epulor, 8C ciulo pro eiulor,àc lu* dop ludor,SL ludiro p luditor,ÖC luxuriop luxurfor,6lt;: lætop læcor, amp;nbsp;ludificop lu dificor,amp; milereo pro milcreor,undc mileret ÔC mileret imperfonalia.Cicc. pro Liga rio;Cauete fratrum pro fratris lalutc prccantium mifereat.unde Teren.in Phor.Milcr* tu eft. Horto quo^ pro hortor,8C largiop largior dicebant,quæ funtcommunia.unde Salluft. in.i.hiftor.Igitur uenditis prolcriptoçt bonis,aut dilargitis. Similiter profère* bant aucupo pro aucupor,altcrco pro altcrcor,undc Tcrent.in And.Scio cum patre al* tercafti dudum.Medico qao(p,ut fupra didum eft,promedicor.Virg,in.i.geor. Semi na uidi cquidem multos medicare Icrcntcs.Amplexo pro amplexor. Q^laudiusin.q. annalium:Comprchcnlàre,iuos quif^,ièruarc,amplexare.Cicero pro Gluentio:Auto ritatem ccnforumamplexato. Amplcdo quo^pro ampledor, amp;nbsp;complcdo pro com* plcdor. fed ÔC eorum amp;nbsp;fuperiorumomnifi ufus tarn apud Gaprum g apud Pliniü 8C, Probum inucnics. Paflîua quoqj pro adiuis ucl ncutralibus uocibus, ex contrario idem antiquiflimi proferebant,career pro carco diccntes,amp; obfonor pro oblbno, copulor p copulo,caleor pro calco,quorum autorcs apud Caprum legant, qui cos lcire defide* rant.Similitcr comperior pro comperio.Salluftius in lugur. Sedego comperior Boc* chum magis punica üdc,imtrior quo^ pro nutrio, ÔC bcllor pro bcllo proferebant, ut
-ocr page 144-»,0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I S C I ‘a N l
di Aum cftjUnde Vir.i’n.q.Geor.Hoc pingucm ôC placitam paci nutrîtor oliuâ.nutrîtot dixit pro nutrifo. Idem in.xi. pidis bellantur Amazones armis. bdlantur pro bellant. Sunt alia qua: cum fint aâiua.in pafliua quoq? Sgt;C ablbluta fignificanone inuem'untur,ut ruo,ut Virgilius in primo Aenei. totumcp à Icdibus imis Vnà euruscg notust^ ruunf. Idem ciuscompofitum pafiïuum in.xi.dixit:Necmihi cum Teucris ullü poft erura bel* lumPergama. Terentius in Eunu.proruunt ie.Tamen abfohitequoqi prolata, recipro cam paflioncm,id eft ’ilt;Pio7tdÿlt;{Mf fignificant,cum ipfam pcrfonam non cxtrinfècus,fed per fepati demonftrant,ut ruopro cado. Virgilius in.q. Acneidos: Vrbs antiquaruif, multos dominata per annos.ruit pofuit pro cadit. Similiter inundo,modo ablbluta,mo do aótiuam habere fignificationcm inuenitur,ut Virgilius in.xi. dum diftinct hoftera Agger murorum, nee inundantlànguine foifas. Inuenitur tarnen in quibufdam codici buSjdum diftinet hoftem Agger murorum,nee inundantlànguine folTæ.Similiter uer goabfolutumÖCadiuum.Abfolutum,ut Virgi. in duodecimo: Quem damnet labor, aut quo uergat pondéré letum. Aifliuum in lèxto: frontiqj inuergit uina làcerdos. eius pafliuum Lucanus in primo: Nee polus auerfi calidus qua uergif auftri. Afluefco abfo* lutum eft,inuenit tn proalTuefacio. Lucanus in.v.Adde quod aftuclcisfatis.pro afluelâ cis. Coeo quoç quduis magis neutrum efl'euidcatur q adiuumCp conucniocnimacci pitjUt Virgil.in.xi. coeantin feedera dextræ, Quadatur) Cicero tn adiuo eft co ufus in.ii. Philippicarum: Vtinam Cnee Pompei cum C.Cælàrclbcietatem,autnunquam coiires,aut nunquam diremifles.Paftîuo eius ufus eft Lucanus in.q. multumtçcoif Hu mani generis, maiori in prælia damno. Sed Icicndum qgt; coitur pro colligitur, amp;nbsp;con uenif pro exigif pafl'iuam uocc aflumentia, accipiunf. Propinquoprætcrea tam|) alt;ftf uo,quam pro abfoluto inuenitur. Vir.in.x. Tu mihi nunepugnæ princeps,tu rite pro* pinques Augurium, adiue pofuit. Idem in. q.ablblute, fugenatepropinquat.Idcm in V.Iamq^propinquabantfcopulo, metamîç tenebant. Similiter fimuloablôlutûôCadi^ uum,amp; ab eocópofita. Abfolutum Virgilius in quarto Aeneid, Nam quid dilfimulo^ aut quæmead maiora relcrno.^’ldem in.x.adiue, iubascç diuini alfimulat capitis.Idé in xi. formam alfimulata Camertæ.Sunt quæ tam adiua q paffiua uoce unu arlt;p idé figni ficant,ut mereo ÔC mereor.Lucanus in.vi.Sceua uiro nomen,caftro9gt; in plebe mercbat. Vir.in.v.æne. meruiquoqsfcpefurores Comprefli, Idem in.iiq.Si beneqddete me* fui,fuitaut tibi quicqud Dulce mcum.Lucanus in.ix. feuas meritu Phycunta rapinas» Multafimiliterancipiti tcrminationcinunaeademq; fignificarionejptulcrutanriqui,ut partio partior, munero ÔC muneror, mino SC minor, minito amp;nbsp;minitor, meridio meridior,modulo modulor,meto 6C mctor,modero Sf moderor.mutuo ôfmutuor, mentio ÖC metior,obuerlb amp;nbsp;obuerlbr.præuerto amp;nbsp;puertor,pignero ÖC pigneror,pacf fico amp;nbsp;pacificor,lcruto amp;nbsp;lcrutor,progrcdio amp;C progrcdior,pcrconro amp;nbsp;percótor,pra! Iio Sc pra:lior,iurgo 6C iurgor,potio ôC potior,prædo amp;nbsp;pra:dor,præuarico ÔC prarua^ ricor, preco ÔC pcor, quærito SCquæritor, quadruplo 6C quaduplor, quieto ÔC quietor, neqto ôC neqtor,rimo 6C rimor,recordo recorder ,rcminilco 8i reminifeory reucrco ôCreuereor, ftabulo ÔC ftabulor, fedo Si fedor, fequo Si fequor,fortio Si foniot/cifeo 8i Icifcor,tuto Si. cutor,tumultuo ÔCtumultuor,uillico Si uillicor, uclito Si uelitof,ua* go ÔC uagor,uocifero Si uocifcror,ulcilco Si ulcifcor,uro Si utor,murmuro Si murmu ror,manduco Si manducor,mando Si mandor,ofcito nbsp;olcitor,palpo Si palpor,ptefto
6c pteftor,rumino Si ruminor,tolero Si toleror,lblero ÔC folcror, prælàgio ô(. pCagior, opino Si opinor.Sunt alia quæciî fint adiua prima: côiugationis,tranlèut in neutra ab* lôluta fine reciproca,id cft’/Aowfli? lecunda: coniugatiôis.ut Ibrdido fordidas adiufî pri mæ côiugationisCfacit enim lôrdidor ex quo fordidatus^hinc nalcitur Ibrdeo. S imili* teralbo amp;albor amp;albeo. Virgili.in.xrj. campicp ingentesoflibusalbent,Dicif tamen ctiam albico pro albelco.Horatius in primo carm.Nec prata canis albicant pruinis.Du ro quotp Si duror ôcdureo, Si eius inchoatiuu durelco. V nde Lucan.in. iiq. totostç in* duruit artus Jdem in,y» nam cetera damna Durata iam mente malis/irma'^ tulcrunt*
-ocr page 145-L î B E R VH, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tji
y/irg.fn.iq.Gcör. At^ hi'ricatq; illinc humeros ad unÎliera durat.Idem in .i.Äche.Dus! rate amp;nbsp;uofmet rebus Icruate fecudis. Lento amp;nbsp;Icntor ÔC Icntco.Virg.in fecundo Geor. ad digitos lentcfcit habendo. nam à lenteo Icntefco deriuatur,quomodo à dureo dure* fcOjâ uirco uirelco.Lucilius tarnen in.viq. lentetopus^tulit. Humedo quocp SC hume dor amp;nbsp;humeOjUnde humefco.Noto quoq? Sgt;C notor nofeo,unde notefbo.Lucanus in quinto: notefccnt littora dari Nominis exilio.Iiquo h'quas,undeeliquo eliquas. Pcrfi,
Phyllidas, hypfiphylas uatum amp;nbsp;plorabile fiquid ‘ • Eliquat,ac tencro fupplantat uerba palato.
Lucanus in lcptimo: creptaqj tela liquauit.ex eo liqueo 8C liquefco. Virgilius in Bucol.' Limus ut hic durcfcit,6lt; hæc ut cera liquelcit. Dicitur tarnen ÔC liquor hqueris, prima fyllaba produda,quæ in fuperioribus corripitur.Idé in.i.Geor. Vere nouo gelidus ca* nis cum montibus humor Liquitur,pedctctim diflbluitur. A' nigro quoq? amp;nbsp;nigror,óC nigreo SC nigreico,a lado quogp óC lador ladeo SC ladeico. Inucniunf tarnen ex alia* ru quo^ cóiugationu uerbisquædam fimiles deriuationcs, fed inpaucis,utpendopen dis,pendor 8C pédeo: iacio iacis iacior,filt;iaceo:acuo acuis,acuor óC aceo,ex quo acefco„ Sunt alia quæ in compofitiôe mutant fignificationem,ut co ncutrû.fimilitcr fado.quâ* nis uetuftiflîmi etiam palfiuc hoeprotulifle inueniantur. Titinnius in quintoiBona gta tiaparui ut faciatur.lcem ucnio,iedeo,faciuntadiua in compolîtione,amp; adeo ÔCadcor^ fubco 8i fubcor,ineo amp;nbsp;ineor.Ouidius in quarto faftorum:
' Sol aditus quam quæris ait ne uana laborcs, Nupta louis fratri tertia régna tenet.
luuenalis in quinto: nbsp;nbsp;quod fi fiibcantur profpcra caftra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virgilius in decimo:
Morte obita qualis fama eft uolitare figuras. Facio uero qn cum præpofitionibus corn* ponitur,adiuum fit plerunqi, utefficio amp;nbsp;efïicior, afficio amp;nbsp;afficior, refiçio 8C reficior. Deficio quando prorelinquoaccipitur habet paflîuum.quando uero p deficilcor, neu* trumeft. luuenalis in tertio, Sic Matho déficit. A uenio uero conuenio conuenior, inuenio inuenior in palTiuam tranièunt fignificationem. A iedeo quoqp ÔC obfideo ÔC obfideor. Sentio neutrum, excoaifentio ôC afientior, fiCdifientio amp;nbsp;diflentior. In una eademt^ inueniuntur fignificatione.Giccro de rcpublica: In quibus afientior ibllicitam amp;nbsp;periculofàm iuftitiam non efle fapientis.Lucilius in.xq. Aflênfus fum homini.Cæcili* us in primo:Qui intelligunt qui fociunt dilTentiuntur.Ex alqs quoq? fignicationib.plu* rima fimplicia in aliascum componanf tranfire inuenies,ut pledo adiuum. Vnde Te* ren. Ego plcdar pendes. Sed ab eo compofita,tam deponétia quàm cômunia inueniun tur,côpledor amp;nbsp;ampledor.Orior deponcns,fimiliter partior,fed ex eis compofita tam deponentia quàm neutra rcpcriuntur,adorior 8C adorio,impcrtior amp;nbsp;impcrtio.Neui* Us in tertio:Hedorc proficilcentc tune ipfos adoriant,nequis hinc Spartam référât nu* tium. Virgili.in.i. Aencid.Hinc portum petit SC focios partitur in omnes.Teren.in Eu nu. Plurima falute Parmenone fummum fuum impertit Gnato. Specio ex quo afpicio adiuum,SC ex eo côlpicor cdfpicaris dcponens,in quo etiam coniugatio mutata eft,con Jpicor confpicaris.Terent.in Heautont.Nunquam tam maneegrcdior,ne(p tam uelpe* ri reuertor, Quin confpicer te fodere aut arare. A perio quoq? adiuo uidetur quibuP* dam eire,experior commune,^ opperior deponens. Virgi.in xi. experto crédité quan tus,ln clypcum afiurganquanquam fimplex eius peritus fit,cuius uerbû in ufu non eft-^ quod debuit iecundum analogiam perior efie. Terentius in fupradida fabula: Hic ego interea uirum opperibor. Nam rcperio,côperio,cooperio,ficut aperio adiua funt.fact untemex lè pafiîua. amp;nbsp;pofiiintmagis à pario uideri côpofita. quod apud uetuftiffimos quartæ coniugationis declinationem habebat. Ennius: Oua parire folet genus pennis condecotatum.Facio cum fitneutrum,ut fupra diximus, fi cum præpofitione compo* natur plerum^ tranfit in adiuum^ut conficio ôC conficior, perficio 8C perficior, afFido
afficior,reficio amp;nbsp;refidor,officio ÔC offidor. luuena.in.i. ÔC quoties te,Roma tuo rè fid properantem redder Aquino,Lucrct^'n, rj. Quapropter fimul inter le rctrahunt
-ocr page 146-I,» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 s C I A N 1
extra,Offfciuntur,utî cogantur tardîusirc. A proficîo Statius fmpcrJbnaleprotuIi'tin ifj.proficitur bello. Dcficio autem loco palTiui defio Eicit.Tcrcntius in Eunucho; Nihil cum eft,nihil defit tarnen, cum pafliuam uim habeat defio facit. Sunt tarnen alia ex eo iplb ÔCex alrjs compofita,quæ non folum fignificationem,led etiam coniugationcm, ut didum eft permutant,ut facio facis, gratificor gratificaris. Terentius in heautont.Cur ego gratificor,ipla reexperibere. Similiter ludificor. Idem in eunu. quin infup ftelus, Poftqua ludificatus eft uirginé. Excarnifico uero adiuum eft, amp;nbsp;amplifico Sgt;C uelifico. Terent. in Heaut.Vbi me excarnifices. luuenalis in quarto;Velificatus athos,0C quio* quidGræciamendax, Audet in hiftoria.paffiucprotulit.Sciendu tn quod amp;facio amp;fa cior,ut ondimus,uetuftiflimipferebant. Si uero facio uel fio integris manetibus, aliud ucrbum infinitum ante ea componatur,non folum fignificationes et coniugationes in* tcgras in cis lcruamus,fed etiam accentus,ut calefacio calefacis calefacit,tcpefacio tcpe facis tepcfacit. In focunda enim amp;nbsp;tertia pcrfona penultimas acuimus, quâuis fint bre* ues.Similii calefio calefis calcfit,tepefio tepefis tepcfit, finales feruant accetus in focun da amp;nbsp;tertia pcrfona,quos habent in fimplicibus. A uerto quogp aAiuo,reuerto amp;nbsp;teuer tor,præucrto ÔC præuertor,in una cadem^ ponunf fignificationc. Virgilius in primo Acne. Harpalicc uolucrem^ fuga præuertitur Hebrum. Idem in. vq.Curfu^ pcdum præucrterc uentos. Verfo fimiliter adiuum ex quo conucrfor dcponens.Cice.in Pro* tagora:Nunc à uobis o' Protagora amp;nbsp;Socrate poftulo, ut de ifto concedatis alter alterf, amp;nbsp;inter uos de h'uiufccmodi rebus controuerfomini, non concertetis. Suntalia quæ ÔC coniugationcm mutant cum genere in eadem manentia fignificatiôc, ut labo labas neu trumoAi^c4£V(D,ÔAz(0i3Uv^ô-, ôClaborlaberisdeponens.Virg.in.q.ænei. labat arictecrebro lanua.Idem in.iiq.Labitur infelix Dido.Similiter lauo lauas,ÔC lauo lauis, fod lauis ma gis pro humedas dicitur.Virgil.in.x.Vilceribus fuper incumbens lauitimpfoba teter Or.a cruor. Sùnt tarnen alia quæ cum coniugatione mutant fignificationem,ut mando, mandas,mando, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mandis,fundo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fundas,fundo fun
dis,obforo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obleras, obfero •mfiaar'iî^a obleris, appcllo TçotJyisti/»
appcllas, appcllo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appellis, uolo TreTo^ott uolas, uolo nis, confternor
Kara-^'AHTfofiLtü confternaris, confternor KctT«sjwvvu«oa confterneris. Nam lego legas SC lego legis,dico dicas amp;nbsp;dico dicis,etiam in prima perfona habent differentias tcmporiï. nam lego legas,amp; dico dicis producunt penultimas, lego legis amp;nbsp;dico dicas corripiut. Sunt alia quæ una uoce ÔC una coiugatione diucrfas tn habent fignificationes, ut torreo tam uro qudm uerto uel uoluo fignificat.Virg.in.iiq.geor. lam rapidus torrens fitien* tis fyrius Indos.Lucanus in.lt;^q. ingentes fato torrente ruinas.Colo quo^ pro diligo amp;nbsp;habito Sc aro accipif .committo etiam pro credo,amp; pccco, neenon admitto pro affumo amp;pecco. luuenalis in fcxtoï
lam fas eft admitte uiros,dormitat adulter.
Illa iubet fumpto iuuenem properarc cucullo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in eodemt
Quid Pfecas admifitf qujc nam cft hic culpa puellæ?
Sapiopro prudentia laporc.Idem in.iiq. Qui mcminitcalid* fapiat quid uulua po* pinat.Dcficio pro defifto fiC uincor.Salluft.inTugur. Ab tegc defccerant, id cft deftite rant.Iuuenalis in.iiq. fiCfragoraurem Perçu titeuentu uiridis qua colligo panni. Nam li dcficereth'd eft,fi uinceref .Condo pro ædificoÔC ca:lo.Gratulor,gaudco pariter cum alio amp;nbsp;gratias ago. Afranius in Cinerario;Sexte frater mi faluc,cum faluus uenis,meli* useg tibi eft,gratulor dqs,id eft gratias ago. Multa prætcrea fimiliter tam in uerbis g in alqspartibusorationisduplices habentia fignificationes inuenics.
De temporibus uerborum»
QV oniam qua: occurrerc memoriæ de uatia uerborum fignificationc tradata font, nunc de tempore dicamus.Tempus accidit uerbo ad diuerfi atftus fignificationem accommodattt. quod plerun^ oftendif ucl in principalibus ucl in pcnultimis déclinât!* onis litcrWfCx qua etiam perfonæ ÔC numeri dignofounf, fed perfonæquidcmamp;nuw*'
-ocr page 147-LIBER VIH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nt
H in fînalibus lîteristtclttpora uero, ut didutti cft in pi incipalib’ uel penultimïs. Itaqué cumnominisdcclmatioinfine lblomoueatur,uerbi ÔC in fine,SC in medio ÖC in princi« pio pJerunç inuenif moucri.In nomine enim cafuum differentia ôC numeri,hic uero 8gt;C temporis perfonarum ex dedinationeoftendif differentia, ôC numeri.Sunt igif tem pora rria,præfcns,præteritum,amp;futurum.Sed præteritum rurius diuidif in tria,i n teritum imperfed:um,præteritum pcrfedum,6C prxcericü pIuaqperfedum.Necmi* rum tam late patere præteritum tempus, cum in notitiam noftram nihil fic naturaliter a' longo ièculoçz fpatio poflit ucnire,quô adus prxteriti temporis.In præfcnti enim amp;nbsp;fiituro pierage incerta nobis funt,anguftiflîma'lt;p eft corum nobis cognitio,6C dubia pie rungp.italt;p fingulis uocibus per hare duo tempora iure iumus contenti. Quamuis Grâ?« ci futu^ quoç diuifcrunt in quibufdam uerbis,in futu^ infinitum, ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pau*
iopoft futurum,quod ÔCatticumdicut,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;melius tiî R.omani confiderata fil
turi natura,quæ omnino incerta eft,fimplici in eo uocc utun€, ncc finiunt fpatium futu ri.Eft aiît fupradidorum tempooi quædam cognatio irtter ic:fcd antequam de ea dica* mus latius,fupradidarepctamus.Tempus accidit uerbo,prüfens,prætericum 8(. futuçz. Quamuis enim naturaliter inftabili motu uoluitur, ÔC pars eius iam prætcriit,pars eius fcquit, tarnen ad ordinationem noftroçj diuerfa geftorum tempora quotp diuidihius. Vnde iurc præteritum in tres differentias partimur.nihil enim certius(^ut didum eft) ad notitiam noftram poteft uenirc,g ^eftaper diucrfum temporisipatiu præteriti. Fa* eile enim dignoicif utrum multo ante, an nuper fint fada, an cœperint quidem, needS tarnen fint perfeda.Ita^ quod accidit ipfis rebus, quas agimus, nomen tempori ipfi im ponimus,præteritum imperfedum tempus nominantes, in quo res aliqua cœpit geri, necdum tarnen perfeda eft.Præteritum uero perfedum,in quo res perfeda monftraf. Præteritum plus q perfcdum,in quo iampridem res perfeda oftendif .Inftans aflt indi uiduum eft,co q, uix ftare poteft.Vnde merito à quibUfdam inftans, imperfedum no* minaf.Nifi enim fitimperfedum,in co adhuc effeadus intelligi nonpoteft. Futurum quogp cum incertd fit^ut oftendimus^et infinitum,utrum paulo poft an multo erit,nô potuitdiicretis quibufdam finibus declinationis uti.itagp unauocc contentum fuit. Et indicatiuus quidem modus omnia habet tempora, quippccomodoomia quîfcegimus, üel agimusjUel aduri fumu3,abl^ ullo impedimento indicamus. Impcratiuus uero, p fens ÔC futurum,naturali quadam neceffïtate uidcturpolTeaccipcre.ea ctenim impera* mus,qua: uel in præfenti ftatim uolumus fieri,fine aliqua dilatione,uel in futuro. Nort folum enim illi qui nondum cœpit imperantes utimur præfertti temporc,fcd etiam illi qui cœpit 8C in ipfo adu cft,ut pcrmancat in codem, ut fi quis ei qui cœpit uërfum le* gère dicat,lcge ufq? ad fine. Apud Græcos etiam præteriti temporis funt imperatiuai quamuis iplà quoçp ad futuri temporis Icnfum pcrtincant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttiZAh aperta fit pot
ta,uidctur enim imperarc,utin futuro tempore fit præteritumt ut fi dicam, aperi nunc portam,ut craftino fit aperta. Ergo nos quogp polTumus in paifiuis uel iri alqs palfiuam declinationem habcntibus,uti præterito tempore imperatiui, coniungentes partidpiS præteriti cum uerbo imperatiuoprælèntis,uel futuri temporis, utamatusfîtucl eftd dodus fit uel efto J'iJ'tMxSSi claufusfitucl cfto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quodautéüim
præteriti habeat huiufcemodi conftrudio, oftcnduntfubiundiuâ præteriti pfedi, quæ fimilitcr proferunf in paffiua declinationc,ut amatus fim fis fit.Ergo fi amatus fit in fub fundiuo præteriti cft temporis, bene etiam in impatiuo præteriti temporis pöteft accî pi.Quippccum etiam in prælcnti tempore imperatiui,tertia perlbna fimilis eft in om| coniugationc,terti3c pcribnæprælèntis fubiundiui,utam«, doceat,légat,amef,docca* tur,lcgaf. Et in paflîuis quidem uel fimilibus hoc polTumus dicerci In adiuis uero uel neutris,nullo modo nifi participia præteriti habcant.Optatiuus aut quamuis ipic quo* 9 uideaf ad futurum pertinereCea enim optamus,quæ uolumus nobis, uel in præftns,* üel in futuçi dari^tamen habet etiam prasteritum tempus,quia euenit læpc de ablciiti* bus, QC de ignotis rebus prccari, ut fada ante nobis poflînt in notitiam ucnirc;ut fi filid
-ocr page 148-ns nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I S C 1 A M 1
ünco Romæ în prælèntî tempore degéti, optans di'cam utmaïn R.omæ filius meuslcgff ïèt autores propter quos nunc ibi moratur. Vu'nam profedus effet Romam ante uigin ti dies, Poffumus tarnen hoc uti modo etiam oftendentes quæ optamus nô eueniflé. VC Virgi.in i.Aeneid,Atep utinam rex l'pfe noto côpulfus eodem, Afforct Aeneas, Etuti nam Cn.Pompei cum Gaio Cæfàre lbcietaté,aut nunquam coniûxiffes, autnunquam diremiffes, In hocautem modo duntaxatôC infiniriuo tempora coniûdahabentlatmi, præJens.cum præten'to imperfedo, præterîtum perfedu cum plus quâ perfeâo ad imitati'onem Græcorum, quâuis hæc quogp conati fünf quidam difiungcrc. icd melius efteffeconiunda.Nam præteritum imperfedu rationabiliter idem eft ÔCprælcns. Di* CO enim utinam legerem nue, amp;nbsp;utinam legerem heri. nimia cft cnim cognatio eoruni temporum, ÔCmaxime in hoc modo,Quippe cum utrunq; imperfedum intelligff.Pôt autéifteoptatiuus ôC incœptus 8C non incccptus ante intelligi.Nam lî dicam utinam le gerem heri quo^,quomodo nudiuftertius, oftendo cccpiffe quidem, non finiffe tamé. Sin autem dicam, utinam legerem heri iàltem,oftendo nec cœpiffe. Similiter fi dicam, utinam adhuc legerem, oftendo cœpiffe quidem in præterito, in præiènti auté ceffare. Sin autem dicam, utinam legerem laltem nunc, oftendo nec cœpiffeadhuc. Sic amp;nbsp;per extern tempora eiufdé modi. Præteritum quo^ perfedum ôC plus quam perfediï op* tatiui coniunda funtdicet enim uel multo ante uel paulo effe perfeda hæc eadem intellf gerenosoptare.ut fi dicam,utinam legiffem antequinquaginta annos,ôC utinam legil* fèm ante horam.necmiru fie infinite in hoc modo intelligi præteritum,qd’quantuad Ueramintelledionem, nullum certum nec incœptum neefinem habuit. Subiudiuus cum apud Græcos coniuda habeat tempora, apud nos diuilà habetomia quomodo in* dicatiuus.De cuius contextu cum de conftrudione orationis tradabimus,Iatius diffère mus. Infinitiuus modus quoque coniunda habet tempora quomodo optatiuus, præ fêns 8C præteritum imperfedum,pra:teritum perfedum ÔC plus quam perfedum,quo modo apud Græcos. Cum dicimus enim legere, impeifedam rem fignificamus, quæ uel ad prælèns,uel adpræteritum imperfedum attinet. Cum uero Iegiffe,perfedam» quæfua eft tam præteriti perfedi quam plus quam perfedi. Nota autem quod uim no minis rei ipfius habet uerbu infinitu. Vnde quidam noméuerbi hoc effe dicebant.dico enim bonum eft legere, ut fi dicam bona eft ledio. itaqueomnis modus finitus potell per huncinterpretari, ut fie dicam lego,quid indicaui.''legere me. lege,quid imperauif’ legere te. utinam legerem,quid optaui.''lcgerc me. Cum legam ucnio,quid iunxiî'prius legere póft uenire. Gerundia quoç uel participlalia,cum patticipiorum uel nominu uideantur habere obliquos cafus,nec tempora fignificent, quod alienum eft a uerBo.Ie* gendi,legendo,legendum,ledum,ledu. Infinitiui tarnen uice funguntur,quod folet apud Græcos articulis coniungi.Itaq^ pro infinitiuo qui coniungitur genitiuo calui ar* ticuli apud Græcos,nos utimur in,di,terminatione,quæ fimilis eft genitiuo nominis.Ic gédi TW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tw avayivód’n'iSiS. Pro eo auté qui datiuo articuli
adiugiturinfinitoapud Græcos antecedente v» præpofitione,nos in,do,utimur termi* natione,quæ fimilis eft datiuo uel abltó nominis;nifi qgt; uerbu hoe exiftimâtes, quidam etiam corripiunt,o,finalem eius, luuenalis in lecundo, Plurimus hic æger moritur uigi lando,lèd iIIum,Languorem peperit cibus imperfedus. Alpheus Auitus in lècudo Ex* cellctium: Spatiando paulatim trahit. Eft enim dimetrum iambicum.utlegcdo la^ ⻫ KVTyiV'JicfAjp lt;/' TtS óvagt;/V(öo')t4(9S«Pfoeo quoç qui acculàtiuo adiungitur »n dum terminatione utimur quæ fimilis eft acculàtiuo nominis, ut legendum. aua-yp« stop. Huie tarnen frequentius Ibletetiam præponi præpofitio ad,ut ad legendum.Ex quo oftenditur magis nomen effe quam uerbum. Verbo enim leparata ppofitio per ap pofitioné præponi non poteft. In do quogp terminantia inueniutur ante le habétia lèpa rata præpofitioné.Cicero pro M ilone: Huius ergo interfedor, fi effet in côfitédo.Quo modo ergo frequétiffime in dus definétia nomina, uerbalia ÔCeoçi obliquos cafus pro ferre foicnt Romanip infmitis j'n græca elocutiôejpl^^ut legct^i Y xrg, caufa ui gilo,
-ocr page 149-LIBER SEPTI MVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nj
T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x«jzp»â'XguTTVv, r è:vlt;x.yivci(f,iiS![ cvi^yiXl'S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Cicero
in primo inuedmaç^; Nihil hic munitiflïmus habendi fenatuslocus, VtiTtoç cnynAit ris/avTi 'iWi'vs'iXfip rip lt;A/v«Ä/TOp. Sicetiam gerundia uelfupina proferuntur. Hoc ta* men uidetur inter gerundia fupradida Si nomina, q^O9^ ôi. nominatiuus in dus pro* fertur intcrcffe,quodquandofuntabfq;dubitationenomina,fimili cafuiadiunguntur Si difeernunt genera,ut intelligendi Homeri gratia,ÔC amandæ uirtutis caufa,amp; emc di mancipii ftudio ueni. Quando uero gerundia funt,id cfl loco infiniti cû articulo iun ôiapudGræcos accipiun€,nec generadifeernunt necnumeros,quod fuum cd infini* tiuoçi uerbo9«,tir ilium fequuntur cafum,quem uerba ex quibus nafcuntur.ut fi di* cam,intelligendi Homerum caufa uenio. Si amandiuirtutem canfa laboro, Si emedi inancipium caufauenio,quanuisrarusfichuiufcemodiconfirudionisufus, Similiter dicimusintclligcndo Homerum profeci,amando uirtutem Iegi,ÔC inuidendum nobis non eft, amp;nbsp;minime nocendum uirtuti. quiafuperioçzaccufatiuo, infer ^O9^ uero uerba datiuo adiunguntur.Prxterea gerundia tam ab adiuis quam à communibus nafcêtia, tam adiuam quam paflïuam habent fignificationé. nomina uero mobilia fupradidx formæ,ide(Hn dus óiin da Si in dum definentia.unam «iT magis paflïuam.Solemus enim per uerbum paflïuum ca intcrpretari.Quid eft enim amanda uirtust* nifi digna, quæ ametur,?ÿ’ munitiflïmus habendi fenatus locus ƒ nifi in quo habeaf fenatus^ Vn* de raro inueniunturà ncutris abfolutam fignificationem habentibus,ut ft-o,fcdco,fur* go.Nemo enim dicit,ftandus,fcdendus,furgendus.quoçi fupina fignificationc fui fer* uant ucrbifimplicem.A' cæterisucro neutrisû' à deponentibus gerundia quidem ca« demfignificationemhabent,quamScuerba.utfaciendi to wfp,fequendi TO«ito^«-amp;lt;fp,loquédi TO AaAifp- Nominauerofupradidæforma:fimiliter,quomodofupradi ximus,magispairiuam. faciendus ïs-ozstmç, ideft g debet fieri, ièquendus crKoX^s^m'oç, ld cft,qucm debentfequijloqucndus AaAm©-', id eft,quern debemus loqui.Prarterea ex forma participioç: prrteriti temporis dux terminationes inueniuntur,quarum pri or in um,alterain u finitur,utuenatum uenatu. Etin urn quidem eandem fignifica tioncm fere habet quam in dum defînenscumpræpofitionead. Quid enim eftuena* turn aliud,nifi ad uenandum? quxfitum,nifi ad quærendum? Virg.in.iiq, Aeneidos;
Venatum Aeneas unaqj miferrima Dido In nemus ire parant, id eft ad ucnandutti. Idem in nono: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi fortuna permittitis uti
Quæfitum Acnean ad mceniaPallantea, id eft ad quxrendu.
Videtuf tarnen hocquoqj quafi ipfius rci efle accufatiuus,cirfineprxpofiitione profcr ri.Quod quail ad locum habet fignificationem,quemadmodum propria nomina ciui tatum:quæ cum ad locum fignificant, carent præpofitionc.Sequés quo«^ forma,qux In u terminatur,ablatiuus mihiuidef ipfius nominis,quo res ipfafignificatur,carcns Cmiliter præpofitionc. Quid eft enim miferabilc uifu nifi uifione^ Vifio enim tarn ex ■dionc g ex paflione poteft fieri, Diximus autem amp;nbsp;fuperius quodinfinitiuo^ uis in nomen rei refoluif. quomodo autem lt;amp;nbsp;participia præterititemporis. Si nomina reçe In us correptam definentia folent ante u ucl s ucl t uel x habere, fie habent SCifta, utlxfum læfu,morfum morfu,amatum amatu,doâum dodu,captum captu, fiuxum 8uxu,fiexum flcxu,Sicutautcm fupra docuimus communcm habent fignificationem ab adiuis uel communibus nata,ut oratum, to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^o’ç to •^«xaXfióS,
oratu to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a-ao to 7§aKaA0(9S • idem enim fignificamus.Supfna uero
nominantur quia à palTiuis participiis,quæ quidam fupina nominauerunt,nafcuntur» pro omni autem tempore infinitiui uerbi folent accipi. Dicimus enim legendi caufa in honore fui,ÔC fum,6c cro, «vri tsgt;, to «vt-yvontvou, âvayiQiétfnip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wot
ywiveu. ojULOi'aCi J'i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Hÿ)! TS) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, amp;nbsp;TSf aVdyvon^H^ii^cO- • Quod au
tem ab adiuis Si cômunibus uenientia cômunem habent fignificationem,ufus quoqj spprobat, Virgilius in Bucolicisî Cantâdo tu iUum i aut unquam t^i fiftula cera
-ocr page 150-,40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRI6CIANI
lunda fuît?adi’uc protuli't. Idem in eodem: Frigidusin pratis canf.îdo rumpitur an;* guis,paffiue dixit. Idem in fecundo Aenei. quistaliafando Myrmidonum,adiucpo fuit. Idem in eodem paflïue: Fandoaliquid fi forte tuas peruenit ad aures. Solebant cm antiqui fatur communiter proferre. Idem in.iq.Georg, uritcp uidendo Fccmina, necnemoçi patiturmeminifle nccherbæ,palTiueprotuIit.Et uidendo périt, adiuc, id eft dum uidet. Quod autem hæc quoqj nomina funtoftenditpræpofitio,quæfrequcn terinucni€,utfupradiximus,tamanteaccufatiuum,gablatiuumeo9i cafum,utadue nandum ÔC in uenâdo. In neutris uero amp;nbsp;in deponétibus quo fupra didum eft,fimpli ces habent fignificationes.Impcrfonaleauthanc habet differétiam ad infinitum,«p in finitus altero uerbo finito omnimodo eger,impcrfonale uero adö quidem pfedum li gnificat per omnes modos,pcrfona uero fola deficit:quæ fi addaf,pcrfcdi uice fungi^ tur uerbi peromnes,quomodo diximus,modos. Per indicatiuum, ut currif amc pro curro.Imperatiuum curratur à te,pro currc.Optatiuum,utinam currefcC à tc,pro uti nam currercs.Subiundiuum cum curratur à te,p curras. Infinitiuum curri à te opor* tet,pro currere te oportet.Hoeautem intcreft inter infinitiuum pafTiuü, infinitiuö qui fit abimperfonalibus quæ nafcuntur à uerbis adiuis,q, infinitiuuspaffiuus uerbo egctfoloadperfedamfignificationem,utamariuolo lt;SzAêlt;9S i2)(ji/Ao.uett. Infinitiuus uero impcrfonalis,non folum uerbo,fed etiam ablatiuo cafu per ie indiget abfqj accu* fatiuo,ut amari uolo à me pro amare uolo.ideo autem addidimus abiqj accufatiuo,qd fiadcum reddaturaceufatiuus, necefte efteuminfinitumpairiuumintelligi,utamari à meuolofilium.Sæpe etiam nonpofitusfubauditur accufatiuus,utfidicam doceria te uoIo.óC fubaudiam me. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De cognatione tempoç^.
QVoniam igitur de fingulorutn tempore modorum, qu« memoria; occurrerunt dilTcruimuSjdccognatiôc tempos* deindetrademus Eftenimquædam cogna* tio præfentisquidcm temporis cum prærerito imperfedo amp;nbsp;futuro, prætcriti uerop* fedi cum plufqpcrfedo.Præfens tempus proprie dicitur,cuius pars iä prætcriit.pars futura eft.Gum enim tempus fluuq more inftabili uoluaf curfu, uix pundum habere poteftin præfentijhoceftin inftanti.Maxima igitur pars eius,ficutdidumeft,uel pr« terqtjUel futura cft,exccptofum uerbo,quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Grxei uocat,quod nospoffu*
mus fubftantiuû nominarc : id enim omnium femper eft perfediflimum cui nihil de* eft. Ita^ præteriti quoq; perfedi uim habet, quod oftenditur quando participqs pra; tcriti iudum,officio fungitur præteriti perfedi,per paflîuoçi declinationcm ,ucl fimi* lium palli'uis. Similcm huic uim habet etiam uocatiua,ut Prifeianus uocor,nominor, dicor,nuncupor,appellor. Alia autem uerba præfentis.ficuti diximus,inter præteritft tir futurum funt. exempli caufa, fi incipiam uerfum aliqucm fcribere,6C dicam, fcribo uerfum,dum adhuc ad finem eius no peruenerim, amp;nbsp;cum pars cius iam fitfcripta,pars autem fcribenda.Ergo pr«xfcnstempus hocfolcmusdicerc, quod contineat amp;nbsp;conM^ gat.quafi pundo aliquo iunduram præteriti tempons amp;nbsp;futuri,nulla intcrcifionc in* tcrucnientctundc ftoici iure hoc tempus præfens,etiam imperfedum uocabant,ut di* dum eft, co quod prior eius pars quæ præterrjt tranfada eft, deeft autem fequens, id eft futura. ut fi in medio uerfu dicam, fcribo uerfum, prioreeius parte fcripta, cui ad* hue deeft extrema pars,præfcnti utor ucrbo,dicendo,fcribo uerfumtfed imperfedunt cft,quód deeft adhuc uerfui,quod fcribatur.Ex hoc igitur,id eft prælènti,nafcitur præ tcritum imperfedum cum non ad finem perferimusin præièntiid quod coepimus, ut in codem exemplo maneamus,fi incipiam tempore præterito uerfum fcribcrc,O* inilt; perfedum cum relinquam,tuncutor præterito imperfedo dicés,(cribcbam uerfum«' Excodcm,ideft præfenti,nafcitur etiam perfedum.Si enim ad finem pcrucniatpr«^ fens incœptum,ftatim utimur præterito pcrfcdo.continuo enim fcripto ad finem ucf fu,dico fcripfi ucrfum.Et feiendum quod pleruq; uel litcras quafdam,uel fyllabaruni tempora præfentis,mutât præteritum perfedum amp;nbsp;ucl parcs habet cum co uel mino res ucl ampliorcs fyllabas,ut lego Icgi,doceo docui, facie fed, fedco fedi, do dedi,do^
-ocr page 151-LIBËR OCTAVVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tsr
nio domui.Ex co icerum, id cft pvittcnto perfeöo,nafcitur plusgperfedum, fî inuete raueritres anobis pcrfeda.moxenim fcripto uerfu recenti adhuc pcrfcdióe,dico fcris pfi propn'a fignificatione: fin dudum fit perfedum,incipit tranfire in plusgperfcâû. Ita^ fcripftram proprie de hoc dicimus.Sciendum tarnen Romani præterito perfe âa non folum in re modo compléta utuntur, in quo uim habet eius qui apud græcos
uocatur, qucmStoici rt^iop IvisccTct, nominauerunt, fed etiam pro ào-ffe« accipitur, quod tempus apud Græcos tam modo perfedam rem g multo ante fi^ gnificarepotcft.Sed ficut apud illo« infinitum tempus adiedione TwajX aduerbij, tJw ^«K%V44pojj,{id eft adiacens tempus,amp; adiedione, to tsoAm nbsp;nbsp;v-:^tftJ9Ti'higt;ioj3, id eft plus^«
quàmperfedum fignificat,fic apud nos hoc,id eft præteritum perfedum poteft et mo do,amp; multo ante intelligi perfcdum.SC apud autores hoc exemplis comprobaf.Euâlt;« der enim apud Virgilium in odauo de matre fua dicit; cecinit quæ prima futuros Aeneadas magnos éT nobile Pallâteum» Cecinit dixit pro cecincrat» Multo enim an te illam ceciniffe inteUigit, Et ipfe pocta ex fua perfona: Troiæ qui primus ab oris, Italiam fato profuguslauina^uenit Littora, uenitpofuitprouencrat. hieenim quo multo antcintenigitueniffe Aenean ad Italiam. Ergopropriefi quis cotemplctur uim prætcriti perfedi, non aliam uim iudicet hoc habere,quam apud Græcos, illud quod aoj/scTi uocant. Hoc autem differt à plusqpcrfcdo,quód illud per fe prolatd non eget aduerbio pridcm,quod habet hoc in fc naturalitcr.nifi uelimus explanâdæ quans^ titatis cauih temporisaddere, ante quot dies ucl anUos . nec licetilli, modo uel nuper aduerbia adiungcre. Præteritum uero perfedum ad manifeftandam fignificationem eget uel modo, uel pridem aduerbiis. Futurum ex præfenti nafeitur. quippe cu præ^ fens medium fit prætcriti imperfedi amp;nbsp;futuri. itaq; confonantes præfentis fcruat tam prætcritum imperfedum quam futurum, ut dfcodicebam dicam. Prætcriti uero per fedi confonantes feruat plusqpcrfedum, ut dixi dixeram. Sed tarnen in fubiundiuo modo,futurum quo^ prætcriti perfediferuat confonantes,ut dixi dixcro. quod nô fi ncratiôc euenire uidetur.nam futuro quo^ tempori cognatio cft cum ptæterito per»* fedo,quantum ad infinitatem temporis,hoc cft ad aôj/çop pcrtinct. Sicut enim præte tftum perfedum uel modo uel multo ante poftumus intclligerc, fie etiam futuru uel inox, uel multo poft intelligcre poffumus futurum, ut fi dicam feribam uel feripfero, incertum temporis futuri fpacium monftro. Nec mirum cum in nominibus quoq) co paratiuis fî dicam fortior,incertum eft utrum multo an paruo fuperet ilium ad quem comparatur. habet igitur affinitatem, ficutoftcndimus,cum præfenti futurum,q? præ fens medium cft inter præteritum imperfedum tir futurum,cum præterito uero per=* fedo plusqpcrfedum,quia Incertum fîgnificat temporis fpacium.Cum igitur in alq s modispræfentisCficutdidum eft;)confonantes fcruat futurum,in fubiundiuo præte# riti perfedi regulam fcquitur, oftendens cfî co quo^ fc habere iura affinitatis. Idcß ex participas maxime eft conqccre, quæ in præterito tempore nô finiut fpacium tempo tis prætcriti,utrum breue fit an longum.fî enim dicam amatus ucl Iocutus,inccrtu cft ütrû modo uel multo ante,fimilitcr in futuro amaturus Iocuturus,mox an multo poft incertum eft. Idcoç in plerifîç uerbisex præterito fit futurum, ut amatusamaturus, habitus habiturus,locutus Iocuturus,auditus auditurus.diximus autc in plerifqp,quia neutra prætcriti temporis plcraq; carent partidpio.fed quia ad præfcns quot^p eft ci co gnatio,fit etiam d præfenti futurum,ut amans amandus,doccns docendus,Ioquenslo quendus,audiens audiendus.fed tarnen feiendû quod omnia huiufcemodi formæ par ticipia,id eft,in dus terminantia,etiam nomina effepoffunt. Confirmât autem fuprà didam rationcm cognatiôis tempos etiam anomaloçt, id cft inæqualium declinatio, in qua ex præfenti fit prætcritum imperfedum,amp; futurum in omni modo, abfc^ fub# (undiuOjUt fero ferebam ferrem,ex præterito ucrO perfedo plufqperfedum,tuli tulé tam tulerim tuliflcm,O' futurum.fubiundiui tulero.In participas quoç ex præterito^ nafeitur futurum adiui,ut latuslaturus^ex præfenti adiuo,futurum paffiui,ut
■ ■ I
-ocr page 152-KS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I S « I A N t
fercns fcrédus Jed quanuis penîtus mutent in quibufdam anomali's uerbi’s fupradida' tempora omnes fyllabas, fignificatio tarnen integra manet coçi cognatio tempoç^r utfum eram ero. Neemirum, cum in ali^s quoqjpartibus orationishocinucniatur,uc cognata fignificatio in diucrfis inueniatur uocibus,utputa in nominibus,patcr mafcu«= ïinum eftjCiusfœmininum matcnfimilitcr frater foror,patruus amita,auunculus malt;* tertcra,bonus eius cóparatiuus melior, fuperlatiuus optimus. lüpiter, cius genitiuur ïouis,quantum ad ufum iuniorum.Ego,eius genitiuus mei.EteYcotrario fiepe diuer^ fa fignificatio in fimilibus inuenitur uocibus,ut liber libra, fiber fibra, Helenus Hele* na.Tullius Tullia.Propria enim nomina non funt naturalitcr per fc mobilia, fed ex fe^* fe nafcuntur, ficutctiam fupradida appcllatiuorum fccminina non funt à mafculinis» orta.fcd à fe nata,quanuis fimilcm mobilibus habeat formam.lllud quoi^ comprobat cognationem tempo9i,qgt; infini ta uerba à præterito tempore habent etiam futuri ratio. nem,dixiflc,didu irc,Iæfiffc,læfum ire, merfifle.mcrfum ire, fluxifle.fluxum ire, Sicut enim participia præteriti temporis rationem regulac fumunt à uerbo præteriti perfe* dijfic eoçiî formam fequitur infinitum futuri. Infinita autem nominata funt, ut didiï cft ab eo,quód carent fignificationc. diffinita tam perfonarum qua m numcrorum.fic üt neutra quoqj'nomina appellamus ab eo qj carent utroqj generc. Defediua téporis præteriti pcrfediôCplusqperfcdi,necnon etiam futuri fubiudiui,quia ex fupradidis. iiafcitur tcmporibus,funt in fco definentia inchoatiu3»ncc meditatiuorum tarnen fult; pradida tempora memini me inueniflc,ut fcruefco,calefco, horrefco, tepefco, efurio, ledurio,midurio,parturIo.Sunt alia uerba quibus défunt diuerfa tempora, ufudefici CDte,nonrationefignificationis.Etquibufdamdeeft præteritUm perfedum,et omnia quæ ex eo nafcuntur,ut fcrio,fifto,tollo,fero,aio,furo, quod Varro ponit. Ergo alioçi uerboç; prætcritis pcrfedis,qua: uidenf eâdem fignificationé habere pro his utimur, in gbus inucnimus,ut percutio percuflijferio perculTi.ftatuo ftatui, fifto ftatui, uelCuC quidam) fteti,qdeftä fto,fed luuenalis in .iq. Gaudétes foedo peregrina ad pulpita cantu,Proftitui,pro profifli.fuftulo antique fuftuli,tollo fuftuli,fuffero fuftuli.tulo an tique tuli, ferotuli.infanio infaniui,furio infaniui. meto etiam quidam mcfliui,quidâ meflem feci,fed ufus uetuft^flïmo9^ melTui cöprobat, Cquod cum de præterito trada* bimusoftcndetur)cernocreui,amp; crefco creui, apud uetuftilTimosinucnitur, A' mœ* rcoCunde mœror)mœrui debuit faccre.fed in ufu no eft mœrui, mando mandis eius prætcritum perfedum quidam mandi,aln mandui,aln mandidi elfe uoluerunt.Liuius inOdylfea: Cum ibciosnoftrosmandifl'etimpiusCyclops. A' ftridoquot^alqftri dui,alr) ftridi protuIerunt.Ennius in.xi. Annalium ï Miffaeç per pedusdum tranfic (friderat hafta. In paifiuis 6C communibus amp;nbsp;deponentibus, id eft in omnibus uerbis in or terminantibus défunt tempora præterita perfcda,6C omnia quæ ex his nafeun* tur. participia tarnen coniunda uerbo fubftantiuo,id eft fum, O' omni cius tempori,’ co9i uice funguntur. Quod Græci quoqj Iblent facerc in multis uerbis temporis præ* teriti perfedi amp;nbsp;plusgperfedi,filt; maxime in modo optatiuo O' fubiundiuo.
to; î/oquot;/, TiTVfj.u,ivoi Ho'o/j, ójfS'faa.ÉUMT/K.a, TiTOuutvoi’ iix/j iiH(i iiit, TiTVfj.uîvü tmm/j iiH-n/j, nrVfA fJ.^vol 'im/j-ip ’uMo'a/j. vTToraKrOta, Tfruu/jitvoQ icep § h, TtTuautv«, lap iinp iiip, pivot lap ^uip An ao-i, Sed cum apud Græcos pene innumerabilia fint uerba quæ uel literate inconfonantia uel regularum quibufdam rationibus impedianrur uel ufu, ut non habe ant declinationem plenam per omnia tempora, apud nos pauca hoc patiuntur. Inuc niuntur tarnen etiam in o definentia, fed non multa, in quibus prætcritum perfedunt per participium foletdcmonftrariquæneutropaflïua artiu fcriptorcs nomindt. Sunt autc hæclbla: gaudeo gauifusfum,audeoaufusfum,foleo folitusfum, fidofifusfum, fio fadus fum .quorum tame antiquilfimi folebant etiam prætcritum perfedum pro* ferre hoc modo, gaudeo gauifi,audco aufi,folco folui,fido fifi, fio fq, fed nunc his non utimur.Sunt uerba quibus défunt amp;nbsp;tempora amp;nbsp;perfonæ, u t fores foret forent fore,cc dô,infic, cuius V^ro in j^nfuralibus primam ponit pcrfonam,infio, Aio quo(ÿ pr^
-ocr page 153-LIBER OCTÄ/VS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it9
ten’to pcrfedo déficit. Inquio etiam uerbum in mukis déficit. Item imperfónalia ucr ba, quæ ex fe nafeuntur deficiunt per tempus futurum in modo infinito, ut pœniterc pœnituifle.pudere puduifle.quanuis antiqui puditum ire dicebant, 6C puditus partiï^ cipium,ut Plautus in Bacchidibus : Necg me nec^ te tui intus puditum eft,fadis quæ facis.necnon metuere metuiffe deficit futuro, ôé timeretimuilfe, latere latuiire,appa^ rere apparuifl'e, obedire obediffe. Et pleracç neutra fecundæ coniugationis, horrerc horruiflcjtepere tepuifle,rubere rubuiffe,pauerepauiire. Inchoatiuorû quoq^ ôi. me«* ditatiuorum in infinitis non folum præteritum,fed etiam futurum deficit tempus,hor refcere,tepefcere,feruercerc,parturire,efurire,ledurirc.Necnonperfedafifinteiufdé formæ inchoatiuorum plerung» deficiunt futurojut difcere didiciffe,pofcere popofcif fe,compcfccrecompefcuifle. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Demodis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
QVoniam de deficientibus per tempora fufficienter didum eft,nunc de modis tra
demus. Modi funt diuerfa: inclinationes animi, uarios eius affedus dcmóftraii tes. Sunt autem quinqj: Indicaeiuus fiue definitiuus,imperatiuus, optatiuus, coniun* diuus flue fubiundiuus, infinitiuus. Indicatiuus quo indicamusuel definimus quid agiturà nobis,uel abalqs. qui idco primus ponitur,quia perfedus eft in omnibus tame perfonis quàm temporibus,ôlt; quia ex ipfo omnes modi accipiunt regulam,©* deriua* tiua nomina flue uerba uel participia ex hoc nafeuntur, ut duco,ducens,duxi,dudus« dux.rego regens rexi redus rex. ferueo feruens feruefeo fêruor,horreo horrens horre^» fco horror, intelligointelligens, intellexi inte'ledus.lædo lædens, læfl læfuslæflo. «2? quia ipfa prima pofitio uerbi.quæ uidetur ab ipfa natura effe prolata,in hoc eft modo, quemadmodum in nominibus eft cafus nominatiuus.ôC quia fubftantiam fiue eflentiâ rei fignificat,quod in alrjs modis non eft.neqj eniin qui imperat.necp qui optât,neque qui dubitat in fubiundiuo fubftantiam adus uel paffionis fignificat, fed tantummodo üarias animi uoluntates de rc carente fubftantia.deinde hue primum autoritasdodif^ fimorum tradidit modum in declinatione uerborum.Sciendum tarnen quod quidâ au fi funt infinita ponere prima,fed male.non enim oportet ftatim àrc imperfeda aut du bia incipere. quidâ cm dubitaucruntan uerba fint hæc,Ôlt; inter aduerbia magis ponen da cenfuerunt, q, nee numéros, nee perfonas,nec affedus animi certos habent,6é egét femper alqs uerbis,fîcut aduerbia. dicimus cm legere ftudeo,ftudes,ftudet; ficut diet mus,bene ftudeo ftudes ftudet, fed ha:c poftea refutenf, nunc hæc fufficiat oftenderc, nô bene ab infinitis quoldâ ceEpiife.Sed neqj ab imperatiuis ne^ ab optatiuis erat in« cipiendû,cum hocimperemus illooptemus.ut fitindicariuus,q nifîprius fit notusnô poflumus feire quid imperemus uel optemus. Subiûdiuus uero que quidam dubita tiuu appellauerunt,manifeftam habet indicatiui cognitionc.Ipfa em dubitatio ante fe effe indicatiuum confitetur. nam fi tollasdubitationcm,nô opus eft fubiundiuo in re* certa, fed indicatiuo. ergo non aliusiure præponetur omnibus quàm indicatiuus.Sic* ut enim in nomine, fi quis proférât genitiuum uel alium poft hune cafum multo antç nominatiuum cognouit.ex quo nafcûturobliqui,ficquialiquem modum profert, feit primum indicatiuum qui eft penc uerbi redus,ficut et præfens tempus,ideo alqs præ ponitur temporibus, CZ primum obtinet locum, quod in ipfo fumus dum loquimur de præterito ÖC futuro î ÔC quia ad præfens prætcrita amp;nbsp;futura intelligunf, quod fi n5 lit alia intelligi minime poffuntzet quia pofitioindicatiui uerbi ab ipfoincipit,et quoi ex ipfo cætera tempora trahunt régulas : ô* quôd præteritum non poteft effe nifi pri* 4JS fuerit præfens. Futuri autem uox fine fignificatione effet nifi cogitâtibus nobis, Si flotionem fumentibus ex præfenti ucl ex præterito. De futuro quoq^ fumimus notio** ■nem, uel ex his quæ nobis in orc ueniunt,uel ex ipfa natura rcrum,uel ex cogitationc. in ore quidem, ut fi uideam feribentem in præfenti, ex hoc concipio amp;nbsp;futuri tcmpcH ^is feripturam. Natura,ut cum uideam folem occidentem in præfenti,poffum feire na turali motu reuerfurum , quod eft futuri, Cogitationc uero, ut fi cogitem diluuium duale fit in præfenti, c;x hoç notionem concipio futun * 5imüiter prima perfona præ
1 iüj
-ocr page 154-r o
•.F R T '8 V I A N 1
ponîtur alqs, quia ipfa loquitur amp;nbsp;per cam oftcndftur û* fècunda ad quam foquftur^ Si tertia de qua loquitur. nifi enim fit prima qua: proférât fermonem, aliæ eile nô pof funt : 0* quod ifta fine illis poteft inueniri cum fecum aliquis loquitur, ill« autem fi* neiifa non inueniuntur. £gt;(. quod caufanaturalitcrantCcaufatiuam Q qua cuT/ofi Grx ci uocanOclîc folct, caufa autem fit fccundæ Si tertia: perfona: prima perfona.iurc i^i tur illis praiponitur,quæ funt caufatiux, A' fingulari quoqj numero indpimus,quod hic naturaliter primus eft numerorum, qui duplicatus uel multiplicatus facit numerö pluralcm. Et adiua ideo prima proferfîtur, quod naturaliter præccdit adus ante paf fioncm,qua: effe non poteft, nifi fit adus, amp;nbsp;quod qui agit incipit, fequitur auté qui patitur.ôC quod uerbum adiuum additione eget litcræ uellitcrarum ucfaciatpaftîuâ ex fe. Breuiter igitur de omnibus modisrepetamus. Modi funt, utprædidum eft, diuerfæ inclinationes animi, quas uaria confequitur declinatio uerbi. Indicatiuus pri mus ponitur propter quas cnumerauimuscaufas. Indicatiuus autemdicitur, quod p eum indicamus quid agitur, Imperatiuüscft quo impcramusalqSjUt faciantaliquid uel patiantur. qui ideofecundum tenuit locum, quod per fcabfolutus, quemadmodû indicatiuus nonindiget auxilio altcrius partis ad plenam fignificationem, licet per tempora ßC perfonas deficiat naturaliter. Solcmus tarnen non folum imperantes, fed etiam orantes fsepiftime eouti, ut Virgiliusin primo Acné.
Mufa mihi caufas memora quo numine lælb» Idem in nono: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vos o Calliope prccor afpirate canenti.
Tertius eft optatiuus, qui quanuis Si temporibus amp;nbsp;perfonis perfedior effe uidcator imperatiuo, tarnen egetaduerbiooptandi, ut plenum fignificetfenfum. amp;quod qui optât inferior uideatur efleimperantc. itaeç iure poft imperatiuum ponitur, Quar* tuseft fubiundiuus. quippeiure, quiegetnon folum aduerbioucl coniundione, uc* rum etiam altero uerbo, ut perfedum fignificetfenfum,ut Virgiliusin Bucolicis:
Cum faciam uitula pro frugibus ipfe uenito, Et feiendum quod omnibus modis alqs fociari poteft fubiundiuus, qui cum diuerfas habcat fignificationes, non ab una carum, fed à conftrudione nomen accepit. uclutidcnominatiuaqua: diuerfas haben* tia fignificationes,generale tarnen nomen multarum fpecierum fibi dcfendunt.Eft e* nim quando dubitationé fignificat,ut fi uideam intelligo.eft quando confirmationé, Virg.in ptimo Aen» Certe bine Romartos olim uoluentibus anniSj
Hinc fore dudores reuocato à fanguincTeucrh
Qui mare qui terras omni ditione tenerent, Pollicitus? lt;nbsp;Tenerent enim confirmatiue dixit. Eft quando fuadentes hoc utimur : utfi dicam deft ut legas. Eft quando imperantes, ut ne dicas, ne facias, in quo nec eget alio uer* bo, Eft quando oftendentes potuifiTc fieri, nifi quid impedimentû fuiffet,ut facerem fi placuiflet, dicerem fi licuiflet. Poffunt fortaflïs prêter cas, perfpicacius inquirctibus, C aliæ prædidi modi fignificationes inueniri. Infinitiuus eft qui «y perfonis Si nu* meris deficit, unde amp;nbsp;nomen accepit infinitiui, quod nec perfonas nec numéros défi* nit, Si eget uno ex quatuorfupradidis modis,ut fignificetaliquid perfedum. utlege rc propero,legere propera, utinam legere properarem, cum legere properem. Imp* Ibnale uerbum fuæ cuiufdam eft fignificationisî ôlt; folet uel à neutris,adiuam uelab* Iblutam uim habentibus.non tarnen paftiuam plcruncp nafci,ut ftatur, curritur,uiui* tur,ambulatur. ucl ab adiuis, ut amatur, Icgitut. â paffiuis uero uel communibus ucl dcponentibus,nunq nifi ab uno mifcrcor miferet cr miferef.fcd magis id quo^ à mife rco eft. Vctuftiflïmi enim pro mifcrcor mifereo dicebant, ficut diuerfis fupraoftcndl* raus ufibus.Supina uel participialia cum nec perfonas difccrnant,amp; temporibus cue^ ant fine quibus uerbum efte nô poteft, cafus affumant,ÔC prxpofitionibus feparat^ adiunganf ,fine dubio mihi nomina effe uidentur, quæ tarnen loco infinitoçt ponunf» tam adiuorum quam paffiuorum.ncc per fe ca folum pofita pro infinitisaccipiuntuf« fed etiam eiufdemformæ indubitabilia nomina alijs adiunda oominibus fecundmtt
-ocr page 155-liber OCTäV VS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,}f
eunJcm cafuttl,ut Cicero l'n primo Inucdt » Nihil enim hic munitiflïmus habendi fe natus locus,id eft tutus habere fenatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciZ-yitAMTCp. Inter mobilia ta*
men nomina eiufdem formæ,et hæcgt;id eft fupina,hoc intereft,lt;p hæc fine ab adiuis,fî ueàcommunibusnafcaHtur,communemhabentlîgnificationcm,utamandi 'iw «ÊiA» Ttï ideft T xÿ)) ? «SzAêcSS' inaueropaflîuamfolam,utamandus , «
id cft qui debet amari. amanda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quædebctamari. amandum to lt;ë^?\.ÊTiop qd?
debet amai i.Et q, fupina cum fint generis ncutri, ôC femper fingularia, coniunguntur diuerfis gcneribuscrnumcris,utamandouirum,amp;amandomulicrcm,amp;amandopu eros.Et quod illis cafibus adiungutur quibus amp;nbsp;uerbum,ficut fupra quoqp docuimus, Utnoccotibi,nocendi caufatibi,nocendo tibi,nocendum tibi. Quodauté præpofitiof nibusfeparatisconiungan6,quod uerbinoneft,oftcditufus,Cicero MiloneiHuius crgointerfedor fi eflecin côfitcndo.Idem in.iiip Verrin.A' quopecuniâ ob abfoluen dû accepis.Vir.in Buc.Etpotum paftas age Tityre,6C inter agendum
Occurfare capro,cornu feritille caueto.
Idem in,iii. Georg, nbsp;nbsp;nbsp;nanq^antedomandmn Ingentestollent animos.
Etoftenduntipfæpræpofitionesfiue aduerbia prxpofitiuain o quidem terminatio* nem ablariuieflecafus. In um uero accufatiui,quibus «ÿ* adiungunf. In i uerogcnî tiui,cui nunquam præponuntur præpofitiones feparatæ.lllud tarnen eft fcicndura, in o fupina tam corripiunt quàm producunt autorcs more uerboçz fiuc aduerbiorum in o terminantium. Alpheus Auitusin,f).excelIentiü:Tumliteratorcreditus,Ludo, Falifcum liberos, Caufatus in capi patens, Extrat^ muri ducerc, Spaciando paulatim trahit, Hoftilis ad uallilatus. Suntenim dimetri iambici. luuenalisin primo: Pluri* mushic æger moritur uigilado,fedilium Languorem peperit cibusimperfedus.
De fpcciebus uerborum.
SPecies funt uerborum duæ,primitiua amp;nbsp;deriuatiua,quæ inueniutur ferè in omni* bus partibus orationis,Eft igitur primitiua,quæ primam pofitionem ab ipla natu raaccepit,utIego,fcrueo,domo,facio,garrio,albo,Deriuatiuaquæàpofitiuis deriuâ* tur,ut Icduriojf^ruefco.domito.faceflbjgarrulojalbico. Sunt igitur deriuatiuorum di Uerfx fpecies,ut inchoatiua,quæ initium adus uel paffionis fignificât,ut caleo calefco, horreo horrefco.tabeo tabefco.quæ plerun^ à neutris abfolutam uel intrinfecus nat5 fignificantibuspalTionem,quamGræci «uTOTO^aÄilav dicunt,dcriuantur. quorum plera fccundæ funt coniugationis, utrubco rubefeo, palleo pallcfco, marcco marcefco,a* reo arefco,luceo luccfco,pateo patefco. ideo autem diximus plerun^, quia inueniun* tur etiä ex alijs uerbis, fed raro, ut cupio cupilco. Cicero in Oratore : Diuino aliquo animimotu,maiora cocupifeat. Virg.in.iiq.Georg. animofaeç regum Corda, licet longe præfcifcere.dormio dormifcOjfentio fentifeo. Teren.in Adelp. Hocuillicdor* mifeam. Idem in Heaut, Netuidpræfentifceres.labolabafco. IdeminEunu. Laba fett uidus uno uerbo,integro integrafco. Idem in Andria: Vah perq hoc maluinte* gralcit.Etnotandfi q? in paffiua fignificatione pofitumeftinchoatiuum cum primin'* uumeiusadiufi fit. Similiter hio hifeo, amoamafco, mifcrcor mifercfco. iedmagisa mifereo eft quo uetuftiffimi funt ufi,ut fupradidum eft, Ennius in.v. AnnaliutCoge* bant hoftis lachry mantes,ut mifcrcrent.ex quo imperfonale eft miferet amp;nbsp;miferetur. L.Craffus in legis Seruiliæ fuafionc:Nelt;ç me minus ueftri q mei miferebitur. Nam a inifereor quod eft deponens, ncc inchoatiuum in o dcfincns, ncc imperlbnale poteft nafci.uiuouiuifco,undereuiuifco.Tercntiusin Hecyra: lllcrcuiuifcctnunquam, Vc fperafco quogp uidetur quafi auefpero uefpcras uerboderiuari. Omnia tamé ea,id eft inchoatiuafecundæperfonæprimitiuiaddita co fiunt,utlabaslabafco,ferucsfcruc* fco,cupis cupifco,fcis feifeo. Excipitur bias quod hifeo non hiafco facit.ex quo Virg.' compofitum protulit in.i.Aeneid. Accipiunt inimicum imbrem rimiscç fathifeunt. Idem in code: Hifummoinfludu pcndcnt,hisunda dehifccns. uetuftiffimi tn fathi*
1. fcor et felTus dicebant^ex quo defetifeor defcffus»qd quidâ à fatcor effe dcriuatû uolûtlt;
-ocr page 156-'1
,iO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANÎ
Eft a’fera fpccics dcrîuatiuoçi in urio definens.quæ à participio præteriti temporis fo Iccfïeri.fiucàfupinoin u terminante, afTumptione rio,utledusparticipiû ledufu* pinfl,ex his leâurio.efus efti efuriOjinidu midurio,partu parturio, amatu amaturio, nuptu nupturio,didatu didaturio.meditationem tame fignificat hæc forma, unde nieditatiua nominaf,ôC eftquartxconiugationis quomodoSC inchoatiua tertix.Sci^ endum tarnen qgt; inueniunf quædam pofitiua inchoariuoçi formam habcntia,non talt; men etiam meditatiuoçi.ut quiefco,pafco,compcfco,pofco,difco. Eft alia fpecies de riuatiuorum in to uelin fo uclin xo dehnens, quæfrequentiam adusfignificat, faci untqj plerflqj exfepalTiua.Nam inchoatiua Si meditatiuamagis neutra funt.caquo»^ id eft frequentatiua plcrutp à fupinis deriuatur mutatiôeextremæ u in o,utfcriptu fcriptOjdidu dido,curfu curfo,domitu domito, nexu nexo,flcxu flexo.fin autem prii* mæ fint côiugationiSjôC habeantpcnultimam a,murâteamquoqjin i correptam,ut imperatu iinpcrito,rogatu rogito.uolatu uolito.ldco autem diximusplerfl«^ ea a fu^ pinis deriuari,quia in gi terminantiapræteritum,à præfentis fccûda perfona abieda 5 çyaddita to faciflt frequentatiuum,ut lego legi legis lcgito,fugiofugifugisfugito, agitOjCogo coe^i cogis cogiro, unde mergo quia merfi facit fuperioçi ferlt;f uatregulam,id eft à fupino facit frequctatiuum.merfu merlb merfas, quæro quærito differétiæ caufa facit,quia à quæfo quæfito fit.Sciror feitaris notâdum quomodo et fei feitor fcifcitaris,quod à primitiuo adiuo deponentia funtnata. Virgil, in.q. Aeneid. Tumueroardemusfeitaricrquærerecauiàs. TerentiusinEunucho; Nifiquicquid cft procul hinc,libet prius quid fit feifeitari. Nofco quoqj nofeito facit, Liuius in terlt; tio ab urbecondita: Circûfpcdare omnibusfori partibusfenatorem, rarot^ uiquâ no fcitarc.Dicitur tamé etiam noto notas.in quo fimiliter notâdum,q7 cum à noto fit deri uatiim,co!npuit tamé penultimam.Ncc mirum cum côpofitaà notus,eft quando mu tant o in i correptam, ut agnitus, cognitus, cum ignotus feruauerïc o produdam, Iuucnalisin.il. Nota mathematicis genefis tua. Virgilius inßucol. nanqj notant ïpfelocum aerixquocongeffere palumbes. Sunttamc quaidam deficiétiain fupinis, quærarofaciunt frequentatiua,utægreoægrefcoamp;ægroto. Virg. in.xii. a:grcfcitqj tnedendo.Etfunt omnia frequentatiua primxconiugarionis SC feruant fignificationé primitiuoçi.quanuisuidcant quædam exhisinalium fenfum trâfire,uttrahotrado, cogo cogito.dico dido. Sed fi quis attentius infpiciat, nô penitus abfiftunt nec^ hæcà primitiuoçi fignificatione.Notandum tarnen etiam fedor fedaris quod diffcrctiæ eau faputopcrfyncopam u penultimæ prolatum,ne nomé puteturfiiecutordiceremus, cum fupinum primitiui eius fecutum fit. Raro tarnen deriuationcs huiufccmodi fpeci cfum fiuntàuerbisin or definentibus, Suntprætereaaliæfpeciesderiuatiuoçtua riæ tam terminationisquàm fignificationis,utàuideo uilbuifis, ideft cupio uidere, Virg.in.viq. Nam memini Hefionæuifentem régna fororis, Laomedontiadé Pria muin. uifentem dixit pro cupientem uidere,quod Græcidicunt Sl/ovrou. Simile cft facio faceffojcapio capcffo,lacio laceffo,arcio arceffo, quæ non efle frcqaentatiua con* iugatio oftcndit.poffumus ca tamé non incongruedefideratiua nominare. Suntalia in lo definentia quæ diminutiua efle plane lignification is ipfe fenfus oftendit. quod apud Græcos in uerbis inueniri non poteft: ut à forbeo forbillo, garrio garrulo, caluo cauillo,pro caluillo. Cuius primitiuiî Salluftius in tertio hiftoriaçîponitcaluiratus. Sunt SC aliæ deriuationcs diuerfas tcrminationcs habétes ta a nominibus quàm a uer^ bis nafeentium uerborum ut à pâtre patriiro,à græco græciffo ÔC græcor.à grege grc* go à philofophophilofophorphilofopharis,àpoeta,poctorpoetaris. In, co, utalbo albas albico. Horatus in. i. Carminum:Ncc prata canis albicat pruinis.fimilitcr ucllu uellicojfodio fodico.item nutrio nutrico 8C nutricor.Gicero in fecundo de natura dc^ orum : Oinnia quæficut membra ÔC partesfuasnutricaf 6Ccontinet, nccmirum Ci^ ccronem nutric3tur,pro nutricat dixiffc,cum Virgilius quoc^ Gcorgicoçr Iccundoî Hoc pinguem amp;nbsp;placitam pact nutritor oliuam, dûcrk, Impcrfonalia quoej omoi'«
-ocr page 157-LIBER Vni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iji
üel ab atSiuîs ücl àneutns dcrîuantur Cut fiipra di'xi'miis^ utattio attiatur,Icgo legitur, fto ftatur.mi'ferco antique mileret.fimilitcr placeo placet.fie antiquiflïnioi'um coluetu«» dine a pœnitco pœnitet,à tædeo tædet, pigeo piget, pudeo pudet, liceo licet, oporteo opof tet.Gæcilius in. v-Morbofum faélum ut ea quæ oportuerint faifta non fint.Et Icié^ dum q, omnia imperibnalia tertiæ paflïuorum perfonæ uoces habcnt,exccptis fupradi lt;^is,5C alqs paucis,ut euenit,uacat,contingit,accidit,Iiquet.SuntaIia uerba lt;^uæ ex uer«= balibusnalcuntur nominibus,uel ex participrjSjUt à rego rex,àrege regno, a ducor du* lt;ïtus.à quo duiHo duâ:as,à legor lelt;Sus, à quo leefturio nbsp;ledito, de quibus iupra docui*
nius.Eticiendum q» frequenter apud Græcos exnominibus dignitatum folentderiua* fi Uerba quæ adum uel adminiftrationem ipfius dignitatis fignificant,ut o/kovlt;v«oç okovo AM,7i$vTai//Ç7rçuTo«/îvoj. apud Latinos autem dignitatum nomina pleraqp ex uerbis uel nominibus nalcunf qua: faciunt uerba,ut conful à confulendo,didator a didando,quæ* ftorà quæftUjSC ædilis aba:dibus, prætoràpræcundo, dudor à ducendo, imperator ab impcrando.ergo rex ibium qgt; à regendo nafeitur, peper it ex ic aliud uerbum regno. A üilîicoctiam uillico uel uillicor dicebantantiqui.Cato in oratione quæ inlcribitur V ti bafilica ædificetur,anfequam is uillicare cœpit. Atta in Tyrone proficifcente:Pater uil* licatur tuus,iam mater uillicata cft. A metallorum quoq? nominibus Iblent nalci uerba. Ut ab auro,auro auras,ab ærc,æro æras,unde auratus ÔC æratus.Perfius:amp; ueri Ipecicm dignofccrc calles Ne qua fubæraro mendofum tinniat auro. Et .à inulris alqs nominib. înuenimus uerba deriuari, ut à cornice cornicor,ÔC «à frurice fruticor. Perfius;
Nclcio quid tecum graue cornicaris inepte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luucna.in.iirj.
Sed fruticante pilo negleda fquallida crura. A philolbpho quoq; nhilolb phor,amp; ab architedo,architedor architedaris,â patrc.patro patras amp;nbsp;patriiro,à græco græcilTo,à Ipuma fpumo,ab unda undo,ab undo inundo, ab aqua aquor aquaris. Vir.in uq.gcor. Sed circumtutæ pro mccnibus urbis aquantur. Afrumentofrumentor fru* mentaris,a pabulopabulor pabularis,ab antiquo,antiquo antiquas,id eft infirmo.hæres exhæredo.græcus græcor græcaris,a uelpcra uclperalco,.a luce luceo,à node pnodo, a mare uel .à marito,marito maritas, ab hyeme hyemo hyemas, à Fortuna Fortuno fortu* nas.Perfius: Mercuriumq^ Arceftis fibra da fortunate penates. A baccho bacchor bao^ charis.à lymph.a lymphor lympharis. Artium uero nomin.a tam apud Gra’cos plerag^ quàm apud nos,omnia poft uerba naturaliterfunt accipienda.Doceo poft dodor,pro* fitcor poftpfeflbtjfuo poft ftiror,fcribo poft icriptor, oro poft orator. ôC funt ferèomia pfelTionum nominaapud Latinos uerbalia,Slt; in or definunt.nam grammaticus ÔC phi lofophus,ÔC architedu3,amp; fophifta,amp; poeta,græca funt.itaqj ex nominibus ipfis habé* tur uerba apud Græcos, unde nos quoqj philolbphor, architcdor.poctor in ufu habe* mus.Ennius:Nunquam poctor nifi podager. omnia quo^ quæex ipfoadu agentibus imponunf ,cx uerbis nomina, non ex nominibus uerba nafcunf, ut amo amator, moneo monitor,curro curfor,lego ledor.impero fimiliter imperator,confulo confultor, duco dudor.Ex hisquædam dignitatum quoep inueniunf,ut imperator, dudor. Abaduer* brjs ctiam amp;nbsp;præpofitionibus inueniunf deriuatiu.a uerba, ut percndic perendino, eras ex quo craftinus,amp; procraftino procraftinas.intro uel intra, hinc intro intras,fuper uel fupra fupero fuperas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De figuris uerborum.
Figura quo^ accidit uerbo quônomini. Alia cnim uerborum funt fimplicia, ut eu pio,taceo. Alia compofita,ut concupio,conticeo. Alia decompofita,id eft à corn* pofitis deriuata,ut concupifco,conticefco.Cicero in oratore; Diuino aliquo animi mo* tu maiora concupifcat.Inueniunf tarnen quædam uerba,etiam ex tribus partibus corn* pofit3,ut perterrefacio.Sunt item alia quæ in côpofitione mutant coniugationes, ut do das,reddo reddis,prodo prodis.facio facis,amplifico amplificas. pello pellis, compello compellis ÔC compellaSjappello appcllis ôCappcllas.Sed in his,id eft à pello compofitia fignificatio cum coniugatione uariatur. amp;nbsp;fortaffis quô mando mandis amp;nbsp;mando man das,dico dicis dC dicas,fic ctiam pello pellis dC pellas didum cft,fed nunc in ufu fimplex
-ocr page 158-Sts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I s C I A N 1
mon eft,quo nec fcndo,ncc fpicio,ncc pcn'o,ncc fragor,ex quitus coimpofica funt mulw, ut offcndo,defendo,al|gt;icio,rclpicio,fulpido,defpicio,aperio, rcpcrio,compcrio, cooî« pcrio,fuffragor,refragor.Inuciuun€ quædam, qua; fæpc non fblum coiugationctti, fed etiam genus uel fignificationom uerbi permutant in côpofitione,ut Ipernolpcrnis adi* uum^alpernor aipernaris deponens.fentio neutrum,affentior deponens. in quo coiuga tio manlit.dicit tarnen ôC aflcntio.fedeo fcdcs ncutrfi,infidior infidiaris depones, Obfi* deo ucro Si afliideo adiua funt.faciuntenim obfideor ôC aflîdeor.undc SaJIUft.irt.iiîj. hî ftoriarum: Amifliiim'ç aflîderi fine prælqs audiebat. Eo amp;nbsp;fado neutra, adeo,tranfeo, ineo,pra:tereo,fubeo,circueo,perficio,reficio,afFicio,conficio adiua funt. faciunt cnim adeor,tranfeor,prætercor,ineor,fubeor,Iuue.in. v.C^od fi fubcanf profpcra caftra.Gi cero pro Cornelio;Gircuitis roftriseqcercrtf lapidibushomines. Gonficior,perfidor, afficior.Necnon ex neutris quædam in compoGtione fiunt deponentiâ.fado neutrum* uerfificor ucrficaris,gratificor gratificaris deponentia.Gicero pro Cornelio in primos Num alieui gratificabaf ,aut homini aut ordinic'In quibus etiam coniugatiocft mutata* ficut in amplifico amplificas,ædifico ædificas,lartifico Ia;tificas,Luca,in.iiî. nô îllô glo* ria pulfi,Lætificat Magni.Sentio aflentio,ôC aflentior ÔC afléntôr aiïentaris.afpido afpi cis,conlpicor confpicaris,fulpicor fuipicaris.ftcrno ftemis adiuum, conftemor confter naris deponens.SalIuft.in primo hife.Equi fine redoribus extefriti aut fâucq côftemart tur. Medeor mederis,remedior remediaris,tefte Capro. A fero quo^ adiuo ÔC anoma lo,uodfcror uodferaris.quod eft prima; coniugationis deponens.pledo adiuum,am^ pledor depones. Fiopaffiuam fignificatiortem habet,quamuis fit neutrum, fuffio ex co côpofifû adiuam. Vude Virg.Atfuffirethymo ceras'^recidereinanes,Quis dubitet^ In uerbis compofitis eft, qn Græd extrinfecus fadunt dedinationem ad fimilitudinem fimplidum, uteft v;vtw»,i(V»»7ro}j.Hâ/*.vùgt;,4K(Xuvop' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft
tarnen qn intrinfecus déclinant,ut KaTat75fl«}gt;M,K«Tt'xçalt;îwp.’7Tôp;^a(j)w,7^/îgt;544)C)j. a:v«yniamp;
QMiy'vuifKip- Apud R-omanos uero femper intrinfecus fit dcdinatio,id eft in iplà iun dura fequentis uerbi, uel poft earn, conficio confcci, abigo abegi, indpio incepi, fubco fubri,confringo confrcgi,maledico maledixi, exigoexegi. Etillud quoç feiendum,qgt; prindpalem literam quancunç habucrit pofitio uerbi, in fuo loco feruamus per omne dedinationem ,ut amo amaui.erro crraui,inco iniui,oro oraui,uro uifi,ha;rco hæfi ,haii rio haufî, bibobibi, cedo ceflî, domo domui,floflaui, gigno genui, lædolæfi,mico mM cui,narro narraui,paro paraui,rapiorapui,feco fccui,terrco terrui, ucto uetui. Excipid tur ago cgi,ÔC co q uel iui, quæprincipalem fua; pofitionis literam mutauerut. Qusc* df in compofitis uerbis, cur cum fiepe in præfenti corrupta fit aliqua pars compofitiO nis,in præterito integra inuenitur^ut perficio perfeci,efficio cffcd,inr)cio inicci,pergo perrexi,cxigo exegi,confringo confregi, cum in nominibus tota declinatio per omnes cafus nominatiui,figuras folet apud nos feruarc ex quibufeunç modis fintcompofita;, ut indodus per omnes cafus ex duobus integris eft, efficaxper omnes cafus ex duobus corruptis,Similiter in omnibus compofitis nominibus hoc inuenitur. Exdpitur alterd ter alterutrius,quod cum in ntô fit ex duobus integris,in gtô non cftmam alterius utrP us ciret,qui tarnen gtfis uctuftilTimis fuit in ufu,ficut de ntô tradantes oftendimus.Tan tundem tantidem prætcrea,quod cum in ntô fit ex duobus corruptis, in geniriuo ex in^ tegro eft 8c corrupto,ficut ÔC quicquam cuiufquam,amp; idem eiufdem. Euphonia; tam« caufa hoc fieri manifeftum eft.quô ÔC quendam ÔC quandam,in quibus m qua; termina Iis eft accufàtiui cafus utriuf^ generis in n eft côuerià. Apparet ergo ex hoc q» compo^ fitio huiufeemodi uerboç;, quæ non eofdem modos compofitionum per omnia feruant tempora, per fingula feparatimfit. Nam cum lôleat picrunç compofitio â correptatrt Uel in è uel in ï corrcptamconucrtcrc,perqua;cunç tempora eam, id eft àbrcuemii» uerbis ucrtit,uel in ï uel in é, ut habeo inhibeo, habebam inhibebam, habui inhibui* habucram inhibueram.habcbo inhibcbo.ago exigo,agebam exigebam,agam cxigain» fado infidojfadcbam inficiebam/aciam itâ'dam* iacio inrjdo,iaciebam inijqebaro^ia^
-ocr page 159-L I B B H Vni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t»
cùm inqcialtt.frango l'nfnngo, frangebam infringebatti, frangam mfn'ngattî. tango camp;n nngo,tangcbam contingebam,tangam connngam.arceocoerceo,fpargo fefpergo,par CO deperco.Idco autem dixi plcrun^, quia eft ubi fcruatur a integra, ut paro, reparo, comparo.nianeo,remaneo.canco,incanco,incanui,undc Vifgi.in.q.Georg, malos gef fere ualentes, Caftanea: fagos ornusqj incanuit albo, Flore piri. Mano permano. narro enarro.SC aro exaro.Frequentius tarnen ea leruant a quæ primæ uel fecundæ coniuga*« tionis funt, ut cano recino,eius frequentatiuum cum fit primæ,feruat a,canto dccanto. Lucanus in quinto, Decantatcç tribus ÔC uana ucrlàt in urna.Labor perlabor,uado inua do,candco cxcandeo,palleo expalleo,ardeo exardeo, areo exareo.Inueniuntur pauca in fiipradidis coniugationibusmutantia a, utdamno damnas, condemno condcmnas.ar* ceo arces,coerceo coerces, amico arnicas, inimico inimicas.habeo inhibeo.facro conle* cro. In tertiæ uero ÔC quartæ coniugatiôis uerbis multa inuenimus murantia a,ut tango contingo,frango confringo,ago exigo,iaclo inf)cio,facio inficio,gradior ingredior, Icâ do conlcendo,fateor confitcor,pacifcor depecifcor,fatifcor defetilcor,falio infîl io,pati=== or perpctior,parlo reperio.ueteres cnim 6C pario quartæ côiugationis declinabant,pti* or impertio amp;nbsp;impertior.cado incido.fallo refello.Inueniuntur tarnen in bis quo^ con iugatiôibusquædatn,quæ leruât a in conlpofitionc, utnafcorrenafcor,palcodcpafco, labor clabor,arguo coarguo,Iargior dilargior. In prætcrito uero perfedo amp;nbsp;plus qua perfedîo cum fimplcx uerbum e longam habeat, non poteftcompofîtio eam commuta re,ut egi excgi,egcramexegeram,feci infcci,feceram infeccram,ieci inieci,ieccram in»» ieceram.quæ fine dubio a' fimplicibus fuis componuntur. nam nô poflumus dicerc qgt; i breuis quæeft in prælènti tempore, conuertatur in c longam in præterito.hoc enim in nullo inuenimusfieri uerbo. Id autem,id eft quod per fingula tempora fit compofitio, participiorumquoç diuerlæfiguratiôcslæpetam prælèntis quàm præteriti temporis oftendunt,ut effringens effradus,cogcns coadus,fubigo fuba(ftus,exigens exadus.Hæc enim omnia cum prælènti extremam partem,id eft didionc corruptam habeant jn præ terito integram habent.Cur^nifi qgt; lèparatas habent compofitiones per fingula tempo ra:Non eft enim dubium,qgt; interrogati,undecomponitur effradus.'' ab ex præpofitiôc ôc fradus participio relpondcbimus,6lt; lubadus à fub ÔC adus,amp; exadus ab ex adus, amp;nbsp;de omnibus fimilibus. Anomala quoçp uerborum id polîunt oftendere.quæ fine dugt; bio per fingula tempora, fine etiam per perlbnas componuntur,ut prolum prodes pro deft,profumus prodeftis profiint,proderamprofui.Per totam enim declinatiôem ubi^ cunqp à uocali incipit hoc ucrbum,interponitur iunduræ compofitionis d.Similiter au feroabftuli, in prælènti pro ab au,in prætcrito abshabuit.idqj ira efïe confirmât Apol lonius fummus autor artis grammaticæ,docés in primo îibro de uerbo, immobilem fi'»» gurationis iunduram manere, ôCfeparatim confirmans componi, to Karay^atpü}^ xar«
îTriTsacpû» amp;his fimilia quæcun^intushabentdeclinationem,hoceft poft præpofitionem,quod apud nos femper fit in omnibus compofitis uerbis. Sciendû tarnen quod in nominibus quolt;]p apud nos iundura compofitiois folet moucri,t(jc quâa do ex duobus nominatiuis côponuntur,uel ex nominatiuo amp;nbsp;obliquo,ucl indeclinabilf aliqua didione.poflumus tarnen quod illi de uerbis intrinlècus habentibus declinatio»* nem dicunt,nos quo^ etiam de nominibus huiulèemodi dicerc,qgt; per fingulos cafus fit compofitioeoçi,utrclpub.rcipub.rclpublica quidéex duobus nominatiuis,reipu.uero ex duobus genitiuis, uel datiuis. Similiter iufiurandu iurifiurandi.uirilluftris uiriillu* ftris.magifterequitummagiftricquitum.tribunufplebis tribuniplebis. quil^ cuiufqp* quæcompofita effeoftenditaccentus. autem non eft nominatiuorum proprium, lèd etiam obliquorumcafiium,per lè componi, oftendftt nomina uel pronomina, quæ per obliquosinueniuntur foloscomponi.ut iftiulmodi,huiufmodi,cuiulhaodi.IIlud autem fciendum, qgt; in nominibus ÔC pronominibus copofitis apud latinos extrema pars po* teft immobilis manere,quod apud Græcos non reperitur.ut tribunulplcbis,præfedullt;« ttrbis,cmj^nodi4dcm uerbum autem uel participium,nec apud Græcos ullos compo
ra
-ocr page 160-Ï..4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISClÄNl
ïîtumj nee apud nosextremam partem fèruatimmobilcm.idcó^ lêmper i'n compofirf one extrcmam partem fibi défendit ipfum uerbum ÔC participium, quippc quod ex eo nalcitur.Componutur autem ucrba uel cum nominibus,utaraplum amplifico,ex quo participium amplificans.fignum fignifico fignificana.uel cum aÏtero ucrbo,calefacio ca Ïefaciens.uel cum aducrbio,malcdico malcdiccs, latisfacio fatisfaciens.uel cum præpoff tione, induco induces, perduco perducens,abftraho abftrahens,fubridcofubridés.Idco autem præpofitiones compofitæ quidem cum uerbo inucniuntur,nunquam autem fe*“ paratæ per appofitionem, quia uerba per omnes perfonas in omni tempore nominati* ui cafus uim habcnt,cui foli pofliint coniungi,ut facio ego,facis tu, facit file, fimilitcr p omnia tempora. Ergo cum calus ntfis nunquam per appofitionem alTumat præpofitio«* nes,lèd in Iola compofitione,ut impius perfidus, uerba quo^ in compofitiôe duntaxat has poffuntadicilcere.Nec imperatiua tarnen uerba fècundæ perfon«,quîe uocatiuum adlcifcunt,ut feribe Virgili,legeTerenti,pofliint in appofitiôe habere prarpofitionem, quia nee uocatiuus cafiis hoc habet. Participia uero quas quidem præpofitiones habenc per nominatiuum,uel â uerbis habent ex quibus deriuantur per compofitionem, ut exi go exigens,uel ad imitationem uerbi per le compofita funt,ut exegi exadus. Pofliint ta men etiam per appofitionem afliimere præpofitiones ad imitationem nominum. quia cafus quoq; obliques habent ficut nomina,fed non polTunt participia componi,nifi per nominatiuu cafum.quippe cii fint cognata uerbis,quæ uim nominatiui poirident,ut fu pra didum eft. ergo dodificus,id eft dodum faciens,in uim nominum tranftulit partici pia, ficutiufiurandum iurifiurandi, iurifconfultus,iurilperitu3,iènatufdecrctum,lèna* tulconlultum,plebilcitum,præfedufurbis,præfeduftabrum. Et lciendum quod parti* cipia fine uerbis elfe non polTunt. Siqua igitur uideantur fine uerbis forma habere par* ticipiorum.nominafuntdicenda, ôC carcnttemporali fignificationc,ut penulatus,tog3 tus,fcutatus,galeatus,haftatus,paniatus,caligatus,ô(:his fimih'a.Sunt tn quædâ huiulce* modi quæôè nomina ôC participia eflê pofliint. Nomina quidem cum ipfum habitum fi gnificantnonpaflîonemncctcmpus,utarmatusab armis habendis ottX/thç nomeneft. Cum uero à uerbo armor palTiuo nafcif præteritum tempus fignificat armatus Ôttâ» (90ç,fine dubio participium eft.Ex omni autem ferè habitu huiulcemodi nomina inue* niuntur apud Larinos,ut à capillo intonlb, capillatus, à coma comatus, à cirro cirratus, nbsp;nbsp;i
ab auribus auritus,à nafo nafu tus, à tunica tunicatus,à lacerna laccrnatus^ à purpura pur puratus,a brachis brachatus,à pallio paniatus,a' prætexta prætextatus, a trabca trabca* tus, a taberna tabernatus, a' manicis manicatus, à paludamento paludatus, à ftola ftola* tus,à lorica loricatus,à pidura piduratus,à Icuto fcutatus,à tabula tabulatus, à pilo pila* tU3,a' gladio gladiatus,ex quo gladiator,à ftella ftellatus,a' pelle pellitus, à dentibus den tatus,a barba barbatus,a' pluma plumatus,à balano balanatus,a gemma gemmatus,à ro* ftro roftratus,à ferro ferratus.Ex alrjs quo^ nominibus inueniuntur, fèd non adeo muf ta,utà cerereceritU3,à lymphalymphatus,amp;lymphaticus.Nec incongruum uel abfo* num mihi uidef, pofle ucrba quoq? ex his ipfis ad fimilitudinem eorum, quibus ula eft autoritas proferre. quid cnim impedit, nos quoqp aliquid copiæ ad opulentiam larina: conferre eloquentiæ,ÔC ad imitationem,anno amp;nbsp;armor armatus,dicere,tunico ôC tuni* cor tunicatus,8c ut roboro roboror roboratus,amp; utæro amp;nbsp;æror æratus,ferro ferror fer rams,plumbo plumbor plumbatus,8c ut ueftio ueftior ucftitus,togo 8c togor togams? Si enim autoribus timiditas obftitiiret,ut nullis nouis utcrenmr didionibus,ipla namrs amp;nbsp;fignificationc rerum exigente,perpetuis latinitas anguftqs damnata manfiflet.
De coniugationibu3.
COniugatio eft conlcquens uerborum declinatio,cuius régula apud Græcos quidc tarn confonantib.q uocalibus comprehendif. Confonantibus quidé in his uerbis,' quæ ^afi/rova appcllant,hoc eft ante fine habentia accentum. Vocalibus uero in cirefifle xis,apudnos uero in foils uocalibus fecund« perfon« ad inutationcm circuflexor^^ nbsp;nbsp;nbsp;|
-ocr page 161-LIBER O C T Ä V V S
Sunt i'gitur com'ugan'ones quatuor apud Lannos,cum apud Græcos dccctn ßntCoti iiigatio autcm nominatur^uel propter coniugatas confonantes,hoc cft cognatas,cx g* bus picræcç apud Græcos coniugati'ones reguLm fumunt : ucl q? una cademqj ratîôc dedinationis plurima confugantur uerba, quod ad Latinorum nominationem aptius eft.pcr ordinem igitur uocalium locum fingulæ obtinent apud nos.Cum cnim uerba omnia,quææquah'régula decHnantur in o uelin or deßnat. in o quidem terminan ti4,fiprimæfint coniugationisin as eflferuntfecundam perfonam,utorooras,fto ftas. fin fecundæ in es, ut moneo mones,hæreo barres.fin tertiär in is correptam,ut cupio cupisjcurrocurris. fin quartæin is produdam,utmuniomunis, cfurioefuris» In or uero uerba primæ coniugationis in aris faciuntprodudapenultimafecudam perfonam,utamor amaris,criminor criminaris,ludor ludaris. fecfidæin eris produ* da penultima,utdoceordoceris,reorrcris. tertiæin cris pcnultimacorrepta, utic« gor legeris, fequor fequetis. quartæ in iris penultima produda, ut munior muniris, molior moliris,audioraudiris, Inueniuntur tarnen quædam ucrba,quæ exeadempo ficione uerbi primæ pcrfonæ ad diuerfas proficifcuntur coniugationes,üariæ caufa fi^ gnificationis,ut fundo quod ad fufionem attinet fundis,quod adfundamentu Fundas« mandoad mandatum mandas,ad dentes mandis» dico ad dedicationem dicas,penulti ma tarnen correpta, dico uero ad didionem penültima produda dicis. uolo ad uola* tum uolas, ad uoluntatem uis. Icgo quoqj penukima pröduda legas, correpta legis, compello amp;nbsp;appello ad pulfionem compelb's er appellis, ad compellationcm uero SC appellationécoropelIasôCappelIas. fero feras fcraui,fero feris feuiamp;ferui. Sunt alia qux quanuis eandem fignificationem feruent,diucrfæ tarne funt coniugationis in ufu, ut denfo dcnfas,6C denfeo denfes. ftridco ftrides,6C ftrido ftridis. ferueo fernes, O' fer* uo feruis. cico cics,öC cio cis. dureo dures,uude durefeo, duro duras,
Lucanus in. vi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Auribus incertum feralis ftrideat umbra.
ftriduntej^ cauernis,
Idem in codem : Idem in.i, Aenei.
Striduræchalybum ÔC fornacibus ignis anbelat, Fernere Leucatem auroeg effulgere fludus.
Idem in X,
Lucanus in,ix.
Feruct opus redoicntqj thymo flagrantia mclla,
Poftremi addéfent acies. Idéin.i.Gcor. fiC luppiterhumidusauftris Denrct,crantquæ rara modo,8C quæ denfa relaxat.
Denfatur globus quantum pede prima telato, Aftrinxit gyros acies. tueor tueris,^ tuor tueris«
Statius in.i. Achil, Lucretius in.vi.
Nanqj modo infenfos utero mihi contuor enics.
dilutaqj contra Cum tuimur mifeeri abfinthia tägit amaror,’ oleooles,6lt;oloolis. Afranius in Fratribus: Non poteft quiinillaeftada,longelt;çec cundis olat.PIaut.in Moftellaria: Non omnes polTuntolcrcunguenta exotica.Nant nifi corripias penultimam,iambus ftare non poteft. Teren, in Adelph. Ölet unguen ta de meo. Excello excellis,amp; Excelleo excelles, Lucretius in. i. Omnibus ornatum uoluifti excellere rebus. Cicero in. i. epilîolaçz ad filium: Quare effice 8C élabora, uc excelleas.fulgeofuIges,O'fulgo fulgis. Lucanus in.x. Fulget gemmathoris,amp;iafpi defulua fupellex. Virgilius in.viq. autotg effulgcrc fludus, Sono Ionas, Ofonofo* nis. Ennius in.xi.Annalium; Tum clypei refonant,Slt; foriftridit acumen. Lucret« caligare oCulos,foncreauris. Vnounas,unio unis.de fingulaçi igitur coniugationum regulis latius mox tradabimus ► Sciendum tarnen (p uidemur in præterito perfedö plerun^ baritona quoeç Græcoç^ imitari in commutatione confonantium tefte Didy mo,qui oftendens omnia quæhabent in arte Græci,haberc ctiam Latinos,exéplis hoc approbat.Nam cum primam coniugationem dicunt ftapuroinav, quæ tres cognatas ha I Ct confonates,id eft amp;nbsp;w 4),proquanos ph fcribimus in plerifq;,8C in omnibus hu* ius coniugationis uerbis per 4. déclinât «ojjsop, hoc eft prætcritum infinitum fpacio temporis,utrumpauloanteanmultofitperfedu,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unde Kfuiî]«quot;tHf 1/4.01,AwTr»
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m ij
-ocr page 162-tit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANI
îrÀiîjA,’. nos quolt;^ l’n præterito pfedo.quod pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id efi: pauƒ
jlo ante perfeâo, pro iop/s» telle Probo habemus C Nam amaui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô(. 4®t'
fignificatjfîmilitcr fcci wtTrozxuoc,, \tsolH(g.j uldi ‘tcójxKou, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 8C fie omnîa
cætera^ nosquo^cuminpræfcntiin bo uel po definatuerbum,pleruncpin pli falt;* cimus præteritum perfedum in tertia coniugatione.ut feribo fcripfi, nubo nupfi/cat po fcalpfi,repo repli.nam p 4; græca duplici in principio fyllabaçi pofita,R.omani pi folent îcribere.In fecunda autem coniugatiôe ßajuTovwp græci, quæ y k X habet pet I efferunt præteritum infinitum,ut Atyoj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wÄtj«
1« Nosquoçin go uel in co delînentibus,idem frequenter facimus in præte^ ritis perfedis,id ellper x declinamushoctempus,utregorexi,pingopinxi,ducodult; ïijdicodixi.Namin pho cho tho nullumterminatlatinumuerbû.Itaqptriumpho græcumcil «wô tw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed tranlïatiofuit afpirationis àprimaadpoftremam
ryllabam,quomodo xvS’çô., pro x“'q’ct„iv0at?rcL,pro \»t«u0ûi, , quod ell ionicû, adeuius îmitationem Latini pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;triumphus,per trànfmutationem afpirationis pro«
tulerunt. Idcotn b in p conuerfa ell,quia b afpirari non potell. Tertiâquoqj illoç« imitamurconiugationé quam per æ 0 t efferunt,ut acTw «S.wt/'a«’tzso/ßc» àvi/r« w-tfou, nos ardeo arfî,Iædo Iæfi,ludo lulî, concutio coneuflï, Ad quartæ quoc^ imitatio^î nem quæper | uelduplicatam IT profertur,8C præteritum per s facit.ut wp;(5. Ttwoso} nos quoc^ pitiflb pitiliauupatriflbpatriflauijmuflb muflaui. Quinta per liquidas apudillos profertur.eascp feruatin omni præterito,ut t/Xvu it2Xa»i'£xtM Ttlvu trsvcXn, (üTtifa tcaT(lfct,,Nosquocg in plerisq? feruamus liquidas,nôtamenin omni« buSjUtcælo cælaui,doleo dolui, domo domui, timeo timui, emo emi, tono tonui,te« neotcnui,canocecini,aro araui,terreo terrui.Ideo autem diximusin plerisc^,quiain« ueniuncurôC m «2r n r in præfenti quæ in præterito perfedo uel abqciuntur uel inutantur,ut rumpo rupi,prcmo prelTi,fterno (lraui,temno rempli,tero triui,uro ulTû Sextam coniugationemdicuntquæper u puram effertur,ut J-Tirrii/M TrAt'jj {iao-zAii/œ. qualia funt apud nos omnia fecundæ amp;nbsp;quaftæ coniugationis uerba, quippe in eo uf in io definentia.inueniuntur tarnen etiam primæ amp;nbsp;tertiæ coniugationis, non folum c uel i antecedentibus,fed8CaIiisuocalibus, utinchooinchoas, mutuomutuas,meo meas, hio bias. tertia tarnen a uel e ante afpirationem inuenitur habere penultimas, ut traho traxi,ucho uexi. i uero uel u puras line afpiratione,ut facio facis,ruo ruis.fed dcomnibus formis præteririperfediquatuor coniugationum, CT gencralibus regu* lis ad omnem uerbi declinationem pertinentibus,latius in fequenti Hbro differemus» Nunc de peifonis trademus. Quas ideo cum numero in extrema parte accidentiura pofuimus,quod non omni uerbo.quomodo fupradida accidentia adhærent, fibi autc îemper focianf inuerbojCSr in omnibus quædeclinaripofluntpartibus.nam in aduer* bio polTunt,8C numeri fine perfonis,6C pfonæ fine numeris inueniri.numeri,ut quin* quies,decies:pcrfonæ,ut mcatim,tuatim. Quanuis em à fingulari pronominc deriuent iur,indiffercntcr tarnen tam fingulari q plurali numero uerboçi coniunguntur,ut me atim dicis,meatim dicitis. fed inaduerbiofpccicsquædam inuenitur,hæc haben« diui fa. in uerbo uero ÔC nomine amp;nbsp;pronominc,SC participio oiîies uoccs uel fingularcs ha* bent numéros, uel plurales, amp;nbsp;perfonas fimul cum numero uel finiras uclinfinitas. Nomen ramen ÔC participium in omni cafu tertiæ funtpcrfonæ,abfqj uocatiuo, quilb lus ad fecundam proferrur perfonam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Perlbnæ.
i OVntigitur perfonæ ucrboçz tres.Prima'cllquædefeloquitur,uel fola,ucl clt;î alqs* ljutdicodicimus. Secundaad quamloquitur, defeipfa,uelfola-,ucl cumalqs, utdi* cis dicitis, Tertia de qua extra fc dr illam ad quam dirigit fermonem pofita loquif pri* ina,utdicit,dicunt, ôf prima quidem amp;nbsp;fecunda uerboçz perfonæ finitæ funt. præfcn* tes enim demonllrantur, tertia uero infinita eft, itaep eget plerunqt pronominc utdegt; finiatur. Si prima quidem amp;nbsp;lècunda perfonæ ucrboçz pronominibus iûgi polTunt fo Iis,tertia iwro etiam nominibu» quæ per fc funt tertiæ perfonæ aWÿ ^catiuo c^o,q^
-ocr page 163-LIBER nbsp;nbsp;VII IJ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nÿ
! àntedûimuSjüt lego cgó,Iegïs tu,legit iUc,ueI Icgît Cicero.Nam fi dicam lego Ci'cc«! ro,folœcifmuscft',’mfiaddidcropronomen,dicens lego ego Cicero, uel legis tu Cicef ro. exceptis illis uerbis, quæ funt fubfiantiæ uel uocädi, ut Prifcianus fum, Prifcianus üocor,Prifcianus nominor,Prifcianus nuncupor.Et prima quidem poteft fibi 8C fecu* dam amp;nbsp;tertiam coniungere,ut ego C/ tu facimus, cgo ö* die facimus. fecunda uero nö poteft coniungere fibi nifi tertiam, ut tu ÔC il le facitis. tertia uero nec primam nec fecö dam,fed alteram tcrtiam,ut ifte Si illc faciunt. Si prima quidem poteft etiam fecunda Sc tertia abfentibus per fe loqui, ut fæpiflïme apud comicos uidemus induci perlbnas, quæ ipfæadfeloquuntur. Vc Simo in Andriaj Non dubium eft quinuxorem nolit fi lius. Secunda uero uel tertia fine prima non poteft efle. poteft tarnen prima Si fecun* da fine tertia,ö* prima Si tertia fine fecunda inueniri. eft enim ubi ipfa prima perfona ad fe,quafi ad fecödam loquitur perlbnam, fed figurate,ut Dido in quarto Aeneidos:
Infelix Dido nunc te fata impia tangunt, Tuncdecuit cum fceptra dabas. Etquoni amfuntquædam uerba in quibus'naturaliter,uelomnes,uelquædam deficiuntperfo* næ.de his brcuitcr dicamus. In imperatiuis prima perfona fingularis non poteft efle, qgt; naturaliter imperans ab eo cui imperat diuiditur, cum ergo prima perfona fit, quæ Joquitur,ipfa fibi imperarc non poteft, unde hic modus etiam uocatiuum cafum adfcf feit,qui in fecunda tantum perfona inuenitur,ut doce grammaticc, Nam tertiæ quoq» peribnæ imperantes internuntia utimur fecunda perfona, ut grammatice legat difei* pulus tuus. Ergo fi abfit fecunda perfona non poflumus imperare tcrtiæ,nifî figurate adnofmetipfosloquentes, quafi ad feeödam perfonam. Itaq^ quæ latiniin plurali nu mero imperatiua primæ perfonæ accipiunt,hæc Græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant, id eft fuppO
fitiua fine hortatiua.dicuntenim qgt; fuperior debet oftedi,qui imperat,co cui imperat. hicautem fuam quoc^ conifigens perfonam, fimilem fe fociumq; in hac ipfa re,de qua impcrat,oftendit futuçi illis quibus imperat,ut pugnemus,legamus.quafiad focios uf detur hoc modo uti.itaq; melius illis uifum eft hanc perfonam numeri pluralis fepara re ab imperatiuis. Sciendum tarnen qj frequentiflïmc iftc modus pro optatiuo ponif uel deprecatiuo, ut, Mufa mihicaufasmemora,quonumlne læfo, Etapud Tcrenti Um; Fac amabo. Ergo fi ad deos qui omnibus fuperiores funt imperatiuo utimur mo do,cur non ctiam ad focios uel ad eiufdem naturæ quofcunç homines,qüanuis maio* res nobis uel fimiles per connumcrationcm noftri quoqj,quæ fit in prima perfona plu rali hocmod o,id eft imperatiuo utamur ? Infinita quoc^ Si impcrlbnalia, amp;nbsp;gerun* dia uel fupina carent perfonis naturaliter, Prætcrea in nominationibus,id eft Sva/taio-’iffoiïcsuti, fiue nominum,fiuc uerboç^ nouis conformationibus,non omnes declinationis tnotus funt quærendi,ut tinniat. Perfius : Ne qua fubærato mendofum tinniat au* ro Taratantara. Ennius: At tuba terribilifonitutaratantaradixit, ut etiamapud Græcos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aj oïsoî. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• 4gt;Âo7«'JS3ç • Pluit tonat,^ ful*
minat. Si multa fimilia quæ ad homines non pertinent,propric quidem ad tertiam di* cuntur perfonam. Poflimt tarnen ctiam in prima inueniri perfona amp;nbsp;fecunda per poé tarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft conformationcs,uel perrefponfa dei,6C per apoftrophas,
quafi ad ipfum loucm præfentem.fiC funt quafi propria uerbo9^,quæ ad folum louent pertinent. Reperiuntur tarnen SC alia uerba quæ in ufu deficiunt perfonis,ut cedó,fo* dcs,faluc,furis,auc,infit,forct. Quanuis amp;nbsp;infio amp;nbsp;furo,apud Varronem inueniutur. if forem apud Terentium in Hecyra: Nam fi utrum uis horum,mulier nunquam ti* bi uifus forem. Fore quo^ dicitur, cx quo confore Terentius in Andria compofituni protulit: Et id fpero confore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Denumero.
NVmernsaccidit uerbis utcrq;,quomodo amp;nbsp;omnibus cafualibus: Singularis,ut
*ego,PIii 'alis,utlcgimus. Necefle eft autem in omnibus dcclinabilibus utrunc^ fimul inueniri,ficut fupradidum eft,numcrum amp;nbsp;perfonam. Sciendum tarnen quod quanuis ÖC in nominibus. Si pronominibus. Si participas inuenianturuoccs commit pes fingularis SC plur^is numeri,ut pocta:,uiri,fluäus, genitiui lingulares, amp;nbsp;nomina in ip
-ocr page 164-n«
P R ï 5 C I A H 1
tiui plurales funtjlimilîtcr ca:dcs,ucrrcs,dicj,rcs,nominatiui tam fîngularcs funt quS plurales, ifti uero ôC ipfî ôC illi datiui ûngulares ÔC nominatiui plurales,in uerbo nun quam hoc inuenitur apud Latinos. Quanuis apud Græcos in multis,ut liTrop tarn fin* gulare eft primæ perfonæ quam plurale tertiæ præteriti imperfedi, ficut in hoc
’i^w ÂÎap et-n. ‘ix'hot
InantiquißimocoJice, cuius collationehicemendatus eß,it4fcriptumerat:
ARTIS PRISCIANI VIRI DISERTISSIMI GRAMMATICI CAESARIENSIS Doctoris VRBIS ROMAE CONSTANTINOPOLITANAB.PRAECEPTÜ-RÏS MEI LIBER OCTAVVS DE VERBO EXPLICITVS FELICITER.
^PRISCIANI CAESARIENSIS
grammatici LIBER .IX.
De generali uerbi declinatione
Idionü aliæ funt uniformes, id eft indeclinabiles, ut aduerbia« coniundioneSjpræpofitiones, interiedioncs. Aliædeclinabi^ les, ut nomina,uerba,participia,pronomina. Ergo aliæ ea|iin principio mouentur, ut pronomina, tranfeundo in perfonas, mei tui fui,mihi tibi fibi, me te fe, meus tuus fuus, mei tui fui, meo tuo fuo. In genera uero in numéros amp;nbsp;in cafus tranfen tia finem mouent,ficutnomina. Pronomina quo(^ quædifcer nunt genera,ut i II e il Ia illud,ipfe ipfa ipfum.necnon stiam par ticipia,quibus omnia ferè accidunt tam nominibus q uerbis accidentia. Vnde non ib* lumin fine per genera amp;nbsp;cafus amp;nbsp;numeros,fed etiam in principio eftquando mouent per tempora,ut lauans lauaturus,fouens foturus, mouens moturus. uerba autem ciT in principio amp;nbsp;in fine er in medio mouentur,non tarnen per fingula tempora omnes mo tus neceftc eft pati ficut oftendef. Oportet igitur de his ratione cógrua exponere, cur tarnen à præfcnti,ficutà nominatiuodeclinationisexordium fumimus,fuperiustrada turn eft,quod fcientes de cæteris dicemus.Præteritu imperfedum apud Latinos prin* cipium nunq mouet,fed finem,ut amo amas amabam,doceo doccs docebam, lego Ic* gebam, facio faciebam, muniomuniebam.ßC in prima quidemconiugatione a habet ante bam, Sccundaenimperfonain as definens,abieda s afiumit bam,amoamas amabam,meo meas meabam « In altjs uero omnibus e produdam, docebam, legeba, audiebam. In quarta tarnen couiugatione eft quando antiqui tranfmutateslocum uo* calium,pro i amp;nbsp;e lt;} diphthongon profcrreiblebant. quampofteain i longamuer^ cerunc,uti polibam pro poliebam,munibam pro muniebam. In eo uerodefinentibus «erbis eiufdem quartæ coniugationis, nee pofliimus aliter proferre præteritum imper fedum,nifi i ante bam fcruantcs,ut eo ibam,adeo adibam,ueneo uenibam,queo qui bam. Nec mirum cum hæc uerba ex fecunda perfona faciunt tam præteritum impers fedum q futuç! ad fîmilitudinc primæ û* fecundæ coniugationis. Nam tertia amp;nbsp;quar^ ta coniugatio folet ex prima perfona gignere tam præteritum imperfedum q futuriJ« Præteritum imperfedum mutationc o in e produdam, et additione bam, ut lego le gebam,faciofaciebam,audio audiebam. Futurum mutatiôe o in am ,utlegolegam, facio faciam,audio audiam, Exceptis in eo defincntibus,quæ,ficut fupra diximus,à fc^ cunda perfona faciunt prædida tempora. Præteritum perfedum tres habet motus in principio,amp; in medio plcrun(5,non tamé femper, in fine uero femper.In principio amp;nbsp;in medio ö* in finc,cædo cecidi,cado cecidi. In medio amp;nbsp;in fine, decernodecreuf» porrigo porrexi. In fine tantfî,pando pandi,dcfendo defendi.Eft etiam inuenirc qu« dam uerba,in quibus mouetur principium finis,medio integro manéte, ut mordeo niomordi,tondeo totondi. Pluf q perfedum eoidem motus habet,quos ôf præteri^ cum perfedum à quo amp;nbsp;nakitm^ Futu^ principium qui^m ier^ in omni^
-ocr page 165-L I B B R
IXj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f}9
bîs,fînc afît moùet,ut amo amas amabo,docco doces doccbo,eo is ibo,lego îcgis îegâ» audio audfsaudiam.Poûuoadi'uoçiuelneutroç^uerboçj in o deßnit^et in prima qui dem côiugatione parcs habet fyllabas prima ÔC fecuda perfona. Prima em mutât o in as, Si facit fecunda,ut amo amas,meo meas,hio hias. In fecûda ucro côiugatione pri ma perfona in eo deßnit,quam in es produââ mutans facit fecundâ. Itac^ neceifario unafyllaba minor eft fecunda,doceo doces,moneomones.Intcrtia uerofi i anteo ha buerit prima perfona abieda o aifumit s et facit fecundam.itaç minuif una fyllaba, ütcupiocupisjfacio facis, iàpiofapis. Alia uero quacuncg litcra ante o pofita o in is conuertens facit fecundam,ut ueho uehis,ruoruis,Iegolegis,gero geris. Excipiuntur fero,uolo,edo,qu«ein£Equalcm habentdeclinationem,utlupiter louis,iter itineris,fe* murfeminis.Stcetiam inuerbis,ut ferofers,uolouisuult,edo es eft.dequibus noin» congruum uidetureffcinpræfenti,qusE poffumusrationabilitertradare. Fero percô cifionem.id eft per fyncopam i literæ fecundam ettertiam facit pfonam,fero fers fert, pro feris ferit.quod puto differêtiæ caufa fieri,ne ß feris ferit diceremus, putaretur ab eo efle quod eft ferio feris,cum nullafcripturæ effet differentia,quâuis teraporum fyb labicorum effet, hoc autem in multis folet fieri didionibus,ut præter regulam habeât declinationes,uel accentus differentiæcaufa,ut coniunx coniugis,p coniungis,ne uer bum putcf effe.Et noftrâs ultima circunflexa quâdo eft nominatiuus fingularis ad dif* ferentiâ pluralis accufariui à noftra nominatiuo fingulari. Pluralia fupradidi uerbi in prima tertia perfona fecfîdum rationem tertiæ coniugationis proferuntur, fcriraus ferunt. in fecûda ucro per concißone fertis pro feritis.In præterito quolt;j imperfedo. Si in futuro régula fcruat tertiæ coniugationis,ferebam,feram feres feret. In omnibus quoq; alqs modis feruat rationem eiufdem coniugationis,exccptis illis quæ folentà fe cunda perfona nafci.in his enim feruat eiufdem perfonæ concifioncm, ut fers fer, ferte ferto fertote,ferrem ferre. Nam qua: à prima perfona accipiunt regulam,rcdamdecli« nationcm fequuntur,ut fero ferebam feram. A' uolo quog; fecundam perfonam per coeißonem 1 côfonantis, mutationé o in e, Si adiedione is perdiphthongum p fcrebantantiquiffïmi,uoloueis,p uolis.fed ei diphthongumin l'longam poftea con uerterunt more bceotio. Et poffunius in hoc quoqp dicerc,quod in fero fers uerbo di^ cimuSjdifferétiæ caufa hoc effe fadum,nc fi uolis diceretur datiuus,uel ablatiuus plu* ralis exifti mari poffet nominis,quod eft uola.uel q» in græcis didionibus plerun«^ la ti ni gaudentesbreuitate, faciûtcôcifiones,utinuocatiuisin ic definentibus tam græco rum q latinorum nominum, Palladi pro Palladic,«y Tercnti pro Terétie,fimiliter w-Pollux, J'zJ'iü do,tAt me, amp;nbsp;in nominibusliterarum,pro alpha beta a b di* centes. ey in his anomalis uerbis,qua: fine dubio à græcis fumpfimus,fero uolo cdo. Sumquoq?per abfcifioncm i finalis ô* additionem s inprincipiolocoafpiratiôis,' ficut fex tTÎfœ feptem n/juifti fomis,©' mutatione lt;1 in u ? fum, ut J'iJ'îô do, ßsxo-/xoti quoqp forte breuitatis caufa uolo feceruntdiphthongomutata,ut ßso- bos,if ttsç pes. Tertia quogp perfona per côcifionem i profertur,uultpuolit. Inhacquoq; o in U conuertétcs,uult dicimus,quamuisrationabilius fit uoltdicere,quo magis'uetuftiC« fimiutuntur. In pluralibus prima quidem perfona pro i u habet penultimam, ut uo lumus pro uolimus. Secunda uero perfona per concifioncm i profertur, tertiæ perfo næ fingulari addita is ficutin aliisquotç folet uerbis,utamatamatis,docctdocetis, le gitlegitis,fert fertis,eft cftis,uolt uel uult uoltisuel uultis. Tertia fecundum formula fupradidæ tertiæ coniugationis à prima perfona indicatiui o in unt conuerfa profer tur,uolo uolût. Per cætera quoqp tempora indicatiui hoc uerbum feruat regulam ter* tiæ coniugationis, uolebam uolui uolucram,uolam uoles uolet.in imperatiuo deficit, nec mirum, quippe corrupta fecunda perfona indicatiui, ex qua folet imperatiuifecu da perfona nafci, tertia quo^ déficit: quamuis in hac coniugatione ex prima perfona indicatiui fieri folet mutata o in at, ut 1 ego légat,dico dicat, fero ferat. Si poteramua ab CO quod eft uolo dicere uolac,tarnen ne dubicatio fieret fignificationis,non eft ab au
« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—■ —
-ocr page 166-«40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANI
coribus ufitatutn. Vtimur ergo fubiun Aiuo pro hoe uclts ücïif. Aliatn quo^ quf^ dam rationem de hoe conati funtrcddere.dicentes, quod imperatiuus modus neccflïtâ tem fignlficat, uoluntas autem libera debet efle. itaeç hoe uerbum quod carere debet neceflîtate,caret imperatiuo.Ex hoc tarnen compofitum habet imperatiuum in feeun da perfona in i definente, noli. Licet tarnen amp;nbsp;iubiundiuo utfupra diximus uti pro imperatiuo, id eft u el is, fa c uelis. In prima enim amp;(. tertia perfona plurali omnium ueC borum, imperatiuus præfens fimilis eft fubiundiuo. Optatiuus quoqj eiufdem uerbf, tarn in pr;cfenti, fine in præterito imperfedo quam in futuro limiliter corrompit re* gulam,ut uellem Si uelim. Et pra:fentis quidem quod Si præteritum eft imperfedu, cauia eft corruptionis, fecunda perfona indicatiui ex qua orif.futuri uero fynonymia, id eft ancepsfignifi'eatio, quæ fieret ft uolam uolasuolat,uolamus uolatis uolantdice* remus. ita^ pro uolam uelim autoritas no irrationabiliter tradidit dicere. uolim ta men pro uelim proferebant antiqui. Cicero in fecundo de natura deorum : Quo faci lius id quod docere uolimus intelligi poffit. Alia uero omnia qua: à prima perlbna fu pradidæ coniugationis folent nafei integram feruant declinationem, exceptisTupra^ didis fynonymiæ caufa . Edo quoc^ per fyncopam, id eft per concifionem d literse facit fecundam pcrlbnam,amp; per fynærefim e Si i in ei diphthogon coada.ö* ei du phthongoin e produdam conuerfa differentia: caufa, ne ft eis dicerctur,aliud fignifi* care putaretur, edo es. quod no dubito differentia: caufa efle fadum, ne ft edisdicere* turdubitationemfaceretferiptura, quomododeberemuspronuntiare e produdam an correptam.huicopponitur,curigitur in prima perfona cum fimilis effet dubitatio* hoc non eft fadum ƒ ad quod dicendum quod Si fi concifio d litera: fada effet, mul* to maior ficret erratio. fi enim eo diceretur pro edo, nulla effet, no dico lcripturæ,led nec temporis differentia inter co is. Si eo quod pro edo poncrctur.itatj iure manfit in tegraprimaperfona, Tertiaueronafeiturà fecundaperlbnaaddita t,cscftiquodin hoc folo Si alio uno inuenitur, fum es eft. Et certum eft id quo(ç fieri differentiæ cau* fa,ne fi fecundum proportionem aliorumuerborum fecunda perfona s ip t conuer* tentetertia proferretur es et, utdoces docet,côiundio non uerbum elle putaretur* Non folum autem in omnibus æqualibusuerbis fecunda perlbna s t conuertit trfa* cittertiam, fed etiam fero fers fert facit, quod eft inæquale., Edo tarnen in plurali mi mero feruat rcgulam tertiæ coniugatiôis, ut edimus editis edunt. fimiliter in præteri to imperfedo, Si futuro cdeb3m,'cdam, 0* in omnibus quæ folent in hac coiugatione à prima perfona nafei, hoc eft in tertia perlbna imperatiui edat, Si in futuro optatiui, quod eft etiam fubiundiuipræfens,cdamedasedat. In omnibus ueroquælblentà le cunda nafei perfona corruptam inuenies regulam coiugationis, es tarnen produda, quam à fecunda acceperunt perfona, lèruata ubicç es, efte eftotc effent effe. Net mi* reris fi nô ubicp differentiam ueldefedionem faciatanceps fignificatio, non folum e* nimin uerbis, fed etiam in nominibus Si al^spartibus oratiôis, eft quando faciunt dif ferentiam uel accentuum uel literarum mutatione autores, eft quando nô faciunt. Er go quia de præterito imperfedo loquentes anomalorum ratio coegit pluribus uti per snedium uerbis,breuiter de illo repetamus, ut ad cætera facili uia peruenire poffimus* Præteritum imperfedum diximus à præfenti fieri, fie in prima quidem Si in fecunda côiugatione û* quarta in eo deftncnte,à fecunda perlbna ablata s finali,et addita bâ, UC amas amabam,doces docebam, is ibam. In tertiæ ueroomnibus uerbis,^ quartæ in io definentibus, prima perfona mutât o in e produdam, amp;nbsp;affumpta bam faciC præteritum imperfedum, lego legebam, facio faciebam,ucnioucnicbam, Et in pri* ma quidem coniugatione,û‘ccrtia,?y quarta in io dcfinente,unafyllabauinciturpri ma præfentis perfona à præterito imperfedo,meo meabam,dicodicebam,munio mu niebam. in fecunda uero, Si in quarta in eo definente parcs habet fyllabas, docco do* cebam, eo ibam. Ncc mirum cum hæc minuunt fecundam perfonam una lyliaba,fic* UC fupra didum eft, doceo doces, eo Prima autem pares habet in utrac^ perfona iÿI
-ocr page 167-t. 1 B E R
1X4
ïabas, euro curas. Tertîa ucroinomnibusalqsabsqjîn io deßncntibus,utlegolegfs» ruo ruiSjtraho trahis,Sed quamuis in io definentia foleanc minui in fecunda perfona tarn tcrtiæquâ quartæcôiugacionis, utfacio facis,aperio aperis,tarnen non afccunda, fed à prima faciunt præteritum imperfedum,ficut docuimus.
De præterito perfedo,
PR.ætcriti pfetäi multipliées et uariæ funt regulæ. fta^ cômodum putauimus pri^ mo quæ in eo generalia effe cotemplati fumus, diflerere, poftea uero per fingulas fyllabas tradare deeo.Omne igitur præteritû perfedum primam peribnam in i ter* minat,amaui,docui,dixi,comperi,cir aflumpta fti facit fecundam,amauifti, docuifti, dixiftijComperifti, T uero adfcita,amp; correpta i terti3m,am3uic,docait,dixic,compe»gt; rit, Mus primam pluralemaddita,amauimus,docuimus,diximusjcompcrimus i ta* men penultima correpta.Secunda pluralis à fua fingulari fit, addita s amauiftis, do* cuiftis,dixiftis,comperi(fis, Tertia autem ex prima fingulari nafeitur i finali conuer* fain e pdudam,^*addita runt uel re, utamaueruntuclamauere,docucruutueldo euere,dixerunt uel dixere,compererut uel comperere. Et nafeitur hoc qüo^ tempus a pra:fenti,ficut mox docebimus, cr uel pares habet cum eofyllabas,ut iuuo iuui,mo«‘ neo monuijlego legi.munio muniui.uel minuif una fyllaba, ut facio feci, fugio fugi, uenio ucni. uel uincit una fyllaba,ut oro oraui, curro cucurri. Si fint primæ coniuga* tionis abundat præteritû una fyllaba,accufoaccufaui,domo domui, ûofteti. exceptis duobus,iuuo iuui,lauo laui. Antiqui tarnen hæc quo^ fecundum analogiam fæpe p* ferebant.VndeTeren.inEunu. Dumhæc mecumreputo, arcelTiturlauatuminterea uirgo,lauatum dixit quod eftalauàui,prolautum uel lotum.In fecundæuero côiuga tioniscirtertixuerbisin io definentibus,6Cinomnibusquartænunqcrefcitprætert turn perfedum,fed uel parcs habet præfenti fyllabas,uel minuitur. Pares,ut parcopa rui,habco habui,cupio cupiui,munio rauniui,aperio aperui.Minuitur una fyllaba, ut augeo auxi,ardeo arfi,uideo uidi,facio feci.comperio comperi. In alrjs uero omnibus uerbistertiæ coniugationis,modo parcs habet, modo una fyllaba uincit, nung autem minuitur.Pares,ut ago egi,frango fregi,uinco uici. V incit,ut credo credidi arceffo ar ce(riui,occulo occului,cufro cucurri. Et notandû eft in omnibus uerbis diflyllabis, qui bus interpofita eft confonans,qgt; fi pares fint in præterito amp;nbsp;in præfenti fyllabæ, penul* tima uel natura uel pofitionc producitur,fiue fit in præfenti longa fiue non, ut iuuo iu ui,rego rexi,frango fregi,lego Iegi,fcando fcandi,ludo lufi,exceptis feindo fcidi,findo fidi,bibobibi.Sienim purafitpcnultima in plerisqs corripitur ,8C in præterifo,utluo lui,nuo nui,fpuo fpui,fuo fui,ruo rui, eo q inuenif amp;nbsp;iui. In paucis producif, ut ftruo ftruxi,fluo fluxi,neo neui. Idem fitetiam cum àtrifyllabispræfentibusdiflyllabafiunt præterita, ut fedeo fedi,uideo uidi, facio feci, capio cepi, iacio icci, augeo auxi, ardeo arû, foueo foui, faueo faui « In crciccntibus uero, in quibus repetitie fit principq per præteritum,pcnultimæ uel antcpenultimæ principalis fyllabæ præfentis tempora fer üantur in prætcriti pcnultima ut cædo cecidi, curro cucurri, parco peperci, pendo pependi, mordeo momordi, tondeo totondi,fpondeo fpopondi,fallo fefelli, pedo pc* pcdi,cado cecidi.cano ceci ni,pario pepéri,pofco popôfcijcndo tetendi. Excipiuntur pëllo pepuli,tango tetigi.pângo peprgi,püngo pupûgi,dïfco didi ci, percëllo percùli fie tundo tutudi. VndeHora. epift.lib.q. Speratû meritisdiram quicôtudit hydram. Et in prima quidem côiugatione principiû immobile manct,in fupradido tépore,ex« ceptis quatuor uerbis, fto fteti,do dcdi,lauo laui,iuuo iuui ,Illa cm duplicant confonâ* tem,hæc uocalc in præfenti correpta penultimam,in præterito pfedo producunt. qlt;f in nullo alio fupradidæ côiugationis accidit uerbo.In fecûda uero cr tertia omni loco cftjUbi inuenimus moueri literas uel fyllabas præfentis, Per fingulasigif ta uocalcs 5 confonantes,pordinemo(fendcmusfolitasfieri mutationcs.A brcuismodomanctea dc,utcarcocarui,rapiorapui,ualcoualui. modo pducitur,faueofaui. mô mutafin c correpta,ut cado cecidi,tâgo tetigi.mo in e pdudam,ut agoègi,facio fëci,iacw iëci.
-ocr page 168-J4t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIANl
fr an go frêgi, producta uero non mutabitur,rädo räfi,päreo parut Ecfcicduni cuitt à breuisin e produdamconuertKurjUeldiffylIabumefttamprïcfensgprxtcn'tum^ ut ago ëgi,frango fregi.uel à præfcnti trifylJabo præteritum dilïyllabû fit, ut fado fc* cijiâcfo iccLia e uero correptam ex côtrario. quâdo à præfenti diflyllaboprætcrituni fit trifyllabunijUt cado ceddi,tango tetigi. E correpta modo eadem raanct,utegco erf gui,modo produdtur,utlegolcgi,ferofeui,fedeo fedi, cerno creui,ucnio uentmodo mutaturin â produdam,utfternoftraui.modoin i corrcpt3m,utcoij.modoinï p dudam,uttero triui.modo in u correptam,ut doccodocui,monco monui.Produda fi fuerit,in præterito quoq^ produdf,uel natura uel pofitionc,ut cedo cefiï,credo crc* didi. I correpta modo manet eadem,ut niteo nitui.modo producif, ut uideo uidi,cu/ piocupiui,modoin e conuertitur uel natura uel pofitionelongam, utincipioincepi, afpicio afpexi.modo in û correptam,ut rapiorapui.produda manet eadem ut figo fi* xi,rideo rifi,nitor nifus,fido fîfus. O correpta modo manet eadem,ut doccodocui,co docondidi.modoproducitur,utmoueomoui, foueofoui,fodiofodi. O produda in quibufdam manet,ut oro oraui,dono donaui,in al i^s corripiF,ut pono pofui,cogo coe* gi. V correpta modo manet eadem,ut ruo rui.modo produciturnatura uel pofitione, ut fugio fugijftruo ftruxi,fluo fluxi.Produda quoc^ modo manet,modo mutaturtma net,utexcüdo excüdi,ludolufi.mutaturin ù correptam,utpungopupügi,tündo tu*) tùdi.Ae diphthongusin quibufdam manet,quæro qüæfîui,12cdo laîfi. in alijsmutatur ini produdam,c£cdocccidi. Au maneteadem,utaugcoauxi,hauriohaufi.mutatur inunoanomaloin abs,auferoabftuli* B manet,bibobibi,habeohabuhmutaturin ps uel duo (T fcribofcripfi,nubonupfi,iubeoiuffi.Qua:rituftamendefcripfi«ynupfi cur non per b fed per p fcribanturîamp;efteuphoniæcauiàjqjinprincipiofyllabæ b ante s uel ante t inueniri non poteft,utipfe,aptus. Nam abfonus SC abftinens ÔC obtî nensç2Z fimilia non in eadem fyllabahabentconiundas b Si s (y“ b amp;nbsp;t cum præpo fitio feparatim eft fyllaba accipienda. Igitur participia quoqp fupradidoçi uerboçi ra* tionabiliter per p ÔC t fcributur,fcriptus,nuptus,amp;nominaexhisderiuata,fcriptor, nuptiæ. C modo manet,ut doceo docui,facio feci.mododuplicatur,ut cano cecini,c3 do cecidi, cædo cecidi. modo tranfit in s, ut mulceo mulfi, farcio farfi, modo in x, ut duco duxi,fancio fanxi, D manet eadem,candeo candui, defendo defendi. duplicatur perdo perdidi,credo credidi. tranfit in s, lædo læfi uel in duas (T, ccdo ceffi. F manet ferueo fcrui uel ferbui,frango fregi, duplicatur fallo fcfelli. G feruatur eadcm,egco c* gui,Iego legi.mutatur in s, ut algeo alfi,turgeo turfi,mergo merfi, uel in x, ut frigco frixi,augeoauxi,pingo pinxi, mingo minxi, tingo tinxi. fubtrahitur, gignogenui, H eft ubi manet integra,habeo habui, eft ubi mutatur in x, traho traxi,ueho uexi, L ma net per fc,ut oleo olui, alo alui,occulo occului,uel mutatur in s, ut ucllo uulfi,uel fub trahitur,utpercelloperculi,pellopepuli. M manet,timcotimui,emoemi.airumit pf demo dempfi, como compfî, pro^mo prompfi. geminatur, mordeo momordi, fub* trahitur rumpo rupi. N fcruaturreadem,moneo monui,airumit s, maneo manfî,mu taturin s,ponopofui,uelin ps,'.temnotenipfi,uelin u lococonfonantis,fternoftra uijdccerno decreui.fubtrahitur,linquo liqui,uinco uici, P manet fapio fapui uel fapi* ui,rapio r3pui,pareo parui,peto petiui.repctitur,pello pcpuli,parco peper ci,pendco pependi.afl’umit s,reporepli, fcalpo fcalpfi.conduplicatur,reperioreppcri,Q magt; neteadem,qua:roquæfiui,queoquiui.trâfitin s, uttorqucotorfi.R. manet,currocii currijterrcoterrui,tranfitin s,quæroquæfiui,urouffi,hauriohaufi,uelin u confond tisloco,terotriui. S manctjcenfèo cenfui,arccflb arceflfiui. T manet,uertouerti.tran fit in s, mitto mifi, concutio conculÏÏ. X manettexotexui,nexonexui, Suntigi^j tur formæ generales præteriti perfedi. viti, In ui fyllabam.in q. in ui diuifas. in fi» in xi.amp;in i antécédente confonante, quæ in præfenti tempore ante o ucl co uel io inucnitur,û'quæinprincipiogeminatconfonantcra,amp;quæinfine» Etin ui quidc quatuor coniugatioiium funt uerba quæ terminant præterimm, ut amo amas
-ocr page 169-LIBER Vni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t f
ßcoflcsfleuijcupio cupis cupim',munio munismunfui.In q ûero tcrriæ 8^ quart«,quæ in ui dcfînenria intercepta u confonante corripiiît i penultimam, utcupiuicupqjar“ ccfliuiarceffq,fiuifq,muniuimunq,audiuiaudq.In ui diuifasoîm coniugationu uerba inueniunt terininantia,prima:,uctonotonastonui,iècolccaslecui. Secundæ, teneotc«« nés tenui,habeohabeshabui.TertiÉC,annuo annuisannui,ponoponispoiùi,alo alisalui. Quartæ^jfiJio^filis^filuijapcrio aperis a per ui. In fi, lècudæ ÔC tertiæ ÔC qrtæ. Seciîdæ, ardeo arfi,ridco rifi,fuadeo fuafi,Terti«,Iudo lufi,redo ceflï,uro uflî,lcalpo icalpfi.Quar t«,raucioraufi,hauriohaufi,forciofarfi.In xi ßmiliterrccundxôCtertiscÔC qu^irtx.Se^ cund£C,augeo auxi,frigeo frixi,mulgeo mulxi.Terti£c,duco duxi,pingo pinxi,coquo co xijUiuo uixi.Quartæ,uincio uinxi,fancio fanxi.I habentpoft confonantem pofitam an»* te O uel eo uel io præfentis temporis,in prima,ut iuuo iuui, lauolaui.ôC in iccun* da,ut prandco prandi,ièdeo lèdi, uideo uidi,foueo foui, amp;nbsp;in tertia bibo bibi,lcgo legi, defendo defendi,fugio fugi,fodiofodi.8lt; in quarta reperio reppcri,côperio côperi.Ge minant confonantem in prima quidem coniugatione duo monofyllaba, do dedi,fto fte ti.In iccunda principales tmmodo fyllabas mordeo momordi,tondeo totondi. In tertia alias principales,alias finales:Principales quidc,ut dilco didici,cano cccini,pello pepuli; Finales uero,ut credo credidi,uédo uédidi. Formis igif generalibus præteriti cognitis, nunc neceflâriu efie exiftimo de penultimis quogp uniufcuiuf^ formulæ fyllabis gene* ralit traâare.non minus em hæ quoç ad ocra rationem declinationis,tam pteriti perfc éii quam plusquam perfcdi ,nec non ÔC panicipio^ eiuftlem téporis necelTariæ funt. In ui terminantin omnis penultima longa eft,uel natura uel pofitione.ôCuel in pfenti quo q? habent u loco confonantis,ut iuuo iuui,lauo laui,moueo moui,caUeo caui,pauco p.i ui,faueo faui,foueo foui,uoueo uoui,uoluo uolui,foluo folui,ucl à Iccfida pcrlona pfen tisnafcunf,abieâa s ^affiimpta ui, ut amas amaui,orasoraui,fle3fleui,comples copie ui,cupiscupiui,audisaudiui.Velpro n uel r uel fc qu« in plènti tépore inueniuntur ante o,u habent loco conlbnantis principale extrcmîcfyllaba: in præterito perfcdo,ut fino fiui,decerno decreui,tero triui,quiefco quieui,paico paui.Et primæ quidé côiuga* tionis,8C tertiæ uerba in ui fyllabamfaciéria,ptcrituperfedumquæ3primapfonana* lcuntur,parcs habent,tam in prælènti quàm in præterito perfedo fyllabas,ut iuuo iuui, lauo laui,ftcrno ftraui,fino fiui,tcro triui,adlcilcoadfciui,excepto quæro quæfiui,pono pofiui antique,quod nunc dicimus pofui. Quæ uero à fecunda perfona nafcuntur,fupc rant in præterito eandem iccundam perfonam una fyllaba,ut aceufas accuiàui,deles de* leuijCupis cupiui,munis muniui. Secundæ uero,quæ u loco côfbnantis ante eo habet, producunt antepenultimam, quæ in prælènti corripitur, ôC eo in i conuertentia una fyllaba minuutur in præterito perfedo, ut caueo caui ,mouco moui, paueo paui, uoueo uoui,f3ucofaui,foueofoui. In ui diuifas præteritum perfedum exire in omni coniu* gatione inucnitur.ôC fi uocalis fit penultima ante o in prælènti,pares habet fyllabas eius præteritum. inueniuntur autem eiufmodi uerba in fecunda uel tertia uel quarta Coh* iugatione, ut doceo docui,moneo monui,rapio rapui ,abnuo abnui,aperio aperui,coo* periocooperuiîSinuero conlbnans fit ante o in præfenti,præteritum una fyllaba abun dat,quod in prima quidem coniugatione in omnibus in ui diuifas terminantibus præ* teritum inucnies,ut domo domui,ucto uetui, Ibno Ibnui, feco fecui. In tertia uerohoc idem obfcruaf in his omnibus,quæ non habet uocalem ante o,ut occulo occului,tremo ticmui,pono polui,luccino fuccinui. quod in fecûda uel quarta côiugatione non poteft înuenirijCum hæc i,illa e femperhabeant ante o finalem.Etattédcndûqjpenultimæ Uel antepenultimæ pfentis tempora feruant in huiufcemodi præterito,fiue pares habe* ant fyllabas,fine abundent,ut domo domui,ucto uetui,tremo tremui,uolo uolui, pareo parui, candeo candui, habeo habui, aperio aperui, excepto uno,pono pofui.quod cum in præfentipducat penultimam po in præterito, eandem antepenultimamfadam cor tipuit.Necmirum,cumfolumhocin no delincnsSCn in s mutauit in præterito,ÔC in ‘J1 diu^^ ^minauit,8C ficut fupra dixi raw ucteres in ui quo^ fyllabâ hoc protukrfît.
-ocr page 170-t« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P K I s C I A N 1
Omnisautcmpenultima fupradidœ foi mæ, hoc eft in ui diuifas defîncntium corripï^ tur, Raro enim in latinis didionibus uocalem penultimam ante alteram uocalem pro»* dudam inuenies,ideo autem diximus raro,quia in fiouerbo autores produciïtpenulti* mam,ut Virgilius in Bucol. Omnia uel medium fiant mare uiuitefyluæ. In ius enim terminitis genitiui penultima anceps eft. In Græcis autem diâionibus læpe hoc inue* nitur,ut Mcnelaus, lpondeus,dia.Virgili.in undecimo:Italides quas iplâ decus fibi dia Camilla. In fi terminantium perfedum penultima:,ucl natura uel pofitionc producu* tur.Natura,utrideorifi,ludolufi,hauriohaufi,raucioraufi. Pofitionc,uel geminata s, utgerogeffi,ccdoceffi, premoprelîî,urouffi,pcutiopercuffî. Vel n 1 r p ante fi po* fitis,ut algeo alfi,manco manfi,ardeo arfi,tergo terfi,reporepfi, ftalpo Icalpfi. Et fecund dx quidem uel quartæ minuunt unam fyllabam in præterito, ut rideo rifi,fuadeo fuafi, urgco urfi, ardeo arfigt;farcio farfi,raucio raufi,farciofàrfi. Tertiæ ueropares habentfyl* labas, tarn in prarfenti, quam in præterito, nifi uocale habcant ante o ut ludo lufi, mit«« to mifi, rado rafi, rodo rofi. Si enim uocalem habeant, minuunt ea quoque una fyllaba, Ut concutio concuflï,excutio excuffi. Sccunda enim quo^jôc quarta ideo minuut, quia uocales habent ante o. In xi terminantia præteritum perfedum Iccundæamp;tertiæÔC quartæ coniugationis inueniiîtur.Et tunc tantu natura quoqj producunt penultimam, quandofit e penultima,utregorexi,tegotexi,illicioillexi. Inalqsenim pofitioncfunt ïongæ tantum, ut traho traxi,uincio uinxi, ducoduxi.quod oftenditur effecorreptfi ex Uominc quod ab eo deriuatur, dC corripitur dux duels, ficut rexi produci approbaf ex nomine quod ab eo nalcit,rex régis. Quæritur igitur an luceo luxi debeat natura pro* duda accipijculuxjpducatur, in quoetiamillud quæritur, nomen' ne à uerbo, an ma* gis ex nomine uerbum natu fit f quod efle mihi uerius uidef. quomodo ab igne igneo amp;nbsp;ignefco,6Ca flamma flammo flammafco. Quæ præfentis temporis confonantes ièr* uantiaantc o uel eo uel lo pofitas,eaiaemante i habent finalem in præterito penul timas,uel natura uel pofitionc habent produdas,fiue fint in prælènti correptæ, fiuc pro dudæ,ut iuuo iuui,lauo Iaui,uideo uidi,lcdeo ledi,fauco faui,lego legi, defendo defen di,fodiofodi,fugiofugi,uenioueni.Excipiunturquæinprælènti penultimam i habet correpram,eamq; leruant in præterito quogp penultimam. Ea enim non producitur in præteritop hanc formam,6C fi in prælènti pofitiôe fit longa,utbibo bibi,findo fidi,lcin dolcidi.Etfcicnduqjinhisquo^in co uel in io definétia uerba una fyllaba minuunf in præterito,ut fedeo ledi,foueo foui,mouco moui,paueo paui,prandeo prandi, uenio ueni,rcperiorepperi.quod notandum cft,q? antepenultimam, non penultimam produ xitpofitione. Aliaueropareshabent fyllabas cum prælènti,utiuuoiuui,legolegi,fran go frcgi,defendodefend!, ago cgi. Repetunt confonantes primæ quidem coniugatio* nis duo monofyllaba,do dcd!,fto fteti, amp;nbsp;ex his côpofita,rcddo rcddidi,rcfto reftiti.ha* bent aut penultimas brcues.Secudæ uero in principiorepetutquædam,amp;habet penul rimas pofitiôe Iongas,ficut in præfcnti antepenultimas,ut tondeo totondi,mordeo mo* mordi,lpódco lpopôdi,pendeo pepedi. Tertiæ aut quædâ in prindpio repetut,quæd3 infinc.Inprincipiorepetentia, fi in prælènti pcnultimam breuemhabuerint,in prætc* rito quoq? corripiunt eam,cado cecidi,canocecini,pario peperi.Sin longafit in prælèn ti,pcnultima naturaliter in præterito quoq; producitur,utcædocccidi, pedo pepedi* Sin pofitionc fit in prælènti penultima longa,eftquando lèruatur in præterito,eft quart doabieda conlbnante corripitur. lèruaf in his polco popolci,parco pcperci,fallofefel* Ii,tendo tetendi,pendo pependi, curro cucurri. abieda confonantc corripitur in his di* Ico didici,pello pepuli,tango tcrigi,pango pepigi,pungo pupugi,tundo tutudi.öf atte dendum q? omnia ea que geminant principalem fyllabam,lèruant non folum conlbnan tcm,uerum etiam uocalem primæ fyllabepræfentis temporis,tam in prima, q in lècun* da fyllaba,nifi a fit.caenimin e conuertitur,utpolcopopolci,tendotetendi,pcndopc pcndi,currocucurri,difcodidici,pungopupugi.excipifpello pepuli. A uero in c mrt tatur^ut fallo fcfeUi,parco peperci, tango tetigi,pango pepigi,cano cccini, cado cccidi, '
-ocr page 171-L I s B R ix; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(4$
parîopeperî, SC uide qt fi penultima præteriti longafit, ca quo^ fêrûat Cy ïitparco pelt;gt; pcrci,fallo fefellûfin breuis,i'n i conucnitur,uttctigi,pcpîgi,cecini,ccci'di. In haccnim coniugarionCjid efttcrua,criain l'n fine fit repctitioeiufdéfyllaba:, ubi'q; penultima cor rcpta,uendo ucndïdi, credo credïdi,reddo reddïdi.Et lciendum,q) una fyllaba abundat pr«teritum,in quo fit repetitio principalis uel finalis, tam in prima g in tertia coniuga tione,nifi i fit ante o, utdodedi,ftoftcti,reftoreftiti,currocucurri, parco pepcrci,ca«’ nocecini,cadocccidi.parioucroquia i habuit ante o,parcshabuitfyllabas,tam inpræ (enti g inpræterito perfcdo,pario peperi. Quoniam igitur de generibus præteriti perfe^H temporis uerborum formis colledim docuimus,nunc lèparatim p fingulas con iugationcs de uarqseiufdcm temporis Ipeciebus,cuius difficillima eft tradatio, omniö Uerbi.quæftionumdilTcrereconcmur. Déprima coniugationc.
PR.imæ coniugationis uerba lècunda pfona indicatiui modi, quæ in as definit, tam inadiuagin neurralifignificationc,abieda s,SCaddita ui,faciuntpræteritumpfe dum,ut amo amas amaui,oro oras oraui,acculb accufàs aceufaui, meo meas meaui, hio hiashiaui,floflasflaui,nonasn3ui. Excipiunf hæc quæ in ui diuifàs faciuntprætcrinï fubtrada a SC s, domo domas domui,crepo crêpas crcpui,frico fricas fricui,m;co mi cas micui,icco Iccas lècui,lbno ibnas ibnui,tono tonas tonui,ucto uetas uetui, plico pli* cas plicui uel plicauf.quod maxime in compofitis dinoicitur. Nam cum præpofitionc, «nagisper ui diuilàs,cum nomine uero compofitum,per aui terminât pfedum,ut im plico implicui,applico applicui, explico explicui,rcplico replicui, complico côpllcui» duplico uero duplicaui,triplico triplicaui,multiplico multiplicaui ƒ Inuenitur tn etiam cum præpofitionein aui facienspræteritum,ledinraroufu.PacuuiussQuæ te applica üifl-i tarnen ærumnis obruta, Cicero rhetoricorum.ipQuod in itincretamfamiliaritcr ièapplicauerit. Varro de poctislib.k DcindeadSiculosicapplicauit. Cuboquoq;cu bui facit,J quo compofita tam primæ g tertiæ coniugationis inueniun€,eundcm tarnen habentpfedum,incubo incubasincubui,amp; adieda m incumboincumbis incubui.Ne* Jco quo$ nexas uel ncxis,ut Probo placet,ncxui.Virgilius tn in.v.Nexantdm nodisfecg in fua membra plicantem, iècundum primam protulit coniugationem. Liuiusueroin Odyflea;Ncxcbantmulta inter fclêflexunodorum dubio. Adius inDciphobo; Nos continuo ferrum eripimus,omnibus manicasneximus. Nedo tneiuseft primitiuumi Nam quô d participio amplexus,quod ex uerbo nafeitur amplcdor,fit uerbum frequé* tatiuum amplexor amplcxaris,fic d participio nexus,quod nafcif a uerbo nedo, fit fre* quentatiuum nexo nexas. V nde manifeftum eft, g» rônabilius hoc iecundn primam cort iugationem protulit Virgilius.àncdo tarnen fimiliter nexui protulerunt plerig.Qui* dam tarnen etiam nexi, nedo nexi dicentes SC nexus, ut fledo flexi 6Cflexus. Virgilius tn in. v.ænei.Et paribus palmas amborum innexuitarmis.Lucilius in.v. Hicfolus uigi lauit opinor,6C cum id mihi uifus faccre eft,turn retia nexit. Supradidis addiït quidam neco necaui uel necui^ficut amp;nbsp;Probus amp;nbsp;Garifius 6C Diomedes.ideotp participiû prætè titi palTiuum nccatus a nccaui,amp; nedus a' necui facit.Horat.in.i.cpifto. Spem mentira lèges bos eft enedus arando.Liuius ab urbe condita.xxi.Fame,frigorc,inuuie, fijuallo* te enedi.Cicero Tulcul.q. Enedus fiti Tantalus.lcd proprie nccatus ferro,nedus uero alia ui peremptus dici€.Ennius;Hos peftis necuit,pars occidit illa duellis. Excipiuntur præterea hæc quatuor,do dcdi,fto fteti, iuuo iuui,lauo laui. quod antiqui tertiæ quo^ coniugationis dcclinatione proferunt,lauo lauis lauit.Plautus in Plèudolo:Gcftas tabel las cas lachrymis lauit.Virg.in.x, lauit improba teter,Ora cruor. Idem in.iq. fluidu li uit inde cruorc. A do quo^ côpofita, àmonofyllabis pra^ofitionibus tertiæ funted iugationis,ut addo addis,rcddo rcddis,trado tradis,prodo prodis. Nam circundo dreö das facit,quia circûm ÔC diiryllabum,6lt; magis aduerbium cft,6c hoc iblum uerbum pri mæ coniugationis a penultimam in præfènti,amp; præterito impcrfedo,ÔC futuro,amp; in* finitOjO' participio præteriti temporis ÔC futuri corripit, damus datis, dari3,datur,da* kam,dabo,dare,daturus,datiu,Et quæex hoc ibient fieri,ut dabainini,Da enim ubiqud
n
-ocr page 172-45 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PR18C1XH1
ante finem corKpitUf tn hoc uerbo fimpKcijUt datums datum datu dator, ut YifgHîw in.bæncî, Vùèconfpeduficulætenurisinaltum, Vcladabant»
In codemî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adfit lætitiæ Bacchus dator, amp;nbsp;bona luno.
In codemî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O paflï grauiora, dabit deus his quogp finem.
In eodem; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stdaturltaliamibcqsôf rcgerecepto.
Idem in.iq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et pater Anchiles dare fatis uela iubcbat.
Idcmin.vf. nbsp;nbsp;nbsp;Cui datus hærebam cullos curlusq; rcgebam.
Perfius; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q uin damns id fupcris de magna quod dare lance.
Non polîît magni Meflalarl/ppa propagot*
A fto quoçp compofita Icruantduplicationem præteriti, utrefto rdliti, conff'ocolli’t/,^ proftoproftiti.Ouidius tnabftic pro abftulitprotulitin.xi. Meta mor. Alcyoncs lachry mas,amp; quæ pars admonet,abltit. Et abfilfo enim ÔC abfto abftiti facit, Supintj ucl pdci^ piale in urn definens, omnia prima: coniugationis uerba,quæ in aui præteritum term! nant, ui in turn conucrtentiafaciunt,utamauiamatum,orauioratum,flauiflatû,Qua! ueroin ui diuilas definunt,fi c ante o habuerint,mutant ui in turn, utfricofricuffri «Hum,unde luue.in.rj. li prurit fridus ocelli,Angulus, Similiter lècolccuilèdum. Sic ergo necuinedum fecit. Ouid.in.iiij.metamor. Nec tu iam potcras enedum pondère terræ,Tollere nympha caput. Mico quoq; micui midum debetfacere.Sed dubitatioi« caula,quia mingo quo^ midum facit,in ufu non inuenif .quamuis ab co uerbo compo* /itum,dimico dimicaui faciat ôC dimicatum.Liuius in.xxxiq.Iulfa quogp acie,amp; collatii lignis dimicatum.Quidam autores ufi funt dimicaui in compofitionerônabiliter,quan* quam cmico emicui faciat. Lucanus in.i.Qualiter expreffum uentis per nubila fulmen, Emicuit. Plico etiam amp;nbsp;plicatum ôC plicitum facit, amp;nbsp;plicaui amp;nbsp;plicui, ex co igif com^ pofita pcnultimam a ucl i habent in fupino, duplicauiduplicatum,cxplicaui cxplica* tum,implicui uel implicaui,quodin raro ufu eft implicitum ôC implicatum. VndeLu* canus in.iq.Implicitas magno Gælàr torpore cohortcs.Cice.uero in Pilbne; Quid aua* ritiæ quæcriminibus Infinitis implicita eft fummara nunc explicemf Idem in codé;Fa«lt; miliaritateimplicatus.Salluft.in.iirj.hiftoriarum: Implicatærates minifteriaprohibe* bant.Aliaueroin ui diuifispræteritudcfinentia ui in itum conuertuntinfupinope^ nultimacorrcpta,domui domitum,cubui cubitum,tonui tonitum, Ibnui fonitum, Ho* ratius tarnen in Epodo Intonata protulit lecundum analogiam pro intonitat
Non me lucrina iuuerint conchilia,
» Magis'ue rombus,aut Icari, Si quos eois intonata fludibus, Hyems ad hoc uertat mare.
Venn' uetitum,crepui crepitum,accubui accubitum. Statius in.i. Achil. quem qutl^ ficraflet Accubitu genioeç locum.Hæc tn ipfa ÔC lecundum tertiam uetuftiflimi pronf iilTe inueniunf coniugationem,ut Ennius in.xÉannalium: Tunc clypei refonunt amp;nbsp;ferri ftridit acumcn.Idem in.xiq.Littora lata Ibnunt. Accius in Clytcmncftra:Sed ualde relb nunt rcgiæ.Lucretius in.iq.caligare oculos,foncre aures,fuccidere artus. Steti ucro fta*» turn fupinum pcnultimapdudadebet facere.VndeLucanus in.q. Conftatura fidesfu^ periîm. Cum datum ÔC datus,ficutfuperius oftendimus corripiant ä penultimam. Eft tn in hoc quolt;^ notandum, qgt; nomina ab eo deriuata, â penultimam corripiut amp;nbsp;a«telt;^ penultimam,ut ftatus ftata ftatum ftabilis.Lucan,in.x, quo^ ftata tempora flatus.Idem in.v.Et quam non ftabili,trcmulo led culminecund.i Dcfpiceret, Compofita ab eo ua fie uetuftilTimi protulcrunt, afto aftitum 8c aftatum, præfto præftitum amp;C præftatum. Aemilius Porcina, orator in oratione uti lex Acmilia abrogef: Tempore aftiturumat^ «ppetituçi me abclfe, Brutus in epiftolis: Occifo C,Cælàre poftq marc tranfierat pt^* ftatum eft. V quogp longam ante turn unumhabet,iutum,8CabcocompofitiîadiuriJ. Au quo^ unum lautu,quâuis uetuftiflimietiam lauarit Iblebant dicere. VndcTerent« in Eunugt; Abeunt lauatum perftrepunt^pro lautum, nbsp;nbsp;Ouidiw in,«i.Faftorumj
-ocr page 173-LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147
Siluia VcftalisCquid enim uetatîndettioucn,)
Sacra lauaturas mane petebat aquas.
Potum quolt;pp potatum.Vifg.in buco.Et potum paftasageTityrc,5C inter agendum. Tcren.autînPhorm.Perfedeprotulit.Nampotaturusapudmeeft.Virganbuco.Huc îpn potum ucm'entper prata iuuencî,Idemin.iiii.geor, Quoqi modo potisgauderent intybanuis. Luc,in.v.Strymona fie gelidumbruma pcllentereh'nquunt,Poturæ te Ni le grues.Seienduni autq? in um definens fupinû,accepto ucrboinfinitoquodcftire,fa cit infinit! futuçz,utoratu ire,domitiî ire,Iautum ire uel lauatu irc,ftatum ire, Frequeii ter tn antiquifTimi neutro participio futuri addebant elTc, amp;nbsp;infiniti futuçz fignifieabat, oratuçi cfTe pro oratum ire dicentes,amp; faâuçi eflep fadum ire.Cato in. v.originum:!! li polliciti felefaduçzomnia.pcr eclipfin cJre,pro fadum ire, quod Græei dicut ■no/Ho'ipt quod cft infinitu futuri.Lueilius in.xvii.ad Penelopam conuerfus ait,Nuptuçz te nuptà negas,q, uiuere Vlyflem Iperas. In hoc quoqp fubaudiendu eft effe, id eft nuptuçi elFe, pronuptumire, yaju.H^Hcn.Sl^- Sylla in.xxi.reçifuaçi; Ad fummamperniciem rempub. peruenturam eire,pro peruentu ire, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De lècunda coniugatione.
SEcunda côiugatio in eo definit.Et ea terminatio propria eft fecundæ côiugationis, cxceptis paueis primæ côiugatiôis,mco meas,bco beas,laqueo 13queas,nauièo nau icas,enucleo cnucleas,creo créas,fereo lcreas,calceo calceaSjqtf alq calcio calcias.amp; quar tæ duobus,eo is,queo quis, ôC quæ ex his componunt, ut adeo, redeo, pereo, ueneo id eft uenum eo,ineo,nequeo. I antécédente unum inuenft, cieo des, hoceft uoco,Vnde Virg.in.i.Bella dent primaep uetant confiftere terra.Idem in.vi. Aere ciere uiros marlt;* temcpaccendcrccantu.Inuenittn,hoc idem etiamin io definens quartârconiugatiôis. Vnde Sta.in.iiq.Theb.fuis exdr in arma Antiquam Tyrintha deus.Luca.in.q.Nunc ur bes excite feras,date gctibus arma.Lucre. auraçz cimusadortus.Liuius in.xvifj, Aduer fus interfedores C.Cîciàris ultoribus manu comparans concibat.Præteritum tn dus ta in ui 5 in q definitciuiuel cq.Lucanus in.vq. quantasinprælianunq,Conciucrema nus. Virg.in.y.Famacç finitimos Si clari nomen Aeeftæ Excierat. Obièruandum aut in omnibus eft uerbis,q, fi minuat præièntis fyllabas pr«tcritü,neccfrario penultimam dudt,fiue correpta,fiue produda fit in præfenti,nifi fyncopam patiaf, uteieodui, SC p fyncopam cq.ridcorifi,fauco faui,augeo auxi,moueo moui,fedeo ièdi,facio feci, fugio fugi,fodio fodi,uenio ueni.Ërgo liqueo Iicui,ô^ Jangueo langui, pares habent in præte rito,8C in prælènti fyllabas. Gorripi unt enim pcnultimas prætcriti, id^ ufus côprobat. Oui'.in.vi.metamor.Impofitofratri moribunda relanguit orc. Idem in.iiq.nedarecor pus Delicuit.Idem in.vq.Delicuit ftagnumt^ fuo de nomine fecit. V loco conlbnantis ante eo habentia,eo in i conuerfa,faciuntpræteritum,6(:pducunt penultimam necef* fario fecundu præmonftratam regulam,ut moueo moui, foueo foui, caueo caui, paueo paui,uoueo uoui.Inucniunf auté autorc3,qui quô in praxerito primæ coniugationis in ui iyllabam terminante, fadunt in fecunda tam fiugulari g plurali, Si in tertia plurali în runt definente perfona,penultimæ fyncopam fyllabæ,fic etiam in iccunda coniugatio ne qn præteritu in ui definit,ut Virg.in.iiq.îcne, hyrcanæ^admorunthubera tigres, admouerunt.Horat.lèrm.i. Hunchominé fiuellestraderediipcreamm Summofles omnes,pro fummouiftes. Conniueo,quod etiam côniuo fecundu tertiam ptuleruntue teres,præteritfîtamin ui gin xi habuit.NimiusGaflîusin xxiq.IliadosiNamnoncô niui oculos ego deinde fopore.Turpilius uero in ParaterufaîDum ego connixi Ibmno, hic fibi prolpexit uigilans uirginem. Galuus conniuere infinitfî iècundu tertiam coniu gationé correpta penultima ptulit,Gum grauis ingenti conniuere, pupula ibmno. Per fins uero iècundæptulit,Væ nificonniucs oleum artocreasc^^ popello,Largior. Ferueo quo^ etiam feruo inuenif.Ab utroqp tn præteritum ferui dicif. Teren.in adel.Speraba ïam dcferuiireadoleicentiam,à ferueo. Virg.in.i.ænei. Feruetopusredolentcç thymo flagrantiamella,àferueo.Idem in.viq .à feruo, FeruereLeucatem auroej effulgere flult;* dusf Lucilius,Feruit aqua amp;nbsp;feruet, feruit nunc feruet ad annû,Teren,in adel. Cum ma
/
-ocr page 174-c49 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRtSClAMl
xime feruît tam placîduhi quafi ouem reddo,unde fcrucfco, di'cîtur tatticn etîam per b ferbeOjCxquo ferbui.Hora Jn.i.fèrm.Velatum^ ftola,mca cum côferbuic ira, Vnde SC ferbeamp;o.t^ec folum ea di'ucrßrum coniugationum inucniunf uerba,lcd multa præter* ca,utftrideo ftrîdes,SC ftrido ftridis,fulgco fulgcs,8C fulgo fulgis,dcnfeo denies,6C den Ib dénias,oleo oies,amp; oloolis, A ftrideo,Lucanusin.vi.Auribus Incertum feralisftridc at umbra. A ftrido,VlrgiKusin. vlij. Itridunt^ cauernis Striduræchalybum,amp;for* nacibuslgnisanhelat.AfuIgeo,VlrgiIiusln.v. ipfiqj in puppibusauro Dudores lon^ ge effulgent. A fulgo,Idcm in.vlq. auroq; cffulgcrefludus.A denlb,Ennius In. vlq.an nalium:Denlànf campis horrentia tela uirorum. A denlco,V trg. In.x.Extreml adden* lent acles. Ab oleo,Tercn.ln Adel.Olet unguenta de meo.Ab olo, Plautus Infiniti ueri“« bi fecundam fyllabam corripuit in Moftellaria: Non omnes poffunt olerc unguéta exo tica,Supinumàpræteritofit,mutata ui in turn, ut ciuicitum,mouimotum, foui fotu. Nee Iblum in lècunda: coniugationis uerbis in ui preteritum facicntibus,lèd etiam in alqseft obferuandum,ut amaui amatum,accufaui acculatum,adiuui adiutum, cupiui cu pitum,arceflïui arcciritum.Queritur,cur,quum Ipiro fpiras,amp;: halo halas,lpiraui SC ha Jaui faciant,rcrumuocabula i habcantlj3iritusamp;halitus,queputocirc,anteriorauer»* bis.ideo(p non lèqui deriuatiuorum regulam,quó iudicatus,ideftiudicatio,amp; domina tus,id eft dominatio. Excipiunf laui Iautum,caui cautum,fauifautum,quædifferentie caulàproâ longa, au diphthongumhabuerunt,propterlatum,catum,fatum,queali* as fignificationes habent.Et lciendum, q? in omnibus huiulcemodi fupinispenultimap ducif. exceptis fatum .a fero feui, quod etiam lèrui habuitin ufu antiquitas, unde lèrtu» éC fino fiui fitum.óC à pono pofiii,ucl pofiui lècudum antiques, pofitum, litum quo^ SC itum Sc quitum notanda fiint.Virg.geor.iiq. amp;nbsp;paribus lita corpora guttis.In deo ex* euntia longa uocali naturaliter antécédente, uel ar fyllaba, deo in fi conuerla, faciunt preteritum perfedum,utfuadeofuafi,rideonfi,ardeoarfi. E uerouel i breuibusan* te deo pofitis,producuntcafdemuocaIes,ÓC eo in i tnutata,faciuntpra:tcritum,ut Ic* deo lcdi,Slt; ex eo compofita,infidco inledi, fubfideo fubledi, relïdeo relcdi. uideo uidi, ïnuideo inuidi,preuideopreuidi.Et notandum qgt; â lèdeo compofita, quamuis in pre*« lenti c in i conuertant,in preterito tarnen eandem e produdam lèruant, utpolfideo poffcdi.Strideo quoqp ftridi facit, quod etiam ftrido ftridis tertie coniugationis inueni tur. 1 autem tam in prelènti g in preterito produdam habet. Virg.in.yiq. ftridunt^ cauernis Stridure chalybum fornacibus ignisanhelat. Lucanus in.vi.
Auribus incertum feralis ftrideat umbra» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Statius in quarto:
Huius inalpede luco ftridcre lagitte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Accius in Alceftide:
Cum ftrideretretrada rurfus inferis.
Sin autem prima fyllaba in deo terminatorum poft mutam aliquam, uel m lèmfuoca lem e uel o correptas habueritin aliquam Iiquidamdcfinentesduplicatur,fictamc,ut priori geminatarum extrema conlbnansfubtrahatur.Etficeo in i conucrfisfitpreterî tum pfedum,ut pendeo pependi,tondeo totondi,mordeo momordi, Ipondeo Ipopon di. A quo etiam s in fecundademitur fyllaba euphonie caufa. incompofitionetnhec eadem non geminant fupradidam fyllabam, ut refpondco refpondi, dependeo depen* di,demordeo demordi,premordeo præmordi,detondco detondi.Vetuftiflîml tarnen etiam detotondi protulerunt. Ennius in annal. Etdetotondit agros letosat^oppida cepit. At Varro in magno t31cto:Detotôderatforcipibusuiticarpifcris. Au ante deo habentia per participium,m preterito dcclinanf nunc ut audeo aulus fum, gaudeo ga*« uifus fum.VetuftilTimi tamcn,5lt; auli pro aufus fum,amp; gauifi pro gauifus lum,protulc runt. Gato Genlbrius in oratione pro L. Antonio; Bencficq poftridie iuflïfti adefle in diemcxdicnôaufirecufare. Liuiusin OdylTea; Quoniam audiui paucis gauifi.L.Caf fiusHeminain fecundo Annalium; Id'qpadmiratum elfegauifi. In hocuerboetiam illt;* lud antmaducrtendum,quod aufim aufisaufit,pro fubiundiuo,audc^audcas audeat» inuen/mus, y irgili^ in fecundo georg.
-ocr page 175-LIBER
IX.
Ï4#
Aufîm uel tenui uîtem committere fufcö^ Ouid.in.vtMctam» Et nihil eft quod non inopinocaptusamorc
Aufît.nec capiunt inclufas pedora flammas» Orania aut? fupradida uerba deo in fum côuertentiafaciutfupina,utrideonfum, ardeoarfum, uidco uifuin.mordco morfum,pendco penfum,tondeo tonfum,refpondeo refpôfum, audeoaufum.Gaudeoueroctiam i pott u affumpfiteuphoniæcaufagauifum.A fc^ deo prætcrea geminauit s fcfsû.amp; fortaffedifferentiæ caulàînefi fefum diceretur,du£c partes cffcputarentur.AIiauero omnia in deo definentia,per uï diuifas pferuntpræ teritum,utcandeocandui,ftudeoftudui,frondeofrondui,fplendeo fplendui. quoçz fii pina mutatione eo in i, amp;nbsp;aflumptione tum debent fieri,ut canditum,ftuditû,fron* ditum,fplenditum^R.arilfimc tarnen ab omnibus neutris fecundæ coniuga«onis,qua: in uï diuifas faciunt præteritum, inuenio uel huiufcemodi fupinum,uel participiû fu* turijUt caleo calui.terrco terrui, tepeo tepui, horreo horrui, flacceo flaccui, rubeo ru^ bui,langueo langui,palleopallui. Si qua tarnen inueniantur i breaemante tum ha* bent.Vnde luuenalis àcareocaruiin fecundo: tollere dulcem Cogitât hæredem ca riturusturturcmagno. Et Cicero ualiturusà uaîeo. Excipitur prandeo prandi. Plaü tusinMenæchmis: Prandi potaui, feortum accubui. Id quoqj th in fum facit fupl num quomodofupcriora,ut pranfum. quod tarnen quis neutrum fit habet participitï præteriti pranfuSjUtcœno cœnatus,iuro iuratus,careo caflus,pateo pa(rus,titubo titu batus.Et multa præterca à uctuftiflïmis fimiliter funt plata participia præteritia neu* tralibus uerbis,utà feneofenedus, o difeedo difeeffus, S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter co iri
teritus, ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. obeo obitus, S . occido occafus, 5 c/'vvaç. potus, o ■cs-i-jb-u-
ô utiuratus,ôó/tolSo'v\9î)( oCatullusî Sedhæcfuerenonre conditafenedaquiete. Senefeoenim inchoatiuum eft. Salluftiusin .üq. hiftoriarum: Omnes quibus fenedo corpore animus militaris erat. Cæcilius in.iirj. Cuftodibus di feeffis multi interficiuntur- Claudius: Pugna acriter commifla multisutrincg interim tis. LiuiusinProtefilao: Cupidiusmiferuloobito. Luciliusin.q. quxhorisfublata duabus. Omnia funt foleoccafo dudoqj. A‘ decrefco quoc^ decretum Liuius protu* iitin.in.Erotopægnion:nodcdic(ÿ decretum SCaudö. Terentiusin Hecyra: Quid ais^ cum uirgine una adulefcens cubuerit plus potus. Hoc tarnen idem luuen.pafliuc protulit in.iirj. epota^fluminaMedo Prandente. Sicutamp;iuratus tarn adhic q paffi* Ueprofertur. Cicero in.ij. Verri. Malo ei iurato fuam g iniurato alioçi tabellas com* mittcre. Lucanus in. vitj. prifca manent mihi per Latium iuram tonantem. titubai quoç titubatus. Virgili.in.v. ueftigia preflb Haud tenuit titubata folo. Idem in .ij. nunc caflum lumine lugent.Quamuis acareo futuri participium non caffurus,fed ca* riturusfaciatjficutfupra oftendimus luuenalemin.fj.protulilTe. A' pateo quocy paC* fus nafeiturtefte Virgilio,qui ponitin.iij. Aeneid. Et pater Anchifespaflis de littore palmis. Idem in.q. paffis Priameia uirgo Crinibus, In geo definentia 1 uel r ante ecdentibus, geo in fi conuerfa faciuntpræteritumperfedum,utindulgeoindulfî,fut geo fulfi ,algco alfi,urgco urfi, turgeo turfi, tergeo terfi, quod Probus ÔC Carifius, ö* Cdfus,amp; Diomedes comprobantjö'ipfc omnibus ualidiorufus. luuenalis in.i, fed mox pocula torques Saucius «y rubra deterges uulnera mappa. Idem in. v. uafa afpera tergeat alter, Horatius in,ij.ferm. pofito pauonc uelis quin Hocpotius, qua gallinatergerepalatum, TerentiusinEunucho: Ego'nef imperatorisuirtutemna* ueram,amp; uimmilitum Sine fanguinehoc non pofte fieri,qui abftergerem uulnera. Eft enim quaternarius iambus qui ftare non potcft,nifi pcnultima abftergerem prodii catur. Mulgeo quotç mulfi facit,quauis differentia: caufa quidam muixi protulerunt, quia mulceo quoej mulfi facit, fed Virgilius in.iij. georgicoçi :
Quod furgente die mulfere horiscç diurnis. Node premunt;’ Ennius in.vq, Anna, Mulferat hue nauem compulfam fludibus pontus.
(dem in nono j Cyclopis uetcr uclut oil turferat alti, Carnib’ humanis diftetus;
-ocr page 176-iy o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I S C I A N i
Ludliusfn.xx. Purpurco terfit tunc latasgaufapcmcnfàs. IdetAîn.iïij. Obturff ebrî us. Syllaba uero naturaUtcr longa ante geo polira mutant geo in xi ÔCfaciantprx teritum perfeâum,Iugeoluxi,augco auxi,frigeo frixi. Alia ueroomnia in geo défi* ncntia coin uï diuifas mutât in pra:terito,utcgeoegui,indigeoindigui,rigeorigui,' uigeouigui, Supina,quædamin fi præteritum tcrminantia i in um côucrtentiafa* ciunt,fiue fecundæ,feu tertiæ fint coniugationisCnam quartæ in turn faciunt fupinû) ut indulfi indulfum uel indultum. Vnde Marcellinusrc9^ gcftaçi.xiiq, Tanquam li^ centia crudelitatc induira.Fulfi fulfum,aHi alfum,arfiarfum,rerfi terfum,Iæfilæfum, ïufi Iufum,mulfi mulfum uel muidû. Salluftiusin.irj.hiftoriaçi ; Dein Icnitaiam ira pofiero die libcralibus uerbis permuldi funt, Vnde Cicero in concione Mctclli,pcr^ mulfaat^ recreataeft. Varro in Satyra: capitepermulfo. torfî quoqj torfum amp;nbsp;tortö facit. Cato in q. Originumt MarfushoftemocciditpriufgPelignuSjpropterca Mati« rucini uocantur de Marfo detorfum nomen.itaqß amp;nbsp;tortores üquot; torfores dicuntur. Te^ rentius in Phormione; Bonoçi contortor,Iegum diftortor, Cicero in.iiq, Vcrtinaç^; Quod fanum deni^, quod nôauerfum attj exterfum reliqueris, àtergco tcrfiterfum dixit,fecundum fupradidam proportionem. Excipiuntur geflï geftum, uffi ufium fa^ cicntia fupinum. In xi uero proferentia præteritum cuiufcunçp fint côiugationis xi in dum conuertentia faciuntfupinum,utluxiludum,auxiaudu,frixi fridum,afpe« xi afpedum,illexiilledum,duxidudum,dixi didum, neglcxinegledum, traxitra* dum,ftruxi ftrudum,finxi fidum,cr pinxi pidû,amp; ftrinxi ftridumjCyminxi midö, quæeuphoniæ caufa n infupinoabr)ciunt,guisiunxiiundum,çiZtinxitindû, SCuin xi vindum,ÔCcinxi cindum,amp; pupugi, ü* punxi pundum,amp; fanxifandum feruct, in fupino quocp n. Excipiuntur flcxi amp;nbsp;fluxi,quæ in fupinis quoq^ ièruauerunt x, fie xum.fluxum. Quâuis uetuftiffimi amp;nbsp;fludus pro fluxus.ôC fludurus pro fluxurus foli tifint diccre, Vndeamp;fludusipfemotusaquaçz. In gui uerofacientiapræteritum, «juia neutraliafunt, non habentin ufu fupina, debentautcm fecundum analogiam in itum ea facere,ficutfupra didum cft. In queo definensunuminueniturfecundæcô iugationisin fi terminans præteritum, torqueotorfi, (irex co compofita.diftorquco diftorfi,contorqueocontorfi,cxtorqueoextorfi.Supinafccundumpaulo antccxpofi* tamregulamin fum proferunt,torfum,diftorfum,contorfum,cxrorfum, Inueniunf tarnen etiam in turn 8i frequentius. In leo definentia,fi ante I aliam conlônantêha* buerint coniundam ei in eadcm fyllaba,6lt; ab olco uel leo compofita, per ui fylla^ bam faciunt præteritum perfedum,impleoimpleui,compleocompleui, fuppleofup pleui. cuius fimpicx uerbum non legi. fleo flcui, defleo defleui, cleo cleui, olco olcui» aboleo aboleui,adolcoadoleui,obldleoobibleui,exoleo exolcui,delcodeleui,releorc* Jeui,quamuis olco amp;nbsp;oleui ÔC olui faciat.Et fimiliter rcdoleo trredoleuietrcdoluijqa non mutant fignificationem. Horatiusin .i.epiftolaçi: Vinaferèdulcesoluerutmalt;lt; necamœnæ. Luciliusin.xxx. Quistotumfciscorpusiamperolcflcbifulcis,proper^ oleuifie, Virg.in.xq, moxcum maturaadoleueritætas. Varro tarnen etiam adoln itprotulitin.irj. R.heforico9i: Pofiquam adolucrithæciuucntus. CaflïusadTiberié fccundo: At contra Aegyptios facrificium ubi integrum anferem adoluerunt. Palîîui quoqp participium adultus,proadolctus prolatum eft, Antias in, Ixxiiq. Eoomesho* ftiæ uituli.xxvi.conicdijamp;l ita omnia adulta funt. Obfoleo quocç oblbleui facit. Non eft enim d foleoquod folitus fum uel folui fecûdum Salluftium facit perfedum,qui in fccundo hiftoriaçj ponit: Ne^ fubfidqs uti folucrat compofitis,fed ab obs amp;nbsp;olco, üc/ utobfcœnusabobsôCcancndouclcccnOjUel «ttö tzp Vnde ôCinquino. Cicero dcimperio Cn. Pompei: Obfoleuitiamiftaratio, rcmultomagisguerbisrefutagt; ta. Idemin,i.R.hetorico9i; Hocucroàplcrist^peorumdefcrtumobfoleuiflc. Idemigt; Cælio: Chartæ quocp quæ illam priftinam feueritatem obtinebant obfoleuerunt.Exo leo quoqß exoleui,unde exoletus exoleta exoletum. Plautus in Medico: Domi rcliqn^ cxoktara uirgincm,id eft grandé^^u« exoleuemj Abolco uero uelW rc^ko
-ocr page 177-liker nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.n
olui Ü’ aboleui facit præteritum. Vnde aboletum 8i. abolitum,^ abolino di’citur* Liuiusin.vin. Etfiomm'sdiui'nihumanicpmcmoriaaboleuen't Pcrfius: Hociuuat* hi'cinquisuctoquifgfaxitoletum. Cicero in Verrem de prætura urbana : Vcreornc hxc cuipiam nimis antiqua,etiam obfoleta uideätur, A' deleO cuius fimplex,id eft leo in ufu non eft,dcletum,a delino delitum nafcitur, quod Probus amp;nbsp;Caper comprobät. ufu quoç adiuuäte, Virgil, in.üljtgeorgL ?ƒ paribus lita corpora guttis. Cicero in primo epilïolaçi ad Caluum: Tuli moleftcqgt;literædelitæfunt mihi à te redditæ. Ide in.iiq.Verrinaçi: Tabulæ funt in medio quæ fe corruptascß atc^ interlitas efle clamât. Adius in Atreo; Epulaçi fidor fcelerum fratris debtor.Supina fecundum iam prædi* dam regulam in ui fyllabam præteritum terminantium faciüt,utcompleui comple« tum,defleui defletum,obfoleui obfoletum,aboleui aboletum,abolui abolitum,dcletn àdeleo, Vndeletumipfaresquædelet uitam,quafiàleor fimplici,quod in ufu non eft,profertur,Alia uero omnia uerba in leo definentia eo in ui diuifas transferentia, faci de præteritum,ut doleo dolui, caleo calui,pallco pallux, éxcelleo ex cellui, quod O* excello inuenitur. Alia quogp omnia fecundæ coniugationis uerba quacunq; cólbnan teanteeo pofita,coin uï diuifasconuertentiafaciuntpræteritumperfedum,utha beo habui.rubeo rubui,doceo docui,arcco arcui, timeo timui,iacco iacui, teneo tenui, caneocanui,candeocadui,ftupcoftupui,tepeotepui,parco parui, careo carui,horrco hoirui,floreo florni, cenfeo cenfui, pateo patui, liquco licui, ex quo liquefco inchoati UÛ. Oui,in.iitj,Meta. Protinusirnbutumcæleftinedare corpus
Delicuit,tcrramcç fuo madcfecit odore. A' liceo quoq^ li cui facit.Excipiuntur hæc, iubeo iu ffi, forbeo uel etiam forbo, ut Probo placet, forpft uelforbui. Lucanusin.iiq. Abforpfitpenitusrupesamp;tedafera^f, Ciceroin.ii.Philt; lip. In fanguinem ciuilem exhaufit,ucl potius exorbuit. Idem pro Muræna: Difficul* täte exorbuit. Mulceo mulfi,maneo manfi.nco ncui,hæreo hæfi,luceoluxi, polluceo polluxi. Plautus in Stichoî Vtdecumam partem ex uotoHerculipolluceam. Neuf Us in colace: Qui decumas partes quantum alieni fuit polluxit,ttbiâ publicando epu^ Io Herculis decumas. Supinoin ui' quidem diuifas facientia præteritum neutra défi ciunt,ficutfupradiximus,utcanui,ftupui,tcpui,horrui,parui,egui,Deficit etiam me# tui,timui. Nam à carui uel caritum ucl caffum uidetur poffe dici,quiafuturi participi um cariturus,prætcriti caflus inuenitur, luuenalisin fecundo,quomodoantedidum eft: tollere dulcem Cogitât hæredcmcariturus torture magno. Virgil.in.rj. Aenei. DemiferenecinunccalTumlumincIugcnt.Adiuaucroplerunqi ui uocalesin i cor reptam conuertentia affumunt turn, ut habeo habui habitum, inhibeo inhibui inhibi tum,præbeopræbuipræbitu,moncomonuimonitum,Paucaautem uî in turn uer:# tunt,nifi conlbnantium natura prohibcat,ut teneo tenui tétum, doceo docui dodum, cenfeo uero cenfui cenfum,quia in Gmplicididione n antécédente s amp;nbsp;t,fine f feg non poflunt. luflï uero amp;nbsp;mulfî amp;nbsp;manfi amp;nbsp;hæfi fecundum prænuntiatam regulam in fi proferentia præteritum, i in um conuertentia faciunt fupinum, iuffiiuflum, mulfi mulfum,manfi manfum,hæfî hæfum.à forbui forbitum,à forpfi uero forptu de* bet fieri fupinum,ut ab habeo habitum,amp; præbui præbitum.SC à fcripfi fcriptum,ànu pfî nuptum, quorum neutrum adhuc in ufu non inucni,id eft,nec Ibrbitum, ncc forptum.àluxiquocçludum,amp;à polluxipolludum,cxigitratioin xi ter ininantispræteriti,fcdautoritas déficit. Ncuiueroin ui terminanti umfcruat régula,in fupinoconuertens ui in tum,neui netum.
Itt codice,de ^uofuprâjttt feriptut» erati
ÄR.TI5 prisciani viri eloc^ventissimi grammatici cab-SARIBNSIS DOCTORIS VRBIS ROMAB CONSTANTI-iNOPOUTANAB HBBR DBCIMVS
-ocr page 178-PRI S C I A M 1
N io a antcccdente unuminuenitur,afo,quod in prima quidcni per fona i loco confonanris habet du pl id's, quæ Si geminabaf à uetuftilfi mis alio, In lècunda uero tertia tranfitin uocalem neccffario, quia côlbnans fequitur,ais ait. Itaqj pares habet in tribus perfbnisfyllabas, __cum omnia in io dcfinentia,tertia:uclquartæconiugationis,unafyl* laba minores habeant prima perfona,fecundam cir tertia,ut facio facis facit,audio au* dis audit.fcd in hoc prima: perfonx penultima pofitionc producitur, fccôdæ ocro Si tcTtix corripitar.^ ficut quibufdam uidetur tertiæ eft coiugationis, ncc per totam in ufu inuenitur declinationem.cuius præteritu,cum ait,in tertia inueniatur pcrfona,dc!« buit ai primam facere,quæ in ufu non eft. poteft tame ait quoep præfens intelligipro præterito. Sedeû imperatiuus in i terminans reperiaf, quartæmagis oftenditur effc coniugationis. Neuius: Annataeftfponfaprægnansf uelai,uelnega. E quoeçante* cedentein io unuminueniomeio,tcrtiæconiugationis,inquofîmiliter i lococonfo^ nantis eft. luuenaliseius infinitum profert in primo: Cuius ad effigiem non tantum meiere fas eft. Perfius: Pinge duos angucs,pueri facer eft locus,extra Meqte. Quidd tarnen etiam meio meias dici putauerunt. Sed mingo quoc^ dicitur, ex quo præteri* tum in ufu minxi. Vndc Horatius: hunc perminxere calones. Ex quo fecundum re* gulam nafeitur in dum fupinummidum. Horatius in primo fermonum:
Mentior,3t fi quid merdis caput inquiner albis Coruo^, atcß in me ueniant midum at(^ cacatum.
Vnde etiam meditatiuu midurio.ut ledum ledurio, partum parturio, efum cfurio,a fupinisenimmcditatiuafolét fieri. In io qaogj u antécédenteunu inuenio, inquio, quod plcri^ artium fcriptorcsputantin ufu no effe.Sed Cicero ponithocin.q.deora tore; Âttédereamp;aucupariuerbaoporrcbatinquio.utcaquæfuntfrigidiorauitcmus. IneodemjTu ueroinquiftimoleftusnoeris.ldcmln Verrem dcfignis;Quimeubiui deruntjubifuntPamphileinquiuntScyphi. Idcmin.iiq.ad Herennium: Quidenim tibi uis s' aliquis inquiat. Ex quo apparet fecundum analogiam,inquiam quoc^ debc* redici.Idéadeundemin.iiq: At non African! nepotes,inquit,iftiufmodi fuerunt. In codem: Videtenunc,inquit,iudices quemadmodum mePIagioxippusiftetradarit. Perfius; Hociuuat.hicinquis ueto quifquam faxitoletum. Teretiusquogpimperati* num eiusinquein Phor.pofuit: Tum Antiphone uideo ab fefeamittere Inuitfi cam inque. Ergo fecundu analogiam tertiæ coniugationis inucnif eius tota fere dcclinatio uerbi. Supinum uero ab co non inueni, nec quæ folent ab eo nafei. In do a antcce* dente mutant cam in e ^dudam,«irabicda o,produdacç i faciunt præteritfiperfe dum,ut facio feci,iacio ieci.Ex his compofita cum præpofitionc quis in præfcnti mu* tent a in i, tarnen præteriti regulam feruant, quæ eft in fimplicibus, ut cfficio cffcci, pcrficio perfeci. Ideo afitdixi cum præpofitiôe compofita mutarc a in i, quia fi cum alia parte componanc,feruat a, utcalefaciocalefeci,tcpcfaciotepcfcci,tremcfaciotrc mefeci,ftupefacio ftupefeci.abiîcio quoç abieci facit,conqcio conicci,inqcio inicci,p Jicioproieci.Inueniturtnetiamfimplex,icioicis.Vnde Virgi.in.xq. idumiamfcei* dus,amp; omnes Compofitæ leges. Alia uero i ante cio habentia eandem i in e con* uertunt,5C cio in xi, utafpicio afpexi,confpiciocôfpexi,illicioillexi,pclliciopcllcxflt; Excipiturelicioelicui. Liuius ab Vrbe conditalib. v. Ad colloquium uatem clicuit« Et puto ideo,ne fi elexi diceremus,neceffario participifi elcdus fieret. Si effet dubita* tio fignificationis. pellicui quocß pro pellexi uetcrcs protulcrut. Liuius in Laodamia:, Aut nunc quæpiam alia te il Io Afiatico ornatu afflucns,aut Sardiano ac Lydio fulgens decore,Si gloria pellicuit.SedTerentiusin Phor.Isfencmp epiftolaspellcxit,modo non motes auri pollicens. inuenitur etiam allicuit Si pellicuit. Pifohiftoriaçz primo: Cuius uniuspræmiomultoçî allicuit animos. P. Varro belli Sequanicilibrofecfidos Deinde ubipellicuit dulcis leuis unda faporis, Supina ex illis quidem, qu« a habent
-ocr page 179-t I a 6 ft IX.
ante CÎÛ fiuntaprailcnti, io couerfiin turn, utfaciofaeQum,iacioiadumJnonini€ia iicfbofiucpenulrinn,fiueantepenulrimafit, a Icruaturctiam inrupino,quamuismute tur in præteritoperfcAo,utfaciofcci fadumjacio icci iadum, capio cepi captum, ago cgi adum, frangofregi fradum,cado cecidi cafum. Ex his compofita qux in prælènti mutant a in i, utf3cioinficio,c3pioindpio^0Cinfapino a in e conuertunt, ut fadum infedum,captum inceptum, Illa ucro quæ componuntur à uerbis in go definentibus, quamuis mutent a in i, tarnen in fupinoimmurabilemleruantcam,ut ago exigoexa* dum.frangoinfringe infradum,tango cotingo cotadum,pango impingo impadum. Quæueroin xi terminant prætcritumiècundumpra:môftfatamrcgulam,xi in dum ’Conuertentia,faciuntfupinum,afpexialpedum, illçxi illcdum, elicui ueroclicitum fa»* cit. Vnde Lucanus in.ix. Virus ÔCclicitum iuffiimcj exite rcpugnat.Et Statius in quar* toTheb. dureq mortis limite manes,Elicitos. In dio dcfincns inucnio unum/odiofo di,0C ex co compofita perfodio perfodi,effodio effodi:Quod penultimam prïcteriti jp* duxit necefTarioiccunduprædidamregulamquâondimus, Qtf fiminuanf præfentis fyllabæ, in præterito^ducif penultima, nifi p fyncopam uel apocopampferaf. Supinu in fum facit geminara f utfodifofliim.Omniaeih uerba,quæ in di finiunt pteritû pfe dum in fum faciuntfupinum,utprandipranfum,momordi morfum,tetenditcnfum, pandi panfum, defendi defenfum, afeendi alcenfum,fedi feflum.excepto dedi, quiapri* mæeftconiugationis,quænlt;îquamin fum facitfupinu,ôC exeocópofitis.quïcinteriS tiamtranfeuntconiugationem,amp; a penultimam fimplicis fupini in i conuertut, ut do dedi datum,reddo reddidi redditum,perdo perdidi perditum,uendo uendidi uenditu, credo credidicreditum,condo condidiconditu. In dior quoq; deponentia in fum fact untfupinum,ordior orfum,ingrcdioringrcflum. In gio fimiliterpduda antepcnulti* nia,£lt;: ablata o extrema faciuntprætcritum perfedum,utfugiofugi,côfugioconfugf, pcrfugiopcrfugi,rcfugiorefugi.Supinum o in turn conuertit,fugiofugicum,confu^ gioconfugitum,perfugioperfugitum,rcfugiorefugitum. In pio, ca anteccdente,mu* tant a in e produdam,0Cabieda o produda^ i faciuntprætcritumperfedum,utca pio cepi.Abeo compofita, in præfcntiquidem mutant a correptam fimplicis in i bre*« Uem.practeritum ucro integrum manet,ut incipio incepi, recipio recepi, fufeipio fulce* pi. Supinum tarn eius g omnium in pi uclin pfi, uel in mi terminantium,pra:teritû per ptum profertur,ut cepi captum,incepi inceptum, concepi conceptu,rupi ruptum, fcalpfi fcalptum,compfi comptum, prompfi promptum, dempfi demptum, fcripfi icri*^ ptum,nupfi nuptum,emi emptum,adcmi ademptum,rapui quo^ raptum facit. Simili ter Sc ex eo compofita,corripuicorreptum.arripuiarreptum. Cu ucroante pio habe tia, o in i conuertunt,0C producunt penultimam inpræterito,utcupiocupiui uclcu=^ prj.Etex eo côpofita,ut concupioconcupiui uel concupq. Vetuftillîmi aut etiam fecun dum quarta coniugatione folcbant proferre hoc ucrbu.Lucre.lib.i.cofringere ut arda, Naturæ primus portaçi clauftra cupiret. In ui diuifas faciens præteritu unum inucnio, fupradidæ tcrminationis,rapio rapui. Et ex hoc compofita eripio cripui,furripio furri pui.Nam furpui per fyncopam protulerut quidam poeta9i,ut Horat.in.iiq.carm. Quæ me furpuerat mihi,Felix poll Cinaram.Sapio tarn lapiui uel fapq q fapui protulifTc au tores inueniunt. Probo tn lapui placet dici, Carifio lapui uel lapiui, Afpro lapiui amp;nbsp;là* pq Iccundu Varrone,quod Diomedes etiam approbat. Nonius tn Marcellus de muta* tis coniugationibus fic ponit fapiui pro fapui. Ncuius in Virgine prægnante ; Quando ego plus lapiui qui fullonem comprelTi quinquatribus.Terentius fimiliter;Cum intelli go refipqlfe pro relipiuiffe. Caper utruqj in ufu elfe ollcndit. Afranius in Brundufinisj Equidem nuncrefipui pollquam pedus ell lætitia onullum.Plau.in Rudente; Pol ma* gis fapuiflet,fi dormiuilfet domi.Gcepio qd in ufu non ellccepi facit prætcritû.Tercn. tn in adel.præteritû imperfedum fubiundiui eius uerbi quod nafeif ex prælènti^fcrt, fincrem ego iliumî’aut no lex totis menfibus Prius olfeciircm,q ille quidq cocperctf Su pinu à cupiuiôÇ fapiui Iccundu fupradidamanalogia,mutata ui in w proferf cupitö
-ocr page 180-P RI SCIA NI
amp; fapi'tum.Tn n'o ünum xnucni pan'o pepcri.Vetuftîflîmf taîiîé 5Clêcundum quartaW coniugarioncmhoc protuliffei'nucniuntuf. Enniusî
Ouaparirefolet genus pcnniscondecoratum» Sed Tcren.i'nPhorm*
Neç parère iam di'u hæc per ætatem poteft. Idem în Andri'a: Hancfimulant parère,quo Chremetem abftcrreant.
Supi'num partum debetefle,unde amp;(. partus ÔCpartun'o meditati'uum.plerunç cm re* gulam fupini lcquun£,t3m meditatiua q frcqucntati'ua, cxceptis quibufdam, de quibus în figmficatione uerbi diximus.ut ledum Icdurio ÔC lcâ:ito,miâum midurio amp;C midi tOjdidum didurio ÔC didito.Sic ergo partum parturio amp;nbsp;partito. Statî.tamcn în.xq* Theb. participio futur! addidit i, ac^hofti ueniatparituramarito. Deponentia l'n ri^ or,dcfinentia orior ôC morior,tam lecundumtertiam q fccundum quartam coniugati one declinauerut autorcs,orior orcris amp;nbsp;oriris,morior moreris moriris.Luca. in.iitj*
Non gratis moritur iugulo,qui prouocat hoitem» nbsp;nbsp;nbsp;Ennius in »xiilj. annal*
Nunc cil ille dies cum gloria maxima lèlc.
Nobis oftendat,fi uiuimus fine morimur, nbsp;nbsp;nbsp;Teren.in eunu. R.ifu cmoriri oe«
deniqf.Virg.in.q.arnci. telis,Noftrorum obruimuroritur^ miferrima cædes. Lucili* us in.iq. Conturbare animam potis eft quicunqx adorif,Eorum fupinaortum amp;mori^ tum,quamuis oriturus,non orturusinueniaf participium futuri,fedpr£tteriti ortus no oritusdicif, Horat.epiftolarum lib.rj. Nil oriturum alias,nihil ortum talc fatentes. A morior quo^ notandum,q) cum moriturusfecundum analogiam faciat participium fu turi,mortuus fecit præteritum geminata u, quod in nullo alio participio inuenics,pro mortusuclmoritus,quod proportiomagisexigebat. In tio definens per fi facit pra:gt; teritum geminata s, quatio qualTi.quodCteftc Garifio^in ufu non eft. pcrcutiopercuP li,incutio incuffi.Supinum fecundum regulam in fi terminantium præteritu exit quaP fum,undefrequentatiuum quafib quaflas.Similiter percuflum,incuirum.nam ulfi uftu, gelTi geftum, torfi torfum ucl tortum excipiunfquæ quartæ coniugationis in fi ter minât prærerirtî pcrfcdum,farcio farfi fartum,larcio firfi firtum ,fulcio fulfi fultij,hault; rio haufi hauftu. P, uero antc,fi,pofira {^ficutfupra didum eft^) p ptum faciunt fupinugt; demo dempfi demptum,promo prompfi promptum,nubo nupfi nuptum,lcribo Icripfi Icriptum. In tior deponens,ram tertiæ q quart« coniugationis unum inuenitur,poti«lt; or.Virg.in» iq.xnci. Fas omneabrumpitPolydorumobtruncatSCauro Vipotitur. I lecundum tertiam coniugationcm corripuit penuItimam.Lucil.uero in .v.Deficital* ma Ceres,nec plebes pane potitur.lccundum quartam coniugationcm produda penul tima promût fimiliter Neuius in Ilia. q. Fœcundo pénétrât penitus thalamo^ potif. Infinitum tarnen iècundum quartam lèmper inucnif .Cicero in.iii.inucdi.R.erum pod ri uolunt.Supinum in imm definit penultima^dudapotimm.In uo diuilas quacunlt;^ antccedenteconlbnantedefinentia,mutant o in i, utacuoacui,imbuoimbui,induo in duijdiluo dilui,annuo annul,ipuolpui,luo fui,memo metui,arguo argMi.Virgi.in.ix*
’ Euryalus me nulla dies tarn fortibus aufis,
Diffimilem arguerit,tantum fortuna lecunda. Idem in.xi. Verba redarguent. Ercipiunf ftruoftruxi,fluofluxi,pluo pluui.Liuius in.q.aburbe condita,0C in xxi.amp; in xxq.Lapidibuspluuifle.Et in.xxiq,Sanguinepluuit. Namunguoquidem Nifus amp;nbsp;Pa* pyrianus amp;nbsp;Probus,tam ungui q unxi dicuntfacerc prætcritum.Carifius uero unxi tan tum.Coquo,uel ut alq coco coxi,linquo liqui,tinguo uel tingo tinxl.Hæc tn non uiden turin uo diuilas terminarc,in quibus u uim liter« amittit. unde in guo quidemfylla* bam tcrminantiahuiufcemodi,feruantregulam in go tcrminato9i,ficutamp; qu«inquo finiunf,rônem lequunf in co defincntium.Dicimusenim ungo unxi,ut lingo linxi,S^-pingo pinxi,amp;Iinquo liqui,ut uinco uici.Ninguo quo$ ninxi,undc amp;nbsp;nix, ficut à duxi ,dux,arexi rex.Virg.in.iq.geor.Interea toto non lecius æquoreninguit. Adius in An* dromeda:Cum ninxeritcæleftium molem mihi, Extingo etiam extinxi,cuius fimpkx-ftinguo in raro eft ^u*Virg.in,iiq.«neid,Cum gencreexanxem memet fuper ipû
-ocr page 181-t t S E R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if/
■dïfllt;;m,pro extinxilTem pronilit. Cicero tarnen in Af ato, fKngüi^ p^'c/pio ufus dt, quod à uerbo ftinguo naicitur:
Quem nelt;p tempcftas perimcr^icqp longa uetuftas Interimct ftingucns præclara infignia cæli,
• Idem paflïuum eiu3 ucrbi in prognofticis protulit:
Vt cum luna means hypcrionis officit orbi, Sfinguuntur radr) cæca caligine tcdi.
Illudquoq? lciendum,qj in ui diuiûs terminantia prarteritum perfedum, cum foieant corripere penultimam,tn uetuftiflîmiinucniunf etiam produxifleeandem pcnultima« In his maxime,quæ a prælenti in uodiuilàsdefinenteproficifcunf,uteruocrui,arguo argui,annuo annui.Enniusin.q.Annuit fcle mecumdecernercferro. Supinaeo^i É præteritiin tum conuertunt,8C producunt u penultimam,acui acutum, imbui imbu* tum,indui indutum,annui annutum,innui innutum,argui argutum,unde6lt;participi’S umargutus,ideftconuidus.Plau.in Pfeud.Argutusmalorum facino^i.^ futurum ar* guturus,amp; deriuatiuum ex hoc,uerbum argutor argutaris.Inuenif tarnen in ufu etiam arguiturusproarguturus.Salluft.in.rj.hift. Quosaduerfum multi ex Bithynia uolétes occurrere,falfum filiu arguitur^.PIau.^te9^ in Pfcud. de fycophata: Ecquid argutus es? proconuicflus.Excipitur rutum ucl ruitum,quod u corripit,uel quod i leruauit. N» fecundum futuri participium,id eft ruiturus debet ruitum cfte. Lucanan.utji ruituracp temper Statmirum moles.Secundum præteritum uero debetrutum dicipenul.corrc pti.VirgLin.xL NecmihicumTeucrisullumpoftcruta benum,Pergama. Etuidetur hocperfyncopam i uocalis,inpræteritoprolatumerutusprocruitus. ideoq? tempus præteriti perfedi fimplex,quod habuit u ante i lerualTe.A fpuo 8C metuo, ÔC pluo fc* cundumanalogiam,IputumôCmetutumueI metuitum,ÔCplutumàpluui, uelutadiu* tum ab adiuui debent fiiccre,lèd in ufu ea non inueni. Alia uero fupradidæ termination nis uerba extremam fyllabam præteriti in dum conuertut,ut ftruxi ftrudum,unxi un* dum,liquiIidum.Excipiturfluxum,utiamfiipradidumeft. Deponétia in quor,müi tanteamin cu,8Caflumentia tum,faciuntfupinum, loquor Iocutum,lcquorfecutum, fruor uero frudum facit, ficut ftruo ftrudum.Gice. in H orte. E t ameenitate fumma p* frudus eft. VIpianus tn ad Sauinum,futurum,fruiturum dixit non frudurum, quo or* tum oriturum,erutum eruiturum,mortuum moriturum. Quæ cum in prætcrito non habeant i,infuturohabent.In uo, u loco confonantispofitain I quidemdefinentcpc nultima, o extremam in i conuertunt,ÔCfaciuntpræteritum,utfoluo)(bIui,uoIuouoI Ui,caluo calui.VndeSalluft.in.iq.hifto.infinitum paiTiui protulitî Contra ille calui ra* tus,calui pro decipi.uocali uero natura longa antecedente uo, in xi conuertif in præ* teritOjHtuiuouixi. Supinum i in turn couuertcntia, faciunt u neceffario in uocalem fedeute, folui lblutum,uolui uolutum. fie debet etiam calui calutum facere,quod tn in üfu non inueni. amp;nbsp;puto calumniam ex hoc elfe deriuatum. Vixi aut in xi terminantium fegulamlèruatinfupinouidum. In bo definentia uerba uocali longa antecedente,bo in pfi conuertentia,faciuntpræteritumperfcdum,utlcriboicripfi, nubonupfi.nun* quamenim b ante f inprincipio fyllabæpoteftinueniri,utPfeudolus,ipfe, Alia uero O in i mutantinpræterito,utbibobibi,Ciceroin Verrem fècudo; An ifteunquam de fe bonam Ipem habuiflët,nifi de uobis malam opinionem animo imbibilTet.'’ Oui; in.vî. Metamor.Huberac^ ebiberantauidi ladantia nati. Lambo quo^ Iambi. Lucil.in.xxiq» lucundas^ puer qui lamberat ore placentas.Similiterlcabolcabi. Idem Lucilius in.ix. Scaberat ut poreus contritis arbore coftis. Vnum excipif ,incumbo incumbis,qd'ctiam incubo incubas, iecundu primam coniugationem proféré, quod incubui facit præteri* omnia à cubo compofita,fiue primæ,fiue tertiæ fint coniugationis, ut accumbo, Ucl accubo accubui,incumbo uel incubo incubui.Et nunequidem fimplex eo9i,id cft eu ^gt;0 cubas primæ eft coniugationis. Vetuftiffïmi tn amp;nbsp;hæc amp;nbsp;omnia quæ in ui diuifas,fa* ciuntptm perfedum in prima coniugatione,etiam iecundu tertiam iblcbant declinare»
-ocr page 182-(fS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 nbsp;8 C I A N 1
Supin a uero m pfî qu/dcîh tcrminantîô ptm pfi in ptum conùcrtunt, ut icripfi icnpttf* nupfi nuptumJn bi ucro afliimunt tum,bibitum,Iambitum,accubitum, unde ÔC accubi tus dicîLEtnotandum qgt; cum omia in fi tcrminantia ptm,ficut fupra docuimus,in fijni terminent fupinum,cxcepti3quart£cconiugationisuerbis,hæcquoç qua* p uel m afi fihabucrint, fi in turn conuertunt,ut nupfi nuptum,icalpfifcalptum,îcripfifcriptum, dcmfidemptum,fumfifumptum.In quibusetiam p cuphoniæcauiâ intcrponi€,quod ctiam in præterito qbufdam placuit adfcribere. In bor deponétia,mutantbor in pfuni ÔC fâciuntiupinum,ut labor lapfum.Nullaautcaulà alia cil mutadæ b in p ante f ucl t in principio fyllabæ pofitæ,nifi euphoniæ,cuius ratio apudGræcos quoqp obferuanä» tiflîmos eiusièruata eft infupradidarum conlbnantium lcnptura,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;litpu4a Kixpn
pro 4 cnimgræca, nosinprincipioiyllabæ pf lcribimus,ut nubonupfinuptum,icribofcripfi fcriptum,fcalpolcalpfîlcalptum,ln co, n anteceden te,abied:a n, amp;nbsp;o in i conueria,faciunt prætcritu,pcnultima quoç produda,ut uinco uicijconuinco conuicijinquo quoç qd'confimilcm uidef habere terminationem, liquî facitpra:terirum,abieda n, ficut fupra quoipdocuimus. S ucro prarcedete mutant Ico in ui, niû fintinchoatiua.Cllla cnim carentptô perfedo^quiefco quieui,pafco paui,crc feo crcui,adlcilco adfciui,confuelco confueui,uel confuctus fum. Carifius tarnen ctiam confiieo ponit. Omnia tame ea quæ præteritu perfedum in ui terminant adiedam, fre quenter inuenimus per lècundas ÔC terrias perfonas fyncopam pcnultima: pati iyllabæ, eu ab U loco côlbnantis incipit, ut amaui amauifti uel amaili amauit, amauimus amaul ftis ucl amaftis,amaucrunt uel amarunt.Neo neui neuifti uel nefti neuit,neuimus neui«* ftis uel neftis,neuerunc uel nerunt.Ideoaût addidimus adiedam,qmfi in pofitionc fit u confonans lyncopam pati non poteft, ut lauo laui lauifti, non poflumus diccre lafti pro Iauifti,nec pro lauiftis laftis,nec pro lauerunt larunt. Similiterfauco faui fauifti, nemo dicit fafti,nec pro fouifti fofti,ncc pro foluifti folfti. Sed inuenio Horatifî autoritäre fclt;' ci fie in qbuldam concifionem,quamuis pofitio uerbi habeat u côibnantem, mouco mo ui mouifti,cx quo fummofies pofuit Horat.pro fummouifles in.i.ferm. Hune hominê uelles fi tradcrc dilpeream ni Summoflcsomncs,nô ifto uiuimus illic,Quo tu rcrc mogt; do.Itemcommorit pro commouerit idem Hora.ponitin.q.fèrrâ. atillc, Qui me com morit melius non tangere clamo Flebit. Vnuminucnitinicodefinena uerbtîapuduc tuftiflîmos,cuius ptm perfedum in xi protulerunt,tcftc Capro,conquiniico conqucxi« EftaûtconquinilcOjCaputinclino.Pomponiusin Vaccauel Marfupio, aitxSimul intro Ucni,acceflï ad pattern prendi manum in terra,ut cubabat nuda,ad cum ut conqucxi, in ccrim mulicres conipiciunt.Excipit præteréa eiuldem terminationis,compefco compO Icuijdifpclco diipclcui, quod ponit Apuleius in dialogo,qui eft de deo Socratis î Cum amp;nbsp;habitacula fumma ab infimis tanta intercapedine fafti gq dilpefcant,pro diftent. Exd piunf prarterca dilco didici,pofco popofei amp;nbsp;ex eis compofîta, quæ fimilitcr faciunt p’* ceritum,dedilco dcdidici,dcpolco dcpopolci. Vocali ucro natura longa anteccdcntc in codefincntiainxifyllabafiniuntptrâ,utducoduxi,dico dixi. R. antécédente unum in uenijparco quod ôC pcperci,amp; parfi facit ptm.Luca.in.q.paruum fed fcflâ fencdus,Sart guinis effudit iugulo,flammis^ pepercit. Tcrcn.in Hccy. Heu me infelieem hancdnc ego uitam parfi perdere» Ico prætcrca pcnultima breui proferf in præfenti, tefte Cagt; pro,fed produciteam in ptôpcrfcdOjôC mutât o finalem in i, icoici.undcidus.CafO Gcnlbrius de Vcturio;Hoftcm nummum icit.Ccclius in.i. Qui cum qs ita fœdus ici* tis.L ucretius tn ctiam in præfenti producit pcnultima, ex hinc corpusppellit amp;nbsp;icit. Supina in ci quidem terminantium prætcritu, i in turn conuertunt,ut uici uidum, cor, üidGonuidum.Eandcm feruantregulam liqui lidum, Si excocompofita, reliquircii* dum,dcliqui dclidum.Nccmirum eftcum poft q u pofita uimlitera:amittatind de* finentium rcgulam fequi. Quæ ucroin uifyliabamprofcruntptmpcrfcdum,mut:mC earn in tum,ôCfaciunt fupinum,requicuircquietnm, undepartidpiûfit futuri requic* turu«,Ciccfo contta Mctellum;Nifi eorum’exitio non requietur?ra,Crcfco crew etc*
-ocr page 183-L 1 B E R .X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter
mm,adïcîlco adfcîuî adfcitum,dcfcifco delci'uî delcîtum.L/ui'us in.xxv»ab urbc condira j Deftitum ab Romanis. Etnotandum quod ab inchoatiuo fcifco côpofita,pnmitiui,id* cft fcio habucrunt pfæteritum,lècundum redam uero proportionem debent corn quo qs pcrfcda à fcio SC defcio efle.Nolco noui notû. Similiter eï eo côpofita, ignolcoigno ui ignotum.Terent.in adel.Ignotum eft,taciturn eft,creditum eft,undc Ôf participium futuri ignoturus.Cicero in Catone maiorejgnoturus altefi q? patrem,alteri q? tutorc lecutus eflet.Cato in.V. Originu: Quod eoçi nemo quilquâ quicq mihi ignoturus eft. Quidam tarnen contra regulam à prælènti tempore hoc deriuatum protulerunt, igno Ico ignolciturum.Pifo Frugiin.q.AnnaIium:Quodcu^ deliquiflet ignolciturum affir mabat.Notandum ramen q? cognofco cognoui cognitum,6C agnofco agnoui agnitum, in frequentiori ufufaciuntpro o penultimapduda,quam uetuftiffimifcruabantanalo giam icquentes,! correptam adhibentia. Vndc luuenalis in primo: Agnitus accipies,iu betàpræconeuocari Iplbstroiugenas. Lucanus infecundo: calida médius mihi cognî tus axis Aegypto at^ umbras nulquam fledente Syerte.SalIuftius tarnen fecundum anà logiam in.q.hifto. Nelt;^ inermesex prælio uiros quenq agnoturum. Pacuuius iècundS ütrunq; protulinln turba Orefti cognita,agnota eft foror.Palco paui ièruauit iri fupinO f folum paftum.compelco compelcui,amp; dilpeico dilpeicüi,6C polco popofci,8C diico di dici,à præfenri tempore faciuntfupinumutatione o in i correptam,âCadditionetum, compefto compelcitum, dilpeico dilpcfcitum, polco pofc/tum, dilco dilcitum. Vndtf Apuleius participium futuri protulit in Phædonc, De anima fie auditurum,fic difeitu*« runi,qui melius leit hæc omnia ÔC fingula ficagere autpati, utpatiuntur arqt agunt. In xi Finientia præteritum perfediî,fupinum fecundu fupradidam regulam faciut,dixi di dum,duxi dudum.peperci uero uel parfi,parfuih facit fupinum,fecundum in fi termi nantium regulam,undeparfurus participiiîfuturi.Varro in Lateréfi: Parfums pecuni* is benepartis.Liuius in.xxv.ab urbccondita: Nedum eos Capuæ parfums credam.Se* nclcó inchoatiuum eft : nam pofitiuueiuslêneoinuenif in ulii. Adius in Telepho: lam iam ftupido thelTala fomno, Pedora languentq; lènent^. Pacuuius in Peribcca:Quamlt; quam ætàs lènet làtis habeam rem uirium,ut te ab ara arceani. A lêneo igitur non à lene ico fit præteritum Icnui.Salluftius in.i.hiftoriarum:Nifi cum ira belli delenuiflét. Idem ctiam participium præteriti temporis ex eo protulit,quamuis fit neutrale in.iiq.Omnis quibus ætas lenedo corpore animus militaris erat.Nec mirum cum irt alqs quoqt pluri* mis eiuldem fignificationis uerbis inuenianf ueteres præteriti temporis participia pro* ferentes,ut prandeo pranfus,cœno cœnatus,placeo placitus, mereo meritus,patco pal* fu3,careo cairus,poto potus pro potatus,titubo titubatus.iuro quoqp iuratus,tam in adi üa quàm in paflîua inuenit fîgnificatione.ôC hæc quidem etiam iunioribus in ufu manfe runt, ilia uero olbleuerût, difeedo difcefiuSjhoc eft qui difcelfit. Similiter intereo interi tus,occidooccafus,fed eoçi ufus in lib. q inlcriptusefta nobis depticipioîucnies.Depo nétia uero in Icor dcfinentia,inantepenul.quidéfynaba a uel i uel e correptas habé* tia,in dum faciunt fupinum,ut pacifeor padum.proficilcor profcdu.cxpergilcor,quia à pergo eft,experredum facit. Quamuis uetuftiiîïmi ctiam expergitus diccbant. Lucil. în iq. Et fomno pueros cum mane expergitus clamas. Cælius uero lècundu analogiam protulit in imbribus, mihi Ibrdido dormitum luadetut earn quifquam^ôC fi ego obdor micro tute idem ibi cris experredus. Nancifeor etiam nadum facit ablque n, ut Probo
Capro ôc PoIIioni 8( Plinio placettSicut ÔC pangor padum, fingor fidum, amp;nbsp;tan gortadum.Sciendumtnq? funtuerba quæleruant n inparticipqspræteriti,fiueinfu* piniSjUt iungor iundus,pungor pundus,fungor fundus,emungor emundüs,extingor extindus,tingortindus,plangorplandus,angorandus.Qua:autélcruant n, uel quæ non,de pticipio tradatum repcries.Quod afitcorripif antepenultima,pacllcor amp;nbsp;nan* cifcor,ôlt;pficifcor,ôC expergifcor,ex côpofitis fine primitiuis eoçz pot dignofci.Pacilcof Ce dcpecilcor.pficifcor à facio,expgilcor à pergo pergis, nancifeor uero à nancio eft, qdquot; in ufu fuit uetuftiflîmis^Gracchusp IcjSi nanciam popuH defideriu,comprobo reip»co
-ocr page 184-n« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R J s C. I A N I
Inoda. Alia ucro abf^ c,i'n turn faciut fupi'na,ut irafcor iratu,ulci'fcor ultii,nafcor natff, obliui'lcor obh'tij. Excipif defecifcor defcflum facies fupinû,amp; participiu præteritijde*« feflus,ut Teré.in adel. Dcfefliis fum ambulando.Idc in Phor. Ne^ defecifcar ufç adeo cxperirier.Nam ab eo qtlcll deficior defcdus fit participiu prætcriti.Excipiunf etiam duocompofitaquæquanuisantepenultimam i habeantcorreptam, in turn tame non in dum faciunt fupinum,comminifcor commentum,adipifcor adeptum.Nam à remini fcor fijpinum uel participium præteriti uei futuri,in ufu non inueni, quanuis ratio hoc quoque rementum,quomodo commentum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dici. In do definentia,fi pcnultimam
naturaliter longam habuerint do in fi conuertenr-’afaciuntpræterituperfeclum,utlu*â do lufi,rado rafi,Iædo Iæfi,rodo rofî,uado uafi,euado «uafi.illido illifi,claudo uel cludo claufi uel clufi.Inuenitur tarnen etiam claudeo.led ÔC cliîudo pro claudico.Salluft.in.irj* hiftoriarû:GoniuracionecIaudit.Gæcilius in EpiclerojAn ubi uos fitis,ibi confiliu clan deatî^GedocefR gcminauit f inpræterito.Ex quo Virgiliusaccellispro accefliftis po* fuit in.i. Aeneidos, penituft^ fbnantcs Acccftis fcopulos. Excipitur cardo cecidi.Luca. in.iiq. donee uetuerunt caftra cecidit.pcdo pepedi.Horatius in.i.Sermonu: uin tu cur tis ludæisoppederc^ nulla mihi inquam,Relligio eft.Idem in codem,Nam difplola lb* nat quantum uefica pepedi. Ab eo quod eft Sido præteritum non inucni.Luca. in iitj.Si dentia pelTum corpora caria tenent. Virgi.cx co compofitum in quinto,Sublidut undæ tumidum^cp lubaxetonanti, Sternituræquor aquis. ciuspaffiuum Statius protulitin V.Theb.Summjscç infidituraftris. Gudo lecundu DiomedemôC Garifium,amp; Phocam cufi, fecundum alios cudi. Etuidetur etiam Virgilius lie protulifle in primo Acnei.Ac primum filicis Icintillam excudit Achates, Sulccpitqj igné folqs.Excuditenim tarn præ lens quam præteritum poteft intelligi,fed quia fulcepit fubiunxit, melius pra^eritfi in* telligif.Idcj etiam Seruiusin commetario Aenei.coprobat his uerbis,Excudit auté fc riendo eiccit,quia cudere ell fcrire. V nde SC incus dicitur quod illic aliquid cudamus,id ell feriamus.Sciendum autem qgt; eiusfrequentatiuum cufo cufas cll,cx quo copofita in* culb inculàSjôC reculb reculas,Sf acculb acculas,et cxculb excufas. A do uerbo,quod fim plcxprimæ ell coniugationis,compolita cum præpofitione,tcrtia; lint, amp;nbsp;primitiui fcr uantptmperfeduduplicantia di,quauisinillopcnultima e habeat,utdo dedi,reddo reddidi,prodopdidi,perdo pdidi.Gredo quoç ab co componif,quali cretu do, ôC uen do uenum do,amp; condo ex con ccipolitu, amp;nbsp;do,amp; ex eo ablcodo. Ita^ omia præteritu Idem perfedum feruant, credidi, ucndidi,côdidi,abfcÔdidi.PIautus in GarbonariarSe* cundum iplam aram aurum abfeodidi. N uero ante do habcntia,o in i mutant in prx tcrito perfcdo,amp; li ante n u uel i habuerint, amittfît n utfundofudi,amp;lcindofcidi* Vetulliirimi tarnen etiam feifeidi proferebant,quod folu quo^ in ufu efle putat Afmo* nius in arte quam ad Gonftantinu imperatorem Icribit, led errat,nam Lucanus Inu'q.lci dit ponit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qua marc tellurcm fubitis aut obruit undis,
Autlcidit 8gt;C medias fecitlibi littora terras.
Stat.in.ix.Theb, Ora^ pedora^ 8C uiridem Icidit horrida ucllem. Idem in. xi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alloquiofciditiplanouoterrorecruenta Eumcnis»
Mart. in.iii.Epig. Vnguentum fateor bonum dedifti,
Gonuiuis here,led nihil Icidilli.
Sed Afranius more antiquo dixit in Homine, Satis fortiter paulo uellras Cclfcidiftis co lus. Adius Sotadicorum.i.Non ergo aquiha ita, ut prædicant Icifciderat pedus. Neui* us in TelliculariaJmmo quo Icilcidimus confeindam at(p abrjeiam. Ennius in Menalip* pa:cum faxum fcifciderit.Et uidentur hi rationabilius protulifle,ne minorum tempooi eflêtpræteritu quam prælèns,quod rariflime inuenitur. Findo quoç fidi fadt, licet qui dam fili putauerunt. Sed Virgili.in.ix. Et media aduerfi liquefado tempora plumbo Diffidit,ac multa porredu extendit harena.Hora.in.iiq.carm.Demerlas exitio diffidic urbiu Portas uir Macedo amp;nbsp;fubruit æmuIos.Gætera uero leruant n,ut pando pandi,de fendo defend!, fcando fcandi,accédo accédi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dupliç^tia p^cipalé lyUabw
/
-ocr page 185-LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfÿ
pcndo pcpêdijtcndo tetcndf,tfldo tutudi,pcnultîma à plenCtp côrrepta,à quibufdâ au te ctiam produda propter fupradiâam rationé,id eft ne uincaf in compofitis ab co té poribus fyllabaçz à præfenti prætcritum.Horatiusin.iiq.carminum correptam protu lit: Quod regum tumidas contuderit minas;eft enim contuderit choriambus.Idem in tertio: Non aufpicatos contudit impetus, Noftris. Eft enim dadylus contudit. Virgil.in.viq. amp;nbsp;lapfaancilia caelo, Extuderat. Soient autemcompofîtaleruarc fini plicium tépora,cado cccidi,concido concidi,penultima correpta,ca:do cecidi, côcido concidi,pcnultima produda.Vetuftiflimi tarnen tam producebant g corripiebant fult; pradidi ucrbi,id eft tutudi penultimam. Ennius in.xiirj. Infit, ó ciues quæ me fortui na fcro,fic Contudit,indigno bello confccit aceruo. Ecce hic corripuit.Idem in.xvi. Ingenio forti dextra latus pertudithafta. Idem in Annalibus; Viros^ualentescótu ditcrudelis hyems.hic pduxitpenultima.Cado quoeg cecidi facit, nefi cadidicainus nomen efteputetur.Compofita tarnen non duplicant penultimam fyllabam, ut ppen do pcrpédijcxtendo cxtcndi,pertundo ptudi.incidoincidijConcidoconcidi.Exceptis à do,afto compofitis,à difco amp;nbsp;pofco,ut prodo prodidi,refto reftiti, dedifco dedidi ci,depofco depopofci. A curro eópofita utro^ modo prolata inueniunf ab autoribus, ut, decurro decurri uel decucurri. Excipif etiam diuido quod prætcritum diuifi facic. Supinaillaquidem qua: à do componunf,mutant o in i correptam,amp; aiTumunt td ut reddoredditum,credo creditum,perdo perditum, Alia ueroomnia do in fum con ucrtunt,utludo Iufum,rado rafum,cædo ca:fum,defcndo defenfum,tundo tufum» Virgil.in.iiq.georg. Prodcht ÖC tufum gallx admifeere faporem.
Idemin.i. corundem; durum procudit arator
Vomerisobtufi dentem,cauat arbore lyntrcs. nbsp;nbsp;nbsp;cudofimili
tcrcufum, Idcmincodem lapidemq^rcuertens
Incufum aut atræ madam picis urbe reportât* Cado quoq; cafum facit,ca tarnen penultima produda.In omni enim fupino fiue participio pra:te riti producif â pcnultim3,cxceptis datu SC fatu amp;nbsp;ratu amp;nbsp;ftatumJIlud etiam feiendu q, n ante do habcntia,quæ amittut n inprætcrito,amittûtcandem in fupino, Öd ge minant s fi fitpcnultima breuis in pra:tcrito, utfindofidi filTum, feindofeidi iciiTum. Sinproduca£,unam s habct,fundofudifufum. Compofita fimplicium tcrminatiôes fèquunf,cedo ccflum,amp; pando paftum faciunt.Quamuis etiam à patior,ôd à pateo paf fum dicamus, Vnde Virg.in.itj.Acnci. Atpater Anchifèspaffïsdelittore palmis. Idem in primo; CrinibusIIiadcs paifis peplumferebant. Àb co quod eft pedofu pinum in ufu nô inueni. A' comedo quod eft anomalum comefum 8C comeftum inuc nitur. Cicero pro Clucntio ; Abditum aliqua in parte panis, qua fi totum colliquefa^« dum in potióc cflCt,ccleriu5 potius comeftum g epotum in uenas,atcç in omnes par^ tes corporis pcrmanarc. Virgilius autem ab co quod eft adedor adefus protulit in,ix.
amp; poftibus hxfit adefis* Tendo pra:terea,0d tentum (ÿ* tenfum fadt* Virgilius in,vi)» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Audiitôdfî quern tellus extcntaplagarum,
Quatuor in medio dirimit plaga folisiniqui« tucanus in primo, nbsp;nbsp;nbsp;Et uarias ignis tenfo dedit acre formas.
Idem in fecundot tenfis^ rudentibus adæ. Oftendo quo^ ab co compos fitum fimiliter facit oftentu 6d oftcfum.Lucanus in.q. Vtfcclus hoc Syllæ,cædcscp oftélà placcret, Agnofeendus crat, Apulcius in Phædone: Et caufam gignédi often« furum amp;nbsp;immortalitatcm anima; reperturum. Varro xei^t ruftic.i. Oftenfus fol. Idem diuinaçi.iiî» Saluteoftenta. Cato pro L. Cacfarc ad populn,quod ego me fpcro often turum.Oftentum quoeç quando monftrum fignificat nomen eft participiale,quomo* do fadum amp;nbsp;didum amp;nbsp;uifum,ab oftendendo futura didum. Strido amp;nbsp;ftridco,tam tcï fcix g fecundx coniugationis inucnif. Virgilius in.vin* ftriduntqj cauernis , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stridura: chalybum amp;nbsp;fornacibus ignis anhelat*
tucanus in,vi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Auribus incertum fcralisftridcat umbra,
« ij
-ocr page 186-PR I S e 1 A N 1
tóf
luueoaïis in.iîq ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lam ftndunt ignés,iam follibus atc^ camîms*
Horatiusfermo.q* Stridere fccreta diuifos au re fufurros, correpta penultioia« Statius ucro eandem produdam protulit in-viq. Nil ftridere donu'.
Ideminnono: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;StridebitueftrosTydcusinhumatusadignes. Præteritunf
perfedumeius debet fecundum analogiam in do uclin deo dcfinentium,amp; pcnuItÉ mam uel antcpenultimam naturaliter lógam habentium in fi tcrminari, utrado rali, trudo trufijludo lufi.rideo rifi,ftrideo ftrifi, fed puto euphoniæ caufa nó efle in ufu ftri fi, fed ftridi. quod ut fuperiusdiximus ufus quocjp com probat. Statius in.iii]. Huius inafpeâæ luco ftridere fagittæ. Adiusin Alceftide: Cum ftrideratretradarurfus in^ feris. Sido ptætereafidi facit.Cuius ctiam paffiuufidorfideris inucnif. Lucan.in.iq. fidentia pelTum Corpora cæfa tcnent, Statius in.q.Thebai, feflisqjinfidituraftris.cu ius præteritum in ufu non eft,dubitationisuelaltcrnitatis caufa: dcbuitcnim fifi effe. Sed utimur præterito fcdco ucrbi,id eft fedi,pro fupradidi quoqj ucrbi prætcrito. In do unum anomalum inuenif ,cdo es eft. VetuftilTimi tame edo edis edit diccbant, cot repta prima fyllaba, Neuius in Carbonaria: Tibi fcrui multi apud mcnfam adftat,II* le ipfe adftat quando edit.Non poteft em in hoc iambo penultima fyllaba loga effcjUC intelligatur præteritum,ne fit Plautus in Lipargo: Nihil moror mihi fucumi inaluo Apibus qui peredit cibum: corripif cm penultima, Luciliusin.iiq. Quiedic fc,hic comedit me.Supinum eius tarn efum,ut fupra didum cft,q cftum ufus cxigit,ue poffitdici, Virg.in.ix. 8C poftibus hæfit adefis. Idéin.iq, Aencid. Ambcfasfubigac malis confumere menfas. Cicero p Cluentio : Abditfi aliqua in parte panis, g fi totö colliquefadu in potione effet cclertus, potius comcftum q cpotum in uenas, at^in o* mnes partes corporis permanare. In go r antcccdente,fi non fint à regendo compoff ta go in fi conuertcntiafaciâtpræteritumperfcdum,utmergomerfi,fpargofparfî, tergo tcrfi.Dicitur tn 0‘tcrgeo. Alia ucro in xi conuertunt go præfcntis, amp;nbsp;faciunC fupradidu tempus,ut rego rcxi,cingo cinxi,ango anxi,tingo tinxt,pingo pinxi. A're^ gendo compofita,quisin prarfenti fyncopam penultimæ e patianC,tamcn in prætcri^ to perfedo cam euphonia: caufa feruant,ut porrigo porrexi,pergo pcrrcxi,furgo fur« rexi. Nam porrigo^iZcorrigoö'arrigo e in i conuertentiaaptiffimcfecundum pro« portionem,feruant fimpIicisdeclinatioem.Excipiunf frango frcgi,ago egi,lego legû quoç^ compofita fcquuntur fimplicium dcclinationcm,confringo confregi,pcrfringo perfregi,exigo exegi,fubigo fubegi,cogo coegi,pcrlego perlcgi, relcgo rclcgi.Excipi unturex hocccipofita,neglego ncglexi, nbsp;nbsp;intellego intellcxi, quodantiquiinterlcgo
pferebantintellexi,amp; diligodilexi.pango quoqj peg*, ^x co compofitumimpingo impegi facit,Pacuuius in Medo: Tonfilla pegilæuo inlittorc.Lucan.in.v,
Sufficit ad fadum belli fauor iftc laborq;
Fortuna:,qgt; tc noftris impegit harenis. Simplex tarnen pan« go ctiam pepigi facit fecundum Carifiumjü' panxi. Sed antiqui pago quoep diccbant pro pacifeor. Cicero in.q.adHcrcnnium : Padafuntquæ legibus obfèruâda funt,hoc modo,rem ubi paguntorationc pagunt. Tango prætcritum tetigi facit,amp; pungo pu pugi uel punxi. Varro in primo humanaç;: Vt habet pharq qui uoeâtur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔC
in Africapfylli,quo9i ophiogeniftum arbitrantur fuppofitum effe in ftirpc aliqucm,fi admoueantutpungatcolubra,cum pupugcrit,fidcgcncrcfit uiucre,fi non fitmori. Incodem: Admota afpis,cum pupugerit,finóoccidat,fciat cxpfylloçi ftirpc cffc.Nc« uius in Glaucoma : Quod de co obfonio ftylo mihi in manum pupugit. Expungo uc« ro expunxi dicimus,at repungo repupugi amp;nbsp;rcpunxi,ut Capro uidef. Cum ci qui nos pupugit talionem,id eft uicem à nobis redditam oftendimus,repupugi dicimus. Qua do ucrode rationeuclcalendarioloquimur,repunxidicimus. À'tango compofita no duplicantprimamfyllabam,contingo contigi,attingoattigi. In quibus notandumq» penultima præteriti corripitur, præfentis ucro producitur, Ab ago SC frango lego compofita fçruant fîmpliciû præteritura,ut exigo exegi, prodigo prodegi, dego degi.
-ocr page 187-L I B B K X.
Ul
abigo abcgi,mfringoinfrcgi,pcrfringo pcrfrcgi, colligo collegi, relcgorelcgi. quod differentia: caufa non mutauic lc in li, quamuis etiam perago a immutabilcm ferua uit,?ir degoperfyncopam a euphonix caufa protulit. Excipiuntur mutatiafimplicis iïgnificattonem,qux fuperius pofuimus,negligo neglexi,diligo dilcxi, intelligo intel lexi,quamuis Aemilius Maccr infcxtodecimo Annalium: Omnium noftrum negle* gerit autoritäre,pro neglexerit ait. Supina in ft quidé facienda præteritum, per fum profcrunt,fecundum fupradidam regulam,ut mergo merft merfum, tergo uel tergeo terfi terfumjfpargofparfifparfum. Aliaueroomnia go in dum conucrtunt,utrcgo rcdum,iungoiundum,tingo tindum, lego ledum, pungopundum, agoadum. Abheiunttarnen n cuphonixcaufahæc,quxpenultimam a habet,uel i,utfrango fradum,pango padum,tango tadum,fingo fidum,pingo pidum, ftringo ftridum, ringoridum.Excipiunturcingo cindum,dngo tindum,6C ftingo ftindum,amp; ex cis compofita,fuccingo fuccindum,cxtingoextindum. Ango quoqj diffcretix caufa fer# uauit n in fupinoandum. Nam ab agoadum fit. Quidam tarnen etiam anxuseius participium protulerunt.Etomniain compofitione intégras fcruant fimplicis literas, quamuis in aliismodis mutcntur,ut regoredum,pergo amp;porrigopcrredum Sgt;C por redum.ago adum.cogo coadum,abigo abadum,tango tadum, conringo contadu, frango fradum, defringo defradum, pango padum,impingo impadum. Et poflu* mus hoc exiftimare diffcrentix caufa in pleris^ fieri, ne ft pcridum abidum iff de* fridum ÔCimpidumdiccremus, alias fignificationcs monftrarc putaremur. Lucanus in quinto: Impadxceflere fores. In gor deponentia mutant earn in'dum, «y faciut fupinum,utfungorfundum. In ho definentia, mutant ho in xi amp;nbsp;faciunt prxtcri»ä tum,ut ucho ucxi,traho traxi. amp;feeftdum fupradidam rcgulam in xi terminantium prxtcritum pcrfedum,pcr dum profcruntfupinum,utucdum,tradum. In lo fi** nientia prxfcns per lui excunc in prxterito,ut alo alui,colo colui, molo molui,confu!‘ lo confului,occulo occului, Statius in quinto Thebaidos: raptum qux fola parentem Occului. Excipiuntur duplicantia 1 quxftamutaincipiant, gcminantprindpalem fyliabam,dd ft non feruant candem uocalcm.ut pello pepuli,fallo fefelli, tollo tetuli.
Pro quo nunc in ufu frequenti eft fuftuli. A^ tulo quoc^.quod ueteribus in ufu fuit,te* tuli dicebant. In compofitione tarnen non geminant principalcm fyllabam, utrefello rcfclli,compcllo copuli. Aliaquo^eiufdemtcrminationis o in i conucrtunt.utuel lo uclli,fcd amp;nbsp;uulfi dicituCjpcrcello quoq^ pcrculi,cy cxcelloucl cxccllco exculi,uel ue alq cxccllui,quorum fimplcx in ufu non cft.Pfallo etiam pfalli-facit prxtcritum. Cice ro de fupplicqs: Rcuclliftis atç in profundum abicciftis.
VirgiLinBuc» Lucanus i'n.üq, Idcmin.vi. Idem in co dem: Idem in.ix.
Cft cancre fyluas Ct prxIiaCinthius auré Vcilit SCadmonuit.
Cadroç^ fîccas de cefpite uulfcrat herbas, pcrcuflat^ uifcera membris Vulfit.
Ilia genx florcm primxuo corpore uullic. Auuhit^ manu telumc^ aflfixit harenx.
bus ornatum uoluifti cxccllercrebus. Cicero ucro in primo cpiftolaç; ad filift : Qua^ re cfficc cr élabora ut cxccllcas,quod eft ab exccllo excelles,cuius prxtcritum debet cf fe cxcellui, ut caleo calui, fecundum proportionem fccundx coniugationis. Idem ta« men Cicero in Vcrrinis,pcrcellunt protulit fecundum tertiam coniugationcm.Etin primo pro Cornelio: (^i cloqucntia exteris antcccllit. ex q'to débet exculi quoç cf fcprxtcritum pcrfcdum,ficuti pcrcdlopcrculi, Virgiliusiri quinto:
Perculit fulua moribftdum extendit harena, Baftusin.q.Lyrico^^: Calliopeprincepsfapientipfalleratorc.
Supinain turn quidemexcunt,quxnafeunturab unam 1 habentibus,utocculooc^ cultum,colocultum,confuloconfultum.Quxucroduplicant 1 per fum,utfallofil fum,pcllopulfum,ucllouulfura,cxccllocxcclfum,percellopcrculfum. A' pfallofu* o iil
-ocr page 188-ï(,t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I S C I A N I
prnum nô legi. Ab alo uero tam altus g alitus dicitur. Cicero pro Plancio, Vbi aîtus eft.Sitniliter Salluftius in lugurth. Et omnem ætatcm Arpini altus. In quibufdam aiJ tem codicibus etiam alitus inucnitur, A' tollo quoqp fupinû deficit,fed pro co uttmur fublatum. Volo quo^anomaîum facit præteritum uolui, ex quo nomen participiale nafeitur uultus,quomodo ex colo cultus,ÔC ex occulooccultus. In mo definctiafîuo^ calls longa antecedat o in pfi conucrfaproferfîtprætcritum,utfumofumpfi, promo prompfi,demodempfi,comocompfi,Hsccautem ft in turn conuertcntiafaciuntfupi num, ut fumo fumpft fumptum, promo prompft promptum, demo dcmpft demptft, comocompfîcomptum.Alia uero in mo definentiaper ui diuifasexcût in prætcri* to,utuomo uomui,gemo gemui,fremofremui, tremo tremui. excipiuntur emo emif amp;premopïeiïi.Etin ui’ quidemdiuifasterminantiumfupinafiunt ui' in turn côucr fis, correpta penultima,quomodoinomnibus,qu£Eexhuiufmodiprætcritis nafeentia i habent ante turn, ut uomui uomitum,gemui gemitum,frcmui fremitû, tremui tre mitum.emiueroemptumfacit.quodideoaflumpfit p, quia non poteft m ante t fine P inueniri cuphoniæcaufa,utfumptus,promptus,comptus, Preffi uerofecundum in fi terminantînmregulam i in um conuertens facit fupinum,ut preffi preflum. In no O ucl. g antecédentibusper ui diuifasfaciuntpræteritum,utponopofui,amp;abeocô* pofita,fupponà fuppofuijcompono compofui. Antiqui tarnen eir pofiui protuliffe in* ucniuntur. Plautus in Vidularia, Nunc ut apudfequeftrum Vidulumpofiuimus.
Apuleiusin.i, Hermagoræ: Et cibatum, quem iucundum elle nobis animaduerterât, eum appoftuertint. Gigno genui, pro quo geno uetuftiffimi protuliffe inueniuntur, Varro in Andabata, Sed q» hæc loca aliquid genunt, cuius infinitum paffiuum Lucre tins in quarto protulit, geni; tanto magisinficiandum Totum poffc extra corpus du* raregeniqj, A'canendo quoqj compoftta fimilitcrprætcritumin ui diuifas fociunt, fuccino fuccinui,occino occinui.Quidam amp;nbsp;occano occanui protulerunt,ut Salluftius in.i.hiftoriarum; luffuMctellicornicinesoccanucrc,SedProbusocciniquolt;çexifti* mat poffe dici,cum fimplex cano cecini faciat,quomodo cado cecidi,incido incidi,ÖC atango,rctigi,contingocontigi. M antécédente no in pfi couerfa, facit prætcritum perfelt;ftiim,ut temno tempfi.Aliaomniaper ui coniundas proferunt prætcritum,fî* no fiui,ftcrno ftraui,ccrnocrcu{, No folum enim Koatt/v/'^wp Kji/»cj,fic facitprsctcritfi, fed ctiam cum pro uidco accipitur. Titinnius in Gemina ; Simul ut pueras has node fufpirarc creui,pro uidi. Plautus in Cifteliaria : Cum cgo te amaui mea Antiphila, ü* mihi amicä effe crcui,fimilitcr p uidi.Sperno queej^ fpreui facit,0* linoliui, uel magis differentiæ caufa ad nomen Liui Icui.qäaleoquoqpfimplicinafcitur,quodinufun5 eft.ex quo deleo delcui. undeamp; letum dicitur quoddclet uitam. luuuenalisin tertioî Nam quisplura linituidurodoliamufto^ Terentiusin Heautontimoru. R.cleuio* mniadolia,omnesferias, Vetuftiffimi tarnen etiam lini in prætcrito protuliffeinueni untur, Vt Varro rerumrufticarum: Cumoblineruntuafa. Supinain ui‘ quidemdi üifas terminantium prætcritum fubtrada u ßCaddita tum profcruntur,correpta pc* nultima,ut pofui pofitum,genui genitum. A' cano tarnen compofita primitiui feruât in fupino terminationemjeantum enim amp;nbsp;fuccentum dicimus,quamuisin ipfo uerbo a in i conuertantex co compofita.fcd in fupino iterum i in e tranffcrunt,fuccino fuc centum,occinooccentum. Temnouerotempfitemptum facit, ficut omnia in pfi p preteritum exeuntia. In ui uerofyllabam defincntia,mutanteamin tum fccundum predidam regulam,utftuifitum,ftraui ftratum,creui crctum, fpreui fpretum. crgoli üi quoç uel lini litum. Vnde Virgilius in quarto Gcorgicorum t amp;nbsp;paribus litacor* pora guttis. Salluftiusin lugurth.SimuIgladium fanguineoblitumoftcntans.Et fcl endumquodtam litum quam fitum,amp;itum,quitum,citum, fatum,corripiuntpcnuli* timas,quod in alijs fupinis,que à prxtcritis in ui terminantibus nafcuntur,non inuc* nitur,ut amaui amatum, moui motum,neui netum, faui fautum,cupiui cupitura,mu niui munitum, Gaper,ut fino fitus,fic nequeo nequitus,corripuitpcnultimam, quod
-ocr page 189-LIBER X. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,6,
ufiis ubiq’ approbat. Cîccio pro Cornelio: Cœptuni igitur per cos qui uolebant, de fitum eftper hune qui deceflït, Ecce hic manifeftiffimeoftendit orator, à definor elTc defitum.Sic ergo Si àfinor fitus. Quod autem penultimæfupradidorum fupinoruni corripiuntur, poetarum exempla docebunt, Virgilius à prætereor in.virj,
O' mihi præteritos référât fi luppiter annos.
Idem in.x.ab obeor: Morte obita quales fama eft uolitarc figuras. Ouid, in Fallis: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sol aditus quam quæris,ait,ne uana labores
Nupta louis fratri tertia régna tenet.
Terentius in Hccyra: Nam cum comprefiaeft nata,forma in tenebrisnofci non qui ta eft, Eftenim quaternariusiambicus, Lucanusin.vüi*
Hic fitus eft Magnus placet hoc Fortuna fcpülchrum*
In eodem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Illita tela dolis,nec Martern comminus ung.
Virgiliuj in quarto Georgicoçi ut prædidum eft : paribus lira corpora guttis. a' cio compofita, tam corripientia quàm producentia penultimam inueniuntur. In po definens m antécédente unum inuenio rumpo. quodfubtrada môfoini con üerfa facit præteritum pcnultima produ(âa,tam in fîmplici quàm in cÔpofîtis ab co. R-umpo rupi, abrumpo abrupi, corrumpo corrupi, E ucro breuem penultimam ha bentia,mutant o in uï diuifasinpræterito, ut ftrepo ftrepui, obftrepo obftrepui. It Uerouel 1 ucl e produdamante po habentia, o in fi conuertentia faciunt prætert* turn, ut fcalpo fcalpfi, fculpo fculpfi , carpo carpfi, repo repfî, fèrpo fcrpfi, farpo far* pli, Lucanus in tertio: Sed per iter longum caufa repfere latcnti. Supina quidem ter minatorum in pi fiuntmutata i in turn, utrupiruptum. In uï uerofeparat3s,fub* trada u amp;addita turn, ftrepuiftrepitum. In pli àutem cxcuntiafccundumfupra* didamregulam,mutata fi in tum,utfcalpfifcalptum,fculpfifculptum,replireptß, carpfi carptum. In ro finita, per ui fyllabam terminât præteritum,ut tcrotriui,quæ ro qua:fiui,fcro feris feui. nam fero feras à fera obdita natum,feraui facit. A' fefo feris feui tarnen compofita, quando mutant fimplicis fignificatiôem, per ui fcparatâs pro feruntpræteritum o in ui conuerfa,dcferoproderclinquo deferui. Inferoproim* mitto inferui. Si enim de arbore dicam infero infeui facit, Si participium infitus, non înfertus. Virgiliusin Bucolicis: Inféré nunc Meliboec piros,poneordineuites. Idem in fccundo Geofgicoçi » mutatam^infitamala Ferre pirum. VetuftilÏÏmita mcnctiamin fimplici ferui protuliffeinueniuntur, pro ordinauiôï pro feui. Ennius in præceptis: Vbiuidctaucnamiolium ctcfcere.Intcrtriticumfelegit ,fcccrnic,aufcrt fedulo Vbioperam addidit quam tâto ftudio feruit. Duo inueniuntur îùpradidæ ter minationisucrba,quædupîicant 11 ante i in præterito, gerogeffi, cir uroulfi, Verro enimfccundum Scruium ucrfifacit, fccundum Carifiumautem uerri. quodeirufus comprobat, LiciniusMacerproTuicis: quosoportuitamiffareftituercjhifccetiam reliquias auerrerunt. Publius in muro: Mutonecellasfcruorumcôucrri. Curro et* iam repetita priore fyllaba cucurri facit præteritum. quod in compofitione inuenitur apud quofdam autorum geminationcm primæ fyllabæ feruans,apud alios minime,ut Virg.in.iii]. Acnci, Dccurrcre iugis,alia départe patentes,
Tranfmittunt curfu campos.
Liuiusinuicefîmofccundoaburbecondita: Quàcuiqueproximum fuitdecurrcrc. Idem in uicefimo: Et fi fcrociusprocucurrilTent. Cato côtra C. Pifonem: Video hac tempeftate concucurtiffcomnes aduerfarios. Terentius in Hecyra : Vnaillarum in* lerca propere præcucurrit. Cæfar ad Virgilium: Excucurrifti a Neapoli. Plautus in Sticho : Præcucurrijutnuntiarcmnuntiumexoptabilem. Supina corumin ui fyl* labam terminantium præteritum mutationc ui in tum proferuntur fccundum fu* pradidam regulam,ut triui tritum,quæfiui quæfitum. Seul uero fccudum analogiam fetumdebuit faccrc,fcd differétiæcaulàuctercsfetum prozetum dicentcs,hoc fatum proferretradiderunt, Et fciédum quodin nullo alio fupino fiue participio feu nomine ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o uq
-ocr page 190-»KlteiANl
particîpîali a pcnultima corrtpi£,nifîinfupradido,8C aïqs tribus: fatus,ratus, datus^ ftatus, R-eor quoqj ratus facit participium C utputo differétiæ caufa,quia ritus aliud fignificat, amp;C refus pro retitus dicebant, quomodo faucius pro fauciatus, lt;1^ laffus pro laflatusjö’laccrusprolaceratus, amp;nbsp;potus pro potatus» Difficile cnim inuenis c uerbi in a conucrti per participium,fiucfupinum,nifi in fupradidis ucrbis.In compofitiôc uero a fupradidoç^ fupinoçi fîuc participioçi in i conuertitur correptam, fatus,infî* tuSjObfitus. Virg.in.q.Gcor. mutatamijinfita mala Ferre pirum, Cicero in Frume taria: Vt cum obfitum Leontinum agrum uidifles. Deicrui uero defertum, SC inferui infel-tum,amp; exerui exertum faciunt fupina. Quæ uero duplicant ff in præterito ante i mutant fi in tum infupino,gcflïgcftum,uffiuftum. Duplicantiauero r ante o in præfcnti,ro in fum conuertentiafaciuntfupinum,utcurrocurfum,ucrrouerfum. în fo deßnentia o in i conuertentia affumunt ui amp;nbsp;faciuntprætciitum, ut laceflbla ccflïui,arceffo,arceffiui. Salluftiusin primo hiftoriaçi: Domitium proconfulem ex ci^ teriore Hifpania cum omnibus copias quas paraucrat arceffiuit.Idcm in .q.hifforiaiÿt: Argentum mutuum arceffiuit.Cicero pro Rofeio: Arceffiuit aliquemiquem aut qua dojaceffo lacefliuijfic Probus.SC uidetur mihi melius diccrc lacefliui qua lacefli. Par* ticipium cnim palTiuum laccffitus. Caper tarnen laceflï dicit effe, utfacefli: ö* profert exemplum Lucilq quo ufus eft.xiiii.Nam uetus ille Cato laccffiflc appcllari,quod con feius ipfenon erat fibi.Sed potcIHaceffiflc per fyncopam efle prolatum, ui fyllabje,u£ cupiffc petifle,dicimusprocupiuifle,pctiuiffe.SaIIuftiusin fecundo hiftoriaç«: Diucr* fa uti folet rebus perditis lacelTiuit. Idem in.iiq Jgitur legioncs pridie in mote pofitas arceiliuit. Faceffo uero capeffo amp;nbsp;üifo,qu£c poffumus defideratiua dicerc. fignificat enim facelTo defidero facere.SC capeffo defidero capere, amp;nbsp;uifo defidero uidere. Ç Fre* quentatiua cnim effe non poffunt cum primx coniugationis non fintQ Hatc eadem le cundum Diomedem üquot; Carifium o in i conuertentia faciunt prætcritû perfedû, ut faceffb faceffi,capeffo capcffi,uifo uifi. Similiter quæfo quæfi. Probus tarnen qusefiui dicit,ey melius,quis primitiuum quoq; eins,id eft quæro quæfiui faciatpræteritum» Salluftius in primo hiftoriarum: Curioncm quæfiuituti adulefcentior,amp;populi fuf* fragqs integer ætati côccdcrct Mamcrci.Cicero in diuinatiôc : Ipfc profedo mctucre incipics,nc innocenti periculum faceffcris.Inuenif tarnen ill quibufdam codicibus fa* cefficris.Pinfo pinfui facit præteritû,quod Probus ufu Pomponl] côprobat. Nclt;^ ma lis molui,ne^ pilispinfui.Supinacoç^in fitum cxcunt, arceffitum,lacefiî[tum,cape(n tum,fecundû in ui definentium rcgulam,dc qua fepe in fuperioribus diximus. A‘ pin fo autem piftum debet effc,undc piftor nomen ucrbalc,ut paftum paftor,uftum uftor, geftum geftor. In to c antcccdéteinucniopcdo,cuiusprsctcritûpIcri^pcxui,Alpcr tarnen pcdiui,Carifius pcxi protulerunt.Mecocnas in Odauia.Pexifti capillu natura: muneribus gratu.Similiter nedo ncxui amp;nbsp;ncxi.Virg.in.v. Et paribuspalmas ambo* rum inuexuitarmis,Salluftiusin.i.hiftoriarunvjNcxuitcatcnæmodo. Luciliusin.v* Hiefolusuigilauitopinor: Etcumidmihi uifus cft faccrc tû rctia nexit. Propertius: At tibi qui noftro nexifti rctia ledo. FIcdo ucro flexi facit,amp; plcdo plcxi,antiquc. Li uius in Icxto Erotopatgnion: Andromachaperdudum manu lafciuula actcncllula,ca piti meo trepidans,libens infolito plcxit muncrc. Nunc enim plcdor amp;nbsp;amplcdor di cimus. fed plcdor pafiluum effe Terentiusoftendit in Phormionc: Egoplcdar pcnlt; dens. E breui antedente in to definentia duo inucni, peto petiui, amp;nbsp;meto meffui. Cato in fecundooriginötln campo Tiburti ubi hordcum demeffuit. Ide in mötibuSf Seruit ibi hordeö,idem itcrum mcffuit.Caffius Hcmina in tertio Annalium: In cafl® po Tiburti ubi horded demeffuerdt. R. antécédente fimiliter duoinueni,ucrto uerti» fterto ftcrtui.Pcrfius: Cor iubet hoc Enni poftq deftertuit effe Mœonidcs quintus pgt; uonccxpythagoræo.Gcminata uero t ante o unum,mittomifi:6f in fto und.fifto« Cuius ptni quando adiuam habet fignificationé,tam in fimplid, q in compofitodefi* cinquädo uero abfolutam 6lt; fimilcm fto uerbo,commune cd co habet ptni, ut refills*
-ocr page 191-L I B B R S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lâ*
üeï rcfto rcfti'tî.cônfifto 0* confto conftici,pcrfillo pcrfto perftitû Supi'na eo|i,quæ in xui uclin xi prætcn'tumtcrminant,per xum cxcüt,ucnexuinexutn,pexuiuelpe xipexurn,flegt;:i flcxom. Similiter faciuntfupinum,quæin dor dcfinunt deponcntia, ampledoramplexum. Petiui uerofecundum analogiam in ui tcrmtnantiiî præteri«^ tum,petitum facit penultima produda. Similiter mcfliii mcflum,fîcutcenfui céfum. Mifi duplicauit ff in fupino miffum. A' fterto em fupinum non inueni necà fifto. De* ponçntiain tor defînentia,nulla antecedente confonante tor in fum conuertut,utor ufum,nitornifum.Inueniturtnctiam nixum. In xo duoinueniuntur o in ui côuer* tentiain præterito,texo texui'A neio nexas uel nexis nexui. Ouid in.iiq.Metamorp. Luna quatcr plenum tenuataretexuitorbcm. Cicero in.q. de Oratore; Sicomnia quæ fiunt,quæq^ aguntur,leuioribus principqs natura ipfa retcxuit.
Virgilius in quinto: Nexantem nodis fet^ in fua membra plicantem.
Idem in eodem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et paribus palmas amborum innexuit armis. Liuius : Ne
xabant multa inter fc flexu nodoç^ dubio. Accius in Deiphobo: Nos côtinuo ferrum eripimus,omnibusmanicasncximus.Supinaalteç^p tum,altcip^ p fum finiut,tcxt(î, nexum.unde Virg.in.viti» amp;nbsp;clypeinonenarrabilctextum.
Idem in quinto: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qui primus nodos uincula linea rupit
Quis innexa pedem malo pendebat ab alto.
De prsterito perfedo quartæ coniugationis.
Q Vartæconiugationisuerba omnia adiua uel neutraliain io definunt, cxccptis queOjôC ucneo,«ir exeis corapofitis. In cio igitur definentia duarum exce dentianumerum fyllabarumfimplicia n antecedente cio in xi conuerfafaciuntpræ teritum perfedum,utuinciouinxi,fanciofanxi. VetuftifTimi tarnen etiam fanciui uel fancii proferebât. Pomponius Secundus ad Thrafeam:Sancierat ius utile ciuitati.Sin aût n non habuerint.cio in fi mutatafaciuntpræteritum,farciofarfi,farciofarfi,rau cio raufi,fulcio fulfi. quod amp;nbsp;Probo placet.Quamuis alq differentia: caufa fulxi pofue runt. Cicero in primo de Oratore : At Aefopum fi paulû irrauferit explodi.In codé: pcranguftereferfitinorationefua. Idem pro Cornelio lib.!]. Qui cis rebus urbem Ita liamq^referièrunt.Idemin.q.Tufculanaçz : Exquibus uerbisetiam omnia rcfcrfèriït. Alia ucro omnia fupradidæ coniugationis uerba fecundæ perfonæ prælcntis, abieda finali s,ÔCaddita ui faciuntpræteritum perfedo:quodtarnenetiamfubtrada u c5 fonante,6lt; correpta penultima i licctproferre,utfciofcisfciuiuelfcn,amp;ab eo corn* pofita,adfcio adfciui uel adfcti-Similiter cio cis, quod amp;nbsp;cico cies dicif ciui uel cn,amp; ab eo côpofita,côcio concis conciui uel concli, audio audiui uel audij, mollio molliui uel mollti,munio muniui uel munn,feuio fæuiui uel fæuii,co iui uel n,queo quiui uFquq, oeneo ueniui uel uenq.Solinus in collcdancis:Tatius in arcc,ubi nfîc ædis cft lunonis monetæ,q anno quinto,poftq ingreffus urbe fucrat àLaurentibus interemptus eft,le* prima 0* uicefima Olympiade hominéexiuit.Salluftius in Catili. Sedne^ pretio ne qj gratia impelli quiuit. Idé in.i.hiftoriaçi: Necç ferecipere autinftruerc prælio qui* üere. Suffio fuffiui uel fuffq,quod quamuisà neutro paflïuo componatur, tarnen quia fignificationem mutauit,mutauit etiam declinationem in præterito ÔC infinito, Vnde Virgiliusin.iiq.Gcorgicorum: Atfuffircthymocerascgrecidcreinanes.Suffiredi* xit fecundum redam rationis declinationem,cum fimplex eius fieri fît.Excipiunf hau rio haufi. Inuenitur tarnen etiam hauriui uel haurq. Varro in. xxiit). ad Ciceronem: quum indehaurierint.Sepiofcpfi,fentio fenfi,uenio ueni,aperioaperui. quod uidetur àpario compofitum.quod uetuftifiïminonfolum fecundum tertiam,fed etiam fecun* dum quartâ coniugationé declinabant. Vnde Ennius : Oua parircfolet genus pennis condecoratum.Igitur ex eo c5pofita,fi principale fyllabam puram,nec ex integra præ pofitione habuerint io in uï côuertuntinpræterito, utaperioaperui,cooperiocoo* pcrui.R-epcrio ucro duplicauit p in ptô,quippediminutaunafyllabarepperi.Simile cfiptm àcôperio côpcri,Sunt 6^ alia ex hoc ipfo côpofita deponétia^cxperior^opçrior*
-ocr page 192-W6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I 5 C I A N I
quorum participia éxpertûs ö* opcrtus,oftendunt à pariô cffe cömpolïta^ciuus partiel pium partus cft,Salio faliui uel falii ói. falui. Virgilius in Bucolicis;
Dulcis aquæ falicntc fitim rcßfngucrc riuo» nbsp;nbsp;nbsp;Idem pra:tc*
ritum in fecödo geor, Mollibus in pratis undos faliercper utres,
In quibufdam tarnen inueni€ codicibus,etiamfalucre fcriptum. Idem in,xi, Aeneid* portisqj ab equo regina fub ipfis Deüluic.
Idem in quintot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Haud mora profiluere omncs,ferit aurea clamor Sidera«;
Lucanus in tertio t Inßluit folo nociturus pondéré puppim»
Statius tarnen in,ix,Theb, excufli falicrunt cufpide dentes,
Ineodem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Infiluereuadis magnoc^ fragorc folutus Agger,
Ouid.in.xi.Mctam, Cum fæpe aflïluit defenfæ moenibus urbis. Idem in.iiii.Faftoçi, Per flammasfaluiflepecus/aluiflccolonos, Quadrigarius in fexto Annnali: Artorius Taurca: dextrum humerum (àudat ati^ ita refiliir, Cambio «AiwßoAio« ponitCarifiuSjtir eiuspra:tcritumcampfi,q3 «TroowK^«-gr«co elle uidef.unde ÔC campfo campfas folebant uetuftilTimi dicere,
Ennius in decimo: Lcucatcm campfatit, Aio cuius declinatio in ufu frequenti no eft, quart« coniugationiscffcoftcnditur ab imperatiuo in i termiaante.Sic enim Probus de dubio perfedo tradans oftendit Ncuium protuUfle; An nata eft fponfa prægnans, uel aijuel nega, Accius in Ione : Quibus'nam teaibant ortum locis, pro aiebant, qd? in hacconiugationc fieri folet. Et eft notandum in hoc uerbo, qgt; pareshabent fyllabaa tres perfonæ,aio ais ait,quod in alio huius coniugationis uerbo non inuenis. amp;nbsp;qj pe* nultima prim« iblius peribnæ producif ,quæ fola i habet loco confbnantis.Vnde ter tia quo$pluralisquæfoletàprima fieri ftmiliter i confonantcmhabcnsproducitpO nuItimam.Quod autem in alqs corripitur,oftendit ufus, Virgilius in primo Aencid.' Sic aitjtiz dido citius tumida «quora placat. Et Neuiusj An nata eft fponfa prægnans uel ai uel nega. Nam nift corripiatur a,iambus ftarc nö poteft, Inuenfmus tarnen ter tiam perlbnam præteriti ait,quafi à prima ai aifti ait. qu« in ufu non funt. Vndc nccÿ perfedi necp plusqpcrfcdi,nec futuri fubiundiuiin hoc uerbo declinatio inuenif. Po teft etiam ait prüfens pro prætcrito accipi, Supina in xi quidem terminantium fccun dum fupradidam régula in dum exeunt,uinxi uindum,amp; fanxiiandum.fanciui ue ro fancitum, VndcLucretius : Quod porro nequeas fancitum quandoquidem extat. In li ueropræteritumpcrfedum finientia I uel r antecedentibus,mutantcamin td in hac coniugationc ÔC faciunt fupinum,ut fulli fultum,farfi fartum,farfi fartum,unde fartorcs amp;nbsp;fartorcs.öC cx his compofita,confercio confcrtum,refercio refertum. Cf ceroin.h.Tufculanaçz: Tum iecorcoptimofartaamp;fatiata, Aliaucroin fi definentia,' fupradidam rcgulam feruät,id eft generalem in ft definctium,fenfifcnfum,rauft rau fura.undeLuciliusin.xix. Raufurotragicus qui carminaperditOrefte, Hauriohaii ft hauftum differentia: caufa affumpftt t, quamuis amp;nbsp;afpirationc différât. Sepft ucro fe ptum lecundum proportione in fupradidis expofitam facit, Veniucntum,amp; aperuf apertum/aciunt,ftcut pario partum.amp; cx eis omnia compofita,aducnio aduentft,con uenio conuétum,compcrio compertum,experior expertu. Alia uero omnia qua: tarn in ui qin q terminant prætcritum perfedum in itum faciuntfupinum penultima produdajam in hac q in alqs coniugationibus,ut audiui uel audij auditft, muniui uef munti munitum,fciui uel fei] fcitum,arcefliui uel arceffii arccffitfijcupfui uel cupq cu* pitum.Excipiuntur in co definentia,^ diffyllaba aliaçt côiugationum,qu«penulti^ tnam fupini corripiunt,ut co iai uel q itum,adco adiui uel adq aditum, pr«tcreo pr« teriui uel practerq præteritum,quco quiui uel quq quitum,fino fiui uelfq fitum,linoli ui uel Iq (^quod rariffimo in ufu eft ) Iitum,cico quolt;^ ciui uel ci^ citum corripit pcnul cimam.quando uero à cio cis quod quart« coniugationis eft,pducit cam. Pono quotÿ quod antique pofiui,in frequenti auté ufu pofui facit pr«tcritum,corripit pcnultimä, in fupinopofitura, Veneo quo^ fecundum analogiam ucnitum debet facere fupinff,
-ocr page 193-Iz I B E R Xi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r«r
pro quo magis eft uenum in ufu. E t fupradida omnia autoritäte uetèrum cofnprobanf, ficutiam fupcriusoftendimus.R.urfusq^ referamus in memoriam. Virgilius in.viq.
Amphytrioniades armenta abitum^ parafer. Nunc hos nunc illos aditus omnemq; pererrat. Morte obita qualeis fama eft uolitare figuras. Sol aditus quam quæris ait,ne uana labores, Nupta louis fratri rertia régna tenet.
In eodem. In quinto, In decimo, Oui.indirj.faft.
Idem in Heroidibus, Tempore quo nobis inita eft cerealisEleufis. Teren.in Hecyra, Nam cum copreffa eft gnata,forma in tenebris nolci non quitaeft. luue. in.iiq,
Nam coitus iam longa obliuio,uel ft Goneris,iacet exiguus cu ramiceneruus. Antepenultima quog^ in futuri temporis participio corripif.Idem comprobat Virgi. in.q.ænci.Si periturus abis Sf nos rape in omnia tecum.Luca.in.y. turn lurida pallens, Ora tulitjuuitu fub nube triftis ituro. Cieo citus correpta penultima,ut diximus,facit. Statius in.it). Theb. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atlt;j hie ingenti Gapancus mauortis amore
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Excitus, amp;nbsp;longam pride indignantiapacem, Gorda tumes.
A cio uero citus penultima produda, ut Virgilius in quarto æneid.
Atgenusè fyluis Cyclopum montibus altis
Excitum ruit ad portus èc littora complet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sinor fttus,amp;deflnor defitus
penul.correpta.Gice.pro Gorne.in.i.Gceptumigif per cos qui agi uolebant,dcfitu eft per huncqui dcceflît,Idem in.i.rheto.Et fi non ab eo quod inpximo defitum erit, dein ceps incipief .Inde etiam fitus dicif pro negligentia. Virg.in.vq.Sed te uida fitu ueriqj effeeta fenedus.Idem in.q.geor. mutatamqj infita mala Ferrepiru.Et in.iitj.corundé* ÔC paribus lira corpora guttis.Ideoautdiximusdiffyllaba in ui definentia lecundæ uel tertiæ coniugatióis in fupinis,uel pticipqs pteriti corripere penultima,quia flue diflylla ba fint quartæ,ut ftio IcituSjfiue ultra duas fyllabas alterius quoç cóiugationis^ducut, arceflîui arceiritus,cupiui cupitus,nifi fintà diflyllabis cópofita,ut infitus,incitus,illitus» Lucan.in.viq.IIlita tela dolis,nec Martern cominus ufquam Aula pati uirtus. Virg.in xrj. crebro fuper ungula pulfu Incita,nec domini memoç^ proculcat equoçi. Similiter impofitus ôCppolîtuscorripiuntpenuI. luue.in.i. Si te^pofiti nondumpudetat^ ea^ dem eft mens. Virg.in.iq. impofitis auro dapibus. Præterea notandum q; lepelio lèpe liui uel fcpelii,lepultum in frequentiori ulu eft fupinum. Antiquiftimi etiam lepelitum dicebat. Vnde Gato in ThermutMortuus eft,fepelitus eft.Salio quo^ fallui uel ialrj lai* turn facit. Vnde Virg.in.vi.Gum fatalis equus laltu fuper ardua uenit Pergama. Idem in.xi. At medias inter cædes exultât Amazon. Solent enim frequentatiua plerunqj à fn pinis uel à participqs præteritis nafei. Sallio fall!tu facit,fallo falfum quo uello Uulfum* SilennaiSic mcam paludem multi pilcium falliendoçz caulà a nauibus femionuftis com* meant. A fallio falliendoçi dixitnon lallendoi^.Salluft.ucro in.iq.hifto.Parte cofumpta teliqua cadauerum ad diuturnitatem ulus làllerent.làllerent dixit à lallo non a lallio. Si* militer Lucilius in.viq. Sallere murænas mercem in frigidaria ferre. Inde etiam futuri participia,falliturus ÔC falfurus.Neuius:Salliturus iftæc mittam lalem. Mumius: Iftæc fum multo fale lalfurus.Sed etiam præteriti participium lallitus amp;nbsp;làlfus.Gorneliüs Se Uerus in. viq.De ftatu fuo ad quern falliti pumiliones afferebanf. Ambio ab eo compoft turn folum mutauit penultimam e in i: ita^ in io quidem definentiij regulam ferua* bit in fupino ôC participio, quippe produda penultima,ambitus ambita ambitû. In no* mine aut fine uocabulo rei, differentiæ caufa in eo terminantiu regulam leruans, corri* puit penultimam ambitus,ut Ouid.in.i.metamor.IuHrt ambitæcircudare littora ter tæ.Lucanus in.i. letaliscp ambitus urbi,Annua ucnali referens certamina campo. Qua* Uis Scaurus fimilcm elTe in utroq? tenorem putauit. Sed V elleius Geier relpondens Ha lt;ltiano impcratori p epiftolam de hoc interroganti, declinatione ÔC tenore ambitus no Ulen à participio oftendit difc€rni,quod ufu quocp,iK oftendtmw, confirmaf »
-ocr page 194-5WPRISCIANI GRAMMATICI
CAESARIENSIS LIBER XI.
Dcpartidpio.
Vi tertio loco participium pofucrunt redius fecifle uidentur. cufll enim nomen 8C uerbum primum,8(: lecudum tenuerint locum,par ticipium quod ex utro^ naicitur, fèquentem iure exigit. quæfitum tarnen eft,an beneièparauerintid abalqs partib. grammatid.Et pri mus Trypho,quem Apollonius quoep lcquitur,maximus autor ar^ tis grammaticæ. Sroici enim articulum ôC pronomen unam partem orationis accipiebant,infinitu articulum uocantes, quern gramma*
tici articulum,ei quo^ adiungentcs,etiam infinitanomina uel relatiua:quod etiam Di dymus fadt,tra(ftans de latinitate.Finitum autem articulum dicebant idem Stoici,quod nunc pronomen uocamus finitum,quöd ÔC-uera ratione Iblum pronomen eft dicendu» Ergo Romani quoqp artium Icriptores Stoicorum fecuti magis traditionem, pronomi na finita dixerunt,amp;infinita.nam articulos no habent. Sicigiturlupradidi philolbphl etiam participia aiebant appellationé elTe redprocam, id eft, avTowanXasop hoc modo,legens eft le(ftor,6c ledor legens,6f curlbr eft currcns,0C curres curfor, ama tor eft amans,amans amator.uel nomen uerbale uel modum uerbi cafualeni.unde ui dentur noftri adfciuiflc inter uerba gerundia uel participia, cum uideantur ca diuerlbs aflumere cafus. Ideo autem participium ièparatim non tradebant partem orationis, qgt; nulla alia pars orationis,lempcr eft in deriuatione,nullam propriam pofitionem habés nifi partidpium. Cæteræ enim partes prima impofitione inuentæ funt,ad quam deriua tiua etiam aptantur.Omnis enim pars orationis quocuntp modo deriuata, uel in eandé notionem flue defi'nitionem primitiui fui aedpif ,amp; eandem habet ei diuifionem, ÔCea dem acddentia.uel in aliud quod iam artte erat ei fuppolitum in propria amp;nbsp;natural! po* fitioe. Vnde etiam deriuatiuum propter fimilitudinem dus quod iam erat ante ex ft oi turn,ci addebatur,ut pater nomé,Öf patemus nomen. Similiter rcxamp;regalis,taurus amp;nbsp;taurinusnomina.Quicquiderâacdditprimitiuo,acdditetiam deriuatiuo.Ferueoucr* bum Si fcruelco uerbum.Similitcr fado Si faceiro,uideo Si uilb,uerba funt ab codem in idem.Sedetiam bene,male,deriuatiuaaduerbia anominibus ab alioad aliud ad ftmili* tudinem nata funt in propria pofitione inuenrorum,ut penè,nempe,fcrè;hæc enim à ft orta funt.Quicquid enim accidit his,acddit etiam Ulis, Si quod fuuni eft aduerbiorum, per omnia uerba percurrunt. Quantum igitur ad hoc,id eft qgt; in primitiuis Si in fiia po litionenon inueniunturpartidpia,uidentur Stoici benefecilfe. Sed rurfusprohiber ea efte nomina temporum diuerforum alTumptio, quæ fit in proprqs transffguracionibus ad fimilitudinem uerborum.Sed fi quis dicat q? nomina quoqs multainueniunf tempus lîgnifîcantia,refpÔdebimus q? hoc intereft inter partidpia,8c nomina temporalia:qgt; no mina ilia nihil aliud fignificant nifi ipfum tempus per fe,ut annus, menfis, dies, meridi** es,hodiernus,hefternus,craftinus,ncc in proprqs funt trartsfigurationibus.participfa uc ro adioncm uel paflîoncm aliquam in diuerlb tempore fieri demonftrant,non tempus ipftim per fe.ôC q? eos lequuntur cafiis,quos Si uerba à quibus naftfttur. SC q? ucrboruin fignificationes habent.SC q? prouerboponuntur,quorum nihil eft fuumnominis.Omc enim nomen à quocunç uerbo natum,uel genitiuum fequif cafum uel datiuum figura*“ te per compaffionem,quam Grxei tnijn-nK^au/ uocant,ut amicus illius eft,lcdor illius c, Speculator illius,auditor illius,uidor illius,datiutî,ut amicus illi eft,ledor HU eft, Ipc culator illi eft,auditor illi cft,ui(ftor illi cft.Et nota q? plerun^ fubftatiuum uerbum,q^ Græd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocantjlblctadiungi huiuftemodi figuræ. Inueniuntur tarnen pauca
etiam ablatiuum lequcntia,ut dignus ilia re,madus uirtutc.acculatiuum uero figurate, Ut exofus bella,pra:lcius futura.Participiorum enim loco uidentur pofita illorum con* ftrudionem ftruafie. Verba autem Si participia genitiuo uel datiuo,uel accu6tiuo,ucl ablatiuo folent aflodari,ut mdereor ini^,miferens iniw,parco illi, parcens HU, oro
-ocr page 195-t. I ß E R XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏS9
lum,orans ilium,carco illo,carens illo.Et ad/ua quidem plcfun$ accufatiuum fequml^^ cur,paffiua uero ablatiuum uel datiuum figurate, geniriuum uero admodiî pauca. Sedl ’ de his ffi deus annueriÇ cum de di^ofitione uel conftruôhione partium orationis fcri^ plèrimus,id efl Tnçi «^uvT«^iQ}Ç,exponet€htiusconabimui:, Er go fi uerbor um leruauelt;i tint conlèquentiam participia funtjfin amiflïs temporibus,cafus quogp quos nomina Ib* lent ucrbalia lèqui attrahant,rranlèunt in ea,ut amans ilium participium eft: amo enim ilium dicimus,amans afît illius nomen eft,ut amator illiüs.ita^ ÔC tempus amitti t,amp; cô parationé afrumit,utamantior amantilTimus, Acceptus abillo, participium eft,quia accipior ab Ulo dicimus,acceptus illi nomen,ut amicus illi.Ideogp tempore quidem calt;= tet,comparationé uero adfcifcit,ut acccptior acceptiflîmus. Et ea quidem funt,quibu3 oftendif participium aliud efle q nomen. Verbum autid cfle non poteft cum cafus ha* beat,ÔC declinationes amp;nbsp;genera ad nominu formam, nullum enim uerbum poteft hæc habere.ira^ cum ôC uerbi quardam fua prohibeant hoc efle nomengt;id eft tempora, amp;nbsp;fi* gnificationes, amp;nbsp;nominis propria prohibeant efle uerbum, id eft genera cafus (^quæ cuq? enim pars orationis habet genera apud Græcos uel Latinos, amp;nbsp;habet cafustôC qu^ cun^ habet caIus,habetÔC genera,exceptispaucisindeclinabilibus^manfit participium mediu inter nomen amp;nbsp;uerbum. Vnde rationabiliter hoc nomen eft ei à grammaticis in* ditum,per confirmationem duarum partid orationis principalium.Neclblum partici* pium,nó ab aliqua propria ui,fed ab affinitatc nominis SCuerbi nominatum eft, fed alix quoep quintp partesorationis,non ab fua ui,fed ab adiuneftione quam habentad nomen, uel uerbum,uocabulum accepcrut.Pronomen enim dicitur, qj pro nomine ponitur,5lt; aduerbium q, uerbo adiungitur,5lt; præpofitio quæ tam nomini quam uerbo præponi* tur.ôC coniundio quæconiugitea,amp;interiedio quæhis interiacet.Vndeeft dicédum, qgt; fi non fit nomen,nec uerbum,nec alia pars orationis côftarc poterit: Itaqg quibufdara philofophis placuit nomen amp;nbsp;uerbu folas efle partes orationistcætera uero adminicula Uel iunduras earum,quomodo nauiu partes funt tabulæ ôC trabes.Cætera autem,id eft ceraftuppa,ôô claui, ôC fimilia,uincula ôC conglutinationes partium nauis,hoc eft tabu* larum amp;nbsp;trabium,non partes nauis dicuntur.fcd eft obqciendum ad hoc,qj cera amp;nbsp;ftup* pa,non ex eadé côftant materiâ,ex qua tabulæ amp;nbsp;trabes, côiundiones aut ÔC præpofitio nes,amp; fimilia ex eadé materia,ex qua nomen ÔC uerbû,conftat,hoc eft Iris ôC fyllabis, ôC acccntib.fiC ïtelledu. Ita^ etiâ p lè^latæ qgt; ptes lunt or onis ondunt. Quid em eft aliud pars oronis, nifi uox indicans mentis conceptu,id eft cogitationéf Quæcugg igit uox li* terata proferf fîgnificans aliquid, iurc pars oratiôis eft dicenda. Quod fi non eflént par tes,nuquam loco eaçi nomina ponerentur, cum loco ceræ uel ftuppæ in naui tabula fun gi nonpolTit. Inucnimusautem loco aduerbfj nomen una,multum,falfô,quàm:amp;pro* noméfimilitcr eo, illo: amp;nbsp;loco côiundionis tam nomen quàm pronomé, quare, ideo* ôC aduerbium loco nominis,ut manenouum, amp;nbsp;Iponte fua,5lt; eugctuu,amp;belle,amp; eras alteçi. Sed fi,quia compagincm uidentur præftarc nomini ôf uerbo,nô funt partes ora* tionisdicendæ,ergonec partes corporis debemus accipere neruos, quialigant mebra, ÔC articulos,quod penitus uidetur abfurdum.MuIto igitur melius quàm principales amp;nbsp;egregias partes nomen dicunt amp;C ucrbum,alias autem qs appendices, Quod autem par* ticipium nomen accepità confirmatione nominis amp;nbsp;uerbi, nihil mirum,cum inueniant tur quædam nominationes etiam ex abnegatione nalcctcs,ut neutrum gcnus,quod nec malculinum eft,nec fcemininum,amp; infinitum uerbum,quod perlbnam nô habct.Parti* cipiu eft igif pars oronis, quæ pro uerbo accipitur, ex quo ÔC deriuaf natural!ter,genus ÔC cafum habens ad fimilitudinem nominis,amp;accidentia uerbo abfqs difcretioneperfo*
modorum.Ideo autem repertum eft participium, q, nomini uerbum adiungif, lcd non aliter nifi fit ntus cafus ei pfonæ adiundus, lecudum quam proferf uerbiî,ut fa* cio ego bonus,facis tu bonus,facit il le bonus. Cum igif fledas nomen in obliquos cafus, iJerbumei adiungi non poteft intranfitiuu,id eft, ctAt^TaSaTop, hoc eft in fuamanésplo na^Nam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicuntur^idcfttranfitiua^quæabaUaad aliamtranfeutperfonamj
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■■ ........... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;........ P
-ocr page 196-P R 1 s C ï A H I
fn quibus folent obliquî cafus adi’ungi ucrbis,uc milcrcor tui, moderatur imperator mf litibus.hicenim quiaabaliapcrlbnaad aliam tranfit ucrbt fignificatio, utiinurobliquis. Cum igitur funt intranfiriua, quia no polTuntobHqui cafus hisadiungi, loco uerbi fubgt; it participium, ut bonus homo loquebatur, boni hominis loquentis orationem audiui, bono homini loquenti dedi, bonum hominem loquentem audiui ,bono homine loquc* te deledatus fum. Vbiqp cnim participium loco uerbi intranfitiui accipitur. Vocatiuus quocp quomodo nominatiuus intranfitiuis adiungitur, ut dodus loques proficis,amp; do de loquens proficis uel pfice.Sicut igif pronomen ideocft inuentu, utadiungi prim« amp;nbsp;fccundæ uerbi peribnæ poffitCnomina enim tertiæ pcrlbnæ coniugi uoluntabfq» uo catiuo cafu,qui iemper fccundæ adiungitur perfbnæ3)fic participia inuéta lunt,utquod deeft ucrbis,ideft cafus compleant, coniunda nominibus. Necfolu per obliquos cafus utile eft participium,fed etiam p nominatiufi. diuerfa enim uerba abftp coiundione ad iungere non potes,ut lego,difco,uel doceo diicis,non eft dicendum, led lego amp;nbsp;dilco, uel doceo 0lt; dilcis. nam hoc proprium eft tamtranfitiuorum quam intranfitiuorum. Participium autem fi proferas pro aliquo uerbo, 8C adiugasei uerbum, bene fine cóiun dione profers,ut legens dilco,pro lego ôC difco,6lt; docete me dilcis,pro doceo ct difcis. Contra autem diuerfa nomina,fi ad unum referantur, fine coniundione oportet ea pro ferre, nifi adiediua gcminentur, ut plus Aeneas, Marcus Tullius Cicero. Si enim dicas pius 6C Aeneas,uel Marcus amp;nbsp;Tullius 8C Cice.quafi de alio amp;nbsp;alio dicis. Accidétia uero iiue adiediua,fi geminetur,necefle eft intcrponiconiundionem,ut bonus ÔC pius 0lt;iult;lt; ftus,6lt; fortis Aeneas. Verba quoq; ÔC participia fi Icquantur fcle,coniudione eget,ut le git ôClcribitdodor,loquens amp;nbsp;currens facit.Nccmirum propria quæ inlecabilem fub ftantiam demonftrant, ut Socrates,Scipiomecappellatiua, quæ lècabilem, id eft genera 3cm,amp; fpecialem,quæ diuidi poteft fubftantiam indicant,ut animal,corpus, homOjtau«* rus,equus, auçi, lapis, non egcre coniundionc.diuerfæ cnim lûbftantiæ in uno coniugi non poflunt. Itacp cum dicam Publius Cornelius, Scipio Africanus, non egeoconiun* dionibus.unam enim his indico omnibus clTe fubftdtiam.Similiter homo eft animal ra tionale mortale dilciplinæ capax,cum unum fignificc fubftantiam, quanuis multoç; co* munem,non egeo côiundionibus,quæ diuerlàs res folent coniiîgere. diuerlæ enim lub ftantiæ in eodem elfe non poflunt. Accidentia autem quæ fubftanriæiam ante fuperpo fitæaccidunt,poflunt efle diuerla in eadem fubftantia, ut fi dicam Marcus Tullius Cice. quia una eft fubftantia, non eget coniundionibus. Sin aute dicam, lapiens SCeloquens, amp;nbsp;felix Cicero, diuerfa oftendo accidentia in una fubftantia.itaque egent coiundione. ïllud quoque admonendum, quod quemadmodum coniungitur aduerbium uerbo, fie etiam participio.nec mirü cum pro uerbo ponif, ut bene leges deledat, pro bene legit éó deledat.Et quanuis ab indicatiuis dcriuenrur uerbis participia, poteftate tame amp;nbsp;ui lignificationis omnes continet modos;hocpado expones doceo, proexpono amp;nbsp;doceo, exponens docc,pro expone ÔC docc,utinam exponés doccrcm,pro utinam cxponcré Si lt;iocerem,cum exponens doceam,pro cum exponam SC doccam,cxponensdocercuolo, pro exponere Si doccre uolo. Eius igitur obtinet uim modi, cuius uerbo coniungitur. Et in hoc quoqp quantam habeatcu infinito coniundione oftenditur.infinita cnim fimi liter cum ab indicatiuo nalcuntur,pro omi accipiunf modo. Dico cnim foriberc me in* dico,pro Icribo.’lcribere te impcro,pro Icribeilcriberc me opto,pro utina fcribamzlcri* here me uolo,cum legere,p cu foribam legere. Ncc mi^t in his una uocc tarn diucrlài inucniri fignificationcs.cum in multis alrjs quoq; didionibus hoc inueniatur,ut circuffl nomen,Si aduerbium,eo pronomen,Si uerbum,Si aduerbium. Si coniundio.fimilitct in alrjs plurimishoc inuenis(^ficutfupradidum eft^. Igiturparticipium inucntiîeft,uC in nominatiuo quidem fine coniundione profcratur di alio uerbo,ut legens docco,pro lego Si doceo.quæ conftrudio uel copofitio intranfitiua eft,hoc eft iplam in lc,oftendit manere pfonam.obliqui uero cafus participioçi ad hoc funt utiles,qgt; non folum fine co* wndionc profcruntur cum obliquia cafibus nomin^/cd etiam alias tranfeunt pfo*
-ocr page 197-LIBER XL
»7»
nas,Ut doccnris potior, docenti rcipondco, óC docenteïtt audio, SC iïïo docéte didid» Ergo nominatiuus èC uocatiuus intranfitmus Iblct cire,ut legens ego homo facio,pro Ie go ego homo amp;nbsp;fadoÆt fimili'ter uocatiuus,o' homo bn legens fac, id eft o' homo bene lege Si fac.Cætcri uero magis tranfitiui funt,utpra:didum eft,ut bellantis hominis mi fcreor, pro bellat homo SC eins mifereor, imperanti homini obedio,pro imperathomo ei obedio,doc€ntem hominem audio,pro docet homo,amp;eum audio,lucente fole ui* dco,pro lucetfol ô(. uidco. nifi ipfain fcfe faciat,id eft Karcè ’iJ'iOTró.^iaw proferatur, tune enim utimurconfuetudinetranfitiuorum,quæ «JSï\o7raamp;!{«# fignificant,ut mifereor mei Iegentis,præbcomihi legenti,accufb me Iegentem,fruormeIegente.óC adeum cafum maxime referuntur, quem uerba defiderant,ucfupra didum eft,mifereor tui,milèrens mijinuideo tibi,inuidens tibi,accufo te,accufan3 te,dignor te illa re,dtgnans te ills re»
De accentibus participiorum.
ACcidut autem participio fex, genus,cafus,tempus fignificatio, numerus,figu* ra.GenusmalcuIinuutamatus.Fœmininu utamata.Neutru utamatö.Cómune trium gencçijUt hic ôC hæc ÔC hoc amans. Nam commune duum generum,amp; iTTiMivoii inueniri in participio natura ipfà prohiber. Gum enim uerba ex quibus nafeuntur par* ticipia pariter omnibus adiungantur gencribus,ut legit uir,Icgit mulier,legit mancipi* lim,ncccflario participium.quod ex ipfo proficilcitur eildé gencribus aflbciatur. Et fi* quidem in ns definit, quod fitin præfènti tempore,quod eft etiam præteritum imper* fedum, fine dubio trium eft geneçe cômunc ad formam nominu adiediuoçz: quæ cum in duas definunt confonantes,trium generum funt cômunia:Sin uero in us finiant ma* fculina,pariteradfimilitudincmadicdiuo9iin a finiûtfœminina,amp;in um neutra, qd* fitin omi prætcrito temporeÔC futuro.ncc mirum ad formam adicdiuoçi hæc dirigi, cum pene uim habcant participia quoq» adiediuorum nominum .accidentia enim pro* prqs uel appellatiuis nominibus fignificant,uclut ilia,bonus homo,fcribcns homo,ÔC il* lud accidit,amp; hoc accidit,fortis Scipio,fcribcs Scipio.Nec nos moueat q? funt quædam Uerba,quæ naturaliter ad marcs pertinét uel ad fœminas, quæ uidentur exigcre,ut pti* cipia uel mafculina fintfolû ucl focminina,ut futuo,nubo,futucns, nubens.nam illudad mares hoc ad fœminas pertinet Iblum.fcd illud attendamus,q) adeo natura ipfius uerbi participq communis eft trium generum, qgt; fiuc uituperationis caulà, fiuefigurate,!! cet maribus aptum uerbum uel partidpium fœmininis quoçp adiungere, amp;nbsp;contra' fa* cere,utpura bona anima futuit illam fœminam,p bonæanimæ uir. ergo SC bona anima futuens fœminam,gignit bonam animam,amp; bonum corpus futuens gignit bonum cor pus.nec uitiofam facio orationem,adiungcns amp;fœminino ÔC ncutro generihocuerbiï Si participium,quod ad mares folos uidef attincrc. Etcontrà uituperationis caufa pol* fum dicere,ut luuena.in.q. nubit amicus, ßCnuptusuir.amp;figurate bonus animus mu* licris nubit mihi,ÔCnuptus eft mihi. Ergo fine dubio omne participium uel in duas deft nit confonantes,8C trium generum eftiucl mobile, in us malculinu,in a fœmininu,irt üm neutrum terminât. De temporibus ôC formatione participiorum*
Tempora coniunda habent præfentis ôC prxteriü imperfedi, præteriti perfedi 5^ plus quâ perfedi, tam participia g infinita uerba ad fimilitudinemoptatiuorum* Nafcif autem participium præfentis amp;nbsp;prxteriti imperfedi, à prima præteriti imper* fedi perfonainomni coniugationc.nec mirum,cum prima perfonahoneftior fitcæte* ris.lplà enim fine illis elfe potcft,illa: autem fine hac efle non poflunttSC ea illas fibi con iungcrc poteft,illa: auté cam minime. Ego enim amp;nbsp;tu amp;nbsp;ille facimus licet dicere,tu au* tem Si ego fâcitis, uel illc SC ego faciunt, nemo didt. Virg.in.q. Aencid, diuellimur in de,Iphitus Si Pciias mccum. Fit autem participium mutationc extrema: fyllabæ fùpra didi temporis SC pcrfona;,id eft,bam in ns,ut amabam amans,docebam doccns,legeb3 Icgens,fiïdebam faciens,municbam muniens. Exceptis in eo defînentibus quartæ con* îugationlsuerbis,qua:contraalio9iregulam i habent ante bam produdam:quàm ta* men antiqui diphthongum feribétes, tranfmutationcm uocalium fodam oftcndebanti _ _ - - P .
-ocr page 198-PRISCIANI
ütadcibamproadicbaltt,qucibampquiebam.quod ctiamïnalqs ucrbisfrpc Jbletfic* h,ut poleibam pro poliebam, infigneibam pro infigniebam. ncc tn id prohibuit parti* cipiaad pcrfcdorum regulamnaïci.dicimusenim iens,adiens, quiens,pollens, Infigni* cns.Hæc tn cadem partlclpla,quæ à uerbls In co definentlbus,quartæ coniugatlôis na* fcuntur,anomaleperobllquoscafuspro ie, eu habuerunt,icnscuntls,qulésqueuntls. Futur! ucro temporis participia,fi fint à uerbis adiuis uel neutris uel deponentibus, fi* untabextrcmofupino,addita rus, amatu amaturus,dodu doâurus,ledu lcdurus,au ditu auditurus,ftatu ftaturus,locutu locuturus. A commun! quoç ucrbo,qj in futuroté pore habet duo participia, unumquidéadiuu in rus, alteçiueropafliuum in dus, il* lud qgt; in rus definit lecundum prædiâ:amfitregulam,crim!natu cr!minaturus,oiculatu olculaturus.Pafliua uero ciufdc temporis participia fiunt à genitiuoparticipq prælèn* tis temporis, tis final! !n dus conucria, utamansamant!samandus,doccsdocent!sdo cendus,legens legcntislcgendus,aud!cns audientis audiendus, præteriens prætereûtis prætereundus, tranfiens tranlèuntis tranlèundus. Præteriti ucro temporis participia, quæin tus uelin fus uelin xus definunt,fim!l!ter àfupinoextremefiunt,addita s, ÔC correpta u. Naicunturautemà ueÆispalTiuisSCcommunibus ôC deponétibus ÔCneu tro pafliuiSjôC quibufdam heutris. A palT!u!s,ut amatu amatus, domitu dom!tus,dodu dodus,deletu deletus,merfu merfus, pexu pexus,auditu auditus. A communibus, cri* ininatu cr!minatus,olculatu ofculatus, A deponét!bus,for fatu fatus,reor ratu ratus,uc* reorueritu ucritus,loquorlocutulocutus,moliormol!tu molit’.A neutre painuis,ga* uifu gauifus,fadu fadus. A neutris ucro paucis prætcritû nalcif ,cœnatu cœnatus, pran fu pranfus,placitu placitus, nuptu nuptus, excipitur mortuus à morior, cuius fupinum cum lecundum analogiam mor!tu,6C hincmonturusfacerefuturum debeat,6C præteri tum moritus,niortuus non moritus facit. Præterca dubitabaf utrum potatu potaturus êCpotatus lecundum analogiam,an potu poturus,perfyncopam melius dicatur,qult;e in ufu funt. Virg.in buco. Hue ipfi potum uenient per prata iuuenci.
Idem in.iiq.georg. Quoq; modo potis gauderent intyba riuis.
Lucanus in.y. Strymonafic gelidiî brumapellenterelinquunt, Poturæ te Nile grues« Ex quo olfendit potus quoç participium elfe-nec mirum cum lautus ÔC lauturus,p la* uatus lauaturus in ufu elf.nam lecundum Teren.lauatus ôC lauaturus debet proferri, qui fupinum lauatum protulit in eunu. V ix clocuta’ft hoc, foras fimul omnes proruunt le Abeunt lauatum,perftrepunt. VndeOuidiusin.iq.Faft. Syluia Veftalis,quidenini uetat inde mouenï Sacra lauaturas mane petebat aquas. Quærif ortum ortu,unde or* tus,an oritum oritu unde oriturus.Hora.in.q.epilï.Nil orituçi allas nihil ortum taie fa* tentes. Partum partu unde partus, an paritum paritu unde parlturus, erutfi crutu unde erutus,an eruitu eruitu,undceruiturus.Luca.in.iiq.Impédentcaua fixa mari,ruitura^ femp.Stat miçi moles. Cafium calTu unde calîus,an caritûcaritu unde cariturus. luue. în.rj. tollere dulcé Cogitâthæredécariturus turture magno, Virg.in.q.æne. Dcmife* te neci nunc calfum lumine lugét. QulbulHam tn hoc,id eft cairus,magis nomen elfe ul de£,ut lalTus, In anomalis quo^ fupradldæ rcgulæ lèruan€,latu laturus latus, ferés ferc tis ferendus,efu cfurus efus,edens edétis cdcdus.Et Iclendu (p fi deficiant fupina,defici* unt etiam pticipia,tam futur! tpls in rus definétia, q pra:terit!,qua: ex ipfis nalcunf. qJ anuenis in omibus meditatiuis 6C !nchoatiu!s,!n qbus deflciut fupina duo extrcma,qui* bus deficiétlbus fupradldoçi quoq? tépoçi deflciunt pticipia. RarilTlmc îuenlunf fupra dida lupina In ufu a' neutris lècûdæ côiugatlonis uel tertiæ in uo dcfinétibus.quæ in ui dluifis ficiunt præteritu pfedum,utledurio,ptur!o,efurio,horrcfco,calcfco,feruclco, amalco,m!lèrefco, labalco,hilco, horreo,tepco,algeo,cgeo,caleo, ferueo, ftupco,Iatco, candeo,niteo,albeo,renuo,Iuo,R.ariirime tn,utdix!mus,îucniunf ex gbufdamhuiulcc* mod! uerbis fupina,uel futur! tpis pticipia, utdoleo doliturus, carco cariturus. amp;nbsp;alia tn multa îueniunf deficiétia,in alrjs quoqj figniflcationlb. uel generib.ucrboçi tam lûpi na g ex cis nalccntia^ut urgco,lpuo,mctuo,timco,mcdeor,difco,polço^côpcl^j crcfcOf
-ocr page 199-L I B B K XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Éÿij
Et quocunqj tempore defeâiua font uerba dcficiunt etiam participia,üt ambigo,fcan do,niteo,ucrgo,arco,mando mandis,ftrideo.quatnuisapud uetuftiflimos,corum quo prætcrita inuciiiantur.Ferior quog? amp;nbsp;uefcor,quia præteritum tempus non habet, deficiuntetiam in participf)s eiufdem temporis.Gœpi non habet præfetis,nec futuiiî, nec participium,fed tantummodo præteritû coeptus.Similiter odi, noui,ofus, ex quo perofus amp;nbsp;exofus,notus. Plautus in Amphitruone : Inimicos femper ofa fum obtue«s ricr.Et uerbale tarnen nomen,ex eo protulit, idem in Afinaria: Madidum nihil in cô tincntem,atcp oibrem uxoris fuæ. Et memini meminens.Liuius Erotopægnion.üq. Meminens Varro corde uolutat, quia memini tam præfcntis quàm pneteriti uim ha bet, quomodo odi. unde tir ofus pro præfenti, meminens pro præterito licet acci* pcre.nam noui præiens nofco nofeens facit. Similiter imperfonalia deficiunt in fupi«* nis,6Cparticipns,qua:cx fupinis n3fcuntur,utpiget pudet,quamuis quidam puditum pofuerunt, ut Plautus in Bacchidibus : Neqp me, nec^ tui te intus puditum elf, faâis quæ facis.Tædetjpœnitet,liquet,licct,libet,oportet,fed compofitum pertæfum inue nitur,6C pœnitensjunde pccnitentia,amp; libens amp;nbsp;licens,unde licentia amp;nbsp;licitus» Virg, £n.vin- amp;licito tandem fermone fruuntur. Horatius; licentum Satyroçi greges.Sci* endum tarnen q? hæc omnia inueniuntur perfedorum declinationem habentia in ufu uetcrum,tcfte Capro,pigco,pudeo,tædco,pœniteo,liqueo,Iiceo,libeo, oporteo. quo* niodo,placeo,connngo,cucnio,uaco,attineo,accido,tuuo,deledo. quoçz tertijc perib nx imperfonalium uice fungiîtur,placet,côtingit,euenit,uacat,accidit, attinet, iiiuat, deledat.Non tarnen etiam fi participia deficiant,deficiunt nbsp;nbsp;uerba ; ilia em ex eis,non
ifta ex illis nafcuntur.Sunt tarnen quxdam participia,quo9i quamuis deficiant uerba in ufu,ratio tarnen analogiæ,qgt; dici poffunt oftédit,ut triumphatus,crratus,rcgnatus, laboratuSjdecurfus.Virg.in.vi. IlletriumphatacapitoliaadaltaCorintho. Idem in Vq. regnataperaruaSaturno Quondam,Et in.i. Aenei. Artelaboratæuefies.Idem in.ifi. errataretrorfus Littora Achemenides cornesinfelicisVIyflfi. Teren.in Adcip. decurib iam fpacio.Quid enim prohibeat uerbis quoeg eorum uti,nifi autoritas deficc ICI ? Nec mirum hxc fieri in participqs,cum in nominibus quo^ inueniunf, ôC in uer bis quædam dcriuatiua ucl compofita, quoçi primitiua uel fimpliciain ufu non funt* ütdicimus puclla dirainuriuum.quoduideturà puera nafci,ut enim tener teneratenc la,fie puer puera puella debuit dici.quo tarnen quia autores,quorum maxime ufus rc gnauit non funt ufi,nec nos utimur.licct inueniâtur uetufiiiTimi protulifle, ha:c pu era,Cl‘ hic cÿ* hxc puer. Ocyor quafî ab oco,q(î in ufu non eft,licetà græco fît of fendo quafi à fendo uerbo componitur,quod non eft Iedum,fîcut afpicio, infpicio,dc* fpicio,confpicio,refpicio,fufpicio,à uerbo fpicio,quod in ufu non eft, fimiliter hoc idé in plurimisalqsinuenies.Sunt quædam quæ cum formamhabeantparticipiorum,ta men carenria tempore nomina efle oftenduntur,ut galeatus,fcutatus, pileatus, tunica* tus,m3nuleatus,caligatus,gemm3tus,bacchatus,paludatus,togatus,prætcxtatus,tra* beatus,com3tus,bracatus,penul3tus,ibleatus,ocrcatus,criftatus,h3ftatus,lunatus,ftel latus,literatus,turritus,cerritus,pellitus,cornutus,aftutu5,hirfutus, Quædâ enim pri mæ coniugationisparticipioçî formam obtlnent,id eft,in atus definentia.Quædâ ue* rotcrtiæ,idcftin itus uclin utus terminantia. Sunt alia cadem ÔC nomina 6C partiel pia,utarmatus, â ôwX/fôw'ç »(S'o ô-wA/skç. Dodus ÔTTcaJ’ôVS't/ç » Xÿ'l o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, «tlt;w
O tjtoWc/'ôVtôç • iandus o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«to acutus o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S
fapiens o ii\^ § nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ó a-oipôç- monitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iudica*
tus ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;armatura « ciTrA(?5($ nbsp;nbsp;nbsp;« o-aTvifiç. Scripturas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5
tfgt;H' ufura »o tok^^h-wi k jç^îo'/ç-Iituraw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fadutti
■rè yivô/jLwij xgô) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didum to AtjçStp wgt’i S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uifum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2gt;'SjotAoudegen
dus0«»«'yvœcôzo'oAtvi^' ô«va'yvû)çî©^.amanduso^A«^i(d’ôAtv©-'Sic
alia plurima,quæ cum temporibus participia funt,abs(5 qs nomina.Illud quoç at* tende,cum à nominibus nomina,uerba, Si. aduerbia, Si coniundioncs foleât per
P *0
-ocr page 200-PR 1 S C I A N 1
«7*
dcn'uatîoncs ueî compofitioncs profîdfci,ut ab Aenca atneius,apatrepafn‘ffo, à claro dare,aqua Si re quare,amp; àuerbis fimiUter nomina amp;nbsp;uerba 6C participia Si aduerbia, ut à lego lcdor amp;nbsp;ledurio amp;nbsp;legens,à curfo curfim,ab aduerbqs nomina Si aduerbia, ut ultra ulterior ulterius.àparticipiis participia no pofl'untnafei,nee uerba,fed ucl no mina,ut indulgcns,indulgentia,ucl aduerbia indulgenter»
De cafibusparticipiorum.
CAfus quoep participia fex habent, quomodo nomina, neefunt in iplîs deficientia aliquo cafu.nec mirum.nam in eo quoçp imitantur adiediua,quæ nullo deficiunt cafujfiue fint mobilia,fiuein duas conlbnantes definétia.quæ cnim deficiunt fixa funt, ut fas,ditione,Iupiter,louis,itcr,preci,ö' prccc,uicem Si uice,tabi Si tabo, maria,æra. Nam frugi,amp; nihili. Si inancipi,amp; huiufcemodi, ist fimilia non deficiunt aliquo cafii certOjfed pro omni cafu eadem terminatione funguntur. quamuis polTunt hxc eadem figurate magis prolata, ut didum eft, per genitiuum ist datiuum quam indcclinabilia effe uiderijUt fi dicam cordi homo eft mihi.cordi hominis,hoc eft hominis qui eft mi^ hi cordi.cordi homini,cordi hominem, ÔCpolTum cum omnibus cafibus figurateiun«« gere datiuum.fic frugi homo,id eft qui frugi eft,hoc eft utilitati. Similiter omnibus ca flbus adiungitur figurate,0C eft magis datiuus, Sed hæc etiam de nomine latius trada uimus. Declinantur afit participia ad fimilitudinem Ssi regulam nominum in ns deli nentium,uel in us mobilium,cxceptis, ut fupra didum eft, illis quænafcuntura uerlt;« bisquartæconiugationisin eo definentibus,quorugenitiuusuocalesnominatiui ic mutant in eu, iens cuntis,quiens queuntis. Quamuis Plautus gerfidium eius abiendi dixit pro abeundi in AmphitruonejAbiendi etiam nunctibi occafio eft,
Detemporibus.
TEmpora participqs accidunt eadem,qux amp;nbsp;uerbis infinitis, id eft prælcns, quod eft etiam prætcritum imperfedum,utolculari8C ofculans. preteritum perfedu quod eft etiam prætcritum plusqperfedum,utofculatumefieuclfuiirc,£lt; ofculatus, futurum ofculatum iri, amp;nbsp;ofculaturus. Et feiendum qgt; non ex omni fignificatione o* mnia tempora inueniuntur. nam cum quinq; fint fignificationcs,idcft adiua, palTiua, neutra, communis Si dcponcns, ab adiua quidc Si neutra præfentis Si futuri ueniunt participia, ut amans amaturus. in quibus quia prætcritum deficir,loco participq ueri» ho utimnr CT nomine infinito,ut qui amauit orf tlt;SzÂKo-tp, id eft 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Quomodo e=lt;
nim loco uerbi participium accipit neccflitatis caufa cum uerbo fubftantiuo,fic etiam ubi participiü deficit,neccflario uerbum infinito nomini fubftantiuo iundiî participq officio fungif.Pafliuumquoqi prætcritum its futuj^ habet, amatusamandus. In præ fentiautem deficit, pro quo fimiliter uerbum cum prædido nomine proferimus dice tes,quiamaf ôç lt;S2ÂVT7,pro ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex quoquoqj oftendit fignificatio partiel^
pq,quod tam nominis q uerbi uim obtinet,qgt; amp;nbsp;hæc pro illis,^ ilia pro his poufiturJ diciinus enim legens eft qui legit,amp; qui legit eft legens,cœnatus eft qui cœnauit,amp; q cœnauit cœnatus eft.Ulud quoqj feiendum,q» fæpe Si præfenti pro præterito. Si præ terito pro præfcntiutuntur autores necelfitatis caufa,cum deficiant,amp; in or definen* tia præfenti,çir in o terminantiapræterito.Præfentis tarnen participium, quod etiam prætcritum imperfedum fignificat,folct coniungi uerbis prætcriti perfedi, Si plusg perfedi, ist fignificationem eorundem tcmpoçz complerc, quomodo uerba præfentis temporis,fi adiunganf participqs prætcriti, prætcritum fignificant,ut cœnatusfum, cœnatus es,cœnatus eft, pro cœnaui cœnafti cœnauit.Sic ergo fi dicam cœnans fui fu ifti fuit,cœnaui cœnafti cœnauit,cœnans fucram,ras,rat,pro cœnaucram cœnaucras cœnauerat,poreft accipi. Itaqj quod deeft latinitatis linguæ naturalitcr,côpletur iunlt; duræ rationc.Multa tamé in his quoqj quæ régula exigit dici, fine euphoniæ caufa de ficiunt,fiue q. in ufu nô funt,ficut Si in alqs partibus orationis. A' neutris,ut diximus, ficutabadiuisdufi tcmpoçi participia ueniunt,præfentis utftans, futuri utftaturus. Inucniunf tn quæ^m ex eis ctiâ præteriti temporis,ut cœno cœnatus, prandeopran
/
-ocr page 201-L T B E U XT.
lhs,pïacco plachus J nubo nupta, patco paffus ôC patfor cafMch pafliis facit^ affuefco , afliietus.quod quibufdam nomen magis effe uidetur,ficut quiefco quictus,iuro etiam iuratus, quod etiam in paffiua fignificatione inuenitur. quippe etiam uerbum ipfum Lucanusin.v.protulit; Etiætæ iurantur aues bubonc finilîro.
Stat, ctiâ in.vq.Theb. Numina captiuis etiam iurabere Thebis, Virgin.ii.Georg. Aut coniuratodefccndés DacusabKlro, Addut quidam etiam à careo caflus; quod fi effet, deberet amp;nbsp;caffurus faccre futurum, non cariturus,quod luuenalis in fecundoprotulitî tollere dulcem Cogitât hæredé cariturus turture magno, ut fupra memorauimus, ergo caffus magisnomen eft fie* ut laffus.ôC maxime cum uanum fignificat, utcaffa fraude parat, Tituboquotjp tituba tus facit. Virgiliusinquinto Aeneid, ueftigiapreffo Haudtenuittitubatafolo, in alijs multis neutrorum, præteriti participia uetuftiffimi protuliffe inueniuntur, ut difeeffus, interitus,obitus , occafus, potus, fenedus. Neutro paffiua quoq^ quæfunc quin$,trium temporum liabcnt participia, ut gaudeo gaudens gauifus gauifurus,ault; deoaudens aufusaufurus, foleo folcnsfolitusfoliturus,fio fiens fadus futur us, différé tiæ caufa, ne fi fadurus dicamus, fimile fit participio, quod uenit à facio uerbo, quod uim poffidet adiuam,fio uerbi. unde à fupino eius nafeitur paffiuum præteriti pattici pium,amp; futuri adiuum, fadum fadu,fadus fadurus. fido quoqj fidens fifus fifurus. A' communi uerbo quatuor nafeuntur participia, præfentis liue præteriti imperfedi, quodadiuam folum habet fignificationem,utcriminorcriminans « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;du 'vrti
0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. præteriti perfedicirplusqperfedi,quod commune habet figni
ficationem tam paffiuiquàm adiui,utcriminatus 5 J’/aßaAwjj, o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. futu
riunumadiuumin rus definens,utcriminaturus,CTunumpaffiuumin dus,utcri«s minandus.Omnia tarnen in dus definentia participia, eadem etiam nomina effe pof* funt, cum amittunt tempus, ut amandus, à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ngù) ô . docendus,
O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legcndus, ô Q:vœ7»w^H(rô/lt;.tv@-lt; nbsp;nbsp;nbsp;o œvayvGjst!^ • A' delt;
ponenti trium temporum ueniunt participia,præfentis uel præteriti imperfedi, ut fe quens. præteriti perfedi nbsp;plusg perfedi, fecutus, futuri,fecuturus. Multa tarnen ex
huiufcemodi uerbis inueniuntur apud antiquiffimos participia præteriti temporis, ta adiuam quàm paffiuam fignificationem habentia,ut meditor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, meditatus o /tt
à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• TerentiusinPhormione: Meditatamihifuntomniamea
incommoda, Auxiliorauxiliatus, o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Lucilius: A' meauxili*
atuses.Sicetiamampledor amplexus, s Trij/TrAwKtzç, ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Petronius:
animam noftro ampicxam in pcdorc. Cicero pro R.ofcio; Quo uno mJteficio fccicra omnia uidenf complexa effe.Adminiculor adminiculatus, ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o
Varro; tribunicio auxilio adminiculatus. Sed fciédum q? uerbis quog» plurimis.quæ nunc in ufu deponentia funt,ueteresficut communibus ufi Iunt,dequibus cum deucr bo tradabamus docuimus. A* uerbo fum,quod eft anomalum, ueteres præfentis tem»'« poris proferebant participium ens,unde componif potens. Nam futurus magis à fio nerbo uidef nafci,poteft tn etiam à fuieffe cxiftimari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De Numero.
NVmerusparticipqsacciditurer«^, fingularis ut currens, pluralis ut currentes. Et ficut non deficiunt cafibus,fic nec numeris defediua inuenies participia.
___ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De Figura.
Iguras habent quas a uerbis accipiunt.nam per fe nunquam componitur partiel»* J? pium,nifiprius uerbum eiuscomponatur.ergo uel fimpliciafunt uel decompofi ta pleruncu,quæ Græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant,idcftà côpofitis uerbis deriuata,ut efficio
efficiens,intelligo intelligens:fi enim ipfa per fe componanf ,non prius uerbis compo;* fitisjtranfeunt in nominum uim,ficut etiam fi compareiif ,ut nocens innocens,fapiens infipiens. fimplicia emeoru poffunt amp;nbsp;participia effe amp;nbsp;nomina. compofita uero fine dubio nomina funt.ideo autem addidimus pleruncp,quod funt quædam quæ non fer^« Uant compofitionis ueiboçt compaginem.unde apparet ea ex fe côpofita,ut effringor
P «ii
-ocr page 202-ry s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 1 î S C 1 A M 1
effraduSjCÔtingôr contaÄuSjSC fimilfa. Indulgcns,amans,acceptü«,fi côparentur nc^ mina funt,induIgcntior,amanMor,acccptior,ficc5 fimilia.De diuerfis quocg côfonan* tibus, quar ante us in præteriti temporis participqsinucniunf, quamuis per fingulas uerbi terminationes cum de fupinistradabamusdocuimus, tarnen hicetiam generali ter comprchendere non in congru um uidctur cfTe. Omnia igitur participia præteriti temporis, uclin tus definunt,ut amatus,adiutus,datus,doraitus,lblitus,cultus, mult;* nitusjconucntus.uelin dus, utfedus,dodus,lcdu$,fandus.uelin ptus,utraptus,ca ptus,fumptus. uel in ftus, ut quæftus. uel in fus, ut rifus,morfus,lufus,iuirus. uel in pfusjutlapfus.uclin xus,utfluxus,flcxus,pexus. In tus definuntomnia,quæprætc^ ritumin ui fyllabamterminant,mutationc ui in tus,utamauiamatus,orauioratus,' * adiuui adiutus,deleui delctus,cupiui cupitus,lacciriui laceiî'itus,decreui decrctus,ftra^ ui ftratus, muniui munitus, audiui auditus. Éxcipiuntur differentia: caufa tria a lon^ gam in au conuertentia,laui lautus,faui fautus,caui cautus,ne fi Iatus,fatus, catusdi^ ceremus, alias fignificationcs habere putarentur. Etfeiendum qgt; ha:c omnia pcnulti* mas produdas habent,tam in uerbis præteriti q in participqs.exceptis feui fatus,6C fî-* ui fitus,quæ in participqs penultimas corripiunt,6lt; liui uel lini litus.à ciui quot^p citus licet amp;nbsp;corripere Si producere penulrimam, ab iui quo^ uel ij compofita,tir quiui uef quqcorripiuntinparticipiis i ante tus, utaditus,obitus, præteritusnequitus.Solui enim folutus,8lt;uoluiuolutus,abieda i produxerunttamen u. A uero correptd anlt; te tus in quatuor fob's inueni participrjs, duobus primæconiugationis quæduplicat in præterito priorem fyllabam dedi datus,amp; fteti ftatus, quod participio fimile nome cft,undc futurum ftaturus.fecundæ quoqjunum inueniàdeponentircor ratus,cr ter tiæ unum de quo fupra diximus,feui fatus.unde Virgilius in.q. Georgicorum : muta tamqjinfitamala Ferrepirum. Sepeliuietiam notandum q? fepultus facit.antiquita men Si fepelitus dicebant. Et faliui falitus «y falfus. Præterca notanda funtà faliui uc( falui faltus amp;nbsp;fidturus, ab halo halas halaui halitus nomen participiale non hal2tus,6ô à fpiro fpiras fpiraui fpiritus.fimiliter nomen participiale,non fpiratus facit,quæritut cur cum fpirofpiraSjéz halo halaSjfpiraui et halaui faciant,rerum uocabula i habcanc fpiritus «iZ halitus. quæ puto anteriora efle uerbis,ideoqi non fcqui dcriuatiuoçz regU’* Iam,quomodo iudicaîu3,id eft iudicatio,amp;dominatusid eft dominatio. à paui paffus non patus,ab ambioambitus,correpta penultima quando nomen eft: nam in partici^ pio producitur.Ouid.in primo Metamor» lufiïtetambitæ circundarc littora terræ.' Quod autem halaui ab halo eft,oftenditufus. luuenalisin.iiii, «iromni Bdloçipom pa animam exhalafletôpimam, proexhalauiffet, I uero correptam habent ante tus omnia quæ prætcritum in uï diuifas terminât nifi fint ex præfentibus in iouelin uo diuifas dcfincntibus,ut domui domitus,uetui uetitus,attonui attonitus,habui habit”, elicui elicitus,genui gcnitus,ftrepui ftrepitus. Excipiuntur primæ quidem coniugati^ onisduoquæpcrfynærefim i profcruntur,fccuifedus,fricuifridus,ànccoquolt;5 uer bo necatus O' ncdu^ inuenitur participium. Sed nccatus propric dicitur fcrro,nedus alia ui. 111 ud quoeç notandu q? Horatius ponit in Epodo : Non me lucrina iuuerine conchilia, Magis'ucrhombus, autfearifiquos, Eoisintonatafludibus, Hyemsad hocuertat marc. Intonata dixit,non intonita,cum Virg.in.iiq, Acneid.
Attonitustantoimpcriomonitucç deorum.
Sonaturus quolt;^profoniturus Horatius in primo Scrmonum protulitt Ingenium cui fit,cui mens diuinior at(^ os Magna fonaturum,des nominis huius honorem.
Virg.in.vi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dum flammas louis O’ibnitusimitaturolympi» J
In fccunda quoep coniugationc excipiuntur in uï diuifas in præterito definentia qu« pcnultimam i in participas non habcnt,ut hæc,docui dodus,tenui tentus, cenfui cen fus. tertiæ quoeç rapui raptus,amp;ex eo compofita,corripui correptus, præripui prære ptus.Similiteràcancndo compofita abstÿ i faciunt participiafccûdumprimitiui fox'
-ocr page 203-L ï B B H XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17*
fnam,canoi' cantua^occînor occentus,acci'noraccentua,quamuisocclnui accniuî faci* antptinJn rui etiamamp;i'n xiù, per idem tempus exeuntia non habent i in participiiSf lit dîlTero dilTerui differ tus, defero defèrui defertus,infero inlèrui infertus, aperio apelt;* rui apcrtus,nexui nexus,pexui pcxus.meffui quoq; meffus facit,ut cenfui cenfus. Irt lu^ «ero definentia, ui in tus conuertunt in participio, utcolo colui cultus, occulo occuluf occultus,confulo confului confultus,aïo alui altus ÔC alitus. V nde etiam uolo uolui uuï tus fecit,quod nomen eft participiale quo colui cultu3,qn quartæ eff declinationis,quaî etiam o uerbi in u conuertunt.Quæueroinprælentiin uo definunt, i extrema pras teritiin tus conuerfafaciunfparticipia,utpolluo pollui pollutus,acuo acui acutus, fuo fui fufus,tribuo tribui tributus,eruo erui erutus, quod folu pcnultimam corripif. apud antiquiores tarnen etiam ab hoc compofitiî producit pcnultimam. diruo dirui dirutus. A do quotpcompofita, ï breuemhabentante tus in participio prætcriti,utreddorèd ditu3,credo creditus,prodo proditus,perdo pcrditus,uendo uenditus. In dus faciunt participia præteriti paffiua,qua: uerbaper idem tempus adiuoçi in xi faciunt, ütintel lexi intelledus,duxi dudus,uexi uedus,auxi audus,traxi tradus,pexi pcdus,iunxi dus.excipit flexi,quod flexus facit participium. Similiter in ci uel in qui, uocali lon^ ga antecedente definentia in pra:tcrito,fcci fad:us,ieci iad:us,uici uid:us,reliqui relidus* Similiter in gi,utlegilcdus,tetigi tadus,fregi fradus. In ptus excunt participia prxi tcriti paffiua, cumadiuaeiufdem temporis in pi uel inpfiuel mi terminant,ut cepi captus,cœpi cœptus,rupi ruptus,lcalpfi lcalptus,côpfi comptus,fumpfi fumptus,prom pfi promptus,dempfi demptus,lcripfi Icriptu3,nupfi nupta(^nuptus em naturaliter file* tur,nifi per irrifionem uel figuram dicaf;quamuis uetuftilïïmi nouus nuptus protulilTc inuenianf ,quod nunc in ufu non eft^emi cmptus,ademi ademptus,rcdemi redemptus, rapui quoqp raptus facit,amp; ex co côpofîta,utcorripui correptus, præripuipræreptus. ïn ftus unuminueni dcponens,qucror qucftus,5lt; pafliuu,palcorpaftus, cumaliaeiuP dem formæ foieant s abijcerCjUt nafcor natus,iraicor iratus,obliuilcor oblitus,pacilcor padus,nancilcor nadus,proficilcorprofedus, ulciicor ultus, expergiicor experredus* dcficilcogt;iblum duplicauit ff in participio defeffus. X quoep antécédente unuminuc nioin tus, à texui textus. In fus definuntparticipia, quæexucrbisueniuntin fi uel in di præteritumadiuiterminantibus,nifi fint à do compofita,dequibusfupcriusdixigt;* mus,uel quartæ côiugationis,quæ nullum participium in fus terminant, ut læfi læfus,’ tncrfi mcrfus,iulîï iuffus,mordeo momordi morfus,prandco prandi pranfus,tondco to tondi tonfus,obfideo oblèdi oblèffus,uideo u idi uilus,fodio fodi foffus,tendo retendi tS fus,tundo tutudi tunfus,prehendo prehendi prchenfus,fcindo Icidi fciffus,findo fidi fiP' fus.Excipiunf uffi uftus,gcflî gcftus,torfi tortus,6C torfus antiqui diccbat.à torreo quo^ tptoftusfit.Similiter faciunt participia,quæ in li uel in ri uel in ti terminant prætcrî , turn adiuorum,utuelli uel uulfi uulfus,fefelli falfus,pepuli pulfus,perculi perculfus. A fuffero fuftuli anomalu eft,8f fublatus facit. Dccucurri dccurfus,uerri ucrfus,uerti uer«* fus.excipitur peperi partus, diffcrentiæcaulàipcpcrci cnim pariùs facit. Quartæ coniu* gationisin fi uel ri præteritum terminantia in tus,non antécédente i,faciuntparticilt;* pia, farcio farfi fartus, làrcio làrfi làrtus, fulcio fulfi fultus, haurio haufi hauftus, reperio repperi repertus,comperiocomperi compertus.In pfus unum inuenio â deponenti la borlapfus.Inxus triainueniopaffïua,nexusànexui,pcxusa' pexui,flexusàflcxi. Simili ter faciunt pticipiaïnxus,ampledor amplexus, compJedor côplcxus. Supradidas for* mas fèruant in pticipio præteriti cômunia amp;nbsp;deponentia, quæ facile ex fimili terminatî one pallîuoçî dignofei poffunt,quô faciantper fingulas coniugationes participia prætc riti tpis. Neutra pauca habent præteritum participium, ut fupra didum eff, eceno cœ* natus,prandeo pranfus,iuro iuratus,careo caffusf^qd*amp; nomen cff^pafl'us à pateo, titu* bo titubatus,placeo placitus,quielco quietus. A neutro paffiuis quincj? funt,gaudco ga* *Jifus,audcoaufus,lbleoiblitus,fiofadus,fidofifus. Vetuftiffimi tn, amp;exalrjsplurimis ’îeutris inucniunfptuliffe pticipia ptî, quô fuperius ondimus^quæ nue in ufu non funt^
-ocr page 204-n» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCIXMI
Participium quo^ funiri adiuum ucl neutrale à fupino fit,ut amatu amaturus,domifU domiturus, dodu dodurus, flexu flexurus, fultu fukurus, fadu fadurus,fandu fandu^* rus.Pleragp tarnen neûtrorumfecundæconiugationis in ui diuilas definentia præteri* tOjdcficiuntin fupinis, uthorrui, rubui,tepui,ferbui,fènui,cgui,frigui,rigui,dirigui, fhipuijóC limilia. Et quia fuperius diximus, qgt; uerba adiua uel neutra, carent prxteriti temporis participio, ficut SC pafli'ua præfcns tempus non habent, quia non hoe fignifi* cant quod debent,ôC deficiunt in participqs inftantis temporis,led pro his fubftatiuo no mine Sc uerbo utimur,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiamauit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiamatur. Sciendum eff*
q» antiqui in adiuis SC neutris uerbis pro præteriti temporis participqs ctiam infbnti tc pore utebantur: S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5 ix^coi) ueniens dicétes, fimiliter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0
VÔ/J.V10Ç adueniens. Virg.in.x. CæculuSjSCueniensMarforummontibus Vmbro. Hie enim ueniens fignificat. Terentius in Phormi. Ofïcndi aducnics, qui cum uo* Icbam Sc utuolebamcolIocatamfiliam.Hicenimquolt;jaducniês ó'^a'yi»olt;uiv©^ ßgni ficat.Statius in.i.Thch.Et caligantes abrupto foie Mycenas.caligantcs^ caligatas dixit*
R-onomen eft pars orationis, quæpro nomine proprio uniuicuiuf* ^'accipitur,perfonasqj finitas recipit. Pronomini accidunt fex, Spe cies.peribna partita eftjalia enim funtprimitiua,alia dcriuatiua. Primitiua,cgo, mei,tu,tui,fui;dcriuatiua,mcus,tuus,fuus. Et prim« quidem perfo n« primitiuum eft ego, SC reliqui cafus Icquentes. Secund« tu, SC eius obliqui. Terti« uero ille, iple, iftc,hie,is,6C fui,quod nto caret, quo tavTW apud Græcos, Etea quidem odopronominafunt, primitiua uel fimplida, dcriuatiua uero funt ieptem,meus,tuus,luus,nf, uefter,noftrâs,ueftrâs. Inhisigif quin decim pronominibus nulla fit controuerfia,quinomnes fatcantur ea elTe pronomina. Quæritur tarnen cur prima quidem perfona Sc feedda fingula pronomina habcant, ter tiam uero lex diuerf« indicent uocesi* Ad quod rndendum eft,qgt; prima quidem 6c icdi da pcrlbna ideo non egent diuerfis uocibus, quia femper prxlentcs inter le funt SC de^ monftratiu«,tertia uero perfona modo demonftratiua eft,ut hic,ifte: modo relatiua,ut is,iplè:modopr«fensiuxtà,utifte:modoabfensuel longe pofita, utille. Si enimfuper omnes alias partes orationis finit perfonas pronomen,rediffime tertiarum quoqp perfo narum differentia diftinde proferf,qu« plurimas habet diuerßtates. unde non irratiogt; Habiliter tertias uerboçi perfonas Apollonius infinitas dicit,cum nulla in eiscertafinia€ perfona,Sc profund« multitudinis fint capaccs,quo SC pluralis numerus nominum, ni* fi adiungas eis uel nomen uel pronomen, cum prima ÔC fccunda perfona eis non egear. Si enim dicam,icribo uel lcribis,in ipfa uocc,diffiniui etiam perfonam fcribentis 6C ofte di. Sin dicam,lcribit,inccrtum,quis,donee addam uel nomen ucl pronomen.Et prim« quidem perfon« pronominu 6C focundæ 8C tcrti«,cum non diicernfît genera, in«qua* Icm habét etiam cafuum declinationé,tam in fingulari q in plurali numero, ut ego me/ ücimis mihi meà me,nosnofl‘rum ucl noftri nobis nos à nobis.Similiter fecunda,tutui tiel tis.nam tertia, qu« cft fui fibi fo a Jè,non fold genera, fed etiam numéros confondit* nec m^9^:nam cum relatiua fit,cx antécédente cognitione poflumus, ad quod genus ucl numerum referf foire,quod facit in gencreprimæ SC focund« perfon« ipfa demonftra tio,SC præfentia utriufip.llla uero qu« diftinguunt genera, certam habent SC «qualcm per utrunçp numerum declinationis 8C cafuum regulam,utille,iplè,iftc, 6C rcliquano* uem.Suntadteoçialia dcmonftratiua,aliarelatiua,alia SC demonforatiua 8C relatiua.un de notabiles SC cert« fiunt pfon«, E t prim« quidé ÔC fecund« pfon« pronomina, funt
,genus,figura,numerus,cafus. Species pronomind bi*
L 1 B B K Xn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17,
âcrtonftt^tîua fcrtiper.utragp cnim,ut didum eft',pra:lcn3 oftendîf pctibna, 8i ci us qui loqm'fjôCi'lIi'us ad quem loquif.Tertiæ uero aliæfunt demonftratiua;,ut hic,iftc:ah'2crc iatiu£C,ut is ÔC fub^lix modo demôftratiuæ,modo relattu£fc,ut iJIe,iplc.IIIe dcmonftra«« tiuumTefcn.ineunu.Viden’tuillumThaisf Relatiuum Virg.in.vq. ficluppîterille monebat.Ipfe ucro û per le proferaf in terfia perfona,relatiuum eft. VIrg.ln.lii.æncld» iplè arduusalta^ pullàt,Sldera. Si ueto cum alrjs pronomlnlbus lungat,co^ acciplt fie gniflcatloncm,ut idem Poeta In.v.æne. Iplè ego paulllper pro te tua munera Inibo. EU enim hlcdemonftratlunm,qm ÔC ego cul adlunglf eft demonftratiuum. Inucnlf tn fie* pifiimc abf^ alrjs per ecllpfim prolatum,ÖC tarnen eoçi habet fignlflcatlonem,qua: cum cofubaudiunf,ut Vlrg.ln.tj.ænei. quîcq^ Iplè mllèrrlma uldl,fubaudlfenlmego:quâe üls uerbum Ipfumprlmæ perlbnæ,ld eft uldi,habeat In le Intelledum ^nomlnis quo^ eluldem perfona:. Intereft aut Inter demonftrationem Si relatione hoc, q? demôlïratlo interrogation! reddlta,prlmamcognltloncm oftendlt. Quls feclt.'’cgo, relatlo ucro fe cundam cognltlôem fignlflcar,utls,de quo lamdlxl.Iure lgl€ hic quodprlmam cognle tloné indlcat præponlè,unde ÔC prjcpofitluum nomlnat. Is aut quod focundam cognlw onem fignlflcat, fublunglf.Vnde Si fublundluum pro meritonuncupat,quodrcdlgar fn memorlam cognltlonls prlmæ,ut fi dlcam, Aeneas flllus fuit Veneris, iseü' qui ulclc Turnum.Iplc quoqp In tertla perfona,ut dlcftum efi-jper lepofitû,ad recordatloné perfo næ refer£,lam cognltæ.R-cde Iglf demonftrationê,quæ fignificaf per 111e Siifle proho inlna,reparat memorlæ pronomen, qdf eft Iplè.non tiï 111e Si Ole referrl ad pronomen, ïpfe,poflunr.Prlma enlm cognltlo eft per demonftratlua pronomina,fecunda uero per relatlua.Hoc Idem pronomen,hoc eft Ipfo,quidam communeexiftlmauerunt, quia tri bus adlungit perfonis,ego ipfo,tu lpfo,inclpfo,non eft tfi uerum. flgurateenim uel difo cretlonis uel fignlficantiæ caulà,prlmæ Si focundæ adlungi£.Quod aut tertix eft,often dif ex eo qgt; dlcimus,ego fccl,tu fecifti,ipfo fecit. SC qgt; tertiæ perfonæ In id transferri pof funt.quod maxime in interrogationibus animaduerti pôt.Nunquam enim Intcrrogan* te aliquo quis dixitf'quls fecitr'quisaudiuitî'rndemus ipfop ego,uel pro tu,fod^ aliqu.a tertia perfona. Quidametiam nomen hoc putaucrunt,quia eft qn pro folus acclpif, ut iVirg.ln.vii.Ipfo ratem conto fubigit uelisq^ miniftrat.Sed hic quoqp per fignificantlan» tiel diforetionem proferf .nam cum pro nomine accipi€,quod fuum eft pronominis im*gt; plet. Verba primæ Si focundæ perfonæadlunda prortominibus perfcôîionéfàciut,ego fcripfi,tu docuiftijnominibusaut non,nlfi fint uerba fubftatlua uel uocatiua, ut Trypho dicor,Cicero fum.Ipfoueroomibusuerbis adlundum perfedlonem habet, ipfodedi, ipfo dedifti.Ergo hoc pronomé,id eft ipfo, \7tira.yfrlt;â.Kop etiam, hoc eft impofitluûueî fubiundiuu uocant Græci,qj uel fubiugit uel fubiungitur alter! pnomini, ut ego ipfo. De foptem deriuatiuis pronominibus.
PRonomina deriuatiua foptem efle diximus. A prima perfona deriuanf tria, a fingu lari gtô unum,mei mcus,à plurali duo, noftrum uel noftri, nofter Si noftrâs. A fo* cunda quogp tria,a' fingulari unum,tui tuus,undc Si corripif penultlma,quô in primiti Uo,à plurali pariter duo,ucftrum uel ueftri,ucfter Si ueftrâs. A tertla uero perfona uniJ fui fuus:ÔCquia primitiuum tam fingularis g pluralis eft numer! commuue,deriuatiuu quoqj intrinfocus ex qua parte pofleiîbris perfona fignificaf ,per gtm primitiui, ex quo nafeif ,utriuf^ eft numeri commune,ut fuus iIIius,8C fuus illoç^. In omnibus enim deri Uatiuis pronominibus duæ intelligunf perfonæ,intrinfocus poflelToris, extrinfocus pof feflionis.Vnde intrinfocus perfonæ,in quibus genitiui prlmitluoçi, ficutdidum eft,in* telligunf,ex quibus deriuantur confundunt genera,quomodo SC primitiua coçi:extriri fecus ucro diftinguunt ea pro generibus nominum quibus adiunguntur, ut meus fcrgt;* Uus,meaancilla,meummancipium. Numerus uero intrinfocus hic intelliglf,qué habet genitiui primitiuo9z,ex quibus deriuanf. Generaetiam pofleflîuoçi dcmonftratlo ofte dit quemadmodiî in primitiuis.Extrinfocus uero terminatie dlftinguit numerum, quo genera ÔC cafus poffeffioiWjin gbus régula coçijCôfoquentiâ foruat mobiliû nominû*
-ocr page 206-rto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRÎ5CIAN1
Quæntur cur noftrâs BC ueftrâs à plurali* tantflmodo numero deriuantur? Ad quod rclt; fpondendum,qgt; patrfam feu gentem fignificant.Patria autem uel ^ens unfus efle no po teftjfed fem per multoçi eft poffeflîo. Ita^ noftras dicimus,qui eft a noftra patria uel gc te,quam multi poflidemus^hoc eft tarn mea q meorum ciuium.Et pofleffiua quidc egét adieólione nominum ad picnam fignifi'cationem,primitiua ucro non fempcr, Iraq? peC feâum ad difcretionem eft,ego quidem affui,tu autem non aderas, deficiens ucro quart rum ad difcretionem,affui quidem,non aderas autem. lure igif apud Græcos prima ÔC lècunda perfona pronominum,qua: line dubio dcmonftratiuæ funt,articulis adiugi nô pofluntjUcc tertia qn demonftratiuacft.Nam o àvirç qn dicunt relatiuo utunE,non de* môftratiuo.Cum igitur BC articulus relationem, Si pronomen relationcm habeant, bis eundcm ad cognitionem rcferri oftendunt.ergo illos lècuti, nos quoq^ dcclinando pno mina non addimushisarticularia.Quid enimabfurdius q cû Grxci articulos pronom! nibus non pr£eponant,nos pronomina pronominibus præponere in declinatiôe^ad qua duntaxat,hic hæc hoc loco articulorum accipiunf. Nam in omni oratione pronomina lîmt.nihil enim aliud nifi ouTDÇjxvrvtT^To fignificant.Necmirumlocoarticuîorû canos accepiffe in dcclinatione,cum apud Græcos quogp ifdcm uocibus,amp; in articuiis,6C in p* nominibuslôleantuti, S k to, exquibusapudnos,hichæchocnalcunfpronomina articularia. Itaqp quia illa apud Græcos alpiranf quæ à uocali incipiunt,ea quo^ apud nos,8C à uocali incipiuntôCafpirationem habent. Poflelîîuis Iblétpræponi artieuli,lèd ad Icqucntia nomina neceflârio intelligunf S iaoç id eft à Ipióii- Sic hic meus fcruus,hoc eft hic fcruus meus, amp;nbsp;primitiuoçi quidem nominatiui, fi cum uerbis iunganf perfedi funt,ego fcribo,tu uides,ille facit.Polfeflïua uero tranfitiua funt fèmp, meus lcribit,tuus dicit.quemadmodum aüt nomina tertiæ funt perfbnæ abfç uocatiuo, tune uero ctiam primæ Si fecundæ,qn uerbis fubftantiuis uel uocatiuis iungunf, fie etia ea,ut meus es amicus, meus diceris cognatus, tuus lum filius, tuus nominor pater, tuus uocor fociuSjtuus nuncupor amicus,parronus.Etfciendum eft,q) uocatiuum non habet aliud pronomen,nifi fecundæ perfonæ primitiuu,o tu,o uos. Et primæ poflcflîuum qn ad lècundam tranfit pcrfbnam.nam poflefiîo eft,quæ uocaf ab iplb pofleffore, ad quatn ioquif prima pcrlbna,ut Terê.in eunu.O mca tu.Idem in And,O nf Chremcs.unoeni eodemcç pronomine,tam prima q fècunda in hoc fîgnificaf perfona. Si primæ quidem perfonæ pofleinuum,tam ad lècundam q ad tertiam tranfit perfonam,lècundæ uero ad prima uel ad tertiam,ut tuus fum,tuus eft. Iplà enim lèlè poflïderc non poteft, quô nec prima.nam polfelîîua neceflârio in duabus diuerfis intcnigunfperlbnis,amp; funttranfiti* ua. Si igif tranfit à lècunda perfona poflcflîuum,neceflè eft cum fèparatur ab ea, uel pri mæ adiungi,ucl tertiæ,quæ carent uocatiuo,qui fèmpcr inter primam Si fècunda inue* nit perfonam.Prima enim uocat,fècunda uocaf .Et quæri€,cur fi prima non pot poflîde re primam,nec fècunda fecundam,tcrtia polTidet tertiami'In quo pariter oftendif mul* titudo diuerfa,quæ fîgnificaf per tertiam perfonam, unde Si uarias habuit uoccs Si lo^ ca,ficutdocuimus.quâuis ergo alia fitpoiTidcns,8f alia quæpolTidef, Si in diuerfis pfb* nis Si tranfitiuis intelliga€,tn poteft in tertia fimul utraip inueniri. In diuerfis, q? in pri* ma Si in fècuda perfona non poteft,ut ipfà habcat, Si poflèflbrem unà, Si poireflïonemt nifi figurate dicamus,meus fum,tuus cs,hoccft meæ poteftatis Si tuæ. ucl pro recipro* cis,quæ apud Græcos compofitæ font ’tMaurS «gZx©-' ii^t, meus amicus fum,ut Perfiust Vindida poftquam meus a prætore receflï. Et Tercn.in Phor.Ego meorum folusfuirt meus. Nec mirum cum etiam tertia perfona,foleat figurate primæ adiungi,ut Virgih ïlie ego qui quondam gracili modulatus auena. Si Cicero in.iiq.inuediuaçi; Ego foin jlle patres conlcripti,cui forum,inquoomnisæquitascontineF. Et primæ quidem pof* lèlîîuum perfonæ tranfit tam ad fecundam q ad tertiam,ficut fupradidum eft, ut tu me us es,Si ilie meus eft.Sccundæ quoip poflèffîuum, tam ad primam dicitur q ad tertiam, ut ego tuus fum,SC ille eft tuus.Tertiæ uero ad primam ucl ad lècundam tranfire no po tcft,nifî figurate,ut fous illius filius fom,uel fous Ülius es fiJjus, lcd ad aliam ter«^^^
-ocr page 207-L I B B n XIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lit
Us îUIas /ftCjiicI luus l’ftius ilIc.Et attendendum (p quo fiji‘,fibî,lc a’ le, quod eft primitif üum ad omncs uoccs tertiæ perfonæ poteft effc relati'uum,ut fui caulà fade ifte, ÔC ille, ipfCjôC hiCyÔC is,lîcfuus,quodabeo deriuatur pofleffîuum eftomnis tertiæ peribnæ.
Ut luus,nilus,iftius,ipfîus,huius,eius Jllud quoqp feiendum, (p fui non Iblum tauiw, uel W, lèdetiam ccutzd ucI ou fignificat,idcftnonfolutuncrcferturadtertiamplbnam,qn ipainlcagitpcrredprocationéjideft ä«t« ffVTett'ccKÄacr//j, ucl ïeuTOTra^aou, ut ille fui mi leref, ucl fibipdcft, uel le euftodit, lcd etiâ cû ipla agit, ÔC fie alia in iplàm,id é cû rctrâfî tiuc dicifjUt Ter.in And.Orarc iuflîthcra fi leamc3,ut ad le uenias. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De perfonis.
T~)Erlbn« pronominû funt très,prima, lècfida, tertia. Prima cft cum ipla quæloquîE r de fe pronutiat.Secunda cum de ca^nuntiat, ad quam diredo lèrmone loquif.Ter tia cum de ea, quæ ncc loquif ,nec ad le diredum accipit lcrmonc. Nam fi dicamus, pri ma eil quæ loquitur,potefl: nihil de le loqui,fed de fccunda ucl tertia,amp; fit dubitatio. Si ttiiliter de lècunda fi dicamus ad quam loquif poteft intclligi ôC ad primam SC ad terti* am.Nam ipfa locutio pertinct non Iblum ad lècundam,fcd ctiam ad primam,ÔC ad ter tiam. De tertia quog^ fi dicamus de qua loquif, cômune inuenit trium perlbnaçi. nam de prima,6C delècunda,ôC de tertia loqultur. Melius igif Apollonius, que nos quan’ turn potuimus fequi deftinauimus, præpofitis pcrlbnarum diffinitionibus cft ufus. Eni* cleatim tarnen in fingulari numero prima dicif perlbna. nam in plurali conceptioné fa* cit aliarum perlbna9î,hoc eft Iccundarum uel tertiarum.lccundarum qu/dé,quando ad ipfis prælèntes loquitur,ut ego SC uos faciamus.tertia^i ucro quando ad alios loquens, id cft ad lècundam pcrlbnam alios fibi ucl prælèntes adiungit uel ablcntes,ut ego ôC ifti fccimus,ucl ego 6C illi fecimus. pot tarnen ÔC utrafq? fimul fibi adiungcrc, ut ego SC uos ÔC illi fecimus. Sccûda ucro tertiam concipitfolam,tu amp;nbsp;ille, ucl uos ÔC illi fcciftis. Ter tia aut tertiam folam,ifti amp;nbsp;illi feccrunt.Itaç ctiam in hoc oftendif lare patens tertiæ p* fonæcopi3,quæ omnibus adiungi poteft.Quid igitur^q» multi fimul loquentes dicunt, nos fccimusî'non cft fupradido contrarium.unufiiuil^ cnim loquentium côccptioncm facit eorum,qui unà Iccum loquuntur.quippc cum unulquilç pars eft totiustqui fi uelit cætcros indicate lècum loquentes,neceirario uel lècundæ ucl tertiæ cos attribuit perlb* næ.Idqj tam in pronominibus g in uerbis contingit,in quibus etiam finiuntur perfonæ. Et Iciendum qgt; in prima quidem 8C lècundaperlbna pronomen poni£,in tertia uero nô, nifi demonftratione cgcat,uel relatione. Nam plerun^ nomen in eius loco ponimus,ut fi Pompeius dicat ad Gælàrem,cgo ôC tu,amp; Craflus teneamus rcmpub.fin autem egeat demonftratione ucl rclationc,tuncponimus pronomc,utego ôf tu,amp; ine,quem uides, Uel cgo,8C tu amp;nbsp;is,de quo dixi.Nam omne nomen tertiæ eftperfonæ abf^ uocatiuo, fi eut fupradidum eft,nifî fubftantiuo uel uocatiuo uerbo coniungaf.ÔC iure ,quia ipfa po fitio prima nominum non ad aliqucm,fed de aliquo habet locutioncm. dicimus cm no* minetur hic qui natus cft Virgilius,ntm proferentes. Prima cnim lècunda, nifi figu* ratc,adiundione nominis non egent, cum ÔC fubftantia,ÔC qualitatem tam fuam, iplè g loquitur, cius ad quem prælèns,prælèntem Ioquitur,uidcatur fcircucl alpicerc. Ter* tiæ uero perfonæ ideo congrue adiungunf nomina, quia poteft abefic perlbna, uel Ipa* tio eius qualitas obfcurari.ltaç pronomine quidem fubftantia per lè, nomine uero etii qualitas manifefta€,dc qua fæpefit dubium in ca perlbna, ut Virg.in lèxto:
Quis pater ille uirum qui fie comitatur çuntem?
Cum ignoratur propria cius qualitas,qu«rif homcn.folam cnim fubftantiam nô ctiam qualitatem fignificant pronomina,quantum eft in ipfius prolationc uocis.
De gcncribus.
G Encra pronominum font quinç.malculinum ut hic, feemininum ut hæc, neutriî ut hoc,commune ut noftràs ueftrâs,trium generum ut cgo,tu.Cum igitur omnia pronomina,ut fupra docuimus,fint.xv,alia omnia mobilia funt,id eft ex malculinis foc* minina amp;nbsp;neutra faciuut, abl^ tribus primitiuis primæ amp;nbsp;lècundæ perfonæ ego amp;nbsp;tu, quibus demonftratio ipfa fccum genus oftcndit,amp; fui,quod cum lit rclatiuum, ut dd q
-ocr page 208-/
P R ï s C 1 A N s
cuiinus,tam genus g numerum,non uoci's di'fcrcti'onc,lêd pn'ofc cogm'tîonc fubqt.Re* lario enim eft cognitionis ante latæreprælèntatio,ut fcribit Virgil, ad laudcm fui. R.olt; gat teille ut caufa fui facias. Quodfi quis dicat, curergoetiam iscum fit lèmpcr relatif uum,non eft commune trium generum:’R.elpondemus,qgt; fui,fibi,iè,à fè,non Iblum rc* lationis caulà,quod fupra diximus,led etiam ipfius terminationisjfinguloçi cafuum,quî confimiles funt primæ ÔC iècundæ perlbnæ,hoc habuit ut confundat gcnera.Quô enim Græci per tres perlbnas primitiuoçijobliquos cafus fimiliter habet terminantes, qui SC communes funt omnium gene^’t/iâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfoi.o/A/xi 0% s, fie nos quoç illoçi au*
roritatem in plerif^ iecuti per tres perlbnas habemus pronomina fimiliter terminantia per obliquos cafus,ÔC omnis cômunia generis,mci,tui,fui,mihi,tibi,fihi,me,tc,fc, à me. à te, à fe. alia uero omnia ficut apud Græcos mobilia funt,ut ille ilia illud, iite ifta iftud.' hic hæc hoc,is ea id,ipiè iplà ipfum.Deriuatiua quoq? meus mea meum,tuus tua tuu,fn us fua fuum,nofter noftra noftrum,uefter ueftra ueftrum.Duo tm inueniuntur commil nia noftrâs amp;ueftras,quorum perfeda noftratiscrant,SC ueftratis.unde quia ti fyllab« fyncopa fada eft,manfit in a accentus pcrfedi,quô SC in alqs multis,arpinâs pro arpina tis,fumâtpro fumauit,cupftpro cupiuit,illîcpro illicce.itatj neutrum quoqp eorum in e finiturnoftrateueftrate,exquooftendif illorumquoqînominatiuusin tis lecunduni analogiam à uetuftiffimisprolatus elfe. Caffïus Hemina in.iij. annalium; Hoslibrosff quis noftratis fapiens.M.Cato in legis Nîeuiîc fuafione; R.ex Seleucus arma noftratiafa cit.Plau.in Sticho; Ergooratores populifummates uirifummi accubent,Ego infima* tis,pro infimâs.Necefle eft aut omniapnomina tria habere garera, uel in una eadem*^ uoceconfufa,uel in diuerfis diftinda tcmiinationibus.Ideo quia prouniulcuiufip rei p prqs accipiunf nominibus,quæ tam in malculinis ÔC feemininis, g in neutris inueniutur generibus,quæ in pronominibus quoqs necelTe eft oftendi,fcu demonftratione fine rela tione.Quærif tarnen cur habeat genus neutrum prima SC fecunda perfona,cum natura liter ièrmo nonnifi inter mares aut fceminasexerceaf, quorum funt primæ nbsp;fecundæ
perlbnæ,idefta' quibus profertur,ÔCad quos dirigitur loquela^ Ad quod dicemus, qgt; pofluntequidem etiam hominum propria inueniri nomina neutri generis, ut in mari* bus, hoc Bafion, hoc Heliconion, quo etiam in fœminis, Glycerium,Dorcium. poflu* mus tn etiam ad res, quæ non habent naturam loquendi uel audiendi per confirmatio* iiem hominum,id eft m^aa-r^iroTronoui primas SC lêcudas adiungereperlbnas, etiam fi fint generisneutri,utforo,mari,cælo,Illud quoq; notandum,qgt;deriuatiua pronomina quas îunt lcptem,ut fupra oftendimus,Meus,tuus,fuus,nofter,ueftcr,noftrâs, ueftrâs, alteri* üs funt intrinfecus generis,hoc eft communis trium geneçi, in quo pofleflbr oftéditur, amp;nbsp;alterius extrinlècus,hoceft mobilis,inquo poflelTïo denuntiatur.quod terminationc conlequcnti difccmiÊ,quô ÔC numerus,ficut fupra docuimus, quamuis qualitaté ipfiul pofielTionis non déclarent,nifi adiungas nomen. Etlciendum, q? intrinfecus proprq lo* cofunguntur,extrinlecus uero magis appellatiui, nec Iblum in pronominibus deriuatî uis.fed etiam iu nominibus poflelïîuisjôf qua: .1 proprijs deriuantur infinitarpofluntirt telligi pofre{fiones,nifi adiedione nominis alicuius dilccrnanf,ut meusfilius,Telamonî us natus,Euandrius enfis. Et uide q» appellatiua magis adlcilcunt, quæ communis funt qualitatis.tam autempolTeffïua pronomina,q nomina in genitiuum primitiuoçi rcfol* uunf.Quid eft enim meus filius,nifi mci filiusfEuandriusenfis,nifi Euandrienfisf Cô* mune habent polTefliuapnomina cum polTeflîuis nominibus, qgt; in utrifq? polTclfio fub* auditur,amp; quod binæintelliguntur perfonæ,ôC q? in genitiuos primitiuorum fimiliteC relbluuntur,cum poflcllîone. non commune habent qgt; pnomina polTeffiua, omnis funt communia polTeflbris, nomina autem polfeftiua, non omnis. Hedoreus enim elypeu« unius eft proprium poflelforis.necnon ab appellatiuis quoqi deriuata,quanuis fint mul torum communû poirefforum,non tarnen fie poflunt elfe communia,quô pronomina, ut humanus,marinus.6lt;: qgt; nomina tertiæ intelliguntur perfonæ, nifi adiungantur uer* bis lubftantiuis, uel uoc^iuis,pronomina uero pr^« amp;nbsp;lecûdæ inueniuntur per^w
-ocr page 209-L I B B K XII.
1»}
Dubitatur numerus’poflcflbris in nominibus poffeffiuis,quæ ab appellatiuis denuan^ tur,ucfi dicatn taurina ueftigia,poflunt ôC nnius et multoçi intelligi taurorumdn pro nominibus uero non, quia tam per fingularem q per pluralem numerum poßtiones funr. excepcofuus,cuiusprimiciuum,id eftfui, commune eftutnufqj numeri.pofleflï Ua etiam nomina afccndcntibus non folent adiungi, ut Hedoreus pater non dicimus, frater uero uel feruus dicimus,pronomina uero âdiunguntur,ut meus pater.
De Figura.
Figura pronominum duplex eft.aut enim fimplicia funt pronomina.aut compolî ta. Simplicia funt omnia alia per nominatiuos, tria tantum componuntur,unam interpretarioncm apud græcoshabentia cur@-*, iftc,hic,is,componuntur igiturille ÔC hiciccum,utift’ic,amp; illæc,i(loc.Isuerocumaducrbio idem quodfignificat,isdemâ, ex quibus amp;nbsp;componitur,hoccftiterum is eius, fœmininum eadem, neutrum idem i correpta,quæin mafculino producitur, Virgilius in.iiq. Aeneidos;
Idem ambas ferro dolor,atcg eadem horatuliffct. luuen.in primo: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crtamé alter Sifecifletidemcaderetfubiudiccmorum.
In neutro tarnen prætcrca geminatur compofitioidicimus enim idcntidem,id eft idem* Ü* idem, cuius obliqui deficiuntcafus. Et nominatîuus quidem tam mafculini q neu^ tri,ex duobus corruptis cft-,necnon accufatiuus tam mafculini quâ fœminini,mutatur enim m in n ante d euphoniæcaufa,uteundemeandcm,quodinalrisquoq^compo fitis fieri folet,propter eandem confonantcm,ut quédamjquandamjquorundamjqua!» rundam,quæ tamé polTunt per adiedionem habere extremam fyllabam.Gæteri ue* rocafus fupradidoç: pronominum,hoc eft eadem,ciufdcm,cidem,codem, eadem,eif«“ dcm,eafdcm,eofdcm,cx integro ÔC corrupto inueniuntur. Itacp régula cxigit per dult; asi,uelper e ÔCi tamnominatiuumpluralemmafculini,quâmdatiuosamp;ablatiuos omnium pluralium fcribi,id cft,iidem uel eidem û* qfdem ucleifdem.Iuuenal. in .ij. ûtyraç:: Impletc^admœchosdateifdem ferre cinardis. Soient autéautorcs etiam per fynærefim unam i ponere pro duabus,utVirgiI.in primo: amp;nbsp;crudelia fccura Fa taLyciproLycq. û*, ille urbemPataui,pro Patauß, luuenal.in.iti. Antoni gladios potuit contcmnere fi fic,pro Antonii. Ifte uero SC hic non componitur, nifi per eos ca^« îiis qui in c dcfinunt,abs(5p datiuo,id eft per nominatiuum, accufatiuum, ablatiuum fingularem.per pluralem uero nullum,nifi nominatiuû ncutri,qui eft amp;nbsp;accufatiuus. Nam hicfolus in pluralinumero c habet fmalem,ut hic iftic,ha:c ifta:c,hoc iftoc,huc iftunc,hanc iftanc. Terentiusin Heauto. Sufpicionem iftanc ex illis quærc.hoc iftoc, hac iftacjhæc iftæc,qui femper fingularem fequitur fœminini. Quidam tamé hæc ma gis quocç per metaplafmum finis q per compofîtionem proferri confirmât, undc nec afpirationem feruant quomodo nec illic illac. Quod autcm compofita fcruant, often-duntaducrbia,abhinc,adhuc.Nam egomet amp;nbsp;cætera quibus adiungif met magis per porreâionemuelaft’umptioncm,quamgra:ciuocant Ivluraiftp uel nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folent
proferri. Et primæ quidem perfonx omnibus adiungié cafibus met, utegomet, mci* met,mihimet.memet.fccundsc uero perlbna:obliquisfolis,tuimct,tibimet.
Stati.in.viq.Thebai. Ccu tibimet feeptra tir proprios laturus honores. Nomi* natiuo afit ideo non addif,nc dubitationem faciat, cum etiam uerbum intelligi polTit, fidicamustumet.Ita^breué te fyllabamp met éiadderefolebât autores, uel temet. Lucretius in.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Accipe præterea qua: corpora tute ncccffe eft.
Idem in eodem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tutemet à nobis,iam quo uis tempore uatum.
Ennius: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O'Tite tute tatitibi tanta tyrannetulifti.
Alpheus Auitus in.!].Excellétium: Seu tute malishofpites, feu tute captiuos habes.’ Sunt enim dimetri iambici.unde necg in alio cafu eandem te fyllabæ adieâioncm inlt;« Ucnics,nccnô pluralis numeri cafibus additur met alns,abflt;ç genitiuo,nofmct nobif«* met,O' uofmet uobifmet. Cicero dedomofua: uobifmetipfîspontificcs. Tertiæ quo perfonæ tjfiptoto,id eft fuimet,fibimct,femct, Pte quoqg ablatiuum quinc^ pronoi» q Îî
-ocr page 210-P R I s C I A N I
minum pôfleffiuorum inüeni afcifccrc,mcaptc,tuaptc,fuapte,noftraptc,ucftraptc.Sci cndum taméqjôC met 6C te addunf pronommibusfupradidi's,ucldifcretionfscauf» pleruncç uel fignificantiæ,ut Terentin Adelph. Egometrapuiiintelligif enim ego ôd non alius.Cicero pro Murænaj Quid lt;ÿ cfî admonucris,tarnen quafi tute noris, ira fi iutas tute dixit,pro tuipfeper te non per alium.Nam tete utraqp produda accufati* uus elTe geminatus oftenditur,ucl ablatiuus,quod Si. in prima ÔC in tertia folet fierip* fona,ut meme,fefe.compofitatarnenhæcoftcndunf accctupcnultimoacuto. Necmi rum earn compofitionc in his folis cafibus inueniri.qui foli inter obliquos fupradido? rum pronominum lingularcs funt monofyllabi. fupradida enim geminatio in aliis ca fibus fieri non folet. Et fcicndum q? hoc quoj^ ad græcorum imitationem facimus, uc inuenianturquidam cafusadhibentescompofitionem uel adicdionem,alji uero abnc gent.Solccenim apud illosattici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perduoscafus,id eft nominatiuum ÔC
datiuumaddere,quje per alios cafusnoninuenitur t/auTW deficiûtno minatiuo. Ge quoqj folebant per omncs cafus uetuftiffimi addere articularibus, uel dcmonftratiuis pronominibus,hoc eft ab afpiratione incipietibus,ut hicce,hæcce,hoc ce.undehoc quafi duabusconfonantibus cc fequentibusfolentpoetæproducercî ut, Hocc erat alma parens quod me per tela per ignes Eripis Et fic in antiquiflimis co dicibusinueniturbis c fcriptum,quomodoamp;apudTcrentiumin Andria; Hocc^nc eft credibileaut memorabile ? Nunc uero eorundem pronominu his cafibus frequen teradditur ce qui in s definunteuphoniæcaufa,huiufcc,hifce,hofce,hafcc. neciblö poecæ,fed etiam oratores his utuntur fupradidis adiedionibus. Cicero in fecundo in uediuaru: Hofee ego non tarn milites acres,quàm inficiatores lentos efle arbitror. In* ueniuntur tarnen etiam nominatiuum pluralcm hifee profcrentes antiqui,ut Tcrenti* usin Eunuc. Hifee hoc munerearbitranturfuamThaidem effe. In quo uidenfeupho niæ caufa s interpofuiffe.necnon fimilitcr illiccc,unde illic quafi apocopa fada in fine feruat accentum. Terentius in Andria; Illic eft huic rei caput. Illiufcc,iftiufce,illucce, Iftucce,ueteres dicebant,tcfte Papyriano, qui de orthographia hoc oftendit. Terentius in Heautontimorum.IIlanccine mulierem alere cum ilia familia. Hxc igitur, hoc eft, met pte ce te adiediones elfe ipfcfcnfusarguit,qui nullus in his feparatis poteft inuc niri.Nihil enim compofitum diuiditur,quod cum fcparetur,quisfitex corruptis,non tarnen hæc eadem corrupta abintegrisefleoftendat, ut expersabex præpofitione.ôi pars.conficiojà conter facio.Idem,is amp;nbsp;demum. Ergoegomet,tute,fuapte,huiufce,it iicce,minime dicenda funt compofita,quia additio, fi feparetur, nihil fignificarepoflit per fe. Qua:ritureccum,eccam,ellum,ellam,eccos eccas,mccum,tecum,iecum, nobif cum,uobifeum,pronomina fint compofita an aduerbia ad quod dicendum q? aduer^î bia perfonas fimul 8d numéros Si cafus in eodem habere non poffunt. Sunt enim qu«“« dam perfonas tantum fignificätia,ut meatim facis,ôlt; facitis : Quædam cafus certos ui dentur nominum habere,caret autem perfonis,utdomidomodomum : Quædam nu meroSjUt femel,bis. Omnia autem fimulfupradida,nifi in pronominibusinuenirino polTunt, Sunt igitur fine dubio pronomina. Adeo autem non eft idem tjicere, ecce ôC eccum,quod ecce aduerbium,licet tarn marcs,quàm fœminas,amp; unumamp;plurcs dc^ monftrantibus dicere,eccum autem non nifi marem amp;nbsp;unum.CT eccam,non nifi feemi nam Si unam ,eccos Si eccas non nifi plures.Quid eft enim aliud cccum C nifi ecce efi, eccam ƒ nifi ecce earn, cccos s’ nifiecceeos, eccas^nifi ecce eas, ellums’ nifi ecce ilium; quæ omnia tarn genera diuerfa quàm cafus habent accufatiuos utriuf^ numcri quos exigit uerbum,uide uel afpice uel cerne, quod fæpc per cclipfim folet intelligi. Mccö autem O' tecum,fecum,nobifcum,uobifcum,pcr anaftrophen, cum pronomic præpo fitio eft. unde O* cafus qui feruiunt præpofîtioni cum,id eft ablatiui, in utro^ numero trium perfonarum componuntur. Quomodo igitur fi dicam propter tc O' tc proptec idem fignifico,8c cum quibus Si quibufcum,fic cum me Si mecum.Nam antiquiflimi utrungp dicebant, fed in plurall prima; perfonæ cacephati caufa fokbant per anaftr^
-ocr page 211-TIBER XIIJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igf
phen diccrc nohifeum pro cum nobis, icagp propter hoc reliquarum quoqj perfonarö ablatiuo fimiliter præpoftere proferre cœperunt, tefte P linio, qui hoc in fccûdo librö fermonis dubî] oftendit,amp; Cicerone,qui de oracore his utitur uer bis: Noluimus cum me ÔC cum tcdiccre,nceidcm computationi adiungendum effet,cum nobis,fed potius mccum tecum cr fècum amp;nbsp;nobifeum diximus cum præpofitione, quæ facit obfcce* num affiduepoftpofita, Antiqui tarnen abfcÿ obferuatione naturali ordinehæc protu* liffe inueniuntur,nuna tarnen monofyllaba præpofitio anaftrophen patitur, nifî ea. Si. fortaffisidcocnclitici uice fungitur,quia enclitica monofyllabafunt,que,ue, ne. Nec mirum fupradida pronomina unius caufa idem pati,cum in alqs quoç quibufdâ ftru* durisjhæc eadem fola cômuncs habeant quafdam proprietates.Intereft et refert geni tiuo folcnt adiungi omniû cafualium abfç fupradidis quincç pronominibus,pro quo rum genitiuis ablatiuos ponimus poireiriuo9i,ut intereft Si tcfcit mea,tua,fua,noftra, ueffra. Cuia quoqj infini« poffeflîuu cum fupradidis uerbis p genitiuo primitiui poz nitur.Cicero pro Vareno:Eacædesfipotiffimum crimini daf,deturei cuia interfuit, non ei cuia nihil interfuit, Guius gentile non folu cuiâs, fed e«am cuiatis proferebant commun! generc.Plautus in Penulo: Quid fit. cuiatis.unde fit,ne parferis. Quid eft? cuiateseftis ? unde aut quo ex oppido. Pte quoq; ea fola in eodem ablan'uo affumere folent mcaptc,tuapte,fuapte,noftrapte,ueftrapte. Sed fi quern forte ta git qgt; in fine fit cum priCpofitiOjin compofitioneauté plus dicaf ualcree.! pars quæ in fine fit, feiat qgt; coniundiones amp;nbsp;præpofitioncs if aduerbia uim nominu uel pronominu ante fc pofi toçz in compofitione non mutant,ututercg,quifcp,quicunq,’,qualifcunqt,tótidc,idem, tantundé, cuius genitiuus folus ex obliquis in ufuinuenif tantidem.Terent.in Adelp. Tantidem emptam.Quod quis uideaf pro eiufdem poni,tn fignificat quandtate quæ in pronominceffe minime poteft,quod fubftatiam folam, ut iæpe diximus,fignificat. Eft igitur nomen quomodo if fimplex eius tantus tanta tantû.ufus quoqj hoc confir* mat.Tantidé dixit emptam, quantitate fimilem prettj oftendens,Tantundem ergo ni* hil aliud fignificat nifirelatione Si fimilitudinem quan«tatis,quod etiam fi poffet pro idem accipi, non tn etiam pronomé'effet. non em id quod pro aliquo accipitur omni* modo etiam ex eadem fpecie accipiendum eft. Componunf nomina cum pronomini bus,ut huiufmodi,iftiufmodi,huiufccmodi,ficut apud Græcos, mnKocifiyvnT@^, cevn/t cTaKT©-*. (grActuT©-*. Et funt omnia nomina, etiam quæ in fine pronomina habuerint. cum em qualitatem fignificat pronomina effe no poffunt.Componunf etiam cum ad* uerbqs pronomina,eccum,cccam,cccos,cccas^ellum. Cumpræpofitioneetiam iecuii dum Donatum, mecum,tecum,fecum.NeG mirum per fingulos quofdam cafus ea co poni,quomodo meme,tctc,fefc,qufi nomina quoeç fupradida per geniduos copofitd fintfolos.q uos em cafusfeparata per appofidone habereexigebat ftrudura,eos in co fiofitione feruauere. Quid eft cm huiufmodi, nifi modi huius ? eccum, nifi ecce eum? mecum,nificummc? quod uetuftiffimis erat in ufu,ficutfupradidum eft.
De numero.
NVmcrus pronominibus acciditqui Si nominibus Si uerbis (ƒ participqs, id eft fingularis amp;nbsp;pluralis.Sola cmdcclinabilia polTunt habere ex fifdem uocibus, ta (fingularcm q pluralem numeçi,id eft quæ fub perfonas finiras fiue infinitas caderc fo* lent,fine quibus numcri declinabilcs, id eft fingularis if pluralis inuenirino poffunt. Iraq; fi carcat ucrbff perfona,quod didum eft iam, caret ncccffario edâ numéro, utiri finita,impcrfonalia,8c gerundia.Principalesigif duæ partes, nomen Si uerbum,0C quæ loco eoç^ funguntur,hoc eft participium if pronomen, fupradidos numéros ha* bentin declinatione.Aliæ autem quatuor partes,hoccft,præpofitio,coniundio,aducr bium,intcricdio,dcdinationc carentes numéros fupradidos habere no poffunt.Qua uis igitur aduerbia fint quædam numerorum,tamcn no ex cadem uoce fingularcm SC pluralem fignificant,ncc ad perfonas,ucl fingulas fingularé,uel plures pluralem,quO* hiodo fuptadidæ partes reddut numéros,fed fimiliter uel uni,uel pluribus cadem ad* *
-ocr page 212-tM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISClÄNl
f unguntur,fîue fîngularîs fint numen,fiuc pluralis,ut femel facio,facis,facit,ficïmijs, facitis,faciunt,fimiliter bi's,ter,quater,fæpc,cum declinabiles partes neccflaiiofibi ad«* ïundæcofdcm numéros feruent.ut facimus nos,faci'unt homines, faduntferibentes» ecce omnes plurales,Et l'tcrum fado ego,facit homo,fadt feribcns,en,ubiqj fingulari* bus utimur, Cum igitur duo in pronomine quoq; quomodoin nominc,fintnumerî, fingularis pluralis,funt quædam numéro communia, ut idem, didmus enim idem uir,amp;idem uiri.Suntalianonfolum numéro,fed etiam diuerfogenere communia, ut hæc mulier,ü' hæc mandpia. Poflefli'uaautcm C quemadmodum iam diximus^ du=« plicemfignificant numerum. amp;intrinfecus quidem eundem habent,qucm primitiu» eorum,extrinfccus autem pro terminationisforma fingularé amp;nbsp;pluralcm, meus mei, nofter noftri.unde fuus,quia ôi. primitiuum eius utrius^ cil numeri cômune,id quo^ qj intrinfecus utriufçp ell numeri commune, tam per fingularcm, quàm per pluralcm dedinationem:didmusenimfuusiliius,SC fuus iilorum.
5gt;PRISCIANI C AE S A R IE N SI S
grammatici liber .XIII.
Decafibus pronominum,
Afus quoqj accidit pronominibus, quemadmodiî amp;nbsp;nominibus/ eir prima quidé perfona ô(. tertia plus quin^ cafibus habere nô pof funt,quippc eu uocatiuus in eis nullo modo poflït inueniri, q pro«» prius eil fecunda:,quæ fola habens uocatiuû fex cafus potcll habe re,fcilicet ad quâ fermo redus dirigif. unde nomina quoeç eiz* par cicipia in uocatiuo cafu fecundæ funt perfonæ fine dubio Si finit.r • Itaqs etiam in appellatiuis nominibus ipfa demonllrationc feefid« perfonæ proprio]^ loco fungi uidenf,in eo cafu,ut fi dicam:grammatice, neminem ali um fignifico,nifi eum ad que loquor.Si igif in illis p3rtibus,quæ rertiæ funtpleruntp perlbnæ,tâta uis ell uocatiui,ut transférâtillas ad fecundâ perfonam,quomodo in pro nomine,qd totu cil fecundæ perfonæ, hic deficiet cafus:uel ad aliam transferaf perlb«! nam,cum nulla alia pars fie difeernat triu perfona9^ differcntias.quomodo pronomé Primæ quoqj perfonæ poirelTiuû,quod folu etiam fecundæ potell adiungi perfonæ,fie»« ut fupradidiî ell,habet uocatiuû,non poirelToris,qui ell in prima perfona,quæ intrin^ fecus fecundum genitiuû intelligif primitiui,fed poflelTionis.quæ cum extrinfecus de dinef,uocatiuum quoqj propter fecundamaffumpfitperlbnam, cum ad earn dirigaf. Terentius in Andria:Patermi.Idemin Eunucho: O' mea tu. Idem irucodemiO’ mea Thais,meum fuauium.Idcm in Adelph.O' nofter Demea.Noftrâs quot^^ gentileeun dem habet ntm Si utm. Alia uero ficut docuimus poflelTiua pronomina, quia lècundæ adiungi non polTunt, carentuocatiuo.Suntigif alia monoptota,ut iftoc,eccû,eccam, eccos,eccas,ellum,mecu,tecum,fecum,nobifcû,uobifcum, Alia triptota,utfui, fibi,fe, nieum,tuum,fuû,noftrum,ueftrû. Alia tetraptota,uttuus,fuus,illud,iftud. Alia péta* ptota,ut ille,ipfe,ifte.Nam hexaptota pronomina inueniunf, quia fecunda perfona in qua fola fex cafus inueniri poflunt fimilc habet ntô uocatiuum, ut Virgili. in. iiq.no* minatiuiî protulit; tu(ÿ puerîç tuus. Terentius uocatiuu in Eunu. O' mea tu.Deriuad ua quo^ primæ perfonæ,habent uocatiuos,quia poifunt fecundæ adiungi perfonæ,u£ didum ell,non tarnen in omnibus uariantur cafibus.nec in nominibus tamé hoc inuc* nics,nifi tribus,quæ nominatiuum in us genitiuum in ius terminantia,fecundum quorundam pronominum declinationé fleduntur. unde quidam decepti pronomina ca elfe putauerunt, ut unus unius,folus folius,totus totius.nam ullus nullus alius uoca tiuos habere non poirunt,cum abnegent præfentium demonllrationem perfonarum» uocatiuus autem præfcntcm foleat demonftrare perfonam.
Déprima declinationepronominis»
-ocr page 213-LIBER ,xnii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ƒ
SVnt tgi’tur în pronominibus modi declinationû quatuor,primus qui in tribus prw mitiuorum perfonis cernif perobliquoscafus. Nam nominatiuusprimæ perfona; diflbnus eft à gtô.Tcrtia ucro deficit,ut ego mci uel mis,tu tui uel tis, fui, quod debuic fecundum analogiam elfe fui uel lis.quod dubitationis caufa, ne uerbum elfe putef re^ cufauerunt proferre. Nam ad græcoçi imitationem his quot^ utimur duplicibus geni tiuis pronominum:apud illos enim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doriceo-a amp;nbsp;caç, où 8C ovç dici folet. In
îfçaûtdefinens genitiuus,foletapudnosin is finiri,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DemolHienis,t()^ogt;5
Mç Hermogenis.In ou uero in i, Priami,Kvpou Cyri.Sic ergo tAtoA o-Æ oî, mei tui,fui, wouç, cfovÇ) ouCj mis,tis,fis,fed propter fupradidam caufam tacitus eft tertiæ hu iufmodi genitiuus.Enniusin.q. Ingens cura mis cum concordibusæquiparare, mis dixit pro mei. Datiuus mihi,tibi,fibi, Nee mirum in eafdem uocales gtin datiuutn exire, cu in nominibus quogp inueniunf fimiliter definentes genitiui datiui, tam in in prima q in quinta declinationc. Aceufatiuus me,tc,fe. Ablatiuus fimilis elf aceufa* tiuoin fingulari numero,nee dubiu hoe quoeç a græcis elfe acceptum.Illi enim
’tStp accufatiuos cum adiedione pferentes loco genitiui accipiunt. eumcj qui* dam ex ipfisfextiï cafum exiftimauerunt.nec nó etiam in nominibus fimili modo plu rima inueniiinf prolata wçavofltp «ttö Suçava, ozao^sp œ7rô'ozK.a. amp;nbsp;cum præpofitiôeV^ ou-favo'Stp, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. unde Romani fextu cafum alfumpferunt. Inplurali ueronume*
ro,quia tertia perlbna,id eft fui, tam fingularis cômunis eft, q pluralis numeri, prima ft'cunda fibi congruut,ut nos uos,noftrum uelnoftri, ueftrû uel ueftri, nobis uobis, nos uos,à nobis à uobis. Ex primis igif fyllabis tam primitiuoçi q polfelfiuoru perfo* næ intclligunf ,ab extremis,cafus nbsp;numeri,neenô etiam in polfelîïuis genera,quæ in
polfelfione funt,cum uerba foleant perfonas in fine magis oftendere,amo amas amat» Qd igif habent nominum,id eft cafus et genera,in fine oftenduntjquod uero uerboç^, in principalibus fyllabis uitâdæ caufa côfufîonis. Quærif inter mei, tui,fui,noftri,ue* fti i gtôs,amp; polfelîiuoçî amp;nbsp;primitiuoç^ quid intereft ƒ Ad quod dicendum, qgt; primiti* uoçi genitiuis omnes cafus adi ûgî polfunt numeri,ut mei ager cft,et mei agri inftrii mentû,amp; mei agro dedi,amp; meiagrû colo,fimilitertir mei agri, amp;nbsp;meiagroçi,?!/ mci agris,amp; mei agros dicimus,fimiliter tui agru,ÔC tui agros,fui agru,amp; fui agros, noftri qgrû,ôC noftri agros,ueftri agrum amp;nbsp;ueftri agros.Quando aût funtpolfelfiua gtîsad iunguntur foliseiufdénumeri,meiferui filius,tuiferui ueftis,fui ferui minifteriu,no* ftri ferui frater,ueftri ferui foror. Nec miru eu m in nominibus quoqj hoc idem feruef. nam primitiuorum genitiuis omnes cafus adiungi poirunt,uel numeri, ut Tull n ager* agri, agro,agrum,agri,agrorum,agris, agros. In polfelfiuis uerô fimilis cafus adiûgi* tùr amp;nbsp;numerus,ut Tulliani agri,tunianû agrum,tullianos agros. In omnibus aôt con cidentibus hoc fciendu,q7 ftrudura uel ordinatio orationis,dubitationé repellit. nulla em alia re difeernunf à fe ta partes orationis q accidentia eis nifi fignificatióe,ad quam amp;nbsp;conftrudio fit.Nam inueniunf uoce fæpe fimilia,ut amator,accufator,orator,et no mina funt amp;nbsp;uerba.Similitcr poetæ,mufæ,diei,rci,amp; gti funt amp;nbsp;datiui. Significatione igif difeernunf à fe,qua: attentilfime eft in omnibus infpicienda.Quærif etiâ illud cur cum apud græcos tertia pfona pnominum primitiuo92,et in fingulari numero habeac ntm,ut /, çy in plurali, ut ot, apud latinos fui amp;nbsp;ntô defecit, SC pluralia feparatim no habuit:* cxiftimo earn elfe caufam,q? necelîe erat uel cum afpiratione proferre ntm,ÖC hidicere,q pluraliserataltcriuspnominis.uel locoafpirationis s præponere, amp;nbsp;fidi cere qd eft conifldio.Ergo iure defecit,ne dubitationé faceret,ficut 6C fis in gto p fui. pluralis quoqi q eft oi apud græcos in hi tranfferf.omniaem pluralia apud græcos ot definétia mutant earn in i ■Ka.rmi latini,fico/'hi.6Cqu5 Aar/vwp Iatino9£,fic£p horum.' 8C ficut Aari'vo/ç latiniSjficoFç his,ÔC quemadmodû T^tcrïu'st^ latinos, fie oult;» hos.Fœmi* ninumquo^ ’Ka.r'iw latinæ,fic ou hæ,AaTzvwp latinaçü migt; haç/jAarzvao* latinas Sq has. V ndc afpirationem quoque ubique feruauit,quæ eft 6C in græcis ex quibus nafeuntur prononiinibuszhoc tarne intereft,qgt; tertia perfona primitiui apud græcos relatiua eft,
-ocr page 214-kt« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PR15CÏAN1
quomodo SC fui fibi fc a fc,cr is eius ei. Hic uero hæc Si hoc apud nos demonftrati^ lia funt propric Si præpofitiua,quamuis à relatiuo græco uidcâtur gcnita.Ncceflai io igitur cum tria pronomina pro uno habuimus, defeat fui nominatiuo, communes habuit numéros. Necmirum curaapudGra:cosnominatiuusfupradidi pronominis ideft, (',raruseHin ufu.prætercacj, nonfolum o5 uel au7aj,iedctiam Ui/t» fignificat frequentius.quod necapudGræcos habet nominatiuum, quia ipfein feagerequi pati turper hoepronomen oftenditur.Necegetredo cafu quem uerbum habet in fe.
De lecundadeclinatione pronominis.
SEcundus eft modus corum,quæ in ius terminant genitiuos, quorum datiui abie* âa us genitiuorum,folentproferri: Illeilliusilli, ipfeipfiusipfi,iilciiïiusifti,is eiusci.h.c huiushuic,quod folum affumpfit c peromnescafusfingulares abs^ illis quiin s definut,hoccftgenitiuofingulari,0Cdatiuo,?5r abIatiuo,Ér accuiatiuoplurali bus. Quibus tarnen frequenter autores folcntaddere ce fyllabam, huiufce,quômodo amp;nbsp;pluralibus cius in eandem terminantibus confonantem,ut hifee hofee hafce,quam* uis reliquis quoep cafibus uetuftüTimi addebant eandem ce fyllabam,hicce hæcce hoc ce.Vnde uocali quoej fequente e ablata per fynalœphanïmanentibusduabus c fole^ bant producere hoc, ut Virgiliusin fecundo Aeneidos : Hocc eratalma parens, q, me per tela,per ignés Eripis. Sedfcriptoçi negligentia prætermifitunum c. Et feien dum q7accufatiuicafusfînguIares,SCgenitiuiplurales m in n conuertunt efequen^ te,ut hune hanc horunce harunce, Genitiuus datiuus fupradidæ declinatiôis in ius terminantium communis eft trium generum,illeilliusilli. Si producitur penultima i genitiui,quam tarnen poetæetiam corripiuntabsq^ unoalterius:quodquiafolumdu abus uicit fyllabis proprium nominatiufî,côrripuit penultimam Temper. Rcliqui ue* rocafusfecundum mobiliu mrcgulam nominum declinantur,ilium illam illud.abil^ lo ab ilia ab illo,fimilitcr plurales,illi illæ ilia, illorum illarum illorum,illis, il los illas illa,abillis,ficcætera eiulHem formæ,tam pronomina quàm nomina. Et feiendum qk in c quidéterminantia mafculina mutatiôe e in a faciûtfceminina,illcilla,ipfeipfa, ifteifta,is ueroea facit,quod folum literam principalem mutauit infœminino.mafcu ïinumenimab i,fœmininum ab c incipit.HicenimôChæcabcademuidenturlitera incipere, cum afpiratio in principio utriufq» aferibitur, quomodoSi. apud Græcos ou •nç tiyquot; aun, uel ó Si h quamuis diuerfashabeantuocalcs,abeodem autem incipiunt fpiritu.eorum neutrum hoc, quia Si principium Si finem feruauit mafculini,mediam iiocalem mutauit.Illud etiamatrendcndum,q7 cum illeillud,ifteiilud,is id faciûtneu tra,ipfe folum,quod ôC ipfus inuenitur à uetuftiffimis prolatum, neutrum in um deli nens fecit. Terentius in Andria: Ipfus mihi Dauus, qui intimus eft eorum confilrjs di xit. Idem incadem: iftucipfum, Atqui hoc ipfum nihil peficii cft,meuide.Illa enim quæ quibufdam uifa eft ratio nô adeo firma uidctur,idco in um facere neutrum, quia in us définit mafculinum.'nam alius cum in us terminctur,neutrum tarnen aliud fegt; cit. omnia neutra pluralia fimiliafuntfingularibusfcemininis,utilla,ea,ha:G. Supradi Aorum pronominum declinationem fequuntur nomina odo. In us quidem definen tia quincç:unus,fotus,folus,alius,ullus, quod tamé ab uno diminutiuum effe pleris^ |jidetur,ficut à uino uillum,óC quod ab co componitur nullus, In er duo,uter alter,ÔC ex cis compofita,uterq»,altcruter,neuter. In is uel in i unum,quisuelqui, «irquiccx eo componuntur.hæc tarnen ipfa fecundum mobilium regulam nominum folebanta* pud uetuftilTimos terminateetiam genitiuos Si datiuos,utTcrcnt.in Andria: Tam in ers,tam nulli confili,pro nullius confilq.Idem in Heauton, dum loquitur altcræ ,pro alteri.Et in Eunu. Solæ mihi ridiculo fuit pro foli. Et cuicuimodi pro cuiuscuiusmo di. Cicero pro Sex. Rofeio; Vcrcor enim cuicuimodi eft Rofei, ne ita hunc uidcar fer uare,uctibi omnino non peperccrim. Cu igif uniorcs frequetius fupradida nomina fècfidumin ius terminantium pronominum fiormamdeclinaucrint, in uno ex eis ma gis nominum decli^tionem fequuntur,neuter neucri neutro (^étes,cum apud uetc*
-ocr page 215-L 1 B B R XIITJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;89
res ctîam în îus fecundum lîmplids fui dcclinationcm înucniatur,dcfincns genitiausi ifini datiuus.Plautus in Vidularia;Neutri reddibo donicum rcs drjudicata fit.Cum igitur fupradidæ form« nomina foieant in um facere neutra, unus unum, folusfoliîj totus totum,unus ullum,uter utrum, alter alterum, duo tantum in d finiuntea, quis quid,alius aliud. Alis quoq; antiquilïïmi pro alius protulerdt, cius genitiuus rarus efl; in ufu.Et cum debuit una fyllaba uincerc fuum nominatiuum nbsp;datiufl,tarnen par cfl
fyllabis.Sed producit i penultimam femper.Necnon etiam fecundum nominum çundædeclinationisregulamin i quoc^inuenitur. M, Cæliusdcueftitu Sgt;C uehiculiss Nam periniurifi fiet,cum mihi ob cos mores,quos prius habui,honös detur,ubi datus fit,turn uti eos mutem,atqp alq modi fim, Quintus in.q.Peruerfum eft alrj modi poftu lare Pyrrhum in te,atç in cscteris fuifle. Cælius in primo; Neqi ipfi eos alrj modi cflc atcç Amilcar dixit,oftendcrc poffunt aliter. Idemin.y. Nullius alius reinifiamicitiæ eoçz caufa. C.Gxfar in Anticatonc priori; Vno enim exccpto,quern alius modi atlt;^ oä mnis natura finxit fuos quisc^ habetcharos. G.Fannius in.i.Annalium; Gum in uita agenda didicimus multa quæ impræfentiaç; bona uidentur poft inuenta,Cf multo am plius alius modi atq? anteuifaeflent.Sedquod eft mirum,fœminini etiam generis ge^ nitiuum quidam in i protulerunt.Cæliusin.i. Anteg Barcha perieratalrj rei caufa in Africam eft miffus. Quis etiam communis elle generis putaueruntuetuftiffimi, ficut apud græcos ôs/q • Terentius in Eunuc.Hunc oculis noftraçi quifg non uidit Phaedria. Noftraçiquifquam dixit pro quæg. Plautus in Vidulariaj Die mihi fiaudcs quis ea eft,quam uis ducere uxorcm s' Etobliquos eius eafus tarn fecundum tertiam, q fecun* dam declinationem terminabant,undc nunc quoc^ accufatiuus mafeulini in ein fecun dum tertiæproportioncproferf,quauisfœmininiin am, ut quern quam. Ablatiuus nôfolumin o,fedetiam in i,a quouclaqui, cyaquauelaqui. Virg.in.xi. Accam exæqualibus unam, Qui cum partiri curas,pro qua cum.Terentius in Eunu.Qui cû^ Cum Parmcnone. Nominatiuum quoq^ plurale no folum in i æ, fed etiam in es, qui,quæ uel ques.accufatiuum etiam quos,quas,uel ques,ut Pacuuius in Medo’.Qucs fiint iftiCato; Quefeun«^R.omæregnauifl’ent.Accius in Neoptolcmo;Sed quefda* Nam datiufî amp;nbsp;ablatiuum nunc quoqp tarn per is g per bus pferimus, quis uel qui* bus.Sciendum aut qj qui,quando p interrogatiuo uel infinito,id eft pro quis ponitur^ circunfledi€,quando aut prorelatiuo, acuitur per fe, in Icdioneuero grauaf. Simili* ter obliqui cafus generale accentuû regulam feruant qn funt infinita, uel interrogati* ua,qn ucro rclatiua aeuötur per fe,in ledione grauant per omnes fyllabas. Q uæritur in hoc modo declinationis, cum omnis datiuus una fyllaba minor fit gto, ut 11 bus illi„ iftius ifti,ipfius ipfi,unius uni,folius foli,utrius utri,alterius alteri,an huius huic,cuius cui,eius ei monofyllaba fint accipienda in datiuo quod régula exigit, amp;nbsp;plerilt;$ poeta^ rm.1 metris comprobant,ut Virgilius in quarto Aeneidos;
Cuiqj loci leges dedimus,connubia noftra R.cppulic,
Idem in .i, Georg. nbsp;nbsp;Huie à ftirpe pedes temo protentus in odo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et ubiqj hoc
feruat. Inueniuntur tarnen,fed raro,bifyllaba; amp;nbsp;maxime ci, difterentis: caufa, ne in* tcricdioefleputetur.quod de nomine quoqp tradantesmcmorauimus.Vnde pluralis etiam datiuus ablatiuus fecundum analogiam in ius terminantium genitiuum fin* gularem,quorum datiuus fingularis in i terminans,amp;pluralis in is defines, pares ha bet fyllabas, ci,cis uel rjs,ut cui,quis,huic, in quo c per adiedionem differentia: caufa accedit. His, quamuisôC hibuspro hisantiqui ptotuIerunt.PIautusin Curculionc ; Eodem hercle uos pono amp;nbsp;paro, pariffimi eftis hibus.quod per dia:refim autem ci, dC cis inuenitur bifryllabum,ofteHditIuucnalis in quinto;
Implet amp;nbsp;ad mœchos dat eifdem ferre cinædis.
Statius quo^ huic uidetur protuliflc per diærefim fyllabarum in primo Sylu.
Lætus huic dono uidcas dare thura nepotes.
îdem in codemj JFalfus huic pennas,cornua fumer et æthræ,
-ocr page 216-»90 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R ï S G I A N 1
Cui quocç Terentianus de litcris: Vcrutn ut cuiqj cil proximitas îod fonî^. Eft eniini Sotadicum ex duobus ionicis à maiore^O* tribus trochæis. Idem in eodem: Ex ordine fulgens cui dat locum fonipes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De tertia declinatione.
TErtius modus declinationis pronominum cft, qui fequitur per omnia mobilium dedinationem nominum,mcus mea meum,tuus tua tuum,fuus fua fuum,n öfter noftranoftrum,ueftcr ueftraueftrum. Notandum tarnen qgt; meuscum fecundumrc* gulamuocatiuumdcberetfacereomee,euphoniæcaufa,duas é breuesinî longam conuertit. Terentiusin Adelph. O' mi Aefchine,ô mi germane. IdeminEunuchoï Eho Parmeno mi,noftin ƒ Adeo autem mafculini eft uocatiuus pôfleffiui,ÔC non geni* tiuusjuel datiuus primitiui per fyncopam,quod quibufdam uidetur,qgt; nunquam uo* catiuepoßtum fœminino, uel neutro adiungatur. cuius quidam nominatiuum etiam mios uel mius dixerunt,quod Carifius amp;nbsp;Celfus oftcndunt.
De quarta declinatione.
QVartus modus eft,qui fequitur per omnes cafus tertiæ declinationis nomina, no ftrâs noftratis.quod ideo in extrema circunfleA'tur fynaba,qgt; per fyncopam pro fertur.uetuftiftimi enim ftmilem genitiuo nominatiuum quoc^ proferebant.
O non efle pronom en.
O Non efle pronomen,nec articulus multis modis oftcnditur.Nam ex quo fît no minatiuoJ* tu enim quod eft fecundæ perfonæ,cundcm habet nominatiutî cr uO catiuum,qui afTumit o, utôtu.hic hæc hoctertiæfunt perfonæ, quæcaret uocatiuo* non eft igiturpronomen.nccarticulus uero, cumfemper indemonftratione poniF o, quæ contraria eft relationi, quam articulus fîgnificat. deinde articulum Romani non habent. Nam idem quamuis o quod eft articulus præpofitiuus cum pronomi* nefignificet.apudnos tarnen nonexarticulo ôC pronominc componiF,quemadmodtt apud Græcos,fed ex pronominc aduerbio, is O' demum. qui quoc^ osiq fîgnificati* one amp;nbsp;intcrpretatione uidetuf habere articulum fubiuncftiuum,fîmplcx eft tarnen no men apud Latinos, quomodo plurima quoc^ alia inuenifîtur apud nosfîmplicia, quæ apud græcos compofita funt,ut felix 'tuTux«5 ,fanâus ay/©-', pius ii/o-t^HÇ, Si alia mil le.non tarnen ideo fignificationem græcam attendentes dcbemusea compofita dice* re,uel quæ ex cotrario inuenitur fimplicia apud illos,apud nos compofita, ut inceftus lUt/xoXi/ö’Atv©-' Jneptus Awfcç, fa peril uus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficut amp;nbsp;multa alia.Sine dubio igitur
o eftaduerbium uocandi O'optandi,eftetiaminteriedio.nihil tameintereft inter o, hoc eft uocatiuum ôi heus, Quomodoenim dicimus,heus iuuenes,fie ô iuuenes. iralt; i]} omnibus uocatiuis præponitur,ô tu,ô mi,o nofter. Quippe aduerbium eft uocâdf, nulli alti cafui,nifi uocatiuo huiufcemodi aduerbia poffunt adiungi, fîcut etiam ucr ha fecundæ perfonæ,ut uenifti ad me Virgili.amp; pronomina,fecifti tu Homere,ueniftl tu Tercnti,nifi cum fubftantiuis,uel uocatiuis adiungutur uerbis.tunc enim etiam no* minatiuis utimur,quomodo amp;nbsp;in prima,6lt; in tertia perfona,ut tu es dodus,ego fum prudens, Prifeianus ego uocor, tu uocaris Hcrodianus. Maleigiturquidam fecfîdani perfonam nominatiuum non putauerut habere.Si enim nomina, quæ femper funt ter tiæ perfonæ,tamen fi cum fupradidis uerbis fint iunda,polîunt etiam primam 8C fecôl dam fîgnificarc,ut Socrates fum,Socrates es,Socrates eft,Socrates uocor,Socrates uo caris,Socrates uocatur,quomodo non in pnominibus quoq»,quæ maxime difeernunt pcrfonaS,accipiamus nominatiuum etiam in fecfîda perfona,ego fum bonus, tu es bo nusjille eft bonus ƒ Non igitur nominatiui nominum uel participiorum femper ter* tiæ funtperfonæ,fed quando carentuerbo fubftantiuo,uel uocatiuo. Nemoemrede dicit, Apollonius ambulo,Ariftophanes ambulas. Pronomina enim priraæ amp;nbsp;fecun* dæ perfonæ ideo maxime accipiuntur,ut loco proprioç^ fungâtur nominum, cum uct bisearundem perfona9z,utego ambulo,tu ambulas. Ita^ loco tertiæ pcrlbnæ melius nomé ponitur,amp; maximefî abeft,ego facio, tu facis, Tullius facit, nifi uel præfens fît iuxca, amp;nbsp;dcmonftratiuc hocipfum uolentes indicate dicamus, hic uel ïfte » ucllonge
-ocr page 217-Iz T B B R àcit.
u{dcatur,8C dîcamus illeuel fi abfit quafi de iam cogm'fo utamur fclatîuo îs,dlccntes de quo îam noufmus aliquid uel locuri ante fumus,Cum igit femper in dcmonftratiôc fit prima SC fecunda perfona,hoc autcm nominis caret ntûs,iure ad tertiam retruditur per fonam.Subftantiuis autem amp;nbsp;uocatiuis folia ideo adiungunf uerbis dC primæ amp;nbsp;focun^ dæ perfonæ nominatiui nominum,(p uidentur ipfa hæc uerba uim demonftratiuam ha bere.oftenduntenim fubftantiam ipiârum perfonarum,uel nominationem, in qiia fimf liter fubftantia demonftra£,nec egent pronominibus, quæ demonftratiôem fubftantiæ fignificant.Cum igi£ omnia quæ fibi coniungunf in diuerfis pofita perfonis,cafualia,fi* üc difiunganf, fiue copulenf ,cundcm lèruant cafum,uocatiuus hoc folus Jèruare nô pa* teft.dicimus em,uel Probus uel Donatus, amp;nbsp;Prilcianus nbsp;Theotiftus, ÔC ego amp;nbsp;illè,uel
Jnei uel tui,amp; mihi ôC tibi,uel me uel te,8iàme,amp; à te. Vocatiuus autem nifi in unaea* dcm^ perfona conferanf diuerla nomina,iungi non poteft,ut boné ÔC cafte amp;nbsp;formofo. quia alia perfona hune cafum habere non poteft nifi fecunda,ideo ci diucrlàs pfonas iun gere non poflumuSjCætcria uero cafibus diuerlàs perfonas iungimus, quippe eu in omi»* bus 1111 inuenianf perfonis. Ergo qn dicimus amp;nbsp;ego ôC ilie Si tu,fine dubio ntus eft tu. ïdqj maxime dignofeif in plurali numéro,q? pluralia conceptionem habent perfonaç^.' ergo qn dicimus,ego Si tu dodi fumus, fine dubio tu ntus intelligif. Et qgt; pronomina in rjfdem cafibus adiungunf nominibus,cgo Virgilius,tu Virgilius, ille Virgih'us,meî Virgiln,tui Virgilri,illius Virgilq.Etqjadinterrogationesnominatiui reddunf, quis fcripfit.'’cgo.quis lcripfitr'tu.quis Icripfit.rille. Si quicquid habet uocatiuum, hoc ntnt haberiquicquid autem ntm,non omnimodo Si uocatiuum.negs enim interrogatiua no* mina,necinfinita,necabnegatiua,necdiftributiuauelimpartitiua,nccrelatiua, quæ o* mnia carent dcmonftratione,uocatiuos pollicentur,ut quis uel qui,qualis talis, quantus tantus,alius,nullus,alter altcruter,uter uter(p.finguli,bini,terni,quaterni,8C fimilia.nec primæ Si tertiæpfonænomina. Cætera aût nomina p uocatiuos cafus etiam fi fintap*: pellatiua,locopprio9î fungunf,cum demonftratio ipfa definit præfentc focundam pfo' nam,6C habet in fo uim Si fignificationem pronominis tu uocatiui.Illud etiam iciendu, qj omnia pronomina apud Latinos abfoluta funt. Si tarn præpofitiua q fubiundiua, re* äicj accentus,ideft óp3oTov»Aeva:, cum apudGræcosfintquædâinclinatiua,ut möj.uoZ, At, ego dico,dico ego,tu dicis,dicis tu,ille dicit,dicit ille. Abfoluta autédicuntur, quæ cumaltisfociaripofluntuelnon.Nam dicendoego dico.polTum Si folus intelligi Si cü alio.Solet tarnen metadditaplerunqp fignificantiam,uel diieretionem oftendere,quant Græci J’zasaXtó dicut,egomet,ego Si non alius* Neenon etid iple ego uel egomet ipfo, utTer.in adel.Egometrapui,ipfeego folui argentum, id eft ego amp;nbsp;nullus alius. Sui fo lum apud Latinos reciprocum fit in cadem tertia pfona, quod Græci âvTavaKÀasèp uo»* cant,id eft qn ipfa in fo adum refledit perfona, ut cadem fit Si agens Si paries, qd ’
uocant, poteft fignificare tai/iw fui. Nam îakut» er o'«««?, quod eft primæ SC fecundæ perfonæ non habemus, fod pro cis fimplicibus primitiuis utimur, quæ tam int reciprocatione q in tranfirione poni poirunt,utmei miforeor,5lt; mei miforeris. Similis ter tui mifereris,0C tui miforeor. Nec mirum cum apud Græcos quo^ uetuftiflimus o^ ftinium fere autorum Homerus fimplicibus utatur pro compofitis,ut tAt pro lAttuTof). Suiquo^tam taurS quam ou fignificat, quod fempereftrelatiuum. Neemi^ rum cum hoe quo^ apud Homerum inueniatur i^e fimplex pro compofito,ut
zptiz'^vTou, id eft ante fo fugientem, pro tauiaj dixit.Nomin.itiuum auteni ideo non habet hoepronomen,id eft, fui, fibi, fo, a'fc, quia necefleeft, quando taurS fignificat tam adionem q palTionem in cadem intelligi perfona.nec aliter igii pot pro* ferri is,in quem agif aliquid nifi p obliquos cafus.Euenit em,ut à nominatiuis aduspfi* cifoétes ad obliquos,uel in tranfitione perfonaç^ intelliganf, uel in una cademc]^ pfona. In tranfitione,ut Ariftophancs Ariflrarchum docuit,ego te honoraui,tu mihi dixifti.Ec per fola quo^ uerba,ntus intelligi€,ôc cranfit rurfus ad obliquos,dedi ribi,honoraui tCj»,
-ocr page 218-»»X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I s C I Ä N ï
In una quoç eademcp pcriôna hoc idem fit,ut Phemius fe docuit: docendi cnïm tranli«* tio non ad alteram fit perlbnam,fed ad ipfum Phcmium reciprocal Aiax ic interfecit» rurfus cnim interfecit ad ipfum Aiacem reciprocatur. Huiuicemodi igii ftruduris prii^ mitiuorum pronominum cum uerbis,accidituna eadem^ uocc, 8( tranfitiuam demon ftrarepfonamôCreciprocam. Vnde Homerus quog?antiquifatisautor in fimplicibus temper pronominibus Sgt;C intranfitiuas ponit, ut didum eft peribnas amp;nbsp;tranfitiuas, uc WAi/o-o^uoa ƒ t/jiwwp. unusenim,Slt;idemloquif, autem lyva tranfitiuc. Älterem cognouitjSC alter eft cognitus.Poftea uero iuniores addidere compofita^nomina, quas intranfitiuas fignificarent pcrfonas,fimplicibus uero ufi funt tranfitiuis. Ita^ av-mra^St compofitasjid eft ipfas agentes,eafdem^ patientes dixerut.lllas uero,hoc eft fimplices, a^oTra^âç, hoc eft in alias paffionem faciente3,nominaucrfit.Iure igitur nos,qui in pie* rif^ antiquitatem feruauimus græciæ in pronominibus quogp lecudum Homericam ail toritatem,fimplicibus utimur etiam pro compofitis,id eft non folum cum in aliam per* fonam agit,fed etiamcum ipfa in le.In aliam,ut Virg.in.iiq.Aene. cui memoriturani deferis holpesj* Teren.in adel.Facio te apud ilium deum.In fe,Idem in And, Nec quid nuncmefaciamfeio. Idem in adel. Aedepol Syrifcetecurafti molliter. Quæriturigi* tur,cur fi mei pro saSczI/isuto, ôC tui pro tfScro-auic/ accipiantur, ôC tarnen ntôs ha beant,fuicumpro ovcrkivm! accipiatur,nonhabcatntmj' Ad quod multa funt dicêda. Primum,quia fi loco alpirationis,ut fupradiximus,quæ eft in principio tertiæ perfonai apud Græcos,id eft i præponeref s nto.’efletdubitatioadconiundionem fi: quoem eu lui,ÔC 0/ fibi,amp; fc fe,ficntus z fidebuiteire,Etinalf)senimdidionibusquibufdamlô lent Latini Aeolesfequcntes uel in digamma u uclin s conuertere afpirationem,Kiu»ox» femis, lex, tTjfà fèptem.ôC fortaiTe ideocxeopcranaftrophenfadumeft is aliudp* nomen.quod propterea puto amp;nbsp;relatiuum efle quo z apud Græcos. Deinde qgt; huius ipfius,id eft Î nominatiui,rarus eft etiam apud Graccos ufus.Poftremo q? nunquam po teft hoc pronomen inueniri,hoc eft,fui,fibi,fe,a le,fiue reciprocum, fiuc tranfitiuum, ut non intclligatur adus, uel ab iplà in le, uel ab ipfa in aliam fimul, amp;nbsp;ab alia in ipfim,nifi poiTelTiuis uel adiundis copuletur.tunc enim agere fblum,non etiam pati fignificat, ut ille miferatur fui lèruumjamp; fibi fimilem,amp; fe fequentcm,6C fc ducenrem. Ab ipfa in fê, ut Teren.in Andria:Ipfus fibi efle iniurius uidcaf .Paffiua enim quozj; ab adu aliquo ft* unt.Inaliam abea,8cineandemabalia,ut Idemincadem; Hancfidem Sibimeobfe* crauit,quifèfcirctnô delerturum,utdarem. Huiufeemodiueroftrudurantm habere, quantum ad tranfitionem non poteft. Omnis enim genitiuus uel uerboadiungiturad perfedionem fenfus,ut mei uel illius potior,uel poireflïói,ut mei fêruo loquor. Alq ue ro cafus non ad poffeflîones,lèd ad uerba fblum ferunf. Igif fuipnomen uel ad uerbu Icmper ponitur reciprocum,id eft fui paffionem fignificans,uel retranfitiuû,uel ad pol* fcffioncm,ut fui fêruo loquitur,uel fui milêrcf,ucl rogatme uidua ut fui mifêrear.nun quam autem abfolute quo alia,ut ego loquor,tu Ioqueris,amp; ille loquif .Cum enim fi cut diximus,nccefl'e fit adum uel à fêmetipfa in le,uel ab alia in earn intclligi, nunquam poteft uerbum rcciprocari,uel tranfire nifi in (ft)liquos cafus. Omnis aute obliquus no* minatiuoadiungitur, tranfitionem perfona: ad perfbnam fignifi'eans, uel uerboin feno minatiuu demonftranti,ut ego te docui,illemihi profuit,uel docui te,profuifti mihi. fl militer per recfprocationc3,ego mihi profui,tu tibi profuifti,illc profuit fibi.uel meac* culô,te uituperas.Ntusenim per le pofitus tranfitioem non fignificat,ut ego Icripfi.una cnim cadem^ perfona intelligif. nec poteft efle ntfis, cuius etiam obliquus eidem ucr* bo poffit fine tranfitione uel reciprocatione adiungi,ut ego lcribo,mei autem Icribo di* cere no pofl’umus,ille facit,illiUs facit, nemo dicit. Cum igitur fibi loquitur dicimus,in uerbo,loquif ntmintclligimusille,cum fibi ueroconiungimusad eum cafum,hocc da tiuum,qui eft unus ex obliquis,referri adum fignificamus.Non mirum autem fui pro* nomen,amp;reciprocum ÔC tranfitiuum aliqn efle, cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoç ÔC a-m? apud Gr«*
cos,Sc iwTPv quandoquidead adum,hoc eft uerbum profcruntur,i£ciproca funt,ut
-ocr page 219-LIBER Xni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19,
1/j.itar nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft cgomct ipfc me audio,qn autem ad poflcflîo’nes adiungunf,quod fie
per folum genitiuum,tfanfitiua funt,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t-ni^a, id eil meifèruum cecidi.
Hocauté, id eft, fui,fîbi,fe,àlè, tertiæ efle peribnæ primitiuum, coniiîdum illis pfonis, quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apollonius uocat,comprobat etiamipla declinatio,in qua lèqui6 déclina
tioncm prima: ôC fecundæ perfonæ,quô apud Grarcos , tf5, oit, \fj.oî, aoî oi , lt;«, i, fie ÔC apud nos mei,tui,fui,mihi,tibi,fibi,me,te,lè,à me,à te, à iè. Et qgt; quemadmodiî prædiximus,Iocoalpirationis,quam habet ? tcrtiaapud Græcos perfona, s habet prin cipalem per omes cafus Jn hoc autem quoq;,id eft, ut hoc pronomine modo tranfitiuo, modoredproco utamur,Homerum fumus,ut iam didum eft,iècuti, qui tertia quo$ p Ibnaprimitiui modo reciproca,modo tranfitiua utitur,ut J'iûnpop Su àwfHX.« sn'^cfip 'tJ'iViptOlo Kaeriyvii'nto TiuKxovf^-olo dlxit ptO tou. Idem oj'uxîxc^-'}'.™^ n K«crtyvHT(a ^fxaViUH
, W) traTifl w. TTaTi^r avr. Idem tÂixJ^oç ,u gt;nbsp;7®/) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kx\^
Xt©-* tzwK« oto, zv’ icSxnKXToiar fi'i'n.'in,Kx^lt;t@r^ bio,à.VTi ? na^t^aÎToiz • Itaqueapud nos quoç modo pro ou, môpro iou poteftfuiaccipi. Similiter fibip èzcrtc3,fcp t et top. Et fciendum,qj quotieshocpronomércciprocum eft,eiufdem perfbnæ uerbum habet conuenienti cafui adiundum,ut fui meminit,fibi placet.Etmanifeftum cft,qgt; adiundio Uerbi uim habet nominatiui cafiis,cum adiedione aliqua.Si igif pronominis quoqî hu^ iulcemodi fignificationcm habentis,hoc eft in lerccurrcntis, ponas ntm cum eo uer* bumeiufdcm pcfibnæ,erut duo nominatiui. Duo aut nominatiui perle ubi ôCadio ôC paflio oftcndi£,coniungi non poflunt,lcd obliquus ôC ntus.Nec folum in reciprocis,led etiam in illis,quæ in tranfitione habent alteram perfonam.non igif fui ntiîs poteft con«« ftare.Quis idco quibufdam pronomen efleputatur, cp declinaf ad fimilitudiné quorun dam pronominû.Qujs,cuius,cui,ficut ille,illius, illi. ÔC q, pro omni nomine ignoto nolt;= bis,tam proprio qappellatiuo poni poteft, ut quis fecitc' quis dixiti* unde relpondentes ad huiufccmodi interrogationem,uel proprio utimur,uel appellatiuo.Quis fecitî'Vir»« gilius uel poeta.SC q? fubllantiam fignificat,fine aliqua certa qualitate,quod eft fuum p* nominis.Adquæ dicendu,q» non fimilitudo dcclinationisomnimodo coniûgit uel dif« cernit partes orationis inter ie, fed uis ipfius fignificationis. Nam ÔC pronomina multa declinationé nominum fequunt,ut omnia deriuatiua,meus,tuus,fous,nofter, ucfter,no ftr3s,ueftràs.amp; rurfus nomina declinationem pronominlï,ut unus unius uni, folus foli^î usfoli.totus totiustotijullusullius ulli,nunus nullius nulli,alius alius alq, cuius gtûsqa par fyllabis eftntô,producit femper penultimam, cum alterius contra, quia duabus uin citfyllabis ntrâ fuum,fcmpercorripit penultimam. Alter alteriusalteri. Vter uero utri Us,quia una fuperat fyllaba,licet in metris ÔC producere amp;nbsp;corripere,amp; quæex his corn ponunf.quamuis hæc quoq; quidam eodem errorc declinationis indudi pronomina ef fe putauerunt; cum enim omnia hax ad certum nume^z, uel quantitatem référant, quo polfunteife pronomina;qua: omnia, qualitatc 6C quantitate careant, amp;nbsp;loco proprioçt quæ font indiuidua,hoc eft nihil commune,uel generale habcntia,accipi foleantz'Supra dida igitur cum generalem fubftantiam uel quantitatem fignificent,neqi loco proprio tum finitoçz accipianf, fine dubio nomina font appellatiua. fimiliter ilia quæ infinitam qualitatemfignificant,qualistalis,Qu5enim infinita uel interrogatiua pro nominibus accipianf proprqs,quæ ignorationem ipfius propriæ uniufeuiul^ fubftantiæ, uel quan ti tatis,ucl qualitatis fignifïcantî’Q uis quoqp quamuisfobftantiam fine aliqua certa quali rate demonftret,hoc tn intereft inter fubftantiam illam,quam fignifiemt pronomina,qgt; ilia pro Ipeciali 6c propria uniufeuiuf^ accipiunt fobftantia, quæ demonftratione præ* fentium.Ö* relatione abfentium perfonaçzintelligif, hocafit generale amp;nbsp;infinitam fobs ftantiam ,quæ pertinet ad uniuerlarum rcrum genera,0f lpecics,0f partes, demonftrat. Quo igit numéros ÔC quantitates inter Ipecies qualitatis nominum accipimus,fic ctiam infinitam nbsp;nbsp;generalem fubftâtiam,quæ eft in hoc nomine, hoc eft quis uel qui, 5C quæ
ex eo componunf in hoc efie dicimus qualitatem.Habet igif etiam qualitate quam defi •^tat uomcn. V t breuiter igif totum colligamus, pronomina loco proprioijz accipiun£
r
-ocr page 220-PRISCIANl
nomfnutft, itaç fînîtas cxîgunt fibi perfonas, quas nulfum ex fupradidîs poteft habere nominibus. Quid autem fie incôgruum, quàni omnia numeroçj nomina, fine dubio ab omnibus nomina accipi,unus autem,ÔC alter,amp; uter,amp; folus,declinationis cauû^nomî naefle putarerSin autem in declinatione, uel in deriuationequædam inæqualitas inue nitur, ut quis qua; quod,alius alia aliud, nihil mirum eu in omnibus partibus orationis, dequibus nulla dubitatio eft,hoc inueniatur, ut in nominibus fupellex fupelledilis,ho^ Ipes holpita,gracilis gracila. In ^nominibus ipfe ucl ipfus ipfa ipfumJn uerbis fum fui, fero tuli.Illud quo(p t^uidam obqciut,qgt; demoftratio eftjppriajpnominu,ut hie,ergo Si tabs Si tantus,iedfallo.nam aduerbia quo^ inueniunf dcmôftratiua,ut en,ecce;ergo Si nomina poflimt elTc demonftratiua.0(pnomina tarnen inucniutur carentia demonftra* done, qua:funtrelatiua,utis fui. Hoe autem intereftinter demoftrationem nominß SC pnominum,qj id quod demonftraturpcrproUomen,lbIum oftenditurperle,neeadali iim pertinet extrinieeus:quod uero per nomen,non fold ipfoçi qua: oftendunf, fed etia illorum ad quosreferuntur demonftrationem habet,ut tab's Pyrrhus apparet,quabs pa ter eius.ôC q^pnomina demonftratiua in eodem generc Si numero manent, cum co qui demonftratur,nomina uero demonftratiua pofliimus diuerfa oftcndenres,ad diuerfa re ferre, utfialpicientes mare,dicamus talcm circNilum,cum fitNilus mafcubni,mareau temneutri: uel fi quis dicat ftatuam Herculis cernens,tanti fuerutmei parères, quantus ifte Hercules. Cum enim unii aipiciat,plural! uti poteft numero. Si igitur fimilitudinis caula huiuicemodi nominum demonftrationes proferuntur, quæ eft in comuni quabta re,ucl quantitate,qua caretpnomina,qua: dubitatio eft, nomina magishæc elfe appella duarlta^ interptantes,qd eft tabs,ucl tantus^dicimus fimibs huic,de quo loquimur.Er go cum adiungimus fubftantiam quabtati,Cnam huic,fubftantiam fignificat,fimibs,ue* ro quabtatem5tantus,t3bs, pronomina elfe non poflunr.nc^pnominibus reddunf ,fcd nominibus,hoc eft quantus,uel qualis.Tria ante funt demoftratiua nomina, tabs, tantus, tot,0f quod à pronomine componif,ôC nomine,huiulmodi ucl huiuicemodi. Vndc hoc quoç abud intrinlecus demonftrat, id eft fubftantiam. Si abud intrinfecus intelligitur, (d eft quabras,quam per le pronomen fine adiundione nominis habere non potcft.Sci* ,endum tarnen q, tabs. Si tantus,amp; tot,fi adprælcntes dicâtur,eriam demoftratiua funt; fin autem ad abfenres,relatiua uel redditiua,tantum,ut qualis Hercules,tabs Thelcus fu Mt. Illud quot^p notandum,q7 in uocatiuo omnia nomina cius capacia,poirunt effe demo* ftratiua.Itaque in hoclblo finitam uidentur lecudam habere perfonam.Nam inalqsca* fibus infinita: funt perlbna:,0C tertiæ,nifi quando fubftantiuo uel uocatiuo adiunguntur uerbo. tunc enim Si fecunda: Si primæ copulanf perlbna:,ut fupra memorauimus,Pri* fcianusfum,Prilci3nus uocor,Virgibuses,Virgilius diceris.Omnia aiîtinfinita,uel re* Iatiua,uel interrogatiua,cum femp de tertia dicanf ad Iccundam (^ea eft cm ad quam na turabter interrogatio diri gitur^) non polTunt habere uocatiuos,qui proprq funt lècudæ« Alius quoqp caret uocatiuo,cum abnegationé habcat,tam primæ qua lècundæ.dicimuJ enim,neqjego,neq? tu,led abus.igiturq) caret demonftrationepræfenti,uocatiuu habe re non poteft,ergo nec pronomen hoc eire,certum eft.non folum enim,non finit perlb* nas, led etiam abnegationem habet finitaruin. Tertiam quoqjincertam fignificat, q? eft illip qualitate, Si q, in ampboribus folet dici, quam duobus. Pronomina loco nominiï accipiutur propriorum,ut Cicero Icribit, idem récitât, Si unum idem fignificat.Sin uc ro dicam Cicero fcribit, Si alius récitât, non eft eadem perlbna. Illud quoqsarguit, hoc non eirepronome,qgt; ipfeomni poteft fubrjei pronomini.utego iple,tu ipfe,ille iplè,n5 ramen etiam alius ipfe dicimus. Alter quoque Si uter,amp; quæ ex his componutur,6C aiil bo,uocatiuos habere no polTunt, cum uel partiantur uel referantur.qd autem partitur, in diuerfiseft perlbnis, uocatiuus autem ad unam dirigi uult perlbnam, itaç in his clTc non poteft quæ partiunf.Quid eft enim uter,nifiego uel tu, fiue tu uel ille^Simibteral ter ex me Si te,uel te Si bios' Quomodo ergo in fignificatione diuerlarum pcrlbnarum poffitclTcuocauuus,qui ad unampertinetfolamfccundam,''R.elatiuaquojpcu demofl
-ocr page 221-LIBER XniT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!»ƒ
flratiohe careant,üocariuum haberc non pofluntjUt ambo,uter^,aIterutcr.uUus etiam ôC nullus,cum fempcr pro abnegatione ponantur,ÔC nemo,caf cnt uocatiuo»
5gt;PRISCIANI GRAMMATICI
caesariensis liber xiiii.
De præpofînonc»
V0NIA M DE OMNIBVS,utpotui,decli'nabili'buslupràdil^ ferai, id eft de nomine ôC uerbo Si participio Si pnomine, nunc ad indeclinabilia ucniam,quæ iure extrema ponuntur. ea enim fine il* lis fententiam complete non poflunt,!lia aut fineiftis læpiflîme com plent.Itatp cum benemihi uideantur præpofitiôem cæteris indecli nabilibus Græcorum dodifiîmi præpofuiire,ÔC maxime Apolloni«« us, cuius autoritärem in omnibus fèquendamputaui,egoquogp ab ea incipiam. Nomini enim quæ principalis eft omnium orationis partium, Si cæteris quæ cafus ad nominis fimilitudinem fumunt,præpofita, uim poteft fibi didionis defen dere,alqs uero id eft carentibus cafu adiunda unitur cum eis, ius^ ditftionis proprium perdit. Eftigiturpræpofitio pars orationis indeclinabilis,quæ præponif alqspartibus uel appofitionc,uel compofitione. Eftautem qn per appofittonem prolatæ præpofitio* hes præpofterc ponuntur,poëtica plerun«^ autoritäre. Nam fine metris j(cribenres,rarif lime hoc inuenias facerc,nifi in, cum. quæ folet quibufdam pronominibus apud omnes fimiliterpoftponi.Quandoautem ordinem mutant,mutant etiam accentum,nifi diffe* rentia prohibeat.quod etiam coniundiones apud Latinos præpofitiuæ uel communes, fi poftponantur facere folent,ut igitur,quoniam,làlrcm.præpofitæ enim grauanf omi^= bus fyllabis,poftpofitæ autem acuuntur in principio.Sed hoc intereft inter præpofitio^« nés Si. coniundiones,q? coniunâ:iones præpofitiuæ nunquam componi poflunt,nifi ciî his declinabilibus infinitis,ut fiqua,nequa. Præpofitiones uero quamuis in tranfitione ponantur peribnarum fep3ratæ,id eftper appofitionem prolata*,non coniungunt duas fubftantias cum uno accidente, quod eft proprium coniundionis, ut ego Si tu facimus, homo Si taurusarant.uel duo accidétia,cum unafubftantia,ut lcribit Si legit homo,uel iuftus Si fortis homo. Et ut hocipfumplaniu3abibluam,non copulat præpofitio duas cafiialcs didiones uel duo aduerbia cum uno uerbo,ut ego Si tu facimus.docfîus Si iàpi'® ens fuit Cicero.bene Si Ipledide loquitur.uel duo ucrb3,eum Uno caiuali, ucl cum unoi aduerbio,ut uir docet Si docetur, rede lcribit Si legit. Et præpofitiones quidem ante cafuales,tam in compofitione q in appofitione ponuntur, coniundio uero nifi in appolî tionc præponi alqs partibus non poteft.nec fupponi quidé,excepto,que,ut ubique,ple* runque,undiquc,uterque. In quo tarnen pofliimus additioncm magis,uel deriuationc que fyllabæ,quomodo ce quoq;lblctfieri,fadamaccipere,qua'mconiundionemeire, cum nec fignificationem fuam coniundionis fcruct,nec lege inclinationis in omnibus, Utundique,utique. Deriuatiua auté per additionem finalis alicuius fyllabæ apud Græ cos quoq; Iblent inueniri, ut «upûwoç ôujavô^î,p,
Sicigitur uter uterqi,ubi ubilt;j,undc undiqi, plerum plerumq?,quis quifqp. Nihil miru tarnen eft coniundionisfimilemfyllabam addi,cum apud græcos quoq? ineun* dem modum in fine additur,nec tarnen côiundio accipitur,ut oA, tS /i trZ/t. Sed re deamus addifferentiam coniundionum,5lt; præpofitionum.Coniundio præponit ctiâ carentibus cafu per appofitionem lôlam,cum contra, præpofitio per compofitione duri laxat poflît illis præponi.Sunt autem ucl unius fyllabæ præpofitiones,uel duaçjjUel tri Um.E t aduerbia quidem deriuatiua polTunt efle, præpofitiones uero pofitiuæ,id eft pri mitiuæ funt omnes,fi lèquimur Græcoi^ autoriratc. Iraq; aduerfum, extra, infra,inter, ihtra,cum fint deriuatiua,magis aduerbia efle uidcnf præpofitiua,q præpofitiones.poft» luntenim hæc etiam fine cafualibus uerbis adiiîgi, ut ego in campo curro,tu extra,ega ÜJpræ alpiciojtu infra,fie etiam fimilia. Sciendum tarnen quod omnia aduerbia,quæ lo^ r n
-ocr page 222-176 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 S C I Ä N I
IcntcafibusadiugijR-omamartium fcnptores xntcrpræpofirionespolucfunt,quîa fiint præpofitiua cafualium, ÔC grauantur in omnibus lyllabis. uel quia intcrpretatio eorum apud Græcos modo præpofitionis,modo aduerbq uim obtinet; ut ante ora patrum,hie ante WTrpo fignificat,quod eft præpofitio græca. Atuero
Ante leues ergo paicentur in «there cerui; Et
Ante pererratis amborum finibus cïuJ,
hie ante nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignificat,amp;eft fine dubio aducrbium.Similiter contra quando kkt«
fignificatjloco prxpofitionis eft accipiendum, utcontra concionem Metelli; cum ucro TO y^ivwTzaç, quod proprium eft eius, fignificat, èC aduerbium eft fine dubio, ut ego in hanc partem fpedo,tu contra. luuenalis in primo: S tat contra ftari^ iubet.
Aduerfum quoqs ideo præpolîtionem cfleputauerunr,quia pro ’tvr/ grarca pr«pofitilt;gt; ne folet aliquando poni,ut Terentius in Andria:
Id gratum fuiffe aduerfum te habeo gratiam.
Quando autem a' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignificat,magis aduerbium ofteditur, ut Terentius in Phor
inione: Ei loco ex aduerlum Tonftrinaeratquædam. Secundum quogp quando pro xœràer Iocopr«pofitioniseft,Salluftiu|^in lugurthi.Secudumca uti debetisutc rer.Lucanus in odauo:lecundum Aemathiam lis tanta datur. Accentum habêtpræpo^ litiones acutum in fine,tarn apud Græcos quam apud Latinos,qui tarnen cum alqs lege do in grauem conuertitur, nifi præpoftere proferantur,quod Aeoles quoque quamuis fugiant in fine acutum, in hac parte folent leruare, quos in plerifque fecuti,in hoc quo* qj Icquimur.Cum ucro præpoftere ponutur monofyllabæ acuto,diiryllabæpenultimo acutoproferuntur,nifi aliquadifferentiaCutprædidum eft3)impediat,ut Virg.in.i.Ae neidos: maria omnia circum.Finalemcnim acuimus fyllabamme fi pcnultimam acuæ* mus, nomé uel aduerbium putetur elTe. Tantam autem præpofitioni tenorum mutatio nem facit ordi nis commutatio,qgt; in quibufdam pronominibus etiam enclitici nice fun^ gitur,quæfunthæc,mecum,tecum,lccum,nobilcum,uobilcum.dcquibusin pronomi^ ne latius tradatum eft, Nec mirum in hac parte orationis R-omanos in fine ponere acce tus,quis lint diflyllabæ,necnô Aeoles contra confuctudine fuam idem facere,cu annitaf Icmpprarpofitio fequeti didioni,amp;quafi unapars cuea efferat.quis p appofitioempfc ranf. unde ÔC acutu in graue conuertit. Idqj Donatus etiam in lecuda arte deppofitioc le intelligere cofirmat his uerbis: Separatæ ppofitiôes in fincacuunf,côiundæ uero ca lîbus autloquclis,uim fuam fæpe commutant ÔC graues fiunt. Gcnlbrinus uero planiC* lime de his docet in libro quem de accentibus feribit. Etcompofitæ quidem, tarn in nogt; minatiuo,quä in obliquis cafibus,ab co nominatiuo compofito,flcxis inueniuntur, utin dodus indodi indodo.indodum indodc indodo. Appofitæ autem,non nifi cum accU latiuo uel ablatiuo,ut in hoftem,pro patria. Cum uerbo lemper in cöpofitione,utindil co,extorqueo,percurro.Cum participqs in compofitionc quidem fecudum uerborn fi* guram ex quibus nalcuntur,ut inducens,extorqucns,percurrens.Et præterea per appo îitionem,inacculàtiuo ÔC ablatiuo lecundum nomina, utin amantempro docente.pro* nominibus uero per appofitioem Ibla præponitur duobus fupradidis cafibus obliquis, ’ utin ilium,deillo,öCfibi præponitur in copofitione,utimperterritus.inexpugnabilis*
Neenon etiam coniundione inuenitur præpofita,lèd non leruat uim luam,abs abl^.un de ut fupra memorauimus additio magis putatur qj,ergo à præpofitione abs, deriuatö eft abfqj,quomodo ab ex extra.Similiter aducrbqs præponitur per compofitione, ut p* inde,defubito,deinceps,abhinc.lgitur nomini quidem per appofitionem ÔC per com pofitionem,pronomini uero per appofitionem folam, licet quibufdam,mecum, tecum, lccum,nobilcum,uobifcum,compofita elfe uideantur. Participio per deriuationem uel conlequentiam compofitorum uerborum,uel per appofitionem.Cæteris autê partibus per folam compofitionem præpofitio iungitur. loco etiam conifidionis accipi iblet cail (àlis,ut per defidiam malitiæ nalcuntur,id eft caula defidiæ.Similitcrppter ÔC ob. Vir* gi.indiq. Tempter libyçæ genres Nomaduq», Wem in,xi,Cuius ob auguriu infauftunij.
-ocr page 223-LIBER Xltl,
Sunt autcM apud nos mulio plurcs, g apud Græcos. apud illos cnim cum fint dcccm ty odo præpofîtiones,di'uerfas fingulæ habcntfignifica«ones,quæ compicnt multaçz apudnosdemonftraMonem,ut procircum,ôC circa,ÔC erga,c27'dc, 6Cfuper,quan4 do memoriæ eft,pom'tur.Similiter nbsp;nbsp;nbsp;pro apudjû* propè,{^ propter, ÔC præter, nee
folum id, fed etiam illud caufa fic,ut fine ampliores apud nos, q? omnia aduerbia loca* iia,quæ folent cafualibus præponi,inter præpofitiones noftri pofuerunt,ut fupra dixi^ tnus,tenoremqj eaçî in eis quocj feruauerunt, ut pone tribunal, aduerfum hoftem,ci^ • tra forum,contra inimicos,infra tedum,fupra montem,extra muros,intra urbem, uh tra Alpes.Huiufcemodi cnim omnia græci aduerbia dicunt eflc,quia ÔC. certain aliqua habent fignificationem etiam per fe pofita, quod præpofitiones habere nolunt per fc prolatæ, Aduerbiauerohabent.Etplera^ eorum componi non poffunt.Omncsante' præpofitiones apud illos,amp; componi ÔC apponifolet. Præterea hæc,quæccrtiflïmam locorum habent fignificationem etiam perfe pofita,poffunt apud latinos quoqj fincca fualibus proferri,quod rariflimepatitur præpofitio, Virgiliusin fecundo Aeneidost Pone fubit coniunx, fcrimur per opaca loco9^. Inueniunt igitur apud Latinos in pra:lt;« pofitionibus tria contraria obferuationi Græcorum, qgt; certæ funt fignificationis quæ^ dam præpofitiones,ut apud,erga,circa,tnter,8C qgt; quxdam nunquam componuntur, Uthæip(æ,apud,erga:52r quædam nunquam feparantur, con fe re di dis. Nulla præ pofitiohabet afpirationem,ficut ne»coniudio,cum in alqsfex partibusorationis fint, quæ habcant afpirationcm,amp; quæ non,ut hara,habeo,habens,hic,huc,heu. Rariflïmc apud quofdam fcribentes præpoftere profcruntur præpofitiones, monofyllabæ uero etiam apud poetas difficile mutant ordincm,ut apud Tcren.in Andria : 1, præ lèquar » nificum. Ea enim fola,t3m apud poetas, g apud reliquos præpoftere cum pronomini bus ponifjUtprædidum eft,mecum,tecum,fecum,nobifcum,uobifcum.Necnó etiam quocum,quicum,quacum,quibufcum,Mediæ quoq; ponutur,ut qua de re, quam ob rem,quas ob res,qua in parte. Necnon habent quandam cognationem cum aduerbtis localibusplerunq; præpofitiones,ut in ad locum, in loco: A amp;ab8Ce crex de loco. Sciendum tarnen qgt; nulla alia pars in x definit apud Latinos nifi nomina, (^ex præpofitio,quægræcaeft,6Cuix,amp;mox,ü'pax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduerbium comicff,quoutl
turTcrentius,quodfimilitergræcumeft. Suntquæincompofitione elifioncm patiun tur,ut con fequcnteuocali,coco,coarguo,coardo,coercco,coæquo. Contra pro fe* quentc uocali d airumit,prodes,prodeft,prodcram,prodefrc. Quædam etiam fynco* pam paftæ funt,ut fupra profupcra,amp; infra pro inféra 8i extra pro extera. Nam anti* qui trifyllaba ea pferebaut,uc Cicero in Arato: foruus draco fcrpit,fubter fupcra^ retorquens Sefe. Tenuittarnen ufus utdiffyllaba magis ea proferanf. Necfolum præ pofitioneSjfed etiam aduerbia funt ca pro uaria fignificationeaccipienda.Oportetau* tem fcirc, qgt; Græci proprium dicûteflepræpofitionis,ut nihil certu per fepofitæ fine alqs partibus oratiois fignificare poirint,ut fupra didû eft, quales funtpenè apud nos quoeç omnes monofyllabæ, ut ad ob per pro præ à ab abs cum de e ex. Necnon etiam dilTyllaba^i quædam,ut ante præter. Hæ cnim ad fenfum fequentium fignifica tiones fuas accommodant,ut ad modo perfonæ,modo loco,eft quando temporiadiun gitur,uel numero. peulbnæ,ut Virgiliusin primo Aencidos:
Ad te confugio,amp; fupplex tua numina pofeo. toco,ut idc in codé: Prima quod ad Troiam pro charis geflerat Argis. Tcmpori,ut Salluftiusin.i Hiftor. Ad bellum Perfi Macedonicum. Numéro,ad quin quaginta millia. In compofitione quo^ modo intentiuum eft, ut approbat, affirmât. Modo ad perfonam aliquam ucirem dirigitur,ut alloquitur,arridet. Similiter amp;nbsp;aliæ fupradidæ diuerfas habent fignificationes. Quæ ucro certæ alicuius funt fignificatio* nis,quamuis fecundum Græcoçi rationcm pleræcÿ inter aduerbia poni debcant.id eft, fupra,infra,extra,pone, ÔC huiufmodi alia, tarnen quia amp;nbsp;cafualibus plerunqp præpo* Buntur,cr grauantur more præpofitionuni,amp; loco plerun«^ græcarum accipiûtur,uc
-ocr page 224-198 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 S C ï A N 1
di'dum eft præpofitiohum,utfupra cælum, uTrtp np ouçctvcjj, infra ferram, vsto THp yip^ Ideo non penitus irradonabUiter ab ardum feriptoribus ladnaçj inter præpofidones quoeç funtreceptæ. Inueniuntur tarnen in aliis pardbns etiam præpofitiuæ, non tamc fcmper,neconines ad eandemfpeciempertincntcs,ntneaducrbiû hortandi,amp;hic nomen prscpofiduum. quod tarnen licet etiam poftponere,ut hic homo cir homo hic, nulla ordinis confufionc, tam à poetis q à fine métro feribendbus, bene dicif. Turc igif fola hæc pars, id eft præpofitio a loco quem proprium poffidet,nomen accepit. Sæpé Sc uerbis défunt præpofidones, ut Virg. in.i, Acneid. Vna eurusc^ notuscj ruunt, p eruunt. Et præpofitionibus uerba,ut idem in.iq.Aenei. O' mihi Ibla mei fuper Afty* anadisimago, fuper pro fuperes. Compofitæ præpofidones cum alqs partibus in ilia rumpoteftatéconcidut, utincuruus,adoro,abhinc,proinde.Nam in abfq; magisad* îedio eft que fyllabæut diximus,q coniundio. Verba quia nominaduum femper ß gnificant uel uocatiuum,ideo in compofitione femper habent præpofidones,quomo* do ÔC nominatiui nominum,©* uocadui. Eft quandopræpofitio loco côiunâionis,u£ didum eft,accipif ,tam apud Græcos q apud nos,ut propter te.hoc eft tui caufa.Tunc cnim loco caufalisconiundionisaccipitur,quando Âà græcâ fignificat, Virg.in.iiq, Aeneidos: Te propter libyeæ gentes Nomadume^tyranni Oderc. Quando uero
fignificat,præpofidonisuim fine dubio défendit.Idem Virg.in. ix. SiucPadirf pis Athefim feu propter amoenum. Similiter ob loco cauiàlis fokt poniconiundio* nis, Virg.in.xi. Cuiusob aufpiciu infauftum moresqj finiftros,cum in compofitiolt; nefemperpræpofitionishabeat fignificadonc,utidemin.vi magnasobeudaterras. Tot maria intraui duce te. Neenon cum alqs partibus orationisconiundafimul cum illis loco caufalis cöiundionis accipi€,ut quamobrem,pro quapropter,uc Cicero in.i* i'nuediuaçi: Quamobrc,ut fæpeiam dixi,difcedc,Cum apud Græcos feparata præpo fido tribus foleat cafibus præponi,genitiuo,datiuo, accufaduo, apud nos duobus foils præponitur,id eft accufaduo et abladuo.nifi hellcnifmo utaf autoritas, ut Virg.in.irj, Georgi. Et crurum tenus à mento palearia penden t,genitiuo eft ufus fccundu Græ cos pro abladuo,quamuisapud Græcos Tba-^ilt;i, quod eft ten us, nô præpofitio, fed ad uerbium effe oftendif.Itacç apud nos quoç raro præponitur,idem in.rj.Georgicoçiî Hadenus aruoçz cultus amp;fîderacæli. Idem in.q, Aenei, capulo tenusabdidit enfem. Nominatiuo uero per compofitioncm addita præpofitio,p omnes manet obliquos ca« fus. Ideo autem nominatiui per appofidoné,non recipiunt præpofidones, quia per in tranfiduam dicunf elocudoncm,id eft nô tranfeuntc ab alia ad aliam perfonam,ut per currit homo excelfus,ccce quia nominatiui funt,nullam habent tranfitionem. Accula tiuus uero ÔC ablatiuus,cum tranfitiui funt,recipiunt feparatas præpofidones. feparai* tæ cm hæ femper tranfidones fignificant. Itaq^ uerba quocÿ quia femper adiûda funt, quantum ad intellcdum,uel nominatiuo uel uocaduo, ÔC carent cafibus, iurc non pof funt per appofidoncm adiungi præpofidoni: nihil cm carens cafu per fe tranfidufî cf» fe poteft, Præpofitio quando per defedioncm ucrboçi profertur, generalem feruat aclt;lt; ccntuumrcgulam,6Cabacutoiocipic, Virg. in.iq. Aencid. O'mihifola mcifuper Aftyanadisimago, Et Terendusin Andria: Adeo modefta,adeouenufta,ut nihil fm pra.Ethocad fîmilitudinem Græcoçi Homerus «aXiv/toz (î)çmç-6Cwapalt;Âfl:v«p.
XtOT»Neenonetiamfipræpoftereproferantur,ut Virg.in, vq. dccus imperiumeç Latini Te pênes, hoc quoq? à Græcis Homerus: Aa'x« u’n
Vwz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;viSp «Tra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Eft tamé quando poftpofita quolt;^ grauatur.
Il gcniduus fequatur,çir redit ad fuprapofîtum aceufatiuum ucl ablatiuu, ut fi dicamt uirtutem propter impcratoris,ucliuftitia inlegum.fin autem in finefenfusfitpræpolt; fido,omni modo generalem feruat accentuum legem,ÔC ab acuto incipit, ut homincs mille ucncrunt fupra,nifi differentia prohibeat,ficut fupra didum eft,utcircùm. Vir* gil.in.i. Acneid. maria omnia circi4m,in fine acuitur, ne aduerbium uel nomé effe pti tetur, ficut amp;nbsp;apud Græcos «fz«. Etlilocoaducrbioçiuelintcriedionumaccipwtur,
-ocr page 225-liber xnii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»9»
fi mill'ter mutant accentum fibi defti'natum.Teren.in Eunuc.PcrpuIchra credo munelt; ra,h3ud noftris fîmilia. Et Lucanusin.q, prohtriftia fata, Qui's fuitille dies, Marius quo mœnia uidor. Hoc tarnen quoq» græcis autoribus facimusificutenim præpofitw ones loco aduetbioçzjfîc ctiam aduerbia loco præpofîtionum folent poni. Homerus;
TraS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;præpofitioncm pofuit pro aduerbio. Idem: /Azqi
»«•(u.pro «jç/Xiop. aduerbium pro præpofitione.Nihiligiturmiçi apud nos quoçp pra: pofitioncs pro aducrbîis,ucl aduerbia pro praepofitionibus inueniri,cu etiam loco no* minis ca foieant accipi,ut Virgin.iiq. Manenouum,fpontcfua» Statius in,xi.
at tu C pudet 2) hoftia regni,
Hoftia nate iaces ceu mutus,6C c gregc fanguis,
Hei mihiprimitiisArarum,6lt; rite nefafto, Libatus. rite ritu pofuit.Præpofitiones quoq?,tam pro aduerbqs,q pro coniundionibus inueniunf, ut oàendimusmon bene tn Stoici præpofitioncm inter coniundiones ponebant, præ pofitiuam coniundionem earn nominantes, cu coniundio ÔC nominibus amp;nbsp;uerbis cir omnibus tarn declinabilibus q indeclinabilibus,per appofitionem foleat adiungi,nec folum præponatur,fed ctiam fubiungaf,tam apud poetas, g apud fine metris fcriben* tes.Præpofitio uero,ut fæpc didum ett,amp; præponi uult lemper, cu redo ordine ponl tur,amp; uerbis cæteris^’partibusindcclinabilibus,nifi in compofitione,nó adiungitur, D e poteftate præpofîtionum.
SEparatæ præpofitiones,uclaccufatiuo uelablatiuo adiunguntur,compofîtæ uerô tam nominatiuo g cæteris omnibusobliquis, g ex compofîtonominatiuonafcun tur.Et eft qn candem habent tam in compofitione g in appofitione fignificationem,uc inuado hofiem,ÔC in hoftem uadotin utroqj enim contra fignificat.Eft qn diuerfam, ut de tcloquor,id eft tui caufà loquor,deprimo, id eft infra premo.Eft qn abudant fylla* bice,id eft audionis fyllabarum caufa tantummodo, nulla fignificationis adlundiôe, ut emoripromori.Eft quando localem uim poiTidét quadripartitam,utuenioper fo* rum, proficifeor ad Græciam,in Italia fum, à Sicilia uenio, Cum apud Græcos prsc pofîtio compofita cum didionibus altis quibufdam penultimam habentibus acutam, antepenultimam ed facit,fi addit fignificationi aliquid, ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, apud
nos in uno aduerbio hoc foletfacere, inde,deinde,exindc,fubinde,proinde.ne fi graue tur præpofitio,per appofîtiôem efle putetur anteaduerbium,qd fieri non licet. Eft qiî fignificantiæcaufaaffumiturpræpofitio,ut Virg.in.i. Georg, nungimprudentibus imber offuit. Eft qn priuationem,id eft abnegationé fignificat,ut impius, expes,func quæfimilcmhabentpoteftaté,ut ab a ex e,quæctiamlocale poiTidentfignificatio* nem. Ex uero amp;nbsp;pro caufali côiundione poteft accipi, ut ex infidqs illius hoc patior, id eftinfîdiaç^ illius caufa. Priuationéquoeç fignificat,ut fupradixi,ut cxpes,exlex.î2r ordincm.ut Vir.in.viq. Aenci. Exin gorgoneis Aledo infeda uenenis. Et loco aducr bi] extra fungif,ut cxul,cxtra folû, amp;nbsp;excludo, extra cludo. guis extra quoqj omnia localia, ut fæpc memorauimus aduerbia,quæ cafibus foict adiungi,noftri inter præpo fitiones pofuerunt.Temporalia amp;nbsp;localia quogi aduerbioç^ quædam in præpofitiones tranlYerunf ôC nomÎ3,ut pridie calen.ôC aduerfus,uel aduerfum hoftes.Subtradæ quo ç nominibus quibufdd loco aduerbioç^ ea faciunt accipi,ut domo uenio,p à domo.ôC domi fum,P in domo,ÔC domu eo,p ad domum.Et inuicem p feponunf præpofitio* nés,ut in urbe uenio,p ad urbcm,amp; per urbem fum,p in urbe. Adeo aût plerungj lo* calcm habent fignificationé præpofitiôcs, ggt; aduerbia quoep ex his quædam localia na feunf,ex,extra,extrinfccus.fub,fubter,in,infra,intra,intus, fed etiam hæc,utfupra di* dum eft,quia loco præpofîtionû fæpc foleant poni,cö cafibus adiungunf, artium feri* ptores,inter præpofitiones numerant.Cum igif,utfupra memorauimus,p appofitio* Hem duobus cafibus adiunganf præpofitiôcs,aceufatiuo amp;nbsp;ablatiuo,de fîngula^ hgnî ficationc difleramus.Et primo de his quasaccuiàtiuus fequit: Vnifyllabæ, ut plerisq; latino9:uide£,funthæ:ad ob per poft cis trans; Biflyllabæ, apud ante citra circuni r iii}
-ocr page 226-»0»
PR I S C î A N 1
circa cotra erga extra inter intra infra iuxta prope pone ultra præter propter pra uftÿ penes;Trifyllabæ,circitcr aduerfum fccundu.ExhispIeræqjapudGræcos inter aduerbia ponunf ,ut fæpc docuimus,qgt; certa habent ßgnificatione etiam p fe po* litæ.quod inpræpofitionibusabnegant efleper fcpoßtis. amp;licet tam poetis gor3^ toribus ßnereprehcnßone amp;nbsp;præponere iff poftponcre ea cafibus, cû prxpoßtioncs, de quibus nulla dubitatio eft, niß poëtica autoritas faciat, poftponcre non foleat. ciT eo^ pleracç côponi non poflunt,cu pricpoß tiones omnes apud i Iios talem naturam ha bcant,ut ôC côponi ö* feparari poffint. Noftri uero idco inter præpohtioncs cas didio nes pofuerunt,quia femper præpohtiuæ funt,niß licétia hoc poëtica mutauerit,6C gra uanf præpohrc.qd' præcipue fuum eft præpofitionis.Suntatem pleraqj huiufeemo di aduerbia localia,ut cis trans apud ante contra circum amp;reliquaßmilia. Deßngii laçi igif ui 8C ßgnificatione, ut ualemus diflererc conemur. Ad, tam in copoßtionc in appoßtioeplerß^ proximitaté ßgnificat,utadeo,adcurro,aduenio,aßtdeo,ad Tro* iam,p iuxta Troiam,ad urbé,pro iuxta urbem, ad balneaspalatinas,hoc eft, iuxta bal* neas.Eft etiam caufalis,ut ad qd hocfcciftiC hoe eft cuius caufa.Etfimilitudinis,ut aJ commodatus,adæquatus,adhmilis,adunguem.Significat etiam contrarietaté, ut adif lum mihi pugna eft,hoe eft,contra ilium.Pro temporali quocj accipif,ut Salluftiusi« primo hiftoriaç^: Ad bellum Perß Macedonicu,hoc eft uftj ad bellum Perß. Additio* nis quo^jUt ad hæc mala. Ob, tam in appofitione q in copoßtionc inuenif ,fed quan* do p appoßtionem ponitur,uim obtinet /i«. græce præpofitionis,qua: p caufali con^^ iundione accipif. Virgil .in.xi. Cuius ob aufpicium infauftum moresqj ßniftros.
Vclloco pro uel KaTàgræcc,cumaccommodatiuafuntinreIligif.Idem poetain.u'nJ gcorg^co9^; haudquaqob meritum,id eft p merito, KaTct^/ow. In compoßtione uero ft gnificationem côtra uel circum cópler.contr3,ut obuius,occurro,oppono,obiicio.cit cum uerOjUtobumbrOjObambulo, Per, amp;nbsp;componif amp;nbsp;lepara€,et fignificat /là gta! camlocalem,ut Virg. in, i, Georg. Circum perq; duas,in morem fluminis Ardos. Et perrumpo J'iajlnyvvun Sciendum aut qgt; omnia localia poffunt eadem etiam tépo* ralia efle,ut p medium forum,?ir p medium diem dicimus.Necnó etiam alqs rebus ad eandem figurationem omnia localia polTuntadiungijUtpcr uirtutem fiolaudabilis,ia quo quaß locus laudis oftendif fuiïTe uirtus.Eft etiam iurädi,in quo uim obtinet gr£cce,quæ apudillos quoep in iureiurando accipituf,utper louem -ttço'ç t /to^. Virg« in.xi. Per te,p qui te talem genucre parentes. Eft etiam perfediufi plerun^ in có^ poßtione,ut perficio,percurro,pfeuero, percipio, peroro. Aduerbq quoeç uim obti* net,quandopro ualdeaccipitur,utTerent. in Andria ; Percaftor feituspuer eft natus Pamphilo. Abnegationem quo^ ßgnificat in compoßtione,ut perfidusperiurus. Poft,amp; componitur amp;nbsp;feparatur.et fignificat Attrà græcam præpofitionem,fed nô qn loco lt;fvp accipitur.fedquâdoordinem magis fignificat,fiuc loci,fiue temporis,fiuc cil iufqjaliusrcijUt Virg.in.iq.Georg. Poftmontemoppofitum.fimiliterdicimus,poft multum tempus,Qÿ* poft pietatem utilitas ponenda eft. loco etiam aducrbfi ponitur,uC Terent.in Adelp. Poft faciet tarnen,propoftea. Virg.in.vi. illeadmirans uenerabilc donum Fatalisuirgæ logo poft tempore iiifum. Nam qnpræpofitioeftablatiuaoifi^ ginôpoteft.dcriuaf cxhocpoftcrus,cr poftica. Cis,?y côponitur amp;nbsp;feparaf, fiC ma* gis localem habet fignificatiôem,utCifaIpina Gallia,amp; cis R-hcnum.PoirumustafflC P tranfl3tioncm,cir in tépore, O' in alqs rebus ea uti, ut cis definitû tempus, ficut ultra definitum,uel cis naturæ leges, ut ultra naturæ, dcriuaf ex hoccitra. Trans,quoqj ÔC côponitur amp;nbsp;feparaf,ut transfero,tranfueho,trans Padum,trâs Tiberim. Eft tn quan* do in copoßtionc amittit n amp;nbsp;s,uttraduco,trado,traiicio,trano.Etcôpofitaquidcnl J'ià. græcc uel ^à, uel ûwtç Iocofungif,uttrâfueholt;/’/aK.o^i':^w,trado'^alt;/'ZAj(«/,trâf gredior uT^amp;aeZvw.ut SalluftiustCômunem habitû tranfgrcflus,pfupergrclTus. »nj«» uero fignificat,qd eftaduerbifi apud græcos,feparata,ut trans mare Trtpap
Sciendum omnes monofyUabic præpofitioncs tam aceufatiuo quàm ablatiuo cafol
-ocr page 227-LIBER Xini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;161
féru lé tes, amp;■ componi 8C lèparari poflunt,eïcq?ta cum,pro qua,con fn cÔpofifione fèm»’ per inueniê præpofita,candem fignificationé habcs, quam cum præpofitïo,utcôcurro, côficio.nec fcriptura tarnen multum dilcrepat. Antig enim pro cum,con lcribebant.ôC fæpc tarnen m in n,lîcutôC n in m,conucrtifolet,ut communia imperator, eundé,tan tundcm.Præpoftere tarnen,ut quibuldam placet,cum ablatiuo pronominum,componi fur cum præpofitio,utmecum,tecum,iècum,nobilcum,uobiicum.AIr)s uero ideocncli tici uicc fungi poftpofita uidetur,ne fi acuatur aduerbium efle putetur. de quo tamé in pnomine lati us dilTeruimus.Clàm enim magis aduerbium cft,cum nec locale habeat ali quam fignificationcm,quam plerumq? pra:pofitiones poflîdent, ÔC qualitatem demoni« lîret,quæ in aducrbfjs inueniri folct,amp; diminuatur,quod nulla præpofitio habet, ut clâ cuIum,8Cpoffit etiam abf^ cafu proferri,ut bona aperte facit,mala autern clàmiôC quod apud Græcos abfq? nulla dubitatione aduerbium eft. nihil mirum tamé q? præponatur cafiji,cum multaaducrbia,8é maxime localia,ßC apud Græcos, amp;nbsp;apud nos Ibleant cafî«s bus præponi,quo9i pleraq? noftri,ut fupra diximus præpofitiôes elfe dixerunt. Sed fcic dij, q? aduerbia quidé fine cafibus ôé cû cafibus pferri poffiint, ut côtrà, circum,cla'm, pone, cum eandcm in utroq? lerucnt fignificationem. Præpofitiones uero fuam fignifi* cationem leruantes,femper cafibus adiungutur,ut per,quando præponitur caluf, lt;ƒ*/« fi gnificat,quando autem aduerbium eft,mutât fignificationem,amp; pro ualde accipitur.Bi fyllabæ funt præpofitiones,quæaccufatiuo iunguntur,fecuudum plerofq? artiu ftripto* res hæ,apud,ante, citra,circum, circa,erga,contra, extra,inter, intra,infra,iuxta, propc, propter,pone,ultra,præter,fupra, ufcp,penes. Apud unam habetfignificationem in lo^ co,ut apud Numantiam.adiungitur tarnen etiam perfonis,ut apud amicum,apud Athe nicnfcs,8C fignificat Trap« grxcamquando locum apud illosdcmonftrat.ea autem præ pofitio in compofitione non inuenitut.Ante ôé componitur,amp; feparatur,antepono,an tedomum,0C fignificat 7150 græcam,localem uel tcporalem,üt anteeo TrpotjJcoAt«, ante anniî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuenitur etiam fine cafii,in quo, loco aduerbrjaccipif» fignificat enï
anfea,quodcft apud græcos ut VirgiliusinBucolicisî
Antepererratis amborumfinibus exul,
Aut Ararim Parthusbibet,aut GermaniaTigrim*
Deriuatur ex hoc nomen antiquus,ôc antiqua,ôc antiquum,ex quo antiquarius. Citra nunquam componitur,amp; pene eandem habet fignificationem, quam cis.nam apud nos locum fignificat.lcd inuenio qgt; proprqs nominibus fluminu, uel montium cis,lblct præ poni plerunqj, reliquis uero magis citra, ut cis R.henum,cis alpes,cis Padum,dtra iàni* cm,citra cruorem, citra forum a cis quidé dcriuaf citra, à citra uero citer,citerior ÔC citimus,tefte Capro.Cafo deagna pafeenda. Citer agnus alligatus ad facra erit,utriufqp tamé interpretatioapud Græcos,aduerbiu cft, id eft to SA uel ïmrxJ'i. Circum quan do TTtp? fignificat præpofitio accipitur,tam in compofitione, quàm in ièparatione,ut cir cùmfero,iTtçilt;])tçù3;circiimmontem 7r4jzTOofoç:quando uero Trtp^ demonftrat,aducrbi üm eft loca!e,ut Virgilius in quarto Aeneidosî
Anna uides toto properari littore circum.
ex hoc nafeitur circiter â TTtpnjiopa'ç/©^. Circa quo^ Trtçî græcam fignificat,quando pro iuxtaaccipitur,ut circa forum,circa templum,circa uiginti annos,ÔC nunquam præpo* fitiua componif.poftpofita tamé inueniéapud Virgi.poft ablatiuu.quo loco cóiimdio nis.plata caufalis,ut in.i.æne. Quocirca capere antedolis Sé cingereflama Regina me* ditor.Eft tarnen qn circu præpofitioni earn fubiungimus.ôé circum circa dicimus,qjöé Donatus in lècuda arte docet his uerbis: Aut uerbu pcedit,ut pfero,aut aduerbiu,ut ex pre(re,autpticipium,ut præcedés,autconiundioné,ut abfq;,autleipßm, ut circu circa* Ethoctuncfitquandoü:/tlt;igt;« fignificareuolumus,utHefiod.cw«îgt;/7nçiK5ài«p Circiter uero tiî fimiliter Trip? græcâ fignificat,cup iuxta accipif.ad tépus tamé Iblfî p* tinet,ut circiter Calend. lanua.Erga etiam ttiç? græcam fignificat,fed qn affedum de* monftratjUt bonus eft ergapropinquos* leparata inuenitur folum. Contra ôéfeparaf,
-ocr page 228-tOt
PRI 5CIÄN1
amp; componïturquando jtetra uel avri ügnificat. SC tuncpfopne eftpræpofino,ut con tra adulteçi di'co «.«t« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contradico âv^Atrw.côtrouerfia, avrlj^Ha-iç. qn uero fine
cafuponitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indicat,quodeftaduerbium.fuuenah'sin.i.Statcontraftari^
iubet. Ex eo dcriuatur cotrarius. Extra quogp quod figm'ficat to Ixi'ç apud græcos, adgt;* uerbium eft deriuatiuu à præpofitiôe ex, tam apud ilTos qua apud nos.Noftri autideo non fblum inter aduerbia,led etiam inter præpofitiones acceperunt, quia fine cafuali bus uerbo adiungitur,amp; prapofitu cafualibus graua£,ut Perfius;Pinge duos angues pu cri facer eft locus, e?;tra Mcqtc. Teren.in Phor. Extra unam aniculam.Nihil tame miru loco præpofitionis extra accipi,cum,ex,quoq; in quibufdam didionibus loco extra fun gatur,utexlcx,qui extra leges eft.exul,qui extrafolu.exterminatus,extra tcrminos.ex* pcs,extra Ipem.exeo extra eo.Et lcicndum,q, extra per appofitionem Iblam alqs iungiÉ partibusorationis.exco deriuaf extraneus amp;nbsp;externus.Inter quoq; amp;nbsp;compofita,amp; ap pofita inuenitur,ut internuncius,intercapedo,interuallu,intcrpres cuius fimplex, id eft pres, in ufu no inuenit.int amicos,inter muros.hoc quoç apud Græcos fine dubio ad^ uerbiueft. fignificatenim TOAitTa^i/ . neclblumcafualibuspræponifapudnos,ôCgra^ uatur,quod fuum eft præpofitionis,lèd etiam uerbis poteft adiungi, amp;nbsp;penultima acui, ut fi dic3m,tu dextrorfum il le finiftrorfum, ego curro intcr.Quomodo autem à fub fub ter deriuatur,6£ à cis citra,SC ab ex extra,à præ quoq; prætcr,amp; a' p propter,fic ab in in»« ter proficifcitur.Significat autem modo TO ƒ/«, ut interrumpit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;internunci
us tP/aK-Top©^, intercapedo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interuallu J'/asKxx«: modo îir^jUt Virgi.in*
xi.Conuerficç oculos inter le atq? ora tenebant,Inter le lt;;^tauTO“ç.intcrealocilt;^Too'»T»x modo TV/jLiraiy Ut intcrreges,int uicinos. Hic ergo quoqj admoneo Cquod fape dixO omnia ca quæ fupradida funt,quæ apud græcos fine dudio aduerbia funt,latinos etiam inter præpofitiones ponere, quiafrequentiflîme cafualibus præponutur,6c grauantur, quod fuum cft præpofitionum.ôC quodinterpretatio oftendit, etiam præpofitionu qua rundam loco ca poni.ut inter modo aî ƒ/«: modo to oftendimus demôftrare.Interea uero quia nunquam præponitur cafuali, finedubiô aduerbium accipitur.uerbo cm lèm per adiungitur.Ex inter præpofitionc deriuatur interea,i'Ivixyiop, Intra quoç uidetur ab in deriuatu,uelut ab ex cxtra,a fub fubter, fie ab in inter nbsp;nbsp;intra.fiC fignificat «î^toç
quod cft aduerbium apud græcos.Luca.in. v. Intra caftroçi timuit tentoria dudor. huic côtrarium eft to tK.TOç,id eftextra. Quomodo aut inter ôC intra deriuantur ab in,fic cfiâ întus ÔC intro, quæ fine dubio aduerbia funt etiam apud nos. Sed intus amp;nbsp;intro cafuali* bus nunquam pponuntur,inter uero ôC intra frcquentilfime, ficut extra cafibus præpo* iiuntur,foris autem uel foras minime.ab intra deriuatur intrinlêcus,8dntcrnus, ficut ab extra cxtrinlècus, amp;nbsp;externus 8C extraneus. Verbum etiam ab intra, intro intras. Infra etiam ab inefle natu puto amp;nbsp;fignificat i' xä-nso,quod eft apud Græcos aduerbiu. Id quo* que propter fupradidas caufas inter præpofitionesrecipitur à Latinis. Frequentiflï* me enim præponitur cafualibus fif grauatur.Tcrentius in EunuchotEgo te elfe infra o* mnesinfimosputo.Ex hoc deriuatur inferus,ueluti «à nuper nuperus, quod approbac Caper, uel infer, ut citer, exter, ÔC infernus inferior infimus. Et feiendum quod o* mnia aduerbia locoru quæ folent cafibus præponi, idco noftri inter præpofitiones quo* tp enumerauerunt, quia fepilfime inueniuntur huiufcemodi aduerbia, loco præpofiti* onum accepta,uel loco eo9^ præpofitiones pofitæ.-ut intra uifccra,proin uilcera,6lt; abf^ læfione, pro extra læfioncm,amp; in adultcrum dicitur pro contra adulterum,ôC fub terrd pro infra terram.iuxta etiam quod fignificat rbly/vç, quod apud græcos fine dubio ad* uerbium eft, quia loco propè,fiue proptcr,quod eft fungitur ^eft autem præpofi* tio græca3)amp; quiacafum lèquitur,noftri inter præpofitiones pofuerut. quandouc ro uerbo per feconiungitur aduerbium id elfe cxiftimant,ut Salluftius in Catilin.Hoça enim uitam morrcmqj iuxtà æftimo. Pridie quogp more ppofitionis accô adiungif, Ci* cero in.i.Inuedi,Pridie Calen. lanuarias. Pridie nonas.Pridie idus.Liuius ab urbccoa dlta,xvq, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Depræpofitionibus^quæablatiuocafuiconiunguntu^
-ocr page 229-LIBER XIIÏI
10»
TV 4 Oiiofyllabæ præpofîtîones quæ cafui' abitô ferm'unt duntaxat funt hx, à, ab, abs, XV JLè,ex,de,pro,præ,cum,addunteriam clam,quodapud Græcos aduerbiiî cft.DiP fyllabæautem coram,palam jfine, abf^, tenus, quorum omnium interpretationes apud Græcos aduerbia funt. fed dixi læpilîîme, q? noftri huiufcemodi didiones qn praqjonß tur cafibus acculâtiuis uel ablatiuis,per tranfitionem perfonaçi, inter præpofitiones ao cipiunt,6C grauantur omnibus fyllabis.qn uero uerbis côiungunt, ÔC intranfitiuæ funt, ßC generalem lèruant accentuum rationem,inter aduerbia nuincrant,amp; tune licet ca no minatiuo uel præponi uel fupponi,ut legit Cicero, amp;nbsp;ultra nihil facit, uel ultra Gato fe cit,q Cicero» Sine tarnen ÔC abfj éc tenus,non inueni nifi cum aWatiuo,amp;fèmp tranfi^ tiue,ut Virg.in.xrj.æneid. haud quicquam mihi dulce meorum,Te fine frater erit. Su«^ Um uero eft aduerbiorum,utdixi,intranfit/uepoireproferri,ÔCfîmiliter omnibus cafiî* busadiungi,ut non bonus homo illeeft,non boni hominis officium facit, non bonoho^ mini loquitur, fic ÔC per reliquos cafus, in quibus non aduerbrj caula, ulla tranfitio fieri oftendif. At fi dicam coram Cicerone dixit Catilina.ue! abfqj cofuic cgitprætor,tranfilt;« tionem fine dubio facio diucrlarum perlbnarum,id eft ab alia ad aliam tranfeo pfonam, quod eft ftium præpofitionis. Hæc igitur quoç ratio compulit artiu fcriptores Latinos* hmoi did:iones,quamuis interpretationes earum aduerbia fint apud Græcos, tarnen in ter præpofitiones poncre apud nos,qh cafibus fupradidis præponunf .Quæ uero ex his poflunt fine cafibus uerbis adiungi,ctiam inter aduerbia ponunt.quod Genforinus quo g;de3ccentibusapprobat,ficdicens:Superpræpofitioeft,apud Virg»in»i.æneidos;
Multa fupcr Priamo rogitans fuper Hedore multa.
Salluft.uero in hiftorijs aduerbium hoc protulit,ubi multa nefande cafu fuper aufi, at^ pafli.fed mihi uidetur Salluftius quoq; loco præpofitionis hocpræpoftereptulilfe. fed Virg.in.r).ænei. làtis unafuper^ Vidimus excidia. Aduerbium fine dubio in hoc lo« co accipif. Idem Genforinus hæc eadem fubiungit: Poft eft præpofitio apud Vir. in.iq. gcor. Pafcua poft montem oppofitum. Idem in.i.ænei.aduerbium;Poft mihi non fimi li pcena,commiira luetis. Antepræpofitio eft, Virg.in primo geor.
Ante louem nulli fubigebant arua coloni. Ante nbsp;trinacria lentandus remus in unda.
Olli ceruleus fupra caput aftitit imber.
At in,irj.ænei,aduerbium:
Supra præpofitio, Virg.in.v. xnei, Aduerbium Salluft, in lugurt»
pauca fupra repetam. Contra præpofitio apud Virg.in.viq.
Contra Neptunumamp;Venerem,contraq; Mineruam. Idemaduerbiumin,q. geor* Contra non ulla eft oleiscultura. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prope præpofitio, Virg.in.virj.ænei.
Eft ingens gelidum lucus prope Geritisamnem. Aduerbium,Teren, in Andria: Prope adeft cum alieno more uiuendum eft mihi.
Vitra præpofitio apud Salluft.in lugurt. Mauriqj uanum genus, utalia Africæconten dcbant,antipodas ultra Acthiopiam cultu Perfarum iuftos amp;nbsp;egregios agere. Aduerbi Um,legoaiTidue nihil ultraficiens.HæcGenforinus,ut fupra dixi,deaccétibus tradans, Nec mirum accentum uel ordincm, differentiam facere præpofitionibus ÔC aduerbqs, quamuis eafdem habeant fyllabas, cum hoc in alqs quotp partihus inueniaf, ut Pone uer bum,ÔC aduerbium fine præpofitio accentu difcernitur.Similiter Verum côiundio eft €lt; nomen. Sine.præpofitio eft amp;nbsp;uerbum. Ergo caufalis ÔC rationalis eft coniundio.In multisquoq; alqs didionibus hoc inuenies.
NVncfingularumuimpræpofitionum cafus ablatiui inquiramus, à 8Cab,6Cabs, ÔC e,8f ex,eandcm fere fignificationis uim habent.Nam ÔC locales ÔC temporales ÔC ordinales fimiliterinueniuntur.Sedqnconfonansfèquitur a ôC e, magis præponiî* tur in appofitionc,ut à domo, è iure; ab uero amp;nbsp;ex,fæpiflïme in compofitiôe,non Iblum Uocalibus, fed etiam confonantibus, utabigo, abduco, exuro, excurro. In appofitionc tJero uocali quidem fequcntcfemper,ut ab illo,ex illo, conlbnante raro. Nam a quidc ßC e uocali fcquentc,non præponutur. Ab autem amp;nbsp;ex, confonantibus fèquentibus,fo Iét,ut dixi^præponi^fi nulla alperitas uocis prohibeat,ut Virgilius in fecundo «neidosî
-ocr page 230-ioV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 s C ï À N I ’
Ex quo me di'uum pater atqp homînum rex.
Abs,tam in compofirione,g in appofîtionc,conlbnantibus foîet præponi,lèd ab, omnM bus in compofitionc præponif Iiteris,abi^ c ucl q ucl t, utabduco affotur.Nam b in f eftconuerià,Aufero,inquo b in u conuertiC,tam euphoniæ,qdiffcrennæcaufa,nefî afferodicas,abad amp;nbsp;fero componiuidea£.Abluo,abnego,arripio,inquo b in r cÔuer titur.alportOjin quo b in s commutatur/icut êfaipeUo,differentia:caufa,ne fi apport toamp;appello dicamus^abadcompofitaexifi-imanturjab muel u loco confbnantis inci* pientibusjlbletincompofitionepræponi a, utamando, amés,aucho.ante q incôpofi* tioneabsjabsquolibet.ante c uero,uel t in cottipofitione,ut abicondo, abfcedo,abfcingt; do,abftfaho, abfirudo,abftineo. E,ÔC inappofitioneamp;incompofitioneinueni£,antc b d g 1 m n r, ôCante u ôC i loco confonandû poritas,iitcbibo,€buUio,edo,cduco,cgelt;‘ ro,ehmino,eludo,emineo,eniico,enarro,eneruo, enodojcripiojeruojeuchojeuocojeq«* cio.R-eliquis uero fequcntibus,ex pra:ponitur,excubo,excludo,cfficio, effundo,cffero* ïnquibusamp;fimilibus x in f cômutatur, euphoniæ caufa, exhorreo, cxhibeOjexpello, exequor,expiro,quærationabilius abfqs s fcribunf, ut deliteris docuimus,exquiro,cx* tendo. Vocalibus quoq; fèqucntibus tam in appofitione, quàm in côpofitioneex,utfult;’ pfadiximus,pr£eponi£,ut exaro,cxegi,exigo, exolet’, exukero,cxa:quatus,exaudio.ôC omnia quidem fupradida,confimilé,utdidum cff,uim habcnt.Frequétiusauta, 8lt; ab, amp;nbsp;abs,uerbis paflîuis,uel ablatiuo iunguntur,ut amor à uiro, uel ab illo aecipio,ab illo, uel abs quolibet,ucl aufero. E uero ucl ex,frequenter tpalia inueniunf,ut Virg.in viq*
Ex illo celebratus honor,lætiqj minores, Seruaueredicm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E autcmin
compofitione uel priuatiuum eft,uteneruus,enod(s;ucl intcntiuum,utenclt;Sus,cnarro, eludo:uel pro extra accipitur,ut educo,climino,egero. Ex quoqlt; modo pro extra acci* pitur,utexcludo,extermino,cxtorris,exlex, expcs,excors: modo priuatiuum, utexplP co,expedio,exero,extirpo;modo intentiuum uel perfediuû,utexpleo,cxoro, eft'icio,ef fundo,extendo,Deriuatur autem ab co quod eft abs, abfqj.nam que, quando uim SC fi«* gnificationem coniundionis non habet,fyllaba eft,non pars orationis,quomodo in ubiî* lt;p,undi^,itaq?,deniç, amp;nbsp;fimilibus.ab ex quoq; deriuat extra. De nonlblum amp;'ô:7ro' gnificat,fcd etiam To-mfi memoratiuu,utdcptibusorationis.accipif ctiamp KoiTa los« call in compofitione,ut deduco, delcendo,dctraho, der)cio,delpicio, dcrideo. Eft etiam intentiuum,utdcprehcndo,dedo,deprauo,deprimo,dcminuo,dehiico,detcrrco,dccut fo, dcligo. Eftetiam priuatiuum, ut defperatus, demcns, defum,deicro. Proeftquan* do localis inuenitur, tam in compofitione, quàm in appofitione, ut pro templo,pro cui* ria,pro oculis. Salluftius in Catilin. q» ni maturafletpro curia fignfi foerjs dare, pro cu^ ria dixit,pro ante curiam.procurro.prouenio.Eft etiam temporalis,ut prouideo,pfpis« cio. Teré.in.Heaut.Tibi profpexi,6C ftultitiæ tuas. Proauus,fed hoc quide ab aduerbio procul compofitum affirmant,undc ôôcorripitur.ôC omnia fimilitcr pro,correptam ha bentia,ut profatur,proteruus.alri uero ad imitationem Græcorum apud quos pro,praî pofitio corripif,noftros quoq? in quorundamcopofitionehoc fccifle dicunt, locoetia uel fuper,accipitur,ut prominet pro cminet, uel fupereminet.amp; ante,quod fupra quo* oftendimus,ut procliuis,procumbcns,proftratus,profubigés,amp;ad, utpro uiribusfu IS, hoc eft ad fuas uires. Virg.in. v, fummis incuruant uiribus arcus. Pro fe quil^ uid, hoc eft ad fuas uires.in quo^ loco inuenitur,ut pro reftimonio dixit,hoc eft in teftimo nio.plerunç tarnen feparata Ttir /rtj fignificat, pro Milone, pro Clodio. Necnon etiam interiedionis loco ponitur,0C circumfleditur, ut Salluftius in Catilin. pi odeiSm atque hominum fidem.Præ,amp;per appofitione,6C per copofitionem inuenitur. fignificat ault;« té,modoad,'utTerent.in Eun.Hic ego ilium contempfi præ me,pro, ad comparationc mei. Idem in eadé: Hie uero eft qui fi occeperit amare 1 udu iocumtç Dices fuifle ilium altC9i,prcC ut huius rabies quæ dabit:pro ad quæ dabit.Modop ab.Teren.in cadcm:Cut fïQmilèra, præamore exclufifti hue foras,pro ab amore.Idem in And.Præ ftudio dum id effidas quod cupi5,pro ab ftudio, loco fuper etwm fungitur, ut præfideo præfedus/
-ocr page 231-LIBER Xnn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;taf
Nccnó ctiam pro ualde l'nucm'tur, ut præcelfus ualde ccifua, præualidus ualde ualidus» Præco lt;]uo^ à ualde canendo cft diAus.prægeftio ualde geftio.Hora.i’n.i'.canmn.Ludc re cum uitulis falido prægeftienris.pro ante quo(p'accipit,ut ptxdico, præcurro, prx** fcro,præcipio,pra:maturus.Lucanus in quinto; Ad præmaturas lègetû ieiuna rapinas, luuena.in.ürj.Non prxmaturi cineres. uidetur deriuatiuu ex hoc elTe præter, quomoi» do âfublubter,in inter,pro propter. Cum amp;aduerbium poteftefle qh jioTroTi fignifi* cat,5lt; prxpofitio,qn ró, èC eft copulatiua,ut cum ducibus pugno,cum imperatorep* ficiicor,cum amico habito,Slt; per iblam appofitionem inueni£, nec mirü,cum loco eius in compofitioneicmpcr con ponaf,ut concurro,coniungo,contraho, conlpiro. Etfcié dumq?ÔC con, in, tune mutant m in n, qh b fequi€,uel m uel p: tuncuerocon* üertunt cam in fequentes côlbnantes,qh I uel r fequi€,combibo,comburo,imbuo,com munis,immunis,compello,impleo,colligo,illido,corripio,irruo,irritus. quamuisraro 1 ÔC r Icquentibus ibleant hoc Ichbentes lèruare. SedcumGrxcorum autoritatem in omibus pene lèqui folcamus,in hoc quoq; imitari debemus, ut d’uAamp;ouAtWMi tAiScavw,
WAtîïMj trwTTÂtKw, tru^icw, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V^n'tra}- Vides enim in his omibus prx
pofîtiones cfiù) amp;nbsp;mutare n in m b, uel m, uel p, lèquétibus, I uero uel r in cas conuerterc n. Cum, præpofitio,qn pronominibus poftponif prima: uel iècundæ per*“ fonæ uel ctiam lê,quæ cft tcrtiæ,cnclitici uicc fungitur,ut fupra didum eft, mecum,te»î cum,lècum,nobilcum,uobilcum,alqs uero poftpofita acuitur,utquocum,quacum,quiss cum,quibulcum. Clam,ut diximus,apud Græcos aduerbium cft,apud nos autem ideo præpofitio accipi£,quia ÔC cafualibus prxponitur,amp; graui accentu pronuntiatur, ut Te ren.in And.Nccclàm te eft,quàm illi nunc utræç res inutiles.Poteft th ctiam apud nos aduerbium oftendi,cum uerboinuenif iungi,nonferuicns cafui, ut Virgiliusin.i.æne» Clàm ferro incautum fupcratlècurus amorum/nec in compofitione inueni€,amp; adiun^* gitur non Iblum ablatiuo, fed etiam accô, telle Donato, habet th etiam diminutionem, quæ in præpofitiôe nunquam inuenitur,in aduerbio uero eft qh inuenft, ut bene belle, longe longulcjfic ergo à dam clanculum deriuatur,ex hoe ctiam clandcftinus.Et attent de q? ca quæ funt aduerbia apud Græcos, certam aliquam poffident fignificationem cut præpofitiôes lôleant cam uariare. Coram quo^ ÔC palam apud Græcos aduerbia funt, quæ propter fupradidas caulas noftri ctiam inter præpofitiones affumplcrunt. Sed mi hi uidetur cum inter aduerbia quoq; hæceadem plerique ponant,quippe q? finecafuali bus uerbis non polfuntadiungi,aduerbia ca dicere, quæ præpofitiua polfunt efle ctiam cafualium.Vt Virg.in.i.æne. coram quern quæritis adfum.Idem in eodem,Poftquam introgrefli,amp; coram data copia fandi.Salluft.in.iiq.hifto. Si nihil anteaduentum fuum inter'plebem,amp;patres conueniflet,coram le daturum opcram. amp;nbsp;habet fignificatiocm contrariam clam,fempcr^ in appofitione inuenif, fed coram magis ad pcrlbnas, palam adomnia accipitur.Terc.ineunu.Si hilfum aut fidum continuo palam eft. Sine etiam abfqt.apud Græcos aduerbia funt,utfupradid:um eft, quæ prædida ratio fecitapud Latinos præpofitiones putari.habcnt autem confimilem fignificationem, quæ eft nega tiua,nee in compofitioe inueniunf.Sine autem etiam uerbum eft impcratiuum, led ao cenru differtqh prxponitur, quo pone, præpofitaenim grauatur utragp lyllaba, ut fine timore,poftpofita penultimam acuit,ut Virg.in.x. Si fine pace tua,at(p inuito numinc trocs. Idem in.i.geor.Tc fine nil altum mens inchoat. Abf^ quibufdam copofita .a præ p9fitioncabs,SCq(^coniundionc uidetur,led nunquam nbsp;nbsp;coniundioin compofitione
I'uam uim amirtit.ut 3tç,ncq!, quolt;p. Ergo qh amittit fignificationem, fyllabice magis adicda uidetur.Eft igitur,utmihi uidetur,deriuatio ab abs,abfq?,quô ab undeundi^, ibi ibiqï,ita itaq?,uter uterq?,quis quifq?,in quibus coniundionis fignificatio nulla rcma net.oftcndimus rh in fuperioribus,lt;p etiam Græci foieant addere X fine aliqua coniun dionis fignificatione,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tenus fignificat,quod finedubioapud
Græcos aduerbium eft,ÔC quamuispene femper poftpofita inuenitur,th quia fine cafua li non poteft poni quô .'lt;lia,quæ quamuis fint aduerbia,tn hoc ipfo quod cum cafualibus ......
-ocr page 232-P R 1 S C 1 A N 1
ninguntur,pr«pofitfoncs eascffe exi'fti'mauerunt.hocquoç inter pra^pofîti'oheâ annü* »nerant,quod non folufn ablatiuo,fed etiam genitiuo cafui, Virgi.more græco adidgif, ut in tertio Georgi, Et crurum tenus à mento palearia pendent. Rcftant quatuor pra:* pofitiones, quæ pro uaria fignificatione, modo accufatiuo, modo ablatiuo præponun* tur,in,fub,fuper,fubter.In quando vç uel Kara fignificat,id eft fi ad locum,uel contra demonftrat.accuûriuo iungitur,ut in urbcm uado,uel in adulteçi dico. Inuenitur tame ctiam pro ad,cum huic cafui pra:ponitur,id eft accufiriuo,ut Virg.in.i. Aenei.Impulic in l3cus,p ad latus.Luca.in.ifj.In puppim rediere rates,pro ad puppim.quâdo uero pro h græcapræpofitioneaccipiturapud nos ablatiuo leruit, ut in Italia,inurbe,in tempos« re.ln compofitione quoqi tam diuerfas habet fignificationes, quam inappofitione:molt;* do em priuatiuaeftjUt indodus,iniuftus,inunlis,iniquus, impius, infirmus, improbus; modo intentiua,ut imprimo,inculb,irrumpo,impingo, inrjcio, immitto, incubo,incur ro,irrideo,Sub quogp qn ad locum habet fignificatione, uel pro ante, uel pro per ponif, acco iungitur,ut Virg.in.q.Aeneid. poftescp fub iplbs Nituntur gradibus. Idem in.i, Georg.At fi non fuerit tellus fcecunda fub ipfum Ardurum. Idem in.iq. Georgi. Sublucem exportant calathis. pro ante lucem, uel per lucem.Idem Poetain.i. Aeneid. Vrit atrox luno,amp; fub nodem cura recurfat.pro per nodem.qn ante in loco fignificat, ablatiuo præponitur, ut Virg.in.vitj.
Arma fub aduerla pofuit radiantia quercu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in fexto:
Ibant oblcuri fol.a fub node per umbram. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in eodem;
Quale per obfcuram nodem fub luce maligna Eft iter in fyluis.
Omnes em præpofitiones locales,etiam in tcporibus amp;nbsp;rebus,fimilé habent conftrudi* one.Quomodo em dico ad templu, fic dico ad tépus,ad diem,ad iuftitiam, ad homine, limiliter fub templum,fub diem,fub iuftitiam,fub hominem,amp; fub téplo,fub die,fub iu ftitia,fub homine, fub muliere. In copofitione uero modo locale uim rctinet,ut fubeo, fuppono,fubqcio,fummitto,fubduco, fubftraho: mo diminutiuam,ut fubrideo, fubtri* ftis,luffundo.mutat b inlequentemconlbnantem,quando.'i c uel f uel g uel m uel p incipiutea,quibusadiungitur,utfuccumbo,fuccurro,fufficio,fuffero,fuggero,fummic to,fummoneo,fupparo,fuppono. Super amp;nbsp;fubter contrarias habent fignificationes, Sd utraç tam accufatiuo q ablatiuo coniungif. quibufdam tarnen uidetur ablatiuo figurai# ceadiungi,quó poft,ÔCante,amp; circiîm.Virg.in.yi. illeadmirans uenerabile donum
Fatalis uirgæ,longo poft tempore uifum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in.i. Geor.
Omnia quæ multo ante memor prouilà repones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in.iirj.æne,
Anna uides toto properari littorecirciîm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sicinfexto;
Sedibus optatis gemina fup arbore fidut,id eft in gemina arbore fidûtfup.Et in bue« Fronde fuper uiridi funt nobis mitia poma. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et in.ix.
Ferre libet fubter denlà teftudine cafus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod fi accipamus figuratc
îrti huiulcemodi locis prolatas, loco aduerbiorum necefle eft eas accipere quô ÔC poft SC ante ÔC circùm,quando cum ablatiuo inueniuntur.fuper tn quando loco, de, ponif ,finc dubio ablatiuo iungi€,ut Multa fuper Priamo rogitans,fuper Hedore multa. Inuenf tur tarnen etiam uerbo adiunda, uel nominatiuo participq,in quo fine dubio aduerbi«* um elfe oftenditur,ut Virgilius in primo æneid.
His accenla fuper iadatos æquore toto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et in undecimo;
Ecce fuper moefti magna Diomedis ab urbe, Legati refponla ferunt.
In compofitione quoq? inuenif ,ut fupcrfedeo,fuperuacuus,fupcruolo,fupercminct,Iu^ perfides. 6C fuper tn, amp;nbsp;fupra à fupera, illud perapocopam, hoc pfyncopam fada fiint« fic enim antiq frequenterptulcrunt,ÔC maxime Cicero in poeniatib.fui3,uc in Aratos
Toruus draco ièrpit fubter fuperacjp retorquens Selc. Idem in eodem: Huic fupera duplices humeros adfixa uidetur Stella micans tali fpecie, talitç nitore.
a fup deriuaciua fiât, fugbus, fuperus/upremus, Cû ap^
-ocr page 233-LIBER XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toy
e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;------ __ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_____ _____
funt decem 8C odOjUt fupra d«i'mus,6C componi polTint 8^ apponi, apud latinos funt quædam,quæ ÔCcomponûturamp; apponunf, ut ad ob per a ab abs de e ex ante dr cum contra inter poft trans cis præter pro præ. Suntquænunqcomponunf, ut a^ pud citra area erga extra infra iuxta pone prope fecundu ultra fupra.Quoçi pie* ra^ aduerbioçî uirahabét,utoftendimus.Suntquænunqâppon(ïtur,ut di dis re fc an con. Hæccm fexfemper incompofitioncinucniunf; quæguis cû perfeponinon pofluntjfeparatæ in côtextu orationis, idcoqj partes orationis dici uera ratione no pof fint,tarnen quia uim amp;nbsp;fignificationem præpofitionum habent,6C in ipfa compofitio# ne iemp præpofitiuæ funt, ideo cr præpofitionib. cônumerauere. Et di quidc ôi. dis candem fignificationéhabent,quomodo a Si abs,Suntautemfeparatiuæ,utdiuido, diduco,diftraho,difcurro,quod apud Græcos t/'/ci præpofitio facit.Etfciendum q? tue dis prîcponif,cum fequitur c uel f ucl p uel s uel t uel i lococonfonantis,utdifcÖ bo,dilcutio,difterö,diftido,diftundo,in quibus s in f conuertitureuphcniæcaufa,dif plicco,difputo,difpcrdo,difqcio,diftraho,difturbo, diftorqueo,difiedus,difiungo, Alqs uero quibufcun^côfonantibusfequentibus di præponif, dimitto,diruo, didu* co,digcro,diluo,amp; ubiq^ producitur di, excepto dirimo difertus,
Lucanus in quarto; dirimittentoriagurges.
Idem in eodem; Qui médius caftris tutam dirimebat Ilerdam» Idem in quinto; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et non amiffæ dirimit fuffragia plebis.
Virgil.in quinto; nbsp;nbsp;nbsp;Cede dco,dixit^,?irpra:lia uocediremit.
luuenalis in tertio; didicitnamdiuesauarus
Tantum admirari,tantum laudaredifertos. nbsp;nbsp;nbsp;Re, uidetur a
rétro per apocopam fadüm,ficut Si ipfe fenfus manifeftat,refpicio rétro fpicio.rcuer:« tor retro ucrtor,recurro retro curro,uel ex hoc natum elfe aduerbium,quomodo ab ex extra. Se, quo^ pro lt;/'(« graîca præpoRtione feparatiua eft,utfecubo,fcparo,feduco. Eft etiam abncgatiua,ut fecurus fine cura.Prætcrea feorfum fit aduerbium à fe, ut à de deorfum,à fuper furfum.quibufdam fe à femis,quod feparatiôem facit,quibufdam à fc eus uidef profedum. Alhs autem màgis ca uidentur â fe præpofitione efte deriuata. Am,etiam 7^/ græcam præpofirioncm fignificat,ampledor, amputo, ambio. in quo etiam additio b confonâtis fuit propter m. Con, pariter loco cum præpofitionis,cû de cadiflerebamus,accipi fupra docuimus.
5WPRISCIANI C AE S A R I E N SI S
GRAMMATICI LIBER .XV.
De Aduerbio.
Duerbium cft pars orationis indeclinabilis, cuius fîgnificatio uerbis adtjeitur. Hoc cnim pcrficit aduerbiû uerbis additum, qd adiediua nomina appellatiuis nominibus adiunda, ut pru dens homo prudenter agit,felix uir féliciter uiuit, Sunt igitur quædam aduerbia, quæ omnibus côuenienter focianf tempori bus,ut fapienter dico,fapientcr dicebâ,fapienter dixi,fapienter dixerâ,fapienter dicam.Rcde facio,rede faciebâ,rede fecijte^^ de feccrâ,rcde faciam.Sunt alia quæ cum feparatim tépora fi=« gnificant,ncccirariofeparatimeisconiunguntur,ut hodiefacio.heri feci,cras faciam. Nuncintenigo,3ntea intellcxi,poftca intelligam,quis ufus in eis quoqj uariatur.Sunt quæ cum omnibus apte focianf modis, ut diligenter curas,diligenter cura,utinam dP ligenter curares,cam diligenter cures,diligenter curare uclis.Sunt quæ non omnibus tnodis poifunt coniungi,ut ne cum eft dehortatiuum indicatiuo non adiungif, fed uel bnpcratiuo,ut Virgiliusin.vi. Tu ne cede malis, fed contra audentior ito. uel opta^^ üuo,uc Terentius in Phormtone:Quod utinam ne Phormioni id fuadere in métem ifi s q
-ocr page 234-PRISCIANÏ
cidiflet. Aut fubïundiuo,ut idem in Adelphis: nc dicam dolo, Autinfinito, ut Cicé. Ml inuediuis; Nedici quidem opuscft,quanta diminutióe ciuium. Vtinamoptatiuo coniungitur. Lucanus in.q. O' utinam cæliqj deis herebicg liccrct. Ni fubiundiuo copulatur.ucTerentiusin Andria: Ni mctuam pattern. Idem in Phormi.NimihicC* fet fpesoftétata.Virg.in.iii.Nitencantcurfus.Idem in.i.Aene.Nifaciantmariaacter rascælumqj profundum. Sed ÖC ni amp;nbsp;ne quando pro ne^ accipiunf inter coniundio* nes plerifç pofuerunt caufales, quamuis fignificatio abnegatiua aduerbiis ea magis ap plicat.Quod aöt etiam ne pro neep ponatur,ufus approbat.Cicero inuedi.iq. Ne dici quidem opus eft quanta diminutione ciuium. Ni quoep pro ne accipif, ficut fupradi^ dus Virgilq ufus oftédit; Ni teneant curfus,pro ne teneant. Quod etiam Donatus in commento Aeneid.affirmâtdicens; Ni pro ne,ficuetcres,Non uero imperatiuopro* prie adiungi non poteft,nilï in compofitione,ut noli,aptiffïme autem indicatiuo ibeia tur,uelfubiundiuo,ueloptatiuo,Indicatiuo,ut Virg.in.q.Aene.
Nó tibiTyndaridis facies inuifa Lacænæ,
Culpatus'ue Paris,ue9^ inclementia diuum Has euertit opcf» SubiudiuOjUt Vir.in.vi. Non mihifi lingusecentum fint,oracp centum,
Ferrea uox,omncsfcelerum comprendere formas,
Omnia pœnaRzpercurrerenominapoflïm, Optariuo,uc Virgi.in .i.Geor, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non il Ia quisq me node per altum
Ire,ne^ à terra moneat conuellere funem. nbsp;Num quoq» indi
catiuofoliadiungif,adquodpertinctintcrrogatio.Tcren.in Phorm. Num quid me* miniffic* Idé in eodem; num quid fubolet patrisc* Et uerbû quidem fine aduerbio per* fedam poteft habere fignificatioem. Aduerbiu ucro line uerbo ucl participio,qd uitn uerbi poflidet, no habet plenam fententiä. guis em ab aliqua perfona per fe proferatur aduerbia.neceffe eft ea,uel ad antedida ab alia pfona referri uerba,ut fiquis me interro gaucrit,bona eft fuperbia;:' refpondeam,nô,ucl per eclipfim dici, utli recitante ali* quo dixero,bene, diferre,eloquéter; ubiep cm fubauditur dicis. Similiter fidicam,non malus homoq pro uiribus fuisfubucnit clientibus,fubaudi eft In multis quoqj alqs p hanefiguraminueniunf fincuerbis,uelparticipiisaduerbia,ut Virg.in.i. genus unde latinu,fubaudi£ eft.Etfcicndum qgt; utfupradiducft.participiisquoçaptilîïmeadiun guntur aduerbia.Quid em eft aliud participium nifi uerbû cafuales* ut bene lego, bene legens,fapiéter loquor,fapicfcr loquens,qgt; fi aliud uerbû uerbo fubiungas,idé fignifi* cat,Sed hocinrereft q? participiü non eget côiundione,uerbû eget,ut bene legens dP fco,benc lego amp;nbsp;difco,fapiéter loquens doceo,fapiéter loquorSC doceo.Acciditaüt ad uerbio fpecies, fignificatio, figura. Species primitiua cir dcriuatiua.Primitiua quidem quæ à fe nafci€,ut nô,ita,ceu,clam,fæpe. Deriuatiua uero quæ ab alrjs nafeif, uta clam clanculû,àfepef£cpiusfæpiflïme,dodcàdodo,curfimacurfu ,dudim adu* du. Deriuatiua igif aduerbia ,uel ab aiqs aduerbqs deri uanf ,ut à propc propius, nbsp;uf
tra ultcriusjcitra citcrius.uel à nominibus,ut Tullius tulliane,latinus latine,felix fei ici ter. uel à eerbo fi ue pticipio,uel pticipiali nomine,ut fentio lenfus fenfim,fto ftatusft» tim,fingultiofingulti.Hora.in.i.fer.Vtucnicorä fingulti pauca locutus.tradustra* dim.Virg.in.iiq.Georg, tradimqjfufurrannuclànomincôé ucrbo,uta pede^ÿ* ten to pcdctcntim.ucl à pronomine,ut hic illicab hicamp; ille.ucl à præpofitiôe,ut cx,cxtra, in,intra, con,contra, fub,fubter. Eftqii etiam nominum terminatio diuerforûcafuum conftrudionemaduerbialemfufcipiens,Iocoaduerbio92 accipitur.ut Virgil.in .yi. nimium nobisR-omana propago Vifa potensfuperi.Nimiumdixit pnimis. Simili^ ter in primo Acneidost multum il le nbsp;nbsp;terris iadatus Sé alto. Idem in.yiq.
lam primum faxis fufpenfam hanc afpicc rupem.
Idem in primo Georgico9^ î fublimcuolans. Similiter idem in primo Acneidost VnàEurusqj Notuscç ruunt. Pronominaquotçpro aduerbqsponuntur,ut Virgi.in yiq, ' Hoc tuncignipotens cælo defeen^t ab alto,hoc pro hue» Idem injrAcncid.
-ocr page 235-L I B E R XV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io»
Nanlt;5 uidebac uti beiïantcs Pergama drcum,Hac fugerét Gran,pfcmcrct troiana iu*lt; ucntus Hac Phryges. Ne^ em ea l'ndubitanter aduerbia effe acdpimus, fed nomina uel pronomina effe dicimus loco aducrb^o9^ pofita,per diuerlbs cafusîper ntin,ut V ir gil.in.xi. Forsamp;uotafaciccumuIatcpaltariadonis.Etin.i.Georg. Solerecensorto, per genitiuum,ut R-omæ,Cicero pro Ligario:R.omæ ne fit ƒ né ne cum fratribus f Sal luftius in.i.hifforia. Ac deinde militiæ, et domi geftas conipofui. Idem in eodé; Atq^ Seruiliusægrotura Tarent! collegam prior trâfgreffus. per datiuu,ut uefperi,ruri,for ti.Terctius in And.Quemlne ego heri uidi ad nos adferri uefpcri ? Virg.in.iiq. Geor. Sunt quibus ad portas cecidit euftodia forti.Tercntius in Phorm. Gui opéra uita erat, R-uri ferc fe continebat.per accufatiun,utR.omâ,Athenas.Terentius in And.Quid tu Athenas infolenss' per ablatiuum.Virgilius in Buco. Forte fub arguta eôfederat iïi ce Daphnis. Idem in eodemt Alternis dicetis amant alterna camœnæ.Cum autem i'ocoaduerbioçi accipiunF, manentindeclinabilia, licet iungantur nominum uel pro* nominum uel partidpioçi diuerfis cafibus,ut fublime uolans.fublime uolatis,fublimc uolanti.Sic igif omnia difeernas nomina uim aducrbioçi recipientia,uel nô.Ét primi* tiua quidem uniformia funt,necregulam aliquam ad fîmilitudinem uel collationé ali orum poffunt accipcre,ut cras,cur,heus,ficnépc.Deriuatiua ucroquæ fubahquacer* ta proferunf forma,inter fefc adhibita collationc,rationem plcrfl^ rcgulæ poffunt ac dpcrc,pro fimilitudineterminationû.plcrun«^ aûtdiximus propter excepta anoma* la,ut bene,male,duriter.Ergo per fingulas terminationes neceffarium eft eoçi formas infpicere.A,igif tcrminantiauelprimitiuafunt,utita,quodfolu a correptam habu* it,quis quidam puta quo(^ aduerbium effe accipiant. Ideocÿ Perfium id corripuiffe,ut Hoc puta non iuff um eft,illud male,reâius illud, V cl compofita,ut prætcrea,interea, poffea,antea,quæomniapducunt a terminalem. Velablatiuifuntnominû,quipro aduerbqs accipiunf ,ut unà,quà,ncqua,R.oma,ut Virgil .in. f. Acncidosî
VnàEurusqj Notus^ ruunt,crebcrcç proccllis. idemineodem; Qua data porta ruunt,amp; terras turbine perflant. ineodem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ne qua feire dolos, medius'ueoccurrerepoffit. Etfciédum
qgt; propria nomina ciuitatum,fi prima: uel fccundæ fint declinationis, in gtô quidc ca fu pro aduerbio in loco accipiunf ,ut Romæ fum uel Tarenti. Aceufatiuo uero ad lociî cuiufcunqjfintdcclinatiôis,ut R.omam eo,uel Tarentû,uel Carthaginé,uel Athenas, uel Delphos,uel Trallis.Ablatiuo de loco uel per locfî, ut R.oma exeo,Taréto tranfeo.' SintertiæfintablatiuOjtam in loco g deloco,uel per locfî,ut Carthagine fum,Gartha ginc uenio, Carthagine tranfeo.Idcm femper pluralibusinucni€,ut Athenis fum, A« thenis uenio, Athenis tranfco.Inueniunf tn, amp;nbsp;cum præpofîtionibus nomina ciuitatiî fæpc plata,amp; maxime apud hiftoricos.Liuiusin.viq.aburbe conditatVenerant^r ab Lanuuio Antiot^ auxilia.Salluft.in Catilin.Nam turn Brutus ab R.oma aberat. Idem in lugurt. Ad Cirthä oppidfî iter cóffituunt. Liuius in,ix. Et Fabiusfupplementfi ab Romaadduxit, Idé in.vifi.qucm afîtab Roma poffccicipi. In codé: qua uiaad Vefe rim ferebat.SalIu,in.i.hifto, ad Olympfî atqj Phafelida, In codé: ad CorycfîjCÿ apud Lereoppidû,6C,rcpulfusàLcteoppido,amp; apud Ilerda, cum multa opera circundata. ïdé:apud Prænefte locatus,Idem:apud Mutina,Plaut.in Mcrcato.Nauem ex Rhodo qua eff heri adueâus filius. Inueniunf tn quædam etiâ appellatiua fupradidâ régula feruacia,utmilitiæ,militia,militia,domi,domfî,domo,humi,humfî,humo. In c cor reptâ.ucl primitiuafunt,utponc,pcnè,cx quo etiam aliud deriuauit Plaut.in Moffel. Ira mea côfilia pucrtit»peniffimc.Nc,prope,ncmpc,quippc,fsepe,indc,ÔC ex co côpofi ta,deinde,fubindc,pcrinde,exinde,proindc.quæ omnia antepenultimâ habent accen* tuacuto,uel quia p adieâioné habent dc,utquibufdam uidef, unde frequeter inucni mus,cxin û* dein.Virg.in vq. Exin gorgoneis AlcAo infeda ucnenis. uel magis quia, prsepofitiocs feparatæ grauanf ,amp; ut côiundæ effe offendanf,acutum in his affumplc runt acccntfî,quomodo amp;nbsp;côiunâio nbsp;nbsp;nbsp;nc aducrbiu,cum præponunf qn,ut fiquani»
...... ■■ .....- -- _
-ocr page 236-B9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 S C 1 A N 1
do,nequando. nam aliquahdo differentia: caufa ad aliquanto conlimiîetn fôniî habé* re uidetur,acuit antqjcnultimam,uel dcriuatiua funt,ut peragro peregrc,punio impu* ne,abundo abunde,ritp unde irrito rite. Nomina quoqp jp aduerbqs in è correptam de lînentia inuenimus,ut Salluft.in lugur.Cætera hand facile comperta narraucrim. quot;Vie gi.in.iq.æneid.Forte fuit iuxta tumulus quo cornea fummoVirgulta. Idem in.v. Sed fublime uolans nubi fè immifeuit atræ.Quâuis facile SC fublime acculàtiui fint,forte auf ablatiuus. Sic etiam fponte fua,8C mane primo, nomina efl'c oftenduntur coniundionc aliarum cafualium,ut domi fuæ.Sunt etiam compofita in c correptam definétia aduer* bia,utfupra did3,exinde,pcrinde,proinde,ÔC punio impune, Virg.in.q.geor. Etfæpc alterius ramos impune uidemus Vertere in alterius. Vtpote quoqj compofitumeftab aduerbio ÔC nomine.Pote enim ab eo quod eft potis nalcif, hic ÔC hæc potis ôC hoc po^ te,unde PerfiusjQui pote^'uis dicam.''nugaris,cum tibi calue,id eft quô poffibile eft, Ab CO autem quod eft hic amp;nbsp;hæc potis,amp; hoc pote fit comparatiuum hic amp;nbsp;hæc potior,fiC hoc potiuSjôC luperlatiuum potiflimum,ex quibus etiam aduerbiapotius amp;nbsp;potiflîme. In ë produdam primitiua non inueni,nifi ne, led deriuatiuaà nominibus lècundæde* clinationis, quorum datiuus in o definens in ë longam conuertitur, 6C facit aduerbiu, ut huic claro clare,optimo optime,pulchro pulchre,affabro affabre,Cic. in V cr.vi. De um nullum qui ei paulo affabre fadus.huiclàno lànè,fero fere. Excipit bene ÔC male, à bono ÔCmalo in è breuemdefinentia,Multa autem ex fupradidis nominibus ipfa ter*' ininatione datiui pro aduerbqs accipiuntur,ut faHb,confu]ro,poftrcmo,lcdulo, aulpica to,augurato,manifefto,priuato,precario,merito. Terent.in Eunu. Seu ui,feu clam,feu precario.Idcm in And.Haud aulpicato hue me appuli. Idé in Phorm, Merito te amo. Idem in eadem,Poftremo fi nullo alio pado,uel fcenore.Liuius in.xiiq.Priuato nos tc^ nuiflfcmus.dicif tarnen ôf priuatim, Salluft.in Gatili. Eapriuatim 8lt;. publice rapere.Ec læpecorripiunt ö terminalem,qninaduerbia tranfeunt,utcito,fero,modo,Iuue.in.iq*
Etcitorapturusdenobilitatecomelà, Quodfupercft. Virg.in.iiq.æneid* Tu modo polce deos ueniam làcris^ litatis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Statius in.i.Theba.
Sero memorthalamimœftæfolatia mords, Phœbe paras. Idem in lecundoî queritep fidem tam lèro repolci. Neceflario dicit ÔC neceire,fed necefle eget uerbo fub ftantiuo.Teren.ineunu. Quod dcspaululfîcftjamp;necelTe eftmuItumaccipereThaidé» înuenif tarnen ôC neceffarium.Sunt tn quædam ex eadem declinationc quorum neutra pro aduerbrjs accipiutur,ut multû,nimiû,ue9i ÔC ucro pi imû amp;nbsp;primo.Teren.in And. Primum hæc pudice uitam,parce acduriter Agcbat. q? autemetiam prime dicif.often dit idem Teren.qui compofitum ab eo in Andria protulit; nam id arbitror Apprime in uitaefle utile,utne quid nimis.Nimium quoçp pro nimis frequenter inuenimus, pa* rum pro paruum.Luca.in.v. amp;nbsp;quam nimiumqj parumq^ Diftulimus. Excipiunfà du ro dure duriter,à largo large amp;nbsp;largiter.ab humano humane amp;nbsp;humaniter, ab inhu^ mano inhumane Si inhumaniter.à firmo firme Si firmiter. Teren.in AndriatPrimuni hæc pudice uitam,parce ac duriter Agebat.Cicero in.iq. Verr.Refpondit ilia ut mere^ trix non inhumaniter.Idem in.xiq.Philip.Putare aliquid moderate, aut humane fadult;lt; rum.Idcm de Repub.in.vi* Firmiter enim maiores noftri ftabilita matrimonia eflé not* lucrunt.Idcm ad Panlam in.i.de Antiocho,fecifti humaniter. Inueniuntur Sialia,qui^ bus taménoneftutédumiPomponiusin Authorato:Luditnimiu inlanitcr,pro inlane* lèueritcr quo^p feuere. Titinnius in Proclia; Seucriter hodie lèrmoné arnica mecunt contulit.Idem blanditer.benigniter.Plautus amiciter.ueraciter, auariter, munditer,lëlt; ueriter.moeftiter, a:quiter,alperitcr,Nouius,feftiuit.Luciliu3,ampIitcr,ignauiter.Va£ ro,probiter,mutuiter.Ennius proteruiter,ignauiter,inimicitcr,iracunditer,fuperbitcr, tcmeriter,pra:clariter,toruitcr,puriter,reuerecüditcr,mileriter.plperitcr.Dicif etiam abunde ab abundo,amp; abundanter ab abundans. Iciendij tarnen q? quædam aduerbia nó plene leruant fignificationem, quæ in nominibuseft,a quibus deriuantur.utferus fere. lànus lànè/enfus lèi^rn.!^ eo aut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;np plcne, qiua pót
-ocr page 237-t ï B B R XT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ir»
lûr qüæ omni corpore feruntur,quîppe cum quatuor pcdi'bus UMhtur,ferc ergo pro lu Xta.qj celeribus omnia iuxta funrjànus pro ualidus 3ccipit,ei:go et fane pro ualide.Hoc quoç notandum,qgt; a uah'do U3lde,pro ualide per fyncopam profertur, lènfim pro pau latim,quiaea maxime faciunt lènfum quac morant. A rito ucro uerbo ucl ri tu rite,pro rede,quia nihil traditur ritibus,nifi quod redum edc crcdatun A. quintæ quolt;p déclina tionis nominibus compofita ë producut,ucpridie, hodie,poftridie,mcridic quoqs pro aduerbioaccipitur,cum Ht nomen.In i quocpdefinentiainueniunf aduerbia, fcdpaucà primitiua,uthcri,ubi,ibi,dicit taméô(^ herc.luue.in.i. Rcshodic minor eft here quàni fuit,atfp cadé cras,Deteret exiguisaliquid.Hora.in.tj.Serm.Nam mihi conuiuam qux renti dudus here, illic De medio potare die. Alia uero nomina funt loco aduerbq poli* ta,pergenitiuumpIeraqî,utdomi,Taurominq,Lamplâci,Tyri,Ephefi,belIi.Liuiusin.q ab urbe condita,Duo nefanda facinora decé uiri belli domii^ adrjclut, Inueniunt etiam per datiuu, ut uefperi ôC Ibrti. Teré.in An, Que ne ego heri uidi ad uos afferri uefpcri^ Virgih'usin,iiti,Georgi. Suntquibus ad portas cecidit euftodia Ibrti. Neenon etiam per ablatiuum.ut qui pro quomodo,uel unde.ut Terenti, in Andria,Nam qui tibi iftæc incidit fufpiciot'Quit'quia te noram,Idem in eadem, audiui amp;nbsp;credo,multa concurrunt fimul,Qui conieduram hanc nuncfacio.Eft enim ablatiuus à quo uel à qui,In o primi tiUa quidem,ut qn temporale,ÔC ex eo côpofira,fiquando,neqn,aliquando,quæ antepe nultimâhabét acuta,ne duæ pte3,ut fupra didum eft-, eflé putenf diuilæ, ucl differétiæ caulàtderiuatiua uero à cis citro,unde dicit ultro citrocf. Cic,pro Rofeio, poftea hoîes curlàre ultro citroeç nô deftiterut, Ab in quoq;,intra,et intro,et intus,amp; inter,Sunt etiâ compofita præfto, profedo,alia uero nomina funt uel ^nomina aduerbialitcr prolata, utfaIlo,merito,lèdulo,cito,fero,uero,utro,utro$,Liuiusin,vir).aburbecondita:Vtro* ç exercitus miiri,fimiliter quo,aliquo,co,illo, Sed qn pro aduerbrjs accipiunt,inucniu^ turinterdumeorripientia o, ficutoftendimus,In u paucainueniunfdcnominatiua,uc diu,amp; ex eo compofitum interdiu,amp; à node nodu.Nam aftu nomen eft indeclinabile, quo cornu,Teré,in eunu.Hem quidt'amatt'an feit ille qd meretrix fiet. An in aftu uenit^ quod nifi effet nomen, præpofitio lêpatata ei non præponeretur,In æ diphthógum no mina funt genitiui cafus loco aduerbrj pofita,ut Romæ,Cofæ,Capuæ,SaIIuft.in lugur. Hæc ubi Romæ cóperta funt. Idem in,i,hifto,Rc3 populi Ro. Marco Lepido^ Gatulotç confulib,ac deinde domi,amp; militiægeftas. In hoe,hau,heu,hei,oh,ah,terminantia, in* tcriediones funt quas Græci aduerbqs connumerant,Hora.in carmihib, Heu hoe Bac* ehe pcor,Idcm in,r),car,Heu hoerecenti mens trépidât metu,Tercn.ineunu, Hau ob* fecro, neconferedus hie quidem cum illo eft. Idem in eodem;Hoi hei. Ineodem;
Oh illud uidc,os ut fibi diftorfit earnifex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in Andria;
Didura ne es quod rogot'hau, hei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virg.in.q, ænci.
Hei mihi qualiser3t,quantummutatus ab illo Hedorc. Idemincodemj Heu fuge natc dea tec^ his ait eripe flammis.
In c primitiua inueniunf ,fic donec,quod etiam donicu antiqui diecbant, Plaut.in capti. aufcultatu fcies,Ego mcamitti donicu ille hue redierit.Et deriuatiuapnominum,inic, iftic,huc,illuc,iftuc,hinc,illinc,iftinc,h3c,illac,iftac. Et omnia uel natura uel pofiriôc p* ducuntextremam fynabam,excepto donec,6C in fine cirenfledunf, fi uocalem longam habuehncnatura,Compofitaquoçinueniunf,utadhuc,abhinc,dehinc, In 1 paucain* ijeniunf.ut femel,pol,ædepol,uel,etiam coniundio,pro ualde frequenter inuenif ,Cice ro pro Muræna,uel maximum bellum populo Ro.cum rege Antiocho gefiiffc. In am primitlua,ut clam,coram;deriuatiua,ucl compofita,nequicqu3m, nequaquam, neutiq. Præterea,quam,qh eft fimilitudinis uel comparationis,fiueeledionis, aduerbium acci* pif. Vir,in,xi,QuâfàciIeaccipit làxo lacer ales ab alto, Salluft, Mare Ponticu dulcius é,q cætcra maria.quis interptatio eius,id eft nbsp;nbsp;apud Græcos côiundio fit elediua,bifari3
«lia triforia ÔComnifariâ.côpofita funt a' fando, amp;nbsp;ppofitisdidiôibus. In em primitiua, *^tandé,côpofita ut iridc,ibidé,indidé,idétidé,Cic.p RoIJ Ameri Jndidé,ne Ameriaj, s îirj
-ocr page 238-1) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I S C ï A N 1 nbsp;nbsp;-
în im amp;nbsp;dcnotnînatîua înueniutur, amp;nbsp;uerbalia,fiue particîpîalia, ut à parte partîtn,^ uiro uîri«m,à uice uiciflïtii,ab hoftio hoftiatim,à ftatu ftatîm,à raptu raptî, à faitu fal* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lim amp;nbsp;faltuatim,à curfu curfim.à ftriâo ftridim,à furto furtim,à fenfu fcnfim, àfingil
Iisfîngillatim,abaffatu affattm,uel magisà græco alt;j)aTu§,H eftabunde,ôCcorn'pi'£ fa, à priuato priuadtn, à paulo paulanm,à fingultu fingultim. Hora.in.i.fcrm. Vt ucnt coram fingultim pauca locutus, præfertim, confetti,à tradu traétim, acarptu carptî, à dudududim.Plaut.in Cure,fine dudim,fcdhæcabqt bac perfequar. In umprimî tiua pauca funt,itc9z,furfum,rurfum ÔC rurfus,prorfum prorfus. Deriuatiua uel c5 pofitadextrorfum,finittrorfum.Hor.fcrm.ti.IlIefiniftrorfum, hiedextrorfum abittu* nus utriq; Error.Sed antiq etiâ dextrouorfum dixcrunt,PIaut.in R-udcntejScd dextro uorfum auerfaeftin malâ crucé,furfum,deorfum,horfum uerfum,oricntcm uerfum, occidentc uerfum.Teren.in Adel, Similiter utroç uorfum. Plaut.in Captiu. Vtroeç uorfum reâu cft ingeniû meum. hæc cm quolt;j côpofita efle uidenf cum fub uno accc tu proferanf.Melius tn dicimus cp inclinant fibi fuprapofita nomina.Similiter adut« deriuatuettab adu,id cftcelcritatc.Virg.in.viq. tum cæterareddet Adutö pius Ac lneas,at^ integer æui Afcanius. Nomina quoep loco aduerbioç^ in eadem terminatide inucniun£,ut multfî,nimiu,primû,parum pparufi.Lucan.in.fi. SCquam nimiumc^ parumq^ Diftulimus,p ÈT multû nbsp;paruum,Cicero in.iil^.deRep.Non em facileua
lentipopulorcfiftif, flaut nihil impertias iuris, aut parffjpparuum. In n pauca in^ ucniun£,utcn,non,forfin,forfitan,In r primitiua.cur amp;nbsp;pcr,quando p ualde accipiC Deriuatiua à nominibus uelparticipbstertiædcclinationisueniuntin ter cxeötia.fcd fiin ens deflnatntös, is genitiuiin er conuertut, ut fapiens fapientis fapienter, prii dens prudentis prüderer,indulgens indulgentis indulgenter, diligens diligétis diligc ter.Aliaueroaffumfitdatiuo ter penultima corrept3,utforti3, forti fortiter,utilisuti li utiliter,fclix felici féliciter,audax audaci audaciter,fed p fyncopam in ufu cft freque* tioreaudader.Tcren.in Phorm.Minus multo audader,g nunclædi^l-cderet.Salluft« tn hiftor.ij.audaciter protulitfccundu analogiam.Et Cicero pro Sex.Rofcio; Muka fcclerate,multaaudaciter,mulfa improbe fecifti.Excipi£facili3,quod pro faciliter faci le aduerbii loco habuitin ulu.Virg.in.xi.Quam facile accipiterfaxo facer ales ab alto. Difficilis aût difficulter facit,pro difficiliter, nbsp;nbsp;ab omni omnino. Præterca à tribus fiÓ
quatuor nafcunf aduerbia,ter 6C quater.obiter cm compofitû cft ab ob O' iter. Simili^ ter paulifper,tâtifper,parlîper,cjmpofita funt. Vetuftiffimi tn quædam contra fupra didam regulam ptulerunt. Sed fi quidem fint nomina neutra pro aduerbijs, ut fubli^ me uolans,a(Tuman£.alitcr uero reljcianfjUt Pomponius de philofophia: Cu iftæc me more meminitpro mcmoritcr. Aliter quoeç ab co, quod eft hie alis huius alis huicali, pro alius alius aln,fccundumfupradida analogiam proferf. In as denominatiuain^ uenio as extrema circunflexa,alias. In cs produdam,fodes,HercuIcs.plcra^ tarnen à numetis nafeunf ,id eft à quinqj ufqj ad millc,ut femel,bis,ter,quatcr,quinquics,fcxi es,decics,uicics,centies,quingentics,millies. In is correpta,nimis,quodetiam nimJ* um dicimus.fatis.qd ctiam loco nominis pofitiui accipif, ita^ etiam comparationérC cipit fatius Terentius in Eunu. Accede ad ignem hunc,iam calefccs plus fan's, Lucanus in primot nbsp;nbsp;Tu fatis ad uires Romana in carmina dandas.
luuenalis in.iiq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc iatius,q fi dicas fub indicé uidi. Quod non uidifti: fatiuï
p melius. In us correptâpenitus,rurfusôCrurfum,prorfusôCprorfum,fecus,ca:lituS àcælo,ftirpitusàftirpe,funditusà fundo.Virg.in.iii.Acnei.Rurfusamp;altcrius.
In eodem: Rurfum ex diuerfo c£Eli,cæcis(^ latebris. Radicitus à radicibus. Virg.irt quinto Acnci. radicicus eruta pinus. Mordicus,diuinitus,humanitus. dicitur tarnen lt;7 diuinc O' humaneSf humanitcr,fed diuerfashabent fignificationes, nam diuinitus à diuis,ct humanitusabhominibus monftrat.Diuineautcm,O‘ humane ucl human! ter,fi milker diuis amp;nbsp;hominibusfignificat.eminusquoqpfiC cominus localiafunt.Ad^ ueifus quo^ quod ctiam nominatiuus cft,quomodo nullus pro minime^Tcrentiusik
-ocr page 239-Iz I B B R XV
Andn'a: LiLèratus fum Dauc hodfc tua bpcra.at nullus qui'dcm. Similiter fors cû fit nortn'natiuusaccipiturproaducrbio.Virg. in.xi. Fors amp;nbsp;uota facit cumulatqjaka^ ria donis. Et omnia comparatiua,quæ nominum comparatiuoçi generis neutri fimi^ Iiafunt,utclarius,prudentius,ocyus,fatius. In ens totiensàtot,quonensàquot, amp;□ multo muItotienSjôC aliquotiens ab aliquot,Salluftius in ,i.hi(loriaiÿi: Neq^detrufus aliquotiens terretur. In t fatprofatis,ü'duntaxat,quodabaduerbiocomponitur ÔC UerbOjôC forfit pro forfitan.Horatius ferm.i, Diflïmile hoc illi cft,quia non ut forfic honorem Iure mihi inuideatquiuis. Inx, uix,mox,pax:quodeftgra:cum qnfigni* ficattantummodo, In nc,nunc,hinc. In ps,deinceps. Inueniuturdiuerfæaduerbia formæ ex eifdé deriuatiua nominibus,ut à fors forte,forfan,forfitan,forfit,fortafle,for* taflis. Virg.in.x. Fors ôCuota fa cit,cumulatq^altaria donis.
Idem in Buco. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Forte fub arguta confèderat ilice Daphnis. nbsp;nbsp;nbsp;Idem in.i, Ac*
net. forfan amp;hæcolim meminifleiuuabit. InBucolicis: forfitan ilium, Autherba captum uiridi.Idemin.x. cæloîj animum fortaflefercbat. Etforsquidemamp;forfan 6^ forfitan dubitandi funt,forte uero euétus pro fortuitu, quodà fortuitus deriuatiuo nomine fit.Fortafleautem amp;nbsp;fortaffis pro tcmere. quomodo à diuino quoq» diuinitus diuine fimiliter a'fatofatuito nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fato, amp;fataliter ao'?ûmlt;uç, ab omt
omnino 7ravnASjç.amp; omnifariam in omné partem,ucl exomni parte. Deriuatiuorum aduerbioçi fpecics eft etiam in comparatiuis er fuperlatiuis. Præterea in diminutiuis^ quod apud Græcos non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plerunqj denominatiua funt hæc, ut clarus darior cia*
rifl'imus,clare clarius clariflïme, felix fclicior feliciffimus, féliciter felicius feliciiîime, bonus bellus,bene belle,primus primulus,primum primulum, longus Iongulus,lôgc longule.inueniuntur tarnen pauca:quæ quis à nominibus non deriuentur, tarnen ha* bent comparatiua uel diminutiua,ut fæpe læpius fæpiflime 8C ßepiufcule. Antiqui ta* men fæpior amp;nbsp;fæpiffimus protuliffe inueniunf, ficut ultra ulterius ultime, ulterior ultimus, Non enim aduerbia ànominibus, fed ab aduerbijs huiufcemodi nomina na* fcuntur,fuprafupcriusfupreme,fuperior fupremus.citra citerius citime, citeriorciti* mus.extra exterius extreme,cxterior extremus.infra inferius infime,inferior infimus. diu diutius diutifiime,diutior diutilfimus. nupcr nuperius nuperrime, antiqui nupe* rus nuperior nuperrimus.ocyor quocj ocyflfimus,8c ocyus ocyirime,a græco eft wkuç. Satis quogp quia pro fufficiens accipitur quomodo fupra diximus,ideo habuit compa* rationem fatius.attendendum igltur,qgt; non inueniuntur côparatiua aduerbia,nifi fint adiuncSa comparatiuis nominibus. Diminutiua tarnen ranffime,ut dam danculum. Terentius in Eunucho : Cum in cellulam ad te patris penum omnem congereba dan culum.Deriuantur autem aducrbiaa nominibus, fapiensfapienter. à pronominibus, ab fileillic.a ucrbis deterodcterius.à participqsjindulgens indulgenter, à præpofîtio* nibus,ex, extra, fub, fubter, in, inter.
Dcfiguris.
,*1^ Iguræ aducrbiorum funttrès, fimplex, compofita, decompofita. Simplex, ut JC diu,huc, Compofita,utinterdiu,adhuc.Dccompofita,quæà compofitis deriuan* tur,ut â potente potenter, à mifericorde mifericorditer, ab indoifto indode.ab impru dente imprudenter. Hæc tarnen quæSCfimpliciahabcnt aduerbia etiam côpofitapof funteffe,utdoâc,indodc,prudenter imprudenter.Nam efficaciter fine dubio decom pofîtum eft,cum à fimplici aduerbio non componitur,fed à nomine côpofîto deriuaf,
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De fignificatione,
SIgnificatio aduerbiorfi diuerfas fpecies habct.funt enim temporalia, quæ prætcri* turn tempus fignificant folum,ut pridem, nupcr, antca, nudiuftertius. Sunt alia quæ pra:fens,ur nunc,præfto.uel amp;nbsp;pr£cfens,amp;nô multoante ptih pcrfcdû,utmodo, ierentius in Andria; Modo dolores mea tu occipiunt primulum.Idem in Heautont, Age modo hodie fero aç ncquicq uoles, Idem in Andria; præterics modo mihi apud
-ocr page 240-PRl 5 C I Ä N I
Forû,Vxor tibi ducenda eft Pamphilehodieinquit.Idcm in Ëunuchomenic Ghereà» Frater’ne f ita.quando s’ hodie. quàm dudum modo. Accipif etiam pro infinico quo modo amp;nbsp;nunc. Idem ineadem: Modo ait modo negat.Inuenitur etiam pro dûtaxat. Virg.in.iiii. Aene. Si modo quod memorasfadû fortuna fequaf. Alia futurum,ut eras,poftridie,perendie. Alia communia diuerfoçz tempoçjjUt olim,dud(j, quondam. Virgil.in.iiq.Gcor. nbsp;nbsp;Deprénfîs olim ftatiotutiffima nantis, infinite dixit. Olimp
ptô. Hora,in.i.ferm. Olimtruncus eram ficulnus inutile lignum. Præfentisî Virgil, in, q.Georg. Aciamolim feras pofuit cum uinea frondes,
Frigidus O' fylüis aquilo decuHit honorem, lam turn acet curas uenientemextendit in annum Rufticus« idem in quinto: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod tumidis fubmerfum tundif olim Fludibus. Futuri:
Idem in.i.Aeneidos: nbsp;nbsp;nbsp;forfan O' hæcolim meminilleiuuabit, Dudumpræteriti.
Teren.in Andria: Ego dudum nonnihil ueritusfum Dane, præfentis temporis:Virg» in.q. Aeneid, iamdudumfumitepœnas. Quondam præteriti. Cicero in.i. inuediu. Fuit fuit ifta quondam in hac republica uirtus.Futuri, Virg.in Bucol. quondam tua dicere fada Tempuserit. Idem in.q.Aeneid. Quondam etiam uidis redit in præ^ cordiauirtus. Inftantis temporis protulit fimiliter, aliquando, Cicero in primo inue diuarfî : ibis tandem aliquando.Idem in.q. tandem aliquando Quirites uel Catilina* Quando quot^ fimplex,ôf ex eo copofita omnia,aliquando,fiquando,nequando,quæ etinfinita funt,cf antepenultimæ accentu acuto proferunf ,quomodo etiam ab inde co polita,exindc,perindc,fubinde,deinde,proinde.Quando afit amp;nbsp;interrogatiufi rela tiuum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infinitum.Interrögatiuum,ut quando ueniftit* Relatiuum, ut quado era
iuuenis peccaui. Infinitum,quando ueniam faciam. accentu tn difeernif, quomodo ÔC nomina interrogatiua Si relatiua. Inuenif tarnen etiam pro aliquando, amp;nbsp;pro caufalt coniundione.Virgil.in.x. Afpera quis natura loci dimittere quando Suafitequos. quando p aliquando.Idem in.i, Aeneid. Hictibi fabor enim,quando hæc te cura re mordet,qn pro quoniam hie accipitur. Alia localia,hæcquoqp uel difcrctas,uel com^ munes habent locoç: fignificationes, Diferetas ad locum,ut huc,inuc,quo.in Ioco,ut illic,hic,ubi,quod interrogatiuum penultimam acuit,ut fi dicam, ubi eft Pamphilus Relatiuum grauatur,ut Virgilius in primo Aeneidos:
Sæuus ubi Aeacide telo iacet Hccftor,ubi ingens
Sarpedon,ubi tot Simoiscorreptafub undis. Quomodo SC Unde,ut Horatius in.lj.fermonum: Vndeamp; quo Catius:* Interrogatiuum acutam pc nultimam habet.Relatiuum grauaf. Virg.in.i.Aenei. genus unde latinum. De loco, ut hinc,illinc,iftinc,inde.Per locum,ut hac,illac,qua.hocquocp quomodo omnia infi^ nita,id eft ,quo,ubi,unde,qn rclatiuû eft grauaf, aliter fuum accentû feruat.Cômuncs, ut peregre fum,pcrcgrc abeo, peregre aduenio,peregrc trafeo. Similiter pone,fupra, intra,infra,extra,ultra, citra,quæ etiâ cafibusfrequéter folctiungi grauaricg.atq» ideo à quibufdam præpofitiones elle putanf.fed ilia pprie eft præpofitio.quæ feparata nû* quampoteftfinecafualibuspferrijut e ex a abs de pro fub in amp;fimilia. Aduerbia uero, quæ coniungi folent cafualibus, etiâ p cclipfim cafualiu licet proferre, ut Ponc fubit coniunx,ÔC ultra citra^ nihil eft,Et q? aduerbia etiâ p fe habent aliquâcertâ fignf ficationé,præpoGtio uero nô,ut fi dicâ de,ucl in, nefeio per fe quid fignificent,nifi con îunganf cum aliqua didiôe.Si cm dicam de partibusorationis, aliâ habet fignificatio ncm,amp; fi dicâde loco in locum,aliâ. In fuperiore em rô in iequéti i' ’aTrJ fignifilt;* cat.Similiter deduco ««rata, defeédo KaT4px?Alt;« • Extra uero cÿ* poncamp;fupra,indu^ bitabilé habent loci fignificationé, ex quo oftendunf magis aduerbiaelfe. Sunt quæ* dam unam loci fignificationé habctia,quæ eft ad locû,uthorfum, iftorfum, dcorfum, furfum,finiftrorfum,dcxtrorfum.SimiIiter aduerbia oftendunf compofita, Italiâ ucr* fus,Siciliâ ucrfus,quæ ipfe accentus oftendit efle côpofita,nifi dicamus,qgt; uerfus incU natfibifuprapofîta nomina,Dehortatiuû eft ne,hoc etiam accipif ne^ SC proutna
-ocr page 241-Iz 1 B B R XV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttf '
ôC pro ualdc.pro negp,ut Cicero in quarto inucdiuaçz: Ne dicî quidcm opus eft,pro ne opus eft dici.pro ut non,Tcrentius in Adelph.Ne dicam dolo,pro ut non dicam.pro ualde:ldem in Andria:Ne ilia ilium hand nouit,cuius caulahæc incipit. Abnegatiuum eft,ut non,baud,nequaquam,minime. Sciendum tarnen qgt; etiam aliæ partes accipiun* tur pro aduerbiorum diuerfis fignificationibus: amp;nbsp;eft quando duæ pro una, ut nullomo do,nullatenus. quomodo ÔC aduerbia loco nominu polira inuenimus. Virgilius in-vq* Sponte fua,fimiliter ÔC mane nouum,ut Lucanus in primo; Tu faris ad uires Roma na in carminadandas.EtSalluftiusinCatilin. Satis loquentiæ,làpientiæ parum. Confirma* ' riua,ut profedo,lcilicct,quippe,uidelicet,nempe,ut Perfius; Nempehoc affidue.Duæ quoq; partes pro his ponuntur, ut quidni,curnon, ficcft,quidiftic. quo frequenter Tcrc tius utiturin confirmatione,utin Adel.Quidiftucî'accedo utredius dicas.Similiter mi litiæ in loco folum inuenitur,quomodo uefperi in tcmpore.Et fciendn quod plerarp ad Uerbia localia pro temporalibus accipiuntur. Virg.in.q.Aenei.Inde thoro pater Aene* as ficorfus ab alto,pro deinde dixit. amp;{. in.i.Hæc ubi dida,cauum conuerfa cufpide mon tern,pro poftquam.SC Terétius in Eunucho;Hicego ilium contempfi præ me, pro tue. Temporalia autem pro localibus no accipiuntur,ut nunc,modo, nuper,poftq.Iuratiu3, ^dcpol,caftor,hercIe,mediusfidius.Per quoqj præpofitio,poteft etiam pro aduerbio ac cipi iuradi,ut Virg.in.x.Pcr te per qui te talem genuerc parétes.Idcm tarnen etiam co* firmatiuum eft aducrbium,ut Tcrentius in Andria; Tu quoq; perparce nimium no lau* do. Sic quoqi,qu0 per, coniundum cafualibus, graui accentu prolatum iuratiuum eft.Virgil.in.Buco.Sic tuacyrneasfugiantexamin.ataxos. Optatiuautinam,©, ut fi,ut y irgilius in primo Aeneid.
Atqjutinamrexiplenotocopulluseodem Afforet Aeneas. Idemin.viq. Adfiso tantum, ÔC propius tuanumina firmes. Idem in.vi.
Si nunc Je nobis ille aureus arbore ramus,
Oftendatnemoreintanto.ut autem amp;fi. Sunt etiam coniunAionescaufâles.Jèd ut eft etiam Jimilitudinis aduerbium,potcft etiam pro temporal! accipi, Vt uidi ut perrj, ÔC ex hoccomponitur utinam.Inuenitur etiam utpro utinam, ut Horatius in.q. Serm. O pater amp;nbsp;rex,Iuppiter, utpereat poJitu rubigine ferru. ut pro utinam,uti enim, SC ut idem funt.Hortatiua,cia,age.Etnotandum q? uidetur hocaduerbium etiam plurale ha bere.ut agite,ut Vir.in.viq. Ergo agite diuuenes tantaruminmunerelaudum.Remif fiua funt fuperioribus contraria,utpedetentim,paulatim,(enfim.Quah'tatis,ut benc,ma lc.Quantitatis,ut nimium,parum. hxc autem plerun^ à nominibus adieeftiuis fiunt,ut difertusdiferte,ceIfuscelle,maximusmaxime,pauluspauIatim.Nccnon etiam .à parti* cipqs,fiue uerbis,utcurfim,ftridim,minutatim. Dubitatiua,forl;m,fortaftïs,6lt;: fortafle, fors,forfit.Virg.in.xi.Fors lt;ir uotafacit cumulatqj altaria donis.Idcm in.i.æne. forfan èc hæc olim meminiffeiuuabit.Terent.in And.Formabona fortalïe.Hora.in.i.Serm»
Dilîîmile hoc illi eft, quia non ut forfit honorem, lure mihi inuideat, qui uis ita te quoç amicum.
Congregatiua loci funt temporis cômunia,ut fimul,unà,pariter.rn eodem Ioco,5C in eodem tempore,ut Virg. fimul hocfimul ingens. Etin.i.Vna Eurusqj Notusq; ruût* Diferctiua, feorfum,dcorfum,fecus, Jeparatim,Jccrcto,utrin^, diuile,fingillatim,bifa* riam,multifariam.SimiIitudinis, utquafi,ceu,uelut, ueluti.fic, ficuti,ut,uti.Hæc etiam coniundionumuimhabentcaulalium, qn Zva uel ort flgnificâtgræcasconiundiones, Virgilius in undecimo; capias ut digna Camilla: Præmia.Cieero in.iirj.inuediuarums Illud uero non'ne ita præfens eft, ut nutu louis Optimi Maximi fadum elfe uideatur^ lt;it cum hodierno die mane p forum meo iujru,0C coniurati, eorum indices in ædem Concordia: ducercntur,eoiplb tempore fignum ftatueretur. Ordinatiua funt,deinde, ' Continuo,protinus,poftea,pterea. Intctiua,utualde,nimium,prorfus,penitus,omnino. Compatiua,ut magis,minus, hoc cum aduerfa qualitate cóiundum,cótraria: qualitatis *^niparatiutt fignificat,ut minus prudésæro ftultior,5lt; minus ftultus,pro prudentior#
-ocr page 242-tts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I 5 C ï Ä N I
Superlati'ua,maxime,ttu’nime,ocyflïme. Et fciendum omnia quæ ab alqs dcriuantur îllorum fignificationem uel qualitatem generalem leu fpecialem leruant, ut a proprijs, Demollhenes demoiWienice dicitur,Tullius tullianc,Salluftius làlluftianc. Similiter ab appellatiuisgeneralibus,a corpore corporaliter,à quali qualiter,ab alio aliter, a genere generaliter,a fpecie fpecialitcr,à latino latine, à græco græcc, à uiro uiriliter, 3 mulierc muliebriter.Et nota q? pleraq» ex nominibus fiunt deriuatiuis. à grxds quo^ nominib. deriuant aduerbia,ut wkvç ocyus ocyflïme.habct tn nomina ocyor ocyffimus. Præter^ ea quô apud Græcos anomale utto tw iFç aduerbium dicif, fie amp;nbsp;apud nos inæqua liter ab uno Icmel profertur,A duobus quoq?p græco /iii nos bis dicimus. Cæteri enï numeriàuocibusfuisfaciuntaduerbia,tres,ter,quatuor,quarer. A quincp ucroufipad mille in es produdam definunt aduerbia,ut quinquies,lexies, lêpties, fie reliqui utfu* pradidlumeft, A quot ueroSC tot in ns terminan£,quotiensamp;totiens.funtigithacc numcralia.Inueniunf apud nos præterea aduerbia diminutiua, quæapud Græcos non funt,utclam,clanculum,bene,belle,belliflîme, Quomodoautem fiint nomina, fynony* ma,amp; polyonym3,fic inueniunF aduerbia, uel in una fignificatione multas habentia uO ces,uel in una uoce multas habentia fignificatiôes,ut ubi ttS ottou. Similiter quo,qu3, qn,6(r infinita funt ôC interrogatiua,amp; relatiua.Quando autem etiam amp;nbsp;pro coniundii* one cauCîîi inucnif.Tandem quoq? non Iblum pro aduerbio temporali,fcd etiam pro c5 ïundione repletiua inueni€,ut Cicero in.i.inucdiuaçzjQuoulç tandem abutere Catill na patientia nollraf’ O,quoq; diucrlàs habet fignificationes.Eft enim aduerbium uocan cli,uc Virg.in.i. æne. O regina nouam cui condere luppiter urbem. Eli admirandi,uC ïuue.in.iirj.O qualis faciès quali dignatabella.Ellindignandi, ut Cicero in.i.inuecfl« O tempora ó mores.Ell optandi,ut Virg.in.vüj. Adfis ó tantum,propius tua numilt;’ na firmes.Elietiam nomen ipfius literæ.In alqs quoq; multis aduerbqs inuenis diuerlas fignificationes in una eademcg uoce. Quó etiam ex contrario in diuerfis uocibus unani fignificationem,ut qn,aliqn,ölim,dudum,cito,propere,celeriter, adutum. De ordinc quoq? aduerbiorum quærif utrum præponi,aut fupponi uerbis aptius polîïnt,ôt mani«« fellum ell,qj aptius quidépræponutur, quô adiediua nomina, ut bonus homo bn agit, fortis imperator fortiter pugnat.Licet tn tam hæc q illa præpollcre proferre. Exceptii monofyllabisquidem omnibus,ut o, non, ne, dum, cum temporale,per, fic,quod ad^ uerbium ell qn affirmationem fignificat,ficutetiam uel cum pro ualde ponif. Demon«* llratiua quoq? interrogatiua præponunf uerbis,uten, ecce,cur, quare, quamobrem. Similiterhortatiua ÔCfimilitudinisôC uocandi 6C optandi,ut cia,age,quafi,ceu, uelutÏ, heus,o,utinam. Teren. V tinam quod cum laluteillius fiat uclim,ita lè defatigarit.
V irgilius in Bucol, Sic tua cyrneas fugiant examina taxos.
Idem in odauo: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non ita me referat tibi magnus ouantem,Iuppitcr.
De interieâione.
INterieflionem Græci inter aduerbia ponunt, qmhæc quoqp uel adiungitur uerbis,’ uel uerba ei fubaudiunf,ut fi dicam papæ quid uidco.^'uel p lè papæ, etiamfi non ad«* datur,miror,habet in lè ipfius uerbi fignificationem, quæ res maxime fecit Romanarti artium lcriptores lèparatim hanc partem ab aduerbqs accipere, quia uidef affedum ha bere in fefe uerbi,amp; plenam motus animi fignificationem,etiam fi nô addatur uerbum, demonllrare. Interiedio tarnen nonfolum illa quæ dicunt Græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignifi*
cat, fed etiam uoces, quæ cuiulcunq? palîîonis animi pullù per exclamationem interqclgt; untur. Habent igif diucrlàs fignificationes:gaudq ut euax,doloris ut hei, V ir.in.ij.ænc*
Hei mihi qualis erat,quantum mutatus ab illo Hedore.
Et o' dolor atep dccus magnum rediturc parenti : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virg.in.xi»
Et in Buco. ah fcilicc in nuda connixa reliquit. Idem in eodem;
Ah tibi ne tencras glacies fecet alpera plantas.
Timoris, ut Atat,mi homo num formidolofus est’Tercn.in eunu. Admiratiôjs,ut idem in eodcm?Papæ,hæc fuperat ipfam Thaidcm, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;has ponunt etiam lonituum illite^
-ocr page 243-LIBER XVI.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Üy
ratorum imitationcs,ut rifus haha,hebe,8ó phi,amp; heu,hoe,8Chau.Poirunt tn efle quagt;J dam dubiæ inter aduerbia ÔC inteneâ:ion€s,uc ó, qn indignationem fignificat uel dolo rem,ueladmirationem,interiedionemhocaccipiunt;qn uero uocandi eft,uel optandi, aduerbium.poteft tn etiam nomen efle ipfius b'teræ,ut fupradiximus. A,quo$ amp;nbsp;præ^ pofitio eftjôè intei:ieâ:io,ÔC nomen.Pf æpofitio,ut à fummo ad imum:lnteriedio,ut p^ monftrauimus in ßuco.efTe pofitumtNomen ipfius literæ.Pro quoç tam præpofitio g interiedio, Præpofitio,ut Virg.in.xrj.
Pro Latio obteftor pro maieftate tuorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et in quinto:
Pro le quil^ uiri,amp; depromunt tela pharetris. nbsp;nbsp;nbsp;Interiedio,ut Lucanus in. iq.
pro' fi remeaflêt in urbem nbsp;nbsp;Gallorum tantum populis ardoq^ fubada.
Optime tn de accentibus eaçz docuit Donatus,q? non fiint certi.Quippc cum ablcori dira uoce,id eft non plane exprefla proférant,amp; pro affedus commoti quab'tate,côfungt;« dantur in cis accenms. Alix amen quoç partes orationis,lingulæ, uel pluies Iblent im^ tcrieûiue proferri, ut V irgilius in I. Aeneidos,
Nauibus infandum amiflis unius obiram. ïnfandum, pro inteirieâ:iôe protulit. Proprie tn noces intcriedionu primitiuæ funt,uc papa:,euax,hei,heu,heuhoe, hoe, amp;nbsp;fimilia»
^PRISCIANI GRAMMATICI
CAËSARIENSIS LIBER XVI. De coniundione.
Oniundio eft pars orationis indech'nabih's,coniundiua aliarum partium orationis,quibus confignificat, uim uel ordinationé de monftrâs.Vim,quando fimul elTcresaliquas fignificat,ut amp;nbsp;pilt;î us ÔC fortis fuit Aeneas. Ordinem,quando conlèquentiâ aliqua rum demonftratrerum,ut fi ambulat,mouetur. Sequitur enim ambulationé motus,non tarnen etiam motum omnimodo fequî tur ambuIatio.Poteft enim aliquis ÔC lcdens accumbés moue ri,ambularc auté fine motu non potcft. Accidunt igitur coniun dioni figura lpecies,quam alq poteftatem nominant,quæ eft in fignificatione coniundionu,prætcrea ordo.Figura fimplex quidem,ut at,amp;,lèd; Cô pofita uero,ut at^, etenim,lèdenim.Hæc enim ex accentu compofita cfle nolcunf. Spe des funtconiundionum,copulatiua,côtinuatiua,fiibcontinuatiua, adiundiua, caulàlis, effediua,approbatiua,difiundiua,fubdifiudiua,dilèrtiua,præfumptiua,aduerlàtiua,ab negatiua,collediua uel rationalis uel illatiua,dubitatiua,completiua.Copulatiua é quæ copulat tam uerba g lènfum, ut amp;,ç,ac,atq?,quidem,quog^ quando pro ç ponitur, atgt; aft,fed,autem,uero quando pro autem accipitur. hæc enim copulant cum confirmatioc* ne intelledum.Inucniutur tarnen multæ,tam ex fupradidis,g ex alqs coniundionibus, diucrlàs fignificationes una eademcç uoce habentes,ficut ufibus oftendemus, ut q?,inult;; nitur etiam côpletiua,ut Virgilius in ix.Aene.Alcandrumc^ Haliumcj Nemonac^ Pry taniumqj. Ac,non folum pro ÔC,lcd etiam pro g accipitur, Virgi.in irj. Aeneid. Haud le cusac iuffî faciunt,tcdoscp per herbam.Terent.in Phormio. Nung arque inquit,acmo do paupertas onus uilà eft mihi amp;nbsp;milerum ôC grauc.Salluft.in lugurt.Præterea tranP üerfis itineribus quotidie caftra mouere iuxta ac fi hoftis adeflét, uallo at^ fofla muni* re.Similiter atç TerenfiusinPhormione,Nefimili utamurfortuna atqj ufilùmus.Cô* tinuatiuar funt quæ continuationé amp;nbsp;conlèquentiam rerum fignificant,ut fi cum t? graî cum fignificatiquando enim Gp caulàlis ell.fimilitcr fiue,fin,fcu,t3m côtinuatiuæ funt, g caufales. Proprie aût continuatiuæ funt quæ fignificant ordinem præcedentis rei ad fequenté, ut fi ftertit dormit, nbsp;nbsp;fi ægrotat pallet,amp; fi febri uexaf calet.Non enim con*
'’erfo or dîne in his confequentiam fententiæ 1èr uat oratio, non enim g dormit omnime»
t
-ocr page 244-«18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VRXSCIANl
do ftcrtft,quô qui ftcrtit omimodo dormit.nec qui pallet,omnimodo ægrotat, quotno , do qui ægrotat,omnimodo pallct.nec qui calet omnimodo,febri uexatur,quomodo qui febri uexatur omnimodo,ÔC caIet.Ethæquidcm,ideft,côtinuatiux,qualiseftofdP natio QC natura rerum cum dubitatione aliqua eflentia: rerum fignificant.fubcontinua* tiuæ ucro caufam continuationis oifendunt confêqucntem cum eflentia rerum,ut quo* niam,quia:ut quoniam ambulat,mouetur:quia ibJ fuper terram cft-,dics eft. utrun^ em fignificat fieri ordine conicquenti. Quidam tarnen amp;nbsp;has continuatiuas Si fubcontinua tiuas inter fpccies cauiàlium pofuerunr,quomodo ÔC adiundiuas,amp; cffedtiuas.Nec irra tionabilitcr.ÔC continuationis enim Si fubcontinuationis,6f adiundionis,filt; effedionis per hascauiàofl-enditurreddi.Continuationis,ut fi ambuIat,mouetur.Subcontinuatio nis,utquiaambulat,mouetur.Adiundionis,utmoucaturambulat;EflFedionis, mouef; ambulat enim.Eft autem quando ut,etiam pro on græca ponitur. Terentius in Phormi one,Si cil ó patrue,culpam ut Antipho in leadmiferit,Non cauiàm dico, Sunt etid eau* files quafi proprio nomine.quoniam prodeil tibi,lege.amp;,Heu quia nam tanti cinxcrut arthera nymbi,Virgiliusinv.Etquamobré dilcede.Caufalcsigitur,quas alrj in una Ipc de poluerunt, Apollonius pater Herodiani in quinque fpecies diuidit,quas fupra ofté* dimus,id eft continuatiuas,fubcontinuatiuas,cauiàlcs,adiundiua3,eflFcdiuas. Adiundi ua:funt,qua:uerbisfubiundiuis adiungutur,utfi,cum,ut,dum,quatenusquâdo7v«griC cam coniundionem fignificat. Similiter cum,quando ’tTrap græcaintelligitur,utfi ue* nias,f3ciam.amp;,utprofittibifacio.Virgil.ini.Aeneid.Multaquoqj Si bellopafTuSjdum conderct urbcm,Inferrctqj deos Latio.Similiter quatinus id libenter faciat.ut V irgi.in Bucol.Cum faciam uitula profrugibus,iple uenito.Inueniuntur tarnen ex his quædam ifimul Si eaufales,Utexercco te ut fis finus.Eris dodus fi Icgas.Et hocintcrcil inter adiu diuas Si propriecaufales,qgt; hæcaulàles cumaffirmatione, illæcum dubitatione profe* runf. Inueniutur tarnen nomina uel pronomina,uel ctiam præpofitiones,uel aduerbia, quæ loco caufàliu accipiuntur coniundionum.pronomina,ut idco,co.nomina,qua eau là,qua gratia,quapropter,quamobrem,amp; quas ob res. Ncquoqi quando yvaj/jt^fignifi* catjConiundioeflcauiàlis, Virgilius in ii.Aeneidos,Neurccipi portis,aut duci inmœ* nia polEt,Neu populu antiqua fub relligione tueri.Et nota aut,quoq? Si neu hic pro co pulati uis efle coniundionibus. Inuenitur ctiam nc pro neq;,quæ copulatiua eft coniun* dio.Sub una cnim abnegatione copulat rcs,quomodo amp;nbsp;nec.Lucanusin primo,Nee fe Roma ferens.Cicero in iiri.lnuediuaBz,Nc dici quidem opus eft quanta diminutione ci uium.Tcrcn.in Eunuch.Noneam,nc nunc quidem cum acccrlbr ultro.^proneq? nunc* Hoc autcm,idcftnc,quandoAO(Uel 7ravwfignificat,aducrbiumcft.Inuenitur tamcetiam uerbum pro aduerfatiua coniundione cum aduerbio,ut quamuis pro quanq,amp; pro et* fi,quomodo licet Si licebit. Virgil.in xi. Dicam cquidem,licet arma mihi mortemqj mi netur,pro quanq minetur.Lucanus in vrj.Omnia maioB^ uertamus buft.a licebit,Et ftan res tumulos,6C qui radice uetufta Eftudere fuas uidis compagibus urnas,Plus cinerum Hæmoniæ fulcis telluris araf .Et proprie caufales funt quæ caufam antccedcntc, caufati ueC.i.res ex caufi antécédente euenictes2)fignificdt,ut dodus fum,nd legi.Aeole,nanfp tibi diuu pater atqi hominu rex,Et mulcerc dedit fiudus,0C tollere uento: Virgili.ini* Aenei.Hic tibi fabor enim,quando hæc te cura remordet, idem in codé. Approbatiuæ funt quæ approbant res,ut V irg.in xrj.Equidem merui,nec dcprecor inquit. Terent.in Phor.Ita cognatd equidé ad nos.''unde.'’Inucniunf Si caufàlespro approbatiuis,ut Vir* gil.in r).Acne.Dii,fi quaeftcælo pietasquæ taliacurct.Idc ini.Si quid ufi]ud iuftitiæé.
' ïdcin v.Si côccirapeto,fi danteamoenia Parcæ.Etfcicndu q?quddoapprobatiuæfunt, indicatiuo modo iunguntur. Difiundiuæ funt,quæ quis didioncs coniungant,fënfum tarnen difiundiî habent,ôé altcrd quidem rerrt elfe,altéra uero nô efle fignificant,ut ue, uel,aut.Virgi.invii.Siueerroreuiæ,feu tempcftatibusadi.ôC,ueldieseft,ucl nox.Iuuc nalisin primo: autdic,autaccipecalcem.Virgilius inq.Acneidos,Autaliquislateter* ror ƒ quo ne crédité Tcucri, In codera, Aut hæc in noftros fabricata eft machina niuroi^ -
-ocr page 245-L IB E.-R XVt ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»»0
JEt eft qn indi'catiuc dicunf ,eft qn dubi'tatiuc.Indicatiue,ut aut lux eft aut tenebræ. Du Litanue,ut autprodeft aut non prodeft diUitias quærerc.Subdifiundiuæ funt,quæ uo ce dißunäiuarum utrunç tamen eflefignificant,uel fimul, ut copulariuæ,uel difcrete. Si'muljUt Teren.in eunu. Vel rex 1cmper maximas mihi gratias agcbat.proctiam rex. Idem in Phor. Vel oculum excludito,eft ubi uos ulcifcar locus. Et Alexander fine Pa*^ ris,pro Alexander qui ÔC Paris dicif. Similiter Mars fi ucmauors, Gradin us uel MalpM ter.præful eft bellorum.Difcrete utrun^ tamen elTe fignificat,ut tota die,uel legit ifte, Uel cogitat.Significatenim ÔClegerCjôCcogitate, led non fimul utrunq? facere, led alqs hofis. legere,alqs cogitare.Similiter remex,uel impellit rcmum,uel attrahir,cum fimüï penè utrunq? fieri intelligo,lèd diftinde. Alius eftenim motus pellentis,alius trahen«« tis. Similiter fi dicam uel tunicam mihi accommoda,uel etiam penulam, lubdifiundi^ üum eftzuideorenim in akerius petitione libenter utrunç accipere. Sed poteft hic ctii difiundiua efte; Aliud eft enim alterutrum petere,aliud utrun^.Ergo fi dicam, uel tult;^ nicam,uel penulam,alterutrum oftendojcum uero addam,uel etiam tunicam, oftendoi Uel unam rem uelle,uel duas.quod difiundiuUm eftjnuenif tn uel coniundio etiam di minutionern fignificans, ut Lucanus in lèptimo:
Ofelix fi te uel fie tua Roma uideret.
Dilèrtiuæ uel elediuæ lunt,quando diuerfîspræpofitis aliquid ex eisnos cligere often dimus,ut diues uolo effe qüàm pauper.Terentius in Andria;
Quæ inhonefte hic uoluit diuitias parare, Quàm honefte in patria pauper uiuerc.
Eft autem quam accus quæ infiniti nominis,8C aduerbium fimilitudinis. Vt Terent.in Phorm.Quàm inique comparatû eft.pro ut,6C duplicatum,p coniundione aduerfatiua quoep accipitur,ut V irgilius in fexto:
(^anquam ô,lèd fuperent quibus hoc Neptune dedifti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in.q.æneid.
Quanquam animus meminüTe hortet» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aduerfatiuæ funt quæ adüerfum con
uenienti fignificant,ut tamen,quanquam,quamuis,etfi,ctiamfi,làltcm,hæc etiam dimi«« nutiuam fignificationem habent,ut Virg.in.iiq.æneid.
Saltern fi qua mihi de tC lulcepta fuiflet, Antefugamlbboles» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idemin.q. .
Et magis at^ magis quanq lècreta parentis,
Anchifo domus, arboribusep obteda receflît, Clarelcunt fonitus.
Aduetlumemcôuenienti fignificat.At quo^,p làltem,ôc uel amp;nbsp;autinuenit, Vir.in.vh Si te nulla mouet tantæ pietatis imago.
At ramum huneCapetit ramum,qui uefte latebat) A^olcas.
Et, fi non uis edifccre uel intcllige,pro faltem intellige.Similiter fi non fadis debitum reddis,aut uetbis age gratias,pro faite uètbis.Ne quoqp in eadem inuenif fignificatiôc. Salluft.in Catil.quippe lèciîdæ res,làpientiiî animos fatigant,ne illi cortuptis moribus uidoriætemperarent. Inuenif etiam in hac fignificatione, nec ÔC neqp,ut nec una hora auatus negligit lucrum ,ncqp plus iuftitiam,negp unum allem præftat illi egenti, nec hic abnegat petenti aliquid prorfus,quod pot ÔC decet. Abnegatiuæ funt apud Græcos Kt» aw, quæ uerbis coniundæ pofle fieri rem ondunt,lcd propter caulàm aliquam, ne fi^^ at impediri, ut Itrolnifa Su it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R«/ xtp •yxS/o'iJ wfTtfix^oioTi Nos aUt
fine coniundionibus fubiundiuis utimur uerbis,in huiulcemodi fenfibus, ut feciflêm fi potuiirem,Et gaudeat Priamus fi audeat.Virg.in. xi»
Tu quoç nunc ftares immanis ttuncus incrmis,
. Effet par ætas,ÔC idem fi robur ab annis»
Stares 'îçHifaq Su- Collcdiuæ uel rénales funt etgo,igi€,itaq?,qn antcpenultima acuitur,' quin,alioquin,imo,utilt;p,atqui.hæ enim pet illationé côlligunt fupradidum,hoc eft ralt;â tionc côfirmant,ut Cicc.pro LigariotHabcs igit quod eft accUlàtoti maxime optandu, confitcntércum»Lucanusin,ix,Ergo pariuoto geffiftibellaiuuentus, Inuenif tn etiam quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t n
-ocr page 246-Ilf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRIS C l A N 1
pro expIeti'uàjUt Tercn.îtt Ahd.Mihi nefribi crgo.Virgi.ia.x, qui'n oécidit uiîa Sarpc^ don mea progenies. Teren.in eunu. Atqui ita opus eft.Gice.pro Ligariodtaqp quo me uertam nerdo.dicunf tn hæ eædem illatiu£e,q, præpofiris alqs inferunf, ut etenim Cad linam Cicero Iblus làpientiâ domuit,Solus igitur Cicero patriamleruauit.Dubitatiua: funt quæ fîgnificant dubitationé,ut an,ne,correpta,nec'nc,ut Vir.in.iq.ænd. Eloquar an fileam,gemitus lachrymabilis imo.Idem in.i.æne. An Pheebi foror.an nymphaçz ûn «guinis una.Idcm in.xi.Iuftitiæ neprius mirer belli ne laborumc' Frequéntiflïme tn has eædem interrogatiuæ funt,ut Virg.in.iq.ænc. Hedoris Andromache Pyrrhin’ connu biaièruas.'' Idem in.x. tanton’mecriminedignum^hæceadem inuenif ÔC pro confirma tiua,utHora.in.rj,lerm. Glaruserit,fortis,iuftus,làpiens,neetiam ôCrex. Idemin.i. O lêri Rudio^,qui ne putatis Difficile,amp; mirum,R.hodio quod Pitholeonti Contigit. Teren.in And. Nunc ne demum iftud uerbum in te incidit.Hic enim ne côiundio,nec înterrogatiua,nec dubitatiua,fcd confirmatiua eft, Virgilius in.x.
Tanta'ne me tenuit uiuendi nate uoluptas,
Vt pro me hoftili paterer fuccumberc dextrœs* nbsp;nbsp;nbsp;Eft enim ne pro etiam. Sola hæc
apoffrophum accipit apud Latinos.Necne quoq? pro amp;nbsp;an non,accipif,ut:Sit fenfus in morte neene, prodeft rede uiuere. Completiuæ lt’nt,ucro,aûtjquidem,equidé,quoqp, enim,nam,nan$,6C ferè quæcun^ coniundionesornatus caulâ uel metri, nulla fignifi'*» cationis neceffitate ponunf ,hoc rtomine nuncupant. Omnes tn hæ inter alias Ipecies in ueniunf,ut fi dicam:Aeneas uero ÔC pius amp;nbsp;fortis fuit. Gompletiua eft,quia ÔC fi tollaf uerojfignificatio integra manet:Sinaut dicam, Aeneas quidem pius fuit, VJyflcs uero aftutus,hicpro copulatiua,accipif,quiautriuflt;prci fimuleflentiam fignificat, cum fiib»= ftantia.poteft tn diftributiua dici,quia diftribuit diueriàs res,diucrfis perlbnis. Com pletiuam aût eire,etiam Salluft.ondit in Catil.Vcru enimuero,is demu mihi uiuere, ÔC frui anima uidef .hic em oniâtus caulà uero adiunda eft, quâuis polîît etiam approbatie Ca efie. Similiter Virg.in.xq. equidem merui necdeprecorinquit,poreratfenfusftarc etiam fine equidé,fi dixiiret,ego merui nec deprecor. Sed fiue metri caulà, fine ornatus addiditequidé. Vndenec intulit autc uel uerofubiundiuas cius,uel tn,quæ ipfa quo^ (æpiflîme côpietiua inuenif,ut Statius in.xi. Me miferam uinces prius hæc tn arma ne* cefleeft,Experiare domi. Sciendum tn qgt; quidam equidé coniundioné côpofitam effe cxiftimant,ab ego 8C quidé.lèd errant.fimplex em eft. amp;nbsp;hoc maxime ex iplh quo^ con ftrudione orationis polfumus intelligere. Nam equidé facio,cquidé facis,equidé facit, dicimus. Et pot equidé ÔC ad primam ôC ad lècundam amp;nbsp;ad tertiam transferri plbnam, quod minime fieret,fi effet compofitu ex ego éT quidé. Nemo enim dicitego quidé fa* cis,ego quidem facit,fed ego quidé facio, tantûmodo ad prima peribnam. Et hoc ufiia etiam autoçi approbat,qui equidem præpofita,ego fubiungunt, ut Sallufti.in Catilin« Equidem ego fieexiftimo patres conlcripti,oés cruciatus.Si effet enim côpofita equidé ex ego 6C quidé,minime ci ego fubiungeref. Quoç qn pro etiam, uel pro,6C, accipif, copulatiuaeft,ut Virg.in.vq-Tu quogp littoribusnoftrisæneia nutrix.Qnautfuperua cuaponi€,completiuaeft,utVirg.in.i.Multaquo^ amp;nbsp;bello paffus.non cgerctea fenfus li dixiffet:MultaôC bello paffus.nifi q, quidam exiftimant,utproaduerbiofîmilitudinis accipiatur,quô item.Enim quoqp cumfit caufalis,^) yj' fignificat,utcole prudentiâ.hæc enimfundamentu eftomniuanimiuirtutum.Inuenif tnetiam complctiua,qn A' figni ficat græcam coniun(ffionem,ut Progenicm led enim Troiano à lànguine duci, Audic*’ rat: Virgilius in.i.Inuenitur cadem etiam pro affirm3tiua,ut Teren.in Andria:Enimuc ro Dauc,nihil loci eftlègnitiæ,ne^ Ibcordiæ.ôC maxime præpofitiuahanc habet figni^ ficationem,ut idem in Adel, enim non finam.Similiter nam,quo enim,eft qn nbsp;nbsp;eft qff
græcam coniunéfioné côpletiuam uel affirmatiuâ fignificat,ut V irg.injiq.gcor. Nam quis te iuuenum confidentiffïmcnoftras,
luflît adiré domos^ t/ç J^k , hic replctiuæ uim habet. Idem in.v» Heu quia nam tant! cinxerunt æthera nymbi, Idem in,i,ænci.
-ocr page 247-L I B E , R nbsp;nbsp;nbsp;X VII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Acoîe,nan(5 tibidiuùm pater atqj hominum rex, hic caufalis cft coniuhflio. Ordoac cidere di'cif coniundionibus,qui communis eft penè omnibus didionibus, Quædam enim naturaliter præponûtui,ut præpofitioncs cafualibus,amp; aduerbia plera^ uerbis* Et interrogatiuis uel infinitis relatiua fubiunguntur uel rcdditiua nomina,uel aduen« bia.Adiediua nomina præponunturappellatiuis,ut fapienshomOjamp;citusequus.Eft tarnen quando autoritas præpoftere his utitur. Similiter igitur coniundiones plcræ^ tam præponiq fupponi polTunt.Sunt tarnen quædam quæfemper præponunf,ut at, aft,aut, ac,uel,ncc,nccu,fi,quin,quatcnus,fin,feu,fine,niîAIiæquæfcmperfupponunf, ut C5,ne,ue.quæ etiam cncliticæ funt.quidem,quoq;,autem. quod tarnen antiqui foie« bancctiam præponere, Aliæpenèomnesindifferétercirpræponi ÔC. fupponi pofliint, Ut (5C,atqj,qux poeticc poftponuntur,aliter non,ut V irg.injx.
Sufpicicnsaltam lunam,6C ficuocc precatur, Horat.in.i.iêrmo, Cum mehortareturparce,frugaliter,attp
V iuerem uti contentus eo quod mihi ipfe paralfet. Et equidcm,fairem,tarnen,quanquam,quando,quatenus,nam,enim,itagp, quoniam,' quapropter,ergo,igitur,quia. Etfciendum qgt; pleræqj coniundiones, quomodo pofitiones diuerfas habcnt,in una cademcç uoce fignifîcationes, quod in multis iam o* ftendimus. Hoc quoq» non eft prætcrmitrendum, coniundiones fibi præpofitæ in* ueniuntur,tamciufdempoteftatis cum finr,quàin alterius, ut Cicero in Prognofticist Aft autem renui,quæ candent lumine phathnæ,
Virç;. in.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atç equidem Teucrum memini Sidonauenirc.
Idem in.iti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam neç crât aftroi^ igncs,nec lucidus æthra Siderea polus
yô’PRISCIANI CAESARIENSÏS
GRAMMATICI LIBER .XVII.
Deconftrudionc,fiucdeordinatione partium orationis.
VOniam in ante expofitis libris de partibus orationisîti plerifq» Apollonii autoritärem fumus fecuti, alioçj quoqj fiuc noftroçi fîuc Græcoç: non intermittentes neceffaria, «ir fi quid ipfî quoqj noui potuimus addere, Nunc quoqj eiufdem maxime de ordinatione, fiue conftrudione didi onum, quamGræci eruina|/p uocantueftigiaièquentes,fî quid etiam exalns,uel ex nobis congruuminueniaf, non recufemusinterponerc. In fupradidisigitur de fingulia uocibus didionum,ut pofccbat ratio, tradauimus: nunc autem dicemus de ordinatione caç.-,quæ folet fieri ad cÔ* ftrudionem orationis perfedæ, quam admodum neceflariam ad autoçi cxpofîtionem omnium diligcntiflïme debemusinquircre. Quod quemadmodumliter«apte coeû* tes faciût fyIlabas,8C fyllabæ didiones,fic amp;nbsp;didiones orationem. Hoc enim etiam de liferis tradita ratio demonftrauit,qua: bene dicûtur ab Apollonio, prima materies uo cis humanæ indiuidua.Ea emnon quocunqj modo iunduras oftendlt fieri literarlï,fed per aptifïimam ordinationé,unde amp;nbsp;literas uerifimiliter dicunt autores appcllarijqua fi lcgiteras,qgt; legendi iter præbeant ordinc congruo pofitar.Nccnon etiam à literis lyl labx idem recipiunt, cum ex his coeuntes iunduræ pro debito didionem pcrficiunt. Igitur manifeftum eft,quod confequens eft,ut etiam didiones,cum partes finf percô ftrudionem perfedæ orationis,id eft t Karà mralzp auTOTtAaç Aoyiu aptam ftruduri,' id eft ordinationem recipiant.Quod em ex fingulis didionibus paratur fcnfibile,id eft inrelligibile, quodammodo elementum eft orationis perfedx. Si quomodo elementa iunduris fyllabas cfficiunt fuis, fie etiam ordinario intelligibilium imaginé quandam fyllabx pcrficit adiundione didionû, Eft cm oratio comprehenfio didionum aptiffi* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c iq quot;
-ocr page 248-tii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VR15C1ÄN1
me ordi'natarum,quomodo fyll aba comprehenßo literarum aptiflime coniundaç«. Sd quomodo ex fyllabarum coniunâione diâio, fie etiam ex diâionum coniunâiôc per feda oratio conilattPofiiimus autem ex accidentium quo^ fimilitudine hoc contem* plari .Bis idem elmentum accipi6,ut rcUiquias,reddo.fed etiam fyllaba,leleges, tutu* di,peperi. Similiter amp;nbsp;didio,ut me me, adfum qui feci, Fuit fuit ilia quondam in hac repub. uirtus: Cicero in.iiq.fnuediuaçi, Peruenit tarnen hoc uf^ ad plenas oratiôcs, cum femel dida iterum repetantur,uel neceflariOjUel moræ cauf3,ut û dicamus; Ma^ gnus poeta Virgilius fuit. Magnus poeta Virgilius fuit. Inücnalis in fccundo:
Tu ne duos una fæuhîima uipera ccena ƒ T u ne duos:quot; Abundat liter a non eadé, ut prodeft pro proeft, cr ficubi pro fiubi, Abundat etiam fyllaba, ut huiufeemodi pro huiufmodi, induperator pro imperator. Neenon etiam didio tam in compofitione.q ïn appofitione. In compofitione,utTerentius in Phorm. Exaduerfum ei loco, pro ad uerfum.Et in Andria: Abhinc triennium,pro hinc. Et in Eunucho: Emori fatius eft, pro mori. Inappofitionequoc^, ut Virgilius in: ficorelocutaeftzabundatenimore. Idem in.xi. lachrymisitafaturobortis: Te'neinquit,miferandepuercum lætauc nirct Inuidit fortuna mihis* Nam cum dixiffet fatur,fupcruacuu eft inquit.Nec mi* rum,cum expletiua: coniundiones,quantum ad fenfum,plerunq( fuperuacue ponan* tur. Neenon orationes inuenimus fimiliter fuperuacue pofitas, ut Ibant qua poterat, amp;nbsp;qua non poterant non ibant. Contrariæ fimiliter paffionesper defedioné fiuntlite ræjôC fyHabæ,amp; didionis.çÿ’ orationis. Literæ,ut fcr)t pro fciuit,audadcr pro audaci* ter. Synabæ,utcommoritprocommouerit. Horatiusin.q.fermo. atille Qui me commorit,melius non tangere clamo, Flebit. Deum pro dcoçi, acceftis p accelfiftis. Horatiusin.iiq.Carmi. Quæ mefurpueratmihi,profurripucrat. Didionis,utî
Vrbs antiqua fuit Tyrq tenuere coloni. deeft enim quam.
Similiter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc fccum: Me'^ne incœpto defifterc iiidam ƒ deeft enim dicebat*
In côpofitis quoq; idé fieri folet,ut: Incubuere marijtotumqj à fedibus imis
Vnà Eurus^ Notusq^ruunt, pro eruunt; deeft enim præpofitio e ad perfedionera plenæ orationis.In hisfunt etiam ilia quibus deeft in fine uerbum,ut Virgil.in.iij.Aenei. O' mihi fola mei fuper Aftyanadis imago: deeft enim es ucr* bum ad perfedionem orationis.Necenimapocopam polfumuseam dicere,quæ fit in plena didione,fed quæ in litera uel fyllaba fenfu per fe carctibus. Orationis quogp fie dcfediOjUtapud Terentium in Eunuc. Ego'^neillam,quæilium, quæ me, quæ non. Deeft enim unicuic^ conftrudio plenæ orationis. Ego'ne illam digner aduentu meo, quæ ilium præpofuit mihi,quæ me fprcuit,quæ me non fufeepit heri. Et fi femel dida oratio bis uel ter uel fæpius eadem intelligaf, ut: magna uiris gloria eft prudentia, cr fortitudo.ôC pudicitia,amp; iuftitia,ÔC temperâtia: ubiqjem fubauditur,magna uiris glo ria eft,quod femel didum eft. Quomodo aût literarum rationem,uel feripturæ inQje dione,uel aurium fenfu drjudicamuSjfic etiam in didionum ordinatione difeeptamus rationcm contextus,utrumreda fit,an non.Nam fi incongrua fit,folœcifmum facict, quafi dementis orationis inconcinne coeuntibus, quomodo inconcinnitas literaçi uel fyllabaçi,uel eis accidentium,in fingulis didiôibus facit barbarifmum.Sicut igitur re* da ratio feripturæ docet literacongruam iunduram,fîc etiam redam orationis cô* pofitionem,ratio ordinationis oftendit.Dicimus præpofitiua clcmenta,tam in confo* nantibus g in uocalibuSjfed etiam in fyllabisfunt quædam præpofitiua elemcta,utin diphthongis a amp;nbsp;e amp;nbsp;o. Præpofitiuæfunt,ut ae au eu oe ci. I ueroSC u poftpo* nuntiir. Et afpirationes uocalibus adiundæ in principio fyllabaç^ inueniuntur, ut ha* bco,hermus,hircus,homo,hora,humus, humanus. Et u loco confonâtis pofita, ôC. q amp;nbsp;k ièmper in initio fyllabaçiponun£.Syllabæquoq;præponun€,ut præ inprîcipiô inuenif Temper didionti, præmiû,præco,prætor,prædium,præliu. Poftpofitiuæ quo rj^quæàgmuel cm uel chm incipiunt,utagmen,Pyracmon, Mcnæchmus.Finalca quoçquxin Is uelrs uel ms uel ns terminanf,utpuls,cohws,hyems,fapiés»ldeg
-ocr page 249-LIBER XVIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;at)
Ct tam în dîdîonibus înuenis. Vnde præpofiti'oncs nominäturjCy præpofitiua pnolt; mina, et fubiûdiua uel relatiua» nccnon uerba fubiuiidiua, quæ magis ab ordinationc nomen acccperunt,g àdemonftrarionc,quomodo imperatiua,6C optatiua. InoratJ'ôe quocç hûc modum poffumus inuenfre, qfi anteccdentia fî coniunda fequentibusfue«= ïintjUera efle oftenduntur, dum anteponunf confcquentibus per primam oranonis cô iunâionenijUt fi aliquis dicat,fi ambulat Dionyfius,mouetur Dionyfius.Si enim coi^« uertas,non eft uerum.non enim fi mouetur Dionyfius, üquot; ambulat Dionyfius nece.Talt;i rio.nam poteft amp;nbsp;mouerijCr non ambulare. Elementum eft quando l'n duo diuiditur* modo fyilabi'cOjideftcontemplatione tempoç^, ut fieri pro firi. longa enim uocalis in duas breues diuifa eft. Similiter admittier proadmitti, farier pro fari. Sed etiam duo in unum coeunt,ut tibicen,pro tibqcen.unde amp;nbsp;folum hoc ex fîmiliter compofitis pelt; nultimam produdam habet.etiam binæpto biunæ. Syllaba quoqi induas diuidit,ut aulæaulaï. Virg.in.irj.Aenei. Aulaiin medio libabâtpoculaBacchi. Etfyluapro fylua. Hora.in Epodo: Niuescç deducunt loucm nunc mare nunc fyluæ. Eft enim di metrum iambicum coniundum pentemimcri heroicæ. Sed etiam duæ fyllabæin una coeuntjUt Virg.in.vi. Fixcritæripedcm ceruam licet,autErimantfii Plaçant nemo* ra, æripedem pro aeripedem,tetrafyllabfî protulit pro pentafyllabo. Sic etiam didio diuiditur,ut fi dicam:refp.felix eft,C!r res felix eft publica. Magifter militum fortis,mi litum fortis magifter. Virgilius in.iq. Georgicoç^: Septem fubieda rrioni,pro fepten trioni fubieda, Etiam diuifa poffuntconiûgi,ut malefida,argiletum,huiufmodi,ma* lefana. Orationibus fimiliter accidentes conîundioneseftqn coniungut duas uel plu resorationes,eftquandofubtradædiffoluunt. Virg.in.q.Aeneidos:
Conticuere omnes intenti^ ora tenebant, Idemineodem; AthamascjThoascç,
Pelidesqj Neoptolemus primusqj Machaon, cotra aîq nauali bus ite. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Perte cici flammas,date tela impellite remos: Idem in quarto,
Literæ tranfmutantur,utTeucrepro Teucer.Sed etiam fyllab3:,utdifplicina pro difei plina. Nccnon etiam didio,ut plebis tribunus, pro tribunusplebis,cr publica res pro refpublica.Orationes quoqj,ut nutriuit filios ac peperit,pro peperit et nutriuit. Virg, in.q. Aeneidos: nbsp;Moriamur, amp;nbsp;in media arma ruamus, pro in media arma ruamus,
amp; moriamur. Præterea quemadmodum clemento9^ alia funt uocalia,quæperfe uo* cem perficiunt, Alia conlbnantia,quæ fine uocalibus perficere uocé nequeunt, fic etiâ in didionibus animaduertimus quafdam ad fimilitudinem uocalium,per fe efte dicen das,ut in uerbis maxime imperatiuis,uel nominibus, uel pnominibus fæpe uocatiuis, ucl aduerbqs,quæ adrjeiunf antecedentibus adionibus,ucl orationibus,cu clamamus bene,rede,diferte,ad illos qui opportune aliquid agunt,uel dicunt. Alia: uerodidio* nes funt qua: ad fimilitudinem confonantium,fine adiumento aliaçi partium oratiôis, quæ imitantur in hoc uocales,ad perfedionem fenfus non poffunt proferri,ut præpo* fitiones èT* coniundiones. Hæ etenim femper confîgnificant, id eft coniundæ al qs fi^ gnificant, per fe autem non. Itaqj uanatur eaçz fignificatio ad uim coniundaç: eis, ut în aliud fignificat cum aceufatiuo iungitur,ÔC aliud cum ablatiuo, in urbem amp;nbsp;in ur* bc,ad locum. Si in loco, Coniundiones quoeç copulatiuæ Si difiundiua: efle digno=^ feuntur ab alqs partibusorationis,qua: eis fociantur,ut uel,aut,nonfolum difiûdiuæ, lèd etiam copulatiuæ reperiuntur,utTerentius in Eunucho: uel rex femper maximas mihi gratiasagere,quicquid feceram,alqs non item,pro 8C rex. Virgil.in.iiq.Aenei, Autanteora dcûra pingues fpatiatur ad aras, aut pro Si. Que, etiam non fojs lum copulanua,fcd etiam difiundiua inuenitur,ut Virgil.in.i]. Aeneidos:
Aut pelago Danaiîm infidias,fufpcda9 dona
Præcipitare iubét,fubiedis9 urere flammis. que pofuit pro Uel.Nccnon etiam aliæ pro alqs partibusaccipiuntur.neqj id aliter polîumus feire,ni* fi cxadiundiSjUt per,fi apponatur,pro uaidc accipitur,id eft loco aduerbij,etiam fi no t iiq
-ocr page 250-«U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R. 1 S C 1 A N I
tnitiiconiungatürfub eadefti întenfionîs fignifîcati'onc,utTerenti'usîn Eunu. PcrpuI chra C credo ) dona baud noftris fimilia. alioquin præpofîtio cft. Atg,, 6^, ac, quoç.fi aducrbio aliter uel fecus uel fimilibusfubiungan€,uim aduerbq obtinent,ut Virgil.in ib. Aeneid. Haud fecus ac iuflï faciunt, pro g iuflï. Et, horrendum clamat,pro horré de,nomen pofuit p aduerbio.Sublimeuolatprofublimiter.SoIetquxri caufaordinis clementoçf,quare a ante b,SCcætcra,ficettamdeordinationecafuuni^amp;generQ,^ tempoçj,amp; ipfaçi partium orationis folct qua:ri. Reftat igitur de fupradidis tradarc, ü- primo'de ordinatione partium oratiôis, quamuis quidam fuæ folatium imperitix quærcntes,aiunt non oporterede huiufcemodi rebus quærcre, fufpicantes for ru iras ef feordinationum pofitiones, fed quantum ad eo9i opinionem, euenit generaliter nihil per ordinationem accipi,ncc côtra ordinationem pcccari.quod exidimare penitusftul tum ed.Siaüt in quibufdam concèdent elfe ordinationem,neceffe eft etiam in omnib« earn concedere.Sicut igitur apta ordinatione perfeda redditur oratio, fic ordinatione apta traditæ funt à dodiifimis artiü feriptoribus partes orationis, cum primo loco no men,fccundo uerbum pofuerunt. quippe cum nulla oratio fine his compleatur, quod licetoftenderea conftrudionc,quæ continet peneomnes partes orationis, à qua fitoP
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lam nomen aut uerbum,imperfeda fit oratiorfin autem cætera fubtrahas omnia,no ne
ceffe eft orationem dcficerc,ut fi dicastldem homo lapfus heu hodie cócidit,cn omnes fnfunt partes orationis,abs^ coniundione: quæ fi addatur,aliam orationem exigit. Ergofi tollas nomen aut uerbum,deficit oratio,defidcrans uel nomen ucl uerbum,uC fidicannidem lapfus heu hodie concidit,uel idem homolapfus heu hodie. Sinfubtra has aducrbiû,non omnino dcficiet oratio,uf idem homo lapfus heu concidit. Neenon etiam participium fi adimas,necß fic deficiet,uc idem homo heu hodie concidit. nee fi præpofitionem amp;nbsp;interiedionem, ut idem homo concidit. nec fi etiam pronomen, ut homo concidit. Non tarnen dico qgt; non etiam ex pronomine amp;nbsp;uerbo perfeda eöftet oratio,cum dicimus, ego ambulo,tu ambulas. Tune cnim conftat perfedio orationis, cum loco nominis fumitur pronomcn,6C uim nominis complet ordinatione. Quando ■utem loco nominis per fe ponatur,amp; quando non,in partibus oftendef confequenti/ bus,amp; quæ uerba ad nominatiuos coniungantur folos, qux obliquos defiderent ca fus. Ante uerbum quoqj ncceflario ponitur nomen, quia agere pati fubftantix p prium eft,in qua eft politio nominum,ex quibus proprietas uerbi,id eft adio amp;nbsp;paftio nafeitur. ineft igitur intelledu nominatiuus in ipfis uerbis,fine quo fubftantia fignifi* cari non potcrat.In prima quidem perlbna amp;nbsp;fecunda definitus, in tertia uero quia in numerabilesfuntperlbna; ccrtia:,infinitus,nifi excepta fiatadio.ficutfulminat.tonatj pluit. Ea cm guis non addamus nomen,définira elfe uidentur,cum adfolum pertinc* ant louem.Obtinuir itaqj ufus,ut ciufdem uerbi nominationc.aliæ quoqp partes uerba uoccntur,ucl ex contrario illarum communem nominationem per cxcellcntiam,hxe pars quafi egregia propriam poflcdit.Non irrationabiliter tarnen illud quæritur qua* re poft nominis pofitionem no earn partcm,quæ pro nomine ipfo accipitur,ponimus, id eft pronomen,qua: uicc nominis cum uerbo cotinet oratioem.de quo manifefta p* fcatio erit hæc,q? uerboçr quolt;ç caufainuenta funt pronomina. Nomina emtertiaruW funt peribnarum indicatiua,id cft tcrtiasindicantpcrfonas,quippe qu« nomina fub* llantiam nbsp;nbsp;qualitatcm,ucl generalem uel propriam fignificantia, fimilitcr in omnib»
pofiint intelligi perfonis incfle.Omnis cnim perfona tiZ generalis amp;nbsp;fpccialis capaz cft fubftantiæ amp;nbsp;qualitatis. poreft cm homo efie,SC qui loquitur, ÔC ad quem Ioquitur,fi^ de quo aiiquis ioquitur.amp; Cicero dici qui loquitur,amp; ad quem loquitur,dcquoali guisloquitur. Itag, quia confufioinfinitam faciebat perfonam, conceftit ad fibi apta, ideft tertiam.Vndcuerboçi quocçtertiæpcrfonæinfinitæfunt. Nam prima amp;nbsp;feeun da er præfcntesfunt tantum,amp; dcmonftratiuæfemper, amp;nbsp;figutatc aftumunt nomina,’ ut Virgilius ego,ficut er illcego. poffumustn etiam illud diccrc,quoniam corfi,idell nominum pofitiones cum fiunt, ne$ in pcrlona indicatiua funt,id eft loqueotis, guod
-ocr page 251-L t B E R XViTi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XI»
tft fuum prîmæ perfonæCncq; cnim fibi imponuht infantes nöttn'ni^ne^ ad iplbs prólt; nunciantcs nominationes facimus.q, eft lècundæ periônæ.ergo tcrtiæ funt nomina pcr^ fonæ. Verba autem in tribus crantperfónis. Ideocfi excogitabanf pronomina in perfolt;« nas définiras diicrcta,ut nominis pofitioné, ÓC uerbi ordinationé,id eft ói. fubftdtiam, ÔC définiras perfonas indicarent,ut ego fcribo,tu Icribis.Et fubftantid cnim fignificat lolt; co nominis pofitum pronomen,perfonam ucrbo fibi adiundo,congrud indicat.Itagp nihil prohibetin tertia perfona dicere, Ariftarchus legit. Quippe cum duætertiæ con^ iungantur peribnæ.Non tarnen ideo tcrtiæ pronominum perîbnæ fupcruacuæ funt,ga pofliimus in tertia perfona ponere nomina.Quarc autem in tertqs etiam perlbnis inuc* niantur pronomina in partibus oftendctur conuenientibus.Ergo fi fupradida ratio ue*» ta eft, manifeftum eft iure præponitur uerbu pronomini, qgt; uerbi quoçp caulâ cxcogî tatum eft. Sed quod eft maius,uerba plbnarum,quæ per nominatiuum intelliguncur,ô^ funtindicatiua,ÔC abfoluteaccipiunf.QuieiîipnuntiatambuIo ucl lcribo,non ad dilcre tioné al tenus plbnæ definit, pnomina uero nominatiui primæ Si fecundæpfbnæ ad dif cretionem alterius perfonæ excogitata funt, ut fi died ego feribo, tu legis, uel ego amp;nbsp;tu lcribimus,ille legit,tu Si ille fcribitis,cgolcgo:ÔÔ fi dicam ego et tu legimus,nihil addés ad cæteras omnes perfonas dilcernitur, Nifi enim dilcernere aliam peribnd uelimus, no eft opu« nominatiui cafus pronomina addere ucrbo, obliqui cm cafus ptonominu apud latinos abfoluti funt omnes.Nd græci compofîtum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ablblute dicunt, nbsp;nbsp;nbsp;aura Uc
ro dilcretiue. Similiter alios cafus obliquos. Abfoluti autem dicunf quibus licet, ÔC fine dilcretiôe aliaçj uti perfonarum. Si cum dilcretionc»Sine dilcretiôe,ut da mihi pané;en hoc nulld diferetionem habet alterius perfonæ.Sin autem dicam,da mihi panem,illi aut uinum,dilcretioncm feci,in quo nominatiuus maxime ualet,cum addif uerbo,ut ego fa cio hoc,tu facis illud.cum cnim per le facio, primam perlbnam oftendat, Si habeat in le uim nominatiui abfolutam, ramen additio pronominis diferetioné aliquam defiderat ai terius plbnæ,u^ego lego,tu lcribis,Tcrentius in Andria,Vos ifthæc intro auferte,Sofia adeldum.Id^ in Adel,Ego eo intro ut quæ opus funt parenf ,tufac ut dixi,tarnen etiâ adiundionem alterius recipit,ut oftendimus perlbnæ, ut ego Si tu facimus. Participia etiam opportune poft uerbum ponif, ex quo Si nafcif,ficut de ucrbo traçantes often«» dimus.q? neceflariotranflationesuerbOru fiebant etiam in cafualesfiguras cum generi bus quæ eis accidunt,cum uerba nô poflent conlèquentiam fui prælent3rc,ut fetiam p ob liquos cafus adiûgi polfent, fine coniundlione côlbciari,ut me legentc ^ficio,amp; Icgéa proficio,pro lego Si profido,Manifeftum eftauté, qgt; ipfius quolt;p pofitionominatiôis, qua participiu nominatiuum eft, non bene feruaretur, nifi poft nomen Si uerbum po»» ncretur participium,cum ex eis utrif^ per côfirmationem pendens, ea pars accipiatur. quomodo poft mafculinu,amp; poft fœmininumeorum abnegatiuum neutrum:nifi cnim præpofitarum partium patiamur priorcpofitionem,reliquumeft, ut nec participiu uo care poflîmus,neç etiam neutrum: quoniamduoru præpofitoru generumfitabnega«« tiuum. Participium quoç necefleeftex quibufdam præpofitis partem capiésconftarc, fed ne^ aliam rede interponimus partem, id eft pronomen,uel aduerbium, uel coniun ôionc, uel aliam aliquam, cum nulld ex carum proprietäre partem capiat participium.. Poft participium græci articulum ponunt:quénos,ficut in pronomine oftendimus, nô habemus.Nam idem quod fignificat 5 ivTo^,Si qui os/ç, quduis uideantur quantix ad in* terpretationes, Si pra:pofitiuos,amp; fubiundiuos habere articules,tarnen ficut latius do* cuimus,cum de pronomine tradabamus,non funtarticuli.hicuero,ÔC hæcamp;hoe indu* bitdtcr pronomina funt, quæ nifi in declinationc nominum à grdmaticis loco articuloçi non rccipiuntur. nec mirum cum apud græcos quog^ art/culi inueniantur loco prono* niinu pofiti, ut apud Homerum, o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vw vk«ç ƒ ôutoç , o$, î ç«
X/saIv ƒûü/t KKçvKwp gt;nbsp;,P ôinpçrop J' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iro/xii wkuç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QdP
ïûtpoft pticipiûpnomen fequi debet, non eft quæftio, ciî penè poft nome debeat poni, pin propt fupradidas caufas, Apparet aût etiam qgt; ppofitio nô prima habens pofitionc.
-ocr page 252-»1« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I 'S C 1 A Nîl
ncq? antîquîorem alqs di'ftionibus,poft fupradi'das bcnepom'tur: unde neq^ nomirj3tio ncm,à propria aliqua fignificatione accepit,ièd quiafupradilt;ftispræponi€ partibus,qux fi non ante fint,neqp ea conftarepoflecquod etiam de pticipio diximus, ex quibusetiam ordinem accepit : fcilicet cum modo per appofitionem, modo per compofitionem pra: ponitur ante didis partibus.Ergo natura quidem pofterior eftgt;conftrudione uero prin cipalis. Aduerbium uero quod uerbi eft ui adiediuum, pofitio id eft nominatio, quoqf ciüs oftendit.Quomodo igiturin lècundo loco uerbum poft nomen eft, fie etiam aduer bium in lècundo loco poft præpofitionem bene ponitur, quæ per appofitionem didio=* nis uim fibi defendens præponitur nominibus,uel alqs cafualibus.Compofita enim uim didionis non habet, concidés in earn parte cui adiungif.Poft fupradida uero omnia c5 iundio iure accipitur, cum nullum poftet per fefignificare lènfum, absç luprapofitaru didionum materia, quomodo corpora quoqp uincula inutilia funt, fi non fint corpora^ quæ ab eis uinciantur. Poffumus autem amp;nbsp;amplioribus rationibus de ordinatione par«* tium demonftrare: led quia non de ea propofitum nobis eft, fufficiathucufç dicere. 11«* lud etiam primum quærédum antequam de conftrudionc fingularum orationis parri* urn trademus,quare interrogatiua didionu in duas partes orationis folas concefterunf, id eft in nomen,ÔCaduerbium. Et quare non in unum nomen,amp; unum aduerbium, led in ampliora,utquis,qualis,uter,quatus,quot,quotus,quotcnus, cuius, cuias, qliter, qua, quo,ubi,quando,unde,quoticns.an hæc etiam eft approbatio,principales duas ptes ora tionisefte nomen amp;nbsp;uerbumî’quæ quando in notitia non lunt, habentdefeinterroga* tionem frequenter accipiendam.'' Inueniunf autem in pluribus, ficut oftendimus,0lt;r no* minibus nbsp;aduerbqs propter rationem huiulcemodi.quod in his foils dubitatio poteft
fieri fubftantiæ,uel qualitatis,uel quatitatis. Namfubftantiamalicuius luppofiti quæré tes,dicimus quis mouetur.''quis ambulat.^'quis loquif ƒ cu manifeftus fit adus, id eft mo* tus uel ambulatio,uel Ioquela,perfon.a uero agens incerta, Ideofubiediones nominari* uæ fiunt appellatiuoçi uel^prioç;,proprijs nominibus manifeftantibus etiam generale lubftantiam,R.elpondemus enim, uel homoambulat uel equus,uel Trypho.in quo etia homo intelligitur.uel etiam pars fubrjcitunquæ pro nomine accipitur proprio,id eftp nómen,quandodicimus ego.Etquia incerta erant accidentia præpofitisnominibusCip fiim enim per fo quisinterrogatiuum nomé,fubftantiam Iblam quærebat, cui accidebat quale ÔC quantum^excogitabatur etiam de qs interrogatio,cum qualitaté quærentes di cimus qualis,quantiratem uero quantus, numerum uero quot, amp;nbsp;quotus, amp;nbsp;quotenus, ÔC per deriuationem quæapud Græcos non eft,pofteflîuum,cuius cuiacuium.ôCgen* tile,cuia3.cuius nominatiuum etiam cuiatis communi genere profcrebantantiqui.PIaU tus in Pcenulo,Quifit,quoiatis,unde fit, ne parforis. Quid eft^quoiateseftis,autquoeX oppidoddem in Menæchmis,R.ogitantquoiatesfitautex quooppido.Ergofipræno* lciÉ quid fit,id eft fi de fubftantia fciamu3,6C qualitate quærimus, tunc fupradidis uten* du eft,ut puta,quls legit£'Trypho,qualis:'lapiens uel dodus: uter, grammaticus an ora* tor.’’ ÔC in omnibus quærendis, quæ poftunt accidere per adiediuam fignificationé eis, quæ ad interrogationem quis referuntur nomina.Eft tarnen SCcum fubftantia nbsp;quali*
täte in ore pofita,8f in alrjs coaccidentibus additur interrogario,perrinens ad proprieta tem nominis,utfi dicam quiseft ille Romanus, formofus,amp; magnusr'poftum.n.uidens aliquem,lcireeius öC fubftantiam,ölt;gcntem,8C qualitatcm,6C quantitatem,proprietatß Uero folam quærere. Quod oftendit V irgilius in fexto;
Atqj hic Aeneas (^una nanlt;p Ire uidebat
Egregium forma iuuenem,8C fulgentibus armis, Sed frons læta parum,ôC deiedo lumina uultu) Quispater ille, uirum qui ficcomitatureuntem^
Et fubftantiam ein Si qualitatem uidens, Si quantitate, tn proprictaté quærens quisdi* xit. Aduerbia quoq? referunf ad ignotos uerbi aftedus,uel per qualitaté, cum dicimui qiwliter Icgit,rcddcnte3(ÿ ci ^uerbium,quod adiedhri uicc fungif uerbo, f
-ocr page 253-IBER xyrî.
I'i'i
Dc,rhcforice,fipicfer, Sin auteni non qualitatê quærimus, lèd tempus in quo adum eft aliquidjdidmus qnr'eicg iterum reddiê heri,nupcr,pndem..Vel locum in quo aligd gc i'itur,ubi.'’quo.'’qua.''unde.''Scd ubi in loco,quo ad locum,qua per locum, unde de loco fi gnificat. V idemur tn etiam fubftantiam ipfius adus quærentes dicerc quid agit^cui reä= IpondeF nil,ucl currit,uel loqui£.Quô amp;nbsp;quantitate quærctes dicimus,quantu curritsquot; inultiî uel paçü.Caulàm quoq? quærentes interrogatiuis utimur,utcur.''quarerNume9î etiam ut quotiens^ad quod ex omnibus numeris aduerbia reddi poffunt, ut tcr,quater, reliqua.Præterea totiens amp;nbsp;aliquotiens,8C fepe fæpius fæpilTïme, quæ funt infinita» Quâobremigit ppofitiuæptes.id eft interrogatiuæ,uel nominatiuæ fiât, uel aduerbia lcs,ondimus,quaçz de conftrudione, in lequentibus demonftrabit. Ergo quia rcliquæ partesOfonis,ad nominis uerbi conftrudioncreferunf, ex qUibus etiam nomination nê habucrût,oportet defingulis tradare, id eft ÔC de eo quod in loco fumif ,uel aflumif, üt pronomen loco nominis,ut ego fcci. alTumit nomini, ut VirgiliuslcripfitBucolica, iple lcripfit etiam Georgica.ôC déco quod alîumif folum,utaduerbium uerbo, amp;nbsp;con* lundio uerbo nomini.Etprærerea de participio quod loco uerboç^ fumitur, ôC cum üerbisaflumif.Scd qm Apollonius de conftrudione,idcft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lcribensabar
ticulis,qui nominibus adhærcnt cccpit,nos quoç ab eis quæ loco articulorum fumi pof iüntapud no3,incipiamus, Articuluslccundam notitiam fuppolitoçz demôftrat. Si eni dicam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primam notitiam oftcndojSin ó av^çuTr©-'fecudam.de*
ficitant præpofitiuis articulis lingua latina. Nam pronomé hic quod grammatici in de clinatiôenominu loco præpofitiuiCutdidumeft^ponunt articuli,nungin oratione fen fumarticulihabct.unum Iblum^nomencompofituinuenif apudnos to idem,quod fe cundam notitiiï eiufde plbnæ fignificat,cuius interptatio apud Græcos cum ppofitiuo articulo rclatiuumpnomcn habet amp;nbsp;iuroç. Et apud illosquidem duæ ptes oratiôis funt, ô quodeftarticuIuspræpofitiuus,ôC ftux'ç quodeft pronomérclatiuum. Apud nosuerounaparseftcompofitaab is ôCdcmu, perapocopen um, quôcxinprocxin* de, ôC dein pro deinde.Qui uero(^quod interpretaf Ss/ç, quod eft fubiundiuus articu* lus cum nomine infinito apud illos,apud nos uero una pars eft ôC fimplex, quæ rclatiua eft T» quis,infiniti uel intcrrogatiuôpôtfubiundiuilocoarticuliaccipi,quô ô(rGræci' •il 051? frequentiflîme ponunt loco oq articuli fubiundiui, nifi in diuidendis.In illis em neenos qui,necilli 051? referunt.Scdilli articulisfubiundiuis utunf,nosuero,pnomini bus uel nominibus,ut tw/j «vSjwttmp oifA, ito-ip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ôi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nos dicimus hominum
hi funtboni,illi mali,uelalri funt boni,ait) mali. J'uo'p où'ivwip, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à o^ioati ijeç
tymro,duoçi Aiacum,alter Tclamonis,alter Oilei filius fuit, uel hic Telamôis,ille Oilei filiusfuit.Etfeiendu inhuiulcemodi conftrudiôediuiduoçi,!! per præfumptionem, id eft Kari TT^óhH^ip præponif plurale uerbiî ad utrunq? fequens, licet ntiîi anteferre, ut Aquilæ deuolauerut,hæc ab oriente,ilia ab occidente. Sin ad ea quæ diuiduuf ,fingula* titer uerba confequanf ,gtm oportebit præponi pluralem diuidendu, ut aquilaBî altera dcuolauit ab orienteraitera ab occidente,ÔC è contrario qua'm fupra didum eft, fi fingu* lare uerbum præponaf,licet ntó uti,ur genus humanu eft partim bonu,partim malum, quod fi gtiîs præferaf ad id quod diuidit,necc(re cftuerbu ad ca quæ diuidunf præfer* re,fiue fine ilia pluralia,fiue fingularia,ut generis humani,hoc eft bonu,illud malum,SC generis humani, hi funt boni, illi mali. nec miç^ hoc fieri, eu uerbiî fiuepræpofitfî fiuc confequés,iure fibi exigat ntm.Itaq? fi amp;quod diuidif ,6C ilia in quæ diuidif ,uolumus p obliquos cafusp)ferre,necelTeeftpticipio uti,quod loco uerbi accipif obliquis adiungé* dum,ÔC tranfitioné facere,ut aquilaçi uolantium, alterius ab oriente, alterius ab occidé fe,fimilis eft celeritas.uel per dtm,aquilis uolantibus huic oriens, illi relinquif occidés* per accm,aquilas uolantes hanc oriens, illam mifit occidens. Autoritas tn uete^ eft, qn pro gtô plurali ntm præponit,quâuis ad fequentes res,id eft diuifas,fingulariter uer l'areddantur,utHomerus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô(’^«/'uotfKd'7rtÂw,ô/A,oûpct»op tujcù, (Kdvlt;J. Cum
afsexigerctgtmdicere,idcft, ^/vuaM7ri?^up, pro contoeftufus, Similiterfiqui«
-ocr page 254-118
PRI SCI A NI
dicatjduo fratres,alter maîor,alter minor eft,uitium facit.Debet cnim diccre,Duoruia fratrum alter maior eft, alter minor. ÔC, duorum oculorum alter dexter, alter finifter eft, no duo oculi,alter dexter,alter finifter eft.Liuius in xli.Periti religionumiuris^ pi* blid,quando duo ordinart) cofules eius anni,alter morbo,alter ferro perrjflet,fuffcduni eonfulem negabant rede comitia habere pofte. Sed intcreft etiam hoc inter oq articuhi fubiunâiuü,amp; qui;quoniam apud i Iios etiam loco pronominis accipitur demonftra^ tiui otfTDç,quod hgnificatapud nos hic,«ô^isop quoq? hoc idem -m Sç nominant xxojzop,id eft infinitam particulam,quado pro o's(çaccipitur,quod proprie eft apud nos qui, ut qui in terficiat tyrânum,premium accipiat. 80 neceftc eft eandcm hanc efte partem orationis, quam quiSjCum etiam obliqui in omnibus fimiles fint corum cafus, abfq? acccntibus. Ec qui quidcm pro quis infinite uel interrogatiuo accipitur, quis uero pro relatiuo nunq* Quomodo ergo qualis amp;nbsp;quitus,fine interrogatiua fint,fine infinita,fiuc relatiua, qua* uismutent acccntus,non funt diuerfie partes,fic neep fupradida.Sed latius decorum po teftatCjCum de pronomine icribebamus,tra(ftauimus. Hoc idem,id eft qui,quotics fiib* iungiturnomini,quomodooçapud Græcos,neceftecftnô fblum ad nomen præpofitu, led etiam ad ci fubiundum altcrum uerbum proferri,ut uirum cano,qui ueninSin no* minatiuo nominatiuus adiungitur,ad eandcm perfbnam uerba referuntur,ut homo uc* nit qui IcripfitzSin duo obliqui funt,ad aliam perfonam tranfitio fit uerborum, uel in ft reciproc3tur,ut hominem quem uituperoacculb,6lt; memetqucm uitupero accufo:Sin alterum fit nominatiui,alteçi uero obliqui,ad nominatiuu non fit tranfitio uerbi ab alia pcribna ad aliam,ad obliquum uero fit,ut homo uenit quern accufo,ucl hominis qui ue nit miftreor.Omnia tarnen qua: in tranfitione fiunt,poftunt etiam in reciprocationc fic ri,quomodo qui,amp; eius obliqui omncs,ad nominatiuos omniu cafualium bene rcfcrun tur,ut Virgilius qui fcripfit,Virgiiius cuius ftripta extant, Virgiliuscui gloria contin* git,Virgilius quem laudant, Virgilius quo docente bene proficitur.Sic amp;nbsp;ex contrario ntô eius omnes alioçz cafus bene adiunguntur, utqui fcripfitBucolica, Virgilius poeta magnusfuit.qui ftripfitAencida,VirgiIii funt Gcorgica. qui ftripfit Acneida Virgilio gloria contigit.quiftripfitAcneidaVirgilium laudo.qui fcripfiftiAcneida,VirgiIi ui nis memoria.qui ftripfit Acneida, Virgilio florent ftudia.Licct ante 8i præpoftcre hxc diccre.Scicndum tarnen qgt; per ellipfim aliorum cafualium hare fæpe inueniuntur relad ua,ut Tcrent.in Andria,lta turn diftedo3billo,utqui ft filiam Ncgctdaturu.deeftem, ut ab eo qui ncget.Ôlt; uenit,cuius cauft cft.dccft ifte.fiC exigit cui debco.et minatur que timeo.ôC floret quo ualeo.ln omnibus cnim fubaudiendus eft nominatiuus. Nam uoca tiuum relatiua non habcnt.Qualis quoq; amp;nbsp;quantus,6C quot relatiua, per defedionem talis,ÔC tantus,6C tot, frequenter inueniuntur. Ncc mirum relatiuis pofitis,quæ fecun* dam cognitionem fignificant,etiam antecedentia uel redditiua intclligi,licet non fint di da,ut qualis Homerus,fuit Virgilius,utinfecundo AcneidosjMillia quotmagnisnun quam uenereMyecnis . Horatius in Epodo, Scncm,quod omnes rideantadulterum, Latrent fuburbanæ canes, Nardo perundum,quale non perfedius Meæ laborauerut manus,pro’tali, quali non perfedius. Et nota figuram, quod pro nominatiuo uel ao* cufitiuo,uel ablatiuo,folum pofuit nominatiuum,quomodo SCTerentfus Cut fupra di* dum eft^in Andria,rta turn difeedo ab ilio,ut qui ft filiam neget daturum.Horatius in primo Sermonum,Occurrunt anim£c,qualcs netp candidiores Terra tulit. pro tales ani raæ quales candidiores,neq) terra tulit. R.elatiua autem nifi fintpofita,intclligi minimi poftunt,nifi in demonftratione. tunc enim Si fine relatiuis poftumus redditiua profcr* re,ut fi oftendentes V irgilium,dicamus,tali3 fuit Homcruszuel Thefta demonftrantes, dicamus, tantus fuit Hercules.HuicnomIni,id cftquis,quod eft interrogatiuu uel infi* nitum,redditur qui relatiuum,ut quis ftripfit Bucolica.^’qui etiam Georgica.Hoc tamé idem quis interrogatiuum, proprio quoqj nomini adiungitur, cum uerbisfubftantiuis uel uocatiuis fimilem uim habentibus.Et pronomen etiam redditurhuic,Quis eft Try* phofuci quisnominatur Trypho^’ego uel tu,uel illejiel econtrario cum pronomine ad
-ocr page 255-t I B E R XVIÏÎ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;st9
îpnlt;Hum î5 qm's,flomcn defidcrat fiW reddi'.Quis eft illes’uel quîs ille uocatur? Achillet; ßC manifeftum eft ex hoc quolt;p,qgt; quando nomini adiugi'tur,lubftantiâ definitam in ali qua certa perlbna quærimus fuppofiti.Hanc enim folam oftendut pronomina,quorum demonftratio fibi quo^paccidentia confignificat, undeadomncfuppofitumpertinent» Quando uero pronominibus iungitur quis,fubftantiam quidem intelligimus,nôetiam proprietärem qualitatis,qua: nomine cxplanatur.Et é manifeftum,qgt; loco propriorum Uominum pronomina accipiuntur,cum ex eorum interrogatione propria intelligfîtur» Cum enim dico,qui3 es tur'uel illef fine dubio de quibufdam finitis hoc dico fubftantqs, in quibus etiä proprietates defidero lcirc.amp; cuma' proprqs quogp pronominatiuæ red?= ditiones fiunt,ut quis eft Trypho.'’ego,uel ille.Cum autem per fe quis ponitur interros» gatiuum,poteft uerbo cuicunqj adiungi,ut quis ambulat^quis loquiturfquis legit:' amp;nbsp;fi pronomen redditur,non eget altera interrogatione:fin uero nomen potius, eget altera interrogatione,propter multo9^ fimilitudinénominum,utquis currit.^'Aiax, quiAiax^ Tdamonius,ucl Locrius. Qui uero dicit,qualis homo uicitf de hominis qualitate adio lt;îiiua dubitat,cum fubftatiam atq? adum cognouerit.Qui autem dicit,quis homo uicit^ generalem quidem leit fubftantiam ÔC qualitatem perfonæ, ipecialem autem defiderat, quæ proprio redditur nomini,ut quis homo uicit Pompeium^Cælar.Cum uero dico, quid eft animal rationale mortale^ipeciem mihi uolo manifeftari,id eft hominem, quæ guis uidcatur efle cômunis omnium hominum,tarnen eft etia propria ipfius ipcciei in* corporalis. Qui uero interrogat,qualitcr homo uicit:'de homine no dubita t,icd de mo do adus.Et nomini quidem tarn fubftantiua g uocatiua adiunguntur uerba,pronomini uero tantum fubftantiua,quia in his quæ nominantur ineft fubftanriuu,ut Trypho fum, Trypho uocor.Non tarnen fubftantiuis,quæ funt pronomina, ineft propria pofitio no* minum,ideft,uerba uocatiua.Ncmo cm dicit,ego nominor,uel tu uocaris,uel ille nun* cupatur,ad pronomen referens uerba,quomodo Trypho nominor,uel Cicero uocaris, Virgilius nuncupatur,benc dicimus.Nec mirum,diuerfæ poteftatis uerba diuerfis co* Uenire conftrud;ionibus,cum uoluntaria Cid eft,affelt;ftiua^ quo$ uidemus iblere infini* tis adiungi,ut uolo legere,cupio fcire,ftudeo difcere.Quæritur hic quamobrem cu no* minatiuæ interrogationes per nomina folcant fieri,'non ctiam uerbales fiant per uerba. Ad quod dicendum,qgt; nominu quidem ÔC fubftantiæ qualitates ÔC quantitates ÔÔ nu meri,6C omnia fubftantqs accidentia,in his ipfis funtfpeciebus nominum.fubftantiæ,ut animal,homo:qualitates,utbonus,prudens:quantitates,utmaximus,p3ruus:numeri,ut inultus,modicus,paucus.rta^ funtnomina generalem fignificantia uel fubftantiam,uel qualitatem,uel quantitatem,uel numerum,quænecefiario amp;nbsp;infinita funt: quippe cum omnia fuaç? generaliter ipccierum cóprehendant in fe nomina.unde quidam ea amp;nbsp;pro* nomina efle exiftimaucrunt.quia generaliter pro omibus alqs accipiunf noibus,quomo do amp;nbsp;pronomina. Sed pronomina amp;nbsp;finita uoluntefl'e,amp;loco proprioçzaccipiûtur,£lt; fubftantiam iblam fine qualitate fignificant,quantum in ipße uoceeft eoçi.cum fupradi* öa generalia nomina,penitus fint infinita confufione omium fub fclpecieçz.Ita^ eis un mur ad Ipedales interrogationes fiibftantiæ, uel qualitatis,uel quantitatis, uel numeri. Subftantiæ,utquis:qualitaus,utqualis:quantitatis,utquantusî numen,ut quot. Verba üero generalem fubftantiam,uel qualitatem,uel quantitate, uel numeru per fe.fignifica te non poirunt.ideo«^ quemadmodum officio adiediui fungunf aduerbia ad fignificari dam uerboç: qualitatem,uel quantitaté,uel numeç^jUcl tempus,uel locum, fie etiam ad generales coçi interrogationes eadem acceflerunt.Quomodo igitur nominum fubftan tiam quærcntcs,quis dicimus,fic etiam uerbi ad:um,uel paflîoncm quærétes, quid agit Uel quid patif dicimus.cum ein deficiunt aduerbia,loco eo^ fubcûtnomina,ut Terenh In Eun.Quid agif c’ftatur.Qualitaté uero cum quærimus,qualiter dicimus,uel quomo* do,uel ut.Horat.in q.Serm.Vt Nafidieni iuuittecœna bean? Quanritatem uero,quari mm.Numc9^,quoticns.Et notandum qgt; non folu aduerbia,iêd etiâ nomina loco aduer* didiun cft,pofitaffcquentiflime inuenimus cum ucrbis.Et quoraodo fupradi*
U
-ocr page 256-t,egt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I* R r S C J A N 1
da gnalia noia,funt infini’ta,uel i'nterrogariua,uel relatiua,uel reddiriua,lid aducrbia (p inueniunt, utnomé infinitû quisaHquis,aducrbiu anquo,amp; aliunde,ÔCalicubi,fi^ aliquà.Nomé interrogatiud amp;nbsp;relatiuû qualis,7ro7©-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot,7rótfo( vQi oTrôtfo). Si
mi liter ÔC aduerbiu interrogatiuu amp;C relatiuum qualiter,tto/uç Wi îi7ro/G)Ç,uel wSç ly cnrun, quotiensTToo-att/ç vij ‘o7roo-aK/ç,Nomenredditiuu,talis^ tot,aduerbiu taliter totics.Et queadinodu intcrrogatiua noia gnalem accentuû lege feruat,rclatiua uero in fine acud tur,led in cotextu ofonis ppofita,ipm quo^âcutû in graue côuertut,ut qui, cuius,cui» qualis,gtus,ficaduerbia qualiter, quotics.Luca. in. L Qualiter expflum uentisp nubila ftilmen.Idé in cod.curfumqj furoris Teutonic!,quotiés Româ Fortuna laceflït, Hac iter eft bellis. Hoc idem etiâ localia amp;’ teporalia iêruant aducrbia,quæomnes gnaliter Ipeci cs localiû uel temporaliu,tam aducrbioçi q nominum fibi fubiungût,quæ tam interrO gatiua funt q relatiua,quatuor differentias habétia.ad locu,ut quó;in loco,ubi;de loco, unde:per locu,qua.Ha:c em quoep relatiua quide grauant per omes fyllabas,qn præpo nun£ alqs didionibus,quö ÔC fupradida nomina, de quibus in libro qui eft de accentib* Jatius tradauimus. Necmiçi tarnen aduerbia in interrogatione uerboçz poni,quæ loco adiediuo]^ eis funt.Quomodo cm dico,bonus homo, celer equus,làpiés uir,fic dico,bc ne uiuit,celeritercurrit,làpienterdilputat.cû ÔC pronomina,quæloconoîm funt,ad in terrogationes noîatiuas Ibleant loco nominu reddi,ut quis dixittquot; V irgilius, uel Home*“ rus,uel ego,uel tu,uel ille.Etfcicnduq? omibuspenè didionibus poflumus interrogati ue utijfed eifdé fufficienter relpondef nomine uel aduerbio negatiuo uel confirmatiuo, ut fi interrogé homo eft illefôC refpôdeas homo eft.ucl,legit'ne.''legit,uel nô,uel etiam. docesf'uel,docerisf'amp; doceo,6C doceor,uelnô,uel etiam aduerbiu confirmatiuu.Supra didis uero noibus uel aduerbiis,quiagnaliter omes in iè fpecies côprehendunt, omibus ifibi fubiedis Ipeciebus bene rejpondeF,ut fi dicâ,quis eft ille.^'poteft ad hoc omis fubftan tix fpecies re^onderi,quæ é fuppofita interrogation!,ut homo,equus,coruus,pilc!3,SÎ militer fi died qualis,omes Ipedes qualitatis huiulcemodi interrogation! benereddunf, «tbonus,malus,albus,niger,amp; fimilia.Similiter quantus interrogdt!bus,oéslpecies qtt tatis apt!irimcfub!ungunf,utlongus,breu!s,magnus,paruus,ôé fimilia,Numeri quoqi ocs fi interrogatiue proférant ,quor.''côgrue referunt,ut quot hoîesf tres, decé,mille,Sé lîmilia. Similiter poirefl'iuu,infinitû,cu!us cuia cuiu,ad omes fpecies poffefliuoçz perth' net,ut fi dicd,cuia eft fi lia h£cc.''rede rclpôdeas,mea,uel tua, uel illius, uel Priameia, uel JE uandria. Neenô etiam infinito cuias gentili,opportunc refpôdemus noibus cudis gégt; tilibus,ut cuias eft ifte ƒ fi quis interroget,pcr!tc refpondef ,noftrâs, ueftrâs,uel Græcus, Romanus,Syrus,amp; fimilia. Sic igif etiam aduerbioçz fupradidoru ad ornes fpecies fibi jubiedas intendere poflumus interrogatione,ut qualiter interroganti,relpondeo,benc uel male,uel ciro,uel tarde,amp; fimilia.Quotiés uerointerroganti,femcl,uel bis,'uel cen* tics,csr fimilia fubrjcio. Sic etiâ localia,fi interrogé quo.delpondes huc,uel illuc,domij, uelmilitiam,R.omam,uel in Italid.Siueroubi,refpôdcs hicuel!ll!c,domi uel militi«, Romæ uel in Italia.S! uero quæraf unde,refpondes hinc uel illinc,ucl militia. Si quæra tur,qu.à:'relpondes hac uel illac,domo uel militia. Non fblum cm aduerbia huiufcemogt; di localibus interrogatiôibus, fed ctia omia nomîa locos fignificantia licet fubrjccre. Ad locos quidé præcedéte quô:In locis uero,ub!:delocis ucro,unde:per loca,qua. Eodem modo nbsp;téporalia inuenis.Infinitu aliqn,interrogatiuu ôé infinitû nbsp;relatiuum qn, ad
quod oihia non folû aduerbia,fed et noîa téporalia bene relpôdemus,ut quandoj'hodie^ heri,cras,antedccé dies,8é fimilia, Appellatiua quogs nomini infinito, quod eft quis,flt;gt; lent fubiungijfed magis gnalia aut fpecialia,ut Quis inuenit literas.'’homo.quis utilis eft aratrot'bos.quis natat in marii'pifcis.Sed uidef hic quoq? res indiuidua efle,cum de ipo gnaliter animal! eft interrogatio.Similiter fi dicam multis præfentibus,quis é de nobis grammaticusr'quis orator.^’quis medicus.'’amp; refpôdeatur,cgo quidé fum grdmaricus.tu orator,ille medicu3,loco proprioçi hic accipiunt noîm,cum de propria fubftdtia uniuß* cuiuf^ perfonæ,quam ipfa habet grammatica^uel rhetohca^uel medicina, refpöUeturj
-ocr page 257-LIBER XVII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïï«
In dîfîinîrîonibus quoq^ folet ad interrogationcs omnium reç^, quæ diffiniri pofliint, neutrum fubllantiuum præponi,amp; multa appellatiuadiffcrcntiarum nomina ad id re fern',ut quid eft animal fubftantia animata:0C per conuerGonem, quid eftfubftantia animata:* animal. Quid eft homos' animal rationale mortale.Et per couerGonem, qd eft animal rationale mortales* homo.Idem licet faccre per omnes diffinitiones. quauis quantum ad generales Ipeciales formas reçi,quJE in mente diuina intelligibiliter co* ftiterunt,anteq in corpora prodirét,hæc quoç propria poffint efre,quibus genera uel fpecics,naturæ rerum demonftrantur.Eft præterea notadum, qgt; tarn nomina infinita, q aduerbia,G generalem habent pronunciationem.colligctem uniuerfalitatem nume* rorum,dequibusloquimur,geminantur apudlatinos,uelaftumunt cGqp,utquifquis, Uel quicunqp,qualifqualis,cr qualifcunq?,quautufquantus,quantufcunlt;5,Terentius in Adelphis: Tu quantufquantus, nihil niG fapientia es,pro quantufeunqj. quotquot SC quotcunqi. Horatiusin.q.ferm. Viuere Vertumnisquotquotfuntnatusiniquis. UtutSC uteun^.TerentiusinPhormi. Vtuthæcfuntubiubi ÔC ubicun«^, undeunde O' undccun^,quaqua SCquacuncß.Inter aliquis amp;ullus,6Calicubi,8C ufq, amp;nbsp;aliquart dojcy unq hocintereft,qgt; aliquis amp;nbsp;alicubi O' aliquando abiblutc proferuntur, ut aligt; quis uenit ad me,Gmiliter er alicubi fuimus,id eft in aliquo loco, SC aliquando conti«* git,id eft in aliquo tempore.Sin autem dicam uUus,p2det ex infinito omnium nurac* romeceffe eft enim ullus omnium intclligcre,ct cunàospofle numéros ad hocreferri, nee incongrue diminutiuum efle unius dicitur.amp; uidetur hoc ad aliquid effe quomo«“ do fummus SC imus,prlmus SC ultimus,ad omnia dicuntur, tarn locis, q temporibus, uel ordinibus fubieda,uel fuperpoGta.Gmiliter ufquam ad omnia loca rcfertur,O' un quam ad omnia tempora. Et fciendum qgt; compoGta quogp eorum abnegatiua funt o* mnium gcneraliter,quæ per ea pofliint Ggnificari, ut nullus omnium deoçz uel homi num,ucieorum quæ funt,id eft quæcadunt fub nomine.Similiter nufquam omnium locoçj cft abnegatiuum, Si nunqomnium temporum. Eandem habent difterentiam, ad Gmplicia infinita,ina quæ componuntur ex eis geminatis, uel quæ alîumunt cuns^^^ Ut quisinfinitum,ad unum per feintelligendum pertinet.Horatius in.ij.iermonum:
Et leporum auulfos,ut multo fuauius,armos, Quàm G cum lumbis quis edat,p aliquis.quifquis ucro uel quicunqj ad uniuerfos confufe dicitur.Similitcr O’ quot cer^ turn deflderat numerum:quotquot uero,uel quotcun^ ad uniuerfos confufe dicitur. Et quis quidem flmplcx,poteft SC infinitum et interrogatiuum ciTescompoGtum uerd ab eo aliquis,tantummodo infinitum.Similitcr aduerbia qud,ubi,unde,quà,O' quan* do,pofliint Si interrogatiua Si relatiua Si infinita efle, Virgilius in. x. Afpera quis natura loci dimittere quando SuaGt cquos,quando pro aliquando. Aliquo uero Si a* licubi,amp; alicunde,amp; aliquà,ôlt; aliquando,fine dubio infinita funt tâtum. Et quis uero quod eft fubftantiæ infinitum,pro qualis Si pro quantus inuenif .Qualis uero Si quan tus pro quis,non. Virgilius in.iiq.Aeneidos: Quis nouus hic noftris fuccelTit fedi* bus hofpes,quis pro qualis. Idem in.vi» Qui iuuenes quantas oftcndâtafpicc uires, qui pro quales. Similiter aduerbium qui quod eft a' nomine fubftantiuo quis,pro qua liter accipitur.Qualiter uero pro qui,cuius propria Ggnificatio eft propter quidno ac cipitur. Terentius in Andria: Quis tibi uideorC mifer æque ati^ ego, quis pro qualis dixit.Idem inPhormione: Quot me cenfes homines iam diuerberafle ufe^ ad necem, Hofpites,tum ciuesf quo magis noui tanto fæpius,quo pro quanto. Idem in Eunuc. Qui iftucC qui pro quomodo.ldem in Andriaj Quit* quia tc noui. qui, id eft propter quid.Et hoc tarnen Si alia quoc^^ omnia aduerbia interrogatiua ad multas tenduntfpe ciesinterrogationum,quomodo Si fupradida localia Si temporalia.Et funt eadcm,et relatiua,uccur,quia,J'/aTz’, Horatius in.i.carminum interrogatiu« Curapri turn odcrit campum^ Idem in eodem relatiuet amp;nbsp;altis urbibus ultimæ Stetere eau* fe cur périrent Funditus, cur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in eodem: neu miferabiles Decantes ele*
80s,cur dbi iunior Lælà præniteat fide, cur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quia nam Gmilitcr Virgilius in.y»
- -
-ocr page 258-Mî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 S C I Ä N »
înterrogatîue: Heu qüîa nam tanti cinxcrunt æthcra nyttibi? quia //«t?. Teretiü» uero in Adelphis: Quia prætcr fpem cucnit,rclatiue dixit, nbsp;nbsp;nbsp;. Omncs cnim fpccies
caufaç^eis refpondentur,qu0modo illis omnesfpccieslocalium,ucltcmporaliumadlt;« uerbiorum uel nominum.Quæ ucro nô ad diuerfas pertinent fpccics,aduerbia interro gatiua efle non polTunt,ut hortandi eia,uocandi heus,rerpondendi hem, cüT fimilia. In uenitur tarnen quif^ pro quicunq?,qualifq; pro qualifcöq^. Similiter aduerbia quo^ pro quocunqi,quaqj pro quacunçp,quandocç pro quandocun^, Quorfum quoque ct quo û* uerfum compofitum, tam interrogatiuum, q relatiuum O' infinitû efle poteft omnium localium ad regionem aliquam uergere demonftrantium, ut û interrogem, quorfum uadis s' bene reddif horfum,iftorfum,furfum,dcorfum,dextrorfum ,finiftrof fum,orientcm uerfus,occidentem uerfus,amp; fimilia.Idem amp;nbsp;relatiuum eft cum graua^ tur,ut fi dicam quorfum ille icrat,O’ ego iui,amp; infinitum,ut quorfum illc uadit, amp;nbsp;ti» uade. Quoad quo^ amp;nbsp;infinitum ÔC interrogatiuum amp;nbsp;relatiuum eft.accipitur eninr pro quoufqj,O'pro quando,quodtriplicem habet fignificationcm,utoftendimus.Telt;«, rendus in Phormione: Quid fenem quoad expedatts ueftrum t* Interrogatiue dixit. Idem amp;nbsp;relatiuum eft,ut Quoad iuffift(,parui. Et infinitum,ut quoad libetfcribo. Si militer quoufqi ufquc ad quod tempus,uel uf^ ad quern locum,«*/ interrogatiuum O') relatiuum amp;nbsp;infinitum poteftefle. Interrogatiuum,ut Cicero in primo inuediua^: Quoufqî tandem abutére Catilina patientia noftrat* Relatiuum,ut quouf^ uifum eit dodori didici. Infinitum,ut quoufep uideatur tibi uenio. Et localia quidem aduerbia pro temporalibus frequentiflime ponunt autores,temporalia ucro pro localibus nun^ quara.Virgiliusin.v. Hiepatris Aeneæfufpcniam blanda uicilTim
Gaudia pertentant mentem, hie pro tunc.
Idem in .q.Aeneid, Indethoro pater Aeneas lie orfus ab alto. Inde pro poftcaSC deinde. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De pronominum conftrudione.
QVoniam de his quæ loco articulorum acccipi polTunt apud Latinos, in fupradigt; dis oftendimus amp;nbsp;de generaliter infinitis,uel relatiuis,uel interrogatiuis nomi** nibus,quæ relationis caufa Stoici inter articulos ponere folebant, amp;nbsp;de aduerbiis quæ uel ex eis nafcuntur,uel eorum diuerfas fequuntur fignificationcs,conlequens efle cxi* ftimojde pronominum quoqj conftrudionediffcrere. Articulienim cum nominibus in oratione accipiuntur,ca uero pro nominibus. Neqj apud Grxeos tame pronomina dcmonftratiua,quippe præfentes oftendentia peribnas, qua: in prima funt cognitione articulo9;,capacia elTe polTunt præpofitiuorum,quibus latinitas caret,ficut docuimus. Et manifeftum eft,quod ideo nbsp;cafusrccipiunt pronomina,ut pro toto nomine fubc^^
ant,id eft pro omnibus eius cafibus,perfonarumqj omniumdifcrctiua funt,ut quod de eft nomini,id eft perfonarum difcrctio.ealocoillorumprolata compleant.SC nominis quidem habentcafus,uerbi uero perfonas.Itacj undiq^declinantur,duas generales de clinationes alTumentia,unam nominis,alteram uerbi.ncc per confufionem, fed per a^ ptiflimara partitionem.Terminationi enim iniecerunt cafualcm declinationem,prin* cipio uero perfonarum diuifionem. Eft cnim planum,qgt; fi in eadem parte duæ fieret declinationes, contingebat cafus mutationem impedimento fieri perfonaçz difcrerio^ ni.Et contra perfonarû tranfitionc corrumpi cafuum proprietatem, quarc cafum quigt; dem difeernens efficit,mei mihi me,perfonam uero mci tui fui,pcrfonâ ucro cafum mei tibi fe.amp;in omnibus definitum eft fupradidis,id eft perfonis et cafibus,in quibus eîiam numerimanifeftantur propter diftributionem,quæ in utra^ partem eorum diP celTit,id eft principium ÔC fïnem.utratç tarnen declinatlo,tam cafuû g perfonarumad proprias partes abfiftens,id eft ad nomen ÔC ucrbum,fine utcbatur,ut bonusbona bo^ num,boni bonæ boni.fcribo feribis feribit. Non arbitror autem neceffarium efle fi quis quærat,quare in pronomine,non côccdebatur perfonis magis tcrminatio,quemadmo dum in uerbis,q principiumr’ quia oportebat femel uni concederc parti fînem.amp; fi eft diccndumrationabiliter,cafuali,quippc cum prius eft nomen ucrbo,qucmadœodura
-ocr page 259-L I B ß K XVI! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»/»
’ oß’cndimus.Et tnahifeftum qgt; ei'us proprietas, id cd cafus iiire obtineat fincitt. Præte« *rca pronomen e(l,quod pro nomine accipitur,6C imitatur nomen. Et certum qiiidem accidens eft eins fignificationi,id eft fubftantiæ,quæ mnafeitur, perfona. amp;(. fi termina tio obtinet maxime partes orationis,finis autem pronominis cafijs eft, obtinebit per fi nem ut pronomen uocetur,quippe quo imitatur nominis proprietatem, id eft cafum, guisetiam uerbi fubit proprietas,id eft perfona. Oportere autem iudico antequamde fînguloçî conftrudione pronominum dicam,diflerere de eorum proprietatibus,ex bus manifeftum tradendæ fiat documenium conftrudionis. Quoniam igitur prædi# dum eft de præcipua ÔC fingulari demonftratione pronominis,quæ fit in utra^ parte, in principio perfona^, in fine cafuum, de cæteris uideamus ► Apud Græcos alia funt demonftratiuoru pronominum abfoluta,aliadifcretiua. Abfolutadicuntur,quæ non egét alterius adiundione perfona:,quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft inclinatiua apud illos funt, ut
,4AocX»£rt|)/«o/. Diferetiuafunt, quæegent adiundione aliaçj perfonarum, quæ uocant,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neccfleeftemaliaminferreperfonam.quo
modo in comparatiuis nominibus,neceffe eft ad alias ea fieri perfonas. Abfoluta uero, id eft pofitiua per fc proferunf. Apud nosautem pronomina eadem, amp;nbsp;abfoluta ÔCdif cretiua funt. Abfoluta nt uidet me:difcrctiua,uidet te,ucl me,ilium autem non.Nomi natiuus tarnen primæ uel fecundæ perfona: pronominum ft uerbó iungatur,quia ucr^ bum per fe abfolutam magis perfonam fignificat, plerfi^ diferetiuus eft, ut ego dico, ille autem non.Accidit pronomini relatio in tertia perfona,per quam prædida nomi na per recordationem pK)nominanf,id eft per pronomen fignificanf ,ut lupiter poft^ quam Troas,6C Hedora nauibus appulit,ipfe reiecitoculos daros.Et feiendum q? de monftratiua pronomina non aliquoçi prædidoçi loco nominum, quomodo rclatiua, fed eorum quæ proferri demonftratiuse non poffunt,accipiun£. Reîatiua uero prædi* dorum quidc loco nominum, fed quæ iterum accipi non pofliint. ß quis em pro ipfe reiecit oculos daros, ponat iteru, Iupiter,nô colligit duas orationes ad Iouem,fed qua fi principium alterius facit oratiouis. poteft aftt proprium nomen, ÔC addiuerfas pro* ferri perfonas,ut ft dicam,Aiax uenit ad Troiam,Aiax fortiter pugnauit cotra Troia* nos,dubium eft,an de eadé dicam perfona,cum duo eiufdem nominis fuerint,ad quos fupradidi adus pertinerepoffunt:Sin aftt dicam Aiax uenit ad Troiam,idcm fortiter pugnauit contra TroianoSjdc una intelligo perfona. In omnibus igif relatiuis prono* minibus una eademcp eft oratio ex fupradido nomine pendens. Licet aftt pro relatiuis pronominibus nomina ponere,amp; oratione mutare,ut lupiter tonat, lupiter fulminât. Hæ em orationes fingulæ per fe poffunt proferri, amp;nbsp;inuicem conuerfo ordine præpo* ftere dici,cfi non ad priorem refetf fccunda,quod facit pronomen rclatiuum,quod ad prardidum nomen referf. Quotiens uero ille uel hie non oftendendft ante oculos ali* quid referunt,oportet intelligere,qgt; eoçî demonftratio ad intelledum referf.itacç quæ dam funtoculorum dcmonftratiua,ut ego ÔC tu,quxdam amp;nbsp;oculoçi et intelledus.ocii lorum,ut hic uir,hic eft tibi quem pmitti fa:piusaudis.intclledus,utHicpictatishos Hoss’ fie nos in feeptra reponisf Præterea fola pronomina diuerfis uocibus diuerfas ter lias faciunt pfonas,cum uerba una uoce ad plures perfonas pertineat tertias. Dicimus enim fcribit Probus aut Seruius,uelquicunejp poteft huncadum fufcipcre,non tn hoc ctiam in pronominibus.Nam relatiua quidem funt ipfe ucl is uel fui, quod primitiuft eft. Demonftratiuauero hieifte ÔC ille. Sed intereft q, ille fpaclo longiore intelligif, ifteuero propinquiorc. hie aftt non folft depræfcnte, uerft etiam de abfentepofliimus dicere.ad intelledft referentes demonftratione,ut prædidum cft,ut hoc regnum dea gentib.cffe. Virg.in.i.ad abfenté Garthaginem retulitdemonftratione, Ifteuero plc rung» ad oculo^: demonftrationcm profcr£,ut Virg.in.vi. Non hoc ifta fibi tempus fpedacula pofeit. Inueniuntur tn hoc de abfentibus protuliffe autores,ucl de cis qusc cerninon poflunt,utfupradidum eft. Virgil.in.xi. fed nunc eft omnia quandoC Ifte animus fupra « Teren,in Adelp, Ifte tuus ipfe fcntict pofterius,cft de abfente AefcM u iq
-ocr page 260-PR 1 S C 1 A N 1
no dfcat.lUe quoq^ cum eft etiam relati’uum,tam de abfentc § deprxfcnte poteft acci* pi,ut fiduppitcr ille monebat. Et,Tunc illc Aeneas. amp;nbsp;Ilie ego qui quondam graci* li modulatusauena Carmen. Licet tarnen per figurameonuerfionis,id eft Kara aw»-s^otpilii abfentis quafi præfentis loquédo, uti fecunda perfona,ut luuenalis in.q. Tu nc duos una fæuiflïma uipera cœna, Ti/nc duosf Quomodo tn apud Græcos additur » lt;iuibufdam pronominibusad uim fignificationisintendendam,ut’tt«lwZ, 6u'nw/,ôc/'/, licetiam apud nos met te pte ce additæintendutfignificantiam,utegomet,tufe, me apte,noftrapte,huiufce,de quib. cum de pnomine tradabamus latius diximus.Defini unf afitperfona: pnominum no folum demonftratione, quæ prsefentium cognitionc fuboculisoftendit,fed etiam relatione,quæ abfentiu recognitionéhabet.Itacç bene di cebat Ariftarchus coniuga efle perfonis pronomina,cum fimiliter coiundc p omes perfonas definiunf .uel demonftratione uel rclatiôe,uerba uero inconiuga,cum in pri nia quidem cz fecGda perfona finiun£,in tertia uero no, nifi præcipuus fit ad aliquem unum pertinens adus,ut fulminat,amp; tonat,de loue folo intelligimus, non q? uerbum tertiæ perfonæ finitö eft,fed qgt; is q cius fignificationem agit, proprium habet hune a^ dum. Manifeftum eft igif, (p ideo diuerfæ funt pronominis pofitiones in tertia pfona, ne una uoce diuerfæ fignificenf perfonsc.Cöfcquebatur em,ut ipfæ quoq, infinit« eP fent, quo in uerbis tertiæ perfonæ,qd contrarium erat proprictati pronominum.quip pecu una didio plura fignificansinfinitatis caufa fit.Præterca aliæ quidc partes cafua Ies à nominatiuo gtm,(ir cæteros cafusad confequentiam nominatiui folent perficere. Principalia uero pnomina, id eft ego,tu,mei,tui,fui,mihi,tibi,fibi,pofitiue magis peC fingulos cafusdeclinanfjcumnôpoiritcgofccundûrationé cafualium mei gtmadhii* bere.necç tarne mei genitiuus mihi et me opportune afeifeit. numeris quo^ pofitiuc cômutatis,cgo,mei,nos,tu,tui,uos. Nullus enim genitiuus qui non ex nominatiuo fit conuenienter declinatus,potcft numerum pluralem nominatiuo confequentem exhi-^ bere.declinatus enim à nominatiuo congrue, huic condeclinat tam fequentes cafus,q numeros.Itacç Si infOKAzTcL,,id eft diuerficlinia,ncceiïario confequitur aliquis nomina tiuus aptus genitiuo,ex quo reliquæ figurationes,tam numerorum,q cafuum reddan tur,ut itinefis,genitiuus fecit itineri,6C itinera, Si ex hoc nominatiuus quoq; itincr ne ceirarioaccipitur.Similiterprecis,amp; uicis,«ir frugis,ç2r lateris,qui funt genitiui,faciûf preci,ij uici,amp; frugi,8C lateri,amp; preceSjCTquot; uices, fruges, amp;nbsp;lateres. Quapropter oplt;® portuneinerût nominatiui fupradidis nominibus,û' prex,ôlt; uix, amp;nbsp;frux uel frugis,ôC ïatcr.Ergo mei genitiuus non declinatus.fed pofitiuc fadus, confequentiam tam cafi» um g numerorum reeufauit, ille autem Si ifte amp;nbsp;fimilia cum genitiuû à nominatiuo habeant dcclinatû,habucrunt etiam reliquos cafus,^ numéros confequentes. Sed for te quærat aliquis cur confequentiam euitauerunt pronomina. Si cur non nominal Nominum pofitio inuenta eft ad fignificationem qualitatum, uel communium ucl priarum,quæ funt innumcrabiles,ut homo,Plato.Et quoniam neqj demonftrationem habent ea,ncqj rclationem.quibus finiuntur perfonæ pronominum, innumcrabilis in eis,id eft nominibus pofitio fiebat. ut fingulorum figuratio nominum, fingulisreddat fuppofitorum fuamqualitatem, quare non mediocriterdifturbantqualitatisfignifica tionem,cum in unam concidant uocem nominum pofitiones,tam in propres g in ap/ pellatiuis.Inde caruit definitionc perfona ea,quæin nomine ipfo intclligitur, nec mi^ rum cum propria quoq^ nomina,quamuis ideo ponantur,utunumqucq^ abalijsomni bus difeernant,incerta funt tamé,cum nô poflïnt omnes cius qualitates quæ ilium fepa rant ab alijs omnibus oftendcre,abflt;p demonftrationis auxilio,quæ fit per pronomen« Quamuis enim foiamus ggt; poctafit Virgilius,©* filius Maronis,ccrnenteseum fi pof* fet fieri, nefeiebamus eius eiTe hoc nomé, nifî quis nobis cum dcmonftrans dixiftet, hic eft Virgilius.Propter quod per fingulas figurationes feparatus nominatiuus exigebac obliquos cafus congruos proprictati fuæ,ne fieret incerta fignificatio tam confufa. In* dcctiara genera neceflario fubeunt;, ut cum qualitate fîgnificationis difeernant ecia gc
-ocr page 261-L 1 8 B R xvii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i,r
àusJnde inuehtæ funt ctîam adiediuæ pofitiones,ut con/cquétfa nóffiinibüs cohimu# nibus ueJ proprijs compleantur, ut equo albus ucl fortis, Platoni ucro fapi'ens uel bo* nus adqdtur,Marti gradiuus,et alia multa quæ poßiint acciderc.unde ctîam compolt tiones funtinucnt«e,utbcncficus,malcficus,omnipotens,qua: ex àccidcntibus confici* ebâtur,quæ funt qualitatis ucl quantîtatis.Pronomina ucro ea quæ ad nihil aliud afpb ciunt,per demonftrationem,niß ad propriam aliquam fubftantiam,6Cad eiaccidètes qualitates,qua: poffunt oculis confpicijUt album uel nigrum, longum uel brcue, uoce autem ipfa pronominis non manifeftantur nili fubftantiæ,iurc plurimas recufauerune Uocum figurationis.quippe cum fingulæ earum per fingulos cafus pro omnibus accb piantur nominibus. in omnibus enim rebus fubftâtiæ quidem fingulæ funt, qualitates Ucro multæ,quæ nomine uolunt intelligi.quod fi uerum eft,naturalitcrabftititab eis nominum confequcns declinatio,ne cum pro omnibus accipiantur nominibus,uni eo rum terminationifuccedant. «ir cum unicam ad omnia quæ funthabcant lignification nem,ut una uoce generali proprietatcs omniû demonftrarcnt,unicam habuerunt ctiâ uocis declinationem,ut fingulas uarientperlônarum cafuum prolationes, nulli ob* noxia regulæ,quæ in unicis nec locum habere uocibus poterat.Manifeftum eft autem qgt; tir prima amp;nbsp;fecundaperfona,in quibus fola eft demonftratio,fingula9habencuoces. Itacp genera quoqj omnia non abfcifla proprijs terminationibus, fed per eundem fine congruam habuerunt pofitionem ,quippecum per eademonfiratiofubffantiampfe fignificct absqj diferetione gencrum.llle autem amp;nbsp;ipfe ÔC hic amp;nbsp;iftcamp; is,quia in diuer fis tertijspoteranteiTeperfonis.abfcntibus uel præfentibus, tir longe uel iuxta pofitis, definïtionis caufa manifcftandæ, etiam genus cum fequenti declinatione acceperunt, Quemadmodum nomina,fie etiam pronomina per fingulos cafus fîmiliter cum uerbis conftruuntur,ÔC nominatiuis quidem intranfitiue,obliquis ucro tranfitiuc uerba con* iungunrur,utTheotiftus uel iftecurrit.Thcotifti uel iftius mifercor.Theotifto uel ilii præbco.Theotiftum uel iftum uideo. Ablatiuus etiam cæteros obliquos fequitur,The otido uel ido gaudeo.Nam uocatiuus quoq^ intranfitiue fecundis adiungitur uerbo^ pcrfonis,cum proprius fit naturaliter fecundæ perfonæ, ut Theotide uel tu noder do«« dorlegis,ucllege. Virgiliusin.x. Vigilas'nedeûmgens Aencaf uigiJa.ObJiquitfi condrudionem uerborum,quæ fit intranfitiue cum nominatiuis excipiunt tranfitiue, nifi fintucrbaablbluta,utTheotidus uel ideuiuir,fpirat,floret,uigetamp; fimilia.Eaem non egentobliquorum adiundione, id ed tranfitione in alias perfonas. affedus tame fingulorum odendentibus uerbi9,ut doceo idum,ucl Theotidus docet Priicianum,e* go doceor ab ido,tu doccris ab illo.fciédum aût q? impcrfonalia,fiuc tranfitiue fine inn tranfitiue proferantur,obliquis cafibus iungôtur,nifi per defedionem proferâtur. In« tranfitiuc,utcurritur à me,pro curro, ueldatut à te,pro das,ôlt; fedef ab illo, pro iedet ille.Quamuis in eis quoqj poted ipfa res intelligi uoce paffiua,ut currif curfus,amp; bel* Jatur bellum. Vndc etiam fi non addatur à quo, poted tarnen fenfum complete ipfius reiquæagitur.Virg. in.vij. certatur corn minus armis, TerentiusinEunucho:Quid agitur ƒ datur. Tranfitiue,ut miferet me tui,pudet te mei,pcenitet ilium fui. Mei auté amp;nbsp;tui amp;nbsp;fui genitiuos hic intelligimus primitiuoçü, qui ijdem etiam polfelfiuoru funt genitiui.Nec mirum eandem uocem mutatione fignlficationis ad aliam fpcciem trand fire cum foleatdiuerfa fignificatio cafdem uoces etiam ad alias partes transferre.ut no ,tnina in aducrbia,fublimc uolant,pro fublimiter,fole recens orto,pro rccenter.Et coiî tra aduerbia in nomina,ut fpontefua,tir manenouû. cr participia in nomina,utamâs fapiens à o-ofoç, dodus oIuotoucPôtoq, fadum a,'Iç-yop-carenteih tempore in his •fignificationibus. Igitur non uoces magis ualent in partitione didionum, q earum fî^ jgnificationes.Ioco nominum pronomina ponunf,non ut quidam exidimant proptet tiominu ignorantiam.quæ cmignorantia nominum ed,cum dicit Aeneas ad Didoné, ego te quæplurima fando Enumerate ualessquot; fed manifedum ed, qgt; quia non poffunt ,»»omina in prima amp;nbsp;fecunda effe perfon3,ut odendimus, At dieet aliquis,quid igitur?
U iiij
-ocr page 262-PRISCIANI
nonetïamignoratisnommibusdicimus,egoamp;' tuf ad qucm fcfpohdcndum eft qudd ex accidente hoc fit, id eft demonftratione propriæ qualitatis, cum fimiliter etiam co* gnita nomina pronominalem fæpeexigantconftrudionem.non minus tarnen ficquO qp loco eorum accipiuntur, Vi enim proprium nomen intelligitur per pronomen.nô dico uocis nomen,fed quod ex ea oftendif, id eft propria qualitas fuppofiti in qua funt propria nomina.quamobrc ad nihil utile pertinent pronomina (i careant perlbnis ofté dentis,ÔC eius quæ oftenditur. Itaqj cum fcribuntur per fe pronomina nimirum infini ta funt,fcilicetcum àfua materia excidunt, id eft demonftratione propriæ qualitatis* Vnde rationabiliter, qui fibi inuicem fcribunt,folent nomina propria præponcrc, fine quibus perfedio orationis non conftarct,cum ponantur pronomina tam prima: qua fc cundæ perfonæ,propter accidentes adus,tam fcribenti,q illi ad qucm fcribif.Præpo«* fitis igitur nominibus propriis,ut Cicero Bruto,ui adca demonftrationcs faciunt pro nomina.Si enim ponam,cgo tibi dudum fcripfi, oftendi per pronomen ego, nominis præpofîtum nominatiufi,per tibi autem datiuum fecudæ pcrfonæ,qui locodatiui no minis præpofiti accipitur, ncc dubium eft qgt; fublatis nominibus antepofitis,etiam p«* nomina infinita fiunt.Eft autem caufa propter quam nomina no poiTunt accipi in pri* ma amp;nbsp;fecunda perlbna,quam fuperius quoeg diximus.uel qgt; fubftâtiæ Si qualitatcs gc ncralcs,amp; communes Si fpecialcs tr indiuiduæ,in quibus funt nomina, no habent cer tarn diferetionem perlbnarum.ut puta omis homo,ô(; fubftantia poteft dici, Si animat tz homo,Slt; nominari Plato uel Cicero,uel Virgilius uel quodefiq^ ex proprijs nomi« nibuspoteft imponi uni alicui ex omnibus.Prima aut perfona ad nullum pcrtinet,nift adipfum q loquitur. Nec fecunda ad alium nifi ad eumin quern inteditur fermo, uet propter hoc,uel etiam propter illud,quod no ipfi nobisimponimus nomina,quod fit um eft primæ perfbnæ,nec ad cos qui nafeuntur intendétes fermonem,quod eft (ècun dx perfonæ.eoç.: pofitionem,ideft nominatiôem facimus. NeccITeeft ergo in tertiam peiibnam cocederc nomina per omnes cafus abf(5uocatiuo,qui primus transfert pofi^ tionem à tertia perfona ad fecundam, proptcrca q? per eum fit demonftratio pratfens,' eius in quern fada fit pofitio nominis.Illud quoc^ manifeftum eft,qgt; à nobis uerba faclt; entes,id eft proferctes ad alias debcmus perfonas,ca intenderc.fiC apparct quod non li* cet nominibus uti, qgt; tertiaçz funt ea perfonarura, fed ratio exigit à prima ad feefidam fieri uerba.Quamobrem fubierunt pronomina, hoc quod no potcrat nomen comple tia,cum dicimus ego tibi fcripfi. Prædida aut eft caufa, quapropter pronomen unum pro omnibus accipif nominibus, id eft qgt; demoftrationemuelrelationcm habeatali* cuius certæfubftantiæ,qua: in oihibus proprijs eft nominibus unaeademtÿ uocefignf ficanda. Nemo tn putetq? nihil ufus habcat tertiæ pronomina perfonæ, cum nomina in earn poflïnt perfonam accipi, amp;nbsp;dicat fi poflent in prima Si fecoda inueniri nomina perfona, fortaflis neccxcogitarctur pronomina. Nam poffumus adhocdiccre, q, pro* nomina femel nominû loco nata,ex accidente habuerfît etiam demonftrationem. Sub oculis em omnes eoçi perfonæ plerûqp ccrnunf.Ita^ præcipuum habucruntaccidens demôftrationcm,quæ profeda per côiundionem primæ SC fccundæpcrfonæ,pcfuei* nitetiam ad tertiam. Non igitur qgt; nô habet tertiaspcrlbnas nomen, ideoexcogitata funt pronomina,fed quoniam expcrseftdemonftrationis,quæeftinpronominibos. Iraq; ineft utrunq; in illo Virgiliatito; hic Cæfar Si omnis luli Progcnics,fatis ncccamp; farium.Quia enim cernitur Auguftus,demonftratione ufus eft per pronomê.quænb mine fieri nô poterat hic.ut autem qualitatem quoqj ppriam oftenderctpcrfonæ,qud demôftrabataddidit Cælar.Hisitacpfehabcntibus, certumeft qdfidicam Prilcianui fcribo.ôC his fimilia,finedubioincôgrucdico.nec propter aliud quid, nifi propter pef fonarum conlequentiam.Tertiæ enim perlbnæ eft nomé,uerbum ucro primæ.Eft igi^ confeq liens,quod in duabus tcrtfjs proferf ,ut Prifeianus feribit. non tn omnino ubiq» hocobferuamus.quæ em fubftantiam fignificant uerba uel nominationem,adfcifcunt apcilTimc nomina,Si in prima et in fecunda perlbna,id quod eft in alijs inconfequeiS|
-ocr page 263-VIREX XVÎI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îî^
Mtfum plus Aencas,Cicero nominor,amp; his Smilia. Quamuis enim Gtxcorâ aurores inueniantur licentiafolita utentes,ÔCaIqs quo^ uerbis primæ amp;i. fccundæpcrfonæ cô iungentes nomina,UC Homerus; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aWÂvwva jtjinraojqj Sm wojoŒD'tj, piZo^oa. Eu
tipidcsinHecuba; «'«tavtKçû5|jxâ/9a“voi, tfHOTïSwvÂûtç, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^«.
Idem in Bacchis; «x« «T/oç wôtç wcAt ä'Äßcuap x3'ovlt;’'-'• Thucy«’ dides; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In quibusomnibusdceft ego. Noftriquoqj.utluuena
lis in quarto: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Namcumßsconuiua mihipromißusjhabebis
Euandrum,ueniesTirynthius baud minorillo Hofpes, deeft em tu.Supradidis uero id eft fubftantiuis,ÔC fine pronomine, bene omnes adiungunf perfonXjïSr uocatiuis uerbis. Cum enim ipfa uerba per fe fubftdtiam uniufcuiufc^p pro priam colligant,uel fubftantiæ nominationem,neceffario relidis pronominibus, quæ iplam quoq; fubftantiam,quantum ad uocé folam fignificant,ad nomina fe applicant, quæ propriam qualitatem demonftrant.feu generale feu fpecialera,ut homo fern, Alt;« pollonius uocor.unde ego fum uel ego uocor per fe nemo dicit,cum duplicata fubftan tiæ demonftratio fine qualitate nihil perfedum fignificaret.non em erat polfibile pro^ priam pofitionem,quæ fignificatur nomine proprio attribuere uoci cômuni, id eft ad omnes generaliter pcrtinenti,quod eft pronomé,fî diceremusego fum,ego nominorj uerba ad pronomen rcferétes.nam fignificationem non .pprie qualitatis,fed quæ com muniter omnibus accidit elfen tiæ demonftratiuæfaceremus.ad quam pertinetegOi Eadem eft ratio in cæteris quoqj perlbnis.Manifeftum eft igitur,qj quia confitétur fu am pofitioncm nominum fupradida uerba,id eft nominatiôem,euocant ea à tertia ad primam,quandodico Prifcianus fum,uel Giccro uocor,cum fpecialem fubftantiâ quâ pronomen additumdemonftraret, habeatin feipfum uerbum fubftantiuum ucl uoca tiuum.Italt;p frequenterinucnimusdemonftratiuispronominibuspofitis,no pofitafu pradida uerba tarnen intelligi,ut Virg.in.vi. hicCæfarôC omnisluli Progenies. A«» deo quocg demonftratio hui’ eft caufa,qgt; aduerbqs quoqj demonftratiuis fæpe pofitis, non eftneceffeadderefupradidauerba,utVirgiliüsin.i.Aeneidos; TuneilIcAene as,quem dardanio Anchifæ c* Idemin.iq. Nam Polydorus ego.
Idemineodem; Eccetibi Aufoniæ tellus,hancarripeuelis.
Necnon ctiam nomine fubftantiæ pofito frequenter deficiunt uerba fubftantiua» Lucanus in primo: Quis furoro ciues,quæ tanta licentia ferri ƒ ,Virg’’n’“n’ Acnei. Quis tibi tune Dido cernenti taliafenfus tquot;
Quos^ ue dabas gemitus ƒ Et qualis et quantus pofitis infini tis,pro quibus etiam quis ponif, fæpius deficiunt uerba fubftantiua, quomodo etiam participqSjUt luue.in.iïrj, O' qualisfacies,amp;qualidigna tabella.
Virg.in.i.Aenci, Gerte hinc Romanos olim uoluentibus annis ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hine fore dudores reuocato a fanguine Teuerb
Qui mare qui terras omniditionctcnerenc Pollicitus.’
Non tarnen etiam fi dicamus Cicero aceufo bene dicitur,ficut Cicero fum.Non enim aceufationis uerbum proprietatem ficfignificaretfubftâtiæ, quomodo fubftantiuum uerbum, uel nominationis,quæ per uocatiuum uerbum indicatur. Participiisquoc^ quæ tertiæ funt pcrfonæ,quô nomina fubftâtiua ,benc Ibciamus ucrba,utpoflïnt loco ' tri^uerbi perfonaçi fungi,ut amatus fum es eft,dodus fum es eft. Quæ fi deficianc, in finira pro his fubeunt nomina fubftantiæ cû uerbo,ut ego fum qui amor,id eft i
uel tu es quiamafti,id eft S lt;^’^«(3^. Hæc em défunt apud nos participia.Etat* tende in his quotç quanta uiseft fubftantiam fignificantiû,quod amp;nbsp;Iocoparticipq,qdf W fubftantiam ipfius qui agit ucl patitur, adum uel palTionem fignificet,accipitur nomen fubftantiuum cum uerbo,ut quid eft amanss* qui amat,quid eft nafeens? qui na feitur.Etloco uerbi participium cum uerbo fubftantiuo.utpranfus fum p prandi,me ritus fum p mcrui.Et nota q? cum «y nomen,ut fupra diximus,et uerbû fubftantiuum iniiiccm,hoc cum participio pofitum loco uerbi,illud cfi uerbo locoparticipii fungifj,
-ocr page 264-PRISCIANI
ad omncs quôç pcrfonas pronominum refertunEgo qui fcripfi,tü qui fcripfifti,ilîc fcn'pfit.Quomodo afit pronominibus uocatiua ucrba no adiunguntur,iîc ncc partici* pqs,quippe ad nominationem pertinentia. Subftantiua ucro aptiflime adiunguntur, cum adus uel pafTiois elTcntiam cum participqs fignificent,ut amatus fum,cs,eft.Dc* inde diccndum dc conftrudione pronominum ad ucrba. Obliqui cafus pronomi'num omni modo ad ucrba rcferun€,quomodo«Sr'nominum,utilIiusmifcrcor,illi noceo,il* Ium accufo,illo nitor.Ex qua conftrudione intclligitur qualis nafeitur affedus perfo* næ,fcd non rcciprocatur quod dicimus. Non enim omnia ucrba obliquos delidcrät ca fus nominum ucl pronominum,quomodo omes obliqui cafus ucrba dcfiderant.Quo^ niam qua:damcxhispcrfcdafunt6CablbIuta,qua:damdefediua. utfidicam ambu* lat homo,uiuit,currit,fedct,amp; ftmilia. quæ funt abfoluta non egent obliquis cafibus. Sin dicamaccufat,uidet,infimulatur,impcrfedafunt,et egent obliquoçî cafuum adid dionc ad perfedionem fenfus.ied dc bis opportunius fcparatim,cum dc uerbi coftru* dionc tradabimus dicctur. Quidam tarnen putauerunt perfediorem elfe uerborum conftrudionem,fi pronomina aflumant,ut ego feripfi tibi,ego loquor tibi, fimilia, cuius approbationem dicunt efte cam,qgt; cum dicam, ego quidem aftui,tu uero non,ft tollas pronomen,incongrua ucl incognita critlocutio« Sed hoc facit hic maxime con iundio quidcfti.ita«^ ego non arbitrer quod dicunt ucrum effe generaliter. Nó enim omnimodo egent pronominibus uerba. idep affirmaf, non ex poëtica folum conftru* dione,cui licet lt;7quot; deficerc amp;nbsp;abundarc,fcd ex communi elocutionc dodoçjjôC maxi* fnc à fcriptoÇi conftrudione,qui fine metris fcribentes perfpicaciter magis ea ututur, amp;nbsp;ex ui ipfius orationis folcnt quod neceflarium eft apponerc, Cum manifeftum fit deobliquoçi conftrudione,fcicndum qgt; infuntin quibufdam partibus orationis alia^i partium intcllcdus. utfi dicam: AiaXjintelligoamp;hominem, amp;unum per numerum (ingularem:fi dicam Anchifiades,intenigo genitiuum fingularem primitiui, (Sr filius cum nominatiuo fingulari. ftdicam diuinitus,intelligo nomen cum ex præpofitione, fd eft ex drjs.fi dicam fortior,intclligo magis amp;nbsp;pofitiuum primitiui,id eft fortis.Innu merabiliscft cihhuiulcemodi excmploçi copia,ncc eft diccndum,q» fi dicam Anchifia des dccftjCr debet eiaddi filius,amp; fi addaf poëtica eft licentia.Quomodo amp;nbsp;præpofiti ones folcntaddere amp;nbsp;minuere,ut Tcrentiusin Andria: Ad teaduenio,fpcm,falutem, auxiliumexpetens. Virgiliusin.i, Aeneidos: fcelere ante alios immanioromnes* Ante emcum comparatiuo pofitum audionemaudioniaddit. Tcrentiusin Andria: Poft dcinde,quod iuffi,ci date bibere,abundatpoft. Idem in cademt Pernimium non laudo,per fuperuacuum effe uidetur. Quamuis amplioris fignificâtiæ caufa poteftac cipi. Idemincadem: Abhinctricnnium,prohinc. Virgiliusin.i.Aencidos: Italiam fato profugus,dccft ad præpofitio.Nccç fi dicam Aiax quod eft fingulare,dceft unus* In uerbisigitur fimiliteraccidunt,qus; una cum cis intelligfitur, utinindicatiuisipiâ indicatio,amp; qua: ex ea intelIigitur,affirmatio.Vnde adinterrogationcsrcfpondcntcs, ctiam aduerbium confirmatiuum,uel non,uel uerbum indicatiuum reddimus,utpôte Habens in fc affirmationcm.ut interroganti,fegisf ctiam,uel non refpondemus, uel Ie go. Sed amp;nbsp;dc his in coftrudione uerboçi fubtilius tradabimus, Ineft ctiam fingularis numerus in uerbo fcribo,nccegetutaddaf unus.Manifcftumïpcftjq? ctiam nominatl uus pronominis xneft uerbo,ergo fi fupradida non défunt,quia intcniguntur,nec pro nomen dccft.Nec tarnen fi addatur uituperanda fit coftrudio. Eft cm quando ampb'o ris caufa fignificationisadiungfiturcaqujepoffunt,ctiam fi non addantur,fntenigi,ue legist ctiam lego. Ecce cm hiequamuis aduerbium etiam per fe pofitum intcllcdutn liabeat uerbi prxdidi,in interrogatione tarnen additum no fecit uxtiofam orationcm» fed magis ccrtiorcm.firmior enim fit promiftloduplici confxrmatione. Similiter unft hominem dicimus ambulare,ad diucrfoçj multitudinem,non qgt; xpfi homini, cum fin^ gulariter dicimus,non inhærcat etiam unxus numeri intelledus. Iteçi ad omnium ab^ negationem dicimus nullus am^Iat,neminem inueni, fingulari numero,
-ocr page 265-t I-B E R XVII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ït»
‘ numcç^adiungcntes.Eodem igif modo,cuinabfoIuta,6Cnon difcreti'ua incft prolatïo» ‘ dicimus abftp pronomine,ddputo,dilputas. Sin aut alicuiusrei difcretionem uolumüs manifeftare,addimus pronomen,cuius eft proprium diicernere pcrlbnas. Non enim ut indiccmus perlbnam hoe facimus.Eam emhabent in Ie uerba. Vnde infinita eoru, quïa deficiunt perfonis,egent uerbis indicat/uis,ut quod deeft ex his,aflumant.Ergo difcrê*
■ tionis cauiàjôC maxime fi cóiundio affumitur,pronomé additur uerbo,ut ego quidé af* ' fui,tu uero non.ud,ego quidé Icripfijille uero legit.Vel amplioris caufa fignificantiar, in quo tarnen ad alios omnes uidetur fieri diicretio,ut Cicero in .i, Inued. Nos,nos di* co aperte,nos confules defumus.Intelligimus ein nemo alius nifî nos. Tercn.in And» ego iam pol hodie,fî uiuo,oftendam tibi,Herum quid fitpericuli fallere,amp;illi patrem. Et prima quidem lècunda perlbna uerboriî,nifi diieretionis uel fignificationis caulàgt; ’ lion egent pronominibus; quippe cum fint finitiirimæ,fingulis^ uocibus pares habedt, prælcntes demonftrationes.Tertiæ uero cum fint innumerabiles,una uerbi uoce uté* tes,necenario confufionéfaciunt infinitam.ltaqi conuenienterad eandem difeernédam pronomina quæ funt finita, tertijs uerbi perlbnisadiunguntur,utper eoçi adiedionem incerta fignificatio finiaf ,ut feribit hic,fcribit ill e,fcribi t ipfe,icribit is,fcribit idem.Sali, in Catili. Verum eifimuero,is demum mihi uiuere atep frui anima uidetur. Is in hoc lo
' CO amp;nbsp;relatiuum ÔC diièretiuum eft ad omnes. Imperibnalia quotp uerbgt;,cum per feinfi nita fint,perfonarum amp;nbsp;numerorum additione pronominum dcfiniuntur,amp; loco perfe tftorum per omnes modos accipiuntur uerborum,ut curritur a me,à te,ab lllo,à nobis,3 uobis,abilh’s.Imperatiuo,curratur.àte,ab illo,anobis,à uobis,ab illis. Similiteroptati* uOjUtinam curreretur .a me,à te,ab illo,hnobis,àuobis,ab illis.Sicetiampercætera,fre* quentifiime tarnen fine additione pronominum proferuntur,6lt;ipfum adum fignificât, licet deficiant pronomina,ut luuenalis in iq. Curritur ad uocem iucundam, ÔC carmen amicæ Thebaides. Virg.in i.ænei.O dea,fi prima repetens ab origine pergam,Et uacct annales noftrorum audire laborum^deeftenim tibi.Idem in eod. mecumqj fouebit Ro «îianos rerum dominos,gentem^ togatam,Sic placitum.deeftmihi.Et paflîuam quidé Uocem habentia,ablatiuo uel datiuo more paffiuorum iunguntur, ÔC intranfitiue intel* Iiguntur,ut curritur à me,uel mihi. Adiuam uero,fi fint à perfedis uerbis, eoçz conftru dioncm lèruant,ut iuuat mc,quia iuuo te. Virgili.in rj.Georgi.Et iuuat undantem bu* xo fpedare Cytorum,Placet mihi,quia placeo tibi.Contingit mihi,quia contingo tibi. Similiter euenit,accidit, extern quotp datiuo copulanc,ôé inrranfitiua funt,ut licet, ua* ’ cat.libct mihi,cxceptis quæaccufatiuum fimul amp;nbsp;genitiuum aflumunt,pccnitet,pudet, txdct,piget,milèret me illius. Duo inueniuntur,lcilicet intereft ôC refert,qux cum ge* nitiuis alioçz omnium cafualium applicantur,in quinç tantum foli3pronominibu3,quq rum fimiles funt genitiui primitiuorum,gcnitiuis deriuatiuorum,ncconcidant,3blati* uo polfeiriui pro genitiuo primitiui conftruiïtur,ut intereft mea,tua, fua,noftr3,ueftraî fimiliter refert me3,tua,fua,noftra,ueftr.a : in quibus fubauditur in re, id eft, in utilitate inca,tua,fua,noftra,ueftra,Nam fi dicamus,intereft uel refert mei,tui,fui,noftri,ueftri, uon ad primitiuam peribnam,fed ad poflefiionem intelligitur,intereft mci fil q ,ucl fra* tris,uel tui,uel fui,uel noftri,uel ueftri.Cum cæteris enim quogi omnibus cafualibus,id eft ftominibus,pronominibus,participqsfupradida uerba coniunda,genitiuum exigut cafum,ut diximus,ut intereft imperatoris,intereft meorum natorum,intereft docentis, id eftjprodeft docenti, Nam participia,tam nominum g uerborum fibi defendunt ftru* duram.Sé uerborum quidem conftrudionem feruant,quando uel ablbluta,uel tranfiti üa funt ad alia cafualia, quibus ad confequentiam uerbi coniunguntur. Abfoluta,ut fpi* rans uiuo,ambulans cogito,quia fpiro et ambulo abfoluta funt.Tranfitiua,milèreor tuf, miferens tuimoceo tibi,nocens tibi: laudo te,laudans te: potior ilia re,potiens ilia re.ôC hoc quidem fecundum uerbum.Secudum nomen autem participia conftruuntur,quod quemadmodum uerb.a uel intr.anfitiue cum nominatiuo, uel rranfitiue cum obliquis no «uinum ponuntuqfic etiam cum par dcfpqs intranfitiue,ut V irgilius feribens floret,ego
-ocr page 266-140 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRI8C1ANI
întelli'gcns dcïetHor. Tranficîue,ut egco im'lcrantis,conlènrio mîlêranri,uideo miièran»* tem,potior miferante.Hæ enim conftrudiones obliquorum quoç ad fimilitudinê no* minum uel pronomina fiunt,ut indigeo illius,indigeo paiccntis,faueo lcgenti,quomo dofauco amico,faueo ini,accufo ilium,accuib hominem,fimiliter acculblegentem.Di* gnor te Iaude,dignor te ilia re,dignor te célébrante. Eft autem quando in nominu uim tranlcunt participia,^ genitiuo coniunguntur,relida uerborum ordinatione, ut fugi* tans litcs,participium eft;fugiranslitium,nomen: Amans ilium, fimiliter participium: amans illius,nomen.unde ôC comparatur amantior amantiffîmus.Præfedus urbi,parti* cipium,quia amp;nbsp;præficior urbhpræfcdus urbis,nomen eft.Partidpium autem compara tionem habere non poteft,cum loco uerbi fungatur, quod comparatione penitus caret, quâtum in fua uocc.nam adiedione aducrbq poiTunt comparari,ut Virgilius in primo Âeneid.Quam luno fertur terris magis omnibus unam Pofthabita coluiflc Samo, ma# gis coluifle,Similiter participio additur,ÔCmagis hune colens g ilium. Etiuxta nomen quidem loco uerbi fungitur,iuxta uerbum uero loco nominis,ut faciens eloquentem di CO,pro Qui facio eloquentem,laudo Iegcntem,quomodolaudo ledorem. Necmirum pro utroç fungi,cum utriul^ accidentia poflîdeat.amp; lcicndum,q3 fi præponatur coniiî dio cafuali.necefTe eft aliquam quoqp partem cafualem copulari,6^ ad utranq; uerbum referri,ut Si IM)nyfius loquif amp;nbsp;Trypho,ÔC Apollonius lcripfit ôC ego,amp; uigilans pro ficit amp;nbsp;legens.Et contra fi uerbo præponatur côiundio,neceire eft aliud uerbum ei con iungi,8C ad utruq; aliquid cafuale referri,ut Si lcribit Si legit Trypho,amp;pugnat Si uin cit Aeneas. Licet tarnen uerba primæ Si lecundæ periônæ repetenti nihil cafualium ad îungercjôc perfedam orationem oftendere,ut Si lego,ôC inteIligo,ÔC docco,amp; doceor. Si fcribis,5lt; cogitas.Nam iplàdemonftratio,Ioco cafualis alicuius fungitur,cum Si pro nomen ôC nomen per cam intelligatur, tam in prima g in iècunda peribna. Nam tertia uerbi perlbna.quæ infinita é,eget aliquo cafuali. Q uod autem fit in nomine,hoc ctiam in aduerbio,quod ui adiediuu eft uerbi,exigit ratio fieri,ut Si bene Si dode lcribit. ne# cefle eft enim coniundiones præpofitas,uel diueriàs peribnas côiungere.qua: funt in ca fualibus,ucl qualitates quæ funt in aduerbijs. communiter autem adum uel paflïonem conlèqui,qua:eft in uerbo uel participio,uel adus uel paflïonescopulari.communes au tem perlbnasconfequi,uel qualiratcsipfi adui accidétes geminari,amp; tune adum infer# re. Si enim non præponatur coniundio,licet diueriàs inferre partes,ut lcribit Dionyfi# us,amp; Trypho.Icribit Dionyfius,6C legit. Si enim præponam coniundionem,diccndo. Si lcribit Dionylîus,neceirecftalterum uerbum fubiungere Si dicere. Si fcribitDiony fins Si legit.R-urfus.fi dicam Si Dionyfius Icribit,neccireeft altcru cafuale inferre Sidi^ cere,amp; Dionyfius lcribit,8C Apollonius:quippe cum præpofita coniundio copulatiua uel difiundiua,omnimodo confimilem cogit parte repetere,id eft, uel cafiialem uel ca# rentem calu,amp; eundem cafum uel modurB,ut Si lcribo Si intelligo,ucl lcribo uel intel# Jigo,5lt; meus lêruus Si tuus,uel meus lèruus uel tuus. Sciendum tamen,qgt; licet geniti# uis in huiulcemodi côftrudione copulare nominatiuos poffeffiuorum,quippe qui uim genitiuorum primitiuorum fiioru polîîdét,ut pulcherrimi funt Si Homerici ucrlus,ct Virgilq.Similiter licet dicere,amp; Agaménonisfilius,8c Menclai filia ibeiati funt, Si fn ter nofter fiC ueftri. Si meus feruu3,8C illius. Nec Iblos nominatiuos pofleflîuorum, fed quolcûqp cafus bene polTumus cum genitiuis polTcflîue prolatis coniungcrc,ut meus « ager Si fratri3,tua eft ciuitas Si omnium,mei filq eft hæreditas Si cognatorum,mco fet uo Si fratris dedi,meum amicum Si patris diligo,mci filq Si uxoris meæ,meofilio delc dor Si caftæ matris.Similiter omnia polTeftiua pofliint proferri,tam nomina g prono* «nina.Genitiuosquoç Si ablatiuos inuenimusconiungi uerbo impcrfonali,quod eft in tereft Si relèrt,de quibus fupradiximus,ut intereft mea Si patri3,rcfert tua Si impersto ris. Modos quoçi^ut diximus_) necclfe eft fupradidis coniundionibus præpofitis eoldc pleruq? adiügi,ut et legis et dilcis,aut legis aut difcis.ct lege et difcc,aut lege aut difee. utinam Si legeres Si difeeres, utlnam aut legeres aut dilcercs, cû Si Ic^ Si dilcas,c^
-ocr page 267-L 1 B K R XVlt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4«
Siut legag aut di'fcas.cupis legere 6C difcere,cupts aut legere aut difcerc.Li'cet tatné ua ri'are^ut amp;nbsp;legifti ÔC lege,ÔC legifti ôC utinam legas. Cafus quog» eofdem Ibciari exigut copulariuæ uel difiundîuæ,præpofitæ ucl interpofitæ côiundiones,quando unum uers bum ad eos refer€, ut ego ÔC tu legimus, uel meî uel tui miferetur, ôC mihi 8lt;. tibi pro* deft,ucl me uel te Iædit,uel Cicerone uel Virgilio deledor.His conftrutSionibus inue* niuntur contraria quædâ apud autores,licet non repetantur coniundiones fupradidæ, fèd fie interponantur,quomodo fi repetantur. Virgilius in.L Aenei. Succindam phare tram ÖC maculofetegminc lyncis,Aut fpumantisapri curfumclamore premétem.Sed melius in quibufilam codicibus fine m,pharerra ablatiuus inuenitur.Quidam tamé lyii eis curfum à commun! accipiunt:Idem in vq. Quod feelus autLapithis tantum,aut Ca* lydona merentem.Sed melius hicquoqs in quibuidam codicibus inuenitur, Quod Ice* Jus autLapythis tantu,aut Calydonemerente. Vel ,aut Lapithas tm, aut Calidona me* rentem.Eandem quæftionem habet etiam illud,Iuftitia'ne prius mirer, belli ne laboçi* Sed inuenitur etiam,luftitiæ^ne prius mirer,quod eftaptius. Similes enim quæç con* iundio dubitatiua uel interrogatiua exigit cafus.hoc autem fepe fit,ubi anceps eft con* ftrudio didionum.Nam amp;nbsp;fuccingor hancrcm,amp;fuccingor kacredicimus. Virgil.in Vq.palla fuccinda cruenta. Idem in iiq. Acneid.tuumcç Dulce caput,magicas inuitâ ac* cingler artes. ÔC, Mars perdere gentem Immanem Lapithûm ualuit,côcelîît in iras ipe deum antiquam genitor Calydona Dianæ, Quod feelus aut Lapithis tantum aut Caly done merente.amp;, Quod feelus autLapithas tantum aut Calydona merentem. Vtruntp bene dicltur,miror te iuftitia,6C iuftitiæ. Etredius quidem, ad præpofitum cafum efte etiam confequentem interpofita coniundione. non tarnen penitus abftç ratione efie ui* detur,fi quid tale inueniatur apud autores. Pronominu obliquis cafibus coniunda uer* ba duasexiguntperlbnas,efficientisôfcfficiendi,id eft,agenti3 amp;nbsp;patiétis, utmilèreris mei.das mihi,uides me,dlgnaris me.Similiter inomnibus cafualibus, amp;nbsp;in reciprocad onibus perfonarum,hoc eft,quando eadem perlbna ÔC agit ÔC patitur, utimur eildé con ftrudionibuSjUtmilèreor mei,inuides tibi,orat feilIc,8C fimiJia. Nulla præpofitio per compofitionem poteftpronomini adiungi.Ita^ per fblamappofitionem obliquis cafi* bus eorum præponitur.apud Græcos quidé fere omnibus,cxcepto uocatiuojapud nos liero,accufatiuo foli uel al5latiuo,ut ad uos,in nobis. Vnde mecum,tecum,fccum, nobif cum,uobifcum,nonaccipiendafuntcompofita,quomodo nec quocum,quacum,quibuf cum,amp; fimilia. De accentu autem eorum in libro qui eft de pronomine iufficienter di* dumeft. Nominibus uero prxpofitiones adqciûtur, tamper appofitionem,q per corn pofitionem.Per compofitionem quidem quæ fit in nominatiuo, cuius leruant compofi tionem etiam obliqui,ut indodus,indodi,indodo,indodum,indode.Per appofitioné üerojfupradidis duobus obliquis cafibus. V erbis uero ÔC aduerbrjs per folam compofitî onem adiunguntur præpofitiones. Participqs autem tam fècundum uerbi compofitio* nem,q fècundum nominis appofi tionem,ut perlegcns à perlego, efficiens ab cfFicio, ad legentem à lcgente,ut ad puerum,à puero. Sciédum tarnen q, reda ordinatio exigit,ut pronomen uel nomé præponatur uerbo,ut ego amp;nbsp;tu legimus, Virgilius ôf Cicero feri* pferunt. quippe cum fubftantia amp;nbsp;pcrfbna ipfius agentis uel patientis, quæ per prono* men uel nome fignificatur,prior efle debeat naturaliter q ipfe adus,qui accidens é fub* ftantiæ.Licet tarnen amp;nbsp;præpoftere ea proferre,autorum ufurpatione fretum. Et prima Ôf fccunda perlbna ucl in le reciprocantur,id eft,rcfringuntur,uel in alias diuerfas tranf cunt,cum non ablblutis uerbis adiunguntur.In lèfè quidem reciprocantur,ut mifèrcor mei,mifereristui,noceo mihi,noces tibi,laudo mc,Iaudas te.In alias uero diuerfas tranf eunt,ut milèreor illius,mifèreris mel,noceo tibi,noceo illi,laudo te,ôô laudas illu. Ter* lia uero perfbna, nô folum eadem patitur,led etiam in aliam tertiam extrinfecus poteft iranfire.quippe cum diuerfæ in ea poffînt eflè perfbnæ, quod in prima ÔC in fecunda *K»n inucnitur.quippe cum fint finitifïimæ, uocibus unica:,ut ifte aceufar ilium, ôf il* le hunc.^n lè reciprocatur eadem,ut ille aceuf« le,Prima autem in aliam prima tranli
-ocr page 268-ii» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 s C 1 A N I .
rc non po teil', ncc fccunda m aliam fecundam, fcili'cet quia nec poffunt elle diuerßepK'* mæjôC fccundæ,lèd uel in lè rccipfocantur,ut didum eft,uel tranfit prima in iècundani uel ccrtiam,amp; iècunda in primam uel tertiam,ut uidco te, ÔC uideo ilium : 8C uides me. Si uides illum.Tres igitur perfonæ eandem quidem habent conftrudioncm:reciprocâ, utprofum mihi,prodestibi,prodeft fibittranßtiuamuero,prima quidem ÔC iecunda ad binas perfonas,ut profum tibi, profum illis,prodcs mihi,prodes illi. tertia uero ad trest fupcratenimhac una,quod tertia inaliam tertia tranfitiue profertur, utille prodeft ml hi,prodeft tibi,prodeft ifti.PoflelTiua tarnen,quia duas continent perfonas, id eft, poflef foris Sc poirefllonis,neceirario tribus conftrudionibus ordinantur,cum eorum primiti ua duas habcant,reciprocam,id eft,fui paflam, quam Græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant, SC tranfitM
uam.Sui paflam,ut uideo memet:tranfitiuam,uideo^e uel illum.Poflcflîua uero modis conftruutur tribus,cu uerba uel à poflelTorc in pofleffionem,uel a pofleflïone in poflelfoi, rem,ucl cxtrinfecus transferuntur. A polTeflbre in poircflïoncm,utdoceo meum filiumt doces tuum difcipulum,docctillefuum auditorem.A poiTeflione uero in pofleflbrem, ut paret mihi meus filius,paret tibi tuus cliens,paret illi fuus ièruus. Extrinfccus,ut dolt;* cestu,ucl docctille meum filium, doceo ego uel docetille tuum filium, doceo ego uel tu fuum illius filium.ièd melius hoc per retranfitionem dicitur, utrogat me ille ut do* ceam fuum filium. Cum enim fuum fit relatiuum,exigit ut prius cognofeatur peribna fui pofleflbris,ad quem refertur .Et feiendum quod omia ifta pofleflïua,poireflbns qui* dem peribnam fecundum primitiuum fignificant, pofleflîo uero iplà tertiæ ç perlbnar. Ut meus,tuus,iuus,quomodo Sc nomina quibus coniunguntur,utmeus pater, tuusfili;* us.exceptouocatiuo,lt;|ui iblusin primæperlbnæ pofleflïuisinuenitur,cum iècunda: eopuletur peribnæ,uto mi pater,d mea tu,o nofter Chremes.Omnia tarnen poflèffîu.i »n genitiuos primitiuoru etiam uerbis fociata poifuntreJblui, utamicu meum moneo, pro amicum mei,öC Euandrium filium Turnus intcrfecit,pro Euandri filium, SC Dau* nius filius ab Aeneauidus e,pro Dauni filius. Hoc autem intereft inter primitiuum ÔC-poflcfl'iuum,quod uoce poflèflîui genus SC cafus SC numerus ipfius polfeffionis oftendi tur.Et fubftantiua quidem uerba poflefliuis coniunda,ad pofleflbres referuntur, ut tu* US fum filius, meus es pater, fuus eft illius leruus. In una autem cademtjp peribna pol* leflbr fimul SC poflelfio intranfitiue intelligi non potcft,nifi figurate dicat aliquis,mcugt; cgo fum leruus 8C dominus,ÖC fimilia. Perfius,
Vindidapoftquammeusàprætorerecefli. amp;nbsp;Euripides,
t-ycoA tjUoS iifiu
Sin autem aliquibus ca uerbis Ibciamus ad iplarum poflelTionum adum uel paflîoncni pertincntibu3,neceflc eft,cum Sc in prima SC in Iccunda cfle peribna intelligantur, pri* mitiua quoque eis pronominaadiungi,quomodo etiam in omnibus Iblet fieri nomini* bus.ut tu meus filius legis,ego tuus pater doceo,ÖC tu Virgili doces, ego Prilcianus do ceor.In eis enim conftrudionibus,uerba quænon fubftandam fignificant, ad ipfts pol* fefllones,non ad pofleflbres pertinent,id eft,quando nominatiuis polTelTiuorum adiun* guntur uerba.Sin autem in una eadem^ perfona,uerbum obliquo coniungatur prono minis cafui,neceire eft reciprocationem,id eft,fui paflîoncm fieri, SC eandem pcrlonani agerealiquid in fefimul,ßC a' le pati,utmilereor mei,inuidco mihi,incufomc. Etlcien* dum quod Græci quidem compofitis utuntur pronominibus in fui pairionc,id cft,(Ao* 2fa9ti(x,ut t^xauTO/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j'/d'acrKf hoc idem etiam in poflefllonem
tranfitionefada à poflèflbre,faciunt,id eft, genitiuo compofito primiriuipnominis utu für pro quocun^ obliquo poireflionis,ut tw tMauroü öim/i ctv^Troib/xoU, aî/i irauTtP
tau73? 1^0^ TT« Ai/e.Pro hisautem omibus Latin! fimplicibus utuntur pronomini* bus,Homerum lequentes, qui fimplicibus ubi^ etiam pro compofitis utitur pronomi* nibus,ut mei milèrcor,ÔC mei filq milèreor, mihi noceo, 8C mei filio noceo, me acculb, amp;nbsp;mei filium accufo.Sæpe tarnen etiam in reciprocationibus folemus uti, aflumétibus lyllabas pronommibus,quibus difcrctionis quo^p caula uc^ur, w mihimet inuidco, ti*
-ocr page 269-t ï B E R xrii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïiî
bi'metipfi noces,fibi'mttipfiprodeft, Illud quoç notandiïttî,quod poffeflîua pronomi* ha pn'mæ amp;nbsp;iccundæ perfonæ, fine pofleflbris fui, fine extriniècus perlbm's bene copUä= lannir,tam agentia quam paticnriajiuc in feipamp;redeâanturjd eft fecipfocentur,ut me lis filiuSjUel tuus diligitme,diligit te,diligitinum,diligitle,finum meum uel tuum di^ bgo ego,diligis tu,diligit ille.Tertiæ uero perfonæ poiTeflïuum fine uoce altera fignifi* cantc pofl'efl'orem,non poteft adiungi alq perlbna per iè.fi enim dicam,fijus lêruus mini ftrat mihi uel tibi,folœcifinum facio,quia in poffeffïuo primæ ÔC fecûdx perlbnæ, ficuc oftendimus,reâeconftruitur, cum quacunq? perfona copuletur. Nec mirum cum pri«« mæ amp;nbsp;iècûdæ perfonæ pofleffiua, finiras habeant poiTeflorum perfonas, quippe in uni=« cis uocibus primitiuorum conftitutas,amp; dcmonftratiuas. Tertiæ uero perfonæ poffeflï «um non folum ad omnes uoces pronominum tertiæ perfonæ,ueruetiam nominum po teft refcrri,ut fuus iftius illius ipfius hominis,fine quibus additis perfedum fenfum non habet. Idem fit etiam per obliquos poficlTiui fupradidæ perfonæ, ille uel iftc,ucl homo fuæ opis indiget,fuo filio parcit,fuum morem fequitur. Nec mirum hoc fieri in tertiæ pfonæ poireirtuo,cum uim genitiui polî'ideat fui primitiui, quod uel reciprocum, id eft fui paffum /oïraOtç cft,uel rerranfitiuum,in quo necefleeft prius perfonæ tertiæ figni^ ficationem uoce aliqua fïeri,ad quam ifte genitiuus,uel reliquf eius cafiis referantur, ut ille fui miforetur,ille fibi donat, Virgilius ie célébrât. Et pro compofito græco tauTW, ut diximus accipitur,quod apud Græcos quidem in tribus inuenitur perfonis, ÔC uel in fo fcfleiftitatftum fixum,uel in pofleflïonem fuam t^x.au'w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tw èuauTW (f»Aou
«fo/j At, AauTiyj T/TrfeiS to^u crauTW TVTrfsjSjtauTS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tauTW àxçoarH
Jgitur apud Latinos fupradiiftorumcompofitorum pronominum,nifi in tertia nô habe mus fignificationem perfona,id eft fui,fibi, fe, à fo.Ideoç etiam nominatiuo caret, quolt;* modo fupradida apud Græcos compofita. Et illi quidem fiue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit,id eft recirf
procatio,uel fui pafl'io,fiue in poflelîîua tranfitio fiat,utuntur fupradidis compoficis, ut oftendimus.Nos uero primitiuis quidem,fui,fibi,fe,3ie,uel per rcciprocationcm,utfuî potitur,fibi indulget,uel per retranfitionem utimur,ut hortatur me ille ut fui potiar,ro gatteille utfibiindulgeas. PolfeiTiuis uerocum ineapofie(rorufiattranfitio,utfui for;# ui miferctur,ÔC fuo foruo prodeft,amp; fuum foruum diligit. Nec alitertamé poteft fupra didum polTefiiuum tertiæ perfonæ conftrui cum alrjs extrinfecus pfonis,nifi per retrait tionem,quomodo 6(:primitiuumeius,ideftnifipriusàpoireirore eius proficilcatur in aliam uerbum perfonam, amp;nbsp;fie ab illa rurfus ad poflelTionem tertiæ ficut amp;nbsp;ad le, ut ro*^ gat me ille ut fuus feruus miniftret mihi uel tibi,precatur ut fui patris miferear,petit te Ut fuo profis filio. Obfecrat Cicero Varronem ut fuum erudiat natum. Et notandum, quod cum à tertia in tertiam fit retrâfitio perfonam, in dubium ueni t poiTellïo ad quam pertineat earum,utrogat ifte ilium ne fiio noceatfilio,ambiguum eft,cuius fuo ftlio,iftî Us an illiusjd eft rogantis,aneius qui rogaf, quomodo ÔC apud Græcos, Tr^aitaAe ttA« rwva àç/soTtÀKç ïva -p/j taurS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-irantf^Vcnf, dubium fit utrum Platonis an Ariftotelis fu^
um.Omnium polTelîïuorum tam nominum quam pronominum per quemcunqi cafum prolatorum loco,licet genitiuis uti primitiuorum,utEuandri filius pro Euandrius fili«« Us,ôC Euandri filq pro Euandrq f il q, ÖC Euandri filio pro Euandrio filio, amp;nbsp;Euandri fili um pro Euandriû filiû,amp; Euandri fiIi,pro’Euandrie fili,amp; ab Euandri filio,pro ab Euâ driofilio.Similiter per omnes cafus tam fingulares quam plurales, licet tam pronomilt;s hibusquânominibus uti. Itaç licet genitiuos quorumeun^ cafualiumcumpolTeflïuis per quemeunq» cafum prolatisconiungere, ut mea caula laboro 6C illorum, meum pa^« trem honoro amp;nbsp;Catonis,tuo patri pare, amp;nbsp;fratris,tuum imperatoré SC comilitonum fe quere. O nofter ÔC fratris mei pater,fua ille confidit,ôf patris uirtute. Similiter figura tur conftrudio in nominibus poiTelTiuis. Terétius in Andria: Meo ftudio atq; hofpitis. Ëft tarnen aliqua differentia ad genitiuum primitiui in pofiefiîuo tertiæ perfonæ, cuius gt;iominatiuo tuncutimur,quando adfuum polfefforem poflelïîotranfitionêf3cit,amp; non 3d alium, utmdiget illiiw uel Ciccronis fuus filius, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iUi uel Ciceroni fuus filius,
' ....... ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X ii
-ocr page 270-P R 1 S C I A N 1
*44
uidet ilium uel Cîceronem luus fili'us,bene tneretur de illo ucl de Cicerone fuus filius. Similiter palHua^qu« a' poflelTore folo fiunt, nominatiuû poffeflïonis exigunt, ut amaf nb illo,uel à Cicerone fuus filius. Necnon tn tam nominatiuo,quàm alqs cafibus poflef fiuis licet utijcum pofléflbrem oftendimus extrinlecus faciétem tranfitionem ad aüqua aliam pcrlbnam, pro fua polîëflîone,ut rogat mcille, ut fuus légat apud me filius, ÔC ut fuus doceatur à mefiIius,ôC ut fui milercar filfj,ôC ut fuo donem filio, amp;nbsp;ut fuum ièquar fiIium,SC ut fuo potiar filio,cum in poiTelTiuis primæ amp;nbsp;iccundæ pcrlbnæ, liceat etiam non poflîdentes conftruere fic:accuamp; meu filium,mifereor tui filrj, inuidet ille meo fi* Jio.Difcretionis quo^caulâ uel abundantiæiblet cum genitiuo poflelToris addi nomina tiuuspofleflïuijutfuuscft Homeri mosnntelligiturenim nonalterius, amp;nbsp;fuus Cicero* nis filius hæreseftpatris conftitutus,fuus dicitur ad dilcretionem illius, qui lecudum le ges fuus non eft,id eft fub poteftate patris legitimi non eft. Quod autcm fuus pro uniuf cuiuf^ proprio accipiatur,ufu3 confirmât. Virgilius in primo Gcorgicorum:
molles fua thura Sabæi. nbsp;nbsp;nbsp;Terentius in Phormione;
Quot homines tot lèntcntiæ, fuus cuiqj mos eft.
Sin autem in polTelIîonem fit àpolTeflbre tranfitio intrinlècus, obliquis poflclTiui utun* tur, ut Cicero milèrctur filq fui, praftiet lùo filio, afpicit luum filium, potitur fuofilioî fin extrinlecus fit tranfitusin polfeiîîonem tcrtiæ pfonæ, fufficitgenitiuo uti ipfius pol* lèiroris,utmilèreor filq Ciceronis,dono filio Giccronis, acculb filium Ciceronis, poti* or filio Ciceronis. Licet tarnen addere etiam polTeflïui cafus conlèquentcs, ueldilcre* tionis caulà, uel abundantiæ, ut egeoingent) fui Ciceronis, bene dico ingcnio fuo Ci* ceronis, amp;nbsp;fimilia. IHudquoqueftiendum,quodcumin alqsomnibus pofieftïuislice* at genitiuo uti primitiui, pro omni eorum cafu, quod oftendimus,in hoc quoque pol* fefliuo pronomine tertiæ perfonæ, quomodo in alqs tunc utimur, cum ipfè poflcflbc aliquid agat in pofléflionem fuam, amp;nbsp;cum inaliam perfonam tranfitum oftendatur fa* cere pro fua poire(lïone,utamat illefuum filium, Sfamat ille fui filium, bene dicit fuo filio, ÔC bene dicitfui filio, petit à me,utprofim fuo filio, ôC ut profim fui filio. fi ipfa tarnen poflelïîo in polTelTorem faciat tranfitionem, non eft congruum uti primitiui ge nitiüo pro pofielTiuo, quia uim habet compofiti Græci, ut Ciceroni redit fuus filius, non fan's commode pro hoc dicitur. Ciceroni redit fui filius. Nec Giceronem laudat fui filius,pro fuus filius,filt; fimilia. Quia necapud Græcos bene dicitur, Kots'çûiva ef/Ao 3 £au7J9 îjos, nifi’more Atticopfimpliciaccipiaf. Et Iciendum quod quia primitiuu eius, tam fingulare,quàm plurale eft,licet in ponelÏÏuo,amp; unum amp;nbsp;plures poflclTores eius in telligerepro fignificatione genitiui,ad poiTelTorem pcrtincntis,ut fuus illius, ôC fuus il lorum.Nec mirum,fi per retranfitionem Romani utunturhispnominibus,id eft,fui,li bi, fe, .àfe. Si eius po(reftiuo,utoftendimus;necnon fi ad coniundionem fui etiam in alf as plbnas aliquid agat,ut ille uocat me ad le, ducit te fecum, trahit omnia in le: uel cum tranfitum facit in aliquos fibi coniundos,ut ille miferetur eorum qui lècum uiuunt, uel fibi parentium,uel fecum degentium, datfibi fauentibus, ineufat lècum certantes, inui* detîè indigentibus.SC uidenturhæc omnia pofleiriuorum uimhabercjôC fimilia.necin congrue huiulcemodi conftrudionem habuiire,cum Attici quolt;p foleant compofirisin huiufeemodi uti conftrudionibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xenophon otTrouvKiUovÄJuaTu/j primo:
ècAA« (nûK.çaT«(’ y, o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;701/$ TraTtjaç Ti^OTrxÀaKi'^e/JTrti'ÔM/, touçaV
vovras taurw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trozê^u TraTE^co/;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem ineodem;
«AAcc fftoK.çarx«’ Et^M o KarHToçQ-*, ou /xovop tov^ TrarÉjaS ôAAtx touç «AAouS oliyytveî tTToi'a o^Lu-ia. wcu. Traça to7s tauTM ovjJaa^t Demofthenes:
otlt;})c}gt;ura tovto/j £«auTO/j, pro i/xL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XenophonaTro/xVHUOvfi/uaTajulècûdoj
j^oaçE^xüTa ugA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oVTe ÔcAAkAo»/; Eaurw 9 yvio^l/j^à
f}^ia.(p^ou.îv(a. Quoa autem etiam genitiuo uel datiuo.qui loco fit genitiui poftcflbris, bene additur etiam polTelT/uum (^ut lupra diximus^non Iblum noftrorum,lèd etiam an tiquorum ufus comprob^Virgilius in Bucolicûî
-ocr page 271-V T B B R XVII ‘
Etiltie^ficcbusamat,Phœbofuafempcr apudnic 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘
Muncra funt laun,amp; fuaue rubens hyadnthus. nbsp;nbsp;nbsp;Tcrcntfus fn Adelpisj
Suofibi huncgladio îugulo. EtPIatoinTitnæot tauq «/'ty* ov^T« Tfa4gt;tvTag wo« apyu^ofi fiLNTi aîiio zroTi KTii/Ji.diy zcP/o/j VO/ü/^flp /ê/J* Et quod miru eft) hoc ipfutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ctiam primæ £ƒ fecfîdæ adiungitur perfonæ apud illos,ut Ifæus:
ivTtS wçoç\vk7^^!J'hp, oÛk nbsp;nbsp;rà’l'hiâi^ ralfiavri» Dctnofthencs î êp Tsk? woAunAtot,
ï^z TW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 0« 7^’/ wÂi/ov(^ imiKifófjmp Ta l/iauTW gt;nbsp;H rà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idéî
W “Tijog Ka''ÂwK.AΫ-, y^ai^î-g, to ?C“?'OP gt;nbsp;lt;gt;P-o7\.cyST] 6^ ZTaÿ r^up «At'î'fop t2.iop \4vcii. Phrynichus : 0'7^ lt;uôv âu?5) 'iJ'/op, pro quo nos dicimus meum proprium, ßC tuum proprium, dicitur tarnen amp;nbsp;fuum propriu illius,utnon putetur abundare fu* um,fed indubitabilem difcretionem fignificare, Illud quoq» notandum qgt; tertix perfb næ polfciTiuum adinnumerabiles,ut diximus, refertur perfonas polTeflbrum. quippc cum ad omnia tertiæ perfonæ pronomina,ÔC ad omnia nomina ÔC participia poflît re* ferri.ut fuus illius,fuus iftius,ipfius, huius,eius, fuus Virgilq uerfus, fua dicentis dili«« gentia.Prima: autem perfonæ poiTeHiua ÓC fecundæ non egentper fe prolate adiundf onealicuius gcnitiui,cum uim genitiuifiniti in fehabeat, quomodo nee fuus cget ge*, nitiuo fui primitiui,quem in fe polTidet,fcd extrinfecus alterius uocis propter multitu dinem tertiarum perfonarum,ad quas ncceflario eÿ* primitiuö fui, SC poflelTiuu ipfum refettur.utraq; enim relatiua fijnt.nam meus SC tuus,nifi ad fuorum primitiuorû,quæ funt demonftratiua non intelliguntur genitiuos.ita^ extrinfccus genitiuis non egent. Qu.rritur quæ fit differentia inter genitiuum primitiui SC polTeffiui mei,tui,fui, noffri amp;nbsp;ueftri.Et quantum quidem ad uocem nulla; Quantum uero ad fenfum,hæc eff dif# ferentia,q7 genitiuus primitiui fimplicem poflfeffioné fignificat, pofielTiui uero dupli* cem.Sienim dicam mei eft feruus,pro meus eft fcruus,fimplicem demonftro poffefTi onem.Sin autem dicam meieft filq feruus,duplex oftéditur poflelTio, meaquidem in fïlio,filn autem in feruo. Frequenter tarnen ctiam fine nomine licet hutufeemodi pof' feiïiua proferre, SC maxime cum de dominis uel coniugibus uel amicis mentio fit, ut Terentius in Andria: Cuius hiepuerum appofuifti ƒ ueftri, cuius noffri ƒ in teil igitur enim domini uel herilis filq. Idem in eadem: Cur mcam tibitquot; fubauditur coniugem üelfponfam. Idem in Eunucho ; O'meatu,fubaudiendumcftamicaucl foror. Et omnibus maritis mos eft de uxoribus fuis diccre mea, SC inuieem uxoribus de fuis ma n'tis diceremeus, perdefedionem nominis. Et primitiuorum quidé genitiuus per fè profertur.non egens alterius genitiui,utmei filius ambulat,tui filium uideo,mei mi* fercris.tui miferctur.Nam amp;nbsp;adomnem numerum, genus amp;nbsp;cafum bene conftruitur primitiui genitiuus. poffeflïui uero genitiuus eget fempcr alterius genitiui, hoe eft e* tufdem numcri SC gcncris.Mci filq mifercre,tui filfi mifcrcor,fui filq miferetur ille.ni* fi per eclipfim,quomodo prædiximus,profcratur. non Iblum genitiuo primitiui p Omni cafu poifeffiui licet uti,ut mei agcr pro meus agcr, amp;nbsp;mei agrum pro meum a* grum, SCnoftrümuclnoftri filiusuel filium, pro nofterfilius uel nollrum filium, fimilia ut oftendimus. fed ctiam ipforum poffeffiuorum gcnitiuus,cum omni cafu felt;* cundæ poffeffionis.id eft quæ à poffeffione poffidetur, ponitur, ut fi uxor loquens dé ^gromariti fui uel de alia re dicat, iftcager mei eft tw^/ucs, feminemciprægnansfum, prolé mei diligo,thalamis mei cafte parco.Ncc aliter poteft duplex poffcflïo conftrul fine genitiuo pofleffiui. Apud Græcos ctiam articulus huic coiundus difcernitarai biguitatem S t» 1^5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ft lt;j5j nbsp;nbsp;nbsp;(ropjotruv«. Quo deficiënte læpe latin 1 autorcs faev
untquæftiones,utLucanusin.iiti. amp;rcppulitæftus FortiorOccanh '?^TÙKilt;xvS. Idem in primo: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EtTaranisfcythicænonmitioraraDianæ:
Similiter dicitur minor uigintiannorum: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tw ^i/KO(fi tlt;?R7. Nec mirum tantatn
uimin poffeiTionibus haberc genitiuum, cum in compofitis quoi^ immobilis mancaé idé cafus, ne fi dcclinetur,fignificatio quo^ cius euanefcat,ut tribunufplebis,plcbifci* lt;uai,fcnatufconfultâ,Et fi à duobus fit genitiuis, uter^ manet immobilis,ut huiufmài - -
-ocr page 272-»4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCTANl
di,illiufmodi,i!liufmodi. quæ tam compofita, g feparata omnibus adiunguntur cafib* Sut quandö eft primitiuum, nominatiuum C ut diximus) non habet. quia nccefle eft ad aliquemalium nominatiuum tertiæ refcrri perfonæ hoc pronomen. Si quia tranftti uorum feruat conftrudioné. nam uel in fe reciprocatur, id eft ipfein fe aliquid agerc oftendtcur,aut ipfea fe pati,in quo neceffe eft obltquum aliquem poni cafum, ut mifclt; retur fui,parctt fibi,accufat fe,potitur fe.uel per tranfitionem aliquam ( ut prædidum eft^ conftt uitur, ideftquandoabipfain aliam fittranfitioperfonam.amp;abilla in cam retranfitio,quæ fimiliter obliquum exigit,ut rogat me feruus ut mifcrcar fui,petit me amicus utfibiprofim, commouet meinimicus utfeaccufem, hortatur me uirtusutfc potiar. Et fciendum qgt; quomodo compofita pronomina apud Græcos,nominariuo ca rentia omnimodo in adu funt,6lt; hie adus,uel ad eafdem perfonas reciprocatur, id eft refleclitur, uel ad pofleffiones earum,itaq; neceffario uerbis copulantur, in quibus no minatiuus earum intelligitur,ut t/uaur uttJ'ofJLoa, ifiauvo J'vXop ru-nfro, a^jiuTm kh/h .
trauTjo /»Aop TiZ-TTflç, tauf , W) iMTW cPvÄof) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic apud nos in hoepronomine
necefleeft fieri,utfui miferctur,uelfui filq miferetur. Aut cum priusatertia uerbum proferatur perfona tranfitiue in aliam petlbnam. Siitcrum per rctranfitionem ab illa in eandem adusaliquisreferatur,ut fupraoftcndimus;Rogat me ille ut ad feueniam, petit te ille, utfui miferearis: rogat Turnus Aeneam,utfibi parcat. Necefleeft cm ob liquos cafusad nominatiuos refetri interpofitis uerbis adum quidem ad nominatiuo*, palTionem uero adobliquosreddentibus, utCæfaruincitPompeium, ego tediligo. Palfio uero fada perobliquos adiuo coniundos uerbo, transfertur in nominatiuum pertinentem ad ipfam.quæpatiturpcrfonampaffiuoconiundum uerbo, prxdidum uero nominatiuum, qui ad agentem pertinet,transfert in ablatiuum, ut Cæfar uinett Pompeium,uincitur Pompeius à Carfare.Ego diligo te,tu diligeris à ine.Et Grarci q« dem compofita inuenerunt pronomina,id eft Viaunc , cauiro /tauf, quibus utunf quan do cadem perfona in fefe,uel in fuam C ut didum eft ) poflelTionem facit aliquid,qua:
, uel orvTauäRÄasa uoc3nt,id eft fui paira,uel à fe patientia,fiuerefradiua tranf latiueà corporibus,quæinferefringuntur. Simpliciauero nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominant,id eft
extrinfecus palTionem facientia,ucl p3fientia,ut doceo te.doccor à te. Nos autem Cquo modofuperius memorauimus} fimplicibus quidem pro utrifq^utimur,tarn in prima g in fecunda perfona,fccundum Homcricam utfupradidum eft confuetudinem. In tertia ucro perfona,id eft fui fibi fe à fc,quod il 1 i feruant in compofitis,feruamus,q* uishocquoqjfitfimplex. Itaqpamp;nominaKuo caret, quomodo tauf, amp;nbsp;omni uerbo copulatur, quod eiusuicecompleatnominatiui,utfuieget,fibi nocct,feincufat.Etin huiufeemodi quidem côftrudione,ideft quandoipfa in fe,uel in polTclTionem fuam a»« git pro compofito græco pronomine, id eft tœuT», taurefi .èauT^p, accipitur, ut fui eget tauTTj) • fibi indulget taurci x«J'7^'0-fuifefuumuendit tai/TO/JcPbAopTrujAa. Q ua* do ueio extrinfecus adus in eum aliquis fieri fignificatur pro fimplici græco,id eft âu oa) i «’ Tw, (t'j-nf), accipitur. nec aliter tarnen hoc fit, nifi prius à tertia perfona uerbu ali* quod,ut diximus proficifcatur,ad aliam extrinfecus perfonam,6lt; fic ab ilia per rctran fitioncm ad cam reciprocetur aliud uerbum, ut rogat me ille ut ad fe ucniam, petit tc lit fibi des, hortatur milites imperator, ut fe largo potiantur. Illa quoque uerba qua: tertiæ perfonæ acquifitionem aliquam fignificant, quamuis neefuipaflionem, neerc tranfitionem habcant, fupradidi pronominiscafibusfrequenter conftruuntur, utau* get ille fubftantiam fui, défendit Brutus fibi libertatem , uidet ille fimilem fui uel fibt hominem. ducit fecum Aeneas Achaten. Quamuis fiquis hæc quoque altiusinfpici* at, fui pafiTionisSC poflTeflionis uim aliquam oæendereea etiam inueniet. Itaque apud Græcos quoqi cum compofitis pronominibus proferfitur, ayj xztâ’tauf lip . Prx terca fciendum qgt; illud quoc5,quod apud Græcos dicitur per folos obliquos compofi turn cafus, xKÄovTy, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neceflaiio inuicema*
dum paffionem alterius, in alteram perfonam uno eodcmcjj cafu fignificat,nec pq
-ocr page 273-r I B E R XVT» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’147;
teft noiîîinati’uo proferri, fed habet ci'us intelledum /n ipfb uerbo.Noftri ucro frequc ter pro accufariuo huiufcemodi-conftrudionis accufatiuis utuntur antccedente inter omnium perlbnarum pluralibus, ut Tcrentius in Adciphis : Video amare interfc,id eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- Idemineademî Age inepte, quafi nunc non norimus nos inter
nos Ctefipho, pro ywnu-ip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Virgilius in.xi* Conuerfiq; oculos inter fe, at*
que ora tenebant, inter fe «»^«âouç . Sæpe tarnen explanandi caufa adqcif inuicé. necfolum in tertia fed etiamin prima Q utoftendimus) fecunda perfona plurali, quippe quæ polTunt in fe diuerfas colligere pcrlbnas, ad imitationem fupradidi grxci pronominis,quod caret nominatiuo.fimili utmiur conftrudione,ut ego amp;nbsp;tu,nofmct ipfos inuicem amamus inter nos,tu Ôi. ille inuicem amatis inter uqs, alrjsautem cafib, fine inter ,quodaccufatiuumexigit, utimuraddentes inuicem, ut ego amp;nbsp;tu noftri in* üicé miferemur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lAtSAtp- Tu amp;nbsp;ille inuicem uobisindulgetis,
lt;04. Ifteamp;i’deinuicemfepotiuntur,âSiKÂu/) îixffj'Axuva’/. Quodfînô addaturinuicem, dubitatio fit utrum per fui paffïonem fingulæ in fe agant, an altera in alteram. Si dicâ ifte amp;nbsp;ille fe amant,dubium enim fit utrum lauTOuç « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignificet. Et in prima q
dem peribna licet per concepfionem fecundam affumere «ir tertiam,ut ego amp;nbsp;tu Icgi* mus, ego amp;nbsp;ille feribimus, à lecunda uero prima concipi non poteft,tertia autem po# teft,ut tu CZ ille uofmetipfos læditis. Qiiæritur cur pronomina patriæ noftrâs Si ue* Jftrâsàfolispluralibus,t3m apud nos, quam apud Græcos Â^tî/aTreç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de*
riuanrur f ad quod dicédum,qgt; ideoà folispluralibus fiunt, quia patria ad plures per tinet non ad unum. Et feiendum qgt; quomodo pronomina,quæ finita funt,habét pa tria Si poireffiua,ut meus,tuus,fuus,nofter ar uefter,noftrâs,ueftrâs,fic etiam nomen infinitum quis uel qui habet apud nos non folum patrium cuiâs, quomodo apud græ cos iso/a-Eoç, fed etiam pofieffiuum,quod tam interrogatiuum efle poteft quàm rela tiuum, ut cuius cuia cuium. fed huius mafeulinum in fineacuitur difterentiæ caufa. Quod autem tam interrogatiua quàm relatiua poflunt elfe,quomodo ÈT primitiua eo rum ufus comprobat, Virgilius in Bucolicis interrogatiue protulit; Dicmihi Da* mœta cuium pecus, an Melibcei ƒ Terentiusin Eunucho: Quid uirgo,cuia eft ƒ Idem in Andria î Quid earn tum s' fuam'ne elfeaiebats’ non. cuiam igitur ƒ Cicero ue oin Verrinis, de prætura urbana, relatiue pofuit ; Hæceadem cuia res eft, cuium periculum. CT neceffe eft omnibusea grauarifyllabis,quando funt relatiua,quomodo ÔC primitiuaeorum relationem fignificantia. Pronomina quafdamhabentproprias obferuationes lingula, quafdam communes,tam cum alqs pronominibus,quam cum quibufdam partibus orationis. Cum de proprqs igitur maxime fingulorum fuperius didum fit, nunc de communibus dicamus. Ipfe addjtiuum uel adpofitiuum dicitur, quod. Apollonius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominat,non quod folum hoc pronomen alqs prono
minibus,uel etiam nominibus apponitur,fed quod frequentiusquamalia,utegoipfe, tu ipfe, Ille ipfe, Virgilius ipfe, Cicero ipfe. Inueniuntur cnim O' alia pronomina ap* pofitiua, id eft, t-æira.y^ariK'x. Virgilius:
Ille ego qui quondam gracili modulatusaucna.
Idem in Bucol. Nec tuus hie Mceris,nec uiueret ipfe Menalcas, Idem in.i. Aeneid. nbsp;nbsp;nbsp;Tu^ne ille Aeneas,quem Dardanio Anchilæ,
Alma Venus Phryg'ti genuitSimoctisad undam s’ Per excel lentiam igitur hoc pronomen,id eft iplè,quafi proprium,quod multorum eft comma ne,appofitionisnomenpolfidet. Etfeiendum q? tertiæomnes perfonæ pronominum polfunt per fupradidam figuramapponi primæ Sifecundæ perfonæ, excepto fui fibi fe à fe, primaautem Si lecunda perfbna,nec fibiinuicem, nectertiæ apponipolfunt. Nemo enim dicit,cgo tu es,uel tu ego fum, necego ille facit,uel tu ille facit. Ille aute «go facio, Si tu ille facis dicitur. Nam id eft appofitum quod apponitur illi ad quod Verbum redditur, Græci quoq; primitiuam tertiam perfonam, Si ex eacompofitam,
X iiq
-ocr page 274-14» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F H t S 0 1 A K' 1
id eft ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, UuT^, prima: et fecundæ pcrlonac non apponlSt,quomodo nec not
fui, quod uim tam fîmplidsprimitiui tertiæ perfonægræci, q côpoGti poffider apud nos,Pluralem tarnen compofitam tertiam,quia nô habentcompofîta à pluralibuspri mæ «Sr fecundæ perfonæ,ncceffario adiungût amp;C primæ et fccundx,ut
pro îgt;^iS5|) aur,amp; £«u?^ pro ûm«» • Nos autem necin plurali numero poflu* mus apponere primæ ôC fecundæ perfonæ fupradidum tertiæ perfonæ pronomen, id eft fui fîbi fe à fe. quia 8i ßngularis eft uox, quæ nec apud Græcos appontf primæ uel fecundæ perfonæ,nec apud nos,quamuis edâpro plurali accipiatur.ôC quomodo fin» plcxfingulareaccipimus,etiam pro compofito per omnes perfonas,ficetiam fîmplex plurale,ut mei caufa facio ’t/tauT» w»3, û* noftri caufa facimus «/iSpavr/ Tiavlt;?^ Xlt;x^ili zTo/SfiLip.Ncc mirum diuerfas aliquando perfonas figurate inter fe copulari,cuni etiam diuerfos cafus eft ubi bene coniungimus,ut in illis,quæ ex generalibus in fpecw alia,uel ex pluralibus in fingularia diftribuuntur,ut animalium quædam funt mortalt;lt; lia,quædamimmortalia.literarumaliæfunt uocales,aliæ confonantes, trium Saturni filiorum,unusin cælo,alter in mari,tcrtius apud inferos diciiur regnare.non enim be ne dicitur, Animalia pars eft mortalis, pars eft immortalis. nec, très Saturni filii unus in cælo,alter in mari,tcrtius apud inferos régnât, quamuis Homerus autoritäre poctf ca dixeritî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«Jï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ovpavôp tufv^ Îr«»lt;J .
Quomodo (Sr ali^ quidam tam apud Græcos q apud nos. Cum autem nô fit diftribu^ tio,bene utimur nominatiuis,utliteræ funt notæ uocum: uel cum uerbumadid quod diftribuitur,non ad ea quæ diftribufîtur rcdditur,ut hominesopportuni funt,alq quilt; dem ad pacem,alq uero ad bellum.O* hoc quidem quia in plurale diftribuitur, à com^ muni uerbû habet,Sin uariaueris numerum,qgt; prædiximus de ca(îbus,manifeftatur, ut Virg.inBucol. Cur non Mopfeboni,quoniamconuenimus ambo.
Tu calamos inflate Icues, ego diccrc uerfus. Poteft tamen amp;nbsp;fingulare pluralem fignificationem habcns,uel in fingularia uel in pluralia fupradi ÖO modo diftribui, Si eâdem conftrudionis fcruarerationc,utgcntisR.omanæ,pars fuit fortis,pars fapiens:uel,gentis R.omanæ alq fuerunt fortes,alq lapientes: uel, gens Romana fuit,alq fortes,alq fapientes. Liuius.xli, ab urbe condita: Periti religionum iurisqj publici,quando duo ordinarq confules,cius anni,alter morbo, alter ferro perqf fet.fuffedum confulem negabantcomitia habere poflc.Eccehicauforitatem Homeri fecutus, nominatiuum pofuitprogenitiuo,duoordinarii côfules,pro duorum ordina riorum confulum: ad diftributiua enim reddidit uerbum non ad coniunda. Ex diueX fisquoq; cafibus folentderiuatiua fimul Si compofita fieri,ut à medio terrae méditer^ raneus,8cà medioamnis mediamna,à caufis Si dicendo caufidicus,àuana loquédoua niloquus,«^ fimilia, quæ ex fimplicibusderiuata fimul amp;nbsp;compofita funt. Inhuiufce^ modi tarnen deriuationibus frequenter inuenis tranfitionem etiam exalteris in alten fieri genera,ut hæc manus,hiccentimanus. Horatius : Centimanus Gyges. hic fânlt; guis, hic Si hæc exanguis Si. hoc exanguc. hoc caput, hic Si hæc Si hoc triceps, hoc cor,hic Si hæc Si hoc uecots. hæc mens,hic cr hæc Si hoc amcns,demens.hæcarma, hic Si hæc inermis Si hoc incrmc,inermus ma mum.Plurima fimiliter compofita eX diuerfis generibus, uel cafibus,ucl numerisin alia per deriuationem tranfeuntia inuc* nis. Nihil igitur mirum tertias quoeç perfonas pronominum, tara primæ q fecûdas figurate adiungi,quomodo fuperius oftendimus.
De conftrudioneomnium partium orationis.
PArtium orationis,quædam habent inter generaliter fibi accidcntia,numcros Sics» fus «y gcnera,utnomen,pronomcn,participium.Quædam perfonas Si numéros, ut uerbum Si pronomen.f^ædam tempora.ut uerbum Si participium. Quædam ni hil eieisjUt præpofitio,aduerbium,coniundio,interiedio,quæ nec declinationem ali quam habent. C^æ funt igitur declinabiles cum ex proprqs figurationibus ad conue^ nkntcsfupradidorum numerorum,ucl gcnerum,«el cafuum,ucl perfonarfi,ucl tera^
-ocr page 275-b I a E R xvn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*49
porum conïequcntîas accipiunf ,in oratfonis conftrmfb'oncjd crt- di'ljx)fitionc,ad aptam coniundionem referri debent,urpote fingulare ad fingulare,amp; plurale ad plurale,cum ad unam candemcp refertur perfonam intranfitiue,ut ego Prilcianusfcribo intelligens, nos oratores fcribimus l'ntelIigentes.Cum eni'm tranfiti ua func uel refradiua, licet di uerfis uti nunicris,ut docemus dilcipulum,docemus dilcipulos, doceo difcipulu, doceo dilcipulos,acculb uos,prolum uobis.Eadé ratio eft in gencribus,ut Bonus homo,amp; iu«» ftus ÔC redus eft ille.Bona niulier,ÔCcafta,amp; pudica eft ilia,Boni holes, amp;nbsp;iufti,^ redi funtilli,Bonæmuliercs,ôCcaftæ,ÔC pudicæfuntillæ. Similiter amp;nbsp;in cafibus, mei ipfius dolentis mifereor,ôC illiusuel tui dolentis milêreor.teipfum legenté uideo,amp;meipfum intelligétem lentio.Cum igitur ad unam eandem^ perfonam amp;nbsp;cafus SC genera,amp; nu* meri referuntur, fupradidaconfoquentia eft obieruanda. Variantur autê(^ut didu eft) per tranfitionesjôc reciprocationes non folû cafus amp;nbsp;numeri, fed etïam genera, utillos îartiitmulicr,ôC ilium læduntmulieres.Superuacuu eft igi€ inretammanifefta ufosau* torum teftimonia proferre, lllud tarnen feiendiî, quod per figuram quam Græci à^(a tutol, uocant,id eftuariationem,6c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uel lt;n/XAN4/|U, ideftpræceptionemfîuecô*
ecptionem,ÔCper id eft adiundioné ÔC concidentiam,quam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Græ
ci uocant,ôè procidentiam,id eft ivrl-njutri/j^ ÔC numeri diuerfi,amp;: genera diuerlà, amp;nbsp;di* uerfî cafus,ÔC tempora ôCperfonæ,nô folum tranfitiuc amp;nbsp;per reciprocationé, led etiam intranfiriuc copulantur.qux diuerfis autorum exemplis, tam noftrorum q Græcorum, neceflariumelle duximuscomprobare.Conftruuntur igitur diuerfi numeri,ut Virgil, in.i.ænci. Pars in frufta fecant,ucrubusq} trementia figunt. Ad fonfum enim,quia para Troianorum plui es in hoc loco intelliguntur,plurale reddidit uerbum lècant, quomo* do amp;nbsp;Homerus, œs lt;î««rav ttAxôi/s. Salluft.in Catilin.Interea feruitia repudiabat,cuiua initio adeummagnæcopiæconcurrcbant. Cuius enim fingulare adremretulit,ideft cuius rei lèruitiorum. Thucydides, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 àuro/s tfiaç/ês ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r Xa*
KuTa.!uoviap» Sophocles â.v‘àyôvgt;i,osilt;, 5^ «vtoS h (p^ovamp;p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h -yAw-^av îîv oia
S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0^01 (ri«Trlij)Q6iVTi^ ult;p6Nlt;mjj KivoK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Terent, in eunucho;
Si quifquam eft,qui placcre fc ftudeat bonis
Quamplurimis, minime multos lædere,
In his pocta hic nomé profitetur fuu. quilquam enim ad multos intelligif .quôidem in Adel,Aperitealiquis adutum. Diuerfa genera fimilitcr conftruuntur, Virg.in bue.
Dulce làtishumor,depulfisarbutus hœdis, Lenta làlix fœtopecori, mihi folus Amyntas.
Ad dulceenim quodeft neutrum tamfœminina qmafoulina reddidit. Idem ineodem» Trifte lupus ftabulis maturis frugibus imbres
Arboribus uenti,nobis Amaryllidis iræ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in primo æncid»
Nimborum inpatriam locafœtafurentibusauftris,
Aeoliam uenit. Idem in lècundo georg.
Sunt aminææ uites firmilîîma uina. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in,i, ænei.
Cymothoe fimul,amp;Triton annixus acuto
Detrudunt naues fcopulo. Luca.in,i, hinc leges amp;nbsp;plebifoita coadæ, Virg,in.viq.' Qualis eram cum primam aciem Præncfte fub iplà, Straui. cum enim Præneftc nomen oppidi^prium neutrum fit, ad intelledum urbis reddidit fub iplà, quô Teren, inplogo Eunu. In Eunuchum fuam dixit,ad comœdiam referens^nomen* Vir,in,xii*
Didamum genitrix Cretæa carpit ab Ida, Puberibus caulem folqs amp;nbsp;flore comantem Purpureo,non ilia feris incognita Capris, Gramina,cum tergo uolucres hælère làgitt«. Hoc Venus obfeuro faciem circundatanimbo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.•
Detulit,hocfufum labris fplendentibusamnem, înficitjoccultemedicans^lpargit^falubris» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
-ocr page 276-If o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R ï S C I A N 1
Vide quô amp;nbsp;diucffa genera,8C diuerfos numéros l'n fupradîda figura oi^iórUTo^id tft uariattonis,3utoritas confundît.Græcoçi quo^ autores frequenf huiulcemodi utuntut figurationibus,ut Homerus iAza£P©^,7r.
ttSot/j ô^ivBh flu.UûS, £K(Vti0£/j (jjixAa'^yicr,
ïÀTTûUiVO/ •^à VCiVlt;Jgt;IV TToJ^taK-iOt.
Thucydides fecundo, ai aîfj vtw/j naGamp;irai ràs kuttss nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? ttA»
H'gt; 'Ti^oS “ritu oÂ/'}ou àvii^ô^u^Honp, ^'jiÄoM.voi ràs 7rÀ£/as •7^Z|«6'va/. Demofthenes (piÀi'nr^H.w/i primo, HJ) oAmS amso/j oiiscu^rai^ TroÂmîai'i Tuçavv/'s. Idem,«^ r sifjxxvy.TroVHÇô/j, av* «Sitoa/cz TTOVKÇon S cn)H,otj)aVT»(S,617rai/ra)^o0tv êxia'K.avOf} amp;nbsp;lt;pi2.aiTiOf]. Thucydides primo^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Tiùi) Q S'Tf’ TTaVTW^j ô/U.oXoy'tS/jSjjHfj i.^içop uval £7rnvfl. Plato nbsp;nbsp;nbsp;oii/A7ro(r/cu.£7n{lt;An ovp V] (J***
ÎT.UH0H 7ro0fc(/j tK,aSO/J TO HU/lt;nj TO àuTW ^UUkÓ, TT^/ea^îWVTlS TÛCS J^G'ÇOCS cniUTrXtKOUt* vol à^HÀo/S t7r(0u/jtoîvTt.S cru/zlt;))uvlt;XX ê!:7riamp;VnoV.op VTP VP AipS «^ncr â^!a^gt; Aelchines, çv àXiiiSixJ'ii, vTri^^iaisoKÄiVi » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Homerus ttfuûyî/aS,A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iVi ^u^HfiKSai» rS^t*
v!ao -^venop (TKKTrfçw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diuerfi quoep cafus,uel cafus pro cafibus,figuratc tam a no*
ftris q 3 Gtxcis fæpilfime ponuntur,ut Vir^.in primo ænei.
Tu mihi quodcunqp hocregni tu fcepti alouemc^
Concilias, hoc regni pro hoc regnum. Idem in primo:
Vrbemquamftatuoueftraeft,fubducite naues, prourbsquamftatuo* Terentius in Andria. drj uoftram fidem Quid turbæeftapud forum.'’quot illichominumiitigantf pro quot homines. Idem in eadem: Ex Andro commigrauit huic uiciniæ, pro in hanC uiciniam.Ineadem, Quascrediseirehas,nonfuntucr£cnupti£c. Idem inPhormione: übi in métem eius aduenti uenitr’genitiuum pofuitpro nominatiuo. Cicero in Verrina rum.i.nam ita mihi deos uelim propitios, ut cum illius temporis mihi uenit in métem, quo die citato reo mihi dicendum fit,non fblum commoueor animo, fed etiam toto cor pore perhorrefeo,illius tempon's pro illud tempus.Idem in-q- Verrin.Fac tibi paterna: iegis Aciliæ ueniat in mentem.pro Acilia lex. Virg. in.iq.Geor.
Etcrurum tenus a mento palearia pendent, pro cruribus tenus. Idem in.viq.amc.
uolat hafta Tago per tempus utrunep. pro in Tagum. Sal luff, in Catilin.prarter re^ rumcapitaliumcondemnatis. procondemnatos. Idem in.i.hiftor. Namaprimordio «rbis,ad bellum Perfi Maccdonicum. pro Perfis. Virg. in primo æne.
• Troas relliquias Danaum atop immitis Achilli, pro Achillis. Horat.in.iq.carm, Hie dies anno redeuntc feftus,
Corticem aftridum pice dimouebit Amphoræ. pro amphora. Tercn.in Andria: Nec quid me faciamfcio,pro qd de mefiet. Idem in Eun. Quid illo faciemus.pro ill/. Similiter Cicero in Verrem,de prætura urbana,Quid illo,pro illijmyoparone fadum eft, Virgilius in primo ænei.
Parce metu cytherea manent immota tuorum
Fata tibi, pro metui. nbsp;Idem in primo Georg.
Libra die fomnipares,ubi fecerit horas. pro did» Horat.in.iq. carm»
Hie dies uere mihi feftus atras
■ Eximet curas, mihi pro a me.
Demofthenes W ÛTrtç h.tho'/cJiCSvtI^, /air«. gt;0' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h3) {oç«kw^
TTaVTa om VTi^aTlo/j î-yco äuroZs toÎS (/'(jvoîs tfoS^oZs £|UGt€KKus,pro ii'i «ut« t« 0 lt;}gt;o* e^«. Homerus ’/A(acA(^.a. rravr q^i^ôpiliu 'ipaii^' kArœ naTat/'uiX Ka^ima-op Akuvûj. • Idem, K-a-nrrtcrov KoVi'n. Xenophon â7ropvnp.ovamp;iipaTap primo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a\ii.iSiilt;ßitp ^ip
iix.ooip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiva.1 T^zK-À» £7rz-ryoTTw /UJ}W ov2: £auTW, -TÇOS’ÿTH 9^^ TToAiaq^TOiavra J'^ia'\i‘)(amp;ivai
Vû'pou. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si'\K.ieiilt;ritjo amp;vt! VS) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et noftri hac figura fæpc
funt ufi, ut Terentius in eunu.
Apparet hune feruum elle domini pauperis,
Miferiep. pro apparet hic feruus.Et in alrjs tarnen plcrii^ inucnics Græcorum auto ntatcm,amp; maxime antiquoç: imitatos latinitatis autorcs,qd poftea ondeturrHonicru»,
-ocr page 277-LIBER XŸÏl, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îH
gt; «và /•öQrîà‘lt;xlt;l^di o/xi K«it’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huic fimi'Ie Tefcnun Andriai
ïta tum difcedo ab illo.ut t|ui fe filiam neget datuf uin. nbsp;nbsp;diucrià tempora,ut
Poftquam res Afia:,Priami euertere gentem ïmmeritam uifum fuperis,cccidit^ fuperbum Ilium,ôC omnis humo fumât neptunia Troia, Diucrfa cxilia,amp; deièrtas quærere terras Augurqs agimur diuûmjdalTemqj fub ipfa
. AntandrOjôC Phrygiæ molimur montibus Idæ«
Cccidit ell præteriti,fumat autem ôC agimur amp;nbsp;molimur pr«ièntis.Idem in.iiq.æne/ï A t regina graui ïandudum làucia cura,
■ Vulnusalitucnisjamp;cæcocarpiturigni. proalebatSCcarpebatur» Eticicndum,qgt; tam poetæ^ profarum feriprores frequenter præfentibus utuntur,tam pro præteritis g futuris.Contrà autem raro.Teren.in And. fed fi quid narrare occepi,continuo dari Tibi uerbacenles, pro óccipio ueloccipiam. Idemineunu. Quæ uera audiui taceo 8C contineooptume,audiuiproaudip,uelaudiam. Idem in Phor. cur noniriquamPhor. mio, Vides inter uos^ inquam pro inqui dixit,quod in raro eft uiu. Sic eriim Iblent pie: ri^ ponere inquam quod eft futuri,loco præteriti uel præfentis accipientes. Diuerlæ p fonæ.ut Virg.in.q.ænc. diucHimurindeIphi'tusamp; Pcli'as mecum. Teren.in And. Tu fi hic fis aliter ièntias. Et nota qgt; fefe oftendens hic dixit,in qua demonftratione intel«« ligif etiamego. Liuius.xxxv'q.aburbecondita: Certarepio certamine cuiuflibetbonæ artis amp;nbsp;uirtutis aufi fumus,cum parentibus quogp ciuitas fuis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V irgilius;
Illeego qui quondam gracili modulatus auena Carmen. Idem in.rj.ænei. quæ^ iplèmiferrimauidijEt quorum pars magna fui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in Bucolicis:
, NcctuushicMœris,nccuiueretipfeMenaIcas, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idemin.iiq.geor,
Illo Virgilium metempore dulcis alebat
Parthenope,ftudf)sflorentem ignobilis oci. Teren.in Phor. nam ego meorum 1(0' lus fum meus. Perfius; poftquam meus à prætore receflï. Nec Iblum per genera ÖC per fonas,8C numéros amp;nbsp;cafus amp;nbsp;tempora,quæ maxime declirtabilibus accidunt, de quibus fupra ondimusjfolent autores uariare figuras,ied etiam p omnia unicuilt;3p partium oratî onis accidentia.utputa nominiaccidunt,fpecies, genus, numerus,figura cafus. Per cos igit quinqp modosinucniunf uariationibus,id eft «aào/otxti/, ufi autores.per lpccics,ut Ènnius}Optima cælicolum,Saturnia magna dearum,magna dixit pro maxima, pofiti* uum^ fuperlatiuo,cum aptiffïme fuperius optima cælicolu dixiflêt.Et Virg.in.i.ænc.
Triftior amp;nbsp;lachrymis oculos fuffulà nitentes. Triftior pro lubtriftis. Homerust, i rovƒ ’în-ravi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dardanos pro Dardanius, primitiuum pro deriuatiuo.
Ut Virg.quogp in.iiq.ænei. Hauriat hune oculis ignem crudelis ab alto Dardanus,pro dardanius. Etin.q. iplcdeosinDardanafufcitatarma,prodardania. Simile huic eft, Romulus populus,amp; Romula gens,pro Romuleus ÔC Romulea. De generum ÔC nu* meroçi amp;nbsp;cafuum uariationibus in fupradidis oftendimus. Figuræ quo^ aliæpro alrjs folentabautoribusponijUt Virg.in.i.ænei. totum^à fedibusimis, VnàEurusq^No tus^ruunt,proeruunt,fimplex pro compofito.Similes inuenies uariationes côftrudi* onis per omnia cæteris quo^ diâionibus accidentia. Aliæ quoq? pro alrjs ptibus uel dilt; âionibus ponunt,ut nomen pro aduerbio,ut fublime uolat pro iublimirer, foie reces ortp,pro recenter.Et contra aduerbium pro nomine, ut genus unde Latinum, pro ex quo.Et Cicero pro Deiotaro:En crimen,en caulà, cur regem fugitiuus, dömind leruus accufet,curppterquæ,fiC iuftep uere,ueluere proiuftc,amp; lätis,p fufficiens.Euripidcst
. eUavT©-’lt;f)Kûa©-'7ov@-’, pro «AhökS.
t Tu fatis ad uires Romana in carmina dandas* Quippc necefle put3t,pro neceflarium.
Lucanus in primot Idem In ieptimo: Homerus
KUTH d' iÄivUu xaAîaç ré,. tkvJ'
»r/jew nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w«lt; (xAii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixit,quod eft Iàtis;raultu pro muite, Virg.'
-ocr page 278-lyt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V R 1 5 C I A N 1
fn primo æneî. multum illc 6C terris iadatas,8C aIto,‘Vi fupcrum,nomé pro aduerbio* Præpofitioncs eft quandoabundant,eft quando deficiût, eft qn aliæ pro alqs ponuntur, tam apud Græcos g apud nos.abundant,ut Ifocrates in Aeginetico, v? iuîcç
'in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'liùj 'iwoixp^np lîxop t’ó lx.evop. Noftri quoç frcquc
ter utuntur hacabundantia præpofirionis. Teren.in And. accedo ad pediffcquas.Idem in cunu. nunquam accedo ad te,quin abeam dodior. In eadem; Edicit ne uir quifquam adcamadeat.idemineadem:Adeon’adcum. In eadem, adtéaduenio. liberates
TTavK'yuç/KM aTTiS’f^K/jóLuoiK’ TV) 5^lt;xTny'tf «i9’ ötf (TUüHKOÄ'sdha^p, Ariftophancs, ^t(6o?î* tv tifüTjaTiJ/j n ^'sÄopeU. Trom m ottmS (xit i/Xa ^uxjhç. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
Virg.in.v.æneid. fpatio poft deinde relido TertiusEuryalus. liberates, KÀt'a KTw /jiH TTOVraS ß«Xo,uStuouS à^à rovq 4gt;l/(nw? â^iyç ovraç mh wt9 ôÿi hcI' £■« cnujcßia7^i4,iQ àPâ^à èip aç'sa 'riùj rroXiriiap cßioiKHinl^. Hyperides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'n;} raç»'*
j^ou^.utrà Tlt;x.vToc AT^fiop âva^xouiUtvH To nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virgi.inodauo xncidos*
Poft bine ad naues graditur Ibcioscg reuifit.
Prxpofitiones deficiunt,ut Virgilius in nonoæneid.
Euolat infelix Ôi fœmineo ululatu,
Sciflâ comam muros amens attp agmina curfu.
Prima petit,deeft cum ululatu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Homerus ’x*lt;x(/'.5. avr» mp yatn àm tt
^aXcéöjH, deeft avv, cnp «vth. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virg.in.v. His magnum Alciden contra ftetithis ego
lùetus.deeft cum. Aliæ proalrjs ponuntur. Ariftophanes, nar^x-Âivep ai-wp w «okA«* w/S K^xTtzôp pro r^. y irgilius in primo æneidos;
M ulta ftiper Priamo rogitans,fuper Hedore multa. Sup Priamo,pro de Priamo. Idem in.i.Geor. fub lucem denlâ inter nubila lelè,pro ante lucem. Coniundiones quo tam apud nos.quàm apud illos,modo abundant,modo deficiunt,modo aliæ pro alqs ponuntur. abundant, ut
M ulta quoç ÔC bcllo paflus dum conderet urbem. Hora.in Epodo:
At b deorum quifquis in cælo regis
Terras,6^ humanum genus.3bundat,at.Deficiunt,ut Virg.in.iiq.æncidosj Perte citi flammas,dare tela, impellite remos.
Aliæ pro alqs accipiuntur, ut Virgilius in lecundo ænei, Autpelago Danaum infidias fufpedacç dona
Præcipitare iubcnt,fubiedisqj urerc flammis, pro fubiedis'uc. Euripides:
2 ötoi ttä't^oo» lt;ny{zv^ii n à?5^à vm, «ÀXà dixit profaltem, ut noftri fimiliter dixenint« Teren.in eunu. fi nequeas paulo,at quanti queas:atpoluit pro faltem. Aduerbioruni nero quædam funt quæ cum lupradidis omnibus accidentibus, id eft diuerfis numeris èc generibus.ÔC cafibus,amp; temporibus,amp; perlbnis indifferenter ponunf, ut non bonus uir,non bona mulier,non bonum mancipium offenditme.non boni uiri,non bonæmil lieris,non boni mancipq eftuitupcrarcinnoccntem.non ego,non tu,non ille,non facio, non facis,nonfacir. Similiter bene,male,rcde,praue,poirunt lupradidis omnibus apte adiungi. Sunt autem alia aduerbia quæ non poffuntomnibus copulari accidentibus, ut b,qn eft uocatiuum,ut Virg.in.i.ænei. O regina,nouam cui condere luppiter urbem. Etheus.Idem ineodem; heusinquitiuuenesmonftratemearum, Vidiftisfiquamhic errantem forte, Ibrorum. Alq calui non adiunguntur nifi uocatiuo. Alia uero foli accu làtiuo,ut ponè tribun31,uel ponè domum.ultra fines. Quædam ablatiuo,ut coram iudi cibus.quod etiam in præpofitionibus uidemusfieri.Proprie autem illæ funt præpofitio nés accipiédæ.qu.æ finecafualibus proferri non poffunt leparatæ,ut in ilium, per ilium, pro illo,de illo, fub illo,ex illo, ab illo. Nam pone amp;nbsp;coram poffunt etiâ fine cafualibus proferri,quia aduerbia funt. Virgilius in primo æneidos: coram quem quæritis ad* lum Troius Aeneas. Idem in.q.ænei. Ponè fubit coniunx,ferimur per opaca locorunu 5unt aduerbia quæ diuerfis perfonis non conueniunt,uteia. Virg.in4iii.«neid,
Eia age rumpe mom, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miitabile l^per, Foemina,
-ocr page 279-VIBER XVII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*n
Ad lecundatn dicuntur cnfm fblain. Sunt aducrbia quæ proprie diuerfis teporibus ad^ iungi non pofliint: ut heri feci, nunc facio,cras faciam. Sunt alia quæ fingulis modis ciatur per omncs perlbnaSjôC numéros,amp; tempora, ut utinam optatiuis. Sed hæc de aduerbrjs in loco,Iatius tradabuntur. nbsp;nbsp;Coniundio quo^ communiter cum omnibus
fupradidis inuenitur,id eft generibus,cafibus,numeris,tcporibus,perfonis,ut uir mu !ier,uirorum mulierum,doceo 8(. docui,6Cdocebocgo,amp; tu,amp; ilIe.Sifacio, amp;nbsp;fi faci am,fi facerem,óf fi faciebam,fi fecerim,óC fi feci,fi feciffem,óC fi feceram,fi fecero, amp;nbsp;fi fa ciam.Sed ad pronominis ordinandi tradationcm rcdeamus., Sciendum qgt; coniugata^* nomina,quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ariftarchus uocat,trium pcrlbna^i primitiua,ièu deriuatiua,inut
cem pro fe inuicé poni per confufionem perfonarum.idco nee figurate poirunt,quó nee üerba,ga tres folas uocej,in tribus plbnis habét,mei,tui,fui,mihi,tibi,fibi,me,te,fe,amc à te,à fe.Quomodo nee pluralia co9i,nos uos,noftrij uel noftri, ueftrum uel uclfri, nobis lt;jobis,nos uos. Nee deriuatiua,meus,tuus,fuus, nofter,uefter. Ipfe autem amp;nbsp;ille,amp; hic, óf iiïCjSC is figurate,ó('pro prima, Sefecunda folentaccipi.Quippe cumnonhabeantli* bi coniugatas primas lècundas,quibus impediantur,proillis accipi, Quod autem fui proprie coniugatum eft prima: Só Iccunda: perlbna:, ipfa declinatio confimilis illi cutn cis oftendit, mei, tui, lui, mihi, tibi, fibi, me, te, fe,a me, à te, à lè, Itaqueca tria prono mina fuas defendentia proprias pcrlbnas, ad iura fuæ fignificationis non admittunt fibi coniugatas uoccs. Idi^ comprobatur etiam ex deriuatiuis corum:mcus enim, tuus,fu* quia fibi funtconiugata fimilitudinc declinationis, ÔC maxime qgt; fingulæfintinunaqu» q? pcrlbna eorum uoccs, quomodo etiam in uerbis pro felc poni inuicem,ucl fibi coniü gi in una cademcj’ perfona polfelTorum non polfunt. Nemo enim dicit, ego tu, nee fui mei, nee tuus meus,nec fuus meus, nee noftras ueftràs, nifi addita coniundione dicam, feruustuus 8C meus eft.Giuis noftras eft et ueftras.In quo tarnen polTeffio quidem com inunis fignificatur,po(relTorumueropcrlbnædiuerlà:.Poteft tarnen Si fine coniundio* ne dici,mea res tua eft,animus meus tuus eft. in quo tarnen diucrlàs intelligo plbnas pof feffbrum. Ille autem ego amp;nbsp;tu iplê, Si hic ego amp;nbsp;ifte ego, Si omnia tertiæ perfonæ pro nomina, cxcepto fui, if eiua deriuatiuo luus, licet Ôi prima: Si lècundæ figurate uni ei«» demcç coniungerc perlbna:. in uerbis uero,quia una eft Ibîa uox tertiæ perlbn£c,cum le cunda ucl prima,in una eademq; perlbna accipi nô poteft. Nemo enim dicit facio tu ucl llle,uel facis ego uel ille,uel facit ego uel tu.Singulis enim uerba uocibus, lingulas figni ficantia perfonas,cas extra le alqsaccômodare perfonis non patiuntur. Et quid mirum in perlbnarum dilcretione coniugatarum hoc fieri, cum liccat etiam ex contrario ex inlt; âilcretis generibusuel numeris, uel cafibus, uel temporibus hoc. manifefte intclligcres* Quippecum ipfa confufione licentia detur in diuerfis ea fignificationibus accipere. Nd inihftibi, fibi, me,te,le,cum non dilcernant généra, licet quibulcun^ placet gencribus ea coniungerCjUt meipfum meipfam,teipfum teipfam,clari claræ clara, nô lècernunt nu merum.licetergofingularibus Si pluralibuscafociare.lenatus,currus,uultus,facies,re3 lt;pçs,fimilif diucrlbrû funt cafuum communia.licctcrgo quibuflibet corum aptiflïmc ea éopularc. Omnia uerba præteriti perfedi fubiundiua ôi futur!,ealdcm uoces habétabf q; prima perfona. nihil igitur prohiber in utrouis tempore ea acciperc.Participia prælcn tis temporis Si infinita, cadem etiam præteriti imperfedi funt. Licet igif ea utrobi^jp ferretut lcribens hodic proficio,ÔC lcribens hcripficiebam,8C lcribere uolo hodie,et feri berc uolebam heri. Sc/endum tamcn,qj licet etiam prætcritis perfedis ôi plufquampcr fedis participia uel infinita fupradida, fenfum prxteriti imperfedi fignificantia coniu gere:ut lcribens profcci ucl profeccram ,id eft eu in feribendo eram pfeci uel pfeccram. feribere uolui ucl uolueram,id eft incipere Icriptioncm uolui uel uolueram.Scimus cm prætcritum imperfedum inceptionem quidem rei fignificat, nondum tamé perfedi onem.idcç ufusautorum comprobar. Communia uerba ta adiuam quàm palîïuam con ftrudionc concipiunt,cx qua difeernitur uarietas fignificationisjeriminor te amp;à te, hor tor tc^ôi à te. Amctjdoceat,légat,audiat,funt impatiui præfenü's,funt optatiui futuri,ôC
y
-ocr page 280-PRISCIANI
ïubîunÂîuî præfentis.ncc aliter pofliint corum fignificari uarictates, m'IÎ per conftniiîH onem eîs accidentium aduerbi'orum uel tetnporum, ut imperantes quidc fine aduerbio dicimu3,amet,doccat,legat,audiat.Optantes uero cum aduerbio utinam amet,doceat, legat,audiat. Subiungentes quoq? cum amct,doceat, légat,audiat. Amato,doceto,lcgi to,audito,amp; lècundæfunt ôC tertiæ perlbnæ, additionc igitur pronominum diieernun tur,ut amato tu,amato illc.In omnibus igitur huiufcemodi didionibus,qua: diuerûsha benc fignificationes,côft’rudio maxime ad cas explanandas cft ncccflaria. Sicut criam in nominibus,in quibus fimilcs inueniuntur uoces,diucrfi cafus uel genera uel numeri;ut* puta genitiuus ÔC datiuus fingularis,huiuspoetæ ôC huicpoctæ,ô(r nominatiuus ÔC uogt;* eatiuus plurales, hi ôC o' poetæ.fimilitcr dodi genitiuus fingularis huius dodi,nomina* tiuus et uocatiuus plurales hi dodi SC ó dod:i. Similiter cædes,res,facies,nominatiui fin gularcs,6C uocatiui,ut hæc faciès amp;nbsp;o facies,hæccædes,ÔCo cxdcs, h^cres S( orcs.pln raies uero et nominatiui et acculàtiui et uocatiui,hæc faciès et has faciès amp;nbsp;ó facies.Mul ta quoqj etiam in alqs partibus inuenies fimilia,nec aliter ca dilcemes,nifi ex conlèquen* tia ordinationisjideft cafus cafibus,ÔC genera gencribus,ÔC numéros numeris,amp; perlb* nas pcrfonis,ÔC tempora temporibus congrue dilponendo.Non igitur,fi quid fimile eft iioce,hoceifdem necclfe eft omni modo accidentibus coniungi, fed ad intelledum refcc ri: utputaomnis datiuus ôf ablatiuus pluralis mobilium nominum uel pronominû uel participiorum,fimilis eft per tria genera,ut bonis,inis,acculàtis. Et tarnen cum de mari bus loquimur mafeulinis ca coniungimus,cu de contrario fexu fœmininis,cu extra utri uiç fignificationem,ncutris;utbonis uiris loquor,bonis mulieribus, bonis mancipqs, ÔC acculàtis uiris,aceufatis mulieribus,accuiàtis manciprjs.fic ÔC fimilia quæ confufionem fi gnificationis perordinationis iunduram,6C accidentium difeutiunt» Omnis enim con ftrutftio quam græci ovvTtx.^iv uocant,ad intelledum uocis eftrcddcnda.Ira^perdiuer fas figuras uariare folent autores in conftrmftione accidentia, de quibus iam îupra docu imusjquæ quamuis quantum adiplàs didionesincôgrue dilpofitaefle uideantur,famc ratione fenfus redilEmc ordinata elfe iudicantunutputa prima perlbna amp;nbsp;tertia in unu figuratc coeunt, ut V irgilius:
Ilie ego qui quondam gracili modulatus auena Carmen.
cft enim intenedus,cgo Virgi. illequi quondam feripfi Bucolica 8C Georgien. Diuerfi quoç numeri hoc modo figuratereperiuntur,ut Virg.in.i. Acneidos; Pars infrufta le* cant uerubusqj trementia figunt. Pluralem fingulari non ad didioncm, fed ad fenfum retulit,qu;a pars Troianorum multiintelliguntur.Ef perdiuerià genera, Qualis cram cum primam aciem Prænefte fub ipfe, V irgil.in. viii.Quamuis enim Præncfte neutrum fit, fed quia urbs intelligitur ad id quod intelligitur magis,g ad uocem nominis reddi* dit,dicens fub ipla. Similiter per omnia accidentia omnium partium orationis frequen«^ ter inuenimus huiufcemodi figuras,amp; cafus pro cafibus,ut
Gorniger hefperidum fluuius regnator aquarum, fluuiusprofluuieî Virgilius in.viii. ôC
Tu mihi quodeunç hoc regni,tu feeptra louemq^ Concilias: in primo. Regnip rcgnû,de quibus fufficicter in luperioribus diximus. De tu quo^ quidam dubitauerût. an nominatiuus fit tantum, an tantu uocatiuus: fed uterqp in eo efle oftenditur, quorno«* doôC in omnibus ferè latinis nominibusabfqj in us terminantibus fecundæ declinatio* nis.Et quoniam Trypho quem Apollonius arguit,cum uocatiuum Iblum putauit,dccc* ptusnominum uocatiuis,qui coniunguntur fecunda: plbnæ uerborum, cum dicimus tu iegis, ÔC difeipule legis, fed 8C cum prima ÔC tertia uerbi perlbna coniungif bencuoca* tiuus qui fuus eft fecundéc, nec tarnen ideo dicimus primam uel tertiam uocatiuos habe re,nec fecundæ uocatiuum non eirc,ut lego difeipule 6C legit difeipule. Necefle eft illof maxime cafus habeant pronomina, quibus deficiunt in utra^ perlbna nomina,ÔC maxi^ me nominatiuum. uocatiuo enimpnomina non cgent,qui nec demonftrationé, nec rc* lationé, quibus ^gunf pronomina polTidetjfed Iblam con^rfîoné,id cft apoftfophcni^
-ocr page 281-L I B B K XVII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vf
(êd hoc fpfo quîauel nutu, uel uocis di'rcdfonc non fol um ad eos quos uidemus, fed etiam ad illos,ad quos uox noftra poteft peruenire ctîam abfentes,uocare folemus,uel Ignorantes propria eorum nomina, uel confufehoc utentes etiam ad multos, ut unus ex eis rcfpondeatjUtad feruos tu dicimus. illud quotj feiendum qgt; fuum eft pronomi^ nis in prima amp;nbsp;fccundaperfona habere nominatîuum.Vocatiuum uero non folum p nomina,fed etiam nomina amp;nbsp;participia habet, qui cafus proprius eft fecûdæ perfonæ, ut feribe Virgin amp;nbsp;feribis Virgili. Sedqgt; etiam nominatiui omniû cafualium primis SC fecundis uerborum cft quando coniungantur pcrfonis,oftendunt fubftantiua uerba isf uocatiua,quæ nifi nominatiuis nô fociantur. ut ego grammaticus fum.tu orator es, ille philofophus eft.ego Prifeianus nominor, tu Apollonius uocaris,iJIc Virgilius nô cupaf,Vir,in4,Aene. Tu ne ille Aeneas, quem Dardanio Anchife
Alma Venus Phrygn genuit Simoentisad undam i*
Ergo fine dubio hæc conftrudio hic, tu,nominatiuum elî'c oftendit, Præterea hoc ap probatur, cum diftinde ipfe qui eft nominatiuustrium perfonarum nominatiuis nelt; ceiTario coniungitur, ut ipfe ego facio. Virgilius in quinto:
Ipfa egomet dudum Beroen digrelfa reliqui.
Idem in codem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ipfe ego paulifper pro te tua munera inibo Tu ipfe facis.
Virgil.in Buco. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verum id quod mu ko tute ipfe fatebere maius. nbsp;nbsp;Cicero in
iiq.Verr, Tuteipfeex edido fîculo hocfuftulifti. Uleipfe facit. Cum igiturnomina primæ er fecundæ perfonæ nominatiuum non habeant, neccæterosobliquos, uocati uum tarnen habeant plera^ loco deficientium, ut paulo ante oftendimus, funguntur pronomina.Relatio quoeç cum ad cæteros fiat cafus,ad uocatiuum non fit. ut ego le^ go qui fcripfi,tu legis qui fcripfifti,ille legit qui fcripfit,meus eft feruus cuius ære emlt; ptuseft, Vocatiuusautem ideoinrelatiuiseflenonpoteft, quia antecedentem cogni^ tionem fignificarenon poteft. Similiterquando diuerfæunifocianturperfonæ,nccef fe eft nominatiuos coniungi nô uocatiuos,ut ego amp;nbsp;tu ÔC illedicimus. Nemo enim di cit ego amp;nbsp;gfammatice,cîr ille doccmus,nifi attentionis caufa ponens nominatiuum nominis, adiungam ci uocatiuum nominis,ut ego amp;nbsp;tu grammatice ÔC ille docemus. Et nomina quidem quamuis tertiæ fîntperfonæ, tarnen habent pleraq; uocatiuum,ut diximus.Nec mirum cum uerbis quoqt uocatiuis, quomodo amp;nbsp;fubftantiuis côiunda, poflînt tam primæ q fecud« efle perfonæ. Quomodo ergo fi dicam Virgilius uocaris, à tertia in fecundam transfero nomen perfonam, fie uocando eundé intelledu ipfo uo candi facio fecundam perfonam,ô Virgili,id eftteuoco Virgili.Excipiunturinf/nita nomina,uel intcrrogatiua.uel relatiua, uel redditiua, uel diftributiua; quæ quia incer^ tæfunt perfonæ,uel diucrfæ,uocatiuum habere non poffunt.quis,qui,qualis,tail's,tan* tus,qudtus,quot,tot,uter(ç,alter,finguli, bini,terni, ôC fimilia, Adhuiufccmodicnim nomina uocatio fieri nô poteft, quamuis licet etiam ad fecundam ea coniungere perlb namjfedpnominatiuostutquieftisfqualeseftis :* uterqj Scipiones uocamini, finguli üeniatisadmc.tcrniprandeteapudme. Virgil.in,i. Acneidos: Seduosquitandc quibus aut ueniftis ab oris Pronomina uero primæ uel tertiæ perfonæ minime poC» funt habere uocatiuum,nifi poffeffiua primæ, quando coniunguntur uel dirigutur ad fecundam perfonam.Quippe cum polTit aliquis ad fuam loqui pofleflïonem, id eft ad niium,uei ad reruum,ucl ad matrem, uel ad uxorcm,amp; dicere, ô mi,ô mea,o mcum,lt;5 nofter noftra noftrum. Et cft proprium pofleffiuorum pronominum,duas fignificare perfonas, ipfam quidem quæ poflïdet per genitiuum ubiqj, cam uero quæ poflîdetur pcromncscafus.Itacjfccundæ perfonæ poffefl‘iuum,cum in genitiuo fît,ipfe pofteffor intelligendus ad quem dirigitur fermo,uocatiuum quo^ habere non poteft,nifi figu* rate uclim diccrc,ô tue amp;nbsp;non aliène, id eft tui poteftatem habens, quomodo ego fum meus. Euripides: t-yoî ij/x/« Sed quamuis non carcat rationc,tarnen in ufu non «ft,quomodo nec fueillius nate,ut proprie illius nate. Cum igitur in omnibus poflef« ^uisjtam pofleffor g poffeffio intclligatur, nec alq poffint cafus quâtum ad pofleflbrcÿ y n
-ocr page 282-'ifS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I s C 1 Ä N I
nifi genîtiüî intclligi,noh poffunt habere uocati'uos, nifi per fpûs pofTeffioneSjCuni lecunda effe intelligantur ea perfona. Nec prima tarnen primam, nee fecunda fecundâ poteft poffidere,nifî fie C ut oftendimus 3 figuratc dicat aliquis, ego fum meus domi^ nusô* feruus,tucstuus8CdodorôCdifcipuIus,utPerfius: Vindidapofiquam meus à prætorerecelTi, Tertia uero tertiam poteft poffiderc.quia multæ ôi diuerfæpoflïint efle tertiæ, Vocatiuum tarnen aliud pronomen in ufn non habet,nifi primitiuu fecun dæ perfonæ,?2r polTcffiuum primx,quandoad id fermo dirigitur,id eftquandofecun^ dæ fociatur perfonæ. licet enim naturaliter ad fuam loqui polTelïionem.Tertiæ uero p fonæpofleffiuum, fi naturam habet, ut per uocatiuum polfit dici, utprædiAum eft Q poffumus enim etiam ad alienam polTelfionem dirigerefermonem,ut O' genitof nofter Saturnie maxime diuum, ôi. Euandriefiliuel Telamonie Aiax) itacp quamuis quantfi ad ipfam rerum natura rede uideatur polTe dici,ô fue filq Euandri,ó fua uxor gt;Euandri,ut fi dicam Euandriefili,amp; Euandria uxor, cum in hoc dua: tertiæ intelligail tur perfonæ pofleflbris amp;nbsp;pofielfionis,ufus tarnen deficit,quomodo etiam apud Græ^ cos,tefte Apollonio , cum rationabiliter poflet dici,in ufu tarnen non inuenif« De hoc enim Ip 'amp;^T^/o’uvTa^iwi’ tertio clariustradat. Secundæautem perfonæCutfu pradidum eft j deriuatiuum,ideo non poteft habere uocatiuum,quia necelTe eft gern'«* tiuum primitiuiintelligiin pofiefibre iplbad quem loquimur,8C uocatiuum in poflef fione,fed polfelfio fecundæ perfonæ necclTario uel ad primam, uel ad tertiam perfona refertur,quæ naturalitercarent uocatiuo,Tuus filius fum,uel tuusfilius eft ille. Etq^ uis figurate,ut fupra didum eft,dicam,tu ipfe tuus es amp;nbsp;dominus feruus,tarnen uo catiuum non inuenies,nec figurate in hoc pronomine prolatum,ut eundem öC poflef* forem amp;nbsp;poffelTionem in unaeademcç perfona uideaf aliquisaffaridicendo,ó tue,quo modo apud Græcos 3 o-t «tto toi a-ötr eodem tefte Apollonio. Quemadmodu igitur no mina tertiæ perfonæ funt, fie etiam polTefliua pronomina; quæ quamuis quantum ad perfonas polTidentium finita fint amp;nbsp;primæ amp;nbsp;fecundæ amp;nbsp;tertiæ,tarnen quantû ad pof* feflionesipfas,tertiæ funt perfonæ, nifi fubftantiuis,uel uocatiuis côiungantur uerbis* ficut er nomina:meus es filius,mcus uocaturferuus.tuus nominor parens, tuuseft pa ter,fuus illius fum filius,fuus illius filius es, fuus illius eft filius. Pronomen enim ipfe tribus aptiirime,utfupradiximus,coniungitur perfonis, Itacÿ Apollonius W/Tay/ta'^-Kop hoc uocat,id eft appofitiuum.eo q? alqs pronominibus apponitur, utipfe ego,uef egoipfe,tuipfe,illcipfe.Et quamuis inueniantur etiam alia pronomina figurate fie côlt; iunda per diuerfas perfonas,ut ego illcjtu ille,hic ille, ut Virgilius:
Ille ego qui quondam gracili modulatus auena Carmen, idemin .i.Aenei, nbsp;nbsp;nbsp;Tu^ne ille Aeneas quem DardanioAnchife s’
Terentius in Andria ; Hic eft ille ne credas te Dauum ludere. Non tarnen quomodo ipfe fine alfo pronomine poffunt primæ amp;nbsp;fecundæ perfonæ uerbis adiungi,ut ipfe fa^ cio,ipfefacis. Virgiliusin.q. Aeneid. quæcç ipfemiferrima uidi. Idem in Bucolic.
Cum faciam uitula pro frugibus,ipfe uenito. Alias autem uoces tertian prono minum perlbnæ per fe fie uerbis primæ amp;nbsp;fecundæ perfonæ non poflumus copulare. Nemo enim dicit ille facio,ÔC ille facis,nifi addas etiam pronomina primam ÔC fecunlt; dam demonftrantia perfonam,ut Cicero inuediuarum Hic ego uehemens ille có^ fui,qui uerbo dues in exilium eiicio,quæfiui à Catilina. Sed ille ego uel ille tu cum dp cimus,relationem fignificamus antecedentis cognitionis,Ipfe ego uero diferetionem,' id eft ego ipfe per me amp;nbsp;non alius.Hoc autem appofitiuum pronomen,id eft ipfe,qua uis er imperatiuo focietur C dicimus enim ipfe facis,er ipfe fac 3 non habet tarnen uo^ catiuum.Nullum enim pronomen habere uocatiuum potcft,ut diximus, nifi primitif uum fecundæ perfonæ,ad quod dirigif fermo, ÔC dcriuatiuum primæ quando coniö^ giturprimitiuofecudæuel uoce uel intelledu,utó mca tu,ô nofter Chreme.Prætcrca uocatiuus fubftantiuo uel uocatiuo uerbo per fe non coniungif,fed ntfis. Nemo enim-didc dode es,clare uocaris, Virgili diceris,fed dodus es, clarus uocaris, Virgiliuj di*
-ocr page 283-L I B E R xvin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i'rr
ccrîs. Ipfe îgîtür m’fi nomînatlui uîcc nominis fungi non poteft. Nihil autefri mirutn fecundæ pcrfonæ nominatiuo imperatiuum adiâgi,cum ôC tertix perfonæ, quæ pror fus uocatiuum nonhabet,adiunganturimperatiua,u£ faciatamp;facito ille, faciântôC faciunto illi. Illud quoqj fciendum, q? uocatiuis frequétcr utimur fine uerbis fecundæ perfon£e,utmirorte Virgili, intelligo te Honiere;noniinatiuos ucfo nifi per eclipfim nfiquam fine uerbis proferimus eiufdem perfonæ,ut bonus es,Apollonius nominaris. Omnia autem pronomina,quæ uocari poiTuntjfimilem habent nominatiuum uocati* uo,excepto mi pro mee.Nec mirum cum etiam nomina pleracp apud Latinos, ut dixi mus,eofdé habent ntôs uocatiuos. Atticis quoq^ mos ed ntôs p uocatiuisproferre« Homerus; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«tX/oç ä oç raarra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘arapT« twait^ôç. quemfecutus
Virgilus in.viq» Corniger hefperidum fluuius regnatoraquaç^TIuuius p flu^ uicdixit,EtLuca.in,!]. Degener6 populus,uix feculalonga decorum
Sicmeruiflêuiris. propopule. Macedones autem amp;nbsp;Theffa^ li econtrario uocatiuos folebant pro nominatiuis proferre.
Home.’tp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«uraj o aun ceyaful^vovi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bic uocatiuus eft
pro nominatiuo dixit pro ^uts»Q. Vndc Romani frcquentiflime huiufeemodi nomina,ÔC maximc’appellatiua per uocatiuum græcum,etiam pro nominatiuo fuo p fcrunt,fophifta,cith3rifta,poet3,Scytha,Sarmata,fophia. Pcrfîustaméindubitanter uocatiuum pro nominatiuo pofuit: Cenibrem ue tuum,uel quod trabeate falutas, trabcate dixit pro trabeatus. Et Horatius; made Virtuteefto.p madusuirtute, y^PRISCIANI CAESARIENSIS
GRAMMATICI LIBER .XVIII.
Deconftrudione,
N Superior! libro dearticularium didionum Ä^pronominum tradâ tes conftrudionibus,ncccflarioplurima etiam de nominis p^uerbi co Iwwîlw ftrudionibuSjfinc quibus ilia orationcm perfedam complete neque=i unt,diximus. Quippe quæ ex maxima parte communes eis fint cum illis, In hoc quocj de nominibus ?ƒ uerbis præcipueCquamuis de cieterispartibus,cum eisetiam plurimainuenianturcommuniaexponemus, Ergo minime mireris,fi eadem exempla conftrudionum repetantur, cum in plerifcp conli-miles fint fupradidorum Si dicendorum rationes. Singulorum igitur cafuum per or dinem conftrudiones uideamus. Nominatiuus Si uocatiuus abfoluti funt, id eft per unam perfonam intranfitiue poffuntproferri,ut ego Prifeianus arabulo, tu Plato phi^ Iofopharis,Ariftotelcs difputat. Et fifubftantiuis uerbis, uel uocatiuis iungantur prn mx amp;nbsp;fecundæ perfona:,non egent pronominibus,quippe effentiam fui uel nomina« onemfignificantcs,uthomofum,Ciccro nominor.Sin autem alijsconfocienf uerbis, tunc neceflarioadiunguntuf pronominibus, utipfius eflentiæ præfcntisdemonftratio ne tranfeant à tertia perfona connexione pronominum,ad primam uel fecund3m,uten go Prifeianus fcribo,tu Apollonius uel Apollonifcribis.Et fciendum cp uocatiuusno eget pronomfnc,quippe cum fecundam fua uoce finiat perfona, ut Apolloni legis uel lege,Terendfcribis ucl fcribe.Virgi.in.x, uigilas'nedeum gensf Aenea uigila. Per* fius; Cenforcm'uctuum,ucl q? trabeatefalutas. Quamuisad perfedam fignificatio* nctti bene additur indicatiuo uerbo tu nominatiuus. Si uero tollamus pronomina ab hac conftrudionc,quæ nominatiuo conftruitur, dicédo Prifeianus fcribo, Apollonius fcribis,folœcifmum facimus.Nam nomina per fe Si participia abf^ uocatiuo cafu ter tiæ funt perfonæ.Quomodo ergo non dicimus ille lego uel ille lcgis,fic non dicimus, Prifeianus Icgo,nec Apollonius legis. Quomodo autem ille ego lego. Si tu ille legis, rede dicitur, fie Prifeianus ego lego, amp;nbsp;tu Apollonius legis uel Apolloni. Licet enim Ce ntih amp;nbsp;uocatiuum nominis,fecundis adiungerc pronominum perfonis. yirgilius; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ille ego qui quojidamgracilimodulatusauena Carmen.
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y iq
-ocr page 284-if»
PR 1 5 C 1 A H 1
Horat.mJ.fcrrtlón» Tu'neSyridamæ,aut Dionyfifilfuaaudcs?
Virg.inu'.Aencid, Tu^neille Aeneas quem Dardanio Anchile EtfclenduM,’ has quidcm conftrudiones, quæ per nominatiuum abfoluuntur, Stoici
ucl {fuAßwaTÄ, ideftdignitates,uel congruitates uocabant, utego Prifcianusfcribo, Apollonius ambuIatjGato philofophatur. Illas uero quibus tranfitiones ab alia ad all* am fiunt pcrfonam,in quibus nccelTe eft cum nominatiuo etiam obliquum aliqué cas* fum proferrij-^aai/AifiaAiaT« dicebätjhoc eft minus g congruitates, ut Cicero patriam feruat.Quando uero ex duobusobliquis conftrudio fit, itru-ußiaAiaT«, id cftincongrui« tates dicebant,ut placet mihi uenire ad te,fiue nominibus ipfis tantum, feu uerbis hoc exigentibus, Nominibus quidcm exigentibus obliquos, necefle eft fubftantiuum uer bum uel participium conlèqui,ut filius Herculis fum,uel filius Herculis elfe dicor. Et commodus duci fum,amp; commodus duci elfe uidcor,bonus fum animam,et bonus clTc animam intelhgor,fortis fum uirtute,«y fortis elfe uirtuteappareo.Eft autem quando per elliplin uerbi uel participi] fubftantiui.huiufcemodi cafuum,id eft nominatiui cu obliquisjconftrudiofolet ^ferri,ut filius Pelei Achilles bellans multos interfecit Tro ianos.fubauditur enim participium uerbi fubftantiui ens, quod in ufu nunc nobis nort eft.pro quo polTumus g eft ucl qui fuit Pelei filius dicere uel fubaudirc. Similiter ali^ is cafibus nominatiuum conlèquétibus uel fupradidum participium, uel qux pro eo accipiuntur fubaudire necefle eft ad nominatiuum.commodus mihi amicus proficifei tur,id eft qui mihi eft commodus amicus, honeftus facicm uir cernitur,hoc eft,qui eft honeftus faciem, celer pedibus currit homo,fubauditur qui cft.ct hx quidem coftrudl ones ipforum nominum cxigente natura fic uariantut cafibus.quibus licet uel ^nomi na uel participia p cofdem cafus coiungcrc, utille filius Pelei Achilles bellans multoa interfecit Troianos,amp; illius Pelei florétis uirtute filius Achilles fuit. Idem licet per o* mnes cafus facerc,eofdem cm obliquos cafus quos fibi adiungit ntus, poteft etiam flelt; XUS idem habere,fed non tarnen in eadem conftrudione uerboç^.Nam ad alias tranle* untuerba perfonas,quippe nominatiuum defidcrantia,ut filij Pelei fuituidoria Graio rum,filio PeleicelTit Hedor, filium Pelei timuit Hedor, filioPeleifloruit Græcia.cy*, hoc quantum ad naturam ipfoçz inter fc nominum per uarios cafus conftruendorum« Verba quoqj tranfitiua fimiliter folent uartis cafibus adiungi,ut miles eget impcratOi* ris, Aeneas præmium donat Euryalo,Plato erudit Ariftotelem.Cicero potitur laudc. Quo autem ntus obliquis apte poflit conftrui quantum ratione potcro comprehende fc docebo,quos tn etii flexus fibi défendit,ut Aeneas rex Troianoç^, Aenex regis Tro* ianopy,Acnex regi Trolanoçz ,fic per rcliquos cafus quogp. Nominatiuus igitur cafua nominum genitiuo adiungitur,quando polTelTio aliqua amp;nbsp;pofleflbr fignificatur. et nd minatiuo quidem poflelTionem,genitiuo autem pofleflbrem proferimus,ut Hedor fi* lius Priami.Dauusferuus Simonis, Aeneas rex Troianorum,Patroclus amicus Achil* lis.patronus Verris Hortenfius. Qux fic interpretamur, ut adiundo uerbo polTeflïo* nem fignificante,pofleflïo quidem mutet nominatiuum in accufatiuum, pofleflbr ue* ro genitiuum in ntm,uerbi huius natura hoccxigente,ut intranfitiuc quidem nomina tiuum,tranfitiue autem accufatiuum exigat. Quid eft enim Hedor filius Priami, niff Hedorem filium Priamus polTidet ucl habetf Patronus Verris Hortenfius,nifi patro* num Verres Hortenfium habett* Licet famcn hxc eadem cum fubftantiuo uerbo adifl guntur tarn genitiuo g datiuo connedere,ut filius Priami, Cr Priamo fuit Hedor. EC Dauusferuus Simonis (Sr Simoni, amp;nbsp;Patroclus amicus Achillisamp; Achilli. Similiter comcs,focius,affinis,cognatus,uicinus,propinquus,amp; fimilia,id eft omnia ad poffclTf onem pertinentia,ut Virg.in.vn. Eft mihi nata,uiro gentis quam iungere noftrx, pro poflïdeo natam.Sed magis datiuoquafi ad ignorâtes utimur, utin fupradido uet iu.Nam ad feienteseflenatam,nomen autem propriu ignorantcs,dixiflet mea uel mef nata,Lauinia eft,fubdiftindione pofita poft natam.Contra aflt nomine quidem cogni to, ignorata uero cuius clTet nata,dixiftet Lauinia,mihi nata eft,poft Laumia Ac diftw
-ocr page 285-L I B B R XVin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li?
'gucndo, ut Virgil.in Bu col. Si ncfcis, meus Ole caper fuit, ad fcientcnl caprum. Ad nefeientem autem ciuspoBefloicin,dixit meus. Idem in eodem : Eft mihi nanq^ domi pater,eft iniufta nouerca. ad nefeienté fi fit pater amp;nbsp;nouerca dixit mihi. Alio quo lt;5 fenfu inuenis datiuos pro genitiuis,ut Virg.in.x, fufos ceruix cui ladea crines Ac cipit,pro cuius crines. poteft tarnen hoc amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cfi'e,ideftacquifitiuum cui ad
cuius fimilitudinem. Omnia enim quæ bonum aut malum aliquod acquirunt, datiuo adiunguntur,utuigilotibi,arotibi.Virg. manentimmota tuorum Fatatibi. Supra* didis uero è contrario uidentur ilia pro fer ri, quæ laudem uel uituperationem uel ao cidens aliquod oftendunt ab aliquo poflïderi, per nominatiuum enim poffeflbrcm in huiufcemodi fignificationis ftrudura, per genitiuum uero poiTeffionem proferimus in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft elïentiæ demonftrationc,ut magnæ uirtutis uir,id eft magnam uirtutem
Habens. Nimiæ tenacitatis homo,id eft nimiam tenacitatem Habens. Egregiæpulchr/ tudinis mulier, id eft egregiam pulchritudinem Habens. Extremæ turpitudinis ani* mal, ideftextremamturpitudinem Habens. Albi quidem coloris eft eyenus, nigriue* rocoruus,id eft album colorem eyenus Habens, coruus nigrum. Et Græci quidem in huiufcemodi fenfu genitiuo tantum utuntur. Latini uero etiam ablatiuo frequentius, ut magna uirtute uir, p magnam uirtutem habés, egregia pulchritudine mulier, pro
Habens,fieesr fîmilia,Terent.in Andria; forte unamafpi* cioadulefcentulâ. Forma ac uoltu,Sofia, Adeo modefto,adeouenufto,ut nihil fupra* Similiter quando confequentiam aliquam rerumper genitiuum fîgnificant Græci: ou2ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îm ^^ovi ch^nouivoia
(T’oi pwai eaçt/'aç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Huiufccmodi fenfum nos per ab
latiuum proferimus.non me uiuo,ÔC in terra uidendo,id eft dum uiuo,ôC in terra uidc or.Neceflecftenim huiufcemodi ftruduræ,fîue nomé,feu participium prolatum uer bointerprerari,dum aduerbio,ucl eandem uim habentibus,addito. Virg.in.vq. non üobis rege Latino Diuitis huber agri Troiæ ue opulentia décrit, id eil,dâ R.ex fum LatinuSjUcl donee Latinus régnât.licet enim uel nominatiuum pro ablatiuo, maxf me nominum,cum uerbofubftantiuoponerc,uel uerbum cognatumfîgnificatiôi ipfî us noniinis,ut me dodore florent mufæ,id eft dum ego dodor fum.nam participia ra ro fie proferuntur,pro me docente,ut dicam, dum ego docens fum: uerbum uero gnatum fignificationi ipfius nominis,quod per ablatiuum proferf ponimus,ut «ne do* dore,dum ego doceo, illo imperatore,doncc ille imperat. pietate manente,dum pic* tas manet.uirtute florente, quoad uirtus floret.Comparariua quogp amp;nbsp;fuperlatiua græi ci genitiuo adiungunt,nos autem comparatiua quidé ablatiuo,ut fortior Achilles He dore. Supcriatiua uero genitiuo, ut fortiiTimx gentis, de quibus latius in libro tertio de nominis comparatione dicentes tradauimus. Verbaliaquoq^ in or definentia, uel in trix tranfitiua,id eft quæ à uerbis adum aliquem fignificantibus fiunt genitiuo id* guntur, ut amo ilium, amator ÔC amatrix illius, dodor dodrix, munitor munitrix,lc* dorledriXjtonfor tonftrix.mirator miratrix.Lucanusin nona:
Impreffit dentes hæmorrhoisafpcra Tulio
Magnanimo iuueni,miratori^ Catonis, Similiter genitiad adiunguntur participialia pleruncg.uel participioç: tranfitiuorum abftç tempore uirrt habentia. Tranfitiua autem participia funt,quæàtranfitiulsuerbisnafcunf,utamo il* lum,amans ilium. fido illi, fi dens illi,inuideo tibi,inuidens tibi.nifi fint paffiua,id eft fu turis pal^iuoç^ fimilia.Tunc enim datiuo uel ablatiuo coniungutur,ficut amp;nbsp;participiar eiufdem formæ,id eft in dus dcfinétia,ut amans illius,fimiliter abundans,fapiens,pa^ tiens,fidens. Virg.in.q.Aencid, Obtuleratfidcnsanimiatcç inutrunep paratus. Similiter inops,præceps. Virg.inu'iq.Aencid. Sæuit inops animi. Idem in nono:
EtpræcepsanimiTmarus amp;nbsp;MauortiusHæmon.Similiter cupidus,fapidus,a* uidus.Virg.in.ix. nbsp;nbsp;nbsp;Ergo auidu pugnæ didis ac numine Pheebi Afcaniu ^hibet*
fidusillius»Virg.in.xi). Præterea regina tui fidiffima dextra Occidit ipfa fua.
y Mii
-ocr page 286-MO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P K I S C 1 A N I
dodus grammatica:,ptodigus animæ. Horatius in.i.Carm. ReguTum amp;nbsp;Scauros animæcç magnæ Prodigum Paulum. Abundans illius rei,nomen eft.namparticipiu abladuo.quomodo Si uerbum eius coniungitur. Virgilius in Bucolicis:
Quàmdiuespccorisniueijquàmladisabundans. Cicero pro Cluentio: Muli er abundans audacia. Idem proCornelio.q. Quis tam abundans copqs,Similiter pa tiens quando nomen eft genitiuo fociatur. Lucanus in.ix.
Qua niger aftriferis conneditur axibus acr, Quodég patet terras inter lunæcp meatus Semidei mânes habitant,quos ignea uirtus Innocuos uita patientes ætherisimi Fccit.ôC xternosanimam collegitin orbes.
Virg.in.q,Georg, patientem uomeris unci. quando participium ell aceufatiuo, ficut uerbum cxquoucnit,patiorillamrem,patiensillam rem. Virg.in.iti.Acneid,
Haud impune quidem,ncc talia paffus Vlyffcs. amans illius nomen ell. Cicero pro Cælio: Clariffimi ac fortifliimi,patriæ(ÿ amantiffimi. Sallullius in Catil. Alieni appctens.fui profufus. Et attende qgt; uocc paffiua profufus, quia magisadumfignifis« cat,genitiuo ell coiundum. Similiter fi dicam dodus grammaticam, participium ell, doceor enim grammaticam dicimus. Et neceffe cll,utdiximus,cafum quern uerba fe»* quuntur, etiam participia fequi, dodus grammaticæ nomen ell, fugitans litium no»lt; men ell.nam fugitas lites participiu cll.dicimus em fugito fugitas lites. Teré.in Phor.' Heruï liberalis fugitans litium. Similiter prsefedus urbis nomen cll,præfedus urbi participium.uerbu enim datiuo coniungitur,præficior ti bi. E t poHremo omnia, quxfimilem habentfignificationemin or def.nétibusucrbalibustranfitiuis,gcnitiuo Iblent adiungi,ut dubius illius rei,fimiliter anceps illius rei, ncfcius.cxpers, dodus, pe* ritus. Similiter genitiuo adiunguntur omnia quæ obtineriueldcfiderari aliquidollé^ dunt,uel contraria his.quæobtineri aliquidollendunt ,diucs,copiofus,opulentus,ca^ pax,tenax.Virgil,in,i.Aeneid. ditiffimusagri Phocnicum. Idem in.ii. Georgicoç.: Diucs opum uariarum. Et quæ delidcrarialiquid ollendunt,ut auarus illius rci,cupi’‘ dus, lludiofus.auidus. contra ucro deefle aliquid fignificantia,cgenus,indigus, inops, pauper, uacuus. Horatius in primo Sermonum: horum
Semper egooptarim pauperrimusefle bonorum.
Idem in.}]. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic uacuum cerebri populum Phæaca putauit. Licet ault;
tem,uc didumell,in omnibuspoffeflionibus, amp;nbsp;pronomen uel nomen poflelTiuum p genitiuo primitiuijSC datiuum pro eo ponere, ut Euandrius filius Pallas fuit, amp;nbsp;Eus dri filius, ÔC Euandro filius fuit Pallas. Telamonius filius fuit Aiax, amp;nbsp;Tclamonis,6Ó Tclamoni filius fuit Aiax.patcr meus fuit Arillarchus,6C pater mihi.Clicnstullianus fuit Rofcius,amp; diens TulltijCr diens Tullio fuit R-ofeius, Similiter omnia ad aliquid eandem conllrudionem feruant. ÔC. hxc enim polTidentur. Maxime autem quando ad gratiam, uel ad utilitatem alicuius, uel contra aliquid fieri uolumus fignificare, datH uis utimur. Lucanus in.ij. urbi pater ell, urbiej maritus, id ell ad utilitatem urbis, pater fieri paflfus ell 8^ maritus. Similiter ergo polTumus dicere,fortis patrisc fum,8C multisfortior patriæ fum,O' omnium utililTimuspatriæ fum,amp; cundorum piilTimus patriæ fum. Nam politiuorum conllrudio. Si comparatiuis O’ fuperlatiuis feruatur, extra fuam illorum conllrudionem quam habentin comparado. huiufccmodi autem conllrudiones,id efl quædatiuo adiunguntur tam nominum q uerboru, acquilitiuas Græci uocaucrunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ nobis aliquid boni mail ueacquirunt.quord plc
raqj à uerbis dcriuantur,uel générant uerba,funtqj adiediua,ut utilis fum ci bi, uel inn tilis.comodus illi fum uel incommodus.fidus illi,cuius tarnen fuplatiuum etiâ gtó ad iunxit Virg.in.xq, Præterca regina tui fidiflïma dextra
Occiditipfafua. Similiter damnofus,periculorus,facilis,charus,difficilis,quælluo fus,ucndibilis,8lt; omnia fîmilü,quæ ferK aliquid comodi uel incomodi demonftranf.
-ocr page 287-LIB«« XVIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,bI
Quid eft enîm aliud,utilis tibi fum,nifi ütilitatcm tibi fcrcris,®' càlamitofus,caîamità tcmferens^ Et poftrcmoomniauerbaliam Iis uclin dus definentia participiis futu# ris fimilia,datiuumafcifcunf,ut mirabilis,Iegibilis,orabilis,amabilis mihi eft,penetrà bill’s penetralis,exfricabilis,dicendus,amandus,docendus,?ir fimilia,docilisamp;doci bilis.Scd dociliseft qui facile docetur,docibilisqui facile difcitur.Quomodo pénétra« iis,qui in intimis eft partibus gt;nbsp;penetrabilis qui facile penetratur. Aequiparatia etiam gcnitiuo uel datiuo adiunguntur, quomodo uerba quæ Græci '/cfo-maT^i! uocant, SC iubiecfta uel fuperpofita,quæ Grxci tTravaßtßiritoTa dicunt. Quæ tarnen amp;nbsp;ipfa ad ali« quid funtdida,de quibus iam diximus.Subieâa uero uel fuperpofita dicutur,q) licet ea amp;nbsp;fubijcere 6C præponere.ut pater filrj.uel filio eft pater, uel filius partis uel pa* tri eft filius. Similiter dominus feruus, imperator miles, tyrannus armiger, fatelles rex,herus famulus,diens patronus, licet quouisordine per utruncp cafum profcrre. Similis quoqj 8C diffimilis, par impar, æquus iniquus, amicus inimicus, comes foci* us,affinis cognatus,propinquusuicinus,commilito contubernalis.TerentiusihEun. Quidtibi egoplura dicamj* domini fimilises. luuenalis in.vi. baud fimilis tibi Gyn thia. Cicero pro Marcello: fimillimumdeoiudico. Lucanusin.x. Quern mctuis par huiuscrat. Idemin.ix. Par geminis Chiron, ôC idem q?carcinosardens Scorpius, Accufatiuo quofp nominatiuus adiungitur figurate,quando quod parti accidit,hoc to ti rcdditur,ôi: totum quidem per nominatiuum,pars autem per accufatiuum prefer* tur, ut fortis dextram, pro fortem dextram habens, celer pedes, pro celeres pedes ha* bens,fapiensanimam,pro fapientemanimam habens,albus colorem,pro album colo« rem habens. Et in omnibus fubaudiendum eft qui eft,etiam fi obliquentur, ut albi co lorcm equi,id eft,equi eius,qui eft albi coIoris,albo coloré equo,album colorem equfif, Sicetiam per pluralia,al bi colorem equioblatifunt imperatori,albo9^ colorem equo rum magnum corpus fuit,albis colorem equis uehitur, albos colorem equos iungit. Nam quicunçp cafus nominatiuo adiunguntur,etiam declinato conftrui poftunt, Virg.in.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nuda gcnu,nodoqj finus colleda fluenteiSf
Ideminfexto: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lacerum crudeliter ora
Ora manusc^ ambas populata^ tempora raptis Auribus^ Idem in quinto: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intentât^ brachia rem is Intent!. Ablatiuus etiam coniungi*
tur nominatiuo,quando per eum aliquid eucnire demonftratur illi,qui per nominati* uum profertur,ut acutus oculi3,id eft per oculosiualidus uiribus,id eft per uires: glori ofus laude,id eft per laudem. In hoc fenfu Græci quidem datiuo,nos uero ablatiuo utt mur.Et quod fupra quoepoftendimus quando habere aliquid uel confequi,per geniti uum Græci oftendunt,nos ablatiuo utimur,ut fnyxKuii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft magnam uir
tutem habens uir,latini magna uirtutc uir dicunt, Frequenter tn amp;nbsp;genitiuo fecundÖ Græcos in hoc fenfu utimur,ut magnæ uirtutis uir. Virgil.in.i. ditiffimus agri Phoe nicum. Idem ; Diues equum, diues pidai ueftis 0* auri. Salluftius in lugurt. Homf nisuetcrisprofapiæ, multarum imaginum,ac nullius ftipendrj. Terentius in Andria; forte unam afpicio adolefcentulam, Forma ac uoitu, Sofia, adeo modefto adeo uenu* fto,hoc eft uirginçm quæ habebat formam ac uultum modeftum uenuftum. Simili ter in confcquentiæfignificatione,illi genitiuo,nos ablatiuo utimurtantü,ut Toç TOP Tra/c/'a’tTv^aç, meiuidcntispucrum cecidifti,ideft dum egouideopuerum ceci* difti,quod nos dicimus me uidete puerum cecidifti. Auguftoimperatorc Alexandria prouincia fada eft,id eft cum Auguftus erat imperator.Bruto defenfore liberata eft à tyrannorefp.id eft cum defenfor eius fuerat Brutus. Sylla uidore perierunt R.omani, pro cum uidor fuerat Sylla.In hoc autem fenfu,ut oftendimus, non licet genitiuo uti proablatiuo.IIlaquocp nomina,quæ uim habentpalTiuam ablatiuo iunguntur,IalTu9 labore,felTus curfUjCalfus lumine,quod etiam participium poteft effe. Virg.in.q.Aenei. Demifercncci,nunccaflumluminelugent. tnfinedubiono* «ucneft,Idcmin,xi, Caffa fraude parat, Orbus prole, uiduuspharetra,
-ocr page 288-ïrt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I s C 1 A N I
• * 'Horatius in primo Carminum : puerum minaci Voce dum tcrrct uiduus pharctrâ Rifit Apollo, luucnalisinlibro. ili. Dignus morte péritcœnct licet oftrca centum Vacuus cerebro,mente captus.Eft tarnen inuenire in his quo^ quædam autoritäre uc terum genitiuis coniunda. Virgilius in.xij. Defcendam magnorum,haud ung indi gnus auorum. In comparationibus quoqj ablatiuos ponimus pro genitiuis,ut forti or Scipio Annibale. Licet autem amp;nbsp;nominatiuum cum nominatiuo interpofita q com. pararc,ut fortior Scipio q Annibal,rir quod fæpefuperius docuimus,f]exisquo^ no* minatiuis inobliquos cafuscadem conftrudio in obliquis quoeç cafibusferuaf, utfor tioris Hedore Achillis maxima uirtus fuit, eir Scipionis quam Annibalis mirabilior ftrenuitas crat, Neceffe eft autem omnia calualia eofdem cafus in cadem ftrudura fer^ uarcjliue coniungantur,quod fupradidum eft,nominibus:fiue pro eis fintpofita. SC. pronomina quidem loco nominum etiam per fe pofita inueniuntur,idcocç conftrudi onem corum fibi defendunt,ut gloriofus cgofum dodrina, laudabilis cftille fortitudi nc. Participia uero û* cum nomine, amp;nbsp;cum pronomine,«!^ per fe pofita conftrudio nera tarn uerbi neceffario fcquuntur,q nominis,quia utriej cognata funt: nominis,ut Cicero accufans uicit,Giceronis acculantis oratio ualuit. Ciceroni accufanti contigit gloria,Ciceronem accufantem timuit Catilina, O' Cicero accufans Catilinam patriâ feruafti,Cicerone accufante uidus eft Verres. Et cas quidem conftrudiones ad fimili* tudinem nominum habent participia. Verbi uero conftrudioncm (eruanteiusfingu la participia,ex quo nafcuntur.ctuel abfolutedicuntur,hoc eft intranfitiuc,quomodo Sc uerba quæ no egent obliquis cafibus,ut ambulo,fedco,furgo,ambulans,fedens,fur* gens: uel tranfitiue, hoc eft in diuerfas perfonas, uel in feipfas per reciprocationcm, id eft fui paffionem quam Græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicunt;utmifcreortuiuelmci,miferenstui
uel mei.inuideo tibi uel mihi,inuidens tibi uel mihi.uideo te uel me,uidens te uel me. potior te ucl me,cy illo uel ilium,tui uel mei,potiens te ucl me,amp;illo uel ilium, nbsp;tui
uel mei.Etattendendum eft,qgt; nominatiuusquiuerbo adiungitur,immobilis cafibus ipfe manet,ct uel nullum uel cum folum aftumit alterius cafualis obliquum,qui uerbo conftruitur.NuIlum quidem quandoabfolutc dicitur,id eftintranfitiuc,utTerentius ambuIatjSalluftiusquiefcit. obliquum uero quado tranfitiue, ucl /cP/owaSSç id eft fui paflîue,ut Cæfar uicit Pompeium .Cicero arguit Catilinam.pater indulgct filio.domi nus miferetur fui ÔC ferui fui.llle autem nominatiuus qui obliquos,exigentc ipfius no minis natura,fibi afcifcit,etiam per omnes,utfupraoftendimus,cafus dcclinatus,can* dem conftrudione cafuum fibi defendit.ut uidor Pompeii Cæfar interfedus eft à Bru to.uidoris Pompeii Cæfaris filia fuit Iulia.uidori Pompeii Cæfari cefTitrcfp.uidorc Pompeii Cæfarem placauit Cicero, uidor Pompeii Cæfar demes fuifti.uidorcPoni peii Cæfarc Romana libertasperiit.Sic (ST omnia cafualia licet conftruerc, Poftellius omnibus fuis cafibus cum genitiuis aliorum bene coniunguntur.quippe uim cius ubi* cp habentia, ut pugna Troiana amp;nbsp;Græcorum multis exitio fuit, filius Tclamonius SC Hcfionæ Tcuccr fuit, Tcrcntiæ SC TuIIiani filq mifertum eft, Creûfæ cz Aencio nato datum eft regnum Latq, Hedoreum SC Andromachæ filium præcipitauit Vlyffes, o nofter «y fratris amice, tua SC patris tui Hcrodiane proficimus arte. Datiuum quo(^ fblent Romani,acquifitiuorum ucl effediuoru cum omni cafu confociarc, ut curæ mf hi ifta res eft, curæ mihi eft iftius rci caufa, curæ mihi eft ifti rei adefle, curæ mihi eft hancrem nolîcjcuræ mihi eft hacre proficere. Similiter,cordi, Iucro,damno, PolTu* mus enim diccre cordihomo,cordi hominis,cordi homini,cordi hominem,pro iucfi«* dusiucundi iucundoiucundum. Similiter per omnesreliquos cafus tarn fingularesq plurales,quomodo SC frugi SC mancipi,neumancipi. qui cum fint datiui, omnibus ta* men ali^s cafibus coniunguntur. quomodo etiam genitiui per quos poflideri uel habe ri aliquid fignificatur,ut huiufccmodi,illiufmodi,magnæ uirtutis homo,magnæ ufrtu tis hominis,magnæ uirtutis homini, Similiter per cæteros cafus. Ita etiam nihili ho* mo,nihili hominis S t lt;«nAvos • Similiter in eodem ferè fenfu figuratur nominatiuus
-ocr page 289-LIBER XTIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tit
ICobliquî eins cum acculàtiuo alterius nominis, quod ÔC fiipra oftcndi'mui, clarusgeos nus,clan genus,claro genus,clarum genus,clare genus .Idem inuenis,SC cû ablatiuo d* gnuslaude,digni’ Jaude,dignolaude,dignum laude rcliqua»
De ojrdinati'one ucrbû
Ab infinitiuo încipitexponere uerbi ordinationein Aponom’u3,oftcndcns hoc ucr bum generale elTc, ôC pro omni poflc scdpi modo uerborum. Coniungitur autc frequcntius uoluntatiuis uerbis,qua: Græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant,ut uolo legere, cupio di
Jcere, defiderouidere.Inuenitur ramen amp;alr)slæpiffimcucrbisconiunôum.Terentius in Adciphis; uideo làperc,intenigcre eos,in loco Vercri,intcrfe amarejlcirclibeÿ Ii* gcnium. Virgilius in undecimo;
Rem nulli oblcuram,noftrænecuocisegenfcm t Confulisd bone rcx,cunAi fe fcire fatentur
Quid Fortuna ferat populi,fèd diccre muflant.
Neciblum nominatiuis fed etiam accuiàtiuis amp;ablatiuis cafîbus ad imitatîonem gras* corum aurores coniungunt infinitauerba,utcognituscilpofledilcere,6C cognituhuc pofl'ediiccre,6lt; poiTe cognito difcere.Terétius in Eunuc.zXpparerhunc ièruum cfle do minipauperis.SalJuftius in.v.hift. AtLuciliusauditoMartiumregemproconfulepec Lycaoniam,cum tribus Icgionibus in Cilidam renderc. In codcm;LegioncsValerianae comperro lege Gabinia Bithyniam 6C Pontum confuli daram, miflbs efle* Participioçc autem accuûtiui frequenter pro infinitis uerbis ponuntur,ut SalIuiHus in quinto; Sæpc celebritatcm nominis intellego timentem, pro timere. amp;nbsp;uideo ingentia dona quæfî* turn ire properantem,pro properare. Ablatiui quoq; eorum pro infinitis,ut idem in Ca tilin.Nam amp;nbsp;priufquam incipias confulto,amp; ubi confulueris mature fado opus eft, pro confulcre amp;nbsp;focere.Græco fimiliter more infinita pro gerundiui genitiuo cafu proféra tur.Significat autem infinitum ipfam rem quam continet uerbu.Currereenim efteur* fus,amp; icribere fcriptura,amp; legere ledio.Ira^ frequenter ÔC nominibus adiunguntur,ôC alqs cafualibus more nominum,ut Perfius;
Sed pulchrum eft digito monftrari, amp;nbsp;dicier hic eft. nbsp;nbsp;nbsp;Terentius in Adelphis:
Quapropter tcipfum purgare ipfis coram placabilius eft. Idem in Eunucho:
Gerte extrema linea amare nonnihil eft, amp;nbsp;bond eft legere, utile eft currere, aptû eft Icribere, optimum eft philofophari.quod cum alijs uocibus uerbi facere non poflumus, «t nomen cum fubftantiuo uerbo,id eft eis,id eft alrjs modis uerborum adiungamus, fi* gnificantes loco nominis ipfius rei has uoces nos accipere.Gum enim dico,bonuni eft le gere,nihil aliud fignifico,nifi bona eft ledio, itaep apud Græcos etiam articulis adiungi tur infinitum more nominum.Cum auté fine eft,ucl alio huiufeemodi uerbo,id eft fub* ftantiuo proferam,bonum uel commodum,uel utile, uel aliud huiufeemodi cafualc, no ipfius uerbi qualitatem,fed illius rei, in qua fit adus uerbi fignificatio; ut fi dicam,bonS lcgo,necelfe eft uel carmen uel opus,ucl talealiquid intelligi.Nemo enim dicitbonum cftlego,quomodo bonum eft legere.Nominatiuis quoq? adiediuorum,6c obliquisco* rum pulcherrima figura coniungitur infinitum,utfortis bellare.prudens intelligere,!;» piens prouidcre,peritus docere, ôC fimilia. Horatius in primo Carminum; celerem fequi Aiaccm,id eft celerem adfequendum,fic8Calia.niud etiam in hoc modo contem plandu eft,q, uerbis præceptiuis,quibus datiui adiungunf ,poflum’ acculàtiuos copu lare infinitis côfequentib’,ut iubco tibi currcrc,iubeo te currere,impo tibi jpficilci,et im potepficifci,pcipio tibilegcrc,etpcipio te legere,fie et fimilia.Sciédû tn qgt; in hocfenfii frequée inuenim’jp infinito uerbo fubiundiuiî poni.ut iubeofacias,iubeodicas,impo tienias,hortor legas,in qb’ deeft,ut qd licet addere uel nô.Verboçz quoç oîbus modis, €lt; participas pnt infinita uerba coniûgi,ut amo difcere,ama diftere,utinâ amaré difee* te,eu amauerî difeereuel didicifle,am3re difcerepdcft, amans difeere. Similitintelligo fentire,intellige lèntire.utinâ intelligeré fcntire,cu intellexerim fentire,intelligere filiô fentire cupio, Hor, in fecudo Carm,Dcdocet uti falfis Vocib’rparticipio ctiâ,uolo intel
-ocr page 290-,64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I» R 1 S C 1 Ä N 1
Ilgens fentîre. Sidoltinîa. Eft tn frequenter I'nuentre nomina pro aduerbqs totius uerM declinationi bene accommodari,ut fublime uolo,fublime uolas,fublime uolat. Igif a c5 ftrudione quoq; uim rei uerbo?i,id eft nomi'm's quod fignificat iplam rem,Habere infini tiuum poflumusdignofcere,re3afîtin perfbnas diftributa facit alios uerbi motus.Quid eftcmaliudcurrocurriscurrit, nifi curfum ago agis agite Ita^omnesmodi in hunc,id eft infinitum tranfumunf ,fiue reibluftturjut ambulo, indico me ambulare:ambulas,im^ pero te ambulare.utinam ambularem,opto me ambufare. cum legam ambulo, dico me prius legere,poftea ambulareJta^ apud Græcos quide'm pro imperatiuo ponirur,apd’ nos autem pro præterito imperfedo. Et apud illos tarnen, amp;nbsp;apud nos hoc fit per figu ram nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft defedionis.Gaudere em dicunt pro gaude,et fubauditur iubeo,uel
uoIojUel opto,Sic enim antiqui gaudere te iubeo,pro gaude.Terentius in Adelphisj
Saluere Hegionem plurimu iubeo, pro falue HegiopIurimum.Sicergo et apud nos cum imperfedum fit, dicerecoepi prodicebam, icribereccEpiprofcribcbam,peclipfin uerbi ccepi, Iblent autores proferre uerba infinita.ut Teren, in Andria; ego illud le** dulo Negarefadum. deeft enim ccepi negare,pro negabam. Nec miçi infini ta quæ co* gnationem Habent ad omnes modos pro quibuidam eorum poni, amp;nbsp;maxime pro defc* diuis,cum fint ôf ipla defediua. Imperatiuusem deficit tarn perfonis quibuidam g teni poribus,0C præteritum imperfedû adu iplb deficit,quippe ièmiplenû eum fignificans, amp;nbsp;infinita deficiyt numeris SC perfonis, cum etiam alios modos pro aiqs inucniamusab autoribusproferri, ut. Muß mihi caufas memora, Si Dicite Piérides, impcratiua pro optatiuis, et contra optatiua, uel fubiundiua, uel indicatiua pro imperatiuis, ut Teren» in Eunuchoî nihil tibi quicquam credo, definas,pro define, Virg.in iiq.Georg*
Sin duram metues hyemem parcesîÿ futuro,
Contufosqj animos,0lt; res miferaberefradas,pro parcito,8C miforator.Idcm in Bue» Alternis dicetis amant alterna camœn£c,dicetis pro dicite.Horat.in.i, Epiftolarum; Si te forte meæ gram's uretßrcina chartæ,
Abrjeito potius g quo perferre iuberis,
Clitellasferus impingas,pro impingito.In eodem:
„ Viribus uteris per cliuos,flumina,lamas, Vidor propofiti,fimulac perueneris illuc, ' Sic pofitum feruabis onus, pro foruato, quomodo uteris pro utitor.In eodem:
Inter cunda leges Si percontabcre dodos, pro legito amp;nbsp;pcontator.Græci quo^ ftc quenter hoc utuntur,modos uerborum,pro modis poncntcs,de quibus in Atticifin’ g bus R-omani quogp utuntur póft oftendetur.
De impcrfonalium conftrudione.
IMperfonalia adiuam terminationem habentia infini tis coiunguntur, ut placet difoc re,licet difoere.Similiter oportet,deledat,libct,decet,Iiquct,uacat, cotingit, accidit, eucnit,iuuat.Virg.in.i. Aene. Et uacet annales noftroçiaudirelaboç^. Idéiniq. Geor. iuuat arua uidere,Nó ullis hoîm,nô ulli obnoxia curæ.PoiTunt tn6C cafibus adifigi ,dt5 gdé placet mihi,licet mihi,libct,uacat,côtingit,accidit,euenlt: Accô uero,iuuat me, de* ledatme,decetme,oportetmc.Accôfimul Si grô,pœnitetmellli’rci, pudetmeillius rei,milerct me illius rei,tædet,piget.licet tn amp;nbsp;p eclipfin datiui diccre,placet me facerc, libet te currere, uacat te audire, uel etiam ipfius accî,ut placet difoerc, uacat audire,mi* lèret,pudct,ôf fimilia. Sciendum tarnen q, fi ab alqs fint uerbis adiuis uel neutris, eorit conftrudiones feruant,ut placeo tibi,placet tibi,contingo tibi,contingit mihi,euenio il* Ii,cuenit mihi,iuuo illum,iuuat illum.Quæ uero non habent primas uel fecundas perfo nas,quæ funt admodu paucamel datiuo,ut licet mihi,libet mihi,uel aceußtiuo, ut opof tet ilium foire, qfio decet: nam deceo ilium dicimus. Debet quotp imperfonale accipif» qn infinito palîiuam uim habenti coniundum très circuit perfonas, cum maxime fubiu diuum uerbum confequitur,ut debet fieri a' me, a te, ab illo,ut autores legantur. Sedß guis Si hæc omnia impfon^ia uclit penitus inlpiccrc, ad ipfas tes uertog: referuntur
-ocr page 291-L I B Ê R XVitl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;isr
funt terri« plbri«,eti'am fi prima et fècunda deficiant. quod eriam in libris de uerbo ofte dimus.unde Si participia inucniuntur,curfitur curfiis,hinc decurib ipatio, Terentius irt Adelphis» S unt alia,ut diximus,quæ adiunguntur genitiuo Si accuîàtiuOjUt pudet me îllius rci,tædct,pigct,mifcrct,pœnitct. Infinitis quolt;p tarnen hæc eadem coniudîa accu lâtiuum Iblum aflumuntjUt pudet me difcere.Terentius tn nouo more in Adelphis iècu dum Græcos dixic, quem neg; pudet quidq.Idem in eadem: hei mihi,Non te hæc pudcnt^Hocetiam feiendum, qgt; tria quidem habet præteritum fupradiiftoBi quin^ ira perlbnalium, pcenituit, puduit, piguit,duo uero participia more neutropaffiuoçi, mi^» îèrtum,ÔC pertæfum,cuius fimplex in ufu non eft,quamuis tædium dicatur. Quæ uero habentpaflïuam terminationem imperlbnalia, non pofiunt infinitis adiungi, utftatur, curritur,l^ctur,8CintranfitiueinteIhguntur,utVirgi.in.vrigt; bellatur comminus arlt;« mis,pro belhnt.Idcm in.vi. Itur in antiquam fyluam,pro eunt.Nam fi addidero nomf natiuum bellatur gens, tranfitio fit ab alia in aliam perfonam. Si incipit efle pallîuum. Quamuis Apollonius in.iq»-:^» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oftenditinimperlbnalibusctiampolTeintcllf
gi nominatiuum ipfius rei uerboç^jhis uerbis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itt/voS ngiî) «.uto
^Oli vo'tipSjjbjj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j{zl 'm? Tra^\gt;(pi‘;apSiJjV •TÇa-yMaT©-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ex hoc pofiumus at
tendere,q) imperlbnalia fimilitcr omnia,quibus nos frequenter utimur,quæ iplà quoqj ab huiulbemodi uerbis græcorum,/A^(l,J'ê,;\5K,accepimus,telle làpientiflîmo domino dodoremeo Theotiftoquot;,quod in inllitutione artis grammaticæ docet,poirunt habere in rellccflunominatiui ipfius rei,quæ in uerbo intelligitur. Nam cum dicocurritur,curlus intclligit,ôC lèdctur fefiîo,ôf ambulatur ambulatio,6C euenit cuctus,fic Si finnlia.Quæ: res in omnibus uerbis etiam abfolutis necelïe ell ut intelligatur,ut uiuo uitam,amp; ambu* loambulationem,6C lèdeofeirionem,ôlt; currocurfum,Infinita uero imperlbnalium ne cefle eft,ut ablatiuum ^nominis,uel nominis, uel participa ad perfeâam fignificationé afliimantjUtllari à me uolo,pro ftare uolo,curri à te uis,pro currere uis,federi a le uult, pro ledere uult. Nampalîtuanon egent ablatiuo cafu, nifî fint tranfitiua,utlegiuolo, ftva7Z7V(uo'Ktcamp;S êïAo^icu,hic palTiuum ell intranfitiue didiî: S in dicam legi a me uolo, fi* mihter intranfitiue adiuam habet fignificationcm,amp;ell infinitum implbnalismam pro legere uolo accipitur.Sin aut tranfitiue proferatur,hoc ell, utab alia in aliam perlbnam pallîo fieri fignificef,etiam fi ablatiuo adiungaf ,pallîui ell infinitum, ut doceri à me eu* pis.amari à te cupio. hancauté conllrudionem feruant etiam reciprocationcs,id ell fui pallîôes, ut amari lt;à memetipfo debeo,uitupcrari a te iplb debes,ÔC fimilia.PolTumus tn Si imperibnale fimili modo proferentes dicere, ut amari à me uis,pro amarc me uis, de quibus iam diximus.Sedhocquo^ interell,qgt; infinitum imperfonale in infinitum refol üitur adiuum,ut amari a me uolo,pro amare uo!o,quomodo ambulari à me uo}o,p am bulare uolo:fin autem in fignificationé palliua proferantur, necelTe ell etiam acculàtiutï fubaudiri, utamari à me uolo illû,pro amare uolo illum.Hoc quo^ lciendum,qgt; imper fbnalia quæ acculàtiuo fimul cafui,ôlt; genitiuo copulâtur, ut pudet me tui, fimiliter pcc nitet,tædct,mileret,accufatiuo quidé fignificant perfonam,in qua fit palTio: genitiuo ue ro illam ex qua fit aâus. Nec ell mira huiulcemodi ordinatio, cum in eofoem cafus refol uif .ell eih pudet me tui,pudor me habet tui,tædet me tui,tædium habet me tui,pœni* tet me tui,pœnitentia habet me tui,milèret me tui, mileratio me habet tui. Infinita ue* ro uerbi fui conllrudlionem ad cafus feruant,ut milèreor tui.milèreri tui uolo,noceo ti* bi,nocere tibi uolo,accufo te,acculàre te uolo,potior ilia re Si illius rei,amp; illam rem,po tiriilla,amp;illius Si illam rem uolo.Similitereifdemcafibusadiungunf participialiauel fupina.quæ uim infinitiuoç^ habent,quæ cum articulis conllruuntur apud Græcos, mi* lèrcndi tui caulà facio,milèrendo tui moueor, milêrcndum tui ell, milèrtum tui ucnio, milertu tui doleo,nocendi tibi caulà facio,nocendo tibi proficio,nocendum tibi ell,no* citùm tibi propero,nocitu tibi gaudeo,pro innocendo tibi.Similiter alia,dignandi præ* *nio,dignando præmio,dignandum præmio,dignatum præmio,dignatu præmio.Scf endum tamen præpofitiones frequenter antefupradidain dum uel do definentia po
-ocr page 292-«6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;RiaCIANI
nuntur.ex quo magîs nomina cfTe oftéduntur, nifi q? in metro in o terminatie more ucr borumetiamcorripitur,utluuenalisinprimoï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»
Plurimus hic æger moritur uigilando,led ilium
Langorem peperit cibus imperfed:us,6C hærens
Ardenti ftomacho. Alpheus Auitus in.i-).Excellétium,fpatiando paulatim trahit» Eft em dimetrum iambicum, de quibus plurima diximus de uerbo tradantes. lila quo* nomina in dus definentia, uerbalia frequentilTime, amp;nbsp;maxime in obliquis cafibus pro infinitis accipiuntur ,cum articulis apud Græcos copulatis.Sed hoe intcriunt gerundrjs, qgt; genera ÔC cafus,6C numéros nominum,quibus coniunguntur lèruant. Cicero in pri* mo fnuediuarum: nbsp;nbsp;Nihil hicmunitiflimus habendi Icnatus locus. Similii dicimus Ic
gendi Virgilq caula uigilo,in legendo Virgilio uigilo,Virgilium Icgcndumputo, uel ad legendum Virgilium uenio, in legendo Virgilio laboro.in foeminino fimiliter, celc brandæ uirtutis gratia Icribo: 8C pluralitcr, inuocandarû mufarum gratia fcribo.Geru* dia uero eiidem terminationibus,amp; genera diuerfa, amp;nbsp;cafus uerbo fiio congruos tantu, amp;nbsp;utroR^ numéros fibi coniungunt,ut legendi Virgilium,amp; mufam mufas.fimilitec ïcgendo Virgilium, legendo muras,6C legendum eft mihi Virgilium,et mufas.Omnia uerba tranfitiua,ucl genitiuo,uel datiuo,uel acculatiuo,uel ablatiuo adiungun£,ut egeo tui,infidior tibi,metuo te,fruor 111a re.Ergo fi coniungantur duo uerba, quorum alteç^ fit Infinitum, eoldem cafus adlciicentia, fitdubit3tio,utmilcreri tui, eget animus mei. Gum cm utrfîç uerbum genitiuo ibleat iungi,dubium eft cuius animus miièreatur uel egeat.Similiter per datiuos male dicere tibi placet mihi .et per acculatiuos,cupio te uin cere me.óó per ablatiuos,dignor gloria,potiri laude.dubium eft cm cum utriep cafus fi* miles fint,ôC utri^ uerbo côgruc polTint aptari,quis cui reddatur. Et aptius quidem eft priori calui priusfociari uerbum. Sed autores frequentilTime STri^aro/ç, id eft tranfitio nibus utuntur,ut Aio te æaeida Romanos uinccre polTe. Eft enim ordo; Aio Romanos uincere te æaeida pofle,id eft, qgt; Romani te poflunt uincere, qgt; nbsp;nbsp;naturalitcr palTiones
fecundæ funt adionum,ÓC adio in Romanis,palïïo ucro in Pyrrho fignificaf .led aptifff mum maxime fuit relponfo, etiam in confufione ordinis propriam oraculi obliquitaté Jcruare. quamuis apud ocs autores huiufeemodi figura latiffïme patcat. Omnibus modis alqs poteft infinitum coniungi uerbum,utftudeolegere,ftude lcgcrc,utinam ftu derem legere, cum ftudeam legere. Et inßni tü infinito, ut uidco filium ftudcre legere. Participrjs quotp coniungitur,ftudens legere. Participialibus etiam uel fupinis, ut caula fpedandi currere equos alcendo,circunfpedando currerc equos delcdor,fpedandü eft currereequos,fpedatumcurrereequoseo,iucundum cftlpedatu currereequos. Etno minibus tn pulchra fociaf figura, idem infinitum, ut bonus iudicare,fortis bellare, pru dens intelligere,iuftus diieeptare. Virgilius in Bucolicis;
Cur non Moplè,boni quoniam conuenimus ambo.
Tu calamos inflate Ieues,ego dicere uerfus.
Indicatiuus, quia eflentiam plerun^ ipfiusrei fignificat,hoe nomine nuncupatur, idco autem diximus plerung^, quia inuenif fæpiflîme etiam dubitatiuus,uel interrogatiuu», ut Tcrentius in Phormionc, fic fum, fi placco uterc.Et Virgiliusin tertio;
Pro quo fl lèeleris tanta eft iniuria noftri,fi dubitatiue pofuit.In codem:
Hedoris Andromache Pyrrhin’connubialêruas^Ineodcm:
Vera' ne tc facies uerus mihi nuncius affers:*
Nate dca uiuis neaut,fi lux alma receflït,Hedor ubi eftï?
Italt;5p opportune aptatur aduerbqs uel cóiundionibus affirmatiuis, uel calualibus, qu« fijbftantiam uel elTentia rei cóprobant,uel abnegatiuis, quæ earn abnufît,ut V irg.in.iq«
Viuoequidemuitamqjextremaper omnia duco.Salluftius in Catilin.
Vcçi emuero is demû mihi uiuerc ac frui aia uidef. et p abnegatione, Vir»in^ Non tibi Tyndaridis,facies inuiü lacænæ
Çulpatus ue Paris,uerum mclemenda diwm,H^ euercit opei »
-ocr page 293-L. IBE R XVnf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;169
Et înucnjuntur quidem ctiam cum alqs modis fupradi'da aduerbiauel comuiufbones, fircquèntius tarnen indicatiuo ibdantur, Ifte aut modus cil opportunus ad plenam rcç* cxpofitionem. Virgih'.i'n.q. Acneidos: fui'musTroes/ui't Ilium,amp; ingens ■ Gloria Dardanidûm,férus omnia luppiter Argos
Tranftulitjincenfa Danai dominantur in urbe.
Vnde hoc modofrequentilTimc utuntur hiftorici. Cuicun^ autem calui indicatiui iurt gantur,neceire eft cæteros quoqj modos coniungi,de quo poftea dicetur.Impatiua pri* mas perfonas fingulares non habent^quia nemo fibi ipfi poteft impare, nifi figurate,qua fi ad alium loquens in lecunda perfona fèipfum proférât,ut luuenalis in.i. tecum pri* Us ergo uoIuta,H2CC animæ ante tubas.Et Terentius in Adel. Aedepol Syrilce te cura* fti molliter, Lautecç munus adminilfrafti tuum,abi. Pluralis uero numerus apud nos, omnes habet perfonas.poteft em per connumerationem aliquis lefe illis quibus imperac adiungerc,ut dux fuos milites iubens committcrc prælium,aptiflïme dicit,pugnemus, confligamus.Græci tarnen eainhoclènfu ÙTroet^K« nominant,idcfthortatiua,dicentcs, qgt; quafi ad fîmilcs ÔC Ibcios huiufcemodi uerba Iblent dici,imperatiua uero ad fubieâos ab eminentioribus,quod minime eft uerum.Cum etiam ad eos frequentiflîme impera* tiuo modo in fupplicationibus SC inuocationibus utamur,Ôlt;: ad reges quo^ ÔC impera* tores,ut Mufa mihi caufàs mcmora:ÔC,Pandite nunc Helicona deæ,cantusc|j mouete.Er go multo aptius eft eo uti ad pares,cum ad cxccllentiorcs tam in frequenti fitufu. Etfei endum qgt; ad lècundam perfonam lermo dirigitur imperantis, cuicungp imperat perlô* næ.nam qui dicit, pugnemus fortiter 0' commilitones,cum uocatiuo utitur,ad fccudam loquitur perfonam.nam connumerando lèlèeis,cum fit ufus uoce primæ perlbnæ plura lis,oftendit paratiflïmum quogp le ad id quod iIlls imperat efficiendum;ÔC qui dicit, pu gnetexercitus,imperat,ut internuncia Iccunda perlbna, efficiatur per tertiam quod im perat.Eft tn quando fignificanriæ caulà imperatiuis adiunguntur fubiunftiua, uigila ut legas,id eft diligenter legendo uigila.Cicero in.iq. inuediuarum:Cura ut uir fis.Tercn tins in Andria: fac ut ad me uenias. Eia ÔC age aduerbia hortatiua aptiflïme impera* tiuo coniunguntur,ut Virgilius in.iirj. Aeneidos:
E ia age rumpe moras,uarium amp;nbsp;mutabile lèmper Fœmina. nbsp;Idem in lèxto;
Nunc age dardaniam prolem, quæ deinde lèquatur
Gloria,qui maneant Itala de genre nepotes, Expediam didis,amp; te tua fata docebo.
Deeft enipi ueni uel audi,Etiam fi lècum ipfe loquens, lèlèhortans aliquis hoc utatur figuratc,quafi ad fecundam loquitur perfonam.Inueniuntur tarnen aurores ôf indicati* uis,amp; optatiuis,amp; fubiûdiuis ufi pro imperatiuis,quomodo fupra oftendimus.Et Grïc ci quidem habent imperatiua præteriti temporis, nos autem in adiuis uel neutralibus uerbis penitusea habere non poflumus.in paflîuis uero, amp;nbsp;omnibus quæ habent parti* cipia præteriti temporis per circumlocutionem polTumus habcrc,ut dodus es uel efto, «/W'/lt;/'a|o:dodus fît uel efto, (Ailt;Az(P«;)^0o;ornatU3 csuel efto, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ornatus fit uel
efto, K,îK.o«raHlt;3^u.Similif ueneratus fit uel efto,placatus fit uel efto,claufu3 fit uel efto:lècu tus fit uel efto; et p oés fie plbnas fecuti fimus fitis fint impatiuc dida inueniunf, cû fint pteriti téporis. Sed hanc uim habent, ut imperemus, ut in futuro fint tranfada: ut fi di* cam clauû fit mox feneftra,impero ut ftarim claudatur,amp; mox fit claulâ. uel fi dicâ poft horam primam fit iuratus,oftendo me imperare,ut iuret ante horam primam finira. Il* lud etiam monendum,q7 impatiua uerba uocatiuis adiunda nominum,perfedionéora tionis habet, ut Apolloni doce, Trypho dilce.Nominatiui enim egent pleruncp fubftan tiuis uerbis,ÔC nominibus fimiliter fiibftantiam fignificantibus rclatiuis, ut qui es Apol lonius doces.qui es Trypho difeis. Grœci autem participio utunf fubftantiuo,ut «ttoA* Xuv/oz» œ/j AcAaoxaç.syiKixaw êî/; /u.a6avlt;Js, quo nos quo^ lècundum analogiam poflemus uti, nifi ufus deficeret participq frequens.quamuis Gælàr non incongrue protulit ens à uer bo fum es eft, quomodo à uerbo polTum potes potens,optatiua uerba indicant per fe quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...... “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;Z «i
-ocr page 294-tit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F R I 5 C 1 A N I
rem,8Cuotum,aducrbiumuero unnarn tantum uotum fignificat,ad ampliorem igitur demonftrati'onem additur uerbis optatiuis,quomodo ÔC confirmatiua aduerbia indica’» tiuo, utprofeä:ofacio,ccrtelego, fcilicetintelligo.Etapud Græcosquidem cafli,id eft utinam aduerbium,non folum optatiuo,led edam indicaduo modo adiungitur, Si faci^ id loco optadui accipi, ut Homerus:
cù? oeptAtS VKUC-IV alt;ßcxK^T0’i KTvip-uf],
Idem, oix3’ ouruS Itti Tramp;iri KÀÉcrj à.ya.^iu,Vü:gt;j3»
Apud nos tarnen,udnam indicaduo nonadiungitur;6C Græci quidé,maximcatricicti am fine deprccatione folent hoc modo,id eft,optaduo uti pro indicaduo,nos uero mini me,quis fimiles fintcius uoces fubiundiui uocibus, quibus frequendflime pro indicad* uis ututur autores noftri.Optatiua autem præteritum ideo habentCgq ca debemus ora re,quæ nondum fuennOquia ßepc eucnit abefle eos pro quibus oramus ,et optamus,u£ id illis iam perfedum fit quod cupimus,ut udnam filius meus qui Athenis eft dodus efi® iet uel fuiffet,id eft utinam pfeda in iplb dodrinafit,ucl utinam cognolcamus id illi eue nifie.Eft autem quando optaduo udmur præteriti temporis, dolétes qgt; non fadum fir, ut udnam homines contra fe ferrum non mouiflent, udna mare nunquam nauigaflent, èC fimilia.O' edam aduerbium,ôC,fî,coniundio,amp; ut,pro utinam inuenif. Virg.in.vq.
Adfis o' tantum, ÔC propius tua numinafirmes. Idem in.vi«
Si nunc Ic nobis ille aureus arbore ramus,
Oftendat nemore in tanto.Et Terendus in Eunucho;
Vt ilium dr) deæcç lenium perdant qui mehodie remoratus eft.
Et per Ie tarnen uerbumoptaduumlæpc ponitur, fineprædidisp3rticulis,ut Lucanus inprimo: Dq uilh lecundent. Et fibris fit nulla fides, led conditorards Finxeritifta Tages. Etnota qgt; fubiundiuo fimileprotulitpræteritiî perfedum optadui, quodmul tis placuit ardum fenptoribus. SubiundiUus amp;nbsp;dubitaduus dicitur; fubiundiuus ucl qgt; fijbiungitur coniundioni,uel quod alter! uerbo omnimodo fubiungitur,uel quodfub«* iungit fibi altcrum uerbum.ut Virgilius.in Bucolicis:
Cum faciam uitula pro frugibus, iple uenito Idem in.iq. Aeneid.
Inter utranq? uiam læd dilcrimine paruo,
Ni teneant curfijs certum eft dare lintea retro.
Et Iciendû qgt; necefle eft alter! modo eu fociar!,uel eiuldémod! alter! uerbo, edam fi fit cu infinito, ut cu doceam legere difcipulû expono ei, uel cum docere legere exponeré ôC fimilia.Omnibus igif modis poteft lc)ciari,ut fi docea dilc!s,fi doceam d!fcc,utinJ d!^ leas fi docea,cu docea dilcas. Similitoibus modis impfonalis quoq; uerbi pôtcôiugi,ut ciî ueniâ currif ,ÔC curfum fitôC curra€,ct curfumerit,et fimiIia.Frequétiflîmetn,fi,con!* iundio dubitationé fignificäs c!foc!af,ideftpro îàv, græca côiudionepofita,ut Teren, in Adel. Si tu fis homo hic faciet. Cum ó uero coniundioné græcam fignificat, qu« apud illos (rtwaTTpK-os nominaf.id eftcôiundiua, quod rcre! continuât! demonftrat, in* dicat!uocon!ungif,ut fi uiuitfpirat,6C fi fpiratu!uit,fi ambulatmouef.In hocnôpoflu* mus reciproce dicere,fi mouef ambulat:nô em g mouef omnimodo ÔC ambulat, g am* bulat uero,oîmodo Si mouef .Inuenif tn e.a côiundio apdquot; Græcos,id eft,t?,nô foliî indi car!uo,lèd edâ optaduo,ÔC maxîe apef atticos,6C fubiudiuo foc!ata,ut HomÛA/aef©-^,«.
açiravns Kara 6\juo/j oTrœç avra^/qu isot,
t/Xitt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro iàv {ßuacr//j. Subiundiuumpofuit. Idem,
«àa’ il cTuirHiri «ytçaç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àj^^ociol. Idem,
il aity ts TToAtuo/j TTwAKmoa. ludicatiuo ufus eft pro fubiunéliuo, ôf ii pro tàv. Dô* mofthenes uero in oratione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■^aTr^nreu'aç,'^^^ivîta/j ii /j^ird^on/j optatiuum protu*
lit.qui mos eft Atticis frequentilîimus. Xenophon àTro.uvx^ovA'/xaTu/, primo, t/ rii; frlù) £7ra77tAAo«tv©-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Noftri quolt;p frequentiflïmc Atticos imitan*
tur fubiuncftiuos fiue optatiuos (^nam eædem funt uoces^) non Iblum cum fuprad!lt;ft!s côiundionibus, lcd eda fine his ponunt,quando côfirmadueuel dubitaduc gd^pferuntj
-ocr page 295-»d
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iz I B E K xvni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1S9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
In quo Græci «p uel folent adqcere, Nil mirum igi'tur fi coniundionc apud nos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
quæ tam pro làp græca coniundione,quæ caufilis eft uel perfediua,q pro quæ con iunÆuaeftponîtur, utn'ufqj conftrudionem quamhabent apud Græcos fupradidæ coniundiones ad uerba fèruare,ut et indicatiuo Si optatiuo SC fubiundiuo poflît adiij gï.indicatiuo,ut Virg.in.ix. Si tibi quæ pofcopromittûnnammihi fa Ai Fama fat eff, Terentj'n Phorm, Sicfum,fî placeoutcrc.optatiuo,Virg. in. vi. Sinuncfeno=« bis ille aureus arbore ramus Oftendat.fubiunâiuo, Tercntius in Adelp. fîattigiffes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J
ferres infortunium. Sed indicatiuo fæpe coniûâum oftendit magis confirmari ÔC cre
Sitibiquæpofcopromittunnnam mihifadi
Fama,fat eft,tumulo uideor reperire fub illo
Pofte uiam. crédit enim facile promilTuros.Terent.in Andriaî
uerba cenfes. Et eft hoc loco etiam illud attendendum, q, præteritum indicatiui cum præfenci Iblent autores coniungere,quando perfedionem rei rcs icquitur, akerius ab fera. amp;nbsp;in illius quidem quæ prior perficitur fignificatione,ptô perfedo utunf ,præièn
ti ueroin côfcqucntis demôftratione, ut hic; fi quid tibi narrare occepi,côtinuo dari
Tibi uerba cenfesjdem in Eunucho; Quæ ucra audiui taceo,îÿ* contineo optume.
Sin faifum,aut uanura,aut fidum’ft,continuo palàm’ft, Plenus rimarum fum,hac at(p illac perfluo. Idem in Andrià fi côfirmatiue pofuit, Si te in germani fratris dilexi loco, Siue hæc te folum femper fecit maxumum, Seu tibi morigera fuit in rebus omnibus.
Lucanusin.i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nec fi te pedore uates
Accipio Cirrhæa uelim fecreta mouenté Sollicitaredeum, Indicatiuo enim ufus comprobat hoc fieri,amp; uelim fubiuxit promittens, cum hoc fît, pofte minime egcre Apolline, quod Græci ou«. Sp ßavÄoi^np dicunt, id eft nolim penb tus. Idem in decimo: Si tua reftituit ueteri me dextera faro, Ampledorreginapc des. Terentius in Phorm. fi placco utcre,abf(^ dilatione oftendit hoc faciendum. Ide in Eunucho : fi dqs placet, Spero mehabere,qui hunc mco excruciem modo. R.cni enim quam fperat firmam effe oftendit. fi enim dixiflet,fi dqs placeat, dubitare fe ofte diffct.Idem in Andria; Si ilium relinquo, eius uitæ timco: fin opitulor,huius minas, y trunque enim fibi certum effe oftendit. Idem in Adelphis ;
Ego in hac re nihil reperio,quamobre lauder tatopcre Hegio. Meum officium facio,qd’ peccatum ànobisortum’ftcorrigo. Nifi mein illo credidifti numero hominû elfe, qitaputant Sibi fieri iniuriam,ultro fi quam faccre ipfi expoftulent.
Ecce hic,nifi credidifti dixit pro credis. Similiter indicatiuis utuntur quando in ipfis efte uel fuiflerebus,aliquid uolunt oftcnderc,ut Cicero de prætura urbana : Qui fi co dcmnatur,defincnthomincsdicere,hisiudicqspecuniamplurimum pofte: Sinabibb uitur,definemus nos de iudieJistransferendis dubitare. Virg.in.vi.
Si potutt manes arceftcre coniugis Orpheus, Si fratrera Pollux alterna morte redemit, It^ redit^ uiam tories, de rebus quas fine dubio fadas efle o« ftendere uult, indicatiuis eft ufus cum fupradida fi coniundione. Qn uero dubia res oftendif utrum fieripoffïtnec ne,p indudionem,id eft xaSfuwdio-tp fubiûdiuis magis fitunf.Virg.in.ix, Sedfîquisquæraultauidesdifcriminetali,
Si quis in aduerfum rapiat cafus'ue deus ue Te rupciTe uelimï IdcminBucoIicisj fiquistaincnhæcquolt;5,fiquis Captusamore légat.
Z îij
-ocr page 296-»70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 S C I A N 1
Cicero tainé: Siquis ueftrurn iudices,aut eorutn qui adfunt forte mjratur. Additio«« nc forte cum indicatiuo eft ufusjoco fubiundiui cum dubitatione pofiti. Terétius in Andria: Sieueniat,quoddqprohibeant,diffidium. Cicero in.i.inuediuaçi: Si te pa rentes timerét at^ odiftent tui, Nee aliter poiTunt fuppofitiua fiue ind udiu3,quæ græ ci ÙTyoâiÂxac uocant,proferri,nifîperfubiundiuum.Idemincodemî Nuncintellego ß ifte quo intendit in Malliana cadra peruenerit,neminem tam ftultum fore qui nô ui deat coniurationem elfe fadam, olt;; ôun aj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affirmatiuc dixit. Et erunt qui illumfi
hæc fecerit non improbum,ièd miferum:me nô diligentiflïmum confulem,fed cruder liffimumtyrannumexiftimariuclint, amp;gt;i\oiv'n «pot, hæc quoep affirmatiuedixit. Simi^ liter Virgil.in.viq. fimilis fi cura fuiffet.Idcm in.xi. Ffl'et par ætas Si idem fi robur ab annis, Eft tarnen quando etiamin dubqs utuntur indicatiuocum fi coniundione, ut Virg.in.ix. aut fi qua id fortuna uetabit Abfenti ferat inferias, uetabit pro uetet di xic metri caufa. Nam in eodem fenfu fubiundiuo eft ufus : Si quis in aduerfum rapi at cafus'^ue deus'ue. Eft tarnen quando per defedionem fi quomodo etiam ut fubitt diua proferuntur Si fubaudiuntur fupradidæ coniundiones,ut luuenalis in primo;
Græculus efuriens in ca;Ium iufleris ibit, proliiufleris. Statius in fecundo The baidos; mutatos^ uelinttranfumere cultus; Et Pallas doceat pharctras,amp;^ Delia cri das, profiuelint, Virgiliusinfexto; tu quoq^ magnara Partem opéré in tanto fi ncretdolor)Icarehaberes,deedenim fi» Horatiusin.i.Garminum: fapias,uinali* ques, pro fi fapias. Et feiendum qgt; quomodo apud Græcos to tap fubiûdiuo, to«) ue ro «ir indicatiuo, «iroptatiuo, Si fubiundiuo inuenitur coniundum, fie Si apud Lati^ nos fi coniundio quæ utrunqj demondrat,quando confequentiamfignificat,fincdu=lt; bio indicatiuo adiungitur,ut fi ambulat mouetur,amp; fi uiuit fpirat ; quando autem eau falis ed,magis fubiundiuo, Eft tarnen quando indicatiuo caufalis confociatur,ut fi do ceam difee uel difcis,ucl difeas Si difees. Et fi prodeft tibi fac,amp; facis,amp; facias, faci^ es. Ifte tgitur modus, id eft fubiundiuus C ut breuiter eius uim colligam ) apud Latilt;* nos eft,quando dubirationem,quando comprobationem, quando polTibilitatem figni ficat.inqua funtetiam ilia quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ideftfuppofitiueinducunf, Dubitatione,
utVirg.in.iq.Acne. Eloquaran filed,gcmituslachrymabilisimo Audiftumulo. Idem in primo; O' quam te memoré uirgo, nancj haud tibi uultus Mortalis, ï/7ro//oafa.Tcré,in Eun.Quidigitur faciamr* noneam,nenuncquidem,
Cum arcefTor ultro f an potius ita me comparem
Non perpeti mcretricum contumelias. Approbationem, UC Virg.in.iiii.Aenei, Si mihinon animo fixum immotum^ federet,
Nc cui me uinclo uellcm fociareiugali, Poftquam primus amor deceptam morte fefellit. Si non pertxfum thalami tædæqj fuiflet, Huicuni forfan potui fuccumbcrc culpæ, fuidet lyvyôvi «pa,' Et notandum qgt; Si forfan dubitationis aduerbium, amp;nbsp;potui poflïbilitatis uerbum cÔ infinito pofuit,pro quibus fufficeret fi fubiundiuura pofuiflet, huic uni fuccubuiifeni culpæ.Docuit igituf poeta quæ fit uis fubiundiui polTibilitatem fîgnificantis. Idem in eodem; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed mihi ucl tellus optem prius ima dehifeat,
Antcpudorqtcuiolem, optem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affirmatiuedixit#
In eodem; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcfe intcrca quandooptima Dido
Ncfciat et tantos rûpi non fperet amorcs. Nefciat et non fpc ret affirmatiuc dixit. Similiter Cicero in principio Verrinarum; Si quisueftrum lu dices,aut eorum qui adfunt forte miratur me,qui tot annis in caufis iudicqsqj publicia ita fim uerfatus,ut defenderim multos, læferim neminem, ita fim dixit non dubitans, fed approbans,ouTu$ajoi,a»ctsja^vçv/v. Sciendum tarnen q? tam ut coniundionc can fali,q fi fequcntibus,cum ucrbisfubiundiuis,uel anteccdcntibus, etiam antccedcntia uel fcquentia quo^ frequcntifiimcper fubiun^wm mo(^um p ferre folentRomaq^
-ocr page 297-L 1 B B X Xvni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i7i
6C maxime quîadiundo,uel quæ uel quod,rationem colligcntcs, uel dubi'tationcm o ftendenteSjUt rogabam ur te oflenderes qui fueris/Tquot; placebas fi diceres quod fcccris. Quodpcr coniuniSionisadditionemfolentGræcifignificare. Virgiliusin. vi. Quem fociumexanimumuates quod corpus humandum Diccrct.
ccro InucAiuarum fecundo: Quæfiui an Catilina nodurno conuentu apud M.Leccâ fuilTet nec ner* tytyoveapoi,, hicintcrrogatiueprotulit. Virgiliusin.iir).Àeneid. EIo^ quaranfîlcam,«afct,ff/ü)7rrfrf« dubitatiuc pofuit. HoratiusinprimoCarm, Curapri cum odcrit campum Patiens pulueris atcç folis. Oderit /juifhoi quamuis idem fit indicatiuifuturum. Cicero Inuediuarum fecundo: Cum illehomo audaciflïmus cô fcicntia côuidus primo reticuiffef,patcfecit cætera,quid ea node cgiflec, V AJ'jâxiJ Spa, quid proxima conftituifi'et,J'xtuaifKa «p«, quemadmodum ei effecratio totius belli de* feripta, Hf) ajoc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o Aoy/a'Ao'ç, omnia affirmatiue dixit. Idem in prætura Sicilien
fi : Quare cuiufmodi putamus ilia elfe, quæ negat, cum hæc tam improba fint quæ fa* teatur ƒ græcc enim hocquoqp interprétantes dicimus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rationcm col*
ligentes confirm a ntestp quod dicitur. Idem in eodem : Hoc poftulatum de ftatuis ri* diculum efle uide3tur,qui rem fententiamcç non refpiciat o3n «pot, KarZ/o/. Terétius in. Phormione: Ita fugias, ne præter cafam Cquod aiunc^ ojrult;i «jet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Idem in An*
dria: Quæ fitrogo,T/ç Ineadem: Quàmtimeoquorfumeuadat,wç2^t2koz-Rou, TToï afûiy ci^oßiXi«. Nam fi ilium obiurges uitæ qui auxilium tulit,
Quid faciasilliqui dederit damnu aut malum î* rSap ssoi^ifûiç H'^HAgt;oip«iiaKop^ $p quolt;^græcaconiundio,quotiensapudGræ* cos ponitur poffibilitaté ûgnificans,quæ apud illos indicatiui quidem modi,uel præ* terito iraperfedo,uel «oj/sœ, quem nos non habemus, nifi q, pro eo çÿ* miri vs) ^tva,præterito peffedo utimur,amp; cum plufquàmperfedoadiungitur, Optatiuis au* tem omnibus, quippe coniundis cum fupradidis tribus temporibus Q præfens enim optatiuum cr prætcritum imperfedum idem eft, amp;C præteritum perfedum amp;nbsp;plusg perfedum ciZfuturum,SC ao'j/îop, quoduocanttempus^coniugitur. Noftriergoquo cp inomniaillos fcquentes,quando polTibilitatetn demonfirareuolunt, optatiuis (lue fubiundiuis utuntur uerbis. Teren tius in Phormione : Neq; defecifear uf^ adeo expc ririer. Donee tibi id quod pollicitus fum effecero, om iia.-wvHfoi^i Sp. Sic ergo quod il Ji folent,et per indicatiuum,ÔC per optatiuum faccrc,addentes «p coniûdionem græ cam,nos fubiundiuis per fe pofitis Iblemus demonftrarc,ut docuiflem fi difeere uoluif fes, «P lt;1 ^a^Sp , id eft poteram docere. Similiter docerc fi difeere ucf les,id eft docere poteram.Et ptîs quidem utentcs,oftendimus ré quæ potuilTet fada ef fe,non eife fadam.Præfenti uerouel futuro fubiundiuo utétes in huiufcemodi côftrn dione,oftendimus pofte fieri aliqd, nifi quid impediat, ut docea fi uelis, id eft poflum docere fi uolûtas tua non impediat.Similiter in futuro,docuero,fi uolucris,id eft pote tero docerefi uolueris. Horatiusin primo Carminum : Quis Martern tunica tedn adamantina Digncfcripferiti’ proferiberepotuerit. Illudquo(^fcicndumqgt;quoti* ens pœnitere nosrci non fadæ demonftrare uolumus,fubiundiuo utimur, ut Virgil.in.iiq.Aenei. faces in caftratuliifem,
Implelfemtç foros flammis natum^ patremtç
Cum genereexünxem, memet fuper ipià dcdifiTem, id eft eut faces in caftra non tuli,quod debui facere^ cur non impleui foros flammisf cur nô na* turn patremcç extinxi,er fuper memetipfa dédis* Poteft tn amp;nbsp;hoc poftîbilitatisefle.O* ftendit em fe potuiffe,nifî démens fuiftet hæc faccre,idcoç fe pœnitere.Qd aût atticiî moré fequentes his utanf Romani necclîarifî efte æftimo, illoetiâ autoritäre hoc cô probare.Plato in.rj. Alcibiade: Travraç O\ip ap nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toÙq «(fçovaj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô§9Cs
In eodem : m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(tafK/sot^û-T^ octo ap ôm
CiiH à^à rSrôyi tt«? ap oioito inavos î/voU. âuTOÇ «utw ra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ou ra iio:iii^cc,TiSTa
Tivi ôuK. îu^H 9iJlt;.oiop ap iin t In eodé; «j« œs 'ioin.ip £s-/p s î
Z üq
-ocr page 298-*7Î
I* R XSCIANI
affirmatiue pofuit. Idem in Ly
ßtÄTiS« a7V0/ûl,,'t^ TO ct^voe/jjTO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecce S(.a.fjSi(. «ça
fide; H9ÜJ T}p yt ouj' a/j lt;r/j.iK.^op nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îiuSç cJ^ kS/j h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/‘^a^txfJ.iVoi 'Hfi)
ctÀw/jjlcuH aL/j\K^oiÄamp;/j; TTws öu.eccchic öC interrogatiue öC comprobatiüc pofuit ap. In codem ; Öv/J rà?S^ai, Ttrnrif^ h/J-'ï/i tTri'^iTroi ap pa.'^op Î) taurw V/ amp;nbsp;o(TO/j cep fjAp a.\iTci lt;ro!jgt;ógt;Ti^oi tK.iivagt;p iivctt.a,vxygt;wilt;f» w a^ii.^a.TVgt;. outoÇ a^oL, h/j J' w Ävx'i. In eodem; t! if'‘ h rou'i^ ôcf^aA/jiouç amp;nbsp;viôlt;^ ccuTü) à-tâ-iVoli àça twx ap avTop äirftcSS c^6cc\uöip fj^^ixT^op H7X/x£v©^ ii kcuAuo/ ap Küy'Xwi a.p, Si. ä^a. qult;xp tatti inreiTogatiuc quam cofirma tiue in hoc loco pofuit. Idem in Thcagc ; ou v-iri.^ ot'h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vlt;Mp '^x.'^p U'X}^op
K U7rt§ uzt@-* auTZO , owcûÇ wS ^£A2;ffecit, otto'S^/j JV ïtfo^t mi TS) tv t7w S/j pai^op TVl» tropviôpoi'ô’inHpwi^AHXûU.. Inuenis tarnen amp;nbsp;per eclipfim tfça Si xp apudillosproferri. Optatiua uerba in fimili ïenfu,quomodo apud Latinos proferutur: ut idem in Charmï de ; aç2 ƒ îiTroça/j rîvt tçôttu trot tv^lt;i^aipiHp 'riw cf^vvx/ixip. In eodem ; o2 cj)oêgt;o!.u.nv |Uh ouk. ôf ^(x5ç oxoTToîiU^/J- In codem : ouox; Jï auTzc ^uT/craVT©-' h imsaiunp to »tiipxAHS cpx^iUanop, pjf yte, TTwS «.7r{.K.Çzvaugt;lt;/J oi tTri^aipniV . t1 ovp iiJ' o5 fez, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£7« Inrop , 'oÏl auTO /Ui}4) £/« 4;uÄ^ov2;
cßi iTTi (jja^uaK-Cü iiH.'ip^ii fjSjj iTTxJ^oi xp.lt;3i^ i^gA ^mto «utS TvxVTXTTxxip y7;a 7roiamp; T* (fx^ixxKcp. xvÇi JV 9^ tTTutPuQ ouJV/z ocpiÄ@-^iin Ts) . Eccc mofc R-omano fine açou uet i(p hoctotum protulit. Elediuc quoej fæpiffime hoc modoutimur, utimperê potius quam moneam,difcam quam doceam.quæ Si confirmatiue dicuntur.Tamen iy“ prætc rito plufquam perfedo,preteritum imperfedum coniungerc,amp; prefenti prefens.uef futuro.folent uel preterito,ut feciifem,nifi impedires.cz contra, facerem nifi impedif» fes.amp; faciam nifi impedias Si nifi impedieris.cr feccro nifi impedias,amp; impedieris. Virgil.in, ii.Acnei, Non priusafpicies ubi fefliim etateparenrem
Liqueris Anchifent' fuperet coniunx'nc Creüfa Afcaniusc^ puer f quos omnes undicç Graiæ CircumcrrantacieSjôC ni mea cura refiftat, lam flamme tulcrint,inimicus Si hauferitenfis,^ poteranttu* iifleamp;potcranthaufiflc. Horatiusde arte poëtica; Dixeris egregie, notum fi calida uerbum Reddiderit iundura nouum, id eft poteris diccre egregie. frcquentilTimc tarnen autores utuntur fubiundiuis,confirmantes etiam præterito tempore res perfe das. Etfeiendum q? hanc uim habent,ut ad congnitionem intelligâtur futuram.quip pe cum fubiundiua etiam præteriti temporis, quomodo optatiua uim habent futur/« poteft enim initium Verrinarum,quod fupra quoq^ pofuimus; Si quis ueftrum iudi* ccs,aut eorû qui adfunt forte miratur, me qui tot annos in caufis iudiefisq; publicis ita lim uerfatus,utdefenderim multos,leferim neminem, fie quoq^ intelligi, ita fim p ita inueniar uel cognofear, Nec mirum,cum etiam indicatiuo utantur fepe futuro de rclt;» bus iamdudum prætetitis in fupradida fignificatione,ut Lucanus in ,L Non tu Pyr rhe ferox nec tantis cladibus autor Pœnus crit. Erit dixit pro cognofeetur uel dice* tur. Vt, caufalis coniundio omnibus temporibus,©* quæcunqp pro ea ponunf cault; fali,idcft VvoL, fignificantifubiundiuoadiunguntur, licet autem Si indicatiua Si fub* iundiua eii anteponere uel fubifîgere,ut doces ut proficias,cz doceas ut proficias,doa cebas ut proficercs,cz doceres ut proficeres,docuifti ut proficeres,«ir docuifles ut pro fcccris,docueras utprofecifres,docuilîes ut profccifl*es,docebis utprofcceris,çirdocuc ris ut profcceris. Sed indicatiuis utimur rem,quæ fit indicantes, fubiundiuis uero q3 debuit fieri oftendcntes,magis fuaibiiæ, Imperatiuaquotp Si optatiua bene poffunc hisadiungi,utlege ut difeas,utinam difeas ut doceas. Proimperatiuis quoeg fubiun* diua frequenter ponûtautorcs,utTcrcntius in Andria; Quæfo Aedcpol Carine quo niamnon poteft id fieri quod uis,id uelis Quodpoffït. Idem in Phormione; definas Sic eft ingenium,pro define. quod autem in plerifc^ intellcdæ fupradidæ coniundi^ ones grxcæ,id eft xp Si ajou,faciunt poni fubiundiuos,etiam alfisconiudionibuspo fitis,ufibusautorum iterum alfisquo^ comprobabimus. Virgiliusin.fi.GcorgicOg tarnen hæc quoqg fi quis, Inferat, aut fcrobibus mandet mutata fubadis.
-ocr page 299-LIB E R
xvin
vti
Exuenntfylueftremanimum, iK.J^\/lt;roiVToa.v, Idem in codcm;
Non alios prima creicentis origine mundi llIuxiiTe dics,alium'ue habuifle tenorem Crediderim, mst^/aviui Sv. Idemin.i.Aeneidosî Atpius Aeneas per nodem plurima uoluens, Vtprimum Jux alma data eft exire locos^
Explorare nouo5,quasucntoacceirerit oras, 'TçotnAxAufiwç œja i/h ti/ovag« Qui teneant n'nç aja KçaTo7î/j homines'ne feræ'nc, Quærere conftituit.Horatius Carminum libro.rj.
Ilium nbsp;nbsp;pstris crediderim fui fregiffe ccruicem,côfirmatiuc TrtTrzsÂ’Kûl; 'îilu}
Virgilius in. virj. fimilis fi cura fuilTet, Turn quoqp fas nobis Teucros armare fuiflet. lyzyôve a/j. Cicero de prætura urbana, Voconia lex uidelicet te deledabat.imitat’ elfes ilium ipfum Voconium,qui hæreditatem lege fua ademit nulli,imitatus elfes,pro imi«« tari potuilfcs, tu/^Ktrto a/j. Idem in eodem:M. lunius dcfenlbr tutor amp;nbsp;patruus Marti’ dixilfet fi uiueret tÎTn/j Sv ti ’IIh, Etfrequentillime apud omnes autores,hune lènfum hac ordinationeproferriinuenis,quomodoetiam Græci aça coniundionem affirmatiuam fiucdubitatiuam,utfupr3didum eft,ponunf.Terent.in Phor. quid fît deni^,quid fiat, r/aça yîioiTo. Subiundiuoeft ufus,ut intelligatur etiam «ça. Idem in Andria;
Quin tu uno uerbo die,quid eft quod me uelis ƒ inri t! isip o-^ nbsp;nbsp;nbsp;êgt;'s\Qló|x^ Idem in
cadem: confîliummeumCognolces,ÔCquidfacereinhacrereuelim, rirüi 'n^xyu.a.Ti aça €aÂoî/jiiw, eccc hîcaffirmatiuum eftjinfuperioribus uero inter«« rogatiuum. Cicero de prætura urbana,quid ageret cogitare cœpit, fî opus pupillo re* dimeretur,quid ageret dubitanter dixit ri «5« Etnotandumqgt; latini quando de rebus tranlado tempore promilfis uel cogitatisloquuntur,profuturo ucl prælcnti græ co,præteritoimperfed:o fubiundiui utuntur,quomodo in fupradidis quid ageret cogi tare cœpit, r'i Tçagoz s^voê^u «^^aro. similiter Virgilius in primo Aeneidosî
Certe hinc Romanos olim uoluentibus annis, Hinc fore dudores reuocato à fanguine Teucri Qui mare qui terras omni ditione tenerent, Pollicitus K.^arH(roiiv Sv. Cicero de prætura urbana: Qui etiam ad extremum adlcri* plèrit rediuiua fibi habeto,quafî quicquam rediuiui ex opéré illo tolleretur, ac nô opus totu ex rediuiuis côftrueretur, pro £7ra/'ço/ro Sv xgùj KaTas-a0KcrozTo aça Ineodem: Atqpin illis columnis dicoelfc,quæ à tuo redemptore commotænon fînt, dico elfe ex qua tantiï tedorium uetus deieâum fit, etnouum indudum. Affirmatiue hic quoq? ufus eft fub iundiuis,quod fi tanta pecunia columnas dealbari putalfem, certe nuquam ædilitatem petilfem,hicquoçaffirmatiue dixit ovk. Sv Hrxcra. Et nota qj,fi,præpofitafubiundiuum lùbiundiuo coniunxit. Similiter in eode: Nemo dubitat,quin multo malus fit f/îixv/j œ$œ UK, nouam facere. Similiter in eodemxCum inftaret Habonius, in me caulàm conféré* batqj eiï codicéobfignalfem‘£crcj)^a7(K«(? ul«, œça affirmatiue.Idé ineodé:Hac côditiôeli gs de populoredeptor accelfilfct,nô effet ufus,côfirmatiue dixit,nô effet ufus,ovK. Sv £5(5» o-aro.Nâ fi qs acceffilfet dubitatiuejptulit.Incodé:Quid ifte in hoftiû præda molitus fit: Qui manubias fibi tantas ex.L.Metelli manubqs fecerit,qui maiore pecunia quatuor co lumnas dealbandas,quàm ilie omnes ædificandas locarat.Ecce hic quoç omnia affirma tiuedicuntur.Idemincodem ; Quisàfigno Vetumni incircummaximum uenit, quin is unoquoqj gradu deauaritia tua commoncrctur^quam tu uiam thelàurum,atlt;p pom* pæ eiufmodi exegifti, ut ipfa ilia re non audeas ovk S/, roAuKlt;ro/Q, id eft prorfus non au* des.In eodem:Qui ædem Caftoristeftem furtorum tuorum elfe uolueris k6£àhk.o/ç ajot,, quam Populi Romani quotidie iudices,etiam tune cum de te fententias fcrrcnt,uidcrcc açot, pro omnimodoafpicerent.In eodem: Qui addudus eftin indicium uerbo, q, cum effet Tribunus intercelliiîet contra legé Corneliam,re uera q, in tribunatu dixilfet, contra ^icuius honunis nobilis uoluntatem,dixilfet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In codem; Hicctia qua:
-ocr page 300-»74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FRI SCI ANI
ritur à nobis noucm foil's dicbus prima adi'o fui iudicq tranfada fit.Cum apud i'ftutn tribus horis Quintus Opimius Senator Pop.R.o.bona,fortunas, ornamenta omnia ami ferit:hic quocp affirmatiue ponuntur fubiundiua uerba.In eodem; Cum propt indigni catem iudicq fepiffimc eft adum in fenatu, ut genus hoc totum muldaçj, at^ eiufmodi ^udicio9^ tolleretunutjquia pro quot;vot, accipitur,fubiundiuum attraxitJn eodem; lamcj ex calamitate fonatoris populi R.omani, cu prætor tudicio eins præfuiflet, ipolia dom« fuam referte,amp; manubias detrahereconatus fit,is ullam calamitatem à fofopoteritdep* carif'Eccehicquogp de re indubitabili pofuit fubiundiuum, conatus fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a^cf^
In eodé; Multos ante uiros primarios audilTe cum diceres ignofci oportere, qgt; falfum codicem protuIeris.Namquaipuidia Caius Iuniusconflagrauit,ea,nifiprouidiires,tibi ipfi turn pcreundum fuiflet. In codem:dicent inquam,ólt; religione addudi, in domefti=® carum legum metu,quid illo myoparonefadum finhicquoqpcófirmatiuam habet uim fubiundiuum uerbum.Ineodem; In quibusnon dubitoqninofFenfionem negligentias uitare atqp effugere non poffim óuk. «v Aw/'a/jiJw. Quapropter ita me de prætutîccriminî bus audite,ut ex utroqp genere óC iuris dicendi,6lt; iartorum tedorum exigendorum,c3 poftuletis,quæ maxime digna funt eo reo cui paruü,aut mediocre obqci nihil oportear o5k aça,j,5H. Nâ utprætor fadus eft,quia aulpicato à ChelidonefurrexilTet, forté nadus urbanæ prouinciæ,docet hominem quid poflet fieri,tutorespecuniam prætori fi dediP fent, quemadmodum rationé inducerct, quemadmodu fine periculo fuo date pofTent, lt;Pi/voavro av (fôvûtz, non uidebant.In eodem;Ifte ad arbitrium eius cui condonabat hæredi tatéereptam liberis quàm æquu edidum conicripierit,tmut75a4^/j aça h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;açou.
Quæfo cognofcitc,qui tellamentu fccit,fecerit, prætcrito indicatiuo ufus eft quafi indu bitabilijfuturo uerofubiundiuo,inquoeft aliquadubitatio.utrum faciatnec ne.de iurc Uero ciuili, fi quis noui quid inftitucrit J'zaT-uTrwovft^i aça, is nô omnia quæ ante ada lunt rata efle patiatur,id eft nô debet pad rata elfe. Ergo hic quoqj confirmatiuc pofita fünf fubiundiua. in eodem, Ac fi hoc iuris non uniushominis cauladixiires,cautiuscôpofuif fes,ouui9itKiq av,quod eft confirmatiuu.In eodem, q? fi plus legarit quàm ad hæredé hx^ redes'ue perueniat.In eodem,Iam hoc magnu iudiciu hominum de iftiusfingulari im probitate, qgt; Caius Verres fuafpontcinftituiffet AanruTroKo; ajou. Id neminem me^ tuiflene quis repcriretur,qui iftius inftitutu foqui uellet feXu'cro/ açoe,, prohibe fi potes, fi habes qui te audiat, fi poteft tibi dido audiens elfe quifijuam cripias,tu uolûtaté mortii i's,bona uiuis, ius omnibus hoc populus Ro. non manu uindicaflet^ ovk. «/j
te huic tempori atep iudicio referuafiedin eodem;6C fimul dum eft,unde ius ciuile diica tur,adolelcentes in dilciplinam ei tradite. In eodemiSi qnis teftamento le eiTchæredera arbitraretur,qj turn non extaret, legeageretin hæreditatem. Autp delidis uindiciaru, cum làtisaccepiflet,lponfioncm faceret, ita de hæreditatecertaret. In eodem, uideteut hoc ifte correxerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In eodem; Quid ad prætorem uter pofleflbr fit, nô ne
id quæri oported utç; poftefibrem eiTc oportead In eodem; Quid ergo intcreft ptofo* rantur ncc ne^In eodem; Valde hoc eft mirum neminem fuiIfe qui iftius le fimilem dicî uellet.In eodem; Vtrum digniores homines efleexiftimafti eos qui habitant in prouin* cia, g nos qui æquo iure uteremur. Vbilt;p aja ucl av Græcæ coniundiones intelligent* dæ font in interpretione. Ineodem; Et cum edidum totueorum arbitratu, g diu fuit defignatus componeret, qui ab ifto ius ad utilitatem foam nundinarentur,tum uero in magiftratu contra illud edidum fou fine ulla religôie deccrnebat.In eodemiNam quæ fo redite in memoriam quirites, quæ libido iftius in iurc dicendo fuerit yîycvi/j açoe,. In eodem; Sacerdotem execrabantur qui Verrem ram ncquam reliquilTet, KaraAiAoïTrot «ça. Quæ ego non cômemorarem,nifi uos illud ucllcm recordari non commemorarê, OVK «V è|UV«Movfizo/j. In eodem; Oblitos ne igitur hos putatis elfe, quemadmodum fit ifte folitus uirgis plebem Romanam conciderer’In eodcm;Superbia uero qua fuerit gs igno rad quemadmodum ifte tenuiflïmum quemqp contemplerit,delpexerit, libeç^ eflenun g diuerîtjomnia coiftirmatiuc dicuntuft, In eodem; Impétrant, ut ne lurent adimas, tu
-ocr page 301-LIBER XVIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;at,
e! qUi îurauir,quoMcmpIo äcf)lt;Äo/o açoi,. Incodernds mortuuscft Caîo iàcetdote præ* tore nelcio,an ante g Verres præturam perere cœperit Jn codé; Docebat edidum eins ti'on oportcre l'n cas hæreditates ualerc, quæ ante eum prætorem ueniflent,
Rem demonftrat,qu3mpridem fibi hæreditas ueniffet, docet. An uero dubi'tam* quo deniqp ore,quos nunquam liberos putauit, libertinos homines folitus fitappcllaret* în codem; Optatum negotium fibi in finum delatum elïc dicebat monumctum ilia am plitudinc, illo opéré, guis ûrtum tevîum integrumqj effet, tarnen aliquid fc inuentu* rum,in quo moliri prædaricg poffettf »/vizzto œço^.In eodemiHabonius qui legem nofièt,i qua in lege numerus tantarum columnarum traderetur,'^« ƒ/'d'o/ra a/j,perpendiculi me tio fit nulla.Et qui non putaret fibi expedire ita accipetc,ne eodem modo fibi tradendô effet. In eodem; Quid erat quod refeinderet cum fuo quemq? loco lapidem reponeret. ïn codcm:Quærimus quid in extremis Pamphyliæpartibus fecerit, qualis in bellopræ donum prædo fuerit,qui in foro populi Ko, pirata nefarius reperiatur. In eodê; Quod nemo quemq tam audaeem, tam amentem, tam impudentemfore arbitrabatur, qui tÆ nefarqs criminibus,tam mul tis teftibus conuidus,ora iudicum afpicere,aut os fuum po. Rom.oftendereaudcrct.Eff idem Verres,qui fuitlèmper, utad audendumproiecfius, fie paratus ad audiendum. Nam fi id feciffet quod ilatueratjUtnô adeffet,minus aliqud to quàm mihi opus eflet,cognolceretur quid ego elaboraffem, ueffra uero laus tenuis ef let, fi côdemnatus fit is qui adeffe noIuerit.Et fi fortes fueritis in co quem nemo fit aufus defendere. Vbiç alterutra fupradidarum coniundionum græcarum cum fubiundiuis-eff intelligéda.In codé; De impudetia fingulari funt qmirent.In eodc;Ifte unus inuen tus eft,q à côpicxu parentu abreptos filios ad necé duceret,amp; parctes pretiup lèpui* tura libeçz polêcrct.In eodeiSi po. Ro.p ifti’ unius fupplicio eôtétus fuerit,ac no fie ft» tuerit,nô iftu maius in fe feelus côcepifl’c,q eos g iftu fnîa fua liberarintjHÀ^ÔE^uira/j Ideo ex uno libro Ciceronis tot ufus proponere ftudui, ut docerem quàm frequentiffi* me hacconffruAioneufi funt autores eloquentiælatinæ, in hoc quotp maxime Atticos imitati,quorum fimiliterufusneceffariumexift'imauicolledosfubr)cere. Plato in AIci* biade priorc, 7ra^olt;y‘ ti toi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SuyyiVP'; TrAtiffouç dvou, xgé)) àç/sous w un ƒ £0/ UTT«*
«v troi. Quod nos, fient fupra oftendimus, per fubiundiuos proferentes non ege* mus «v græca coniundionc,ut, Ex pâtre tibi amicos amp;nbsp;agnatosplurimoseffe 5lt;opti* mos,qui fi quid opus fit miniftrent tibi.In eodcmioça ƒ h ôu 7«^ roi iln Bau^uiaso/j v yi^ ouro fxoyi’, TrauTO/'/xito. Videautem; non cm fit mirum,fiquomodo uixeoe pi,fic uix defidero.Et attende q? illi quoçp eft ubi fine côiundione au uel açct, uerbis un? tur optatiuis, quomodohic, 7ra.vtrlt;x!/j.lu), q» nosubiçin huiulcemodi lenfibusfacimus, id eft qui ad fupradidas coniundioncs græcas attinent fubiunâiuis per fe uerbis uten* tes,cum illi non folum optatiuis,fed etiam indicatiuis, ut fupra diximus, eas adiunganc, ut Idem Plato in eodem, lt;7oî iV œ iXit/SiaA u /Xtuot tooçcDV a vôw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à7a7rwvra, €1
èiûUiVO/j T'Sroi'i KaraSiwucU ttÓ.’Kóu: Sv ünvHÎ^y/jJiti) 'Tw i^(gt;yroS,uayi i/j.cx.uT TrtiÔM.neceflc eft,ut fubiundiuo ut3mur,diccdo,dudum expedituseffem amore.In codem; veu? l'TO av ciH.ia'ou.ii, nunc inquit, nunc enim me audias, confirmatiue dixit. In codem; l'iTÎ^ (TOI inroi Bvüf] w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Per indudioncm optatiuo eft ufus; Si quis tibi dicat deus.
ïdeminGorgia, Zcmt/xoïyi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oAluj£0tAoi7£lt;fiaA£7tiöS»X“§'^‘^^’ ^dco^ eti
am fi diem totam difputarc uelitis erit mihi pergratum. Interrogatiue quogj «v ponen tes cum optatiuis pferunt.Idé in.i. Alcibiade, to Trón^a «v a-oi ihca à.ya.^lt;x. îî (taxà; Vtraeligeresadeffetibibonaanmala.''Notatamennonfolum ûlcdamp; ivcl^ græcascon iundiones 8{. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam optatiuoconiungi atticis,cum apud nos tam,ut caulàlis conifll
étio q,ne,quando ïva,M» fignificat fubiundiuo lbcientur,qui tarnen fimilis eft,ut fepe di ximus,optatiuo. Idem in eodem; iturtçu ocEu ov2 toi,C1 ti^iv toto’/tks tÄ7T!lt;ß@^ y ûs iuoi cra)iamp; ôuK. iia. 0 0io\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ixixtIu} iTia.'Xi'yji/xlyj, utnefruftradifputarem. Hom*
fciTViß 7»^«,’ Ï.^Î,ÂOI/X.i/J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'JywtSTt. Idem, 0lt;p^ tu yiviav-ois^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0£O^ , kJV
ic’ ri TW ÔTrw;^ Quod autem latini quoqi omnibus temporibus fubiundiui modi, etiaia
-ocr page 302-l» R I s C 1 Ä N I
in optatiuo utunF,oftcndi't tarn ufus g antiquiores Donato fcriptorcs artis, V irgJn.vh Hac Troiana tenus fuen't fortuna fecuta.
Eccchie fuerit optatiue pofuitin precatione Acncæ,^ hoc uerbum,quod tam prætcriti perfed:i g futuri poteft effe:quod Donatus,amp; quidam alq fubiundiui tantummodo pu tanteflè,cum aliæ omnes uoces optatiui comunes fint etiam fubiundiuo.Ergo non im* merito in fupradida attica conftrudionc, quia illi optatiuis utuntur,hoc quolt;^ tempo* re indifferenter noftrifuntufi. Inueniuntur tarnen etiam noftri poetælæpe mctricau* la,indicatiuis pro fubiundiuis ufi,ut Horat.in.q.car.
Me truncus illapfus cerebro Suftulerat,nifi Faunus iefium Dextraleuafl'et,fuftulerat pro fuftulifletpofuitpropter metrum.
Quæ genera,uel fignificationesuerbdçi quibuscafibusconftruantur.
QVoniam igitur deconftrudione modorum uerbi didum eft, qui omneseundem cafum fequuntur, quem genus fiuefignificatio uerbi exigit, quam Grxei uocant,de hac quoqp diligentiffime eft quærendum. Sciendfi itagt ggt; omnia adiua apudl ïatinos,quæfaciunta' fcpaflliua,quæ amp;nbsp;tranfîtiua funtin homines,fine dubio accufatiuo adiunguntur,ut oro te,curo re,quæ etiam paftiuum habent,curor à te. Similiter,accu* fo te,accuibr à te:audio te, audior à terpatro te, patror à te;impctro te, impetror à tc;te* mno te,temnor à temeghg^o te,négliger à te:delpicio te,delpicior a te:icntio te, ientioF à te:impedio te,impcdiorateu'nehoo tc,inchoorà teu'neipio te, incipior à te; Similiter etiam neutra uel deponentia adum fignificantia cum trafitione, in quodcung; adiuumi lcquuntur,utfacio domum,eo iter,nauigo Pontum,ardeo uxorem,quando pro amoac cipitur. Virgilius in Buc. Formofum paftor Corydon ardebat Alexim. dedifto illam rem. Lucanus in primo; Dedidicit iam pace ducem.Cicero tarnen fimplicis eiuspal* fiuum protulit, de prætura urbana, dum eft unde ius ciuile dilcatur. Teren,in Adel,
Nifi dum hæ filefeunt turbæ, interea in angulum
Aliquo abea,atlt;p edormilca hoc uilli,pro uilliî,quod eft diminutiuftuini. Vinin.rj,Ac, Pars ftupet innuptæ donum exitiale Mineruæ.
Horatius in primo carminum, nec muliebriter Expauit enlèm. Similit dicimusdo* ieopedem,ferucopedus,ambulolpatium. Sicetiam deponentia tranfitiuaadufigni* ficantia,Sequor hominem,loquorfabulam,expilcorlbcium,experiorrem,arbitroriufti tiam, reor ueritatem, fulpicor inimicum. Sunt tarnen tam ex his quædam g ex adiuis, quæ cumacculàtiuo Sedatiuo adiunguntur,quæfuntacquifitiua,dequibusmoxdicef, ut do tibiaurum,dono illi leruum. Dicitur tarnen amp;nbsp;in eodemlenlu, dono ilium fetuo, moreattico.Virgi.in.y. Sergeftum Aeneas promiflb munere donat. Similircr,præ* beo,præfto,exhibeo,mando,polliceor,muneror,indico,exprobro tibi illam rem. Simt liter dicimus præpono tibi illu,00 præfero, 8C præficio, Pauca Tunt quæ adiua uoce trS fitiue fbli datiuo adiunguntur,ut noceo tibi,inuidco, maledico,benedico,præniteo.Ho ratius in.i. carminö; cur tibi iunior Lælà præniteat fide,Diiridio tibi,Hor,in.q.Car»
Redd I tu m C yri fol io Phraatem
DilTidens plebi numero beatorum
Eximit uirtus,Quamuis fi quis attente hæc quog? mlpiciat,inrer acquifitiua uel æqui parantia funt ponenda;noceo tibi id eft nocens tibi fio;inuideo tibi, quafi non uidens ti* bi fiOjhoc eft,non ferens te bene agentem uidere;malcdico tibi,contra te dico male, Inuc niuntur tarnen pauca,quorum quamuis adus tranfeat in aliam perlbnam,non habent ta men palîîua,ut facio,©' ex eo cum infinitis uerbis compofita,ut calefacio, tepefacio, ob* ftupefacio;pro paffiuo quoq? eorum fio,ÖC ex eo fimiliter compofita accipiuntur,ut ca* ïefio,tcpefio,ftupefio, ÔC fimilia;cum præpofitionibusenim compofitum facio, plerun* gj habet pairiuu,ut perficio perficior,afficio afficior, inficio inficior, amp;nbsp;fimilia.IIla quo* que uerba adiuorum uocem habentia, quorum adus ad rescarentes loquela pertinent, primas quidem ÔC lècundas uoces non poflunt naturaliter paffi'uas habere , quippc cut])nec defeloqui ipfæ quid patiantur, poflint,quodeftprimæperlbi^,.nec^e^
-ocr page 303-LIBER XVllI
cumcareant auditu, qui’ppncptinet ad (ècundâ perlbnâ,Ioquî polîîmus.Tertîam uero habcnt perfonam, de qua inter primam amp;nbsp;lècûdam loquela reâe fieri poteft, ut labora tur ueftiSjUnde Virgilius in primo Aeneidos; Arte laboratæ ueftes.potaf fluuius.Iuuc nalis in.q.Epota^ fluminaMedo Prandente, Similiter dicimus cœnaturpifeis,prande tur holusjdecurrif Ipatium.Tercntius in Adel, decurfo iam ipatio. De paiTiuis PAlîîua ablatiuoamp;datiuotranfitiueadiungunf, utdoceoràte ôC tibijUideorateamp;^ illi. Similiter palïïuam uim habentia, ôf neutralia uel deponentia,ut uapulo àte,6lt; tibi exulo, nalcor,patior. licet tarnen etiam acculàtiuum adderchis quibus per diueriàs res fieri IbletpaiTio^utdoceoràte lfas,palcor carné, uituperor infipiété.Vir.in, iiq.æn* Teftorchara deos, ôétc germana, tuum^ Dulcc caput, magicas inuitam accingier artes.
Et docemur enim amp;nbsp;paicimur,ôé uituperamur,ôé accingimur diuerfis rebus.Nafci cm ôC exularead unam rem pertinet ipfius natus ôC exilq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De communibus.
Communia quando adum fignificant adiuorum conflrudionem,quando palîîoné pafliuorum lêquuntur,ut criminor te amp;nbsp;criminor à te, ueneror te SC ueneror à te„ De ablblutis.
ABlbluta fine adiux fine pafTiuæ fint uocis, cum nominatiuo perfedam habent cô ftrudionem,ut Plato uiuit,Ariftoteles déambulât, Socrates philofophatur, ego cfurio,tu dormis,ille uolat.Etreciproca uero fine fui pafliua,quæ’(i/'zo7ra6H uocant Græ^^ ci,licet abfolute profcrrc,ut rubeo, horreo, tepeo, feruco, coniungerc his ablatiuos. Ut rubeo pudore,horrco frigorc,tepeo auftro,feruco æftatc.Nec tamé iblummodo his, lèd omnibus uerbis licet ablatiuum adiungere,cum caulàm per eum indicamus ipfius a* dus,uel pairionis,quod licet in omni lpecicfacereuerbo9i,ut Plato uiuit anima, id eft g animam. Ariftotelcs déambulât pedibus, id eft per pedes. Socrates philolbphaf ftiétia, id eft per icientiam.fimiliter horreo frigore,id eft per frigus.Ncc mirum abfoluta pol^ le obliquis adiungere cafibus,cum etiam trâfitiua liceat ablblute proferre, cum maxime aliquam fui pafîîonem ipib adu fignificant,ut hic amat,ille luget,ifte ridet.Itaqj Virgi«« lius huiulcemodi res oftenditanimorum elfe paflîones,in.vi. hinc metuunt,cupiuntqj dolent,gaudentcg.rneodemî lugétescamph Idem in quinto : rifit pater optimusolli. Terentiusin Adclp. Amatî’dabituràmeargentumdum eritcommodum.
Etrurfuscadem uerba cum cafibus tranfîtiuc dicuntur, amoclementiam, lugeo miferi am,rideo ftultitiam.Quæ uero non egent obliquis cafibus,ea nec paflîua habét,ut fpiro, uiuo,nauigo,profidfcor.guis hæcquolt;p figurate,ut fupradiximus,coniunguntur obli»« quisi:afibus,ut fecuram uiuit uitam,ôé expirât animam, nauigomare,amp;nauigatur ma^ te,8iC fimilia. At quæ egent cafibus,Sé tranfitiue dicunf ,ut adus in hominem fiat,habent amp;nbsp;p3ilTiua,ucferio Tryphonem,qucm adum ille interprcrando,in quem fit, facit uerbö palfi.uumîfcrior à te,uulnero hoftem,uulncror ab hofte.Excipiunf pauca:quæ quanuis fint adiua amp;C tranfitiue dicantur in homines,tamen non habent paflîua ufu deficicntc,uC noceo tibi,fecio tedodum. ied hoc uerbum loco paflîui habet alterum uerbum fimili*« teradiuîe uocis,lèd fignificationis paflïuar,fio. Noceo quoç amp;nbsp;maledico,benedico,in* üideo cuius tn paflîuum.Horatius in arte poëtica autoritäre ufus ^tulit,ego cur acqui»^ rcrepauca Si poffum inuideort Idem ctiam accufatiuum ei uerbo cum datiuo adiunxit in primo Epiftolar. inuidet ufum nbsp;nbsp;Lignorum 8C pecoris tibi calo argutus,Slt; horti.
Et hæc tarnen ad imitatiöem græcorum datiuis adiunguntur.Nam illi Au wa/vo^a('c7-o/,8^ Herodotus, XuuûUvopÂVH’^'vtx.çœ. Cætera uero omnia nifi fint acqfitiua uel æquiparanria,uel fupcrcmincntia,uel fubiundiua,à nominatiuo adum tranfitiue ad ho mines fadentia,utpr£cdiximus,adaccufatiuosconftruuntur,cü utra^ pcrlbna fuppona tur tarn agentis quam patientis,ut doceo te,doceor à te Nam is qui patitur in fignificati one paflîua transÎFert acculàtiuum, qui ad le pertinebat, cum adiuum proferebatur uet bum,in nominatiuum adiundum paflîuo qui in iplb uerbo, ut læpe diximus,intelligif, ertarn fi apponatur;contrà uero nominatiuum agentis in ablatiuum,ut crudio tc,erudÿ
-ocr page 304-PRISCIANI
17«
or à te,tango te,8^ tangor à te, Italt;j communia utrungp habent modum conftrudionis* Deconftruâioneuerborum delcendendoaddiucrfas Ipecies.
Verborum uero alia ad corpus, alia ad animam,alia ad utrunq;,alia ad extrinfecus ac cidentia,pertinét: Ad corpus uero,ut lauo tc,tôdeo te,uulnero,lôrdido: Ad anima, ut erudio,doceo,inftituo,moneo,confulo,fuadco; Ad utrun^,ut lædo,offendo,moueo, noceo,maledico,benedico,prouideo:Ad extrinfecus acddctia, ut dito, impero,fubîgo, domo. Sunt alia communia omnium fupradidoru ,utfacio tedodum, uclformofum, uel feliccm. inucniuntur quædam quæ eu fint aâiua uoce ÔC conftrudione, tarnen paf fiuam habent fignificationcm,ÔC paflîua 3âiuam,ut timeo te,ô^ timeor a te,metuo te ÔC metuorà te.Lucanus in quinto:
Dum metuar fèmper terra^ expeder ab omni,
Et funt alia laudatiua,uel uituperatiua,utcano,prædico,laudo, cclcbro,amplifico, uitu pero,culpo,rcprehcdo, incufo,accuib, infimulo,fuccenlco. Alia artificiorum,ut philofo phor,poetor,architedor,modulor,medicor, ÔC medico,amp; medcor, Virg.in.rj.Georg* fenibus medicantur anhelis.Idem in primo Geor,
Semina uidi cquidem multos medicare ièrentes.
Sunt alia dcceptiua,ut fallo,decipio,eludo,induco,illicio,pellicio, Alia acquifitiua,uel fuperemincntia,uel fubiediua,uel æquiparatiua,quæ datiuo adiunguntur cuiulcunque fint generis uel fignificationis uerborum, ut laboro tibi, metuo tibi, profum tibi,timeo tibi,uigilo,ppugno,largior,dono,muneror,indulgeo,præfto,præbeo, exhibeo, do,an* nuo,conlèntio,aflentior, medeor tibi, id eft lànitatcm acquiro, dicitur tamé medico, quod adiuorum feruatconftrudionem.Virgiliusin.rj. Georgicorum.
amp; Icnibus medicantur anhelis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in primo:
Semina uidi equidem multos medicare Ièrentes, Terentius in Andria:
Eius laborc,atç eius dolore gnato ut medicarer tuo. Idem acculàtiuo in Phorm, Quam feitum eft eius modi parare in animo cupiditates, Quas cum res aduorfæ fientpaulo mederi poffis,
Moderor tibi ÔC te, Salluftius in Catilinario: Fortuna cuius libido gentibus modéra^« tur, Intclligimusenim omnes respertincre adfclicitatem uel miferiam gentium,Luca nus in nono:
Sideribusquæcungpfugam modcrantur Olympi,
moderantur pro regunt, Malcdico tibi,Cicero pro Deiotaro:Eiusenim nomine uirï optimi,nec tibi ignoti malcdicebat tibi,benedico tibi,parco, tempero, Virgilius in pri mo Gcorgicorum:
lam fibi turn curuis male tempérât unda Carinis, quandopro parco accipitur. Supereminentia uel fubieda funr,ut impero tibi, Virg/ iius in primo Ceorgicorum:
Exercetq^ frequens tellurcm atlt;p imperat aruis.
Regno tibi,dominor tibi,præcipio tibi, fuadeo tibi, prouideo tibi, profpicio tibi, confti io tibi,Nam confulo te interrogatiuum eft,óC tune habet palfiuum quomodo ÓC tempe ro. Eorum tarnen quædam polTunt etiam acquifitiua eflè, Subieda funt, ut ièruio ti^ fai,obedio,pareo,miniftro,mifceo, tibi famulor, Aequiparantia ut ludor tibi, lermoci^* nor,certo,loquor,altercor,inuideo tibi,nam plcrunque ad pares fit felicius agentes,au^ to/quehuius eftHefiodus dicens:
â-yaÔH ƒ tç/ç tiJk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
KtçaiUtuç Korte,»(çy) rtKrov/ rtarw^,
irfcûj^o's !})6ovto/,H9^j
w TTtçon, Defideratiua uel inquifitiua acculàtiuo lbciantur,quæro te, fîmiliter in^ inuenio, reperio,expedo,alpicio,defidero,opperior,lcrutor,lèquor, ÔC lèdor, præfto»« lor te 8( præftolor tibi. Sed magis quando datiuo coniungitur acquifitiuum cftgt; Tcfcn jtiusin Eunucho; Quem præftolarc Parmeno,
-ocr page 305-L î 1 ß R 3CVIH
C/ceroin.î.InûcâL Qui tibi ad forum Aurclium prxftoîarcntur. Et quæ per obtl« nentiam,id cd KctTalTr/Kjareaij dicunf fuperpofitiua,ut habeo,poflïdeo,tenco,côtinco, fuftineo,fcruo,cudodio,tucor,tutor,dcfcndo,prohibeo,arceo,impcdio,implico,foluo Uinco,fupero,domito,fubqcio,deticio. Adoratiua quoq; colotc, honoro, adoro, cru«* bco,adulor te Si tibi, Sufpediua ctiam uel opinatiua,fufpicor,opinor, arbiträr,exilli nio,rcor.Qu£c maximeinfïnitum fubdantiui affumuutcum accufatiuo,utfufpicor ini micum cffc, opinor amicû c(rc,arbitror alacriter profuturum cfle.Sed amp;nbsp;altjs infinitis fungunf jopinor me intelligcrc O* mtellexifle Virgilium,cxiftimo rede legere üÿ* legif fc Ciccroncm,ÔC fimilia. Voluntatem quoqj fignificâtia aceufatiuo coniungunf cura fnfinitoalterius uerbi,uolote currere,fi militer ftudeo,propetojcupio,3ffedo,feftino, nifi infinitfi àucrboallifit cafuiiungendum.Tuncem neceiTeeft infinitum quoç uer^ bi fui condrudionem fcruare,ut mifereor tui,mifereri tui uolo,noceo tibi, nocere tibi uolo,dignor tclaudc,dignari tclaudc cupio,mcrcor laudem, mereri laudem affedo. Ablblutis ucro fupradida fi coniunganf aceufatiuum alTumuntjUt defidero uidere fill um,ftudeotecurrere,propero medcambulare. Similiterinterrogatiua,intcrrogo te, rogo tc,ftipulor. luucnalis in.vii- Quantum uis ftipulare. Si protinus accipe quod do, Vttotiens ilium pater audiat, Frequentiffime tarnen ftipulorabs te, pro interro* go tcdicimus,quomodo8Cquæro abs te» Cicero Inuediu.i]. Quæfiuia Catilina no^ durno conuentu apud M. Leccam fuiffet nec ne, pro interrogauf Catilinam. fnuenié tn in pafiiua fignificatione fimiliter didum ftipulor abs te,pro interrogor abs te. Suc* tonius in.iiq.Prætoçi: Minor uigintiquinq; annoçi ftipulari non poteft,paflïuc dixit. Confuloquandointerrogatiuûell,utrupradidu eft, aceufatiuo rationabiliter,acquili tiuum ucro datiuo copulaf, Funebria quoeç ucrbaadaccufatiuu ferunf, ut lugeo te, ploro tc,Iachrymote,plango,queror te Si tibi pro apud te. Virg.in Bucolicis:
Dum queror Si diuos,quanquam nil teftibus illis Profeci. luucnalis in fccundo: Nec quereris patri, nec terram cufpidc qualT^s, Intelligitur Romanos queri apud patrem. Vocatiua quoc5,uoco tc,imploro,clamo,nomino,nun cupo,inuoco,arceiro. Ilia quo$ notanda,quæ cum nullumfignificent adum, fed ma gis paffionem demonftrcnt,tn quia adiuam habent uoeem,aceufatiuo coniunguntur, ut trcpido,horrco,formido,uito,fugio,recufo. Similiter metuo Si tiraeo,hæcaut cum palîïuc dicunf magisadumfignificant:Etècontrario,cumadiucdicunturmagispaf fioncmfignificant,uttimcoràtc,timorem facio,timeoucrotimorempatior,Lucanus in.v. Dummetuarfemperterraepexpederabomni, Idemin.i. fœcundauiroruni Paupertas fugitur,fugam facit quod ed fugat.eandcm uim habent amp;nbsp;fimilia. Horta* tiua quoç aceufatiuum adfcifcunt,excito ilium,hortor,incito, moneo, agito,dimulo» Prccatiua ctiam aceufatiuo coniungunf,oro,obfccro,obtedor,quxfo,litor,prccor,fup plico,hoc non iblum accufatiuo,fcdctiam datiuoconiungif. Tcrent, in Andria j huic fupplicabo.Ed cm fubiediuû plus alijs omnibus,qux funt illius Ipeciei. Multifida cd cum aceufatiuocôdrudio,iuro,cadigo,doceo,illido,calefacio,frigcfacio, Ad fenfuni pcrtincntia,quæ Græci gtô coniungunt,quafî paffionem quo^ fignificantia in ipfo a* du «Kîsu cry, «TTTOueß. quot;Vf) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kv'ûjkç, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TV) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Excepto
üidco Si fimilibus,quæ plus adus habent,q ali) fcnfus,nos adô copulamus.quippc ex adiua paffiuam uoeem facicntia,ut audio te,©* audiorà te,tango te,ÔC tangor à tc,gu* do Si gudor,fcntio amp;nbsp;fentior.Similiter omnia adiua ferè. Impctroillam rem,quia e/ impctror,patro Qÿ* patror,curo6Ccuror,impcdioamp; impcdior,negligo Si ncgiigor. Sépara tiua fiuc difcrctiua accuiàtiuo,8C ctiam ablatiuo cum coniunguntur, ut auerto ilium hac rc Si ab hacrc.Similitcr pcllo,amouco,torquco,fcparo,dirimo,cduco,ü' fi* milia. Virg. in.i. Acnci. Ncc poffe ItaliaTeucroçzauertereregem, Cicero in Phi* lippicai^.V. Ab Vrbe M. Antonq impetus iu Galliamauerterc.Idem Inuediuaçf.ij»' Quis tam auerfus à ucro f Nec mirum uerba fenfum fignificâtia, quæ habent aliquid paffionis adô iungi,cum multaalia quo^fint Si adiua Si neutra, qux quis ex ipfa ui
A q
-ocr page 306-180
PKI SCIA NI
ipfius intclledus ah'quid pan uidcantur, accufatiuîs tn adi'unguntur, ut amo, defîde* ro eÿ* ardeo. Virg.in Bucol. Formofum paftor Corydon ardebat Alcxi'm. Neutra amp;nbsp;deponentia,quod fuperius didum eft,ß adum fignificent, amp;nbsp;habcant tranfitionem ab homi'nc in hominc, accufatiuo coniunguntur,ut fado te dodum, fequor homine, miror,afpernor,fufpicor,contêplor,confpicor » Vndc noirrationabilitcr antiquiflïmf etiam in paflïua fignificatione ea proferebanr,quod latius de uerbo tradantes oftendf mus:Sin hæccadcm,id eff neutra,uel deponentia paffionem fignificant,pa{riuo92 con ftrudionem fibi defendût,id eft datiuo uel ablatiuo coniungun£,ut fio a te dodus,ua* pulo ab illo,exulo,nafcor, patior. Ad eos autem cafus ad quos coniungitur indicatif nus, necefl’e eft totius uerbi declinationé conftrui, ÔC participia,ÔC fupina,ut amo illu, amans ilium, amando ilium uigilo,amandi caulà curro,amâdum eftillos, amatum eo ilium. Namin u definensnominatiuoadiungitur.Virgiliusin.üj. Aeneidos;
Nec didu facilis,nec uifu affabilis ulli. Ne raireris tarnen omnia adiua ex quaeft qj uoce adum fignificantia^cum tranfitione, Romanos accufatiuo côiungerc,cum At tld quoc^ tam in eis quam in alrjs conftrudionum plerisqp idem féru ét. Quamobrem necelfariû elfe duximus, multos (iT diuerlbs ufus ab autoribus utriuf^ linguæ collige re omnium orationis partium,quorum exemplis gaudeant, confidentiusq^ utanf, qui ïaudibus utriufq? gloriari ftudentdodrinæ. Latini euro Si impedioillam rem, V’^irg.Georgicon .i. Inuidet at^ hominum queritur curare triumphos, Lucanus in quinto; quo tempore primas
Impedit ad nodem iam lux extrema tenebras.
Græd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a.TvouVHUovÇtfJ^«Tlt;j}/} primo : «^a
Toi/'ç cp^oVTi'^ûVTaç TO. ToiavT« uu^a!voVT«lt;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifj «utS: TMtu/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u-y/avHV 'n»
ÎKavSç Itvaj-, 'riù, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ôuk. t/ZTroA'^ê/j Ecpn. A’çæoiJxxvhç, ti
ifTro' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nos fcntio illam rem. Virg.in.x.
Hoepatris Anchifemanes.hocfentitlulus, iHi a’ö9^avo*
(idit to -a^a-y^oi, 'WA. /(70h.ç«thS •^oavt^xSS ; ourO} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TO (hidcvoiap a/cÖHo^ KZXÎ
tna.v'Pfi où Karxtfavîî 7T0ii(ramp;^. Euripidcs à., ài crîyct^, Sxtrip àilt;Qavo/j,ai -yuvoUKw/j. rlt;rciL@^i TOC. JV raiircop J'h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oi cßiKX'^oVTiC^.Tix. airot truvijAoTOS, vyîolivip o TrcUc^Tta
^anûTûi/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;juaçTujîWTco/j rà àn.OH Truv^avoutvo;. Nos audio illum.
Virgilius in.xrj. Audiathæcgenitorqui fœderafulminefancit.
illi aKÎsw vco/j J^nuo(QiVnlt;gt; (piT^.i’rnriKcip ÿ oto/] 'n. £/ç rà 'T^ÿxyiJ.oc.ra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;otxV “TuS
ouQ àitXu. Idem: Kxrà.a : TOiya.p/j X!j.ac.a.x.iiK.ôa.p.î/j?c,
riroi^ àv2Aolt;7i{lt;? TrozS/xtSa. G -^HaxTuii} Tro^ii a'^OTv'üp.tfj. t/j aùrS : i^V'Kóunf)
wcEiJ^ o2 y/x7f} cniucpi^ amp;' rà ßtA^soc, olcS^a..,, outcoq ïicl^îva.i crwôilt;ro/j ^'ÿr«.
Idem alibi ; a.^cscra.'n. y (l^igt;oci.soii 'S* 4H(g.ilt;ryct,. Nos patior illum .
Lucanus in,i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pellimur è patrris laribus patimurqj uolentes Exilium,
Illi a.V£;)^oaa/ rocNt Demofthenes t/j Ùtt^ KTHlt;r;tpwVT@-';t/ juoc^’lsi ut TOi^roii o'io/j ovto% m2 «To,ôu pJ' à^o^iTOy etê/'«Ka,M TToc^ uh JV 4gt;cüVk/j ?cva'X’lt;t9’î^. Idem: 5/ ’n'J^n ■m.Toóv^xo'ip,«. Trap TO^'1txo-ip,oi f xp TooT'i miue« Tnia'ov'j], Nos memini illam ré lt;cr illius rei. Virg. in Buc. numéros meminifi uerba tenerem. Idemin.iiq.Acnei. nccmeminiffepigcbitEIifæ. Illi ^xt’uVMuaz TOC TÇaj^^tVTa ro'Tlfip-iiHcamp;^np Tt “Z* ttocSos. CZ, u.'jip i'p u.VhcQhZ. f^Âoip.p-K^ 2.15a J^usv^ivrap. Demofthenes t/J Kar a’i^^îvd: quot;va -1^ ot ac/'u^olt;i'o'KuT@^ UTrîiçj^t -Tijoaijt* cr/p a.ir TToXtTi'ia^ avap-VHcQ-lvnc^ ‘Tt^oSiëAnp.u’Hp amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip Tp ^T^J.Tvi'rm'Cp,
U, ^VHTa/7^a'7ƒoç erpo t7rzt/K.tÀ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NoS impero tibl,
Virg.in.i.Georg. Exercetqjfrcquenstcllurem attç fmperataruis ♦ Illi A ttid açx“ àv0çoo7ra/j;Â^x^/z àiyivouois. Latini aufero tibi amp;nbsp;a te. S militer eripio,adimo,alt; moIior,amoueo.Tercntiusin Phormione: Aufermihi,oportet.
Lucanus in .y. Heu quantû fortunahumerisiam pondéréfeflîs Amolif onus« Vir.in.ii,Acnei. tecç his ait eripe flammis. Illi àcpa/^Suat m nj vttq Â;4’?S’(^
Hon)e,êlt;/'wiô«^ ÔTQ7lt;rip »cfitÄiTO ^oSiiJ^op
-ocr page 307-LIBER XVlll
îSj îdclR nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«H7t THvJ^ ciya.^0^ 7^ lùp otTroou’çtd iCs^U}}» AttICI aX'yw
«^7« 710, K£4)aAîju.@-' a’x^ouou. nÿgt;j Et nos quo^ doleo illain rem il farc.fiiniliter indignorillam rem amp;nbsp;illare, Sal. inCatil. Et quali dolens eiuscafum» Virg. in.n. Aenei, Etcafum infontis mecum indignabar amici.
Idem inprimoî Notatibi,amp;noftrodoluifti fæpedolore. Attici vTrorc^^o^ea
UTroTcc'^t'^ O ^a.n(üTH(i sjaTX7S3,àK.çoW|UcU o^jHKçowvto 'W A£}ovt@^, utt« KWezu/, S/ow/,. Aefehines i-p Itarà K.TK(«4)3vroç, èi ti^igt;isc.sM ucürd^ iTroxf^H/j il à.'i^o^iop Tl yfLo. à.K'^oufjiivoi, Nos aufculto tibi Si te.Terentius in And. Pamphilum'neadiutem,an aufculté feni. In eadem: Aufculta pauca,amp; quid ego te uelim,filt; tu quid quæris feies, nec enim aliter ftat iambus qui eft quaternarius, quod Donati commentu approbat. Nos potior illius rei ôC illam rem Si ilia re. Cicero in.q.inuediu. Reçi potiri uolunt, Terentius in Adelp, ille alter fine labore patria potitur commoda. Virgilus in primo:
Egreflï optata potiuntur Troes harena. Similiter Attici,
KaÇTrSuaz tU, hJ^ovU/jMIl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àTroÀai/o OtU-iAîaq. Koù «tthAku^
tra. cria/j a.^'?^,à.^isoipx}i)tlt;^,à.ya.Qo/) cc-TTHAaucr’ ovJÏ/, avTZP TrtoTroTt. IfocratCS çv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t/ÇH
àTToAauoVraç «/, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in fequétibus: J^tJ^oïKa^ un Tra^a-^
v/aSs ü auT^ç K'TfÂa.ijiru Tl . Plato tv th tt!) iTMK^aTyç a?PA07iaî HOci pSj/ TOI Hgü) TûVTop ôi7viÂa.mp. Il II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ó.‘^a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iT4. cc^op, Huic fimîle nos dîci*
mus pafcorhancrem amp;hacre. Virgiltusin lècundo Aeneidos:
Si miferos morfu depafeitur artus.
Idem Georgicon.iq. Pafeuntur uero fyluas, CT fumma Lycæi, IdeminBucolicis: nbsp;nbsp;Frondibushirfutis,amp;caricepaftusacuta. _
'fp’^ok H9Ü) êoov.i'^ TbLi uÀiw,H9ij ^ócTKoua.’taeT’'pp iioa^Tct. Latinidcfpero illam rem.Lucanusin.v. Defperate uiam , Attici amp;7p7/vcocrKoj Tovrap. Demofthencs (^Xi'mriK.o'q i lyco oÙh. 5(/j h Ç^'Kt'mropyOnr £? rà ti^Stoi, amp;i^ acamp;ii't’ XKupi-Ti^oi^ipjOUT ap ii vujü à.77iyVüin.i ^hSmo/ç to7çîk.£/Vc«3/, ouüîXwS £Vocv2;tûc8S* Eu ripides ; ovx'^dÂTtçaS tpxir cc^x utfrtzuSç/aç toutH^ âTTxÀTT/Kaiïï/z.^gj^ «msi TÇimp Hp-i^xp^ Euripides Hecuba, T^iraiop hlt;^h cLULt^jojai/^^yOinv-^ Ivt« th Xt* vho-Îcc^piitii^ «aih cPu £K T^o'l«t.lt;^ TTx^a. Etnos abfum tertium diem. cptura «ri usi Tramç «/'m 7r£cj)£U7atr(/Av ivr» iLii'pjcfjop K^vvop^v^ '^x^o'a 7r£lt;jgt;6/7aç Tp ip.op'npl'Tiop J^'Kf^,iv^i7rii^H’i. NoS fugio te. Lucanusln.fi. Hcudcmensnontefugiunt,mecundafequuntur. Attici.' p'!i- Plato '7i5OTa7«zç«x , ô yx^ roi vraZs ms ó traru^©^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Illi di
cunt, i^xopeu. txÛtLu} Tiu} àJ^op^^ ^çx^ TaUTH TH TfïCu, id eft J^I«. TatÎTHi? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«.rrtA«*
^'j'p 'Hm èJ^op H9^ TH èi/^a. Nos quoç ire uiam «y ire uia. Cicero pro Muræna ; Hanc uiâ dicoiteuiam. Virg^in.iifi.Aenei. longamincomitatauidef Ireuiam. açT/uçClaç^. Et prætcritû paulo ante ü* prüfens fignificat apud illos. Euripides Ï'mroAvra s'ifjsxvHi
H/, cc^iui ÎA^tp/, l’s cpxoç TÓJ^^,ou7^(Ll ‘^QoVop ttixAcü!?/, lienJ^i^KirOf Idem iKxSn, lt;t licro^îâp TToAip 'n. lt;np,TVVT a^iaQ ôavSira/, E'jyovo^, «rsûi/,. Menander tTri'^iroiç , iia'jp.i 'Ti^oit «rs X£i'vu^, A'7\/(?aç^’lt;'aT-avow, Lucianus, aç^£Ç r K.a;Xvos,a§2 (A ûs tlt;xS 7r§a^(Jç,ïy w ttAStom, iy vcüJ £S £ü7««Ah/;,vÔju lt;1^ h «lt;Aovh/j «7fgt;K.AivavTlt;js. Romani quoqj aduerbiû modo in eadem ' utriufqj temporisfignificatione ponfît.Terc,in Phorm. modo apud portû meum'ne/ modo dixit pro nuper. Idem in Eunu. modo ait,modo negat.p nunc ait,nunc negat. Donatus in fecuda arte de nomine,Sed modo nomina generaliter dicimus,pro nûc di xit modo. Nos grauor hanc ré amp;nbsp;hac re. Virg, in.x. quid fi quod uoce grauaris Mé* te dares ƒ illi SaçuvM róÓzAt *ï^ 'n^xyua.TL.x^isiîil^n’),ol «A hk.ov oiva S£êa5uKo7i$ o* €açuvalt; MOi t'St'iS O rira ifpîj TîSTO.Sophocles nbsp;nbsp;^äoktht«, p h ëx^xu^ioo-ip k-kkh octm? nbsp;nbsp;nbsp;? (ßioVTt^.
idem Tfax'vio'Ç, KXKoia-ipoli^iyà^'^woptü.^ Idem, 07rtw’MH€xçcu,6K!rtcQ-£M.« * av^uTfvoSî pn iruXn^iwk 'n th Iuh ^tturuxia amp;x^ópSjjoi, Virg. in Buco. Nefcio quis teneros oculus mihifafeinatagnos. Attici 6arK.a,'v£Tjrôvlt;N, Demofthenes«^ XTjiirztjjwVT©-', ócW oiTHtraç hV(Ka feAl A£7iu xp Te J^n'av.oÂop (ruaeH,'T3)T0 eairxa/'vij Saoxaivu axii ny'tfp (})3oVw,êalt;rHlt;xi'v« Jlfc crt H7if/,«j/st/zAnç 'W Sxa%M'e^.rp «cifiS-XKa, Illi ^Ao^o/S è2v»P-iip»
A irj
-ocr page 308-1«» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRlSCIÄNI
Üertlofthenes ^'îr7rtç KTMO'(4)wVT@-*,9^ 7ro/J.7rtiot.q tixvthQ aVMißh/j oyYiioi yi'^VUfjSjjxi vs'i^o^ix/jßi'dÄofjSj/oi^Hr^TVi^aKiei/JiU.vHcamp;Hm/jLou,, Salluft.in lugurc. neq; illt Scnatus, quan quam aduerfus erat de ullo negocio abnuere audebat, Cæterum fuppîemctum etiam lætusdecreuerat,quia neqj plebe militiam uolente putaba€ Marius,aut belli ufum,aut ftudiauulgiamiffurus. coniundiocaufalisinuenic, Slt;repletiua,amp;confirmatiua apud Græcos,quomodo amp;C apud Latinos. Homerus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;où /jSjjrai
7^wo/j TViJ^ia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttovtO) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■7^a7ƒ
aiHQ. Abundatenim . Plato, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aD/xua)lt;^iflt;Ziourus ïi^^avrot^i^^'u/x^vcuï
Arittophanes , ol nbsp;nbsp;êXtTrovTiç roîg tucJjào/S H7»ut3a,AÎ(^oç,ou 7raui7D/xcü'Ttÿp oy cf
cTiç/xo/. K,arh}o^^$ ^ij’Ti^i/j^aaôf/j'ÿ 'i^^yfXK/M, Virgiliusinquinto:
Heu quianam tanti cinxeruntæthera nimbi £* Similiter enim Teren, in Adel* Enimuero non finam. Attici -ytAuTOTro/w rovA. Terent. in Eunuc. Quin infuper fcc lus poftqludificatuseftuirginé. Illi yivenroS^a.-Kolt;i,v^yix^, Herodotus, Kço7lt;r(^H/jAi» fpos, i'7tv©-'7ra(S J^àÀuaT]î.u, Demofthenesc^ W-7^H?(va7iAew/j, £3/)^'7£Vft/jd^óAtu Ku/j TT« ^£V©^ iiM 7tv@^,6a^a5@-' cèfj to 7Û'@-', t?i^KVi’^u th cpsuVK.^u/xa?©-' 7tï(|, Virg.in.v, Crelïa genus Pholoegeminic^fubhuberenati.
ïdemin.virj. Qui genus.'’undedomo^pacem^ne hue fertis,anarmaf Sallu.in Cx til. Hæc mulier genere atcç forma, præterea uiro atq; liberis latis fortunata fuit. coniundionéilliamp;pro À, amp;'pro ponunt, quô nos at amp;nbsp;uel,?ir autproamp;.er^ P faltem.uel aût,etiam pro ualde inuenif. llli igÏAo:? aùTro aÙTw.ô/j(.ozos.-7r5o£rHK.«/j.^£'voç. lt;nfquot;^£.VHlt;5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G T(X ojj.01«. ‘6fxoio'\ iiui a-oi 0 o,u.oiolt;^ r Tra^t^.Uia^ç JV oi/oix
Toïti S'aJuiv/Miai. Nos quo^ fimilis illius illi, affinis,cognatus,hofpes,necclLirius,palt;lt; truelis,ci;' fimilia, Au5o,a7£,apud illos loco aduerbii ponunf,quomodo a^ pud nos age ÔC agite. Virg.in.viti. Quare agite oiuuencs. Idem in,üq. Eiaageru^ pemoras.uariumôCmutabilefemper Fœmina. Similiter agedum. Græci quoç Trtizi Ttvv) lt;/'tK.a,(f£KaH))7rtvTO.Noscôtràquindecim,û' decem ôC quinqj. Liuiustn frequenter etiam fine côiundionefeptemdecim amp;nbsp;decemfeptem dixit, cAh côiunâio tam côpleti*« «aq confirmatiuainuenif apud illos. Thucydides, k./vht/ç avrx /j~.ty'iSH lt;Ph ra/s c7£VîTo. quomodo apud nos uero 6C aût. Salluû.in Catil, Verum emuero is dem um mihi uiuere atqj fruianima uidef. Terent.in Adelp. Idaûtangiportum non eft perui um. Cicero in Prognofticisî Ad autemtenui,quæ candent lumincPhatnæ. Simi:* liter nam enim,ergo,non folum caufales uel rationales, fed etiam côpletiuæ amp;nbsp;confirm matiuæinueniunÈ,©quot; præpofitiuæ,amp; fubiundiua:,quomodo lt;Ah apudGræcos,
Homerus’/AzacAoç.S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;où^avoSî^ H.çt/xaTaVTOf’, Idc
ct/'uoydas a; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yx^tpam v.a.}L ’'iu.u.vidj.. HincR-omani omnibus cafualibusaffumpfc
runt ablatiuos,qa præpofîtio feparate aduerbqs nô præponit,à mc,a tc,à fe,ab illo; et qa huiufcemodi cafus apud græcos in côparatione fine prxpofitione ponif ,hoc quoq; nodri funt imitati. Homerus, où yj'tSt/j x^?^'“i“’P^æpofit‘ones em per côpofitionen» antecedutaduerbia.Illi ilôi,avriTcPynlt;rîxlt;iovoTt’i. Lucanusin.vq, Omniamaioçiucrta mus buda Iicebit,id ed fi licentia cric. Duplicant illi præpofitiôes. Ifocrates v? W àiyt Vh2:k.w,o^w/j A' anrl^a. taur ty nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m tto^ÎJ^o^ iH.7nTffj}Ki!ja/j.Ae{chines, t^oçuHTai»
£K TToAtus. Teren.in Andria: Adeon’ad eû^ Cicero in.i. Inued.Egredere ex urbe Ca tilina,iubetconful.llli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virg.in.xi. SCuimuiribusexit,Lucan,in
viq. exeat aula Qui uult elle pius.SoIinus,podqTatius hominem exiuit,llli ijSdios rôvPz rA.Teré.in And.Et cû eo hanc iniuriâ expodulé. Illi aiirois mx».ôa;p ilvca h)) AJVJttvhkwou.Nos fufficit illis prâfis efle ÔC prddiffe. Huic côfimile efle ult; def,fieri opus ed,^ fado opus ed: dici opus ed,ôC dido opus ed: pugnariopus ed,6C pugnato opus ed. Quomodo em ilia,fie etiam ida pticipia p Infinitis uerbis ponunf« Sallu.in Cad. Nâ lîir priufq incipias confulro,et ubi côfulueris mature fado opus ed. Hæc aûtelocutio ad paflïuæ fignificationis ptinetparticipia, fiue abfolutæ. IIH TÔPi rArDemodhenes t^Ï r
-ocr page 309-LIBER XVllI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSi
Ariftophahes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ämue eft^pU
gnotibi öC tc,Stanusin q.Thcb.hoftili propugnaspeäora parnia.Coniijäioni ii, quæ eft ià/j, apud illos tam £/ g îœ/j reddif in partitione.pro utraq; Romani fi ponnt,in red« ditione tarnen partitionis plcrung; fin,ut Virgilius in.q.Gcorgicorum:
S in has ne poffim natnræ accederc p artes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in primo;
Sin ortu quarto,namtp iscertilîîmusautor, Lucidusorbiscrit. Apudillostam Icyi quomodoSlt; ottos, ÔC quot;va optatiuis 8lt;fnbinn(ftiuisconiungntur.PIatoinGorgia usquot; fj.oiyi Kav Â' öAlu) ièiAom nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Homerus, cuSitUo/ ucn^ fjnp-aï^x ■^aS’a^HQ
7ÀauK.w7r;. Idem, äk.« fxot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«öhvk. Similiter Romani fi quod tarn pro
i, qpro (av gra:cisconiunâ:ionibus,utdidumeft,aceipitur.ôCdum,SCutquandoprlt;gt; oTTcos uel not, ponuntur,tarn optatiuo quam fubiundiuoinueniunturconiunda.Virg* i'n.vi. Si nunc fe nobis ilîe aureus arbore ramus,Oftendat. Idem in.i, Aeneidos;
Multa quoq; ÔC bello paffus dum conderet urbcm.
Terentiusin Phor. ut ilium dq omncs perduint,pro perdant. E’auw/j pprie quideeft tertiæ perfonæ.inuenitur tarnen primæ amp;nbsp;lècundæadiundum. Menander; ôux 5^' îy^xifi'u} mi,Tgt;iTÎ.siv oux «.«aurÇ. Romani aiît iple quidé, quomodo SC illi to Scutolt;3 ôC pro prima pro lècunda aceipiunt perfona. Sui ucro nunq ni fi tertia inuenitur. V ic gi.in .q.ænei. quæqj ipfe milerrima uidi.illi dicunt taurov'ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro Thucy
dides in.ftj. ijué^«i^TtxvaiaiuVHlt;rgt;io/J.iV iitiiVHS h ra Aa^Trgorara nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•7i5«^aV7£Ç,Vcw
rà (Ki'votxtx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Demofthcnesp Ctefiphonte, Travras
iauTous traja-ijtv. Romani inter fe dicunt,pro hoc. Virgilîus in.i, Aenei.
Artiftcumcç manus inter fe operumcp laborem Mirantur.
Terentiusin Adelphis;uideoamareinterlè.Gicero in primoinucdiua^;nefarios icelc rc inter ic coniûdos.ego adiungif primæ perfonæ uerbi fignificantiæ caulà, tam apud Latinos q apud Græcos,l7wTO'7:5a7,ua7;vcüi7X(lvlt;/'oK.w. Demofthencs in Androtionemgt; «r TTOTtça wç «TT^KTova £7u -r È/xauTzo. Virg. in.iirj æneid. ego te quæ plurima fando,Enu merare uales nunq regina negabo Promcritam; Sin autcm addatur etiam ipfe,difcreti* oné amp;nbsp;fignificantiam auget. Virgilius in .v. Ipfe ego paulifperp te tua munera inibo. ïuxta ôlt; prope ôC datiuo ÔC accufitiuoiunguntur. Plato Icgum decimo, von cAt ti rirait iyivrxrx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lyfias «y; r a7Klt;ravc/'^«,Kav riroi^ i'^vrxrxyîwio o-cujoiua/j»
Plato legum nono, o aw 7iA6)THlt;ravT©gt;'7tvlt;l l-vyuTar^. Virgilius in odauo, Eft ingens gelidum lucus prope Ceritis amncm.Idem in codem; propiuscp pericIoJtmetus.Ci* cero pro Milone,proximc deos accelTit Clodius.Illi tyy/sa.ttoù È-yyiA-ar©-' yôw k.vh*^
iyiioij.-^oi/x'x iTTi rovs oinu'ifç iu^yiriiirai),iyi\/Ti^@^ awßouä viwç. Xenophon Age«^ ïilao, £H.CT(^ Toivâtü à^ytÀ/açîÂÔÿtTHÇ àuTS,5jS th K.oç/vflw ya}(;K,oK.ru/\ ’Kx^z^cO-ixov-laii î W 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■rilt;!i\ia.kij. Salluftius in Catilina. Quod tarnen uitium propius uirtutem erat.
Idem in lugurth.propius marc Africum agitabant. V^irg.in.i.georg. propiusftabulis armentatcncrcnt.Idcmin quarto; Ncupropiusteifiis.Idemintcrtio;
Et facicm tauro propior. Nam gcnitiuo ncquc præpofitio,nec.aduerbium loco præ pofitionis pofitum apud Latinos bene adiungitur. excepto tenus quod tam ablatiuo g gtô adiunxit. Virg. in.iq. Aenei. Pubctcnuspoftrcmaimmani corpore Piftris» amp;nbsp;georgicorum tertio; Etcrurumtenusàmcnto palearia pendent.
c^7rocAS/jHK.(J,€-yK.couzo/) i(J1t5tO[U,Aicm. Demofthencs gt;{î1 (f/AZ-Tnra ê. o tig^j Mt7zs'ûu tsquot;/ x.a0 uAtwu iyKa/xioij avtfçts àôltJuaZo/.Romani quoq? frequent huiuiccmodi elocutione utiï tur,Laudemdico in te.Perfius;Siue opus in mores, inluxum, inprandiaregum Dice«» teiiyH.Vn.Äioii græcijôC depbabilibus SCuililTimis rebus dicut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TroAutii
(tra.àvô^wTra HJ /j.iiO'a'TS} d vravra rà £7K.UH»Aza ôof/KH^tara îlt;lt;^iH.itK.ôr@^. Hinc Romani in ordi nem redadus eft, hoceft, inter uiles ôC abiedos connumeratus. Liuius intrigefimo ab urbe condita; Tribuni plebis in ordinem redadi, pro contemptilîimis habiti funr* Hinc etiam extra ordinem redadi, pro egregq dicuntur. Attici $4^» Xenophon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J'^our@-' ó «vh'j iv\(x.^îg‘ t6j êu^K-iJo^ t»
A iit)
-ocr page 310-PKI SCIA NI
«çtoSl^ Cice.in Vcrr.Expericns ui’rtutiff^Vir.in.x» Qucm tarnen hand expers Valerus uittutis auitæ Deqcit.
Similiter dicimus experiens caufarum. amp;C omnia fere participiah’a præfentis tempon'« uoccm habétia, genitiuis folent adiungi.amans illius.fimiliter patiens,fidcns,fugitan«» Teren.in Phor. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hcrus libcralis eft, ôC fugitans litium.
Virg.in.rj. Geor. Et patiensoperum paruoqjafl’ueta iuuentus.
Illi uoi Tr’^iyivo/jSjja ë^ia.uSz\/0p, ëC rurfus /j.01 v/aSvra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Arifïopba
nés, £(/'o^tv avTUTÔtN, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;roJ' îTTî^^'yatrafôj. ÔC rutlus, «ÙtÇ 'Tt^i^aïra. tcJ^
Herodotus KAeoK u.lt;xgt;i^OTi^nç cf^ioi ‘yiVOfjSjjn’) 9®) i/»lt;rtî,7r£a7ra £$ (PtAifouç 7rV'i,uTc (f^H cruuë'tiÂ't.Ua'avroQ Tamp;yiln 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7r{u4av2 Tii £7rt/^£lt;ô^ Trtçi vb’cry.Noll’ri
quogi placéeilli uincenti triumphare, ^placetilliuincentctriumphare, Illi iiç pro ponunt. Ariftophanes yj W' vrAîsrcp uà. J^i’ «TOC TTx'Kai ^lov.Çia.'liu.bji t^œ K-arMÂiWj» «vW t(S ât7XX^7r/5 Kçœ^sov fS(. Idem, lt;rlt;fiM^!jj.vuH.Tia^ KaTEKÀ/Vyj aintAjiTr/S. amp;nbsp;Thucydide« ^MTH.Taûra K.a6t^lt;?^ivclt; tv ij^wo/j tißionro. ÔC Xenophon owovo/x/kS.hV «h-vî ifavSs 11^ r^ro ravra ifioi £7r/s'«.utv©-^. ëC Herodotus, r è^ovop vq t 'n^ox.a^i'^o/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»
Frequenter R-omani in præpofitionem,quæ ùç quidem lîgnificataccu* fatiuo præpofira, lt;/.» uero ablatiuo, acculàtiuo pro ablatiuo adiungentes, hoc imitâtur. Terentius in Eunucho,In quem exempla ficnt,pro in quo. Idem in Adel. Vcrcor in os te laudare amplius, pro in ore. Cicero Inucdiuarum.i.Si minus in præfens tempus,ac in pofteritatem impendeat. M^xvauaaitmroioaSTarcJ'i, n^oucO-aio^oU. 73) 4i/xïlt;iS «y««» tiUtê-Hiriv À-xaSavu. Thucydides in primo, H9^)ri?7iû«a9-avo(VToayrouÇ|Ut^oVTas,0/lt;n)KçaT)iÇ r^cavi^Kw-buru gt;:)’ 010} £K.t/v»vn tf/avo/av o(Xo9-Hlt;nt,C' ert «utt/j ou Karakal?! Tro/Ko-eç. Lucanus ill ,iiq. nonlentiet idus. Virgiliusin.iirj.Acnei. fenfitem fimulatamente focutam. «.Kit,» tr^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C âiOÿw 7- HXpp. Demofthenes philippicorum tertio, brav rt tlç t« Tr^a-y««
Tot â7ro6À£4x-j,Ci 'oTop iiQ TovQ Ào'-yyç buç ctH-üai, Virgilius in Buco.
Audiathæc tantum uel quiucniteccePalæmon. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idemin.xq.'
Audiat hæc genitor qui fœdera fulmine fàncit.
Neclicetalitcrlatinis fupradiâa uerba côiungerc nificum acculàtiuo, ut fèntioilÂm,’ audio ilium.Quomodo ëCeuro, patior, impetro, impedio, quæ græci etiam gcnitiuia folent Ibciare ucl datiuo, 7ralt;X.“ KaKw/j,l(9^J toZç KaKo7(’,V9^J a TraXoutv KaK«, ifo crates panegirico ôuk. aiUVu/j-oiM/j cvti iniîvu/j. Demofthenes philippicarum .rj. cun à.p.in JUtJVgt TOUÇ Ao'}OUS,cun TCtÇ U7ro%£trlç £lt;p à(5 çS) tiçHVHÇ £TU)(2t/). Ariftophanes, CIUOI^(rOlZilt;XQ Mlt;î £/j.vho9-hq. Virg.in.iifj.ænei. necmeminifl'epigebitÈlifæ.Idcm in Buco. numéros me* mini ßuerba tenerem. Ifbcratesin Archidamo,lt;/u6u^tu6£VTa^ on na^iov.i^/t' avn ,^uh73) ctwi* «flavaro/j âu^KaTa^cf^ottô^. Demofthencs th 9^ £au73) KaOeePit £7r/soAij ouJ^ 9U To'i^ /J~.£Tix. ToivTa. -^^evoKi «.TTishu 95) vuôi'i tùvo/'aç.ûuJ' âuTHJSivajcé/xvluJ àvTi täi/thS cuJÏU^ ou j^céç//j,ôuK. i'\7rij^a(i,à\i ttAïstoUjÓu J^ujuasilav ôuH. àtrtjJûcA'Ja/). Salluftiusilllugurth. PrometU repente gaudium mutatur,id eft metus gaudio mutatus eft.Horatius in.i. Carm. fepe Lucretilem MutâtLycæo.p Lyc«-eum mutât Lucretili, Demofthenes j(î1 où-xiva •s^i «A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ovTi'^rà. 'rçÔTraioc. ràç V^uaa^ic«^ '\^yó'JT(igt;}3 àvtx^tamp;S-^ Idemp Cte*
fiphonte, £( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;roi^rop olo/} oûr©^ h2;«to, ou )^'a/Â;o6i'tt« èiSi'uif-ot S Tvaj ijuîv, mk lt;1^ cpavnfi
Lucinusin.i.patimurqj uolentcs Exilium.Nec aliter dicunt Latini. Homerus; il^iix 'n. ^ti!w i{9ü] J'sXotzi/vàjü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xenophô lt;x,T!X)/xvnfxovSjf/-o!Tafj primo, oAAa 0 tovç lt;p^ov
TÎ'^ovTai^ Tlt;xToia.\jTci /j.a^a.îvovTa'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virgilius inBucolicisî amornon talia curat«
t!/‘ht (cp^ôvriero:ç,erStpçov^w. Necaliter dicimus, i/xTro/i'^anCo-oi, Romaniimpe dio illum,Xenophon in eodem, tccVtIuj 'S^Ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ouk £/A7roA']lt;lv s^h. Lucanu« in
o(ftauo; quo tempore primas
Impedit ad nodem iam lux extrema tenebras. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Sic ornes aurores. Potior illius ëC ilium amp;nbsp;illo StTroAavu 'es), rugt;/i X9^ rô/i. Idem, êt-yaÂo/i yj' ûtTréAauT ôuJ^v âu73),Terentius in Adelphis:
nie aker fine labore patria potitur commoda» Cicero inuecîîkiarum
-ocr page 311-L I b'è 'R ^VI It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»8/
R-Cfum potirf uolunt,Virgili'us in a'» optata potiuntur Troes harcna.Acfchmes. Idem.
Impctro illam rem di'cimus,fîcutte Attici. Eupol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;th) îtt»
ïu«6'(? Hjy) ouJ^ àruxKtT'xS £Z§. Idem, •n^osa-rfo/SjTraVTa yj' tuJj^cü^i ocuth. Pfoipicîo amp;pfouidc O illi £lt; ilium.câ%(VHÇ nbsp;nbsp;W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«4)/CT-^xa è roli^ TroXifxîoi’, ouc/'tTro
n âv^CAtlas TTtuTT^ v/Mlt;^ 'n^îlt;r€ei'i, Vifgilius in.vi. prolpexit longe uenienré.Idem in.î. ôC alto profpiciens.Terentius in Hecyra; Tibi prolpexi.Memini illius rei, illam fem, Demofthenes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ts) ^ilt;^aévv, lt;fÇjiuoi 7n.'n^aypSjjhgt;/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Homerus Iliad ,f.
fxiM'Hixcit róJ^Ci^yip £7W TraÀoa ou^ Viop -yt. Virgil.in.iirj. necmeminifle pigebit Elifæ.Idé in Bucolicis t numéros memini fi uerba teuerem . Nos attinet ad illam rem àvHttij tijoS ToA,Àuir/a(’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iUin!v'a,ôû 7150s Ira'jas èiiri'cCi àvnitep nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Terétius in
Eunucho; Sein tu turbam banc te propter elle fact amfôc adeoad teattinerehanc Omnem remt* illi i^i vtp 9^ ttoAem? Hyperides ){J1 Tratr/KÀtss*
Pro hocLatini dicunt digitus elf odio elle urbi, nbsp;nbsp;dignus
qui odio fit urbi, Virg.in vri. dignus patries qui lætior eflet
Imperr)s,6lt;cuipater baud Mezentiuseflet. nbsp;nbsp;«xvi/ûj o-oi ngij «.y*
yti^ lt;rt dicunt illi.Ciceroinuediu.fi. Nuncio tibi inquit bodiernis comités te efle ab* Iblutum.illi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quolt;p abftirtco illius amp;nbsp;ilium 8c illo. Plato tto
primo : ouk K7r£lt;xoMiw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«tt’ inihv. Idem legum fècundo :
’t^aaTrt'xit^-P^àSù.oTj’iw/i* Terent.in Adelpb. non manum abftines maftigia. Horati. in lib.Garminum.if). Mox ubi lufit fatiSjabftineto Dixit irarum ealidæ^ rixx^ Virg.in. vq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Abftinuit tadu pater,auerfusîç refugit
Fdcda minifteria. Demoftbenes, K.a! 7^ « îuSo/a TtfisKoe amp;7roJ^a!amp;'T‘ t^Ài'inrop. Huic fimile eft illud Virgilianum: frémit arma iuuentus: Et in Bucolicis, Formofum paftor Corydon ardebat Alexim.
Attici dicunt ßoououoo. tóJ^ h TaxA.j^óav.i'Ti nijjj väIw to Huicfimile cft,p.'dcltur illam rem Scilla re. Virg.in.q.Aenei. 8C milcros morfu depalcitur artus. Idem in.iq.Geor. Palcuntur uero fyluas ÔC fumma Lycæi,
Idem in eodern, Frondibus birfutis, 8C carice paftus acuta.
Idem in Bucoli. Hine tibi quæ femper uicino ab limite lèpcs
Hyblæisapibus florem depafta falidi.
Horatius in.iq.Carminu: Me nunc tbrefla Cbloe regit Dulces doda modos 8C citb仫 ram leiens, Homerus; TroAmoyi tû tif/'ws. Euripides; tenrt^as cpc^trlfj 1(9^ as, TATOUS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T^^rbjj. Huic fimile eft illud Virgilianum in.vif).
Parte alla Marti currum^ rotas^ uolucres Inftabant. Idem etiam datiuoadiunxitin.i.Aeneid. inftansoperiregnisqjfuturis. Attici iKa^huro ^5s ôAas mS vasgt;t^ /u.a.K.iJ^ov!a. Virgilius in primo Aeneid. unacum gente totannos Bella gero. Idem in nono; Omneæuum ferro teritur. Nos dicimus defpero ilium.
Eucanus in.v. nbsp;nbsp;nbsp;Defpcrare uiam 8Cuentosconucrterecurfu Solafalus. Atticiquo*
q?,Ut Demoftbenes , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90' oucP Sv ^yîi^ca f^Äi'm-ofi^ovT il rà 'Tt^^ra ß/atötis aicuo/j ÏTija
£tv,our’ av zi vcùj àTrt^l'uKt 6x6a/ouS roh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cruixj^ws c^av25(ô^. Illi «Trii/'ça ai ô(.
Plato in Protagora; S'ya.jTo/Tra/s^i.tôtriXTu^Q^àTrîJ'^ce. Si militer R.omani,fii gio ilium 8c ab illo. Luca.in.fj. Heudemens non te fugiunt mecunda fequuntur. 'Virgil.in,ifj. Effugimus lèopulos ItbacæLaertia régna» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a^,as^ 7rilt;pS/yai
T iaof} 'lüiTitrtoij (fti/ru ao? lt;r2 v^9^] â-TP 9^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Attici dicunt tt/so's 1^9^ «Tri
H9!^ 7150S tSto/j. Similiter nos perfidus ÔC infidus 8C fidus ifti ôC ad iftum, Luca, in odauo; Quancç fuitlarto per treis infida triumpbos, Tarn milèrofortuha minor. Virg.in nono; bic Dardanio Anchifæ
Armigcr ante fuit fidusqj ad Ilmina euftos.
Illi KTnAOèiu'Tiùj oJ'o/j TH exf^u. Sic etiam Latini, ut Cicero pro Muræna; banc uiam di* cojiteuiamr Virgilius in quarto Aeneidosî longamincomitatauidctur Ire uiam,.
-ocr page 312-tu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PKISCÎANI
Illi «çîoHü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u.hcf. Nos placo ilium 8C placor ab illo, uel placor tîU,iC
placeo illi. Attici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;œçX'’lt;^“' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«^xpu-ai i' èiê^iop a$X“
róJ^ îttÎ 'm} Karc^çx“*Euripides, a? aî K.txTlt;x^)(Ofjixt vôfxo}!^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i|aÀ«soçoç. Sophocles,
Xana/va/ç. flîoîç aj ou ttot’ tiZ ^n' Zlt;^o7’p 'xiyep aç^acr/ (p^u^l 'riù} àÿyt-iwç fuü lt;ttp uüNtO^ TauTût, (W-K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nosquo^» foliacculàtiuo incipio,exctpio uerba coniungimus.
Virgi. in Buco. Incipe Mænalios mccum mea tibia uerfus. Impcro ucro quan doTOaçx«jideft îiTiwovtvM fignificat,datiuocôiungitur,quando uero nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;datiuo
fimul amp;nbsp;accufatiuo. Virg, in primo Georg. Exercet'cç frequens tellurem arç impe rataruis. frequenter illi dçpræpofitionemproî/jponunt, Ariftophanes , vuktwj KaTiKAmfj ^vwp iiq ourKÄMTrii, 8C Herodotus eço'vo/j r=/} TijoKaß/'^oy . ÔC Thucydi^ des Tl^MTH î x.a.’^i'lôfj.ivoi îi Sjiwo/j’iKtT^ . 8f |t.volt;îgt;G5v oin-ovouDiai : h/j un 7t tfavHÇ t$x vç H9^ raurà zu-qi im^cé/uiv©^. Frequenter amp;nbsp;Romani in præpofitioncm accufatiuo pro ablatif uo iungentes hoc imitantur.Tercntiusin Eunucho: In quem exempla fient,pro in quo.' Idem in Adelphisî uereor in os te laudare amplius, pro in ore. Attici iiiniASt// ut *3* cTî* oç, ûcrzXôï fjjit, liberates ip 95) Ùçhvhç; ntr/xïiJ^iQ ttmtfoti AoyiWMoQ oçkA iip. PlatoTToAzwaçprimo; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lucanusin.x.IntrauitCleo
patra domum, Virg.in.x, Aeneid. fubqtmucronemipfum^morando Suftinuit» idem in. viq. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lam^ propinquabant caftris muroscç fubibant.
Idem in Icxto ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lam fubeunt Triuiæ lucos at^ aurea teda. Et illi éitKtKoi^a/ rp
o^jBaXMcJu. Virg.huicfimilein.i. Nudagenunodoi^ finuscolledafluentes.
Frequenter t/pro ««/; ponunt autores Græcorum. Homerus;
TŒÇ 'n. 7t avTH lUa^MTccTrî^tf, aSîvaTt /w-TOTfitQ-ip n.óroij oep^x 'n’KÎ.o'H^
Idem ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;açirtcVTtç kktiÎ. Öuutyj ottwç avra^/o/i tsa;,
îi K.i «H , Romani pro tî ÔC pro ïà-p fî ponunt luat dicunt. Attici ctiam ad multos, huic fimile Terentius in Eunucho ; Aperitealiquis adutum. Idem in eodem ; Nefeio quid abfente nobis domi turbatum elf. Illi ós J'« ovvavv, Terentius in Adelphis; ubi ad Dianæ perueneris, Plato TroÀfTRœi/j .iq.
s(^, fc/j/4ù nbsp;nbsp;iTTiTamp;ßS^/uüi. KaAœç îTT TnJ^ivamp; TTo^tx OU. Salluftiusiu Catilin. Vnumquen
qj nominans laudare,Cicero lingulasuniulcuiufq! domos. Participia prouerbisponuC Attici, quod frequenter faciuntLatini. Ariftophanes : raur’ ôiu.ai 'Kiyovo'i/j «TraTwvTcÇ, Si’n.')^v^(ro?i ^(^^aVu'i, pro J'çccTuof'cçu. Xenophon Hicroni, i7ni ra^a «vtS
o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zmp'ioin.ip ilt;p)tu)''n^p ulya. rl’uva.i h 2:«h hç o^youtVoi fgt;i SvGçwttoz i.VTi 'm) è^yov“^^
Phrynichus ; d ^/Aravt 5i\;lt;r^Zp ut a2Luó.a‘'i.^ 7(1/« pro /it à^iUHtnzç Terentius in An dria ; Quid meritus, pro quid meruifti. hoc Romani faciunt in omnium palliuorum, amp;nbsp;deponentium,amp; communium prxteriti3,per quæ participqs utunturpro uerbo,ad Iungentes uerbum fubftantiuum, frequenter tn amp;nbsp;per ccliplin cius, p le participia loco uerboç; fungunf, ut V ir.in.i. Aen, Certe hinc R omanos olim uolucntibus annis
Hine fore dudores reuocato à languincTeucri,
Qui mare qui terras omni ditione tenerent Pollicitus, deell es,Cicero pro Ligario ; queritur fe prohibitum,deeft effc. Illi ikt ójöó/; ^jçovw. ÔC ôç np 'Tt^óamp;io'ip, Salluftius; in hunemodum difléruitjpro hoc modo'. Illi av'iijj lytp pro tilt;i uu?HÇ(ot,. Virg. in primo ; Italiam fato profugus,pro in Italiam. Illi ùç tp pro 3 fioù. 'bios quo^ in unum pro fimul. Salluftius in Catil. In unum conuoeat. Illi t’ç oavp üA/it’aç, H9y) ôuAvôç -/zti^op^ Nos quo^ hoca:tatis,0Cnihilominus, Illi nbsp;nbsp;/la'Kkti.,,,Terend
tlus; Gum maxime Parmenone opus eft. ♦ ix.aT£çw de plebe duplici apud illos dicif. Simile Virgiliusin,i 6Cfeuumambobus Achillem. Illi £k Travios TfoTr», Travps
Travrot, ^otto/;, Xgy) Kara 'rrivTc/^i'i^oTrop. nos uero omnimodo,£K«s@^ ôi. iMSop de duobus non dicunt,quomodo nee apud nos quil^. Homerus ;
ôivd'^ixa'ip OiÄtptisno'ip, oTraq, iamp;iAxtfip
Idem« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ä«oi öo«,s Itt/ vb«s uaso/
-ocr page 313-L I B- 6 K
XV ni
xSr
JSza^ouoi oi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î^o (ToZ, tam paflïuam quàm adiuam habent fîgnificationeni.
Et nos multahabcmus uariæ fignificanonis uerba,ut ruo,motor, propinquo, tam adi* uam quàm abfolutam habent fignificationem. iÂTr'i^a nôfoIumdebonoilHdi'cunt,fed etiam de malo.Herodotus in primo: £À7r/'^w/j nbsp;nbsp;b aTivâ-rnti tnro/'iH/j Tt t/va/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V' '’’ÿ
ÂKTa),amp; rp ?AMp TcrfHä^ £ç “ÿ i^arop KaK-S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virgilius in quarto Aeneidos;
Hune ego fi potui tantum fperare dolorem,
Hij^opiai toÛtoiç roifro, Atticum cft,quomodo etiam apud nos inueniu^ tur doleo amp;nbsp;gaudeo, lætor his ôC hæc.SalIuftius in Catilin» Etpopulusiætari èi. men* to dicere fieri. Virgilius in Bucolicis:
Qui te Pollio amat ueniat quo te quoç gaudef.
Salluftius iu Catilina. Et quafi dolenseiuscafum. Attici îÀocêî J^'utup tam de acculàtorc, qu.àm dereo dicunt. Similiter nos.Virgilius in quarto Aeneidos:
VIta uirum pcenas inimico à fratre recepi.
Idem in .xq. Pallas te hoc uulnere Pallas,
Immolât 6C pœnas inimico ex lànguine fumit. nbsp;nbsp;Idem in lècundo Aeneidos: ,
Idqj audire fateft iamdudum fumite pcenas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Attici,
tAaifa/j róerap irZp tóovis ’ÏTicri, Similiter nos minor totannos:nam minor .xxx^annoçî cum dicimus ad genitiuum,deeft illo qui elï. xxx. annorum «-Tfeu/j toutou 7ƒ/aK.ovTa ^r'Sip^ amp;(. fimiIia.Horatius,maior Neronu dixit in.iiq. Garminum, Deiecit acer plus uice fim^ plici Maior Neronu. Subaudiendu enim efl ætate. Item minor fratrum dixit.pro unus fratrum qui minor eft. Lucanus in quarto; ÔC reppulitæftus,Forti or Oceani.Intelligit æftibus.ldem in primo;
EtTaranis Scythicænonmitiorara Dianæ.
Subaudiédum eft hic quoq? ablatiuus ara.Dcmofthenes,«:/? W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cüJgt;iJ^îa.p tt^o/k-oç,
tvnlToi, tXaTja/y toj^ iK.opia'ixp.tipi.ïp7roc^lt;iip,pïo præfènti dictjt.Thucydidesin,vin* ràst^^TTOi/'cû/j p.ó\iopiTTiuv^oTTÇfp, Terentiusin Adelphis;
, Iftuc eft fàpere,non quod ante pedes modo eft
V iderc,led etiam ilia quæ futura funt
Prolpiccre.j Attici, KuAua, Iia3fê/jcw,£7r£^u, t/XTrocM^a igt;f.amp;vap. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àvT'Tra^o//,
'à. nbsp;nbsp;0 Tocra pci'^p £UKÇ/V£(5 0/j.â?^’ axasoio'ip ivôpi'^tp ip.7ro(i^i0p aivp tto/X^c^ ti^oc
7.uaTu/j. R-omani quoçp jmpcdio ilium C ut iam oftendimus , Sophocles, a:i(xv‘i,J^!K.ci.i os 7cv(^ pro uero. Noftri quoq; uerum pro iufto amp;nbsp;iuftum^ nero frequenter ponunt. Virg.in.xfj.Quæcunqpeft fortuna mcaeft,me ucrius unum Pro uobis fœdus lucre dcccrncre ferro, ueriusdixitpiuftius.Attici ipp.îvügt; tovtok^ ty f^rrouroiq
Tovroiç. Nos quoqp permaneo his amp;nbsp;in his,implicor his amp;nbsp;in his, IuBactu aù^ tSj aùr/; îf(5 «ÎTO/J, Sic amp;nbsp;nos profpicio illi ôC ilium amp;nbsp;in ilium. Virg. in primo: ÔCalto Prolpiciens. Tercn.in Heauton.Tibiprofpexi.K.oi:Tav£ua o-l tto/ho-J/j. Ariftophanes in Babylonqs: Ivvxua pi (pivyep dlna/i, nosquo^ fimiliter annuitmefugeredomu.amp;ad dtih dicunt tam illi q nos, £vv£ue poi iroiep,annuit mihi facere. Attici «J'o/j pro
pro Wo/j ponut, aduerbia quæ funt in locojp ad locum,SC quæ funt ad locum pro in loco ponentes. Noftros quotj autores inuenimus huiufeemodi figura utentes. Virgi liusin.iiq. Aeneid. eictflum littoreegentc Sufcepi,proadlittus. Illi K^OTTo'Xipj'^'lSiX.pCii nbsp;nbsp;nbsp;Tatjxâ HÿjJ TX(pQp 0 £7KaT£irKx4-£/J IIQ ToVcTi Tp TO-KOp H£a çv
TÓvc{^^• nos quoq? aftitit ilium locum ÔC illo ôC illi, ôi. circa ilium. Virgilius in quinto :
Olli cœrulcusfupra caput aftitit imber.
liberates in Areopagltico, tä/s auAnTficrz//, prô in loco in quo habitant tibicines. huic fimile Cicero in primo inuedi. Dico tc uenifle priore node inter falcarios, id eft in Io cumubifuntfalcarq, £V£7ku/jovumoc, Atticidicuntpro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virgiliusin.iiq.Aeneid.
Egrcgia uero Iaudem,8c fpolia ampla refertis Tucç puerqj tuus. Cratinus in Poe tina, «Toc^ h'voSucct Ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’HÄid/oTHTOi luw?, fimilitcr nos,cogito quæfuntdif
ûcultates ftoliditatis mcæ.llli ’iu«?/ ^n^.nfi ccrti quida,'3‘ iViK.a,eft qn ptcrmittüt Atticü
-ocr page 314-189
'I» R T S C T A NI
Thucydides, ràs '7r§O(ï'£7S«4'a -TI^utov ngîj raç J^iaepo^à'i 'PO (Uk2v« ^XTÎÎcr’fiU TTort ^orit roaVToq 7rôÂi/ix@^ Tol^ ï’^^Ho-i Karts«. Romani quore frequenter hac prætermilî'ione utun tur in genitiuo nominû,quæ fupinorum terminationes habent,ut populi fèruandi labolt;lt; rat,R.eip.defendendæ pericIitatur,deeftcauià.Salluft.in lugurth.Quæpoftquam glori olâ modo,neqp belli patrandi cognouit.Thucydides.i. àu9/ç tvcç T^zaKosÇ ’t-nj.pro £Vo(5 J^iovr^. Inde dicut noîlri undeuiginti ,undetriginta, duodeuiginti, duodetriginta, ÔCfimiliterpercæteros denarios numéros. Hora. undeodogintadhitinfecundoSer. unde Odoginta annos natus cui ftragula ueftis, Hoc eft.lxxx.annos ætatis Habens,unde unum.Attici çvavn'qu rSA,pro coram illo.Tercnt.in Andria: Id gratû fuifle aduerfum te habeo gratiam.Demofthene3;t;^ ^‘Kar’ ai‘X.îvis,iuTv'i t vôaop 'M’ nii^vni àvTi ts) v7rK7O56Vt/j. Romani uerbis pr.'cire6Ciurareinucrbaillius,idcft’quomodoilledidaret. Horatius in Epodo: In uerba iurabas mea Ardius atq; hcdera procera aftringitur ilex. Attici '^T^iirQfxcu. rSro ngôj TiST'if. hinc Romanqpudet me iftius rct dicunt. Plato:vuj5 q ou tKtivys •ruç a’i%uv^ oun tj/Awv oun t vôuop nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in Phœdro, ó q ourt KtUTj*«»
^vio'}(^in.iâv ou7t ia«s'/7©-' 'in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euripides in Alcmæone, stt’ our’ lnovroç ôuJïv
7ramp; Trafo's. Sophocles in Oedipode,t7r( kûàuvS h lt;/'oKG'7t “TO rutfAy Tiv' ^T^OTTttp K cp^ovri^ f/^cc Idem in Tyranno, ^iKTt TraçtVTYaTTHS Alexis îAevkS «çn-aT«. otKoXasoi’ ts/, 'riàt
TTûA/àv ôuK i^T^iTriTM. Terentius in Phormione: Non pudet uanitatis Idem in Adef phis : Fratris me quidem pudet SC piger. Idem in Phorm. Vt nihil pudet. Idem in A^^ del phis ; Quem neqj pudet quicq. Et nota quod tam ad reuerentiam honeftæ perlbnar, gadpudoremturpis.referturfuprad di conftrudio uerbi,ut pudet me patris,proeru«* belco patrem.SCpudetme uanitatis,pro erubelco propter uanitaté. âvt/'oKi'As 7?
K ip^Hcrixpklu) lt;i^ix.a’Ki^lt;ra.v v(p vpitip tAtG'/i.hincRomani miièreor tui. Attici, c^açisf^ou,, antepenultimoacuto aduerbialiterproferut.Similiter nos,dcxtra illum,ÔCfiniftraiîlum.Salluftiusin fugurth. Dextra Adherbalemaflcdit, Homerus, ccXÀ’ttvaùzitMovao-Tt pro «vasHfl/. Virgiliusin.ifj.Aeneidos;
O' mihi Ibla mei fuper Aftyanadis imago, fuper pro fuperes. c/^hA9ôv t» tto 'ÂÎtJ.'li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crwV TTOÀt^/œV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘A O/Kl'aÇ i^/81 K/VtAu%/J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tcd^i
rSA.ngd^ rax/'i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Travra (piAoTiuioLS àvHAurav 3 ^uJ'tva vrort nivd^ujuov
y\,iSH(ra.v «AAct rlt;x(? it/'/aç ôucrlixç TiforavaA/oxoVTtç iri'Â.'tip, Ariftophanes Ba^aj^o/S. f^^p ÄS’! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijutrtçozoK \o^ollt;ri,osi^ ro/uvA Autuv « 7VCÛ1UH pi KaSa^uI.SoIinuS
in memorabilibus ; Tatius hominemexiuit. Virgilius in quinto:
Corpore tela modo atq? oculis uigilantibus exit. tTnsarHtr] uuS/j i(g^j tfl’ oTTWS ÇJarw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UiuSj/j 7tiUH KaAwS tTr/sarrttrJ. PlatO, vouup nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yvpvix.u'p Ti
(^/'Tnrix.î^paOÂ'^ptm^arn^. Cratinus, t^rMQ'iiùjTri^uo'i êvÂipiipK.sai}, Romani inlfO illi ÔC ilium.Virgilius in.i. Aeneidos: inftansoperi regnisc^futuris.
Idem in.viq. Parte alia Martis currumqj rotascp uolucres. Inftabant.
îdemin.vüi. HeuquantæmilèriscædesLaurétibusinftant. Attici tirn^omveipamp Noftriaccufatiuolbliiungunthoc. Virgilius in.v. Tutaturfauor Euryalu.
Attici, tTTtêaAovro rS tTi th nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tnp J\. ritù-Tt^a^ip. Romani conor illam rem. Virgi,
in nono : ac conantem plurima fruftra. tTr/Ai^as Troiî^p KaAwç v(9y) ttoiamp;p aaAws. fimiliter Latini oftendentes,faciens bene ÔC facere bene, Virg. in .rj. Aene. fenfit medios ilia* pfusinhoftes,proièillapfumeire. Statius in.viq. Thebai.
Non aliter cæco nodurni turbine chori
Scitperituraratis, proicitlèperiturâ. Illi tTr/AJ'/Kaiôj tzoA , SiTnosdamna tuspecuniaçi.repetundai}:. Attici tTr/AtAHo-^iou TS)/i tÔcI\, Homerus, Tzoï/'t ôuk stt/A» mpcu., Xenophon ttociJ'/as.ffr.oTrœç î'i ti tTrzAtARcr/jiJLy©^ un A^tfiïAOoi, Mcnandef KuS^VK* roîzç.tTrtAaûiTo àu-rôv oj/S £.’(«. Virgilius in .tj. Aeueidos:
Quifquises,amiiros hinc iam obliuifcere Graios.
ïdé in.iri- Oblitus'uefui eft Ithacusdilcriminetanto.
llli V‘ ly TO '7ija7.M«ç„ Nos exequi rem folum, IIH s7rix«S'«î'} «'î
-ocr page 315-LIBER XVm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ui
lt;«lt; 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et nos habitat R-Otnæ 8(. habitat R.omam,Virg.in,viî^»
• nbsp;nbsp;nbsp;Hoc nemus hune inquit frondofo uerticc collcm
Quis deus incertu eft,habitat deus. Idé in.iq. Aenci. nondû Ililî Si aïces Pergameæfteteranthabitabantuanibusimis. SimiJeefthuic: Eqcftut in litfusamp;littore. Virg.in.iiq. Aenei. eiedum littore egentem Sufeept Idem in.ix. uolat haftaTago per tempus utrunçjpro in Tagum t IttI Tlt;^a 'm îtt/ rirai éttv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àôituw^j «VTi 'n}) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ocSkvocis àvT» 'TW «ÔHVtirt, Latini frequenter,amp;ma
xime hiilorici ablatiuis utunf cum præpofitione pro genitiuis ÔC datiuis, in loco fignifi cationem habentibus,utin Tyropro Tyri,amp;in Taurominio pro Taurominq, Si in Sor te pro Sorti. Ifocrat. «A ovcN iitf'fiJ cevroug îP^ayîviro 'flu) àuT?. IIK TOff^TMV Si ma-i/i roo'^oiq dicunt. Noftri accuiàtiuo Si ablatiuo, inueniuntur tamé ôCgcnitiuo ufi,ut Cicero in.q.inucd. Qui dies futuruseflet ante dicm.vi. Calen.No«* ucmbriumjCalendaçi: pro ante Calendas.Cuius teftes funtcommétatorum probatillî* mi. Virgi.in primo Aenefd. una cum genre tot annos Bella gero, Terent.in Eunuc* At illc alter uenit ad nos annos natus lèxdecim, deeft enim antc.Sf totannis dicitur, ?t» 7tgt;ovuç roirmroL, ly ror^vyi.^ Lyfîas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tW AoTtvsç.à àurS a», r TÇortçy Sev*«
Àttici^ rip^oi^i'X.’i o xoà o 4’^i/rw/j.fimiliter Latinf« Virgil.in.iiq. Aeneid. Vlta uirum,pœnas inimico a fratre recepi. Illi, tv^ûQ/zov/^w ffS TiJ^t,Kai. ivlt;!^oui.fxovisai rîiiN, Noftriquogp autores hanc fæpilïïme imitati funt figuram» Virg. in. xi. nbsp;nbsp;nbsp;luftitiæ ne prius mirer belli'ne laborum.
ïuuena.in. V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et pater ergo animi felices credit auaros. tûruj^eç
^ovag r ÿv/xô/j.Licct:iütnccüùtivio Si ablatiuo adiungerc Si dicereanimu f€lices,Si anis# mo felices. ÎKtnûai irl /xoi ravrlu) 'tIm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rolq 6io7i^ wx* TÇo's rov^ ^iovQ
Touç fitous. Et nos fupplico te amp;nbsp;tibi. Teren, in And. Ipfum huncorabo,hu ic fupplicabo,amorem huic narrabo meum.Precor tn ÔC oro,Si oblècro. Si quæfo accu fatiuo iunguntur in multis locis, Attici, «A TroAiMÇ gt;wà th ttoàiJ. -KÂ^roip p.ivaivi, cvn. KÇa oTüzlca rivi ouJ^ troifol oviiq èi roi^roi avƒçiç q yoôwro ra.7q TroAiTip oi iap-ifl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ti,
eus «5^ avuTos oA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hinc nos præficio urbi,ÔC præfedus urbi,ÔC urbis. Sed quando
datiuoadiungitur participiiî cft, quando uero gtô nomen, quomodo amans illiusno*= incn,amans aut ilium participium.ôC natus illius nomen,natus uero abillo uel illi parti cipium. Et ferè omnia participqs limilia nomina diucriàcafuu conftrudione dilcernft«^ tur. Participia cm necefle cft uerbo^ fuoçi feruare conftrudiones. Attici, nbsp;nbsp;pJw ttoAs
IJ-op 'TT^Qlt;i rSroVjitgii) rira -K^xrapf-i^i À«7/©^.'n5wTa Kj^îaivi irô'Kip.op Hfd pliu, Taleeft illud Virgilianum in.ix. uolat hafta Tago per tempus utrunçp, pro in Tagum. fj.ia r» 'TQ fmro'iHUpy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p-ioi^ MU. Ijuz^asp roo^ap roJ'^t, Dcmofthenes ap KKT
tù^ivv. tK, /^«ùra ■7mt^^(r€S^pS^Jjùip J^m7p H '^iwp ^ui^^pv/j.oi’, p.ivovra’, ciüoi^ In eodem, J^\io7p S ’ïÇiàip roSirx TrtTÇa^t^. In COdcm, J^vo7p ij ';ƒ(wu oiQ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£/Ko, (^quot;Kop
7£7tVH/;S//M/j,o/s Jlêlt;5/A©-'TûùvavT/o^. Similiter per eclipfin. Cicero in.q. inuetft. SedtrH duo tarne audictis,p intra triduum. aua6i§AxpSzi(^ soAjIv kzxI ?oAh. indutus ueftem Si uc ftc. Virgil. in.vii‘ pedes,tegmen torques immane leonis Terribili impexum fêta cum dentibus albis Indutus capiti fie regia tcdafubibat. Idemin.xi, Harum unam iuueni,fupremum meeftus honoré Induit. Teren.in Eunu.Meam ipfè induit* îdemincademî Et eacft indutus. h «s K.œ?Sbv/o/j «utoZç. Plato woA/Tïlas.^. paAanciSTtço/ yîvov'Tj îî wç itixT^iop a^o7^^ «.vrî720 h wç 'Ti^otné«!. Similiter nos molliorcsfiunt, g ut melius iIlis.Huic fimile cft Salluftianiî in lugurt. Romanos ficut plerosç remoto metu laxiuï ïicentius^ fururos. Demofth. 0ÀtU)9/aK.œ/j,fti.v7rH§)(^qu à'XlvSiot tS^vva.p.lv rivx Awrnp^ot (^(4 Ka^ ouTu T« 'n^xyfxxra. oun (^Airnrl^ £0aj^ rir'ü^ o\m on ^At'mrop, * Statiusm.q. Theba* Martiscç ex lèmine Theron Terrigenas confifus auos. ^«fjw tSto mù. rira. Nos fido hu ic rei ÔChacre. Virgil.in.xi. dum troia tentât Caftrafugæfidens,SCcælum terrirac armis. Idem in .vq» Moliri iamtedauidet,iamfidereterræ. Attici, eauua^qu «utoui? Mcù 54u-^jv,ty nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l-atini quo^ miror illu amp;nbsp;illius SC illo, V irg, in# q. Acnc,E t molem
-ocr page 316-*9» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCÏXNI
mirant equî,prifflusqj Tymœtes. Idem in. xi, nbsp;luftitiæ'nc priiw mirer belli’ne hbo^^
^dS/'ca tVtovi TV-nlii^c/^i'oi'i à^aSoZç. liberates Travx^uj/Ku,Eocl Aioc^o/j
iTTi roilt;^ a^oK^ K.aKo7s,i{To7ç av^PÇ^'itTioK^ b-uic fimilc eftillud Ter. in Adelph«^ Suo fibi gladio hune iugulo. Attiei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;koù rôdt nod Karîj^'X^ Àcgt;ou r ào
70/j. Plato, 9au/Jia?o/j 'yaç r.va w x-^Itoi/j Scvhç KaTÎÎ^t 7\.ôy!gt;p cvm d^iop ànStroii^ Latini aceulâtl uo ineipio Sd cœpi,Sd inehoo,amp; ineo adiungunt. Virgi. in Bueo » IndpeMænalios meeummea tibia uerfus. Idem in.v. Vix eafatus erat,eœpiteumtalia uirgo. Idem ineodem: nodurnas inchoat aras. Attiei, Sck.»o t/s 7rt/'9o/Aai'(zoz. nol KaraK^oStS^ t»t« kzxï r^Top. Eupolis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Noftriaudioquidéaeeufatiuoadiungunt, aufeultoue^s
ro tam datiuo q aeeulatiuo. Tere.in Andr. Pamphilum ne adiutem an aufcultem lènû Idcmincadem: AufeuÏtapauea,öóqd ego teueIim,SCtu quod quærislèics.Sicemhas« bentantiqui eodiees tefte Donato eômcnratoreeius, Attiei, Karaatj^Kczca raVrK t«i/ tUu. Cieeroin.i«inued:,QuouIq; tandéabutere Catilinapatieiltianollrat' Sallu.inCa til.Quippe quas honefte habere lieebat,abuti p turpitudinem^pcrabant,fed poteft lub audiri his. Attiei, Kaßt^o/xou. Itti «où r’p av.luTroif'x koù. «.aôt^îtô^ rci(h,)lt;JXj. iîç ro» A.HJ iirl iTTirî^. Thueydides. a.Ka^t^outvoz q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ^^x7op U^iovro. tK.«
3 TH soa, Noftri quoq; autores frequenter huie uerbo diuerfos foeiant eafus,lè deo in monte ÔC in monte,ÔC monte amp;nbsp;monté fine præpofit/onibus,ut Virgil.in, vq. Tali intus tcmplodiuiîmpatriaqjLatinus Sedeledens. Idéin.v. Summa petit Ico pulifieea^inrupc refedir, Sallu.in lugurt, lugurthaextenuata iuoçzt aciemontem in*^ ledit. Attiei, Karxjoçœ Tra^viiaç Rod TTo^iîxp. Et nos aeeufo tefurti,çÿ‘ aeeufo tui furta* Demollhenes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ôctu œ x^^Mojoi ^xVop-ap'» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, H Tivètl
«;5^)iS rozayrHÇ i/xi^^op av'm} KaT)(gt;oçêiu, Attiei, KartKTt. ? tAêva,H) W J^ëvi 'm SimiliterLatini fradiî illiusôC illi erus. Attiei, K.aracp^oVHa'aç koù r^Top. Hcrodo* tus in primOjKara^ïçovKtz'aç 'riij) TU'^xvvîfl^x h'y'J^ sdo-ip. R.omani,ôé tcmno,ÔC Iperno, ôC defpieio,amp; omnia uerba alt;ftiua,quæ faeiunt ex fe palîîua aeeulatiuo côiungunt. V ir. în Bueo. O' digno coniunda uiro dum dclpicis omnes. Illi dicunt ^uva/x;/z,Cl ){zl tCi/va^iz/j MJ j{zl lUVKuiu) àvTi T uîaVHUül. 8(. gt;(^1 oiuua tzç7ao-/x2x;àu,Noftri quoq?p uiribus, ideftJèeundiî uires. Sallu.in Catil. publieam milèroçi eaulàmp meaconfuetudinefufr' cepi.Virg. in ,v. Turnualidisflexosineuruant uiribusareus Pro fequifq?uiri,idell feeundum fuas uires,hæe tn cadem præpofitio,id eft pro, quando uerbo adiungif in fn pradida fignificafioneairumitur,proutpofi’um,proutualeo,proutintelligo. Illi, aar« u.^\Gp.riT(igt;p ngù] TOVTX. Antiphon 7roAiZnZ.Miin lt;pi^O7rÓTlui KAxßtjVöCi,^ J^awp tx 'Tt^dyp.xrcc KxrxpiiÄ^p uTf
Sie Sc noftri néglige ilium. Teren, in Adelp. Pecunia in loco ncgt;lt; gligerc maximu interdum eft luerum,M.^r^!f/j tx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itti To7'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nos ad aecm,
Virg.in.iq. Acnei. Hand impune qdem nee talia pafius Vlyfles. x.xtx^x't^ rira, Hora. Sermo, tibinon referéda preeati. Illi, aaraTtASçkoI u/x7/z, Teren.in Adcl.R-ideo hunc. I dem in Eunu. Forte habui lcortu,cœpit ad id adludere 8C irridere. Idem in eo*« dem: Hilcecgonon paro meut rideant,led his ultro arrideo.Illi, kxtxk^'Ioixxi o% 0 k« raSodtrozxa; ox 0 05, Ariftophanes I'rrmvoipMTXK.iK^x'loua'Kn.. Nos inerepo ilium, 1111, Icjcpi'iT^ Kar’ÏT©-',Kaâ^ i.K.a.5lwn/j.i^ap,K.x^ Hu.i^iïóp, Noftri indies,ßCperfingulosdies, amp;C in annos,8C per fingulos annos,0C in horas,amp; per lingulas horas. Liuius frequenter, in milites pro in fingulos milites. Virg. in.y. Bina bourn uobisTroia generatus Ace* ftes Dat numero capita in naues,adhibetepcnates, Illi, ôoizzxtçazjnosquotidieôCquoc □unis.Illi, KXTx'youxi «.araAt/u ôçu;^oxxaz,8C ad locum Sd in loco ponunt.Similitec noftri diuerto domi ÔC domum. Illi, KOTrrez/j r« çH/xara, pro dilTerere. Teren, in Heaii. Herum interca dum Icrmones cædimus,Illæ funt relidæ. Illi, Komx^ àur, pro in lalîïtu dinem ducis. Huie fimiliafunt apud nos tam adiuaq palTiuam habentia fignificatione, utfuperiusoftcndimus.ppinquo,ruo,moror. Illi,KuA\/w lt;rt A()ovra,Mj kwAi/oj ox aét^u,)^ KivJ^wtVovTfx.^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MJ H«Au« T ^lt;^iicspivoplt;c\nospfo^^^^ct y
-ocr page 317-LIBER XVIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191
Ium periclitantem,ê^prohibetnium pcriclitari.Vngilius ni.ij. Aeneu fènfîtmedfos il lapfusin holtes, pro illapfum le elTe.Salluftius l'n lug. Et Hercule Sylla ante tecognitö multi's orantibus alqs,ultro egomet opem tuli,nullius indigui,pro antequâ tecognofee rem, '?^7ra.']^uQgt;/j,^t^ia.Âa‘xamp;fir«7ra.TÇ^lt;ji,. Nosfortior ad accih, Virgiliusin.xq* Sortitusfortunamoculis, Illt, Z£7«lt;r'//j 0x5 toA Ê7tKT0,Cl ws rôif'i 7t7ov£vanNoltri lt;licunt,ut illa res faefta fit,ÔC illâ rem fadam elle, TçtTtnj ötTi TrsTro/KKtva/ rc/'iy rév 7n.7roiHgt;i{va.i roih, ÔCnoflrî frequenter.Terétius in Eun. Apparet hunelèruum efle do mini pauperis Milèrieç. Virg. Apparentrari nantes in gurgite uaftojlli, Aix-riop pro oportet dicere.PlatO ^oÄin!aS,y. ön nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AiKTiop,Ki/^ilt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 ÂiK.TÎop t7r;lt;rK.«
'rrfiop imi. HincKomani gerundia uel fupina inuenerunt,diccdi dicendo dicendu,didÖ didu.Proprie aut in dum terminantia atticû fignificant aduerbium,qd’omni generi ec numero ÔCpfonæ nbsp;tempori potell adiungi, ut legcndd elt mihi tibi illi, nobis uobis il
lis.ôC legen dû elt nbsp;nbsp;Icgendu fuit,Iegendu erit pocatn,orationé, carme. Attici,
rq (piXii-ot.i iK.n’àx.uiç. Nos dicimusconfitef oiculatus uirginem,ôCcriminatus inno xium. Virgûjusin.ij. lenfitmediosillaplus in holtes,^ illapfum feefle. Statius in. xtj* hortaris eunté, pro hortaris ire. Attici, ào/à.v-wvti àuro/sHyperides jçTl A/xoi* TOUÇ vtartçyç Îtti JâoHÛiav KaXêls ouç 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«K-jaroKcofevaS âuTOUÇ K.aÀw/j.
HaraçwM«/ lt;^01 «rl, amp;nbsp;Romani maledico tibi ÔC te.Gicero pro Deiotaro; Bleiàmius in quit,eius enim nomine optimi uiri,ncc tibi ignoti,malediccbat tibi» Avifalvi'q rc^ «)) tov tCi. Herodotus.«. Au«a/vo^uSU/H 3 ^vtK.çwîrr £Ai7tTO/t3fA, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Romani
lædo te,noceo tibi dicunt amp;nbsp;te.Lucanus in.iq. Infiluit folo nociturus pôdere puppim, Sed magis per cclipfin in præpofitionis proîatum eit,infiluit puppim pro in puppim, liberates in Aeginetico : tnTra/aç av èiK.oi'a.'i 'iJ^iop Ijo/j I/Av «utS gt;(1^ tous voTxys ii'i Trom^ivToi fj^Ôi'J^opTro'^v, pro TTO'^V U.ai^op,/J.x7iisa,amp;7ro'))!\ùNoitri,multo magis ôCmuIto inaxime,ut Virg.in. i, Pygmalion fcelere ante alios immanior omnes» Attici, «avS« Va Toih 0 huic fimileeit illud Terentianu in Eunu, Reuifo quidnam Chærea hic reçi gerat,pro quas res. Et Virg.in.xi. luilitiæ'ne prius mirer bclli ne laborû, fimili ter infimulo auaritiæ,accufo pecuniaçi repetundaç^jUel furti,uel adulterrj amp;C fîmilia,
ÙTTaçx“ nbsp;nbsp;nbsp;hlt;3^ilt;xggt; S ciens 3Ûc quando participium eit,accuiàtiuoi
adiungiâquando nomen, genitiuo,quomodo amans,diligen3,patiens,ncgligcs,amp; fîmi lia.Attici, /j.ir TxißiAaia, Cicero in.if), inued, Hæres eratfilia,faciebantomnia cum puella,leges, æquitas, uoluntas patris, edida prætoç^, Illi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ivxyivciav.jp,pii})t^a
75alt;îgt;iy^ TSa^l-«/. L y fias çv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wç quot;«tlÄvtVtTri 'n TOUS êa^«.oult;5 iivxi Wfula
Hiw yi ■Koinx'ip. P hac conltrudione Romani participio utunf futuri,cum omni tempo* re fubftatiui uerbi.ut ledurus fum, «varvuo-K^v. ledurus er3,ôC fui, amp;nbsp;fueram, PA^p a.vxyivaav.]p, ledurus ero uel fuero àva7V(joS' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rimp»
Jlt;ioa,airo has res. Illi.utjjj/ç t«s. Nos ufpdum. Attici,olt;/^i/'^opLa! vrafe lt;rS rx! ovi on, iimUitee noftri queror tibi amp;nbsp;te.Iuuena.in.i. Nec quereris patri,ncc terrant cufpide quaflas. Virgi.in Bucol. Dum queror 6Cdiuos quanq nil teftibus illis Profe ci, Xenophon TrxiJ^ixç. 3« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 mSip «.ny^o'iphji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pipifgt;opai lt;ni
wT/ î,3HSa PA oukIttoik«/; 'Tt^oo'tf^oKois, Demofthenes cA««9/aKw/j.7,»y ^u)(^i p.iucpopxt vp TroioevjTx ti lt;A.ôvTigt;p utt^ uww/j. Attici,ponunt per iè.ôC viZktwj amp;nbsp;zpi^xp, A'^ riftopha, oun vuktuç Trautaj iun ^pî^op, l^oilri quoq^ frequenter huiuicemodi utunf con ftrudionibus,nodu,ôC die,interdiu ÔC node. Virg in.i. nodem nô amplius unam Fal le dolo.Idem ineodem: una cum gentetotannos Bella gero. Habere pro efle, Demo fthenes, rauGa ^pi^x\ lt;fu r/vaç.ldem, ({Tl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■^«‘TIJtirÇtiaç.AUfAvi u^xSv £Urt*
euQ £Xflt;v «TTo^Hfgx’irafôS àuTw, Terentius iu Phorm. Bene tibi îe habent principia, Attici, i«(K,çôy« piyxp, Nos plusminus'ue,8ôhuius fimile Terentius in Andria: Quoiurequa* iç iniuria.Illi, «Wdamp;îh'cu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;txN., Homerus iliados. i, pipvupxi tôlt;K ï^yp I7CÜ ttkA«/ oi»
Tl vtopTt. Idcm'iA/a(A@^,lt;a.«VKi3^i TraTfot; a^o iTrniAi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.KpocQ-ivni^ (piÄiorrTtSiUxi
QU TOuç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siniiliter noilrî» Virg,in»iiii.Aenei, nec mcmi*
- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B i)
-ocr page 318-i4i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I s G I A N I
nifTepigcbitËHfe.rdcm inBucolicis;numérosmemnii fi uerba tenerem. -^«ivSî a^i '^ë/j -TTjo's admoneo te ilh'us amp;nbsp;ilium,Salluft. in Catil, Sed quoniam tanti uiri nos tempus admonuit. Virgil.in ,x. Lucagus ut pronus pendens in ucrbcra telo Admo nuit brjugos. Illi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fxoyiov'a-)(imo%óu.vilt;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Similiter Te
rentiusinJPhorm.lènemper epiftolam Pcilexit modo non montes auri polliccns. Arts ci multa per ellipfin profcrunt,uel pleonafmon iit ■kk'Xiij ÀvB/ç. Phcrecrates
P7.VÔÎ5 TO 7«ças tyrriBHo-if} ou/j.noftri quoq? nunc nupcrjC^toxH^o/j tw vory Trol^aq:^ deeftplagas,quomodoTerentiusinEunu, Plurima falutc Parmenonem Summufuiï impertit Gnato,deeft enimamicum. Idem ineodem: Ego'neillamî’quæillum^'quæ me^ quæ non.'' oJlt;J 7^vyo\y/j.}/^n £K6?v©^,0 o^e rà p-ujcè. Phcrecrates TzvrK'Koii^i^e,Toi k««« Terentius in Adelp. olct un^guenta de mco. lu^»
Uenal.in.i. olebit laternam ô/cC« r/vàç Tro/Svraç S 7ro/H(«JVraS rôj^i amp;nbsp;oi/'o. tiVkç Trae/J h ttitto» hKtvtxi r^, Xenophon octto^vnuoiSz/xc^tu/j.i^.o/cC««? tivxq a'^a. iroiëp k oioi'Ti Teren, fn Adelp. uideo fapere,intelligerceos in loco, Vereri,inter leamare
T^ro/ç TTorl ok,vw Tiroii^, Xenophon, toZç ÄKKzißai/xov’iai^ ourœS âu ôi sxi hinc R-omani piget genitiuo et aceufatiuo contungunt,piget me hoftium.E»* Muldem conftrudionis lunt,pudet,tædet, milèret. Inueniuntur tfi etiam acculàtiuis lblt; lisconiuncfia. Tetent.in Adelph. Heimihinontehæcpudentî' Idem, ut nihil pudet.
'tÎm lt;rHV o\i(Piva KivJ^iwo/jlJ^iop ôuJ^ ÔH.VHo'aS ôuJV àTroXo^/traAi-iVlQ^. AttlCf dicunt, .^afjw «uTOus 0 «uroZs. fimiliter noftri. Statius, rj.Thcb. ♦ Terrigenas confi«« fus auos, luuenalis in,iq. Fidimus eloquio, Ciceroni nemo ducentos Nunc dederic nummos,nifi fullêrit annulus ingens. Virg.ctiam datiuo coniunxit in.xi. dum Troia tentât Caftra fugæ fidcns,8lt; cadum territatarmis.Idem in.ix.Etfidcre nocSi, Attici di cunt, ôÂlyo/j 'Tt^üTi^op oÂ^yas -7r§oTc^/j.Nos quoqs ante paulum,Slt; paulo ante, quô ÔCçolt pauIiîjôCpaulo poft.Plato ^i£Vamp;jv/,oi5K»v rirc^p^iif.a.sop oAiyop po^iop i(pix.u.ip ilvcUt ifoevstes 7rav»ryu5»tw. iTri 9 r uiy'isciip T KVT T^oTTop ov-^ oÂÎym 'Tt^oTi^op 7rlt;}^a-op.M 0 rap /■liXBamp;p. Cicero in.tj.inued. Etuocespauloante exaudircpotuifti, fimiliter Attici cÀiya vs^op ÔC oÂÎ')op vs^o/j. quô ô(. nos.PIatO lidvJ^H/xcü oÂiya vs^op irlt;n^\^idd-op rérw.Ho ratius; lllam poft paulo led pluris. Attici, oÀ/'Tas ij«£ças pro ôA/^oas ijutçouç. Arifto^* phanes. 7»^«. ov J'1^7« p! ovv (fn oÂÎyxs fimiliter nos, Virg.in.i. una cum gen«lt; tetotannos Bellagero. Idem ineodem; Tufacicmilliusnoiftcm nonampliusunani Falle dolo.Idem in.itj, æncid.Tres adeo incertos cæca caliginefoies, Erramus pelago, totidem fine fidere nolt;ftcs, 0X17« ôç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paulo minus
mille. Thucydid.tf. ei' èf 7rav7ilt;5 kk.oAlt;s9»/; pa.K.icßcvc^p ^ùp xxÂtf.iJ^ivcrip oÄiyiM O'Xi'yau oA(7« J^ëp «.VTi 'm) %ij^op o\!ygt;S iTn^xBoplM o iS'^s'Kópbjj itnrëp ctvr» 'm) oXiyV J^ë» Teren, in Andria; Sofia,adesdum paucis te uolo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luuenalis in.ij*
Fidibuspromittere, ÔCTerent.incunu. Fidibusfeire. Attici, ôubua» api touç ewvi; m)) W gt;•ƒ ou VUK. Virg.in.yi. Dtj cuius iurare timent ÔC fallere numen. Idem in eodem; maria alpera iuro. Nec mirum cum etiam palîîuum habeat. VndcLuca. in.y. Et lartæ iuran turaucs bubone finiftro. Home, iliad.i. ix. toi Itti p.iyavo^xopopSp.cu.. Idem ÎA/ccA,^. «751 Vcu5 MO' opoosop äxrop 5-070(5 uAmç. Menander, 7AuK.£ça ri kA(zi1(5 ÔmVv/m (TOI r tf'« «4 à0iu)«v (piÂTccTH O MwM“»lt;-tgt;j£5 «î ti^okço/j kÀ Trol^txxiq. Idem in Mylbgyno om-vum» ovi 'f’p xAiop lî pi £A9o/ç lt;toi Tçatfiîv KaK.wox«(5. Teren.in Phor. en unquam iniuriarum audi* fti mihi feriptam dicam^ amp;nbsp;Lucanus in. yi. Effera damnarat nimiæ pietatis Erido. tici, opoioti T^'i HJ ryA. Thucydides .^. 'm yîv^ ôjawv, opota. rolq pixTpsa. t» da^avo'fi ,lt;povixaTaTÔp irg. in bucol.
Vrbem quam dicunt Romam Melibœe putaui, Stultusego,huicnoftræfimilem. Teren.in eunu.
Quid tibi ego multa dicamt'domini fimilises. Attici, ouoiói^ Ao7(^ hj -jçotcçô/j. o;*'’’» •m) ofoq MJ -TtÇoKÇO/;. Plato Kçi'rcûV/.â^’ 2 eauMao-'t.ovTOÇ 0 Ao'y@^ ov nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip9iy^lt;^
Mi ii,vôpoio(^ HJ 5 ôiVTi T èiot} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VIrgilius;
-ocr page 319-LIBER XVm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»9J
O’ foci^î nc$ cm’m ignan furtius ante malorum. id cft illorutti,quae pertuli mus mala, Et nota quod ex huiufmodi ftrudura græca,frequenter Larini,ac,£lt; at^Jii lignificationc fimilitudinisaccipi'unt,utfiniilis eft hæc oratio,atc^p ante. Virgil, in fecu* do Aencid, Haud fecusaciuflî faciunt. Terentius in Andr. Ita tum difcedo ab illo, iit!qui icfiliamnegetdaturum, id eft utabhuiufinodi homine, qualiseft quifiliam ne^ gat. Facio at^ feci ante,proficüt antefeci,Attici, 01/ S TyoTrcü, «u -zifoTrajO Kcnä Sv 'T^o-Kop, Nos quemadmodum, amp;nbsp;quomodo. ovalt;öS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o-tp PJato
Jfaç^K/'M.wTTtj lt;fs hV cß tyw w Travu à'yavaK.Tw v av nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'dtu ilt;i^ia.v, 'Tt^û'î TiST(ÿ
niù/ oiMc})çovtsaT@^ ôvHlt;rt( «IP rai/ThS 9^1 otxjj^ôo'i/vKç. Virgil.in.vq. fruitur^ de«« orum Colloquio, luucnalis in u'. Exul ab oâaua Marius bibit, Si fruitur dqs Iragt; tis,at tu uidrix prouinciaploras. Similiter potior illius rei,Si ilia re, Si illamrem. Ci* ccro in.ii.inued.R.erum potiri uoIunt.Teren.in Adelp, Ille alter fine laborcpatria po* titur cômoda.ldem in eodé:Miferiam’omnem capio,hic poti£ gaudia.Salluft.in lugu* Priulg legatos conueniret Adherbalis potiretur, V irgi. in.i. Egreflî optata potiunf Troes harena. Illi, S Cl ocpcU, \nr^!ii'-n(’lt;ßH7via.K.agt;.lt;^Ta.v6a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Hinc Romani quotidie uel cottidie,pro quot dies. Si quotannis,pro quotquot erftt an* ni. Attici, /j.c(tlt;.^^-^ôva,lKa.vàp,^ôvop. noslongotempore,ôcr4gt;ç0UV)(TzC100'4)ÇûUV0AWtt'TO4-7
Nos quo(ÿ,olfacio illam rem. Terent.in Adelp. fincrem illû,ac non fex totis men fibus Prius olfeciflém q ille quidq cœpcritî’Odoror quoqj accufatiuo coniungif.Luca. fn, vq» tabemcp cruentæ Cædisodorati Pholoen liquere leones, Attici, ÂîyoïpLi «v,de futuro dicunt, Aifo/M* «v, etiam de præterito, Antiquiores tn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de futuro,dc præ
tcrito dicunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In huiulcemodi fenfu Romani folent non folum præteritis im*
pcrfeâis,fedetiamprætcriti3pfcdisuti propræfentibus,uel futuris, tam fubiunâiuia gindicatiuis, Virg.in.i, Acneid. Gerte hinc Romanos olim uolucntibusannis, Hincfore dudores reuocato à fanguine Tcucri, Qui mare qui terras omni ditione te nerent, Pollicitus;tenerent, ivri 73) Kaei^ozur, Idem in eodem; Cum uenit aulæis iam lèreginafuperbis, Aurea compofuit Iporda. Cicero inuedi.i. Non enim illud pcto, quod folco cum uehementius contendi impetrare,reus ut abfoluatur. Si Terent.in Eu* nu.Quæ uera audiui taceo, Si contineo optime,audiuip audiam uelaudiuerim. Idem in A ndria; fed fi quid tibi narrare occepi,continuo dari Tibi uerba c€nlès,occepi pro occipiam uel occeperim. Attici, on rrT^ßsop tf^vvacrtS.. Similiter noftri.Tercnt.ineunu. Munus noftrum ornato uerbis quoad poteris. Et ilium æmulû quoad poteris ab ea pel* lito,quoad potcris,pro ut potcris,quantum poteris. n fj.01 yivoiro, Huie fimilc eft illud Terent.in AndriaiQuid me fiat,pro in me fiat. Attici, on (U.aA/sa,noftri cum maxime p Int frequenter ponunt.Plato ineodem ri nivrup ,uaÄi^ci,,SimiliterVir^ gil.in primo œnei. Quam lunoferturterrismagis omnibus unam, Pofthabita coluilTe Samo. Attici, toi'vmj accipiunt ■^TrAxçMua^Kwij, noftri quogp frequenter ,ergo, repletiui loco accipiunt.Teren.in And. Mihi'ne.'’tibi ergo.oucft/^ Tbro,At-yj rSro ovJ^i^, jp eo* dem ponunt Attici, ex fuperuacuo duplicantes abnegationem.Terent.in Phor.Non fic futurum eft.Lucanus in primo; Aut hic errat ait,nulla fine lege per æuum,Mundus» T« ren .in eunu.Nihil minus pro minime nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Teren, in Andria»
Quid uosj’quo pado hic^latin’ redes’ nos*nef
Vt quimus aiunt,quando ut uolumus non licet. Idem in eunucho; nunc cgo cam tni Phxdria, Multæfuntcaulæ,quamobrem cupio abducere, Frequétiflïmc tarne funt huiufeemodi figuræ, quibus aduerbia nominibus,uel participtjs,uel pronominibus red duntur,8Cmaxime localia.Virg. Arma uirumcç cano.genus unde latinum,pro ex quo, Attici, wç J^HdilKcpav CI tSto imop Miao^ip, Ut rogauerint,tali3 iundura frequens eft apudnos,quotiens,ut,pro caufaliconiundione pofitum, præterito fubiundiui copula tur,ucl etiam præfentijUcl futuro,quando loco on, id cft quod ponitur. Cicc.iniepti* mo Vcrrin.Primum ut iudiciis,qui decem laudatores dare non poteft,honeftius ei nul* Ium dar«, quam ilium quafi Icgitimum numerum confuetudinis non explcret. Attici,
B iq
-ocr page 320-J94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 1 I S « I A N J
cv/xi?/o5x «fK/s«.R.oinanînon minus,non pa^,nihilo minus. Illi, A' ^yiwo/tap o*k
Tarw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicero Verrin,primo: Ad hominem non inertiffimum, Atrici,o5x^
S-iJo/j pro fimiIitcr,6C pro magis.Noftri quogp non minus non lecus. Vir.in tertio:Non fccusaciuflî faciunt.Idcmineodé:Nonfcgnior,profimilis. in principio ovJ^tï^ htJo/; ctuaSHS Teren.in cunu. Hoc nemo fuit minus ineptus, pro magis prudens.Ilii ovcPa/jiwç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nosnunquam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Teren, in cunu. Nemo
quifquam:abundat quifquam. ovlt;Pt7ron tarn in ptxterito quam in futuro ponunt,quô et nos nunquam. Ariftophanes, mk ovx‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Noftri quogp frequenter duplici abnegati*
one utuntur pro fimplici,utnihilo minus pro non, ôC reculb nc faciam, proreculb face* re. Attici, «7ragt;oçtvûgt; /xh ly 2c7ragt;cçti/M Äiyj/j. In fèquentib.uero ovn oAiai fxi S 7raA
Ai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæcautcm figuralbletfieri,uel abundante abnegatione,ucldeficicn
tea communi lubaudienda.Virgil.in.iii.æncid. non me tibi Troia, Externum tulit,auc cruor hie de ftipite manat,pro ne^p cruor. Idem in.ix. Non hie Atrid«,ne fandi fiâor Vlyfles.nc dixit,ied ramen pro nec ponens,uel 6C aut:nccnon etiam amp;,Lucanus üii»
Quippe ubi non fonipcs motus clangore tubarum
Saxa quatit puifu rigidos uexantia frenos,
Oraterenslpargit'^ iubas amp;nbsp;fubrigitaures, Incerto^q» pedum pugnat non ftare tumultu.
Hie enim ccontrario,^,atç,ÔC,pro nec pofuit,0^ ad omnia,non,in principio pofitufti a communi accipitur. ovTinamp;vl^iTroiHlt;nv,ovTÓtiTi. Idem in codem: fluuios non ille cruo* tis Mcmbrorum'gp uidet lapliis, f^ira. 'rlùj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oî oi^ëoi cvtTifi fxoi Ü7roAlt;j7rov mvA 'i/'a*
Ka/j, SaJIuftiusin Cati.Poftquam uidoriamfunt adepti,nihilreliqui fecerc uidis. Illi, fxo! ToMji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oifiiÄei tóJ\. TToîÿcr’tù.t 8c nos,debet mihi ille uluram,SC debet illam
rem facerc. Nam infinitis uerborum tam illi quam nos frequcter utimur loco nominü. amp;illi quidem pro omni cafu,nos autem pro ntó ucl accó,ut Perfius:
Scd pulchrum eft digito monftrari,amp; dicier hiccft, nbsp;nbsp;nbsp;Idem,Eugc tuum belle.
Lucanus in. Hij. Viduros'^ dei celant ut uiuere durent, Felix cfle mori.loco enim ge* nitiuijUcl datiui,uclabItî,ÔCaccîcum præpofitione,gerundqs,uel fupinis utimur,de bus,de uerbo tradantes fufficienter docuimus. Attici, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cw risra Cl 5150'5 tSto/j.
Demofthencs pro Ctefiphonte, 515ÔÇ £Kt(V«5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iîvcù.. Romani quoçp,
Comparo tibi ilium,tecum. Cicero pro Deiotaro:Et fi inique Caftorem cum domi^ no confero, Travrax^j Ioco,qudm peromnes partes fignificat.Demofthencs phf lippicarum.iij, tous raîr« Alt;/'«^ovraç £K.7rt.u7ru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Travrax^, ad locum,ÔC Philippi
Carum.iiq. bi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S tAtioasilw/j èTr/fluASuTtç KtK.çaTHH.alt;r( Travrax^^, qUod cft in loco. NoJ
omnifariam quidem pro per omnes ponimus,ubi^ autem in loco,amp; undiqi de loco, ÔC quoç ad locum. hA/k/« To!lt;i 7ra9ti^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Similiter nos. Virg.in.ix. Omne %uum fer
ro teritur. Illi, tTrex« u.ciLvôiJAXQp «)) Mouvii^ O tTr^xw n 'Iva. p.» pcuvKt Et rtoftri compefeo ilium inlànientcm,6f inlànirc,amp; ne infaniat. 7!^«,apud illos,amp; gtci,?y datiuo, amp;nbsp;accula tiuo adiungitunSC apud nos,praîter,accô coniungitur amp;nbsp;abltô, turn cum pro fine acci^ pitur,utSalIuftiusin Catil.Præterrcrumcapitalium condemnatis. pro finecondemna* tis^ôC tenus tam abltô quàm gtô,utpubc tenus, Vir.in.iiq.Pubc tenus poftrcma imma* ni corpore Piftris. Idem in.iq.georg.Etcrurum tenus à mentopalearia pendent, lècun dum Græcos dixit. Attici, ■^o'tc^x'^ovro nbsp;nbsp;ttoihowth^ róJ^i «b Tro/îîo'ott TotP», Similiter no^
ftri.Salluft.in Catil.Ncqp tarnen Antonius procul aberat,utpotcqui ma^oeiercitulo cis æquioribus expeditos in fuga lequeref. hinc uidetur ctiam illud, dignus patrqs 3 lætioreiretImperti3,ÔCcui pater haudMezentiuseflet: Vir.in.vlj. Attici, ■^axo^w rSA Latinorum quogp autores,Conccdo tibi illius reifôC illam rem.Lucanusin primo: tibi numineabomni Cedetur,iuris(5p tui natura relinquet, Quisdeusef le uelis. Attici,(ftçouo'/. Xenophon,
Liuius in.xxvi. ab urbe conditat Qui Pompeium morbum excufaircfcrunt,necum inlt; tereflet deditioni animosNumantinorumirritarct, Attici^Troef »«eîproln^
-ocr page 321-liber xvin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»9/
quomodo ôd nosapud te» Arîftophanes, Traf tA(o?,ovK £$ Kojax«^ -^o:o\)i ïllf, ûcAt.^ÂVf/'çou nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V irgilius in primo;
Quam lunofertur terris magi's omnibus unam,
Pofthabita coluiffe Samo.
TTtj/ apud illoSjSC præponitur ÔC poftponitür,8C diuerlâs habet figm’ficationcs,quoma* do apud nos,de 6C prx,ÔC pro,amp; pleræ^ prxpolidones. Herodotus hiftoriarum pri mo; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vlt;slt;rt!f, ÔC alibi, êtvBjoTrxïM/i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifgilius in quarto;
Te propter Libye« gétes Nomadum^ tyranni
Odere, nbsp;nbsp;nbsp;ôC qua de re,pro de qua re, Terentius m Andria; I præfèquar, pro
pr«i. AtticifT^ioTrfo/jicii tri^KaTcccp^ovb} Noftri delpicio,contemno,lperno ilium, ad acculàtiuumlblum. Illi, Trzîtuoj a-oi ly utp lt;ra Tr/ctifoiuoa, nos quoqç credo tibi, amp;nbsp;credora te. Attid, TT^çS^ûU h)) TnjçGS thvA. Ariftophanes, orav Siurdç t/ç vrmç TrfjS^ rux«» Latini ad acculàtiuumlblum. nbsp;nbsp;nbsp;Virgiliusinlècundo;
A ut terebrare cauas uteri dC tentare latebras.
Expertus tarnen 8C illam rem amp;nbsp;illius rei» VirgiUus in decimo:
Sexcentos illi dederat Populonia mater
Expertos belli iuuenes,all Hua trecentos.
’ Sed magis nomen eft. Attici, «Trixl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttZaîws, ly sa ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lycurgüs,
♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hincnollri, uiginti paffus, SC uiginti palîîbus aberat, Attid
m'nicct lt;rt amp;ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mi an’, nbsp;nbsp;Tercnt.fimiliter in Andria;
Siuehæc te folum Icmpcr Fecit maximi.
Illi V7VU ƒ H Ton îfc/'zxHpJUzi^, tauT huic lïmile Virgilius in Iccundo;' fenfit medios illapfus in hoftes, pro elapfum leefle. Illi, «AIAo'ç roï^ ^aK.TÎot^
Similiter nos,rrepidus eft ad Faciendû,amp; trepidus eft facere» Virg.in buco,
Cur non Mople boni quoniam conuenimus ambo.
Tu calamos inflate lcues,ego dicere uerfus: pro boni ad calamos inflandos,ÔCad df cendos uerfus. Attici, à/xTrtj^tTj t^iSôvio/j tuav©-*, kukAow oA^/to/ç tùù hk^J^ottov, ô(. noftri circudare ilium cafibus ôC circundarc illi cafus,quomodo tot uoluere cafus, Gi tot uolu» cafibus.Virg.in primo;Quid'ue dolens regina deûm tot uoluere caliis. Idem in codé: Argentum parius'ue lapis circundatur auro. Similiter induo te ucfte,amp; induo tibi uo» ftem.Virgil, in undecimoiHarumunaminuenifupremum meeftus honorem. Induit. Idem in decimo: An lèfe mucrone ob tantum dedecus amens, Indiiat^ ttoi h ttôSs apud Græcos infinitum,grauatur: interrogatiuum circunfleditur, fimiliter apud nos quà amp;nbsp;quo', Attici, m'sSvmp uoi t»to œv0çœ7rt rrw fiiâ, lèdhoc fynemptofiselTeuidetur.aduerbS cnim lequens aceufatiuo ufus eft, datiuo autem ôC aceufatiuo fimul frequenter iungituf credo uerbum, Terentius in Adel.Quid credas,aut cui credas. Idem in Andria; Credon’ tibi hoc nunci* Attici ttAwü gt;y fa Vtk tSto iyiviro. Nos quoç plus tres dies,ô^ plus tribus diebus, Plato in Timæo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q 7rAto/j tvo's fimiliter quoqp
5r Aïo/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TÇiixH.ovTcc m)) h TÇianovra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftti quofp hac conftruiftione ad ornes
cafus utuntur. Terentius in eunu. Non plus triduum. Virg. in primo: noâemnôam plius unam, Falle dolo. Lucanus in feptimo: plus eft quàm uita làlus'q» Quod perqt. Cicero in frumentar.PIuris dimidio. wç ù u«, hoc Attici conftruunt omni cum calb, abf g; uocatiuo, quô Ôi. noftri nifî ÔC duntaxat, ut nifi ilie dicat, nifi illius iuflu, nifi ille con=« grue,nifi ilium doceam, nifî illo prælente. mî, Græci frequenter in locum: n-oî in loco. Homerus tantum • nbsp;nbsp;nbsp;Romani,quo ad locum,ubi in loco, Attici, tto^Â^u
7ro?5^-'d. Noftri adablatiuummulto magis ôfmulto maxime.SalIuftius in Catil, Eatetn peftate mihi imperiu Po.Ro.muIto maxime milcrabile uifum eft, Attici, Jw ]uii/j EtflAfa/;, fimiliter lt;^«A£uu lt;P»A£/'a/z, ÔC noftri feruitutem Icruiunt, Terentius, Cantilenam eandc canis. Illi, tto/ävu/j f^óvof} ty J^i«. Romani multu.tempus,6C multo tépore.Vir.in.yi»
■Nec plura his,ilie admirons ucnerabile donum,
F^lis uirgælongo poft tempore uifum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Terent, in eunucho:
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g
-ocr page 322-296 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 S e I A N 1
Ilium liquet mihi dci'crarc,his menfibus
Sexuelfcptem prorfum non uidilïe protlmi's»
Virg.i'npnmoî loui's^ EtfororSCconiunxuna cumgcntctotannos Bella gero» a-of, nos quoqi, pugnat mihi Sgt;C ad me. Similiter certat,8C huiuicemodi alia,0^ mecum. Virgi. unacumgentctotannos Bella gero, Uli, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^1 TroZiiüç,«)) Ivrit5
TTÓAj nofln quogp faciens curani urbis,ôC fuper urbe, Attici,t7nja€öitvu
noilri adeo urbem amp;nbsp;in urbem» Vir.in.q.Mygdonidcs illis qui ad Troiam forte die bus Venerat. Idem in buco. Quo te Moeri pedes,an quo uia ducit in urbem?
nos eget uerbum tarn gto quam abito coniungimus,egeo illius rei, SC ilia re. llli -roi ad locum,SC nos quo. Illi äßilvR«, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aßAeu?, pro his nos genitiuis fi pri*
ma: lint uel iecundæ nomina urbium,fin terti£E,ablatiuis utimur, SC in iemper pluralib. utR.omæ,Tyri, Carthagine, Athenij. Attici n-cTtlt;^p, amp;nbsp;fingulari amp;nbsp;plurali nucro ad* iungunt,nos uero, utrum utrilt;p numero adiungemus,utrum bonæ funt hæ res an ill«, Attici, ryvpvoç TH K.£(j)aAH tTTiJtrteottvt//, Virgi.iu ptimoj Nuda genu nodocj finus colleâa fluentes. STr/ytASj T^T0/Ç,£/X7’’rtî]M hj xara'ytAw av 0 aXfi/x'Kcsii'lüi wróp, Tercn.incun, Forte habui icortum,cœpit ad id aIIudere,0C me irridcrc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Virg, tarnen in.ij.
certantqj illuderecapto.Similiter arridco tibi pro irrideo.Teren.in eunu.Sed his ul troarrideo. Attici,'7t^oi(o^!op r^rop o/o'i '■toviTO. Virg.in primo; et alto Profpiciens.Idem in lcxto;Profpexi Italiam fummafublimis ab unda. Teren.in heaut. Quicquid ego hu ius feci, tibi profpexi SC ftultitiæ tu«. Attici.TrAtiovts ƒ« Traint’ tSto T^iyivo-ip avfijwTrot, Te rent.inAnd, Quodpleriqiomnesfaciuntadolefcetuli, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KttfaAH
Nos quoqp, præfto tibi ÔC te. Virg.in.xfj.Ibo animis contrauel magnum prarftet Achillem. Terent.in eunu. Dqimmortaleshomini homo quid prælfat, ftulto intelli* gens Quid intereft.'’ Illi dicunt, KutPiSHS oS 0 o-of, cognati uel affines,uel fratres, uel ami ci,uel inimici horum 8C his,fic amp;nbsp;fimilia omia. Illi, ira-yi yîvoiTc /j.oi kkAS tSto Frequenter amp;nbsp;noftri huiufeemodi utuntur figura,ut genitiuos ponantpnominatiuis, Cicero in primo Verr.Ita mihi deos uclim propitios, utcum illius mihi temporis uc* nit in mentem,quo die citato reo mihi dicendum fit,non folum commoueoranimo,fcd ctiam toto corpore perhorrefco. Idem in.vq. Gum mihi Tyndaritani illius uenit in mé tem,cum Segeftam,cum iura fimulciuitatum,at^ officia confidero, Attici, 'njooHKiI fj.ol TToXv'Ti^ayu.ov^pT^ro. Teren.ineunu. Etadeoadteattinerehancomncmrem.noftrifrc quentius,attines ad ilium SC illi. Attici, aya.T-Zp nbsp;nbsp;Tr^ötva a7a7r»/j niw Traç^tvo/j.R-oma
ni quoq?fugitans,amans,patien3,6lt; multa fimilia,tam genitiuo quam acco adiungunt^ fed acco iunda,participia;gcnitiuo,nomina funt.PIato in Lyfide, nbsp;nbsp;nbsp;*
dixit,id eft clcmcnter,pro non nimium.hinc Salluft.in lugurt. Sed hisVumor cicmens erar,pro non nimius. Attici, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'dù, ’ró^.ip outoç. Euripides, p-evop tnv TZKvoio'ipvi
Teren.in Andria; Adcon’adeum^ Virg.indecimo:
Regem adit, SC re^i memorat nomen'q? gcnus'gi. nbsp;nbsp;nbsp;Idem in Georgi,iq. Adit op
pida paftor. t’oHAflt 'Hib ohtlocp S KAtTifHS. Chreftomcnes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦
Teren.in Phorm, Adi magiftratus. Attici, ?K£ni/cû,A'ôjo,wctto-fc'a5cç 6tw/j, Vir.inquintos fuperost^ prccatijTrinacrii teucriq; uiri, Tcrentius in Andria:
Huie fupplicabo,amorem huic narrabo meum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hJ 'n^oo\lt;pu rbrop^
Virg.in fexto: extremum faro quod te alloquor hoc eft. Idem in iccundo;
Affaturqj deos, amp;nbsp;ftndum fidus adorat.
Attici, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ißiJ^ipSbjoi lt;7i5oHV£x0K(Ta/j. Romani quoqi, oblati funt uobis SC ad uosJ
Attici, ^otrAauSav» otHj vr^ocrAauSavo Nam præpofitio tamacculatluo quam 'genitiuo coniungitur, lcd in diuerfà fignificationc, quod nos in multis fadmus pr»J pofitionibus, ut in, fub, fuper, fubter, de quibus fufficienter Donatus docct, Præter autem, quando loco fine accipitur, ablatiuo coniungitur, ut Salluftius in Ca* tilinarioî Pra:tcr rerum capitalium condemnatis, nam alias aceufatiuum fequitur, Tcgt; quogp'quod apud grjecos aduerbium eft,ficut SC fine SC multa alla, qua: anris uitcg
-ocr page 323-fc 1 É È R XVilI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hf
pfxpofiti'oncs ponuntur,tam ablatiuo q gem'tiuo lóci'anir lècuhdumGræcos. Virgilt;^ Hus in tertio: Pube tenus,poftrcma immani corpore Priftis. Idem in Georgi.tertio? Et crurum tenus à mento paJeariapendent. Idem in.x. cui laterum tenus hilpidanan* fi, Frons hominem præfert.hoc autéCut oftendimus^ lecundiï Græcos.nam apud Lati «os nulla præpofitio,nec aduerbium præpofitiuum cafualiu nifi acculàtiuo uel ablatiuo coniungit. Attici, tidé uot t a7a0h -ytvo/ro viw. Cicero in uerrin.i. Gum illiustépo ris mihi uenit in mentem.Illi, îtti riroiq tcAS/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ax)i,lt;ru Terentius in Eunuch»
Hifce ego non paro me,ut rideant,lèd his ultro arrideo. Idem in Adelph.R.idco hune. Idem in eadé: Nulli lædere os, arridere omnibus. Idem in Eunu. Gœpit ad id allude* re ÔC meirriderc. Attici,'Ti^oK^iVui irl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iîvai 7ravrca/j r è.uS/j traiç«/j.Noftri quo^ huiuf
cemodi locutionibus utun£,ucpræpono hune optimum elleamico^:, Illi, '^a.r^iVwi KT!a-i/j,ôin.ÿü'i 'rîàj p^axurora-u^taiV, Noflri quoq; accolunt fluuium amp;nbsp;fluuio. à7ro€At7rw iTn^Ai-n-a r Somjo/j, ficnoftri. Gicero pro Milone: Etalpexit me illis quidem oeuIis.Vir gi 1 ,in. i. Afpice biITenos lætantes agmine cygnos. A ttici, lt;^a.vr!o/j âtoi/’, Cl (^óttióv Terent.in Phor.Nanq? inlcitia eft aduerfum ftimulos calces, ^K.a0Huit« 8i!cjgt;. luue. in.iii]. fpcëlét iuucnes quo» clamor ÔC audax Sponfio,quos cultædecet,afledifle pu ellæ.IIli, -Ti^Srovq-, Jra ÊTr^ra ^.Noftri uero,primo uel primiîquidem, ,deinde ucro,ucl poll uero,uel nunc uero,uel fecund3,autlecundiî uero. Attici,«nisjitpoj T^' J^iaévoi^ij Cl «vaTTûAï T v3/j. Terc.in And. Nunc quam rem uitio dcntquælb animu ad uortitc.Idcmin Eunu. Aduertihercleanimum. Virgili.in .vi. Gccruleamaduertit puppim ripa-q^ propinquat. Attici, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tk ^KTHç;'a,î7r/Sa(P(J ó ào9tvtïi/j. Virg.in
xi. ImprelToq^ genunitensterræapplicatiplum. Attici, ^i£ÿl,-7r§o(5 Cl êa
Noftriquoq? ad partem,ÔC in parte,ÔC ex parte. Illi, r^ro uôvo/j ^îJ^oâ^èi ygt;/j. Terent.in Andria: Id fibi negoticrediditfolu dari.Huicfimile eftillud Virgilianu-in.rj» Acneid. Dixerat amp;nbsp;genua amplexus genibusc^ uolutans Hærebat* Demofth, i^wSs £7WTo,iy ){îl 7Vo'«itu,j{Jl i' a-àp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoceft quod dicimus lecundu uolunta«*
tem ueftram,amp; fecundum uos. Luca. in. viq. lècundum Aemathiam lis tanta da£. Atti ci ßaAti/ouat ti^jSAsttcj ert ty crjijCl tt^ovoS, quomodo 8C apud nos, confulo ÔC prouideo, prolpicio,tam dtô q acculàtiuo coniungunf, led datiuo prouidentiam fignificant. Illi, TraTyoOiv Cl /xK7^o0î.v âSz, Cl ï^ri. TraTfos, 0 lU.nTj'oi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos à pâtre amp;nbsp;à matre
Atheniéfis eft. Attici,tt^os nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rôJ^i «.vri ? nbsp;nbsp;nbsp;aâ. R.omani quog^ apud arbitriï,
amp; ad Troiam tarnen pro apud Troiam. Virgiliusin.i. Prima quod ad Troiamp cha ris gefterat Argis. Attici, vttovou t« 16^« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iivdi, Frequétiffime hoftri quo
q? participia pro infinitis,ut audio interfedum, mortuum, cæfum,cr fimilia, in quibus omnibus fubaudit elle. luuena. perituros audio multos. Sim AiTJvT^joTrfe/) Ttuçr«, Sal luftiusin Gatil. ôipopulus lætari, ÔC meritodicerefieri. Attici, kotIvv Cl s't£pavoaaw£v©gt; naActpa a6Vk.ê, ÔC Romanicoronatur illam rem,ôc illare. Quomodo ctiàm indultur. Horatius: Goronari Olympia. Virgiliusin.vq. induit albos Gum uitta crincs. Idem in.x. An felè mucrone ob tantum dcdccus amens Induat, Præpo fitio apud illos frequenter abundat, ôlt; deficit. Demofthenes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦
ôCnoftriconuenitmecum,tecum. Ariftophanesautem aTnJ« quot;v £Ke0tv tK.7yaj^KA/£amp;« tt» vtip, Deeft enim Homerus, â/x4)o7iço/j,àvT/'aMcfonço/j. Noftriquoqueutraquefi gura utuntur, VirgiJius in nono: Turn demum præccps faitu lèle omnibus armis influuiumdédit. Deefteum. Attici, zxlt;avK«calt;nz'vyvM^/, id eft meminidauenia.De,* tnofthenes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'t: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Salluftius In lugurth. hominis ueteris profapiæ,
multarum imaginum,nullius ftipendq. Frequentius tamé in huiufcemodi fenfu Roma ni ablatiuo utuntur. Terentius in Andr. I bi unam alpicio adulelcentulam Forma,bo* nafortafte,ac uoltu Sofia, Adeo modefto, adeo uenufto,ut nihil fupra. Gic. in Philip, contra Antoniiî : Tu nec foluédo eras,id eft folueredébita nô poter3s.Illi,lt;ru/jKj)ovw t/x«« rwtw/'öCiMovoMJüÄ 0£wi^ûüuovw/j, noftri quoq?inueniunt hacformafæpe ufi, conlciusfum mihi bcncfaciéti,ôlt; benefaciés,quô dicimus nomçeft mihi lulus et luli et lulo amp;nbsp;lulw»
-ocr page 324-19» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P K I S C I A H I
Virg»în»n. Icnfitttîcdîosniapfusmhoftes. Illi, K.At4ai5'?^0îw/jTàziçœ,^lru(7'6tou(;,S^ noftri depilatus deos decumas ô{. deoçidecumas. Attici,a/damp;avo«ûU ccßiuiii^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^ct^
noAriaccô fentio illamrem, ccyvoç/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimiliter Lati'ni ignofcit culpam
* nbsp;nbsp;nbsp;ÔC magi's fœmininû Ipfè fœtus cft,quomodo apud nos, hic ôC hæc ftirps ôi. fiquot;*
tnsöCRlexöCtnultaßmilia. Herodotus in.it). ♦ ideftobqtuelmortuuseft àfuis» Attici, rauTOrSrojTar nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Noftri quo^ idem huicillud eft,amp; idem quod
hocilludeft, luuenalisin.q. Impletamp; ad mœchosdateifdem ferre cinædis. ^avaöS 2700,^ lt;rt,â7ro^(jA/5)£7ûj crt, quomodp fiC Latini læpe eadem uerba diuerfis pferunt gnifïcationibus,ut ruo abfolutu 8C atftiuum. Virgil, in.vq. ruit omnis in urbe Paftorö cxacic numerusrhic enim eft abiblutiuln primo aiît adiue protulit ï Incubuere mari tofumqjà icdibusimis VnaEurusq^ Notuscç ruunt, fimilitcr moror tam abfolutag acftiua fignificatione ponif. V irgilius in.i. Hunc PhœnilTa tenet DidOjblandifc^ mo ratur Vocibus.Iuuenalisin.xi. morantur Pauci ridiculum ÔC fugientemex urbepudo rem.hoe in adiua fignificatione. Virgilius in. iiq. Quid moror.^an mea Pygmalion du mœnia frater, Deftruat.''Illi, \{olt;i mS fez fj^oî [{og nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Similiter nos dicimus argu
mentum huius rei,SChuic rei eif inud,qûo dicimus pater huius eft,6Chuic ille.Virg.in viq. Huic monftro Vulcanuserat pater. Attici, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quomodo amp;nbsp;noftri inte;*
rea dum.Virgiliusin.iq.Gcorg. Sed fugit intereafugitirreparabiletempus, Singula dum capti circumuedamur amore.Idcm in eodcmjnterea fuperat gregibus dum læta iuuentus.Notandumergoq? quomodo apud Græcos 'feç coniundum cum ßv fignifi«* cat oep, fic S)C apud nos intcrca.eft etiam ubi pro tarnen inuenitur pofitum.Virg. in primo georgico. Nec nulla interca eft inaratre gratia terra:.rnterea pofuit pro tarne.
^'top £K7£.AÉlt;rz« uitam finire,id eft mortem obirc. Attici, oAitu 'tïm vi/kt« cjjçovtz'^q. Vir gi.in primo: nodem nonampliusunam Falle dolo.Idem in tertio:NodemiIIam tedl fyluisimmaniamonftra Perferimus.Attici, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huic fimilc eft Virg.
îdu iamfœdus,profœdcrishoftia. Illi,vult;tTO(5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;th us(©«za Cl TÇœnçaz'oL,, Nos
pridic aducrbialiter dicimus, poftridie, ÔC priore die rn amp;nbsp;pofteriore, ôC poftero, ÔC node ôcruperiore, Cicero in primo inuediuaç^j Quid proxima, quid fuperiore node egeris.llli, ToiSro‘;,ó uixo(^,o tTô'Q,è Trj^cavJt^, huiefimile IuucnaIisintertio:Huncqualénegt; queo monftrare ôi. lentio tantum,pro talem qualem. Etfeiedum qgt; frequenter huiulce modi pronomina demonfttatiua uel rcdditiua,ôC infinitanomina, loco infinitoçi quali taris amp;nbsp;quantitatis inueniunf apud autores. Demofthencs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
Virgilius in iècudo:Disaliter uifum.llli, vh 'ritù lt;J^Hp.nT^a ^Ui7p
Tci^ fxK, Salluftius in Catili. Proh deû atqj hominum fidem uidoria nobis in manu eft* ïni,X'aîiTaz'u£,ClJâz«^oz.u£,7rozîsuûaroATiC’7rozw. Nosmultis uerbis tamadiuæ quàra paflîuæuocls,fimiliter in unaeademq^ fignificatione utimur,mereo amp;nbsp;mereor, populo amp;populor,nutrio ÔC nutrior,bello ÔC bellor. Virgilius in iècundo Georg,
Hoc pinguem ÔCplacitam paci nutritor oliuam, pro nutrito .Idem in .xi, pidis bel ïanf Amazones armis, Illi,oz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;â7a0oî,oz naxof' tistuv: Pro quo
noftri dicunt,quidam boni,quidam mali,alii boni,alfj mali,Slt; hi boni,amp; hi mail,Attici, T/'i^/xTzClzroiStTazçt. Terentiusin Adelphis:
Sed quid ifta Aefchinc noftra, aut quid nobis cum illis? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luucnalis in.iij.
Quo mihi te Iblitumfallâsfignare tabellas, Plato nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Noftri in utra^
fignificatione acculàtiuo utunf. Virgilius in.iiq,
Vltauirumpœnasinimicoàfratre recepi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idemin.q,
nunq ornes hodie moriemur inulti. V indico quoç in utraç fignificatione inuenituf tam pro læfo q contra lædentcm accipiendum.unde uindida non folum pœna,lèd etii liberatio accipitur.Perfius, Vindida poftq meus à ptore recelîi. Vnde amp;nbsp;aflertio tam a lèruitute in libertaté qua'm à libertate in feruitiu trahi fignificat, qcTapud Liuiû in mu! tisIegimusIocis.Attici, àK.îS£7tTisijuu/z,Aa€m TiçTbro. Simile Terétia, in Adel* Apcfi te aliquis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ho^um* Attici, p ex fuperuac^ ^qei«t. Plato, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
-ocr page 325-L I B B K XVni
Tcrentius in Andrîa: Subtn'ftis uifus eft eflc aliquid. or« «îj W nAflts pro eu fuscaufà.CiceroPhilip.iV UludGalTïaniimcuibono,id cftcuius gratiaautad cuiusbo num.Attici, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Frequentiflîme haC figura urunturnoftri. Salluftius
l'n lugurt.Homines ueteris proiàpiæmukaçi imaginum ac nullius ftipédrj r 7roië/},r (px
ÀaSifu,r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Demofth, m quot;Ti^aTfe/j TW At-y^u j^ijçorovêÿj cju th Taflt;J
‘TM tßuvx/jn} ty isi, P hac conftrudione, id eft pro articulo gtî qdt oniiîgant Grxci ciîuerboinfinito, nos gerundqsin di terminantibus utimur, addentes tn cauû uel gra cia,utdilcendi caufalcgo Virgilium, accuiàndi cauià,ÔCdefendendi in forum procedo.
^H/u-xrcôfj ûJ^ëva.i^ ißw/jicCi TçocpHi^, liberates, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Noftri,egeoinius
rei^ôC illam rem,5lt; ilia rc,amp;lupplico tibi,6C quæib te.Terentius in And, Huic fupplica bo,amorcm huic narrabo meû.Gicero pro R.ofcio;Nam per deos immortalcs quideft in hac caufa quod defenfionis indigeat^ Demofthenes Philip .iiq. woo-f» tous tti^ouç r «ut ■Tyo^o/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔC noftri frequenter hac figura Utunf quemadmodû dicis,fic facio,
prout dicis,fiefacio J^ià. à^îST/aç,ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ri ôuAiç Huwp ßgt;^Äf.T] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cicerop
Lig3rio,atçp in hoc quod cum mendacio,fi uis gloriari,per me licet, roa^op omp, roerS»* Top nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xßevx TW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 ^iylt;ip «TravraS, quod pletiqj dicunt tootJTO (l^ioîo^ tS
TOU r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et Romani tantum quantum, ÔC tanto quanto, differt,diftat, intereft,
præftat. Attici, Totr^rop ccTrjpn r na.A‘d^yamp;p,amp; toa^Tta xTnst r (ßiK.ou.@^ tivoli. Similiter Lati^ ni tantum,ôc tanto defuitinuitis ciuibus aliquid facere,Cicero pro M.Marcel.Tantum abes à pcrfeëlione maximoçî operum,ut fundamenta quæ cogitas nondum icceris. 1 II f, 0^^ fjSii) TtroKSti's £TK linotri tTroie. Terent.in eunu. Il le alter ad nos uenit annos nalt;* tusicdecim. Illi, ettoUVu tri-TroTt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(pi'\ÔTip.optivciU..7rQTi^amp;J^i«.'w ytmeUoTatop cpxi^
n(ôS,pro quo nos cum,tum.Giceropro Deiotaro; Cum in omnibus caufis grauioribua C.Cæfar initio dicendi cômoucri Ibleam uehemétius, quàm uidetur,uel ufus uel ætas meapoftularcjtum in haecaufiitaniulta me perturbant, a^a apud illos fupponitur,roi tup pra:ponitur,apud nos autem ÔC igitur ôC ergo tam præponunt g fupponunt, Attici, * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;?fv Tr^tôlijo cc7aôœ/j,HA0£ fxôi tis voujj. Omnia hæc amp;nbsp;apud noftros inue
nis. Virg.in.ix. Notflefuper media tuti fub matribus agnt Balatum exercent. Cicero uerrin.i. uatum illius temporis mihi uenitin mentem. Idem defignisî Venir cm mihî fa«i,loci,regionlsilliu3in mente. Attici, lt;nult;^opHpit^oL, av^iop, ho? Tr^coirTO, voo 5 fiavar©-* KÄIQ. Noftri quoq; aduerbiüeft qn cafuali adiungunt, ut Perfius : Euge tuum amp;nbsp;belle; nam belle hoc excute totû. Idem, Hefternum eras abrjt. Virg. Mane nouû amp;nbsp;ipôte fua. ôC Lucan.in.i. Tu fatisad uires Romana in carmina dandas. Attici,c/'/kIu) TroXzulup Rv auTOuç Tmiamp;p. Salluft.in Cati, Cum domosatq^ uillasuideasinmodumurbiiîædifica tas. Thucydides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro nudiuftertius.Hinc Romani tertiuôC tertio
calendas, ucl nonas,uel idus.uel calendaçz,nona^, iduum, pro in tertio ante calédas uel nonas uel idus. Cicero inued.i. Mcminifti'nemeante die .xfj. calendaç.! nouembriuni dicere in lcnatu,fore in armis certo die, qui dies futurus eflet ante dicm iéxtum calenda rum nouembriu,pro in dicm fextum calendaçi nouembrium,ante frequentius tn accu«« fatiuo adiungi£,amp; p eclipfinpræpofitiôis. Attici,7rt/'0OMa'' cro/,Ù7raM.Xlt;a ais,VTrorlt;x(ffop.ai crof» Hinc Romani obedio tibi amp;nbsp;auIcultotibi.Sallu. in Catil.Quæ natura prona,atqpuétif obedientiafinxit, pro obaudicntia.Tcren.in And. Pamphilum'neadiutéan aufculté Ce ni. Attici, TOij9oMtv(^'amp;eJ’'TO«Tfî,EW ««gt;1'HincRo,dicunt,audicnstibi fum.Attici, -îTgoç nbsp;nbsp;àvTi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accipiuntjficut amp;nbsp;nos fuper pro de. Demofthenes Philipp.iitj,
♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V irgilius iri primo; Multa fuper Priamo rogitans, iuper HetSo*
tcmulta. Attici, Kitxfmf. Hinc Ro.dimidiofupcrat.undcluuenalis in quinto; pares,qd’ UcnderepolTis Plurisdimidio. Similiterpræftatprofuperat. Virgiliusin.xrj. Iboa-nimis contra ucl magnum præftet AchiUcm,pro fupcret.Idcm in.i. gradiensqj deas fu pereminctomnes, Illi, T^'o-nfo^icu r â9ivo£«5Ta,â7rai/'oKz^a^o roJ^t ri. Ro. ad accufâtiuum defpicio 8CcontemnoSCalpernorilium.Attici, Tt^oa^ÂtTramp;p’a.tpo^a.psTriamp;ÂÎ.Tv^toA. Cice ropro Milo, Et afpexitme illis guidéoculis^quibus tumcum omibus omnia nunabaf.
-ocr page 326-100 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I s C I A N I
Virgîlîusm.i. ÖCalto Proipiciensfummaplacidum caputextulit unda. r êtl V7P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r sfanyofj. Hine ÔC fub apud nos accufatiuoamp;abhtiuo adiungi£.gcniriuo
em præpofitio apud Latinos præponi non poteft feparatim. Virgili, in.q. poftes^ fub iplbs Nituntur gradibus. Idem in.viq. fubtetolerarcmagiftro Militiam. Suboculis quoQïdicimuSjproanteocuIos. Attici, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;rz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AoiJ^o^vra., notl Ao/cAojotZü*
Sic nos patimur illü faccre hoc,ÓC hoc facientc,ÔC hoc facientc. Illi «5^ uel tijcS* ito d/cunt.quod pauloante ucl mox fuit, dC cx hoe Rom. è ueftigio dixerunt, uel quod ftans aliquisin eodemueftigio facit,unde ftatim quoq? dicif,uel quantum tempus eft in uno ueiligÎQ facicndo,quod eft bt eui flîmû. Gice.in.i, V erri, è ueftigio ex hominc tanq aliquo circeo pocuïo fadus eft Vefres,redqt ad fc,atq5 ad mores fuos. Illi ÎTrtç Kaïrv» t»lt;* 6Hcri,\i^ £7r/ r ufjiuu, fimilia dicunt.lic Virg. in .vi. geminafuperarbore fidunt. Etidc inBucoJ. Frondefuper uiridi funtnobismitiapoma. Idemin.i. Acnei, famafuper arthera notus. Attici, êTr» nçova xotev H^y/; tvri r r Kjova, non addentes diem, hoe óC noflri eft qh faciunt. Demofthenes pro Ctefiphonte. nbsp;* Idem in Philippic, w 'dJt
avT3) VTT«^, hoe ÔC noftri fub imperio fuo,amp; fubimperia fuum facit gétes. At* ticijUTTo/jiSvùJivi'uTro^Jtçcôjamp;Latinifuftincbantilium, Illi v7roÄ«.uSav«,pro refpondeo 09Ü* 7roÄae5/ji(pH rai/'iHya/j aTToÄoy's/jiiv)^, Plato in Protagora, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HincVirgiJ
in.vL Safcipic Anchifès, atqi ordine lingula pandit, pro relpondit ad interrogation^ Aeneæ.inueniunf ÔC noftri abundantia utentes,utloquere dicens, nbsp;ftude properans,'
ôC limilia. Attici, ôç3 «/jias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, hacfigura frequétiflîme quo
Ro. utunf,ut infinitaucrba,pro participqs ponant,ut Teren.in Adel. Video faperc in loco, amarc inter le, î) r i(.7TÔ^,/j.K 'rluj cctp^oJ^/Tliu, Latini plerunqp utunf aceufatiuo in huiulcemodi interiedionibus, proh deûm fidem. Terent. in Phor. Proh deum itn rnortahum fidem, negat Phanium elfe hâc fibi cognatam Demipho f amp;nbsp;ad nominatiuô! tn IbletproferrijUtidcmin Adelp. Prohdqimmortalesfacinusindignum Getaquod narras. Attici, lt;p^ôvoij_ /xoî è £ai«,av©-',ÔC nos inuidiam mihi colligit, stt/tj’/ttu lt;roS
HJûtj. '^Qiu.arüi,, luuenalis in primo: audenti felè indullilîc tribune. Atrici, cpi^,n(}u!]a Virg.in .vq. de tiara ôf Iceptro : Hoc Priami geftamen crat, cum iura uocatis. Idem in.i. Virginibus ryrijs mos eft geftare pharetra. Idem in eo* dem: Prætcrcalceptrum Ilione q, gelTeratolim Maxima nataçt Priami. illi, ^vœ* a-i(gt; èÿ f 75ao.,ua2;K.HS,amp; nos,eft nobis prudétia illius rci,et de iliare. Attici,T0lt;ßi^ »y (p^ovri'^a o^, lie nos ad accm,curo illam retn.^a^ira^ Savary? c'a! olj^cc,, Teren.in EunJ Magnas uero agere gratias Thais mihi^ Idem in eadem: ÔC habetur amp;nbsp;ref erf Thais tii^ bi,ut mérita es gratia. Attici, i'i^xciä tP'óui'ti^ «)) tJ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to7lt;gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hine nos
uicem tuam doleo,pro in tuam,Slt; .vq. Cal.pro ante Cal. Virg.in.i.
Italiam fato profugus, pro in Italiam. Terentius in Eunucho: At ille alter uenit ad nos annos natus. xvi. pro ante.xvi. Frequentiflima eft hæc figura apud autorcs, in qui præpofitio deficit, xa/xoStiJ qd eft a loco, Cratinus pro in loco pofuit. ♦ melius tarnen diftinguendum x«.««» humi, xaMo8£|U abhumo,^«^«^ inhumûm. Nos gto quidem In Ioco,8C ablatiuo uero de loco,8c acculatluo ad locum utlmur,hunif fum cs eft. Sall, in lugurt. quæ humi arido atqp arenolb gignuntur. Virg.tn in quarto Aenei. eiedum littorcdixit,pro in littus,quis quidam diftingucnteseledum ad confer quens uerbum dicunt littore egentem Sulcepi, ÔC regni demcns in parte locaui.^aitti^ Tj riw vAia, to ttÛj. Simile Virg.in iq. Georgicoçi, f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Palcunf uero fyluas ÔC fumma Lycæi.
Idem in .q. Aeneid. nbsp;nbsp;nbsp;Implicat,amp; miferos morfu depafeitur artui* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic crgo pof
fumus dicere,fatiorillius rei amp;nbsp;illam rem.Terentiuain Adelphisj
Sed poftq intus fum omnium return làrur»
-ocr page 327-yWPRISCIANI GRAMMATICI
CABSARIENSIS PARTITIONES VER SVVM XII. AENEID. PRINCIPALIVM.
Rma ui'rum^ cano Troi'æ qui primus ab ons.
Verfus genere uniformis jfpccic dad:ylicus,compd Jïtione nmplex,nec fimilis pe£iibus,depofitione ter^ im'nalis in diirynabum,qui diuiditur in cæfuras,per cola quidem in nouem, per commata ueroin duas, femiquinariâ ÔC femiièptenariam, p pedes in quin«« q;,quia dadylus habet tres lyllabas.Di.Quid eft gc nere uniformisi'Ma. Quia generalia metra nouem funtiDadylicumjanapefticumjiambicumjtrochai*“ cum,choriambicum, pæonicum, ionicum a maio* rijionicuma minori, antilpafticum; ÓC funtin qui* bufdam generibus diuerfelpecies uerfuum,ut,cho riambicu aiclepiadeum, ex Ipondeo ÓC duobus cho 1'iambis pyrrhichiojchoriambicu gliconicum ex ipondco,choriambo SC pyrrhichio* Similiter alia huius generis pîurima inueniuntur metra,ut ilhid Horatianum: Lydia die per omues, quod habet choriambum bacchium. Dadylicum uero uniforme elf. Di. Quideft fpeciedaäylicusi' Ma. quia legitimospedes dadylos ÖCIpondeos accipit, qui in dadylos refoluuntur ratione tempo9^. Di. Quid eft compofitiöe uel ratione fim plexiquot; Ma. quia funt uerlus ex diuerfis generibus metrorum compofit/,quales inuenies apud Horatium amp;nbsp;alios lyrico3,mixtosex dadylis Si iambis,utcft apud FlaccumiScri bere uerficulos amore perculfum graui. Eft enim femiquinaria penthemi meris heroica cum dimetro iambico. Heroicus uero fimplex eft compofitionc, id eft a pedibus unius fpeciei componif .Di.Quid eft nec fimilis pedibus^ Ma.quia licet uel dadylos uel ipon dcosponere.Di.Quideftdepofitioneterminalis in dilTyllabumi' Ma. Cataledicos di* cunt, quibus deeft in fine aliquidiacataledicos quibus nihil deeft. Heroicus autem qui legitimoshabet dadylos qui trifyllabi funt,ideo in dilTyllabum definereuult,amp; minuit in fine unam lyllabam ne fit impedimento fequenti uerfiii quin celcriter incipiat. Præte rca dicuntur hypercataledi quibus abundat una uel duæfylIabæjUt nouenarium Pinda ricumiquod cum fit dimetrum iambicum,habet tarnen unam fyllabam plus in fine.Ho* ratius: Syluæ laborantes gelucç.Brachycaraledi dicuntur in iambicis amp;nbsp;fimilibus,qui* bus deeft una fyllaba uel duæ, ut eft fenarium iambicum Colophon, ut Horatius ; Mea renidet in domo lacunar. Per cola diuifio feparatur in certas intégras partes orationis, per pedes uero fecundum metri rationem,ölt; per commata fimiliter. Commata autem funttria,rrochaica, femiquinaria, amp;nbsp;femifeptcnariajquartaenim bucolica magis paffio eft.ficut femipes, ÔCquarta trochaica,8C quæ inueniuntur per fingulos pedes. Cæfuræ nero curfum amp;nbsp;rhythmum leuiorem folent perficere, amp;nbsp;neceffe eft uel unam uel duas carfuras in uerfu inueniri: nam tres rariiîïme polTunt inueniri in eodem uerfu, Nam fi fe: miquinariam habct,trochaicam raro habere poteft, nifi quando monolyllaba interfit dl dio.ut M unera clara dedit dat eidem débita pater,ÔC è cótrario fi tertiam trochaicâ ha* bet.femiquinariam raro habere poteft.Per pedes in quin^ diuiditur hic uerfus cæfuras, quia fex pedes quinçp habet interruptiones.Di.quotfigurarum eft heroicus uerfus.'’Ma« triginta amp;nbsp;duarum. Di.quomodor'Ma.quia quinqi dadylos uel Ipondeos habentes uni* Us funt figurx. Similiter quatuor dadylos, SC unum Ipondeum habcntes,quinlt;p faciuc figuras,amp;è contrario,ex quatuor Ipondeis uno dadylo quinq? figurarum eft. Vnua enim inter quatuor mutans locaquinqi facit figuras. Sic ÔC duofpondei inter rresdady los,amp; duo dadyli inter tres fpondeos mutantes loca,denas faciûtfiguras.Habemus igf tur tresmodo3,8C primus fingulas figuras habet ex quinqifimilibus.Pone igitur duas fi guras. Secundus qui ex quatuor wio (^diflimili mutante loca^) quinasîpone ergo hic G
-ocr page 328-iOi i , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’s V P E R XI I. V B R . A B N B ;
decemfi'guras.Terti'us tnodus cft ex duobus 8C tribus di'uerfis commutaMs,in quo deux inueniuntur figuræ.Addeetiam.xx. Omnesigiturfunt.xxx. ÔCduéefiguræ.Etutfcias etiam aliam rationeni numcri figurarum, in omni metro computa quot pedes accipiût lîngula Joco,amp; mulnplica numerum,quem accipiunt fingulaloca,priera ad numeium pedum,quos accipiunt loca lequentia:ut in heroico, primus locus accipit duos pedes, hoc eft dadylum ÔC fpondeum,fimiliter fècundus duosjbis duo quatuor fiuntitertius fi militer duos.bis quatuor odo fiuntiquartus quoq? duos;bisolt;Soiedecim,etquintusdij os,bis lèdecim triginta et duo.amp; in iambico fimiliter primus locus accipit pedes quinç, Iccundus tres,ter quinç funt quindecim,tertius quotp quingp,quinquies quindecim fe* ptuaginta quinç,quartus tres,ter feptuaginta quinqp.ccxxv.quintus quin^, quinquies, ccxxv.m.c.ôC.xxv. Sic in omni metro in quo diueribçi pedum funteadem loca capacia, ut in anapæftico Si trochaico hacratione figuras potes inuenire. Nam in illis metris, in quibus fingula loca fixos habent pedes, id eft fingulos unius funt figuræ.ut in Aiclepia«’ deoac Sapphicohendecaiyllabo Si fimilibus. Arma uirumqjcanoTroiæqui primus aboris^ nbsp;nbsp;Di, fcande uerfum. Ma. Arma ui,rum^ ca,notro,iæqui,primus ab,oris,Di.
quot habet figurasf’Ma.decem. Di.quare.^'Ma.quia confiât ex tribus dadylis, ÔC duobus dpondeis.Di.Quotcæfuras habeti'Ma.duas.Di.quasî'Ma.Semiquinariam Si lèmiicptc nariam.Di.Quomodoî'Ma.Armaui,rumqj ca,notroiæ. Di. Quot partes orationisha«“» bet ifte uerfuss* Ma. nouem.Di.oftende.Ma. Arma,uirum,q?,cano,troiæ,qui, primus, ab,oris.Di.Quot nomina.''Ma.iêx.Arma, uiriï,troiæ,qui, primus,oris.Di.quotuerba? Ma.Vnum,cano. Di.quot præpofitiones.'' Ma.unam, ab. Di.quot coniundiones.Ma, unain,que.Di.Armaquæparsorationiseft^ Ma.nomen. Di.qualer'Ma.appellatiuum» Di.cuius Ipecieif’M.primitiuæ. Di.cuius generis.'’Ma.neutri.D.cur neutrir'M. quia oîa quæ in plurali nuero in a definut,fine dubio funt neutri generis.Di.cur fingulare nô eft in ufu.''Ma.quia multas Si. uariasres Si plui es hoc nomen fignificat; arma enim diefîtur hoc nomine inftrumenta non folum bellica,lcd etiam ferc omnium artium, ut Virgiln üs de agreftibus in ,i, Georg. Dicendum Si quæ fint duris agreftibus arma. Nauta^ rum quoep Si piftorum inftrumenta arma dicuntur, Virgil.in.v.
Colligere arma iubet ualidisqj infurgerc remis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem in.i.
cerealiac^ arma, Expediunt.
Cum igitur fit Smwvu^ov, quod quidam uniuocum dicunt, Si uarias rcs fîgnifîcct, ficut îplè demonftrat,fingulæ earum habent fua nomina, ut feutum, galea Sicætera,non igi«* tur opus eft in hoc nomine fingularis numerus,cum lèmper in plurali fignificatione po natur. Poteft etiam Si differentiæ caulà hoc fingulare taceri, ne ab armo artu corporis obliqui eiuscafus proferriexiftimentur, hicarmus huius armi. Di. Cuius figuræ.''Ma. fimplicis, Di. facabeocompofitum. Mag. armiger, armipotens,lèmermis,inermis ßCinermus. Di. Cuius cafus in hoc locoi* Magift. acculàtiui. Dif Vndehoccertum eüi Magift. A'ftrud:ura,ideftordinationcamp; coniundione lèquentium ;canoenim üerbum acculâtiuo coniungitur, ergo fi quando inuenies talem ordinationem,pone lo* CO neutri malculinum uel fœmininum, quorum aceufatiui non funt fimiles nominatis» uis, Si manifeftabitur tibi cafus,ut in hoc uerfu,cano uirû dixit:fimiliter cano illam rem dicimus, ex quibus neutra quo^ fine dubio polfumus intelligere (ècundum quem ca^ fum proferantur tam in fingulari quàm in plurali numero. Nec Iblum tantum in ncu^ ero genere, in quo nominatiuus acculatiuus Si uocatiuus fimiles funt, lcd etiam in alqs generibus in quibus inuenies fimiles cafus,amp; dubitas lecundum quam ftruduram poli ti fint,compone cum illis qui non funt fimiles. Si foluifti tibi dubitationem,utputa fi di cas oratoribusutor magiftris, Si dubites utrum datiuus an ablatiuus fit calùs oratoribus Si magiftris,non folum quod utor uerbu ablatiuo lèmper coniungitur hoc poflîs agno feere, led etiam fi lecundum fingularem numerum hanc eandem ordincs orationem di cendo,oratore magiftro utorzoïîiia em terrainantia in c ablatiuüm mafeulina uel fœmi nina,nuUum fimilem cafum habcnt,Dx^ guotx eft declinationia arma:' Mag.Sccundar»
-ocr page 329-t I B B R 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îôt
Dl. Quare!* Mag? quia gcnîtiuum arraorum facît. omnîa autctn neutra pluralia a fi* naletnnominaduiin o longamconucrtunt,amp;addita rum faci'untgcnitiuum, fi fine lecundx dech'nadonis, illud quo^ pofliim dicere, quoniam alterius dcclinarionis no^ men in ma defînens in plurali numéro non inueniturnififecundæ,ut prima primo9?, fumma fummoçî. Di.fac deriuata ab eo. Mag. armarium, armamentum,armamenta rium,armiira: quæ brachialia uocantur, Cicero in.iiq .de rep» Armentum,6C ab eo ar mcntarius.Di.dicuerbumdenominatiuum.Ma.armo as at. Di.undecertumeftqua do uerbum à nomine,an nomen à uerbo nafeiturr Ma.cx ipfa fignificatione amp;nbsp;reçi na* tura cognofeif. nam nonpoiTumus dicere armo,nifi prius fint arma quibus armem ur, necauro as, nee fubærofubæras. Vnde Perfius: Nequafubærato mendofum tinni at auro,nifi prius fit aurum uel æs. Contra autem à uerbo nafeitur nomen,quod no po teft effe nifi prius adus uerbi in eo intelligatur, ut cum dicas Iedor,intelligo eum pri* us Icgiflc,amp; fic ci id nomen do. Ergo armo, ficut diximus, uerbum eft denominatiuiî quod à nomine nafeitur, ledor autem nomen uerbale. Di. Pafliuum eiusdic, Mag. Armor, Di.declina. Ma. armor armaris uel re tur.Di.dic participia adiua. Ma.Ar* mans armaturus,paffiua autem armatus 0* armandus.Di.fac nomen uerbale à partici pio prætcriti temporis. Ma.armator,armatrix. Di. Cur ƒ Ma. quia omnia participia prætcriti temporis us in or conuertentia, faeiöt nomen uerbale in omni coniugatiôe mafeulinum, exquoiterum or in rix mutantesfacimus feemininum, nifieuphonia id eft fonus,prohibcat.quod euenit in ill is quæ in for definunt,ut pranfor,curfor,ton* for.nemo cnim dicit pranfrix,curfrix,tonftix,propter afperitatem prolationis,utTere tius Tonftrina dixitcuphoniæcaufa,addens t contra reguIam.Sicut cmàdodoredo* drinacólbnantes cas habuit,quas fuum uerbum primitiuum,fic debuit tonfrina absc]^ t effe.nififonoritascoegiflet.defenftrixquoqiCiceroinTimæo protulitaddita t, D, facaliadcriuatiuaabeodcmfupradidoparticipio. Mag. armatu tus tui, armatura, quæ rem ipfam fignificat.SC feiendum qgt; plerunqj quædam nomina rcrum ferècandé habent cum participhs terminationem, differunt autem declinatione. Nam nomina quartæfunt,participiauerofecundæ,utiudicatus S huiusiudicatifecundæ, iu dicatus ueroiKfliftii huiusiudicatusquartæ.monitus à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huius moniti,moni*
tus « ÛTTOAVxtf/ç huius monitus.ledus ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;huius ledi,6C huius ledus Îî ivayize»
p,î, aditus 0huiusaditi,aditus « •jçoo'tAôVo'/ç huiusaditus. Quidam autem ftulte amp;nbsp;contra ufum autorum participh penultimam producunt amp;nbsp;dicunt hoc fe face rc differentiæ caufa. nullum cnim participium ueniens â uerbisin co definentibus fi* uefecundæfcuquartæfintconiugationis,! produdam habet penultimam ante tus Ut monco monitus,habeo habitus,prærereo præteritus, Virgilius in.ix,
O' mihi prætcritos referat fi luppitcr annos. obeoobitus.
Idem in.x. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Morte obita qualcs fama eft uolitare figuras, Adeo quoeg facit
aditus.Ouid.in Faft. Sol aditus quem quæris,ait,nc uana laborcs
Nupta louis fratri tertia régna tenet. De aditus igitur quan turn ad præicns fufficienter diximus. Latius autem tradatum eft de participio hoc in libro fingulari.Nunc autem hoc eft fciendum,q? genitiuus quoqj fupradidi parti cipi^ penein omnibusaiTumpta o facitreinomen,utiudicatiiudicatio,oratioratio,ratira tio,moniti monitio,lcdi ledio i penultima in omnibus correpta. Quamuis igitur re guladct nobis copiamtam in us qin o tcrminantibusuti,infignificationibusrerum incorporalium,tamen autorum nobis ufus funt magis obferuandi, Illud quoqi feien* dum,qj multa nomina uerbalia participqs futuri temporis fimilia inucniutur.amp;àpal* fiuisquidcmicmpcr,utamandus o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomen, amandus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;partief
pium.legcndus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomen,lcgendus5«va'yvMo'OAtiv©-' participium.fimilircr
docendus ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomen, amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;participium,in futuri quidé
temporis participijs pa(Tiuis hoc cuenit femper,in adiuis autem non femper,lèd in q* bu(ciam,6C hoe in fœmininis, ut armatura S’^rAzir/ç nomen,oKÄiiroAim participium, U
-ocr page 330-iöï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I V r E R .XIi; V E K « V S AENE,
tura 5 nomen,ïi ü:TraAv4«§ participium, fcriptura h gt;f«ej)«nomen\ participium. Eft autem inuenire nomina adieâiua hominum amp;i mobilia, in omnibus firailia participia prscteriti temporis ctiam in fecunda declinationc, ut dodus nomé, Ô vj-ncdJ'^T^, participium 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;armatus nomen o o-rtTiiviti, participium ô éwA»
Ergofciendum cp fi ßnt nomina mobilia hominum non polTunt cadem etiam re rum effCjUt dodus,armatus:ôC contra,fi fint rcrum incorporalium non polTunt eadem 8C hominum adiediua,ut monitus,aditus. Sunt etiam rcrum uocabula.quxdam qu« neutris præteriti temporis participas fimilia funt, ut fadum nomen x'tp-yop : participi urn TOyiyivoç.uifumnomen «ó^oto’/ou,participium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eftafit quandopartici*
pijs præfcntis temporis fimilia inueniunf nomina adiediua,ut fapiens nomen 5cocpô'ç, participium o ip^oviZp • amans nomen ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;participium óVçSSp. Sed nomen geniti
uo, participiumautem accufatiuoiungiturfecundum uerbinaturam, ut natus amp;nbsp;ipfe dca o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. natusautem deæ, ôW?dicitur. Di. Virum quæ pars oratio
nis cft^’Ma.nomen.Di.quideft nomen^ Ma.parsorationisuniufcuiufcp rei fuppofitïc communem uel propriam qualitatem fignificans. Dif. quotacciduntnominit'Mag. qualiras fiue fpecies, genus, numerus, figura, cafusfiuedeclinatio, nam comparatio no bene inter accidentia poteft poni,quia non cft generale accidens,ncc in omnibus inue« nitur nominis fpeciebus,ficut fupradida quinqp. non enim eft fpecies nominis, in qua non inuenias qualitatem amp;nbsp;genus numerum,figuram amp;nbsp;cafum.comparatio autem in folis ut didum eft adiediuis inuenitur. Di. die igitur, Virum cuius fpeciei cft^ Ma. primitiux. poteft tarnen Si à uireo ucrbocfle dcriuatum,amp;eft appellatiuum,ölt; figni ficat corpus animale. Di. cuius generis.'' Ma. mafculini. Dif. unde hoc poffumus fei* reî’ Ma. tam ab ipfa natura eius rei quam fignificat,g à terminatione amp;nbsp;declinatione. omnia enim in ir definentia,qua: propria funt hominum,mafeulina funt, nbsp;fecundx
dcclinationis,utuir uiri,lcuir !euiri,treuir trcuin',amp; fimilia. Di. cur per u feribitur^ Mag. quiaomnia nomina à ui fyllabaincipientiaper u fcribötur,cxceptisbituminc er bili quando fei fignificat,amp; il lis quæ à bis aduer bio componuntur, ut biceps,bipa* tens,biuium. Di. cur fonum uidetur habere i uocalis u literæ græcæ.'' Ma. quia omis didioà ui fyllababreui incipiens d uel t uel m uel r uel x fequcntibus,hocfonop nunciatur,utuideo,uidebam,uidebo; SCquiainhistemporibus ui corripitur mutagt;lt; uitfonum i in u. inpræteritoautem perfedo,©*inalijsinquibusproducitur, natura lern fonum feruat,ut uidiuideram uidifiem uidero. Similiter mutât fonum uitium qa corripitur, uita autem non mutât, quia producitur. uim mutât, quia corripirur : ui* men autem producitur,ideoqj non mutât. Similiter uir Si uirgo mutant,quia corripi unturmires autem Si uirus non mutant,quia producuntur.uix mutât quia corripitur, uixi non mutât quia producitur.ôc hoc idem picric^ folent Si in illis didionibjis face* re,inquibusà fi breuiincipiuntfyllabæ,fequentibusdidisconfonantibus d m r t x, utfidus,pcrfidus,confiteor,infirmus,infimus,fimus. Sunt qui non adeo hoc obferuât cum de ui nemo ferè dubitet.Di. cuius numeri cft uirum.'’ Ma. fingularis. Di. die plu* ralem. Ma. uiri. Di. cuius figurx:* Ma. fimplicis. Dif. facab eocompofitum. Ma. fe* miuir ,duumuir,triumuir,quinqueuir,feptemuir,dccemuir,ccntûuir, leuir frater ma titi.Virbium quoi^uirum bisdidum tradunt, uiripotens, uirago, uirgo,uirinuftris, uirdeuotus,uirmagnificus, uirfpcdabilis. Quæ omnia ideo compofîta accipimus,ga fubunoaccentupronunciantur.Di.cuiuseft cafusuirum^Ma. aceufatiui fingularis. Dif. fac abeo deriuata. Mag. hic amp;nbsp;hæcuirilis Si hoc uirile,çÿ' uirilitas.uirtutem quo ^hincuoluntdcriuari quidam.Di. facaduerbium.Mag. uiritim,quod Græci Kttç dicunt,idcftpcrfingulos uiros. Dif. que quæ pars eftt' Mag. coniundioeft. Dif» quid eft coniundio.'' Ma. pars otationis connedcnsordinanscÿ fententiam. Dif. quoc acciduntconiundioni'' Ma. tria: poteftas,ordo,figura. Di. cuius eft poteftatisc' Ma.co pulatiuæ. Di. cuius ordinis.^ Ma. fuppofitiui. Di. cuius figuræ t* Mag. fimplicis. DiC quem habet accentumƒ Mag. hæc amp;nbsp;aliæ duæ coniugationes, ue uidelicet (ƒ ne fun«
-ocr page 331-LIBERI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îOr
apud latinos încKnatiuæ,quas Græci 't'yKXfSKàç uocant. folent cnim fuos acccntus in extrema fyllaba præcedcntis didionis rcmitterc,ut uirum^,fubiedis ue.tanto 'nc.Ne autem fxpiiTime e amittens apoftropho notatur,non folum uocali, fed eti'am confond te fubtequence, ut tanton’ me crimine dignum Duel's s’ Di'f, fac compofitum ab ea* Ma. quod(^ atq» ncqi quoç, nec quoq» à ncqp fadum eft per apocopam extremarum uocalium. amp;nbsp;quia in fine lyllabæ q fcribinonpoterat,tranfiuitm c.Difc. cano qux parsorationiselle' Ma. uerbum, Di. quideftuerbum ƒ Ma. pars oratiom's cum tem* porc «y modis fignificatiuum. Di. quot accidunt uerbo ƒ Ma. modi,formæ,fignificati ones,coniugationcs,numeri,figura:,tempora,perfonæquocç in plerifcg. Dif. cuiuseft modi canotquot; Ma. indicatiui. Dif. cuius formæC' Ma. perfedæ. Dif. quam aliam forma habet hocuerbumtquot; Ma, frequentatiuam,quæeftcanto cantascantat.Di. undefolent nafci frequentatiuatquot; Ma. plerunt^ à participns præteriti temporis,utcantus canto ci-» tas,habitus habito habitas, feriptus feripto feriptas, captus capto captas, curfus curfo curfas,domitus domito domit3s,uolutus uoluto uolutas.ldeo autem diximus plcrû^, quia ago agis facit agito,amp; lego legis legito,amp; nofco nofcito,ÔC difeo difcito,ôC feifeo feifeito. Di. cuius fignificationis eft canof Ma. adiuæ. Di.curMa.quia facit palTiuiï canor.Di.cuius eft coniugationisf Ma.tertia: correptæ.Di.unde hoc certum eftequot; Ma, quia perfona prima uocalem correptam ante confonantem habet, quæ in tertia produ (Sa fîuc quarta coniugationc inueniri non poteft, amp;nbsp;quod non folum in fecunda perfo na is finaliscorripitur,cano cam's,fed in pluralinumcro,6C in primai fecunda perfo na 1 pcnultima corripitur.itaqp antepenultima in his acuitur perfonis,ut canimus ca*â nitis.necnô imperatiuus et infinitiuus c correptam habentes,ficut etiam Donatus do cet,manifcftiflïmc id oftcndunt.Dif.cuius eft numeriiquot; Ma. fîngularis.Di.dic plurale. Ma. canimus.Di.cuiusfigura:^ Ma.fimplicis.Di.faccompofitumabeo.Ma.fuccino, accino,concino.Di.cuius eft temporistquot; Ma.præfentis.Di.dic præteritum perfedum. Ma.cecini.Di.curt'Ma.quiaucrbain no definentia, fitcrtiæcôiugationis fint,in ui faciunt pr»teritum,ut fterno ftraui,ccrno creui,fperno fpreui,lino lcui,pono quogp an tiquipofiuifecudum analogiam dicebant,quod nunc pofuidicimus. cano autem idco cccini dixerunt, ne fi caui fecundum analogiam dicerent, nonàcanonafci uideretur, fed abco quod eft cauco.Ab eo tarnen compofitain uï diuifas faciunt præteritum,co cino concinui,fuccino fuccinui,occinooccinui. Di. die participia adiua. Ma canes ÔC canturus.palTiuacantus cir canendus. Dif.fac ab eis nomina. Ma.cantus « u/i, can tio,6C cantor,û* cantrix, amp;nbsp;cantilena. CT à frequentatiuis duo cantitatus cantitatio, cantator amp;nbsp;cantatrix ÔC cantatio. concinnus quo(ÿ à canendo compofitum eft. Difci. Troiæ quæ pars eft f Ma. nomen, Di.qualeîquot; Ma.proprium.Di.cuius fpecieiiquot; Ma.dc riuatiuæ, A' Troe enim rege nominata eft Troia, Dif. die ab eo alia deriuata. Ma.Tro* Sanus,troicus:tros quoqj quando pro appcllatiuo,id eft gentili accipitur. Et feiendumi q, pleraqj gentilium amp;nbsp;propria folent elle ipforum conditorum urbium fiue gétium amp;nbsp;appellatiu3,ut It31us,Danaus,L3tinus,Tros. Difc. eut Troi3 cum apud Græcos di^ phthongon œ in priore habeat fyllaba non feruat etiam apud nostquot; Ma.quia in diflylla bis,inquibus 0« uel oi diphthong! antecedunt apud Græcosfequéte uocali, diærefîm JbIcntfacercLatiniplcruncç,amp;pconfonantedupliciaccipere i, ôCeamà priorefub trahercfyllabaciTadiungerefequenti. guisantiquifolebatduo ii fcribere,amp;alterumi priori fubiungerc.alteçi præponerefequenti:utTroiia,Maiia,Aq3x. hanc tarnen con^ fuetudinemhabuerunt Acolesimitantes,qui xoiXop perdiuifionemdicuntpro
multa fimiliter diuidunt.Di.qui quæparsorationis efts’ Ma. à quibufdam pronom men elTcputaf hoc,fed non rede.proprie cnim pronomen eft,quod pro nomine pro* prioponit,crperfonam finitam habet.Ergo cum quis uel qui,ô' qualis ÔC tab's, tatus éC quantus.SC fimilia infinita fint uel interrogatiua, uel relatiu3,nec finiras habent per fonas.potius font nomina.nec mirum fi quædam ex ipfis declinationcm habent prono minum^cu pronomina quot^ multa^dc quibus non eft dubitatio quin pronomina finti
quot;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G îii
-ocr page 332-jÖ6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S V P E R .Xlb V BR S V S AENE.
nominum habcant declinationem, ut meus, tuus, noftcr nbsp;nbsp;ucftcr à nbsp;nbsp;cft fcîcndum^
quod qui pro qui's ponitur, quis autcm pro qui non. ôC omnia huiufccmodi relatiua nomina per fe acuuntur, in contcxtu autem orationis grauanturjd eft pro acuto in fi^ ne grauem accentum accipiunt. hoc tarnen ipfum qui pro aduerbio fæpeinuenitur, quandoaccipiturproquomodo.eftetiamablatiuus» Difci, facabeocompofitum. Magift, quifquis, quifque, aliquis, aliqui, fîquis,nequisquifquam, quicûcç,quiC« piam, quidam, quin, quod fignificat qui non, ôi. cur non , ut non, nbsp;nbsp;necnon. at*
qui, amp;nbsp;atqutn. Difcip. Primus quæ parsorationis eft Magift. nomen. Difc. eu* ius fpeciei eft ƒ Magift. ordinalis, ÔC eft à græco, quod eft TçaTOç. Difci, cuius gra* dus eft Magift. fuperlatiui. Difeipu. unde hoc certum eft Magift. quia omnibus folet numeris præponi, genitiuo plurali femper coniungitur quod fuum eft fuper ïatiui y ut primus illorum. Ergo proprie illorum eft nominum fuperlatiuus,quæ nu* merum fignificant à tribus amp;nbsp;ultra, nam comparatiuus eius,id eft prior,qui ad unutn folet fieri, femper inter duosponitur. Ergopofîtiuum numerorum nomina non ha* bet. quod autem comparatiuum eft prior, oftendit in us neutrum, quod ab eo nafci* tur prius. Nullum enim nomen in or definens commune in us facit neutrum, nilî fit comparatiuum, uthieSC hæc melior, 8C hoc melius, hic ôChæcdodior, O'hoc do dius, fie ergo hic amp;nbsp;hæc prior, amp;nbsp;hoc prius. Difcip. fac ab eo aduerbium. Magift. prime, primum, amp;nbsp;primo, Difcip. fac deriuatiuum nomen. Magift. primitiæ,pri* mitiuus a um,primarius,primulus, primores,prifcus,priftinus,primasprimatis, Difcip. cur in fine circunfleditur primas Magift. quia antiqui hic amp;nbsp;ha:c primatis dicebant, penultimam circunfledentes. ti igitur concifa manlitaccentus integer in eadem â litera , quæ extremæ fyllabæ fada eft, quæ eratin primo penultim.a . Ergo hoc idem in omnibus fimilibus obferuandum eft ,ut arpinâs,fuffenâs, capenas, amp;nbsp;fi milibus alqs. Difcip. fac compofitu à primo. Magi. primordium, principium, prj mipilarius, primicerius, decemphmi. quomodo decemuiri, primogenitus, TOK^, primotinus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, quomodo ferotinus, 04./^©-', pridie, princeps. Difc.
7\b quæparseft:'Magift. præpofitioeft. Difcip.quideftpræpofitiot’ Magi,pars orationis,quæ præpofita al ijs partibus orationis, fignificationes earum, aut mutât,aut complet, aut minuit : complet, ut fecio perficio : mutât, ut dodus indodus : minu’« itjUtrideofubrideo. Difcip.cuicafuiadiungitur ab præpofitio^ Magift.ablatiuo infolaappofitione. Difcip.an ctiamincompofitionealrjspartibusorationispræpo* nitur ƒ Magift. ram in compofitione quàm in appofitione, féd in compofitione cura nominatiuOjßC cum eiusdeclinatione, aut cum illisdidionibus, quæ carent cafibus. inappofitioneuero cum ab!atiuiscafualium,utabduco abducensabducentis,abigo abigensabigentis.Etfeiendum quodeandemfignificationemhabet a amp;nbsp;ab amp;nbsp;abs. amp;nbsp;a quidemuel abs uocalifequente nonponimus, ab uero non folumuocalibusfc quentibus, fed etiam confônantibus quibufdam non male fonantibus antécédente ab, utabduco,abdo.absuerofequente q, utabsqualibet ,uel c,utabfcondo,uel t,uc abftineoabftraho. Difcipul. quoaccentupronunciatur ab.'’ Magift. perfe acuto, in uerfu uero graui, ficut aliæ omnes præpofitiones in fuo loco pofitæ, id eft præ* pofitiuæ. nam eft quando mutant ordinem ü* poftponuntur, mutant accentum, ut te propter, cundem propter, hic penultima habet acutum accentum. quod fi præ poneretur,fine dubio grauarctur. Difcipul. Oris quæ pars eft:quot; Magift. nomen. Difcipul. cuiusnumeri:* Magift. pluralis. Difcipul. diefingularem. Magi. ora.' Difcipul. quando habet afpirationem hora ƒ Magi. quando tempus fignificat, quan do autem fines fine afpiratione eft, Si quando plurale eft neutri generis, eft à fîngu* lari, quod eft os oris,
COnticuereomnes intentiqjoratenebant. Difcipul. feandeuerfum . Magiftcr, conticu cr’o mnefin tenti qu’orate nebant. Difcipul. diccæfuras. Magi. Se miquinariam, Difcipul. quot habet figuras :'Magift,decem, Difci. quare^ M’S;
-ocr page 333-L I B B R. II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iamp;i
lt;^’a habet duos daflylos tres fpondeos. DîfcipuI. trada pedcs ♦ Magîft. contP eu cro mneft'n tend qu’orate nebant. Difdpul. partes orati'onis quot funt Mag. fex, Difdpul. quot nomina ƒ Magift. duo, Difdpul. quæ.^ Magift. omnesamp;o«» ra. Difdpul. quot uerba f Magift. duo ; conticucre ÔC tenebant t Difcipul. quid aliud habet:quot; Magift. participium intend, amp;nbsp;coniunâionem que. Difdpul, Gon ticuerequæparsoradoniseft:quot; Magift. uerbum. Difeipu. qualeMagift. perfe* dum. Difcipul. quomododidumMagift . Indicaduum. Difcipul. cuius cons« iugadonis:quot; Magift. fecundæ. Difcipul. curfecundæf Magift. quia in præfend tempore lècunda perfona in es produdam definit, conticeo condees, quamuisa prima quoque perfona hoc manifeftum cft in hac coniugadone. Omnia enim uer* bain eo definenda fecundæfunt coniugadonis, exceptispaucis primæ coniugad’« onis, quæ ferè funt hæc î beo béas, creo créas, fereo lcreas, meo meas, naufeo nau^ feas,laqueolaqueas, calccocalceas, nucleonucleas, fîCquartæ,queoquis, SCcois, quæ ex his componuntur. Difcipul. cuius fîgnificadonis Magift. adiuæ. Dif. die pafliuum. Magift. condceor. Difdpul, cuius numeric Magi, pIuralis.Difc. cuius figuræ Magift. compofitæ, Difcipul. ex quibus componitur Magift. ex integro corrupto, con præpofido eft integra, quamuis feparata in appofitione no poteft inueniri, fed femper in compofidone, dcuere autem corruptum eft, quia ä quod habuit integrum mutauic in i, tacuere, dcuere, Difdpul, cuius eft perfonæ^ Magift. terdæ pluralis, quæ tam in re, quam in runt in hoc tempore finitur. Difci. cuius temporis Magift. præteritipei fedi. Difcipul. die primas perfonas in omni tempore per fingulos modos. Magi. indicatiuo conticeo, conticebam,conticui,con ticueram.conticebo.Difdp, dictotumimperaduum.Mag. Imperatiuocontice con ticeat, conticeamus condeete conticeant, condeeto tu condeeto ille, conticeamus co ticetote conticento. Optaduo utinam conticerem, conticuiflem, condeeam. Sub^ iundiuo cum conticeam, conticerem, condcuerim, conticuiffem , conticuero . In^ finitaconticere,conticuiire,contidtumire, uclconticiturumefle. Imperfonaliains* dicatiui conticetur, conticebatur, contidtum eft uel conticitum fuit, conticitum erat uel fuefat, conticebitur. Impcratiuo conticeatur, conticetor. Optaduo utinam con ticeretur, conticitum effet uel fuiffet, conticeatur. Subiundiuo modo cum conticeo atur, condeeretur, conticitum fitucl fuerit, conticitum effet uel fuiffet, contidtum erituel fuerit. Infiniduaimperfonaliafimiliafunt paffiuis, conticeri, conticitum eP fe uel fuiffe, conticitum iri. Difdpul. quid ergo intereft inter infinita imperfonali* urn amp;nbsp;paffiuorum Magift. quia infinids imperfonalibus neceffe eft uerbum amp;nbsp;pro nomen fiue nomen adiungere, ut taceri à me uolo, id eft tacerc uolo. Sin autem uer bum tantum addas,dicendo taceri uolo,paffiuum oftendis finedubio.Licct tarnen paf fiuoadiungereablatiuum cafum ,fcditautfubiungatur accufatiuusprimæ uel fecund dæ uel terdæ perfonæ, ut legi uolo me à te, legi te uolo à me, legi ilium uolo à te, uel à me, legi ille fe uult à te, uel d me. Ecce hoc paffiuum eft fine dubio, quia Si acculài« tiuus amp;nbsp;ablatiuus adiungitur infinito : quod fi effet imperfonale, fieri non poffet.nam aceufatiuum ei nunquam poffumus adiungere. Ex illo quoque eft facile dignofeere, quôd imperfonale habet fignificadonem adiuam etiam in infinito . nam taceri à me uolo dicimus, pro tacere uolo. Taceri autem ilium uolo, earn perlbnam oftendo pat» quam protuliper aceufatiuum. in imperfonalibusautempad quidem neminem Ro gnificamus, agere autem earn perfonam oftendimus, quam per ablatiuum proferi^i mus, ut taceri à me uolo, pro tacere uolo, taceri à te uolo, pro tacere te, taceri ab illo, pro tacere ilium. Difcipul. cur contidtum ire, facit futurum Magift. quia per forgt;« mam partidpti præteriti temporis neutri,Slt; infinitiuum ire ucl iri tam adiuum quant paffiuum profertur, ut taciturn ire,ö' taciturn iri. uel per futurum adiui participium amp;C effe uel fuiffe, taciturum effe uel fuiffe. taciturus enim eft participium futuri, præte nti uero tadtus tacita taciturn,Ergo in ncutris uerbis quamuis non fîntparticipia pra;
G «q
-ocr page 334-508 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 V P E R .XIï; VERSVS AENE4
tcritf ad fimili’tudi'netn habcntium hoc pfoferimus,ut ftatum îrc, fîcut atnanim îeê, duo fupi'na taciturn tacitu, (latum ftatu» ex quo (taturus, ut amatum tu amaturus. de în cætcrisquoc^. Di, curcôticui facit prætcritum perfeÂum? Ma,quia omnia in ceo deflnentia mutant eo in uï diuifasôCfaciuntfupradidum tempus,utarceoarcui,ta4 ceo tacuijiaceo iacuÉexcepto mulceo muIfi.Di, facinchoatiuum, Ma.conticeo conti* cefco.quidam tarnen conticifeo protulerunt. Sed régula magis in inchoatiuis c penu! timam flagitat,in his quæ à uerbis fecundæ coniugationis deriuantur,ut horreo horre feo, ferueo feruefco,calco calefco.Inueniuntur enim ab alqs quoej côiugationibus,fcd raro,utamafco,hifco,labafco,fcifco. Di, déclina palTiuum indicatiui.conticeor conti* ccbar conticitus fum uel fui,conticitus eram uel fueram,conticcbor Jmperatiuo conti cere atur mur mini antur, conticetor tu conticctor ille cóticeamur conticeminor c5 ticcantor,Optatiuo utinam conticerer conticitus effem uel fuilTcm conti cear, Subiun diuo cum conticear cerer conticitus fim uel fucrim,conticitusc(rem uel fuilTem con ticitusero uel fuero, Infinita conticeri conticitum elfe uel ifTe conticitum iri, Dif, die participia. Ma. conticitus conticendus.Di.curfolent Romani præteritum perfedutn in or definentium uerborum û* omnia tempora,quorum régula à præterito perfcâo nafcitur,per participia dedinareC’ Ma. quia apud Græcos quogp in plurimis uerbis,iti quibus fecunda amp;nbsp;tertia perfona indicatiui deficit in præterito,per participium cas de clinantjôCoptatiuiquoq; «irfubiundiuipræteritajUt rî-n/tUiUcUtTtTv^aUjTiTVïïfM. mViO.'“ (UtSou.-muAixxtvozUî, Ttn/xiAîv« ♦ Sic 0* optatiua ÔC fubiundiua, quod Romani in o* mnibus in or delinentibus faciunt,8lt; fciédum q? à particîpio,ut fupradidum eft, præ teriti temporiSjfolcntnafci infinita futuritam adiua q pafliua,ut conticitum ire amp;nbsp;cÔ ticitum iri,amp; paffïuiquo^ (ïueimperlbnalis prætcritum infinitum,ut conticitum clTc uel fui(re,amp; fupina duo conticitum conticitu, amp;nbsp;futuri participium aâiuum contici* turus.ôlt; hæc quidem oriuntur à participio præteriti. à participio uero pratfentis, qdP nafeitut in prima quidem amp;nbsp;fecûda coniugationeâ fecunda perfona,cum cxtrcmæfyï ïabæ interponimas n, ut amo amas amans,docco doces docens. in tertia uero ßC quar ta à prima perfona, mutara o in ens, ut lego legens, audio audiens,faciofacicns,ue* nioueniens. exccptiseoôCqueo,cÿ*qu«excifdemcomponuntur. Hæccnimante c i habentin nominatiuisparticipiorum. nam iens amp;nbsp;quiens faciuntparticipia. in gc* nitiuoquoqi pertranfmutationéuocalium i in CjC?* c in u declinantur,utienseun tis,quiens queûtis, contra omnium participiorum morem. A' præfcnti uero partiel* pioaâiuonafcitur futurfl palTiui s finali abieda 8C addita dus, ut amans amandus,’ docens docendus, legens legendus, faciens faciendus, audiensaudiendus. Icns autem amp;nbsp;quiens, amp;nbsp;ex his compofita à genitiuo faciunt futurum, adiens adeuntis adeundus. gerundia quoeç tria à participio future nafeötur, ex tribus eius cafibus,id eft genitiuo datiuoaccufatiuo,amandi do dum. faciendi do dum,docendi do dum.eâdi do dum.Di. dicnomcnuerbalecxco. Mag, conticitorcontic(trix, quæquamuisrégula concédât dicere, tarnen nifi in ufuinueniamus autorum, non temeredebemus profer* re.ipfa res conticinium. à tacco fimplici fit taciturnusamp; tacitutnitas, taciturus nbsp;nbsp;taci
tus participia. Di, Omnes quæ pars eftî' Ma. nomen. Di. qualcf Ma, appellatiuum’.' Dil^. cuius fpeciciî* Ma. numcfalis. Omnia autem nomina numerum fignificantia ap* pellatiua funt,quamuis fint quædam cognomina propria,quæ uocem habent numera Iium,non tarnen etiam fignificationem, ut Quintus Catulus, Decimus Brutus. Dif. potcfl habere hoc nomen comparationem f Mag. non. Dif. quarc s’ Ma. quia nullum nomen numerum fignificans comparationem poteft habere, cum unusquif^ nume* rus in fe conftet,nec augeri,ncc minui in fua qualitatc poirit,excepto prior,quod in du obusordinemfignificat. Di. cuius eft generisj’ Ma. communis. Di. curs’ Ma. quia o* mnia nomina in is definentla,fi apud Græcos uel communia funt uel mobili3,quæif li Tf/yiv« uocant,apud nos fine dubio communia funt,o wSç, 5 raffet,, TÔ'jnSp, uthic ÔC hæcomnis ÔC hoc ome, p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, iq gt;nbsp;hic amp;nbsp;hæc utilis amp;nbsp;hoc utile;
-ocr page 335-L I B B K II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;09
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hic ÔC hæc difficffis hoc difficiie. Dif, cuius nu*
merifMa. pluralis.amp; eft fciendum quod hoc nomen, id eft omnis eandem uim habet (ignificaciôïs ûue fîngulariter hue pluraliter profcratur. Omnis homo enim ft dicam, amp;nbsp;omnes homines idem fignifico . bi omnia quæ fimilem uim habent, id eft cundus ti,uniuerfus fi, Di. cuiusfiguræs' Ma.fimplicis» Di. facabeocompofitum. Ma. omi potcns,omnxfariam,omniparens,omnigeaa. Virgibus in. virj. Omnigenumqj de^ urn monftra. Di. fac aducrbium fimplcx. Ma. omnino, compofitum omnifariam.Di. cuius cafus eft hic^Ma. nominatiui,idemtamcncftetiam uocatiuiin omni pluralinu mero, Accufatiuus uero ÔC uocatiuus huiufcemodi nominum, id eft quæ nominatiufi lt;2r genitiuum fingularem fimilem habent, accufatiuum pluralcm tarn in es produda qua in is longam terminant. Di. fntenti quæ pars eft Mag. participium. Di. quid eft participium.^ Ma. pars orationis partem capiés nominis partemcç uerbi. Di,quot acciduntparticipio j* Ma. fex. Di.qu.r ƒ Ma. genus,cafus,tempus,fignificatio,nume* rus amp;nbsp;figura. Dif. cuius generis ƒ Ma. mafeulini. Dif. cuius numeri ƒ Mag. pluralis. Di. die fingulare.Ma. intentus ta tum.et fciendum q, omnia participia prætcriti et fu turi temporis mobilia funt,amp; mafeulino quidem bi. neutro generefecundum nomina fecundæ declinationis declinantur, in feeminino uero primam declinationem feruat. præfentis autem temporis participia cômunia funttrium generum, ut hic bi hæc bi hoc amans, bi tertiæ declinationis. Et fciendum quod funt quædam uerba,quor um fi* gnificatio ad Iblos mares,uel ad folas feeminas pertinet: ad mares, ut futuo, cuius par ticipium quo(^ ad mares folos pertinet, ut futuens. nemo enim dicit hæc futuens, nifi figuratein epicœnis nominibus animalium,ut hæc aquila futués.in quo quamuis foc* mininum proferamus,tamen marem intelligimus. Sic etiâ in fœmininonubo uir non dicit nifi abnegat fexum, «y quafi fœmina loquatur.ergo nubensquoq? proprie de fee mina dicitur. Sed aliquando poflumus figuratc mafcuÙnis quo^ gencribus adiunge^ re talia,fi dicam; magnus eft ignis nubens nMhi,ignis pro amata dicens. Di. cuius ca* fus Ma. nominatiui,idem tarnen eft bi uocatiui. Dif. cuius fignificattonis f Ma. hoe primum debes fcirc,qgt; fignificatio participiorum,tam à generibus uerborum, q à for* mis fumitur.ergo à quincç generibus,id eft adiuo,neutro,paffiuo,communi,deponen ti,totidem nafcuntur fpecies participiorum.amp; à formis quatuorgt;id eft perfeda, medi* ta£iua,inchoatiua,frequentatiua, totidem formæ participiorum. Dif. die igitur cuius fpeciei ƒ Ma. paffïuæ.nafcitur enim abintendor uerbo palTiuo. Di. cuius formæMa. eius cuius uerbum ex quo nafcitur,id eft perfedæ. Difc. poteft aliam formam habere hoc uerbum ƒ Ma. poteft,frequentatiuam. Intentor aris, ex quo participium intenta* tus. Di. cuius temporis Ma. præteriti.Di. cuius figuræ.^ Ma. compofitæ ex duobus integris.SCfciendumqjfimplexeiusinufutamper tus qper fus inuenitur,tennis6C tenfus. Lucanusin primo: Et uariasignis tenfodéditaereformas. Ettentustamen à teneor fit,poteft tarnen etiam nomen elfe intentus,unde intentior intétiffimus.Ten* torium quolt;^ hinc dcriuatur,6C tcntigo,tentor. Di. que quæ pars orationis eft ƒ Ma. coniundiocopulatiua. Di. cuius ordinis^ Ma.poftpofitiui. Di. ora quæ pars eft î* Mag. nomen appcllatiuum, neutrum, plurale, fîmplex, cafus in hoc loco aceufatiuf. idem tarnen eft in neutris nominibus Temper, amp;nbsp;nominations bi accufatiuus amp;nbsp;uoca* tiuus. Dif. dicfîngulare. Mag. os oris. nam fi correpteosdicas,aliud fîgnificat,amp;ol* fis facit genitiuum. Dif. faediminutiuum. Mag. ofcillum. Dif. fac deriuatiuum.Ma. ofculû amp;nbsp;ofculor ofcularis. oftium quoeç inde deriuatur, ex quo oftiarius bi oftiatim.' Oro quoep uerbum aborecft,amp; oraculum. Di. tenebant quæ pars orationis eft ƒ Ma. uerbum adiuum,perfedum,indicatiue didum,temporis prætcriti imperfedi, nume ri pluralis,perlbnæ tertiæ,coniugationis fecundæ. Dif. déclina. Ma. Teneo tenebam bi cætera. Dif. quam aliam formam facit hoc uerbum Ma. frcquentatiuam,této tas. compofita,attinco,retineo,contineo,fuftinco,pertinco,continens,continentia,rctina» culum.deriuatiua, tenax, tenacitas,
-ocr page 336-gto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 8 V P E R XJ1, VBRSV« AB H 5.
POftquam res Afisc,Prrami(^ cuertcrc gcntcm, Di. fcandeucrfum.Ma.Poftquam res Afi aeSC cætera. Di. quas habet csefuras^ Ma. Semiquinariam amp;nbsp;lcmiièptena^ riam. Di. quot figuras habet^ Ma.decern.habet enim tres dadylosÉZ duos fpôdeos* Di. diuidefingulospedes. Ma. Pofiq refafi æpria mique uertere gentem. Di. quot partes orationis habet hic uerfusf Ma. feptem. Dif. quot nominatquot; Mag. quatuor.res Afiîc Priami gentem. Di.quotucrba^ Ma.unum,eucrtere.Di.quid aliud:*Ma.ad ticrbium poftq,6C coniundionem que. Dif, poftq quæ pars orationis eil:* Ma. aduer* bium.Di. quid eft aduerbium ƒ Ma.pars orationis,quæ addita uerbofignificationem ciusexplanatjatc^pimplet.Di.quotacciduntaduerbioC’ Ma. duo. Di.quæ^ Ma. fignifi catio figura:cóparatio enim non omnibus aduerbqs accidit.accidentia uero debenc generalia efle ÖC communia omnibus fpeciebus didionis eius cui accidunt.ergo meli* US eft pro comparatione addere accidétibus aduerbio fpeciem.Quædam enim aduer#* biorum çi^corÔTVTifaL^, id eft primitiua,uel primæ impofitionis,quædam deriuatiua.pri mitiua,utfæpe,fatis;deriuatiua,utræpius,fatius, Di. poftquamigiturcuius fignifica tioniseftt* Ma. temporis. Dif. cuius figuræ^ Ma. compofitæ exduobusintegris, poft (ir quàm. Di. quem habetaccentum Ma. fi per reproferatur,uel præpoftere,acutn, in uerfu grauem. Dif. da deriuatiuum à poft. Ma.poftcrius,poftea, pofterus, pofterl tas.huius comparatiuuspofterior,fuperlatiuus poftrcmus, amp;nbsp;aliud pofticus ca cum, amp;nbsp;poftea,amp; pofthac,6C poftmodum. Polies quoç inde uidétur dici,quôd poft fores liant, pofthumus etiam ab hoc eft compofitum,(i7' poftliminium,amp; pomérium,qua* fi poft murium,6C pofthabeo. Di. R.es quæ pars orationis eft Ma. Nomen. Di.quid eftnomen:* Ma. parsorationisCZ cætera. Di, quotaccidunt nominif Ma.quinq;,Df, quæ ƒ Ma.qualitas,genus,numerus,figura amp;nbsp;cafus. Dif. cuius fpeciei appellatiuorû ƒ Ma. generalis, quamuis enim quidam grammatici incorporalia iblcantresdicere, trî liera ratione omnia quæ funtfiuecorporalia fiueincorporalia, «TtjayAittTci. respoflunt nominari.fîcut hic res Afiæ dixit pro opes. amp;nbsp;refpu.t/ resfamiliaris.amp;res uxoria. Er go ficut fupradiximus,fignificationcm habet generalem, ÔC eft primitiuum.D/.facigi tur ex co deriuatiuum.Ma. Recula,quidam amp;nbsp;reum inde didum putant, quod rei ali cui obnoxius eft. Di. cuius gcncrisC Ma.fœminini.Dif. cur:* Ma. quia omnia nomina quinræ dedinationis fœminina funt, excepto dies quod in fingulari numero tam ma* fculinnm g fœmininum inuenitur, in plurali ucro mafculinidfitaxat, CT ctiâ quod ab eo componitur,mcridics.cur autem quintæ fit dedinationis in regulis quas de nomi* ncfcripfimusinuenies. Di, cuiusnumerihic^ Ma, pluralis, Dif. unde hoepoifumus feiref Ma, quiaaddit euertcrc. uerbum enim uerto aceufatiuo plurali ud fingularine cefie eft adiugi,fingularis autem accufatiuusrem eft, Dif cuius figuræf Ma,fimplicis. Di. fac ab eo compofitum. Ma. refp. refuxoria. Di. cuius cafus^ Mag.accufatiui plu* ralis.Omne autem nomen quintæ dcclinatiônis,nominatiuum fingularcm nbsp;uocati*
uum,ÔC nominatiuum pluralem amp;nbsp;aceufatiuum SCuocatiuum fimilem habet. Di.die rcgulam in es produdam terminatorum nominum confonante antécédente. Ma.o* tnniain es produdam terminantia nomina,confonanteantécédentetertiæ funtdcdi nationis,ut cædcscædis, Verres Verris, Vlyfles Vlyflîs, Achilles Achillis. clT omnia habent pares fyllabas in nominatiuo amp;nbsp;genitiuo,cxceptis paucis, locuplcs locuplctis, mcrces dis,hæres dis,Ceres Ccrcris,pes pedis,præpes tis,perpes tis. ü' præterca quin tæ dedinationis res rei,fpes fpci,fides fidei. Antiqui uero amp;nbsp;plebes picbei dedinaue* runt,quod nunc plebs picbis dicimus,fiC fames famei,quod nunc famis. Di. Afiæ quæ pars orationis eftf Mag. nomen proprium.Omnia enim nomina prouinciarum,«y ur bium,6c montium,cr fluuiorumjCZ hominum,cir deorum,ucl aliarum rerum indiui* duarum propria funt. Dif cuiusfpecici^ Mag.primitiuæ. Dif facabcodcriuatum. Mag. Afius a um.ncc mirum,in multiscnim prouinciarum nominibus inuenis fîmi* liaderiuatiua primitiuis appellatiuis. ut Italus proprium eft amp;nbsp;gentile. Similiter Da:wus,Latinus,Hifpanus,SicuIus.amp; Sicanus. Difc,dic cr aliud deriuatiuum ab co,
-ocr page 337-L I B B K IT ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,n
quod eft Afia.Mag.afianus,8c afiaricus,ÔC inui'ccm (upradida tn'ap poflelTfuis proferri poflunnproprie autem afius 8C afiaricus pofleflîua funt, Inueniuntur autem hæc cadem etfam propria,ut Scipio Afiaocus,afianus gentile, Afiaticus uidor. Di. cuius eft déclina tionis.^Ma.primæ.Di.quareî' Ma. quia omnia definentia in a mafculina uel fceminina uel communia primæ funt declinationis. Di. cur cum literarum mutatio nullafada fit, accentus mutatur:' Mag. quia a finaIisapudGr£ccosproducitur,apudnoscorripitur, accentus quoqj apud nos mutatio faâa eft,hoc tarnen icire debemus, q? fine téporis lîuc literarum fiat in nominatiuo cômutatio,melius facimus fi accentum ad latinitatem pro ferimus, patron ymicis exceptis,qu£c per omnes cafus magis græcum fibi defenduntac^ centum,quia ièruant græcum nominatiuum, ut Priamidcs priamidæ, licet tarnen in il* lis etiam accentum leruare latinumujuæ cum fint græca, non tarnen aliéna uidentur for mulis terminationu Latinorum,ut Creulà, Arethufa:quæ cum Iatineproferuntur,licet ettam in nominatiuo circunfledi, duntaxat in penultima fyllaba, non eft tarnen abfurdu amp;nbsp;fi græcum accentum lèruabimus in nominatiuo duntaxat.Di. Priami quæ pars oratî oniseft.''Mag.nomen.Di.quale.''Mag.propriumlpeciei deriuatiuæ àip 737 quot;rè àfo*
Di.facabeo deriuatiuum poiTelTiuiî. Ma.priameiu3priameiapriameium,patro nymicum,priamides,priamis.Di.cuius generis ƒ Ma.mafculini,numcri fingularis, figu* ræ fimplicis,caius genitiui,declinationis lècundæ. Di-quare:* Mag.quia omnia nomina cuiufcunqj generisapud Græcosin os definentia nominatiuum,apud nos mutant os in us, ôC lècundæ lunt declinationis, ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;priamus priami, Cyrus, ki/*
•Tt^os Cyprus. pylus. 7r6Äa7©gt; pelagus. Nam genus à genero magis latinum, quomodo munus à munero; quibus enim huiulcemodi adiacent uerba,fine dubio latina funt. Di.q5,quæpars eft orationiss’Ma.coniundio.Di.cuius poteftatis^Ma, copulatiuæ, ordinispoftpofitiui,figuræfimplicis.Di.facabeacompofitum.Ma.at(p,neç,italt;^,quo* qp ÔC cætera fupradida.Di.cuius eft accentusî'Mag.encliticum eft,id eft fuum accentum inclinât in fyllabam extremam ante le pofitæ didionis,hoc autem ÔC aliæduæ coniundi ones habent,ne,ue.Di. Euertere quæ pars orationis eftt* Ma.uerbum,modi infinin^for* mæ perfedæ,coniugationis tertiæ correptæ.Di.quare^Ma.quia correptam habet e pc nultimam.Di.cuius generis uel fignificationis.'’Ma.alt;ftiuæ,figuræ compofitæ.Di.exq* busr'Mag.exduobusintegris,ex e præpofitione ôC uerto.Di.dilponeuerbum.Ma.tcm poris prælentismumeros enim amp;nbsp;perlbnas infinita non habent, unde ÔC nomen accepe* runtâ defeAione numerorum perfonaçi. Di.déclina. Ma.euerto,bam,euerti,teram, cuertam.Imperatiuo modo euerte euertito.Optatiuo modo utinam cuerterem,euertif iem,euertam. Subiundiuo modo cum euertam,euerterem,euerterim,euertiffem euer* tero.Infinitiuo modo eucrtere,euerti(re,euerfum ire.Imperlbnalia euertitur,euertcba* tur,euerfum eft uel fuit,euerfum erat uel fuerat,eucrtetur.Imperatiuo in prælènti euer tatur,fururo euertitor. Optatiuo utinam euerteretur, euerfum effet uel fuiffet,euertaf. Subiuntftiuo cum euertatur, euerteref, euerfum fit uel fuerit, euerfum effet uel fuiffet, euerfum crit uel fuerit.Infinitiuo modo euerti,euerfum effe uel fuiffe,euerfum iri, Ge* rundia uel participialia nomina funt hæc, euertendi, euertcndo, euertendum, euerfum euerfu,participia adiua euertens euerfurus, paffiua euerfus euertendus. Di. cur euer* to euer« faciriMag.quia hoc folum ante t,r habuit in hac coniugatione,id eft in tertia, êCmutauit o in i,^facitpræteritum.In participio tarnen præterito paffiui pro t,s ha buit, ut euerfus,etiam in uerbo uerro uerfus fit participium eiufdé temporis. Di.fac ab eo frequentatiuum.Ma.euerlb,euerlas,euerfat,euertito,cuertitas, cuertitat. Et Iciendö pleruntp Iblent frequentiua à participio præteriti tcporis fieri,ut Icribo lcriptus,lcri* ptito Icriptitas fcriptitandomo domitus domiti, domito, domitas, domitatjcurro cur* fus,curfo,curfas,curlàt,ÔCcurfito,curfitas,curfitat;uideo uilus,uilb uifis uifinergo ÖCuer fus uerlb uerlas,hinceft ÔC uerfutus,6f Vertumnus, 6lt; uertex,ö(r uertigo, ÔC uerticulff, ÔC uerfura.Di.gente quæparsofoniseft.''Ma.nomen.Di.quale.'’ Ma.appellatiuöjgene* rü fœminini^numcri fingularispfiguræ fimplicis cafus accufatiui,Pigt;dic nominatiuum« lt;
-ocr page 338-fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SVPER XIIiVBR.ÄBNE:
Ma.gens gcntw,quia omnia in,ns,rs,Is, defînentia, interpofitionc ti,faciunt genitiuunij ut mons môtis,mars,martis,puls pultis:excepti3 differentiæ cauià firons amp;nbsp;leris, quæ eu faciuntper tis genitiuâfrontis, Ggnificant grxce TO jutTWTro^u, amp;nbsp;lentis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«jiaKiJuiCum
autem perdisfaciuntgenitiuum,fignificatfrondis, 'dàiJendisautem tohov!^ Præterea libripens libripendis,quia à uerbo pendo componitur conibnantem ucr bi ièruat,faciensgenitiuum per dis,Iibripendis. Di. facàgentederiuatiua. Mag.hicôC hæc gentilis ÔC hocgentile:uidetur etiam genus a gentederiuari, unde amp;i. genius,ÔC ge nialis,amp; generofus,amp;compofitaindigena,ingenuus,degener.
ATreginagrauiiamdudumiàuciacura. Di. Icande uerfum. Mag.Atrc,ginagra, ui iam,dudum,iàucia,crura. Di.diccæfuras. Ma.Semiquinariam, Atre,ginagra, ui.Di.quot figurarum eftj'Mag.decem, habet cm tres pedes Ipondeos ôCduos dadylos. Di.trada pedes. Mag. Atre,ginagra,uiiam,dudum,iàucia,cura. Di. partesorationis quot habetc' Ma. Septem,quatuor nomina, regina,gràui,fàucia,cura,Di,ôC quid aliud^ Mag.unam coniunéiionem,at,6C duo aduerbia iam dudum, Di. At quæ pars eft.'' Mag. coniundio .Di. coniunÆo quid cft^ Mag.parsorationisannedensordinans^Jèntcn tiam. Di.quotacciduntconiudioni^ Mag.tria. Di.quæ^ Mag. poteftas,ordo,figura. Di. cuius poteftatis:* Mag, copulatiuæ, eft tarnen etiam amp;nbsp;aduerfatiuæ quam Græci lt;^av2wzAcéT(Kov uocant,ficut etiam hic.Nam Acnea quieicentercginaturbaf,quod eft c5 trarium.Di.cuiusordinis:* Mag. communis,licet etiam poftponerecam quomodoSC, led cauia metri: quod fere in omnibus potinueniri præpofitiuisconiundionibus. Di» Cuiusfiguræ^Mag.fimplicis.Di.facabeacompofitum.Mag.at^.Di.qué habet accen=* tumf* Mag. grauem in uerfu, quomodo omnespræpofitiuæconiundiones. Di.regina quæparsorationiseft.Mag.nomen,ipccicideriuatiuæ. Di.dicprimitiuum. Mag.rex. Di.hoc quoq? unde nalciturr'Mag.a' rego uerbo,unde genitiuum in gis terminât; dici£ autem hoc ttoivo/j ävou(OK.aT«ANKTo/j, necin toto Fixum, nec in toto mobile,amp;omis quæcun^ mafeulinum habent tertiæ declinationis, fœmininum faciunt prima:, utrex regina,leo lea:na lea,draco dracæna,holpes holpita,ibipes rolpita,Ienolena, ftrabo ftra=* ba,ÖC fi qua fimilia inucni.antur.Eft autem hoc nomen, id eft rex amp;nbsp;regina ucrbale, quia a uerbo nafeitur, ex hoc tarnen quoqp fit uerbum denominatiuum, id eft à nomine deri^ uatum,regno regnas.Di.quale nomen eftr’Mag.appellatiuum generis fœminini,numc ri fingularis,figura: fimplicis,hic cafus nominatiui,dcclinationis prim«. Di. quæ deri* uantur exeor'Mag.a rege,regius,regalis, Di.quid intereft inter regium amp;rcgalef' Ma. Regius pofleftiuum, regalis uero ad claritatem pertinet,id eft dignus rcge.Di. die dimi nutiuumeius. Mag.rcgulusamp;regillus,quæ etiam propria inucniuntur. Inde putoetii rcgulam dici qua menfura exæquatur, quafi menfura regens. Di, die compolitum ab co.Mag. intcrrex,regificu3. Di.grauiquæparsorationiseftj' Ma.nomenadiediuum, Ipeciei primitiuæ,generis communistomnia enim adiediua in is definentia communia funtjSC in e faciunt neutrum numerifingularis, figura: fimplicis, cafus ablatiui. Omnia cnimfupradidæformx nomina in i terminant ablatiuu. Di.fac ab eoderiuatum. Ma. Gr3uior,grauifl’imus, grauitas ÔC grauida,hic amp;nbsp;h«cgrandis, ôC hoc grande, amp;(. gran* do,8f uerbum grauograuas.Di.iam qua:pars orationiseftr' Mag, aduerbium. Di, ad* uerbium quid cftf’Mag.parsorationis ÔC reliqua,Di.quot acciduntei^ Ma.tria,fignifi* catio reliqua.Di.cuiuseft fignificationis.''Ma.temporis,figuræfimplicis.Di.qué ha* bet accentumf Ma.grauem, ôC omnia fere monofyllabapræpolîtiuanifi differentia: ra* tioprohibcat,utne, quando fignificat grauaf; qn uero TOvravu circuflcditur.Sicqn fimilitudinis eft circufleditur,quando iurantis grauatur, ut Sic tua cyrna:as fugiant ex* aminataxos. Difci.dudum.quæ pars orationis eft:* Magift, aduerbiu temporis, ÔCeil lciendum q» utru^,id eft iam Si dudum nonfolum de præterito tempore dicif,led cti* am de fururo,ut iam dudum fumite pœnas,quomodo etiam,quando,aliqh,olim,unqs hæc omnia tam præteritum g futurum poiruntfîgnificare,ôCputant quidam dudûqua fi diu dum dicijhæc cm fyllaba^id eft dum,folet explenua inuenirijut, quidum ageduni
-ocr page 339-L ï E E R .V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jiÿ
adcfdulR.Di .làucw quid eft ? Ma. nomen.Di'.qualef Ma.appellatiuum fpecîeî dcnuati«* uæjiue paitici'pialis. Nam a partici pio làuciatus na/cif faucius, quomodo â laflatus lap: fuSjàJ.iccratus Jaccrus ÔC lacenfic em Ouid. vi.Metamorphofeon.Di.cura quæ pars eft? Ma.nomcn.Di.qualc.''Mag.appenatiuum ipfius rei,poteft tarnen,amp; de aliareintelligû Scimus em quia Virgilius apud inferos inter monftra habitantia tn faucibus inferoru, ponit etiam curas quafi dcas aliquas,ut ultrices pofuerc cubilia Curæ,amp; quærit utrum ucrbum ex rc,an res ex uerbo nafcaf ,et potius antecedit uerbi actus in hoc nomine,quia fine re cfle non poteft; nec em curfus intelligi poteft finecurrétc, neccogitatio fine cogi tante,fie ergo nec cura fine curanteiuidetur ergo cfle deriuatiuu uerbale à uerbo euro, curas,curat.Di.dic nomina deriuata ex eo. M.curiofus,curagulus,curator,curatio,cura tura, curia, curialis: compofita fècurus,oblcuru3,tricurium,amp; quidam putantab eo curf ram dici,quod cor urat uel agiter.
TNtcrea medium Aeneas iam claflé tcnebat.Di.quot cæfuras habet.'’Ma.ièmiièptcna
riam,ut,rntérea medium Aeneas. Di.quotfiguraru.'^Ma. decem: habet enim tres da «ftylosôCduosipondeos.Di.trada fingulos pedes.Mag.Intere,amedi,a:ne,asiam,claflc te,nebat.D.quot partes orationis habet hic uerfus^Ma.feptem,nomina tria,mediû, ænc as,clafle,uerbutn unum,tenebat.Di.quid aliud.'' Mag. duo aduerbia,interea amp;nbsp;iam. Di« Interea quæ pars orationis efl-.'^Ma.aduerbium.Di.cuius fignificationis. Mag.temporis, poteft th amp;nbsp;loci eire,fpcciei deriuatiuæ:ab in em deriuatur inter,ex quo hocabuerbium côponitur ex integro «ir corrupto,interca.Ideo autem corruptum dicimus ea,quia cum fit neutR.’ plurale debuit corripi,led quia fadum eft aduerbium,prt)ducit â;in omni em aduerbio eu m fit finalis ä producif, excepto itâ, poteft th ablatiuus intelligi fîngularis,^ incompofitionefoicthuiufcemodi inueniri,utquocircaquapropter. Di.mcdium quas pars orationis eftt'Mag.nomen.Di.quid eft nomen.''Mag.fecundum Donatum pars ora tionis cum cafu,corpus autrempropriecômunitc?uefignificans;fecundum ApoIIoni* um, pars orationis quæ fingularum corporalium reru uel incorporalium fubiedorum qualitatem propriam uel cômunem manifeftat.Di.quot acciduntnomirtii'Ma.fex.qua litas,lpecies,genus,numerus,figura,cafusmam côparatio generale accidens non eft.DL Quale eft hoc nomcnr'Ma.appellatiuum.Di.cuiusipecieii' M.adie(ftiuæ,eft thad aligd amp;nbsp;mobile:amp; uidetur etiam deriuatiuu eflê à modo,hoc eft menfura, unde eft ÔC modi* usiôCdiffercntiæcaufamodius mutât o in c:ueI.àGræco didumeft|lt;jit(r®gt;'’medius.Sci endum th qgt; omnia adieiftiua appellatiuo^ in us definentia mobilia funt,excepto uetua ueferis,quod antiquiflïmi ueter dicebant.Di.cuius gcncrisî'Mag.neutri.Di.dicmaicult num. M.medius,ex quo fit media medium.Omma em tâ in us,q in er definentia adicefti ua fi fint fecundæ declinationis, cum apud Græcos uelcômuuiauel mobilia inuenianf, fine dubio mobilia funt, ó îuru;)^)!«’ 0sutu^h's to hie fortunatus hæc fortuna ta hoc fortunatum S à7a9o(5 à7a6H to à7a9ov, bonus, na, num, 0
armigerarmigeraarmigerû, ô 14 tofaeer,a,um. Difc. cuius numeric Mag.fingulariSjfiguræ fimplicis,cafus accuiàtiui:tenebat cm uerbum,acculàti«lt; uum exigit,amp; tn in omnibus neutris idem cafus nominatiuu5,accufatiuus, 6C uocatiuus eft.Di.cuiusdeclinationisr'Ma.lècundæiomnia em in um definentia fecundæ funt decli nationis fincdubio.Di.fac ab eo deriuatiuum. Mag.medietas,mcdiocris,meditullium. Medicus quoqi uidetur indc didus,ga temperantia medium eft inæqualitatis quæ folet fieri ex côtrarqs dementis. Mediaftinus quoq; inde uidetur componi, qa medias partes balnei tenet,hoc eft in medio lauantium ftat. Di. die aliud compofitum. Ma. mediterra* neus ßC mediâna, aduerbium medic, ucrbum ab eo compofitum dimidio dimidias,inde dimidiatus.Di. Aneas quæ pars orationis eft.''Ma.nomen propriæ qualitatis,ipeciei pri mitiuæ,generis malculini,numeri fîngularis,figuræ fimplicis,cafus nominatiui,declina tionis primæ.Di.qu3re.''M.qaoîaGræca in as definétia fiapud illos in diphthonglï efferturgenitiuus,apudnosfinedubiofuntprimæ,mutata » inæ,utcavtz'az’ouvtz'ou, Ae* peas æneæ» Antiqui th huiulcemodi nomina abfip s fblebantproferre,quod Terentius
I
-ocr page 340-SVPER XI li V B R , Ä B - N I ;
uWqp facit, Sofia, Bi’rrhia, Chærea, Geta poncns, ut in Andria: Aut tu aut hîc ßirrhia« ïuuena.Gcu Marfya uidus,Digt;fac ab eo quod eft Aeneas denuatiuum.Mag.pofleiriua arneius æneia ameiunuôC lècundum Apuleium æneicus æneica cum, Sic cnim ponit in cpitomis hiftoria9i,Aeneicagens, patronymicum æneadesfccundum analogiam: nam fn as uel in cs definentia, fi faciunt in y genitiuum Gfæcum, in adcs faciunt patronymic ca.Itaqp hoc ufus ubitp eft poeta, Aeneadxin ferrum pro libertate ruebat.Dcfeilî æneac dæ. In uno tn loco autoritäre poetic.a ænides dixit, Sit fatis Aenide telis impune Nuc manum, Oppctr)fletuis,quafiab AcneusnominatiuoficutaPeleuspelides, Vndectiâ pocmati fuo æneis inlcripfit,quod eft fcemininu æneidæ, quod per fynærefin æniden dî xit,ficutpelidc3 propeleides.Cæteru fecundum analogiam ab æneadæ æncas æneadia debebat dici.Di.iam quæ pars orationis eft.'’ Ma.aduerbiu temporis Ipeciei primitiuar, figuræ fîmplicis.Di.quem accentum recipiriMa.per ic acuitur,in uerfu autem grauaf, nifi encliticum ci adiungaf ut iamcç: tuncem acuitur. Di.claffe quæ pars orationis eft:* Mag.nomen appellatiuum fpecici deriuatiuæ,lècundum quoldam:quidam autem inde dcriuatum elfe purant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KaÀwv. Eft autem homonymum ucluniuocum: nam plu«»
rafîgnificat 6Cnauiummultitudincmamp;hominumconegia,quæ oTj/xuoçiaç Græci uo* cantjôC equitumordines.Di.facderiuatiuum. Ma.cIaflicuscacum.Sonitus quoq? tubac rum clalTica inde nominatur:qa clalTesequitum ordines uocant,ut ditftum eft, qui max/ «ne utuntur tubis.Di.tenebat quæpars.''Ma.uerbum, Di.uerbum quid eft.''Ma.lccundiî Donatum,utfupra dixi, fecundum alios uero, pars orationis cum tcpore ôC modis fine cafu aâionem fiue pafl'ionem fignificans.Non cm omnia uerba perfonas habcnt, ut inft nita amp;nbsp;imperfonalia QC gerundia:oportet autem dcfinitiones generales elfe. Di. cuius eft modi.'' Magi, indicatiui amp;nbsp;formæ perfedæ amp;nbsp;coniugarionis lècundæ, ÔC generis fie ue fignificationis actiuæ,fingularisnumeri,figuræfimplicis, téporis prætcriti imperfe lt;fti,perlbnæ tcrtiæ.Di.qualitas uerboez in quocft^Mag.in modis ÔC formis. Di. Quot accidunt uerboriMa.qualitas,coniugatio,genus,numerus,figura,tempus, pcrlbna. Di. declina.Mag Jndicatiuo modo tenco.prætcrito imperfedo tcncbam,præteritopFcdo, tenui,præterito plusqperfeâo,tcnueram,futuro rencbo.Impcratiuo modo tcporc præ fenti ad lecundam ßC tertiam pcrlbnam tene tcncat,tcneamus netc,ant:futuro, neto tu, neto ille,amus tenetote,teneant,ucl tenento.Optatiuomodo tempore prælènti,ÔC præ terito impfedo utinam teuerem,prætcrito pfedo plusq perfe(fto,utinam tenuiflem, futuro utinam teneam.Subiundiuo modo tempore prælèBti,cu teneam,prætcrito imc pfclt;flo,cum teneré,præterifo perfedo,tcnuerim, prætcrito plusq perfedo,tcnuiirem, futuro tcnuero.Infinitiuo modo numeris ßc perfonis tépore prælènti, ôC prætcrito im pfedo rencre,præterito pfedo ôC plusq perfedo tenuiirc,futuro tentum ire uel tentuç« eflèidicitur tarnen SC à tcndo,dis, tentum ire, lcd in illo ctiam tenfum poflumus diccrc, in hoc aut tentum ire duntaxat,ôC fimiliter in omnibus quæ per huiufcemodi uoces par ticipialesproferuntur. Sunt autem fupina duo 8C infinitiuû futuri, neenon præteritum in pafliuis Si infinitiuis imperfonalium, quæ fimilia funt paffiuis, tentum elTc uel fuifle ôC tenfum elfe ucl fuiffe,tctum iti ucl tcnfiim iri. Di. quæ diffcrctia eft inf infinita palfic ni ôC impcrfonalisf'M. quia paffïuum uerbo eget tmmodo utamari uoloioftcdoeih me pati uelle aliquid ab alio. Imperlbnale uero infinitum non Iblum uerbo, utpote infinie tum,fed etiam certa aliqua pcrfona,fiuc per pronomen,fiucp nomeneget,utpotcimpe Ibnale.Si emdicam amari a' meuolo, pro amareaccipituf,quod eft adiuum. Imperlbe nale autfemp adiuam uim habct,gerûdia tenendi,do,dum,tentum tentu:pticipiaucni unt .à uerbo adiuo, duo prælentis temporis SC futuri,prælèntis tenens, futur! tenturus. Di.declina etiam paffiuum. Ma. Indicatiuo modo tempore præfenti teneor, prætcrito impfedo,tenebar.præterito pfedo, têtus fum uel fui,prætcrito plusq pfedo, têtus crâ uel fucram,futuro tenebor. Impatiuomodo têporc prælènti ad lècundam ßC tertiam p fonam teuere teneatur,teneamur,mini,antur.Futuro tenetor tu,tor ille, teneamur tene , minor tenentor,Optatiuo modo têpore præfenti,ßC prætcrito impfedo utinâ tenerer.
-ocr page 341-LIBER 'VI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jif
prætcHto pctfcdo amp;nbsp;plusquam perfeâo,utînam tentus eflem iiel fuiircm, futuro utiss nam tcnear. Subiundiuo modo tempore prælènti cum tenear, præten'to imperfedo cum tenercr.præterito perfedo cum tentus fim uel fuerim,pfæterito plusquam perfe^ lt;Socum tentus eflem uel fuiirem,futuro cum tentus ero uel fuero. Infinitiuo modo nerijtentum elle uel fuifle^tentum iri.Particîpia duo, præteriti tentus, futuri tenendus, nomen uerbale tentor,fœmi'ni'num tentrix,ipfare3 tentîo. Di. cur teneo tenui, tenegt; or tentus fum:* Magi. quiaomniain neo definentiafîcfaciunt prætentum,utmoneo inonui moneor monitus fum,feneo fenui.Excepto maneo manli ôCmaneor mâfus lum, 0quot; neo neui,8c neor nctus fum.
Sic fatur lachrymans clafli^ l'mmlttlt habenas.Di.dic cæfuras. Ma.femiqulnan'am et lèmilèptenariam,Si'c fatur lachrymans claflî,Di\quotfiguraç^ eft hi'c uerlusr'Ma.dè cem,Di.cur:' Mag.quia habet duos dadylos ÔC tres fpondcos.Di.trada fingulospedes. Mag. ficfa,turlachry,mansclaf,fiquim,mittitha,benas.Di.quot partes oratlonis hic halt;s' bet ucrfus.'' Ma. fepté,nomina duo,clairi,habcnas:uerba duo,fatur immittit,participiu unum,lachrymans,aduerbium unum,fic,amp;coniundionem nbsp;nbsp;Di.fic,quæpars oratio*
nis eft.'’Ma.aduerbium fignificationis fimilitudinis,fpeciei priniitiua:,figuræ fimplicis, ôCeftlciendumq) omnia in c definétia producuntur,excepto donëc:nam,nec,inter cô* lundiones ponunt.Di.quem accentum habet:' Mag. circunflexum,nifi litiurandhtunc cnim grauatur,ut apud Vir. Sic tua Cyrnæas fugiant examina taxos,amp; quando ut uel uti fubiungitur ei,ut fie uti dixit,fie ut iuflît.Di.fatur quæ parseft.''Mag.uerbum,modi indicatiui,formæ perfedæ,coniugationis primæ,generis uel fignificationis deponctis, numeri fingularis,figuræ fimplicis,temporis pra:lcntis,perfonæ tertiæ.Di.declina.Ma.. Indicatiuofor,fabar,fatus fum uel fui, fatuseram uel fueram,fabor. Impatiuo modo té* pore præfenti fare fee,femur,amini,fentur.nam in prima coniugatione,imperatiuo moi do fecunda perfona habet pcnultimam a:tertia uero e, quam lèruat prima amp;nbsp;tertia plu rails,perlbna: nam iècunda indicatiuum fequitur in omni coniugatione,amare ametur, amemur,amamini,amentur.In lecunda uero coniugatioue iècunda quidem perfona p* dudamhabetë penultimam,tertia autem a poft e, ut docercdoceatur,quam lèruat pri ma ÔC tertia pluralis,ut doceamur docemini doceanf .In tertia uero côiugationc e cor* reptam habetpcnultimam Iècundaperfona,ut legere,tertiauero a, quamlèruatprima éC tertia pluralis,ut legere legatur,legamur legimini legantur. In quarta uero i penul* timam habetprodudam,ut munire, tertia uero perfona a poft i, quam feruat prima ßC tertia pluralis,ut muniatur muniamur munimini muniantur. fed hæc in regulis uerbali buslatiustradatainuenies.futuro fatortufatorille, femur faminor fentut uelfiintor^ Ootatiuo modo utinam forer, præterito pfedo Sé plufquâ perfedo fotus eflèm uel fu* Mlfem,futuro utinam fer.Subiundiuo modo tempore pra:fenti cum fer,præterito imp* fedo cum forer,præterito perfedo cum fotus fim uel fuerim,præterito plulquamperfe do cum fotus eifern uel fuiirem,futuro cum fotus ero uclfuero.Infinitiuo modo tépore prælènti fori,præterito perfedo ôC plufquam perfedo fatum eflè uel fuiflè, futuro fatiS fri.Gerundiafandi,do,dum,fotû,tu.participia ueniuntà uerbo deponenti tria,præfens, præteritum amp;nbsp;futurum.prælènsfans,unde infans qui loqui non poteft.Præteritum fa* tus,ta,tum.futurumfaturus,ra,'rum,Eteftfciendum q? in omni uerbo quod habet par* ticipium præteriti temporis ex hoc per interpofitiôem ru, facimus futurum,ut amatus amaturus,dodus dodurus,didus,rus,exceptis paucis mortuus môriturus,in quo fecû* dum analogiam præteritum debuit elfe moritus. Nullûenim participium u geminat. Similiter orior ortus,oriturus,p orturus,partus pariturus,erutus, cruiturus,cari tus ca* riturusjlèd hoc quoqp in regulis uerboç^ planius tradauimus.Di.cur impcrlbnale nÔ ha bet hoc ucrbumr'Ma.quiâ nullum in or defines generat imperfonale, id eft nee paflïuû, nee deponens,ncc commune,exceptouno milèreor,qgt; milèret facit impcrlbnale,ex con trario illorum quæ ex adiuis uel neutris nafcuntur.nam plera^ illoru uel magisomnia^ cxccpu5paucis;palïiuam habent dedinationem tertiaçiperfonarum, ut ftatur, amatur,
D «}
-ocr page 342-3 t« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S V P ï R xn; VB R . AB ne:
quicfcitur,itur.Exci'piuntur autem à contingo gi't,placco placet, cucm'o euenit,amp;' uaco uac3t,ÔC iuuo l'uuat. In quibus ter tiæ fimilcs funr adi uæ pfonæ, uel ncutrali impionalH um,nam pœnitet,piget,fædet,pudct,hcet,libct,pofînua lunt, quamuis libeo Sgt;C liceo df caf, lèd akerius lunt fignificationis: libco em to Tn.'Kiif'viucUL, licco uel liceor lignift'cant;antiqllîmi tn ÔC pœniteo,amp;pudco,ôCpigco,ôlt; milèreodicebant. Nomépti cipiale uel uerbale fandus fanda fandum. pleraç em uerba, etiam ü pticipia futura pal* fiua non habent,nomina tarnen huiulcemodi formæ pleraqj habere inueniunt.Prccter* ea quoq? pleraque participia in tU3 definunt,Minutant tus in tor,Ôc faciunt nomen ucr baie,ut amatus amator,dodus dodor,ledus Iedor,auditus auditor, lie ergo fatusfator polTumus dicere. Antiqui ramé etiam palfiueprofcrebant, fatuspro didus dicentes, un defatiî didum ôC lulTum dei. Idem cm clic dicit Plato fatum uoluntatc ôC iulîîoné del. Di.fac compolitum ab co quod eft for faris.Ma.affor aft’aris aftatur,ut apud V irg.
Affaturqj deos ÔC fandum fidus adorat.Et lciédum qgt; rariflime limplicis prima per* fona inuenitur in ufu for,quomodo amp;nbsp;à do dor.ipla res fatus,£lt; fatio fatum.inde putant quidam etiam fa? ÔC nefas didum, quod iuftum eft dici,uel taccri. ex quo fafti amp;nbsp;nefafii dica.ôCfaili Tà)ju£joAo7zoc,.Di.curparticipiuhuiusucrbipræteritotcpore a habet an* re tusr'Ma. quia omnia qua; in aui faciuntpræteritum in adiuis,Slt; omnia communia deponentia primæ coniugationis in atus, a penultima produda, præteritû parricipq fa ciunt,ut amo amaui amatus,accufo accuCiui tus,ludor atus, olculor olculatus.criminor atus.Di.lachrymans quæ pars orationis cUfMa. participium.Di.quid eft participium^ Ma.pars orationis partem capics nominis,partem cj uerbi. Di.participio quot accidut^ jMa.lèptem.Di.quæ.'‘Ma. genus,numerus, figura,cafus,tempus, lignificatio, forma.Di. cuius generisr'Ma.communis trium generum.Omnia cnim participia præfentis tempo ris trium gencru lunt, amp;nbsp;in duas definutconlbnantes n amp;nbsp;s .Nam etli naturaliter qua: dam uerba ad folos pertinent marcs, ut futuo ÖCdeuirgino, uel adfccminas, utfutuor, nubo,deuirginor,poirumus tarnen in alterum Icxum transferre, uel figuratc,ucl per ir* rifionem,ucl per epiccenon,ut fi dicam bona anima eft qua: iftam uirginé deuirginauit, uel bonus animus qui Uli marito nupfit.bene igitur dicitur q, omnia uerba ôc participw apta funt ad omne genus dici .Di. Cuius cafus.^Ma.nominatiui in hoc loco,potcft elTe t.a mé ÓC uocatiui. Omnia enim nomina fiue participia nominatiuum amp;nbsp;uocatiuum fimile habent,exceptis græcis ôé in ius delinentibus fecundæ declinationis, cuius propria fi an te us i habuerint, abieda us, uocatiuum faciunt,ut Virgilius Virgili,Tcrentius Teren ti.Alia ucro us in e conuertentiafaciunt uoatiuum,ut Turnus Turne,Ibcius lbcie,myr tusmyrte.Virgilius in Bucolicis:
Et uos Ó lauri carpam, amp;nbsp;te proxima myrte.
Eft taméinuenire etiam in huiulcemodi læpe euphonia; uel metri caula nominatiuum pro uocatiuopofitum,utLucanus: Degener o'populus uixfccula longa deorum. po* pulus pro popule pofuit, Virg. Corniger helpcridum fluuius regnator aquarum« fluuiuspro fluuiepofuit.Di.cuius cfttemporisj'Mapræfentismulla enim pticipiain du as confonantes definétia temporis præteriti uel futuri inueniunf. Sciendu autem q? quo modo participia præteriti temporis coniunda cum uerbis temporis prælèntis præteri tum tempus fignificant,utledus fum eseft, lïc participia prælèntis ft coniunganf cum Uerbis præteriti temporis,loco præteriti temporis accipiuntur, ut amans feci,ftudcs Ic* gi.D.cuius fignificationis.'’Ma.adiuæ: nafcitur enim à uerbo lachrymo a3,at. Guius adi uum uim paflïuam,paflïuum uim adiuam uidetur habere. Nam patitur doloré qui Ia* chrymat 8C facit qui lachrymaf .Multa tamé fimilia inucniuntur,ut lugeo amp;nbsp;Iugcor,plo ro óé ploror.formas fuorum uerborum uel Ipecies habent participia, ut Icdurlo Icdurf ens,feruelco fcruelcens,curlb curlans,curfito curfitans. Di.cuius numen? Ma. fingula* ris.figuræ limplicis.Di.cui cafui adiungif:* Mag.acculàtiuo,lachrymâs illu. Neceflè eft enim omnia participia rjscafibus adiungi, quibus 6C uerba ex quibus nalcuntur, ut la* chrymo ilium, lachrymas ilium,inuideo tibi, inuidens tibi,mifereor tui, milèrens tut«
1
-ocr page 343-r I B ß K vt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vr
Nam fi in alium cafum tranfeant,perdunt uim particip^i,6lt;f ad nomina fransfcruntur, ut fi dicam amans ilium,participium eft, quia amp;nbsp;amo illu dicimus î Sin au rem amans illius,nomen eft quodfignificat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vndeetiam comparationem accipit,
amantior amantifiimus. fimiliter timens inum,ölt;: timens illius, fugiens ilium, «y fugi cnsillius, utTerentius in Phormionc: fugitanslitium. Semper tarnen exparticipio præfentis temporis,©* tria gerundia ucl participialia folct na fei, ablata s, ÔC addita di do dum ,utamansamandi do dum,lachrymanslachrymandi do dum, amp;participi um futuri palTiuum lachrymandusàlachrymor. cft tarnen etiam nomen b
Di. déclina uerbum tam aâiuum quàm palTiuum. Ma. lachrymo lachrymas lachry^ mat,Iachrymor aris uel are atur. Di, quotæeftdccIinationisIachrymansr’Ma. tcrlt;lt; tiæ.Omnia cnim participia prælèntis temporis tertix funt declinationis,utpote in dit as definentia confonantes. præteriti uero temporis participia futuri cum fint mobi^ lia.mafculinum ôi. neutrum fecundæ habent declinationis,fœmininum ueroprima:, uthieSC hæc hoclachrymans,lachrymatuslachrymata lachrymatum, lachryman« dus lachrymanda Iachrymandum,lachrymaturusIachrymaturalachrymaturum.Di* Clafiis f* Mag. de hocfuperiusfufficienter tradauimus, Dif. que, quæ parsorationis cft J* Mag. coniunâio. Dif. quid cft coniundio Mag, parsorationisadnerftens ordi«» nanstp fententias. Di. quot accidunt coniundioni^ Ma. tria: poteftas,figura.ordo.Di. cuius eft poteftatis f Mag. copulatiuæ,ordinis poftpofitiui. Eft autem encIiticum,6C hæc amp;nbsp;alia: duæ coniundiones uc ne. ne uero iblet etiam abieda e encliticam uint poflidere,ut Pyrrhin’tanton’. Enclitica que uc ne præpofitionibusantefepofinsert guntextremæ fyllaba:faftigium,ut propter^ ilium,inter'uc homines. Di. cuius figu ræ^ Ma.fimplicis.Compofita que femper poftponitur,utatq;,quocß,namcp.Syllabi ce quoqt additur in fine amp;nbsp;uim coniundionis amittit. Si enclitice,ut undiç, denique. ïtaç quando antcpcnultima acuto profertur, id eft quando coniunâio cft rationalis. Vttaep plcra^, quæriturcumfint una pars orationis,ncc que diuifa pro coniundio« ne accipiatur,cur non tertium ab ultimo acutum habucruntdn quo polTumus dicere, quod accentus mafculinorum amp;nbsp;neutrorum,qui pcnultimus eft acutus,acuit Si fœmî nina in fuam legem concidentia. Nec mirum euphonia: caufà hoc in his euenifle,cuin fn altis quoq» quibufdam compofitorum hoc idc inueniatur,ut calefacis,tepefacis,fua« ucrubens, qua: omnia debent fecundum analogiam in antcpcnultima habere acutum, in penultima tarnen habuerunt. Di. Immittit quæparsorationis eftt* Mag. uerbum, modi indicatiui,formæ perfedæ,coniugationis tertiæ correptæ,generis adiui,numegt;* ri fingularis,figuræ compofitæ ex corrupto Si integro. nam compofitio mutauit n in m,quiafequensuerbumab m incipit. Soletenimuel p uel m ucl b fcquente n in m conuerti incompofitionc,utcompono,committo,immitto,imbuo. Di. cuius tem porisî* Ma. præfentis,perfonæ tertiæ. Di.dccIina.Ma.Indicatiuo modo tempore præ fenti,Immifto,immittebam,immifi,immiferam,immitt3m. Impcratiuo modo tépo* rc præfcnti, immitte immittat, immîttamus immittite immittant. Futuro immittito tu immittito illc,immittamus immittitotc immittfîto. Optatiuo modo tempore præ^» ïènti,amp; prætcritoimpcrfcdo,utinamimmittcrcm,immififlem,immitt3m.Subiundf uo modo tempore præfcnti,cum immittam,immitterem,immiferim,immififlem,imlt;î mifero.infinitiuo modo,immitterc,immifi(re,futuro immiflum ire uel immiflurum cf fc. Impcrfonalia,immittitur,immittcbatur,immiirum eft ucl fuit, immifliim crat uel fuerat,immittetur.Imperatiuoimmittatur, immittitor, Optatiuo utinam immitterc tur,immiflum eflét ucl fuiflct,immittatur. Subiundiuo modo immittatur, immittef, fmmiflïim fit ucl fucritjimmilTum elTet uel fuiiret,immifsô erit uel fuerit. Infinita im* mitti,immiirum eflic ucl fuilTe, immilTum iri. Gerundia immittendi immittendo im^* mittendum,immiflum immiffu. Participia adiui immittens ©* immiffurus.Paflïuuin îmmittor,immittebar,immiirusfum uel fuijimmilTus eram uel fueram,immitrar. Int Fcratiuoiinmittereitnmittatur,imini«amurimmittaniiniiminittatur,immittitortu
D ii)
-ocr page 344-,L» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S V P E U .Xîï. VERSVS AENE.
îmmi’tticor Lne,itnttiittamur immituminor immitcuntor. Optati’uo nîodo utînam rtn mitterer,iiTimifrus eflem uel fuifrem,imiiiitcar.Subiunâiuo modo cutn immittar,imlt;i inittercr,immi(ïus fîm uel fucrim,immi(fus cffem uel fuiffem.immifliis ero uel fuero. Infinita paflïua immitti,immiffum elfe uel fuifle,future immiflum iri.Participia pafÏÏ ua,immiff’us,immittendus,nomcn uerbaleimmiffor,immiffioipfares. Di. cur mill fa citpræteritum f Ma, in to definentia uerba c quidemantcccdentetriafunt, quorum unum in xi facit præteritum perfedum, fledo flcxi, duo autcm in xui, nedo nexui, pedo pexui,fic Afper de uerbo.Carifius uero pexi protulit. E breui antccedente in c« andern to fyllabam tcrminantia duoinucniuntur,quorum alterum in ui fyllabam,af terum in ui difiundas faciuntpræteritum,peto petiui,meto meiTui. Cato in.q. Ori^ ginumt In campo Tiburti,ubihordeum demefluit, Caflîus Hemina in.v, Annalidj ubi hordeum demeffuerunt.P, antécédente unum inuenitur,incpto ineptui. R., antc^ cedente duo,uerto uerti,amp; fterto fterti. T antccedente unum inuenitur, immittoim^ mifi.fed antécédente s unum,fifto ftcti,quodetiam àttoftetifit.Cumigitur in fi fa* ciunt præteritum perfedum,fupina in fum uel in fu faciunt,ut læfi,lufi,rifi,arfi,læ* fum,lufum,rifum,arfum,uel læfu,lufu,rifu,arfu,unde lt;1^ læfus,lufus,rifus,arfus. læfu* rus,lufurus,rifurus,arfurus. Dif. fac alia à uerbo mitto compofîta. Ma. amitto,demit* to,furamitto,committo,admitto,pcrmitto,promitto,præmitto,emitto,omitto,remit to.Abadmittoadmiirarius,abemittocminariusnafcif.Et àfimplicimiiTus,hic6Chæc mifiïlis çÿquot; hoc miflîIe.Poflumus etii hic Si hæc miflibilis amp;nbsp;hoc miiribilcdiccre,quo* modo penetralis amp;nbsp;penetrabilis, Di, habenas quæ pars eft.'' Mag. nomen.Dif. qualc? Ma. appcllatiuum, Di, cuius fpccieii' Ma. deriuatiuæ. Di. unde deriuatur iquot; Ma. à uet bo habco.inde etiam afpirationem habet,ö* per b muta feribitur. nam auena quæ np fignificat,€2r fine afpiratione eft,amp; per u feribitur. Eftigiturhabenacumafpi ratione nomen uerbale. Di, cuius generis^ Ma. fœminini.Di.cuius numen? Ma. plu* ralis,figuræ fimplicis,cafus accufatiui,declinationis primæ.Dif. cun' Ma, quia omnia in a definétia declinatiôis primæ funt,exccptis ncutris quæ græca funt, amp;nbsp;apud Græ cos in -nx; faciunt gtm,apud nos auté os in is conuertentiatcrtiæfuntdeclinationis, ut TOf61/101 TOç, torcumatoreumatis,^J/t.x'roç,fchemafchematis.htcrarumueronomi na tam in a qin alias quafeunq^ literasdefinétia,8C apud nos,ÔC apud Græcos indecli nabilia funt,ut aXtpa, f^HTec.yói^^a. non cm rede Donatus digammû pofuit. Ab habeo fit habito,habitudo,habiraculû,habili3. côpofitainhibeo,cohibco,phibeo,exhibco. TV quoeç littoribusnoilrisæneia nutrix,Di.quotcæfurashabeti’ Ma,dual;femi
quinariam amp;nbsp;femifcptenariam.Tu quoeç littoribus noftris.Difquotfiguraç^ eftf Ma, deeem,habet enim'tres dadylos,amp; duos fpondeos.Di, trada fingulos pcdes.Ma* Tuquo^ littori bus no ftrisæ neia nutrix. Di.quot habet partes orationis^ Ma.lèi* nomina tria,littoribus,æneia,nutrix.Pronomina duo,tu,noftris,coniundioncm quo^ qj,Di,trada per fingulas partcs,Ma,Tu quogp,Di.Tu quæ pars orationis eftî' Ma,pro nomen.Di.quid cil pronomen? Ma. pars orationis,quæ pro proprio nomine uniufeu iufqj accipitur,perfonasqj finiras rccipit.Item aliter,pronomé eil pars orationis, qua: pro nomine pofita tantundem pene fignificat,perfonamq; interdum rccipit. Ideo afit dico pene,quia quamuisfubHantiam fignificat,non tarnen etiam qualitatem quomo* do nomcn.bene igitur uidentur feciffe, qui carentia perfonis finitis feparant à prono* minibus.Pronomen propric c(l,quod pro proprio nomine ponitur. itaqj quia propria nomina plus alqs omnibus nominibus finita funt,certam enim aliquam ré fignificanr, pronomen quoeg quod loco proprq nominis accipitur, debet finiras perfonas habere* Sunt igif pronomina de quibus nulla dubitatio ell, quindecim,odo primitiua Si fc^ ptem deriuatiuat primitiua quidem pcrlbnæ primæ, ego cir obliqui cafus ciufdem p* nominis,fecundæ tu,tcrtiæ uero fex,fui,ine,illc,is,hic,ipfe : deriuatiuæ primæ perfo* næ meus,noller,noftra s,fecundæ tuus,ucllcr,uellrâs,tcrtiæfuus.Hæc tam apud nos 3 apud Græcos PÇonoroina ab o^ibus accipiunt^Cîcrcra uero quæfunt mfinita, ud
-ocr page 345-L 1 B fi K vit
Interrogatîua,ucl relatiuafubftantiæ,uel qualîtatis.uel quantitatîs,uet nunicrf,magid nomina diccnda funt 5 pronomina;fubftantiæ,infinitum uel interrogatiuum,ut quis: rcfatiuumutqui: interrogatiuum ucl infiniciuum ucl relatiuumqualitatisutqualis» fignificat cnim TTo'iKi penultimoacuto,quodeftintcrrgaotiuü, amp;nbsp;-noiôi* ultimo acuto, quodeftinfinitum, ôC oTroîoe, quodeftrelatiuum. eiusredditiuumtalis : quantitatif interrogatiuum uel infinitiuum uel relatiuum quantusjfignificatem o ttoo-oç pcnultilt;« mo acuto,quodeft infinitum ,6C ôo-oç, quodeft relatiuum.rcdditiuum eiustdtus.Nu^ meri interrogatiuum amp;nbsp;infinitum ôC relatiuum,quot.fignificat enim iràaoi penultimo acuto amp;nbsp;ultimo,quod eft infinitum,çÿ* b-rroaoi, quod eftrelatiuum.ciusrcdditiuumtot* deriuatiuum eius quod eft quis,cuius cuia cuium,amp; cuiâs,amp; ab co quod eft quot,quo tus quotennis amp;nbsp;quotenus.quibufdam ab co quod eft tot uidetur effc totus, fed alia uidctur efle fignificatio.hscc tarnen nomina praedida plerit^ latinæ artis fcriptorum, pronomina eflcinfinitadixerunt.Nccmirum cum Didymusquo(^,amp; multi alq uetu ftiffimi Græcoçi,inter articulos hæc numerauere.R-omani ucro cum articulos non ha béant,inter pronomina hæc pofucrunt. tâta autem uidctur elfe cognatio articulorum amp;nbsp;pronominum,quod Stoici in una parte orationis utrûq» effe putant, articulos fini* tos pronomina dicentcs:quæuero grammatici GræcoR^dnter articulos ponunt,illi in finitosdicebantelTearticuios. Necnon etiam fupradidas didiones, quas Apollonius Herodianuscç Si Dionyfîus inter nomina rationabiliter,pofuerfît, Hæc aût latius in li bro qui eft de pnominctradauimus.Sed ut breuiter dicam,loco proprio^« nominum non poftuntaccipi eaquæ gcneralia funt etiam appellatiuoç^quodfuum eft pronomi num. Nam diccntcsquis,intcrrogamusdeomni fubftantia,uel qualisde omni quali«» tare,uel quantus deomni quantitate,uel quot deomni numero.pronomen aut definilt; tæ alicuius pcrlbnæ uult eflc,6f rem certam fignificare. Di.quotaccidûtpronomini ƒ Ma.fex: fpecics,genus,numcrus,figura,pcrfona amp;nbsp;cafus.Di. cuius fpecfciV Ma.primî tiusc.Di. facabeoderiuatiuum.Ma. tuustua tuum,amp; aduerbium tuatim,©* per ’twC RTaa'zp Tu, te,qu£E eft corrcpta, ut O'TitetuteTati tibi tanta Tyrannctulifti. Di. cit fus generisJ' Ma. communistrium generum. quomodo cm apud Græcos iyi) tTÿ.ou, trium funt communia gener9i,fic ôC apud nos ego ôC tu,mei,tui,fui. Numeri fin gularis,figura: fîmplicis,perionæ lècundæ,cafus nominatiui amp;nbsp;uocatiui.hic auté ma* gis nominatiuus eft, cum per apoftrophen dicatur, qua: exigit nominatiuum, cum quocp coniüdum,quod ad alios nominatiuos relatum eft,id eft ut Mifenus amp;nbsp;Palinu»* rus,tu quocp. Di. quocg quæ pars efts' Ma. coniundio.accipitur cnim pro Si tu.Eft ta men etiam loco aduerbq inuenirchancdidionem pofitam,ut Multa quocp amp;nbsp;bcllo pafliis dum conderet urbcm. hic cnim pro fimiliter neccfle eft id accipi, cum fequitur amp;. Di. quid eft coniundio f Ma.pars orationis adnedens ordinansc^ fcntentiam.Di* quotacciduntconiundionif' Ma, tria: potcftas,ordoamp; figura. Dif. cuiuseftpotefta* tis quoc^^ Ma. copulatiuæ. Di. cuius ordinis^ Ma. poftpofitiui. uctuftiflïmi tarnen fo lebant etiam præponcrecam. Di. cuius figur«?quot; Ma. compofitæ, ex corrupto intc«lt; gro,quo enim corripitur, quod fi produccretur effet integra pars. Dif. quem habet ac centum Cquot; Ma. penultimum acutum, omnes cnim fcrèconiundionespoftpofitægcnc* râléferuantaccentufircgulam.Di.littoribus quæparsorationiseftf Ma.nomen. Di. qualer* Ma.appcllatiuu,generis neutti,numeri pluralis,figuræ fimpIicis,Gafusdatiuf, dcclinationis terti« correptæ. Di, cur? Ma. quia omnia in us definentia neutra tertias declinationis funt,ôlt; in ris faciunt genitiuum. excipitur pus indeclinabile, Si uirus^ quodLucretiusfecundæpofuitdcclinationis: diriprimordiauiri.pclagusuerograr* cum eft,hoc pclagus pclagi, Siuulgus uulgi, tam mafeulinum q neutrum. Dif. quoc differentias habet penultima genitiui in ris terminâtium fupradidorum neutrorum nominum:* Mag.fi uerbis adiacent,quæ e correptam pcnultimam habucrint,feruanc c ante ris genitiui, ut muneromunusmuneris, uulncrouulnusuulneris, fiderofidua fideris, Cl quo componif côfidero CZ defîdcro^latero latus lateris, operor opusoperi»^
-ocr page 346-,*o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s V PE R xn, VERSV» AE H B,
Siueroinonofynabaßnt,8C producunturinnotninatiuo,feruant quo^ u ante ris it) geniciuo produâam,uc ius iuris,thus thuris,rus ruris,plus pluris. Si uero lint compa ratiuajtnafculinorumeorundemq^ fœmininoç^ fequuntur genitiuum o pcnukimani feruantia ante ris, ut minor,minus minoris,maior,maiusmaioris. Alia uero o corrc ptamhabent ante ris,utcorpuscorporis,pedus pedoris,littus Iittoris,pignus pigno ris ÔC pigneris, fcenus fœnoris Si. fœneris, guis uerba eoçz magis e pcnultimam halt; bentpignero fœnero. Di. facabeoderiuatiuum guodeftlittus.Ma.IittorcusCr lit toralistquidamautem litus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uoluntefle.quiaprofîcifcentesû'rcuerten
tesfolentibi uota concipere. Di. noftris quæ pars eftt* Ma. pronomen.Di.qualet’ Ma. poffelliuum amp;deriuatiuum. Di. cxquocafufolentdcriuarit’ Ma. exgenitiuo,utnos noftrum uel noftri,nofter.Idq5 fine dubio ex fingulari numéro oftéditur. Ego mci me us,tu tui tuusjfui fuus.unde penultimæ corripiuntur. Di, cuius generis f Ma. neu tri. Sed fciendum quod omnis datiuus ÔC ablatiuus pluralis,tam in nominibus mobi* libus qua m in pronominibus ôi. participiis,communis eft trium generum. Dif. cuius numen? Ma. pluralis, figuræfimplicis.cafusdatiui. omnis aurem datiuus (Sr ablatiuus pluralis fimiliscft,utdidum eft. Di. ÔC. undepoflumusfciredifferentiamt' Ma.àiun:* dura amp;nbsp;ordinationc, idem aTro çS) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod facile poteft fciri ex fingularifi iun
dura,quæ non habet fimiles datiuumôC ablatiuum,ut in omnibus primæ declination nis nominibus,6C tertiæ in c tcrminantibus ablatiuum,amp; quartæ et quintæ.In his cm manifeftcoftendit cafus differentiam.Cum uerbum igiturdedifti fine dubio datiuum exigat,fi quod fupradidarum declinationum nominû ordines,neceire eft datiuum ad lungere,ut dedifti poetæ uel homini uel fenatui uel rei.Non licet enim nifi datiuû hun IC uerboadiungere. Et nota quod quatuor habent declinationum differentias pronon inina,funtenim quæ tam genitiuum g datiuum in i tcrminant,quæ funt tria amp;nbsp;comn munia trium generum,ut ego meimihi,tutuitibi, fuifibi. Sunt quægenitiuû in ius, datiuum ueroin i profcrunt,quæfuntcommunia trium gencru, utille illius illi,ipfc ipfius ipfi,ifte iftius ifti,hic huius huic,is eius ei, Sunt alia quæfequutur fecundam de clinationemmobiliumnominum,qualiafuntpofrcflïua,mcus a um,tuusa um,fun iis,nofter amp;nbsp;uefter, Sunt ciT alia tertiæ dedinationis nominum declinationem feruann tia,noftrâ3,ueftrâs,noftratis6Cucftratis.Dif,æncia quæ parsorationis eft :'M?g. non men. Difeip. quale £quot; Magift. appellatiuum; quamuis enim poffeflbris nomen propri um fignificet,tarnen omnis poflclTio eius commune hoc nomen poteft habere, ut æne fa mater,æneia nutrix,æneia mens, æneia fames,æneia facies, æneia manus,æneius an ger,æneius filius,æneius cnfis,æneium lumen,æneium munus,æneium regnum. Du cuius generis Ma. fœminini,numeri fingularis, figuræ fimplicis, dedinationis prin mæ. Di. ex quo nomine deriuatur:’ Ma. ab Aenea,de quo fuperius latius diximus.Di. nutrix quæ pars orationis eft f Ma. nomen.Di. quale ƒ Ma. appellatiuum. Dif, cuius fpeciei:' Ma. appellatiuorum,ucrbalis,Dif, ex quo uerbo mafeulinum eius nafeitur f* Ma.ànutrio.îolentautéin tor uerbaliain trix facere fœminina,mutata tor in trix^ ut ledor ledrix, in fupradido uero cuphoniæ caulà uel alternitatis, id eft
TOÇ tri fyllaba fubtrada eft contra rcgulam. Gum enim nutritor fit mafculinum,debii ît fœmininum nutritrix clTcjfed abfurditas foni minuitfyllabam, Di, a quo uerbo den riuaturt’ Ma, ànutrio nutris nutrit. Di. déclina uerbum. Ma.nutrio uerbum adiuum.' ïndicatiuo modo didum temporis præfentis.numeri fingularis,figuræ fimplicis,con fugationisquartæ,peribnæprimæ,quoddeclinabiturfic:Nutrio is it,nutrimus itis unt.codem modo tempore prætcritoimperfedonutriebam bas bat,nutriebamus tis banr.codem modo tempore prætcrito pcrfcdo,nutriui nutriuifti nutriuit,ü' pluralia cernutriuimus ftis runt uel re.eodem modo tempore prætcrito plusg perfedo, nun criueram ras rat ramus ratis rant, eodem modo tempore futuronutriam es et. Imn peratiuo modo tempore præfenti ad fecundam amp;nbsp;tertiam perfonam nutri nutriat,nun criamus te ant.codemmodotcmporcfu^ronDtritotu nutritoille,nutriamus tote
-ocr page 347-LIBER VIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m
trîunco uel m'utote. Opntiuo modo téporc præfenti,6C præten'to impcrfecSo, urinam nutrirem,rcs,ref,nutrircmus,reds,rent.eodé modotcpore pr£cfcritoperfedo,ôlt; pIuJP» quam pcrfedo unnam nutnuiflcm,ires,ffet,nutriuifl’emus,ris,ent.eodem modo tempo re,futuro,nutriam,as,at,utinam nutriamus atis ant.Subiundiuo modo tépore præfènti ciim nutnam,as,at,amusatis ant.codem modo præterîto imperfedo cum nutriré,reï ret,nutnremus,tis, cnt.eodem modo tempore præterîto pcrfedo cum nutnuerim,n's, n t,nutriucrimus,tis,rint.eodem modo tempore præterîto plufquam perfedo cum nu«* trimflem,fes,lèt,cmus,ctis,ent.eodem modo tempore futuro, cum nutriuero, ris rit,n^ mus,ritis,tint Jnfinitiuo modo numcris amp;nbsp;perfbnis tempore prælênti, ÔC præterîto îm perfedo nutrîre,præterîto perfedo ÔC plufquam perfedo, nutriuifle, futuro nutrîtum ire,ucl nurrîturum elle. Verbo imperlbnali nutritur, batur, nutrîtum eft uel fuît,nutria tum erat uel fuerat,futuro nutrietun Imperatiuo modo nutrîaf nutritor. Optatiuo uti nam nurriretur,nutritum eflet uel fuiiret,nutriatur. Subiundîuo modo,cum nutriatur* nutriretur,nutritum fit ucl fuerit,nutrîtum elTet uel fuiiret,tum erit uel fuerit.Gerudia uel pai ticipialia nomina,nutriendi nutrîendo nutriendum, nutrîtum nutritu, duo par* ticipîa ucniunt à uerbo adîuo,prælèns nutriens,futurum nutriturus nutritura nutritu* rum. Eins palFiuum, indicatiuo modo nutrior,nutriebar,nutritus fum uel fui,nutritus eram uel fueram,nutriar. Imperatîuo,nurrîrc nutriatur nutriamur, nutrimini nutrian* tur,futuro nutritor tu,nufritor îllc,nutrîmur nurrîminor unror. Optatiuo utînâ nutri* rcr,nutritus elfem uel fuiircm,nutriar. Subiundiuo eu nutrîar,rcr, nutritus firn ucl fu* crîm,nutrita.s elfcm uel fuilfem,nutritus ero uel fuero Jnfinitiuo modo nutriri, nutritÔ elfe uel fuilfc,futuro nutritum iri,duo participia ueniunt à uerbo paflîuo,prætcriru nu* tritus nutrita nutritum,futurum nutriendus nutrienda nutriendum. Nomé uerbale mi tritor ÔC nutrix,iplà rcs nutritio.D.fac ab eo deriuatiuum.Ma, nutricula, quæ eft dimi* nutiuum,ut luuenalis;
Galliaucl potius nutricula caufidicorum.
VT belli fignum laurenti Turnus ab arce, Dif, fcandeuerfum.Mag. VtbeI.Iifi.gnl3 lau.renti.Turnus ab.atce.Dî* quotcæfiiras habetf'Ma.lcmîquinarîam.Di.quomo* do^Ma-Vt belli fignu. Di.quotfiguraru eft hicuerfus.''Ma.quinqp.Di.quare.''Ma.qui3 conftat ex quatuor ipôdeis amp;nbsp;uno dadylo,ôlt;uno trocheo.D.trada per fingulos pedes. Ma.Vtbel,lifi,gnumlau,renti,Turnus ab,arce.Di. quotpartesorationîshabett’Ma.fc* ptem.Di quotnomina.''Ma.quinqj,belli fignum lauréti turnus arce.Di.quid aliudi'Ma. aduerbium ut,8f præpofitioncab,Di.utquæparsorationiscft.''Ma,hicaduerbîum tem poraIe,alΣÎsautcm fimilîtudinis poteft elfe, amp;nbsp;adieda i tamécandem fignificationem habetuti,cuiadditur nam,amp; fit aduerbium optantis utinam. fimiliter compofitum eut uelutamp;ueluti aduerbium fimilitudîniseft.Etquâdo oTrcoguel quot;voc, græcum fignificat, pro coniundîone caulàli accipitur,cft etîam qn optatiuum eft,ut Teren, in Phormione:
Vtilium drj omnes deæcg perdant. Di. belli quæ pars eftî'Ma.nomen. Di.quale^ M. appellatiuum.Di.cuius fpccici.''Ma.deriuatiuæ.ab eo quod eft bonum,bellum dîminu* tiuum eft.per caT'nj)^a.lt;riv igîtur, hoc eft, per contradîdionem pro malo bellum dicitur, id quod malo hominum eft înuentum à bono.ergo malculinum bonus bellus,amp; fœmi* ninumbonabella,filt;neutru bonum bellum facit.Omniaenim in us definentia malculi na geminât 11 in dîminutiuis,ut geminus gemellus,gemina gemella,geminum gemcl* lum.Et Iciendum quod inueniunt ctiam iplbrum diminutiuorum comparatîua amp;nbsp;fuplt; Iatiu3,quomodocomparatiuorumdiminutiua, quæapud græcosnoninucnîs.Tercnti. in Adelph. Attpunum quodqj quod eritbellîflîmumcarpam.exbcllo quod bonum fi* gnificat, bcllarîa dicuntur rà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dif. die ab co quod eft bellum, quod pugnâ
fignificat,derîuatiuum aliud.Ma.bcllicus,ca,cum.bcllicofus.Bellienus quod proprium eftà bello dcriuatum,bello as uerbum,ex quo bellax, quod eft trium gcnerum.bellatus cnim participium bellator amp;nbsp;bellatrix facit.ab eo etîameft Bcllona dea bellorum.Du* cllum dicebant antîquî pro bellum, ex quo pci duellio, ab eocomponît bellipotens, ôC
-ocr page 348-jiö ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SVPER xiiïver.aene;
lolliger,amp; ïinbeIWs,8^ rebellis, nbsp;nbsp;rebello uerbum.amp;debello quogp cotnpofitiï eft uer*
bum.Indeetiam debellatum eft.belli em port£C,quamuis dux fint partes,pro uno tamS nomine proprio accipiuntur,quod fignificat fores lani tempIi.Di.fignfi quæ pars oratî onis eftî'Mag.agnomen.D.quale^ Ma.appellatiuum. Di. cuius JpecieifMa.primitiuæ. Di.fac deriuatiuumab eo,ucldiminutiuum.M. Sigillum.uerbum figno,as,et figniofi«« gnis. ôCcx eocompofitum, infignioinfignis, unde infignitus, prætcrea fignifico as, ôC fignifer,6Cantefignanus,hoceft propugnatorfigno9^.amp; dcfigno,configno,rcfigno.i.au fero,unde Virg.in.iiq. ôClumina morte refignat.id c aufertieft autcm uniuocum,id eft 'èfxamixopx fignificat enim 'rbjj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1° a.ya.Ä/j.a. G to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sttÎ
Kovru, Cl TO (mÖHua utineodem libro, dat belfotelTera fignum. H9i^'riujoixA7rz')yoi,,utLu canus; Signa canunt.D.Iaurenti quæ pars efti’Ma.nomen appellatiuumjipeciei deriua;* tiuoru poiTelIîuæ.eft tamé etiam patriæ, fi eft abJatiuus ab eo quod eft hic ÔChæc amp;nbsp;hoc laurcns laurentis.poteft tarnen amp;nbsp;proprium ipfius ciuitatisefle fi genitiuus accipif, hoc Laurentum huius Iaurenti,ut fit ab arce Laurenti, hoc eft ab arce urbis Laureti.Sed fi eft ab eo quod eft hie ÔC hæc 6lt; hoc Iaurens,ab hoc ôC ab hac laurenti, pro Laurentina pofu* It unde Lucanus, laurentinosq^ pénates. Laurentum nominam eft a lauro inuenta in ar ce,tefte ipib pocta.compofitu abeo quod eft laurus,lauriger,unde laurigeros currus, a lauro etiam laurcatus,ata, atum, Cicero fafees laureatos,hoc eft uidoriæ lauros haben* tes,Si exea proprium Laurentius Laurentia.ôC comprenfiuum qd Græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uo*
cant lauretum,ueluti myrtetum,roietum. Di,die poffeffiuum. Mag.laurcus,quomodo Mnyrtcus,corneus,a,um.Di.laurus quotæ declinationis eft.''Ma.inuenitur ôClècundæÔC quartæ. Omnia enim arborum nomina in us definentiafœmininafunt,amp;lècundæde* clinationis,utcupreflus cuprcffi,myrtusmyrti,ulmusulmi,ornusorni, piruspiriiexcc* ptis quin^,quæ tam iècundæ qua quartæ inueniuntur,quercus,laurus, pinus,ficus,cor* nus.laurea etiam pro lauro accipitur,Di.Turnus quæ pars eftî'Ma,nomé,Di.quale.''Ma proprium.Di.cuius rpecieiiquot; Ma.uniuoce.poteft enim etiam appcllatiuuintclligi pileis paIuftris,6C fluuius.D.facabeopolTeftiuum. Ma,turnius,a,um.ficuta' Saturnuslaturnf us,a,um. patronymicu poteft per analogiam did turnides,ledraroin latinis nominibus Iblent eiufmodi formæ patronymicæ fieri, quanuispocta Scipiadasfigurauit.aScipi* one, led Si ipfum â-jf to? gx/ttimv©-' qd*græcu eft uidetur efle. Di.ab quæ parsorationis eftr'Ma.ppofitio.Di.cuicafui lèruiriMa.ablatiuo.Di.quidintereft inter abôC aSCabs^ Ma.quod conlônante fequente, a pleruq; fcribendum cft,uocali uero omnimodo ab.in* uenitur ab etiam conlbnantibus lequentibus, led quæ non alpere poft b,lbnant, a uero uocali fequente nifi loco fit confonantis, i uel u nunquam inucnitur,ut à loue à Vene rc.abs autem quel t uel c lequentibuspaucis,anteponiturtaminappofitionequamin compofitione-.In appofitione,utabs te,proa' tc;in compofitióe,utabftuli,ablcondo,abl*
ullo malo,pro fine ullo malo. Di.arce quæ pars orationiseft.'’Mag. nomen. Di. qua* le.''Ma.appellatiuumfpeciei deriuatiuæ.abarceo uerbo dicitur arx,quæ facile munimc to fuo arcet hoftes.Inde etiam fummitates montiu, ex quibus facile poffunt depelli ho* ftes,arces dicuntur.ôf arcus quod longe arccat fimiliter hoftes.Di.cuius eft coniugatio* nis uerbum arceoj’Ma.lccundæj generis uel fignificationis aéhuæ.Di .déclina uerbu ar* ceo.Ma. Arcco uerbum adiuum,indicatiuo modo didum,t.p. Arcco,bam,arcui,eram, futuro arcebo.Imperatiuo arce,at,te,ant,uel cento. Futuro arceto tu,arceto ille,amp;plu* raliter arceamus arcetote arcento uel arccant. Optatiuo modo tépore præfcnti, Si præ* terito imperfeefto utinamarcerem, arcuiffem,futuro utinam arceam. Suhiuniftiuo mo* do tépore præfenti cum arceam,præterito imperfetfto arcerem, arcuerim,arcuiflem,fii turo cum arcuero.lnfinitiuo arcere, arcuifle, arcitum ire uel arciturum efte. Gerundia uel participialia nomina,arcendi,arcédo,arcendu,3rcitiî arcitu.Participia ueniut à uer bo adiuo duo p.t.arcés,futur! arciturus. Paflîuum arceor,ris uel cere,arcctur, arcebaf, arcitus fum uel fui lecundum analogiam ,quanuis in ufu deficit, compofitum tn eiusco*
\ erceof coercebar coercitus fum, in frequent! eft ufu, Præteritu plusg perfedum arcituf
-ocr page 349-LIBER ïk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H»
cram ucl fueram,future arcebor, imperatiuo modo tempore prælénti arcere arceatur* arccmini,arceantur. Future arcetor tu,arcetor iHe,arceminor,afcenter. Optatiuomó do tempore præfenti, uti'nam arccrer,arcitus elTem ucl fuiflem,futuro arcear. Subiun* lt;fhuo modo, cum arcear,arcercr, arcitus firn uel fuerim, arcitus effem uel fuiflem,* arcilt;= tus cro uel fuero. Infini'tiuoarcerï, arcitum efle uel fuifle, arcitum iti. Gerundia uel particlplali'a nomina communia funttam adiuo quam palîîuo,arcendi, arcendo,arcen* dum,arcitum arcitu. Duo participia ueniunt à uerbo pairiuo,præteriti arcitus, futurf arcendus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lUi*
ATque ea diuerla penitus dum parte geruntur»
DlSGIPVLVS, fcande uerfum. MAG.
Atquea,diuer,fapeni,tusdum,partcge,runtur.
DISCIP. quotcæfuras habetr MAG. |duas,lemiquinariam femifeptcnarl am. DISGIP. quotfigurarumeftt* MAG. decem. DiSGIPV. quare^ MAG. quiaconftat ex tribus dadylis amp;nbsp;duobus Ipondeis. DISGIPV, trada fin* gulos pedes. MAG.
Atq;ea,diuer,fapeni,tusdum,partege,runtuf,
DISCIP. quotpartesorationis habethicuerfus^ MAG. ieptem. DiSGIPV. quotnomina:* MAG. duo,diuerlaöCparte. DiSGIP. quotuerbac' MAG. «num, geruntur. DiSCiP. quot pronominat' MAG. unum,ea. DISGIPV* quot aduerbia:quot; MAG. duo, penitus amp;nbsp;dum. DISCIP. quot coniundiones^ MAG. unam,atç. DISCIP. at^ quæ pars eft.'' MAG. coniundio. DI. cuius poteftatisî' MAG. copulatiuæ, ordinis cômunis,id eft tam praqjoliriui quam poftpofitiui inuenitur.ied rare poftponitur,quomodo ctiam, ct, quia. DISGIP. quid intereft inter q; amp;ac amp;nbsp;attp.'quot; MAG. - quod femperpoftpofitiua ôC cncli* tica,0Cfignificatnon modo ÔC,fedetiam graxam, quando repletiuaeft, ac autem lemper præpofitiuaeft, amp;nbsp;accipitur etiam pro aduerbio fimilitudinis quomodo atque, ut, Haud Iccus ac iulîî faciut. ôC atq; tarn præpofitiuc quam poftpofitiue pofita copula tionemfolamfignificat. DISCIP. cuiusfiguræatquet' MAG. compofitæ, ex duobus integris at amp;nbsp;que. DiSGiP. quern habet accentumƒ MAG. præpo* litiua omnis coniundio SC præpofitio grauatur, poftpofitiua uero generalem accétum icruat didionum. DISCIP. ca quæ pars orationis eft ƒ MAG. pronomen.
DISCIP. qualeî* MAG. fubiundiuumuelrelatiuum. DISGIP. primitiuumeft anderiuatiuum^ MAG. primitiuum. DISCIP. quotpronomina indubitabiliat' MAG. primitiuaquidemodo, primæ pcrlbnæ unum ego, lecundæunum tu, tertia; lex, ille, iple, ifte, hie, is, fui. DISGIP. amp;nbsp;quare prima peribna SCfecunda lingo* (ashabent uoccs,tertia uero tot amp;nbsp;tarn diuerlast' MAG. quia prima perfona amp;nbsp;fes* cundafemper funtprfclentes,6ciuxtaleloquunf, tertia uero modo longe, modo præ* fens, modoabfens,mododemonftratiua,modorelatiua, modo diferetiua. DISGIP, quid intereft inter hie ôC ifte ÔC is:* MAG. quia hie præpofitiuum eft 6C demonftra* ' tiuum, in declinatione nominum à grammaticis pro articulo accipitur, Ifte uero de* monftratiuum eft,is fubiundiuum,ucl rclatiuum,llle poteft in loco aliquo longe po lito elTe demonftratiuum amp;nbsp;rclatiuum,tarnen idem elle SC cum fignificantia aliqua pro ferri,ut fie luppiter ille monebat, iple autem relatiuum amp;nbsp;dilcretiuum eft, ut iple mo* do Aeneas, noftri fi tanta cupido eft, dilcretiuum eft, ut ego ipfe, tu iple, ille iple. ut quæ'q^ iplèmiferrimauidi. ideo autem dilcretiuum efle dicitur, quia difeernitperfo* nam,cui adiungitur,oftendens per fe faccre amp;nbsp;non per alium,hoc eft iple per me,0C non peralium. DISGIP. diederiuatiua pronomina quot^ MAG. lèptem, meus,tuus, fuus,nofter,uefter, noftras,8c ueftras. DISCIP. quotfuntdeclinationespronomi* num^ MAG. quatuor,illorum una,quæ in i faciuntgenitiuum 6C datiuum,utmei mihijtui tibi, fui fibi. Secunda illorum quxin ius habentgenitiuum,illius,huius. Ter* tia qua: fccundum mobilia dcclinatur nomina, ut meus, tuus, fuus, Quarta qua: terri*
-ocr page 350-S V P E R X I I ; V E R . A E N E.
amnomînum decimatîonem fèruat, utnoftrâs amp;C ueftrâs. DISCÎP. qua;funt du^ bia^ MAG. quæ Stoici quidem antiquilTimi inter artîculos cum præpofitionibu« ponebant. Romani autem inter pronomina infinita uel interrogatiua uel relatiua ucl redditiua,Dionyfius ucro 6C Apollonius 6lt; Herodianusrationabiliter inter nomina po fucrunt. Sunt autem fubftantiæ uel qualitatis uel quantitatis, uel numeri infinita. fub;*_ ftantiæjUt quis, quod tam interrogatiuumeft quàm infinitum, cuius relatiuum eft qui, quod per le quidem acuitur,in relatione uerograuatur. Inuenitur tarnen etiampro quis, atque tune circumflcAitur. Obliqui autem eorum cafus quandorelationem lîgnî ficantjgrauantur,qualitatis qualis,quod penultimam circumfledit, quando interrogans tiuum eft,quando uero infinitum eft uel relatiuum, acuit ultimam, quæ tarnen in ledio ne fopitur.eiusredditiuumtalis. DlSCiP. die quantitarisî’ MAG. quantus, quod limiliter tria fignificat, interrogationem,relationem,infinitionem,quando uel in finitumeft uel interrogatiuum acuitur, quando uero rclatiuum,inlocurionegrauatur, eius redditiuum tantus. Numeri quot,quod fimiliter tria fignificat, interrogationem, infinitionem,relationem: led quando interrogatiuum eft, acuitur,uel infinitum: quan* doautem relatiuuminledione grauatur.eiusredditiuumtor. DISGIP. diederi* uatiuumabeoquodéftquis. MAG. cuiuscuiacuium, quæfuntpoireflluainfinita, quæ Graxi non habent. præterca hic Si hæc cuiatis Si hoc cuiatc,huius cuiatis quæ funt gentili.a Si infinita.ôC eft feiendum quod hæc declinationem pronominum habcnt,quis uel qui, cuius. Si earn tarnen inæqualem cum acculàtiuum quem faciat. Si ablatiuum a quo uel a' qui,8C datiuum pluralem quis ucl quibus. DISCIP. quæ funt alia nomi* naquæ declinationempronominum habent.^ MAG. in ius quidem definentialèx,' ut unus,nullus,ullus,lblus, torus,alius. In er uero duo, uter amp;nbsp;alter,amp;ex his compofi* ta.excipiturneuterneutri. DISGIP. dicnominatiuum abeoquodeftid. MAG. mafeulinumeius is, foemininum ca. DISGIP. quid habet notandum hoeprono* men.'' M AG. quod nominatiuum pluralcm mafculinum tam in ci facitqua'm in ij, Si datiuum Si ablatiuum in eis Si in is: Si quamuis rj duplicetur,tarnen pro una accipi* turlyllabainmetriSjquomododqamp;dfjsprodeiSCdeis. DiSCiP. facabcoquod eft is compofitum. MAG. idemeiufdem. DISGIP. amp;nbsp;quid intereft interma IcuIinumSC neutrum^ MAG. quia mafculinum producitur, neutrum ucro corripi tur. DiSGIPV. diuerfa quæ pars eft.'* MAG. nomen appellatiuum,fpecici de huatiuæ, à uerbo uertor uerfus participium, unde eft fadum nomen compofitum,di* uerfus diuerfa diuerfum.generis foeminini,numcri fingularis,quandofœmininumeft, quando uei o neutri pluralis. Et nota, quod omnia mobilia in a facientia fccmin.'na nomina pronomina Si participia, fimilem habent fccmininum fingularem Si neutru pluralem, ut primus prima primum, Si pluralitcr prima, pulcher pulchra pulchrum, Si pluralitcr pulchra,armiger armigera,pluralitcr armigera, latur fatura. Si pluralitet ûtura, ille ilia iHud, Si pluralitcr illa,ifte ifta iftud, is ea id, hie hæc hoc fingulariter eft fcemininum,6L pluralitcr neutrum, nccnon ctiam, quis quæ quod,tam in fingulari foe* mininum qua'm in plurali neutrum.participia quoq? amaturus amatum amaturum,plu raliteramatura.amatusamataamatum, pluralitcr amata. DISGIP. cuiusnumerif MAG. fingularis,quia feemininum eft in hoc ucrfu,figuræ compofitæ,ex duobus in* tegris,ideft di præpofitione, quæfeparatim non inucniturpcrfc,ÔCucrlâ. Suntautem infeparabiles præpofitioncs, quæpcrieleparatænunquam pofluntinuenirihæ, di dis re le an amp;nbsp;con.quas tarnen præpofitioncs ideodicimus, quodinterpretatio quoqjca rum apudGræcos præpofitioncs cas eire,oftcndit, amp;præpofitiuum locum femper fibi în compofitione defendunt:diuerfus tarnen apud Latinos frequenter, non folum pro ua rius, fed etiam prolcparatus accipitur Si diferetus, ex quo deriuatiuum etiam diucrfi* tas. DISGiP. penitus quæ pars eft:quot; MAG. aduerbium. DISGIPV. eu* MUS fignificationis? MAG. hic Iocalis,aliàs qualitatis.fignificatcnimprorfusuel in intimampartcm, utcaufas penitus tentarejatentis. Si hic tarnen fimilem liabet fignifi*
-ocr page 351-L î B B R .JC.- nbsp;nbsp;nbsp;! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,!ƒ
Stioncm pcnîfusjd cft, in pcniriflîma parte, hoc eft, in intima Itah'a;. ahtiqui cnim ÔC peniti'or ÔC peniriflïmus fblebant ab eo dicere, uelut ulterior ultimus. D1 SCIP V. cuius IjjecieiJ* MAG. primitiuæ.ex eo enim fitnomen penicior amp;(. penitiflïmus.nà Icitur ôC aduerbium comparatiuum penitius, fuperlatiuum penitiflime. DISCIP. cuiusfiguræ^ MAG. fimplicis. DlSGIP. dum quæ pars eft^ MAG. ad* üerbium temporale quogp hic.eft etiam coniundio caulàlis quando pro ïvot, græcaeon lundione accipitur,ut
Multa quo^ ÔC belIo’palTus dum conderct urbem.
Etlciendum quod dum aduerbium indicatiuo coniungitur, coniundio uero fubiundi tio.eft tarnen quando pro coniundione repletiua accipi tur, ut
Sofia adeldum paucis te uolo.
Et ne dum illi corruptis moribusuidoriæ temperarét.cx eo den'uatur dudum, poft nec quoçuelnon pofitaaduerbium cft temporale, utnecdumnondum. DISCIPV. parte quæ pars eft.'' MAG. nomen. DISCIP, qualeî* MAG. appellatiuu. DISCIP. cuiusfpeciei^ MAG. primitiuæ, ÔC generis fœminini,numerifingu* iarisjfiguræ fimplicis,cafusablatiui. DISCIP V. cur partis facitr' MAG. quia omnia in rs uel Is uel ns definentia, interpofita ti, faciuntgcnitiuum,utpars partis, puis pultis, mons montis, exceptis à corde compofitis, quæ d habent pro t, ut uecors uecordis, diicorsdiicordis: leruant enim primitiui confonantem genitiui. amp;nbsp;diffcren* liæ cauiâ frons frondis amp;nbsp;lens lendis. prætere.a glans glandis,libripcns libripendis quod à uerbopendocomponitur, DISGIP, facabeoquodeftparsdiminutiuum.MA. particulamerbum uero partioÔCpartior,quod in cadem inuenitur fignificatione. St ex CO compofita fimiliter difpertio amp;nbsp;difpertior,impertio ÔC impertior. DI S Ci P. die ab eocompofîta. MAG. participium SC participo uerbum, fimiliter componitur ab co expers amp;nbsp;pdrticeps, ôt propartio ôC biparti tus ôC tripartitus.ôô fîmilia.DISGiP. geruntur quæ parsorationiseft:* MAG. uerbum, DISCIP. quale:' MAG. perfedum. DISCIP, quomododidum:' MAG, indicatiuomodo. DISGIP. cuius fignificatiouis ƒ M AG. pailïuæ, coniugationis tertiæ correptæ, numeri plural ïis,figuræfimplicis,temporispræfentis.perfonætertiæ, DISCIP. déclina. MAG. gero geris gerit. DISGIP. quarc præteritum geflî facit^ MAG. quia in ro de finenti.a tertiæ coniugationis in ui faciunt præteritum perfedum, ut quæro quæfiui, tero triui.excepto uro uflî,gero geftï, curro cucurri. licet ex eo compofita duplicentin præterito perfedo eu uel non ; decurro decucurri,uel decurri, pcrcurro percurri, uel percucurri.quare geflî geftus facit participium, quomodo ÔC ufl'i uftus. Quæfiui quo* que quæftus, 0x05©^ dÆercntiæ caufafacit,nam quæfitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DISCIP. faefre#
quentatiuum. MAG. gefto geftas geftat. A participqs enim præteriti, plerun que fiunt frequentatiua, SC à gefto geftio geftis geftit, id eft motu corporis fignifico gaudium.ab eodem deriuantur gerulus, undecoponitur nugigerulus amp;nbsp;gefticulor ge* fticularis gefticularc gefticulatur, amp;nbsp;iplaresgefticulatio,
PANDiturintereadomus omnipotentis Olympi.
DISCIPVLVS. fcandeuerfum. MAG. Panditur 6^ cætera. DISGIP. quot habet cæfuras^ MAG. unam. DISGIP. quam^ MAG. lemiquinari* am. DISCIP, quomodo:* MAG. Panditurinterea. DISCIP. quotfigurariï eftt* MAG. unius. DISCIP. quare.'* MAG. quia quinque dadylos habet. DISCIPVL. trada fingulos pedes. MAG.
Panditur.intere.a domus.omnipo.tentiso.lympi.
DISCIP. quot partes orationis habet hicuerfus ƒ MAG. quinque. DiSGIPà quotnominat* MAG. tria, domus, omnipotentis, olympi. DISCIP. quotuer^ ba^ MAG. unum,panditur. DISCIP. quidaliudt' MAG. aduerbiumin tcrca. DISGIP. panditur quæ pars eft f MAG. uerbum. DISCIP. cu* ÎUS moth? MAG, mdicatiui, DISGIP# cuiusformæ.'' MAGI, perfedæ.
-ocr page 352-Î16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S V P B K X 1 I. V E R. A E N e;
conîugatl'onis tcrtî^, ucl fîgnifîcationi'spaflîuæ, numcri fingulans,figura; ßmplfcw, temporispræfentis,pcrfbnæterdæ. DiSCIPVL. dicadiuumeius» MAGIS, pando pandis, pandebam, pandi, pandcram, pandam. DISCIPVL. cur mutata do in di facit prætcritumperfedum j* MAGIST. quia omnia ucrba tettiæcon* iugationis, quæ ante do n habcnt, mutata do in di faciuntpræteritum, utlcando fcandi, oftcndo oftendi, excipiuntur quædam abrjcicntia quidcm n, fundo fudi, fein do fcidi, findo fidi ; duplicantia uero primam fyllabam, pendo pependi, tendo teten«* di, tundo tutudi, DIS CIP V L. déclina paifiuum. MA GIST, pandor, pandebar,palTusfilm. DiSCIPV, curpaflusfumfacitpræteritum perfedum? MAG 1ST. quiaomnia pafliuain dor definentiatertiæconiugationisuerba,nifi lint à dor uerbo compofita, participium prætcriti in fus faciunt,utludorlufus, cæ dor cæfus, defendor defenfus, incendor incenfus. fèd notandum quod cum alia omnia quæ n habentante do, amp;nbsp;inparticipioante fus feruent n, utoffendooffenfus,de«s fendo defenfus, incendo incenfus, tendo tenfus, pendo penfus, tundo tunfus, hoc dif ferentiæ caufa,ne fœmininum eius fimileinueniatur proprio mafeulino, quod eft hic Panfa, ideo paffus paffa fecit, quamuis a' patior quoque pafliis facit, amp;nbsp;à pateo paflus» Virgilius in tertio ; paflîs de littore palmis.
8C in primo : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Crinibus Iliades paflîs.
Fundoctiamfundi fufusfacit,necduplicauit s, quia produda uocalis nonegebatta ïi geminatione. fcidi quoque ÔC fidi, quia corripiunt penultimam, duplicaueruntin Çarticipio s, fcüTus fiflus.
'^irgtlius in nono î ÔC fiIfo tranfit præcordia ligno.
Imperatiuus, optatiuus, fubiundiuus, amp;nbsp;infinitiuus fupradidi uerbi, fccundum ana ïogiam dcclinatur • DISGIPVLVS. die fupina. MAGISTER., pan dendi pandendo pandendum, pafliim paiTu. participia adiua : pandens paflurus. paf lîuaprætcritipaiTusjfuturipandendus.nomenuerbalepaflbr. In for autemdefinen tia, uelin xor uerbalia, fcemininafaccrenon pofluntliterarum diflbnantia prohi»^ bentc. In torenim definenria,mutant tor in trix, amatoramatrix, dodor do* drix, raptor raptrix, fartor fartrix. nomen uerbale rei hic palTus huius palTus, quod ifignificat to ßS/xot,, quod patet in fpatio diftantiæ pedum, eft tarnen aliud uerba le pandus panda pandum. Donatus, panda atque contradior. Et Ouidius : panda naris. nampaflîomagisa' patioreft, DiSCiPVLVS. interea quæparseft? magister., aduerbium , DISCIPVL VS. quideftaduerbium ƒ MA GISTER, pars orationis quæ adieda uerbo fignificationem eius explanat atque im plet. DISCIPVL. quot accidunt aduerbio ƒ M A GIS T. fignificatio, fpc des, figura. DISCIPVL. cuius eft fpeciei ƒ M A GIS T. inter quidcm ab fn præpolitionc uidetur efle natum, quomodo à fub fubter, SC extra ab ex, ea ucro pri mitiuum pronomen eft, ablatiui cafus fingularis, uel aceufatiui pluralis . DIS GI P VL. cuius eft figuræ nbsp;nbsp;M AGI ST. compofitæ, ex integro amp;nbsp;corrupto. Sica
pluraliter accipiamus. Inter enim integrum eft, quod plcriquc Latinorum prarpo * îîtionem accipiunt, Græci autem aduerbium, ca uero corruptum. accuiàtiuus enim pluralis a producit propter generalem regu lam aduerbiorum in a terminantium, quæ omnia producuntur, ut interea, amp;nbsp;propterea, Sô prætcrca, cicepto ita. poiTu* mus tarnen diccre, quod in compofîtione non necefle eft fèparatorum conftrudioncm lcruare, amp;nbsp;licereetiamin hisablatiuumfingularemrecipcrc, utinhisaducrbqscom pofîtis cum præpofitionibus, quomodo, quocirca, quapropter. fie interea, propte* rea.frequcnter etiam amp;nbsp;fimplices ablatiui pro aduerbqs accipiuntur, ut una‘, quà, qui, quomodo, dextra, finiftra, DISCIPVLVS. domus quæ pars eft t* M A GI S T Ë Ri. nomé appcilatiuum,fpeciei deriuatiuæ; a' græco enim dcriuantw, Gr«« cm
-ocr page 353-b I B ß R ît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hî
«AoMKirtcoamp;ûC dicunc ædi'ffcarcjinde iS^o/Mto‘iq,SiC S ; græce em mafculinu eft,8c là tine fœmininum hxcdomus, quomodoo k^äth^ hæc cratera, ó tßiKxs^oij^ hæc decemlt; peda, 5 TravÔHç hæc panthera, ê nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^æc charta, S yavcrxTrxQ hæcgaülàpa. Di, dicderi
uatiuum à domo» Ma. domicilium,domcfticum, domo as at, hoc eft fub dominio ô* poteftate mea facio.unde maris domitor pro dominator.Inde et dominus,hinc Domî tius amp;nbsp;Domitianus. Di. die aduerbia. Ma. ex hoc in loco domi, ad locum domum,dé ïoeo domo,quæ Græci dicunt o’/Ko/jo’/itaAjokoSï/j, diminutiuum eius domuncula. Dif* omnipotens quæ pars orationis eft ƒ Ma, nomen. Di. quale ƒ Ma. appellatiuum. Dif. cuius fpeciei r* Ma. adiediuæ,figuræ compofitæ. Di. ex quibus ƒ Ma^ex tribus corru pris,Omni amp;nbsp;potis amp;nbsp;ens, qui omnium potens eft. antiqui enim dicebant ens partiel^ pium abeo quod eft fum es eft. ideo à pofTum uerbo potés nafeitur tam participium^ nomé,fed quando participium eft,tempusfignificat amp;nbsp;aceufatiuo nominum ucl infini to uerborum coniungitur, nec comparationcm accipif, ut potens pugnare uel potena faella facererquando autem nomen eft,caret tempore,«iZ genitiuo coniungitur, corn parationem habet,uf potens maris amp;nbsp;amans iilius,potentior C/ amantior. Sic ergo o* mnia participia fimilia poffumus difeernere, tempore, conftrudione, amp;nbsp;cafu,amp; com^ paratione:fi em uerbi cafum non fequantur,in uim tranfeut nominum,fîmiliter fi tem=a pus amittant, cr fi comparationcm aflumunt,ut fugitans litium,dodus grammatical, dodior dodiffïmus. Di. cur in ris finit genitiuum £* Ma. quia omnia nomina in -Is rs ns definentia.interpofirionc ri faciuntgtm,ut pulspulris,monsmontis,arsartis.excc ptis differentiæ caufa frons frondis,amp; lens lendis.præterea glans glandis, cuius quidc eriam fimilem genitiuo quidam protulerunt nominatiuum. libn'pens quoqp libripen dis facit feruata confonante uerbi pendo, prætcrea à corde compofita feruantia d no* tanda funt,concors concordis,difcors difcordis,uecorsuecordis.Comparariuum qui* dem potens potentior potentiffimus dicitur. omnipotens autem ideo non poteft habe re comparariuum,quiaeft fupraomnia,0d nemini poteftcomparari. Di, facabeoqd* eft potensipfam rem. Ma. potentiapoteftas. Di. quid intereft inter potentiam zf po* teftatem f Ma. hoc intereft,qgt; poteria magis pro ui accipitur, poteftas autem pro didi one.quidam autem etiampotentatum dixerunt.Di. déclina uerbum.Ma. poiTumpo tes poteft,poteram,potui, potueram,potero. Imperatiuo potes poflït poflïmus pote* fte poffint, potefto tu poteftoille poflïmus poteftote poflunto. Optatiuo modo utina poflem,potuiflem,poflïm.Subiundiuomodo cum poflrïm,poirem,potucrim,potuif fcm,potuero. Infinitiuo modo pofle,antiqui potelTc, Terentius in Eunuc. fed nihil ta men poteiTc.præterito potuÜTe.fn future deficit.deriuatiua ex hoc,poiTibilis compos, præporens,amp; impotens. Di. Olympi quæ pars eft f Ma. nomen. Di. qualeî* Ma, pro prium,fignificat autem montem 8C cælum, olympus didum à græco o^oXaA’ro/i, qd* undilt;j luceat.Di.cuius fpcciei jquot; Ma, deriuatiuæ uel compofitæ, à græco,id eft 73» “aou jùi a'kaüiJjj . Di. facab eo deriuatiuum.Ma.olympicus olympica olympicum propriû, amp;nbsp;olympius a um, olympium certamen uel olympia, quæ in honorem louis cele* brantur certamina Pifis.Inde componitur Olympiodorus,amp; Olympionices, Olympi as,cuius fecundum analogiam Olympiades debet eflemafeulinum,
OCeanumintcrcafurgensaurorareIiquit,Di. feande uerfum. Ma, Ocea ninter^
ôc cætera. Di. quothabetcæfurast* Ma, duas, femiquinariam 8Cfemifeptenari* am: Occanum interca,ecce fcmiquinaria,furgens, ecce femifeptenaria» Di. quot figiï rarum eft:* Ma. deccm. habet enim tres dadylos amp;nbsp;duos fpondeos, Di, trada per fin* guIospedes.Ma. Ocea ninterc afur genfau rorare liquit. Dif. quot partes orationis habet ifte uerfus:' Ma. quinqp: Oceanuminterea furgens aurora reliquit. Di. quot no mina Ma.duo,aurora, occanum,uerbum unum reliquit,paricipium unum furgens, fiduerbium unum interea. Di. oceanum quæ pars eft:* Ma.nomen.Di. quale,Ma,p* prium , fpcciei deriuatiuæ avro tw uKtujç vaep, hoc eft à ccleri motu didus græce ocea* nus, Di. fac ab eoderiuatiuum. Ma, oceanirides mafculinuni,ôlt; oceanitisfœmininfl^'
----------; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E n
-ocr page 354-s V P E a xn« VERS, a e n n, bndeVfrgiliiïsin.uq. Georg. Oceaniridcsambæ. Di.dicpoflclÏÏuïnw.Ma.öcea'nius a utn,uc Saturnius a um.Di.dicpatronymi'cû, Ma.wK«a»oçwKwv5,occamdcs,fœmi4 ninu occanis, uelut Priamus pnamidcs pn'amis. lt;(jr gm's fit proprium Occanus,ctii pro appellaüuo acci'pif ,quando partes cius fignifîcat, ut fi dicam Atlanticus occanus, «iZ indicusoceanus,amp; erythræus,amp; boricus fiue æthiopicus, quomodo marc cum to* tum fignifîcat,propriu eft: cum partem, appellatiuum.Di.interca qua: pars efti* Ma. aduerbium,fignificationis hie temporalis,aliâsaûtetiam localis, ut Virg.in.i, Acnei,
Interea ad tcmplum non æquæ Palladis ibant
Crinibus Iliadespaflis,pcplumc^ ferebant. Di, cuius figuræCquot; Ma. compofita: ex duobus integris,hoc eft inter ÔC ca,qui eft ablatiuus perfedus.folcnt au* tern componi ablatini cum præpofitionibus,qu£cetiam accufatiuo feparatim folent co iungi,quaproptcr,quocirca,propterca,ficetiam interea.Di. Inter primitiuu eft an de riuatiuû f Ma. deriuatiuum ab in, quomodo ab ex extra,.a fub fubtet, amp;nbsp;à de antiej deter, undedeterior deterrimus. quæ tarnen alq a’ uerbo detero fada effe putaucrunt. quomodo afit ab exter extra, amp;nbsp;à fuper fupra.fic ab inter intra,hinc intro (SZ intus,amp; in tra quidem ipatifi temporis,ucl loci fignifîcat,intro ucro ad locum,intus in loco, copa ratiuus interior,fuperlatiuus intimus,uerbum intro as at.Di.furgens quæ pars orati onis eftf Mag. participium præfentis téporis,ÔC in duas confonantes definit,hoc eft n ÔC s,amp;communetriôgencru.Di.cuiuscafus?Ma.nominatiuiamp;uocatiui,hicafitno minatiuijtéporis præfcntis,fignifîcationis ncutræ,formæ pcrfcdæ,numcri fingularis, figuræ côpofitæ ex duobus corruptis.tam furfum eih q rego corrupta funt. Et notan* dum q, cû in prælênti ex duobus corruptîs fît,in præterito ex integro ôCcorruptoinue nîtur,ut furrcxit,amp; multa înucniunf huiulccmodi,non folfî uerba,fed amp;nbsp;nomîna,ut al teruter akerutrû,in ntô ex duobus întegris cft,in genîtiuo ex corrupto ÔC integro. co* go cogis cogît,in præfenti ex duobus corruptîs eft,în ptô perfedo ex integro amp;nbsp;corrii pto. pergo pcrrexi,in præfenti ex integro cz corrupto, in præterito afît ex duobus in* tcgris.Di.decIina uerbum cius.Ma.indicatiuo furgo.furgebam, furrexi, furrexcram, furgam. Imperatiuofurgefurgat,furgamiis furgitefurgant.futurofurgitotu furgito ille,furgamus furgitote furgantuel furgunto. Optatiuo furgcrem,furrexiflem,iurgâ. Subiundiuofurgam,furgcrem,furrcxcrîm,furrexilTem,furrexero.Infînitiuofurgerc, furrexifle, furredum ire uel furreduru efie. Impcrfonali îndicatiuo furgicur,furgcba* tùr,furredum eft ucl fuit,furredu erat ucl fuerat,furgef. Imperatiuo furgatur. Opta tîuo utinam furgere€,furredum effet ucl fuiffet,furgatur. Subiundiuo cum furgatur, furgere£,furredum fit uel fuerit,furrcdu effet uel fuiftet,furrcdum crit ucl fucrit. In* finitaimperfonalis furgi,furredum effe uel fuifle, furredum iri. Supina furgendi do dum,furrcdu furrcdu.participia præfentis téporis furgens, futurifurredurus. etîam nomen eft furredus,quomodo redus cum caret tempore. Sciendum tarne q? fimplex eiusuerbi adiuum cftrcgo.facit emrcgor.compofitaautcm ab co quædam in neutra* lîum tranfeunt fignificationem,quædam permanent in fimplicis,ut pergo,furgo neu* tralia funt,dirigo auté amp;nbsp;porrîgo fiue porgo,tz arrigo,adîua funt.Dif.dic ab co quod eftfurgo nomenucrbale. Ma.furredorfurredrix,ipfaresfurredio ÔCfurredus. No* tandumqjin go definentia r antecedcte,fi non funt à rego côpofita,in fi faciuntpræ terita,ut mergo merfi,tergo terfî.alîa ucro omnia in xi p x, utangoanxi,pungopun xi,tingo tinxi.cxccptis frango fregi,lego Icgi,impingo impegi, tango tctigi,pögo pu pugi amp;nbsp;punxi.Itcm à lego copofita mutantia primitiui fignificationem,mutant præ* tentum,intelligointellexi,negligoncglcxi. Di, aurora quæpars eft.''Ma.nomcn.Di# quale f Ma.proprium.poteft tarnen quando pro die accipitur,loco appcllatiui accipi. quandoem dcam fignifîcat proprium eft. Di. cuius fpeciei Ma. dcriuatiuae,ab aura cnim aurora, propric enim ipfe aftenfus iblis, id eft prima pars dici aurora didtur, in qua folet pulfu folis aer motus auram facere.alii aut à fplfdorc folis didam putant. po nuntautcmauramprofplédore/cftcpoetain.vi. per ramos aura refulfit,id eft Iplcn
-ocr page 355-L I B ß K Xlt
dorJnde crfam âurutn dfdtur^SC aurarJi,(j) fauoribus fplendidos,hoc efl: daros fadijé^ amp;nbsp;aun'gæ,(|gt; fplendorem fibi agät auris,id eft fauoribus populi',hoc eft damorib. Di\ cuius generis s' Ma, fœminini, numeri fingularis, figuræ fimplicis, cafusnominatiuf êC uocatiui,hicaûtnomioatiui.ablanuusaûtin a produdum terminatur dedinatio^ nia primæ.Di. quare.''Ma. quia omnia nomina marculina,uel fœminina, uel commua* nia tam græca g latina in a deßnentiaprim^funtdedinationis, exccptisillisquæ nà^ fcunturà mafculinisin ius terminantibus genitiuum,quærunthæc,una,una,nulla,ib la,rota,alia,utra,altéra,îÿ* quæ ex his componunf.fîmiliterà qua compofita,fiqua, ne qua,aliqua.eaenim gtôs ôC datiuos mafculinoç^ feruant fuoç^junde quidam non ad gnifîcationem,fed ad dcdinationem attcndentes,pronomina ea cfle putarunt.Di.rdi quit quæ pars efts’Ma.uerbum.Di. cuius modis* Ma. indicatiui,formæ pcrfed:æ,con îugationis tertiæ,numeri fingularis,figuræ compofitæ,ex duobus integris,re et liquit. feparatim tarnen re dici non poteft.quod tn quidam uolunt à retro ud rurfus efle. qcf fi fit,excorrupto 8i integro inuenif ca pars,liquit enim perfedum eft.Di.cuius tempo ris.''Ma.præteriti.Dif. quare linquoliqui facit prætcritums’Ma.quia n habentiaante quo ucl co, abieda n facifit præteritum,ut linquo liqui,uinco uici.fimiliter ab eis có^ pofita dcuinco deuici,conuinco conuici,rdinquo rdiqui,derelinquo dereliqui.cir pro ducunt i penultimam in ptó naturaliter.Di,déclina uerbum.Ma.relinquo ÔC cictera, Di.déclina etiam pafliuu.Ma, relinquor,relinqucbar,relidus fum amp;nbsp;fui, relidus erâ ôC fueram,relinquar. fmperatiuo relinquererelinquatur, relinquamur relinquiminl relinquantur.futuro rclinquitor tu rclinquitor ille,relinquiminor relinquantur uel rc linquuntor.Optatiuo utina rclinqucrcr,relidus effem ucl fuiirem,relinquar. Subiun^ diuo cum rclinquar,rclinqucrer,relidus fim uel fucrim,relidus elîem uel fuiirem,re* lidusero ucl fucro. Infinita relinqui,rclidum cfle uel fuifl*e,rclidû iri.Gerudia uel fu pina rclinquendi relinquendo relinquendû.relidum rclidu.Participia adiua præfen tis temporis relinquens,futuri relidurus. paflîua præteriti relidus, futur! relinquen« dus, nomen ucrbalc relidor amp;nbsp;relidrix, ipfa rcs rclidio, poteft tn Si. relidus dici, fed quartædcclinatiôis.hincderiuaturreliquusrcliqua reliquû,amp; rcliquiæ. quod poetæ interpofita I relliquiæ metri caufa proferunt.eft etiam à delinquo delidum pro pecca to.quia delinquit officium fuum qui peccat.
TVrnus ut infrados aduerfo Marte Latinos, Difc.quot habet cæfuras ifte uerfuss*
Ma. unam femiquinariam.Di.quot figuraçi efts’ Ma.decem, quia habet duos da dylos amp;nbsp;très fpondeos.Dif. trada fingulos pedcs.Mag. Turnufut infra dosad uerib martela tinos. Di .quot partes orationiss’ Ma, Icx. Di. quot nomina.'' Mag. quatuor, Turnus,aduerfo,martc,Latinos.unum participiü,infrados.unum aducrbium,ut. Di, Turnus quæ paras' Ma.nomcn.Di.quales’ Ma.proprium.Di.cuius fpecieis’ Ma.uniuo cæ.fignificat cm nomen proprium regis R.utulo9i,amp; appellatiuum pifeis paluftris. in* dederiuaf turnius,quomodo faturniusà Saturno, fecundum regulam, patronymiclî debet fieri Turnidcs.quomodo PriamusPriamides, Dif. quare fecundæ declinationis eft TurnusTurni s’ Ma.quia in us correptam definentia propria fecundæ funt déclina tionis.cxccpto V enus V cncris.prætcrca Ligus Liguris,qd proprium eft.potcft et gen tile eflc,amp; fi fit proprium eft mafeulinum folum, Wc Ligus Liguris : Si gentile, eft in ucnitur comm unc,ut hic amp;nbsp;hæc ligus liguris.Di. quarc Turnus Turne facit uocatiuût* Ma.quia omnia in us definentia fecundæ funt declinationis,amp; in e faciunt uocatiuff, cxccptis propres, quæ i habentante us, quæ perapocopam proférât uocatiuum,uc Virgilius Virgili pro Virgilie.eir Mcrcuri pro Mercuric, Idcoqi accentus manet pc^ nulcimus,quis breuts fit penultima fyllaba, ex quibus cm aliqua fubtrahitur fyllaba li Integra ilia rcmanct in qua eft acccntus,integrum etiam feruat accétum ,ut hic amp;nbsp;hæc arpinàtispcrfedum,circunflcxumhabuitpcnultimafyllaba,quæmanfitin concifiôcî dicimus cm hicamp;hæcarpinâs perfedum,Similiter fi dicamus munît pro muniuit.cir cunficâif nit, quiamtegra didio fupra fe habuit circunflexum, fie etiam tuguri pro
E ii]
-ocr page 356-gt;0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S V P E R xn. VERS, Ä E N E,
tugurq acutum débet habere,cî3' Terenti pro Terende, Sallufti pro Salfuftie. Eupho^ niæ tarnen caufa uel mctri,eft quando nominatiuis utuntur pro uocatiuis,ut deus pro dee,fluuius jgt;fluui'c,utVirgilius: Cornigerhefperidumfluuiusregnatoraquarum.
populus popuie. Lucanus; Degeneropopulus.Vnum aütinuem'turappclla« tiuum folum,quodin i ÖC e profcrtuocatiuum, utfiliusofilfeßCofili'. Difc. ut quæ parsoran'onis^ Ma.aduerbium.Di.quid edaduerbium^ Ma.parsorationfsôC cætera. Di.quot accidunt aduerbio;' Ma. tria; fignificatio,fpecies amp;(. figura. Di.cuius fignifica tionis ert t'Ma. hic temporalis; accipitur enim pro poftquam.quando autem fignificat ivDiy græcam coniundioncm,loco coniundionis accipitur caufalis.eft tarnen etiam fî* militudinis aduerbium.folet aût ci adt^ci i, tam coniundionem lignificanti q aduerbp um,additur etiam ei; nam 8i inuenitur optandi aduerbium utinam.Igitur ut dC tiaduerbium quidem quando tempus,uel fîmilitudinem,uet qualitatem fîucinterrow gationem,id eft quando quomodo fignificat : quando uero ?voi, uel græcam con^ îunâionem fignificat,coniunâionis loco accipitur.Compofitum nan^ ab uti utinam aduerbium eft optandi,ut diximus. præterea pro uidelicet utiç affirmandi eft aduer«« bium. Di. quem habetaccentum^ Ma. ut uti cr utinam præpofitægrauantur pero* mnes fyllabas,fubiunâiuæ autem generale accentum feruant. Sciendum tarnen eft qgt; utquocpinuenifetiamprooptandiaduerbio,utTerentiusinPhormione: Vtilium di^ deæq^ omnes perdant, cum uel quoçp compofiîum tam ut q uti fimilitudinis aduer bium faciunt,uelut ueluti, ut Virgil. Ac ueluti magno in populo cum fope coorta eft. Di. infrados qua: pars eft^ Ma.participium.Di. quid eft participium f Ma. pars oratióis partem capiens nominis,partcm uerbi.Di.cuius eft generisT' Ma. mafculini, cafus aceufatiui, temporis præteriti,fignificatiôis pafl’iua:,formæ perfcda:,numeri plu ralis,figura; compoiitæ.ex duobus integris. amp;nbsp;nota qgt; inueniunf participia ex uerbis, quæ non ex duobusintegris componan£,intcgrain utraqj parte inuenta,utinfringor, ex integro amp;nbsp;corrupto,tamen inffadus ex duobus integris fit. Ideoqp poflumus non à uerbis deriuata accipere,fed magis à fe compofita.fimiliter impingo impadus.contin go contadus.fimiliter perficio perfeci,deficio dcfeci,conficio confeci.nec miçi in uer bis Sc in participqs hsec inueniri,cum etiam in nominibus polTint huiufeemodi cópo^ fitiones effe, ut idem tam mafculinum quàm neutrfi ex duobus eft corruptis, eiufdem uero ex integro üquot; corruptotecontrario alteruter ex duobus integris, alterutrius ucro cx integro amp;nbsp;corrupto.Di, déclina uerbum.Ma. Indicatiuo infringo, infringebam,in* fregi,infrcgcram,infringam. Imperatiuo infringe infringat infringamus infringite in fringant,infringitotu infringitoillc,infringamus infringitote infringant uel infringïï to. Optatiuoinfringefem,infrcgiflem,infringam. Subiödiuo cum infringam,infrin gerem,infregerim,infregiffem,infregero. Infinitiuo inffingere,infregifle,infraâû irc uelinfradurum effe. Gerundia uel participialia infringedi infringendoinfringendß, ïnfradum infradu. Participia uenifit ab adiuo præfens infringens,futurum infradu«« rus.Di.déclina paflÏuum.Ma. infringor SC cætera. nomen uerbalcinfrador,fœmini* num infradrix,ipfa res infradio.nomen rei infradus,infradura.Oftendimus em fepc q» participia adiua futuri tcmporis,fœminina etiam proipfa rcaccipiunf,utpidura, ufura,natura,iundura.ficetiam fradura. rariffimein or rerumnomina inueniuntur, ex quibus magis uerba nafcuntur,non ex uerbis nomina,ut labor a laboro,color a colo ro,amor ab amo,honor honoro.Di. die alia compofita.Ma, confringo,pcrfringo, dlt;^ fringo,fuffringo.Di. cur frango fregi facit præteritum Ma. quia tertiæ coiugationis uerbain go definentia r antecedentc,fifintfimpliciafacifîtpræteritumin fi, utmer go mcrfi.fpargo fparfi;alia ucro in xi, ut pingo pinxi, tingo tinxi, rego rcxi, undc ab co compofita pergo perrexi, furgo furrexi, exceptis lego legi, amp;nbsp;ex co compofitis quando eandem fignificationem feruant,ut relego relcgi,pcrlcgo per legi, mutata affe fignificationcin xi,utdiIigodiIexi,intelIigointellcxi,negligoncglcxi.Exdpiturfimi liter frango fregi,pango pegi uel pcpigi,ex quo impingo,excipitur etiam tango tetw.
-ocr page 357-L I B ß K XII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;at
pungó pupVgi* uel punxi,ô^ ago egi.fîC ex eis compofita. Di, cur înfradus ? Ma,' quia omnia in gi ucl xi præteritum facicntia, per dus faciunt participia, utIcgile^ dus, dilcxi dtlcdus, tetigi tadus, fanxi fandus.cxcipiüntur duo flexi flcxus. Siüijxi fluxus,D!.aducrfo quæ pars orationis eftt* Ma.nomen hic,quia caret tempore, unde li cet eins comparatiuum facere aduerfior,?ir fuperlatiuum aduerfiflïmus. Dif. qualc eft hoe nomen:' Ma.appcllatiuü. Di. cuius fpeciei:* Ma.adicdiuîcqualitatis,amp;mobile,ee deriuatiuum à pàrticipio,id eftparticipiale.Di.facabeo dcriuatiufî aliud. Ma.aducrlt;« iàriusaducrfaria aduerfarium.Di.Declinauerbum.Ma.aduerto tis tit Ôf cætera.DiC die ei'us frequentatiuum. Ma, aduerfor aduerfàris, quod ab adiuo fadû eft deponens, quamuisaduerto aduertoraliamfignifîcationcm habent. Sciasautem omnia fre quentatiua primæ funt coniugationis,amp; plcruncç à participio prætcriti folét fieri, uer fus ucrfor,aduerfus aduerfor,exceptis in go uel in feo dcfincntibus,illaemàpræfen* ti faciunt frequentatiua,ut ago agito,lcgo legito,ôC feifeo feifeito,?^' nofco nofcito.ui* fo enim uifis, cz lacefto laceflis,6C arceffo arceflîs.non funt primæ fed potius tertiæ con iugationis. frequentatiua primæ funt coniugationis,amp; inchoatiua tertiæ, meditatiua quartæ, Di, die aliud compofltum ab eo quod eft uerto.Ma.aduerto,conuerto,euerto éc fubucrto,animaducrto,præuerto, amp;nbsp;penè cum omnibus præpofitionibus indubitü bilibusinuenitur,circunucrto,antcuerto, Etnotandum q? aduerbiaquo^inueniutur non folû ex obliquis cafibus nominum mafculinoçi uel fœmininoç:, fed etiam ipfi nt5 fimilia,ut aduerfus, quod quidam quia aceufatiuo coniungif magispræpofitioné exb ftimauerut, uerfus quotÿ fuppofitum localibus nominibus aduerbium efle inuenitur, ut italiam uerrus,GaIiiam uerfus, Salluftius tarnen etiam præpofitionem ci antepofu it in Catil, In Galliam uerfus,in Hifpaniam uerfus. exaduerfum quoeç compofltum, ut Terctius in Phormione: exaduerfum tonftrina erat quædam, A' diuerto fit deriua tiuum diuerticulum,diucrforium quoqj dicitur locus in quo diuertimus.uerfus quogp literarfl ordinatio,uel qgt; uertimus ftylum à fine ad initium,ucl ab initio ad finem, uel ♦ q, antiqui a’ dextra parte in flniftram,ucl à flniftra ad dextram feribebant, uertigo quo^
Si uertex,à uerto uerbofifît. Si Vertumnus deus amp;nbsp;Verticordia compofltum,dea.' Di. Marte quæ pars orationis eft^ Ma.nomen proprium fpeciei primitiuæ.Di.facab eocompofitum.Ma.martius,martia,martium.iblcmusctiamôf martiaticus martiati^ ca martiaticum dicere,undeftipédia militum martiaticadicunf.indc etiam deriuatur ïnauors,cx quo mauortius.dicitur tarnen mafpiter quafi Mars pater, quomodo dieipi ter,id eft diei pater Iupitcr,hic Si hæc martialis amp;nbsp;hoc martiale, poteft tarnen efle SC proprium Martialis eÿ appellatiufl.Dif.quid intereft inter proprium martialisSC aplt; pellatiuum:' Ma. quod fl proprium fit, mafeulinum eft amp;nbsp;ablatiuum in e terminât: fi autem appellatiuum fit,cômune eft Si ablatiuum in i terminât, quomodo luuenalis, Felix.Di. cur Mars Martis facit:* Ma. quia omnia in Is rs ns definentia interpofita ti faciunt genitiufî,ut puis pultis,ars artis,mons montis. excipif differentiæ caula frons, quod quando folium fignificat frondis facit.frons enim capitis frontis,8c lens quando pullos pediculoç: fignificatlendis,quando autem fignificat legumen lentis. Præterea glans glandis, cuius quidam ntm «y gtm fimiles effe uoluerunt. libripens uero quia a pendo uerbo componitur,confonantem uerbi feruauit,libripens libripendis. præterea à corde compoflta habent genitiuum fecundum fimplicis genitiuum, concors concor dis,difcors difeordis. Di. Latinos quæ pars eft.^ Ma. nomen deriuatiuum, generis ma fculini,numeri fingularis,fîguræfimplicis,fpeciei deriuatiuæ. poteft tarnen Si proprl um efterégis foceri Aeneæ,amp; gentile à Latiolatinus, amp;nbsp;polTeffiuû latinus ager, Latiiî
aût uel à Iatendo,uel à latitudine eft nominatum. à latino Iatinitas,à Latio deriua tur etiam latius Si latiaris. Di. fac compofitfî. Ma. latinigena.quô troiugc« na,graiugcna.fedineisgeminatio i mutauitfcquenté i in u alternita
tis caufa p troiigcna,graqgena,troiugena Si graiugena faciens.
E iilt;l
-ocr page 358-SWPRISCIANI CAESARIENSIS
GRAMMATICI DE ACCENTIBVS LIBER.
IT E R. A cft nota eicmcno', qu« cum fcribitur Si in uocc mi nima refonat,nihil aliud quam nota ad formandum elemcntâ eflfe competitur, fed cum in uocem ex fono prorumpitur, clc* menti uocabulum concipit. Quod cum ratio ita fcfe habeat, quali imago huius rei effe uidctur, quippc cum ex sere pcrcuf fo idu linguæ,unde uox formatur,perficitur. Vox nan^ cor«» piisxfleoftenditut: nam fi corpus non e(ret,auditus aurium mi nimc ui percuteretur » Sed dum tangit auditum reucrbcrat elementii, tripartite diuiditur,fcilicetaltitudine,13titudine,longitudine. Habet quidc litera altitudinc in pronunciatione,latitudinem in fpiritu, longitudinem in tempore, hoc eft autalte,aut late,autlonge auditur.Habentetiam fyllabæfuum elementumq3 produdiodicitur.fed inter lireraçz clementum fyllabaçi hoc diftat, quod literarum elementa funtiplæpronunciationcs,fyllabaru uero clemcta ipfe produdiones. Quid eft enim aliud elementum q pars minima partium uocis articulatæ ƒ Illud uero quod remanet nota uel figura dementi eft.Diftat autem illud inter litcras amp;nbsp;elementa, qgt; c* lementa proprie ipfæpronunciationcsdicuntur,notæ autem earum literæ. Sed abulia ue eleméta pro litcris,?y literæ pro elemétis ponuntur, Nam aliud eft litera quæ ui def,aliud quod per cam colligif.Videntur aut literæ efle longæ,aut rotundæ,aut qua dratæ.colligif nanqp p cas res gefta alicuius, du colligif in fyllabis,de fyllabis in partis bus,ôC de partibus in oratioibus.Sed nos locuturi de partibus ad accentft q in didioni bus eft necelTarius trâfeamus,cuius rei myfteriu præbcnte deo uita latius trademus.
Accentus nancg eft certa lex 8c régula ad clcuandam dcprimcndam fyllabam uniuf cuiuf^ particulæ orationis,qui fit ad fimilitudincm eicmcntoçz,literarum atq^ fyllaba rum,qui etiam tripartito diuiditur,acuto, graui, circunflcxo. Acccntus nancp acutus Édco inucntuseft,(jgt;acuatfiucelcuetfyllabam. Grauisideo, q? déprimât aut dcponau Circunflexuseo quod déprimât at(^ acuat. Sunt ante accentus. x. quos itahuicoperi dignum exiftimaui prænotarc : acutus accentus,grauis,circunflexus, longa linea.bre« uis uirgula,hyphen,diaftolc,apoftrophos,dafea,pfylc. Quid eft acutusaccctust* nota per obliquum afeendens à finiftra in dextram partem ita '. Quid eft grauis^ nota per obliquum à fummoindextram partem defeendens ita ' .Quideftcircunflexuss'nota de acuto ?ƒ graui fada a . Quid eft longa linea nota à finiftra in dextram partem ælt; qualitcr duda -. Quid eft breuis linea ƒ nota iaccns fimilitcr fed panda,ficut pars infe rior circuli ita v, Quid eft hyphen tquot; uirgula fubicdauerfuicircunflcxa o qua duo uerba cum res cxigit copulamus,ut antetulit greffum.SC, Turnus ut anteuolans tarda præcelTcrat agmen. Hæc eft contraria diaftolæ ; diaftole quidem dextera pars circuî j ad imas literas dcpofita,quæ fit ita , «ÿ hac nota male cohærcntia difcernuntur,ut eft Turn, Danai gemitu at^ creptæ uirginis ira.ôC, procubuit, uiridi^ in littorc confpH citur,rus. Apoftrophos eft circuli altéra pars dextra, fed ad fummam literam appofita quæ fit ità ’, Hac nota oftendimus parti orationis deeffe ultimam uocalcm, cuius con Ibnans remanet, ut eft : Omnipotens genitor tanton’ me criminc dignum Duxifti t Dafeanuel pfylcn apud latinos h uocaliaddita uFdetradafignificat.Quid eft dafeaf flatilis quæ hac notaf figura c. Quid eft pfyle^ficcitas quæ notatur o .i. Notant dum etiam q? acutus accétus apud Latinos duo loca habet, penultimum amp;nbsp;antepenuf timum,apud Græcos autem penultimum,antcpcnultimum,amp; ultimfi. Circunflexua afit penultimum tantum.ponif naneg grauis uel cum acuto uel circunflcxo in cade di* dionCjfed non tn in cade fyllaba.obfcruaf nanlt;^ unus acccntus in integris didioibus, ut Romanus,Hifpanus.ln copofitisucro unusfimiliter,utmaIcfanus,intercaloci.SccI in pegrinis uerbis Si barbaris nominibus uel intcriedionibus, nulli funt cerci accétus,;
-ocr page 359-liber
îsi îdeo^îu potcflatc uhiufcuiuRç côfiftunt,ut quod ncceflarium uideat fie fii metro po nat. Tres fiquidem res accentuum régulas conturbant,difti'nguendi ratio,pronuncian di ambiguitas atcç neceflitas.fed qualiter hæc fiant intimandum eft. R.atio nancç diftin guendi legem accétuum fæpe conturbat,dum fi quis pronucians dicat, ponc, ergo uel quia,quod apud Latinos in ultima fyllaba, nifi diieretionis caula poni non poteft acee tus,ethoc eft quod diximus ponc,ergo,ponc ideodiximus ne putetur efleuerbum im peratiui modi póne.ergó diximus ne putetur efle coniundio rationalis quæ eft ergo, Ambiguitas uero pronunciandi fæpe legem accentuum perturbât, ut fi quis dicat in* terea loei,qui ncfcit utrum dicat alteram partdm intcrea 8i alteram loci, quod no fepa ratim, fed fub uno accentu pronunciandum eft, ne ambiguitatem in fermone faciat. NeceiTitaspronunciationisrcgulam corrumpit,utputa fi quisinprimis dicat dodus, amp;nbsp;addat que coniundionem,6C dicat dodusqp.eccein pronunciationeaccentum mu tauit,cum non in fecunda fyllaba, fed in prima accentum habere debuit. Sunt quidem tres fyllabæ,in quibus accentus corrumpitur : cp ne ue, ut itacp quado aduerbium eft; namitac^quandocoiundioeft, * uenerfit'neuiriad uost* carbonibus ue lumbos aifauerefuos. Syllabæ quæ correptam uocalem habentacuto accentu proferuntur, uc fax,pix,nix, nux, dux. quæ etiam tali accentu pronunciandæ funt, quando fint longæ pofitione,quia naturaliter breuesfunt.C^uæuero naturalitcr eft longa,circunflexo ac* centu exprimenda eft,utrós, dos, fpes, res. Bilfyllabæ uerofi priorem produdam ha* bent amp;nbsp;pofteriorem correptam,priorem fyllabam circunfledunt,ut Meta,Greta,R.O* ma. Illæ uero quæ funt ambæ longæ,uel prior breuis?y ulteriorlonga,acutoaccentu pronunciandæ funt,ut nepos, leges,rcges.hæ uero quæ ambæ funt brcues,fimiliter a* cuto accentu pronunciandæ funt,Ut bonus malus. Sednotandum q, fi prior politione longa fit,non circunflexo,fed acuto accentu pronuncianda eft,ut arma,arcus.quia qua uis fit longa pofitionc,tn exprimenda eft tali accentu,quod non eft natura, ozop Trifyllabæ uero, oic}i a^iop, amp;nbsp;deinceps, fi penultimam correptam habuerint, antepe nultima acuto accentu proFertur, ut Tullius Hoftilius. Nam fi penultima pofitione longa fucrit,acuctur.antepenultima uero grauabitur,ut Gatcnus,Meténus.Si uero ex muta amp;nbsp;liquida longa in uerfu conftat, in oratione mutât accentum, ut latébræ, tenc* bræ. Syllaba uero ultima fi breuis fucrit amp;nbsp;penultimam naturalitcr logam habucrir, ipfam penultimam circunfledet, ut Gethegus, pcrofus. Vltima uero fi naturaliter 15 ga fuerit,pcnultimaacuetur,ut Athenæ,Mycénæ. Adhancautemrem arfisc^thefis neceflariæ funt.Nam in unaquaqp parte orationis arfis amp;nbsp;thefis funt, non in ordine fyl Iabarum,fcd in pronunciationc,uelut in hacparte natura, ut quando dico natu cicua tur uox,amp; eft arfis in tu î quando uero ra, deprimitur uox, SC eft thefis de tu. quan* tum fufpenditur per arfim,tantum deprimitur per thefim. Sed ipfa uox quæ p didio* nes formaF,donec accentus pcrficia€,in arfim deputatur; quæ aßt poft accentum Icquf tur in thefim. his ante prælibatis,nunc de confequentia huius libri uideamus, L Atina quidem propria nomina nominatiuum fingularem in a terminantia, in pc* nultima fyllaba accentum feruant, quanq nonnulla uocalem ante uocalcm habere ui* deantur,quo92 alia differentiæ caufa.alia iolo ufu produceda funt,ut Gatilina, Vrania, Stephania. Appcllatiua uero cundem accentum feruant a terminantia, ut poeta, re* gina, habena, Fortuna, carina. Gompofita uero candem pronunciationem fibi dcFen* dunt,quam habentinfimplicitatc,ut concaua, transFuga; Fu enim in fimplicitatcbrc uis eft , amp;nbsp;ideo transFuga, non transFugadicimus, homicida quoque amp;nbsp;parrici* daideolongam i inpenultimolocohabent,quia c longamin i produdamconucr tunt. Gompofita uero à cano penultimam corripiunt.excipitur tibTccn,quodeupho niæcaufaproduabus li breuibusunamfcruatlongam.Notanturautempleraqiqua: 1 longam uocalem habent ante uocalcm, ut philofophia, Papia, quemadmodum u* numuerbumFio,quodfolum i produdamante o uocalemhabet.ideoafitdiximus pjeraqt,quia omnia uocalcm i anteuocaléhabétia,in antepenultima mutant ac^ntö.
-ocr page 360-DB ÄC.C8RTIÄ VJ,
UC Vcncna,MarccIia,Placentia,Aufoniajunonia.ô«: ilia quæ in tii finïuntur,utiu^X* tia,fapicntia,mœftitia,hanc autem regulam fcquuntur omnia quæ fie finiiîtur, prêter ilia quæ fupra diximus,quorum alia differentia: caufa,alia foloufu pronunciantur.Ex cipiuntur iftius, ipfius, illius, geniuui quorundam pronominum ,quorum penuItH mæ indifferenter ponuntur. Ilia autem quæ à uerbis colo gigno componuntur, bre ucttipcnultimamhabent, utagricola, cælicola, fyluicola.rurigena, terrigena. R.eliî« qua uero omnia in a definétia,participio futuri temporis fimilia, penultimam produ cuntjUt hæc fcriptura,lireratura. quæ omnia quando funt nomina carent tempore.Ea uero quæ u uel quamlibet uocalcm habentante a corripiuntur omnia, ut Mantua, Capua,Danaa.Corfica uero ÔC fimilia brcuian€,0* omnia quæ funt poffeffiua,ôC quas funt eis fimilia,fi i habent in penultima fequentc c confonante, ut Cretica, Yfiurica, Àlemanica.Excipitur uefica quod produciturjquæ enim habent n producun£,ut Ro mana,Campana,Hifpana,Cumana.Slt; hæc omnia fecundum diuerfas régulas per oblt; liquoscafusprodudafiuccorreptapronunciandafunt. E finita fixa penultimâ habclt; tia i in eademfyllabaomnia producuntur.Aliasuero uocaleshabentiafimilcmregult;« Iamfequuntur,utfedile,monile,fingulareuerbale,quæ æqualiterper omnes cafus jp* ducendafunt. O literatcrminatapræpofitauocali e penultimamcorripiunt,utga* neo,labco,aleo. quæ folos habent nominatiuosôCuocatiuos.Ea uero quæ i ante o ha bentfimiliter corripiuntur,fed per cæteros cafus,exccptouocatiuo,producun€,ut mu ïio nis.quaternio nis,præpofjta autem qualibet confonante,pcnultimam produdam feruant,ut imago nis,uligo nis,fuligonis,caligo nis,dinimilitudo nis,magnitudo nis. Quorum alia o in obliquiscafibus feruant ÔCproducéda funt, alia in i conuertuntôC corripienda funt,ut carbo nis,bubo nis,caligo nis,altitudo nis. I litera terminatutn u* numinuenitur trifyllabum indcclinabile,quodinpenultimobrcuiatuç, ut hic Si hæc ßf hoenihili. V litera finitum unuminuenitur aprotum in fingulari, in pluralidccli natur,quod in pcnultimo liquefcit ut tonitru. Al finita fi fint appellatiua in pcnultî ma ^dudafunt,utucdigal,tribunal,confonantcantcccdétc al. cxcipif 3nimal,barba ra aûtpropria breuianf,ut Annibal Iis, Afdrubal lis, quæ omnia in obliquis cafibus in neutro a ,pdudamhabent,inmafculinobreucmhabent. Il fyllabaterminatacorri^ piuntur in penultimo,ut hic amp;nbsp;hæc uigil huius uigilis,quod utdetur magis per fynco jjam proferri, amp;nbsp;hoc in obliquis penultimam corripit. Ol fyllaba terminatum inue^« nitur unum,quodinpcnultimo corripitur, uteliol. VI fyllabaterminatum unumin ucnitur proprium quod breuiatur,ut hic Heriul,quod barbarum eff. Vm terminata .breuiantur,ut Sophronium, Abrotonium,Dorcium,Philorcium. En fyllaba finita ft ifint à prima coniugatione uel quarta producenda funt,ut folor folamen,munio muni mcn,farcio farcimen:fin autem à fecunda uel tertia corripienda funt,ut fedimen,regi*‘ men.præpofitaitagpconfonante c corripienda funt,uttubicen,fidicen,cxcipiturtibl«* cen quod folum producitur,ut prædiximus. Ar fyllaba terminata producuntur ad in ftar fupradidorum nominum,ut torcular,lacunar,puluinar.notatur laquear quod bre uiatur, quæ omnia inobliquis producuntur, excipitur iubar iubaris,impar imparis, quæ in obliquis breuiâturtefteVirgiIio,ut iubarcexorto.amp;idem: numero deusiin paregaudct,filt; proprijs nominib.ut Arar Araris, Gæfar Cæfaris, Boftar Boftaris. Er fyllaba finita fi fint neutri generis in penultima producéda funt, ut cadaucr, papauer; fi mafeulina aut fœminina funt,corripiuntur,nifi fint pofitione longa,ut alacer,uolu«‘ ccr,mediocer,?ir hæc mulier,^?’ omnia hæc eir fimilia in obliquis corripiuntur,ut cada ucrcadaucris,uolucer uolucris,cxcepto mulier mulieris.cætera autem omnia,cadaue Kis,papaueris,laferis SC tubcris,itineris,fileris,cineris corripiuntur. In ir fyllaba ter* minata brcuiantur,utfemiuir,duumuir,triumuir,feptcmuir,decéuir,ÔC omnia in ob* liquis cafibus fub uno accentu proferenda funt. Or fyllaba terminata i uocali præpo fita breuiantur,utmelior,dodior, amp;nbsp;hæc omnia in obliquis produdionem fibi defen* dune» Propria uerp nomina corripienda funt, uc Hedor Hedoris, Neftor Nefton^
-ocr page 361-LIBER nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iif
producunF appcllanua tam mafculini g fœmi'nini generis, quanuisnonhabeant i ante or,ut odor ris, amor ris, uxor ris,foror ris, neutra auté breuiantur, ut æquor æquoris. Notetur memor ôC ab eo compofita,ut imniemor,quæ funt omnis generis corripientia O in obliquis,amp; indccor,cuius fimplex decor penultima correptainuenitur apud uetu-^ ftiflîmos,quandoprodecorus ra rum accipitur,amp; arbor ris,quodcft generis foemini ni.ôC à puero compofita,ut publipor amp;nbsp;marcipor, ÔC omnia in or definentia neutra uel gra:ca,SC quareuqj deriuantur uel componunf à primitiuis,unum cômunis generis qd* producitur,ut hic ÔC hæc autor, Vr fyllaba terminata breuianf,ut hic lepifur,fapifur, ôC omnia in obliquis cafibus breuianf, làpifur fapifuris.fimilitcr làtur faturis,hoc iccur, hoc guttur,hocfulphur, iccur iccoris uel iecinoris.As finita producunf,utdignitas,fe:« licitas, omnia â literam lèruant in omni cafu produdam, in qua terminatione quædâ maiculina partim propria,partim à nominibus ciuitatum tranflara,pcr iyncopam profe runtur,amp; accentum in ultimo feruanr,quod elt contra rcgulam Latinoç’, ut Mecoenâs, Larinâs, Arpinàs. lcd in uetuftiflimis libris inueniuturpferri Larinatis Mcccenatis,un* defubtrada ti, accentus remâfit.Es fyllaba finita breuianf,ut Hercules,ibnipcs,alipes, miles,gurgcs, ftipes,cxcipitur hæres dis,locuplcs tis, quæ in obliquis producuntur. Et eft notandum qgt; omnia quæ funt quintæ declinationis produedtur in obliquis, qh eo^s pcnultimæ in nominatiuo corripiûtur, uocali ante es polira, ut facies faciei,dics diei,cô ïbnanteautemantees polira corripiuntur inobliquis,utfides fidei.prætereaunumno ratur incadcmclaufulaes finitumquod nô quintæ, fed tertiæ declinationiseft , quod producirur,utquies quictis,cætcra in obliquis corripiuntur,ut abics,paries,aries,.Is fyl Jaba finita,fi lint accidentia producuntur. tarnen hæc omnia funt communis gcneris,fa* cientia neutrum in e,ÔC producunf in obliqs,ut hie et hæc fuauis amp;nbsp;hocfuaue,memora lis,lpccialis.Appcllatiuaautemqua:damfuntproduccnda,ut fecuri8,linapis,lebctis,c£c* tcra corripieda funt in obliquis,quæ funt di fly 1 laba in nominatiuis,ut lapis Iapidis,iafpis iafpidis,puluis,lhnguis, uomis uomcris, pollinis. cxcipif impubis quod corripitur tam in nominatiuo quàm in genitiuo.Os fyllaba terminata,in penultimis producenda funt, ut lacerdos faccrdotis,lepos leporis(^quod elolt;]ucnté fignificatSmepos nepotis.Vs lylla ba finira in penultima produdionem libi defendunt,ut tribunatus,confulatus, magilfra tus,principatus,ôC omnia quæ à uerbis ueniut. quæ funt limilia participio,ut amatus,de Icdus,ftratus,lacelîitus,cupitus,munitus,auditus.excipif hic lîtus,litt’,quitus.quæ cor* ripiuntur non folum in fimplici täte, fed etiam in compolitione, ut infitus,illitus,nequi* tus.citus uero licctcorripere ôC producere;dicimusem incitus produde, ÔC incitus cor repte.Cópofita ucro abeo corripiunf,ut aditus,obitus,præteritus, A do quoqj, ôô a fto corripiunf côpolîta, ut d3tus,unde fit inditus,ftatus,unde inftitus, à reo quoq? ratus,un de fitirritus,à fpiro quoç «ir halo nomina ueniétia breuiantur,ut fpiritus,halitus,ab am bio quoqp fit fimiliter ambitus, led qn participiale eft, lcruat penultimam produdam, lîcut ambitus:à rutus quoq; penultimam corripiunt,ut erutus,dirutus,Notandû eft au* te quod hæc quando funt nomina carent tcporibus.quando paticipialia, tempus cum li gnificatione demonftrant,ut amatus fum ab illo. Nomina auté tertiæ declinationis ter* minantia in us, nominatiuum breuiant,quæ à fupradidis regulis non inucniunf, ut 1èr uitus, • fraxinus,excipif papyrus quod producitur,ut hæc papyrus huius papy* ri. • Alia autem omnia quang non fint longa in nominatiuo in obliquis pducun* tur,ur lèruitus lèruitutis,palu3 paludis,iuuentus iuuentutis.Excipiunf hæc quæ corripî untur. Venus ueneris, ligus liguris, lepus leporis, quod eft animal. Propria uero uel appellatiua malculini generis, fiuc ex fc fœminina ÉKiunt, fiue in aliud genus minime transformantur, fi funt trifyllaba uel tctrafyllab3,ac deinceps habentia i. corripiuntur, Terentius,martius.cxcipiuntur hæc quæ habent a in penultima, uel polfelTïonem figni ficant,autàpofl'eflbribusderiuanf,utTcrétianus, Martianus, Capuanus,Beneuctanus, Hifpanus,Placétmu3,Taurinus. Quæautcmhabent c inter i amp;nbsp;u corripiunf,ut porri cus,ruftiçu5, gallicus, romanicus, c.xcipiuntur quæ habent a,ut Tauricanus, Ax lyllaba
-ocr page 362-H6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEACCENT1BV6
ba finitabrcui'anf,utpti*nax,côtumax,peruicax,amp; omnia in obli'qui's cafibus produélam a habentjUt perdnacis,contumaci's,Ex fyllaba finita breuiant ,ut artifex,aurifex,opifex, quæ omnia inobliqnis e literam,in i bteaêconacrtât,utopificis,aurificis,murexmii rids, forex foricis,excipi( unum malculini generis fcilicet ueruex,qd’in obliquis cafibus pducitur,utueruex ueruecisquod animal eft.Ix fyllaba finita producutur,ut bellatrix, uenatrixjcxcipitur meretrix,genitrix,fed hæc in obliquis producun£,ut uenatricis,gcni tricis,meritricis,radicis.Excipiunf hæc quæ grauantur, ut làlix falicis,calix calicis,filex lilicis.Ox terminata breuianf,ut uelifox,atrox,celox.iedin obliquis producuntur,utuc lifocis,atrocis,celocis. Vx finita fyllaba producutur,ut polinurux,calinurux,Pollux.ex!« cipiturconiunx gis,quod quidam in nominatiuo fine n Icribi uolunt,quod in obliquis cafibus amittit,ne uerbu putetur. T litera terminata, tarn in nominatiuo quam in obli* quis cafibus breuidtur,6C omnia neutri generis funt, ut caput capitis,finciput fincipitis, occiput occipitis.Perfius, filTafumofum finciput aure. Quæautem in duas conlbnantes definut fi fint longa pofitione, aut in compofitione producunf, in fimplici figura^duâi onem fibi defendunt,utcædens, tradens, damans, coclamans. Cætera uero breuianf,uc omnipotens,penipotens,audiens.6C hæc omnia tarn longa quam correpta in obliquisp ducuntur,quia leruant pofitionem,excipiutur quæ non lcruant,ut inops inopis, hyems hyemis,cælebs cælibis,adep3 adipis.
Regulis accentuum nominum compofitis,tra(3andus eft accentus,qui in uerbis confi deratus certis definienduseft regulis. Vniuerfa enim uerba primæ coniugationis, quæ iniècunda perfona as fyllaba finiunf,cumin trifyllabis amp;nbsp;in tetrafylJabis ueniut, in pe^ nulti mis fyllabis per omnes modos producenda liint,ut amo amas,amabam amaui. Exlt;« cipiturpræteritumplufquam perfedum quodcorripiturlblum ut amaueram.Etfutu=« rum eiufdem modi in primis amp;nbsp;in iecundisperlbnis pluralibus,cuiusexeinpllj hoc eft, amabo bis bit, amp;nbsp;plural iter amabimus itis bunt. Ab his nangp regulis cxeut noué, quæ in ui diuiiàs fyllabas mittunt prætcritum perfedum ÔC plusquam pfedum, primas ÔC fecundasperlbnaspluralcs futuri indicatiui corripitît, utlècolècas ram cuifecabimus fècabitis;cæteranan^producuntur,utdomo as bam bo domabunt,fcco fecas bamfe cabo Iccabuc,frico fricasfricabam,ueto uctas bam,ibnolonas bam,tono tonas bam, mi CO micas bam,crepo as bam,plico asbam.th annexis præpofitionib.præièns breuiaf, qdP in diiryllabis,uenitnifi pofitione aut natura iplà ucrbapduda fint,utreparo,relbno refe co,replico,not3tur autem plico,quod prætcritum plicui ÔC plicaui facit.quatuor ab haC régula exeunt,fto,do,lauo,iuuo; quæ cum componunf, ficut in fimplicitate,ncc in aui, nccin ui exeunt,formulamfuperiorem lcquun£,refto reftiti,reftitcram, rcftabimusrc ftabitis,reddo reddidi reddiderâ,reddcmus,tis.cxcipiutur relauo etreuiuo,quæ in pte ritoficexcunt,relaui, reuixi. lequunf etiam regulam iuperiorem.excipif relauo, qd’in præterito pfedo amp;plufquam perfedo,amp; in uno futuro coniundiui modi iyllabam la, îongam habet,in cærerisuerotemporibusbreuiantur,relaui relaucram relauero.Noté tur nâ^ quæ in fimplici figura funt longa, quia ipiàm produdioné quam habentin fîm plicitate,retinent fibi in compofitione. fie,ÔC præpofitio qn componitur cum aliqua pte orationis, qualis ipfa fuerit præpofitio, talisrcmanet in compofitione,utredimo,fub uertOjinhæreo.Omnia uerba iècundæ coniugationis, quæ es fyllaba finita in iècnda pib na prælentistemporis cum in trifyllabis ÔC in tetrafyllabis,ucl etiam in polifyllabis inue* nifîtur omnia in penultimo corripiuntur,ut rubeo,habeo,mifcco,langueo,iaceo,rigeo, ièd per cæteros modos fuperiores formulas,quas in prima coniugatione perfcripfimus, Jèquunf. Notantur quæ in præterito pfedo amp;nbsp;pluiquam perfedo, amp;nbsp;in uno futuro mo di coniundiui producuntur,ÔC in compofitione amp;nbsp;in fimplicitate,in cæteris autem tem poribus 8c modis breuianf, utfedeo fedi lèderam, refideo relèdi reièdcram,cauco caui, caueram, uoueououi uoueram uouero, uideo uidi uideram uidero.
Verba tertiæ coniugationis quæ is fyllaba finiunf,fi in trifyllabis uel in polifyllabis uc* niunt corripiuntur in præfenti,amp; in cæteris t€mporibus,nifî fint pofitione longatexce*-
-ocr page 363-LIBER
pto prætef îeo impeifeâo prarfenti's temporis, ubf femper penuÏtima i}4laba îôga fit ,uc rribuotribuebam,tribui tribueram tribuam tribucro, Notaturautem quxin iui,uelin eui,exeunt tn præterito.quæ produdionem fcruant in codcm præterito perfe»flo,uccu pio cupiui,quielco quieui,fapio ftpiui. Gætera ucro breucm fibi regulam defendunt,ni li pofitionem habcant,ut contemno cótcmpfi,gero geilï.e.Ycipiutur hæc quæ in præièn ti tcmpore,ôC in cæteris téporibus breuiantur, in præterito nero pcrfcAo Si plufquam pcrfcdo,amp; in uno futuro coniundiui modi producuntur, ut lego legi legeram legero, fado feci feceramfecero,fimiliter fugio fugi fugerâ fugero,fodio,ago,emo,ab his ergo regulis diferepant duo uerba, quæ in præterito breuian£ amp;nbsp;in præfenti producunf, ut pono cogo, dicimus repono reponis repofui, recogo recogisrecogi. co enim fyllaba in prælènti longa Si in præterito breuis, fimiliter ucro alia duo uerba cxcipiunf, quæ func primæconiugationis,quæ etiam ut fuperiora in præfenti funt produda,6lt;: in præterito breuiata,ut do fl-o:dicimus enim reddo reddidi,rcftoreftiti, * Notandum nan^ cft,qd’omnis didio quæintrifyllabis aut in cæteris polyfyllabis exitantcpenultimam fyllabam feu correptam ièu produd:am,licéter quod fert Poeta in métro eft fi'dutia,qu3 nos profegat omnipotens itex.
Quartæconiugationis uerba,quæ in i literam produiSam definunt in lecunda perlbna prælcntis temporis in trifyllabis aut in cæteris polyfyllabis ueniunt omnia,penultimam lyllabam breuem habent,ut audio,accio,pollio,lcpio,excipiuntur eo Si queo,ÔC quæ in düfyllabis ueniunt,ut Icio.ièd hæc Si hisfimilia regulam primæconiugationis lèquun* tur. Nota hæc quæ in prælènti tempore,6è in cæteris temporibus breuiantur, in prætc=^ ritoucro pcrfcèlo Si plusquam perfceio,utiam in alijs diximus, Si in uno futuro côiun criui modi producunf,lèio feiui fciueram fciucro,uenio ueni uencram ucncro,quco qui ni quiucram quiuero. Quoniam(^utopinor31atius Si conuenienter tradatum elide his acccntibus,nuncdefequentibus uidcamus.Participiunangp illos accentus, quos nomen habetin omni loco,ut diximus cum de histradabamus.PronoméuerolîmilitcreilHcm fcgulis utitur.Norandu nanqp ell ilia pronomina,que in ultimis feruant accentu,ut hic^^ çcnoftrasneîlràs,ideoapudmodernositahabent, quiaapudantiqueshiccineSinogt;* ftrâtis ucllrâtis dicebatur,underetinentaccentu in ultima quæ habebantin pcnultima. Si non Iblû hæc crant apud illos,fed etiam multa alia quæ differentiæ caulâ uel Iblo ufu dicebantur,utegometfeci: nanq; fyllabica adiedio ell in ego, utinalqs uidelicet ne ce, ut illiccine huiufee. Aduerbia nan^ fi e terminantur breuiantur in penultima,ut hodie, lè*dulc:fedeaquæànomineueniuntproducuntur,utTullianc,Martianejfi in m termi nanf,utmeatim,tuatim,fuatim,producunf;fimiliterfi i brcuiantur,utuelperi,fi o eau fl differentiæ in ultimo feruat accentü,ut falfo; fimiliter in ultima,ne putef nomen effe, utunàalns:fiiner breuiantur,utbreuiter.fi in ol fimiliter, ut ædepohfi in c in ultimo, ut illi c ilIic:fi in us,breuiantur,funditus.Notandum ell quod aduerbia omnia quæppo fitionibuscomponunf,fub uno accentu proferenda font, ut deinde exinde, hancautem regulam fequitur omnis côiundio,6C in côpofitis,8C in fimplicibus, ut interea etenim. Præpofitio uero lemper in fine accentum lèruat,ut apud ante. Interiedio nullam cet tam regulam retinet,tarnen in fine Si in medio acuitur, ut papæeuax»
-ocr page 364-I
5lt;?PRISCIANI GRAMMATICI CAESARIENSIS DE PONDERIBVS ET H E NÎ VMS.
M NI te Symmache nobilitati's fplendorc celebratum, acomni na turæ munere præftantem, omniq; uirtutis luce fulgentem, ftudqa etiani optimaçz artium difciplinarumqjflorcntcm, iuftiffime^ pro fpera fortunæ meriti's m'tæ probantem,fama quidem antea nobis ab fentem uenerabilem facicbat,nunc autem prælentem ueriras fuperi« greffa laudes prædicationis oftendit. Mediocritatis enim altilîîmæ __qua fuperbiæ calcas tumores ÔC pfetatisponderibus grauifllmis fu^« perasomnia. Itaq? gloriofum,mihi credés, aliquid tanta autoritäre interrogationis mc.^ ten,de figuns ficut iuffifti numero9^ breuiter colleda demonftrabo, amp;nbsp;de numeris ucl ponderibus,præterea de Terentrj metris,necnon etiam de præexercitamétis rhetoricis, quæGræci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant, quoniamdiligentiuseafophiftæ iunioresquosfe.^
quimur,aptioribusc]^ diuifionibus ad exercendos iuuenes ad omne rhetoricæ genusex pofuiflecreduntur. Petimus igiturfipientem eloquentiam ueftram (^hacenim dignita te nihil in homine melius nouimus^iut ÔC nos huiufeemodi frequentius quæftionib.tam præfèntes quam abfentcscum felicitate exerceatis, amp;nbsp;Romanorum diligentiam ueftro rum ad artes fuorum alacriores reddatis autorum, quibus folis cæteras cum Gratis gen tes fuperaffe noicuntur,quarum decus amp;nbsp;numen induftria ueftri nititur culminis.
SCIENDVM, quod cum ab uno ad millies,mille numeri notentur apud Latinos,non plus tredecimeos figuris notari inuenimusmam principales re'petuntur quater finguli tarn antequinarios,qui hint medq numero,quam poft eos. Sunt igitur principalium filt;i guræ feptem.mediorum uero fex, quarumratioes diu exquifitas,utpotero breuiter dif Icram. Vnapcr i Icribitur antique more atticorum, qui folebantprincipalem nominia numeri literam ponere, ÖC fignificare numeru. ergo 7a pro /x/'a dicentes i Icribebant, St cA, cAi/b. Sc T, vyp?. ÔC fic t, tt, £, o, Tt^aça;7rtv'A.,tTTfà,oK.Tw,fignificantes, ÔC z, «etuftiffimiquoqiGræcipalpiratione h icribebant quam habebant, t- inprin cipio.SCfic Fs, Ft, t-i, idem eft, «v, 1'^, tTrfa'-fiS i-£, t-t, pt, idëft, i^)(K,ovTa,t€£AoMKxovTa, Exar,uel fic, s' quodfignificat v/vîvkkovt«.quidamautem8C Çeferibebant. nbsp;nbsp;non incô
gruum tn uidetur etiam uerfus Grjccos aptiffime de his numeris compofitos fubiicere;
Hos igitur Latini quoçinpierilçimitati funt. Nam per i, unum notant illos iecuti» quinqj per u,quia quinta eft uocalis a e i o u. decern per X, quia décima eft confonans 7(A^0k.A|U.v(. uelqju apudLatinns X leqi’itur. quinquagintapet L, quia apud antiques græcos L pro n,qua: nota eft quinquaginta ponebat,tefte Apol* lonide ö* Lucio Tarrhco,unde Latini quoq; lympha diefit pro nympha, aquam uel fon tern uolentesmonftrare.Virgilius in primo Aeneidos: Dant famuli manibus lym** phas cereremq^ caniftris.Centum autem principalem nominis literam c:quingenta per icquentem literam conlbnantemtnam poft c d fequitur.Millclecundum AtticosperX græcam, fed ut fit differentia ad decern circunferiptis lateribusC X Quin^ millia pec I, Sc duas à dextera parte Apoftrophos bj. Decem milia per fupradidam formam ad* ditis in finiftram parte contraries duabusnotis,quæ funt Apoftrophi ccim SChocadimi tationcm græcorum, qui unius notam fubdita linea nunequoç laibunt fic i Quinqua ginra millia per i mediam,ôC tres indextera parte apoftrophos.iw. Cetum millia per I incdiam,SC tres in dextera parte apoftrophos, SC in finiftratottidc contrarias, ww^uel
A4*»
-ocr page 365-LIBER
«0
ijuod ucrißmili’us eft deccm fnilia notantur per M circumfcriptam ex utroq? latere,quö modo mille per x circumlcriptam ex utro«^^ latere, lie (^X3).amp;hocadimitationcmgr£e co^, quia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;earn literam habent principale fui nominis,led differentiæ caulà media
ïinca altior fada eft, quia millies quoque mille per Xcirculèripta foletnotari üc ÇX). cr go quinq; milia cum lit dimidia pars decem milium «to dimidiam parte lcripturæ 1èr uaueruntlîc uj, quomodo quinquaginta milia dimidiapars cétummillium,quinume rusper eadem decem millium lcribitur, tarnen ex utroq? latere lingulis circumlcriptio nibus,«cbM quingenta milia per q,quodeftinitium nominis,ÔCapoftrophonquodmil le,limiliter milia per M, undeincipit nomen ex utra^ptecirtûfcfiptâCN'Damp;ficf^q^»
DeponderibusetiamneceflariumelTeputauimusaddere. Asnummuseft libralis^
ÔCper L perferiptam notatur. Dupodius nummuseftbilibrisper duas LL per* fcriptas.Seftertius,nummusduarumlèmislibrarumperduas LL ôC s,exquaincipitle mis plcriptas.unde Seftertius df lèmis tertius,dc quo Aruntius hæc aittSeftertius olim dupondiusSC lèmis,id eft duæ libræ ÔC femis, quaiî lèmiftertius, quo tempore denarius deeuffis ualebat,hoceft poft duos lèquens tertio loco eft fein is. hoc quoqi lècundum attt cos ÔC ionas,qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicebantjp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;telle etiâ Didymo, qui hoc
ponit,oftcndens in omni parte orationis amp;nbsp;coftrudionis analogiam græcorum lècutos elfe Romanos,unde 6C Herodotus in primo hiftoriarum, * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feptimum lèmi*
talentum dixit, pro lèxlèmitaléta, denarius quoq^ decem librarumnummus per X per fcriptam notatur. horum plera^ in Verrinis Giccronis licet inuenire, antiquilfimæ Icri pturæ emendatis codicibus.Obolus dicitur, ut Dardanus docet,lcrupulus elTe, id ell fex filiqu£c,drachm3 fiueargenteuslèrupuli tres,uncia drachmxodo, Icrupuli uigintiqua* tuor, unciic duodecim, libra uel mina attica drachma: odoginta, libra uel mina gra* la drachmæ nonaginta fex, talentum Athenienfe paruum minx lèxaginta,magnum mi nx.lxxxiq.ôC uncix.iiq.libra uel as,uncixduodecim,deunxuncixundecim,decunxuel dextans uneix decem,dodransuncix nouem,bellis uneix odo,lèptunx uneix feptem,le mis uneix lèx,quincunx uneix quinep,triés uneix quatuor,quadrans uneix tres, fextans uneix dux,uncia una felcunx,uelut alt) lèlèûtia tres dimidix uneix, lèmiuncia lèmis un eix dux.lèxtula funt tertia ps uneix,id c Icrupuli odo,liliquus lèrupuli lèx,lèxtula feru* puli quatuor,dimidia fextula lèrupuli duo.Rurfus fextula amp;nbsp;dimidifî lèxtulx ficiliquus appel laf, fcrupulus filiqux fcx.Siliqua eft qd dicunt grxci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uel NecelTarium
thexiftimauiadcôfirmanda fupradida à diuerfisautorib.de hisdida fubqcere. Liui.in xxxiifj.ab urbe condita,multitudinis eorum argumétum fit, q? Polybius feribit centum ralentis earn rem Athenis ftetiffe, cum quingentos denarios pretium in capita quod red derctur dominis ftatuilfent.Milleenim.cc.earône Achaia habuitcaptiuos Italico3,qua ratione oftenditur lèx millia denariorum habere talentum. nam cum quingenti denarq pro mille ducentis captiuis dati colligantur, fexcéta milia denariorum, centijm ea often ditfuilTe talenta.Centefima autem pars lèxcentorum millium,fex millia inueniûtur. de narrjautem illo temporenummiargentei erant.xxiiii.filiquarum,quodineodem libro oftendit Liuius fignati.lxxxiiq. millia fuere atticorum,tetradrachmam uocant,trium fe re denariorum in fingulis argéteis eft pondus.uide quod quatuor drachmæ funt. Ixxq.ft liqux. diximus enim fuperius quod tres oboli,quorum finguli fex filiquas habent,draef» mamfaciunt,trcsaûtdenarq idem habebant,id eft.Ixxq.filiquas, Idem Liuiusin.xxxvq. ab urbe condita,oftendit magnum talentum atticum, Ixxx. habere libras,Sé pauloplus, cum fupradidorum computatio manifeftat.lxxxiq. libras 8C quatuor uncias habere talé turn,quod eft fex millia denario^. Liuius talentu ne minus pondo.lxxx.Romanis pôde ribus pend3t.Idem,fic decreuit fenatus,ut non plus g ternx librx ôC quaternx uneix fin gulis defint ralentis. Et feiendum quod lècundum Liuq computationem centum minx atticx,quarum fingulx.lxxv.drachmashabent,faciunt talentum magnum.Nam minus habet,Ixrlccunduni Dardanuni,Quod autem eft magnum ÔC minus,oftendit Terentius
- Fi)
-ocr page 366-540 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEPONDERIBVSETMENSV.
in PhormîonetSi quis daret taîcntum magnum. Italica autem mina drachmas habet,uc fupradidu cft.xcvi.quod eft Iibra.xr).unciafum,id cft dcnarq.Ixxq.hac igitur computa tione.Ixxxirj.libræ R.om.6lt; quatuor unciæ,q3 eft magnû talentum, centum minas stti^ cas faciunt. Seneca in decimo epiftolarum ad Nouatum.xxüq, H S .id eft talentum atti* cum paruum.xxiiii.enim.HS. Ix. libras habent. Varronis quogp autoritäre fupradido* rum pleralt;^ comprobemus.
Multa pecuniæ fignatæ uocabula funt; æris 8C argéti hæc,as ab ære,dupondius à duo bus ponderib.q» unu pondus alhs pondiu diceba€, ideo q? as erat libra pondus,deinde a' numero ufç ad centuftem à tribus aftibus treiris,Slt; fupra fie p portioné ufip ad nonuflîs in denario numero hoc mutat,quod primum eft ab deeem aiïïbus deculTis, fecundum a duobus deculTibus uigeftis,reliqua conucniunt,uttrigeflis per portionem ufç ad cétuf fis,quod Perfius oftendit: Et centu græcos uno cetuiTe licctur,quo magis æris proprf um uocabulum non eft; nam ducenti, Si fieproportione quæ dicuntur non magis affes qiia'm denart), aliæqj res fignificat. Aeris minima pars,lèxtula,quod fit lèxta pars unciæ, femiuncia quod dimidia pars unciæ eft, Vnciaab uno dida, Sextans ab eo quod lèxta pars alTis eft,Quadrans qgt; quarta, amp;nbsp;Triensqd tertia pars. Semis quod femis.i.dimidiö aftîs,utfupr3didum eft,Septunx àlèptem Si unciacollifum. Rcliquaoblcuriora q» àdi minutione,ôC ea quæ diminuunf ira lunt,ut e?;tremas Tyllabas habeant, una depta uncia deunXjDextans dempto fextante, Dodrans dempto quadr4te,Bes ut olim des, dempto triente ÔC argentei nummi, id eft abSiculisdenarri,quod denos æris ualebant.Quina=î rq quod quinos,Seftertius duobus femis. dupondius enim Si lèmis,antiquus Seftertius cft,amp; ueteris confuetudinis,ut retro æra dicere,ut ira,ut femis quintus,lemis quartus,fe mis tertius nutiarent, ab lemis tertius, Seftertius didus.Nummi denarq à décima libel la. Didymus etiam ita confirmât;
Neccflan'um effe exiftimauimus etiam ipla no mina numerorum,amp; quæ ab eis deriuantur uel componunf fubiungcre. Si Iciendu eos declinari numéros qui uariant ^enera;qui uero una uocc tria genera côtincnt,indeclin3 biles elfe tam apud Græcos quam apud Latinos,unus una unu,duo Si duæ Si duo,hi hæ tres Sihæctria,hi SihxSihæcquatuor,fimiliter quinç Sifex Silèpté,odo,nouem, deeem, undecim, duodecim, tredecim, quatuordecim, quindecim, lèdecim, deeem Si lèpté,deeem Si odo, deeem Si nouem,uiginti,uigintiunus uigintiuna uigintiunum,fic Si deinceps omnibus cardinalibus numeris minores, ufquead nouem adduntur,quam!« uis contrarium fiat ulque ad lèdecim. licet tarnen er præpoftere maxime coniundione mterpofita hæc proferre deeem Si unum,deccm Si duo,triginta,quadraginta,quinqua ginta,fexaginta,feptuaginta,odoginta,nonaginta.Centü, ducenti ducentæ ducent3,trc centi trecentætrccenta,quadringenti quadringentæ quadringenta, quingenti quingen tæquingcnta,lèxcenti lèxcentæ lèxcenta, lèptingeti feptingentælèptingenta,odingen tiodingentæ odingenta, noningenti Si nongenti noningentæ Si nongentæ noningen ta Si nongenta,hi SihxSi hæc mille. Ex his nalcuntur ordinalia nominahæc inæquali* ter quidem quantum ad uocem,primus Si lècundus, æqualiter uero tertius Si quartus, quintus,lèxtus,feptimus,odauus,nonus,decimus,undccimus,duodecimus,abundccim Si duodecim(^nam reliqua ex utragp parte declinantur^contraconfuctudincm græcoçî ul^ ad nonum decimum,uttertiusdccimus, quartusdecimus, quintusdccimus, lèxtus* decimus,feptimusdecimus,odauusdecimus, nonusdccimusjuiccfim’juiccfimusprim”, uicefimuslècundus, uicefimustcrtius,uicefimusqrtus, uicefimusqntus,uicefimuslèxtus, uicefimuslèptimus,fic ocs fequentes uelut in primitiuis ad imitationé græcoçi a uigefi«’ mo,8c fiipm maiori minoré addunt numero pleruç,ante decé uero ut undecim,duodc cim,SC fimilia minorem ponut,undecim,duodecim,dccem Si duo;ante deeem uero mî norem ponunt,qn compofita accipiunf ,amp; fub uno accentu proferunt. Nam licet diflb»« luta compofitione diuerfis accentibusea proferentes,mutareordincm quô Si apud græ cos,Si diccrc dccimus Si lèptimus,pro lèptimusdecimus, Si tertius Si uigefimus, pro ult;
-ocr page 367-t I B B R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j î
gcfîrtiuflertîus ƒ c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îgefimus,quadrag€fiinus,quinquagefirtiüs, fexagefimus,
îcptuagefimus,oôtogefîmus,nonagefimus,c€ntefimus,ducentefimus ucl ducefimus,tre ccntefimus uel trecefimus, quadnngcntcfimus uel quadrigefîmus, quingentefimus uel quingefimus.Liuius ab urbe condi'ta trigefimopn'tno, anno quingefimo, lèxcentefimua ucl lèxcefimusjfcptingentefimus ucl fepnngefinius,odingentefimus uel oâingefimus, noningentefimusnoningefimus ôC nongentefimus,millefimus. habent ex omnibus nu^ men's Romani difpertitiua,quæ Grxci uocant (Tiai^riKoi, quæ naturaliter ièmper plu«« ra funt,quippe in multos diftribui eundcm fignificant numerum,ut fingulos oculos ha=« bebant cyclopes,quod Grxci dicunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦ fie ul^ ad mille habent Lati
ni,ut finguli,bini,qua: funt anomala, quantum ad uocem unius ÔCduoçz, terni uel trini, fed terni 'rçiTa7oi,triniTfi'TO( magis fîgnifîcat,uel T^tTcùot trini Iudi,quaterni,quini, lèni, fepteni,oc!ieni,noueni,deceni,undeni,duodeni, ternideni, ex duobus integris, quomo’« do tertiusdecimusjôc deinde quaterdeni,quindeni, fenideni,feptenideni,odonidcni,no ucnideni,uiceni,uiceni finguli,uiceni bini,uiceni trini. Similiter cætcri triceni,quadra’â geni,quinquageni,lèxageni,fèptuageni,olt;î}:ogcni,nonageni,céteni,duccteni, periynco pam duceni trecentcni,amp; per îyncopam treceni,quadringenteni quadrigeni, quingéte ni,ôC quingeni,iexcenteni amp;nbsp;lcxceni,feptingenteni lèptingeni,oAingenteni ôC odiri gcni,nongenteni ôC nongeni,milleni.autores tarnen non proprie etiam fingulari nume^ ro ea protulifle inueniunf. Lucanus: fèptcno gurgite Nilus, pro fèptenario:ÔC Vîrgilt us in.x. It grauis Auletes,centena^ arbore fludum Vcrberatafliirgens. hæc tn ipià et^ lam lemper in plurali cum geminatis ponuntur,ut bina mœnia,terna. Cicero in.q. Ver» inter binos ludos, quia ludi quando lpelt;fiacula fignificant, femper pluraliter dicuntur. Liuius in.xxxv.ôC bina equeftria amp;nbsp;arma,uni quolt;j amp;nbsp;unæ ôC una Icmpcr pluralibus ad iunguntur, quæ pro fingularibus accipiuntur,ut Salluftius in Catilina. Hi poftq in una raœnia conuenere,pro in una urbem.Vir.in.q.æne, làtis una fupercp Vidimus excidia, pro unum excidium,8C Lucanus in quarto: totum^ in partibus uniSjBclIoçi fecere ne^ fas,pro una in parte. Donatus in arte prima, atqs excepto amphibracho amp;nbsp;epitrito,quo rum alterum ièxcupla,alterum epitrita diuifionepartimur,uniuerlbrum pedu trina con ditio reperitur,trina pro tripartita dixit. Primanus,primæ Icgionis.Secundanus fècunlt;« dæ legionis.Similiter Tertianus,unde tertiana febris. Quartanus,unde etiam quartana febris.QuintanuSjUnde amp;nbsp;qntana porta caftroçi. Sextanus, Septimanus, unde feptima^« na dierum ieptem.OcSanus.Nonanus, Decimanus,unde dccimana porta caftroçi.deca* nus quoq? à decern ôC decuria, amp;nbsp;decurio nomen,uerbum decurio as,unde decuriata comitia.ut à centu centurio nomen amp;nbsp;uerbum Si centuriatus, ex quo ceturiata comitia, ex quo fuccenturiatus. Terentius in Eun, Ego in fubfidqs hie ero fuccenturiatus fi quid deficias.Sunt Si altera forma,ex omni nfieroderiuatiua inrius definentia, exceptis unua Si duo,e quibus fingularis,dualis,ut ternarius iambus,qui tres habet pedes,quaternari^ us,quinari’,undc et ièmiquinarius,iènarius,fcptenarius, unde et lèmiièptenarius. OcSo narius,nouenarius,denarius,undeôCdenarius nûmus.undenarius,duodenarius,ternari” denarius.fimilitcæteri uicenari’,tricenarius,qdragenarius,quinqgenarius,ièxagenari% lèptuagenari’, odogenari’,nonagenari’,cctenarius,ducctenari’’ Ôf ducenari’,tricétena rius Sc treccnari’,qdringétenari® Si qdrigcnarius,gngcntenari’amp;gngenarius, fèxcen«* tenarius Si lèxccnarius,leptingentenarius Si ièptingenarius,odingentenarius Si odin genarius,noningentenarius Si noningenariusCamp; melius per fyncopam proferunf^mil ienarius. Aduerbia quog» ex omni numéro inueniuntur ab uno quidem SC duo inælt; qualiter,lèmel amp;bis,àcæterisucro æqualiter,ter quater,8C reliquaomniaines produ’« âam definunt,Quinquies,fexies,lèpties,odics,nouies,dccies,undecies, duodecies, tre=* decies,quaterdecies,quindecics,fexdecies,decies iepties, decies odies,decies nouics,uH geties ÔC uicies,trigeties Si trities,quadragies,quinquagies,fèxagie3,lêptuagics, odogf cs,non3gies,centies,ducenties,trecéties,quadringenties,quingcnties,fèxcenties,lèptinlt;* gétics,odingenties,noningentie5 amp;HÔgenties,miIIies.Infinius tnnumeroçî aduerbqs, F iii
-ocr page 368-Î4i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deponderibvsetmbnsv;
6c n interpônitut',quotiens,toticns,(îmîlifer aliquoticns.Inueniuntur ÖC aliæ denuatio nesuel côpofiti'oncs,tii«îta:ànominibus numerofum,ut unicus,unus,unitas, unio,uni^ ucrfus,amp; uno uerbum unas unat,tcrnitas uel tnnitas,fèptimana,fenio,Perfîus:Iureetem fummiî quid dexter lênio fcrret.Minia,iemiquinarius, femilcptenarius,nundinû Si nû* dinæ,tnnundinum, thniî nundinum. Etfciédum q? poetæfæpe deriuatiuis utûtur pro primitiuis, uel contrà,uelalqslpcciebus proalfjs,ut Virg.in.x.Aeneid, Totledi procc res bis denis nauibus ibant,pro bis decem. Si Lucanus in feptimo, lèpteno gurgite Ni* Ius,p ièptenario.Sunt præterea fimplum,duplum,triplum,quadruplum,quincuplum, ôCfimilia, quæ proprie ad pondus uel numerumdicuntur. Simplex, duplex, triplex. Si fimilia,quæ ad omnem rem dicuntur,8C uerba ex his,duplico duplicas, triplico tripli cas,multiplico muItipIicas,dupondius,tripondius,6C fimilia.IIIudquoque Iciendum q, undeuiginri dicimus pro decem Si nouem,id eft, undo unum deeft,uiginti uel undeui* gîti.poft quem uiginti numerus eft,quod eft noué Si decé numerus, poft eum em fequt tur uiginti numerus.Horat.in.fj.Serm.unde Odoginta annos natus cui ftragula ueftis, unde odoginta dixit, id eft leptuaginta nouem annos Habens ætatis, hoc eft odoginta, unde unum dceft,etiam duodeuiginti dicut pro decem Si odo, q, attici Ivoq nbsp;nbsp;nbsp;Ty/aKo*
ffw i.Tii dicunt,idem inuenitur in cæteris cardinalibus numeris, id eft triginta Si quadra* ginta. Sireliquis duodetriginta pro uiginti Si oamp;o, Si fimilia:uniformis, biformis, tri* formis Si fimiliajduo aires,dulîîs,dupôdius, treflïs,quadraffis,dccuiris, uicelïïs, triccffïs, quadragcffis,quinquageffîs,lexagclïîs,ièptuageffïs,odogeflis,nonageiris,centuiris,poft quem numerum telle Varronc non componuntur cumairenumeri,deunx,dcxtans, do drans,beflîs,feptunx lèxcunx,quincunx,triens,quadrans,fextans,Sextula,libra,biIibris, trilibris,quadriIibris,6C fimilia,anniculus uel annuus,biennis,tricnnis,quadriennis,quin qucnis.ôC fimilia,bienniu,trienniu,quadrienniü,quinquenniü,ÖC fimilia,bimus, trimus qdrimus,ÔCfimilia,bipes,tripes,quadrupcs,decépes,8C dccépcda. Sifimilia,biduu,tri* duu, quatriduô,ÔC fîmilia,binodiu, trinodiu, quadrinodiu,ÔCfimiIia,bicorpor,tricor* por,Si fimilia,biceps,triceps,qdricepSjCéticeps, Si fimilia,bifari3,trifariâ,qdrifariâ,6c fi milia ,biparés, tripatens Si cætera,bilinguis,ttilinguis,8C fîmilia,biuiû triuiu. Si fimilia, bifid’, rrifidus,^drifidus,6C fimilia,bifulcus,trifulcus,et fimilia,gcminus tergeminus, cè turn geminus Si fimilia,unimanus,bimanus,trimanus,centimanus,6C fimilia, unicolor, bicolor,tricolor,6C fimilia,duumuir,triumuir,quinqueuir,lcptéuir, decéuir, centfîuir. Sifimilia,bigæ,trigæ,quadrigæ,6Cfimilia,brjugus.Vnde Virg. in.v,æneid, bqugocer tamine campu,Gorripuere,ôC bigati nummi:triiugus,quadrf)ugu3,6c fimilia.Triangu* lum. Cæfarin Arato, curdiuitelingua, græciapræcurram potiusqtrianguladicam? Quadrangulum,quinquangulum,lexangulum,ôCfimilia,bifurcus,trifurcU5,quadrifur eus Si fimilia. Rhemnii Fannq de ponderibus,
Pondera pæonqs ueterum memorata libellis
Nofle iuuanpondus rebus natura locauit
Corporels,elementa fuum regit omnia pondus.
Pondéré terra manet, uacuus quoq; pôderis æther Indefefla rapit uoluentis fidera mundi.
Ordiar à minimis,poft hæc maiora fequentur. Nam maius nihil eft aliud quam multa minuta. Semioboli duplum eft obulus,quem pondéré duplo Gramma uocant,lcrupulum noftri dixere priores» Semina fex alq filiquis latitantia curuis
Attribuunt fcrupulo,lentis ueraciter odo, Auttotidem ipeltas numerent, trilles'ue lupinosi Bis duo,led fi par generatim his pondus ineffet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
Seruarenteadem diuerfe pondera genres,
N une uariant. ctenim cunda non feedere certo»
-ocr page 369-VIBER gt;nbsp;Naturæ, léd lege uaîent hottiiniï^ fepçrti's. In fcrupuh's tnni'sdrachmam,quo pondéré doâis Argcnti faci'Iïs fignatur nummus Athenis. Hocce^ à drachma non re fed nomine diffère. Drach mam fi géminés, a der it quem dicier audis Siciliquus,drachma: fcrupulum fi adiecero, fiet Sextula quæfertur, nam léx his uncia confiât, Sextula cum dupla eft, ueteres dtxçre duellam, Vneia fitdrachmi's bis quattuor, undeputaduni Grammata dida, q, hæc uiginti quattuor in fe Vneia habet, tot enim formis uox noftra notatur, Horis quotmundusperagit nodem^diem^. Vncia^ in libra pars eft quæ menfis in anno, Hæc magno latio libra eft genti cÿ togatæ, Attica nä minor eft,ter quinqp hanc deni^ drachmia Et ter uigenis tradunt explerier unam, Accipe præterea patrio quam nomine gral] Mnam uocitant,noftri'lt;^min3mdixere priores. Centum hæ funt drachm«: quod fi decerpleris Ulis Quattuor,efFicies hancnoftram deni^ Iibram, Attica, quæ fiet,fi quartam dempléris hinemna, Cæcropium fupereft poft hæc docuifle talentum Sexaginta minas leu uis fex millia drachmas. Quod fummumdodisperhibetur pondus Athenis Nam nihil his obolo'ue minus,maius' ue talento, Nunc dicam Iblidæ quæ fît diuifîo libræ Siueaflïs,nam ficlegum dixere periti. Ex quo quod Ibli capimus,perhibemur habere, Dicimur aut partis domini pro partibus huius, Vneia nam libræ fi deeft,dixere deuneem, At fi léxtantem retrahas, erit ille decunces, Sed nullum reliquo nomen lémuncia certum Demptadabit,neqp enim eft huius lélcuncia triplex, Dodrantem reliquû uocitant quadrante retrado, Cumeg triens défît, beffem dixere priores, ïidem léptuncem dempto quincunce uocarunt. Poft hæc lémiftislblidi pars maxima fertur. Namquoddimidium fuperat,parscire negatuf, V t docuit tenui feribens in puluere Mulà, Gætera dida prius,quibus eft femuncia maior. Hæc de ponderibus lùpcreft pars altera nobis, Humida metiri,feu frugum femina mauis. Cuius principio nobis pan detur origo, Pes longo Ipatio lato^ notetur inangio, Angulus ut par fît,quem claudit linea triplex: Quattuor ex quadris medium cingatur inane. Amphora fit cubus quam ne uiolare liccrec Sacrauere loui Tarpeio in monte quirites, Huius dimidium fert urna ut amp;nbsp;ipfa medimni Amphora, tercp capit modium,lcxtarius iftum Schedes haurit, quot foluitur în digitos pes,
Hi
Î44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PR I s C I ä h »
At cotylas quas fi placent dixilTc lîccbit Heminas/ecipit gemmas lèxtsrius unus. Qui quater aflumptusfit grafo nomfnechcenîx, Addeduos,chus fit uulgo qui eft congius idem, A quo fextarq nomen feciffe priores Cfediderim,quod eos capiat lex congius unus» At cotyle cyathos bis ternos una recep tat, Sed de abaco nobis id pondus fepe notatur» Bis quinæ hune faciunt drachmæ,fî appéderc uclle», Oxybaphum fiet, fi quinç addantur adiftas Atmyftrumcyathiquartaeftactertia myftri, Quam uocitant cyanem,capit hæc cochlearia bina» Quod fi menfuræ pondus componere fas eft, ^xtarq cyathus pars eft quæ eft uncia libra:» Neenon oxybaphi ßmilis ièicuncia Bet^ Siciliquum^ tibi myftro fimilare licebit» Cochlear extremum eft,icrupuli^ imitabitur inftar» Attica præterea diJeenda eft amphora nobis, Seu cadusjhanc facies noftræfi adieceris urnam, Eft amp;nbsp;bis dccies quem conficit amphoranoftra Guleusjhac nulla eft maior menfura liquoris» Eft etiam terris quasaduena Nilus inundat Artaba,cui fuperat modq pars tertia, poft tres Namq; decem modqs explebitur artaba triplex» Illud præterea tecum cohibere memento, Finitum pondus uarios fcruarc liquores, Nam libræCuttticmorâObeffem fextarius addet,quot; Seu pufos pendas latices, feu dona lyæî, Addunt femiffem libræ liuentis oliui, Selibramq; ferunt mellis fuperefle bilibri, Hæc tarnen aflénfu factii funt crédita nobis, Nanç nee errantes undis labentibus amnes, Necmerfi puteis latices ,aut fonte perenni Manantesjpar pondus habent,non deni^ uina Quæ campi aut colles nupc/uc,aut ante tulerc» Qd tibi mechanica promptum eft deprendere mufii^ Ducitur argento tenui'ue ex ære cylindrus, Quantum inter nodos fragilis pducit arundoi Cuicono intcriusmodico parsimagrauatur, Nc totus fedeat totus'ue fupernatet undis, Lineacg à iummo tenuis de/cendit ad ima, DuÄa fuperficie,tot quæ^ in frufta lecaf, Quot fcrupulis grauis eft argenti «ris'ue cylindrus^ Hoc cuiufiÿ potes pondus fpedare liquoris.
Nam fi tenuis erit,maiori mergitur unda;
Sin grauior,plures modules fupereffe notabis^ Aut fi tantundem laticisfumatur utrinqp, Pondéré præftabit grauior,fi pondera iècum Conueniunt, tunc maior erit qu£c tenuior unda eft» Quod fi ter ieptem numéros texifle cylindri Hos uideas latices,illos cepilTe tefodo,
-ocr page 371-h 1 B B R
Mis drachma graufus fatearis pondus inefl?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Sed refert æqui tantum conferre h'quoris, V t grauior fuperet drachma, quannï expuh't undæ, Illius aut huius tereris pars merfa cyhndri. Hæc de menfuris quarum fl flgna requires. Ex ipfls ueterum poteris cognofcere chartis» Nunc aliud partum ingenio trademus codem, Argentum fuluofl quispermiiceat auro, Quantum id fit, quo'ue id poffis deprendere paâo. Prima fyracufii mens prodidit alta magiftri. Regem nanqp ferunt fîculam quam uoueratolim Cælicolum régi ex auroftatuiflecoronam, Comperto^ dehinc furto,nam parte retenti Tantundcm'q; argent! opifex immifcuitauro, Orafle ingenium ciuis, qui mente fagaci Quis modus argent! fuluo latitaret in auro Repperit,inælb quod drjs erat ante dicatum» Quod te quale fiet,paucis aduerte docebo* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Lancibusæquatisquibushæcappendere mos cft. Argent! atqp auri,quod edax purgauerit ignis, Impones libras,neutrum utpræponderet,has^ Summittes in aquam,quam pura autceperit unda, Protinus inclinât pars hæc,quæ fuftinetaurum, Denfius hoc namç eft,fimilari craflîus unda. At tu fifte iugum,mediis^ è cardine ccntri ïnterualla nota,quantum diicerplèrit illinc, Quot^ notis diftet fulpenib pondère filum,' Fac drachmis diftare tribus, cognouimus ergo Argent! at^aur! di!cr!mina,denigp libram Libra tribus drachmis fuperat, cummergitur unda# Sume dehinc aurum,cu! pars argentea mixta eft Argentiqj meri par pondus,itemîç fub unda Lancibus impofitum Ipeda, propenfior auri Materies, fubfiftct enim furtum^ docebit.
Nam fi ter lènis fuperabitur altera drachmis, Sex Iblas libras auri dicemus inefle, Argent! reliquum,qu!a nil in pondéré differt Argentum argento,liquidis cum mergitur undis, Hæc cadem puro deprendere poffumus auro, S! par corrupt! pondus,pars altera geftet.
Nam quotiens ternis pars illibata grauarit Correptam drachmis fub aquam, totidé elfe notabis Argent! Iibra3,quas frauspermiftuitauro# Pars etiam libræ quæuis fi forte fuperfit Hæcquoç drachmarum fimilirib! parte notetur. Neenon ôC fine aquis»
-ocr page 372-5gt;PRISCIANI GRAMMATICI
CABSARIENSIS DE PRAEEXERCITA mentis RHETHoRICAE ex hermo GENE LIBER
A BVLA cft oratio fida uenûmiîi diipofitionc imagincm exhibens ue* ritatis.Ideo autcm hancpn'miï tradercpucn's folent oratores, quia ani mos eoçi adhuc molles, ad meliores facile uias uitæ inftituunt. V fi funt ea tarnen uetuftiffimi quogp autores,ut Hefiodus, Archilochus, Horati us.Hefiodusquidemlulciniæj Archilochus auté uulpistHoratius mu* ris.Nominantur autem ab inuentoribus fabularum,aliæ Acfbpiæ,alia:
Cypriæ,ali£e Libyc£c,aliæ Sybaritic«. Omes autem communiter Aefopi«,quoniam in conuentibus frequenter folebat Aelbpus fabulis uti.Et pertinetad uit« utilitatê.Et cft üerifimilis,fi res qu« fubiedis accidunt perfonis apte reddantur, utputa de pulchritudi nealiquiscertat,pauofupponaf hic.oportetalicui aftutiam tribuere,uulpecula eftfubn cienda. imitatores aliquos hominu uolumusoftendere,hic fimqs cft locus. Oportet igi tac modo breuiter,modo latius eas diflcrerc.Quomodo autem hoc fiet^fi nunc narratif one fimplici proferantur,nunc etiam lêrmo indudis fingaf perfonis,cxempli caulà: Si* miæ conuenerunt,8C confilium habuerunt de urbe condenda;amp; quia placuit illis,para* tæerant incipere ædificationem,Ied uetus inter eas prohibuit ab incepto,cas docens,q» facile capientur fi intra muros côcludantur,fic breuiter dices.fi uclis producerc, fie: Si* miæ conucneruntjôC confiliabantur de urbe condenda,quarum una in medium ucnics, coneionata eft, quia oportet iplàs quoq? ciuitatem habere. Videtis enim aiebat,qj ciuita tes habendo homines etiam habent domos finguli,ôCconcionem uniuerfi,ÔCin theatrû alcendentes deledant animos ipedationibus ÔC auditionibus uarqs.ôC fie proférés orati onem in orandodicen3,q7 SCplebilcitumlcriptum eft,ôC finges etiam orationem uete ris fimiæ. Expofitioautem fabularum uultcircuitionibus carerc,amp; iucundior elfe.Sed oratio qua utilitas fabula: retegitur,quam 67r/p.uô/o/j uocant, quod nos affabulationem poirumusdicere,à quibuldam prima, à plerifq^ rationabilius poftrcmaponif» Sciendu uero qgt; etiam oratores inter exempla Iblent fabulis uti»
De narrationc.
Arratio cft expofîtio rei fadæ, uel quafi fadæ. Quidam tamen fd cft, ufum pofuerunt ante narratlonem. Species autem narrationis quatuor funt,fabu iaris,fid!lis,hiftorica,ciuilis.Fabularis eft ad fabulas fupradidas pcrtinés.Fidilis ad tra* goedias,fiue comœdiasfida.Hiftorica ad res geftas cxponendas.Ciuilis quæab orato* ribus in exponendis fumitur caufis. Nunc autem de ca qu« ad exercitationcm pertinet dicemus, quam uarijs proferre modis Iblemus, pcrredum,perinclinatum, per coniun diuum,per diirolutum,pcr comparatiuum.Per redum,ut Medea Oeet«filia fuit:h«c prodidit aureum uellus, amp;nbsp;fequentia. R.edum autem nominatur, quod per totam uel ampliorem orationem cafum feruat ntm. Inclinata dicitur, in qua obliquis utimur cafi* bus,ut Medcam Oeetæ filiamdicunt amauiflé Ialbnem,âCreliqua,quiaaIiosquolt;ÿ ca* fus aflumit. Coniundiua uero figura eft qua arguentes utimur, ut quid enim non fecit Medea malum.'’non amauitquidem lalbnemî* prodidit aureum uellus^ intcrfecitfrém, amp;C fequentia.Diflblutum uero fit fic;Medca Oeetæ filia prodiditaureum uellus, Abfyr turn intcrfecit,8C fcquentia.Comparatiuum cft hoc,Medea Oeetæ filia dcbenspudici* tiam leruare,turpitudine amoris prodidit ca'm:Slt; quam deccbat euftodem fraternæ fi* cri iàlutis,interfecit fratrem: amp;nbsp;quæ debuit tu tari aureum uellus,tradidit infidiatori. èC redum quidem hiftoriæ conuenit; cft enim planius: inclinatum uero magis certamini* bus rheroricis,coniundum quoque ad arguendum accommodatius. diflblutum autem perorationibus fiue conclufionibusîcft enim palïîuum, id eft affedus animi commoués»
De ufu.
-ocr page 373-L I B B n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f4-f
T TSuscftqucmgræci uocant,commemoratioali'cm'usoratîom's,uclEit^i,ucl V urriufq? fimul,cclerem habés deinonftrationem,quæ unlitads ah'cm'us caufa plcru qj profeit^Vfuam aucem, alq oradonales, alq aâiui, alq mixti.Orationales funt quibus ineft oratio lbla,ut Plato diccbat mufàs in animis ingenioforum efle, Adiui uero in qui busaâus ineft Iblus, ut Diogenes cum uidiflet puerum agentem indecenter, pædago* gum uirga percuflit.mixti fi addas perculîit,dicens,quare fie erudiftit’Intercft autem in ter ufum ßC commemorationes hoc,qj ufus breuiter proferf. Gommemorationes uero quas «TTOMV^.'WovîuuaTot, græciuocât, longiores funt. a fèntentia uero differt,q, lententia indicatiue profertur,ufiis uerofæpc ctiamper interrogationem ÔC relponfionem.Pra: terea qgt; ufus etiam alt;flu folent inueniri, Sentétiæ uero in uerbis tantum.amp; quoniam u* fus habet omnino perfonam quæ fecit uel dixit,Sententia uero fine perfona dicitur.Tra duntur tarnen differentiæ ufuum plures à ueteribus. Alq enim funtindicatiui, alq inter»* rogatiui.Sed nunc ad inftans uenicmus,hoc eft ad operationé ôf ordinationem,ad ufus pertinentium capirulorum» Difponendu igitur fie, prima ut laus breuiter dicatur eius qui fecit uel dixit.deinde expofitio ipfius ufus, hinccaufa,ut liberates dicebat. Stirpern quidemdodrinæeireamarum,frudum uerodulcem.LAVS.Ilbcratcslàpiensfuit:amp; p ducis per tempora locum. Poftea Icquatur elocutio ipfius ufusmon enim oportet nomé i'pfum per Ie ponere, fed latius earn interpretari, deinde à caula. Maxima enim fadoriï per laborem perfici lblent,pcrfeda ueroafferuntiucunditatem.Deinde utenduma con trariomam uiliflimærerumnon egentlabore,6lt;finem termina habent.Studiofiflïmæ ueroresè contrario. Poft hæc a' comparatione.Quomodo enim agricolas oportet labo rantes in terra acciperefru(ftus,fic etiam eloquentes. Deinde ab exemplo.Demofthenes inclufit lèlèin ædiculis ad legendum multo labore,poft accepit frudum coronas,pra:di cationes.Deinde à teftimonio,ut Hefiodus quidem dixit,uirtutis uiam alperam dq fece re. Alius pocta dixit,laboribus uédunt dei nobis omnia bona.Poft omnia inférés exhor* tationem,qgt; oportet-parcre illi qui dixit aut fecit. De fenteiitia.
S Ententia eft oratio generalem pronuntiationem Habens hortans aliquam rem,ucl deterrcns,id eft dehortans,uel demöftrans quäle fit aliquid. dehortans quidem,quo modo in illo Homerico,non oportet per totam nodem dormire confultorem,amp; in illo VirgiIiano:Hcu nihil inuitis fas quenquam fidere diuis. Hortans uero ut in illo, opor* tet pauperiem fugientem etiam latiflimum pontum pcnetrare,amp; ad Icopulos inclinare præcipites, Demonftrans uero qualitatem rei, ut prolpere enim agentes indigni occafi»« onem accipiunt in lapientem malefaciendi. Præterea aliæ lèntentiarum funt ueræ,alia: uerifimiles,alia:fimplices,aliæconiundæ,aliæfuperlatiuæ. Vere quidem ut non poteft inueniri uita hominis carens moleftia:6f, Heu nihil inuitis fas quenq fidere diuis. Veri fimiles autem, ut fi quis cum malis conuerlat libenter, nunq de hoc bene interrogaui ui ro,fciens qm talis eft quales illi cum quibus conuerlatur,6c una lalus uidis nullam fpera re filutem.Simplices uero,utpoffint diuitiæ amp;nbsp;clementesfacere.ôô quid non mortalia pedora cogis Auri lacra fames.''Goniuda:,ut non bona multos elfe reges, Vnus rex fit, amp;nbsp;obfequiu amicos, ueritas odium parit. Suplatiuæ, ut nihil imbecillius homine terra pafcit,0lt; famamalu quo non aliud uelocius ullu,mobilitate uiget. De opcratione OPeratio uero fententiæ confimilis eft meditationi ufus, de qua fuperius didiî eft*
Prouenit enim à laude breui eius qui dixit,à fimplici expofitione ipfius lcntentiægt; à caulà,à contrario,à comparatione, ab exemplo,à iudicio, à conclufioiie.Fit autem fenlt;* tentia exempli caulà,non oportet per totam nodem dormire uirum multis confulenté.’ laudibus igitur eum qui dixit breuiter. Deindefimplici expofitione eloqueris lèntenti»* am,ut non decet uirum in fumma poteftate,multis præfidenté,ab occafu Iblis ufip ad or turn opprimi Ibmno, A C A V S A, debet prælès in curis lèmper efle,lbmnus ueroeu* ras omnibus aufert. ACONTRARIO, contrarium eft enim rex amp;nbsp;priuatus,amp; Ib mnu3,6f uigiliæ. Quomodo ergo moleftum non eft,fi priuatus homo per totam dor* »iat nodem? fie intoleraMe^ fi rex non üigilqs confulat cuiufque fibi parennum fallut
-ocr page 374-A
18 DE PRABEXERCITAMBNTIS RHETORIC AE.
A COMPAR ATIONE ,quomodo em gubernatores 8C11 cxfcri dortnidt, foli pro com muni uigilantfalute,fic oportet imperatores curare pro fuis. AB EXEMPLO, Hedor enim nodu uigilans curans, fpeculatorein ad naues Græcoç^ mittebat Dolonem. AB IVDICIO, ut Salluftius quoqj hæccomprobatdicens: Sed multi mortales dcdiri uen^ tri atcp Ibmno uitam ficuti peregrinantes tranfiere. Conclufio uero habet exhortatione plerunqjjUt oportet ôC nos neceflarias res fufcipientes nimia cura uigilqs^ cis côfulere, Dercfutatione.
REfutatioellimprobatioquamGræci avacrttóV«/; uocantreipropofitæ. Confirma^ tio ucro econtrario comprobatio. Quæuero planismefuntfalfa,uel uera,necre futandafunt,necconfirmanda,qualesfuntfabulæ Aelbpi,uel hiftoriæ indubitabiles.ch« porter enim rcfutationesdeinisrebusfieri,qua:ancipitem adhibentopinionem. Rcfu^ tandum igiturab incerto,ab incredibili,abimpoiribili,ab inconfèquente, ab indecente, abincommodo. AB INCERTO, utincertum erat tempus,in quo Narciflum fuiffe di* eut. AB INCREDIBILI, Incrcdibileeft Arionemmalisaffedum uoluiflecanerc. AB IMPOSSIBILI, Impofllbileerat Arionemà Delphinoferuari, AB INGONSEQVEN TI, q» contrarium dicitur,ut contrarium erat uoluilfeperderelibertärem eum qui earn lèruafiet. AB INDECENTI, indecens erat Apollinem, cum fit deus uoluilTemulieri uiminferre. AB IMCOMMODO, cumdicimusqgt;ncq?prodefthæcaudirc;côfirmes ucro à contrarias. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De loto communi.
LOcus communis exaggerationem habet manifelEæ rei,quafi ex argumentarionib,’ iam peradis. Nô enim quærimus in hoc,anilïel;icrilegus, uel uir fortis fit,lèdrei conuidæ Simanifeftæ exaggerationem facimus,cui ramen legibus fupplicium fit defi=* nitum,uel præmium.Dicitur aiît communis locus,quia conuenit contra omnem (^uer^* bi cauÉD ûcrilegum,uel ctiam Cut quibufdam placeO pro omni uiroforti. Oportet au tem fieprogredi perinquifitionem contrarq, deinde ponere iplàm rem poft comparât/ onem quam fequitur fententia,poft earn conieduraliter præteritam uitam crimincrisà præfentibus,dehinc amoueas milèricordiam per capitula,quæ final ia dicuntur,id eft u* tili,iufto,Iegitimo,honcfto Si fimilibus,amp;’ per demonftrationem huius reiadæ. Prin* cipiaenim in loco communi pure non inuenis,fcd ufqï adformulam quandam leruanf, amp;nbsp;ut excmplotibimanifcftumfiat,fit locus communis contra facrilcgum. Principiaigi tur dicenda funt ul^ ad formulam hoe modo; Omnes quidem oportet maleficos homt nes in odio elTe uobis iudices, maxime uero eos qui contra deos aliquid audent. fecun^ dum quafi principium ; Ergo 11 uultisfacerc ut cæteri quoq; fintpeflimi, ifti concediter fin hoc placet minime,iftum fupplictjsafficitemeritis, Tcrtium.uidetur enim reus in pe riculum duci folus,rcautuera, uos quoq? in difcrimen extremum uenietis.contemptio enim iurifiurandi Si fidci,religionis(ç uiolatio,nelcio an minores habcat làcrilegio poe»« nas. Pofthas igit formulas principq anteq in ipfam ré ueniamus,de contrario eft dicen du,qgt; leges conftiruerunt prudcntiirime,deos aris placari,tépla eis deuouerutjdonartjs ornarut,hoftqs honeftaucrunt,fcftis diebus redeuntibus celebrauerfîr. Si inferes etia ap probationem tradando caufam,q, iuftilTime has leges conftiruerunt.Deoç^ enim plaça torum prouidétia euftoditur falua refp.uiolatoç^ uero proditione corrumpitur, fic pro gredere adpropofitum; Quæ cum ita fint, iftequidaufusfaccre ƒ Siexponisrem,non quail docens,fed quafi exaggerans,q» uniuerfæ nocuit ciuitati,6f communibus Si priua tis rebus. Si timendum eft, ne tale fcelus conlèquatur fterilitas frugum, ne hoftium fu^ peremur armis,8C fimilia. Poft hæcad côparationes uenies, qgt; homicidismultoeft ifte peior. Quanta uero fit differentia,conqcere polTumus ex læfisthomicidæ em contra ho^» mines audent. Sacrilcgus ante in iplbs lcelcratam exerceraudaciam deos, Tyrannisifte fimillimus,fed tarnen SC i 1 lis non omnibus,led pelfimis omnium .Illorum enim facinus eft leuiirimum,q)läcratasdris diuitiasauferunt;a maioreuero ad minus comparationea per increpationem induccns,ne minuere crimen uidearis.Non eft iniquilfimum furent uel iniuriofum affici fupplicio,facrileguueroablblui t* licet autem præteritani einsut^ tarn à prælènti eriminari, qgt; à paruis cœpir, Si ad hoc pelTimum facinus progreflus
-ocr page 375-L I B E R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«49
Efgo non fblum facrilcgum,fed ctiam furem atç effraÂofëiîi SC adulterüttï habetis. ex curies Si. fententi'am per quâ uenit ad taie peccatum.quod nolens ingenue Iabofare,uel arando clbum acquirere, per làcrilegia uult diuirias quærere. fi dicis côtra làcrilegum, ucl homicidam. Præterea 3 conlèquenribus dici's qgt; per huncimminutamaieftas tcplo rum,infamari làcerdotes, lègniores ad offerendum ornamenta delubrisreddiri ciues. Vtere aut amotionc mifèricordîæ. Amoue^ autem milèri'cordia finalîbus capitulis, id effiuffo,urili,poflîbili,decenri,ÔC defcriprioneipfius iniarix. ut,non iftum mihi attéda tis qui nunc lachrymat ante ueftrû confpedium,lèd ilium contemnentcm deos,adeuntê fana,euellentem fores,auferenté donaria iàcrorum,ô(: poft omnia perores in exhortatio nem definens.Quid moramini quid cogitatis de eo qui iampridem omnibusuidet da. mnatusr* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De laude.
La U.S eft expofitio bonorum,quæalicui accidunt perfonæ,uel cômuniter uel priua tim: cômuniter ut laus hominis:priuatim uero,ut laus Socratis.Laudamus tarnen ctiam res,ut iuftitiam,ôC muta animalia,ut equum, neenon etiam arbores, amp;nbsp;femina,SC montes ÔC fluuios 8i fimilia. Sciédum eftaût qgt; amp;nbsp;laus ôC uituperatio fiib uno eodemcg généré referuntur demonftratiuo.q? ex qldem locis utra^ proficifcunf.Quid autem in tereft inter has amp;nbsp;locum communem.'quot; Videntur enimin quibufdam nimium efte con^ iundæ.Hoc qgt; in loco cômuni pro uiroforti dicentes eo confilio dicimus, ut præmium petamus,laus auté p le teftimonium uirtutis habet. Loca uero laudis uel uituperationia hæcfunt; GENS, utLatinus,Græcus. CIVITAS, utR.omanus, Atheniéfis. GENVS, ut Aemilianus, Alcmæonides, Dices auté fi quid nalccndo euenit uiro, uel ex Ibrnnijs, ' uelex fignis,uelhuiulcemodi quibuldam prænuciationibus. Deinde lequif VICTVS, ut in Achille,çp medullis leonum paftus eftihinc EDVCATlO,quo modo erudituseft apudChironé. Neenon ctiam NATVRA animi,corporisq^tradef, ôCeorumutrun^ per diuifionem.Dices em de corpore quidem qgt; pulchcr, q» magnus, cp citus,qgt; fortis. De animo uero, qgt; iuftus,qgt; moderatus,qgt; fapiés,q) ftrenuus.Poftealaudabis A PROs^ FESSIONIB. ideft quod officiumpfefluseft, philolbphicum uel rhetoricuuel milita«« re.Omnibus autem eft exquifitiflimum de geftis diccre,ut militate uitam degens,quid in ea gefflt.Laudabis etiam uel uituperabis EXTRI NSEC VS, id eftàcognatis, amicis, diuitr)s,familia,fortunis,amp; fimilibus,Præterea etiam A TEMPORE, quanta uixit,mul tumuel parum. Vtruncp enim occafîones laudis ucl uituperationis præbet.Ad hæc EX QV ALIT ATE MORTIS, utpro patria pugnans,uel fi quid mirabile in iplà morte eue nit,uel etiam ab eo qui eum interfecit,ut Achilles ab Apolline interfedus eft,6é exqui«« renda etiam quæ lècuta funt poft mortcm,fi certamina in eius honorem funt celcbrata, quomodoPatrocIo ab Achille,Anchifæ ab Acnea.Si oraculû aliquod datu eft deoC« lîbus eius,quo modo de OrefteôCPalinuro.SI FILIOS HABVIT LAVDABILES,quo modo Achille.s Pyrrhum. Maxima uero occafioncm in huiufcemodi orationibus fup* peditant COMP AR ATIONES, quas pones in quo loco tempus admoneat. Confimili ter aut muta quoq? animalia quo modo conuenit, ÔC à loco in quo nafeuntur, laudan£,à drjs in quoçi funttutela.utcolumba Vencri,equus Neptuno dicit elTcconlècratus.Præ terea dices quo modo pafeif ,qualé habeatanimum, quale corpus, quod opus, aut quid utilitatis,quale Ipatium temporis,uitæ:necnon etiam comparatione,8c omnibus accidé tibus locis uteris.R.es autem laudes ab inuentoribus,ut uenationé Diana inuenit,amp; A»« polio,ÔC ab his qui ea ufi funt,ut Heroes uenationibus utebant.Maxima autem facultas in huiufcemodi re^ laudationibus datur ex côtemplatione eorum qui eas res affedant, quales fint tam animis qcorporibus,ut uenantes,fortes,audaces,acuti, integri corpori«« bus. Hicnonignores quomodoétiamdeosdebeaslaudare. Similiter arbores a loco in quo gignunf,6lt; à deo in cuius funt tutel3,utoliua Mincruæ,Iaurus Apollinis,eria.a pa«« ftu,quo modo pafcun£,amp; id fi multa cura egent admireris,fi fint parua id quoç Iauda«â bis.Dices aut quô de corpore ftaturam,pulchritudinem, pullularionem,quo modo de niali arbore,de quid utile habeat, in quo maxime morandu. Comparationes aûtubi^
-ocr page 376-îfQ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE PR AE E X ER C I T A H E N, RHETOR !•
affumcndæ.Quinetiam urbium laudes ex huiufcemodi locis non difïiculter acquires* Dices em ÔC de gencre q? indigenæ, ÔC de uiôu qgt; à deis nuthti ez de cruditione quo modo à dîis eruditi funt. Trades uero quo modo de hominc, qualis fit Ratura, quibus profeflïonibus eft ufa,quid gefferit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De comparatione.
COmparatio eft uel fimilium,uel diuerforum,ucl minoçi ad majora,uel maiorum ad minora collatio ,ea ufifumus etiam in cômuniloco,augentes per comparatio nem crimina.AflumÆtamé ciz in laude cîZ uitupcratione ciufdérationis caufa:ÔC quo niam tarnen dodifiïmi oratores ea quoç per fc pro exercitatiôc funt ufi,dicamus ctiâ de hac.Procedentes igi€ per loca laudationis,comparamus et urbé urbi ex qua funt ult; ri,«SZ genus generi,6C uidum uidui, 6lt; profefliones profeiTionibus, ôC gcfta geftis,çy ea quæacciduntextrinfecus,ôlt; diuerfos mortis modos,ôlt;quæeâ funt confecuta.Simi liter fi arbores coraparare uolueris,conférés etiam præfidentia cis numina,ÔC loca in g bus nafcunÊ,amp; frudus,amp; utilitatem,amp; fimilia.R.es quoqi fi compares,dices qui primi cas inuencrint,amp; eos conférés. Præterea qualitaté animi 0’ corporis,idem tibi fitpra: ceptuin in rdiquis.Sicemuel in omnibns uel in’plerif^ fimilia oftendimus,quæ com paramus* Eft aut quando altcrutrum præponimus côparando. Eft autem quando ab terutrum uituperantes,alterutrum laudamus, ut fi comparemus iuftitiam amp;nbsp;diuitias. fit auté comparatio etiam ad meîius, ut fi laudans Vlyflem, comparem illû Herculi, minorem fimilem maiori uirtutibus uolens oftédere.exigit aût huiufcemodi locus for tem oratorem ÔC callidum nbsp;nbsp;celeré.ut agiles pofiït fxpe facerc tranfitiones.
Deallocutionc.
(' A Llocutio eft imitatio fermonis ad mores ôC fuppofitas perfonas accômodata, ut quibus uerbis uti potuiflet Andromache Hedore mortuo. Conformatio uero quam Græci 'n^oa^TroTvoiiap nominant, eft qn alicui rei contra naturam daf perfona lo quendi,ut Cicero patriæ amp;nbsp;reip.in inuediuis dat uerba. Eft præterea fîmulacri fidio, quam Græci ôJ'œAoTro/ia/* dicunt,qn mortuis uerba dantur,q? facit Cicero pro Cæüo, uerba dans Appio Cæco contra CÎodiam. Fiuntaût allocutiones ÔC finitaçj perfonaçi amp;nbsp;infinitaçi ; ïnfinitarû, ut quibus uerbis uti potuiflet ad fuos aliquis profedurus à pa tria. Finitaçz uero,ut quibus uti potuiflet uerbis Achilles ad Deidamiâ iam pfedurus ad bellum troianum. Allocutionô uero quædam funt fimplices, qn fupponif aliquis ipfe per fe loquens: quædam duplices,quando ad alios loquitur.Per fc quidem,ut qui bus uerbis uti potuiflet Scipio uidor reuertcns,ad alios uero quibus uerbis uti potuif fet Scipio poft uidoriam ad cxercitum. Vbi^ autê eft feruanda proprietas amp;nbsp;perfona rum amp;nbsp;tempoç2. Alia funt enim uerba iuuenis,alia fenis,alia gaudentis, alia dolentis. ' Suntautem quædam allocutiones palTionales,quædam moral es,quædam mixtæ.Pal* fionales funt in quibus paflïo, id eft cômiferatio perpétua inducitur, ut quibus uerbis uti potuilTet Andromache mortuo uiro.Moralesueroin quibus obtinent mores,utq^ bus uerbis uti potuiflet rufticus cum primum afpexit nauim. Mixtæ uero utrunq; ha^ bent,ut quibus uerbis uti potuiflet Achilles interfedo Patrocio, Habet enim amp;nbsp;paflîo nem funeris amici,ôC morem de bello cogitâtis. fed operatio procedit per tria tempos ra, incipità præfcntibus,recurrit ad præterita,ôC tranfitad futura î habet autem fty lum fuppofitisaptum perfonis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De deferiptione.
DÉferiptioeft oratio colligens SCpræfentans oculisquod demonftrat. Fiunt afit delcriptiones tam perfona g rcrum,eir tempo?«,^ ftatus,c2r Iocorum,amp; mulgt;* torum aliorum. Perfonarum quidem,utapud Virgilium: Os habitum^ gerens ÔC uirginis arma Spartanæ. R.erum uero,ut pedeftris prælfj uel naualis pugnæ deferi ptio. Temporum autem,ut ueris,æftatis. Status,pyis uel belli. Loco9*,utlittoris,c5 pi,montiû,urbium.potcft aûtamp; cômixtaeftedemonftratio,utfi quisdefcribatpugna nodurnam,acfimul demonftret amp;nbsp;rem SC tempus. Gôuenitigitur res quidem deferî bere abantefadis,ôC quæ in ipfiseueniût,uelaguut6,ut fi belli dicamus deferiptione, primum quidem ante bellû debemusdicere deledus habitos,fumptus paratos, «mo*
-ocr page 377-L I B B R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifi
res qui fuerunt,hinc cogrcffus,cædes, mortes,uîdorias,laudes m'âoçi, illoçi uero g uf âi font lachrymas,feruituté, Sin uero loca uel tépora uel perfonas deferibamus, habelt; bimus aliquâ etiam narrationê,de qua fupra docuimus,et à bono uel utili uel laudabili rationé, Virtus aûtdefcripnonis maxime planifies,præfentia, uel fîgnificantia eft. Oportet em elocutionem penè p aures oculis uel præfentiam faccre ipûus rei, SC exæ quare dignitati rc^ ftylum elocutionis.lî clara res eft,fît ÔC oratio fîmilisifîn fummilTa, huic quocß aptabif qualitas uerboç^.Sciendum afît qgt; quidam non'pofuerunt deferipti oncm in pr£eexcrcitamétis,quafî præoccupatam,ôC in fabula amp;nbsp;narratione. In illis em quoej deferibimus O’ loca Si fluuiosjO perfonas O' res.Sed quoniâ qdam eloquentiflï mo^ eâ quoc^tradidere inter præexercitationes,non incôgruum eft eosimitari.
De pofîtione.
POfîtio eft deliberatio alicuius rei generalis ad nullam pfonam certâ pertinens, uel aliquam parte circunftâtiæ,utfî trademusan nauigandû,an ducendum uxoré,an philolbphandu,nonaddentes cui,lèd ipfam rem p feamp; p accidentia eins requirentes, ut an ilia res fît facienda,quâ facientib. folet illud Si illud accidere, q? fî finitam alluma mus perlbnâ,amp; fie deliberemus,non pofîtio i3,fed fuppofîtio cft,quæ magis ad contro-uerfîas pertinet.Sunt igif pofîtionâ,aliæ ciuilcs,aliæ priuatægt;Ciuiles quidé quæ com^ munibus Si ad ciuitatem ptinentibus fubiacent opinionibus,ut an rhetoricæ dandum ftudiû,amp; his fîmilia. Non ciuiles uero uel priuatæ , qux funt propriæ aliquaçz difcipli naçî Si eas pfitentium,ut an pilæ forma habeat mundus,an multi fînt mundi, an ignis fit fol.ha: cm quæftiones ad philofophos ptinent. Nam oratores in alîjs funt exercitan di.Nominauerût afît quidam has adiuas,illas afît infpcdiuas,fîue intellediuas.Hæ nim polïuntagijillaçz aut finis eft infpedio,fiuc intelledus.Eft aut inter locum cornu' nemamp; pofîtione hoc,qgt; locus cômunis conuidæ Si manifeftæ reieft exaggeratio.Po fitio aût dubiæ rei quæftio.Pofîtionfî aut aliæ funt fîmplices, aliæ ad aliquid côparan^ cur,et duplices uidenf efle.Si cm dicamus,an ludationé excrccndum,fimplex pofîtioî fin uero ludationé excrccndum an agriculturâ,duplcx.Oportet cm ab altero dehorta ri in alteçi hortanté,Diuidunf aût pofîtiones C3pitulis,quæ finalia nominant,id eft iu fto,utili,poiïïbili,decenti* VT IVSTVM eft ducerc uxorc. Si q, à parentib. accepimus reddereuitæ. QVOD PRODEST» Multaemexnuptlisaccidûtfolatia. QVOD POS SIBILE, A’fimilibus cm facile poffum’ducerc, QVOD NON DECET moreferaç^de gere.hoc modo côfirmes.R-cfutes aût ex contrarîis,nccnô etiam incidétes obïëdiones rcprobes.In peroratione uero hortationibus uteris,et communibus omnium moribua hominum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De Icgislationc.
LEgis quogp lationé in præcxcrcitationibus ponût,qm etiam in négociai!. Si latio nibus lcgû,6lt;: aceufationibus utunf quæftione.Diffcrentiâaût hanc elle dicût,q, f n négociai! circûftantia eft, in præcxcrcitatiôc non eft,ut fert aliqs uendendos elfe ho norcs,fine téporCjO* fîne rcliqs circunftantiæ partibus. Diuidif aût manifefto,Icg!t!^ mo,iufto,utili,poftib!li,decéti, MANIFESTO, utapud Demofthencm eft, facile eft id hominibus,di(ccre Si cognofccrcfîmplic!a,amp; manifefta efleiuralegfl. LEGITIMQ, ß dicamus qgt; côtra ucteres Icgcs. IVSTO, qn dicimus q? Si contra naturam Si côtra mo rcs. VTILI, quando dicimus qgt; O* nunCjO* in futurum lædit, POSSIBILI, quâdodi cimusqyne^ poteftfieri» DECENTI, quando dicimus qgt;
îrWPRISCIANI CAESARIENSIS
grammatici de V F R s 1 b V s co-
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M IC IS L I B E R.
CV m non folum Tercntius,fcd etiam PIautus,Ennîus, Accius^ amp;nbsp;Nculus »ti qp Pacuuius,Turpilius^,8C omnes tam tragœdiæ q comœdiæ ucteris latin» feriptores codé metri modo iambici fînt i^quot;,ut omnibus in loci s indifterenter
-ocr page 378-jrx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R I ï C I A N I DB M E T R I S € O M 1 6 I S i
poncrentquin^ pedes,id eft iambû,ueltnbrachfî,uel anapæftû, uelda(ftyllt;î,ucl fpón^ deum.abfcj poftrcmo loco in quo ucl iambû, ucl pyrrhichiu omnino pofuilTe inueni^ unï.miror quofdam uel abnegate eflc in Terentb comœdqs metra, ucl ca quafi arcana quædâ,amp; ab omnibus dodisfcraota,fibi foils elTecognita côflrmarc.Quoçz ut uel lmlt;* peritiæ uel arrogâtiæ uitiu cffugiamus,breuiter de fupradidis m etris autorû cxpona* mus,amp; uetuftiffimoçi teftimonqSjCtiâ mctroçi ufuumqj approbationibus utctes. Sei endum igif qgt; lambici uerfus uel monometri funt,ex duobus pedibus fimplicibus cô^ iundi,uel dimetri ex quatuor,uel trimetri ex fex,uel tetramctrl ex odo:nâ pentametri ex dece,amp; hexametri ex duodccim rariflime inueninuf. Ergo trimetris ÔC tetrametrfs frequéter utunf comici, alqsueroraro,ey in mediodifperfis,pronûclationisrhythmî cæ caufa ?2r diftindionis.Ideo aut Ipondeû uel dadylû in fccundo uel quarto loco pofu erunt,qd inuenerunt etiam apud græcos Comicos uetuftifflmos, quis raro, fieri tame hoc idé.Solentaut latini in muleis initiû aliquod accipiétes d Grxeis, ab angufto in cf fufum liccntiæfpatiû hoc dilatare,quomodo feccrunt in fexto cafu, fecundu uetuftifti mos Græcoçi grammaticos.fextû em cafum illi diccbant Imitât/;, id eft à me, à te,a fe,que in omnibus cafualibus feruauere magiftri latini. Similiter imperfonalia i paucis græcis accepta AtTtTj äAnj, lt;i^icyîvif} v/j kov/koIu. In omnibus ferè adiuis ez neutris t.7(M0a/;,^2xXf,^H,(?ÿovif,7xç«. S quocpcûrarilîïmeneceflïtate carminis uimconßgt; nantis amittit apud Græcos,ut Homerus in Bœotia:
aav.xÄlt;xcp@^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u/is nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item in Iliade:
a?3aAot/j -TtjHiTûU Jï ttujoç J^nioio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 tem in OdylTea :
noftri tn cfl licentia,amp; maxime uetuftiffimt, fubtrahunt ea in metris frequenter. Hoc igif idé feciffc'arbitror in fupradidis metris, ut q, illi rariflïmc pofuerunt,hi frequentiifime in iambicis poncrct. Sunt tn q altitudi nis caula etiam amp;nbsp;pompalitatis,qusE ftylo elocutionis couenit latinæ C hoc afit frequé* tia facit dadyli ucl fpondci,8C ut pcncdiflbluta ÔC pedeftri fimillima effe uideaf perfo# naçf fermocinatio) id illos fecifle arbltranf. Trochaicis etiam utunf,plcrun^ tetrame tris cataledicis,id eft quibus una deeft fyllaba in fine,in quibus omnes iäbicos ponunt in quocunqj loco pedes,comixtotn metro trochaico,in eis plcruncç inucnimusantefi nem uerfus longa. Sunt tn ultra citraqj tetrametro ufi trochaico, eoÿi igif exempla profcram,fi prius metris de fupradidis feripta proponam.
Terentianus dccomicis er tragicis uerßbus«
Culpatur autem uerfus in tragœdijs. Et rarus intrat ex iambis omnibus, Vt illc contra qui fecundo öf talibus Spondeon,autqucmcomparemreccpcrit: Sed qui pedeftres fabulas focco premunt, Vt quæloquunturfumpta de uita pûtes Vitiant iambum tradibus fpondaicis. Et in fecundo,amp; cæteris æque locis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- '
Fidemeç fidis dum procurant fabulis, In metra peccant arte,noninfcitia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
Nefintfonora uerba confuctudinis, Paulumcß rurfus à iblutis différant.
Magis ifta noftri.nam ferè Græcis tenax
Cura eft iambijUel nouellis comicis,
Vel qui in uetufta prælucent comœdia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vide Terentianiï quoq; feire, nS
penitus caruerint hoc Græci, ut in fecûdo talibus poncrent fpondcos ucl dadylos,' lt;]d oftendit dicendo: Magis ifta noftri,nâ ferè Grxcis tenax Cura eft iambi, Aßtioni us idé etiâ confirmât his uerbis : Comici poctæ laxius ctiam in uerfibus fuis q tragici, ipati^ dederunt, amp;nbsp;ilia qupqj loca qu^ proprie detwbanf iambo, dadylicis occupant
-ocr page 379-liber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifi
pediBuSjdu quotidianû fcritioné imitari uolut,amp; à licïfîfïcatîonfs obferüatioHe fpeda tore ad adu rei côucrterc,ut nô fidi's fed ueris affediom'bus îneffe uideanf, lubaîdeo in.q.SC.iiq.ôC.vi.Ioco iambos nô redpi't,nifi à breui i'ndpietes,qa fn hi's locis fcn'unf p coniugariooé peddlriû metro et uult extrema pars pedû iambicoçz celerior effe quo modo amp;nbsp;ipfi iambi. Acdperc afît folet cæfuras duas quas ü* heroicfî,id eft femiquinarî am,6C femifeptenariâ.Erit aûtprobabilisiambicusuerfus,amp; tragœdiis aptus,fi fecun« dum amp;nbsp;quartû pedé nô alios feccris g iambos,aut cû qui appcllaf tribrachus, autanà pKilus,qm font pares,cacometros aût fi alitcr.nâ primus amp;nbsp;tertius amp;nbsp;quintus hanc ad mittunt pmutationis pedis Iicentiâ,caufa obfcura multis cft,fcd aperiaf à nobis. Nam qm ter ferif hiç uerlus,neçefle eft ubicûç ab idu pcuflïonis uacat,morâ téporis adiedt, nô reformidet.In primo aûtpedc ôC tertio indpit,amp; in quinto,ferif in fecûdo lt;(2^ quar to amp;nbsp;fexto, Attende lubâ quotÿ feire inueniri quofdâ iambos, in qbus fecûdus quar tus abfq; obferuatione ponif,quos cacometros uocant, Idé in.vii]» Qui ergo confude runt,amp; multifodniter coniugaueruthoc genus ucrfufî,omnibus ucl locis indifferéter pofuerdt trochæos,aut pro fpondeis,aut p dadylis,6d hæc eft quo^ uitiofa côfufio,ut
Sïqua flagella iugabis ante putârë dccët. Ne refoliïta et uïdûa ulmus et cornus agri dïfsïdïûm date nysïa rura queânt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hac côfufionc ufî funt comici noftri uF
in trochaicis fuis,ut indiîcrete dadylos uel fpôdeos uF trochæos ponerét. At illud quo q; feiendu, omnes quidé crebris fynalæpliis 8gt;i. epifynalæphis collifionibus ÔC ab^^ iedionibus s liter« fintufi,fcandédo uerfusfuos, Terentiusautplusomnibus.Igifin plerifqg prologis ô^primis feenis trimetris utunf,Plaut, in Truculenti prologo;
Perparuâm partëm pôftulâtPlâutü« loci
Dë ueftr'ïa magnls,5tqp arncênl s tnœnïbus,
àthënas quo sine archïtëdïs conférât, _ Et in ciufdcm prima feena t Non omnïs ætâs âd përdîfcêndüm »t eft Nam,^^tïdöTs pêrdifcat quot perçât modïs,
Nec^ ëâm râtïônëm eajpsâ nûquamêdôcêc Venus. Idé in Milite glo. in.i, fceaa^ Curate ut fplë.ndor mco nbsp;nbsp;clypëo clariôr,
Quâm so iTs radii ëfle ônm,cüm sudum ëft,soient, ût ubi üsÙs uenîât contra cônsërta manu
oculôrüm præftringât âcîem ïn âcïë hÔftïbus, nbsp;nbsp;nbsp;Idé in Amphitruonis prologo:
utuôsîn uôftns uÓltismërcïmÓnns, ëmûndïs uëndündïsquë me lætûm lücris
afficërc,at(^ âdiüuârc'ïn rëbüs omnrbus. nbsp;nbsp;nbsp;In eiufdem prima feena:
Qui me älter ëft âudacïor hômo,aüt qui confidentïor,
{ûuêntütis mÔrës q fciâm qui hoc nôdîs sÔlüs âmbiïlëm
Quid fâdâm,sï nùnc trës uirï më in cârccrëm compegerlnt, Ecce guis prima fît feena,hic tn tetrametris ufus eft. Ideo in pleriltg diximus, Vtié tn in hac ipfa feena db metris brachicataledicis,id eft à tribus fimplicibus pcdibus,ut
ïtâpërcgreâduënïëns, ôCGmiliter: Qui hôcnôdïsâpôrtü.
V cl dimetris cataleâicis,id cft,quibus una deeft fyllaba,ut Ingrâtïs ëxcïtâuit, y cl dimetris hypcrcataledicis,id eft quibus una abundat fylIabajUt in eodem:
HôfpïtiÔ pùblïcïtusâccipïâr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtif ctiam monomctris,ut in Truculento:
Pëfsïmâmânc ôptïme odio ës. Similiter Terétius in omni prologo, amp;nbsp;tn omni prima feena trimetris utié,nifl confundant uerfus fcriptorcs, ut in Andriat
Poëtâ cûm primum ânimumadfcfibëndumâppüiit, âd sibï nëgôtî crëdïdït sôlümdâri
Populo ût placèrent quas feclfs^t fabûl as. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In prima feena:
Vos î ftæcâ ntro »û fèrtejibuc. Sosia adè$dumpaûcis të uôlô,dââum pûta. in prologo Adelphorjît
-ocr page 380-PRISCIäNI DS MB TRIS C O M I C I SJ
Poflquâm poctasënslitfcnpturâmsuam
ab ïntquïs 5bsëruâri,ët âduôrsânos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In prima fcena :
Störä.Y,non rëdïït hac node à cœna Aefchiniïs ?
Ncqueseruolorûm quîfquamquiaduorfumieranc. InEunuchi prologoi ’
Si quiRjuam ell qui plâcëre se ftüdëât bonis
Quâmpîürïmïs,et minime miïlroslædëre. nbsp;nbsp;nbsp;In prima fcena eiufdemt
Quid Fgïtür faejam ƒ non ëâm f ne nunc quidem
Cum arcërfor ni no,an pôtïiïsita mecomparëm. In Heautontimorumem’plogoï
Nëcüi uoftrüm mîrüm sTtcür partes senl
Pôeta dëdënt,quæ sûntâdolëfcëntïiïm. nbsp;nbsp;nbsp;In prima fcena eiufdem:
Quânq hæcîntcr nos nüpër nôtïtia âdmodum ëft
Indeadëoquódagrumm proximo hic merca tus es. nbsp;nbsp;nbsp;In Hccyra idem *
Hecyraëft hüicnomënfâbülæ.hæc cum data eft noua
Nouumlntëruënlt uitium ët calamïtâs. nbsp;nbsp;nbsp;In prima fcena eiufdems
Për pol quâm pâucôs rëpërïâs mërëtrlcïbus
FïdclëscuënlreâmâfôrësSyra. In Phormioneidem:
Poß-quam póeta uëtüs poetâm nönpótëft
RctrahëreâJludioëttradëre hominem in ötiiïm. nbsp;nbsp;nbsp;In primafcena;
amlcüs sümmüs meus,et populärls Gëta
Hëii ad më uënït,ëratëî dëratïüncûla.
Item tetra metro in multis utitur iambico fccnis,ut in Ândria;
Mîrabar hoc si sicabïrët,ët herl sëmpëriënïtâs.
Dimetro quoçp dißindionis caufa ufus eft per medium.
Vërëbar quorsûmëuaderër. nbsp;nbsp;nbsp;Poil quem iterum pofuittetrametros:
Qui pöllquäm audïërât non datum Irl f ilïo üxorem
Nunquâm cüi’quâm noftrüm uerbümfëcït,ne(5id ægrctûlït» Similitert' ënlm uëro Dâuë nïhll loci ell scgnïtïæ,nequcsôcordïæ Quântumlnrëllëxtl módösënïssëntentïam dë nûptïïs.
Nec fold comici huiufmodi ufî funt iâbicis,fed tragici uetulliffiinij^ Enni* inMcdcaj ütinäm nein nemore pëlio sëcürïbus Cæfc cëcidlfsëntabiëgnæâd tërram trabes.
Nëuclndcnauïslnchoândæ ëxÔrdhim
Cœplfsët,qua: nünc nômïnâtür nômine
ârgÔquâ uëdiârgluldëlëdl uiri
Pëtêbantlllâm pëllêm fnaurätam arïëtïs
Col chlslmpërïô régis pëlïæpërdolûm.
Nam nünquam liera errans meädomö ëffcrëtpcdëm.
Accius in Argonautis ex perfona palloris qui primus uiditnaué Argos
Aüt forte Triton fiïfcïnaëuërtênsfpëcus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Sübtër radices pcnïtus ündântiln frëto
Môlëm ëx prôfündo sâxëâmâd cœlüm uomit,
Frëmëbünda ëx ältölngentl sónitü ët fplrïtu,
Præ fe ündâs uôlult,uërticës ul sufeïtat,
Rûït prôlâpsa,pclagüs rëfpërglt,rëflàt, Idem in Perfîdisî
Sàtïs üt quëm cüiquë tribuit fôrtiina ordrnem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_
Nünquam üllahumïlîtâslngcniumlnflrmâtbonum. nbsp;nbsp;nbsp;IdéiniuPHœoi^j gt;■
Soi qui mïcântëm.candidô cûrru,âtquë eqüis
Flâmmâm citatls fcruïdoârdôrëëxplicâs
Qüiquë nâtum âduërlbâugürïo,ët ïnimlco omïnc
Thëblsradiâtümlümçnôllëndïstüüm. _ IdcmmTelcphoi^
Quäntämtyndareögnata,etMcncläidomüs^ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
-ocr page 381-LIBER nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tff
Moicttî excitant bell*,päftor^ illïiïs.
Turpilius quo(^ in fuis comoedtis idem facit^ut in Lyndiagt;
Prof edo iït quïfqué mïnïmô contentüs fuit
itäförtünacäni uïtâm dûxît maxime
üt phïlósóphi âiüntjfti quïduïs sated. Idem mEpîcIeroî
Quæfo ædépôl quo ante lücem te subito rapïs
Héré cûm unô puêrô £* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nëquéo effelntus Stëphanio*
Quid ita ƒ nbsp;nbsp;nbsp;Præ ut soient me cûræ sômnô segregant,
Forâsquë nôdis excîtât sïlëntïô,
idemîn eodem tctrametn's utitur,
Cûrrëndo sic eft,sTc datür nïmiüm ubl sópörï sëruïâs,
Potiûs quâm domino,et lïbi sëuëro impëriô quxïmpërâta siïnt*
Terentius trochaico mixto uel confufo cum ïambico utitur in fcrmonc perfonarum, q bus maximeimperitior hicconuenit,quem puto utimitetur banc confußonem rhyth morumfacere Sunt autem trimetri acplus minus^. habentpenultimam uerfus fylfabam in quibufdam longam amp;nbsp;inquibufdambreuem,utin Andria:
adhüc ârchïllïs qu£Eafsólënt,qua:cu ópörtënt
Signa ëlTc äd sâlutëm ômnïa huïccfle uïdëo.
Nünc prïmüm facïftæc üt lauët,poll deinde
Quod iüfsïdarl bïbëre.ët quântümlmpcrâul date.
Hæcièquitur dimeter cataleâicusfiniendifermoniscaufa quem ad Archillida habuit.
Mox êgo hüc reuertar.
Similiter Plautus in Truculento eodem metro ufus eft in fermoneancillæ Aftaphq,
âd forcsâufcültâte,âtcçafséruàteædës.
Ne quis âduëntôr gräuior abëat ätqj âduënïat,
Nëu qüïs mantis attülërit (lërilëslntro ad nos
Grauïdasförasëxpórtët,nöuiegó hominüm mores.
Turpilius in Lyndia nautæ perfonam inducit hoc métro loquentem, Diaduënicntëm perdant hic quidëm nôspërdïdït:
Fâdumefsëdiem hlncquârtum hodie iteränt,itacönuentüm.
Cicero quotp in.iiq.Tufculanaruin Euripidisiambostransferensiii locis paribus tam daciylos q fpondeos fæpe ponit,ut
Nëquë tâm tërrïbïli s ülla fândo ratio ëft,
Nëc fors nëcira cælïtuminuëdüm malüm
Quüd non nâtüra hümânâ patïëndô fërat.
His igitur exemplis facillime diligentes omnium pofliint comoediarum metra côprâ hendere,ÔC uerfus fî quos imperitia feriptorum confudit ad integrum reftituere mufî« cælocum. Neceflariumautem efleduximus multoexquifitalaboreinuctaq^exemplâ diuerfo^ nominatiflïmoçi Græciæ autorumiquoç^ quædam etiam Heliodorusprotui lit metricus,amp; Ephæftion,fubricere, ut oftendamus non imperite,fed feientiffime hoc quo$,ÔC ad illoçz imitationem autorem fecifle noftros. Heîiodorus metricus ait, /thto
TTo^ût r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;To7(;’(a«.€o((;,hoceft Hipponax multa præterÉit,id eft præ
termifitpræfinita in iambicis. Hipponax in primo ; tçtu )^'ourw Ku;5itKvz£ ïfte enim uerfus cum fit choriambus,in quarto loco in quinto habuit dadylos, cum in ütroqp debuerit à breui incipiens pes poni. In eodem ; touç avAçaç TouTouç.Ifte ïam bicus habet in fecundo loco fpondeum, amp;nbsp;in quarto dadylum. Pindarus tefte Helio/ doro ayT£sjt(pt/j, hoc eft conuertit rhythinum iambicum,hoc modo ; ■sriTrgw/jÂiza/i £3«=^ xt/j /xoiiot./) fxzTo.'^ixTsamp;jj o(.pé^^o(p^ô^o/j^ oStP £lt;rî.Tcü KciTlfpuH ♦ In fecundo iambopyrrhichiuni fecundum ÔC trocha:um,0lt; quartum fpondeum pofuit. Idem:
■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G ii4
-ocr page 382-RVFÏNIDÉMETRXSCOMTCISÏ
Joxô/JMiAoi’ a‘Jê xt'§“voç iVToa/j. hic iambus in.iii.trochîcfî habet,amp; in.iiq.fpondeflJdc aiViyfxx -^tva ePt, ayS'^^ ^vaflw/j.hic.Üq.loco fpondeâ pofuit. Idé j Ôta^îoier'i/J -rrariî^ Hp. In hoc quoç iambico trochæu in tertio loco pofuit,«S?* in.iiq.fpondefî. Idé : tAaJ^ curiûifi. hicfimilitcr in.iiq.Ioco fpondeû habet.Itaq; puto Horatium ppter huiufmodi uerfus Pindaricosdûiffe in.iiii Carm. nbsp;nbsp;nbsp;Cum per audaces noua dithyrambos
Verba deuoluit numcriscç fertur Lege Iblutis.
Anacreon tefte Heliodoro; /j.s/j 7ro'^)\o7a‘i Hic iambus quartû ipondeum habet.EupoIis €«7rf(XK5,cu in altisiâbis eiufdé fabulæ reda eftobferuatiôe metroçi ufus, hostn pofuitin fine habétes fpondcos, a.v0lt;rM,-7Ta.y;ugt; tovto. va.'i/j.ôi ràç vu^tfaç. In princi pioem trochæu pofuir,qué imicans Sophocles tette Seleuco, ^jfert quædâ contra legé metro9i,ficutin hoc: àiAifiiriêoîa/j b TtwtraçTraTHç.Hicquoç iambus a' trochæo incipit. Simonides ôi. Alcmæon in iâbico tefte Heliodoro,nô folu in fine ponunt fpondeû,fed etiâ in alijs locis. Simonides in Epartemifio naumachia in dimetro cataledico: tn/j flaAawa.in iècûdoloco fpondeû pofuit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ taurSJ aTroJtTratT'a/j KHçaç.Alcmæ
on aût in prima cataledicû trimetrû fecit habenté in quarto loco, modo iambû,modo fpondeû,fie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ctf’/i/j vaoç tÙTruçtw StçaTrai'vaç.In quarto locofpon
deû habet.fimf liter, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kco4)ô/j (pumerH Trinf', Quarto loco fpondeû pofuit: nâ 4)«
jpducitur tefte Heliodoro g ait, Simonidéhocfrequéterfacere, IdéoftenditPindarû etiâ trifyllabos in fine uerfus pofuifle: vouw^ ««.»ovnç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KiÄocJ^op, Ecee in hoc iâ*
bo in fine tribrachû pofuit,g nec côcatenatus efle poteft cû confequéte,quippc in con* fonanté definens.Similiter Bacchylides: ■}Q\ia‘cp TffoÂÎiia-ip «vuj x.a.^Qtlt;^op, hic quo^ iâ^ bicusin fine tribrachû habuit.Hipponadem etiâ oftédit Heliodorus iâbos amp;nbsp;choriâ^ bosconfufe ptuliffe: tjAu« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KiXaißiü wT^iiVitXTrlvxopcü, ?,Ka^cc. P H.«M.wi? |itw. nâ 51'”
tw fpôdeus eft. Ephæftion quoqj metricus oftédit comicû epionicû fpondeos paribus locis habenté iambica^ lt;7D3u7/SAi,id eft coniugationum,ut eft apud Eupolim in fabula quæ dicif yivoç o K.aK.feH ttoAiJ ttÔcç wvaoixç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tt^ort^op -yt vûp
•n p^'^op Idé: tcfij ttçuto/j Îi7raç;)^lt;j/J Travrap’icnim^'ia.p oip, où Kav^ç ofj.i2.op ^«1^01 toi
TTo'^^i» î{u Travu æ yj KattS 71 quot;iJ^îav. Hi omes locis paribus fpôdeos habent»
5gt;C OMMENT ARI VM RVFINI V«
D. GRAMMATICI ANTIOCHENSIS IN METRA TERENTIANA.
Vanthius in cômentario Terentq de fabula,hoc eft de comœdia ficdicit: Coni» ■4 cinna argumcnto,côfuctudini côgrua,utilis fentétqs,grata falibus,apta metro* poftea fie: Veteres amp;nbsp;fi ufi ipfi quo^ metris negligentius iâbici uerfus dûta^ xat in,q.6C.iiti.Ioco,tn à Terctio uincunf refolutione huius metri quantû poteft cômi^ nuti ad imaginé profæ orônis. Afper in cômentario Teréti^ fic:hofce uerfus agere ccc piflet: ita né patrïs aïs âduëntûm uérïtum hincablffé ddmûm.
Et dcinceps quæ fequunf quadrati. Diomedes fie : Septenariû uerfum Varro fieri di at hoc modo,cum ad iambum trifyllabus pes additur,amp; fit talc:
Quïd'immérëntïbüs nócësquïd^nuïdës amïcls f Similiter in Tcretio uerfuseft: Näm si remIttant qulppïâm Phïlûménæddlorës. Et in Plauto fæpc talcs repiunf# Varro de lingua latina ad Marccllum fie : Quare in huiufmodi locis poni oportet no^ tam in tranfuerfum inter fyllabas,frcquentius ad extremum uerfum,fenarium {ÿ* fimi les, fi pro longa breuem habebunt,ut in hoc:
amicussûmmüsméusët populärlsGéra. Charifius fie: Septenariûuerfumfieri dicit Varro hoc modo, cum ad iambum trifyllabus pes additur,ut præfatum eft» BaffiusadNeronem deiambicofiedicit: lambicusaûtcumpedesetiam dadylicige ncris affumat, definit iambicus uideri,nifi percuflïoncita moderaueris,ut cum pedem fupplodis,iambicum fcrias,ideoqj ilia loca percuflîonis non recipiunt aliû g iambum, amp;nbsp;ci parem tribrachum,aut fi alterius exhibucrint metri fpeciem,quod dico,excmplo fada niuftrius» Eft in Eunucho Terenti] ftatim in prima pagina hic uerfus trimetruj^
-ocr page 383-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L ï B È k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trr
cxdûs*t,reuocât,rcdeam? non si meobseaet. hfic incipc fcnfe,uïdebensheroâ habere inter manus ad fummâ pauds fyllabis in poftremo mutatis,totus erit herousj
Exclnfit,reuocat,redea.'’ no fi mca fiat. Poria dubiu feefido loco pedé,^pius accéda» Heros atrldës cælïtüm teftor fïdëm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V arro in.vtj.
Claufulas quo^ primumappellatasdicuntq? clauderentfcntentiâ,utapud Aecium* An hæc lain obh'ti funt Phryges f nbsp;nbsp;nbsp;Nonnung ab his initiû fic,ut apud Cæciliuî
D7 boni quid hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ApudTerentium: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dlfcrucior anmii.
Idem Varro in eodem Hbro.vii. de lingua latina ad Mafcellum ficdicit: Autin extre^ mum ienarium totidem femipedibus adiedis fiat comicus quadratuSjUt hie:
Herï aliqfiöt adolefcentull coimusln plrieo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trimetros uerfus iabicoa
Terentq û* Plauti er cæteroçi comicoçî Si tragicoçi M. Tullius fenarios dicit Si nomi nar» Quintilianus etiâ trimetros fenarios nominauit. Et Flauius Caper in artibus fu^ is trimetrosuerfus iambicos Tcrentq fenarios appellauit. De metris Tcréti] Si Plauti Si extero^ comicoç: Si tragico^ Vidorinus fie dicit: Quantum aût ad uerfum comi cum fpedat,ut paululû euagemur, fcio plurimos affirmare terétianas uel maxime fa* bulas metrfi ad difeiplinam græcaçi comœdia^z non cullodifle,id eft quas Menander, Philemon,Diphilus,cæteri ediderunt.Noftri em in modulandis rhythmis feu me* tris'ueteris comeediæ feriptores fequi maluerunt,id eft Eupolim,Cratinû, Ariftopha nem.prologos itaqj Si primaçifeenaçz adus trimetris côprehenderunt,dcinde longif fimos.id eft tetrametros fubdidcrunt,q appellant quadratijpoftea in fequentibus uari auerûnmodo em trimetros,modo addito quadrante uel femiffe pofuerunt,id eft femi pede adiedo, uel integro pede iambo uel fefquipede.hæc p medios adus,uarie rurfus in exitu fabulaçi quadr3tos,qualcs diximus in fecuda feena locauerunt. Sed idé quadra tilegitimicû .xvi. fyllabisiuxta ius propriu côftaredebcant, plerunqjinueniunf.xx» aut amplius fyllaba^,hinc exiftimanf metru non tenuilTe,ncc fua lege côpofuifte.Qd' ueroad claufulas,ideftminufculacolaptinet, quotgenerauerfuû funt,totidé mébra P claufulis poni poffunt.ôC Iblent in canticis magis g diuerbqs quæ ex trimetro magis fubfiftûtcollocari,amp; præcipueapud Plautfî Si Neuiû Si Afraniu.Nam hi maxime ex omnibus mébris uerfuiî colis ab his feparatis licéter ufireperiunf in claufuIisJdé Vi* dorinusin alio loco deiâbo ficdicit: Improbaf aût apud tragicos uerfus ex omnibus iâbis côpofitus: nam quo fit amplior,amp; par tragicæ dignitati, interponut frequentius locis duntaxatimparibus pedudadyloç:morasSi fpôdeum. Similiterapudcomicos laxiusfpatifî datu eft;nam ÔCilli loca quæ proprie deben€iambis,fpondcis occupant, dadylocß Si anapæfto locis adæque difparibus. Ita dum quotidianu fermoné imitari nitunf, metra uitiant,ftudio nô imperitia, qd frequétius apud noftros g apud Gra:cos inuenies. Genera aût iambici metri funt duojnâ ex fis alia integra,alia clauda quæ fea* zonta feucholiamba uocant,funt: quoç^ differentia penultima uerfus fyllaba demon* ftrabit.Nam fi breuis contigerit,crit redum Si integrum iambicum,ita
Vïgôris âddë côncïtüm pëdem. nbsp;nbsp;nbsp;Sin uero longa, delumbe amp;nbsp;claudû,ut eft:
Nouïtâtëdüdüs non ëftïnfcîûs le gis. Le longa quæ penultima reperif,metrâ corrumpit, huius repertor Hipponax.nam piamboindudis trochæis contra legé tri metri iambici,mctruminnouauit,q(î adæqueex fpondeo contingit.
5^versvs rvfini grammati
CI DF METRIS TERENTII ET PLAVTI ET ALIORVM.
AGnofeit metrum,fcruat^ Terentius artem.
Nam prologos trimetro didicit componerC uerfu,
Sccnaçicç adus primos pede claudit codem. nbsp;nbsp;nbsp;V t funt hi uerfus prologi)
Poëta cum prîmum ânïmumad fcrlbcndumâppulit,
Id sïbï nëgoti crëdïdït solum dâri
Populo üt placèrent gu^ fêclfset fabulas,
-ocr page 384-RVFINIDEMETRISCOMIClSi
Vos iftæclntfoauferte, abîte Sosiîa adefdüm pâuüs te uolo* nbsp;nbsp;nbsp;Dlâüm put a.
T etrametros fequitur quem fi'nxerat ülc Boifcus. nbsp;nbsp;nbsp;Qualcs funt iftî uerfus,
Mirâbar hoc si sic ablret, êt hcn scmpër lënïtas»
Qui poft hune fequiF dimeter eft,id eft quatuor fimplices pedes habet» Vcrebarquôrfum euadërët.
Item tetrametri fimileshi deiamboî___ cmmuërö Dâuë nihil lociëft segnïtïæ,nequë sôcordiæ. Trochaicum archilochicum unde fieri dicunt metrum» Creticon Archilochus fupra caput addit iambum» nbsp;nbsp;nbsp;Quales funt iftis
Dli boni, boni quid porto, Sèd ubilnuënïam Pâmphilum ?
Lætiïs ëft nëfcïô quid,
Nïhïl eft,nôndùm hæc rëfclult mafa. nbsp;nbsp;nbsp;De iambo HipponacSico,
Vltimus amphibrachis uefocem claudit iambum Aut bacchius erit finis diferimine nullo,
Vtitur Hipponax hoc metro fæpius autor» nbsp;nbsp;nbsp;Quales funt hi uerfust
Ne forteImprüdëns faeîam quôd nôljm,fcïëns cauebo.
Nâm si remittäntqulppräm Phllumënæ dolorës. Legitimum interdum fub feenis ponit iambum» obsëquium amlcos,uëritâs odium parit» Vtitur his Plautus rnetris ÔC mille poetæ» De pedibus quibus hæc confiftunt metra notabis: Dadylus aut fpondeus ineft uel curfor iambus, Aut anapæftus erit, pofiti diferimine nuIIo Partibus in quinismam poft celer extat iambus, Pyrrhichius ue citus,finem eoncludere poflït. nbsp;nbsp;nbsp;Vt funt hi talcsj
ëxclüsit, reuoeât, redeamf non sï meÔbsccret.
Quod plerl^ ômnes facïünt adólefcentüli. De nomine uero talium uerfuum fiue metroç^ Græcus apamphænonta folet memorare poeta, Immanifefta uocant hæc carmina uoce Latini. Hune trimetrum ueteres Graîi cognomine dicunt, Quod pedibus lundis hune feandere fæpe Iblebant. Ponitur aut fcazon,fpondeum finis habebit» Quales funt iftit Nec fonte lâbra proluT cabalirno.
Nëcïn bicïpitl somnïâfsë Parnaflo» nbsp;nbsp;nbsp;De rnetris comicis,
Tetrametros trimetrosejg capit comoedia uerfus» Tetrametrum primus fertur pofuifle Boifcus, Creticon Archilochus,trimetrofupcraddidit ingens, Amphibrachum trimetro Hipponax fupponit iambo» Fulferat hac Plautus, pulcher^ Terétiusarte.
Teren tianus de iambis fabulaç^ fie dicit;
Culpatur autem uerfus in tragœdïjs, Et rarus intrat ex iambis omnibus, Vt ille contra qui lècundo amp;nbsp;talibus Spondeon,autquem comparem rcceperit, Sed qui pedeftres fabulas focco premunt, V t quæ loquuntur fumpta de uita putes, Vitiant iambum tradibus fpondaicis, Et in fecundo,^ cæteris æque locis,
-ocr page 385-LIBER
ir9
Fidem^ Gdis dum procurant fabuli's, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
In metra peccant arte,non i'nfcitia,
Ne fint Ibnora uerba confuetudinis
Paulumcß rurfus à folutis différant.
Magis iffa noftrima fere Græcis tenax Cura eft iambi, uel nouellis comicis, Vel qui in uetuffa prælucét comœdia. Ariffophanis ingens emicat follertia, Qui fxpe metris multiformibusnouus Archilochon arte eft æmulatus mufica.
Sifennain commentario PœnuIiPlautinæ fabuljefic,quot;^
Halonum Pœnidicuntdeum.îÿ'producendafyllaba mctri gratiacxigitiambus* Scaurus in commentario Plauti in Pfeudolo dicit;
Malai Aa/'jtç/s metricaufa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scaurus in eadcm fabula fic:
Nunc iam,Iam diuifit in duas fyllabas metri caufa. Siienna in Rudente fic: Fuit extente prima fyllaba metri caufa.amp; poftea fic,
Habiliore metro ufus eft,ut Ibletin mulierum oratione. Poftea fic j
Latronem producit metri caufa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem Sifenna in Amphitruonc fic;
His quatuor generibusquintum accedit.
De genere uerfuum qui non funt uniufmodi. Idem Sifenua in Captiuis fic» Hic ornatu S literam metri cauia mifit. Idem Sifenna in Aulularia fic; Hæc fccna anapæftico metro eft, fed concifa funt,ut non intelligas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
luba in libro quarto fic dicit;
lambor urn itaqp exempla quæ maxime frequentata funt fubdidi»
TraTi^ AuKa^xCoe, 7ro7o/j Totf'i (favaoij b 7riVTHK,oVTa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TraTKJ» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«
Videre non uult cælum Panætius.
Mifera marino quæ tumida in littore
Vallis per imas amne labens cœrulo
Armiger huda pede uago littora petens
Cœrula.non aliter fuperans liquida malitiæ.
Tra^à (ToepS fxi/xd^ix. lyàp otz'ûL,THo'a(/; koctiïV^o/.
R ape faces,cape puer foporabit cane melis. nbsp;nbsp;nbsp;In alio loco fic;
lambicû metrunô ex folisiambis conferibif ,fed quin^ fulcipit pedes, id eft iambô^tri brachû,anapæftu,dadylô,amp;; fpondeu,hoc eft iambu et fpondeû amp;nbsp;iblutiones eoçi. s. ex iambi folutiôe tribrachû, Nâ fi fequétem longâ fyllabâ in duas breues foluas,fiet de iambo tribrach’.Spôdci aût folutiôes duas,dadylû amp;nbsp;anapæftu. Nam fi prior fyllaba fpondei foluaf in duas breues,fietanapæftus;fi uero fecûda,fiet dadylus.Vndedaf in telligi,iâbica metra de iambo amp;nbsp;fpôdco fieri,«ÿ* de eoçi folutionib. De choliâbo fict Eft autem proccritas eiufdem uerfus qui unius pedis differentia nomé amittit. nam q, fexto locOjÇj locus par eft ,non iambus,fed fpondeus uel trochæus accip^£,et à longa in cipitfyllaba,claudum carmenfacit,amp;choliambicum nominaf,uteft wßa 7raA®^ K.aTwramp;Viv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/-TnrovaUT©-' où^T^a/xKK.», nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
O' quæ tcnerulæ compatis tenes crinem
Seu des in ifta ueia latet folfa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quûd autbinis pedibus amp;nbsp;nô finguïis fean*
difjUetusinftitutû eft.quippe Herodotus antiquushiftoriæautor,cu deheroico dice* ret uerfu, que finguïispartiri pedibus moris eft,ira dixit, ly eztpr/j K7r/'0uva cpHlt;m aAult;r)/;. Vndc apparct heroicû finguïis pedibus feandi etiam apud ueteres folitû, iambicû ade binis.idem aurait, cum de Archiloco Pariorefcrt,qui Gygæ fabula optime côplexus eft ia^ynyVi^cfi Cl âjx^i'AokoS vraj/oç nbsp;nbsp;nbsp;'f=/j omrp -^ovop yiyovtat^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^,/xt^Cij.
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Meminit aut uerfus cius Herodotus,qué applicul
-ocr page 386-jûO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RVFINIDÉMETRISCOHÏCÏS.
amp;uoir Ta) ttoAuj^i/oisu
Et hadenus de catalefticotrimetro didum» De ocSometro Boilco idem fie dicif., Odometrum cataleâicum quod appellaf Boifeum» ß/oia^o'i è «.tto Kv]in?f Travrç
’ 7ro(MuaT©^5'r oK.rlt;X7s-'tSp’i\i^ti)fi£i'')(op cpoîSa r!6Hlt;^i
Boifeusisde Cyzico noui reptorcarminis;nâ prim’uerfum odono pede deo dicauit, Firmianus ad Probiî de metris Gomœdiarum fie dicit: Nam q? de metris Comcediaçi requififti,6CegoiciopIurimos exiftimare Terentianas uel maxime fabulas,metrum nô habere comœdiæ græcæ, id eft Menddri Philemonis Diphili,qui trimetris uerfibus cô ftant.Noftri enim ueteres comœdiæ icriptorcs,inmodulandisfabulisièqui maluerunt Eupolim, Cratinum, Ariftophanc. Prologos igitur ÔC pritnz^ adiones trimetris com prehenderut,deinde longiffimos,id eft tetrametros fubdiderunt, qui appellanturqua« dratijin cohlèquentibus deinceps uariauerunt.modo enim trimetros, modo addito qua drate uel lèmiflepofuerlît, id eft uel femipede adiedo,uclintegro pedeiambo,uel felg pcde,hæc per medios adus. Varie rurfus in exitu fabularu quadratos, qualcs diximus, in lecunda feena locauerut. Sed qdem quadrati legitimi cum, xvL fyllabis iuxta ius pro prium conftare debeant,tarnen plerunç fiunt.xx.aut amplius iyllabarum,hinc putdtur metro carere, nec lege ulla cotineri.Menfuram efle in fabulis, hoc eft p.î'rçop, Terétq SC Plauti, ac cætero^ comicorum ÔC tragicoçi dicunt hi,Cicero,Scaurus,Firmianus,Var ro,Vidorinus,Cæfius Baflus,Terentianus, Cæcilius Vindcx,Silènna, Ginna, Diome des,Albinus,Quintilianus,Sofipater,Charifius,Helenus,Aiper, Flauius, Gaper, Arun tius,Probus,Plinius,Euanthiusfacerdos quiamp; Donatus,luba»
Hæc ego Rufinus collegi mente benigna, Difcipulis^ dedi munera pulchra libens.
V er fus Rufini clarillimi literatoris de compofidone,
amp; metris orator um.
Mufigenæ numéros uates Si metra fequuntur. Orator numeros,hæc ill! maxima uirtus, Ne uagus errando laudandam nelciat artem. Rhetoras AulbniosSC graios dadylus armat. Dadylus armauit Ciceronem ,armauit iambus Spodeuscg grauis, numeroqj aptiffime pæan. Temporibus^ pares,quamuis Si fyllaba crelcat. Continuos fugito multos (^fit uerfus^eoidem. Oprimus orator iequitur ratione poetas, Cognatus uirtute fua,metruncp rcculans.
Hie quo$ uult numeris uoces frenarc uagantes.
Item ficî
Dodus Ariftoteles pæanem laudat utrun^ A' longa incipiensjprimordia pulchra locabit, afpicëréut uerbum eft,contrarius illè supremus, Tullius hunc laudat,cui fit penultima longa eße trochæus adeft,uidéâtûr,tertius ille Quem pæana uocat,mufis deuota uetuftas. Hic membris melior noftris cui tertia longa.
V erfus eiufdem de numeris Si pedibus oratorum: R-hctoricaspulchreftruduras dochimus ornât, Principium bacchiuserit,concludet iambus, Aut uice mutata nomen mutabitur uni.
Primus iambus erit,cum finem creticus expier. Prima breuis,Iongæ^ duæ,breuis, ultima longa. Exemplum^ ardsdabitur res publica nobis.
-ocr page 387-LIBER
Quam Cicero calu geniriuo ponere gaudet. Hoc pede compofito laudatur fama pedeftn's, Vt docet Aufonius orator Tullius ingens. Omnibus ifte locis numerumpes efficit aptum. Longa breuem lequi£,longam breuis,adr)cc longam, Syllaba prima breuis cum fyllaba longa fecunda, Tertia longa,breuis quarta, produâa'^ quinta Tullius orator,ceu multi dochimon ornât.
Item fie;
Creticus,atqi trochæus erit qui claudcre polTunt, Autlpondeus ineft nullo diftrimine finis, Aut uice mutata nomen mutabitur illis. Principioqj trochæon babes,in fine moloflum. At finis bacchius erit,breuis ultima claudet. Longa fitan'ne breuis,nullum diicrimen habetur, Vt Iblet in metris dodus componere uates. Aut Afiænumerispulcher, bis fine trochæus, Sed magis erigitur fpondeo claufula fortis. Hane docet eloquium fummi Demofthenis artem,^ ItemRufini fic:
Spondeo narrare folent, tibi rhetores ada, Ç^od grauis amp;nbsp;tardus,res geftas mentibus affert, Dadylicis certant pedibus,qui currere poflimt. DicimusegregiosTheopompi more laborcs, Etuitam infignem laudamus Ifocratis arte. Hie ftylus hiftorns,hic laudibus aptior hæret.
De ambitu flue circuitu que græci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicût»
Dicere mufa iubct,me dicere iuflït Apollo Circuitum orator quot mebris reddere debet. Vos Phœbi comités animis hæc conditc ucftris, Et memores dodis componite mentibus artem. Non unum natura dédit nos ferre laborem. Legibus alternis,qua: pulchras iunxerat artes, Quattuor e membris plenum formate uidemus Rhetoracircuitum,fic ambitus ille uocatur, Quattuor ex metris hune ucrfîbus afpicis æquum. Dégénéré ludiciali. ludicqspæona refert tibi Tullius aptum.
Degenere deliberatiuo. Si quis remdubiam délibérât armat iambus, Dadylus his caufis tibi dicitur aptus utril^.
De TheophraftoidéRufinus metro iàpphico lîcj Rhetoras pulchros Theophraftus ornât. Membra diipergensbona dithyrambi Fuià per artes,anapeftus idem,
Floret in arte* Longiorfluxit numerus per artem, Quem dédit nobis anapeftus ille, Hinc pedes daros loca dithyrambi, RJietoresaptant,
-ocr page 388-)«t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R VF 1 N 1 DB H B T R 1 S COM.
Cicero de numcris oratorqs fie dicit:
Infifticautem ambitus modis pluribus,e' quibus unum eft fccuta Afia,maxime qui diebo feus uocatur,cu duo chorei extremi funt,id eft c fingulis Jongis 8C breuibus, Explanan* dum eft enim quod iam ab alqs qdem pedes alqs uocabulis nominantur. Sed in oratio^ nis numero, nihil eft tam uitiofum q fi femp eft idem. Cadit autem per fe iplè ille præ«« dare,quo etiam iàtietas formidandaeft m agis.Quintilianus in arte de numcris amp;nbsp;ftru* dura Demofthenis fic dicit î Nam eo fit ut Demofthenis leuera uideatur compofitio, ToZ^ 0w7$ Vu;)lt;;o/Ao«, Tracn nbsp;nbsp;nbsp;7rlt;xlt;roa.lt;^, Si illajQuod ab uno,quod iciam. Bruto minus proba
tur,cæteris placet, «.«v ^ihttw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«uto 'ÿp- Idem in alio loco fic: Talia funt Demo*
fthenis ■Ko.a't ly 7râlt;rM(^ nj ttSctz/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et pene totum principium. In alio fic:Eft Si dochi*
mus qui fit ex bacchio Si iambo,uel ex iambo Si cretico, ftabilis in claufulis Si ieuerus. Spondeus quogp,quo plurimum eft Demofthenes ufus. Diomedes fic dicit in lib.rj. ar* tisfuæ:Igi£lpondeuse' duabusfyllabis longis aptuseft claufulis, qualibus maxime De* mofthenes utif, 7rôélt;r( ly Traa-oo^ 0 ttScok/j v/az/j. Habet enim graues ibnos, finem^ lenfus. Si claufulæ firmas ledes conftituit, ut relpüblïcæ causa, Si arma sümpsl, Si efle pro no* bls. Grauior eft autem longa fyllaba præcedente qu.àm breui: aliter enim fonat arma sümps7,aliter efteprönöbls.Cicero ad Herennium in arte fic Trt^/'ÜTrt^eazToujHuiulcemo di tranfiedio quæ rem non reddit obfcuram,multu proderit ad continuationcs,de qui* bus ante didum eft,de quibus oportet uerba ficuti ad poetic um extruere numc9i,utpfc «fie Si politiffïme pofl'int elle abfolutæ. De nueris,idcft deftruduris, fine de côtinuati one, fiue decôpofitione Gicero fie dicit: Longiflïmaeft igitur complexio uerboçi, quæ uolui uno Ipiritu poteft,ièd hic naturæ modus eft,artis alius.Nam cum numeri fint plu res, iambum Si trochæu frequenter lègregat ab oratore Ariftoteles Catule uefter, qui natura tarnen incurrutipfi in orationem amp;nbsp;fermoné noftrum. Sed funt infignes percuf fiones eorum numero^: Si minuti pedes, quare primu ad hcroum nos dadylici,amp; ana* pæfti,5lt; fpondei pedem muitat,mquo impuneprogredi Iicet,duosduntaxatpedes aut paulo plus,nec plane in uerfum autin fimilitudinc uerfus incidimus. Ali« funt gemin«, qbus hi tres heroici pedes in principio côtinuandoç: uerboç: fatis decore cadiîr. ProbaC aut ab eod c illo maxime p«on,g eft duplex.Nam aut à longa orif quam tres breues co iequuntur,ut hæc uerba,dêsi nïté,ïncipî'té, comprirnïte: aut a breuibus deinceps tribus extrema produda atç longa, ficutilla funt, dcjmûerünt sônïpëdès, Atq? illi philolbpho ordiri placet à fuperiore pa:one,pofteriore finire. Eft autem pæon hic pofterior non fyl labarum numero,fed aurium menfura, quod eft acrius indicium Si certius, par fere' cre tico,qui eft ex longa Si breui Si longa.Qmd pëtâmpræfidii,autexequar, quo^uenunc. A quonumero exorfuseft Fannius,Sïquïfïtcsminasillius, huneille claufulishis aptio rem putat quas uult longa plerunq? fyllaba terminare. Poftea in eodem tertio libro de oratore fic dicinSed fepe car pen da mebris minutioribus oratio eft,quæ tarnen ipfa me bra funt numeris uincienda, ne^ uos pæon, aut herous ille conturbet,ipfi occurrét ora* tioni,ipfi inq fe offerent,ÔC refpondebunt non uocati. Confuetudo modo ilia fit lcriben di,at(j dicendi ut lêntentiæ uerbis finiantur, eorumep uerborum iundio nafeatur à pro ceris,ac liberis,maxime heroo,aut pæone priore,aut cretico,fed uarie diftinde^ confi* dat,notatur em maxime fimilitudo in conquielcendo.Et fi primi ac poftremi pedes funt hac rationeferuati,medq pofliint Iatere,modo ne circuitus ipfe uerborum fit,aut breui or qu«àm aures expedant,aut longior quàm uiresat^ anima patiatur. Glaufulas autdili gentius etiam ièruandas ciTe arbitrer quàm fuperiora,quod in his maxime perfedio at* queabfolutioindicatur. Nam uerfus æque prima Si media amp;nbsp;extrema pars atrenditur, qui debilitaf in quacunç parte titubatû eft. In oratione aut pauci prima cernunt.poftrc ma plerilt;ç,qm apparent ôf intelligunf.Varianda lunt,ne autanimorum iudicrjs repudi entur aut aurium iàtietate.Duo enim aut tres ferè funt extremi lèruandi Si notandi pc* des,fi mô non breuiora if pcila erunt fupiora,quos autchoreos,aut heroos,aut alternos cfle oportebit,aut in pæone illo pofteriore quem Ariftoteles probat,aut ci pari cretico.
-ocr page 389-L I B B R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï’sj
Horum uidlTitudînes efficicnt,utncQ! q fatîenturquiaudiêt faftidib fimilitudfnis, ncc nos îd quod facîemus opéra dedita facere uideamur, pollea fie; Verû ut in uerfu uub gus,fi cft peccatû uidec,fic liquid in noftra orationc claudicat,fentit,fed poetæ nô igno feit,nobis concedic.Taciti tn omnes nô efleilludjquod dixinius,aptu perfedum^ cer nunt Jdc M.Cicero in oratorede pedibus amp;nbsp;numeris incifoçî,ideell nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mein
broçijid eft n.ia'Kvi/jf amp;C ambitufi fiue circuituô,id cft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fie dicit: Apud Græcos qui
dem iam anni quadringéti funt propè cum hoc probaf, nos nuper agnouimus. poftea ficî Quod fi aures tam inhumanas, tam^ agreftes habent, ne dodiflimoçz quidem uilt; to^ eos mouebit autoritas.Omitto Ifocraté difcipulos^ cius,Ephorû et Naucratem, quanquâ orationis faciendæ amp;nbsp;ornandæ autores, locupletiflïmiqj ipfi oratores efle de^ béant. Sed quis hominû dodior:quot; quis acutior^ quis in rebus uel inueniendis uel iudi:^' candis acrior Ariftotelc fuitquis porro Ifocrati aduerfus infenfius ƒ is igi^ uerfum in oratione uetat efle, numerum iubet.eius auditor Theodedes in primis, ut Ariftoteles fa:pe fignificat,politus fcriptor at^ artifex hoc idem fentit 8lt; præcipit. Theophraftus ucro eifdem de rebus etiam accuratius, Quis ergo iftos ferat qui hos autores non pro^ bcnt,nifi omnino hæc eiTc ab qs præcepta nefeiant f In alio loco fic dicitî Fluit omnino numerus a' primo tum incitatus,breuitatepedum,tum proceritate tardus, curfum,c5 tentiones magis requirunt,expofitiones reçi tarditatem. In alio fic î Gur de pei fug/s noftris copias comparant contra nos:* Sunt ilia duo prima,quæKo/x/AarOnGræci uoeât, nos incifa dicimus:deinde tertium kwAo/j illi,nos membru,fequitur non longa C Ex du obusenim uerfibus,id cft membrisperfeda^ comprchenfîo,ÔCinfpondeos cadit. Et Craflus quidem fie plerun^diccbat,id^ipfe genus dicendi maxime probo. Sed quæ uicilTim,autmembratimefferunt,eauelaptiffïme caderedebent,uteft apud me j Do^ mus tibi deerat:’ at habebas,pecunia fuperabat^ at egebas. hæc incife dida funt quatu or.Atmébratim quæfequunturduo,incurriftiamensin columnas,in alienosinfànus înfanifti.Deinde omnia tanqcrepidine quadamcomprehéfionelargiorefuftinenf,de preflTam.cæcâjiacenté domum,pluris q te amp;nbsp;fortunas tuas æftimafti, dichoræo finif, at fpondeis proximum illud. Nam his quibus ut pugiunculis utioportet,breuitas fa^ cietipfalibcriores pedes,Sæpe em fingulisutendumeft,pIeruncgbinis,O'utrifq; ad=* di pars pedis poteft,non ferè ternis amplius.incifim aût membratim tradata oratio in ueris caufis plurimfî ualet, maximecj qs locis cum aut arguas, aut refellas, ut nos in Cornelianafecundaî O' callidos homines, o rem excogitatam,ô ingénia metuenda, membratim adhuc,deinde cæfîm diximus, Rurfus membratim:Teftcs dare uolumus. Extrema fequitur comprehenfio,fed ex duobus membris qua non poteft elfe breuior: Quem quæîb noftrum fefcnit,ita uos efle faduros.nec ullû genus dicendi cft aut melt us,aut fortius,binisaut ternis ferè uerbis,nonnunqfingulis,paulo alias pluribus.intcr quæ uarqs claufulis fe interponitraro numerofa côprehenfîo. Idem fie dicit de Theo^ phrafto: Namq; ego illud aflentior Theophrafto,qui putatorationem quæ quidem fic polita atcç fada quodâmodo,non aftride,fed remilfius numerofam elTe oportere. Eté nim ficut ille fufpica€,poft anapæftus proccrior quidem numerus effloruit, inde ille li centiorSC diuitiorfluxit dithyrambus, cuius mébraamp;pedes, ut aitidem,funtinomni lôcupleti oratione difïufa. Idé Cicero in Bruto fic : Extitit igif iam fenibus illis, quos pauloante diximus Ifocrates,cuius domus cundæ Gra:ciæ,quafî ludus quidam patu»« ïf,atg» officina dicendi,magnus orator «y perfedus magifter,quanq foréfi luce caruit, intrat^ parietes aluit earn gloriam,quam nemo, mco iudicio,eft poeta côfccutus. is ßC ipfe feripfit multa præcIare,ôC docuit alios,6C cum cætera melius q fuperiores, tu pri^« mus intellexit ctiam in foluta oratione dum uerfum effugeret, modum tn 0lt; numerS quendam oportere feruari. Ante hue enim uerboçi quafi ftrudura, amp;nbsp;quædam ad nu merum conclufio nulla erat : aut fi quando erat, non apparebat cam dedita opera efle quæfitam.Qux forfitan laus fit,ueruntn natura magis tunc,cafuqj nonnunq haudra^i tt$e aliqua ,aut ulla obferuatioe fiebat» Fub Sofipater Charifius de numeris fiedidt:
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H îi
-ocr page 390-Î64. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R V F I N I D E M B T R X s C o.
Bacchicum metrum tale eft; Baccharcjætare præfentc Frontone,hoc uidetur ad pro« fam conuenirc.Et (ànê multis pedibus in oratione utimur,licet ftulci purent liberum à uinculis pedum fermoné proße elTe debcre. Cicero de numeris liedicit ; Verfus em i{ li ueteres in hac foluta oranoe prope modü, hoc eft numéros quofdam nobis eße adhi^ bendos putauerunt.pofteaßc; Id^ princeps ifocrates inftituifle fertur.utincóditam antiquorum dicendi confuetudinem deledationis atc^aurium caufa, quemadmodum fcribitdifcipulus eins Naucrates,numeris aftringercc.Namq; hæc duo mulici q eranc quondam,item poetæ machinatiad uoluptatem funtuerfumaccß cantum,ÖC ucuerbo rum numero,er uocum modo amp;nbsp;deledationeuincerentaurium fatietatem. Hæcigi£ duo,uocfs dico moderationem,SC uerborum conclußonem, quoad orationis feueritas pati poftet,Sc à poëtica ad eloquenciam traducenda duxerunt. In quo illud eft uel ma ximum,q7 uerfus in oratione,ft efficitur coniundione uerborum, uitium eft,6C tarnen earn coniundionem, ftcuti uerfum numerofe cadere amp;C quadrate, SC perfici uolumus» Ne($ eft ex multis rebus, quæ magis oratoré ab imperito dicendi ignaro^ diftinguar« Idem Cicero : Nam etiam poetx quæftionem attulerftt, quidnam elfer illud quo ipfi dilTerrcnt ab oratoribus,numero maxime uidebantur antea ÔC uerfu,nunc apud orato res iam ipfe numerus concrebuit. Quiequid enim eft quod fub aurium menfuram ali« quam cadit,etiam ft abeftà uerfu C nam idquidem uitium orationis eft 3 numerus uo« catur,qui græce dicitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itacß uideo uifum efle nonnullis Platonis 6C Democri
tilocutionem,©* ft abftta uerfu,tarne quodincitatiusferatur,amp;clariirimisuerborum luminibus utatur,potius poema putandum, q comicorum poetarum, apud quos nift q? uerftculi funt,nihil eft aliud quotidian! dilfimile fermonis, Vidorinus de compoft« tione ftc dicit : Creticum qui eft ex longa 6C breui ÔC longa, ft fequatur fpondeus uel trochæus,bonam compofttionem facerc dieftt. Quoufqj tandem abutere Catilina palt; tiëntïâ nöfträ, duo extremi pedes funt creticus amp;nbsp;fpondeus, idem multa dicit de com* pofitione amp;nbsp;numeris amp;nbsp;pedibus oratoriis. Vt Cicero dicit,ifti feripferuntapud Græ* cos Thrafymachus,Naucrates, Gorgias, Ephorus, Ifocrates,Thcodedes,Ariftotclcs, Theodorus, Byzantins, Theophraftus, Hieronymus. latine de numeris hi, Cicero, Vidorinus, Eufebius, Terentianus, Varro, Probus, Charifius, Diomedes, Quintilt anus, Donatus, Seruius, Nam qui ifocratem maxime mirantur, hoc in eins fummis laudibus fcrunt,q7 uerbis folutis numéros primus adiunxerit. Cum enim uideret ora* tores cum feueritate audiri,poeras autem cum uoluptate,tum dicif numéros fecutus, quibus etiam in oratione uteretur,tum iucunditatis caufa, tum ut uarieras occurrerec latierati,quod ab his uerc quidem ex partc,non totum dicitur,Nam in eo gencre feie* tius uerfatum Ifocratem confitendum eft, fed princeps inueniédi fuit Thrafymachus,' cuius omnia nimis extant feripta numerofe. nä C ut paulo ante dixi ) paria paribus ad lunda er ft militer definitaj'tem contrarqs prolata contraria,quæ^ fua fponte, ft id no agas,cadunt plerunq^. Numeros Gorgias primus inuenit, fed his eftufusintemperan tius. Id autem eft genus C ut ante didum eft 2) ex tribus partibus collocationis alterum. corfi uter^ Ifocratem ætate præcurrit,ut il Ie cos moderatione non inuentione uicerit. Eft cm ut in transferendis faciendiscç uerbis trän quillior,ftc in ipfts numeris ledatior. Gorgias autem auidior eft generis eius, amp;nbsp;qs feftiuitatibus ftc cm ipfe cenfet) infole tius abutitur, quas Ifocrates, cum tn audilfet adolelcens etiam in Thelfalia fenem iam Gorgiam,moderatiustempcrauit, Inaliolocofic: Sedhos cumin claufulis pedes no mino.non loquor de unopede extrcmo,adiungo Cquod minimftfit^ proximft fupe« riorcm,ßcpc etiam tcrtiu,ne iambus quidem,qui eft è breui amp;nbsp;Ióga,aut par eft chorco^ qui habet tres breucs,trochæus : fed fpatio par non fyllabis, aut etiam dadylus, q eft c ionga amp;nbsp;duabus brcuibus,fi eft proximus à poftremo, parum uolubilitcr puenit ad ex trcmum,ft eft extremus choreus aut fpondeus. Nunq cnim intereft uter ftt coçt in pc* de cxtrcmo,fed iidem tres pedes male concludunf, ft quis eorû in extremo locatus eft,' nifi P cretico nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft dadylusi Nihil cnim intereft dadylus ftt extremus an cr^^
-ocr page 391-L I B B R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiÿ
•îcus,quia poftrcmafyllababr cuis anlôgafit,ncinucrfu quîdérefeft. Quare eti'am pæ ona qui dixit ardiorem in quo effet lôga poftrema,uidet parum, quoniam nihil ad rem cft,poftfema breuis an longa fit.iam pæon q? plures habet iyllabaSjUumerus à qbufdam, non pes exiftimatuf.
Idem Cicero in Dialogis de republica multa dicit, referens Afianos oratorcs ditro chæo claufulas terminate. Terentianus de cretico,hoc eft de amphimacro pede fie dicit;
Optimus pes,SC melodis 8i pedeftri gloriæ.
Plurimu orantes decebit quando pene in ultimo obtineC
Sedem beatam,terminer ficlaufulam
Dadylusjipondeus imam,nectrochæ:um reipuo.
Bacchios utrofç fugito.nec refellas tribrachyn.
Nam Iblet longam trochæus foluere in duas breues*
Vndc ^appellant trocha:um,quem uocamus tribrachyn*
' Plenius tradatur iftud arte amp;nbsp;proià rhetorum,
Pompeius Meffalinus de numeris pedibus oratorum fie dicit; Cicero fpondc^ um incifis idoneum putat.quiCut aiQpaucitatem pedum grauitatefua 8i tarditate com penfat.Dochimum aptum dicit quouis loco effe,dum Icmel ponatur,quoniam continu itasnumerum afperum efficiat.Ditrochæum quo^præclarecadere. Palmam de omni buscreticotribuit.Item de Salluftiana compofitione fiuenujneroamp;ftrudura fie dicit; Nunefi uidea5 Salluftianæ periodi numéros infpiciamus,Rëspôpü, dadylusjirröjma-* n7,Märco,tres Ipondei Lépïdô,anapæftus;Quïntô Câtûlô,lpondeus amp;nbsp;anapeftus,cônsû lïbûs,pæon primus,âcdèîndé, dichoreus fiueditrochæus,m71ïtr,dadylus,æ ddmï,creti cus,geftäs,fpondeus;cömp0sui,choriäbusex longa amp;brcui,ÔC breui ÔC lôga.Cicero de compofitione Demofthenis fie dicit; Quafi uero Trallianus fuerit Demofthenes,cuiua non tam uibrarent fulmina illa,ni fi numeris contortaferrentur,
Verfus Rufini uiri clariiïîmi de numeris ÔC pedibus oratorum*
Creticus autfpondeus eritpæon'uc fupremus,
Dadylusat^ trochæus adell,uel curfor iambus. Partibus in cundis qui ponitur ante fupremum, Temporibus'ue pares hos omnes reddere poffunt, Soluere ièu longas malis ut fyllaba crelcat. Rhetoricis Afiæplacuit bis fine trochæus.
Principia ÔC medium,amp; fincm tibi dochimus ornât.
Cicero de incifis,6C membris, ÔC de circuitu fie;
O M.Druiè pattern appello,hæc quidem duobus in his pedibus incifim, deinde mem* bratim,Tu dicere folebas làcram elle rempu.hæc item membra ternis,poft ambitus,qui cunlt;^ uiolaffet ab omnibus effe ei pœnas pet solütas, dichoreus. Nihil enim ad rem ex* trema ilia longa fit an breuis, deinde, partis didum fapiens tèmetïtas fïlq cÔmprÔbauit*. Hocdichoreo tantus clamor concionis excitatus eft ut admirabile effet.Quæro num ne id numerus effecerit^uerborum otdinemimmuta,fac fie: Comprobauitfilqtemeritas, iam nihil etit, amp;nbsp;fi temetitas ex tribus breuibus ÔC lôga eft,qué Arifto.ut optimupbat*
Idem Cicero poftea fie dicit;
Sed funt claufulæ plures quæ numerolè ÔC iuefide cadunt. Nam creticus g eft ex longa breui ÔC longa, ôC eius æqualis pæon qui fpatio par fyllaba longior, qui commodilîï me putatur in folutam orationem illigari, cum fit duplex: nam aut è longa eft ÔC tribus breuibus, qui numerus in primo uiget,iacet in extremo; aut è totidem breuibus amp;nbsp;Ion* ga,quem optimecaderccenlèntueteres,egonon planéreqcio,ièd alios antepono.Nam Ipondeus eft quidem funditus repudiandus,amp; fi quodeft è longis,hebetior uidef tac dior,habet tarnen ftabilem quendam ôC nô expertem dignitatis gradum,in incifionibus uero multo magis 6C in membris.paucitatem enim pedum grauitate fua 6C tarditate cô pcnlàt* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Donatus de ftrudurisôC pedibus oratorf|snumcforum fie dicit;
-ocr page 392-f R I s C I A N I Dfi «ENERIBVS
Cicero in exomatione lèntentiæ claufulacg poneda modo ditrochæuttî probat pcdeïtri modo pæona primum aptum iHcipientibus,modo pæona quartum, finientibus congra um,modo dochimum ex breui ÔC dnabus longis ôt breui cr longa,cuius exempla pofu* itjâmïcôs tenës, modo amphimacrum pedem,amp; rurfus modo dalt;flylum,modoanap£c* ftum,modo dithyrambum laudat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Probus de numerisorarorqs,
Trochæus amp;nbsp;pæon tertius.faciet illam ftruduram Tullio peculiarem,ef3e uideâtûr»
Cicero de numeris pedibüs oratorrjs lie:
lam pæon qgt; plurcs habet fyllabas quam tres,numerus a qbuldam non pesnominaf Æft quidem Cut inter omnes confiât antiques, Ariftotelemamp;Theophraftum,Theodelt;Sem, Éphorum2)unus aptiflimus orationi,uel orienti,uel mediæ,put3nt etiam cadcnti,quo lo CO mihi uidef aptiorcreticus. Dochimusautemè quincç fyllabis, breuiduabuslongi» breui Si longa,hoc eft amïcôs tcncs, quouis loco aptus cfï.
Idem Cicero de pedibus ftruéluris fie;
Iambus enim frequentiffimus cfl in eis quæ demilîb atlt;p humili ièrmonc dicunf. Pæon autem inamplioribus,in utroçp daeflylus, Italt;^ in uaria ôC perpétuaorationc hi funt in* ter fè milcendi ÔC temperandi. Cicero ad Herennium in arte rhetorica de membre, id eft, -?re5('K,oeAou, Membra orationis appellat, res breuiter abiblutas, fine totius demon* ftratione lentcntiæ,quæ denuo alio membre orationis excipiatur hoc pado, 8C inimico prodcras,id eft unum quod appellamus membrum»Deinde hoc excipiatur oportet alte ro,6ó amicum lædebas.Ex duobus membris,haxexornatio poteft conftare, led commo diffîma ÔC ablblutillima eft quæ ex tribuscôftat,hoc pado:SC inimico proderas, amp;nbsp;ami* cum lædebas,amp; tibi non confulebas,Item necreip. confuluifti,nec amicis profuirti, ncc Inimicisreftitifti.
WPRISCIANI GRAMMATICI
dedeclinatione N O M I N V m liber.
Mnia nomina quibus latina utit eloquentia, quingp declinationibua infleduntur, quæ ordinem acceperunt ab ordine uocalium Forman tium genitiuos. Prima igitur declinatie eft cuius genitiuus fingula* ris in æ diphthongon definit,ut hiepoeta huius poetæ. Secunda de clinatio eft cuius genitiuus fingularis in i produdum definit,ut hie dodus huius dodi, Tertia in is breuem, ut hie pater huius patris.
Quarta in us produdam,ut hiefenatushuius lenatus. Quintain ci diuilas fyllabas, ut hie mendies huius meridiei. Habet ergo primæ declinationis nomii* natiuusliteras terminales duas a amp;nbsp;s.Terminationes uero tres, a äs es pdudas,ut hæc . fyllaba huius fyllabæ,hicæneas huius æneæ, hieanchiles huius anchifæ.In a definentia, feu græca fint ièu latina mafeulina uel fœminina uel comunia primæ declinatiôis funt, ut hie citharifta huius cithariftæ,hic fcriba huius lcribæ, hæc calliopea huius calliopeæ, hæc regina huius reginæ,hic ÔC hæc aduena huius aduenæ. ExcipiunF noué mobilia no mina,una,ulla,nulla,fola,tota,alia,utra,neutra,altera,quæ declinationem pnominu ha* bent,in ius terminantiu gtm,quô ea quæ copofita funt,utaliqua,nequa,fiqua.ncufra uc roinä græcatertiæfuntdeclinatiôisjgtusem græcus,fosintiscôucrtitapud nos,uthoc poema huius poem3tis,hoc emblema emblematis, hoctorcuma huius toreumatis. Lite raçi uero nomina indeclinabilia funt tâapud Græcos, quàm apud Latinos, neutra, ut alpha,bcta,a b.In as uel in es græca,quæ apud græcos in ou diphthongu terminât gtm, funt primæ declinationis, ut Anchifes huius Anchifæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a'YXja-ov, hic Lyfias hu*
lusLyfiæ Aun'aç Au«ou, hic æneashuiusæneæ aiuia«’«Wou, hiePriamides huiusPria* midæ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T^/auitAou. Sciédum eft autem quod fi patronymicoçi formæ inuenianC
propria nomina lecundu tertiam magis ueteres declinationé proferunt, ut hic Thucydl des huius Thucydidis,hic Euripides huius Euripidis. Similiter proferutbarbaranomi na eiufdé tcrró^tioni5,ut Tigranes huius Tigranis, bc Mithri^ws huius
-ocr page 393-LIBER
167
hic Anobazanes huius Ariobazanis.SC in aiqs tn quibufdam greets autoritäre idefccil«: fc inucniunf ,ut hie Orontes huius Orotis, Secuda declinatio habet tres terminales lite ras,r s m:ternMnationesuerofex,cr ir ur us eus urn, ut lacer làcri,uiruiri,faturfatu* ri,magnus magni,TydeusTydei,tcmplutcpli.In er definentia fi à græcis lint,ros in er conuertif apud nos,ôlt; quæ ex le faciut fœminina in a definctia,amp; quæ s amp;nbsp;t ante cr ha bentCnifi fint poffefli'ua^fecundæ declinationis funt,ut hie Alexander Alexandri, hie te ner huius tcneri,hic lacer huius facri.faciunt em tenera,facra.hic oleafter huius oleaftri, hie apialler huius apiaftri.excipitur hie fequefter fequcftris,qd’ quanuis tertise déclina’« tionis fitjtn fœmininû inä facit,hæclèqueftra, quanq uetullifiïmi declinatiôis Iccundæ rationabilius hoc protulerunt,hic lequefter huius lèqueftri. Alia uero omnia éxeeptis fu pradidis in er definentia,tcrtiæ funt declinationis, ut hic pater huius patris, hæc mulier huius mulicris,hic amp;nbsp;hæc pauper huius pauperis,hoc tuber huius tuberis, Excipiuntur puer pucri,lbcer lbceri,gener generi,fiber fibri,cancer cancri,liber libri,culter cultri Jn it duo inueniuuf malculina,lecundæ declinationis, ut hictreuir huius treuiri,qd'eft ge ncrale,amp; hic uir huius uiri,6C ex eo compofita nomina,duiîuir,triumuir,lemiuir,leuir* pterea neutra duo inueniunf in ir, unu tertiæ declinatiôis, ut hoc Gaddir huius Gaddi ris nomen ciuitatis,ôC hocir,quod Græci 3tvaç dicunt, indeclinabile. In uruero unum inuenif cuius fœmininum in a definit,fecundæ declinationis,ut hic lâtur faturi. Alia ue« ro omnia funt tertiæ declinationis,ut hic furfur huius furfuris, rà Triru^a, hic amp;nbsp;hæc fur huius furiSjtfùjtjJMçoi’, hocfulfurris,qd'græcc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicif.Inuscorrepta definen«
tia s uel t uel x antecedetibus, fi fint re9iîcofporaliûuocabula,malculinafuntamp;quar tæ declinationis,ut hic rifus huius rifu3,hic uifus huius uifus,hic uerfus huius uerfusjtu« multus tus,metus tus,motus tus,lèxus,luxus,fimiliter funt quartæ declinationis,^ quæ ex his componunf,ut hic fenatus à fenibus ÔC natu, huius lènatus, hic magiftratus huius magiftratus,hicexercitus huius exerci tus, quæ cognominatimex hisplatisfixa funt, üthicmagiftratus -tjjutâvamp;o/j kûù-a^uTavtuç, huius magiftratus,hic exercitus
Tainef^o/j, huius exercitus,hic làltus œXlt;roç tthcThm«» huius filtus.eiufdcmprætereaquars« tæ declinationis quædam funt,quæ cum fint fixa in tus definunt,aliqua præcedente côlb nante in eadem fyllabaante t pofita,uthic fludus dus,quæftus quæftus,hic ridus huius ridus.excipiturledus àva.yvalt;r/j.ivo^ huius ledi, nam muftusfacit mufta. Similiter funt quartæ declinationis quæ per fyncopam à fupradidis incorporalibus proferunf, ut por tatus portus,ccrtat’ certus,artatus artus, amp;nbsp;arcitus à uerbo arceo arcus,laqueatus lacus, uultus quolt;p iplâ res elfe uidef à uerbo uolo,qu5 cultus à colo. Alia uero oîa fupradidæ terminatiôismafculina,funtlècûdædeclinatiôis,ut bon’ boni,Homerus Homeri,uétu3 uenti,quâuis uideatur hocquotp elfe fimile incorporali, qdquot; à uenio uerbo nalcif ex quo compofitum eft aduentus, làndus làndi, Ibmnus ni, excipiunf gradus, fînus, currus, fi« cus,quod eft uitium corporis,ÔC tonitrus amp;nbsp;cornus,quæ etiam neutra funt in u definen tia,ôè unu tertiæ declinatiôis, ut hic lepus leporis. Nam penus Ipecus ta mafculini,q Foeminini amp;nbsp;neutri gnis inueniunf,ôClcdæ ôC tertiæ amp;nbsp;^rtæ declinationis, ut hic penus huius peni,amp; hoc penu pcni,et hoc penus huius penoris,ÔC hæc penus penus nui,et hoc penu huius penu. Similif hicfpec’ huius fpcci,hæc Ipecus huius Ipeci.ôc hoc fpecushu lus Ipccoris, hoc fpecum huius fpeci,amp; hoc Ipecu huius fpecu.In us correptam défi*« nentia feeminina, li funtppria uel appellatiua,aut græca in os, apud græcos definentia, uelarborum nomina fecundæ declinationis, ut hæc tyrus huius tyri,ardus ardi,cyprus prijpirus ri,cupreffus fi,pilus li,arbutus,alnus,excipiun€ quinqi,quæ tam lècfîdæ qua'm quartæ inueniutur declinatiôis,ut quercus,pinus,cornus,fïcus,laurus, 6C Unum tertiæ, ut Venus Veneris. Alia ueroomia nomina in us correptd definétia feeminina quartæ funt declinatiôis,uthæcmanus huius nus.nurus,focrus,porticus,anus, Excipiunf aluus alui,humushumi,6lt; hæc domus domi uel domus,ôCcolus coli uel colus. Neutra in us dcfinentia,lèu produda,lèu correpta,tertiæ funt declinationis,^ in ris terminant geni* tiuunijUCius iuris,plus pluris,munus muncris,pôdus ponderisjcorpus corporis,pedus
H iiq
-ocr page 394-i6» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCTÄNIDEGBNERIRVS
pe(SoHs,mai'us, minus, Excipiutur hoc pelagus gi,quod græcum eO:,ôi hoc uüfgUs gf, quodSC mafculinûeftjôChocuirus rijôf hocpusindeclinabile.in us correpta commu nia duo inucniunf terriæ declinatiôis,ut hic ÔC hæc ÔC hoc uetus ueteris, lygus lyguris, quod eft gentile,SC duo monofyllaba quæ producunf in ntô,ut hic ÔC hæc fus fuis, grus gruis:nam mus mûris epicœnum eft,ÔC à græco ÔC u mutaturinû longam.NulIu enim malculinum in us produdam definit, græca igitur in us produftam definentia, fi apud Græcos in dos finiunt gcnitiuum,apud Latinos,dos in dis conuertitur per eundé cafum,ut Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hic Oedipus huius Oedipodis, é fj.i'Xa/iXTViS'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hic
Melampus huius Melampodis.Latina uero quæ in fupradida fyllaba in uspdudam de^ ifînunt,fine dubio fceminina funt amp;nbsp;tercix declinationis, ut hæc fèruitus feruitutis, le* nedus lènedutis,iuuentus iuuétutis,tenus,làIus,paIus.Sed de eorum amp;nbsp;aliorum nomi* nu ultimis ÔC penultimis fyllabis genitiuoiçzjlatius in libro de nomine docuimus.In um definentia omnia funt fecundæ dechnatiôis,ut hoc templum huius tépli, palladium pal ïadq. In eus definentia græca funt 8C fecundæ declinationis, ut hic Tydeus Tydei, Oi* leus Oilei,Orpheus Orphei.Tertia declinatio habet terminales literas decem, a e o c I n r s t x,ut hoc toreuma tis,hoc monile lis,hicôC hæc uirgonis,hoclac,hicfal,hocno* men,hic orator,hæc ciuitas, hoc caput,hic amp;nbsp;hæc 6C hoc felix.In a neutra,ÔC in e corre* ptam,ôC in o,tertiæ funt declinationis,ut hoc toreuma tis,fedile lis,monile lis,hic Cato, hæc uirgo,hic amp;nbsp;hæc homo.Excipif hoc cæpe qd aptotum eft,amp; tn dicit hæc cæpa cæ* pe. In c uelin I,uel n, uel t, uel x, definentia, omnia funt tertiæ declinationis,ut ha* lec halecis, pifcis,hic conful,titan,hoc fynciput fyncipitis,hic ÔC hæc ôi. hoc fallax.In r de ifinentia fi non fint declinationis fecundæ,ut fuperius docuimus,fine dubio funt tertiæ,ut hoc boftar huius boftaris,hic agger huius aggeris,languor languoris,hæc foror fororis, hic amp;nbsp;hæc memor memoris,felicior,melior, hoc laquear laqucaris. In es uero definen tia quintæ declinationis inucniuntur, per antécédentes igitur uocales ea difeernimus. în as uero definentia latina quidem tertiæ funt declination is. græca uero funt quæ in os terminant gtmapud Græcos, utMecœnâs huius Mecœnatis,Arpinâsatis,pietas huius pietatisjhic Atlashuius Atlantis,hæcPallashuius Palladisjn es correptam uerotertiæ îiint declinationis,ut miles,lèges,hic hæc ôC hoc teres tis.In es produdam definentia quidem quæ genitiuum græcum in »ç uel tos terminant,tertiæ funt declinationis,ut S hic Hermogeneshuius nis, ItiokArç, moKÀtoç, hicEteocles dis.
Latina uero fi ante es i habuerint,quintæ funt declinationis,ut faciès faciei,lèriesnei,di es diei.Exdpiunf hæc quies, cuius compofitum requies facit genitiuum requietis uel re quiei.Alia uero omnia tertiæ funt declinationis,utVlyires fis,Verres ris,hæc cædes dis, . nubes nubis,hicôC hæc hæres dis,commune duûm generu ueItrium,Iocuplestis.Exci* piuntur res rei,lpes lpei,fides fidci,plebes plebei, quod SC plebs plebis dicif.In is omnia tertiæ funt declinationis,ut collis collis,lâmnis nitis, Neapolis lis, lis Iitis,utilis utilis. In os quo^ omnia latina,amp; in os produdâ græca tertiæ funt declinationis, ut flos floris,nc pos nepotis, hæc dos dotis, hic amp;nbsp;hæc euftos huius euftodis, hic heros herois, hæc erin* nys huius erinnys.Scd de penultimis eoç^ èC aliorum omnium in fexto libro de nomine inuenies latius,ut fupradidfî eft.In es uel in aus diphthongum definétia,amp; omnia quæ în duas conlbnantes definunt tertiæ funtdeclinationis, uthicpræs prædis,hocæsæris, frausfraudis,lauslaudis,hæc arxarcis, ars artis,mons montis,mors mortis. Quarta de* dinatio habet terminales literas,u nbsp;nbsp;s,fimiht habet duas terminatiôes, us ôC u.in us qui
dem malculinoçj ÔC fœmininorum,in u uero neutrorum,uthicuultus uultus, hæcma* nus manus,hocgenu huius gcnu,led in us terminatoru regulam fuperius tradauimus, quando de lècunda docebamus declinatione, in u uero definétia neutra inueniunf inde clinabilia in numero fingulari,in plurali uero lècundam quartam fleduntur.Quinta de* dinatio unam habetterminationem in es produdam,de qua fuperius oftédimus, quan do de terua diirercbamus,ut meridies meridiei.Hincde obliquis cafibus quin^ déclina tionum doccbimjjsærimæ declinationis genitiuus ÔC datiuus in x diphthôgum definit,
-ocr page 395-L 1 ß E R
üt huius kui'c poeta:,accufati'uus l'n am,ut huncpôetam.Vocati'uus èc ablatiuus in a, ut 3 amp;nbsp;ab hoc poeta. Nominatiuus ÔC uocatiuus plurales in æ diphthongum, ut hi 6C o' poetæ. Genitiuus in arum, ut horum poetarum. Datiuus ôC ablatiuus in is,ut his 6Ó ab his poetis.fœminina mobilium du um generum quæ naturaliter mobilia funt,differen=« dæ caufa notâtur,deabus,filiabus,natabus,equabus,afinabus,mulabus, animabus. Accu làtiuus in as,ut hos poetas.Sciendû eft tarnen quod in græcis nominibus eft tjuando græ cisutunturterminationibusautores perdiuerlbscafus, tarn fingulares quam plurales, uthuiusfamilias genitiuocafu,latineautemhuiusfamiliæ.Secundæ declirtationis gcni tiuus in i definit,ut hicmagnus magni,Datiuus ôCablatiuus in o produdain,ut huic Si ab hoc magno,acculatiuus in um,ut huncm3gnum,nifi lint neutra quorum accuiatiuus ubi$ lequiturfuum nominatiuum,ut hoc pelagus acculatiuopelagus,hoclaqucar accu làtiuohoc laquear.Vocatiuusquando nominatiuus in er,uel inm definit,fimiliseritei, ut hie uir,o' uir,hoc templum o tcmplum:qn uero nominatiuum in ius finif, fi fint pros= pria nomina,abieda us fit uocatiuus;ut hie Virgilius 0' Virgili,Laurentius o Laurenti, Terentiuso Terenti. In alrjs uero omnibus in us terminatibusinnominatiuo,mutatióe us ine fit uocatiuus,uthie magnuso' magne,ibciusó Ibcie.Inuenitur autem unum no^^ men filius 0' fili 0' filie duplici prolatum uocatiuo,ueteres tarnen aliquando uel metri uel euphoniæ caufa nominatiuis utunf pro uocatiuis. In eus definentia græca funt qua: tantum uocatiuum feruantgræcum, ut Orpheus 0' Orpheu, quomodo amp;nbsp;accuiatiuus in a, ut hunc Orphea, Si hoc frequentiflime in omnibus græcisnominibus,quomodo diximus fuperius, iuuenies in multis fieri cafibus. Nominatiuus Si uocatiuus plurales lècundædeclinationisper i finiuntur,uthiamp;o'magni.Neutraautemtameiufdemde«= clinationis quàm aliarum declinationum, inquibusinueniuntur, nominatiuum accU'^ fatiuum Si uocatiuum pluralem in a terminant, quomodo Si apud Græcos » Geni* tiuus pluralis ab ablatiuo fingulari, addita rum profertur,ut ab hoc magno horum ma gnorum, datiuus amp;nbsp;ablatiuus in is, ut his Si ab his magnis. accufatiuusin os, ut hos magnos. Tertiæ declinationis genitiuus definit in is correptam, ut rex regis. dati* uusin i, uthuicregi.accufatiuusinplerifquein em, uthuncregem,inpaucisueroin im,ut tiberim Si reftim,puppim,turrim,fitim,de quibus in lexto libro expofuimns, uo catiuus fimilis eft nominatiuo, ut hie rex o rex. In græcis autem nominibus licet uo^: catiuo uti græco, ficut fuperius didum eft, ut o Tiberi pater. Ablatiuus in quibuflt; dam per e correptam,ut ab hoc regen'n quibufdam per i, ut àTiberi:in quibufdam per e ôCper i, ut à felice uel felici.Nominatiuus, accuiatiuus, amp;nbsp;uocatiuus plurales tertiæ declinationis in es produdam definunt, uthi Si hos Si d reges. In quibufdam etiam in ÎS finitur ipfe accufatiuus,ut hos Si has omnes Si omnis, genitiuus pluralis plerunqp in um,nonantccedente i,ut.aregeregum,in quibufdam autem antécédente i, ut horum montium, de quibus in libro feptimo docuimus, datiuus amp;nbsp;ablatiuus in bus, uthisSC ab his regibus, Quartæ declinationis genitiuus fingularis in us produdam definit, ut hielenatushuius lenatus,datiuusin ui, ut lenatui,accufatiuus in urn, uthunc lena* turn, uocatiuus fimilis eft nominatiuo, ut o'fenatus. ablatiuus in u, utabhoc fenatu. Eiufdem declinationis nominatiuus pluralis, accuiatiuus Si uocatiuus in us, ut hi Si hos Si 0' fenatus. genitiuus in uum, ut horum lenatuum. datiuus Si ablatiuus in bus,ut his Si ab his fenatibus.Quintæ declinationis genitiuus Si datiuus fingulares in ei diuilasfyllabasproferuntur,uthuius Si huicrci. Accufatiuusinem,ut hancrem,uocac tiuus fimilis eft nominatiuo uto' res,ablatiuus ine,utab hac re.Nominatiuus Si accula* tiuus Si uocatiuus plurales eiufdem declinationis in es produdam exeunt, ut hæ Si has Si 0' res,genitiuus addita rum fyllaba ablatiuo fingulari,ut ab hac re harum rerum, datr uus Si ablatiuus in bus,ut his Si ab his rebus, Si hoc quidem compendq caufa ad inftru* endos pueros fufficiat in prælenti dixilTe, perfpicatiorem autem regularum rationcm tarn penultimaçi qu.am ultimarfi fyllabaru quæ pertinét ad declinationes oîm nominö^ in libris illis quos de noie fcripfimus di li gent inuenire licet, Si maxxe in fexto et feptimo
H kr
-ocr page 396-J70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRIJCIANIDBGBNERIBVS
qui de ntô ÔC obliquis cafibus compofiti,teftimonqs multoçx confîrmanF autoruM.
PR.onomina de quibus nulla dubitatio ellapud Latinos func,xv,pnniitiua quidetn odo,hæc funnprima: perfon£euniï,utego;amp; lècundæ ununi,uttu:tertiæ uero lèx, fui,ipfe,iftc,hic,ille,is,dcriuatiua lepte,meus,tuus, fuus, nofter 8C ueftcr, noftràs ô(. uc«â ftrâs.habent igif primitiua duas declinationes,deriuatiua duas, 8i una quidem primitii« uorum cft declinatio,qua: tam gtm quàm datiuum in i terminât,3ccm abitm in c pro dudam,utmei tui fui,mihi tibi lîbi,me te fe,à me à te à le. Vocatiuum lècunda perlbna tm habet,qui limilis eft ntô,pluralia uero primæ 8(. lècundæ perlbnæ fimiliter declinan tur,nam tertix perlbnæ pronomen fupra pofitum eft,id eft fui,quod ntih non habet, cô mune eft utriul^ numeri,nos uos,noftrum uel noftri,ucftrum ucl ueftri,nobis, in plura Il aûtnumero lècunda perlbna tm habet uocatiuum qui fimilis eft ntô,ut o uos,ideo au*» tem fui ntm non habet,quia nec apud Græcos tau'r29,id eft fui,hoc autcm in libro qui eft Iccundus de pronomine,Iatius tradauimus. Altera declinatio pronominum, in reliquis quin^ primitiuis,quorum gtus in ius amp;nbsp;datiuus in i definit per tria genera. Accus au* tem ôC ablatiuus fingularis,6lt; omnes cafus plurales in malculino quidem généré amp;neü tro lècundæ dcclinationis nominum terminationes lèruant,in fœminino quidé primæ, ut illc illius illi,illa illius illi,illud illius illi,illum illam illud,neceirc eft enim neutra ntm SC acculàtiuum fimilem habere,ab illo ab ilia ab illo,nominatiui plurales illi illc illa.No tandum tarnen eft qgt; hic ÔC hæc 8i hoc, huius huic,dariuum lèmpcr in c terminant dif* ferentiæ caulà,propter hui intcrieèlionem. Ex lèptcm autem deriuatiuis quinqp quidc fecundum regulam mobilium nominum declinantur,malculinum ÓCneutrum fecûdæ declinatióis, fœmininum uero primæ eft, amp;nbsp;funt hæc:meus,tuus,fuus,nofter amp;nbsp;uefter. Reliqua uero duo communia funt Si tertix declinationis, ut hic SC hæc noftras noftra* tis,hic Si hæc ueftràs ueftratis.Inueniuntur tarnen noucm nomina mobiliazquæ quia de clinationem pronominum habent,inter pronomina quidam poluerunt, ut quis ucl qui quæ quod uel quid,cuius cui,unus una unum unius uni, ullus ulla ullum ullius ulll, lo* lus fola Iblum Iblius Ibli, totus tota totum totius roti, alius alia aliud alius alq, utcr utra utrum utrius utri, alter altera alterius alter!,fimilitcr declinantur quæcunlt;p ex his com ponunt ,excipiuntur hic neuter huius neutri, uctuftiflîmi tarnen ncutrius protulcrunt, quis uel qui acculàtiuus in em terminât, ut quem, ablatiuum tam in o quam in i, ut à quo uel qui,öC datiuum Si ablatiuum pluralem tam in is quàm in ibus, ut quis ucl qui* bus.Quidam tarnen omnia nomina infinita ucl interrogatiua,uel rclatiua,ucl redditiua lubftantiæ uel quantitatis, uel qualitatis,uel numeri fignificatiua pronomina efleputa* ucrunt,fubftantiæ ut quis uel qui,qualitatis ut qualis talis,quantitatis ut quantus tantus, numeri ut tot quot, amp;nbsp;quæ ex his compofita funt lèu deriuata, lèd pronomina efle non poflunt,quia finiras perlbnas non habet,quod proprium eft pronominis fignificarc ccr tam perfonam cum cafu coniundam,
OMnia uerba quæ lècundum analogiam declinanf, definunt in o uel in or, ôiha bent coniugationes quatuor,prima igitur coniugatio eft, cuius perlbna prima in o dcfincns,mutat earn in as produdam,amp;facitfecundampcribnam,utamo amas. Se* cunda uero coniugatio eft, quæ eo primæ perfonæ in es produdam conuertit in lècun da perlbna, quæ lèmpcr in ea cöiugatione una fyllaba minor eft,utdoceo doces.Tertia coniugatioeftquæin io quidem definens, in prima perlbna abieda o, dCalfumpta s, minuitur una fyllaba in fccunda perlbna,ut facio facis. Alia uero uerba quacun^ literal antécédente o in is breuem conuertunt,ut ruo ruis, lego legis. Quarta coniugatio eft quæprimamplbnamin io ucl in eo definit,eis^ in ispdudamconuerfis facit lècunda pfonam,minoré una fyllaba,ut audio audis,eo is. s uero final! lècundæ plbnæ in t con uerfa,f!t tertia plbna in omni cöiugatione,uocali tn correpta ante t,ut amas amat,doces docet,facis facit,leg!s legit,audis aud!t,interpofita uero mu,!n cade lècunda perlbna let uans s, facit prima plurale,ut amas amamus,doces docemus,lcgis legimus,audis auch* txius.a' uero interpofita,facit Icdam plurale,ut amas at!s,doccj etis,legis itis,audisdiflX
-ocr page 397-Tenu ucro pfona pluralis in prima quidem ôC in iècunda coniugationc inrerpofita ter^ tiæ fingularis n folet fieri,ut amat amant, docet docent, in tertia uero coniugatione Si quarta primæ perfonæ o finalem in unt conuertctcs,facimustertiampluralé,utfacio faciunt,lego legunt,audio audiunt,eo eunt. Præteritum imperfedum primæ quidé ÔC lècundæconiugationisàiecundaperiona,abieda s,amp;addita bam proferimus,utamas amabam,doces docebam, SimÜit fit in uerbis quartæ coniugationis definentibus in eo, uteo is ibam,queo quis quibam,in alqs uero quartæ Si tertiæ coniugationis primæ per fonæ O finalem in e produdamconuertimus,ôCaflumptabam,facimuspræteritûimlt;î perfedum,ut facio faciebam,audio audiebam,licet aut Si hoc maxime poetis etiam per fyncopam in quarta coniugationeaudibam Si munibam dicere,amp; fimilia.Eandé aiît ha bet declinations ptni imperfedum in omni côiugatione,quam habetprimæ coniugari onis præfens tempus,omnia quæ in as lècundam pibnam faciunt cuiulcunçp fint té»* porisjUel modi,uel coniugationis fimiliter declinanf, ut amo amas amat, amamus atis amant,amabam bas bat,âmabamus atis bant, amaueram ras rat, amaueramus ratis rant, Optatiui quo^ futuçü amp;nbsp;præfens coniundiui iêcundæ,tertiæ,amp; quartæ coniugationis ïegam legas légat, legamus atis gant, in es quoq? definentia in iècunda pibna cuiufcuqî fint temporis,ucl modi, uel coniugationis,iècundu prælèns tempus indicatiui modi iè cundæ côiugationis dechnané,ut doceo doces docet,docemus docetis docent, amarem res ret,amaremus amaretisamarét,amem âmes amet, amemus ametis ament, legerem res ret,legeremus refis rent.In is uero definentia iècundaperfona tertiæ coniugatiôis, declinationé quam habent in præiènti tempore ièruant, ut lego gis git,legimus legitis legunt,amabo bis bit,amabimus bifisbunt,doccbo bis bit,docebimus bin's bunt,ibo ibis ibit,ibimus ibitis ibunt. 111 ud autem notandum eft, qgt; in fubiundiui tertia perfona plu* ralis non conuertit i in u, utamauerimrisrit,amauerimustisrint, amp;inanomalisqui«* dem fis Si uelis tam finalis fecundæ perfonæ q penultima primæ pluralis. Si fecuda fyl iaba produci€,ut fim fis fit,fimus fitis fint,uelim uelis uelit,uelimus uelifis uelint,in alqs uero rariffime inueniunf ,igitur omnia tempora in omni coniugatione indicatiuo appa rent,ôC in omnibus modis abf$ præterito perfedo,Sf abiç imperfedo trifariæ déclina tionis,etiam prælèns tempus trium coniugationu. Si omne quidem ptm imperfedum Si plusq perfedum fccundum primæ coniugationis prælèns tempus declinaf, ut ama* bam bas bat,amaueram ras rat,docebam bas bat,docueram ras rat,legebam bas bat, Ie* geram ras rat,audiebam bas bat, audiueram ras rat. Similiter lècundæ Si tertiæ Si quar tæ coniugationis futuçi optatiui,ôf præfens fubiundiui, fecundum primæ coniugatio* nis fecundam pfonam declinatur,ut doccam as at,legam gas gat,audiam as at. Secundu prælèns tempus lècundæ coniugationis declinaf futurum indicatiui in tertia Si in quar ta côniugatione,ut legam ges get,audi3m es et. Si omne prælèns SC præteritum imper fedum optatiui,SC præteritum imperfedum fubiundiui SC plusq perfedum utriulç, ut amarem amares amaret,amauiirem amauilfes amauiiret,doceré docercsdoceret, do* cuilfem docuilfes docuiiret,legerem legeres legcret,lcgiflèm legilfeslegilTet, Similiter Sc optatiui futuru fine fubiundiui præfens primæ coniugationis, ut amem âmes amet, orem ores oret.Tertiæ uero coniugationis declinationem quam habet præfens indicatî ui,futurum primæ ôC fecundæ coniugationis Ièruant,ut amabo amabis amabit, docebo docebisdocebit.Similiter fitquartæ in eo definentibus,ut ibo ibis ibit. Similiter fub* iundiui præteritum perfedum ôC futurum uniuerlàrum côiugationum, ut amaucrim amauero ris,docuerim docuero ris,legerim legero ris,audierim audiero ris.His igif de generalibus trium coniugationu declinationibus colledim tibi expofitis,de ptô quolt;5p perfedo generaliter doceamus,omnis præteriti perfedi prima perfona in i definit, eu lus de penultimis literis SC fyllabis in lib.q. de uerbi ptô latius tradauimus, hæc alTum* pta fti, facitfecundam pfonam,utamaui amauilti,docui docuifti,legi Iegifti,3udiui au* diuifti, t ucro 3irumpta,fed correpta i, tertiam facit pfonam, ut amauit, docuit. Similit çorrepta i,SC affumpta mus,facit prima plurale,ut amauimus, docuim’,ftis uero aflum
-ocr page 398-ST I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R 1 Î C 1 A N 1 DH O E N E R 1 8 V 3
pta fecundam Facit pluralcm,ut amauiftis docuiftis. In tertia ucro plurali mutât £ in e produdam,0Caffumit runt uelfe,utamaueruntuelamauerc, docuerunt ueldocucre. Plusg pcrfedum tempus in omni coniugatione à præterito fit, i finali in e breuem con ucrfa,0C affumpta ram, ut amaui amaucram,audiui uel audq, audiueram uel audieram. Futurum quidem primæ ÔClècundæconiugationis à fccunda perlbna præicntis indien tiui modi,abieda s ÔC addita bo,lblet fieri,ut amo amas amabo,idem fit in uerbis quar* te coniugationis in eo definentibus,uteo is ibo. Tertiæcôiugationis omnium uerboça futu9i,amp; quartæ in io definentiu,fit à prima perfona prælcnti,o finali conuerfà in am, ut lego legam leges,audio audiam audies.ÔC notandum eftq?nullo alio modoinueniei in prima perfona ante m literam uocalem, quæ in aliam tranièat in fccuda,nifi in fupra didofuturOjUt legam leges,audiam audies.Omnis Iccudapibna imperatiui modi pra: fentistemporisalecundapfona fitindicatiui,abieda s, in terdaueroconiu^tionectiâ i in c correptamcôuertimus,utamasama,docesdoce,Iegi3lege,audisaudi,idcoautc i in e conuertit tertia,quia debet ièruare tempus quod habet iècund3indicatiui,qu«n5 poterat i finalem cotripere. in omni enim uerbo i in fine pofita produdt. tertia ucro ciufdem imperatiui pfona à prima indicatiui o finali in prima coniugatione quidem in et, in alrjs uero in at conuerfà fit, ut amo amet, doceo doceat, lego légat, audio audiat. ha:ceadem tertia perfona abieda t, fedpduda e,ucla,Ô(: affumpta mus, facitprimam pluralis fuam,ut amet amemus,doceat doceamus,légat legamus,audiat audiamus,fèciï da uero pluralis à fingulari fua fit adieda te fyllaba,ut ama amate,doce docete, audi au dite.Etnotanduq? in tertia côiugatione e finalis,quæ loco i corrept« ponif in plural« numero eiufdéperlbnsc in penultimo loco, in quo licet i correptu inuenirc, redit in i, lege legite. tertiæ aiît pluralis imperatiui modi in omni coniugatione à fingulari fua fit interpofita n litera,ut ametament,doceat doceant,légat legant,audiataudiant.FuturÖ imperatiui fecundæ uel tertia: perfbnæ cômune eft,ÔC fit adieda fèciîda: pfona: præfèn^ tistemporis to fyllaba,utama amato,doce doceto,lege Iegito,3udi audito. Hocquoqi notandueftqj e finalisin i redit in penultima fyllabapptcrfupradidam rôncm,legc iegito,huicaddentes te fyllabam facimus fecudam pfbnam plurale, utamatoamatote, doceto docetotc. tertia ucro pluralis futuri imperatiui à tertia plurali præfentis indicatf ui in omni côiugatione fit adieda o, ut amant amanto,docent docento, legut Icgunto, audiuntaudiunto,eunteunto.Optatiui modi præfèns ÔC præteritu impfedum in omni côiugationeà fecunda pfona imperatiui fit affumés rem,ut ama amaré, doce docercm, lege legeré,audi audirem,præteritu uero perfedum amp;nbsp;plusq perfedum ciufmodi fit J præteritopfedo,addita s ÔCfern,ut amaui amauifTem,docui docuiffem, legilcgiffem, audiui audiuifrem,futu9: optatiui à prima pfona indicatiui, o in cm côuertcns in prima côiugationcjinalqsuero o in am,utamoamcm,doceodoccam,legolcgam,audioau diam.Futuro quoç optatiui fimile eft præfcns fubiundiui,ut Icgo legam, audio audia, ptm quoçp impfedum fubiudiui fimile eft præfènti, ptô impfedo optatiui, ut cura amarcm,cû doccrem,cu legeré,cu audircm,prætcritu pfedum fubiundiui a ptô pfedo indicatiui fit,quod mutât i finale in e correptam,6Cairumitrim, ut amaui amaucrim, docui docuerim,lcgi legerim,audiui audiuenm,idem effefutu^ ciufdé prima tantûmo do pfona,mutante rim in ro,ut amauerim amauero ris rit, amauerimus tis rint. Similif docuerim docuero ris rit,docuerimus tis rint,legerim legero,audierim audiero. prartc ritu plusq pfedum fubiundiui fimile eft præterito pfeêio 6C plusq perfedo optatiui, ututinamamauilfem,docuiirem,lcgifrem,audiuifrem. Infinita in omni coniugatiôcfi* unt à præfènti tempore fêcundæ pfonæ imperatiui,addita rc,ut ama amarc,doce doce* rc,Icge legere,audi audirc.præteritum pcÂdum amp;nbsp;plusq perfedum à præterito per* fedo ÔC plusq perfedo optatiui fit,abieda m, ut amauilfcm amauifre,docuifrcm docu* ifle,leg?irem lcgiirc,audiuiirem audiuiffc.Futuçi uero. fupinû definens in um, ÔC uerbÖ ïre,utamatu ire,dodum ire,ledum ire,auditum ire. Vel pticipium futu^ neutrum effe uerbum fubftantiuu,ut amatuçi effcjdodurum efre,ledurum elfe^auditurum effe»
-ocr page 399-VIBER nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,r,
Pareidpialia uel fupina qua; tres cafus uidenf habere, SC loco infinitiut cu articulo cd iunâiuiapudGræcosaccipiunF,nafcun£àparticipiophtis s in d conuerfa amp;nbsp;addita I uel o uel utn,ucamansamandi do dum,docendi do dum,legendi do dum,audié di do dum.Sunt alia quoç duoquæad formam participtj prxteriti temporis defînût in um uel in u,utamatumamatu.Sed hoc in ter eft inter amandum 0Camatum,amp; in teramando amp;(. amatu,quodamandum neceûïtacem amoris ngnificat,amatum initiati onem ad amorem. Similiter amando in iplb amore eft,amatu pro amatione uel proa^ more,id eft pro ipfare accipitur,C7 hoc manifeftat etiam ipfa interpretatio grajca^qdquot; fupeiiora, id eft amandi amando amandum nbsp;nbsp;amatum, infinitiuorum non folum cd
articulojfed etiam cum præpoGtione uim habent,utin hoc facicndo,ad hoc faciendd,lt; amp;ciendi,pro oportet facere. Sequentium ucro altcrum cum præpolitione græca amp;nbsp;ar ticulo infinitum ftgnificat,utuenatum,uelmagis pro iplare ad locum accipitur,uena turn pro ad ucnationem,quomodo ÔC uenatu pro ucnatione,ficut miferabile uifu pro uilione, didu pro didione. Multis igitur modis,ftcut in alijs locisdocuimus, nomina accipienda funt magis quam uerba, unde præpolitiones inuenidtur ante ea quæ in dum deßnunc,quicftaccufatiuus,uelin do qui eft ablatiuus pofîtæ, ut ad amandum uel in amando.Pailiua ex adiuisfiunt hoc modo,omnia adiua cuiufeun^ coniugatio nis in quocunqj tempore, modo,uel perfbna in o definentia, alTuraunt r amp;nbsp;faciunt ex fepafliua,ut amo amor,amabo amabor,amato amator,doceo doceor,docebo docebor doceto docetor,lego legor,legito legitor,legunto leguntor, audio audior,auditoau«ä ditor,audiunto audiuntor. Omnis feefida perfona paffiua,in præfenti amp;nbsp;præterito im perfedo indicatiui amp;nbsp;optatiui ab adiua fua fit interpofita ri, fed in tertia pro i penul tima e correptamhabet,fed etiam ris in re conuerfafoleteademlccundaper/bnain omni coniugatione proferri, ut amas amaris uel amare, doces doccris uel docere,le!« gis legerisuel Iegere,audisaudirisuelaudire. Quomodo docuim’inadiuo, ficin paf fiuo præfentis declinatio docet,amp; reliquorum temporum abf$ præterito perfedo, his quæ ex hoc nafeuntur per diuerfos modos declinationem,quæ fit fecundum unam ex tribus côiugationibus. Tertia uero perfona ab adiua fua adieda ur folet fieri,ut a« mat amatur,docctdocctur,legit legitur,audit auditur. Sed pcnultimain omnibus có^ iugationibus producitur, excepta tertia plurali. Prima ÔC fecunda perfona à fecunda perfona adiui abieda s ÔCaddita mur SC mini hunt,ut amasamamuramamini,do cesdocemur doccmini, legis legimur legimini, audisaudimur audimini. Et in omni coniugatione penultima primæpcrfona;,antepenultima ucro fecunda: producitur fyl Iab3,abf^ tertiaconiugatioe. tertia perfona pluralisabadiua fua fit adieda ur, uta^ mant amantur,docent docentur,legunt leguntur, audiunt audiuntur; quæ ucro in m definunt adiua primæ perfonæ,per omnes coniugationes amp;nbsp;modos in præfenti ôf in præterito imperfedo, uel in futuro m in r conuerfa faciunt pafTiuûCnamomnepræ teritum perfedum plusq perfedum per participia declinatur in paflïuis^ utama«« bam amabar,amarcm amarer,doccbam doccbar,docerem doccref,lcgcbam Icgebar,le gcrem Icgerer,audiebam audiebar,audirem audircr,amem amer,doeeam docear,lega Icgar,audiam audiar. Cæterasucropcrfonasfecundiîfupradidasregulasdeclinamus, omne præteritum perfedum amp;plusq perfedum pafliuorum uelfimilium paflïuisp participium prætcriti tcmporis,SC per fum uerbum declinatur, utfoleo folitus fum,uF comunia uel deponentia, palfina ucro impcratiuafccundæ perfonæ in omni coniuga tionc fimilia funt infinitiuis adiuis,uc amare,doccre,lcgcre,audire.Tertia ucro à tertia fuauerbiadiuifitadieda ur, utametamcf,doceatdoccaf,legatlcgaf,audiat audiaf, pluralia uero fecundum terminationc tertiæ perfonæ æqualiter terminâtur addita m pro t in prima ÔC tertia perfona interpofita n, ut amef amemur amenf: nam feefida perlbna imperatiui fimiliseft indicatiui fecundæ,quô amp;nbsp;apud Græcos, amamini,do^ ccmini,Icgimini;hæc eih tam inindicatiuo q imperatiuo modo fimiliter proferuntur, id^ côprobat autoritas, Tcrcn an Phor,Dura licet,dum^ adfum loquimini raccum.
-ocr page 400-PRÏSCIANIDBGENERIBVS
Et idem : Etcontcmplamini me eodcm uultu. Et idem fn Eunuc, uos mcfcquiminu Salluftius in Cati. Expergifcimini aliquando «ÿ* capeflïtc remp. Et idé in lugur.Vos colite ÔC obferuate talem hunc uirum, imitamini uirtutes eins ÖC enitimini, ne ego mc liores liberos fumpfifle uidear q genuiffe. futurum imperatiui fecundfi fnpradidam rc gulamfitabadiuodefinentein o addita r, ut amato amator, doceto docetor, legito legitor,audito auditor. Similiter in tertiapluraliamantoamantor, docento docentor, Icguntoleguntor,audiunto audiutor. Secunda uero perfona indicatiui modi mutatio nc i finalis in or fit, utamamini amaminor, docemini doceminor, legimini legirniä« nor,audimini audiminor.Omnium modoçz præteritum perfedum amp;nbsp;plusqperfcdd ficut fupradidum elf,per participium præteriti temporis Si fubftantiuum uerbü pro* fertur,fubiundiui uero futuru ficut eft,ut amatus fum,amatus fui,amatus erâ, amatus fueram,amatus effem uel fuiflem,amatus fim uel fuerim,amatusero uel fuero. Infini tiua paffiua ex adiuisfmtmutatione e finalis in i, abf^ tertia coniugatione,in illa e* nim abieda re ultima fyllaba, penultima c in i conuertif,ut amare ri,doccre ri,lege re gi,audire ri.præteritu plusg perfedû per participium ncutri gencris,amp; uerbum ef fe uel fuifle fit,ut amatû efle uel fuifle,dodô effe uel ruiffc,Iedum effe uel fuiife,auditâ effe uel fuilTe.futurum per participia fimile Si per iri uerbfî,ut amatû iri, dodum irî, ledum iri,auditû iri, Omne participium præfentis quidem temporis in ns définit,ce in prima quidem fccunda coniugatione interpoli ta n fecûdæ pcrfonæpræfcntis in dicatiui modi,ut amas amans,doces docens.Intertia uero Si in quartaàprimaperfo* na fit conuerfa O in ens, ut lego legens,audio audicns,excipiunf eoamp; queo,quæ eu phoniæcaufa iens pro cens,quiens pro queens,amp; faciuntgtôscuntispro icntis,amp; que untisproquientis. Omne participium præterititéporis s uel t ucl x habet ante us, ut amatus,dodus,læfus,fixus.cxcipif mortuus. Omne participium futur! in rus uel in dus définit,ut amaturus amandus.dodurus docendus,leduruslcgcdus,auditu* rus audiendus. Nomina uerbalia plerunç à participio prxtctiti fiiît mutata fïnali us in or,utamatusamator,dodusdodonin tordefinétiamutant tor in trix,utama tor amatrix,dodor dodrix,ledor ledrix,auditor auditrix,amp; faciunt fœmininum.Re rum autem incorporalium uocabula plcrunc^ prætcriti temporis participijs fimilia in ueniuntur,fed quartæ dcclinationis funr,ut iudicatus,monitus,habitus,auditus.Fiunc ctiam à genitiuofupradidiparticipi] addita o correpta i, ut coniundus coniundi c5 iunâio,ratusrati ratio penultima correpta. cft tarnen quando nomina participiis fu* turi téporis fœmininisin a definentibus fimilia funt,ut feriptura, pidura,armatura.' elf quando in um definuntuelin or, fadum,didum,labor,amor.in o definentia lcr uant regulam adiuo9i,in or uero pafiîuoç^,dc quorum fpcciebus in libris quoa de uef bo fcripfimus latius diflertum efle inuenics.
FINIS.
ColoniXyXtc SC impenfa honeili uiri Godefridl Hyttorpij,pridic Calendas Martij.
-ocr page 401- -ocr page 402- -ocr page 403- -ocr page 404- -ocr page 405- -ocr page 406-