Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell
Huybert van Buchell (1513-1599)
Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:
http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:
• de rug van het boek
• de kopsnede
• de frontsnede
• de staartsnede
• het achterplat
This book is part of the Van Buchell Collection
Huybert van Buchell (1513-1599)
More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:
• the spine
• the head edge
• the fore edge
• the bottom edge
• the back board
riiscoria Gentium
Folio n“. P3.
«•»»f «1
tr»M
ri- -
•Utont tw»*r»»6
''WCC^C’
01^6
toce
BLONDI FLAVIP
FORLIVIENSIS,
E ROMA TRiVMPHANTE
LIS. X. PRISCÖRVM SCRIPTORVM LECTOR î-bus uülißnni,ad totiuscp Roraanæ antiqm'tati's cogninonem perncccflàrij,
ROMAE inftauratæ LiBRI iir,
DE origine acpeftîsenctorumliber» O
ï T A LIA IHuftrata, fine Luftrata ( nam uterqj tituîus cîoÆs pîacet)in regiones feu prouincias diuifa x v n r,
HiSTORiARVAiabînclinatoRo,imperio,Decades ni.
Basileaé |
Mgt; Dgt; LIXgt; |
SWRERVM AC V O C V M IN F L As
VII BLONDI R O H A E TRIVMPHANTIS AC ILLVSTRA-
tg libris memorabilium index,iuxta alphabet! ordinem conferfptus.- Inftau* rata enim Rotna fuum fingularém habet elenchumu'uxta libn' marginales autoris aiinotationes compoGtum | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ff t akxandet |
rN ROMAM TRIVMPH. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AC ILLVST, INDEX.. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fN ROMAM TRIVMPH,
»ator lyo-g auiliana auinionö Saraccni fcc danc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;283.d aulca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;195-b aulus Albinus 293.3 aurei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^i.a aurelianus imperator balmata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yo.e aurelianus imperator 71.C. ii4.g.i5o.g aurcliani impcracoris iiterçxy.a.triûphus £11. currus quatuor ceruis iüdius 204.f M.Aurelius 147.d aurcolö 348.h.3 54.f auriganum 381.3 aurum aurûDardaniû lÿ^.g aurunca 4O7-C aufones 3itï.e.f.4olt;;.f eorü calamitas ibi. aufpicium z^.a.d auipiciü iinißru i34.f auipiciacliuia 2(;.c.ca duca xö’.c.pedeftria 2^.e. pcftifera. piacularia 26.f auftrcnfc oppidûà Sa raccnisfpoliatuni
rex 278.g. cornes FlandriæzSo. Flan drélîs Imperator eli gitur 2 82.11. corona tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;283.c |
balduini calamitas baldus 3O9.d (287.d balifta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i32.f balncüaquarö 3od.h balneumrcgiü 3«o.g in ßalnco Neronis uxorem laiQc aiina* rum lauafTe 184.11 balnea agriSenenlîs joy-b balnea apud rus Euga
299.d.Cornetanus bartolus 309.d (302.g barutum à Soldano quädocaptü 290.f bafilia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.b baitlia deificata 7.b bafilica 4oo.e bafilius imp. Conftan tinopolitanus 27^.11 bafsianus i49.d bafsianutn $83.3 bafsignana 3(Jo.e baftaniutn jtS’o.f bauli 4*5.3 bafanum 353.b bcathxEftcniïs 3 Si.h beatus Venetorödux bebæ285.d (i75.c beda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 4lt;gt;.c bedulum 3(58e bcla Vngariarex 230 bclaiium 3^4.^ |
bclbi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5».c bclgcrmanum 415.c bcigioßum nbsp;nbsp;nbsp;3lt;î3'C bclgradum nbsp;nbsp;nbsp;384.11 bclforte ?39'd quæBclIa codem tems pore *47'C bcilaquinc^ ciuilia per Auguftum gc' fta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;149.3 bellaria ’TS-d bcllegerium 3ff8.g bellerophontis fabula 13.c bellica inftruméta 132 bellona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I2.g bellü quodcûtç iuftö dcos habere fauto/ res nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*53'd belreguardum 354.« belunum 384.e bcnacus 3lt;îi.b benedidus Aretinus 309.3 benedidusBargius J09d benedidus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33 ».a benedidus Reguarda tus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3i*'b benedidi vi.pont.pa/ tria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3î5b S. Benedidi op. 3lt;î8.f. monafterium 323.c 357.3.402.0. fpiri/ tus profeticus 402 beneficia quid Chrifti aniuocenc 3i.d beneficiarij i2tf.f bencficiorum duo ge« ncra 3i.d bencuentum 404.g. 405.3.4.21.3 beneuenutus 351.0 benna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199.d dcBenignitate i2(.d bentina 8O3.d berardinus Vbaldi/ nus 197.0 antcBcrccynthiæ ledi cam turpifsima de« cantabatur 21.C berengarius 298.0. 3(î4.h. imp^Ro.ab Vngarisfugat 277.3 bergolium 3^0.6 bcrgomÛ29i.d 3lt;gt;3.c bcrnabouisViceconii tisædcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i89.d S.Bernardinus 308.0 bernardus }4S,e, |
luftinianos }7’4.*- Campanus 377.3 S. Bernardi facellum 3 lt;55. d.monafteriiî 3(î8.f.obitus 39tf.l» befenum î78.g befsi â quo fubadi befsis 112,h (148.1 beftia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;422.0 betta cuidicabat 173.0 bettoniuni 32p.b betilus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4. g beuanus 345-3 bibicna bibliotheca 344.« bibliothocani Alinius Polliouatum libris conferuandis priz
toritus 344-c boionia 344.^352.0 bolgianutn 378.h bollanum 3lt;J3b bologncfium 350.11 bohena nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;310.! bombarda gt;3ag botuia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399'C boofo |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(( 4 cäfcz |
r M R 0 M A M |
TRI VMPH. | |||
catena daufus 277. |
capriana |
3lt;îi.c |
carolusrex II. 290.6' |
cafsiuspoeta 357.lt;f |
Canalis Orfani nomù |
caprinum |
422.e |
carolus Aretinus 309. |
cafsium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;359.C.CI |
nis ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;275.0 |
capracotta |
399.c.d |
carolus Caluus ab He |
callagnarium 355.C |
canapicium 3lt;^8.g |
caprotinæ |
35‘1 |
braeo medico uenez |
caüaldio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3oo.g |
cancelli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSz.h |
caprülæ3lt;J9.e, |
371. b. |
nofublatus 351.3 |
caflella nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349-3 |
câçellum 51.d. 419.6 |
?84-g |
carolus Ludoulci Fr. |
caftellana 310.6.371.8 | |
candelabrum ip.b |
cap far |
183.3 |
reg.filius 393.3 |
caßellanus fl. 341. 4. |
candelabrum aureum |
capfellae |
180.h |
carolusMalatefta 343. |
eiusoilium 394.g |
tabernaculi in tnus |
deCaptiuis belloftan |
carolusMartellus 393. |
caftellatià nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;342.6 | |
pho Vefpafiani Ro |
tequidfaciêdû 158. |
carolus M.298.e.37o. |
caftclfatiÛ359.d.35o.f | |
mæportatum 211.C |
Capua |
4io.f |
6.375.6 |
cailelletû 355.4.384.6 |
cius formae defcri/ |
capua aSaracenis qua |
' caroliimperat. obitus |
cafteilina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;309.6 | |
prio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. |
do capta 277. d. de |
275. d |
caffcllonum 3i8.e | |
câdelabra 18^.a. 184.2 |
ftruda |
411.3 |
carolusMalleus 307.C |
caRellumlincû 421.C |
candianura 3ilt;^g |
faputaluci |
3O2.f |
carolusMcdiceus3o4 |
caftcllumplebis 309.6 |
candianus fl. |
caputaquae |
33o-f |
carolus Zenus 373.3 |
caflcllutium 4oo.e. |
candianus Bolanus. |
caputaquædudus flu. |
carpegnum 342.6 |
409.C | |
374.0 |
carpentum loo.f |
cafferia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144-f | ||
cSdiani portus 344.6 |
caputdraconis |
407-3 |
carpinionum 400.c |
cafhgnanum 34i.à |
candida nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;405.3 |
caputfarfari |
333-C |
carponetum 3 57.a |
caftilio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;309.6 |
candidat» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7-5.g |
caputmontis |
310.f |
carp urn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;357.a |
caßilionum 349lt;a. |
cancria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12.g |
caputfîlicis |
351.b |
carra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71.3 |
352.6 395-d |
canifgrandis Scaliger |
caputurfi |
42o.g |
carraeorum ciuium de |
caftine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35o.f |
577-b |
carbafus |
’95.C |
luna opinio 5.d |
caftimoniæufus 17.6 |
canis ab Herculis fax |
caramanicum |
397-6 |
carrucat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;200.C |
caftoris ßiPollucis têz |
lt;ris curamoueatur |
carapcllum |
39lt;Î-C |
carrutius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22.g |
plum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3i4.f |
22.f. facris locis cur |
carapolis |
394-6 |
carfeoli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;322.! |
caftrêfis corona 140. |
arcetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20.h |
C. Carbo quomodo |
caruiliusPollio 184.6 |
caftriis quæ loca deliz | |
canem Aegyptij cura« |
occifus |
147-6 |
carus imperator 70. c |
genda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’54-g |
dorauerint 5.6 |
carcellum |
405-C, |
earns fulmine interfez |
caftrum 310.!. 321.C |
cancsad currum iunz |
career |
94-6, |
lt;ffus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;72. e |
caftrorum forma amp;nbsp;di |
01' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2oi.b |
carchabotatiS |
400. f ' |
catus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;151.3 |
fpofitio apud Roz |
canium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»7î'‘^ |
carchianum |
30lt;J.g |
cafacalanda 421.C |
manos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;132.6 |
canobium nbsp;nbsp;nbsp;30^.0 |
catdinales Ro.i 17.b.c |
cafacandidella ' 3 98. g |
cafîrumalbum 378.6 | |
canofsium 3lt;^4.r |
cafdo |
12 6 |
caiäcaßald3 329.3 |
caftrumbaldura 378.f |
canofla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:î57'b |
cardola |
3«’(S'.e* |
cäfacorba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;383.d |
caftrutilcatüm 304.g |
cantalupQ 322,0.397. |
carfagnana |
303-6 |
cafacorbola 323'C |
348.f |
cantarus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183.C |
carium |
3öo.f |
cafalangra 3 99-d |
caftrumbarchü 378.6 |
canterium . i99.d |
cariacum |
3lt;î8.g |
cafalc 350.C. 3 99.b.d. |
caftrumuetus 40 5.3.0 |
canturium |
carinula |
407-C |
riparandi 400. f. |
caflrûdurâtis 33lt;î-g h |
capagatum 395.d |
carinus |
Ioannis nbsp;nbsp;nbsp;405.^ |
caßrumfangri 399.4 | |
capiftranum 39^^e |
cariftia |
iS-d |
cafalemaius 352.f |
caflrumfranchû 3o5.f |
capital nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pi.d |
carißum |
358-f |
cafale albulum 405.6 |
383.6.405.6 |
capitalis punitio 92.6 |
carmagnola |
3lt;îo.g |
cafalit^rum 401.6 |
caßrumiudicis 398.f |
de Capitali poena nul lt;nbsp;lum à paucisiudici |
carmelus |
c'afcanus nions 409.3 |
caßrummediQ 342.g | |
carmentes |
21.d |
cafatium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;^4-f |
caßrummenalc 398.^ | |
bus codemnari po |
carmentis aedem muz |
cafentina regio 3O4.g |
caßrurnnouum 285,6 | |
tuiffc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ 9i.d |
liercs çdificaffe 199. |
cafentinum 305.C |
301.a. 303.6.3o5.g | |
capitanei Romani à |
carminium |
358.f |
caferta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;419.6 |
311.4.342.6. 355.d |
Normannis domi« |
carmon |
308.f |
caßlinum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;405.3 |
359.4.394.6. Luel |
ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;390.f |
carna |
18.e |
caßnenfe monafteriû. |
ani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;398.6 |
capitia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;195.C |
carnarium |
387.6 |
. 402. c |
caßiüpotonis 403.4 |
capitis periculQ quid |
carnes crudas qui coz |
caßöpäinfula 278.! |
cafulus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;305.6 | |
92. e |
mederint |
9.6 |
caßuill nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;353.a |
caburatium 35i.d |
capranica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;323.6 |
carnium |
36S.e |
cafperiä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;333.6' |
catafeopium ’44.! |
caprat nôimraolantur |
carnium ufu prifei cUr |
cafsia'312.f.33O.h.33i |
L.Cahlinae fcpulcrum | |
Mitteruæ 17-d |
abftinuerint |
17,6 |
cafsianum 3o4.g.348 |
43.b. Iuxuriai85.c |
capraria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;387.^ |
Carola |
^3lt;î-6 |
1.353.6.405.3 |
catilinæ cxercitus uz |
caprenuni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35‘-d |
carolus Siciliæ R. 3 93« |
Cafsilentum 395-d |
bi fueric fuperatus. | |
caprefsia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;353‘lt;^ |
carolus rex |
2891 |
caßiodorus '345.d. |
303.4 Cachoi/ |
INDEX. ■Ac I LL V S | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'in rom am trivmph.
^04g Claudius iij.d.i^o.g Claudius prçtor i47.d claudij Neronis trium phus 8e Liuq Sali/ natohs 2o.lt;î.g clauenna 3^4-f ciauiænei 32.ô.g clauiusfl. 4ii.d claufura 378-g Cleßsrex a74g Clemens pont III pot 39i,d.ini pont. 288.h cleonymi in Italiâ dez fcêfus 379.d.î8o.c clepfydra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 82. g clefiusfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;?i.c ciitumnusfl. j^ogt;g cliuus Capteolinus. 212.h ClodiusAlbinus tfp.a clodi) Aefopi hifthoz niscoena nbsp;nbsp;nbsp;178.d cluere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ss-b clugia c. abVn garis depopulata. ^11'^ clufa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378. g clufiolafl. 3lt;î8.g clufium 3o7.a.jo8 f clulinuni 3o9-b clypeus ij4.g Codlonis ex aqua ôi ordco conficiendæ inuentor lt;ï.h codeghorium 354.c coderonchura 3 51.b codiceria 17 t. b cœminutn 401.b coffianum 405.C cognationis gradus. i62.e cognatum 422.C cognitor 94 g cognomina â pecore. 1'^4. e. ab arboriz bus 1(^4. f.â pifei« bus ibid, ab oleriz ■ bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid, cohors nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iji.a coium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^2.f |
coldroitum 384.h colina 306^.11 collatia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12.h collegium quid 31.C Collis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jod.h collisfloridus 33O'f collifmedius 399-c collifpadi 321.3 colliftortus 42i.d collifuetus 234. e. 395 b colodusfl. 303-C colonia 378.h coloniæ 6’4.e. Romaz næin Aphrica 68.h coloniarum dedueen darum origo lt;î4.e coloni Romani 6^ d colonorûprçmia 04.f color albus decorus Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï$.a color impluuiatus, ex rinus,croceatus,oz firinus colofsû Saraceni quâz do lint demoliti. 274-h columbarum duo ge nera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i7o.f.g columbanium 358.f S.columbanus 3^4.6 columella 394 g columna 42. g. Anto niana 36.e columna 319. d columna coclea Anto ni) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78.e colûnæ ad impluuiû, numisquadragenis milib.fingulç 185.3 Columns Profperi op pidum 3’4.g columnasmarmoreas qui primus in doz mo habucrit 187. b. c colûnenlîs familiar rez gio 324. h. origo 320. e colungum « 363,h colutius Salutatus, 304-8 comaclenfis 353.d comaclum à Venetis captum,8e naues in cenfat 277'C côbennoncs 199. d comburendi corpora ufus quandiu fuez rit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4o.e.{ condemnati bona in manu feâorura à • prartore poneban z tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10Ö. f comœdiæ 98 e comenfisfons 3lt;î3 d comilacus 3^3.b comitiacêturiata 73.c curiata ibid. tributa eadem quæ curiata. 74.f comitia quo tempore haberentur 74.g ad Comitialem morz bum fanguis glad.a torû bibebaturcæz forum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;28.g in Comitio facra per facrificulum 73.b de Comitiorum adu. 73-b comitiorûordo 79.d. tempus 73.3. temz pus dcclarare inpo teftate Tnbunorû fuifsc 74-b eomitiutn 73-3 à Comefsationc tibici nés prohibit! 33.c comminium 401.b Commodus imperaz tor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5.C commodus Antonius 51.a cômodus ii4.f.i4 9.d cômodilibido i86.h communalia Afculas nia 341.a côperendinatio 104,2 complanum 358.6 compreeatio u.c compulteria 403.3 comum conceptiuæferiæ ^s.f concha ' nbsp;- 342.g concilium Laterancn= fc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;278.g concilium artatcHiero nymi Arimini celez bratum 343.b.Cô« fiant. 3 46^g. Ferra riæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;354-h conciliû Mantuae 361. a. Senenfe 307. d, Lugduni edebraz turn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;392.f concilium |
conclamarc côcordia diruta 273.0 Concordia 35tf.U condulmartj 373-C' confefsio peccatorum- apud Chriftianos,, curcætcros rei diul nac adus præcedar. ï8.g confluentia 348.11 congij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rSo.g congiarium 113.0 conilianum 384.f coniffa 33lt;.b conius 558.0 Conradus imp. 3 92.g confecrare 14.1» confitiones 325. d conftans 151.C conftantia Roger!) lia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;392.6 confiâtiæmors 392.g conftantiacum 359.C conftantinopolis àpe regrinis expugnaz tur 28i.b.c. per Vc netos libeiaia 285. c.d. àGrscls impp. oppugnatur 285.C Conftantinus impcra rator 07.4 confiâtinus 70.0.« 5 i.c côfiantius Càrfar lt;7.4 confiantius 70.6 côftâtius comes 151.C confiantium 399.a coniualia 4lt;î-8 côfulatum petentium confuetudo 77.3 confules 55.d. diâaz tori pareba'nt 5lt;r.e, quandocÿ fiaéios fiz nccomitijsabinter rege 74.g. potuifz feincarceremâtriz buno duci 58.C côfulifus diccrcdc ca pire ciuis Romani nonlicebat 5g,g àConfulibusad decê« uiros regime urbis delatum 8lt;s^.g deContinêtia ii9.a.b contraguerra 394-8 conuallisfl. 349.a conuiuarura numez rus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï75-C conuiuiû 175.017(9.6 deConuiutjs «75.b conus 134.1 copae |
AC ( L t V S T. t N D B X. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
« an fordidi a^.d. deorum miniflri 4, f. qui primus apud AegyptioS rcgna / nt 4 h. cultum Komani à quibuS acceperint y.d rj= tus Romania quiz bushabucrint^p.a. dearumi^matrimo mails coniunflio quidfucrit ii.c. in iingulis hominum atflibus præfentia, eorû^ nomina iz. c.f.g.h. incptæ adz inuentioncs ij, b. effigies laudatifsi z mæ 15,3. magna mater zi.a deorum commentitio rumorigo zj.c.d deorum in oppugna« tionibus inuocatiO z8. h deos mortelles, qui afz feruerint 4.h deos Romani quanti fecerint 10. h» in az nimiscollatosan os mneshabeanc n.a tJeos fruge colere quis inftituerit i4.f dfis templa attributa. 19. a deDfis placandis fenz tentia z'j.d denartf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61.a déportât! 92.h defentianum j^i.c defer tor *3'î-g dcuerrinus iz.e deunx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I’^g dextans ibid, dextra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.h dextrocherium i98.h Diana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;izh dianæ fimulacra cur luuenilia fint fida. 14 g diançfpcculurajzçd dianurn ^97» dicere io4.e dixi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iolt;5.e dixcrunt io6.e duftator unde 5(î.h diiftacor quomodocre arerur 57.1 dictator caufa feriatu 57’b |
AC ILLV S diflatores ad peftem fedandam 57,3 Didtj Iulian! amentia. 28. c diesnefaftus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38.C diefpiter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iz.c dies præliares ij4.c digCntia 3 34f dignitates petentiutn . difficultas 75.C dimidiafextula liz.h dimiffanei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iztS'.f DiOcletianuS i5i.b Diogenes Archelaifiz lius ‘4lt;^-g diomedis infula 422.f diomedi homo quoz modo immolabaz dionyfius Siculus 8. g dionyfij cekbrationes 5-a dipondius 112. g diremptio diremptores 77-d diruta dithargos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jie.i diuinatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loz.h diuinationes efle inuz tiles qua ratiSepro batumfit 9.3 diuifio totias operis io-8 diuitiæex agrictiltura iucundifsimæ 16amp;.{ diuites Romæ qui fue rint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;192.f diuortium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idj.a diuorum irs quómp-dopræuidêdæ 29.3 diuus Mugcllanus. 305- b dodrans liz.h dogrium dolia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180. g Dominicus Monegaz riusdux 370.g dominicus Torcellaz nus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;374-f dominicus Vrleolus dux 372*8 dominiciMichaclisres geftae 279. a.b, c.d. Domitianus Adriaz nus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114.« dominai patria 3ji.d L.Domitius 147-c Domodufula 505.4 |
T. INDEX. domus iSy.b domufnoua 578.h domufliila 3lt;îS.d domus uniufcuiufcÿ religiofa i8.c donadeum 334*8 donadula 304*8« 348.f donatcllus 305.3 donationcs 32.h dorfumdurtim 3lt;S9.c dofiolum 3i52.f dcDotibus iiSz.f dracones in ticxillis. dragma 112.f drenna 3 tfi.c drepani portus 2 8 8.g druentum nbsp;nbsp;nbsp;3'58.g L.Drulus 9 9.a Ducaria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;305.C ducat! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41. a ducatusdignitas 328.C ducatus Spoletanus. 328. c ducentiam 419.3 ducia dugonia 384.h duinum 38lt;5.8 dulcinus duraganutn 4'9.0 duriafl. 308.C dyrrachium à Roberz to Guifeardooppu gnatum 277.d dyrrachium Thomas Maurocenus reciz pit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;283.c dy rracbinis mare «aper tumredditur 278.6 E ECelinus 377.b Ecelinus tyranz nus 2 8 4.e ccelini in Patauinos inaudita crudclitas 38t. c ecrocolum i97.b Ederum 34i.d cdoliuin 342.e edulica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iz.f cleetnofina 17.3 clccmofinæ jz.l clephantcs 49.3 elephant! ad currus triûphantiû 204.f. de Eiigendo imperaz tore Qc painareha. 282. h CEhus *44,h |
Èlfafl, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3o4.b elyfiicampi 34.^ eloquentiç fludia qua doinitaliam rcdiiz da 346. e. f. g. tu' 347*ab Emanuel ünperatoL zSi.a cmanuel Chryfolora, cmanfor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13^*8 emonia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;387 b emporium nbsp;nbsp;nbsp;300.I1 encimbomata 195.C cntcllafl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 9 8.11 ephafilatus excrcitus. 13 9‘C cphippium 135.b.c Epifanius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^^-^ epirus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2-84.8 epiflola Adrian! S.h epiflomia argentca. 185. d eporedia 348.« epulonum fcpterauirl 33* b.c epulonum feptcmuirl quantae fucrintauz toritatis 33.4 epulonum fcpulcrutn 33.d. legata 33.» epulonum ad fcpulz crum 33. b.44. e,( cqui caput panibus rc dimiri folitum i8.e cquorumufus 199.5 cquilium 275,5.0. 375.b.c. 383.4. Vil gar! depopulantuc equipares 134 e equiti equus depubli eraclea 370. e. deftrii Erafmi martyris religt; ' quiæ eridanus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;5o.8 erro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13 4.g effedum argenteum. 200. g eiruna |
| ||||||||
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fie» |
IN RO MAW TRI V M PcH. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AG ï L L y S T. INDEX,
GaHenorö duorSprin cipû pompa 5}.c.d :^allica(îrati xi.c bailleur molles diâi. V 21. b. c galligallinacci ze.f.g ;galiibalut) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;295.^ gain apud Amené tru î cidan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32'^.a galli in Sicilia quana » diuregnarintj9j.d Gallicanus môS4o9. pallia Cifalpina gallis brachatx tei migt; . nus gallisCilalpinsôd ha . lis termini 34i.d gallicanum 295 b. jzo.e. j2lt;y.h. izj-d gallicorum prinapû . Chriihanaexpediz no ^9o.h.}9i.a gallienfium jiid glt;allina cum laun ra/ mufeulo in lînû Li» uiædecidit zy.b gallinænigrs z6.f gallinarium nbsp;nbsp;401.b gallipolim MarcusDâ daluscapit 28).d gailumbri galIusHofhliâus 150! gallus poeta 547-C gallorum in Sicilia ca« lamicas gambacarum ^99. b gardxiacus ^iSi.b gargani deferipno. 421.d. 422.e gargnanum jffi.c ganbaldum 299.3 Galparinus Bergomc fis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34lt;î.g Gelafti 11. pont, paena 5 18-f gcllum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3° ^-8 gcmula monaftenum 382,h gauardum - gtfi.d gaudennum Î05.C gauignanum 321.C gauli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I44-C |
tgaurianumil. ^17 d 'gaunanusfl. .400^8 gaurinus jyy, c.d gaurusmons 4O(S.h geminianum joff.h S. Geminiani templû. 3lt;^Sgt;^c contra Gcllium Sj.d genialis ledtus itSi.b gcnibus religionc inz ' cfTe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rs.h genius itfi.a. b Genfericus Vandaloz rum rex 274 e genres barbaræan de/ umeiTecredidcrint. 3C genlis medicus 529. b gentilis piélor genua aSaracenisquâ do capta nbsp;nbsp;277 b âMagone Hamika risfîlio oppugnata 2 95.f, 297.C. à Ma gone Pœno deftruz «îïa ibid.d. à Sarace nis quando Ipolia/ ta 298.e.f. 372.6 genus porrus 297. c genus increraentum. 298. f genuâ Romanis quis abftulerit 298.6 genuenfis clafsisà Ve neta fuperatur 288. f.g. reip.maximum incommodum 288 g.populifiniumter minus 299 c genuenies Ptolemaida expulfî 287. b.c. à VenetisuKfti 2 88.h. ?7?a genuenßum cum Vez netispax 285.3.03 ucs incedio ablum pts 287.3. imperij terminus nbsp;nbsp;2 9lt;î.h genuenfes inter ÄVe netos bellum inno uarum 289-^ genuenfes Turcos in Europam quando primum traduxez rint 291.C (377 c Georgius Caballus. georgius Prsncftinus 298. f. 298.g georgius Trapezunz tius 347tgt; S. Gcorgq dcAlga mo nafterium 3O7,c |
S, Georgi) monafterû um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;372.1 gerardus Flórcncinus 307. d gerardus Sablonetius 3lt;î2.'8 germant à quibuspri mum Larinas Inez ras doch 2. f germani cuiufdam pu iillanimitas 52.6 germani in Sicilia qua diuregnarint393.d germanorum ab Iraks diuilio 38^. f germanorum princiz pum Chriftianaex peditio 399.h.39i. germaniaRomano im pcrio quando coez pent effe fubieâa. 69. d in Germaniam ex Ira
|
peile laborantin fa? cnfieiumi8.g. a cu bendi modus 42.! in Latinos coniura tio 287.d. cumocz cidentahecclefiauz nicr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38S.f grçcisiabulppro'mira culls cômunes i3.c gragnola 3 01,a grais Alpium fores, 3ô8.e gramen longifsimutn 3î2.f
275-d gregorius VII. pont, 310.c 390.h gregorius IX. pont, 285.3. J92.f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•' gregorius X.p5.358.b gregorius XIL pont. 373- C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' gregori) lX.ponr,cum Veneris foedus 28Ç S. Gregori) focietas'. 550.6 grignanum 30ib grigni fl.origo 383.3 grignum ibid, grimoaldus 345.b grinia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36i.d gripta 32$-a griptæ 3io.f. 341.b grifana 387.d grolTctum 3oz.e grues nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^i4.h guadagnolum 323.c guaimari gefta 389.c mors ibid.d gualdum 328.h guardafionum 5S7.d guardafiallum 357.b guardraalkri 400.I guardiagalli 398.h guarnacix 19 5-C guarene 36o.f guaftalla J57-b^ ß I Gu(lt; |
I N R O M A M T R I V WP H.
Güidantonitis Vrbi/ ni cornes joj.c g ui di comités 30 g guido Rauênas 295.3 Guido Petramalenlîs 3Olt;^-g guido epifcopus 308. guido muficus 3 08.h guidoBonaâus 347^ guiktitnonaAenutn. , 405.C Gulielmus£uifcarduS 39ô.f Guiielmus Francigc/ naàMichaelePalço logo fuperatus 287 guIielmusBonus 391. guillimacum 400.f guinifîorum calamiz tas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;303.b.c gundum . Gypfum 342.h.3 57.b grypia mamardi 405. H H Adria 395.8 Hadrianus ira» pcrator rcii z giSi Chriftianæpro ' cliuis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8. h Hadrianus imperator . s.h. ^s.b. 149.C hadrianus 99.c.29î.b badrianus V.Gcnuen iis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;298.f hadrianus imp. Ccnz ; tumcellas cur ædifî carit « nbsp;nbsp;nbsp;3O2.h hadrianus IIII. pont. 391CI hadriani modeftia in conuiufjs hadriani imp.patria. 395- • hærefîs crudelifsima. 338.e.f.g bamæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;413.3.8 hami nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i82.f Hâni8al uidcAnnibal Hannibal in Ligures quando conceiferit 2 9lt;î. f Hannibal ubi oculü amircrit3O5.d.?o(j. Hannibal nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;394.f Hannibalis uia 327. b hara nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tyj-d Harpadiutn 403.d harpagoncs 182. f HafdrubaJ ubi uiclus . fuerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33lt;î.g haßa |
haftati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;131.C hecatombe is.f hederamflaminiDiali cur non licebat atz tingcrc 31. b Hcliogabalus 150.C llcliogabali cotiuiuia lyy.d.libido i8Â.h HeltusPcrtinax ii4.g helius Spartianus lt;gt;7. helij Pcrtinacis patriae locus 29lt;j.h Henricus Dandulus dux28o.e. 283.3 hcnricusimp. 283.3 henricus primus imp. 304- f henricus II.imp.388.d 'henricus III. imp. Ger manus 390.g.h henricus fextus imp. 391- J hêricus comes S.Pau« li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 8o.f Heraclea rcirdificata. hcraclea 383.d nbsp;nbsp;(3^1 Hcracleusimp. 383.d herba lôgifsima 33z.( herculaneauia 3i8.e Herculis o’»us 7.3 herculis fa-ais raulieri bus non licebat inz terelTe j 3.d herculis inftitutü lo.e hcrçuli facrifîcâdimos 22. f Germagoras 385. d Hermolaus Barbarus 374.f. 583-c hcrnici 320.f Hefiodus quot deos in terra fuific com= memorac j.d heCperia it94.e Hieronymus Barbadi eus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;374-® hicrony mi patria 387. d. 388.C S.Hilarrf ciuitas 285.d hippagines 144.0 bippodromos 190,f Hippolytifabula 31 ^.c hircus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5.b Hirpiæ familiar 3t2.e hirpinum nbsp;nbsp;nbsp;4O3.d hirundincs 314. g 315. a |
Hifpania 3 Saracenis /cedata 283,4 hifpania ultcrioris diz uifîo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;5 8. f cxHifpania.urbeRoz maqui donatifuez rint ca.f.g Hifpani qüando priz mura Latinas lite z ras fciuerint 2. f hifpanorum Chriftia» naexpeditio 390.li 391.3 hiftoriçquomodo fori ptardeleclant hiiîorium 399.d hiilriones 47-b hiflrionum mercesdi hominis uiui fimulaz era in Tybcrira cur fucrintdeicâa lo.c hominis uitæ quincç utilifsima 178.8 honoratum 318.0 honorinus 12,g. i52.f honorius IL pontifex 351.0.391.8 honorius III, pont. 392.C honorius IIII, pont, 284-f. g Horattj uilla 324.8 horatius nbsp;nbsp;nbsp;334.g.h horiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i44'^ Hormifdæ pot. patria 321. a horologium i82.g horreum 180. g hofpitio publicè Si pri uatim Itali quando acccptl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47.3 bofpitalarq 290.g hoiîia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 5.3 hodia uehcmétiusrcs luâatanô facnfîcaz tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17.C hodia maxima 17.C hodiæ 17.C. maiores cornib.auratis im« molantur ly.d. de tedabiles 18.0 hodiarum duogenez ra 17. b, c hodiarfj dq 13. b ab Hodibus ablata re« petedi formula gô.f Humana J53.C |
Hymcnæus nbsp;nbsp;itfo.h I Ï Acobus Acciacolu» 305.8.C lîcobus Älegretus 347-d iacobusBracellus 29lt;r h. 298.g iacobus Gontarenug dux 289.c iacobus Forliuicnlîs, 303. c iac.LauagnoIus 377.4 iac.PeruGnus 309.8 iacPiccininus 309.8 iacobus theologusGç nuenfis 278.8. ^19-^ iaco.deTurre 347,' iacobus Teupulus. 285.3 iacobus Teupulus dux Candiæ pri» mus iacobus Zenus 374. f. 383.4 .iacobi columnar oppi faculum laderaä Venetis capi« tur 280.h iadera quintumäVe« netis deficit 280.g iaderefes piraticam ez xercent 28i.a.àVe netis pacem impez trant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. lanedus Maneäus. 305.3 ianipetrus Lucenffs. 30Î-C ianus bifrons, quadrl frons nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii.c ianusFregoßus 298.g lapidia 387.3 iapygia 422.g fapygium 405.4 ibis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5.8 idafpis 335gt;dl idexfl, ■ JS’.d iera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^4^ Iginius 295.3 ignatum 37^?*^ ignis perpetuus intêz |
ï L L V s T. |
INDEX, |
, -püs feru3;batur 4.g igni crcmari ex patriz cqs qui primus uo lucrit 39-ci ignera ex domo FIaz mima quando eifer reiieuerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8.h Ilex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;299 c Illificutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;î9.a inllhrico xtf.populos ius Lati] habuiffe. tfj.b ilmamolinus Saraccz nosinEuropam tra tjcit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zSjd imelafl. imculifons ^84.! iojmolatio humanoz rumcorporûapud . narios populos 9.6 itnmolationis origo. 14. f «mola nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îSi-a immofare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.! imperatiuæferiæ j8.f imperator qualis cligi dcbcat i^j.a.b.c imperatoris Koma, a» nimam de terris in ; cçlosqui ueherecrc , debatur i 45.c imperatoris fccrcta ne mtni communicanda lt; i55.b.c nbsp;nbsp;. delmperatoreoptimo . Onexandrj præcez pta 152-g-h iraperatores jcxterni Romanorum lt;Sj.d imperatorum deificaz tio 44.h. ordopoft Traianum tf49.c imperij Rom. incli= ‘ nationis hiiloriac tis tuliinitium 545.C iirperijRomani ruina fub quo imperatoz reinccperit lt;58.h impiorum pœnæ Sd fu riæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4î'C d jmpluuium 191.a inarculum 15.0 inaugurandilocus in . curia ueteri 24.1 inaures *9lt;^g incifa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sos.c incubi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44! indimnia ciuitas i?.a indußum 195 b intetoruaditus jp.é |
infulæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15.C innocentius II. pont. 591.b innocentius Illlpont, i9^-f innocentius IIILpont. Genuenfis 298.! Innocenti) lILpont.pa tria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jio.f iho nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2i.d inftitutionurri oratoz narumQuintiliani libri Î4lt;î^e inftrumcntum iSi.b infubres ^$â.ej.g infula 587.^401,c infula comâtina j 64.6 infuletta 401.C interamnia 5ji.d. 352.g. 4oi.c intefamniæ 402-g intcrcido i2.e interdidio aqux Si ir gnis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 2,é interregnum 55.5 loannaregina 595.d ioannes abbas patriar chaVen. jiJÿ.d ioânes Baliftarius Blô dipræccptor 5(?2. g ioânes Boccatius jotf. ioannes dux creatur. 27(î.e. eius frater ez xulinpatriamreuo catur 2 7(î.e ioannes Capiftraneus 48.C. i96.e ioannes cardinalis Ta l'tentinus 522. f ioânes Caruaial 48.e ioânesColüna 284.g ioannes Cornarius. 374-e ioannes Fabriciacus. 570-g ioânesGaleacius ioannes grammaticus 34lt;î.e ioannes Horologius. 882'g ioannes Huniad 48.0 ioannes HuniadVayz uoda 150.h ioannes Macincollus^ ?î2g ioânes Madius 57«?. h ioâncsMediccus 504. ioannes Particiacus dux 571.b.d |
ioan.Petrucius jop.d ioan.Raucnnas 54(î.£ ioan.Tortcllius 309.a ioan.Trûdonicus dux 571.C ioannes Vataris 285.« ioan.VitclIenfis joz.g ioan.XXlII, pot. 418. ioannis Brcnnij imp. mors 285.3 S.Ioannisop. 3 59.b S.Ioânistemplû 3 69.d ioannis X. pont, paz tria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^25.b ioannis XVILpôt.paz tria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î45-d S. Ioannis monaftez rium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;398.h ioannis Tornariciinz tchtus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37t-a ionium mare 288.e iont) maris initiû 42 f iopcciuitas 289.3 lordanus Conftanti-nopolitanus 295.d iofephBripius 3lt;î7.d iofephus ludæus 29.3 ioueniieum 421. c iouianus 15i.d. 330.h iouis uxores 7,0 iouis optimi maximl tcmplum 19,d. faz cerdoscaneSicapra abftinet 20.h. facer dotes licîore amp;nbsp;fella curruli utebantur. 20.h.colûna 3lt;î8.f epulones 2o.f iouem pudicitiæ corz ruptorem in ludis Sccnicis hiflnoncs
|
italia clades fentit inz auditas 277.b. oz lim quothominum milia fola armant. 295.3. illufltata. 3 50.h. reges Italos quando habuerit. , Î7i-d italiæregiôes quæ Gai lis priufquam Roz manisfuerint fubz ditæ 2. f. medium 54. g. gêsantiquifz fima 328.f. uriibiliz eus 33i.d. 332. e. f. urbes olim feptinz gcntæ,nunc 26^4. 295.3. latitudo, 388, g.h itaijæ regiones feu pro uinciæ 293.c.d. no minis ratio 294.6 diuifio 29 5.b. c. ca« lamitates3 49.b.c.d longitudOjlatitudo ambitus 294.!. fu» men italiæ Si Romæ prælr,' infclicifsimi locus, 345.b. annus infe» licifsimos 37i.d. 372.6. arttiquus ter mihus 38lt;î. g. ultlz maoppida 387.CI. campCftte folum az mœnifsimû 4O7.d in Italiam illuftratam præfatio 293.3 italorum calamitas. 27lt;î.g itinerum fecuritateni nuncupari 28 h itrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3gt;7'd iubè domine bené di/ Cere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 8. g iudæd in xfj. tetfarchi asdiüifa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿi.a iudæi pfæftigiorû pœ rias quomodO de-derint 29.3 iudæi Romanis exoz fi . ‘ 7^-f iüdæorum Icx in tfiQz pho Vefpafiani Ro' mæportata 211.C iüdicia püblica 91 a.ca pitaliaibid. b. non capitalia ibid, iudicia centumuiraz lia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. ß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iudiz |
IM R O M A M T R I X’ M P H. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AC I L L V S T. I N D E X. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
tnatris |
.AC r L L V S T. INDEX.’ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||
Hi un US |
munos quid Gt ' ets.g mutcea iz-g niurænaruin patricioz rumorigo jiS.g murçnarù tamilia un/ dcohunda ipi.c. 3'4 g muiex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i95«d murgum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^4.f murmilionicafcuta 134 g murusinaquis DiufatHS pocta jSo.g mufactuslurifc. jSz.g mufcaniusfl. nbsp;405.5 tnufculi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijz.e muGofl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Sj.a mutilina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;345'(: mutina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Sö'g mutinæ regiones uiciz næ,lgt;tcras Latinas quâdo primum ut derinc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z.f QiMutius Scæuola aii gur interfeâus 24.f mylopotanum 285.5 mutronura nbsp;nbsp;301.5 myrrhia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i83.d mytiknx N NÄrfl. 331.5.C nar 332.5 nar5onéGs Gal lia cur Romana pro uinda Gt appeliata d narnicGs tribus tSo.g rarnia 332.5.333.3 narfes Italian! quâdo ingredusGt 274.1 narfes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;J^9-c nafturtium nbsp;nbsp;nbsp;173.5 contra Naturam qui ^gerintSd uixcrint rötf.e naua.'is corona 140.5 nauale præliuin tn mö tcCælit* _ 49.d nauis inirè fabricata 3z6.€.f naues dccem milimn amphorarum 145.3 raues auro äcbore di ftinds i85.d , raueu! fubmerfam ata |
A € ILLVS trabendiratio3 2(î,c nauiüuocabula 144 de Nauium prxfedis /45-t’ nauliuni a97.b nauporti fl.oßia 387 nazzanum 3^9'^ ncapolis 4ilt;S.f.g.h. 4i7.a.b.c necarc i(î3.b ncfaßidicS 154.C nefium 354.0 netnberium 352.5 nemorenßs lacus 30.C 325-c nemus 325.c.d nenia 12.g.39.c nepefum 3u.d neptunium 3'4? nero materna fpede neronis flagitia nefana 18 5.5 neronis impia crudcîi tas ! ncrua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;149. b nerula 3 3 4-g ncruoßac abbas 289.C nexi niccforum imp. inter KPipinum paxcöö ftituicur 275-d niccphorus imp. 277 nicetæpatritrj cum Pia pino inducix275.c nicolaium 305.c S Nicolaus 339.d nicolaus 2. pot. 3o7,d nicolaus 3. pot. 341.d nicolaus VrGnus 3. pont. 290.c nicolaus Albcrgatus 352.5 nicolaus Äßeus 3 3 9.b nicolaus Barbus 374-e nicolaus Canalis 374-c nicolausCeba 298.3 nicolaus EßenGs 354-h nicolaus Faba 353.3 nicolaus Furcenlts 399-3 ' nicolaus Hafleus i47- lt;1 |
T* INDEX. nicolaus Matrucius 3J9-b nicolaus Nicoli 3O4.g nicolaus Perottus 337 b nicolaus Piccininus 3O9.d.329.c nicolaus Piccininus ubi fucrit fuperatus 309.3.310.« nicolaus Vitellins 328.g S. Nicolai monaßeriu 372-g magni Nicolai corpus 27S.g nicolai poucruccGgna torum in AGam ex« pcditio 29o.g nicolai de Cufacom' mendatio 24.! nili nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;182.f niliaquadulcis i75.b nodatus 12.5 nol.1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;419-c rtomentuni 333.d nomcnclator 122.C norbanus i45.h normanni Siciliæ icz ges nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39t.c normanni in Sicilia quandiu regnarint 393-d normannorü prüden tia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;390-^ normannorum in Az puliam aduentus 389-c normannorü deCoß. imperatore uitßoz ria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;389.d normannorum geßa 390. f.g normannorum mode ßiä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 9i.b normannorum guber nationisfedes 397 nouumflumen 378.5 nuces fpargünt 1 i.d nucctum 3S8.f nugarolum 37$.c numaPompiliusreliz |
gionls artifex 1 o.g humælex 174-f numæ opinio de dco II.b numentanuä pons 327-3 numeria i2.f numerianus ioo.i5[ numicusfl. 315.C.325 in Numidia protilnz cia coloniæ Roma/ næ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;58.5 nùmuS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112.1 num us den.artj aurei pars décima i57,c numi argentei quo tcz pOreprimucuG 5o nundinae 38,6 pofl Nuptias quid fie ri folitum fit 162.g in Nuptijs confuctudi in Nuptijs quintç faz nuria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;395-tl nuuolaria 335.C.357 nymphæus fl. 319.4 O OBclerius .dux 370-b obertus de Or« tô oblationcS' 32.! obnubatores i©2.h oboluS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112.1 obfcruatio 28.g obfcruatio publica 28 obfetuationes aliæ 28 obGdium 13 nd obfidlonalis corona 140.5 oâauius Augußus ö(ßop5orum iç^ii.d oclunum 359-bgt; ocuiusdomini impin guatagrum i59.d oddoBurgundixdux 280.c odoardi Column? op pidum 32 5-'4 ôdûaeee |
t N ROM A M T R I V M P H. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
patras |
AC I r L V S T« INDEX. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
gt; ficus |
IN R 0 M A M |
TRI VHP | ||
picus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij.c |
pifsium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1387. d |
rcgrinus |
■ponsdOfis 3*ô.lt; |
picus manias ^7^^ |
piftores 173.d, iSo.h |
podentianum 299.'d |
pontes 90.64378.lt; |
ipjgmcntium jSy.cI |
piftores in excrcitu |
podium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;352.c |
ponfTachi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;30^.11 |
pignanum 395«d |
i39d |
pœnarumloca 34.1 |
ponsiâdulphi 405.4 |
pignus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;100.h |
piftoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3oj.d |
dcPoenarum uarietaz |
pontani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33olt;b |
pij z.ponc.commenda |
placêtia regina Cypri |
te nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 3.a |
pontia tribus 60S |
tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.b.c |
2 8d.h .1; |
pœnaspendcrc 92.g |
pontia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;318.6 |
-pitani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip.c |
placentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;358. |
pofe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3Zi.a |
pontianum 311.4 |
pilcnrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zoo.c |
placcntiaquandoPaz |
poggius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3° ^-8 |
pontifex maximus 3» |
pilcusdeprata jSz.g |
lauicinis fubdita. |
poggiû mirretû 334.0 |
pontifie! omnia iâcra |
pilicornum j99-d |
358-h |
poggium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3348 |
publica priuataque |
pillium 321.34^x5.3 |
placêtia Venetis quan |
poggiumorclli 39-4.0 |
fubiccfa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20.6 |
pilum , nbsp;nbsp;nbsp;134-g |
do fe dediderit |
poggiumumbræchi |
pontificûdignitas 10* |
piluririus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ix.c |
359-a |
395 e |
h.duogenera jo.f |
pimoncium jSy.d |
placentia inhumane |
pola uicapta 280,0. |
pontificû Si flaminunj |
pinnarolum 3^8.g |
direpta nbsp;nbsp;nbsp;359.a.b |
387-c |
cooptatio 3i.b.ç |
piolum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;357quot;lt;i |
placentiæ calamitates |
polauaflata 28(7.0 |
pStifîcû comitia 31,« |
plpihus rcx Italix275 |
358,h |
polenta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;345-b |
pontificû RomanorîS |
b. 298.c.37o,h.397 |
plaga nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4oi.b |
polentum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;350. f |
origoamp;fcriesii7.a |
pipini excrdtus da/' |
plagæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i95-b |
polliceila uallis 37tf.g. |
pontina palus |
des |
planumcaficlli 342.h |
578-8 |
pontionuin nbsp;nbsp;nbsp;361.C |
piranutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Sy.b |
planumioânis 342.11 |
polimartium 3i2.g |
ponto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378.« |
pifa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3O3-C |
planummcieti 342.h |
polimita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;198.1 |
pontones ' gt;44-i |
pifæ 295.d.3oi.c.d. |
planummoncis 342.g |
polium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;323.c |
pontrcmulum 301,3 |
304-8 |
planellum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;395-d |
politianum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3o8.f |
popilia tribus tfo.£ |
pifaeà clafsis tcrrs fan |
planorium 35t.d |
pollindores nbsp;nbsp;nbsp;3 9. b |
popilius |
dxopitulat 280.C |
plaflicequàm fänden |
poliftephanum 323. d |
populium nbsp;nbsp;nbsp;397.b |
pifani pacem cum Vc |
di ars antiquior. |
polutrum nbsp;nbsp;nbsp;399-d |
populonia dclota 301, |
nctis cöponunt 280 |
ly-a i -, |
pomariain fummis |
d. 302. |
pifani fauentes Fcde= |
platani in delicijs |
tarribus fata iStf.e |
populi qui in loca in |
riro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aStf.c |
’■74-e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. |
pomatum nbsp;nbsp;nbsp;3(7o.e |
quibus nûceft Vcz |
pifanorü pcrfidia |
platia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^3'b |
pometia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;407.C |
neta c5fugerint27j |
pifanorQ clafsis à Vc'' |
platina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^1.d |
pompæordo nbsp;nbsp;53.c |
porcaria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;355-C |
nctisincenfa 280.f |
plato dcidcis libres |
Cn.PompeiuS 99.3. |
porcaritia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37S.C |
piiariorum cum Vene |
ubi fcripferit4oo.f |
ii7.b |
porcella nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;322.0 |
tis fœdus renouacü |
platonicorum de aniz |
Gn.Pompeius ditifsiz |
porcclletum 379.C |
289.d |
ma opinio 3. cd |
mus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t9 2.g |
porcenum nbsp;nbsp;nbsp;310.0 |
pifanorum agri fines |
plautus comicus |
Gn. Pôpcius Magnus |
porcilæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378. f |
344-f |
de Africa triûphat |
porcilianum 321.» | |
pifanorum cædesjo«; |
plautipatria 348.f |
i47.b |
porcina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;421.CI |
pifanuspidor 377.d |
plebeiura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;352.6 |
pompeius Lucullo fuf |
porclanS 3off.g.384 |
pifaurum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;335 d |
plebifcitum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89.C |
fedus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;148. f |
poreus Troianus 177 |
pifcaria 3lt;îi.b.395.d. |
plinius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^3‘d |
L.Pomponius 352.h |
porphyreticum marz |
397-3 |
plinins quando fcri* |
pôpetjtriumphl 209. |
nior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187.4 |
pifcationes in uillis |
pferit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;294.g.h |
C.210. 0 |
porfennæregis monu |
180.f |
plinius Vcroncnfis |
pompei) Magni gefta |
mentum nbsp;nbsp;nbsp;308.f |
pifcianum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32,3.c |
^94-8 |
»488 |
porta aurca 345.C |
pifeina mirabilis 413 |
plintj mortis locus |
pompciopolis nbsp;nbsp;70.f |
porta principalis 132. |
pifcinis ungucnto no« |
4i8.f |
dePompis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;53.a |
g.decumanaibi. prç |
bilt 8C erocoinfectis |
plintj oratoris irt |
pCponiusMcla 294 |
toria i32.g.quintana |
quis natauerit 187 |
Qyintilianum rhez |
pompoGæ monafteri« |
portcntn29.c (i32.g |
de Pifcinis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171.d |
torem liberalitas |
um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5$4.e |
portiaBruti 194.6 |
pifcis è mari ad pedes |
ilt;^7.c |
pondera Romanorû |
portiç gêtis patria 32Ç |
Âugulb exiliuit |
pluinatium 353.b |
minora nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n^.f |
porticus 3o4.g-348.f |
{ 27. b pifognum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3tft.d |
plumba fl. nbsp;nbsp;nbsp;395*b |
pondo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in.d |
porticus quadiata |
plumbinum 302.0 |
pons ^5'330.g.3ffi.d |
188.8 W | |
pifo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loi.b |
plufafl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;343.d |
ponsadSeuam 305.0 |
portifer.1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 9 7-6 |
L.Pifonis pater jss.h |
plutei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;132,6 |
ponstriûmiliû 414.11 |
portilium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;384.! |
püTatelIum 345-d |
poÿcium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;345^-8 |
ponfcoruus 318.1.327 |
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L portitores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109.0 |
pifsia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3O2.f |
pociagræmotbuspcz ‘ |
C44O2,g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J |
portius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99-® |
portoneura |
AC I LLV S |
T, INDEX. | ||
portoneuttt' '^84.? portoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo^.b portulæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;387.d portuenfis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;303. a portus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378.f porrus Cefcnas 344.C portusgruarius 384.g portusfirmanus 3^0 portus Forefius 302.e portus Hcrculis 2s. g-JO2.f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i portus Italtæ celebcrri »nus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ 344.h poreus profundifsi/ ' mus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;379.C portum Romanö qui fcccrit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;313.C pofclaüinum nbsp;nbsp;3 e porta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;400.h portica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.h portalefium jfSj.c portmurium 24! potcBtiafl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii9-c potina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i2.f pragellatum 3^'S.g prandium nbsp;nbsp;nbsp;lys-d pranorium jSz.e prata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï84.f prata Interatnniæ 332-g pratellusfl. 4O3.b pratolinutn jxS.g pratula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;397.C pratum 5o3.d,4o3.a pratumuetus jorj.g prxdiaurbana iSo.e prçfeâusannonæ 8$.C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' præfctrtus fabrorum i3i.a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' præfeâus practorio 8$.d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* prxfedus uigiIQ 85.C præfcdus urbis 8 5.C prxfedi uigilum ofFici urn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85.4 prxfcricutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15.C prxficae lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 9.0 prxlium cum conferi fur.quirtmul fintló candi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^^.h prxlti fitnilitudo, quo rexTurcorû ad Bel logradum fufus fugt; it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48.6 præltj gerendi modus i43.a.b.c.d præliorüm fimulacrà 2lt;4.g pratnefte 323,b.z95.b J 2 |
prænertc folo æquatû 320.h‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 præncftinorura cædes 324.6 prxnomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itf3.c præpcterc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,5.f prxrogatiua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78.f præs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loi.a prgGdium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i3i.d prærtx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;341.C prartigia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29.3 præfulumpineatarij 399.C prætellx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37 prætexta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19 5. b prxtÉxta pulla prætextæorigo '198.6 prçtextâàquib.Roma niacceperirit ^00,f prætextatus fermo ' i(S'4;a prætor quare creatus 57-b prætorperegrinus prætor tutelaris 87.d prætorurbanus 57.b prætores totidê quot prouinciæ nbsp;nbsp;nbsp;57.C prætoria cohors 131.3 prætorium 132 g« 398.f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' prætorium Patauinu • 381.d - præuaricari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;93.C præùaricatores 103.3 prccarium nbsp;nbsp;nbsp;100.h precatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 8. g precutini fines 395.b prema nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11.d ’ priapo matronahonc ftifsima in publicô coronam cur impo nat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13. b priapus apud Græcos cohtur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5.b ' primitiæ prius à facers dotibus libantur 17.3.b primogenqortus iS.f principes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i3i.t principum uittjs ciuiz tares infici, continë tia autem corrigt 119.0 prirtis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i44-f pnuilegia 89.0.90.6 priuernum ' 319.3 probus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;150.h probus Auguftus 70.6 |
probus imperator yi probitriumphus 212 e.f. probum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18.C procefsiones nbsp;nbsp;nbsp;52. f procubitorcs 133.d procurationes 29.d procurator nbsp;nbsp;nbsp;94 g procurator confulum ^ö'.f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' proculusimp. 297.3 proletary nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iz6.i prodigium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29.c prodigia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29.3 prona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;î3.b propertius Aurelius 329.4 prophanum ' 19.8 propinquorum graz dus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifî^.c profa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103.b profdocimi corpus 381.d proferpina i2.h. 2 3.d profonafium z^^.à profpcri columnæ op pida nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;325.3 profpcri Columnæ ca ftellum 325.4 profperium 3^2-é profumia ' 144-^ proteruia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8.c proteruiâ faccre quid fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18.6 prothafius 345'd prouinciæ conttnenz tes , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^7. b pfaltriæ in pompa z 15 ptolcmæus 294.h ptolematda 28lt;î.g.h ptolcmaidæ excidium cur minctur Solda» nus 29o.h.29i.a ptolcmaidæ excidium 291.a.b ptolematdarum defpe ratio ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291.3 publia tribus 60.f publicani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107. d pubolenta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 7 9.0 dcPudicitia 193.0 de Puerorû cducatio ne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^5.3 de Pucrorufti indole »'î4-g pueros per Herculcm fub tcifto turarepro hibitos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144.11 pueros nimio cibo 6£ fomno fieri bebetio |
ris ingenfi 145.3 pueros duobus têpoz ribus in publicum duertos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;145.b prætCr Pueros foris neminêccnanei45; in Pucris erudiendis Romanorû diligen tia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144.11 puerpérium 143.6 pugnç cum beftijs de» feriptio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51.4 pugnæ ad Regillum ö« rigo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;324. g pugnâdum magis côz fuite quâmaudaz' «fier nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157-C puiânellum 403.4 pullanum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;325.3 pullaria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^7-^ 'pullum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;325.3 pulmcntaria 173.0.4 'puis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25.4 puis primus in Latio cibus- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^73’^ puluinar nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1976 puluirius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï97b puluis eximbre 333.3 punicum ’ i8.é pupienus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;150.6 pupiniatribus 4o:f puppium nbsp;nbsp;nbsp;3olt;?g purpuræorfgo 194.16 putei mirandæ altito» dinis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;322.^6 puteoli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;415.*^ putula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;353.’c pyrgi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;302.h pyrtho propter thez ‘ fauros Proferpinæ àfetados quidacci deric 15.4.14.6 Pyrrhus quando à Ro manis uidus fuerit 144.6 x-gt;sVadrans 112. K ‘ £ îqualcæ 314.11 ^^^quali iSi.d quali uindemiatorfi ’ cxccptori) iSo.g.h quarata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3o4.f quatrum' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399 b quatuorùiri præerant uijs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 7.b quærtorcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;58.g quærtorcs primi fub ' TuIloHortilio 59.à. quærtorcs prouinciaz les- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59 a 7 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quicti |
| ||||||||
romanox |
AC I LL V S T. . r N D B X, - - | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
î N R 0 M A M T R I V M P iî.
lânAa(înlianas 42i.d |
faracenorum maxima |
fcîrîin:;?’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-3s-6.r |
remff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iti.g |
fandusiaurentius ; i o |
cædes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4o(î.h |
fcarlinuni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;302.0 |
femimitre |
fîî7æ387’‘^-405 |
faracenositalia pulfos |
fcarcalacinutn 35i.d |
femipater nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^.g |
fanclusleo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;343.a |
eflequibus acccptü |
fcargia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;358.f |
fcmiundC' (i2.lgt; |
fantflusiupus 405.CI |
debeatur 273-d |
fcarparia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3O5.b |
fena 3«7rC,j37.a |
fanclufmarcus 422,h |
in Saracenos â Cruce |
fcatia tribus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«o.f |
fcnatorquis 83.4 |
fatidufmarinus 542 |
Ggnatis quädiu pu* |
fcaulinum 343-a |
fenatores * f5.b |
randurmarcinus |
gnatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291.0 |
fcena nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50.g |
fenatores ad numerS |
hî98.g.4O4.f |
faracenumuicus |
fchigia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 2 8.h |
priftinûpcr Augu/ |
fandufnicâdet* 42i.d |
344'f |
fciranum • nbsp;nbsp;nbsp;3 9 5.0 |
ftumrcduâi Si.c.d |
fandufperegrinus |
farra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i (ïô. h |
fcirmia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;359.d |
fenatores ut é fumma« |
îtfî.b |
farræ columnenfîs op |
fcbizinura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;351.0 |
tibus folum crearêz |
fandufpctrus 3J4.e. |
pidum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;320, h |
fdpio Lcpidifîlius oc |
tur Alexander M5z |
farracinefcum i2i.c |
dditur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;47.0 |
mca genitus Chrl* | |
fandufquiricus jos.f |
Sarchâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 5 7-b- |
fcipionis Naficædc |
fîiana,inftituit |
fandufraphael 3 o.e |
3lt;îi.b |
Botjs triumphus |
82.e |
fanduflebaßianus |
farcula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;280.g |
207.d |
fenatores curruks eut |
feriiTæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»3 4-g |
fcipionis triumphus |
ru in curiam Uehez | |
(ândudcUenhus 339. |
farinlneta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 «8.h |
2 0 lt;î. h |
bantur , 82.f |
d.42o.e |
farnagum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;352.C |
fcipionis monumenz |
fenatores pedarij S 3.b |
fandufTeuerus 421.d |
faruus 3lt;y7.d.4i9.c |
turn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;412.g |
fenatorum numerus |
fandufuicentinus |
farthianum 3o8.g |
fclauoncs nunc ßocz |
per C. Csfarcm au |
301.d |
farusfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;398. |
mi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;388.f |
dus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81.C |
fatidufuitus Landani |
(arzana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3oo.h |
fclauonicxliteræ 388,f |
fenatorum ordo per |
398.h |
farzanellum 3oo.h |
fcontronum 399.C |
Vefpafianum fup« |
fandafuitus 323.C |
fafsina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;344-^ |
fcoparij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180.h |
pletus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81.4 |
384.h.594.d |
fatcllites nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32.g |
G.Scribonius «47.4 |
de Senatorum ofFido |
fandapila nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39.b |
fatura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3id.h |
fcriptorcs Romæ per |
83.3 |
fahgoniößia ;lt;ï8.g |
facurnalia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37.3 |
quætêporacfTc cxz |
fenatorum cenfus per |
fanguis Chrlfli 3^1.3 |
faturnia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;294. f |
perint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97-d |
Auguilum ampliaâ |
M. Sanutus nbsp;nbsp;nbsp;283.b |
(àturnus |
fcrypulus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lu.f |
tus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85.â |
Î8$ |
fatum u8 éx fe nata de« |
fcucula 32x.c.32 2.f |
fenatores duabus tan« |
fapa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-*7i'b |
uorat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12. h |
fcultcnnafl. 35ff.f |
tutti de caufis cogi |
fapcllutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 5S.e |
faturni (îmulacrum |
feurmina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;404.^ |
nonpotuifle 82.g |
fapisfi. ’ nbsp;nbsp;nbsp;344.C |
feutura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï34.g |
in Scnatorcs rarô ani | |
faporrex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^o.i |
faturno 8t Serapi tcm |
feyphi duo carlati Cenz |
' maduerfum 82.h |
faraceni Adam quanz |
plà qüi cûftitucrinc |
tumpbndo i84.h |
fenatorij muneris par |
dooccuparitic 274 |
4 g |
fdrigna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;387.4 |
tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- 81.C |
faraceni quatuor Adz |
faturno capite aperto |
S.Sebaftianl pafsioz |
fcnatus mulierum ab |
tniratos quâdo pri |
cur immoiaretur |
nis locus |
Heliogabalo fadus |
mumhaberc cccpc |
gt;97-d |
fcbuinusiacus |
82.e |
rtnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i75‘d |
fauignanum 343lt;c |
feca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;398.h |
fenatus autoritas 82.f |
(aratcrti Vcnctç dafsis |
faulium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;298.g |
fecconzanum 378.g |
fenatusprinceps 8 4.g |
inortalesinGnu Ter |
fauona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;297-b |
fecefpita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15.0 |
fenatus in populû caz ritas lt;nbsp;115.4 |
gcftinoadunumocz |
faxolum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;557-a |
fedor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*lt;^4-g | |
cidunt |
(âxum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;342. h |
feculi ortus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tf.e.f |
fenatum haberi ante |
farâceni à VcnetiS füz |
faxnmcorbarium |
fccufa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^8.g |
Calendas Februari« |
gati K Tuperotnari |
fegetes rubigo quâdo |
asnequiuilTe 83.3 | |
eXpulfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27(î.h |
faxumferratum 337.0 |
occupée nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38,f |
deSenatu uaria 82.h |
(araceniinltaliatn inz |
faxumhOhort) 405.C |
fegetia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X2.h |
in Senatu fententiatn |
gréfsi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277.d |
faxumpcrforatum |
fcia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t2.h |
quiprius rogaretuc |
(a race ni Italiam quart |
fclltt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;200. g |
84.C | |
dooccuparint |
fcafâti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4in.ë |
feliata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35lt;-h |
fenatufcôfultum 89.C |
lâraceni Sicilia deturz |
fcaligcrum 375-d |
fellam currulem â qui |
fenatufconfulta côcfu« |
bâti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;389,0 |
fcaligcr* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;377-b |
lt; bus Romani accez |
ia corâ quibus fcriz |
feracenià Norntannis |
fcamna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183.3 |
perint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;joo.f |
berentur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84.fi |
uidi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;390-g |
fcandrilia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;334 g |
fellularia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSi.b |
fcncca Camertinus |
faracenorum in Gez |
fcaphæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’44-g |
fcllulartj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii^.e |
347-b |
• nucfes maxima fæ« |
fcaptenlîs tribus lt;îo.g |
femekabignoto coin |
fcnccat defato opinio |
tiicia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• *77'b |
.fcapuatribus ■ ^6Q,i |
.^prefla -- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-. 5,» |
.M feneca |
ILL V s T. t N D SX. | |||
ScBccæ de Satornall/ ’ bus feripta jy.a knibus honores habt ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^ts.e (tnniasfl, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349.3 ■' 350. h fennobium 3tf4.f fcnogalliæljttora zSp. Senogallia 3i7-3 fenóicgum 3lt;î4.f (êntetia quomodo ro« garc(ur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;83.0 per difcefsionê 84.f in Scntentlam pedib. ire qui dicebantur. 83.b.c.d fentina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3î7b fentin us 12. c. flu. îî7b fentusfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399.d fcpcliendi corpora du plexnios nbsp;nbsp;nbsp;39.d léplnutts (èptcmfratres 401.6 feptcmpcda^ 3?9-d feptunx ' ii2.h fepeem maria 369.» £. Scpukri burgus. deSepuIcris 42. g Sepulerorum fanctitas 42. b Sepuiti publiée, ob paupcrcatê qui tuez tint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38.6 ^pukurs locus apud Athenienfes 40! üraphiciFrancifcl . liquiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;329.6 Seraphinus iurifconz fulcus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33^-^ krapim qui colucrinc 8. h (craualle 3o3.d.34z.b. 384-^ fcrauallis 33o.f.340.e. 3S9-d. 375-b ferclus fl. 301.6.303.6 ferenutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;404, g fcrctium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;352.f fergia tribus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«s^o.f L. Sergius Catilina, 148.6 €ergius Orata lyi.d fena nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^4. f fcriaeuni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36^2.6 feriana uallis 3 ^2.6 ferium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;$3-c (tnustl, ' I ; ' ■ |
feritcllaff. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40 3.d fermeduttt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35lt;5’.6 ferraionutn nbsp;nbsp;nbsp;3«i.c fernlum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399.d ferpentes apud Phœz nices cokbantur. lt;?• g h ’ , fcrpcntutn natorâPhg ' nices cur diuinam e(Te dixennt 6.g incantatio 3^-8 ferpitum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;405.3 f^ra 33S.g. 3 95-«^ fcrracapriola 42i.d ferronutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;321.3 fertorius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i47-c feruana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34°«^ feruilc bellum 147. d feruilianutn 3406 G.Seruilius i47.d ferui quomodo Iibcrl fièrent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptf.e ferui à M. Graffo dele» ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;148.6. atri/ enfes 180. h. toz piart) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181. d feruorutn dies fcftus. 95.c. fides in doz minos 95.C. CO/ gnomina â demi z nis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilt;S4.f. in Patauinosfideik tas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38i.a.b ex Scruis pcriculofi in dominos qui fuez tint 9$.d. ditifsimi qui fîntefieAi 95.3 in Seruos proteruos animaduertendum 9$ d feruos priuatimS; pu blicê pcriculofos. 9er.e fefanna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;^8.g fefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;400.6 feftertium Atticû iiz. (étia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;318.6 fcuafl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;305*6 feuers monafterium. 302.6 Seuerus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i49.d feuerusmons 333. c feucrusApher ii4.g feuerusimp. €9.» S.Seueriecclefîa 371.3 fextans nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112. h fextini monafierium. 34S-6 fextiuin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;f5*b fextula- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIX, h |
Sfortiorumfamiliæo« r'go nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349. a Sibyllzcaucrna 341.3 ficida nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 87. d Ocilia à Saracenis amp;à Mauris nâfiata 274 h. zjS.z fîciliae regnuin quanz do primo confiitu-tum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277. d ficilicus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112.6 ficinfi Dcrttati uirtu z tismilitarispiæmia 140.6 ficlafl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3$7*â fîderibus facra loca â quibuserccia i9.d fîdonéSoIdanus quâ- doceperit nbsp;nbsp;290.f figefta Tiguliorum. 299.8 figeftrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. figilium Perüfinorum 328.6 figna bellica 134.6 militaria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;135.3 figniä 305.6 321.C fîlërtus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿ.a filer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;351.C. 420.g (îliqua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii2.f filusfi. 383.6. oraz tor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3«5*c Simon Lælius 395.3 Simplictj pont.patria, 321.d fimpludéàrià 4i.d fimpulatrices i5.d fimpulurn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid, fîmulacra inTyberim cur olim fucrintiaz cia i8.f. fimulacro rura origo 5.3. rez fponia qua arec faz fla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.f fîniftra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±4.6 finope nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4t*7*3 finuefiâ 313.6. 407.3 finusTergcftinus 27 6 firentiunl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378.6 firioium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^9*3 fitella nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;422.é fîtiquidiâi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4o.é fmirnaàTurcis diruz ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;278.f foani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3iô.e locciaurati 19^-8 focietates fcculariü 32. fodales nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32.g foldaniaftutia 290. f - cû ChrifiianiS indu |
Clarnm fondera, ibl; folignanum 358,6 folidatus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;139.c folitaurilia quid 17.C folutiones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;52.6 fomminurn 3 «9.3 foncinum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3egt;t.d fophilici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;582,g foram 400.6. diruz ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4ôi.a foraâc 311.C. 342.6 forbcdulium nbsp;330.6 toregium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;î4.f foficis occentus 24,6 fortitioiudicum 103.C fortis genus antiquifz fimum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29.d fortes attenuatz 29.d Virgilianz 1. 29. c, duogertera 19. z fofenana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;351.3 fofimbcrgum' jsts.f fpalatuin ui captum^. 279-c fpeâaculaundc 48,6 ipeâacula Dcmiiiani 49.gCaligulç5o.e Titi Vcfpalîani 50, f Claudij 5o.e»f. Az driani r-fpcâaculorum genfez ra ex Cafsiodoro fumpta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51.C deSpecïaculis â Cæf3 rc diâatorc editis, 49. e. a6 Augufto editis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49.d fpeculaha nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;isz.e ad Speculum à Roma nis quæ faâa fint 28,6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 fpedia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;299.C fpeliuin '”329.6 fpelunca f 3«7-d fpcninunï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jiS.f fpilinbergü 35tf.f.384 fpina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;328.f.353,6 Ipincnfis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12.6 Ipintcr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;197.3 fpoletum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;329.d fpoltorium nbsp;nbsp;395 d fponfa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itfo.g fponfalia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid,, fponfio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90.6 tponfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiso.g fpurtj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;llt;î4.f ftaffola nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 S 9-'* ftalagmium ftaîa focnficia nbsp;nbsp;nbsp;14.^ fiaphilum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;339-6 7 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftaz |
IM R 0 M A M |
- T R I V M F ri. | ||
ftationa |
deputati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78.g |
tabor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^9*3 |
templum Martis |
ftatiuxfcriæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji.i |
fufTragiorum dando»’ |
tabulæpublics no.g |
templa SaturniS^ Se« |
Scacius Cædiius jee.f |
rummos 79. b |
labulium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;384.0 |
rapisextraurbes 4. |
ûcila joj.d. j59.b |
uas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80. e |
taburpus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«9.a |
g. aurea fingults |
pocta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;382.f |
fulmo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;397.C |
taclturnitas archano/ |
dtjs ab Oßnde ere*' |
ßcllates câpus 408.c |
Sulpitius Gallus 100. |
rum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84.g |
da nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$.3 templa nomine carert |
ftcliatina tribus 60. f |
fummanalia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is.c |
Tacitus içp.h. Impe/ | |
ßcllionatus no.g Stcmihana 334-e |
fummanum 303.d fupellcx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i82.h |
rator 99.d. nç.d talafsio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.c |
tiacur Adriani dilt; eätur 8.h. dtjs cur, |
Stephani colûnæ op. |
luperflitio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^.d |
talafsius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^o.h |
non fint condenda. |
324 c |
in Superßitiofos Senè |
talentorû genera 112.e |
19.c |
S. Stephani monade/ |
cxdiâum 2o.g |
taliacotium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;322.! |
templari) . tjpo.cg |
riuin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399. d |
fupinura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;321.c |
taliaucntumfl. 384.g |
Tennius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 329.b |
3olt;î.g |
fupplicationes 52. f |
talliolum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;359.b |
tenitsdeæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29.C |
fiimula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12.f |
lupplicatorcs pro reo |
tamarusfl. 4O5.b |
tcranum 333.c. 395.3 |
fiips nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;39-b |
antefententiâ loç.c |
tamugola nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^g.f |
terdona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 59.d |
ßipes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sz.{ |
fupplicium defacino/ |
tanarus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;359.d |
Tercntia Ciceroni ill |
fiipendiû undc 139.a |
rofis Romæ ubi fu |
tanariortus 35o.f |
patriam reuocato |
ßipulari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;139.b |
matur 20, g. fum/ |
Tancredusex concuz |
cutn curhbus Ccx/' |
ßiux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’73-d |
mum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;92.h |
binagenitus 391. d |
‘ decimBrundufiunt |
fiola nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï9S-b |
fupparus i97.b, 195. |
tancredi Normâni gc |
ufc^obuia 191. d |
floparinum 358.f |
furianura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3i2.f |
fta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 8 9.b |
tcrentina tribus 5o.f |
ßorax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3t9.d |
fus prargnans cui im/ |
Tametum 3 4 4. g. 357 |
tcrgcfiiniä Venetis do |
ßrata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3Si.ia |
molabatur i8.c |
tapete nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;195.C |
miti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;28o.h |
Strabo 294.h. Crete/ |
lutrium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;312.e.f |
tarantum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399.3 |
tergeßum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38lt;î.g |
fis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;313 b. |
Sibillæantrium 413.3 |
tarquinia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 02.g |
tergiucrfari |
firagula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lïj.d |
Sylla Si Cotta cum u/ |
tarquiniælacus 3i2.g |
tenninalia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35.4 |
ßragula ueßis 19 f |
nico teßiculo nati. |
tarquiniorum regum |
termino facraßeban t. |
flrenua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iz.f |
128.f |
origo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3O2.g |
24. e |
fironconum 334.C |
fylla primum crema/ |
tartarus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3S5.C |
terminus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19.4 |
ßrophium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^.b |
tus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40. e |
taruifina Venetorum |
terra fi.f.Laboris 41*. |
flrozza Flor, nobilis |
fylla Græciam Acha/ |
in folo Italiæ ciuitas |
teiracina 319.3.315.^ |
uexillifcr 3o4.f |
iamlt;$recepit 145.1 |
prima nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 9i.d |
terra noua 3otf.g.387. |
ßrozzs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 5$. a |
cur primus crema= |
taruifium 383. c. ab |
teirchtum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i9.b |
ßrupi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i5,d |
tus fuerit 145, h. |
Vngaris expugna- |
terripauium • 25.4 |
ßuJia liberali'a 98. g |
priuatus uitâ in uil |
tum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 |
tcfcaueltefqua* 24.! |
ßudiabonarü artiutn |
la agit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147. b |
tarusfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;358.e |
tefega nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;384.6 |
animo quietemprg |
Syllaf, læta exta caftra |
T. Tatius primus tri/ |
tefinafl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;379.b |
üant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;158. |
ad urbê contra Ma» |
umphauit 203.d |
tefsuinum 394. g |
fiultorumferiæ ^s.g |
fium mouenti 27,0 |
tauletum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;342. h |
tefies ne falfa dicerent. |
fturni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;315.3 |
perfidia 147.3 |
taurafum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;405.3 |
autuera tacerenta» |
fturla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 98.h |
fylua 395.b. intcelis |
ad Tauri Äegyptq fa/ |
dados nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo^.b |
Subigus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ii.d |
18 lt;J.e |
era qui iuennt ad/ |
teßium mos 105.3 |
fubiacum |
Syluanus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i2.e |
raifsi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6'.z |
teßudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;132. c |
lublaqueum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. |
fyiuani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44.! |
tauri Italis maximi. |
tetrice tupes 333.C |
fubfcriptorcs 102. h |
SyluiusAenea 308.0 |
330.8 |
tcutana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;388. g |
fubfellia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183.3 |
Syluerij pont. patria. |
taurinum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;î8.f |
textrinu m in quaque |
fubfidium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iii.C |
321.3 |
tauusfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’395.d |
domo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191.3 |
fubuçula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;195'c |
Symmachus 34.g |
taxignanum 35i.b |
theatina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;397.a |
fuccenturiatorcs jy.d |
fympofia 175. b.c |
teäafarßa . nbsp;nbsp;115.3 |
theatrum 5o.h.amp;mu/ |
(uccinum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i88.e |
fyngraphac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90.g |
ïegmen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i95.b |
licaDionyfij inuen |
fuclTa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;394.e |
fyrinx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.6 |
tegola nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;381.3 |
tum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.3 |
fuelTapomctia 400, h |
S.Syrus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;385. d |
telamotofä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;302.! |
' thcairo uela fupenn« |
fueiïula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 418. h |
T , |
teleßa 403.3. 405.C |
duda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49.C |
fulhbulum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^.d |
Abellæ laureatæ |
telamoliisportus 302 |
lhebæduitas C. porta |
fuffimenta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8.e |
1 8o.f |
telpnari) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io9.b |
rum 4.h |
fuffragia per pontem. |
Tabellarum ori |
templum 19.3. 24.g |
thebarum conditor. |
78.f |
go nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;So.e |
templum Lüpcrcal |
■273^b.fc- |
«d Suffragiorum eu/ |
tabellartj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8o.e |
pellatum ii.ç Rq/ |
'Thclclius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;324.6 |
ßodiam non cïncli |
Tabla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;297.» |
mæfanâiuà ' 2^'.f |
quot;themis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' i2.g |
thenla |
À C ILL V ST. IN D,EX. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■^3
-ocr page 44-
IN- R O M A T R I V*M P tt. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A e « T L L V S T. T,N D E X» | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IN .R O MAM T RT V M P H. | ||||||||
|
1
-ocr page 47-*?kgt;AD SANCTISS- PA
TREM ET DOMINVM, PIVM
II. PONT. MAX. BLOND! F L A Vl I tORLI* uienßs in triumphantis Romae Libros,cpifto.-la dedicatoria.
V otquot hacïïenus fcn'ptores Äf uatcs opera fua p'rincipibus infcripfe re:id folum BeatiOime pater quæfiuere: ut ab illorutn potêtatu amp;nbsp;ma^ gnitudine laboribus fuis apud omnes autoritatein:^ ab inuidis tutel» lam muniment^ pararennprudenter id quidem: quando ita ueteri cÓ^ fuetudine fieri uidemus:ut in omni re: fed in literaria in primis minus ___^.,1 uulgo cognita:quod princeps probat,gratum habet,cæteri etiam lau-dent,cupiantjtueantur.Ego autem Sgt;Cü meacTriumphanti Romaemultarum lucubra-tionum operi, tuo nomini dicato, tibi inferipto, autoritärem à tuo pontificatu: à tuoc^ potentatiHjrotedionê non renuo:aliud tarnen ÔC quacro Si expe(So,quod plurimi fum fatfïurus. Eo pater faneflilfime poft Leonem utrumep, primum ÔC fecundum pontifices Romanos dicendi ÖC fcribendi ornatu polies, ut quales poft illorum tempora no uidic ecelefia, apoftolicas denuo literas Romaho principatu Romana dignitate dignas iam tandê orbis Chriftianus accipiat: quiqß ad tuü ueniunt confpedS oratores Si omnium gentium,nationum,urbium uiri præftantiores: federe in Petri fede uicarium lefu Chri-fti intelligant, orationis uerborum Si fententiarum dignitate acgrauitate oftêdentem, fe unum efle cuius eloquentia,omnium maximam æquet muneris pontifictj amplitudi nem.Si itacp meum opus accipis,amp; probafte uidens:abeftè non poterit,quinä tarn elo-
C tusconfidêtianouereborfacereeditionem:multishoctêpore,utmeafertopinio,pro-futuram.Exciti enim à te ingêtes Italiae,GalliarS,Hitpaniarum, Germaniae populi in magna præclaramc^ expediiionê, quam paras in Turcos,Graeciam,Côftantinopolim, Mefiafeç dura Si crudeli tyrannide premêtes, nonnulla inipfo opéré edocebuntur,ali-quando alias fimili in rerum diflScultate gefta, ut ipfa prifeorum uirtutis imitatio gene-rofis quibufcf animis fit ad rem capeftèndam ftimulos aditura.Tuq; interea dum priieg urbis RometriumphosIeâitabisiclariftîmS que Pio tibi Optimus pientilfimufcjDeuà nofter ex deletis,ïnanitis Turcorû opibus,ex liberataqß primum omnium Europa,poft Hierofolyma amp;nbsp;terra illi adiacente fanda daturus eft triumphu expedabis breui, ut aù guror Si confîdo,cum fummo applaufu fumma omnium gloria ducendum. Vale.
BLONDI fLAVII FORLIVIENSIS IN ROMAÈ TRIVMPHANTÏS LIBROS PROOEMIVM.
R D E N T ! uirtute prgftantitç ingenio fermé omnes,quos de geftii rebus,dec^ cæteris mortalium uitæ partibus Latine feribedi libidd ccepinut ad urbem fefe uerterint, gentemqs Romanam fatftum ui-demus,probabili id certe ac neceftaria ratione.ea enim fuit ciuitas^ ut Cicero inquit,ex nationum conuentu inftituta,qUç propter uir-tutem omnibus nationibusimperauit : peculiaris cuius fuit digni-tatis,ut reges,ut nationes exterae,ut gentes ultimæ non minus eam amauerint quàm timuerint:quæ firmifîimum uel ea ratione habuit
jmperium,quod eo obedientes gauifi funt,Romanis magiftratibus fua confilia,(ua ftu-dia in id maiori ex parte conferentibus, ut hi,qui in eorum imperio erant quàm beatif* fimi eflent.Qua ratione Cicero ipfe non indigné cam urbem terrarum orbis,atque omnium gêtium arcem appcllauit : Si Plinius proprié fcripfit,Roraam terrarum commer-cio patentem undique : Si tanquam ad mortales adiuuandos natam elle, quôdimperij maicftati orbi terrarum communicata focietas feftae pacis : omniumc^ etiam quae priuà occulta Gerant promifcuus ufus fit efteâa. Romani enim maximam orbis partem fuaé Blondus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a fubaAatti
-ocr page 48-r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS'ROMAE
fubadam ditionf»tapacaueruntjcultamq» bonis monb.ôifartibus rcddider5t,ut difiun- g (fîæmarïmontibuscpamp; flijminibusfcparatægentcs,aclinguis htcraturaqj difFcrentcs ' populi:per Latinæ linguae comniunioncm,per(^ communes omnibus Romanos magi ilratus una eademcç ciuitas fint efFedi. quod quidem maximum humani generis beneficium Dei potius quam hominö opus fuifleuidetunkcetcj dicereamp; Cicero derefpon-fis difierensjinquit, dcbere qui deos efle intellexerint etiam intelligere : eorum numine hoc tantum imperium cfie natum Stf auóum ÔC retentû. Nam ut ab Italia incipiam:Roma annis iam trecentis condita Hetrufci Romanic^ filuainterccdete Cimina nunc Vi* tcrbio imminente, paulo plus minus triginta milibusab urbediftante, nullum inter ie cómcrcium habuerunt.Liuius enim Patauinus fic habet in nono.Silua erat Cimina ma gis turn inuiaatqjhorrendaquamnuperfuereGcrmanicifaltus.nulIusad earn diem ne mercatorû quidem abditaeaintrare aut ferre quicquampræterducem ipfum audebat. Et proximos Romæ ad tertium lapidem Sabinos lingua,moribus ôif inftitutis differentes à Romanis fuifîe,codem docente côftat:qui pariter oftendiucirca Mutinam Bono- p niamq;amp;^ proximalocanunctotiusltaliac amoeniffima filuas omnia obtinuifîe.remo-tiores uei ô ab urbe regiones Campania,Lucaniam, Appuli«â, Calabros fiC Brutios,ma-ioriex parte Græcisfubditas, necLatinisnecSabinismeep ctiâEtrufcisperlinguarum diuerfitatê fatis cômunicalTc nulli dubium uideri credimuszeum caeterç omnes praefen-tis ltali3ercgiones,quç ultra Bononiâ Si Mutinam funt, Roma ab initio crefeente Gal-1 orû fuerintzquam gente autor cfi in cômentartjs C.Cçfar priufq Romano fubfjcerêtur imperio, nullas fciuifleaut uidiffeliteras :nifi quas Graeciaduenæ pro miraculo habiti uel pauculas oftendiffentzpariter h^ede Hifpanis; pariter de Britânis nûc Anglis, pariter de omnib.Germanis.’licet aflerere.Eas uerô omnes maximas prçcIarifTimascj lotius Europa:gêteszRomaniliterismoribusqj amp;nbsp;omniuirtutûmunerezita cultas reddidere, ut nul lis poft Italiâ dignitate Si gloria nunc^ poftea cefièrint.Et omnis Aphrica Roma no fubdita populo, per quingentos ferméannosliteris moribustÿ Romanis effloruit, adeo ut per têpora beati Aurelij Auguftini gête Aphri, côcilia ecclefiae ibi haHta ab o* G éîingentis epifeopis literas edotftis Latinas celebrata fuerint.Nec minus Afia qp Aphri ca Romanis liter is morib, inftitutiscç ornata atcç pacata fuit : adeo ut plures in cd uiros uirtutû fama célébrés quingêtiRomanorû'ditionis annigenucrint: qs omnibus,quos prius à côdito orbc,aut poftea à mille iam Si centû annis,natos in ipfa autnutritos fuif« fe poffet oftendcre.Romanæ igit gentis Bi urbis laudes, Romanorû inftituta Si uit» c-xemplaînôltalçmagisgcxtethaf geteslitcrisutentcs Latinis haudfecus^ parents Ôi progenitors gefta Si legût auidé,ÔC attentiffima exaudiût diligentiazut idoneos ad feri-benduminuitarezacimpellereuideantur.Qua nos addutftirationezRomanorû inclina tionis Imperij hiftoriazduobus iam Si triginta libris digeftazurbis Romç aedtficia,tertio uoluminereddidimus inftaurata z Italiamt^ fatfta prifeorû nouis urbiS Si locorû omnium nominibus collatione,quantO otîîo libris fieri potuit üluftrauimuszÖtT demum fene-ôutis noftrç inertis grato atq; honefto munere,cû ipfo Cicerone in Legib.fungi uolui-mus,neqt pafti fumuszficut Varro De agricultura feripturus, fefe nô palfurû eft profef- H fuszSibyllam folam ea quç fe uiua ôiffe demum mortua prodeflènt hominib.cecinifle.ô^ quando uidemus Cicerone PlanciS defendente dicerezMarcS Catonem in Originibus fcripfiffezfemper feprçdarSac magnifies putauifièz clarorum uirorum atcj magnoruni non minus otij quàm negotif rationc extare oportere, opera hanc noftrç fenedutis ma gnac ill i Si gratæ hominib.laudi præftabimuszquam ideo Cicero Murenâ itê defendens elfe dixit, Vnum hominê elaborate in ca feientia, quac fit multis profutura.Itat^ cœpi-mus tentarCjfi fpcculS,exemplar,imagincm, docftrinâ omnis uirtutis Si bené, fände*ac foeIiciteruiuêdirationfs,'Vtbem Româflorentcm ac qualem beatus Aurelius AuguftI nus triumphantêuideredefidcrauiti noftrorû hominSingenio Si dodrinaualcntium, oculis Si menti fubqcere ac proponcre poterimus. Idlt;$ immenfum opus quinqp partita diftributioe tradabimuszut quæ ad religionê fpedauere prim5,quac rcip.adminiftratio nis fuerunt fecundum,tertium militiæ difciplinazmores uerô ac uitæ inftituta quarts,'ô^ triumphiipfius ratio,quintum obtineantlocS.Prçfari tarnen hocinitio libetznos de Ro (nanorSgentinumc^altorSreligione,earationeacintentione diduroszutdeorû appel
lationej
-ocr page 49-L I B ER PRl M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5
A lationcSjCUm tempi ovum, at dium, phanorumqî uocabults edorcntcs, fimuVloca urbis Romç, in quibus ea fuere oftendamusu'nde rituum quos dtj gêtium,ficut Prophcta in^ quitjdaemonia fuisfacrifîcqs adhibcriiufferint, fpurcitia,itnpictate atcç ctiam maxima leuitate oftenfa.Chri ftianæ religionis fandimoniam bonæ uoluntatis hominibus,gra-tiorem efle faciamus.Sed iam noftræ diuifionis executioni partium incumbamus.
BLONDI FLAVII FORLIVIENSIS TRIVHPHANTIS ROMAE LIBER PRIMVS.
Eligioncm deorum culturam efle,Nonius Marcellus fcribit. Eandem di- Rdigio, uinarumrerumfcientiamàPhilofophis maioribuicç cæteris appellatam fuifle, Plutarchus in Pauli Æmili)uitaeftautor:ôif Aulus GclliusM.Ci-ceroncmdicitinOrationcdc accufatorc conftituendo afl'crere.religio-fadici delubra maieftatis uencrationifcç plena zôC MalTurium Sabiuum
B uellereligiôfumeflc, id quod propter fancflitatemaliquamremotum ac fepofitumfità nobiSjàrelinqucndo ditflum.Scruiufcç Sulpicius rcligiofum elfe uoluit, propter fandti-tatcm aliquam àrelegando appellatumAPomp^i^'s Feftus religiofos dicit,qui faciciv da amp;nbsp;uitanda difccmunt. Qualis ucrô fuerit religio R.omanorum,fi hoc initio paffîsjUt aiuntjUelis narrare pergemus.eorum potius fatuitatcm notare,quàm Celebris tamç po-puliuirtutes,ncucprontemur,laudareuoluifle uidebimur:hinc duximus paululumà propofiio digredicndum, Qc gentium fama notiffimarum, quac ante conditam utbem Romam fucrint,religio qualis erat oftendcndum:quo patcatjprudentilTimos tantæ urbis ac rcip.fundatores fi traditos in tam necefiaria remotes fecuti funt,magis quôd nullam babuerint meliorem propofitam miferatione profequendos.quàm quôd talem ac-ceperint religioncm,culpandos cfiè. Ne etiam ignominix quä à Romanis auertere cu-pimus notam,cxteris inuramus gentium popults,quorum plerofcp confiât ingcnio,dlt;S , tfirina fîC bonis uitæ ac morum infiitutis excelluifie, nonnulla religionis amp;nbsp;Theologiæ C gentilium rudimcta,partim ab ipfis gêtibus, partim à dotfiiflimo Chriftianx religionis Theologo,Eufebio Päphili relata altiufculércpetemus. Ex quibus id in primis multifa cicnda apparcbit, nullas fuilTe Barbaras etiâ gêtes nullos uel moribus amp;nbsp;uita efferatifii mos populos,q de dco nu bcncfenferint,8^ quod fuit c5feqocs,immortalitatc no credi derint animarû.Cui fentêtix Cicero in Legibus cócordat, animü elTe ingenèratû à deo afierês,ex quo uel agnatio nobis cû cœlefiibus uel genus uel fiirps appellari potefi.nul lam ein gentê elfe dicit,necp tam immanfùetâ,necp tam fcrâ,quæ etiamfi ignorer quali-tér habere deum deceat,tarnen habendû tiô fciat. Vndeidem Dearufpicû refpôfis ora-iiohem Habens fie inquit. Quis autem cum fufpexerit in cœlurn deos elfe no fentiat, ti qux tanta mente fiunt,ut uix quifquam arteulla ordinê rerû ac uicifiitudinem perfe-i]ùi pofîitjCafu fieri puter. tribuitt^ eâ uim Cicero inLegib.huic opinion!,ut dicat iHud bene didû à Pythagora dotfiifiimo uiro, quia ntaximè QC pietas QC religio uerfentur in animis, ideo nos rebus diuinis operâ date» Augufiinus autê in Dei ciuitate, Platonicos D dicitaffirmare animas hominû demones efie,SC ex hominibus fieri putare,Lares,fi merit! boni funt,Lemures,fi mali feu Laruas,Manes aût incertû utrû boni uel mal!. Diuin i tus itaq) infitum efiTe inquit Eufebius, non folû utile atcß coducibile quid dei nomine fi-gnificatum,uerum etiam rerum omnium creatorem fie appellari. cum tarnen uerbo ita omnes natura duce côuen!ant,re autem creaturas pro creatore colucrunt,prçter popu-lum unum aut admodû paucos,ficut uerilïimis Hebrxorû literis ofiêditur : qui à rebus uifibiiibus ad intelligibilia oculos mentis fände reducentes nû creaturx alicui, fed ipfi rerum omniû creator!, cundorumeç largitor! bonorû, dei appellationem attribueruntt cçter! autë omnes tenebris àhimos inuolut!,ad tantam impietatë dedudi funt,ut pecu-dum more honeftû amp;nbsp;coducibile bonorumrç omniû fupremû, uoluptatc corporis ter-tninarent. Qua ratione eos qui genera uoluptatû uel adinuenerunt, uel auxerunt ampli ficaueruntrÇjôihos quidem makficos ac mortales uiros.quafi bonorû largitorcs,falua-tores ac deos fuos appellauerunt, piamhuius nominis notionê, natura eis infitâ ad eos transferêtes quos bonorum inuentores putabant Tantumrç ea métis infania ualuit,uc necpeccare fearbitrarenrur,necerubefcerêt diuinis honoribus malcficos atcj potêtes
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a x proptec
-ocr page 50-TRIVMPHANTIS R Ö M A E
proprer rcgha tunc ptimum cödituta colcie ÖC admiran.Cumq; mores homtnum legi* £ busftabihn non efTenrjnccfupplida pcccatoribus imminerêr,adulferia, nefanda matri monia,maiibus ereptarn pudtcitiâjhomtcidia,paricidia,confeda federe bella,quaG res pulchcrrjmégeflaSjdtjs fur's artribuebât. Et earum rerum memoriam poften's fuis quafî periitilem relinquereftudebant. Aiq poftea fenfim uirorum mulicrumep mêbn's, in^ experta’ rationis ferarum natura, fandiffimâ dei appdlationcm inquinarût. deo(^ talia aiti ibuerunt,quæ fi de bominumaliquo dicantur,legibus SCcofuetudineduitatû, gra^ uiffimo fupphcio punirentur. Alt) argutrores dodrina habiti Theologiâ excogitarunt Theologûqua quadn'partitâ:quaDeumpatfêomniumatcjregêinprimislocand5puiarunt,ddndc dripartita. ^lioiâ deorûmultitudinê,tern'o loco dæmones, quarto heroas deputâtcs.quos omnes lucem efte dicunt praeter malignos daemones, qui tenebræ appellàtur. Dæmones enim alios bonos,alios prauosarbitrati funt. amp;nbsp;bonis quidêregionem lunæ atqj aeris,prauis ueroinfernac habitationis locum attribuert5t;quos Empedocles pcenas peccatorû dare cófirmat.quoniam çther eos QC pontus expellat,£erra nullo modo fufcipiat,fic(^ ab alio F in aliud depulfi clemcntû atrociter uexentur. Bonos uero dæmones no deos,fed dcorS miniftros ea ratione dixerunt:quod oraculis præfint,amp;Magieâ homines artem docuc-rint, per qua ä maleficis hominibus ita illigentur, ut neep recedere quidem poflfint cum uolucrint:quorû aliquos Pythagoras dixit no ipóteinuitatos,fed ncceflitate quads car minum impulfos accedere,alios quadâ accedendi côfuetudine,ô^ maxime fi natura bo ni lunt fadlius accedere. altos fi negligcntius quifpiâ in ea re fe habuerit, cum inuiti ad^ uenerint,ut noceât adniti.His prçmilïis ex quibus apparetjCupiuüTejamp;f fi uiribus quæ^ fiuifle Barbaras etiâ genres aliquâdei creatorisfui notitiam habere, ad particularê fin* Aegyptt primi gulorû exipfis Theologiæ ôf religiôis hiftoriâuenianius.Erunitç primiÆgypttj,quos folé cr tôftat omnium primos cum in coelumoculosfuftuliftcnt,motumordinemôlt; quâtita» d(osput^ruiit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cedeftiû admiratos,folem ÔClunam deos putaftèrfoli uero Ofiris, id eft,multioculi,
lune Ifidistanquaprifcæ.quoniamfempiternaprifcacçfitjnominaindidifie.Ritus uero
adbibebarur colêdis,caftus primo purailtç fuiflè uidetur, nullam Habens admix* G t jtrit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,quo d null a tune ficut poftea faditatû cft, cædebantur animalia, nul
lus eftundebatur in faerificio fanguis innoxius, fed fruges terræ, quibus ipfi uefeerêtur, offerebanr, herbas enim intégras quafdS cum radicibus amp;nbsp;iolqs ac frutftibus fumentes fimul concremabant.ex qua tumigarione exalationctÿ, ante' didis cœleftibus litabant» Templd Sätur y/ndç MacrobiusÆgyptiosSaturnoamp;Serapiampla extra urbcscôftituiflctc-luiy Scrapis. p|a,inquibusfolispecudûfanguineimmolabant,cumcæterisin duitate thureamp;pre-
cibus.In templis uerôignem perpetuum tanquamdijs fimillimûferuabant.Âbeaq^ex* hala£iôe,quâ Græciihymiafin appellabât,thyfiaquo(peftdida,quod Latine facrifidiî us in temoUs*' appellamus. Pat uo deinde poft tempore alius adolendi modus per myrrhæ, cafiæ,cro* * d.primitiarum oblationem inuentus eft:cui fœdifiimus amp;crudelitatis plenus fubrepfic
modus,occifis animalibuseorumfanguine deorum aras cruentâdi. Huiufmodi autem primos ôC antiqiitffi.nos hominn confiât,ncc templorS extruendis molibus, nec fimu-lacrorum dedi'cattonibus operam dcdiiTe.quippe qui nec pingere,nec fingere aut cçla- H re,fed nec çdificarc fcirêt.Qui uerô in Ægypto procedête tempore coaluerunt,dodri-na Sc literis cultiorcs,cum Theologiam,id eft diuinarû rerum feientiam amp;nbsp;fermonêtra* dare cœpillent, maioribus homines erroribus intricare cœperunt, deos aiTerctes fuos, mortales homines futfie, fed uirtuteacbcneficîjs, quibus uitam cômunem excoluerut^ rmmortalitatem côfecutos:quorum nonnulli reges fuerint, nominate habuerint,alîj no ua quædam,a!f) à cœleftibus translata. Solem enim dixeruntprimûomnium apudÆ— gyptum regnafle,foils cœleftis cognomine,deindcSaturnum qui forore Cybile in uxo rem duda Ofirtm Si Ifiden, aut u^Iurimi dixerunt, louem ôC lunonem genuerit,coft^ uniuerfum orbe imperio fubiugaîie, ac quincp deos procreaffe, Ofirim, Ifiden,Typho-na, Apol!!nem,6C Venerem.lfidemcß Cercrê efle, quæ Ofiri,id eft Dionyfio coniunda efttqui cum regno fuccefrifl€nt,plurimum humano genert côtulerint.Condidiflè enith ïn tradu Thebaico centum portarum urbem,quâ altj louis urbem, alq Tbebas dixerSc. Fuit uero hæc Thebana centum portarû ciuitas,de qua Ammianus Marcelh'nus fcribtt Gallumpoe(an),tnpatrianoftraForoliuiogenftuni,prætorêÆgyptiab Augufto Cç*
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fare
-ocr page 51-LIBER PRIMVS.
fareeonQüutS, abflulifTe obelifcos cocaCqi pcrcgrini marmoris, quibus ctfä nunc urbs Roma Italia eft ornata.ProfequJtqiEufebius ex Porphyrio,erexifleOfin'mdqs ofht bus aurea rêpla,qiiorö fingulis certas ftatuerit cærcmonias,amp; proprios qui earû curam TempU aurea haberêt, confecrauerit facerdotesamdeprofetftufit,ut diuerOs diftintftihonóribus,ho- /ingulisdi/s _ mines alq colerêf,aln colerentur. Paulopoft Ofirideinftdijs laniato, alrj quidêeius mê-bra,ab Ifide uxore no medtocri labore inuêta.diuinis honoribus fepulta.Penis ueró ui-rilis mêbri in Nilum ab infidiatoribus proie(fti,côftituto idolo facra ae cgremonias ma-ioris aliquâto cultus ftatuta fuifte. Vnde Graeci primû,pôft Romani acceperint, ut Dio nyfij Orma SC dies fefti cum honore uirilis membri fierent, cuius fimulacrS in myfterrjs ferentes Phallum Græci,Priapu noftri appellauerut.Multa hie omittimus fuperflua de aliorum deorum origine. Simulacrorum autem originem hâc Ægyptq fuifte perhibêt. Cadmum enim ferunt,exThebisÆgyptqs in Bœotiâ profeeftû, Semelen aliofcßfilios procrcaftTe.Semelentç ab ignoto cÓpreftam feptiino menfe puerû pepcrifte:huncmorgt; tuum à Cadmo deaurâtum,amp; quafi deum ingenti euftu amp;nbsp;facrifictjs decoratû fuifte,pa-reniemq^ cius prçdicatum louem,ut ftuprum Semeles leniretur. Adorationis uero ani-tnalium,quâfeccr5tÆgypttj,caufam hancaflTerunt. effigies animaliûab Ægypttjsim-peratoribus ducibuftç in galeis fculptas ferri folitas in prçlio,quibus principes infignL ores forent; parta deinde uitftoria.ea animalia,quorô imaginem duces geftaftent, quaft offenfionê belli ipfa ad hoftes repuliftent, in deos relata fuiftê. Alia quoep aflferf cultus animalis caufa.Bouem cnim adorari ferunt,quod partu ôtfarandi opéra conducat.Ouê quod pariat Ôi tegumêtorum materiam pracbeat, ac latfte æ cafeo nutriat. Canem quia unà cum hominibus uenetUr,amp; ad cuftodiêdos homines fit natusequapropter deus qui apud eos Anubis uocatur.caninû habet caput.Feles apud eos colitur,quia ad feuta faci enda côducit.Ex auibuslbis apud eos utilis dicitur ad ferpentû, locuftarum, nbsp;cruçarû
creata ab O/» ride.
Dionyfij celegt; brationet.
Sm/dicrorunt
Initium ddorM dor urn tmptmi Hum.
interitum.Aquila quia eftrcgia:Hircuffçeadêratione,in diuinis fufeipitur, qua nbsp;nbsp;Pria
pus apud Græcos,quia per genitalis membri inftrumentS, fpecies animalium côferuà-lur.Quapropter facerdotes omnes ÆgyptiorS huius dei myfterqs initiantur. Vnde Pa nas aiunt amp;nbsp;Satyros huius reicaufa cundis hominibus elTe uenerâdos, quia fimulacra corum in temphs, mêbra in morem hircorû habent, quod animal fua tentigine perpe--tuafemper ad coniuntftionem eft prompts. Lupi etiam apud eos funt facri, quia canL bus funt fimillimi. Crocodili Ægypttjs honori îunt, quia eorum terrore ab Arabia atqp Libya latrones in Ægyptum natare non audeât.Praeditfta autem animalia quâdo obie* runt.Ægypttj linteamine contegentes plangentefcç.ôif peeftora cum gemitu tundentes in facrartjs fepeliunt,condiuntcç loculis.quorS fi quis fponte aliquod interfecerit,mor* te multftatur.Felem autem,amp; Ibidem feu IpontCjfeu inuitus quifquam necauerit,morte punitur. In quacunep autem domo canis mortuus fuerit,omnes qui earn inhabitât, unL uerfo capite rafo lutftu maximo afficiunt.nec uino aut tritico,cæterifqi ad uitftS necefta rtjs,quæ in ea domo recondita fuerantjiti amplius licet. Vnde Helius Lampridius fcri-pfit Commodum Antoninum lmp.Roman3,Ifidis facra Romç rafo capite coluifte. Et D Helius Spartianus dicit,inCommodianis ortis in porticu Pefeenium Nigrum Impera-torem Romanum cum turba, pitftum fuiiTe, facra Ifidis ferentem. quibus Commodus adeO deditus fuerit,ut caput raderet.SC Anubim portaret. ÔC Antonium Caracailam
tis occafionêjidem Spartianus ridiculam rem narrat. Carrçis ciuibus inolèuifte opinió-nem,foemineo nomine Lunâ qui nScupaflcntadditftosmulicribusfempcrfcruire.Qui uerô mare deum efte crediderit, eum uxori femper dominari, neep ullas muliebres infi* dias pati.Profequif uero Eufebius.Ifide deo boue albo naturaliter mortuo,6C magnifi.. cèfepulto.Ægypttj quoufep aliSinuenerint fimilê,inperpetuo lutftu funr, quêfimul ac inucncrintiad urbem Nili ftatim adducSt.quo folo têpore mulieribus ipfum uidere có-ceditur.obuiâ nanep prodeuntes fublatis ueftibus, genitales partes ei oftcndût,nec un* quam poftea hunc deS mulieribus uidere licet. Cuius bonis adorâdi infania Romanos ctiam tenuit.Nam feribit Lampridius.Titum VefpafianS lmp.optimum,in confecran-do apudMeniptilni boue api.ôif diadema geftafte,de moreprifcae religionis.äC glorio* Blondus; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a 3 fus
Motitnjuirait à boMf»
T R I V AÎ P H A N T 1 S RO MAE
£us ecclefiæ doctor Hieronymus ad Silulnâ feribens, Ad Tauri inquit Ægyptij facra fc- g meimaritum admitti.ôtidem doeftorad Pammachiuexclamanutlciremusquales deos . .. IcmpcrÆgytus reccpdfeqnupcr ab Adrian! amafio urbs eorum Antinous appcllata eft.Scd iam Pijœnicum,quos primos literas inucnifte conftat Theologiâ uideamus.Hi chaos nelcio miid turbidûpnncipiorcrumfui(reairerentes,fpiritûdicuntfuaprincipia cocupifeentê fecifle connexionê, qui Cupido eft appeîlatu$:amp; exaquofic mixtura pu-tredinis femina creaturarS omnium generatione cuiqj prodîjlïe : ac in primis animalia Phanicutn fenfu carêtia.cx gbus fatfia fint animalia intelledtuaha,quç nominêturThcophanifmi, • theologia. ij cft cœli côfpetftorcs.pôft effulfifle moth,id eftfolê,amp;ftelIas,Ô!^ cœli aftra.Mûdo ta-
£ali ortuf.
Serpctes äpud
Phanices cole b^lntur.
Gr^ecorit theo
libus inchoato princfprjs dicunt,aerem igneum emififlè fulgorê,cx quo marc,terra,uê-n',nubcflt;j prodierïnt.paulopoft fólc omia fuo calorc feparâtc,ex cóflidïu qui fadïus fit in acre tonitrua Suf fulgura emanaffe:quo fonitu animalia ex limo quafi cxfómno, ta cx terra,quam cx mari marcs ôi foeminæ erupcrûr.amp;^ uêtos cum per nomina cflènt difcre-ti atcp rccogniti,deos fuilTc habites,quibus adorationes infufionibus atqi fumigationi- p bus fadîç fuerint.cx uctoej Colpia ÔC Nolt;fle muliere Seculû amp;Primogeniû uiros fuifl'e progcnitos.quorum primus alimêta ex arboribus primû docuerit homines, ex ijfcj na tos uirum item ÔC muliercm,gcnus ÂfgencrationêdiôloSjPhœnieem habitaflc.cum ue ro çftus eflet fatît us,Phœnices paîmam ad folem extendifre, que nomine Bcelfemó,id eft cœlidomina deum uocant. Ifêp fitquem Graeciloucm poftcaappellarût. Et cum poft hacc multa habcat Phœnicû Theologia parui nunc faciunda: additur in ilia MilTo nem tantû elemêta literarum primû omnium conferipfifte, efteq? ilium quem Æ/gypti) Thor,AIexâdrenfesThot,Grçci Mercuriüuocät.EtabCacliomuliereqjßeruth uoca-ta, Bibli habitantibus,natû cITe T errenium aut Indigcnam,cui Ccelus poftea cognome fuerina cuius nomine fupremum corpus mira uarietate formofiflîmû,Ccelum fuerit ap pellatû,cuiusforor fueritTerra.Hic^'patrifuo altiftimo àbeftijs deuorato, facra egre monias inftitucrunt. Cœlufqj patris regnum poflidcns Terra fororemduxit uxorem, qux ei ties pcperitfilios.Bcriilum quem 0(^Saturnumdicunt,Dagona qui amp;nbsp;Frumêta q rius appellatur, ac poftremo Atlâta. Saturno autêinfidus cœlefte mutato fimulacrum facientcs,quatuor oculos,in pofterioribus duos,amp;: alios in anterioribus pofue runt,qui uiciffim cotraefti quicfcebât:alas quoep quatuor in humcris fixeront, duas ex-tenfas quafi uolarer,diias remifias, quafi ftaret : fignificabturep, ipfum dormientem ui-gilarCjSt uigilantem dormire.Pariter per alas quiefeentem uolare, Si uolantê quiefee-rc.Cxcens etiä dtjs Phoenices duas fecerunt alas in humeris,quafi Saturno conuolarêt. Vanam uero atqj ridiculam Phoenicum Theologiam fuiirc,unica arguit leuitate,quod ferpcntinn illi,diuinam efTe’naturam dixerûttquoniâabfcpmanuûacpcdum, acomni-no alicutus organt exterioris adiumenro,eximiam cclcritem exequantur,uariafcp figuras Si formas gradientesinuoluto reuolutoqjad quam uclintceleritatêgrcirufacillime præftent.Iongçui etiam finr,ncc folum feneeftam cum pelle déponentes rcuirefcant,fed creftant etiam in adolefcentiam redcuntes:ita nifi percufil perçût,uixnaturali necc co-fici.Vnde felicem dacmona appellantferpentem, cui diuinifiimo,ut dicunt animaliO- pj phioni appellatOjficut cætcris dijs immolabant. Quam admiratus infantambeatus ec-clefix dotftor Ambrofius,ut facratilfimam Dei noftri lefu Chrifti religioncm Chriftia-nis hominibus redderet gratiorem : hunc Ophioncm quiô^ Latine fcrpês dicitur,qua-lis a' gemilibus Italicis Phoenices imitatis colcbatur, in fua Mediolancfi ecclefia côfer-uari uo’uit.qui etiam nunc integer eonfpicitur.Graecorum uero facile omnium fapicn-tilfimorumdotftiffimorunitpTheologia.nominorespraedidishabuitfatuitates.Cad-mum ferunt Agenoris filium ex Phoenicia ad quxrcndum Europam,qu3efuerat à loue rapta,a'regemilfum fuiflemecinucnientem, inBoeotiam tandêperucnifle,acThebas ibiædificafie. cumcp Hermionem Veneris filiam uxorem duxiftet, Semelen Siforores cius ex ea genuific. Poftea ex loue Si Semele natu efte Dionyfiû, qui uttis Si uini ufum homines docuerit. Atip inuenerlt cotftionc cx aqua Si ordco côfedam,quâ appcllauc- ■ rit ceruifiam: huncep cum exercitunon folum uirorum, fedmulicrum quoep orbem lu-ftraficjiniquis iniuftiftij hominibus ubiquepunitis.Elus ueroexercitusmulieteshaftis thyrfo ornatis armatx fuetût.Etmufæ omnes dcumhunc fecutæ,uirginitate atep omni
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gcncrc
-ocr page 53-UB ER PRIM V*S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7
gencre doôri'næflorentes,tripudqs 5gt;i cantueum permulccbant.Pgdagogum Is habuft Silenum,cuius uirtutein fuit confecutus.Mitra huic deo ligabatur caput,propter dolores, qui effumante uino caput aggrediuntur. ferula ei in manibus eft, quia cum non per-mixtum aqua uinum bibunt homines, in furorem uerfi alter alterum baculis carderent. Unde aliquimoriebantur.itaçp pro lignis ferula uti perfuafit.Bacchus à Bacchis mulieri ^(icchicogno^ bus eft uocatus;LeneusquiaGrçce'lcnus,torcular Latine appcllatur.Bromius à bromo id eft,ignis fonitu,qui cum illeabortu ederctur infonuit. Satyri cum fecuti funt, qui fal-tando Si tragice canendo uoluptatem ci afferebant. Ab hoc ferunt theatrum primo 5C Muficam fuilFe inuentam.Herculcm Grçci aflerunt loue Qi. Alcimcna gcnitum,qui duos dracones alunone ad necem immiflbs puer gutturc illifo peremerir.Æfculapium A' pollinis QC Coronidos filium adeo in medicina excelluifle, utab incurabili morbo mul-tos liberauerit.earelouem commotS eumintcrcmifTe, cuiusmorteirritatus Apollo Cy dopas,qui fulmen illud loui fumminiftrauerât,interfecerit. Vnde iratus Juppiter Apol
B linemadferuitium Admet!régis impulerit.Alia quoep fuitGræcorûThcologia,quam AtlätijpapuK ab Atlantijs populis acceperint. Atlantij enim,inquiunt, Cœlum apud fe primö regnaC fe,quifilios quinqj Qi. quadraginta habuerit : quorum duodeuiginti Ops caftilfima muller ei genuerit,ob quod meritum Ops que Qi terra in dearum numerum fit relata.Filias quoep Atlantem habuifle Bafilian ÖC Cybelenquam Qi Pandorem uocant : Bafiliä poft Cælimortem Hyperioni fian i nuptam,duos peperifleliberos,Solern Qi Lunam:Cybc-Icn autem Hyperiona interemifle. Solemcp ad fluuium Eridanum praecipitafle : Lunätp cum hacc fic fada percepifiet, de alto fefeloco deiecifle. Mater uero furore concita cri-nibusfolutis, tympanisQiululatibusBacchans circumuagabatur. Demumpoftquam nullibi poterat inueniri,deificata fuit: Qi ztx templacp illi conftruda funt.Cuius facra cü cymbalis Qi tympanis fiunt. Sol uero atep Luna ad luminaria funt translati. a' Phrygunt quocpTheologiaacceperunt Graeci,PhrygescpdicQc Meona antiquififimum apudeos fuifle regem. A quo nata Cybele fiftulam, quam fyringam dixeröt inuenerit,6C Monta-
C na mater appellataeft.Cybelen Atydiadultcrio iundam.cüuero cognita res efletinter feefto Atyde ac foetjs eins à patre.commotam furore per uniuerfam regionê,magnis ulu latibusuagatam fuifle, tympanisdoloremfuum confolantem. cumcp Apollo Cybelen adamalTetjAtidis corpus ab ca fepultû,quç diuinos honores confequuta eracunde ado lefeentis mortem Phryges plangunt,ö^ arisftrutftis AtydaCybelentputdeos colöt.Prö fequitur Phrygum Theologia,ex Atlante Aftrologo natas filias feptem Atlantidas ap-pellari, quibusplurcs dij öd Heroes fint nati.àièniorequarûMaia loui coniun(fta,Mer-curius fuerit procreatus:Saturnumcp filium Atlantis auaricia Qi impietate pracditü,foro rem Cybelen duxifle uxorem, à qua louem fufeepit : quamuis alifr louem Cacli fratrem Cretgregem contcnduntfuilTe.qui decem filios procreauerit,quos Curetas appellaruti Saturnum uero in Sicilia Italiatp regnaffe,à quo natus luppiter oppofitam patri uitS du-xit. alios etiam habuilPe duos Saturnum ex Rhea filios louem Qi lunonê: ipfum louent tres uxores lunonem, Cererem Qi Daphnem duxiflc.a quarum primaCuretes genueritj
D ab alia Perfcphonen,à tertia Mineruam.Multa prgter haec de dijs,quos fufeeperit Græ-cia dici poflenf,cum unicus poeta Hefiodus, triginta deorum milia in terris fuifle commémorât,quod quidem illi faciliter concederc potcrunt,qui ftatuas gncas,marmoreas-queôdligneasficutôdipfeprodijshabendaselTc crediderint. Satis multa dixilîèuidé-mur de dqs.quos ante urbem conditam diuerfæ orbis prouinciæ cokierunt.quos quidê deos Romani, condita urbc non colere non potuerunt, præfertim cum Troianos eoru progenitoresjhuiufmodi deorum fuperftitionibus plcnos ficut oftendemushabuerinfc autores:quanquam Qi ipfa re confiât, Qi nonnullos ex Graecis fenfiflè uidemus, Romanos in deorüfufteptione,multas ÆgyptiorûPhœnicumtp Qi Graccoröineptias impie- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»
tateslt;$ omififle.Sed prgter deos deasc^ alia nequacp mcliora.à gentibus Barbaris ad Rd manos reduefia fuifle uidemus : fatorö Qi fortung neceflîtatê, oraculorü refponfa,augu-ria,fomniorüuanasintcrprctatiöes,uaticinati0es,Necromätiä,Sd qugfita cüdacmonibi mortuistÿ colloquia:cu tarnen ex Grgeis n5nulli,fatorü Qi fortung neceflîtatê tollere uirib.fint adnixi:oflendêtes,^d Qi ueriflimS efi.ea ftantc,oêm auerti toll ic^ philofophiä iacerepietatem iuftitiâtÿ interire, nullâ fore yirtutis laudê, aut uitiorû uituperationem^
lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a 4 nullunt
-ocr page 54-8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTISROMAE
nullumqj cxpeiflâdum cflelaborum amp;; benégeftorumfrutflum,nullam malcfaóïorum £ punitionem extimefcêdam. beatus autem Aurelius Auguftinus dum ciuitatem Dei ac-dificatjfic habet. Prorfus diuina prouidentia, régna conltituuntur Humana, quæ fi pro-pterea fato quifquam tribuit,quia ipfam dei uoluntatem fati nomine appellant,fenten-tiam tencat,linguamcorrigat:uteiuideaturadhæfinèfentêtiaE Seneea.Ducmefummc pater, akicß dominator poli, nulla parêdi mora eft,adfum impiger: fac nolle comitabor gemcns,maluf(.^ patiar facere quod licuit bono : ducunt uolentcm fata, nolentê trahût. Et Cicero in libris De fato ex Homero,Tales funt hominS mêtes,qualis pater ipfe lup-piter auóifcras luftrauit numine terras.Et tarnen de unico ex diuae Fortunac cultoribus Tullo rege,quid Plutarchus in Problematibushabeat,oftendemus : qui fcribit illQ oês atfîus fuos fortunæ afcripfifle : à qua fublatus fuerat ab ancilla matre ad regnS ^jucÓus: hinccp regem Fortunç primogeniæ amp;nbsp;mafculæ templa er exifle, aliud côuertentis,aliud bene fperantis.aliud Fortunæ uidentis,quafi ab co nos procul capiamur.ôif negocijs ac rebus inhgreamus.Côftruxit etiam Fortunæ paruæ templû,quafi docens homines dili- p. genter attenderemec ea quæ accidût quamuis parua contemnere.rcfponfa uero fimula ’* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crorum,quod Ægyptiorum Phœnicumcp inuentum fuit, confiât hominum malitia ar-
tetç malefica fuilîe fada, ad opes mendacio ac multorum pcrnicie cumulandas. Chari-lao enim ÔC Archelao Lacedæmoniorum regibus refpondit Apollo melius fore,fi agri quem bello quæfiuerant,dimidiam Apollinipartem darent.Itacp aftuti Sf cauti homines animû ad id applicantes,ex adytis,penetralibus ÔC profundiflfimis pleruntç ipelun-cis refponfa dantes,ea ab oraculis prodtjlîc mcntiebâtur.Hi em difpofitos habuere per ciuitatem miniftrosinueftigantes, cuius rei egentes effent uel aduenæ, uel ciucs, ut refponfa excogitate poffent. Habita autem indigêtiæ illorum notitia, amp;nbsp;neceffarîjs ad id interrogatiunculis blandéfadis,fi aliquid futurum conieduris affèquebâtur aperte rc-fpondebât.Sinuerô dubiarcsconiedurispercipi nequiffèt, refponfionis ambiguitate fallebantzutredargutionem effugereuiderentur.Crœfus imperium Lydiçipcrâsauge-re,templum Apollini Delphico omniû orbis ditiffîmum erexit, deus ab co côfultus G fua refponfa ambiguitatate dcffruxitzfic ein uates oraculum dixiffe mêtitus cft. Intrepi-dus fi Crœfus Alym tranfmiferit amnem,Imperiû perdet magnu, regnumeç fuperbum. Quando(^ciiamcantando,ôfuerbaquædâinauditarcfponfionibusimmifcendo multos decipiebant.Nec parum fidei faciebant huiufmodi adytorû têplorumt^ euftodibus uerborum elegantia.âJ orationis grauitas,fiue futuris à cafu ueris adhibita,fiuc in ambi 'beteptionef guitatibus refponforum.Cum autem cafu aliquid didum,cuentu côprobarctur, id mar iMtum. moreis incifum literis mandabatur,ad fidem à cætcris comparandâ : quæ autêfalfa fuif-
fentpene'innumerabilianullus cômcmorabat.Vtnôignauèiocatusfuiffe uidcat Dio nyfius ille Siculus,quicum Apollinis Delphici tcmplû donis aurcis argenteifq? refertû fuiflet,quæ illi affixerant,qui per dei inuocationê aliquo periculo liberati,aut aliter be-ncfîcio affedi fuiflènt dixit: multo plura ÔC propè infinita fore,fi quis promiflà deo manera haberet,quæ quia exauditi nô fucrât,agitati confedicj periculis 6^ calamitatibus nô dedifTent.Argumêto quoeç certiffîmoprædidaab hominibus fadafuiffeillud crit, H quod Hadriani lmp.temporibus,quando maximeoracula definere cceperunt, licet is Chriftianus non effet,fubiedi quæffionibus prædidi oraculorum uates,uniuerfàm rem fuisinucntionibus ad turpes quçffuscxcogitatam edidcre.Modofcç dequibusfu-prà diximus patefecere,qui tanquam fedudores ÔC malcfici ultimo fupplicio fecudum leges affedi funt.Vnde poftea procliuis fuit, ad cultû Chriftianæ religionis ôd fidei fu-fcipicndum,quod in uita Alexandri Scueri Helius innuit Spartianus: his uerbis.ludçis priuilegia referuauit,Chriftianos pafTus cft effe.Chrifto tcmplû faccre uoluit,eumqi inter deos rccipere:quod Hadrianus cogitafle fcrtur.qui têpia in omnibus ciuitatib.iuffît fieri fine fimulacris,quæ hodie quocp,quia nô habuerGtnomina,Hadriani dicunt : etiâ ilia ad hoc parafTe diccbat.fcd prohibitus cft ab his g côfulêtes facra rcpererût,oês Chrl .. . ftianosfuturos,fiidfeciflèt.EtFIauius VopifeusinSaturninigeftisrcbusjhancinferit cpiftolâ,ad fuprà dida faciêtê.Hadrianus Auguftus Seruiâo côfuli falutê.Ad
Ægyptû quâ mihi laudabas ueni totâ icuê pendulâ,amp;ad oinia famç momêta uolitantê. lili q Serapim colût Chriftiani funt,d^ deuoü funt Serapi,q fe Chrifti epifeopos dicunt.
Nemd
-ocr page 55-LIBER P R I M V S»
NemoilKc Ai-cbifynagogusludæorô,nemo Samarites,nemo Mathematicus,no Aru-fpex.nó Aliptcs. Vnusiiiïs Deus cft, huncChhftiani^hûcIudæi, hûconines uenerâtur gentes. Diomaiiorscs ueró proxnnum fupradidis maliim nonnullp genres attentiïïîmé fecUtac (itnfjfed minus id nocuit malum,quia multi ex eorum philofophis diuinàrionem nuilo modo utilem eiTe ca probaueruntratione, quod fequi præuidebant omnia efTefa ta:â^ quarnam utilitasfuiiTet, fi futura omnino mala præuideas, quænuilo modo ualcas cuitarcf'nulla em omnino uCi!iras,fed mccror potius fuiffèt fecutus.’qui hominû animos potiusperturbaflet. amp;nbsp;nô tantum homines exbonorû expeefîatione gaudent, quâtum timoré impendentium malorû conlueuei unt rorqueri:nô enim fatis multum infortuntf Romanis fuit deos deasty amp;nbsp;fatorum oraculorum auguriorumep ôi carteroriï quæ dixi^ mus malorum initia àgêtibus ßarbarisacccpilTe, nifi ritusquoep facrorum infandosab ijs'paritcr habuiiTentjquib.ramen populus Romanus pro fua prudentia minus flagitio-fe' quàm tradin' eranteftufus.SiquidêOrgiaOrpheus adinuenit Trbacibus,quç Diony B fio ä Bacchis mulieribus celebrâtur: hæ carnes crudas comedentes facro furoriinitia bantur, ÖC furètes acBacchantes uiros fimul atep fœminas in templis deorû noèfu per-nodare cogebant Cererem Romani ut caftiiïimam coluerunt,adeo ut perfculû cailita tis faèfuræ uittas eius matronat palàm in templo tâgerenr. Vndc poeta:paucæ adeô uit' tas Cereris côtingere dignæ:fed uideamus que fuerint mérita,propter quç deificata eil. Earn feruntfiliaelucflumocftam cum à BamhonenobiliCoribantû mullere hofpirio fu-feepta potionc multis côfeèlam ex rebus.quâ ciceona appellat fumere recufaflèt.indo-luifTeBamboncm,at(^fublatauefte genitalia mèbra Cereri oilcndiffe, quae hoc fpeèla-culo deleèlata ciceona fufccperit,at(p biberit,unde dea meruerit appcIlari.Matris uerô dcorum iàcra Phrygfj quotannis crudeliHimis certaminib.facicbant,,fcd Ro’mani facet dotes utriufqi fexus uirum amp;nbsp;feeminâ ex Phrygia confeerantes urbem folenni.pompa tympanorum fonitu perluftrabant.Maiora funt quae fequûtur, flC quorû pauca Romani uel modeftilfimé duxerintimitanda.Rhodtj hominem Saturno facrificabant Quam
Q crudelitatècumpofteaduxerint mitigand3m,aliquèmortis fupplicio damnatfl ad Sa- imoUtiolunk turnalia ufqs fcruabant,quem ipfo in fefto giraüatû uino immolabanr. In Salamine infu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co^ó^
la Diomedi homo immolabatur,qui ab adolefccntib.ter circû aram dudus, tandè à fa- nbsp;nbsp;nbsp;“P“*
cerdotehaftapcrcuiTusamp;rogoimpofîtus cremebatur.DionyfîoOmaftïapud Chios homo crudeliter difeerptus facrificabatur. Lacedæmonijcp hominè Marri facrificare fo lit! fuerunt.Et Phoenices in bellorû aut peftikntiæ calainitatibus.amiciirimos homines Saturno folebât immolarc.Et in Creta Curetes Saturno pucros facrificabant.In Laodi-cea Syriæ Palladi uirgo immolabat. Arabefep fingulis annis puerû immolâtes fub ara fe pcliebât.Oèstp Ciræci prinfquâ in fufeepta prodirent bella,hominè immolabanr,quod de Iphigenia bello Trojano lâèlum prædicânPhoenices in magnis calamitatib.attp pe-ticulisfuiprinciptjs.dilccliiTimSexfilijsin redèptionispræmiûiugulabant. VndeSa-turnus rex regionis.qui poileaquâ hominem exuit, in Saturni ilellam translatus eft, c3 unicû fîlium ex Anobret nympha habcrct,Leud diôS,quia maximo amp;nbsp;pcriculofo bel-
3D lo ciuitas premcbatur,regio indutum ornatu, fuper conftruèlam ad hoc praeparatamt« aram immolauit. Ariftomenes Meflènius Ioui,quem appellant Ithometem trccentos fi mul facrificauit homines,in quibus Theopompus Lacedæmonius fuit. Cû fame Athc-hienfes propter Androgei caedem angerentur, ôi. ad auxilia deorû côfugiflent; Apollo iufiit ut fingulis annis feptè marcs totidemcj fœminas in Cretâ facrificandos mitterent, quod amp;nbsp;diligentififimè multis feculis obfcruatum fuiffe traditur. Schytac quofcuncp ad-uenas ceperint ( capiunt autem multos, qui flucflibus QC tempeftate ad eos dcpellûtur ) Dianaellatim immolant.In Pella ciuitateThcflaliæhominè Pellço ÔC Chiront fingulis immolât annis.Dionyfius AlicarnaiTeus in primo de Antiquitatc Iralicarefcrt,Iunon2 Sf Apoilinè,quoniâdécima hominû eisimmolata nô fuerat, magnas Italis calamitates induxilîc,Ut nullus in arboribus fruèlus ad maturitatè ufe^ prima permanferitmcc fpieg fcmineimplebanturmccherbæpecorifuflScientcs germinabant: Fontes deficiebât,mil Iieresabortupcriditabât,autnatifihj mâciâCdiftoni erât, cçterac^ hominû multitudo crebrius cj- folebant uexabâtur. Cûqi refponfo accepio nollent dq immolationè anima liû hofitjs faciendâ,magna omnes amhiguttate tenebâtur. Tuneq^ ciuitatum primates,
poil
-ocr page 56-»o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS ROMAE
poft reUqua multftudo,Itaka migrarc cœpcrûtiôi^ quafi amences furentesc^ pcllcbätui* g cißim.ac pro certami'ne pellebantur,ö^mukis Italiç ciuitaiib.derdiTftis Grxcia QC Bar* Hcncu!isin/h/ kariakaliscftrcpkta.HcrcuIemtpferuntarapn'möin Saturnioardiftcata,inteineratas Mum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoftias imnio]afte,3i^ ne quad primo ritu negledio fuperftitione inani incolx turbaren*
tur,fimu1acra uiui hominis inTyberim fluuiS deqciebät boftiarü ornata modo.id^ po» ftca Idibus Maijs à populo Romano fadiitatö eft.Ea enim die pontifices,uirgincftç Vc ftales,pra;tores,altjcß ciues,quos facris adefte fas eft,animalibus de iure pótineio immo latis triginta hominü fimulacra,quos appellant argeos,à ponte fublicio in Tyberim di-mittebant.Gentiliûexternorûreligionequantûad Romanorû honeftandâremopor-tereuifum eftoftenfa,adnoftrûredibimuspropontû.Intermulta uerô,quç Romana fu perftitio nobis dieenda exhibet,nihil nô reipuendâ,ac omnino abominabile eft,prêter unâ,quod uiro Chriftiano in meliorê partem ampIelt;ftendS,conucrtendumcp exiftimo, facris fcilicet ut appellarunt, acreligioniRomanâ gentem accuratiftime intenta fuifte. Vndeprxclariflima eftillaCieeronisde AruipicSrefpoGsfententia. Quàm uolumus F patres cofcripci,licet ipft nos amemus,tamênecnumero Hifpanos, nec robore Gallos» nec caliditate Pœnos.nec artib.Græcos, nec denic^ hoc ipfo huius gentis, ac terrac do-meftico natiuoqj fenfu Italosipfos,ac Latinos,fed pietate ôi religione atq; hac una fapi cntia qgt; deorû immortaliû numine omnia rcgi,gubernaricj proipeximus omnes genres nationescçfupcrauimuSjEtLiuius xlvij.Gn.Cornelio prætori multa indida,q? cum M, AemilioLepidopôtificemaximoiniuriofe'cotenderet,facrorumqjquàm magiftratuû ius potêtius fuitSed quid beatus Aurelius fcribit Auguftinust'dum illar à Romanis cô-mitterentur fuorû facrorû infaniæ,dum tanta Herent mala, calebant a rat numinS Sabeo thure fertist^ recentib. halabant,clarebant facerdotia,phana renitebât,amp; uno eodemtÿ tempore facrificabatur,ludebat,furebatur in templis.Igitur de religione Romanorû tra (ftaturi,partes primû ,pponemus,in quas earn diuidi oportere iudicemus. Tribus^ nrul . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. urum,àdiuerfarumrerSaciebusarmatarcligionispracdi(ftgcognitionobistralt;ftanda
tonut occurrit. Nam prima in parte deos corumqj originê,facra, cæremonias,ritus,adoratio- G nesjlibationes amp;hoftias:ipfarumpoftearerumcaufaàgentibusinftituta ereiftaq^ tem-pla,ædes,iacella,phana,aras,deiubra,ftmul oftendemus.Dcinde icQuhdo loco quçren-dæ utilitatis,opulentiæ âraplitudinis artes fub rcligionis,amp; deonim numinis integu-Jnêto côfi(ftas,pôtifices,Flamihes,iacerdotcs,Sakps,VcftaIes,fodaIes,pkanaticos,Bac chides,amp; maxima eiufmodi homihû turbam docebûnus.Tertii dehinc aciem,Iudi, fpe lt;ftacula,leôlifternia,fupplicationes, amp;nbsp;multa huiufmodi ad populorû deledationem lu xumcç àC ad feditioniî,tumultuationumcg coçitationem, auerlione excogitata fub reli-M P • gionisc^Stf deorû practextu populo data côpIcbunt,DeosSlt; fi Romulus coluit,qui Lu liu^reU^o^tüs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Palatio monte infiituit,facra dqs alqs Albano rku.Grçco Hcrculi,ut ab Euan
eriifex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inftituta erât,ficut Liuius doçet fecit, tarnen Numa PÓpilius artifexreligionis indu
ftriüs fuifte uidetur,quem Liuius dicit ne luxuriarentur ocio animi,omniä primum reni ad muititudinê irnperitam,ô^ illis feculis rudern, eflficacififimam, deorum metumineu-tiêdum ratum eftetfimulaftecÿ fe cum Æzgeria colloqui 8^ monitü quæ acceptillima dqs H cfient facra inftituere,facerdotes fuos cujcj deorum cukui pracfecifte. Vnde Cicero pro Dpmo fua ad pontifices.Equidetn fic accepipontifices in religionib.fufcipiendis capuC eire,interpretari qug uoluntasfit deorum immortalium.dC in eadem oratione:Cum mul ta diuinitùs pontifîces â maióribus noftris inuêta atc^ inftituta funt,tum nihil pr^clariut quàm quod uos,amp;^ religionibus deorû immortalium ÔC fumm^reip.prçelTeuoluerunr^ ut ampliftimi amp;nbsp;clariftimi dues reip.bene gerenao, pontifices, religiones fapienter in-terpretando remp.cófiuruarent.Quanti etiam deos feccrint RomaniCicero in uetuftif-fimis pontifictj iurisLéglbus oftendit,quarü capita nonnullarühicponemus. Ad diuos adeunto. caftè pientê adhibento, opes amouentó. qui fecus faxit deus ipfe uindcx erit. Separatimnemohabeftitdeos:ne'uenouos,fedneaduenasnifipubliceadue(ftosptiu9 tim colûto.côftitutaàpatrib.delubrahabêto.Lucôsinagrisbabêto,dCilarufèdes.diuos ÔC cos qui cceleftes femper habiri colûto.amp;illos quos incœlûmérita uocauerQc.Hercu lem,Liberâ,Aefcu]apiû,daftorê, Polluçê,QjiiirinS. Aftilla propter quaedaturhonWni afcênfus in coelû:mentê,uirtutem,pietgtc,fidem,earuh)(ÿ laudûdelubra funte, nec utio
uitioruni
-ocr page 57-LIBERPRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt
uWofum facra foknjiia obeunto. Quod autcmcxbominngenerecofccratosfïcut Her cukm amp;quot;nbsp;cæteros coli lex iubet.indicat quidê omnm animos immortalcs efle.led fortiû bonoJ ûq; diuinos.Bcne uc»ö quod Mens,Pietas, Virtus,Fides eôfecrârur manu,quar3 ommû Roniç dedicata publice’ tcmpla funt,ut illa qui habenf(habêtautê omncs boni) deos iplos in animis fuis collocatos putent.SC idem Cicero in Verrem acfîione feptima. Tuqj Ceres, OC Libera quarum facraficutopiniones hominûac religiones fernt longe maximis atcp occuliifilmis ( çremontjs côtinentur.à quibus initia uitae,att^ ui(fios,legû, niorum,manfiictudinis,liumanitatis exempla hominibus £lt; ciuitatibiis data,ac dilper* Ca efic dicuntur.Prçterea ipfe Cicero pro Murena.Cum omnis deorûimmortaliû pote-ftas a ut translata fit ad nos,aut certe cômunicata nohifcum. Satis itac^ hoc initio primç diuifionis noftre partis fundamêta iecimuszqui per Cicerone luris potificq docurnê-ta deorû uenerationis, amp;nbsp;locorû in quibus adorarêtur principiS caufamtç oftendimus. Sed plura ad earn rem à M.Varrone afferemus.ls uir fanóorö rebgionis noftrar dotfliffi
B morum Hieronymi S^Auguftiniiudicio doâiffîmus.eft autor deos ex Samothracia in
Phrygia adueâos Æneâ ex Phrygia in Italia detuliiïe : didofcp q? per eos fpiremus: corpus mente ac rationc habeamus'.quos fuilfe uult Apolline:Neptunö.unde Virgi lius cfi focqs natotpiPenatibus QC magnis dqs: ÔC lâ pater Æneas facra facra altera pa trê afferenlbacos excipeVefta deos.Plutarchus in u»ta Numç Pôpiltj.Ea quæ de deoru facris Numa Pópiliusifatuit fimilia funt prorfus Pyihagorar documêtis. Nâ priinum opinioiJtnn.s principiQillenecpfenfui,necji perturbationi fubicótinfed menrê inutfibilê,amp;^ increatam dedeo, elfe cenfuit.Hic afit Romanos prohibuit exiftimare imagine dei, aut hominis fpeciem, aut animalis habere formam:necp fuit apud cos pióa neep fióïa dei prins fpecies.Sed in priorib.clxx.annis têpla quidêædificabânfacracp tuguria crigebât'.fimulacrû uero nuL lö corporcü faciebât. perinde atlt;p nefas eflet detcrioiibus meliora afllmulare, neep ali^ teratepinteliigêtia percipi deus polFit.facra quocpaNumainftitutaritû.fantftimoniâLp inllitut^ Pythagorç uehementer attingût.Erant ein fine fanguine.eoröq! plurima ex farina Sf It-
D bo,rebufq! uihlTimis copofica Affirmât etiâ Varro.deos ab antiquis Romanis plus an* nosdxx.linefimulacristuifl’ecultos,corumcpxx.felcdos,cererosappellauitplebeios, funrcpfelcdixq.marcs.odofœminç Ianuslupitcr,Saturnus,Genius,Mercurius,Apol lo,Mars, Vulcanus,Neptunus,Sol,Orcus,Liber pater,Tellus,Ceres, luno,Luna,Diana,Minerua, Venus, V efta.Et prçter hos utriufcp fexus deos,alia fuit deorû dearûep tâq matrimonialis c5iuncfîio,î^ côprecationem appellauerûnut qui icilicet rem diuinâ uni fecifret,alteri quoep fupplicalfe uideret:amp;Latiâ Saturnus,S Jatiâ N(ptunus,Horâ Qui rinus, Mariä V ulcanus, Miricen Quiritius, Nericnê Mars, côprecationê fuam habuit. Attulittamëaliamdeorû diuifionê Varroà Labeonefumptâ, qui alferuit deorû parte effe bonâ,partem mala,qui cultus dtuerfitate internofeâtur, cum mali cardibus hominû ôf thftibus fupplicationibusiboni obfequtjs lattis atep iucundis qualia funt lecff ilternia, atep ludijôf côuiuia placarent.Et cum deos,ut diximus,fele(flos à lano cômêdarc ince-pilTet : que tu bifroniê, turn quadrifrôtem tanquâ geminû faciebant: de alrjs minoribus
E tracSauit,quorû feriê à conceptione ad decrepit! hominis fepulturâ perduxit.in hue ma xime modû noftris hominibus pcrridiculum. Quû mas fccmina côiunguntur, adhi-betur deus lugatinus.cum domû eft ducèda quæ nupfii officiû id exhiber Domiducus. Vt aût in domo fit deus Domitius, ut manear cd uiro dea Mâturna prarftat. perduôlacç inmariti domüuirgo fuper Priapu, nimirü mafculinüimmanilfimö öt turpilfimum fa-fcinum more honeftilïïmo matronarü federe iubetunnec pnus mariti cubiculu ingredi pcrmiititur,tp aula óf cacterae domus partes cubiculo f ötinentes nucibus fpargant, qui bus à multitudine coculcatis,côprefliç uirginis eiulatus,inter ftrepitû nequeat exaudirl, dumcp fucrintperageda fecreta,ut fine difficultate uirginitas auferaru« dea Virginêfis, amp;nbsp;deus pater Subi^us,0f dea mater Prema,deaq! Pertûda, ôf Venus Priapo amp;nbsp;ipfi deo pratfiät obfequiû. bubfequiturep illico dea Mena louis priuigna, cruori mêftruo praefi-z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;denstSf Liber accurrn pater,que fie uocatû efle uolût, cp mares in coeundo per eius be
neficium emiffis feminibus liberctur.nec tardius prçftat ofïrciû dea Libera ôf V enus dl dfa,illudidëmu!icribus ^d Liber uiris prçftansauxiliû.VndecreditàLabconcdotfius Varro,duobus ijs mari Ôf foeminse numinibus,honoies in têplis tnarmore aut atre Ltbe rouinlis
-ocr page 58-tz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS R O M AE
Deorum inpn gulishominum éilibus pritfen tû,eorunt^ no miné.
ro uirilfs corporis pudenda partem,fcemintni Libcrac,excifos adornatoftÿ fuifle. Mal5 B uerô fuitobfcurdTimos â Romanis deos efle habitos Vitumnû ÔC Sentinû, quorS alter uitam in embrione, alter fenfum puerperio largiebatur. Vt aût nulla pars hominû prac^ fidio numinû caterer, dei per fîngulos aderât adtus, tanquâ opifîces in uico argentario, ubi unum uafcuiû ut perfecHû exeat,per multos artifices tranfit. Mulieri em fœtx partu tres dei cufiodes adhibebantur ne Siluanus deus illam uexaturus ingrederet. Intercido Pilumnus ôi. Dcuerrinus:eorôc^ fignificandoru caufa,tres homines nocfiu domus limi-na circuibât:Primus Intercidoni fubminifiraturus fecurilimen cxdebat. Pilo fecundus pro Pilûno feriebat,SC fcopis tertius deuerrebat.tandê Lucina quâ parturiês inuocaue* rat:Ops quoc^ dicfla opê afferebat. Et ne agrippx efiènt qui nafcerêtur, quos fie didlos fuifie côftat, quia peruerfo ordine pedibus primum uentre cgrederentur,dcx Peruerfa amp;nbsp;Profa aduocabant:poft quas Vagitinus deus os puerpertj aperies fuccedebat:6C par turn ad lucê Diefpiter perducebat : praefto«^ aderat Leuana,quæ partS de terra leuabat expofitû, fed Rumina ueniebatmâmispracfcdamulicrû quas prifei rumas appella-* uere,utlac copiofiffime preberetur, quoufe^ adueniente tempore Potina dea potionê: Edulica efeam prçbere pofient. Nee paruû erat Cuninæ deæ opus : quæ fi cunas ipfii nô agitabatjUt leuiter mouerent curabat.Maiora deinceps dicêda funt numinû collata hominibus beneficia.Mercurius inde quafi medio inter homines currês Hermes Grx* ce ab herminia,id efi fermone appellatus, loqui prxfiabat : que efiigiabât alas in eapite amp;nbsp;pedibus habentê : qgt; fermo hominû per aéra uolitet. Et Minerua quâ dixerût têpori* bus Ogygi régis ad lacûTritonis uirginali primû apparuifiè habitu:unde Tritonia fit di lt;fla,artes quarû fuit inuêtrix puerû edoeebat.Pauoribus hominû ut arcerêtur Pauentia: fpei eorum quæfortalfis euenirct Venilia:uoluptatibus quibus fruerentur Volupia: a-ôibus quibus fc immifeerêt Ageronia,ftimulis quibus agerêtur Stimula,firenue geftia qua: cotingerêt Strenua,deæ præerât. Feffis dea Fefibna,ut quiefeerêt. Hoftibufiç pel-lendisdeaPellonapræbebatauxilium.Numeria quoep dea quibufdâ bene numerate: Caneria bene eanere.’Mars ÔC Bellona ut bene belligerarct, Vitîîoria ut uineerêt:Hono rinus deus ut honorarêtur,Pecunia ut pecuniofi elTent, Æfculanus filius eius Argêti nus dei ut haberent æneam argenteamcp pecuniam prxfiabant.amp; ut (uuni quot]ß deum improbi fegnefiç haberent dea erat Murcea:qux præter modûnon moueret,ac facerec hominê, ut inquit Pôpcius,murcidû, ac nimis defidiofum inaduofum. Parux etiam exifiimatiôis nec^ inter malos aut bonos deos pofita fuit Fortuna barbata,qux cultori-bus fuis malas fpeciofius uefiiês,felpernêtes male barbatos glabrofc^ reddebat.Cû co-trà maiori deæ Fortunæ quâ omnipotente appellauerunt, amp;nbsp;deabus fatis multo maio-rem quamoportucrituimpotentiamlt;^ficutfupràoftêdimus tribuerint. Themin uero parû coluerint,quâ Feftus deam fuifie dicit,quæ præciperet hominibus id petere quod fas efiet,eamlt;ç id elfe exifiimabat quod amp;nbsp;fas eft. Et ne plures quâm expédiât perquira mus deos uitæ hominû fortunifiç adhibitos, Nçniam gentiles uoluerût deam mortuos homines in funere comitari,unde ô^modulationes inter eiulandû plangêdumc^ adhib i tas,n£nias uocauere. Sed amp;nbsp;fuam fata fegetefiÿ amp;nbsp;cætera hominibus umi futura deorû habuerûtturbam.Saturnumq^deum in primismaximû louis genitorem prædicâtnata ex fefe deuorarc,quod femina unde nafeantur reuertanf. Vnde propter a^iculturâ fal-cem manu tenet effigiatus,amp; ne folus tanto munere fatigetur:deâ SeiamTerût fatis fru-mentis quam diu fub terra fiintxum uerô fuper terra herbelcentes fegetê faciunt,deani Segctiam,frumcntifcß colleôis att]ß reconditis ut tuto feruentur deam Tutellinam eflè præpofitâ: Proferpinam pariter frumêtis germinâtibus, deum Nodatum geniculis no-diflt;^ culmorum inuolutis,folliculorûdeam Volutinâ, ÔC cum folliculi patelcuntutfpi' ca exeat,deam Patelenâ.Cumq? fegetes nouis æquentur ariftis,deam Ofiilinâ, deam Floram frumêtis florêtibus,ladefcentibuflt;ç deumlacflurcû, Matutam maturefcêtibus, cû runcâtur,id eft à terra auferunt, deam Runcinâ prçfecerunt. Et ne inculta agrorfi uiderent à dtjs fpreta:Diana fyluarû:rurum dea Rufîna:iugorû montiû deus lugatinus, collium dea Collatia,uallium dea Vallona cura habuitNec deusSpinefisutfpinasex agris eradicaret,nec dea Rubigo ut nô accederet fpernebatur.Quin potius deæ Frutfte ftæ:ut frudus uberrimos daret fupplicabat. Qtiia ucro Romanis à principio urbis c5-ditx
I
-ocr page 59-LIBER P R I H V S.
dite Âf multo têpofc poftca parciflimus ifui't uiniufus, parua ac omnino minima dcorS turba uineis uinîscç præfeda eft,quandoquidê folus Bacchus tanti muneris curam ha- B/ccb'co^fWc» buitîquimukinomiusLibei paterâppenatusicumbellaflètinlndiaSCmultasfecûha- miM buiflet focminas:quæ Bacchæ dicebant no tarnen uirtute nobiles:poftca Bacchus:quâ doq; Pri3pus,quädocß BromiuSjquandocg Brotinus fuit dicflus.Et quia cuftodiæ huiu-(modi folus erat præfeduszomni îpreta uinearum cura : unicæ uindemiæ cum iam uuae matuvcfcerent intendebatuantacf id a (ft um eft turpitudinc,ut modum pigeât pudeattß refcrre;quê omnino fuimusfuppreflurûnifiquianoftris conducereChriftianis arbitra mur talia fcire:quo noftræreligionis grauitatê ÔC iantftâmûdiciem lactiorib. animis am plcclant:crunttf uerba per beatum Aurelium Auguftinum à Marco Varrone Labeo-nccg paululû immutata.Quum fièrent Libero patri facra in Italiç copitis pudêda uinlia cum honore plauftellis impofita,primo rure trâsferuntur in compila,poft in urbem. In oppido aût Lanuuino,quod nûc ciuitas Indiuinia uocat3,uiro fummo Proipero fubeft
- Cardinali Col6nenfi,uniLibero totus menfîs tribuebatxuius diebus omnes uerbis fla gitiofiftîmis utebant,donee illud membrum per forum tranfuetftum eftet, attç in loco luo quiefceret.Cuimembroinhonefto matrçmfamilias honeftiftîmâimponerc publico in loco corona necefle eratSic ab agris fafeinatio repellebat,ô^ matrona facere co-gebat in publico,quod nec meretrici ft matronai fpeeftarent permitti debuit in theatro. Ne domos etiâfuas Romani ipernere uiderenf tres illis deos dederunthoftiarios,For-culum forib.Cardinem cardini,LimcntinS limini.Et ne maris cura eftet abictfta,praeter Neptunum louis fratrem uniuerfo prefetftum mari, praeterep Amphytritem quam dea Placidus grammaticus fuiftè uult deam maris Neptuni matronam, Veniliam dixerunt deam undac maris quando uenit ad littus,Salatiam(^ item deam eidem quando redit in (alum efte pracpofitam.Romani tarnen duce Romulo in alylo agentes,eos primu cole-dos acceperunt ex(upradi(ftis dijs,quos Troia auetftos Albani primû,poftea Lauretes per trecentos annos coluerant:qui uident illi fuiflc,quos iupra felecftos diximus appel
G lari.amp; TyberinS paulopoft Romulus,deindc Fauna ÔC Pica, Pauore amp;nbsp;Febrê ipiumtß Romulû Titus Tacius rex,amp;f alias fenfim turbas fupradidaSidemScj fuos Caefares Ro mani in deorum numer5retulcrunt.Quinctiam Albani patres primum, poft Romani urbis conditores fabulas pro miraculis acccpcrunt, quae ante bellû Troianum Graccis Troianiscj fuerunt cômunes : Minotaurum beftiam futileinclufam labyrintho, quem cum intraflTenthomineSjinextricabili errore exire nô poterant. Centauros equorSho-minumtç natura cóiuntftós.Cerberum tricipitêinferni cancm,Phrixum amp;nbsp;Hellen eiu« (brorem ariete ue(ftos,mare tranafte,Gorgonem (erpentibus crinita (e aipicientes in la pidem couertifte.Bellerophontem et^o pegafo pennis uolätc uedum fuiftè, Amphio nem citharaefüauitate lapides attraxiffe-Daedalum amp;nbsp;IcarS filium coaptatis fibi pennis Creta in Italia aduolafte,Oedipum in^hingamonftrum quadrupes indiflblubilia ho-minibus cum uitac periculo propofuifle. Antaeum qui terrae cotadu fortior refurgeret ab Hercule fuiftè proftratum.Sed iam fatts multa de ineptis deorum fabularumt^ adin uetionibus:ad iacra cçrcmoniaslt;^ ucniamus,plurima fimul edoduri minutiora,qu^ in gentilium religione no minimahabebantur, VlpianusDe uerborS fignifîcatiôc dicit, (acrum locum efte locum confecratum. Sacrarium in quo facra reponuntur.ö^ idem in fratlanda proprie diet quae nee (àcranec prophana (ûnt,fed fandione quadâ (unt con-firmata:utfandacleges.Martianusucrôfandumeftcuult quodab iniuriahominSeft JÄidw» defenfum:dicitç à fagminibus herbis,quas legati populi Romani ferre (blebât, ne quis cos uiolaret. Cicero in Legibus,Iàcrum facro ûe cômendatum qui depreflerit raleritt^ patricida efto.idemcç De arufpicum refponfis.nego un$ poft (àcracoftituta ^uorâ ea dem eft antiquitas, quæ ipfîus urbis.Feftus P5peius.Curiona facra quae in curijs fiebâc amp;nbsp;infra:Fornacalia facra erât,cum lâr in fornaculis torrebât, quod ad fornaeem quae in, {»iftrinis erat facrificiûfieri foIebatPIutarchus in Pauli Aemilij uita.Sacra faciSteAcml io,fulmcnaram percuirit,(acracç cobuflit.Macrobius in Satumalibus: Herculis facrilt; nonlicet mulieribus interefte,quia Herculi perItaliâ tranfèunti mulier uinum petenti*^ fe aquâ dixit no pofte praebere.Et Macrobius in Satumalibus dixicfàcra cclcbritas e(l cum facrificia dtjs oftèrûtunuel cum dies diuinis epulationibus celebrâtur, uel cum lu-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b di
-ocr page 60-l4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVHPHANTIS ROMAE
C,ertmoniie
Adoratiotlif er immolation ttii origo.
dl ïahonorcm âgunt deorunijUcl cumfcriæ obferuantur.SCinfra idcm;facnim eft quic E quid dcórum habet. Vngilius.Sacra dioneæ matri diuisqj fercbâ, facra Joui ftygto quæ iitc incêpta p^râui:tibi eni'm tibi maxima lu no madat facra ferens.Et fancfîum uultTre ban'usidcmqùôd rcligiofum:intcidum neutrum id eftincorruptû. VirgiliusfancT:aad uns anima ahjj iH'ius infcia culpæ dciccndam.hincfanc^æ leges,fandlum uirum intc grum moribus.Nominacÿ facrorum locorum fub côgrua proprietate proferre pontiff-Calfs obferuauo eft.Helius Spartianus Adrianum cômendatimpcratorcm, qj facra Ro mana diligcnnlfime çurauiqperegrina côtempfit.poft eâq) cognitionem facrorumde cçremonijs eft dicendû,quas fupra diximusTrebatium uoluifie idem elle qd'facra.Scd Liuius libro 5.dicit:Lucium Albinum de plebe unû uirgincs,facerdotcs,facraq;, plau-ftro Cere inuexifTcjUnde cçremonijs enatû fit nomê.amp; in feptimo,Ceretibus quodTar quinienfibus in populatione agri Romani côfenieranc, ob memoriâ feruatorû facrorû pax Ôc indutiac in centum annos datæ.Fcftus Pôpeius.cercmoniarû caufam, alr| ab op-bidó Cpredióam exiftimant,afij a' caritate putant.Adorationis et immolatióis origine F Plinius in naturali hiftoria fic pojnit.Numa inftituit deos fi ugccolere, ÔC mola falfa fup plicarejatqi.ut autor eft Cecinna,far torrere,quoniâ toftum cibo falubrius. Is Fornaca-lia inftituit farris torrendi ferias,^ arque religiofàs terminis agrorum. Nonius aûtMar cellus,ador ffumenti genus quod cpulis,0^ immolationib.facris putatur piügt;unde ado-rare propiciare religiones.Feftus Popeius, Ador farris genus edor quod appellabatur, fiebat toftmunde in iacrificio mola f^lfa efffeitununde adorarc.Feftus itê, Immolarc
Sdcrifictire
Litare Mnlirres capi tecooperto fd crificdnt, Arcanum [dn criftcium
Confecrtrc
eft mola,id eft farremolito SC (aie hoftiam periperfam facrare:5Cidem infira.MoIa uoca tur far toftum,fale afperfum,quod co molito hoftix afpergunt.Macrobius Saturnalia. Cura hoftia cæditur fari non eft fas.intercifa óf porreefta liceururfus cum adoletur nó li cct.plurima itern nurtc minutiora rcligionis gentilium uocabula unico doceamus cote xtu:uideJicer,facrificium,côfccrario,ornamcntorû,uaforumcjuocabula:dchincfupcr-ftitiô,iâcrilegium,dedicatio,piaculum,iufiurâdum,eleeraofiina,abftinentia, uirginitas, iciunium,geftus inter faciendum rem diuinâ,ôf demum hoftiæ,quid fibi uoIuerint.No G hius Marcellus inter facriffcare Sf litare hoc dicit interefle. Sacrificare eft ueniâ dan' pc tcre.Litare eft.ppiciare. Et Macrobiuslitare fignificat facrificiofado placauiftèdeos. Litare eft facriffcium rité facere.Cic.in Legibus.Nodurna mulierii facrificia nó funto, prseter ilia quae pro populo rite fiet.Et Varro De lingua Latina.Romano ritu facriffeiS mulieres quum facient capite funto coopcrtæ.Feftus Pôpeius:arcanû facrifictj genus, quod in arce fit ab auguribus,adeo remotum à noticia uulgari, ut nelitcris quidem mä aai'etur,fed per memoria fucceflbrSrelinquebaturzóf infra.luuenilia fingebantur Diana? fini ulacra,quia ea ætasfortis eft ad tolerandauiam. Diana enim putabat deauiaro. Item ftata dicuntur iacrificia,quç certis diebus fiebantJte facrificiS quod fiebat in mon tcPalatino Palatuar dicebatur.Liuius inxxx.Philippiregislegatiinfenatû introdudi (unqgratulâtcs de uidoria;his petentibus ut facrificarein Capitolio,donaqj ex auro li-ceret ponerc in tede louis optimimaximfipermiflum ab fenatuxentû pôdo coronäau-feapófuerunt.Jam côfccratio qua fieret ratione Cicero pro domo fua ad pontificesfic docet. Video efle legem ueterem tribunitiä,quae uctat iniuflu plæbis ædes, terra, aram . confecrare.Ornamêtorum rcligionis uaforumq^ modus fuitprifeis caftiftimus.Sed or-namenta unde habucrunt originem,Liuius inNumæ geftis rebus fic docet. Flaminetn loui affiduum facerdotem creauiqinfignit^ eu ueftc SC currult regia fella adornauit.Sa-lios inde xij.Marti Gradiuo legit,tunicæqj pidae infigne dccreuiqSC fuper tunicâæneïl pedoritegnien:qualifacerdotes Chriftiani, fedaurco SC argenteo Ôf iafpidibus orna-to,pedorali appel lato utuntur.Et Feftus:Aibogalerus à galea nominatus.Eft enim pi-feus capitis,quo Diales Flaminesn'd eft louis facerdotes utebant,0C Flaminio ueftimc-fó Flaminia utebat,Dialis uxor QC louis facerdos.tutulûFIaminiæ eode erat colore.Itc mortuse pccudis corio calccos fieri Flaminibusnephashabebatuqquoniam fua morte extinda omnia funefta exiftimabantur.Item tutulum dicebatFlaminiarum capitis or-namêtuni,uitta purpureainnexa crinib.SC in altitudine extradum. Item Flaminias ia-Cèrdôtiflâs,Diali addidas,fcalas ultra tres gradus afeendere nó licet.non comit caput, rieq^ capilium depedit, Flame folus habet galerum,^dmaximus eft.Cic.inLegibusn'n
delubris
-ocr page 61-LIBER P R I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1$
7^ déîub'ds omnibus textile necoperofiusqjmulîens opus menftruum , colorâutê albus ÿ'olo-dîbus 4e præcipuè dccorus dcô eft,cum in cæteiis,t5 maximetn textili.Ttrtcfla uerô abfint,nifi â corus deo belîicis infignibus.Plin.in Naturali hiftoriaiantiqûior fuit plafticè^ fundendi æris ars. ex ea enim dîj fiebantiâ^ domus ciuium ornabâtur,amp; dtj fidiles erant.hæ enim tûc deo rum effigies éràntlaudatiffimæ,nec poenitet nos iUorum,qài tales'eos coluere.in facris quidêtum nonmyrrhinis,ut hodie criftallinis ûe,fed fid ilibus libâbât.Seneca cpiftola xxxi.ex Virgilio.Exurge modo ÔC te quoep digniîfinge deo : finges aütê non auro ncc argêtoinô poteft in hac materia imago deiexprimi:quin cogitaillos cùm propictj fuïf-Tent fidiles füiflè.Perfius SatyricusiDicite pontificès in templo quid facit aïtrumiNem pe hoc quod Veneri donatæ ä uirgine puppac.Cic.in Legibus : Aurum amp;nbsp;argentum in urbibuSjóóprtuatüminfanisinuidiofarès eft: tum ëbur corpore cohtracftû. lam æsalt^ ferrum düelliinftrumentanönfani.Feftus Pompeius dé haemodeftiareligionis tàlitér
jx fcribit,utnoftræætatisfacerdotib.ingenteminuràtnotam,quinedumcquoüehuntur: c., fed equitum turmas cüm pârui famulatu alunbinqûit enirh.Sacerdotis proprium eft,üC Sdcerdotes e» nec equo üehatur,nec plus $ tribus noeftib. ab urbe abfit,nec pileum deponat: èx quO y“® flamen dilt;ftus»Ôéidem dicitpurafacerdotesueftimentaad facrificiahabuiffètid eftnon obftta,nônfulguritajnon funefta,nonmaculam habentia.Fuit ettam unum facrificahti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
bus ueftimenti genus,quo facerdotes cuiufcp ritus,amp; têpii,amp; dei pariter utebâtur.quà-le eftcamifium lineüm albû,quo Chriftiani utunt facerdotes. amp;nbsp;cum eflet latS adeoçg :oblongum,utdifcinlt;ftum per folum traheretüf,poftea cintftû pendentem fupra cingulum faciebat unditç finum,qui ritus fuifle pefhibetur Gabinus.Liuius irt qùintOjC. Fabius ritu Gabino fuccinélus à Capitolio obfefïb in Quirihalê collem facra ferês iüit Ôd redi}t.ôé Virgilius.RitufuccintftaGabino.ôd Cic.Dearufpicumrefponfis:Strophium guod Graccé ophiSdicitur,pfo infigni pofitum fuifle dicit: quod ponebatur iricapitib. iac€rdotum:ö^ alfj coronam füiflê dixerunbquod ornarnêtum noftri loani Baptiftæ in hÿmno atttibuunt uefpertinoîStrophium bidentes.Sed iam inftrumêta amp;nbsp;uafa religio
;C nis é Fefto inciptàmus oftendere:Præfericula uas aeneumfine anfa pàtens ad fummum ReUÿonis in^ uelut peluis,quo ad facrificia utebantur.Patenae, üàfcula paruüla facrificijs faciendis a- ^rnmenti er |)ta;Infulaè funt fulcimêtalanea,quibus facerdotes QC hoftiâ template uelâtur. ïnarculû uirga erat exmalo punico inaurata,quâregina facrifîcaris in capite geftabat, Acerra af eulathuraria in facrificijs. Achàmû poculi fidilis genus,quôin facrificijs utebant.Nô-itius MarGellus-.Anclabris menfa minifterijs apta diuinis:uafa quoeç ea quibus facerdo (tes utuntüranclabraàppéllabantur.Féftus:Sècefpitacultrumferreum,obiongum,ma-nubrio ebufneo,rotündo folido,uin!fto ad càpulum argêto 5C aurô,fixum clauis æneis ære Gypriô,quo Flamines Flaminiæ uirgines pontificescß ad facra utebant : ditftû autê eft fecefpita à fecando.Cic.ih Verrem aeftionetertia. Credo turn quum Sicilia florebat opibùs coptjs,magna artificia fuifle in ea inftila.Nam domus erat ante iftû Prçtorem nulla paulo loGuplétior,quà in domo hæc no c{rent,etiam fi præterea nihil elTet argêti.
Patella grandis cum fi gillis fimulacri deorumtPatera qua mulieres ad res diuinas utef ê tur.Thuribulüm:haec autem omnia anti quo opéré amp;nbsp;futrimo artificiO facfta.Feftus Pô-
D peius.Simpulum uas paruulum nô diffîmile cyatho,quô uinum in facrificijslibabatur, «ndemulieres rebus diuinis deditæ fimpulatrices diéîæ.Struppi uocantur in puluinari bus fafciculi de uerbenis falt;fti,qui pró dcorum câpitibus ponebantur.Suffibuluni uefti mentüm album,practextum quadrangulum,oblongu,quôd in capite ueftales ttirgines làcrificantes habebant,id(ç fibula comprachendebâtuf. DamnarSt 6lt; ipfi etiâ Rornani gentiles facrilegiamer fe ipfa à uerbo nota,ô^ fuperftitiorieslcuius uerbi uim origine hl buiffe uult Aulus Gellius ab ijs,qui filios fuperftites efle nimis importuné à dijs efflagi-larêtjCÙm tarnen omnis importuna ineptaq^ religio poffît fuperftitio appellari. Liuius in quarto.inea rerû affliéiioné multiplex feligiOjôd plaeracç externa inuafinnouos ritus fàcrifiçâdi,uaticinàrido inferentib.in dómos quibus quæftui fièrent capti religione ani müdonecpublicusiampudoradprirnoresciuitatisperueriitjcernentcsinomnib.uicis ,, nbsp;;
fiéélliscç peregrinà àtc^ infolita piaCula pacis deû cxpofcendæ.Datû tarnen negociuni Pidcülunf Â,dilibus üt animaduerterêt,nt ne qui nifi Romani dtj,neu quo alio moré patrio' có-llÈrent.Idêljwius xxix.PyrrhüsLöctos clàfTe practètuedus tliefauros Proferpinæ ihta t ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondusj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b i Ôoâ
-ocr page 62-TRTVMPHANTIS R O MAE
lt;Sps ad cam-djem fpoliauit clafïis portera die fccdiffima tcpeftate Jacenta,omnes£j ria g l!es,qux’ facra pecimism habiierantj'n littoranoftra eieamp;^ rtinnpecuniarn omnem có-quifitam in thefauros Profcrpinæ referri iurtit:nectamê ei poftea aliquid proipere' eue DfXicrff» nit,puUùstÿ Italia,ignobiliatcp inhonefta mor te,Argos ingreflus occubuit. Dcdicatio «juidfueritCk.proDomortiaadpontificesficoftenditzportem tenen' indedicationc iépli oporterc uideor audifle:ubi enim poftis eft,ibi aditus ert.Liuius ix.C.Rauius fcri^ ba Libertino pâtre gcnitusÆddisxdê Concoi diæ,in area Vulcani,fummanobiliûingt; «idia dicauit.C.tç Barbaras pont.coaótus côfenfti populi uerba præiuitJtaqs ex ault;rtogt; ritate Senatus lata lex:ne quis templû aramïie iniurtu S.aut tri.pl.partis maioris dcdica ret.C.Iunius Bubulcus Dilt;rtatoracdem Salutis,quam Confiil uouerat,Cêforlocauerat, ditrtator dt dicauinldêxxiij.Duûuiri creatifunt:Fabius Maximus,T.Oôacilius CrafC acdibus dedicandis,Mêti A ttilius,Fabius Voieri Erycinrezutraqj in Capitolio cft. ÔC in frà.Gn.Domitius prætorurbanusdcdicauitafdêFortunac primogeniæ in colle Quiri.' nali:Slt;:ininlûlalouisædêdedicauicG.Scruiliusduumuir.Valeriuscçfiehabcr.Oratius ß
f PuluilluscuminCapitolioJouiopt.max.aedcmdcdicaret:intcrq;nuncupationê folen nium ueiborum poftem tenens mortuû eflê ßlium audirter,ne(]p manum à porte remo* ffoiiurif* uitJuhßurädiÔClacramêtireligioapudRomanosmagnifuitmomêti.Etquidciun'fiu râdireligio duplex fuit:una cû quis requißtus aliquid dqs in teftes uocatis fpopôdiflèt
♦ nbsp;nbsp;autfirmaüèt.ceuMaicus AttiliusRegulus fefe Carthaginê nificapciuorum permuta- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
tio Hcretrediturum iureiurando fpopondit.formaqj huius iurifiurädi erat tab's. Lapid2 ■; rtlicem tenebât iuraturi per Ioucm,hçc uerba dicentes : fi feiens fallo:tum me Dieipiter fakia uibe arcc(ÿ,bonis cqciat:ut ego hune lapidem.De quo Cic.Lccum primo:Periu-nj pœna diuina exitium,humana dedecus.amp;T infraipcena uiolati iurifiurâdi erto. Altera iunfiurâdi religio erat,ciim uerbo inter loquendum per deorum numina Ipôte quis iu-rarttnquale erat cûm aedepoLme Hercules,Âf mediusfidius dicebant:duorumcç primo pofitorum loco Fa ci lis erat expofitiocCum per Apollinis ædê primus:alter per Hercule fementientê periurioobbgaflèt.Tertijcxpofitio altiorem habetindaginem.Sandus Q D»yPidius ëC Semipaterdrj fueruntSabinorû,quos domodemigrâtesincollemQuirinalc
buîo appellabatunobtinuitqj eiufmodi nominis opinio,fanditatis magnâ uim habere
litdi e,aut port^ eo ablbluti eflent in horte pugnare poterât:unde eft illud Catonis: qui
iàcro,qut petebat et qui inficiabatur utertp quingentaarris ad Pôtificem deponebatrdc
alijs itern rebus aliocerto numero,qui iudiciouicerat fiium iacramentS à iacro aufere»
batjUidt ad ærarium redibant.pofuimus mixta inter fe fuperius quæ de lureiurâdo QCÙi
cramento dicenda erannut ratio confier qua dudi opinamunfacramcntûfuifie in qui-
bus rebus alia dei inuocationis,quæ per iufiurâdum fit obligatio return erat: ficut ex H f Varronc fuprà oftendimus.ôC hinc orta ert facramêti militaris adadio:in qua prartér in | uocatos iui eiurâdo deos in fidei fùae tertes,alfa item erat occulta obligatio rtipendiorû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“
ÔC pariiærcrumq5amiffionis,quamfidem Falles incurrebat.Vnde in uitabeati Martini 7’uroncnfis cft,facrainentis militarib.implicitus:qui autêîureiurando aliquid affirmât, ’ folumdcû,fifeft’llifiêthabebatulforem.amp;f tarnen Romani aliquSdo ut fila dignitasfèr uaretur pœnam ipfi èC incommoda periurio adiunxerunt.LiuiusXxq.poftprçliumCî nenfe,cû egrefïi cafiris eirent,unus ex bis minime Romani ingenij homo,uclut aliquid obbtusjunliurâdilôluendicaufacûincafira redifletante nodemcomitésaflequituti
iLimen TjIaU: quiportcaredudus,fenatuiubcnte.ItemLiuiusxxxi.C.ValcriusFlaccusquem prarfe ianre in kg. dum creaueranuquia Flamen Dialis crat,iurare in leges non poterat.magifiratus auti fi'M foterat nbsp;nbsp;plus quineç dies nifi qui iuraflet in legeS non bcebat gerere.datus ert qui iuraret pro fira nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
rrcL.Valer. Praetor,j)lebstj5fciuit,utperinde efletacTiipfeiurafietzCôtra Numâtinos rebelles milTus Q.Popeius ert fupcratus,ô(^ pacem.cûüfis FadamiureiurJdo fiuixeraü quaiii
-ocr page 63-L Î BER P R I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17
qiïaih Scnatus ciim accepiflctjad iufiurandum refoluendum idem rcmiflîis eft. MilTus item C.Mandnus iterum peiorem pacemfecitquam S.P. R.quum nô approbaret: Mandnus eft-Numandnis deditus.qui nudus ante portam ad iufîurandi obferuationê expofitus den'debatur,nec ab hoftibus nec ab fuis redpiebatur.Suetonius de Vefpafia no.Equiti Romano iurifîurandi gratiamfedt,ut uxorem in ftupro graui compertâ di--mitteret,quoniâ fe nun^ repudiaturû iurauerat.Cicero pro Rofcio Gomœdo. At quid intereft inter periurum mendacem:qui mentiri folet peierare cofueuit. Vnico ^ud gêtiles in loco eleemofinauerbum inuenimus,quod apud Chriftianos frequcntifumS liabctur.Helius enim Spartianus de Antonio Caracalla fcribit, Nó tenax in largitionê non lentus in eleemofinam.5lt; pariter unico in loco eft exorcizatio. Vlp. De extraordi narijs cognitionibus.Medicus fortaffe fi,ut uulgari uerbo in pofterum utar,fe exorciza Exorcize uit.Plinius abftinentiain commendans Romanorum inquit.Non deguftafle eos uina, Primitiv
„ aut nouasfruges,priuf(^ iacerdotes primitias libailennquod quidem diximus, quia amp;nbsp;Sdcrir' Cerms hoc codem primitiarum uocabulOjUoftros iacerdotes uti uidemus.SC omnib.iacris Ce «0» 1*-' reris libationê uini eftè prohibitam Macrobius fcribitJeiiinij amp;nbsp;uirginitatis ac caftimo niæjob religionem prifds ufus fuitiLiuius in Primo. AmuliusRheâSiluiâ neptem Ve ftalem legit,ut fpem partus adimeret.Hieronymus ad Siluiâ:Flamê unius uxoris ad fa-cerdotium admittit.FIaminia quotç unius mariti uxor eligitur.Ad tauri Ægyptij facra iemel maritus aftumitunut omtttam uirgines Veftæ,amp; Apollinis,Iunonistç Argiugjamp;T DianæjôC Mineruæ,quæ perpétua facerdottj uirginitate marcefcunt.Liuius xxxv. pro digiorum caufa libros Sibillinos ex S.C.Decemuiri cum adijffènt, renûciaruntieiuniu leiuniuminßi» inftituendum Ccreri cflcjöC id quinto quotj anno feruandum. Et Ouidius in Faftis di* tiKum Ceroi dtjNumamPompilium quando orationem fecit pro frugibus, uiu Venercorum, cargt;-niiiqîefuabftinuiflc.Helius Spartianus de diuolulianoimperatore.SçpeautênuIlaexi ftente rcligione oleribus leguminibusi^ contentus line carnibus coenauit. Et Hierony mus celeber ecclefiae doeftor côtralouinianû De ieiunio tratftâs, quafi nô ôd fupcrftitio
C gcntilium caftum matris deum obferuet amp;Ifidis.Sediam uideamus hoftias.quarû duo genera eftè inquitTrebatius:unum quo uoluntas numinum per exta requiritur : alteru in quo fola eius hoftiæ anima deo facratur. Virgilius de PriamozMadat ledas de more bidenteSjpecorumc^reclufis petftoribusinhiansfpirantia confulit exta:dcalterouerô quutn fecit Entellum uieftorem Eryci matftare taurum. Hanc tibi Eryx meliorê anima pro morte Daretis perfoluo.hoftias Placidus Grammaticus inquit ab hoftimêto,id eft nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;*'
ïcquamentOjSC quandoc^ uicftimas dici q,itftac ui cadât: uel quia uincftac ad aram produ Ho/lw cuntuncüGellius dicat,hoftiam pro cæus hoftibus à quolibet facerdote, Vitftimâ eius Vidim4 qui uicerit manibus debere immolarùet Feftus Pompeius maximam hoftiam efle dicit ouillipecoris non ab amplitudine corporis,fed ab animo placidiore.Et infrà:folitauri-Iia,hoftiarû triu diuerfi generis immolationê fignificant,tauri,arietis,uerris, ^d omnes folidi integrier funt corporis.Plinius : obferuatu à facrificantibus, fi hoftia quac ad aras duci£urfuifletuehementiusrelult;ftata,oftêdiflettç feinuitâaltaribus admoueri,nó efle admouendam,quia inuito deo earn offe^ri putabanuquæ autem ftetiflèt oblata,hâc uo lenti numini dari.Virgilius.Et dutftus coknu ftabit facer hircus ad arâ. Vnde uitftimarq poftea funt introdudi manfuefaciendis befttjs, Virgilius.Et ftatuâ ante aras aurata frô* teiuuencum.Et Plinius item. Vituli ad aram humeris hominû allati non litant,nec clau dicantes,nec traeftæ beftiæ ad aras.SC ihfrà.Suis fœtus facrificio die quinto aptus,pecogt; ris die o(ftauo,bouis trigefimoxapræ nô immolantur Mineruæ,quia oliuas rodut. deo rum honori auratis cornibus hoftiæ maiores duntaxat immolant.Perbellé,ut erantme ritfelufit C.Caligula imperatonquemfcribit Suetonius admota altaribus uitftima, fuc cineftum habitu poparum,elato alte malleo cultrariû maâaflè. Cic. oratione in legem Ho/îi« jjm» AgrariâRulliprima.Erant hoftiæ maiores in foro conftitutæ,quæ ab ijs Prçtoribus de torn tribunal! fîcut à nobis Confulibus de confilij lentëtia probatis,ad præconem amp;nbsp;ad tibi einem immolabant.Nonius Marcellus,furuû bouem,id eft nigrum immolabant Auer no.Quædam item deguftationes quas liba appellabant in hoftiæ locum offèrebantur. Feftus Pomp.Muger mucolum fal in pila tonfum ÔC in olla ficftilem conieeftû ÔC in fqr-no percôdS;quo de hinc inaquâ miflb-Veftales uirgines utebant in facrificio.Ô£:
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Punitùm
-ocr page 64-ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T R I V M P H A I S ROM A É
Tüni’cum genus îibi translatum à Pœnis, id enam appellat probû,quia erat caftcn's fîiâ g. uilïimû.Paftillum in facris genus fuitlibi rotundi.Sc fuffimenta uocabant quæ facicbâc ex. faba miliocç molito,mullô afperfo:ca dtjs eo têporc dabantur quo uuæ calcrc prælo premebant.Sunimanalialibafarinacea,inmodûrotæfalt;^a.Feftusà didt panïbus redt tniti caput equiimmola« Idibus Odob.in câpo Martio, quia iacrinciû ficbat ob frugû cuentû.St^ equus potins bos immolabatjqd bos frugibus paricndis cft aptus. SC Ma-* crobiusdcâ Carnâcncd!cit,cuimenfelunioiàcrificat,pctitui(ÿab cautinrcftinafaciat falua.huic facrificat pulte fabacea lardo,quia lus rebus uires corporis roborent.amp; in fra,ln fàcrifîcio quod Proteruia diciturjfiquid fuperfuerat igné côburebat. V nde iocus illeCatonisincum qui omnia bonafimul cum domus incendio amiierat, proteruiâeû feciflc.SC Flame Vulcanalis Calend.Maijs rem diuinâ facit Maiæ Vulcani uxori, SC fil» prægnans immolatur.Herculi,ÔC Cercri xîj. Calend. lanuarias fadunt fue prægnantc de=. amp;nbsp;panib.ôC mulfo.Sed aliæ fuerunt Iioftiæ deteftabiles.Feftus enim fcribit uer facrû uo teüübikt uendi mosfuitItalis.magnisenim periculisaddudiuouebantquæcûcp proximo uerc p ' nata effent apud fe animalia immolaturos.fed cû crudele uideret pucros SC puellas inv meritos intcrficere,perdu(flos in ætatê adultâ uelabât at(^ ita extra fines fuos cxigebât: ÔC Plurar.in Problematibus.Menle Maio circa plenilunium de ponte fublicio finiula-Arg« era in Tyberimiaciunt.quæ appellant Argeosqdantiquistemporib. Barbariea incolentes loca Græcos quos ceperant eo paeffo interfecerût.HcrcuIê poflea admirati Grç cuhominêab huiufmodi cede abllinuerûttdodi ab eodëutuctcrêfiipcrffitionê obmic têtes,fîmulacra in fluuiGiacerentidem in Pauli .ÄLmihj uitaaÜud refert facrificiû, mul-Cenut/âcrifiy titudinehoftianu cæteris maximû.Vt religiofus facrorû cultôr,ubi lunâ deduôâ^jfpe-(ijmaxunuia xit,undccim tauros ei madauit.Indeprima luceFIerculifàcrafacièslitauit.adufq; uigin ti hoftias.Sacro igitur centû boQgt;ct ludis deo uotis adê per priores ftrui iuÎTinde quo fa crifido hecatôbe appellato Julius Capitolinus in Puppicni uita fie habet: tantu fane'læ ticiîcin Balbino qui plus timueratuthecatôbem facet et,quod talclacrificiû eft. CentG aræ uno loco ex cefpitc conftruunf,SC ad eas centu fues,centû oucs madantuniâ fi im-peratorum facrifi'dû fit,centû leones,centû aquilae,0C caetera huiufmodi animalia cête-na feriuntunquod quidè Græci fedffè dicuntur cû peftilcntia Jaborarêt,6C à multis im-peratorib.frcquentatum eft.Oftendemus etiâ aliquos ex multis uarqscp moribus,quos Romani in facienda re diuina obfcruauerunt.Macrobius ex Pauliniano alTerit, eu,qui tdâurutfdcri facra faèîurus fît,fe in primis reum fateri.Nam reum dicitprima uoeê effefacrorû : ficut r-uw Ce frima fic apud nos confeffîo pcccatorû.caetcros diuinæ rei adus præcedere debet SC fubinde fdtthitwr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uoluiffe maiores dânari qui promiffa uôta non foluit. Plinius in Hiftoria naturali dicit.
In adorando dexterâ ad ofculum referri côfucuiffe,totumq? ea corpus circOagi,ficut fa-lutifero crucis fignacülo adoraturifecômuniûtGliriftiani.Macrob.in Saturnalib. Vi-yitulM-i tulariinfacriscftuocclaetarf.VarrojpôtifexinfaensquibufdâVitularifolct.VirgiliuS
Lactûcp choro paeana canêtes.amp;fHyllus Dedqs,Vitulamdicit putarideâ, quæ lætidai praeeft.Ynde uitulatio facrû læticiæ eftpofluidoriam, V irgilius. Gû fadam uitula pro frugibus,ipfe uenito.SC item Macrobius.Terram dicûtOpcm,cuius ope humanç uitae adiumentaquæruntur: huicdeæfedentesuota confipiunttci rîtçdeinduftriatanguu H FcffusPompciusdicit:moseratRomaeinomnib.facrifi'ctjs precibüs^ populo Roma Oe igfwVfjlx no Qiiiriribusq,’3quoff nbsp;nbsp;a Guribus,quæ ciuitas Sabinienfîû potëtilfima fuit. Ignis Vc
ftacfî quando interflindus effet,uirgines uerberib.affîciebâtur à pontifice:quibus mos crattabulamfelicismatcriætandiu tcrcbrarc,quoufcpcxceptum ignem cribro aeneO in aedem ferret.ÔC ignem ex domo Flaminia eftèrri non licet nifi diuinæ rei caufa. Om2 uotum eft mentis amp;nbsp;uods. Vnde à facrificantib.bona habentur omina,id eft ut circunt , ' ftantes Sc bona mente uelint,6C mera oribus profcraequale eft apud Chriftianos, ciim Qenibu! relia fäcerdos ab al tari ad populG côuerfus fummifla uoce pro eo dicit orandû, Plihiüs dicit jfipzicm intffe quandam Genibus inelîe religionem obferuantia gentiunnhçc enim 5C fupplices attin gunt,ad hæc manus tendunt,hæc aras adorât.Sed iam nimis diu huiufmodi ineptqs iin moramur.Templa itaep ôC cætera,quæilli facra dixerunt loca præfertim notiora,diftri-butionis noftræ fuperius fadç partem alteram defcripturi,eorum uocabula ôf ritus prl Rio oftendamus, in ipforum uerô uarietate uocabulorum templym, ædes, delubrum,.-phanutn
-ocr page 65-L I B ER PRIM V S
phinum,tucrcajavafuntnotiora.detemplo ßc habet Varro De lingua Lan'naiomnetê Templcrum.. plum debet eße continuo feptumjncc pluf^’ unnm introitum haberc.fiC pracrer id, tem noimnn placßedicuntfingulisattributadijs.Delubrauero multarumædium fubuno tetflo fa-era funtloca.Vnde curia Hoftiliatêplumeftjfancfium non efcamp;finurbe Koma plçrçqp funtædesfacrzctemplaeademfancfla.phanifignificatiomagis aboppofiro proprio amp;att'ributo uocabulo eftnptaiprophanüeniminquitMacrobius.eftquod extra pha-naticâcaufàm üt,quafi porro â phano,id eft religione remotfi. Virgilius procul ô pro* cul efteprophani.Trebatiuscßaitprophanum quodexreligiofouel facröin ufum ho* tninum eft conuerfum.Virgilius.Fauncprecormifercreinquit,tucp optima ferrü Terra tcne,cölui ueft.-os fi femper honores, Quos eötra Æncadæ bello feccre prophanos* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
Aliquotep löca ^d ædificia alicuius dei funt dicuntur tuefca quod ibi myfteria Hunt, uc tueäturtuefcadicßa.Macrobiusin Sarurnalib. Delubrum Vatro inquit, locum elTein quo(præter?edê)fîtarcaafrumptadeum caufa: ut eft in Circo Flaminio; uel in quo dei ßmulacnim fit affixum^Cdedicatum.ficut candelabrum ubi candela:ita delubrum ubi deus. Virgilius.At gemini lapfu dclubra ad fumma dracones effugiunt, iæuæcç petunc Tiiconidis arcem,Sub pedibuscj deae clipeicp fub orbe tegû tur.Item; Nos delubra den iniferi quibusultimus efletille dies. Altäre Feftus Popeius ab altitudinedici uült,qgt; an-tiqui dtjs fuperis in acdificijs à terra exaltatis facra faciebanndtjs terreftrib.in terra : dijs infcriorib.in terra defoßa.SC infràtTerrcntû locus in capo Marrio ditftus eo loco Ara.
Ditispatrisinterraoccultaret.primamaramRômæfuiflequam HerculiEuâder info ïVi)«4rfr4 rö Boario extruKit,Ouid.fic dicit .’Cacus Auentinæ timor atrp infamia filuæ. noti funt Rowx lier fus;Slt; infrà.Inftituitt^ tibi quæ m axima dicitur arâ.Et V arro aras primitus fuifle ap-pellatas cxiftimauit,^d eas qui facrificent teneant.Vnde Macrobius dicit folanon pof fe orationem litare,nifi is qui deos precatur etiam manibus aram appréhendât. Virgi-lius.Talibus orantem dicîis arasqj tenentem Audijt omnipotcnstitcm.Tango aras me dios ignés,ac numina tcftor.fuerût aræ apertis in locis : Plutarchus in Problematib»
C Ædemoræmaioresperpetuoapertam elfe uolucrunnquæSCoraeft appellata,quia cir Aedeter^efmi cumfpeda eft cum rebus humanis præfit prouida dea,quam res humanascurantem ÔC ptr^iperta câ conferuantem fecordem ÔC negligentem minime putant elle deberekÆdemqjVulcan» Romulus extraurbem pofuit.nam cum incendijs urbs eflet expofita, Vulcanum qui-dem colendum,fed tarnen urbe cxcludendum exiftimarSt.Laribus etiam locum facrit attribuerunt,quoddixcreLarariû;eoscpÆneâTroia aduexiflefatisconftat. Virgilius.
Cum penatibus ÔCmagnis dijs.Ciccro pro Domo fua ad pontifices. Quid eft faneftius» quid omni religione munitius domus uniulcuiufqj ciuiût'hic aræ funt,hic foci,hic dif doww uniuf» Penates,hic^cra ÄSreligiones continenuEos aute decs Penates in Larario domus cu tuiuf^ rlt;iù ftodcs,canêiempcrappofitûhabuifle,amp;indecaninis fuifle pcllibuscontctftos Plinius giofi aflerinSeruiumcß regem eos bourn ouiumqj effigiefignaficrut tn præditfta locorumfa Crorum inftitutionc prudentius cæteris gcntilibus egifte uidcantur Perfæ : quos Afeo-nius Pedianus feeSda in V errem atftione aftirmat credidïftè,nulla dijs tcpla efle coden da,cum uni deo Soli quern adorarêt,uix mundus ipfe fufficiat.Ecotra uero Romani ca
£) inreeximiam curamuel potiusfuperfluam fufeeperunt, quosnon folumfidcribus,fed quibufcûtç etiâ hominum paffionibus,tcmpla amp;nbsp;loca facra erexifte uidemus : quorum parteordinc exLiuio afferemuSiTarq.Superbuslouis opr.maximitcmplum expr£da Tonpl« Suefiæ Pometiæ ædificauit.Exinde ædes Mercurij dedicata.poft ob V eturiæ matris ÔC, uxoris Coriolani faclum Fortünçmuliebri templum eft ædificatum. Camillusi^ ditfta-tortemplumin AuentinoMatutæmatri dedicauit.cxpiandæ etiam uocis noêfurnæ, quæ nuncia cladis ante bellum Gallicû audita negletfta eflet, iuflum templum in noua uiaÂioLocutio.Et terminus in Capitolioinuêtusmoucri lé nonpafliis,templûibiha buiuædesi^ monetæ lunonis iri area quæ ædium Manlij ftierat ædifîcata. Ædes paulo-poft Salutis à C.lunio Cêforelocata eft.Caruilius fubindeconfulædemfortisFortunæ demanubijs faciendam locauit,amp;r tcmplum fuifléroftra Cicero in oratione in Vatiniû TtTmnw« teftemficindicauProduxeris iudiceminroftris,illo inquaminauguratotemplo.Nunc ' ad ritus tranfeundum eft.Feftus Pompeius.Ritus,mos,confuctudo. Rite autem benc
rccle.Liyius in piimo; Pontificeni deinde N utna M. Furiiina ex patribus legit, cic^
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b 4 fanifta
-ocr page 66-lo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T E I V M P H A N T î s RO MAE
Pontifici oms fanda omnia exfcripta fignatacp attnbuit,quibus hoftîfs,quibits dicbus ad quç têpb b g niapMicdpri era fierçnnatqi undein eosfumptuspecuniaeerogarentuncætcraomniapubiica priua u^iacjildcru raq5 iacra pontifi'cis feitis fubiecit,ut cflet quôeôfultum plebs ueniret, nequid dim'ni iu fubieila. j-fs negligendo patrios ritus peregrinosc^ adfcifcêdo turbarctur.Cic.in Legibus: Ritus fàmiliæ patriæq^ kiuanto:itaq; ut cadat in cundlis anfraôibus deferiptum efto.eertasq^ fruges certascß baccas facerdotes publice libanto:quæ cuit^ diuo gratælint hoftiæ pro uidcnto:quo quæq: priuatim amp;nbsp;publice modo ritucç fiât dilcûto,ignai i à publicis facer dotibus:ex patrijs ritibus optima colûto.Ritibuscç afcribêda funt ea, quæ à Liuio tradi ta funt.lacu Albano emittendâ fuifle aquam fi Vehijs potiri uellcnr uates prædixifiè.ôC pariter a' Delphis legatos attulifiè.ô^ lunonem interrogate nunquid ucllet Romam ire: eum affirmafietjfuilîe adue(flam,templumlt;^ illi dicatS in Auenrino.Et ancilia ccelo de ' mifiaeumfuiflent,iufiuNumæfcruata:illisSaliosindefolennib.ufosefle:de quare fie habet Fcftus:Mamurij hetrufei nomen frequenter cantu Romani frequentabât hac de caufa.Numae Pôpilio e' coelo decidiflefertur an eile, id eft feutum breue : quod ideo fie F appcllatur,quiaexutroq!btcreerat rccifum,utfummum infimumq^ eius latus medio f)ateret:unaqi édita uox,omnium potentiffimam fore ciuitatê quâdiu id in ea mâfifièt.
taq; fa di a eiufdcm generis plura ideo mifcereturjite internofei ccelefte poflet. probatu opus elt maxime Mamurri etrufei;primo loco petijt,utfuum nomen intra carmina Sa-lij canerent:de quo ancili fic habet Cic.in Philippicis.qui ita conferuandus eft, ut id fignum quod coelo delapfum Veftæ cuftodijs continetur.his ad maiorem rerS intellige
’’■' nbsp;nbsp;nbsp;tiam præmiftiSjloca fimul cum ipfis ritib. oftêdere pergamus:nec erit abremulta repe-
tere,quç in Roma; à nobis inftauratæ defcriptione poluimus. Erit cnim à loue princi-piS quern omnia in omnib.eflc uoluerunt:ut dicat Virgilius : Deû nanqj ire per omnes terrast^ tratftusfp maris cœlumqj profundum.Id tarnen tantum numê à paricidio,adul-teriOjftupriscjß fuam magnitudinem eflenatftum confitenttadeo ut in ludis fcenicisdeo rum uenerationiinftitutiSjCorruptorê pudicitia; louem turpilfimi hiftriones canerent,
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agcrentq:,urpopulo placèrent: ôd AdolefcensilleTerenrianus fuum laudatadulteriû G
- louis dei exemplOjqui per auri impluuium Danacn Acrifij filiam corruperit. fed eius ri tus fiera fidfacerdotes difcutiamus inæde ipfius louis opt.maximi q in Capitolio fuit, ubi nûc defacinorofis fupplicium fumitur:amp;: ad quam triumplii tantis ducebâtur appa ratibus,facerdotesfueruntpcrpefuicpuloncslouisappellati:quos afterit Auguftinus tfubnefiouù nienfc ad auream eius ftatuam pofitafjperpetuos fuifte conuiuas:ut mimorû ibi potius Sd parafitorum contubernia,quant dei facra celebrarentunfuittç moris eo in contuber
“ niofcrmoncsôCconfabulationesquotquotinciderent,nonminuscumIouisftarua,Ç iplôs interfeipfosepulones deblatcrare.Vnde Seneca Cordubêfis in fiipcrftitiofos in uehensjn Gapitoliû inquit peruenfpuduit publicatac dementiæ.quid nô fibi uanus furor attribuit offîcijdalius munera deo fubijcit,alius horas Joui nûciat. Alius lidor, alius uncftor,quiuano motu brachiorum imitetur ungentem.funt qui ad uadimonia fua deû âduocant.funt qui libellos offerant,ôd ilium Caufam fuam doceât. Dodlus archimimus (ènexiâ decrepitus qnotidie in Capitolio mimû agcbat,quafi dij libctcrfpedarêt, que turb'a defierat.omneillic artificum genus operantiumdrjsimmortalibus defidet.fedêt H quædâ in Capitolio,quæ fe â loue amari putant. anteditftit^ epulones ÔC fubditi eis ædt
• , * tuicifternasamp;^ipecus in Capitolio habuerûtfubterraneas,quçappellatæ funt Fauiflæ, in quib.fiqua collapia ÔC xs aurumuefacrorumreponebant.libetuerô quafdam dclegi bus louis iacerdoti impofitis à Plutarclto fumere,Sacerdotcm louis cane ÔC capra abfti Sâcerdoslouis nereadeo uoluerunt,utnectangere,ncc nominarc debeat:quia caprafœdu amp;nbsp;libidino caztecz caftra fumfitanimàl ÔCcomitialiaddieftum.Canisuerô tumultuoium animal,quodomrub.la tbüinct nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’cris locis arcetunS^ in primis louis templo:ne fàcerdoti ad ianuam fedêti, nbsp;profugos
in templum r^os excipient!,fit latrando infeftus,fedenfcs enim ibi quicuneç mane adi-bant,eo die ab omni uerberatione amp;nbsp;uiolatione tuti reddebantur.ôif côfugientcs id eû locum conferuabantur,etiam fi ligati erant foluebantur,Ioracjß non per ianuam fed per teeftum abijciebâtur.âCinfrà.Sacerdotibus louis nec magiftratû capere nee petere pcr-niittebatur,amp; tamêliôoreutebanturac fella currulfqufaregiçpotcftati paf facerdotq dignitashabebat.Vndenouulgaresnccignobileshomines adfacerdotiû^JntouebâL « • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Al
-ocr page 67-LIBER P R I MV S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il
At de matve magna deôm uidcamus,qLtæ c3 Berccynthia, Cybclc,Vcfl.â,Ops,amp; Pto* (erpinaüt dicia,cc5iani habuir propc remplüm Veftæapud Tyberim, prope pôteni nunc fantflæ MariæiprOur in Roma oRêdimus inftauratatfüitqj magna deum matendtf qüa Lniius xïsix.Oratores Romani Pergamum ad regem uenerunr.ls legatos comiter aeceptos Peflinontcm in Phrygiam deduxitjfacrumcp ijs lâpidem quem matrem deûm cflè incolæ dicebant tradiditjôif deportare Romam iuflinqiicm Tybri aductfïû Scipio NàfficaoptirtiusUiràSenatuiudicatusperporta Capenam duxitinurbcm,6L quinri NafTicatcmplüm ci uouiflèt: Metellus incepinAuguftus pcrfecit-Ouidius. lllafedens plâuftro porta eft inuctfla Capcna:fparguntur iuncflæ flore recête bouesiNaflïca cxcc-pitjtempli non extitit autoriÂuguftus nunc cft,ante Metellus erat.Eius dcæ, quam uir einem amp;nbsp;matrem fuiflè mentiti funnfimulacrum manu geflabat timpanü: tun es liabc-batin capite.Vndc Virgilius,qualis Bcrecynthia mater Inuehiturcurru Phtygias turri _ ta per urbes.amp;f contra cam pofita erat (edes,ieruiebätcß üli facerdotes Galli rn olles fur-- ^/(ccrtiàiés ® piflîme' eunüchati:quosPlinius Samia tefta uirilitatê amputare affirmai. amp;nbsp;Feftus Pó- nbsp;nbsp;nbsp;funuthf
peius dicit cos appellari à fluminc Gallo ^d accolunt.Et LiUius in 3lt;^.Liuius L,Scipiogt; nis legatus claflem inEuropam ad Sefton oppugnandam traieeit.Iamc^ fubeuntibus muros phanatici Galli primum cumfoknni habitu ante portam occun erunt: iuflufc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
matris déum uénire memorantad deprecandum Romanos,ut parccrent ciuib. urbilt;^;
•nemo eorum uiolatus eft;mox uniuerftis Senatus cummagiftratibus ad dedendam ur-bem progrefl'us.Sc’ idem in xxvitj.Conful M.Fuluius Sangarifi amnem tranfgrefius pó tepeifedo.prætci fipam cuntibus Galli matris magnte à Peffinonteoccurrcrc, cum in fignibus fuis uaticinantes phanatico carmine, deam Romanis uiam belli SC uitftoriam dare,imperium(];eiusregioni3.Hiita(]^GallifacerdoteseunuchimoIIesapuddea feia ' nbsp;.
óantCs ïaciebant cimbalorum aeramentorumeç iatftorum ac manuum fonitS. leoqj ad^-ïungebatur folutus maniuetus.Molles uero dicit bcatus Aurelius AuguftinuS cótra önincrn uirorum mulierumcj uerecundia confecratos madidis unguento capillis/àck
C deaIbaJa,fluentibus membris,inceflu fœminco,perplateas uicostç à populis ündc tur--piter uiuerent quçritaflc.nec immerito querit amp;nbsp;deflet ipfe fandus uir,hoe crimen,hoc dcdecuslKibere inter illafacraprofeffioncm,quod in uitiofishominumm.orib.uix hagt; bet inter tormenta confeffionem.Caftrati autem funt ob memoriam Atys, quê formogt; ùÂfàd Êrfiö fiffimum adolefcentem quüillaprocax amp;nbsp;impudica perdite' S)C efflidim amaflètj ob ze lum mulicbremc^ animiimpotentiam eunuchauit. idemcj Auguftinus de fcipfo dices fie Berecynthix iâcra commendat.Veniebamus nos etiam aliquando adolcfcentCs ad fpedâcUla,ludibriarp facrilegiorum:{pedabamus arrepticios,audiebamus fymphonia cOs,ludis turpiffîrnis',qui dijs deabusqj exhibebâturjObledabamur cœlefti uirgini Bç-* recynthiac matri omniumiante cuius Iedicâ,dic folcnni laudationis eius,talia per publi cumcantabanturàncquiffîmisfcenicis,qualianondicomatrem deorum,imino uero qualia nec matrem ipibrum icenicörum dcceret audirc.McIius uerô ôf prudêtius ui-ri in loue fuo,mulieres inMatuta dca egerunt: refert nanqj Plutarchus in Problemati»-bus,Ancillisædcm Matutacingredifas non elle,unamqj tantum mulicresintroducere,
D quâ alapis cædunt,hanccç unâ ita pulfant,utferuas fignifîcent aditu prohiberi: Apudtç cam deam filijs fuis mulicrcs bona no optant fed nepotib.tribuut,quod lno,que Ma tUta,miïi quodâ humano ingenio fuiftc,£C fororis filio mammâ prgbüifleun nlijs uegt; rô infœlix fuifle uidet.Sed 06 uctuftiora hocprincipio trad émus.Euâder Carmêtë ma trem quxLatinasliterasprimo dicitur inuenilTc ex Arcadia in Itali5ducês,atrulit fec3 facra, qux funt Lupcrcalia. Vnde Ouidius.Nam iuuenis nimium uera cum matre fuga tusiDeferit Arcadiam Parraliumcç larcm.06 alio loco.Quis uerat Arcadio didos émó te Lupercos.Faunus in Arcadia têpla Lycçus habet.Liuius in primo.RomuIus in Pala tino monte Lupercal fccit Iudicrum,ô6 à Palantia urbe palatin appellat. Vnde nudi iu-uenes Lycxum Pana uenerantes,per luxum atcç lafeiuiam currcrct. Et beatus Augufti nus his uerbis hoc exponit. Varro aflèruit Cirec focios Vlixis mutaffe in beftias, amp;nbsp;Ar cades, qui forte dudi tranfnatabant quoddâftagnS,côucrfos fuifle in lupos. Vnde Ro manors Lupcrcalia ex ilIorS femine lunt exorta.Ouidius tarnen aliâ affci t Lupcrcoi 3 Luperitdiufâ . originCjqui diffufe nariataRomuli et Remi inTybcrim expofitorû hiftoria,Romanos orig»
dicit
-ocr page 68-‘li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPH ANTIS ROMAE
dicttbenefinjincmores qnodlupanutriendisinfannb.præftitir,tcmplu:-tgt;iîli adHcufn Temf)IitmLi(= iuminalcin cxcruxilîe:quod Lupcrcalfitappellacû.Vcnitadcxpoiitos minimlupafee fgt;ercitl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gemcllosjllaloco nomcfccitdocusipfe LupcrcahMagna dan nurnxpræmia Jaórts
habet.ô^ noseius têplilocum fuilîèoftendimus:ubi adfupenoremCirci maximi parte Cælius mons définir,in fandîi Gregortj ædibus;in uiam Apptam uergentib.fcd ad rem. LKper« ei'us remplifacerdotes,Luperci ficutuult Varro appcllaniduiinam rem fuam nudiage bant.necin templo folum ied per utcos urbis ac corn pita difeurrentesiquin etiam prælt; ter facerdotes quicunqp mares fiC feeminæ facrificio uolebant cômunicare,nudi per têx p!um,urbemtç cateruatim Lycæû nefeio quod carmen canentes procedebât. ÔC Feftu^ Pomp.Creppos dicif Lupercos elîè diifîos à crepitu pellicularum,quem faciunt uerbe Crtppi râtes.Mosenini eratRomæin Lupercalibusnudosdifcurrere, amp;nbsp;pellib.obuiasquaf^ fœminasferire: Vnde notum eft Marcum Antoniûicuius immitti ingenio infaniam ad : . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dideratC.Cæfarisuicloria,utPaniLycæo Lupercalia celebraretnudû nudatisomnia
mêbramarronisamp;fuirginib.focia'tûicurruperurbemfuilîèuecfumiquêpuellæpafiter fî nudætraherennquo die Gacfari côronâregniimponere eftadnixus.Hercules quoi^ciï EuandrumGacitimoréliberaflet: ob memoriam uaccarum quas eo matffato ceperat, tôt tiuit 'bouc æneam in for© obtinuit,quod inde boariS appeilarunt. fuitqj ad id forum ab ipfo .
deo templum ædificatum ara maxima appellatum:eo in loco uel prope côtiguo ubi ec Aramaxim^ clefiam fànlt;5îi Gregorij ad Velabrum elTe uidemus.Liuius in fecfîdo. Ara maxima Her culi ab Euandro dicata.hajc facra Romulus prima ex omnibus peregrinacepit.Hercu* 11 uero rem diuinä facf?tes,fcribit Plutarchus alium neminc exdijs nominare.quia femi deus fit habitus:uel quod folidum ageret in humanis,ara ab Euädro dicata eft. Ganem Kot fiurificdn^moueri uoluuquia Cerberus Herculi fuitinfeftus i uel quia Licinio pueto cane occifo diüerculi ab Iporhematibus praelio decernerecoatftus multos ea pugna ex amicis fratrequotç jperdidit.fiCOuidius de Hercule.Immolat attç illic tauru tibi luppiter unum » Vitftor ’EuaridrS ruricolasiç uocat.Côftituitqj fibi quae maxima dicitur arâ. Hic ubi pars urbis de boue nomen habet. Auguftinus autê de hoc templo habet infra feripta; eius dei que 'S 'folum uirtus in aethera fuftulit indigna;quae tarnen uel ideo toleranda erunt,quia deam «obisnuncprimum nOtamefficiûtLarêtiam.'perpetuimeretricijinfamia nöbiliffimj.
.■ / gt;Hérculisaedituusociofusatfpferiatuslufîtteffèrisiecumutracçmanualternâtc:in uni ■çOnftituens Herculem,in altera feipfumifub ca conditione ut fi ipfe uiciftetjde ftipêdio rempli coenamfibi pararct amicâcç conduceret : Si autem uicftoria Herculisfieret, hoç idem de pecunia fua uoluptati Herculis exhiberet.deinde cö à feipfo tan$ ab Hercule Jui(ftuseflet,debitâmcoèrtamamp;:nobiliirimim meretricem Larentiam deo Hcrculide-dit.at illa cum'dórmiflet in teftiplo, uidit in fomnis Herculem fibi efle cömixtum fibii^ dixiflei^d inde difcedês cui primû iuueni obuia fieret apud ilium eflet inuentura mercc 'dem,quam fibi illa credcre deberet ab Hercule perfolutam.acficaccidit:eunti quS promus luuenis ditiftimus CarrUrius occurreret,eamcp diletftä fecum diutius habuiftèt,illi haérede defunlt;ftus eft.quæ ampliffimam adepta pecunia,ne diuinæmercedi uideret in 'grata,quod acceptilïirriuputauitnuminibus,populiîRomanôctiamiplàfcripfit haert dcm.atcp illa non coparente inuentö eft teftamenfum,quibus meritis illam ferüt hono^ H res merüifle diuinos.Sed Feftus dicit Larentia efie fefta Accæ Larêriæ : qua Aulus Gel lius feribit Romuli nutrice fuiflciquæ ejt duodecim filijs unö morte cû amifi(ret;Romu lus in eius locum fefe AcCae Larêtiæ filiS dedif,fecß 6C caeteros eius filios fratres Aruales trdtrtt Ar äppellauit.SC exinde mäfit collegiü fratrü Arualiö numero duodecim, cuius facerdottf infigne eft fpicea corona 8^ alba infula.ô^ Varro feribit fratres Aruales ditftos ^d facra j . lt;nbsp;publicafaciötutffugesferätarua.EtValeriustraditAccâLarentiâfuiftèfèpultâinVc labro celeberrimo urbis loco.VenerêminuS miraremurobfcœnos habuifte infacrift-n cijsritusmifi diceret Auguftinus,Romanosno erubuiftèaliquâdo Veftam Venerêap TretVf«e. pellare,forfan ea ratioe q? tres fueröt Veneres.Vna uirginu quæ etiä Vefta : cui pUpas fhanicesde donafle uirgines Perfius poeta innuit;alia cöiugatarum,in cuius facris Adonis amicus toroßitutiotfi= eius apri dête extindus deplorabat.Alia meretricü:cui Phoehices donu dabät de pro-dorium Ifitutionefiliarü ante^eas lungerêtmaritis.aliasfuituero templum Veneris Erycinae
Voicri ddbdnt didö,extra portam Gollinâ nûcSalariamiubi ingentia in uinetis fundameta cerngtur:
/
-ocr page 69-LIBER P R 1 MV S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23
A De quo OiH.dius.Tcmp1afrequcntari collinæ proxima portæNunc dccct. Et Veneris Templum vte ülius priiTiic tiîïgiais Augulbnus talcrcfert uidiiTe facn'ficium . Ante iliud dclubrû ubi Erydn^ finiulatrum il) ud locatum €onfp)debamus,uniucrû undicß côtluentcs,ëC ubi quiftp po tcrat,Hantes,ludos qui ageientur intentifiTimifpedabamusuntuêrcs alternato confpc lt;ftu,hinemeretricumpompam,illfncuirgmâ:deam illamfupplicitcr adorari,antcillâ turpiacelebrari. Num ibi piidibundos niimos, num ucrecundiorcm fccnamuidiinusc' SrfcrM euncîaobfccEnitatisimplcbanturofficia,fciebat uirginalinumini quid placcrcqôC ex-hibcbatur,quod de templo domû matrona dodior rcportarct.nonnullæ prudentiorcs auei'tebant facicm ab im pun's moribus fcenicoium, ÔC artê flagitij furtiua intentione difccbant. At poft impudicæ Sc turpis deae obfcœnitates,deæ unius lituum prudetiam oâendamus.Kornæ coli dicit Plinius in æde Voluppiæ deam Angeronia ore obfigna Angtroniit to:ÔC Macrobius addit.iJ à principio fie inftitutû fuifle.quod qui angores fuos diftimu lando fupprimanqperueniant deæbeneficio ad maxima uoluptaré. Ad turpes ritus re deamus.TempIum fuit ante urbem conditâlunonis Lucinæ ä luco tliçftum in quo eraq Templû («na qui ab exquilijs ad ripas Tyberis pertincbat:eo(ÿ luco Tarquinij reges in noualia pur- nbsp;nbsp;Lucim
gato agrû ibi feminariû habuerexuius fegetem meflï maturâ populus Romanus pulfo Tarquinio SupcrbOjamp;' regno illi abrogato in Tyberim furcis abiecit. undc infula urbi inclufa fieri cœpir.Ifq? câpus Marti confecratus poftea dieftus eft câpus Martius,ut non Campus Mar* fitdubitandum idlunonis Lucinæ templumfuifte,ubinunceftfaneftiLaurêtq inLuci na ecclcfia.Refert uero Ouidius ei remplo facerdotê ex Lupercalibus præfuilTe.ad que quû irentmulieres concipere ncqucuntcs,is ante le denudatas proftratascç flagelle uer berans hircinis confeefto pellibus utcôciperent cfficiebat.Môte fub exquilio multis in ciduus annislunonis magnæ nomine Lucus erat:âCinfra.Gratia Lucinç,dédit hçc tibi nomina lucus. Aut quia principium tu dea lucis habes, Augur crat nomen longis inter cidit annis.lllc caprum malt;ftat:iuflæ iua terga puellæ Pellibus cxfedlis percutienda da-bat.Eiusq! morismeminitIuuenalis:Côdita in pyxide Lyde. Ncc prodeft agili palmas
C preberc Luperco.Eadêcç luno louisfororÔC coniûx maiorê pn'mariamcç habuit ædem loui Tarpcio proximam.Ouidius.Si thorus in pretio eft,dicor matrona potentis. lun-Ôalt;^ Tar peio funt mea templa ïoui.in qua idem fiebat qui loui cultus,cum dicat Seneca côtra fuperftitiones fcribcs:prçtcr alios atftus infanos fuiflè per fingulos dies quaf dam muliercs,quç lunonis fiC pariter Mineruæ fuam ibi cellam habentis fimulacris pro pius acccdenteSjS^ digitos ornantiS modo mouentes,capiUos earum difponere fimula bantjCû aliæ elTent quæ tune fpeculu tenentes, dearum oculis illud fupponerent infpi-cicndû.Et Varro De lingua Latina dicit. lunonem quodunà cum loue iuuat ter» âellè: Vnieluno lunonemcç Lucinâinuocari,quodpartus a' principio ab earnlucem editur. Cicero aut Confules lunö pro Murena lunoni facrafeciuc confules ftcoftêdit.Nolite à facris lunonisfofpitæ,cui pmpcitàüt omnes confules facere necefle eft,domefticum ÔL fuum confulem auellere. Operofum fuerit ftngulos deorS ritus ficut in aliquibus fupra fecimus diftinefte fcribere,præfcrtini quum tales fuerint quos non nifi erubefeentes poffumus feribere. ficut M, Ciccronem uel hac una re diuino uirum ingenio erubuifle, amp;nbsp;fuis qui extant lib ris fe uiuo per urbe
D RomamdiireminatisindignitatcmreidânaflTe uidcmus.Naminlibro,qüê Dénatura ■ deorum accuratifllme'fcripfiqhæc per Q_- Lucilium Balbû dialogo refpondcntê dicit.
Vides ne igitur ut âpbyficis rebus,benèaeutiliterinuentis,ratio lit tradia ad commeti Cicero deos tios deos:quæ res genuitfalfas opiniones etrores«^ turbulentos amp;nbsp;fuperftitiones pçnè ƒ«««Uiwwl ànilcs.ô^ formæ enim dcorû amp;nbsp;ætates,ucftitus ornatusq; notefeût genera: præterea co-gnationes,coniugia,omnia(ç tradudfa ad côfuetudinem imbecillitatis liumanæ. Nam ÔC perturbatis animis inducuntur.Accipimustç deorum cupiditates^ægritudines,irac5 dias.Qiiarc ad ritus alios uenièmus, qui totam ciuitatem multis diebus feriatam tene-bant.facrafuerQtCererisquandoProferpinaeiusfiliaabÔrcofuitrapta,ÔCpaulopoft CererisIkcrî inuêta:quarû dearS nominis interpretatione hâc Varro De lingua Latina ponit.Ceres quod cgcrit fruges:Profcrpina Luna,^d ut fer pês modo fit à dextr is,modo à finiftris.ea ïûqdearûfacra licet ab AtheniêfibusEleufiniaàlocodidiamâiorccelebrarent appa- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, »
ratu:Romani tamê in lunæ defediu ÔC Romæ ôf ubicûcp agerët maximo æneorû tinni-lu ca celebrauere.ad cuiusmorisftrepitûpcrpulchrè luuenalis allufiqquû mulierc no-
tare
-ocr page 70-24 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS ROMAE
Tertnino facrn fiebant
Äugu/lum
Augurit wuk
tare nolens garrulam atep contenriofam dixtt. Vna laborâti poten't Riccurrcrc Innæ.fcr g uatiim autem à Romanis extra urbem cum morem Plutarchus in uita Aemilij fic often dit-Luna obfenrari cœpit ac déficiente luminc multisq? colorib.mutatis,tädcm nufquä apparuit.Romanis ut moris eft tinnitu acris lumen eins rcuocätibus,amp;ignesmultis fa-eibiis ad cœlum tollcntibus nihil fi'mile à Maccdonibus facftum.T ermino facra fiebant quod in eins tutela fines agroru efle putabattdenicj Numa Pópilius ftatuit,eum qui ter minum exarafict, öf ipfum ÄT boues facros efle. Terminustç quo loco colcbat fuper c3 foramen patebat in telt;fto,quod nefas eftè ducebât terminum intra tetftum côfiftere.At ucrô ædes ipfi gentiles têplacp ficut amp;nbsp;noftri rité côfecrantes Augufta appellaucrc,un* de uult Ouidius Auguftum fuifle diélum quafi rite à populo facerdotibusi^ dicatû: ca* dêqi ab origine auguriafuntdiéla,quafi ea Jupiter manufiia dare flCaugercfitiuflùs. Is ucrô augurâdi mos latam in urbe Romana habuit prouinciâ, ut Augures tâto pracficic di fàccrdotio ex maioribus præftantioribuscj urbis cl^i confiicuerint. V nde gloriatur in Bruto Marcus Cicero fe à Q. Hortenfio uiro clariJÏimo in collegium Augurii fiiiflè F
cooptatû ; fie Qj. Mutium Scacuolâ Augurcm uidemus inter primarios omnium ætatfi uiros connumerari,quêin templo Veftae quo nihil in urbcRoma habitum eft faneftius aram ipiam amplexâtem Syllæ carnifices intcrfcccrunt.Cuius ianguinc ignis illc uirgi^ nu cura perpetuus,pené fuit cxtinlt;ftus.Eratff ficut Paulus Acmilius iblitus fuit dicere, Summ4 Mgß* fiimma eius facerdotfi poteftas,quod ncc Senatus cogi,nec coucniendi locum poterat rum potefldt habere,nifi quâdo amp;nbsp;ubi Augures psæfcripfiflcnt. locum ucro inaugurädi oftendimus Lflc«f indu^ fuifle in curia ucteri,ubi nfic unéh' Petri ad uincula eft ecclefia : qua titulo cardinalatus nunc obtinct uir fummus Nicolaus de Cuia,Germania oriSdus, PhiloJbphiaTheolo*
Mathcmaticis eloquêtiat^ eximie ornatus, licet aliquado alibi inaugu rarenf.Nâ Feftus Popeius tefta uel tefqua dicit eflcloca ai^urio defignata, amp;nbsp;poftmu rium efle potificale pomœrium ubi pontificcs auJpicabant. artem ucro inaugurâdi ab a pits ieruatam facile oftendcre poficmus, nifi fomentum addere ucrercmur quorudam ex noftris infaniae,qui nimium augurtjs credere uident:Vt muftelæ occurfiim beftiolae G omnium mundiftimx amp;nbsp;homini amiciftîmæ,ut corui crodtatS,no(ftuac aebubonis c5-turn territi cxpauefcant. Melius Cicero quiNonio optimâ (pern habere liccre dicenti quod fepte aquilæ in caftris Popci eflîènt captac:inquit,relt;ftemoncres, fi aduerJus picas nobis pugnandn forct.SC no infulie coful ille, qui pullarios nundâtes pullos non addi-« centes facris pafei nolle,iuftît illos ut biberêt proifd in profluente.et Labieno in caftris Popeij diuinationibus augurijscÿ innixo dicenti,Pompcium fitperaturum, deridens re Aupirmii Ipôdit Cicero,cos hac fpc dudos caftra nuper amififlè. fed omniSmaxime ^auiter ÔC «tos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueré fenfit dodiflîmus Varro,qui deos dixit otiofos Si feriatos fore fi fua côftlia comigt;
culæ credercnt,aut coruo hominibus indidida. Si tarnen ut leuitatem eoru arguamus, qui fe auium uolatui aut occentui comittunt, augurandiparticulam ex Varronc doce-bimus.Augures cum fe in iupremâ curiæueteris parte recepiflênt,ueftcm induti iàccrgt; dotalem, Lituum quae üirga erat,manu tenctes eleuata, ipaciûin cœlo ambitu que pro Ifcicerent defignabâtJdcp templum appellauere,qgt; tribus modis dicitur,à natura, ab au ipicando,à fimilitudineincœlo quiatucmurtcmplS.idquatuormodis finiftraab oriê^ H tc,dextra ab occalu,antica ad meridiem,poftica ad feptcntrioncm. In terris didum tc-plum locus augurq intra fines qua ocuji c5ipiciunt,id eft tuentur,à quo templum.Etde lituo fic habet Liuius in Primo : Numa Pôpilius Augurio creatus rexande ab Augure, cui deinde honoris gratia publicS id iacerdotiû perpetuS fuit dedudus in arcem, in la-« pidc ad meridiem ucrftis coiedit. Augur ad Içuâ eius capiteuelato iedere cœpit, dextn manu baculum fine nodo aduncu tenens, que Lituum appcllauerunt,regiones ab oriê te ad occafum determinauit:dextras ad meridiem partcs,laeuas ad icptcntrionê. oculis enim intentiftimis aues augurium facientes(nam aliqux nullius crât Augurij )finiftror fum an dextrorfum,SC canentes ne an tacitæ aduolarent diligenter obferuabât,bonuin inde aut malum futuræ quâ animo meditarentur rei ex eorum difdplina uel potius infi' Oeemtu! pientia elicientes.Nec mouere debebit quenquâ quod multi fcripicrunt occentum fo* firifù ricis Fabio Maximo didaturam abftuliflie,quum id potius augurum inuidia fit ftuftutn;
diâaturâ alteri cupientiû demandarûaut quod Liuius in primo refert,fi Adius N^uiuj^ quia
-ocr page 71-L I B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.5
A quta cotcm nouacula dffei'dit Augurqs faccrdotfocp tantus honor acceffit,ut nihil belli domiq? pofteainaufpicato fîerctxôfilia populi, exereitus uocati, fumma rerû, ubi aues non addixiffèntjdirimebantur.profeflo em id fuit,quod Auguftinus in Ciuitatc dei dp xit fcîipfiflePorphyrin,à dæmonibus fuifle diuinationes Augura, Arufpicû, uatû, attç fomniorûjô^ miracula Magorum.multa igitur de Augurum difeiplina à Augurîjs ite-rato duSuri ab eo incipiemus,quod noftris omnibus ne hanc extimefeât uanitatem plu rimum prodefle debebit.Pliniû fcilicct fcribcre,in Augura difeiplina fuiflc:nulla Aufpi cia pertinerc ad eos qui ingrediêtes obfcruare ea neglexcrintamp;ne in primario eiufmo-di reruiu uerbo erretur,Nonius Marcellus docet,Aufpicium cfle auium infpedionem, Aufpicium, Augurium rerum omniû coniedurâ.Liuius in decimo:Rogatio promulgata,ut quum Augurium, quatuor Augures,quatuor pontifices tune eiïent, placeret augeri ûcerdotû num erum, amp;nbsp;quatuor pontifices,quinlt;^ facerdotes de plebe omnes Icgerentur. Inter Augures ein conftatimparê numerum deberc efle.uocatç tribus,ingenti confenfu accepta eft roga*
B tioJta odopontifîcû,noucm Augurum numerus fadus.amp; xxvij.Liuius;in locum M. „ MarcelliL.AquiliusPætus Augur creatusinauguratufep. Cicero in Legib,Sacerdotâ genera duo efle dicit,unum quod praefit cacremonijs amp;nbsp;facris. Altéra quod interpretet * fatidicorû6CuatumefFataincognitacç,quor3caufa S. P. Q. R.afciuerit.Interpretesau-tem louis opt.maximi publici augures fîgnis amp;nbsp;Aufpictjs poftea uidento,difeiplina tc^ nento. facerdotefeç uineta uirgeta,ô^ falicfla publica augurantozquiqj a^entrem duelli, quicç populäre Aufpiciû prçmonento,ollitç obtempcranto,diuorumcç iras prouiden-lt;o:hifqi parento,cçlicj fulgura religionibus ratis denotâto,urbem(^ ÔC templa,amp; agros liberata amp;nbsp;effara habento. Quæcç Augures iniufta,nefafta,uitiofa,dira,denxerint irrita Augurum po» infeiffaq^ funto,quicp no paruerit capitale efto. Quid uerô maius,fî de iure quarrimus nbsp;nbsp;teftas.
polie à fummis imperrjs, àfummis poteftatibus comitia tollere, côfilia uel inffituta di-mittere,ùel habita repudiate f quid grauius rem fufceptâ dirimi, fi unus Augur aliter dixeritc'quid magnificêtius quàm poffe decernere, ut magifiratu fe abdicent confulesf
Ç quid religiofius quàm cum populo,cum plebe,agendi ius dare:aut non daref quid legê fi no iure rogata fit tolleref lam uerô pcrmultorum exemplorum amp;nbsp;noftra eft plena res publica amp;nbsp;omnia rcgna,omnes populi,cun(ftac£j gêtes, Augura praeditftis multa incre^
? dibiliter uerä cecidille uiderunt.Omnes magiftratus Aufpicium iudiciumc^ habeto,ex ' • his(^ fenatus efto:eius décréta rata funto.omnibus magiftrattbus Aufpicia dantur- amp;nbsp;in ' « i dicia,ut eßet populipoteftas ad que prouocat: Aufpicia ut multos inutiles conatus im - pedirentmora.læpeem populi impetûiniuftum,aufpicîjs dq immortalesrepreßerunt.
Aufpicia feruanto, Augurijs parêto. Eft autem boni Auguris meminifle maximis reip. temporibus praefto effe debere : louicp optimo maximo ft confiliariö atep adminiftrum datS.Et M. Varro: Augur cofuli,id eft,tum qu3 exercitus imperatur,ac præit quid eum dicere oportcat.Cicero Philippicarum fecûdo.quodenimipfemeAugurê à toto colle* gio expetitum Cn.Pompeius amp;nbsp;Q.Hortenfius,nccp enim licebat à pluribus nominari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijuinque
: FeftusPopeiusfcribitquinc^generafignor3 obferuafie Augures.ex ccElo,exauibus, D exbipedibus,ex quadrupcdibus,ex diris.Aufpicia ab afpiciêdisauibusdi(ft3eft.Exaui °
bus mæ appellàbant funèbres,quçinAugurîjs aliquid fieri ^îhibebât.Ofcinu Auguriû ■ i cantu auiura.Ofcines aues, Aufpicium ore faciête.Supcruacanca dicebat ab Auguri-bus auis.quæ ex fummo acumine uoeê emififlèt, dida ita quod omia fupra uagatur aut
■ canit.Puls pbtilïîmS dabat pullis in Aufpictjs, quia ex ea necclft erat aliquid decidcrc ' quod tripudiSfaccret, id eft terripaui3. pauireenim ferireeft. bonû enim Auguri3 elft pùtabantjfi pulli per quos aufpicabantur,comediirent:præfertim fi eis edêtibus aliquid
“ ab ore decidilftt.fin autem omnino no edilftnqarbitrabantur periculû immincre. Plu^ ■ tarthùsinPrOblematibus. Metellus pontifexmaximus prudes Sôciuilis poft ftxtilcm ' incnfcnt Aüguftûuetuit aufpicari, quodadultis QC perfedis auibus aufpicâdo antequâ aeftaSaduenerit,fitprudêtiae.Autumnoaûtauespartiminutilesfunt, partim morbidæ, ' partimpulli imperfclt;fti,amp; aliquac propter anni tempus allô deuolât. à idem : qui prius - aufpices,nunc Augures in captâdis Augurtjsluminaria femper accêfa etiâ interdiu habere uolüerunt,ut Icilicet an uentus effet intelligerêti quo prohibêteaues dubieSCpcr-plexé uolant,ncc aliquid certi curfus oftendcrc poflùnt:fed cum flâraaccrnitur retfta 8C
gt; • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondust nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c conftaiw
-ocr page 72-2J$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trivmphantis romab
Vulturtsfanii conßans de aufum quiefö uolatu iudicant.amp; infra. In Augurtjs uulture plurimö utunt: ß /!.-£ zepkyro quiaRomuloincódêdaurbcxij.apparuerSt:uelquiautHerodotiJs,uulturneminino* ' t nprtegntintur cct animali,quæ nifi cadauera comcdit.nec aues mortuas attingitóC uultures omes fce^ minaf Zéphyro.ut arbores imprégnant. Vnde purior cæteris am'bus.ltê Augures fr ub eus baberêt augurâdi caufa federe prohibebâtunquia intègres ôi fanos corpore öf mêgt; te eos elfe oportet,g facra peragût.Cçteris facerdotibus fimubc ad iudiciû duôli ac dâ-
Au^rrmngud natifunt,a]gt;û fubftituût.Augurcucrô donee uita fuppetat, licet maximoiQ criminQ có^ fdcerdotio mul uidum, îacerdotio nô militant : quia nô honoris nec magiftratus,ff d fcientlac atep artis cuiufdam potiusnomë eft Augunqu^nö poteftauferrijficut nec medico medicina ars, necmufico cantandi périt la.alium uero nô inftituunt,quod lacer Jotû numcrum ab inb
Aufpitiä. tioconftitutû rneritô tuentur.Caduca Aufpiciadicunt,cum aliquidintcmplo excidit, Cliuia aufpicia d!ccbSr,quæ aliquid fieri prôhibcbant.Omnia cnim diflicila cliuia.Vn* de ÔC cliui loca ardua.Pedeftna aufpicia arbitrabanf,qu^ dabârur à uulpc,lupo,ferpen^ te,equo,caeterif(janimahbusquadrupedibus.Piacularia aufpiciaarbitrabantur,qua:fâ p crificantibus triuia portendcbâccum aut hoftia ab ara efriigilfetjaut pereufia mugitum dedilfet.aut in allam partem corporis quam oporteret,cccidiflet. Peftifera aufpicia eflè dicebâtjCum cor in cxtis.aut caput in iecinore nô fuifiet. Prsf petes aues dicûtur, quac fê anteaulpicantêferûtmam prafpetercdicebantantcire.amp; Plinius aues edocctaulpicrj’s adhibendas.cornices funt inaufpicatp garrulitatis.corui in aufpidjs foil uidêtur intelle* dlum habere fignificationSfuarum.pelIîma eorum fignificatio,cwm giutiât uocem uc.« lut frrangulati.Bubo funebris 0C maxime' abhorres publicis præcipué aufpicîjs, deferta incolit.l taq; in urbibüs aut omnino in luce uifus dirum oftentum eihpriuatorum dotni-bus infidere fcio nô fuifiè feralcm.Capitolij cellam intrauit,propter quod urbs lußrata. Anfer pcruigtl Capitolium feruauit à GalIis.Gallinæ nigrac dtgitis imparibus ad rê diui ham idoneæ.Efi: inter aues ardeolarû genus,quod leucos uocâc.al tero oculo carere tra.* duntjOptimi augurq cum ad Auftrum uolât:folüi cm peiicula metuftj Nigfdius ait.GaI ligalIinaceÉhorÔfûttripudia foliftima.himagiftratusnoftros quotidie regSt, domofcp G Ipus fuas claudGt,acreferSc. hi fafees Romanos impdiut aut retinet, iubêt acies ac prohibent,uidoriarûroto orbe partarû aufpices:hi maximo terrarum imperio imperitant. Similem uerô huic uerborû leuita tê, prior Plinio Lfuius in quinto dixit, aulpieijs hanc tirbem conditä cflc:aufpictjs bello ac pace,d'omi,militiac,omnia j^eri, quis eft qui igno-retfQiiid cm eft fr pülli nô pafeâturf H ex cam's tardius exiehntj' u occinuerit auisf par-lia funt hacc, fed parua ifta non contémnendo maiores noftri maximam rem banc fece* runc.EtnonolibroL.Papirius didatorà pullariomonitusad aufpicium repetendunt Romam profeâus.Itcm decimo.Papiriüs Curfor Côful puHarium in Aufpiciü immit-tft:amp;r cum puili non pafcerentur,pullarius Aufpicia mentiri aufiis, tnpudiû foliftimum Côfuli nunciauit.locatus in prima acie qui meniitus fuerat interfedtus efr. Conful dq in prælio funt inquit.habetpcenamnoxiS caput ante Côfulcm.hocdiccnre Côfule,cor-uus Clara uoce occinuit. Vnde Si ipfe Cicero orationc in Catilinam tertia, hanc fàtuita-
Aru/pice/ex tumdifciplinamlaudibuscffert.ArufpicesexEtruriatjdem iufierunt fimuiacrû louis H Err«n4. nbsp;nbsp;nbsp;faceremaximum.ô^ in excelfum contra att^ frierat ad orientem coUocarc : ac fe fperarc
dixeruntjfi illud fignum quod uidetis, folis ortum amp;nbsp;forum curiamcß conipiceret : fore Ut ea confilia quac clam client pa tefiercnt.Et de Arufpicû rcfponfis idem Cicero.Qjian ta maiorum noftrorum fuerit fapientia pcrfpiccrc poirunt,qui ftatas folênesq; cçremo-nias pontificum rerum bene gerendarum autoritate, Augurû fatorum, ueten pracdica-lione Apollinis,uatum libris,ôlt;f portentorum cKplanationis Etrufeorum difciplina co tineri putarunt. Vnde Ciceronis fenientiâ fccuti funt pofleri, quod Flauius Vopifeus in Aurcliani principis rebus geftis ficoftêdit. Die tertia Iduû lanuari) Fuluius Sabinus prætorurbanus dixit. Referimus ad uosp.clt; pontificum fuggeftioncm Aurcliani fatalesIthri. principislitcras,quibusiubetutinfpicianrurfatales libri, quibus fpesbelli terminandi facratodeorûanimo continetur. Scitisenim ipfi quoriefeunq grauior extitit aliqms motus,cos femper infpclt;fios,ncque prius mala publice elTc finita,quàm ex rjs facrincio rum proceffit autoritas.Tunc furrexit primç fententiç Vlpius Syllanus,atcf ita locutus cfr.Sero nimis de repu. Pontifices retulerunt:qui puri, qui mundi,qui fanâi,qui uefritu animisi^
-ocr page 73-t I B B R P R, I M V s»
antfrt/stî^ fanais fiiht,Commoditemplüafcendtte:fubfcllialaureataconßcrhi*te.Veterä i nis riiàhibùs libfos euoluite. Varia r. p.quæ funt aeterna perquirite, patrimis matritniscp pueris carmen indicite,Nos fumptum facris, nos apparatum facrificqs, nos aris tumul-tuariasindicemushoftias hæcinterrogatipleriqiScriatores fententiasdixcrunr.Itûeft deinde ad templû,infpcfli libri,proditi uerfus,luftrata urbs:cantata carminajamburbiS cek'bratum, amburbialia promifla, atc^ ira folcnnitas quo iubebatur modo expiera eft; Liferx kurt literæ autem quas fupraFlauius Aurelianû fcripfifledicit,fucrût hæ. Aurelianiis Augu* hmn impeuti ftus Senatui amplilTimofalutem.jMiroruos p.c.tandiude apcriendislibris Sibyllinis ris, dubitafre,perinde quafi in Chriftianorû ecclefia, non in templo deorû omniû traôetis, _ caftimonia pontificû cacrcmonîjscp folennibusj'uuate principe neceiïi-
tare publica laborantem.Infpiciant Iibri,quae facienda funt celebrentur.profuit tn muL tis in rebus Romanû hune principem religionis cultû feruantem deos timuifle.Nam efS
. uerusApolloniusTyaneusphilofophus.ipfiAurelianodefolationemTyançmediran
B ti fie dixilTet: Aureliane fi uis uincere,nihil eft quod de ciuiuum meorû nece cogites. Au f «liane fi uis imperare à cruore innocents abftine. Aureliane dementer te ages,fi uis uin cere.urbem ille liquit intadâ. Sed iam aliquos particulates uideamus effèdus, quos ab Augurijs proucnilTedixcrSt.Plinius.Siculo bello ambulante in littore Augufto, pifeis cmariad pedes eius exilqnquo argumento uates refpondére,Neptunû patrem adopta-teni eum fibi.Sextum Pompeiû repudiafle.Et infrà.Picus Martius in capite Prætoris ur bàni L.Tüberonis in foro iura pro tnbunali ferentis.fedit ita placide, ut manu prehêdc ifetur.Refpondére uates.Exitiû imperio portendi fi oecidcretur,at fi dimitterct,Prçtori. dimiffaeftiôif prætor breui moriuus prodigium impleuit. gallinâcumlauriramuftulô cecidilfe in finum Liuiæ Drufillç,quç fuit imperatrix:amp; hueufq? feruatum, ut ex ea lau-ro imperatoresfuerintlaureati. Fueruntquoqi minores Auguribusfubditifacerdotes Extifpices,quos ab infpiciendis extis dixerût.omêtis enim extisq? ÔC fibris animaliû fui infpedis dilciplina,futura hominibus prçdieebant, cosep fie defcripfifle Virgiliû fuprd ôftendimus:pecorum£ç reclufis pedoribus inhians fpirahtia eonfulit exta.cuius infant g àb hiftoricis poetiscç infinita fumi pofient exempla,ex quibus nonnulla ponemus.Syl-Iç cuius tempora ficut inquit Auguftinus talia fuerunr,üt fuperiora quorum uindex elle uidebatur,illius côparatione qua;rerentur: cum primû ad urbem contra Marium caftrâ mouilîet, adeo laeta exta immolâti fuilTe feribit Liuius,ut euftodiri fe Pofthumius Aru-fpex uoluerit capitis fuppliciü fubi(urus,nifi ea quç in animo Sylla haberet dtjsiuuâtibi impleui(ret.amp; Suetonius de Caefare dixit,cum fomnialTet fe matri ftuprum intulifle,cô-iedorcs cum ad amplilFimam fpem incirauifle.ièd amp;nbsp;Cornelius Tacitus de Vefpafiario fcribit.Iudçam intet Syriâcç Carmdus eft,ita montéuocancfacrificantiin co Vefpafia* no,cum Ipes occultas animo uerfaret,Bafilides facerdos infpedis extis quicquid efi,in-quitjV efpafiane quod paras.fiue domû extrucre,fiue prolatarc agros, fiuc ampliare fer witia,datur tjbi magna fedes ingentis termini.quod ad imperium euedus impleuit. Sed unica M.Varronis quam praemifimus refpondeat fentent«a,nô folum otiofos fed fordi-jy diftimos fuific deos,fi in iccorum nbsp;uifeerum fterquilinio fua occuluerunt côfilia,horni
nibus ab infanis facerdotib.manifeftandazut optabilius fuerit ualuifTc apud maiores Ci* cerortis 4) A.Cluentio fententiam:pietate amp;nbsp;religione ÔC iuftis precibus, deorum mêtes non corttaminata fupcrftitione, neq? ad fcclus perficiendum cæfis hofttjs polfe placarû Vbi cnim fuiffe deos alibiiquàm in ftercorc exiftimabimüs,quando ea acciderunt,q Pli nbsp;nbsp;nbsp;^Ittcdnäis.
niuscnumerat.tjsquiquçfiueruntoftcnfa.M enimMarcellocumperijtab Annibaleca put iecoris defuit.defuit amp;nbsp;C.Mario cû immolarct V ticae. Itc Caio principi Calendis la-nuarijs cû inirct Côfulatû quo anno interfedus cft^CIaüdioq fuccefibri eius, quo mefè jnterêptus eft ueneno.Pyrrho régi quo die pcrrjt,prçcifa hoftiarû capita repferSt.Sedôd prçbêdis quoqt Içtis amp;nbsp;profperis,diî in ftercorc iacuerût.diuo rtanq Augufto Spoleti fa crificâti primo poteftatis fuç die,uidimarS iccinora tcplicata intrinfecus ab una fibra re perta funt.refponfumcç duplicaturum intra annum imperium.Gemina item diuo Augu fto apparuere iccinora,quo die apud Adiuni uicit.Sed ÔC Magici fucrunt SC Mathcma tici, quos accuratifflmè Cicero amp;nbsp;Plinius impugnâc quibus à Liuius côfentirc uidet: lt;um regê X ullum,quia louent maU leligionC) follicitabat gt;nbsp;fulmine cum tota domo fta-
c X gtafte
-ocr page 74-ä8
TRIVMPHÄNTIS ROMAE
AJiierßitatiei grafledicft.Et'Augufti’nusi'nCtul'tate deidtcitaducrfusMagica'sartcs Romahorûenè Hitÿc^s, nbsp;nbsp;nbsp;leges præfertim duodecim tabiilarS.Et Afclepiadë tn primis dtcit Piinfus adtmere Ma-
gicç uanitatcSjUt abrogarct herbis fidê : cûcç,phare bonis argumêtis dici£,fi Magïa let uera potuifle Romanos contra Ctmbros Thcutonas,contra Aphros?,contra Cial* loSjö^ cxteros prouidiflë,fi herbarû arte Magica fames tollerer,amp; porrg urbiûreferarea . nbsp;nbsp;nbsp;tur.Et Helius Spartianus de Didio luliano imperatore fcribitrfuiiTe ilh earn ainentiâ, uc
. per Magosplaeraq,:faccret,quibusputaret odium populideliniri.quafdameiunôcor»-uenientes Romanis facris hoftias immolaucrunt,carmina prophana cantauerixnt, amp;nbsp;ea quædicunt ad fpeculum fieri,in quo puer præligatis oculis.incantato uertice.qita refpi-
Wdtleni/iuà 4 ceredicit.Mathematicosuero Suetoniusaffèrit à Tyberio imperatore expulfosfuifiè, T^tfriodcprecantibus,ôi; feartem defèrturospromittentib. ueniam dedifle. Cornelius autc ’’’ TacitusMathematicos dicit genus hominum potentibus infîdum,fperantibusfaJIax, quodin ciuitate Romana ôd uetitum femper retentum fuit, quos poftea Vitclliû im-peratorem aflerit expulifle. Sed amp;nbsp;alios habuerunt prifei facrificulorum pi æfiigiorû SC precationum acuariarum obferuationum mores, à quib. partim in urbe Roma uetitis, partim à fuperftitiofîs in ufu habitis,plurimæ oriebantur infaniæ.Liuius xxîj.interim ex fatalibus librisfacrificiaaliquot extraordinariafaëfa,tnter qnç Gallus ôd GalIa:Grçcus amp;nbsp;Græca in foro Boario fub terra demiiïi funt uiui,6C item infrà.Liuius xxv.Tanta reli-■gio ea maxima ex parte externa ciuitatem incelîit, ut homincs aut dq alij uiderentur cffeôÉncciam in fecreto modo, fed in publico ctiam ac foro capitolioep muîierum tur-ba erat, nec facrificantium nec precantium dcos more patrio. Sacrifîculi ac uates cepe-irant hominum mentes:quoruni numerû auxit ruftica plebs ex incultis diiitino beilo, in feftiscç egeftate 6C metu in urbem compulfa,6Cquç(lus ex alieno errore faeilis que uelut ex conceflæ artis ufu exereebant.MÆmilius prætor edixit, ut quicuncf libres ua ticinos,precationisûe,autartis facrificandi habet et,eos libres omnes Ittcrasc^ ad fe fer-frecMio. retiMaioremq?in prædidîis autoritäre habuitprecatio cuifaciendæ exicripto,ficutfcrt bit Plinius,præibataliquis,amp;alius adhibebaturcuftos,nc€rraretur in uerbis: abus item praeponebatur qui linguis faueri à circûftantibus iuberet: quemadmodum apud nos fer uatur,ciim facram Icóurus in ecclefia leôionem alta dicit uocc,iube domine benedtee-re:cut boniominisfitrefponfio,utdignaineius corde ælabqs facrorum dogmatum fie
P.i«erc linguit enuntiatio.dicebant enim Gentilesjauerelinguis omnes,ôd tu tibieen cane ne aliud ti» owner, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terea exaudiatur : V eftalem itar^ prccationem fuifie afièrit Plinius,'qua aquâ ilia cribro
a ttulit: E t parietes ab incendijs precationibus fuifie circunferiptos, amp;nbsp;Vcftales creditü mancipia fugitiua nondum urbem egrefia retinuiire in locOjprccationibus.Vndc ÔC tr^ ditum more dicit primum anna diem,la:tis precationibus inuicem fauftum ominari.ob-
ObfèrMtio. feruationes cum fuerintpropemodum infînitj:nonnu!lasponemns.Sanguinem gladia torum ex uulnere morientium bibebant,ut procul à comitiali efl'cnr,quod tarnen fcribic Plinius cum fpetfîaret autfieretin arena horrorem attulifiTe. Et obferuatio ilia et at,qua AuguftöferibitSuetoniusadeo tonitruaamp;fulgura expauifle, utfemper amp;nbsp;ubiqi pelle uitulimarinicircunferretproremedio.amp;^ qua Cæfarpoft unumancipitemuehiculi ca-fumfemperdomumegrediens carmine ter repetitofecuritatemitinerum nuncupabat, ‘ iicutnos domuslimitum tranfgrefiurifignaculo cruets prçmiflb diuinâab aduerfis tui-, lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tionê imprecamur.publicarç ilia fuit obleruatio cû in oppugnationib. ante omnia cuo-
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cabantur à Romanis facerdotibus dtjtfub quorû tutela urbs aut oppidum id erat, ,pmft-
tebantrÿ illi uel illis dijs,cundc aut ampliorê locQ Romae alibiqj.ideocß Romæ deus Tif
Tuteluris d(Ui telaris ignorabatur,ne poflet ab hofiealiquo euocari.publica etiam obferuatio illa cratj de qua Cicero in Vatiniû.Ioue fulgurate cGpopulo agi nefas efïe. ÔC laurû in finu louis poni, quoties læticiânoua uidoria attulerit.in prophanis ufibus polluilaurû oleam
Alix oblerud- ciîè,ôône,ppiciandisquidemnuminibus accendiexhis altare, aramûedebere, ÉtPlutarchusin Prob!ematib.fcribit,ciimin cæterisDtanactemplis, ceruorum cornua affigere mos elîèt,in ea tantûmodo q erat in Auentino boum affixa fuifleiquod Antro-nius Horatius in Sabinis bouc infigni fpecie ÔC magnitudine nat3,à diuino quodâmo-nitus fiquis immolaflet,totius Italiæ imperio eius ciuitatc potiturâ : Cornelius facerdos CO ad Tybcrim lauâdi fpecie miflb immoUuerit, QC Rom» imperiû Italiat pepererit. Ec t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ prasftigia
-ocr page 75-tlBER P R I H V S.
prgftigfa damnäs Suetonius de Vfcipafiano dicit, Nundata fuiffe ex urbc prgftigia:Ne ronemdiebüs ultimis monitûper qüietêUt tlienfàm louis optimi ex facrario in domû, amp;nbsp;in eircuni dedüceret : quorum étiam præiligior û ludxos fcribit pœnas dediiTe, cum iti oriente percrebuiflèt uetus amp;nbsp;côftans opinio,eflè in fadis,ut eo têpore lud^æ prçfe-' éii rerutii potirêtur.Iudxic^ id ad fe trahentes rebellarût,amp; urbe amilfa ad exterrninium font adduôi.quor3 tarnen prxftigiorum aliquid certioris euentus habUiiïe eft uifus lo-fephus nobilis Iudæus,qui cum Veipafîani iullu côijceretur in uincula, coRaciffime aC feUerauittforeutab eodem abfolueretur,uerumiam Imperatore: quod ÔC poftea faôtS ÊiihQuôdautêfuprà Cicero inLegam Iibris,Diuorum iras prouidèto,hifq; parêto, di^ xibâd prodigiafpedatde quibus eodêlibro,Prodigia 8C portenta ad Étrufcos ÔC Arù' ipices fi fenatus iuiïît deferunto,Etruriçqi principes difciplinam difcunto,quibus diuis decreuerint,procuranto,ijfdemc^ fulgura 6^ oilenta pianto.prodigia autc Nonius Maf ProrftigM. cellus dida uult quod porrô fint adigêda.ôt^ infra.prodigia femper eflè peffima,qgt; deo^
B rum fint irx uel minx. Liuius vitj.M.Rutilio tertium amp;nbsp;Manlio torquato tertium cOfll prodigium lapidibus pluit.amp; libro xxq.quod autêin Piceno lapidibus pluifiet nouent diale herum editum eil, urbs lufirata, hofiix maiores quibus edidû efi dqs, donum éx auro pódo xl.ad Lanuuinû louem portafu, fîCfignum xneum auratum lunoniin Auen tinodedifierniû Cxre ÔC Romç:à iuuentute fupplicatS fortunx in AIgido;amp;inde Ro-mx omibus dijs 6C genio maiores hoftix. Attilius Seranus prxtor uota fufeipere iufius, fiindecemannos r.p.codemftetifletftatu.SC infra Liuius xxitj.prodigiaeo anno mut-ta nunciata funt,quoc^ magis credebât fimplices ac religiofi homines,eo plura nuncia-bâtur.Etxxiiq.uerû exingenio fateri coaôfus,fic habet: prodigia procurarQt,qux nun^ data erât:â^ alialudibria oculorû aurificç crédita ucris. oftêtacji proximo loco Romä nis fuerût.qux Vlpianus De uerborû fignifîcat. dicit Labeonê definitie, cum côtra nàgt; ofientunt^ lt;urâ alicuius rei genitS fadûmue cft aliquid.duoep eorS genera elle,cum quis côtra rià^ turam nalcitur tribus manibus aut pedibus homo:alterQ cum quid prodigioium uidet,
C quxGrçciphâtafmatadicunt.PIinius:SubfeditinCumanoarbor,grauioftcnto,paulô ante Pôperj Magni bella ciuilia.paucis tamis cius eminêtibus. Oftentumcp cfi, cum arbores in capitibus fl:atuarû,ucl in atrtjs enafeuntur, uel in arboribus ipfis alienis.In capi toiio bello Perfei enata palma uidoriâ triumphofep portcndit,quæ tempeftatibus pro-ftrata.eodemrp loco ficus enata eft in Meflalx C.Caflîj Cenforum luuro.à quo têpo-rc pudicitiam proftratam,Piro grauis autor eft.Monftra fubfequûtunNonius dicit deo Monflruitt. rum monita etïe. Et Feftus moftrum ditfiû, uelutmonefirû, quod moneat aliquid futu/ tumîprodigium uélutprâedicium quod prxdicat.portentûquodportendat. Oftenfum cftquôdotfendtt.Tenttas efieinquit Feftus deasfortiû:dilt;fias,quodtcnêdihabeâtpo-tefiatê. Videmufi^ bina fuiffe fortiû genera. Vnum quas fortes Virgilianas appellaüe- -tc:cn aperto Virgili) eodicc deftinati in ordine ôC numéro uerfus qui forte' occurriffent: in Augurium atcipiebantur.De quo Helius Spartianus in Adriani uita.Quo quidê têpore,cû folicitus de Imperatoris erga fe iudicio, Virgilianas côfuleret fortcs:in h os inci
D dit ucrfus.Quis procul ille autê ramis infignis oliuç Sacra fercns,nofco crines incanaep menta Romani regis,primam qui legibus urbem Fundabit, Curibus paruis amp;nbsp;paupere terra. Alterum fuit fortium genus üetuftiffîmum,à faccrdotibüs cOnfîdunf .reiponfifi^ oraculorum adfimilc, quod inferipta fol qs arbora, tabclîifcç diuerforum euentuum eu-lûgia, ad deorû puluinaria étant à facerdofibus ita difpofita, ut cum illi aut otati uoluif-fent,aut fpôte côftituiffent.certo decuffa artificio:in id fpei aut timoris populos amp;nbsp;principes uirosinducerent, quod fibiconducibileautdeiedabile cxiftimarent.hinc illud eff apud Liuium libro xxîf.prodigtj à facerdotibus procurandi loco habitum, fortes at-tenuatas,id eff fpôte fua in altare tanquâ e'cœlo delapfas:unam(^ excidiffe ita fcfiptami Mauors telum fuum concutit.Cerncre autem ex Liuio quales adhibitx fuerunt procu- t*o£«r4fjonrt. rationes, ex quibus omni facerdotio maxima acceffit deledatio, ütilitas iucundiffi-mum eft.Dcccmbri enim menfe quxrendis uoluptatibus fumme' idoneo, huius prôcu-randx fortis gratia,ad xdem Saturni Romx immôlatum eft, letftiftetniumcp imperàtû, amp;nbsp;eum letftum fenatores ftrauerûnSC conuiuium füit publicum, ac per urbem Saturnalia die acnode clamata.populufi^ eumdiemfeftûperpetuumhabereac feruareiüffus
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e J Vota
-ocr page 76-30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T RIVM P H A N',T I S ROHAE
Votaquac^prffcîffflpetrandisàdcococupi'tisemifcre,quçutimplefcntrôftafttiffimé g funt adnixi.Liufus tn TuUiregis rebus geftisJn re trépida duodccim uouit Salios. pha^ nacp Pallori amp;:Pauori,ôi:libro v.didatorM.FuriusCamillus Vehioscapturus deci^ mam louiPythiououit, Si lunonihofpitium promifit.Si Annibalem Liuius bcllûme^ ditantem Romanû,facit fecundis Ce aozis obligafl'e. Qua dcre plura dicere omittemus, quia apud prifcos paritcr Si apud noftros Si pari forma cft ada. Multa fuperius à nobis funt oftcnla,pcr quæ prifci futura fcirc,prouidere Si aucrtcre conabantununum hoela cohbetoftêdere,pcrquodcertioraô^oculisfubieda,facrorumauxilio occulrari poflê , credebanr. AduallemÆgeriæ, quamfuilTetenemusad fcxtumdecimum ab urbelapi-dem,ubi Cinthianum eft iùmmi uiri Profpcri Cardinalis Columnæ oppidum: lacus illi fubicduSjGcut femper alias nunc nemorenfis eft didus, quo in loco templum erat For tunæ uirilis.Eiüs facerdotem uirgines quam primum uiri potentes efle incipcrcnt,â pa^ rentibus dudæadibant.Ifiç eas omnino nudatas undiqt infpicienSjUitia corporis appa tentiaindicabant.Etadmonitac uirgines cum Fortunæ îhura immolaflenuuicium illud p (naritum qui contingebat perpetuo celari impetrafle tenebanf.
BLONDI F LA VII FORLIVIENSIS TRIVMPHANTIS ROHAE LIBER S E C V N D V S.
1^;^! Onfedasiam SCfubreligionisuelamineà prifcisgêtililibusadluxum, i faftum, opefq?, quærendas uario excogitatas modo artes, pontificum ! fcilicetFlaminumt^Sifacerdotum inftitutioncsprimum,poft cattera rcligionis fucre fccundo hoc uolumine oftendemus.Pontifices Varro De lingua Latina feribit didos elfe ä ponte fubheio » quem fæ-fontifèxmlt;aà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pefecerunt. additq? Feftus, maximum efi'c didum Pontificemquod
IWiS.
Potißcur/i Juo ^eitera.
maximarum reruin,quae ad facraamp;religionem pertinent,iudex fit,uindextÿ contuma^ cix priuatorum magiftratuum. Pontifices uerô alij duorum fucruntgenerum:expagt; tricijs maioreSjamp;Sminores ex plebe.Qjjantæautemdignitatis fucrit pontifex maxP G mus Liuius libro xlvîj.oftêdit, quod Gn.Cornelio practori multa indicia eft : quia cum M. Æmilio Lepido pontifice maximo miuriofe contenderat. facrorum enim quàm ma giftratuû ius potentius fuit. Eadenu^ pontificis maximi dignitas ab eius modo creandi apparet. Liuius enim xxv. icribit : Comitia pontifici maximo creando funt habita.Res ingenti certaminc ada. creatus eft Licinius CralTus, quiædilitatem currulem petiturus crat.ante hune intra cxx.annos nemo prêter P. Cornelium pontifex maximuscrcatus fucrat,qui fell a curruli non fediffet. Cicero autem Oratione in legem agrariam R till i fc^ cunda dicit.comitijs pontificum non nifi deeem Si feptem tribus fuifie uocatas. Et Suc tonius Tranquilius de C.Cæfare: Pontifîcatum maximum perfjr, non fine profiifilfima ïargitioneiin qua reputans magnitudinem æris a lie ni, cum mane ad comitia defeeade.-ret prædixiffe matri ofeulâti fertur,domum fe nifi pontificem,non reuerfurum. Aîi^ ita potcntilfimos duos competitorcs, multumtp ætate Si dignitate antecedêtes iùperauit, utpluraipfeincorumtribubus fuftragia quam uterq; in omnibus tulerit. Vnicum ta- pj men uidco Romanorum Imperatorê non adluxum Si faftum, fed ad cîcmcntiæ Si pie-tatis inftrumentum quacfiuifl'c pontificatum : Suetonius enim feribit, Titum Vefpafîa-num qui iurcoptimoappcllatus eftdeliciachumani generis, pontificatum maximum ideo fe profeflum accipere,ut puras feruaret manus.fidemqj prçftitifiè.quod nunquam pofthacautor fuit cuiufquam nccis,nec confeius,quamuis interdum ulcifcêdi caufa no deelfenqua in re intelligi poteft, primas fuifie pontificis maximi partes, manus ab eftu-Gone humani fanguinis continereiquo pofthabito refpcdu,ali) omnes Romani Impc-ratore.s uoluerunt pontificatu maximo exornari. Flamincs Varro dicit didos,quod ca put uindum habent fiIo:Ôt'cognomen accipiunt ab eo deo,cui fa era faciunt.fed partim funtaperta:ut MartialiSjVolcanalis.obfcuriora partim,utDialis ä Iouc,FuriaIis ä Fini-da cuius in Faftis feriae erant Furinales. Et Liuius dicit. Numa Pompilius Flaminê loui afliduu facerdotc creauit : infigniej eum uefte ôifcurruli regia fella adornauinhuic duo«. Flamines adiecit,Marti unum,alter5 Quirino.quod autê Flamines etiâ à pontifice ma-xiinocr€arentur,Liuiusxxvi,oftêdit.C.FlaminiusFlamencaptusà P,Liçinio pôtificc ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnaximô
-ocr page 77-tîBÊIt SédVfJDV“ S»
maximô.ut ânimunî cius cura facrorum 8C cæremoniarum cepit, Ita repctiie cxuit antiques mores, ut nemo in tota iuuentute patrum primoribus probatior haberetur. Créa-tos edam fuiffe Flamines à Dicîf atore urbium amp;nbsp;oppidorû oftendit Cicero in Milonia-ria oradone ; Milo Lanuuiû,ex quo erat muntcipio, ubi tum Diefîator ^felt;fîus eft ad Flaminem prodendum. item infràu'nterim cum feiret Clodtus iter folennê, legitimumgt; neceifadum Miloni efîeLanuuium ad Flaminê prodcndû,quod eratDiCtator Lanuuq JMilo.MaximûFlaminemfuiffeDialeminter xv.FlaminesdicitFeftus:Slt;^ cum cæteri di ferimina maieffaris fuae haBcrent pro minimo habitum Pomonalcm, quod Pomona dea leuiffîmo fruôu agrorum pomis prçiîderet.Et Flamini Diali annulum quidê gere-re non licebat folidum,auî aliquem in fe habere nodum:ô^ Flamini iurare Diali fas non erat,quod parua in re ei fidem non habere abfurdum clTet, cui diuina fUmma crédita ef-fentzFlamcncß Dialis cum Flaminicam haberet uxorê, ea mortüa facerdotio fe abdica-bat.quia cum unoôi^ eodem tempore uxor cum eo f2erarctur,multa effent in facris,que B' ilia mortua agi nequirent,amp; ftatim alteram fuperducere, cùm difficile turn iniquum arque imperium uidebatur. PalarualêFlamincmadfacdficandu ci deæconftitutu fuiffèj (ncuiustutelapalatiumeffeputabaturFeffus affedt.quumPlutarchus in probkmatL bus affirmer, louis facerdoti, quem Flaminem Dialem uocare farinam frumentumue tangere non licuiffè. quia ft umentum res corrupta, ac penè putridaifarina ex frumento côidca,6^ nondû in panem redaôa, res fit imperfetffa. Hedei â Flame Dialis fi attigiffèt p'iaculumeierat:ncciterfacciepoterat ubiumbracula abca arbore defuper immine-rennquia arbor fteril t s,SC hoininibus omnino inun'lis,que propter fragilitatem femper alteri inhseret, folarç uidditate amp;nbsp;umbra dclecffat. Vnde non réméré in domibusnafei prohibetur. DePontificum Fiaminumeç uerbo ÔC officio fatis muîta funtdstfla* Sacer-
PdïatuiUi jtlü tntn.
Sucer de.
dotes Varro inquit, uniuerfos à facris ditffos effe. Fucrunt ein Pontifices, Flamines, cçteri omnes rebus præfetffi facris appellati pariter Sacerdotes.per ea aute quæ Cicero Oradone in legem agradâRullifecSda habet,uidcmus,amp;:fiPôdficcspopulifuffragijs, ç' Flamines uerô à populo,uel à principe,uel Ditff atorc, ael Pcdfîcibus creabat, ncutros ramen potuiffe facerdotium ira populi fuffragtjs habere, quin ipfos oportuent à colle-gio Pontificum cooptari. Comidjs Pontificum non nifi X VI h tribus uocabantur,at(ÿ hoc idem de facerdotijs Ca.Domidus tr.pl.uir dadlfimus tulit. quod populus per reli-gionem facerdotia mandate non poterat, ut minor pars populi uocaretur : ab ea parte qui effet fadlus.is à collegio cooptabatur. Vnde tradlus mos apud nos uidetuf, eos qui à principibus fiue populo aliquo collegio ad dignitates eligötur,oportcre nihilomt-nus à Romano pont.ôC eius collegio cardinaliû confirmari. collegium uerô quid fuede Collent» juii, appeüatûinOradonede Arufpicû refponfis idem Cicero fîcoftëdit.At uerôdomura meâ P.Lentulus côful Pontifex maximus, L.Lêtulus Flame Martialis, L.Claudius rex facrorum, S ex. Cæfar Flamen Quirinalis, L.Cornelius,Q.Albinouanus, Q.Tercnttus
Pontißcum o* FLtminum ce * citatie.
pôtificesminorcs,oinncslibcrauerût.ficcÿ 6(fquinqî facerdotijsmaJonbuscoUcgjnco-ftabat.Äd quam,ut uidetur,{muanonem collegium îî-omanac eccfefije cardinaliö cx tri bus maioribus faccrdotqs cft cöfecflü.Epil'copis uideitcet feptê urbi Komæ ^ppinquio-ribus, presbytenfcß parrochtas urbis principales.amp;^jdiaconis parrochias item alias minores adminiftrare folitis.Sed unum pr^terire hocloco nolumus,a quo omnis gcntiliä Romanorü religio caufam uidetur origincqj habuilfe.Sacerdotes fpibs utriuFq? fexus à inaximo ad minima facerdotia habuiflèjquorû prouêtus eiât tanti öd talcSjQ, exillis ne-dum rem fuftentabät familiare, fed fometa inde ad fafln eis luxumq; prouenicbät : cunt tarnen facerdotes ipfi uxore filiofq? amp;nbsp;familias cx facerdotio acque ac patrimonio alen-tes,publicis omnibus prçtcr admodû pauca muneribus fungcrcntur,amp;f mil 11 iæ ac mer-caturæ,aut opificio prout cuiqj cotigerat Iibcbatq;,uacaret:eaqj facerdotia fueröt qua-lia nos Chriftiani .p priore uocabulo bnticia appellamus, Sacci dotiot 5 aut ücut amp;nbsp;bc- SMerJotietS neficiorö duo fuifle gna uidemusiunü quod facris elTet addidlQ locis,quç rcip.dut prirt- dwogenera, cipum.aut pontificü collegq collatiois elTènnalterû quod ædis aut facelli iuris effet à pa trefamiliâs earatióe crecîi dedicati£ÿ,ut amp;nbsp;facrorS cura.ôifru^uu ipfius faccrdottj pet-ccptio adfolâ gcntê familiâq; fuaperpetuisfucccffionibus dcuolucreuquæfacerdotia cS^lUtUfictv* pnfcisgenuhua^beneficianoflhsiunspauonatusfuntLiuius ix.gens Potida cuius dotic
c 4
-ocr page 78-tRIVMPHANTlS ROM AB
ad aram Herculis fa miliare faccrdotium erat. Et Cicero Legum primo De facrishæcfît E ■ una fentêtia,ut conferuentur fern per deinceps familtjs prodantur, perpétua Ont fa cta:ut ne patrisfamilias morte facrorum memoria occideret,ut eßet ea adiSc^a ad quos eiufdem morte pecunia uerieritEt Cicero de Arufcicum refponfîs.Multi funt etiam in boe ordine,g iacrifîcia getilitia illo ipio in CscellOfUatuto anniuerfali faditarutEt Cor^ nelitisTacitus de Othone« At reces ab exilio reuerfos adolefcêtes auitis SC paternis fa' cerdottjs in folatiû repöfuit, idêc^ Tacitus de Vitelliö. extruóis in capo Martio aris,in feriasNeroni incedic.caefae publice uiôimatjcoronatic^ fäcem Auguftales fubdidere: quodiacerdotitt ut Romulus Tatioregi,itaCaefarTiberius luliae genti facrauit. primi
. nbsp;nbsp;nbsp;generis faccrdOtiorum publice'inftitutorumquincuplex fuit prouentus.facraenim CO'
cn^otiorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi*''dantcf(Ç loca,uariasfundorUm pofTeifiones ftipertdiacp adiungebant,à
iäcerdofümalimoniaprouéniret.VndéLiuius NumamPompiliumfacitcum * Flamines ôd Vcftales inftituiflet, de quibus fupra eft didlum ßipedia cis de publico fta^ tuiße,qUod quidem alios omnes facrorS fundatores locorum imitatos fuiife nullus ad- p dubitabit. Alioquin magni ÔC ampliiïimi ciues Romani nunqua aut facerdotia cumU' fareftuduinènt,autpro ipGsfacerdottjs tantoperecontendiHent.Et Liuius tri^Gmo, cum Fabium Maximum tilium in locum patris mortui pótificem creatum dixinèrgt; duo jpium facerdotia habuifle addit. De Cæfare autem Suetonium dicere uidemus : Anno XV11, ætatis, Flamen dialis defignatus àL.Syllafacerdotiomultatus.Sylla enim qui
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animos Cxfaris 8d eloquentiam fufpicionimaximæ duceret, baberit^ oportere palam
pracdicaret, neruos illi adimere in facerdotrj multa perrexit, à quibus fomenta potêtiae amplitudinis accepiflet. Stipes fecunda prouêtus facerdotiorSpars dida erat, ouod hoftrioblationcselecmofynaflt;$appellant.Dehiflt;jCiceroLegumprimo:practcrldcac matris familias, eofeç iuftis diebus, ne quis ftipem cogito. quod autem Cicero familiaa dicit, aliud à praediefiis tribus generibus, Pontificum, Flaminum ÔC facerdotum fingU' iorum dei alicuius cultui dedicatorum,genus indicat, quod procedentc tempore muF tiplicatumelf.Multienimutriufquefexusineandem tamiliamad alicuiusdei cultum Q conüenientes ex unis eifdemcßfaccrdotijs aeftipum ÖC legatorß redditibus conuiue-bantiuarqfc^ uocabulis ÔC cögnominibus cenfebantur. Cicero pro A. Cluentio Habt» to.Martiales quidam Latini appellabâtur miniftri publici Martis, atep ei deo ueteribus inftitutis,religionibufcg Latinatum confecrati: quorum cum fatis magnus numerus eL fetjcumcß item in Sicilia permulti Venerei fint.Helius Spartianus (cribit Adriano Imp. in numerum deorum relatö Flamines Sodales fenatum conßituifle.Et Suetonius de Galba ob res in Aphrica geftas, öf in Germania ornamenta triumphalia accèpit, 6Ó fa' CCfdötiUm triplex,inter x v.uiros Sodales intet Auguftales cooptatus.Helius Spartia nusiclipéû Adriano mamiificentiffimö pofuit,amp; facerdotesinftituit.puellas alimenta' rias in honoré Fauftinæ Fauftinianas conftitUit.Meruit Flamines Circenfes: templiS CC fodales Antoniarios Fäuftinae uxori,in radicibus Tauri motis nouas puellas Faufti' liianäs inftitUic.Dati Sodales S)C SateHiteSjSi^ Flamines ipft mortuo. Sodales aûtfuerûr, quales noftri appellat focictates feculariu: Satellites quales multos per orbêhabemuSi rf fandæMariaeTeutonicOröin Germania, amp;nbsp;S.Iacobi deSpata in Hifpania. Flamines tiöti füntiäC infra Cicero. Stipe fuftulimus,nifi eam,quä apud paucos dies propriä fdeae matris excipimus:implet enim animOS fupcrftitionc,6C exhaurit domos: Vnde conftat priufquam ea lex ferretur cortfueuifTe omnes,qui facerdotia haberêqilla qüaeftu per fti-SolutioHth petita fatfto pinguiora reddidiflci Tertia iacerdotiorum opulentia à folutionibus proueniebat, quas ihferiora impetraturifuperioribuSimpendebât: quale apud nos eft* cû pôtifici Romano fruiftus primos antiftites,ô^ his minores aefubditi facerdotes pro habitorum modo benefîciorû pecuniam diftbluunt. Suetonius enim de Claudio împ. fie dicitiéum feftertiû odogies pro introitürioui facerdotij impendere coatftß. Quai’t^ ÛozMfwnef, lam pars ad facerdotiorû exuberantiâ prouentuû dortationes ô^legata fuere: Nam ui-uehteSjUt deos habCrêt propicios multa facerdotibus latgiebanr: felicitati aat,ut appel labant animarû côfulturi,ôif (i multi alia teftamêto legabant, epulû raroi aut ferénun^ prgtermittebât.Q(f qua fieret ratioéiri multis quç P Italiâ extât marmOreis fepulctiS ap paret.Rauêng ein apd* facrâ Petri apoft.gdê,quat feraphici Francifei uocabulo ftatt^
quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cius
-ocr page 79-- t LB ER S E C'V V S.--
ciuslt;5fdim'shabitätiöftcnotioreftzmarmorco in fepulcro à Claflenßopp/do tnb.diftägt;‘ te pafliium milibus pride auedo,hacc legati in cpulum eft infcriptio. Dij s manibus Fla^ uiæ Qutinti filiæ falutari coniugi cariffimgiLucius pubîicius Italiens dccurio,ornanicngt; tum ßbi uiuens pofuit. hic collegto fabrnm müitiae Ranennatis feftertia triginta uiuens dedif,ex quo redditn quotannis decurionibus eollegij fabrnm militig Ranennatis in dacNeptuni,qu5ipfeextruxit dieNeptunaliorumprgfentibusfporculçnumibinidiui-derentnr,ôlt;f decurionibus uigintiodo centeni quinquaginta quotannis darentur, ut ex «a fumma ficu ti foliti funt,arcam Publiciorn Flauiani 6C1 talici filiorn. Si area in qua po^ ßtaeftFlauiafalutarisuxorciusrofiscxornentjdenumisxxv.facrificcntcjex xxir. ' ' S)Cdereiiquis ibiepulëtur.ob quam liberalitatem collegium fabrum militiæ Rauênatis inter benemeritos quotannis rofas fupra fe t'z Flauiam ialutarem uxorem eius mirtêdas ex XXX V.facrificiumcp faciendum dc XX11. per ma giftros decrcuit. P. Helius Ciftus ßbi Si Ligariaî Ärtimialdi uiuens poiüit in agro pedes X v.infra pedes xx v. hic locus hgredem non fequitur. Aliaqi fcpulcra Macerati Si alibi in Piceno extare uidemus^qui^ bus fimilia epulorum Icgata elegantibus literis inferipta funt. V nde quod ä pluribus fagt;
dum efteeonftat, omnes tenemus teftamento legafteepulnm quotannis ad fepnlcrum Epulum ädfc» fofis 6Cuarrjsrcfperfum odoribus pro hpcditatumfacultatibusexhibendnicui quidem pukruia, cpulo nonmagis cognatos affinefq; quam magiftratuum quosgeficrät, opificiorumcp quac excrcucrantcollegia,utlegiönisin quamilitaftcnt ordinum duiftores Si comilito* nes,interefle iubcbant.idcj 8i fi facerdotibus pro diuina re facienda conuocatis Si corrt modo amp;nbsp;delecftationi multis cedebat modis, maiore breui poft olfercbat utilitatê. cum enim eötigeret aut berede abftf! legitimis fuccefibribus defunefto,aut uctuftate ipfa cpu Ium abibleri, in obliuionemqj deduct, hacreditatis portio pecuniä legato fubminiftrare folita per Septemuirum diligentia redigebaturin potificum collcgtj poteftarê : ex hifqj faccrdotiaquæànoftrisappellaridiximusbencficiaœllegiopontifîcum diftribnêtefo .. , , mentanouaftç inftitutionesbabneröt.Septemuiri cm epulorn apud prifcos baud feeus Sfptewm e« quàmnoftræreligtonis epifcopilegatorSadpiascaufasexequutionis curamhabebär, cum tarne omnia templa præfertim maiora fuos partieuhres cpu'ones habuerint. Sicuc delouis templo fupra oftendimus,in quo Anrelinm Auguftinn diximus affirmaregt;epui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
Iones perpetuos fuifTcjgui ad auream louis menfam ftatuæ appofitâ perpetui erant con uiuae.utmimorum ibi potius Si parafitorum contubernia qudra dei facra eelebrarentur» Feftus autem fcribic epolones dixiflTe maiores eos,qui poftca epuloncs appellati ftntda turacj fuiftenomen his quod epulas louijCeterifcj dqs inftituendi poteftatem haberenf* Fuerunteg epulories à quibus fcribit innono Liuius Tibicines fuifie d cômeftâtione foil ta prohibitos.undeTibur concefterût.ôC nemo erat qui facris praecineret: fedTiburtini fopitos remiferut curru,amp; ius uefeendi iliis reftitutû eft. Eunde uero morcm epulâdi in facris locis ad legatorum executionem fuiffc etiam d Cbriftianis per multa tempora fcr-uatum Auguftinus in Dei ciuitate his uerbis oftendit. Qiixcuncp igitur adbibentur rc-ligioforum obfoniain mortuorum locis, ornamenta funt ad memoriam, non facra, uel
T) facrificia mortuorum tanquam deorum. Quicunq; epulas fuas co deferunt ( quod qui-dem à Cbriftianis melioribus non fit) Si in plerifq; terrarum nullatenus eft confuetudo, cum appofuerint orant.Septemuiri autem cpulonum quantae fucrint autoritatis, exuer gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bis Auli Gellq licet cognofcere,g eos facit maiOribus facerdotibus pares ; Flaminibus,
Auguribus Quindecimuiris facroru,his ucrbisiVirginesVeftales XX.fuerût,quas po-tifexmaximus ex omni ciuitate capiebat,quæ no eflent fîliç Flaminis Auguris Quindc cimuiri facrorum,aut Septemuiri cpulonum. fuifie autê ditifiimos Septemuiros epulo-num.quod plerunc^ uidemus iilis accidere, qui multas etiam aliénas traeftant pecunias, wnum extat argumentum : quod eius collegq unus fepulcrum habuit Rom« extans, quod infigne uidemus, pene integrum ÔCfalfoj abimperitifeç Remi appcllatum,por-tÂurbisolimTrigeminæ,poftOfticnfi Si nunc fandi Pauli proximum.id enimmo-numentum in Pyramidem fupra urbis moenia , quibus eft inclufum furgens, litc-tas inferiptum eft fcmicubitales, Septemuirum epulonum eius autorem noftro e-tiamfeculo conferuantes.Quinta Sacerdotiorum opulentie pars, fuerunt damna-torumSCviijaut iure patria pulforum bona, quae ipfu inpatriam aliquando reuerflsi
au€
-ocr page 80-54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TklVMPhANTlS ROMAE
aut populus aut magiftratus nunquam pofle reftitui dupfebant. Idt^ facileintclligct qui uitam ÔC orationem Ciceronis perlegetin qua doniurti fuam à pontificibus compellêtc Clodio tn'buno plaebis in tcmplö libertatis confecfatä,ab eifdem obtinuit libcrari. Par-tibus quincß emolumenti 0^ reddituS prouentuumcß SacerdotiorS fiue benefîciorû generaliter explicatis,unicatn legatotum replicare ÖC diifuflus traóarelibet:ex qua appa-rebitjprifcos gentiles felicitate beatitudinemr^, ut appéllabant animarQ in campis Ely fijs ducendam, per temporalis bonorum in legata poft morte dandorum diftributionc C^ntbiEl ß/ diligentius.quàm noftros uitam per dei contemplation?aeternam quaefiuifle. Sed prius quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod de campis Elyfqs diximus aliqua ex parte oftedamus. Tibullus in Elegis. Ipfa Ve
nus campos ducctinElyftos. Hie choreac cantusc^ uigent paftimtj uagantes Dulce fo-nant tenui gutture carmen aues.Fert cafiä non culta feges,totosq! per agros Floret Odo ratis terra benigna rofis. Atiuuenum feries teneris immixta puellis Ludit,dC aftidue prg lia mifeet amor.Illic eft cuicO^ rapax mors uenit amanti.Et gerit infigni myrtea ferta co ma.Econtra autem quiainfernaetiâfîcutnos poenarumlocacrediderüntj Tibullus de cis fic habet.At fcelerata iacet fedes in node profunda Abdita, qua circum flumina ni-' grafonant.Tifiphonecßimpexaferopro crinibusangueSæuit,amp;hucillucimpiaturba f ugit.Tum niger in porta ferpentum Cerberus ore Stridet,6C aeratas excubat ante fores. Virgiliüs aUtem de El y fqs campis. Deuenere locos lætos 5C amœna uireta Fortunato-rum nèmorû,fedcslt;ç beatas.Largior hic campos çther lumine ueftitPurpurco,folêlt;^ ftium fua ftdera norunt : Pars in gramineis exercent membra palacftris : Contendunt lu-do,amp; fulua ludantur arena.Pars pedibus plaudunt choreas,SC carmina dicunt: Nec no threiciUslogacumuefteiàcerdosObloquitur numerisfeptemdiferiminauocS, lamt^' eadem digitis,iam pedine pulfat eburno.âf infrà.Nulli certa domus lucis habitamus o-pacis.Riparumt^ thoros,6C prata recentia riuis Incolimus« De inferis uerô eade âf mul-to maiorajquàmTibullus habet Virgiliüs. fed iam adlegata reuertamur.ValentinianO fccundolmperatofe Romano eius nominis fecundoapud Mediolanum agente,tumul Rod tus in urbe Roma ingens fuit inter Chriftianos Gentilescß ex huiufmodicaufacocitus« tnne ßtb'ValetiB Erant per id temporis Chriftiani in urbe adeo audi,ut Gentilium fedam opibus Qi nu-tifiUno, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mero aequarent, enitebaturtç unaquaetÿ pars Qi quotidie uarijs quxrebat modis Qi arti-
bus alteram fuperare. Accidit aSt Chriftianos aram quæ in curia ueteri ubi nunc fan di Petri ad uincula Celebris eft ecclefta,GentiliS iuperftirfOnis erat,fuo cultui dedicare, cum audiuere Pagani ad arma tumultumcjeft concurfum. noftris quod intentauerant conferuare : il h's impugnare ac in fuam redigere idolatriam adnitentibus. fed qUod erat propinqui Qi imperium obtinentis tunc etiam integrum imperatoris metus ingens,ob-tinuerunt utriuiej partis graues uiri rem ad principis iudicium ferenda* Miffusq; eft Me diolanS à Gentib.uirnobilitate eloquêtia acdignitateinfignisSymmachuspatricius* ex cuius oratione qiiam habuit extante ifta fumimus. Isinter caetera quae diffufe dixit alio tempore Qi loco diligentius narranda à Valentiniano poftulauit : Vcftalibus redd! legatorum iuspercipiendorû quod paulo prius qua'm eadedicaretur de qua diximus d Chriftianis ara eifdê Veftalibus iuftii imperatoris fublatu eratSymmachustç inter ora-dum pluries didS fçpe repetiuit,Tanti iam pridem fuifte urbi Romae legata V eftales pO tuifte capere ac diftribueremt nemirtem illg in populo in urbe ipfa fineret medicare. Co ftanslt;^ Qi perfeuerans in fide catholica Valentinianus, quâbeatus Ambrofîus ecclefiæ dotftor in ill o roborabat,ita in fententia perftitit : ut nec aram nec legata V eftaliö Sym-tnachus 4) Gentiliü fetfta obtinere potuerit.Sed iam fatis Pontifices,Flamines, Sacerdo tes eorumt^ ad lafciuiâ,ad opes,ad amplitudine fomentum,Sacerdotia, quid apud pri-fcos Gentiles fuerint docuimus:caetera nunc oftendere pergamus,quac corundêfuper-
/iMHidid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habuit.Agonalia lanifacra ad nonam diem lanuartj fefta erant, quorum nominid
origo quincuplexreddebatur.quodminiftcrfacrorühoftiamferiturus,neiniuflusagc-ret,cultrum tenens eleuatum continuo Sacerdotes agedi tempus rogabat,una:ÖC quod pecudes non uenirent,fed agerentur alia : tertia qgt; pro agnalibus ab agnis qüi immola-bantur corrupte Agonalia appellarcnturtSCquaftaquodpecüdesüifa inaquis cultri quo feriendae erant umbra animis angerentur. quinta meliorem Ouidius inFaftis exifti tnauitiAgonaliafcilicetucrbo Graeco à ludis fimüibus appellari obfcruatumt^ eftc eo
io
-ocr page 81-\
LIBER S E C V N D V §*
in factotum rituhoftiâ nonuidîimâimmolan', cumhoftiaficut docuimusprocæfisho ftibus à ^libet facerdote, uiôtmà cius hoftes uicetitmanib.dcbeatimmolari.ficbani v*”*quot;’“* huiufmodi facta ad tem plum lani, quod pcné intcgtS ad fanâû Gtegotiû in VelabtO patcntibus quadrifariâ pottts Romaminftautantes extate docuimus. Februa àRoma nis ttiplici rati one ptacula funt appcllata : aut uctere uocabulo à lana,quâ rcgê facrificu lûautFiaminë Dialë immolaturipctcrentSaccrdoteszautpatiuetuftate uocabuliàfar te ftugibus mixto:aut â tamis de pura arbore cacfisj quibus Sacerdotcs côfueuerint co-ronari.Ouidius in faftis.Februa Romani dixere piacula patres. Pôtifices ab rege petût 8^ Flamine lanas: Quæ uetcrû lingua Februa nome habent. Quatt^ capit litRor domib. purgainina ccrtis,Torrida cû mica farra uocantur idê* Nomen idem ramo qui cæfus ab arbore purajCafta facerdotû têpora fronde tegit.Macrobius in Saturnalibus: poenas à nocente Saturnalib.expofcere piaculare e(l.amp; infra.Regi facrifîculo flamini nô licet ui dere ferijs opus fieti.SC ideo per prçconê nûciabatur.ne quid ageretur.quanquâFeftus
• B Petios dicit appeilatos,qui taliter Flamines ptçcedebant, amp;nbsp;prçcepti negligens multa batur;piætcr pœnâopus qui fcci(ret,porcô pro piaculo dabat.PlutarchusinProblema tib.EosquosinagrocxternO obij{refalfonunciat5effetiCÛpoftearcucrfifuiffcnt,non ianua in domum rccipiebant.fed tegulis dimittcbant,quod piacula omnia fub diuo fie ticôfueuerûtiPlinius in Naturalihiftoria.MyrtcaucrbenaRoraaniSabinitçcû propter raptas uirgines dimicarc uolutlTentjdepofitis artnis purgati funt.^inlocoV enetisClua cinæ Ggna funt.pugnare.n.clucre prifcidixerc.amp; uulgataprifcistêporibus opinio obti nuit.Fcbruacfleomniaquibusmalefadorûconfcicntiapurgareturjdelerenturcÿpecca ta.autmancsanimabusdefundorum placidireddcrentur.VndeintctFebruafuithabi taaquæafpetfio, qua ficut nos gentiles utebantur. quanquâmos ipfc priusà Grxcis Suàm à Romanis origine habuif. VndePeleus traditur abfoluiflc Patroclûj amp;nbsp;ab Aca*
o abfolutû fuifle Pelen à cçde Phoci frattis fui.cû interim Ægeus Medeam aquç afpet fione luftrauerit:quam opinionê Ouidius damnat his uerßbus. Ah faciles nimiô qui tri C fiiacriminacxdisrluminea tolli poffcputatisaqua.Virgilius tarnen facit Æneâcum
iufta MilTeno foluiflct/parfifle eum rote leuijdixiffetç nouiffîma uerba.Cicero Legum ptimo.Cafté iubet lex ad deos ire.animo uidelicct,in quo funt omniæ.nec tollit caftimo niam corporis,fed cum obferuetur ut call o corpore,multo etiam animis id obferuanda magis.Nam illud uel afperfione aquae,ucl dierum numero tollitur. Animat labes ne diti tumitatcuanefcerc,ncmanibusuUiseluipoteftiEtMacrobiusinSatutnalibuSkCóftat dijs fuperis facta faflurum corporis ablutione purgariicum uero inferislitandü eft,fatis Mor pcrtptiU aâü uidetur fi afperfio fola attingaf.ÆncasVirgilianus,donee,inquit,me fluminc uiuo ablucro,filt; infra. Annam cara mihi nutrix hue fiftefororê. Die corpus properetHuuiaii “‘i*’'*** fpargcre lympha.amp; alibi.Spatfcratamp; latices Gmulatos fontis Auerni: ncc non cS Miffc num fepuhurae dari refertddem ter focios pura circuntulit unda * Spargens tore leui.Ec cum ffi-neam facit apud inferos ramum Proferpinac cofccrantem.Occupat Æneas adi* tum,corpusc5 tecenti fpargit aqua.Fuit etiam prope pottäGapenä nunc Appiam aqua
£gt; Mercurij appellata,ad quam cû couenilTet populus Romanus,unufquif(^ lauri ramo al terius caput ea afpergebat aqua,Nier curiu inuocans: ut afperfi peccata praefertim periu ria mcndaciacf diluèrent. Maiota autem certiorate fucrunt Februa per duodecim die* cotinuosFebruart) celebratamnde menfem ilium nomen inde naólü fuilTe multi exifti mauerunt.histç diebus cum pro impetranda mortuorum animab. quiete.omnis popu* lus piacult-s, iacrifieijsq; circafepulctaaccenfisfacibuscereisqpcficiintcntus,interdi-rftû crat uirginam uiduarumcç rnatrimoniis,amp; ueftem induti atram omnes côfuctû dogt; mi dimittebât ornatû.Sed paulo poft horrida ceflauerunt Februa,dies fuccedebät laê tiftimiChariftia appellati,qb.dieb.agnatiaftinesc^alternatocóuenietesoflicio,primü defunclos enumerabant,quos ab anteaeftis Chariliijs amiGftent.exinde fuperftitib.pa* riter enumeratis fine ciulatib. defundorut^ côplorationiimponêdû côftitucbât,Ôi ge* oio incomeflationib.côuiuqs caeteroeç applaufu ,p uiribus fupratç indulgcbât.Romuli cædis cafusjferiatâ una die tenebaturbe, per calendas qindeCaprotinçfunt appellatç, 9 eadie ad paludê capreacinRomainftautata deferiptam, fuetit à patribus difeerptus, Sed ÔC T etininalia dies fuos habucrût feftos, inde diâa ^d deo T etmino fexto ab uvbc
Rom«
-ocr page 82-TRIVMPHANTIS R O M AE
RomamiliarioufaLaurcnnna,ferméubiS.Scbaftianipaniontseft locus,magno po- E puli concurfucelebrantur.eftiçjs terminus.quê cum dedicareturCapitoliûferunt, CX' teris dijslouicedcnribusremanfifle. Idq? M. Varro fcn'bit optimS fuifle uifùm Romanis Augurium,quafi uerô intelligi potuerinRomani impertj terminos quocûq? produ-Efjuutûui^ ccnturinderemouerirepelliqß nequire. DiximusRomam inftaurätes Equuriam fuifle uiam, qua rhedis à monumêto Augufti nSc Augufta appellato, ad CircS Flaminiû nûc Agonê currebatur, quæ quidc uia eccleflæ côtinens eflet fandæ Mariæ nunc in Equu-fia appellatæ:Sed quantum attinet ad præftns opus,Equuria diebus quocjp duobus ulti mis Februari) nomen fuit.In quibus Marti deo is agitâdi rhedas equos ritus, in fa cri-ficium tribuebatur.PuIchrum uero fueritloca per quçis rhedarum cquorumtp à Marte ficutilliprædicabantimpulforû, curfus fiebat mente ingeniotj infpicere. campi Marti) proprium, in quo deligendis magiftratibus comitia haberentur, locfifuilTe oftêdimus, cui columna Cocleis Antoniana fuit appofitæeoi^ côtinebat campo Augufti forû tem plo Martis contiguum : quod ipfe princeps quo tempore arma in Brutû Cafliumqj ce-pttuotum,pofteaquâÂuguftinomêacccpttoperefumptuofiflimoexaedifîcauit,cuius quidê têpii columnationes adeô fuerefiiblimcs,ut dicat Ouidius.Digna giganteis funt hæc delubra triumphis. Vndeuidemus cas quae extant colûnas ftabulo fummi uiri Dominici Capt anicenfls cardinalis Firmani fupereminêtes, multis fruftis eflé côpacftas, tp nullus ditiffimuspotctifllmufcß princeps habere potueritintegras tam fublimes.ut au-rein cemus indicia cius tcmpli reliquiarû cum ditftis colûnis extantia,funt plateæpref-byterorumappellatæcontinentes,quibusecdefiaimminetS.Stephaniparua,fedmar-moribus picfturifcç ornata,âC à columna Antoniana,qua in occidentê folcm uergit paruis paucisqs ciuiû ædibusfeparata.hiscçin ciuiû domibus, amp;nbsp;presbyterorû plateæ præ-rer columnarû aliæ tanti templi reliquiænunc uiftintur.fed ad rem: feribit Plinius fuifle Affolto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j'n foribus templi illius Martis:Apolltnê eburneum ingentis magnitudinis. SC Ouidius
quem Augufto adulari oportuit,dicit,infummo eius faftigio diuerfa fuifle figna ex ære eximi) operis: hincÆncam qui Anchifen genitorê Troiæ cxcidio humeris afportaret, / SC^alios gentis luliæ ac Cæfarum progenitores: inde ipflim Cæfarem Auguftû de patris fui interfedoribus fuperatis occififeç triumphantem:ut iam mente amp;nbsp;animo perfpicere liccat per ornatifïïmû unditq campû Martium, âC poft per forum Augufti omnium ur-- bis præter magnû Romanum fpcciofius,deinde ad fores têpii Martis,Ut diximus orna-tiflimas.uiâfuiiîè equos agentibus ôC fpedâtibus pulcherrimâ. Nec foli deo Marti op-Tbrd. time de Romano populo merentijfed infami quocß mulieri Floræ habiti fiint honores.
“ nbsp;nbsp;' earn nobililîimQ fui temporis feortû ÔC amaflè Pompeium,SC ab ea fuifle dilcdûPlutar
chus eft autor.quæfîcut ÔC Larcntia cum pecuniæ ingentis meretricio quæfitæ populû . Romanûinftitniflet bærcdcm,in dearum numerum eft relata: illicç ludoru honores da-rbralù. ti,Floraliaappellati,adc1iuum Capitolinûmenie Maio celebrabantur. quos quidê lu-dos mérétrices egiflè nudatas cùm allcubi,tum maxime côftat apud Senccâ, ubi epifto la X GVI II.feribit. CatonefedentepopulumRomanû negaflèpermiiîumfibipoftu-lare Florales Iudosnudatarum mcretricum:utiamæquiore fit tolerâdumanimo,noftri têpof is proftitutas co propemodû loco tabernas habere ÔC cafas, ubi Floræ meretrici» dedccus quptannis ludorû gloria honeftabatur.Quia uerô domû Flora apud Pompei) . theatrfl habuerat,non indccentcr autaccidit,aut de induftria fadu uidetur, ut qui amo-re iunéii fuerant,honorû quocpmonumcnta habucrint côiunéfa. campufiq exdeieefti* domibus merctricis in eius memoriam deeufiÿ Floræ appcllatus, nûc etiâ id retinet nomen. omnium præfentis Romanæ urbis camporû arearumep publicarum comer-c‘qs,’6C’populi frequentia célébra tiiïîmus: præfertim pofteaquâ in Pôpeij theatro pride ficutRomàm inftaurantes diximus collapfo, fpcciofiiïîmas ornatilïîmafcç ædes quidî Flora ÔC eiusfodalitio digRus,fed nec noftris,nec cuiufpiâ literis per famam quam fem-perfimul cum uirtutibus fpreuit confcruâdus,magno,fcd in folo alieno extruxit impen diOjbcnemerêti Vrfinæ gêticômodû allaturo. Luftfia fuerût dies fefti Martis deiritib. côfccrati, in quibus ad icptimû Kalendas Mai) tubæ, aquilæ alialt;ç Romana figna mili-tarialüftrabantuKUtoriginem inde potucritbabuilTcmosperxiatcm quoçp noftram fieruatus, cum per diem natale raartyris Georgi), uexiIU-amp; omnê pompam caftrenfem f • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” exurbt-
-ocr page 83-LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î7
exurbibus deferêtesinnenioranoftrimilites etiâipfiluftrare uidentur,Saturnaliàcç SC ipfa fuerunt dies fefti Saturno diçati,quorum fei iàtionem omnium longiffîmâ luxu-riemmaxiniam,Senccæucrbisiibctexcpiftolis defcribere.Decembereftmenfiscum maxime ciüitâs fudatJus luxuriæ publicæ datû eft.ingenti apparatu fonant omnia,tan-quam quicquam inter Saturnalia interfit Slt; dies rerS agendarunr.adeo nihil intereft, ut mihiuidcatur non errafi'c qui dixit,olim menfem fuific Deccmbrem,nunc annû.Nec ta menparumfimilia efleuident quaceodê menfeperChriftideinoftriNatalitiacômittû , turà rioftris.EtBacchanaliaLibcro patriBaccho dicata temporis longitudine, per au- B(lt;ccblt;n4ltit. tumn5 Saturnalib,pai ia,maiore luxu celebrata funt.Nudi efh uiri,c3 nudatis omnia me brà mulierfbus,matronis,uiduis uirginibus,ad facra conueniebant, quac non nifi no-ôürna erât: caput omnes pariter femoralit^ pampinis amp;nbsp;uuarûracemis cinlt;fli,alios itë uuarum racemds manu tenebant:amp; tumultuario inuicem comixti cœtu,in fublimc fal-tantes,üariaqp gefticulationcbrachia,ceruicê,caputlt;^mouentes, carmenBaccho in cô ditumdecantabannnecpriuseratialtàtionismodus, $ defatigatitoto corporeuacil làntes, partim refupinarentur proximioribus inh^rentes,partim in pauimentum phana tici amentesqs procumberêt:ut relt;ftè fenferit M. Värro talia nifi ab athentibus fieri non potuifle.Quid uerô inccftuum conftupratiômimcp in huiufmodi notfiurnis conuentib. fit commüTumjLiuius LX.libro bis uerbis feribit. Hifpala origine Bàcchorû expromit. primo facrariüm id fœminarû fuiffe. Pacullam facerdotem omriia tanquam deùm moni tu immutafle: no(flurnu facrum ex diurno, quinos fingulis mêfibus dies initiorû fuific: ex quo inde promifcuafacralint, 8C permixti uiri fœminis amp;nbsp;nodfis licentia acceirerir, nihil ibi flagitij, nihil facinoris practermiflum : plura uiroru inter fefc quàm fœminaruin ftupra:fi qui minus patiêtes dedecoris fint,8C pigrioresadfacinus, uitfiimis immolari nihil nefas ducere.uiros uelut mente capta, cum iadatione phanatica corporis uaticina h:matronas Baccharû habitu crinibus pafiîs,cum ardentib.facibus decurrere adT ybe-rim, dimiflàstç in aquâ faces, quia uiuû fulphur cum cal ce infit, integra flamma etïerrt.
C Profequitur«^ Liuius paulo inftàfinftitutû fuiire,nc q^uis maior uiginti annis initiaretur, captatas ætates âc erroris ftupri patientcs.Confulcs in roftra afcendcrût concione aduocata,cum folenne carmen precationis, quod fari prius qUam populum alloquant magiftratus côfueuerQt,peregifient,ita coeperût'.Bacchanalia tota lam pridem Italia ô£ nunc per urbem etiammultis locis efie,nô fama modo accepilTe uos, fed crepitibus etiâ ululatibuscç nodurnis, qui perfonent tota urbe, certum habeo. Primùm igitur mulierS magna pars eft, amp;nbsp;is fons mali huiufee fuit : deinde fimilimi fœminis mares, ftuprati conftupratores,phanaticiuigiles,uinoftrepitibuscçnolt;fiurnis attonki.Maiorcsinoftri ne nos quidem nificùm autueXillo inarce pofito comitiorum caufa, aut excrcitus edu-dus effet, aut plebi concilium tribuni cdixificnt,aut aliqui exmagiliratibus ad côciônê uocairent,forte'temere' coire uoluerunt.Et ubicuncç multicudo elfet, ibi ôd legitimû redoré multitudirtis cenfebantdebereefie.Senatufconfulto cautum ncquaBacchanalia in urbe neep inltalia efTent-nec paruu ad ea tollenda momenta habuifie uideturLentuli Cornelîj Suræ fadum,qué confiât ad urbis incendium cçdemcp ciuium primam Satur-, £) nalium nodem cum coniuratis deftinauifie.Ludos etiâ Scenicos amp;nbsp;Theatrales flagitioi fifiîmos ad deorum cultum infiitutos, Slt; ea rationc ipfum itc Theatr S à principio çdifi-catum fuiire,fcripfit Aurelius Augufiinus dicens, ludos Scenicos fpedacula tur^itudi-num,ôd licentia uanitatis, no hominû uitijs fed deorum iufiîs Romg inftitutosxum pro pter fedandâ peficm corporum dq eos fibi iufierint exhiberi.quos pofieaafierit obfcœ-nis uocibus ÔC motibus hifirionS fiiilTe ados.praefertim cUm Fugalia celebrarêtur, ucfè iugniu. , taliter appcllata,quod pudor inde ÔC honefias dedita opera fugarent.ut meritô ipfe Au gufiinus exclamettquanto iufiius amp;nbsp;honefiius in Platonis templo,libri eius legerentur, in templis molles abfcinderenf demonS,confecrarcnt fecarenturep infani, œ quicâd aliud uel turpe turpiter, uel crudele crudeliter in theatris amp;nbsp;deorurti facris celebrari fo-let.Qualiter auté omnes ludi fièrent Scenici difficile fuerit doccre, qUod fingulis pene nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sçem’ci.
uicibus,cxhifirionum ingenio ac indufiria uariarcntur:8C fatis confiât omnes fabulas à Plauto Terentiotp QC alijs comicis côfidasinScena QC Théatro ab hiftrionib.corûcp mi nifiris perfonatis deorum cultui fpedante populo fuilTe adas, Vnde feribit inuita Cû
Blondus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d cetonis
-ocr page 84-38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRI VM PH A N ns ROMAE
ceronisPIutafchuSjÆfopû cû in Theatro rcpræfentaÜet Atreiîin cofultantc dciadicio g Thyefti'SjCX ingcnti dolorc mentis inipotê,qucndâ ex minifrns, quôd ipfe no obferua-to têpore cclchus aduenfaflet,fceptro pereuHifle ac interfecilîè.Cætcra quac his Scenae alt;?lionibus côpetant, in Koma docuimus mftaurata.Facicr aût ludorû mcnti'o propter Scenicos fubortajUt caetera de ipfis dilt;fluri,fcn'as pn'us in quib. fiebant doceamus:quati quâ nô folum ludos, fed SC funcbn'a ÔC fpeclacula QC pompas codem pene' contextu di-PeriâTum M = cere oportebit,quæ omnia Exos dies feriatos habere ut rite herent oportebat.FcriarûFe ridas, ftus Pompeius inquit,alias fine fefto fuiHe/at nûdinas,a!j as cû fefto ut Saturnalia : quib.
adiungebant epulationes ex prouêtu fœtus pccorû fri!gîjà:quani^ ôl idê Fell us alio lo CO uim uerbi exprimens dicit,ferias à feriendis uidimis cHc didlas.Nundinas aliqui Ro mulum,aliqui T acium inftituilTe dicûuquas Hortenfius lege fanxit nephaftas ciïè,ut ru ftici qui nundinandi caufa in urbem ucniebant,lites côponcrcnt,îegesL^ acciperct. Nc^ phafto enim die praetorê loqui nô liccbat. Feriarum pubîicarû quatuor eile genera uo--luit Varrotauîenimftatiuæfunt,autconceptïuç,autimpcratiuç,autde quibus diximus p nundinae.Stattuæomnispopuli cômunes certisæ cüfuctisdiebus’ac inenftb.SCinfe--obferuationib.annoratæjin quibus funt Agonalia ôC Lupercaliafupcrius à nobis de fcripta.côceptiu^,q quotannis à magiftratib.uel à facerdotibus accipiunt in dies uel ccr tosuclincertos:utfunt,Latine,Scmentinç,Paganalia, Côpita!ia,Impcr3rsue funt quas Côfules uel Prgtores ,p arbitrio indicût Etant præterea feriæ propriæ familiarû,ut Clan diæjÆmiliæjIuliæjCorncIiæjÂ^ aliarû.Erantfingulorum, utnataîiû,funcrum, Sif expia-tionum,atc^ ffugum fufccptioncs:quæ feriarum pars latins patebat, quod tribus tempo ribus feriæ fiC dies fefti crant,propter frudius, quibus metuebâtiRubigalia primoà N lima inflitutaanno regni fui undecimo, ad feptimû Calcndas Matj, quia tune fegetes ru-bigo occupat:FJoralia quarto Calcdas Maias anno urbis quingentefimo fextodccimo ex oracuîis Sibyllæ,ut omnia benè deflorefeerèr. Vinalia priera in CalÇdis Martrj degu ftâdisuinis.Vinaliaalteraadxi 1 i.CalendasSeptêbris quodfcilûtempeftatib.lenicti-dis inftitutu eft.Sementinæ fuerunt feriæ â fementibus faciendis, Paganicæ agriculturæ (J caufa.Ft demum feriæ ftultorum appeîlatæ funt Qiiirinalia, quod eo die fteriheabat ab biSjqui fblcnni diCjaut nôporuerâtremdiuinâfacerc,autignorauerât:quibusomnib.in diebusferiatis nihilomnino tjdno eins diei religio expofcerctßcriliccbat. quan^ Sctc uola ficut ôd Hebræorû confuctudo habet,licere uoluit ferijs ea lrcri,quæ ncgledla noce rentiutputa qui boucm folTa extraxißet, tignum domus ruinofum tibijs fuftètafîct. poft ferias uerô ÔC nundinas quoad expediens fore uifum eft deferiptas, funebria nobis ideo funt dicenda,ut in eis,qui exhibebantur oftenfis ludis,altos câ fpedlaculis pompisrÿ de-fcribêdos ordine afferamus.Funebria mortuis primû àNuma Pôpilio inftituta fuüTejLl funebria. uiusficoftendit.Ncc cœleftes modo cæremonias,fcdiufta quoej funebria,placandosq^ maneSjUt idem pontifex doceret.ipfa uerô funebria quam parce haben' dcccrct,.Cicero Legum primo fie dicitiDeoru manium iura fanda funtoihos leto dato, diuoshabento, fumptum in illis ludf umqj minuunto. Et infrâ'.minucndi funt fumptus lamentationcscp funeris.Quibus autemmodis ôd caufis minuerenturlamentiones, ipfe Nonius Marccl-
I lusficoftcndit.Minucbaturpopulolult;ftus,ædisdcdicatione,cùmàCenforibusluftrû H condebatur, cum uotum publicè fufeeptum foluebatur. priuatis autê cùm liberi nafee-rcnfjCu honos in familiâ uenirct, cum pater,aut liberi, aut uir,aut frater ab hofte captus domum redirct, cùm puclla dcfponfaretur, cùm propiorequis cognationec^ is qu! lu-cebaturnafccretur,cùminfcfto cæteris confenfiircnLScquitur Cicero in Lcgibus.Mu-gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lieres genas ne radunto,néuelciîîimfuneris ergo habento.Erat enim lellùslugubris eiii
latio.fequiturc^ Cicero hæc laudabilia Si locupletibus fuifle cum plèbe cômunia, quod quidem maximèreiftum edèt tollifortunædiferimen in morte. Coronam tarnen untu-lt; te partam, Si ei qui peperiffet, cius parent! fine fraude efie, lex repofitam iubct.hinc Qüt ob pdu^ rcfertLiuius: Valerio publicolæ poft tres confulatus defuniftoob paupertatem funus perutempti^ publice'ducioportuilfeipariterMenenio Agrippæconciliatoriplebiscump3tribus,6u bliee fepuhi Q,p2bio Maximo in funusæra fuiftecollata. quadragefimoq; oeftauo Liuius paritcr fuertiit. fvj.Poj-tjuni Catonemfilij inprçîuramortuifunus,tcnuifiimo ut potuif(erat.n.paupei) fumptu fcçifle.Et M,Æ,milium Leptdum, quiprinceps fenatus, fextis tam Cenfonbus ledliis
-ocr page 85-LIBER SECVNDVS
39
lediis crat, ante^ expiraret pratcepilTe filijs, ledo fe ftrato fine linteis fine purpura efi fcrrcnt,in reliquum funus ne plus $ æris denos confumerent. fed poft hanc prifcorunt moderationem tam multafuncribus fepulcrisq; ornamcnta,tam ingentes fumptus po-fteriadhibuere,utcætcramomncm priuatæimpenfæinfaniam fupcraucrint.de quibus omnib.ordinc eft dicendü.prius tamê mores parandi cadaueris, poft funeris fepulcrit^ impenfam oftendemus.Qiii cóiun(ffioreserant,uxorfilij,autfratres pater üè,aut geni-trixjdefuncffo oculos claudcbat:SC poft paru patefatfto undicg cubiculo,introdutffis ex familia uiciniacg qui infpicere uoluiflent,terni quaternii^ mortuû altilfimis uocibusno mine ter inclamitabant.quo tacente,qui aduenerant,conclamatö efle in publicum effe
OcuU cUudeà bdnturmor* tuit
rcbant.quodautemnonnullialiquando pro m'ortuispoftconclamatiónêhabiti,inro- ConcUmdrt gumtg elati,ad flammæ contaeftû palpitantes liberarinequiffennaquaomnes ferueti la uare mos fuit,qua tanqua expergefadi fe uiuerc oftenderent.Exinde Euerricator, que
„ Feftusinquitjiure accepta hereditate,i'uftafaceredefunlt;fto debuifle,certofcoparü ge-
quot; ncreadhibito,domûpurgabat,cuprenîrainodomushoftioinfunerisindiciû fuperpó Cupre/Jutinfo fito.quod earn arborem diti facrâ.conftat fuccifam nequaquam à radicibus pullularc.Si rib, mortuorii autem defuneffus uir fueratalicuius uelminimç dignitatis,preco ciues ad funus cóuoca bat.Erattg uerba ut inqt V arrotOlli ollus fato funiftus eft. Pollindlores exinde cadaue rum curatoresjö«^ Vefoillon es urendi humandi ue pcriti, fuum S)C ipfi preftabat oflflcüï» Nam quod Plutar.in Problematibus habet, in tede Libitinæ quaï amp;nbsp;Venus, omnia ad funus pertinêtia publicè parata erant,Qua ex re hominesfrugalitatis admonitos intel-tigereuoluerunnVenerë ficutaduenientibus uiam,itadecedentibus fepulturæ inftru-
menta præberê. V efpillones aut fic appellauere maiores, quod paupertï maximus in cï üitate numerus,cumane folêniód fumptuofo funere efferri nequirêquefpere' ab illis ob fcuriore per umbra modo deportarentunappellabaturc^ ld populäre pheretrum Sâda-pila,^d Suetonius inDomitiani geftis rebus fic edocet.Cadauer eius populari Sädapigt; la per Vefpillones afportatS.Sed cum mortui in domo fieret comploratio lugetes pel-
LugenM tnor tuos pellet infi
C lesinfidebant:mulicrescg,quemnuncRomæferuantmorê,genas olimunguib.laceraf dtbant fe hinc cóftat,quod lege id prohibitum fuifle feribit Cic. Funebres interea tibiæ carme ferale decâtabanqaderantcg muliercs precio codueffæ Præficæ appellatæ, amp;nbsp;flëdo for-tia defundi falt;fta,miris in cœlum Si confiiftis Si falfis fæpius ueris laudationib. extol lentes:quarum Si aliarû id genus muliercularum ineptæ eiulationes Si uoces Nçnia aç pellatæfunt.quç fie diffinit Feftus.Ngnia carmen quod in funere laudandi gratia canit ad tibiâ.Sunt qui eo uerbo fine fignificari putant:quia uolut Neniâ ideo dici quod uo-ci fimilior quærimonia flentium fit:quidam autem Nçnia dieftum nome ab extremi in-teftini uocabulo.^d Græce' extremû fignificat.Prætexta uero pulla uti,quod ^nus ue-ftimenti eft oblongû talare Si atrû,illi a quo funus fieret, Si nulli licuifle altj, Feftus eft autor:Mulieres uerô defuneftf propinquas,inlult;ftu albis ueftib. indutas, ficutôC ipftim mortui corpuSjfuiflcjPlutarchus inProblematib.alferinredditcg caufam primo cadaue ris,quodiam quafi emeritum Si graui certamineliberatum,adfepulcrum dcduci fplen
Ï) cie imitari.infeôtæ cnim colohbusueftesfupcrfluitatêpræfeuifæfuntferreac fumptS: liée fatis dccuifle atro aut purpureo colorib.dólofis,fed poti'us alio amiciri coniundlos, éxêpto defunóli qui purus omni commixtione uacuusjtinclorio corporis ueneno li beratus effet.Scpclicndi corpora duplicê fuiflemorem uidemus : Cic. enim legum pri- Sepelieitdi cof. mOjantiquiHimö dicitfuifle genusfepulturæ iltud, quo apudXenophontêCyrus uti^ poraduplex ’tur,quo corpus terræredditur,amp; italocato ÔC fito operimentum matris obducitungen temtç Corneliam ufep ad memoria fuam hac fepultura fuifle humatam.Slt; Liuius in pri^ ino dicitjÆneæ ultimS operum mortalium fui(re,apud Numicu amnem ubi fitus fit, Io uemeg indigetem appellari.Et libro C X i X. Liuius dicit, uicffum ab Hircio amp;nbsp;Cæiare Antoniûin Gallias confugilTetacHirciS qui poft uidoriâexuulnere ceciderit,8C Panfam exuulneredefun(ffum,in capo Martio fepultos elTe. In Legibus item Cic.Caij Ma rij reliquias apud Anienc diflipari iuflïflè Syllâuitftorem, acerbiore odio incitatiï ft tam fapiens fuilTet,^ uehemens:quod fuo corpori cum timeretaccidcrc,primus éPatri Cïj s Córnelijs igni uoluit cremari.â^ tarnen fequitur Cic.declarare Ennium de Aphrica
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d x no:hic
-ocr page 86-4° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS ROMAE
no:hiceftiIIcSitUSUeré.Sitosq;diciiIlosquicodihfi'nt,ciïcç moré fus pontjficaîe côfîr g inare.EtPltn.quin ciefunôos fefe multi fióilibus folijs condi maluere. Nonius Marcel lus.membrû abfcidi mortuo dicebat,cum digitus eius decidebatutjad quod feruatû iu-fta fièrent,reliquo corpore côbufto.Etitem Plin.liominêfiilgureexaminatumcremarl fas no eftjCÔdi terra religio tradit.Et infrà.crcmare corpus nô fuit ueterisinftituti.Ter-ra condebâtur.AnteSyllâdiiflatorêncmo crematu« eft.Is quiaMarrj cadaucr ludibrio fuit extraiflffjcremari uoluit.Quod autê Plin.dicit,Syllam primû fuifiè crematû, de Pa^ tricijs uerum fuir,fed prins cofiteuifle corpora mortuorfi crcmari, infra ex Virgiltj uerfï bus undecimi libri oftendeinus,SC T erentius in Andria ofiendit. Additrç Pfin. linuiiv uêtui'ncft,^digni no abfuniitur.Inrogisfunebribus eius lini tunica corporiobducfia fa , uillamabrcliquofeparatcincrc;nafcitur(ÿindefèrtisaduft:isq^folelndiæ,ubino eadut imbres alTuefcitcç uiuere ardendotraru inuenit,difficile textu propter breuitatê,æquat prætia ingentiS margaritaru.Et Suet.in Calig.uita,Cor inquit, ucneno tactum igni no comburi.ufum autê côburendi corpora no diu durafieMacrob.innuit, qui fcribit uren di corpora mortuoru ufum fuo feculo nonfuifiè,quê Adriani principis teinporibus fa^ tis confiât floruiirc.Additcj quo tempore igni corpora dare fuit honor, fi quâtdo ueniC-^onlicuilfe fetutplurafimul cremarentur,folitosfuifièfunerûminiftros,denisuiror3 corpora, ad-i8ort«oîOT«r= dere fingula muliebria Itaqj citius amp;nbsp;facilius arfiffe. No licuifle aStmortuos in urbibus bwMjepeliri fepeliri,Cic.fic ofiendit in Legibus ciuilibus caueri:Hominêmortuum in urbe no fepc li,ne ue uritoxredo propter ignis periculû.in urbe tarnen fepulti funt clari Uirgquib. an re hanc lege habitus eft honor,ut Publicolæ aut C.FabritiotHeliuscf Sparrianus, Anto nifiPiu inquit,intra urbes fepeliri morruos uetuifie.idtj^ obftinatius feruafie Athénien-fes,fcribit Ser.Sulpitius ad Cic.de morte Marei Marcelli his uerbis. Ab Athenienfibus locum fcpulturæ,intra urbem im petrare non potui,quod rcligione Ie impediri dicerêr, necj tarnen id ante conceflerant Et Plut in Problcmaribus dicit,eius qui triumphaflet, demum combuftus cflct,licebat olla capere, öd in urbe deferre ac locate mortui honoris caufa:quorum poftcrisinforumdelatisfacêfiibt)ciebât,utftatimfublatiinuidia ho- (jJ norefineinuidia uterent.fed iam fatis eafunt dilt;fta,quæ circa corpus ficbat:cæterafunt dicenda,quæ honori corporis,ucl potius fuoru in eo adhibebâtur.prima: crunt lauda
LMd^itionei tiones funerariæ de quibus Cic.in legibus.Honoratorû uirorum laudes in cocione me funeritrite nbsp;nbsp;nbsp;moranto,easqj adcantus,ad tibicinem profcquuntonLiuius XX y 11. Marcellus filius
M.Marcellum pattern confulê inrerfeeftum laudauit.Et Suct.Tranquillus C. Cafareni fcribit,annos natum duodecim auiam,0d pofteaTiberiu,annos agen[ênouem,patrenî defuntfiûpro roftris laudalle.Pliniusqj orator ad Komanû deVirginio Rufo defunc“to fcribens.triginta annis gloriæ fuæ ipfum fuperuixifie. Si pofteritati fuæ inrerfuifie fcribit,qui laudatus fuerit à confule Cor.Tacito.ut fupremus felicitati fue cumulus accefie ritlaudator eloquentifiimus.quod aut fupra in Legibus fcribit Cic.ad Tibicinê Si can-t5,mortuorÛlaudes profequendas ellè,feruatinplacrifq51ocis,urbiRomç propinquis, Ciidiatorumit noftræætatis côfuetudo.Secûdus inortuo honor no uerbis ut fuperior, fed re Si multa ntisin funeri/ grandiep impenfa adhibitus fuit:gladiatorûmunus, quod quale fuerit, poftremus fere'
X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcriptor3exprifcis,quorûfcriptaadnosperuenerôt,HeliusSpartianusinMaximifiue f»
Pupieni Si Albini geftis rebus,ad aliud tamê ,ppofitû fie habet; Vnde tratftû fit,ut pro-ficifeentes ad bellû imperatores,gladiatorQ munus Si uenatus dater,breui dicendû eft: multi dicunt apud ueteres,hanc deuotionê côtra hoftes,ut c3 ianguine litato, fpc cie pugnatorû,uim quandâ fortunæ iàtiarcnt.ituros quotç ad bellû Romanos debuiflê pugnas uidere Si uulnera Si ferrû Si ruentes inter fe cohor tes,ne in bello intuentes holles timerent,autfanguinêhorrerent.SedquodSpartianusdicit ueteres côfueuifie,Lf-uius XXV111 fie oftendit.Scipio Carthaginêaduotafoluendadijs,munus£ß gladiato rum,quod mortis caula partis patruit^ parauerat edendum redijt. Gladiatorum Ipetfta culû fuit,nô ex eo généré hominû,ex quo laniftas côparare mos eft,feruor3 qui fangui nem uenalê habent. Voluntaria omnis Si gratuita opera pugnantiû fuit : Nam alq iuflî ab regulis fuis,ad fpecimê infitæ genti uirturis oftendendû,Alij profefli fe pugnaturos gratiâ ducis:Alios æmulatio Si certamê,ut prouocarêt,prouocatiûe haud abnuercic traxiuquidam quidifceptando,côtro«erfîasfinifenequiucrâ£antnoliierât,pa(ftiinuf
fCUK
-ocr page 87-• L I BER S E C V N D V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4-1
fcutuîlt;?lorêrcs fequçrcf,ferro decreuerunt’.necj obfcurf generis homines,fed clan illu ftrest^.patet itacf ex fuperiotib Liuij uerbis,gladiatores ex laniftis ÔC feruis redimi con iùeuifle,ôif magno quidc pretio.cû infra oftêluri fimus huiufmodi perditilfimorû homi nû uitâjin certiirimû fe difcrimê pretio exponentiû,d5 nudi acutis mucronib. decertât, rarô quêpiam ultra fextâuidoriæ palmam reportafle:quâ quidc palmâ Feftus Lemni^ Um«i/clt;itKfB fcatum appellarifolitam dicif.nifi forte credemus,miferatum eofdê pop.Romanum cS bini ÔC nudi,quandô(^ quaterni amp;nbsp;multa fimul paria,unico concurfu digladiarentur, à cacde Slt; üulnerib.reuocalïe:cûfcribatCic.inLegibus, Etenim fi in gladiatorrjs pugnis ôi. ïnfîmi generis hominum,conditione at($ fortuna timidos,amp; fupplices,et ut utuere If cêat obfecrantes etiam odifle folemus:fortes ÔC animofos,ÔC fe acriter ipfi morti offerê* tes feruare cupimusieorumc^ nos magis raiferet,qui noftram mifericordiam non requi runt,$ qui illam cfflagitant.amp; infra patebit,multa eorum paria ad dicfîam ex carnifica-
P tionemfæpcnumerofuifieexhibita.Sedadremzfcribitxv11 Liuius,DecimôIuniutn Brutum fuifle primum,qui munus gladiatorium in honoré defundi patris dédit ♦ undc mirari foleo,qua dudus ignoratione Val.Maximus fcripfcrit,gladiatorum munus prL muni in foro Boario Appium Claud.Fuluiumtç confules dedille.Et Plin. Caio princL pi X X paria gladiatorum fuere in ludo.in his duo,qui contra côminationes aliquas no conniuerentjOb id inuidi.SC infrà:C.Terent.Ludatius primus triginta paria gladiator rum in foro per triduum dedit.Macrobiuscß in Saturnalibus fcribit, lapidandum Vati-nium teftêgladiatorum munus dediflcjcodê quo lapidabatur tcmpore.ut populo mo-riens amp;nbsp;dijs fimul Erebi placeret.Suetoniuscj fcribit:Auguftum Cæfarê gladiatorcs fine intermilfione ediuetuifie.SC Tiberius munus gladiatorum,in memoria patris amp;aui Drufi,diuerfistemporib.aclocis,primùminforo,fecundû in amphitheatro,Rudiarrjs quoiç quibufdâreuocatis autoramentum centenûmilium dedit.Rudêuero uirgâfuif- Rudis fe confiât,qua Prçtor gladiatores fexagenarios ab eo munere eximebat:quos,cum pro bifuiflent,quimultareportaflentlênifcata,Tib,admaiorêludorumfuorum magnifies
C tiâ,rcuocatos centenis numummilib.donauit.Caligula uero munera gladiatoria, partim in amphitheatro Tauri,partim in feptis aliquot edidit ; quibus inferuit cateruas Ä-piirorum Campanorumt^ pugilumexutraqsregioncledifiimorum.cumq pop, ad ea fpcdaculafrequentifiimus côuenifièt,feptac^quilocus fempcr tedo caruit 0^paritcr theatru per aefiatem frequentiflTima lineis quandocpbifiinis inteda eflent uelis : Cali gula ipfc perniciofus fordidilfimusq princeps redudis eiufmodi uelis, acfiuante in fpe daculo populumui contineriiulfit.Claud. uerô,princeps Si ipfeincptus,poft munera gladiatoria multipliciter data,cu aliud requirenti populo daturus auaritia diftineretur, quæftorib.uim attulit,ut pecuniam fternendis uqs paratam,inid munus impenderent. fcribitq Suet.Claudium quocunq gladiatorio munere, uel fijo uel alieno, gladiatores çtiâforte' prolapfos iugulariiufiifle.Cûi^ par quoddamutuis idib. côcidiflèt, cultellos fibi paruulos ex utroq ferro in ufum fuQ fieri fine mora iulTifle.Helius Spart, fcribit. A-drianum per fex co tinuos dies gladiatoriij munus exhibuiffe. Et Antoninß Piû ex publico fumptS gladiatorijs munerib.inftituilTeipariterq Iulius Capitol. Marcum Anto-xgt; niumphilofophugladiatoriafpedaculaomnifariam tempcraflc:quod quidem optimi principis temperamentu adeo ualuifle uidemus,ut pofi Maximu fiuePupienS amp;nbsp;Bal-binum,de quib.fupra diximus,nemo id funeftilïimû horridumq munus ediderit. Vn-de ^d fcribit Calfiodorus facile credimusiThcodericum regê Gothoru,fedaArianuni Çi tarnen Chrifiianûidipfum munus Romanis optantib.ita denegafle, ut nunquam po ftea editu fuerit uel petitum.Tria nuncfimul dicendanobts occurrût,funcbrium appa- Luii^ntirtt ratib.folita adliiberi.Nam ludi funebres fimul cû gladiatorio munere fuerunt quädocß cditi:quaefunerafcribit Fefius,fimpludcariamaiorcsappcllauifle;hisq51udisôd uifeera tio quandoq,0^ epulum addita fuere.quos quidem ludos illis fimiles fuifie tenemus,de
, quib.pauloinferiuscumfpedaculisdidurifumus.fcribitxxtiILiuiusMÆmilqLe J)idi,qui bis cóful augure^ fucrat,filij tres Lucius,Marcus, Ojiintus ludos funebres per triduum,amp; gladiatorS paria duo Si uiginti per triduum in foro dederunt.Et X x x i Ll uiusdudi funebres eo anno per quadriduß in foro matris caufaValcrq Leuini Si Publq à Publio^ Marco filio eius fadi t ÔC nnmus ghdiatoiium datwm ab his i paria X x v
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d 3 pugna-
-ocr page 88-41 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS ROMAE
pugnarunt.Et X L ac X l i Liuins:Pub.Lidnij fanens caufàjUifceratione data gladfato ß rcs C XX pugnauerunt.amp;^ludi funèbres per tn'duum fadi,poft ludos cpulum:quo cuni toro foro ftrata m'clim'a effent,têpeftas cum magnis procellis coorta,coegit plerofq? ta t)ernaculaff:atuereinforo.Eadem pauló pôftÆ differenafïet fublata.Qin'd au tem inter uifcerationem datam epulum interfuerit SC ti tnfrs in morum partib.diffufê eertiuscp di(ffuri ffimus,tarnen paucis hicdoccbimiis.cum Publij Licinij praeftantis ditiffimiqj ci uis cunzores funeris,præter ludos.SC gladiatores oculis tantummodo pop.R.om.fatif' faduroSjCibum quoeç intendcrentpiæbcre,honoratiorib.epulo opipare'.fiC laute' dato gratificaruri,plebem prius QC multitudinem inuerecundam qug ad ftipem facile'cóffuc rer uifceratione pauerunt.quæ uifceratio etfi ab initio uerbi origi'nem habuit, quando animalib.cæfis rem diuinam fa(ffuri,uifcera tjs qui facrificio intercrant diipartiebantun
V^cerdtio tarnen poftea in confuctudine trad urn eft,uifcerationê quoqj appellari, cum carnes ue crudæ,fiue codæ.quandoq? panis,uinumfp cum illis domum perferentibus finguh's
Epulum præbebantur.Epulumfuiteiltp quod tamp;^conuiuium,appellatus tiborûetiâuariorü lair F Triclinium tusdecensipapparatus.Sed triclinium hie ueteri Latinotp more, aliterep multisretro feculis, ficut noftro per abufionem bdum uidemus, à Liuio pofitum eft.non enirn pars aliqua domus,ficut nunc utimur,tricliniû fuinfed coada in locum unum.parandae paucorum ccenæfuppellexneceffaria.Etquidêtriclinij uerbum,liabuilTcoriginem co flat à tribus ledis,qui contigui ffernerentur,fupcr quibus conuenientes ad conuiuiû,fi cutTurci nunc 6C Græcifaciunt accubarent.hinc Horat.Sæpe tribus ledis uideas cœ-nare quaternos.E quibus unus auet,qua uis afpergere cimdosiPræter eum qui prarbet aquam.Et luuenalis.Ergo duos poil Si libuit menfes,ncg!edum adhibere cliente, Ter tiane uacuo ceflaret culcitra ledo.Vna fimus ait.Et Virgil.Inde tlioro pater Æneas fie orfusabalto.Sed poffea ficutinmultis fadum effeuidemus,tricliniummutatærci for-* mæ,ucrbumrem3nfir,5C apparatus ad menfam fadus,triclinium eft didus.lt;^d auleista petisq? quofdâ,alios uclis purpureis aut byffinis,argenteis nonnullos eburneis ue crati bus amp;nbsp;laminis obduxiflc,infra in partib.morum,al!atis fingulorum qui ufi funt nomitii G bus oftenfurifumus.qua in claufurapoculorü,patinarum,cratcrarum,uinariorfl,aqua-rioru 5lt; uaforû ex argento auro ue, cryftallinorQ myrrhinorumep abacus omnis co^ tinebat.ubi igitur toto foro ftrata erât triclinia,quç multa tanto in fpacio elîè oportuit, Dejcpulcrif tempeftascûproccliiscoortacoegitplæroftptabcrnaculaftatucrc.Sepulcradeinceps dicenda ftint,de quibus Cic.Legum primo. Jam tanta religio eft fepulcrorum, ut extra
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facra amp;nbsp;gen tern iiiferri fas neget lex elTè.idt^ apud maiores noftros Tarquinius in gêtc
popilia iudicauir.et infrà:decretû à pontificû collcgio,n5 effe ius in loco publico fieri fc pulcrum.1 tcin Legibuszdua:practerea legesfuntdefepulcris,quarum altera priuatora îedifictjs,altera ipfis fepulcris cauet. Nam quod rogum buftum ue nouû uerat propius fexaginta pedes adduci ædes aliénas inuito domino, incendium ucretur acerbû. quod aut ucftibula fepulcris buftum ue ufu capi uctat,tuetur ius fepulcrorum.hacc in X11 ta-bulis fecundû natura,quç norma legis eft,rcliqua funt in more:8^ infra,Poena eft fi quis buftum,etiâ id credo appellari tumbam,aut monumentH inquit, aut columnam uiola^ ueritjieceritjfi egerit.In primi.s fepulcrorû magnificentiâ effe minuendâ,qua legem eiC- bi dem pene ucrbis noftri Decêuiri in decimam tabulam coniecerunt. Vetat ctiam lex ex agro culto,eo ue qui coli poffit ullâ part? fumi fepulcro.extruicp uetat altius c^’ ^Jd quin que diebus abfolucretmee é lapide extrui plus ue poni,q; ^d capiat laudem mortui incifam quatuor hcroicisuerfib.quos logos appellat Ennius.Cic.etiâPhilippicara oda-uo:Maiores quidc noftri ftatuas multis decreuerüt,fepulcra paucis. fed ftatuat intereut têpeftate,uf uetuftate : Scpulcroru autê fanditas in ipfo folo eft, quod nullaui mouert
. nbsp;nbsp;nbsp;neq? deleri potefbatqj ut cætera extinguuntur,fic fepulcra fiurtt fandiora ueruftate*Ncgt;
nius Marcellus.Monumêtû ad memoria poftcritatis,5C infrà.Monumcntû eft q) et mor tui caufa ædificatû eft,SC quicquid ob memoria alicuius fadum cft,ut phana, porticus^ fcripta,2C carmina.fed monumentû quâuis caufa mortui fit fadum,no tanien fignificat ibiiepultum.Mart.inDigcftis.Monumentu fepulcriid effediUus Adrianusrefcripfit; quod munimenri caufa,id eft muniendieius loci caufa fadum.Florentinus De religio-ne, Sv fumptu fuucris. Monumentû generaliter resin poftçrû memoriae caufa proditai i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in
-ocr page 89-IttER SBCvtlÙ'Ÿài nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45
in 4ua fi corpus uel reliquiaeinferantur Set fepulcrutntfi ucro rtriiil éöi-urtt inferätür,cric monumentsmcmoriæGaufafadum,quodGræci cenotaphiûappellant.Cic. Aitico. Cenotitphinn phanum fieri uolo,neq? mihi hoc æui poteft fepulcri fimilitudinê effugere. Plin. Gornc lioTacito deuilla Virginq Ruffi eius fepulcroXibuitetiâmonuments eius uidere: 6^ uidilFe pœnituit.eft enim adhuc imperfedSmec difficultas operis in Caufa,modici ac potius exigui. At ille mandauerat cauerat($, ut diuinum illud etiam immorrale fadum uerfib.infcriberetur.Hic fitus eft RufFus pulfo qui Vindice quondä,Imperium afTeruit nonfibijfed patriae.EtMontanoPlin.eftuiaTiburtina intraprimS lapidé monument turn PalantiSjita infcriptunrhuic fenatus ob fidê pictatemep erga patronos otnamenta prætoria decreuit.amp; feftertium centies quinquagefies:cuius hOnorc cótentüs fuit.Ser-uiusSulp.CiceronijdeobituM.Marcelli.'Nosin nobililTimo orbis terrarS gymhalio Academiac locum delegimus.ibitp cum cóbuflimus:pofteacp curauimus ut eidê Athe-nienfes in eodem loco monuments marmoreum faciendum curarent. fepulcra aute ÄS
quot; funeralib.expletiSjSC quandoep poftea floribus odoramentisc^ fuifle fparfa multis Iegi— mus inlocis.Plin.in Hiftoria naturali.Scipioni florum honos a pop.Romano, funus el € publico ftipe collata,ôô fparfi flores quacunqi delatus.Cic.oratione pro L.Plancio ingt; tlorum lohoi dignabundus.Sepulcrum L.Catilinae floribus ornatum,hominum audaciflflmOrum ac cr odoramen» domefticorum hoftium conuentu epuliscp eelebratum cft.hinc Virgilius Odauio Au toruntinßme» giifto Sgt;C eius forori in Marcello a dulatus.Heu miferande puer, fi qua fata afpera rapes ri6«r. Tu Marcellus criscmanibus date lilia plenis,Purpureos Ipargaflores, animamt^ nepó-tiSjHis faltcm accumulé donisjöd fungar inani Munerc.idemcp mos cS in picrilep regio nib.ltaliacjtum maxime in fubiedis Apennino colltb.RomâdioIæ alicubi æta te noftra feruatur. Adhibita etiâ funt poft:funeralia,in templis amp;nbsp;publicis inlocis ornamêta, Pli-nius.CaefarpôftDidator,inÆdilitateinmunere patris funebri Omni apparatu arena: argêteo ufus eftiferascp etiâ argenteis uafis incelTerejtunc primo uifum.Èt Macrob. tê-plorum ornamenta,clïpei,coronae,et huiufmodi donaria:quod noftra quoep ætas in no
C bilib.êe honoratis uiris feruat.Iulius autem Capitol.de M. Antonio philofopho. iuflit utfiltj feptênis mortui,qui erat Cgfar,imago aureaà Gircenfibus perPompâ ferretur:amp;£ ut Salij carmini infererent.Quid gentiles noftri circa mortuorum corpora egerint,fatis * liadenus amp;nbsp;abundè uidemur dixtfle.paucanunc diceiida funt nobis de his,quæbonogt; Qoe frojior« rum fiue malorum animis,tam defundorum uiuorum contingcre exiftimabant.Cic. cr malonun legum primo cummultadepeenisdifTeruifTet, tranfgrelïbribus legum inferendishæc habct.Sednimisaliquosfæpeuidemuspœnaseuadere.Non ertiniredeexiftimamus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ï“'*”*
quse pœna diuina fit,amp; opinionibus uulgi rapimurin errorê,nec uera Cernimus. Mor-te aut dolore corporis,aut ludu animi,aut offenfione iudictjjhominü miferias pondera* mus,quæfateor Humana elle SC multisbonis uiris accidifle.Sceleris eft pœna triftis, Ôi præter cos euentus qui fequuntur,per feipfam maxima eft. tantû dixerim dupliccm pœ • nam effe diuinâ,quod confiât ex uexandis uiuorum animis amp;nbsp;ex fama mortuorü.ut eô rumexitium ôf uiuorumiudicio QC gaudiocomprobetur.idcmcpCiC.orariorte in Piib*' nê.Deinceps pofi mortem de tranquillitate bonorum,pœnis impiorum habetis cxpligt; ‘ catis.nolite enim putare patres confcripti,ut in feena uidetis homines côlceleratôs ,iin pulfu deorum terreri furiarS tædis ardcntib.fua quêcç fraüSjfumn tâcinüs, fuum feelus, fua aüdacia de fanitate amp;nbsp;mente deturbatihæ funt impiorS furiæ,hæ flammæ, hæ faces. EtPhilippicarü XII i.llliigiturimptj,quos cccidiftis, ctiam ad inferos pœnasparicidtj luent.Vos uerô,qui extremûfpiritû inuidoria effiidiftis^piorS eftis federn amp;nbsp;locû côfc cuti.Brcuis aût à natura uita nobis data eft. At memoria bene' redditæ uitæ fempiterna. Gic.iteminorationeproRofcio Amcrino.Nolite enim putare,quemadmodû in fabù ‘ lis fæpenumero uidetis,eos,qui aliquid impie fcelcratecç cômiferint,agitari amp;nbsp;perterre rifuriarû tædis ardentib.lua quenqi fraus,amp; fuus terror maxime uexat:fu8 quêtç feelus • agitat.amentiaq; afficit,fuæ malæ cogitationes ametixep animi terrent.Ha: funt impqs ’ auiduæ domefticæcç furiæ.Et in Vatiniû teftem Cic. cif m enim audita et nefaria fcelegt; rafufcepcriSjCÙm inferorû animas elicere,cû puerorû extis deos manes adte citarefolc res.NoniuscpMarcell.LemuresdicitfuntlaruacnodurnafjterrificatioesimaginQSCbe Lenjur« fiiarû.Feftus aût quê Chrifttanû futHc uidçmusific fciibiuMyndû gctiles ter in anno pa
d 4 tne
-ocr page 90-44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHÄNTIS ROMAE
tere putaMt diebus his:poftridic Vukanalia,ÖC ante diem tertium nonas Odob.æ an ß te die fextam Idus Nouêb.inferiorem em'm eius partem confecratam dt js manibus arbi tranteSjClaufum omnf temporepraîtcr hos dies, qui fuprà fcripti funt,eredebant. quos dies etiâ religtofos iudicauer3t,ea de cauia,quôd his diebus ea quç occulta âf abdita re ligionisdeorum maniumclient,inluccmadducerentur âCpatefiercnt:nihil eotêpore in rep.geri uoIueruntJtac^per hos dies,non cum hofte manus conferebatur,non exer-citusfcribebatur,noncomitiahabebantur, nô aliud quicquaminrep.nifi quod ultima nccelïîtas exegilîèt adminiftrabatur.Suetlt;dc CCalligula.Satis conftat prius qu2 mot* tuus transferretur ortorum cuftodes umbris inquictatos. In ea quolt;^ domo in qua oc-cubuerar,nullam noô:em fine aliquo horrore tranfacflam : donee ipfa domus incériefio confumpta fit.Etde Nerone.læpe confeflus eft agitari fe materna fpecie umbriscj furia rum accedentibus.Quin SC faôo per Magos lacro,euocarc manes amp;nbsp;exorare tentauic. peregrinationc quidè GræciæEleufinis ßcris,quorum initiatione,impti ÔC fcelerati uo ce præconisfummouenta'nterellè nô aufus elî.ut fupradtcflis omnib.adderc non uerca P inur,quod beatus Aur. Auguft.in Ciuitate déifie fcribit.Et quoniâ creberrima fama eft, mul tiqj le expertos,uel ab eis,qui expert» funt,de quorum fide dubitandum nô ellêt,aa dille confirmant,Siluanos amp;nbsp;Faunos,quos uulgô incuboS uoeât, improbos femper ex titillé mulierib.ôd earum appetille ac percgiire concubitus:amp;quofdâdæmoncs,quos duo galli alfidue'hancimmundiciâÔiS tentareô^ efficcre,plures talestg alîcuerâr,ut hoc negareimpudentiæuideatur.non audeo diffinire.Sed ad Gentilesredendum eft. Cùm fupradida fuorum animis uiuennum;ac mortuorum animabus accedere crederent, cis ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poft fepulturæ QC funebrium muneraparentabant: non dilïîmiJitcr noftris quâdo adle
ptimum diem,aut anniuerfarium,diuina in animarum fuffragia célébrât officia. Cic. iti Philippicis.Vt parentalia cum fupplicationib. mifeerentur : infra', ut cuius fepulcrS hufquäm éxtetubi parcntetur,ei publice fuppIicctur.Plutarchus in Problcmatib.Cum cæteri Romani Februario,mortuis inferias mittere ÔC parentare confueuillent, Decius amp;nbsp;ßrutuSjUt Cic.fcribitjid DeCembri faeicbant:quia Saturno is menfis confecratus eft, ö que in inferorum deorum numéro habent-Et cum Saturnalibus Si uoluptati ac genio, omnes nimium indulgcantihi nônullas dijs etiam inferis æmortuis uoluptates impar-» tiebantunSC infra',Plütar.Faba parcntando abfumitunquia in ea animas mortuorû Py^ thagorici elle dixerunt-Flaminicacç ob id ea non uefci Varro tradit,quando in florc,Ii* teræ lugubres reperiantur.Satis iam fupercß oftendimus, quid uirorum cuiufcancp fta* tus funebrib.fepulturis ÔC animarum ftatui curandu Gentiles opinati funt. maioranûc Caffaribusfuisimperatoribus a'pop.Romano excogitataamp;tributaoftendemus.quid cnim maius ne dixerim dementius,^ homincs id quærere,ut hominem Si plerunt]^ for didillimum^efe deum facere exiftiment,amp; intcnteritt'nôtum elle non dubitamus, attç adeô uulgatum,ut à nobis particularitcr feribi non oporteanprincipum Roman.plurû mosirinumerum deorum fuillerelatos.ledquoidfieretmodo, quis adhiberetur inre ordo:apud Latinos nondû inuenimus.Nuper uerô Marcus Barbus Patriciae gêtis Ve-netus,eccicfiacTaruifinae antiftes uenerâdus, à noftro Omnibono Brédulenfi Vincêti no GræcisLatiniscpliterisappriméerudito,munusnobisattuIiyualebonaru artium H ftudijs innutritoSjSC qui dctulit,amp; qui mifit,in nafcentê Romam Triumphantem con-ferredecuitEa eft traduda ex Herodiano feriptore Grasco,Seucriimperatoris deifîca
Deipedtio im^ tio,quam ipfius Omniboni uerbis pene totam inferimus.Mos eftRomanis confecrare peratorum nbsp;nbsp;imperatorcs,qui fuperftitibus filtjs uel fuccelloribus mOriuntur. Et eiulmodi honorem
deificatiónèm appellant:lult;ftus quidem per otnnem urbem oftenditur, fefta celebrita-te permixtusicorpus enim defuncii,pro ritu hominum lumptuofo funere fepeliunt.fed cercamimaginemdefundo fimillimam firigünt: quam fub ueftibulo Prætorq propo-nunt in eburneo Ictfto magno at(]p fublimi,üeftlbus aureis inftrato.æimago ilia fub ac-grotantis fpecie pallida percumbinSC ab utraty leefti patte ad multum diei fedent: lacua quidem Senatus omnis uéftibus atris indutus: dextra uerô mulieres, quac uirorum uel parentum dignitate hOnorèm Si gloriam fortitæ funtcarum autem quaclibet confpid-tur,necç aurum geftans necß mOriilibus ornata,fcd uéftibus albis exilibus induta, rriâtre ‘ tium ipecicm præbens,Attp feptem dies haecgt;quae didaf«nt,contmue' geruntursÄ: in-troeun-
-ocr page 91-LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^
trocutttcs medici pafïim ad ledum accedunt,ôc ægrotum diu Cöntcpbti, grauius uti(]j habere pronuneiäupoftquam ucro die obrjiTe uifus eft,leduin humeris tolleres Eque-ftris ac Senatorij ordinis nobiliffîmi deledi iuucnes,per facram uiam dereriinfjet ad uc tusforummagnSproponunt:ubi magiftratiisRomani imperiü deponöt. utrinep ueio gradus quida in fcalarum modum conftrudi funt, SC in alteraparte, puerorum chorus cx nobiliflimis ateppatrietjs cöfiftit:inaltera,rriulicrum exhisquædigniores cfl’cuiden tur,ölt; utricß hymnos in defundü canunt öd laudes ucrêdo ôd iamentabili carmine con^ ditas.pofthæc ledum fufcipientes,pcrurbem dcfcruntin câpum Martium, ubi forma quædâquadrangula,æquis lateribus qua latilfîmè campus patct,aedificata eft in tabcr-naculi modum,quod materia fixum eft alia quidc nulla,præterquàm lignorum ingen-tium.Id quidem interius totum eft aridis fomitibus plenura,exterius aureis ueftibus eburneis fignis tabuliscß pidis ornatum.Infrd uero alterum breuius pofitQ eft forma SC ornatu fimile.tertium autem Sd quartum perficitur,0d fub ultimo t^d eft minimQ aquila iacet.ædificii forma turribus quifpiam comparer, quæ in portubus eminetes nodu per ignem nauesin tutas ftationes dirigunt pharos eas uulgo appellant.Adfecundum igi-tur tabcrnaculum deferunt ledumabiq; Sd aromata Sd omne fuaue olentium genus, five frudus fint,fiue herbæ fuccicç imponunqae coaceruatum fundunt. Nam neep gês uI la necß ciuitas,netç cum dignitate quifquam uel honorc,qui non fuprema hæc munera tn honorem pietatis ambitiofemittat. Vbi uero aromatuaceruus ingens aggeftus fue-rit Sd locus omnis explerus,equitatio fit circa acdificium illud, Sd omnis Equefter ordo circumuehitur,moderationequadâSdcurfusreplicatione,uerfusin£ereaPirrhichosdc cantando.currus etiam circumuehuntur,perfonatis quibufdam purpura amidis onera ti,quibus fimilitudo quædâfuperinduda eft Romanorû ducum aut imperatorum, ex his quorum fama nominiscç eelebrirasinregrior extacHis itaeç confedis,qui adimpe-nuin fuccefturus eft facem tabernaculo admouet,Sd reliqui deinceps ig.ncm undieg cir-cumponunnomniacçillicôjUtpo
te andofomite,ôd aromatum connerie plena,igniuali autê ultimo atep breuiffimo uelut a pinnaculo quodâ:
Ç do corripiuntur.Ex tabernaculo
Aquila fimul cum fubtedo igne dimittit ætherem peti!:ura,quae à Romanis de terris in cœlos im'peratoris anima uehere crcditur,cum al q s drjs perpetuo manfuram.hochond» re filq pattern confecrantes ad Prætorium deducunt.Hanc uero funebrium magnifiée tiam aliqua cx parte Virgilius imitatesfuilfe Troianos facirj75,neidosundecimo : cum mandarentur lepulturæ corpora in prælio defundorum Aurora interea miferis morta libus almaExtulerat lucem,refei'ens opera atcç labores.Iam pater JS-neaSjiam curuo in littore Tarchon,Coftituere pyras;huc corpora quifip fuorum More tulerc pa£rum,fub iedist^ignibusatris,Conditurintenebras,a!tum caliginecoclum.Tercirçumaccêfos cindiiulgêtibus armis Decurrere rogosner mœftû funeris ignem Luftrauereinequis ululatustçoredederût.SpargiturSd tellus lacrymistfpargunt Sdarma.lt ccclo clamort^ «irum clägorqs tubarum.Hine altifpolia,occifis dircptaLatiniscôijciuntignfigaleascç cnfescç decoros,Frenalt;ç feruêtescç rotas:pars munera no ta,Ipforû clypeos Sd non feli-cia tela.Multa boum circa madantur corpora morti,Setigeroslt;ç fuesjaptascj exomnJ bus agris,Infiâmamiugulantpecudes:tumlittore toto Ardentes fpedâtfociosifcmiu-ftatç leruant Buftamecç auelli pofluntjnoxhumida donee Inuertit cœlü ftellis ardêtibi. aptum.Superiorem quoeç referendi in numerum deorum morê,aliqua ex parte imitari uidemus,funcris Romanorû pontificû curatores. ædificata enim forma tabernaculi iix turris Phariæ formâ(caftrum doloris noftri appellant)fericinisundiq? pendentibus or natur:Sd fedet ad finiftrâ longus atra uefte indutorû ordozlcdusqj fub tabcrnacul0 am. plilTimus aureis côtegitur.fuper quem uideri uolunt mortuû iacere potificcm. non aût medici,ficut in fuperiori,per feptê dies ad fimulacrû hic conueniunqfed ftantes hinc in de ad ledum ferui Sd ipfi atrati,uentilabrû perinde muftis abigendis frequêter agitant; aefi inledo iaceret,uel ægrotans uel defundus pontifex,que multis ante diebus côdh* derant fepulturæ.Sumpfifie etiâ uidemus noftros,Sd muîtorû fupra feculorum nobilcs amp;nbsp;honoratos morem ornâdi defundorû fuorum:præfertim arma tradare,aut magiftra tus amplos adminiftrare folitorumfunebria:equitib.nonnullis atra ipfis Sd fimul equis uefteintedis,circ% ducêdumfunus obequitareiulTistquiSd ipficum Virgilianis luftra were
-ocr page 92-4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRlVMPHANTtg ROMAß
ucrc in cquis üluÏatiisi^ ore dederSr.Rcliquiim eft riobi's in religionis partibns, ludos; Ë lpe(ftacula,0^ Pompam ficut fupra polliciti fuimus oftêdereJudi qua caufafuerint infti tutijCic.Legilm pn'mo etiam Platonis autoritäre oftêdinfüntqt hacc legis uerba. Ludis Deludif publicis,quod fine curriculo fine corporum certatione fiat,popularein lætitiam can
tu ô^fidibus 8i tibijs moderanto.Eac^ cum diuino honore iungunto. ÖC inira : iam ludi publici ciim fintjCauea circocß conclufi fint corporum concerrationes curfu 6d pugilla tionelu(ftantum:curriculistç equorum ufiç ad certam uicftöriam in circo conftitutis,ca uea cantuuoce ÖC fidibus:dümodo ea moderata fint,ut lege præicribit. Aftentiort^ Pla tonimil tam facile in animos teneros atcß molles influcreit^ uatios canendi fonos:quo* laim uix dICI poflet quanta fit uis in utrariqi partem.nant^ amp;nbsp;incitat languentes, amp;nbsp;lan-z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guefacitexcitatos:a tum retrahit animos,tum contrahit. Deludorû uetcri ornamêto,
QiAftonius Pedianus:Olim c5 inforo ludipopulo datent,fignis ac tabulis picfïis, par tim ab amicis,partim e'Græcia accómodatis utebant ad feenæ fpeciê, quia adhuc thea tra non erant nee amphitheatra De ludoruq; laudibus Cic.pro Murena hæc habet, Nâ F quid ego dicarripopulumacuulgusimperitû,ludis magnoperedelctftari minus eft mi randuffl.Quâquam huic fan's eftifunt enim populi ac multitudinis comitiaiquare fi po.» pulo ludorum m^hificentia uoluptati eft,non eft mirandum cam L.Murenæ apud po pulum profuifle.C^id tu admiraris de multitudine indoeftaf Lucius Otho uir fortisE-queftri ordini t'eftituif,non folum dignitatem fed etiam uoluptatem. Itatç lex hare,quae ad ludos pertinet,eft omnium gratilnma,quod honeftiffimo ordini cumiplendore frit óiusquoepiucunditatiseftreftirutus.Quo modo autem ludifieripofiint, quos dtjsno placcre crederetur,dearufpicum refponfis Cic.docet. Atfi ludus conftitit,auttibicêrc pente conticuit,aut puer ille patrimus SCmatrimus,fi tela non tenuit,aut thcnlam,fi lorum emifit:aut fi ædilis ucrbo,aut fi nutu aberrauitjudi fun t non rccle faefti. eac^ errata expiantur,amp;r mentes deonim immortalium ludorum inftauratione placantur. quomo do autem funefti,0c^ pernitiofi efle poflent ludficodcm loco infra fie oftenditur, Si ludi ab lætitiaad metum traduefti funt,fi non intcrmifti»fed perempti at(]p fiiblatifunt»fi ciui ö tati uniucriæ, feel ere eius qui ludos ad ludû cóferre uoluit/unefti extitcrSt:dies illi pro feftipene funefti.ludoscg a Romulo rege primû fuifte introdueftos, Liuius in primo fie oftëdit.cû de Romulo multa dixiifet fic fequit:Ludos ex induftria parat Neptuno eque
Conlualia ftrifolennes, coniualiauocant.quibus quide cofualib.fcribitPlutarchusin Problcma-tibusconfueuifleafinosamp;fequoscoronis exornari, quia cum NeptunoEqueftridies feftus ageretur.SC cum inftituta nauigatione multa nauibus adueherentur,otium re-miffio illisanimalibusdataerat.Tullusi^Hoftiliusfecundo loco, ludos deditnouedia ïe facrum feriatis nouem diebus,quia lapidib.pluifle nunciatum crat.EtTarquinius Pri feus rex tertio loco,ludosinftituitTroianos, dequibusin Romainftaurata diffufedc-fcripfimus. Virgïlius:Troiacç nunc puert Troianum ducitur agmê.de quo ludo Suetonius in Cæfaris rebus geftis:Troiam lufit turma duplex maiorum minorumeç pueroriï. quern ludum rctinere ætatem noftram pueri nosipfi uidimus Ariminumunus à Carolo Malatefta præftanti doeftotç principedatum.non autem pueri fed uiri luftrSt nobiles: qui ad nuptias Galcoti Malatcftæ, ex omni Italiainuitati erant: numero ad triginta in H equis defultorib.uclociflimisq?,finguli arma induti ex corio fabrefatfta perpulchre ua-rtjs omata coloribus,ferreum enfem nequàquâ acutum manu geftabanndecurrentestp in circuitum galeas,in id tumentiores faeftas SC humeros cæfim inuicecædebât. amp;nbsp;progt; iimum prifeo ludus nomen rctinet,pro Troiano agmine torniame. primitç libera iant Roma ludi fuerut Capitolini,quos Liuius in quinto,datos fiiifle dicit,^d luppiter opr. max.fuam ædem ferualTct.Anno poftcainurbepeftilctiftimOjfcribitLiuius in quinto, 'tx lib ris Sy b illin is DuSuiri facris facicndis,lecftiftcrnium in urbe Roma primum fecc-runt per dies o(fto:Apollinem,Latonam,Dianam,Herculem,Mercurium,Neptununi tribus ampliffimis turn parari poterât ftratis IecQis placarunt.priuatim quoep facrum celcbratum:tota urbe patetibus ianuis, promifcuoqj ufu rerum omnium in propatulo pofito,notosignotosq paftim aducnas,inhofpitiûdult;ftosfcrunt,ÔCcûinimicis quo'cp benigne ac comitcr fermones habitosziurgtjs ôtSlitibus tempcratum,uin(ftis quoçp de-pta in eos dies uincula.Simile nospueri uidimus accidiiTe^ad anna unde quaterdccidg
aCbrifti
-ocr page 93-tri t k s E c Ÿ N b V s. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47
àChriftide{natalibusccntenum,cumingcntilaborantespcHe Riigüiavûpçnê urtiurri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''
^oppidorûkahæpopuîialbaînamp;lineamindutiueftem, cateruatimuicinas adncntci «itates:ubi publicè Si priuatim hofpitiô accepti, diüinam carminibus in id compofitis TOifericordiamimploiabant.nulIumtunclitigiQ,nullæfueruntpiiuatædiflenGoncs,fi^ mukaiesamp;inimicitiç,quas non populi publico gaudio compofuciinf.Supradiólo ctia ■quinto lib.fcribit Liuius.Ludioncs ex Etruria acciti ad tibicincm modes làkâtes baud Ludionei indccorosmorcEtrufeo dabantu'mitarideinde eos iuuentusfimul inconditis uerCibuS inter fe ioculariafundcntes cœpcre.Et paulo poft Liuius-.hiftrioncs irnpletis modis,Sa tyras feripto iam ad tibicinem cantUjmotucç congruêti cgiflè:Liuiumlt;^,q«i ab Satyris aufus eft primus argumente fabulam inftruere,carmirtû autorem pucrum ad canêdunl ante tibicincftatuiûe.inde ad manu cantari hiftrionibus cceptû, diuerbiaq; tantû ipfogt; ■rura uoci reli(fta.Poftquam ludos in artem uerterat,iuuentus fabcUarum actu reliefto hï
„ ftrionibuSjipfa inter fe more antique ridicula intexta uerfibus rccitare cœpit : quæ Exgt; Exodü “ odia poftca appellata,infertacj fabcllis potiffimû x^ttellanis funnquod genus ludorurrt
ab Ofeis accepta tenait iuuentus,nec ab biftrionib.pollui paftà:ôd inftitutû eft,ut aefte -tes Attellanarumnec tribu mouerentur, SCftipendia tanquâ expertes arris accipiant. paulo pôftfequituvLiuius.Afano res initiOjad hancuix opulcntis regnis tolcrabilem ïnfaniamuenit.Continuauimusfupratribusinrcbus Liurj rexrum inludionib. hiftriö-nibus amp;nbsp;Attellanismt eorum uocabulorum origine doceremus. de primis duobus lie habet Valerius Maximus.Ludi] Etrufeorum difeiplina qui apüd cos hiftrioncs, turpes amp;nbsp;leuiffimi hiftriones meliore inftituto ad fccnica amp;nbsp;mutationestfaluscç inter Latinos Hißfiones Feftus dick hiftrioncs di(ftos,quôd primùm ab Hiftria ucnerunt.Macrobius autê in Sa turnalibus.R.ccitabätur ultra comœdias mimqambi à mimis Si hiftrionibus, Vnde La berius uir Senatorius à Cælare coa(ftus,quos Icccrat iple homo fexagenarius Mimiiam bos recitauitjamp;T tarnen in piooemio fuum dcplorauit inforcunium.Is tarnen libertate in genij multain Cæfarcm dixit !œdoria:qualc eft in Syri ferui pcrfona,porró Qiiiritcs IL bertatemperdidimus.dixitctianv.dcceperutfemuki:frugahr.asmiferia eftrurnorisbo» ni.quæ cantabant hiftriones SC faltabat-hincllas Palladis dilcipulus cum iam magiftrü fupcraret,id quod eleganter cantauerat à populo coacftus eft faltare : hiftrionestp inter turpesuiros non habitos Lifte,oftenditRofetj Amerini cumCiccrone amicitia SC O-ration'n qua populum Romanum reprehendit Cicero,quod Rofcio cantâte tumultua rus fit:quifcriplltlibrum,in quo hiftrioniamOratorig comparauk.Habebant autem hi ftrioncs mcrcedem ex publico diurnam mille denarios:fine pregalibus. Vnde Æfoptis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hißria
exhoe quæftufilio ducenties feftertium reliquit.ludörumSC eorumaquibusmaiori cx parte edebantur origine di(fta,uarias ipforum aut partis maximy fpccies breuiter co pleSlemur.Fueruntnancj de quibus eft dielum Troiani SCCapitoIinffucruntfcenici, quos Liuius inxxiiq.pn'mum ab ædilibus currulibus facftos, eo anno memoriæ prodi^ tum dicit.Fuerunt Apollinares de quibus Liuius xxv.ccfuerunt patres A po 11 ini ludos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
uouendos facicndosq;;6C quando ludi effent facli,duodecim miliaæris Prætori ad rem diuinam Si duas boftias maiores dandas.Altcrum Senatufconfultuin: ut Decemuii i ia crum Græco ritufaccrcnt,hislt;^hoftijs:Apolliniboucaurato,6Ccapris duâbusalbis au ratis.Latonæbouefœminaaurata. ludos Præcorin Circo maxim o cumfatfturus effet edixit,utpopulus,quieosludosfpecftarctftipem Apolliniquantum commodum effet conferrct.hæceft origo ludorum Apoliinarium : uióloria’non ualitudinis ergo facftos populusfpecïauitcoronatus.matronæfupplicaucruntniulgo apertisianuisin propagt; 'tulo cpulati funt,celeberq5 dies omni cæremoniarû gencrefuit.Ludi Apollinares Sena tus decreuitutin perpetuüuouercnEquos adnoftram quorß ætatem pcrueniflecóftat-liquidé hi funt quos per extremos Carnifpriuq dies,in Circo Flaminio ubi nüc Agonis eftappellatio,fieriquotânisuidcmus.principio cm mutationis prudenter Llt;ftæ à Gctl hüfuperftitione ad ritus Chriftianosmt aliejuid Apollinariü appcllatiois ipfi ludo rema nerct,^pc fiincfti Apollinaris ecclefiä,ea ctiä rationc inftitutis locus ludis eft rctentus: nec multS uariat tempus,quando bi ficut SC illi ad finem Februari] ut plurimû eduntur: ôCqnhoftiæillorum,ficutdecuitfuntomifrç;retinetconfuctudoahquoduilt;ftoriefimu lacrSfacicndijficut cos uitftoriac ergo ineboatos Liuius aflcruit; quale pximisdiebus
fuit
-ocr page 94-4S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPMANTIS ROMAE
fritlij fuitfpedacuIumomnib.nobtsgratinîmû,quiccdcfiafticæRomanæreipnbl/cæ mem ß do,qtMrexTur bra curiS iequimurRomana,cüm in eodem Circi Flämin«) agone prçbj fimilitudo qug for«gt;nlt;tlt;iBeno damfuit,quod prædanflimû acternacj digrtum mcmöria, adtate proxima geftö cft: ad gradumfufur Danubium qua fluuius influit Sauus.cum Maumeth Turcoriï imperator, lupra cêtuni milia in exercituhabcns,ad Bdlogradum oppidum aliquädiuoppugnatö: machiniscp
; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si bombardis prope folo æquatum fufus,ct fuis quibufcp mdioribus ad fexdecim milia
ocdfls fugatus,bombardas SC uim peneinfinitämachinamentorum ac armorum amni terrât^ amifitLactum quippenobisamp;dulciflimum fuitinfpicerc perfonatö quendani loannem Caruaial Hiipanü Cardinalem iandi Angeli indumenvo SC ornamentisrefe* rentem:Chriftianorum SCRomani Potificis exercitui in illam ducedo ßarbariem prae efle.fed lætius erat uiderealia in pcrlbna loannem Capiftraneuordinislandi Francifci fratrem:qui multis côtinuata annis opinione fanditatis täto impleta miraculo,milites adduxerit Icfu Chrifli uexilla fequutos:qui celeberrimo loäne Huniat V ayuoda träfyl-uano duce,pauca hominü milia fupradidam in ßarbaris cædem edidere : fueruntq: ad F id Circf agonis fpedaculö ex noftratibus,ingcnio,fiC dodrina cultiores nónulli, quib. éa dieRomanam rem lacertos adhuc mouere,Romanü celebrari nomen apparuii: CS tantasadbucresaduerfus Scythas Tanais olim ÖCRipheoru montiû accolas Turcos: maximæ partis Afiæ SC Europç dominatores,fub Romanis fignis Romanicp legati no mine geri,non magis ob fpedaculi quod ante oculos erat oftenfionem:^ ob rccêtis ui doriacrefricatamniemoriâuideretur»Equidëhis inludisApollinaribusfuffedisetiâ quod habetLiuius propemodum fêruatur,utuulgô apertisianuisepulent. Nanq^dic ilia urbaniores q ui cp Romani aut côuiuia cdcbranfaut dbariaid in côfuetudine intro duda,ufcinis amicistß miflitantxû tame plebs infima,ad tabcrnas uinarias in propatu Io comedant.lfiç cibus eft pulte cafto aromatib.confcdus:Ludi etiam fuerût lèculares, quos Feftus dicit centefimo quocp anno fieri folitos. Vnde miror Pliniö dicere Stepha nionê primûtogatum faltare in illis inftituiire,Si^ utrifi];fui tempons faltauifle. Et Suetonius ftribit DomitianC fecilfeludos feculares,cóputata ratione temporu ab i)s quos (3 Auguftus dederat.Fuerunt Siludi Romani de quibus Liuius decimo. Coronati primS ob res bene geftas bello,ludos Romanos fpedaucrunt,palmæ(j tunc primu translato ex Graecia more uidorib.datac,Etlib.xxv.Ludi Romani pro temporis illius copqsma gnifice fadi,amp;die unum inftaurati,amp; cogq olei in uicosfingulos dati.Ludos plebeios Rribit Quintus Aiconius Pedianus,iecûda adionein Verre,exadis regib.^ plebisli* bertate datos fuifle:aut pro recociliatione plcbis poft fecellîonê in Aucntinû:quos po ftea T-Sylla poft uidoriâ inftituerit.Et Liuius in xxvif.Ædilcs plebis ex muldatitio ar gento figna aenea ad ædem Cereris dedére,amp; ludos pro temporis eius copia magnifie! apparatusfecerunt.Circenfesludos dcfcribereaggrefliim lubtjt animum recordatiot ipfos Sc alios quofdam comodius oftendi pofleTi ludos, fimul SC fpedacula prout fepc numero dabanturoftendemus.Specum autemPIutarchus in Problematib. dicit locS elTe unde defpicitur,0^ inde fpedacula elTc dida.Vtitat^ promifeuis incipiamus, Ci-Spe^aatii cero CaluifioiCircenfes erat,^genere fpedaculi ne Icuiifimequide teneor.nihil nouS,
«/«ie. nibil uaritf,nihil fld non femel ipedafle fufficiat:quo magis miror hoc,milia uirorû cur- H rentes equos infiftetes curribus homines uidcre.Et adMarcii Mariû Cicero: omnino ft quçris ludi apparatiftimi,fcd no tui ftomachi.Delicig uero tui nofter Æfopus, eiufino-d 1 fuitjUt ei definere per oes homines liceret.Is iurare cS cepiflet,uox cipni dcfecit in illo locoifi feiens fallo.Nec id quide leporis habucrunt,quod folentmedioeres ioci. Appa-» ratus em fpedatio toilebat omne bilaritate.quid enim deledationis habet fexcenri mu li in CIiteneftra:aut in equo Troiano cratcraru tria milia:aut armatura uaria pcditatusgt; ô^equitatus in aliquapugnat'quæ populärem admirationemhabuerunt,delcdation€ tibi nullam attuliflènt.nô enim te credo Grçcos Si Ofeos ludos defiderare.reliquç fimi lïenatiôes binç perfingulos diesmagnifîcç,nemo negaufed quç poteftcflè homini po litico deledaüofcum aut homo imbecillus à ualentiflima beftia Ianiac,aut pratclarabc ftia uenabulo tranfuerberaturÆxtremus elepbâtorû dies fuit:in quo admiratio magrta uulgiatfß curbæ,deledatio nulla extitit: quin etiam mifcricordia quatdam conièquuta cft,arque opinio huiufmodi gt;nbsp;elle quandam illi beluae ciun generc huinano fodetatem^
Siue
-ocr page 95-L T B ï! R SECVNDVS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49
X Sfuc aût Plinius labhac Ciceronis cpiftola,fiuc aliunde fumpfinde elcpbâtis hçc diffufi usfcribit,quælimul cû plurimis ab eo efferemus.Elephâtes in Circo pugnarût Claudq Eléphant» pulchri ÆdiLitate curruli,aduerRis tauros:Pomperj altero Côfulatu, dedicatione têpli Vencris ui.^ricis in Circo uiginti Getulis ex aduerfo iaculantibus, mirabili unius dimi catione,4ui pedibus côf olïïs repfit gcnibus in cateruas,abrepta fcuta faciès in fublimc.
V ni’uetn eruptionè tentauerc,nô fine ucxatione populi, circunduôis clauftris ferreis» Qtia de caufa Cacfar didiator fîmile edens fpeôaculum, euripis Arena circunded’t.Ne ro aût equitatû difpofuit.Sed Pôpeiani amilTa fpe eruptionis, fupplicauere populo in* «narrabili habitu oris,fefe quadâ lamentatione côplorantcs:tâto populi dolore,ut ob-litus imperatoris ac munifîcentiç honori fuo exquifitæ, flès uniuerfus confurgeret, di* raslt;^ denegâti Pompeio pœnas quas breui habuit imprecaretur. pugnauere éc Cæfari Uidatori tertio Confulatu uiginti côtra peditesquingentos.IteruuKçtotidêturriti cS fexagenis propugnatoribus.eodè quo priore numero peditum,ôd pari equitum ex ad*
H uerfo dimicante.Leonûfimul pugnam Romae primus dédit Scçuola praîfeèlusin cur* Leonuni ruliÆdilitate:PôpeiusmagnusinCircoiubatos C C cxv. Cacfardiâator c c c c.Se* puÿi4 natufconfultû fuit uetus,ne liceret Aphricanas pantheras in Italiam traducere. Contra hoc tulit ad plebè Gn. Aufidius tribunus plebis, permifitcç Circcnfium gratia importa ri.ScaurusÆdilitatefuaprimusuariasmifit.Cn.Pópeiusdeinde c C c ex. Auguftus C C C C XX. Idè poftea in Theatro Romae oftèdit tigrin manfuefaclam in cauca. Clau/ dius Nero quatuor pariter mâfuefadfas.camelû equo fimilè collo, pedibus amp;nbsp;cruribus boui,camelo capite,albis maculis,rutilum coloré diftinguentibus : Cæfar ludis Circéfi bus primùm dédit. Pompeius ludis ofiendit primus chaum callirapîiiû quem uocant: effigielupi,pardorummaculis.Idemccphos ex Æ.thiopia,quor5 pedes pofterioreshu , manis cruribus, priores manibus fuere limiles. hippopotamum amp;nbsp;crocodiles quatuor M.Scaurus Ædilitate fua téporario theatro dedit.Domitius Ænobarbus Ædilis curru lis urfos Numidicos centS à totidé uenatores Æ-thiopes in Circo. Fuerût quoep in fpe
C daculisludiscpplurima, quæinfinitûÔefimulfuperfluumfuerit hic referre: fed pauca quædâ nô folum fpedacula,fed ob ipfa diuerfis édita temporibus praedidis addere no pigetLentulus Spinter primus inTheatro uela fuperinduxit Apollinaribus ludis. Cæ Velathea^ far ctiâ didator totSforum Romanû amp;nbsp;uiam facram intexit.amp;Cliuum Capitolinum in tro {uper^ «nunere gladiatorio.Marcellus forore Augufti Odauia natus,pariter in auunculi Ædi Iitate Calêdis Augufti,ut litigates in umbra effent. Cæfar poftea dictator in Ædilitatis «nunere patris funebri omni apparatu Arenæ argenteo ufus eft. Nero Pôpetj theatrun» operuit auro in unû diem, quo Tyridati régi Armeniorû o(i:cnderet. Claudius Pülcher feenâ prius uarietate colorum adornauiuC. Antonius argentoiPetreius auro : Catulus ebore ÔC auro.Dc Cæfare aût inDidfatura feribit Suetonius.Edidit fpedacula uarij ge* DefpeÜa neris.Munus gladiatoriû: Ludos etiam regionatim urbe tota, amp;nbsp;quidem p cr omnium linguarûhiftr»ones.ItemCircenfes,Athletas.Naumachiam inforodepugnauitFurius Leptinus ftirpe prætoria,ô^ Q.Calpcrius Senator quondâ aeftortp caufarum.Pirrhichâ
P faltauerût Afîæ Bithyniætp principum libert cum ludijs. Venationes editæ per qufncß dies,ac nouiffimë pugna diuifa in duas acies, quinquagenis peditib. elephâtis uicenis, precentis equitibus,hinc Së inde immiffis.Nâ quo latius dimicaretur fublatæ metæ,in£p carû locû bina ex aduerfo coftituta erât repagula. Athletæ ftadio ad tépus extrücfto in regione câpi Martij cucurrerût per triduû. nauali prælio in monte Cælio defoflb lacu,' btremes ac triremes quatriremesep Tyriæ amp;nbsp;Ægyptiæ claffîs,magno pugnantiû nume ro côfl ixerunt.ad quæ fpecftacula tantû undicp côffuxit hominû, ut plericp aduenæ in* ter uias tabernaculis pofitis manerent, ac fæpe præ turba elifî exanimatiq; Ont plurimt Et tn his duo Senatores.De Augufto aût Suetontus.Specftaculorum affîduitate amp;nbsp;ma* gnificentia ocs anteceffît,fecit nonnun^ uicatim. Athletas quocp,extru(ftis in campo led i b. ligneis.Nauale prçliû circaTyberim. Ad fcenicas quoep amp;nbsp;gladiatorias opéras,
Equitibus Romanis aliquando ufus eft. Speeftandi côfufioré moré correxit, ut quo lt;ies quid fpcdaculi ubicp ederef,primus fubfelliorum ordo uacaret fenatoribus.Romç legatos libcrarû fociarum«^ gentium uetuit in orcheftra côfîdere, cûm quofdam etiam , hbertini generis inibi deprebendiffèt.Militê fecreuit â populo,multis ë plèbe prius or*
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e dinem
-ocr page 96-ço nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T R I-VlÄ P H A N T r s R o H AB
dinem afngnauit,pract€xtatis cuneû fuQ SC proximo paedagogjsifoeminis vffo g!adÜgt; 0 tores qutdê quos pronuTcuc fpeóare foUenncfuerat, nifi exfuperiorc loco fpcóarc co cefficlolis uirgmibus Veftalibus Ioc3 in thcatro feparatSjContra Praetor/s tribunal degt; diti Athletarum ipedîaculis muliebrcm fexumomnê fcmouit. ipfe cum fpcdlaret nihil agebat, Cælaris reprehêfionê timens, qui folitus fuerit cpiftolas letfîitare ÔC. if ribere iefcriberc.Spcdauitftudiofiiïîmépugiles,Ô6maximcLatinos,n51eginmosatqjcrdt-narios,nô quos etiâcômifcerc cûGræcis(okbat,fed Sîfcateruarios oppidanos inter an guftias uiarG pugnâres temere ac fine arte.Athletis cofirmauit priuilegia, Si ampliauiu hiftrionû liccntiâ adco copefcuit, ut Stephanionê legatarium cum in puerile habituai ci circumtófam matronâminiürafle côpcrilTct,per trina theatra uirgis cacfum relegauç rit.Etde Caligula Suetonius.fccnicosludosôd aflïduèamp;^uarq generis ac multifariâfe* cit,quofdSnoifturnos,accenfistota urbcluminibus.Mirniilloneméludorudibusfec3 batuentê fi^fponte prortratum confodit ferrea fica,acmoie uidorû cum palraa difcux.-
, nbsp;nbsp;nbsp;, irit,EtClaudiusCircomax(momarmoreiscarceribusauratis(^metis,quaeutra(^ô^to-F
pheaamp;^Iigneafueratcxculto,propria Senatoribuscôflituitlocapromifcue'fpecîarefo litis,acfupraquadrigariumcertamcnTroiælufit.ExibuitTheiïàlos équités, quifero# tauros per fpacia Circi agebätjinfiliebatfjß defeflbs, amp;nbsp;ad terra cornib. detrahcbât.Glt;s ,,manorû legatis in Orcheftra federe permifit, fimplicitate eorû fiducia cômotus:qir» popular! deduóli cû animaduertiffent Parthos Ôi Armcnios fédères in Senatu ad eadê ïoea fpôte tranfierunt, nihilo détérioré uirtutê aut côditionê fuâ prscdicâtes. Ad Aih-letarS fpcdaculûinuitauit amp;nbsp;uirgincs Veftalcs, quia Olympia quotç Ccreris facerdoti bus fpedlare liccr.Titus Vefpafianus princeps optimus Amphiteatro quod nûc colo* fcüm appellât dedicate,Thermisch iuxta celebriter extruÂis,in quibusnûcfuntuinete fratrûfandæ Maria: nouât, munus cdiditapparatiGimûIargilïîmûtçtamp;naualepræliS in Naumachia ueterfquâ fuifle docuimus prope ecclefiâ fantfèi Petri, ubi depreirus eft locus poft fanôiMichaelis ccclefi3.Et gladiatores, atqj uno die quinrç milia omnis ge neris ferarû. Domitianus amp;nbsp;eius fraterfpetftacula magnifica aftidué 6d fumptuofa edi- (J dit,nô in Amphitheatro modo, uerS amp;nbsp;i.n Circô.ubi prêter follennes bigarû 6d quadri garû curfus,prçliS etiâ duplex equeftre pedeftre cômifit,ac inAmphitheatro nauale quo(^,uenationes gladiatores«.^ ôC notflibus ad lycnosmec uirorum modo pugnas,fed amp;nbsp;fœminarû, Naualis pugna pene' iuftarS claftiû efFoftb amp;circ5ftrulfto circa Tyberim lacu,ubi nue circa fanéii bylucftrt monafteriû, amp;nbsp;uiâ Flaminiâ depreflb in loco uineas elTe ortoscj uidemus.Nuc ga Helius Spartianus Hadrianû fcribit fabulas omis generis more antique in theatro dediftè^uerba libet aliqua apponere, quod fupra' à nobis defigt; deratôfuiftènôdubitamus,Sccnâ,Orcheftrâ,Mirmillones,PantomimosdccIaratPla* cidus grâmaticus nô incelebris. Scenâ efle dicit camera hincindecôpofitâ: quacin um brae locûin tbeatro cra£,in quo ludi acftitabant.Itê feenâ dici arbora in feincubanrium quancôcaineratâdenlauonê,utfubterpoGtos tegerepoftit.ltê feenâ uocaricôpoGtû» ne alieuius criminis,qusc digna fit agi in theatro exclamationib.tragicis.VIpianusâugt; te lurefcôfultus titulo De his o notent infàmia fcribit. Scena eft utLabeo diftinit,quaE H ludoru faciendorû caufa quolmet loco,ubi quis côfiftat moucaturcp ^etftaculS fui prg biturusjpofita fit in publico priuatoq? uel in uico, quo tarne loco palnna homines fpe^ Tbcxfrnirt (^andi caufa admittanf. Nostj eCalfiodoro in Roma oftendimus inftaurata: thcatra Gracca appellatioite uiforium interpretari,q} turba coueniens eminus uideat Si uideat. Et feenâ theatri fronte binis plurimisue côtignationtbus côftratam, in quibus hiftri^ ones recitabât.Mimii^ Mirmillones Si cacteri ludtj jUarios.de quibus fupra eft dilt;ftû,iii dosgefticulationesr^edebât4nfcenaaûtc0hemicycliformâhaberet,gradus ièdiliac^ fucre:de quibus primarij magiftaratus honoratioresep fpelt;ftaret,eorSqj fediliô pars in-OrÆfHrj ffjna Orcheftra eft diefta. quâdo aSt thcatra prim urn faifta fint* in pratditfta dixiraus in-liirmälontf ftauratione urbisiS^ infra in rcip.partbibus dirfturi fumus* Mirmillones erâf pugfles fe ad ducllu fedfetniludicrSprouocantes.Quos quid fuerintFeftusPöpcia« fie edocet. Retiario pugnanti aduerfus Mirmillonc catatunNon tepeto,pifccm peto, quid mefti gis Galle. Qlt;ria Mirmilloncu genus armaturç Gallicu eft,ipfi(j Mirmilloes ante Galli appclUbanfjin quorum galeis pifeis effigies inerat, quod genus pugn«e inftitutû eft a
Pitaeo
-ocr page 97-LIBERSECVNDVS '
Ä Pitaeouno cxfapichtibus feptê Grçcfç.Pâtomimi autem ab ommu aarietateludorum in quosfe gerebantappellati. Namfcenaeferutentesomnesedocfliludos ciant.Sed ad principe Hadrianüreucrtamurds cum dodiHimus cfTet, fabularum recttattane omnis generis in theatro ad fccnäfcilicct ÔÔ Orcheftram dedit,hiftrionesaulieos publicauin In Girco multas feras fæpe centûleones interfeciuAntonius aût Piusgt;ôif fi mode ftiffl mus fuit princcps,munera dedit:in quib.elephâticrocutaerhinocerotes, crocodili aicß hippopotami,omnia ex omni orbe terrarum animalia etiâtigres fucre-Centum etiâ boues una miffionedati.Tcpcrauit autê fcenicas donationes, ut quinos aureos fcenici acciperët.Itatn qgt; nullus editor decem aureos fupergrederet.Speëiaculamirificafecit. in munere autê publico tâ magnanimus fuit, ut centum leones una milïîoe fimul exhi- • beret fagittisinterfetffos. Cômodus Antonius qui propriè eft appellatus omnibus in-cômodus:huiufmodi ipcctaculorum infamiâ per habitus geftationem,melius cgteri oês ante fe principes deelarauit, qui penulatos iuffit fpetffatores nô togatos ad munus
B côuenireiqd* funeribus folebat:funebris cnim ueftis eft penulau'pfepariter in pullisue-ftimentispræftdens.Gordianusuerô côeflètditiftîmus,claufamindigêtibus probis ui-ris per fummâ fordidaep auariciâ,liberalitatê fuam exhibêdis ferarum muncribus pate-fecit.Ædilitatis ein fuac tempore, duodecim populoRomano fpedtacula per fingulos duodecimdies deditnta ut gladiatorû nônun^ quingêta paria.amp; nunc^ minus centum quinquaginta, feras Libyeas uno die quâdocp mille ediderit.Erat ei filua,in qua babuit ceruos ducêtos:Britânos equos feros triginta:oues feras mille albas: decê aureas câpre as,quas fcilicet ipfeinaurari feceratiftrutiones Mauros miniatos trecêtos : onagros tri* gintaiapros centû quinquagintaiibicesducentasidamas ducentas.Hæcomnia populo diripiendacoccftît.diemunerisquodfextû edebat. Et Philippusipfearabs primus Ro manors principû,cuidefupcr ingens datum eft munus ut fieret Chriftianus,cum mille fimus annus ab urbe côdita,fuo ôd filq Confulatu incidiflèt, fecularCs ludos dC muncra edi dit Circêfia Jn quibus feræ funt datæ: quas Cordianus in triumphs PcrficS parauc*
C ratielepbâiiduo ÔC triginta: tigres uigintiileones mâfueti fexaginta: Leopardi manfue ti triginta : belbi,id eft hyenæ decê : gladiatores fifcales paria mille : Rhinoceros unust archoleontes decêiCamelopardali decêiequi feri quadraginta.Quâdo aut ludos ornes amp;nbsp;fpedacula quo fierêt modo magis particulariter fupra eft fadû defcribcre,nec pof fibilc eft.neqi etiâ expcdit,aliqua de utrisc^ exCaffiodoro affcremus:cui ultimo omniû uati côtigit ,ut ea infpiceret,ô«^ fcriberet.Is deteftabile aiftu certamencf infclix,ficut de-buit deteftatus, qgt; homines cû feris uellent contendere, quas fortiores fe non dubitarêt inucnirc,folâ habuifle eos in præfumptione fpê dicit, unicum in deceptione folatiû: qui fera fi nô effugiflent,ncc iepulturam interdû poterant inuenire, cû adhuc fuperftite homine periret corpus, amp;nbsp;anteep cadauer efificeret truculêtiflîmê abfumeretur.Ex pau nbsp;nbsp;- . »
cistç huiufmodi fpeêiaculis,quibus referendis contentus fuit,hoc primû eft. Expofitus inTheatrS Amphitheatrumue fanguinêbabês uenalem infelicilfimé auarus quifpia, unica qua cû redemptoribus erat palt;ftus,flexibili pertica armabafidumcp populus pie-
Igt; nis defuper fpeêlâs fedilibus,qua temeritate infelix illc leone aut urfum fame inidma-ceratû.perticaàfeabigerecôfideretjinuicê difputâtjCmiftadercpentefcraineumprac* ceps fertiqui cum part curfu in illam delatus eflèt, hianti ore imminentem non quident pertica,prout fpedantes credebantaut cæfim aut punêlim ferire aggrediebat :led flexi bili adminiculo ligni innixus, faltubeftiâ tranfuolabac, quæ tanâ^ pudore quodâ lupe-rata,ui(ftorê fuû ultra impetere negligebat : isqrparietibus adhærens theatt i, meeftû ôi itiæ indolente fàluti populûuteduceret orabat. Alius pugnæ cûbeftqs committendac feutum fragile canniscontextumdeferrepalt;ftus,infpedaculumlïctusprodtit, Sed ca» uea emiflàm uoraeê beftiam cùm prope mordicus apprehefuram expecftalfct, illico in terrâ proftratus,cannarumfç inuolucro teeftus dcterruit.quæ SC ultra contingere nô eft aufaificcç qd* ait Catïiodorus.haud fecus fpinæ ericium in orbê col 1 ediô,debiIis cant-naïummunitiohuncferuabat.TertiumfcriptUrifpe(ftacuîum,uerbiexpofitionê pi^-mittere cogimuriqd* licet Romana plebs nunc paflîm utatur: paucis alibi etiam dodiC fimis noiu elTe uidemus.Cancellum id eft,crates rarior lineolis copada ligneis,altrinfe eus fupcrpofitis;inter quas femipedaliaut plurimû (oramiqa relinquant : feruatqi uiu^ I , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c 3/ eiulinodi
-ocr page 98-TRIVMPH ANTIS ROHATE
eïufiTlodi claiiftra uineis 4? ualuis fonbuscç apponi. iracjj câcello oblógbre trinls apcf* ß to portis pai iter inter (e diftätibus,in patcti area Amphitheatri pofiio,er5t qui conrtitu ta mcrcede urfum ibileoncmuc expcdarcnt; que irruentem cuafurus, ab uno ad aliuJ hoftiolum fe uertebat.ficqj caccllofis ut ait Calfiodorus fe poftibus occulens, modocj faciem modo terga beftijs moftrans,inter leonum dentes unguescp uolitabat. Alius U* bcntirotaferisoccurresjillasirructes motus celcritatefallebat.funtuero haec fpci^iacn la ex his, quæ Marcus Cicero ad Marcum Mariumjqd* fupra diximus fcribit. Sed quae poteftciîe homini politico deleóatiOjCö aut homo imbccillus, à ualentiflima beßiala Deteflätio niat,3ut pracclarabeftia uenabulo trâfuerberatcQiiâ Ciceronis fententiâ (ecutusSene Morum ca,eaqj fpetflacula deteftatus ficfubiungit.Nuper tnludobeßiariorumunus eGerma-nis cum ad marutina fpcóacula pararet,feceffîtad exonerandum uentrem,nullum ein aliud illi dabat fine cuftodc fccretum : ibi lignum illud quod ad emundandum obfcœ-na,adhærens ipôgiæ pofitum cft,totum ingulâ farfit,ôu ibipracclufis faucibus fpiritum clifit.Etinfra:cum adueheret nuper quidainter cuftodias, ad matutinum fpecfiaculum j; tnilTus, tan^’ fomno prementc nutaret caput, eousq; dimifit donee radijs infereret, fid tandiuin fedili fe tenuit, doneeceruicemcircumatfiurotxfrangcret.fecundo nauma-chiæ Ipeclaculo unus e' Barbaris lanceam,quâ in aduerfarios acceperat totâiugulo fuo
Sttpplic4« mcrfit.Satisiâfupraqîludis ÔC ipedaculisoftendêdisimmoratifumus. Supplicartóe.% tunes nbsp;nbsp;thenfas,pompâ(j;,ultimas religionis partes fimul cxphcemus.ficut eas fiepenumero
mul habitas fuifie uidemus.Fueruntq; his fimiles,quas nos letanias procefifionescp aplt; pellamus.Supplicationes nero referêdis gefta re aliqua grattjs,ad deorum templa fid fit era omnia loca inftitutas,priuf^ pópas inchoafie cóftat.Liuius quintotcaptts Vehijs à Camillo fenatus in quadtiduum.quot dicrum nullo ante belio,fupplicationê decrcuiu Forms, aöt fupplicatiönis qux fuerit Liutj uerbisex XX VI apparer.Poftuießoriam de Hafdrubale rtunciatâi,difcurfum inde ab alijs circa templa,ut dijs gratias agerent.Sena-tus q? M. Liuius, C. Claudius incolumi exercitu, duce hofiium^ legiones cccidiflènt: fupplicationetn in triduum decrcuit omnia templa per totum triduum æqualem turbi Q habuere,matronx cö ampliffima uefte,cum liberis pe’^indc ac fi debeilatum foret omni folutx metUjdijs immortalibusgratias egcrüt.amp;^infrahbro XXX. Praetor extêploedi xit,utaeditui ædes facras tota urbeaperirent,circumcundi falutâdiqp deos agendiil^ grït tiasjper totü diem populo poteilas fierendecretumeç ut quint^ dies circa omnia pului» naria fupplicaret,ui(fiimæcp maiores immolarent centum uiginti. poßeris ucró floret) tis reipub.temporibus, earn uim habuit fupplicatio : utcui ca deccrncref rem bellicatn adminifträtius breui poll imperator appellarcf. Cicero philippicarum x 111. Et enim cui bis uiginti annis fupplicatio décréta elf,ut nó imperator appellaret aut minimis re** bus gefiis, aut plterunc^ nullis, fid ad triumphum facilius obtinendü ualuiflè impetratS fupplicationê,Cicero M.Catoni fcribens fic innuit. qgt; fi triumphi prærogatiuam putaa fupplicatione.quo in præftantiflfimo fenatus fid populi R-omani uiris clarilïïmis décrète honore,idê Cicero fummum natflus eft dccus, cui priuato uiginti dierum 4) fua redix óionefupplicatio,praeter côfuctudinemdécrétafuitzdequaidêtertiaorationcin Luci H urn Catilina fic dici(:qgt; meo nomine fupplicationem decreuiftis, qhonos togato habt tus elf ante me nernini: fid ad MarcQ Catoncm. Tu idem mihi fupplicationê dccreuifti togato.fdd ad thenfam ueniendû efl, quâFeflus Pompeius efle dicit uehiculum argeiv teum,quo exuuiae dcorû ludis Circenfibus in circum ad puluinar uehebanf. Et Alconi us Pedianus atflione in Verre fecunda.Thenfçfuntfacrauchicularpôpa ordinSet offî ciorum.Thenfas altj à diuinitate diCi putanr.ahj qgt; ante eas lintca tendunt, quae gaudet manu tencre fid tangere qui deducunt.ôd tertia in Verrem Cicero: qua tu nunc thenfa-rum atqp pöpac eiufmodi curâ egifli.fid quinta Atflionc.qui rcligionesdcorum immor-talium retinere uuif,eisq3 phana ipoliare omnia,qui ex thenfiirum orbitis praedari fir atx fus.Bt ieptima:omnescp d tj q uehiculis thenfarum, folencs ccetus ludoriim ire iufliflis» Et de Arufpicum refponfis oratione Cicero Lentulum appelians pontificem maxima: te appello Lentulc,cuius facerdottj funt thenfie.currtcula, præcentio, ludi, libationes. quod itaqß hic Cicero dicit facerdottj elTe pontificis maximi, thenfas fid ludos gt;nbsp;caufam pratbet nobis oflendendi,quod fuprà diximus,luppHcationes, pópam amp;nbsp;thenfas amp;nbsp;in
fupcr
-ocr page 99-- UBER SBCVNDVS.
Ä fuper Judos uno eodêq^ at^u fuifle coniundos.prtmum ein quantum ad thêfarum orna mêtum fpeôat Liuius nono : Tn'umpho Luctj Papirij diôatoris de Samnitibus longe maxima fpeciem captiua arma præbuere. tantum magnîHcentiæ in his, ut aurata fcuta dominisargentariorum ad forum ornâdum dtuiderentur:undenatum initium fori or-nandiabacdilibus cùm thenfæ ducerent:quas inter aîios facerdotes Salij in primis pre Salijxl/. cedebât, eostç à Numa inftitutos duodenario numero fcribit Liuius: quibus tunicas pi ôas infigne decreuit,amp; fuper tunica æneû petftori tegmê, cœleftiac^ arma quæ^anctlia uocant deferre ac per urbem ire, cantantes carminacum iripudqsfolenniq; faltuiulfît.
Et Marcus Varro Salios à faltando appellatos dicit. Macrobiusq? fcribit Appiû Clau^ dîum.q inter Salios uirtriumpbalis confenuit, pro gloria dicerefolitum.qjcoîlegasfaL tâdo excelleret.Hæc de fupplicationibus thenßsc^.pauca de pôpis dicêda funt, qiiæ ta Depompit mê fupradidis duobus aliquâdo fuerc comunia^Feilus Pôpcîus:Ciceria dicit appella-ta fuiiïèefRgiem quandâ argutâ amp;nbsp;loquacem ridiculi gratia,qua: in pôpa uebi foliia fit, B Cato in Marcum Cgciliumiquid egocum illo difceptem amplius,quem ego deniq; cre do in pôpa lulîtatum ire ludis pro Ciceria atcç cum fpetfîatonbus fermocinatumÆt in-fràFeftus.Mâduci effigies in pôpaantiquorum inter cacterasridiculasforngt;idolofâsf- Manduci re folcbat,magnis malis,ac latê dehifcens,amp; ingentê dentibus fonitum faciens: de qua effigies Plautus ait,quid ß ad ludos me promanducolocem, qua propter dire crepito dètibus. Petreia autem appellabatur,quç pompam prçccdens imitabatur anum ebriam,ab agri uitio fcilicet petra abundantis appellata. fuit autem ducendæ pompæ gr auttas ferua ta» Nam cum Circenfium die pompa duceretur.ad placandum propter pelf em deos,puer Crpcrnè fpedfans facrorum ritus uidit patri narrauit,quare conft i tut3,ut uiæ tegeren fur uelis,per quas pôpa cfletducenda. VndeCæfarem dicit Suetoniusuoluifleinpri- vwtfwamp;rff» miamp;Oatuâ inter regias.fuggeftû in Orcheftra,thenfam amp;nbsp;fcrculum Circenß pompa» Et turtielis AugußScum accidiflet uotiuis Circêfibus ut correptus ualetudine ledf ica cubaret,thê fasmanudedicafle.pompamunam Liuius xxvir. talêfcribitztatffadecœloædesin
C Auentinolunonisreginç.prodigiumqridadmatronaspertinere Arufpicescumrcfpô diflent,dono«^ diuâ placandam eflè:Ædilium currulium edicl o in Capitolium côuoca tx, quibus in urbe lioma intrac^ decimum lapidem ab urbe domicilia eßent: ipfx inter fe qlinqj amp;nbsp;uiginti delegerunt,ad quas ex dotibus fiipê côferrenç Inde donum,peluis aureafada.Latacçin Auentinum purecç ô^ealféaMatronisfacrificatum: eöfeßim ad aliud facrificiû eidê diux à Decemuiris ediôla dies,cuius tails ordofuit.Ab aede Apok linisbouesfœminç albæ duç,porta Carmêtali in urbêdutff x.poß cas duo figna cupref fealunonisreginæ portabant.TumfeptemÔCuigintiuirgtnes,longamindutgueßem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pompfi
carmen in lunonemreginâ canentesibant,illa tcpeflateforfan laudabilerudibusinge* nijs,nunc abhorrens ÔCinconditum ß rcferatur.uirginum ordinem fequebant Decem-uiri coronati Iaurea,prætextaticj^:à porta lugario uicoin forum iucrunf.In foro pompa côflititjSC permanus reife data,uirginesfonumuoeispulfu pedum modulâtes ineeße-
, runt.Elegantiorcm uerô pompa Galienos duos principes duxifle Iulius refert Capito-D linustCôuocatis patribus decendiacelebrauir,magno genere ludorû, noua fpccie pôr parum,cxquifito genereuoluptatum:iâ primuminter togatos patres equeßrem or dinem,S^albatos milites,Omni populo præeunte,feruis ctiâpropé omnium ô^mulieri bus cum cereis,fafcibus etiâ præccdêtibus Capitolium p e ti} t. prxceßerunt etiâ altrinfc eus cêtum albi boues,cornibus auro iugatis.ôC dorfualibus fericeis difcoloribus prçlul gentes.Âgnæ câdentes ab utraqj parte ducentæ praeceßcrunc, amp;nbsp;decê elephâti qui tue erât Romae.MiUe ducenti gladiatores pôpaliter ornati,cn auratis ueßibus matronarû, mâfuetæ ferx diuerß generis ducentç, ornatuq; maxime affeô ç, carpenta cü mimis ôi omni genere hiltrionû,pugiles faculis nô ueritate pugnâtes. Cyclopea etiâlufcrût oês apcnarrj.ita ut mirâda quædâ SC ßupeda mößraret. Omnes uiæ ludis ßrepituq Ôïfplau fibus relonabâuipfe médius cû piéf a toga ôi. tunica palmatainter patreamp;,ut diximus o^ «nnib.facerdotib.praetextaiis.Capitoliû petqt.bafiæ auratç altrinfècus quingêre, ucx-ilia cêtena prxter ilia quæ collegiorû erât,dracones, amp;nbsp;figna tëplorû omniûçp Icgionû ibât.Ibât prçterea Gêtes fimulatç.ut Getç,Sarmatç,Thraces,Pcrfç,ut nô minus du-centiglobisûngulis ducercnt.fediamdereligionclMisinulta:adaliatranfeundumeß.
Blondus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c 3 blondi
-ocr page 100-, TRIVMPHANTIS ROMAE BLONDI FLAVII FORLIVIENSIS TRIVMPHANTIS RO- B maeTertiusLibcr.Qjji adminiftrationisreipublica:
P R I M V S.
DMINISTRATIONEM reipub. Rornanorum oftenfuri, opus fapTSi uires humanas aggreffi uidcmur,qui præpotentis omnium popult arque fapientiifimi.millc S)C amplius annorum confilia, cogita tiones,Sd dcmum gubernationem ^pe diuinä.twtidem pene iam quot ab origi-neinfinernfuumhabitaàconferuata fuit,annis dcftitutacoliapfam ÔC obliuioni magna ex parte datam,paucis cnitamur libellis in noticiî
lucemtp educcre.Sed fore neminem arbitror tam iniquum exiftimatorem, qui non po dus intêtatos ctiam fupra uires conatus laudet: cp infinita: rei impofiibilcm à nobis ex-plicationcm defîderct, exigatq? abfolutam.Illud autem polliceri aufim, feriptam à me m, rei pub.Romanæ adminifirationem tanti iuturam,tam multis abundaruram ucl inftitu F ds ucl cxemplis : ut quæcunq; à Græcis Ö5 aliarum gentium nationumc^ ac ipfius urbis Romæ doôiffimis,fapientifllmis,eloquentilïîmisuiris,fiuc,ut appellant, politica fiue de republica, liue de principum principatuumqî regiminc feripta funt,minora atep infe doraduci poflînt.his quac no dilputataà nobis amp;edoóla quod nefciremus:fed prüden ter excogitata à maioribus probe gefta,0!^ côftantcr côferuata tantum, tam ampkim ta AJmwû gloriofum peperilfeSCauxiiïeimperium oftendemus. Adminifirationem uerô elfedt-ßrAtio cimus ciuilem gubernationem,in qua necrci militaris,necmorum ôC côfuetudinis fin-gulorum,necf honoris 8C præmiorum publicé tributorû, triumphi,ouationis, trophei, partim ratio aliqua habcatur.Sed premittcndamfortaffe quis dixerit, amp;nbsp;caufam dC ra-tionem condendæ urbis, 8gt;C ipfam ardificationem abinitio ad culmen -, at(^ etiam incli-nantis Imperrj principia,breuinarrationeperduôtam.Cui parti uidemurfatisfeciffein Cditfa'Rômie Roma,quâdefcripfimusinftaurata:ædificandæautcipfius urbiscaufam,regis Romuli tdificandis 8c côfluentisad eum multitudinistutioncm quæfitam,nô abfurdëdici poficuidemus. (J rationemq; fi caufam S^fupcrceleftê,quâfingularem fuiffeab efièdu côftat.difpofitio-'^ nem poftponercuolumuSjhancdicerepofTumustquamapudTitumLiuiumCamillus libro quinto,militibus Româ à Gallis captam linqueremeditâtibus, in difTuafionâad-i ducinlaluberrimos effe in quibus fit ædificata colles,fiumen opportunû, quo ex medigt; terraneis locis fruges aduehant, quo maritimi cômeatus accipiantunmare uicinum ad cômoditatcs,nec expofitû nimia ,ppinquitatc,ad pcricula clafTium extern arû nattonû. Itaîiæ mediu ad incrementû urbis.nacflâ bonû locum argumentû fuifTe, ipfam magnitu dinem tâ nouæ urbis;trccen tefimus nâtç fexagefimus quintus annus urbis tune ageba-tur.côtrariumtûdixjfl'euidemus milites Romanos apud eundem Liuiumin feptimo/ Qui ein in præfidio Sueffulæ ôd Campanorum mâferantjilledi dukedine agri agitarûe côfilia,eodê fcelere adimendâ efië câpanis Capuam, per quod illi earn andquis cultori, bus ademiffènt. An cm aequû eflè dicebât, dedititios fîios ilia fer ri 1 » ta te atç^ amœnitate „ perfrui.fe militâdô fclïos in peflilenti atq? arido circa urbê folo lucffari. Et quidê Roma H / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nac urbis acre Autumno femper graue,ac,ppe pcfiilêtê fuifle multi ex prifeis feripfere.
Sed unico lulij Frotini teftimonio côtenti crimus, qui de aquæ dudibus traôans fie di citjdc aquis in urbê à Traiano principeoptimointroduêtistnccpcrcuntesquidêaquae otiofæ lunt-alia rnunditiarü faciestpurior fpiritus,ô(f caufar grauioris creli,quibus apud ueteres acr urbis infamis erat,remotae funt.Sed ad gubernationem:ca bipartite' à nobis tracîâda erit,ut Vrbis ipfius ôdilli côtinentiû primo intrinfecû,poft I taliæ 8C ^uinciarS l'mpcrio fubditarû, externû regime oftendamus : intrinfeciq? regiminis tot crût partes, quot magiftracus ab urbe fuifTe duxerimus oftendcndû.à quibus etiâ nafcet ratio exter niregiminis defcribcdi. SC oês has partes fub maiorialia diuifiôe traeffari oportebit, uE regû pfimo,deinde ftâtis ôC integræ reipub. poil principû fiue imperatorû têpora, fedlr fû fingulas fuas habuiiïè gubcrnatiôis formas doccamus.QuâÇ de ipfa qua primo po-fuimus loco,regû têporisadminiftratiôc,paucafuntquçad noftrâfacercintêtionêiudi cemus.Satis eni côfiat omnibus uel mcdiocritcr cruditis:fcptê fuilTe reges,q quatuor ÔC quadraginta ac ducentos anaos, urbis Romx imperiu tenuerût. apudtß eos magna fuit
-ocr page 101-LlBtR' TERTIVS»quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;??
X fuit Senators 8^ quorundâ ex magiftratibus audorttas,à quibus 5^ alqs poftca àddnis gt;nbsp;magiftratibusjliberæurbis Romçrefetibcrèmagiftratusaggrefl'uri.retipfiusnomëciif finiamus,Magiftrare,inquitFeftus,eftmoderah.undcmagirtri,nonfolûdoâoresar« utn,fed etiam pagoru,focietatiim,uicorS,collcgtorUm,equiiü dicuntur: quia omnes lu cætcris magts poffunt.Vndc Si magiftratus.qüi per imperia potêtiores funt quàm prp iiati,qu3e uox duabus fignificationibus notatur.nâ aut ipfam pei fonani demonftrat, ut didmus,magiftratusiu[nt:authonorë,utcumdicitur,Titiomagirtra£uscftdatus.EtCi cero Legs fecundo,Dicam de magiftraabuSjid eft enim profeêtOjquod codituta veli-gione rcmpublicâ cotineat maxime.Magiftratus habet hâc uim,ut pr2efir,pr?efcnbatq? DeMdgf.j teôa amp;utiliaSiconiunëtacum lcgîbus:utenim magiftratib.lcges,trapopulo præfunt üratibus , iuagiftratus.Vcrcqjdicic,magiftratû legem efleloquentemdegê aSimutummagilha-tum.Quod cum dico,lcgem a me intellig» nihil aliud uolo imperiS/Ine quo nee do-' mus ulla,ncc ciuitas,nec gens,nee InimanQ uniuerfum genus ftare,nec reru natura Otn
B nis,nccmundusipfe potellJgituraScnatoribusincipiamus, quoscctum numero Ro mulum crcafle Liuius in primo fcribit,Patresq) ab honore,Si Patricios eorum progeni es,0Cfenatorcs ob aetatê efle didlos. De quibus quid regu icporibus egcrint, quantucp eorum aucfloritas ualucrit,pauca funt dicenda. Mortuo enim Romulo cents patres in dece decurias diuifi funt:Slt; uiginti fingulis quinqj diebus regebannfuitep anno uno id interregnS.ka patres centO gratia inicrSt,fumma poteftate populo taóia: decreucrStcç ut cum regê populus iuflilTetjid ßc ratum eßet fi patres autflores fieref.quod quidê bo » interregiin^ num graueiç initium ufcp adeo ualuit,ut femper poftea quâdiu refpublica ftetit, in legi busmagiftratibustÿrogandisfucritobfcruaiO.TullusrcxpofteaallcgitinfenatO Alba norû patres:ôdTarquiniusPrifcus centum alios patres addidit,qut deinde minorS geri uiinorum tiuappellati funt.Ciuitatc autë poft creatos côfules libéra,quotnumero fenatorcs ufcç gciuiutn ad C.Caefaris têpora per fingulas çtates fuerint:fat is fuen t nunc oftendcre,ut aliorû ma giftratuum origine pariteroftenfa,ad fingulorûofiici a amp;nbsp;geftas res gerendarumûefa-
C cultatem ac poteftatë redeamus.Secundo libre Liuius de primis Confulibus traôans •.. dicit,Deinde quo plus uiriû in Senatu frequêtia etiâ ordinis faceret.caedib. regis dimi-nutum patrQ numcrum,primoribus equeftris gradus elcdis, ad tfecentoru fummâ ex-pleufcttraditumcç fertur,utin Senatu uocarentur,qui patres quitp conferipti crant : ciri fententiæ côcordat quod Moy fes primo Machabaîorû de Romanis feribit in haec uer-ba,Et quia curiâfccerunt Gbi ,Ôsi^ quotidie confultant ttecenti uiri confiliû agentes.ltaq^ quod inquit codé loco Liuius,D û nullû faftiditur genus,in quo eniteret uirius, creuiî lmperiôRomanû,Feftust^Pompeiusdiftercntiâponit,quçin Senatorûnominatione fequuta eft: Alleëlos fuiffe diclos,qui propterinopiam fenatorû, ex Equeftri ordinein aUciSî Senatorufuntnumerûalleûi.Nam patres dicebantur,qui erant Patricij generisicôfcrt j)ticp,quiinfenatucrantfcriptisannotatiXibroaûtxxii Liuiuseanarrans quæpoft patres lt;ladë ad Cannas acceptamprouifa funt,feribit,OiftuagintaSenatoresyauÉ qui cos ma- conferi^ jgiftratus ge(rerant,unde in Senatu legi debcrent,cumluauoluntate milites inlegionû
P busfatftieff'entjfuiflcalleëtos.Etinfra xxiii.C.Tercntiuscos.exAppuliaaccerfitus, M. Fabiû ButeonëDtcftatorëinfexmenfes dixit,qui amp;nbsp;Cenfor turn fuit;tum legit, qui amp;diîes,Tribuni plebiSjQuæftoresûe fuerântûcxhis qui magiftratii cepiftènt, qui fpo lia ex hofte fixa domihaberët.autciuicâ corona accepiirentJta C lxxvi i cuminge-ti approbatione hominû in Senatû ledis,cxtemplô magifti atu fe abdicauit. Quo autë modo Senatores aut in demortui locû,aut amoti fubrogarent, infi à in Cenforu magi-ftratus deferiptione oftëdemus.Ad Côfules ueniendü eft,quorû primos fuifie confiât, confukt quircgibuseielt;fiiscrcatifunt,luniûBrutüamp;TarquiniûCoHatinû.Confulc autnomv natû elle inquii' M.Varro De lingua Latina, quod populû Si fenatû côfulcret. Et Nogt;-niusMarccllus,quodcôfulatSenatû.Côfidcrafreerhcxiftimo Noniûcotifueuificàtti bunis potius àCÔfule populû côfuli.Cîceroaûtlegû i i,Confules regio præfunto itn periothisq praecûto,iudicâdo,côfulendo Pra? tores,iudices apparctoimilitiae luimnum ius habêtomemini parcto;iufla tjs populi fuprcraa lex cfio;cûdë magtftratû ni interfile rintdccë an.ne çjscapitotciuitatëannalilegcferuâtoxlucllaiuftaiuftégei'ûroifocijspar Xêtode fcruos côttnento:pop«hlt;ÿ fuiglotiâ augëtotdomu cû laude redeûto.Magnâ
lt;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;c 4 Confit-
-ocr page 102-T R I V M P H A N T ï s RO H AE
Conïûlis officij amp;auôoritaris partetn Cicero in faperiorilege expofuft.Idemq? oratid B ne pro Rabirio perduellione ad Quirites habita inquit,SumiTi5 in confulibus imperiS . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fummûinfenatu confilium.Et pro Plancio,Honorû populi finis eft Côfulatus,quê ma
giftratû oiflingenti feré confecuti fijnf,Sicut aût Confules exadis regibus, primi regiä wagiftratum in populum cœperunr,ita P. Valerius moderatione fua Publicolç cogno irien anécutus,imperîj quidem régi] poteftaicm, amp;nbsp;infignia omnia fub côfulum titulo cum collega retinuit,modeftia tame ufus fafces fecuribus uacuefecit, ÔC numerû fafciS pro dimidiadiminuitJegem tulit de prouocatione ad populû,qua interpofita ciuisnec uerberaii nec necari poterat:aedes fuas ex fumma Veîia ad fori infima trâftulit.Licct ue ConfuîesDi- fô fuprà Gicero in Legib. dixerit,nemini Confules debere parère,eosDidatoriparuif d(«(onplt;lt;= feconftatrquandoquidêLiuius otfîauo dicit, Côfulibusiuffis ante tempus abdicate fe rtbitnt magiftratu,quo maturius noui Côfules aduerfus tantâ belli'molê crcarenf,M. Valeriû
CoruinûjM.Attilium Regulû Confules fuifle:cû aût Confules principio conditæ crc^ fcêtislt;^ reipublicæ ex Patricks creari folitos,plebs ex fuo quocp corpore creari magnis obtinuilîèt contentionibus:alia propè durior conditio ipfis creandis imcôta eft,ut non nifi ex præclara ftirpe oriundi Coufules fieri poffennÔd licet id nulla ofiet lege præfcri-ptûjdtfficultates tninterpofitæ crant,utpetituri Confulatû, Quæfturâ, ÔC Acdilitatem priusgeflifient,ludosq: ÔC alia magnæ impenfæ mimera populo edidifienr.dequib.in^ frà fuo loco dicendum erit:primuslt;^ Cicero ficut oratione pro Murena dictt,clauftra il » la nobilitatis cffrcgit,ut aditus ad Confulatû poftea ficut apud maiores fuerat,non ma* gis nobilif a f/, uirtuti pateret, Vnde in Côfulatu fuo orationem Habens fecundâ in legem Agrariam Rulli no indigné gloriatus eft,fe fuifie unû ex omnibus nouis homini* gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus,de quibus tune meminifiè poflent,qui Confulatû petierit quamprimûlicirû fuerit,
: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Confulfàclus fit cum primû petierit.Quo in confulatuprocuratorêcum Conlules ha-
berent perpetuQ,Cicero fecit annuum. non enim Confulibus multa uel publice uelpri Procurator ustim gerere amp;nbsp;adminifirare minutiora per feipfos licebat, quæ huic procuratori exe* Confulum quenda cômittebantur.EtquiaConfules ut SenatS côfulercntcreatos fuprafuifieoftê 0 dimus,fumma eis folis côtingebat au(fîoritas,cumSenatus permtiterct luberctûe.ut eu tarent ne quidrefpubliea acciperet detrimcnti:ficutPlutarchus in Pauli Aemylij uita, SenatufeonfultofummarefûCôfulibus datur.nequiddetrimenti rclpublica acèipiat: quod non crebrius à Senatu agi folitO cûingentis metusfiCgrauis pericull diferimë, reip.immineret.Et Cicero in Miloniana oratione,Quanquâ quis hoc credat,Cn. Pom peius cùm fenatus ci cômiferit ut uideret, ne quid detrimenti refpublica càperet. Quo uno uerficulo fatis armati femper côfules fuerût.ÔC idem Cicero oratione in legê Agra f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riâ Rulli prima,Omnes qui fe faluos uolunhfequentur audoritatê Côlulis, foluti à eu-
piditatibus,liberi à delilt;fîis,cauri in periculis,non timidi in côtentionibus.Diéîatorem Romæprim0fuifîeT.Largi0,Liuiusfecûdolibrodicit,cuiau(5ioritas fumma fine pro • . \ nbsp;nbsp;uocatione effet. Et cuis multiqj poft eû Patricîj generis fuerint,tandëprimu de plebe
Didatorê fuifie C. Manilium,Liuius libre feptimo oftendit.Diéîatorê diffinit M. Var ro qeF à Confulc dicebatur,cuius diéio audientes effent ocs. Et Plutarchus in Pompetj 0 uita,Di(fiatorêfcribit eæteras poteftates diflbluere prçter tribunitiâ.Pompeiusiç de lu Dictator unde 'risorigine,Proditi funtDiélatores à quibus nec prouocandi ius fuitjôC quibus etiâ cà* pitis animaduerfio data eft.Nâ cû populo Romano au(fio,erebra bclla orirent,amp;’ quæ dam acriora à finitimis inferrcntur,interdum re exigentc.placuit maioris dignitatis ma giftraiû conftitui.Hunc magiftratû quoniam fummâ poteftatê habebat,non erat fas id
; ; tra fextû menfem rctineri, ÔC his Diélatoribus Magiftri cquitû adiungebant fie, quo* modo regibus tribuni celerû.Cicero De finibus bonorum ÔC malorum,Dilt;ftatorê dicit ä maioribus Magiftrûpopuli appellatû fuifie. Senecaq, epiftola nona centefima j cum quem nos diéiatorê dicimus amp;nbsp;in hiftortjs ita nominari legimus, apud antiques Magi ftrû populi uocatO.Hodicq? id extat in Auguralibus libris, ôi teftimoniû eft, quod qui ab iilo nominatur, Magiftcr equitû eft. quod aût Pompeius hic amp;nbsp;Seneca dixerunt de Magiftro equitû,Varro fie affirmât, Magifter equitû, quod fumma poteftas eius in c* quites amp;nbsp;acccnfos.Hinc Liuius libre tertio,Di(ftator L.Quintius Cincinnatus,Magi* fter equitû Seruilius Hala,quiMeliüinterfe0t,doinus dùuu Aequimeliûappellatû.
,■ J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ethbto
-ocr page 103-LIBER Te R TI V5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57
Ä Ethbrö XXI fjCl.FaWusMaximus dilt;flator,M.Mjnuti3 Magißra cqui'tiïtunc primâ dixitSed à quibus quomodo crcaretur Didîator.Liuius 1 ib. x x v i î, Dccreuic fena tus ut Conful M. Valerius ex Sicilia uocatuSjpriufquâm ex urbe difcedercs populü ro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cmrr«
garet,qucDidatoredici placeret:eumcp quepopulusiuffînetjdiceretDicfîatarê.fi Co wr lui noluifTct.Prætorurbanus populûrogaret.Sinçcisquidêucilet,tUin Tribunf ad pte bê ferrent.Cum Conful fe populü rogaturû negaffet quod fuar poteftatis effet, Prseto.-remc^ uetuiffet rogare.Tribuni pl.rogarôt plebscp fciuit,ut Q.Fuluius qui tû ad Capuâ erat Ditßator diccrctur.Sed quo die id plebis conciliû futurû erat, Conful noôe dâ in Siciliâ abi|t,deftituit(^ patres,literas ad M-Claudiû rrtfttendas cenfuerurit, uî defertæ à collega rcip.fubucrtirct,diceret(^ que populus iulfiffèt Didîatorem : ira à Clauifto cosi, Fuluius Dictator diôus.Fucrunt enim Sè 3lij folo pené nomine D)clatorcs,claui ob fc dandâ peftê ßgendi caufa unus ficut Liuius v 11.EÎiôator figendi daui caufa ad fedan dâ peffêâf alter de quoidêLiuius V11 i.Dilt;fîator feriarü caufa dießus,tribus omis fup-
B plicatS ire phcait.Ptxtor tertius in urbe magiffratus digitate fuit à pfitcffcndo,quod Liuius innuit didus.Et ramen Varro De lingua Lanna^ractor diiffus quod præiret ex crcitS.EtCicero legû 11,Iuris difeeptator qui priuata iudicet iudicart'ue iubeat,praetor Prxter effo:iuris dutlis cuïloscflo:huic poteffati parêtozqudtcücpfenatuscreUerit.populufue lufferittot funto.Bt Liuius v.dicit,primô Prartoremex patribus qui lus in urbe diccret creatü fuiire,pencs que magißratn omnis publici priuatiqj iuris poteftas, ut Ôf nouum iuscondere,dôueicra abrogate facultas effet. Idq^ ob magiftratus honore, ids honorarium appellatüeff.Cü tarnen regia illi effent infignia,ut apparatuCôfuIibus pené par ui deretur,lilt;ßorcs non amplius fex habuit.Pomponius aüt De origine iuris, Prætor crea’-tus eft cûCôfulesauocarêtur à bellis finitimis,necpeffêtquiinurbeius reddere polTèf, Hic primo urbanus appelIatuscft,qd*inurbeiusredderet.Poftaliquot deinde annos non fufficiête eo Prætore.qx multa turba etiâ peregrinorû in cluitate uenirct,creatus eft amp;alius Prætor,g peregrinus appellatus eft. Capta deinde Sardinia,mox Sicilia QC Ki-
C fpania,deindc Narbonêff ,puincia,totidê Praertores, quot .puinciæ in dftionê ueneranr, creati füriuquorg uni Paulo Aemylio ad Iberos eüti.duodecim côceifi funt lilt;ftorcs,ô£ cquo ueôus albo trabeâcç indutus albâ miniftros ocsalbis indutos duxit. Ad qd* luue-nalis alluffc,Niueiiÿ ad frena Quirites.Pîutarchus in Bruti uita inqt,Prætorü Uirgas fe-curib.fuiffcalligatas:q»ffgniffcaret no oportere magiftratus ira promptâô^dilTolutâef fe,utUirgarâfolutionismora amp;nbsp;tarditas irâfrâgeret.Ôf impetû tnoderarct. Tribuni pl» Triamp;KWfwrK «G magiftratus dignitatem n5 habcrent.maximi trt momëti in rep.fuerût.Nâ Plutar.irt Problematib.Tribunus pl.Gcut cæteri magiftratus purpura n3 Utit, ga tribunatus mai-giftracus no eft.Nâncc lidorcs habet,nec in fella curruli fedet lus diaurus, nec ereato Ditftatorcius dimittit, ücut cæteri magiftratus : fed tribunatus magiftratui QC imperio potius obtjcit ipfe fit magiftratus. Magnitudo ac faftus côfulê decet amp;nbsp;imp.tribunS ucrôabieflû elfe oportet,nec afpctftu grauê,nec adieu difficile,fed facile ac multitudini
_ cômodû,ac tra(ftabilê:undc necdomus tribuni ianuâ claudere moris eranfed noôu ô£ tnterdiu femper patere,tan^ portus quidâ ac profugiû quib.opitulâdu effet.Tribuncî-rünominisetymologiâM. Varro De lingua Latina häcaffert.Tribunimilitöqzierni é trib.tribubus Ränenfi,Lucera,amp; Tatiêfi ad exercitü mitterenf.TribUni pl.q» faôi ex il Trituni «»h lisg plebêdefenderêtinfeceffîone.Sednos demilitarib.tribunisdicere, in partib. milt larisdifciplinædifferemus.CiceroLegû 11, plebs ^s profccôtrauimauxilq ergo decê creauerit.Tribuni eius funtoiquodtpbi ,phibui(rent,quod(^hi plèbe rogaflTent, ratü egt; fto,fart»fticç funtoméue plebê orbâ tribunis relinquöco.Cücß in eo dialogo Q, Cic. fragt; ter multa queftus elfet de ut tribunitia,acmultorâ exeisinfolètiâ narrafret,M.Cicero rc fp5dês,Ego,inqt,frater in ifta poteftate ineffè qddâ mali affentior,fed bonû quoddâ ef te quçfitû,rnoclo in eanô aberremus.Nimia poteftas cftTribuni pl.qs negatffeduis pO puli multo feuerior,multo(p uehemëtior,qu£ ducê qgt; habet interdQ lenior eft,^ fi nullS baberet.Dux eni fuo piculo «pgredi cogitat,populi impetus periculi rationê fui nô h»-bct,arq aliquâdo incendie, SC quidê fæpe fedat.qd* cm eft tâdefprratû collegi3,in quo nemo ex eis fana mente fitdnoentu eft id temperament5,quo tenuiores cum principL bu5 æquari fe putaxenida quo uno fuit duitatis falussquamobrê aut exigèdireges non
foerunt.
-ocr page 104-TRIVMPHANTÏS ROMAE
fucrunt.aut picbi re non uerbo danda libcrtas Caufam crcandófnmTribtinorS omffte ß mus à Liuio à multis dlfFufè narratâ:quando autem crean fuerint,ó^ quof, Ltufus fc* Trihunorum cundo,In facro móte creati Tribuni plebis duo.Sed Afconius Pcdianus qui Liuio pc numerus nè par ætate fuit,in expofitione orationis M.Ciceronis pro Cornelio de maieftate, di^
citjin monte Sacro quinq;Tribuni plebis creati,ut eflent finguli ex (ingulis dadib. Et Liuius tertio,Q.Minutio,M.Horatio Puluillo cofulibus uigefimofexto anno à primis Tribunis plebis creati funtdece,duo ex fingulis claffibus.Ei infra, Creari Tribun os pl» confulari poteftate conceflum promifcueexutrifcp. Plutarchusin GracchorGuita fcrl bir,moris fuüTe TribunorG plebis,ut uno intercedete nil alij poflcnt efficere,confulê£p à tribuno plebis in carcere duci potuifle.Vnde Scipio Nafica.Quando, inquit, ConfuI ciuitatêprodit,qui leges faluaseflecupiunt.mefequantur.Tribuniq? plebis fenatüno intrabantjfcd ad fores curiæfedentesScnaturconfultainfpiciehant,utpoirentfiqua dl T,ltter4 iplicuiirentintercedere;amp; ijs quæplacebant,Tlitcram ipfi fubfcribebät.fi quandoaut
accideret TribunQ plebis cogi ad aliquafacienda oportcrc, id munus collegæ praefta- “ banc.Nä cG L.Cotta Tribunus plebis æs alienG foluere recufarcr,quia in ius uocari nc* quirctjfocq ôâ collegae ill G coegerunt, côminati fe créditoribus cû côcelTuros fi poftu* laflêntNec folG æs alienû Tribuni à collegarû aliquo difiblui curabanr,fed errata inui-cem moderabant corrigebantc^.MemmiusenimTribunus plebis aceufatû A.Gabinl um condênari obtinuerat,li(fioresq3 iam manu aceufato inqciebant,cû filiusGabintj Si fennâi ad pedes Memmtj procidês,ueniâ patri orabat:quê ille bumi iaccntc,cum diu fie cfie perniitreret,collcgæduodecimindignatiinfolentiâ,Gabiniuabfoluerunt.Tribugt; noqj unû diê ab urbe abefle non licebat. A.Gellius ex Atteio Capitone narratiLabeo» nem Aniiftium iureconfultifiimû uiatori eum ad Tribunos plebis uoeâti refpondiflei Tribunos uoca tionem in ius non habere,fed folâ prehenfionê elîè permiflàm.Paritercp VarronêfenfilîêGellius afiêrir.Vndeintcrcelïîonêamp;plebifcitorûlationê,tribunis pri CiJtteßoreS hiariG fuiffe munus,ôC prædidi affèrunt uetuftilfimi, à nos infra oftendemus.Quæfto rum aliquos urbanis præfuifie rebus,quofdâ per proufncias cum maiores gerentlb.ma giftratus,exigendis uectigalibusfuiflemiflbs côftat.Eturbanos quidê Qiiæftorcspar tim ærari] pecuniarum cura geirilTe,partiin exercêdis quæftionibus,partim legendis in fenatu epiftolis præfuifie uidcmus.Nominisq; diffînitionê M. Varro hanc affert: Quaü ftores à quærendo,quia côquirerent publicas pecunias,Ô£^ maleficia,quæ Triumuiri ca pitales conquirucAb his poftca qui quæfiionûiudicia exercêt, Quæftoresdirfîi.Afco nius Pcdianus in iecunda atfiione Ciceronis in Verre dicit,Quçftores urbani ærarium cura bant,eiusq; pecunias expêfas ÔC acceptas in tabulas publicas referebât. Pôponius De origine iuris,Quæfi:ores côftituti funt, cum ærariû populi audius eiTe cœpilTer, u( eflent qui illi præclfent:dicfi funt ab eo quod inquirendæ ÔC côferuâdæ pccuniæ caufa creati erant.à quia de capite ciuis Romani iniuflù populi,nô crat permiflum confuli--bus ius dicere:propterea Quæftores côftituebant à populo, qui capitalibusrebus præ effent. Vlpianusqj De officio Quæftoris,QiJæftoribus creandis origo antiquiffima ÔC penéanteoêsmagiftratus.Graniusdenitp iurècôfultusetiâipfum RomulûôCNumâ Pompiliû binos (Quæftores habuiffe,quos ipfi nô fua uoce,fcd populi fuffragio créa rentrefert.Sed Plutarchus in Problcmatibus,uanQQuæftorib.attribuitofficiû,^s di-» cit magiftratG incuntes nihil prius curafle, utfacrarû anferu alimenta locarenr, quia Gallianferû clâgore prohibitifunt Capitolio potirûôf addit, fuifieeas rubrica tinôas, quâ inprimis renouandâ Quæftores curabât. Cicero De adminiftratiôe Afiæ ad Quia turn fratrê dôcct,quod fupra diximus,alios Quæftores cû fingulis magiftratib. proeô* fuie præfertim amp;nbsp;Prætorecôquirendis uetftigalibusfuiiTemiiros.Quælforêhabcs non tuo iudicio delelt;ftum,fed eum que fors dedicEt ad M. Cæliû ædilê idem Cicero, Ego deprouiiicia deccdensQuæftorêCæliGpræpofuiprouinciæ.PucrQ,inquis.at nobilê adolefcentem,ô(; omnium fere' exemplo.Et Afconius Pedianus in diuinatione, oratio ne prima Ciceronis in Verre,Siciliâ dicitduos olim habuiiTe Qijæftores.Lilybitanum unum,alterG Syraeufanum. de tertio autê quod præditftis attrtbuimus officio legendi In fenatu epiftolas,amp; de præditfta in prouinctjs aitributa cis cura,apud Vlpianum præ* ditfto loco fie habeiur.Sed ficut dubruin eft an Romulo ÔC Numa regnâtibus Quæftogt;
res
-ocr page 105--LIBER TERTÎ VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^
fésfùcrmta’tà etiâTuIIo HoftHio rcgc Quæftorcsfuifle ««5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fane crebn'or apud
uetuftos opinto eft Tullum Hoftilium primuimn rcmpiibhcâ fnduxifle Quærtores,Ô£ àgencre quacrendt queftorcs didlos.Iuriius ôcTrebatius Ô^Fcneftella fcdbûnEx Quac ftoribus quidam folebant prouinciasfortin,cx fenatufcôfulto,quod faâû cft Deetmo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Bruto 8C Cecinna Confulibus.fanc non omnes Quîeftores prouincias fortiebantjue-Tum except! eräc candidat! pi incipis.Hi etenim folis literis in fenatu legendis uacabän Hodtci^ obtinuit indifferêter Quæftoies creari tam patridos plcbcios JngrefTus eft cnimôi: quafiprimordîurngerendorum honora fententiæcçinfenatudiccndæ.DeÆ- AeJilei dilibus dchinc dicendum,quos akerum fuiffègradum confiât jUi$,qui contulatû pretu ram'ucpetereinftituürent.Vnde Cicero feribens Furnio pr^turSambicti. Nonefi an nus hic tibidcfignatus.utfiÆdilisfuiflTeSjpoftbienniûtuusannus eflet,utomia temegt; (iridignitatemalim qj ambitione.maioremcç lrult;fium ponerein perpctuitatelaudisj
in ederitate præturx. Ad quid ucrô Ædiles crearentur, idem Cicero ïegum fecûdo: ß Suntoej) Ædiles curatores urbis,annona:, ludorumq? foSenniu.Ollislt;^ ad honoris amgt; pliorisgradû prius accefliis efto.ôC Liuiusin quinto,quando creatf fuerinr, eodem anno Conful aker ex plèbe praetor unus Ædiles currules* Et in libro nono,C.Flauius feri ba pâtre libertino Ædilis currulis fuiccum peter et neep eius nomen à tribubus accipe-ret, quia feriptû faceret,tabula pofuifiet, amp;nbsp;iuraflet fe feriptum non {atfiurû. Deciino aût Liuius,quid aliquando Aediles egerint. Aediles currules fœneratoribus mulcîatis ex CO quod in publicû redatfiS efi,ænea in Capitolio k'mina ÔC rn'um menfarû argcntca uafa in cclia louis,louemcp in culmine cû quadrigis,6(fad ficûruminalc fimulacra intarx tiumconditorûurbisfub uberibus lupæ pofucrunt,femitam(^ lapidequadrato à Cape naportaadarccftrauerut.Et infra Liuius.Ab Aedilibusmulëèatitiapecunia pecuarqs damnatis ludi fatfii,pateraeqj aurcæ ad aedem Gercris pofitæ.Eodemq? anno ab Aedili-bus currulibus qui ludos fecerunt,damnatis aliquot pccuanjs,uia à Martis filice ad Ba uillas perfirata efi.Ec trigefimotertio, Aedilitas infignis co anno fuit.mukos pecuarios
G damnarunt, amp;nbsp;ex ea pecunia clypea inaurata in faftigio louis ædis pofuerûr. Vt aût lu dis faciendis abfqp ærart) onere poflent fufficerc, Aediles feras ludis fpeäaculisq? eden das ex prouincijs aduehi prouincialium incômodo curabant. Vndc gloriatus eft Cicero ad C^intu fratrê pvopraetorê Afiæ feribens, Afiam co onerc fua i plo r u fratru uirtute liberatam eficjhis uerbis. Quantû ucro illud eft bencficiii tuum, quod iniquo amp;nbsp;graui uedigali Aedilitiorum magnis noftris fimukatibus Afiam liberafti.ctenim ft unus hoz mo nobilis queritur palàm,te quod edixeris ne ad ludos pecuniae décernèrent, talent» fibi ducenta eripuifle,quanta tandc pecunia pendcrct,fi omniQ nomine quicunep R.o-tnae ludosfacerêt,quod erat iâ inftitutS,crogaret. Hine prius feripferat ipfc Cicero Cxlio AcdilijDe pantheris per cos qui ucnari folcnt agetur:mandatû diligêter,fed mira paucitas eft.Oppida etiam praeter ipfam urbê Româ,Aedile3habuiire,indicatCicC ro ad BrutS.Nam eóftituend! municipîj caufahoc anno Aedilem filiûmeûfieri uolui, fratris filiû,ÔC M.Cacfiû.Is cnim magiftratus in noftro municipio,nec alius ullus créa
D «folet.FucruntakjminorcsmagiftratuSjpraefetfiusurbiSjTriumuiri multipliées,altjqi qui fi ftante republica origine habuerunt,maxime tarnen fub principibus funt muta muiorts ti.Qujbusadpcrpetuorum imperatorê tempora referuatis,de cenforibusdicereaggrc diemur,cum tarnen prius muka fub eum cadentia magiftratû amp;nbsp;regimcn urbis Romac m primis declarantia ordine docucrimus.Erûtt^ harc uocabula,curiae,tribus, clairis,cê-fus,luftrum,amp; ab his diuerfîmodè dcpendentia.Tltus Liuius urbis côditac initia deferi pturus,ab eifdem rebus itaorditur,ut rem fibi ÖC omnibus fui fcculi notiffimam minus aperte,quàm noftra exigeretintentio narretu'ncipittç Romulûfœdere cum Sabinis ad IacumCurtiumi(fio,â^ ex duobuspopulis fado uno, in curias triginta populûdiuifif- CurigtrU fe,quibus nomen à Sabinis eft inditum:amp; paulopoft eodem tempore, tt es cquitû cen- ginu turias fuilTe additas,Ramncnfcm à Romulo,à Tito Tatio Tarienfem, fiC Luccrem, cuius nominis caufam fibi afterit fuilTe incertam.Sed Afeonius tria ipfa nomina fuifle He trufea dicitjôd Lucerê à Lucumonibus qui eflent duodecim magiftratus. Feftuscp cum illudidem afFirmet,addit cxiftimaire etiam quofdâ non magis à Lucumonibus Lucerê dicit,^ âLuco,in quo tubs Roma,aut eius prima pars, afylum fuit condicum. Sed ubi
irigintw
-ocr page 106-lt;5©
T R I V M P H A N T I.S ROMAE
triginta curias fuiffe Liuium diximus fcripGGè,erratum in numero, librariorff uitio no ß Tribus cr dubitamus,quod ipfa tribuum trigintaquinc^ fupputatio oGendet. Nam tribus idc fu* iffc quod Liuius primo curias appellauit cum alias conGat:tum Afconius Pedianus fe*
curiiC
Tribus XXXV
Tribu fun= dediiite
cunda in Verrem adione fic oftedit.Tribus quinlt;^ ÔC. triginta in principio fuerût,tres, Tatienfis à Tatio,Ramnenfis à Romulo,Luceres à Lucumone Gue à Luco,quê Afylä uocauit Romulus.PoG de nominibus Sabinarum multæ funt didæ, quibus precatricI bus parentû bellQ maritorumq; eG Gnitâ:dicGæ à tributo dando,aut quia primo fuerunt tres.Igitur utfupputationem continuemus â Marco Varroneincipiamus, qui feptê G* mul Gc oGcndit. Ager Romanus primû diuifus in partes tres,à quo tribus appellantur^ TatienGum à Tito Tatio.Ramnium à Romulo,Lucerum à Lucumone. Sunt enim uo cabula Thufca,6C ab hac diuiGone partes urbis quatuor tribus di(Gæ:Suburrana)Pala» tina,Exquiiina,Col]ina.3^ odauam Liuius in fecûdo Gc oGendit additâ. Appius Clau* fus cui poGea Appio Claudio fuit nomen,cùm pacis ipfe au(Gor,à pacis turbatorib.pre
tneretur,magna clientum comitatus manu Romam transfugicHis ciuitas data, tribus addita nouis tribubus:uetus Claudia appellata, Appius inter patres ledus. ultra has tri bus V11 l.FeGusPôpeiusdecemnobisenumerat hisnominibus.CruGuminatribus,à CruGumina Hctrufcorû urbe.Lcmonia tribus,à pago Lemonia appeliata,qui eG à por ta Capena uia Latina.Metia tribus à quodâ caGro Gcappellatur: VGentia tribus,ab Vf fente Huuiodiâa,qui apud Terracinam labitur.Pupinia tribus,ab agroPupinio prope Tybur.Popilia tribus,à Popilio traxit originem.Romulia tribus dida,qgt; ex eo agro cê febant quê Romulus cepcrat ex Vehientibus, Scaptia tribus à nomine urbis Scaptiæ appellat.Sabatina à lacu Sabate dida.Tormentina tribus à campo Tormento appella ta. Vt reliquû Gc feptê tantû amp;nbsp;decê fuiGe quibus nomenRomulus impofuerit curiarS, mulierû ici licet Sabinarû: cuius regionis primariû fuit oppidû Cures, à quibus origine Numa Pôpilius duxit.Vnde Virgilius:Curibuscß Sabinis.Fueruntcç hæc nomina btel (atina,ÂrmenGs,Pontia,Publia,Mathia,Scatia,AnicnGs,Terentina, Sergia, Quirina, Trinitica,Volitina,Veientina,Fabiana,ScaptcnGs,Voltinea,NarniêGs.Scribit aûtLi uius libro olt;Gogefimo:aucGa iam ciuitate libertinos in trigeGmam quintam tribu fuiflè diGributos.M.Cicero prima orationein legem Rulli agrariam refpôdit à Romulia tri bu feinitium eße facGurû.nam uGç ad Armenfem nomen habere properatEt oratione Er O Plancio.no enim tribu Terentinam Triniticam credo,ac Volitinâ:quid Planco cü
emonia,cum Vientina.quid cû CruGuminia: teGis de Volitina. Hæc aût à Cicerone attulimus ut ncceGàriû fuiGe doceamus,tribuû nomina hocnoGro dicendi regime urbis initio oGendûquod multoties ipfa occurrent : quan^ id etiam diGindè fciri oporgt; tuit:cùm infra demonGraturi fumus,uniuerfosq! ex omni imperio Gue urbes totæ fuc-tint Gue Gnguli præGâtes uiri in ciues Romanos afciti funt,oportuiGe in didarû tribu3 aliqua confcriptos addicGosc^ eGè,de quibus tam in ciuilibu.$,^ in militarib. quibuscp rebus eorum ratio fumi poGènerantc^ libri trigintaquinc^.in quibus tam multa fcribe-bant hominû milia apud cenfores:adeo ingéniés amp;nbsp;forma magni, ut elephantini à be-luæ fimilitudine dicerent, ^s libros Gngulo luGro,ob mutationes hominûmorientib. H fuGe(Gorum,aut aliter additorum,oportuii innouari: quan^ dC Gmiles libros elephan tinos,Senatufconfulta apud eofdem cenfores habuiGe patebit.Curiarum Gue tribuum nominibus expoGtis de cenfu claGibusq^ Gmul dicendum eG:quas pro noGra intentio ne im primis neceGarias Liuius eleganter fed noGro iudicio obfcuré defcribit. De Ser* ufo enim Tullio dicit.Cenfum inGituit, rem falubeiïimâ tanto futuro imperio.ex quo pacis belliq; muncra non uiritim ut ante,red pro habitu pecuniaru Gerent. Et quidê Gi-1 uberrima eGe hanc inGitutionêætatenoGra uidemus, apud Venctos,Genuenfcs, 6^ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Florentinos:quas folas in toto orbe ciuitates earn (equi conGat.Itac^Seruius rex ut cen
fum dedararetjClaGes prius diGinxitnumero quin^,quas prius^ ipGusLiuij uerbisaf feramusjde pecuniæ Gngularû fumma,ad quam rekrebantur fortaGè nô impertinêter aliqua diGeremus.Qui centum milium æris,inquit Liuius,aut maiorê cenfum haberet; hoc exponentcs dicimus:æs per ea tempora nondum fuiGe Ggnatû: Liuius enim in pri mi belli Punici defcriptione dicit.PoG claGem naualê à Fuluio confule accepta Romç ftatim ducentas naues fuiGe refedas, quo tempore numi pumum argentei funt euG,â^
numus
-ocr page 107-t I B ER T E R T I V
A rtiimus dcdtna pars denartjaurei fucn't: âqua temporum fupputationc FMi'niüs parnrrt diffcrreuidetur,qui argentö dicte fignatûfuifle anno urbis quinto odogefimo quingê^ teßmo Q.Fabio Côfulc.anno quinto ante bellum primû Punicü.placuiirec^ denariuni prôdeCcmlibnsæris. Hanenos difficillimam numcrorumfiuepôderumuetufttffimâ cèfuetudinem,ad noftri temporis collationem inuiti hoe loco trädamus, qua infràfud loco tradare cóftituimus: fed quantû ad praefentê facit clalTium cenfus amp;nbsp;tributoi ö digt; iücidationem,dicimus denarios femper aureos appellatos podere noftris fuifle fimilligt; trios,quibus magna ex parte orbis pene totus nuc utitur.Qüâdoquidiï Venetus,Flor2 iirius,Senenfis,Lucêfis,Mediolanêüs,Ferrariêfis,Mâtuanus: St^extraltaliâGermani-iÊüsiHungaricuSjPolonicust ex Gallis quoc^ amp;nbsp;Hifpanis maiorpars,necnó apud Bargt; bäföS règes SCnationes eufi denarrj aurci,quos ducatos fiuc florenos uulgo appellStu'rà Romano funt fimilts,ut apud Romanü pontmaximum,caput orbis Chriftiant habitai unicam obtineat dücatus camerae appellationc. Si itaq; Serutj régis temporibus, centd
B milia aeris, primam conftituebât claflem, decern libræ ipfius acris denario attributæ augt; reOjita cumulari fupputaricg debebunt,ut decê milia ducati noftri temporis,dtuitiae fuc tint:quibus poflèflbr,fub claflïs prima: titulo,inter urbis primarios numcraret. Ad Ligt; uium iam redeündS eft, qui centû miliû ærïs, aut maiorê cenfum haberent, primæ daß fis erant.Intra centum SCfeptuagintaquincj milia cenfus fecunda claffis.T ertia clafïis,à fcptuagintaquinqi ad quinquaginta milia cêfus. In quarta clalîe,à quinquaginta ad uigt; gintiquineç miliû aeris ccrifuSiC^inta claffîs,inferioremfuperiorlccnfumhabebat,Sed Liuius praediiftis quintç claftîbusjccturiàs SC arma attribuit,de quibus in parte rci miligt; taris ciim di^uri fimusmihil ultra nûc feribendû duximus. Ad cêforefq; rcdibimustquô rum primifueruniPapirius 6C Sêpronius,Marco Gegartio Macrino:ÔC Qijinrio Capß tolino confulibus creatijUt cenfum præditftû exinftituto Tulli regis rite'haberêt : à qua rc cum laude execution! data,cenfórum riomen cis eft irtditöiconftitutum q; ut is magi* ftratus poflet quinquenio retincri:de quôrû magifträtus officio,Cicero Legû fecundo.
C Cenfores populi fobolis familias pecuniafeç cenfento,urbis templa.uias,aquas,ærariû, uedigalia tuêtor,pópuli(^ partes in tribus diftribüUntó,öCpecunias in ciuitatis ordines partiunio.Equitû peditumue prolem diftribuüntOiCoélibes efle prohibêto.Mores pogt; puli rcgunto.probru in fenatu ne relinquûto.Bini funto:magiftratû quinquenne habêi to.Reliqui magiftratus annui funto.eacß poteftas femper efto. Ordo uitio careto,cætc* ris fpecimê efto:ut uitio careat ordo,0C ut cenforê quærât iriterpretê. V arro Agricul tu* ræfecudo.Cenfor ditftus ad cuius cenfionê,id eft arbitriû populus cenferetur. PópeiuS De origine iuris : Cenfores coftituti funt,cum fenfus iam maiori tempore agêdus eftèr, Confules no fufficcrêt.Plutarchus in PauliÆmiltj uita.Cenfrira maxima: omniû magi* ftratuu reuerctia: cft,plurimæcç poteftatis : tû in alt)s rebus,turn niaximè ad moru cmê* dationê.Namé fenatu remouere poteft,equitibus auferre eqiiosmotare infamiaxêfunl agercduftrû condere.ôC idem in Problematibus: Altero ex Ceforibus mortuo,alterû fc magiftratuabdicate oportebat. Mortuo efhLiuio Drufo,collegaeius Scaurus magß îi ftratu fe abdicate minime' uolcbandoriecTribuni ple.iuftu in carcerê duólus eft. Afco* nius Pedianus adione in V erré prima^Cenfores quinto quoeç anno creari folcbant.Ht ;prfus ciues fic notabànt:ut g Senator eirct,cnceret fenatu’.q eques Romanus equû pii* blicû jjderct:^ plebeius ne in tabulas referret,ÔCcflet a:rarius,ac per hoc nô effet in albo ccnturiac fuae.fed adhuc nô effet ciüis : tantumodo rit pto capite fuo,ttibuti nomine æra praeberct.Et Aulus Gcllius De nôtftibus Atticis, notas céforias nônullas fic colligit.Si «juis agtû paflîis fucrit fordefeere. Si qs equû habùit gracilioré, aut parû nitidu. Si quis ïmtépeftiuè ufus elTet ioco.Eumcç qui in auditorio Cenforû fonore' nimis ofcitaffèt,no* ta cenforia correéfû fuifle.Eumq etiâ.qui cum effet obefo uentte prçpinguis,6Cequum traduceret ftrigofiffimû,caufam interrogatus : uentte fuû tefpondit ÔC corpus à feipfö, equû à Statio feruo fuo curaritmulta graui inditfta equûamififfe. ScribitLiuius x 1111. Fabricium Cenforê mouilTe SenatU P.Corneliû Rumnum Confularé, qgt; is deeem pon do argéti fadi haberetSed maiota ac melioralicctlorigiufcula,de Cenforibus no duxi mus poftponenda,ex quibus maxime fapiétiffimi Romanorû forma regiminis,de qua tgimus no tafiet. Liuius xi 11 i.Cêforcsuacuiab opcrûlocâdorû cutäj propter inopia ' Blondus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i àerarij
-ocr page 108-TRIVMPHANTIS ROMAE’
»rarif,ad mores homînû regendos antmû aducrterSt,caftigandacp u/tia,quae ucTut dfu- ß tinis morbis ægra corpora ex fcfc gignSt, nata bcllo eranr. Primû eos no ta lût, qui poil Cannenfem pugnâ remp. deferui^, Italiacß exccfiîlTe ucIJe dicebâtur.Princcps corum M.Cecilius Metellus,qui Qugftor turn forte erat.Iulî'o deinde co,cçtcnTcç clufdê noxç caufam dicere,cuin purgari nequi(rent,pronunciauerûr iierba oracionemq^ eos habuif* fe aduerfus remp.quo coniuratio deferendæ Italiç caufa fieret. Secundum eos citati ni.' mis callidi exfolucdi iurifiurâdi interpretes.qui captiuorû ex itincre rcgrcfiî clam in cat ftra Annibalisfoluti, ^d iurauerâr, implefierebât, His fuperioribusqj illis equi adêptû qui publics equS habebât,tributp moti aerarij omnes fadi.nec^ fenatu modô,aut eque^ ftri ordinc regendo cura fe Ccnforû tenuittnomina omniû ex iuniorû tabulis excerpfe-runt,qui quadriennio nô militanent,quibus necß uacatio iufia militiç,ne(^ morbus eau fa fuifict.Ba fupra duo millia hominum in aerarios relata, tribucp oines moti, additumeÿ cenforiæ notæ trifte Senatus côfultum.ut ei ornes,quos cêfores notaflcnt,pedibus me-rerent'.mitterenturq^inSiciliâad Cânenfisexercitusreliquias.Etlibro xx v i.Liuius: p jM.Liuius Salinator erat multis annis ante ex confulatu populi iudicio damnatus : quâ ïgnominiâ adeô çgré tulerat,ut rus migrarct,SCper multos annos Stf urbe Âf omni coetu careret hominum.Otftauo poft damnationc anno M.Claudius Marcellus M. Vale-rius Leuinus Côfules reduxerût eum in urbem: fed erat uefte capillotç 6C barba promif fa:L.Veturius ÔC P.Licinius Cêfores eum tonderiamp; fqualorêdeponere, infenatum ucnirc,fungicß altjs publicis muneribus coegerût.fed turn quoep aut uerbo aflentiebaf, autpedibusinfententiâibat.ltem Liuius xxix.Cêforesintérim R.omaeM.LiuiusSi C.Claudius fenatûrecitauerunt: princeps eorum delcêîus M.Fabius Maximus.nota« feptcm,nemo tamê qui fella curruli fediftet.Equitum deinde cenfus acceptus cft,5C am bo forte' Cenfores equum publicum habebât: cum ad tribum Polliam uentû cft, in qua M.Liuii nome crat,éf prçco cûdaret citare ipfum Cenforê: cita inquit Nero M.LiuiS: amp;nbsp;fiuc ex refidua fimultate, fiuc intêpcftiua iaêlatiôe feueritatis inflatus, M. Liuiû quia publicoiudicio efletdamnatus,equumuendereiuflit: item M.Liuius cum ad tribum Q Narnienfem amp;nbsp;nomen collegçuentum eft:uenderc equum C.Claudium iuflit,duarum rcrum caufa:unius quod falfum aduerfus fe teftimonium dixiftet ; alterius quod nô fin-cera fidefecum in gratiam redtjftetiatquéibi fœdum certamen inquinandi famam alte-tius nô fine damno fuac fadS eft.Excitu cenfuræ cùm in leges iurafiêt C. Claudius, amp;nbsp;in ^rariû redtjlTet,inter nomina eorû quos ærarios relinquebat,dédit collegae nomê.Dein de M.Liuius in aerariû uenit,amp; praeter Medam tribum,quae fe neep condemnaftèt,nec^ côdcmnatum,autconfulcm,autcenforem fecifietipopulum omnê trigintaquatuor tri-buum aerarios reliquit,quod Si innocentem côdemnaftènt,amp; côdemnatum Confukm Cenforemtç fecifrent,necç inficiari pofient,autiudicio femel,aut comitio bis à fe pecca turnefle.Duospiaeditftiscôtrariosmoribuscenfores Liuius xxxi i.ficfcribit.Crcati cenfores P.Cornelius Scipio Aphricanus C. Ælius Paetus in magna inter fe concordû Si fenatum fine alicuius nota rcgebant,8lt; portoria uetftigalium Capuç Puteolifqi item caftrum Vulturnum,quo in loco oppidum eft,ad frumêtura locarût, colonofcç eo tre- H centosu's enim numerus à Senatu fînitus erat.Â^ fub haftis Capuae agrum uendiderût.ôC infra XXX V i.Liuius,Cenfuram multi Si clari uiri petierunt,M.Portius Cato, M,Ati-lius Glabrio,qui Anthiochû ad Thermopylas Ætolofcp deuicerat. in hune maxime, multa Conful feccrat,quibus magnam partem hominS obligarat,fauor populi fe incli-nabat.Publius Sempronius Gracchus, Si C.Sempronius Rutilius diê eidem dixerunt, quod pecuniæregiae prædaet^aliquâtum captæ in Antiochi caftris, necç in triûpho tu* iiftèt,ncc^ inaerariumdetulifièLuariateftimonialegatorum tribunorume^ militarium eranuM.Cato ante alios teftes afpiciebat,cuius autoritatê perpetuo tenore uitae parta, toga candida eleuabatls teftis quac uafa aurea atcß argêtea, captis caftris inter aliam re-giam prædam uidiflèt,ea fe in triumpho negabat uiditïe, Cenfores T.Quintius Flami-niusM. Claudius Marcellus creati. Liuius etiam primo quadragefimo. Cenfores M. Portius, Si L.Valerius Senatum Icgerunt, feptem mouerunt Senatu. unum infignem L.QuintiumFlaminium Confularem:quodfcortum puerum, autfeortum mulicrêha-buerit; quorum alterius fqafionebominsmPUcentinû fecuri perculîifilt. tertiofe**
xagefimo
-ocr page 109-L I B E R T E R T ï V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^3
Ä xagcnnioLfuius:L,Dominus MetdluSiCn.Domin'us Enobarbus Ccfbrcs duo SC trP ginta fenatumouerût.ôflïbroduddccêtefimo.Cn.Lentulus ÔC L.GelhusCcfores afpc ram ccnfurâ egerunt, quatuor ôi fexaginta fcnatu ainotis. Notam uero cenfonâ exter-minio ciuibus non fufHe, Cicero in oranone pro A.GIuentio fieollêdit.G.Rcram cünt à L.Metello ôi Gn.Domitio ccforibus ^x fenatu eiedus effet, cêforê poff ea ipfiim eff lt;nbsp;fatff um:â^ cuius mores a' cenforibus erant reprehêfi, hune poff ea âf popub Romain,SC r nbsp;nbsp;nbsp;■
corumquiinipfum animaduerterâtmoribus præfutiîè. DemodcffiaueiÔôCgrauitatéj quâin petendo cenfurâ feruarioportuerit,Plutarchus in Pauli Ærniiij uitä fie habet, eu Âppius Claudius ÔC Seipio pâtre genitusÆmilio Paulo cenfurâ peterct, Appius nobi-litatiinnitebatur,Scipiopopulifauoresadhibuit.Defcendêtem igiturinforûftipatum iîominibus ingenerofis quidê 5C feruilibus.ac maxime' tui buiêtis popularibufc^, q am* biendö amp;nbsp;clatnândo cuntffa uiolenter exequebârurjUt côfpexit Appius magna uoce,ô t^àüieinquit Æmili, nonne etiam apud inferos,fi quis il lie noftrarum rerum fenfus effet
B indignareris:q)filiumtuum Iulius tonfor,ôif Licihius declamator ad cenfurâ perducutî* Non etiam fuiffeimpunitam nimiam cenforum iêucritatêex Valerio habetur.C.Grac-chus, Q^Claudius ob nimis feuere' geffam cenfurâ ad populQ die did a ä tribuno plebis perdudifunnClaudium primæclalfiscenturiæcondemnabâuGracchusabiolutusal-la uoce dixit,fe parem cum il I o fubiturû condition?, cum quo omnia eocorditer gefle* rit. Poff cenforQ magtftratus deicriptione ab eo dépendes Luffrum eft edocêdû, quod uerbö quid fignificeti âf unde habuerit originem Liuius in fecundo fic offêdit. Omnes centuriæ ÖC équités in câpum Martiû cóuocati:Sue,Oue,Tauro cçfis immolarûnquod Lüftrum eft did5,ficqi à facrifi'eio illo cenfus obtinuitnom?Luftri.quia uerôcêfus ipfè fiue LiiftrS fingulis habebat cêforû magiftratus quinep annis, maluit cofuetudo Luftri appeliatione annorû quinc^ fpâtia quæq! appellari : Luftratç plurima Liuius deferibit per cêfores habita,qup non duximus peculiariter referenda.fed unS in ipfis attente'cô* Caituria, fidérandûjingês eorum SCnotabileincrementû intra trecentos, amp;nbsp;fuccelfiue'maiusin- ?
C traquadringêtosSCquingêtosannosfadum elfe: quâdoquidêcenturiæ omnes clafiTjû ä Seruio Tullo rege inftitutarû triginta fupra ducetas fuerint,amp;' ab'ç equitû ex primori-biis duodecim, uiros ad fummâ quingêtos ôi' tria ac uiginti milia in fe habêtesxû anno abinde uix quadringêtefimo.Tiio Quintio Flaminio M. Claudio Marcello cêloribus, ducenta Qi quinquaginta odo milia,odoeç trecenta hominû capita Luftro côdito fint inuêta.Fueruntcç horum cenforum,ficut amp;nbsp;Serutj regis temporibus.iuniores à decimo feptimo in quintum quadragefimû actatis annum,qui militarêt cenfi,cum altj fupra earn çtatem urbis euftodig fuffeduri,pro fenioribus numerarêtur.Qiu' tamê omnes utriufe^ gratis in centurias rcdigebâtur,cx quibus iudreia comitiaeç haberêtur.Sf pariter fadum fuifle,quando ciuitas in duplum triplûmue auda eft.fuo loco docebimus,ut mirâ fuiffe côftctformâ,qua tanti populi uota creandis confulibus,abjs'ue magiftratibusjôfà cun-dis fingulariter data,amp; paucarum horarû fpatio dcclarata funt. Luftro 8C cêturqs quâ-turn expedit oftenfis ad maiora fenfim uenire polTumus, fi prius fatis oftendere fciueri-
D mus:oportuifle eos qui pro ciuibus haberi ac muneribus publicis furtgi uellêt,in aliqua tribuum cenfos effe. cuius quidê cenfus ratione multi à muneribus excludebâtur, quos nô fatis elfet uni tribui aferiptos effe, fi paupertate premente, aut iudicio cxcludêre pro arartjs haberentur.Ea enim uerbiipfius faepetadi fuperiusuis erat:utquiautnullû,aut Aerdrius» quintæ clalTis uiginti quincj milium aeris minorem haberet cêfum: aut qui iudicio in id dânatus elTecatrarius redditus à reipub.corpore, 6C a' cimfateipfa omnino alienus effet. Hinc de Italie prouinciarum orbis Romani ciuibus Romanisiqui ciuitatê modo dp gnitatemi^ adipifccrentur ac retinerêtialtius repet endum cft Italiæ quantû ad noftram hanCattinetintentionê,diuifiomulriplexfaciendaeft:cum pars ipfius urbiproxima,ô^ . . in qua urbs ipfa eft, Latin appellata:cerro modo ius Romahg ciurtatis adepta fit,quo a-ligurbes aliquâdofuntdonatætamp;f aliquæ in ipfa Italia urbes, amp;oppidacoloniæfuerint alia fuerint municipia,nônullgciuiratesliberg.nônullgftipêdiarig, quoufcpeô peruen-tumeft,ut Romani etuis ipfaminhabitâtis urbem,amp;Italicicutufcpimparitas,àfolauir-tutedifcerneret.Sed prius de coloniis dicendôeft: quarS deducendarScaufam 6C unir-tatem Cicero in oratione in legem Agraaâ Rulli prima fic oftendit. SC opergpreciû di-ßlondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f a. ligentiam
-ocr page 110-64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T R 1 V xM P H A N T I s R O ÄI A ß
Colonie. ïigcnti'atn maiorum recovdan.quf coloinas fîc in îocfs idoneis cotra fufpicione pencil- H li collocaruntjUt elfe no oppida Iiaîiæ,fed pi opngnacula Impeiij uidercntur. Qua autS ratione nos adduôi pn'us de colonijs tradîare cocperimus, quâ de municipqs aut Latij lt;ure, Aulus Gellius edoccncoloniarum aliam fuille docens, quam municipiorum Romanis ncceffîiudinê. Ex ciuitate enim propagabantur colonict,ôf iura habebât tnftifu-tacß populi Romani,ut eOent quafi effigies populi RomantEt quia qu: ex urbe in colo nias deducebantur,ccnfum fimul cum re familiari transferre cogebâtur,quo tn ti ibuto-rum collatione urbs Roma caruiflèccautum erat,ut omnes coloniar penfîonc pro qua-Iitate datent,quæ tame leuiffima erat.Hinc eft quod PJiitarchus in Gracchorû uita îcrh bit.Liuiû Drufum Tribunû plebis duodcdm decreuifle colonias, SC tria milia hominS OrigoJtducen in fingulis quas fine pcnfionecôtra aceôfueucrat cffi-uohiir. VetulliiHniüq; coloniariî tUrnm {olonid deducendarô fuifie origine Liuius oftendit, qui primam coloniâ àLauinia dixit uxorc r«w. Æneæ,Albam longam habitatoribusTroianis fuifie deducQâ Pofteal'ullû Hoffilium regem Fidcnas, ôi^ScgniasTarquinium regem dcduxific. dehincVelitrasÔf Norbâ in E Pontino ex primisfuille colonijs.Operofum uerô ac omnino fuperfluû fuerit colonias rcferre fingulas,quæ initalia à nobis illuftrata.pro magna parte oftenfae funt.Futire au-temàLauiniaadCæfarêAuguftû quatuorfupraocîuaginta dcductas numerauimus, nec alias poftea additas opinamur. quarum deducendarô ratio parumper diuerfa fuit, ^d aliquæ ex Romanis ciuibus Roma fumpt{s:aliquaf partim Romanis uetcribus,par-tim ex Latini nomiais ciuibus Romanis,nônullæ ex folis Latiais deducebâtur, aliquae milites fimul SC équités,aliquæ utrofiÿ folos habuerint.Placentiâ enim fcribit Afconius Pedianus équités folos fex milia. Latinos tarnen no Romanos fuifie dedudos. caufam deducêdi fuifie,ut opponerentur Gallis,ea turn loca,quaî circûftât obtinctibus. Aliqua etiâloca pro colonijs habita fuilTcuidemuSjin qugmanentibus coloais ueteribus,nou)l Coloiwrum cxurbecolonifuéiededudi.Accipiebâtucrô colonicûmdcducerêturpro uaria tcpo-premia, jyæ reip.códitione;uaria quoc^ pratmia, quibus duo,quâdoqj quatuor, fex aut feptcm jugera agri afiign3bâtur.Iugcruni(ÿcôftatfuifie,amp;.' nuncetiambaberi: quantum unius ö diei labore duo boues arare pofsêt. Sed poftea rebus autflis ampliora colonia data funt praedia,quâdo uidemus Lucium Valeriû Tapponem, Lucium V’ alerium Flaccû:Mar-cû Attiliû Serrans Triumuiros,milibus bominû tribus, g Bononiâ coloni funt deduifti dedifie,equitifeptuaginta,cattcris L.agcr ein captus fuerat de Gallis, g Hctrufcos inde cxpulcrât. Et alia itê deducend arû coloniarû rationê fuifie uidemus, quas nô credimus in quatuor oduaginta numerS fuifie côprchcfas,cû ius Lat»j urbibus uel oppidis côcc-derctur.Sicut Afconium PedianS diccre uidemus faâû elle à Popeio Strabone G.Ma-gni Popcij pâtre: qui Tranfpadanas colonias dcduxit iurc Latij pcrmiflb, ut fincferen-f difuffragij iure ciuitatêadipifcerentur Romanam. Is enim erat honor,quo folo eatunc loca ornabâtur,cùm rame aliç accedcrct utilitateSjpoife fcilicet efufmodi colonos rcip. militate SC Romanorû ciuium hæreditates.teftamcnto accipere. Vnde Cicero pro Ce-cinna. lubet codé iure effe,quo fucrunt Arimincnfes : quos quis ignorât duodecim co-ïoniarû fuific,ô^ à ciuibus Romanis hatreditates capere potuificfQuan^ uero prius,ut H diximas,colonias deduci,quàm ciuitate Romana multos donari, amp;nbsp;municipia côftitui fit cceptum:tamen deduct colonias impoffibile fuifiet,nifi ilia bominû exubci2tia,quac colonos fuadebat cmitîêdos:ab acceptis in ciuitatem alicnigenis prouenifl'et. Quû etn in urbe Roma multos ex ueterib.nouift^ incolis paupertate premi, adeo ut cêfui foluê-do non fufficerent intelleiftû erat,Triumuiri deducêdis colonijs à fenatu creabâtur,qul locis primum cÔfidcratis, in quibus reip. expediret propugnacuîum conftitui nouum* edidta proponebât,danda efie nomina ab illis,qui in nouam coloniâ deduci uellêt: pro ponebâturi^ quandocf locafficut fuprà diximus)Romanis ueteribus incolis, quâdoqt nouis,quando(p utrifqj fimuI.Sic quod urb.s pauperibus cxonerabatur,ô^ rci familiaris pondéré grauati, ad nouas quibus indigcrct diuitias gratis datas, cQ familia accedcbâtî nullum enim dedudîum fuifie confiât,qui né uxorem SC filios fccum traberct.quamuia cîh agri dati mentionê tantummodo facftam efl'e uidcamus,domos tamê in loco inuen-tas,aut ipfis facile côfiruendis locum SC adium enta â Trium unis accipicbâ t: qui tandiit aderâGquoufq; paruam tbi remp. ad magnat Romanæ fimilitudinem legibus morU bus
-ocr page 111-t l-B E R T E R T ï Ÿ S.
büsctTdcmuîdebâtcônftitutam.8^proccdcntcperlinpcratorumtcmpofàrcîp«2Cim-perij amplitudinc faólü uidemus.ut turmac Óf: cohortes, ac legtones quandoqi tntegræquot;, nó quidetn edtdlo ex urbe Roma dediicerêtur,fed ipfis tn prouinctjs, in qutbus milita-bant,à princtpibus colonias acciperêt.Sed ad modos nobis redeundö eft,quibus popu li tnctuttatem KomanSaccepti funt, quimultiplicesuartje^ fuerunt, àLtuiotç initiutn cft fumendû’.à quo nonfolum qui popult ÔC quando,fed quo ctiam lure accepti funt, fa . eile eft intelligere.primos enim ponit Tufculanos, qui pacem afenatu SC ciuttatem tmr TM/cwbitipri« pctrauerïnt.Vnde Cicero in oratióe pro Cornelio Balbo,cùm hâc de Tafculanis côfir# mat opinionetn,tum uetuftiora huius Komanorû moris fundamenta, his uerbis often-dit.Id enim fineulla dubitatione maxime' noftrû fundauit imperium, amp;nbsp;populiRomani nomê auxit,quod princeps ille creator huius urbis Romulus,fœdere Sabino docuit, ctia hoftibus rccipicndis augcri hanc ciuitatem oportere, cuius autoritäre amp;nbsp;exemplo, nunquam eftintermiftad maioribusnoftrislargitio 0^ communicatio ciuitatis.Itacp ex Latio multi QC Tufculani Lauini(^,SC ex caeteris generibus genres untuerfa:,in ciuitatê funt receptætut SabinorS.'V olfcorum, Hernicoi 3.Liuius ocftauo Lanuuinis ciuitas da ta:Aricini,Nomêtini,8C Pedani code iure quo Lanuuint in ciuitatê accepti. Campants cquitibus,Födanis,Formianis,ciuitas fine futfragio data, Acerranis ciuitas data fine fuf fragto. Qd* ucro fupcrius QC alibi à Liuio ÔC alqs dicit, ahquos in ciuitarê efl'e receptos, id fignificat talcs populos cSfufFragiociucsfuiffe Romanos :Nâ Cicero pro Cornelio Balbo:Q.M.Scæuola pont.lcgê tult't de regêdis in fuas ciuitates foetus,cum lumma cu-piditate ciuitatis Romç Italici populi tenerent ,amp; ob id magna pars coru ,p ciutbus Ro manis fe gereret.ueruealege ita alienati animi funtprincipû Itahcorû.ut ea uel maxima caufabelli Italici, ^d poft cruentû exortû eft, fuerit. de quo qdê bello Cicero tn Philippicarum undecimo.Non em ut eriperent nobis foctj ciuitatem, (cd ut in cam reetperen tut orabât.ôi alio loco ciufdem orationispro Cornelio idem Cicero. Acerbiffima lege Seruilia principes uiri grauiffimi,filt; fapiêtiflîmi ciues hâc Latinis.id eft tœderatis uiam
iC ad ciuitatem populiiuflu paterepalTifunt.LiuiusodauotLucantatcpAppuli infidem uenerunt,qui fœdere in ciuitatê accepti funt. Quid autem fœdus elfer cuiufqi mometi, Liuius duodeuigefimo libro fic oftendit : Mos erat uetuftus Romanis cum quibus nec fcedere,nec çquis legibus iungcrent amicitia,nô prius imperio in eos pacato utt,quam omnia diuina humanaœ dediflent.obfides accepti,arma adempta,prçfidia utbtbus im* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
pofita effent.Qui uero fine fuffragio ciuitatem habere debcrêt, ijs Liuius fine fuffragio datâapcrtèdicit.ficutfuprà Acerranis amp;nbsp;Campanis equttibus*.Fundanis,Formianilqi, quibus tarnen Liuius duodequadragefimo libro fuffragtj lationem reddtta oftêdit. Dc Formianis,Füdanis6^ ArpinatibusG. Valierius Tappo tribunus plebis promulgautr: ut ifs füffragij latio (na ante fine fuffragio habucrant ciuitatê) effet. Ad præditftoi umtç fummam conftare uidemus,eos exLatinis aut propinquis urbi locis,qui in ciuitatê accepti aut ipfa donati fuiffe dicuntur,habiles fuilfe redditos,qui fuffragiö in comittjs fer-te,militia: in deledtibus afcribi,8C Romanoru ciuium legata hacrcditatefcji teftamêto ac
t) cipere poffcnt.amp;cumlegibus proprijs inftitutifcç maioru ueteribus nö Romanis dornt uiuerent â cenfu Romano liberati : penfionem fiue ftipendium Romano populo quot annos pcrfoluebât.Eifdemtç conceffionibus’fiuc (ut appellant) muneribus participa-bantpopulialij,quibus Latij ius erat datü.Coloni autêRomani, co uno abillis différé- CoIoniRo« bant,quod Romanis legibus öd inftitutis uiuere cogebâtunleuefcç habebât penfioncs, principioq^ obferuatû eft fingulis in colonijs,aliquos effe præftâtiorcs uiros,qui ciuita-te Romana donati,ius pctêdi gerendieg magiftratus retincrêt. Hinc cft apud Cicerone oratiÔepro Cornelio Balbo.SpoletinusTitusMacrinusunus ex his,quos Marius ciut tare donauit,dixit caufam ex coloniaLatina in primis firma ôdilluttri.Ôd infrà’.legc Apu ieia C.Marius tulit,ut in fingulas colonias ternos ciucs Romanos faccrc poffet. eadent ucrô Romanorû liberalitas,2d alios quoep donatos ciuitatê breui manauit. Nâ in præ-diifta Ciceronis oratione G.Pompcius Màgni pater rebus Italico bello maximis geftis P.Gæfîum ciuem Romariû uirum bonû, Q. lunium Rauennatem fœderato ex populo ciuitatê donauit,ôd cohortes duas Camertium.Municipes quid à prçdicftisfiue donatis lt;iuitâte,fiuefoederatisifiue colonis differrent}impeditiôrisnegocij, magis quàm diffi-
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f 3 cüU
-ocr page 112-TRI VMRHÆNT-I S - ROMAE
cflis atit magttae utilftatis Fucrit defcribere. Aulus cm Gcllius, iquf poftLfuiü Ckeron? g . . amp;Iurec5fultosfcripftt,paucisu£rbisquidmunicipeseflent,diffimuit.MunKjpfadi(fta
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ quod cum omnmo fuis uiribusÔif legibus uiucrent,muncra cö populo Romano babe-
bant cómunia,id eft tanquam Romani reputabantur. Siccp idem fuiflc uident cum derc in ciuitatem acceptis. Vnde Cicero in oratione pro Aulo Clucntio habita ßc de fo dicit.Equftc Romanu in municipio fuo nobiie.Et Feftus Pompeius ßc habet. Municû pes erant,qui ex alijs ciuitatibus Româ ueniftcnt,quibus nô îicebat magiftratô capere, fed tantum muneris partê,utfucruntCumani,Acerrani,Atcnani, qui ciues Romani crant,amp;Icgionc merebant,fed dignitates nô cupicbât.Et infra: Municipiû id genos ho minum dicunt,qui cum Romam ueniftèntjnecj ciues Romani effent: participes tarnen fuerunt omnium rcrum ad munus fungendû una cum Romanis ciuibus : præterquâ fuffragio ferendo,autmagiftratu capiêdo:ficutfucrûtFundani, Formiani,Cumani, La uinijTufculani, qui poft ali^t annos ciues Romani cfFccli font. Alio modo municipia id genus hominû diffinitur, quorö ciuitas uniuerfa in ciuitatêRomanâ uenit.ut Areti- B ni, AnagnintTcrtio id genus hominS diffinitur, qui ad ciuitatê Romana ita uenerunt, uti municipia eflèntfuæquifc^ciuitatis,« Tiburtcs,Prgneftini,Pifani,Vrb{nates,Nola ni,Bononienfcs,Placetini,T\lepeßni, Sutrini, Lucenfes. Vlpianus aût lurcconfultus ad .. rhunicipalcs:propriéquidêmunicipalesappcnanf,munerispartfcipesreceptiin€iuita munera nobifeum facerêt.Sed nunc abufiue municipcs dicimus.fuç cuiufc^ ciuita ris ciues.utputa Campanos.Puteolanos.propriè aSt iureconfultû dixiffe uidemus abu-ftuènam confuctudo poftea obtinuit,ut municipis ucrbû folam ciuis Romani difterê-tiâ indicarct.cûm.n.omnibus in orbis Romani ciuitatibus 5C oppidis ciues Romani uç teribusincolis iiidigeniscßimmixti iiiuerent,qui urbanâ hominem ex indigenisnominate uoluiflèt,ut Romani çquiuocationê per uerbum ciuis cuitaret,municipê eius loci
V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicebat.Muncra quid proprie'appellant,de quibus fiiprà faepenumefo diximus,ôi Her
mogenianus de munere fîC honore, ÔC Martianus codé titu’o in legibus perite dixerût: munera ad fummâ facientes perfonalia efle qugdam, quæ corporibus cum labpre fo Ö licitudincanimi,acuigilâtia datent,patrimonialiacp alia in quibus maxime fumptus po ftularet,5lt;alia mixta quibus utrunqp fieret.Hinc breuitet amp;nbsp;ßmul plenè diffiniuit Mar-tianus,amp; ipfe lureconfultus. Munus proprié dici ^d neceftàrio fubimus lege, more, imi eius.q iubêdi habet poteftatê. Multa à nobis fuprà funt ditfta, dû conati fumus oftëdere quibus modis amp;nbsp;artibus ÔC populus Romanus ßmul Romanû creuit impe-xiû:qua in te unica fatisfacere potuit Ciceronis in prædiéla pro Cornelio Balbo oratiq ne particula.ubi hæc funtuerba.Itaqj ÔC ciues undicß fortiffimos afciucrunt,amp; hominS ignobiliü uirtutcm,perfæpe nobilitatis inertiae praetulerunncuius particule caufa omif fis Italiæ rebus ad externa ueniendûeft, Qua in parte primus idem Cicero in cade pro Cornelio oratione occurrit. Sylla Maffiliefem Ariftonc, nouem Gaditanos ciuitate donauir.Etenim cum egteris prçmqs digni funt,qui fuo laborc periculo noftrâ remp. defendunt.tum certe di^niffimi funt, qui ciuitate ea donantur, pro qua pericula ac tela fubierut. Corneliusuero Tacitus in oratione, qua indigniffimoattribuit Claudio imp. H inepto femperep fopito, quibus artibus Romanum creuit imperium elegâtiffime fie o-ftenditMaiores mei,quorum antiquiffimus Claufus origine Sabina fimul in ciuitatem
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Romanam,SCinfamiliaspatriciorûaccituseft,hortant uti paribuscofilqsremp.capcfi-
fam transferendo hue quod ufqt egregiû fuerit.Nccp eni ignoro.Iulios Alba,Corunca-nos Camcrio, Porcios T ufculo,amp; ne uetera fcrutemur,Hctruria,Lucania 2C omi Italia in fenatu accitos:poftrcmô ipfam ad Alpes promotâgt;ut no modo ßnguliuiritim,fcd to tx gcntesinnomênoftrum coalcfcerent. Tunefolida domi quics, amp;nbsp;aduerfus extern^ floruimus,cum Tranfpadani in ciuitatê recepti, cum fpecie dedueftaru per orbem terraç coloniarû,additis;puinciatû quibufeç munitionibus ualidiffimis,fcflb imperio fubucn* turn eft.Ncc pœnitet Balbos ex Hifpania,ncc minus infignes Piros éGallia NarboncQ ~ nbsp;nbsp;-tranfiuifle.Manêt eorû poften',nee amore in hanc patriâ nobis cócedüt.Quid aliud cxî
tio Lacedf monqs ac Atheniêfibus fuit,quâquâ armis polieret,nifi qgt; uitftos pro alicni-genis arcebätt'at cöditor nofter Romulus tâtû fapiêtia ualuit,ut plerofq; populos eodc die hofteSfdein ciqe« habuertt, Aduen| in nos regnaqe(ût,hbeitinorû fil ijs magiftratu^ • J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mandate
-ocr page 113-tïlaftdarèhotïUtpiénfjfallunturrecêSjfcdpnoripopulo faôlîtâtùnleft.atcdrri Sënonî-bus pugnauimusjfcilicet V olfci ôi^Æ-qui nSquâ aducrfaih nobis acicm ftruxere:uel cagt; pci à Gallis fumus,fcd ScThufcis obfides dedimuSjamp;SamnkS iugû fubiuimus. attamen fi cûcflabcllareccnfeas, nullubreuiorefpacio c| aducrfus Gallos cofccflum: cotinua inde ac fida pax Jam moribus.artibusjaffinitatibus mixti noftris auvurri amp;nbsp;opes fuas inletant,potius quàm feparati habeât.omnia Patres côfcripti,quç nunc uètuftiffîma crcdû-tur,noua fueretplebcimagiftratus poft Patricios,Latini poft plebcioSjCçtetatumItaliæ gentiS poft Latinos.inueterafcet,hoc quocç,amp;^d hodie exêplis tuémur,inter exempla crit.Qd* aûtTacitû peritilïimé uidcmus dixifle,Romanos uetercs illos imperij fündatô tes fpecie dedmftatû per orbê terrac colôniarû.additis prouinciarû qulbufcç muniiioni-bus ualidiflîmis feflb impcrio fubucnifteJibet oftenfis colonrjs ante oculos poncre, pô fteacç ipfarS coîoniarum fimul cum prouincijs gubernationê edoceretut quod Tacitus fuptadiäis c6unuat,cóftare poirit,n6 pœnituifle maiores ex Hifpania Balbos,SC alioS
B ex diuerfis prouincijs præftâtesuiros,in fcnatum cqucftremq^ ordin?amp;RomanSciui-tatem fuiffè afcitos, qua ratione nonullos etiam ex præftâtioribus ipfis üiris prouincia-iibus oftcndimus. Inchoandû uerô eft à prouincijs Italiae continentibus, de quibus VI-f^ianus De uerborû fignifîcatione.Continentes prouincias accipete debcmus,cas quaè jprouînalt;e ton taliae iundç fuat,utputa Galliâ amp;nbsp;ProuinciamtSiciliarnqp ma gis inter côtinentes acci- tinenttr, pere nos oportet,quæ modico freto ab Italia diuiditur.Qua in prouincia cum duae tan-tummodofuerintcoloniæ,cius gubernationê dicemus.Cicerô quintain Vctremadlid ne. Inter Siciliâ caeteraftç prouincias in agrorû üetftigalium ratione hoc intereft, quod cæteris aut impofitû uetftigal certum quod ftipendiarium dicitur, ut Hifpants cacterifep Pœnorum quafi uieftoriae praemium, ac pozna bellij aut cenforialocatio côftituta eft,uc in Afiae lege Sempronia'.Siciliç ciuitates fie in amicitiam fidemcç acccp{mus,ut codem iureeirent,quofuifrent,eadcm côditione populo parèrent Romano,qua fuis anteapa-ruifiènt.Perpaucae Siciliæ ciuitates funtbello à maioribus noftris fubaêîæ.Qiiarûaget cum cfletpublicuspopuli Romani falt;ftus,tamciîlis eft redditusJsager à Cêforibüslo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
cari folet.fœderatæ ciuitates duae funt,quarum deetmæ uenire nô folcnc, Mamertina SC Taurominitana : quineç prxterea fine fœdere immunes ciuitates ac liberae, prætcrca o-innisager Siciliçciuitatumdccumanuscfta'temtç anteimperiS-popuURomaniipfôrS Siculorû uoluntate,ÔC inftitutis fuit.Ët quarta atftioncin V errem Cicèro.Nos uerô cx-pei ti fumus Italico maxime bello,Siciliam nobis nô pro penaria cclla,fed pro aerario il-ïomaiorumuetereSCreferto fuiffè, frumêtocÿ fuppeditato maximosexercitusnoftros ueftiuit, aluit, armauit. Sicilia breuiter expedita ad Gallias prouinciamtç pariter Italiae continentes ucniamus. Cicero pro Cornelio Balbo feribit quædam fœdera fuilTe cum nónullis Barbaris, præfcrtim ex Gall ia,nequisfuorum à Romanis recipcrctur inciuê. Suetonius uerô C.Cæfarcm dicit quofdam e femibarbis in curiam receptffè, amp;nbsp;demum GalliamcuipræfucratTianfalpinam à faltu Pyrenço Alpibufc^,amp; monteGcbenna, fluminibuftÿ Rheno SC Rodano.Neronem«^ primum feribit idem Suetonius Alpes
0^ defuntfto Co tio rcge,{n prouinciac forma redegiffè. Et Cornelius Tacitus feribit Clau* diumlmperatoremnationes Alpiummaritimarû iniusLatij tranftulüre. Et Plinius aC» ferit.NarbonenfemGalliam uerius Italiam,quàm prouinciamunam fuiffèhabitam, quae hinc appcllata fit inter omnes orbis terrarum nationes ac regiones Romana prouincia. In qua Titus Liuius feribit C.ScxtiumProconfulcmuida Salluuiorum gentc, coloniamaquasSextiascondidiflè,obaquarumcopiam excalidis frigidifque fonti-bus.EtCicero in oratione pro Cornelio Balbo dicit, Syllam donafle eiuitatc Arifto-nem Maffilienfem.Faôfum autem uidemus, utnedum ex Gallijs ciucs,q»ii fuerunt propemodum infiniti, fed quofdam quoque Imperatoreshabuerimus, quorum tarnen imperntord pi imus fuit Antoninus Pius, quem Helius Spartianus traxtlTe genus feribit ex Gallia txterni R«,« Tranfalpina Ncmaufenfe,auumcç fuum Titum Aurelium Flauium per honores diuer-fos ad fecundum Confulatum ex Praefcôura urbis peruenilfe : pattern Aurelium Ful-«ium fuiffè Confulem hominem caftum ôd integrum. Et Conftantius Cæfar Magni Conftantini pater cum ex Gallijs traxiffè dicatur originem, cam gloriam Gallis dabit. Ut ipfum Conftantinûlmperatorcm pratftanifffimû, licetin Britannia nunc Anglia ex -./ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f 4 Helena
-ocr page 114-68 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRI'VMPHÄSTIS' Vo M AE
Heknâ natus fucrit,duê habuifle gloriari po (Tint. Golonias in Gallias paucas fuiflc nk ß dcmuscnec fine euidcti utilitatis ratione.Cum ein omnis ulterior Galiia a.C.Cgfare,qui earn fubegerat(ficiK oftendimus)ftipendiaria elîet coftituta,detrimento rcip.uecTigaU bus acceiïùrû eft uifum, quicquid agri colonis in ea affîgnadû libertate donafS eft, quä â grauiore ftipendio coloniæ habebât,amp;tamêpoftea Neronê ClaudiüNarbonê.ö^ A-* relata in Gallias dcduxilTecoloniasSuetôiusfcribinCorneliufiÿ Tacitus deAgrippin» prædidi Neronis génitrice dicit,eam quo uim fuâfocijs nationibus oftentaret,in oppidum Vbiorûjin quo genita crat,ueteranorû coloniam deduxifle,cui nomê ex uocabu-Io ipfius inditû fuerit.Forte cfn accidcrat,ut gentêipfatn Rheno in Gallia tranfgreflanr fidem acccpiflef,qui fuit dióte Agrippinæ parer.in qua dcducenda coIonia fcribit Tacitus,no ut olim uniuerfas legiones cu nibunis cctur ionibus, 6C fui cuiufq? ordinis militib.fuiftc dedudas, que côfenfum SCcaritatê rcip.cfficerêqfed ignotos inter fe diuerfos manipulos fine redore,fine affedibus mutuis,numerû magis g coloniâ effe ciffe.quocucß aût modo id acciderit, ca prifei nominis colonia Agrippina inter esteras p Germaniæ cui eft afcripta,urbes floretiftima, potêtiftima, atqj etiâ ornatiflima nûc ha-bet.In Hifpania ulteriore fcribit Plinius noué fuilfe colonias, municipia centû,oppida Latio antiquitus donata,undetriginta,libertatefcx,fœdcretria,ftipédiariacen£ûuigin ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti.In Hifpania citeriori coloniæ fueruntduodecim, oppida ciuiû Romanorû tredecim,
Latinorûueterû duodeuiginti,fœderatûunum, ftipédiaria centû rrigintaquing’: colo-niaeç Valêtia,coloniaTaracon,Scipionaopusfuere,amp;colonia Calaguricana. aliud tn ciufdé familise opus minime gratum in Hifpania fuit,cû Scipio Numantia funditus ex-cifa multas urbes reddiderittributarias.At Lufitania ultima Hifpaniarû pars, ad Ocea-num uergês uniuerfa diuidif in couétus tres, Emeritéfcm,Pacéfem,Scalabitanum,tota populorûXLV i.Inquibuscoloniæfuntquinqt.municipia ciuiûRomanorûLattj an-tiquitria,ftipédiariatrigintafex,colonia Augufta Emerita Anefluuio appofira.Sed ad lt;^xtremûrep.uarîjsiadata procellis, Vefpafi'anuslmp.uniueriæ Hifpaniæ ius Lan'j tri-
«jî urbe Kol buit.ViroscxHifpaniaprçftantiftimosRomanahabuitrefp.quosomncsundiqiCon- G widjwdozwft quirere fuerit operofiirimû,fcd notiores nô paucos afferemus. primus omniû Hifpano fuerint, rû ciuitate Romana donatus fuit Cornelius Balbus Gadiranus ciüis : nifi forte uelimus attendere,quod Cicero in Corneliana oratione fcribiqSyllâ priorcm Pôpeio noué Ga-ditanos ciuitate donafte. Cornelia aût M. C.oratione prædida G.a' Pôpeio ciuiatc do-
' natum aflerit.In qua oratione Cicero donationishuiufcehanc rationemaffertplurimî faciendâ.Cçtcrum cum pro fua patria pauci poft genus hominû natum reperti fint, qui nullis præmijs propofitis uitam fuam hoftium telis obieccrinnpro rep.aliena,quenqu4 efle putatis,qui fe opponat pericuîis, non modo nuilo propofito præmio,fed etiam in-tcrdido^undeTacitum fuprà dixifte uidemus, non pœniiuifle Romanos ex Hifpanqs Balbosin ciuitaté afeitos elfe,ne dum uerô nos poftea pœnituifie debuit, Traianûprin cipcm ex Hiipantjs habuiftè.Sed cum gratiflima femper amp;nbsp;iucundilTima fit cius memo tia,tummaximémolcftiffimûeft interijfleculpatemporum feriptasde tantoprincipe hiftorias.CuiusfucceflbrHadrianus etfiapud Hadriam Samnitum olim,nurtcAprUttj fî ciuitaté in Italia natuseft,progcni£oreshabuitHifpanos. Cuius item fucceftbris Marei Antonini Pij originem Iulius Capitolinas ab Hifpanis fuifte oftendit, cumpaternum proauum Anium Verûprætoriûuirumdicitex SuccubitanoHifpaniæ municipio fa-dum fuilfe RomanO fenatoré.Et logé poft eum Bonofus pariter Imp.Romanus,quod tlauius Vopifeus hiftoricus tradiqfuic Hifpanus,deinde alterü Traiano uii tatum pre-ftantia fimilem,fed religione Chriftiana meliorcm Theodofium Magnum Imp. habui-mus, qui ultimus omnium fuit, fub quo Romanum Imperium floruit integrum, quan-_ doquidem fub Archadioamp;^Honoriofilifs cius Romani Imperij ruina incepiqquäduo-■ bus triginta libris defleuimus potius dcfcripfimus.Scnecam,Lucanü eius nepotê.
Si Quintilianû ex Hifpania originem duxifle màgis côftar,c^ùtnoftro indigeant tefti-monio.Sed ad Aphricam tranfeundum eft paruo freto à Lufitanis Beticaq;, quam Hi-Coîo(ngt;Ro/ fpaniarfi parte unicâBarbari occupât,diuifam.In prouincia Mauritania quinq; fuerünt WrffjxwiApbrt Romanç coIoniç.Tingitana prouincia colonias habuit quatuor,in quels una cohortis clt;(. prætoriæ à D.Claudioinftiluta.NwmidiaduasIwbuitcolonias,Aphricafcpié,oppida , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciuium
-ocr page 115-■ L I B E R TERT I V g. ' A ouiümRomanöraquindcdm.iii Libya nulla fuit cólonia.Scucrn'mliiip.fciibitHclius Spartianus ex Lepti Aplincanum fuilfe,patre Romano cquite, qui priufquam ciuitatc donaretutjGræcè amp;nbsp;Latine erat eruditilfimus.Seueruft^ Imp.optimus, rei frumêtariae, quam minimam reperit, ita confuluit, ut exccderts uita feptem annorum canonem po^ pulo Romano reliqueritrcliquittç olci tantum,ut per quinquennium non urbis fol um ufibusjfed 0^ totius Italiæ.quæ óleo eget, fufiiéerct. Clodium etiäm Albinum Imp.fcri-quot; bit Iulius Capitolinus ex lamilia nobili Ädrumentana AphricanS fuiiTe : fed paulopoft ex T agaftenfi Aphricæ preclara urbc Aurelius Auguftinus uir fan(ftus,ö«f adco dodus fuit.ut caetera fuperet,quæ afferre polTimus Aphricae ornamenta.Illirico nunc 1 tali æ ad. Iftriam contigUo,manu3 eft apponenda. Et ß uero earn regionem quibufdam uifum eft »dfolum compledi,quod 6lt; Dalmatia appellatur; fuerc tarnen nónulli quibus placuif, quiequid hinc à Sinu Phanatico nunc Carnario Iftriæ amp;Pole urbi contiguo,fecunduni maris Hadriaticioram ad Achaiam nunc Moream, öd inde Danubij fiue Ißri öi tuad B Sauumfluuiumcontinetur,Illirici uocabulófuilTecompichêfum. Vt ipfaMacedonia cum Epiro ödPannonia cum Dalmatia intra Illiricum cenferentur.Nos uerö fubiedio^ nepopulorumôdprouinciarumà principio fadaRomano populooftendenda,ficuc fummatim fupràiecimus,ôd Illiricum ampliore,de qua diximus, appellatione, öd Gi ciam fimul, Germania quoej omnê ampledemur, ut ipfarum certe ampliflimarö pro-uinciarum colonias, öd uiros præftantes in ciuitatem Romana acceptos ßmul pcrcurra mus.Paulus Æmilius Macedonia ôd Illirico receptis tributum impofuit, medium illius quod regibus foluere confucuiflcntjne ob auaritiS pugnare Romani uiderentur.Et Pli niusfctibitMacedoniae Paulum Æmiliauidorem,una die XX Li i.ciuitates direptas uêdidide.Et Q.Plaminium confule poftea omnem Graeciam libéra eße dixifl'c. Idemqr àfFerit Plinius in Illirico populos duodecim ius Italicum habuiffe, cçteros in curias diui fosftipcndiariosfuilTc,præter colonias quæfucrint multac.additaDomitiumEnobar-bum uniuerfæ Acliaiæ libertatê dedifle. Cicero autem qui cum Q.Flaminio, öd Domi-C tio Enobarbo inrepub. uerfatus eft ad Quintum fratrem certo modo fcribens,fic dicit.
Ift Jllirim populos ius
At Graecis quod uedigales funt no ita acerbum uideri debet. Liuiufqi piorum tempo-rum gefta apud Græcos öd Macedonas fcribens,duodequadragcfi.mo libro: in códitïo nibus pacis Aetolorum permifit conful M.Fuluius, ut pro argento in penfiones uarias imperato aurum dare poftent,dum pro argenteisdeccmjaureusunusualeret.Guberna tioni autê Macedoniat Cicero accurate uidetur prol'pexiflc in orationc,quä paulo ante bellum ciulle Cgfaris Öd Pompeij babuit De prouincijs confularibus.cum ein multa di-xiffei de negligentia confulö illius temporis.quod uiam illam,qug per Macedonia erat ufq? ad HelleipontS militaribus excurfiombus Barbarorum finerent efle infeftam, haec «erba fubiungit.Pacatam i pfam per fe öd quietä tenui prefidio atqj extgua manu, etiatn fine imperio per legatos nomine ipfo populi Romani tencbamus,quæ nûc côiulari im perio atqj cxercitu ita uexata eft, ut uix fe polfit diuturna pace recreare. öd ad orationia côcluüonê fie babeüijs quidefignati erunt côfules Syriä Macedoniâcp decernoidccer-t) nam cas prætorias.ut Sd prçtores annuas prouincias habeât. Sed poftea fub Imperatorc bus multæ ex prædictis regionibus côditiôes mutarût. Scribit nâqi Suetonius AchaiS, LYciam,Rhodum,By2antium,Samum,libertatcademptainpiouinciarumformarnre datftas fuiftè.De Germania habent ucteres fcriptorcs pauca,qua: ad praefens proç»ofitâ adducere polïimusxum enim ea prouincia per Caefaris Augufti tempora cœpe.rit Romano imperio elle fubieda, partim in ea contigit pauca fieri ftantis rcip. tcmtpotum rebus geftis fimilia:partim quæ gerebantur fcriptorcs nominumbarbariem a.’bhorrentes mandateliterisnonfuntaufi,quodPomponium Mcllam exeufaffè uid^mus:partim quae feripta fuerunt,ut Plinq 9d Samonici,intcrierunt.Cornelius T acitus de Germano-rumlegatîsRomam miffisjiacc habet. Intrauerc Pompei] theatrum,quamagnitudinc populi uifercnt.illic per ocium,neq} enim ludicris ignari obleâabantur,dum côfeflum caueæjdifcrimina ordinô.quis eques,ubi fenatus percontantur.aducttere quofdâ cul tu extraneoinfedibus fenatoruiôd quinam forêt rogitantés poftquâaudicrSqearû gentiS legatisidhonorisdatû, quae uirtutcôd amicitiaRomanapratcellercnt, nullos mortaliS ^ïinis ôd fide ante Germanos elfe exdamantjdigrcdiunturtç, ôd inter patres confidunu quod
-ocr page 116-7® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRiVMPHANTlS RÖïTAB
quod comiter uifehtibus excepta. Viros iam qui prædidliÿ ex prouincqs Romanar aC' ß creueruntreipub.dicamus.Flauius Vopifeusdicit Aurelianumlmp.exprouinciaDal-matia on'gtncm duxiiTe.aut ortum Sirmt) in Pannonia fupcriore familia obicuriori, ueJ Dacia RipenfijUel Mœfia.Et probum Auguftum pariter ex Pannonia,Sgt;rmienfi urbe, nobilioremmatrequampatre:Iuliusucro CapitolinusMaximinum Imp.exThracia, Gothis 8)C Halanis parentibus originem habuiffe didt:Firmiuf(^ Saturninus fcribiqCa rum Imp.IIIiricianis parentibus futile RomanUmUel Mediolanêièm, auo Aquileienfe. Domicianum autem fcripfere multi, QC inter eos Paulus diaconus, in Dalmatia natum fuiile.Conllantinum fupra diximus patre Gallico natum fuiile in Britannia, nunc An^ glia. Scd hoc tn loco fadi fui utinam ita felicis ficut eximtj habenda eft ratio : perierunt uero quç de Conftantino ab Amiano Marcellino eleganter fcripta erant.Primufcß om» nium ex Chriftianis, qui hiftorias artigerit, Paulus diaconus Aquileiéniis de Conftaiv tio fie habet.Conftâti us uir bonus,fuos omnes uoluit diuites eiTe modicè indutos^ cum amicis comedebaqobqt in Britannia Conftantino filio fucceflbre reli(fto,quem exHc»- F lena côcubina fufeeperat. Hic fuit fecundus Imperator Chriftianus poft Philippû. Milites contra eum creaueruntimperatorem Maxentium filium Maximini Herculq, qui in Lucania morabarur. fuerunt tune quatuor Imperatores, ièd Conftantinus fuperato ad pontem Miluium Maxentio amp;nbsp;Lieinio in Pannonia,folusimperator Coftatinopo-lim anno à condita urbeRoma undecies centeno ex Byzâtio fecit, poft triginta annos obijtNicomediae,filijsdiffîdentibus. luIianusfaóusCacfarfuperauit Alemanos, Con-ftantio in Perfis oecupato, qui audiens Iulianum inuafilTe imperium, in eum ueniensa-pud Ciliciâ obijt. Afia nunc reliqùa nobis eft, quæ ficut altÿs duabus orbis partibus par amplitudine eft,ita huiufmodi rcrum,de quibus nunc apud nos agitur,copia eafdem 绫 quat. Afiæ adminiftrationi duo ex Romanis uiri opiimi talia iecere fundamêta, ut cito tnultumc^ in ea populus profecerit Romanus. Ojiintus enim Scgeuola, qui in cöfulatu M.Craflb collega fuit, Aßam prouinciam minorem didä, adeo fortiter intégré' ad-miniftraqitjUt ienatus ituris poft eum magiftratibus pro norma dCexêplari decreto pro ö pnfuent.Et Ptolempus rex cum populum Romanum filio reliquifiêt tutorê, miftùs M. Colöwgt; Row» Æintlius Lepidus pont. Maximus,patrem ie potius quam tutorem geftit. fed colonias inAßa. poftea multas breui per omnem Afiam habuere Romani, primufq} Pompeius primant inCdicia Pompeiopolimædificauit,qui Stf EuphratinâàMithridate conditamàfeui-dîam,coloniamcp conftitutamPompeiopolimappellauit.ldemcçinMefopotamiaHe betam fiue Meram Romani imperq terminurti côftitutt. Secundus C. Cæfar fuit,à quo Beritus colonta eft dcdutfta.amp;J felixiulia appellata, Pharusinfulaad Nilihoftiû Ca* nopeiû dedudla,ôô ditfta eft colonta Cçfaris didatoris. In Cappadociatç Cçlaudi} Clâ* ris fuiccolonia. Archelaus quiprinceps ôC in Armenia fupcriore ad IberiâdeTigranis regnis captas retrarehias bàrbaris nominibus inftituit. à quo Icriptû fuilTerefert Plinius àCimmerico Bofphoro ad Cafpium mare,centum ciTe Stquinquaginta paftuum milia, quæ excogitauerit perfodere Nicanor Seleucus, quo in tempore ä Ptolcmgo Cerauno fit occifus.Vefpafianufcß Imp.coloniam in fiatbus Palgftinae deduxit,quç dida eft Fia» H uià.Anazarbeum in Palæftina oppidum prçftâs poftea ditftumeft turris Stratonis,qu$ à coriditore Cæfare Augufta pfimum,poftCaefarea ficut amp;nbsp;nunc did^ eft,cuius memi-nit beatus Hieronymus ecclefiæ dodor.aliæ fuerût pet Afiam Romanae coloniæ,qua»r rumobfcuriorcftfama:inTroade Alexandria ab AlcxandroMacedone pfius condi-tâ.In Paphlagonia Sinope. Vltimamq? referuauimus Aconen à Ptolemaro conditani Ægyptio regc,quam Claudius lmp. coioniamRomanorû dedudam Ptolemaidis nomen retinere permifit: quæ urbs proauorum noftrorum aetate in Chriftianorum pote-ftate cum multis artnis gloriofilTima fuerit, ultima omnium Afiac ciuitatû à Chriftianis amiir3,ôi: turn immunita,folölt;^ æquata ficutamp;manet,remanfit.Vlpianus autêiuteco-fultus De certfibus tradâs,aliam nos edocuit in Afia coloniâ hisuerbis.PhoenicefpleU d/diilîma Tyriorum colonia eft in Syria,unde mihi origo eft, nobilis in regionibus rie Siculorû antiquitiflfima armipotês,fo2deris quod cum Romanis pereuffit tenacilu-ma.HuicdiuusSeuerus Imperator, obgratiaminremp,imperiumlt;ÿRoman6ob infî-gnem fi;dem ius Italtcum dçdit.Nec parua fqit omnibus confetuadis colonijs Romanp
rut»
-ocr page 117-L I è E R t E R T î V s» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
rum prIndptS dîlîgêtîa.Suctonius.n.fcribit C.Cgfarê odluaginta duîûRomanoru milia In tranfmadnas colonias diftrtbuilTe: Et ne urbi exhauftæ ciuiQ fi equetia dveiK-ij fanxit ne quis ciuis major annis uigintt,min6rue dcccm qui facrameto nô tcneret, plus trien-nio côtinuo kalia abe(rer,neu Senatoris filius,nifi côtubernalis aut cornes magÙira-tus peraegrè proficifeeretur. In Afiatÿ multis ab kalia diftâtibus prouineqs i efertiinma j cum ad tuitionëcolonias coftitui parilm Uiderctür,aliam Romani duces inicre guber-hationis forma, magiftratibustegionatim noua appeilationeinftitutis.àquibu^opuU lt;n fide obediêtia contincrcnt.ln Cœlcfyria.n.tttrarchiae dux Zinderona amp;nbsp;Gabcna inftitutç funt.Et ludça in duodccim tetrarchias diuifa t q magillratus à Romanis mit inxifJe» tebâtur. In Mefopotamia prgfedüra fuit prope Calliroen,quae ài Carra eft dida morte trachiu Craflinotiffima. Armenia uerô prxfedüram habuit» Corbulocç duxad portas uîcp Ca fpias domuir g€ntcs,quas quid? portas, ne Parthorû gentes indomitæ Perfarum régna inuaderent, Alexander Macedo pofucraf.intercp ca duo Parthorum ôcPerfarum régna
IB fuit Palmira urbs nobilis, diuitijs folo SC aquis amcéniffima, quâé arenis ab omibus ter* ris diuifa ÔC exempta quadam forte in die fuit. Sed finum maris rubri Æ-thiopicû primo intraucre milites miffi à Nerone principe id bellum cogitate. Petroniùs nacp cques Romanus Augufti têporibuS,cum Ca löca prirnus armis penetralTct, R^omanis id beliS fufcipipofleedocuit.Atpoftc^inaccefilbiliumpene'locoró fubortamëtiö.adprincipö RomanorS cogitattones pötius qüam gefta kraxit,ccrtiora de illis afFeramus. Auguftus ipfe Odauius Ægyptum in prouinciæ forma reda«5lam,ut féracioremuberioremep an-nona urbe redderet,fofias omnes in quas Nilus exonérât, oblimatas lóga üetuftate,mi litari opere detexir.V efpafianufep Cappadociç propter alïîduos Barbaroru incurfus le gionesaddidit,côfularem rccfforemqiimpofuit.Et M. Antonius Philofophus prouin-cias 8C procôfularibus cófulares,ac ex cofularibus procôfulares,aut prætorias pro belli necefljtate fccit.pcr legatos bcllQ Partbicum fecit, ita ut Babylon? inde mediam peruc niret,6C Armentam uindicauit. Alexander aute Scucrus terram quæ de hofttbus capta
C eftjlimitaneis ducibus amp;nbsp;militibus donauitjita ut eorum efietjfi hacredcs corn militaret, ncc unquam ad priuatos pertineret:diccs cos attentius militaturosjfi etiam fua iura dc-fendercnnaddidittp ijs amp;nbsp;animalia amp;nbsp;feruos,ut pofi’ent colere ^d acceperât.lulius Capi tolinusfcribitGordianaiunioremperhxcucrba gloriatum fuifletab Athenienfiû ci-uitatibus 8^ reges Perfarum sieges amouimUs'.Carras deinde,egterafip urbes imperio Romano rcddtdimus,Ntfibin uft^ peruenimus.Tâta auiê fuit Romanorum in prouin- LÆo'dtoîR» ciarS gubernatione, cum iuftitia,tum maxime cOmitas,liberalitaf(^,ut principes amp;nbsp;po- niMorttm in^ pulieorû dulce iugumlibentcrferrcnt.quod quidem Valerianilmp.tcmporibus decla ratum eft.Eo.n.apud Perfas Sapori feruiente, que in cquö humeris attollebatjBadria» ni,Iberi,amp; Albani,^ Taurofeythæ Saporis litcras no receperunt.fcd ad Romanos duces fcripferutauxiliapollicêtcs.Immifict^GalicrtusdidkAurelianifiliusOdenatüduc? fuû,qui Perfas cum uaftafict, Nifibin, Carras, amp;nbsp;ordne Mefopotamia in poteftatê Ro-manam recepit,Ctcfiphótcmq! peruenit, fugatuft^ Sapor rex cum fuis fatrapis. Quare
D Galienus participato imperio ÖdCnatöuocauit Augukum,Slt;:monctam cius,qua Perfas captos trahcbatjcudi iuffit.Scribit Cicero in oratioUc cotra Gabiniû habita.nô lien ifle fafees fingulares ingredi Alexandria, ôd élus facli rationeTrebellius Pollio in A’ic- Non licuifsefii xandri ex triginta unius uita banc affert. Apud Memphiticos uates in aurea colûiux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fees confuUres
gyttjs Uteris feriptum fuifle,Ægyptû libéra fore, cum in cam uenifient Romani nfccs, ingrediAlexi» amp;nbsp;practextacOnfulareindumentû.Et tarnen uidemus Romanos principes cun,iAlexâ-driam imperio tencrent,ab ingreflucç abftincrent, magna in omnë prouinci.atn beneficia côtulifle.Probû em Imperator? feribit Flauius V opifeus milites tn Æ.gyto nunquâ ociofos efle pmififie,Extarelt;^ apd* ÆgyptQ Cius ci pera,quæ per milite*:, ftruxerit,in plu rimis ciuit3tibus,pontcs,t?pla,porticusibafilicas,quiorafluminûm.ukapatefecerit,pa ludes plerafcp ficcauerit,atcp inibi agrOs ortofej) conftituerit.ldcv^ Probus per Ifauriâla trocinîjs femper infame loca quar anguftè adeût priuatis donauit, addes ut eorS fîli) ad annûætatisduodeuigefimS in militiâmittcrêtur,nelatrocinaridifccrêt.Idêtçfaôla pace cû Perfis adThracias rcdqt,amp;^ cêtü milia Baftarnarû feptêtrionaliû, Scythis côtermi noïum in folo Romatno côUituit» qui omnes fidem feruarût. Catus ctiam Imperator cû
Carras
-ocr page 118-7 Z _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T R, I.y M.P U A N T LS - R O ,M A B
Carras rebelles in Méfopotamia recep»nèt,ad Cfefiphontê ÔC jpfeficut Odenatus perlt; Uenit:fed cum fulmine i^us interiffet fama ferri cœptum eft,faiis prohibitû eiîcjne Ctc fiphôtcm Rornanum tranfeat tmperium.pracclara procüldubio fuerunt gefta,quæ Ro mani principes fubigendis Aß^ amp;nbsp;altjs orbis prouinctjs patrarût,fed memoratu dulces äc iucundç funt artes bonæ,quibus illis adminîHrâdis ÔC in ßde côferuandis utebantur. M.Cicero in Afiam quæ minor ditSa eft nunc Turcis fubditam pro praetore miflîis.mui ta ad Atticum fcribens notanda dicit,quorum parte hic fubijciemus, optamufqj noftris exemplar cfle propoßta,qui ad prouincias Romanae ecclefiæ â Romano pôtifice fenalt; tucß cardinalium mittuntur.Nos Aiïa accepit mirabiliter, aduêtus noftcr ne in minime» ' quidem fuit fumptui.Scito non modo nos fœnû,autquod de lege luliadarifoletnôacf f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cipereXed ne ligna quidê:ncçpræter quatuor lc(flosamp;^te(fi3quicquâ,multislocisnec
teclium quidê, amp;nbsp;in tabernscnlo manere pleruncç. Sic in prouïncia nos gerimUs quod ad abßinentiam attinet, ut nullus terror infumatur in quêqUam.Id Htetiam ÔC iegatoru ÔC tribunorum ÔC præfeôorum diligentia. Nam omnes mirificeftudent gloriænoftrae, Aditus etiam ad me nimius,prouineiales nihil per cubicularium.ante lucem inambalo WffiRom^nif domi.Vnicâ haôenus in deferiptione prouinciarû Afiæ omifimus Iudæam,ut eius polt; puli pcruicaciam duritiemcg Romanis ueteribus cultui etiam idolorû feruiencibus, no aliter noftris Chtiftianis exofam fuiflcdeteftabilemt^ oftendamus.M.Cicero in ora* tione pro Lucio Flaccoccum aurum fudacorum nomine quotatïnis ex Italta amp;nbsp;ex omni bus noftris prouineqs Hierofolymâ exportari foleret, id decreto ne fieret prohibitum cft.quiseft,iudices,quihoclaudarenó poftitjcxportariaurûno oporterefatCneus Po
peius captis Hierofolymis ui(ftor ex illo phano nihil attigit. In primis hoc ut multa alia fapiêter in tam fufpiciofa amp;nbsp;maledica ciuitate locum fermoni obtrelt;ftatorS no refiquit. Non enim credoreligionem ôiludæorum amp;hoftium impedimento prçftâtiftimoîmgt; peratorijfed pudorem fuifle. fua cuiq; ciuitati religio eftjioftra nobis, ftantibus Hicro^ folymis pacatifeç ludæis, tarnen iftorû religio facrorum ä fplendore huius imperrj, gra- _ uitatenominisnoftri,maiorumtp inftitutisabhorrebat.Nûcuerôhocmagisquodilla gens quid de imperio noftro fentirct oftendit armis, quàm cara dijs eflet immortalibus Viri prcpftates docuit,quod eft uicfta,quodlocata,quodfcruata.VirosnobisexAfia,ucl principes,ucl c ! ex Aßi in præftantes,qui in Romanae reipub.decusutihtatemqi tranfierintoftenderereliquû eft, Ro'nani rép. qui tamê paru multi fuerûcprimufiç tempore occurrit Aulus Archia poeta,de quoorif-tranjierunt, gine Antiocheno M. Cicero orationepro eo habita, cum ex Siciliacumeodê LucUlI®
dccedcrctjUenitHeracleâ: quæcum ellêcciuitasæquifRmoiurcacfœdcre,afcribifeiigt; cam ciuitatem uoluit : ad fummamcç nihil aliud Cicero in ea oratione oftêdere conatus
eft,quod ÔC feciqquàm hune Archiam ciuê fuiffè Romanû. Secûdumcç ex Afia ciuê 8( lmperatorêRomahabuitÂÏ€XândrûSeuerSM3mmeigenitûChnai3n3muliereyUi^ rum Itnperatoremqi optimû, quem Helius Spartianus ex arena Aftyƒiæ oriundû fuifle dicit. AliumTrebellius Pollio magis innuit quàm affirmât ex Afia fuifle:Mariû fabrS, qui inter triginta tyrannos numeratus eftimpertj per Galieni tempora inuafores, cuius fuit ilia prçftansargutaqj de feipfo adignobilitatis purgationiem oratio.Scio commilL ; litones mihi obtf ci pofle artem priftinam^cuius mihi omnes cftis teftes : feddicat qôifiç quod uuItjUt ferrum femper exerceâ, non uino,non floribus, non muüerculis, non poflt; ; pinis(ut facit Galienus indignus pâtre fuo amp;nbsp;fui generis nobilitate)depeream.ars mihi , obqeiatur ferraria,dum exerceâ gentes.ferrût^ illi tratftafle me fuis cladib.rccognofcât,
Italiacß 8i omnis Alemania,omnifi}î Germania eu cæteris quae adiacêtgêtibus,Romaf nam primum ferratam purent gcntem.fpecialiter in nobis ferrû timeât.EtFlauius Vôf pifeus Firmum lmp. éSeleucia Afiaticum fuiflê dicit. Qui primus ex Romanis, Sarra^ eenos mercatores ad Indiam nauigare curauit.Multa fuperius lôgiufculo traciatu d rtq bis ditfta de urbis Romac ciuium incremento;quod omnibus iam ficut ÔC nobis conftagt; Te credimuSjà data non minus prudenter liberaliter ciuitate Latinis, ÖC ipiàm circun* fiantibus urbem primo,poft alqs Italiæ ciuitatibus dC uiris demum externis prouenifle, «f nunc aecômodé liceat repetcre,quod fuprà ex Tito Liuio fumptû fcripfimus, dû nul lum faftiditur genus,in quo uirtus elucefteret, Rornanum creuifleimperiû. Ad noftri^ ordinê redtbimus,ut oftenfis fupeuoteloco magiftratibus repub. gubernantibuSf
-ocr page 119-L IB ER TB R T 1 V SJ
A Ciuiatn acpopulimultttudinisorigine propofita,cuiusmuhitudiniscura gubcrna* tionisipfis erat magtftratib.demandata,forma edoccamus, quafreti tarn multi ac^jpè Infiniti populö cöfiituentes Romanum ciues Romani ipfos deligebant Côfules,Præ^ toresamp;alios magirtratus.Appcllarûcueromaiores comitia,deligendi magiftratusprç didos formâjdequaM. Varro fie habet.Comittum quod ibicoibanc comités eurratis, comih«»! amp;liti3cau(à.Vndepatetqd’ infra didurtfumusinhoccomitij loconô Côfuîes,PrætO' rcs,Ædiles,Cenfores,amp;Tribunos,fedin capo Martiofuiiredeledos.amp;Aulus Gcllius Denodtbus Atticislocû coeûdi tempusqîamp; adû, ipfo eodêcomittj uerbo fignificari dicit.Loeus aût ita nunc euanuit,ut port diruta iampridê^quæ folofuperemtnebât ædi-l^ia,efFodiendis fundamentorû lapidibus in caîcê concoquendis,inter fandorû Adria ni Lauretittf mirandas bafilicas,inter quçfora magnû êi. Neruæ tranfitoriû, dccimo ioTudatû efle anno infpexerimus.Tempus comitiorû habendorû id erat, quod Augu* Comitiorunt resdefignabannquanquâobferuatio diutenuit, Calendis fanuarqsCôfulûPrætorum Tempw
B Ædiliû,Cêforam,amp; Tribunoröcomitia. baberi.Sed de loco quod fupradiximus comi
~tq litium caufa inftituto,Lnrtus in tertiodetrigefimofie habet. Eo anno comitiû primo teduefiè rumore proditû.St^ tarnen porteatrigefimohbrofibi fie cÔtradicit.Sçpe comi «iaindidaperfici tempeftates prohibuerût.quo in comitq loco faera per regem facrifi-culû fuifie fada,Plurarchusfie inProblematibusortcdtf.Regi facrtficulo,qut facris om crificulumin nibus prareftmecmagiftratum gereremccconcionehaberelicet, propternomê regiû fyfpedum,ut folum in templis poteftatê habeant.SC regnû per deos fuftineant.Hinc iré facrificio quod fit in comitio,ubirex pcregit.ftatim ex foro fe proripit. Adum comitq DeComitio« defctibereaggrediamur,qurlongaô^altiffima fedomniûgratilîîma oratione indigeu Comitiaferibit AfeoniusPedianusprimain Veriêadiôc,fui(reÆ-dihtiagt;Prgtoria,Trii b,unitia,amp;^ ConfuIaria.Sed Aulus Gellius magis necertàriâ affert diuifionê gt;nbsp;quatmulta
magna indiget expofitione.Dicit enimxum degeneribus omniûfertur fufFragtûcd riata comttia,cum ex cenfu ôf ætatecenturiata,cum ex regionibus SC locistrîbuta. Fe-
Ç ftusautêPompeiuSjferibit.Centuriatacomitiaitëcuriatadicebâtur, quia populus Ro manus per centenasturmas diuifus eftJn quo Feftus ÔC fruerumdicif,populum Roma num fn centurias fuifie diuifum,errorinequaqua paruo fomentumdedifie uidet, quart uerô centuriata ÔC curiatacomitiainfcrat,eadem fuifie: quæ Ôd Gelhus fuprà,ô6 aî q Ion gé diuerfa fuifieuoluerut.Curiata nancß comitia eranf,quæ ex curtjs,id eft,trrbub,abflt;^ aliquo cenlus amp;nbsp;æcatum refpedu fiebant.unaquæcg eni tribus feparatim ccnturiata,fu£ fragium per ipfas centurias prout à cafu acciderat fegregatasferebat, ad finemq! magi-ftratusuota attendebant/'nquamaior ipfarûtribuutn parscôuenifiet.Incenturiatisué rocomitrjsclafnumfeparatiofiebatjô^ prima dehinc fecundamôëpofttertfam, quar-tam 6^quintâfeorfumeenturiabant,pariterqjætatûfadafæperattoneiuniores primo milites,port feniOres feorfum centuriabantunQuibus omnib.centurtjs in fuffragia mif Csmaiorcenturiarüparsprxualebat.Hafccjcomitiafempcrgrauiora,ö(5illamagispo-' pularia fuerunt habita.In his nancp eenturiatisfenatorrjordinis SC equertris uiri præftâ-
P tioresinprima,ÔCfecundaclaireerant,quorum iudiciaÔC uoluntatêaliæ minorum cet» fuum clartés femper feré fequebantur.Hinc uidemus Liuium quinto dicere. Camillû exul folus uidebatur rempublicam fîcut fecit polTe reftituere,comitt}s curiatis reuoca-(û de exilio:populare enim hoc beneficiu fuit,ad quod uniuerfus populus tanta côflue batauiditate,utnuliâgrauiorêformam perclafies autætates quæri oportuerit.parftcr M.Cicero in oratione de Arufpicu relponfis dicit,domufuâpopulum RomanS,cuius tft(ùmma poteftas omnium rerum,comitqs curiatis omnium ætatum ordinucç futfra-gtjSjCidê iuri cuius fuerat reftituirtè.In Scipione etiam fimiîitercÔtigit. De quo Liuius XX V.P.Cornelio Scipioni cui port Apbricano fuit cognomen petenti ædiliratê,cum obfiftcrenttr.pl.negantesrationêeius habendam effe^quodnondum ad petendum légitima ætas ertênSi me inquir,omnes QuiritesÆ-dilefacerc uol5t,fatis annorû habeo. tanto enim fauore ad fuftragiu in tribubus difcurfumeft,ut Tribuni repente incepto de fifterenuEtinfràLiuiusXXVl.ÇumfubitôP.CorneliusilliusquiinHifpaniacecide- quot;nbsp;;; ratfilius quatuor ÔC uigintt fermé annosnatus.profeirus fe peterein fuperiore unde co (pici portet loco conftitit. in quem poftquâ omnium ora conuerfa funt clamore Slt; fa-L ......î ‘ Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' g wore
-ocr page 120-74
T R I V M P H A N T I S- R O M AE
uore ominatt extcmplo funtfclix fauftiwncç imperium. iufîi deinde inirc fùfFragiS óm B nés ad unum non centuriæ modo fed amp;nbsp;tribus omnes P.Scipioni imperiQ ciïe in Hiipa nia iuHèrunt.Et infra XXV111.Centuriæ omnes ingcntifauoreP.ScipionêConfuIem dixcrunt:comitiamaiore^ ulla peridbellücelebratafrequentia.Sed pro maxima par te comitia deligendorum ordine confulû QC aliorum magiftratuû fuere centuriata, Vn/* deLiuiustrxadis regibus duo confuîes comités centuriatis creati, à præfelt;fîo urbis ex comêtartjsSerui)Tullij LJunius Brutus L.TarquiniusCollatinus.8Cinfrà,Brutus col legam fibi comitijs centuriatis creauit P. Valcrium.Cicero autem Lucium Murenâd« fendens ambitus in pctitionecofulatusaccufatû,inter alia argumêta liocuno ufuseft. Murenam forma omniûgrauiore deledûfuiffè illo die,quo aufpicato comitijs cêturia tisL.Murenamconfulêrcnunciaui. Vnicoqjin locomagifquâ incæterisomnibuso* ftenditLiuius,quidtributaà ccnturiatiscomitijsdifFercbâuà Voleronetr, pl.lexiata, üterearentur piebeimagiüratustributiscomittjsjquodcumdenegaHèntpatresjirata plebs intereireCôiiilaribus comitijs noluit.per patres clientesqj patrum Confuîes créa. p ti font P.Quintius C.Seruiliusdtaq) licet plebs noninterfuerit,patres cûclientib.ex pri inafccunda,Ôi' tertia claflîbus centurias côfecerunt,declarandis Gofulibusneceflarias. Trihütacea Tributa comitia, quæ Aulus Gellius tertio diuifîonis fuæ loco pofuit,eadê fuerflt, qug witw QCcuriatarfedipleqmultaôfquandoc^nimiabreuitateres attigitcognitudignifiîmas, tria ibi pofuit uocabula,quæ diuerfis temporibus, fed nunquam codé (îmul in ufu fuegt; runt.fi autem erunt qui côtendantfoas eû cui($ exipfis uocabulis dediflèdiffinitiones, refoondemus nullû efiè Liihj aut Ciceronis aut M. Varronis locum,in quo ea uocabu-la fimul in ufu foiff'e rem ipfam appareac. Etenim uidemus Cicerone in epift. adLen tulum fie fcribere.In campo certe non fuiftiiCum hora fecunda comitijs quæfiorijs infti tut/s fella,Q.Maxûni quêilli Confulê efiedicebantpofita efiettquo mortuo nunciato, fèlla foblata cfi.IIIeautquicomitijs tributis efTec aufpieatuscêturiatahabuit. quæitaep in libris Liutj,quos habemus,gefta narrantibus à Ciceronis ætate plurimâ diftantiajdi^-ci uidemus curiata comitia,Cicero ipfc hic tributa uerbo proprio exprellit.quandoqui (3 dem foprà oilendimus à cunjs mulieribus appellatas fuifie primo tribus: Vnde curiata primo comitiapofteafoerctributa.Fiebanttamêaliquando Cofulesetiâ finecomitijs per intertegemjad id à populo creatû.Liuius libro tertio,Per interregê creati cû^uoca tione L.Valerius M.Horatius,alt;fialt;ç res in Flaminijs pratis, quinûc circus Flaminius. Et AfconiusPedianusorationc Ciceronis Milonianâexponcns.’fîebât interim altj ex altjs interreges,qui comitia Côfolaria propter eorucandidatorum tumultus,SC eorun-dem manus armatora,habere non poterant.Pompeiuscj fine collega fa dus cft:dc qua re Plutarchus in Pompeij uita,Pompcius à Senatu iblus Côful ereatus per Sulpiciû ingt; terrege, collegæc^ afiumendi poteftas attributa,Catone omnia fuadente ob rcrnp.ut dl xit.Comitia quando fièrent non fan's certû habebat.Nam etfi Calêdis lanuartjs, ut pltx rimum ficbant,in aliud tarnen tempus quandoep differebantur.Macrobius fcribitCalê dis Martij comitia aufpicanf.Et Plinius:Nundinisrufticiurbemrcuifcbât, QC ideo co-mitia habere nundinis nonliccbar,ne plebs rufiica auocaretur. Et Cicero ad Quintum H fratrem, Comitia in menfem Septembrêreieôa font.Et aliquando in Tribunorum pie bis poteftate fuit,comitia quando haberi deberct decIarare.Liuius hbro V:C.Licinius ÔC L, Sextius tr.pl.tulcrunt,ne Tribunorum militarium comitia fièrent, lèdConfolum. ôClibro X XI r I Q. Fabius in cum que poftea comitialem habuit dicm comitia edixit. Et infra x x v .Didiator primo comitiali die creauit Confules.Et x x v i diemtj coml tijs à C.Calfurnio Prætore urbano petqt. Vnde uidetur Augures qcf foprà icribit Plinl us quàm multos dies in anno Calendis Martij inaugurafle,quorum uno fiue Prætor,fi-ueCohfulesjfiueTribuni plebis comitia habebant. Vndeprudenter à Fabio Maximo Cenfore inftitutum eft, ut poftquàm comitia ad multorum libidincm habebantur.ô^ ß mul multi atqj omnes pariter in cis poterât,aliqua pars ciuitatis cflet,quæ fua grauitate rem ipiammodcrarctur.ex omnibus enim ciuibus for3exercitioamp; ufufrequentanti-frihusurhdà bus,quatuor infiicuit tribus,quas appellauiturbanas : unde Maximi cognomc nacfus Mquatuor efi,quatuor enim illæ aliarS temeritatem tribuum moderabantur: Vnde in pctitionei-
pfa, Vrbanâ tribu femperpforünifoifle habité. Afconfos Pedianuspro Milone, inter cæteras
-ocr page 121-.....liber TE RT I VS
Ar cîctcras leges P.CIödq tr.pî.quas forte propofuerat, earn quoq? qua Libertini, qui non plufquâ in tribus trtbub.fuffragiû fercbant,poiîènt quo(^ in urbanis tribubus,quæ pro prix ingenuorS funt ferre:qua in petitione quid obferuatû fuerit dicendû duxtmüs. eft «erô apud multos tritû quid Cicero de hac re Quintû fratrem admonet in banc forma, Valde elaborandû eft tibi ut tribules,ut uicinijSC clientes,ut deniqiliberf, poftremo cti amferuitus:namfermèomnisfermoad forenfemfamamà domefticismanat autorib^ Ce infrà:eximié magnam gloriam ÔC dignitatem, ÔC rcrum geftarum magnitudinem èC-feoportetin eo,quê homines ignoti nullis fuffragantibus meritis, honore afficiant. itê jnfræSenatores,équités Romanos,cacterorum omnium gratos homines, amp;nbsp;gratiofos coplctnere.multi homines Urbani induftrfj multi Libertini in foro gratiofî gnauiiç uer fantur,cura ut fint cupidi.deindehabe oratores urbiSjColIegia omniS pagorum uicind rû.Ex his principes fi ad amicitiam tuam adiunxeris.per eos reliquâ multitudinê facile tenebis.pofteatotâltaliSfac ut in animo Se memoria tibi diilributam coprehenfamt^ ß habeas,ne quod municipium,colonia,prçfedlurajneclocus efl^offitmecquêinfialiai polTe patiariSjin quo non habeas firmamenti quod fatis efiè poflfet.Perquiras etiâ, inutf ftiges homines ex omni regionc,coscj^cognofcas,appelas,confirmes, cures ut in ciui-latibus fuis aliquot pétant,Se tua caufa quafi candidat! finLbene homines nofle, comi^ 1er appellare,a(îîduéac diligenter petere.benignû aeliberalêeflê oportet. Vnde Cicc.« roipfe poftea Odauio feribens inquit.Nos in omni munere câdidatorio fungêdo fura mam adhibemus di}igentiâ:ôe fortafle quoniam uidetur in fuffragtjs multû poffè Gallia cûRomæàiudicijs forû refrixerit.excurremusmêfeSeptembri. Et item ad fratrê de petitione:Tota petitio procura ut pompa: plena fit,ut illuftris.ut fplCndida, ut popula* ris,i^thabcatfummâ fpem ac dignitatê.Sed hæc tibi retinêda,ut fenatus te exiftimet ex lt;o quod ita uixeris defenforem autoritatis fuæ fore. Equités Romani boni amp;nbsp;locuple-tes,ex uita ada teftudiofum ottjacrerum tranquillarû.multitudo ex eo dûtaxat, quod oratione in concionibus atep iudicio popularis fuifti, te à fuis cômodis alienû non futu
C rum.petitionis formandæ artes Se inftituta Cicero multas ac difficilhmas fuprà oftêdit, fed poftquàm uentS erat ad ipfum petitionis a(fîum,resc^ uarifs modis,quos infra doce bimus,in campû adumcÿ dedu^a erat.maiores prædiâis in dies fuboriebantur candi-tatis petitoribus difficukatcs:de quibus itê Cicero pro Murena fie dicit. Quod fi ilia fo Dedi/pcultiia iennis precatio comitiorum à confularibus aufpicijs côfecrata, tantâ habet in fe uim Se tibHspeten=: religionem,quantum refp.poftulat.Se infra: quod enim fretum quê Euripû tôt motus, tiumdi^niMa tantas,tam uarias habere putetis agitationes flu(fiuum,quantas perturbationes Se qua los aeftus habet ratio comitiorum.nihil eft incertius uulgo,nihil obfeurius uolötate ho minum,nihil fallacius ratione tota comitiorum.Nam 5e tempeftates aliquo certo cœli figno cómouentur,fa:pe improuifo nulla ex certa ratione,obfeura aliqua ex caufa exci tantur:fic in hac comitiorum tempeftate popularijfæpeintelligas quo figno commota fit,fæpe ita obfeura eft,ut cafu excitata eiTe uideatur.Et infra. Petitore ego prarfertim co fulatus,magna fpe,magno animo,magnis copqs.Se in forum Sein cäptim deduct uölo:
D praefertim cum hoc iamnouomore,omnesfere domus omnium coneürfant,Se ex uut- -tu candidatoru conicêluram faciunt,quantû quifep animi ôefacultatis habere uideatur: Vides tu ne ilium triftê,dcmiffùmc'iaccf.diflfidit.abiecit haftâ.ferpit hic rumor. Magna aSt eft comités confularibus repentina uoluntatû inclinatio, praefertim cum incubuic ad uirum bonû,Se multis alîjs adiumêtis petitionis ornatû.huiufmodi etiam petitionis difficultates Se candidatorS Cicero in oratione pro Plancio fie oftendit. Non ein corn» tijs iudicat femper popuius, fed mouetur pleruc^ gratia,cedit precibus.Facit eos à quibus maxime eft ambitus,denic^ fi iudicat non delerftu aliquo aut iàpiêtia ducit ad iudt-candûjfed impetu nonnunquâ,Se quadâ etiam temeritate.non eft enim confiliS inuul-Ço.nonratio.nondifcrimen.nô diligentia.fempercpfapicntes ea,quæ popuius feciflet £ercnda,n5 femperlaudanda dixerût.primSillud debes putare comités præfertim a:di litijsftudiûeffepopulinoniudicium.ebrandita illanoenucleatafufFragia,eoscp quifuf fiagium ferant,quid deniq) ipfi debeant confiderarefaepius, quàm quid cuiq? a rep. uideatur debcrûNoftrû eft autem qui in hae têpeftate populi iadamur ac fluâibus, ferre inodcrate'pop«U»ol«ntates,allicereaItenas/eun€repartas,placare turbatas:honores
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g Z fim%*
-ocr page 122-TRIVMPHANTrS ROHAB
fi magninon put3nius,non ferutre populo:Gn cos expenmus,non defahgaW (upplicï/ ß do.Sunt item tiióis difficultatum fententijs finiilhm3,quæ idem Cicero in epiftola Cu rioni fcribit.Habemus hacc omnia,bonorum ftiidium conciliate ex tribunatu, propter noftram,ut fpero te intclligercjcaufam. Vulgi amp;nbsp;mukitudinis propter magnificentiam muncrum liberalitatemcç naturæ:iuuêtutis dC gratioforum infufflragqs rtudiü, propter eins excellente in co gencre uel gratiäucl diligentiâmoftrâ fufFragationê fi minus potS Petditibuttcm,at probatam tarnen iufiam SC debitam. Erat autem petentibus maximum adiu^ giih-atum md= mentum,paucitas competitorum.Vnde Cicero Attico.Luceium feito confulatum ha* herein animo ftatim petere.Duocnim foli dicunturpetituri. Nonfolum autem libera t«(n competito ciuitate artes in petitioncfuntadhibitæ,dequibus tam multafuperius funtdilt;fîa,fcd^ rxmpaucity principibus etiam fe gratos populo reddere adnitentibus.hinc Icribit de Otflauio Äu* t(Wfuij]e :Suetonius.Quotiesmagiftratuum comittjsinterefict,tribuscum candidatis fuis circuibat fupplicabatq? more folcnnûfercbat amp;nbsp;ipfc fufFragiû in tribubus,ut unus e' po* , pulo.ôC magnæ fpei ac confidentie fuit petitio uartjs ex adiumentis prius prudentia c5 F paratis.Cicero pro Murena.Nos quoeg fccnam habuimus competitricem. quod fi cgo quitrinosludosÆdilisfeccram,tarnen Äntonijludiscommouebar. Habuitprofici- . feens deledum in Vmbria.dedit ei facukatem refpub. Iiberak'tatis,quaufusmukas fiblt; tribus,quac municipijs Vmbriac conficiuntur,adiunxit.Et pro PlancioidemCicero hu militatemfupplicädiomnibus plurimum in petitionibus magiftratuum ualuifleßco-« ftcndit.Quö quidem tempore fi idLateranêfis facere uoluifles, autfi grauitatis efiepu rafles tuæ,quod multinobilcsfæpcfccerunt,ut cum minus ualuiflent fuffragtfs proffer nerentfepopulo, fracloanimo ateg humilifupplicarent,non dubito quinomnis adtc conuerfura fuerit multitudo.nunquam enim nobilitas integra pracfertim atq) innoeês, à populo Romano fupplex repudiata fuit.Et contra tffa undieg Audio ÔC diligentia mul titudo plurimû in petitione adiuuabat.HincPIutarchus in Pompeq uita.Cæfar tn Gal* IqsagêsadfuffragiafrequentesmilitcsireiuflltjUtfibialiud quinquenniadcccrncref. Nuncdecandidatis,quorumfuprafrcquenseftmentio,dicendum.Eosabindumento quod ipfum indicat uerbum appellatos confiât, de cacg re Plutarchus in Problemati* bus fic habct.Candidatis erat morts in tunica abfeg toga effe,nc argentum finu ferentes 1 pn alios corrumpctent ciues: uel quod imperio dignos no gcnerc,non diuitqs no gio tia,fed uulneribus St: ctcatricibus comendari oportere iudicabant,quæ quidem uulne* ra,ut ab ijs quos ambiendo prenfabant confpicercntur,fine toga ad petendum defeede bant.Idemeg Plutarchus in MÆmilq uita dtcit M.Æmilium uirum Cofularcm, qui tri cits fingulariccrtaminepugnaueratjamp;fempcrhofiem trucidauerat,contraGalbamin umbra nutriturn contendentera,cum cicatricespopulo oftendiflet, ftatim omnestrib. triumphum ei dedifle.Veterem uero fuifle candidatorum tn petitionemorem,Liuius quartolibrooftendit,quidicitaTribunoplebistunclatamlegem,necuiliceretalbuni petendi ueftimentûinduere petendt caufa.Et tarnen infra fcribit.Tt ibunis militum Côiulari po cuMfddlbumue teftatecreatisC.IulioTullo C.Seruilto Hala.Cn.Cornelio Coflbartêadhibitam à pa* , 5 fitntfntitm in= tricqs cuius eosicilq tuncquoqj infimulabant,quodturbis indignorum candidatoruH
intermifccndodignoSjtacdiofordiumin quibufdam infignium populumàplcbeqsdi uertiflcnt.Ratio nunc à nobis,autoritas ac tempus earn deferendi candidam uefiem di cetur.Rationemtg folam fuilfe conftat,ut petituros infignes magiftratus oftenderet alba ueftis.Tcmpus deferendi,autoritas oftenfa doccbit.Nam iubentibus Tribunis mili taribus confularipoteftate fuprauidemus câdidatosdignisindignos fuifleimmixtos, amp;nbsp;pariter aliquando faefiö eft à Ditfiatore aut patribus, Nam idem Liuius quarto libro: DidatorePublio Cornelio,amp; Hala SeruilioMagiftromilitSjficutpriore anno per in-digniftimos ex plcbeqs candidatos,omnium etiam dignorum tædiû fuerat, fic turn pri moribus Patrum fplendoregratiatg ad petendum praeparatis omnia loca obtinuerc:. quos quidem candidatos ad petendum,ut præfertur impulfos,per die folummodo pc-titionis albam detulifle ueftem non dubitamus.alia autem fuit,de qua paulo poft dice-mus,perendi iure Stf ordine Côfulatû forma,cum quis Quxftura Ædiliiate fondus, petere ad fuu libitum inftituifletHirg anno uno à creatis fcilicet Cófuliba» ad alioruin creandorucomitia,uefte albautebaniur Vndeutdemw« Cicerone pro Murenaorantè dtccre^
-ocr page 123-1
LIBER TERTIVS. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77
d/cere,cum quam ccpiflèt in Afia albam ueftem Romam ufcp ucnientêdctuliffè.Muli-ti obuiam prodierunt de prouincia decedent«,ConfulatS petenti folet fieri, 6C cut autê non proditurreuertend.Quid habet admirationis tali uiro aduenienti candidato congt; fulari obuiam iuiffe multosï'Catoncm quocp fuperiorem in alba uefte dum ccnfurâ pc teret dixifîe teftimonium in Marcum Attiliû Glabrionem comp etitorcm fuum Liuius in XXXI11 fcribit.Qüæcuncp haclenus à nobis de comitt)s,candidatis,ôi'petitione di lt;^arunt,generaiiafuerunt:ad ipfamremnunc ante oculosponendâ particulariter degt; ' fcendamus.QuiCôfuîatumpetituriin campum Martium candidatidefcCndcbant, de ConfuUttr ptà àüéiorcsfufFragatoresrçfuoscircafehabebantrficutLiuiusXxX11il habet,Poten-tes petebant patricq plebeqûe:P.Cornelius Cn. F. Scipio q exHifpania prouincia nugt; per receflcrat magnis gcftis rebus.Et L.Quintius FJaminius ^cl a fïî in Graecia pratfue-rar,ôô Cn.Manlius Volfo:hi patrictj.plebei) autê Cn.LcIius Cn. Domitius Cn. Liuius SalinatorL.Attilius.antc omnia certamen accendebant fratres candidatorû, duo cia-
g riffîmi fuç çtatis imperatores.maior gloria Scipionis Sd quo maior eo propior inuidig. Qiiintf) recentior,ut qui eo anno triumphaflet,quôd alter decimum iam annu aiîtduus «n oculis hominum fuerat,quæ res minus uerêdos magnificos homines ipfa fatietate fa cit.InQuintio noua reccntia omniaadgratiâ erant.Is obtinuitut pratfcrretur candigt; dato que Aphricanus frater ducebat,quem Cornelia gens Cornelio Cófule comitia ha bente cómendabat.L.Qpintius Domitius Aenobarbus Confules fatfli. Adeo ne in plebeioconfule,cum pro C.Lælioniteretur AphricanusuaIuit.Et x L r Liuius:Claudi quot;nbsp;' ‘ «sunus ex omnibus nobilis candidatus erat,opinione omnium baud dubiédeftinabâ lur.Quintus Fabius Labeo Si. L.PorciusLicinius.Sed ClaudiusConful fine litfloribus toto loro uohtandOjClamantibus adueifarqs Si maiore parte fenatus.meminifie eS de-bete fe prius Confulê populi Romani, fratrem P.Claudt) effe,quin illc fedens pro tri bunali aut arbitrum aut comitiorum tantum ipeêîatoremieprçberencoerccri tamê ab * elFufü ftudio nequiuit,quin magnis cotentiontbus Tribunoru quoqp plcbis, qui aut co
C traConfulêjâUt pro ftudio eius pugnabant, comitia aliquoties turbaref : doneeperuigt; quot;nbsp;eit Appius,ut deiedo Fabio fratrê trälleret. Earn petitionis animi anxietatê Seneca egt; piftola cX V1111 ficderidet:Quàm putasefteiucundum tribubus uocatis cum candi-datiin templis fuis pendentfSt^ alius numos promittit,alius per fequeftrê agit,alius eo-i rummanus oculis coiitexit.quibus defignatus contingendam manu negaturus eftrOm nes attoniti uocem præconis expedant.Durauitcß aliqua eX parte petitionis magiftra mum Umbra fub principibus.Suetonius de Cxfare. Comitia cum populo partitus eft;-«texceptis cofulatus cópetitöribus,de cætero numero candidatorû pro partedimidia, quos populus uellct pronuticiaretpro parte altera quos ipfe dedifiet. Et edebat per 1m bellos circum tributim miflôs feriptû breui:Cgfar didator ill i tribui, cômendo uobis il lum Siillum,utueftrofuffragiô fuam dignitatem obtineant.comitia nülla habuitpraeter Tribunorß SCÆdiliû.fiC Plinius orator:Änxium me Si inquiets habet petitio Scx-tiErucq.Itacpprehendo amicos,fupplico,ambio,domus ftationesqj circumeô,quant3
Duclautoritate,uel gratia ualeâprecibusexperior.Locûubihacc comitia haberenturfu pràdiximuscampüfuifle Martium,faepenumero à nobis defcriptS.In eo quæ erant co-ira quæ aqua uirgo in urbem nunc etiam currens fînitur, ut inter columnam Antonini cocleam extantcm,amp; didam aquam ipfafuerint Septa ad inftar claufurarum, quæ ar-mentis in campeftribus fîunt fic appcllata-erantt^ émateria Si tabulatis, de quibus M. Cicero ad Atticû fcribcns.Efficiemus rem gloriofamzNam in campo Martio tribus co miti)s marmorea fumus Si fepta faduri,eafç cingemus excelfa porticu, ut mille palfuS éonficiaturzfimul adiungetur huic operi uilla publica.quod tarnen nec Cicero ipfe,ne* que alius poftea fecit,bello prohibente ciuili,quod breui poft hanc epiftolâ eft fubor* tumzad ipfaqj fepta totidem fuereOuilia minoris ambitus loca,in quib.centuriæ à tota tribu feparatæ de agendis prius citarentur confultabant.Et fuos quæfp tribus habuit Diremptores,multitudinem in centurias diuidentesgt;Succenturiatorcs(ç,quos dicit.Fe ftus explendæ centuriæ caufa aliquos.qui forte non adeflent fuppleuifte. Vnde côij ci-mus centurias non fingulis comittjs fieri confueuifle,fed potius cû fadæ eftènt diu per manfiftèuiainextatnûclapis eenturi3s,utapparet,aliquas incilâshabês »uixdimidius,^
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßlondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S 3
-ocr page 124-■7 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TR I V H P H A N T 1 î RO M AE
ïnfatKfîæLuciâtnucecdeïlaubiOrpbej templûeratjuctufta cuius omamentaânouis mutationibus dignofcuntur,ccclcfiacp Orpbei retinct cognoiTjentum;alij(ÿ crant Cen turtatores appellat!,quibus effet cura diVlas centurias coliigere.Erât item unaquac^ in tribuDiuifores.diuidendisæquaIiteromnibus,quetribuidarentur,obuenircntq?em(gt; lumentispræfedi,quoslargitionucorruptulæ autores facpenumcrofuilTe docebimus lam in campUm ôiad fepta ouiliacj ipfasq; tribus Si ccntarias ufqî peruenimus, candû Tmordines daios ad petition?à fuis dedudioribus fuft'ragatoribuscj! dcduci uidere uidemur.Maio Kirorumin reigiturconatudcligendiformam ducimusexplicandam.tenendaucrôquæ fupràdi* tribubus ximus/uiffeintribubustriumordinumuiros,pa£ricij,equeftrisôCplcbcfj,fuiffectiant
claflès quinq; à cenfu plurimum diffcrcnres : de centurijstj prxrogatiuis fortitione fiC Vcturia,quæcp inipfistribubusfîebant, amp;nbsp;Confules Prætorcsc^ cumalqsmagiftrati-bus ad pontem confedifre,qui in campo cfièt Martio ubi cocleam columnam Antonif extarc uidrmus, quæ dicemusattenté confideranda funt primum de Confule. Liuius iuffragidper xXXi.ConfulincampoMartio comûijs priufquam centuriasinfufFragium mittereu g pofltfw Ét Nonius Marcellus fcribitfcxagenarios per pontem nonmittendos quodfuffragiu
non fcrant,quod pro ponte fîebat.Suetoniuscç de ponte apertius fichabet. De Caciare cnim Si coniuratis in fuam mortem fie inquitJllum in campo per comitia tribus ad fu£* fragia uocantem partibus diuerfis ex ponte ut deqcercnt,atcp exceptum trucidarêt,co gitaffe.Centurias Diribitorcs quorum id offîcij cratin tribubus diuidebant.Praerogatt ua quid eflct,uerbum fignificauex omnibusenim qui militarent iunioribus, Sgt;i pariter ex ueteranis militia per aetatem dimiflis deligebantur centuriæ,pratrogatiua iuniorum fiueucteranorumappcllatæ:ex ipfisf^prærogatiuæccnturqsfaôo itcrumdeleôu, pri ma felctflorum quorumcunqj praeftantiorum centuria diifïaeft tanquamabætate Si 'Veturid dignitate uenerabiliorum,Vcturia.Etne fraus aut corrupcela poffètfieri, non cinôi ad cultodiam fuffragiorum deputabantur,de quibus quid fuerit Plinius fie habet. Dccu-tix pluribus nominibus diftinâæ Tribunorum iudicum, propter hoc non cindi uoca bantur ex omnibus felcôi,adcuftodienda fuffragiorum fitaincomitqs:aliusfenon ein Q lt;fium,alius fratflum, alius tribunum appellabat; Tiberij principatu equefter ordo mo* tus,in id conftitutumqj ne quisnon cinctus effct,nifi ciuis ingenuo paire auoq;,quibu» feffertia quadringenta cenius fuifirat à lege Iulia the.atrali quatuordecim ordincs fedê di.Sorticbatur Conful,quæ pro unoquoq^ candidato prærogatiua iuniorS prius in fufgt; fragium mitteretlt;quam Si præco citabatzeumtÿ aCceptum effet ad Côfulis cacterorûcp magiff ratuum præîentiam in ponte fuffragium,ea centuria in montem inde citatorutn appeliatum diminà,præco quid egifietrenunciabat,citabantur(^ poff prserogatiuastri buseiufdemprima,deinde aliæclaflèsincenturiasdiflribucæ.Eratq^arbitrt) candida^ torum,tribuum in quibus magisuiderent prçrogatiuarum fortitionem fieri,eas^ quas forte contigiffet exire,Si deinde alias centurias à confule uocari. Nam pkruncp accide bat eos in pctitionc præualerc,quibus praerogatiuae praefertim iuniorum fauiffcnt.Vngt; de Cicero pro Murena.Et enim,fi tanta illis comitijs religio eft,ut adhuc fuper omnem ualuerit prærogatiuam.Vnde uidemus Helium Spartianum,de Alcxandro Seuero di* H cere.lpfas deinde tribus SC eos qui militaribus nitercniur prxrogatiuis purgauit. Haec autê omnia facillimè intelligcre poterit,qui dida Ciceronis de Lucio Pifano PhilippL, carum fecundo,in hæc uerba confîderabit » Ecce DolabcUæ comitiorum dies * fortitio prærogatiuæ cxit,renunciatur,tacet,prima claffis uocatur* Renuneiatur, deinde ut aP foi et fuffragia,tum fecûda claflis uocatunquæ omnia celerius funt fac^a quàm dixi. fed ad rem multo copiofus faciunt,quat à Cicerone in oratione pro Planco feripta fubieeP tnus.Neq; ego nunc confilium repracbendo tuum,quod eas tribus quibus hic maxime notus erat non cdideris.amp;i infra: V ocatæ tribus,latum fuffragium,defcriptæ,renuncia-tæ,longe plurimum ualuit Plancus. At tandem una centuria prærogatiuæ tantum habet autoritatis.utnemo unquam prior earn tulerit , quin renunciatus fit aut ipfis comP tqs Conful,aut certe in ilium annum.Et infra de Planco fic habet: cuiusin honore non unius tribus pars,fed comitia tota comitijs fuerunt pracrogatiua. Si ubi Cicero in prar-; dilt;Sis no fatis cdoccat fupplebitLiuiusinfra fcripta libro quinto : Haud inuitis patrib.. Publiû Liciniû Caluum,prærogatiua tribunum militum nô pctentem creauit. amp;nbsp;infràt;
. c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;populus
-ocr page 125-' t ï B i R T E R T I V S,'
Ä populus nihi'lomiflus fuffragia inibat.amp;f ut quarcp intro uocata érat centvris Cófulemt baud dubieFabium dicebat.Centuriæ quæ lupcrerât Q. Fabium nbsp;P. Decium dixercj
Si infra'.Tum($ pracrogatiua Si primo uocatæ oês centuriæ cófukm cum diccbât.Iteirt infrà:eo die cum fors pracrogatiuæ exifletjCac^T. Attiliû.Et libro xx 11 i.Liuius: intc^ rcaprçrogatiuafufFragiummijt.Grc.atiq(ineaCôfijlesQ.FabiiïsMaximUsqu3rtûM.‘ ’ Marcellus tcrtium:eoldem Cófuks caeterat centuriac fine uatiationc uib dixerunt. Si ü broxxvinoüræintentioniinplurimisfatisfacit Liuius:Fuluiusc«rr.comitia Cofs; baberct,prafrogatiua VcturiaiuniorûT.ManliûTorquatSdixit : qui ad tribunal conlt;’ lulls ucnitjpctijtc^ ut fua pauca uerba audirct,ccnturiält;$ quac tuliBet fiifFragium reuoca riiuberct.oculorumemualetudincm excufauit.poftbeccùmcenturialrequensfùctla mafletjfe nihil mutarc,töTorquafus, Neq? ego ueftros mores Cóful ferre poiero, neep uosimperiummcunrrediteinfulTragfü.Tumcenturfamotaautoritate uiri pciptaCö^ fuie,ut Veturiâ feniorû citaretjUelle fe cum maioribus natu collo qui:citata feniorS Vc
Iß turia,datûfecrctoinouilicumbiscolloquêd}tempus.itac5fultationcdata, fenioribus dimifîis iuniores fuffiagiû incuntes M.Marcenô, M. V alcrium Cófules dixeruntrauto-htatem pracrogatiuae oës centuriac fecutat funt.Rcliquum eft nobis bac eomitiorû par te,qu2]ia centuriac auttribusipfæ aliter fuffragia ferrent oftcnderc : Duobus ein modia jj^os fed diuerfis temporibus id faditatû fuit. Nâ uocibus primo Si fenfenti|s palàm ab uno fuffraÿorHtri quoqj diôis,poft tabellis fuffragia dart mos fuit,de qua re elegâtiffimâ difputationê Ci cero Legs fecundo cum Quinto fratre Gc habetJn ea fum fentetia, qua te fuiffe femper fcio,nihtl ut fucrit in fuffragîjs uoce melius, qufs aût nô fentit omne autoritäre optima^ tû tabellariä lege abftuliifef'quâ populus liber nunquâ defiderauit, id opprelFus domigt; natuamp;potêtia principuflagitauit.îtacp grauioraindicia de potccilfimis hominibus e^ fât uoccs tabellac: quâobrem fuffragâdi nimia libido, in nô bonis cauGs etipiêda fuit potentibus,nô latebra dada populo, in quabonisignorâtibus quid quifq; fentiat tabel la uitiofum occultarct fuffragiû. Itacp ifti rationi neep lator qurfqua eft inuentus neep au
,C tor unquâ bonus.Sunt ein quatuor leges tabellariac,quarû prima de magiftra tibus man Legert dSdis.EaeftGabinialataabhomincignoioôi'fordido.fequuta biênio poftCaifiaeftî klbri« de populiiudicio.ifta ab bominenobililataL.Gafîîo.Carbonts eft tertia de tubendis le ^bus acuetandis: feditioG atep improbi ciuis.Vno in generc i elinqui uidebatjqtfipfe .CalFius exetperet pcrducllioncs.dedit huic quoqj iudicio Cælius tabellâ. Eâcp optimâ remp.elfedicOjquâ hic côful coftitucrit : quæ fitin poteftatc optimatû. Sic cm recitata eft:dc fuffragtjs optimatû quæ plcbi libera funto.quæ lex banc fententiâ,lt;ôtinet:ut om nés leges toUeret,quæ poftea latæ funt,quand o tegunt omni ratione fuffragiû : ne quia tfnfpictat tabellâ,ne roget,nc appcilet,deinde hoc optimo cuicp Si grauiGimo ciui ofte* dat ultroep offcrat.EocpnuncGtillud quod à tcnupcrrime'dirftum eft,ut minus multos Kabella côdemnet folebat uox,quta populo licerc fatis eft.Hoc retêto reliqua uolungt; las autoritati amp;nbsp;gratiæ tradit.ïtaq» ut omittâlargitione corrupta fuffragia, non uides fi quando ambitus Glcanquæriin fuffragtjs quidoptimi uiri fentiant.quâobremkge bac
P libertatis fpecies datur,autoritas bonorum rctinetur,côtcntionis caufa tollit. Vnde c8 uocem Cicero tabellæ præponerct,Gc oratione in Pifonc habita gloriatus eft.Me cungt; ôaItâb'a.mc oês ordincs,mcuniucrfaciuitas no priustabella^ uoce Côfukm déclara uit.SimikmcpfupraditftæCiccronisdifputationcmPliniusoratorMeGo Maxitnoferi ' bit-Mecninifti ne te fæpe kgifîe quantas côtentiones cxcitauit lex tabellaria At nSc in fenatu Gne ulla dilïènfione hoc uelut optimum placuit. Omnes eomitiorû die tabellas poftularuntSuperfunt fencs,cx quibus audire ioko hune ordinem comitiorum. Cita- Comitiàruifî »O nomine candidat! Gkntium fummum.dicebat ipfe pro fe, explicabat uita fuâ, teftes ordo Si laudatorcs dabat ucl cum quo militauerat, Gue fub quo quæftor fuerat, uel utruncp fipoterat:adhibebatquofdâexfuffragatoribus.illigrauiter Sipaucaïoquebant, plus hoc cp preces j)dcrat.Nonunqu5 câdidatus aut natales côpetitoris, aut annos, aut ctia «nores arguebat. Audiebatfenatus grauitate cenforia.Ita fæpius digni gratioG prarua lebant.Inualuit tn Si diutius feruatus eft mos tabellarum.Dc quo Cicero in kgê Agra-viâRulli feeundam,in fuamep fui ipGus gloriâ Gc habet.Scd tarnen magnifteentius atq» ornâit«seflç4loîtiûilpotcft,qqodtncisçomitijsn5 tabeHamindiccmtantælibcrtati« 7 .1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g 4 f«a
-ocr page 126-So
T R r V M P H A M T I S R jO’M A E
fed uocemunam ,p uobisindicemucftrarumin me uoluntatumacftudiorumtuliftis, ß Itaqs me nô extrema tribus fuftf agiorum,fed primus concurfus populi Romani confu-km dedarauit. Quale autem uas fuerit in quod fuftf agia mitterent,Afconius Pedianus quod nbsp;Cornelio de maieftate fichabet. Dum u tell a defertur, dum fortitio fit* Et Cornelius
æftimationêfena
tus reperta,ut cuiufcp uita famamqs penetrarent.Et tabellas ipfas fuifle cera delinitas,in
TdMrfrm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;° faciliter feriberet cuiufq uotum,infrà in aceufationû partibus, dum fenten
tiasiudices ferrent oftendemus. uetuftâuerôhuius uerbi uimbeatus Hieronymus ad
CXÿi modus tn ma^i/h’d:: titus decli(= rendis
De pceiid tri bus Idrgitioe cotTUpenlM
Nfceâ Hypodiaconu eleganter fic fchbit.Rudes illi Italiæ homines,quos Cafcos Enni usappcllangfibijUtinRhctoricis Cicero air,feitouidSquaeritabât,ante cartae amp;mera branarS ufum:aut dedolaris ex ligno codicillis,aut in corticibus arborS mutua epiftola ru colloquia mifiitabSt.Vnde amp;nbsp;portatorcs earSjtabellarios; amp;nbsp;fcriptorcs à libris arbo rö librarios uocaucre.ad quaru tabellarum imitationê hæ quoc^ amp;nbsp;faûx amp;diifiae fünf, in quibus fenatorum ÔC iudicum in fcntenttjs uota fcribebant.Decæteris ucrô quod di ß xi infrà diéioloco patebit. Scriptas autem fuifïe tabellas, Plinius Mefîo Maximo fcrû bens fic indicat. ScripferS tibi uerendS elTe, ne ex tatis fufFragijs in quibufdam tabellis multa eflent iocularia atc^ etiâ fceda dilt;5u,in una uero pro nominibus candidatoiû,fuamp; fragatoru nomina funtinuenta.Exc3duitfenatus,magnofpcIamore, qui fcripfiffct ira* turn principe eft comprecatus: tantum licentiæ prauis negocijs adijcit ilia fi'ducia, quia cm fcietfEt tabellx pro epiftolis cum uitftoriâ cótinerêt laureataf mittebant. Cicero in PifonCm:Ne tii quidem Paule nofter tabellasRomS cum laurea mittereaudebas.Hisij fupra tâto ut oftendimus ftudio peratftis : cóful in pote refidens eum cuius fuftragia ftrgt; perauerantcófulem futuri anni dedarabat,praccoq( palam enunciabat,paritcrcß in deli gendss,Praetore,Cenfore,Æ,dilibus,amp; Tfibunis facftû fuir,déclara tiq; in Côfules candi dati.cum fenatui ufqj ad tempus ineundi côfulatum interefient, maximæ erât autoritär tis.declarädiincomitijs CÔfuIes Ôi5aliosmagiftratusformâmoreslt;qfatisfupràdocui* mus,qd‘quidê amp;nbsp;fi fuapterei natura intégré amp;nbsp;abfq uitio amp;nbsp;corruptela fieri potuit, ma ö Iis tn artibus fæpenumero faâitatû eftiquibus artibus primariû largitio fomentu dediti unde ÔC repulfas à petitione nônulli quâdocp immeritas retulereiob id Cicero Quingt; turn fratrê ad petitione côfulatus inftruês fic admonet.Et quoniâ in hoc uel maxime uj tiofa eft ciuitas, qgt; largitione interpofita uirtutis ac dignitatisobliuifci foletjfac ut le abs te cuftodiri atqi obferuari fciât.ô^ ad Atticû idê Cicero. Côlùles flagrât inuidia, qgt; Me* mius câdidatorû parftionê in fenatu rccitauit,quâ ipfe fuus côpetitor Domitius euC5* fulibusfcciftet,utambotalêta quadraginta côfulibusdarêt,fi effent ipfi cofuleSfaifti.ô^ idê Cicero largitionis farftæ infimulatû PlâcQ defendês dû purgare nitit,quo fieret mo* do corruptela amp;nbsp;largitio fic docet.Sed tu docefcqueftrêfuifre,largitûfuifre,côfcripfil* fe,tribulcsdecuriafre.Vnâtribûddige,tû doce qd’debeSjp quêfequeftrê,quo diuifore corfuptafit.Deindc habere cœpit fubito praeter opinionê hominum:ut né fi cogitaffet quidê quifpiâ Iargiri,daret fpatiû côparâdi tribus.Latum fuffragiû,defcriptç,rcnuncia tacdoge pIurimûualuitPIancus.nulla largitionis necfuitjOccefle potuitfufpicio. Etat H aût grauiftîma pœna his, qui largitione tribus ac centurias corrupiflènt pcflegê de am bitu côftitutâ,cuius legis metu diuerfîs ÔC occultis artibus largitioneiplam fieri opor* tuit. Vnde dixerût Plâci aduerfariorû oratores, ipfum quofdâ mimoru habttu fubornaf fe,q ad tribus cêturias per ludi fimulatione penetrates, peeunias in largitiOnêdetu-lerât:qu3 diluere calumniâ Cicero cum adniteretur, his uerbis in præditfta oratione eft ufus.Illud uerô crimen de mimis.quos in civco Flaminio deprehêfos eftè dixiftis,tûe ca Iuit,rcccnti(5 nunc in caufa réfrixinnet^ em qui illi mimi fuerint,nec quæ tribus, nec g diuifor oftenditis.AfcohiusPedianusinCicérOnis ofationêpro Milone. Annius Mi* lo amp;nbsp;P.Plaütius Hypfeusô^ Q.Metellus Scipio Côfulatûpctierunt,n5 folulargitionà palâ effufa,ied eti3fa(ftioibusarmatorûfuccinlt;fti.amp;Cicero ipfein Verre aêîionefecun da,Comitia haberi cœpta funt* Curfare ifte homo potês cû filio blâdo grätiofo circ^ tribus,paternos amicos hoc eft diuifores appéllare. Hinc uidemus Odauiû Auguftö, populigratiâaucupantem tollendislargitionibüs curam adhibuifle.Suetonius enim de eo fie feribit.Comitibrû quoqs tus pr iftinû r eduxtt;ac multiplicip œna coer cito anv*^ bittf.
-ocr page 127-liber 'QTARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gl
X bitUjPabfanus amp;nbsp;ScaptienGbus tribubus fuis die comitiorum.neqtnd à qwoqo^ candt-datod€fiderarcnt,fingulamilianumnmaflediuidebat.fatismultadelargiiione,repulla D^repstlfis rum aliquas dicamus. Nullä indigniorem repulfam Populum Roinanö anquä uidifle crcditum eft ea:de qua Gc Plinius fcribit. V ir optimus à fenatu iurato iudicatus Scipio Na(fica,bis cadidatus repulfam babuincui cxuli in patriamori nölicuirSed ulrimæregt; pulfæ caufa afFert,oftcndens quod fupra diximus neceflariatn fuifle petituro Confiilagt; tum.ö^aliösinGgncs magiftraius,humiIitatê,ÔC omnê uniuerfo populo fubieflionemi Cum emis Scipio port lugurthæ bellum matremtß Idea inuibemaduecfîâ,amp; feditiôea fiuïum aliquâtio côpoGtas,œdilitatcm petereî, amp;nbsp;inter fupplîcandum folenni more ut fiebat callofam ftringeret manum unius quem rogabat, per iocum interrogauit : Nun-quid manibus ambulare foliîus cflèt f' qd* tribus rurticæ adeo ægre tulerunt, ut repullâ illidatafucritParuacppariter fuit caufa, quæ.Q^ÆJ to Tuberoni repulfam prstturæ de-drt,quëL.Paulusauus ÔC P.Apbricanusauunculus deduccbât.Inepuîo eniAphrica-
B nipatruifuonominedatOjtricliniSpofuitPunicanispellibushædinisrtratû, SCfiglinS menfac apparats omnem fuilTe fuprà oftendimus, infratp dirtuGus in moribus Qi ccenia diccmus.Érat autcm(utdiximus)in petitioneneecflàriafubieôio abictrtifïima, quâ ali quandögencroGanimiquofdäerubuißeuidcmus.M.cnimCranuseonfolat3 petensü èc more câdidatorum câpum circuiens Gngulos rogabat,qui Scæuolâ focerum fuS de-dult;rtorêerubefcës,cum,u£ abiret,rogaait. Meliustç fecifie uidetur Cicereius fcriba,qui cum Aphricano fuperioris Glio temerè câdidatus,poftqu3 fe in côfulatus petitione iu-perare aduertit,abiclt;rta uefte candida fe 4? côpctitore fuffragatorem exhibuit. nec fue-runt oês rcpulfæ ad pcrniciênotatorû.Q.^iquot;i Cecilius Metcllus confulatus repulfam babuitjôf paulo poft duas ^uincias côfuli Gbi demâdatas Achaiâ amp;nbsp;Macedonia popu ’ lo Rotnano fubiecitLucius quolt;^ Sylla aJiquâdo priuf^ co dignitatis quo eucóus eft afcêderet,prgturg repulfam babucrat.pariterIVI. Portias Cato poft repulfâdignitatê in rep.maximâ eft adepius. at cetera iâin quarts uolumê q» hoc fatis creuerit difFeramus.i
BLONDI FLAVIt FORLIVIENSIS TRIVMPHANTIS ROMAB
liber quanus,qui adminiftrationis reip.fecundus.
OHN VNI c AT A orbi ciuitate Romana,epmitijs magiftratuum ped tionc,largitione,amp; repulGs quantum oportuit expeditis, ad alias rcips H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adminiftratióispartesfummatimfuprainchoatas reuertamur. Senato
undeoriginem prima habueruntincrcmêta,quotqj numeroufqj C.Cæfaris tempora fucrunt, fuperius teriij libriinitio diximus. reli- Senâtcrifnt» 4*^35 nunc Senatorrj muncris partes difeutere aggrediamur.C. Caefarê n«-« ptfrtei icribit Macrobius tâ multos in fenatu admiGffc.ut quatuordecim gradus cos non tene-rcnt.Et Suetonius addit,ipfum decem prætorqs uiris confularia ornamenta præbuiftè* De Auguftoqiidem Suetonius habet.Senatorum affluentemnumerum deformi ôlt;in-côdita turba(Erant em fupra raille ÔC quidâ indignifljmi,quos abortiuos uulgus uoca-D bat)ad mod un» priftinum,ôf fplendorem reduxinduabus letftionibus, prima ipforum arbitratu,quo uir uirum legit, fecunda fuo amp;nbsp;Agrippæ, quo têporc in fenatu lorica fub uefte munituSjferroc^ cincft us pracfedit.quofdâ ad exeufandi fe ucrecundiâ c6pulir,fer-uauitq; ctiâ exeufantibus inGgnia ueftis, ipetftandi in Orcheftra cpulandiqj publice ius. V efpaGanum uerô dicit Suetonius ampliftimos ordines amp;nbsp;exhauftos carde uaria et coiaminatoSjUeterincgligentia purgaGejfuppkflct^ rccenGto fenatu amp;nbsp;équité,fubmo tisindignifftmis,amp;honeftiffîmo quoej Italicorum Si prouincialium allcôo.qucm Ve fpafianum Cornelius Tacitus dicit multos pracfetfturis Su procurationibuSjplærofcj fegt; natortj ordinis honore praîcoluiGt.amp; Helius Spartianus Hadrianum dicit fenatus fa* ftigium tâtum extulifle,difficile faciens fenatores,ut cum Arcenium ex pratfeôo prçto rt),ornamentiscôfularibus prapdit6,faceret Senaiorê, nihil feamplios habere quod in cum coferret ortenderit.luliustp Capitolinus habet MarcS AntoninS philofophü mul tos ex amicis in fenatS allegifle,c3 çdilittjs aut prçtorqs dignitatibus.C^i princeps ctiS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
lege cauitjUt Senatores peregrini quartâ partem bcnorûin Italia poffiderêt. Et Heliu» LâpridiusdicitCômodumAntoniumquiueréditftuseftomnibus incômodus:Libeât ;
tinos
-ocr page 128-81
T R I V HP HA N TIS ' R O MAE
tinosiap^tricios atcçinSenatûallcgtfle.Iulius uerô CapitolinusfcribftdeHehoPefgt; E tinace, qui poftca fuit imperator, eum adiutorem uexillis regendis Claudio Pôpeiano datum,cum in co muncreapprobatus eflet,ledum fuifle in SenatS.Cgteris autê omnibus Romanis imperatoribus præclarius cgiiTe uidet Hcliogabalustquem Helius Lani pridius fcribit,matrê fuâ in fenatu rogari fecifle: quæ cum ueniflet rogata à Côfulc fub^ Senatus ntti^ feîÜum feribendo affuit,id cftSenatufconfulti faciendi tcftis.Fecit autem idem fpurcif-herum ab He fimus uir in colle Quirinali fenatulS,id eft mulieru fenatij,amp;Semiramiana fada funt co liogabalofa fultafcnatus,delegibusmatronalibus:quæquoucftituincedcret,quæcuicederet,qu3e ad cuius ofculum uenireqquæ pilêto,quæ equo,quæ faginario,quæ afino ucheret,quae carpento mulari,quæ boum.quac fella ueheret,amp;cui eborata elle t aut argctata.Et quse aura uel gemma in calciamêtis haberet.cotrarioaûtmodoamp;formainhacre,ficutincc teris magna ufus eft modeftia grauitate Alexander Mâmea genitus Chriftiana, que Helius Spartianus feribinSenatores no nifi ex fummorû in paîatio uirorû fuffragqs fe-ciftèjdicês magnû uirû oportere efle qfaceret Senatorê. Nec indigne fiedixit Alcxan- pt dcr,cùm magna fuerit dignitasautoritastç fenatus.Cicero PhilippicarS fexto, Siquidê autoriras Senatus,decus,honeftatê, laudê,dignitatêdefiderat. amp;nbsp;idê orationc pro Ra-Senate(lt;« biriOjiùminum in Senatu cófilium. Vnde Helius Spartianus Antonium Piö dicit fena tüitatum derultfle imperatorem, quantum etiam fi priuatus eftet deferri fibi uel ab alio principe optauit-SduIius Capitolinus de Antonino philofopho.nec quifquä principe iènatuiamplius detuliuque Spartianus dicit Alexandrum fiipradidum claui qualitatc ab equidbus Romanis diicrcuilTe. Alias etia Senatores habuere cofuetudines, quibus à cæteris ordinibusfeparabant.nam Aulus Gellius feribit: Senatores qui currulem ma giftratum gelTerat,curru honoris gratia in curia uehi c5fucfuifle:in quo fedes erat fuper quacôfidcbant.Ô^plurimiexipfisSenatoribuspotificeserant.VndeCicero ad Attlt;-cum,adhibebant omnes pôtifîces,qui effent Senatores. Auguftus autem ut ledi in Se natoresrcligiofius SCminoremolcftiafenatorio munere fungerenf,fanxit,utpriuf^ cofiderct quiftÿ thure ac mero fupplicaret apud arä eius dei, in cuius templo coirct. amp;nbsp;Ö ne plufquä in menfe bis fenatus legitimus cogcrct:Calendis amp;nbsp;Idibusmeue Septembri êCOdobri menfe ullos adefle alios necefle elfet, quä forte dudos,per quorum numerS décréta cófici poflent.duobus autem in cafibus Senatores nullis pignoribus aut alia ul adhibita cogi oportuiuaut cum dc triumpho älicui cóce4êdo : aut cum ftipplicatio dc-cernenda cflet.magnis ein uiris tune mos gerendus erat,quod ambitiofe Senatores aut lt;ócedebant:aut fummo conatu ,phibercadnitebant.CiceroPhilippicarum primö.Dc fupplicationibus referebat’,quo in genere Senatores deefle no folent.Cogunt ein noii pignoribus,fed eorum,quorum de honore agit gratia:quod idem fit cum de triumpho refert.Itafine cura Cófules funt, ut pene liberum fit Senatori no adefle. In ncceflitatib. autem ciuitatis adeffecogebant.Liuius XX v. Adeoej in apparatum eius belli ciuitas intêta erat,utP.Cornelius Cöful ediceredqui Senatores effent.quibusc^ in Senatu fen-tentiä dicere liceret,quicj in magiftratu eflent,ne quis eorum logius ab urbe Roma abi ret,^ unde eo die redire polfet. Èt mores ciuitatis nónullos Senatos ob dignitatem no H feruabant.Cicero orationc ad Senatum habita in fuo reditu: Noftra memoria Senato-res ne in fuis quidem pcriculis mutare ueftem foicbanuin meo periculo Senatus muta-tauefte fuit. Sedquodplurimifuit aliquando obferuatum eft inSenatoremratoant-maduerti.Hclius Spartianus Hadrianum dicit iuralTe in Senatu, fe nunquam Senatorc nifi ex Senatus fententia puniturum.quibus tn multum detulerat Auguftus.quem Sue tonius feribit, dieSenatus nunquä patres nifi in curia falutafle : Ô6 quidem fedentes ac nominatim fingulos,nullo fe mouente:etiam difeedens co modo fedentibus uale dice* bat.Claudius uero de maiore negotio a(fturus,in curia médius inter Cófulum fellas tri-bunitio fubfellio fedebat.Et M. Antonius philofophus fempcr cum potuit Senatui in-terfuinctiam fi nihil eflet referendum:!! Romæ fuit. Si iftç aliquid referre uoluit, etiam
Varia de de Câpania ipfe ucnit. Varia etiam de Senatu diucrfi autores habent.Quorum nônulla Senatu fie ut luntdilperfa collegimus. Aulus Gellius dicit prjefeciûurbiLatinarûcaufa,Senatû habere pofle,licet per gtatem nôdum fit Senator. Et Plinius Senatum fub diuo fuiflê habitû,cum effet nuncifttumbouêloquutumfuiflè: Valerius^ Senatum apudSenacu lutn
-ocr page 129-’ t ï B E R ■ 'qjZ a R t v S*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 J
Ä nbsp;nbsp;nbsp;fiabitarc confueuiflè:ut cum à curia uocaret pracfto adcflèt. Cicero Attico. Sena-
rus 6^ de ^uincijs practorum,ô^ de lcgationtbus,ölt; de cacteris rebus dcceniebat, ut an-tequâ rogan'o lata eiret,ne quid ageref .amp; idem Lentuloddibus lanuarijs in Senatu nihil eft fathum,quod dies magna ex parte cofumptus altercatione cöfuhs amp;Canini}.Itê: Gôfules ncqî cocedebât,nccp ualde rcpugnabant:diem côfumi uolebani.ô^ infr a:Sena tus haberi ante Calendas Februarias per lege Papiä,id quod fcis,nó poteftmcqj menfc Fcbruario toto,nifi perfetftis aut rcietftis legationibus.êd Cicero PiSco.Flagitare Scna-tusinftitit CornutüjUtreferret ftatim de tuis litcris.lllefe cófiderare uelJe. CS ei magnïï cóuitiü â Senatu cundo fierenquinq; Tribuni plebis retuletSt. De Senatoribus in généré muItafuntditfta.Nunc de eorS officio fcribereincipiamus. Primumduobusnio-dis Senatores in re poftta confulebant : quida enim fentêtiâ uerbo nbsp;oratione dicebat,
quids pedibus in fententiâ ibant:8C uarias de utrotj modo fententias efle uidemus.Dc nbsp;nbsp;ofßcw
illis eih, qui fententiâ oratione dicerêt, Vlpianus de Senatoribus traeftans fie habet.Sc
B natores fie accipiendS eft, eos qui à Patrick’s ôf confularibus ufq; ad oês iliuftres uiros defcêderSt.Quia 8C hi foli fententiâ in Senatu dicere polîùnt.Et Plutarchus in Problc-, «natibus cotraria penitus opinione diciuSenatores alios patres uoeât, alios Patres congt; feriptossquia primi Romulo,altj additi amp;nbsp;eôicripti.uel quia qui fententiâ dicMt,eôfcri-
' ptûquinô,folû Patresuocati.Deijsetiam,qui pedibusinfententiamirent,uariaeftopi nio.NâSenatufconfulta quandoep perdifceftîonêfiebât,ficutbrcuiinfràoftendcmus, amp;nbsp;qui locS deferentes in quo Senatum ingreffi confederant,ad loca aceedebant,in qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;
bus étant illi quorû ièntentiæ adbçrebât, pedibus in fententiâ ire dicebâiur : quos inde pedariosSenatoresappellarinoabfurdûfuit.Sed Aulus Gelliusaliamhabetopinione pedarijS^ qui dicit:Scna tores, qui currulê magiftratû geflerâr, curru honoris gratia in curiâ uehc natores bant,in quo fedes erat,fuper qua côfidebant. Cairteri pedibus in curiam ueniebât. Inde pedarij Senatores dilt;fî i.Et infra idê:Funlt;fti currulibus magiftratibus,qui nodum à C'en foribus in Senatu erant Ielt;fti,Senatores no erant licet affiderent.Sed in fenrêtias princi
C pum difeedebant. Vnde Liuius de cuntibus in fententiâ libro quinto fie liabet. Extern Îdonouos tribunos militâtes creatos efle, qCalendis Odobris magiftratSacciperenr. n quam fententiâ cum pedibus iretur .’S«: infra,cum omnes laudibus modo profequeæ tes corû infententiâ pedibus itcnt.Item poft pratlium Cannenfe, ôi iuramentum à Scipione extottum,nó relinquendâ efle Italiâ fie eft in Liuio. Cum in hanc fententiâ pedibus omnes iflcnt.Et Liuiuslibroxxn ii* Côfulescdixerût,quoties inde Senatu uo-caftent,Senatores,quibus in Senatu dicere fententiâlicet, ad porta Capenâ côucnirêt* Et Cicero ipfe querimoniâ iniuriæ fîbi illatac in Oratione,quâ in Senatu poft fuQ reditu habuiijfic exponicCum pr%clarû caput rccitarct,nequis ad uos referrer, nequis decef ncrct,ne difputaret,ne loqueretmc pedibus in fententiâ iret,ne fcribêdo adelTet. Et id^ Cicero ad AtticS de rogaiione ad populS in Clodiû lata fetibens. Et cm illud Senatu-ïconfultû fumma pedariorû ua]untate,nul]ius munerû autoritäre fadum. amp;nbsp;infra':inde in fententiâ pedarij cucurrerunt. Vnde adducor, ut credâ Auli Gell t) fententiam de pe
D darijs no fan's uerâ eftè:fed potius cum rogari fententiam pauci grauiores dixiftent, ali-os multitudinê maximâjquofdamunius, quofdam alterius fententiam fuifte fecutos, ab aöntranfeundipedibusin aliéna fedilia, pedarij funtappellati.Quam opinionem nobis cofirmat Suetonius, qui de Tiberio imperatore fie habet. Cum Senatufconfultû per difeefijonem fieret,trâfeuntê eum in alteram parte, in qua pauciores erât.fequutus eft ncfno,Et Fiauius Vopifeus de Aureliano principe. Deinde alijs manum porrigenti bus.alijs pedibus in fentêtiâ cuntibus, plcrifcß uerbo côfentiêtibus, coditû eft Senatu-fcôfultû.Sentêtia nunc quo rogaret modo dicêdû eft. Cicero Legû fecundo fie habet, fententianf GrauisôC ut arbitrer præclaralexfequit, quacqj cumpatribusagunt modicafunto ,id garetur eft modeft a atcç fedaca. Ador efn moderat «azfingit non mente ac uolûtates, fed penè uultuseorûapud quos agit, qd* in Senatu difficile non eft.Eft ein Senator ipfe is, cuius no ad adorem refert animus,fed quid per fe ipfe expeefiari uelit.Hinc iufta funt tria, Vt adficnâ grauitatc res habet quando frequens ordo eft: Vt loco dicar,id eft rogatus: Vt modo,nefitinfînitus.Nâbrcuitasnomodo Senatoris,fcdetiâOratorismagnalauscft iafeutentia,Nec eft«n^lôgaoration€«t,€pdunififpelt;ftâtefenatu,quodficambitionip
fæpiffitrti
-ocr page 130-0 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRiWFÎï'AÊtTlS RÔMAE
fæpiiïîmé.In ca autêlcge ftatutünt eflc ui'dcmusut nemo nifi rogatus dicefetVndeLf-ujus X X11 .Senatus femotis arbitfis côfuH eœptus.ibi cum fcntentîjs uan'aref.T. Man;
Ciuiin Senatu J,usTofquatusinterrogatus fefitentiâ. De 17s autcm quirogarcntur Aulus GcllfiJ«ûe frms fenttnti habet’.ante legê.quæ de Senatu habendo pofte a fuit, prius rogabatur qui a Genforfbüâ rt)g4ret«r nbsp;nbsp;nbsp;princeps in Senatu letff us fuerat:alias qui côiules dcfignati erât: quidâ à Côfufibus eX»
tra ordinem rogabant ÔC Senatoribus.C. Cæfar in Côiulatufuo cûBibuIo quatuor ro* gauit:M.Craflum,SC poft Pôpeium, Si poft Catonem : quem cum nimis dicendo teregt; ret dicm,quia res fibi nô placebat.Cgfar capi ÔCin Carcerê duci iuflit.Sed cum Senatus eum in carcerem proféqueref deftitit Caefar. Suetonius in Gæfaris uita. Eratc^ confuc* tudo ut quem ordirtem interrogandi fëntentiâ Gôful calendis lanuartj inftitiîiftet, eura ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toto anno cofetuatetiEt Afconius Pedianus in oratione pro Milone.Gum aliquis in di
ccrtdà fentcntia duas plures*ucres cople(ftitur,fië fi nô omnes comprobantur, poftulaC lit diuidant: id eft de fingulis rebus referatur.Gui fententiæ concordat Seneca,epiftola XX r Quod fieri in Senatu folet, faciendum in philofophiaquox^exiftimo. Gûcenfuit aliquis quod mini ex parte placuit:iubco ilium diuidere fententiâ,ô[^ fequor.Gicero Lê rulô. Gs iententia Bibuli pronunciata effet, ut tres legatiregem reducerent, Hortenftf ut tu fineexercitu reduceresuertia Volcatij ut Popeius reduceret,poftulatum eft,ut Bi .. nbsp;nbsp;nbsp;bull iententia diuideret^uod autem fuprà pro parte diximus ô(^ infra dicerepollicitifil
mus,fententiâperdifceffionê dici, uel potius ab aliquo ditftam approbari confueuiflèt jcejsionem nbsp;nbsp;nbsp;oftendit Gicero in Oratione,Qui cûgratia effeciffèt,ut fua fententia prima pronuit
tiaret,freqUens eum Senatus reliquit, Si in alia omnia difeeffît î meaecß fententiæ, qu3C f fecundapronûciataerat, cûfrequensaiîèntiret Senatus.fiëLentuloidemGicero.Ne-* tno eft em qui nefeiat quo minus difeeffio fieret per aduerfarios tuos effê fadum.Legi* bus fupradiô:is,quas fupra' à Gicerone attulimus de frequentia Si breuitate 1 aliâ quoij impofitâ habuerût Senatores omniû quæ excogitari potuerint, maiorem melioremey, quâidem Gicero ad prædidarumexpofitionem infra fupradiiftum locûpofuitinhæc üerba. Gaufam populi teneto. Et Senatori neceffàriS nofferemp. idq; late patet. Quid habeac miiitû,quid ualeat ærario:quos focios refp.habeat,quos amicos,quos ftipcndigt; . nbsp;nbsp;nbsp;ârios,qua quifc]p fit lege.conditione, fœdere : teuere confuctudincm decernendi, noflè
sXf«î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maiorû. PrincipeminfenatuquifcilicetprimusâGonfulefententiamrogaré
tur Cêforcscreabant.De quo Liuius XXX v 111.GenforesT. QuintiusFlaminiusSi. M.Glaudius Marcellus Senatum perlcgeruat:princeps in Senatu tertium leÔus P.Sci pio Apbricanus.Plintus; Vna Fabiorû fâmtlia, in qua tres continui principes Senatus fuerc.M.Fabius Ambuftus, Fabius Rutilianus filius Q Fabius G urges nepos. Si Fia.* uius Vopifeus tri Aurcliani geftis rebus.Tunc furrcxitprimæ fententiæ, Vlpianus Syl lartüs.Taciturnitatêarcanorum Senatufconiùltorum fuiffeeuftodem Valerius fie di«* cit.Arcanaconfilia Patrumnemocnunciauit.Q.Fabius Maximus de tertio bello Puni CO indicendo cum p. Gräfin Senatori extra fenatum dixiffet, à Gonfule obiurgatus eft. Taciturnitasem optimum uinculumadminiftrandæreip.Gum Eumencsrexrcip.nun* tiafTet bellum à Perfe,illud prius profligatum cft,quàm inchoatum efic, in urbe eft refei M turn. Et Iulius Gapitolinus in trium Gordianorum geftis rebus.Exemplum Senatufeo* fulti taciti non aliud eft bodie, quàm quod conuocatis maioribus,ea dirponuntur,quæ non funt omnibus publicâda.Gôfulta Senatus,de quibus tam multa diximus, cû efient côclufa coram ipfis,qui decreuerant,fcribebantur,Ôë cum fedens ad loci in quo ienatus
T,littr4 habebaf foresTribunusplebis, prout inilliuspartibusbreui infràdicemusT.Iiteram gt;nbsp;fübfcripfiffetjdeferebant adærariû,ubiinlibriselephâtinisad idinftitutisferipta côfer I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uabant'.de qua côferuatiôe Gicero in epiftola ad Q-MetellO Gelere. lâilludSenatufcO
fultû.qüodeo diefa(ftûcft,ea perfcriptiôeefi,utdumidextabit,ofiiciûmeûinteobfcU rûefiênô poffit.Exquo Gicerôis textu intelligipoteft,infcribêdisSenatufcôfultisap poflta etiâ fuilTeeorû cxSenatoribus,qui autores fuerât,nomina.Et tertia in Gatilinam oratiôe Gicero;di(ftæfuntàprincipibus acerrimæacfortiffîmæfentêtiæ, quas Senatus fine ulla mora eft côfequutustôC quoniâ nôdû eft perferiptû Senatufconfultû.Delibris sût Flauius Vopifeus Syraeufanus in Taciti imperatoris uita:habet bibliotheca Vlpia inarmario fexto librû elephantinû,in4 hoc Sénatufcôfultû fet/ptu eft, cuiTacitus ipfe
manu
-ocr page 131-L r B E p. Q_v A R T V S.
À. îttanu fua fubfcrîput. Nam iam dfu hæc fenatufcofulta, quæ ad principes pcrtinebSt, in libris elephantinis fcribebantur. Petijt aliquando à nobis uir fummiiSjSC eiufmodi rerü RomanarumdiligcntiiïïmusinquifitorProfperCoIumnacardinaIis,qualèmercedein fenatorcs ad uitæ fuftcntationcm habuerint: cui quod refpondimus SC fcribere no reen famus, uiderinobis primos illos integræ ÔC, nondum opprefTæ refp. fenatores patrimo^ nio contentos gratuitam patriæ operâimpendifle, cuius rei maximo nobis argumentai eft paupertas,multorû ex eo collegio in morte oftenfa,quos publico fumptu.uel colla-tis in capita numis efferri oportuifle infra oftêdemus.erât tamê ex ipfo fenatu nonnulli Oratores,qui nô abundé diuites efte non poterât.Et multi ex eo collegio,imperia pro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
uinciarumc^ adminiftrationes facilius ceteris obtinebât,quibus in muneribus opes au-gere facillimûfuit. A principibus uero multos ex fenatu adiutos opibus SC cenfu uide-mus. Nam Suetonius de Augufto. Senatorum cenfum ampliauit, ac pro oclingentorû milium fumma duodecies feftertium taxauit,fuppleuit($ nô habêtibus.ÔC de Vefpafia-
B no- Expleuit cenfum fenatorum, confulares inopes quingenis fefterttjs annuis fuftêta-uit.Magna hadenus oftendendæ reip.adminiftrationis formæ iecimus fundamêta,qui Magiftratuum urbis primariorum deligendimodum, amp;nbsp;fenatufconfulti formam con-fîciendi oftendimus. Ad alia nunc ueniamus pariter magna, magiftratufcp alios ma-gnoSjSCminores tam ueteres $ nouiirimos,etiâ à principibus inftitutos cdoceamus,ut alias partes reip.adminiftrationis,in quibus horum magiftratuum fæpc incidit mentio, apertius declarare poiïimus.Triûuiri triplices fuére.Liuius X i.Triumuiri capitales tûc temporiscreatûde quibus fie habet PomponiusDeorigineiuris.Triûuiri capitales cô- Trhmuiritri/ ftituti funt,qui careen's euftodiâ haberent, ut cum animaduerti oporterct interuêtu eo- f rum fieret. Al tj fuéreTriumuirûde quibus in XX11 i.Ltuius; Triumuiri menfarq creati funt.Iiq? numularîjs 6C monetæ omnis generis QC formæ euforibus præerant.terti] fuerc Triumuiri nodurni : de quibus fie habet Cornelius Tacitus. M. Miluius, Cn.lulius, L. Sextius Triumuiri nodurni,quod ad incendium in facra uia ortum tardé ucnerât, à tri-
C buno plebis die dida dänati funt. 5C infra Tacitus. P.ßiblius Triuuir noduinus à P.A-quilone prgtore accufatus,populi iudicio eócidit,qa uigilias negligêtius obierat.Qiia-* druplices autê fuére præfedi.Pomponius De origineiuris. Præfedus urbis uocatur is-quotics reip.magiftratus proficifcuntur,6é unus relinquitur qui ius dicat:qui prefedus olim conftituebatur,poftea uero Latinarum feriarum caufa introdudus eft,6é quotan-nis obferuatur.idemtj Póponius de fecundis praefedis fic habet: praefedus annonæ ôé uigilumnôfuntmagiftratusjfed extra ordinemutilitatiscaufacôftituti funt. Et pâuio póft idem Póponius de tertio præfedo multa fic dicit.Pr æfedus uigilum cognofeit de incêdiarqs amp;^de fradoribus,furibus,receptatoribus, Apud uetuftiores incedijs arcêdis Triumuiri præerât.qui de eo quod excubias agebant nodurni funt didi.Interueniebât Uerô nônuni^ Ædiles Tribuni plebis.Erât autê familiç publice circa porta Sémuros difpofitg:ùnde fi opus eflèt euocabantur.Fuerunt ôé priuatæ famihæ,quae incendia uel mercede,uel gratia extinguerêt.dcinde diuus Auguftus maluit per fehuicrei côfulere,
J) pluribusinccndqsuno die exortis.Nam falutem reip. tuerinulli magis crCdiditconuc-nire,necp alium fuffîcerc ei rei Cçfarê.Itacç feptem cohortes opportunis locis confti-tuit,utbinas regiones urbis,unaquçcp cohors tueref,præpofitis ei tribunis,Sé fuper otn nés fpedabili uiro præpofito, qui præfedus uigilQ appellabatur. SciendS eft autê præ-fedum uigilum per totam nodê uigilare debere,amp; currere calciatû cum armis ôé dola-bris,ut curam adhibeant omnes inquilinos admonere, ne per negligentiâ aliquâ ineen dij cafus oriatunpræterea ut aquâ unufquifqt inquilinus in cœnaculo fuo haberct,iube tur admonere. Quartû præfedfl fic diffinit Modeftinus de officio Præfedi pretorio.cS apudueteres didatoribusad têpusfumma poteftastraderctur,8éMagiftri equitûfîbi adiungerêtur,q aifociati principal! curiæ militiæ gratia, fecundâ poft eos poteftatê ge-terent,regimentis reip.ad Imperatores perpetuos translatis, ad fimilitudinem magiftri cquitS:Prgfedi prætorio à principibus eledi funt,data eis pleniore licentia ad difcipli-næ publicæ emendarionê.His cunabulis Prçfedorum autoritas initiata in tantum me-tuit augeri,ut appellari à Prçfedis prgtorio no poffît.Et Cornelius Tacitus in Neronis rebus geftis. Nâ Auguftus gmifit Senatui,deinde habitu fuffragiorufufpedo.Prefcdi
Blond usi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h - praetöfio
-ocr page 132-Ölt;5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRlVMPHANtrS K O tó A Ê
practoHo forte ducebâtur ex numero prartorS. AHum magiftru X X A'‘,Liuius iïc ófterv ß Quinque uiri. dit.Creati funt quinc^ uiri mûris refidcdis.Et magiftratö appcllan' pofle dicemus,Fcria ïertKles. les,quos M. Varro De lingua Latina feciales didos uult,qgt; fidci publicat inter populos
pracerant. Cicero autê Legü primoifœderûjpacis, belli, induciarS oratorS,feciales iudi-ces funto.öC Liuius infecQdo.TuIlius Hoftilius rex,Fcciales,Paterpatratus,interucnegt; runt infœdere trigeminorû.ut utri ex Romanis Albanifcç uiciflent,fuum populû alten' dominûfacerêt, qbusinLiu)j uerbisdealiomagiftratufîtmêtio, Patrepattato fcihcei: de quibus Plutarchus in Problematibus.Fecialibus facerdoiibus, qui feederibus facien e,Uerp(itri(tuf, dis præfunnPaterpatratus praecft,inde didus qgt; ipfe pater patrê baberet, Geep Glijs pro^ uideret,amp; patrê cofulerettcuius offîcij magiftratus forma Liuius Gc diffufé narrat. Créa uit autêM. Valerius primus fecialis.Spurium FuGum primum Patrempatratû.co bcllo quod T ullius Hoftilius cû prifeis Latinis gclfitmerbenis capüt capilloft^ tangens.alias prat terea p artes,ablata fcilicet ab hoftibus repetêdi Patripatrato dédit. Formulât^ bæC fuit: legaïus itidemi^ Paterpatratus ubi ad Gnes hoftiû uenit.underes repetûtur, capite U clato(G15 autê lanæ uelamê erat) Audi luppiter inquinaudite Gnes(cuiufcûq; Gnt gen ris nominat)audiat fas.Ego fum publicus nünciusRomani populi.iuftèpiecp ucnio le^ gatus,meisuerbisfides fit. peragit deinde poftulata.indeloué tcftê facit. Si ego iniuftè Émpieep illos homines illas res dedi populo Romano, mihitp expofeo : tû tu pattiæ me côpotcm nunq finas efte:hæc dicit cû fines fupra fcâdinhacc quicuncp ei primus obuius fueritihaec portâ ingrediensdracc forum ingreffus.Si no deduntur quæ cxpofcit,diebu s iribus Si triginta (tot em folênes funt) peradis:bellûita indicit: Audiluppiter Si tu lu-no:Quirine dtjqr oês coelcftes:uof4t terreftresiuofqj infimi audite: ego uos teftor popti lum illum(quicuncp eft nominat)iniuftum cftc,necp ius perfoluere. Sed de iftis rebu.s in patria maiores natu côfulemus,quo pado ius noftrû côleqUamur Si adipifeamur. cû is nunciusRomâad côfulendum üertit,côfeftim Rex,Didator.Côful,fiuequiuis alius fc natum habucrinex bis ferme uerbis fenatum côfulit.QuarO rerum,litiû,caufarû,condi-xitPaterpatratus populiRomaniQuintûPatripatrato prifcorûLatinorû.hominibuftp (j prifeis Latinisiquas res nec dederût,nee fccerunt,nec ioluerunt,quas res dari, folui fiert oportuit:dic,inquit,ci qui prima fententiam togabatur quid cenfesdum ille puro pioep duello quaerêdas ccnfeo:itacj côfentio confcifcoqj.Inde cæteri ordine rogâtur:quando pars maior corû,qui aderât,in eadem fcntcniiâ ibant,erat confenfu fieri folitû,ut Feciagt; Iis haftæ iadu,ut didû,bellum indiceret, Sed ad Fecialcm redeundû eftiDc quo Liuius X X v.Conful deinde M. Attilius ex fenatufconfulto ad collegiû Fecialiû rctulit,ipfi ne uticp régiindiceretur bellman fatiseflet ad prçfidium eius aliquod nûciare. Feciales re-fponderunt. lam ante fefe cû de Philippo cofulcretur hoc refpôdilïe, nihil interefie ipft cordm,anpræfidionunciaret.Decemuiratû in hacmagiftratuO parte trac'îâdajpofiturf nô fuimus,nifi originem legum decem tabularû narrare Iibuifict,quarO legum mention nem crebram à nobis infra fieri oportebit.Eft autê apud Liuiû libre tertio. Anno urbis conditae C CCL.mütata urbis formaregirninisà Côfulibusad DecêuirostVnicus decern diebus fummâ habuit rerû,alq noue accenfi: de quo uerbo prius ulterius ad De- H cemuiratû progrediamur dicere Uoiumus:prout tamê in partibus militiæ copioGus di-cemus. Accenfi fuerût principaliter ad rem Militarê animû applicantes, qui conferiptis legionibus cùm in illis tribunatû,prgfe(fturam,quçfturâ,aut alium oftictj locû obtinere nequiuiftent,à fenatu amp;Impcratore belli dcledo Si à cenforibus impetrabât mttti cum eifdem Iegionibus,Gne facramêto militiae,ac fine ftipendtj alicuius fpe. qui etiâ nullt in bello muneri alias q uellêt,obligab2tur:nec fine facramêto,fi uoluiflènr, pugnare in ho ftem poterant,aut ipfi etiâ uolebât,armis omnino carêtes.fed cû caftra milites metaren-tur,cû acies in prçliû diretfta eflèt,cû res cômunis armis gereret,arma,inftrumêta,com-ineatum,ad Imperatoris nutû accenfi fubminiftrabât,uulneratos retrahebât curabâttj^. ^s Imperator fi officiofos Si bene meritos iudicaiTet, in cadentiû locû fuccedere iufîos, arma mortui aut letaliter uulnerati induêre,ô^ facramêto adigi permittebat.quo exem-plo dixit Liuius noue Decêuiros decimo nô collegas g dies decc,fcd Accêfos,id eft ob îequiofos fuilTe.qd exemplû etiâ in magiftratibus ieruarû fuifl'e uidemus,ut qui cû pro-côfuk autprotore ut mittecenf, obtinerenequiuerât, ad magiftratus deinerêdi fpêpro
Accenfis
-ocr page 133-LIBER Q^V A R T V Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87
Acccnßsacccfict^tVudcCicero deadminiftratiorie Afiae adQuintum fiatrc.Äccen-fus fit eo nurheirö,quo eum maiorcs noftri eflè uoluerunt,qui hoc no benefiet) loco,fed iaboris ac nluntris no temere nifi liberiis fuis deferebant, qui illis quidem rto multo fe^ eus ac feruisimperitabâr.Sed ad Decemuiros:PlebcRomana quadoc^ ob creandos de Deccirtuirk plebe magiftratus,qu3doc^ ob ferenda legê de foluendo nexos à fœneratoribus, quaa doep de côiîùbio patra,quâdoq! ob legem agraria, omnia tumuitu inuolucte, leges ex-traneas c5 domefticae no fatisfaceret,accerfiri placuit.Iuerôteç tres Athenas, qui tertio redeStes anno leges fcriptas retulerSt,comittjftj centuriatis Decemuiri didlis promul-gadis legibus creati funt,a quibus nulla efle prouocationê temere coceflum eft. Qui c3 abftinere â patribus cœpifTent.libidine in minores debacchati funt,0^ tandê primis decern tabulis comittfs centuriatis promulgatis amp;nbsp;acceptis,alias decêretincndi decemui-tatum auiditate promulgate parabât:efteciflèntcÿ,nifi nunciatu à SabinisÆquifue bellum interpellalTet.Nâ deietftu habito Decemuiri in bellu prodierSnquod dum geritur,
B Appius Claudius Decemuirû unus Virginia Luct) Virgintj fillâ diuerfis artibus ftupra re aggrefius eft:eoq^ res proceftitjut Appius tumuitu in populo côcitum timens obuo-luto capite efFugeriqpIebfq? in Auentinufeccdens,tribunos plebis, de quibus fupra eft dicftûjCreauit. Reditumtç eil: ad Côfules,aliofcÿ infuetos adminiftrandæ reip. magiftra-tus. Alt) quoc^ Decemuiri quietis Roma rebus,fuere litibus cognofcêdis deputati, N3 cum bellorü munera cæteris magiftratibus no iufficiêtibus,ad Prçtores déferrent,quo rum adminiftratio iuris munus prgeipuS fuit,creati Decemuiri fun^qui ius in urbe dice rentjpractorumcÿ partes co teporegererent:quos Decemuiros litiû adiudicandarö ap-pellarunt. Ex quibus Dccemuiris fuifle credimus Cicerone dum in Bruto in hçc uerba îcribit.Nâcp idê Segulius Veteranus quod tu amp;nbsp;Cçfar in Decemuiris no efletistutinam ne ego quideeflem.per quod id tempus Quatuorutri creati funt,qui uiarum curam ha- Qnatuoruiri berennac etiâTrefuiri monetales auri argentic^ coflatores, ad quorû quidem officium Trtfwrt. curare pertinuit numifmata probo auro argentoep amp;nbsp;iufto podere cudi. Qiiod autêfu-
Ç pra de Accenfo eft ditftS : de Apparitore dicamus fuadet,quê magiftratib.comite data fui'ftè coftata'n coep folum inter fe dtfferebat,^ Accenfus nulls, Apparitor aliquod (licet paru3)à rep.falarium pcrcipicbat.Ciccro in Verré aiftionc quinta.Tuus Apparitor App^ritort parua mercede populi codutftus.Et ad Quintum fratrem Afiæ proprçtorem fcribês Ci cero.Atqi inter hos cos quos tibi comités Si adiutores ncgociorû publicoru dédit rclp. duntaxat finibus his præftabis,quos ante perfcripfi: quos uero aut ex domefticis coiun lt;ftionibus,aut ex neceflarîjs Apparitoribus tecû cfle uoluifti, qui quafi ex cohorte Pretoria appcliari folent,horû nô modo fada,fed dida prçftâda funt.quâdo autê his minu tioribus manum appofuimus, multa quæfub principibus addita Si innouatafunt,dice-mus.Suetonius afièrit AuguftS Cæfarê noua officia excogitafTe : Cura operS publico* r5,uicorS,aquar3,aluei Tyberistfrumêti populo diuidêdi,prçfedura urbis,Tri3uiratu, ïegedi Scnatum,SC recognofeendi turmas equitS officio nouis magiftratibus demâda-to.Domitianus autê magiftratibus urbicis,prouinciar3(p praeûdibus coercendis,tantS
D cureadhibuit,utnecpmodeftioresung,ne($iuftiores extiterint.Hadrianusaûtfifciad- Aduoatus uocatum primus inftituit. Et Antonius PiusPhilofophusprætorê tutellarê primus fe-cit:cùm ante tutores à côfulibus pofeerentur. Et ne Alexandri Seueri uirtus in obfcuro poftpraedidasprincipu laudeslateat, unûdcco pracclarû diccrelibet, ^dnoftristêpo-ribus feruari optandû efie. Helius cm Spartianus ipfum inquit iudices c3 promouerct, cxemplo ueterS Si argêto Si necefiTartjs inftruxifle: ita ut praefides prouinciarS accipe-rent argen« pôdo uicena;fellas fenas:mulas birtasmeftes forêfes binas,Domefticasbi-nasîbalneares fingulastcoquos fingulos:aurcos cêtenos.Et fi uxorcs no haberêt fîngu-las cocubinas,q) fine his elTe no poffînt : reddituri pofita adminiftratione mulas,equos Si muliones ôf coquos:cçtera fibi habituri,fi bene geflèrâtn'n quadruplo redituri,fi ma* lè,prçtcr codemnationê aut peculatus.aut repetundar3.Et de imitatione ucter3,dc qua fuperius dicitur,fic habet Cicero quintain Verre adione.Neminem qui cum poteftatc cxlegationç in prouinciâ eflet profedus tam amêtem fore putarût, ut emeret argentû: dabatur em de püblico(ut nofcis)præbebatur etiâ legibus maricipiS.Lcgû originê prç fertim xu.tabuîarû paulo fuprâ dicere cœpimus, quac materia omni ex parte co^itu
Blonduslt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;digniftima
-ocr page 134-8 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS RO MAE
digniflima,maximeïllarati'ochocmopèrediligênustraiSâdaeft,qgt;nidicta5^publica ß SCprfuata quo haberêtur modo cum dicercinftituerimus,leges,plebjfcita,rogariones, öi. alia inde nafcentia prius declarari oportere intelligimus. De ipfis aüt legibus boe in loco nó eft animus ita dicere tanquâ fi nunc ederêturjaut à legü latoribus quæ funt fcii^ ptx famerêcur.nam id eftetinfinitû.Sedipfærerum fummae,amp; de bis rebus,quae maiorl ex parteiam pridê obfolucrunt,a uetuftiftimis fcripioribusfumcntur:prima ramen nobis diligentia cric à quibus,6(f quo tempore,Sifquem infincmlatæfucrintfndic3re:à Li-Oe Itÿbus. uioqj incipicmus,quilib.primo.Romulusiuradédit,quibus populiin unû corpuscoa-lefccrent:amp; lib fecundo de Valerio Publicola: Leges tulit de prouocarionc ad populiï aduerfus magiftratusrde iàcrado cum bonis capitc eius, qui regni occupâdi côGlia inijf fet.Siinfrà.T.Tremelio.C.Veturio confulibus raiftî legati Athenas,iuftîcç inclirasleges Solonis deferibere, ôéaliarû Græciæciuitatûinfiituta morcit^ iuraq? nofeere. Item infrà:centuriatis comitqs leges decê tabularû funt latæ.Duæ tabulæ prfmis addite.Lex cêturiatis comirijs prima à populo lata eft,ut ^d Tribunus plebis iuftifier populus tene * rer. Aliâ deinde de prouocatione cômuniunt,fanciêdo ne quis ullû magiftratô fine pro
Poiurtocot« uocatione crearet, quifqui» crealTetius fafqi eu elTet occidi. neue ea eæaes capitaÜs no-tium ntägi« xxhakeretanfacroranéiâTribunifeceruncfandêdOjUtciaiTribunisplcbsst/lLdihba^, ür^itibus. iudicibus nocuifie£:eius caput loui facrû eflet,familia ad atdem Cereris Liberi Liberpqji uenum irêt.Et de ambitu à C.Petilio T ribuno plebis autoribus Patribus: turn primû ad populum latum eft, eaej rogationc nouorum hominum ambitioncm, qui nundinas conciliabula obire foliti erant.côprefiam credebant. P.Philo dictator tres leges aduer-fas nobilitati.plebi fecundiilimas tulit:tulit ut plebifcita omnes Quirites tenerêt.,Legft quæ comitijsccnturiatis ferrentur, ante initûfuffragium Patres autores fiercr. Alter ex plebe Cêfor crearet.Et Liuius deci mo.Lex de prouocatione tertio fada. Porcia lex Co la pro tergo ciuium lata, quægraue pœnâ fi quisuerberaffernecafietue einem Roma-num fanxit. Ad quid aurê leges praedidæ 6^ aliæ,de quibus quandoq; dicendû erit,fue-rint côditæ,fimul cum iuris amp;nbsp;iuftitiç partium dcclaratione dicendû eft.CicerO Legum fecundo.Reip.legcSjiurta imperiafunto.Hifi^ dues modeftéÔt: finereeufatione paren to.Liuius nono.Vbi duæ leges funt femper antiquæ abrogat noua.Et Cicero in Legib. omnium quæin omniûdodorûdifputationeucrfantur,nihil eft profedo prçftabilius, plane'intelligi nos ad iuftitiam elfe natos. Cui fentêtiæ alia eiuldê Ciceronis decimo
Philippicarû concordar.Eft ein lex nihil aliud,nifi reda amp;nbsp;à numinc deorû trad a ratio, imperâs honeftatprohibens contraria.ßf magis magifi^ congruinquod idem Cicero in orationeproAulo Cluentio habita fie dicit: Vt corpora noftra fine mcte:fic ciuitas fine lege,fuis partibus ôf neruis,ac fanguine,0!f membris uti no poteft. Legû minifih magi-ftratus : legum interprétés iudicesdegum denic^ idcirco ofhes ferui fumus, ut hberi eile poiïimus.Et quando à legibusfius eiuile ortu habet,Cicero pro Aulo Cecinna, Qui fus ciuilc côtemnendû putatn's uincula reuellit nô modo iudiciorû.fed eti^ utilitatis uitæc^ comunis.Eftein iusciuile,quodneqtinfledigratia,nei^ perfringipotctia,nec^ adulte- . raripecunia pofïît:quodfi nômodoopprefrum,lêd ctiâ defcrt3,autnegligêtius afterua tû erit,nihil eft qgt; quifquâ fcfe habere certû aut à pâtre acceptû, aut re’idurû libcris arbi I«r. tretur.Sed VlpianasDeiuftitiaamp;iure.lus àiuftitiaappellatûcft. Namô^elegâtcrCel-fiis diffînit.lus eft ars æqut Si boni,cuius merito quis nos facei dotes appellat. Iuftitiam nanqt colimustS^ boni Si æqui notitiâ profitemur.æquum ab iniquo ieparâtes: licitum ab illicito difeernentestbonos nô folum metu pœnarû,uerum ctiâ prçmiorû quoq? ex-hortatione efticere cupientes:ueram,ni fallor, phüofophiâ non fimulatam affedanres. Publicum ius in facris Si facerdotibus,SC in magiftratibus côfiftit.Primarium ius tripat titum efttcolledu eft ein ex naturalibus præceptis aut gentiû,3ut ciuilibus. lus naturale eft,quod natura omnia animalia docuit : nam fus iftud nô folû humani generis propriS eft,fed omnium animalium,quç in terra mariqj nafcunturtauium quoeç cômunc eft.Ius gentiûcft,quo gêtes humanæ utunftquod à naturali procedere facile inreliigerelicuit: quia illud omnibus animalibus,hoc folis hominibus inter fc côuenir.Velut erga deû rc ligiotut parentibus Si patriæ pareamustut uim atc^ iniuriâ propulfcmus. Nam iure hoc conuenûtut quod quifij ob tutelaai corpoi is fut fecerittiurc fecifle exiftimetur. Si cum inter
-ocr page 135-~ t t B e R A R T V S... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89 .
inter cos contuncfïioncm quâdam natura confti'tucrit,c5fcqucns eft hominem homini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.i..
inftdiari nefas efle iurc gêtium. Hcrmogenius De iure item ÔC. iuftitia. lure gentium in* irodu(ftafuntbella:difcretaegêtes:regnacodita;dominia diftin(fta:agris termini pofitiï adificia cöllata,cómercia,emptiones,uêditiones,locatiocs,códu(ftiones,obligationcs lt;nftitutæ,cxcèptis quibufdam,que à iure duili introduda funt. VlpianusJus duile eft, quod exlëgibus,plebifcitis,fenatufconfultis,decretis prindpu, autoritäre prudentium uenit.Iüs pratorium autem,quod pratores introduxerunt,adiuuâdi, uel fupplcndi,uel corrigcdi iuris gratia,propter utilitatem publica, quod amp;nbsp;honorariS dicitur ab honore pratoris ftc nominatum.Nam QC ipfum ius honoratû,quan uiua uox iuris ciuilis eft.Ne aiitem omnia hie cumulemus,quae iuris ciuilis codices habet,hoc folum ex Pomponio , addemus.Ius autê proprium eft quod dicitur ciuile,aut One fcripto,quod coftftit in fola prudentium interprctatione:utfuntlegis ad:iones,quaformam agedi continct:ut plc* bifcitum,quod fine autoritäre partum eftconftitutum, autmâgiftratuum edi(ftS,unde
B ius honorarium nafeitunaut fcnatufconfulta, quod folum (ènatucófèntienteinducitur ftne lcge:aut eft principalis côftitutio,ut quod ipfe princeps côftituit,pro lege feruetur« EtMartianuslegumlatorclcgantifttmushanclegum commendation? à Grgeis affert, quae plurimi faciêda eft.Lex ut Demofthenes orator diffinir,eft cui omnes homines de cet obedire propter multa SC uaria : maxime quia in omnes lex eft,inuentio quid? ac donum Dei:dogma autem omniu iapientium,corre(ftio omnium uoluntariord ôf non uoluntariorum peccatoru, ciuitatis compofitio cômunis,fecûdum quam omnes decet uiuere qui in ciuitate funt.Et philofophus fummç ftoicç fapiêtiæ Chry ftppus ftc incipic librum fuum queni fecit. Lex eft diuinarS amp;nbsp;humanarum rerum notitia:oportet autem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:
cam praeefte ôf bonis amp;nbsp;malis:0(5 principem amp;nbsp;ducem efle:SC fecundS hoc régula eft iu* ftorUm Sc iniuftorum,SC corum quae natura licita funt,praeceptorS quidem faciendorû» fie pröhibitorum nô faciendorû.Sed iam plebifcita oftendamustrogationes fiC fandio* hes,fiC qug Icgum fpecies extiterunt,Âulus Gcllius.Lex eft general eiuftum populi auc
C §lebis rogantê magiftratu.PIebifcitû lcx,quam plebs no populus accipit: 6C didae font Plebifcitum. rogariones,quia nifi populus aut plebs roget,nÔ ficrctPriuilegia priuatæ perfonæ cÔ* Regationet, cefla.Pôponius De origine iuris deplebifcitisftchabet.Cüm effet in duiratelex duode * dm tabularû, Ôi iàs ciuile eflet, 6C leges fiC adioncs, euenit ut plebs in difeordiam cum patribusperueniret ÔC fecederct, ftbieç iura conftitucret, quae iura plebifcita uocantur. Mox cum reuocata eft plebs, quia multg difeordi^ nafeebâtur de his plebifcitis,placuit ca obferuari lege Hortcnfta:8C ita fadum eft,ut inter plebifcita 6C legem fpecies côfid* endi intereftet^oteftas aute eadê eftet.Deinde quia difficile plebs côucnire cœpit,po* pulus certé dimeilius, prac tâta turba hominum, neceffitas ipfa curam rcip. ad fenatum deduxitjta coepit fenatus fe interponere:SC quicquid conftituiffetjobferuabat.ldcj fos StMtufton» appellabaturSenatufconfultû.Rogationê elîedicitFeftus Pôpdus cum populus con* fitltum. folitur de uno pluribufue hominibus.quod non ad ornes pèrtinet. ÔC de una pluribûfuc f ebustde quibus non de omnibus fanciatur.Nâ quod in omnes homines réfoe populus
I) fancitjlexappcIlatur.Liuius V i i.infequêtiannoC.Martiô,C.ManlioCôfulibusdeun* ciario fœnore à M.Duellio, L. Veturio tribunis plcbis rogatio eft perlata, SC plebs ali-quâto cam cupidiUs fciuit accepiteç.Plutarchus in Pompeif uitaiCatuloJuiro clariffîmo de Pôpeio rogationi ne mari præficcretur aducriànte:primu tacuit plcbs.fed poftca di* Centi parcendû eflè huicuiro,fiC fi eu amififtent,in quo Ipemrepofüiflcntfuândpondit, in te.Ét poft adeô indignatione comota clamauit plebs PompeiS præfici, ut coruus fo* peruolans ceciderit.Cicero Lentulo:cûqi MetellS unius tribuni plcbis rogatio:me uni* uerfa refp. duce fcnatu.comitente Italia, reuocaflèt. Et item Cicero ad Quintûfratrem. Sed magna manus Piceno 6C Gallia expedat : ut ctiâ Catonis rogationibus de Milone fie Lêtulo refiftamus. Quo aût modo plebifcita,SC rogatiOnes,dC fandiones,de quibus breui pôft dicemus, in tanta populi multitudine fuâ haberêt confîciêdi forma, pukhrS at($ ctiâ neceflariiï eft noflè. Nouiffimé enim credimus multos,qui fuprà Iegcrint,plc-bem ita clamaife uno conftâtic^ tenorc,ut coruus fupcruolâs ceciderit: licet uerô id tSc fie aliquando alias ob nimiam populi afïedionêâcciderit:tamêiiicçterisordo hic cratx d populû rogaturi erât côfolcs aut tribuni fedihâ in locû otdinc locâda afferri curabât» ßiondus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h inter
-ocr page 136-^o-
TRÏVMPHÀNTlS RO MAE
Ponf«. inter quorum ordinesmaiora quædâfucrût tabulata,potes appellata, per quæ uiatores B amp;nbsp;apparitores publicé deputati euntes redeQteft^,tabellas perferebât fingulis dâdas ex ijs qui confederât.quas cum fignatas recepiflent, ad Tribunofep in fuggeftû rctuliflenr, quid maior fciuiflet pars attendebatur.Idcj Cicero ad AtticG fcribens.fic tndicat.TribU nus plebis Fufius in côcionê produxit Pôpeium.Res agebatur in foro Flaminio,6dcrat in eo ipfo loco illo die nundinarG celebritas.Pifo autê côful, lator rogationis idem erat difliiafor.Operæ Clodianæ pontes occuparât,tabellas miniftrabâtur, ira ut nulla daref, nifi fpondeniizhic tibi in roftra Cato aduolat,conuicium Pifoni confuli mirificumfacit (fi id eft conuicium) uox plena grauitatis.plcnaautoritatis, plena deniq) faîutis. Acce» dit eodem nofter etiam Hortenfius. Multi prasterea boni. Infignis uerô opera Fauonij fuit.hoc côcurfu optimatG comitia dirimuntur: fenatus uoertur. ciim dccerncretur fre» quentilïîmo fenatu côtrà pugnâte Pilone, ad pedes omniG figtllatim accedete Clodio, S^ttflioneî. côlulespopulumadhorrarcnturad rogationem accipiendâ. De fanéîionc fic habet’ Prwi/egiit. (3ice|-Q fn oratiôepro Cornelio Balbo.primG facrofandlQ nihil elfe poteftmifi qgt; popu-lus plébfue fanxiflendeinde fandiones facrandæ funt aut genere ipîo, aut obteflatione A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'rquot;_____ Kl _____
Dif îoma.
priuatorû leges fuifle uidêtunquæ x 11 .tabularS leges fuftulifle fic Cicero LegS fecun-do innuit.Depromulgan'one de fingulis rebus agêdis turn leges prçclariflîmæ X i r.ta-’ bularu duæ : quarS altera prfuilegia tolll: altera de capite ciuis rogari cum maximo co-* modouetatln priuatoshomines ferri leges uoIuerGt,Id efl enim priuilegiQ: ferrienim ac Cngulis centuriatis comittj s noluerGr. Hine traÓG uidetur, ut principes poftea cocef ferint Diplomata, quae fingulariO uirorQ 5C uicorQ priuilegia fuifle tenemus,Cicero;di-lt;flaturæ Cscfaris perpétua: temporibus Cornelio Balbo Diploma ftatim no efr datum: quod mirifica efl improbitas in quibufdâ, qui tulifl'ent acerbius. Panfa quidc mihi gragt; tus homo amp;nbsp;certus no folG côfi.‘'mauit, uerum etiârecepit percelcriter ic allaturum di» ploma.SC Cicero Attico.Et quia à pueris diploma fumpferis.Suetonius de Auguflo: in diplomaribus libellifcp Sf epiflolis fignandis initio fpbingc ulus efl. Mox imagine ma- Û gni Alexâdri.nouiflimc fua,Diofcoridis manu fculpta,qua flgnare cçîeri principes có» fueuerGt.amp;de Othone Imperatore:Diplomatibus primifep epiflolis iuis ad quoidâ prg fidesNeronis cognome adiecit.CorneliusTacitus in Vitellij rebus geftis.Cauia finge» di fuit,utdiplomataOthonis,quaencgIigebantur,laftiore nuncio reualefccrct.EtCicc» to item pro Cornelio Balbo,Mitto dipfomata rota in prouincia paffim data. Afconius Pedianusproximaprædida uocabula duo fic diffinitacflionefccQda in Verrem. Intet
Chiroÿ'apha,
fyngraphas Sc aliachirographa hocintereft. qpincacteristantuquægcftafunt.fcribifo lennin fyngraphis etiâ cótra fidem ueritatis pac^lio ucnit,0C non numerata quoq? pecu-' nia,aut no intégré numerata,pro teporaria uoluntatc hominu fcribi folent.Et duo item alia prçdtéîisaliqua ex parte fimilia iiocabuIaLiuius oélauo exhiber exponêda,fœdu» fcilicet Sc fpônfionê:præfcrtim in populis Romano populo fubigcndis:nô foedere past caudina.fed per fponfionem facia efl. Spoponderuntcófules,legati,quaeftores,tribuni militûiubi fi ex fœdereres acla cflèr, prætcrq duoru fecialiG nomina no extarêt: 8C pro- H ptcrncceflariâfœderisdilationè,obfidesetiâ D C.équitésimperati,quicapiteluerêt,fi Teedus, paélo no ftaret.Fœdus Iraq? erar,^d Liuij principio deferiptû porca cacia per duos po» Sport^o. puliRomanifeciales alicui populo fiebat.Spôfio autê cum petentiaccipieniicç aduer»
fario aliquid folêniter cfl promsflùm: unde quod logé fiiprà oftêdimus, ciuitates fueruC multæ Romanis fœderatæ,Sé multsc per fponfionê in amicitiam acceptç. Vnde Cicero
pro Cornelio Balbo In foedere Gaditano nil erat.nifi ut pia Sf^terna pax fit.de legib.S^ eis fimilibus multa diximus:quas leges abrogari coftat potuinè,nec uI13 ne id fieri poC* fet remcdiû adhiberi.Cicero Attico.Scis cm Clodia fâxifle,ut uix aut omino no poffit* nec per fenatû,nec per populG infirmari fua lex:fed uides nû^ efle obfcruatas fâncfîiô cd earn IcgQ quæ abrogarêtunnâ 0 id efTct,nulla fere abrogari polîêt. neep efn ulla eft,quai no ipfa fe fepiat difficultatibus abrogatiôis. Sed cQlex abrogatur, illud ipfum abrogaf» Leg? agrariâultimo feruauimus loco,quia de ea multi pleni funt librfSd incêdiûmagiâ urbi Romæ lex fuifle uidetur: cuius origine remotifTimam fic libro fecudo Liuius oftêdit;Spurio Cafliogt;P«blio Virginio côfulib.agrû Hernicis ademptunum primû lex
-ocr page 137-ttBER VlUTyS,
agtariaÏata.S^tamêlibvo duodcfexagcfimoLiuiusTiberq Graccbi pcrhincm óbcam kgémlatatn oftêdit. ciim enim Tiberius Numantiâ acceiTurus per Thufciam tranfircf, folitudincliberorum feruorü induóiione uifa à diuitibus faöa, cam ferre Icgê animS induxit.cuius rei caufaid dedecuj Romaincidit,u£ Aphricanus Scipio Æmylianuslu^ men decufcç gloria Romani nominis, quia plebisrabtê minus fouerc fit uifus, nöóluin cubiculo crcdatur occifus’.hanc uerô agtariam fieri non oportuifie, fi primae legeS duæ, M.Currj prima, amp;nbsp;Licinij fecunda fcruatæfuifTcnt. Curius cfn poft triumpiios terras LfJcC«r^. impcrio additasjccfult pniciofum intci’igi ciu?,cui fcptê iugera agri fatis nô eftcnt.que
mcnfura plebi primû poft reges cxaólos alTignata fuicEt Licinq Stolonis kx quingen* nbsp;nbsp;nbsp;Liànij
ta iugera cxcedi uetuir,quia ipfe prior fuit reus,quia filfo fubornato plus habuit.ludicia stoionw. poft kges,à quibus oriuntur ordine poni debent,quç quantum ad noftrâattinet inten* tionemVipianus fie abundè nobis accumular.Publica iudicia nô omnia iunt,in quibus îtKÜtù» crimen uertitur,fed ea tantum quæ ex kgibus publicorû iudiciorû ucniuht,ut Iulia ma*
B ieftatis,Iulia de adulterqs.Cornclia de ficartjs èc uencficqs.Pôpeia de parricidqs,Corne lia de teftamêtis,iulia de ui priuata, Iulia de ui publica,lulia ambiîus,luliarepctundaru, Iulia de annona. Paulus item iurecôfultus: Publicorum iudiciorû quaedam capitalia funt,quædam non capitalia.Capitalia funt,ex quibus pœna mords aut exilium cft: hæc cft,aqua 5lt; igni interditftio. Per bas enim pœnas eximitur caput de ciuitate. Nâ caetera nô exilia,fed rekgationes proprié dicûtur.tunc em ciuitas retinetur. Nô capitalia funt, exquibus pecuniaria,aut in corpus atiqua coertftio pœna eft.Hçc aût iudicia maiori ex parte apud cêtumuiros habita fuifle uidemus, de quo iudicio Feftus Pôpcius fie habet, Cêtumuiralia iudicia à centûuiris diéia funt.Nam cûm effent Romac rrigintaquincp trk bus,quæ ôlt; curiæ diétæ funt,terni ex fingulis ttibubus funt ektfti adiudicandû, qui Cê-* tumuiri appellati funt,licet quincç pluresq centum e{rent,quofacil jus nominaret.Iudi* ciorS tarnen fummî Cicero pro Domo fua ad pôtificesbreuiter fie exponit.Hoc eft de^ nicp propriS liberç ciuitatis,ut nihil de capitc ciuis,aut de bonis fine iudicio fcnarus,auc
G populi,aut eorû qui de quac^ re côffituti indicés fint,detrahi poffît : ôC infra. Moderata iudicia populi funt à maioribus côftituta,primû ut ne pœna capitis cum pecunia côiun gatur,dcinde ne inditfta die quis aceufet tutter ante magiftratus aceufet intcrmifl'a die, qua multam irrogat aut iudicettquarta fit aceufado, trinundinû pro diefta die iudiciû fit iuturû.Et cum iudictjs lidgiS eft coniundlû, de quo Cicero in Verrem aélione quinta, Eiufmodivcfpublicadebetene,amp;critueritateiud{ciorumconftituta,utinimicusnccç nocentideeffe poffitjneqiobefléinnoeêd. Quarû lidurn atftionesfutffecôftitutascum ^^iones linn^ alibilegûlatores,tum Cicero habet oratione pro Rofeio Amerino in hec ucrba,Süt iura,funt forma; de omnib.rebus côftitutæ.ne quis aut in genere iniunæ,aut ratione aóio nis errate poffit.Expreffe funt em ex uniufcuiufcß damno,dolore,incómodo,calamita-tc,iniuria publica haeàprætore formulæ,ad aquaspriuatalis acc5modat,de quaaéliôe idë Cicero pro Aulo Cecinna. At ein fi nr-jetot is quis iudicia dat, nunquä petitori prac-feribit qua adfioeills uti ucUt. Vera aScfuit uirtus Flt;omana,in qua nullus ;i iudictjs exi-
t) mi potuit.Liuiusundequadragefimo,DuO Petilij die Scipioi Aphricano dixcrSt.Duac maxima; orbis terrarS urbes ingratæ uno tempore inuentæ funt,Romana ingratior : fi-quidem uiéla Carthago,uitftû Hannibalê in exihS expulit, fed Roma uidtrix uidiorem Aphricanum expulit. Altj dicebat ciues,neminc unum tâtum meruilTe einem,ut debuc ritkgibusintcrrogarino pofle.Nihil tam æquandælibertad efle quant potentiffimum Ïjuemcp poffe dicere caufamiSd infra,Nô alius antca quife^.nee file ipfe ocipio côful ce-orue maiore omnis generi.s hominS frequêtia.iÇ reus illo die in forS eft dedudius. Plu-tarchus in Gracchoru uita,Si quis capitali iudicio accerfebat,Sdnô ueniret ad fc defen-dendûjtum cS domi ante ianuä confiftes præco tuba citabat.TStaq? fuit Romanæ ciui-tads grauitaSjUt licet iudicio,ficut diximus,fubijci polTent omes quâtûuis maximi: nullus tarne à paucis iudicibus criâ centûuiris in exterminiS, nifi per uniuerfam ciuitate, id cft.comittjs adduci poterat.Cicero P.Sextio,Satis kgibus fî^duodecim tabulis fanci-tS cft,ut de capite nifi cêturiatis comittjs rogari nô pofrit:£lt;infrà,Nô poffe quêq de ciui täte tolli finciudicio’.de capite nô modo fiers, fed ne iudicarc quêq poffe, nifi cêturiatis comidjs.Noniufi^ Marcellus fetibit,Capital dici iudiciû periculûtp capitis.EtCicero ,p • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b 4 domo
-ocr page 138-px nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tMVMPHANTlS KOMAI
Opitifperi/ dotnö fua ad potificcs,quid efletid capiris pcriculum fic cdocetQai'crantrerum capï- ß, cttlum qnidi talium côdemnati,nô prius hanc ciuitatem amntebarir,quam erantïn eam recepti,quo ucrtendi,hoc eRjtnutandi folï caufa uenerat: fd aute cütn elTet faciendum,n5 ademptio ne ciuitatis,fed teói ÔC aquae ôif ignis interdidione fadebât. quid üefô fuen't h«ecfntergt; didio,dc qua etii fupra legumlatores dixeruntjFeftusPopdiu; per Gmilitudine uetull i J'A' nbsp;nbsp;nio^snuptiarum.de quo infra di'ceirtuSjOftendit.Nouacenimnupiae^primummariti
âùiiamp;isnis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ingrediebatUr,aqua amp;nbsp;ignis afponfoper nianüs tradebatur.fîgnifîcanteomnê '
* uitanl de eætef o utricß futuramcommunem, quod duobus illis démentis maxime bü^ mana indigeat uita: pariter ei que Rotnana ciuitate pellebat, aqua amp;nbsp;igniinterdicebar, éum communiöne omni ciuitatis priuatum fîgnifîcâtes. Cicero Philippicarum primo. Et qui de uijiteni de maidfate damnatus fît,aqua amp;nbsp;igni interdicebat.Plinius adCorne lium MinUtianum fcribês,dicit eOs quibus aqua amp;nbsp;igni interdicff um erat,caruifîè omni togx iure. Quid auteitl inter prædidâ aquae amp;nbsp;ignis interdidionem, omnium maxima animaduerfîonem,amp; in exilium deportatione, amp;nbsp;alias poznas interdTetaliqua ex parte pi dicendum eft. Exules Nonius Marcellus fîc diffinit, Exules dicuntur extra folum. Sed Exila triplex, Martianus,Exilium triplex efî,utcertornlocorumirïterdidio:autlatafuga,ut omnium locorumhabitatio interdicatur prêter certumlocum:autinfulçuinculum, id eft,rclega* tio in infulam. Et tarnen aliquädo cóiundum fuilTe uidetur exiliû aquç ô^ignis interdp ôioni.Liuius x x v.plebifcitû in Pofthumifî Pyrgenfem publicanû« M.Pofthumius fî ante Calend.lunias non prodqflèt.citatufcç eo die no refpondiiret,nec^ excufatus dTet^ uideri eum in exilio elle, bonaqi eius uenire, ipfî aqua amp;nbsp;igni interdici. fuit etiâ quoddS Le^Âtio Hhera, quafî uoluntariS exiliû legatio libera, quae no nifî lurifconfultoribus atcp Practorqs co^ cedebatur:ut fcilicet ad aliquas euntes prouincias eis diffînitas,parte deterrent in fîgnS quibus magiftratus utebâtur:fîcq^ cum proprias curarent res,amp; interea ab æmulorâ h0 ftiumue in rep. fuorum confpetff u parumper fe fubtraherct, in honore apud prouinciagt; Ies ac reueretia erant.Cicero Quinto fratri Afîae propraetori:illud aute quod cupit Clau ,
-^ias eft legatio alt qua, fî minus per fcnatû,pcr populû libera,aut Bclatiû, aut Broicarö, Ö: aut utrüi^.ItcmCicero Atticö.Dedi litcras,legatiöe mihi opus eft,horièftior eft uotiua. ôi. habent liber» legationes diffinitS têpus lege luliainecfacile addi poteft. Brutus Bru to fiio amp;nbsp;CafïîoiCûin his artgufttjs ueràrcr,placitû eft mihi,ut poftularê legationê Jibe ram mihi rdiquif«^ noftris,ut aliqua caufa profîcifcêdi honefta quxreretur: tame paulo poft futuruputó,ut hoftes iudicemur, aut aqua igni interdicatur. Cicero Cornificioi C. Anicius ncgociorS fuoru caufa legatus in Africa Icgatione libera.TertiS item genus cxilq 6i^ qitidem iuftiftimum fuit,de quo Suetonius in Tiberq uita fîc habet,Fœmihçfà mofæ, ut ad euitâdaslegum poznas iure ac dignitate matrohaii exolüerêtür, lenOciniS Profiten' cœperât.Et ex iuuêtute utriufe^ ordinis profîigatiflîmus quife^, quo minus irt Opera feehae atenge^ edenda S.C.teneretur,famolam iudicij hotam fponte fubibat. Eos iPxnaipêderiii eafcß omnes ne quod refugiû in tali fraude fuperefteqéxilio aftecit. Poénas pendere qui pétunias cÔdemnati foluebât,Feftus Pompeius inquit:quia ob delicftüm pecunia pêfo aere pendebât.Sed ob capitalia facinora,quæ efîent punitiones VIpianuS De ædili édigt; H ôo. Capitalêfraudêadmittere, eft taie aliquid delinquere,propter nbsp;nbsp;capite puniedus .
fît. Veteres enim fraudem pro pœna ponere folebât.Capitalemftaudem admififtéacce pimusjdolo malo per nequitiâ:cæterum fî quis errore,fî quis càfu fécerir,cefîâbit dels lt;ftum. Vnde Pomponius ait,necp pucrS,ne($ furiofum capitalem fraudem uideri admP fîfîe.EtCaliftràtus De pœnis: capitaliumpoénarSferc ifti gradtis fummum fuppliciunt uidetur efte,ad furcâ damnatio,uiui crematio, item capitis amputatio: deinde proxima morti pœna metalli coer(ftio,poft deinde in infulâ deportatio : cæteræ pœnæ ad exifti*' mationem,nô ad capitis pericülû pértinênueluti rele^atio ad tepus^ uel in perpetuum* uel in infulam, uel cùm in opus quis publicum datur ad tempus, uel cum fuftium cæful fubtjcitur.Modeftinus autemDeuerborûfîgnificatione duOexuerbisfùpradidis fîç Corrigit. Capitalis licet Latine loquentibus omnis caufa exiftimationis Uideatur, tamë appeîlatio capitalis,mortis,uel amiftionis ciuitatis intelligeda eft.Et deportatos,id eft, , quibus aqua Sé igni interdiiftum eft,fidei cômifTum relinquere non pofîe,VIpianus ink CxüteiMtiài qüit.Et 4d fupradidû eft de exiftimatione fîc Paulus exponitiExiftimatio eft dignitatis t»f»
-ocr page 139-LIBER Q^y ARTYS,
A Içfæftatus,legibusacmonbuscôprobatas.Qui exdeli(flonofîroautoritateîegtimaut minuitur,aut confumitur, circa ftatum dignitatis pœna plecHitur. Sicuti cum rclegatur quis,uel cum ordirtc mouetur,Uel cum prohibetur honotibus publicis fungi,ucl cû pie beij fuftibus cædunnpœnæ tamê prêter fupradidas à principibus uariatæ fuerût. Gab bam ein feribit Suetonius Numulario pccunias non fide uerfanti, manus amputauifle, menfæcç eiusaffixilTe.Et tutorêjquipupillum cuifubftitutus hacres erat,ucnenis necaC fetjCruciaffixiflè.PœnasfacinoroTorUm CçfarêauxiiTeficfcnbitSuetonius.Côcla coL legia prçter antiquitus inftituta diftraxit.Pœnas facinoroforûauxitiSCcûlocupletes eô facilius fcelere fe.obligarent,quia cum magnis patrimonijs exuiarêt,parricidas,ut Cict ro ait,bonis omnibus,reliquos dimidia parte multauit.Quia uerô dclatores pœnis infli gendis caufam iafpenumcro fomentumep addiderant, cos Titus Vefpafianus princeps Optimus acerriméinfecutus eft, de quo fie feribit Suetonius, Inter aduerfa temporû SC delatores erât exlicêtiaucterûhos atïiduéinforo etiâflagcllis aefuftibus cæfos, ac no-B uiiïimè tradudlos peramphitheatri arenâ:partim fubigi ac uenirc iulfit,partim in afper ' rimasinfulas deuehi:amp;pofteumDomitianusfraterFifcales calûnias magnacalûnian-tium pœna repreffît.Ferebatlt;ç uox eius,princeps qui dclatores nô caftigar,irritat. Antonius ucrö Pius,Delatores fi nó probarcnf,capite affecitifi probarent,delato pecuniae praemio dimifit infames. Aceufationes aut ê, quæ iure reefté amp;nbsp;ordine in iudicqs fièrent: ôt fi minorcm defenfîonc gratiâ habucrunt,fua tarnen laude non caruerunt,dummodo lîimijs aceufatoris uiribus nô innitcrcntur.Cicero pro Murena,Sçpe hoc maiores natu dicere audiui,hâc aceufatoris eximiâ uim SC. dignitatê plurimum Lucio Cottar profuif-fe.Nolucrunt fapientififimi homincs, qui turn rem illam iudicabât.’ita quêquam caderc in iudiciOjUt nimijs aduerfarif uiribus uideret abicôus. Sêper in hac ciuitate nimis magnis aceufatorû opibus SC populus uniuerfuSjôC fapientes in pofterum profpiciëtcs indices reftiterunt.De aceufatione igitur SC defenfione, quæ in iudicijs capitalibus fîcrêf, diduri,multa SC uaria prius difcurrerc pergemus.quæ in ipfis iudicijs frcquctia,rarô àli r; C bi,quàm in Giceronis orationibus inueniunt.Primûq} qualiter aceufatores internofeâ-tur. Marcianus ad S.C.Turpilianum fie docet: aceufatorû temeritas tribus modis dete-gitur,5C tribus pœnis fubrjciturraut cîn calumniâtur,aut præuaricantur,aut tergiuerfan tur.Calumniari eft falfa crimina intêdere. Præuaricari eft uera crimtna abfcôderc. Ter-
uarùtatt.;
ütdcatfà» tionibus»
Dedcatpt toribuf.
giuerfari in uniuerfumab aceufatione defiftcre.Qui aceufati dieftadie caufamditfturi corâ populo crant,accufatoribus refpôfuri in forû uenientcs,fub roftris rei ftabant: nec erat tam bonus,tam integer,6C magnat famæ uir.quinfub ipfum caufa: initiû,multitudi-nis ad audiendû côuenientis,prçfertim adolefcêtium côuicijs laceraretur.Liuius unde-quadragefimo. Tribunus plcbis eo têpore T.Sêpronius Gracchus erat, cui minime' c3 Scipione côueniebat. Is cum uetuiflet nomê fuû decreto collcgarS aferibi, triftioremcp omnes fententiâ expelt;ftarêt,ita dccrcuit.CumL.Scipio exeufet morbû efie caufç fratri, fatis id fibi ufderiTe P.Scipionë prius Româ ueniirct.accufari nô pafturû: tum quoc^ fifeappellafletauxilio ei fcfuturûne caufam dicat.ad id faftigium rebus geftis,honori-bus pop.Romani P.Scipionê deorû hominûqj côfcnfu peruenifte, ut fub roftris reS fta re,amp; præbere aures adolefcentiû côuicijs populo Ro.magis deforme fibi fît. Obérât autê muhû integritati iudiciorû corruptelac côtra Icgê De donis SC muneribus no acci-Êiendisfaélæ. VndePIutarchus in Pôpetj uitarlargitionesfemper plurimum obfucrût.
t Seneca duodecëtcfima ironicé.Credat aliquis pecunia fuifle uerfatîin co iudicio,in quo reus erat Clodius ob id adultcriû,quod cû Cçfaris uxore cômiferat,uiolatis religio nibus eius facrificij, quod pro populo fieri dicif: (îc fubmotis extra côfpecftum omibus uiris,ut picfturæ quoep animaliû mafculorû côtegant. Cicero pro Äulo Cluêtio, Si tale ius tile biênio anteq caufam bonorû Staphinei attollcre recepiiîèt,fexcêiis milibus nu-mum fciudiciû corrupturû circdixerat.S£: infraùincôfilium crût ituri indices xxxiii. fentetjjs dccê SC fex abfolutio côfici poterat, X L.mil.numS in fingulos indices diftribu tafunt.In caufis aut fine accufatio intentâda cflet.fîue defenfîo qugrêda, patrono SC ad-uocato opus fuit.Feftus autê dicit patrocinia appcllari cœpta funt, cum plebs diftribu-ca eft inter patres,ut eorû opibus tuta eftet.Et Pôpeius De uerborû fîgnificatiôc. Aduo catos accipere debemus oês omnino,q caufîs agêdts quoquo ftudio operantur ; nô ta
rnen
Corrupted iiiitidtc^t.
P4tronic^ itduocttti.
94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS RÖMAE
men qui pro tralt;Su nó afFuturi caufis accipcre quid folêt, in adtiocatorü numero erunt. g Et Cicero pro A.Cluentio, Erat enim Romae fumma copia patronorö, hominum elo-qucntiffimorum atq; ampliiïimorum,qui patroni,cum caufas agerent, oratores funt di Ordre ôi.Feftus enim inquit,Orare, antiqui dixeruntagere. Vnde ÖC oratores, caufarS ado^ Gratortt. res.QC oratores,qui nunc legati populi Romani mandata peragerêt. Vnam^ familiam
Romç dicit fuifle Plinius Curionum,in qua tres continui fuêre oratores. Vim autê eïo-quentiæ oratorum fuifle in ciuitatelibera maximam,no eft noftrum nuncdilTcrere: fed uidemus earn principum temporibus dignitatê fuam, parua ex parte retinuifle. Plinius cm orator Hiftorici nepos Romano fcnbês,Diftringor Cêiumuiralibus caufis,qùç me exercent magis quam delelt;flant:funt efn plerætp paruæ ÔC cxiles:rarô incidit ucl perfo-narum claritate,uel ingenij magnitudine infignis:ad hoc perpauci cû quibus iuuet dice rexæteri audaces,atqß etiâ magna ex parte adolefcentuli obfcuri,ad declamandum hue tranfierut tam irreuerêter amp;nbsp;temere,ut mihi Attilius nofler exprefle dixifle uideatunfic in foro pueros à Cêtumuiralibus caufis aufpicari.utab Homero in fcholis.At mehercu F les ante memoriâ meâ ira maiores natu folebât dicere,ne nobiliflimis quidê adolefcêti' bus locus erat,nifi ab aliquo côiulari producerentur : tanta ueneratione pulcherrimum opus colebatur.Facit uerô PIinius,quem nunc in manibus habcmus,ut unum dicamua ad oratorû orationumt^ materiam plurimum fpedâs. Orationes fcilicet à Cicerone 8gt;C multo magis à cæterisoratoribus, aliter habitas didafe^ fuiflè, i^nunc fcriptashabeagt;-mus.lpfe enim Plinius Cornelio Tacito feribens, oratori item fuæ ætatis praeftâtiflîmo ficdicit,Et Ciceronis orationes,pro Murena, Vareno.in quibus breuis ÔCnuda quafi fubfcriptio quorundam criminum folis titulis indicatunex his apparet,illû multa dixiP fe,cum ederet omifilTc.idem pro Cluentio,ait fe totâ caufam ueteri inftituto folum per-» orafle,pro Cornelio quatriduo egiflê.Ne dubitare ponîmus,quç per plures dics,ut nc» cefle eratjatius dixeriepoftea recifa SC purgata in unum librum grandem quidê, unum tarnen coarêîafle. Et idem Cicero fie bruto fuo accidifle cômemorat, qui concioncm à fe habitam no prius ediderit,quàm ab ipfo Cicerone correêfa fuerit, Dolobellae em fie Ö fcribitîBrutus uerô mifitad me orationêfuam in concione Capitolina habita, petiuitqi à me,ut earn corrigerem antequâ edereneflautê cùm feripta elegantiflfimè,tum fenten^ ti'js uerbifep, ut nihil melius potucrit. Et duo uerba Feftus exponit, aliquando nobis in Cognifor. hac caufarummateria ufuifutura:Cognitorem elfe dicens,quilitem alterius coram eo, Fr«c«r4tor. nbsp;nbsp;nbsp;datus efl:,tradat. procuratorem autê abfentis nomine aélorêfieri. Nonius uerô no*
Noxrf. xam efle leuem culpâ : noxia,noccntia.Et Cicero LegS feeSdo, De capite, pecuntjs,de ^‘’*'‘** amb A’gis,quaf nô magis iudictjs quàm uerbis fancienda funt, adiungitur noxæ pœ* na par efto:ut in fguitia quifip plcêlat capite,auaritia multa,honoris cupiditas ignomi* nia fanciatur.Et multam Varro De agricultura,ex uetere inflituto bobus Qi ouibus fuif fe dicit. cum tarnen Plinius dicat, in decernenda multa bouem prius quàm ouem fuifle acceptû.Liuius in quinto fcribit,Côfulcs L.Papyrium Crairum,L.lulium,tuliire legem de multarum acftimatione.Poft prgdida career alia puniêdis facinorofis inflituta lo* ca fequutur. De carcere Cicero oratione in Catilina fecunda : fentiet efle carcerem,qué H uindicem nefariorum ac manifeflorum fcelerum maiores noftri uoluerut. Et latumias, ^uæ careen's loco Romç fuerunt, Afconius fecunda adione in Verrê,inquit,carccrcm Syracufisfuiflè:quodlinguaSiculorum,loca ex quibus lapides excauabâiur fie dicunr. Ergaflulû uerô dicit Placidus Grâmaticus dici à Grçco,ubi damnâtur noxtj ad aliquod opus faciendûjUt folent gladiatores,ô(^ qui exules marmora Iccant. Cullcumqj dicit Pla ciades généré mafeulino dici,faccum ex corio fadû,in quo parricidae cum fimia ÔC gai* lo ÔC. ferpête inclufi in mare proqciuntur.Nonius autem Marcellus uerbahaec numeral facinorofis in poteftate cum eorum incommodo continendis,numellas, hjgneas cope* des,p6dicas,boias,neruos,catenas.Et Feftus Popeius, magifip diffufè A.Gellius,Bru* tianos dicut olim fuifle, qui feruilia omnia apud magiftratus exercetes fontes uerbera* bant.quod enim Brutq ScRomanis pro Hannibalc rebcllaucrSt,6^ diutilïîmé in rebel* lione perfeuerauerût,Romani eis in poteftatê receptis hanc inuflèrunt notâ,ut à nemi* ne alio quàm Brutiano homine prgdida exerceri facerêt magiftratus.Sub corona dicit A.Gellius dici confueuilfe uendi captiuosin feruitutê,quia côfueuerint uenundari co* (onati.
-ocr page 141-LIBER Q_V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95
ronatiJft ßgnum expofitionis fuæinucnditionê.Plinius uero ali’ura in prædidta remo-rem icruatum fuille commémorât : arenam inquit, eiîe uilitBmam amp;nbsp;albam, qua pedes trans marc aduedlorujqui ucnales exponercntur,denotarentur. Additq; P.Liciniû Sa-tyrçScn'ptorêjConfobrinumeius Manliumaftrologum.amp;AntoniumGrammaticum, Tiberiûcp Oreiê ea arena pedes habuifle notatos, Sed maiori nobis n-.iraculo eftjquod idem Plinius de altjs feruis dicit,qui nullo ficut prçdit^i ingenio freti, fed quadâ debac-châtis fortunac iniuria,profcriptorum pulforum patria ciuium Romanoru fanguinegt;6C ppibusditilfimi à inagnaiibusfuisfuerunt effcôli.Suntcy hi Cryfogonus Syllç,quiRo' QL« ex feruis fcium Amerinuimpenjt,AmphionQ^Catuli,Hilarus AntonijjMenas SiC MenogencS Sex.Pompcij:hinancß Qiiiriium proferiptorûfanguineditatijprçtoiiadigr.itatcorna-tifuerût, nifi tantû de laureatis fafeibus fortuna permifit his, qui cretatis pedibus aduc-nifrcnt.AdhancfortunsinfolentiâallufitluuenaliSjNuperinhancurbetii pedibus qui uenerataîbis.Sedcôtràlicetinfpiccreamp;^mirarieos,quiànobilitate,diuitiis,docfîrinaÔi
B faftu ad calamitatem maxima deciderût.Seneca epiftola quarta.DePompetj capite.in- Qâi quit,pupillus ôi fpado tulérefententiâ:de CraflbjCrudelis amp;nbsp;tnfolêsParthus. Cçfar iuf-fitLepidumDextro tribuno præbere ccruicê,ipfe coaôus prçftitit.EtOpimius qui pri mus in côfulatu diôatoris ius obtinuit,mi(îus ad lugurthâ pecunia cortuptus amp;côdem natüsinfamiscôfenuit.Q.Cepio pretorius,triumphalis,pont.maximus,fcnatuspatro-nus appellatus in publicis uinculis obtjt,cuius cadauer in fcalis Gemonijs diu iacuit po pulo infpiciendû. L.Scipio poft fpeciofiffimQ triumphu de rege Aniiocho duétu, période ac ab eo pecunia acccpiflet, damnatus eft. Sed iam nimis uarioiû fortunæ morum mutatio adimptinêtiahuiclocotraxif.aduerbarcdcamuslicétfparfimcorrigêda, quo tum ignoratio caufarü fiuc aceufationis, fiue defénfionis declaraiionê,cui nos accingi-mus,impedire polïet. Seruos primû, de quibus aliqua fuperius funtinchoata, amp;nbsp;ab cis depêdêtia attingamus.Florianus iurecôfultus feruos ex eo appellatos dicit, ^d Impera SerWMî.' tores captiuos uendere tubenr per hoc feruare,nec occidere folêt.ö^ Vcnuleius dixit
C feruum tamueteratorê,quàm nouicium dici pofte : fed ôdueteratorê no fpacio feruien-dijfcd genere £lt; caufa pftimandû.nam quicunq; ex ucnalitio nouinorum emptus,alicui minifteriopræpofitusfit.ftatim eu ueteratorû numero efte.Ei A.Gcllius feribit, Pileati ferui cum uenderêtur, dominum nihil præftare debere.Et feruorum diem feftum fuifte uultFeftus Pompeius Idib.Auguftizquia eo die rcxTullius filius ancillæ.ædem Dianç dedicauit. De qua Plutarchus in Problcmatibus fie habet, Idibus Sextilibus diem feftS agunt ferui QC feruæjuxores autem capita purgare lauare confueucrunt propter Ser-uium regem, quem co die ferua natum ferunt : capitis uero lauatio ab ancillis ccepta ad libéras quoep pcruenit. Quorund am ex feruis magnam fuiffe fidei conftantiam traditS eft;Antonium enim oratorem ftupri accufatö,feruus acerrimè tortus no prodidit, licet confcius.AntiftiusReftio feruum uchemetius punierat,amp;f tamêisàTriumuiris profcri ptus fugicns,àferuo liberatus eft:qui fene forte quoda obuio intcrfetfto.in rogumtp po fito amp;nbsp;cremato:fupcruenientibus pcrfecutoribus Reftionê ibi crematQ oftendit.Fucrc
- D tamê ex feruisnonulli magnae periculofaetp dominis proteruiç.L.Crafit-is tribunus plc-bis,C.Carbonêaccufaucvatadpopulum,feruus Carbonis fcriniumadTribunû detu-litjin quo raulta inueniri poterât aceufationë adiutura. Crafliis fcruum catenis ligatutn eSferinio intaëfo remifit.Giceropro Deiotaro : C.Domitius tribunus plebis,M.Scau-rS accufare inftitueraf.Seruus Scauri ad illû acccirit,multa accufatioi fubminiftraturus, que illelegatû ad Scaurûmifît.unde prudenter egifte uidetur Auguftus,quê Suetonius fcribit,aduertiftè ne unquâferuus uindus tortûfue ullo libertatis gne ciuitatc adipifee-tet.animaduertendü autê efte in feruos proteruos Cicero pro Deiotaro orans,fic dicit. Nam ifta corruptela ferui fi no modo impunita fucrit, fed ccôtra autoritate approbata, nulli parietes noftrâfalutê,nullçleges,nulla iura cuftodiêt.Vbi cm illudquod intus eft atcç noftrû impunè euolare poteftzcôtratp nos pugnarc,fit in dnatu feruitus: in feruitu-te dnatus.ô^puniêdorûfcruorû modûPlutar.in Problcmatib.fic tradit;Cur in furto,aut alto flagitio deprehefos furciferos appellat C anmaiorû diligêtiac hoc quotç certiffîmS rwdfet» fignû eft;'quia feruos in tali errato deprehefos,lignû quod currui fubeftffurcâ appellat) collo per tüctnü deferre cutabät,ut ab omibus euicaiet tan^ ftagitiofus f fuerût aût no
foluin
-ocr page 142-trivmpmantis rómae
Sew; folum pernidoßpnuatini,fed QC publice pcriculofi. Nam Liutus lib.tertio tradit, Exu- ß tiin cr publice Ics feruofcß ad quatuor milia amp;quingêtos duce Ap.Herdonio Sabino node Capitoli3 perttulofosi atq; arcem occupauiffèjCÓfeftimqj fadam in arce cçdcm eorum.fiC bclla ferui excitauegt; re ieruilia:de quibus dicendi aliud tempus erit. Et tarne humanitate tn feruos utendum edealij principcsuoIucrunt.Claudiumenim refert Suetonius, cumquidâægra ô( afFe^ da mancipia in infulâÆfculapi) taedio metendi exponerêt, omnes qui exponcrêtur K* heros elle fanxine,nee redire in ditionê domini fi conualui{renr,amp; fi quis necare mallet qudmexponerecædis criminetcncri.Hadrianufq feruos à dominis occidiiictuitjcofc^ iufiit damnari per iudices, fi digni enenr4 de bis uerô, qui liberi fierêt multa funt feripta: quorum pauca colligemus.Nonius Marcellus fcribir,Eos qui liberi fîebâtcaluosfuifle rafo capite.Qiïoruhberationismodû Liuiusinfecundoficdocet.Præmiûindiciprodi toris,pecunia ex ærario lïbertafqj ciuitas data.Ille primum dicitur uindidaliberatus: yindiHa. quidâ uindidæ quoep nomê tradum ab illo putât, Vinditio ipfi nomen fui fie. poft illô -obferuatûjur qui ita liberarentur,in ciuitatêacceptiuiderêtur.amp;flibertos multos domi' “ nis fuilTe carifiimos uidemus, in quels femper primus eft nuinerâdusTiro Tulli) Cicex ronislibertusuirelegâtifïimèdodus.qui dignusingcnioCiceronisminifteradiutorcp fuit,adeó ut multa eius auxilio uel auda amp;fcorreda,uiuo Ciceroneiuel eo defundo col ledaamp;f ordinata fint habita,quæperi)fient. Vnde ad Atticü Cicero ipfefcribês,De Tp roneuideo tibicurac eflTe, quem quidêego ctfimirabiles utilitates mihi præbet cû ualel in Omni genere uel negociorö.uel ftudiorum m eorfi; tamê propter humant täte mO' deftiam malo faluum.qua'm propter ufum men. Et Plinius orator unum habuifle liber-» tum,quêdilexit Paulino fcribêsficindicat,Eft mihi femper in animo hoe nomê patriC-famiiiie,quod fi eiTem nüc afperior SC durior, fiâgeret me inh'rmftas Itberti mei Zofimi. cft homo ,pbus Sc officiofus,literatus,ars cuius SC quafi inferiptio comœdus:utit cithara parua, ultra qua comœdo necefie eft. Et Vatinius Imp. Afiæ proconful Ciceroni fie fcribit, Dicitur tnihi tuus fcruus Anagnoftes fugitiuus cum Nardacenis efie, de quo tU -nihil mibimandaftfego tarnen terra mariq5utconquireretur,mand3uijamp;'profcdotibi cum reperiam.Et ipfeCicero ad Quintum frairem Afiæ proprætorem, Æfopi trageedi tamiliaris feruus tibi notus aufugit.Plato quidâ Sardianus hominem comprehendii.ôd in cuftodiam Ephefi tradidit.fedin publicam cuftodiam,an in piftrinum nonfatis ex e^ iuslitcris intclligere potuimus. Melioreautem locoferuos aliquâdo fuifie habitosLi-» uiusinnono ficoftêdit;GracchusVoIonibus,quimibtauerâr,bbcrtatctjsquicaput ho ftis retulifsct:fupplicii3 feruilc his qui loco cefTiflenb.pmifit. Liberatos poftea Beneuê' tum petduxitjUbi à ciuibus epulo per fingulorum domos parafo,epulatifunt.Volones oës capitclana alba tedo,partim accubâtes qui probé egetât, partim fiâtes g per igna-in'amfcccfiêrât,epulatifunt.Tradit Suetonius Tiberium Cefarcmlibcrtinos,quifcpro ciuibus Romanis agerent publicafie:ingratos,6C de quibus patroniquercrentur, reuo-cafieinferuirutêiaduocatifc^eorum negauit ieaduerfusIibertosipforûiusdidurum.ôC Cornelius Tacitus fcribit, Nerone imperante de manumifilsin feruitutem propter in-Ktinumifsio. gratitudtnemreuocâdisinSenatuadû.SCmanumifTionisformamFeftus talemtradif, Manumitti feruus diccbatur,cum dominus eius, aut caput eiufJê ferui, aut aliud mem-brtim tenens,dicebat,hunc hominê liberum elfe uolo,6C emittebar eum é manu.proxi-tntuerô abiedioneSCutilitateferuis.exhis qui nafeebant liberi,abfcinî,Icnoneft|! funt habiti. Nam MÆmilius Lepidus Genutio Matrismagnæ deûm Gallo hæreditatêrC' lidam abftulitu'ndignu ducens,ut qui fponte abfcifius.necp uir efiet,neq; muiter, hæreditatê fubiret alienâ:prohibitumcp fenatufeonfui to,ne abicifiî fua prçfentia petendi iuris prçtextu,tribunaliainquinarent Qiiintufcß Metellus prætorurbanus VetiliumLe-nonem in caufa teftamentaria fuccumbere fecit, nulla ratione alia, quàm quia eum pro uiro habendû nô cenfuit. Viliora quæqj fuperius in omni ciuium corpore,feruos,liber-tos,abfcifibs,lenonefcp attigimus:digniori condition! SC eius origin! dodrinarû SC litc
Deliterdruin rari3,queomn!suirtut!sfomites femperfucrût,cultor!bus manuapponerelibet.eritq^ liudibus. Cicerone principium,quê tant! literæ ac dodrinæ efiefecerunt, ut Plinius, 6C eum imi-tatus Aurelius Auguftinus, affirmet folum in rebus humanis fuifie, cuius ingeniSRo-^ano imperio fua magnttudine SC excellentia par fit habitû. Is enim pro Auïo Archia pocta
-ocr page 143-CIBER QJZARTVS
Ä poctaorasTichabetjEgo multos homines cxcellcti animo acuirtutCjOnc docînna na-turæ.ipfius habita ^pé diuino,per fcipfos Si moderates amp;graues extitifle fateorzetiâ il lud adiungo, fæpius ad laudê atc^ uirtutem naturâ fine dodrina, nbsp;nbsp;fine natura ualuifie
dodrinâ. Atçp idem ego côtendo, cum ad naturâ eximiâ atep illultrem accefl’erit ratio quædâ côfîrmatioc^do(5lrinæ,tumillud nefeio quid præclarnatq?fingularcfolcreex-iftcre.Literas autc pofteritatis caufa repertas fuiflc,qup fubfidio obliuioni efle poffînt; idê Cicero pro Publio Sylla ad iudices dixit, Et in prædiôa pro Arcbia oratione, Pie* ni funt libri,plenæ fapientium uoces,plena exemplorum uetufias,^ iacei êf in tenébris omnia,nifiliterarû lumen accederet.hincmaximo femperin precio cùm aliauatûfcri* pta,tô in primis hiftoria fuicunde Plinius Capitoni, Diebus Si noc?bbus cogito fi qua me quoep pofiim tollere humoa'd cm uoto meo fufficit : illud fupra uotû, uit^lortj uiiû uolitare per ora. Sed fatis eft qd* propèfola pollicct hiftorra, orationi cnim Si carmini
liviitiuvo iiatui lt;« V ui ivuj wv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b liUM I vl Miis vw^***».*v**»» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vz mu il ijJiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;.
fi in libris De oratore De legibus,hiftoria fummis extollit laudibus, quanti ipfam fegt; ceritadLuciuLuceiQfcribês,ficoftendit:Ardeocupiditateincredibili,necputego ar* bitror reprehendend3,nomê ut noftrum feriptis celebretur tuis.amp;f infra,Nec^ enim me folum cômendatio pofteritatis rapit,fed etiâ ilia cupiditas, ut uel autoritate uel iudicio beneuolentiæ tug uel fuauitate ingent) uiui perfruamur.ô^ itê infra: Vnus enim Xeno* phôtiS libellus in Agefilao rege laudâdo,facilê omnes imagines hominum ftatuascç fu perauit.Placctcm Hetfîor ille mihi Neuianus,qui nÔtantum fe laudari laetatur, fed ad* dit etiâ àlaudato uiro.ôC Plinius orator Ciceronis imitator, ad Maximum, Quid enim publicè lætius,^ clarifilmos iuucncs nomen, famâ ex ftudqs peteret'Et ad Corneliû Tacitum,Equidembcatosputo quibus deorummunere datum eft,autfacerefcribêda, autfcriberc legenda.Beatiffimos quibus utruncç horum. Et Caninio Ruffo, Hoc quic quid eft temporis futiîis Si caduc!, fi non dar faóis (nam horum materia in aliéna ma* C nu)certe ftudqs .pferamus.Et quatenus nobis denegat diu uiuere,relinquamuS aliquid quonosuixiffe teftemur.Scribens uerô Plinius adCorneliumTacitö de cius perpetui* täte hiftoriaru uaticinatus.id àTacito ipfo poftulat, qcF Cicero petrjt à Luceio : Augq/ ror,nec me fallit auguriû,hiftorias tuas immortales futuras,quo magis illis inferi cupio,: Nâ fi efle nobis curae folct.ut facies noftra ab optimo quoep artifice exprimatur,nônnc debeamus optare,ut operibus tui fimilis feriptorprgdicatorcp côtingat C Sed quod ad C'orneliû Ptifeum fcribens,inquit ipfe Plinius,ita ab eo tempore fieri defiit, ut nullos à mille annis,aut paucos actatc noftra ferip tores præfertim hiftoriaru fuiffe côftet.Inquit cinffuit morts antiquitus eos uel qui fingulorum laudes,uel urbium feripferunt, aut ho noribus,aut pecunia ornareitametfi quid haberi poteft daritç maius,^ gloria 2C laus ôd atternitas^'Et certe licet pecunia raró donati fint fcriptorcs,gloria tn Si laude nunquam caruerunt.De qua re aliqua hic colligemus,fiue dodlrinä ö^literas,fiue ornatos ob illas
_ uiros cötingeniia.Plutarchus in Problematibus,inquit, Hcrculi 8C Mufis communem ftatutum fuiffc facrorum cultum, quia Hercules Euandrum literas docuifle perhibef„ bono quidem exemplo ut hofpites amicos doceant Si propinquos. Per quæ autê tem^ porafcriptores Romae efle cœperint,Aulus Gelliusfic edocet:Anno urbi« coditg qua poraferipto» dringentefimo nonagefimobellum primum Punicu indidluiannis indeuigintipaxfa* nbsp;nbsp;nbsp;e°**^*^*
lt;fta,quo anno Liuius poeta fabulas primûRomg dcdit.Et paulo poft Ennius poetafu* it,qui anno actatis fexagefimofeptimo duodecimu annale feripfit. Anno quingêtefimo urbis Neuius poeta fabulas apud populu dedit,qui fttpendia fecit in primo bello Puni co.annis inde quindecim fecundü bellum PunicS.paulo poft M. Cato orator Si Plau* tus floruerunt,Diogenescç Stoicus,Carneades Si Critolaus Roma uenerSt. V etuftior tn praedidis notitia literarum fuiffc uidetur in libris Etrufcorum,quos rituales appella* tos,Feftus continuiffe dicit,quo ritu urbes condant,arac acdesr^ facrent,curiæ,tribus ec centuriæ diftribuant .Fueröt autem diu ante apud Graccos literae fcripiorescß maximo in honore.Nä multi tradidere Si Aulus Gellius enucleate colligit,Homcrum ScHefio dum annis c lx ante urbem conditam fuiffc Syluijs Albac r^nantibus, anno poft bei iumTroianum c lx. Soloncç leges feripfit Athenienfibus Tarquinio Prifco regnäte,
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i anno
-ocr page 144-'t R I V M P H A N T I s RO MAE
annorcgni XXX111.PythagorasSami'ustn Italia uenitTarquinij PrifriSifôregnafl^' 6 te. Archilochus porta fuicTuliio Hoftilio regnâtc.EfchiIusTragœdus infignis,quoiC pore plebs per fccefïïonê Tribunos fibi creauit. Empedocles Agrigêttnus quo tëporc Fabij trecêti apud Cremcrâ interfct^i funt.Tûc bellS fuit Pelopônefiacû quod Tbucy* didesfcripfitannourbis C C cxx 11 i.IntcrimSophoclcsödEurypidestragici,Democritus philofophus Si paulô poll Socrates, anno urbis c c c C. Philippus Amyntæ filû ws.AIcxâdri pater,Macedoniæ régnât, paucis poft annis Plato ad DionyfiûSiciliac regt; gêfecofernpaulo poft Demofthenesorator.tûc Alcxâdcr régnât- Aiiftoielesfuit.pail lopôftalter AlexâdcrMoloflusqÔd AcarnanusinItaliâuenitcôtra Romanos:anno deinde c c C CLXX. Pyrrhus curn Romanis bellum gcrirltaq: prius in Italia floruerût Gra:ca,cum parsitaliæ Calabria,magna tune Græciaappcllaret. Vnde Cicero pro Ar chia,Erat Italia plena Græcarû artiû,ac difciplinarû, ftudiatç hæc in Latio uehemêtius Cotneediie tunccolebant,quænuncrjfdeminoppidisÔd hicRomæproprer tranquillitatemreip. .
nônegligebant.Fabuleautc.quas lupra eftdieftum dedifle Ltuium,àcomœdisferiptg, P ÔC récitatæfunt.Nâ comœdias Feftus appellari dicit, ex eo quod initio in uicis iuuenes cantarefoliticlientcrebrôcouenientes,VndeComcvdiares priuatorfiôdnumiliôper-,’tragadu fonarûcôprehtndit,nÔtâaIto,uttragcedia,fcdmediocri6ddulciftilo.Tragœdiaeninj eft genus carminis,quo à pocta regû cafus duriftîmi 6d leelera inaudita,uel deorû refo-lutio deferibunt. Cothurniqj funt tragica calciamenta,quibus calciant tragœdi, qui in theatro ditfturi funt alta,ôd intonanti uoce.Eft autê calciamcnti genus, humile quidem, 'Annaler a nbsp;nbsp;modû crcpidarum:fed taie eft ut dextro ôdleuo pedi c5ueniat.Fuit tarnen maior ho-
St«B» norannaliumqtcomoediarS,auttragœdiarum fcriptoribusiprimuenimmaximian-nales gefta publica côtinentes non nifi à pontificemaximoferibebantur,qui ôi. cogno men inde habuerunt.Ôd Scipione Africanîï fuperiorcm,uidemus Ennium annaliûlcri-ptorê dilexiflCjUt ipfum in contubernio habuerit, ôd poftea mortuû fepulcro fuo infer-ri,ac eius ftatuâipft fepulcro cû fuis imponi uoluerit. Et Plinius feribit Scipione Æmy-liano rcsin Africa gerente,Polybiusannaliû côditor ab co accepta clalfe icrutâdi orbis Ö Aphri gra tia'circûuetftus multa prodidit.Poft hos maiori itê in prccio fucrût, hinc phf LÄerdfü lofophiar,indc libcraliû artiû ftudia: quç quidem liberalia ftudia Vipianus legumlator ftudù nbsp;nbsp;diffînitappellata àGræcis,quibus RhctorcsGrâmaticiGcomctræ ôdArithmctici ope
tâdarent:fcdadfiimmâftorêterepub.literisomnib.honormaximusfuit.Afiniusq;Pol 1 io primus bibliotheca certâ dedicauit uatû libris côferuandis,quorumlibrorum appd lationê lie diffinit VlpianusDc legatis,ut omnia uolumina fiuc in charta,ftue in mebra na.fiue filica(ut ipfc appellat^quae eft ôd biblus herha, aut alio in corio librorfî appclla-tione contincant. Plinius tu dicit palmarum folfjs primo feriptitatum, inde quarudani arborum libris.Poftca publica monumenta plumbeis monumcntis:mox priuata linteis confici cœpta aut écris. Cbartascj pergamum dcdifi'c,ôd papyrum â ciuitate eius no-minis circa Babylonêhabitumilibrorüm autem linteorû, in quibus annaliaeflcntnota ta,Liuius faepe mentionêhabet:ôdde libris fcripfit,qüos M. Terêtius in laniculo repe* , ritrepaftinansagrS, fuerantcgdefofïî annisquindecim fupra quingentosôddurauerât. H Qui arcula marmorea crât ceris delibuta intus,ut necaer,ncc humor pcnetrarct.Roma no autê crefeenteimperio honor linguæ Latinçcft habitus,à quo orbis terrarum La«-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nâlocutionem perdifccrecoaólus eft. Siquidem maiores nulli gentiûnifi Latine relpo
derunt.nec cos dicentes aliter audierunt.Primusq? Molo Rhetor Ciceronis praîceptor ÉnSenatu Græceauditus eft. Et Claudiû imperator? feribit Suetonius fplendidumui-»um, Græcæiÿ prouinciæ principê,Latini fermonis ignarum,non modo albo itidicuni crafîlTe,fed in peregrinatum rcdcgilFc. Quâtam uerô operam uiri prçftantiores Roma: literis dederint,quanta cas dclcêlationc didicerinqôdcoli curauerint,q intelliget ôdcôlî derabit,nihil maius in ca urbe nihil optabilius literis Ôd doeftrina fuilTe cognofeet. Cicc ro M.Varroni fcribit,Scito me poftea^ in urbêueni,rcdijlïè eû ucteribus amieis,id eft, cû libris noftris in gratiam.modo ftet nobis illud una uiucre in ftudîjs noftris, à quibus antca deletftationê pctebamus.ôd infrà:tn poterimus ôd feribere ôd legere polin'as, ôd ft minus in curia attÿ in foro,at in literis ôd libris ut docftilïimi ucteres feecrût. Quis cnin» ho c nô dederit nobis,ut cû opera noftra patria^ fine nô pofilt uti,fiue nolit, ad eâ uitâ re
I ‘ «crtamuï
-ocr page 145-LIBER QVARTVS. quot;
A ucrtamuï qua multi doói fortaflènareôe,fed tn multi etiâteipub. pïæponcndam pu-
ta ueruntc'Et Ciceroipfc de feipfocum ruiticaret, fie Dolobellæ genero (uo tune c5 Qaûmorek fuli feribit,Nihil eft mihi crede uirtute formofius,nihil pulchrius,nihil araabilius:8d in- tenij-Ki»fU* frä,Vbifalutatiodeftuxitliterismeinuoluo,autfcribo,autlcgo,Indecorpori omne tê- grauerint pus dat,Et Terentiû Varronem fatis coftax annos feculifupergrefTum feubendo into rijfle.Cn.Pôpeius amp;fi no mul tu doeftus fuit,côfe(fto Mitbridarico bello domum Pofii-donij philofophi intraturusjfores pereutialidloreuetuit. Scipio fupcrior,qd?fupi à dixi mus^Enntj ftatuam fepulcro fuoimponiiuirit,2C Africaetituluspoctieéeftæquatuslt; M,Cato Cêforius anno ætatis oßogefimofextOjCaufam pro fe egit aduerfus temerariä iuuentute.Literas Græcas didicicDefendit Galbam oratorero accufatum.Iusciuile Ce
nex didicit.Alterq;Cato Vticêfislibres Grçcos in Senatu leólitabatne uacaret.L.Drui fus fenio cófedus Si cxcus lus ciuile docuit ÔC dixit. Popilius Senator amp;nbsp;Lupus Porti-us eques Romanus célébrés oratores forö frequentabantfeniocófedii cacci.P.CraL
B fus in Afiâ ad Ariftonicü regem debellandum mifius, GraccSlingua inquineg diuifam idiomata omnem didicit.Decimus Brutusnoóe qua diesfecuta eft,fibi omnium exn è raaacinfeliciflîma:ôdfthoftibuscircûdatumfcôCquidemiamui(ftoribus cernebat, Li bros De immortalitate animorü nunquâ letftitarc ceflauit.C.Cacfar praeditftos oês non inagis potctatu.^literarü amore atq ingenti peritia,aut æquat,autfupcrat qui prætet «nulta,quç in hoc genere laudum deeo feribi pofientjprimus omniû inftituit,ut tâ fena tus,^ populidiurna atftaconficerent amp;nbsp;publicarent. ômnes medicinam proie ffos ôd liberalium artium dotftores quo libentius ôd ipfiurbem frequentarent, ôd cæteri appe-terent.ciuitate donauit. Auguftus unica tnrepro cæteris quanti faceret literas oftendit, eum Vergilij poëmata cremari prohibuit:quem Suetonius dicit tradidiflê uiro Côfula ti legato fucceflbrem ut rudi ôd indocfton'n euoluendisq lingug utriufq autoribus nihil acquefecutumfuiflèjî^praeceptaôd exempla publice Ôdpriuatim falubria:eaq ad uerbu excerpta, aut ad domefticos,autadexercituum prouinciarumq restores, autad urbis
C magiftratus.plerûcp mififle,prout quicp monitioneindigebant. Étiam Senatui totos li-bros legifle ÔC populo per edidum notos fæpe fecifle. Vefpafianus imperator ingénia fid artes maxime fouit, primus«^ ex fifeo Latinis Græcisq Rhetoribus annua centena côftituit,præftâtes poctas nec no ôd artifices ornauit, bibliothecas incêdio abfumptas impenfiffimè reparauit.Helius Spartianus feribit Hadrianum T raiani familiaritate cré uiftcjcaufa prçcipue orationûjquas pro imperio didauerat.Nâ duodecimum annû in-greftus habitum philofophiac acccpit,cui cû ftuderetjn pallio, ôd humt cubauit.Peripa teticæ ftudiofus,audiuit lunifî Rufticû.quem ôd reuerituseft ôd fed:atus,qui domi mtli-liæq pollebat.De Alexandre autê Seuero Mammeæ Chriftianæ filio dteitidem Spartianus,Quo ties demagnis tradaret,folos dodosac difertos adhibuit. Cû de re milita-vijUeteranosôdoesliteratospræfertimliiftoriarûperitos.Vitas ptincipum. bonorum uerfibus fcripfit.CS inter fuos côuiuarctur,aut Vlpianum, aut dodos uir os adhibebat Ut haberet fabulas litcratas,quibus fe recreari dicebat,8d pafcizhabebax cû priuatim cô-
D uiuaret librumjinmêfa ôdlcgebat.Rhctoribus,Grâmaticis,Medicis,Aruipicibus, Ma thcmaticis,Mechanicis,Architedisfalariainftituit,ôdauditores decreuit,ôddifcipuioamp; cû annonis,pauperû filios,tn ingenuos d ari iuflit. Et Gordianum fecundum feribit Iulius Capitolinus.oêslibrosSamonici Sereniferiptorisfui,qui cenfebant lxi iM.quae cireliquit,habuifte. Vopifeus autem Fiauius de Aureliano principe feribit. Ephimeri-dasilliusuirifcriptas habemus, etiâbellacharaderehiftorico digefta, Quæ omnia ex lil»rislinteis,inquib.ipfequotidianafuafcribiprçceperat,4)tuafedulitateedifces.Cu-rabo aût ut exbibliotheca Vlpia librilintei proferantur. Tu uelim Aurelianum in literas mittas.ôdidê Fiauius de Tacito imperatoreîCorneliumTacitûfcriptoremhiftoriae Auguftac,qui parenté fuu eundem diceret,inomnibusbibliothecislocariiuirit:ne ne- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
gledus incuria depcriretjhbrû per annos fingulos decies feribi publicis in encofarchis iuftitÔd inbibliothecis pontldê uerô Fiauius Vopifeus gefta Probi Augufti, ôd quidê bené merentis fcripturus,frudû monumentorû,quç praebentur à literis,proprié fie ex- Frudwt ex prcffit.Cn.Pôpeium tribusfulgentibustriûphis,belliPiratici,belli Sertorianj,belliMi litms ihridaiicijinultîtfuip rejrû maieftate fublimem quis tandê noffet,nifi eum M. 1 ullius Ôd
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t 2, T.Liuius
-ocr page 146-100 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRTVMPHANTIS R OM AB
T.Liuiusinliterasrctuh'fïcntf’Piibh'umSdpfonc Apbricanû,Sdpîones ömftesfeuLu ß dos feu NaGcas,nónne umbrae poffidercnt ac tcgercnt, nifi cömendatores corß rid nobilcs atcp jgnobiles extitiflent f Qind quod Flauius item Numen'anum impera-torêdicitjmaliJiliefibi ftatuä Scnatufconfulto in bibliotheca VIpiatanquam oratori, alibi quaß Cacfari:fuitq3 hæc llatuae infcrfptio;Numeriano Cæfari otatori potcntififi-mo.Laudes uero â literarum monumentis prohcilcciKcsbeatus Aurelius Auguftinus fi ex Chriftianae religionis inftitutis no curauitcômendare, uitupcrationcs tn euitädas in Dei ciuitate fic innuit: Cicero in libris De rep. Scipione difputantc::! Cêforc,inquir, melius eft q; ä poeta notari, noftrae duodecim tabulae cum pcrpaucas res capite fanxii^ fentjin bis quoq; hanciànciendâ piitauerunt,fi quis occentauiiïetjGue carmen códidii-fct,quod infamiâ faceret flagitium'ue alterÉpreclaré.ludicijs ein rnagiftratum,difcepta tionibus 1 egitimiSjpropofitam uitä non poetarum ingenijs habere dcbemus : nec progt; brum audire niO ea lcgc,ut refpondere liceaf,amp; iudicio dcfendere. Sed pra-ier fupradi^ cGosliterarufruótus.qui maximierant,nonnullas quoqp utilitates minores deledatio- p nescK Romani à literis SC dodrinarum aitibus accipiebät.Sulpitius Gallus,quein Offi ctjs Cicero nimis alïiduâ mathcmaticis opera dedifle carpit, in L.Pauli exercitu contra Pcrfem oftêdit lunaedefedönaturalem,amp;.'nihil polTe prælio officcrc:pugnatum cft,5d Paulusuicit,undemaximG duxit omniuttjqt celeberrimum triumphu: paritercÿ feciire tradit Periclem Athenienfibus.Et Plinius orator Valeriano fcribens ficcôtra uolupta tes illiciras grauiter eft inuedus.Qui uoluptatibus dediti,quafi in die uiuut, uiuedi caii fas quotidie finiunt,qui ucro pofteritatc cogitant amp;nbsp;memoriâfui.operibus extendunt, bis nulla mors nö repentina eft.Et tn ipfe Ariftoni fcribês de luis uoluptatibus à litera^ rum adiumento honefte quaefitis fic dicit : fado nonnunquâ uerficulos parum feueros, facto SCcomœdias,ridco,ludo,iocor:urq5 ofhia remiftionis genera breuiter ampledar, homo fum.nec uero molefte fero häc efi’e de moribus meis exiftimationem, ut qui negt; fciunttaliadodinîmos,grauifltmos,fandiiïimoshomincsfcriptitafle,mefcribcremi-rent.ab illis aüf,quibus notöeft,quosquantoscp audoresfequar,fädleimpetraripolie confidOjUt en are me fed cum illis finantjquorum non feria modo,ucrum lufus etiâ ex-primere laudabile eft,An ego uerearncminê uiuentium, ne qua in fpeciem adulatióis incidam nominabo:ied ego uerear ne me no fatis deceat, quod fan's decuit M. Tulliu, Cn.Caluum,AfiniumPolhonem,M.MelïànâSlt;:Hortenfium,M.Brutum5Syllum,Qf Catulum,Q.ScæuoIam,C.Sulpinum,Varronem, Torquatos, C.Næuium, Lentulum Getulicum, Anneurti Senecä.Et proximc diuum Auguftum.Diuum Neruam,Ti.Cae«* faremfVirgiliS Corncliûnepotê,Ennios Adioscg:nóquidêhifcnatores,fedlandita‘' tis nomen non diftat ab ordinibus.Etidem Plinius Minutiano Fundano.ln Laurêtinó meo aut lego aliquid,aut fcribo, aut etid corpori uaco, cuius fulduris animus fuftinet: nihil audio quod audifte,nihil dico quod dixiflê pœnitcat.Nemo apud me quen^ fini ftris fermonibus carpit,neminem ipfe reprehendo. Vnde no iniuria id ê Socio Senecio ni fcribens fic exultat.Magnû prouentû poetarû annus hic2ttulit,toto mêfe Aprilt nul lus feré dies fuit, quo nô rCcitaret aliquis.luuat me quod uiget ftudia, j^ferût fe ingénia H hominû amp;nbsp;oftentât.Claudiû Caefarê ferût cS in palatio fpadarer ,audilfeccj clamorem, caufam requifiuifte:cû(^ didum eiret,redtare Nonianûjubitû recitanii, inopinatumejÿ «eniire.Sed iâ ufe^adeo nos traxif,amp;: nuper cû Plinio, amp;nbsp;fupra cum alijs diuinis uetrngt; busliterarum cômemorationis deledatiOiUt uerba pauîum perquirere omiferimus de/ clarâdis aceufationibus defenfionibusneceflaria, Varro De lingua Latina,Nexi,in-« quitjfuntliberi, qui fuasoperasin feruitutê pro pecunia, quamdebebâtdumfoluerêr, Accfptibfio locant. Et Modeftinus lurccôfultusait acceptilationêefieliberationem permutuâin-terrogacioncm,qua utrifqi contingirabeodênexuabfolutio. Tollendiuerô nexus caU PrcMri«Hi fa fuit T. Veturius, qui nexus ob ses alienumdatus,cùmpatiturpianollct,uerberatus ab inccftuofo querclâ patribus detulit,qui illum in careerem duci iulFerunt. Precarium elfe diffinit Vlpianus qd* precibus petenti utendum côcedit, tandiu, quandiu is, q con celfit, patit.Et Martianus,pignus inter ôd hypothecs tâtum nominis ionus difFeruSed Pignus Vlpianus aliterfic dicit,Pignuspropriédicimus quod ad creditorem tranfit.Hypotbc Hjpotbec4 nbsp;nbsp;eu non tranlît pofl'effîo ad credûoretn. èi Caius dicitpignuspropMcrei mobihs con
ftituKuf«
-ocr page 147-« X I BER Q_V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.101
A ffiftuitunVIpianûâîc^ fcïibitjRcdbibcre eft facere ut rurfus habeat uêditor’quod habue Redfcj'tere rat. Præs, inquit Feftus,eft qui populo fe obligat, tnterrogaturcç à magiftratu fi praes fitâlk refpondet,præs.ô(: Afconius fecunda in V errem alt;ftione,Prædes dicunt fatifdagt; tores locupletes pro re,de qua apud iudicê lis eft,ne qui tenet diffidcns caufç poflelïîo nêdeteriorem faciat, te^a diffipet,excidat arbores,à culta deferat.Et Placidus Gram «naticus, Vadem dicit fponforcm fignificare datum in re capitali.Ciccro Vadimonium y« cffeiniudicîjsobligationembonorûcum promifllonealiquidfaciendi,quonô impie- •^Adimonium to bona haftac exponi licebaüfic in oratione P. Quintio oftendit, Ad Vadimonium n5 ucnit quis focius,etiam grauius aliquid propinquis,fi res ifta grauiffima.Et infra: ad wadimoniû non uenit quis locius, etiâ grauius aliquid ei dcbemus concedere, qui cum te autuoluntas côgregaflet,aut fortuna coniunxiftct.SC infra, ad uadimonium non uenit quis qui tibi præfto femper fuit. Nô dubitaui, inquit, cum uadimoniû deferium cftj bona profcribere.Sententiæ in caufis non folum uariæ, fed uarqs amp;nbsp;quandoc^ inopina Sententilt;e ua
B tis caufis façftæfunt.Plutarchus in Ciceronisuita,LiciniusMaccruiramp; potcntiafuaSC ri« in ««Jis fauoribusCraftipotenspeculatus à Cicerone poftulatjftudqsmagnitudinisfuæfifus, nbsp;nbsp;nbsp;i •
quia indices inter fe diflèntire côpererat domum fe reccpit,amp; confeftim mcntû abra dit,atcp uelut fuperior in caufa euafiflet nitida ftola amilt;ftus redit in forum. Inter hæc a-pud pretorium occurrit ei Craffus ac nunciat ut ille fententqs omnium iudicum damna tus eflet,quo dolore elanguit ÔC diem obqt, Econtra uerô L. Pifo, à L. Claudio Pulcro accufatus.quod graues ôd intolerabiles iniuriasfocqs intulilTet iam condemnato ha- ' - ’ ’’ bebatur,cû fuborto nimbo ipfe iudicum pedes exofculans os cœno impleuit, 8C miferi cordia liberatus eft tanquam fatis pœnarum laefis dedilTet.Caelij fplêdido T erracinæ lo CO natijCum pater in cubiculo inuentus eftet occifus in quo filq ipfi altero cubauerât le ôOjliberatifunt fufpicione,quod hoftiû cubiculi inuêtum eft apertum,ipfis poft patris mortem dormientibus.CX^*:^*^*'^® Calatinus Soranorum oppidi proditione reus,^ da mnatohabebat in foro.Tum Q. Maximus focer paucis uerbis dixit, fi cum fonte com-
Ç perinet,affinitatem dirempturû,amp;: fie Attilius euafit.C.Cofconiû propter multa enor- gt;nbsp;mia Valerius Valentinus códemnari obtinuerar.cum in iudicio recitatû eft ipfius Va-lertj carmen,quo per iocum poeticum affirmabat fe puerum praetextatum SC uirginem ingenuacorrupifle.EaindignitateindicesCofconioabfolutoValeriumflagitqigno- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
minianotandumcenfuerunt.Q;FlaminiusàQ.ValerioÆdiliapudpopulûacculâtus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘
â qnatuordecim tribubus iam côdemnatus erat,cum ipfe alta inclamauit uoce,fe infon tern opprimfEt V alerius infolenter refpôdit,Satis fibi efle fi periret fine infons,fiue no cens,qua uoce audita cæteræ tribus eum abfoluerunt.Plinius orator in epiftola ad Vr-fum,lnlius Baftus homo laboriofus,filt; aduerfis luis clarus accufatus eft fub V efpafiano a priuatis duobus, ad Senatum remiflus diu pependit, tandem abfolutus uindicatuscç eft.hoc ilium onerabat quod homo fimplex ÔC incautus quædam à prouincialibus, nt amicis acceperat.Nâ fuerat in eadem prouincia Quaeftor. Hæc accufatores furta 0^ ra-pinas,ipfe munera uocabat.Appellationum quæ poft fententias fequuntur natura VF AppelUnd» P pianus breuiter fie diffinit, Appellandi ufus fit frequens quamcp neceftarius, qui ne- ufus feiat nemo eft,quippe cum iniquitatem iudicantium uel imperitiâ corrigat. Licet non-nunquam bene' latas fententias in peius reformer: neep enim uticç melius pronunciat q nouiffimus fententiam laturus eft.Tempus iam admonere uidetur ut de orationibus in aceufatione, ac defenfione habitis tories promilTa exfoluamus. Qijo in loco de oratoria facultate multa ÔC pofte amp;nbsp;fortaflTc aliqnorum iudicio debuilTe dicigt;non ignoramus, fed pleni redundantes^) de ea re M. Ciceronis, Quintiliani, amp;nbsp;Ariftorclis extant li b ri. Et nos nec eam nccç alias artesbonas docere.autlaudibus longe repentis ornare, hoc in opère intendimus: fatisc^ amp;nbsp;fuper fuerit de arte, id quod apud doôos fcriptorcs aut non extat,aut obfcurum amp;: inuolutum eft,modum amp;nbsp;forma habendi orationes ira ape rire,ac infpiciêdam proponere,ut quo modo in fufpicionem criminis adduôti,fi fontes effent,accufarcntur dânarenturtç,autperperam accufatidefenderenrur,maximum ad-miniftranda uel potius conferuâda republica,adiumentum docere poflsmus. Vnicaeç oratorislaude â M.Cicerone 8^ exOrationeproL. Murenadefendendo habita côten ti crimus.Dusc cm, inquit, funt artes qu» poß'uut locate homines in ampliflimo gradu . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i 3 dignitatis
-ocr page 148-tox
T RI TH PH A N T I S RDM AB
: ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dignitatis.Vna inipcratoris,altcra oratoris boni, magnû nâqj fuptà dixeratCiecró c(Te B
' nbsp;nbsp;diccndi laborê,magnâ rcm,magnam dignitatem,fummam autem gratiam.Vndc mul
tos fuifledixit,qui cû initio hoc makiiflent.poft id aflequi non ualuiffcnt.ad militiâ de-lapfi fuerint. Accufationes duorum crant generum:aut cnim ciuis magiftratum gererc tdoneuSjfui fimilem accufabat ciuem:aut prouinciales ciucm Romanum repetundarû,; de ui.aut aliter iniuriarum,accufari ab idoneis quæfluerunt. quorum utrof(]p id à præio y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re oportuit impetrare, fed potuit ciui quod petitum crat ex officio Praetor cone ede re,
prouincialium uerô querela à Senatu primum audiri,fiC ad Praetorem demandari opoK tuifle Afconius Pedianus eft auólor.Cuius rei formam primum ab ipfo in V erris accu-fationefumemus.CumSiculi cxpilationibuscoaöi Vcrris,qucmrapaciffimumprarto rem anno uno habuerant, eum accufari repetundarum ab amiciffimo cis M. Cicerone magna quæfiffent inftantia,is ad Senatum cos pcrduxit,amp; ipfo fuadente Senatufcöful-i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum facile impetratumeffiquodPrætor ad fedelatum in albofuo ex forma amp;nbsp;de cöfue
tudinepalam legêdum propofuitjillicÿ fubiecit,décréta elTe in Cn. Verrem pro Siculis F-Êibum accufationem.quod autem dealbo dilt;fium eft,nonfolumapudPraetorem, fed apud o-mnia collegia,apud omnes magißratus feruatum fuit,ut ad primos ueflibuli parictes al bum eßet fpacium,in quo à collegio magißratu'ue publicanda feripto proponcrentur; hinciuperiusaliquandodidlumuidemusquofdä dealbo centutiacabrafosfuifle. Ac-cufationeigit Verrisinalbo Prætorispropoflta,reusiamhabebaturaccufandus,quod Rfumßari quidemuerbum Afconius fleexponit, Reum fieri efl apud Prætorê legibus interroga-ri.Cumcß in ius uentum eflet dicebat accufator apud Prætorem reo, aio te Siculos ipO' |iaflc;fitacuiflet,lisei acßimabaturutuilt;ßo:finegaflet,petebataccufatoramagtßratil dies inquirendorö eius criminü,amp;^ inflituebaf accufatio. tune moris fuifle dicit Afcon» US,ut accufator obfignarct domum öf claufa omnia^eius, quem accufaturus erat, ne fur torum indicia aut in uafis,aut in fignis, aut literis conflituta ab eo remouerentur. Cice-roncmcß dicit Afconius, accufatione a' prætore ad fe delata, tempus inquifi tionis Sici-liam dies C X fumpfifïe colligendis literis à populis,öi5 denunciandis teflimonqs. Cicc ö rone amp;nbsp;Quinto fratre, qui fecum iucrat ex Sicilia reuerfis, pettjt utracp pars à Prsetorc patronosmä plures aliquando,8C pauciores uariantibus legibus dati funt, quod Afco-Df pdhtonit nius Pedianus orationem Cicerones pro M.Scauro exponensfic oßendit, Orationent incMtft b4^ Cicero habuitpro M.Scauro,L.DomitioÆnobarbo, Appio Claudio Pulchro confix feoxi« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iibus. Defenderunt Scaurum fex patroni, cum ad id temporis rarô quifquam pluribus
quam quatuor uteretur, aepofl bella ciuilia ante legem luliamad duodenos patronos efl peruentum. Et licet Prætor maiorê aduocatorum partem ex animi fui fententia da-rcupetentibus tame partibus qiiofdam denegare Prætor nequibat. Et tarnen quis corum caufam fufeiperet principaliter pertra(fiandâ,quis'ue principalis efle deberet accix fator,fuo refcruare iudicio admittebatur. Hine fcruatafuit cofuetudo ut ante inchoatS accufationem,accufatorillc,quern primufore cuperet peterct($ pars, oration? ad Præ-;. ’ torem, aciudices haberct, qua referendam fibi caufæ ditßionem, tenderer perfuadere.
Eatç oratio appellata efl diuinatio, de qua Afconius Ciccronis orationc in Verre pri- H mazDiuinatio didla Cn.Pompeio QC M.Cralfo cofulibus. Diuinatio hæc diefla oratio, quia no de faiflo quæritur,fed de futuro : ucl quod iniurati iudices in hac caufa fedcant: alij q? res agatur fine teflibus amp;nbsp;fine tabcliis,0tf his remotis argumenta fol a fequaniur in dices,ut quafi diuinent. Séipfe Cicero ad Qiiintum fratrem proprætorem Afiæ fcribês de ipfa diuinatione,ô^ numéro aduocatorum fie habet, Apud Catonem Prætorcm crac diuinatio in Gabinium futura inter Mcnenium.ô^ T.Neronem, ôé C. Antonium : fpc-rabamus fore,ut Menenio daretur.Ex co autem numéro aduocatorum, quos à Prætore folitos dari diximus,pofl primum qui in dilt;fla diuinatione diceda obtinuiflet, al if diuerfis appcilabanrur nominibus SC diuerfis fungebantur officîjs.Nam obnubatores,' præuaricatorcs, ôdfubfcriptorcs étant. Obnubatores Afeonisin primain Verrem a-lt;flione,fuiire dicit quofdam fordidos caufidicos,qui adhibebantur ad moram faciendây dum meliores aduocaticitarentur,amp; fc denuô compararentaddicendum.Subfcripto-; resqj didos fuifle caufidicos,qui adiuuarc aceufatorem folercnt, quos oportebat fum-mifle dicere, datosqß ctiam eofdetn fuilTe, ut adqrçs diffidlius corrumperentur. Præ-. J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uaricato
-ocr page 149-gt; ’ quot;nbsp;L î B E R Qjr À R T V S» ’• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I © 3
üaricatorém Marn’anusfuiiïedi'citeutn,quicolluderct cum rco,5^franslatitiomunegt; rcaccufàndi dcfungeretuneo quod propnas quidêprobanonesdiffimularcr:falfas ue rôexcufanoncsadmitteret.undeuidetur Feftuspropné praeuancatorêdiffiinjGe.à prg tcrgrcdtcndo appellatum. Et Cicero Pbilippicarum fecundo.Iam ucrcor patres eôfcrt pti,ne quod turpiffimum eftjpracuaricatorem mihi appofuifle uidear, qui me non folû tneis laudibus ornaret,fed oneraret alicniSiEt pro Aulo Ciüentio: An ut præuaricareti îamidquoqjadcorrumpendum indicium pcrtinet.Et Afconiusfecundain Verrem. Multi ita fuerunt fubtiles prçuaricatorcs,ut in tota alt;fiione fidèles atflores fint uîTrÔt' in prima adione uult oftendere etiam pracmia præuaricationis fibi oftendifle Verrem.Et Cicero item inDiuinatione. Vide ne inimicum te fîngas,ut pracuaricari poiïis.Sed «am ad iudictj ordinem ueniendum eft.Aduocatis,SC prardiÓis adminiftris à practore datis, Veiudicibui indices à fenatu petebantur,qui fimul cum prætorc auditis partibus iudicarent. Referc Afeonius diuinationcm Ciceronis in Verrem exponens:Tiberium Gracchum legë tu
B liflCjUt équités Romani iudicarentjâfiudicalTe per dccemannosturpitcr:ô(f tune Aurc lin tulifiemt fenatores, équités, tribuni acrarij fimul iudicarent. Et feennda sn Verrem Cicero dicit.quinquaginta annis equefier ordo iudicauit lege Sempronia iubJata pote ftate populo,fcilicetfublata prouocationc,id eftiribunatu plebis.Et Afeonius item in Ciceronis orationem : pro Cornelio de maiefiate: Aurelia lege cómunicata funt iudi* cia inter fenatores.ÔC equeftrem ordinem.ô^ tribunos ærarios.Et intrâ:memoria tcnco tum primum fenatores cum equitibus Romanis lege Plocia iudicarent.Et idem Afco / nius in orationem Ciceronis praeditfiam pro Cornelio de Maieftate.M. Plan dus Sy Hanus tribunus plebis.C.Pompeio Strabone.L.Portio Catone confulibns fecundo anno belli ItalicijCum equefier ordo in iudictjs dominaretur, legem tulit adiuuâtibus nobili.* bus:quaî lex earn uim habuit,ut tribus fingulac quinos denos fufiragio crearent, qui co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
anno iudicabant, qui numerus fexcentos quinqi,fiC uiginti indices cöficiebar. Ex eolt;^ fatfium eft, ut fenatores quoep in eo numero cflent. Et quidam edä ex ipiä plebe.quos
,G à dignitate tribunos ærarios uocauerunf.idemqp Afeonius refert in orationem Ciceronis in L.Pifoncm,Pompcium confulem legem tuliflemt ex tribus ordinibus maximi cê fus indices legerentur.Hi autem omnes fexcend uigindquinqjiudiccs fcbedulis infer« pti crût fingulis, quæ fchednlæ ccreis inuolutæ pil is in urnâ côjjciebantiôf eu prçtor in dices in deltinata iam aceufadóe à fenatu pettjffet, lortido ex urna petentibus pairibua Sortitio manu pucri fiebat unius oôuaginta pilarum;ea tamcn(ut uidetur)adhibita diligen- iudicunt tia,ut pari numero ex unoquoq? trium ordinum indices haberentur.Sed priufquam a-perds pilis caufa agitarctur,tcftes utriuf($ partis â practore per triduum audiebantur, di efiaeorum indices poftea publicabant.quarta die adeffe omnes in diem pofterum iubc banturtquo die cum praetor adftantibus utriufcp partis aduocatis,at(ÿ etiam ipfis partibus,!« uolebant,pilis apertis una oefiogefima eduefios indices ad fe conuenire iubebat, €0 animo,6C intentione,ut eadc«n bora confiderent omnes: fiC cû acenfator duas boras nbsp;nbsp;nbsp;«
îid dicendum,rcu.s tres haberct,iHo die iudicarctur.Prius tamê quàm icorfum irctur,cx hUdicibus pila eduCîis cerca, quinos ex fingulis ordinibus aceufator, totidêrens rcjjcie baî,quos ducerent fufpc(fiiores:ficcç unus ôf quinquaginta indices remanebât, qui fèn tent jam fimul cum practore ferrent. hæc omnia ab Afconio non magis ex Verrinarum n_eiècîi» qUamMilonianacorationis expofidoncfumptadiximns,ôd tarnen ne dum eo die,quq «jt/icw«! adioinchoareturfententia ferebatur.fed tredecim uidemus Verrinac aceufationis luif-(ea(fiioncs,qnac propter diesfcriatos,amp;propter côperendinadones, multismenfib.j:^ tratfiacfunt,amp; tempus agendiinipfisaôionibus fingulisfupradiôo amplius datum ac ceptumq« fuiffe oftendemus.primùm tame fatemur,dc duabus horfs aceufatori, tribus reo dads,in Miloniana caufa fuifieferuatum, quod Pompeius tune fine collega côful, Ce obferuari lege lata côftituit. fed Plinium Vrfo uidemus fcripfilTe:cgeramtrib,horis amp;nbsp;dimidia,fupererat fefquihora.Nam cum aceufator ex lege !lt;x boras,nouem rcu.s ac-cepifièt.Etidem ValeriæPaulinacifolanelatus togaperfiint.ôc' quidëhorisfcptem,nS tam diu dixit:amp; Cicero ipfe pro Plancio. Reciteturti? oratio, quæ propter cius magni-tudincmdidadefcriptioeft.Secundatamenin Verrematfiione caufamprædiclædu- , “ * /j brtanonisnoftr^AfconiHsfictoUcreqidetur.Dicitcnim CiceronemnonufnmfuiflTç gt;
-ocr page 150-ïo4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T Rî V M P H A N T î S RÖMAE
in ea aôlione perpétua oratione: fed breuiter crimina proponendo ad firigula teftésde diflè'.infracj fcipfuro fie exponit. Argumentari eft argument's uti ad rem probandam; Diccreamplificatione uti ad commouendum auditor? oratione perpétua. Itacp credi mus agenditempus fuiflcjid quod prætor daticß indices liti expediendæ uolueruntitn pcndere,nifi fenatus côfulesùe aliquo refpcéiu aliter iuffiffennficut Pompeium in Migt; loniana fceifle diximus.Coperendinationcs quid fuerint Afeonius fecunda aôiionc fie oftendir.Gompercndinaîio eft,ab utrifqî litigatoribus inuicem fibi denunciatio in pc* rendinum diem: Nanqj cum in rem aliquam agerent litigatores amp;nbsp;pœna fe facramentî peterentjpofcebantiudicemjqui dabatur poftxxx dies: quo dato inter fe perendinS diem,ut ad iudicium uenirent denunciabant.hoc idem uero Cicero ipfe melius ÖCdiffu fius tertia aóione fie oftendit.Vt his ludorum dieb. interpofitis, nemo iftum compere dinatum iudicarenadimo cnim comperendinatum, quod habet lex in fe moleftiffimS bis utcaufadicatur. Verum,utopinor:Glauciaprimüstulir,utcomperêdinaretur reus.
Reieâio Ahteaueliudicari primo poterant,ucl amphuspronunciari.R.eielt;ftio iudicum,dequa iudieum fuperius dieftum eft àuerbi fignificatione nota eft:De qua Cicero pro Plancio.Au uero nuperclariflimiciuesnomen editiiudicesnontuleruntfCumex cxx v indieib-prin.-cipibus equeftrisordinis v 6C lxx reus reqceret,quinquagintareferret.Omnialt;çpo tiuspernufcuerût,quàmcilegicôditioni(^ parèrent. Nosnec^ex deletftisiudicib.fed ex Omni populo editos ad renciêdum, fed ab aceufatore inftitutos iudicesita feremus, ut neminem reqciamus.Cicero item Attico.Nam utreieôio iudicû fada eft, maximis clamoribus tumaccufator,tanquamcêforbonus,homines nequiffîmosreijceretjrcus tanqitam demens lanifta frugalifiîmum quemcg fecerneret. N5 enim turpior unquant in ludo talario confelTus fuitiMaculofi fenatores, nudi équités, tribuni non tam ærarij ( tudicum nunte qiiàn ut appellanturærati.Iudicumuerôdeledus,fi«^ numerus præterprçdidosftantis ruiuariatus reipublicæ têporibus fados fæpenumero uariauitlt;Suetoniuscnimde Caefare feribit. ludiciaad duo genera iudicum redegit,equeftris ordinis,ô(f fenatortj:tribunos çrarios» quoderattertiumfuftulit.EtdeAugufto. Adtresiudicumdecurias quartâaddidit ex inferiore cêfu,quæ ducenariorum diceretur,iudicaretqi de leuioribus fummis: iudices, à trigefimo ætatis anno collegit,id eft quinquennio maturius $ folebat:ac plaerifc^ iudi candimunus detredantibus uixconceflit,utfingulis decurijs per uices annua uacatio
' cflet.Et Galba iudicibus fextam decuriam adtjci precantibus non modo negauit,fed et conceflum à Claudio beneficium uthyeme initiocjiam ad iudicandum euocarentur cripuit.Iudiccs autcm,ut profertur deputatos, maiores confilium appellauere. Cicero pro P.Quintio.Quælo C.Aquili uosep qui eftis in confilio.Et pro Rofcio.Qui ex ciuigt; täte in fenatum propter dignitatem:ex fenatu in hoc confilium deledi eftis propter ie* curitatem.Et infrà.Dtj prohibeantiudices,ut hoc,quod maiores confilium publicûuo cari uoluerunt,præfidium fedorum exiftimetur.Idcÿ nos etiam uerbum per hanc occa^ fionem exponemus. Afeonius fecunda in Verrem: Sedorem dicit æftimatorem redê.-ptoremep bonorum damnati atep profcripti,qui fpem fedatus lucri fui,id eft fpem fecu tus exiftimationisfuæbona omnia in audione uendit,ôi^ infertpecuniam inærariura: 0 S^infrà.Si conuidus fit reus atep damnatus, pecuniam reddit æftimatalite,hoceftin ' ■ pretiumredudis omnibusfurtis:quamfummampecuniæprofcriptiscius bonisfedo tes curâbant.Litistp aeftimatio non folum fit ex titulo propofiti errminis, fed etiam ex ahjsprobationibus,quæexantcadis rebus iudices conftituerunt.Redeundum uero eft ad ea,quæ de iudicandi ordine inchoafa,ob uarias uerborum expofitiones faepe in-:errupimus.diximus fuprâ ex Afconio,ex iudicibus uno odogefimo pila cdudis:quigt; tios ex fingulis ordinibuS accufatorcm,totidê rerû reiecilïe. Sed uidet Cicero in oratio ne pro Aulo Cluentio habita üoluifrc,in arbitrio partium fuiffeunum ôtf quinquaginta iudices:quiexreiedionemanferunt,tandiumutatos fuifîe quouftp partes concordes femânfifient:iuntcp hæc uerba.Neminem uolueruntmaiores noftri non modo de exi-ftimatiohe cuiufquam,fed ne pecuniaria quidem de re minima efle iudiccm,nifi qui inter àduerfarios conuenifiet.deindepractores urbani, quiiurati debent quemque opti-Confejjusiu^ mum in feledos iudices referre,iudicibus ea de qua diximus diligentia prçparatis,amp; te
dtcumubi ftibus à prætore clàm auditis, ad fedendumconftitutadieibant.Eratcputplurimum inforo
-ocr page 151-’ll B E R - Q_V ARTVS- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105:
Ä fnforofijbroftnsipfc confeiïîîSjfuggefto ex tabula£fs,tamïongo tamq; emtncntc para tOjUt redlo ad lineam ordinc fedentes,non folQ caufx acfiortbus, fed populo frequenti conuenturo cofpfcuieflcnt.S^fubfelliadïdurisaduocatis teftibus^ac tpfis partib.eo- Teüiimtn^s rumfp adoribus data bußenum indicatAfconJusnum apcrtius dicte Pltnius,ut inferius appai ebit.Diimtp dicetet accufans orator: 3s.' pariter poftca dum refpodcrct défendes: teft€s(qtiod fuprà dixfnnis)a prattore prias cxaminati,fiio loco finguh^ à practore inter rogabantunqui palam,SC alta uoce ut à cuncQts cxaudtrcrhtur,fijum aperiebât côfivma--bantlt;^ teßimonium.Nam refert Afconiusî'n MtlonianamCiceronis orationê,C. Afin» um Stolam teftem,qui erat cum P,Glodio quando eccifus futt.ösT atrocitatem rei faôçÿ cp maximepotuitauxî£:cuminterrogaretur à prætorcjtantotumultu Milonianæmul-titudinis ctrciimllantis exterritum fuiire,ut uim ultimam timens in tribunal! à Domitio prætore reciperetur.Pompcius igitut poftera die cutn præfidio uen»t:qua re ternîi Clo diani filentto uciba tefttum per biduum audiri pafft funt.Vnde accidir,uE multi ex par-
B tis utriuf«^ teftibijs,cum citati ad dieendum palam ea.quac prætort depofiierant, ob mc tum,ölt; timorem non auderent comparcre,damnati fuerinnquorum tarnen maio: ê par tem ClodianorumfuifferefcrtÄfconius.Etteftesdidt Afconiusiuratos prodinfioscß folerc,nonfolum ne falfa dicerent,uerum etiamne quac «era effent taecrêt adignVnde Ciceroipfequartain Verremadionc.Nuncquoqj unafuntteftesxum interrogabunÉ obligentur non folum de iurifiurandi att^ exiftimationfs pertculo ettam de communi: fed inter fe confeientia admonebuntur.poftß; adiiocari utrinc^ dixcrant,tefteslt;^auditi crantjpermittebatur accufato,Äf eius aduocatis, utlaudatores uiros urbts grauilnmos præftantifftmosq! prout poterant in fuam commendationem producerennquibus lice bat,fi coram fpfi diecre,amp;^ intereffe nolebant,aut ff abfentes effent,per tabellas fuffraga ri. Cicero tertia in Verrem alt;ff:ionc.iVt in iudieiis.qui dece laudatores dare non poteff, honeftiuseftci nullum dare:^ ilium quaß legitimum numerSconfuetudinis nö expie rc.Afcontus inorationem proM.Scauro:Laudauerunt Scaurum confulares noue,qui
C aberantper tabellas:unus prætèrca adolefccris laudauit,fratei eius Cornelius Pàuftus. is in laudatione rriuka Irumilitcr amp;nbsp;cum lacrymis locutus,non minus audientes permo «it^Scaurusipfepermouerat.Qiicmlaudandimoreminabufurnbreui defluxiffePli ntus in hunc modum deffetSequuntur auditores a (ff oribus fimiles:conuenitur à coda «ffiSjSC redemptis:tn media bafilica,tam palam fportulac,^ in triclinio dätur:ex iudicio in iudicium pari mercede tranfitur.tjfdem Latinum nomen eft, Laudicentheri duo no nienclatorcs mei,habent fanéaetatem eorum, qui nupe» togas fumpferunt,ternis dena rijs adlaudandumtrahebantui'^Nec folilaudatores ad accula« dcfenfionê coram præ^ tore ô^confilio antefententiam:fed amp;fupplicatoresquoc^propinqui ôf affines admit sitpbt/cafa^ tcbantur.AfconiusPedianus inoraffonem pro M.Scauro:Ad genua iudicum cum fen proreoante «entiæ ferrentur ab uno latere Scaurus ipfe,Ölt; M.Glabrio forons filius,amp; Paulus, P. fententiant £«^entulusLentuIi NigriFlaminis fîli),â^ L.AemiliusBuccafilius,ôi Ci Menius Faufta natus fupplicauerunuex altera parte Sylla Fauftus frater Scauri £C C.Antonius Lkini-us:eui Faufta ante paucos menfes nuplerat,dimiflaà Menio:8C P.Peduccius Ôlt;: C.Cato amp;nbsp;M.Olena Scortianus.Quod aût dtximus praedieff os ante fentêtiam.ôt Afeonius feri biticum fententiæ ferrentur fupplicaffè,pariter uerum fuit. Nam poft auditos laudato-res,auteorum tabellispalàm leêiis:prætorperuiatoremciftamcircumferri iuffit tabel lis plenam,noua amp;nbsp;pura cera dclibutis:quo præcunte uiator fubiècutus,é familia prçto tis dignior quiipiam à fuperiore côfeffu incipiens, fingulis iudicibus labellâ ita dabat, UC ab uniuerfo populo infpiceretur.lntereatß tenentem manu ftilum fupplices il H ora-banr,f!gnabat(ç eueftigio iudex cû praclo quid fui effet iudictj, quod quidêà nemine dû fieret,hcettabellaprælumq»uidcrentur,intcllig{ poterat.Nam quiabfoluebat. A. qui a C condemnabat.C.literas fetibebat unicasrreuerficj illico praetoris nuncîj, tabellas in ean dem rccipiebant ciftam.Et omnes duas SC quinquaginta ad praetoris pedes in iuggefto effundebannquibus (eparatis ab inuieem tabellis,facile erat difeernere, condemnatus ne,an abfolutus erataceufatus. Videmus tamê in duab. ab Afeonio faeffis enumeration nibus,aliquos ex iudicibus non abfoluifle,ncqt condemnaffe,quorum litera, quæ fue-«tjtradiiumnonmuenimus.lnMilonwnaenimfîctradit Afeonius.Condemnauerûi
fenatorei
-ocr page 152-TRIVMPHAîmS 'ROMAE
Senatores dcccm,abfolucrunt feptem.Códemnauerunt Equités Romani noùejabfôV uerunt feptem:fed exTribunis acrarqs abfolucrunt dec€m,fex damnauerunt,quo in co puto tresiudicum tabellæquidhabuerintjUoncfttraditum.DeScauriaut? abfolutióc fie tradit Afconius:utfimilis prædiflo computus fieri ncqueat:Nam dicit;icntcntias tu lerunt Senatores duo uigintirEquites tres 5Cuiginti:Tribuni afrarq fex.Ex quib.dam nauerunt Senatores quatuonequites duoitribuni duo. Ad extremS dicit Aiconius mo risueterü fuifle:cum iatis uifum eflefluxifle uerborura,oratores hanc fibi neeeflitatefi*' Dixi niendxorationisimponere,ut dicerent Dixi:Etab utraqj parte oratione cofumpta.irt Dixtrunt confthum dimitterCtur:Practor foleret pronunciare, dixerunt. Detabellis praeter id qlt;l* longe fupra diximus,fic habet Cicero ad Quintum fratrem.Quid plurade iudicib.duo prætorijfederunt,Domitius ÔC Caluinus.is aperte abfoluitut omnesuiderent: amp;nbsp;Cato diruptis tabellisdecirculo fefubduxit:amp; Pompeio priusnunciauit.öir pro C.Rabirto Pofthumio. Vbi eft igiturïàpientia iudicis inhoc:utnonfolum quid poifit^fed etiam -quiddebeat poderetcdatur tibi tabellaiudicij.Defubfelhjs praeter illa quae diximusab Afconio fumpta:fic indicat Plinius orator in fuis iudictjs;quætamê à fupetioribus ftaa tis reipubiiexpiarimum diflferunt:fcribit enim epiftolä Romano. Atria Virtolafœmi* na fplendid énata,nupta praetorio uirorexhacreditata ab o?îogenario parente,intra un decim dies $ illi nouercam amorc captus induxerat:quadruplici iudidobona paterna repetebatSedebant iudiccs C l x x X.tot enim quatuor iudicqs confcribuntuningeiw utrinep aduocatorum numerus ÔC numerofafubfelliajpræftantium corona latiffîmû iux dicium publicicirculo ambibat. Ad hoe ftipatum tribunal, atej etiam ex fuperiore bafi licac parte,qua fœminæ,amp;uiri,SCquod difficile,uifendiftudioimminebant.His qug fupra tam uarié funt dicïa expeditis,bona condemnati omniain manus fedorum à Prg tore ponebantutjContratfiaeq^ inde pecuniae partim laefis SCdamna paffis, ex legis repC tundarum forma dabantunpartim in aerarium referebantur.
BLONDI FLAVri FORLIVIENSIS TRIVHPHANTIS ROHÄE
Liber Quintus.Qui ÔC adminiftrationisReipub.Tertius
,A G N A M Reipublfcæadminiftrationispartcmfuperiorcsduolibrl partes pari inquifitionis la* nefcioan pariutilitate .tertius hic abfoluet: quan^ipfe om* { nes inter feadminifirationis partes pares non magis utilitatem ^negt; I eelfitatem habere uidêtur.Namfi pulchrum, ÖC gloriofum fuit orbem Romanum tarn late patentem,in unamrcmpub.conglutinare:fimagl Ifratibus deligendis:fi pofiea iudicijsfaciendis ea adhibita efi forma,ut tres ordines po pulumconftitucntesRomanum,cxomni gentium nationumt^ colluuionecóflatum, fuam publice ÖCpriUatim re tinerent dignitatem auâoritatemcç, SC quod in republica plurimi faciendum efl;,profortunarum,ô^ uirtutum modo aequalîtatemdi inquam prat* didamagnæ,utfuerunt,republica adminifiranda utilitatis fuifie quisiudicabittidem intelligere poterit,ue(fiigalia,publicanos,tributa,redemptores,portoria, fal, pecuaria, aquarum difl:ribuiionem,mercatores,fœneratores,adiones,hafias, annonam ÔC huiuf modi multa,ex quibus pecunia reipub.neruus,S^ omnis uitae adminicula publice StTpri uatim conficiuntur,non minora fuperius didis,rcipub.commodaemolumcnta(^ attu Vtd/gdirf lifle.Vetffigalia quæ funt publica cum oftendere pergit VJpianus in Yerborum figni* ficationibus,uerbi etiam uim iatis exprimereuidetur:hancfcilicet,q) praemium refpuU capit,ex his,quae diuerfis modis conuehi contingit. publica inter habentur, non facra» nec religiofa,nec que publicis ufibus deßinata funttfed fi qua funt ciuitatum ueluti bo* na,ceu peculia feruorü,ciuitat3proculdubio publica habentur.publicauedigalia intel ligere debemusiex quibus ueeßigalia fiicus accipit,quale eß uedigal portus,uel uenall um rerü.ltem falinarü,amp;^ metallorüjSC pifcariorum.Feßus Pom peius feribit: Lacus Lu crinus in uedigalibus publicis primus locätur emendus,ominis boni gratia,ut in dele* du cenfune primi nominent.Cicero in leg? Agraria Rulli primâ.Cenforib. uedigaJia locate nufquâ licet,nifi in cofpedu pop.Ro. Et infra. Vedigalia locate nuf$ licet niß in hac urbe.ôô Macrobius in Saturnalik dicit. Kl. Martij confueyiße uedigalia locari.
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quantum.
-ocr page 153-liber QJT I N T V Si - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107
2^ QuantumutrôueôHgaîi’ainter fedifFcrant,Ciccroinfuperion oratîohc fieofiedit.An obliri eftis Italico bclio amilfis caeteris uedigalibus,quantos agri Câpant frudîib. exer Vecli^ttliâ citusalucrtdsc’Anignoratis eætcra ilia magnifîca populiRomani ueôigalia,perleui fç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, /
pemomento fortunae inclinatione temporis penderct'Qpid nos Afiæ portus: quid Sy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
riærurarquid omnia tranfmarina uetfligalta iuuabuntztcnuifiimafuCpieionc prtedonS aut hoftiûiniedat’At uerô hoc agri Campant uedligal eu ciufmodi fit,ut cum domi fit * SfC omnibus præfidtjs oppidorS regatur, tum ncq; bellis infeitum, nec fruôibus uariûj ncc cœlo aut loco calamitofum efl'e foleat : matorcs noftri non folum id quod Campanis ceperantnon imminucrunt, uerum ctiam quodtenebant à quibus adimideiure no poterat cocmerût.De codé uecligali Cicero ad Atticû feribit; Portorijs Italiæ iubla tistagro Câpano diuifo:quod uecligal fupcreft domefticû.prætcr uicefimâ, quæ uidet una conciuncula clamore pcdificquorû noftrcrû efle peritura.quod aut Cicero de uice fimatimere eft uilus,neparua conciuncula cam toUeretjbrcui eucnilTc uidetur:qd’cnm
B paulopriasfuinctinftituta,nunip poftea fuitcôtinuata:erat(^ id onus Italiæadditû, ut omniûrcifrumentariæreddituumuicefima pars populoRomano acccderct. Veôlfga libusaûtpublicispropoffèdefendcndisampliandisfç Cicero magnû femper ftudium impendit.Vndein Verrisaceufationeaôione fecundaJnhaccaufa frumetaria eogno icenda hoc uobis proponite indices,uos de rebus fortunisiç Siculorum omniû,de ciui um Romanorum, qui erât in Sicilia bonis,de ueÔigalibus à maioribus traditis,de uità uitHuq; populi Romani cognituros.Erat uerô id uediigal dignum, de quo Cicero dice tetuitâuiôumt^ populiRomani pendere.Namfubad^ad M. Marcello Sicilia, agros omnes,qui amplilPimi in ea infula fcraciiïîmif^ funt:ficut ab Hieronc,amp; alrjs rcgib.fie-ti confueuerat,pro reipublicæ ueôigalibus retinucrunequos poilea moris fuit aratori bus locarc,décima inde rcddcntibus;id(^ ueôigal Prætor cum locarc côfueuiirer, 6t' re cuperatoreSjid cft fideiuflbres accipere : qui tamen cura infpiciendi quid arator ageret fimul decimandi haberent:Verres in faciêda huiufmodi locatione.recuperatores ex
C fuis miniUris accepit homines furaciffimos. Hinc eft q? Cicero in prædiôf a actione fæ-pe fie replicatJlli uivi optimi de cohorte iftius recuperatores. Et infra : Si me Picrcules ex Omni copia conuentusSyracufanifplendidifiimorum hominu honeftiffimorût^ fa «ères poteftatêaratori,non modoreiieiendi fed etia fumendi recuperatores : tamê hoc nouum genus iniuriæ nemo ferre poiret.amp; itê infrà:Omniû côtrouerfiarum quæ effent «nier aratorcm amp;nbsp;decumanû edicit (è rccupcratorcm daturû.Paulus lureconfùltus. V e lt;Sigales alq dicuntur agri ciuitatum.alfj non.V côigales funt quiin perpetuum locan-tut.ideft haclege ut quandiuprohisucôigal pendatur,tamdsu necgiplisqui condu-3terunt,nelt;^ his qui in locum fuccedut ipforum,auferri eos liceat. quantum aût non ma gis reipublicæ ufui prouincijs utilitati cefterit ueôligaliû inftitutio, Cicero ad C^iin-tum fratrem Afiæ proprætorem fie oftendit.Simul ôôiilud Afia cogitet,nullâ ab fe neep belli extcrni,ncqj difeordiarum domefticarfl calamitatem abfuturam fuiffe,fi hoc impe irto nontenerctur.Id autem imperiû cumretineri fine uedigalibus nullo modo pblïit:
,D »tquo animo parte aliqua fuorum frutftuû pacem fibi fempiternam redimat. undc non in turia de laudibus Pompei) diflerens Cicero fie dicit. Agunt certiffima amp;nbsp;maxima po puïj Romani ueÔtigalia,quibus amiffis,SC pacis ornamenta,2lt;fubfidiabellircquireîis4 Cætcrarum prouinciarum ueôi^aliatanta funt,uth{s ad ipfas prouincias tutandas uix contcnii elfe poffîmus: Afia uero tam opima cft,St fertilis,ut à ubertate agroi û, amp;nbsp;ua* rietatefvudluûjôif magnitudine pcnfionis,SC multitudine carum rcrumjquç expetâturj facile omnibus terris antecellat.Ei ueeftigalia fua non folum rcfp.Romana, fed unum-quode^ habait municipium, quæ aliquando extraipfius oppidi folum remottftima e-tanunam Atelîani,quod oppidum nûc eft AucrfaurbspropcNeapo1im,in Gallia Ci^ falpina nuncLongobardia.unius ôppidi pretio coparati uctftigalia habuerunt.Cicero Cluuio.Locutus lum de agrouedfigali municipi) Atellani,qui effet in Gallia. SC Cicero Bruto.Pro Arpinatibus,quorum quidem omnia cômoda omnesqs facultatcs, quib» lt;fyfacraconficere,6gt;i^ farta tcêfa ædium facrarum locorumeg cômuniumtueri polfint: confiftunt in his uetftigalib.quæ habent in prouincia Gallia. Ad ca uifenda pccuniascp quæàcoloaisdebenturcxigcpdascquitcsRomanosnuGtnus.Publicanosappelîarüt Puiliani maiores
-ocr page 154-to 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TR IVM, PH A NT I.Ï' R CRM A E
maiorcs'eos'qui uccfHgalia 6C alios populi Romanireditus cxigcndosccrtocoftitutO £ predo rcdimebât,quorum ordinem,6^ numero amplifiîmû,ôi: pcrfonarû dignitate po EiftatetueHigit tentifîimum fuifle conftatNam ÔC équités Romani pro maxima parte erant, qui codu (ù conduccbÂt cebât,ÔC illis fen^tus caeteric^ reipub.curâ adminiftrationis gerentesjibêtius, alifs lo cabant,quod équités ipfi eo côferuando proprîj quaeftus, emolumenti cômodo pagt;' cem potius ueôigaliû amicifïimâ fuadebât^ bellum,optabätcß,fiC prouineias in quib, militabantattentiori cura à motibus ÔC boftiû incurfionibus defenfabant.Hinc cû is or do plurimû in comittjs iudidjsq; fîcut oftêdimus ualeret,eorû amicitiâ magnates quicp præfcrtim Cicero ipfe quærebat.Cicero in orationepro Plancio. Qui publicanorû or-do quanto adiumento fit in honore quis nefcitfFlos cnim cquitûRomanorû ornam rt tumciuitatijfirmamentûreipub.publicanorum ordinccontinetur.Ciceroitem Quinto fra tri Afiæ propractori.Potes etiam tu id facere,quod amp;nbsp;fe ci fit egregic ÔC facis:ut co memores quâta fit in publicanis dignitas.quantû nos illi ordini debeamus. Vt remoto imperio ac ui potcftatis,amp; fafcium, publicanos tamê Græcis gratia audoritate coiS f gas.Et Lcntulo fcribens Cicero hominiamiciiTîmo,amp; qucm in periculo conftitutû c5 Into adiuuabat.Nofti cofuetudinem publicanorû.fcis:^ grauiterinimici ipfi illi Quinto Scaeuolæ fuerunt:tibi tarnen fuadeo:ut fi quibus rebus pofifis, eum tibi ordinê autre concilies,autmitiges.Et Craflfipedi item.Meuniuerfo ordini publicanorû femperfibS tilfimé tribuerim.Et de prouincîjs cofularibus decernedis oransCicero,in maximo A-fiæ prouinciæ periculo,ut Pompeius illi præfîceretur fuadens. lam uerô p ublicanos mlt; feros me etiâ miferû illorû ita de me meritorum miferfjs ac dolore. Et pro Domo fua ad pontifices.Proximus eft huic dignitati ordo equefter: omnes omnium publicanorûfo derates de meo confulatu,ac de rebus meis geftis amplififima décréta fecerunt.Et Caiû Rabirium Pofthumium,pro quo orabat Cicero laudâs:huius pater Caius Curius prin-ceps ordinis equeftris fortiftimus,5C maximus publicanus.Nec tarnen exigendis uedi galibus alqsQt redditib.ipfi équités Romani militiæ addidi opera dabant,ièd alios ha-bebant miniftros ciues Romanos ad id idoneos:qui mancipes appellati funt : quos A- ® Manapet fconius in diuinatione,prima in Verre adione fie diffinit.Mancipes funt publicanorû principes,Romani homines,g quæftus fui caufa décimas redimût.ôd Cicero ipfe quinta in Verre adione.Quid eft Verres,ne illâ quidc tibi defenfionêreliquâ feciftifMan-cipesiniftisrebuseffeuerfatos:mancipe'sfrumentûimprobaflè:mancipesprecio cûd uitatibus decidiflè.Et alios equitibus Romanis ad id fuifle miniftros, Cicero ad AtticS fîcinnuit.Tu autêliteras fæpe dare tabellarijs publicanorum poteris per magiftros fcii Tributumuntle pturae dCPonti Si noftrarO dioccfum.Tributû unde fit didum ,6C quomodo originera habuitjM. Varro De lingua Latina fie oftendit.TributO didum à tribubus, q, ea pecu-^r^b^ni nia,quæpopulo imperata eratjtributim àfingulis exigebatur. Vndeperhancoccafio-nem tribuni uerbû fie idem Varro exponit. Vt militi redderent aes militate tribuni funt didi.quod aût tributû conferrent ciues,cuiufcuncp ordinis ftatus,amp; gradus,pro modo facultatû,fadadiftributioncpercentcnaspartes:ficut aetatenoftra VenetiobferuanK Cicero ad Brutum fcribens,cuius imperatoris exercitus apud Mutina reipecuniariç in H digentia laborabat fie innuit.Maximus aût ( nifi forte me fallit ) nodus eft in republica inopia rei pecuniariæ.obdurefcût enim magis quotidie boni un i ad uocem tributi ; qd* centefima collatum impudenti cenfu locupletum uiduarum legionû pracmqs omne co fumitur.Impendent autem infîniti fumptus:cùm in hos exercitus quibusnûc defendi-mur tû uerô in tuû.Et tributi foluendi uctuftiftimO fuiflè morê,Liuius fecundo fie oftê-dit.TributO inde indidum,patres côferrc ipfi primi: Et quia nondû argentû fîgnatû e-ranæs graue plauftris quidâ ad aerariû couehentes fpeciofam etiâ collationê faciebant/ cùm fenatus fummafide ex cenfu côtuliflêt,primorcs plebis nobiliû amici ex côpofitO côferrc incipiunt:quos cum à patribus colIaudari,£C à militari actate tan^’ bonos ciueS côfpici uulgus hominum uidit,repente fpreto tribunitio auxilio certamê côferendi eft ortum.Etlibro poftca feptimo Liuius.leuatas fuifiedicitduas maximas res, quia tribit Tributi in nbsp;nbsp;nbsp;to Si deledu fuperfefTum.Quo autem tempore tributa poftmodûin ftipendia milituni
^tndiimilüum fuerint conata:Liuius decimo oftendit.Nam poft triumphû à Papirio Curfore de Sana
(oüiti. nitibus diidû ipfenihil militi dederanfed prædain omnemin ærarium contulerat.Tri-butum
-ocr page 155-LI B E R Qjr I N T V S'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I09
butum tuncfn ftipendfum militumfuitcolIatum.Etlibro pn'mo 5C tngcRmoLi’uius di dt.Gum Carthaginenfes argentum in ftipcndiutn impofitum adduxtflent, quia probu non effc Qugftores rcnunciarQt,èxperientibusqj pars quarta decocfta erat,pecunia mu tua Romæ fumpta detriments argenti expleuerunt.Et ne mirum cui fit,quod de argen to eftdi(flum,Plfn.affirmat pop.R.omanum uiólis Gentibus argents imperafle non au rum.Nec uero fola urbs Romana,fed amp;multac prouinciæ urbes quod fupra oftendi muSjtributa foluerSt.de Paulo enim Æmilio fuprà eft di(flum,quod Macedonia, amp;!: Illi no rcceptis tributum impoluerit,mcdi3 tamcillius,quod regibus foluere côfueuiftènt. Et Scipio Numantiafunditus excila,multas Hifpaniæurbes tn'butarias effecit.Pomp. bello piratico confecfto Ponti urbes, ÔC circSftantes tributarias effecit. Berodê rege Âl banorum tributarium dimifit.ne autë prouinciales tributis indecenter grauarent,non^ nulliprincipesprouiderSt.Nam Suet.deTib.fcribit.præfidibusonerandas tribute pro uincias fuadentibus refcripfit.Boni paftoris eftetondere pecus non deglubere.Et He-
. lius Sparc.de Hadriano dicit,eum tributa mu I tis rcmififtè.Fuerût praedieftis fimilia emo lumcntareip.portoria,de quorum miniftrisfic habet Nonius MarcelluszPortitores te- poworM lonartj,qui portum obfidentes omnia fcifcitantur,ut ex eo uedigal accipiant.Et Afco-nius fecund a in Verrem alt;ftione:Portorij,qui portoriaredimunt. Liuius aute fecundo diçit,portorijs quoq? tribute plebs liberata, ut diuites conferrent, qui oneri ferendo eflènt.Pauperes fatisftipendq pendere fi liberos educarcnt.Et diligentia quæ exigêdis portortjs adhiberetur,Cic. fecundain Verremaeftioneficoftendit. Inuenio duos foies libellos à Lucio Ganul.miflbs foeqs ex portu Syracufis,in quibus crat ratio feriptamen fiumxÔplurimarum rerS exportatarû iftius nomine fine porterie. Salis item aliud fuit Romanis maximum uecftigaI.Liuius in quinte. Ancum Marcium regê primo inftituif- slt;I««eÆ«j4 fe ialinas populo falis media fex in congiarium dedifle dicit. ièd poftea undetrigefi-rrto Liuius feribit, Vecftigal etiam nouum ex iàlaria annona ftatuerunt : Sextante ßl SC RomæjôC per totam Italiam erat. SC fextantem docebimus fextam fuifle unciæ partem
C aeris.-fcilicet ut fi ad noftrâ referremus ætatê,duobus quatrinis falis libra uenderet : Romæ pretio eodem,pluris inforis SC conciliabulis, alio alibi pretio præbendum loca-ueruntld Vedigal cémentum alterius ex Genforibus fan's credebant,^d inique popu li iudicio dânatus efiet. Id pretio falis maxime oneratis tribubus, quarû opera dânatus eratjcredebant.inde Salinator Liuio cognomen.Et non paruû ex pecuarijs emolumen tû publicéfimul SC priuatim Rom.perceperût.Pecuarios aût Afeonius fuper diuinatio nem Verrinarû exponit,ene qui pecora publicaredimunt.Videmus uero tradi à uetu- Vecunrij ftiorib.Romanos amp;nbsp;urbis amp;nbsp;imperi] fundatores,nihil in bonis aliud præter pecudes ha buifle.VndeuultFeftusuerbum peculatus pro furto publico poni. quia fie à principio dici cœperit,tune cum Romani prætcr pecudes nihil habebât.Et Varro fuis têporibus feruatum fuifle dicit,quod pariter SC noftra ætate feruatur: Vtgreges ouium longe abi-ganturinSamnium ex Apulia æftiuatS.fuittÿ femper maxima hominû multitudo, quae gregibus euftodiendis in Apulia eft obuerfata.Vnde Gic.tertia in Gatilinâ.In M. Gepa rium cui ad follicitâdos paftores Apulia eft attributa.amp;^ fyluas lucosqj publiées Roma
t) niuedigaleshabuere:Vnde Lucarappellatuofle,^dex luciscaperetur Feftusferibit. Et Gic.pro Milone orans de GlodiOiSeruos agreftes,6C barbares,quibus iÿluas publi-cas depopulatus eratEtruriameçuexauerat ex Apênino. Vult autë M. Varro omnis pe cuniæ pccus fuiflefundamentû.nec tarnen quod aliqui crediderûnuult Varro pecunia prædicT-aratione di(ftam eflè à pecude.fed potius quia quod infra oftëdemus antiquifïï mumæs quodcftconflatû,pecoreeftnotatum.Gelfusaûtlureconfultusfcribit,peculiS àppellatur,quod præfidtj caufa reponcretur,ut Paulus agit quibufdâbellis ciuilibus fa peculiun lt;ftitatû,ô(r audqfle fefenes rufticos ira dicëtes,pecuniâfine peculio fragilë eflê.Primoge nius tarnen in Verborû fignificationib.uult pecuniæ nomine non folum pecuniam,fed emnes res:tam folidas,^ mobiles,SC tam corpora,^ iura contineri.Magnum quoep ue Acfudrum ne» «Qigal dedifle reip.aquas per formas in urbem introdu(ftas,Frontinus De aquædurtib. digd traëlans oftendit.Et nos caftclla lacusep amp;nbsp;cæteras aquæduéfuum partes, in Roma de-feribentes inftaurata,particularia indicauimus ueeftigaliâ. Mercaturaj SC fi priuatorum fueritcxercitiû,ex quo ueëfigalia plurimum accipetent incrementi : aliquid tamë cum
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k publica
-ocr page 156-, llO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ TRI VMPHAN T I s . RO H-'AE
publtcafalutccxeocon{unÂûhabuit,quodpecunia,q«acdiuerfi'sniodistrâsmaretraj) ciebatnr,ca quae erat Romç uel augebat prout fucceflerat,uel iramtnuebat.Dc ucrbi au tem uijfîc habet Nonius,Merx fpecies ipfa.Mercatura aiftus.Et traiedîitiâ pecuniâ eflc Mercatnra dicitModefti'nuslureconfûlt.quæ trans mare uehitur.cætcrum h eodemioco confumi tunno en't traiecflitia.Sed ui'dcndu an merces ex ea pecunia côparatæ m ea caufa habeâ. tur.Et mtereft utrum ïpfæ pen'culo créditons nauigêt,tunc cnim pecunia traicvlitia fin Etdei'pfarSutili'tateueldamnOjdelaudibusPompefj oranamp;Cic.fichabcr.Demdecætc ris ex ordinibus homines gnaui induftrippartim in A ha negatiantur, quibus uos algt; fentib.confiilere debetisrpartim eorû in ea prouincia pecunias magnas collatas haben EtinfraiNâ ci5in Afiares magnas permuki amiferantjcimus Romæ fohitioneimpcdi ta fidem cocidifleihæcfides atcß ratio pecuniarij,quæ Romæ, quæ inforo uerfatutjim.^ plicita eft cumillis pccunîjs Afiaticis 8C cohærenVnde Cic.pro Plancio orans,cum ex bono loco uifus eft laudarexum patrê eins cquitcm Romanû dixit maximarum focie^ tatum autorêiplurimarû fuifte magiftrum.Et ad Craflipedê fcribens idem de Bithyntfs; 1* «nercatorib.fic habet. Quan^ tibi præfens commendaui,ut potui diligentiftlmé ibetos Bithyniæ,quçfocietasordineipfohomin3gencreparseftmaximaciuitatis.Iuuerûtat( tem diffîcillimis temporibus remp. focietates mercatorum.Liuius x x 11 i:cum Scipro nés inHilpaniâ frumentû ueftimentaej exercitui fupplenda poftulaftènt, nec undc da» rentfenatus popuîust^ habcrentiFuluius Prætor in concione exhortatus eft cos,qui rc dêpturis auxifteni patrimonia:utreip.ex qua creuiiîent,ad têpus cômodarcnt.Tres fo» cietates X1 x hominû effeccrunt,pa(fti ut quæ innaues impolui(Iènt,abhoftium têpe» ftatisq^ ui,pubîico pcriculo eflent : exoluitcç poftea fènatus.et X x 111 i.Cum Ccnforcs ob inopiam ærarij,fe iam locationibus abftincrent ædium iàcrarum tuendarû, ciuiliûf^ cquorum præbendorum,ac fimih'um his rerum,conueniunt ad eos frequentes, qui ha» ftæ huius generis afTueuerant : hortanturcp Cenfores, uti omnia perinde agercnt,loca» rent,ac fi pecunia in ærario cftètmeminem nifi bello confelt;fto:pecuniam ab ærario peti Mingon« turumefîe.Fueruntautemmcrcatorib.inferiores Mangones, Affraniuslureconfukus Û Ven4l«Mr^' nonmercatores,fcd uenalitiarios appellari ait.Et malis mcrcatoribus pœnam VIp. IiP Stfllioutf/Kf l econf decernit, Stellionatum dicens maxime in his locum habere : fi quis pro re forte al q obîigata,diftimiliter obligatam per calliditatê al tj diftraxcrit,uel permutauerit, ue! infolutû dederitjSC fi quis merces fpppofuerif,uel obligatas auertit,uel cornipit; fi quis impofturamfecerit,uel collufionem in mereem altcrius.multa collcgimus rcip. ncruos pccuniam facientia : quæ omnis pecunia cum in ærarium inferretur, de co akius mul ta An-dBTw« repetere libet quæ pro altcris Romæ,ô^rcip.incunabulis haben poterunt.ærarium fuif fe dicit Plut.in Saturni æde,quia nuHum cius dei tempore furtum fucrit cômiflîim, ucl quia Valer.Publicolaibi conftitucrinutputainloco tuto,S[^munito natura: tabulascp publicasin co fuifiè feruatas feribit. quanquam fuprà â nobis oftenfum eft, non modo £abulas,fedlibrosquoeçelephantinosibiniifleferuatos,inquibusXXXV eflent con-feriptæ tribus,pariter alios in quibus,S^ Senatufconfulta confcribcrcntur.Ncc dubv* tamus quin co in loco omnes publicarum rationum libri conieruarcntunSueto.in Cæ^ -fan's rebus geftis.Tabulas ueteres ærarij debitor um,uel præcipuam calumniandi mate riam exulTit.Plutarchus prædiôis addit.Lcgatos undecunrp Romam uenientes ædem Saturni primo adijfie,deinde à præfecftis ærartj ubi edidiffent nomina fuifte deferiptos, quia Quæftores legatis munera mittebant, amp;nbsp;ægrotos curabant,qui fi morho inter rj fent,fumptu publico fepelicdos curabant. Etpoftea propter multitudincmlegatoruni fumptus fuifte fublatos,manfifleq3 ut Præfetftos ærarij adirent, quib, nomina iua edant ac feribi faciant.inferebantur uero in ærarium non modo æra,à quibus didum ærarium aireritM.Varro,fed res quoc^utilitatemreip.allaturæ:Liuiusenim dicit M.Pinarium Prætorêin acic ad duo milia Corforum cecidifte, qua clade compulfi obfides dederSt* fie ccræ centum milia poi\do,Qiianc^ aSt huiufmodi,aut præda,aut præmia à uidis ha^ . bitainprimis ærariû locupletafleuidet,utfupradilt;fta à nobis diligenter cnumerata,ue ci igalia,portoria,fal,ftipendia,ficut ordine pcrcipiebantur,fic ordinarijs fumptibus fa» tisfecifle uideâtur:habita tarnen de hoftibus uieftis fpolia ærariû melius compleucrunn adeo wt Plinius Plutarchuscj in Pauli Æmilij uita,concordi référant fenfu: tantum auri
-ocr page 157-_ quot;liber Q_V I N tv's. '
5^ argent! in ærarium rctulifle Æmilium Paulum Perfe deuiclo,ut nullum pofteà tribii tum a ciuibus perfolui oportueriuufcp ad Hirci) amp;nbsp;Panfæ Côfulatû, qui ci rca primû Cæ farisAuguftijôôM.Ântoniiciuilebellumconfulesfuerurit.Deeocç dcfedupccuniæ, ' quem refp.etiâ prius per belli fcilicet Cæfaris ÔC Pompeij ciuilis initia habere cœpiv.Ci^ cero Attico fie fcribiuSumus imparati à pecunia,quam quidem omnê non modo priua tam.quæ in urbe eft,fed etiâ publicam,quç in àerario eft,illi relinquimus.Et ueré fcripfic tune Cic.Nam Cæfar repertam in aerario grandem uim pecuniæ abftulit: V nde ad annô inde quintum eo mortuo pr edidt is Hircio à Panfa Confulibus,ciucs grauari oportuit.
Inærario autem principaliter acra,undelocus eftdilt;5lus,reponebantur. cratcç eius pars quaedam fecretior,in qua omnium reip.introituum pars uicefima feruabatur, tam obfti Lom in lera» natè claufa;utnifi difficillimis relaus premereturrefp.inde pecunia fumi non poflet,Li- rio[ecretior uius XX V II.Caetera expedientibus quac ad bellum opus erant confulibus aurum uice
-J fimarium quod in fanêtiore aerario ad Ultimos cafus feruabatur,promi placuiupromptà
“ ad quatuor milia pondo aurLSedSlt; locum ô^adumacrartj conferuandi,fifcum maio- pifcM res-.ficut SC nos nunc,appellauerc:cuius uerbi amp;nbsp;originem ÔC caufam Afeon. fecûda in Verrem adione fie exponit.Sportac unde fportulæ numorum funt reccptacula, ut fac^ _ .,, ci,faccelli,facculi,crumenîe,uellæ,fcorticæ,ÔCmanticac,amp;Sniarfupia.Fifciuerôfifcinac,fi ..., , . fcellæ,fpartea funt utenfilia ad maioris fummæ pecunias. Vnde quia maior fumma eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;., ,
pecuniae publicac priuatæ,ærarium dicitur loculus, amp;: area thefauri pro facello fifeus pecunia publica:à quo QC confifeari folet diciu'n publicum ius aerartj redigere. Quando autem primum pecuniç Romanis fuerit ufus,à Plin.fic habetunPop.Rom.antc Pyrrhu
ré'gemdeuidumne quidemargento ^natoufuseftdibralisante,unde2Clibellanunc Q^ndo prû dicitur,amp; dipondius appendebatur alns;Vnde amp;nbsp;expenfa in rationibus dicunt. Quin mum Romcinis amp;C militum ftipendium,hoc eft ftipes ponderata. argentum fignatum eft anno urbis D. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufus
LXXX V .Q.Fabio Confule,anno quinto antebellum primum Punicum:placuit dena rius pro decern libris æris,quinarius pro quincç,feftertium pro dipondio ac femiirc.Li.-
C bræ autem pondus æris imminutum bello primo Punico cum impenfis refp. non fuffi-ceret Kannibale urgente,ô: Q^Fabio Didatore alTes unciarq fadiiplacuitcç denarium fexdccim alTibus permutari,quinarium odonis,feftertium quaternis. Ita refp. dimidiû lucrata.Lucius Brutus in Tribunatu plcbis odauam partem æris argento mifeuit, qui hune uidoria'tus appellatur.Eft autem fignatus uidona,undc nomen. Kæc quæ fupra ut apudPlinium Liuiumcç funt tradita pofuimus,principia quidem habent,ad id quod quacrimus.fedfufius apertiuscç quoad poterimus declarandaiunt .Traditum eft ex Li-uio poft cladem naualem,primo bello Punico à Fuluio Seruio Confule in Aphrica ac--ceptam,Romæ ftatith ducentas naues refedas, quO tempore numi primi argentei fue-rint cufi,6C numus décima pars denarîj aurcifuerit : Et paulô infra in eodê bello feriptS cft,petitamfuilTe ab Àphris pacem amp;nbsp;à Ludatio Confule datam. dedilTeiç Aphros ex fœdere omnesRoinanqrum captiuos,2C tributum fpopondiffè inuiginti annos tria mi liatalent.talentumc^idfuilTe quinquagintalibrasargenti fingulum.fed alia quoeçfue^-runtdiuerfiflîmiab hoc ponderis talenta.de quibus cùm à nobis fit dicendû.alia quoep
B monctarumnumerorum 8Cponderumuocabulaaffercmus.Quæ omniaqualia per fin gulas ætates fuerintjexamulTim oftendere nô magis difficile, quàm impoffîbile fuerit, non folum,quia obfcur-is,8lt; noftra ætate ignotis uerbis funt à maiorib. tradita,fed quia pmnis feré ætas,fuamhabuitcudendiuarietatem £lt; formam.Videmus enim multos ex MoneUrun» Confulibus prifeis fui uultus eufiffè numos,femper menfura amp;nbsp;pondéré uariatos,quod numerorwiB, maiore poftea ftudio finguli principes faditarunt.ÔC tarnen interea nun quam eft cefla- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ho«
tum,uidoriatos,bigatos,6lt; quadrigatoscudi.Quac igitur uerbaexponere audeamus ,ca proponemusratione,utab infinitaaliorüturba,fuprauires exponendaliberimanea musterunt enim pccunia,libra,pondo,aires,numus, denarius, talentum, feftertium, öd quachis connexa obligatacp aut ab eis dependentia incident.Prima Ggnati æris,ôd arge ti nota fuit pecus.V ndc pecunia eft dida.pondo 8d libram idem fuiire,FeftusPomp. in nuit,cum dicif.duo affes finguli libram,Öd pondo efficiebant:quare autê unicæ rei duac fuer.int appellationeSjquid dicamus nihil aliud eft, nobis uiderilibram ab unciarS di ÿerfîtatc aliquâdo uariafle. pondo femper idefuiffe quo omnes uft fuerint: quilibrac no
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k a men
-ocr page 158-ill nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTI9 RO MAE
men fi pofuiflentjdubium qüod pondéré defignabant fore credebant.TaIcntS uero p3 E gt;nbsp;Tdlffttoriim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confiât mulnpliciter uariatum : Nam præter fupradidum ab Aphn'ca habit®
quodfuifîèdiximuslibrar3quinquaginta:fuicÆgyptnim:qdPlin.quindecimcôtjn'jif fe pôdo dielt.Duo item alia mere tai enta: AtticuiEuboicöirurfuscj Âttic3 fuit duplex: maiusô^minus.Liuiuscplibro XXX V I.fcribitmagn3calcntum Attic3 LXX X libras ÔC paulo plus habuifîe,qui SC paulo priuslib.xxx 111 i.dixcrattalent3illud magnum LXXX111 habere libras,amp; quatuor uncias.PnTcian.uerô Grâmaticus talenti eius At^ vd maioris coputum ad fiom.ufus côfuetudinc hànc rcducinut fex milia Roman, dc' Iiarior3 impleaf.Conflat uerô ad prædidorum intellmenti3,quotics in prxdiciis fit po . , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;densmëtio,argent5 id pondus non arsautaurumfuiflcinilîeaauriamp;aerisuocabula fine
adiunda.Romanis enfin prior,ÖC crebrior argenri ufus fuit,^ 3ad,ô^ argentum ipfi nO aurum uiefiis gentibus imperauerc:ficqt ubi talent3 oëluaginta trium librarUm, uncia-rum quatuor fuiffe diximus,id ad argêti ualorem etit referend3.Quod afit dicit PnTcia-nus fex milia denariorum Roman.impleuifle talcntum,ad aureos denarios non cfl refe ß rendum^ui ault;f:a âf florentc rep. funt fie appellati.Sed ad primôs denariOs : quos fex-decim afîibus æris permutari pîacuifîe Fabio ditflatori fupra efl diulum.Sed his omiffis Minora minora Roman.pondera dicemus,ex quibus maiora ilia quo modo conficerenf intelli
VainanoruM gipoteft»Siliquafuitpritn3minimumi.ip,quodcfleconftat granum thecæ inclufumfrii (»ondera. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arbuftfiinde filiqua pariter appellat : quo abundat Apulia.uàrioq! uocabulo apud
ItalicosappellatunThecatçoblôga ÖCplanafaporis dulcedine habet. Poftfiliquâ erat fcrypulus Græcc,Slt;f obolus Latine dicftustqui fex filiquis conficicbatur.Dragma deingt; dc tribus cOnftabat ferypulisdeeêamp;oclo filiquas côplexa. Numus dehinc argenreuà quatuor fcrypulosihoceftdragmâamp;tertiam continebanEt uncia fcquebatur ex oefto» dragmis confecfta.Libram dehinc Iralicâ duodccim unciæ confîciebanr, dragtnas in fc nonagintafcxhabentes.hæccç libra as apud Rom.apud Græcos mnâ eft diifta,quâ pôgt; (Ica mina dicicôfuerudo obtinuit.Vtrum uero libræ noftri têporis par ca fCcorrefport dens fucritdediti Arithmeticæ faciliter poteruntiudicare.Et libras uiginti quatuor fe- Ö (lertium Atticum paruum habuifte Seneca ad Nouatùfcribit.Vnde cum dicatM. Vat fo uigintiquatuor feftertia libras fexagintacôficere: ApparetfeftertiSduabuàlibris dimidiafuilîeconflatum.Namprofequituridem Varro.Dipôdiusamp;f (èmisàntiquucft fcftcrtiumftuita3tmaiorib.confuetudo ut acra in uocabuli copofitionepoftponerent. Sict^ fcmifquintus,fcmifquartus,remiftertius pronunciabât.Dixerunt ctiâ dipphdium à duobus ponderib.ôC unum pondus fuir affipondi5,quafi libræ unius pÔdus. Reliquà deinceps à numero dicebant ufip ad cêtusfis.ôt^ a tribus affibus treffis,a pariter uftÿ ad deeem compurabatur.Abindefumebarur apceem côpofitio, Decufnsqjà deeem afli-bus.amp;à duobusdecuiïîb.uiceftjs deinde triccftîsufq} ad centuffis.Sictç Perfius. Etcê-Vnciar«« di» turn Græcos uno centufle licetUnid eft centum libris uendit per aiilt;ftioncm,quæ per in ufrflt;e fupputtt .crementûprccijficutfubhaftafiebaf.FucruntparirerdiuerfscunciarufupputarioncSjdi tio/wr, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerfîs appellate nominibus.Et cum libfa ucl as duPdeèim cftet urtciarfi:De3x undecim
unciarû dicebatur,quod uncia una demcrctur à librâ. Dextans urteiæ dccê quafi dèptc» fextantcexaftc.Dodrans unciæ nouem,quafi dempto quadrantc ex afte, Bcftis unciæ otfto quafi binus triens.Septunx unci^ fèptem.Seinis unciç fcxrquafi femis asucl lïbra media. Quincunx unciæ quin^.Triens unciæ quatuor,id eft tértia pars afTis.Qtiadras ....... unciæ tres quafi quarta pars affis.Sextâs unciæ duæ:quafi fexta pars aflis. deinde uncia ab uno ditfta cft.Semiuncia femis eft unciæcduæ fextulç funt terria pars unciç id eft ftry puli otfto.Sicilicus fcrypuli fex.Sextula ferypuli quatuor.dimidia fextuîa:/crypuli duo. Ad cofqi numéros cum hæreditatcs diuiderentur fie habet in oratione proîAuIo Cccfit na M.Cic.facit hæredcm ex deuncia,Ôf fcmiuncia Cecinnâ.Ex duabus fextulis M.Fuf-cinium libertum fuperioris uirfiEbutio fextulâ afpergit. Satis pernumerPs pondéracp balbutilfcuidemur.Ettamênmaximam éiuS rcipartem,quiànobisdefiderent multos non dubitamusfuturos.Sed ne res ipfa aliter aperirfôC abiblute'a' nobis tracfîari potue-ritmultaobftâti^d per omnes(ut diximus)ætatcs,ab urbe côdira in dies noftros uaria ti numi,murata cum ponderib.formisq? nomina, adeô ut paucifTimaacferme'nullauc-ram â ui uerborum noticiam nunc habcant.Nee po tuimus in hat Cficut in muftis fecific wide-
-ocr page 159-LIBER Q_V I N T V S. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11'3
Ä. uidcmur)rei dîfïîèultâtem ingenio,amp; induftria fupcrare,quod nulla cxtât pn'fcorû uo-lumlna,inquib.apcrca didorû uerborûmentio fiat.Charaderibus enim,ô(; fignis übiqt talenta/eftérda, pondojlibra,numus,denarius,fcrypuluSjamp;uetuftaucrborumfuprà à nobis pofitorû turba,funt per libros notata. quæ figna nullus ætate noftra recognofeît quac fortalTis cognofci polTent librariorurn uitio deprauata funt.ficcç nulla potuif le-* ôionis diligêtia q[d nô intelligebamus ut difeeremus efficere.Itacß serari] partib. abfolu tis ad alias reip.adminiftrationis partes redeamus.Eaqp primû attingamus: quæ ex ipfô ærario authorreis à prçfetftis ærario primuminftitutis:ad pop.Rom.utilitatêbonam(Ç Exterarioad gubernationem deproinpta fuere.Scribit Plin.pop.Rom.cœpifle ftipem fpargere Spi pop.Rom.utili Pofthumio Q.Martio côfulibus. tantamc^ pecuntam in ærario fuifle.ut earn conferrêt depron L.Scipionùex qua is ludos fecit.Annium quoeç Martium idem dicit Ædilê plebis pri-. mum frumentS populo inmodios aflîbus donatre.Heliumcp pariter in ædilitate frumê
», tum pop. alTibus præftitifle,qua ex re ftatuæ illi in Capitolio, ÔC palatio pofitæ fuerinc, ;. ôô fupremo die humeris à populo in rogum delatus fit.fed huiufmodimunera pop. Ro manus fub principibus ampliora,ac frequentiora accepit De Cæfare enim Sueton. feri biupopulo prætcr frumenti duos modios, actotidem olei libras, trecentos quoq? nu^ inos,quospollicitus olim erat uiritim diuifit. Et munus populo epulumq^ cû darenquâ vis macellartj oblocata datent,etiam ipfe domefticum apparauit. Item dédit epulû populo ac uifcerationë.Et poft Hifpanienfem uidoriâ duo prandia. Nam cû prius parce nccß pro liberalitate fua præbitû iudicaret:quinto poft die aliud largiflimû præbuit.De derunt ucrô principes Romani uariatis pro return opulentia modis quandoep pattern: ficut Cæfatem fuprà de duobus modis fecifte diximusiquandocp totam fummam fami-Irjs neceflariam,prout infra docebimus.unde Auguftum dicit Suetonius nonfolS furn ma toto fuffeôuram anno dedifte:fedcum fingulis dari menfibus côfueuiflet,tcrin anno diftribui uoluifte.Suntcç hæc Suetonij uerba,Acne plures frumentationis caufa fré quentius à negoctjs auocarentur,ter in annum quaternorum menfium teftàras dare co
Ç ftituinfed defideranti ueterem confuetudinem conceftîtrurfuSjUt fui quifep mènfis acci peretddemq; princeps,ut mercatorib.induftriaualcntibus,fed â rei tènuitatc laboranti busopem ferret, quoticsexdânatorumbonis pecunia fuperflueretufum eiusgratui-tum eis,qui cauere in duplum poflent,ad certum tempus indulfit.Scquitur Sueion,Au Conarium» guftum frequenter dedifle congiatium:quod quidem uerbum fola confuetudine nota, amp;nbsp;nullamhabens prifcæLatinitatis origine,earn uim habuit, ut quandoeç tes quadotç ÔCfæpiuspecuniam populo uiritim datamfuiflefignificet.Is itaeç congiarium populo frequenter dedit.fed diuerfæfueruntfummæ,modo quadraginta,modo triginta, non-nunquam quinquaginta amp;nbsp;ducentos numos.Ac ne minores quidem pueros ptætertjt, quamuis non nifi ab undecimo ætatis anno accipere confueuiffent. Idemc^ frumêtum in annonæ diffrcultatib.fæp e leuiffîmo,interdum nullo pretiomiritim admenfus eft. Et teftamento quod ultimum fecit ingenti ufus eft liberalitatedegauit pop.Rom.quadrin genties,tribubus tricies quinquies iëftertium.prætorianismilitib. fingula milia numo-rum:cohortibus urbanis quingentosiLegionatqs trecentos numosiquam fummam re
Î3‘’præfcntariiuftît. Nam confifcatamfemperrcpofitamcçhabuerat. Tiberius uerô prin-ceps congiariû populo trecentos numos uiritim dédit, SC prandium mille mêfis. Et Cà ligulacongiarium populo bis dédit tricenisfeftertijs,totiescç abundatilTimum epulû fenatui equeftriqj ordini,etiam coniugibus ÔC liberis utriufq; fexus : pofteriori epulo frgt; renfia infuper uiris,fœminis ac pueris fafeias purpuræ ac conchilq diftribuit. Et ne for-didusfœtidus(^ imperator earn confuetudinis prifcorumlibéralitatis gloria conferua-ret,ineunte anno dixit fe per Cal.Ian.ftrenas recepturum, ftetitcç inueftibulo ædiû Ca-lendarû die,ad captandas ftipes,quas plenis ante eum manibus àc finu omnis turbafe-rebat.Claudius congiariapopulo fæpiflimededit.Etannona déficiente negotiatorib. çertalucra propofuit,fufccpto in fe damnô,fi cUi quid per tempeftatem accidiflet,ÔC na uesmercaturæ caufafabricantib. magna commoda conftituit: pro conditione cuiufcç ciuis.Neronem dicit Suetonius dedudum in forum,populo congiarium,militi donati uum propofuifle, diuififlèq^ populo uiritim quadrägenos numos. Senatorumtç nobii liflImoGuicj,fedàrefamiliari déftïtuto,annuafalariaSCquibufdam quingena confti-
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k 3 tuiflè
-ocr page 160-Il4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTJS R O M AÊ
tui'fle.Dei^ eodcmNeroneCor.Tacitüs : plebi congiarium quadraginfanirmi uîntini g' datJ,amp;^ feftertium ærario quadringenties iIlatutn.Qiiin diflinmlandis rerum cxtcrnaiu cunSjNcro frumentum plebis uetuftatc corruptum in Tyberim iecit,quo fecurkat? an nonæfuftentaretxuius pretio nihil additum eft, quamuis ducentasferménaues portu inipfo uiolentia têpeftatis,amp; cêtum alias in Tyberim fubueclas fortuinis ignis abfum-pfiflèt.EtDomitianôfcribit Suet.Congiarium populo numorû trecentorû ter dedide. HadrianumcpparitcrdicitHeIiusSpart.CongiariumdupIexpracfentem pOpulo dcdîf fe,ternis fîngulis aurcis diuifis.infinitatç pccuniam, quç nfco debebatur priuatis dc’oito ribus in urbe,acin Italia,in prouincijs etiam reliquis ingetes fummas reliquiffcjfyngrar phis 8C chirographis in foro diui Traiani,quo magis fecuritas omnib. roboraretur int ê îîs.Traianum principem optimum,geftorum cüius feripta indigniffîmç perieriït,refers lt;n Panegyrico Plin.orator;inter c4etcras,libcralitate una ufum ruifle fùmmis taudib. ex tollcnda,qui pueros quincp milia ex omni imperio feledæ indolis,ita ali amp;C à præcepto ribus erudiri curauerinut eainfacultate eo in genere inftitutionis uitæerudiri noluerif, 5 in quod natura procliuiores funtuifi. quâliberalitatê imitatum fuiß'c Hadrianû fcribit Spart.ô(^ iênatoribus,qui non uitio fuo decoxerant patrimonium pro modo fenatoriæ profeffionis expleuiire,amp;poft cacteras immenfas uoluptatcs in honoré focrus fuæ arogt; mata populo dedilïè.in honoremq? etiam Tiaiani balfama SC crocum per gradus theagt;-tri flucre iulîîiïe.atcp in adoptione Æ-lq V eri Ceionrj dediflè populo côgiariû, 8é milfti bus fefterrium milies. Ab Anton.item Pio imp, optimo fcribit Spart.Côgiartum Sf pogt; pulo amp;militibus de proprio datum. SC item alia's eundem Antoninum dedille populo' congiarium,amp;fmilitibusdonatiuumaddidifle. Vinicj oleiSCtritici penuriâ perærartj fui damna gratis populo dando fedauifle.Marcum Anton.philofophum imperatorerti pariter fcribit Iulius Capitol.filio ante tempus côfule facfïo, dedifle populo eongiariû: quod iteratouxorceidemfilio data tertio item poft triumphum fimul cum fiiiode Marcomannis aôum dcderit.Quin SC Commodus Imperatorin prætexta pucriîi con^ giarium dediflè in Lampridio refertur,quod poftea imperator denarios fingulis ièptin Ö genos uicenos fueritimpartitus.Scribit etiam Capitolinus Hélium Pertfnacem impcgt; ratorcm congiarium dediflè populo centenos denarios:promififleq5 prætorianis duo,-dena milium:fed dedifle fena.Scuerus autem Apher princeps bonus,ôé fi congiariu pO pulo prius non dederit ad bellum parthicum eflètprofeéiurus, rei ffumentariae cura babuit diligentiflîmamzita ut poft datum abunde' femper in uita frumentum uita quocß^ cxcedens canonem annorum feptem reliquerit ; adeo ut uigirtti quinep modiorum migt; lia fingulis diebusexpend! poflent.Alexandrum etiam Seucrum fcribit Spartianus ciï cflèt imperator optimus congiarium populo ter dedifle,donatiuum milftibus ter ; amp;nbsp;fix per cogiarij pecunias carné populo diftribuiflè.qui öf pauperes honoratos iuuit, quoS pauperes uCre'non per luxuriam,aut fimulationem uidit. Quanta autem fuerit per inv peratorum liberalitatem pop.R.omano rerum omnium abundantia,facile inrclIiget,fiC mtrari poterit,qui Flauq Vopifci de Aureliano principe gefta leget,ex quibus hgc du,-ximus excerpenda.Non prarrereundum uidetur, quod SC memoria tenet publica amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
des hiftorica. Aurelianum co tempore,quo proficifeebatur ad bcllum oriétale bilibres coronas populo promififlè.fi uinceret : Ôé cum aureas populus fperarcr,necp Aurelia-nus aut poflet dare,aut uellet,coronas cum fecifle de panibus,qui nunc filiginei uocaiJ tur,ôéfingulas quibufc3c]p donalTcjita ut filigineQ iuum quotidic toto xuo Iuo,Slt;r unuf-quircKrcciperct,amp;pofterisfuisdimitteret.Namidem Aurelianusctiâporcinâ carnem pop.Romano diftribuit,quachodie quocÿ diuiditur.Qui panibus urbis Romçimciam de Ægyptio uecftigali auxif,dicens : ne^enim pOp. Romano faturo poteft quic^p efîè lætiuSïStatueratuinumgratuitum pop.Romano darc,utquemadmodum oleum 8C pa niSjSC porcina gratuita praebcrentur,fic etiam uinum daretur,quod perpetuum hac dl-fpofitione conceperat. Hetruriat per Aureliam ufcß ad Alpes maritimas ingentes agri funt hir^ fertiles amp;fyluofi:Statueratigitur à dominis locorum incultoru, qui tame ucl-lent gratis dare,coemere atrj illucfamilias captiuas conftitucre : Vitibus montes cofègt; tere:atc^ exindc uinum dare,ut nihil reddituum fifeus acciperet.Hicrß imperator cogi» tiûpopulo ter dedit,Et infeximperîj fui annispop. Romano tunicas albas manicatas
-ocr page 161-LIBER. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N T V S.
ex imiüerRs prôuincfjs:6c h'neas Afras,amp; Ægyprias puras donault. Taciturn ucró Ccri' bitldcm Flaulus pofleflriôes,quas In Mauritania habuerit faróis redis Capitolq depugt; taflcjargentum ucrô menfale,quod habebat minifterqs conuluiorû,quæ in replis fierêt dcdIcafle.Quid aUtem fibi uelint farda teda Feftus fie docetifardé ponebanr,pro inre Te^afarfiÀ grèjOb quam caufam opera publica,quæ Iocantur,ut integra præftentur,farda teda lo cantur;amp; cnim farcire ellIntegrum facerc.Nec folum largitione,donatione,6C uaria II^ bcralitatc pop.Romanum coufulares triumphalcstç uirijSC poftea principes, bene'læ* tum opulentum($ reddere funt adnixi : fed ab uluræ amp;nbsp;fœnoris uoragine defenderunt. Idcç ut melius oftendamusjuocabulalpfa prImüdiffinietrius.Focnus,inquIt Nonius, à fœturadidum,quod parlât aliam ex fe peciiniâ.Et infra: Verfuiam facere mutuam petunia Iumere,ex eo didum eft, quod inirlo,qui raurUabantur ab alrjs, non ut domû fer-rent,fed ut alljs folucrcnt,uelur uerterent creditorem.Quanta autem fuerit cura patrib.' crefccnterepub.pauperesabulüracdamnisturari,LiuiusmuIrisoIïenditInlocis.Nam
,, quinto Cn.LlcinIus ÔC L. Sextius tribun! plebls legem tulerunt de ære àlieno,ut dedu- Oittiiohei doeo de caplte,quodufurls pernumerarûelfer,td quod fupereiïèt termiino acquis por- hispauperes tionib.folueref.amp;^ In feptimo T.Manlio Torquato iterû C.Plautio cônfUlïb.fcmiuncIa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mi»
riû tantum ex unciario fœnus fadum:fiCin penfiones æquas trlentj,lta ut quarta pars ef fet folutio xris alleni.infracç.ludicia populi eo anno In fœrteratores fucfe,quib.ab ædl-lib.dlda dies eft.ligari nexi defîerunt,ob unius fœneratorls llbidinc.Côfulcs tulerGt aà )populum,ne quis,nifiquinoxâmeruiflcc, donee pœnam lucretin compedibusautin neruo teneretunpecuniae debitg bona debltoris,non corpus,obnoxium elfct.Ita foluti nerul,caut3cç in poftcrû ne nederentur.Et XXIU Marcus Porcius Cato Prætor Sici-liam obtincbat fandus SCinnoccns:afpcrior ramen In fœnore cocrcêdo habitus. Fuga tiq^ ex infulafœneratores : Si fumptus quos in cUku Practorum focij facere foliti crant, circûcifi,autfublatl.Ôd XXXm r.ciuirasfeenote laborabat,cummultisfeeneralib. legibus conftrida auaritia clfet,ula fraudis inita crat,ut in focfos,qui non tenerêtur his
.■Ç legibus,nomina tranfcriberentzTribUnl pleins ex autoritäre patrum plebem rogarunn quæfciuit,Utcufoctjs,amp; nomine Latino credits pecunigius Idem quod cumciuib.Ro mants eiret.Etlnfrà.IudicIainfœneratorcseo anno multa funt fada, de multadanatoi tu quadrigæ inauratæ in CapItolio,5C In ccllalouis fupra faftigium ædiculac duodecirn clypea inaurata.Sed M.Cato De re ruftica expreffius innult,quanto Romani odio ufrî ram perfecuti funt.Maiores noftri hoc habuerunt,ô^ ita in legibus pofucrunnfurem dtl pli condemnariîFœneratorem quadrupIi.Ciccrocp quid inufurls aetas fuaferuaueritfîc oftendit ad Atticum fcribcns.Salamintj cum ufuram facere ucllent,nô poterant, quod
’ ïex Gabinia uetabantum Bruti familiäres,fret! gratia ßruti,darl pollicêtur,fi fibi Sena-tulconfulto caueretunfit gratia Bruti Senatufe. ut né uc Salaminljs,né ue qui eis dedif« fet,fraud! eHèttpecuniam numerauerût.Et!nfrâ;Nam autbono nomine cenrefimis eo-tentus erat,aut nonbono quaternas centeRmas fperabar,utfolueret centefimam fçxen nq cum renouatione fingulorum annorum.At Scaptius quaternas poftulabanmctui fi impetralfefine tu ipfc me amare défineres. Imperatorû ucrô prinius Alcxâdcr Seuerus
£) MammeagenitusChriIbana,amp;utroptitnusufuras fœneratorum contraxitadtrientis penfioneni,etlam pauperibus çonfulens.Senatores fi fœnerarentur ufuras accipere pri mô uetult,ut nihil nifi muncris caufa acciperent.Poftea tarnen iufïît, ut fémifles accipc rent. Maior etiam prædida fuit Senatus In populû caritas atcç liberal iras, cum P.Vale-rlusPublicolaépatribus SiC.Marrius Rutiliuse'plebe,CôfuIes, ^dLiuiusinfeptimo traditjfolutionem alleni acris in publtcâ curam uerterunt.C^Intç enïm uiri creati, quos incnfarIosàdifpenfationepecUniæappeIIarunt,rem,difRcIllimamtradatu, ô^plerûqp “ parti utrl(^,femper certe altcri grauem,cum alia moderatione,tum Impendio magis pu fclicOjC^ iadura fuftlnuerunt.Multa 8i magna fuperius à nobis feripta funr adminiftra.-tionem rclpub.oftcndcntibus,ex quibus Romanares à parua opibusep tenul in ampli* tudincmpcrucnerltadmlr3ndam:fed una nobis eftrellquaipfius adminîftratiûis pars, quamfummosacfapientiffimosuiros exiftimafle uidemus, præcaeteris Ipfàm auxifle, éi conferuafle rempublicam.quæ quidem pars licet multiplex uocabulIs,5C partium dî ftindionibus uideaturjduorû ad fuininâ ttium ûc ucïborum appellationc cominetur,
k 4 tnte*
-ocr page 162-Il6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANtlS ROMAE
incegn'tafe fci1icct,modeftïa,ÔCfirugalitate:quæ QC his fimilia c5 oftendenmüs,facile ap g ‘parebit,nec comunicatam orbi tcrrarum ciuitatem, nee armorum uim maximam inde cöparatam,nec alios adminiftrandac intus foriscß rei mores, fine praedidis tantum, aut coftituere,aut côferuare imperium potuifle.Qiiin banc alTertionem noftrâ id certius ar gumentum probabit,quod fimul cum ipfis fanc?le' uiuendi artibus labi ac ruere, ac peni Romanoipà tus inaniri Romana res cœpit.M.Cato apud Saluftium Crifpum. Nolitc inquit, exifti^ nul cum pin*, taire nlaiOres noftros armis remp. ex parua magnâ feciffe : fi ita eflèt, multo pulcerrP habererrtiïs,quippe fociorum, atcç ciuium præterea armorum amp;nbsp;cquorûmaior tibusiabi cee* copia nobis ^illiseft.fed alia fuere,quæillosuirosmagnosfecerunt, quæ nobis nulla f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt.'domi indùftriajforis iuftum imperium, animusin confulendo liber, necj libidini,
neeß delióo obnoxius:pro his nos habemusluxuriam,atq3 auaritiam,publice egeftatê, domi opulentiam: Laudamus diuitias,fequimur inertiam,inter bonos, SiT malos diferp men nullum,omnia uirtutis præmia ambitus poffidet.Id autem uere Cato uir doefiir- , fimus amp;nbsp;æqué fan (flus dixcn't,ex Liuio alqs»^ magnç autoritatis uatibus libet particula F riter oftendefe.Publium Valerium refert in fecundo Liuius poft liberatä patriâ,Ô!f Con fulatils quatuor morientem gloria ingenti,copijs familiaribus adeo exiguis fuifle,ut fu neri ftimptus deeftetjde publicoeç fueritclatus : ÄS pariter Menenium Agrippa plebis cum patribus conciliatorcm,quod fumptus funcri deeftèt, datum à plebe fextantib. in capita collatis:Et in tertio habet Liuius Valerium Publicolâ Confulem in recuperation ne Capitoltj occifuni,in eiuiq; domum plebem quadrantes,ut funerc ampliore efferret latftafte. quo in libro Lucium Quintium Cincinnatû quatuor iugera agri colentem co-» tra naualia,que prafa Quintia fuerutiDidatorcm fuilTe creatum rcfcrt,qui Dictator L. TarquiniumdixeritMagiftrQequitum,ftipendiapedibuspropterpaupertatê tunc faquot; cientem.Et C.Fabricium refert Aulus Gellius magnâ uim pccuniæofferentib.Samnid bus refpondiflCjdum omnib.membris corpus confiftcret at($ imperare poflet,nunqui quicquamdefuturumiproprerea pecuniânonaccipere,quanonindi^rer. Vndeeft quot;nbsp;quod Liuius in x 1111 fcribit:eundcm FaLrictum Publiuin Cornelium Rufinum cófi’* Ö larem fenatumouifle,quodis decepondo argentifacftihaberet.Quantac etiam diuitiae fuerint M.Attilio uiro clariftimo imperium in Aphrica habenti Liuius x v i fic oftenquot; dit. Attilius regulus Coful fuccefforê fibi dari in Aphrica cum non obtincret,inter cau-» fas fcripfit,quod agellus fuus à mcrcenarqs rdidus crat.Contincntiac uero Roman.pri feitêporis,ô^auerfionisabauaritiaanimorir,nul!umuidemusargumentum certius, quod ex fecunda Liutj decade mutilatum habemus. Mififle Pyrrhum regê EpirotharS Cirtcamoratorem petiturumeaconditione paccm,utretineret,quardeTtalia occupaquot;
Cmtinentia fat.Cincamq;admirandæuirtutis,ô^memoriac,quinomina,ô(^cognominaRoman.ci* Romanorunt uium infupcr uxorum,SC filiorum fcireupoftquam omnia pcrtentauerat,nuUam domS f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuis muncribus patentem inuenifte : unde ad Pyrrhum reuerfus nonimproprie dicitut
interrogantirefpondifte,urbem feregumuidifle.quodcçinlegibus Cic. præfcribit: nF hil præter laudem bonis Sgt;Cinnocentibus,neq! à foeijs, neep ex hoftibus reportandum: idem Cic.tertia in Verrem acftione,à multis præftantibus uirisfatftitatumfuifie fie ofte dit.MiMarcellusSyracufas,L.Scipio Antiochum inAfia,FlaminiusregemPhilippu SC Macedoniam,L.Mumius Corinthum plenififimâ rerum omnium, urbesq^ Achaiæ, ÔC Bœotiæ multas fub imperium Romanum ditionem«^ redegit: quorum domus cum honore,amp;f uirtute florerent,fignis,amp; tabulis pieftis erant uacuaî. At ucrô urbem totam templadeorumomnescß Italiæ partesillorum donisaemonumentis exornatas uide-mus.C.Elium multi fcripferunt,cum IcgatiÆtoIorum in Confulatu prandentem in fiquot; tftilibus adtjflent, uafa argentea obtulifie,quae ille no acceperitmec aliud habuifle argc quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti ad fupremum uitæ diem quàm pocula duo quæ L. Paulus ibeer ci ob uirtutem deuF
ôtoPerfcdonauif.AphricanusqjpofteriorlibrasXXXVl argent! faefti reliquithærc» di,quem de poznis triumphantem quatuor milia SC quadringentas libras argent! traUquot; ftuiifie conftabata'dqj argentum totam tune habuifle Aphricam conftitit, quod poftea aliquandO Romæ in menfarum conuiutj unius apparatu parum cft uifum. Qiii autem ca diuitiarum paucitate contentus fueraf,idem Scipio modicis pariter apparatibus priuatiminomni uita eft ufus.Nam ofïiciolegationisfratrisfui funeftus in Afiapoft ?
Carthaquot; ‘ {•
-ocr page 163-L I B E R Q_V’1 N -T
Carthagincm Namantiäcj! dcui(Qas,poftduos infigncs triumfihdSjfeptJtitttUfflmodof feiuis fequentib.ad dicflam legatiönê acceffitinec plurcs eo bcllo fecum habuit.M.Cult; rij notiffima omnib.modeftia amp;nbsp;iriteghtas à nobis quotp fuppnmi non debet.ls oblate fedenti ad focum in fcamno rufticojamp;S uefcenti catino ligneo auri fufflmam renuit,fe di eens diuitib.imperare,non diuitem fiert cupere. Idcnicç poftea pulfo à fe Italia Pyrfbó nihil præter decretorum publice' feptem iugerum munus accipere uoluit. Q_.Tubero Ælius Conful oblata ab Ætolis oninis ufus argêtea uafa rernifit,amp; ficfîilibus fuis un ma luit.Fabricius Lufeinus oblatû à Samnitibus auri,amp; afgenti pondus fpreuit: oftenditçp mors quantas fuis fobrie', intégré uiuendi arttfius diuitias cumulauerat, cUmpatellS deorum tantum argenteâluris pontificij lege habucrit;fed quod licuit pede corneo fu^ ftentatamn'demcçad Pyrrhum legatus cum audiflet pliilofophum CyncarnThefTa-lumuoluptatem omnib.bonis præferre,eam faptentiam Pyrrho amp;nbsp;Samnitib.imprcca-tuscft.Calphurnius Pifo Conful uicfîis in Sicilia fugitiuis filium qui multotics bené pu-gnaucrat coronaaurea trium librarum donate debebat, fed id permutauit inlegatuni quodteftamentumfibifacere promifît.Publicéetiamfuit aliquando quam inpriuat'S tantopere laudamus Ibbrietas ôf integritas:Martj cnim,SC Syllæ bello eiuili profen'p! c» rum ciuium,qui erant multi,bona populus oblata renUitmec inuentus eft, qui parte il-lorum minima eineret.Et Afiam minorem bello captain pop. Rom. Attalo regi polît-dendâdonauit.Donauitetiam Lucius Paulus fi non regno Perfem, curriilli uido adfe perduefto obutus procedcns,pro tribunalii^ fedens,illû apud fe uolutt confldere, 6lt; coei nadignatuseftimaior tarnen Gn^Pompetj Iiberalitasfuit,quicumTygranê Armento-rum regem Ponto pepuliftctjUiribusqj protriuifietjdiadema poftmodû,quod ille abiegt; cerat,capiti eiUs tmpofuit,0^ tarn affliAum in priftinæ fortunæ ftatum teftituit.ncc par-» , ua P.Corn.Scipion.primo bello Puntco benignitas fuit,qui cû Albia oppidum cœpiP fet,pro quo defenfando dux Carthaginienfiû Häno pugnâs occubuerat,eXcquias eiuà ducis funere publico,amp; fua præferitia honcftauir.Tranfiuerunt aûc paucæ ad imperato
C rurn têpora prifeæ illius continentiæ SC humanitatis libéraittansqi reliquiae, ut unicû fu pradidiscaftorûtêporûuirisæquarelibeat,Titû Vefpafianû deliciashumanigencris appcllatum,cuius animi affedus,uel ex eo patere pofluntjquod dicere folitus fuerit,n5 oportere quencp à fermone principis triftê difcedereiquê tradit Sucton. rccordatum fu per cœnâ,quod nihil çui^ toto diepræftin(ret,memorabiIêilIamédidi(rcuocem.Ami ci dicm perdidi.Scto fuiftc nônullos arqj etiam pleroscÿ nobifeum uiuere,qui folis phi-lofophantcs uerbts,cü reipfa longé à uera abfint philolbphia,eos de quib. didû cft Rô manors mores,ftriciis(utaiût)buccis laudânquafi uitio dantes,4d nô magts ob ipfärS, quibus utcrcntur,uirtutû amorê,^ ob gloria ôC famæ appetentiâ cas fecuti fintu'dcp nos! ingenue'fatemur,addimusqj eû femper ftimulS ad uirtutes plurimûualuifle, quo utinS noltri feculi homines moueri uideainus.Ncc hoc dietmus, quia non meminerimus ani nræ falutêîjs.quifub gratia nati fun t,inprimis quçrendâ.aut quia ignoremus multos ex pn'fcïs uirtutê propter fetpfam fuifte fecutos:uerS gloriç appctëtia eas femper habuit ui res,utc5animæfalutêquaîrentib.SC cS uirtutê propter feipfam amantib. focietatê non
U *afpernandam conferuaucrit.Qiiamobrem ipfo tnloco ubi prarftantilfimorû ex prifeis Roman.laudis 2lt; gloriae appetentiâ,quaf uirtutib.operam dari faceret laudamus, geftS proxtmis temporib.rem libet narrareiquæ ÔC noftris cenforiæ grauttatis,eé maiorû,qui glorix infçruierunt honorijpoterit fatisfacere.àdeo ut noftro iudicio omnib. ad imita-tionc propont polîtt.Ifabelis ßurgundiae ducilïa,quâ fummus uir lacobus Portugal, rc gfç ftirpis cardinalis germanus frater fororê : ÔC Philippus Burgun.dux maritus uxorê, licut debentjplurimi faciunt, religioni Chrifttanæ impenfilTimé fauet, adeô ut Turcos Çonftantinop inuafores,omni conatu à Chrifticolis perfequendos efTcjSC hortetur, 8C data 'enixe opera pro uiribus adiuuetiQuibus in adhortationibus,dum apud uirS pau-CisChriftianorûprinciptbuspotcntatufecundum,apud alios principes,8C potentesui ros agit,aliquâdo dixit,fefe nô paruo tencri defiderto,eam expeditionê cû uiro, 8gt;C iuis magnatib.ac populis ineundi,munera ut dicebat multa pro polîè nô inutiliter obitura, Sed cû fola in cœtibus elTe uiderct,qug id ex animo loqueretur, nônulH ut à propofiro àuerterent callidérclponderût,gloriac id fibtab omnib.^ laudis appetêtise,parut Chri-
Riants
-ocr page 164-tl 8
TR r V M PU ANTIS ' ROM A B
ftüms mcndjpötiüs cp feligtofæ intcntió ni attributum iri.quas per lócS, ut iïmulabaf^ ê prölacasuoces refponfione coiTipefcuit,qüajpræpofitæ fuperiori loco pn'fcorum purgt; gationi accomodari potent. Vt dilcant noftri poflè Chriftianum uirum cum anim^ mc titö ac ingenti hiero ita glon'ac ftitriulum luis operib.admitrcre,ut uirtutis óperibus infi ftat.Nó difïimile enim,inquit,crit ea muh'er fapientiffima quod ego QC appeto,ó^ fi da^ bit agere intendo,uiatoris quê peregrinS uocamus intentioni:cui facile poflèt accidc^ eejütbeati Apoftoli lacobi liminaapud GalIitiS intiiftirus currumercéde çôducatjquo çum uefte amp;nbsp;leui fuppelledfifeitincrària pcrferatur.Is fi gemma nécefifitati forte irigrué ti praefidio futurâ deférret,ô(S pluris in gallitià (fie ut aliquando cotingit) uendat do^ mi emeritducellum quidem domum praéter intentionem fimul cum animac lucro repor tafienoniniuriagaudebit.Sedipfosaudiamusprifcosdefartifui raeïone copiofiusdif ferêtes.Ipialt;ç fit pn'rrta glorie diffînitiô,quam irt oratione pro M.Marcenofic afFcrtM.
Ghrùquii Cic.Glôriaeftilluftn's^acperuagata niagnorum uel in fuos ciuesuel inpatriam uclirt C omnegcrtushumanumfamaiiTierftôrum.ô^ pro Plancio.EfteniminuirtutcmuItisafcc F fuSjUt is gloria maxime excellât,qui uircute plurimû prarftat.Et infra, neep quilquâ rio^ ftrum inreip.periculis curn laude ac uirtute uerfatur,qui nô fpe pofteritatis frudütç catur.Itacß cum multis alrjs de caufis uirórum bonorum mentes diuinac mihi atc^ arter^ nç üidéntur elle,rum maxime quod optimi lâpientifïimi cuiufcp animus ita prçièntït in poftèrum,ut nihil nifi fcmpiternû fpeôare uideatur. Et enim Quiritesexiguû nobis uitæcurriculum naturacircunfcripfîr.immenfum gloria.Er pro Archià Cic. Trahimuf omnes ftudio laudiSjÔC optimus quifq: rriaxime gloria ducitur.nullam enim aliâ uirtus mercedem laborum periculorum defîderat,præterhanclaudis,8(f glorias, qua quidêdc tradä indices,quid elf quod in hoc tam exiguo uitæcurriculo, ÔC tam breui, tantis nos laborib.cxerccamusc'certe fi nihil animus præfentiret in pofterum,0^ fi quibus region! bus uitæ fpatium circulcriptum elf,ijfdem omnes cogitationes determinaret fuas : nec tantis felaborib.frangeretmec tot curis uigilijsep angeretunnec toties de ipla uita dimi caret.Nuncrefidet quædam in optimo quoeç uirtus,quæ noóes, ac dies, animum glo' Ö riæftudijs concitat atej admoriet,non cum uitæ tempore efle dimittendä commémora tionem nominis nolfri,fed cum omni pofteritate adæquâdam.Ego uero omnia,quç gc rebam,iam turn in gerêdó ip ärgere mc,ac difleminare arbitrabar,in orbis terre memo-riam fempitcrnâ.Hæc uero fiuc amco fenfii poft mortem abfutura eft , fiue utfapientifi-fimi homines putauerunt ad aliquam animi mei parte pertinebit, nunc quidê certe co^ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gitatione quadam fpeq^ dclccftor.Plin.etiam Orator quid de hac re fentiat uideamus.is
ad Paulinum'.EgobeatilTimum exiftimo eum,qui bonæôi^ manfuræfamçprælûmptio ne perfruitaf,certus(^ pofteritatis cum futura gloria uiuit.SC Cor.Tacito fcribes,ut patl cosinlu;eemfatha prouexit,ita multos amp;nbsp;tenebris.ô^ filentioinuoluit.ItemRufoni.O* mnesegOjqui magnum aliquid memorandumqs feccre, noh modo uenia uerumetiaui laude dignilfrmos iudico,fi jmmórtalitatcm,quam meruere,felt;ftantur,uilt;fluriq) nominis famamfupremis etiarn titulis pforôgare nituntur.Vndedefcipfo idem Plin.ad Ma ximumficfcribit.Nunquam itiaiorem cepiuoluptatem,^nuper exfermoncCorn.Ta fitiïNarrabatfedifieGircenfibusproScimisEquitemRomanumzhuncpoftuarios cru- ” ditosc^ iermones quæfîlîe,ltalicus es an prouincialisfad hoc ilium Tacitus an PliniusJ’ Ego celebritate nominis mei gauderë tioh debeo.Ego uerô,amp;f gaudeo, ôé gauderc me dico,neq« enim ucreof neiaeftantior uidëar cum deme aliorum iudicium non meû pro fcro.ad Cic.redcûdum eft.ts orationehabita prb Milône,addit hic quæ certéucra funti fortes ÔC fapientes uiros non tam premia fequi fol ere reeff e fatft orum,c]^ iplâ reeff e' faeft a» Sed ex omnibus præmijs ûirtutis fi efiêthâbenda ratio præmiorum amplidîmUm efièt præmiumgloria.eflehancunamquæbreuitâtemuitæjpofteritatis memoria confole-tur,quæ emciatjUt abfentes adeffèmus,mortui uiuercmuschanc denieç efte, cUius grâdi bus etiam homines in coelum uideantur afcendere.Et pro Archia. Nam nifi multorürtt præceptis multiset literis fuafilîem mihi, nihil efièin uita magnoperè expetendum hifi laudem atq? honeftatcm.Et infrà:Quare fi res hæ quas geffimus orbis terrç regionibüS diffîniuntur,cuperedebemus,quo minus manuum noftrarum tela peruenerunt, eod2 glon'am famamcj penetrare : quod cûm ipfîs popùlis de quorum rebus feribitut hæi Z. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ampla
-ocr page 165-Liber qJv r’f? t v s. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;ü?
ampîa fufttttum his ccrte qui de uita gloriæcaufa dimicantjiocmaximum nbsp;pciiculo-
vum incitamêtum eft,ÔC laborum.Quibus etiarn ampkéicndis uirtutibus gloria: appc^ tentia ftimulus fueritjOftendent moderatio in oitini uita,amp; continentia t quibus fine ut boni eflentjfiuc ut tanquâ boni S«: integri laude 8C gloria digni efient haberenturlt;$, pri fciadnitebantunconfirmandami^ inprimis banc fententiâduximus à beato Aurelio Auguft.cuius uitæ fandiitas dodlrinae addita ingenti,facit teftimpnium iocuplctius èf-fe.Is dei ciuitatc ædificans feribit. Romani laudis auidi,pecunia: liberales crât: gloriam magnâjdiuitiashoneft:asuolcbant:hancardentiirimèdiiexerunt,proptcrhancôômori non dubitarunt.Sed uideamus ih publicis,qui crefeere in rep.amp; maiores magna fpernê do fieri quaerebant,qualibus quanc^ bonis ufi fint artibus.M.Fabium confulemlcribit tnfecundo Liuius,oblat3 deuidiis Vehijs triumphs fpreuiffe ob fratris,6C collegæmor DecStintniU tem,refpondens fe confule altero, 6C fratre mortuo publico priuatoej deformem luctu
J. lauream non accepturum.Et Liuius itenl xx V licum de reçu Ta to à T.Manlio confula
“ tuôfScreatisconfiilib.nonpetentibuSjprærogatiuarummodeftiam laudibus extollen-dam ducerctjfic habct.Eludant nunc antiqua mirantes non cquidê fi qua fit iapictum ciuitas,qua doifii fingunt magis $ noruntjaut principes gràuiores têperatiotesqj à cu-pidine impcrîj,aut multitudinê melius moratam cenfeant fieri polie. Centuriam iunib-rumfeniorescOnfidereuoluifle,quibus imperium fuffragtjsmandaret. A quibus aütem caufis faiRum fit ut ca moderatio temperantia in Romanis poftea ceflauerit, Liuiua XXXI11 pcrM.Porcq CatdegêOpiâdefendere conati uerbafîcoftêdit.In Matronas cnim Cato inuehens dicitntt auro purpuratp fulgeatis,ut carpentis feftis pvofcftisq^ die bus uelut triumphâtes de lege uicfla per urbê uelt;fi:cmini.ô6 infrà.Hinc ergo quo mclior lactiorcj indies Fortunarcip.eftjimperiumcç crefcit,8^ iam in Græciam Aliamq? tranfee dimus, omnibuslibidinumillecebris repletas,amp;iamrcgiasattrelt;ffatisgazastco plus borreo ne illæ magis res nos ceperint,^ nos illas. Infefta mihi crédité figna à Syraeufis illatafunt huic urbi.Iam nimis multos audio Corinthi ÔC Athenarum ornamenta lauda
C re,mirarii^.Aliaetiamrationeineandemcontinentiæfententiam Scipio Mafinifiæ dif fuafurus SophonisbænuptiasapudLiuiumlibroxxx dicit. Atqui nulla carûuirtus cft, propter quam tibi firn appetendus uifus,in qua ego ac temperantia,amp; cótincntia H bidinum gloriatus fuerim:hanc te quoep ad cactcras eximias uirtutes tuas Mafinifla ad-iunxifle uelim-.Nam non eft crede niihi tantum ab hoftibus armatis ætati nofirp pericu lum,quant« à circumfufis unditp uoluptatibus.Vnde Scipion.fentcntiae Cic.legum fe-cundo non parua ex parte,licet diuerfa ratiöe,fimilê de moderatione,ô(^ têperâtia prin-cip«uirorûàcupiditatib.fichabet:Vtenim cupiditatib.principû,amp;^uitqsinfici foletto prinà^î taciuitaSjfic emêdari ÔC corrigi côtinêtia.Vir magnus,amp; nobis amicus L.Lucullus, eu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duiutes
cfîet obieda magnificêtia uillçTüfculanç,duos fe habere dixit uicinos-.fuperiorê Equi infid continttt têRom.inferiorëLibertin«.quor«câeflentmagnificæuillæ,côcedifibioportcre,qgt;tjs tinituttin rorw tenuioris ordinis qui eflentliccret.No uides à te Luculle id ipfum natû,ut illi cuperentf «g* quib.id fi tu nôfaceres no liceret.Quisem ferret iftos,qui modo uidereteorû uillas fi-gnis amp;nbsp;tabulis refer tas partim p'ublicis partim ôd facris Si religiofisfquis nô frâgeret eogt;
13 rôlibidinesfNec cm tâti malieft peccare principes(quan^ eft hoc magnû perfe ipfumi malû)quantS illud,^d permulci imitatores principû exiftunt. Ego nobiliû uita uiiftucp mutato,mores mutar i ciuitatS puto: plures exêplo,$ peccato no cent. Qiiâuis aût Cic» didlis inlegibus moderationem in ciuibus amp;nbsp;laudet ôf præcipere uelle uideatur, habe-nas tarnen eifdemlaxare nititur ,Lucium Murenam elegantiftîma orationc ilia defen-dens.Suntc^ uerbain MarcûCatonê didf a, omnis feueritatis amp;nbsp;aufteritatis uitæ potius ^moderationis autorê.Horribilis oratio tuaCato,fedcâ,ufus, uita, mores» ciuitas ip(a refpuit.Nccp enim Lacedæmonij autores iftius uitæ attç orationis,qui quotidianis epu lis inrobore accumbunt:nclt;$ Cretes, quorum nemo guftauit unquam Cubans » melius
Romani homines,qui tempora uoluptatis laboristç difpcrtfuntjres publicas fuas re-tinucrunt: quorum alteri uno aduentu noftri cxercitus deleti funt, alteri noftri imperq prscfîdtodifcipIinâfuamlegesc^confcruant.EtpoftiÇ aliquantulum progrefliis eft Ci cero Stoicorum philofophorum aufteritates damnans, fie profequitur. Fuit eodem ex ftudio uir erudit«sapudpatresnoftros,à:honeftus homo,ôe nobilisQ,.Tub€ro. Is cd cpulum
-ocr page 166-tx ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TR f V 'M’P M À N.T 1 S • R O M E ï
cpulum Q.Maxfmus Aphricani patrui fuinomine pop ^Romano daret, rógatus cft a Maximo,ut m'dimu {iernerec, cum eflet Tubero ciufdcin Aphricani fororis fih'us.afcß ille homo eruditifïïmus,fiC Stoicus ftrauit pelhculis hcedmis ledulos Pum'canos, Si cx fiofuit üafa Samia:quafi uero eflet Diogenes Gynicus mortuus,amp; no diuini Aphricani itiors honeftaretunquem cum fupremo eius die Maximus laudaret,gratias egit dqs int mortahbus,quodilleuirinhacr^.potiiïïmumnatus enèt.Neceiïeenim fiiilïeibieflfe terrarum imperium,ubi ilIeefïèt.Ét tarnen Cic.pauló poft probatiiïïmam eius rei fentê tiam affert.Oditrefp.priuatam luxuriam,publieammagnificëriam diligit. Si quis uerO fuerit qui miretur,in hac ultima parte adminiftrationis reip.moderationê,integritateni contincntiam tantopere à nöbis Iaüdari,ut cas uirtutes par pondus habuilîè credamus/ ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;Cæteh's primi,6c fecûdi eiuftJem adminiftrationis librorQ partibus,fuprà declaratismo-
bifcum confîderare debebif,quæ 6C qualia font argum enta,quibus innititur in libro no no Titus Liuius,cum diiputat,quid futurum fuerit,fi Alexâder Macedo magnus in Ita^ • liam traiéciftètJnter caetera enim argumcnta,quibus Alexandruipepotiûdi deqcitjilla F font potifïima,quæa' morum diueriïtate fomuntur,quod cum uiris grauibus res fuiflet, fuperbam ueftis mutationem,ÔC humi iacentium adulationes defideranti. fuifletqj pari ter cum ïobrqs SC abftinentiftimis,uiro fœdis foorum fup plicqs per ebrietate folito de^ bacchari.amp;f fobrietatê in re militari Romana commendatiftïmam fuifle, infrâ foo loco oftcndcmus,S^ non minus ea pudicitiam, cuius unicum hic à Cicerone afferemus exê-Fudidfia pri- plum.Is enim pro Milone orans inquit. Pudicitiam cum criperet militi Tribunus mili* f orum Romlt;t taris in exercitu Catj Marij,propinquus eiusimpcratoris,interfelt;ftus ab eo eft, cuiuint uoruin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;afferebat.Facere em probus adolefcens periculoie,^ perpeti turpiter maluit.Har enim
quas tam attenté laudamus bené uiuendiartcs,uixfolisphilofophis per æratênoftram relilt;ftaf,quidreip.adminiftrationiattulerintadiumenti,Cic.proLucioFlaccooransfic oftendit.Hæc enim ratio à magnitudinéanimorS in maiorib.noftris fuit,ut cum in pri--uatis rebus foiscç fomptibus miftimo contenti,tenuifiîmo fomptu uiuerent, in impcri'o Lrxnefendto^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iu publicS dignïtaté,omnia ad gloriam fplcndorèmcj reuocarêt. Hinc publicé caU Ö
r î mercdtune tum fuit,ne per àuaritiam ienatorq ordinis ciues à dignitatc.ad rem importune quacren tjjod nimiuin dam'diuitia^i^ curn'ulandas aucrfi,ucl ipfi rriercaturænimium fe dederent. Liuius enim intcnii xx i i:Q.Glaudius Tribunus pleb.aduerfus Senatu atqiuno patrum adiuuantcC.Fla minio tulcrat,ne qùis Senator qui ue Senatoris pater fuiflet, maritimam nauê,qup plus trecentarum amphorarû eflethaberet. Id iatis habitum ad frudus ex agris ueéfandos, quaeftus omnis patribus indecorus uifus.ôi: cû tenuitati opum,fiuc publica,fiue priuata Deretinentid uniufcuiuftp inftitutioneftuderedecorum eflct,dignitatemetiâcum elationis folpicio dignitatis Ro« ne retinentcs,laudibus digni ducebantur.hinc habetLiuius innono.Caius Flauius feri manorunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libertino patte Ædilis currulis,cum ad uifîtaridum collegam ægru accclïiflèt,nô aP
forrexerunt nobiles.Is fellam afferri iunit,amp; afledit honoratior.Ec XX1111 Liuius. Co foies in Lücanos Scmpronius,Fabius in Apuliam,pater filiolegatus ad SuelTuIâ in ca* ftra uenit. cS obuiâ filius progrederetur,liclorcslt;ç uerecundia maieftatis eius tacitt angt; teirent:praeterundecim fafees equo ue(ftus,ut Côfol aduertere proximum litftoremiuf -is ut defeenderet ex equo inclamauit,tum demum defiliens Experifiintpitjuolui fîli,fatin feires te Confulê efle.Faciebant uerô earn in priuatis moderationem tempera* tiâ,amp; animorum generofitatem præbita publicé exempla.Liuius XXX v â duobus re^ gibus Philippô,6C Ptolemaco Ægypti rege legati Romam uenerunt,pollicêtes ad belgt; lum aiixilia,amp; pccuniâjamp;^ frumentû,ô(f à Ptolemæo mille pondo auri,Xx mil. pôdo at gènti.nil acccptum,gratiaea(ftæ.Item à Carthaginêfibus,Ô£^ rege Mafiniflà legati uené^ runtiCarthàginêfestritici modios millc,ordci quinquaginta milia,fe et claflem foorum furriptü côparaturos,amp; ftipei)dium,quod pluribus penfionibus in multos annos debc fetür,praefens omnedaturos.Mafiniflæ legati critici trecentamilia,ducêta quinquagirt ta ordei,equitcs quingentôs,eîephâ( os uiginti,ad M.AttiliS Confulem milTurum. De frumento utrifep refponrum,ita uforum pop.Romanum fi pretium acciperennde claflê Carthaginenfibus remiflunlide pecunia refponfum,nulläm ante diem accepturos. Ab ieacÿ animorum magnitudine pubh'ca,uiri prodierût quales Liuius XXXVI fic defcri* kit.PhilippusrexAphricanumj SC LuciumftatreniConfolem regio accepic apparats
a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S£
-ocr page 167-LIBER QV I N T V S. '
121
A 8^ profecuws cll.multa in eo dextcritaa, ÔC humanitas uifa, quae c ommendabiîia apud Aphrkanutn crant,uirum ficutad cætera egrcgiûjta à comitate, quç fine luxuria eîTet, non auerfum.Nec tamê aufim diffinire,utrû publica uirtus priuatæ eflèt origini:an é cô trapublicampriuatagigneret.Hinclibct partim concordiam,ôif animorum coniSôio nem,partim modcftiam integritatemcç infignes non priuatoru magis præftantiffîmo-tSuiror3,$ipfiusreip.itaproponerc;utquodnos declinamusalq iudiciûelicere pof-Cnt:qdac præditfîarum partiû alteri fomentum dcdiflè fit uifa.Scneca Cordubenfis epk ftola quintadecentefimafcribit. Agrippa uir ingentis animûqui folus ex his,quos ctut-lia bella claros potentes«^ fccerunt,felixin publicum fuitidicere folebat : multû fe huic debere fcntcntiæ.Concordia paruæ res creîcunudifcordia maxime dilabunt. De haccg DeRom«lt;Ro= omnium repulcherrima:quaedum affuit rem Romanamferuauit,adauxit;SC qua fubla ^fnioncoraii larcs ipfa corruit,ac penitus efi: extinçfla : diuini Cicèronis libri fex de rep. referti fuifl'e uidentur: quorum particulam exfecundobeatus Aurelius Auguftinus fie excerpfit: in
B Ciuitate dei nobis cóferuatam.Eo quippe tempore difputatur, quo iam unus Graccho »um occifusficà quofcribit feditiones graues cœpifle Saluftius.Cum autê Scipio in fe* cundi libri fine dixiflenut in fidibus 06 tibijs atep cantu ipfo, ac uocibus concentus eft q dam tenendus ex diftineftis fonis,quern immutatum, ô6 diferepantem aures eruditæ fer »e non pofïunt:iscÿ concentus,Ô6 diflfimillimarumuocum moderatione concors cantu lt;fficit,06cogruens:fic exfummis,06 infimis Si medqsinterietftis ordinibus,ut fonis mo deratam ratione ciuitatem confenfu dififimillimorum concinerc,Et qup armonta à mul cis dicitur in cantu,eam efle in ciuitate c5cordiam,arlt;ftiflfimum aic;^ optima omni in re* pub.uinculu incolumitatis:Eamlt;^fineiuftitianullo palt;fto effe pofte : Scipio tunc ad in lt;ermiffareuertitur,repetittçiuam atc^comeridat breuemreip.diftinitionem: qua dixe* rat,earn efle rem populi:populum autê no omnê cœtum multitudinis, ièd ccetum iuris confenfu,Ô6 utilitatis comuniorie fociatum efïèdeterminat.Ipfe ucro Tullius non Sci-pionis nee cuiuf^ alterius,fed fuo fermone in principio quinti libri cómemoratoEnnq
C ucrfu:Moribus antiquis res flat Romana uiristj:Noftra dixit ætate cû refp. ficut pieftu* »am accepiflet egregiam,fed cuanefeentem uetuftate.non modo coloribusijfdem qui* busfueratrcnouarcneglexinfedneid quidemcurauit,utformâcertè,amp;: extrema tanc^ lineamenta feruaret.Hinclaudat Cicero ipfc de prouineijs confularibus orans MarcCi Lepidumbis confulem:06 potificem maximum:quod cum M. Fuluio collega quo die cenfor eft fadus homine inimiciflimo in campo ftatim redtjt in gratiam,ut cômune officium cenfuræcômunianimo,86uoluntatedefenderent,Necminuslaudataeft publt* MoJe/lw Roc ca pop. Romani modeftia quâ Liuius in fecûdo fie refert. Apij Claudtj Decêuiri in car* cere morbo mortui collaudationem cumTribuni plebis impedire conarent,plebs frau dari honorefolenni fupremum diem tanti uiri noluit:amp; laudationem tam acquis aurib. mortui audiuit,c^ uiui aceufationem audierat,ô6 exequias frequens celebrauit.Laudan da etiâ fenatus modeftia:S6 è cotra eft damnanda populi rapacitas : de qua fie Liuius in tertio fcribit.Cum Aricini Ardeatescç de finibus c5tenderent:populumc^ Romanû iu dicem fcciflcnt,Scaptio fuadente uiro dé pleBcis,uôcat3c trib.cenfuerût efte populi Ro mani pridemhabitum uieftis CoriolanisïSenatu côtra adnitente.86 ilia prætoris urbanl laudatioræquitastde quaundequadragefimoLiuius.L.Minutius Vertillus, 86L. Mar tilius,qgt; legatos Carthaginenfium puIfaflcdiccbâtur,M. Claudij prætoris urbaniiuflu, perfecialem traditifuntlegatis: 86 Carthaginem aduetfti.Sed omniumlaudatiftîmâef Detenigmtrffe fe ducimus benignitatê:de qua Cicero pro Murena fie habet. Omnes enim ad pericula propulfanda eôcurrimus:86 qui non aperte inimici fumus etiam alicniffimis in capitis periculis amiciftîmorum officia Si ftudia pracftamus.Ex eodemcç fonte manauit quod iPlutarchus inPôpei) uita fcribit.Craftum Si Pompeiu in gratiâ à fimultate redqfte, qd? admoniti eftènt à C. Aurelio,qui per quietem id à dt|s pofci uideraf.tuncc^ Craffum di* xiflead populû: nihil o ciues turpe mthi putotnihil me ipfo indigna, quod priorem me Pompeio ingero’.quê uixdum pubefeentem uOs Magnû appellaftis:cui nondum in fe natû admiflb binos decreuiftis triumphos.Ëxtollitq3 laudibus code in loco Plutarchus
Pompei) modeftiâ,qgt; rege Hybetorum fportdam,menfam fedemtÿ, quæ ex auro erant De modeftia^ adPompeiummittente,utufuifaofumeret,inacranumeas deferriiuffit. Sed 86 inPro-
Blondus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l blemaiibus
-ocr page 168-lil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T R t V Kïgt; M A N T t S ' Aï AE
blcmatibusidcmPIutafchusmodeftiffimum Romanægenti's inft/tutiim commêJaC, B dicens ex omnibus,quæ dijs immortalibus ofteruntur fola negligi fpoliaincc uetuftatc confumpta rcfarciri,nclt;ç refici,quta cum inimicitta: aduerfus holles tempore deliiiien dar fint atq; obfcurandartcarum figna renouan' inuidiofum 5C acerbum cenfent.Contra quodïnftitutûprjmosapudGræcosmale'côfiatferiflreeoSjqtn æncum autlapideûtro pbæum ftatueruntScd nunquid non laudanda fuitC.Cæfaris in tanto uidloriæ appeti tu modcftia.cu capta apud Pharfah'â Pompeq fcrinia epiftolarum:^; apud Tapfum Scî pionis,non legitjed cremari iuffît.intcndebat enini iuxta Plutarchi fuperiorem fentert tiam inimicitias cum hoftibus proceflli temporis,quod fecit del inire. Al tcrius gene-' ris,fed non abfimilis moderatio fuit Caronis fupcrioris.qui tranfmarinâ pctens prouin ciam ftragulis hædinis tribus fcruis comitatus;eodem ufus eft cibo, ÔC uino quo nau tar.Necminore alterius item generis moderationeufiis eft Fabius MaximusxS promif lt;ampro redemptione captiuorûpecuniâfenatus non mitreretftundo ipfe quem habe- ,, bat unicum uendito fuppleuit.Qiiamuis üerô modeftia.côtinentia æquitate Ôf alijs uir p tutibus:dequibusfupra' diximus,Romaniuetcresrcip.ôt tantiimperij fundatorcsfpô te fuaâf ipfiusamorc uirrutis fint ufi: non paucos tarnen ex ipfiscredendum cfthono-te praemqs allecftos fuifte,qùæ probis amp;nbsp;honeftis qiris benémeretibus publice QC prb Uatim conftituta erant. Vnde amp;nbsp;fanda manabar,quam cômendare pergimus, reip. ad-miniftratiôxolligemuscç ad hæcmulta pariter,fed diucrfisaliquando rationibusfaciê' da.EftinLiuijtertioftndicibuseorumquiurbemincendereuolucrantà fenatudecem' milia grains arrisiquac turn diuitiac habebanturiex arrario numcrataipræmiumi^ liberia-tcm fuiire.Et Liuij item quinto.Cùm legatipateram aurcam Apollini Delphos ferrent nauilonga,cxceptos âpiratisLiparêfibus,àTimafîtheoliberatos fuifleeorû principe: qui cum legatos Romam reduxiflèt hofpitiû cum eo fenatufconfulto eft faclû : donatp publicedata.Et Camillus pariter cômunecumCeretibus hofpitiû publicefecit :quod facra populi Romani ac faccrdotes fcruaflent. Nec ucrô uiris foluin, fed amp;nbsp;mulieribus bené merentibus grata fuitrefp.Matronis enim gratiæ à fenatu aéîar propter aurum fe-natui datumGallis pendendum,cohceflîimq5 ut earum ficut uirorum port morte lauda tio folennis eftet.Magna etiàm principis uiri M.Marcelli demonftratio fuit, quanti fa-, teret uiri unius dotftiifimiuirtuiem. Scribit enim XX v Liuius; Captis Syracùfis cutn inultairæ,multa auariciæ fœdaexempla ederëturiArchimedenmemoriar proditS effe,-in tanto fumultu quâtum capta urbsin difcurfu diripientium militum cierepoteranin-tentum formis quas in puluere defcripferatiab ignaro milite quis efier,mterfeda. ægrè id Marccllumtuliflc,fepulturæ(jcuram habitam:6C propinquis ctiâinquifitishonori præfîdioq) nomen memoriae eiusfuifle.Rarioruerôô^eo praeftantiorfuit P.Scipionis generofitasin tribuendo optimemeritiunius uirtutihonore, ut ucl hocunico confiée lt;xemplo,quod inquit Marcus Ciccro,alienæ uirtuti non inuidere, nifi qui fuac diffide-reuquodenim Liuiusin XX v i habet,Scipioannosnatusquatuoruigintiin Hifpa niammiflus,Martium,quifraéfas diHipatasep exercituum patris ôipatrui reliquiasnul ' la fretus publicaaudoritatecollegerat,prouinciam4 reip.côferuauerat, fecû habebat 0 cum tanto honore,ut facile apparerct,nihil minus uereri,ne quis obftaret gloriac fue. Idemtÿ Scipio breui poft Maftîuam puerum regt| generis captiuum liberans, rediturb ad parentes annulum aureum.tunicam laticlauiam cS Htipano fagulo amp;nbsp;aurca fibula, equû ôd ornatum donauit,iun3S(^ profequi quoad uellet equitibus dimifir. Nec erat mi De liberaîitdte nor publica in promerendo reges SC principes liberalitas.Senatus enim legatis Sipha-publictf Roma ç(s ad regê reuerfuris legatos cum donis addidit.Donaqi fuerunt toga 8C tunica purpu-
Borunt rea,fella eburnea,patera x vpondo auri fada.lidemtÿ oratores ad alios Aphricçreges ire iuftî dona portarntdanda.Togæerâtprætextæ,ô^ pateræ aureæ pondo ternæ. Alexandria aût eûtes ad Ptolcmæû Si Cleopatrâ:regi togâ Si tunica purpurea cû fella ebur nea:reginæ pallâ pidâ cum amiculo purpureo detulcrOt. Nec folû fui t in promerendis alliciendistjjnondumbellolaceiritisautamicitiacoiundisprincipibus confpicuaRo De §,rdtitudine manorum hberalitas comitascpifed hoftibus quoqp apertis gratitudine ficut 6? armis fu perandis enituit. Quod enim LiuiusX X X V11 ôftendit, Antiochi cartra circa Thiatirî craniiubi cum audiftèt rexPublium Scipionero ægtumElaeam urbem delatû, legatos t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui
-ocr page 169-LI B BR nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^5
A qui fiUum ad cum reduccrent mifit.non animo folum patrio gratum munus, fed corpö riquocp falubrcgaudiû tuit,fada tuslt;^ tandem complexu filîj:renunciate, inquit, gratis as régi me agere,referre nunc gratiàm aliam non potTe,^ ut fuadeam ante in aciê non dcfcendat:cp ut in eaftra redijfle me audierit. Quam Romartof um graiifüdinem eu in-lelligeret Prufias rex BithiniçNicomedem filium fuu fcnatui populotç Romano com mendauif.Qui plenus adulatione libcrtum fe populi Romani dicebat.Et cum LÆmi lius Paulus conful uiciflet occidiffet uigtnti mille uirosicaptus eft Perfeus:quem pro cidentem ad pedes Æmilius fubleuatum apud fe tan^ focium federe fecit. Hæc autê à Romanis publicè priuatim non nifi uirtutis inftinc^u, amp;nbsp;ad bonorû præmia fpemcç fadlâ fuifle docet:quod à Liuio ad qutrtquagcfimum librû fuit fcriptû de Viriato Hifpa nopaftorequicum per annos quatuordecimtres confutes fuperaffet, âfuis per prodi-tionem occifus eft,fuiqî milites qui cum intcrfcccrant,præmium cædis à populoRomà no petierunt.fed refponfum eftiRomanis nun^ placuilïc ut milites fuum imperatorcm
B occiderent- SednunquidnôpulcerrimaSCoptima adminiftrandæ reip.arsfuit, cûm uiri illiusprimarq ibeios fozderatos SC in amicitiam fubieôlionemùe receptos orbis ter rarû uiros ita fouebant protcgebantc^îut nihil in uitailli iucundius,dulcius, tutiusûe Romano fubefle imperio ducercnt.Vnde Cicero prima acfîione in Verrem. Claritïimi uiri noftræciuitatistemponbusoptimis hoefibi peramplitfimumputcerrimumc^ du^ ccbant,ab hofpitibus cliêtibusq? fuis,ah exteris nationibus,quæ in amiettia populi Ro mani ditione(ç elîèntjniurias propulfarc,eorum fortunas defenderc.M. Catonê ill S fa pientem,clarilfimum SC prudentilïimum cum multis graues inimicitias geHilTe accept «nus,propter Hifpanorum,apud quos côful fuerat, iniurias.Nuper C. Domitiû feimus DecimoSyllanodiemdixilTe,propter uaiushomtnis paterni amici atep hofpiiistniuri as. Vf(p aût adeo oftenfa à magnis uiris in minores beneuolentia SC comicas magni Ro mæfîebat,utuirorûillulfriScætcrasuirtutesearum carentia obfcuraret.hinccarpitfic notatcp fupcrbiæôCignauiæ M.Catoncm Cicero Lucium Murenâ defendens.Qxiid qp
C habes nomenclatorê.in eoquidê faills SC decipis : nam fi nomine appellari abs te ciues NomencUor tuoshoneftumeft:turpeeft eos notiorcseCTeferuo tuo tp tibi fi ctiâ noris,tamê per mo nitorcm appellandi nô funt.Qija ratione Cicero item Rofeiû defendens nô minus Mc tellos,SeruiliosSC Scipiones cp ipfum Rofeiumlaudare eft uifus,cû diciuNam cû Megt; tellis.Seruilqs 8C Scipionibus erat Rofcio no modo hofpitiurn.uerum etiâ domefticus ufusô^ confuetudo:Exhoclt;pfonte exortum eftilludprafcîarum reipub.adminiftratio nis fundamentûjà quo ut bs Romana orbis terrarum refp.SC patria fuinficut Cicero Au lum defendens Cluentiû.Nego ufquâfruCfus unc^fuiftèmaiores, ubifiquis ignobilt loco natusita uiuit.ut nobilitatis dignitatem uirtute tueri pofte uideatur,ufcp eô peruc nit,quoad eum induftria cum innocentia profcquuta eft.Vnde item Cicero petulantig refpondens Salufttj uerborum de feipfo uerè prædicat. An ullû exiftimas polfe fieri ci' uem cgregtum,qui non his artibus SC difeiplinis fit eruditus. An ulla alia putas efte rudt mêta SC incunabula uirtutis,quibus animi ad gloriæ cupiditatem aluntur, Fuit tamê
D uiciftitudo adhibita gubernationem reddens folidiorem : quando maioribus minores grati officioficp tuerunuficut Ciceto pro P.Sextio fcribit.Omnes boni femper nobiiita ti faucmuSjôC quia utile eft rcip.nobiles eftê homines dignos maioribus fuis, ÔC quia ui getapudnos clarorû hominû SCfuorû derep.meritorum memoria ctiammortuorum, nec magis apud Romanos ualuit nobilitatis ætatis fuperioritas : ad cultû fauores re- Minoretoffi/ uercntiâ($côparandâ.Eftnancpapud AulûGelliûinnotftibus Atticis apudantiquos ciofimfeiKs Romanorû neep gcneri neep pecuniæ maior quâ ætati honor eft habitus. Maiorestp na tuàminoribuscolebant:addcùntpropeSC parcntôuicem:equidcminomntlocoincp Omni fpecie honoris primores potioresep habiti. A côuiuio maiores à minorib.deduct folitos, eûcp more Romanos à Lacædemontjs accepifte: apud quos id fieret Licurgtle gibus.Sed poft^ proles ciuitati neceftaria eft uifa,antclati qui uxorê quiepliberos habe rent feniorib.nô habêtibus.Ita collegæ inmagiftratibus .Et quâdo id de ætatis officio attingimus:binas ordinis officiorû fentetias,utrancp grauem afferre libet : quarû prima præditfti AuliGelltj fuittprimû fcilicetiuxta parenteslocû habere pupillosnoftræ fi-dei ÔC tutelæ çômiffbs,pôft diètes,pôft hofpites,pôft cognatos,poft affines, Sed Maf-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- Blondusquot;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I furiua
-ocr page 170-^^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPH ANTIS ROMAE
Clÿiuililoco Mti,ob uirtit tem inter pri ftieres fint e^: htâi
fun'us Sabinus pn'mS locum tiitclaf,fecund3 hofpitf,tcrnum clicntî tiibuft.’pôft'cognagt; ß tOjdeindcaffiniiScdutad cern'iisfoHdiusfprcip.admjniftrattonis foments redearnus, nonnullos ex prope infinitis uiros afferemus,quos fub alio cœlo âfobfcuro natos loco Virtus inter primores Romanorum euexit. Ventidius Baffus Afculanus mulos fricare folitus de Parthis triumphauitjCS prius ipfe â SylLnoC.Pompeij legato in triumphuin ducflus fuiflet:quanquâ fcripferunt aliqui bis eum in triumphum fuilPe dudtum. Corne lins Balbus fuperior Gadibus Hifpaniarum oriundus,fuit cóful.Lucius Fuluius Tufctl lanusjquo anno ciec?luseft econfulatu patiiæ:fuitRomaeconfuI:Slt;f triumphauit exrjs, qui eum eiecerant. Vnde non indigne Marcus Cicero Appio Pulchro ab ipfo generis fui faftu tumidojfolidâ uirtutis laudê ante oculos in hæc uerba ponit. Vila Appietatem aut Lentulitatem ualerc apud me plus ornamêta uirtutis exiftimas f Necp tarnen mi' norem uirtus extollendisciuibus alienfgenis (quod fuperius fatpediximus)ujm ha' buit,quæfola peruiros quos inftruxitoptimâ reip.adminiftrationê dedifl'e uidetur.Vn ç de Cicero Marcû Celiû defendens. Ego fi quis hoc robore animi atc^ bac indole uirtu- “ tis 8C continentiæ fit:ut refpuat omnes uoluptatcs,omnemlt;ÿ fuæuitæ curfum in labore corporis atcp anirni contcntionc conficerct:quem non quies,non remifilo,nô æqualiS ftudia,non ludi,non conuiuia deledlarentmihil in uita expetendû putarctjnifi quod cC' fet cû laude amp;nbsp;honore coniuncfium:hunc mea fententia diuinis quibufdam bonis infti' tutu atcp ornatS puto.Exhoc genereillosfuifièarbitrorCamilloSjCurios,Fabricios,o-r mhesq; qui ex minimis hæc tanta fecerunt. Et profetfio maximus uirtuti honos fcmpet eft habitus.Caium Mariûpatrêrefertin LXXVI r.Liuiuscum in paludeMinturnenfi' um lateret extracfîû fuiflè ab oppidanisiSt' cum mifius ad eum occidendû feruus natióe Gallus maieftate uirtutis tanti uiri pcrterritus recelïifiet, impofiium publicæ naui delà tum in Aphricâ. Cicero ant de prouincijs cofularib. decernendis orans: Tiberius GraC chusTribunus plebis folus ex toto collegio Lucio Scipioni auxilio fuit inimiciffimus «11 fus amp;nbsp;fratris Aphricaniuurauit in cocione fe in gratia no redtifie,fed aliens fibi uideri dignitate imperij,quô duces efl'ent hoftiS Scipioe triûphâte du(fii,eodê ipfüm duci qui triumphaflet.Sed omniû quas legendo unquâ inciderimus uirtutis laudS, ampla fuie il la, de qua Plinius in Naturali hiftoria habct:c3 MarcS dicit Cicerone M. Catoni fufpp rantê dixifle.ô te beatum M.Porci,à quo rem improbâ petere nemo audet. Non enim huic uirtutis laudi M. Catonis pares facimus alias ciuium Romanorû laudcs,quæ in po tentatum amp;nbsp;gloria bello partam referuntunqualis ilia fuit Metelli Fcelicis de Scipione Æmilianoxum is quatuor dixit filijs:à quorum uno prætore, tribus côfularib. duobus triumphàlibusjuno cenforio poftca in rogû illatus eitlte fil q celebrate exequias, nun' quâ ciuismaioris funusuidebitis.NecadfimiliseftÆmiltj Pauli honos gloriç habitus, cuius feretrS ad funus elati oratores MacedonS fuccolîarunt.Neq? Publq Rutilt) in exf lis publicanorû perfecutione atflûcui Afiæ populi obuiam prodierût.Nec^ Catj Mari), quem cum L. Sylla uidlor fugatû hoftem patriæ iudicare curaret,fol us QjScæuolaAu' gur reftitit.nec fententiam dicere ’ioluit:præfatus qui Italiam ÔC urbem fcruauerat,cum u fe nolle patriæ hoftem iudicare.Necp item prætereundus eft honos eidê M. Catoni ha* bitus;cum ipfi ex Cypro cum pecunia regia uenienti S.P.Q.R» ad ripâTyberis occur' rit,nó propter pecuniae uim,fed quia tatusciuis redierat faluus.Sicq; Catoni,de quo an lielans Cicero fufpiransq?,tantumtamlt;^gloriofumfecit uirturisiudiciudicetin CyprS ad fupi aditftâ legationê fex comitatus feruis iuerit, no erit par in gloria Cornelia Grac chorum mater,ad quam poft illorum morte Mifèni fe continente reges ÔC omnes prin* cipes falutatum mittebant.Quamuisautêuirtus ipfa in urbe Ronia bonamreip.admi' niftrationein multum iuuerinplurimum tn côferuando augendoqj imperio extra à ma gtftratibus curtodita profuit.Vndc quæfiti delcôicj funt ftante rep.uiri graues boni 5é intcgri,à quibus imperia magiftraïusi^ gererentur: quorS aliquos ad iplbrum Ôl fuarS actatum laudem noftrorumq) imitation? afferemus.Gracchûrefert Aulus Gellius cùtn ex Sardinia redijt in condone dixilTe: Verfatus fum in prouincia quomo ex ufu noftro exiftimabâeflemonquôambitionimeæconducerearbitrabar.Nullaapud me fuit pO' pmameqî pueri eximia facieftabâtin côuiuio, fed liberi mei. Ita uerfatus fum ut nemo poftet dicere, aftem aut eo plus fn munertb, me accepifte, aut mea opéra quem^ fum'
ptum
-ocr page 171-LtBER QVINTVS»
115
A ptum feri’flc.bi'cntHum fui in prouincia:n ulla mcretrix in domum mcS introiuit, aut c« iufquâfcruulus,mcomniumortali5poftretninimûiniquiflimû habctote: zonas quas argêto plenasextulieas ex prouincia inanes retulÉAIq uiniamphoras, quas plcnas tu^ lerunt,argent! plenas domum reportarût.Et Plutarchus in PauliÆmilq uita refert, eu multümauri,mukumcçargentiex regia gaza coacfîumneafpicerequidêuoluiflejfed negociû quæftoribus dediiïè,ut in publicû referrcnt,libroS(^ duniaxat rcgios natis litc rarum ftudioOs dirigi côfenfifle.Et Cicero quarta in Verre aclione fcribit. cû ab Aphri cano quidâ uetus aflentator ex numero amicorû no impctraret,ut fe præfcôû in ApKri cam duceret Si id ferret molefte'iNoli inquit mirari.fî tu à me hoc non impetras.Ego iâ pridetn ab eo, cui meâ exiftimationê caram fore arbitror peto, ut mecum praefe^ius ficifcatur,ô(^adhucimpetrarenonpo(rum.Quaproptcr Cicerone crediderim ad praîdi lt;fforum aliorunic^ reip.fundatorû imitationem inftruxiffe Qiiintû fratrë AGæ proprae* torem ubi ficfcribit.Quid eft enim negocq continere eos,quibus prgfis,fi te ipfe conti*
B neasÆt infrà.curandum tibi erit no itineribus tuis perterrcri homines,non fumptu ex-hauriri,nonaduentuc5moucri;efle quocuncç ueneris, Si publiée Si priuatim maximS laeticiam,cû urbs cuftodê.non tyrannû,domus bofpitêgt;non expilatorê recepiflè uidea tur.Quare fint hæc fundamêta dignitatis tuæuua primS integritas Si côtinêtia, deinde omniû qui teçS funt pudor.Conftantia eftadhibenda Si grauitasj quac refifiat non folû gratiæ,ucr5 ctiâ fufpicioni. Adiungenda etiam eft facilitas in audiendo,Ienitas in decet nendodnfatisfaciendoacdiieepiandodiligêtia.Acmihiquidêuident hue omnia elle referêda,tjs qui præfunt alrjs,ut q qui erunt in eorS imperio fint $ beatiflimi. Vnde no tniUria queftus eft idem Cicero de laudibus Pompeq orans.Difficile ditftu quirites quâ to in odio fimus apud exteras nationes ^^pter eorû.^s ad eos hoc anno cû imperio miß mus iniurias ac libidines.Profuifte aût plurimû uidetur ad feruandâ uirtutû,de quib.di^ lt;ftum eft.normam pœnas quae ad flagiiia fequebant à magiftratibus infticftas.Sempto^ nius enim Mufea C»Gallû in adulterio in prouincia deprehenium flagellis cecidit, Ca-ius($ Marius imperator Cluuium fororis fuat filium pronunefauit à tribuno mihtû iure cxfum,quia ill G ftupri appellaueran C. Fefeeninus triumuir Cornelia militem fortiffi-mum,q» cum ingenua ftupri comerciQ habuiftetin carcerem côiecit, qui in carcere mo ri coaëhis cft.Et quid aliud intonate ac fulminate uoluifle uidemus Ciccronem in ptæ-clariffîmis Verrinarûadionibus, $ ut Verre prouincialiû Siculorû prædatorê damna ti puniricç facerenquac eadem fuitintentio , eorû omniû, qui male funéios magiftratiK repetundarum poftuIabant.Scd iam fatis multa dixifle uidemur de optima,prudentifti nia,fan(ftiftima Romanorû reip.adminiftrationc,per quâ faeftû eft,ut maximae præ cac-cerise^ pulcerrimæ orbis terrarû parti diutiftimé imperauerint. Ad alia trâfeundum eft.
BLONDI FLAVII FOR. ROMAE TRIVMPHANTIS, LIBER VI. , ILITIA E ROM A E Inftituta ad oftenfam Reip.adminiftrationem fequtdecet.namficut dubium non eft inchoatamaudamcj eflearmis P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;militumfortitudinc,acinduftriarcip.amplitudincm:ita conftatina/
fuperfluas futfte legionum cohortiumeÿSi turmarum ac imper» quitus ducebantur uircs,nifi quas adqffènt,cxpugnaftent,cc* piflènt ciuitates Si prouincias,S;P.Q.R.amp; fapientilïîmijde quibus di-ximusjuiri graues Si in magiftratibus çonftituti iuftê,prudentcr,amp;perhumanè guber-nando conferuaflentjac in melius reformaftent : quanquam tjdem maiori ex parte fuelt; runt,qui remp.intus fine armis,Slt; foris armatiprxfertim ordinibus præfeôi rem milita rem adminiftrarunt:ut tribus libris fuperius traeftata inermis:hatc alia cui manum appo. nimus armatareip.adminiftratio d ici poftît.Nec minoribus, paucioribus, laxioribua hacc quàm ilia legibus inftitutis, amp;nbsp;bené uiuendi artibus atfta eft, adeô ut affirmareau^ dcamus,feruandarumlegum,cuftodiendælt;$difciplinæfeueritatembcllomagisexïra, quàm pace domi fuifle retcntam.Si enim domi Si in urbe à paucis aliquando fiuc à plu ribus in remp.eft peccatû.animaduerfio façpiflîmé aut leuis aut nulla eft habita:fed ra^ rô confui,Imperator,Si ipfælcgiones graue inciderunt erratum, quibus ab hofte poe-oanonfît,punitio(ÿinfli(fta.nec tarnen hocidço dicimus, ut noftri patris rei miliiatis.
‘ Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' l 3 difcipli-
-ocr page 172-T R.î V W P H A N T;I s R O M AE
11^
, difci'plfnî traderc inani conatu intcndamustfcd grauat nos exponedx ofîendêdarq? rd E milifans Romanorûdifciphnæpndêfdridcnræ,addj'iadiffîcuîtas uerborSætatisnO' ftrae fuperion's militiæ uerbis nuliatenus refpodcnuû, quib. aliquâdo ueJimus nolimu» adrcj propofitæ dcclarationêutendûeht.Sed iâ reinô minus uariæ Si. amplæ dignif fimae pro uirib.oftcndendæ incumbamus.ab ipfacç uocabuIiexpoOtione fumamus ex-Kilitûunde. ordiû.Militiaâmilitediôau'stçutFefiusPompdusuukjabcodiôuscftqjniliilmolIc» Kiler. fed potiusafperûgeranficutludû perantiphraÜm dicimuSjinquo minimèludideben Et VIpianus lurcconfultus milite appellari uulruel à militia,id eft duriria,quâ pro rep. fußinenauta inukitudineiaut ä maio quod areere mdttes foict:aut à numero mile bomi nû:à Græco uerbo chilia. Sed meliorc expofitionc cætcrisefletenemus M. Varronis, qui milites appellatos efle nult (p triu miliä prius legio fiebat,ac fiiigulæ tribus quæ tres crant mile mittebât.Militisuerbû generali prolarûappellationeoês cöplelt;ßebat, qak quandoada(ßifacramêto arma auttradtarêt, aut etiâ dimiflî exautorati tradlafl'cnt: amp;mukaeacuariæ fuerunteorû fpecies quæ diligentioreindigentexpofitione.Equites f hâcpcrantjôif tituli,amp; dimiflàncijSClegionarij.SC claffîci.fiC prolctari^,beneficiartj,ô^ lu mitaneïjô^ eôdudii quoçp ftipendio amp;nbsp;mercede quâdiu ex côdido pro militib.reip ba* bebant .De cqueftri ordinc muka diffufé inferius narranda funt.Tituli(quos ô! aÜg di* 3teretutulos)iuxta Vlpianû De tekameto militari funtappellati,qjpatriâin qua pefma ncbanttutarerit.fedeosuukSeneca ad Lucillûignominiae caufa ficdiôosefleiq, entn inuenti cflTcnt reiinutiles militari extra exercendæ,in pattia dimittetentur.Vnde à pro lctarqsparitermilitib.fnkocdifFercbâr,q,hinullocorn habitouirtutis experimêto ad ïdfolûdeletkifunt, utvetêtoad autoritatê militarititulo cæteris eiusnominis ôlt;ordigt; bis extra mib'tâtib.ipfi in patria ad prolê^jcreandâremanerët. Bcneficiarios feribit eos Feftus fuiffe di(kos,qui uacabât muncris bencficio.Dimiflànei aût fucrût q pok aôâcô laude aliquâdiu militiâ à magikratu dimittebant.Ex quib.aliquatido in militiâ reuoca fis exercitusinnecelïitatercparatos fuiflè oftêdemus. Legionarq milites appellati fût, quialicuiuslcgionis pars cSelfcntjnûc^autpaceautbello abea difcedebât.ui amp;nbsp;finitio (3 ne uerbimilitis cxpo{ita,quâtihabitafucritmilitia paucis primo, Si poftdiffufiusfum^ tna; reimib'taris partes,in quas diftributa fuit, diccmus.Et quia duplex fuit militia,terre OTis,amp; flaualiSjde prima talitcr diccmus,ut multa quoqi futura fee üdæ cômunia tradfe^ tnus.Nâ deleclus primolegionib.côtrabêdis adbibitus:deinde tyronû aker deleôus et eruditio.poft legionis partiS dcfcriptio:amp; Italiç copiarû in legiôes Romanas côfcripta rûquâtitaSjde binelegionesipfius miliiû numerus Ä^cquitatus oftedet. Verba poft hgc uaria quib.in bello,prælqsutebant:necnoncaftrorûS^ftru(ftçacici:ArmorS quócp, Cgnorü Siinfigniömilitariûjôddifciplinâmilitate»prcelqcÿ gcrêdiformâ,infuper hono res,dignitatê,ftipendia,dona, ornamêta, autoritatêSifdemü formamilïîonismilitûdo cebimus.Militiçlaudes,æfi multisac^ppcinifînitisexlocisfumereamp;affcrrepoflumus, à folo Cicerone dicemus,qL.Murcnâ à JVI.Catonc,SeruioSuIpitio,amp;?Q.Hortêfio fum flnis,eloquêti(ïimis grauifnmistpuiris, ambitusamp;maieftatisaccufatûdefendenszftcin tMtMÜitU. oratione habet. At nimirû(dicendû eft ein qd* fentio)rei militaris uirtus praeftat cpteris H omibus:hæc pop.Ro.hæc huic urbi æternâ gloriâ peperinhçc orbe terrarû parère buic imperio coeginoês urbanacrcs,omia noftra prçclara ftudia,ô^ hçc forenfis laus Si indu ftria latêt in tutcla ac præfidio belbcæ uirtutis:fimul atlt;p increpuit fufpicio tumukus ar tes illico noftre côticefcût.Et infrà.Qua,ppter nô folû ilia gloria militaris ueftris forrnti lis at(^ aôionib.anteponêda cft.uerû etiâ dicêdi côfuetudini.qup loge Si multû ifti uegt; flræ cxercitationi ad honorêantccellit.Itacpmihiuidentplatriq) initio multo hoc main ifle.poft cû id aflèq nô ualuiftènt,ad militiâ potiftimû funt del a pfi. ^d fi ita eft cédât opt nor Sulpttij forûcaftris,oti5miliriç,ftilusgladio,umbra foli.Vndceftqgt;VegetiûDcre militari tratftaturûuidemus ex Saluftio fumpfifle.Nulla realia pop.Ro.orbcfubegifle, nifiarmorû exercitatiôe.difcipIinamilitari.ufutpmilitiç.Ad tironesnûcucniêdû cft,^s «idemusquoldâcredercàuerboGrecôdilt;ftos,tâ3?domâdos;cunoftra fit opinio,Tiro nis uerbûabEtrufcis ficut hiftriôis:autàSabinis,ficutNeronis, ad Latinâ côfuctudinê tranfiudfe.Eos aût côftat neep à pnncipio,neq5 iemper poftea in inftituendis Icgionib. fuilfe dek(ftos,cû iegiones ipfu raptim Si twnukuahé ä Romulo pnniû,poft à qbufda
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«egibus
-ocr page 173-LIBER s EX TV s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12-7
A rcgibuSjCpfulibüsSuprincipibus.quädoc^ faciasfuifTekgaïnus.Rotnuliim cum,à quo urbisamp; miliuçfimul origo fuit,fcnbit primo Liuius libro,Trccentos armatos ad culio diâ corporis acceptes celeresappellafre,amp; no inbeltofolum,fed inpacebabuifle.ÖCde Seruio rege,Equnû decê turmas ex Albanis legilTe Jegiones ctiâueieres eodc fupple-inento expleuilFe.SLnouas fcripfifTe.Etlibrofecundo Liuius,ditflatorc Valerio Volcfi filio decêlegiones fcriptas,ternas(^ cofulib. quatuor dicflatori datas. ôlt; infra quinto fie babet.Tcrtius cxercitus ex caufarijs fertioribus âT.Quintio fcribat,q urbi mccnibuscp praefidio fit.Et feptimo diciqCamillQ quatuor Icgiones quaternû milium fcripfiiTerSed lib.Liuq XX111 uidemus maiores copias fine dclecflu tironum fuifle cofcriptas : Cum deeflent nautaejcofulcs ex fcnatufcofulto edixcrunr,ut qL.Æmylio, C. Flaminio côfu libus,railibus arris quinquaginta ipfe aut pater eius cêfusfuiffet ufc|^ ad cëturn milia,aut cui poftea tatum cnet faóum,nauta unum cû fex mefium ftipêdio daret.Qiii fupra ceit tummiliauftjadducêtamilia,trcsnautascumftipêdioannuö:qfupra c C c ufqiaddc*
' B cicscêt6atrisquincpnautas,quifupradeciesoÔonautas,cûannuoftipêdiodaiêt.Ex hocedicîlodatinautæarmati inftruc'lié^ à dominis triginta dierum coôiscibarijs na^ ues côfcendcrunt.Tum primum cft fadlum ut claffis Romana focqsnaualibus priuata impêfa paratis côpleret. Et xx i x Liuius, Scipio poftquâ in Siciliâ traiecit uoluntati os milites feptemmille oïdinaüitcenturiauircç.Ètlib.LXXi i ii.uidemus bello focialf, cum Pôpeius Strabo Pîcentes praclio fupcraflet,Libertinos tune primum mtlitare cœ* piflè.Quê milites dcligendi ôi cxercitus côparâdi modum inneccfiitatibus imitâtes fa ifle principes côftat.Suetonius cm de Augufto,Libcrtino milite, prçtcrquâ Romg in-cendiorum caufa,ô^ fi tumul tus in grauitate annonae timerct,bis ufus cft,fcmel ad prçfi dium coloniarum 11 ly r icu côtingentium, itcrû ad tutelâ ripæ Rhodani.Si^ itè uiginti m» Iiaferuorummanumifit,ô^ ad remû dédit bclloSiculo.Et Iulius Capitolinas de M. Antonino philofopho : feruos quêadmodum bello Punico faôû fucrat ad militiâ parauit, quos uoluntarios exêplo Volonû appellauit.Et Cicero ad AtticûzParthi Eufratê trâft-C ucruntjducePacoroHorodis Parthorûregis filio cûâis referôio coprjs.nos inCappa^ dociaadTaurû, deleöushabcbatciuiûRo.Etficutfupradiâçquafioêscopiæinfum mis difficultatibus fie alias fæpcnumcro pares,Si maiores nulla cogête ncccfiltate à cô fulibusimperatoribusep nullo tironum deleflus feruato ordine funt contraClæ. Liuius cm tertio,Cum ad cabcllaCôfules delcôû cdixiflent,fauore plebis nô iuniores modo, fed emeritis ctiâ flipêdijs,pars magna uoluntariorû ad nomina dada præfto fucrc.Eoç^ no copia modo,fed ctiâ gcncrcmilitû ueteranisadmixtis firmier cxercitus fuit.ôi quar to.Dûin Lauicanos Slt; Æquos Q.Scruilius tribunus plc.confulû poteftate duélurus cf fct.dcleciû baberino ex toto populo placuit.decêtrib. forte dudlæ funt,ex bis feriptos .. iuniores duo tribuni adhoftcsduxcrût:6^quinto,Di(flator Camillus,cû mag.cqu.Serui lioHalaiuftitio indiéio,dclelt;flû iuniorû babuit.ita ut feniorcs quoep quib.aliquid robo tis fupereflet in fua uerba iuratos cêturiaret.Et feptimo:côfulibus Appio Claudio Craf fo ôd L.Furio Camillo bello Gallico,GrafCO,ôô Latine ad Albâ orte, Senatus nô urba natâium, fed ctiâagreftiiuuentutedccêlegioncsfcripfitquinum milium ôc ducêtorü, cquitumc^trccêtorum.Et odlauo,Mamercus Côful cui Gallicum eucncrat bellum feri bere excrcitum fine ullauacationis uenia,quin opificû quotç uulgus,S^ felhrlari) mini-me militiç idoaeum genus cxciti dicunt .ô^decimo.Bellô Etrufeo nûciato Senatus iu-ftitiû indici,delelt;fiû omis generis bominum haberi iufiir.nec ingenui modo,aut mine* tes facramento adatfii funt,fed feniorû ctiâ cohortes faéfæ, Libertiniq; cêiuriati'.ut affit marc audeamus multo farpius fine tironum delcÔu, q? per illoslcgiones coaôas inftru
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuifle.Qûin uidet cû more tironis accipiedi inftruêdit^, quietis amp;nbsp;florenbus Ro
manis reb.fuifle feruatû,ut adolefcêtesalioquin otio marccfcctcs difeiplina imbucrent militari,quibus poftea rcfp.utctet.De quibus Liuius XX ï i : Magiftcr equitû deledtu cdi(fto minores ab annis decc amp;nbsp;feptc,ôlt; quofdâ prætextatos fcribit,quatuor ex bis le-gioncs amp;nbsp;mile équités côfcôi. Item XX i m : Et Statorius cxmulta iuuentute pedites Adolf/centes côfcripfit,ordinatosc^proximcmoremRomanûdecurrcndofignafequi,SC côlcruare quimüitiele ordines docuit.Sd operi alqslt;^ inftitutis militaribus aflucfccit, Nedû uero petites â ma no obtnlipent giftraw adolcicentcs côfcntire oporwit, fed aliquando fi fe militaturos nb obtulerunt dSnotoï fvi/Jè 1 4 damnati
\
-ocr page 174-118 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T RI,y M P HA N T I S RPJMAB
damnat! funt.Ltuius XX v 11 : atq? ex tjs,qui pnncipio ciusbclH dtcêô^ féptem annogt; 6 natos fuerant,nec{! militauerât,omnes æranos fecerunt.Et libro quadrageômo, Poftc^ côperta funt bacchanalia in Auentino occulta,inquibus pcrflagitiaadolefcêtcscorni pti crât,inquit,ad fenatum, populum côful : hoc facramêto ininatos iuuenes milite? faciendos cêfetis Qiiirites,his ex obfcœno facrario cduûis arma cômittêdaf Vnde Ci rirrOjiDifficillimis reip.belli ciuilis Pompeiani temporibus, Tironcs parados fie in Phi lippicarum decimo fuadet:cgo autem non tam ueteranos nutriendos uobis arbitrer,^ quid tirones milites flos Icaliç, qd noug kgiones ad liberandâ patriâ paratiffimæ,quid cunt^a Italia de ueftra grauitate fentiat tentandum:nihil cm femper floret,çtas fuccedit ætati.Quibus uerô modis tirones difeiplinam edocerêtur militarem, amp;nbsp;fi aliqua ex pat te in fupradidîis apparct,tarnen aliter oftcndemus.Nâ quod fupra Liuium otflauo feri* S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidemus:fellularios,id cft,opifices fedêdo opus faciêtes,minime'apsos militig fu/
ifle:M.Cato De re ruftica affirmât,ex agricolis dicens uiros forriffimos,amp; milites ftre* ^xâjfricolis nuiffimos gigni.Ét Seneca epiftola duodeuigefima, Fortior miles ex fragofo uenit,fe^ f tiroiwdtlù eft urbanus uernamullû laborêexcufant manus,quç ad arma ab aratro trâsferuntî ^endi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quin etiâ hO originis ôd excrcittj magis, integritatis corporis tironû habendâ efle
tionem maiores uolucrunt. Vnde Martianus lurecôfultus De teftamento militari. Mi;' lirabit uerô g cum uno tefticulo natus eft, qu/ue amifit, fecundum diui Traiani referif ptum.Nâ Seduces Sylla,SC Cotta memorant eo habitu fuilTe naturæ.Suctonius de Cg/ fare dicit, Tirones neep in ludo, neep per laniftras, fed in domib. per équités Romanos,» atcj etiâ perfenatores armorum peritos crudiebat. Et Plutarchus in uita Pauli ÆmyltJ fcribit,eum côfueuilTe fllios domi difciplina militari imbuere. Et Iulius Capitolinus de Maximinis duob.Tertia die cùm proceffiflet Scuerus ad câpum in turba exultante mo re barbarico Maximinû uidit, iuffitt^ flatim tribuno militum ut coerceret ad Romand difciplina Se imbuerct.Nec tn in neceffitatibus afpernabant, quin caros Romani tirolt; nés habebât.Plancus Ciccroni,In caflris noftris legiones funt ueteranac tres, tironû uel luculcntiffima ex omnibus una.IncaflrisBrutiunauetcrana legio,altera bimana,olt;3o 0 tironum. Vegetius autem Se fi ætatis fuae difciplina militarem potius,^ uetuftâ docuit, multa habet à maioribus, praefertim à Saluftio fump ta. Ex quibus eli aptiorem rufticâ efle plebem,quæ diurno labore nutrit,folis patiens,umbre ncgligens,balnearû nefeia» deliciarum ignara.paruo côtenta cibo,durata habens per omnium laborum tolerantia membra.Si uerô neceffitas cogat urbanos ad arma côpelli, primiim laborare, decurree re.portare pôdus,Se folem Se pulüerem ferre difeât, paruo uidu utant Se ruftico, inter«-dum fub diuo,interdum fub papiliohibus cÔmorenf.Tirones uerô incipientc puberta te deligendos,omnescj geftus docendos,ne locum déférât,ne ordines turbent, foflTant QuilmilitM duceregaudeant,Adoleicentescp Martio deputâdos operi debere efleuigilâtibus oeü 's lis.eredaceruicejatopelt;florc,humcrismufculofis,ualentibusdigitis,lôgioribusbralt;-fifiiendi * chîjs,uentremodico,exilioribuscruribusSepedibus,nô fuperflua carnediHentos,fed neruorumduriciacoîlclt;flos.pifcatores,aueupes,fellularios;aleones,ôeoês,quialiquid traôlafle uident id generis.lôge càftris pellendos:fabros,macellarios, ferrarios,Se cerlt; H uorûaprorumc^uenatoresmilitiæafcribcndos.idêfcribithoneflatêidoneummilitcm reddére,ôe ucrecundiâ dû prohibée fugere,uilt;florê facere.à magnis peritiffimisc^ bcllo rû uiris,deleeiû tironû efle habendû. Ad Saluftiûtj reuerfus dicit Vegetius cum feribe re,Pôpeiû adolefcentê aflueui{re,cû agilibus faitu, cû uelocibus curfu, cû ualidis lu(fl:a certare. Nec aliter illi de Sertorio uidoriâ côtingere potuiflè;ab ipfoqt Saluftio tradi, Rom.ueteres ad omnê rei militaris eruditionê câpum Martiû T yberi uicinû clegifle,in quo iuuêtus poft exercitiû armorû fudorê puluerêc^ diluerit.Iuuentutê(^ pro exercitio côfueuiflë crates rotûdas ex iunco côtexere,quib.in duplo pôderâtibus $ fcutû,Se clalt; ua lignea pergraui ad palû fexipcdalê in terra fixum fe exerccbât,pûlt;ftim(^ Secatfim fe-» rire difeebât. A Saluftio«^ itê tradit Vegctius,Excrceri folitos hyeme fub teôistirones, ut equos inftratos ligneosarmati faItu infilirêt,quâdoc^ fafees, Se pondera librarû fexa ' ginta tulifle gradu militari, ut difeerent arma Se cÔmcatû deferre cû neceffitas cogerct.
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vergilius, Nôfecusac patrijsfacuus Romanus inarmislniufto fubfafceuiâcûcarpitr
hoftê Ante expeeflatum pofitis flat in agmine caftris. De eacÿ Tironum, Se militum nouorum
-ocr page 175-! t, '• LIBER- ' SFXT vs;
»■ nouorunietîamferuorûad milttiS cruditioneFlauiuslofcphus De clptiuftâteludajca fichabct,Qua quidêinle nimis admirandam quis extftimauerit Romanorum prüden ttâ,itaferuos inftrucntium,ut nonfolum uitscminiltcrgt;o,fed ctiam necelfitatibus utiles fint.quod fi quis eorum aliâ quoqi rcfpexerit mtlitiæ difciplinâ.profeôo cognofcet lâ-«um eos imperium nôfortunæmuncre,fed propria uirtutequçfink Armis etïi uti nô ex bello coeperunt, nccp folû,fi nceelfe fit,manus mouenrjfed ueluti armis naturâ coerccn tes,nullascapiuntexercitationisinducias,ncc têpora preftolant.Meditationes autcm corS nihil à ucra côtêtione difcrepât, fed in dies fingulos militû quifq; omnibus armis, tan^ in^cindupofitusexercer,quo etiâ praeliafacillimè tolerant. Neeenim uel ordo neglcôus eos à confueta difpofitione difpergit, necp metus aut fumptus remouet aut lauitudo.Vndc fequit,quod femper fupcrcnt hoftcs, quos no itidê cofirmatos inuerie runtcnec errauerit fi quis eorû meditationes côfliôus elfe dixerit fine fanguine, côtracg prælsa meditationes elTe cû fanguine.Legio quibqs ex partibus, quoue inftrueret para g returcç modo cum dixerimus, Tirones etiâ quomodo in ordinibus locarentur intelligi
tur.Igitur legio inde diôla,ut inquit Varro, qjlegunt milites in deletfîu,ex centurijs erh nbsp;nbsp;nbsp;,
maximecônciebaf. Centuriç uerô câuim habuerc,ut abipfis cgteriordines nafcerent.
De quib. diôuri eadêlicetdiuerfarationerepeterc cogtmur,qugincomitijs fupra funt cateros or^ dida.Liuius in regis Tulltj Scruq rebus geftis fcribit,cenfum ab eo inftitutû fuilTc.rê fa dines natos. luberrimâtâto futuro imperio,quo pacis bellicç munera nô uiritim,ut antea.fed 43 habi
. tu pccuniarû fierent.Tum clafles cêturiascfjhuncqp ordinê ex cêfu defcripfit. Qui centum miliû æris aut maiorê cenfum haberent oôluaginta fecit ccnturias,X L fenû X L iu «cnum’.feniores ad urbis cuftodiâ:iuniores,ut foris bellum gererêt.Ârma his,galea,Gly peuSjOcreæ,lorica,omnia ex ære:haftæ,ô^ gladius.Additæ his duæ fabrû cêturiç fine ar mis,ut machinas in bello fcrrent.Intra centû Ô6 feptuaginta quincp milia cêfus fecun'da clalïîs.Exhis uiginti cêturiç feniorS.uiginti iuniorô,arma ut in fuperiore præter loricâ. Tertia claflts à lxx v ad quinquaginta milia cêfus, cêturiæ uigintifenû,uiginti iuue-,, £ nû,arma ut in fuperiore prætcrocieas.Inquartaclalfe à quinquaginta ad x xv milium cêfus.Cêturiç XX feniorû XX iuniorû,arma muiata,nihil præter haftâ amp;nbsp;uerutû datû. Quinta clalTis cêturias triginta habuit,fundas,lapidcsc^ milBles gerebât.In his acccnfi, cornicines.tibicines in tres cêturias.cx XI poftea milibus una cêturia,ô(:fuit hçc immu nis militia.Equitû ex primorib.ciuitatis duodecim fcripfit cêturias,additis fex al q s,prt-mis fex Romuli.Cûitac^ haberef delctSus ordo fumebaf ex fupradiôis cenfibus,amp; ex eadê diuifione quincp cêfuû fiebât deletHorû militû cêturiac,ut unaquæcp cêturia fuâ eu tuslibet cêfus ordinis SC ætatis haberet partê.Qiia in re prudêter inftitutû fuit qd' V ege tius à Saluftio tradit,ut quafi in orbê quêdâ per diuerfos ordines promouerent milites: ut ab inferiore fi ^jmereret ad fupremum quifep afcêderet : amp;nbsp;ita ad primO,fed in maiori
, dignioricploco rediret.Ex hacc^ formula copiç urbis Rome côtrahebant.Sed maiores inulto copias Romani p omia ftâtis Romanæ dignitatis têpora à Latino nomine amp;nbsp;Ita lis acceperûf.Quæ oês copiae fimul mixtæ Romanos cxcrcitus côficiêtes, Romanum nernê ubiep locorum formidolofumgloriofum«^ reddebât.Liuius enim prelium apud Trebiâlib.XXi i.defcribens,Duodeuiginti milia Romanorum crâtjfociorû nommis Latin? uiginti milia,auxilia præterea GallObrorû Xx v. Et côfules deleêfû cû ægrè co Secret inopia iuniorû,fenatus triûuiros binos creavi iulTi t,altcros citra,alteros q ultra quinquagefimS lapidé in plateis foristp 8C côciliabulis omnê copia ingenuorû infpice rêt,amp; fi q roboris fatis ad ferêda arma habere uidcrent,etiâfi nôdû militari çtate effent, milites laceretTribuni plebis fi eis uiderct ad populum ferrêt, ut q minores fe feptê £ô decê annis facramêto addixiffènt,his perindc ftipêdia ,pcederêt,ac fi feptê,ÔC decem an norû aut maiores milites effent. E t x XX v. Liuius: de cre tû u t nouorO militû tria milia duceret 6lt; trecêtos cqtesa'ta ut in his duæ partes fociû Latini nominis, tertia ciuiû Ro-manorû cffet.Idê fupplemêti ad Caiû Flaminiû,cui imperiû côtraAntiochû ,progabaf. Et XXX V Liuius: L.Scipio côful cui .puincia Graccia décrétaerat : in fupplemëiû ad-dita peditum ciuium Rom.tria milia,equitum cêtum'.ÔC fociûm Latini nominis quincp in-ilia,équités ducenti. Alteri côfuli Lelio nouus excrcitus decretus,duçlegiôcs Roma pe,ôd fociüLatininominis X Y mille pedites,équités c c. Cicero Appio Pulchro.Sed uniuerfo
-ocr page 176-TRIVMPM À N T I S R' O M A B
uniuerfo fenatmueneratinmcntêpræfîdio firmioriopus cfle ad iflïproufnci’amïcenfc ß bant enim omncs fore, ut in Italia fuppkmêtum meis Bibuli legiontbus fcribcrctut. Sallumbri QuoJ a^tê fupra de auxiltjs Gallumbrorü ad Trebiâ milïis eft dic^ü,alias copias ab lia
lis quâdoc^ ab externis acceptas fuillc,leuioris armaturæ, nulliusq; ftipêdij/ed breuiO' ri têpore in exercitu moraturasedocet Liuius.Quâuis enim Romani ad exercitum togt; tra Hannibalê Placentia miiïum milites mififlent ex Italia fimul SC Roma acceptosita-tnen alias copias à Gallumbris quinunc Romandiolanifunt in cadra euocauerât,quç fuerût auxilia kuiter armatorö. hinc fcribit Liuius x x r i de Hierone Siculo rege,CU' ius oratorû bare fuerût uerba,Milite arq; équité feire nifi Romano Latinic^ nominis no uti populQ Romanûjkuiû armatoruauxilia etiâ externa uidiiîe in caHris Romanis.Ita-que mifîlîe mile fagittariorü ac funditorum .’Et xxx 1111 Liuius.fi tumultus in Hifpa ^ia elTefjplacere ut tumultuary milites extra Italiam kgerctur L.Paulo inHifpaniä. Et XXX V hin bellofociali. Auxilia inde Latininominis fiC exterarûgentiûmilTa populo Ro.Plâcusimperator côful defignatus feribens côfulibus,prætoribus,tribunis pkbis, p fenatui populo^ Rom.Legiones habeo quincp fub fignis, ÔC fua fide uirtutec^ populo Rom.côiunlt;diIfimas,5C noftra liberalitate nobis obfequêtes. prouinciâ omniû ciuita* tum côfenfuparatilïîmâ.amp;'fummacôtentionc ad officiûcertantê. Equité auxiliorûcj tantascopias.quantashæ genres ad defendendûfuâfalutem libertatemt^conferrepof funt.Cicero Bi uto;Romæ delerffus habet totaep Italia : fi hic dekélus appellandus eft, Legionis cum ultrô fe ofFcrüt oê.s.Niimerû quem kgio habueritomniûmilitumoftenditLiuius tutmerus feptimo.Côfulibus Appio Claudio Craflb.ôC L.Furio Camillo, bello Gallico Grae* co amp;nbsp;Latino ad Albâ ortojènatus nô urbana taniû, fed etiâ agrefti iuuêtutedecê kgio nés côfcripfit, quinû miliû ducentorum militum, equitumt^ trecentorum.Et x xr l prælio Cânenfi.Numero quotç peditû equitûcÿ kgiones auôtæ.milk peditibuscêie nis equitibus in fingulas addiiis, ut quina milia pcditû,trecêti équités eflent.Et X x i X Liuius, SuppkuitLp ita eas kgiones,ut fingulae iena milia SCducêtos pedites:equites ha berent C C C.ÔC AuIusGelliusfcribit,inkgioncfuntcêfuriaîfexaginta,manipulittigin « ta,cohortes decê.Quarflcopiarum ut diftributio,quæ fîebar,notiorhabeat,magiilra-tuum SC eorûquiducebâtordines, ôî fingularflpartiû nomina exponemus.Necrepe* tere expedit,quæ fuperius expofita ac prope omnibus nota funt.Imperatoris, Côfulis, Prartoris.à quibusducebant uocabula.Exercitusrç expofitionomtnis primo ponat lo cOjdehinc tribuni militares,rufFuli,centuriones,decurioncs, équités,troiruli,cohort es, manipuli,turma,haftati,pilani,principes,triartj,fubfidionarn,accêfi,ferêtarij,uelites,ail xilia,prapfidia,obfidiû quid fuerint doceamus. Exercitû tradit Vlpianus lureconfultus De militari teftamento.traxiflenomê ab exercitationc.ldecß uult exercitû nô unam cO hortê,necp unam alâd/ci,fed numéros multos miliiû.Nam exercituiprçelTediciturilk, qui kgionê uel kgiones cû fuis auxilijs cômiifas adminiftrat,de cuius officio fie fcribit Marcellus De re militari, Officiû regentis exercitû nô tantû in danda, fed etiam in ob* feruanda difeiplina confiftit.Paternus quoep fcribit,debere cû qui fe meminerit armato præefleparciuîmécômcatum dare,equum militarem extra prouinciamfuam ducinon ** permitrere,ad opus priuatum,pifcatum,uenatum militem nô permittere.Nam in difei* plina Augufti ica cauet:dC fi fcio fabrilibus operibus exerceri milites nô elfe alienû, ue*
. reortnfiquicquâpermifero,quodinufummeûauttuûfiat,nemodusineareadhibca* TriJuttimi tur,qui mihi fit tokrandus.Tribuni militâtes ad eorum exemplar faôîi funt, qui popu* iiMref nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ro.præiunt.De quorû officio fie habet Cicero Legû fecûdo. Milites quib.iuffi crût
parento,eorûq5 tribuni funto.Marcellus De re militari,Tribuni officiû eft uel eorû,quf exereitui præfunt,milites in caftris côtinere,ad exercitationes producere, claues porta rum fufcipere,uigilias interdum circuire,frumentationibus eômilitonum interefie, frit mentum probate,menfuræ fraudé coercerc, deliéfa fecundum autoritärem fuam caftk gare,principes frequéter intercITe,querelas eômilitonum audire, uaktudinarios infpi* cere.Tribunorûqj militariû Afeonius Pedianus fecûda in Verré duo fuiflè genera fcri' bit.primû eoru qui ruftuli dicuntur,hi(^ qui in exercitû creari foknt:altj funt comitiati, g comittjs defignabant.Et Feftus Pôpeius addit eos aliquando didos eflè rutilos,quia Rucilius Ruftus legê primo de eorû cure ab exercitu creandorû tulerit. Centuriones S£ decuriones
-ocr page 177-’ LIBER S EX TV 5?
A dccürîottes gt;b corS numero, quibus pracfunt,didos Varro Feftusc^ tradût.Habuiî prç terealegiopr«fedQfabrû,quitabrosl{gnarios,ftrudorcs carpentarioSjferrariosadfa^ bricâ,ad hibernorû «dificia,ad machinas,turres ligneas, ad arma, ad uehicula tormen* ta(çdiri2erct.Equeftrisordinis nomêfæpe mutaium fuilïe Plinius inNaturalibiftoria tradit,Nâeos qui ad equitatu trahebant celcresRomulus regcsq? appellarunt, deinde flexumines,poftcaTtolTulos,cûoppidûinThufcisciira Volfinioseonominefolißne pcditatu ccpilTencdurauitcß id nomê ultraGracch5,poftea Quirites appeSlati. Cohor VotAhtdoni tis uocabulû Varro fie exponit, quod ut in uilîa ex pluribus tedis côiungitur ac quid-Xiâ fit unum,fic ex pluribus manipulis copulatur cohors:cohorsc^ in uilla cpiod circun» «umlocupecuscoerceret. Fuit ô^præterca cobots pretoria dida qd* à prçcore nô digt; tcederct.Scipio cm Aphricanus primus fortiffimum quemcp dclegit,qui ab eo in bello no difcedebat,ô^ extero munere militiæ uacabant,amp;: fefquiplcx ftipendiû accipiebant;
c eauero cohorte primus Romanorâ principû Tiberius Augufius eft abufus, qui ardifi--O cato munitiore in uia Appia loco prope nûc fandû Sebaftianû ubi Caput bouis appel* lant,BaptifiæLenis Romani ciuis uillâ, cohortemibi fuam tanquâ in arec côtinuit; qj tnoscôtinuatus cfFccit.utpoft Tibenürcip. ôt libcrtatisftatusàcupienticiuitatcreîugt; tntnequiuerit.Sic(^Claudiuï,ficGalba,ficOtbo,ficPertinax,ficpidiusIulianuspræi torianum militû uiolcntia imperatores funt fadi.Libctc^ unicû luit) Capitolini tefiieno nium afFcrre.Interea Romx itéra feditiones inter populum ÔC milites ortæ, ut ncc tum inaximèin edido Balbinus cû proponeret audiret.Vetcrani fe in caftra prætoria congt; tulcruntjcum prçtorianisipfis,quos cœpit populus obfidetc, necunquam ad amicitiM lt;flèntrcdudi,nifififtulasaquarias populus incidiiret.Manipulûcç Varro exercitusml nimâmanumeficuult,quaeunumfequiturfignum.dequo uerbo Ouidius: Ilia quident foeno(fcd erat reuerentia foeno,QuantânUncaquilas cernis habere tuas).Pertica fufpc fosportabatlogamaniplos.Vndemaniplaris nomina miles habet. Turmâuult Varro j didâ efle mutata e in u,quafi in ternâ, quod terdeni milites ex tribus tribubus. Lucerû, C Ramniû, fldTatienfium fichant. Itaçpprimifinguhrûdecuriaru decurionesdidi. hi(ç decuriones primo adminiftri turmç,à turitia adoptabant,undc optiones didi,quos po fteatribuniob ambitionêfaciebat.Haftatos died Vairoappellatos,quod baftispugna bant.pilanos qui pilis.Principes g â principio gladijs pugnabant.poft mutata re milita rimagis tllufires funt pilani. Triarios quoqs didos quod in acic tertio ordine extremis fubfidio ponebant.Et quod hi fubfideât fubfidium didum:Plautus,Subfidite hic,qua • fi folenttriartj.Vnde c5 ad extremam fituentumnecellitatemiin prouerbioeft, ResrC xJijt ad triarios.Rorarios didos V arro feribit cos,qui prius in præliû prodibât,ficut ros prius inchoat pluuia.EiacccnfosminiftratorcsàCatoneappellatos, de quibus fupe «ore loco rnulta à nobis funt dida. Vdites fenbit Feftus appdlatos elTe uefiitos amp;nbsp;in-«tmes, qui exercitum fequebantur, quicp in mortuorum militum loco fubfiituebantut lt;pfoslt;^ futffe Sgt;C fcrentarios,qui lundis amp;nbsp;lapidibus pugnabant.quia tela fetùnt non te* '
; nenf.Catonemcç eos ferctarios dixifle, qui tela ac potiones militibus prïdiantibus mf-D niftrabant. Auxtlium dicit Varro ab audu effe didum, cûacceflerint hi, qui adiumen*
to effent alienigenæ: praefidiö uerô qdP extra caftra praffideât in loco aliquo quo tutior hoftis regio eflet.ObfidiS ab obfidedo quo minus cgtedi poffît. Ad hæc quac expofita funtuocabulafequit aliôrû militiæ uerborum, quibusin acie amp;nbsp;bello uiiis fuit expofi* tio.VelitationêjNoniusinquit.dicitleuêcontentionê ex congreirioncmilitu.CuicS {irius inuenta fuilTet Fuluius Flaccus cÔful bello Capuano addidit.ut milites leuis arma turae pluribus armati iaculis equitibus immixti militarêt. Optiones in cohoriibus didi funt tanquâ optati,qui in defedu militibus fubrogantur,ui plenæ fint legtones: fecun* dumtç has expofitiones armerum 3i bellicorum mftrumentorû, quibus prifei uteban* tur uocabula ôi rem pro parte dicemus. Ad ofîenfionê arma luerunt à loge ferientia, fit gitta,tragulæ quod mittant didæ. Anfatæ quod anfis coliigètur haftar QC manu mittan tur,qu3e iaculadundae lorulis fuoiculiscÿ manu contortæ: manubaliftæ, quas baliftas minores aliquâdo feorpiones prifci dixereiquae tela nô fold fingulis ætatibus ô^leculis, fed per unâ quanqs aetatem bis terq^ nomma QC formam mutauerc.ficut ÔC arma,qtuibus corpora «ettiuntur .Inftrumenta bellica oppugnationbus adhibenda hæc fermé crant. ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Teftudqt
-ocr page 178-TRI VMPH ANTIS, ROMAB
tellica
inflr«we»t4 Teftudodcfflateriaâftabulatiscontexta,corqs,cilicinis Sialtjs quae difiiculter combu fi poftèntcoteóa.haccintrinfecus habebatarietê trabê, quae unico præfigebatur ferro Si falxuocabat,ab eo qd* incuruata effet,Ô!^ de muro extraheret lapides : uel ditfta aries
s?’
ad fimih'tudmê animalis.Retro cmducebatur trabsfuniculis lufpenfa,ut redult;fla impc tuofiusferireLldêcj 8é teftudo didaàfimilitudinereptilis, quod caputnûcexerat nue reducat.Vinca aliud inftrumêtum ëlignis côpa(fîa:lara,pedcso(fîo,alta pedes feptem, longa fexdecim,tedum dupliciligno cratibuscj cotexitur.Latera quoepcotexunc, ne faxoru telorumcp im petuper fringant ur. Extrinfecus necrementur crudis ÖC recenbua coitjs integunt.Cumplures faerint iungantur ordine,fubquibus oppugnantes tudus ad muros fubruetldos pugnant.Plutei dicebant ad fimilitudinêloci ftudentium, mina res teftudine, fed eadêfaêii defenfiqjratione: fed tribus dutîîi rotis ad quaeefîq; expedit locafierducunt. Agger extcrraligniscp extollitur contramurum.dequotelaiat^âtur. Mufculos dixerSt minores machinas quibus protedi bellatorcs fonàtûeiuitatis appor tatis îapidibus.IigniSjSC terra no folum côplenf,fed ctiâ folidanr,utturr€s ambulatorix fine impedimêto uebant ad murumtfunt minores uineis fubdudioresqt maioresfir* miôresq; pluteis.Turris aliquâdo lata pedibus tricenis in quadro,quâdocp quinquagi» ta,amp; proceritas,quae muros urbis turresep fuperet,rotis agit pluribus,5^ fubtus arieten» habet,materia tabulatiscp cópaóla eft, cortjs cótra ignés SC ccntonibus ciliciniscp aqua infufts contcóiatpontê habet,qui in mcGniadimittit,SC fagittarîj pugnatorcsqjdefcen* dunt.Baliftâ maiores dixcre prifci,trabcm ualidâita libratam,ut cum pars denfiorpoii
deribus attrada defcêderet,eleuata proceritas fua funiculis,quos haberet alligatos fua da faxSmaximi ponderisloge emitterct. Eitp maximænuncmachinæ brichollae eft ap pellaiio:quanquâonagrûmaioremipfamachinamdixere,quonullummaius tormeiv turn fuifleuul t V egetius,nec eft etia apud noftros.Falaricam diffinit V egetius,quae ad mods haftg ualido praefigit ferro, Inter cuius tuba Si haftile fulphur, refina, bitumen, ftuppacouoluunturinfula oleo,quodincendiariumuocant: quxfalaricabaliftarimpe^ lt;u deftinata perrupto munimine ardens figit ligno, turritamep machina frequenter in* cendit.Fuerunt Si alia prifeis ad offenfionê defenfionemcp inftrumêta,quæ feré omnia deficre in precio haberi,poftquâbombardae ufus fuit, machinæ omnium impctuofilfi* mæ,qiiâ anno nondum centefimo inuentam fuifte docuimus,Teutonicûmunus Vene tis dclàtum,qUando Genuenfes inClugiacIaufi à Venctis obfidebanf. Metare, inquit Crf/trorm Nohius,ettponere,Vndemetaricaftra Si metatores. Si Feftus metaricaftra dicunt, forma cr metis diriganf,Caftra(p ut plurimum quatuor habueruntportas, quarumpractoriaap' tUfpo/itio pellabat,quaexercitusinpracliûeducebatunquiainitioprætores erant,quipofteacon apudRo. fuies,6C illi bella demonftrabât, quorû tabernaculû quoep dicebatur prçtorium. Quin tana porta appellata poft praetorium, ubi rcru utefilium forum fiebat, Alia principalis di(fta,quod eo eftetinloco, ad que principales ordines tendebant.Decumana quartaâ decimis primo in caftra illatis,per quam cômeatus inferri Si comcareanimalia confuc uerant. Caftroru uero forma Si. difpofitioncm Flauius lofephus De bello ludaico elc^ gantiftîmé fie edocct.Romani quocuntp in hoftilem terra irruperint ante caftroru mu* nitionê nunquam prælium fumunt: quæ quidê non leui opere netp iniquo loco erigu^ ncc omnes inordinate defcribunt : fiquide inæquale folum fuerit contemplantur ; qua^-tuor uerô angulis dimenfio eorû defignatur.Nam Si fabrorum multitudo, Si ferramen torum copia,quac ufus extrudionis popofeerit fequit cxercitum. Etintcrior quidêcalt; firdrum pars tabernaculis diftribuitur. Ambitus autem eorum extrinfecus muri facieni profert j ordinatis etiâ turribus pari fpacio difpofitis, quarSinterualla telis atep baliftis
fîcàrttjtâ imminente aditu faciles,^’ ipOs fi quid urgeat introcurrentibus latas.Intus aut caftra liicorum fpactjs interpofitis dirimunt. Mediacp retftorum tabernacula collocat. Et inter haîc ducis maximi domum tempio prorfus fimillimam, ut quafi quacdâ ciuitas repentina exiftat, FötUtr» quoep ÔC opificum ftationes Si fedcs militS primatibus ordigt; numcp principibus gt;nbsp;ubi ft qua fit inter alios ambiguitas iudicent. Ipfe uero ambitus SC omai3, qu£ in eO funt, muhitudine fimul SC fdêti» fabricâtiû opinionecitius comunif/ Quill
-ocr page 179-tlBER SEXTVS.
A Qp* fi res urgeatjfoflà extrinfecus deprcfia cubitis quatuor, paric^ fpatio lata dngttur, Armis autc fepti per cotubernia cutn decore abfq^ otio in tentorijs degunr,omniaq; ab his ordinate etiam alia cautet^ per cotuberniaexpediunt: ueluti fi ligno aquaue aut fru memo opus fit.Nec ein cœna uel prandium in poteftate eft cuiufcunc^ cum uoluerit.Si mul autem omnibus fomnus eft.Excubias ôfcuigilandi temporabuccinæ fignantmec^ omnino quicquâ eft quod fine edido gera t.Mané autem milites ad centuriones,iUi ue to ad cbiliarchum coueniunt falutatumgt; cum quibus ad fummum omnium ducem unigt; uerfi ordinum principes.Illeautem his fignum aliac^ dat ex more proferenda praccepta fubiedis:qux quidem cum in acie funt agentes citius parent, ut fi res exigat incurfibus ciusitemc^ reuocationibus uniuerfipariter obfecundenr.Cum autem cauris egredien^ dum eft tubaindicium facie,nemoeg ociofus eft, fed uel folonutu moniti tabernacula colltgunt, omniac^ ad profedionê inftruSt, deinde iterum tuba fignat ut fint parati. Illi autem cS mulos amp;nbsp;iumêta farcinis onerauerint, uelut in curruli certamine fignS expe-
® dant.CaftraueroincêduntjSt^ quodfibialiamunirefitfacile,amp;nequadohoftibusea^ demufui fint.£t cQ tertio quolt;]^ tubæ indicant ut exeanr,urgent aliqua ex caufamoran tes ne quis ordincm deferat : dextratç duci præco-adftans, fi ad bellum parati fint uocc primum percundatur. Illicß ocius alacr£amp;magnauoce paratos fe effc refpondent, in-terrogantêc^ præ ueniuntzôiS Martin qgidemfpiritu repleti cQ clamore dextras erigunn deinde otioleamp;fcum omni dccore uelut in bello progredientes ambulant, fuum quife^ ordinêuclutinbello-cuftodiensrpeditesautem, thoracibus quidem ÔC galeis fepti, ex utroeç latere ficas ferentes:Lçuus autem gladius eft multo Iongior,cum dexter menfu-tam palmar no excedat. Qui uero ducem ftipant ledi pedites icuta lanceas portant: lt;nbsp;caetera manus baftas clypcoslogos,triduicç uiaticû,ut parum interfit inter onufta iu-oienta pedites.Equitibus autem ad dexteram gladius eft longior,0ifcontus inmanu, traniuerfusep ad equi latus clypeus,tcrnacp fuper pharetrâ, uel am-pliuslata cufpide dependent iacula,nihil ad haftarum magnitudinem dilFerentia.Caftides ueràamp;f thoracas
C peditibus fimiles habent.nullotp armorûgenereà militum alijs difirrepant ledi qui circa ducem morant. Agmenautemfemper cui forte id obtigerit antecedit.Talia quidem funtR.omanorumitineraôfmâfionesitê(^armorumuarietatcs.Nihilucrônecin pra?-lijs incôfultum aut fubitumagunr.fcd omnia femper fequuntur fada fententia ,opusqi non adhibet nifi ante decretum. V nde aut minime peceât aut ß peccauerin? facilius eft peccati corredio,fortunae autem fucceflibus meliores. Cöfiliorum etiä fi aliter fucceC ierint arbitrant euentus quafi bonum quiddä fortuitum, ne diuina prouidentia non ef-fe credat.Quac uero ante cogitatafucrint, etiäfi aduerfus cafus exceperit, bene iä medi tantes ad cauendum exhibeant,ne idem rurfus eueniar -Et bonorum quidem foriuito« tu non is a utor fit,cui contigerint,triftium uero quæ innoxtjs acciderint, fairem qu» re dum eöfitium ceperuntuideatur effefolatio.Armorum quidem exercitationem cöpa-rant'.utnömodo corpora fed animiquoep militum fortiores fint.Maior illis eft ex timo
p. re diligentiazNanepleges apudeos nö diferetionis folum, ueru 8C crimine negligenti» capitales funtzducestp magis $ leges ipfæ terribiles. Nanep bonos honorädo redimör, fed in coercendis noxtjs funt crudeles. Tanto autem obfequio redoribus parent ut amp;nbsp;in paceornamentofint,amp;inacie corpus unum,totusconfpiciaturcxcrcitus:ficeo-t6copulatifuntordines,itacircüdudi funt mobiles,amp; acutisauribusad prpcepta,ocu lisep ad figna,amp;ad Opera manibus.Vndefacerequidêftrenui funt,pati uero tardiftimi. Nec etia ubi præliantes funt, aut multitudinem hoftium, aut confilia fpernere ducum, aut difficultatem regionum.Quorum igit adis amp;confiltjs incipiuni délibérantes adeo cxtremuspatetexercitus.Quidmirufi Euphrates ab oriête, amp;Oceanusaboccidente, itemcp à meridiano tradu Libyg fortiftima regio,amp; à feptêtrione Rhenus, amp;nbsp;Ifter funt imperij limitest'cQ minoré efîè poffidentibus poffcfiîoné rede quis dixerit r* Hæc ergo profecutus fum,non tarn propofitolaudandi Romanos,^ folatiodçuidorum,utlt;p no varum rerum cupidos detineré : fortafte autem ad experientiam bonarum arttum pro-derunt ftudiofis Romanae inftituta militia; nefcientibus.Procubitores dicunt, qui no- Procubitoret du euftodiæ caufa ante caftra excubât,cum in propinquo caftra hoftium funt. Procin- çlafUs pro* däclalTem dicimos fuit quando exercitus ad pugnâparatus erat : horumcp uerborum cinHa . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m primo
-ocr page 180-'V4
TRIVMP.H ANTI S ROMAE
primo pofitorum loco,caufam hac Feftus ponit, quod pugnaturi ritu prius cingercfür Gabino,amp; quod clafîèm uetuftius fuerit hominum dici nauium multitudinem : pari bus equis ctiarn aliquädo fcriptum efle inucnimus.quia duobus equis utebant in prae* 1 io Romani, ut altcro fudante öd feflb in fecundum tranfirent. Et præliares dies appel* lati funtjquibusfaserathoftemlaceflTerc: Erantenim öf nefaftidiesöd feriaequibusid facere no liccret.Scribit Aulus Genius,ThucydidemdicereLacedemoniosbellator«s no tubarum cornuumqj llgnis,fed tibiaiG modulatiöibus in prælqs ufosjCrctêfesqj fo* litos inire pratlia prædncnte ac pracmoderäte cithara greflus rnilitum: cotra Romano) milites hoftcm clamoribus territauilFe.Äd uerba ueniamus ßrudxacici.Acum inquit Feftus didam priorcm acieipartem, quod ea pars militum uehementifllma eiTetad ho Vfrtdjîr«= fteni telorum acumineuulncrandum.Et uerba ftrucîæ aciei bare ponit Gellius,a' reruni ält;4oei. finiiliiudine introdutfla,frons,fubfidia,cuneus, orbis, globus,forfices,ferra,turrcs,alat: quas alas fuifle cóftat equitum ordincs, circum legioncs dextra leuaqj tanquä alac funt in uolucrücorporibusiöd Plutarclius in Problemaiibus feribit, aufpiciorum quod fini* P fttum dicit profperuin ac fecundum fuifferöd finißro cornu femper principatus attribu tos,quia oriente afpicientibus in üniftra parte Boreas eft.quä dexteram mundi partem unde fuperioremfaciunt.Sed armorumuocabula funt dicenda. Arma Varrodida
’ inquit.quod bis arcemus hoftem. Et Feftus arma proprie'dicutur ab armis id eft,bumc ris depcndentia,utfcutum, gladius, pugio, fica, öd ea quibus procul pratliamur tela. El Vlpianus lurcconfultus De ui Armata: Anna inquit,funt omia tela: hoccft,fuftes öd la pides.nófolQgladij haftaeôdframeæ,quod affirmai Caius Deuerborû fignificationf* Amón/)« Armorum uocabula AulusGellius multafineexpofitione fic ponit,hafta, pilö, phala* uocKbidd rica,Iingula:Et quando fagittarum ufus erat cannas habuerunt: Vnde Plinius ; Sagitta» è calamis quorum ferax fuit Rhenus Bononienfis, utputa multum ramofus, öd giaui) uento refiftens.Sed ad Varronis expofitiones redeamus. Parma quod é medio in oinis partes par.Conum qd* tegit in cacumen:hafta quod à ftante folet ferri. laculum ut iacia tur fit.Tragula à trafjciendo-Scutum à fetftura quod é minutis cöfetftum fit tabulis.Vm Ö bo à Graeco quod ambonis.Gladius à clade, quod fît ad hoftiû cladem: pilum ab homi ne qui hoftem ferit.quod per illS.lorica qd* e' Ioris de corio crudo petftoralia fiebät:po* ftea fecerunt ex annulis ferreä tunicam:balteumcj é corio cingulum erat bullatü, ocrea quod opponuntur ob crus. Galea à galcro,quo multiufî funt antiqui.Cornua quod e» quæ nunc funt ex ære tune fichant bubulo cornu.NoniusrCetra feutum rotundû, pha* lae turres ligneac.Et Feftus, clypeum antiqui ob rotunditatê appellauerunt.Liuius oâa uo.Latini elypeis antea Romanis ufî funt, deinde poftquâ ftipêdiarrj fadbi funtfeuta clypeis accepere.Et lib.xx x v 11 praelongas haftas Macedones fariflàs uocantEtFe ftus Murmilionica feuta dicebât cû quibus de muro pugnabant, erâifîquidem ad hoc
folum idonea.Et Spara minimi generis iacula à fpargendo di{fta.Triphorumc^ telû Ion gitudine trium cubitorum,quod catapulta mittit.Ennius:Haud permaneret paries pet euflus triphoro.Pelta fîcuti genus in modû lunæ femis ucl ternç, uel quartac, quibus A' ' AmrfRéma mazoncs funt ufæ.Armaaût ciues Romanos priuatim non tenuifle.fèdinreditulegio* fî nospriiMtim nGexercituûlt;ÿinTarpeiamrupê,autinarmiluftriûfuifleconditafatiscôftat.Namui*
nett trnutße
demus quo ties exercitus educi oportuit, arma inde fuifTe accepta. Vndc Caefar Luca* no.lâ rupes Tarpeia fonat.Ô!^ Spartianus dicit, Vefpafîanû ex armiluftrio arma ïegioni bus petmifîfle.Et Plinius feribit in fcederc, quod expulfîs regib. populo Romano de-dit Porfenna nominatim côprehenfum,ne ferro nifî in agricultura uterentur: ÔC maghi
SigMRomu norutn
Pôpcij tertq côfulatus extare cditftum in tumultu necis Clodianaf,prohibens ne telum effet in urbe.fîgnaiâjinfîgnia,indumenta,ô(^ornamentamilitariadicamus,tam public» priuata. SignG militare primG Romanis fi nimis uetera repetere uolumus fuere ma-nipuli,qualesexfœnofupraOuidij carminadefcribunt.Sedalia poft paru fuerGtfîgna quæ iu ærario pacis têporibus feruabanf, de quibus Liuius fèptimo:fîgna eo die à quac ftoribus ex azrario prôpta.quæ autê fuerint ipfa Romanorum in bello figna,8C quando primG haberi cœpta,Piinius in Naturali biftoria fic oftcdinaquilâ Rom. legionibus C.’ Marius in fecundo côfulatu fuo proprie' dicauit. Erat ÔC antea prima cum quatuor alqtf Lupis,minotauris,equis,apris,q fîngulos ordines anteibât:paucis ante anisfola aqla uv ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acic
-ocr page 181-LIBBR SEXTV 8.
135
A ade portart cœpcrat,reliqua in caftris rclinquebant :Madus in totS ea abdicautt.Ex eo notatutn no fere unqua apud legiones hybernatuna effe in caftris ubi aquilarum no fit fignum. Aquilam ante fuilTe argeteam:Gicero prima in Catilinam oftendit, Scio padJ amp;nbsp;conflitutam cum Manlio diem,atc^etiam aquilam illaro argenteam, quä tibi ac tuis omnibus perniciofam fore confido, SC funeftam futuram, fcio efl'e præmiflam. Et item Plinius. Argentum militaribus fignis,quàm aurum familiarius.quo longius folget.Mt-notaurieffigiem inter fignamilitaria ideo fcribit fuilTe Feftus,quod non minus occulta Signa efle dcbeant cofilia ducum quam fuerit domicilium Minotauri labyrinihus. Idemtç aC-feritporci effigie inter militaria figna quartuni liabuifle locum, quia cofedo bello inter quos paxfierctjCacfa porca fœdus firmare foiebat. Alia itê fignamilitaria per diucr-fa tempora fuerunt. Nam erat labarum quod fignum in hiftorijs frequentatum,Romcc ctiä nunc inmonumentis principum marmore uidemus tncifum,labans quadratum uc xillum cordula haftæappenfum.erant8Cdraconû öi. aliteuariorumantmalium figuræ,
B proutunicuiep principt ÔC duct placuit.Infignia ucro ÔCornamenta militû in bello mill- » . cariahacc fuerunt,paludamenta primo,de quibus Varro fic habet.Paludamêta infignia atqi omamenta militaria. Ideo ad bellum cum exit imperator Ôd lidores mutarût ueftê
amp; litua incinuerunt,dicit paludatus proficifei,quia tunc fiunt palâ.ut confpiciantur.Ec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ '
FeftusPaludati,armati,ornati, omnia ein militaria omamenta paludamenta diccbant.
Liuiusuigefimofecûdo. Conful Fabius paludatus egrediens cotra Vebios cum omni Î'cntefuafcxSCtrecentos milites omnespaiticq.Ettrigefimoprimo.P.Sulpitiuscofuli ecundumuotainCapitoIio nuncupata,paludatis litftoribus profet^lus ab urbe. Quan qua uero Liuius in nono expofitis ornamentis Samnitiu legtonis fubiungat.Romano« milites doäos fuilTe,horridû milite efle dcbcre,non celatum auro SC argcnio, fed ferro CCarmisfretS.Tamcnuigefimofecundo dicit Cânenflpraîliocaptis minoribus caftris, propter equos uirosc^,8C ft quid argenti quod plurimum in phaleris equorum erat.Nâ ad uefeendum fado pcrexiguo milites utebant omnes.Et Nonius ephippium tegmen ■ » C equiadmollcueduramparatum.Feftuscçephafilatumexerciiûdicitquodfcihcetom • nesexerto brachio fint: cum M. Cicero in Philippicarû decimo innuat chirothccis fer rei»Gueutappellabâtmanicismilitesuticonfueuifle,cum dicitde M. Antonio.Solct lt;m cito ipfe accipere manicas:nec diuiius obfidionis metu fuftinere.Plutarchus in Bru tiuiu.Bruti excrcitus in Philipptcis multo auro 6C argento fplendebat, licet in cæteris cxfingulari quadä modeftia dudoris fui exercitus parce, 6C modicé afluetos côtinuiF fet.Cenfumuero circa manus,SCrcliquum corpus exiftimabat, inuiris honore cupidis quiddâ dignitatis afferre.Pliniustç Sthrutionû pennis galeas,6C comas in belli ci s ador aabât.amp; infrà:Capuli enfium amp;nbsp;infaftigio cælantur auro'.uaginx amp;nbsp;baltheilaminis or-nant.Fabricium uero dicit ipfe Plinius bellicum imperatorem plufquam patcram 8i linum ex argento habere milite uetuiffe. Helius Spartianusde Hadriano:ueftêhumil-limâfrequêter fine auro bullata fine gemmis fibula ftrinxit,capulo uix eburneo fpathS
_ daufit.Fueruntuerô principum uariaeopiniones demilitum ornameniis.Suetonius e-® nim de Cxfare,poft magna pugnam atep uidoriam remiflb officiorum munere, licen-tiamomnem paffimlafciuiendi permitiebat: ladare folitus milites fuos etiam ungucn tatosbene pugnare pofleinec milites eos pro concione fed comilitones appellabat, ha bebattÿtâ cultos,ut argento ôd auro politis armis ornaret, fimul ôC ad fpcciera, amp;nbsp;quo (enaciores eorum inprxlio effentmetu dâni. Helius Spartianus de Pefeenio Nigro co trarium opinioni Cæfaris habet.ldê uctuit, ne zonam milites ad bellum, itê aureos uel argenteosnumosportarent,neadhoftemaliquidprædæ pcruentref.fedlibcris,ôi-'uxo ribusferuaret.ldêcp Helius de Alexandro Seuero,lnqtParthicâexpcditionem, quam tanta difciplina,tâta reuerentia fui egit,ut nô milites,fed fenatores trâfire dicer ent, quo cuncpitcrïegionesfacerêt.Milites ueftitthonefte',calciati ad décoré, armatinobilitcr, cquis etiâinftrudi,ôd ephippqSjôC frcnisdecentibus,prorfus ut Romans remp intelli-Çcrent,quicuncp Alexandri uiderunt exercitum.Capitolinusq! de Maximino iuniore: Vfus eft aurea lorica exemplo Ptolcmçorum:ufus eft ôf argentea,amp; clypeo gemmato inaurato,â^ hafta inaurata;fecit amp;nbsp;fpathas argêteas,fecit eiiam aureas,lecit galeas gem matas amp;nbsp;bucculas. Vlflnaaqi militum ornamenta Plinius ponit elypeos , cum templis
Blondus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m x poli
-ocr page 182-13^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVHPHANTIS RO MAE
poft finftîmflitîamaffîgcrcntur. primus Appius Claudius quicófulcum Serufliofult ß anno urbis côditæ C C LXX pofuit in Bcllonæ acde fcutü. Virtutes fuas placuit in excel fo fpecftari, amp;nbsp;titulos honorum legi:poft eum Marcus Æmilius collega in cófubru Q. Luóatij no inbafilica mó Æmilia,uerum amp;nbsp;domi fuæ pofuit .id quocj antiquo exem-' plOjfcutiscinqualitcrapudTroiampugnatum eft contincbantur imagines, Vndcó^ nomen habuerc, clypeorum origo plena uirtutis, facie reddi infcuto cuiufc^ qui fucrit ufus illo:Pœni ex auro facftitauerc clypeos,ó(^ imagines,fecumq3 in caftris tul ere; eer te captis eis,talê Afdrubalis inuenit Q.Martius ScipionQ in Hifpania ultor. Isqj clypc* us fupra fores capitolinæ ædis u(vp ad incendium primum fuit. Quo exempio balcheof fuos Galli in capitolio affigere cogitarut.Qui impulfore Ariouifto bcllô côtra Romv hos fufeipientes iurarunr,fefebaltheos nifi in Capitolio nô foluturos, ÔC loui ac Marcf eos oblaturos. Æmilius Marcellus côful contra illos miftiis fuperauit cœpitqj multos» quos RomS du(ftos in CapitoliQ,ibi baltheos folucre fccit,balthcos ipfe loui obtulitjn ca pugna Marcellus fnterclufus, ÔC capi timens Viridomarû Gallorum regulû occidit; fi Inde Mediolanû expugnauit, 5^ cum ingentt præda Romam ueniens baliheum coHo dctulitinuicftoriæfigrtum.Adhancornamentorum roilitarium parte adderenôincon uenitjSagum fuifteuefte, qua in bcllo Romani cum armisuterent.Vnde eftapud Cf» teronê in PhilippiciSj nbsp;Liuium libro cêtefimo duodeuigcfimo.cû Marcus Antonius
Decimum Brutum Mutinac obfcdiflet : ÔC cum miffi ad cum de pace legati parum pro-ZccifTentjfaga populSfumpfilTeRomanum.Afconius uerôPedianus fccundain Verrê Ciceronis aeftione alias enumerat ueftes,coria ,faccos,cilicia,piii$ contexta,quibus milites in caftris utebant. Ad ea quæ fuperius de militia Romana,amp;'legionibus funt diôa, tonfequens effe uidetur de dilciplina, legibus, inftitutis militaribus fcriberc. Cuiul-quidem difciplinçlex ôc^inftitutio prima fuit,ficut Plutarchus in Problemaiibus habet: DftegÜMt nequi facramento militiæ no teneretur,in hoftê pugnaret; Vnde Catonis affert epifto-cr difcipli^ 15 J qyg feribit filio militia exautorato,ô(f tarnen in caftris moram faifîurOj ne pugnet in Mtnditum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dm imperatori, ne ilium pugnare permittat. Et Aulus Gellius, cum deledus
fieret, Ôlt;^ milites feriberenf, tribunus militaris adigebat in uerba, quorum fumma cran fe nô furaturos quicquam intra deeem milia pafTuum ad caftra. Item adigebantur facra mento,fc aftùturos ad diem nifi aliquid caufae funeris paterni.fâcrificij gentilis, amp;nbsp;feria rum, id præcife' excipientium accidcret;Siid non feruaflènt infrequentes habebant,ca lus delidi pœna apud maiores lèmper maxima fuit, CQ tarnen pariter emanfores ôi de-fertores erronei punirent. Emanforemq? Modeftinus De re militari efle dicit.qui uag» tus ad caftra regrcdit.Defertorcm uerô, qui per longum tempus uagarus reduceretuT» Erronemejß VIpianus Deædiliediefto itaä Labeoncdiffiniridicit, pufiîlumfugitiuuin eflcjUt ex diucrfo fugitiuu magnum erroné efle oftendat. Sed proprié erroné fie dilfini mus,quinon quidem fugit.fcd frequenter fine caufa uagatur, ôf temporibusinresnu-gatorias confumptis,ferius ad dominum redit.Sed de difeiplina militariapud fenatunt Liuius oôauo: L.Papirius ditftatorad aufpicium repetendum Româprofeélusmagi-ftro cquitu Fabio Maximo Rutiliano dcnunciauit,ut fe loco tenerct : qui hoftes bis in- H genti prælio uicit,S(ffpolia de hofte capta ctemauinqué dum didator punireniteretur, fie in ienatu inquit. Soluta militari difeiplina nô miles céturionis, nô centurïo tribuni, nô tribunus legati,nô legatus confulis, non magifter equitum didatoris pareat imp^' rio:nemohominum,nemodeorum uerecundiâhabeat:nô edida imperatoris,nonaiir-fpicia obferuent fine commeatuuagi milites in pacato in hoftico errent timmemores lacramentijlicentia fola fe ubi uolcnt exautorent.Infrcquentia déférant figna,nctp con ueniat ad edidum:nondifcernatur,interdiu,node,aequo,iniquoloco,iunu, iniuifuhe imperatoris pugnentmô figna non ordines feruentur.Latrocintj modo caeca amp;nbsp;fortufr la pro fo!enni,ôdfacrata militia fit.Et libro uigcfimofecundo Liuius:tum quod nunqui antea fadum erat iureiurando à tribuno militari adadi milites îufTu côfulum conuétu-ros.nccp iniufiu abituros.Nam ad earn diem nihil præter facramentum fuerat,amp; ubiad decuriatum,aut centuriatu côuenifientjfua uoluntate ipfi inter fe équités decuriari ceii turiatiq? pedites côiurabanr, fefe fuga atq? formidinis ergô non abituros, necj ex ordf-nerccelruros nifi tell fumendi»ô^ pctendiiamp;aut hoftis feriendi,aut ciuis fer uandicaufa»
ldC3C
-ocr page 183-•LI B BR S EX T VS.
Ä Wcxuôlantarîointeripfosfœdcreà tribunts ad l^ittmSiurißurand{a(flioneintranCgt; latû.Et X L I i.LluiüsJn Hifpania ultcriorc.quia diu æger effet praetor luxuria Äfotio fo lutâ difeiplinatn tnilitarem effe,ob ea nouos exercitits côfdribi placuit. Acerriiriam ue-tomilitarisdifciplinae corretfbonêLiuius L v 11 fie oftêditlt; Scipio AphricanusNuma tiâ obfeditjSC corruptum licentia luxuria«^ exercitum,ad feuerilfimam militiac difcipli-nâreuocauit’.omnia deliciarum inffrumenta remouit, duo milia fcoriorum à caftris eic çit,militem quotidie in opéré habuictriginta dierû frumentum ac feptenos UallOs ferre «ogebaLpropter onus tarde incedenti dicebat.cùm gladio te uallare feieris, uallû ferre definito.altj feutum parum habiliter ferenti amplius iufto feutum ferre iuffît neqt id fe faôurum quando melius gladio,^ feuto uteret. Quem militem extra ordinem depre* hendit fi Romanus effet uitibus, fi extraneus uirgis cecidit. lumenta Omnia ne exonc* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
tarent milité uendidit.Ex omnibus uero difeiplinç militaris coerttonibus nulla aequior moderatiorq^fuit ca,quâCicero pro Aulo Cluentio orans fie cdocet. Statuerunt énim
B ita maioresnoftri.ut fi à multis elTet flagitiû rei militaris admiffum, fortitione in quofdâ animaducrteret,ut metus uidelicet ad omnes.pœnas ad paucos pcrueniret.Martianus auté De rc militari: Militum deliefîa fine admiffa,aut propria funt,aut cum cæteris comgt; enunia: Vnde SC pcrfeeutio.aut propria^aut cômunis eft:prOpriû militiæ eft, quod quis un miles admittit.ôC augef ut in caeteris deli(ff is dignitate,gradu,fpecie militiæ. Mifitis cômune deliôum eft,quod aliter, difeiplina cômunis exigit, committit, uelut fegnt liæ crimen,Uel contumâciæ,ucl defidiç.Qui manus intulit præpofito, capite puniêdus Delii^Mcow« eft.Augctur autem petulantiæ crimen dignitate præpofiti. Contumacia omnis aduer- munentilitX, fas præfidê uel ducem militis capite punienda eft. Qui in acic fugam fecit fpeéfantibus Pœna. militibus,propter exemplum capite puniendus eft. Militum pœna eiufmodi eft: cafti- Caftigitti». gatio,pecuniaria multa.munerû interditftio, militiæ mutatio,gradus deietftio, ignomû niofamiffîo.Nâinmetallôjautinopusmetallinôdabunnnec torquebunt.Et quamuis leges puniendorum militarium deli(ftorum hæ fuerint, de quibus eft diôum, uarianti*
C bus deliäis uariafle poênaSjôC prædiôas quandocß alias, quandocpaCperioresinflidaS fuiffelibet oftédere.LiuiusXXXV de P.Cornelio Naffica, poft triûphudeBoisaôà Potn«militS Poft hæc côcionc aduocata.de rebus à fe geftis, 8C de iniuria tribuni bello aliéna fe illi/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î
gantis,ut fuæ uiôoriæ fruôu fe fraudaret cùm differuiffet, milites exautoratos dimifit. CorncliusTacitus.Stationes,uigiliæ,diurnano(fturnac^muniainarmisagitabant.Fcgt; » tunttç milité,quia uallum nô accinlt;ftus,atqt aliô, quia pugione tantum accindus fodegt; ret morte punitos.Bello Pyrrhi Epirotæ captiui,quos ipfe ad fenatû remifit, équités pe dibus.pedites in funditoribus 8C auxiltjs militauerc,nec in caftris,fed extra tendebantî quem locum uallo SC foffa non cômuniebant,fa(fta cis poteftate reftitutionis.fi bina ex hoftibus fpolia referrent:exiftimauit ein fenatus, eos ob no feruatam mtlitarem difeipU nam in manus hoftiû incidifle.Superior Aphricanus deuida Carthagine,omncs tranig fugas Romanos cruci affixit, Italïcos capite honeftiori fupplicio puniuit .Et pofterioi* Aphricanus captos transfugasbefttjs obtulit. Et Paulus Æmilius Perfe deuiélo eofdê
P clephantis proterendos proftrauit. Cæfar Auguftus décima l^ioncm côfumacius pa* rentem,totâ cum ignominia dimifit.Cohortes fi quæ loco ceffiflent, decimatas ordeo pauit.Centuriones ftatione deferta, itidéut manipulates capital! animaduerfione puni 'liit:^) certo delidorum gcnerc uartjs ignomintjs affecit,ut ftarc per totam diem iuberet anteprætorium,interdum tunicatosdifcin(ftoscç,nônunquâcefpitem portantes. Idem Auguftus impetratis à fenatu decem adiutoribus,unumquenlt;^ équité rationê uitæ red dere cocgit,atq) exprobratos alios pœna, alios ignominia notauit. Plures admonitio-nés fuerunt fed uariæ'.Leuiffîmû genus admonitionis fuit,traditio coràm pugillarium, quostaciti SC ibidè ftatim legerêt.Notauit 8C quofdâ q? pecuniasleuioribus ufuris mu- quot;nbsp;: f -tuatigrauiQrefœnorecollocaflent.CaligulaôCfiperofniaflagiiiofusfuit,QuiritcsRq • • ■nanos feriofé curiofe(ç nec fine moderatione rccognouit,palàm adempto equo quib. aut probri aliquid aut ignominiæ ineflet.Sed Claudius taquâ adulteros Meflalinç uxo ■is fuæ crediderit defuturos,mollius in puniendis milttû adultertis (e egi t. Recognitio-neequ,itum,corruptelisadu!iert)scç famofumnihil ampliusmonuit,^utautparcnis aeutulx indulgeiet,aut certe cautius.Galba feuet iys: militi ein q in expeditiôe arâilFt-;
A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blond«», nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m 5 ma
-ocr page 184-Iî8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHÄNTIS R'OMAE
ma annonareOdua ciban'orStritici modiumcentum denarijs uendidifîcafguebaf, aamp; “ * tuit fimul ac cibo mdfgcre cœpifletjà quoquâ opem ferri, èC is fame extabuit, Auidiu* CaCïîus multis defenonbus manus abfeidit pedes, dices mains exemplû cfle uiuen*' lis miferabiliter criminofi occiG.Et Pefeenius Niger ob unius gallinacet direptionê» dccêcômanipulatcs,qui raptum ab uno comederant, fecuripcrcuti iuffür, Alexander aût Seuerus, Mammea genitus Chriftiana, fi quis de itincrc in aliéna uillam flcxilTec, qualitateloci aut fuftibus fijbijciebat,aut cödemnabar,aut grauiiïimis afficiebat côtu-ngt;dijs,dicês,uellesnc hocin agro tuo fieriflnclamabatcj fæpius quod à quibufdäChri ftianisaudiucrar,6Ctencbat:idq5pcr præconcfignificabat.cûaliquêemendaret. Quod nbi fieri nó uis alterinefîeceris.Quam fententiä adeo dilexit^ut in palatio â^in publier» operibus pcrfcribiiuberel.Vnicâ ucro Aurcliani à Flauio Vopifco epiftolam îibec hic ponere,ad uicarium fuum feriptam, quæ difeiplinam militarem maiorum cumulatiflî* méanteoculosponet.Siuis tnbunus efiè.imôfiuis uiuerc, manusmilitumcôtine;nr-' , imo pullum alienum rapiatjOuem nemo côtingaquuam nullus aufccat, fegetê nemo ar F terat,oleum,falcm,iignum,nemo exigat,annona fua contentus fit,depraeda hoftis no» deiacrymis prouincialium habeat. Arma terfa fint,ferramenta ferruminata,calciamëta fortia,uefi:is noua ueterê excludat,ftipendium in baltheo nô in pompa habeat, equum faginarium fuum defricct, captum animal no ucndat,mulum cenruriatû comuniter fri*-lt;et,altcr altcriquafi feruus obf€quat,à medicis gratis curentur. Arufpicibus nihil dent»
-.«r Inhoipirijscaftéfcagât.quilitem feccrituapulet.PIiniusoratoradCornelianSdeCen tumcellenfi uilla Hadriani feribens : Sequenti die audita efi Gallica adultertj rea,nupta ihacc tribuno militû honores petituro, amp;nbsp;fuâ matiti dignitatê cêturionis amore macu laueratMaritus legato c5fulari,illcCaefarifcriprerat.Caffarcxcunitprobationes.CêtU rionc exautorauit atep ctiam relegauit.Mulier dânata 6C luliæ legis poznis relida. Afiquot; nius Pollio Ciceroni: Finibus meat prouinciæ nufquâ exceftî, militênô modo légions rium, fed ne auxiliarium quidê ullum quoep mifi, amp;fiquos équités decedentes nadirs fum fupplicio affcci.Tanto diftiplinç rigori quâto milites obfiridos fuifie diximus pri Ö uilegioru,honora,autoritatis.dignitatis, donorS amp;nbsp;utilitatis magnitude refpondebat, DepriuHea quæ amp;nbsp;ipfos reddere Içtos amp;nbsp;alios ad militandum allicere pofiecpriuilegiacp honores, iijs müiia» SC. dignitares militum fimul oftendi poftunr,quoruminitium amp;nbsp;fundamentû Liuius in' iibuf, (êcimdo fie poninedidS ne quis ciuê Romanum uindum aut claufum teneret,quomi'' nus ei nomê edêdi apud côfules poteftas fieret,ne quis militis donee in caftris eftet bo* na pofirderet,uenderet,liberos aut nepotes moraret. quanquâ nihil maius aut dignius de milite dicipoteft ut fupra in reip.adminiftratione oftenfum eft:Militibus folis diu permifium fuiire,ut populum ipfi Romanum iudicar^t, autin ferendis fuftragtjs in co* mitiopracrogatiuamilitum,ô^ipfimilitesfiueiuniores fiueueteraniconfiiles amp;nbsp;alios magiftratusmaiores deligerêt,aut tota comitia in fuâ ducerent uolunratein.Et nihil un quâ accurratius fecifle uidemus praeftantiores ill os ciues Romanos, Scipiones Maximos amp;nbsp;Metellos,ut milites præmtjs ÔC honoribus affedos bene contentos redderêt, hinc feribit de Hadriano Helius Spartianus. Exemplo poftea Scipionum Si Metelli Si 0 autoris fui Traiani milites præmijs Si honoribus donans, ut ferre poflènt ea,quar afpe* ra iubebat.Et zKlexandrum Seucrum feribit idem Spartianus folitum dicere, Miles no timet imperatorem nifi ueftitus,armatus,calciatus Si fatur ôihabens a liquid in zonula« . Id circo quod mcndicitas militaris.ad omnê defperationê uocarct exercitum. Sed unigt; ca in rc poteft militum dignitas inde inteliigi,quod ex ipfis femper imperatores fine an nuos ftante rep.fiue perpetuos poftea habuit res Romana : ut uerum elfe confier quod Seneca x L111 epiftola fcribit.Ex militibus reges facpiffimé fados effe.Nec paruus fuit Honor milia militig honor habitus,cS in fpedaculis quatuordecim theatri gradus fuperiores digni-tuminfpeâa orestp apud Orcheftrâcôfulumimpcratorûcÿlocû,folismilitibusattnbutifunt. Et ul-«mus militi honorfuitamplaô6hberafadiotefiamêti:dequa VIpianusDeteftamcfO bterMîpci rnilicarijMilitibusliberâteftamêti fadionê primus gdê diuus Iulius CarfarcôcefiTiufed U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;têporaliscrat,pofteauerô diuus Titus dédit,pôftDomitianus,pofteadiuuS
Neruaplenifiîmâinduigêriâin mihtes:EäindeTraianusfecutusefi.Eiexindemandx usinferi cœpic capuc tale:Cûin notitiâ meâ petlatû fi(,fubinde tefiamêt:^^ CÔmilitonilS' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' relid»
-ocr page 185-• ' ' tlïER ■ S'E'XiT'V'Sif 1
’Â^cH^^aptbfcrri.quaEpofruntincôwoueifiâducijfiad diligcniiamlegum reuóccnt Öi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
ob(lt;ruantiam,f€cutus animi mei inrcgritudincm erga optirnos fidelifTjtnosfp cómilü ioneSjßmplicitatieorSconfuIendüputaui, ut quoquo modoteftati fuiiïcntrata eflet eotfi uoluntas.faciantfibi teftamentö quo modo uoknt.faciant quo modo poteiût fuf fidatcç ad bonorû fuorum diuifionê faciendâ nuda uoluntas teftatoris» Stipendia uero minor pars fortunarum Romanis militibus fuere.primùm ein uidemus Liuiû in quarto affirmarepopulum Romanumfupraducentos annos proprijs fumptibus fine ul-lo ftipendio militaire Publio Cornelio CofTo'.Caio Fabio Ambufto.'L. Valerio Potito tribunismilitûcôfulari poteftate:Anxure,quîc pofteafuitTerracina capto direpto, decreuiffe patres ut ftipêdiû miles accipercttcum ante id tempus de fuo quifqi funôüs to munerc fuüTet.Nihilq! acceptum unquam à plèbe tanto gaudio:6lt;f tributum inde in didîum.Stipcndtj uerbum unde habuerit origine Varro fie edocet: Stipendium à fripe Sti^mciiunf^ quod acs quorÿ ftipê dicebant,qui acceperant fua neceifitate maiorê non in area pone/
■ B bant.Pîinius militum ftipendium dicit appellari quafi ftipê ponderatam. Nam fuprà di xerat acsprius quafignatum eflet confueuifiepondcrari.EtftipemeflcnumumFeftus Stiph quoeç affirmai bis uerbts.Stipem efle numum eft teftimonium datur ftipendium mi-liti.Et cum fpondet pecuniaftipulari dieitur.Et VIpianusDe uerborum fignificatiôe. Stipendium à ftipe appellatià efttquod per ftipes id eft modica sera colIigitur.Tribueba tur uero à tribunis militaribustundc cos uult Varro appellatos efle. Et quanquâ Rom a Tn'ttwi.' niftipendium id appellarint folum,qd' in pecunia numerabatur ficut in noftra ætate fie ri uidemustalijs tarnen duobus modis militum illi neceffitatib.fubueniebant, ut minus fitmirumpaucaseospccuniasinftipendiû dediflemilitibus.FrumentumenirnSCue-ftem ultra pecunias dabant.fueruntcj ftipêdia terna fingulis annis data: quod datas ter-tiae partis anni pecunias unum ftipendium appcllarunt.quod trium aureorû finfle uick mus,ut nouem tantum aureos miles in anno accipcret.Nâ Suetonius de C.Cç(arc:Adgt; didit quartû ftipendium militi ternos aureos. ôu nos fatis fupra oftendimus, aureos il
G lius temporis ualorem numorum,quibus nunc eft cômuniter ufus propemodô requaf-fetmaius tarnen ftipëdium equiti dabatur propter equum, quem ultra ueftem amp;:frumc turn de publico accipiebar.Vnde quod habet Liuius in quinto, poft pacificatam roili-lumfeditionem pcrValerium Coruinumdilt;ftatorem,impotenspoftulatummilitum fuit,ut de ftipendio(merebant enim triplex ca tempeftatc ) acs demcrctur : militi erum tune duplex dabatur ftipendiumrSed eratid militi equitirÿ perpetuum, ut quo ufq} ex-autoraretur dimininuereturue,(dc quibus uerbis breui infrà dicemus) id ftipendtû foH de daretur.Vnde trarftum uidemus,ut poft fecunda imperij adhuc ftantis ( licet caderc jndpientis)tempora cœperit dici,ficut amp;nbsp;noftra aetatefit, cum militem ad foldû côdu-lt;i,cui promitteretur ftipëdium licet annuum.Caffiodorusr^ V egetius amp;nbsp;Froniinus, fo, lidatum fuifle in militia feribunt eâ,cui ftipendia ab imp era tore promilTa erant.De tru-in'ento aut miiitantibus dato,SC fi multis ac propé omnibus in hiftorijs haberet,Liuius Solwtttwfc intOÔauo.Extemplô exercitus Romanus cduêlus,annuo ftipêdio ÔC triû mêfiû frumê
1}. fo axcepto.ôC defiumento SC ueftefimul Liuius XX x i x.Hiipaniac populis data pax, ftipendiumeius anniduplex,ÔCfrumentüfexmenfium imperatû,fagaeç SC togæ exer* citui,Slt;infrà codé Liuius.ueftimenta exercitui deerant.Id mandats Odîauio ut cS Prae, tore ageret fi quid ex ea prouincia côparari ac mitti poflet. Ab eo quoep baud fegnitet curata res eft.Mille ducentg togæ breui fpacio, 8C duodecim milia tunicarum miflatcó, fuetudinemq? ueterem ftipendtj frumenti ÔC ucftisfub principibus mutatam uidemus» Suetonius enim de Carfare î legionibus ftipendium in perpetuum duplicauit frumen-turn quoties copia eflet fine modo menfuraqp praebuit.Et Helius Spartianus de Ale-xandro Mammæ:Milites sxpeditionis tempore fie difpofuit,ut in manfionib.annonas acciperent.nec portarêt cibaria x v 11 .dierum ut folent.undc licet intclligcre,quod fuprà eftStImultum dubiSfccilfe uidemus de frumentotnondetulifle milites frumentum fedcoftum panem,nominebuccellatû,cuius nuncin kaliaalicubi eft ufus :retortû ein in coronulæ formam cômodèperfertur.Scquebâturcç utplurimS piftoresexercitam; quibuseratcuræ ex frumento legionibuspublicèdato conficere fingulis buceellaiS»
• FefceaiumtÿimpcratoxëNigrûfctibitHcUus Spartianus, ^phibuiircpiftqresexerçitiî
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m 4 feqüi
-ocr page 186-r ir4 o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tri y 'M T H TI îR O M A E
pro fequijâ^ïuniiïètnnhesomnesbuccellatofnlocispacatisacceptocfleeotehtos,Exqtti Iß uentibus reip, bus autetn reïp.prouentibus folutiones ftïpendtorum militutn fïerenr, fatis fuprà de fbpendMdaren (f^igalibus tradantesoftendimus:ahquando enim aftipendiartjsciuitatibus Scoppidi^ turmilit^us» aijquando ex xrario quâdocç ex tributo Romç impofito pecuniae dabant.Ltuius quii» to:omnibushis uoluntarïam profeßis opera æraprocedunt.amp;equiticertus numerus aerïs aflignatus.Palifci dedita patrïbus urbe,(lipendiü eius anni militibus in pecunia fol ueruntiEt quod à Liuïo fumptu eft,Beatus Aurelius Auguftinus De ciuitate dei fie rç^
lt; fertTum etiatn ftipendt|s fuffieiendis cum defecifièt çrariû,in ufus publiées opes ueili unt priuatæ,adeo uno quoœ id quod habuit côferente,ut præter fingulos aureos annu closjfingulasqibullas, quafi miferabiliadignitatisinfignia,nihil fibi auri fenatusipfet quanto magis eaeteri ordinesep tribuscj relinquerêt.Cicero Attico : côfedar publieano , ■7,'iv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. rum paôioneSjpoftremô feditio militû fedata ab Appio, ftipendiumqp eis ufqp ad IdiïS
Quintilespcrfolutû.Et AfiniusPollioCieeroni.Balbusquæfiormagna numeratapelt;' cunia,magno pondéré auri,matore argenti eoaôo de publieis exatflionib.ut fiipendiO
-V. quidêmilifib.reddito.CiceroCornifîeioÆtoptimcmeritismilitibus^jmiflàfoluantur, qtfquidê fieri fine tributo pofle non arbitrer, Pc ft ftipêdia ad honores tranfeundû eft, qui pofteonfeefta praelia probis donabant militibus.Idt^ duplicitertra(ftabimus,uthogt;* notes primo dicamus,qui ob rem partieulariter bene geftâ fiue uni fiue pluribus fimul Dedoniter^o dabantundeinde ut folidiorisutilitatis fimul ^honoris dates agros,datas diuitias amp;a4 nore txhibitis inhabitandS urbes oftêdamus. Ad honores enim foies fpedafle uidetur,cüm ab impcquot; tnilitibut ob be,tatore confule ÔC duce miles,corona,armillis,clypco,ftatua donabat:qued eercius pro neremg,e{l4m. pofîta exempla oftendentn'tacp dandæ coronac confuetudinem oftendamus, de quart Plinius:Antiquitus nullç nifi deo coronç dabant.primus omniû Liber pater ex hedera liabuit,poftea facrifieâtes eœpere etiâuicftimas coronare.Etin faeris eertaminib. core«' n* dabant tanquâ patriæ,Et infrà:eoronas dicit deorû fuifte honore, amp;nbsp;laurû publico^* -rum priuatorumcß ac fepulcrorû SC maniû. Sed breui póft mos inoleuit coronas uarijs de caufis hominibus dari,quae SC uariae fuerût matériel, Scribittÿ Plinius primû Aulum Pofthumiûdicftatorê apud lacum regillû caftris Latinorû expugnatis ei cuius opera ca pta efiènt corona aureâ dediffe.Liuius tertio.Exercitus liberates SC eius conful corona aureâ Cincinnato dieftatori dedit librae pondo.amp;feptimo Liuius.Samnitibus fuperat^ jcoful Aulus CorneliusCoflusaduocataconcionePubltj Decij tribunimilitarislaudes peragit, praeter militaria dona aurea corona eum donat. Ex libre decimo, L. Papirius ;Curfor conful PapiriS filiS ÔC quatuor centurioncs.manipulumt^ haftatorû armillis au reisep coronis donauit.Et libre xxx.Liuius.Scipio concionê aduocari iulTit.ibi Mafi nifiam rege primû appellatû eximijsep ornatû laudibus aurea corona donat.Etlibro urt decentefimo uigefimo Liuius.primusM.Agrippa,M.Lepido apud Sicilia fuperato co rona naualià CaefareOdauio donates eft. Aliasep multiplices fuific coronas Auluf
. / Gelliusficoftcdit.Triûphalis corona aurea imperatori ad honore triumphfid eft,aurû cOronariû antiquitus laurea fuerat.Obfidionalis ex gramine,quaqui obfefifi fuerâtliht raton' dabât.Ciuicaquerna,quâ is quiliberatusfucrat hofte occifo ÔC loco nonrelido H liberatori dabat.Fuit ex dice fimili arbore.Muralis aurea quæ «Ht dabatur,qui prior mu re confcendilfet.Caftrenfis quae ei dabat,qui prius caftra hoftiuintrafiquot;et,ex auro habe* bat infignia ualli.Naualis ex auro,qua donabat qui prius hoftiû naues ingrefiiis eft,ro* ftra habet infigne.Ciuilis myrtea qua ouantes utebant.Et myrtea corona PapiriQ fuiflê ufum fcribic Plinius,q, Sardos in capis myrteis fuperafiet.Et Aulus Gellius,iietp magir ample' Plinius fcribûuL.Siciniû Dentatû cëties uicies prælio uiôorêquadragintaquin que cicatrices aduerfo corpore.nullâ in tergo habuifie, eûdemcp fpolia cepifle triginta quatuor, donatûhaftispurisXV 11 i.phaleris XX V.Torquib. tribus 6C O(ftuaginta:A( milliscêtûfexaginta.Coronis xxvi.uidelicet ciuicis XI11 i.aureisolt;fto,muralib.tri-» bus,ebfidionali una:à fîfco,pris x x x.M.à captiuis X x M.æris.Corona graminea Fa bio impatori ab exercitu liberate data, SC fenatus decreuit cura belliliberatus^Datatp eft à fenatu populocp Romano, qua claritate nihil in rebus humanis fublimius : Fabio Maximo q cundâdo reftituit remp.quicum magiftru équité feruaflet, ab exercitu ap' |gt;eilatus eft pater,amp; patitej ab Italicis Annibale lialtapulfo.eadenup granpinea data eft ? .. z, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MFlam*
-ocr page 187-• LIBER 5 EX T VS- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,141
Ä M^RammxtribunomflitSïn Sjc»lia,âf Gn.Pc»eto AtdftarîbenoGfmbrko.ïspn'mi-pilû capcffens dubitantê per caftra boftiû erumpere intei fcdt, legionêq; eduxitxui cq ceiïum prgtcr corona gramineam,u£ prætcxtatus immolarci ad tibic inê for ulo pofno: qua coronarum dïgnitatc concetra,ne quis indigné abuteret fcnatus pronidit. Scribit nancp Plinius L.Furium argêtarium bclîo Punico fecundo eu corona rofacea interdiu pergola fua in forum pro(pexifle,qui autoritäre fenatus in carcerê duôus fuerit, ncc an ‘lefincbelli cmifTum.RefcrtPiinius Syllâ in uilla fua Tufeulana,quar poft ea fuit L.Syl-læ ,fcripfift'e ôfpingi fecifl'c’fe beîlo Marfico donaiu corona graminea apud Nolê.Æmi liuscpScipio obßdionali donatus apud AphricS â cfuibusferuatis, Ca'far in expugna-tione Mitiîerrç coronaciuica donatus.M.Ciccroncfiliocôfule Idibus Septembris Au -guftus obfidional{,ôlt; ciuica âfenatu donatus. Aurelianum Auguftû apud BizâtiSà ValcrianofcribirFlauius Vopifcusdonatûfuiftccoronismuralibusquatuor, coronis uallaribus quinc^,coronis naualib.duabus,coronis ciuicis duabus. Aliainfoper fuerût
B orn3menta,quibus milites finguli ob rem geftâornabantur. Armillac ab armo dilt;ftæ,fu premabrachtj parte in humeros collumcç uergentc, quam partem argcntcis aurcifue tegminibus fabrefaôis milites ornabantur.quod inftatuis nunc marmoreis amp;nbsp;alrjs tie^ terum fculpturis apparef.Liuius decimo.Papirius curfor conful Papirium fîlium, quatuor cen£urioncs,manipulumqgt;haftatorum armillis aureisep coronis donauft.Lucium Siciniumdiximusfuprà armillis c LX.donatum fuiffe. Sed maiora iam utiliorac^ mili- AgriJatinth tum donaria fimul oftendamus.primùm à Romanis utrtuti militari premium Liuius in Ittibus, fecundo datum oftendit,Horatio Cocliti quantum agri uno die cire um arare potuit.Et Mutio Scçuolæ prata funt dono data trans Tybcrim,quæ Mutia font prata.L.
,us Cincinnatus Didfator prxdâ fuo militi dédit. Captis V eijs Senatus decreuit ut agri Veientani feptena iugera plcbi diuidcrcntur.nec patribus familias tantû, fed uipmniw tn domo liberorQ capitum ratio habcret,uellcntqî in earn fpcm liberos tolIcre.Ét oda-«O Liuius:LatinusCapuacç agro multati. Latinusager Priuernati additus : fit: Faler-
' G nus,qui populi Campant fuerat ufcp ad Vulturnû aroncm plcbi Romanac diuidit : bina jnLatio iugcra.tcrnainFalerno militi data.EtCaruiîiusconful collega Papirqmilitib. lt;xprædacentenosbinosafles.Si: alterû tantûccnturionib.ô^ cquitibusdédit. Cûde a-gris militûeftet rclatum,qui dueftu atet; aufpicio proconfulis Scipionis in Aphrica bcl-1Ö perfeciffcntjdecreuerût patres,ut M.Iunius Brutus praetor urbanus fi ei uideret De-«emuiros agro Samniti qui populi Romani eßet metiendo diuidcndoc^ crearet. quod aût in quintaLiui] decade fertptû extat,cepit Paulus Æmilius feptuaginta Epiri ciuita-lt;e8,quae hofti confenferant,^ prxdâ inde faeftam militi côceffit.maioracp multo fuerût dona,quibusRomaniprincipes fuosmilites ditauerût.fcribitSpartianusde Alexâdro Seuero.Fufo fugatolt;^ Artaxerxc potcntilTimo rege, qui cum feptingentis elephantis, falcatistp curribus mille,ô^ oeftingentis ad bellû ueneratgt;equitû mukis roilib.ftaiim An lt;iocbiâ redijc, ÖC de prçda,quâ Perfis abftulit,fuO ditauit cxcrcitô,GÛ 2lt; tribunes ea quç uicos diripuerât S«: duces filt;ipfos milites habere iulFilTet-tumt^ primû ferui Perlç a-O pud Romanos fuerunt, quos quidê quia indigné feront Perfarû reges, quanquâ fuorû alicubifeniire,acceptis pretijs reddidit,prctiâc^uel illis qui manu ceperant dédit,uel in statuteiGdit» ptrarium conîulit.Reliquü eft ut ultimum militaribus uiris datû ornamentum ftatuas di umiiititH*. camus,quib.ôc: :alij ob uirtutum mérita uariarum poftea ornari côfucuerût. De qaib.Ci ceroquatta in VeyxêGchabet.Idcirco Scipio exiftimabat ftatuas non ad hominûluxu-tiê,fed ad ornatû phanorum ateg oppidorum elfe faôas, ut pofteris noftris monumen-ta religiofa elfe uideant .Et tarnen idê Cicero Philippicarum olt;ftauo,fic dicit. His cniin
• maioresnoftri quiobremp.obierantprobreuiuitadiuturnâ memoriamTcddiderunt. Etinfrà:Vita mortuorum in utuorûmemoria eft pofita: £lt; ad çonclufionê fie ccnfet.Se natui placere Scruio Sulpicio ftatuâ pedeftrem aeneam in roftris,exhuius ordinis fentS tiaftaïuijcircumcp eamftatuam locum gladiatorib, ludisq!,libGris pofterisq, eins qua-qua uerfum pedes quincp.pofterior aût Cicerone Pliniusjic de ftatuis babet.Romae ß-riulacrum ex ære fatftum primû ex peculio Spurij CalFii.quê regnum afîetftâtem pateï ipfius intercmetat'.tranfiit à dijs ad homincs ftatuas fieri multis modis. Antiqui pinge-bantcasbftumineôCinaurabant.Athcniêfes nelcio an ptimiomniû Hatmodio 8«: Ati . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftogttoni
-ocr page 188-14*2-
trivm'ph aktis rohab
ftogitonf tyrantcidispiiblkè pofuerint ftatuas.Hocalt;9üeft eodêanno,quoregesRo^ B ma exaói 1'unt:excepta deinde res eii toto orbeterratS Immaniffima ambitiôe.d^iâ om niS munic/piorfl ÔC fori ftatuæ ornamentu eiïe coepemnt,prorogaricp memoria bomi-nü Sc honores legi,SC in bafibus fcribit, nc in fepulcris tâtû legerent.Mox forö in domi bus priuatorö fadïïi atc^ in atrijs.Honos clientQ inftituit fic colcre patronos. Togara ef figie antiquitus dicabant.placuere SC nudæ tenêces hafiâ ab epheborû gymnicis exem plarib.quas achilleas uocât.Græca res eft nihil uelare: Ar écötra Romana ac militaris, ihoracas addere.Cæfar quidê loricatâ fibi in foro fuo palTus poni; Nâ Lupcrcorö babi-tu fadlæ tâ nouitiæ funt,^ que nuper ^diere pcnulis indutæ.Mâcinus co habitu fibi fta tuit quo deditus eft. Accius poeta in Camœnarû »de maxima forma ftatuâ fibi pofuin cû breUi ipfe elle t forma.Equefires uerô ftatu» modo Romanâ celebration? habêt:or* to à Grçcis exêplo.Sed illi celetas tm dicabât in facris uiCfores. Poftea uerô ÔC g bigis uel quadrigis uicifièneunde ÔC noftri currus nati in ijs g triûphauiffent. Scrû hoc tfs no -nifi à diuo Augufto feiuges:ficut elcphanti.Regu quoep erât in Capitolio ftatu»: utin^ quot;nbsp;de uideant incboaflc.Exhis Rotnuli eft fine tunica:ficut SC Camilli in loftris. ÔC ante e* de Caftoris fuit M.Tremcllî} equcftiis togatajg SSnites bis dcuiceraccaptat^Anagnia populû ftipedio liberauerat. Ante' cautû ut ftatu» inforo tripcdales ftatuerent. hçcm2 lura honorata tune fuit.Colun» prius dicabant, ftatuis proxim»;quarû ratio, ut fupra mortales tollt uiderent.Qd' SC arcus fignificatû eft,nouitio inuento. Extant Catonis in eenfura uociferationes,tnulicrib.Romanis in prouineijs ftatuas poni:nec tn potuit inhi bercquin Rom» quoqj ponerêf;ficut Corneli» Gracchorö matri, qu» fuit Aphricanl prions filia,fcdens paftîm poftea omnib.pofit»,adeo ut tres Annibalis ftatu» in ea ur^ be uideâtur,quâ ad portas ufcp uexaucrit.Fuifte in Italia ftatuarios Herculis ab Euâdro habitu triûphali ftatua in foro boario pofita,oftêdit.Et lanus geminus a Numa regedP catus.Mirumc^ mihi uidet cû ftatuarû in kalia tam uetus origo fit, deorû fimulacra fuif felignea ufqj ad deuió«lAfiam.in M.Scauri »dilitatetria milia fignornin feena tin fue-« Q retemporariotheatro.Scipio fuperior in cella louis imaginé habet,quç ad décora fam» ' liæcireunfert.Superioris Catonis imago in curia àfenatu impofita, ne eins confpeóu unqu5 carer ent.refertSuetoniusTranquillus,AuguftûOctauiûproximûdiisimmorgt; talibus honoré memori» ducü pr»ftitifle,qui imperiû Romanû ex minimo maximum reddidiflent,ftatuascÿ omniû triûphali effigie in utraçp forifui porticu dedicalîe.Et Fia uius Vopifeus fcribit,Tacit3 imperatoré decreuifie Aureliano ftatuas argenteas in Ca pitolio,in curia,tn templo folis,in foro Traiani.Et cû Tacito fexcuplex fuerir ftatua,fm ter eius qui duobus tantômodo menfibus imperauit quincuplices habuit. Togatâ,ela' inydatam,palliatâ,atmatam,ucnatorijhabitus.ncctamenfatisfcioquid fibiuolueritjt? Marcus Cicero honoris cupiétiffimus ad Atticum fic fcribit: Nullos honores mihi ni» uerborû decerni fino,ftatuas prohibeo.Fuit ctiâ alius honos ob rem bene geftâ ijs, quf VUnuiùt militauerant in templis pofitus, quas appellauere manubias : cum tamé pofita in têpl
pottusexmanubqscoparatadici côfueuerit. Aulus Gellius:infaftigqsforiTraianifiquot; tnulacra funt fita, circû undicp inaurata, equoru atep fignorû militariû,fubfcript5(^ eft. Ex manubfjs,manubi»cp funt pecuni» ex pr»da rcdaéî»:Et pr»da funt rerû ipfàrû ca* ptarum corpora. V nde Afeonius fecunda in V erré atftione.Manubias ueteres dicebâf» miß» 8i erat h»c imperatorS pr»da,cx qua quid uellent facerét. VItimusuerô honos militit
ultima 6C folidiffima omnium gloria,ÔC Utilitas fuit,cum militia honefte dimiflus,quie‘' tâ cum dignitatc fcnctftutéagere potuit.é contrat^ nulla fermé afperiorpunitio fuit,^ cùm poft uarios 5C quandotp diuturnos militi»labores,aliquo delitfti admilfi cafu, cü mifjiemm ignominiadimiftus autpœnaaffeeftusfuit.Miffionis itat^formulaoftédamus.Marccl gfntrti lus lurecôfultus De re militari:Miffionû generales caufç funt tres:honefta, caufària, F
gnominiofa:Honcfta eft quætépore militiæimpleto dat: Caufària cùm quis uitio anF mi uel corpore minus idoneus militiçrcnunciat:Ignominiofa caufa eft cùm gsproptet deliôfl facramento foluit.Et Vlpianus de his, g notant infamia:Miftionû multa gene* ra funt.Eft honefta qu» emeritis ftipédqs uel ante ab imperatore indulget: Eft SC cauft riaqu» ^jpter ualitudinë laborib.militi» foIuit.Eft ÔC ignominiofa toties quoties is qm mittit addit nominatim ignominix caufa fe mittere : femper eni addere debet cur miles mittatut
-ocr page 189-- LIBER 'SEXTV.S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14?
mktatur fed fi exautorauit eu, id eft infignia militaria detraxit, intcïinfames effecit licet non adieciftèt ignominiac cauß fe cum exautorafle. eft Sé qiiartü genus miftlonis fi quis cuitandorQ muneru caufa militiam fubijftetïhec autê miflio extftimationcra nó Ig ditjUtcftfæpiftimèrefcripium.lamipfumprælijgerendimodum oftendamus .Qua in rcficut5CinplunbusCacfarAuguftusfaptentcrfenri(reuidetur,praelium quidem fufti Moäufgerai« piendum omninoeftèncgans,ntfi ciim maioremolumentifpes,^ damni metus often- dipr^lij
’ deret-Nam licet quod Cicero pro M.Marccllo oras fcribit.ccrté in armis militü uirtus, locorum opportunitas,auxilia fociorû,clanes,cômcatus multum iuucncmaxiniam (a-
• men partem,quafi fuo iure Fortuna fibi uendicat.Ordinc ueró prglij gerendi nuHo in lo ' co certius fcire ex Liutj odtauo licet:qui quidc ordo licet à Liuio pcrfpicué ßt defeti-ptus,nifi ab attento ÓC cupientiflïmo Facile intelligi nequïnSicq; cft.Et quod antca pha langis fimilis Maccdonicæ.hoc poftea manipulacini ftrutfta acies cœpit eft'ezpoftremô înpluresordinesinftruebant.OrdoenimFexagenosmilites.duosccoturioneSjUcxülû
B unS habebat.prima acies haftati crant:manipuli quindecim diftâtes inter fe modicû fpa tium.Manipulus leues uicenos milites:aliam turbâ feutatorûhabebat.Lcucs aût qui ha ftam tantum geflaq; gererent uocabanf.bacc prima Frons in acie flore iuuenû pubefeen tiummilitûhabcbat.Robuftior indeætastotidêinanipulorûjquib. principibuseftno menhosfequebanturfGUtatiomnesinfignibusarmis:hoctrigintamanipulorû agmen ■ antepilanos appellabantjquia fub fignis al ij quindecim ordines locabaniur, ex quibus ordo unufquifqs tres partes habebat.Earumtjp unamquamqt primipilû uocabani ; trilx exuexillisconftabatarexillû cxxxvi.homineserant.Primumuexillum triariosdu-cebatjUeteranû militem fpetftatae uirtutis.Secundum rorarios, minus roboris çtate Fa-ôistç.Tertiû accenfos minimas fiduciæ manum.Eo in poftremam aciem reijciebantur. Vbi his Ordinibus exerçitus inftrutftus eflct.haftati omniü primi pugnâ imbaniiß hafta ti profligate boftem non pofTentjpcde preflb eos recedentes in interualla 01 dinû principes recipiebantjtum principû pugna era t,haftati fequcbantur.Triarîi fub uexillis cô-iÇ fidebantfiniftro crure porretfto.fcuta innixa bumeris,haftas furretfta cufpide in terra fî xasjhaud fecus.t^ uallo Feptæ inherent acies tenentes.Siapud principes quoq? baud ia tis profpere' eflet pugnatum,à prima acie ad triarios Fcnfim 1 eferebantur. Vndc rem ad triarios redtjiTe cum laboraretur prouerbio increbuit.Triarq côfurgentes.ubi interuai-laordinumfuorû principeshaftatosrecepiiTentjCxtemplo compreffîs ordinib.clau debant uiamzunoq; continenti agmine,iam nulla ipe pôft relicfta,in hoftem incidebât, ïd eratformidolofiftîmum hofti,cum uelut uitftos infecuti nouam repente aciem exur-gentem aueftam numero cernebant.Et huiufmodi feruatum FuifTe ordinem prælio Can nenßLiuiusxxi i.oftendit:|)ariter(^intrigcßmo,ubicommiflam Scipioniscum An nibale pugnam accuratiffîme fcripfit.Quibus in duobus prælijs.quod hic deeft equita tus alarumq; eius opéra qualis erat oftenditur. amp;nbsp;ipfls de rebus infra iterum diéluri Fu-wus.Nec fuit minor Romanorum exerçitus mouentis loco,incedentislt;^, fiue in Iwftc duceret,fiuc mutaret regiones continentise militaris difeiplinæ obfcruantia.Satis no
D tumcftqjfupràoftendimus de Scipione AphricanoNumantiâobfidente,quiprtrtcr aliâ militû cmendationê eos loco mouentes triginta dierû frumentü ac feptenos uallos ferre cogebanaegre propter onus incedenti dicebaticum gladiote uallarcfcierisuallS ferredefinito.aliofcutum paru habiliter Fercnteiaropliuseum fcutumiufto ferre iuflît, rccßid fe fatfturum quando melius gladio quàm Feuto utcret.quem miütem extra ordi nem deprehendit fi Romanus cfletjUitibusîfi extraneus,uirgis cecidit. iunnenta omqia ne exonerarenc militem uendidit.Et paulo fuperiore loco diximus de Alexandro Mâ* meæ imperatore.qui fiquis de itinere in alienam uillam flcxilFct, pro qualitate loci aut fuftibus fubt)cicbat,aut condemnaba£,aut grauiflßmis contunreiqs afRciebat. V ndc Ci cero Pompeium laudansjßc eum commcndaucujus legiones fic tn Aßam perucncrßCi iK non modo nouus exercitusjfed ne ueftigium quidem eius cuiquam pacato nocuifle dicatur.Et Aurdtanuiun'iiTeoftendimus,nequtsmibtum aut pullumautouemrape/ ret alicnam,ne ölt;^ oleum lignumue quis peteret.Omnium tarnen amp;nbsp;àceleritatc admirî da,ô^ ab ordine laudanda fuit Claudtj Neronis ad Salinatorem Liuiö profe(ftio,de qua
V11 Liuius.Claudiu^ ptj^rndfis per agr û Larinaiê,Marïucinû,Frentanû,Praîcutia .■ ■ . , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nun»
-ocr page 190-144 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TR I V M P H AN T I s ROHAE
num qua exerc/tum dudurus erat nunctjs,ut omnes in sgris urbtbusc^ cômeatus para* $ tos militi ad uefcendum in uia defeneni.equos iumentacÿ alia producerêt,ut uchicu lorû feflls copia cßctupfe ex toto exercitu ciuiû fociorumcp quod roboris erat delegit, fexmillepedites,mille équités.Ethercleperinftrudaomnia ordinibus uirorum mu* licrumcß undic^ ex agris e fFuforum inter uota ôf preces.amp;^laudes ibant. Modeßia cet tare milites nequidnifi necelîàrium fumerent, nihil morari^nec à (ignis fubfîftere,ci* bum capiêtcs,diem ac node ire:uix quod fatis ad naturale defideriû corporieifet, quie ti dare.Silentio cadra Salinatoris ingreffi, à fui quifcp ordinis hominibus in têioria ad* dudijCum fumma omniu lætitia hofpiialiter excipiuntur. Nero pod uidoriâ fexto die ad datiua fua atc^ ad hodê perueniuamp;^ iam implefTe uidemur, quæ huius libri initio, de militiæ terredris partibus fîngulis dicere polliciti fuimus.De nauali bello aliqua dicere aggrcdiamur.Nauium uocabula hæc ponit Aulus Gcllius:Gauli,corbitae, caudicariar» «ocdÿuu longac,hippagincs,cercuri,celoces,Iembi,horiac,lcnunculi,aduariæ,profumiæ,gcfeo* ,
rctæ,horiolæ,cattae,fcaphaejpontoncs,ucduriaf,mcdif,phafelli,paroncs,mioparones, F lin très,caupulica,marplacidæ,cidarû,ratariæ,catafcopium. Et Nonius Marcellus par* cim eadê ponit,partim alia,quorum nonnulla exponit. Celox nauigium breuedidum à celeritudine.cotbita tardû,ô(f graue:circerus nauis Afiana pergrandis.Lembus nauis breuis pifcatoria.Mioparo nauicula piratarum:fafellus nauigium campanurndenunctf lusnauigium pifcatoriS. Aduariacnauiculæceleresd/darquod citoagi poHinnlintres naues fluuiatiles.Scaphac nauicular,quæ maiores naues confcquunf:caudicariæ quæ in dutninibus ufui funt.Pridis oblonga ô(f dridaà forma pridis. Oneraria de oneribus tar Caftwa cJa.Pfôfumia nauigtj genus.Et caderiam locum elTe uultNonius:ubi cum nauigatio c5
quiefcitremiSCgubernaculacôquicfcunt.Vegetiusautem liburnameffedicità patri* Andecrina appellatum,quibus fretus Augudus fuperauit Antoniû,fiC ipfis podea fern peripfeamp; alq principes in bellis funt ufi,ut podea omnes bellicæliburnæ (înt didæ.U burnas«^ dicit,cyprcflb,pino filuedri,lauro,ÔC abietecontexi confueuilTe.Ôif clauis col» gt;nbsp;figi æneiSjUtputa perpetuis.cum ferreos rubigo confumat. cædiq? confueuilîèeasarbo resà X v.ad xxi i.lunampodfolditiumædiuû autumnalcufcp ad Cal.Ianuartj. Mi nimæ liburnæ remorum habebant dngulos ordincs,paulo maiores binos, idoneæ mê* Scaph,t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pj-æJiQugti''
ftiamp; Cleopatra fcnorûodonorumc^remigq ordinûruifreliburnicas.Scaphæmaiori* bus liburnis adociantur,quæ uicenos remiges à (ingulis partibus habet,quas Britannigt; ci piraticas uocant.per has amp;nbsp;fuis afferri,amp; aducrfariorum nauibus aliquando intercipi cômeatus folcnt,quæ amp;nbsp;fpeculandi quandoq? prædant ofRcium.quarû ne candeât ue* la colore maritimis fludibus dmillimo tingunt, ÔC funes cera etiâ qua inungi folentn* ues inficiuntur.nautæ(Ç,amp; milites tindam co colore uedê induûr, ut non folum per no dem fed etiam per diem facilius lateant exploratores:Quantû uerô naualibus bellis ue maritimis Romana res profecerit:pauca de multis allata odendent geda mari naui* bus4 Liuius nono.D uumuiri naualis cladis ornandæ refîciendæt^ eo anno creati. Et XX li I qd* fuprà quoqjcd,cum deedent nautæ confules ex fenatufconfulto edixerunn lit qui Lucio Æmilio G.Flaminio cenforibus milib.çris quinquaginra ipfe aur parer e* iùs cenfus fuidètufc^ ad centû milia,nautâ unum cum fex mendû itipendio daret. Qp» fupra eentum milia,udÿad trecentum milia,tres nautas cum dipcndio annuo:qui fupr* trecêtu ufc^ ad decies centû æris,quincp nautas.Qiii fupra decies, feptê:fenatores odo nautas,cû annuo dipendio dareni.Ex hoc edido dati nautæ armati indrudiqt à domi* nisjtrigirttadierumcodis cibarijs naues côlcenderût.Tum primumedfadum,utcla(* fis Romana foctjs naualibus priuata impenfa paratis compleret. Et libre rrigefimo feri bit Liuius:centum fexaginta nauibus longis resRomana eo anno geda. Et trige limo (e xto LiCornelius Scipio conful edixit,ut quinqt milia in Bruttjs feripta BrunduGum cd ûenirenutres legatos nominauit,Sex(um Digitiû L. Apudium G.Fabticium Lufeinû» 2uiexoramaritima undiqinaues Brundudum contraherent.EtXX v i.Liuius capt* 'athaginenouainHifpania ubi oppugnatio in aquisamp;mari fuit, nauesdicitonera* rias fexaginta tres in portu expugnatas captaslt;^,ô^ quafdâ cum fuis oneribus/rumen* co,annis,£re,pr£terea feno QC iintheis SC ipartho, QC nauali alia materie ad cladem çdi*
ficandaiR
-ocr page 191-- L 1 B E R ' S'î P'T I H T sr •quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;145
Ä fîcandâ.Caflîus procôful Ciccrohi.Nos éx ora maritimà à prouincia amp;nbsp;ex infuBs, qua’s potuinms,naues deduximus:deleiflô remigiûminàgna côtumacia ciuitatû,tarnen fatis celeriter habuimus.Et G.Lcntulus proquæftor c5fulibus,tnbunis plcbis ÔC fcnatui,po pülocç Romano.Idcirco etiâ naués oneran'às; quarû minor nulla erat dccê milium ani^ phorarü cótradlas in Licia.quó in loco licet conqcere, aut amphoras tunc fuifle mino- rrfno». res ætatis noftræ amphoris,aut naues illorû noftris mùlto maiorcs.Nâ miraculiloco hâ bitae funt,qüas Alphonfus Âragohû rex apud Ncapolim,SC V eneta refp. V enetijs,quâ Cuormiliüm amphorarû proximis temporibus côftruxerunt,8C ex qs quç agâtur remils tnaioi’ës omniQàetatis noftrç licet triremes di(f}æ fint,duos tantömodó ordines remorS fingùlis in lateribus habêt.quas à Liburnis origine habuilTc crediderimjUcl eo maximê quia in Liburnis 6C propinquo VerietiarS loco triremes omniû ætatis noftræ inprimis agiles ÔC idoneæ fabricari dicûtür.Mütata itacp nauigia,mutata funt ùôcabula,amp; quod maids eft, mutata funt claftiüloca. Duas cm diuerfis inlocis claftes maximas OdauiuS
B Gæfar Auguftus inftituit,in tocisnûc pcnitus dcrclidis: Raucnnæ unâ, ubi claufum in littore hoftiS canale habet prifci præfentifqj nominis CandianStalterâ Mifeni côtra Pu tcôîànuo|ppidô,cuius claftis locû in ftagno ftmifîccato, à mari omnino dereliôum ui-dimus imhiutatum : quibus de claffibus fie habet Vegètius.ApudMifcnû amp;f RauennS fingulçlegionescumclaffîbusftabant,nclegiôncsâtutelaurbisabfccder?tjôi cumragt; . gt;nbsp;tio poftulaflet fine mora,fine circuitu, ad omnes mudi partes nauigio peruenirêt. Nam Mifenatium clalTis Galliâ,Hifpaniam,Mauritanias, Aphricâ,Ægyptum, Sardiniâ atep Siciliam habebat in promptu. Claffî s autê Rauennatiû, Epirû, Macedonia, Achaiam', Prôpôtidem,Pontum,Oricntcm, Cretam,Cyprum pené dirCôa nauigatione petebat, quia in rebus bellicis celcritas ampliusfolet prodefte quàm uirtus.Liburnis autê quç iri , Campaniaftabant,præfelt;ftds claffis Mifenatiû præerat. Eas uerô quæ lonio mari datefe Depr^eftu fuerât, præfetftus clalTis Rauennatiû rctinebat,fub quibus crantdéni tribuni percohof tes fingulasconftitutùfingulæautêLiburnæfingulos Nauarcoshabcbant.Sed iam fai-
G tis multa fextusliber habet,esetera ad militiaih facientia in feptimum congeramus.
BLONDI FLAVII FORLIVIENSIS TRIVMPHANTIS ROMAE •
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liberseptimvs.
HVLrk fuperius uaria«^ diximus ad utriufep belli, terra mariqt geréndl militiâ facientia. Vndccumea ut plurimû à Tito Liuio Patauino fum-pferimus, opefumtç eius pars maxima teniporû malignitate pcricriù nônindecenshoclocoiudicamus,bellorumamp; aliorum terra maric^â Romanis geftorum, quæ fecuda amp;nbsp;aliæ decem Liutj ipfîùs fupra quari-tamDecadescóhtincbant,fummas ftridiftîma breuitate compledf.
Quoliriabbre idcônfeqùifperamus,ut fingulas bcllorum militiæamp;eius difeiplinæ partes,de quibus fuprà tralt;ftauimus,lelt;ftor attentus infpiciat. Quinctiâ non folum beO lauidebitgcfta, fed tumultusinfuper, quosmàiôresà bellis plurimum diffcrreuoïüc^ ^umuhus.
D tunt. nam Cicero in Philippicarum feptimo, Poteft cnim bellum elle fine tumultu, tm-multus fine bello efle non poteft, itac^ maiores noftri tumuîtum Italicum,quôd erat do mefticum,tumultumGallicum,quôderat Italiæ fihitimum.Prætefca nullumtumuL turn nominabanngraùius autem tumuîtum efle,qüâmbcllum hincintelligi licet, quod à bello Gallico uacatiönes ualcant,tumultù no ualcat.A fecundaà Decade incipimus, Bell«!«Röw4« quando prima, tertia ÔÔ quarta integræ nobis extant Cum uiolalTentTarentini miflps norum cum ad (è oratores, bellum iri eos Romani moucrunt, petitufeç à Tarentinis Pyrrhus rexE.- Tmntinii» pirotarum præfidium cis attulit. Leuinus conful Romanus ei præfeôus bello, niiflbs exploratores intcrceptos per caftra,ut infpiccrent ex confidentiadutftos remitti.ad Pyrrhüm curauit. Commifla eft inter præftantiftîmos ducès pugna, primufeç Pyrrhus in fugam erat conuerfus,cum obuius elephantis fadus parumper cónftitit, amp;nbsp;immilTis inhoftcmelephantispreliumreaflumpfit.Romarii«^ ad. primurnbcluænunquam alias uifum confpedum territi,feedam commiferunt fugam. In qua cædcs Romanórüm fuit magna mille olt;ftingêti ucnére in hoftium potcftatê,quos Pyrrhus libcraliter dimifit,' «afoftÿ curauit honeftiffime' fepcliri. Feruntfj riÔriulli Pyrrhum uifis Roniariis uerfa iii
gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus, “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n fuas '
-ocr page 192-14^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRÎVMPHANTIS ROMAS
fuas fades ade îaeentibus dixifTcjG tales habuilTct milttes,totû Ce orbe facile fitbacftiirS, ß fadumc^ eft eius uidonæ fatna,uc Sânitcs,Brutq Si Lucani, Romano lam turn ncmint inuidenteSjfefePyrrho Tarcntintfcj coniunxerint,cû quibiis ufcp Prçncfte omnia uren peruenit. Mifit paulo poft Pyrrhus Cincam oratorem Roma ea coditione pace pe* titurum,ut capta de Italia retinerer. nbsp;nbsp;nbsp;uir omniû de quibus fcriptu Gt memoriae exceb
leniioriSjCiuiu RomanorS Si eóiugum,filiorumqi nomina ac domos cum noftèqmun^ ribus fîngulos pertêtauit,ncminêcj qui acciperet inueniftè retulit.qua in relatione pergt;
: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cûdâti de Romanis rebus Pyrrho, urbem plena regibus uidiflerefpôdit. De pace cum
Romanis non conuenit, Appio Cacco quod Cicero ab Ennio fumptû feribit his uerbis diftuadête,Quo uobis actes mentisgt;quacftare folebat antehac,dcmêti tendit feftedere paci.Intérim redditi à Pyrrho captiui,quod fuprà diximus,tam diu iufto honore milicig carucr5t,quoufcp ipolia de fuperato hofte in patriâ retulcrQt.Deinde P.Sulpitio ScDc' cio Mure côfulibus pugna cû Pyrrho cômiftà,capti fût elephâti quatuor, occifa uiginti hoftiS,amp; quinc^ RomanorS milia,Pyrrhufcp Tarentû côceftît. Fabricioc^ dehinc aiteri côfulumfuffedocum medicus Pyrrhi morte per uenenS accepto precio polliceretur, uindum ille proditorê régi remifit,armis dicens Romanos nô fraude folitos cum hofti tbemaltit depugnare. Pyrrhus paulo poft oblata Syraeufarû proditione, in Siciliâ traiecit. Si défunt, rc infeda in Italiam redtjt.Commiiitqi cumC.Curio côfulcnouo praclium.in quo dtfinlt; de Ephefum ucniens, per totam Aßam maiorê literas mißt, ut Romani ciues ubicuntp cflentinucnti,occidcrentur:quod Si fadum eft. Qiiam cladem accepta, Si fiinul focio' fum populo«^ Romano amicorum regum eiedionem, M.Ciccro Pôpcium ad id bellä deligi Imperator? fuadensjloculenta orationedeploraf.Mcthonem exinde AchaigcF uitatê Arifton Athenienßs Mithridati tradidit,per cuius occaßone uenicns Archelaiis copiarû Mithridatis dux, Achaiam ÔC Graeciam totam occupauir. Quietioribus iamin urbe Roma rebus,Sylla in Græciam duxit. Qui Archelao apud Pyrçum côgreflus, ill« prælio fuperatû,omnicç fpoliatS exerciturcpulit,amp; Græciam Achaiamrj rccepit. Qua -inRomanorum uidoria uiginti milia hoftiû carfa funt, cum uix irecentos Sylla defide-rauerit.Inftauratus tamê eft Archelai exercitus,nouis feptuaginta miliS coptjs à Mithri datemiHis.Côgrefïit^ funt duces prçlio accuratifïîmegcfto,in quo Archelaus inferior filium Diogenem cum quindccim milibuscæßs amifit.Tentauit tamêitcrû fortunam Archelaustâf fecundo prçlio maiore conatu c5miftb,omnibus copijs fuis partim cçfislt; partim captis fugiens,tribus diebus in paludc delituit. Pettjt tüc pace Mithridates, quä Sylla nifi quas ceperat ^^uincijs Si urbibus redditis, dare recufauir. QuareMithridates fuis diffi d ens uiribus,ad petitö impetratum^ Syl lac colloquium uenit.paxi^ conftituta «ft.per qua Sylla quieqd de Afia populus amiierat Romanus,recepft.Et ad Dardanos, Scordifcos Ö^Dalmatas couerfo uidore exercitu rebelles fubegit-Marius interim Cin^ na Cornelio ßbi foederato in urbem reuerfus eft,à quibus multi cófularcs ôi^fenatortj,ac equeftris ordinis de nobilitate Romana partis Syllanarû oceiß,domus Syllæ euerfa,â^ uxor fil tj fugati funtMaximaq; pars fenatus urbe,in Graeciâ profuga ad Syllam coti' h fugit, Reuerfus eft tune in Italiâ Sylla, Si apud Capuam Norbano Si C^ioni ducibus Marianis côgreflus,fcx milia de eorum exercitu occidit, totidem cepit Sed paulo póft totus is Marianarû partium exercitusapudCalenum Cepionisperfidia Syllano paca--tus eft immixtuß^ exereitui.Confules inde creati funt, Marius filius,amp; Papirius Carbo, côtra quos duxit urbem uerfus Sylla,congrefîifc^ ad Sacriportû Praeneftinæ uibisfub^ urbium utrorume^ copqs,caedes utrinc^ magna,fed in Marianis maior cômifla,Ex côfu lum eni exercitu quindecim milia,ex Syllano uix dimidia pars cecidere. De quo prarlio Lucanus,Iam quotapud facri cecidere cadauera portum.Contraxerat interim Sylla ex Câpanis Samnitibufq^ auxilia, quibus cum fuis legionibus coniundis inuadêdi urbem Ôi reliquairrumpendi côfilium inijnobierat nâqp per id têporis Marius pater, ad Anie^ nemi^ extruefto fepulcro humatus erat. Venit itaep Salaria uia ad porta Collinam Sylla, quo iubente Marrj fepulcro funditus diruto, eius ofla diffipata Si in Aniencm proieda funt. Vndc ^d fuprà diximus,fadû eft, ut Sylla ipfe id in fuo cadauere timens exemplff» primus degêtc Cornelia moriens cremari uoluerir. prodierût uerô in aciem côfiilcs,6i cundis populi Romani coptjs,quæ ad urbem âClonge' in dreuitu crât prælio ingêti cS' curfum
»
-ocr page 193-curfum cft.tn quo fcripferuntnonnulIiofluagintamiKaceddine. VndeLucanüs, Aut Row^norttf» Golh'na tulit ftratas quot porta catcruas. Superior aSt Sylla urbe ingreflus tria mil ia d- tiedes uilirn, qui in uillâ publica capo imminente Martio inermes fe receperat, interfici iuffit.
Q;Gàtulo eius partium duce primario contra adnitcntCjô^pafTim dum ea cÓmitteretur
cædes ciamâte,fruftra uidurû Sÿllam,fi inermibus ÔC quietis fimul cum armatis ÔC refi-
ßetibus interfedis,nulli fuper(int,quibus dominer .Marius fiiius poft earn accepta da« dem in urbêreuerfus.ærario penitus exhauftOjthefaurós inde eduxit ingéniés,quinde» cim milia pondo auri,argenti ad triginta milia,de quibus fuprà à nobis eft didû,â^Prg-nefte fe côtulit.qua in urbe obfefliis,cQ refiftere riequirct,mutuis cû uno ex comilitoni-bus uulneribus côcurrens,occubuit.VrbêPfæneftinâ cû Sylla uiribus capi pofte diffi-derct,ad ingeniû conuerfus ciues fide euocauit, e quibus immanifïîmé deceptis quinc^ milia occidi,lacerari,SC per câpos difpergi curauit.quatuor mille feptingêtos jîfcnpfir, corumcß mulieres maiori ex parte occidit, amp;nbsp;demû urbem Praeneftinâ Syllanus deleuic
■ B exercitus,G.Garbo fugit Ariminû,ubi fuperatus occifuftç eft.lriterea G.Pompeius, cui poftea magno fuit cognômêtû,Sÿllanis partibus quarû ipfe erat ubicp prçualêtibus, aduerfç partis duces iri Aphricafuperauit,amp; eafubijciparatiftima.reip.nominein Syl« lanâditionêrccepta,annû agens qiiartû ôé uigefimû,ncc conlul,nec procô(ul,nec piægt; tor,necçctiâæratislcgitimætriumphauit.protrada funt focialeamp;^ prædidû ciuilepri« mum infeliciftîma reip.SC lirbi Romae bella, ànnis ad fexdecim. In quibus cetum quin-quaginta milia referuntur cæfa, inter quæ côfulares tres ôf uiginti, prae tor q feptc.iena-tores ducchti,ôccubuiftc dicuntur.Ad quorfl finem Sylla in prtuatâfecedês uitâ,quan« doçp paucis.quâdoqt nullis comitantibus feruis aut libertis, aliquot annis ( mirû didu) poft tâtas ciuiû cgdes.in ürbe uixit fecurus:eum tamê pcdiculis,quos fola caro Humana gignituermiculis uiuentêdiuafflidû,â^ demûabipfis occifumfuiffenônulîi tradidérc;
iusautêdimiftaedidaturæfadum damnas C.Cæfar$Cipfedidaror perpetuus diceré • folituscft.Syllâliteras nefciuilTe. MortuófubindeSylIa, Lepidus Marianarû, ôi. Gatu-C* tus Syllanarû partium duces,nouum ciuile bellum fufcitarûr, bis cóflixerunr, in quibus præltjsmultiperierût. Albain quâ Scipio Lepidi fiiius confugerat expugnata, qui fu- ' * gicns apud Regiû fuperatus SC occifus eft. Qjiatuor eodè têporc bella funt orta. In Hi« ^ania,in Pâphiliaamp;Gilicia, inMacedonia,inDalmatia. primûgeftîtSertoriusNürfi* quot;nbsp;' nus Marianarû partiû,inHifpania,amp;^Lufitania:côtra que Gæcilius Metellus.ôC L.Do« ’ ■ ntitius côrules,paratinîmû duxerunt exercitû.Sertortj duce Herculeo, L Domitius pu gnaeômifta occifus eft, Gæcilius uerô Metelluseius fiiius, qui lugurthâuicerat.àf ipfc prælio decertâSjhoftê mora fatigabat, donee Pompeq caftris côfociarus eft.Multà funt eo Sertortj bello prçclara gefta, quæ hac noftra afcriptionc explicari nequeût.nâcp an« his duodeuiginti Sertorius inHifpanijs fuit,quorû rebellionis odauo cû duces dariftï« mi Gn.Pôpeius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Metellus adolefcês in eû duxifsêt,bcllûcç acerrimû gererct,Serto
tio à fuis occifo, res Hifpaniae quietê funt nadae. Secundû in Macedonia bellû Appius Claudius breui pacauit,q ea ,puincia recepta amp;nbsp;Rhodopcditiôi Romanæ addita ob ij r.
£gt; Tertiû maioris negocij in Dalmatia fuit,ad ^d G.Scribonius cum duxiflet,trium annogt; rum bello ea omni recepta prouincia ad Danubiû ufcp uincendo peruenit. Sufeitatû au tem in Cilicia SC Pâphilia quartû bellum côpofuit G.Seruilius uir nobiliftimus,quiilliS' receptis prouinctjs, Liciâ, Olympum SC Coricû urbes addidit. Primufi^ Romanorum ducûlfauriâattigit prouincia, qua populo fubada Romano didus eft Ifauricus. Quat dum à Scruilio geruntur,miftus eft in Illyricû G. Cofeonius, qui duOrum annorû bello* cum regionibus illis pacatis Salonas imperio addidiftet,Româ redijt. Mithridates inte rimi pace rupta,quâ à Sylla habuerat,Bithyniâ SC Afiam capere eft adnixus, contra que LXicinius,amp; M. Aurelius cófules duxerût.eumq; repulerût.Qui tarnen dum fugam fl« mulat,Cizicum urbem ampliftimam obfedit.Creatus inde côful L.Lucullus ad Cfôicû pcrucnit,eam(ÿ belli rationê inijt.ut hiric Mithridates à Romano exercitu inde à Ci2i« «nisinfeftaretur. Quæ dum protrahitur obfidio bellum feruile in Italia excitatum eft, Sparthaco Orixo SC Oenomao ducibus,quiàGapua prçlio pertêtataacerrimo, cûpo« * liri ncquiflent,ad V efuuium delati, Caftra iri èo mô te cômuniunt. Duxit uerô ad V efu-uium Claudius prætor, SC claufiobfldione fetui etûpentesj)caetorê cum ignonjinia regt;«
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n 2. puletunc
-ocr page 194-14s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS R o m ae
pukrunt. Et iflgêti ptatda potiti per Lucanos ad Cofcntiam perucncrCf, tîto progrefl» ß furore,tanta ufi tmmanitatc,ut omnê ferarum rabicm fuperarint: quacuncg enim dux^-runt ferro omnia ignic^ uaftantcs,caf dem quoqj nullo «etatis habito difcrimine cómifé' SenàdM.Craf runt.amp; cum parum ducerent libidine in matronis uirginibufcß explerc,multas ludibrio fodekti. habitas,utnecemfibi indignitateconfcirent,adegerunt.In quosM.Licinius Craflus
proconful cum duxifler, eos in Apulia decernere prælio coados fuperauit, adinterne^ cionemqj deleuit.Lucullus interim Mithridatê in Cizico coclufum, tarn artfla prelleraC obOdtone,ut fuga fibi cófukrcfitcópulfuszperfecutufqp cum LuculIusPaphlagoniadc itinere Bithyniamq? recepit.Coftirir uero ad Gazeram de fuga Mithridates. Vbi couo* catus undicj fuus ad diem couenerat exercitus.Commiflumfp eft fummo utriufc^ ducis niiu praelium:in quo Mithridates cum triginta milia amififlet, in minoré Armeniam de fuga fe contulit,qua prouincia Lucullus illo fugato potitus cft.cofugit uero in fuperio^ rem Armeniam Mithridates à Tygrane cius prouinciac domino protedus.Et Lucullus utroc^ rege per arma pulfo, maioré cu minore Armenia Romano adiecit imperio. Re^ cuperauitautembreuiTygrancsfagittariorûdecê,aliorûmilitunonagintamiliain ex* crcitS, cui Lucullus cum tribus kgiontbus prçlio eft cógrelTus.Tygraneft^ fuperatus, magnâ fui exercitus partem amifit.â^ fugitxontinucrat autem fc tn munitilfima ditifli* maq^ fupcrioris Armcniae ciuitate Tygranis frater, que fimul cum ciuitate cum cepiffet Lucullus,ingeti prgda potitus eft.Difpofuerat interim Lucullus circa Afiæ littora claf-fem,ne reuerfus in earn prouinciSMitliridates bellu innouarct,fed milites daffiari) mili tibusterreftris exercitus fatftä, de qua eftditftûprædâ inuidentes, negledo Luculli tnv pcrio, maris euftodiâ deferuerunt, Mithridatefcß minoré Afiâ ingrelfus,maximos con^ ciuit motus : quorû occafione fretus G.Pompeius, quâ pridé amb/ebat Lucullo gloria præripuit.Quod enim oratio Ciceronisluculentilïima de laudibus Pópeij amp;nbsp;Impcrato re deligêdo habita edocet, fuftctftus Lucullo Popetus, ad paratâ eius belli uidoriam fc côtulit. Altcrq? Lucullus interea ad Macedonia mifliis, Romanorfl primus Beftbs atti-git SC ftibegit.Et feras Rhodopetorû montiû genres, quas fama eflèt humanis carnibus ueicijUi deeuflas domuitattriuttep.Cepitdeftruxit«^ Apolloniâ,cepit Galatiâ amp;fParthc nopolim.Qua ité tépeftate exortum eft bell Q Creticû.Cçciliuft^ Mctellus côfuî ea orâl tfUumCrea infulatricnniocapta ÔCpacata,pofttriumphûdeca Romæaélû.Creticicognominceft ticunt. honeftatus.Longû eflèt Gn.Pôpef) horum temporû gefta fuflus deferibere : nanq? poft res Mithridatis amp;Tygranis affltélas poft Beronicé,quaî Sgt;C BaruthjPtolomaidéjqug ÔC AccÔ,ô^ Cirenas in poteftaté reda(ftas,poft bellum Ptraticû breut confeéîum, Pôti urgt; bibus accircunftâtibus tributaïqs effeciis,Horodem quoeç Albanorû rcgéfuperatû fc cit tributariûjHiberiam fubdiditjturiam, Arabiam,8^ minoré Armenia Deiotharo Ga lathç.qui côtraT ygrané fibi fauerat régi appellato dedit.Paphlagoniâ reddidit Attalo. Obfides Antiochenisreddidit,HierofolymâobfcditSCcepir,in cuius urbis obfidiôe tr» bus protratfta menfibus, duodccim milia ludacorS pugnâdo funt caefa. Inde Hircanû in facerdotiûreftituit.AriftobolûeaptiuSRomâpcrduxit,ad fummamq» de triginta regû jj bus triumphû egit,in quo Ariftobolus amp;Tygranis Mithridatifqj filîj ante currS funt du lt;fti. Argéticj uis ingens in ærarifl eft relata : pauloc^ pôft L. Serous Catilina in patriam molitus eftjô^ Ciceronis confulis uirtutc opprcflus,tjd luculétifltma Crifpi hiftoria ex* tans edocet. Caius Iulius Cæfar ad Gallias Illyrtcumtç côful creatus cû decé legionibus acceftît,cuius præftâtiflîmi eloquétiffimicç principis gefta, fuis comcntarti's clegâtifli-méfcriptis,5lt;rpenéinfinitorûhiftortjsfuntnotifltma.necfatisfcimus,neq;etiânoftri,p pofiti eft difcerncre.plus ne boni an mali rebus attulcrit Romanis fua,fîcutCicero inQf, quâ fibi coftituerit opinio principatus.Scd quod côftat in eo bellOjquod côtraG.Pom pcium geflfitciuiliûmaximo,c5fularis,triumphalis,fcnatorij,prçtort|,equeftrisordinis ôf plebeij,tanta Romanorû cædes fa(fta,ut infinitû reccnfere,horrédumcj fit,nedn megt; morare,fed ctiâ cogitare.Ncc minora,fuerût.meliorat^ ab etus nepote Otftauto Caefarc Augufto gefta.Nâ (ne eius facinora altius repetamus)fummu SC imprjflîmû in Roma^ Triuinniratuf. no imperio comifliim feelus fuit,triûuiratusOlt;ftaufj ipfius,Marct Antonij.SniMarci Le
pidi,circa Mutinenfem urbé,in paruula quadâinfula Labinij fluminis, amp;nbsp;aperta,tn qua duces tpft orbéRomanû æquis porttonibus parti» funt, dC ne ciues per earn ætaté prugt; dentia
-ocr page 195-n B B R s B P T I M V s.
149
' nbsp;nbsp;dcnria,ingcnîo 5C anîmis ualcntes,tanta impictatê prohiberc poflcnt, comifiîs ilîorutn
cædibus prouiderunt.Qua de te Liuius undcuigefimo libro cêteGmo üc habet. In tri«-uiratuprofcriptiofalt;Haeft.lnq«a plurimi équités,fenatores CXXX.uiciffîm conceffî. Lepidus enim L.Paulumfratrê, Antonius L.Cçfarê auuncul5,Oâ:auianus M.CicerO-nem, qui à Popilio legionario milite cû haberet annos lx i i i i . occifus, caputcç cû de-xtera manu in roftris poGta,ubi multos defêderat. Geffît poGmodu quincj bclla ciuilia BeîU tjuittijue idem Auguftu8,Mutinêfe,Philippêfe,PeruGnS, Siculû, Acciacû.Quibus in bellis præ- ciuilùper ter aliâmultiplicêciuium caedem, Auguftus uiginti milia Romanorûmilitum cxaüto- gnHumgeilih rauit,triginta milia fcruorum,qui militauerât.dominis reftituit,fex milia quorû domini nÔ extabât in crucê,fuftulit.Tandem Cantabrico bello confe(Go,Cçfar Auguftus lanîî primo amp;nbsp;fccundo à côdita urbe ante memoriâ fuâ claufum,anno urbis primo quinqua geGmo feptingêteGmOjOrbe ubicp pacato tertio clauGt.pcrcç pacis têpora faluator no-fter lefus Chriftus nafci uoluit.paruâ halt;ftenus,fed ucl idco nô ingratâ (quia aliqua eft)
B notitiamdedimuscorû,quaeduoamp;centumTitiLiuqPatauinihiftoriarumlibrinocx-lâtes cotinebât.fatifcç c5ftat,gefta eum Olt;ftauij Auguftià mio inhonorehabitus amp;nbsp;di-uitt]s aucftus fuit(no tarnen ad ufcp illius uitac ftnem) feripGne.Ea autê,quæ in ætatê no-ftram Romani imperatores geflerCjUarios 6^ quâdo^ nullos feriptores habuerunt. De quibus quàm poterimus breuiore fumma dicemus.SuetoniusT ranquillus à C.Iulio Cç fare incipies, duodecim principû côfecit hiftoriâ toto orbe notiffimâ *. eorundêcp, amp;nbsp;ut conijcimusalioruuelperpaucorGgefta.elegatiorcftilo coplexus fuerat Cornélius Tacitus, quçfcriptamaioricxpartcperierSt-Sunt^hiduodecimC.IuliusCçfar,O(ftauius DuodeetmG^ cius nepos Caefar Auguftus.Tiberius,C.Calligula,CIaudius,Nero,Galba,Otho,Vite! lius,VcfpaGanus,TitusVcfpaGanus,Domitianus.SuccefleruntDomitiano,NeruaôC Traianus,quorû gefta Ordine feripta nô extât. Et Ncrua quidê anni unius, quo Romagt; nam tenuit monarchic, id habuit decoris,4d Traianum rclt;fto ingetis uirtutis iudicio du dus adoptauit.QuiHifpanismaioribusRomçnatusoptimosqùofqi principes rerun!
C geftarû magniftcêtia ôi omnimoda uirtutc,gloria ôi laudc.uel fupcrat,uel çquat.Anno rum uerô triû fcxagtnta,quibus uixit,duodeuigeGmo ^dimidio imperauitteuius bitatis morumqî G perierunt feripta inhiftoriâ digefta, nô tarnen adeô obliterata eft memoria, quin multa6C alibi ÄTin hoc opéré à nobis fuerint cclcbrata. Hadrianus polt lt;«.amp; aln tres QC uiginti fecuti fût principes Augufti,ôi: plurimi Cçfares SC tyrâni,quora geftaàfcptê referunt feriptoribus in unicum codicem(nefcimus à quo)ordine digefta, luntcç hiferiptores, Helius Spartianus, Iulius Capitolinus, Elauius Eutropius, Flauius VopifcusSyracufanuSjTrcbelius Pollio,HeliusLâpridiusamp; Vulcatius Gallicanus. imperntorum Imperatorû uerô prêter tyrânos,quiincidcrût, àdidis fcptê feriptoribus celebrâtur, ordopo^iTr^ hic eft ordo. Hadrianus maioribus ipfe Hifpanis pâtre Italico apud Hatriâ Sanitium urbem natus,uno amp;nbsp;uiginti annis adminiftrauit imperiû.Succeflbr cius 8(fgcncr,ac per adoptionê nlius AntoninusPiusuir optimus,tribus amp;nbsp;uiginti annisinimpio uixit. An toninus uerô cognomento Philofophus Pio gener ôd fucceftbr,nulla in re maius dédit
O philofophiac experimêtum, ^quodLuciumfratrêBeftiumhominê collegaaftumpta undecim annis,amp; Fauftinâuxorem adultcrqsinfamem,patienti{rimètolcrauit.Tertio quo(ç infclixincômodo.quod Comodum ftlium amp;nbsp;fucceftorê habuit,cuius uita annis duodeuiginti Romano imperio fclicilTima fuit. Antoninum antedidû cognomine Co modum, que omnibus incômodum uulgô appellarunt, cum annis tredecim fola uirtu* tis paternç gratia tolerari feciflet.mors uiolêtafuftulit.Pcrtinacê Libertino pâtre fatum amp;nbsp;praeftâtemuirum populus cum diligeret,milites ob auaritiae opinionê oderat, quem fecundo imperij menfe nô fatis cxplcto intcrfccerunt.Iulianum Didium Mediolancnft bus ortum maioribus,ueralaborâtem auaritiae tenacitatis infamia, poft quintâ dicm Ä fccûdum impertj mêfem autoritate fenatus priuatum,populus in palatio occidit.Sc-ucrum inde inÂphrica oriundû inter bonos principes numerandû,annis duodeuiginti imperatorêfrugi Romana res habuit. Baftîanum Seuerus ftlium,amp; fucceftorê habuit, cui Antonino Caracallae fuit appellatio. ïfcç genitori parû uirtute Gmilis, fexto imperq anno nodum fatis finito,apud Carras McfopotamiaCjà militibus eft occifus. Qui caedis fuse autorê Macrinum habuit f«cccflbrê,uitum nô magis origine fordidiftimû,® flagi-
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, n 3 tqa
-ocr page 196-15» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRI VM P HANTIS ROM AB
tij»omnibus inquinat/ffimû,queapud Antiocbiâanno impertj no fitîs exac^o^HdiO' S gabalus interfici curauft-Et is uarius etiâ appellatus,cû fd dei unius Heliogabali cogno men accepiHèt,uir omniûqui ante âf poR fe fuerât fordidifïïmus fceleftiflimuf4,anniâ tribus Romani impertj titulum inquinauic.Tâtas principû fordesjantâ Romani impcgt;* rq calamitatem,fuccefïor reftituit Âlcxâdcr Aflyrijs parcntibus Romac Mammea gens tusCbriftiana.Eum lamêfummçamp;rarifïîmçprobitatisprincipêjtcrtiodecitnoimperjtj anno in Gallijs agencé fceleftiffîmimilitesMaximini ThracisinftigatiÔe curaq; inierfe cerunt.Ifq Maximinus utroq parente Barbaro,apud Barbaros natus, ôC ad pubertaci» annos nutritus,cùm tribus annis unà cûfîlio fuo imperailèt^apud Aquilciâfimul cQ SQquot; dem occifuseft.Tres eo deturbando impertj turbine imperatores fenacus deebrauerat? quorS Pupienus QC. Albinus, poft fecundû principatus annû à militibus incerfetfti funta Tcrtiuf^quicum eis fenatusauroritatepariterfueratImperator Gordianus adokfcês Auguftus fex omino annis tenuit prindpatS.Philippus exinde Arabs,cuius dolo Gcr dianus ille adolefcês occubuerat imperiS adeptus,PhiIippû bliû côfortê principatus af fumpfit, primus Romanorû principû Chriftianus. Que Decij Pannoni» perfîdia côciti milites primô,ôf paulo poftftlin ad anniièptimieorûimperij fînêocciderunt.Deciufc^ cum ftlio Caefare declarato ad tertij quo imperauerat anni fine, dum eôtra Æmilianû in Moefia rebellé parat exercitû, à Barbaris eft oecifus. Gallufq; Ploftilianus fucceftbr ad împeriûaftumptuSjVoIufianûfiliû côfortéhabuit. Qui anno impertj fecûdo,peftefuo rum téporum, aliarfî omniû de quibus tradit maxima, apud Meuaniâ, fiue uicinâ Fori Flamintj urbé interierunr Valerianus inde uir nobilitate, dodrina amp;nbsp;eloquéria clarus« fummo ienatus popwliq? Romani côfenfu,primus,ut uidc£,princfpûCçfàr amp;Auguftu» fuit dedaratus,cuius probe gefta cum tâtac fortunat uidercntur reipôdere,in maximum omniû incidic infortuniû : à Sapore em Perfarâ rege fextoimperîj anno captus, amp;nbsp;catc' na tanquâ canis,quacun(^ barbarus rex iter faceret dudus,illâ in equû afcenfurû hum» ris fuftétauit.Galenus filius,qui annis undecim amp;nbsp;uiuo amp;nbsp;mortuo genicore Romanum fcEdauitimpcriu,CaIigula,CônK)do,acipfopenéHeliogabaloflagitiofîorfuit,percu- Ö ius tépora orbis Romanus à triginta tyrânis extitit preftùs. poft qué Claudius crus no* minis fceundus, tanquâ eontrarium antea iuooppofttum côtrario,non minus optimo cuic^Traianis.Pijs, Alexâdris,^ ille pefttmis fuit adfimilis.qui Gothis magna clade af* ftidis, Si intra folum Barbaries redire côpuftis, dum maiora meditatur Si parat, anno impertj fecundo nôdum finito obtjt.Quintiliufi^ frater,SCimperiofucccflor fextodeci* mo impertj die interfedus eft. Ad Barbara tune Romana resredtjt: Aurelianus em Bar baro obfcuri nominis paréte apcFBarbatos genitus,Rotnanâ in qua à pueritianutritus erat difciplinâ adeô rcdoleuif, ut fî fæuitia abfuiflct,qux fola eû Barbarû prodebat, bo* nis probifejimperatoribus acquaripotuerit,plura in ©riete g alibi gefltt.Romçambitfl iufcg extra muros eius prifeos diffiniuit.Vltimuf€ÿ(utnobis nuculcpuidet)Romanorô principum duxit prifeo more trfumphum,2Lenobia multere orientis dominatrice,ante currS catenis aureis cirendata potiusq uinda,inter captiuos duda,qué anno impertj fe xto nôdum finito,notarij fui perfidia milites interfecerSt.TacitS deinde uirS confutaré H Si fené, qui à Cornelio Tacito feriptore elegâtilïimo origine fuâ cenferi gloria: no im*
. merito duxerit.S.P.QR.Ô6 milites fumma delegerutcôcordia Si grauitatc:expedatio nic^,ut uidebac,fatisfeciftet,ni{i mors eS importuna ad fextû impertj méfem abftuliftèt* Florianû(^fratréôlt;fucceflbrêfecûdo princtpatosméfemilites uulneribus côfecerunl. Probû exinde PannonéSirmio urbe oriundû,annis quinqj Romanû imperiû uere' jjb3 babuit principé, cuius multa,dum alrjs imperatorib.dux fuit. Si quâdiu ipfe imperauif» prçclaré gefta à fcriptorib.referunf ,eâcç molles Si luxu pditi milites dura iubenté Si drf ficilia interfecerSt.De co grâdc qd feribit Flauius Vopiieus, qgt; nos pridé in magnâ ad* duxit expedationé.genitrici ein eius nobiliori q effet genitor,ff plus attétiufàpetéti re ipôderût Mathematici fore,ut à Probo lôga mille annorû fucccfftôe ^geniti,RomanS imperiû nô magis tcnerét,qredderét ampltficatû,Dum itac^ loânes Huntad V^uoda trâsfyluanus Si ipfe Pânô céfcndus,uidorias fupcruidorias,6C quidé crebrô inTurco» cumulât, fubtjt animû noftrû cogitatio, milleffmû à Probi imperio annû agi, ^d Siipiâ fuppuntio oftédebat:f{jauimuf4 aliquâdo fore,ut didade Probo uatidnia à Vayuoda noftto
-ocr page 197-' t t Ä B fi SBPTIMVSi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^l
noüro ith{gt;1ctcnt,axm fubitô clades ilia fngês,qua Vayuodaipfe loâhîs Caisißrani ora ttonibus à domino adiutusIcfuChrifto:MachmctTiircotûiniperatorêapudBellogrâ-' dum afHixit, m certioris (pci fcntentiä nos adduxicfed tantû uirum optimts quibufcy im peratoribus prifcts gloria paré,importuna mors fuftulit. Carum Probo fuccciTorê milites creauerûc, qui duobus annis Romanfî imperiû baud improbé adminiftraiiit. Carriâ cmMefopotavniac captis,prôgredi aggreflum fctibit Vopiicus fato prohibits idu fui-minis intcrijfTctqj Romanis ultra Cizicfî progredi nô liceret.Duorû crus ßliorS Nume-rianus pocfim calkns oratoria,cum imperare cepiflet, Âpri foceri fraude à militibus cft occifus. Alter Carinus nulla uirtutis umbra ä uitqs, quibus undiqi fcatebat rcdêptuS âDiocletianofuperatus intcrfetflufqjcft.Vltimus imperators amp;princip8Auguftor5, quos fupradidi feptê biHorici fuis ornarôt monumêtis,eft hic Carinus,poft eum trede-cim fecuti funt Augufti principes, quorS gefta qui attigerSt fcriptorés partim pauci: ôd quorundâ omnino nulli fuerunttpartiin qui fcripferunt trunci fiCmutiiati ad nofträ per-B uenerunt xtatë.DiocIetianus em nuHS quod quidê fciamus geftorum à fcfch'ptOrê ha-buit.Cô(lantt| çomitis,8CCôftantin{ filtj,ac Galcrïj,amp;Cóftantis,ód Conftâti|,fuliani,ac louiani gefta, Ammianus Marcéllinus fcriptor egrcgius,duôbus amp;trigtnta libris cft c3 plexus. Quorum tredecim anteriores nobis defunt.in quibus Conftâti) Galerij,amp; Cô-ftantini, ut côtjcimus,gefta erSt. Diocîetianus itatp Salone hunt Spalatrö' in Dalmatia oriundus:amp;: fenatus,amp; populi, SC militS cofcnfu, poft Carinus imperator Auguftus eft declaratustq amp;ƒ prudes ôf ,pbus imperator,cS multa bella profperc gelTifteqmultis qug fuborta funt in impcrio diiîîdijs territus,Maximians Cçfarê primt^oft Auguftum imgt; perij cofortem dedarauit.aliofipfubindeadiutores coparaturus, Galerium ÔC Cohßä-tium comitê,qui Côftantinum magnum genuit,Cgfares fecir. Et breui poft Salonas di-miftb imperiOjin uitæ priuatac qutctê fe reccpittque Maximianus in priuatp uitg amp;quió tis propofito apud MediolanS imitatuseft. Diocletianuft^ poft^ annis uiginti partint in principatu,partim in uita fuerat priuara,ucnerto intertjt.Conft5tius comes Eutropid C patre Gallijs oriSdotfiC Galerius Cæfares primo fimul:amp; paritcr poftAugufti,imperia inter fe partiti funtiGalliam^ Hifpaniâ Conftâtius pcrhumané cû adminiftrareqCd ftantinS ex Helena in ßritania nSc Anglia filiS fufcepittubi anno prirtcipatus tertiodc-cimo obijt. poft que cû Galerius imperiû folds anhis duOb.adminiftralTet : ualetudinis in quâ inciderat impatiês manum fibi côfciuit. Côftantinus hune fequitur princeps in-fignis,qui poft Germaniæ motus uarios maximofej diutino bello côpofitos, inltaliatn defeendes Eporediâ primo,pôft Veronâ tyrânis hoftibus fuis côfentientes afflixit.Ma xentiS tyrânû ad ponte fupra Tyberim materia Suf nauibus fabricatû fuperauit, ut in Ty berim rnerfus obierit.Chriftianis fauit,amp;multa fecit,quç apifnoftros celebrata,aftri(ft9 hoc in loco narrari nequeSr Annos unö triginta plenos in principatu egit. TriS GÓ-ftantini fîhorû,duo,Conftâs amp;nbsp;Conftantius inConftantini fratris nccem confenferunt. Cöftäft^ natu maior,poft uitftorias de Parthis multipliées habitas, à militibus eadê qua in omnes ipfe debacchabat crudclitate,anno impertj duodeuigefimo laceratus eft.C5-D ftanttj uero fratris £lt; inimpcrio fucceflbris infelicitas tulit, utlulianum fibi affine Caria rem declaratS in Gallias cS exercitu miferit.Qui uir ingêtis fpiritu$,dolt;ftrinç ôiuirtutis paratauirtutib.fuis potius copiarû apparatu æ magnitudine uidf oria elatus, in Italië tediens tyrannidê inuafit.Conftâtiuft^ interim Perfarum bcllo graui implicitus dum ad Italiâ properaqanno im perij fexto obtjt.Iuliano apoftatar ideo cognomentû fuit,qa fil-feeptam Chrifti fidê abnegâsdibrS eloquëtia pari impietate redundantem,in Chriftl domini dogma euomuit. Is dS in Perfîs ingentia tratftat bella, anno im perij feeSdo nô* dum fînito fagitta incertS milTa.ficut Ammianus refert brachiS faucius intertjt.!ouian€f Pânonê uixdû adolefcentiâ fupergreflum uirtutibus ornatû,Iuliani exercitus imperato rê creauit, multa ut apparuit præclara gefturû, nifi otftauo imperij mêfe repêtina morte fubtradus fuiflet. Valêtinianû quoep ÔC ipfum Pânonê milites,ut uidebat,inuit5 impcrio prçfccerût.Qiji princeps inter bonos numerâdus, Valêtem germanS fratrê,ôf Gra-tianû filiSCçfares primo,SCmox creauit Auguftos:obtje undecimo imperij anno.Eiufiy mors Romano impcrio no immatura magis infaufta, Valente cius fratrêad imperîQ euebi feett. Cuius uiri auaritia, amp;nbsp;fimul imprudentia faôum eft, ut Gothis in Romani n 4 imperij
-ocr page 198-IJX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS ROMAI
imperil ^uindas patuerit acceflusjquos Chriftianos fieri cupiêtes pcrêtefiç,fua imp ru- ß dêtia efFecit hæreticos Arianos.'Is tame Dei iudicio dum pari imprudêtia cum Gothis pugnat,quarto impertf anno iuperatus, ÔC cu cafa in qua ie de fuga receperat, crematus eft. Valêti fucceflit imperio nepos Gratianus,uir c5 catholice' Chriftiahus, tû alias pro* bus.Qui TheodofiS fratrem ea coditione in coliegam alTumpfit, ut folo in oriente prin ceps eflèt.Ipfè poft fuperatos pacatofqj Alémânos, ÔC repreffos Scythas fiueTartaros, anno impertj fexto obrjt. V alêtinianufq^ frater eius nominis iecundus imperia occidê* tis accepitjTheodofio ut cœperat oriêtis imperiû adminiftrâte, Sed cum Maximus qui dâ tyrannusValentinianô Gallijs ui SC armis expuliffètrTheodofius fuppcti|s alla tis,ô^ tyrânum apud Aquileiâ uicit,ac capite puniuit,amp; fratri imperiû inftaurauit.Sed cum is quietus apud Vienna defîdet,o(ftauo impertj anno Arbogafti comitis fui fraude occu* tniicTheodofius itacy utritç fratrS poft quartum dccimS annû fucccflbr,uniuerfum or* bis Romani imperium folus obtinuit.Princeps optimus præftâtiffimufcj: ôi. Traiano à , cuius côfanguinitate origine duxiftèt adfimilis,qui intra annos tres impertj quod folus p adminiftrarct:Eugeniû tyrânum Galliarûamp; partis Germaniæ inuaforê fuperauit, ce* pit,occidit,auxilio maxime fretus domini lefu Chrifti, in quo fideretquod eius hiftoriç Celebrator Claudianus poeta, amp;nbsp;ipfe Hifpanus généré, apud Florentiâ Italiæ habitatoif bis uerfibus indicat.O nimiû dilelt;fteDeo,cui militât æ ther,Et côiurati ueniût ad claffi* ca uêti.Hunc principe duo fandi eloquêiiftîmitj ecclefiae dotftores, Ambrofius amp;Au-guftinusmultismagnift^extollûtlaudibus.Sed hiftorico qui adnoftras peruenerft ma huSjfimul cû altjs duodecim Auguftis fupraditftis caret.Poft Theodofij ipfius apud Me diolanum mortem orbi Romano inuilam fimul perniciofiffimâ:duo eius fi I rj Archa dius ÔC Honorius in imperio fuccelTerût.Quorum teporibus Vifigothi poft multas cia* desItaliacinflitftasRomâobfederuntjCepcruntcÿ. Qua die Calend.Aprilis : anniabin* carnatiôe Saluatoris noftri duodecimi quadringêrcfimi, Romanorû imper ij inclinatio cœpitjin duorû ÔC trigintalibrorû biftoria à nobis badenus celebrata. ex qua facile fue ritimperatores,auguftos,principes fiCtyrânoSjUelpotius gentium, à quibustanrâ rem, Ö tantum imperium, tantam monarebiam euerti, deprimi, exinaniri contigit cxcerperc fi^intelligeretquamobrem omi(Tisiam,in quo fatis diudigreffifumus,bcllisgeftis in Romano imperio, à quibus rei militaris Romanae magnitudo, dignitas amp;nbsp;fimul uarie* tas intelligi polît t,fuccinlt;fta,aftrilt;fta ÖC breuiaria narratione ad principis fiue imperator ris unius qualis cfte debeat deferiptionê ueniendum eft. Primû enim ôi maximû rei mi* if taris difciplinaf,amp; belli gerendi fundamentû eft,optimi imperatoris deleôus.De quo fatis efle poflèt,fi ca paucis diceremus,quac M.Cicero.Gn.Pôpeij laudes in oratiôc tra* ôans fie habet.Ego cm fie cxiftimo,in fummo imperatorc quatuor bas rcs inefle opor* OnexitndriDe tete.Scicnfiâreimilitaris, uirtutem, autoritäre, felicitatem. Sed cum proximis tempo* optimoimperrf ribusuirdotfiifiîmuscloqucntilïîmufcj Nicolaus Sccundinus nofter Oncxâdri adQ« torepr«cfffrf, ^Verannium De optimo imperatorclibrum nobis e' Græcia trâftulcritin Latinû, quetn feriptorê per Augufti,aut proxima illis têpora floruifle contjcimusdibet eius prarcepta . carptim colligereu'n quibus in primis iucundû utililïîmûq! critinfpiccre,ca quæ prpîcri H bit faciêdatduccsRomanos impertj fundatorcs facftitafle.Et nobis facile'fuerit,nifi am* plitudo operis nimia deterreret: quicqd Oncxâder fîngulis in partibus feruandû iubet: qui côfules,praetores,duces amp;nbsp;imperatores feruarint,oftêdcrc. Sediam Oncxâdriprx* cepta uideamus, quac is tâti facit, ut fefelicê uel inde futurû prædiccf,fî ea quæ Romani uirtute,prudctia amp;nbsp;induftria,fortiter amp;fprçclarè geflcrûftidoneus ipfe exiftimet,g ofati one côpletftat. Ad opufq^ ingrelTurus de eius uttlitatemaxima attêtos lcdores reddir, quibus fe oftêrurupollicet,unde orta fitgloria ingês Romanorû,q talc tantumq^ côfti* tucrunt imperium, ut nullus rex, nulla ciuitas,nulla gens nô modo maiorê imperij ma* ,gnitudinem obtinere,fed ne parem quidê attingerepotucrittaffirmatqi fubindeno ca* fu id ÔC fortuna.fed uirtutibus fadû cfle.Propitiam enim inquit,coeptifcç noftris fauen* tern adipifei fortunâ optandum utiçp eft, non ideo tarnen exiftimandû cam rebus prx* efle omnibus,atq! penitus dominari. Vt enim inepti ac parum côfidcrati funt,qui fingti ■las calamitatcs fortunac attribuut,nô imperatorum defidiæ ÔC etroti : ita qui rcs rcde'ôt ordinegeftas fortunæ nô imperatorurti uirtuti impartire uidêtur, Venienfiÿ paulo pôft
adreitt
-ocr page 199-t I ft E R S B P T Î M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tJl
A adrctnîdîcitiinpcfàtorêdeligi oportcrenö generismaioru.ticc förtüharüinrt opû Q^dîs’ habitaratione, fed qui temperas fit,côtinens, fobrius,frugi,ac tenuis useftus, laborû pa- «hs* tiens,aceringenio,nôauarus,nôiuuenis,nonfcncx.Siconiingat quoep qui liberos hagt; beat,qui ad dicêdum idoneus fit,exiftimationif(^ præditus,temperas, ne uoluptate ab-« duôuSjCurlm maximarû rerû abqciat. Sobrtus ut rebus maximis inuigilarc pofTit. Vigt; du frugi tenui,quia délices dedit3,uiuendi cultus,exquifita cibotum cura fatigar* ÔC. mergit animQdaboris patiês, quia ultimum elTe oportet imperatorê, qui defatigetuc atcplacefcat.Accringenio,q,cclerc,Ô!: (ut inquit Homerus)uolucrêcum elfe oportet, qui pernix cogitatione omnia percurrat,atcp lutura côqciat animo j longecç proipictau Non fit auarus ÔC lucri cupidus'.pleriqp enim,5lt; fi fortitudine quads,robore adaerlus , arma,ô^ hoftium copias interriti perftare poflunt, auro tamê illecti mollcfcunt. Idcp te-« lum efficax eft ad extorquêdam uidoriam accômodatum* Nec iuuenem nimis,nec fe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|
nem oportet elfe imperatorê,qgt; alter incredulus nimis amp;C audax,imbccillus al ter ôi timi
B dus.Pater habês liberos admittendus’.non autem qui liberis careat,alioquin fonts pro-bufeç repudiandus.fili} cnim adhuc tenellç actatis animum parentum deuindum pan ig tenêt,tan^ obfides dati patriae, xtatc tam adulta grandiufeuli armis,côfilio, fide, opera, cum adiuuant.Eloquio prgditus imperator milité oratione cohortSdo facile perfuade-bit pcricula contênere, claris inferuire faciiloribus,amp;ftudio gloriç ac uirtutts amore in-cendet.Exiftimatione praeditus fi no crit imperator, uulgus at gerrimè feret amp;nbsp;fequetur: cum nemo nifi inuitus ducem fequaturrquem fc detcriorem opinetur. Verum ut nemO propter folas opes imperator deligendus eft.ita 0^ inops repudiandus no eft, modo uit fortis ÔC alioquin bonus fit.Nô entm meliora efficaciorac^ ad tuendû erunt arma argei» to celata,atqi auro exornata, illis quae ferro ac calybe fabrefada ornatu extrinfeco care bunt. Cauendus eft uero reinumariaeftudiofius quaeftui continuo inhians. Confueue-runt enim huiufmodi homines fordidi ac pufilli animi efTcjqui nullius honeft ate rei,nul lius clarifacinoris ftudio poftint allici. MaiorûSi progenitorû fplendor fi adfit ample-C dendus-.finabfit,haud magnopere defiderandus eft. quemadmodû enim iumentanon ftratorû Sgt;i fellaru ornamêto, fed ingenita. Si fuapte metimur fortitudine ; ita maioru in imperatore uirtutes ft proprijs carcat,fruftra côtemplabimur. Quinetiä res pleröq» fe-gnius adminiftrât, q errata fi qua admiferint maioru gloria honeftari cótegic^ pofte có-* ndüt.qulbusuerô nulla parentû eft gloria,ut maiorû obfcuritaü fuü afférant uirtutis lumen,res cautius ardentiufi^ gerót. Optâdus itaep eft imperator fortis,generc clarus.fot tunatus.locuplcs : no tamê improbandus repudiandufiie inops, modo uinute polleat, quâuis parentibus haud illuftribus fit natus. Is pofteacp deledus inftitutufep eft impera tor,facilis cfto,comis,Slt; fe uolenttbus adiré pateaimo tamê ca fit facilitate atq? comitate,ut contêptui fiatmec tamê acerbus âf durus.ut odtö in fe cócitct Et ipfe deligar decix riones,cêturiones,rcliquofi.p copiaró 3d ordinó duces, quoró uirtus pcrfpicua fit. Quo indcleduhabêdo,locupletioribusamp;nobtlitarc prçft5tioribus,plcrQqjtenuiorcspoft-ponendifunt: pecuniarö eni comoduas publica Öd priuata fiepe defideratur, cö elargiri
D quippiâjôdmilitibus gtatiofe impendere eft necefte.Spcratem quifep femaiora cöfecu-turöjfi certauerit foniter.ubi tenuiore uidoria,qux propofica fit, largitatê impcratoris fuppleturâintelligit. Cooptet fibi præterea imperator collegas Si focios, cuibus cödc incumbêtibus deltberet.cogitationcs cm atq» cófilia noftra, qbus natura amcimur,niß fidele foris p cófultationê adhibitö fit auxiliü,fallere nos facile poftunt, ôi errors plena fepenumcro côperiri écôtràquîealienoiudicioatcpfentêtiacôprobantjfecuritatêcô-parât animo,ôd firmitatê in rébus tuêtur. Et tamê nullus fibi tâtoperc debet dtffidere,u£ ancipiti fit femp Si infirma fentêtia,ncc ufqt adeô arrogate, ut arbitre? nihil fuis côfiltjs melius alios pofte excogitarc.lnitia ipfa bcllorö lêperâter côftituenda,Ôd tan^ rerû fun damêta prudêter iacienda. BellS em quodeunq, iuftû deos habet fautores,miliicfq! ala criorcs iufta capeftunt,ôd rei gerêdç fe exhibêt. V ndc priuf^ edueâtur copiç,omi publi ca 8d priuatalabc expiabût expiationibus facrif(ç,quæ ius lacrû religiÔe didaucrit.Dn car deinceps excrcitus inftrudus, ex ordinc, etiâ fi cQ hoftibus nôdû eftet côgrediêdû, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excr
etfi È rcgiôeslôgc multorû dictuitinere cundû,quis per agrû pacatû.Milites cm hoc pa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;(lt;«
lt;fto ordines feruare atTuefcêqôd loco quiftj manere.ôd duces prxfeâofi^ fequi difeent. beat.
Qtiod
-ocr page 200-154
T-R f V M P H A N T I S RO MAE
Quod multo accuratius feruandum en't, fi per agrum hoftilê mouerc ncccflc fit, ne per g repentinos impetus paruo temporis momêto miles paflim tumultuari cogatur. Agmê üero per loca huiofmodifi ducatur.ita cobibendum, ne prç anguftia amp;nbsp;fui dilatâdi diffi cuitate ptotendi in lorigiiudinem nequeat,necß nimis dilToluiû incedat. Sic enim facuï tas ad libitû incurrendi,SC per occafionem lædendi prxftaretur. Itacp contrado femper (Juadratocj agminemoueri fatius atcj! melius eft,quam protenfiore at£3^ oblogo.Com-meatum uero, impedimenta reliquumcç apparats bellici inftrumêti, in medio copiaru locari oportet. preter^ fi loca,quæ poft nos relinquûtur.ita pacata funt,ut citô poni du cicôuehicppofïînt.Prçtermitti quoçp debêt aliquot équités, quidiligêter fcrutent atcp explorer quacunc^ tranfeundû eftrprçfertim fi per loca fyluofa,faltuofa(ÿ,pertp folitudi nern uaftam itcr fuerit faciendS. Mouendum autem eft interdiu quando ad iter non ad prælium copiae funt ducendæmifi forte quippiam urgeat, quamobrem ut hoftê præue* nias tibi uideatur accelerandû cfTe.Hac enim ratione etiam nodu mouerc pote$,modd id tutô fieripofleintelligas.SanèubieôuentS eft,ut mox necefle fit cû horte congrcdi, F SC prælio deccrnere,fenfim no citatim ducantur copiç.nccp magnum itcr conficcre cö' gantur. Porro fi per agrS focialê moturus fis, edicas militibus ne quid omnino attingât amp;nbsp;uaftent. Miles enim armis frctus,ÔC quicquid libuer it faciêdi licentiâ nadus,nulli rci parcere fciet.Hoftilcm autê agrû diripi,uaftari,incendiue palàm pcrmittes: frugS enim arcp alimeiitorS inopia,amp; numariae rei difficultate bel! a extcnuari folent atqj cxtingui. Vcrû priufqagrShoftilem uaftari permittas,hoftibus nifi cefierintjd tefadurû prgntP des. Ingruês enim calamitatis difcrimê, atcp cxpedatæ cladis timor,mortales fæpe cO'' cedere cogit,quod antebac ut faccrêt, nequa^ potuiflent adduci. Vbi uerô c alamitaté acccpcrintjtanqquosmaioredânoafRcerenequcas, caetera côtemnunt SC paruifaciût. Sin uerô tibi diutius in agro bortili caftrametâdû efle intclligcs,ea tantS diripi uaftariqj permittcs,quæ tibi nô admodü ufui futura côfpexcris. Copqs tuis côplctis expeditifq^. nccin tuo,nec in fociali agro diu moraberis, ne côfumptionc rer5,tuis magis g hoftib. detrimêto fias.Curandum deniep tibi diligcntirtîme' ertjUt terra maricfî in exercitS com' meatus facile côportentur. Pofitis autem in terra bortili caftris, fortà confeftim uallo£| opus,tametfi eodem in loco tibi diu morandum nô conftitueris:munitior cnim.amp;fprO-' inde tutior eris,ad repentinos hoftiS impetus, amp;nbsp;clandeftinas,necç expedatas irruptid _ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nés. Deligas quoeg milites,qüibus id negocq detur, ut per ftatioes ateg excubias caftti*
præfidiofint.etiâ fi hoftem procul inde abeflcacccpcris.Verum fi hoftibus nihil urgcii dtu^ tibus,diuturnior tarnen tibi uideturibidem caftrametatio futura, fine populandi hoftp geiKiai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufa,fiue oportunitatis commodius feruandç,occafionifcg hoftem offendendl
captandç gratia, tu ea tibi delige loca,in quibus caftra tencas.quç nc($ limofa, ncc aliogt; quin infalubria funt:ciufmodi enim locorS natura SC fitus exhalatione, corruptione, ac fœtoris cmirtîone uarios morbos ingenerare, pcrtêq? inqccre folet. proinde falubre eft ateg utile, caftra nô diu in eodem tenereloco,præter$ fi hyemandi caufa duricici. Si ri' goris cceli euitandi ibidem manere necefle fit.tum uerô apprime' curandû eft,ut côftrii' dis ordi'netabernaculis atçg tentortjsfuis,locS oppidiinftarincolereuideripoffis.Sed H in hÿbernaculis ipfis excrcêdi fum milites,uarqfig periculis ad pugnâapti reddcndi,ne ixereendos efx locUs ufquâ otio Si inertig detur.Excrccatur autë miles in hune modS.dcligâtür aliqui, lemilues inca= quibus idonea dentur arma,a(rucfcât(^ ordines ferqarc,nun^ defercre locû, difeît prçquot; /Irw. tcreacôtuitumutuo,crebraappcllatione ,familiaric5fuetudineinuicêiungiacdeuingt; cirizedoccatur prçterea miles ex imperato agmen turn produccre,tum côtrahcrc,^ feU dextrorfum feu finiftrorfum inuertere.Poftremô admonêdus eft,ut figna quac inter pd* gnâdS Imperatoris iuflu darêtur,attête’ excipiat.ubi canat reccptui,fefe in ordinê colliquot; gat,amp;: fenfim référât pedê.hoc pado inftrudus Si ornatus excrcitus diuidat.deindc ad pugnâ citra ferrS coeat,diftributis Icuibus pilis haftifeg fragilibus. Si fi forte arua propè fint.iadu glebarû rcs geratur.Sin uerô colles Si tumuli,amp;alioquin accliuia aderüt loca, certi ad id deputati milites, haec loca curfu occuper, alrj quoeg côftituant^ quibus id dc' mâdetur ncgocti,ut illos deturbare côtcndât.æqua ratione inftituêdus eft eques, decer nanturfpedâtclmperatore curfuscertatim,infecutioncs,fugæ,c5grcnîones,iaculatio nefig P locapr^fertim câpeftria.fed fub ipfis montiûradicibus, quo p afpera Si falcbras difeas
-ocr page 201-L I B E R. s E P T t M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!ƒƒ
difcasexcurrCre.Popuîatîonibustcmperantcrutcndumcftjrtccmilfdpctmiftcndn.ad rapinas æ prædam temcrè fcrri.pleruncp cnim maximar acciderunt calamitàtcs,quado difpalatos mili£es,hoftjs manu côpoGta eft aggrcflus.Cùm uerô ad prædâ populabun-dum militem emitterc côGicueris,ftrenuos ex tuis prçfidio illis addcs,qui reditum cum præda ratum prgftêt.ExploratorcS fi quando comprchcndunturjtiö una in omnes fcn- Deexplor^ta» (entia Si animaduerfionc uti dcbcS.Si enim tuas copias Ôi apparats inferiorem hoftili- rum^nimad» bus coptjs efîêintelligesjraptim illos extingui iube. Sin uero tuis côfides rebiiS.excrci* tu ad oftentationem copofito illis infpetflandi faciès poteftatc, qui cOmiter babiti emit tantunrenunciatus enim rérum tuaru apparatus hofti metum tcrroremq; inqciet.Vigi- De uigilijt^ lias obeuntcs tam multi fint, ut fomnolêtis uigilantiorcs inuicem fuccedât : idqj munus ftantes praeftent,eorumlt;j pars extra ualluignes exciter,ut aducnientes eminus ipfi afpi ciant. Si cotingat,utlmperatoremhofiiiis cxercitus conucnirencceHefit,prafftätiores ex tuo cxercitu armifà,amp;^ omni apparatu ac corporis habitud inc cofpediores tecS ad*
B duccs:plcruncp enim nt,utexea parte,quâ quis confpexerif,dereliquo iüdicet,magif{ß ijs qug uiderit,quàm auditis credat.transfugâ multa,utfit,pollici£um itä euftodiri iubc^ Dr tntnffugif,' to,ut pro eoium miæfuerit pollicitus euentu atq? fucccfltr, prarmfurn aut punitionc ex* pe(fiare cogatur.Cafira boftiS circularis fîgurç pro apparentis ualli breuitatè ne defpe-xeris.circularis nantp minor re ipfa apparet:cum é contra longior uira,præferrim in mó tibus fxpe fallit,qgt; falcbrofis couallibufcp abundat,in quibus nemo eófiftere poteft.Tu itacj caiÏra in breui comprimas fpacio.hoftibufiÿ ad pugnam prouoeâtihus congloba* turn tenebis militem,tanquâ tuæ paucitati diffidês:fit enim ut hoftis folutior neglfgen* tior(ç:autinuadês,aut expedâs,à te conftipato cxercitu pcrrumpête facilius opprima* tur:quæ fallendi ratio,ne tale cómittas erratum,tc potcrit admonerc.Quar alicuius mo* menti eft intcntaturus,ncmini cómunicabis, prxterquam fi quado tuis primoribus ali* qua fccrcto credi oportcre cxiftimabis.cauêdum enim eft accuratfiïime, ne cöfiltjs tuis hofti à perfuga,aut exploratore proditis:aut rei benegerendæ occafionem amittas, aat
C dade aliqua afficiaris. Educcre ucro copias, feu ad pugnS capeffends inftruere neutit^ debe5,nifi priusfacra demorefeceriszquare Arufpiccs atqt uates babereoportec, qui flt; quantur excrcitum:quanquâ praeftiterit contemplandi exta,âi rité facra faciendi ratio* nem tenerc. Verum fi pulcrélitaris,amp;facrauotis tuis fuccedcre infpcxeris,optimatibus facra ipfa oftêdes, remtç deinceps bono capeiTcre animo perges. Copiarü enim duces, qui facra portendat reliquos cómoncfaciunt, cofq; animisaudos in fpem ei igunt: mi* Icfcç qui deorumimmortalium monitu ad pugna ieduci credit, audentius Si. tanquam pratfumpta uidoria pugnat In cducêdis coprjs illud maxime eft obferuandn»ut qua in* Dtedacendis grcdcris ea quotp tibiredituspatere pollit: quod quidem eo ualet no modo ut hoftem cófilio fuperes,uerum etiam ne ab ipfo incautius opprimarc. Pulcrum enim eft fcirc ho ftem dcciperc,neceflarium ne ipfc decipiaris cauere. Cóuenire te qucmcunqj cupientc quocuncçIoco,ÔCtêpore,admitterc ôifaudirc debebis.Alioquin maxtmarum rerûbenc gcrendarijuelamittitur,ueIcßdamnodifFert occafio. Si fortecaftra tuahoftiûcaftris
P »ppius coferre: aut aliter ad hoftê accedere cogeris arq; côftitucs, priuf^ moueas,miles tuus cibû capiat,ne forte præuêtus ieiunus.arma cogat arripcre,ÔL pugnâ inire. Qua rc ncglcda,malé fiepius pugnatû eft,milite uirib.ob inediâ deftituto, preièrtim ubi prçIiS nô Icui certamine,fed grauiter toto die perado,uenit ad cxitS.Si quâdo trepitatione,uc (ît,orta mœroraliquis militûanimos occupaftè uideat, fiue qa hofti accefierût auxilia: fiue qgt; alia te potior illius conditio uideat:tö maxime' expedit Impcratori bilaritatê atlt;p ixtitiam præ fe ferre. Vultus ernfacie^ Imperatoris conformes fibi folet animos mili* turn rcdderCjS^ fimilitudine fua eos amcere.prçftatcç frôte Si oris habitu,quàm oratio* nc3amp; uerbis,folari:quia orationi fides quandoq? minor habetur: utrunq? tarnen pro ui* tibus faciendum crit, Sifefe uerbis ac uultu talemgererc, qualcm tempora poftulabuf. Et ficutaegcr animus moeroredeiedusobtentufpei bona^cxcitandus erigendufep eft: italafciuusamp;inertiaintemperans contcrendus terrorecaftigarulufip eft.Jdcirco utri* que rei tc debes apte accommodate, Si rationem habere return ac teraporum, ut ubi o* pus fittimentête amp;futuriprouidû,tumràtionc,tumuultu oftendas: autimpauidumô^ fidêtem uti profuturum intelliges. Dum adem ftrucs,equitatâ tuum nô ut tu uolcs, fedl
uttempua
-ocr page 202-t R I V MP »A N T I s R O M AE
ùt tempus ftatus rerS te coget,difpôncs : équités enim tuos oppofite ad equitatûho* amp;nbsp;C^ualiter adés iiilê ftatues. V erû quoad fieri po teil eo modo locabis, quo folêt inftrùi in cornua acies^ ürutncU, ut amp;nbsp;ad fronte amp;nbsp;ex lateribusfpaciofioris loci cómoditatcfreticxpeditiuspoflint pro-^ dire,cqUeftritß munere uti,nullis poft fe ordinatis,qui pofiint efte eis impedimêto.Vé'^ iites autê iaculatorcs amp;nbsp;ferentarios, fagittarios deifiü ÓC funditores primos in acieloca* bis:namfipoftfequütur,magisfuos,^boftcslacdêt.Sirimcdt)interipfosftatuêtur,irrij tum erit cis peculiare pugnâdi officium : quippe qui nee pcdcm referre commode pofgt; fint ad iaculorum pilorum furfum uerfus porre(ftioncm,nec de curfu ipfo iaculariä prçgt; cedentibus prçpediti.multoc^ minus funditores poterût in girum torquerefundas,at(^ tcla amittercjcircunquacp miîiiibus obfiftentibus,in quos circUmIatio fuhdæ offcndês, his magis qùàm hoftibus dâno erit. Sagittarîj quoep præcedêtes cæteros : in ipfa hoftiâ corpora ueluti ad figniî rédîc immittent : fin poftremi, aut intermedij, fûrfum uerfus fa* gittarc cogentur:amp; uis ipfa tclorum côfumetur in caiTum. Si autem continget pugriatri -his inlocis cómitti,quoröpars humilis flCplana fit,pars collibus tumulifcjinfurgat,tutti “ leuisarmaturæ militem maxime in afpcrisacdurioribusïocisftatues:rurfus fi c5pcftri*
* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus locisabs te occupatis,hoftiscmineniioraobtincat:hucleuêarmatur5 adduces,qoç
Fttnlt;i(lt;rKm«w.! facilius SC iaculatur.SC fimul pedem refert.Fundarum autem uis perniciofiffima omnia eft:nam plûbi color aereo colori perej^ fimilis eft,amp;dUm per aéra fertur,latct:hoftiumqgt; corpora incauta petit,illationifq; ui att^ agitatione prope ignitS uehementer ferit,peni ^ufcß ingrcditur,ncc côcerni poteft,q, labra uulneris eueftigio claudûtur,ô^tanquâ cor* rucre uidêtur Ac fi hoc genere teli amp;nbsp;uelitum ope tu cares,hoftis aùtê maxime prçftatj primos aciei tuæ denfos confertofi^ prodire iubeas,geftantcs elypeos iïiagnos.quibus poffint toto corpore côtegi,reliqui ueró,qui hos fequunt,ordine ad Ultimos ufc^,fubli tis fupra capita clypeis,hoc pado tantifper proficifeantur, dum intra iaeftum telorû ue* niant'Sin utrife^ adeft huiufmodi uelitû auxiiium,tüi primi iaculentür in boftes. Soler* tis erit Imperatoris.ubi aduerfus mukitudinê hoftiû fc cum paùcioribus uiderit pùgna* - , turum,eiufmodi operâfibi dcligere,uel iuxta fluutj ripas,uel fub môtes Stfupercilia ubi acies inftruere poftîtjamp;f ipfa loci natura hoftes arccre.Cæterû non erit inutile,ut inftru* lt;fta prius tanquâ ad pugnâacie,deindc quafi exterritus pedem referas.ordirietç feruatd fimilem fugæ rccclTum fimulcs,rurfus ad inl'cquentcs conuerfus manum côferas : non* nunquâcnimopinari hoftes aduerfariorû exercitum pauefeentem fugere prargaudid infultant foluto ordine,d^ certatim incumbunt,ac ait) alios prçuenire contenduntzeon* tra quos conuerfum pugtiare.citra periculû eft, amp;nbsp;ipfa fiftendi fiducia pratter fpem hogt; ftiumeuenies,trepidantes hoftes St^difpalatos in fugamuerterepoteritjtametfipaulo* ante infolêter infequebâtur.Habeas ite oportet feletftos aliquos milites, qui extra aciei inftrutfti, tanquam triartj laborantibUs opem atqt fubfidiS præftent. Si de quibus auxi* lium ubi ufus fit depromerc facile poffîszmagnoperc enim prodefte pofluht,fi fcftîs acgt; cedant integn.lllud quocf non fuerit ab re, quin admodum utile, fi quanto tibi uidebi* tur fpacio,è cqptjs tuis elegeris aliquot, qui clàm hoftibus feie alicubi occultêt : quibus prpcipiàs ubi inftruôa acie prçlium inietis, dato ä fpeculaiöribus figno excitati prope* remOueant Quod tum maxime faciendum erit , cum auxilium expeeftatum uifumeft in tempore no üenifte. Rati enim hoftes cos efte milites,quos auxilio tibi futuros prz* fiölabare : forte tuis adhuc mouentibus. Si priufquam in teliqüum exercitum fe immi* fceaht.ipfi uertentur iri fugam. Repentina quoquein hoftes poft terga irruptiö,formi* dölofiftima omnium eft. ^uamobrem fi fieri poteft, mittenda eft nd^ü nianus aliquà Âiilïtum, qui tranfuerfo itinereprætereant hoftes, fecj per infidias pofteós loccnt,colgt; làtifq^ iam fignis,ôif inito prælio ipfi citatim ex infidtjs nouiftimum agmen hoftium ad* oriàntur.lnualefcente pugna, amp;nbsp;cuneftis utrinq; rem ftrenuégerentibus obequitanJd iüos hortere, fimûlquc inclames fi fortèin dextro cornu es^ leuo cornu aciem uincefè, bdftemm proftigatum. fin in leuo es, dexteram aciem tuorumüiricere dices, fiuéres ita bafieat, fiuenon.amp; pariter de hoftium Imperatoris occübitu falfum etiam uociferarc firoderitzhæé ratio plerunc^ profuit,id eft,ut tuos fimul Si hoftes fallas.Sapientis quo^ mperatoris eft fratres cum fratribus,Ô£: cum amicis amicos ordine iuxta locate; fiet eni jptmutuo feinuicém amore animofius defendêces,reliqyam quo(gt; aciei partem proxigt;
y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maoJ
-ocr page 203-LIBER SEPTIMVS.
A mam,uelàfugafiftant,uelimpellâtinhoft?. lufTatclTeræatq? fignapræfcéîis copiarum principio dari dcb?t:à quibus ad omnes quoqj milites manêt.ncc uoce edatur fignû,nc exaudiaf ab hoftibus,fed uel geftu corporis,uel nutu capitis,uel manus motu,uel armo rS collifione,uelhaftæuerfione,uel cnfisuibratiôe.Signûeni præter^ quod hofticlàm datur,ctiâ maxime conducit ad côditionem alienigenis,qui diuerfa lingua nobifeû mi-litant.Mandabis quoq; militi tuo,ut turn infecutiones,tum recelfus ordine faclat. Nam fiuc fuperatirepulfi'ueminuslædentur(quippc quos hoftis nô fufos paftim,ncq? palates fingulos opprimercquibit) fineuiéîorcs hoftê lufum fugatûq; infcquûtur,peirime eum affîcicntuurmatim confertimep infequêdo.addc etiâ tutius; pleruncp efh ubi hoftis fugiêsaduerfarios poftterga uidet pafïîm Si nullo ordine ferri, derepete redaeftustn a- Vf exerdtus ciem retrotç côuerfus cladeacccptâ reddit. Sit tibi curæ fulgcntem arc^ armis illuftrerri ami!fulgent ■ ■ quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- tibusjii.
exerdtum ducere:nitor enim ac fulgor armoi um,formidolofum reddit acicrû afpcdû, Ôi. ingentem terrorêingerit hoftibus, atq; animos eorum conturbat. Producas infuper B agmCjtum uociferatione, turn damore quâdocp âf curfu. Eiufinodi enim faciès rerum, damores militum,ftrepitufqj armorum dangori tubarum immixfus, mirifice terrefacit hoßium animos.lnftrutff is apparatifc^ undicg ad pugnâ copip nô ftatim mouere debes Audio fcilicet præripiendæ pugnæ.Sæpe enim cogitur impreator côfpecflo hoüium ap paratu.ad armaturam eorum,ad gentes, ad mores hominû.fuas quocp parare ôiinftruc rccopias.Si hoftis equitatu p vf ualet,5C tibi commoditas forte datur.ddige afpcta loca angufta, fummotana, ÔC per quæ eques facile uadere ncqueat. Et quoties progredcn's.
dimittes intra munitioncs,qui caftris impedimêtis prgOdio fint,neuifa iolitudine ho ftis mittat,qui caftra deferta occupêt,amp; impedimenta diripiant.llli maxime mihi uiden tur errare, qui in hanccôditionem pugnare uolunt, ut fi uicerinr,parû hoftibus ipfi no-ceantjfinfuperati ipfi uiéîiq^ fint, magnâaccipiantcladem. In rébus difficillimiscôdu-cet pro uiribus tuis perfuadere,mortem atq? perniciem incertam lus efté.qui pugnando prçftant,amp;^ fc tuenturzeos uerô qui fugiant,proculdubio perituros. calamitatem quotp hos confequi,qui déférant locum,nô eosquiferuentordinem.Excogitatauerôiniplo difcriminepugnæcôfilia, amp;^repugnâdiaduerfarioru côfilijsextcmpore adinuentæ rationes : ampliorem nimirum gloriam,maiorcmq; admiration? imperatoribus.dilcipli-nam(^ rei militaris exadé tenëtibus pepeterezquâm ea quæ præfumptione ôf conieét li raantecopiarumcongreftumexquifita cfteuidentur. Imperatorcm ipfum côfultéma-giSjamp;^ cauté aud jtfter certare oportet,uel omnino potius abftinere pugna.prudentia enim animi, quàm uiribus SCroborecorporis præftarc debet. Nanc^ qui adeô cupidus . •atqi infolcns eft, ut nihil dignû patrari ä le putet, nifi rrianum ipfe cum hoftibus côferat: isnô modô non fortis.uerum audax quoq; amp;nbsp;temerarius eft. Ad imperatorcm id in pri-
Confultèinagis pugnandutn guÀ’tt Md4»
mis attinetjdum piignatur obequitare aciem, pugnantibus fc oftêdcre, eos qui fortiter rem gerantjaudare: trepidantibüs uet ô minari,cohortari cundâtesjaborâtibus opem ferre,fupplere defelt;flus.Si qua ufüs eft deducere copias,tempora obferuare,otcafiones præripere, futura cont}cere,caniiuberereceptui.Keuocatis épugna militibus,dtjsim-• i) mortahbus facra faciat.fupplicatiôes décernât,pôpas agat.ut pro têpore uti licebit.pol
1 ici tus graro animo reddat, quæ rité poft bellum côfeétum Sf partam uitftoriam exolui fas fit.deinde honoribus muneribuftç eos donet,quos probe rê geftifte arccperit.Igna-uos aût ô^inertes pœna ignominiaeç afficiat.honores uerô huiufmodi fortsbus habeaf, quipatrtjs moribus funt probati.Præterca quæ in ipfo débet proficifei imperatore hæc funt:armaturæ,infignia,fpolia,decuriæ,præfelt;fturæ, ducatus alq quoqj eiufmodi magi* ftratus. Verùm præftâtioribus uiris SC magiftratus gerentibus, ampliores haberi debêc honorcs:priuatis autem decernâtur minores.hæc etfi liberaliter Sd benigne pro meritis cuiufc^ dari côfueuerunnirriramenta præterea ad uirtutem funt cæteris, qui huiufmodi honoris funt cupidi. Vbi uerô bonis præmia pro meritis rependunfur,malorum autenr fupplicianequaquamdiftîmulâtur,uniuerfumexercitumoptima fpe afficieftnccefte. Vidoria uerô potitus aliqua, nô modô ftngulis militibus uiritim dare præmia rci bene eeftædebebiSjUerum etiâ uniuerfo cxercitui laborum fuorum fruéîum aliquem ex ho-itibus elargiri. Permittes quoq? militi caftrorum impcdimentorumjSd oppidorû,fi qua iure belli iniuam uenerint poieftatem direptiones. Vrbium denltÿ,prgterquam fi forte Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O de eis
Militef pro rt geftei afjîdeita dos.
trivmphahtiS'Romab
deeis quïcqiïam foret deliberandum: hoc cnim rebus omnibus uehemëntercondöcet, S ■ ' pracfertim fi bellum nondS confeóum confummatumcj eft.riufmodi nanep emoluin?-tis allecflus miles promptiorê fe animantioremep cçtens prseft abinniß credamus uena-» tieos quidem canes fanguineinteftïnifcp capix ferariilecebrari à uenatoribus utile eße: uic^fori autê rniliti uiÓorum bonam in prardam dari nó expedtre.Diripirndi autem po-- nbsp;nbsp;nbsp;?
teßatem rniliti tuo neefemper aduerfus omes paßim côcedas, corpora uerô minime in nbsp;nbsp;ï
direptionem uenire permittes.quçabs teuenundêtur.Siquidem pecunia publiée opus ; eß,ö(f ingenti fumptu:qua in re quæcunqt uel agi.uel fern poflîint, ad te conuebi palam cdices.optimeenim tu cenierepotueris tempora atqirerum habita rattone,an cunóam nbsp;nbsp;j
prpdam retinere,an partem,an deniqi mini debeas.non enim in rem efl in bello gerêdo arrarium publice'pecunia abûdare, öl' «molumêtisindies obuenientibus militem fraugt; nbsp;nbsp;y
dare,quâdo prarfertim ob deuieflorum opes,ôi^ locorum felicitatem,emolumenta militi QaM de Cdpfi largius ô( benignius impariiri poffint. Captiuos uerc brllo adhuc ftante ne occidito, ftu^teundum, prçfertim eosaduerfus quos bellû pnmôiufceptû cfl.mimméautêomnium hos interi- P y mere debes,qui autoritäre apud hoftespraeflent,amp;' illuftresinGgneiqi gloria funtjecor datusincertxfortunaratqtuariæ, amp;mutabilis forti«, quacpicruncp amat rebus féliciter geflis inuidere. hos enim cum a, q s cômutare poteri«, aut aliquo potiri oppido.ExStla-’ nbsp;nbsp;quot;
tis deinde peticulis extruaniu» milinbus tuis epulæ, inflituantur 1 ud i, amp;' laborum laxa-mentaartÿ rcmiflîonespeimittantur.Ptofpiciendumdeincepserit tibi, utdefideratfs ,» exequtar magnifiée' exoluâtur, nec tempus ullum aut horam, aut locum,aut periculum caulaberis fiue uiceris ipfe, fine uiôus lupe ratufep fis. Nâ ut pium cft mortuis iufla e xegt; qui.ôf per religionê rite inferias agerehta magnopere'utile fuperflitibus amp;nbsp;ommno ne-» . ceffariares eft, pietatê hanc erga defundos tuam ad uiuos oflêderc.quifqt enim maxi--me' de fe iudicat Ôl naticinatur, attp rem argerriméferi tanquâ fepultura cariturus,fi pu-gnando ceciderit.ubi animaduertat ante oculos iacere cadauera,Sc prope' per côtume-» iiam,S^ contemprû imperatotis bufl o öl' humaticnc priuari.Si mducias patflus es,caue intérim in hoftes irrumpas,necptopterea tu ipfé incautus fis. laiêtenim incertf'uefunt Ö eorum, quibus cum (ardus perc ußeris fcnrenîiar. quam ob rem hinc honefiiim tibi erit iufiurandum,quo adaiflus eft feruare, amp;nbsp;rutum hoflibus nô credere ob perfidtam, ciui-* tatibus,quar fpôte tibiconceiTerini, Ôf fatftadedinone in potrftatem uenerint elemêter ufus,allicics reliquas.quifcy enim maxime ubi uiiftorem inexorabilrm fore ôi' irat undâ in uidos exploratum côpertumq? habet,quçuis agere paricÿ mauult,^ ultro fe dedere: nihil enim tam animos generofitati.s implet.quam timor impcndêtis mali. aduertus au-tem defperantes periculofa atqi diHtciln cft on maexperiundicôtentio. Vndeimpera toribus ftultis amp;nbsp;efferatis diuturna? urbium obfidiones efRciuntur,nonnullar etiâ irritas amp;nbsp;infetftar. lis qui tibi rem aliquâ per prodiiionem nauaflent, promiiTa amp;fidem feruarC debes:non tam propter eos,quam pro his qui fururi funt,Sr' utintelligantcis deberi gra tiam.qui partes tuasampletfti maluerint. Ad irruptiones autê amp;nbsp;proditioneminodur-nas hoftium opprimendorfl occafiones non omnino rudern öl'imperitum teeflë opor^ tet,utad conftitutam horam locumq? defignatum peruenias. Verum fiinterdiu urbem H feu oppidum aliquod per proditionem caprurus,moueas necefle fit,per tpfum tempus profetftionis aliquot præmittes equitcs:qui quotquot offenderinr,|in uia côprehendâf, ne quis ex agro curfu in urbê ueniens,copias tuas iamiâirrupturas enunciet-Tumt^ repentinus incauris improuififq; hoflibus ipfeftruêfaacieappareas Fitenifemper,urprl mi impetus Sii rei gerendar initia formidolofiora uideantur, fi tardiufculé ôf per moral progrediare.At in obfidcndis urbibus imperatoris maxime uirtus defîderat. Milita ris quoep aftus.machinamentoiû apparatus.profpicere autem tibi debes necubi incau-tiorem te ipfi quos obfides opprimannqui enim in pei iculo fe putat coftitutS efle.occa fionem obferuat, quam naôus preuenfre contendit. Qpamobrern oportet obfeftbreirt foflà ôC uallo, ftationibus ÔC prarfidfis caftra fua cômunirei^jpterca quod quicquid ipfe parct,quidue facïurus firhoftis ê multis uidet.côtrartj quos tu obfides muiord «bteiflu teêîijCX ifflprouifo plcrôcp effufi explicattqß per portas,uel opera,uel machinamêta tua incendûtjUel milites opprimant tuos.uel aliquid magni afferunt incommodi. Maxime autem tibi ertt ufui,fî quarcuntÿ tentare uoks nodu aggrediare ; a»octor enim fuipicio
-ocr page 205-LIBER S E P T I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I.59
eft^mai'oremqj ingcrct anitnis tfepfdationêinrultus,qut in ombra no eçrnttür.quicquid enimnodluagas, tametfîparuûfit) horrendûhis uidert potefl quos oGüdcs. nuilus eni dicit quod uidct^fed quifc^ maxime §d timet,aut fufpicatur uidilîc,affiimat.Sï opus aligt; ; qüôd manuprçproperé expediri uis,primus omnium tu manum afFenuulgus autê non^ tam minis compellitutquoduisagcrc, quàm ucrecundiareuerêtiaej maiorû inducitur. Quoniâ multa atq; uaria funt tormenta bellica,amp; ad quatiendas cuertendafq^ urbes dilt; uerfa machinamenta, tu non his omnibus,fcd quibus tu commode ponîs,uteris. no eft ' in me nûc fingula praecipiêdo referre,quibus fit ufus. Arietibus uidelicet, teftudinibus; ’ uincis,turribus,baliftis,altjf(ç td genus operibus ÔC machinamentis: fed quod ad impe-ratoris prudêaam attinet, illud mihi uidetur efle, unamaliquam potifïîmam urbis par-temdcl/gere, cuiopera ÔC machinamenta admoueas, fiC partitis multifariam, ÔC ordine . difpofîtis coptjs,reliquas urbis partes oppugnare,amp; admutos fcalas afferri iubeas.fue-^ ritq! operçpretiumplures partes urbis præfe ferre aggrediuellc,utdiucrfo apparatu ua; riot^oppugnandigenereuiresciuium atlt;]^côfiliadi(trahantur.Intereafaciliusimpera* tor illac ubi fumma ope nixus intêtufep crit,ciuitatê occupabit. Sin mature aliquod oppidum, urbem, aut cadra expugnarecôtêdcs,tuofcp uidebis defatigari milites, partiaris-oportet tuas copias in ordine fibi inuicem fuccefluras:dum(j una pugnatur acie,quietê altj agantjSCcorpora curent. Et quia ferreus imperator efle nô poteft,qui fine intermiC» fione omnibus interßt, fubftitutis ipfc exercitus fui primoribus quietê agat interpo-latam potius quàm diutiiïîme'côtinuatâ. Si pars urbis,aut oppidi quod expugnare con têdis,rupem,aut prærupti aliquid in circuitu habcbit,quod natura loci per fe tutu nihil, ut alfolet munimêti habeat,agiles audacifTimofc^ ex tuis,ut fcalis,uel aliter feandât ob-repantlt;$ curabis:fuerit(Ç plurimûinrem fi tubicinêilli fecum funiculoattrahere potue rint,qui illico in fuperioraperdudus canereoccipianóif qui eruntingrefll milites portât intereapropinquiorem,aui murum alicubi aperiât. Audita enim holtilis de muro tuba, prçfertim nodurno tempore ingentem ciuibus terrorê incutitrproinde trépidâtes tan-C quam orbe iam capta dçferêt ftationcSjamp;r facile erit.nemine repugnâte effraôhs portis, murifue confeenfis loco potiri. Vtbem fi cœperis aliquâ,quaî ÔC mukitudine,ôe robore ciuium uigeat,ut tibi fit timêdum.ne citius conglobatus crebris cÔucrfionibus tuis op-pofitis repugnet,fiue in arcem fe recipiens,aut editiora urbis nouum redintegret bellu, edido inermibus ucl arma abqciêtibus,falutê polliceberis.Nam celebrato pafilm edi-Ô0 cundi,aut pars maxima,in poteftatem uenient tuam:qui enim hofti adeo funt irati, utarmis omnia experiri côtendant,illum in earn adducunt defperationem,ut quod ob-lata falute ex animo faduri non erant,tamê malis quae timent efferati répugnent,cg-dem,aut cladem referant,aut nouis laboribus te fatigêt. Mors quæ militi certanti acci-dit,nulla prorfusindigetconfolationcautmifericordia, quippe quæ uirtutis ftudio, SC uincedi amore obtigerit. At poft partâ uidoriâ urbeiam expugnata uidos palfim oc-cidcre,uidoribus ipfis miferrimu eft:ita(]ß ftultitiae atep immanitatis notam affert.Si ur-bem,quâ obfides,pofle ui SC armis capere defperabis.amp;f proinde obfidio fuerit diutius D protrahêda, quotquot per regionem 8C agrum ftrenuitate ÔC corporis robore ualentes potes capere conferues, quibus ut tibi comodum erit.SC rebus conducet tuis utare.Mix lieresuero fiC pueros,cæterof£Ç quiuel cofedifeneda fint, uel alioquinimbellcs amp;im-becilli,in urbem intrare compelles,utpotc qui eorum,quae pro urbe tuenda defidcran-tur,nihil omnino efficere polfint, amp;nbsp;ad confumendum citius alimenta reliquis ciuibus damnum afférant. Poftca denic^ quàm imperio tuo res féliciter gefta confumatacg eft: ita ut bello cofedo rebus omnibus adhibere fihem tibi liberum fit,noli te exhibere pro felicitate durum atqp acerbum,quin potius dementem SC mitem,proindc benignum SC cundis amabilemtilla enim inuidiam pariunt,hxc æmulationem SC ftudium prouocat. Siquidem inuidia eft dolor ex aliorum bonis fubortus: æmulatio ucro ftudium imitan-di uicifiim aliorum uirtutcm,quaE tarn inter fé différât : ut inuidentis quidem fit optare, nc cui bene quippiam ueniat,aEmulantis autem cupere acque ea potiri pofie,quae alij ho lïcfte'fibi comparauere. Vir ergo bonus non modo patriæ multitudinifqj armatæ eric Optimus dux,uerum etiam perpetuandac propagandç'ue fug gloria; citra pcriculum fa-pi«nsimperatoratlt;$cuftos,8Cmoderatordiligentiffimusw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;. '‘-
ßlondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o 2. »londV
-ocr page 206-1^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V f* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.2 j_
BLONDI' FLAVir lt;nbsp;PORlI VIENSIS-;-TRrVHPHAMTiS ROMAÇ.^'.-
L.IBER. O C T A'V V S. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!;•
SNtuerfa Romanorum pubhca rcg/minis forma, tribus cxplirara,rcfi*' gionis, rcipubhcar adminiftranooisamp; militiæ partibus, ca ariingç* mus, quae ad fingulorum regimen inftitutioncmq! uitæ (pfCtauerunr„ EfTetq} ab ipfis infantibus uentre cxceptis materno mchoandum, niU matrimonia primum folidumcp libcrtatis cuiufcunque nafcentis f«--minarium anteponenda cenfercmus,quanquam uirginçs cum quibu» '■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inatrimonia,ut plunmum ineuntur,primum de quibus dicatur,locum ôi ipfæ uidentut
expofccre. Scd non eft nobis nunc mera in manibus Chriftianorum tratftatio inliittt'' tionum,in quibus multacâfmaximæuirgmitatis laudationes habcntur. Nam ui fan* lt;ftos omittam alios Romanædoiftores ccclcfiae beatus Hieronymus contra louinia* num uirgincs diuerfarum ætatum prouinciarum maximis extoHit laudibus. Calido^ niam Ataiantam,quae femper in fyluis crrauerit: Hatpaliccn in Tliracia. Camilla Vob pi fcorum rcginam,in Chalcide Iphigcniam. Sibyllas decern 0^ ftham Priami CalTan-r dram. Et demum ad Romanas côuerfustuirginibus dicit omnes publico decrcto de uii: cefTifte.Claudiamcputuirginitatem airereret,magnam matrem deum manu traxifle,' quam multa bourn iuga rrahere nequibant. Etfi ucro uirginibus breui nupturis de uix cederent: 0^ paucas Veftales uirginitatem uel inuiras feruare uellent Romani, earn ta-' men in uiris perpetuam efle legibus prohibuerunt, quandoquidê Camillus acPolihu^ CfitijMuirgù mius primo poft M. Valerius Maximus,SC G.Iunius Brutus bubulcus cêfores, cos qui WMfiniiirtî ad ienecftuiêcaelibes perueneranc, multauerunt. Lucium etiam Anronium Scnatu ma prohibebatur. uerunt,quia quam uiiginem duxcrat fineamicorum côfilio repudiaftèt A marrimonio itaq?inchoandû.cuius uerbi uim fieexprimir Vlpianus De uerborû fignificatione tra» KtUrimonium, óans:5lt; in Iuris naturaljs partibustHinc defeendit maris amp;nbsp;fœminç côiugatio,quâ nos jmatrimôniumappcHamus, hinclibrorûprocreatio, hinceducatio, Videmusenim ca*^ ïera quoep anfmalia,feraseriam iftiusiurisperiiiacenfcri.Idemcp Juris confultusfciibit. Ö Sponfalia ditfta funt ä fpondcndo.Nam moris fuit ueterum ftipulari ôi fpondere fibi fa taras uxores, unde.Ä fponfi Si fponfæappellatio nata eft.Demarrimonio cum omnes gentes bene.tum maxime' Romani optime fenferût, quod infrà breui apparebit. Tamê Aulus Gdlius Metelli cenforis uerba orationis,quam ad fenatum habuit.baec ponit. Si fytHxorduas fine uxoribus efle pofiemus, libérer omnes ca moleftia careremus : fed quoniâà natura teslt;U ira comparatum cft:ut nec cumillisfatis côrnodé,nec fineülis ullo modo uiui poffitjfa*' lu ri perperuar potius quam uoluptan breui confulendû.Ei Xantippem uxorem Sociagt; tes cum haberet, fe mores eius duros ferre dicebat : ut afluefeeret iurgia Sf petulanriam aîiorum extrinfet orum ferre.Et Varro in Menippeisiuitium uxoris,aut tollendum,aoc fercndum.qui tollir uitium.uxoremcômodiorem facirtqui patienter fett,feie meiforen» reddit. Qua de re multa hicafterrepollemusabeatoHieronymofumenda, quae Srfir^fe ab Aurelij Theoplirafti libro De nuptfjs fumpfifle dicit : ubi difputat an fapiêti du'cêfito fit uxor: mulracp in alterutram diftcritparrcm.quæ idco omitrendaduximus: quiafdî'iV cifîtmû nobis in Paula uxore matrimoniû nosin difceptatione fufpctftum redder«. Ta lafsrj uocem nuptiale Liuius primo dicir,quia rapta Sabina pulcrior co nomine fercba^ turad RomulQ. Et PIurarchusquot;ïnuiraGn. Pompeij: Talalfum nuptialeuerbûàTalaflè Romuli uxore.amp; irê Plutarclius in Probicmatibus : in nuptqs Talafsq nomê crebro iagt; lt;ftatur,ficut Grçf i Hymeneum.ita Larini tlialafum in bonû omen liabêt.McliufcpChrP ftiani Sarrhæ Si. Rcbcchç ndê prudenriâ ac fapientiâ fuis fponlis in uotis optanr.SpoiV' (àmuerôdomûintroducenres Romani iubebâtdicere.ubi tu Caius, ego Caia, quaficS uiro depactfcerefiut ofhia fibi cû uiro elFcnt cômunia, Si pariter imperarêt,ucl propiet Caiam honeftiffimâ mulicrê ac bonâ uni exTarquinqs collocatâ: cuius in Santfti tem^ plo ftatua ex ærc pofira fuir.Qiia de re Feftus fie habet.Caia Cecilia appellata eft,ut Ra inam uenit.quæanteaTanaquil uocitaraeft uxorTarquini) Prifci.quae tâtæ probitatis ƒ fuit, ut id nomen ominis boni caufâ frequenter in nupti)suocitaretur; quam fummarn Confufluiinet afleruntlanificamfuifle.Et nouam nuptam limen patris tranfeendere non permittebz.c, wijKftÿf. quodSabtnaciluptacindomûalienâwanfmigrauetejnonipfiaftntetanqucl quod urderi uolunf
-ocr page 207-t € I. B E R 0 C T A V V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;téft
A Uolunf,mœftaefngfclt;li domumjinquapudidtiâamilTuræfunt Nuptiaruinitio, inqut'r In agrtcultura Varro,antiqut reges ac fublimes uiri in Etruria in coniuntflione nuptiali noua nupta,ôif nouus maritus primum porcâitnmolât.Et Feftus multas ponit çôfuetu-* dines,quas ordine fubtjciemus.Clauim côfuetudo erat mulieribus donare ad fignificâgt; dum partus facilitate exhiberi.Hafta caput nubêtis comebatur,quae in corpore gladia-ton's iletiflêt abiedi occifîc^, ut quemadmodû ilia coniunda fuerat eu corpore gladia-torisjfic ipfa cû uiro fuo:nel quia matronæ in lunonis Curitis tutela funt, quac ita appelgt; labatur à ferenda bafta,que lingua Sabinorû cutis dicitunuel quod fortes uiros genitugt; ràs ominentur.uel quod nuptiali iure imperio uiri fubtjcitur, quia hafta fumma armorS amp;nbsp;imperium eft:quam ob caufam uiri fortes ea donantur,ôtf captiui fub eadem ueniunt* Hune autem uel proximum morem aetatis noftrç Romani feruant.qui non quidem hagt; ftâ, fed eniem fponfæ capiri priufquâ domo egrediat ad ipfum limen populo infpiciêté fuperponût.Cingulo noua nupta præcingebatur,quod uir in ledo foluebat: fadum ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
B lana ouis. ut ficut illâ in glomos ftiblata coniundainter fc fit, fieuir fuus fecum cindus uinduflt;5 cflet. hoc Herculaneo nodo uindû uir foluit ominis gratia, ut fie ipfe felix fie infufcipiêdis liberis,ut fuit Hercules:q ieptuaginta liberos reliquit.Çinxiç lunonis nugt; tnê fandû habebat in nuptijs, initio côiugq folutio erat cinguli, quo noua nupta e-*' tat cinda. Cumerâ uocabât antiqui uas quoddâ quod opertS in nupttjs ferebât, in quo trant nubeniis utenfilia.Coroila diminutiuû eft à corona : corolla noua nupta,de florin bus uerbenis.herbifcç feledis fub amiculo ferebat.Fefcenini uerfus qui canebâtur in nu pttjsexurbeFefceniadicunturallati,fiueitadidi,quiafafcinumputabâturarcere.facd , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
in nupttjs in honorem Cereris præferebant: aqua fpargebaturnouanupta,fiueut cafta pura($ ad uirum uenirct,fiue ut ignem atlt;ÿ aquam cum uiro cômunicaret.Flâmeo amigt; citur nubens ominis boni caufa,quod eo aftidué utebat Flaminia,id eft Flaminis uxor. cui non licebat facerc diuortiu-Genialis ledus.qui in nuptijs fit in honoré genij. GeniS appellabât deum,qui uim obtinebat rerum omnium gignendarû. AI tj Genium efie pu*-'
C tant uniufcuiufcjp loci deum. In pelle lanea noua nupta côfidere folet, uel propter mord uetuftum, quia antiquitus pellibus homines ita induti, uel ut teftetur lanificiu. PatrimI amp;nbsp;matrimi tres pueri in nupttjs adhibentununus qui facem praeferat ex fpina alba,quia nodunubebânduo qui nubentem tenebât.Rapi folet fax,qua praclucentc noua nupta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.j
deduda eft ab utriufi^ amicis,nc aut uxor eâ fub ledo uiri ea node ponat, aut uir in fe-* pulcro comburendam Curet,quo utroque mors propinqua alterutrius çaptari putatur« Talafiionem in nuptijsVarro ait fignum èficlanificq aptum: Plutarchus in ProblematI bus. Noua nupta cum in matrimonium datur, ignem âf aquâ tangere iubetur,ut ex ca^ lido humido gignatur fcetus.Quinqi faites in nuptijs accendûtur,necplures autpau dnin^} ciores,quos cercos appellat : accendûturcp ab aedilibus, quod mulicr non plures poflit innupti/t. parère uno partu.uir ab uxore, uxor à marito quicquâ dono accipere prohibetur, quorum fcilicet omnia debet éfle c5munia,Ôtf donatio poteft efle fufpeda in hereditäre fud cefiuris.Plutarchus in Problematibus.Maritus primo fponfç nôin luce,fed in tenebriri iungitur,ut calumnia quaedam fit ueneris illicitae, quâdo cum licitis amp;nbsp;honeftis connu-bijs pudor adhibetur fit uerecundia. Veteri more uxores nec molere, nec coquere per-mittcbantur,quia id in foederc Sabinorû uetcricautS eft. Menfe Maio uxorem non du iiimft cunt, quiâ aut Aprilt' id faciunt ueneri dicato:autIonium expedat lunonis menfem.Ec uxoremw n quod mêfe Maio homines prius,poftea imagines depotefublicio prçcipitabâtur.Vn-de FJaminicâ lunonis facerdotem eo tempore triftem eiîe oportet, quxnec eo mêfela-uat,nec ullo cuitu utitur.uel quod pleric^ LatinorS eo menfe purgationibus utêtes mot tuis parentabât. Eorum qui uxores d ucunt, comam haftx cufpide difeernunt amp;nbsp;diferi-minanqdiuortiS ea re fignificantes.quod Iblo ferro nuptix dirimendx fint,id eft,ut' ad-bibita.Plinius dicit nubetes uirgines comitari colum,comptam,ât fufum cum ftamtne, amp;nouasnuptaslupino adipepoftesungereconiueuiftê,nequidmalimcdicamentiin* ferretur.SC poft:diebus fuis fponfx annulus ferreus mitti,ifc^ fine gemma c5(ueuit.Ma.-crobiufq^ in SaturnaUbUs fie habet : fertjs uim cuiquam fieri piaculare eft,ideo uirgfties non ducunturifed cum fofias ueteres liceat purgare,uidux ducuntur feriatis diebus. Ec noua nupta poftridie nuptiarS libettatem in doind uiri accipiqdi^ rem diuinä BicitVir-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o } gincA
-ocr page 208-TRI VM P HA N TIS- ROMAS
gincs autê quare feftts dtebus non locentut,amp; ccontta uiduæ deducantur,haRc PIutargt; B chus aftert caufam,quia uirginibus decorü, uiduis ueró muitis praefentibus nubere fce^ dum. ideo dies feftus eligitur in quo omes dtßrahütur ad diuerfa, infrequêtiorc^ eß degt; ducentium turba.Et infuper dicit PJutarchus propinquis Qi agnatis non nubere mulie^ res,ut afHnitatibus augeantur:uel mulieris ratione,quæ fi fuis nupferir, ÔC iniuriâ patiagt; tur neminem habitura eß à quo iuuetur.Qui autem fint agnati Paulus lureconfukus do Affmti, cct.Ägnati funt,qui per uiriiis fexus perfonas cognationc côiundi funt, quafi pâtre co gentti, uelut frater eodê pâtre natus,filius fratris, nepôiùe ex eo ; item patruus ôif patrui nlius nepofue ex eo. 8C Caius iurecofultus : Gradus cognationis alij fiiperiores ordines Gr4dut coffu font,ait) inferiores,ait) ex tranfuerfo fiueà latere.fuperiores funt parères, inferiores libc twttif» ri,extranfuerfo fratres,Ôif ibrores liberie^ eorCt.Aliac ûem fuerunt conubiorum prohiba tiones.Cicero pro Aulo Clucntio Habitomuberegenero fo crus nullis aufpicqs poteß.
\ Scdprohibitaetiâaliquâdoplebiscûpatribus cônubiaLiuius tertio lib-permilTafuiHe oßendit.Quid^XXXVIii.fcribit:CampaniimpetrarQt,utciucsRomanasuxoresdu
cere Iiceret,SC G qui prius duxiÜentjUt haberet cas, dC ante earn diem nati, ut iußi Obi IP berihçredefc^ elTent.Quâta etiâ publice ôC priuatim in matrimonijs adhibita Ot diligê^ cia à maioribus,oßedit undequadrageOmo Liuius: Senatû eo die forté cœnantê in Cagt; pitolio côfurrexïfTeiSC petqiïe,ut inter epulas Graccho filiam Aphricanus defpóderet; quibus ita in publicû fpôfali)s ritéfadis cum fe domum recepiOèr, Scipionem Æmiliæ: uxori dixiße,ßliäfe minoré defpondiOe.cumilIamuliebriter indignabûda, nihil de cô^ muni filiaconfultatû,adieciflet non 0 Tiberio Graccho daret expertem côOhj debuiflê matrem eHèdætum Scipionétam concordi iudicio,eiipO defponfam rcfpôdiire.Dotcs uiris datas eße à mulieribus uetußißimü eß.Aulus Gelliusmxores diuites quâdcq; da^ bant dotes,amp; retinebât Obipecunias:quas marito cùm mutuaßcnt,0 reperere uolebâG id feruo cômittebât,quem ea caufa proprium rctinuerât.quia aitjs mariti (êruis id impe rare no poterât. Et fecûdo bello Punico cum Gn.Scipio ex Hiipania fenatui fcripOßcG petés fibi fucceObrem dari,quia01iam uirginê adultae iam xtatis haberet, ne^ ei Onefe dosexpediripoßet,ienatusne refp.duce carer et,patris uicégefîir,dotemrpdedit,Slt;cô^ Glio matris fuorûtÿ maritauit.dos quatuor milia xtis fuere,ducatos aerate mea quadrin» gentosfacientia.quâdotem,amp;eamaiorem muitis in Italiçlocis,cerdones ex fatuonoquot; h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temporis more filiabus dare uidemus. Cefonis fiÜa decem milia arris in doté dedif»
w poßftM/ JVIugiliaquiaquinquagintamihb.nupfifjdotataeßappellata.Fuerütamp;alqpoßnuptP as mores,quorû nônullos referemus. Repotia dicit Feßus fuiße dida,quâdo poßtidre nuptias apud nouum maritû coenabatur. quia quaO reOceref potatio. Et Plutarchus in ProbIematibus,Oue ex agro.Oue peregre domS rcdeant,qui uxores domi habet, ado2gt; tus fui nucios praemittut, quod mattes familias pluribus domi ne^ottjs in adminißräda re familiari abfentibus uiris occupätur.ut uirö paratiores Iptiorefq; excipiât.matré ucrO familias VIpianus accipi debere uulteam.qux no inhoneße uixit.Matréuero families à ceteris feeminis mores difeernûtat^ feparât: proindenô intererit,nuptaOr,anuidua) ingenua Ot an liber tinamâ nec^ nuptiæ,nec;^ natales faciunt matré familias,fed boni mo * res. VItimufcf honor mulieris pudicitiâ cômendabat.quâdo ea quac uno côtentata ma^ trimonio moricbat,cum corona pudicitiae efferebat. Matrimonia tribus modis pratter morte ueteres fîniebâtmâ répudia fîebât,diuortia 6t:dirêptiones.rcpudifî Feflus inquit» ^d ob ré pudenda fierct.£t poß annû urbis,ut uult Aulus Gellius tertiû uigeflmG quin' géteOmû M. Attilio P. Valerio côfulibus fuit primS repudiû.Egnatius Metellus uxor2 uinfî biberat fuße necauit.C.Sulpitius uxoré repudiauit,quia aperto capiteforls uer» fata erat. Q, Antißius Vêtus uxoré eu libertina loquiuifam repudiauit, ut caueret ßu* prû priuf^ uindicaret.P.Sépronius fophus uxoré repudiauit aufam ludos fe infeio fpcgt; tßare.Popeius repudiata Antißia Proba,qu$ nuper ob ipfum Popeiû pâtre orbata fuC’-faf,Æ.miliâ duxit Syllæ nepté grauidâ. Et C.Cçiàr Pôpciâ uxoré ob Clodtj fulpiclù-* nê,qhabitu muliebriin de» bon» iàcro ab ipfaCçfaris uxorecelebrato inuetus fuerar« repudiauiuPoßCgfareuerotradit Plutarchus téporeprincipûomniSuft^ ad TraianG, prçrerâ Domitiâi répudia nemini fuiiïepmifsû. Quinimo princeps omniû prftcr pau* çQs pçflimus Tiberius unûè quçUura r€mo«it,qgt; uxoré du^ßäpoßridie re^diaOèt. Bt üoroitianut
-ocr page 209-L tô È k Ó C T À Ÿ V S; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïèy
Ä DomhianuseqüflêRomanûobrêduââinmatnmoniûuxorê, cuid/miflf adultcrij cd mê intêderatjCrafit iudicS albo.diuortiû inquit Caius îurecôfultus uel à diuerfitate mê-^ Dwérdiài. tium eflc dicfî0,ucl quia in diücrfâs partes cant,qui diftrahût matrimoniû:in rcpùdîjs,id cft,in renûciatione,approbata füiiïe hacc ucrba:tuas rcs tibi habeto. itê hgc,toas rcs tibi agito.In fpôfalibus quoqj difcutiendis placuiflè rcnunciationê interuenire opôrterc.Ii* qua rc uerba côpiobata fût, côditiôé tua nô utar.Et Paulus De inatrimontjs. Diuortip, morte,captiuitatCjUel alias cotingete uiriufc^ eorû feruituté dirimit matrimoniâ.prpdi* ôacj duo uerba côfundcre uidef Modcftinus,cu dicit: diuortiû inter uirû uxoxc fieri dicit.Rcpudiû uerô fpôfg remit«'uidctur,^d ài in uxoris pcrfonânôabfurdc'cadit.Dû f emptio no uniufcuiufcp arbitrio ÔC. uoluntate,ficut antedidæ duae fîniendi tnattimôntf, forma:,fed principis arbitrio fîebat.Cæfarc eni fcribit Suetonius diremifle nuptias prac-totij,qui digrefiam à marito poft biduû ftatim duxerat,quâuis fine probd fufpitione.Ec Ai^uftû fcribit itê Suetonius quod iupfä a Plutarcho attulimus,diuortqs modû impo^
B fuifte.Dematrimonqsiamfatismultadiximus.Adfcctâfrudlumc^ipforûliberosUeni' cndûeft.Sïtqjinitiûà puerpcrio, ^ducrbûutriufcç fcxuseditis primo infantibus aptarl f^trpetium» pofte uult in Satutnalib.Macrobius,qa anttqui pueras ftcut amp;nbsp;pueros diccbât.ldêqj au» tor eft infâtes primû taôa terra uocê emittere,qüæ fâdi poftea det initi6:unde rê diuinä Maio mcfe uult Fatug deâé fadâ fuifte.Prima nafccîltiûpericula funt,cÔ é gcmellis âlte^ ro mortuo fupereft unus,qucinde VopifcS dicût: Si. cû genetrice partus difficultate dolonbus mortua,uentre tgduntur,quos appellat Cgfares,eO(Ç modo Scipione Aphri canû maiorê,Caiunicp Cæfarê,à^ Maniliâ,qui primus Cartfiaginê cû exerc/tu intrauit, natos aflerit Plinius.Âgrippe aût diêli funt.qui nafcêdo pedibus primio ordine peruer-fofunt'c^clïî ucntre.Vnde Rômæ PerUerfa Si Profa deg fucrûr,quibus ob hoc fuppli-tabat. Co tingit uerô plcrfiqs, ut nônullièx infantibus adultcrio inceftuuc eocèptis uç* ccntur.aut exponâturunde Vlpianüs iurecofultus, necare uidetur nô tantS is, qui par^ turn prgfocat,fedis qui abijcit,^ qui alimoniâ denegat, Si quipublicis locis miiericor«
C diaecaufacxponit,quâipfenô habet, primus liiorû g alêdis infantibus publicèadhibe-retur.Luftria fuere,in qutbus nomina accipiebanerattç puellarQ odaüus dies, puerorS ftonus,quod fœminâc uiris citius crefeât Si perfîciantur.Sed parua in Romanis proptér multitudinê fuit nominis hOtitia. V ndc fcribit Afeonius fecunda in V erré atftionc-Mo fis fuifte cû aliquis Romanus ciuis oftêdêdus eftèt:fîgniftcaret,aut pra:nomine fuo, auc nominc,aut cognomine,aut cognatiôc, aura tribu in qua cenferct, aut à curia^aut à cê* fura,aut ft erat ienator,üel eques.Deqbus ultimis cû fatis fuprà ftt dilt;ftû,de prgnomine, nominé,cognomint,et agnomine dicamus.Primûc^agnomêab agna«'ôc,inqtia quifqp 'AgnomnC hatus eft didû côftatPrgnomina uerô pauca Si uariae^nificatiôis fuere.LuciUS,ut in« Pnenonteit. quit Feftus.prgnomê eft eius,qui oriête lucc natus eft.Gncus à corporis effigie à gene-rando didû ä Grçco.PrgnOminibus feeminas etiâ eflè ap.pellatas teftimqnio funt Cecilia Terêtia,quæambg Quintg ftntfolitar appellari.Parimodo Lutia Ô^Titia.Cogno-minauariâhabuete originê.Liuiusin fecudo-Valeriomütatio gdifîctj àVeliainfimûiA
'Jq fol'S amp;iùbminîo fafciû ÔClegcs latg.cógnómê Publicolp dcderOt.Etlib.fcptimo: Titus MâliusGallo ad Anienê occifo torque à mortud accepit.VndeTorquato illi cognômê fuiùM. Valerius miles à Gallo prouocatus cû pugnarêt à coruo adiutus fuperauit. Inde Coruinuscoghomine appcllatus,Et lib. i x.Papyrio curfori pnicitas pedO dédit cogno mê:cû Q.Fabius forenfem turbâ excreta in quatuor urbanas tribus côicciftèt » Maximi cognomêacccpit.Iiê XXX.Aphricâni cognomen militaris primo fauOr, anpopularia aura cclebrauerit incertû.Primüs certe' hic imperator nomine uióg à fe gctis eft nobüf» tatus.Et X XXVI .LuciusScipio ad urbe uenit,q ne cognomine fratri cederct, Aftaricfl fe appeliari uolutt. CorneliusLêtulus Sura cognomentu id na(ftus,(|a cû ratior.ê expo^ feeret malèadminiftrata: qugfturæ,ràtionê ftbi nô efte reddêdâ,fed tûtû fur% ftcut puerï in fpheræ ludo faciunt, prxbendûrcfpÔdit. Et Scipiones nônutti uolût cognomine di-closj^d Cornelius patrê pro baçulo iüuinMeiTàla cognominàtus,bcftg MeftànâuiciC urbem.Et ab Æmilio diêtus eft Âmilianus,à Seruitio Serüilianus. Corneliorû famiiiae princeps cû defpôfa fîlia uades pofccrcf,afina pecunia onufta duxit, undedC Afina cck gnomc habqit.TrcnieiiusScropha,quia porca abfcôfa fùb cêtdnibusdn quibus iaeerec
uxot
-ocr page 210-t^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T RJ V M P.H.AN T I Ç, -R- OJ^AE
uxoriurauîtnullam ali'am cflTein domo porcâ. EtAuguftusin Troiano ludtcro-Moniô Afprenatê lapfu débilitatû aureo torque donauit,paflùf(ç eft ipfum 8^ pofierosT orqua ti ferre cognomen. Claudius imp.Gabinio fecundo Chaucis gente Germanica fupera» tiSjCognomê Chaucicus ul'urpare côceHit. Idem tame imperator pcregrinac côditionisi tiomines uetuit ufurpare Romana nomina duntaxat Gcntilia.Domitio rure reuertenii «uuenes gemini auguftiore forma ex occurlu imperafle traduntur.nunciaret Senatui aç populo Romano uióoriam, de qua incertum adhuc erat, atc^ in fîdem maieftatis adco, permulfîllè malas, ut ex nigro rutilû æric^ alTimilem capillum redderent. Et Antonius imperator Caracalla cognomê nalt;^u.s eft ä ueftimêto, ^d populo dcdcrat demiflb ufcp ad talos ^d ante non fueratzd^ Varro De agricultura feribit muita habuifte Romanos cognomina ä pecörc maiore Si minore, Porcios, Ouinios, Caprinos. Sic à maiore Egt; quicios,Taureos cognomina.S( infrä: Auus meus primo appcIl.jtus eft Scropha,q quae ftorcû eilet Licinn in Macedonia prouinciarelicftus excrcitus,dum praetor redire(,hogt; g ftes arbitrati occafione ‘.e habere uieftoriæ impreftione fecere.ceperut arma atep exierut ” cdtra dixit celeriter illos fe ut fcropba porcos diOetfturûud quod fuit. Nam noftra aetas leporarios ac pifeinas protulit ad mare.Et in ra.lt;! greges pifeiu é pelagis reuorauit. Progt; pterea appellati Sergius Orata,0(f Licinius Mur^na.df Plinius habet, Antiquis cogno^ mina ab arboribusmuit» futftè:Fronditio illi qui cotra Hannibalem tranato Vulturno rem prçclare' geftir,quia frôdatione arborû delecftatus.Stoloni dédit pâpinaiio inutilis* Pilûno qui primus ptlum inuenerit.Pifones ä pinfendo. Fabij ,Lentuli, Cicerones prO'^ ut quife^ optime fereret.Iuniorum familiae Bubulcû nominauerût.qui benebobus utegt; cetur.Lacftucini qui multa ufî latftuca.Seruis autem multis nomê ftmul ôf cognomê da^ kat,dimidiatum patroni cum adieeftione prænomen in banc forma. Quintipor Quinti fèruüs. Marcipor Marcûeos uero ex liberis, qui pâtre incerto.aut ex pâtre certo,fcd nâ Icgitima uxoregenitierant: Spurios dixerûtmaiores, quod Sabinos aftèrit Plutarchus mulierum pudenda fporon appellafte.ideo qui légitimé natus nô ftt.fed ex concubina, amp;nbsp;fcorto,contumeliæ caufa fpurius appellatur.Sed ad pueros i edeundû eft. Eos monF libus quas uocabanr,bullasexornabant,propter TarquiniumPriftû,qui primus ftliutn ob fuperatum hoftem Etrufeum praetexta,bulla aurea,amp; annulo inftgniuit: uel ut eftiigt; Plutarchi Problematibus,deferebât pueri ingenui ftiper nudum peélus buiufmodi bol las,ut inceftuoft,ô^ in pueris debacchâtes id in feruis quod minoris erat notae,nôinlibe ris ab ilia recognitis cômittert nt flagitiû.Et Macrobius addit fuifle earn buUam ad cor^ dis formam,ut ipfi etiS pueri inrelligerent corde ôf uirtute uiuendu.Feftus£ÿ item addil earn bullam a Gi aeco fermonequod eft ronfilium diétam, quia earn partem cor* Of pKtronç ports bulla côtegeret,id eft.peélus in qua nauraliter eft conôlium. Vnde cum Æmiliu* indolç Lcpfdus puerhoftem côgreftùs occidiflèt,ô(' ciüêrerua(ret,ftatua eiin Capitoliobulla* ta amp;nbsp;incinefta prætexta fuit poGta.Et poftquâad prçclara puerorG facinora eft uentum* Marei Catonis magnâ indoiêomemus,qui (um in domo M.Druft auunculi educaret, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;ad eûLatinotûoratores pro tiuitareimpetrâdamifïîeflentjnecprecibusnec minis
à Q.Popedio illatis adduci potuit,ut pro illis oraret:idêcp ad Syllâ à pædagogo dueftus . eu proferiptorû tabula uidiflet,intcrrogauit cur nemo eftct,qui tyrannG occiderct,6C flt; Romdn^twm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1* gladiû haberef,obtulit, Futtuerô maioribus magna in erudiêdis pueris diM
gentia\de quibus habet in odauo Liuius. Autores habeo,côTueuifle tûcRomanos pue f«erif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunc Graecis,ita tune Errufeis literiserudiri Græcis autê poftea omnes pafiin»
fuiftè imbutos,ôf ea ratione adolefcêtes Athenas mitti côfueuilTe magis côftat,^ ut te* ftimontjsindigerecredamus, tarnelibrorG Ciceronis Deofticijsinitiû legêtes facile'id poterûinoftè.Nô tamê deerât ludi Romç.in quibus pueri SC puellae etiâ erudiebant.LI uius in tertio. Virgihi uenieti in forG (ibi naqt in tabernisliterarGludi erat) minifter de* cemuiri manu irtiecit:ne( maior fuit liceris moribus erudiendis pueris diligêtia, quibus peftus fcribit nefas fuifte obfcoèno uti uerbo. V nde pr^rextatu.s fermo fit dilt;ftus,qul ni* il il obfcœnitatis haberet.Et Plutarchu.s dicit,pueros cû iurarêt bîerculê.id fub teôo fa* cere ^hibitos.qd* de induftria fit inftitutû.ut dG pueri iurare Hercule uoiêtes domo exi re tubent per earn morâ deierare defuefeât : fiue quia Hercules nun^ nifi femel iuraflê {gt;ethtbet, ÔC Pythius Apollo hominibus propofuit, melius elfe fi abfiÿ iuxatnêto afttt; • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ....... nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ marc
-ocr page 211-■’ t f B E R. Ô C T A V V S.
marc dtftfefertt.Vhcte fübi’jçit Plütarchusphncrfophorû Græcfatgnu/lîîmus.No aüùd quicquam Græcis fetuitutcm^âf moHiticm attulille Romanos exiftitnafR^q; gymnäßa amp;nbsp;pakftram,quibus rclangucfcercnt puérof um öf adoJcfccntium ailimi. Jade püeroriS amorcs gtgni,tnde fomtio Qé deambulanonibus ùiiienum corpora corrümpi, inde fab tationibus ôifmotüfcôpofitoiniMum eflc, ciîm contra dicatAulus Gdh'usfcholçpue-rosuacafleRomanos,quoduerbumGraîceauacatJone d«dQfignificct,carten'srebus omiflïs uacarc libcraJibus ftudijs pucros dcbcrc.quos idem affirmât,fi plürfmo cibo ni nûocp fomno utant fieri hcbetïoilsingcntj.Et PJutarcHus dicir. Nemo forisprætcfpire Depuerortcit iros liberos cœnabat. Ut uerccundè pudentér uoluptates accipcre pucH afiuefcerent, majores nafuamp;magiftrosfpedîatOrrs habentes.Er parentes in liberornadolefcentiiirn 'afpeclum fecxhibebant,qtjia fitut Plato feribit, ubi fenes impudentes finijadolefcetes fierirurpiflimosnecefiè eft. Et CörneliusTacitus. Mos habebatur piincipüni liberos, cum caereris id a’tans puetis fed?tes uefei in afpecfiu ptopiriqUorUm, pi opfia parciOgt;
■ß re mêfa.Et Suetonius in Claudio impcratore.Adlubebatomicœnæ Gilbertos füoscu pueris St puellis nobilibus.qui moré Ueteti ad fulcra IcctorG fedentes uéfcerentur.puc-riqj quOs parentes domi in fcholis feuere continebSt, duobus maxime repoiibUs in publifû ducebanrur, uno cum ad aeraWum anno ætatis dccimo ibant profefiuri,amp; in li^ bris clcphantinis tribui fuæ afcnbcndi.ldcç Iulius Capitolinus Gordiaftuimperatoretn fecifie feribit. altcro cum ad annum feptimö dccimum dimilTa prxtextä togamafiume^ bantuiriIcm.Vndecft quod PiutarchusinßrutiuitaTcnbit.Caffium ad c^demCgläris «untern multi funt profccuti,o,uod filium tuncuirilem togam afiumentern primü ducc.i tetinforumiamp;fdepucrorurn inftitutionepulcruminPauliÆmilij uita PlutarchuS prfo bet exempln.Docuii autem filios Romanam difciplina.quam ipfe doefius erat,öi.' Grg-cas infuper artes.Nö folö enim grâmatici,fophifià’,rhetores,uerum eti^ fiefiores piclo.-refq, 0^ cquorum canum,ucnatiönüm(^ magiftri circa adolefcentcSucrfabantur. Ipfe ucro paternifi quid publicimunerisimpediret,eorüexcreirarionibusiiudrjfq5 interc^
’ rat. Quando autem fæpiffiméfupraparentumfalt;fîaeftmcntio,VIpianûaudiamusiü* reconfultfii qui fint diffinientem-.Parctes utriufcç fexus acciperc debemüs, fed irt infini* tum quæritur: amp;nbsp;quidam parentes äd tritauum appellari aiunt,fupcriorcs maiorcs dici, hoc ucteres exiftimafle Pomponius refert. Sed C.CalTius omnes ih infinitum parcntc'i Propinquo» dlcit,quod öf honeftius eft.fiC méritô obtinuir.Paulus uero gradus prædiôorô aliorv.t^, ruingndui, propinquorum fie potiinPatruus pätris frater. Auûculus frater matris. Amita patris fo-tor.Matertera matris forör. Patruusmagnus,frater aui.Auunculusmagnus,aUic fr?xtcr: «mita magna, aui foror. Matertcfa magna auiæ foror. Patruus maior, pröäuifrüh er. Ht tnultosaliosgradusponif Paulus,qüos tSquamobroletosduximusomtttcde,s..Dein-fantibus puerifqaduiqs prætcxtam fan's dixilTe uidemur.zXd natu maiores v ^niamus. Morefq côfutuedincm omnis uitæilloi um pro parte aliqua oftendamùs. Qua in re à gcneraltbus inchoates,ad parnculariadcfcêdemus.Vetcres,inauitin P'roblcmanbus PlutarchuSjfeftis nihil omnino negoclj gérebant,aut cutabât, fed rcbns ôiuinis prorfus
ï) dediri étant. Et M.Cteero, quid de moribus fingulariû urbium gm^jQ fentiat in ora^ tionele^is Agraria? côira RulIûfecundaficofiendit.Noningencrârurhominibusmo* reStam a ftirpe generis acfeminibus,€p ex his rebus, quæabipfan'atura,auta' confuetu* dinefuppeditâtur, quibus alimur 8C uiuimus. Carthaginenfes f/audnlcnti,âf mêdace» nô genere,fed natura loci, quod propier portiis fuos muln's uarijs mercatoru fermo* nibus ad ftudium fallendi ftudio quaeftus uocabantur. Ligures montani duri att^ agre* ftesidocuit eos ager iplc nihil fcrcdo.nifi é multa cultirraac multo labore quefita.Cam* panifcmpcrfuperbibonitateagrôrû8Cfru(fiua magnitudine,urbisfalubrirare pulcri* tudine : quod Cicero ad fuum no facicns propofitû de Romanis otr.ifit M. Cato Cê* forinus fuppleuit in orationc, cuius h5c particubm Aulus Gelltus habet: cogitate cum auimisueftfis fi quid uos per laborc rctîîe feccntis.Iabor illc à uebis cito rccedet,bene-falt;S5à uobis dum uiuetis no difeedet : fed G qua per lioluptat-cnequitcr fcccritis, uolu* ptas cito abibit.nequiterfaëîüilludapud uos femperman.cbit.Similes autem grauibu« ' buiufmodi M.Catonis fententijs Cicero ipfc diuerfis in locis habet. Ticio enim fcri- ' bens, inquitihotnihcs nos effe ineminetinnis ealegcnatös,utomnibustclis fortunac
propofita
-ocr page 212-té é
T R ï V M P H A N T I S' ’R O RV AE
propofitaCtuitanoftfa,nelt;jcnerecufandumquominusea qvra natt fumus conditïlt;^ ß ne uiuamus,nelt;j tam grauïter eos cafus feramu», quos nuüo modo uitarc poffimus. Et Aulo Torquato CfcerOjfimus igitur ca mente,qua ratio amp;nbsp;ueritas prac(cribit,ut nihil in uita nobis pra^ftandum praeter cuJp5 putemus,eaiÿ cum careamus,omnia Humana pU^ cate Sc moderate feramus,atc^ Haec eo pertinet oratio, ut perditis rebus omnibus, tamc ipfauirtusfefefuftentare poflèuideatur.Quam rcóé fadïorumuiamimitataiuuentus Romana id in primis boni morts fcruauir,ut ièncduti honoré habcrethinc fingulos ic'
ßfjgQjj- juuencs deducebant.In conuiuijs iuuencs ÔC loco cedebât.ôComni iermonç prxterquSuno cafu,de quo Aulus Gellius ex Tauri philofophifententia dicit: patrem îctlicetHlio fuoinmagiftratu publico cQ priuaté quid agitjprçponûamp;'côtrà in publicis. Vnde efletiâ apud Romanos Fabtj Maximi faÔum, quifiiio confuli apud Octiculutn obuius cum equo nô defccnderet,à liClore iubcnte côlule iufliis defcendit.Inquitcÿ Fa^ bins, expcriri uolui fili, fatin te coniulem eflè intclligeres. Grandefqî natu maiorum, 6^ iuaprobègeftatibtjsÔC carminé cclebrabât, quoiuuentutcminftrùerent. Qua ex con* B fuetudine nebat,ut aut probi ÔC pucri ÔC adolefeêtes effent Romani, aut fi quid in tene* riore peccaflcnt artatc,per maiorum conucrfationem emendarét.Notumeftenimidin uiris plerif^ clarifiimis contigtfie. Manlius nanep Torquatus ab hebeti adolefcente ad tmperiofum euafit. Scipio fuperior à luxuriofa iuuentute ad fummâ perfecfîamt^ uirtu* tcm.C.Valerius pofiluxuriofam adolefcentiâflamen fatflus à P. Licinio pontificema* ximo ad frugaliratis fandlitatifq,’ fpecimcn mutatus efl. Fabius maximus Aliobrogus â perdita adolefcêtia in uirumgrauifitinum, pariter Q. Catulus. Sylla Fœhx iuuentutcin ufqt ad ædilitatem eg it fla»ittofifTitnâ,uino,luxui,ludicræ arti indulgens.pôfl uir fortil* fimus fuit : mulia præclare geflfit ante ciuile bellum breuiter.fuperius narrata. Et folido eranturgentifiimocß iuuentuti ad imitationcm cxcmplouirtutes publico fatfîo oftêfîCi perpulcrèenim ad rem Cicero ad Lcntulum inquit, fcripfiflc Platonem, qualcs in rcp.
Df puMira Ro principes eflTent,taies reliquos folere ciues efle. Itacp pauca de publica Romanorum li* tnanorumlibe^ beralitate,cuius exemplo non hberalis crefcere iuuentus nequirct,diccnda funt.Liuius Ö
quinto.’Cum anxios patres tencret cura auri inueniêdi, quo donû fieret Apolhni pro exoluendoCamilliuoro capicndisVehijsemjflro,matronçquicquidauriin ornamétis babuerût, côtuleretunde crateta aurcû Apolhni mittendum efle fadû. Et libre x u J i» Liuius:conucnerunt domini eorum.quosT.Sempronius ad Beneuentû manumi'érat: accerficofc^ fe à triumuiris menfarqs elle dixerunt, ut pretia feruorû acciperênearterutn nô antequam bello confedo accepturos efle. cum hæc indinatio animorum plebis ad fuflinendum inopiam «erartj foret,pecuniæ pupillares primo^deinde uiduarum cœpiat côfcrri.nufquâ eastutius fandiufe^ deponerecenfentibus qui deferebant, quàm in pU* bhea fide.Indefi quid emptû paratûcÿ pupillis ac uiduis foret à quxfiore perferibebatt Manauit ea priuatorû benignitas ex urbe etiam in cafira,ut nô eques, non centurio fli' pendiû accipcret,mcrcenariumcp increpantes uoearent qui accepifleLEt XX v i.Liuq Leuinus conful in côcione inquit. Magiftratus renatui,6c fenatus populo ficut honore præ(lât,ita ad omnia quæ dura dC afpera client fubeunda ducem debere efle.Si quid iU'^ P jüngere inferiori uelis id fi prius in te ac tuos ipfe fiatucris, facilius omnes obediétes bà beas^ Aurùm argentum fignatum omnes fenatores craftino die in publicô côfcramus, fta utannulos fibi quifep ÔC coniugi 6C liberis,filio bullâ,ôC quibus uxorfiliç'ucfuntfin* gulas uncias auri relinquanncæterum omne aurum,dC æ$ fignatû ad triumuiros menfa* tins cxternpio deferamus,publica perdendo tua nequicquam ferues. Quifm aurum at* gcntumtç xs in publicum conferunt, tanto certamine inict^o, ut, prima finguli intet primos nomi ra fua ucliêt in publicis tabeliis elfemt nec triumuiri capiendo, ncc feribae referendo fuflîcercnt. Hune fenatus confenfum, equefter ordo eft fecutus, cqucftrein ordincm plebs:ita nec remige in fupplementum,ncc fiipendio refp.cguit. fuit etiâ reipgt; in alienosficutinfeipfaminfignisliberalitas. Liuius x;xxi. dePtolemaciregisÆgy-prq.qui AthenienfibuS focqs Romanorum præfidia obtulerat, oratoribus. Deinde ICquot; gatis in fingulos quina milia æris fenatus confulto miflà.Largitionem,de quafuprd librotertio efidilt;5fum,nonliberalitatemquis,fedcorruptelam iure appcllauerittta^ men untcam^quia M,Catqnis fentêüa fuit approbau pro hberalitate ponetnus: de qus ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i»
-ocr page 213-il B BR ö C T A V V S* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti?ƒ
în uftâ Carfan’s fie habet Suetonius. Caefar é duobus confulatus competitofibus L.Lux ceio, Marcocj Bibulo, Luceium fibi adiunxit, padus ut is quoniS inferior gratia eflef, pecuniaqß polieret,numos de fuo cotnuninomine per cêturias pronöciaret.qua cogni-ta rcoptimates,quos metus coeperat nihil non aufurS eum, autores Bibulo fuerunt tan tundem pollicendi, ac plcricç pecunias contulcrunt, ne Catonc quidem abnuente eam largitioncm,qux pro rcp.fieret. Sed particularcm ciuium Romanorum inter fe,ôf cutn alienigenis iiberah'ratem nö quidem omne quod eifet infinitum,fed aliqua ex parte di- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pH
camus. Liuius libro quinto.Camillus cörnunc curn Ceretibus hofpitiüm publice fecitj quod facra popuü Romani acfacerdotcs feruafienefuit enim Romap in campo Martió domus ampla rcip. propria, quam uillam publicam appellarunt, in qua Syllam uido-rem tria milia ciuium inermium interfeeüTe diximus.In hancej; domum qui cum rep.lio fpitiumhabebantRomamuenicntescosrecipiebanndepublicoq^alebätur.EtXXi i» Ltuius, conuenerat inter duces Romanum Poenumt^ in permutandis captim's, ut quæ
B pars plus reciperet.quarn daret, argent» pondo bina SC femilibram in milites præftaret.
C C X L V11.cum Romanus plures qua'm Pœnus recepiflef, argetumcß pro eis debitum faepe iadatum in fenatu,re quam tune confuluiflent patres tardius erogaretur, inuiola-turn ab bofte agrum Fabius miffb Romam filio uendidit, fidemeç publicam impendio priuato exoluit : Gc(^ Fabius pro captiuorum c c x L v 11. fingulis ducatos noftrae atta^ tis ad uigintiquin«^ diftblucns, ad ducetos prope ÔC fex milia ex agri uenditione ex pro prio numerauit.Satis enim fupra oftendiftè uidemur pondo ccntS,quae fiC libra æris.du catis decê ualuifle. Et quod Liuius xx v i. habet: nunquid non infignis fuit libcralitas Scipionis,qua ufus eft noua Garthaginc Htfpana potitus.Reftituit eni captiuoszlibera-uit obfides.Muliercs cnixe feruari in tadas iuffi t,uirginê eximiae formæ marito cQ dote reftituitjfpôfufcçbreuipôftliberalitateScipionisalIcdusadeum ucnitcum m.C C C C* equitibus. Ne autem liberalitas in fob's ducibus Romanis arma tradantibus uim fuam effudifie credatur, prçftantiftîmS unius dodi amp;nbsp;oratoriae dediti ciuis Romani fadû af-C feremusjæternis laudibus profequêdum. Plinius orator hiftorici nepos Quintilianuni rhetorem nó magis dodrinsc excellcntia.quam uitæ grauitate,ÔC ( ut ill/ aetati mos died te fuit)fanditate coipicuum fenem pecunia carentë, dote ÔC omni impenla maritangt; dæ fîlig ncceflària dono SC libcralitate iuuit.Quintiliano erâ feribens ipfe Plinius fie di-dt.Debct fecundum conditiones mariti,uefte,comitatu,quibus non quidem agitur di-gnitaSjOrnaturtamenjinftrui.Ettanquam parens alter puellac nunc côfero quinquagin ta milia numûm. Satis uerô fuprà oftenfum eft, numum decimam fuiffè partem denarif aurei nunc ducatt Vnde côftat quinq? milia ducatorû dono ciuem dodum ÔC diuitem» dodo SC pauperi in filiæ dotem mififte.Longum ac propéinfinitum fuerit fingulas pri-feorum uirtutes etiam percurrendo oftendere : nec id etiam noftri eft propofiti, ne phigt; lofophari potius,quàm mores SC inftituta illorû qualia pratftantisreip.tempora fuerint quod intendimus, ucllc oftendere uideamur. Itaqj minutiora ÔC fparfam omnis uit» SC — morumeonfuetudinem, quomeliori dabiturordineafferemus. Nullam iucundiorem,
D utiliorcm,melioremprifcorumuitæamp;morumconfuetudincm fuiffè tcnernu$,quâm quodbonis deledatiartibus,Uteris perdifeendis abipfa pueritiaindecrc^iitâaetatê.ucl potiusin ipfam mortis horâ interitiinmi erant. Qua in re duo in primis cofideranda ui-demus;labore id maximo fummaeç fimul induftriafaditatum eiic,unum : alterû,malo-ra quàm quis inexpertus iudicare poffît quietis ÔC roboris animi adiumenta inde corn-parata fuiffè. De labore autem quo breuior, eô fuccofior eft Ciceronis ad Leptam fen-tentia:uirtutifudorcmdeospræpofuiffè:permultaftanqj temporapueriadolefcêteft^ Romani,aut in Etruriam.fîcut fuprà oftendimus,mittebantunaut Athenas,procul apa rentum confpedu bonis artibus imbuendi. quanquam Plinq oratoris temporibus,auC ' • ' quia Athcnæ bellis afflidae Romanorö ciuibus gymnafia intermififfènt,aut quia abun-daret iam prarceptoribus urbs Romana,fuit ea confuetudo mutata. Cornelio enina Tacito feribens Plinius fie dieit: nam uehementer intereratueftra qui patres eftls,libe-’ ros ueftros hic potiffimum difeere. Vbi enim,aut iucundiusmorantur, quàm in patria, aut pudicius contineantur, quàm fub oculis parentum, aut minore fumptu, quam dotai educentur,hic qui nafcuiitur,ftatunque ab infatitia natale foiutn amare, ac fre-
quentare
-ocr page 214-TRIVMPHÄNTIS R O M A B
ßAntüuäiii,
quentareconfuefcantt'C^uantumucrôanimiquietem prçftentbonarumartiumftudta ß Df ijuteteani=gt;: Cicero feribens Cornifîcio fie oftendit,utpbilofophiæ magnam habeamgratiam,quac mcnonrriodô ab folicitudineabducit,fed etiam contra omnes fortunæ impetus armai. Et Seruio Sulpitio Cicero : Sed mihi ita perfuafi:tc quoqi in qfdê uerfari rebus,quæ etiâ fi minus prodeflent,animum tarnen ab folicitudine abducercnt.nec folum literis amp;bo* narum artiumftudqs,fedaltjsquoquedde(ftati funt Romani cognationemquandani cum literis habctibus,fignisfcilicct,ftatuis Si ueterum operibus iculptilibus: plané ein oftendit Liuius Romanos milites monumentis Capuæ pridë dirutæ altius perfodiêdis
Vitd rubied urbaM anti/ qutor.
libentiusinfuda{re,quod aliquâtum opcrû ucterum perferutätes fnucniebâr.Et Plinius orator Scuero: Emi proxime Corinthium fignumjmodicum quidem, fed feftiuû ôf ex-prefTum.Eftenim nudum:efïïrtgitfcnemftantem:ofra,mufculi,nerui,uenæjugæapp3-' rêt:Nunciube bafim fieri ex quouis marmore. 1 tê Caninio RufFo,de Silio Iralico.’MuP turn nbiep librorum habebat, multum ftatuarum, multum imaginum, quas no habebat modOjUcru etiâ uenerabatur.Et lulio Seucro.Hereniiis Seuerus uir docfiilfimus magni “ exiftimabat in Bibliotheca fua ponere imagines municipum tuorû, Cornelij nepotis, Ô^Titi Acct).Proxime ad literas ÔC doclrinâ acceffit prifeorum deledlatio agriculturaf, qua tarnen primam pofuit Varro tâtüm ei tribuendo, ut longitudinem uitæ hominum maiorérnfuifiedicat.quo tempore ex folö agricultural fru(fiuuiucbatur,ea quam pofic rat habuerunt attates delict)s ufæ.itac^ 8i nos agriculturam (licet præpofteræ ad literas) nó laudabimus magis, quam aliqua ex parte defcribemus t quanquam amp;nbsp;ipfe Varro IP teras primae agricolarû infiitutioni necefiàrias fuifle dicit in uillicoj qui rationes pcco* ris magiftro in feriptis referret.Intelligent uerô qui attente' legent ficut uirtutis,d(gnitagt; tis, amplitudinis prifeorum à literis Si dotfiriria fuir,ita diuitiarû.fine quibus nec priua' tae res,necpublicæ pofiunt fubfiftere,principium 6C quidem folidû laudatiffîmumqj ab agricultura fuifle. Quin unû nos maximi facimus: Sicut originem diuitijs inculpabilem dédit agricultura, ita ampliflimorum ftantisreip.uirorum Si nonnullorum pollca prin cipum ingentes toto orbe diuitias poflidentium, laudatilîîmam Si fimuliucundiflitnâ fuifle opum parte illam,quae ab agriculturæ partibus prOueniret. Sit ergo nobis in hac pulcerrima noftri operispartea Marei Varronis,Marcilt;j fimulCatonis agricultura principium. Cum duæ uitæ,inquit Varro,traditæ fint hominQ,ruftica Si urbana,dubiô non eft.quin haï nô folüm loco diferetx fint, fed etiarii tempore diuerfam originem ha' beant. Antiquior enim multo ruftica:nam fuit tempus cum rura colerêt homines, necp urbes haberent.8^ infrâ:urbanis agricole præftât:nccmirum,quod diuina natura dédit agros,ars humana atdifîcauit urbes: cum artes omnes dicantur in Grgcia intra mille an* nos repertæ,agri nunquam non fuerunt in terris qui colt poffint. Neqs folum antiquior cultura agri.fcd etiâ melionitaqj non fine caufa maiores noftri ex urbe in agros rédige* bant eiucs lûos,quod SC in pace a rufticis Romanis alebâtur, Si in bello ab his défende* bantunEt Varro item.Notum eft humanç uitæ fummâ minorem gfadatim defeendifle ad banc ætatem,ut feribit Dicgarchus,8C fummum gradum fuifle naturalem cum uiue* rent homines ex his rebus,quas uiolata ferret terra, ex hac üita in fecundâ afeendiflepa ftoritfam,cum è feris atep agreftibus arboribus Si uirgultis Si decerpendo glandem.ar* buftum,mora,poma colligèrent ad ufum.Sic ex animantibus propter eandê utilitärem quæ poflent fylueftria caperent,SC côcIuderent,ÔC manfuefacerêt:inter quas primas no fine caufa putat oues aflumptas propter utilitatem, Si propter humilitatem. maximée* nlmd natura quietç Siaptiffimæ ad uitam hominum. Ad cibum cnim lac Si cafeüm ad*
As^ulture Dignitatênuncidem Varro edoceat. Origo agriculturæ,quam dixi,dignitas quâdicâ. de antiquis illuftrilTimus quifq^ paftor erat, ut oftendit SC Græca Si Latina hiftoria, Si ueteres poetç,qui alios uoeât polyarnas,alios polymelas,alios polybutas.qui ipfas pe* cudes propter caritatem aurea fuifle pelle tradiderunt.Quis nefeit Fauftulum fuifle pa* ftorem nutritiû, qui Remû Si Romulum educauit. nec minor eft dignitas agriculturaf, quâ Marcus Cato alîert. Virum bonum cùm iaudabant, ita laudabant: bonum agrico* lam, bonumqj colonum.ampliffimé laudari exiftimabatur, qui ita laudabatunmaxime quodplusquæftus ftabiliirimufi^confequituriminimci^ inuidiofi.miniméque male' - ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogitante»
-ocr page 215-■ r t î B E R o C T A V V s. —
H cogîtanfM funt^qoi in eo Hudio occupati funt.Necparuat funt laudes agrirulturar^ M. Cicerone.is pro Rofcio Amerino orans.Qui rurifemper babrtarunt,ôd in agro colêdo
• ùfxerunt,qusr uita maxime difîuntSa à cupiditate,amp;cuin offidoconiunôa.Et infràîAt f Hercule' maiores noftri longe aliter amp;nbsp;de illo ôi. de cæteris talibus «iris exillimaba nt: i' ex minima tenuiiïimacÿ rep.maximamamp;âorentinimam reliqucrunt nobis.Suos enim agros ftudiofécölebant,non alienos cupide appeiebât.amp;iteminfrà. Vitaaufem bæc noitra,quam tu agrefiem uocas,par(imoniæ,diligentiae,iuftitiæ magiftra eff. Colu mella quoif in eifdem laudibus eû profufusxcum enim temporum fuorutn negligentia culturæ agri damnalTet fie addit.Sed noftro potius uido, qui rem rufticâ pelfimo euic^ feruorum uelutcarnificinoxædedimusrquam maiorum nofborum optimus quifep optime' traëîauerit.id£ÿfpernitur genus amplificâdi relinquêdi^ patrimony quod or»/* ni crimine caret.SupereÂ(ut dixQunum genus liberale,amp; ingenuûreifamiliaris augen
, dar,q«odexagriculturacontingit.Ëtiteminferius:CôplurtfntsmonumentisrcriptorS B admonecMr,apud aliquos tioHros fuifie gloria: curam rußicationis.Ex qua Q.Cincinna tus obfelïi confulis éc exercitas liberator,ab aratro uocatusad diôiaturam uenit,ac rur fus fafeibusdepofitis,quos feliinantius «idor reddiderat,^fiMnpferat,adeofdcm iuuc cos,amp; quatuor iugerum'auitum prædiolum rcdierit.item C. Fabritius,SC Curius Dëtagt; (usialter Pyrrho nnibusltalizpulfo,domitis alter 8abintsaccepta,quæutritim diuid«^ ban tur,capt'iui agri feptemiugera nô minus indufirie eolutt,^^tiier armts quarfierar. Et PliniusJp forum tune manibustriumphatorum eolebant agrûutamp;sfitcredere^u dentem tûc terram uomere laureato uberiorem dedifie fruôum.Illi enttn eadêcura eu* tabant remina,qua tradabât bella.Sediam culturæ agri uetuftateamp; dignitate fimul o-ftenfis.eius inftituta dicamus,quç tres in partesdiuifafunt.agri(êminariicuræ,una.pC' Tret agrictiU cuariorû paftionis fecûda»ô^ tertia uillarû. Agri feminarq pars ideo breut à nobis ex pedicturrquia partim de ea nuper aliqua diximus tpartim multain duabus alqs partib. dicentur ad earn fpeôantia.nam nihil arqué agrum reddit feracem, q^aratoris difigêtia
C Qcafiiduitas:qualemCincinnatû,Fabriciumq Si Curiumpauctsarandisiugeribusad* hibuillèdiximusxumécontra uinlt;flipcdes,damnatæmanus,infcrtptilt;ÿuultus,oronia in peius uertât.Stercorationr uerà,de qua Marei duo Varro amp;nbsp;Cato multa dicGt, »gris Citutprojiat plurimum prodefiè no negauerintln primis tam en agricolatotis diligentia plurimutn «Fquot;' valere uidecur:ut non iniuria agrû malé cotere fuerit nota cenforia.Ec caftigatioirècen forta fuerit,minus ararequàm uerrereÆt uera fuerintquæ templorumiaeerdotes prù* denter à fediéla,oraculo Apollinisfalfo attribuerunt ,Nequam agrieolâ eflè quüqut* «meret,quod przftareei fundus poiïèc:malû patremfamiliàs quifquis interdiu faeerctgt; quodno(fiUpo(ret,nifiintempellateeœli:peiorê,qui profeilis dfebusageret,qd*^feria* lis licerct. peirimâ,qui fereno die fub tedo potius operaret^cjp; in agro*. Potuitcç ad om* nemhuius agriculturæ partis inftitutionem fan's efie:quod Plinius deC.Furio Crefino habet.CumeniminparuoadmodûageUo,largioresmultofruôusperdperet,^exam
_ pliflimis uieini.inuidia magna erat, ceufrugesaliénas pelliceret uenefieifs. Quamob temàâpurioAlbinocurrulidiedidametuens dâmnationem,eùminiufFragiQtribus oporteretire,infi:rumentum omne ruftieum in forûattuiit,amp; induxit fitiam ualidâ atqr benécuratam,acueflitâ,ferramêta egregiéfacla,grauesligones,uoRgt;eresponderofbsgt; boues faiuros:poftea dixit, Veneficiamea Qijiriteshæc funtmec poiamp;muobis adduce fein forum lucubrationes,uigilias,amp;fudores:ita(^omniumfententtfsabfolutusefi:.Et quando non detur agriculturâ» proprijs ÔC filioium manibus ficut Crefino exereere,^^* ximû eft quod prifei in prouerbtjs habueruntattendere,optimum omniûelTe fîmû, qui ex frequenti uefiigio domini in agrum eadit:amp; adfimilicudtnem tradueere, fîeut equu itaagrûimpinguaredominioculû.Adaliasagriculturæ partes duaspecuariæ paftio* numep fimul,poft uillarum ueniamus:quarum inter fediuifarum, principes quoq;,q eispræponuntur diuifos efle inquit V arro,q, «nus uillicus,alter uocaf magifter peco* fis.isr^ ut habeat feripta oportere dicit Varro,q, fine literis idoneus non efict, qui ratio Dernapflro nés dominieas pecuarias conficere poflct.hâc uerô peeuariæ ôf paftionû parte fecûdâ, pecorit^ cS uillatû adiae^ttjsfîmul traeftare cogimurjqd* licet Varro nomina principibus, ut ad-peUauit^eatum diuifa dederit:unâ tarnen eandem fimul curâ cos habere oportuit: ut
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P dura
-ocr page 216-17» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS ROM Al
dum uilHcus non folS afdificia uillæ,fed coniunda illis uiuaria,ornît!ionM,I*po*'Wî3,rt ferarû claùRra curat : magiftcr nero pccoris non magfs ouium amp;nbsp;boiitn aliorumq« ant* nialium,quain cicurum Sgt;C ciuforum line animab'um nue ptfciû paß fonts habet ration^, patrisfamilias res ruftica bene fuccedat.Uc guide in pccuaria, poftquâ Varro laudes ogt; : ufsTupra dixcrat.de bobusfccundo loco (cribit.quorû autoritäre in pccuaria maximJ effe uult ôportere,præicrtim in Italiajquae à bobus nomen habere exillimat. potuimus quot;nbsp;boc tn loco quat fupra in ueóiigalium partibus funt à nobis dießa repetere,de ouiu Ö^p»
feuorû quæHu,qui in Appuiia Sanmitium môtibus à Romanis hebat:amp;de uaccarfi» । equarü.caprarumi^ gregibusalendis,ex quib. magna uillæ 3C patrifamilias accedit ud liras.Sedbæcamp;^iimiiiaproutà VarroncCatonealtjstç uel præpofteréhabêturrefct j re oportet,primQq) pccuaria appcllaiïè maiores omnia,ex quib. populus Romanus ha beret redditus:quia diqhocfolû uedigal Romanis fuit,locuplctcs(^ loci,id eft agri plc nos.A diuifione tarnen rei rufticç,quâ Varro pofuit incipientes omnia prxterquä ui 11 nbsp;nbsp;«
!rdificia,in ipfas tres partes conferemus,ctiä à exteris feriptoribus excerpeda. Ruftiea p Omithottes. difeiplinæ inquit Varro genera funt tria:ornithoncs,leporaria. pifcin»:ornithones di- ;
co omniûalitum.quæ inter parietes uillæ foIêtpafci.Ex qua quidemalitû paft:ione,rea fores aliquando frueftus captos cife affirmât Varro.cJ; ex toto fundo capi confueuerinte Aliquado cnim uidifte dicit greges magnos anfcrum.galiinarG, columbarum, gruum» pauonum,necnon glirium.Ex quibus rebus fcriba librarius libertus eius, in annos On^ gutos plus quinquaginta milia capere diccbat.Et in code dialogo Accius affirmai.Cef te nofti materteræ meæ fundumin Sabinis,qui eft ad x X1111 lapidé uia Salaria à Rolt; ina.In hac uiila qui eft ornithon ex eo me quinc^ milia fcio uenift'e turdorS denarijster* nis.Quid aute propric lïnt,amp;' unde habuerint origine ornithoncs fic habet Varro .Pri* ; mus illegradus maiOrum noftroru crar,in quo eftent auiaria duntaxat,in piano,cohors in qua pafeebant ^allinæ,ôi^carû frueftus erant oua amp;nbsp;pulli. Alter fubliinis,in quo erant Columbit, columbe in turribus,aut fumm a uilla.Columbaru duo genera: Vnum agrcfte.qd* habe
(ür in turribus ac culminibus uillæ,à quo appellatæ columbæ. Alterum genus columba rum eft clementius,quod cibo domcliico cotentQ,intra limina ianuæ folet pafei. ex his duabusftirpibusfitmifcellum tertium genus frutftuscaufa, atcpcoceduntinlocSunUt quodalij uocantpcrifterona,ahjperifterotrophion, inquounofæpeuelquinq» milia, funt inclufæ,Nihil ceicrius,foecundius.côtrà autê auiaria funt nomine mutaio: qd* uo* cant ornithones,in quib.ftabulant rurdi 8C patrones. Auiaria fcribit Plinius primQinftl tuil)ê,inclufîs omnium generum auibus.M.Lelium Strabonê Brundufti equeftris or* dinis,hæcô cadêfunt auiaria,quæ dieft Varro nomine mutato uoeata cfle ornithoner», in quibus ftabulent turdi pauones.Et infra:de ornithone qui frueftus caufa fît,no nifî pingues fumun tur turdi.igitur teftudo,aut periftylium tueri debet uirgultis, aut rett fet reo,in qua milia aliquot turdoru aut merularum includi poffint,præterea allse quoqt a* ues,quæ pingues ueneunt carc,ut turtures aut coturnices. Rcfert aöt Plinius CorneliÖ ^gumobtiM» Nepotë fcripfiffcjturdos paulo anteAugufti ætatem impinguaricoepifte.Etciconiam lt;nbsp;fun cotumicet magis placuifîe^gruemrËtinfuperadditipfecoturnicibusueneni fernen gratiffimi H efle cibum.quam ob caufameas damnauerintmenfx^ßmulqt eomitialem propter mot bum,qucm(olæ animahû fentiuntpræterhomincm,Scquitur Varro,In hoc tedöaquï ùenire oportet per fiftulam,amp; earn per canales anguftos fcrpere.qui facile abftergi po( fInt.De pauonib.noftra memoria,inquit,greges haberi cœpti SCueniere magno.Ex bis M.Aufidius Lurcofupra fcxagintamil.numosinanno dicit capere. Paulusiurecon* fultus De Icgatis. Auibus legaTis,an(êres,phafîani,gallinæ amp;nbsp;auiaria debeiur. pbafiana fij aut? paftores anferum non cötinentur.Alexandrum Seuerum impetatorê Manrgt; inea genitum Chrißiana laudibusa nobis fæpiffime'celebratû,hoc loco fupra uires ex* tollere geftimus.de quo habet Elelius Spartianus.habuit fané in palatio unû genus uolt; luptatis quo maxime delcdatus eft :in quo folicitudines publicas fubleuauit. Nâ atjialt; riainftitueracpauonum,phafîanorum,gallinarum,anarum,perdicum,maxime palfibo rum:quos habuilTe ad uiginti mil. perhibetunôi^ ne earum paftus grauaret annonâ,fcrlt; uos habuit uc(ftigales,qui co,r ex ouis ÔC puicenis amp;-pipionib.alerent.Etnoftcr Cicerq ad Papirium Petum.Piures enim pauones confed quàm tu pullos celuinbino8.,pxima fuit
-ocr page 217-LI BER O CT A V V S* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tyi
AfüitaHtutn paftîotîiaîendaïuapuminduftna:dequa amp;fimulta dkipotTent à Virgilio Deäpumpiibgt; fumendatfaiis crit pauca ab eodem Varrone uel trunca acciperc,uberrimos qui inde nbsp;nbsp;ftione.
ucncrunt fru(flus quaeftuscç oftcndentia. Autorcm, V arro inquiqbabeo non îoliim qui aluearia fua locata habet quotannis quinis milibus pondo mellisjcd fratres ex agro Fa lifeo locuplctes, quib. cQ à patre relifla effet parua uilla, amp;nbsp;agellus no fane maior iugc-to uno,hos circum uillâ totam aluearia feciffè,qui nihilominus aut pereep dicer êqdena railiafcftertiacxmcllerccipcrefefolitos.apes cutnexamen exituru eft quod fieri folet cum educatæ profperè funt tnultae.ac progeniras in coloniS mittere uoluntiut olim ere brè Sabini faditarunt,propter multitudinem ltberorum.Sed iam ucniendum eft ad fe- Hif cSdâ proximæ diuifionis noftræ partem leporaria,cuius uerbi uim fie ipfe exponit Var to:Leporaria te accipere uolo non eaj quç tritaui noftri dicebat,ubi fob lepores fintifed .omnia feptaacaffixa uillæ,quæ funt:8C habent inclufa animaIia,quarparcQtur. 8C infra: Inleporario pater tuus Acci, practerf^lepufculum nihiluidit.necg enim erat magnu id reptû,quod ut nunc baberêt multos apros ac caprea.^,coplura iugera macerrjs côctude tentur.Aulus Gellius:Viuaria ueteres quandoqrleporaria dixere,in quibus omia clau- Viwrû-derent animalia:quandocproboraria à modo claudcndiroboribusrficut præclarûuirû Cofmâ Medicum,in triuioMugelli uilla habere uidemus.Et Plinius.V iuaria feraru prt «nus Romx inftituit Fuluius Lupinus.nec diu imttaiorcs defuere. L. Lucullus amp;nbsp;Qiiin. tus Hortenfius. Varro aût fie habet.Qpintus Fuluius Lupinus die it inTarquinienfi ha here fepta iugera quadragintazin quo fint claufa non lolß ca quæ dixffed ctiä oucs.præ «créa in codé confepto ferae habcrifolent codiceria ex arbora corticibus, atqr alucaria» atcç etiam dolia ubi habeant conclufos glires.Tertium eft genus quod in Gallia ÔC Ki-fpanta nafcitur ßmile noftrolepori.quemcuniculûappellant.Aprospoftea habuercin leporario nee magno négocie ibi cxcepriuos nbsp;cicurestnancpfundûemitinTufeula-
nohicVarroàM.Pippio Pifonc.Vidiftiadbuccinaminflatâcertotêporeaprosamp;ca-preas conuenire ad pabulum:cum è fuperioreloco,è palacftra apriseffunderctur glans,
* eapreis uitia,aut quid aliud.Ego uero,inquit illc,apud Q^Hortenfiô cû in agro Laurêti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4, «
effem,ibiiftuc magis magnified uidi .Nâfyluaerat ut dicebat fupra quinquagînta iuge rum,maccriafept3,quod nonleporariUjfedtheritrophionappellabât .Ibierat locus ex celfus,ubi tritlinio pofito cœnabamus,apud quod orphea uocari iuffitiqui cum eo ue-niffèt cû ftola 8^ cithara,eanere effet iulfus, buccinâ inflauit, ubi tanta circunfluxerit «noxceruorum,aprorum,6C cætcrarû quadrupedûmultitudo,ut non minusformofurti mihi uifum fit fpeôaculum,^ in circo maximo ædilium, fine Aphricanis bcftqs cû fiât uenationes,Quando aût côtigiffet cômoditas uenattonib. dclecftatifunt prifci’.Ptinfus Prifçorunt dde .orator CornelioTactto.Aprostresequidempulcerrimos cepi.ipfeinquis;’ipfe,nonta dattoexHc« men ut omninoabinertia mea ôé quietedifeederem. Ad retiafedebam.erant mihi ^xt-ma,non uenabulum,aut lancca,fed ftilus ÔC pugi!lares:raeditabar altquid enotabameç, utûmanusuacuas,plcnastamêcerasreportarë.Et Macrobiusin Saturnalibus feribit: uenatores aprorû,fi norftu.apros deferebant,acutû infigebant ahcnâ,ut à putredinefer uarcnf.Tertiæ tandêparti pifeinis intêdamus:dc quibus Varro.Similiter pifcinasdico Deptftimk eas,quæin aqua dulci aut falfa inclufos habent pifees ad uillâ,ad quas tres partes cSmo de 8C utiliter habendas,parari oportcreuult V arro triaartificû g^enerataucupes fcilicet, uenatores,amp;pifcatores,à quib.emant ea,quç feruorû diligentia tuearis.Hiscç tribus ge neribus prifcorâfrugalitatêbenè,amp;pofteriotûluxuriem maleufamfuiircdicit.aquam cmnifîdulcêhabuiffeprifcorûpifcinasfcribit:irtquaduntaxatfcaros 8lt; mugiles pifees.: alerêt.fedbreui poft L.Phihppus ôd Hortêfius tam refertas pifeibus habuerüt pifeinas, ut Cicero eospifcinariosappellauerit.M-CatoVticêfishæresàLicinio reliôias,pifees qui in cius pifeina crant X L milibus uendidit.fed fuaætate luxuric propagaffe,lepora-ria8Cpifcinas4)ferendoadmare,amp;ineas pelagiosgrcgespifciûrcuocaffe, .ppterquas , appellati fint Sergius Orata, Slt; Licinius Murena .Nâ uiuaria coclearûfcribit Plinius à FuluioKirpinoinftitutafuiffeinTarquinienfi,paulôantcbellûCæfarisamp;: Pompcti,dt ftinflisgeneribuSjUtfcparatim effent albaequacinRcatino agro nafcunt,feparatim llli iricæ,qmb,magnitudQ praecipua.Aphricanæ,quib,fœcûditas,Solitanae,quibus nobili-
tas.QuinôC faginâearû cômentus eft fapa^ fatce.C.quo5ÿHircins unotêpore Çaefari
(, d- . . , U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P X fex
-ocr page 218-TRIVMPHANTrS ROM AB
172-
fcxmil.murçnarammutuadediti'npondus,amp; propter pifclümultittidinc, qaadra^rtB feftertio uîllacius ucnqt.EtPolUo cques K.omanus,examïas Augufti uiuarqsmur^na rum itnmiOt damnata mancipia, Antonia uero Druß uxor,Murenç qua diligebat inaU ris addtdit,cuius fama multi baulos uidere cupiuerunt,iti Baiano Hau centû ab urbemi libus femotos-Murpias uero à freto Siculo fcribunt Geliius Macrobius ßutas fuißc babitascSic didas q» fluitarent pinguediuc, ÔC à foie torrefadlac. Fuerut aut apud maio* res in pretio Sc'dclitijs pifccs aliqui,quoru autimmutata funt nomina,aut pcrijt fpec»es-ScribitoantpPlintus mullufuistcmporib.fuiifein honore, quoruunus feptêmilibus fuerit emptus,cum tarnen nullus unef? inuêtus fit,qui cxccderet pondo. Et Seneca quar ta deccntefimacpiftola:MuHüirtgentisformæTiberius CæûrmilTumfibi, cum in ma* cellö deferri uenire iuiriflet:amici,inquit,omni3 mc fall unqnifi ilium mullS aut Api* cius emerit,aut P.Ocftauius.quinqj fcUertijs Apicius emit pifcê,quë Cæfar uendiderat, Etaccipêfer,qui fquama eßetinuerfa,inmagnapariicrexiftimationeeratDcquoWa g crobius.Sdpio Aphricanus ciïin accipenfer pifds rarus æ pretio carus fibi eßet alia cus,unû poft aliû ad cœnâ(ut refertCicero)inuitaba{:P5Mus quidâ inquinuide quid agas,accipenfer ifte paucorum hominn eft. Lupum pifcê Plinius multi faeftû eße dicirgt; pracfertim fi inter duos pontes eßet captus,ubi ftercora lamberet: Vnde nö magis pro* prietSc Caius Ticius,t^ nos nunc ganeoncs ÖCaleatores lupos inter duos pontes app^ lare poßumus.Sed ætatis noftrx docti,le(ftione Plinij dele(ftati,cùm accipêferis Sgt;i mul li nullâ aduenire poßint inter noftri temporis pifees Gmilitudinê, lupû elfe contendói» cniê uulgo ftutionë appellant,qui in Tyberi ói^ad pontes nunc extantes optimus capit» (^uod aût ex Plinio fuprà diximus,Cicerone Phiïippû Sd Hortefium piieinarios appel laße,fumptuni eft à Plinio ex epiftola Ciceronis ad Âtticûgt;ubi fie eft-Mihi uerô ut inut* deant Pilcinarîj noftri,Tribus rufticK difeiplinæ generibus explicarisalia ad agricultd ram,ad ipfacç eius difeiplinæ genera uarijs faciètia modis dicemus. Eritqj à re diuina inlt; tKÄratio tium.Agrû filuftraucris,inquit Cato,cures luftrare lanum ïunonemqj uino,pracfaturus^ 0 lt;grerwn. fie dicito.Mars pater te precor q utrfoq5,ut feiens uolens propicius m ihi fis,domui faini litecj noftræ:Boult;sferijsconiungerelicct.haîclicetfacere,aduehânt ligna, fabalia,fru* mentû,quod non daturus cris mulis,equis,afinis:feuae nullæ niftin famiiia fint. partent uerô banc in pecuaria eße inquit Varro,qutenon parat,ut ex bis capiatur frudusTed pterea ut frudus ex ea fint.muli fcilicct,eanes,amp;:paftorcs.uotum pro bobus utualeant, Cato,ficdocuitfacere.Marti Syluano in fylua interdiurn capita boû lingula uotfî fa ci* to:farris pondo tria,laridi pondo quatuor àC dimidiû, pulpæ idem in unû licet conif* DifapItM cere.Eam remdiuinâ feruus uelliberfacitoimulierneadlÎLpoftrêdiuinâ, rufticâdifei* ‘ nilica, plinâ fie edocet Cato.Ager quâdo inftruitur € C C L iugcrum.uillicû uillicâ, operario^»
bubuIcostreS)afinariü,bubuicum,opilionê, tredecim boues ,trinosafinos clirellarios» «nolas afinarias unas,trufatiles unas,Hifpanienfcs unas.abacum unum,ledum incubi* culounû,ledosloris fubtentos quatuor.Etfierit centû iugerum ager:almarios,plofira rios duos.Afinu molarium unu,abacû unum,arcam ueftiariam unam, armarium pfom pj ptuarium unûiornamcnta bobus,6^ afinis inftrata tria.Loram bibat famiiia mêfes tres, menie quarto,quinto,fexto,leptimo, odauo in dies fextarium, id eft in menlcs côgios quinc^.Veftimëta familite tunica pedes tres femis. faga alternis annis. quotics cuitp tunicam,aut faguin dabis prius uctercm accipito:unde centones fiant familiar, cibaria, qui opus faciunc,perhyemêthcicimodiosquatuor:peraeftatêmodios quatuor d^diml diû.copeditis:per hyemê panis pondo quatuor. Vbi uineâ fodere coeperint,panis pon TiUitiffficui. doquinqjmfc^adeôdoficuscflecoeperint,deindcadpondoquatuor redite. Villiciof
ficium,quaE cmi parariqj oportet,quar cibaria,qux ueftimenta familiæ dari oporter.ea* dem uti eurcqfaciatcjß moneo,dumq; dido audies fit hoc amplius,uti ante aduentô do* mini quæ opus fintparent,curcnfcß diligêter. Villicae quae funt offida. Si earn tibi dns dederit uxorê.ea efto cotentus,ca te metuat facito.ne nimiû luxuriofa fiet.Vicinas ali* asep mulieres c^rninimû utat,neûe domû adfe recipiat. Ad ara nequô ear,neue ambula trix fit. Rem diuinâ ne faciat iniulTu domini,aut domine.Scito dominû facere rê diuinî pro tota farnilia.munda fiquillam conuerfèmûde^ habeat.hâc uillicç difeiplinâ rroftri temporis nulii per Itafiâ ptoponi opoxtet,q^nô fcruos,ficut maiores noftri,fed rufticos habcmüs
-ocr page 219-LIBER. OCTAVVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t75
A habemus femfpatronoSjUxores fuas frugi niuIieres,6C (Ibi)pfîs utiliiïimas habêtes.pars tarnen unica fortaiïisfuerit memoranda agricolatoribus Romam incolentibus:quorô uxores perpetux funt ambulatrices,ad arasc^ urbis GnguIaSjpené fîngulis ambulât die lgt;us.Sequitur4 in uiiiicæ difciplina Cato:Calêdis Maps feßus dies cum erit gt;nbsp;corona in focum ardeacper eos denies dies Lari familiari pro copia fupplicet.Cibum tibi ÔC fami lif curet,uti code habeat:pyra arida,forba,ficos,uuas paflas feruet in fapa,æpyra amp;nu cesindolijsôifmala.Vuasinurceisôf myrteisinterraobrutas,SCnuces prxneßinas re centes,in urceoin terra obrutas habeat.Mala fcantiniana indolqs.Hacc omnia quotan nis diligenter ita conditahabeat.Farinam bonam amp;nbsp;furfur fubtile laat facere. VnS aut bacinreM.Catoutincattcris fapientiflime'fcripfit.Humaniiïïmü amp;nbsp;utiliflîmûfore,ut diligant uicini necfamilix tuæ fint malae.Tradittÿ Plinius in duodecim tabulis nufi^ di €i uittSjfed ortum,qui primùm Atbenis ab Epicuro fiieritinßitutus:uß^ enim ad Epicu tum ortos non fuerat moris haberi in oppidis.additcj Plinius Romac qutdem per fe or- w«w orttifj«
B tu pauperis agrum fuiße:qui amp;nbsp;fubiungit,per aetatê fuâ ortorum nomine ingentia in ur i“^**^*' be Roma fuifle palatia.Sed quantQ fpcdat ad ortos,qui fecus uillas in re rußica haben-turxömendat Plinius herbas nônullas his uerbis.Feriur in tempi© Apollinis Delphic» adco cacteris herbis praelatus raphanus,ut ex auro dicaretur,beta ex argent©,rapum ex plumbo.Sic M.Curius rapu torrens in foco aurS à Samnitibus oblafû repudiauit. Et al liu ac cçpas inter deos,amp; iufiurandum habet Ægyptus. Braffîca in medicina populus Romanus fexcentis annis efl ufus.Refertt^ Plinius Marcû Catoncillum fupenorc om niumbonarûartiâmagiflrum,diu duntaxat paucarum herbarûnotitiamattigiflè.un-lt;lclibet aliqua herbarS StT feminum uocabula aflerre à Nonio Marcello iumpta. afpara RUS nunc etiam notiflimus,tifatia(ÿ 8C lepatia.nafturtiu amp;nbsp;finapt portulaca amp;nbsp;ocimum iemen uidæ ßmillimü.Sed ÔC uocabula eodem loco Nonius exponit quorudâ ex agri £ru(flibus:quos fupra Marcum Catonem à uillica parari debercofledimus uoluiflc.Lo ta eftpotio confeda ex ordeo.Sapa cuius amp;nbsp;ucrbû amp;nbsp;ufum retinemus, fi obdurtor degt;
C frutû.fi liquida eft miriola.de qua Feflustmirrina genus potionis.hancmuh'eres miriogt; lam U9cant,a gcnere uuæ didâ quidê pufant.amp; Plinius:apud prifcos uina erât miro o-dorecondita.qui amp;nbsp;alibi addit quofdam uinis ungucta addidifle.Plautus in Perfa amp;nbsp;ca lamû uino add! iubet.idcß uinum mirina appellat.quoitem uocabulo dulcia melle co-dita dida funt. Vlpianus iureconfultus: Vinfi ß quis legauerit omne cotincturjqd* ex ui neanatu eft, uinum q? permanGt,fed fi mulfum fadS fit uini appellationenon cótinebi-cur,nifi forte paterfamilias etiam de hoc fenticCerte zitum quod in quibufdam prouin eijs ex tritico,amp; ordeo uel ex pane coficitur non cotinebitur : fimili modo nec canium, nec ceruifia continebitunnec hydromel! quidê conditff. Nec hoc pado (nifi alia mens leflatoris fuerit)oenomeli(plane id eft dulciflfimum uinS) ôf paiTum, amp;nbsp;defrutum non continebitur.quod potius condituræ loco fuitAccinaticum,cum plane uino continet» Paflîîm uua décoda ÔC foie ficcata. Turunda genus panis ex farre cû dulcibus. Plinius fciibit primû in Latio cibô pultem fuiflê nô panern, argumêtoc^ ad id efle quod pulmê ß taria pro cibis,fua etiâ actate dicerentur.ô^ panern lautiftimû fieri ê filigine. inde lubdit piftoresRomae non fuific ante Perficum bellû » annis urbe condita fuper quingetos o-doginta.ipfos Quirites panêfccifle, 6C id opus mulierö fuifle. pißores uerô uuk tantiS didosillos,qui iarpinfebant.Exindein pifturâdelapfusmodum narrat, que in pinfen do Etrufei tenuerunt.malé nunc intelligibilcmttamen aftirmat maiorê Italiæ parte nuz do ufam pilo,amp; quofdam rotis quas aqua uerfaret: ficut ÔC omnes pridêin toto orbe fc cerunttquæacdificiacuminftrumento appellant molendina.prifcos aûtficutipfcuult Plinius,pilo uidemus ufos,dC fingulos patresfamilias, fingulas domos frumentû fibi in farinam attriuiflê:quod officiS fupra Plinius uillicóe attribuit, ÔC molæ afinariæ fcilicet ad piftrinum cuius paffim in urbe Qi. uillis fuit ufus.Et quand© u©cabula atiingimus rei Reirttfltc^ rwfticacjfinitores effe u©luerût,qu©s amp;nbsp;agrimenfores appellant, dccempedâcç uirgultû uel haftâ quæ metiendis agris adhibetur,ôif iugeru terræ quanta du© iundi b©ues un© die arant,harâ p©rc©rû ftabulum,burim aratri extremam partê.Stiuam uerô manubria quibus fuftêtatur à bubulc© aratrum.demum legem dicemus Laurentû, qua fancitu cftmepomumexalieno legatur in armum^id efl quodhutneh onus fit.â^alia per Latiû UxUHrrnlK*
ßlondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 3 lexpa-
-ocr page 220-TRtVMPHANTrS ROHAB
kx pagana fuif,fic mulicrcs per Jtfnera ambulates torquerêt fufum, aut omfno dete(5S ß ferrent,quom'â aduerfetur omni frugfi fpei. Arborem platanö habucrunt in uillarQ de-lieqs maiorcs,quas uino irrigaffe Hortenfiu feribit Macrobius : noftra non habet aetas, prxfertim eo recognitas uocabulo, fed frequentes alicubi habet Italia cedros, quib.ei caruifle feribit idê Macrobius. Feneftella tradit nö fuifie oleä in Hifpania, Italia Qi A' phrica Tarquinio Prifco regnäte, anno urbis tertio otflogefimo centefimo.cerafa Lu* culius in Itaiiä primS anno urbis fexcentefimo odogefimo ePöto tulit. nuces didç,^ foris durae,ficut iuglans nSc folo nucis uocabulo appellata,auenana quae Qi corilus, ca* kanea, amygdala, pinea:mala uero diäa funt q» mollia. Florentinus iurecófultus » inqt, frugem pro redditu appellari,non folö qd* frumetis aut leguminibus,uerü etiä quod eX uino ucl fyluis cacduis,e fodinisrç lapidicinis capit. Calpar uult Feftus Pompeius, uinä tlTenouü.quod ex dolio demit faerifictj caufa antec^ gufteturJoui emfua uina libabäf, quæ appcllabât fefta uinalia.Mos fuitlatinis quo die quis primo guftaret muftû, dice-rc,ominis gratia.Vetusnouuuinübibojueteri nouomorbo medeor. Aquibusuerbis ß Meditricae deac nomen concepts,cuius facra retro Meditrinalia appellata funt : Habet MotUfin»«“. aut Plinius deuino multa,quæ diligenter duximus alferenda:primS prorfus dici poiïe, .inquit,nelt;$ uiribus corporis utilius aliud, neep aliud uoluptatib. pcrniciofius fi modus Viniufut abfit.Vini uero ufum komæ QiperItaliâ,pcrregum Qi cteCcends reip.temporafuifiera Ronne. rum multis in locis inuenio.L.Papirius imperator aduerfus Samnites dimicaturus uo* tS fecitjfi uiciflet loui poculö uini.Et inter dona fextarios la óf is datos,nü$ uini Plinius aflèrit.Ét prolibaredrjs uino nefaftufuiffè,pratter imputatac uitis, fulmine tadæ, quäcp iuxta homo pepêdifTet laqueo,aut quæ uulneratis pedibus calcataellet.Et Romulus U lt;fle nô uino libauit.Vnde legê tulit Numa,uino rogû ne quis fpargeret, qd* fané feciflé illQuiniinopia cô lia t.Eadcmt^ lege eximputata uitclibariuina nephasinditfium. Vat roep eft autor Me^^entiû Etruriæ regê auxiliû Rutulis côtra Latinos tulifle,uini merce-de, qefiam in Latino agro haben' coepiflèt. Vndc iocus ille prodijt uiri excellentififimi Cincæ regis Pyrrhi oratoris:cuius à Romana legatione ad regê fuQ redeûtis, ferui ôif fa lt;5 miliares cû apud Ariciâ urbênunc funditus dirutâ,uino immoderatius haufto, ut lolct ebrtj capitis dolore SCnaufeâ ab acris grauitate caufarentur:quin,inquit,ille,uini hoc ff fecit auderi inhumanité malignitas:unde iter agens intpetdas altidimis in ulmis (quod ctiâ nunc fert regionis natura)uites illis odendit,matremqi dixit uinorû,à quibus taniS acceperant incômodû,in tam alta cruce meriio pendere.Non licebat etiâ Romæ fceiui nis uinû bibere,qd' quidê multis poftca feculis feruatû fuiiïè uidemus.Nâ dotale nos in ftrumentû legimus.ante annos paulo plus minus trecentos addipulatum.quo genitori fponfæ maritus promittit,quotfes peperifletuinû illi odo primis diebus quantû dccc-* ret bibendû dare.ôf pariter de confilio medici,quandiu ægrotaHet, infuper fefto quoep folenni die potu illâ unico obleôare.Sed ad prifcoszCato cenfor conftituit,ut proping foeminæ ofculû datent,quo feirent illi an temetum olerct.Exemplo ein id fadum uide tur Egnatij Metentini,quê conftabat uxorem,qgt; uinû èdolio bibilïet, fufte occidiflc,ôi fuifieà Romulo abfolutû.Gneuscé Domitius iudex, poft Catonis legem pronuntia- H uit mulicrêuideri plus uini bibifleuiroinfcio,^ualctudiniexpediret,Ôlt; dote multauit. anno autem urbis conditæ tertio trigefimo iexc entefimo, uina cceperunt in apothecis
' diu feruari. Vnde à confulum noininibus cenfebantur,SC tune tranimarina Qi Phalerna nofci cœpere.P.Licinius CraflTus Qi L. Cæfar cenfores anno urbis CCCCCCLX v. fta-tucrunt,ncquis uinum Græcum plus otftonis æris fingula quadranralia uenderet.Tâw autem uino Græco gratia erat,ut fîngulæ potiones in una cœna datent.L.Lucullus pU et apud pattern nunquam lautum conuiuium uidit, in quo plus femel uinum Græcunt daretur.ipfecumredtjtex Afiacongiariumdiuifitamplius centum milia cadorum.Ca far dictator in triumphi fui coena uini Phalerni amphoras cêtum, Chtjeados centum in côuiuia diftribuit.Idem Hifpanienfi triumpho Chium Qi Phalernum dédit. Epulum ue rô in tertio confulatu Phalernum habuit,Chium,Lesbium,Cyprium, quo primum tem pore genera quatuor uini cœpta apponi,poftea omnia in nobilitatem uenere. Hxcan no urbis feptingentefîmo. Tiberio poftea principe inftitutum, ut iciunibiberent, po-. ‘ (ustÿ uini antecedetet cibos. Extetnis id artibut Qi medicorum placitis fefe nouitate aliqua
-ocr page 221-LIBER OCT A V V S,
175
K aîiqua comcndantiü,Püdct pigctqi referre,qd* Plinius poft fuprà didta habet,MaCiee^ ronem filium ebn'etati ded«tutn,binos cogios fimul haurire folitum.Sed qiiod dieit PU niuszhanc glonanimirû auferre uoluitinterfedori patn's fui M. Antonio. Is enfin ante lt;û aufdiflTimèapprehenderathancebrietatispalmâjCdfto etfâuolumfnedefiiaebrfeta te,quo patroefnari fibt eft aufus.Exfguo têpore ante bellû Aeciacn,fd uolumê euomu--it,quo facile fntclligat ebriSiâ fanguinê ciuiû fitfuifte. Nâ amp;nbsp;hacc neceflîtas uitium co-tnitatur,ut bibendi côfuetudo augeat auiditatem. Et Macrobius in ebrietatê procliues fucruntmuItiimitatfonePJatonisutdiccbâtinuitati,àquoferebaf ditftum ciïe,fontem amp;^incitabulüingenfj efleuirtutisc^fimens amp;C corpushominfsuinoflagrarcnt.Idemcp cftautor,Mulieresrarôinebriari,crebrô fenes.Vnde AuguftusOcftaUius prudenterre fpôditjQui quærentê deinopia uini populum Romann graufftlma coereuft uoce,fatis dices prouifum à genero fuo A grippa, perd udiis in urbê plurimis aqufs, ne popuîus fi-tfret^de Pefeenio Nigro imperatore feribit Helius Spartianus,Hic erga milites tanta
B fuit cêfura,ut cû apud Ægyptü limitanei uinû peterêt reipôderit, Nilum babetis Sô uP num pctitiSjfiquidê tanta eft aquæ illius dulcedo, ut accolæ uinum no quærât. îtem tu-multuantibus tjs,q à Saracenis uiôî i fuerât,ÔC dicêtibus uinû nô accept mus, idco pu gnare nopoflumus,erubefcite,inquit,illi,qui uosuicerunt,aquautunf,ô(;iufiîtuinôin expeditione neminc bibere. Agrorûcultura cum p s, quar uirac liominum fuftentationi atqj etia delecftatfoni fiue gignunf,in illis fiue induftria à patrefamilfas diligentiore c5* paranf oftenfis,traxf t nos quorundâ ex prifeis ipfarum rerum.prçfertim uini abufus ad ebrictatis eorum dcfcriptionê.’unde non indecens cfle ducimus,conuiuiorum amp;nbsp;cam DefwiWKtó tum,quæ cafté S)C fobrié fièrent, amp;nbsp;earn quæ opiparé ac lauté pararent, exinde maiorû antedidis ebrictatum Si babitarum cfFufius comeftàtionû immoderatas côfuetudines oftendcre.Et lîcut ebrietati damnandç initium Cicero filius dedit.ita honeftioris in cœ nando uerbi rationê à genitore rumcmus,qui Papyrio Pæto fcribens.inquft, Sapfêtius noftri,^ Grçcialli fympofia,id cft,copotationes,nos côuiuia,quod turn maxime fimul uiuiturappellamus.uidesuttepbiloiophando reuocareconerad ccenas^Non muld cibi hofpitem accipies,multi ioci. Certumtp eft quod tune per iocuin fcripfit Cicero ue rum fuiflè.eum in cibo potuq; temperatifiTimû fuilFe.Trebatio ein fcribês,inquit : Cum nô probarem me no ualere, quia febrem no haberem, fugi in Tufculanum,ciJm quid« biduo ita ieiunus fuifrem,ut ne aquam quidem guftarem.itac^ ego qui oftreis Si murç* nis facile abftinebâ, a beta etiâ Si maluadeeeptus fum. Si Papyrio Paeto, Hircium ego Si Dolabellâhabeo dicêdi difcipulos, cœnandi magiftrosmec tn cas cœnas quæro, ut magnat reliquiae fîancquod erit magnû,fit Si laut3.amp; infra,Solebâ enim antea deleda-riiocis ôt^Iaducis tuis. Ego tibi unS fumptû afferâjqd* balnefî calefacias oportebit : spinde para,cû homine edace tibi res eft.fed uide audaciâ,etiâ Hircio coenam dedi fine pa uone.Nonius Marcellus accubationê dicit epularem amicorû,quia uitæ coniundionê habeat eonuiuiû nominari: Si Aulus Gellius conuiuarû numerû incipere à gratiarûnu mero feilieet trium,SC confiftere innouem mufarû numero.Conftare etiâ ex quinc^p bel
D Iis hominibusjedo loco,tcmpore,apparatu nô ncgledo, nct^ loquacibus, neep mutis côuiuis:fermoncs habendos iucûdos,â^ bellaria pro fecundis mêfis.De quibus Macro bius in Saturnalibus fie habet,Bellaria Si fecûdac mefae idem,mellita placëta, Si fimilia. Cœnâ Feftus uult ab antiquis appellatâ qd* poftea fuit prandiû. Vefpernam quae nunc cœnaappellat.Et infra, Prandiû ex Gracco eft didummam meridianû cibum cœnâ uo cabât.Et inferius, Vefperna apud Plautû coena appellat. ÔC Nonius dapalem cœnâ efle uult diuerfisamplis dapibus pienâ.fbbrior aût Si cœna Si omis uidus inueniri nequiue rit ea, quâ gloriofus ecclefiæ dodor Hieronymus côtra louinianû bis uerbis deferibir, Dicæarchus in libto antiquitatû Si Græciæ defcriptiôe refert, fub Saturno, id eft, in au rco feculo cû omnia humus funderet,nullô comedifte carnes,fed uniuerfos uixifi'e fi a-gibus amp;'pomis,quç terra fpôte gignebat.fed quâdo talia melius dici amp;laudari poffiinf, c^feruarijAntoniniPtjimperatoriscœnasimitarilaudabtlcfuerit, de feribit Helius Spartianus, Vidu eius talé fuiflë ut Si eflet opulêtia fine reprebëfione, parfimonia fine fordibusjô^ mêla eius per j)prios feruos.aucupes, pifeatores, acuenatores inftitueref, Et SeuetûPetcinacem fetibit Captcoliaus,nouetn libras carnis per tres mifius pofuiftèv
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 4 Nec
-ocr page 222-TRIVHPHAHTU ROM ab
Nee minus Tobna cœnâPlintus orator Septitio Claro parauerat, cui fnhace trerba fcri' B pfitjHeus tutpromittis ad ccenâ nee uenis.dieitur ius,ad afTem impendium reddes, nec ld modicum.paratse erat latQucx fîngulæ, eoclcæ ternæ,oua bina,balnea cum mulfo ÖC niuc.Hane uno aftrióiorê in cœnis uiôu difeiplinam prifci legibus feruarc iufleröf. Leo« (ie feribit Gellius:Parfimonia non domcftiea folum difciplina,fcd legibus quocp eu foiiMH'.js. (Iq nbsp;nbsp;nbsp;cft.Gn.Pannio ÔC M. Valerio Mefïala eófulibus haecfuitfantfiio: Principes qui
ludis Megalenßbus matris deûm mutua inter feeôuiuia agitarent eentenos uicenostÿ aris in eœnâ.excepto oleo farre amp;nbsp;uino quod patriu elTet, ÔC argenti ne plus pôdo. lex Fannia, ludis Romanis, plebeis ôif Circêfibus amp;nbsp;Saturnalibus cêtenos aris in fingulos dies,cæteris diebus denos.lcx Licinia,aut in prædidis ÔC nuptijs ducêtenos, amp;nbsp;cæteris triginta.Lueilius lege tulit,Calêdis, Idibus, Nonis,diebus ludorû, fiC ferqs quibufdâin cœnâ feftertios tricenos,Cæteris diebus nô amplius x x x afles. Æmylia lex ciboruffl modu in uarietate correxit. Antia ncquis magiftratus ad cœnâ alicuius propinquorum iret.Lex Iulia amp;nbsp;Cafaris Augufti diebus profeftis ÔC feriatis trecentos,nupttjs Icftertiû P milies.Tiberius Neruaej à treeentis fefterttjs uftp duo milia in cœnas.Plinius uerô feri-bit prifeos nô habuifle eoquos in feruitqs,cos($ ex macello eôduxifle.Et lege Gn.Fanquot; ntj eÔfulis decimo antebellum tertium Punicum, ne quid uolucrum proponeret praeter gallinâ unam,inuêtumcÿdiuerticuluminlcge,quodinfraudcmcarumgallinaeeu« quoep pafeeret ladle.Idem quoej feribit, Extant cenforiæ leges gallinaria in cœnis gli-resqj amp;nbsp;alia delieatiora apponi uetantcs,alia(^ fubinderepetunturleges.Orchia quart» tuhtOrchius tribunus plebis de fenatus fentêtia tertio,quo anno Cato cêfor fucrat,iuf’ ferarejß apertis triclintjs SiC domo patente cœnari : praferipfit lex numerü quoqj eonuigt; uarü. Fannia deinde poft annosuigintiduos.annourbis c c c c C lxxx v 111. pleriqi ein uino madidi in fenatum comitium ueniebant,qua fecit modum fumphbus dena riorum centum.Lex Didia poft x i x annis fccuta,quae Italicos eadem pœna cum Ro'' manis urbanis aftrinxit,amp; pœnas addidit amp;nbsp;prandia cœnis eoiunxit.Licinia lex à Lid nio cofulc lata,qug fuperiores innouauit,affirmauit:addiditcÿ,nô liccre nifi nouis Nun 0 dinis Romanis cuiquein dies xxx duntaxatalfes eofumere.Caeteris diebus eatnis ari dæpondo tria,falfamentorum pondo,Sif ex terra,uitc arbore nata. Lucius Sylla legen» tulit,nö qua modum fumptibus daret.fed pretia minueret, ut pl uribus luxunofe uiuei» di facultas eftet.SyllamortuoLepiduseöful legem tulit cibariam prioribusfimilem.Et in eadem re principes poftea Iaborauere:Caius enim Caefar legem præcipué ftimptua* riam exereuit,dirpofitiscircamacellum cuftodibus.quiobfonia ementiumretinerent, dcportarêttç ad fe,fummiffis aliquädo lidoribus atcç militibus,q fi qui cuftodes fefcllif fentiä appoutaà triclinio auferrêt.Modeftia uerô Hadriani ciuibus pro lege fuit,coup uqsnancjp amicorS interfuit. Ad côuiuiû fu5 uenientes fenatores ftäs excepit, femperf^ aut pallio tedus di(cubuit,aut togafummiiTaa'ncôuiuiocç femper tragœdias, comœdi -as,arellanas,fambucas,lelt;ftores,poetas,prefemperexhibuie.Ad qua bonorû principe imitationê,ciues quocß modeftiain cœnis poftea funt ufi. Plinius de Caluifio Spurino, A pponit cœna nô minus nitida $ frugi,in argento puro ÔC antiquo, funt in ufu 8C Co' fl rinthia quibusdeledatur:cœna diftinguit,ut uoluptates quoc^p ftudqs côdiantur. Inde illepoftfêptimum amp;nbsp;feptuagefimum annum auriumoculorumt^uigor, inde agile ôi uiuidû corpus.Et Macrobius in Saturnalibus, Saturnalium diebus Romanæ nobilita^ ris proceres côgregantur, tempus folenniter célébra turn députant colloquio libera li,melioremlt;ç diei partem fertjs difputaiionibus occupâtes, cœnæ tempus fermonibus côuiuialibus,agitât.Et de auûculo Plinius orator:ftudebat in cœnæ tempus : fuper hic lcgebat,adnotabatur ÔC quidem curfim: cœna hyeme inter primam notftis. Et Catulo Seuero feribens ipfe Plinius, Veniâ ad cœnam, led iam pacifeor fit expedita, fit parca: Socraticis tantum (êrmonibus abundet,in his quoq; teneatmodS. qua in epiftola,Ca' tonis nota in cœnis feripta eft.Caium efn Cæfarem ita Catonem dicit reprehendiflètin Anticatonibus ut laudarit.Eos ein quibus obuius fuerit cS caput ebrq retexiftènt, eru^ buifte dicit:dcinde adncit,non ab illis Catonem, led ill os à Catone deprehêfos.Tameo fcripferitquicquid uoIueritCæfar,Catonem al tj fcripferût cùm in Hifpaniâ nauigaret, undc cû triumpho r edq t,nô aliud uinum bt bille remiges, nift forte boc de fuperiorc
Catooe
-ocr page 223-LIBER O C T A V V S.
bus Plutarchus.Menfam uacuâ tollt non finebant pn('ci,fed cum aliquid fupercfletdn-' terpretantesaliqutdfempcr in futurû fcruandum,ÔC propter fcruos, Sgt;i. elcgans putatca abliinere à cibis,ncc omnes omntno cófumere:parum uero ualuifTc uidentur tot 1 rges, quot fupra latas fuilTc dtximus,cohibcnda mul torn à cocnis ebrietatibusc^ tntempc tart tia^quorn notas à Seneca CordubcO fumcndi factcinus intttu,qui eptHola tertia oduä» gefima fic habet. Marcû Antoniû magnû utrum amp;nbsp;ingcnij pobtlis, que nô alia res pe»^ didtt,amp; in extcrnos mores ac uitia non Rom ana traniîccit, cft cbrtetasj nec tnt nOr utno
, Cleopatra: amor. Haec ilium res hoftcm retpublicæ,hrcc hoftibus fuis impat c reddidit, haccrudelemfccitjcum capita principum ciuitaiiscœnantireferrentur, cum inter ap-paratiffîmas epulasluxuscj regales,ora ac manus profcriptorûrecognofccret,cùm ui* no grauis litirct fanguinê: intolerabile crat quod laciebat ebrius, quâto intolcrabilius, quodhocinipfaebrietatefaciebat.ferèfcmperuinolentiâcrudelitas fequit,uitiat ex*
• B afperaturt^ fanitas mctis.Difficiles oculos faciunt diuturni morbi, ad minimâ radios turn offenlîonê hcbeics,ita ebrietates connu» elFerant animos : nam cum farpe apud fe nô funtjCÔfuetudo infani» durât,ac uitia uino côccpta.ctiâ fine illo ualcnt.idemiç Mar lt;us Antonius,quem Afconius Pcdianus fccunda aiflione in Verrem ex Salufti] fenten tia perdêdx pccuniæ genitû, amp;nbsp;Macrobius in Saturnalibus omni luxu perditiirimum fuiffediciqcdiâû propofuitdcfumptibustqui cumCleopatrâ fumptu fiC apparatu cœ-nac adnifus fuiflet fuperare,unionis ilia omniû,qui unquam v»û fuerintmaximi pretio* fiflîmiqî parié mediam aceto liquefaôam dédit in cibum,alteram partem côlumpturâ, ntfiNumatius Plâcus fequcfter reginâ fupcrafTe pronunciâs cam feruairet unionis par têjVcncri poümodum in Pantheo dicatam.fuilTc aute uerum, quod l'upra ab Afconio diximus de Antonio,Plutarchus in ciusuita fie oftédit, Amico Antonius eöfeftertium decies dari iulTifletjôd difpêfator proterué Antonio rcfpôdiflct,pecuniæ paruitate fpr«
- taduplû dari iuflit.rcfert quoc^ Macrobius,Quintum Hortenfium pauoncs prim« au-gurali cœnapofui(rc,qucm cito fccuti funtmulti.cxtulcrunt pretia, ut eorum oua den» rijs uenierint quinis,8lt; pauones facile quinquagcnis.Et qua die Lentulus Mariialis fia men inauguratus eft cœnâfuiflè rcfcrtiorem,tj^ ut ab eo deferibi potuerit,cum nomina pifcium,altiliumq! ôi cibariorum non recognita, fed per multos mifiusuàriatafuciinn quo tempore poreusTroianus cœnisinferri tue primùm cœpcrit,utpote aliilibus pie-nus,ficut ille hominibus. Caium Caligulam Suetonius feribit totum Tiberi) Cscfatis ui cies ac fepttes milies fefiertium nô toto uertente anno abfumpfifl'e,ciim maximam partem cœnis comeffationibus fimul cum feottis amp;nbsp;lenonibus deuorauerit.Bt fingularcm Vitellij uituperationê dicit,quern affirmet in icntacula,prandia, cœnas comeffationes facile omnibus fuffecifle,uomitandi côfuetudinc : nec inferiore illo uitijs Lucium Antonina V crû facit Iulius Capitolinus,de quo fic feribit, Donauit calices fingulis per fin gulas potiones mynhinos,ÔC cryftallinos,amp; alexandrines quoties,libitum eft.Dedit ar _ genteas,ôd aurcas coronas cóuiuis,interpofitis alienitéporisfioribus: dédit uafa au-rca ÔC unguenta cum alabaftris,dédit Si uehicula cum mulionibus ôé'mulabus cum iun ôurisargenteisjuiitaàcouiuioredirênomneautcmconuiuiumaeftimatomdiciturfe- - . . xagies fcxcentum milibus fcftertiorum.bunc tn perditifiîmum imperatorem ab Helio ^®**quot;*'^ gabalofuifrcfuperatum,ficoftcnditHeliusLaropridius:Conuiuisbcnebibêtibusdc-dit quadrigas,equos,ftratos,mulos,bafterna8, rhedas dédit amp;nbsp;aureos millcnos, amp;nbsp;cen-tena pondo argenti.Sortes côuiuales feriptas in coclearibus habuii tales^ V t altus habe ret dccé Camelos,alius dccê ftruthiones, alius decê mufeas, alius decélibras auri, alius decern plumbi,alius dccê oua gallinaccaâiem urfos dccem,glires deccm,deccmlaélu-cas,dccê auri libras in forte habuit.Sed ad fortcmfcenicosuocauit, cum amp;nbsp;canes mor-tuos,ôd libram bubalæ carnis haberet in forte,ÖC iiê centum aurcos 0^ tot argenieos,0C centum folles »ris,ôC alia talia,quæ populus libérer acccpit,uteû pofteaimpcrarc gra-talarent. Fertur in euripis currétibus fcilicct canalibus uinO plenis,nauales pugnas ex-bibuilfe-ldé nun^ minus centûfeftcrttjs coenauit,hoc cft,argciilibris triginia; aliquatn do autem tribus milibus fcftertt)s omnibus côputatis. Omnes de theatro.de ftadio,dc citco,de omnibuslocis balneis mcretriccs collecte inpublicas »des,0lt;: apud eas con
cionabaiur,
-ocr page 224-TRIVMPHANTIS ROMAE
178
cionabatjàppcJiSs cas cômihtoncs: adhibuit pôftea incontinenti Icnôncs cxoîrtOSntt ß diçp collcdos,dédit in dohatiuQ tres aureos fingulis:de croco triclinia ftrauit,cutn fum (nos uiros rogauit ad prandiurh.Sed ut minus fit principes orbis tcrrarû dominos, (angt; ta debacchatos cfle luxuria Plinium audiamus,qui rcfert Clodium Æfopum tragicurt biftrioncm patina fexcentis fcfteriijs cœnâ dedilFejin qua pofuit aues cantu aliquo, aul humano fermonc uocalcSjnumis fex fingulas coemptas, nulla alia induôus fuauitate, quàm ut cas imitatrices h ominïï comcderct: dignus filio à quo margaritac maioris mulgt; tqpretrj deuoratæ fuerunt, ut ctiam minus fit mirum hiftriones patrcm ÔC. filium edin* faniæ impenfarum fuifle adducflos.Plinius etiam ironicé locutus fie oftcndit.Noftri fa*' pientiores anferum iecoris bonitatem agnouerc, fidilibus in magnî quantitatem laifî^ ôû mulfo plenis,quibus anferes depaftæ iecar amplum dulciusq* efficcrêt. Nccßne eaü fa in quæftionc cft, quis primus tantum bonum inuenerit. Scipio an Metellus uir eotv fularisan M. Sextius eques Romanus. Mcflalinusucrô Cotta, Meflalæ ôratoris filial, palmas pedum ex anferibus torrere patinis, atc^ cum gallinaceorûcriftiscomcdcrein' F cèpit. Aliam quoep non in cibis,fed in fupelledile impêdtj infaniam, fie Plinius rcfert, Linum éft inuentum iam quodignibus non abfumcretur, ardentes in focis conuiuagt; rum exeo uidimus mappas fordibus exuftis fplendefcentcs igni magis quàmpoflcnt aquis.NafciturindefertisaduftiscjfoleIndiaCjUbinôncaduntimbrcs, aflircfcitcß iriuc.' re ardendo.Rarum inuentu,difficile textu, propter breuitatem, aequat pretia ingentiâ tnargaritarum.Solennibus cœnis adhibetur ad rofalia, ubi mero coronato rofis ucl ab India petitis amp;nbsp;foiqs maxime è nardi folio,ac uefte fcrica uerficolori unguentis madida eœnatunhunc habet exitum maxsméluxuria fœminarum. Aliud quotj fuit prifeis inß niac genus à coenis comelTationibusi^, ÔC fupcllcdîilis caritudine fcmôtùm, quod fie^ JVlacrobio cft relatum,Inter duo bella Punica fiiq fenatorum in ludum faltatorium eoi» De tudÿ uenicbant,ô(^ crotala geftantes faltare diccbant,Matronç faltationem non inhoncftaïf filtatorijs. ducebant.Scipio Aphricanus in oratione qucritur,docentur pracftigiasinhóneftas.cÖ -cinçdulisamp;fambucaSdpfalterqs cuntinludumhiftrionum,difcuntcantare,quîcmaio^’ rés noftriingenuis probro datum uoluerunt:eunt,inquam, inter cinaedos in ludum fab tatorium uirgines pueric^ ingenui.hæc mihi uix credibilia uiderentur, ni ludum faltatO riumingrelTus plus mediusfîdius uidiquinquaginta.SubinfcrtfpPliniiis: ætatcCicerô n^slres magni uiri de faltationc exquifita notatifunt, Gabinius quem Cicero infed»' tus éft.M.Celius quem Cicero dcfendit.Licinius Crairusiniusfilius,quiàParthisofcl^ fus cft. Cicero autem ipfe in oratione pro Murena, Nemo enim fere'faltat fobrius, nifi idem infaniat,nccp in folitudine,neiÿ in conuiuio moderato atq? honefto.In tempefti^ xonuiuq,amœni loei,multarum deliciarum cornes cft extrema faltatio.Catonem ctia«^ feribit Plinius dixifle, non eflè hominisferq cantare.Ieuitatem unâpublicepcrmiflaifl, amp;nbsp;ebnetatem, alteram ab utili,fîne laudabilcm ad extremum dicerelibet. G.Duellioâ primo nauali triumpho de Pcenis infignitus fuit, permiflum elf,ut à cœha redeüntiad funalem tubicincs amp;nbsp;fidicines praecinerent. Et Bonofum imperatorem feribit Flauius . VopifcuSjbibifle quantum alius nemo,Et fi quando Icgati Barbararû undecunt^ gcn- ” tium uenifiênt ipfis propinafle,ut cos incbriarCt, atqp ab ijs per uinum omniaeOgnoutf ie.fttis multa de coenis,comefrationibus,ebrietatibus, ÔC alijs nonullorum uitat turpib ' , fimismoribus,di(Hafunt,quosoêsamp;hisfimilcsadmonitósuelim,fcripfiflèinhafCUcr^ 60= 1,3 piintumÆtate Pompcij Afclepiades omnia medicamenta abdicauit, quinqß doccJ hominis utililïîma. Abftincntiam à cibo ÔC potu,frication£m corporis,ambulant “** ‘ncm,gcftationes(ç amp;nbsp;balneas oês fuafit,damnauit uomitioncs,tunc frequentes Samedi eamentorû potus ftomacho inimicos. Ad quam monitionem accommodatior alia cft -fententia, quam gloriofus ccclefiæ doiflor Hieronymus cotra louinianum in hæeucr ba fcripficGalcnus ucl doóiffimus Hippocratis interpres Athletas quorum uita SC arS fagina eftjdicit in exhortationc medicinæ nec poffe uiucre diu,nec fanos efle,animas4 corum itanimiofanguineamp;^adipibus quafi luto inuolutas, nihil tenue,nihil cœlefté, femperqî de carnibus rudu uentris ingluuie cogitare. Confuetudinum iam ÔC mO' • rum ordo,cui intendimus ad uillarum atdificiorumq^ cæterorum deferiptionem nosti^* bû,quamtnnonumfequentemlibrumdcffinauimù5« ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘
B L O N*
-ocr page 225-»7?
A’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;FLAYrr FORLIVIENSIS TRI VMP H AN TI S'7 r
ROMAE, LIBER NONVS.
ENTViieftbeatifiîmepater,adeamoperisrtoftriuillarumaedificio-* ! rum(.^prifcæurbisRomæpartê,quâdiu in manibus habere dcfideragt; j ui;hæcunaenimmcpluscaeterisfatigarccôfücuit,dumuiris noftrife* I culido(fîioribusrefifto,côtendentibu3eas,quæalicubiinurbcprçfer ' tim in montibus cernunt,ruinas aediû fuiiTe, quas prifei ftantis reipub^ ________ felicitatis Romanae uiriomniûpraeftantiflTimi inliabitauere. Often* dunt enim finguli paffim nullas in eis fuiffe partes,aut ordine diftindfas.aut ornatu aligt; quo expetendas, Vnde fummorum excellentiumqj QC tantæ maieftacis uirorum, habi* tandiimpcrittamfocordiamlt;$uoluntargucrc. Qiiinincidiinnonnullosquieafueröt audacia,ô^ temcritatc,utnoft:ram huius temporis habitädi in urbibus Italiae ditioribus .lautitiam, QC utdicunt, magnificentiam prifcar Romanorum confuetudini anteponân ■ B hcc fan's hadienus aliæ protuerunt quas ad defenfionem attulirationesjneeilla ipfa no * tior.Eas quac nunc cernuntur murorum pinnas amp;diruptas in montibus domosfuiflè dücentorum ód trccentorum ab hinc annorum habitationes, quas mutata iurtimorum -, pontificum â Lateranenfi palatio in Vaticanum fedes deferi fécerit. fuerat aliquando RomæoratorFrancifcus Barbarus,tibi quodfcio amicitia coniunóiffimus, uir nó clo qucntiamagis,c^ moribushumanitate 6f grauitateconfpicuus.is cum quo annis trigin ta folidam,amp; ueram animorum coniunóionem habuifle gaudeOj agêtem Venetqs me cum dc cæteris Romanis prifeae felicitatis rebus : tum etiam de hac Una ædificiorû parte,uarijs per dies quacftiunculis agitabat. Nec eflè poteratnon in earn procliuis opinio iicm quam perambulandOjUt fit,pracfentem Romain ab huiufmodirerum imperitis aM oqüihdocftiffimis uirisimbiberanquem cum exquifitistuncrationibus,d^argumentis in fententiam ducere nequircm,precibus taciturn reddidi,ut tanej^ per conftitutas inter : z Tios inducias tandiu quieiceret,quoad deftinatum eins côfilio,amp;iùafione hoc opus ab^ C foluiircm:ô(f ncambiguum efle pofler,quid nobis in cótentionc uenifleqad häc refport fionis formulam me obligaui.Necpraefentis temporis Romam.nec Venetias, Genua, Florentiam,Mediolanum,Ncapolim,Senas,Bononiä. ditiores, noftri feculi Italiæ ur* besjciuëquempiahabere,cuius aediû fupclledilis familiæ QC apparatus omnislautitia, fplcndor,müditia, 8d quädo dicendS fit luxuries ÖC magnificentia æquiparari polfi t ui-ginti miliü prifei teporis RomanorS ciuium apparatuiitot em Roma: atep etiam plures fuifle,feletflo à fe noftri temporis ciue ditiores,lautiu$ fplendidiust^ habitafl'e,côfidebâ inefpondebâ(^oftenfurum.pracceflîtbreuipôftnofteïBarbarusfedemin ccelismelio tc habiturus,cuius famaeper ora uirum uolitantis amivos tot numero,quoteloquentiae ftudiadeledâtjhacmeadiuerfioneàpropofito uelim admonitoseffe.refpöfionis, quÄ hocinnonouoluminefumfacfturus.Tu quoep pijlïîmcpôrifexnômagis omnium pater dominus, eloquentiæ noftri feculi princeps amp;nbsp;patronus arbiter eris, nunquid . cömuni amico amp;nbsp;catteris in eo propofita: quteftioni fan's potuerim facereifed ad prifca D praefertim uillarum qute in manibus erant tedificia reuet tamur«
Ædificandi prifcä Romanorü confuetudinem di(fturS,diuerfam aedium urbanarii et
uillarum rationc habere oporcenfed cum malta in ornamento utrifqj fuerint comunia amp;nbsp;alia uillæ habuerint,plunmâ utilitatê deledationêqi fimul aiferentia, aillas ita defeti bcmus,ut pars quacep nota iîat^quç particular! narratiôc ædibus attribui poffît:ipfarût^ ùillarn prias fltû Si difpofitioncm, deinde copia rerS lautitiamqj ÔC luxuricm oitendo muSjquta deferipta rerum opulentia/acilius ante oculos ponere potcrimus,acdes ipfa« uillaSjin quibus prifeos multa amp;: admiranda habuifle côftabiu V arro De agriculcura per dialog! uicilTitudinê fcribês infra feripta habet, in quib. ctiâ tan^ per aliû de feipfo dïcit:Permagrti intcreft,ut bené fint pofitæuillæ,quâtçnnr,quôfpedct, pöriicibus,OK-fi ijs ac fcnettris.An nô ille Hippocrates medicus in magna pefiilentia, nô modo agi5, fed multa oppidafeiêtia feruauit^Et Varro nofter cô Corcyræ efletexcrcitus ac claffia, ’ amp;nbsp;ocs domus repletx effent ægrotis ac funeribus, admiffb feneftris nouis aquilone amp;nbsp;; bbferatispcftilctibus,ianualt;ÿ permutata, cæterac^ fins geileris diligêtia, fuos comités . ac familiaincolumcs xeduxh.'Slt; inhra;ftu^ofior efi certe fundus ^jptcraedificiaj fi por tius
-ocr page 226-18o
TRlVMPHANTïS ROMAE
tius ad antiquorS d(Iigeftti3,qiiam ad hortitn Iirxurieni ditigas xdifîcationemnlKeaitrt S faciebant ad fruôuû rattoncin,hi fadunt ad libidines indomitas.Et item infra,Cs cnim uilla oês homines opère tedorio,amp; intellino,ac pauimêtis nobiiibus lithoftrotis infpe dandam parum putadênt eflè,ni intus quoep literis exornati parietes elTent. Cato aute De re ruflica, Villam urbanam propinquam ardificato in bono przdio. Si benéardifi' caiieris,benè pofuerit:(i relt;3è habitaueris,]ibêtius, 8C faepius uenies, fundo melius erir^ minus peccabit,frudiplus captes,frons occipitio prior. Vicinus bonus efto,familiäne fiueris peccare:fî te libenter uicinitas uidebit ïacilius tua uêdes, operas faciiius locabis. Si ædincabis,operis,iumcntfs,materieadiuuabût.Villâuerô,quod Cato dixit, urbani idê eïTe quod urbi propinquâ,utpote in propinquis urbi Italix lods fîtam,non ultra tn# prx(lt;M «hr f nbsp;nbsp;Alpes,prout multi tunc po(lidebât,remotâ. Vlpianus cnim in Verborû flgnifica*'
btuu.
tione ßc iiabet, Vrbana prardia omnia aedißeia accipimus,nô folû ea, quæ (imtin oppp dis,red etiâ 0 forte ßabula funt,uel alia meritoria in uillis SC in uicis: amp;nbsp;û præterea uolu ptari tantum deferuientia.Et itc Varro in ratione capiendi frudus, Si eft ager iecundS uiâ opportunus,ardiftcanda eft taberna diuerforia:uenationes etiâ in aliquibus agrisd^ pifeationes efte pofliint,praeter deledationê afferêtes utilitatê: quod Vlpianus De fun doinftrudo innuit,Si in agro uenationes funt,puto uenatores quoc^ amp;uefti^atQresca ties,â^ caetera quç ad uenationê funt neceftaria inftrumento côtineri,maxime ß ager eX hoc reditu habuerit.Et fi ab aucupio reditus fuerit,aucupes amp;nbsp;plagae amp;nbsp;huiufinodi gra* lia inftrumeniû,inftrumento côtinebunt:necmirûcumÔf apes exemplo auium cond neri Sabinus amp;nbsp;Caftius putauerint. Et Martianus inftrumento piicatorio côtinerinaid cellas,quæ pifeium caufa capiendorS paratae funt,fed Sipifeatores contineri uerius eftgt; Et Paulus in uerborû fignificationibus,Fundo legato uti optimus maximus4 eft, retia amp;nbsp;caetera uenationis inftrumenta côtinebunt .Fuerunt item uaria in fundo uocabula 1^
corS Si inftrumeQtorum,quae duximus exponenda. Varro De lingua Latina, PanariÄ ubi pané feruabant.Granariû ubi granum.In quo aliqua coduntur horreum. Far quolt;l 0 4n piftrino fiat.Pilu quo far pifunt,ubi id fit piftrinum. Cella à celando quod conditum ƒ fie uolebant.Et Auius Gellius penus appellatû quod efculentum aut poculentum elK quod ipfius patrisfamiliasaut liberorû amp;nbsp;familiae,quae circa eum aut liberos cft,amp; qu^c nbsp;nbsp;.
longeufionis funtrecôdita:didum(^ ex eo quod nô in prôptu eft, fed intus Si penitoc
habeat. Paulusq? feribit penu non contineri inftrumentum piftrini : item uniuerfa uaft
ratos côtineri legato feribit,8^ unguentu Si Chartas epiftolares. Si Chartas ratiunculas*
m/bumens jMuIta itê Si uaria funt in fundo uocabula,qux legumlatores fundi inftrudiuim legad tafwuli. nbsp;nbsp;déclarantes fie oftendunt.Vlpianusdnftrumcnta fundi homines qui agrum colût,^
eum exercent,praepofitic^ funt ijs:ut uillici monitores,boues domiti, pccoraftercorâdi caufa,ua(a quae utilia cul luræ funt,aratra,]igones, farcula,falces putatoriae,bidêtes ôiû' .niilia:côgq,torcularia,corbes,falcesc^ mefibrip,falces fœnariç,quali uindemtatorqexgt; ceptôrtj(^,in qutbus uuæ côportant.Côferuandi caufa dolia licet defofta nô fînr,amp;fcup px quibufdâ in regionibus accedût inftrumêro. fi uilla cultior eft atrienfes fèrui, fcopgt; rtj,fêd etiâ fi uiridaria funt topiarij.fi fondus faltus paftionest^ habet,greges porcorom paftores faltuarij:inftrumenta frudus eôferuandi etiam,ueluti granaria, quia in his frtf dus conferuatur,urcei, capfellae in quibusfrudus côponuntur. Si quâde de ftuduuf^ conferuatione incidit mentio,fumendû eft à Plinio.Cados in quibus oleum fit ponêdtf amurca deliniri iuftifie Catonemne ligna oleû ebibantu'tê areas terêdis meftibus fùbi* gi,ne.formicx rimxcp obfint.itêparietes,5^ tee'loria Si pauimenta horreorum frumêt^ ucftiariû quoep contra teredines Si noxia animalia amurca afpergûlora Si cakiamenn omnia atepornamenta contra eruginem Si totam fupelledilem ligneamacuafafieffi' lia. Sequitur in legibus,Sed Si ea quæexportandorû fruduûcaufa parantur inftrumta ti efiê côftatiueluti iumenta,ô^ uehicula,d^ naues,amp; cuppæ:côftatq^ eos feruos qui agtf caufa ibi funtinftrumento contineri.SaltuariQ etiâ Labeo côtineri putat,quifruduagt;* ^ruandorS gratia paratusfit,nô etiâ qui finium euftodiendorum caufa. Trebatius»»^ plius etiâ piftorem Si CQnforem,qui familiae ruftiex caufopatati funt hem fabrum, q*^ udl«
-ocr page 227-LIBER N ON V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l81.
A ufllae coîificicndac cauCa paratus fit,amp; mulicrcs quæ panem coquunt, qùacfç ufllam fer-üantitem molitores,G qui ad ufum rufticum parati funt,focaiiam 5gt;C uillicâ, fi modo ali quo officio uirùm adiuuantJtê lanifices,qui familiam rufticâueftiunqôif mulieres,quæ pulmentaria rufticis coquuncCellarium quocp,id cft, qui ideo præpofitus eft.ut ratio- Cfliiriw. ijcs faluæ fintJtem oftiarium mulionêcç inftrumêti effe conftat. ÔC. molas ÔC machinas» £aenum,ftipulas,afinummachinarium,machinâfrumentariam,uasæneumin quofapa coquitur,ut defrutum fiaqôd aqua quæ adbibendûlauandumc^ familiam parat ,amp; cri-bra amp;nbsp;plauftra quibusftercus cuehatur.Ylp.itemtSi fundus fit inftrucff us legatus,amp; fu-pellcx continebitur,quæ illic fuit ufus ipfius gratia, ÔC ueftis non fois ftragulà, fed qu» ibiuti folebant.Meniæ quocp cboreæ,uel fi quæ aliæ,item myrrh ina.ôd aurumjÄ: argc-tum,ùitraquo£çûquaibifuerint.Item Cclfusait,Etfupellc(5licariosô(:cætcrôshocge-, nus feruos contineri,id eft,miniftcria quibus crat inftructus in eo fundo, extra cos qui
P libcrtatê accepérant £lt; rure morari folebanf.fi inftrumêta fundi legaffet,TO wouJavayiei, “ quæibihabebat cutnibiucnifleqpræfto effent in triclinio,legato contincnturj Contu-bernales quocç fcruorum,id eft uxores gnatos,ÔCbibliothecâ Si libroSjqui illic erât, ut quo ties ueniffet uterct. Sed fi quafi apotheca librorum utebatur, cotra erit dicendS: imagines quocß folæ legatæ uidcntur,quæ in aliquo ornatu uillæ fucruntÆt Paulus co dê titulodnftrumento cauponiæ tabernæ legato,etiâ inftitores continent, tabernæ in-ftruttienta,doliaria uafa,calices amp;nbsp;trullæ,quæ circa cœnâ folent traqcüitem urnç æneç, congiaria,fextaria Si fimilia. Alfcnuscç eodem titulodnftrumentû uineæ palos,perti cas,raftros,ligoncs.6lt;: Martianusdnftrumento piÓoris legato,ceræ,colores,fimilia:iiê pcniculi Si c^uterix Si conchæ.EtlabolenusrMolas manuarias quids nô fupelledilis, nbsp;nbsp;■
fed potius inftrumcnti putant cffe,quod uerS puto.Scd ad Vlp.cft redcundurti: Inftru-nientum,inquit,domus fi fit lcgatum,id erit quod tempeftatis arcendæ,aut incêdtj cau-fa parat,n5 quod uoluptatis gratiaâtacç nec fpccularia,nerç ucla,quæfrigoris caufa uel umbræ in domo funt,deberi Caffius dicebat.înter inftrumentS,amp; ornaments multS in tn/bvmenfKw. tereffe:inftrumentienimeaeffe,quæadtutelâdomuspcrtinet:orrtam^tiquæad uolu onwrnefUHm. ptatemjficuti tabulas picT^as.V elaautem,ôô cilicia inftrumcnti effe Caffius ait, quç ideo parantur ne ædificia uento uel puluerelaborent.Acetunt quocç quod extinguêdi incc dtj caufa paratur.Item centoncs,funes,perticas quoq,fcalas,harpagones,Ôd ^ô^as,ha moSjôC fcopas,plericç SC pegafos aiunuDe uclis quæ inhypethris extendunt, itc de îjs quæ funt circa columnasxanalcs autcm ôd harpagonas Si hamosinftrumento continc ri conftat.ltem perti cæ quibus arancæ dctcrguntur.ltem fporigiæ quibUs col3næ,paui menta,podia extergunturffcalæ quç adluminaria admoueant,quia mundiorc domum rcddunt.figilla Si ftatuæ affixæ inftrumento domus,nô cÔtinentur,fed fupellctftili, ex-
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cepto horologio æreo,quod noneft affixum.Fiftulæ autem Si cratères amp;nbsp;canales. Si fi
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua funt alia ad aquas falicntesâtem feræ Si claues magis domus portio inftf umcntû
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt.Specularia quoc^ affixa magis puto dojnus efle partem, amp;nbsp;in emptionc domus ÔC
fpecularia Si pegmata cederexancellos quoeç inftrumento cotineri puto.Deftinatam hoc libro uillarum Si aliorum ædificiorum deferiptionem aliquSdo fupra inchoarc ad-nifi,ab oftendenda prius rerum,quæ in ipfis uillis erât copiatafdati fumus.Et multa ob id à iureconfult.titulis fundi inftrult;fti,8C penoris legati fumpta attulimus non quid? iuris oftendendi, quod longé nimis à noftro abeft propofito intentione, fed ut uere foli-doq conftet argumento,ea in uillis Si domibus prifeotum ftiiffe,de quib.iurecôfulti in «imlegS differucrintSed prius item ædificia attingamus,oportere exiftimamusuo-cabulaantedilt;ftorum iurcconfexponi, quibus nunc partinï ornnino exoletis, partim muftis noftrorum hominum minus cognitis,leges fupradilt;ftæ abui^dant. Aues cxêplo auium de quibus fupra in aucupum inftrumento dicit Vlp.auium cadaucra funt, quib. cuifeeratis ftuppa(ç,aut palea infarcinatis inareautuntur aucupes,utuiuæ ad cas aduo lantesauiculæretibusinuoluantur .Quali quosuindemiatoribusexccptoriosVlpia^ nus facit, paucis in Italia locis id autproximum retinentuocabulum, fed uafa funt ui-minibus cannis ûe contexta,quibus ut plurimum ciftis ciftellis ûe eft appellatio. In fer-uis ucrô enumerandis,qui uillæ præeranttopiarios,fi uiridaria ibi crunt cum dicit, cos figaificat,quipedamentis palis perticis^ feruandis,quibuamp;.arbores uitescç fuften-
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q «nu»
-ocr page 228-tai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRI VMP'H ANTlS ’R01JÄE
têtur dcputatî funt.PluM'mis cnim in Itali'æ locis toppas appellant onfniodi arborS fuV dmenta.Et ialtuarq fuum per Romandiolâ feruant nomê,quod agris ne infcrantur na publice præponuntur.In mulieribus uiilæ iureconf foradam fimul cn uillica pofuit» Eaenim mulierresfrucfluum uillæucnales,poma,nuces,agniim,bacdum, pullafiros, pi piones:defertinforum:Vnde5Cforatiaappellatur.ldqtperEtrurjamfcfuatnoniê. Cel iafium ex eo quod cellæ ÔC fimul uillae reddidb. fit præpofîtus ipfe VIp. lunfc. infrâ eK'' ' ponit.De uefte ftragula,inferius dicemus ÔC de m^Trhinis.TO zrüuæoeyayittjOïnninm taptf turn fupelleôilem intelligi debere cxiftimo.Trullçin uafisuinarijsfiueaqoarrfsmagni Cudine alia fuperant,ficut in ardificijs quar cætera fupcrant trullæ dicStur. Cautcria in pl ‘ «îlorfl inftrumento funt qiiibus bituminadoncs,amp; fordores quæque congludnationcs concoquuntur.Speculariaindomus ornamento fuerunt, qux nunc per urbis ecclcfias pracferdm ad umbonê fiue pulpitum ledionarijs paratQuidcmus,niarmora diuerßcO' lorisitaexpolira,utfpeculi uices reddanc,quibus prifcorû domus ôf ipßsinfornicib.Ô^ porticibus ornabantur.Hamos dixere maiores flue ex acre fuerint, fiue ex ligno inflru- F mentain cubiculis,aulis repofitorijs quibus capitis tegmina,ôf uai lærcs alia* melius appcnfsf,^ iacentes feruarentur,uerbo a pifcarorij hami flmilitudine trâslato. Pegafus diuerfa ab hamis forma,SC prope' à fimili ratione,SC caufa in domibus crat, fupcr quo tä quam iumento ueftes,ÔC fimilia tenerenrur fufpenfa,à pegafo poedco cquo tradu(5fjogt; tienomtnis excogitata,dequa durioreforfan transladone minus mirabitur,quijnfrà ui débit euripos, nilos à fimili tudine didafuilîeparuain domibus aquarum canalia» uela quæin hypethris lurifc. adhiberi folita dicit ca fuerunt,quæ foli in ^trto opponebaiv tur,nec lads fdmus utrum à foie id uerbum habeat transladonédinerebant enim à uc^ lis^quæ inter columnas autad fencftras,amp;f oftia foli ucntoc^opponcbantur.quac qnidS Itypethrumudafifuerintconlutapapilionisnomenobdnebunt.Canalcsnod funt,pct quos aqua deriuatur a fondbus aquisùe falicntibus cadens, fiue ænci fint fiue marmo^ rci.Etliarpagones nota funtretinacula femperferreadiuerfis ufibus,diueiflsq! inlocis inædibusfrequenda.Horologium,quOdiuriic. arreum dicit,ncqua^ noftrisfimilefuif Ö
gt; letatis noftrar.quo prifci caruere:fed licniicyclca état conclu lineis débita propordont diftin(ffa,cui perlongus ex xrc,aut ligno baculus foli oppofirus fupcreminebat:amp; eius timbra in Imeasincidenshorasoftendcbat.quanquam amp;nbsp;alia habuerunt prifci horolo gia,uafa fcilicetænea aquis plena,quancumq; in aliud uas cecidiflctaquarumjCÛdiftin-* lt;fla inrpexiflentfigna,quid temporiselapfum eflètintell^ebant, èasqià perforatiuafi» f militudineclepfydrasappeIlarQt,ut Plin.oratorem nbsp;Corn.Tacitumfæpeuideamus
fcribere,tribus aut quatuor clepfydris dicendi tempus præfixum oratorib.fuifle: hæccg
* duo horologiorum genera Cic. de Natura deorum iècundo fie indicat : Aut cum fola^ riiim uel defcriptum,autexaquacontcmplare intelligcredeclararifloras artenô cafifc Aquæ falienres quandoqijCx uiuo fonte,quandoq? ex uafis fiiperné pendentibus fiftu* lisdedU(ffæ,quo magis coartRantureo feruendusprouolantinfublime. PegmataFcgt; ftus eflè uult aut ex arre autmarmore ornamenta,quæut plurimum in atrijs, quandoiy in porticibus aulisq; affiguntur maiorum aliorumc^ fortium uirorum gefta cerdus pi lt;Hura,certéfolidiusoftendenda:amp; tarnen alterius generis pegmata inferius in triûphis oftendemus.Cancelli apud prifeos fere' femper fuerunt ærei,quorum multi extât,in ut* beperbafilicas diftributi,ad lignorum fimilitudinem fabrcfaêli,quorum lineolæairrin fecus in quincuncem fuperpofitæ foramina linquunt,quibus cum aerafpelt;5f us admit tatur in locum prohibetur acceflîis.Quando autem ornamenta uillarum attingere cos' pimus,fupellelt;flilem quoip oftendamus,cuius folidum maximumq; fundamentS, fleut in fiipcrioribus à iureconfulds fumemus.Celfus ficliabet iurifconfiSupelletflilis origi* nemfuifle Labco air,quod olim rjs, qui in legationem proficifcerêtur,ligaripellib.folt rent,quæ fupellecQ dis ufui forent.Tübero hic demonftrare fupellelt;5lilê tentat,quodafrt inflrumêto patrisfamiliâs rerum ad quotidianü ufum paratarum, quod in aliâ fpecietn nô caderet:uerbi gratia,pecuniam,argentum, ueftem, ornamentum inftrumenm agd, autdomus:necmirû eft,cum moribus ciuitatis ex ufii rerum appellationem eius mutagt; tam eflè:Nam ficßili,autlignea,autuitrea,aut acrea deniep fupellccQili utuntur. EtPapP nianuslt;i9upeiledilis menlàs elle cuiufeun^ materia«(cilicec uel argenteat,uel argêto iu clufas
-ocr page 229-ttB E R N 0^1 VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1S3
A rfufas ptaéétNam 8^ argetitcoslcflosjite argentca cSdclabra fupellcdlilt cedcre pofte rior attas reccpit,cutn SC Vlyxctn cx auro QC argento ledQ inuentis arborö truncis ædi ficatumornaUc.quê Peneloperecognofcendi uirifignum accepit,uölueric Homerus. EtPöponiuscödemtitulö:Süpelle(ftililcgatahaeccontfncntur,mcnfae,trappe;ampho ra,Dclphica,fubfelUa,fcâna,lelt;fti,etiâ margaritæ,cülcitra,ôC oraliadmperialia uafa, pe-luej,aquiminaria,candelabra,iucernac,amp; trulladtém uafa æneauulgaria, td cft, qux n5 proprio eflentloco attrib uta,prîctcrea capfç.arrtiaria.Sed funt qui reeftè putât capfas et armaria fi librorum,aüt ucftiUm,aut armoruni gratia parata fùnt, nô efle in fupelletftili, quia ne quidem ipfac rcs,quib.attributac eflent tupellediilis inftr umêto cederenf.uitrcà efearia amp;nbsp;potoria, infupelleôili funt ftcutfitftilia, ncc folS quae in prccio magno funt. Nâ amp;nbsp;pelues argêteas QC mefas amp;nbsp;ledos inargêtâtos,uel inauràtos atcç gemmatos in fu pclleäili efle non dubitat, ufcç adeô idem iuris fit amp;nbsp;fi tota argeritea uel aurea fint .De myrrhinis CC cryftallinis dubitari poteft,an debeât adnumerari fupelleâili,propter exl mium ufum ÔCpretiumtfed craterem argenteum hodie propter ufum nô efle in lupellc lt;ftili,ncc ullum uas argenteû fecundum feculi feucritatê, no nd um admittentis fu pelle* ôilem argêteam,hodiepropter ufum lmperatorû,fiin argentorelatum fit candelabrS argenteû,argenti efle uidetur,amp; error ius facit.Rhedæ ac fellularia fupelleôili adnume tari folent.de tapetis quseri potcft,fubfellia ôi cathedralia,quibus infterni folct, utrû in uefte fint ft:ragula,an in fupclledfili fint,ficut oralia,qu3c propric fingulorû nô funt. De tapetis autê linteis,quibus infternûtur uehtcula dubitari poteft,an fint in fupcllecfti* li,fcd dicendum eft potius inftrumêti uiatorij ca clle/icut pelles,quibus inuoluûturue* ftimenta.Lora quocf .quib.hac pelles conftringi folêt-Et labolenus-.SupelleÔilis nô ef* fc uafa ænea falientis aquæ pofitadtem fi quid aliud magis deliciarum, c^ ufus caufa pa* ratum eflet Labeo T rebatiustç putant.myrrhina aût uafa ôf uitrea, quæ ad ufum edêdi bibendi caufa parata. Ad ea.quç fuperius à iurecôf.fum pfimus,uillarum aliorûqj a:di ficiorum ornamenta.fupcUcdilcmcç oftendentia,add émus multa nô magis à iurifeon*
C fultis,^ ab alijs fumpta,quibus oftenfis ÔC pofteaubi expedite iudicemus declaratis,c3 fuetudo apparebit magnificentiæ R.omanorum,qua uillas ÔC urbanas domos ditiflima fplendidiflimacç return omnium copia refertas habuerunt .Pomponius iutcconfultus: Argento efeario legato id folum debebitur, quod ad epulandum in minifterio habuit, (d eft,ad efum amp;nbsp;potum. V nde de aquiminario dubitatum eft,ô^ puto côtineri, nam ôd hoc propter efeam paratur.Certe fi cacabos atgcnteoshabebatucl miliatiû argenteû, uel fartaginê,uel aliud uas ad coquendû,dubitari potcft.an efeario contineatur: amp;nbsp;hæc Inagis coquinatortj inftrumentifunt.Et Paulus:Auro fatfto adnumerantur gêmç annit lis inclufx,quippe annulorum hçc funf.cimbra argentca cruftis aureis illigata:margatl tæ quæ ita ornamêtis mulicbrib.côtextac funt,ut in his afpccftus auri po têtior fir.auro fa ^o annumerant aurea emblemata,quæinlapidib.atridibus argenteis eflcnt,fiC replurn tari poflcntjôd deberi Gallus ait.ldê iutcconfultus inV erborû fignifîcatione.Cacabos inter amp;nbsp;ahenû,quod fupra focum pendctnonmultum intereft:hic aqua ad potandù ca Icfit,in illis pulmentariû coquitur.ôd Vlp. cantaros elfe dicit per quos aquae faliunt. Ôd quot;0 Nonius cantarum uas efle dicit manu geftabilc,quo uinum fertur aut aqua. Sed obfcu* tioraiâéfupradilt;ftis declaremus,à myrrhinisdp incipientes quod fupra polliciti fumus exoluamus. Plin.fichabet.Oriens myrrhiam mittit,inucnitur ibi in plurib.locis Parthi circgni’.humorem fub terra putant calorc denfari'.amplitudincnunquam parues exee dunt abacos. In pretio eft uarietas colorum,fubinde circumagetibus fe maculis in pur* puram candorêtç ôd tertium exutroep ignefeente 4 ueluti per tranfitû coloris purpurae, aut rubefcentclaôco,qualisincoclefti areu. Oratia funt quae otiôdgenisSdcapitifup* ponût dormituri.Stragula ueftis quç infternit. Aquiminaria uafa funt omnia aquis de* îcredis deputata.Etabaco qui paulo fupra àPlin.eftstriplexfignificatûfuifle uidemust quandoep enim totamfignificatuaforuminapparatu cœnæ collelt;ftionem,cuiànoftri9 credentiæ eft appellatio.Sic($ eo ufus fuifle uidetur pocta de codro dices, V rccoli très, ornamentum abacv.quandocp uas unicum eft cacteris in apparatu maius: quâdocp item alia eft uaforû mêfaliû collelt;ftio,inuafe portatili aliquo falt;fta,quib.in domo cardinaliQ gabaflls eft appellatiothunccp tenemus fuifle eu, cuifupriPlini myrthiæ magnitudinê
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q x compa*
-ocr page 230-l8 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tRIVHPHAHTiJ ROM.AE
cömparaüitjdixi'tqjparuosadmaforum cœnæapparatuum cr cd en ti ar G feil i'cetdifferS liam.Candelabra ex Corfnthijs fm'fle d icir Plin.deoi um têplis prùnô, póft tnducflà tti'' ch'ntjs.Sed nullumaius prctioßuscp habuiï Roma cilde!abrum,eo quod Ctc. fexta Ver rinarum dtctt atftione. Verrem Annocho regt Rom5 tïuro in Sidlia per inturiä abftulif fehis uerbisrCandelabrum ÔCgêmis darifïimis amp;operemirabili perfedum: candela^ brumfaeftum ex gémis, quod in Capitolium mifturus erat.Habet® item Plin.placuiftê amp;C lychnos pêfilcs arborum modo poma ferentium luccntes. Senum uero iam ab ardiß ciorum ornamêtis,abipfaqj penoris, ÔC lupcllcclilis copia amp;nbsp;magnifîcentia ad luxuriä rerum omnium oftendcndâuenire coepimus.Qiiarclibetdicerca Liuio têpora, quib. Romam nonopulentia magis amp;abundantia earunt rerum,Itixuries immigrauinpri munit}? cft à Liuio X x vdib. A^arcellus captis Syracufis,cum cetera in Sidlia tanta fidè atq? integritate compofuifiêt.ut n5 modo fuâ gloriam fed ctiï maieftatem pop.Rofflagt; ni auxinctjOrnamenta urbis,figna tabulascÿ, quibus abundât Syracufç,Româ deuexir, hoftium quidem ill a fpolia nbsp;parta belli iure : Cætcrum inde primum initium mirandi F
Græcarum artium opera, hcei;tiaq? facra prophana quotp omnia uulgô fpoliandi fad»' lMxuri£ cft.Et Liutus item lib.X L.Luxuriae eni peregrinæ origo,ab exerdtu Afiatico in urberrt' ongo, inueda eft.Inde primum ledos æratos,ueftem ftraguia prctiofam:plagulas et alia textl
lia,Si quæ turn magriificæfupelledilis habebant,Monopodia Ô6abacos Româ addiP xerunt.tum pfàltriç iàmbuciftriæq? SC côuiualialudorum ornamentaadditaepulisrepit iæquoqtipfæ amp;nbsp;cura SC fumptu maiorcapparari cœptæ.tum coquus uiliftimum madquot; pium antiquis,ôi æftimatione fiC ufuin pretio eftc,amp; quod minifterium fucrat arshabc ri cœptatuix tarnen iila,quæ turn confpicicbantur,femina erât futuræ luxurtae. Ex Liuif ctiam decade tertiadecima eft;Metcllum fuorum têporum principe utrurn,in Hifp.ad^ uétus fuos thurc amp;’ aris cxcipi paflum,parietcs côtegi ueftiriqs auleis fiC attalicis: epubff immanes in quels ludi intcrponerêturpalmata uefte côuiuia celebraflc, coronasi}; augt; reas Iaquearib.dimiiîàs.amp; erat lioftis Sertorius.fucrat Mctelli adolefcêtiæ têporib.fru^ galitas,ipfe fenex inchoauit SC uiditluxuriê. Macrobius autê in Saturnaîibus, de code Ö Metello hçc ex Saluftio fuitipta feribit: Viri triumphales qui orbe uicerunr,à luxu funt; uidûMetcllo in ulteriori Htfpania quarftor Cn.Vrbitius cognita dus uoluntate, ilium ad cœnâ inuitans exornauit ædes per aulæa amp;nbsp;infigriia,fcenis ad oftentationem hiftrio num fabricatis,ficut croco fparfa humus,amp; alia in inodum têpii celebern'mixum fcdc' rctin tranfenna edi iulTum uidoriæ fimulacrum cum machinato ftrepitu coronâ ei ifflgt; ponebat:tum uenienti quafidco rhurefupplfcabaf,roga pida plcrûcp amiculo eratac^ cumbenti.Scd præter Liuium 2C Saluftium,Plin.de luxuria hæc addit, Afia primo dem daluxuriammiGtin]taliam:Siquidem L.Scipio tranftulitargenticçlatipondo propè Infînita-.paritef ÔCluxurianata cft,ôiCarthagofubadacongrucntib.faris utlibcrct ant pledi uitia:hinc aliqui modum exceflcre.Et primus C. Marius póft uidoriam Cimbri cam,câtharis potauitliberi partis cxemplo,ille arator Arpinas,ôC manipularis impcragt; tor.poft hæc luxuriæ in urbéinuedæ têpora quo fit modo in ea progvelTum, nulla à nO bis certior notitia atFcrri poteft,^ fi uillarum urbanarumq; ædium apparatus intentes lautiffimoscÇjqui ad ilia crant.cuni cætera uiuendt côfuefudinc,ut ccepimus diccre per gimus.Plin.fcribitantiquis thorum de ftraminefuift'c, qualem in cafti is poftea liabue' runt.Et teftudinum marinarum putamina fecari in laminas, Icdosqs repofitoriu his ucftire,Caruiliû Pollionê inftituiftè prodigi ÔC fagads ingentj luxuriæ inftrumêta.deiii de uafa ex argento uariafle inconftanttâ humanam:unde uafa coquinaria ex argêto fié ri Caluus orator fit queftus.Etlcdostotos operiri argento;triclinia quoq?,quibus argS tumaddtderitCaruilius equeftrisordinisGorneliumqjnepotem tradere,anteSyllæui doriâjduo tantum triclinia Romæ argentea fuifl'e, quæ poftea fuerunt frequentiflima. Et repofitorqs argentum fuifleadditum, fuis téporibustradidifleFeneftcllâ, quiobijt Tiberîj têpore nouiffimo: Ludû quoq? Craftîim oratorc habuifle duos fcyphos,manà Mentoris artifîds cælatos centum pondo.ut minus poftea mirandû fuerit, Poppea Ne ronis principis uxorem,dclicatioribusiumcntis fuis folcas ex auro induifle: quâ amp;nbsp;nô-’^ turn cft,quingentas quoq? afinas,quocun® iretfecum duxifle, quarum lade inbalnèo lauaretur.Et reuerfus ad Graftiimoratorê Plinius,euradicitmulta triclinia uendidilTe^,
acre '
-ocr page 231-LIBER NONVS.
ære£ida,cum cortinis tnpodumnomi'nc.certiora ueroluxunæfignafuifleuidêturca, quæ Cic.coratn piactore èc ludicibus caufam agens populo infpcöanre,ita in Vcric di ' cifjUtuanaô^confîôèacnencquiljennrjcùm poenamendacê.calumniatorêq; maneret:
Quinta enim aóiioncfic habet : Oftcndam in ædibus priuatïs Verrem longa difficilic^ uecîura columnas fingulas ad impluuium,nümis quadra^enis milibus non minus mägt; gnashabuiflelocatas.Etfextaa(fiione.DéhocuerH dicit : habere cum per bona toreu mata,in his pocula duo quædam,quæ Eraclea nominantur, Mëtoris manu fummo artigt; ficio facia.Duo pocula non magna ucruntamê cum cmblematisrhic quafi fcftiuû acro^ am a,ne fine corolario de conuiuio difcederet,ibidem couiuis infpertantib.emblemata auellendacurauit.eademcß alt;fiionc,adfummum Cic.tantum auri argenti contreóaf fe Verrem oftendit,tantum abftulilfc emblematum,ut tribus feculi notin’ fegib.fan's Ri percg in apparatufadlurum credamus. emblcmatis nancj ex omni Sicilia uafis ablatis, Verres artifices omnes cælatores ÔC uafcularios conuocariiubet, ipfe iuos coplures
B habebat.Eoconducuntmagnamhominummultitudinêymenfes oiflocótmuosopus his non defuit,cum uas nullum fuerit nifi aureQ.Tum ilia ex patellis thuribulis quæ uel leraqita feite inaureis poculis illigabat,ita apteinfeyphis aureis includebaqut ea ad iU la rem nata efie diceres.ifte ciim aliquot abacorum faceret uafa non laborauit.Nâ ut fint gula conclauia,quae ifte no modo R.omæ,fed omnib.fn uil lis habet,tn'ginta Iciflos opti me’ftratos,cumcæterisornamentis conuiulj qupreret,nimiamultacôparareuideretur, nulla domus in Sicilia locuples fuit, ubi ifte non textrinum inftituerit .lam ucro leeftos aeratos SC câdelabra ænea,num prêter iftum Syracufis per tricnnium falt;fta exiftimatisî? Vtep VerremCic.prætcr auri,argenti,iafpidum,ôtrfupellecftilis exuberantiâ,in caetera uita luxuriofiim oftendcrct,fic habet in feptima atftionemam ut mos fuit Bithyniæ regt busjlecftica aperta foro fercbat.In qua puluinus crat perlucidus, Miletenfi rofafarcftus* ipfe autem coronam unam habebat in capite,al teram in collo,rcticulumq; ad narcs fibi opponebattenuilïîmolino,minutismaculis,plenum rofe.ut minusfuifleluxuriofum ç uideatur,quod idem Cic.Philippicarum fecundo de M.Antonio fie feribir.Vehebatur in eftèdo trib.unus plebis,li(ftores laureati antecedebât, inter quos aperta Icdica mima portabatur.Sequcbatur rheda cum lenonibus.Maior tamê prædi-ftis luxuria fuit L. Ca tilinæ,quam item Cic.fecundainilium inuediua fiefcribit.Quod proprium eft Catilf-næ de cius dele(ftu,imo uero de amplexu eius ac finu,quos pexo capillo nitidos,aut ini berbes,aut nonbenè barbatos uidetis,manicatis amp;nbsp;talaribus SC tritis tunicis,ueh's amh lt;^os non togrs,quorum omnis induftria uitæ SC uigilâdi labor,in antelucanis cœnis ex priraitur.in his gregibus omnes aleatores,omnes adulteri, ocs impuri impudicicç uer.-fanturcinaedi,làltatores,amp; pantomimi.Ne autem aliqua urbis pars uacaret luxuria, in-niiit Seneca epiftolaprima quinquagefima, Romanos in Tyberi cymbis ufosfuiftè ornatiirimis,de quib.nauigantes proci in porticib.hincindelatißimis,c0cupitas infp^ Cerent muliercs,cum tarnen interim cymba per Tyberim rofis denfatu lentior laberet» Sic enim habet SenecaiHabitaturu tu unquam putas fuifle in ima ciuitate Catonem, ut prænauigantcsadulteros dinumeraret,ôd totgenera cymbarum,totuarqs coloribus pi ‘ (fta,amp;fluitantê toto lacurofam,ut audiret canentium noefturna uitia.Suetonius autem D eftautor, Caligulâprincipêfabricafledecedrisliburnicas gcmatispuppib.uelisuerfi coloribus.Et Cor.Tacitus dicit,Neroniin Ächaiam nauigaturo,ut ndicinam arte oftc taret,naues auro amp;nbsp;ebore diftimftas fuifle. Aliacp item plurima luxuriam notantia Ro» manam Seneca habet,quæ duximus adnotanda. Cum enim uillam laudaflet Scipionis
. Aphricanifuperioris,nonmagisquia pulcre, cp quiamodeftiflime'ædificataerat, alia: rum é contra delicias fie damnatifub hocille teefto tam fordido ftetit,hoc ilium pauimê turn tam uile fuftinuit. At nunc fi quis eft,qui fie lauari fuftineat, pauper fibi uideretur, acfordidus,nifi parietes magnis,SC pretiofis orbibusrefulferint,nifiAlcxandrina mar* mora,Numidicis cruftis diftin(ftafint,nifiillisundiq? operofa,amp;inmodumpitfturæ uà riata circunlutio prætexitur,nifi uitro afeenditur camera,nifi tophus lapis quodam ragt; rus,in aliquo fpeeftabili teplo pifeinas nofträs cirGundcdit,in quas multa fudatione cor pora exinanita dimittimus: nifi aqua argêtea epiftomia fuderinuct adhuc plebeias fiftu las loquor.qtiid cum ad balnealibertinorum peruenero,quantum ftatuarumjColumna
Blondus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q 3 rum
-ocr page 232-TRIVMPHANTIS ROMAE
rum eft nihil fuftincntium,fed inornamentum pofirarum impenftccauia,quatum aqu3 rum per gradus cum fragore labcntiû.Eô deliciarû peruenimus,ut nihil nil] gêmas caU care nolimus.Et alio loco Sencca,non immcruo dixit,contra natura uiuere qui by erne concupifcuntrofam,fomento(ç aquarum calentium èccalorum apertamutacione bril malium, flore uernum exprimunt:amp;^ pariter contra naturam agere,qui pomaria in fum* mis turrib. fcrunt,quorum fyluacin tetftis. Subinde diuitis uiciniineptias ftomachatu* Seneca,eum nomine Pedonem Albinouanum fabulatorcm clegantiflimûfîcdérider» Quæro circa o^iauam no(ftis,quid fit ille fonus rotarum,uelle geftari dicitur. circa lucc difcurritur,pueri inuocantur,cellartj,coquicp turn ul tuant, quacro quidt'diciturmulfuni Qi alicam popofciflcjà balneo exijfle.nihil confumebat niCi nocftem.Sed effrenem Mar ci Antonij libidinem,a Plutarcho exeius uita audiamus. Peragrabat inquitIraliamin leclica delatus,aureas pateras uelutin pompa circunferens.ducebâtur SC lconcs ad rhe dam ligati.SC ^d maxime homines turbabatjhoneftiffimæ domus feortis, ôé mimis pro diuerforijs dabanrurper lucos atq; amnium ripas,prandia fæpiflime parabâtur: de qua F item re fie habet Plin. Leones iugatos primum Romacad currum iunxit M. Antonius, ciuili bello poft pugnatn Pharfah cam,ab il I is ueeftus eft cum mima Citheride, quo autc tempore luxuria cœpit in urbe Roma crefcere,rernedia ctiâ adhiberi cceptum eft. An* no enimurbis d lx v i,ui(fto Antiocho Afiatp, LiciniusCralTus, Lucius Iulius Caefar ccnfores,cdixeruntnequis uenderctunguentaexotica,id eft,aliunde apportata.Vnde cum L.Plotius Planci bis confulis cenforiscf frater profcriptus,à 11 luiris in falernitana latebra unguenti odore prodigo frueretur,eo dedccorefaêtö eft,ut prius dânata in po* pulo ca profcriptio,inde abfoIueretur.Sed mirum publice' futurum,nifi ex ufu priuatini probar ctur.Scribit Plin.podagræ ufum confucuifle rariorem cfle,non modo patrü auo rumq; fuorum memoria,uerum etia fua,qui quidem morbus uidcretur efle pcregrinus, quia ft in Italia fuiflet antiquitus,Latinum quo caret haberet nomê. quam ob rem faefta totmedidnii morbiextern!mentionePlin.medicinse ct!arn,ut uideturextern£,quïexterni primum , txternis. nbsp;nbsp;inuexcrintmedici,fic facit mentioncm.Nonnullas gentium fine medicis uiuere, nee ta 0
men fine mcdicina,ficut pop Rom.ufc^padfcxcêtefimum annum.Cafliust^HeminaeX antiquis autor eft,primùm e' mcdicis uenifle Romam Peloponneflb ArchagathumLy faniæfriium L.Æmilio M.Liuio confuhbus,anno quingêtefimo quinquagefimoquin* to,eiqiiusQiiiritum datum tabernam in compito Acilio emptamjmoxâlàeuitiafe* candi urcndiqgt;,tranßifle nomê in carnifîcem, amp;nbsp;in tædium arris omnes medicos. Vndc eft ill ud Catonis ad filium.Dicani de his medicis fuo loco M.FiIi quidAthenis habeam exquil]tum,ur quid bonum fit eorum habeas infpicere non perdifcerc.Itcm addit.Quâ docunqj ifta gens fuas literas dabft omnia corrumpeqtum etiam magis ft medicos fuos hue mittet.lurarunt inter fe Barbaros nccare omnes medicina : fed hoc ipfum mercedc faciunt,utfideseisfit,0L facile'deperdant.Intcrdixitibi mcdicis Cato,atep id anno urbis quinto fexcentefimo,fuaeætaris quinto oeftuagefimo,ideo templumÆfculapij etiatn cum recipercnqdeo extra urbem amp;nbsp;in infula fecerunr. Poft tam muka de luxu,fiC perdP torum ciuium Rom.moribus,a nobisdi(fta,nonfiintoculo tranfeunda conniuente,ah' qua ex infi'nitis,quae flagitiofiirimi ex principib.in ufu ÔC cófuetudinc habuerût. ErittJ à Nerone principium,cuius minimam flagitiorum parncula afferemus, unum inprt* mis,quod uix referre audcmus.Genetricis fuar Agrippinaî,quæ eius concupiuerat qug fiuerat«^ aliquando concubitum,neci confenfiflezSC Sporum puerurrt, exeeftis tefticu* lis,etiaminmulicbrem naturam transfrgurareconatum:utminus malumfuerit, cœna* tiones eum laqucatis habuilTe tabulis eburneis.uerfatilibus ac fiftulatis,ut flores ÔC un* guenta defuper fpargerentur:5C cœnationum fuifle præcipuam rotundam,quæ perpe* tuo diebus ac notftibus uice mudi circumageretur. Agrippinæ uero genetricis idfacftu* uftj adeo damnamus,ut Meflalinae Claudij item imperatoris libidincm, minus uitupe* randam ducamus,quæancillam merctriccin certamine concubitus ftipcrauit XX V ui cibus.Commodus uero Antoninus cum trecentis cócubinis,quas exmatronarum me* rerricumcß delecftuadformç fpeciem conftitueraqac trecentis altjs puberibus exoletis, quos æque' ex plebe ac nobilitate collegerat in palatio,per conuiuia 5C balnea baccha* batwr-Heliogabalustj ftxauit tficUnia de rolls,ledos QC poiucus, fic per ea deam*
bul»'
-ocr page 233-LIBER N O N V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187
bulabat.Oppreflitqj aîiquâdo in triclinijs uerfadlibus parafitos fuos ui'ob's dé flonbuS, fie ut anirriam aliqui efflaucrint, cum enicrgerc ad fummum non polient. Qjit non nifi iinguento nobiliautcroco, pifcinisinfedis natauû.Ncc cubuitin aecubins facileniß in bis,qui pilüm ieporinum habucrinf,aut plumas perdicû fubalares, fæpe culcitras mu tans.Sed iam fatis deferibendo haccftomachaci fumus,ad ædificia tâdcm ucriiamus.De quareditflunjàuiuefborumdenoftro moreinchoabimus.ÆdiHciorum appellatione ïiih'anus iurecôfultus aut fuperfîciem fignifîcari,inquit,aut folum quoq:, cui ædificium éft fuper impofitum, caq; ædifîcij appellah'one cft uerborum Latinorum a faciêda ardç compolitiô.FIorentfnus ucrô fundiappellatîôncomneædificium oinnis ager conti netur,fed in ufuurbana ædificia, a.’des;rufi:ica,uiliæ dicuntunlocus ucrô fine ædifieio in urbe arca,rure autemager appeîlatur.ldemcp ager cum ædifieio fund us dicitur.EtPaU^ lus,Fundus omne cft quicquid folo tenetur,ager cfi ipecies fundi ad ufum hominis qQ' paratusipoflefîio ab agro iuris proprietatc diftat, poilelfio enim ufus, ager proprictas “ loci.Et Varro De lingua Latina,Domus inquit Grecum,ædes ab aditu,quod plano pe deadibant.lnhacueroædificiorum defcriptione,ratio temporis amp;lpcorumhabcnda cft. Aliter enim primis conditæ urbis ôé naftentis reipublicæ temporibus, aliter nata 5lt; auda rcrum opulentia ædifîcat5cft:aliterruri, amp;nbsp;aliter domi ædesfuifle extrult;ftas,nul lusaddubitabit.Quantum autem ad temporis uarietatem attinet,Romuli cafam,Capt-’ toltj humillima teda,ætcrnôs Veftæ focos,fidilibus côtentos fuifte, multi feripferunt, aedesqj propter quas Valerius à fumma Velia, in infimum forum translatas Publicolas cognomen fit nadus, permodicas QC tenuififimæ ftruduræ conftatfuifie. Q_uin fcribit Suetonius, Odauium Auguftum fenem 6C morti appropinquantemIblitumgloriari, urbcmfé,quaminuenifièt lateritiam,rclidurum efie marmorcam.De qua infigni muta tionc,quo cocpcrit perfeueraueriteg modo,dicendu eft,præfcrtim cum ea futura fit.ædi-ficiôrum,quæ defcribemtis pró maiori parte materia; L. CrafTum oratorcm fcribit Plin. primdm Romanorum coiumnas habuifiein atrio marmorcashymetias peregrini mar c nióriSjündé Brutus in iurgio,Vcnere Palatinam cum appellauerit,Syllam£ç ex louis tc plo Atheiiis coiumnas inuexifie ædibus Capitolinis.primùm ctiam Romæ cruftauifle marmorib.tótius domus parietes in Cælio monte Mamuram Phormrjs natum cquite Rotnanum,præfedum fabrorum C.Cæfaris in Gal lijs. Contraria ucrô fibi ipfi uidetur fcriberc Plin.qui eadem pene' in open's parte,dicit prifeos limina 56ualuas ex ære fadi-tafiè,ô^ Camilium ærata oftia habuific in domo.a confulatutß Odautj.qui dePerfeo na ualem duxit triumph urn,fadam eftc porticum duplicem ad circum Flaminium ex ærc, quæCorinthia fit appellata à capitibus æreis columnarû.deinde inferius fcribinM.Le-pidus Catulijih conlulatu collega,primus omnium limina ex Numidico marmore po-ïùit,magna reprehenfione,anno uibls quinto fexagefimo fcxccntefimo. quam enim re prehenfiönem meritus Fuifle dicatur Lcpidus,fi limina ex Numidico marmore pofuitƒ quando Camillum prion's caftion's(ÿ feculi conciuêuidcret,ærata Oftia,SC alios limina amp;nbsp;ualuas ex ærehabuiflet'qui nome Lucullcio marmori dederic,^d uiride ctluxurianri Marmor. per Maium menfem prato fimillimucft,nuncq! plurimis in locis Romæ confpicif:Fuit
£) item poft Auguftü Tiberiacü marmor,ex Ægypto Auguftiamp; Tibcrij diligentia adue-dum,nunc ignotum.Ex ophite dicit Plin.columnas elle paruas,quod marmot fit nigri cans uarium,dicaturcß capitis dolores fedare alligatunijöd ferpentium idus : ÔC qùoldâ phreneticislethargicis alh'gariiuffiflc.Suntucrô nfîc eiiifmodicolQnæ quâplures Ro* inç,ad beat! Petri cöfenionc,ad fandi Grcgonj,ad fandæ Crucis altan'a, ÔC Lateranèfi inccclefia,ubiuctu!5 eft ôrnatiirimûqj balneû.Rubercitem dicitPlin. Porphyrcticûex Ægypto,intcrucnicntib.candidis pund(s,nunc ubiqj notinim3,amp; prifeum rctinês no mê.Vnde Senecaepi'ft.ex v 1 .Deledât nos ingentiu maculæ colûnarû, Cue ex Aphri cæfolitudinib.aduecftæ,porticum aliquamucl capaeem populicœnarionê feront,mira «nur parietes tCncro marmore indutos.Ægyptûquoc^ mififlç ferrei coloris ate^ duritici «narmor,quod etiâ eft no tifïimum.Subinftrt Plin.onycê in Arabiæ rtiotibus amp;nbsp;in Car-mania,cx quo potoria uafa primum fada,poft pedes ledorum fellarunlcprcolûnas qua tuor in theatro fuo Cor.Balbus pofuit.Nos amphores uidimus in cœnatione Califti li-beruClaudijNeronis,EtalioinlocoPl«x.MarciScaun»dihtatc c c c c LX.columnæ q 4 fucrunc
-ocr page 234-188 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTTS ROMAE
fueruntintêporano theatrouixmenfemanfuro.Vndcamp;Hicron.adDcmetriadê, Alt) ædificentecelefiaSjUefti'antparictesmarmorum cwftiijcoliimnarâ moles aduchât, ea^ rumcj dcaurent capita, preciofo ornatu,confentiêtc eboicargêtocçualuas,SC gêinis au rata difti'nguât altaria.præter rotundas uerô aliæ fuerunt columnæ que dilt;^g funt ant^, quod antes quadraturâ fignificare Nonius affîrmat.Fueruntq; pan'tcr alia fiue marnio^ rajfiue quid aliud appelIandafinnornamentisRomanoruadhi'bitatÂlabaftrus, que fer uâdi's unguêtis maximeidoneum nafci dicit Plin.circaThebas Ægÿptias ÔC DamafeS Syriæ,quo prifei R.omani,ficut aliqui magnates nunc R.omæ,præft:âdo per feneftras lu mine utebant'Et cryftallû è gelu côcreto,cuius trullâ unâ C L.milib.matronâ unâ erriif' fe Plin.refert.Erat fuccinum/oliajpaleas et ueftium fîmbrias raptâs,unde uerticellos fœminæfaciebât.Sed ædificia Meniana idc uult Nonius porreefta exterius efledicftajiÿ primo à Menio fueruntapprobata.Is enim primus fuit, qui ultra columnas extenditti-gna,quoampliarentfuperiora.Tignaqî Vlp.àtcgendodicftafcribit,hocampliusô(fcal cê ÔC arena tignorum appellatione côttneri.Sed ÔCin uincis uult idë tigni àppellatioc, F omnia cotineri uineis neceftaria.Materiâtç efte,quç ad ædifi'candum fulcicndûcç necef üaria eft.Lignû uerô quicquid côburendi caufa paratum cft.Infupcr fabros tignarios di ci,nô eos duntaxat,qui tigna dolarêt,fed amp;nbsp;oês,qui ædifîcarêt.ædificiorum partes iaag grediamur.Atrium ab Atriatibus Etrufeis di ôi îî uultVarro,illinc enim primS cxêplum fuilîè fumptûdicit.Atriûcj uideri póftedi(ftû,qd fit anterius, idêt^ amp;ueftibulû, de quo Aul.Gellius.Qiii domos amplas faciebât,locum ante ianuâ relinqucbant,quiinter fo' res domus ÔC uiârelicftus eftet.In co loco,quidominû cius domus falutatu ucncrât,pri-' ufquâ admitterent confiftebât,amp;neep in uia ftabatjOeq; intra ædcs,idcç ucftibulum ap pcllabât.Vnde Vergil. Veftibulum antcipfum primisq; in faucibus orci. De qua ædiô parte Plin. Apud maiores in atrrjs erant itnagincs,nô fîgna, quæ fpeeftant externorum artificum, nccæra autmarmora.Exprefti cera uultus,fingulis difponebant armarijs,ut eircntimagines,quç comitarent Gentilitiafuneraifempcrqj defunefto aliquo,totus ad.* eratfamiliæcius,quiun^fueratpopulus.Stêmatauerôlineis difcurrebâtad imagines, parictis tabulina codicib.implebant,ô(^ monumetis rcrû inmagiftratu geftarû. alixfo-* ris et circa limina,animorü ingentifiimagines erât.aftîxis hoftiü fpolijs,qup nec empto ri refi'gcre liccref,quæ ctiâ dominis mutatis domus ornamenta erât. Eratqj hæcftimula tiofummaôCingêSjCxprobrâtib.tedis quotidieimbcllêdominûintrare alienum triuru phû Pauimêta{ccundouidentlocooftendêda,quoriï aliquot nomina ponit Plin. Seal De pturatû pofttcrtifibellumPunicûprimo eftfa(ftü:Antepauimêtaatqjcmblemataucr^ miculata SubdiaIiaàGræcisprimohabifa,quib.côtcgerent domus,extûiàteftaSt^pe^ dalicraftîtudinefiftucata.Lithoftrota cœptauereiâ fiibSylla paruuliscerte cruftis.Et primæ quidë fpeciei,tcftellis minutis diuerficolorib.in quâcunçp picfturâ,multanûc Ro mç SC ubiq;,ubi Romanorû extât ædificiorû ruinæ cernunt.Secundeq; pariter,adeô ut cius nunc paffim terratij appcllatiôcfit ufus.tertiæpaucioraRomæuidemus.Later culi.n. funt digiti brcuitate,altrinfecus tenui calce cÔpacfti.atriû poft oftfj æncû aut mar moreû limé habêtis ingre(rü,unaquacp in domo bene difpofita,fcquit porticus quadra ta,colûnatismarmorib.fupcriorêfuftêtâtib.porticûmunita,cuiusquidêporticus,infrà fupraeç Së in circuitu magna SC uaria fucrût ornamêta.Pauimcnturil nacj^ incratunû, ex irib,fupradi(ftis,fed maiori ex parte fcalpturatû tcflcllis ex marmoréuarij coloris aliquâ in picfturâuariatûj^d quidë nunc dirutarûRomaî,amp;extra ædiûacuillarûfundam enta, per uineas SC agros ab eflbdientib.rcpcrta oftëdunt.Parietescç uarijs undiq? marmorci cruftametis ueftiti erât,ôë ipfas inter colûnas,uela femper erât ucto,frigori,foli,pulueri busep arcëdis oppofita,que uart) coloris et preti) pro dierû amp;folënitatu uarietate,haud fccus quâ ueftimëta â dominis mutabant.fornices uerô porticib.fuperindu(fti,ct ipfi ro tfidismarmorib.in fpeculaleuigatis uifebant. ea fpccularianûcper ecclefiaspræfentis tëporis Romæ,autin pauimëtis,autad umbones uidemusadhibita,Ipfa autê queinteï quadraturâ porticus relinqucbatur arca,fuerunt uaria pro ingeniorum diuerfitate oblé cfiamenta.quofdâenim legimus pratiuiriditate confinsarborib. plenafuifte côtentos: quofdâibifontem falientiumin fublime aquarum, cuniculis aliunde deduclarumha^ buiffexum riuulos aquarum inde per pratum defluètes, Ci paulo murmurâtiores eftènt curipos
-ocr page 235-LIBEft N O N V S
Icgû primo.Magnificas«^ uillas SC pauimêtamarmorca ôf laqueata tcdîa contêno.Du Äus ucrô aquar3,q'jos ifti nilos eunpos(Ç uocâqquis cum aident riô irrifcritfSupcnor «erô portieus,ad quâ oblongo molli SC acliui fæpius gradibus afcêfus erar, eadem in pauimento parietib.amp;^ columnato habuit ornarhêta,fed laqueato defuper id teefium fç pius,^ camera inte^ebatur.quæ quidê laquearia, auro argêto QC ebore diftinefîa fuifle,. rupcriusuidimus.cuminaliquib.conftccparticulasfuiireitalibratasfufpêiàscp, utferui-impulfu in hofpites dccidercnt.de quibus fie habet Plin. laquearia,quæ nunc etiâ in pri Uatisdomibus auro tegunturjpoftCarthaginêeucrfam, primo inauratafunt in Capito liOjCcnfura L.Mümij:inde traniîere in cameras:parictes quoqj iam ipG tanq? uafa in-aurâtur,cum fuaætas uarie de Catulo cxiftimauerit,§d régulas æreas Capitoli] inauraf-fetprimus.Quæaût partes aliæ,fiC domus offîcinæ ad inferiore fuperiorcûeporticû ef- Defo)TÜcilgt;ut, » fcntjUÔ fan's affîrmari poteft.Sub ipfa nâcç porticupnma,fornices erât ampliflîmi,aedi« quas fuftenrabâtmagnitudinifeipôdenteSjin quibus partnn moletenebanf etafînan'g manualcSjôC ci piftrino ierui perpetuo dedicatùpartim i p fi altj comedebât SC dor-miebâtfcruûpartim diucrfarû rcrum apothccæ,ô(f uinaha,oleâria,6(r rcrum aliarû cellae erant.Quin etiâ ipforum fornicum fubterraneorû pars una,retis iniêruicbat partiaediS Zrttù huncignotæjæ cuius apud prifeosmentio fæpe habeturoblôgus cnim is fornix, aqua feruête à feruis,in id opus addidis implebatmullum«^ aquæ uaporariû aliud erat,^ fnid aîdihcâtes de induftria ÔC accuratiffime'jin hâc maxime formarcliquiflent. triginta ut apparct pluribus ûe in circuits locis,fi'ftulæ canalcs,quà fornix parieti hacrer,linquc^ bant,tripliccs quadruplices ûe fîmul iundlæ,quarû ex lateritio unaquæq^ fummilïî pu.-gnilôgitudine,ô^ duorum digirorS craflitudinis latitudinc cranqug forma efficit,ut ter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
nac qiiaternaî,aur plures fimul paruû occupent locû.pcrducebâturcç in primâ,fecunda, fie tertiâfi domui aderat côtignationê,fiC in quacuntç aula,cubiculo,porticu, ÔC alia do musparticulabinæ ex ipfis quatern£,aut plures amoto,quod proprium fèmpcr adhibe
C batjobturaculo uaporê exhalantes,ab imis feruentibus aquis prouenientem dabât ca-Jorem:pulcrumcp eft uiris ingenio praeditis uidere,multis in Romæ ruinis fornicû mu-rorumeg moles cralfilïlmasjeas habere cuniculares textulas canales, in tranfuerfum de du:îlas.nullaenim cratparsædium,à primis infublime perdudiscanalib.tam remota» quinaedificantesperingentes murorum cralîitudincs,carûaliquam pcrduxiircnt.Ccr-herceg hoc cil nunc inprimis,inædibus,quas Philippus Marcrius apud fantfîû Stephagt; num pineæ fiue(ut aiunt)Caci:ad meridionale ipfius ecclefiç atrium pofïidctjquem ad iocum fubterraneû,accenfo per diê media lumine,parua fcala defcêditur.Ecclefia uerd fan'flæ Crucis nue infignis,do(fîos qui hæc legerint circunfpicictes,quod hi fucrint ex iateritio cuniculi facile edocebit.Cùm enim in palatio Soforij ciuis amplilïîmijCafucrit cccîefiæ aedifîcatio,habuit ad calefaôionê partiû ædis fingularû id palatiûhoc j de quo diximus adiumcnt5,uièç ad primam contignationçm,à tribus eccleüæ lateribus extâs. Scribitq^ Placidus grâmaticus in zetac uerbi cxpofitione,aquam frigidam per æftatem, exformis in cum dimiflam,fubterrancumfîue fundamêtalem fornieem, omnes ædium
D particulas.pcremiffamlenisfpiritus uaporationê,pariforma 6lt;ratione refrigerafle.iu-pra ipfos itaqp primos fundamentales(utita appellem)fornlces,erant partes domui ad prima porticum,foli paritatcreipodentcs,fed pro dominorS ingenq uarietatc, fingulis in ædibus diuerfæ:amp;f pariter ad luperiorem porticum cranCubicula enim urrobiqt, au* ïasjccenationes fiC alia loca prout libuerat,finguli acdificabât. Videmus uerô quibufda in urbe fummorû uirorum atdibus,ÔC plurimis in mcdiocrium etiâ libertini generis ho-minû uill/s,porticus fuperioris formæ,inferiores binas ternasq;fuilfe, ad quas fuperio-tes,alip totidê porticus refpôdenn^d quidêminori nobis eft miraculo,qui Bernabouis Vicccomitis ædem,trinâ habentem quadratâinferiorc porticum,columnismarmoreis amp;nbsp;quidem fublimib.fuperiorem fuftentantib.porticum,munitâ Mcdiolani üidimus:iigt; qua fi p3uimenta,cruftamenta(ç marmorca,amp; laquearia deerant aurea, amp;nbsp;argentca, Ôd ?burnea,clcgâsfumptuoficç open's pilt;ftura,nequa^inaurationib.carcns,fi»!^parietes eC laquearia exornabât:Parisq3 pene' operis et dignitaris ædes aliquâdo fuerc,quasmagna expartc extâtesjScaligcri V cronac, Gatxaricfes Paduæ»a:dificarût. filt; fandi Benedidi ordints
-ocr page 236-TRI VMPH ANTîî ROMAE
Lafritutfu»
or Unis monaftcrfa prsferttm uetuftiora,quorum partem pn'ncipiOjin Romanorff prf- ß UKemporis ciuiumacdibusardificacafuiilefcimus, earn,de qua diximus,forma retmet. Sed alias quoq? partes antediciis maiores nonnullæ urbis ædes,Ôlt;f pené omnes uillç ha bentjdedicatas fcilicet finguh's dtjs partes,in quiK ÓC fi res diuina debirö têpore,cœna^ Clones tarnen aliquâdoetiam fichant. Vnde eft illud Luculli,quemcum M.Crafius Pó'-ipeius Sc Cic.improuiium ad cœnam adorin' cupcrent,côftituto ilk pridem cum difpC' i'atore rem cd io obuiauitu'n Apolline enim ccenandum efte admohens, abunde fignifiquot; cauit parandam eflcccenam,quacfummis tribus hofpidbus fatisfaccrct.fimiles cnim plures habuit in æde ccenationes,quae plurium pauciorumcp conuiuarum dignitatc,ac cömodum habiturac eflent quantocius apparatum. Et præter hæc Cum urbanis ædibuS communiauillæalia habentmagnitudinis eximiaclocaudqi facile intelliget, qui binas Plinq oratoris cpiftolas leget,in quibus Laurentinû Etrufcam($ uillas fuas accuratifli* »ne'delcribit,ÔC qüidê in Laurentina has deferibit partes,à nobis fuperius didas. In prP ma parte atriûfrugT,nec tarnen fordidu Deinde porticus in o litcræfimilitudincm,quP P bus paruula,fed feftiua area concludttunPoftea Hippodromos ponit parte, ad equOrS curfus agitationemtçfaôiamjquæbreuiorftadiounoeflênon potuit.pariscplongitudi nis fuifle oportuit geftationes,in quibus deambulando defàtigati,aut curru uetfti, ad la nitatcm exercerentur.ÔC orti inerant uincæqj ingentes,prata quoqj.fiue ut appellant uf ridaria,buxolaurocç plurimofrequcntata:quorum prarfertim buxi,inomncmformatn dult;ftüis,leonû,urrorumâfaliorumanimaliôformaf,acliteraedominiâ^opificis nomen cxpnmêtes inerant. Et zetas in utraep uillabinasternasùefuiHeuidemtis:ædificioinid lèparato.quod cubicula.cœnationes ÔC aulas habucrit hyemales.xyfti etiam inerantin bemicyclum curui,6C aliar diuerforum uocabulorû partes,Græcae ut credimus appellagt; tionis,quas tarnen huius têporis Græci ignorant. Sed nos per uiam Appiä uillarunt indimus ruinas,in quib.theatra extâtjtres mille homines in fpc(ftâcu!û admifTura.extît ferarum fepta,ô(f pifcinarûmuri.InBaianocpparitcrÔdLucrino pratter eadêadlnicap' parentia,abfidæ cxrant,celfi fuperbiep operis,quarum part? balnea,partem iacclla, par Ö tem cubicula,5C uillarum aulas,coenationcscç fuifle non dubitofin quarum aliquib.kr* ramenta femicorroia,fiipernéadhuc pendent,fpécularibquæfuftcntabâtIpoliata.Hic mihi ad tantas aedium uillarumcç magrtificentiai,nônulli prifeorQ incptiasfalfo arguen tcsinfukantmccfingulisutnSccubicuIis caminos,neclatrinastüifle. fed decaminisS^ neccflàrio per hyemem calore,ratis fupraeç in zetisfatftum cxiftimo.Sic^ eruntqui con tendant,non potuiflè tenuioris cenfus homines eàs habere zetas, foeû refpôdebo eos media habuifleaula,ad que rota familia côfideret,ficurplurimis nue circa urbê,5C parte ItaliæRegnir appellatâ,in urbibus ôé oppidis feruari uidemusi quan^ Gic.ad Qiiintü ffatrem Afiæ tune proprætorê de uilla,quam fibiin areano »dificabat fie habet Vapo--farium ex quo ignis erumpit.EtTrebatioidêCic. Valdetimeo nefrigeas in hybernisî quamobrem camino luculento utendû cenfèo.latrinarum uerô iniuftiore caminorS calumniam fuifleoftendâ.Multisunamquanqp etiam mediocris cefus ciuium ædem uillam feruis libertis an cil 1 isep abundartc confiât, qui excepta in uafis dominorum uert j tris pondera déportantes,in aquarû decurfibus abqcicntes,uafculû illico emundabant. non folum enim in ædibus fed uicis, uqs, uinculistç ÔC andrônis ferme infingulis aquae publico inftitutOjin id ad falubritate ciuitatis adiumêti decurrebSt.libetqs magna in pu denda re prifeorum prudentiam,liberius ealamo $ uerbo ÔC famine fortaflis aufuri fuP mus,cxprimere;Ne tantafëruoriîpuerorûcç urbem incolentium turba, quantam fuifîd crcdendûeft,ncperegrinamuftirudo,quârefert hofpitio carentê,peruias quâdoçpnô^ ôes egifle,omnia quod neceflariû fuiflet fbrdib.Ôi^ fœtore eôpleret: latrinat primum in ipfis urbis moènib, aliqüot mille,ô^ aliæ pariter certis in locis,publicac inftitutf fünt.cja quidêfcxti Rufïî uiri côfularis brcuecôpendium oftêdit.SC cùmid paru prodefle fit ui-» fHm,aquarûdecurrustotaurbe(quodFrôtinus indicat)poftangülos itaderiuatifunt, ut etiâ interdiu fine pudore,exonerandi in ipfis uentrê pratbita fit facultas.quibus in lo' cis publica impenfa,fpongiæ fufticulis ibi catenae firmatis alligatç crant,quibus obfcoe na non fblum abft^ere, fed fumpta bis teruc aqua lauarelicerct.tcftis ad id mihi nunc unus,fedlocupletrfïrmusfit AnneusSeneca, quidudumut ferîs in ampliitheatro pu^
gnani^
-ocr page 237-t i B E R N'O’n V fi.
Ä gftfttufus otqéérctur,captîuæfortis hominem, fimulata exonctadi ucnttfs néceflitate, cum à perducente licftorc permiHus effet paiilifper fcccderedignö cui er^t in id alligata Ipongiain os fuffarcinato ene(ftum,fcrarum iæuitiç fc fubtraxifTe dicit.Feneftfas uèro^ quas trarifennasFeftus uult appcllaras fuiflc,prifci ampliflimas etiâ ut uidet extra pro-» portionê frctruntyea(ut uult Plln.)ratioftc,quod agitatö uento aut tenui aura aerê fer-J . Mari in ædibüs (alubnorê exiftiment.Fuit etiâ unaquatp in æde aut uilla impluuiö : que Afconius lêcuntia atflione in Verre locum fuifle dicit fine te£flo,qüa' impluerc imber in domum poflèt. Vilde Cic.terna in Verrem, oftendam in ædibus priuatis lonea diffici-’ li£$ uectura columnar fingulas,ad impluuium feftertqs quadragenis miltbus. Et textri-* ftum unaquaccp etiam fplendidi uiri domus,in atrio habuit löcatS.AicöniUs in Milóniai nam Cic.orationem. Clodiapi ad Milonis domum deïati, telas quac ex uetcri more irt atrio texebantur dirueruncEt Cic.ipfc tertia in Verrê.Nulla domus in SicHû löcuples
P fuinubi iftenon textrinum irtftitucrit.Poflemus ex his, quæ fupra collegimus, Icóïicas ® in cubiculis aureas argenteas SCcburncas.lcdlorum fulera ex biflb purpura Iineistç auro intertextis:ftrata in cubiculis,tapeta Êlt; ueftitos aulæis murosipolTemus abacos cunt fuppofitis ad aquas excipiendas iminundas conchis aureis àC argcntcis,cum uaOs uina rijs aquarijscÇjitem aureis amp;nbsp;argenteis,cn m^rhinis trullis èC câtharisipoflemus biblio-, thecas in uillis fingulis intégras repetere.PoÏÏemus pauonum turdorumc^ auiaria, galli narum columbarumtç milia,oftrcaria,pifcinas dicerCiSed c3 ca unufqüifcj^ ex fuperiori bus fumpta facile poffit,scdium amp;nbsp;uillarum partibus applicare,dcfincmus:propofitocp nihilominus uillarum magntficentiæ 8C prifcorum magnitudinis opum intcndëtes, mi rum dicimuSjOmniumfuiflein ca remaximum,ciucs Romanos etiam mcdiocris cêfus^ nó ternas modo autquaternas huiufmodi uillas,fed multo plûtes habuilÏe-Verrem eiri fan's innuit Cic.trigintahabuifîèüillas,inquaslecîos,fulera,fupcllelt;flilem,ö^örriamcn, ta Siciliæ fiirtis amp;nbsp;rapinis aducôa,perduxerit.Necuerô emiflêeas,poftcontradas tati ta rapina diuitias. Verrem fatis conftarc crédtmus, quando earum coemptionc ufllarfi(
C à Cic.obtjci non uidemus.M.C^lium cuius caufàm M»Cic.pcrorauir,paucarum djuitin rum fuifle,qui earn perlegit orationem intelliget,ô^ tarnen Cic. in confutatione fie ha* bet.Sumptus unius generis obieôüs eft,habitarionibus triginta milium dixiftis habita re.Et i^fum Ctc.qui nunquam diues inter Romanos ciucs ut habitus ( licet per calum* niam baluftius id obqciat)duodeuiginti habuifle uillas, nos curis aliquâdô liberiore»gt; in epiftolis ad Atticum collegiiîè meminimusjfed cas quat nunc memoriae occurrerint 'vUUCitiHi rcfercmus.Tufculanamjinquanuncdccimo abutbemiliario,cryptacferratac Graecum extatmonafterium.Lanuuinâ cuius oppidi nunc fummi uiri Profperi cardinalis Colff* nae,ct fi publicum erat Romani populi municipi5,agros Murgnarum familia indeoriS .da,maiori ex parte poffidebat.Habuit ad Afturam nunc Antonq columnae urbis praefc ëli arcem,uillam Arturicenfem.Habuit ad idem inferi man's littus Phormianâ,cuius uc rtigia apud Molas amoeniffimfi Gaietæ uicû inipèxifle lattamur.Habuit puteoIanS in qua Adrianus imperator obrjr.Habuit Alfienfcm nobis incognita. Fuit($ ilU omnium gratiflima Arpinas paterna,cuius in Legum dialogo meminit.Fuit ôë ArcanSnSc Ar-
'.£) ceoppidSCaffinati propinqu3,in quo Qiiinto fratri comuni uiridaria,id crt collcs ar-duosornninofterilesSCfolagratos uiriditatc.ffatri emifîè alicubiinEpiftolis fcribin: Fuit amp;nbsp;Pôpeianû ubi nunc paulo p'us minus duodecimo à NcapoIimiIiario,S.Mariae annûciatç uico eft appellatio.ad ipfasqi uillas,cum fæpe numero CicJuiiTe legamus.nS quam aliquid dctulitfupelledilis,aut librorum,utquôd fupra iufeconftiltiindicât, om nes pariter bene inftruirtas tenuifle uideatur.SC nunquï pauciotes triginta libcrtos 1er* uoscg Cic.iter facicns duxit, cum aliquando uxorcm ÔC libctos trahens plurimos fplè^
leuis fuperbaiç uxor Tetentia ancitlarum cohort em habueric,quae illi in patriam re* uocatoxum curribus fexdecim Brunduftum ufcp obuia fiiit.In oratione etiam Milonià na Cic.qucm mcdiocris ccnfus ciucs comitatum in uillam itùri ducerêt,fatis fie öftêdit, Milo qui nun^,tum cafu pucros fymphoniacos uxoris duxerat,0^ancillarfigréé«,till qui fem per fecu fcorta,fem per exolctos,femperlupas duceret, turn neminê. Aiconiui .ueroPedianus in eandêorationc,comituquos ciucs Rom. inuillas ducCrentnumerdi fic indicat«Milo rhedä uebebat cû uxore faufta USyll^ diâatoris âia,et M.Fufio faml
liarc
-ocr page 238-193 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T R I V H P H A^N T I s ROMAE
Itarefuo.Seqûcbatnr cos magnum fcruorûagmen,inter quos gladîatores quotç erant, ß tx quibus duo uoti. VndeCïc.eodem loco.Cum hic Milo cum uxore ueheretur inrhe-da pcniilatus,magno cüm impedimento,ac muliebH ÔC delicato ancillarû puerorumtj comitatu-Et Quintus Gic.frater Marco fratrc opibus tenuior,qualcm uillam fibi para-» ri fecerit in Arcano nurtc Arce oppidulo Cafïinati propinquo, oftenditipfius M.Cic» épiftolâ,cuius particulàs hic exccrpam. In Arcano ad quintû Idus Sep. aquâ,quam ibi duccbant,non longe à uilla belle fané fluentem uidimihil ei reftabat prçter balnearia SC ambulationèm ÔC auiarium.Summâ dignitatem pauimenta porticus habcnt,quod mi' bi denicp apparuit,poftquâ 8C ipfa tota patent 8C colurtînac politaè funt.camcras quaidâ non probaui,mutari(^ iullî:quo locó te in porticufcrlbcrc,aiunt,ut atriolu fiat.Equidc hoc quod mclius intelligo amrmo,mirifica fuauitate te uillâ habiturûjpifcina ÔS. falien* tib.aquis,additis palæftrà 8C fyîua uiridicata, Quan^ ca uilla quac nunc eft tanquâ phP lofophia uidetur eiïc,quae obiurget cæterarum uillariim infàniam.Habes de rebus rufti cis urbanâ expofitiortem.Expolitionesutriulqp noftrum funtinmanibus,fed tua ad per F feélum.Plin.autém orator homo,ex Como,uir Romç alicnigena,quid uillarum habuc rit ab iplb audiamus.Cum enim uillam quæ fibi erat in Thufcis dcfcripfilîèt Apollinarl, Iuo:fic ad fine epiftolæ habet.Habes caufas cur ego Thufcos mcos Tufculanis,Pracnlt;k‘ ftiniSjTiburtinis præponâ meis.ô6 in alia cpift.Romano.Ego ad Lariû lacum. huius in littore plures uillæ meac:fed duç ut maxime dclcélant,ita exercent: al ter a impofita faxis more Baiano lacum profpicit,altera acque more Bàiano lacum tägit ♦ Sed erunt qui Mi lonê Clodium Cic.ad Quintum fratrc,Plin.ôC Verrem inter opulentilîîmos, non inter mediocris cenfus ciues Rom.adnumcrari uclint:tjs($ refpondemus M. Craflum dicere folitum fuifiê,non efiè diuitem qui excrcitum ex proprio alere non poflet, ficutipfun# quot;nbsp;potuifie coriftabatut pariter diuites clic dicamus Dolabellâ in cuius epiftola ad Sena* turn P QiR.fcripta uidemus eum dicere,exercitum libcralitate fua fuftentatû bené ha-* bere.ficutSC Brutos amp;Calïios aliquandiufuftentalleconftat.diuites ctiâilli erant,pet , quoru ^ros Anneus Seneca bina aut terna flumina à fummo Apênino in mare fcribil Ö, dilcurifle.Diuites 8C illi erant,quos Tyberius Gracchus in Hifp.iturus,cum per Italiam fterfaceret uidifie dcplorat,fena,feptena 8C pluraferuorum milia in agris haberé,quani obrem fui extermintj legem Agrariâ ferre conftitùit. lam L. Lucullum amp;nbsp;G^PorripeiS ditiflîmos fuilfe nullus addubitauerit,quilegeritLucullum àPôpeio â(f Cic. Xerxéto^ ' gatuni fuiflè appellatum,quiminimâ ob deleélatiunculam môtes in Puteolano ad nSC
AgnanS perfoderet.amp; Dcmet.Pompetj libertum in Afiam ad uillas,^os SC cçteras di uitiarurri fiiarum partes infpiciendas euntc,tâtum in comitatu habüifle apparatû, ut re^ gib.noftri temporis aequiparari potuerit.Cui omnes Afiæ populi potiufquâ Catonilo* go itinere obutj procedebantJam tandem prifeâ ædificiorum urbis Romac magnifie?' tiam,fplendorê,ornatum,quodin re exinanita fieri potuit,iam ciuium illainhabitantiS diuitias,lautitiâ,ingentes cxquifitilïimosiç apparatus,nô parua ex parte ctedimus oft^ difle.uelim itaep nunc mecû fint qui fornices SC cameras qui antra,qui fundamentâ, fub uineis fub ipfis ecclcfiis,ôé ciuium noftri temporis domibus ac calls intra urbis mœnia, . ëC ubiqi in circuitU éxtantià infpiciant SC contemplentur. Velim elle qui ad omnes uias “ confulares, Aureliam inEtruriac maritimisPifas uerfus, Calïîam ad Sutrium Vetrallâ, Viterbiumeç SC VulfinenfészFlaminiâ per Narniam, Meuaniam, Fulgincum»Nuceriâ, Gallium,fanum Fortunat,Pifaurum SC AriminumtPer Latinam ac Lauicanû nunc Val montons,ôétîurtc Campariiam ufi^ in Cafinatem fandi Germani faltum: per Appiani Albæ Aricfætç ruinas, ÔC müros Pontinæ olim Plaudis potes, à nimphis ad TerracinS, inde per fundos Itrum, Molas^ Sueflàm, Qi medium Sfellatem campum ufcp BrundiP fium,inde tranfuerfo itinere per Atellam nunc Aducrfam,Putcolos, 8C circum BaianS olim finum nunc Tripergule balneas ufcç Cumas j Velim itaej elle qui acdificia alicubi ad diélas uias femtjntegraraut quod certius eft ingentes ftupcndastj corum ruinas mc cum inuilât.pauimêta infpicianlithoftrota ucrmicülata amp;nbsp;fcalpturata,pifcinas alicubi, oftrearia,ferarum auium(ß,aut Ieporaria,aut clauftra:ita inter rubos uepres amp;nbsp;fpinas ap parentia,ut facile fit futurum ea paruo negocio,pafuaq; impcnlà ufui prifeo reddi. isep diligensnofir% huiufmodi indagationisfociuscUmnolfra etiamhlt;ec,quathoc colk' gimus
-ocr page 239-L I B E R. ÏT Ó N V ï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19?
gimuS libro legerit,negate audéar,i]|jüs a populi faiiïè Romani,in quo oês auro ó^ar* gento,ac tonus orbispraeda qUxfitis opibus abundauehnt, adeó ut non fold patritij SC cqucftris ofdïnis üiri, non folum plebeif in tribubus centurtjs cenfuq? afcnpn', domö in urbe SC üiltas denas pluréfue habuerint ornatifTimas, ac fumptuofiHimë paratas, fed lu bcrtt amp;libertini generis infirtin,fimilibus in urbe in fuburbanifcç.amp;per I taliâ omnê,extract eatn,xdibus órnati fuerinnScribit SuetoniusT räquillus C^farê perpetuC dióato rem^utgratiâmuleis alijslargitionibus lenocinqfc^ quædtâ, noüo itêmodo aucupareE . VigintimilibusRomanisciuibus,quibusterni,autplufeseßentnati,campüStellateinl Caitipani agri maxima,mciioremt^ parte,çquisportionibusdiuifîfTezdonumcertéext nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
mium,in quo plurima SC opuletiffîma fint etiam nunctaftella Ceanu, Talenurn, ÔC alia lt;■ prout in Italia ollendimus illuftrataifecerSrc^ tanti id munus,qui acceperât Romani ci* ueSjUt tan qua unafodalitas inde effedti, pro edmuni Omnibus elogto ac titulo,in monu métis fc finguli Stellares inferipferint. Vidimufq^ noilro indicante Otflauiano Vbaldi*
B' no,no minus optimo,qua nobilitateinfigni,qué prçclarus princeps FedcricusFcrctrê* fis unicum habet germanS fratrem, ad quatuor pyramides fepulcrorfl Vrbini effe mar* morcasjin quibus fingulis,diuerfl ciues Romani,fuis funélorum mtliti^ munerû titulis, ftellatem literis maiuKuIis elegitibus.quifcç addiderat. Ex eo itaeç ingenti ciuiû nume-ro,undc uiginti milia Stellatûgt;ternis aut pluribus autfii filqs felegi potuerunr totidc,aut plura milia tribus pauciores,aut nullos habenrium natos fumipotuiflennamp;fhçc uiginti milia ex ciuiii corpore urbi inclufo fumpta fuifie non dubitamus.Satifcp fijperius in ret* publicxadminifirationis partibus ofiendifièmeminimus,plureshalià,plurimos carte* tas impertj prouincias ipfa urbeciuesRomanos amp;nbsp;milites habuifle.DigreflTi nuper fui* mus àpropofito,ut âd libri huius initio j)pofuimus,amp; Francifconoftro Barbaro oftê* dendu nos diximus fuiflè pollicitos,cû faenofe exoluamus. Non folir aiginti,fed mul to plura ciuium milia fuifie prifeis teporibus Romar,qui ardium fiipelleélilis familiar ôi ap paratus omnis fplêdore, lautitia atqi luxuria, nofiros omnes hutus têporis urbiû Si op*
C pidorû ciues,loge fuperauerinc. fediam unde ab infittuto abiuimus,reuertamur. multa iuperius uirorû cuiuslibetartatis confuetudinesmorefq^,multaardiumâfuillarum opu* lentiam,magnificentiâæfplendoremofi;endentia diximus,quaemulieribus quoeppo* tuerût elfe cômunia. Nunc aliqua eis accommodata fo I is cùm attigertmus, alia etiâ per earn occafionem fcribemus,quar uiris quoep fuere cômunia. Nihil uero magis propri9gt; nihilmulieri maiusautdecétius quàm pudicitia,de qua, quid fenferint curauerintqi pri fcfprimûà Liuioaudiamus,is libro decimo,fichabet.Certaméinfacello Pudicitiar pa* tritiat,quacinforoboario eft,intermatronasortû.Virginiam Aulifiliam,pâtre picbeio îitfttiintk. nuptî L. Volumnio cofuli matronar iâcris arcuerût: in uico longo ubi habitabat ex par te ædiû, ^d fatis efièt loci modico facello extruxit, aramc^ ibi pofuit Pudicitiar pkbeiar. Et Plinius,Pudiciflima fœminamatronarû fentêtia Sulpicia Paterculi filia, uxor Fuluq Flacci,elcda fenatufcôfulto,quæfacrû Veneris ex Sibyllinislibris dedicaret. Si ad pu* dicitiam per moderationê uitae côfcruandâ,fcribit Plutarchus tn Problematibus, quod
' D fupràfumptûàM-Gatoncretulimu5,muliercscognatosorcofculatasfuifie,c8qs uini ufus elTet interdi(Sus,idcirco ne bibentes laterét,fcd domcfticorû congrefiu redargue* rent.Et AulusGelliustMulieresRomard^in Latioabß^cmiaeuixerQt,inftitutSlt;^utco* gnatis ofculum ferret reprehendendi caufa,ut odor indiciû faceret fi bibiffent.honortç fempermulieribuspro uirtuteeft habitus,quifamémaximusinchoauitinVcturiama* tre.amp;^ Volûnia uxore Coriolani:à quo cùm impetralTentjUt r edirct in V ofeos, SenatuC* côfulto honores decreti mulieribus,ut cederét eis femita utri,auro(^ illaeuterent amp;nbsp;pur* purarnec paruus eft honor,quêmulieribus tributû traditVlpianus De fcnatoribus.CU rifitmarumenim,inquit,perfonarüappellationecdiinenrurfaemjnxclari(Iimisperfo* nis : clarifilmarum quoep fœminarum nomine fenatorS fifiar, ntfi quar uiros clarifiirtiot fortitaefunt,non habentur.Fœminis enim dignitatem claritTimam mariti tribuuntrtan* diu igitur clarifiîmafœminaerit, quS diufenatori nupta eft,uel clariffimo,uel feparata ab CO alrj inferioris dignitatis nô nupfit. Sed nuptar priusconfulari uiro impetrare folét à principe (quamuis perrarô) ut nuptæ minoris dignitaris uiro,nihilominus in côfubri ouneantdignitate^ut fcio Antoninutn Magnum Auguftùmiuliar magne confobrinae
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c fux
-ocr page 240-t94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TR ï V M P H À N T T s R o M AE
fuæ indulfilTc.Poßcm hoc loco,8Cmulti fortafle facicndu mihi fuiflè exf(limabant,mu!' ßj tarum mulierum laudcs attingere.fed paucis brcuitati cofukurus ero contcntus. Portia Bruti uxor, Catonis filia, cukro coxam uulnerauit:ut conftätiam fortitudinemcç cxpc* rïrçtur.Zcnobiam fcribitTrebelliusPoHio, Odcnati PalmirenOrn principis uxorem, mukorumfentcntqsfortimarito fortiorem fuifîe,muk'crê omnium nobiliifimâ amp;nbsp;fpe-' ciofilïîmam. Vidorinamc^ didlam caftrorum matrê, ubifikum 0^ ncpotcm uidit ocdquot; lbs : Pofthumium Lollianum 3^ maritum liortatam fuiffc, amp;nbsp;iuuiffc ad impcrium,£juod . nbsp;nbsp;nbsp;ô^ipfa in gcrmanisgeflit.Ncc fuit minor aliquandoprifcis, mulierum ucfaniacatcp im-
irtwli”ó-«X» pudicitiç puni«onis,quàm honoris uirtutibus habendidiligê(ia:Fabium Gurgitê fcri-* Jaihtf habita, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;decimo Liuius,aliquot matronasà populo ftupri damnatas pecunia mukaße: e*
quo mukatitio aere Veneris aedcm,quaf prope CircQ ek,facienda curauir, Claudia c dnt Cfus carpentufrequenti populo uia progredi nequiret, ut frater reuiuifceret optauit, óó uerbo polfulauitzqui clalïeapud Siciliam perdita, populum rarcfecit, damnatac^ graui muka e(f:Tiberius princeps matronas proRratæ pudiciriæ, quibus accuiàtor pubhcus F deelTenut propinqui maiorS more,de cómuni fententia coherce rcnt,autor fuit.Et Do^ mitianus imperator probrofis foeminis lecflice üfum ademitjiufcp capiendi legata hçrC' ditatcfcg. S)i. Alexâder Seuerus imperator mulieres infames, quarum numeru magnum Dc ut/liiM. reperit.puniri iulfir. alia nunc in moribus confuetudinibus, rckqua ek pars ueftium, cuius uerbi multiplex fignificatum efle uidemus.Feftus enim fic haber. Veftis generali ter dicitur ftragula,forenfis,mulicbris. Veftimentû pars aliqua,ut pallium, tunica,penil la.Sed Vlpianus De legatis tratflâs latius exponit. Veftimêtorum funt omnia lanea, li-* nca($,uel fericea, uel bombicina,quæ induendi,præcingêdi,amiciendi,infternendi,acgt; cubandiq caufa parata funt,dlt; qux his acceflionis iure cedünquse funr,inkitar,pflt;fiurp, clauicß,qui ueftibus iniuuntur. Veftimêta omnia,aut uirilia funt,ant ptterilia,aut mulic* bria,aut cótnunia, aut familiaria.uirilia funr,quæ ipfius patrisfamilias caufa parata iunr, uelutitogar amp;tunicac.dequibus fichabet Alconius inorarione proM.Scauro:Cato praetor iudiciû,quia aetate grauabafur,firte tunica cxercuit,campeftre fub toga cintffus, Ö in forum qüqcj dcfccndebar,iufcß dicebatudc^ repererat ucterc confuCtudirtC, quia fta* tuac Rom uly n foro,amp; in roftris Camilli fuérunt togatç,finc tunicis,palliola,ueftimen' ta,firagula,amphicipe,amp; faga,6C reliqua fimilia,pueriliafunt,quac ad nulls alium ufum pertinernifi puerilem,uelutitogæprçtextæ,ak'culæ,chlamydes,pallia,quacfilqsnôftris cbmparamus.MuIiebria funt,quæmatrisfamikas caufa comparata funt,quibus uir non facile uti poteft fine uiruperationc, ueluti ftolac, pallia, capitia,zonac, mitra, quæ magis fegêdi capitis,quàm ornandi caufa eftcôparata,plagulac,pcnulae,pallium,ucftes,fiCre-' liqua huiufmodi,quibus fine reprchenfione.uel uir,uel uxor urat.Et de toga ôi* ftolâ ßfi hab«in Philippitarû fecundo Cicero,in Antonium dicens : Sumpfifii uirilerrt tOgatn, quâ ftatim muliebrê.ftolarrt reddidifti.familiariafunt, licutfaga, tunicæ,p«îulæ,linte3, ueftimenta ftragula,ôif cætera fimilia. ueftis etiam ex pcllibus conftabit, item pelles cagt; prina: ÖC agnine ueftis erunt,cùm ÔC tunicas ÔC ftragulas pelliceas nônulli habeant Ar* gumèto funt etiam nationcs quædâ,ueluti Sarmatarum, quæ pellibus teguntur. Ariftd ctiâ coatftilia uefti cedere ait,S' tegumenta fubfelliorurn uice margaritarû.Tapeta ueftl cedunt.quae aut fterni.autinniti (olennfed ftragulas amp;nbsp;bafionica,quac cquis infternifo-* lent,nô puto ueftis efle.fafciac cinciiles,paludefqj âf impilea ueftis loco funt,quia partê corporis ueftiunt.alia caufa odonû,quia ufum caiciamentorû prçftât. Ceruicalia quoqt ueftis nomine c5tinenf,SC culcitrç etiâ ueftis erûtEt Califtius feribit ueftis appellation tam uirilis,^ muliebriSjôifccnica etiâ fitragica uefi:is,autcirharcedica fit,continet. Ve-* ftiûuerôuocabulaparticulariterexponi, ideofuperfluûSCfimul impoiïibilcdicimus, / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quia eorû,quibus noftra çtate,Unaqufcp utif ciuitas,uocabula fatis feiri nequeût.Nâfirt
gulo ferme decênio, fingulis in ciuitatib.muratas fuifle eu nominibus formas uidimiis» Tarnen ut prifeorum induendi morê,qui apud feriptores inuenitur, noftri intellig3t,all qua afFeremus.M. Varro tunica à tuendo corpora,toga à tegêdo: cinlt;ftus uirorum,cin-* culum mulierum. Afeonius Pedianus fecunda atftione in Verrem. Toga communis ha bitus fuit ÔC marium 5C foeminarô,fed prçtexta honeftorum.toga uikorum,quod etiam ûimulienbus feruatur.Nonius.Tmuca ucftimentûfüie manicis, ideo Vùgüius expro**
bran«
-ocr page 241-LIBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;195
A trans.Et tunicæ manicas. Et infra toga no folum uni,fed ôi. muliercs utcbantur,qùan^ uirorum etiam publicæ necefïîtatis indumêtum fuit, Suetonius de Augufto. Habitum üeftitumcÿ priftinum reducere ftuduit:ac uifa quôdam pro condone pcnulatorum un-ba indignabûdus ÔC clamitâs.En,ait,Romanos rerum dominos, gentcmtp togaiâ. lS]egt; gotiS acdilibus dédit, ne quem pofthac paterêtur in foro circocj, nec nifi pofitis lacinqs tOgatS côfiftcre.Et Hadrianus fenatores ôi. équités Romanos,femper in publico toga-tos eflèiuflinnifi à cœna reuerterentur. Ipfe cum in Italia eflèt, femper togatos inceflit.
Antoninus philofophus ingreflus per Brundufiû Italiâ.to^am fumpiît, amp;nbsp;milites fumereiulïit. nec unquam milites in Italia fubeo non togati fuere. Seuerum Aphrum fefert Capitolinus, cum togatus ad cœnam imperatoriâ palliatus ueniflet, qui togatus uenire debuiflèt,togam præfidiariâ ipfius imperatoris accepiife.apud eundem Capito-linum eft epiftola.Imperator Cômodus Clodio Albino falutem SCcçtcra,ut tibi infigne aliquod imperatoriæ maieftatis accedat,habebis utêdi coccineipallij faculratê,fcd pur-purâ fine auro.ôC Plinius orator Præfenti. Qtioufc^ calcei nufquä,toga feriata. Galceitç uerbi expofitionê alio tacflam tangêdamtç loco,libet repetcrc, quia hic à Plinio melius » fuo côtrario apparet.Sicut enim toga omnium fuit ueftium lôgilfima, ita calceus crat breuifiimus:undemilites in pvælium ituii,cum faga SC breuia fumpferât indumêta, cal-ccati dicebantur.penula ueftis,quam fupra tunicam accipimus.Stola quçomne corpus tegeret,palla honeftæ mulieris indumentum,hoc eft,tunicæ pallium. paludamentS ue-ftis,quæ poftea dfcHa eft chlamys.prptexta infigne Romanu,quod fupra tunicas honorât! quicp fumunt.Calanticæ tegmen capitis muliebre. Aylga genus ueftis peregrinum, plagæ grande Iinteum.Tegmen,quod poftea ditftum eft,fafcia breuis,uirginalê horro-rem cohibens papillarum. Abolla,ueftis militaris.Sagum,militare ueftimentS.Regilla, diminutiua ueftis.RalIa,di(fta a' raritate.Rica,quç amp;nbsp;fudarium.Cefitium,linteolum pu-rüm Si candidû.indufium, quod corpori magis adhæret ueftimentû. Patagium, aureus ornatus uefti additus.Supparum,linteum fémorale ufqi ad talos pendes. Exoticum pe-C regrinu.Mollicina ucftis,à mollitie ditfta.Amphitapg,ueftesuillosutrincp habctcs.Lç-nâjUeftimentum militate,quod fuper omoia ueftimenta fumitur.Carbafus.palliû quod amiciuntur,aütfericeum,aütlino tenui.Limbus muliebre ueftimentû,quod purpuram inimohabet.Flammeum,tegmêquo capita manonæ tegût. Recinium,palliolû fœmi-neiimbrcue, quo mulieres in aduerfis ac ludibus utuntur. Nâ cùm omnê ueftitum de-ïicatioremamp;luxuriofum ponunt,reciniafumunt.Tapete amp;culcitrafuntnoti{rima.Su-bucula,ueftis intermedia.Capitia,capitis tegmcn.Encimbomata Si parnacides,genera ueftium puellarium. Barnacidæ,quas nunc guarnacias dicût. Diuerfitas uerô colorû in ueftibusfuitjdiuerfisrationibus amp;temporibus.Ciceroin Vat!niumteftem,Togâ pul-lam fuifleatram ôiSnigram,ô(^qua in funeribus eflèt ufus,ficoftendit.Atcp ctiâillud àte feire cupio,quo côfilio,aut qua mete feceris,ut in epulo Q; Arij familiaris mei cum toga pulla accumberesfquem unquam uiderisfquê audierisfquo exemplo,quo more fez cerisfQuis unquam cœnauit atratusdtaenim illud epulum fuiflè funebre,utmunus fit D funeris,epulæquidemipfæ dignitatis.SedomittoepulumP.R.feftum diem argento Si uefte Omni apparatu ornatuq? uifendo. Quis unquâin lutftu domeftico, quis in funerc familiari cœnauit cû toga pullafCui de balneis exeunti prçter te,toga pulla data eftf cû tothominum milia accumberent,cùm ipfe epuli dominus Q.Arius albatus elTet. Qua-jes uerô alrj fuerint ueftium colores, dicere ex ipfis ueteribus poflem. fed noftri têporis VeHiunt ^uocabulis, fingula eorum i eddere no confiderem. cymatilem enim marinû cgrulcumtç colcrtf, dixerc,quod nos uiride.Stf Placidus fie habet. Glaucus color interdum pro uifidi poni-tur,cft qui admixtû habet uirori alborem.Virgilius glaucas falices Si oliuàs dixit. Item in hominibus Si equis,glâuci oculi.pro fplêdidis ponûtur.Iegimus nonnunquâ Si matris colorem glaucum. fed tunc quâdo canefeit flutftibus. Vndc Glaucus deus maris fe-niorfingitur.lmpluuiatuscolor,quafifumatoftillicidio.Caltulacrocotulià croco,nûc giallo. Cerinum,à ceræ colore. Ferrugineum,à ferri colore.Oftrineû fubrubeû.Murex fuit purpureus,rubeus,fcarlatû.Croceata,crocei coloris ucftis.uiolatia.ut nunc. Antra-cinus nigenà carbone Grçcû.V arro de uita patrû.Propinquç adolefcêtulç etiâ antraci nis proximo amiculo nigellojcapillo dimilTo fequuntur lu(ftû.Plinius;Colores in uefte
Blondus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r x très
-ocr page 242-TRIVMP« AIM ri s R Ó M /fi
tres à floribus.A cocco,quirofis tnicat,nihil afpecïu grarius.Amcthyfion,ut uj'ola ,ppe purpurcum.Tertiusuiolac ferotinsc, honor in nuptiafibus flammco icctninis conceuo a GrgciSjItaliaillorum nomen ufurpante.lam purpuram prcciofiffimum fuiffe elcgantet rubentem conftat.Eius origine fic edocet Placidus grammaticus: Murex cociea vmris, cx qua purpura magiftratuum color,de qua Liuius X xX.poftM. Catonis uerba con^ tra tribunüplebis.Icgem Oppiam abrogate conatu. Purpura uifi utemur prætextati in magiftratibus amp;nbsp;ücerdottjs.libcri noftri prætextis purpura togis utent. MagiftratibuJ in colonqSjin municipijs.togar prætextx habêdæ tus cil. nee id ur uiui folum habeât tagt; turn infigncjfed ctiâ ut cum eis crementur mortui. ÔC cum tibi uiro liceat purpura in uc' ftc ftragula ufi,matremfamilias tuam purpureum amióum habere non fines : nbsp;equus
tuus fpeciofius inllratus crit,^ uxor ueftitafSed Vlpianus De legatis:Purpure appella tioneomnis generis purpuram contineri puto, fed coccum non cótinebitur, iuccinutn amp;accinum continebuntur.Purpurac etlâappcllationcfubtegmen facfiumcôtinertnc' . mo dubitat.de uefte autem ftragula, quod habet fupra L/uius,aliundc etiâ petendS eft, “ quodid uerbümalé nunca noftris intelligi uidemus.Dc Tuberonis cm fa(fto,qui in fit-' neralibus Scipióis ftraucrit pelliculis hædints lecfticulos punicös,ff pc alibi legimus. Et Seneca epiftola quartadecêtefima fic habet. Tuberonis hædinos Icóos, cCin publicS fternerentur,hædinaf($ pro ftragulis pelles, 6Clicet aliqua fuperius ad id facientia dfdia funtjunico in loco abundè facit,in eius uerbi fignificationeVlpianus,Necp enim dubtü cft,quin ftragula ueftis fit omne pellium peiiftroma:in uicïum ergo ueftem accipimiitj . non ftragulam,inftratum,omnem ftragulam ueftem. At redeundum cftadmuîicrcs,à De muUe/ qurbus de uefte trac'ïaturi incipimus.Liuius in fuperiori oratióe Catonis, pro lege Op^ »KW oriMa pia cóferuanda. Munditiae ornatus Qi cultus haec foeminaru infignia funt, hss gaudêt SC
W. glorianfiir,huncmundummuliebrcmappellarûtmaioresnoftri.â^ Varro,Mudusmit' liebris di^us à munditia.Vfpianus de auro ÔC argêto:Mödus muliebris eft,quo mulief mundior fit : continetur co fpcculum, matula,ungucnta, uafa unguentaria. Paulus uult etiâargentum balnearcmundo cötineri.EtPomponius:Ornam2tamiiliebria funt,qui bus mulier ornatur, ueluti inaures, armiilæ, 5( utcftolæ, annuli prætcr fignatorios, au^ rum,gemmæ, lapilli, uittar.mitrae, ièmtmitræ, calanticæ, acus cum margarita, reticuk.' chrochifuntia. Multa SC admiranda Plinius de mulierum Si fimul uirorum ornamentis ponit,quorum partem dicemus, Vniones digitis fufpendere,ôifbinos ac ternos auribus feeminarû gloria eft.Crotalia appellant,ccu lono quoep gaudeât ÔC collifîonc ipfa matquot; garitarura. Affe(ftantlt;^ iam SC pauperes fœminæ licitatorcm,in publico union? effedf^ CTitantcs.Quin ÔC pedibus,nec crepidaru tantum obftragulis,fed ton's focculis addunfî neep enim geftare iam margaritas nifi caleent, ac per uniones ambulêt, fatis eft. Et lôgC infrà.Brutus in Philippis conqueftus eft,fibulas tribunis fuifle aureas, amp;nbsp;tarnen eodem tempore mulieres aurum pedibus deferebât.ôff uiri brachijs quod ab ufu Troianorû cft dieftum Dardanium.habeât fœminæ in armillis digitifq^ toti»,cono,auribus,pcr has dP feutrant catenae circum latera,in fecrcto margaritarum pondera,collo dominarö ait' reo pendeantjUtfono quoqj unionum confeientia adfitzEtiam ne pedibus induiturfex eodemc^ eft Plinio : SC India amp;nbsp;Seres margaritas mittunt, pretq milics centena feftertia annis fingulis.Tanto nobis matronarum deliciac conftât.Lolliam Pollinam,quç fuit C. Principis,ne ferio quidê, aut foîenni cærcmoniarum aliquo apparatu, fed mcdiocriurt* etiam îponfalium cœna, uidi fmaragdis margaritifep coopertam, alterno textu fulgên'' bus toto capite.crinibus.fpiris,auribus,collo monilibus digitiftp: quæfumma quadrin^ genties feftcrtiû colligebat.nec dona prodigi principis fuerunt, fed auitæ opes prouirt' ciarum fpolqs partæ. Margarita? circa Syllana tempora cœperQt Romae cfle minuta uilcs.pôft Alexandria uiefta fuere in frequentem ac promtfcuum ufum.hæc tamêad h^' redem tranfcunt,fed purpura amp;C conchylia atteruntur, nifi ucrô purpurarS infania tok-' randa fit,quia fafeibus Romanis ÔC deum religioni accômodantur,ÔC in triumphali mi'’ feentur auro. Nos uidimus Meflàlinâ Claudtj principis lèdente eo ad naualis praelij fpc ôâculum afiîdentem,indutam paludamento aufeo textili,finealia materia. Arfincû di-* cit Feftus efle ornamentû capitis mulicristamp;f clauata diet, aut ueftimenta clauis intexta, aut cakiamenta clauis côfixa.monile quandoi^ mulieruoi ornamêtum,quâdo(^ cquoquot; runï
-ocr page 243--tißH NöNVS' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t97
rum præpendês. Et fpirltcrcrri armillæ gcnus,quo mulieres iitcbantiTrbrachio fummo. foeniinis decora fuifle üeftetn löge latccj diffufatn ad ulnas cruraqj, ab oculis dc* fendendas.fhuneres àutê candida ucfte ÔC auratis foccis ufas fuifle beatus Hieronymus ad Siluinaid fcribens.fic ind{cat.Quæ pullam tunica nigrofl^ calceólos, candidæ ueftis Sc aurati föcci depofltione fumpfifti.Idcmq; in Câticis CanticorS fcribit. Ornamentum quod folet uirginum pendcrc collo, nScupari ormufeS, à quo item do(?lorc ad RufticS monachum fcribentc cft. In India nafci carbunculum SC fmaragdum, SC margarita cangt; dentia,unionef(^qüibusnobilium fœminarûardctambitio.Alia nuncfparfimcolle(5Ia afFeremiis,aliquid commune cum ueftibus babentia : flquidê caput ôif pedes ficut SC liquum corpus pah'ter uelliri proprie' dicitur.Fimbria eft, omis ueftiû extremitas. Exo» inides eranticomicorû ueftitus exertis humeris. Læna,ueftimentigenus habitus dupli-cis.Lacerna,ueftis pars infra capitium:Iacinia,pars ueftimêti inferior. Lanerû,ueftimé» ti genus ex lana fuccida confedfS.Mullci fucrunt calcei Albanorû regum.ô^poft Pa tri-ß Ciora,à mulâdo,id eft fuendo dilt;fti. Muftricula eft machinula ex regulis, in qua calceuS
nouus fuitur.Ocrem monte confragofum dicebant antiqui.hinc ocreæ ditftac ingquali-ter tuberatç.patagium eft.quod ad fummam tunicam adfui folet.Ricinum.omne uefti-mentum quadratum,undericiniati mimi. Ricae SC Riculae uoeâtur parua ricinta,ut pal-liola ad ufum capitis fa(fta.Supparus,ueftimêtum puellarum lineum,quod SC fubucula, id eftjCamifla dicitur. Stalagmium, genusinauriS. ExcrocolS, pallium tenue meretricâ dicftûà croceo colore.GIomerS,paftorale pallium.PuIuinus SC puluini generis mafeuli in neutre puluinaria, puluinus priuati hominis ccruical, uel culcitra. puluinar ucrô S£ puluinaria principû uel regû, id eft leeftifternia. Biflînus, mulicrû delicqs auri pondéré uendebatur.inter haec ueftium totius corporis,ô^ ab ipfîs dependêtium uocabula: alias quocÿ confuetudines earum rerum ufus 8C inuentionâ,flmul dicere côftitui.Demofthe ncm.inquit Aulus Gellius,ueftitu cæterocç cultu corporis nicido ucnuftotç.nimifc^ aCgt; curato fuiüTe.ôd Hortenfium oratorê prçter Ciceronem clariflimum,qucm aêmuli Diogt;
C nyfîam faltatrice appellarSt,prçfertim Torquatus.8^ uiros,dicit Gellius,Romanos primo fine tunicis toga fola amieftos fui(re,poftea fubftricftas amp;nbsp;breues tunicas circa hume ros definêtes habuifle. CertiflimStç uidemus pelliû fuffultura, nullos unquâ ufos fuifle Romanos, Auguftû enim fcribitSuetonius.uefte no temere alia quàm domeftica ufuni elfe,à forore uxore fîlia,SC neptibus confeda, togts nccj reftridis, necç fufis : clauo nec lato.nec angufto,calciamêtis altiufculis,ut procerior, erat,uidcretur : hyenie quater-nis cûpingui toga tunicis SC fubucula, thorace laneo SC foemoralibus 8C tibialibus mu* nicbatur.Caligula uerô omnium profufiffîmus,pellc nunquam SC ipfc ufus uidetur : de quo fie habet ctiâ Suetonius. Saepe gemmatas depidafiÿ penulas manuleatus SC armil-latus in publicum procellit. Aliquando fericatus,d^ cycladatus. ac modo in crepidis SC cothurnis,modô in fpeculatoria caliga.nonnunquâ focco muliebri, plerSqj uerô aurea barba,fulmen tenens aut fufcinam,aut caduceû dcorum infigniat atep etiâ Veneris cultu ufus cft.Triumphalem quidem ornatû, etiam ante expeditions Afiac geftauit. Binas
I) noftritêporis côfuetudines uarieinteliigi ex prifeis uideo:falutationê quâdignioribus capite detedo facimus unamîniulierum geftaminis obtedi capitis alteramide quarunt SaîuUÜ» utraej, qd Plutarchus in Problematibus fenferit, fimul audiemus. Deos falutâtesraput ciipitetm operiunnuiris autê dignitatc prçditis,ô^ honore dignis,fi quo cafu obuiant, caput ape- p«rt«à f iQt.In occurfu hoftium caput uelamur,uel ad offenfionem* amicis SC honeftis uiris ob-uiam fadi,amp; caput SC nos ipfos apcrimus.Quod ad deos pertinet.ut deos adorâdo hu-miliores reddamur,aut mente,ne quid ominofum aut trifte,inter precandû alicunde au fibus acciderit,idcirco ueftem ad aurem ufcjp attollebât. Saturno capite aperto immola nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t
batur,tanquam ueritatis dco, quod ueritas occultari obfcuräricß nô poteft : Saturnufeç ideo ueritatis parens didus eft,® têpusfit,à quo ueritas nofcitur.Honori quotp rem di-uinâ capite aperto faciunt, quia fplendidum quiddam SC apertû eft gloria, filtj tedo ca-pitc parentes cfferunt,fîliae apcrto,pa(ïis crinibus,qgt; filij patres tanq deos colfft, fil iç lu-du profequuntur.Mulieribus ne aperto quidê câpitc,omnino efle licebat. Eft cm pro-ditum memoriç,Spui ium Carbilium primS Romanorû fterilitatis caulâ uxorcm repu-dialTe« huncfecutus Sulpitius Gallus, idcirco uxorinâcium remifît, qgt; earn in caput ue-
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ftena
-ocr page 244-l^S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS ROMAE
ftem dcduccreanimaducrtsflct. Idefen'tP. Sêpronius, quod eius uxorludos funèbres, B aperto capito,fpeôaflet.Quê capitis apcriendi moi ê, Romanas muliercs ante centefi-mum annû feruafïe fatis confiât. Quod enim mukis ofiendifle memini : Omncs muliC' rîï piduræ uetercs,quas in ciuiû aedibus,aut per ecckfias, fiue ex mufiuo, fiue penicillo ÔC coloribus faefias uidemus:capite aperto fut.Is uero a 1 bis ex lineis ami(fius,quo capuC nunc ceruicem ÔC totû contegût corpus,ad funcralia olim infiitutus fuit, quod fuprâin yeiîiunt principu deificatione ofiendimus. Vfum amp;nbsp;confuetudinê uefiiS, fan's dixifle uidemur,
*«^0. aliquarû nunc originem dicemus. Togas rafas, Phrygianafc|î diuiAugufii nouiffîmis temporibus cœpifle fcribit,cx Fcnefiella,Plinius,Suntlt;ç quarS nôc etiam efi ufus, rafat uocabulû retinentcs,ô(fPhrygiæ ä poenis Phrygibus fumptaf,quibus in folo facerdotali indumento ututur.Prçtextæ apud Etrufcos,tefteLiuio,0riginê babuere,6C pariter tra--beacregium indumentum, pitftas ueftes apud Homerû fuiflè dicit Plinius, à quibus trP umphales fint natgmec dubitamus eas piÔuras acu fuifie falt;fias,acuqtfacerc Phrygif e-' tiam inuenerunt, quac Phrygianae appellantur,fuperius didæ. Aurum intcxerc primus p in Afiainuenit Attalus rex.unde nomen fuit Attalicismuncbrochatis.coloresdiuerfos pi(fiurçintexere:Babylon maxime eelebrauif,2t^nomêimporuitBabylonicû,quodab Attrebato Galliarû ciuitate, Aratium uulgarc nomê nûc obtinct.plurimis uerô litqs in* texerc,quæ polymita appellant, Alexandria inftituinferuâtep nunc nomê enâ,amp;:fi mul* tis inltalia'ciuitatibus intexuntur. Aratiorô uerô,fiue Babyloniorum mirabilcm impêlt; fam dicit Plinius,cùm ficait.MetelIus Scipioni triclinaria Babylonicafefiertium oôfin gentis milibus ucnifie,iam tûc pofuit in capitalibus criminib.quç Neroni principi qua* dringentismilibus feftertiumnuperftetere. Et ut mores circa eukû profequamurPlu* Carchus fcribit,eos qui nobilitate uidebâtur praefiare,lunulas in calceis tulilfejfignû efle dicêtes eius,quæ in luna elîè dicitur habitationis, ÔC quod poft morte animi rurl'us luna fub pedibus habebût:uel fuperbos homines admonentes,retû humanarû inftabilitatisgt; cuius rei luna exemplo fit,quac ab obfcuro,in lumen,inde in obfcurû redit.amp; ad cultufrt To(ores(fMn» cft barbâ radcre,de quo ufu fie habet Plinius.Tonforibus Romac tardior fuit ufiis.Iii ka Ö doprimum liam ex Sicilia ucnere poft Romamcondita, anno c c c cli i ii,adduccnteP.Ticinio
Roiit4. Mena,tcfte Varrone.primusomniûradi quotidicinftituit Aphricanus, fccûdus Augi* ftus. Et Aulus Gellius barbâSlt; genas rafitare ufos fuifie Romanos, antequingëtefimô annûtradit.P.Scipio Pauli filius cû dies fibi ditfta efiêt à Claudio Afcllo tnbuno plebis, cui cefor equum ademerat,barbam more folito rafit,ô^ uefte nitida eft ufus.inter mores cofuetudinefep prifeasfuifie uult Plinius aurû,finiftra manu bellicac uirtutis infignede* Antwlorunt latum,qui 3^dicit longo tempore fenatum non habuifie annulû,fed ijs tanta,qui ad ex-* teros ibant,fuifie datû,nec akjs pofiea licuifiemifi ns,qui ea canfa habuilTent. Et fuis te* poribus fuilîè moris,annulos ferreos Iponfç mitti fine gêma. Annulos uerô pofiea progt; mifeui ufus fuiflTe indicat Cannêfis clades thûmodiorû. Macrobius in Saturhalibus ict i bit. V eteres nô ornât us,fed fignandi caufa Ânnulû tuliire,nec plures q unum habere li* cuifie,nec nifi liberon'n QuintiorfK^ familia aurQ,nec fœminas quidê habere rnoris fuif fe. Annulus autê aliquâdiu plebem à fenatu diuifit,ut medtj équités co uterenEôd tuni* H ca fenatû ab equitibus diuidebat. Cur autê in dig/to feratur, qui minimo efi proximus» uoluille dicit primos Ægyptios:quia uena à corde in eu côtinuata fit digitu. Et Atteins Capito exifiimauit:quia manus ilia Öddigitus fint minus offictofi.lulius Capitolinas eft autor Maximinû impcratorê,uaftç magnitudinis ôdferitatis hominê,uxoris dcxtrocbc rio ufum fuifie pro annuIo.Erat enim dextrocherium, muliebre brachiorû ornamentî, quod ex auro in annuli lati forma gemmis pretiofifiimisintegebatur. Vefiiû quoc^Sd
MttWw totius corporis ornamentorû parte claudat mutatio uefiis,^ difiicillimis,fiuc publicis» uMum, fiue priuatis rebus fieri mos fuit. Liuius quarto feptuagcfimo.Gn.Pôpeius Strabo bel* lo fociali Picêtes fudit : ôd Afeulu obfedit,propter quâ uilt;ftoriâ,Romæ prætcxta ôd alia magifiratuû ornamêta prius mutata funt refumpta. Et Cicero oratione in Pifonê. Cuffl fenatus frequenslutfiûôd dolorem fuumueftismutationedcclarandü cenfuifièt.Iten» Cicero in oratione pro P.Sextio : Senatus frequens ucfiê pro mca falutc mutandâ cen* fuit.Reliquû cft nobis, in confuetudinu morumq? prifei fiantis imperq Romanorû oh* feruantia,inc€dendipraefertim petito aliunde auxilio, per utbes ôd itinera formâ ofteO'' dere
-ocr page 245-I I B E R N O N V S« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190
A dercrquSuîdénriu^ftedam â noftra præfentfs fcculi',fcd prætcn'forû longe feculorS con-* fugtudine, diucrfiflîmâ fuiflc, temporum tarnen in primis habeda cfl ratio. Aliter enini parua ôf exil/,aliter auâa amp;nbsp;opulenta, aliter libera ÔC fimul cafta, aliter principum faftii
Gmul luxu diftblutate faeftitatum eft. Muliercs ein infra uidebimusjueîiiculis floren* te Romana re, ufas fuifle, etiSmagis qiiàm homines, quae ut prohiberentur ipfa uetfta-tiône,aiiquandoinfenatua(ftumeft.Vndenotu eftfceminas quaG:p urbis praeft.Itiorcs* Brutorum domü obfiderc aufas,qui abrogation!' legis Oppiç intercedere uolcbât, que Icx prohibebatjUC mulicres ueftêuarîj coloris,ne plus femiunciam auri habcr?i,ne iun* tfto ueluculo propius urbem mille paflus prgterquâ iàcrifîcq caufà uterentur.Obtinué-runt(^ mulicres abrogariIcgem pcrniciofo certe' exemplo,quia in peins omnia funt de^ lapfa.Scribitq?Plutarchus in Problematibus» Carmentisaedem mulicres acdificaftc, SC maxime coluifle, quia mulicres ufeliiculisfcnatus cofulto prohibitæ, ciim poftea effent reftitutæ.id aedificauerût:quaeEuandrimaterfuit,Nicoftrata priusappellata: êCquiae-» B deretoracula carminibus inde Garmêta eftdi(fta,ob quam SC carmina ditfta. Quanquâ
MarcumCatonem cenforcm feribitin XL.Liuius,non nihil tanto malo remedtj adhigt;-buiflê.Ornamêta enim SC ueftem mulicbrcm,ô^ uchicula.quae pluris quam quindccim rnîlibusaeris eftènt,inccnfùm referri in rationes iufïit. Sed ad rem : præter equos quorS fub regibus,poft libera ciuitate, deni« principibus, pra:fcrtim florcntiflimis femper ragt; rus,quâdo(^ nullus in urbibus SCitinetc fuit ufus,fexdecim uedfationis modos fuifleingt; uenimus.formainterfcpiurimum diffèrentes.De quorum tarnen ufu diduri.mcmora-mus non efle nobis feruatam in bellis confuctudinê,fcxto didam libro repetcndâ:cûtti etiam negaturi non fimus multos præfertim nobiles, in itinere equis quadoep ufOs fuif* remidemus cnim exLiuio Fabium maximû,qui fil io confuli ad Ocriculum obuius fuir, inequo fedifTcjquofcp eum defcêderc filiusperlidorem iuflerit.Et deM. Catonefupe* riorc fcribit Seneca epiftola tertia de nonagcfima.O quâtû erat feculi decus,imperatogt; rium,triumphalem.cenfûriû,quodq! fuper omnia eft, Catonê,uno caballo efle conten*
G tum.SCnetoto quidemtpartem enim farcinæabutroep lateredependentesoccupabât»
amp; dealtcrO Catone fcribit Plutarchus:Cum pedes per Aflam obirct legation?,Demcgt; trioPöpeq liberto obuiafle cquitS turma fociato.Ciccrocpinhbris De fcrtciftute fcribit Mafiniflam cum equo defcendiiret,ut iterS afcenderet.adduci non potuifle.Quem ctiS CiccronemTironi fuo fcribcrc uidcmusiEquum SC mulum Brundiifq tibi reliqui.Et in Miloniana ciufdem oratione eft.Obuiam fit ci Clodius expeditus in equo Et tarn? ad.-dit,nulla rheda,nullis impedimentis, nullis Græcis comitibus,utfolcbat. Sed fuerit hie licet rarus equorum ufus uftp ad primorum ex principibus tempora. Claudium impera torem fcribit Suetonius,uiacores ne per Itah'ac oppida nifi pedibus, aui fclU, aut leóica tranfirent monuilfe cdido.Et Iulius Capitolinus fcribit M. AntoninûPnrm in ciuiiati^ busfedcriinequis, autuehiculis prohibuifleediifto.Qua autem rationc uehiculorum Deuéhlcua confuetudo,autperfcipfam inoleuerit,autdeinduftriafitintrodutfta, Seneca epiftola lorumufii, quintadecima fic oftcndit.Geftatio SC corpus concutit,6^ ftudio no officitrpofTis lege-
D re,polfisdidare,polfisloqui.poflfisauJire,quor5nihil nó ambulatiouetat.Vndc Cicc ro ad Atticum;Hanc epiftolam didaui fedens in rhcdaiamp;Tinfra. Capuam proficifeebar hatefcribens:Scaliaepiftola adeundem:hoclitcrarumexaraui egrediens e uillaante iuccih.Et Plinius orator Mario de auunculo fuo. In itinere quafi folutus curis cætcris huic uni uacabat. Ad latus notarius cum hbro SC pugillaribus, cuius manus byeme ma-hicis muniebantur.ut nc cceli quid? afperitas ullum ftudq tempus eriperet. Sed iam ui* deamus ipfa quindecim lichiculorum uocabula. Arccraqj fit primum, de quo uehiculo Vehieulorun Afconius.Arccra.plauftrum rufticum tedum undiqj quafi area,quo fenes SC çgroti uc- tuf^uU, darifolcnt.Cifium.uehiculi biroti genus. Vnde Vlpianus locati SC condudi:Cifiarius, id eft.carrucariüs. Arcirinam, Feftus inquit, efle plauftri modici genus, quo homo ge.-ftari poflit.Benna,lingua Gallica genus uehiculi appellatur. Vnde combennones in ea dem benna fedentest canterium, aliud fuiffc uchiculum Seneca epiftola tertia de nona^ gefima fic oftcnditiM.Cato cenforinus,qu?erepublica tarn fuit nafci,^Scipionc:alter cm cumhoftibusnoftrisbcllu,alter cummoribusgcfifiucaterio uehcbaturÆthiopico: odophotû fuit odo rotarutn uehiculû, quo folus eft ufus Caligula, de quo Suetonius:
r 4 interdum
-ocr page 246-200 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRI V'MPH ANTIS ROMAE
interdum adeo fegnitcr ÔC delicate inccfïiï, ut odophoro uehcrct, att^ appropinquSti in urbem ucrri fibi uias,ÓCcófpergi propter puluerem exjgercccurrum pauim per Lati nos autores inuenimus, quoinrufticis SC alijsnecefïitatibusatt^ alicubiinbello quan* doqß fuit ufus. Tarnen L.Metellus, qui Palladium incendio eripiens exccecatus e(f,id à Vthicuk, femtu in honorem habuit, ut curru in fenatS portarctur. Et Plutarchus de Cæiàrezcun» per Italiam Caefar curru ueheretur, femper Antonium und fecö habuincuius fimilitudi' nem ornatiores habuerc carrucae. Nä Helius Spartianus de Alexandre Seuero.CarrU* cas Romç ÔC rhedas fenatoribus omnibus,ut argenteas habcretjpcrmifininterelTc Ro* manae dignitatis putäs,ut his rantae urbis fenatores ueóïarcturded rheda quid fuerit,in* frà dicemus:pilent5,inquit Feftus.uehiculi genus circ,quo matronac uehStur : fed idem uidetur eile quod petoritum,quod uehiculi uerbum quatuor rotaru ab Hifpanis intrO* ducflum,Varro De Kngua Latina,in confuetudinê fua amp;nbsp;Ciceronis gtate primS uenilß dicic:e(l(^ eius formas, qua noftri teporis principum Italiar mulieres uelt;ffantur,ita libra' tum,ut eöfidentesin puluinis in aere fufpendi agitatæ uideätur.de utroej Feftus, pikn' F tum uehiculi genus,quo matronæ uehuntur.petoricû uehiculum Qallicû. Alt) ofee pU' tant didum,quod hi petora quatuor appellant.quatuor enim habet rotas,hiftj duobiis parum differentem formä fuifle tenemus. Carpêtum, de quo Cornelius Tacitus. Suutn quoq; faftigium Agrippina altius extolleretcarpento CapitoliSingredi,qui mos facer* dotibus Si. facris antiquis coceflus. uenerationem augebat foeminae, quam imperatore genitam, fororem eius qui rerum potitus fit, ÄT coniugem Si matrem fuifle unicum ad hunc diem exemplum eft.Morem uero hunc,quem Tacitus facris Si facerdotibus con* ceflum fuifle dicit, Ammianus Marccllinus noftros feruafle Chriflianos facerdotes, ui multi ornatiffimi unico ucherentur carpento,fcribif.ö^ tarne carpento uehebat Claii dia,cUiri turbae cam progredi imped(enti,ut frater reuiuifccret.optauit: quäquam caufa efle potuit,de qua in quinto Liuius fic habet, Cum matronac aurS dediflent pro corona aurea Apollini mittenda,quä uoucrat Camillus,fenatus gratitudine uius niatronis con ccflit,utpilento adfacraSi carpentis ad ludos fefto Si profefto die uterent.Sellamagi* Ö ftratuum ædilis Si prçforqs fedes,qua per urbem ius dicentes comportabantur.quêad* mods aliquot ex noftri temporis fummis pontificibus podagra impcditis.humerisho* minum earn uidimus deferri.Tamê Suetonius Auguftum nouam c œpifle côfuetudinê dicitn'n cófulatu pedibus fere,extra fepe adoperta fella per publics inceflit. Burdonet item aliud fuerunt uehiculi genus unico homini ferendo idoneS. Et efledum breueue* hiculum,rheda minus birotum,uno homine celeriter aduehendo fuit accommodatum* Cicero Trebatio in Britânia agenttElTedum aliquod rapiasfuadeo,0C ad nos quamprf mum recurras.quâquâ Si id etiâ fleut alia uehicuia,luxuries Romana poftmodS habuii ornatiflimum. Nam Suetonius de Claudio imp. Efledum argenteum fumptuofe' fabri* teÄi'fi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uenale ad figillaria redimi cociditç coràm imperauit. Lecftica frequentiflimil
fomu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prifeos uehiculi genus,nobilium uirorS fimul Si feeminarS fuit,cuius forma mar*
' nbsp;nbsp;' more incifaRomç,inhancmaxime forma extar.Primum baud multumdiflimile eft fc* .
retro huius temporis, quo à decern duodecimue hominibus mortuorum corpora in fc- “ pulturâ deferuntur. Sed pedes habuit tres ita fubtus aHlxos,ut in itinere occulti fufpen* derentur.ô^ in ledîicç fundum refupinati dimifli.eam à terra altiufculam fuftentaretu'n* iedamcp fuifle apparetuelis,ab oculis,puluere Si foic.ac uento femper defendentibus, quorum aliqua denflora frigoribus Si pluuia arcendis idOnea fuiffe non dubitamus : 8i partem qui ferebatur, aut totam aperire crim libuiflet, facile' poterat. erat uero duorutn
■ capax,qua tarnen iinici,utplurim3utebantur.Suetonius de NeroneiMatrisfacpcledi* ca per publics fimul uetftus eft.Et fuccolabat deni duodeniej ferufquibus longo in ili* ncre,uicarium inlaborem alq fuccedebât,conflcicbantur(Ç eo uedationis modo amp;lon ga fimul Si inquiéta,3^ ciim libuiflet accelerata itinera : fed illis per urbe agros Si oppi* da frequêtior ufus fuit:fupra eos autem qui fuccolabât, Ictfticam fuifle delatam, Seneca epiftolaotftuagefima ficindicat.Idê quoeç de iftis licet omnibus dicas,quos fupra capi* ta hominS,fupra quamt]^ turbâ delicatos letftica fufpedit. Et idem epiftola prima trigC' fima. No faciette beatS tUrba feruorS.leifticâ tuâper itinera urbana,aut pcregrina por* .cantium.Et ice Seneca. Qtioties occurrit domus ipledida, cohors cultaieruorS, lexica . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;formoß»
-ocr page 247-LIBER, X’Ö 'K V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏQt
A formofis impoGta calonibus,c5temrto.Vlpianus de Icgatis tcnfoiLc^licarij qui foiurn matrcmfamilias portabant,cont«nentur legato return uxons caufa paratarum. Item iu-menta,uellelt;ftica,ucl fella, uel burdones. Domitianus imp. probrofïs ftxminisledtcae ufumademit.Externes quoep uirosalicuius dignitatis leóica fïcutamp;^Roriaanos fuilïe ufos,Cicero ad AtticQ fic indicatzhicVedius uenit mihi obuiam cum duobus cfledis SC thedaequis iun(fla,amp; leélicazfed iamderliedauideamus, quod cómuniuscctcris uehü Rbc44; culumfuit.eratuero duarumfcmpcrrotarum,fcdmult{plicium quadoc^iugoïum, qua omnibus ctiam abietflilTimis uti licuit, ut folus ornatus quales ea uedaretur, oftèdèi et, amp;nbsp;multi fimul ca commode' uehebantur, dummodomularum amp;nbsp;equorum iuga adhibe rentur oncri fuffeóura.Ciccro pro Milone.Cum hic Milo cum uxore ueheretur in the-da penulatus,magno S( impedimêto ac muliebri, 8C delicato ancillarö pucroi umtj: co^ tnitatu.Mulisuero ufosfuilTe aduehicula prifcos 6C nó equisubiepinucnio,^dex parte fic indicat Seneca tertia de nonagefima epiftola. Vehiculü,in quo pofitus lùm,rufti-cum eft : mulæ fe uiuerc ambulando teftantur, mulio excakiatus non projeter teftatem. Quid mulæ omnes faginatæ, omnes unius coloris. Et Helius Lampridius deCömodó imperatore.Oedit amp;nbsp;uafa aurea,SC cum unguentis alabaftra.dedit ôf uehicula cû mulagt;» bus,Ô^ mulionibuSjÔC iundluris argenteis,ut ita à conutuio redirertf.fed alia mulos SC cquos animaliaHeliogabalumrhedis uehiculisiunxilTc,GcLarnpridius habet.Canes ingentes quaternosiunxitad currû,ôC Gcuciftatus eft: quatuor cerufs iuntftisinged tibuSjproceffit in publicunT.iunxit QC leones,matrem fe magnam appellâsaunxit amp;nbsp;ty-pres liberü fe uocans.habuit gemmata uehicula SC aurata.lunxit SCquaternas mulicres, binas uel ternas ad pimpillü, quod eft temonis caput, amp;nbsp;fic uetftatus eft,amp;: nudis nü-dus trahenttbus'.fecit idem de pueris,cum tune. Ut ante Philipps liceret. Rhedas äüteni inprimis,fcdSCaltauehicula,publicéinftitutSfuifteinurbcRomaadpoftasteneri pa-rata, quæ indigentes dato pretio publice etiS declarato,in promptuhabèvcnt,confiât. Suetonius de Caligula. In Gallia quoeç cum damnatarum fororS ornamenta SC fupcUe cftilcm,amp;feruos,atqj etiâliberosimmenfisptettjsuendidiftetjinuitatuslucroiquicquid inftrumêti ueteris aulæ erat ab urberepetijt : côprehcnGs ad portandS meritorijs quoc^ uchiculis Sc piftrinenfibus iumentis, adeo ut pantsRomæ læpe deficcret, ÔC litigatorù plericj.quod occurrere abfentes ad uadimonium non polfent, caufa caderent. Et eranl rhedæac uehicula non in urbcfolum,utfupra apparetmeritoriaomniu neceffitatibus fuffeciura,fed peruiasconfularesaburbe Roma undi($ inquafeunc^ otbisRomani proutneias ducentes,pretio fingulis prgfixo,ultra quod nihil pro ueiSura accipere pof-fent.Capitolinusde M Antonino philofopho-.Dedit præterea curatoribusregionu ac uiaium poteftatc,utucl punirent, uel puniendo ad ptæfcâum urbis remitteret eoSj qui ultra uehicula quicquaab aliquo cxcgilTent. Qiiam quidê uehiculorum undiqi confii-tutorum confuetudinem, ex parte nos edocet loannisChryfofiomi ad StagiriS mona-chum opus.Chryfoftomus nanep uir fanclilïimus eloquentiffîmufcç Stagirium moha^ chum,poft aiftaro inmonafterio multis annislaudabilem uitam,a dgmonc correpiu,ut
P con(olaretur,mulnsnititurrationibus exemplifc^uirorumitemfan'florum,qui nmliis inhac uitalaboribus difficultaribufi^ agitäti funt. Inter quæ eft de Abraam tarn multa-rum gentium patre,quern multi cxifiimatSt ætatem omnê profpere amp;nbsp;tranquille uixiÇ fe.Et Chtyfoftomus prætet alia incommoda, peregrinationcm cius narrat difficillim^i; in qua quidem facile apparet, quanta fuerit dift'erentia rcgiminis ÔC côditionis prouin-ciarumPalçftinæjChaldçorum Pcrfarumrcgni,quætemporibus Ahrahæfuit,8lt; eà-rundem prouinciaium adminiftrationis.quæ per Alexandr! MammeçSi luliani Apo-ftatæ imperators tempora erat,quâdo ipfe Chryfoftomusbæcfctibebav. quo es Cbry-foftomiteftimonio,nômagisuchiculorû,dcquibus nunc agitur,perRom.lmperijuia9 difpofitio cernitur, ipfarum prouinciarS felix,de quo loge fuprà diximus, regime ih-telligit .Sed iam ipfum audiamus ChryfoftomS.qui omiffis laboribus Sidifficultatibuâ inaximis,quibus Abraam in Perfide agitatus eft, fie babet.V erum ifta quoeç modo o-mittamus, atque à peregrinatione fua ordiamur: illud primum inquirentes diligentius, quanto itineris fpatioChaldæorumprouincia à Palæftina feparata eft,aut quæ'nant uix illias conditio fuerit, quo modo libitunc mifeeti illihomines potuetint: qui fuerit uiuendi
-ocr page 248-201 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRIVMPHANTIS ROMAE
uiuendiatcßcouerfandimodus.nonenim.quiafaciletunciunusilkobediuitjrcsctiam g continuofacilis exifiimetur. Nee quoniâ cito ac breuiter Moyfes reigeftac digeffit op dinem,opus ipfum breuitatem putes imitatü^ Ilia enim dicere amp;nbsp;enarrare facillimó elf, agereautem laboris difficultatifc^ pleniflimum eft.Viæigitur iftius lógitudinem locogt; rumcß intereapedinê, diligêtius enarrare poflent, qui inde ad nos progrefii eflent. Noi hatflenus illorö quidê nemini congreiïi fuimus. Vnum nero ex ijs,qui ex citeriore progt; uincia aducniunt nalt;fli,cum têpus ab illo inquireremus, quo iter agere coatfius eiïetjtrl ginta quincß dierum nutnerum audiuimus. Et Babylonem quidem üle fe non uidifle ait,audtjfle tarnen ab bis qui ibi fuerant,tantundem itineris reftare conficiendum, ut eo perueniretur,atlt;^ huiufmodi diftantia locorum ÓC tune erat.St^ modo eft; porrô itineris conditio nó ea nunccft,quæ tunefuifle creditor. Nunc enim manGonibus perpetuis diftindlum eft,Ô^ urbibus ac uillis frequentibus ornatum, uiatorefe^ plurimos offendir, qui ill UC proGcifcuntur,quod non minus ad fecuritatis rationê ualet, quàm manGones, urbes at«^ uillæcprgterea ëC ex prouincia ciuitatô principes,uiros amp;nbsp;corporis magnitu^ P dineamp;roboris cuneftos excellcntes,iaculoqi ÔC funda tantum ualentes,quantum uel fa gittarij fagittiSjUel armati pilis, ftatutis ducibus,quibus illi obtêpcrent côftituêtes, hoc cisunicuminiunguntmunuSjfolamcg itineristuendi curamcuftodiamcÿ permittunt. Adhæcaliam longe his omnibus diligêtiorem curâcxcogitauerc;habitacula cm mille paflîbus ab inuicem diftin(fta,itinerc toto fabricates, noefturnos illic ftatuere cuftodcs: per illorum labores ëé uigilias maximü contra latronum impetus munimen uiaioribus côftituentes.Tunc uerô nihil horum erat, nó uillæ perpetuæ,nô urbcs,nó diferetae dic^ rum Gngulorum manGones, non crebra diuerforia, non cômeantium ueftigia, non ali' quid dcnicß huiufmodi ; licet nunc omittere femitæ afperitatê,aerifq; inæqualitatc,qtJX amp;nbsp;fi dcGntalia, per feuiatoribus font moleftiftïma. Teftes mihi funt, quicum uchiculis iumentifcj inuehantur,neGc quidem côfuera itinera audent incedere, niG ea prius ftra' ta lapide uiderint,foueafq5 impleuerint, atep cunda complanauerinr. Cæterum tune in habitabili nuncregione crat uia ilia defertior,ipfifcp montibus ôd collibus afpcrior,prç Û ruptiGç omnibus SC prgcipittjs periculoGor. Nôdum id quod efle omniß grauiffîmuni duxi : quo palt;fto barbaris feriGp nationibus nouus femper hofpes iungebat, intelligo« Hoc ein maiora illi ac difficiliora in dies negotia prçbebat,cum ocs tune per gêtes,imo üt ucrius loquar, per ciuitates diuifi eftent, atep feparati : neep ein Geuti nunc in maxim^ orbis parte fieri cernas,uni imperio,uniuf£p ditioni mortales omnes feruiebât, eifdê gn bernabantur legibus : fed uelüti corpus unum in multa membra concifum, ita hominö genus dilperfum erat atqp diftîpatumjhoftefcp ex hoftibus iuftus ille Abraam mutarein dies cogebatur,ÔC antequâ priores fugeret,rurfus in alios incidere, cùm alibi quideco'
’ fufe'plurimidominarentur,alibinullus dominationisOrdo fetuaretur,fed iam fatismül ta de moribus prifeorû SC côfuetudinibus, feu publicis,fcu priuatiSj fatis multa item fd* perius diefta funt de rcligione, 6C de rcipublicæ adminiftratione, atep etiS de militia. Ad
Riumphos Romanorum deferibere, ac unum in locum congcrc' re aggreffuSjduo eorum tanquam præludia minoris feil icet digni' tatis amp;nbsp;gloriæ alios honores,ui(ftoribus datos prius refcram,Oua' tionem SC trophçQ. Ouatioq? ordine prima uerbi uim ab ohe gad* dentium interie^ione originem habet,ut didafit quafi ohatio, luuenalis de Horatio. Satur eft cum dicit Horatius ohe. Et Feftus P5 peius ouantes dicit lætâtcs,âb eo clamore didos,quem faciunt redeuntes ex pugna, geminata o o litera. Et Aulus Gellius Gc ha'
bcttOuâdi ratio 6C caufa cùm bella nô ritè,neqî cum iufto hofte gefta funt, aut hoftiunt Corona oHdI« ï'onieh humile ÔC nô idoneum, ut feruorum,piratarût aut deditio folito citius fada,aut myrthea. incruenta uidoria : ingrediebantur urbem pedibus,fequcntibus eos,non militibus,fed uniuerfo fenatu. SCoualeni coronamfuprà oftendintUsfuiftemyrteam, quamhabebât, qui
-ocr page 249-t r B « R D E C t M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;«5
A ^lliotfäntesintfoibaftt, cum bdla non cram indicfla, aut fine fanom'nc.LiLinis x 5c v i. rnb.pUbis ex autoritäre fenatus ad populum tulerunt, ut M. Marcello qua die urbem euans inirec, imperium eflet: pridiequam urbem iniret in rnonte Albano triumphauir, inde ouans multâprae fe prædâ in urbem intulincum fimulacro captarum Syi atufarum catapult3e,baliftap($ QC. alia omnia inftiumenta bell« latajdC pacis diuturnap regiarcp opu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
lentiapornamenta,argent« arrilcpfabrefadlauafa.aliafupcllexpretfófai^ ueftiSjSC multal nobilia figna,quibus inter primas Grçciæ urbes SyraCufae ornatæ fuerâf^Punicæ quoi^ uicloriæ fignuni ot'lo ducfli elephâtiiâ^ non minimum fuerc fpetfiaculum cum coronis* pri^cedentcs Sofis Syraculanus ôt’ Mcricus Hi(panus,quorü alter inrroitum inSyracu*-fas,alter in arcem dederat.Et Suetonius de Augullo: bis ouâs ingrefiiis éft urbem, poft Philippêie.ô^ rurfiis poft Siculum belIû. Et de Tiberio idemtob res bene geftas inGaU Itjs ouansjurbem curru ingreflus eft,primus ut fcrüt triumpbalibus ornamêtis honora-tiis,nouo nccuipiâaiteri tributo généré honoris. Liüius in quarto. QjJinfoCapitohno
B filio Capitolini.Æquis fufis triûplius negatus.ouâs urbê ingrelfus eft.Ô^ «nftà s Publius Valerius confui arceCaruêranarecuperata,urbêoüani introrft: infra Valerius Poti-tuscoful deuitftis in Algido Æquis triôphauit, Sgt;^ lib quinto MJlius Capitolinüs côful ouâs ingrelTus eft:ô^ in îibro feprimo Fabius repülfis ä porta Collina GallisôCTiburti-bus uaftatis,ouans urbê«ngrcftuseft.Tertio item fie trigefimo libi o,Ælius obrem faciliter in Hifpaniagcftam, ouans «n urbem «ngrelFiis eft: fit qinntO trigefimo M Fuluiu.9 ,,1,0.). Nobilior qui biênio ante prçtor in Hifpaniâ profetftus eft,ouâs urbê «ngreftus cft.Tro- nbsp;nbsp;piWWW.
phæum Græcam habet originem a trope, quod conuetfionem Latine fignificat i primi enini Gratci eo uocabulo ul«, fuos qui hoftem nulla sut parua commifta carde côuerhC-fentinfugâ,in hunemaximèmodum honorarunt.Arboris quçinlocoeflettamisp.au-lulumfupraftipiiêfuccifis,fcutà,galcas,thoraces,loricas,ôi!^ alia quarfugiens reliquiflet hoftis arma appendebât, erattp id paucorô dierû uicft« dedecoris SC uitftoris gloriæ mo-niimentum.quod pace breui côpofita fublatum,nullam note uicir.«s,in éa uitftoria inu-
C ftct.reiinqueret memoriâ. Vnde Plutarchum fupra oftendimus mcrittVquæftScire, im-pudenter fimiil fif afpere nimis egtlTe primus ex Grçcis^îui trophæa âut marmore ihei-la.aut ære fculpta facientes: odiû fimul Si. bellum à côferuata uitfti«gnominia perpétua reddid«irent.llt;omanositaqi ultimo Græcorumexemplo trophæamarmorea aut âtrea, præfcnim montium dorfo «nfculpta pofuifTe uidemus, quorum multaetîa«nhuiitpaC» iitn per urbem extare uidemus: led ilia funt omnium maxima Catj MartjdeCimbrisba bita,quae à Sylla difiecfta Caium Gælarem repofuiftè Suetonius feribit : nunc adfanêîo-rumluliani SC Euiebq ectiefias, q la uiaabarcu iantfti Viti ad célébré fantfiatcrucisba-filicam iturjèmi)ntegra’.de eoep uerbo habet fie Nonius. Spolia hoftiû affixa ftlpïtibus uocanturtrophaeazled de triumphis u«dcamus.Triumphare,«nquit Varro.appellatum, Trùtmphare. quod cum imperatorc mihtes redeuntes clamitanr per urbem in Capitoliû eünt«: 10 tri-umphe,a Dithyrâbo Graeco Liberi tögnomêto.fii^ Plinius:Liber pater primus triûphS inuenit.Cicero ad Equités prius quam «ret in exil«û:maiores noftri eos imperatores.qut
D milicum uirtute hoftium fregerantfurorem, «ucundilîimo frutftu libertatisrecô’ciliato, nonfolum ftatuisd^gnos putarunt,fedettam arterna triumph« laude.legeaurêfUitcau-tum,ne quis triumpharet, qui minus quam quinqi milia una acte ruperalTt t. M.Caio 5C Martius tribuni plebis altera lege pœnâ Itatuerunt his,qui mentit«' ei*ant.Qtiare ingreC fi urbem tnumpbaturi.apud queftores urbanos de ucritate feripta iurant.Et legibus iié ac pro côfuetudine obferuatum,ut pro audio lantö impcrio.nô pro inftaurato triûphagt; retur.Itacp nee P.Scipioni recuperatis Hifpanqs,nec M. Marcello captis Syracufis tri3-phus conceflus.Prf mus apud Romanos in triumphoLiberö patrem imitatuseftTitui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Tatiusiqui triumphäs de Sabinis, pr«mus omnium ou^s urbem ingrcllus eft: quoniam rem leuiter abfq« cruore geftcrat,myrtocp Veneris uidlricis coronatus inccffit.quac po-ftea luit,ut diximus^ouantium corona. Sed de triumphis multa funt dicêda prius quam ad particularem eorü deferiptionem ueniamus. PrimG apud maiorcs null«’ licuit triuin- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frisit
phare, qui nccdilt;flator,ncc confui, necp praetor res geffiftet, quod cum L.LentuIo ob* fWrikerrt. iedlumeftet,qui proconlul in Hifpaniarembenegefterat, ouans ficut fupra' oftendt* «nus^a uxbemingteirus efpEt duodcuigefimo de ScipiQne;Ob tes geftas magis têtara
eft
-ocr page 250-- gt;04 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T RIVM P H AM ns 'ROM AB
«ft tnumpbi fpC9 qaà petita perttnaciter, quia neminem ad earn diem triumpfiaftè, qui ß fine magiftratu res geflîflèt, cóftabat. In fcptimocp Liuius. C.Manlius de plebc primus di(ftator,de Etruicispopult iuftii fine aucoritate patrü triumpbauit: folufâ Gneus Pom peius,quod multi feripfere,eques Romanus,amp; prius per »täte conful fieri poflct,bis triumpbauit, quod in delubro Mineruæ in titulis Pöpeij apparuifiePlinius affirmauit. Lextlierti tri« l'CXalia fiueeonfuetudo triumpbaturis fuit,ut prius reportaret exercitü, prouinciam^ÿ umph^ntium. in qua res geflerant iucecfibribus redderent quietam.Liuius x l.Lucius Manlius congt; ful ex Hifpaniaredierat, cui poftulanti â fenatu in aede Bellonæ triumphum, rerum gc^ ftarum magnitudo impetrabile raciebat,exemplum obftabat.quod ita cöparatum mO' , remaiorumerat,nequisquiexercitumnödeportaflet,triumpharer,nifipacatäperdo* mitattiep fuccefibri prouinciä tradidiflet. curru autem fcmper pcrueöos fuiiTcjqui triö-* , pharent,conftat:duarum tarnen rotarum,quales Roma in Titi Vcipafiani arcu ad fan-«
cftam Mariam nouam,amp; in fandæ Martinellac facello L. Veri Antonini marmore inet' -fosadiidiampropcmenfuram extare uidemus:dueitur(ÿuterlt;^ didorûimperatorum “ eurrus equis quatuor,pronr Liuius lib.quarto : Camilli deuidis Vehqs triuphus modS lt;xccflit:Curru equis albis iundo inuedus clarior,^ gratior fuit.Et tarne Liuiü duode-' deuigefimo fic habere uidemus. De C.Claudt) Neronis 8i M.Liutj Salinatoris triüpho poft infiidä Hafdrubali clade dudorC.Claudius equo finemilitibus,M.Liuius quadri giSjUrbem ineuniem milites fequerêtur: itucp tret alter conful fublimis curru multi)ugii fi placeret equis:uno equo per urbem curru triumphum iequi Neronê.Et prçter equoi tauro^ utrofi^ albos,elephäti9 poftea ducendo curruinónulli ex principibus funtufi: Nam I^mpeij triumpho Aphrico elephanti currum traxere.Qpê in hoc ficut amp;in prg' b'o Cæfar fuperauit,de quo Suetonius:Gallicitriumphrdie afcendit Capitoliü ad lumi* na,elephâtis quadraginta,dextraleuaq:lychnos geftâtibus.Et Capitolinus de Gordia^ no iuniore. Quadrigae elcphantoru Gordiano decretae funt, utpote quiPcrfas uicifièt, triumpho Perfico triupharet.Et Flauius Vopifcus de Aureliano. Puit alius eurrus qua^ tuor ceruis iundus,qui fuifie'dicitur régis GothotS,quo ut multi memoriae tradût, C^' pitolium Aurelianus inuedus eft, ut illic caederet ceruos, quos cum codé curru captes uouifteloui optimo maximo ferebatur.Et fi triumphus ob rerum tranfuehendarû muP titudinem una die perfici non poterat, ait) dies perneiendo adhibebantur. Titum enim Quintium Flaminiû de Macedonibus ôd Grçcis triduo triumphafie infrâ oftendemus* Suetonius de Caefareteodê menfe quater fub diuerfis ducibus triumphauit.amp; de Augti fto : currules triumphos très egit. Dalmaticû, Acciaeû, Alexandrinû côtinuo triduoJn ipfot^ triumphantû curru filios federe folitos fuifte, Cicero Muraena fic afièrit. Cûfc-' dere in equis triumphantiû prétextât! potiffimâ filtj foleant.Æmilium Paulum fpecio^ A ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. filfime' in triumpho filium duxifle legimus, que triduo poft amiferit. Sed gratins rgifü
uidetur Hadrianus,cùm enim trium phû ei fenatus,qui Traiano debitus erat,detuli(ftti reeufauit ipfe,af imagine Traiani curru tr iôph al t uexit,ut optimus imperator,ne poft mortem quidetriumphiamitteretdignitate. amp;nbsp;Marcus Antoninus philofophus pctqt L.fratri,ut feed triumpharet.petijtpraeterea,utfill) Marei Caefaresappellarent.Triuni'
- phauit fimul de Parthis. In triumpho autem liberos Marei utriuftßfexus fees uexitn'w
,tamen,ut fiC puellas uirgines ueheret:cum filio fuo de Marcomanis triumphauit.c con* trâ uero impurus ille amp;beftius homo Commodus Antoninorum Si imperatortj nomi* mum inquinator,uenia legis Annariae impetrata coful eft fadus. Si cum patre de Ger* manis triûphauit.Româ(^ utredtjtfubadorcfuo Antero poft fein curru colloeato ita triuphauit ,ut eum Anterus ceruice reftexa pub.ofcularetur, etiS in orcheftra : Si Seue* rus Apher Parthicû deferentibus patribus triumphum idcireo recufauit, quod eofiftc* TnSpfc««otr fei'jj cun-u affedus articularimorbo no poftet,fiitjfc^ conceflit,ut triumpharet.Defcri* pop«- ptfoni jtem triumphorû præmitccnda fiint alia. Si in primis nonnulla quae Cicero Ver* Ronuno. ffnarufeptimo fic habet:ipfe triumphus qua ob rem gratilfimus populo Romano fuit ■v; - gt;. ' r ' ’gt; iucundiftimusf'quia nihil eft uidoria dulcius.uidorig autem teftimonium duleiur, ■ ir ( ft quosfaepemetueris,eoidemuidos ad fuppliciû duct iubcas. At enim qui triumphal, . co diutius uiuoshoftium duces feruant.ut his per triumphum dudis p ulcerrim urn fpe* daculum ftudumtÿ uidoriae populus Romanus percipere pofîit^amê cum de foroiii
,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Capitoliuto
-ocr page 251-LIBER DEC IM VS.
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105
A^Cap/toffum currS fiéiSeretncipïunt,nios duci in carcerem iubetlt. Idcmqi dies 8^ aiclo. ribus,imperii,amp; uidiis,uitæ finem facit.Er idem Cicero in PiConem, diffcrens de trium-pho:Quid tâdem habet file eurrusrquiduinlt;f)i antecurrum ducesfqutd fimulacraop-pidorumfquid aurumç'quidargentumfquidlegattinequisÔL tribunifquid clamor mi ïitöfquid tota ilia pÔpaÆt uarq itê mores adnotandi finit. Feftus Pompeius i Laureat! milites fequcbant triumph an tes, ut quaßpurgati à cæde bumana intrarcnr urbem. flaque eandêlaurum omnibus fufßtfonibus adhiberi folitum crat, quod omni têpore ai'-: retjUt fîmilitcr refp. floreatde qua item lauro Plinius: Laurus triumphis propriédicaL Cxfarum pontificumcp fola domos exornatgt;amp; ante Umina excubat: fterilis earû maxi* métriumphalis,quatriumphantesutunt.Etrnfrà Plinius,morem dieft triumphantium notabilèjolirn triumphaffe ducescumcoronaEtrufea ex auro,quæ â tergo fuftineret i feruOjtriumphantemrp tune annulum in digito ferreum habuffle: ut arqua elîèi fortuna triumphanti^Sif ferui coronam fuffinentisiSicqj triumpbaiïè de lugurtba Caium Mari
B um,qui tertio cofulatu aureum fumpfèrit annulum.fed in bis quat'nunc extantmarmo^ reistriumpbâtiumfîguris,fortunaalatanoferuus,coronamfuftêtat, qUamquidem fot lunam inaurato corio, aut aliter depiôo fuiße crediderimtcororem enim fuum nûc halt; betmarmor,Ô^dcreipfànibilfcrfptummuenio.TunicaautemaureauiumpbaficTar-quinium priicum.Plinius in Venio Flaecofumptû tradit:Moris(j itê fuir, nô legis,im peratorcs belli ciuilfs uiéïoria quâtumuis magna,.nô ti iumphare, quia eines nô hoOes ocaderinf.SicnecNafica, Tiberio Gracchoeûfuispcrêpto,nccMeteIlus,,Caio Opi* mio,necp Caius Antonius,Catih'na,iupcratis triumpharunt.Lucius uerô Sylla ciim de Grarcis urbibus captis,amp;fimul de ciuibus Marianis fuperatis triumpharet.fola urbium captarS fpolia,in triumphum prxtulit. Morisq? pariter fuit, ut fequentes triumpbalem currûmibtesjlcedorias in imperatorem fuum dicerent.Sicqî Gallico triumpho Caefaris militeSjinter caetera carmina iocularia.etiâ illud uulgatiflîmum pronunciarunt:Gallia» fobegitCæfar, NicomedesCaefarê: ÔC Ventidium BaflumParthici triumpbidie fecuti milites decantarunt:Qui mulos fricabat fa ci us eft côful.legc autem cautum erat, quod Plutarcbus in Pauli Æmilquitatradit„Nemincducemante triumpIninitiS^urbemin* gredûSed in Vaticano apud territoria triumphale, neeeflàrios triumpho apparatus fa-* éluri cxpeôabant,quod in Vefpafiani triumpho amp;nbsp;filiorum,infra diffußus oftêdemus. TriumpbosomnesRomæamp;nunquam alibi praeter duos fuifïè dutffos atc|.celebratos eôftanmirumtçin tätarerumimperijeueeßone^in tanta principum tyrannorum in* folentia,tntantafediûamp;locorûmutatione,quantâpenéfingulifeceruntimperijroode ratores,nemincfui(ïccorô,qautMediolani,aut Aquileiæ,autCôflâtinopoIiuolucril triumph are. Luciü aût Pifonêtradit Plinius fcripßfletPapyriS curforc primum in mon-lt;e Albano triumphaflcdeCorfis.Et PapyriûMafoncm,cûm triumphum Romç nô im petraiïètjin Albanomôtetriumphaflc.TriumphosqipfosoesuigintiôC trecentosfuif Triumphi le,PaulusOrofius omnium, quißantisadhucRomaniimperqgeftafcripferunt,ulti- cccxx, museftautor,quêgloriofisccclefiaedodoribus Hteronymo ÔC Auguftino,familiarita te côiunéîum,de ea re cû ipfo Auguftino,uidêdi triumphi(ficut initio diximus) auido# cötulifleerediderim.DeßcrantenimpridemanteatriumphareRomanitcumfatiscoti ftet Probum imperatorem ßMfle,qui triumpbauerit uliimum.Et Probû inter, ultimx beatiAuguftini tempora,anni paulo plus minus dueentis,adnumer3nf:Priraum apud Romanos Titum Tatium regem, Dionyfii Bacebi imitatione triumphum duxiße dix! muSjô^ alium éregibusTarquinium Prifeum pariter triumplrafle.PKniû feribcrefuprà «temoftêdimus, fed quales hifuerinttriumphi,à neminetradiuidimus.Pubîiusautem Valerius côful,primuspulfoTarquinio,amp; VehtisTarquinienfibuscp,poftBrutimor-lê,fuperatis,reges pulfos in hoc ficut in plerifcp imitatus,triSphauit. Et fi uerononul los ex triumphis,qui uifi fuerint amphores pro têpore atq? fpeciofiores feribere intêdi-inus,quogloriâpopuliRomani eiustemporis,tanquâôi;nosipfi eum Augußino ad fi musjcelebriorê lactioremt^ oftendamus, maiorem tarnen eorum partem fummatfm colligendo pergemus.Scruabimus autêremporumordincm,ut crefeentem populi Ro mani potentiâ,triumphorumquotp amplrtudinem imitatam fuifie apparear,utcj omni bus cóftarepoffit,quo temporeRoraanapotentiafeipfam'fiibPompeio,SC Cglànbus
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s ferre
-ocr page 252-T R r V M P H À N t I S -1^.-0 M AE
ferre no potuitjtniimphösfuifTe duólos,qui' dcorum potius quàm {»ômfnS opcfa,optf- ® lentj'am faftumc^ imitatJ fint:crncp à Caniilli triumphoiniuum,de quo fie habet in quin . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toLiuius.Aduentus quoqjdiôatoris,omnibus ordinibusobuiacHufiscclcbratior,^
’irinmp I, jjjjyj unquâ antcafuit: triumphus omnem cofuctum honoiandidiciilh'usmodum ali^ quant« exceflinmaxime confpetfîus ipfe.curru equis albis iunflo,urbem inueóus eftj parumq^idno ciuilcmodo,fcd humanum enauifum : louisfolisq! equis xquiparatuff» dióiatorcin,eti3m in rel/gione trahebant.Triumphusq; cam ob unam maxime rem, d* rior gratior fuit.Hunc triumphum fi Ltuius magnis eifert laudibus, à nulla tsmcfi' aha,c^ equorum alborum parte laudare potuit, quod præda(ut aifolebat ) transfereda,' populo erat diftributaîEt nulli crant digni magnates, quos ante currum captiuos ducc
' tepotuerit. Alius autê triumphus poft multos annos, àPapyrio CurforeditftatorcdC' Samnifibus dudhis,Slt; fi aliquid dccoris, nulla tame habuit prædâ cum captiuis ordine tradüc^dâjfic enim fcribit in nono Liuius. Dicîator ex Senatuscofulto de Samnitibus triuraphauit,cuius triumpho longe maximam fpeciem,captiua arma prebuereaantuo* F magnificentix uifum in tis,ut aurata icuta dominis argentai iorum, ad forum ornâdum diurderentrindenatuminitium dicirurfori ornandiab ædiiibus cum teniae duerr^nt. Nee maioris fuft apparatus triQphus.de quo fic habet in dccimo Liuius:Q.Fabius De^ ciano exerciturelicflo in Etruria,fuis Icgionibus dedinftis ad urbe, de Gallis Etrufcisq) ac Samnitibus triumphauinmilites triumphantê fecuti funt.CeIcbrata inconditis miH' taribus no magis uitftoria Q.Fabij quam mors P. Deci] eft, excitatacp memoria paren* tis sequatâ euentu publico priuatoq: filij Iaudibus:dati ex præda militibus æris odogc* ni hini,fagalt;ÿ Ôf tunicae,præmia ilia tempeftatemilitiae baud quaquam fpernenda. prP mus poft hos triumphus fuit Papyrq Curforis tSc côfulis,de quo Liuius libro item ded mo.CófuI cxercitum de Samnitibus deduxit, uenienti Roma triumphus omnium con fenfueftdelatus-Triumphauitinmagilfratu, infigniutillorûtcmporû habitus erat tri* umpho : équités peditest^ infignes donis tranficre, ac trâfuetftis multæ ciuicæ coronac» , ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«aliaresc^ ac murales c5fpc(ftæ:infpclt;fta fpolia Samnitiu^dccore ac pulcritudine pater 0
nis fpoltjs,quæ nota frequenti publicorum ornatu Iocorum,côparabant.dult;fti nobiles aliquot captiui clari fuis,patrumtç falt;ftis:acris grauis tranfuetfta uicies centum milia, auri triginta tria milia:Omne acs argentumcÿ in ærarium conditum : militibus datum ni hil ex præda,Maioris lætitiæ ôé gloriæ praediôis, triumphum duo Coss.fimul Claudi* us Nero 8c Liuius Sahnator,deui(fto occifoqj Hafdrubalc,duxerût,quem Liuius extof 1ère eft adnifus.Ncc tn huic etiam triumpho,plura aftuerunt magnifacienda tjs, quæ fn perioresbabuifie docuimus. Sic enim in xx v r 11 Liuius : Ita confociatus triumphus, cum utriqi turn ei magis, qui quant« meritô anteibat, tanta honori collegae ceder et, glo riam auxit:illum équité aicbant,fex dierum fpatio tranfcurriffelongitudinem Italiæ, Si eo die cum Hafdrubale in Gallia fignis collatis pugnafle, quo eum caftra aducrfusfefc in Apulia pofita habere Hannibal credidilfet. ita unum côfulcm pro utraqi parte Italise aduerfus duos duces,duos imperatorcs,hinc cofilifi fuum,hinc corpus oppofuilTe: no* ’ men Neronis fatis fuiffe ad côtinendum caftris Hannibalê,Hafdrubalcm uerô qua alia te aduentu eius obrutum,atq5 extintftum effe. Ita^ irct alter cos.fublimis curru mub tqugis.fi uellet,equis:uno cquo per urbem ucrum triumphum uehi. Ncronem etiam fi pedes incedatjUel parta cO bello,uel (prêta triumpht gloria, memorabilem fore. hi fer* moncs fpedantium Ncronem ufe^ inCapitolium profecuti funt.Pccuniâ in çrarium tu lerunt.feftertium milles oeftoginta milia æris.Libetmultos extriumphis tranfireimino ribuSjUtadmaiorescitiusucniâ.Scipioniscçtriumphum xxxii libroàLiuiodefcri* ptum primo afferimustPace terra maricp parta,exercitu in naucs impofîto,in Siciliâ ad Lilyben traiecitrindc magna partcmilitüin nauibus miflà, ipfc per lætâ pace no minus quant uiéloria Italiâ, effufis non urbibus mode ad exhibendos honores, fed agreftium etiam turba obfidcnte uias,Rom3 pcruenit,triumphocp omniû clarifïimo in urbem eft inuelt;ftus:Argcntitulitinaîrarium pondo centû milia xxi 11. militibus ex præda qua* dragenos æi is diuifinmortefubtraclus, fpecftaculo magis hominû triumphantis gfo riæ, Syphax eft. Eundem uerô triumphum ab Appiano diligentius defcripi3repetere libet.Scipio poft htee ex Libya in Italiâ profeâ«s,uniuerfas copias claûe ttaduxit,R.o^ mamcj
-ocr page 253-L ï B Ï R' “ Û n C I M V S.
Î07
Ä ftiamc^ ad tfïürfip1iSrcucrfuseft,quem omnium ante fe fpïend/dinïmum dicitür egtC ' fe.Ëius forma ut nunc fit ab tllo feruata eft, fuit autê huiufmodi : Sertis redimiti omnes præcinerttibus tubis,currus fpolip refertos dcduccbant. fercbant amp;nbsp;ligneæ turrcs, ca-ptarum urbium fimulacra,aurum dcinceps ófargetum,partim rudibus maflïs,partim ß gnatum:Coronæ praeterea,quas uirtutis gratia urbcs dediflent : candidi fubinde boues ßi eicphanti illos fequebanf.Poft hoe Carthaginienfium ac Numidarum principes bel lo captijmperatorem lióores præibât,purpureis amióii ueftibus, turn citbarcedoru ac tibiarum turba ad Etrufeæfimilitudinêpompæ: hi fucctnóicoronisqtaureis redimiti, llio quiftp ordine canentes pfallentescß prodibâtihos Lydios appellât,ut facile' credidç rim Etrufeos àLydqs fumpfiffeoriginem: horum in medio quifpiâ talari uefte fimbrtjs ac armilhs auro fplendentibus ami(^us,geftus uarios edebatiholfibusej^ deuiôis iniul-t3s,rifus unditp ciebat. Poft thuris ÔC odorum copia imperatorem circunfteterant,quê currudeauratomultifariâcprefulgenti,candidi uehebantequi, aureâcapiti gf-ftanrêco
6 ronâ hpillis ornatS,gemmis(p-is ueftem fuccintftus purpuream patriomore aureis inte xtam fideribus,altéra manu eburneum feeptrû,altera burum præferebat.quæ Romant niiftoriæ infignia profitentur. Vchebant nbsp;nbsp;cû eo pueri uirginescj, amp;nbsp;ad habenas hinc
inde cognati iuuenes:demum qui exercitû fecuti erantfcriptorcs, miniftri, feutiferine: poftremoexerciws inturmas aciescpdiuifüs,currum fequebat. Milites quaq? laurore* dimitijlaurum manu ferentes,quibus meritorûinfignia adiunôa. Aderanttç qui hos qgt; dem laudibus ferrent,hos Salibus infetftarent, nônullosinfamia notarent. Ûmpfex de^ ntcg triumphi forma,SC quâ unufquifcj fermone facile explicate queat. ciim in Capito* lium uentum eftèt, Scipio depofito apparatu,epulum(ut amicis mos erat)in tcplo prç^ buitPoft hune tarnen haud diu M.Porcius Cato triumphs ex Hifpania duxtt,fuperio^ wbusprimiscrefcêtisreipub.parêjdequo Liuius xxxii i.M.Porcius Cato exHifpa^ nia triumphauir.tulit in eo triumpho argêti uigintiquincj^milia pondo, auri mille qua-dringentatmilitibus diuifit fingulis ducenos feptuagenos aeris:triplex equiti. per quod
C tempus L.Quintius triumphum triduo duxit continuo, his qui poftea fub principibus duâifunt fimillimum,de quo fie habetLiuius xxx 11 uPoftquam Romam uentS cft, iènatus extra urbem Quintio ad res geftas ediflerêdas datus eft.Triumphus initus : die primo,arma,tda,fignatçærca,amp;marmOreatranftulit, pluraPhilippo adempta, quàtn quaccx ciuitatibusceperat.Secundadieargentum aurumcpfatîîum, infetftûq! amp;nbsp;figna-tumJnfetfti argent»fuit X V111 M.Pondo,amp; ducenta feptuaginta.faéliuafamulta om nisgencris,eælata pleracp,quacdam eximig artis,ÔL exæremulta fabrefacfta:ad hoc cly-pei argentei deeem, fignati argent» oeftuaginta quatuor milia fuere Atticorum, tetra* drachma uocant,trium ferè denariorS in fingulis argent» eft pondus.auri pondo fuerût tria milia fcptingenta,decê quatuonô^ clypeus unus auri totus, SC Philippe» aurci qua-tuordecim milia quincp centû quatuordecim.Tertto die coronæaureæ dona ciuitatum translataccnt3Slt;quatuordecim,ÔChoftiaeduôae, äSantecurrSmultinobtlescaptiu» . nbsp;nbsp;nbsp;_
obfidescp. Inter quos Demetrius regis Philippi filius,Ô^ArmenesNabidistyrânifilius
ti
” Lacedæmonius.Ipfe deinde Quintius in urbê eft inueeftus,fecuti currû milites frequen tes,exercitû Omni exprouinciadeportatonjsduceni quinquageniærisin pedites diut-fit,duplcx cêturioni,triplex equiti.præbuerût fpeciem triumpho capitibusrafîs fecuti, qui feruitute exempt» fuerant ► Et fuû diu poft triumphs P. Cornelius Nafica de Boîjs duxit in mediocribus numerandum.quc fie Liuius deferibit. In eo triSpho Gallicis car pentis arma figna amp;nbsp;fpolia omnis generis trâiuexit,SC uafa aenea Gallica: amp;nbsp;cû captiuis nobilibuSjCquorS quoep captorum gregem traduxinaureos torques tranftulit,ærisM. quatuorcentum feptuaginta:ad hoc auri ducenta quadraginta fex, argêti infetfti quod in Gallicis uafis non infabré fuo more fatftum C C C LX. pondo : bigatorum numerum exxx IHIM : militibus qui currum fecuti funt.centenos uicenos quinos afTesdiuifiq duplex centurioni,triplex equiti Nec omtttendâduxtmusM.Fulut) trtumphS.de quo Liuius in xxxvili fie habet. Triumpharemenfelanuario llatuerat, fedcSaudijiret confulêÆmiliumliterisM. Aburij tribun» plebisaccepiis deremiiraintcrcefiîonei-pfum adimpediendStriumphum Romam uenientem ægrum inuiafubftitifTe.ne plus in triumpho cettaminum ^tnbellohaberct,practulit triumphi diem .Triumphauit ad , nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SX Cakn-
-ocr page 254-10 s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRrVMP HAN TIS- -ROMAS
Triumphi. Cakndaslannarias de Ætolis.amp;f de Cephallcm'a.aureæ coronæ cehtïïdccêpodo,duae ß, antecurrûlataefuntîargctipôdooóiuaginta trgt;a:aiiripódo C CXLI i l:tetracina Attica G X V 111 : Philippe! numi deeem milia CCCCXXXii: figna Ænca CCCCCCClX' XX v:fignamartnorea C GXXX:aimajtela, cætcrafpolia,hoftium magnusnumerus: Ad hoc catapulta’,baliQæjtormêta omnis generis:duces aut Ætoli amp;nbsp;Cephallenes,auî régi) ab Antiocho ibi rdi(fli,adfcptê5lt; uiginti. Multos eo die priufcjjinurbêinuehctc tur.incircoFlaminio tribunos,præfe(fîos,équités,ccturiones,R.o»n.îociosfjjdonis mî-11 cari b us donauit.Militibus ex præda qu inos uicenos denarios diuifit, duplex cêturiogt; nijtriplexequiti.Et paulopolîalius apud Liuiûponit triumphus.quêçosultimûaffer-' redecreuimus.Extremoanni magiQiatibuscreatiSjiâad tertiûNonasMartias G. Man lius Voifo de Gallis,g Afîamincolunt tnunipbauit.fcriusei caufa triumphandif«if,nc Q,Terentio Culeone prætore caufam lege Petiha diceret:amp; incêdio alieni iudicq,quo L.Scipio dânatus fuerat conflagrareneo infenfioribus in fe quàmin illûiudicibus,quo difciplinâmilitarem feuere ab eo conieruatam,fucceHoripfc omni gencrelicentiac cor £♦ ruperat.neqj ea fola infamiæ erât, quæ in prouincia procul ab oculis fada narrabantirr, fed ea eti5,qua: in milinbus eius quotidie' côfpiciebantur. Luxuriæ enim peregrinarori go,ab exercitu Ailatico inueefîain urbê erat. Inprimis leô:os çratos, ueftem ftragulan» turn prcciofam,plagulas5C alia textili3,quac tum magnificat fupclleddishabebant.mo nopodia abacos Româ aduexerunutunc pfalrriæ làmbuciftriçcç, ôC côuiualia ludo-' rum oblecflamenta addita epulis.Epulæ quoqj ipfæ,cS cura amp;nbsp;fumpru maioreapparari cocptar,tît coquus uiliiïîmum antiquis mancipium aeftimatione amp;nbsp;ufu, in pretio e(Te,ô^ quod minifteriû fuerat.ars haberi cœpta. Vix tarnen ea.quæ turn côfpiciebantur feniiquot; na crût futuræ luxuriæ. In triûpho tub c. G.Manlius coronas aureas ducêtas duodecinr. Argent!' C C xx M.centum tres.Tetracinum Atticorum C C V11 M.xx Ciftophoru: Philippeorumnumorum M.X7I.CCCXX, ArmafpoliaeçmultaGalliciscarpêtistra dult;Ha.Duces hoftium duo amp;nbsp;quinquaginta dutftiantecurrum: militibus quadrigenos binos denarios diuifif,duplex centurioni: ftipêdium duplex in pedites dédit, triplex in «quites:Multi omnium ordinum donati militaribusdonis,currum fecuti funt.Garmina n militibusea inimperatorem diôa, ut facile appareat in ducem indulgentem ambitiö fumcÿ ea dici,triumphum(^ efle militari magisfauore,^ populari celebrem.At iam m» cores atringamus triumphos,au(ftaeRamanarumrerumamplitudinirefponfuros.NeC ab alio dignius id inchoari poteft,^ à P.Æmilio,cui côtigit ut frugi ipfe in temporibus reipub.adhucfrugalitati inferuientibus uixerit, ÔCtn triumpho a maximis procedentc uidortjsjluxuriem primus in urbeminuexerit.Hic enim P.illeÆmilius fuit,qui quatUquot; or filiorum duos priores clariftîmis domibus,pcr adoption? inferuit, cum maiorem hio Maximo quinquics confuli,minorcmScipioni Aphricano,infilios dédit. Hicfinf Æmilius iIle qui frugalitatis amp;nbsp;modeftiæ amaior,filiarum maiorê M.Catonis filio uxo Tufieronm dedit,m!noremÆlioTuberoni:quiquidemTuberouir optimus maximæ inregt; pmil/ftp«!»«' pub.autoritatisitatenuieratpatrimoniOjUtfexdecimuiri ex Tuberonum familiaoês lîmulin cifdcmatdibus,SC quidemmodicis,cSconiugibus,ô^libcrishabitarent.!taqîi:i illis ædibus Pauli Æmilq bis côfulis.fiC bis triumplialis filia deduôîa eft,in eisep habita-uif,nec puduit earn pauperis uiri,fcd uirtutem admirata eft,per quam pauper crar.Tart-tistarnenaffuctusmodeftiæfrugalitatisartibuscontinerenô potuitÆmilius,quin tempori adautftæ rerum opulentiaî inferuiens,triumphum in hanemaximeformam du xerit. Populus Romanus nitidis iieftib. ornatus,in locis amp;nbsp;urbis partibus,per quas tra® fituruserat.iefeadfpetftandiïttiumphum parauerat, omnia urbis templaerantapcrtai amp;nbsp;fertis uaporibustj repleta fuauibus.Multitudo miniftrorum baculos rnanibus gefta-tiâ,ex medio dimouebat turbas, fiC uias puras apertascç præftabat .Tranfmiftio in très dies diuifa eft.Prima erh dies uix fignis tabulis ftatuis tranfmittendis fuffecit, quae ai hiculis côportabantur.Secunda die pulccrrima,ô^ ornatififima Macedonum arma.mul tis curribus delata fuerunqfplendêtia acre amp;nbsp;fen o abft erfo,atcjp ira difpofita, ut cafu ma ximccecidiireuidcrcntur,galeae,fcuta,thoraccs,ocreæ,amp;cretêfespelrac,amp;Thraciageï ra,pharetrac equorfl frena, ac enfes nudi per hacc iaeentes, SC farifi'æ infixac ira, ut neC «idorû quidê abiq; raeiu elTet afpeiftus.Poft hos armorû cmrus,tria wir orûmilia feq«e bantuf»
-ocr page 255-LIBER D E C I M V S.
Ä bantur,qui numifmata ferebant argctea,uafis trecentis qufnquaginta. Vas crat quodit bet triû takntoru,quatuor uiri fingula uafa portabât.Altj cratcras angenteas ÔC phialas caliccsq} ornatilïïmoSjÔif ingéniés certo ordinc deferebanuTcrlia die prima luce tubi* eines nó mite neq; fuauc,fed bellicû fonâtes primiibanuPoft eos C xx boues afbac cor nibus auratis duccbant, uittis ornatæ amp;nbsp;fertis. ducebant eas adokfcentes fuccinefîi ad tmmolâdûrfiC pueri aureas patinas facrifîcij gratia deferebant.de hisqj bobus albis dice te uoluit Virgilius de tauris tracflans, qui in Meuaniæ câpis ad Cly tumnum amne albi nafeunt fic.HicaIbi Clitumnegreges,amp; maxima tauri Vicflimafæpetuoperfiinflumi/ nefacro Romanos ad têpia deû duxere triumphos. poft eos fequebantur.qui aurca nu mifmata gerebant in uafis trium talcntorum,ut fupra de argenteis numifmatibus diôû cftmumerus uaforum fuit triadeolt;ftuaginta. His fuccedebâtqui auream phialam dece takntorû,quâ Æmilius ex lapillis efFecerat, itê Antigonca amp;nbsp;Sekucea amp;nbsp;Theridia Perfei uafa aurea portabant.Poft hæc Perfei currus ô^arma amp;nbsp;diadema fuper armis poft
B tum:deinde poft modico interuallo nati régi) ducebantzô^ cum ipfis alumnorum â?ma giftrorum ÔC pædagogorum lacrymans turba.qui ôi ipfi manus tendebant ad dues, 8C pueros eadê facere SC precari docebant.Erant mafeuli duo, ÔC una fœmina, no facis infortunium fuû per ætatem intelligentes: quæ res magis homines ad mifericordiam cogt; mouebatgt;multiq,’ lacrymas ciues ad ilium afpedum demiferunefuittp lætitiç amp;nbsp;doloris plenum fpeclaculum, donee infantes trâfterunt. Ipfe autem Perfeus poft filios 6C mint-ftros ibat,fufca uefte amilt;fîus,ÔC crepidas more patrio habês, propter magnitudinê ma lorû ad omnia trepidus ac mête turbatus:poft eum ibat amicorum SC familiarium mœ-fta turba.miferabiliter ipfum intuentes lacrymantes.ut ctiam plericß ex Romanis lacry marc ob mifericordiam côpelkrent.Poft cum deferebantur aureæ coronæ,quibus Æ-miliumuirtutis gratia Græcgdonauerâtciuitates: Eratnumeruscoronarû quatercen-tû : deindeÆmilius ipfe fequebat ornatiftimo curru inuedus,uir SC citra eiufmodi ho* norem Ipedaculo dignus,pui’puram auro contextam indutus, 8C ramum lauri dextera gerenszferebât ÔC laurS milites,qui currû Æmilij fequebant kgiones cohortesep ôcf ma nipuli,partim carmina patria falibus permixta amp;nbsp;rilu, partim laudes Æmiltj cantantes: quacintuebant SC admirabant omnes.nec quicquâ ex qs, quæ fibi optanda forêt deefte arbitrabant.Ob eas rcs in Macedonico geftas bello, fumma populi Rom. gratia Æmt lio acceflît.Tantum enim auri argentitp in ærarium Æmilius retulit, ut nullum tributû perfolui à ciuibus opus fucrit,uf£p Hircq SC Panfæ confulatum, qui circaprimum Cæfa ris amp;nbsp;Antonq bellum côfuks fuerût.Magnus ampliflimustp fuit.quê defcripfimus Pau li Æmilq.maiores ampliorescp SC propterea deo ut uidetur inuifi, quos Pompeius du-xit triumphi fuere.Eos tn nullo in loco ordine feriptos inuenimus, quia fummatim ctiâ Triumphi attingere nimium omnibus eft uifum:à Plinio igit fparfa ut funt feripta nonnulla fume Pompeij. mus,qui triumphafte eum dicit nondum per ætatem fenatorê de MithridatCjCurru qua tuor ckphantis dult;fto:amp; poft triumphum Ponti, in duos dies partitum, apparatus pro alio triûpho fuiflerelidos.ôC addit Plinius:Magni Pompeq triumpho trâslata ftatua ar
ß gentea Pharnacis,qui prim us regnauit inPôto, item Mithridatis eius patris, 6C currus argentei.ItêPompeius in triumpho tulitalueum cum teflerisluforium e' gemmis dua-bus,latum pedes tres,long5 pedes quatuor, fuit in triumpho luna aurea pondo xxx, Icâi triclinares aurei tres. Vafa ex auro ÔC gemmis abacorû nouê,figna aurea tria,myr* rhina tria,coronæ ex margaritis xxx n i. Mós aureus quadratus cum ccruis 6C leoni bus 5C pomis omnis gcneris:mufæ ex margaritis inerât.SC in eius faftigio horologiû:SC Pompeq imago ex margaritis.eadem Pôpeq uieftoria myrrhina in urbem inuexit, pri-inus(^ Pôpeius lapides SC pocula exeo triûpho Capitolio dedicauit, quæ protinus ad ufum hominu trâfiere, abacis etiâ efcarqscÿ uafis expetitis. Aliqualê uerô triumphi or-dinêPlutarchus in Pompeq uita fie ponit.Erant regiones de qiiibus triumphabai fie ^i-tcrisannotatæ,P5tus,Arraenia,Cappadocia,Paphlagonia,Mcdia,Colchis.Iber^a,Al-bania,Syria,Cilicia,Mefopotamia:prætcrca hi,qui circa Phœnicê 8C Pakftinam inco-lunt.ludæi amp;nbsp;Arabes,Piratarumetiâ quotquot gcncra,terra maricp debellata erant.ln-ter hæc notabant caftella haud pauciora quàm mille capta, ciuitates ferme' noningêiæ, piraticænaucs ocîingcntæ, urbespræfîdijs Rom. firmatas elle undcquadringêtas. his
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s J quoc^
-ocr page 256-210 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRÏVHPHANTIS ROMAE
Trium^hi.
que q? addebat,uniuerfa urbis Roma? tributa ante id bdlum quinquagies dfdes cente ß na miltafuifle.cum bis uero quæipfequaefiuit oefluagies, amp;nbsp;quinquagies decies cetena miliaan arrarium præterea uafa, auruin, argentûlt;^ fignatum ad uiginti milia talentorû: pratter quæ militibus diuifafuntjquorö q minus accepit,mille S)C quingentos xreos tu^ litCaptiui poft principes piratarü in triumpho dudi. Tigranis Armeniç regis filius cS uxore filiaq? ipfius Tigranis Zofitne cóiunx:rcx ludaeotö Ariftobolus.Mithridatis fo' rorcumlibcrisquinqizScytharum quoq? multæmulieres:AlbanoriimÔlt;lberorû, aC regis Comagenorum oblidcsducii/frophaca quoq; noiata omnia,quæ præliorum ml «nero æqua aut fe duce aut per legatos naeftas eft. Maximö uero ac fplendidiffimö fuit, ôf quod Romanorum nemini haóenus côiigir,quod tet tium c tertia oi bis parte triuin phum duxit.Creuittäquam pergradus triumphi gloria apparatusqj in Cçfarcamp; fuccef foribusfuis principibus,quosimprratorcsappcHauerc.Tam notusautem erat triuin^ phorum apparatus,ut Suetonius Cælaris Augufti omniû maximos pauciftlmis atift giftec5tentusfuerit,nam de Cæfareficbabet.Confecftis bellis quinquiestriumpliauii: P poft deuitftum Scipione quater eode menfe,fed interieóis diebus,amp;rurfum ieniel polt îuperatos Pôpeq libcros.Primum amp;nbsp;excelkntiftimum triumpbum egit Gallicö: fequé tem Alexandrinum,deinde Pôticum, buic proxtmum Aphricanû, nouiftîmû Hifpani cnlem,diuerfo quenq; apparatu ólt;f inftrumento. Gall ici triumphi die uelabru præreruc hens pene curru excuftus eft,axe diffratftojafceditep Capitolium ad lumina, quadragiit ta elepbâtis,dextra leuacj lychnos geftâtibus.Pôtico triumpho inter pôpæ fercula,triS uerboriim prætulit titulum. Veni; Vidi: Vici.Non ada belli fignificantem ftcut cæteri, led celcricer confedi nota. Vetcranis legionibus prædæ nomine,in pedites fingulos fu per bina feftertia, quæ initio ciuilis tumultus numerauerat, uicena quaterna milia nu^ «num dedit:aftignauit agros,fed no cotinuos.nc quis poftèftbrû expelleret : populo præter frumenti denos modios,ac totidê olei libras, uicenos quoq^ numos quos pollk citusolimfueratuiritim diuifit,6Chocampliuscentenos ,p mora.Cæteraextratrium^ phi apparatûfcribit Suetonius.Sed iam ad alios defeendam triumphos, maioridiligen Û tia à fcriptoribus traditos,quo f orma tant» rei melius nofte poffimus.Fiauius loiephus genteludæus.captiuitatem Hicrofolymæurbis,à Vefpafianopaireamp;Titofilio princi pibus Romanis fadam,defcribens,ipforum impcratorum triumpbum fie refcrt.CómiX nem triumpbum ob res geftas agere ftatuerunt, quamuis utrift^ fenatus proprium de* creuiflenprædido autem die,quo futura erat pompa uidoriæînemo ex tam infinita cû uitatis multitudine domi remanfit.Omnes autem cüm prodtj(ïent,loca ubi tantum fta^-re poflent præuenerunt,quanta fpedaturis fufficerent, imperatoribusrelido necefla' rio tranfitu.Cunda ueró pars militaris ante lucem per turmas atqp ordines progrefla cft cum redoribus fuis,6;^ circa oftia eóftituta non palattj fuperioris, fed propc 1 û d i s temgt; ' plum:ibiem principes node illarequiefcebannprima iam aurora incipiGnte,procedSt Vefpafianus T itus lauro coronati,amidi uero prima uefte purpurea, fit' ad Odaui* «15 ambulationes tranfeunt. Ibi eniin fenatus ÔC ducum proceres, fit' bonorati équités, eorum præftolabantur aduentum.Tribunal autem anreportieus fadum erat,fellæq^ in eo eburne^ præparatæ.quô cum afcendiftent,confederunt:ftatimq^ partis eos militaris fauor excepicmultis uirtuium teftimonijs prædicatis: Illi autem inermes étant in uefte fericea,laureis coronatitperceptis autem laudibus eorum Vefpafianus, cum dicere àd' hue uellenr, filentq fignuin dédit,magnaqj omnium quiete fada furrexinfit^ amidu ma gnam partem capitis adopertus,folennia uota celebrauir: idemq; Titus fecit. perfedis autemuotis Vefpafianus in commune omnes breuiter allocutus,milites quidemad prandium, quod r)s ex more ab imperatore parari folet dimittit, ipfe uerô ad portam reced» t, quæ ab eo, quod per illam femper triumphorum pompa ducitur, nomen acgt; cepit: Vbiôt^cibumpriuscapiebantfiCtriumphabbus ueftibus amididijs ad portam colhtiSjCæfa hoftiajnter fpedacula tranfeuntes triumpbum ducebant, ut multitudinf facihor pi æberetur afpedus: pro merito autem narrari multitudo »Horum fpedactdo^ rum ä: inagnitiicentianon poteft,in omnibus quæquifqueexcogitauerit,uelarriuraf» d»s,uel diuidarum operibus, uel naturæ nouitate. Nam pene quæcunque bominibus, qui unquâ fuat fortunari paiilatim quæftufunt, alijs alia nurabiiia ai^ magnifica, hæç uniuerfa
-ocr page 257-Ltamp;E R ’ D E C I M V Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xlt
A anfucrfïilla die Romani impenjmagnftudinem probaucrunt.Etenimatgcntiauiiqfj nccnonSf cboris SC in omni genere Ipecierum.ftueopum miiltitudincm non utinpógt;-pamferricernercszfedfiquisdixeritomniaflüterejSCalias quidê ucftes cxrarifilfni gegt; neris purpura portari,alias diligcntilfima purpura uariatas arte Babylonica.gcmmç au lem clariflîmæ SiCtam multæ,ahæ coronisaureis, aliæ fpeciebus, aliar formata? inclufæ Trium^bi traduClæ funt.ut apparerct fruftra nos earum ufquam rerum effe aliquid fufpicari. iere-bâtur autem fimulacrorum fingula,qux illi deos h?.bebânt,ô5 magnitudtne mirabiî«,SC arte non dcfunôorié fatfia-horumt^ nihil non pretiofa matcria.Qiiin ôC animaliû diiicr fa genera producebantur,proprijsornamen«sinduta.Eraf autem etiâjquæfingulapor tarer,magna hominum multitudo.purpurcisueftibus atep inauratisornata, Iph etiam, qui ad pompam fucrant ab ilia turba difcreti,praccipii3 ÔC mirabili ornamentorum gnificentiaculticrant.Infuper his,necaptiuorum quidem uulgus inornatû uideres, fed uarietas ÔCpulcritudoueftium natamexfat/gatione corporum dcformitatê oculis fub
B trahebat:Maxime'autem ftupor erat macbinarum,quac portabantur,fiue pegmatum fa bricatio,pro quorum magnitudine timendum uiribusportantium occurrentes putagt; bant.Multa cnim in tertium nidum undequaçp furgebant, ôi. magnificentia fabrieæ eu admiratione dele(ffabat,multis aurata uefte circûdatis: cùm aurum prærcrea fatflum Ôd nonfadlum eiTet affixum.Multis autêimitationibus bellum aliter in alias diuifum machinas,certam fui facicm oftendebateratenim cernere,uaftari quandam fortilumâ ter ram.totasucrôinterficiacieshoftium,Œaliosfugcrc,ah'os captiuosduci, murosq?cx-cellentimagnitudinemachinisdirui,SC caftellorSconfeendi tnunimina,SCpopulos an temeenia ciuitatû difturbari,excrcitumq) intra muros difFundi, cædisep omnia loca pie na,6Ceorumquirefiftere nonpoterantprcccs:igncmlt;ç templisimmiÜum,incendiûc^ fuper domoSiSC poft multam euaftationem euetljonêq^,atq5 amnem triliitia defiucntê, non in arua cuira neqj in hominûuel pecorum potQ,fedpcr terra exomni parte flagvan tem.haecenim ludæos efte paßoSjipfi experti funt. Ars aQt 6C confeefiorû operü rrjagni-Ç tudomefeientibus adhuc fier» præfcntibus oftendebatur. Erat autê per fîngula pegïnagt; ' ta captae ciuitatis dux ita,ut captus fuerat ordinatus.multx autem naues fequebanturi fpolia uerô alia paffim ferebantur, Emincbant autem eorû, quæ apud Hierofolymâ in templo reperta funt,menfa aurea pôderis talenti magni,6C candelabrum fimiliter auro falt;ftum,fcdopcrecômutato ab ufusnoftriconfuetudine.Nam media quidem columna baft hxrebat,tenues aût à cacumine producebantur formatæ ad fimilitudincm fufemu-!»,amp; iummum quoc^ in lychni fpecic fabricatum.Erât autem numero feptem, feptimi diet qui apud ludæos eft feftus indicantes honorem.poft bæc portabatur lexludæorir, nobiliifimum fpoliorû.indetranfibantplurima uitfîoriæfimulacra portâtes, omnia ex auro SCeborefada.poft quæ VcfpaQanus prior ibat,6C Titus deinde fequebatur.Do-mitianus aût adequitabat ipfe quoep adornatus puîce rrimé.dignusqp fpedari. pompæ aût finis fuit ad Capitolini Jouis templuini quo poftquâ uentum eft côftitefunt:Erat c-nim uetus mos patrius opperiri,donee ducis boftiu mortem quifpiam nûcraret. Poft^ H ig’tur eum finem uitæ habere nunciatû eftjOmniumq; fauor fecu tus eft, tune hoftias im niolarunt,his(^ omnibus fecundo per uota folênia celebratis, in palatium reecirerunu Multis deinde poft annis Aurelianus princeps nô ignobilis triûphü duxit, quê fie Fia-«lus Vopifeus Syraeufis defcribir.currus régi) très tuerunt,in his unus Odenati, argen-10 auro amp;nbsp;gemmis operofus atep diftintftus : alter quê rex Perfarû Aureliano dono dédit,ipfe quoQ! pari opère fabricatus,Tertius quê fibiZenobia copofuerat.fperans fc ur bem Româ eum eo uifurâ,quod illâ non fefellit. Nâ cum eo urbê ingrefla eft uinôa ac triumphata.fuit alius currus quatuor ceruis iunêîus.qui fuiftè dicit regis Gothorû,quo «tmultimemoriætradunt Capitolin Aurelianus inueôus cft:utilliccædcretceruos, qnos cum codé curru captos uouifTe loui optimo maximo ferebatur.præcefTerurit ele-pbantiuigintifcræmanfuctæ Libycæ,PaleftinædiueruEducenîæ,quas Aurelianus pri ira rts donauit,ne fifeum annonis grauaret.tygridcs quatuor,camclopardali,alces, cauc lataliaperordinêduêîa.gladiatorû paria treccnta.præter captiuos gentiû barbararû, Blennos,Aximiotas,Arabes.erantquoqîBa(ftriani,Iberi,Saraccni,Perfæ,eûfuisqui(^, nmnerib»Goihi,Alani,Roxolâni,Sarmatç,Frâci,Sueui,Vàdali»Germani,rchgatisma s 4 nibus
-ocr page 258-ZIZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRrVMPHANTIS ROMAE
iiibus captiut præceflcruntHnter hos etiâ Palmyreni,qui'fuperfuerant principes ciüiti' ß tis,amp; Ægyptq ob rebellions.dudæ funt óiT decem (nulieres,quas uirilt habita pugnan tes inter Gethas ceperant:quas de Amazonib.ortas titulus indicabat.prxlati funt tituli gentiû nomina côtinentes.Inter hæc fuit Tetricus chlamyde coccinea,tunica Galbina, brachisGallicisornatus,adiun(Sofibifiiio,quêim|^eratorêin Gallia nûcupauerat.In^ cedebatctiâ Zenobia ornata gcmmis,catcnis aureis, quas fibi fecerat uinda. præferC' bantur coronæ ciuitatum aurcæ,titulis eminentibus proditacJam populus ipfc Roma-* nusjiam uexilla collcgiorum atcj caftrorumjfiC catafra(fiarîj milites,amp; omnis exercitus amp;nbsp;fenatus(SC ß aliquantulû trißior,quod fenatores triumphari uidebant ) multS pôpac addiderunt.Deniqt in Capitoliû uix nona hora peruenit,ferô aût ad palatium. Sequent tibus diebus datae funtpopulo uoluptates ludorum fcenicorum,IudorüCircenßum,ue narionum,gladiatorum,naumachiæ. VItimus mihi reftat RomanorS principû,quos le gerim triumphaße Probus.uellemcç FlauiS Vopifcû qua diligentia fuperiorc Aureliaquot; ni,eadem hune Probi e' Pannonia imperatoris uerè probi præftantiflimii^ triumphS p feripfifle.Scd uidet deiiudicio fadum effe,ut qui ultimus omnium in tanto tmperio tri umphus efle debebat,mutilus,truncuscÿ defcriberet.Sunt itaep PI a utj Vopifci haec uer ba.Triumphauit de Germanis ÔC Bemis omniû gentium ferocilßmis,ad quingêtos ho mines ante triumphs duxit. Venationem in Circo amplißimä dedicita ut populus cun lt;ßa diriperet.Genus aSt fpedaculi fuit tale. Arbores ualidæ per milites radicitus auub fæ,laté longecj trabibus affixæ funnterra deindefuperieda, totusq? circus ad iyluæ fpe ciem côGtus gratiâ uiroris præbuit.ImmiHi deinde per oês aditus (f ruthiones mille,cet ui mille,apri mille,damæ SCcætera animalia quanta ali adinuenirit^ potuerunt.Immißt deinde populares:rapuit quifep quod uoluit.Triumphos iam tandê abfoluimus,quos e tanta trecentorum amp;nbsp;uigintimultitudine duximusfeligendos:utformam triumphio^ ftêdcremus,quam infpexifle Aurelium AuguftinS optafle refertur: quan^ Auguftinô non magis id tenuit defiderium,^ énoftris plurimos habere uidemus.Qua rationeuni cum nunc ex omnibus côflare libet,amp; ordinê formamt^ uarqs fuprà locis amp;nbsp;modis de^ feriptâ it a repetcre,ut in præfentis temporis Roma duci uideatur. Venientes Româ ad triumphos duces Romanos ltali,quacunçp uiderent,fuo ipG triumpho excipiebant, qd* de Scipione Liuiû fuprà fcripGfle oûendimus.Expclt;Habât uerô foris: quia lege cau turn fuiffe docuimus,null5ducê ante triumphi initium urbêingredi. Eos qui triumpbS duëluri erant fan's fuprà oftendit Iofephus,femper ad porta confediGe, quam ipfe dicte nomen inde na(flâfuifle,q5 triumphi per earn duccrent,noslt;ß in Roma inft3urata,pri' feorum teftimonio fiC autoritäre docuimus.tcrritoriS triûphale ad cum fuifle locS, ubi apud bafilicam principis Apolfolorum Petri,fan(ßi Andreæ cedeGa amp;nbsp;cenotaphiS eX tannquo in celebcrrimo prifeis etiam temporibus loco,apud id tuncApoIIinis rempli nunc fanëlac Petronillæ,fiC fancGæ Mariae Febricofeorû eccleGâ, obelifeus eft ille fubliquot; mis que CaiS principe in Ncronis circo crexiflè Plinius eft autor. In co itaep territorio triumphaliparatatriumphipompa per uiam procedebat triumphale, cuius ftraraeGlici bus particula adhuc cernit fub faneßi Spiritus in Saxia hofpita]i,ut per nunc dirutS pô' H temTyberis triumphalêibiproximS, amp;nbsp;portam pariter dirutâ eius pontis triumphale, cuius ampla cernere eßfundamenta,in urbem QC ad Capitolium ducerctur. Côtinuaba cur autê ca triumphalis uia ad poGeriorênunc porticum cedeGar fandi CelG, ad quant arcus marmorci ipfamamplcxi uiam,altera extat coxa corrofam è marmore ifatuâreti nens coloGeam.Reflexa inde uia fanêîi Laurenttj in Damafo eccIcGâ,ôf poft Floræ câ pum petebanidcÿ hinc maxime\pximis temporibus cernere fuit,quod in côtinuatis fu* per cam domibus fundamenta iaccrc aut puteos effodere moliêtes, ßliceâ ucterê offen derunt fpacioG(Timâ,à campo Florac ad nunc platcâ Iudçorum:indc lunonis tcmplum, nunc fandi Angeli in foro pifeiS ccdeGâ,poft ad fandû Georgiû in uclabro procédés uia fub nouis ædibus ruinist^ ab effodiêtibus inuenitur,quouf(^ lani tcmplo uelabrot^ proxima in diuum dcGtura Capitolinum deteôa cernitur : A uclabro autem diuum in choafle Capitolinum,per quem ad louis optimi maximi tcmplum erat afcenfus,fatisin Roma oftendimus inftaurata.Notiftimumtÿ eft ex Suetonio illud,quod breui fuprà di ximus:Cæfarem Gallici triumphi dic,pr^teruehentem uelabrum currupené exeuffum fuiffe
-ocr page 259-- ' t I B E R- D E-C I M.V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 213
A fuiflêajfedtffraiîlo.haecitacjfuit tnumpbantium uiaabobelifco tmitorioportaqjtn^ Umphali ad louis templumxuius magna amp;nbsp;diflipata nunc fundamenîonim ubi de fac« norofis inCapitolino colle fupplicfum fumit.ueftigia cxtare uidemusruiaq; to ta quam defcripßmus non modo in P.Æmilij(ficut dióö eft)fed in cætcns quoq? triumpbis, un dicpaulaeislauroq; ornabatur. £C fori fediliaqi ex materia tabulataqj ad utranqj partem omdtusui^ uiaCjfeneftrasqî SCper tctfla pari difponebant ornatu, populum commode exceptura, triumpbahf, qui nitidis ueftibus ita totus conuenicbat,ut quod Hcbræus noftcr fcribit,nemo ex tan la multitudine ea die remaneret in domibus.T emplatp ipfi imminentia uice, quoru prae: ter fanöi Angeli ecclefiam,nulla extant : aperta fertis uaporibusqj fuauibus repleta eranf.Multitudo miniftrorö baculos manibus gcftantiü inauratos, turbas ex medio di-mouebatjUt uia aperta QC pura redderetur.Prius ucro cp ordinc defcribamus,quem pro grelTuruscum pornpa in urbë imperator feruabattaliquaexponerc Übet à Jolepbofcri pta,6t^ tarnen aliorum quoep triumpborum deferiptioni admodum profutura,qug lege
B tibus ficut batflenus nobis fuerunt dubia cfleuidemus.Dicit lofeplius:cun(fl3 pars mil» taris antelucê per turmas atqj ordines progreffa eft cö rcóoribus fu5s,ô^ circa oftia con fiituta non palati) fuperiorisjfed prope Ifidis templum.Ibi enim principes noóe ilia re-quiefcebant. Nosc^ignotum alias Jfidis templi locum nuperedoói fumus.Honofrius TricarienGs epifcopus,Andreascpeiusfratergermanus conGftorialisaduocatus,ciues «xCrucea gente Romani,aedes babent eorû uirtuti opibust^ refpondentcs,uiæ qua de fcripGmus triumpbali fuperimpoGtas: campQ inter Florae Si plateâ Iudeorû,quas alio-quinamplasuetuGorum prifciopcrismarmor5fruGis,tabulis, ftrtimctisi| plurimum «xornarc nituntur.datum itac^ nupcr ab Andreae dien tulo uinitorc marmot pcrgrâdè î-uculleum ucl(ut appcllant)ferpcntinum literas inferiptû maiufculas elegantes,ad do mus eminentem angulum affixerunt.Eftcß incifarum hic tenor fuperiori in margine pri tnum: SAECVLO feliCI. Deinde ad quadri media fequitur fefquilinea. P H i SIA S SACERDOS J SID I,Salutarisconfecratio.tresdeincepsfuntlineolætPôtificisuotis annuät dij Romanæ reip.arcanacj morbis pracGdia annuättquorum nutu Romano im-periorcgnaceGere.Ipfumlapidem cum fatisconijeeretin temploIGdisrepertufuiire, itum eft inuineâdocusq; infpedus multis obGtus fentibus unde faxu crat auulfum : Fa-ciletß fuit intelligere,extantes corrofos femiq? ruptos forniccs,amp; uix folo fupercminê-tes murorum pinnas,templûfuifle, quod Ifidi facerdos PbiGas confccrafTet.id nunc eft qua in parte monafterium inter fanefti Xyfti SC ingentes fpeóf andasq? thermarum An-tonianarS ruinas uiâ fuiße nouäjqua nihil Roma habuit pulcrius, in Roma docuimus Inftaurata.cratcj id teinplum ad ipGus utaenouæ fupremum caput,in palatiü maiiis cir-lt;um'ucmaximuritfpe(ftans:utiamliceatintelltgere,milites qui ante lucem per turmas atep ordines progreffi erant cum rciftoribus fuis,circa oftia fuiftc aedium iiiac nouae non f)alat(jiuperiorisibiproximi.necmoueatprincipes triiimphattiros ad Ifidis tcmpiöin eiuitatis medio quicuifle,amp; non extra urbem legi obtemperattiros expeóaffc. Lex ein j. ipamp; multae alix ftante fub confulibus rcp.cafte feruari folitae Gib principibus exolue-rant. VefpaGanus tarnen SC Titus legi ex parte aliqua parituri ad territortS portamqj tri umpbalemlauro coronati,ölt; ueftem induti purpureä funt progrelB. Vbi panegyricis laudûfuarûredundâtibusdemoreauditis,remdiuinâcapiteopertofeccrût. Milites uc to lofephus feribit inermes in uefte fericea fuiire,quod il I or Q opinioni aduerfattir,g uc* tercs Romanos rcrum dominos parö fplendido atep ctiä inepto amicftti ufos fuiffe eal3 niantur.Qualia uero fuerint fpelt;ftacula,qualis pompa,qtiantæ qualescjt diuitix in tt iü* pho ofteniaCjSd lofephus Öi5 Appianus amp;nbsp;fupraditftt à quibus fumpfimus feriptores dif-fufe' dicunt. Aliqua tn rcpcterelibct,noftro huius temporis triumpho,quê hic uerbis feripto ducimus coaptäda.Sitcp prima pars uefti3,quas ex rarifiimi generis purpura, diligentifliraa piefiura uariatas arte ßabylonica Hebræus dicit:3(f rarilfimi generis pur purafuilTccôftat,quânoftri cü cremiffinä,tum uiolaceam appellat. Artis ucro Babylo- Ars nicaeàprifeis Romanis ditftafuntomnia,quæcûcp uariatiscolorib.uariatoue ferico,aut loniau auro QC mixtim ex utrocß contexunttquorö per Italia nimius nunc improbandus,perni ciofustçcernitur abüfus.De gemmis quas dicit partim in coronis,partim aliter fiiilTe de Utas notoritt eft,ut cum fola ardêri ambitione pares »llis noftri Gnt, à multitudiue tame
eorum
-ocr page 260-rit4
T R î V MPH A N T f S ' R O’M A E
eorum j’ncomparabîH fupercntur.Iam uerô quac dicit lofcphus pró mcn'tolaudarrnon^ porte,mulntudincm illorâfpeflaculorû 8i magntficenriam in omnibus, quæ quifc^ cogitaueritjuel artiû fa(flis,uel diuitiarum opertbus.uel naturæ nouitaic,omnibus fuai'um efTe non dubitamus,quaE ne dum nûc referri autexcogitari portent,fed ira in fid i' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gulismutabanturtriumpbis,urnitiilmagisquifcpcuraret^neeaadduceretfpeô:aftf^
« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iorûmaehinarum(^genera,quæpfioribuspompfsuifaerant.ôlt;^diuerfamultianimartâ
genera ducebant propres induta ornamêtis,ut color babitusq; ornamêtoruirJ urfis ad-* iiibitorum,!eoncs aliter ueftitos fecerneret,pariter lynces,Ôif pardos.diuerfuscp damas intcrnofci dC pâtheras faceretornatus.Necparuæ erat pulcrttudinfs deledlatioiiist^u^ dere eos homines,qui fingula præferreni fpelt;flanda,au( fingula düccrent anima]!ia,pi pureis atqpinauratis elle ueftitos,cum tarnen Qi. captiui ordine in fpeôiaculum du^iof natus iui Iplendorê haberent.Inter haîc ftuporis fuifle dicit lofephus machinarum,qOîÉ portabantô^ pegmatûfabricationem,quarurerum fimilitùdinëcùm a' nobis uifàm dû « xerimus,facile eritintelligere qualia fuerint maxima: cùm par ua nos infpetrta cû ftupo ® le non potuerimus non mirari.Eft celeberrimus quotannis in urbe Florentia ïoânis ß* ptiftacfeftus dies,irrquödiuerG generis machinæ,diuerfatransfetuntur fpetfiacula W* genqfubtilitateucteribusillisnullatenuspoftponenda.Adhibenturcß inprimisfpefl? dæ pulcritudinis pegmata,exillis etiâ quæ in tertiû nidû undequacp iurrexiirc HebrçuS nolier tantopcre admiratur.quin fi ueniâ dabunt nobis doôliores, imperftos hoc Jocé quid ea iuerintpegmatadocebimus.Decêpedalis erat quaquauerfum latitudinisloli* dum tabulatûjé cuius bafis centro Jignea furgebat colûna uiginti pedû procérïtatëfub* limis.àd quâ irinadiftintrtione proportionaliter fada terni ramorû ordines ferreorS rant.quibus inramis inauratis fronde multa aurea argenteaue denfatis,tanquâ aùicùla-’ rûnidiexcoriolorulisûeuerficoloribuSjpuerorûbimulorû ad fummumûe trimülorS fedes amp;nbsp;lanquâcubiliadifponebant.Eorumtç puerorû capite folûexerto, pars toto^-' tninens corpulculo iucundû ridiculumue aliquid prout occult us rn fronde præceptof duggereretbalbutiebat.hancc^molê robudaferuorü multitudo non cehtônib.ut flore jiæ nunc,(ed purpureis aureis'ueindutOru perferebat. Multaq^ cû Si’ üariain triumphô effent pegmata,nequa^ continuata ferebant, fed aliæinterponebantur niachinæ finrt Simulacra Jun tabulato fimilicç fèruorû ornatu delatæ,in quib.præliorû fimulacta edebànt,ut üid praliorum. 'centes Romanos cadentescæfoslt;çhofl:esuna,fugictes aliahoftcs,infeqüufôSci^ Qpiïl tes:oppugnatiurbêdéfendit^ alia,aliacapi,uriq5 excindilt;jappareret:fingülislt;^ irttha' chinisamp;rebusquægererent primarfjhoftiû duces fimulatieodêétantueftiô hafeitu,iri quo port paru ueri ante currSuindiinfpiciebartt. Alia quæfequebanf ferculafinguliS ln triûphis uariafuâ præbebant deledationê. Sed in Titi Vefpafiani triûpho indegrï* tiofiora funt,quæ à lofepho fcribunt,quod ta in marmoreo triumphaliarcu fuô RômÇ ad fandâ Maria nouam uidemus extare, quæ apud Hierofolymâ in têplo reperta funi Menfa aurea,amp;candelabrnauro fadû,cuius formam melius lapis lofëphi déferiptio nobis oftendit.poftea portabatur lex ludæorû marmorea item extans.In altjs uero triS* phis,qui fingulos repetere uolet plurima inueniet admiranda,quæ præcëdebànf tJidas machinas St^pegmata aut fequebanENoftrum uerô nos triumphû tandcaggrediamuh TnumffhiJe Qui belloconfedoad urbem cumredudoexercitu»edieratimpèrator,ihVaricanitet {criptio. ritorio triûphali tune fine ædificijs purô à marmôreis.nunc bafilicæ fandi Pétri |)rincigt;
pis Aportolorû fcalis ad obelifeum expedabat. Ad queloeû ante lucê iefe ornnis ciuigt; tas effundebat.Et quia lentifTimo ^rpter ïmpedimëta tardantestf machinas graduinc« dëdum erat,præcefluri pôtifices facerdotéscç 6C religioni addida coHuuio : Iu3 pompa prius ducerc inchoabât,quë inter conatû imperator capite operto rem diuinâ faciebat, in qua fie oraffe eû accepimus. Dtj nutu amp;nbsp;imperio, quorû nata ôf auda ert res Roma-nazeandëplacidi propitiatiqjferuate.Mirati(çaliquâdofumus,quofitfadurnodo,utfi * eut triumphalis pompa prifeis omniûceleberrimac Vaticanoamp;f ab Apollinis têploiii urbëducebat,itaamp;Chriftianis tëporib.ecclefiafiicorûordin«,pcertîonesquçcôq! fo-lt; lênes ë Vaticano pariter^ à beati Petri bafilica,quj^inillius tëpli parte eôftruda ertin eant.Et fua ilia in fuis pôpis,qu^ tâtus popul. pars prçiret,pars fequerec facra habebâti tenfas fcilicet,argëtcû bifotû,cunû,âncdia,Palladiû(ÿ ôi; facra afiapræferentë.Currui^ r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fummus«
-ocr page 261--’•X-ÏBER DICIMtK- ~
Ä fummus fumptuofînîmus adhibebat ornatus.Et tenßs proxirftfores nuHo fntcrme^ dioraccrdotesSaltj præccdebât.uin fcmper omniû grauifïîmt totius^ ciuùans amplify ßmnquandoFabiüMaximUjamp;L.ScfpiQne diutiffîméintcr Salios uixifle ac obqßiiö^ Titum Vefpaßanum Sal»js à quibus erat in collegia cooptatus gratias egiHe ingctcs fii pra docuimus.Veftcs uero quibus Sali) in pompa utcbantur,fubtili fimplidq; fcrico cg iruleo lucre colore,candidioribusuirgulis intertextis,quibusConftantinopoh£anûpa-tfiarchâ uti uidemus.amp;caudä nullo fuftentante trahebani Salq noftf orü cardinaliS mo lt;f,qini!los imitatt uidêtur cauda longiorcjancilelt;^unum cx tjs, quæcœlo decidifle di çebât,braehio tanquam in prarlio aptatu dcfercbät. Eratcg in religionc legitimü Salios if) pompa ternos,ad iumrnö quatcrnos SC faltarc ßmul amp;nbsp;cancre,quæ quidê carmina o-r mois pompa cantuuel incondite referebanfueruntqi ex î^s,quorum nonnulla ad Gngu los deos Horatius in Odis Si ad extremum feculare pofuit.Et ne addubitct quifpiâ g;ra UilTimos amplilîîmosqj feîicfum ftâtis reip.fcculorum uiros adduci poruiflè, ut in foro B aut uia triumph ali faltarenngloriari folitum fuiiïè traditur Maxiniû: fe qui quarto odto gefimfîageretannûjiuniorcsmulto collegas fakufuperafle. Adtenfasdel)incquofcgt; querenturordiine,operofiffîmumfueriEfcribere:fedcum omnia templaomnjûdconl dcarumqi facclla.omnes ædcs, fuos Si multipltcca habuerint facerdotes,cum lodales il Iis amp;nbsp;more noftro focietates ac confratcrnira tcs,tante noftris plurcs, quanto rnaior tûc cratpopulusfuifïedocuerimus,pompa quæaut præcederet,autfcqueret ad tenfas in/ gentem elfe oportuit,qu5quidein turbam per fuperius defcriptam triumphalem uiâ 3^ porta,uarià oblatrâtem in deos carmina,nos nunc uidere â^audire uidemur,Singuli uc »ôordinesfacerdot3,fingulæfodalitates, fingula pegmatûôtJmachinarûagmina fuos habuere ludios,amp; fimphoniacos,fingulos pantomimes,per quos à præccdentib.collè g*isdiuidcrcniur.Petreiæenimalicubi fueruntmulicrculæ ebrias fe geßiculationibus iiinulantes,quædumobtorto uacillanticç greflu in cafum fiCruina pendent,fefeq) uix , tandem fuftentantes totâ paucis fed amplis paffibus uiâcôpîedluntur : turbas in riiuni C prouocant.Et mâducos,aliqui digniores ditiorcstj facerdotes,à quibus fùa gratior
tet pompa,præmittebant.Ërantc^ hi,laruato capite humano maiori, maxillas uafta ma gnitudine paritcr uaftis armatas dcntibus habêtes,qui fuo tanti oris hiatu dentiûqg cre-pitUjfefe in utranc^ parte uiæ dum flederennridentê turbam uertebant in fugâ, amp;nbsp;qurc quid in efum ori applicaretur: tan^ deglutientcs in finum demittebant.Vtcpmaiorë ua rictas deledationê faccrct, Ciceriæ altjs interieôæ ordinib. fuos Si ipfæ rifus etiâ uiris grauibus exciuere. Viri erât hi,uefte Si laruato oris habitu muliebri,quibus ceruicis .p,-ceritas iufta oblongior appareret,uocis tarnen ufus ad labia Si inter dentes ita refpôde bat,ut uerborû proprietas nullatenus defiderarcEQui media incedêies uia fpeôatorcs ad utranqß parte mira linguæ uolubilitate,pro uniulcuiufr^ conditione iocis aut ridicu li»,lœdortjs laudibus,uituperationibus,aut ferifs appeiebant. Suistç paritcr pompæ îo cb interieôierantlydi), ingens citharœdorum tibicinumcß turba,fericeis aureisqjindu , tar'ôfcoronisparitcraureis redimita,cum quibusnonnulli piallentes canentesq^prodi D bant.Eorumlt;^ in medio ludius quifpiâ talari ucfte fimbrtjs armillisrp aureis fplendenti
bus amiélusruarios edebat geftuxîSubinde Vcftalibus pfâkriæ Si phanaticæ muliercu laîpri.tlufcrunt,quarugcfticulationesmarmorib.infculptas,quoties per urbêoffendo# quinfttbfiftens infpiciânequeocôtincrc,paritcr ôfdebacchantes quæ fuis bacchi faces dotibus Bacchidibusiÿ,baud fecus qui in Orgijs capillo per humeros fparlo, nudæ po tiuî tîolarc fakare uidcnt.Suum quoç^ inter alios pompæ facerdotû.fodahû filt;epulo numocdinesmunus,mimi,hiftriones,pantomimi,^ cæteraludionûturba præfhterût: ut dum e3 fubit menti Si memoriæ recordatio.hos ego ftrepitus, has fàkantiâ infanias calamoniîûccupiâ dccknare. Pokt^ pontem Si portâ triumphaleomnis fupcrftitiofa prifcorû pompa tranfgrcffa erat,auri,óf argen« armorû bellicarumtß machinarû.SC dû lifTitnæaclautifijmæfupeneëkliSjquanrû fingulitriumphatoresinærariûinferebâtifu pràindcfcriptis tnukorum triumphis audiuimus: Vnde hâe folam partê quia noÜi orS îcculinoftri præfertî'm ecdefiafticæ rei Romanae principum,neminê imitaturû elfe cre dinius,innollro hôc tsiûpho effingere definemus, Si paritcrnulla pegmata prgter fil-pradidia,nullas machinas adhibebimusJmpcr.i2it:ad cuius exemplû utinâ aliquando.
unus
-ocr page 262-tlS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TR I V M P H À N t I s ' R ÖH AE
unus ud pf lires Cbriftîani fuccedant: currum inOdens birotS,auro,argentô, fplendentê ingrediebatur.Sed ubi in curru illo circuncirca piôi erant,hinc luppiter ptrum,inde Ncptunus tridentêjuno haftâ Quirini,manu geftantes,deinde Mercur/t*^ eaput pcdescß alatus,in noftro curru,Petrus claucs,enfem Paulus manu gerâtjMicbae* _ Georgiusc^Dracones périmant,amp; Bartbolomæusfuâhumeropellem porter. Aureatç nofter imperatorpallainduatur,ftcllisex aüro fplendentibusuariata,fceptrummanU dextera eburneQ,finiftra lauri ramum geftaris .Nec auream prifco de more Etrufco ronâjed laureâ babeat.Sicqß non ut olim feruum,qui iuxta Plinium ponderis eximîj ail reâ poft humeros ftans fuftentet,adhiberi opoi tebit-Neccogetur imperator nofter fel reum annulum manu habere,ut feruo in tanta gloria (e æquari recognofcat:ad qua PHquot; ni) fententiam luuenalis allufît. Magnæt^ coronac Tantum orbem, quantû ceruixnofl fufficit ulJa.Quippc tenet fudâs banc publicus,amp; fibi côfui ne placeat,curru feruus poi tatür codem.OptimüitacßpotiusimperatoremTitum Vefpafianû nofterimitabit inv , perator,qu( non feruum in curru poft humeros,fed fortunam ex auro habuit alatâ,qua( F fi noftro adbibebirur,demiflus ccelo angelus elfe uidebitur. Aflîdeat tarnen noftro u e* ritfilius puer,amp;Scipionis optimi ciuis exemple nepotes hac ex cognatione ephebi ca didorumequoru currum trahentium frena regant,autfi deerunt nepotes Ô^cognatÇdi feat à lüuenale adhibere Niueos ad frena Quirites,Defofla in loculis.quos fportulafé^ cit amicos.Poft currûfegregati à multitudinelegati QC digniores quitj acuirtutib.prX-' ftantiores equo uehant.Hoftium uerô duces amp;nbsp;captiui nobiliores ante curru uimftidil cantur,ut ipforum afpedupulcerrimum fpelt;ftaculum,frult;ftum(ÿuidoriae ïngêtempO pulus Romanus excipere pofrit,qui ilios in carcerê duci uideat. Clamêt interim oblrr^ pantqt ante Si retro milites laureatûcarmina in ducem fuû laudibus plena,difeum libuil ridicuiaamp; opprobria,lœdoriasqi licêtifiime'proferât. Magnaq; cùm fit ac propé infini taearum.quæ in triumphum ducunturrerum Si captiuorummultitudo,amp;cùmpotnp^ Si populiinnumerafitturba,àterritorio triumphaliin forum ufcpmagnû Romansno . ucm horis(ficutin Aureliani triumphocontigit)aegrépcrueniaf:ô(f tarnen cùm ad eins '• fori parte,quae iuxtaOuidij uerba de boue nomen habet,erit peruentû, currus ipfe fub fiftat.Necprius equos flclt;ftant,qui eorum frena agent adolefcentes,quam Si ipfe eófd uexilla aliaiç magiftratus infignia,in ipfo foro de more depofueritjô^ducê hoftiû in cal cerêperdult;ftûoccifumqtaliquisdenûciaucrit:utquêP,R.quêmihtcs Romani aliquan do metuerunt,fupplicio afîeiftû efle gaudeant. T unc(ÿ afeendens in Capitoliû côfülr? Or^iotriuma diuinam in louis opt.max.tcplo faciebat:cuius ad dcos oratio hæc fuifte refertur. Gra* luppiter optime maxime,tibiep luno regina,ô(f cæteri huius euftodes habitatO' rest^ arcis dq,hbens lætusqj ago:re Romana in banc diem Si horâper manus quodu® luifti nieas feruata benè,gcftafp:candê amp;nbsp;feruate ut facitis,fouetc,^tegite ^pitiati,fup' plex oro.Eundêcp diê,amp; uidori imperq Si uicfto fine uitæ fecifle laetus exul tabat at(p l*! bilabat populus.Deducat deinde in palatiûimperator nofter,ad cœnâ mille menfisl** foro parata dcfcenfurus,ad quâ inuitatus,quitune erit conful non aecedat,ne qui triüm . phauerit,aliquem fe in ea digniorem accubitucp priorem habeat: Etfiexemplo Scipl® nis optimimodeftifiimitp ciuis,nofter triûphator maluerit,minoremulto apparaftulo Capitolio cœnam paret.Triumphos uiam amp;nbsp;Romam abfoluimus triumphantemifi U* num operi claudendo addet,non modo fciltcet feriptura ficut nuper fecimus depiiftoî fed ueros amp;nbsp;prifeis digniores triumphos Romae ducendos efle fperari pofte,fi eos q ad clauum fedent reip.chriftianæ principes fe ipfos noflè,ô^ quam fufeeperint cura merite amp;nbsp;animo confidcrare,meliorifolito dei munere contingeret. neqi enim forma Si inftf (utione,utinamnemagispotentatuS^magnitudine,multumabeftab ea,quaminboc opere,per fingulas partes defcripfimus Romana ôf publica, hæcin qua uiuimusccck' fiaftica,res Romana.Sæpe ex Liuio Cicerone fuprà diximus:Dû nullû faftiditur ge^ nus,in quo uirtus enitefccret,creuiire Romanum imperia,amp; uiro^ex omni parteorbis oftendimus Romæ uifos eflc,non ciues modo militesep ÔC fenatores,fed confules : qw» urbis ôd rerum cômunione faeftû fit,ut ne dum Romç geniti amp;nbsp;cohabitantes infinita SC tarnen diuerfi generis hominum multitudo,nedû Italie! generis præftâtes uiri, fed bine ad Caucafum monté,inde ad Tanaim aut adGangê genitûRomanâ pari affedu remp»
amarenc
-ocr page 263-LIBER D E C I M V S.
A amafcnt,dcfeftfarent,tueïêtur,augcrcnt. Similem jtalt;p praefentis rei ftatum effe bine di cintus,qufa pôtificê RomanS côfuh's,Cardinales fenatorn,rcges,principes,duces, mar cbioneSjComites.amp;ahosChriftianiorbis nobiIes,tcgatorS,quçftorC^tribunorâmü«û, præfedorum prændijs,cêturionutn,amp; decurionû,officia fungiÔC refpondere uidetur. Epifeoporum uerô ÔC aliorû ecclefiafticarû multitudo Romanam fréquentas curiam, inagiftratuumobtinetlocum,perquasautreip.officia, autfîngulæ proùinciaruntdiœ eefes adminiftrant.Et pôtifices Romani olini ori^inem Aftaticâ habuere, Petrus Apo Pontißeum R® ftolorum princeps,Anicetusfp,Iaanncsquintus,Sergius,Sifinius,Côftantinus, Grego manorumorU lius tertius:Græcia pariter fuos habuit,AnacletQ,Telefpbôrû,Hyginiû,Eîeutherii^Àn go zy[trief, theronem,Sixtum,Êufebi5,Zofinnum,Theodorö,Ioannêfextum ÔC feptimû, Zacba-riam,SC noftrisdiebus ex Creta quintum Alexandrum.Nec fuis caruit Aplirica pontifi cibus.ex qua Vicfîorë Melchiadë ÔC Gclafium habuimus. CaiutnDalmatia, ÔC loannc quartum habuit.Damafium Hifpania, ÔC loannê primû uigefimum, nupertÿ Calißum
B tertium.Sardicß fuerunt Hilarius amp;nbsp;Symmachus. Agatho aût Leo fecundus, 6£ Stepha nus tertius fuere Siculi.rnaiorênumerum Gallia nobis dédit,Martinum prim.û,Roma-num quocp,8C Sylueflrum fecundum,Stephanûnonum,ôd Vrbanumfecundû, Calißu fecundum, Vrbanum quartum, Clemente quartum, foannê fecundum uigefimum. Be nediéium duodecim5,Clementêfextum:ô^quartus Grcgorius,fccundus(jClemês fue re Saxones.Damafus uerô fecundus, Vidforqg ex Noricogenitifunt,nuncBauaria: Lconêquintû,Gregoriumc^ fextum,Alemaniadedic.Hadrianu quarts Anglia,quintû innocentium Burgundia.Et trina propemodumdiuifione pauloplures praedießisRo^ ma.totidêltalia.TurbâuerôCardinaîium epifcoporumcçSCab'orûinrep.ecelefiaflica ptaeftantiffimorû.quâ Afia,Apbrica,6C pars Europaeà Barbaris nuncoppreflababuif» »nfinitum fuerit recenfere. Saiis tn pulchrum^ erit nûc fuperßites numerareiprgter Ca Cardinahe lißum tertium pontifîcem exHifpania citeriori Valentinum, qui proximo obift anno, Romrfsó quinep Cardinales utraqj habet HifpaniaJoannê de turre cremata fandi Sixti, loânem rC de Caruaial, quilegationêaôuipfoapudPannonasinTurcos exerCet,loânemZamo renfem titulo fanëfæPrifcæ,ulterionfië Rodericum uicecancellarium fandi Nicolai in carcereTullianOjLudouicumtpfarrdorû quatuor coronatorS Califiincpotescitertot habet Hifpania. SC fuum Afia Beflarionëex PonticaTrapezunda Grgeum epifeopunv T ufcuIanum,8C alterum itê habet Græcia,Ifidorum ex Conßantinopoli epifeopû Sabi nenfem.Tres etiânunc habet Gallia Cardinales:Gulielmû Rothomagenfem titulo fan diMartiniinmontibuSjAlanû Auinionenfera titulofandg Prafedis,amp;Eduêfem.Get mania aût unicum Nicolaum de Cufa titulo fandi Petri ad uincula.Nonitacjiniuriadi Xiflèuidemur,Romanæ olira reip. fîmilê eflè ecclefiaßicäremRomanâ, quæ haudfe^ cus,^ ilia ex uiris conficiat, quos omnes orbis terrarum prouincias mittete contigerit digniores: fubbac renoßra oêsnomenprofeßbs Chtißianum uclint nolintrégi8d ^bernarioportet.Netj cniregia aut alia poteßate,necß magißratibus,neqß dignitate wngfnecjß etiä uir haben' poteß, qui noflricôfulis amp;fenatus côuentusq; publicilegib.
ö confultisinflitutistç aduerfatur: huius emreipublicæfcitaperpetuâanimarumfalutem 6^gloriâfpondentiamulto plurisfaciêda funt, gloriaquâfuis ciuibusremp» confer-uantibus fpondebat Romana refpub.ut uero ô^proprio nomine defertores appellandi fint,qui cafira hæc deferunt in urbe Roma à reip.Chriflianae fundatoribus apoflolis Pe «roamp;Pauloinßituta,quorum Petriipfîus bafilicaeflpraetorium,Confulcftpontifex, Magißcr militumefl Cæfarisimperatoris(^nomêrctinens,Legati, quaefiores.tribuni, Cd cêturiones funt quos diximus,reges,principcs öd duces»Vt affirmare aufim fi ad hgc eaßra quoad debent dudorcs ordinS frequentesaffuerint,facile futurS, orbis olim Ro mani prouincias reip.Romanænonrebelles,impcriorefiitucrc acfubijcete.Quid aute per immortalem deum fibi uult facrofandS nomen Chrißianum quempiä profitericquot; fe Ghrißianum ecclefiae membrum diccre,Barbaras nationes,Turcos, Saracenos öd caete ros infidèles uerbo alpernari,in(edari,öd eo amêtiæ progredi,ut cum Chrißiani exerci »UScaßrafigna öd munitionesperignauiädeferat öd prodat,fruduimprimis fperafg ia .tuns %temæ careaqamp;dquod Graecis hadenus cötigiqfenßm ueniat in hoßiu po teßate.
FINIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .
Blondus,
-ocr page 264-•lis
B LON D I “ F O R LIV ï E N SIS , R O M À E '
INSTAVRATAE PRIMI LIBRI INDEX, quemadmodum i fthic in margi'ne annotatum eft.
I |
Vrbifßtui |
43 |
• Quidfiiitmons,quiin Vatican» . gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- |
i. ’ |
cdufi |
44 |
Ftaumachia ubißerit |
3 |
Ambituf tnenfrrd • |
4Î |
Locus martyrij beati Petri apofloli |
4 |
Portarutn uocubuld in gencre |
Cirais Neronis ubi | |
$ |
Verbi portdrum ftnguldrum etymologia |
47 |
QudndoJepulcrum Hadrianicriutncca/lrmif |
Tres port£ urbis primo à Komulo £dijic4tie |
S.Angeli ey pons illifitbieitus ,, | ||
7 |
Df porta populi,qu£ Flumentdna |
48 |
De Nerowi hortis |
« ' |
De porta Pincidud^qiut ColLuina |
49 |
De ecclefid S.Petri |
? |
De portd Saldria quie Coüiiid, |
5® |
Symmachus papa primus primo ßcit pdlatiifiif |
JO |
De po)-ia S.Agnetis^quie ViinindliSfUel de quM |
S.Petri | |
que portisftmul |
Slt; |
Honorius primus papa eccleßam S. Petri tega^ | |
ïi ' |
QudndocrdquoponsAliluius £dificdtusex= |
Us £nets cooperuit | |
titit . |
Domnus primus papa paradßtm marniott | ||
li ■' |
De portd S.Ldurentij,qult;e Fxquilind |
ßrauit | |
JJ |
De portd iKdiore,qult;e Fieuid |
53 |
Hicolaiu nil deVrßnispalatiumauxit |
J4 |
De portd putdi todnnis,qH£ Ctelimontdnd |
54 |
Bonißcius IX omauit |
H |
De porta ü^ïethodij |
55 |
Leo IIII ciuitdtemLeoninamCoißs repleuit |
De portd Ldtiiid |
5« |
Fugenius IIIIVettetuseccleßaniS.Petri/uppt^ | |
^7 |
De portd Appid olim Cdpeite |
ledile donauit | |
JS |
Arcui ueteres d Romulo poßti gt; |
57 |
Idemßcrafiiam tcâumq; eccleß^ innouauit ■gt; |
De trigemind portd |
58 |
Idem portaslencdt | |
xo |
De portd Cdrmentdli |
59 |
Idem nerarij oßcinam |
XI |
Arcus Uordtij Coclitit - |
£o |
Idem arcim palatij e3’ uias urbis ftrauu |
XX |
Trdnfiyberind regio,qu£ tdniculum , |
fl |
De obeliß:ü Vaticani |
»5 |
PoHî Sublicius qudndo or n quo |
ft |
De obelifiis omnibus |
»4 |
Tres portie Idniculi in genere |
*3 |
Deobeliß:orumfiguriscrhierographieii lt; |
De portd Portuenß |
«4 |
De obeliß:o qui iacet in hortis drei | |
De portd S.Pdncrdtißque Atirelid |
«5 |
De montibus urbis in genere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■■ | |
^1 |
De portd ßbtus Iaiium,quie Fontindlis |
De CdpitoUo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' | |
28 , |
Dexdißcijs ïdniculi in genere |
*^7 |
DeAuentino |
*9 |
Rdtio conflruâionis pontis Sublicij |
lt;8 |
De Palatino |
3” |
DethermisSeueridtitsAurelidnii |
^9 |
DeCcelio 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' |
3» ’ |
Idniculumdliquddoßtilße urbem Rduenndtium |
70 |
DeFxquilijs |
V |
De cldßibus dpud M.ifßenum cr apud Rduennd |
7^ |
DeQuirinaUcrVimbidli |
33 |
Cdlixtus pdpd in uia Aurelid |
7* |
De urbeprimaaRomulolt;edißctüf ' |
34 |
Felix primus pdpd eccleßdmßti nominis in Au |
73 |
Quid habuerithabedtcfi lutncCdpitoliuM |
relid |
74 |
DefdcrislocisCapitolif | |
3$ |
Adeoddtus primus eccleßdm dd pontem Keruli |
75 |
Quid Auentinus habuerit crnunc habeat quot;nbsp;’ |
3lt;! |
Bddridnut primus ßrmus Sdbbdtindm^louM , |
7tf |
QuidPalatinushabueritzynuttchab. |
reRituit |
77 ‘ |
QuidCaeliusmenshabuerite:ynunchob. , | |
37 |
Leo 11 n dudt turres dd ndudlid |
73 ' |
De eccleßis,quds nunc habet CaeliM |
38 |
Qmd Vdticdtws |
79 |
De ßrtna Antoniana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' |
39. |
VdticdniregionemLeo IIII papamKrori»* |
80 |
tiddrianuspapdClaudidmßrmdni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ * |
• |
xit,zr Leonindm ciuitdtem dppellduit |
81 |
, Uojßitaleßdludtoris |
4® |
Sexport£ ciuitittis Leonine ingenere or/ld» , |
82 ' |
Eccleßdßmäorum quatuor coronatonott I |
timpdrticuldriter |
S3 |
HojßitdlemdgtuunLaterdnenß: .f | |
4» gt; |
Portd triumphdlis ubißdt, cyßmul territoriu |
84 |
De eccleßdLateraneiß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ |
triumphale,dcponstriumphdlif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. |
85- |
.Fugenius quartus paldtiH Ldtminenfe(tt/laiugt;t | |
4* |
Uc/ßitaleS./ßiritut'mSdxiA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; |
rouit |
IN RO. INSTAVRATAM
îJan monnüeriutn retedificMÙ fumptuoßßimü |
muliwgenere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ | ||
»r |
AmphithedtrumStdtilif Ttoiri |
31 |
Vidfdcrdubilùerit |
8S |
EcclefidS.Crucit |
32 |
Curid uetus ubi dicebdtur |
89 |
Cartußenfes |
33 |
Item KI4/4cr4«bi ßicrit |
90 |
in Exquiliß ßieritßt^; (id prüfens |
34 |
In Cdrinis quid |
9» |
QMrinalis crVimindlis coUcs quUhabuerint, |
35 |
Ecclefid S.Petri dd u'mcula |
dut nunc habeant |
3« |
Eceteßd fdnUtC Lucite in Orpbex | |
9i |
Quid Suburrd |
37 |
Eccleßd S, Martini in montibus |
9Î |
lAontes qudrefccerni nonpoßunt |
38 |
Suburrd ubi ßerit |
94 |
Tarquinif |
39 |
Eccleßd S.Agdthtc in Suburra |
95 |
Vrbs penßlis |
4» |
Dehisquteddreligionemßieäauere in genert |
9« |
Q^ in Exquilijs Q»inrt4li,Vü»tWi,CitriZM^, |
41 |
Quiddrti |
Suburrd |
42 |
Quid templum | |
91 |
Corneliorum domui |
4» |
louis Stdtoris templum |
98 |
StdtU£ idcentes inmontibut |
44 |
Porta pdldtif ubißerit |
99 |
Cdbdli Prdxitelis er Phidia |
45 |
Ldcus Curtif ßue Curtius ubi O'quid |
loo |
Horti Moecendtidni |
4lt;f |
Delanitemplo' |
lOl |
Hdbitduit Virgilius in Exquili/s |
47 |
iiumifma lant |
lOX |
Mdk /ortHrt^ejànum uicm feeler dtus |
48 |
Ldtium ubißeritdprincipio |
gt;0? |
Qui ex Rominii boni coloni |
49 |
Forum boarium ubi erat |
104 De t/jcrniM Dioclctw/ii |
50 |
Porum pifearium ubi | |
LIBRI 11. INDEX. |
5» |
Veldbrinominis rdtio | |
1 |
De Thermis in genere |
52 |
Cliuus Cdpitolinus |
K |
EritiU iw Thermis bdlned. |
53 |
Argiletum quid |
3 |
Eritnt ndtiüorid O' weniord |
54 |
Eccleßd S.Georgi) dd Velcdgt;rum |
4 |
Thermis dliqui bené ufifunt |
55 |
IdemdeßroEodrio |
5 |
Thermdrum (tntplitudo ufus d. principio |
TemplumVeftie | |
4 |
Therm£ qudndo primum populi ußbus per- |
= M |
Afylumubißerit |
mißd! |
58 |
Pars rupis Tdrpehe corruit w«per | |
1 |
Alexdndrince Tbenwf «bi jwerifU |
59 |
Templum Afyli quid ßerit |
S |
Agg’'ippbwî TbcnWiC ubi fterint |
lt;îo |
Curid uetus dd quid ingenere |
9 |
AiUonidn« TberiWiC ubi fuerint |
61 |
Dehisquteddremp-ßeilduerunt |
1 e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nerominx Tbeniif «bt ^erint |
6x |
De rojlrw comitio Gr£coRdß zy Sendcultf | |
It TiticrVe/pdjiitniTbenniC |
Rojlrd quidjOquot; ubi | ||
1 |
ix Domitidui ther.Qr ulid eins operd |
Gr£coßdßs ubi,0 quid | |
1Î iJdumdchMDomitiaiiiiibifùerit |
Senacttlum ubi | ||
14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Arcus trittwpbidis Doinitwnt nunc triphdli |
66 |
» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aedcs Concordia ubi | |
15 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PdUtiuiw S.Ldurentij iw L«ciwlt;t |
J Comitiumubißerit | ||
ilt;f Seiterwtilt;)eTberm£e«bi|Merittt |
6S AdquidComitiuminftitutum | ||
17 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gordidndi TbenntC lt;td S.EHfebtMnt |
6 9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coinif 14 etidm in cdmpo Uidrtio folitdhdberi | ||
18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Awrelw«« Tbennæ «bt jùerint |
1 |
0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Locus proprius campt Mdrtij pro comitqs | |
19 Conftdtitim'tuiÆTbenwiCKbijùerjwt |
1 |
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De monte citdtorunt nunc acceptorum | |
20 T^oudtidnxThemueubifierint |
1 |
'X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Campus Mdrtius quid | |
21 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecclc/td S.PwdewtiiiWÆ 4 lt;}«o con]lrMH4 |
Vbi aqu4 uirgtnci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r | ||
22 ObmpiatftîTbemiÆubiccrnKwtMr |
74 Demoujoleo AugujtinuncAugujta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. | ||
21 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tropbje4C4ijM4rij ubiczqKt^lîteriiit 24 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B4îlic4C4i( crLucij dClt;efdreß{id.nuncther^ |
Dè obelifeis duobus iw campo Martio •J 6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De columnacoclide Antonini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' | ||
»WÆ GiiiitciiC |
~]7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Italos ad comitiauenijjeplurimos | ||
25 M4celJu»nHbtOquot;lt;lMilt;l|Ment |
73 DeiwJùlaquamiwurbe/àcitT^beris | ||
2® Arcus fdniliviti |
7 sgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Geldßus papa 11 ccclejîâ S,Bartbolomlt;ei in | ||
QwidjùeritiwVtmiwdlicoUe |
Jitla ordinduit | ||
28 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Horti SrtlKjlidiw |
86 PonteminfukVolentinionus | ||
29 QutdfùeritinQwirwulicoUe |
81 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pontem ipfum Eugenius 1111 Tiburtino lapide | ||
De Crtrmiî, SMburr4,Tdbermol4«t4 perAß* |
^auiü | ||
Blondus. |
(X nbsp;8* |
XÎû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ï ’ N ■ D ' ë'quot; X, | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
tl |
IN Rb; INSTÀvratah
Blondus.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
t 5 BLON |
BLONDI BLAVII TORLIVIENSIS IN®
ROMAM INSTAVRATAM PRAEFATIO, At) EVGE-nium I i t I ponn'ficem maximum,
R BIS Romærcrum dominæruinarum potius qu^îm nfdilîciorum,qu^ nunccernuntuvnoticiam pro uiribus innouare Eugeni ponr.ûncfiiÆ muka fuadcnt rnibi.Sed illud maximeimpellit, quod tanta fuit prætci» torum diu feculorum hominibus ftudiorum humanitatis ignoratio^ ut quum pauca fingulis in urbis ipfius ædificiorum partibus, quae ol/iu. fuerint.non ab imperita folum mukitudine, fed ab his etiam qui doi^id na cuinor es luntfdantuntum muka ac pene omnia fal fis amp;barbaris appeilationibusio quinat3,uel potius infamatacernamus.Vndebrcui futurum apparetut Roma ingenia rum parens,uirtutum alumna,eelebritatis ipecimcn,laudis 0^ gloriae columen.ac omni p urn quseuniuerfus orbis ubiqj habet bonarum rerum feminarium.in fuis obfeurata knJ cfluris.maiorem eelebritatis Sc'famae iatfîuram facfat.qudm in rebus pridera fatkâ ac po tentia uideamus.Confirmauitetiam noftrum defcribendi propofitö, tuus in ipfam pon tificatus tui federn reditus, adeo ilJius conferuationi utilis atqs neeeflarius,ut eonket eî fenio calamitatibusq5confc0am,fi akero abfuifles decennio,pcne' funditus perituram. NecM enim fola eomitantis curiæ prçfentia,quod femper ciuitatis opulentiac plurirnum proruk,Romanos foues:fcd collapfa deformataqj ædificia, mukis in locis maximo inlt; Paurasreficiscjimpendio.Decorumcerteamp;rmagnanimoprincipe digniffimumfacilt; nus:0(f quod omnesflorenteolim Roma iatkasmoles,fadasf'pxdificiorum ftruiluras laude amp;nbsp;gloria tanto fuperet, quanto noftra huius feculi tenuitas immani illorû afflucn tiæ opum cedit.Quando itaqj ego omnia,que mihi adfunt tuæ fanditati debeo, cur 0^ non ipfe contendam.ut fie tu Romam per ingenioli mci literarurn monumêta, ficutice inentariorum,fabrorumcplignariorum opera pergasinkaurare. Aeceditenimnofir« huic urbis inkaura tionfquacdignitatis tuoe fantkinioniam inprimis deeeat, amp;nbsp;tuâ glo' riam maxime cumulet,pontifîcum Romanorum,qui te præcellèrint innouata operuin , c5memoratio,dum urbis partes ad ueterem nouamtf nominationem dcferibcns,bafili cas quoep templa faera quas uocamus ecclefias loca,per quos pôtifices ÔC alios Chd pianos uel fundatac primo uel auckee ucl fucrint inkauratæ okendam. Et quando in de* feribenda urbis operum magnifîcentia multos Romanos prækâtes cercéuiros, fed ido lolatras gentilescp mérita laude non fraudabo,ck animus nokroruin quoep martyrum gloriam,ubi quidam fcilicet patiendo uicerint,S(; libidini infaniæcp tyrânoi um fuceuin bendo triumphauerinî indicate.Aggrediar itat^ alTumptum mihi tuam in gloriam nul nus,futurum confifus ut pofteri aliquando dtjudiecnt, utrum ne rcfarcita dC magna ex parte innouata bafilicç principis apokolorum amp;nbsp;Lateranenfis pal a ttj te(ka,uel additas ex aere ædi celcberrimae fandi Petri maiores ualuas,aut palatij moeniumcß Va* ticani fuburbiorum rekitutionem,S^ kratas urbis uias:utrum'ne inquam tanto fadla impendio opera uel rudi ftylo potucrim imitari^
amp; ealce,latericio,materia,lapide aut 3tre,an liter is fa^ tka folidior diuturniorue maneat inkauratio,
Sed iam immenfo operi manum apponamus.
BLONquot;
-ocr page 269-BLONDI FLAVII FORLI
VIENSIS ROMAE INSTAVRATAÉ, USER PRIMVS.
Latfo adTyberim amncm firan1:6(f quintodccimo abinfe^ i.Vrbisßtus, to mari patTuiimmiliario,maioresfcripfcre. Nomen eins à fiomulô eonditore M. Varro amp;nbsp;Titus Liuius Paf3uinus,SaIuftiuscß affirmant:
Romulum à ficulnea arborc:fub qua cura amp;nbsp;fratrera Remum,allu- z.T^oininis Tyberis deftituerit; fcribit in Fa (lis Ouidius, bis carminibus t Ar-
’j_________bor crat,remanent ueftigia, quæcç oocaturRumula, nuncficus, Ro-mulaficus crat. Ambiîum cius urbis, quum Arcadij SC Honorrj imperatorura terapori fcuSjà Vifigothis anno tunc M C LX un fuircapta, rnaiorem fuifle eo,qui riunc cernif, ^-Ambitus multi uoluntEt nos quidcmicimusmœnfa urbis,fype à barban's alicubiaperta,læpccp ’nenfiira,^ B àmaioribustnftaurata.Scdorbêipfiim inter infiaurandûftridioiêfacîtû, neclegibus nec hoc tempore ab aliquo ruinarum figno, mi t pariia parte poft longam inueftigatio-ncmpotuimusintelligeie. Quanquam cnim mûri partira collapfi ÖC corrofi fint, par.-timruinam,muhis inlocis, minentur, in ipfo tarnen permanent prifeo ueftigio ueteris fundamcnti.fuitc^ambitus Plinij temporibus,ficutipieex Auguftitraditionibus feri-bit,milia pafTuura uiginti.Et Flauium Vopiicum-fcribereuidemus,Âurclianum impe-ratorem,quipropeannos ducentos.ante Vifigothorum irruptionem fuit, ambitû Rogt; mæad quinquaninta milia palFuum ampliafte.Huius autemingentis diftercntiç,quam Plint) Veronenfis Flaut)Vopiici, inurbis amplitudine alîcrtiones uidemus habere, èaufamnoftroiudiciocertamjôCquæomnes tollat ambiguitates, quin nullatenüs hi duofcriptorcs difcordent,in lut is ciuilis Digeftorum libris reperimus. Marcellus nâcp De uerborum fignificatione: Vrbs,inquit,eft Roma,quæ muro cingeretur, ut Aiphe^ nusait Romaeftetiam quantum continentiaatdificia elTent.nam Romamnonmuro-C tenus exiftimari ex confuetudinequotidiana polTeintelbgûquum diceremus Romani nosire:SC fi habitaremus extra urbem. Et Paulus codera titulo, urbis appellatio mûris Roma:,autcontincntibusædifîctjsfinitur. quodlatiuis paret:ædificiaRomæfierieril eauidentur,qua:in continentibus Romæaedifictjsfiant.EtTerentiusClemens. Vrbis in contincntibus,quinati funtjRomæ nati intelliguntur. Pliniû itaep dura uiginti milia pafTuum fcribiturbis murorum ambitum, ÔC Vopifeum dum quinquaginta, Romæ ædiumcontinentiumamplitudinem,iuxtalcgum diffinitiones confiderafic credide-rim.fiCquidem Plinq uerbafunt de Vrbe:quum Vopil'cusde Roma dicat.Noftri autî temporis circuitus urbts,cui illarum refpondeat amplitudini,nec feimus,nec ea ratione iudicamus feire pofle,quôd noftra,ætatis noftræ metiendi,ratio,a prifeorum dimenfio ne multum uariat.Quando quidem Marcus Antoninus in Itinerario infinitorum pend ïoeorum ab urbe Roma diftantiam,multis pafiuum milibus defignat plunbus,^ nunc homines noftri faciant,quæ quidem mcnfurationisdifparitas, non ex Antontj magis, JD quàm ex aliorum feriptis facilèintelligitur.Sed fi ad noftrçaetatis confuetudinem meti ri uolemusjuix paiTuum milia quatuordecim omnisRomæ amp;nbsp;Ianiculi,fiue Tranftybe-rinatregionis öd Vaticani ambitus implebit.
PortasurbisPliniustrigintaapcrtas,amp;:feptemchufastûcfuifTefcribit.Eataomni- 4-Portdruüt um nomina,nec ipfe ponitmec nos fatis inuenircpotuimus.quanquâ omnia inue- »ocdbuU^ ftigarenominisuetuftiportarûloca,hincfupcrfluumeirefcimus, quod apud Liuiûôd aJios fcriptorc5,aliquainucniûtur nomina porrarS, que olim dû auôfa fuit urbs Roma, tnmedio ciuitatisremancntcs.fid forma portae ôd ufum fimul amifere. ôd quid? nomina qux apud prifeos fuerunt,harc inuenimus.FI umcntana,Collatina,Collina, Qijirinalis,
£xquiIina,Vimtnalis,Neuia, Qucrculana fiue Querqucciilana, Gabiufa, Laiiernalis* RudufcuIana,Rutuinena.Saginalis,Lattna,App«a,Capcna,Trigemina,Aureïta,Föti naljs,Carmêtahs,quæ Scelcrata,Pädana uel Libera,Mugonia.quæ amp;Tng)3ha,Catu’a ria,Trtumphaîis(^.Quarû plærarûlt;ç ctymologiâuocabulorû bac Feftus Pompcius fu-jHe fcribit.Flumcntana appd!ata,q) l^ybcrim eâ quandoc^ influxifïe affirmant. Collati na à Collaüa oppido prope Romain, in qyod aUarum duitamm opes fucrunt collacæ.
^.Poridrim
Romlt;e f tx«** bgw.
t 4. Colline
-ocr page 270-2X4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INS'TAVRATAE ROMAE
Collina Ægonêfis appcllabatlerat in mote Quinnan,qui Ægonos appelïabat,quf p« ß us Quirinalis dicfta fuit: qgt; ea in collê Quirinalem itur : fiue proximc cam Quirini faquot; cellum.Querqucculana q? qucrcö intra muros iuxta fe habcat. Laucrniones fures anti* qui dicebant : qgt; fub tutcla Deæ Laucrnæ eflcnt in quouis loco obfcuro abditocç. hinC amp;nbsp;Lauei nalis porta.Rudufculana appellata.quaO rudis amp;nbsp;impolira fit rcliifla.Rutume na à nomine cuiufdâ aurigæ (ie appcllata.Fôtinalia fontiû facraïunde ÔC R.omæ Fotina lis pofta.Catularia porta Romac diôajquia baud loge ab ea ad placâdü Caniculç fidus tnimicüm frugibus,rufFae canes immolabanf:ut fruges maturefeentes, ad maturitatcin pcrducerent. Viminalis porta collis appcllatur, quia ibi uiminum fylua fuifle dicif» quanquâ Marcus Varro De lingua Latina collem ipfum, à têplo dei Vimini inillo fid appellatum fcribit.Qpantû uerô attinet ad portam Capenam, Solinus dicit Italum rCquot; Tresport£ 2^deinfulaSiciliæ,cumSyraeufanis adlanum peruenifle,aceiusconfilio auxiliot^et' uitatê iuxta Albularn cortdidiflcj Capenam nomine,à qua poftmodum portae Gapen» Ptindiitni. nbsp;nbsp;nbsp;nomen fuit.lâ uerô tres,quas ultimo pofuimus loco,Carmentalcm,Pandanam,quæ f
Libera,Mugoniam,quæ amp;nbsp;Trigillia.primam habuit urbs à Romulo ædificatâ: quan$ Varro Pandanâ oftendit Saturniæ urbts,amp; non Romac fuilTe. aliæ autem duæ, Rom» J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;póftmodurnauda fine forma SCufu,portae nomen aliquandiuretinuerunt.Dicittç Fc*
a fr4 4pora nbsp;nbsp;nbsp;Carmentalê portam uocatâ Sceleratâ,qgt; per earn fex SC trccenti Fabq, cum clienti*
QrmfrtUlif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quinqimilibusegrelïi, aduerfusEtrufeos, adamnem Cremeram omnes interfetfii
funLÉt Ouidius in FaftistCarmêtis portç dextro eft uia proxima lano : Ire per hâc noli quifquis es,omen h abet.Illa fama refert Fabios exifte trccêtos-.Porta uacat culpa,fed ta mê omen habet. Et Virgiliusin v 11 t.EtCarmcntalem Romano nomine portam. At-tulimus à uetuftiftlmis petita trium Siuiginti portarum nomina.amp; noftra aetate Roma omnis trefdecim tâtummodohabet,nifi fortefuburbq Vaticanüquä ciuitatem Leoni-nâfuifteoftêdemus,portasquoqpuelimusaddere:quasomniûnouifïlmas,nouaquo(^ habere nomina,fuo docebimus loco.Satis ergo atep operofifiimum fuerit, Romanç ur bis Si laniculi portas,quç ætate noftra cernunt,uetuftae appellationis nominibus appH Ö y. Déporta care. IncipiendumeftaCitàFlaminiaeuiæporta, quaefiniftraeTyberisripaeappofita, pi^puliquaFlu aliquando Flaminea,amp; nouiflfime'porta populi eft dicfta.Eam uerô efie,quâ prifei Flu* mertMiM. nbsp;nbsp;nbsp;mentanam dixere,ScFeftus Pompeius diffinit:ipfa indicat pofitio,q) nulla inter omnes
urbis portas ita Tyberi eft: appofita:ut cam aliquando is fluuius potuerit influerc:cuius meminit Titus Liuius in fexto ab urbe condita, in haec uerba : Ita prçdiâa die in Petili* num lucum extra portam Flumentanam.unde confpeóus in Capitolium non eft, con cilium populi inditftum.amp;f in bcllo Macedonico:Circa portam Flumentanam collapfa quædam.In codent beilo Liuius earn de cœlo tadam fuifte narrat.
8. De porta nbsp;nbsp;Secundailliæ proximo in colle pofita,multos ante annosPinciana eft dida,apala*
CdUtifM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propinquo,Cuius démolira marmora, rex OftrogothorS primus Theodoricus,
ficut Cafifiodori epiftpla oftendit, Rauennâ portari curauit. Ea prifeis têporibus diâa eft Collatina.Oppidû ein à quo eft dilt;fta,fuiire eregione illius oftendit Liuius in primo ab urbe côdita. Collatia Si quicquid circa ilia agri erat Sabinis ademptu. Seruat quoep ft ætas noftra moremappellâdiin Collatia,quicquid eregione eius portg habet ager Ro ÿ.Deportft Sit raanus. Tertiam quae nunc Solaria, fuifte Quirinalem, pofteaCollinam dicimus : ôd brw,q«lt;Co/« quidem quantum attinet ad QuirinalêFeftus Pompeius dicit:Qutrinalis dilt;fta,q) eain lifM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;collé Quirinalem itunfiue quôd proxime eâ Quirini facellum. Et Ouidius in Faftis de
Quirino:Hunc igit ueteres donarunt æde Sabinülncß Quirinali côftituerc iugo. QuF rinalis aute uix porta didla eft Salaria,quam Feftus fic appellatam affirmât, quod Sabi ni fal à mari deferebant. Quod autem poftea à Quirinali mutatum fit nomen in ColiF nam,indicat Marcus Varro cum dicit, Quirinalem collem aliquos exiftimare diCium à Quirino,aliosaQuiritibus,quicumT.TatioCuribus uenerunt,quôdibi habucreca lira.Sc plura funt in eo nomina collium.Nam collis Tricepfcis,ubi Quirini ædes, col’is Salutaris,qui Q;jinticepfcis,collis Pollinaris,qui eft ad ædem falutisiamp;f collis Mutialis ad aedê dei Diffidtj.ab qua colliS uarietate,qua.Quirinalis habuerit collis, dra eft por ta Collina,Sc Liuius id manifeftum facit in libro,ab urbe condjta,quadragefimo,qui c£ de hello xMacedonicouItimus appellat. Aquarum quot^inundatio,in religionêucria.
Nam
-ocr page 271-LIBER PR IM VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;215
Ä Nam ita l’nùndauitTybenSjUtludi Apoliinarcs Circo inutidato,extra porta Collinam adædêEncina: Veneris poriatifint.Cæterûludorûipfo die fubita ferenitate orta, poni padud cœpta ad porta Coliinam reuocata, dudatç in Circum eil, corn decefiriiTe inde aquänunctatum eft,lœHciam quoep populo St ludis celebrifatem addiditfedes fua, fogt;-Icnni fpediaculo reddita.Circum autem Fiaminiuin,in quo cclcbrantur ludi Apollina* res conftat nobis,Slt; infra in fpeôacuîorum çdificijs oftendemus fuiiïè locum,cui nunc Agoni tritum diuocabulû. Et temp’um Veneris Ericinæextra porta Collinam fuilîè, ex Faßis Ouidî),his uerfibus oftenditxTcmpla frequëtari Collinæ ptoxima portæ Nûc dccct, à Siculo nomina rege tenet. Et infra: Vtrp Syraculîas Aretufas ablîulit armis ClauditisiSC belîo te quoc^ cepit Erix.Sicq: ex lod propinquitatc côijcimus Iudos,qui tuneCirro FlaminiOjnunc Agonc ob aquarûTyberis inundationê.nôpoterâtcclcbra rfeû ad Collinânunc Salaria porta parati clTentjpolf ea aquis decedentibus ad Circu fu , ifle redudos. Qiiartam porta nunc S. Agnetis aut Numentanâ aut Dominæ, Eli em ©. 'Deporfd B ætatcnoftra trinomina, prifeomore Viminalc.SC quintâ nue S.Laurenrtj,olim Exquis s.Agnetii, Ünam.Sextam quæmaiordiciturNeuiam.Septimam quaepridem Aiînaria,nuncS. lo annis, prifds futile Cœlimontanâ.Ët oclaua quas abdito in angulo claufa cernit,amp; Mc ïhodîj porta didtur: Gabiufam fuiHc à maioribus appellatam cùm cacteris in locis turn magna ex parte unico inLtutjlocooftendereconfidimus: quo in loco Collina ctiam quæfueritcertiusoftêdetur. Nam fecundoaburbecondita LiuiusPorfennæobltdio-ncm,qua Romam preiïît deferibens ita dicinPorfenna primo conatu repulfus confiltjs aboppugnâdaurbead obfidendam uerfis praefidioinlaniculolocatoipfeinplanort-pisepTyberis cadra pofuit nauibus undiqp accitis ôC ad cuftodiâ,ne quid Irumcnti Ro-mâlùbuchi finerêt, ut praedatû milites trans flume per occafiortes aitjs atq? alijs locis tratjcerencbreuiq) adeo infeftû omnem agrum Romanum reddidit,ut non cætcra fol3 ex agriSjièd pccus quoqt omne in urbem côpellerctur.nec quifquam extra portas pro.-pellere änderet. Hoc tantum licentiac Etrufeis non metu magis confilio concelTum.
C Nanqp Valerius conful intentus in occafioncm multos ftmul Si effufos improuifo ado riendi.in paruis rebus negligens ultor,grauem fead maiora uindieem feruabat. Itacp ut cliceret prædatores edtdit fuis:poftero die frequetes porta Exqutlina, quæ auerljffima ab bofte erat expellerentpccuszfcituros id hoftesratus,qgt; in obfidione ÔC fame,feruitia infida trans fuger ent.SC fciuerc perfugæ indtcio .multoq? plurcs ut in fpe uniuerf^ præ-dæflumen tratjciût.Publius Valerius Marcum Herminium, cum modicis coprjs ad iCf cundumlapidem uia Gabina occultum confidere iubenSpurium LargiumjCum expegt; dita iuuentute ad portam Collinam ftare,doncc hoftis praetercaf.deinde fe obtjeere, ne ; ; fit ad flume reditus.Conful alter T. Lucretius porta Ncuia, cum aliquot manipulis mf litum egrclîùs: ipfe Valerius Cœlimontana, cohortes deletftas educitjbiq; primi appa.-Tuerchoftt.Hermtnius ubi tumultum fcnfit,concurrit cxinfidqsjuerfisqj in Lucretiutw Errufcistcrgacædittdcxtralæuacfhinc a' porta Collina, illincabNeuiareddituscla. raor:ita caefi in medio prædatorcs.ncqi ad pugnam uiribus paresj Öl ad fugam feptis o^
D mnibus uijsifiniscp illc tarn effufe'uagandi Etrufeis fuit.Oftenfuri quo applicemus mo* do fupra ditftis prifeis nouas portarum nominationcs:primum illis,quos feimus eöten lt;iofédilt;fturos,nô Salariam fed Flaminiam fuilFe illam,ad quam Spurius Largius.nc ho fti adflumcn pateretreditus,feoppofuerit,refpódemus:Pontem Miluium, per id temporis .nô fuifle.Quod Si. fi Liuius fatis indicat,nos alia ratione certum habemus, qgt; Am mtanus Marcellinus,inrerumgcftarumlib.xx v i.iliumdicitabÆmylio Scaurofu jt.Qitdndoet iftè ædific3tum:ô^ Scaurum multa poft iècula fuifle côftanqui Cn. Pompcio adolefcen à quo pont te,fenexcraf.Cum itatp ad portam ab bofteauerfiirimam,quæ fuit Exquilina, nunc S. Mi/wwf. Laurentif, autTyburtina, eflent expofita in prædam pecora, non credimus traiccifle Etrufeos ea recftifudincTybcris,quæ à porta nuncpopuli,ufcp ad locum Milurj ponds »nterccdincumfintomnésaièenfus in tnontem, amp;nbsp;tophofeabri, Sialtitudinearmads infuperabiles.Sed ut propinquiore à nauibus curfu fcrrêturinpccora,ad eum penéTy beris locum,quo Anto ipfum influit fuilFe delatos. Et fie extra portam tunc Collinam, nunc Salariam opportune locati funt,qui Etrufeos à reditu ad rtaues fluuiumqi arceret. aliaautêradoneiibctoftendcre,Collina portam eflctionpoflèillam,qugaut Flaminia
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pridem
-ocr page 272-INSTAVRATAE rohae
pndem,autnuncPopùh’eftdiâa.Liufusinl(b.i ii,ubtp1cbgt;sfecê(îîonênarrat,inq«3 Tribuni prmum in Auentino creati funt,hæc habet uerba.Nec^ in Sabinis quieoit exer citus.Ibi quocp autorclcilio Numitorioq; fecelïio fadla ab dcccmuiris. Etinfra; EtipÇlt;f priusi^ iret ad urbem, pari potcftate eundê numcrö ab fuis creandû curat, porta Col]*' na urbê intrauere.qui itacp a Sabinis uenit cxercitus,fruftra ad porta Flaminiâ flexiffff, cùm recflior cxpcditiorq; effet in urbê, qua redtjt Salaria,tune Collatina.Similiter Cor* nelius Tacitus ingrefftim Viteltj imperatorismilitumin urbê deferibens dicit.Tertiun» agmê per Salaria Collinæ portæ appropinquabat.Indicat etiâ Liuius aduentum Hanoi balis ad Anienê deferibens, fexto Punici belli fecûdilibro : Collinâ Exquilinamqj fad* proximas fuiffe.In hoc tumultu Fuluius Flaccus, porta Capena cum exercitu Roman' ingrelTuSjmedia urbe per Carinas Exquiliascß cótendit. Inde egreffus, inter Exquilinâ Collinâc^ pôrta,pofuit caftra.Et paulô infràffnter hæc Hannibal ad Anienê fluuiû, tria milia pafluü ab urbe caftra admouit. Itacp Romanorû caftra Hânibali ad Anienê feden p I î. De porta oppofitatfi ad Collinam Exquilinamc^ portas, pofita erant.nullo alio loco,^ ad Sala s.La«rcnti/, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunc,amp; ad S.Laurenttj portas effe potuerunt. Ex prædiêî is igitur conffarc creditur,
^uxexquiiL cûmtertiaeffctConina,quartam fuiffeViminalcm,amp; quintam Exquilinânunc S.Lau na. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rentij, quam aliquando Taurinam â capite tauri, quod ilii infculptum eft, legimusap'
pelIatamfuifle.Eius uerô,quâ prifeis temporibus Viminalcm fuifleaffirmamus, curti uiusfuperiori inEtrufeorum inuafione,no fecerit mentionem, nihil eft aliud qgt; refpon dcamus,^ ita à cafu,amp; côfulum Rom.confilio faeftum efle,ut al 17 s portis fuerit fatis,aut ftruere infidias,aut pecora in prædam exponere, aut turmas præfidiacÿ immitterc. Sed J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cùm Viminalêm deferibemus collem iliumfuilîè, quihancciufdem nominis portaha^
ffMÎorc. bücrit,ofténdemus.Neuiamucrôfui{refextam,quacnuncmaiordicitur. Et paritei
fcptimâm,quæ nunc Afinaria,feu S.Ioannis Cglimontana, qui fupra diêîa Liuq uerbi 14. Déporta attenté côfiderabit.certumintclliget.quanquam locus ipfecdocet,Cælium montem,« S. ioa««ir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cçlimontana eft diefta,nullam, quæ riuo non dirimatur, aliam habuiffe. Oêîaua (j
quae Gabiufa fuit, quam abdito in angulo ad nouura Eugenianum Lateranenfe mona 15, De porta fterium,claufam diximus,nihil eftrationis aut conielt;fturæ,quod afFeramusaliud,quam Hethodij, qgt; retfta duceret in Gabios oppidû, cui at täte noftra demolito Gallicano,multis feculis
merat appellatio. Liuius in bello Macédonien Gabiufam portam fuilTe taeftam de coej^ Iff. neporta locômemorat.LatinaÔCimmutatumretinetuocabulum:quodtarnenapudprifeosno l^ttina. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inUenimus,autaliud habuit ex fupra ditfforum uiginti trium nominibus, quod noduio
potuimusintelligere:eamautem Latinam ab annis milicuocatam fuiffe,multorum tC' 17. Déporta ftimonioprobarepolTemus. Portâautem,quidiciturAppianuncolimfuiffeCapC' ^PP**** nam,Iulius Frontinus de aquæduâibus oftendit,his uerbis.Anio nouus Marco Valc^
Tio,Publio Decio Mure, anno uigcftmo poft initiû Samnitiei belli induda eft, Appi® Claudiocenfore:qui etiauiâ Appiam,à porta Capena ufcç adurbem Capuâ muniendâ eurauitJuuenalis Aquinas Satyricus,ualc didurus amico Cumas profîcifccnti: illû fed iS.Arcttî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a,quæ copofitâ domû totâ proferebat fubftitifîe ad ueteres ardus, madidâ(^
uetêref. Capena. Arcus uerô ueteres, quos Romulus lateritios pofuit,amp; florentes poftea opi busRomani nun^ pafti funt in marmoreos mutarûne côditoris urbis fuçmemoria de* periret:ætate noftra collapfos fuilTcjUbi nunc funt ccclcfiæ S.Mariæ de gratia: 8C S.M» riæ de inferno, ÔC earn uiâituro cum rhedaad portam Appiam effeexpeditîflimâuidc' mus.Nec immeritô appellat cam porta humidam Iunenalis:qj inter esteras deprclTo fit in loco,aquis in Tyberim labentibus abundante. Liuius in bello Macedonico. Cenfo* res uiâ fternendâ,â porta Capena ad Martis ædcmlocaucrunt.Itcm idê Liuius in fecurt do bello Punico.Vifebant ab omnibus externis ad portam Capenam dedicata à Mar* cello templa: legationés omnium Siciliæ ciuitat5,ad eum ueniebant. Et infra libro no-no.Ædcm uirtutis eo anno ad portâCapenam Marcellus dedicauit.Ea uerô omnia té-pla, cas ædes uidemus in uetufta urbis Romæ deferiptione : cuius autorêlibrarioruifl incuria fupprelTum, nos in CalFinenfis monafterij Bibliotheca Icgimus fuiffe Sextun» Ruffum confularem uirum,pofitas eflè in prima regionc porta Capcna.Et Solinum fu prà diximus uellc earn portam fie didam,à ciuitate Capena,quæ ab Italo fuit ædificata. Vltima reftat inira Tyberim Trigemina, quam aliquâdo Hoftienfem qgt; Hoftiâ uerfus: aliquando
-ocr page 273-LT BE R PRIM VS». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^2,7
A aliquandoS.Paun.cpadcelcbcrn'mâetusbafilicâducafjiHdcrrtiTsappenatâ.Tn’gcmina ip.DcTrigez autccurfitprius diaa.nondureperi.Liuiusin bclIoMaccdonicoÆdiles co anno por ininaporta. ticum unâ extra portâTrigeminâ, empon'o ad Tybcrim addito fccerut.Et infra de mul ôa damnator0,ahâ porticS extra portâTrigeminâ inter lignarios fccerunt. Ltgnarios autê qui ad Tybcrim ciTent comode' apud câ,quæ nunc eft S.Pauli, uel Hoftiefis dicif* portâfuiftè locatos ucrifimile iudicamus.Et Liuius lib. 111 i.Trigcminâ extra porta,bo ■ ue aurato Minutius donatus.Ncc ftare poteft, quod uolunt aliqui, eâ porta à Trigerni^ nis fratribus I Iorattjs,qui Curiatios ante Alba cecidcrint dilt;ftâ:q) hi fratrcs, qua exiuegt; tint porta,mcntio nulla fit à Liuio,qui eos forte in caftris fuifle dicit : ÔC tcrtiu qui fuerit fuperftes,porta Capena redrjfle,idê Liuius eft auconTrigcminâ itê porta hnfie eâ, quai nûçS.Paulidicit,oftenditIuliusFrôtinus,dûaquæ Appiæfi'ncdcfcribithisuerbis.Dii ôuseiushabetlôgitudinëufcp ad Salinas, q locus eft ad portaTrigeminâ.Sahnasau^ tê/ub Auêtino ad Tyberim fuifle oftêdemus.Eft alia intra Tybcriin porta, cuius apud
B prifcosfrequêseftmemoriaCarmcntalisdicfta:quâncdQnoftra3fed neeTitiLiuijœta- Deportit tejUlluportæufumhabuiftcoftcndcmus.FuituerôadcliuûjquiducebatpcrSuhhciû carmentalh ponte in laniculû.Is locus uidct efle ultra ecclefiâ S.Mariæ de fcliola Græca.lîue ut appellant inCofmcdim, ad primas Auentini radices, qua is mos uergit ad pótes:ubi nuc uetuftilfimos arcus marmorcos,ut in calcê decoquerent gt;nbsp;dolentes uidimus à fundamë tis exddi.Qiios arcus fama fuit, ÔC quibufdâ indicantibus liter is apparebat,Horatij Co 2 t.Arcus clitishonori fuifle à maiorihus excitatos.indicat eâ portâLiuius in fecundi Punici bet ratijCoclitist li Ihi 11 i.Fœdum incendiû inter Salinas ÔC portâ Carmentalê, cû Equimelio lugariocp «içOjin têplo Fortunæ ac matris Matutac extra portâ latèuagatû. Salinas uerô in Tybe »isripa,qu£einpôtenûcS. Mariae ad Auentinû pertinetjôd Equimcliumfubipfarupe Tarpcia,Iugariumcp uicû, fub Capitolio fupra forû Boariû fuifrlt;,etiâ aho oftendeinus in loco »Quare ignis,qui fub CapitoIioamp;rupeTarpeia,pernpâTybcrisdcbacchatus fuiflet,cQ extra portâ uagatus à Liuio diciLnô extra urbis Romæ mœnia,quae multum
C ittdediftabât,fed extra Carmcntalem porta, ad Auentinumuiqj medium, ubiMatutæ matris «des eraqappofita Tybcri tedificia côflagrauiuPandanâ portam infra ubi de Ca pitoliodicitur,oftendit Varro fuifTe fub Tarpeiarupe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
ÇEdiâTyberimtranfcamus.EamurbisRomacpartem,üulguspridemTranftybcri- ti-Tran^ybe i^ttam appellatreßionem.quäabipfoinitio, amp;nbsp;longo poft tempore maiorcsianicu- nnaregio, «ö^dixere.Fallit uero plerofcp etiâaetatisnoftrae do0iirimos,editioriseainregioneloci prima appellatio, qgt; ipio in collis cacumine.ubi nunc facrae inhabitant uirgines.lani têgt; {»lumfueritîdcquo Virgiliusin V11 hHancIanus pater, hancSaturnuscondiditurbê: aniculûhuiCjillifueratSaturnianomen.Et OuidiusinFaftis: Arxmeacolliscrat, que , cultrixnominenoftri Nuncupat hæc aetas,Ianiculumcp uocat. Liuius aurem primo ab nbsp;nbsp;nbsp;ponsfuh
Urbec5dita,in AnciMarctj rebus geftis fichabet.laniculumquoq^adiecftum nonino-pialocitfedne quandoea arxhoftium eflenid nonmuro folum.ied etiam ob cômodita tem itineris,ponte Sublicio tum primuminTyberi fado j'ungi urbiplacuit.Siigit mee
D;^'a ad pontem pcrtinucrunt,nó iolus collis multum ab ipfo diftans fluuio, quod aliqui uolunt ab Anco,fedtotaIaniculi,nuncTranftyberinarcgio cftmunita.Liuiusinfecun dolibro:Cum captum repentino impetu Ianiculum,atq,’ inde citatos dccurrcre hoftes» Et paulo infra: lam plus hoftium in Palatio Capitolioep, in laniculo fore» Ea regio 24 Trwpor/ très habet portas,quarumquæ ad occidentemfolemTybericftpropinqua, nunc dsda Portuenfis,olim quæ fuerit ignoramus. Alia quæedito in loco,nunc S.Pancratfj, prius AurcIia.Tertia in Vaticanum dimittens,öC nunc fubtus lanum dida,à prifeis Fomina-lisappellata.Ecprimam quidem ,poft^ Claudius imperator Romanumfecitportum, qgt; in ilium ditniitaqfuilTe ab eo Portuenfem appellatam confiât. Aurelia porta utrum à 4 öeporiA uia,anabeauianomenbabeatdncertQ habemus.Prçfens uero nomêà proxima S.Pan partuenfi. crattj ecclefiâ habet.Fontinalem exFeftoPompeiooftendimus,q)deabusfoniiumfue z6. Deports ritfactatadidam:extantautcmmagnæmolismuri,fcatentiûadhuefonttumreceptaeu Pancratij^ la,fub montc,qui aureus dicit, ipfi portât proximo, ÔC haud longe ad Vatican! mœnia pertinente.LiuiusinbelloMacedonico.Ædiles altcram porticum ad portam Fontina ' Um ad Martis atam^quain campos iter clFehpeiduxere.Dici autem iubcus lanum earn ' • V .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;portam*
-ocr page 274-228
INS-TAV RATAE ' ROM AB
ay. Df porta portam q? Tanicülo, uel moriti ucl regioni fubiaceat minus cp catteraenodrararfat» cdtlt; ß fubtus uniwn. ruptela toleret,cft abfurdum.Quod uerô baec fola polßt eße Fótmalis,indccertiJinbi' 2 8. Deadifi^ bemus,quia nulla eft porta alia, qua in capos Vaticani iter eße poßct.praefertim cSnn* djs ianicult, nbsp;lum tunc temporis alium ad Tyberim pontem,^ Sublicium Roma haberet.Eflèt
nunc ad Vaticani fuburbia tranfeundum : fed poftquam laniculi ßue TranftyberinçtÇ gionis is eft ßtus,ut à cæteris partibus urbis,ßumine murot^ dirimat,opera illiusßuea principibus, fiue à pôtificibusaut populo fa(fta,quse olim habuerit.ôC quçnScccrnunf
indicari poßfint,cxplicabo.Et primo de pôteSublicio habet Plinius, ipfum qjelîrt ’ ligneus, fineferreoclauo,itadifpofituscôtignatione,uttrabeseximerenf ßncfulturis
acreponcrenf:quod quidem ficfaccrereligiofum fuerit, poftquâ Coclitc Horatio de-* fendcnte,apgre reuulfus fuit.Eû uerô ponté prius ab Anco Marcio,ficut ex Liuio oft^** dimus faëlû. Antoninus Pius imperator marmoreum fecir,cuius ueftigia eße tenefflUSr quæ hinc ad primas Auentini radices,inde ad noftra çtatis noftrç naualia cernunt .Sert
30. DeTfctr» mis Seueriaiiis V Aurelianis.
31. laniculu.
na in reßioncfui nominisThermas:fecitamp; aliasimpcrator Aurclianus.quae eflentbyç males.Sed côlatcpatcatTranflybcrinæ regionis appellatto,fub qua câpus iûburbiûqf Varicani,amp; ipfius laniculi munitio comprehenditur, utrum neipfarum thermarutn uC fligia fint,quac intra laniculum ad diui Francifci aedcm : an ilia, quæ medio in Vatican! câpo,ubi nunc prata dicimus,cernunt,ignoranius.Scd ea perquirere, quorS omnis p® ri jt notitia,fuperfluQ fucrit:ad notiora ueniamus.Eam urbis Romç laniculi, fiueregio' nisTranflybcrinae parte,à noftris qui martyrumgefta fcripierunr,aliquando Rauenn® tiû urbc appcllari,fæpc ofFcndimus.Eflqi cius rci ratio altius repctêda.Odauianus Au guftus imperiOjpoft Marcum Antonium Cleopatrâqs intcrfc(fios,quiete'potitusjntct multa,quæprudentiffimèprouidit, binâinftituitclaflcm: Vnamapud MißenuinLir*
busapud tAifs fenum cr uenndf.
caniæ portum,qua Italiae infulas oramcß Galliarü maritimä,Hifpanias, Aphricä, Mai»* Tfeclarsi^ ^ft3^!^s‘^gt;^^^P^^”f*’*o''^^tsOceaniplagä tutarecaltcramapud Rauennä in loco nör -■ Cardiano,inquofuitpofteaClaßenfeoppidum, cUiuscla(rispartescßent Adriaticift nus,Illyrici,Dalmatiæ,Epiri,Graeciaî,Thraciæ, Ponti, Meotidæ,amp;'Afiæin noftrû re uergentiSjatqjÆgypti oræneceiritatibusfubuenire.Tantas uerô claßes, quâtas elfe oportuit,quibus maxima Romani imperij tutelæ cura eßet cômifla, m.agno indiguifl^ exercitu,nullus qui Romanas letftitauerit hiftorias ambiget.Cum itaep Romano fena* tui Romanis'ue principibus,ea in primis fuerit cura:ut quod mulns olièdimus in lof»*» nulla poßet Româ frequentarc mulntudo, cui nô eßet habitandi locus publicèaflig*” tus,atiributacftRauênatisclaflîsmilitiæregio Trâftyberma:quæpoftea exindeurW jj.Ctdàctusin Raucnatiûdiôa fuit. HincubipapaCalixius primusecclefiâS.MariçTranftybcrthÇ» uu Aurelia, quam nunc infignem cernimusaedificauit, Templum Rauennatium amp;nbsp;tabernam luil* felegimus Rauennatium mcritoriam:eiufdêtç inregionis uia celebcrrima Aureliangt;il liario tertio,Calixtus poftea moriens, eft fepultus.nec löge' ab eo milliario uidelicei!^'*
34. Felixpri^ cundo ab urbe,Fclix primus eins nominis pont. Romanus cum bafilica extruxiflet, mus ecclefiam ill a, cui nomê fuum luit indicium, fepultus fuit. Et papa Honorius primus ba Û licä fao*^ fuinominis. nbsp;nbsp;(fb Pancratq,à qua portae diximus eße nomê,muro urbis ad ftadium,propinquâ, à folo
îedificauit,quâftrucfturaornamentislt;çinfignêbreui,nififuccurrat,apparetruiiurâ.ËC' Sf.Adeodati défia S.Petri, quæ uia Portuêfi ad pontem Meruli dirupta cernif,Adcodatiprimipo^
^S.tUdridnut primui.
tificis opus fuit,nec fuit illo in operum magnificentia felicior Hadrianus primus ponti' fex Romanus,qui inter multa fuis loçis narrâda formas aquarum, Sabbatinam louiâtp magno impendto,maioreffl populi Romani labore, reftituit. Quarum una fornicibus centum,ad principis Apoftolorumbafilicam.ipfumiÿ Vaticani iuburbium,altera pet^ Aureliæ portæ Si uiæ cliuû:partim ad ponté Aurelium, cui demolito nûc Rupto eftno 37. Du£tur- men,ut in urbêhaberetur: partim utmolisdcferuirer,funtperdu(51æ,Mirumq?in paulo plus minus'ue fexcentis annis,g abinde effluxerût,nulla tâti operis, aut in laniculo, auf in Vaticanoueftigiaapparere. Leone 11iipontificêmanetin Vaticanifuburbioglo^ ria,eius tn in laniculo cernuntuc opera^Turres duæ nunc in naualium faucibus deftitU'*
tæ,quaspoftcomtntirumàSaracenis ecdeßaepnncipisApoflolorum,amp;ipßu$IanicU‘’ li incêdiû,eo excitauit in loco,ne baibaris ultra per TyberioixCcut tûc accidcratpateret accelTif*
-ocr page 275-LIBER PRIHVS.
àcceflus.ReftatVaticanuSjdcquoFeftusPopeiusficfcnbft.Vaticanusconi'sappcHa* ^s. Q2t(Jvlt;(tó lus eft,q, eo pótitus fit populus Ro.uatum refponfo.pulfis Etrufds. Scd Aulus Gellius c^nw. innodibus Atticislib.x V111 dceodemficdicit.Etagrum Vancanum.ôCci'ufdêagri deum præfidem appcllatu accepimus à Vaticint)s,qug ui atcp inftindu dei efus^in eo a-gro fieri folita eflent.Sed præter hanc caufam M. Varro in libris diuinarum, aliâ efie tra didit iftius nominis rationem.Nam ficut Aius,inquit, deus appellatus, aratj ei ftatuta, qux eft infima Noua uia,q) eo in loco diuinitus uox édita eratata Vaticanus deus nomi natus,penes quê efiènt uocis humanæ initia, quoniâ pueri fimul atfp parti funtgt; earn pri mâuocêedunt,quæ prima in Vaticano fyllaba erf.ïdcircoq3uagiredicuntur,exprime- 59,74««»: teuerbo fonu uocis recentis.Flanc nunc urbis Romae partem,primü Leo papa eius nö regio, minis quartus muro cinxit,amp;ciuitatê Leoninâ de fuo nomine appellauit.Eius uero mu
niendæ caufa.quâ fuperiore diximus loco,ne ficut paulo ante cotigcrat principis Apo 4o.Port(e«Ki ftolorü bafilica ultra pofient capere,inquinare,diripere Saraceni. Habuitcç ea munitio tAtis Leoninte,
B lèx portas etiâ nGc cxtantes,quar5primalaniculum dimittens,ab ecclefia cui fubiacetji fandi Spiritus nomêretinenalia edito in colle fita,dicit Pertufa.tertfæ cui palatio pÓti ficis fubic(flæ,à uiridario cótiguo nunc eft nomen,Leo pontifex fanóli Peregrini,ad cu iusecclefiâitur ea uia,appellationê dedit.quartä nûc claufam,qugducerct ad fchola Lo gobardorüjSaxonumtj Pofterulâ appellaui t,quan^ eodê nomine quintâ quo(Ç,fepul cro Hadriani tmperatoris nGc arci fancfïi Angeli,qua in capos itur fubie(fîâ,uocauit.Se xtadicit porta acnea.quacin Hadriani pontê urbemep perducit. Libet aut pofti^ portas «rbis,quaeaetatenoftra extant,jjpofTedefcripferimuSjlocüindicareunius,quaomiQ cc ^t^PorlAtrk leberrimâ Roma habuit.ea eft Triûphalis,per qua SC nullâ aliâ triumphi agebant. amp;nbsp;ut umphalis. «cm, quafi hominû opera,quicquid folidi haberent,oportucrit gterna claritate fulgere, Ponstriuma fenebris in quib.omnino perierat,certiore abftrahamusmodo,quid SC ubi fuerit primo dicemus.Deinde teftimonia,quib.aflcrtio noftra côftetjafFeremus.Pons cuius pilarum fundamêta,nuc ad fandi Spiritus hofpitale,in Tyberi cernunt, ÔC porta ad intimâTy-
C beris ripa,cuius fundamentorû moles extat, amp;nbsp;uia ab co ponte, ad Caefàris obeIifcG,ad areât^bafîlicæ fanât Petri fubieââ,fecundQ radices montis Vaticani,prenfa, triûphaK nomine appellabannnec ulterius ad beati Pétri bafilicâ ea uia, qgt; côqcerc potuerim, prætendebat.quin mibi côftat,uiâ ipfam nullatenus fuilTe largiorê,qj quicquid foli prg diââ bafilicâ,aut obelifcü,âfApollinis templûadiacebat, triumphale appcllabat. De porta aût quod diximus clarè Slt;copiofé,probat ïofephus in libro v 11 de captiuitate In daica,ubi Vefpafiani ÔC Titi impcratorû,dcfcribit triumphû.Dicit einipfos imperato* res,qui non in palatio maiori,fed in Ifidis templo noâe quieuerant, ad Oâauianas atn bulationes trâfiuifie,ubi eos fenatus SC honora« équités præftolabant.Et cû fauor mili taris,eofdë meritis ornafiet laudib.uotis rite celebratis.ad porta recefltfre,quæ ab eo,qgt; pcrillâfcmpcr triumphorû pompa ducercf,nomenaccepit.fîniscç pompa: fuit, Capito linilouis templu.territorq etiâ triûphalis,nô leue tcftimoniû habet uita beati Petri Apo ftolorû principis,âbeato Hieronymo presbytcro,ut titulus praefert,fiueutaliquolQtà
D Damafo papa fcripta.ubi dicit,beatûPetrûfuifiè fepultû,in ecclefia fui nominis, qug ad tcmplû Apollinis.iuxta territoriû triumphale.fuerit aedificata.amp; côftantê retinet famâ ætas noftra pontê,de quo diximus,nobiliGfuifle,necilîo unquâ ruricolastrâfiuilTe.ha bent etiâ incidêter monumêta cômutationis faâae Calendis menfis Augufti, fiue Sex* tilis à memoria uiâoriæ Oâauiani Cefaris Augufti de Antonio amp;Cleopatra,ad libera tionêbeati Petri.à carcere SC cathenis Herodis: unde feftûipfius beatiPetri ad uincula celebramus:cineres C. Cæfaris obelifeo infigni pofitos, qui cernif in territorio trium-phali.Ifidisueiô templG.inSextiRuffi deferiptione urbisRomae,côtjcimus fuiflëMi-neruâ inter cuius adhuc durât uocabulum,tunc cognomine Chalcidicâ,5f uiâ latam.ô^ ambulationes Oâauianas docet Suetonius Tranquillus,in haec uerba. Reliquias fuas Maufoleo condidcrGt:id opus inter Flaminiâuiâ,ripâc^Tyberts, fexto côfulatufuo ex truxeratcircGiecftasc^ fyluas ôfambulationesinufumpopuliiampublicarat.paulocjfu pra eum locû,Suetonius portæ triumphalis mcminit,ubiquofdâ Senatorcs cêfuifte di-cit, Augufti funus,porta triumphali ducendû.Vefpafîanus itaep ficTitus,cûad Ifidêuia lata quieuiflènt,ad Augufti ambaUtion€s,ubinuncAugufta dtcit,defcenderGt:amp;indc
Blondur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u ttaieâa
-ocr page 276-IHSTAVRATAE ROMAE
traiedo Tyben perproxitnO ponté,cui'us cernunt coflarQ fundamenta, ad uiaporrSt^ quot;42. Jinfpit.ile triumphale,ubi nunc eft fandii Spiritus in Saxia hofpitaIe,recefterunt,Sed iam hofpita junHi ipiritus |is in Saxia cognominationis caufam reddituri,mul tas loco faélas mutationes cftêda* inSaxia. mus.Bello Longobardor5,qcP duccntis SCquatuorannisItaliâafflixiftc,in Romanorü Impel ij inclinationishiftoriaoftédimus, per CarolûMa^nûFrancoruregéfinitoiHa^ drianus primus PontifexRo.Saxoncs primo, amp;brcui poftLogobardos,multitudiné baud quaquä contcnendâ,ciuitate à Romanis donari curauit:quibus gentibus Roma^ nis,cùm nô cftet uifum fatis tutS,intra urbis mœnia darc fedé,aifignauerSt inVaticano tune immunitoiut cùm pons triumphalis,tuncetiâ dirutus elTet.uiæ illius aedificia à Ty beri.ad territoria triumphale cÔ£inuata,habitarét.Innuût hacc ÔC nô parua ex parte nar râtHadriani ipfius,5lt;poftca Leonis 111 r pontificisRomanigeftaïquorSHadrianiis Longobardos S^fSaxonesfoederatos fubditosep rccipi curafle dicit.Lconis aût geftorî narratio habet,Illû appellafle porta media murorû à mole Hadriani ad palatium perdu Ôorôrquæduceretad uiâLongobardorââôSaxon3,nominePofterulâ: hincfatftûcft, F utcelcberrimûilludhofpitale,ablnnocentio 111 £edificatû,àuico Saxonû.in quo ædifi catû fuit,inSaxia appellet.Implicatuerôerrorih,multos eriânôindoiftos, fama g mul' 45. Quid fuit nbsp;nbsp;nbsp;annos multorûi^ fcriptis,c5tinuata,fuifte in montc,g arduus iupra diôô holpitale,
wonî (]ui in ■yatij^ani fuburbio includit,palatiûNeronis:qd*quidéfalfiflîmum eftè nodubitamus: VatteanQ. oftçndemuscç ubiNeronis palatiû fuerit.cQad priuata urbis aedificia uentûerit.Conicz lius Tacitus,apud quéNeronisgefta particulari narratio« habent,dicitillS claufilfein uallc Vaticani fpatiß,in quo equos regerct,haud ^jmifeuo fpctftaculoiamp;paulô infra ad dit eundé apud ncmus,qd' nauali ftagno circûpofuit.extruxifie conuenticula QC caupu 44. nas:Fuitergoinm5teilloVaticanideitcmplôiqd’fupraab A.Gelliodefcriptûoftcdigt; chiaidgt;tfutrit. mus.Naualc aût ftagnû.fiue ut Græco uocabulo appellat Naumachia,fuit iccus ipfuni
monté,fub Aurei môtis radicib.quà ad porté Pertufam itur, amp;nbsp;ubi nuper hortos exicca to limo uidimus inchoatos.unde in multis, quae Icgimus apocriphis, magna Vaticani pars Naumachia appellat:8(î in uita beati Petri,de qua diximus,etia habet, ecclefiâ fan ö tfti PetriextrutftâfuifieapudNaumachiâ.paritcrcj hofpitale,qd'Lco papa 11 i.ædifica ^^.Locusmar uit,eregione ccclefiacfamfti Andreæ.àSymmacho i papa dcdicatæzamp;fandæ Petrone! ^r^btatiPe=. læ.quà tcmplû A pollinis inobclifeu uergit,ad Naumachiâ appellatû eft.Sed iâ efi fitu? tri. tûad fantftorû opera,dcbcatiPetri Apoftolorû principisloco martyrij ôdpalïîôis.quç nos opincmur,in media ^feramus.Nâ cum ad Terebinths, inter duas metas, illû fuift paflum côftans fit fama:quis fit is locus,omnino ignorât,nec défunt, qui laniculû falf® «a gloria ornate quæritât.afferemus aût ad tantâ ré,noftro iudicio,demonftrandâ teftp moniûj^d co maioré habere debebit autoritäre,quo ab hoftib.fideifumprû,omni adu-lationis fufpicione carebit.CorneliusT acitus poft narrata incendiû il lud mirabile.quo Neronis tem porib.fepté diebus Roma arfinde caufis illius incendtj multa difputâs.ftc uerba habet.oed nô ope humana,nô ]argitionib.principis,aut Deû placamétis decede batinfamia.quiniuiTurn incendiû credcret.Ergoabolédiorumori Nero fubdiditreotî exquifitilnmispœnisaffccitt^sperflagitia inuifosuulgusChriftianos appcllabat: H autor eius nominis Chriftus,Tiberio imperâte,per ^jcuratoré Pontiû Pilatû, fupplicio affeélus erat,repreftacjj in paucis exitialis fupcrftitio rurfum erSpebar,nô modo per îu^ dacam,originé eius mali,fed per urbem etiâ, quo cunéla undicç atrocia,aut pudenda co fiuunt cclebranturqi.Igit prima correpti,qui fatebant, deinde indicio eorû multitudo ingésjhaud proindecrimineincendij,^ odio humani generis côiumfti funt: amp;nbsp;percSd bus addita ludibria,ut ferarû tergis conte(fti,laniatu canQinterirét,aut crucib.afiixi, aut fiâmæ ui,aut ubi defecifletdies.inufuluminis noéîurniurerent. Hortos fuos ci fpeiftï' culo Nero obtulerat,6C Circenfeludicrû edebat,habiru aurigae permixtus plcbi, uel cir culo infiftens. Vnde quan$ aduerfii.s fontes,^ nouiffima exépla meritos, animaduer/ teretur,miferatio oriebat,tanquâ nô utilitate publica,fed in fæuitiâ unius abfumcrcnt. Oftendimus aûtfuprâ Corncliû fcripfiire, Neronéclaufiflèin ualle Vaticanafpatium, in quo equos regeret haud promifeuo fpatio:ôlt;hoc in loco dicit hortos illû fuos,fpe03 «culo fuppIicrjChriftianorum obtulifte,ac Circéfeludicrûedidifle.Claufumitaqpinuab ,1e Vaticana fpatiûillud nô dubitamus efte,cuius nunc tnultis in partibus demolitimu'
rosÀ
-ocr page 277-LIBER ER IM VS.
ro8,amp;TedilïSdmidiitosForniccs pcruineas, quacmoh' Hadn’anifiibiacent cernimus. ^e.cirtuiNt Qua^ Plinius femper ubi de obclifco,qui eft inVancano,racntione facit,iHû defignat fonü.
in Caqamp;Neroniscircopofîtûfuifle.EtcûneqpipfaHadriani moles,ne^ côiûôuspôs tunc eflent:quçanno abindecentefimo,Hadriani imperatoris opera fuerût,nô immeri 47« to,utmihi uideor, crediderim circû Caij ÔC Neronis partêfuburbîj,g nûceft Vaticani, H«» occupafle:amp; hortos à Circi illius claufura,ad Tyberim pertinuifle.Quib. in hortis,eoqi in loco,ubi nûc eft ecclefia fanôæ Mariae in Trâftybcrina,cû multi fuiffent ton», occifi, laniatiq?Chnftiani:Petrusfuitcruciaffixus.Terebinthiîueroarboré, quæficutgummi 48. Dehoriis fuinominis exudat,ftc eft humoris appetétinima,fuifle ad eâ Tyberis ripâ, cui dida eft ccciefta propinqua,ucrifimilc crediderim: Quæ aût babêt aut pftfturae, aut fcr»pru»Y de duab.metis,inter quas martyriSPétri dicit fuiflecômifîùm,noftr3 côfirmant opinion?. 4 9-^rckp4 Nâlicet Hadrianimoles,metarô unatemporib.Petriamp;Neronis,fteutoftendimus,nô P«ÂiP‘tri,
,, fuerir,tn tenemus illos,qui lôgo poft Petri morté tempore,id faeftû literis mandate, aut
B piduraidiotis oftêdere uolüerQt,Ognûid metarô,quo nullû erat certius accepiffeialte- ri’-Symmaa ta aûtmoles,quâ marmorib.fpoliatâcernimus,utrû Neronis têporefuerit ignoramus. paU Sediamad alias Vaticani partes redeamus'.beati Pétri bafilicäFlautj Côftantini impe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Petri«
tatoriSjCui magno cognomentû fuit,opus eile multi fcripferunt.Symmachus aût,à quo diximus eccleiiâ fandii Andreçdedicatâ fuifte.palatia epiicopalia,per annos ferméfêx $ »• fJonorius centos,ante Leonis 1111 têpora,ad dexterâ Içuamî^ipfius eccleiiae primus extruxit. Et Honorius primus omnê ipiam bafilicâ tegulis çneis,cuius magna pars etiâ extai ccope iruinquas régulas ex Romulitêplo,inqd* partim mutata,parhmacdificata eftfamftorû Cofmar Qi. Damiani ecclefia,imperatoris Pbocaecôfenfu accepit.Et Donus primus pô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
tifexRom.areâdi(fta;bafilicae,cuiparadifoeftappelIatio:marmorib.etiâextantib.ftra' WKquacmarmoi-afamacinhacrentescruftasfuiirecrcdimusmetæilliustquâfpoliatâ, eu ius monumentû fuerit diximus ignorare.Poft Leone quartû Nicolaus quartus, ex gen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
te Vrfina pontifex Ro.palatiumepifcopalebeati Petri auxit:qd‘ad annûabinde circi-
CterccntefimûjBonifacius ix no leurimpenfa ornauit.Sed ad Leonequartûiterato re-vertamur.lspontifexmagnanimuscinââ,utdiximus,muroeâàfeLeoninâappellatâ ciuitatê,Corfis repleuit,qui SaracenorS perfecutionê fugiêtes, populariter emigraue-runtmaghâcçfufcipiêsipfius Ôf bafilicacbeati Petri curâ,multafecit,quç in hoc annorû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ƒ .
tiixdum fexcentorû,quot in hacc têpora interceflerunt fpatio,inueterata iâ ofhino cor-ruerât,breui adnihilû peruêtura,nifi tua beatiftimé pater Eugeni opera faeftû eilet, util la nunc lætemur cernentes innouata. Vbi efh Leo donis ecclefia ornauit,tu ilia iupelle;- IfaninamÇyr» lt;flilefactors minifteriopariter donatâ.tetfto infupermaiori ex parte innouato,nouislt;^ Jtsrepieuit. facriftix cameris exxdificatis,reddidifti meliorétfola una re uideris à Leone fuperatus, qgt; ualuas il Ie argentcas,tu xneas bafilicx dedifti.nifi par uideât magnificcntia,4gt; argen teit,nullo exquifitiori artificio,falt;ftis xneas pofuiife inauratas, tätiscß infeuiptas hifto fcdefiamrànâi rijs unionisCjrxcorû, Armenior3,Æ.ibiopâ,Iacobinorû,ôif aliorS populorû tua opéra, p^trifuppeUe^ tua($ impenfa ecclefix côciliatorû,Ut quadruplo xris auric^ impendiû, merces opificis ^tileiloiMuit. fuperauerit. Quid q» ubi Leo câpanariâ turrim, quç omniû prima in orbe terrarô fuif,f ùi xrarij officinâ,amp; ,pxime porta palatîj fpcdofinimâ,exiruxifti.Strata palatq area,amp;ipia quxinurbêducituia,in multas partespofteaurbisdiuiia,tantifunt decoris, utalia ab 57. iJemfàcri ca,qug multis retro feculis fuiturbs Roma.uideaf rcddita.Gentiliû qux extent alia Va Jitam tedum^ ficanus ager nulla habet opera prxterc^ Caij obelifcum : de quo ga unicus ex maiohb. innouduit. nunc ftat,plura dicere nequa^ abfurdS iudicamus.eas lapideas moles,nullius Romani opera,autcura,fuiileexcifas cotiftahnamipfos,quiRomx integrxcorrupt/autfuc- s^Adentpora, rint,aut nunceernunt à Thebis,aurali)sÆ.gypti urbibus fuifte perdudos,Plinius Ve- s 9* roncnfis,AmmianuscpMarcelhnusoftenduni.HuncaSfginVaticanouififjPiiniusin idem^arijofa XXX V l.tcrtium exmaioribus, g fuerintaduedi ponit libro x v i.ubidemagnitudij hcarborStratftatzhxc habet uerba,Abiesadmiratiôisprxcipuxuiia eft innauhqux fx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
^gyptoCatjprincipisiuiTuobelifcOin Vaticanocircoftarutû,quaruorq^ tröcoslapi ßo. idemare« dis eiufdê, adfuftinêdS eû adduxinqua naue nihil admirabilius uiium in mari certû eft. “f« pa. Cêtâuiginti M.modiumlentis,profaburra cifuere.Lôgitudofpatium obiinuitmagna
lt;xpatte,Hoftienfis porrus latere lxuOrlbinanqult;demerfa eft a Claudio principe. Ar-V gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßlondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U X boris
-ocr page 278-ÏN^TAVRATAB- »OHAI
Cz. DfcWfz fcisomnibut.
bons cfuscrafiïtudo,quatuor hominSulnas cóplclt;flctium impkbat. Ammfahmuero ß Marcellinusrerógeftarumlib. xv ii iocundiffimâhabctdeobelifdsnarrationê, qu5 libct cius ucrbis inlererc, Adminiftrâtc adhuc Orpheo prarfctflurâ, obelifcus Romxirt circo ereóus eft maximo,fuper quo nunc,quia têpcftiuum cft,pauca difcurrâ. Vihê pri fcis fcculis códita,ambitiora mcenifi ftrult;fiura,ó(f portaru centum quôdâaditib.celebrS hecatompylonthcbasinftiiutoex fado cognominauerunt, cuius uocabulo,puinci» nuncuft]? Thebais appcllaf.Hâc inter exordia pâdentis fe late Carthaginis, improuifö cxcurfu duces opprcllcre Poenorü.Poftealt;^ reparatä Perfarû rex ille Câbyfes,quoad ui xerât alieni cupidus,filt; immanis Ægypto perrupta aggreflTus eft, ut opes exinde rape* retinuidendas,ne Deorû quidc donarijsparcens:q dû inter praedatores turbulenter cS
ComrlNS GuUmt.
ro««4 cbelifd. tff^.Deobeliy fforS ßgurih
foemori dextro geftabatifubito ui ruinæ nudato uulncratus,pcné lethaliter interqt.Logt; ge aût poftea Cornelius Gallus,Oclauiano rcs tenête Romanas Aegypti ,pcurator ex -haufit ciuitatê plurimis interccptis,rcuerfusq« cftm furtorû acccrfiret,ôlt; popula ^îuin *■ ciç:metu nobilitatis acriter indignât»,cui negociû fpedandû dederat imp, ftri do inett buit ferro.ïs G redéexiftimo eft Gallus poeta; que flens quodâmodo in poftrema Bu' «oliçorô parte, Virgilius carmine IcnidecâtatJn hacurbeinterlabraingêtia,diuerfa$(j moles, figmenta Aegyptiorû numinû exprimetes, obelifcos uidimus piures, aliosc^ iagt; rentes amp;nbsp;côminutos,tis antiqui reges,bcllodomitisgctib.aut,prpcritatib. fummarûre rS elati môtiû ucnis,uel apud extremes orbis incolas perlcrutätes, excifos,eredosdtji ftiperis in religione dicarunt.Eft aûtObelifeus afperrimus lapis,in figurS met» cuiufdâ fenftm ad ,pceritatê côfurgens excelfam,ut(^ radiûimitet gracilefcens paulatim,fpeck quadrata in uerticê ^^dudus anguftû,manu Içuigatus artifici6,Fofmarû aût innumeral notas Hieroglyphices appellatas,quas ei undit^ uidemus incifas, initiales fapiêti» ue* lusinfîgniuit autoritas.VolucrS cmferarûcç.ctiâ aliéna mundi genera muka feulpêtes, ad çui quoep fequentes çtates imperatorS uulgatius guenire,memoria ^jmiflàjuel folu (J ta regS uota monftrabât. NÔ cm ut nunc,literarû numerus præftitus fiC facilis exprimif, quicqd Humana mens côcipere poteft,ita prifei quoeç fcriptitarôtAegypti|:fed fîngulg liter»,fingulis nominib.feruiebât 6^ ucrbis,nônun^ fignifieabâtintegros fenfusxuius ysl«r|amp;rô tei fciêtia,in his interim duobus habet exêplS.Per uultur€,nature uocabulû pâdunqqâ : nbsp;nbsp;nbsp;rutun. nullos mares pofle inter has alites inucniri,ratiôes mernorâtphyflcæ: per(^ fpecieap«A
Apûpr5 mella côficiêtis,indicâtregê.moderationicS iocâdicate,aculeos quoqj innafeideberC, his fignis oftendcntcs,S^ fimilia plura.Odauauianus Aug. cû obelifcos duos,ab Helio -- tf4.Dc oamp;f« politana ciuitatê trâftuliflèt Aegyp tia.quorû unus in Circo maximo,alter in câpo lod tus eftMartio,hûc recês aduedû,difficultate magnitudinis territus, nec côtredare au* fus eft,nec mouere.Difcât q ignorêt ueterê principe trâslatisaliquib. hûc intadû ideo præterqflêjq) Deo foli fpcciali munere dedicatus fîxust^, intra ambitiofitêpli delubra/ qu» côtingi nô poterâtjtâquâ apex omniû eminebat. Verû CôftStinus id parui doeês, auulfam hâc mole fedib.fuis.nihilcçcômittere in rdigionêrede' exiftimâs,ft ablatû uno d cêpIomiraculû,Rom^facraretidê,intêplomunditotiu.$,iacerctâdiuperpeiruseft,du
crâslationi pararent utenfilia:quo côuedo per alueum Nili, ,piedocÿ Alexâdd» nauis amplitudinis,antehacinuntat»,»diflcataeft,fubtrecentis remigib.agitâda:quib.ira,p uins,digreflbcß uita principe memorato,urgens effedusintepuit, tandêtj feiô impoli* tus naui,per maria fluentaep Tyberis uelut pauentis,ne qd* pene ignotusmiferat Nilui ïplêparû fub meatus fui dilcrimine,moenib.alûnisinfcrret:defcrf inuicS Alexâdri,tcr* tio lapide leiundûmnde cuniculisimpofitus tradust^Jeniusjj Hoftiêfem porta,pifei* nSq? publics,circo illatus eft maximo.Sola poft hçc reftabat eredio,qiie uix.aut ne uilt; quidêfpcrabat poftè cóplen.eredisq, irapaulû akis trabib. utmachmarû cernercs ne* muSjinncdunt iiafti funes,ô(; longi ad Ipeciê multipliciû liciorû,denG(ate nimia füb'te^ Xenres;quib.colligatis,môsipfeemgiaf fculptilib.elementis, paulatimc^id peîarduô raane ,ptentus,diu penfihs hominû mihb.tan«^molendinarias rogâtjb. metas,cauea lo cat inrnediitcuifphera fuperponit 0fnea,aureis laminib.nircns, qu» c5frftim in ignis diuS côrada iublata.facis imitamêtûôCfigura»reô,itidê auroin bradearû ueluC abundau filt;unma câdeutis^bccutxtj Wes aho.saanftuterût,quorû unus in Vaticano
' aittf
-ocr page 279-LIBER PRIM VS,
5^
A alter in hortisSalußfjtduofnAuguftimonumcntoercöifunt De ïiiteHsalSthierogra* phids,praeter ea,quacfupcrius fcripta funt:Marcelli'nus itê Itb.xx 11, ubi De pyramidi busÆgypti tradatj'nfrà feripto d«dt modo.Sunt ÔC Syringes fubterranei quidâ 8i fle*
- 3tuoGfeccflus,^sutfertperitirituûuetuftorû,aduêtarediluuiupræfcq,metuentcs£^ne cçremontarû obliteraret memoria,penitus operofis digeftos fodinis,p loca diuerfa ftru quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xeruntjamp;cxcifîs parictib.uolucrûferarû(^ genera multa fculpferunt,ÔC animaliû (peci^
es innumeras,quas hierographicas literas appellarunt.Et Cornelius Tacitus fie feribit. Primi P figuras animaIiSÆgypttj,fenfus métis effin^ebât, SC antiquiflïma monümêta memoriae humanaeimprdTajfaxiscernunt.Satisueroiâfatis,extra uetuftaurbisRomç quot;nbsp;mœnia uagati fumus.Àd ipfa prifeorû monumcta.caetcrascç urbis partes redeundû eil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
M Ontes in urbefeptê numerant,Capitolinus.qui ScTarpeiuSjAuentinus,Palan'.- ff^.Demon^s nus,Cçlius,Exquilinus,Viminalis,amp;Quirinalis, oôauofplocolaniculcnfispo tibus.
ftea adnumeratus eft.Capitolinus môs.ficut Varro De lingua Latina feribit,didlus eftgt; 6ô.De Cd« B q, hic cùm fundamenta aedis louis foderent,caput hunranum inuentum dicit. Hic môs poüea Tarpeius di(flus,à uirgine VeftaliTarpeia:quæ ibi à Sabinis neeata armis fe-pulta:cuius nominismonumentûrelitfîS.q) etiânuneeiusrupes, Tarpcium appellat fa xuimHunc antea monté Saturninû appellatum ,pdiderunt,5C ab eo I a té Saturniâ terra: ut ctiâ Ennius appellanantiquû oppidum in hac fuifie Saturnia feribit, ÔC etiâ ueftigia nunc manent tria,qgt; Saturni phanum in faucib.q? Saturnia porta,quâ Liuius feribit ibi, quânuncPandanâuocant.Virgiliusin v i h. HincadTarpeiâfedéamp;capitolia ducit Aurca nunc,olim fylueftrib.horrida dumis. Alia de Capitolio etiâ nunc notifTima afFer teprifeorû tcftimonia,fuperfluum iudicamus.De Auentino fie habet M. Varro: Auen Sy. De A« linum ali^t de caufis dicunt.Neuius ab auibus,q, co fe à Tyberi ferrét aucs. altj ab rege uenüno, Auentino Albano,qj ibi fit fepultus.alq Auentinu ab aduentu hominâ,qgt; comune La-^ tinorum ibi Dianæ téplum fit coftitutum.Ego maxime puto.q, ab aduentu.Nâ olim pâ ludib.môs erat,ab rdiquis difclufus.ita ab urbe aduchebant ratibus.Palatini motis eau «îg.De Pd«;
C famuocabulihâcalFert Marcus Varro.Quartaeregionispalatium,qgt;Pallâtescum Euâ latiw, dro uenerunt.-q Palatini aborigènes ex agro Rcatino,q appellat palatium, ibi côfe-derunt.Sedhocalijab Pallanta uxorcLatiniputauerunt.Eundê hune locum à pecore diâum,putant qdâ.Itat^NeuiusBalIatiû appellat:Virgilius in V111.Arcades hasoras genus à Pallâte,pfelt;fïum,Qui regem Euâdrum comités, q figna fecuti Dclegerc locû, it pofuerc in montib.urbcm:Pallâtis proaui de nomine Pallanteum. De Caelio monte ^sgt;.De Cdio. fie habet apud Varronem:Cçlius mons à Cælio Vibicnno Thufco duce nobili,g cum fua manudidt Romuloueniiîe auxilium, côtra Latinum regem.Exquilinimontis,q) 70.DeEx* omnium fit maximus.longâ ponit M. Varro nominis expofitionem : amp;nbsp;quæ multas ha quilijs, beat partes nominum ctiâ ipfius Varronis ætate obfcuratorum, nequa^ intelligibilcs: quæ aSt ad rem noftrâ faciât,funt hæc.Secundæ regionis Exquiliç:alq cas feripierût ab 7 i.De Qwfrt* excubifs regis didas.alij ab eo qj excultç à rege Tullo eflènt. Et infrà:Exquiliç duo mô ndliçyvb tes habiti.Sequit ratio fimul de duobus,§sob paruitatê colles no motes appellat in hçc tninalù nbsp;nbsp;y
D ucrba.Tertiæ regionis colles quinqp, ab deorum phanis appellati : e' queis nobiles duo colles Viminalis ab loue Viminco,cuius ibi aræ lunt.Collis Quirinalis à Quiriniphà* no.funt q à quiritibus,qui cum Tatio Curibus uencrunt Româ q? ibi habuerunt caftra. MOntium nominib.explicatis,urbem prima à Romulo côditâ, ne multis poft hâc 72.DearU narrationib.officiâteiusignoratioindiccmus.EâCapitolinumfiueTarpeiûÔC ÀRomulo Pallatinum Auentinumt^motes folum,cumtjs,qu3sintercedereuidemuscouallib.co ledificatnk prehendifle hinc côftat,q7 oés alios quincÿ motes ÔC colles additos, Titus Liuius often dit.Suntcmillius.deTulIij Hoftilij rebus geftis,hæcuerbalibro primo. Roma interim crefdtÂlbæruinis,duplicat ciuiumnumerus.Cæliusaddit urbimons. Ôf quo frequen tius habitarct,eâ fedé Tullius regiæ capit,ibi(ç habitauit.Secundus nouæ urbi additus mós fuit laniculcnfis.Liuius in Anci Marcij geftis rebus.laniculum quoq? adiedû non inopia loci,fed ne quâdo ea arx hoftiû eflet. Alij tres poftea fimul à Seruio rege addin', Liuiusitem primo. Vrbsquotpamplificandauifaeft. Additduos colles Quirinalem Viminalélt;^: inde dcinceps auget Exquilias,inibkp ipfc,ut loci dignitas fieret, habitat ftg^ere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;muro eitcundat urbem.Sed Cornelius Tadtus aliter de urbis pi img
‘ ßlondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* y 5 ambitu
-ocr page 280-3.34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INSTAVRATAE ROMAE
ambïtu fcntire uidct:cui'us fiint hæc iicrba.A foro Boario, ubi ærcu tanfuni afpk/rtîUS» ß quia id genus animaliûaratro fubditurjiilcus defignâdi oppidi cœptus, utmagnâHer culls arâ ampledleretur.inde ccrtis fpattjs intcrieóti lapides per iina montis Palatini ad aram Confucij.mox ad curias ueurcs tn,ad facellumjarê forumtg Romanö, Capitd lium non aKomuloJcd à Tito Tacio additum progreiruri.ad eam, inquam, tcndiinuS acdificiorumjocorumtp urbis defcriptionem,qui nunc funt odlo môtes.quidcp integriî habeant uel demolitum.aut ueturtô,aut noua oilenderc pergamus.Sic enim fier ut pO' ftea in cliuis SC conuallibus,ac cçteris urbis partib.quæ reliqua funt facile oftendamus» 7i.CdpU Pudet uerô pigctiç àCapitolio incipicntem cius delormitatem referre. Is etenim mO*» tolium, quem Deorum domicilium Marcus Cicero,cùm faepè alias, turn maxime in oratioe ad
Ylt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quiriteshabit3,pridic^iretinexiliumappeliar,6C Virgilius Aureûdicit.qualisctiam
anno poll funtfîos uita Ciceronem,amp; Virgilium trecentefimo,fuerit Ainmianus Margt; cellinusin Conftantisfilrj Flauij Côftantini Magnigeftis rebus oftendit. Conliansein , exConftantinopoli,in qua natus educatus erat,tunc primùm Româ ucniens,ipfa ut ]^' be infpcdla obftupuit.Suntqj de illo,haf c Ammiani uerba Iib.x v i. Deindeintra feptê montiû culmina,per accliuitates planiciemcp pôGta,urbis membra colluftrans amp;fubur bana,quicquid erat primùm eminere inter alia cuneffa fpedabat. louis Tarpei delubra quantûterrenisdiuina præcellunt.Et infra idê Ammianuslib.xx 11 deferibens Aegy pti mirabilia,fic habeuHis accédât altis fuffùlta faftigqs templa, inter quæ eminet Sera peum:quod licet minuat exilitate uerborum, atrqs tarnen columnarib.ampIilTimis, ôi fpirâtib.fignorS figmctis,fiC reliqua opcrû multitudine, ita eft exornatû.ut poft Capita iiü,^feucnerabilisRomainarternûattollii:nihilorbisterrarûambitiofiuscernat.Ean' dê imitatus fententiâ dodifïlmus optimusqi uir Cafïiodorus,in ediefto Theodorici pù mi Oftrogotorû régis,per qd* formas aquarû urbis Romç iuftitrepararéhæc habetuet ba.Traiani forû uel fiib afTiduitate uidere miraculû eft : capitolia celfa côlcendere, hoC «ft,humana ingénia fuperatauidcre.Nûc uerô prçterlateritiâdomû à Bonifacio ixrui
. , nisfuperacdificatâjqualêmediocrisolimfaftidijftèrRo.ciuiSjUfibusSenatorisamp;fcaiifi' Ö dicorû deputatâ,praeter aræ cccii fratru bead Frâcifci ecclefiâ,in Feretri j louis têpli fun* damêtis extruôâ,nihil habet is Capitolinus.Tarpeiusùe môs,tâtis olim aedifieijsexop n3tus.Quae aût Capitoliû habuerit loca, fupcrfluû feribere iudicamus. Nâ cû fuerit rei diuinxin primis deputatus aras,facella,delubra,3cdcs,amp; têplahabuitfupra Lx. quoitf nomina,fi operi noftro expedire exiftimaremus,ex maiorû fcriptisfacilefueritrecêfetc« Et ne uulgi imperitorûcp côtendetiû eâ fuifl'e nobiliû imperatorûq! ôdfenatus habiiatio nêopinioni,fine teftimonio aduerfemur,Valerij Max.li, V t.fumpta afferamus.M.M^ lius unde Gallos dcpulerat,indc ipfe præcipiiatus eft, quia fortiter defenfam libertai?» nefariéopprimere conatus eft,cuius iuftaeultionisnimirûhçc prefatio fuit. Manlius Cquot;
- rascûmihiprtecipitesagebasSenones.PoftquâimitariccepiftijUnusfaôusesexScnô nib.Hiiius fiipplicio,aeternç inemoriç nota inferta eft.Propter cm illud lege fancitû eft, ne qs patritius in arcc aui Capitolio habitaret.quia domû eo loci habuerar,ubl nûc ede 74. Defdcrit Monetæ uidcmus.Sed de facris locis,quac is habuerit mós, uel pauca dixifle nöcmagis H todf CapitnUf. apparentia fatis erit.Celcberrimûca inarcelouis optimimaximiq; têplû, ad eâfitSfuit louittempbint. partê,ubi nûc dicit Saluator inmaximis.Ettêplum lanieuftodis Capiiolin»arcis fuit: hiù templum. ubi nûc eft facinoroforû cuftodia,amp; careen's locus,quâ Câccllariâ appellât.Fuit etil ce I*»onit»wrte= Je^ns famç in Capitolio,ôd ipfi Tarpeiae rupi,^xima lunonis moncte çdes:de qua Eiu, Jy J J fichabet.DidlatoracdêlunoniMonetçuouitjCuiusdânatusuoii.cûuidlorRo mâreuertiiret,dilt;ftaturafeabdicauit.Scnatus du5uirosadeâîedë,,pamplitudinereip. faciêdâ creari iulïitJocusin arcc deftinatus.quæ area aediû M.Manltj Capit.fucrat. Ac des aût Mâlij fuilTc ad faxû rupis Tarpeiç, fuprà oftêdimuscói^ Virg.indicat.ln fûmo cil ftos Tarpeiæ Manlius arcis.Magna eft etiâ cliui Capit.pcr que pubitcus effet in arcê agt; fcêfus,noftrorû hominûinquifitio.Is uerô ubi fuerit,docetLiu.in v t belli Maced.Côfu les trâsfugas Numidaru,q tû in Auêtino ad mille SC ducêti erât, media urbe trâfireEx--quilias iulferOtmullos aptiorcsintra côuallcstedfaqs hortotû, amp;fepulcra amp;nbsp;caiias unquot; diq? uias,ad pugnandûfuturosrati.Quos cum ex arce Capitolq,chuo publico in equ« decurrcntes,quidâuidifrent:captâAuentinâincb(naueiût;lialt;ÿhiQccôftarcdicimus
cliuum
-ocr page 281-Liber’ prih v s.
 diuümCapitôhnûpublicû fuilTead eâ arcis parté,qu3é uerfa in Auentinum,nunc ecclè fiâS.Geo^tj aduelum aureum èregionerefpicir. De Auêtino pauciora amp;incertiorâ 7$.DeAkw diccrc poflumus.multa is môs babuit ædifici3,quorû nottora fuerut, quæ Liuius in lib.
tiiio. liinonis templum. AiitittAin4
..
Dù/if éf?» plum.
PonsFAuni
pnmo di'ci't:arâ pn'mS in Auêtino Herculi ab Euâdro pofitä. Et lunônis feaipluiTjjqd* i«ç«aLiiiium lib.fecundo belli Punici fecundi, Camillus Dear illins fîmu)acro,qtna in-
terrogata,uclletneRotnâirc,uelIercfpôdit,à VetjsRomâpdiKfîo dcdicauit.Æ-descp abeode Camillo poft aclGtnumphûjMatutçmatri dedicate fuerunt.codê in môtetem plaDianæ 6il Minciux.itcm Lucinae, de Ou!.inFaftis,Luna regit mêles,huius quoep »êpora iTienfis Stiuit Auêtinoluna colenda tugo. Fuit amp;nbsp;fons.de i^bibcbâ£Fauniisamp; ____________
Picusfatyri:5.'NumaPôpfliusuinüpofuitfatyrosc5«nebriauir.VndcOui.Lucus Auë c^Picf-tino fuberat m'ger ilicis umbrajQuo polTes uilo,diccrenumê ineft.In medio gramê mu Cun^elwKcx fcos^adopertauirëtiManabat faxo uena perênis aque. Fuit maioriâ famae fpelunca ,Cad,quaenuncuifit fupra ecclefiâ S. Mariae in Ichola Grarca,qua Auentinus fpetftai in
B môtem Palattnum.Dc qua relie habet Virg.in v 111 Hic fpelunca fuit uaftofummotai recefluSemihominis CacÉSt infra : Alcides aderat taurosqi hac uiëîor agebat IngëteSj uailëcp boues amneep tenebant.At furijs Caci mens efFera,iV infrà:Rcddidit una boum uocëuaftorpfubantro Mugfjt,ô^Cacifpem euftodita fefellit-. Sgt;Cinfra:Atfpccus Ca.^ AedesUhtr ci dctcdaapparuit ingens regia.Ouidius in Partis, Cacus Auëtinac timor at^p infamia fylu^-PuitetiainAuentineficutPIiniusinNaturalishirtoriacX VI fcribit,Laurentium fylualouificrata,inqua Valentinianus i r Côrtâtinicomitis GallæPlacidiæfiliusfu: it interfedus.Fuit 4q? acdeslibcrtatis,quâ Gracchus, ficut habet Liuius de fccundo bel lo Punico, ex multatitia pecunia facienda curauif.horû omniS multorûrj aedificiorû locorSà maioribus feripto celebratorS, quæfacillimû fuit cômemorare, nullû penitus txtatueftigiu.fcd qd* maiori nobis eft miraculo Aquarum Claudiæ SC Martiæ duëfus, qrtupëdo opéré in ilium môtem fuerât perduëli paruaac nulla pene in parte cernunt.
^lüliusFrôtinusli.lI Deaquafduëîibushæchabetuerba, Etfedula deindepartitionedi ftributa regionibus,quibus fingulæ feruiebât aquæ plures darent,tan^ Cçlio ôlt; Auêti no,in quos füla Claudia per arcus,Neronianos ducebat.quo fiebat,ut quoties defcëîio aliqua intcrueni(fet,celebcrrimi colles fitirër,quibus nôc plures aqiiar,amp; inprimis Mar tiaredditaamplioreopere, uftç in Auentinû petductt. De eadë aquæ Claudia: forma ClalïiodorusubiTheodoricusiubetcollabentes aquæduiftusinrtaurari fcribit,Quis polict fermonibus idoneis talia explicare:Claudiâ aquâ per tatâ faftigij mole, rtc in Agt; «ctinicaput elfe perduôâ,ut cûibi ex alto Iapfaceciderir,cacumëilludexcelfum, quart unâuallemrigareuidcaf.Habet uerônuncismôsmonafteriumS.Sabinæ,quod Sixti i,ioniilertuni tertq papa: têporibus.quidâ Petrus epifeopus ab Illyrico ueniës„ppria impêfa çdificari ^,slt;ibine. curauit.babetÔCaliudS.Bonifacij monaftcrium,quçduo monafteriafuntœdificiorum uiomliemm fumptuofitatcornamentist|5etiänoftr.aa:tatee0fpicua.Reliquusm5s,autruinis,autui S.Boiufjdf. neis præter amp;nbsp;S Alextj coenobium,quod inibi uetuftilTimû côfpit it,côte(rtus eft. Mul s.Akxÿcœ» ' to autempauciora habet integra Palatinos môSjC^ Capitolinus,aut Auentinus.N3prf nobium. ter S. Nicolai ecclefiâ à Calixto papa ædificatâ quæ etiâ male integra cernit j nullum is quot;7. celeberrimus mós habet acdificium. Qualis autem amp;nbsp;quâta olim iuerit ea ædificiorum moleSjindicât ruing inter cacteras urbis côfpiciendg.Hunc môtem incoluifl’c.ôf poftea ’ J cômunijffèEuâdrum,teftis eft Liuius in primo, Sed cû reges primo, deinde côlules 8C poftea imperacores,maiori ex parte eâ habucrint certam iedem, quis tâta ædificia auxe lit nullus fchbir.Quod quidënulla aliaratiÔe faëtGcrediderim,quâm q? unuiquifqj nul AcdaVdcci lainfignicôftru(rtionefa(rta,particulas addidiqquasfcriptores,utparudignas,mâdate lire ris oiniferuntFJabet autë Liuius li. 111 Ædes V acci ducis quondâ in palatio futrte, quæVaccipratajdiruptoacdificiopubIicatocÿ,appellatafuerint.Etin belloMacedo- !”ƒ nlco,MarcusluniusBrutusædê magnæ matrisdeuminPalatinodedicauit.Etludos ob earn dedicationë falt;rtos,megalefia appellatos.Suetonius autem Cæfarcmtemplum Apollinis in Palatio extruxiffe,Et Liuius in v i H de bello fecundo Punico,Marré ma- p/, gnâdeum à Græciaaueëlam inædern ui(rtoriæ,quaf eft in Palatino perduxerc. Et He- AedesuiÜo iiusLâpridîusfcribit Variumimperatorë Heliogabalô cÔ fe era rtc in Pal a tino monte, nu. ibique lemplumfçcilTeJpfmniicrômontem, qui fîcqt fupra ex Varrone oftendimus H 4 iriplieem
Megaleiti
ludi.
'.um.
INSTAVRATAE ROMAE
fripli'cêhabuitnominiscaufanïjBallatlununc poneappellariu/dcmus/q^ubicunf^nS 6 impediQt magnae molis ruinæjaut ubi umeta excelfis in fornicib. pêOlia n5 occiiparirtG totus agcr pafcuus nó ouib. magis caballis,bubalis amp;nbsp;capris eft faó:us.Qua ex re aliquot; quädo in uarias cogitationcs uenimus,gd de caetera liceatRoma fufpicarijcum tres il* los motes,qui primi ôi. foli in prima urbe,ab Romulo coprehenß fucrint,nunc fi abfin^
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ruinæjUidemus pene' ad eä deduôos ædificiorûnuditatê, qua Roma nódum côdita ba
Loo/tPrtDrf. buerunt.Füitautêin ea parte palatif,quafcptcntrioncsuerfus in triumphale, Flauq Co
ftâtini imperatoris arcö uergcntê uidemus,locus Palladij,cuius infignes extât ruin» bi nas habêtes pene' intégras ex marmore portas,facile fuperâtes aedißcij pulcritudine cac f. t r f terasoêsjquasuetuftiacnouioperisRomanunchabet.Eo^inmurorumambitu,qu« ' lli Andrea uulgô Pallarum correptc' 43 Palladio appellat,eccleßa cócludit fandi Andreç de dtPaüara. F’ii^ràu'n qua ^dê parua,fed ornata fepulcrû eft loâhis papae,eiusnominis odaui.Cxquot;
ter as Palladtj partes alto circundatas muro, uinea implet prædiû fummi uiri Dominici _ Capranicenfis tituli fândae Crucis,fandæ Romanae eccleüæ presbyteri cardinalis,qué r literis ornatiHimûjprudêtia ôtScôfil tj altitudo.haüdquaquâ minus cardinalatus digni Palladium tas célébréreddut.ld Palladtj uerbQ quid fibi uelit exponêdum uidef.PalIadê poetaedi quidfit. cünt louis fuiflefiliâ fincmatre, ita utciim uideret luppiter uxorê lunonêcHe fierilcni»
percußb fibi capite Palladê armatâ emiferit. Vfidc Lucanus lib. i X Hâc amp;nbsp;Pallas amat patrio,quæ ucrtice nata efi. Et Oui. Faftorû 111 An qa de capitis fert fine matre pater-* ni, Vertice cü clypeo profiluifle fuo.Hâc eandê Cicero De natura deorû libro inuentrt BcDo/jx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;belli fuiflê dixit,ob quod à nónullisBellona uocata eft foror fcilicet fiCaO
riga Martis,dicêteStatiOj Regit atra iugalis Sâguinea Bellona manu,lôgai^ fatigatcii (pidc,Nâqp torüa oculis SC armis infigniszfcrre longâ haflâ cum cryftallino clypeo,amp;pi dum habere peplum à poetis dicit. quin ÔC uirgo nngit nbsp;innupta, ut Virg. Æneidos
fecûdo,Pars ftupet innuptæ donû exitiale Mineruæ. Sed cùm uirgini Palladi Pallas ûi gas Titani filius deorS immitilfimus, amp;nbsp;ficut Cicero uult eius pater uim inferre attéta-* prfllitr. nbsp;nbsp;reqeuih ilia percmit,a'quo ut quidâalTcrQtjPallasamp;ipfa uocata eft.Nâeadê primo Tri (J
TritortM, tonia uocabat,quia primitus circa Tritonis paludê côfpeda fuit.A1 q aSt uolunt Palla'
dis uerbum à Grgco,quod uibro LatinéinterpreteThinc didum qgt; halta uibrare côfue Mmerua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docuerit.Fuitetiâ cognominata Minerua.quafi uim minet, ficut apud Cicelt;
lib. 11 De natura deorû interpretatus efi Balbusmel ut quidâ uolûqquia fit minuês net ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uos,eo quod q optimis artibus uerum laborê impëdunt,uires corporis minuere uidcn-*
tur.NâipfacadêSapientiæ dea,ô^ omnium artium inuentrix dicit,eo qgt; telle Seruiofo per fecundâ Virg.Æglogâ,de capite louis nata ell.Et Oui.Faftorum 111 uultlanifices, ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuliones,textores SC alios artifices illi facrificiû facere,his uerfibus, Hâc cole q lacfis ma
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;culas de ueftibus aufers.Hanc cole uelieribus,quifquis ahena paras.Idê libre De fine d
TewplttPal tulo, Artifices in te uerteminerua manus. Virg. in 11 Ægloga, Pallas quas condiditat-* ladis. cesjipficohLEiastêplâzpâ'MûeQos teüeHerodotolibro hiüoriarâ i admirâdûfuiti PaüaAßißa. qd* ab Aliate tgne côfumptû eft. apd* illos Pallas Afiifia dicebat. a Pallade Pal 1 adiö
eft didS, qd* fuit in urbe Troiana antiquiftimû Palladis fignum é ligno,mouês oculos ft amp;nbsp;haftâ,ficut dixit Seruius, fuper Æneidos fecundum, Nâ cùm apud Troiâ in honoré Palladis arx,amp; in eius fummo têplum illi aedificaret è cœlo cedit,amp; locum fibi in eo té* plo ftatuitnôdum cooperta æde:moxlt;$ ab Apolline datum fuit oraculum, eius ciuita* tis futurû cxitium,fi id fimulacrum extra mœnia portaref, qd* Oui.li. v i Faftorum clo* quêtiftiméperfecutus cft:unde cûtêpore belli Troiani, Vlixes Diomedes cuniculis in arcê penetraflcnt.occifis cuftodibus fimulacru abftuleiut.hoc cû poftea tefteSeruio, Diomedes haberet oraculo monitus Troianisreftituere uoluit.Et trâfeûti ad Italia Æ--neç offerre conatus eft. Que cû facrificantê uelato capite co perifièt, ne facrificij ordiné peruerterct,accepit Palladiû Nautesquidâ:unde Mineruç iacra nô lulia gês habuit, ied Nautiorû.Hinc Virg.li, v ait,Vnû Tritonia Pallas,quê docuit.Seruius aût grâmatirus dicit quofdâfcripfiftc Palladiû à Troianis têpore belli Mithridaticicôpertû.EtàC.Fiiii bria Româ delatO,qj ab unica tantû facerdote euftodiri côiuetum fuit. Vnde Lucanus, Troianâ foli cui fas nidifie Mineruâ, Palladiû aurê Romæ in arde Vellæ fuifie oftendic Plinius Itb. v 11 Naturalis hiftoriae, Q.ui cum laudes fummas L. Metelli fuâ indicantes, felicitatem
-ocr page 283-ItBER PRIMVS. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.57
M’rftatç enarf affet, quae nulli alif poft Româ conditam cotigerunt.’fubdit.Haec omnis abytijdc uno cafueófucah poflunt ; quoniâ is Mctellus orbâ luininibus cxegit feneôâ, amfftïsïncëdio cûPalladiüraperct ex arde Veftæ:memorabjli cafu,fed eucntu mifero. Quo fit ut infelix quidc dici nó dcbeaf,feb'x tn elle non poflitamp;finfra,Tribuit ei Roma nus po.qd* nulli alt) ab côdito aeuo.ut quoties in fenatS iret,curru ücheref ad curiaima^ gnumamp; fublimc,fed,poculisdatum.De codent Metellointdlcxitluue.inSaiyra, Da leftemRoma: tâ fantftum,^ fuit hofpcs Numinis Idæi: procedat uel Numa uel qui Scr Uauit trépida fiagranti ex arde Mineruâ. Narn hofpes numinis Idæi Scipio Nafica fuit, que Plinius v 11 Naturalis biftoriæ,amp; nepos eius De uiris illuftribus,cû adolckcs effet ômniû Romanorum uirû optimû.fenatus 2^ populi iudicio laudatS fuiffe fcribit.quâre IdarammatrêPeiîimunteuenicntê.nômodoinurbêjUerum àmariin palatium detulit. tourna uero, que Liuius lib.primo.ab urbe codita,fecund« fuiftè Romanorû regê è Cu tibus Sabinis natS, Pôpili} filiu fuo fcculo iuftitia amp;nbsp;rcligioe clariffimum oftendtt Oui.
B Mctamor.i i DeftinatimpcrioclarûprenûciaucriFamaNumâ.Tertiusitacjp.quêluue nalis dicit feruafl'ePalladiû exigne fuit Metellus. de quo luucna.in Satyra,Credo pudi citiâ-Diciteuos neptes Lepidi cçciùe Metelli.fcilicet cæcati cum ex fiagrâti æde ferua-ret PalladiS. Qd* in celebcrrimo poftea, in palatt) magni loco pofitû fuit, cuius ruinas, «tdiximus.côfpicuas familia Capranicêfis ætate noftra poftidet. Sed ut unde fupra di-greflî fumus reucrtamur,quan^ magna fit admirabilist^ mutatio, quâ Palatino,Auen •inOjCapitolinoqs mÓtibus Româ feciffe diximus;multas tn maioresqt,tum circa bomi nS uirtutêac mores,tû circa publicâ priuatâtj gubernationê mutationes fecit,quas nec buiustêporis nec,ppofi'ti omittemus. Similis autê môtium nuditati eft fingulis in par' tibus Romac,quâ nSchabemusnimia operâtiû folicitudo, cuius oppofitû perpulcrélu ucnalisinRoma fui têporis ortêdit,his uerfibus, Occurrit qui marmora donat Côferat impenfishicnuda amp;nbsp;câdidafigna.Hicaliquid præclarûEupbranoris ÔC Polydcri Feca fianorûuctcraornamêtamaiorû: infra',Inde caput morbi,rhedarûtrâfitusarôo Via
C rainflexu ftâtis couitia mâdræ.Eripiût fomnû Drufo uituliscç marinis.Itê Jnfrà,Scin dunt tunicae fartæ modo,15ga corufeat Sarraco ueniente abics atc^ altera pinû Plauftra uehunt,nutâtalte populoqt minant.Nâfi procubuit,quîfaxaLiguftica portât. Axis Si «uerfum fudit fuper agmina monte,Quid fupereft de corporibus,quis mêbra,quis offa Inuenit.obtritSuulgipéritomne cadauer.DemoteCælioferibitLiui.li.i.Cçliusaddit 77- MonrCâ urbimôSjôC quo frequêtiorhabitaret,eâfedê Tullius Hoftiliusrcgiæcapit, ibicp babi-tat.amp;infrà,curiâfecit,qu3eHoftiliaufcpadpatrô noftrorûætatêappellataeft. amp;nbsp;adbuc infra: Albanos eum incoluifie montê.Suetonius uerô feribit V efpafianû impera tore tê plûdiui Claudîjin monte CçlioædificafTc.amp;IuliusCapitolinusin rebus gertis Tetrici tyrânijTetricorû domus fuit in motcCçlio cotra Lifiû Metellinû: habêt etiâ Marei Ci. Tetricor» officia II. 111 ubiuitiainuendêdis praedqsindicâdanefint difputat.Cûinarceauguriû augures arfturi effent, iufTiffen^ T.Claudiû Centimanü,q çdes in Cçlio môte habebat demoIirieas,quarSaltitudoofficeretaufpictjs,emitCalphurniusL3narius.Fuerûtqlt;.p
quot; eo in môte Fauni Veneris Si Turpitudinis aliorumq; deorû ædes aræ 8i têpIa.Et urbis Fd«nivenfi defcriptio,quâSexti Ruffi fuiffè diximus crederc.multa ponit publica in co môte çdifi fisitdes. cia,Macellûmagnu,Lupanaria,ÂntrûCyclopis,Cohortes quinq? uigilum,Caftra pere grina,Spoliariumô^armamêtarium.Dequib,quidbabcamuscôpertum,inpoftcriorp ' nbsp;nbsp;•;
üusdicemus.Nuncuerônoftris Chriftiani ritus ecdefiis,mosipfeinprimis eft ornatu.s. 78. Deecdêi Nâea in parte ad quâ inPalatinum mÔtem uergens cliuum Scauri habet,bine monafte irium eftbeati Gregorij,in paternis çdibus ab codé edifieatû.Inde eft fanélorû loânis et Pauli ecclefia,cuiusfupcrbi olim çdifîcij paIatio,qd’cxRomani.s ponti.inhahitauerint nônullfamp;Snûcpcnéfundirusdirutocôtinent curiçHofttliçfundamêta.Medioautêin 79-ciusmôtisdorfOjbinçaquaedutftusformçfupbifTimifumpiuofiftimicç opcris,ctiânûe cxtât,quar3 unâ cubitales literçCaracale Antonini, quâ in Capitoliûperduxit:altcrââ Claudio in Auêtinû perducftâ.tituli eius imperatoris marinorea ineifi tabula,quç iuxta So.UadnatiM Latcranêfexenodoebiûc€rnit,fuifreoftêdunt.Quan^ uetercs illasfutlfe credimus for d4«£i(4for mas a Claudio Antoninot^inftauratas. Claudia uerô cümmaiore ex parte corruifteri Hadtianus papa eius nontinis primys^anno pûç fexcêîefimo uigefimo inftaurauit. S w
; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;adipfas
-ocr page 284-ST AmhT AU ROHAB
ad ipfas formas extrudajhofpitale quod dicit Saluatoris,dCeccleßafandfMaH^fildlt;’ minica, breui ut apparet ruitura. Altérât^ ecclefia S. Stephani rotunda, deipio monte Caclio cognomen habens,qu3 tedo nunc carêtê,marmoreis columnis äCcrußatis uatlj coloris,marmore parietibus muGuor^ opéré,inter primas urbis eccleßas ornatißimam fuiße iudicamus,ea(^ in Fauni çde pi ius fundata fuit.Simplicius primus papa aut extrd xit,aut,qd* magis credimus,exornauit. Cernit nunc integra,ad eius mötis ßnißrä,fän dorü quatuor coronatorumeccleßa,quäHonorius primus papa Romanus,in caßd^ peregrinis,a fundamêtis extruxit.Sed cum poßea ad annuChrißi oduageßmumquid
SI. Kofpita Ie fdluatorif. Ecclefia [an^ daJSAarie.
Ui Stephani.
S2. ^ccleßa
S.ini coro natorum.
Sj. Hofpitdîe tö fupra milleßmü,ab Henrico fecödoimperatoreTheotonicodeßrudafuiflet,Pafca* W4gn«m Late Jjs fecundus papa eâ inßauratä palario,quod nunc cernitur inßgni decorauit. Et fanât ranenfe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Erafmi monaßerium, qd* in forma Antoniana cernit, Adeodati primi papac opus fuit»
Proximum noui operis in mote Caclio eßxenodochium Lateranen^, qd*Romano rum ciuium curaimpenfat^ acdißcatum,hofpitalitate feruan Ventum cßad ueheraW* lern eccleßä Lateranêfem capitum Apoßoloru.quac feruat cæterac^ fandimonia ba p filicçacdiumcÿfuperbiiïimarâ ßrudura.itoto orbe celeberrimâ. Ipfa acdes, qePa Flauio Cößätino data fuit beato Silueßro pontißci,Cößantiniana baßlica eß appellata: ideo
8 4. De ecclex fiaLaterancß.
nanc{; Capitolinus,de Marco Anto.Aurehodtcit,Educarus eß in eo Ioco,in^ natusin domoauifuiiuxtaacdesLaterantamp;bcatus Hierony.ad Marcella,Quiscredatmulic*
rem nobilem,amp;potentenrin domibus Laterani,qui Neroniano trücatus eßgladiO.iptI Flice poznitentia egiße. Credimusep illö fuifle, de quo Cornelius Tacitus in hæc uerbà fcrib!t,Suclio Caeionio ÖC Plautio Laterano morsremittit:amp;paulo infra,Proxima ne-* ce PJautrj Laterani coßtlis defignati Nero adiungit.adeo propere' ut non ampledi libe ros,nöilludbreucmorg arbitriS permitteret.EaßcutRomanorû pôtificum primaria ftuMrrfwt. fedcs:fic ab eorö plurimis olim habitata fuit. Nuper uero palatia täto principatudi? 8 6. ij/rm wo= gniflima,gbus circudata fuit baßlica,maiori ex parte corruerät,breui nullü alicubi paß -tiaü. ^dißcd= iura habitatorê. Sed tu Eugeni beatiflime pater aulç ueß igia primü,deinde alias circà ® particulas,magnoinßauratasimpedio,perficercpergis. MonaßeriOqmagniacutin tetate noßra inlani operis addidißi.cuius fundamêta cum in uineis altius efloderéntuti
Eugenius pjldttum L4» teraneiife tn=
uit (umptuoßf fitnum.
I7. Ampbi= theatrum Sta= tiUjyauri. -88. Eccleßa fanéi^ Cractf.
Ceartbului
90. Qttidia fixquili/f.
quâta ibi olim fuerit opciG magnificêiia oflêdcrunf,quâdoquidê oóonos denoscj des fub uinea amp;nbsp;horto defoßä tellus aperuit fornices, cameras, pauimêta, amp;nbsp;iacêtes di^ uerfi coloris colûnas, exeôasq; marmore tabulas,ingenioßq? operis ßatuas,amp;alia qu^ no modo af rate noflra,fed multis antefeculis excitata,cætensinltaliæ urbibus, (upcrät ædificia^ VifiturquocçinCaelio moteportäinternûcditSâmaiorê,quâdiximus fuifle Naeuiâ ô: amphitheatrû femidirutû.qd' Statilij Tauri maiores appellauernnt fangt; ôæ Crucis in Hierufalê ecclefia,Hclenac CôflantiniFIauij genitricis opus.Côiunô,0 eß monaßeriü,qd* Carthußenfibus nunc incolit.Nâ eccleûâ in palatio Soforiano seài^ ßcatä fcribitjin Romanorû pôtiHcû rebus geßis Petrus Lateranêfis ecclefiç biblioili«' cariusjôt: alios feriptores affirmare uidemus Veneris amp;nbsp;Cupidinis têpla,fimul eo in Iôgt; co fuiße cóiunda. Exquiliarû deinceps ædifîcia inueßigemus.Exquilias eß~e montes duos ex Marco Varrone oßcdimusxelebrior tn pars fuit, quac a foro Tiaiant amp;nbsp;turri' bus,quas nunc comitum amp;nbsp;miiitiæ appellamus, incipiens per more, cui Caballo nunlt;! eßappellatio,ad thermas Diocletiani protendit,définit ad porta olim Exquilinâ,nun( S.Laurenttj aut Taurinam. Ab Diocletiani uerô thermis continuât altera exquiharui» pars per montem,qui nunc habet celeberrimâ fandiæ Mariæ maioris baßlicä.'prorendl tur per S. Antontj,fan(ßac Praxcdis,fanlt;ßi Viti, in macello fandi Eufebtj eedeOarum ß nes,ad ipfa C. Marij trophæa:quoufc^ Lauicanâ ofFendit uiam, quae ab amphithéâtre, fiue ut nunc dicif colofleo incipiens, ÔC ad fandorum quadraginta martyrum, Clemert t is qp ac Pétri ôi Marcellini ecclefias côtinuans, priufquâ Naeuiam olim,nunc maioren» attingat porta,Carlium montem dirimit abipfis exquiltjs.Nec tarnen mós, quifecun^ dum earn uiam hincad fandorum quadraginta martyrum ÔC Clemctis,inde ad uincuU Petri amp;nbsp;Martini in motibus perducitur, ad C.Marq trophara in Exqudiarum parteadgt; tniraius eß : fed primum habuit Carinarum nomen. Eßet nobis nuncinßirutum fupr^ moretn fecuturis, quid Exquiliat, uel uetußigt;uel noui opens acdißciorum babeât,expU * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;candun*
LT BER PR IM VS. -, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23^
A tSdum.Sed quod nonullos fore nô ambigimus, qui aliam Exquiliarum dcfîgnationis, ^noftram autoritäre exquirant, duos qui iùnt exuniueria urbe reliqui colles oftendi-(nus,certa quorûdefcriptiOjCertilfimasoflêdctExquilias. Vidimusà Marco Varrone amp;TitoLiuio Gapitoliû,Auentinum,Palatinum,Carliumamp;Iâniculum montes,partim in prima urbe côclufos,partim àregtbus additos.Scribit uerô Liuius libro primo, Ser^ _ uium regê.cùm amplificandae urbi animum adicciflèt,addidiiîe duos colles,Quirinalc
Viminalêq.Inde deinceps auxiiïe Exquilias,ibi(^ ipfum,ut loco dignitas fieret,habitaf fe,aggere,roffis muro cfrcûdcdiiTe urbê. Cùm ergo Quirinalc coilê.fatis fuprà ofte ^i.Qjtii-inalst derimus illû efre,qui à porta Flumêtana, nûc populi ad Gollinâ ufcÿ nue Salariam perti yunuM netjCÔftareeftnecelTe Viminalê.quiGmul cûillo urbiadditus fuit,coiundum fuÜïè.Et hs^ fie collis,qui poft fandâ Sufannâ iccundû hortos Salufttj protendit, SiC V iminalis fuir, amp;nbsp;portæ in quâ definebat,nQc partim dominac,partirn fandae Agnetis,partim Nurnen tanac Viminalê dédit appellationcmtcôfequenscp amp;nbsp;neceftàrium fîet.ut poftiÇ Seruius
B Quirinali fltf Viminali addito deinceps auxit Exquilias,feperit bifurcatû,qui ad Cæliâ interiacebat môtcm:ncc illi alff, duo Exquiliarum montes ciTe ullatenus potucrunr.
Interiacens ucrô bifurcatas ficutdiximusExquilias môticulus, in cuius parte Candi
Laur?tq inpanis perna, monafteriû uifitur Suburræ uocabulo côprchêCus fuit. Nec 92.QutiSa» uerô nos fugit deferiptos fupra môtes,adeô inter Ce alicubi côtinuatos,ur nec ab inten hurra mandH. tiusinCpicientenûceorûdiuifîo{ecerni,necCatis intelligipoffit.Quâobremuelimme S.L£lt;«rcij/. euperitiores côfidcrenr, taies eiuCmodicôtinuationis môtiûcauias luifte, à quibus ur- 9î bemRomâ CupraillorS,qui ipGsignorât cauCas,fidcm obftupendâadmirabilemq? fud fc.Primûquia Quirinalc collc,ad portam uCtçolim FlumentanâuelFlamini3,quæ nûc populi dicit,protendi diximus,nos ira corrigimus,ut colIis que Quirites appellari Qui finale fecerunt,tumulum fateamur à Tarquinio PriCco additû,de quo Plinius libro ter-tiodcCcribens inquit, ClauditurRomaaboriête aggercTarquinij Superbiinter pri 9u^.Quiddg» ma opéra mirabilia.Nancp eum mûris afquauit,qua maxime' patebataditu piano ; eftt^ gerTan^uuiij. is tumulus,quêmonafterionuncCandaf Mariae in populo lupereminentem,ad Pincia-
omniumurbismoniiûparte una caputerat, aggerillemirabiliacinfano opéré eft addi tus,ita côualks riuit^,quibus alibi dirimebant montes,iartis fornicibus fun t arquati:Ôd nedumriuisipGs amp;depreffis lociSjfuperimpofiti funtampliffimi fornices amplioribus poftca af difictjs onerati:fed ipfis etiâ montiû uifeeribus cxcauatis perfoffîslt;^,tota pene «rbs penfilis eft fada. SuntemLiut) 11 aburbccôditalibro, hæcuerba :Tarquinius v tr» foros in Circo faciêdosamp; cloaca,quacmaxima receptaculumpurgamentorûomniûur bis fubterraagendamjquibusoperibusuixnouahæcmagnifîcctia quicquam adæqua re potuit.EtPliniuslibro triccfimofexto,Præterea cloacas operum omnium didu maximum , fufFoffis môtibus atep ut paulo ante retulimus, urbe penfili fubtusqj nauigata. iflxMareus Agrippa fecit in ædilitatepoft côfulatum, corriuatis ftptem amnibus,curiu praecip?ti torrentum modo rädere at($ auferre omnia coadis.
E D iâ b'^ôtis ExquiliarSjQuirinalis amp;nbsp;V iminalis co 1 h S ac Carinarû,amp;Suburr£ mo OticulorûuCtufta ac noua delcribemus aedificia, füturû côfifî ut pridë nobis ficut SC inultis elfe uidcmiJS,obicurâ clariffimorum olim locorum notitiairij nô parua ex parte
9 â. Quill in
fS.
anieoculosponatîms.Eâ Exquiliarum partem, quam ad turres comitum miliiiarumq? comciio» diximusinchoare,nuï3comiftemus:amp; ad fori Traiani,cuius pars fuerunt,delcrjptionê rü domus. ipfam referuabimus. Prima eius môris ædtficia,quorum ad dextram maximæ cernun
Vicus Corne» Horum.
Tbtmtje Cor» neltorum.
98.Statuiciaiê tes Ul montl» bus..
tur ruinæ.Corndiorum gêtis domus fiJcrunnnec facile tora in urbe cuiuipiä priuati ui' ti.auraltcrius familiæ domus tâ certa cognofcitur: retinec prifcum nomen uicus Corne liorum di(îîus:retinent etiam ruinar,quas uulgô Corneliorum thermas appcIIanLÖf in-gentiaquæqiaedifîcia,thermasnuncabimperitis appcllarjferitmagnitudothermarû AntoniniàCDiocletianiimperatorum.de quibusfuoloco diffulediceraus. Vifuniur cain Corneliorum uia ad Oniftrâjftatuaeingentesduæ coloffèae fenum ieminudorum, quïcùm reliquoiace3tcorpore,pelt;flusàftrato caputtçbrachiorumalterofuftentât,al-tero cornu copiæ muniunt.Eas Saturni Bacchic^ ftatuas fuilTe Apollodorus quidâ,qu» Româanamn aniç ccntcûmwm dekripftt,affirmât,addiitj proxxnus in minis, quarmn Ixontû
-ocr page 286-24® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INSTAVRATAE ROMAE
99. Cabaïïi fronnfpttjunoomni'nocomjîtcorûdeorûtempla fuiHè- Proxfmoacpeftccoti'^oloï lap’dei CabaIli,Praxitchs unus, alter Phidiac, ut tituli indicât, opera fane tanJW opificibus dignarq, nullus ante adis fcculis inuentus eft.qui nedS ea magnitudtne oni' nê utuentiö forma fuperâte,fed uel minima aut mediocri liatura equum fimilê, ucl f3x0 excidere uel eramcto hindere aut cudere noucrtt.Tiridatis eos régis ArmcniorS fuilïè, Sex.R.uffï defcriptio innuit.Fuitlt;^ isTiridates rcx,quê ut Roma uenturum Nero,IautC exciperet theatrö Pópei unius diei opera, totS inaurafle, Cornelius Tacitus amp;nbsp;Plinius funt autores. 8^ quidê Praxitelis amp;nbsp;Phidiæ opera multas ftatuas, multa figna Romam à multisamp;abipfo Tiridate ex A(ja,Grarciafj fuilfeaduecfta,Plinius fæpèacdifFuiefcd
«oo. Horfi EadêinExquiliarüpartc,quaeoexmonteproipe(^useftindcpreiramurbis paf Mffcwjrflwfjó tCjhortorum Mcccenatis uifunturreliquiae,adeo ctiâ nâcfuperbæ,ut caetcra,quae ubic^ habet Italia noui operis,fuperêt aedificia : ut nô immeritô Horatius Mecœnatê in Odis redarguerit.qd' nimis fumptuofus eflet in aedificando,maximé cùm effet lenex, Sunicÿ -hi uerfus,Nô ebur neep aureô,mca renidet domo Iacunar,nô trabes bymetiæ praemunt columnas ultima recifas Aphrica. amp;nbsp;in eadêOda,Tu fecâda marmore locas fubipfuoi funuSjSC fepulcri immemor ftruis domos.In alia autem Oda, Molem propinquamna-' Twrrifex (jud bibus arduis,omiticmirari beate.Extat pené integra turris,ex qua Suetonius Trâquil' i«cen(/HMK /pe nbsp;nbsp;nbsp;Neronê feribit fpecflaiïe urbis incendiû, amp;nbsp;in fcenico habitu decâtafie. Quâ turriifl
loï. Tiidbitdx it Virgilius in Exquilijf.
lox. MdltC fortunie fnnu. Viens feelerii= tus.
loj Quiex Romanis boni foloni.
ßauitNero. uulgo nunc uerbo.ut fermé in omnibusmultarûfyllabarSnominibusaflbletfyncopa' to, Meiam proMecœnatianâappellant.Sicutpontem Miluium,paricoruptefa,mcl^ dicQt.Ncc eft in ea regionefœmella,quae quid fuerint illæ ingères ruinç intcrrogata,no dicar eâ fuiiTe turrim, ex qua Nero crudelis urbem incèdio flagrante ridens gaudensep fpeéîauit, cernere nec cft alius in Roma locus,é quo tota urbs lùb aipetfltû ueniat.Inc® ht ea hortorû Mcccenatis ædiflcia,fiC quantum opes fuppctunt,inftaurat alter noftrif^' culi Meco2nas,fummæhumanitatisliberalitatislt;ÿuirô^ ftudiorum humanitatisappH' médoéî^us,cultorûq!amantifrimus,ProfperCoIumnenfisfanéîçRomanpeccIefîacc2r(J dinalisiadeotp purgâdo Si inffaurâdo illis in aedibus profecir, ut fubieèfae môtis Exqu‘ liarû radicibus areæ,amp; incipientis ab ea in fummam aedium partem afeenfus pauimciv ta,marmoreis uarij coloris ceOellis coparffa uifant,ô(^ ab oinibus quofquot RomanatH curiâ,autinhabitât,autaduentâtuirisingenio dodrinaamp;f uirtutepraeditis,fummacult;]ï dcledatione calcenf.Nec moueat quenquâ, cui Romanorum rcrum monumenta mfquot; nus fint familiaria,quod diximus hortos tâ fuperbis aedifictjs efTe ornatos. Quod eniu’ Plinius quafi indignâter libro X i X feribit,Cum prius hortiagri pauperis cfïe côfueui* fent,Romani hortorû nomine,tûc in ipfa urbe delicias,agros,uillasq? pofTidebant.W^p nô folû in Meccenatianis,fed in Saluftianis,Seruilianisq! hortis apparet, quibus paucs in urbe Roma,paris magnitudinis çdificiafuilTeuidemus.HabuitrertiûiftaExquiIiatS pars maximûq} ornament3,qd' inter Corneliorû Si Mecœnatis domos Virgiliu pocra Mantuanû habttafîè conftat.Scribit enim Donatus grâmaticus in illius uita, habuit du mum Romaf in Exquihjs,iuxta hortos Mecœnatis. Quanquâ fcceflû Campaniæ Ä S* ciliæ plurimû deleóaretur.cótracp ad eum,qui fequitur,ut conqcio,locum infamiadiio monumenta Exquiliarhabuerunt. Maire fortunæfanum,de quo Plinius libro H fet*' bitjâf fceleratum uicum:què,qui Liuium primo libro accurrate' perleget, fub cadcEx' quiliarHparte,fiC ubi nunc Iuturnæ,corrupté diéfaTriuij,regio incipit,intelligetfuill^’ Prius ucrô $ urbs Roma luxû haberet, que imperatores urbem triumphâtes inuexCquot; rût,ornatæ fuerût Exquiliae rufticis uiris terra egregié,acfummacum illius têporislaUquot; de colentibus.Nâ Plinius cum libro X r X dixi^t, Agrum male colere,ccnforium piquot;®; brum iudicabat:at(ç ut refert Cato, cùm uïrum bonum colonûcp dixifTcnt, ampliirimc laudafle exiftimabâtu'nferius addit:Rufticæ tribus laudatiflîmç corû,q rura habiiabât. Itaqp quatuor folacerant à partibusurbis,quashabitabâtdi(flæ:fuburrana,palatina, Col Iina,Exquilina.Sed quâprimum cœpere uiri triumphales, aut ipfl imperatores infan^t molis extruere «edifîcia,quorum nunc ruinas tantopere admiramurxefTerunt coloni Si in agros fuburbanaeç delati,alterâ penéRomâ, quaceflêt extramœnia incircuitu con^ ftruxcrc;quod enim in hortorumMecœnatis deferiptione fuprà dicere omifimus,cniH Horatius in Odis multis uerbis difluadere conatus eflet Meccenati,ne tâ infanas domu
fÖlA
-ocr page 287-' L I B E R ' ■ s E C V N D VS.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2'4'1
îA tum cktruôloès fäccret,add«t hös ucrfus.Qtnd quod ufqj proximos reuelh's agrf termi nos,Sc ultra limitem chèntiû làlts auarus.pcllitur parernos in finu feres dcos, uxor SC liir,fordidosc^ natos.QuämuItos etiâ in agros fuburbanacp cópuliiïè credimus,fiue ho nefto natos loco, fiue plebeiosamp;rufticos,DiocletianûiniperatorêutthermasinExgt; 104 DfÆfj-quilijs ædifîcarecquaà neebarbari uiSîores iratï,necuetuftas, neetmproba manus eo- misDioclet^oa rS,qui lapides ac marmora ih alias fordidinîmas cxtruô:iones afportarût, ita per annos ni.
mille SCfupra centum triginta.poft Romani imperq tnclinationê,dcmoliri potueruntt ut non admirabilc etiam nunc extet ædificiû,SC tale,cui quatuor fimul maiora, quç nûc habeatalibiJtaliaprincipumuirorûpalatia,magnirudineSCopen's fumptuofitate nul-latenus æquiparandafint. Necfatis tarnen feimus, fi Trebellius Pollio reefîéopinatus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
erat,qui in triginta tyrannorum geftis rebus,de Pifonc feribinquadrigas eius cû ftaj:uis ex marmore fuifle, ubi poftea Diocletiani thermæ funt ædificatætam æterni^fatrati
J» nominis.Ipfis inDiOcietiani thermis ecclefianûc eft penedcftrucla fanefii Cyriaefiquç ^ccleßa fanât.
’ cardinalatuseft titulus.fuitqj a principio,inipfarum tliermarurh S'difîcarione, cùm Ma ximinus à Diôcleriano Cæfar ditfi us,feftum Chriftianos diem celebrare uidës, qu^ftio nibus fubietfios SC idola fpernentes occidit.Sed dicenda de thermis, quæ multa funt in hunclibrum congerere nimis fuerit.Igitur ea in aliud uolumen ducimus referuanda.
’ BLONDI FLAVII FORLIVIENSfS INSTAVRATAE
ROMAE, LIBER S E C V N D V S.
HERMAS inurbe duodcciitïfuifie compertum habemus, Agn'ppf.^ i Tfcfm« nas,Neronianas,Titi Vefpafiani,Domitianas,Antonianas, Alexâdri ßnot. d nas,Gordianas,Seuerianas,Dioclctianas, Aurelianas, Conftantinia-Il nas,et Nouatianas.Quarum loca pro pofreindicabimus,quom aliqua 4 priusde earum inftitutionisrationefuerintexplicata.Primum therme
__uerbum à Græco,quod calidum fignifîcat traClum habenr.Vndc ther Diffinîtio thtr inas^roprieTiLatinisappellatasUidemusloca,quæcalêtibusaquis,autipfofine aquis fnarma, forniceigne calefalt;fio,lauandi fudanditç ufibusdeputata funt. Romanis autem fiue ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
hue fanda in morum feueritate illa,quam reip. tempora habuerunr,fiue fub principutn fl (tu frequentem ac prt^é quotidiânum fiiilîelauandi ufum, omnibus qui illorum ge* fta perlegerunt eft notiHimum.hinc 5C fi unufquifi^ uel mediocriter diues ciuis priuatS habuerit,multa tarnen balnea public^ funt inftituta,in quibus plebs ad libitum lauaret. Extat M.C.epiftola,pcr quam Terentiam uxorem monct,ut curet labrû in balneo éfle.
Extant etiam aliæ eiufdem ad Qifratrem Afiæ proeohfulem, quibus ilium facit certio-rem debalneis,quas in Arpinateextrui curabat.Primusuerô omnium ftanterep.Ser* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' “
gius Orata ficut Val.Maximus lib. v i.fcribit, balnea penfilia fa cere inftituit. Re poft-modum ad principum luxuriam perduda, nihil magis populäre fàcftitarunt illi, quant quompromifcuëcum uulgo lauabant. Hinc eft illud Helt) SpartianideHadriano: publice SC frequêter SC cum omnibus lauit,ex quo illc iocus balnearis innotuit.Nâquom quodam tempore,ueteranum quendam notum fibi in militia dorfum ÔC caéteras partés corporis uidi(retattercre,percontatuscurfemarmoribusdiftringendumdarct,ubiau- , , diuit hoc iccirco fierfiqiiod feruum non habcret,icruis cum donauit ÔC fumptibus. Verum quom alio die complurcsfenes, ad prouOcandam libcralitatemprincipiSjpàrieti fe attererent,euocari eos iunit,ÔC alium ab alio inuicem dcfricari, 5C Iulius Capitolihus icribitjM.Aurelium Antoninum philofophum modeftiæconfulentcm ,triaprincipäli tercorrexine,quod matronarum mores defluentescompofuit,inciuitatibus fedefi in equis autuehiculis prohibuit,et lauacra mixta fubmouit.Cömodum autem imp.fcribic »pfe Capitolinus,fcptiesin dielauafle, SCibicomedifte, eiuftp fucceflbrem in imperio Pcrtinacem,quom in multis cflet modeftiflimus, tarne in balneis publice dienatalis ur biSjCömodianisminiftriSlauiirc.IdemcyCapitolinusGordianumiuniorcm lauifle,in » diefepties æftate,hyeme bis uel tertio.additc^ infi a.Qiiö iret adhortos fui nominis,om nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;
nia officia fequebant.Ibät præfecfti SC magiftri officiórü,ómnes adhibebätur cortuiuijs fiC natationibus,lauabant fimul cum principe.adniittebant ctiam fæpc mulicres pulcrg amp;puellïCjSC cum his anus deformes,idà quom faceret.fe iocaridicebat. Prineipö ergo
Blondus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X
-ocr page 288-242- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN S T AV RA TAE ROMAE
caluxun'a perduóa, ut nulla in re modeftiam fobn'etatemcp feruarent, thermarS iïU'SC E balneorum,ficut prius hortorum multi ciues feccrant modum menftiram(^ exceflerüt. Itac^ thermarS nomine infana funt extruóla à multis aedificia.de quib. dicit Ammianus
2 Errfntw Marcellinuslib.xvi.Lauacrainmodumprouinciarumextruóia, Erantueroipfisirt thermit hal thermis ad lauandi ufusbalnea.SC ne dum plano in folo undic^ expofitajcd cciam pêfi^ lia,quod facile adhuc poterie intclligcrc,qui fuliginofos fornicum canaleSjquib.emifla defluebat aqua,in Diocletianis thermis infpexeri t:principibus,ut credo,indignS cxidt mantib.luxu imperatorio,fi quod aufus eft Sergius Orata ciuis, ipfi ad luxuriam omifif fent.Erant etiam in thermis areæ ampliffîmæ,porticibus circundatæfpatiofiffimis, ca-merataej fuperbiflimis fornicib.ædificia,in circuitu habetes, in quis columnarS diuei fl coloris marmorearu ordines immenfarum fuifle,hinc conftanquod etiam nûc nônullg ftant.nonnullac iacentes columnæ partim integræ,partim comminutç loco cernuntur,
J. Ewnf N4f(t nonnullas alias in bafilicarum ædifîcia feimus fuifle translatas. Erant etiam ncmora, , toria. crantnatatoriapopuliludisdelittjsc^ expofita.Licetuero earn extrueftionum infaniâ,â F 4 Thermif iuxu,Qcut diximus,profelt;ftafciamus,ipfa tame nonullos principes bene utilitcr ufos bcjui bene ufi cflcuidemus.Qiiod dum pop.Ro.in eas coueniens ædes lauatôi Iudit,colludcntesfpe “^Therm rquot;quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hyemcfrigora,atftatc caumata mitigat, quietiorem ubiqj ciuitatis ftatS
Inblttudo rcddit.Quaratiôe circos,theatra,ainphitheatra à principio inftituta,fuo oftedemus lo^
’ co.Quantûautêattinetad thcrmas,HcliusSpaitianusinAlcxadriScucriprincipisprg ftantiffimiuitapnultadicit.Exquib.quanta thermarum amplitudo, quern in uium a principio fuerintinftitutæ,melius eft,^ alibi intelligere.SC qu^dâ Spartiani ucrba,plu.' nb.difpcrfalocis,libctinferere;AlexanderbalneamixtaRomæexhiberi prohibuit.4lt;^ quidem prohibitumiam ante Heliogabalus fieri permiferat. BraefteariorS, uitriariorS, pellionum,clauftrariorum,argcntariorum,aurificum,cæterarumq! artium uetftigal pul cerrimum inftituit,cx corp iuflitthermas,quasipfefundauerat SC fupcriores populiufi a Thermie bus exhiberi.Syluasin thermispublicasdcputauit:addiditS^oleum luminib.therma' oudMiio popM rum,quomanteanoanteaurorampaterent,SCclauderentantefolisoccafum.Etinfra: 0 li ufibus per« Opera ueterum principum inftaurauit,ipfe noua coftruxit. In his, thermas fui nominis mijif, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuxtâ eas,quç Neroniane fuerâtmemus thermis fuis de priuatis ædibus,quas emeratdi
rutis ædifictjs fecit. Anton.Caracali thermas,additis natatorijs perfecit ornauit. Alc' xandrinG opus de duob.marmoribus,hoc eft, Porphiriticio 6C Lacedæmonico primus inftituit,etiâ palatio exornato.amp;f alibiiThermis amp;nbsp;fuis SC ueterum frequêter cû populo ufus cft.tcftatc maxime balneari ucfte,ad palatium reucrtens,præpoftero itaqi ordine fl 7 Alfxdndri eut in Diocletiani thermis incepimus,in iftis continuantes, Alexâdrinas eas fuifle tlicr n^ethermie, nbsp;nbsp;mas quarum ingentes ruinæ ab ccclcfia fan(ftiEuftach!j,ôlt;^ ædibus Ioannis Barôcclliid
rifconfulti,ô(^à câpofantflæMariærotundÇjhincadÆnobarbôrûfiuCjUtuulgus appe^ lat,Lôgobardorum platæam amp;nbsp;circum Flamineum nûc agonê,indc ad binas penetuP res Ioannis Moroni protonotarij Rcatini,narijs in locis uidemus attolIi.Quod aut Ale xandrinarfucrint haeóónonalie.colligimus exdefcriptioneSex.Ruffînonçregiôis eit ciFlaminij,inquaPantheoncm nbsp;binas thermas Agrippianas SC Alexâdrinas ponif- -j
Itâtç coaói binarum huiufmodi thennarum ratione, præpoftero itê ordine utrafqj indi
8 Rgrippliite cabimus.Marcum Agrippa ædificafle Pantheon, quæ nunc eft fancftaAlariarotunda: tbertnif, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$gt;(. fi prope' uulgo notoriû eft,tarnen fiio oftêdemus loco.Qiiando itaqi ad Pantheon 0^
Circum Flâminiû binas fuifl'e thermas Agrippinianas amp;nbsp;Alexâdrinas Sex.Ruffi defer! ptio urbis habet:uerifimilc eft Agrippinas fuifle,quas nunc Pätheon eötiguas é region Mineruæ confpicuas ædes Portiorû fiC Cinerj Ruftici collegænoftrfôf BaptiftæLçniS atq? etiâGcorgtj Cæfarini protonotarij uidemus eflècôplexas.Quibus quidêin Agrip pinianisthermisferibitPli.xxx Vi MarcG Agrippaconditorêarcus, ÔCpauimêtae:^ uitro pofuifle.Itat^ relinquitur eas^quac pantheô amp;' Circum Flâminiû intercédant: fupe riores apud fantftû Euftachium oftenfas, huiufmodiingentiû thermarum ruinas fuiHdgt; 9 Antonldme ficut diximus Alexâdrinas.AntonianæthermæBaflîani Antonini Caracalç opus,qua thenn^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rumfùperioriloco ex Helio Spartianofadta eft mentio.nuncetiâ funt notifiîmf.funttji
in regione olim pifeina publica,£Cad uiam Ardeatinâ.ubi hinc ad feptentrionalêplagâ ecclefia eft fanâæ Prifeaf ;inde ad oncatc folcm fandorû Nciei ÖC Achilei ecclcfiajatt^
FandM
-ocr page 289-LIBER. SECVNDvL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X45
fancîiSyxtifnoftaftenSipfasthermascregionerefpiciunt.dehis Spai t.îrt jpfius Anto A njiuCaràcâlæuitafcnbit.OpcraRomærcliquitthermasnomnu'.s An eximias qüarum
celfam SokutejarchitecTii ncgant poireullarationcfieri,nifi qua fiiôa eft. Nam ex ære ticl cupro caricelli fuppofitiefiedieuntur,quib.cameratio tota concredita cft: tâtum eftfpanjjUtadipftim potuiflefieri negêtdoefti mechanici. Thermis iâ quatuorOrdine, lo Nerortw* quodincidêtia exegerunt peruerfd indican's alias oftendereaggrcdiamur.Et prima de nxthermx. NeronianiSjid folum habemus.^d fupra Hel.Spartianus dixit: Alcxandrum ubi Nero^ nianæfuerâCjfuas ædificafic. De Titi Vefpaf thermis,quâdodefcribemus amphithea n Titivefpa truinnuncCoIoftcum,apud quod eas Sucton.fuiftefcribit,quod habemus côpertûape fiàttitherni£. hemus. Certam uerô amplam Domitiani fine thermarum, fiucopcrumnotitiâ ha-- Thermie bemus .Nanq; Petrusbibliothecarius Silueftrum papâdicitecclefiam ædificafiè, quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cz
poftea fuit in thermis fui nominis Domirianis.amp; Sueton.fcribit Domitianû edidilTe na ** uales pugnaspenéiuftarum clalïiû,cfFoflb circunftrucfto iuxtaTybcrim lacu.Et infe
jg riusiFlauiætêpiumgëtis,£lt;^Methodium,âifNaumachiamabeodefuifleextruefta.nos uerô quadratoslateres amplilfimos exruinis,quç ecclefîamfancfti Silueftri eiufdêmo-nialiû,nunc célébré monafteriû fepiunt,extracftos uidimus,quorû pars 1 itéra s habet à ü gulo,priuf^cementûexiccaret,imprcfïàs,inhæcuerba.Domitianamaiorpars:Domi jj tiana minor.unde côiccimus,quicqd fiue thermæ,fiueMethodiû,fiueNaumachia fuc- chiaDomüùi» ritjDomit.opera teneri debere omnia,quæadfaneftûSilueftrum undiq; nunc cernunt: ni.
quan$’efToliicircauel propéTyberim lacus,in c] preliunaualeetNaumachiâediderit, gt;4D» ueftigia extât ccrtiiïima,uineis teefta inter Flaminea uiâ et collê,nûc PincianS ad ipfum fanefti Silueftri monafteriû pertinêtia. Nec dubitamus,quin triûphalis ex marmore ar eus illc,qui nunc pene' integer cernit,triphali dilt;ftus:ecclefias inter fantftorû Silueftri et Laurêtrj in Lucina,uiâ amplexus Flaminiâ,Domitianifuerithonoripofitus:in^ipfum cernere cft,qualis à Sueton.defcribif,ftatura procerG,fed tunciedentê dormientêcç, 6^ Mineruâ,quâ fuperftitiofe colebat, ibmniantê excederc iacrario, neganteep le ultra eu tueri poirc,qgt; exarmata eflet à loue. Vt côfcquês etiâ fit magnos fornices ÔC amplifïima
C fundamenta,fuperquib,ædificatûeftnobilepalatium,^dloanncsexGallrjsPicardus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Palatium
cardinalis Morinêfis nunc habitat,Domit.operum parte efle:id palatiû ad annum falu- faniliLauren» tis trecentefimûfupra millefimû,a' cardinale AnglicoinprædiclisDomit.operû minis ti/inlucÙM, îedificatû,Ioânes cardinalis R.othomag.anno nunc xx,mulra impenfa adauxit: ^d nu perrimêloânes cardinalis Morinêfis fupradi(ftus,tanto ampliauit ornauittj impendio, utnullâprgterpôtificalepalatiûfanifii Pétri domu,urbsRomanunchabeatpulcriorê.
Dethermis Seuerianisnihil aliudcertihabemusz^SeuerûAfrumimp.illasinTrâfty jg rhemtie berinarcgiôe,ficutHeliusSpart.fcribitædificafle. DcGordianisuerô thermis,Iulius seuerian£. Capitol.paucafcribit,iedualdeadmirâda. NâquôdixiftctdomumGordianorumtSc Thermo extaflePraeneftina uia,ducêtas columnas uno ftylo habentê:addidit ÔC thermas ibi fuif Gordianie. fe,quales præter urbê tunenuf^ haberet orbis tcrrarum.Cum itaç^ Præneftina uia fue-rit,quæad porta Exquilinâ,nuncfan(ftiLaurêtij ducit,ôlt;f domum ipeciofillîmâ, ther mas Gordianorum fuilTe oportebit,ubi nunc poft fand.Eufeb.multç maximç cernû
, turruinæ. ScribitFlauius VopifcusSyracufanusAurelianum principethermasfecif- ^9 Aureîidnie feinregioneTrâftybcrinahyemales,q?aquæfrigidiaerisillicdeefrent.’ Côftâtinianas thermas ab Apollodoro traditum legimus fuifte in Exquilîjs, ubi nunc equimarmorei ’ ?
.Praxitelis 6C Phidip opera cernunt.Extât uerô in porticu equis illis côtigua,ftatue qua tuormarmoreçpcdeftrcs,quarûbafib,Côftantininomêinfcriptum eft.fedapudnullû ueterum feriptorê inuenimus,Côftantini thermarûmentionêeffèfadâ: prætercp apud AmmianumMarcell.lib.xxviitquûmultadixifletdeLâpadio urbispræfedohæc ponituerba:Hic prçfedus eft motib.crebris urbis agitatusiuno omnium maximo,qu3 çolleda plebs innma,domum ciuspropeCôftantinianûlauacrum,iniedisfacib.incê.-derat. Thermarum,quas ultimo loco Nouatianas appellari diximus: meminit Petrus jo ' NoMlia} Lateran.eccIefiaebibIiothecarius,fiueinefcriptorbeatusHieron.fiuebeatusDamafus n£therm£. Efuit,in uita Pij papæ,qui patriaAquilei.fiiit,àbeato Petro x i.pô.Ro.Ipfum enim
1 pôtificê feriptû eft,rogatu fandæ Praxedis dedicalTe ecclefiâ thermas Nouati in uico patricq'jin honoré fandæ Pudêtianæ fororis fuç.Scd in geftis martyrîj beati Laùr, legimus,monafterium monialiû fandi Laurêtrj,in pane dC perna aedificatu elfe,in ther.»
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X Z mis
-ocr page 290-T N s T A V R Ä f AE ROMAE
Pudentiaiue.
23 Tfcerm«
Troph^a C.iJUrif.
Trophteum unde.
2t Bccleßaß misOIymp.Videmusunasat($eafdéruinas,quæccrtefuntmaxfmæ8Cinfi'gnes,didbï , monafteriumfandliLaur.fiCfimulfancftæPudentianæecclefiapalatiumcpfuiftecopie-xas,ut unæ potius $ duæ fuerint thermæ.Quan^ in tanca tamep mirabili ruinarum co-fufione,quâ nunc habet urbs Romana,ubi duo aut plura,aut multa fuehnt ædificia,di-feerninó poteft. Sicep aliarum ruinarum multitudo,quæ in monte Suburtæ à monafte-rio fanefti Laurêtij prædidlo,hincin üiâolim patritq uicum dicftâ,quaitur adiàndtâMi riâmaiorê,inde uergit in plana SuburræifiDecij imperatorisficut Apollod.traditpala tium fucrunr,binas Nouati SC Olympij thermas paruas fuifie relinquit. Sed de thermit fan's fupraà multa funt dicfta,ad Exquilinar5montc,undcdifcelfimus redeundumed. Trophæa C.Martj de lugurta,decp Cymb.arqsTheutôis que nunc ecclefias inter fandb Eufe.SC iandli Viti,in macello cernunt,ô6 Cymbradicunt, C. Cæfarêinftaurafte,qùuîn à Sylla fuiflent difie(fta,autor eft Sueton.quorum uocabuli expofitaratio faciet, ut mul ti ignorâtes,quid ea fuerintintclligant. Quofdâ em ex liis, qui peritiores eflè credunf, tenere ôd affirmare uidimus ilia inarmora duo,in quib.fcuta,thoraces,galcæ, amp;nbsp;aléa cet ; Hunt arma,Marij eflearmati ftatuas,uctuftate côminutas.Sed Nonius Marcell, hæc ha
25 wceUum ubiamp;’^uid.
tlt;T Arc*;S. Viti.
17 Qttidßte r«t inVimittalt colle.
Lex A^xilia.
bct uerba.Trophaeifignificationê prima Varro in humarco oftèdit.Fuga hoftiurn Grg ce uocatur Strophe,hinc fpolia capta fixa ftipitib.appellant Trophæa. Alias habet Ex quiliç uetuftas fpeclâdasq? infignis olim atdificq ruinas,in quib.tam? camcratus fornix X4 Baßlica eft pene' integer.quo poft Pantheon nullus nunc in urbe uifit excelfior. Eas uufgo Gal Cdÿ cr ju^jj jhermas appcllari uidemus.fuitcj ea infignis bafilica:quâ Sueton.fcribit C. Cacfaré Caio amp;nbsp;Lucio nepotib.cxtruxifte. Macellum itê,^d lydiat dilt;ftum eft;in Exquilijsfuifi fe hinc conftan^d ecclefia fantfti Viti dC ^tcus illi cótiguus,uiam cóplcxus Præneftinâ, in Macello cognominatur.affert autê M. Varro eins uefbi hänc expofîtionê. Hæc omnia poft côtradia in unum locum,quæ ad uicftu pertinebat: 5C ædificatus locus maccKu appcllatus,ut quidam fcribunt,^d ibi fuerit hortus.alij qd ibi donfms fucrat ciuis,cui cd gnome fuerat maccllus:quæ ibi publice fit diruta.cx qua ædificatû hoc, ^d uocet ab co maccllum.hincHeliusSpart.dicitHeliogabalumimper.luxunifanicntê,quûperma- • cellum trâfiret,miferat5 populi conditione;qgt;.f.eo inauditis incredibilibuslt;^ debaccha ö te conuiutjs,quæ integrum cÔtinuabâturdiê, pats Rom. populi emendisuendendiscç parui pretij olufcuh's,autalrjs minutis reb.adulandoblandicndo üc,autgarriendo falla ciascÿftruêdo,inmacellodctincret. Fuituero arcus ille,utextantes adhucindicatheerst,pofitus bonori Galieni imperat. Poft ExquiliaS reliquu eRut Viminalis collis aèdi-ficia,quæ habueritdicamusmibiltç aliud certumeft,$ tres ilium collé omnium totius urbis fpcciofifiimas domos,ficut Plindib.iy.fcribit, habuiftè: M.Crafli oratoris unam, aliaqj præftâtiorê Q^Catuli f!lius,qui cü C.Mario Cymbtos fudit, ac poftea tcgulas Ca pitolijinaurauit,ipfumq5Capit.fpoltjsCyrhbricisadornauit. Ternamultopulcerrima C.Aquiljj équités Rom.quê clarilTimum fccit iuris ciuilis fcientia.ïfqj fuit,quê Mar.Ci^ cer.in Omcijs dicit,I egê de dolo malo tulifle,cuiuslt;ç ad legê Aquiliâ extantium adhuc legum particula cft notiffîma.Earum uero infignium domorum,qugdâfuhdamêta fub terranea,uinetis cóte(fta,nunc ad S.Sufanna cernQtur.Scd nee ipfarum rtec aliorS ædifi ciorummultæ,ipfis inuinetisemincntes,fiiperfuntreliquiæ. Saluftianiautêhorti,quo rum ingentium,ut in tota rufnarum urbe uulgö nomen eft norum,inViminali ne,an in
iS tiorti Salif fiiatiL *
i 9 Quidfue ritin Quirina ti colle.
3 o De cäriitii fuburrd Tuber Sacra u!it.
Quinnali collcjan in utroc^ fucrint,non fan's indicate poflumus. Magnat autem amp;nbsp;obgt; ftupendæ funt ipforum hortorumjquas adhuc extare uideitius murorum fornicumcç re ïiquiasiquæ à ViniinaÜ olim,nunc fancflä: Agnctis porta, in Collinam nunc Salariäad fantfîam Sufannam propcmodum extenduntur. In Quirinali colle, quid olim fuerit, fitqj ad præfens, iàtis diximus, quum portât Colllnae cértitudinê loci ollenderc conati. fuimus.amp;præterea Liuiusin belloMaccdonicodicitÆdemFortunçprimogeniçfûif fe in colle Quinnali,quam bello Punico uotam, Cn, Domitius prattor urbanus dedica uit. Vrbis Romae montib.tliermistç fimul,quoad potuimus indicatis ; Carinas Subur^ ramlt;ç acTabernoïâfacrâtç uiamfimul oftenderc cogemur,quod quatuor ea cclcbcrri ma urbis loca M.Varro etiam fimul defcribitNam qu5 lib. 111 r. De lingua Latina de partibus urbis multa dicerct,quæ non minus tuncuetuftate obfoluerint,^ nobis nunc pene perierint,ea quæ ipfius Varronis ætate noua ÔC integra erant:aliqua fcribit ex qui bus elicit ea loca,qQ% funt planaExquiHas inter monté C%lium,ubinunc monade-hum
-ocr page 291-UB ! R SECVNÖVS.
riurn cftmónialium faftôi Andreæ,quà.f Lauiranam uiam intcrfecatcliuus â Marrj tro phæis,ad Latcranertfepalatnim duccnszfuiflèTabcrnolam urbisrcgionem fie appclla tâ:quæ pars tôtâüiheis eänetiscß plena,proximuin fan's prifeo Mcrulanænomê habet. ,.
à quoTabernôlaè Joco uultVarro meipere Carinas,quarum lôgitudinis pars poftrcma î * quot;Viafiera fit,ad quam Viæ^cræcaput incipiebanquam quidem uiam inde dicit fàcram fuifle ap pellatam,quddpereamabarcead augures facra,quotmenfib.fcrcbâCür.fiC additfacrae uiac partem fólam tunc fuifîe uulgo notamjquaf eft à foro eünti prirrto cliuo. hinc proxi méuidemus pofuifle Petrum Latcranenfem bibliothecariuni,quum in uita Felicis pô-tificisRomani feribitilium ecclelîam fandlorumCofmaeamp;E)amianifecifIe,uiafacra in têploRomuli uel urbisRomæ.is emm primus elf cliuUs, qui ä forö Romano ad pro ximàtnCofmæ£cDamianipor£icum,amp;^ inde ad fanc^am Mariam noüâperT. Vcfpa-fiaftiarcum ducebat ad curiam ueterem,in qua augures fedem habentes, inaugurari co
. ftieucrant. EananqsinCarinarum parte,ubinuncapudecclefiam làmftiPétri ad uincii nbsp;nbsp;nbsp;CttrMKM
Curit ue»
® iàjfornicesmaximosinterruinarum ua!lit3rem,contraampliitheatrum nuncColOireû tusgt;
*extareuidemus:Curiauctusfuit arqietiam hocintabcllionum monumêtis,6f abintô- viaftera lisappellatur, Vtfacram uiamfuilîeconfter,quæa Curiauereri prohcifcètcs fecu^ am^
Dhitheatrum ad feotcntrionalem olaoam fübtus DrædicîosT.Vcfpafiani arciis.ad fan ^4 •” Carmis
ôumHadrianumufi^SCad arcem Capitolij proximam perducebat. In Carinisauttin ‘' praîtcrcuriæueterisruinas,ccclcfiamfanlt;^i Petriad uincula nüncamp;' celcbtè£lt; fpacio-fani,funtfanÆ Martini in montib.ÔC fanÔæLuciæeriam infigncsecclefiæ, quarû qiiæ cil ad uincula fandli Petri,exinde traxit originê,fîcut Bedà presbyter feribit: qüod Fu^ doxia,quæ Archadn fuperioris uxorfuerat,quumapUd Hierofolymâ carénas icperiiC fet,quib. Apoftolorum princeps PetrusincarccrcabKerode uineQus feruatusfuerar, cas Romam detulit.Sf quum ægré ferrer gentilitatis ritum celebrandæ diei Calêdarum. Sextilium in memoriâ uitfloriæ.ab Augufto de Antonio ôf Cleopatra habitæ, à Rom. pontificcôf Romano fenatuÔf populo obtinuif.utdicsCalcnd.Sextilis menGs,qui ta-C lien Auguft.perannos quadri igêtos,fucratappellatüs,in memoriâ liberationis beati
Ecdcjia.f,
Fe.
Petri celebraretur;amp;f ubi dies ipfa ludis,per theatra,fbra,ôf côpita cum dapium euifcc-fatione exhibitis,coronarum populû lætificabat,indulta à fummo pô.p 1* dômihici ^or poris fanguinis cômunitationem,pcccatorum omnium remiffio pœrtitentium Si.' ci nereafperforû,animas ea inecclefia,ad id ædificara,fpiritualib. epulis fâginarer. Eccle fiatn uèro fandæ Lucie Honorius primus papa extruxit:Sf Leo 1111 ruentem inllaura Uit.Scrgius aût primus,que fcrunt,quod porci os uocarus fuitjmütalTe ea ratiotienomê amp;caufam fuilîe,quod omnes poftea Ro.pontifices mutarent: Ecelefiam fanÔi Marti niædificauitmultis martyrum reliquijs ibiconditis cclcbrem reddidit. Carinis quæ fuerint oftcnfis,Suburram cognofeere in promptu eft,quod Varro Suburrâ inde didâ affirmat,quod fub muro Carinarû fuerir.hinc manifeftum erir nia m nune fatis habitat o rib.ffcquentem:quæà fanda Lucia uft^ ad fartdum Hadrianum protenditur, cuius ap pendicesfuerint,quasExquiliarummontibusdiximusinterpofitas.elfqi cerrilïimum eius noftræ aflertionis teftimoniûin uita beati Gregorij papæiin qua Petrus ßibliothe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r
Ecclefja/.
Î7 Eedepa.f. tAarttni m laS tibus.
î 8 Suburr^
cariusLatcranêfis dicit ipfum pontificeordinafleecelefiâGothorum, quæeft in Sub-.
ürra in nomine uirginis Agathæ.eam nancß ecclefiam uidemus elTc in tumulo.qui à pri
ma Exquiliarum parte poft CorneliOrum domus,in plana Suburrç uergit. Ipfius etiam dedicationisecclefiememinitidemfandusGregor.indialogofuo dices,quod quuin câ,queàregib.Oftrogofhorum Arianalabcdiufuerat inquinata,cöciliaturusmiftatT»
cclebrarct,cxiuitaltari in porciformademonium,frcqueti infpedantcpopulo: qui ad
diuina conucnerat,profugumqj nufquam compafuft.Partibus urbis,quç facilius pront
ptiusr^ cerris terminis fif finib.defignari undicj potuerunt, deferiptis, aliam oftendèdi reliqua cogimur inirerationem.Nam in tanta rcrum üetüftate,ô(^ infiniraru tante urbis partium,innumerabiliumqj aedifieiorum,a nullo dum etiam integra fuerunt (quod qui dêlcgerimus)defcriptorummultitudine:certumordirtcmferuarenecpoflc fperamus, neçpctiâducimusid tentandû.ltaq5 utfingularparfim,quodâin tarneordine cöprenfa, poflimus explicare,quadripartifa diftributióhe, quicquid eft rcliquum, copied emur. ViprimolQco fint.quæadreligiouemca:r€moniasœ.Secundo,quxadreipub.ad rini
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X } ftra-
-ocr page 292-INSTAVRATAE ROMAE
40 DeZ,jf, qttgfpeâduce runt ad religio nem in genere
t Ar4 quid.
ftrationê,Tcrti'o,qu!æ ad fpetfîaçula amp;nbsp;ludos pcrn'nucruntcQiiarto minutiora quædafli
fgt;luiit.
43 Jouisßato ristemplum, 44 PortóP4 Utij.
^^LacusCur tlM.
partim fuperiorö dedarationi, partim implcndæ intentioni noftrar plurimum facictiai Qufbus de partibus,non tarnen aliter dicere cft animus, quam ut fingulos acflus tantigt; fper defcribamus,quoad loci,in quo gcreretur id munus,indicium fuerit nccefiarium. Et quidem quantum attinet ad religioncm,primä aram in Auetino ab Euädro po* fitam,6C ab Hercule dicatam Liuius in pi incipio eil autor. Aræ autcm uocabuH uimitaexponitM.Varro:Vbifrumentafedateruntur,area.proptcrhorum fimiÜtudl nem in urbe loca pura areæ,à quo poft etiarn ara deûm,quod pura : nilî potius ab ardogt; 4X Quidteia re,ad quem fie fit.Primum item têplum fuifte dicimus à Romulo dedicatS,ubi aras coell fratrum minorum ecclefia nunc uidemus.M.Varro,quum de uocabulo tcpli multa dif feruiffctjConcludittêplum a' contemplando dieftum. Alterius rempliloui ftatori à Ro* mulo uoti bello Sabinorû,in quo opimaferebant fpolia.defcriptio locimultahabeted gnitudigna. Primo loco non dubitamuseftè in collis Palatini radicib, ad occidental« plagam a propêmodue'rcgioncCapitolq nunchabiti,ubiipondasmurorûftareuidc P mus altiffimasicui loco fubiedîas proximasq; efle diximus,arcuû ueteru à Romulo po-* fitoruruinas.fuifle autê illi têplo propinquâ porta palacq, ex qua in forum Rom.ctiain propinquû iretur,Liuius itê in primo dicit.In quo Liuij loco oftendirur, Lacu Currfutn ubi primû ex ,pfunda emerfus palude equus Curtiûin uado ftatuit,ad auerfam fori por^ tâ fuiffejubi nuncTyberis eft;quæ uulgo Pallara appellat.^ quidë locus dcprcft'us,qiil lacum ipfum ÔC Fauftinæ rêplum,in quo fanêîi Laur.mirandaeft ecclefia, atq; impefaf. Neruç monumenta,ubi nunc dicit Noe arca,interiacct:Pallus nunc appelIatur.Scd de
Pe^ilio.
ïaeu Curtio plura Liuius M. Varro haber,çuius bæc funt uerba.In foro lacum CurtiS à Curtio dilt;ftum:cxtat amp;nbsp;de eo triceps hiftoria. Nam Procilius nô idem prodidit quod Pifo,ncc ^d is Cornelius.à Procilio relatû,in cp loco dehtffe terra, ÔC id ex fenatuicon-ftilto ad arufpices relatum.eftèrefpôfum:Deum Manio Peftilionê poftulare,id eft,cni2 fortiftîmû eodem mitti.tum quenda uirum forte armatum afeendiftein equum,amp;à cO' cordia uerfum cum equo in eo præcipitatû. co falt;fto locum cobifle, atcj eius diuinitus liumanaflc,amp; reiiquille genti fug monumêtum.Pifo in Annalibus fcribit.Sabino bello quod fuit Romulo ficTacio,uirum lortifïimum Mètium Curtium Sabinum,quum Rd tnulus cum fuis ex fuperiori parte impreffionem fecilïetu'n locum paluftrê,qui tum fuit in foro ante^ cloacæfuntfaêtæ,fèceififfc,atc]pad fuosinCapitoliûrecepiflerabeolocô inuenifle nomen.huicà opinion! Liuius in vij.lib.aflentiri uidet. Cornel. amp;nbsp;Ludlatiu* 4lt;f DcIfPit feribunt eum locum cfte fulguritûjamp; ex fenatufc.feptum cfie.id quia fàôum eft A. Gut templo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tio confule, cui M.Gcnutius fuit collega,Curtiû appellatû.Numam Pompilium regnd
potitum dicit Liuius in primo,quum urbê Romam ui ôC armis conditâ iure, legibus a« morib.condcreparafict,lanum ad infîmûargiletû indicé pacis belliq?fecifle:utapcrtul in armis elle ciuitatê,claufus pacatos circa omnes populos fignifîcaret.ld cft nunc teni plum,^d candidomarmore extrult;ftû,patcntibus quadrifariâportis ad fantftum GeoP g^ium in ucio aureo extat pene' integrum,cuius alio loco diximus Liuiu meminiffe,quS Fabios dextro lano profedlos dicit.ut autê id templum certiori teftimonio indicemus, d 1 ibet poncrc uerfus Oui.de Faftis, in quib. têpli lOcus Sé caufa ædificandi demôftratur*.
47 tiumifitM eruntqj fimul rationes redditacLatiæSCSaturniguocabuloru,atcp etiam numifinatislà ni cufucuius fculpturæ unû proximis dicb.in urbe naefti fumus.Ouidius itacfc lanum Iogt; qui facicns fic incipit;Nofcere me duplici,pofles imagine dixit:Ni uetus ipia dies, exté nualîèt opus. Erat aut pidtus biff ons,qua ratione dicit SatyricusJane pater primS,quê 48 LdfBÎnti thulia ciconia pinfit.ad altéra numi parte,cufa erat forma nauis, quae Saturnû in Italiart primo fuit, nbsp;nbsp;perduxinunde hare regio, de qua nûc agimUs, primo amp;nbsp;fpecifice Latium appellatacft»
Ouidij uerius:Caufa ratis fupereft:Thufcum rate uenit ad amne Ante pererrato falcifet orbe deus.Hac ego Saiurnu memini tellure receptû : Carlitib. regnis â loue pulfus eraù Inde diu gêti mäht Saturnia nomêzDidfa nbsp;nbsp;eft Latium terra latête deo.Quo bona pó
Héritas puppim ferUauitinære,Hofpitis aduêtuteftificata dei.lpièfolû coluit cuius pä eidilTima læuû Radit harenofiTybridis unda ïatus.Hic ubi nûcRoma eftjinceduafyb «a uircbaf:Târaq? res paucis pafeuabobus crat.Et quû Ouid. laniculi rationêrcddidifi fet,qijani fuperiori pofuimws loco^uenit ad noftrum de quo agimtjs lanqm} Quumtdï - ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..... ßjjt
-ocr page 293-L I B E R • î Ê C V N-D T S.
fint lafificur fias fâcfàtiis in uno,Hic ubi j'undla foris têpia duobufs babcsi.'DaO^tiC faiC- 49 fefora,Boarium uidelicct SC Pifcarium,inter quæ tcmplQ fuit ædtfîcatû,dbcctVarro in hæcueiba,SecunduTyberimadJanum forSpifcariuuocantzde Boario dicemus infra. 1° Èiusuerôacdificanditëplicaufaftiir,quiaT.TatiusobraptumSabinarûRoi-nanisbel ium infcrcnSjTarpeia uirginettitiata potitus arcc,poftea cQ Romari.ibi coflixit,^^ lani auxiîio,qui aquas terris cuomuit fuperatus eft:unde Ouid.eodê lib, Vrq; Icuis cuftos a'r millis capta Sabinis Ad fijmmæ taciros duxerit arcis iter.lnde uelut nunc eft per querii defcenditiSjinquitj.Arduus in ualles SC fora cliuus crat. amp;nbsp;infra : Oraq; qua pollens ope .fum,fontana reclufi,S3(^ repentinas eiacularu? aquas. Cuius ut utilitas puJfis pcrcepta Sabinis,Quæfuerat tuto reddita forma loco eft. Claudcbat auclani tcpium pacis têpo aperiebatfatifeente belfo, V r populo reditus pateat ad bella profcCto,Tota patet
dëptaianuanoftrafera.Pace fores obdo,ne quis difeedere poftit.Cæfareoq; diu nomi,- 51 DeiiehM ne claufus ero.Quado aSt fupra fanefti Georgn,quc ecclefia cardinalis colûiïæ Mœce- nomwù ratio» natisnoftri titulus extitit,fuborta eft mèfio,oftendâ corruptâefleeiusnominisappclla ne.Aucntmut tionê.No enim inuclo aureOjfedinuelabro dici debet.NamM.Varromontis Auend ni reddês caufam uocabuli,dicit fe maxime exiftinrare,quodAuêtinus à ueliiculo fît du lt;flus,^d quûmôs ipfe,à cæteris partib urbis paîudib.efiet exclufus, uehebantur ad ill« nauib,omneshomines:cuius ueftigia,^d ca pars,quæ dicit uelabrum ôfab eo uehenefî
adu uelaturaà uehendOjfîcutmerces à merendo amp;nbsp;ære. Vidimus fîipra exOuidiocîi- 5X Decîiw uum,perquê à Capitolio in foradelcendebatur fuifîeapudlanû, ^duerfusillidicunt, Cii{gt;itolin0i. Inde uelutnunc eft per quëdefcenditisj’nquic, Ardiius in ualles fora cliuus erat : eut cliuo etiârcfp5det,quafi é regiôe Capitolfi porta ingês ruinis fupra medictatê obruta, ad ecclefîâ Saluatoris inMaximinis,q ui cliuus crat,cftq5 nûc ornaniêtis fpoliatus, lanS interô(:Velabrumfîueccclefiâfan(fiiGeorgij,quâin VelabriruinisædificatâaffiTmagt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
mus.InnuithuiusuerbilocuSucto.Trâquil.inuitaGæfarisinhgcuerba. Gallicitrium:- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
phi dieVelabrû præferuebës,pcne curru excufïus eft,axe diffralt;fto:afcêditcj Capitoliu
’(3 adluminajxL clephâfis,dexna fîniftralychnos geftantibus. lanitemplo,utmihiui s? ArgUelun deor,ampie'oftcnfo Argiletum ad que locum Liuiusi!ludfuiffèædifîca£3dicit,qdfue-rit dicamus. Varro Argiletum funt qui feripferunt ab Argo,^d is hue uenerit,ibi(^ fîtfe piilcusialq ab argilla,quod ibi id genus terræ fît. Ad fuperius diôa lànôtiGeorgtj cede fîâcontinetinfignisædifîcij,quodVelabrumfuiirediximus,reliquiæ.Extâtlt;$inportæ cuiufpiam marmoreæfrontifpicio literæ huiufmodi, Imperatorib.Lucio Scucro ièptigt; mioa: Mgt; Aurelio Antonino,âiluliçAuguftg marri négociantes Boartj eor3numini.
Vnde uidet forû Boarium,^|d ibi proximum ac fubiecftum fuit âbobus,^s üîi uenderêt emerêtà ncgociatores fuifle dicftû.Idtp M.Varro affirmai per hæc ucrba:Quô quid ge nera côferrent,forû appellatû:additumL^ ab eo cognomê,ut forum Boarium. Sed quS fatis uerifimile nô uideat in tantf celebritatis loco,quê hinc lani tcpium inde Capitolif diuum publicum Slt;f alia parte palatij Auguftorum radices circunfepirêt,boucs fuiflfè ucnundatosialiâ afferemus eius fort nominis rationê.Cornel.Tacitus primarium colë^ dæ urbis initium rcfcrens,illud in foro Boario fuifte dicit,quo in loco tauri ad fulcum ß gnandi ambitus faciendu adhibitf,æncû fimulacrû fuifle ortendinut nô abfurde' innuat abeobouCjBoariumforumfuifleappcllatum.cufus æneibouis memoria nos opinari facit capita boum, quæ omnib , in ædificqsmulta uidemus infculpta, ab optimo bouis augurio,quod indcfîgnanda urbe habuerit.tantæ uencratiôi habita fuifle. SSthçc Coï nelq uerba,fedutplcraq^ eo inlibro mutilata.lgif àforoBoario ubiæneum tauri fîmu* iacrum afpicimus,quia id genus animalium ci aratro fubditur, fulcus defîgnandi oppi.* dicœpitjUtmagnamHcrculisaramcôplecfteretur.Decodê tauro ÔCforicognominis îatione,ôuid.certiora habetmultis inuerfib.inquib.uulttaurüibifuilTeimmolatuni atfß confccratum,ob memoria ui(ftoriæ,quam Hercules de Caco ibidc habuit,poft tau rorum rccuperationê,quos Cacus abegerat. Cacus Auctinæ timor atfÇ infamia iÿluæx ôf inferius:Immoîat hic ille taurû tibi lupiter unûVilt;ftor,amp; Euandrû ruricolasc» uocîi: Côftiruittÿ fîbi,qug maxima dicit,arâ,Hic ubi pars urbis,de bouenomê bahet.Ha'cca* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
dê inurbis parte apudquâLatij origine fuifle,amp;uetuftûextare lani têplû oftendimusgt; , » duo item extaat tjetuftiorê Jano prigiticm habentiai non minus quam lanum maio-
X 4 ritx
-ocr page 294-I N s T A V RA T AE R O M A B
ri ex parte Integra,fèd quorum præfentia famâ imnuat.unuiti eft Vefe,a!iud Afyîi teffl J 'Veßatem plum. Etq.iii'dem VeftætemplumfuifleantecôditamRomâmjinquoÆneasdcositn pl»m. poftiK,ab incenfa Troia àddutftos OuÉin 11 Faftörühi oftchditlam pater Æneas facra lacra altéra patretnAfFeretjIliacosexcipeVcftàdcOs,In libiaütcm 111 conccptûRo muli de Marte amp;nbsp;Sÿluia Veftali ôftêdere uolens: Veftæ têpluni Tyberi propinqüû fU» fcofténdithisùerfib.Syluia Vefl:aîis,quid.n,uetatindemoueri f Sacra lauaturas ariihc petebât aquas. Ventüm eratad molli decliuê tramite ripam:Ponitur éfummaficlilis ut na comà.relîà refedit humi,uêtoscp accepit aperto PedlOi e,turbatas reftituittç côrtiâs» Duni led« umbrofe falices uolucrCscß canorç Fecerüht fohmos ÔC leue rtiUtmur aqiî?« quodaùtêTybcriQCmonumentis Niim^c propinquuni fuerittêplum Véftac, oftendic etiani Horat.in Odis his carminibus. Vidimus flaüum Tÿberim retortis Littore Etru^ feo uiolenter undis Ire deieeSum monunicta regis, Têplaq? V eftæ.Iliæ dum fe nimiunt querenti laclatultorem uagüsjamp;finiftra Labiturripa loue non probante Vxorius am^ nis. Liuiüs etiamin primo dicitNumâ Pompilium pôfüine facerdotiû ueftealbaad-- P ueclumjamp;uirgines inftituilïè,fed locum nô indicâtSéd quando fuprà exVarronc uidi anus forum pilcariûfuifle inter làhi têplum ÔCTyberim, intelligere poflumus ex Liuiu in V t de bellô Punicô fecundo,Têplum Veftæ apudTyberim amp;nbsp;ad diëlum forum fu» fe.Nâquùm Liuiüs incéndiüm deferiberet, quo tabernæ argentariæ arferunt ftibiûxiu Côprehenfa pólfea priuataaedificia(nelt;ç.n tunebafilicaeerât) comprehcnfælatumfe» forum cp pifearium ac atrium regium.ædes uixVeftæ defenfa eft. Qiiâdo itaq? in numis acncis argentcis(ç,Mammea: genitricis Alex. imp. Liuiæ genitricis Aurelq Antort* ædem Veftæ fculptam uidemus rotundam,columnis in circuitu altare münientib. non dubitamus cam fuifle,quænunc ad Tyberim contra lanitemplum propemodum intf^' 57 Aßlum gjJ extat. Afylum autem quid fucrit,oftendit Liuius in primo, per hatC uerbaî locQ qui ’***’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunc feptus denfis fentib.inter duos lucos eft,Afylum appellat.eô ex fiftitimis popül*^
turba omnis,fine diferimine,liber an ieruus eilet,auida nouarUm terû perfugit.ldqppü-' . mum ad cœptam multitudinêroboris fuit. Ouid. aütcm in fecundo Fafforum ofteitdil ü ill ud fuifîc extra Tyberim.CapttoIium inter ÔC Numæ penetralia,quæ Carmentis tetfl' plum fuCTunt ad Auêtini radices,ubi Carmentàlê portam fuifîe docuimus. T um qüöif uicinilucus celebraturAfyli. Qua petit æquoreas aduenaTybris aquas. Ad pcnctraU Numf Capitolinumtç tonantê;aduenâ autê dici Tyberim SC lacris exclufum patrijs qn extra pomœrium labitur, Macro b. ex Maflurio innuit : ÔC partem urbis laniculum ap' pellatüm,qua Tybris ad eum conclufus eft locum,contra primas Auentini radices fini 5« Porsrupit riuidcmus.Ouid.itemin 111 clarcofteildit AfylümfuifîèfubfaxorupisTarpciae,cufuS Tarpei£ cor z pars maxima domus amplæ magnitudini acqüiparanda proximis dieb. colfâpfa eft, ruitnuper. nbsp;nbsp;quincp mortales in hofpitatoria taberna opprellînfîcut Liuius in bello Macedon. àliàs
fimile faxum,ô^ proximo cidem loco uico lugario fecifle feribit. Ouid. cnim quum de ancilibus multa dixiflet,hos ponituerfus:Romulus utfaxo lucum circûdedit alto,Qui libet huc,inquit,Côfiigc,tutus eris.Afylûigif dicimus omnia occupafîe loca, quaenuno à collapfo Tarpciac fâxo,ad fancftac Mariae ponté,8C hineVeftæ,iilde lani têplo in Aué' tini radices,à proftitutis mulierib.nunc maiori parte habitata uidemusrut mulierib. itn 59 Tfwpl«w pudicis à parentib.uin'st^ profugis,alterùm nuiic Afylum uideaturirtftitutum.Nccab^ aßliquid, nbsp;nbsp;nbsp;îurdéuidemuropinarûuetuftum illudtcmplum,quôdfaxoingenti qüadrato extrii(fiû
fariÔæ Mariæ Ægyptiacac dedicatum,ad areâ pontis fanêlæ Mariæ eft, Afyli templuin fuifîe.Sed tcmpla deferibere omnia fu«it operofilïtmum.'necnunc quidêexpedit quu alijs inlîngulorum locorum deferiptionib. fâépcnümero fitoccafio affiitura. Aliud in eo CurU nbsp;nbsp;urbe celebcrrimum religio habuit ædificiS Curias ucteres,quarum fupra locum in Cati
tufadquid. nbsp;nis cOntra amphitheatrû oftendimus. Varro fie dceis habet. Curiae duorum genérumî
ubi curarêt facerdotes! res diuinas,ut curig uctercs:amp; ubi fehatus humanas:ut curia Ho Dthitqute ftilia.Etaliolocoidê Varro:Curareàcuradilt;ftû:ô(f cura quod corurat.Curia,ubiftna' fpeäauerunt tus remp.curat,fiC ilia ubi cura facrorum publica. De his quae ad rempub.fpedlauerunt «rfremp. Cen* diôuriillud praefamur, Nos politica feribere non inftituifîè : fed locorum deferiptio' t*quot;quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nem,in quibus reipublicæ cüraùd alfqua ex parte ämaioribusgerebatur* Primus au^
tem locusfuifte uideturAfylum',in quäiLiuiusin i.RomuIum dicit creallè centum SenJ'
-ocr page 295-L I B fe R S È C V N b V S.
ScnatOfèSîfîuc quia is numerus fatis eranßue quia foli ccntu crat,qut create patres poC 'PutrÏc^ unde. fentPatres certe abhônore,patncqfç progenies eorum appel'.ati. Locum afit ptimum.
lUmhoftiliumregè Curiam HoftiliâædificaHetficfequitur. Ante hac roftraifub dextra ez Dtro^rii huiusComitio locus fubftrult;.qus,ubi nàtiônum fubfifterêtlegati, qui ad Senatû eflent contüià Gr/« ' milTi.hincGrecoftafis à parte,ut multa fenâculû fupra Græcoftafim,ubi ædes Concor-
I diæôCbafilicaOpimia.Scnaculûuocatûubifenatusautubifenioresconfifterent.C^a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
tuor hic,roftra,Comtt,Græcoftafim,2v' Senaculû, quac in reip. adminiftratiôe maximo iempcruCuifueruntindicaturiordinêVarronisfequimur. Roftraquid fuerincLiuius ’ inlib.V11 i.oftendit.Naues Antiatum partim iriftaualia perdudæ,partimincenfæ: ro-ftriscç earum fuggeftum in foro extruôum adornari placuit,roftra(^ id têplum appella tum.Qui ergo deferiptum fuprà a nobis forum Rornanû cognofeit, amp;nbsp;Vaijonis uerba
. côfiderat'.facile intelligct,roftra tcmplum ad radices palattj fuiile,qua is mos ê regfonc è opponit ætatisnoftræCapitoliOjSC ubinGceft paruafanôç Mariç de inferno ecclefta. âd aût dicit roftra fuilTe ante Guriam Hoftiliam,fic acccptmusiut partim Curia hoffilia aCœlio monte,in quo eâ futile certiirimû eft,pro fui magnitudineroftra uerfus,partim roftra à Palatino móte,inillam protendantur. Græcoftafisautcfubdult;lusaddextcrâ ^4. roftrorumàComitio,proculdubio fuitinmôtis Palatiniangulo:qui côtraAntoniniet fiiubi. Fauftinæuxorisextantctirulonotinima,inquib.fanlt;ftiLai3r.mirandaecclefiacft aedi Sw4chI5 ficatainfurgit,Uineis quantum ruinac nô impediünt côteeftus. Scnaculi autem locus fu praGræcortafim extruiftusubifucrit,ultra diccrcnon expedit,quumutriufcçicdifictj ruinas in uineisconiundtasconfufascçccrnamus.acdemConcordiæ ex prædictisfuifte ÿg Concorà àpparebit codé in Palatino colle,contra templum Romuli fiue fantftorû Cofmç amp;nbsp;Da 4i4 uwtgt;l«nfc miani in illo extruôtâ ecclefiam:ficlt;^ m clius intelligitur, quod ex V arrone de lacu Cur tio diximus-.ubi armatum equo i nftdentem Curtium,ut rapidiore curfu tn hiatiï fe præ* cipitàtetjà côcordiauenifte d\ci t: Câ loco ubi poftcafuit Concordiæ templum,quod Li
C uiaGermanici mater xdificauit.ld Ouidius in Faftorum lib. oftendit primo. Hanc tua côftituit genitrix 8^ rebus QC ata:T emplat^ fecifti,quæ colis ipfa deç,Èamff ædem dTi bcrioimp.dedicatâfuifte Suetonius oftendit. Comitiumfuifte inforo Romano inter «7 Comiti«« turrim quæPallara appellat,Slt; lacus Curttj locum collisc^ Palatini,quem foro imminc «bi. reuidemus radices,ÔC Fauftinæmonumentafiue fanHiLaurêti) mirandam ecclcfiam, facile intelligi poterit exfuperius ditftis Dc quo quid fuerit priufqua dicamus, doloris itnpetu nos trahente,noftris amp;nbsp;futurorum ieculorum hominib.notu fore uolumus,pot cos nunc expublico ætatis noftré inftituto ibi,SC nullo alio in loco,qd fçpé uidimus uc nundari.ls locus quumultisfeculis nullum habui(rette(ftû,eoanno primum,ex ^Hannibal inltaliâuentftct,ficutLiuiusin V11 defecundobclloPunicofcribit,tclt;ftus fuit; eumdeniqjàCaioCæfareinftauratumfuitrcSucton.eftautor, Comitq uocabulum fi-eut A.Gelliusinno(ftib.Atticisoftêdit,Slt;locoamp;alt;ftuicomunefuit.De locoquidem eomitium iijtt qn fatis dieftum cft,de atftu plura dicamus.Duobus inlocis fupra ditfto f. amp;nbsp;Câpo Mar-tio,ocs deligebant fiue ditftatores fiue côfules 5c prætorcs,fiuc ait) magiftratus. Fuittp triplex deligendimodus,dcquib in A.Gelltjlib.X VI fie habetur. In lulij Felicis libro feriptum eft'.quum ex gencrib.hominum fuff^ragium feratur curiata comitia efic,quuin ex cenfu ÔC aetate centuriatatquum exrcgionib. 5^ locis tributa; hincuidemus in Liuq ab V C fecundo'.ea in côtentione,quam patres cum plebe per annum habuerunt,nec e€ fugere potucrunt,quinVolero ex plebe tribunus reficeretur,rogationc ilium tulifle ad populum,ut plebei magiftratus tributis comiti)s ficrêt.Pcr ilium enim comitiortj tribu torummoduconuenientib.exregionib. amp;nbsp;locis adfuffragiaomnib. cuiufcun.cçactatis amp;nbsp;conditionis plebis multitudo fuffragtjs prseualcbattubi in comitqs cent.’àriatis, quac ad eam diem fuerât patres per diètes etiâplcbcios,quê ucllent creari fa.ciliter impetra-bant.ltacç præter fenatus côfulendi grauitatem,nihil à Romanis faèftitatü uidemus, comitiorûhabendorûinftitutionixquiparandûducamus.Coraitiacçuerusfolidiffimç ïeipôC libertatis neruus,câ uim habucrutjUt tantûlibertas detrimenti fecerit,quantunM fenfitn comitijs cft detradû.C.C3cfar acrario expilato, diôatura per faôiofosin per* çetutt aCamp;itnpt^,comitia in totû aufenc non aqfus eft;ça cû populo fient Sucton. feribit
Ibrdtua
-ocr page 296-tMSTAVRATAE KOMAE
fortitus cfljiit cxccptis confulatus competitonb.de cætero numero candidatorum pro g
parte media,quos populus uellet pronunciarent,pro parte altera Qs ipfe dixiflet. Hinc dicimus quod pridê à nobis multi dcfiderauerunt : cófueuerunt qui magiftratus pctere fnftituiiïèntjpoteftatêpetendi à fenatu Sx^ populo fibißeriimpetrare;amp; quum Comitiö rum dies aduenilFetjCOs ut cóipicui eHcnt cadidatos prodire,lingulos preliêfando ora.* Cow/tid re,utfuæ dignitatis haberentrationê. QuodautemincampoMartioetiam habereii
fficw tn cam^ fo [Aartio foli ta haberi,
y o lOCUf ca pi Marlij pro comitijs.
•ji Demonte (iiatorum.
tur comitia,âf qualiter tribus ad fulFragia citarenf,innuit in uita Cefaris Suetonius,ubi de coniuratorum,a quib.Cæfar interfeóus,cófilijs dilTcrens dicit. Qui primum cunâa ti,utrû ne in campo Martio per comitia tribus ad fufFragia uocantê,partibus diuifis po^ tedeijcerent.Pons uero quis 0(ubifuerit,quo Cæfarêconiuratidcijcere cogitauerant, tâtum abeftjUt extet aut fciatunquod campi Martij,de quo infra diffufe dicemus, corn! tiorum locus ignorat.Sed quâdo res pon:ulat,co in loco dicemus,ubi nunc colûna Co-' clisextat,quam Antoninu Pium Aurelium pofuilîeconftat. Campi Martij proprium fuinclocumu'n quo fuffragiadeligcndis magiifratib. fercbantur : amp;tumulum qui poft p earn columnâcu,occrdentaîêp!agamuerfus,corruptenuncacceptorum dici, quSfuC' fitmonsCitatQrû:corûfcilicet,qui poftquâcitatitulerâtfuffragia,nelaturisfcimmifce f enr,5lt;^ cui fauilicnt dicere poircnt,pcr diclum tranfeuntes pontem feparabant.De Au
gufto auiêfcribitSuetonius,in hf c ucrba,Comitiorum quoq; ius priltinum rcduxit,ac ’ nbsp;' multiplicipocnacocrcitoambituFabianisSC Scaptenfib.tribubus fuis diecomitiorß,
ne quid à quocp candidato defiderarêt,fingula milia numû alPediuidcbauSC infrâ;Quo tiesmagiftratuuin coiniujsinterfuiflct trib.cumcandidatisfuis circuibat,iupplicabatcß yi CdwpKî more folcnni.-ferebat ôfipfcfuffragium intnbubus,utunuse’populo. CâpusMartius Martius quid, ne ultra promifi'ummoremur,fic a Liuio defcribiturinfccûdoiAgerTarquiniorû, qui •“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter urbê ôôTybcrim fuitconfecratus Marti,Martius deinde campus fuit; eaLiuij uet
ba côfiderantes uidcmus,quicquid Capitoliû SC Tyberim interfuit,fuifle câpQ Martiffgt; Nam urbs prima ad Capitoliumfîniebat:hoc idem oftêditOuid.luturnæ ædcmdefci'i
Vbiaqua bês,quam uultfuilîe in ea parte,qua campus Martius uirginea ambitur aqua, his uerff (J uirÿnea. bus:Tcquoq;luxcademTurnilororæderecepir.Hicubi uirginea câpusobitur aqua, luturnâ cnim fui(le Turni fororê, quæ lacui in quo fubmerfa obijt id dédit nomen, fatis Conftat:Fuitq^islacus,ubi propcaquam uirgineam,nuncpro luturna corrupte' dicitur ' nbsp;' Lotrcglio.Virgineamautem aquarn,per Qiiirinaliscauernascâpum olim Martiumdi
' cîtur illabi.Certum quod nulla alia aqua urbcm Romain nûc illabitur,in cuius formati tulus ex marmore excifus,haecrctinet uerba.Tyb. Claudius Drufi filius Cæfar Auguft. duclus aquaeuirginis deftinatosperCæfarem afundamcntisnouosrefecitac reftituit: quanquâSuetonius aquæ uirginisinurbem perduifîæM. Agrippæ laudem attribuic: quern fecutus elf Iulius Front.de aquæducffibus tratffans his uerbisild Agrippa quum iam tertio conful fuiflet G.Scntio P. Lucrctio confulib. poft annum tertiumdecimu $ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ruliamdeduxcratgt;aquâuirginêinagroLucullanocollelt;ftâRomâperduxit.Diesquo
Vtrginea primum inurberefponderit v.Iduslunias.Inucnituruirgo appellata,quodquerentib. aquam militib.pucila uirgunculauenas quafdam monftrauit, quas fecuti, quifoderift, ingentem aquæ modum inuenerunuhabuit uero campus Martius multa, quorû mini' mas nunc ac prope nullas extare reliquiasmiraculum eft.Nam eain parte, qua quia de prefTjoreraquallem Martiamappeliarunt,ubinaumachiamillam Cæfarêedidilleinfra 74 DeMdu dicemus:poftea Octa. AuguftusMaufoleum cxtruxit,quodclTetnon fuum modoftd foleo Augußi. omnium imperatorum fepulcrum.dequo Suetontj funt hæc uerba. ReliquiasMaufo' Ico condiderunt.id opus inter FlamineamuiamripamqiTybcrisfexto côfulatufuoeJî truxerat.Eius Maufolei opera pulcritudinemcß Suetonius qui infpexit, quia id ætcrnô ^utauit futurû defcriberc neglexit.CalFiodorus uero omniu ultimus, qui de rebus Ro' rnanisfcripferunt,dumadhucftarcnt,ra!iadeMaufoIeofcripfir,quçnullomodo uel ea ratione omittenda duximus:quianuncfolus fornix fundamenta in deprelfa ualle fuft^ fariSjUbiAuguftauulgo dicitur extat,itahcrbidus, utnûquâdeftitutisin pafcua anima îib.careat.Suntq? hæcCaflîodori uerba;Sed mundi dominus ad potentiam fuam opult; êxfóllcns,mirandam Romanis etiam erigens fabricam in uallem Martiam retendit An giiftus.immêfamolcsfirmirer præcincfamontib.continetur,ubi magnarû rerS indicia çàuder entur.ßftTena quippe oftia ad x u figna pofuerunc. Addit quocj alia Calftodo rus
-ocr page 297-LIBER SE C V N D V S,t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.51
tiis,quæin {pciHacuIorum cîefcribêdis loris dic.eniusifîd tarnen infra dieit dtiös ibifuifle 1S obehfcos,quorQ unus minor amp;!: loco altior, qui Pinciano nûc in colle proftratus cemit Lunæ,alter Soli dicatus fuindc quo Pli.fic fcribitJs obelifcus,qui cft in câpo Martio,cê turn deccm pedum eft à Mcrofodidc infcriptus:ambo rcru intcrpretationé Ægyptioriï philofophig contincnt.Eidem qui eft in câpo Martio,diuus Auguftus addidit mirabilê ufunijad deprehendendas fob's umbras dierûcç ac noêf iû horaSjftrato lapide ad riiagni tudinê obe!iici,cui par fieret uinbrarûeffecftuSjdiesÔLhoras paulatim per régulas, quæ funt ex ære inclufæ,fingulis diebus decrefcere ôC augefcere : digna cognitu rcs Ôl inge^ nio fœcundo.Manilius Mathematicus apicis auratam pilam addidit,cuius uertice um» bracolligeret infeipfa:aliam foieimitariiacülanteapicc,rationcutferütà capire homi nisintelIcria.Hæc triginta feréannis non congruft,iiue fob's iplius difibno curfuamp;f cdz lo aliqua ratione mutato,fiuc uniuerfa tellure a cêtto fuo dimota ut dcprchêdi et in alijs
P accipiOjfiueurbistremonb.ibiterragnomoneintortOjfiueinundationibusTyberiseft P immerfafundomolisintcrram quocpdicanturiacftafundamenta.EtJuliusCapitolinus
in trium Gordianorum geftis rebus SC eorû ultimi uita fcribinEum inftituifle porticum in câpo Martio fub colle pedum mille, ita ut ab altera parte mille pedS porticus fieret, atlt;ç inter cas fpatium paritcr pcdum quingctorum, cuius fpatij bine atep inde uiridan'a rircntlauro,myrtoôCbuxoficqucntata:mediumuerôlithoftratumbreuibus columnis altrinfccus poficis,6lt;: fingub's per pedes mille,quod effet deambulatorium,ita ut in capi te effet bafilicum,pcdum quingentorum. Cogitaucratpræterea cum Mifitheo, ut poft bafilicûjthermas æftiuas fui nominis faccret,ita ut hyemales in pn'ncipio porticus p o neretjfuo ufu effent uel porticus ucl uiridaria.Scd hgc omnia nunc,âf priuatis poffcfiio nibus St horn's occupata funt atqj ædificijs.Multa adduximusrerum campi Marti} tefti tnonia,quod tamê fuprà affirmauimus, locum ubi propn'ècâpus Martius appellabar, in deligendis magiftratibus fuffragia ferebâtur,fuifle,ubi nunc eft Coclis Antonini co» lumna cxfuperiorib.Iub} Capitob'ni uerbis côiecfturaaflecuti fumus. Nam quum Mar»
G tiaAuguftioperib.Maufoleoadic(ftisplenaeffènt,ôuab'afuperioraloca,partimDomi tiani thermis,fupra fanâû Silucftrum,partim luturnac tcmplo,ÔL aquç uirginee duiftib, abfcp campi Martij memoria notifftma effcntmullus relinquit in campo Martio colb's. fecundum quem porticus ilia mille pedum conftrui pofleqprçter ilium,que Cocb'di co lumnæad occidentem iblem proximum in media fui parte Citatorum diximus appclla tum. ColumnamautemCoclidem Antonini Pij fuifle honoripofitamcôftat,quod fa 7^ Decolit^ ricsfuanobis,multisq;xtatisnoftræabnumifmatûim'aginibusnotiffimailb's inrebus CodJtic gcftis,quib.ccntum fcptuagintaquintç pedes alta infignitur columna infculpta cerniti Awtonmu §extictiâRuffîurbisdefcrmtio,quumduastantûmodoinurbeRoma fuifle Coclides ,columnas dicitjhancinara Flaminijrcgionefitâ Antonini Pij appellat. Necpotuitmigt; iiorq?millcpcdumporticusfieri,quaeparteuna clauderetcampum,qucm earationc ampliffimu efîe oportuit quod multa milia hominû in ilium,deb'gcdis defignâdiscj ma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘
giftratib.concedcrcnt.Non enim folæ tribus quinqj ÔC triginta oêm populurn,qui Rogt; inæ effet,fiue intra mœnia, fiue in fuburbanis Si agro côplexæ, fed par prope numerus 77 îfatûf ai £) ex Italia ad ferenda fuffragia comitiorum tcmporib.côfluebat.Hæc autem, quia paucis comitù Rom notafuntjlibetteftimonijs côfirmare.Sueton.inOriauij uita,fi'c habet:Vrbeurbanistç wcniffê plurt» rebus adminiftratis,Italiam duodeuiginticoloniarûnuméro dedutftarum fi’cquctauit, opcn'bustç acuecftigalib-publicis plurifariâ inftruxit: ctiam iure ac dignitatc urbi quo-dâmodo pro parte aliqua adæquaiiiqcxcogitato genere fuffragiorum,que demagiftrà tib.urbicis decuriones colonici in fua quifqj colonia ferrent, Ôif fub die comitiorum obgt; Cgnata Romam mitterent. Afeonius aût Pedianus Cic. orationes exponens oftendir, multis Itab'æ ciuitatibus,prætcr illas uigintio efto colonias,ferendi in cam po Martio fuf Iragijiusfuifle.Video eniminquitin Annab'bus eorû,qui Punicum fecundûbcllû feri» pferunt, tradi Placentiam coloniam deduri â pridic calcdas lan.primo anno cius belli, Cornelio Scipione pâtre Aphricani prions,T.Sempronio longo confulibustnccp illud dici poteft,fic cam coloniam dedueftam efle,qucmadmodum per plurcs annos Cn.Pô» pcius Strabo pater Cnetj Pompeij MagniTranfpadanas colonias deduxCrat.Pópcius ciuranonnouis colonis eas inftitqiqfedueteribus iacolismanctibus ius dedit Latij, ue
poflènt
-ocr page 298-LN S T À V R A t'a E R O MAE
poflenthabéreiiîSjquod cæteræ Latinæ Coloniae, id eft,ut petedi magiftratus iure end Ê tatem Romana adipifcerentur. Placentiarn autê fex milia hominû noui coloni dedudi funt,('nquib.equites deducendifuit caufa,ut opponerentur Gallis, qui etiâpartemltagt; nbsp;nbsp;1
iiætenebant.Deduxerunttriumuiri P.Cornelius z\fina,P.Cornelius Mufo,Corneliiii | Scipio.EamqiColoniâquinquagefimâtertiâm dediKftamefieinucnimus.Nec uerô It* licis folum ciuitatibus,fed externis quoqi Sf remotiffimis à populo principibus ùeRo* manisjius Latq datum fuit:quod quidê amp;nbsp;fi multis teftimonijs dôcerepoffimus,unico nunc oftendifte contend erimus. Vlp.nàntp iurifconfultus ille egregius in Digeftoruni librisjtitulo de Cenfibus fie habet zPhœnicefplêdidifiimaTyriorum Colonia eft in Sy rianindemihiorigo eftnobilisregionib.SyriæSiculorumantiquiftimæ, armipotêsfoc
fter,ob gratiam in R.P.fmperiumi^ Romanum,ob infignem fidém lus Italicum dédit.
78 Deinlula CampiMarttj deferiptio ad alia duo Equuriâfamp;T louis infulamdefcribcnda nos traliif« j gxrfn: inurbe SedEquuriâfpcâaculorumlocorclinquimusJnfulælouisoriginemLiuiuspoftcatn F r piMarttj deferiptionê oftcnditjiisucrbis,Martius deinde campus fuittforteibi tuncfe ges fratris dicitur fuifle matura meffitquem campi frutâum, quia religiofum crat corifu nbsp;nbsp;;
merCjdefetfiam cum ftramento fegetem,magna uis hominum fimül immiila,corbib.fu nbsp;nbsp;{
derc in Tybcrim,tenui fluentê aqua,ut medqs calorib.foletn'ta in uadis hæfitâtis frumS tiaceruos fedilîèillitos limon'nde infulam paulatim Ôdalijs quæferttemereflumê code ueclis faâam.Poftea credo additas moles manui^ adiutum,ut tam emines area fi'rmaà templis ac porticibusLufiinendis clîcr.Ea autem in infula duo fuerunt templa louis f 5c Æfculâpij nepotis fui ex Phœbo,de quibus fie cft in primo Faftorum Ouidij: Quod tn ex illis licuit mihi dicere faftisiSacrauere patres hac duo têpla die. Accepit Phœbonyiit phacß Coronide natum,Infula diuidua, quam premit amnis aqua.lupitcr in parte eft:ce pit lociis unus utrunqjtlûdîaqi funt magno templa nepotis auo. Legimus autem ipfant infulam aliquando Licaoniam appellatam effe^in quaGelafius rj.pon.ecclefiam ianôi Bartholomeiuelextruxitjuclquodmagiscredimusinftaurauit. Pontem quiipfam Ô 1 infulam iungiturbi,indicat titulusmarmore excifus Quintumlepidum ôTM. Curiutir nbsp;nbsp;f
ædilcs:alium uerô qui ipfam infulam laniculo iungit, Valentinianum fuperiorê amp;nbsp;Va* nbsp;nbsp;I
lentê,qui Romanum imperium primus ad ruina pcrduci adiuuitjCXtruxiffe. Quos nti* per tua pontifex Eugeni opera inflauratos,amp;Tiburtino lapide ftratos uidemus.Poft^ nbsp;nbsp;’
deSenatus ÔC Comiriorûlocis,quæ duorcip.SC libertatis maxima fuerunt fundament*' fatis cftdidîum, Deærario ^d cafle' Sxb intégré euffoditum fuit libertatis neruus, cftcî cendum.Eius locus eft in Tarpeia rupc,cuius non paruam partem,amp; qua aerari)furtdat*
fiWTyberis.
Tewpîrf Jouis ZSquot; Aefculapi].
7 5gt; Gela/ius eccleßamf.ßar tholom£i.
8 O Ponfjn= fuie.
81 E«gfrii‘«j pontem Valen titiiani inftaua. rauit.
ÿz Denerario ubi.
mcntafuftinuillerenemusyperhosdies collapfam uidimus.fuperiori locodoeuirtuis Varronem uoluifieTarpeiummontcm Saturniam à prifcisappcllatS, amp;nbsp;in eo Saturn! 8^ Afgt;-4r{«w ;çdem fuifie.Ei Macrobius in Saturnalibus ficfchbit: Romani aedem Saturniæraritm
ad quid.
elleuolucrüt,quod tempore quo ltal(amjncoluit,fertur in eiusfinibusnullumfurtuiu cfFc comiflum. Varro ctiam ad libri quarti De lingua Latina fine fuper uerbo Trutiriäi
Vcfiigium etiam nunc manet in a:de Saturnijquod etiam nunc propter penfuram,tru* -tinä habet pofitam,ærarium abeo appellatum.Exqüibus omnib.colligitur ærariûfuifi fe,ubi nunc faxum uidemus ædifictjs denudatum^contra Tyberim ecclefiâ fanât Nt çolai in Tulliano carcere fuperemines.Scd nlulta de illo libét fcribcré,loci dignitatê c5 ôis admitabilern redditura,quæ ex trigefimo tertio Pliriij libre ordirie ex'cerpfim'üstPó pulus Rom.ne argento quidem fignato antePyrrhum regem deuiclum,ufus elî.Libra’ îisjundeetiânunc libella dicit,5lt;f dipondiusappendebaturalTis.Qiiare æris grain's poe na di(âa,SC adhueexpenfa inrationibus dicuntunquin etiam militum ftipendiorû hoc éftjftipis ponderandæ pcnfatoreslibripendesdicuntur.Seruius primus fignauitæstan' te rudi ufos Romæ Timeus tradit.fignatû cfl nota pecudu,unde ÔC pecunia appellatur: atgentum fignatum eftanno urbis quingentefimo oâogefimoquinto Q,Fabio côfulc Se/lertiiim. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;annis antebellum primumPunicum.Etplacuit denarius pro decern libris OTS.
« Knfd Q^j,p^Q quincp ♦ Seftertium pro dipondio ac fcrriilîe. Libra: autem pondus æris imminutum bello Punico primo, quumimpenfis res publica nonfufficeret. Nogt; taæris fuit exalteraparte lanws geijiinus, exaltera roftrum nauis« In triente uerôâf
Libripetides.
Pecunia.
Denarius.
flt;4 No/lt;t
lt;rtf.
qua*
-ocr page 299-11 a E R S É é. i N P J. -
Ä ^uadrantefcefquadrâs antea triuncis uocabat à tribus uncqs.Podea Mannibalc urgen:^ te,Q,Fabio Maximo diedatore, adès unciales faedi, placuitq^ denariû fexdecim adibus permutarijQiiinariû O(donis,Sedertium quaternis,ita rcfp.dimidiû lucrata ed.ln milp
Ô5. Ph'iiii genttßgMtr ttotd.
gff.ArgFnttiHi Rbmani ib tfi» butis linkerd • uituhc
tari tamédipendio,femper denarius pro decern adibus datus.Nota argenti fuere bisæ atcj quadrigæ,Ô^indebigatiquadrigatiqj, moxlege Papiniana, femiûcialcs faidiaflæs. Liuius Drufusin tribunatu plebis,oedauâ partem arris argento mifeuit. Aureus numus pod annum (exagefimum fecundum percudus edi Sed prçtef alia mirot populum Ro-manüm uiedis gentibus,fempcr in tributo argcrttû no aurum imperade.flcut Carthagi-hi Hânibale uicdo.argéti pôdo annua in quinquaginta annos,nihil auri.SCinfra: Auri in populi Romani acrario fuere Sexto Iulio,Lucio Aurelio côfulibus, fepié bellis ante bel lum Punicû tertiû,pondo ieptingenta uiginti fcx,argenti nonaginta duo milia,amp; extra numerû trecenta ÔCfeptuagintaquinc^ milia. Item Sex, Iulio,Lucio Aurelio côfulibus, hóe ed, belli focialis initio, otdingeta quadraginta fepté auri pôdo. Cæfar in primo in*
Ç troituih eiuilibello,ex aerario protulit laterû auteorû triginta fcx milia, in numfs po* ' do trccéta.Nec fuit alijs téporibus refp. loeupletior, Mis quæ ad arrariû fpetdauere per-feriptis, iudicia magnam in reip.adminidratione uim habentia, ubi habita fucrint icri. bendû nobis fuit,nili fatis fupra de illis fuidet ditdû.In curijs enim ueteri ôf Hodilia pô-lt;ifîcq ciuilis iuriû eaufac agitabahtunquanquâ pro rodris,amp; in comftio,5lt; diuerfis in fdibus templifcÿ multas aliquando atdas fuide caufas Iegerimus.Scd tûm ea abûde do* Cuerimus,loca palGm minora quaeqj indicate pergamus. Res mi]irâris,cuius difeiplina îem auxit, ôf tutata ed Romanâ, nullum, ante uiolatam à principibus libertaté, locunt |nurbe habuit.Nam ctfi Capitolium arctm uidemus übiqi appellari: ilia tarnen Roma* hinullo unquâ,praeter inuafîonis GallorûSenonum tempore, pro munitione 6^ ttirela funt ufi.Etfi ucrô Ôtdauius Augudus locQ cadris in urbe primus omnium principu cô* ftituit: nulla tamé alia ratione id fecit.quâm nemilites uagi amp;nbsp;per urbédifperfi rapinis^ tumultu,côtentionibufqiciuitatércdderentinquietam.HincRaucnnatium,dequibüS
87lt; iudidti» tumlotii.
S8.CjfträR4^ uetlnutiüm.
Ç diximus, inlaniculo Midênatium, peregrinorumej militum in Cælio monte cadra funtab ill ç» eôfiituia.Tyberius aût perniciofidimâ libertatGetiât^Jimpcrio rem exorfus, çadra ficut Suetonius Romæ côdituit, quibus prætorianæ cohortes uagæ anteid tem* pus.a:perhofpitiadifpcrfæcôtincrenf:fuitq^ciusarcisSC tyrannidûfomitislocus,que j apud fanâûSebadianû uia Appia ucl caputbouisappellant. Primus auté, qui horum cadrorû ÔCcorruptae prçmio eius militiae prçfidio,côfulibus iènatuc^ renitétibus impe-tium adiimpferitjfuit Claudius,qi Suetonq uerbis odendere libet.Claudiû latenté forte
uit:cxtradumcp SC præ metu adgcnua fibiaccidentéimpcratorêfalutauit.hinc ad alios cômilitones flult;fluâtes,ncc quicquâadhuc frcmétes perduxit* ab his ledica? impofi* tus.âf quia fui diffugcrât uicidim fuccolâtibus in cadra delatus cft triftis ac trepiduc,mi ferâteobuiaturba,quan ad poenârapcreturinfons.Reccptus intra uallû,inter excubias müitS pernoëlauit.aliquâto minore fpe quàm fîducia. Nâ côfules cum îenatu cohorti-P busurbanis forû Capitoliûcÿ occupaucrât aflerturi Româ in libertaté: accitufc^ amp;nbsp;ipfc per tribunos plebis in curia,ad fuadéda quac uideretur, ui nccciïltâte teneri refpôdit* Vcrû poftero die ôd fenatu fegniore in exequédis conatibus per tædium ac diflenfion^ diuerfa ccnfentiû, QC, multitudine quac çircûdabat unum reôoféiam ÔC nominatû expo fcente,armatos pro cocioné in nome fuû iurare paiTus eft:promifitcß Ongulis quindenà fcftcrtia,primus Cæfarû fidé militis etiâ præmio pigneratus.Si quis auté cadra prçtoria pa utrû in urbe ficut aliqui côtcndunt,an extra urbê.ficut diximus,fuerint,cettius nodé cupinCorneliumTacitû legat,ubi de Galbae morte amp;nbsp;nouo Ottonis imperio tratdans ptgliû narrat,quod acerrimû ed comidum inCirco maximo,in Capdolio amp;nbsp;palatiômbi apertidime' apparet prætôrianos milites muniméto cadrorû innixos, côfulibus fenatd
populo Ro.aliter fentientibus.quos uoluerût tyrannos cfFecide, ÔC multorû bonorS cxdem,in qrbe cômifide. Melius Spartianus ingredum Seucri impctatoris in urbé Ro-jmamtalemdifcribit. CümRomamuenidetSeuerus,pracrorianoscum fubarmalibu^ inermes iudit fibi occurrereieofiJê fie ad tribunal uocauiqarmatis undiq? circûdatis.Eo àiKem ptoceditpr^rorianorû militutn,fiue autotitas^Gue audacia^ut qué ucllent impe-
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y latotèntl
-ocr page 300-1 ? 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I N s T A V R A T A Ê R o M A E
ratoretn facerent,fatHutiKp impcrio deturbarêt. Heltus Lâpridiusnarratis HeliogabaU Ë flagitijsjtalia fcribit.per qux oftendit imperij.ac uitæ nea's illius arbitn'ö,in prçtorfagt; nis fuifleconfhtutum.Suntq; hæc Lâpridij uerbajn caftn's uerô milites precanti pistfc^ ôo dixerunt fe parfuros efle Heliogabalo, fi impures homines SC aurigäs ab fe dirnouC 90.Aedef ea- ret.atqj ad bonam frugem redirct.ÈtIulius Capitolinusin Maximinorum uita oftendiC ürorumciuid. aedem fuiflein praetorianis caftris,in quam fenatus aliquâdo uocari côfueucrit: præfcr/’ tim cùm de abrogâdo alicui imperio agêdum efl'et.Sicqî abrogate imperio Maximiniâl patri filio.Gordiani duo pater itê filiuSjin aede caftrorS declarati funt Augufii, CU' iusfcnatufconfulii hancforrnâLampridius ponit.Cùm uentum efletin ædem caftrorö, fexto caIend.IuIiarum,6Ccæiera.IuliusCapitolinus Pupieni SC ßalbiniimpcratoiû ge* fta defcribenSjquantû cadra pretoria Romç obfuerint.oftêdit his uerbis,Éc Maximinoj quidem ad bellum profe(fio,Romae prætoriani remanferûr,inter quos ÔC popuîum tâta feditio fuit,ut ad bellum ueniretur inteftinum.Romæ pars maxima inccnderetur,tcpla • fœdarentur.omnes plateæ cruore polluerentur.ôC infrà:Interea Romæ iterfî feditiones p inter populum ÔC milites ortæjUt nec cùm editfia proponeret, Balbinus audiretur. Ve-. , teranifeincaftraprætofiacontuîeruntcumipfisprætorianis,quoscoepitpopulusobfi deremec unquâ ad amicitiain efiènt reducîi, nifi fiftulas aquarias populus incidiiïèt. Et idem Capitolinus prçdiCtorum imperatorum uitaî exitum narr3s,hpc habet ucrba.qug cadra practoria extra urbem fuifle demôftrant.In hac côtradiefiione illis contcndêtibut milites fuperuenerût, atep eos nudatos ambos ueftibus regalibus de palatio cû iniurqà produxerunt,ÔC per mediam ciuitatem ad caftra raptare uoluerQt,m2gna ex parte laniâ tos.Sed ubi compertum eft Germanos ad defenfiônê illorû fuperuenire,ambos oCcidii runt,Sein itincre rnedio reliquerût.lnter hæc Gordianus Cæfar fublatus à müitibusini-perator eft appellatus Auguftus,quia nô erat alius in præfenti infultâtibus militibusSc natui SC populo Ro.qui fe ftatim in caftra receperût.Idem quotp Capitolinus feribit fe' natufconfultû deimperioValerianiprincipis optimi,in praetorianis caftrisfaClûfuifle* ; p.t.Df poW« Portum Romanum in reipub. ædificiorum partibus poni debere non ambigo : de quô ö Romarto. fie ait in Claudij uita Suetonius, Portum Hoftiaecxtruxitcircundato dcxtcia finiftratg brachiOjfiCad introitû profunde iam folo mole obieeftarquâ que facilius Iundaret,nau2 ante demerfit,qua magnus obelifeus ex Ægypto fuerat aueCius,côgeftiftp pilis ftippo-' fuit altilfimâ turrim,in exemplû Alcxâdrini Phari, ut ad noCîurnos ignés curftim naui-‘ gia dirigerent.Eam autè nauim,de qua dicit hic Suetonius,fuprà oftendimus fuifle ill^», qua obclifcus,qui nue eft in Vaticano fuit adueclus.öC turris illius Pharear parte nô ffli«* 92 De poux nimam,marmoribus tarnen quibus olim cruftata fuerat fpoliatâ,extare uidemus. Poti'' titar. poncre pofleinus in hac rcipub.aedificiorum parte.Sed cùm oefto ill os fuifle in* ueniremus in urbe.né fatis eft nobis certa notitia pluriû, quam quos fuprà ex incident! neceiritatedefcripfimus,Triûphali, AureliOjSubliciOjÔ^co qui louis infulâ urbi iungit» 93. De dvs Pariter dicimus de arcubus triumphalibus, quorum perpauci nunc integri, uel nô ma-(ubuf. iori ex parte côminuti cernuntur; nec dignû fatis cenfuimus loca ubi magna illorû pats j fuerit,inueftigare. Quatuoruerô exipfisnunc cxtan[i5,quos côftatfuifte triumphales, unum Domitiani ad fandum Sylueftrù defciipfimus,reliques tres Côftantini, L.Sepù 94.üd{ju£ mij Seüeri,ÔCT.Vefpafianiaccommodation deferibemus tempore. Hacetiam inpar-duâibuf, te aquæduCîus oftendereexpediens uidetur.IuliusFrôtinus curâdis aquispræfetfiusa
Nerua imperatore inftitutus, elegâs De aquædutfiibus fcribit opus, ex quo nônulla ad rem noftt â facientia hic excerpfimus. Ab urbe côdita per annos quadraginta, ôf unum fupra quadringcntos,côtenti fuerunt Romani üfu aquarum,quas auî ex Tyberfaut puteis,aut ex fentibushauricbät:nuncinUrbcinfluunt,z\ppia,Äniouctus,Marti3,Tc-pula,Iulia, Virgo, Alfietina,quæ eadê uocatur Augufta,Claudia, Anio nouus.Quæ au-tem fuetint iftæ aquæ,6C undc,quotc5 palTuû milibus, uel fub terra uel arcubus ducereri tur,8C fi Frontinus copiofé feribit,parum nobis intelligibile cft:quod ÔC ipfæ forme ma-iori ex parte corruerSt, 6C nomina locorum per quæ illorû fines dccurfumqj defcripfif» interierunt. Formarum auteni magnificentiâ totius orbis ipfiüs urbis miracula fupc-ralîè.infrà feripta oftendut, Frontino excerpta. Quoniam autores cuiuftp aquae,ætatés præterea ordines ÔC longitudines riuorum ôC ordinem libræ perfccutus fura, nô alienu mihi
-ocr page 301-' L I B E R s E C V N D V s
/{ miîii uidctur ctiâ fingala fubîjcerc, SC oftendere quâta fit copia, quæ pubficis pn'uatifi^ nô folum ufibus ÔC auxifijs,ueruinenam uoluptatibus fufficit. Et per quoi caftella,qui-' buf($ regionibus deducatur, tam fntra,quâm extra urbem: ÔC ex eo quantum lacubus, qiiantû muneribus, quantum operibus publicis,quanrum nunc Cæfan's, quantum prü uatis ufibus erogetur: eorum Frontini ucrbôrûduo tantummodo duxi'mtis exponcdj. Quid caftellum lacufqj fuerintea in Iuris ciuihs parte,quâ Digeftos appellat librós.Vl-pianus titulo De aqua quotidiana æftiua.Caftcllû.inquit.efi reccptâculû.qüodJaqÜS publicam fufcipit. Et labolenus etiam iurecôfultus, Caftellü ex quo fiftulis aqua duce-retur.Cùm irat^ duôus aquarum ad uiarum diuortia,uel regionum urbis fines perdudi erantjCafiella in formarû fummirate cranr,ex quibus aquj^per digitôs,uncias,SC modii-los ædificîjs.opei ibufip SC muneribus publicis,ac priuatorû ufibus diuidebantur. In foto âutem lacus erât alia aquarû recepracularex quibus cûm Romanæ plebis 8C fullonû, cotiariorû.aliorumcp opificum necelfitatibus fatisfieret,tum horti irrigabâtunôC quod ß planeoftendit Frontinus,inter plurima aquarum côrnoda,illudnô extremû erat, quod aeris falubritati maxime conferebant.Suntcç hçc Frontini lib. i i.uerba,Sentit banc cu-ram imperatoris ptjfiimi Neruæ principes fui Roma regina orbis nbsp;terrarû domina,cui
par nihil,nihil fecûdum: ÔC magis fentit falubritas eiufdê æternæ urbis, auefîo caftellorû operum munerS 8C lacuû numero : nec minus ad priuatos cômodum ex incremêto be-neficioru eius diffinitur.IIli quoq? qui lirhidiflliciram aquâ ducebant, fecuri nunc ex be nefictjsferûtunnecpereuntes quidem aquæocioiæ funt, alia mundiciarû facies, purior fpiritusiSC caufæ grauioris cœli, quibus apd* ueteres aer urbis infamis erat,rcmofç funt. Licetuetô Iulius Frontinus aquas urbis tantûmodo nouem fuis temporibus fuilTe fçri-bat,Sex.Ruffus uir côfularis.qui FrÔtino pofteriorDiocletiani temporibus urbem Ro inâmdefcripfit, aquas ipfas ad x ix.enumerat, Taianâ, Anianam,Afllicam,Martiam, Çlaudiam,CeruIeam,Iuliarn,Auguftâ,Appiam.Algêtiam,Cuiniiiiâ,Sibbatinâ, Aure-iiam,Damnatâ,Virgineâm,Tepulam,Seucrianâ, Antonianâ,Alexandrinâ,quarûuni-G ca nûCjUt diximus fuprà, Virgo urbê influit. D-r earum aliquibus fie habet in xxx v i.
Plinius,Seddicantur uera æfiimationeinuila alibi miracula : Martius iufius a' ienatu aquarum Anienis dueflus reficere, nouam a nomine fuo appellatâ, cuniculis per môtes aefiis,intra præturæ fuæ têpus adduxit. Agrippa in ædilitate fua adieCla Virginea aqüa* çæterifqj corriuatis atqj emêdatis, lacus ièptingen tos fecit. Idtp fuit quod OdauiQ Au-
CdfleUuntrea ceptaculunt aqMrunt.
Â^Udconftii aeris falu* britati.
Romiedef infamis.
9 f;.Aqu4 AUrlt;(4.
Vifginedt
97.A^«lt;-Claudu.
düxit Agrippa gener meus,SC uinûqugritisfPlinius item infra: Vicit antecedêtes àqua rum du(fius,nouilfimû impëdiû operis inchoati à C.Caefare 6C peradi à Claudio.quip-pelapidcam excelfitatê omnes urbes SC môtés æquanrem,ut lauacra impleret,Curtios atq? coeruleos fontes addudos, erogata in id opus talëtûm quingëta fexaginta rriilia. Is eft nunc aquædudus,quem à porta Neuia,cui maiori eft appellatio ad Lateranëfem ba dîlicam,SCinde per Cglq môtis dorfum ad Auentinûmôtem fuifiè pcrdudQ,ex Calfio-doro fuprà oftëdimus.Sequitur itë Plinius, Qijod fi quis diligetius exiftimauerit äquale rum abundantiâ in publico balneis,pifcinis,euripis,domibus^hortis, fuburbanis,uitlis, fpatiatç uenientium,extrudos arcus,môtes perfoiros,côuallcs æquatas,fatcbitur nihiî magis mirandum fuilfe in toto orbe terrarum.Earn nos uerborû Plinq magnitudinë rc-liquijs formarum,quaînunccernunfur,côparanfcs,ilium nullatcnus excelîîITejnecretn magnamuerbisfecilîemaioremiudicamus. Factuntetiâad hoc Frontini ueiba,quae fubijciemuSjHi funt arcus alrilFimi fublcuati.fub quibufdam locis pedes Centûnouem.-totaquarûtam multis necefiarrjsmolibus.pyramides uidelicet ociofasc5parcs,aut cç-tera inertia, fed fa ma celebrata Grar corû,i Qjiod uerô caufas tantæ iaduræ.quantam fe-cit urbs Roma, in aquarû eiufmodi per formarum demolitionë auerfione, duas uulgo afferriuidemusjuetuftatë fcilicetÔCGothorum crudelitatem, hosabiniufiaimmerito.
ôiper calumniam nota cùm purgauero, uetuftas etiam quo ad formarû demolitionem fuâinuidialiberabitun Equidem quantum ad Gothos attinct,Theodericum qui fuit $9.GoÆ«f primusgentis Oftrogothærex,SCRomarri duodequadraginta annis dominio fubatfiâ nondiruilji tenuit,^ alias diximus,identidem affirmamus,Urbem Româ fummis benefictjs pro- ‘^^u^duUus. fecutûfuiirc;mœniaillius,theatra,amphùhcatra, palaua,thcrmas, cloacas,fiC in primis ßlondus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y Z aquarum
-ocr page 302-INSTAVRA TAE -R O M AE
aquaru formas inftaurari,arboribus fentibus purgan'.SC aliqua ex parte refïci curanfflê, ß ut per annos feptuaginta,cjuibus Oftrogothi regno Romç Italiæ funt potin,Odautj AuguftijTraianijHadriani, Antonini Pij,aut Alexandri Seucri amorê in Romana rem nbsp;nbsp;nbsp;.
defiderari ncquaquâ oportuerit. Qiiod quidc,quia muit is ignorantibus incrcdibilefu-' nbsp;nbsp;nbsp;I
turum non ignoramus,libet uno tellimonio eófirm are ad aquarü,de qua nunc agimus, materiâ faciente,affcruj; id teftimonium,nô doóiHimus modo, fed Chriftianus Si uitx laudatiffimæ fenator primo Romanus,poftea monachus,Cafriodorus.Vencrat Ro mam ex Aphrica uirquifpiam,deducendarüaquarum laticumqj inueniendarum perP tiHimustde cuius aduentu,cùm certior ab urbe fatffus eiPet Theodoricus rex, has ex Ra uenna ad Romanos cactcroi^rouinciales epiftolas dedit. Magnitudinis ueftræ rela* foo.Dea^ttta tionccomperimus Aquilegium Româuenilîede partibus Aphricanis,ubi ars ipfa pro legioa^uisdcB locorü ficcitatemagno ftudiofemperexcolit :quia aridislocisaquaspoifitdarcuenagt;
futdto. tileSjUtbnficiofuo humidahabitatafaciatloca,nimiafterilitate ficcata. hoc nobis gra* ' tum fuifTe nofcite,quo induftria illa maiorö libris cxpoßta,noftris teporibus ueniat cO'
------ probanda : ßgnis quippe uirentium herbarö ôi^proccritatearborumuicinitatê colligit diligêtcr aquarum. Terris cnim quibus dulcis humor longe non eft, uberras quorunda j germinu femper arridef.ut eft iuncus aquatilis,uimen lçtû,ualidus rubus, falix lenta,po polus uirenSjôf reliqua arborum genera, quæ per terrenam humidiratê, fel ici profperp täte luxuriant. Sunt alia huiusartisindicia, ciimnocfteuenientelanaficca interram
poniturthinc fi aquae proximitas arriferit,mane humida reperitur.Sole etiam declarato intuenturmagiftrilocafoliciti, Si ubi fuper terra uolitarefpiffitudincm munitiiïimarS aipexerint omnino mufearû, tune promittitur quod quæritur facile inucniri.addut etu in columnae fpecie cofpici quendam tenuilTimum fumum, qui quanta fuerit altitudine J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;porreôus ad fummum,tantû in imum latices latere cognofeunt. Vt hoc fit mirabile,
per hacc aliaqj figna mêfura diuerfadiffinita prædicitur,quâta profunditate quçfita mô' ftrentur. predicuntetiâ faporesaquarû,utnec afpera difpendiofo labore debcat quæri, ncc dulcis neceftàriacp in honore contemni. hanc fententiam fcquentibus pulcré tradi-derunt Grgci.ôC apud Latinos Marcellus,qui nó folû de fubterraneis fluêtis,fcd de ipfo Aqu£ dd ori= ore quotÿ fontium follicité traeftauit. Dicunt enim aquas,quac ad orientem auftrumeg enttmfalu^ prorumpunt,dulces atep perfpicuas eiTcjamp;f pro fua leuitate faluberrimas inueniri. In k' berrimlt;e. ptentrionem uerô ata? oceidentem quaecuncK manant, probari quidem nimis frieidas,
Agu£ äd fe= ptcntrionan ujcommod£,
ptentrionem uerô atq; oceidentem quæcuncp manant, probari quidem nimis frigidas, cralfitudine fuç grauitatis incômodas. Atc^ idco fi memorato illi uiderit fapiêtiauc^ ftra,amp; letftione codicum ÔC ufu rerum,quç funt prçditfta c ôftarc,competentibus annO' nis de publico deputatis,peregrinatione eius inopiamtp releuabitis,accepturimerce-dem,à quibus artis fuæ dona ptæftiterir.l'Mam quamuis Romana ciuitas aquis abundet irriguiSjfitqj fontibus gaudens,amp; formarû inundatione laetifiimatrcperiûtur tame pl«-' rimafuburbana,quçhancuideâtur defiderareperitiam,6f merito carus tenctur,quiucl pro parteneceffarius eiîe cognofeitur. Hfc tarnen mechanicis iungendus eft, utundal quasifte reperit,illi leuent, Ôf arte fubire faciant, quod afeendere per naturam noualet. babcatur igitur 6C ifte inter reliquat 5 artium magiftros, ut defiderabile putetur no fuif fe,quod fub nobis non potuit Romana ciuitas obtinere. Satis iam fan's oftendiftè uidegt; murGothosnedum aqueduôus dcftruxifle,fed illoium inftaurationisamp;nouacinuen^ tionis curam diligentifiimam fufeepifte. Vetuftatem uerô tanti mali caufam non fuif iQi, Vetu/id- fe hinc iudicamus, quod in annorum paulo plus mille qui à Gothorum cxcidio efflue^ temttoiifuijse runt,adcô eorruifte, acpenitus euanuiffenô potuifienttam folidæextrutftiones, quarS cdufam ruiiM partes,quae in agris à multitudinis cômodo quàm longéabfuerint,intcgræ nunc uifun* d5«ie(i«(lioz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gojæ igitur ineufandæ Si deteftandae funt manus improbae illorû, qui ut priuata ôi
r«nj. qyi4g fordidilfima erigerent aedificia,lapides autin cakê decoquendos,aut cafarû mU' ris adhibendos, ab ilia mœniû maieftate nô funt ueriti afportare: ut tamê nos etiam ali' qua ex parte uetuftati deferamus.eam dicemus nulla ratione magis formas aquarû de* , - molitâ fuifte, quam quod urbe Roma.cæteris in gubernationis iuæ partibus fenclcêtf» feruandarû quoeç formarû cura ceftàuit.Frôtinus enim de euftodia aquis adhibitajhaC habet uerba, T utelam autem fingularû aquarû locari folitâ inuenio, pofitamcp redctH' ptoribus neceiïiutem, cettum numetû eftea duâus extia urbein cêtum ab urbe feruo* - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fun,
.1 •». •
-ocr page 303-L I B É R s E C V N D V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»57 ’
A mm opifîcum habcdŒt quidem ita ut nomina qooq? eonim, quos babituri Tant in mi* nifterio,pcr quafcp regiones in tabulas publicas deferret: eorumq; operô pi obâdorum curam fuifle per cenfores aliquâdo fiC ædiles, interdum etiâ cofulibus earn prouinciam obueniffe,ut apparet ex eo quod fadîunl eft C.Luôlario amp;nbsp;Cefone côfulibus.Quatopc réautem curæ fucrit,ne quis uiolare düdîus aquarUm,nec nô concelFam deriuare audc* tetjCÙm ex multis apparere poteft:tum ex hoc quod Circus maximus, ne diebus quidë ludorum Circenfium.niiî çdilium autcenforum permiiTuirrigabaturquod durafTe etiâ poftquam res ad imperatores tranfijt, fub Augufto apud Atcium Capitonem legimus. Agri uerô,qui aqua publica contra legem eflent irrigati publicàbatur. 6C infrà:cuius rei caufa ædiles currulesiubebant per uicosfingulosexhis quiinunoquocj uicohaberef, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
prædiâue haberent binos prçfîcere,quorum arbitratu aqua in publicum fahret. PritnUs Agripp^pér^ MAgrippapoftædilitatê,quagelTitcôfularis,operûfuorüamp;munerSuelutperpetuus petuuscuratof curator fuit,qui iam copia permittête fcripût,quid aquarû publicis operibus, quid lacU
ß bus,quid priuatis daretur. Habuit amp;nbsp;familiâ propriam, aquarum quætuereturducftus, atcç caftella ÔC lacusdianc Auguftus hereditärem ab eo fibi reliclam publicauit.Ôif infra Frontinus SenatufconfultS ponit his uerbis, Placere buic ordini eos qui aquis publicis prçefTentjCÙm eius rei Caufa extra urbê cflent,lilt;ftorcs binos,feruos publicos ternos, architcâos fingulos,amp;: fcribas.amp;f librarios accenfos,prgconefq} totidê habere,quot ha bent hi,per quos frumentS plebi datur. Duabus diftributionis fuperius fadæ pàrtibus tôt. Deloeû propoifeimplctis, tertiâlocaludis, fpecftaculifqiædifîcata,habituram3ggrediamür.ln fpeâMuloru, hactheatrafcenam,orcheftram,amphitheatra,arenamô^ circosdefcribereoportebit.
Theatrioriginem Cailiodorus hancdéfcnbit,Cùm agricultores feriatis diebus facra loi.Theatri diuerfisnuminibus,perIucosuicofcpcclebrarertt,Athenienfcsprimûagrefteprincipi3 in urbanum fpetftaculum collegerunt,theatrum Greco uocabulo uiforium appellâtes, quod eminus aftans turba conücniens,fine aliquo impedimento uideatur. infradios titus Romanificut cætcfa externa,ad (ùam rempub.non inutiliter trahcntes,ædificiuni
C aï ta cogitatione concepts,magnanimitate mirabili condiderunt. Vndc non immerito PompeiusMagnus crediiurfuifteuocitatus.PliniusautêM.ScauronôPompeio hanc theatri in urbemRomâ primum aduedi gloriant attribüit,quâquâ de Pompeij cOgno* mine Cafliodorû erraffe à Liüiodidicimus,cum Magni cognomêillidomeftica appel-landi confuetudine, a pueritia obueniffe dicat. Sed ad theatrû quod Romæ primû ædt-ficatûfuit,ueniamus.ea machina ad hemicycli forma fada,fronte qua inter cornua pa-tebat,fcenam appellatam binis plüribûfuecôtignationibus conftratam habebat.Semi/ to4.Seeh4 ' rotundumautemidædifîciurn nullo obtedum fornicé.fedilia habebat,quorû pars inte riorOrcheftraappellata.Dumcçfpedaculaçderenturjfîericpintelligebant.PrimSitacp quod Romæ ad didam forma uifum eft theatrum, Marcus Scaurusin fuaædilitatenô quot;'quot;‘‘îquot;'“-quidem perpetuo,fed triginta tantummodo ludorum fcenicorü diebus duraturum exgt; truxitzde quo,quia fi plura fine teftimonio dixerimus, fidênobis paruâadhibitû iri du- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Thedtru
bitamus,Plintj uerba hicapponerchbet,Hicfecitinedilitate fua opus maximû omniS,
D quæunquam fuere Humana fada manu,nô temporal ia mora, uerum etiam æternitatis dcftinatione.Theatrum hoc fuit fcenæ triplicis trecentarû fexaginta columnarum:pars inferior fcenç de marmore fuit,media e uirro inaudito etiâ poftea genere luxuriæ, fum-mæ columnæ tabulis inauratis.Et columnæ,ut diximus,fuerunt uigintiquatuor nume-ro.Cauea ipfa cepit hominum odingenta milia.Quod autem Plinium fupra dixiffe hic fcripfi.fuit in libro X XX1111.ubi fontbçc uerbajn Marei Scauriædilitate tria milia ff-gnorum in feena tâtum fuere temporario theatro. Et libri trigefimi fexti capitulo fecu-do,trecêtas fexaginta columnas,M.Scauri ædilitate ad fcænâ theatri temporary, ÔC uix unomêfefuturiinufuuiderûtportari. Ô(îinfià:maximasear3duode quadragintapedâ Luculei marmoris.Ponit autê Plinius de têporarifs theatris maiora fupradidis. C.nât^ Curionem, qui bello ciuili in partibus Cæfarianis fuit, in funebri partis munere theatra duotemporariaedidiffedicit,inhæcuerba:.Thcatraduoiuxtafecitampliffimaéligno toy.Thedtrd ; arcelinofîngulorûuerfatili SC penfililibramento,in quibusutrifep antemeridianoludo duouerfuü^ f um fpedaculo munerû fiebat editio inter fe auerfîs ne inuieem obftreperennófT répète circûadiSjUt çôftet poftremo etiâ diefedêtibus aliquibus, cornibus inter fe coeuntt-
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y 3 bus
-ocr page 304-. LN S T A VR-A-T AE ROAPAÊ
busamphitheatrumgladiatorum fpetftaculaedebat.ipfummagiftratUrtiamp;'pophlildr cunferens Romanum»Quid enim rniraretur qulftram in hoc^primum inuentorc,anin^ uentumf' artifice an autorê, aufum alique excogitat e hoc,an fufciperc,an uidcrc. Suptf omnia dânandus erit populi furor federe aufi, tâ infida inftabilit^ fede:cn hie eft illc ter' raru ui(ftor,Sf totiusdominator orbis,qui getes ôfregna diripcret,iura exteris mitteref» Sc quædammuneredeorûimmortalium generis humaniuitftrixporrio in machina pê' dens,ô(rad periculQ fuum plaudês:quod tâtum nefas animarö iftarum.aut qua? querela, quantû mali uidet hauriri urbes terræ hiattbus,publicus mcrtaliö dolor eft.Ecce popu* lus R.o.uniucrfu.s uelut duobus nauigijs impofiuis binis cardmibus fuftinct,amp;' fcipfutn joS.Tfcfd* depugnantêfpetftatjperiturusmomentoaliquolaxatismachinis.Primüautêtheatruni trumPom* lapide quadrato manfurQ,a Cn.Pompeio pofitü fuifie cöcordSt fcriptorcs:dcquo Cot pfÿ. neliusTacitus. Ncrone quartûCornelio Coffo cÔfulibusquinquënalc ludicröRomac inftitutu eft more Græci certaminis, uaria fama ut cunefta ferme' noua. Quin Cn.quo^ « Pôpeiumincufatû à fenioribus ferôt,qgt;manfurâ thcatrifedêpofuiftct.Nâanteafùbi' tarqs gradibus 8C feena in tèpus ftruda. SC infra : Sed côfultum parfitiion/ar q, perpétua theatro fedes locata fiqpotius q immêfo fumptu ftngulos per annos côfurgei et ac ftrue ' ret,necperindemagiftratusrem famtliarêexhaufluros. eius theatri magnitudinê nulla ratione,nullo alio teftimonio melius oftèdere pofTumus, Cf ^d Nero nobihbus Germa nis populi rnagnitudinê oftêfurus, ficut Cornelius Tacitus referr, cos in Pôpeij theatrö populo pleuûintroduxiç. llludcç idêtbcatrû poftca unius diet opera Nero, ficut PlinP us iib.xxx 11 i.capitulo 111 i.fcribitinfanofumptuinaurauit,utTtridatêArmcniorS legê exciperet.Hoc theatrû licet àCn.Pôpeio inchoatfqÔf magna ex parte extrudölu«: rit,Caligulâimperatorê abfoluilfc Suetonius feribit. quod quid? annis uix quadtingeri lis integrû duralfe hinc fcimus.quiaTheodoricus Oftrogoihorû rex, illud nô parua ci parte dirutum inftaurari iulfit. Suntep harc CafTiodon ad lènatû uerba,molis etiàm magt; gnitudinemoftcndêtia.Et ideotheatrifabricâfemole foluenrcôfilioueftrocredimui elferoborandamjUtquod ab autoribus noftrts in ornatô patriç confiâteffeconceftùm» non uidcat fub mcltottbus pofieris imminutû. quid nô foluas fenctftus, qüæ tam robu* fta quafiafiiî' môtes factlius cadere putarentur,^ foltditas dla quateretur, quâdo molcJ ipfa ficteôacautibus fuif,utprafrerartemadditâS£' ipfa qurtçp naturaliselfe credatur. hoc potuifiemus forte negltgcre,fi nos côngiffet talia nô uidere. Cauea ilia faxis pendê libusabfidatis.ita iuntfturtsabfcôditisinloimas pulcerrimascôucnifteuidetur, ut cry*
PoMpei/, Porticus
qui locum lantis fumptibus,ut habrrrnt fingularc fpc0acuhim,qui mCdi uidcbârurliâ i99.A.triu'm beredominatS. Apud id rhearrum Pôpcjusatriuinfoinominis.quæmulrispoftca*** locis curia eft appcllatajextruxit. Fuitq; is locus, in quo C.Caefarc occifutn fuitTc fcribit Suetonius, ante quod atrium fuit porticus Pompciana,de qua Ouidius Dcartcamâdi» Tu modo Pompcialentus fpatiarcfubumbra.QuumfolHcrculcf tergakonisadit.Eà aedififiorö moles, qua ex fupradióis maximam amplilTimamcp fuilTerro fufpicarimO' do,fed intelligere licet,uulgo fed magna in cocluOonc cognita.Nam ea inruinarum Ä quidê.ingenti urn parte,ad qua monaftci turn nunccfl R oiac ditftum, exterior mori na in gyrum arcuara, quandâ theatri fpeciê cxhibet.Sed remotiftimo ab inde loco,quä certiores ex fama theatriipfiusruinaead fantftiLaurettj inDamafo aream ecdefia? ucr-» gunt, Angelus Pontanusiureconfultus, ct'improximis diebus celiac uinariae locumafgt; lius cfFoderet,fundamêta reperit faxo quadrato ingenti ftrult;Qa:in quorû uno,quod cc* mentart) exrraxerantlitcraeeflentcubitales Genium theatri Pöpeianidicentes: Utc5ngt;
tio.Thedlri fcdue lo' eus.
ju.Pceleßd fanlliLau^ ren tij in i)a»
cere liceat Genium ibi pro iaói primo fundamenti theatralis initio, in cæteris fi educe* rentur,literis ofiendi.Sed nofira fert opinio,quicquid prçdilt;fta à fanefii Laurctij area ad Rofac monafierium câpo Florre,qui olim fuit ÔCeti nunc in urbe celcberrimus,SCad fu* dæorum plaream continent,tria de quibus diximus ædificia Pôpetj côplefïè. eftep fudi* cio nofiro theatri amp;nbsp;fcenaclocus,in làncfium Laurentiû procliuior. Nam in Damafipa* pae uita, fiuc illam idem ipfe pontifex, fiuebeatus Hieronymus, fiue Petrus bibliothe* cariusfcripfit:hæc uerba habentur. Is bafilicam iuxta Pomperj tbeatrum conftruxit fart doLaurenno,qn% excôditousfufnommcuocatur,eiusbafilic^’adesi»habitatnunc, qui
-ocr page 305-LIBER ÎE C V ND V S.
qui magno èxornauit fumptu Ludouicus cardtnalis tuus, pón'fex Eugeni, cameranus, duplici glon'atuis aufpictjs,tuirlt;^opjbusparta,fufiacdden'apudAnglariSNicolaiPi' daini,amp;pulfi Piceno Francffci Sfortiæ darus. Atrium nero Pompei] crcderc debemus fuifTcjUbi nunc corrupte Satrum uulgo appdlât.amp;f porticus etiâ nunc femi integra eer-nitunubi altiiïimæ extât marmoreæ ad duodecim coiiînæ,â Capitoltj, fiue potius rupis Tarpeigradicibushaud remotç.Pôpeiana domus,quâ Marcus Antonius illodcfundo i‘nhabitauit,ubi fuerit nulla polTîmus aflequi coniedura.lmplicamur hoc loco mvlrarS fimuIoccurrentiumrerûinuolucris.Namli theatrum copioiéuolumus exponere, partes quoeç tllius oportet SC fîmul ludos rpedaculacp.quibus edêdis illæ inftitutç funt ma chinædcfcribamus.Et quidem quâtum attinet ad Scenâ,uidemus earn fuilTefimu! cum tcmporartjstheatris.aut paritercum Pompeiarto infîiiutâ.Qiiandoquidèætate Cicero nis,amp;ante eum in ufu habebatur. Diximus fuperioriloco Calfiodorû feciiti,thcatrû ôi. feenam à Græcis habuifïè origine. Cornélius autê Tacitus fi non negat exemplum à JB Græcisfumptirtamenindurtriam EtrufcisattribuincuiusfunthpcucrbarMaiores non
1 r 2 .Afn'KW
PoiiJpeij.
Jti-Thedtri ufus quis jttes rit.
ii4.Defpe.t ^arhlorutn rigine.
abhorruifle fpedaculorû obledamêta pro fortuna,quæ tue populo Romano erat.eoqj ab Etrufeis hiftriones accitos : amp;nbsp;à Tirqs equorû certamina : ôé poffelfos ä Grais Afiaq? iudos accuratius editos. quo in loco uult Tacitus ipfeducctis ante ætatem fuâ annis in L.Mummtj triumpho primum fpedacula fuifiepopulo Romano præbita. Hiftriones laudatilïîmo primû ufui habitos fuifie hic maxime'patet, qj Ciceronern fcimusRofcio Amerino.Æfopoqifamiliariffiméufum :adeôutres rationefiç eorum magnis conati-bus tueretur. Perqt illaCiceronis oratio, in qua popuîum Romanû obiurgafle dicitur, qiRofcio geftum agente tumultuauit.Côtendebatcç fæpius cû hiftrione Cicero,utrum illcfæpius eandem lententiam uarqs geftibus efficeret:an ipfe qui eloquêtiæ copia ua-tio fermone diuerfè pronunciarct.Rofcius autem nô ut potteriorum ætatum.fiC noftræ
. inprimis hiftriones moribus ÖC uita fordidus: fed egregic dodus fuit, quilibrû fcripfir, quo cloquentiam cum hiftrionia comparauir.Melior uerô quant noftra fit ætas hiftrio-
C num tune ingénia fouit:qgt;Rofcio milledenari] prætergregalêftipem, quærecitâtibus obueniebat,funtdepubhco côftituti.EtÆ-fopus exhiftrioniæ quæftu, ducêties fefter-tium filtjs reîiquit. Sed ad rem noftram. diximus Scenam locum fuifie,qui hcmicycli theatralis cornua per diametrûcôiungebat. Prima eiusinftitutiôis caufa fuit.ut exinde ComiciTragicic^ poetç recitarent.Poftea Pantomimi funt adhibitûà quibus per adus Iragicorum ÔCpoetarQinuenra.per flngulorûaduum fimulationem oftenderentur. de ,,panl«» bac re Caffiodorus omniü.qui uiderint fimul SC feripferint ultimus, Symmacho Boettj mimi ad quid, Torquati focero iiluftri ac dodiftîmo uiro fcribês,fic habet.Frons theatri dicitur feena
11 ^.De hts üriotubus^
11 (J.De Rejcio.
tt7. D» Aefopo.
113 Sccn£ ufusquis fuerit.
ab umbra luci denfiffima.ubi à paftoribus inchoante uerno tempore diuerfis fonis car-mina cantabanturu'bi alt;fius muficus Ôf prudentilîimi icculi dida floruerunt. Scdpaula tim fadumeft, uthoneftilïimædifciphnæimproborûconforriafugicntes, uereçûdafc exinde conlideratione fubtraherent.T ragœdia ex uocis uaftitatc nominatur./quç con-, cauis repercuiïîonibus roborata.talem fonû uidetur efficere,ut pené ab ho.mine nô ui-D deatur exire. Erigitur autem in hircinos pedes, quia fi quis inter paftorc,s tali uoce pla-cuifiet,tali munere donabat.Comœdia à pagis dida eli.come cnim ç,agus uocatur,ubi ruftici geftientes humanos adus lænlfimis carminibus irridebanChis fimt additæ orga niftarumloquaciirimemanus,litigiofidigiti,filcntiumclamof'jm,expofitio tacita.qug mufa Polymnia repcrrjffè narratur : oftendens hominespo(ie etiâfine oris affatu fuum
jzo.TrJ^ce» ditereatati».
izi.Qomoc^ di£ rsdtatio.
uclle declarare. Mufæ uerô ab aqua dicuntur.quæ inuicc-m ficut uirtutes neceiTatiæ fibi Muf^unde. cfic uideantur. his leuium pennarum acumina idco in fronte pinguntur, quontam ea-tumfenfus celen'cogitatione fubuedus resaitilBmas intuetur. Pantomimo igitur, cui amultifaria imitatione nomen elltquum primumin Scenam plaufibusinuttatusad- ^tinfctM ucneritjalTiftuntconfoni chori,diueïfisorganiseruditi. tune illaiènfuum manus ca-norumcarmencxponit:amp;perfignacompofita,quafî quibufdam literis edocct intu-cntisafpedum.In iliaque leguntur apices return,nonferibendo iacir,quod feriptura dcclaraust.IdcmcorpusHerculcmdefignat Venerem,fœminampræfentat ô^rna-tetn,regem facit amp;nbsp;militcm,fcncm reddit ôt’ iuuenem: ut in uno credas efle multos tam
uaria imitatione diferetos. Mimus etiam qui nunc tantummodo rifui habetur,tanta y 4 Fbilifiionis
lii.Mt'ltti guid.
INSTAVRATAE ROMAE
Philiftioniscautelarepcrtus eft:utei'us acfîus poncrcnturinh'tens.quimundûcuriscda E cibus æftuantcm IgtifTimis fententijs tempcrarct.Qüid a p ti tabularû tinnttuscquid dub cifllmi font refcranijUatia percuffione modulamê.quod tâta iocunditatis gratta accipb tur,ut inter reliquos fenfus auditutn fibt ad fummû munus,tunc homines extimcntfuif-fe collatum.Sed aetas fubfequens ludicra prifcorum inuenta traXit ad uitia, 8gt;C quod holt; neftaecaufa delecflationis inuentum eft, ad uoluptates corporeas præcipitatis mêtibus impulerût. Satis iam ex fuperioribus quid Scena, Si ad quem ufum a' principio inftituta fuerïtjCÔftare ex Caffiodoro poteft.Q,uæautêfueritmutatio,quâCa(riodorusdoletin Scena faôâ ciTe.paucis perftringemus : nihil iciIicet fpetfîacula St ludos Scenicos aliud quàm inceftus,adulteria,crudelitatcs, amp;nbsp;quaeq; flagitia repræfcntando edocutffè: ni no immerito Boctius in côfolationc refclt;fla,lafciuis carminibus poëmata,Scenfcas appcb laueritmeretriculas Anncusuerô ScnecaCordubêfîsin epiftola feprim3:Nihi!,inquif, tam damnofum bonis moribus cfTe poteft,quàm in aliquo fpedaculo refidere. tune eni per uoluptaicfacilius uitia fubrepût.Quidmeextftimasdicerefauariorredeo.ambitio F fior,luxuriofior,nGc uerô crudeIiorôCimmanior,quiainter hominesfui. cafu inter me^ ridianum fpec^îaculum incidi,lufus expetenSjôd fales SC aliquid Iaxamenti,quo hominâ oculi abhümano cruore acquiefcanccontra eft, quicquid ante pugnatû eft minus materia fuit:nûc omiftïs ludis.uaria homicidia fiunt.nihil habet quo tegâtur ad itftum ton's corporibus expofiti,nunquain fruftramanum mittunt.hoc pleric^ ordinatis paribus poftulatitijs praefcrunt.Q_ui ni præferantmon galca,non feuto repellitur ferrum. Valerius etiâ Maximus inftituta referens antiqua,ponit multa, ex quibus uel pauea retulifle fufficiet.proximus à militaribus inftitutis ad urbana caftra, id eft theatra gradus facicn-dus eft. quoniam hæc quoep fæpenumero animofas aciesinftruxerunt, excogitataq à principio cultus deorum SC hominum deletftationis caufa, nô fine aliquo pacis ruborc i24.Sffn(e macuIarunt.Sed non folum in muneribus,quæ ediconfueuerunt in fcena,ucrum etiâin édifia'/ illius ædificio ornatuqj ingens faefta eft mutatio. Primo efh ab agrefti tuguriolo arbori- . gnawHM« buscameratofeena, utdixirnus, inlateritiamlapideâmueacmarmoreâ molerrt ercffia eft.Pofteriorumautêluxuriaeopoftmodumproceffitnitomnis illiusludorumappara tusuel aureus,ucl argenteus, uei eburneus fieret. Plinius lib. XXX111. Etnosfecimus quae pofteri fabulofa arbitrabûtur:Cæfar qui poftea ditftator fuit in aedilitate fua,mune' re patrisfunebriomniappararu fcenæargenteoufuseft. ferafcp etiâ argenreisuafisin-ccftere,tunc primum uiium eft.mox quod etiam in municipqs cmulantur,C,Antonius ludos feena argentea fccit. Item L.Murçna. Et idem Plinius lib. x i x.Primus omnium Catulus Capitolium dedicaturus lintcis in theatro umbrani fecit. 6C pariter biffina ucla primus in theatra duxit Lentulus Spinier Apollinaribus ludis.fupra item diefiu eft Ne-ronem excepturum Tiridatem Armeniorum regem, theatrum Pompei) auro in unum diem operuifle.Quo autc modo Pantómimus,quod fupra' eft di(ftum,tam varias honii , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;num formas pofiet effingereiHoratius Flaccus ad Numatiû fcribêsindicat. Dum cnim
Pâtômimi ludos fccnicös paraturi Lucullum ueftes popofcifset,quibus fe in uatias bo- . minum aeratesconditionefi^ perfonarent.quidfecutum fit.oftcndit Horatius hiscarmi ** nibus, Chlamydes Lucullus, ut aiunt.Si pofiet centu feenæ præbere rogatus; Qui pof-fum totait,tame Sc quærâ, 6C quothabebo Mittam. poft paulo fcribit fibi milia quineß Elfe domichlamydû, partem ut aüt tollerer omnes. Mutation? etiâ in Muficorum mo-dulatione panter cum çdificio 6C muneribus feenam habuifie oftêdit in arte poëtica bi« carminibus,Tibia non ut nunc Orichalco iuntfta tubaeq^ Æmula, fed tenuis fimplcx fo ramine paruo, Afpirare 6C adefle choris crat utilis,atcp NondQ fpifia nimis coplere fedi-liaflatu. Quo fané populus numerabilisutpoteparuus. Er frugi caftufcç uere'auiduftj^ coibat. Poftquâ ceepit agros extêdere uitftor, SC urbem Latior ampleói murus, uino^ diurno Placari genius feftis impune diebus, AccefiTit numerifqi rrtodifcf li^
centia maior.Sed de thearro faris,cuius folæ cernuntur ruinât. Ad exponenda aha tranfeamus,quorum la«
brkae pars nunc extet.
blondi,
-ocr page 307-LIBER TÊRïIvS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îtfi
A BLONDI FLAVIi FORLiyiENSIS INSTAVRÂTAE ROMAE LIBERTERTIVS.
Mphitheatrum quid à Græco in Latinitatêintcrpretatum fit: Cafïîôgt; dorus quimolemipfam uiditpenéintegrain:amp; GrçcasæquéacLati* nasliterasfduit,ubideludisfp.e(ftaculii(^ iufiuTlicodoriciregis po-pulo edendis tradatjfic diciuHocTiti potêtia ptirtcipis diuitiarû pro-fufo fluminç excogitauit ædificium fieri : amp;nbsp;cùm thcatrû bcmifphæriS Græcedicatur, Amphithcatruin quafiin unum iunda duo ùiforia re^
dé confiât cfie nominatüm:quod fpeciern eius Arena condudat, ut àC currêtibüs aptCt dareturfpatium, amp;nbsp;fpecfiarttes omnia faciliusuidcrènt, dum quatdam prolixæfoturidi-tas uniuerfa collegerat.quod tamê Titus princcps non fuerit pritnus,qui ficut uult CâP fiodorus amphitheatrum excogitauitjoftendit Cornelius Tacitus:qui in geftis à Nero*-B neipfo ôC Pifone côfulibus fcribitjC.Caefarêin campo Martio atnphitheatri mOlcm po ' fuifle J qtiam Suetonius ab » 1!o deftinatam, poftca ab Augufto Maufoleum ædificàlt; turo deftrudâ dicit. Suetonius etiä in uita Cæfaris de operibus fcribit Statilium TaurS acdificaflè amphitheatrum. SC pariter de Vefpafiano primum, poftea de Tito èius filid fcribêSjAmphitheatri opus utriqi attrib uit. Sed ubicûcÿ aliafuerintamphitheatraillud ^d nunc Coloficum appellat, Ti Vefpafinanû uel inchoafle,uel perfccifie ucl cdtn gent torincepjflet, abfoluifie nó dubitabamus. Nam quod fupra de multis, nuperrimé de 2.A}iiphiiheai Pompeiooftendimus:ConfueueruntRomaniprincipcsomniaeorümonumenta,uno in loco ædificare.Et pacis tcmplum nuncdiruptü Vefpafianiopus uiaolim facra:dein-denotiffimumT.finj arcum, in quo câdelabra amp;nbsp;alia gentis fpolia in triumphum ducfia cernuntur:amphitheatro nunc Colofleo propinqua efiè uidemus : ut nullatenus fit dugt; lbitandum,quin omnia uel fandæ Mariæ nouae monafterij 5C ccclefiæ acdificiatuel maxi maï apud illam extantes ruinae in Goloflèum uergctes didi pacis templi óC aliorum Vc
Ç fpafianiacTitiædifîciorum partes fuerint. quanquâ Suetonius quando fcribit Titâx^ difîcafie amphitheatrû.addit quod pariter thermas illi propinquas extruxcrit:quas cre dimus fuiffè ubi nunc funt ruinae à fandæ Mariç Noug monafterio in GolofièumjUt di- ^.rherm^Tb ximusjuergêtes. Nullü autêintota urbeædificium facilereperietur, quod maiorifum^ tivcfpafuni. ptu.maioricp rcru pretiofilïîmarû apparatu,^ têplum pacis fuerit cxtrult;fiS: de quo bea 4 tus Hieronymusinlohelis propbetæ expofitiôibus fie dicit: Vefpafianus amp;nbsp;Titus Ro* mæ templo pacis ædificato,uafà têpli Hierofolymitani, amp;nbsp;uniuerfa donaria in delubrô illius coftitucrût:qug ÔC Grgca ScRomana naprat hiftoria.ld etiä amphithea tru,nSc Cd iofleûà VefpafianoS^ Tito,Ôônullo alio fuifièædifîcatuoftêdit Martialisin epigrâma* tibushiscarminibus.Hic ubi côfpicui uenerabilis amphitheatri Erigitur moles, ftagna Neronis erât.Martialê uerô StatiGcp poetas,per Vefpafiani SdTiti têpora floruifle Eu-febius fcribit.Et ftagna Neronis futfie, ubi nûc Coloffeû SC Côftantini arcG uidemus tri umphalem in aureædomus Neronis deferiptioneoftendemus. Videtur autê nobis ex ^,colofseum
J3 duobus uiforqs.quæ in amphitheatro fimul iûCta fuiiTe uult CafttodoruSjeâ parte, quæ ^ifseArtimni» nûc extat CololTeus diêla,fuifle Arenâ.Similes enfin illi moles,quæ nunc Veronæ unagt; Polæ îllyriorG al tera,integrç extât:dicunt Arenæ. Altera autê pars ÔC maior ÔC certiore uocabuIoamphitheairG appcllata,fimulcG optimisreip.têporibusuetuftate, SCipfd pôdere fubfedit. Idc^ certo oftêdere teftimonio uolumus. Theodorico Oftrogotho rê Romanâ tenête,6C prout fgpe diximus paterno fouête afFedu,Senatus populufeç Ro. racenia cupiens inftaurare:quæ partim Vifigothiaperuerant,partim uetuftate collapfa ciâtjfaxa amphitheatri in di(fiâinftaurationêpettjt:quibusficrexipferelp5dit.Optabi lis nobis eft,amp;f grata deuotio,quæ bonâ præcelîit uifionê : 5C merito accepta uidetjfi id pofliimus imperare pofcit.Felicitasigitur regnâtis eft famulâtes amare.quod expegt; dit quado labor cogitationis nobis aufertur, dum fubieêfi fibi profutura di fponût. atep idco fuggeftionis ueftræ tenore côperto,quâta caritate cura in comuniendis mœnibus fufceptis,abfolut5 huius rei uobis cenfemus eflè licentiâ. Nec quicquâ de hac re uerea-intni,unde gratie expeêîare prgmia mox debetis.ueftra enim munitio, noftra eft nihilo minus fortitudoiôC quicquid uos ab inccrio eripit, famam noftrac defenfionis extendit.
^.Epi/loLiper fitxa
phitheitrî con cedunturHio*
Saxa
-ocr page 308-t.N s T A V R A TAE ROM AE
Sax3 ergo quae fuggeritis de amphitheatro lôga uetuftate collapfa, necaKqu.'d omato ß publico /am prodeiîc.nifi fobs turpes ruinas oftêdi re, licennam uobis ecru in ufus dû* taxat publicos damUs:ut in muroru facie furgat,§d non poteft prodeffe fi iaccat. Quo* circa proficitccôfidêter,quicquid cautioad munimc, quicquid ornatusexpeditadde* core,tantöfc.iturigratö fore quod facitis, quanta exinde gratia fenoftrae ciuitatisextu*
•j, Amphi'lhea lent. Fuiffe autê tenemus ÔC affirmamus ipfam amphitheatri oblonga partem,nunc trumTiti. demolitaminterarenae,quænuncextat,partemdirutaSCarcumCôltantiniatt^irigen* tes ruinas,quacad primas Caelrj môtis radices proximeinfurgût,quas quidêruinasfurtgt; damenta curiæ Hoftiliae fuiffe tenemus.nec moueat quempiä nulla nuc fundamêta,nul las ruinas uideri illtus amphitheatri, cuius rotunditatê prolixâ appellat Cafîîodorus, populus Ro.à Theoderico pcrmifl'us, in murorû ilia inftauratione funditus afportauit. Cuius rei tanta per fingulos dies uidemus exêpla, ut ca folSmodo caufa nos aliquarido g.QwewKfie« Romç faftidiat habitaiio.Multis em in locis uineas uidemus,ubi fuperbifîima uidimus raederentur ædificia.'quorûquadratilapidesTiburtiniincalcêfuntcôcotfli.In eaamphitheatri rO' ƒ in amphic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prolixa nô modo adulterq inceftus,ô(fcæteræluxuriaeincitameta.aut eftcettll
t eatro, „antesludi edebâturifed maximçcrudelitatisexcplacertatuticûferis mali auarihomi' nés morti obqciebât.Idq; itê ex Cafïiodoro libet oftcderc.Theodoricüs nâcp rex Rauê næagêsjcùm omia fenatui ÔC populo Ro,permitteret,quac ôif ftâterep.ôC à principibus inftituta fuerâupugnâ item in amphitheatro more folito cS beftqs cocefTincuius epifto bm,quia amp;’ ipfum fpctfîaculum, amp;ca omnia quae fuprà funt pofita côtinet, inferuimus* yÆpiRoIi( 0« QI côfularem magnificentiâ prouocât,qui pro incerta corporû flexibilitate ludâtun . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi organo canênbus redditur uicifïitudo præmiotû : fî uenitad pretium dcledabilis
elaborar, uoluptatem præflat bnguine fuo, amp;infelici forte conftriôus fefiinat populo placcrc,qui éum nô optât euadere.atfîus detcftabilis,certamê infeIix,cG feris uellc con* tendcrCjquas fortiores fe nô dubitat inuenire.Sola efl: igitur in fallêdo prçfumprio.uni , cum in deceptione folatiû. qui fi fera non mercat effugere, interdû nec fepulturâ pote* rit inuenire:adhuc fupcrftite homine périt corpus.ô(^ antequâ cadauer efficiat.truculé* ter abfumit.captusfit cfca hoff ifuo.ôi; illû proh dolor fatiat,que fepcrimercpolTcfefti* ? nat. Spetfîaculum autê fabricisclarû, fed adîionedeterrimû in honoré Scythicæ Dianic , , repertQ,quaîfanguiniseffufionegaudebat. Omilêraedeceptiôis crrorêzillâdefiderafr« colcre,quç morte hominis placabaf.Primû fibïPlucos SC iyluas agreffiû populoruûO-' ta uenationibus deditâ hanc triplicê deâ falfa imaginatione finxerûr: Ipfam uerô Luna, (pfam in fyluis Diana,ipfam apud inferos Proferpinâ effe fîrmâtcs. Sed folum Ercbi po tcntênô improbè forfan exiftimarût: qgt; tali falfitate dccepti,ln ,pfundas Erebi tenebta« fûfuiserroribusintrauerunt. HuncludQcrudelê,fangu{nariâuoIuptatê,impiarcIigiO' nem, humanâ, utita dixerim, feritatê Athenienfes primûad ciuitatisfuæinduxerecul' turâ,iuftitia permitrête diuina:ut ad derifionêfpcêlaculi perücniret, prO faifo rcligb nisambituinueniffet.HocTiti potentiaprincipisdiuitiarû profufonuminc cogitauR ædificiu fieri,unde caputurbiS patuilfet, ôif cûm theatrum.quodcfthcmifphçriû, Grx-“ ce dicatur amphitheatru.quafi in unû iunôa duo uiforia,reóe'confiât nominatû; q) fpc cics eius arena concluderet,ut Qi currentibus aptû darctur fpatiu, fpetfiâtes omniafa cil lus uiderentjdum quædâprolixa rotûditas uniuerfa collegcrat. Itur ergo ad talia qug refugere deberet humanitas. Primus ergo fragili ligno côfilus currit ad ora belluarum, amp;nbsp;illud quod cupit cuadere magno impctu uidetur appetere. Pari in fe curfu feftinât prædator fitf præda.nec aliter tutus cfle potcfi,nifi huic que uitare cupir,occurrerit.Tûc in aercm faltu corpore eleuato,quafi uefies leuifîimè fupinata membra iacfûtur;amp;f qui' dam arcus corporeus fuperbelluâlibratus,dû moras difeedendi facit, fub illo uelocitas ferinadifcedihSicaccidit, utillcpo(ïîtmitior uideri,qui probat illudi. Alter angulisin quadrifaria mundidiftributionecompofitis,rotabilifacilitatepraefumês nô difcedêdo fugit.nôfelongiusfaciendodifcedit.fequiturinfcquentem, parietibusfe reddens pro* ximum,ut ora uitet urforû.Ille in tenentem angulum fufpenfus inuitat exitialem ferarn.
nifi periclitatus fuerit,nihil unde uiuerc point,acquirit.Alter fe gefiabilimuro câna* rum côtrafæuiiïltnûanimal Ericrj exêplo receptatua includii, quifubito in tergû fuum tefugieni
-ocr page 309-L ï B E R T'E R T 1 V S.
Ä ïefugïens i’nträ fecolleclus abfconditur, cùm nufquâ difccflen't efus corpufcnîô non Uidetur. Nâ ficut ille ueniente côtrario reuölutus in ïphærâ naturalibus detenfatur acu-Icis:fic ifte côfutih' crate prçcincflus muniuor reddiiur fragilitate cannarum. Alij tribus^ Ut l'ta dïxerim,difpofitis oftiolis paratam in fe rabiem prouocare præfumunr, in patent! arcacancellofis fepoftibus occukntes,tnodo facies,modo terga monftrâ[es,utmirum fît euaderc,quos ita refpicitis per leonum ungues dcntcfqj uolitaic. Aker labêti rota fe-Hsoffcrtuncadem alter erigitur,ut à periculis auferatur.Sic hgc machina ad infidi mûdt formata qualitatê,iftos fçpe refouet,illos timoré di(crucia£,omnibus tarnen uiciiiîm,ut: dccipere poffit,arridet.Lôgû eft per tot periculorScafus fcrmonibus euagari.Sed apte iungcndum eft ^d ait de inferis Mâtuanus. Q_uis fcelerum comprendere formas, Quis omia pœnarû percurrere nomina poftit.Sed uos gbus necelTe eft taka populis exhibe-ïejargata manufundite præmia,ut hæc mifetisfaciatis elfe uotiua.Ne dû autê male aua . ti homines in amphitheatro cû befttjs pugnaturi pretio publiée accipiebâtur: fed multi è capite damnati,amp; plurimi in bellis capti illic cQ feris pugnâdo morte appeterc cogebâ-tur. Et de dânatis quidem duobus,qgt; dum ad id certamê portarctur,mortc fibi prius cô-fciuerintjScnecâ eft teftis.Claudius autê imperator pacatis Ægypirjs.cû militu nô par
lo.Mittchat'u^ cjptiui dd pu.t gnandutn atrit feri! am^bix thedtri.
I t.LudigLtx
mifit cum beftijs pugnaturos.IultusCapitolinus hac Romani populi crudeliratê hone-ftareuolês,inPupieni ßalbini geftis rebus,ficferibit. Vndeautem traôû fit,ut profici- diatorij fcentes ad bellum imperatores munus gladiatorö, amp;nbsp;uenatus datent,breui dicendö eft. Multi apud ueteres dicöt hanc deuotioncm facftam cótra hoftcs.ut fanguine lirato i pe-ciepugnarum feuerioris uim quandam foi tunæfatiareni.Ituros autem ad bell G Roma
nos debuifte pugnas uidere,amp; uulnera,ôf ferrum,ôC nudas inter fe cohortes,ne in bello armatoshoftestimerent,aut uulnera amp;nbsp;fanguincm horrerent.Eins autem fieudnm! in-ftituticaufacofueuerantituri ad Bella cxhibereinfpetfîaculismulta gladiators paria,6C quo quifq; ditior erat,eo plura exhibebat.Sed Cçiar lege fanciutt,quot paria ä quocueg C ptoprouinciacfibi cômilfæmagnitudine debetêt exhiberi. Habuiife ctiâaliquâdo amphitheatrum mitiorafpedacula hincconftat,q»DomitianSimperatorem fcribitSucto niusedidifleludos,Ô£l fpecftacularatibus inamphitheatro aquis quantuopertuit inun-dato.De his quæ ad amphitheatrum fpelt;ftant,uel totum, ueleius partem,qua tenemus
ti. C.Cif/îrwt nuit numerunt glddiatorum.
tj- Nduiitiis
édita.
demolitam ene,fatis;nunc autem aliqua dicernus de arena ill tus partemune ut tenemus fubnomineCoIoflei:Arena quare is locus fit ditftusnulio in loco inuenimus, tamêcó- i4.AreM tjcimus exalt;ftuuocabulû habuifte.Eonanqi incaueçlocohoneftifitmapalgftiæ certa* ad^uid.
mina edebantur.Eratq! fparfum folo fabulQ,in quod certantes fine læfione caderent.Et nudati peruntftic^ membra pugiles,ut folidiorê uicillim pri^beïctamplcxum,eo pulue-teperfundebantur.indicat idPliniuslibro XXX v.de puluerumuatietatibus tratftâs, cuius funt hæc uerba. Non multum à puluere Puteolano diftat à mari arena tenuiflîma fui partemec ad fuftinêda maria flutftufq? frangendos, fed ad debellanda corpora palae-ftrçftudijs.inde certè Patrobio Neronis principisliberto aduehebat.Quin ôdLeonato
t) èiCratero,acMeleagro Alcxâdri Magniducibus.fabulum hoc portari cû reliquis mi-
litaribuscommercrjsrcpcrio.Arenacmunerflimpenlâmab utroqiordinc,fenatôriofci- jr$.ExpoiGr licet equeftri collatis in capita numis fieri folitâinnuit Suetonius in uita Tyberij im- aren£fiebdnt peratoriszcuiushæcfuntuerba.Ex iuuentuteutriuft^ ordinisprofligatiftîmusquifque àpdtriâjs col-, quo minus in opera fcenæarcnatt^ edenda, Senatufconfukotenercntur,famofi iudtcq notam fponte fubibant.Mcminit arcriic Helius Lampridius in uita Commodi Antonini hisuerbis. Amazonius autem uocatus eft ex amore concubinæ fuac Martiæ, quam
latisincapUit
numis.
I if. De Cirnï.
piclam in Amazone diligcbanquapropter ÔC ipfc in Amazonico habitu in arenâ l^o-manâprocedere uoluit.Dcinceps Circos defcnbcrc aggrediamur: eos in urbe très fuiß fe,Maximum,Flaminium,ô^ Neronis,necplures côftat.Deeo qui Neronis eftdic'tus, pauca feribit Plinius,ubi de tertio Obelifeo tralt;ftat:qui erat,eftq; nunc in Vaticano.îHu enimdicit fuiftè in Neronis Circo,ficutfuprâ de Obelifcis tracèantes diximus. Circüm qui poftea Maximus eft appellatus à Tarquinio rege ædificatum fuilfe feribit Liuius in primo,hisuerbis:Tum primum Circo,nunc Maximusdicitur,defignatuseftlocus: di- iS-DeCirroi uifaloca patribus cquiiibufque urbis, ut fpeâacuU fibifyifque facetent, fori appellate mtximo»
Eofdeni
IJ.De Circo Neroni!,
'1 N s T A V R*A TAE * RO M AB
t^.Qjtidfori Eofdem autcmforos Opus maximu,de quo Romanus populus fpedaret,qu«e in C/rco Ä munera edebätur,Tarquinium,cui Supcrbo fuit cognomê,extruxifle, Liuius in primo item fic fcribit:Foros in Circo faciendos,cloacam(^ maxima receptaculum omniûpuf'* gamentorum urbis fub terram agenda, quibus duobus operibus uix noua bare magnf' 2o.Ad quid ßcentiaquicquamadacquarepotuit.Sedad quid is Circus fuit à principio inftauratu«» Circus^itin=gt; oftedit fuperiori loco Liuius,poftq diuifa loca patribus equitibufej urbis,ut fpedacula
XI Vndedf nbsp;nbsp;nbsp;9^^*^ facerentxótinuat enim, Spedauere foros furcis duodenos ab terra fpC(Hacil
iluse^ cir~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuftinêtibuspedcs.ludicrum fuit, equi pugileflt;ç ex Etruria maxime' acciti. folen^
nes deinde annui manfere ludi, Romani, magniqß,uarie appellati. De Circo aliqua ha*' bet Cafliodorus,quæ duximus inferenda. Circus à circuitu dicitur. Circenfes quail cir-' cuenfes. propterea ^d apud antiquitate rude, quae nec dum fpedlacula in ornatû reditquot; xerat fabricarû, inter enfes Qi flumina locis uirentibus agebâtur. Necillud putetur irrilt; tum,q, metarum circuitus, ouoru ereptionibus erigitur: quâdo aôus ipfe multis fupeP gt;. ftitionibus grauidis oui exêplo geniturû fe aliqua proRtetur.Et ideo datur intelligi,uOquot; quot;nbsp;lutates atep inconftâtiifimos inde mores nafci,quos ciuiumoribus aptarêt. Cetera Cir* ci Romani longum eft fermone dccurrereidum omnia uideâtur ad caufas fingulas per* । tinere^ Hoc tâtum dicimus omnimode ftupcndQ,q, illic fupra caetera fpeóabilia feruo» animorû incófulta grauitaterapiantranGt prafinus,pars populi mceret: procedit Venc tus,dtf potior turba ciuitatis afftigitur. nihil profttêtes feruenter infultant. nihil patiêtcs grauiter uulnerantur.amp;ad inanes cogitationes fic defcenditur,tanquS de ftatu códitiolt; xz. De career njj patriçlaboretur.Eo in Circo carceres locum,in quo equi ôi bigç Qi quadrigae curfu rib.loco erpar decertaturae contincrentur, fuilfe aedificatos quo anno PriuernS à Romanis obfîdeba* tur,fcribitLiuiusin v 111.Obferuatum autemfuiffèlongiftimis pofteatcmporibu$,ult; ^cirâ h’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Circo maximo fierêt,multis legimus in locis.Suetonius in uita Cgfaris.Circé^
a 5. In Circo carcerei {iugt;= reati.
iß.Qnid ßt nunc Circus max. ^7- Quid fuit ^rope Circum maximum.
Afdes Vene. ‘ Aedes Cere. Aciicî luuen.
Z4. Cieludô fpatioCirciabutraqj parteproduêfo.ôCin gyrûEuripoaddito,quadrigas,bigaflt;j TroM»a. ô^equos defultores agitauerût nobiliiftmi iuuenes.Troiam lufit turma duplex ô^maiOquot; rum Qi minorum puerorû.Huius ludi originem Virgilius in quinto fic deferibit. HuflC ■ morem iàcrorum,atcp hçc certamina primus Afeanius longâ mûris cum cingeret Albî Retulit : âCprifcos docuit celebrate Latinos.Quo puer ipie modo fecû, quo Troia pU' bes Albani docuere fuos:hinc maxima porro Accepit Roma, ôi patriû ferüauithono*» rem.Troiacji nue pueri,Troianû dicitur agmê. Et tamê aliter aflerere uidetur CorneliiW T acitus,cuius funt hgc uerba.Eaq; offenfio altius pcnctrabat,quia idê Thrafea Pataoîj» unde ortus erat, ludis cetaftis à Troiano Antenore inftitutis habitu tragico cecinerat» Suetoniusucrô inuita Odfauij AuguftiJn Circo aurigas curforeftçôC eôfeôorcsbeh luarûjamp;funûquêqrexnobiliftîmaiuuêtutcproduxit.SedScTroiçludûcdiditfrequêtil' lîmum maiorûminorumiç puerorum, prifei decoriqi moris exiftimans claræ ftirpis in' dolemficnotefcere.Etin Caligula Suetonius:Ediditfp Circenfes plurimos à maneuf® ad uefperâ interieda modo Aphricanarû ucnatione,modô Troiae decurfione:ôf quoiquot; dam prarcipuos minio Qi chryfocolla conftrato Circo,nec ullis nifi ex fenatorio ordinc aurigâtibus.Claudtjetiâimperatoris geftadefcribensTrâquillus,Circenfes frequenter -etiâin'Vaticano commifir,nonnunquâinterielt;fta etiam per quinos mifliis uenatione. Circo Nero maximo marmoreis carceribus aureatifqj metis, quæ utraeç QC tofina ôf hquot; gneaantéfuerât exculto, propria fenatoribus côftituitloca promifeuè fpedarc folitis» aefuper quadrigarû certaminaTroiplufum exhibuit. Circi maximi locus,ôd fi oîniçdû ficiorum ornatu modo denudatus eft, ôi in hortos mutatus optimis abundantes olcri* bus: tamêretinetnomêfubruinis palattj maioris.âC fi forte aliquis addubitauerit,edOquot; cet locû CorneliusTacitus.ubi incêdium illud defcribens,quo Neronis têporibus urbs Rom a pene' tota conflagrauit,fic fcribit.Initiû in ea parte Circi ortQ, quae Palatino Catquot; lioc^ montibus contigua eft. Habuit autê Circus maximus circa fe praeclariffima quat* damædificia.lnprimisædem Veneris,quâ Liuius lib, X^dicitPabiumGurgitemeon' TewplHw fuhs filiû,aliquot matronis ftupri damnatis,ex eo multatitio aere extruxifte.Et ficut Pli* Mercurij. nius lib.XXX V.fcribit, ædes Cereris apud Circum maximum fuit. Liuius ipfe in bello , . - -.s. jviacedonicoferibitjÇdemluuentutisinCircomaximoLiciniumduumuirûdcdieaflê.
Ouidius uerô feribit, templû Mercurtj fpedafTe Circum i^aximum tfuntcÿ uerfus eain par«
-ocr page 311-LI BEK TERT! VS*
A Pirte Faßorff,cufus efl inirfum Clare nepos Atlantis, ubi ita fequitur : Templa pofuere i s.De colutit^ patres fpedâtia drcûJdibus ex illo eft tibi fefta dies.Habet etiâ Ouidiusin v i Faftorff, Columnâ breuê marmoreâ fuifle apud drc5,ad quâRomani ad bella ^fetfturi bafta j)-gt;ieiebäte3 parte uerfus.in qua ituri erât:funtcp hæc carmina.Profpidt ä tergo fummum breuis area circu: Eft ibi no paruæ parua colQna notæ.Hinc folet bafta manu belli prae-
na in quant ittt triad belU mit tibanttela, tst.Templunt Herculis in qdquot; nec canes nee mufcf intra* bant.
nuncia mittifln regê ÔC gcntê,quum placet arma capi.Erat etiâ altera in parte circi tem-plum Herculis,in quod nec canes,nec mufee inrrabant.Quod têplû Sylla iuflîi Sy billç fccit.Ouidij carmina:Altera pars Circi euftodefub Flerculetutaeft.Quod deusÉuboi
co.earmine munus babet.Si titulos quæris:SylIa probauit opus.Plinius aSt ferio reddit caufam, quare canes Herculis tëpIS no ingredicbant:qu5 quia iocffda eft omittere no^ luimus.Dicit em clauâ Herculis,cû qua eo in têpli loco Caeff occiderat, poft primas ius têpli ualuas fuiftelocatâ,cuius odore amp;nbsp;no immerito abfterrerent canes.nefcio afft anamp;mufcaïipfum borruerintclauaeodorê. CirciFlaminrjM.Varrohâcponitorigi i^-DeCîrc» B nê.CircusFlaminius dicit,qui circûçdificatus eftFlaminiScâpum,ôirq»ibiquolt;^ ludis
Taurfjs cqui circu metas currût. Liuius lib.i r r.quû legê latâ feribit, Ne cui fraudi eflet feceftio ab decêuiris fa(fta,fubiungit Oc.Ea oniia in pratis Flaminijs côcilio plebis ada: que nunccircû Flaminiûappellât.Pliniusautêlib.xxx v ficfcribit.Inuenioà côfula-tu Odauîj,qui de Perfeo rege naualê triumpbS egit,fadâ porticum duplicê ad Circum Flaminiû,quæ Corinthia fit appellata à capitulis acreis columnaru.Eftcp is circus Flami
dcbelloMacedonico.quô dicitita abundafleTyberim,utludi Apollinares dreo inun dato extra porta Collinâ parati fuerint.De pratis aut Flaminîjs,fic habet item Liuius in i. bepratâ 11 iJtac^ inde côfules ne criminationi locus eflet,in prata Flaminia,ubinûc ædes Apol Elaminijs. finis eft,iâ tû Apollinarê appellabât,aduocauere Senatû. De curfu aut equorum, quos
poUiniï^
Varrodicit in Girco Flaminio ludis Taureis circûmetas currere, fichabet Ouidius ad ^i.DeedeA» Faftorû fecûdi libri finê.Iâqj duæreftât nodes de mêfe fccûdo:Marscp citos lundis cur
De
Equuria.
C ribus urget equos.Ex uerô pofitû permâfit,Equuria nomê.Quæ Deus in câpo prçftitit ipfe fuo.ô^ M. Varro de Equuria fie habet:Equuria ab equorû curfu.eo cm die ludis cur rûtin Martio câpo.De hoc Caflîodorus in epiftola,cuius parte ultima fuperiore de Cir cenfibus loco pofuimus. poft$ id ludicrû, quo equis lundis currebât curribus, multû laudauinfic fubiunxinPrimû hoc apud Elidé Gracciæ ciuitatc Oenomaus fert edidifle, qdquot; poftea Romulus in raptu Sabinarû, necdû fundatis ædificqs ruraliter oftêtauit Ita-fiaf.Sed mundi dominus ad potentiâ fuâ opus extoliens,mirandâ etiâ Romanis fabricS in uallë Martiâ retendit Auguftus,ut immenfa moles fîrmiter præcinda montibus con tinerct. Eadé uerô in epiftola fan's innuit Caflîodorus folitos, ab Augufti Maufoleo 34.At Augua fexportisdimittiiundoscurrus, q perEquuria inFlaminiû circum currerênutcoftare ^iManjbleo crcdamuslocû.cuinunc Agonieft nomêcircum fuifleFlaminiû. Namfialiquisquod lt;^gt;*^‘bant in nos aliquando fecimus,poftremâ moniis Gitatorû parte côfcenderit, ocqlo metier^ n«ncAgonem» ,pfêdo intelliget ab Augufti fepulcro redâ fuifle uiam,ædifictfs nunc contedam, quac
S. Martie in
3 s.Origo U09
D duceret ad ecclefiâ S.MariæinEquuria,appellatâ.abipfaautêeeclcfiaincircumFla* miniûnuncAgonê,rcdabreuisôifufuexpeditiflimanûceftuia. Needubitamusquin is-^cclefta eacâpi primo, amp;nbsp;poftea circi Flaminijcaufafadûfit,utuia,quæ ab illis ad Augufti iho ^-^riein numêta,amp; ad proximâ olim Flumêtanâ.nûc appellatâ populi porta ducit,dida fit Fia-«ninia. Vtrum uerô eadê ratione ôif regio Italiæ nûcRomâdiola à foro Cornelq, nûc cab^meE^-îmola ad Pifaurû,Ôf uia omnis abipfo foro Cornelrj ufcj in urbê Româ Flaminium ha buerit cognoméiinccrtû eft.hinc magis angimur animo,qgt; omniû Flaminiæ urbiû fpe- j 7. Elaminite dofi{ïîma,forûliut| nos genuit,aluitt^ : ôd fortenûc ab cade in urbe Roma fub Citatorû prouincùe origt; monteFlaminiâincolimusuiâ. Demutationenominis CirciFlaminqin Agonc,parû gouocabuli. ■ admiraridebebût,quinouerintagonisucrbû,cômuneclîccuilibetadioni,quocuncp ?ƒ♦ DemuM« in loco publice inftituat.amp;in tâta tâtp abfurda omniû appellationûmutatione, quanta nominis fecerunt Romæ urbis ædificia,hæc fan's uidet to}eranda,quando locus ipfe,nedumflo ^llt;^minijin tente Roma,multorû ludorû fpedaculorumqj agones habuit, fed noftris quoep têpori
—U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r-ipUllIIldllUin IlllUUlUUlIIC
Qujem carnis priuij extremo louis dieipfo in dreo edunc fpedacul a,origine habuifle Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T uideniur
-ocr page 312-2^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN S T A V.RÀ.TAE RiOMAE
î9-Ago««lKa ùident ab Apolltnaribusiudis:dequibus MacrobiusinSaturnab'busßcfcribit: BeHo S diab ApMtM Punico hi ïudi ex Sibyllinis libris primû funtinftituti, fuadêrc Cornelio liuffo decêui^ ribiatraduâi. ro.ôi infràzCcfiierunt patres Apollini ludos uouêdos faciêdosff Jnq; cam rem diiode* cim milia aeris praetori, SC duas hoftias maiores dari decciiiris præcr ptû, ut Grat co ritt» hifee hoftîjs làcrû faccrêt lApolIini boue aurato,amp; capris duabus al Ws auratis. LatonX boue fccmina aurata.ludos in circo populus coronatus fpc'5are iuflùs.Qua autê ratio* neuel côieôura dutfii.afiirmauerimus efîèludorû Apollinaria fimilifudinê, quat nunc etiâ prxdicto têpore feruat,libct oftêderc.uidim us ex T. Liuij tertio lènatû fuiffe aduo' catû in prata F!aminia,ubi poftea fuit ædes Apoüinis.fiôiam tû A pollinarê appdlabât.
4 .0 Eccle/îlt;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aûtLateranêfis ccclefiæboftiarius,quod Petrus oniifcrat,bibhothecariuS'
S .A‘pàllùt4rif. babctîHadrianâ primûpôtifîcëRomanum ædificafTeS.Apollinarisecclefiä, ubtprius
Apolîinisædesfuit.qd’ quidê nulla alia ratiôcfadûuidcfjcputeelebritucin urbeloco Apollinaris SC loci,SC ædis appclbtio^à ritu gentiliûeelebris tradu tëpori$,/n S.Apol* liharispracfulisRaucnafismcmoriâuerterct.SicinPanthconcproximoilliSoeOjbaud p diu antea omniôidolorû,quibus id têplS erat dedicatû,cultus in omniü Chrifti dominf ^i.Detninu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jg tandêquartapdiftnbutionisnofliæparti,maniutï
S'“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apponêtes.minutiora SC uarijs difpcrfalocis oftêdcreaggrediamur. Prima tii erirNe*
jptrjutn gene Jomustde qua Suetonius fie feribinDomum a' palatio Exquilias feeit,quâ primo 42.DeNero« tranfitori5,moxincêdio abfumptâreftitutâq;, aureânominauir.de euius fpatio attÿcu^ nùdone. fufFecerithæcretuliirc : Vcifibulû cius fuit,in quo Colofleaeentû uigintipedum fia* rctipfius effigiesttâta laxitas,ut porticustripliccs miliarias haberet. Itcftagnum maris tnftar circunfeptûædificqs adurbium fpecic. Rura infiiperaruis atcjuinetis SCpafeuis fyluiscß,uaria cû niultitudine omnis generis pccudû ac ferarû. in cæteris partibus cûcfia auro lita.diflinda gémis,unionumq? cochisterât coenationcs laqueate tabulis eburne* is uerfatilibuSjUt flores fiftulis,ut unguenta defuper fpargercnt.prarc^ua cœnationutn rotunda.quacpcrpcîuadicbus acnodibuffu/cemundi circumagerct.balineæmarinis ÔC albulisflucces aquis.Eâdê domû quû abfolutâ dedicaiet, haôcnus côprobauit ut fe (J diecret, quafihominêtâdchabitarccoepifle.DeipfaitêdonioCoineliusTacitus,ubi l'ncendium Romæ defcribit.fic habertEo tempore Nere Annj agens,nô ante in urbetn cgreflusefttp domui,qua palatiûôd Mecœnatis hortos cÓtinuaucrat,ignis propinqua ret.neqi tn fiüi potuit,quin SC palatium ÔC domus, SC cuntfla circum haurirenf. SC infiàt Cæterû Nero nixus eft patriæ ruinis extruerc domS : in qua baud proinde gem je SC au* k A f miraculo cirent,folita pridê amp;nbsp;luxu uulgata,c^ arua SC ftagna j 8C in modû folitudinü tunte exlabide nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aperta fpatia SC profpeéîus. Eam in domum Neronem inclufifiê »dé
trantlucente. Foftunæjquæ ex lapide pbengite translucens sedifieata, foribus claufis claritatem dief 44- Dom/« tntushaberct,rcribifPliniusinXXX Vi.idêqjinXXX11 ii dicitinaureædomusNc* tieronis locus ronisfolarqsaues ex argento mirabiliopéréfeulptasfuiffe.ubiautem fuerintporticus ^»isfitit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;triplices miliariae,ubi ftagna fÿluæ 8C arua,tenui poflurnus aflequi coniedura, qgt; illis in
4V Titus in eildê locis excelfa,ampliffîma poftmodS acdificata fuerût xdih'cia. Nâq? id totû doiflus Aafftis Neros aurex fpatiû fuit ab ea parte palatij.quac nunc monafterium S. Gregorij é regione refpi H ttis amphithea cit,re(fic ueniendo per Côftantini arcû triumphale Coloflèum ôcTraiani forû, quouu? tmn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nucdomûcardinalisColumnefubMccœnatianaturrepertingimus.SicqpSeptizoniô
fbT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2rcumCôftantini,amphitheatrû, 6cTiti VclpafianithermasTraianitjforumdiucrfis
Coloßeus'^*^'^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;têporibusdiruptae domus aureæ fois arua fyluasqt ftagna oceupafTeoportebit.
47.Cttp'ut£* Primû qtâttcfflutationimanum appofucritfuifleuidetTitum Vefpafianumtdccüius neîiquodnunc occupatiôeNeronisftagnorûfidelefupràpofuimusMartialisteftimoniû.Hincubico eftrtd Latera* fpieuiuenerabilisamphithcatriErigit moles,ftagna Neroniscrant.VtruroautêTitus wm. ColofTum, q in domus aureæ porticu erat intra amphitheatrS ædificâdo côclufcrit, an poftea fl lue trâftulerinaut prope tllud ftare permiferit,inccrtû babcmus.Ec tn côfiat no bis eum ColofTum multis têporibus ad amphitheatrum fuifl'e,à quo uulgus rota eâmo lem pofteaColofteumappcllauit.Helius Lâpridiusin Antonini(2ômodiuitafcribiti Colofit autê caput dcmpfit,quod erat Ncronis,acfuumimpofuit, 8lt; titulûmorcfolitO fubfcripfit.NoscßcaputCömodiin numifmatibusnofeentesuidemusid æncûô^certe maximum capur,quodnuncad Lateiancnfeiîibafilicâeernitijrfuifle iîliid, quod (put* cifTiroiîS
-ocr page 313-LIBER TE R T I V Î. '
Â’eifîîmosiprCjComodusflagitiofifsimiNeroniscapitifubrogauit. Secundusautê Tra 48. Deforo ianus forum éxtruxit: de quo Ammianus Marccllinus lib. X v i fie habet. Verum quû Traiarû,quot; ' adTraianiforûucnifietjfingularêfubomnicœlo ftruôurâ, utopinamuræternamceni um afccnfîone mirabilê, hærebat attonitus per giganteos côtextus circunferens mêtê, nccrclatu effabiles,necrurfusmorta!ib.appetêdos. Omnia itacpfpehuiufmodiquic^ De eciuo conâdidepuira,Traiani equûfolûlocatûinatrijmedio, quiipfum principe uchit imita Traiani ineo^ ti fe uelle dicebat polfe.cui jspe aftans regalis Ormifda,cuius ex Perfide difcefliim fu 50. DeCocli» pra móftrauimus,rcïpódit,anteftabulumtalecondas. Ex omnibus ucrô quæ infignis decolilna Tr4 tot tâtoi Sqp ædificiorû ftruclura habuit partibus, unica extat integra, Coclis columna iana. borfi præftâtiffimii^ principis res geftas mirabili opéréinfculpta.adcuius bafim incifæ 5i.Ecckßa S. literæ oftêduntjterreum colle,g cius turris altitudinêæquaret,ut area fi'eret plana, inde operibus effofl'um afportatumqj fuifle.In eius fori excelfis mirabilibuscp ruinis Symma chus primus papa Eedefias S.Bafihj,ô(f item S. Silueftri Si Martini éxtruxit. Bonifaci-
B' us autê odauus tres turrcs,quæ nunc integræ extât,ad cafdem ruinas ædificauit, quarû nèrui ^lu^ quæ media inde militiarû eft diifta turris, g? cellis fupcrædificata eft, in quibus Traiani tranfitorium principis milites continebant. Quod autêTraianus ipfe imperatoris Neruæ,à quo fuit foitdiüum, adoptatusjmemoriâ cuperet côferuari prædicftâ fori fui mole Ncruæ ipfius foro atriotp côiunxitin celfis:quorum pinnæ ad eâ partê, quæ in S.Hadriani ecclefiâ uergit,ôf ubi nunc uuigi corruptela dicit area Noe,literæ etiâ extant cubitales Neruæ titulos præfe-rentes. Id uero Neruæ forum fuifle trâfitoriu appellatû Helius Spartianus in Alexâdri Seueri uita,indicat his uerbis:Statuas lacofas uel pedeftres nudas ucl equeftrcsdiuis im peratoribus in foro diui Neruæ,qd'trâfitorium dicit: locabat omnib. cû titulis Si colu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ’ ‘
mnisaereis.quægcftorûordinêcôtinerêt.SedquaretrâfiEOMumfitdidumidforûjCon-ijcimus,q, ex eo ad alia propinqua atcg cótigua fora trâfiret,ad magnû uiddicet Roma num ÔC Traiani forum:undcecclelîa, quæ eft S. Hadriani ab Honon'o primo pontirice ^^^p^cIe/idS. Romano têporibus Focæ impcracoris ædificatap'n tribus foris à bibliothecario appel- Hadriani in tri
€ lat.qjipOuseccleOæ locum ad dicfta tria fora pcrtinuifleuideamus-Eftem ipfius S. Ha- bus foris, driani eccleOæ propinqua alia ecclelîa S.Martinellæ nunc appellata, quâ uulgo fert in?’ 5 Eccleßa S. Martis têplo fuifle ædificatâ.Sed têplum ibi Mars habueritignoramus. Si tamê uidè Martinelli, mus ipfa in ecclelîa cohorte Romanâ militum more ad inftar hominis figura inciforu, cuius uexilifer Labarum infigni habet, quæ ornamêta nullum aliud magis Martis têplum decebât.Eft itê eidê propinqua loco ftatua ingens marmorea iacens. Mars fort nunc uulgo appellata: quâ peritiores Romani perhibent loui Panario fuifle dicatâ : ar* gumentacß afFerunt,qgt; marmoreum ftatuæ ftratum, tan^ panibus marmoreis uideatur obtedum.dicunt«^ earn ftatuâ ideo pofitam elle,ut memoriam referret panis, que ma-iores à Senonibus Gallis in Capitolio obfelïî,quu famæ périrent in hoftê,ut mëiitâ co-piârerum praetenderent,proieccrût.cuius rci ueritatê aliorû,qui melius nos fciant,iii dicio,relinquimus. De Septizonio autêjqd* in domus aureæ folo diximus fuifle ædifî-
Marr fori dp« pellataguid, 5 7. De Sepri« ^o»w,
p. catum,uarie' fcribi inuenimus.ldautê eft ædifîcium ante beati Gregorq monafteriû, eu ■ ius magna ex parte demoliti tres cotumnarû ordines inuicêfuppofiti nunc uifunt. Fu
it uerôSeueriAfri imperatoris fepulcrû:de quo Helius Spartianus dicit. Opéra cius pu blica Romæ praccipua extanf.Septizonium Si thermæ Seuerianæ.Et paulo infra idem Spartianus:QuumSeptizoniûfaceret,nihilaliud cogitauit,^ utex Aphrica ueniêtes, fuû opus cernerent. Si medium fimulacrum cius locatum additum Pallantis aedibus. Is regiumarcum ab ea parte facereuoluifle perhibet, quod etiampôft Alexander quum wellet facere,ab Arufpicibus dicit eflè prohibitus:quum hoefeifeitans non litaflèt. lull us uerôCapitolinus in Antonini Getæ,gfuitdi(ftiScuerifilius,uitadicit.Illatus eft ma nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■
iorçm fepulcro,hoc eft Seueri,quod eft in Apprauia euntibus ad partem dextrâ,fpecie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Septodtj extruââ,quodillefibiuiuensornauerat.ËtScptodiûficutIuliusCapitolinus $3. Septpdiût appellat,nouimus Græcos dixiflè locum.ad que ciui bus frequentatum, multae perdu-cant uiac.cui nunc Lodiae eft appellatio:ut uideatur innuereCapitoIinus, Seuerum fibi parauifle fepulcrum,ad quod ciues farpenumero côucnircnt.Quare autem à Spartiano Septironium appellet,intelligere ncquiuimus.Eftcj noftra opinio,eo in uerbo, librari oserrawilTe, Septizonium ,p SeptodiumpofuilTe.Sed uidemus eos,qui à mille annis
ßlondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z Z citra
-ocr page 314-ÏNSTAVRATAE ROMAS
$8. S.Ludtt inftpufolif.
^9.Arcuftri^ umphalit Seue
dtra RomanorS pontiRcum gefta feripferunt, appellate paruam nunc iatfgt^ edle fiâ ills Septtjsonio fubiedtâ atqj propinquâ, quæ eft cardinalatus titulus, S.Lucia in fe' pta folis,cuius appellationis rationê.haud quac^,noftro iudido,abfurdâ reddere poiHl mus, qgt; inuenimus fuifle in eius columnaris aedifictj fummttate idol urn, folis eximiun* radios oblongos auratostp ad caput habês.amp;quod afpiceret Coloflum Neronis,a quo ColofleUm diximus appellari. Idem Seuerus arcum triumphale habuit,(jbi Si Marco Aurelio cômunc,à Senatu populotÿ Romano pofîrût qui nunc integer ad S.HadrianS
Can^ntint.
af. Tiedomó C.Qefir(t.
4o, De Arc» 1'^1’ capitolio cernit.cftcp titulus,imperatori Cæfari L.Septimio.M. R Seuero .Cstera funtnota. Dearcu Côftancini, quêinNerontsftagnis aedificatu fuiflediximus pauci dicere expedit,q? in eo nuc integro tab's titulus habet. Imperatori Cæfari Flauio CóflS tino maximo Publij filio Augufto S.P.Q.R.qgt; tnftindu mentis dtuinttatis magnitudiquot; ne,cum exercitu fuo,tâ de tyranno de omni fatflione, uno tetnporeiuftis remp. uhus eftarmis,arcitintriumphisinfignedicauit. Poftt^deNeronisdomo,0lt;maximis,qu« • in eius dcmolitæloco coftruda fuerunt ædifidjs,didô iatis eft, Si uulgi errorem hab«' * re utdemus.id quod Traiani foru eflê docuimus, lubj Cæfaris domS fuiflè.Sed ubi fuC'-rit ipfaCæfaris domus oflendemus.Primû Suetonius in illius uita (cribicHabitauit ptl mo in modicis ædibus, pôtificatum maxima in facra uia domo publica. Et Plinius lib« XI X.Cæfar di(flator totum ioruin Romanü, uiamcç facrâ, ab domo fua in cliuum uflt;p Gapitolinüjin munere gladiatorio linteis cötcxit.Fuitqt ipfa domus, qua Oëlauius Au guÂus à Iulia nepte nimis iûmptuofe ornatâ, fleut Suetonius feribit, ad folû dirui fecit« in cuiusep area poflea porticus Liuia fuit: de quaOuidius VI faftorû.Difce in uenienJ LittMporti, actas.ubiLiuia nunceft,Porticusimmeniætedafuifledomus.Adeameç porticum feri* ^2 DcPait= jjit Plinius Vefpafianum paeem fuâædificafle. Pantheon quod tcplum defcribere fu* tbfo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jprà pollicifi fuimus,à Marco Agrippa ædificatûfuiflTe, titulus in frotifpicio adbucofte
dit.Plinius lib.X XX n H fcribit.Syf aeufana fünt in Pantheo capita coiumnarû,à Ma^
ffonio fuifle faôâ. Macrobius in Saturnalibiis magnitudinê deferibens unionis, queflt Cleopatra in auribusgeftabac,ficfcribit.lpfeauté cuius fuit magnitudinis , inde colb^l potucrat,qgt; quifuperiuitpoftinodû uida regina Si capta, Ægypto Româ delà tus difle et Pantk» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft.öd iaëîæ ex una margaritæ duæ,imj)ofitarep flmulacro Veneris ut môftruofe
WMtatio if» S. ntagnitudinisin tcplO,quodPantheondicit. BonifaciusaûiquartuspôtifexRo.àFo Marieecdc/î» nbsp;nbsp;iniperâtore obtinuit id tcplum, in honore beatæ Mariæ uirginis. Si omnium Cbrißf
(on. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;martyruin côfecrari:inde apud eos,qui de Chriflianorû geftis in urbe Roma fcptingeU
64. Ewg.im. tis annis citra fcripferunt,ea ecclefla aliquando ad martyres appellabat. Eius flupen-' dum fornicêuetuftatcipfaamp;terraîmotibusfciflumruinam^minantem,tua,pontifclt; l«tâ mfpivit curia.Eï qii5 ipfa mfignis ccclefia esteras facile fuperans multis ante fccü' hscslfas.qutbus attollit columnas habuiflèt.fordidiffimis diuerforQcabernis quçftuû, à quibus obfidebant,occultatas,emndat» nSc in circuitu bafes, capita denudatæmi H rabilis ædilîcïj pulcritudinë oftendunt, acccduntcf decori ftrata Tibutrino lapide fub-kda templo area.àf quae ad ætatis noftræ campum Matn'wm ducit uia.
Fantheon in* fiiutriittit.
6^. idem co» lumms pöthei deiexit.
a^.ldidream Panthei lapidt ürduit.
6-j. vient iu* gdriutubifuit.
8. Equimeli* Mtttqutdetnbi fuern,
QVando iut nosaerealieno liberarec«pimus,prömiflaitem uidluganj.Equ/me^ lij amp;nbsp;SahnarulôCa indicemus.Ei quid? detrico ïugario quod dicere pofllmus,ni‘‘ hd aiiud eftji^ qd* Liuius in bello Macedoûico dtdcSaxuin ingens à Capitolio in uiciï^^ lugarium procidit, ÖC multos oppreflît. Nune autê feruat aetas noftra,ut uicino in locô fub Capitolio ad eS parrem, qus uerfa eft in Lucij Septimij Seueri arcum triumphalf) 8)icurrus ÔC Riga boum fiant.De Equimelio Liuius in quarto ab urbe côdita,quû Spugt; rij Meltj ex equeftri ordincad côcupttum regnum fadâ cçdê fcripßifet addidicNfcf’-' tis elîe eius fanguinë ekpetitû,nifî tccfla parietesqp, intra quae tätö amëtiaecôceptô difTiparentjbonaqt cótada pretijs regni mercandi publicarent.Iubent itacp quçftorcs uendere ea bona, atqj in publicöredigere. Domiim deinde ut memoris area efletopquot; prelEe nefangfpei,dirui extêplo iuirit.id Equimelium appellatum eif.Liuius itêin beb loMacedonico, Cepfores fuper Equimelium in CapitoliQ^SC uiamfternendâ à pottâ
-ocr page 315-UBER TERTI VS.
A Gapena.Et Marcus Varro in quarto De lingua Latina.Equimcliû æquata Meli) do* mus publice,qj regnum occupare uoluit.ls locus ad bufta Gall»ca,q, Roma recuperata Gallorû olfa, q polfederât urbê,ibi coaceruata Qi. côfeda. Salinas in locû,quo fal po* nbsp;nbsp;nbsp;salinteubi
pulo uendcndum conferuaretur tuifTe ea in Tyberis ripa,quae à ponte nunc S. Mariae in Auentinum pertiner,Liuius lib.quarto,de fecundo hello Punico oftêdit.Marcus Var* De Caret to carceris uerbi uim déclaras,lie fcribit. Career à coercêdo,q, exire prohibent,in hoc risui uerbù pars,quae fub terra TullianS,ideo qgt; addita eft à Tullo rege : quæ Syracufis ubi faxa ex* Tullianum. cifa coferuant, uocantur latomiaczS«; de latomia translatum,quôd hie quocp,in co loco Latomig, lapidicinaefuerunc. Liuius auteminbelloMacedonico fcribit M.fuperiorem Catonc q ditftus eft CenforinuSjin cenfura fecifte atria duo, Martium Qi Titium in latumtjs.Li* uius itêin fexto belli punici incendium defcribens fic habet.Coprehenfa poftea priua* ta aedificia(necp eni tunc bafilicac erant)cóprehenfac latumiæ,forumcç pifcarium.SCatri uinregium:ædcsuix Veftædefenfa.Exquib. VarronisLiuqc^uerbisdicereuoluimus
g latumias fuiftè,ubi nSc eft ccclefia S.Nicolai in carcere Tulliano. Et atrium regium ibi ubi, iPpinquum,ubi fcilicecædesfunt,quas SabellorumgensuetuftaSCclariffimanuncha-bitant. Sietp fuperioreloco proprie uidemur forum pifearium Qi aedem Veftaedeferi-pfiflê.Vrgebat nos per hos dies interrogationejuftinus Planta iurecôfultus ôi côfifto* tialisaduocatusjubi fueritfumma Vclia.inqua quum habitaret Valerius Publicola pri muscôful aedes demolitus,adhumiliora forilocainhabitandafe côtulit. Cuirefponde mus M. Varronem.quura palatium defcribens dixiflèf, qgt; à balatu ouium fuerit appel* latuin:adderc:Huic Germaliumamp; Veliascôiunxcrunt.SCinfrà.Veliaeunde client plu resaccepi caufasu'n quibus qi ibi paftores palatini, ex ouibus ante tonfurâ inuentâjUel* lerelanâfintfoliti. Hincergodiximus Veliamfuiftèca in palatq parte in forum Roma num uerfa,quç iüxta Palladium côtra ecclefiâ S.Mariæ nouæ celfior infurgit. Alia item multoruminierrogationelaepenumeroagitatifuimus,quidm5sillefucrit,cuiportam . interTcrgeminamnuncS.Paulijô^ Tybcrim teftaruiTiIaterumq;fragmentis,aggerato
C nuncmôtijTcftatio eft appellatio.Fama cm muftis ante fcculiscôtinuata habet, eâmô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;,
tis molem,quaf proculdubio magna eft, in id celfitudinis ercuiffe ex urnis alqscp tefta-çeisjin quibus imperio fubditi Romano popul/,tributa Româ pertuliftènt. Et quidem nos earn famâ eftè falfilïîmam,ccrtius probare polTumus,c^ quo aurore, qua inftitutio-nc id fatftum fit, cdocere. Quantum ucrô attinet ad famæ falfitatem,norunt mecum,qui Romanorum geftasres legcruntjCÔfueuifle quæftorcs in prouincias mitti,quibus eurç «flet tributa exigere, Qi fiue legiombus in ftipendia diftribuere, fine in aerarium Româ dcferrc.M.Cato Viiccnfis quaeftorin AfiamjinCyprumcpmilTus, habita à prouinciali bus tributa,nôfîôiilibusurnisgclïit, quas homo legumobfetuâtiffîmus in teftaceimo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
tiscxaggerationecôfringerctifcdtenacilïîmocôfutoscorio facculos in fummanauis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
P^PP* g^ft^uit: fubere ea rationc lôgilfimis alligatos reftibus, ut fi naufragio ipfe cum nautis pcrijftçtjfupcrnatans fuber oftêderetinfundodcpofitum,amp; amilTo præftantici Ue,populo nihilominus Romano tributorum pecunia,eflet falua. Nec folum in exter* Ills prouinci)s,fcd in Italia etiâ,tributa per quaeftorcs exigebârur. Idcç Macrobius in Sa turnalibus de fide feruorumerga dominos Iranians indicat.AfinioPollionePatauinos nbsp;nbsp;nbsp;. ..
cogente, ut tributa côfcrrent,à propterca dominis latitantibus feruorum nullus inuen tus cft,quilibertatepropofita dominum ,pderet.Sed omifla inani, amp;noftroiudiciofu* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ■,
perflua uanæ opinionis côfutatione,quas ad rei ueritatem habemus côielt;fturas,in me-diû proferamus.Plinius in libro trigefimo quinto multa dicit de figulis ôi plafticis,quo tum opifîcum uis uerbo à Græco fignificat interpretata, cos uel ex terra, uel ex gypfo, uel argilla aliqua fimilitudines,uel formas cffigiare.Sed quod ad noftrâ facit intetionê, maximum dicit ufum fitftilium maioribus, qui Romanorû fundauerunt imperiû t adeô ut deorum fimulacra,templorum(Ç ornamcta,ÔC ipfa parietum cruftamenta, ex fitftili' bus conficcrcnLSuntcp haec pauca Plinq de ea re uerba:Turianum accitum à Fregcllis, Cui locaratTarquinus Prifeus louis effigie in Capitolio dcdicandâ:fi(ftilcm fuilTe cam, amp;ideo non mirarifolere fiôhles in faftigio rempli eius quadrigas: de quibus fæpe dixi-nms:ab hoc eodem fatftum Herculem,qui hodiecç matcriænomê in urberctinet. Hæc tum deorû ctât effigies laudaxiffimae; nec pcenitet nos eorû, qui deos talcs coluere.
Al . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z } Aurum
I
-ocr page 316-zyo'’
I N ST quot;AV RA fAE -RO MAE
Vicui uitTitria firumt.
7ff.beliiiiit TumrijSt
•2’jgt; be loeit quorum certa non hdbentHr teHimonia,
78. Deeccte« fid S. Mdrch PdUdtUTiie,
y^.üehäftli. tx XII. ApO) ilolorum.
8o. Tgt;eecclegt;: fM.S.Hiarctlli,
Aururti cm 8iargentum,nein dtjs quidem conficicbaturdurat ctiam nunc pfiiribaJ0 locis talia fimulacra.Faftigia quidern tcmplorum etiam in urbe crebra, munira mira caclatura,amp; arte firmitaterß faiic^iore auro eerie innocentiore.Et infra:Qiieq5 adbuedi ximus,uel alTiduitate fatiantfigulinarum opera, dC Hóilibus dolqs ad iiina exeogitatis. adaquasTyberisadbalnc3s,ad tcótacoóiJibiislatercuIis. AtquiNumarexfeptê cot Iegiafigiilorûinftituit,quinô(^defiin(5îi fefe multi fidiilibus folijs condimaluere.maior. pars honiinum terrenis utitur ûafis. Marcus etiam Varro figulos uno in loco fuiireindl cat,quum dicit Vencrem Myrteam fuifle inter figulos.filt;fMyrrcam idco appcllari,quia' locus ille primus myrtieiretfcraeiiïimus.EtSexiiRuHïurbis Romædcfcriptio habcfgt;t ioregione prima porta Capena fuiireuicûuitrariorum.quûitaqi figulorûeam efreoffîlt; cij côditionemuideamuSjUtlonge abaquishaberinon polfit:quuinitem eiusartispuf-gament3jfi nimis multa in aruis difperganfjCa reddant cæteris ufibus inutilia.Si ucrô in numenabqciantur,autilludinbieuicompleant,autdifîieillimeeruantur,prudenti cofi lio faôum tencmus.ut tam multa figulorum collegia à Numa rege inftituta, myrteis fecus fluuium apud uitrariorum uicum.ibi fuerint locata, ubi nunc Tcft accu inter mon tem amp;nbsp;Tybcrim uineas uidemus.q) fi Numæ regis tcmporibus,quando urb is Romang , imperiû intra uigefimum lapidem coarifîabaiur.fîguloru collegia fuerunt fcptë: quanto plura credimus effe addita Romani populi multitudine.non minus auëla,^ fuit imperium dilacatû.Hæc omnia attente confiderantes mirarifolemus, cur Teflaeeus môs. fupra fîdê eorum,qui non uiderunt arduus,non in alpem potins infutrexerit.Quxfiuit Hero nuperLçliusnofter Vallenfis iureconfultus:nunquidludiTaurij, quos poftremo earnis priuij dominico die,ad cû môtem fieri fpedîabamus.illi eflent,quorum meminit Marcus Vario:cuinûcficutpollicitifuimusrefpôdemus.Ludosquidc Tauriosad po-(irema Februartj menfis têpora,Romanos edere confueuifl'eifcd quod ex parte fupeti-ore loco in Equuria.SC Circi flamintj defcripttonc diximus,licet ludi appellarenf Tau-rq:nô tauri fed cqui curribus iundi.à câpo Martio per Equuriâ currentes, quum ad fe-ptemmetascircumadieflentjinCircSFlaminiumfcrebant. Amplum uaftumnûc ingrefli fumus campû,difperfa per urbem loca defcribendi,cui parti tantû abefi,ut pU' ne fatis pofiè facere confidamusiqi licet ea,qux badenus funt fcripta,muito maiora qs» quac forent reliqua exiftimamus futura,tn pauciffima in pofterS certa ollcndere fpera-tnus.Si quis cm urbis Roma ætatis nofirac partes fingulas uel mente,uci oculis lufiran do peruagabit, ea quæ populo nunc domibus frequêtata funt, à nobis pene intaâ» intelligecquod quidê nulla à nobis negligentia,aut inaduertentia magis faëf um cfi, $ ne ignota irnprudêter afierere,aut impolTibilia uane'amp; leuiter conari côpclIeremur.U bet tarnen aliqua ex parte ipfam feribendi fine antiquis ÔC dignisfide tcfiibus audacigt;îgt; qualis futura fuerit oftendere. Ea in rcgionc omniû praefentis urbis populo freqiiêtif* fima,quâC3pitoIio Exquibjs campo Martio 5d Pantheone uidemus claufam, Ecclefia crtS.Marci,quâtuus,Eugeni, nepos Petrus gête Barba patritius Venetus, QC S.MariÇ nouæ cardinalis inbabitancam feribit Petrus bibliothecarius à Marco pontifice Roma no cius nominis primo,iuxta Palla turas fuilïc çdificatam.Et licet multorum ut apparct H ingentiû olim ædificiorum ruinât, multa nunccernantur fundamenta, quid tarnenillas fuerint Pallaturae ignoramus.Proximam illi ecclefiam bafiltcæ X11 Apoftolorum,nûc inhabitatamp; cardinalatus titulo tenet Bifarton cxCôftâtinopoliurbcGræcus.cuiNicc no uulgaris eft appellaiio.Quis ucrô ipfam ædificauerit ecclefiâ: aut quæ fuerint ædifî* cia,quorâ ingeniia apud cam cernunt ueftigia,mibi penitus ignotum cftiamp;' tn extantia jplius ccclefiæ monumêta,ancc annu tricentefimû fcripta,fuiflc dicût intra ipfius ecclc-' fiæ parrochiâ,ô^ ^pe Capitoliu Veneris ortûcognomine mirabilê,amp; multa baud qiiagt; quâ ignobilia,quorû loci SC ficus nullâ feire poffumus certitudinê. Ecclefiâ uerô S;Mâï cclli, quâ Nicolaus patria Surrentinus, SC ciufdê ccclefiæ lituli cardinalis □ppcllationiî Capuanusinhabitat:fcribitbibliotbecariusàLucinanobilimulicre uia Salaria bnllè ædificatâin Catulabio,qtPlanq feu carnificcsj) animaliSftabulo habcrccôfueuiircnflt; quo in fordidilïîmo loco,tentus 8C paflus fuerit beatus pont. Martellus. Sed eins pab' tq,quodidc cardinaliselegantiflîmum apudS. Mariæinuia lataecclefiâ ædificat.'rul-* nas inter cæter as urbis çonipicuat,quid olim fuerint nuUo in loco inuenimus fcripruin
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔCtanua
-ocr page 317-• liber tertivs.
fit tamert tjuantiïcx ScxtiRufR defcri'ptionc urbis poffumus aflèquf c5(clt;fïurd,Ifidjs té plumibifuifletencmus,apud quod in portæ triûpiialis defcriptione VefpafianS amp;Ti-tum triumphatores no^cilla,quæ triumphs præce(ïîr,quieuifreoiicdimus.Scribit cm RufFus Ifidem propc Mineruam Cbalcidicam fuiflre/cruatt^ ipfa nunc nomen fuû Mi-iierua,à fratribus fanôi Dominici prç dicacoribus,fub gloriofç uirginis dei genitricis ti tulohabitata,dequib.ingentibus,quaenunccernunt,ruinis,qd*dicamus nihil aliud eft, in cius delubro titulos fuifle geftorû Pompeq.quos Plinius fie ponit.Pompeius Ma-
ifidistem^ .. plum,
8t.Tit.Oi.Po peij in debibro MineruM,
8z.Prlt;efdtio triumphi CA, Pont.
gnus imperator bcllo triginta annorn confeôo, iufis fugatis oceißs in deditionem ac-ceptis hominu cêtiesufeies femel O(fluaginta milibus,depreflls aut captis nauib.oôin-gêtis quadraginta feXjOppidis cafteihs mille qulngentis,uigintioôio in fidë receptis ter tis,a Meotide ad rubrû fuba(fFis,uotû merito Mincruæ. Triumphi autem præfatio haec fuit.Cum oram maritima prædonibusliberaflct,Ô^ imperiû maris populo Romano re- ^i-OuereldU ftituiflètjCx Afia,Ponto,Àrmenia,Paphl3gonia Capadocia, Cilicia, Syria,Scythis,lu-
B dacis,Albanis,lberia,Infula Crera,Baftarnis,ô^ fuper hoc de regibus Miihridate atq; Ti granetriumphat.Suntetiâaliapcrurbemtuncfpcciofa.fedfîmiliuetuftaiisfuæignora lioneobfciira,quæ illis relinquimus deferibenda, quibusfortalïïs curæ erit hanc deferî berc,quam nolîrum habet fëculum Româ,5C fi primæ illt potentifllmæ multo dilfimi- s^.Compdrd» km,non paru tarnen Europac SC aliquot Afîæ partibus uenerandâ. Et quidem licet Ro «nanonominiitaaffedifumuSjUtnihilpoft religionêmaioricolamus uencrationemô pr£fen* tnpafl»oneitaabduciàueroiudicionospatimur,quin difeernamus quantû longe ab -fit urbis Romac noftri reports rerû ftatusc^ conditio ab illa,quæ olim il 1 i affuit potentats Qc imperij maieftate.Sed côtrà no fumus ex illis, quos uidemus præfentê Romanæ 8 $. Hübetpri rciftatûhaud fecus fpernerc Si pro nibilo ducere,ac fi omnis eius memoria fimul cQ le- pit tlt;oma ati» gionibus,côfulibus,fenatu,Capitoltj palattjcj; ornamentis penitus inten'jflct.Vtget ccx get adhuc, SC quanQ minori diffufa orbis terrarû fpatio, folidiori certèinnixa fun-damento urbis Romæ gloria maieftatis.Habet(]j Roma aliquod in régna ÖC genres im
Cperiû,cuitutandoaugcndoqj,nolegionibus,cohortibus,turmis6Cmanipulis,nôequi- se.iionarmt't tatUjpeditatucj) opusmullo nunc deledu milirû,qui aur fpontc dent nomina,aut milita erpngKwc, recoganf cdudiæRomaSC Italia copiacin hoftêducunt,autimperij limites cuftodiûf. pdrehgiono Nô languis ad praefentem feruandâ patriâ cffundit,no mortaliû caîdes cômittunt. Sed perdei noftri Si domini noftri lefu Chriftiimperatoris uere fummi, uere æterni religio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
nis fedê,arcê,atc^ domicilia in Roma conftitutûjducftostç in ilia ab annis mille ôdqua-dringentis martyru triumphos, per difperfas in omnibus gternæ Si gloriofiffimæ Ro- Sy.DtVîafoi* niætemplis,ædibus.facelliscp fandorû reliquias,magna nunc orbis terrarû pars Roma nûnomen dulcimagisfubic^ione colit, olim fuit folitacôtremifcere.Ditftatorênûc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
P^petuQ nô Caffaris,fed pifeatoris Petri fucceflbrê, Si imperatoris prædiefti uicariû pô lififêfummûjprincipesorbisadorantôCcolunt.SenatûpræfentisRomæCardinalescc ss-Sertite clefiaepoftpontificêorbis uenerat.Ncc quifquâ memor tanta àdeonoftrofandlorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
rneritis effe tributa.addubitabit.fi ab huiufmodi noftræ reip.curam gerentibus ôfad Pe nbsp;nbsp;nbsp;Ro^câ^ha
tripifeatorisnauiculæclauumfedentibus.infolâreligionêflCfancîimoniamcurfusdiri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubied»
gcrur,fururum ut non aliter Afiam Aphricamcj Romano Chriftianorû imperiofubi- ßpindcuiuet.
Europæ régna populost^ fubicdlos habent. Quid quod maiora uel certé paria 9o.Tributd;; prikorumtemporum uelt;ftigalibus,Europapenè omnis tributaRomâmittit,dum fin- peiidetpeinai gulæciuitates à Romano pontificê beneficia accipiunt. Verum hanc fummo pontifici Mtut Europa. ßCcardinalibus exhibitam ab orbereuerentiam,eas à populis miffas ingentes pccunias 9 '• poffeetiamaltericiuitati,quàmRomar dignitatem emolumentumeç afferrequifpiam pUdu pr^ferhi contender,5CAuinionemjBononiam,Florentiam,Ferrariam ea aliquando fuifte glo-ha decoratas allegabit.Et nos quinid guoç^fateamur reeufarenon poffumus. Sed pro ({niRo, pua quædam habet urbs Romana adeo præclara,excelfa,admiranda,ut ne dum alibi in orbeinuenianrur,fed necetiam ea transferriliceatoptari.inprimisquiRomamipfam
notiuideritni» hiluidit.
Sgt;^.timin4
gt; etum caput amp;nbsp;dorrinam non uideritjemere quicquam alicubi admirabitur. Haber e-nim urbs ipfa Äpoßolorum limina,Ôf ter ram facro raartyrum cruore purpuream. Ha- aposl. betferuatamlinteo VeronicæmulieriSjincunôarumorJîisccclenarum primariæatq! 94‘DcVf!'! KiatxisbeatiPeuibaGiicacxtantem,proprijs(ÿapparentemliniamêcisdominiciuultui fonica, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e 4 «ffigicm
-ocr page 318-J.72. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;instavratae romae
quo uädis, $ S.Camete.
Cdli.
' Sanda
fando.
^i.Capita apoß.
Xncunabu lazycircun.
effigie.Extat fnfiiper notus celebratustp 1 ocus in uia Appia,Domine quo uadis appel- nbsp;nbsp;|
latus,ubi perfugo Petro Chriftus occurrit,amp;f fuper dura filicem ueftigia reliquit populo celebranda.t^uumc^ paulo fueris eadê uia progrcirus,inuenis fpecum cœmeteriôij ' Calixtijbeatis fantftorum olfibus refertifiimumjCui additam ecclefiam iànôi Sebaftia*
ni martyris.quum prxteritorum prsefentisq) feculorum incuria prælatorum ruerepfr«quot; mififfeqtu Eugeni pontifex, magna cum laude nuper iuftaurafii. Vifiturapud Latera^ nenfem ecclefiam Sancfta fancßorum locellus ccelefti gratia plenus. Et in eadem uifun--tureccleßa Apoftolorum Petri Pauli capita, Venei andofimul timoré applaufucpin fpicienda.fub quorü fublimi amp;nbsp;fieut par fuit ornato loco, incunabula amp;nbsp;circuncifio Sat faluat. uâtoris,3iipriusgeni[ncisairgineila(fiisu3fcuium,miroc3ndorecern3iar,Eoinah3ri Ico.Lacuir. quod primumreligio Chriftia.naIegiturhabuiflc.Suntirt'Cariniscatenx,quibusbcatö » o 1. Prim«m petrü jn carcere ligatum Herodes tenuit in ecclefia, quar ex inde Beati Petri ad uincula dlurc. 3pppi|a{m-.£5ftq;apudfacra uirginesfandiSylueftri monaftcriumincolentes,attente
3 lacra uirgines lanai oylueltn monaitcrium incoientes, attenic ueneranterqj contemplandum beati Ioannis Baptiftæ caput.Agnctis uero uirgunculx p i0°^Art tT ^nnnulusdeifponfifui donodecoelo mifius,apudcelebrêpulcerrimamcjilliusinui3 Numentana ecclefiam feruatur.Habet quoc^infignisamp;fpeciofifiimain uiaTiburtina
A* » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a1 t A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^iil -t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z««« z*« « « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H i i lt;t • v m «* n 1 a* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V I l'a Tc* zH A
10
S.Pm. lo8.S.M:nie maio.ecdefii loj.S.Hie« ron.corpus.
11 o.
Triüybenntf.
O-L4«. fepul. milem aliundeadueiftum Stephanum protoinarfyremutuirtutemeritiscß pares unieo lo'j.Fontes hofpitio clauderentur.Vifuntur item ab urbefecödo miliario,amp; Hoftienfem inter Ar-« deatinamc^uiamdukisaquæfonteSjquifufo Pauli apoftolifanguineeruperunr.Etma gno Exquiliarum monte fpeciofiirima eft fan (fix Mariæ maioris bafilica, cutus funda-» menta æftiuacniuis indieio fucruntiaóa.Qua in ecclefia gloriofiftimi Hicronymicor-« pus ad praefcpe,in quo primum uagijt Chriftus lefus conferuatur.Non minoriscß mira-culi ecdeßa eft in Trahftyberina laniculi regiöe uirginis Marix, ubi nato domino fons olei defcêdit in Tyberim.Sunt uero multa ac prope innumerabilia,quorum amp;fuperiogt; ri loco ditftorum infpiciendi,tangendi,uencrädiqj dcuotione adduifttPannones, Mœ » ! (î,Macedones,Acarnanæ,Epyrotx,Dalmatae,Iftri,Liburni,SCipfiinprimis plurimas in regiones prouinciasqs diuifi Gcrmani,ScGalii,Hifpani quocp ac toto diuifi orbe BH tanni,nunc Anglici fingulos ferme per annos Romam adeunt,Romam uenerätur, Ro mam ducunt eorum dominam Si magiftram.Nec Europx folum populi Romain amp;nbsp;c-;
111 .Concilia tiAßcmiRo.
112 . Ro./re« guentia.
ius fandimoniamuenerantunfed tua etiam pater Eugeni, opera falt;ftum e ft, tum curaj tum etiam impcnfa.ut ex Äfia quocp 6C finitimis illi Europas amp;nbsp;Afiar partibus poft iun' (ftos oecidetali ecclefiæ Graccos,Armeniostj,Bofnefes ex Europa,Neftorianos quot^p £C Georgianos ex Afia minori,Pöto,Paphlagonia,CiIicia Aflyria.Scythis, Albani« ÔC Iberia,amp; demum Æthiopes ex Aphrica catholicac fidei,amp; Romanae ecclcGæ co cili:» tos uiderimus.Quo fit ut à pluribus orbis terrarum populis, nationibuscp aduenis Rd* iijQgot nia,quam alia orbis ciuitasfrequentetur.Necparuuseft contemnendusue is Romain nbsp;nbsp;(
«il./ingMlif ^onfluentium numerus mortalium,quandoquidem Quadragefimalis ieiunq tempori-- . an.R.omdm bus,quadragintaamp;quinquagtnta,amp;qu3docjplura milia exmultis earum.quas iuprä“ adeunt. enumerauimus prouinciarum Romam adeunt,Romæ,bafilicas,templa,facella, amp;nbsp;lm* ii4.vigetlt;i(i gulasædescircuunt,quorum nullus tam hebetiftupidoueingenio, qui fuperba Roma hueRo. maies norum olim principumpalatia,fuperbilïîmasfpe(ftaculis edendis inftitutas extruóio fiatts^lori4. ncs,Thermarum celfosfornices Si infanaaquædudorum opera perluftrans, quidfue*
rint,quid'ue fibi uoluerint fingulos fcilcitans obuios,uidiire,fciuiftet^ non Içteiur.ltacj» uiget adhucfolido innixa fundamento Romanæ gloria maieftatis. Et non parua terra* rum pars fponte Si abfcß armorum ftrepitu,dulci reuerentia Romano nomini colla fub inittit.Sed quando à propofito digrelli fumus,qui ab ædificiorum locorumt^ urbisin-e
nouanda memoria difierendis,culius SC uigentis adhuc reuerentix ratio-nibus diuimmoratifijraus,ad ipfas urbis ædificiorum redeundum ciTct,fi plurium quam liucufq; defcripfimus,indicauimus(^ per omnia urbis loca à nobis dimiftbrum^certio rem dare notitiam poftemus.
F J M , I , S. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;......
BLOM
-ocr page 319-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i7^
BLONDI FLAVÏI FORLTVIENSIS DB ORIGINE ET GE-ftis Venetoruin ad Francifeum Fofeari ducem,inclytum(ÿ Senatum,caeteroscÿ rcip. Venetæ Patricios.
Patricij negociiî ac omnium maius, quæ cxcogitari pof fint.Venetæ reip.nuncincumbicutrumnegeftum diuin Turcos bellS icontinuare^anpotiusprarfidijabuniuerfoorbe Chriftiano afterêdide Qgt;P*'âko*’’2jpaccm cum illis conftitueredebeat.confultatio anxtum anj misq; fufpêfum renet.Quid uerófupremi orbis Chriiliani principes ad comunem fibi uobisqj banc eau fa m confilq quid opis afferât,nec fatis fcio,qüi os in tœ
Iiitn non ponere.nec fi conieeflura aflequar,diccre aufim.Scd cft alia ratio, ut ex plurib. iftafît non iraprobabiks,quæ me impulit ad feribendum, Ego enim nomine ôf profeP fionc,amp;utinânefola Chriftianus,ego Italicus orbi Chriftiano.SC ipfi Italie fi quid fum, B ôi inprimis ü quid eft in me ingenij debeo:ut non improbe' uidear facerejî ea quæ mibi funt calami ÔC rcrum geftarum peritiæ,arma ad rei Cbriftianæ amp;nbsp;Italiæ defenfionê côfe ro.Bgo uefter ciuis Venetus,eam ab optimo quocuncp ueftrû in me beneuolentia rcco gnofcOjUt fi rebus nequeo.cogitationc tantum 5C feripto difficillimis horum temportl Cebus poftibilem rcip.opem ÔC operam tenear impartiri.Gefta itaqt à Venetis, turn ali* terà ucftra urbe condita.tum maxime in Barbaros, adeo breuibus comentartjs coarefta bo,utmemineritisaeattentè côfideretis uosmaiorumueftrorûpropolîta oftenfacf tn*
eedentes uia.nui^ dei amp;nbsp;hominû fauoribus.nufquam fecuritate, nuf$ parti impertj c5 feruationc ac amplitudine carituros.NulIâ mibi quifpiâ hiftoriæ ac rerû geftarû peritia eelcberrimus urbê dabit,quæ admirabilem obftupendârç ficut urbs Veneta habuit ori ginem.Qui ein urbê Româ côdidit Romulus,paftores côuenas ex uicina regione per- Venetu, fugasnaëiuscft,quibusintutum côfugientibus Afylum coeptum, non uoluntariéma- Ro
- gis,$auidéurbs5Cprouiribusault;5la,ôfabimpctentibuseftuiriliterdefcnfà. Thebas Tfr r. Cadmus dum coderet bonitate Ioci,SC fua illetftos fuaut eloquêtta populos.faciliter cô gregauicBrennusIndutiomarusGallicp Mediolanû, Veronâ, Vincentiâ,Tridcntûcf côdentes populis rcpleuerût,c|uos uini auidos fitientes,cupietinimostß ea ratiortc fola traxeruntinItaliâ.Venetâuero urbê nô uoluntas,fed timor:nôpropofitû,fedoccafio: aôconfibû,fedncceftitas bis côdiditinlocis,quænulla métis fané hominûprudentia degiflêt.Fuit tn caufa,loco tantæ urbis côditæ ineptiffimo.lôge horridior côdendæ ad «nirabiliori^.Arhila nanqj Hunnorû rege potetiflfimo, que fexcentorû armatorû milia AifeiU fequebant Aquileiâurbêprcmente,Altinû,CÔcordia,Patauiû,Montiflîlicisurbesfo-lo acquatatfunt,paritercp capta Ôf funditusdirut3,Aquilcia,Vincentinis, Veronenfib. Mantuanis,Brixianis,McdioIanêfibuscp ScPapienfibus côtigifte côftat.quarû tot urbi um populi.ne ordinë nunc fequamur in hiftoria difFufé feruatum,in bç c paluftria arena calamiscoenofg conteéîa côfugeruntloca,in quibus conditâ nunc urbê Vcnctâ or-bis afpidens obftupcfcit.Nec fadus eft à tantis populis,ad bas paludes urbis ædifican-
Vincentia.
Tridmtian^
D dæ animo ÔC intentionc concurfus.fed barbaros efferatifïîmos homines,uiri nobiles et
«iribus potentatucj in Ongulis lods piacftânorcs,natos fccQ 8i uxorcs miferabili collugt; uionewahctes,ilt;iquaîrcbât,idfolainuonshabebant,utfaluisincœno paludibusamp;agt; îena corpoiibus,quæcp fubircnt fubftinerêtcp incômoda.dâmodo eam barbaroru fgui à filijs uxoribusqi peiorê morte abigcrêî feruitutê.Fato aût QC dci nutii ac prouG dcda,côditio illa urbi Veaetç debebat,ut ea loca à barbans côpiei èf diuerfarû Italiç ur biâ airfs,qutbus perpétua foret cura barbaras genres, populusqj teroccs ôi ïmmanes,à Chr jihanolu ceruicibus repellêdï.Si quis cm inuidia ôi'odio carens ea uident QC attetè, lcgerj't,quæ{n Romani impertj indinationis hiftorijs, tn'ginta l'am SC duobus libn's feri pta funt à nobis.faciliter intelliget,V enctis fobs çqué ac cçterts omib.Chriftianis fimul acceptû dcbcrijSaracenos hadenus kalia ô(^Ægçi,!onij fupericj mariû infulis pulÉbs ef fe^quan^ icripræ à nobis hiftorie,leuê ÔCmutilatâ babeât geftorû à Veneris mention?, cS in tanta,quâcôplexi fumus hiftoriä,Romani olim totiusimperq nonUcocritferiofé âcdiffufèà Venetis geftaattingcre,quibusordincamp;copiofeexpljcandis,ffparatâô(r^ demamplamcôfieereponemushiRohâ.quodquidêfaciletndicabôtca, quæadhuiu$
temporis
-ocr page 320-i74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DB GE S T I S
tempons propöfitutn.Sf mtitflatä ut dilt/mus in noftrishi'ftortji metione, in'hoctjrcue T i opufeulutn identidem reftringemus. Ac iam fenßm manum apponcre incip iamus.
Venttiarum quot;VÿTENETAM urbem ad annum falutisfêxcû quinquageßmd ÔC quadringentefimÄ tnitium. y/ condicœptiregt;itaeertédocuJmusmhiflorqs,utlabiàucro,acerrarecôflctcosq I cunc^ aliter aufi fuerint affirmare;nemo ein eor5,qui Vene tac urbis coditæ matetiâ atd gerunt,negat cotinuatæ urbis Aquilcia: obßdione.quä tribus annis duraßc côflat,prP mum cœpilîè in paludes ôi fiagna confluere populos: à quib.diruta Aquileia, Ä breui poß mortuo Athila,huius nouac urbis fundamêta fuerût inchoata,amp;Athilâ doeetEufe bq Caefarienfistemporûfupputatio.ad anni fineexcidq Aquileiç,poflurbesde quibus cft ditßGjufq? ad Papiâ excifas cûltalia excederet.fluxu fanguinis interqlFe, erantep tune Martianus Conßantinopoliimperator,Gen(ericus Vandalorûin Aphrica,Meroueus Francorû in Gallq's reges.Leo primus Romæ pontifex,amp; Valentinianus iunior, unde nbsp;nbsp;j
trigeßmu in Romano occidentali imperio agebat annû,quê g perquiret, fextû ut dixi p j musqüinquagefimmÔdquadringentefimûfalutiseflecôperiet. VndefimeueflraexaU dierit fapietia,§s milleßmo coditac urbis Romac anno, Philippus Romanoru principö primus Chrifliano infignitus charatßere, aliaru prideeonditarû urbiû exemplo fecerit ludosfeculares,quosquocp i n abhincannofaceredifponetisfolennipôpa, quâpro' । celïiOnê appellamus primo, poß alij s Ixticix amp;nbsp;iubilationis apparatibus ita oßenßs,u( alt;ßis deo noflro gratifs,tanta urbê ad millefimû annum,tanta cûrerS^eflaru gloria^tâ^ ta cum opulentia perduÔâ efle lætari,amp;^ut decet,exultari fignificetis.bed ad rem: Vene N4r/êf, jæ urbis côditæ primô oints Italia maximû cepit fru0G,iniauoribus Narfeti Cartulario Tottw. Juftjnianj imperatoris cubiculario,Ôi^eopiarfî dudori praeflgt;tis,quâdo aduerfus Totilâ Oßro^thorü regê urbis Romæ euerforêjCum exercitu ueniebat. erat is annus códiw urbis Venetæ lX,ad queiam mirabile acceperat increments, utpote quâ uirinobilc» at(^ ditiîïîmi nô paflores ÔC latrunculi inchoaflènt.CS itaqj Narfes permenfo mari Ri'* uennäaCöß5tinopolipeditatu,ipfe cû equitatu ItaliâingreiruscHèt.TotilahofliseiuJ Q apudTaruißS patriâ urbemtp fuâ,apudcp alialtaligTrâfpadanaelocafibi fubdita,nei^^ terius progrederet armis refiflere côtendebat:feciflctlt;p nifi impera toriû V eneti equita tü,8C eius ducê Narfetê,nauibus tranfportatos inRauennatê agrû.ubi nûc eflFerrarta, ' cxpofuiflent.cuius benefiet) memor Narfes quâmprimS Rauennç fuit,opificcs Venegt; tiasmifitjà quibus fanefiiTheodori faccllum,ubi ecclefia nunc eß fantßi Marei, SC fan» la: nbsp;nbsp;nbsp;’diorum Menacé Geminianiecclçfia,incapiteBrolqçdificataefi.SiecpVenetorSauxi
a^rex.. Iio npn quidem leui,Oßrogothi Italia deturbati funt.Ad annS inde cireiter quadrageß
Lemtftrrfirf. Jjfl'et ßalia,populos eius regionis,quânûcdicimusLombardiâ,inauditiscaedinrapina^ rumcß cladibus afflixiumultitj tunc ac pene'omnes,qui prolabi potuerût, Venetias co fugcrunt,ut à muleis earn tunc altera Venetæ urbis ædificationê fuifiètradatur. Quingt;* iho exeo tuncfatîlo inoleuitproucrbiâ:aliasurbespueros ladantesqj al er c, Ven étant nbsp;nbsp;j
uerô adolefcentes ac planèuiros fibiin populum procreare.Per hgc ipfa autem Longd g bardorum tempora Ir ali ç infelicidimajRomanum orientale imperiû aliâ habuit infeli* citatê,quæ pariter in Italiam redundauitAd q^uadragefimum enim annû Longobardo Sitrdcfw« i-umin Italiam ingreflus,SaraceniÂfiam pene omnêac breui poß AphricâoeeuparSt, quam hißoriam noßro propoßto minime necefiariâ hic omictimus. Sed quod ad rênO ,:h . . ( (tram facincû Saracenimultaac maxima alibi facinora perpetraßent, quinquagefinto tandem regni eqrû anno,qui fuit conditæ urbis Venetæ fextus SC dueêtefimus,ab Akquot; xandria foluentes RhodS infulâ Romani impertj peruenerunt : eae^ capta Coloflunt fó ma celeberrimum,â quo ciuitas infulæ primaria nomen habuit,demoliti funt : ex cuius Coloßi ære noningentos camelos fuiße oneratos inuenimus, Rhodo uaßata Saracen! (p Aegçum delati pelagus multas ex Cycladibus afflixerunt. Inde in Siciliam nauigSquot; runt,quam maritimis in iocis fpoliacam incêdijsjCtiam per mediterranea editis uaftauc tunt. Anno item conditæ urbis Venetæ quinto uigefimo SC trecentefimo,Iuflinianifc-' cundi imperatoris Conßantinopolitaniteporibus,Gregorio tertio pótificeRomano, amp;nbsp;Pipino primo FracorSregexTurci primû Aßam inuaferunt, Alanosep primo,poft Colchos Sc Armenios:inde Aminoris Afiæpopulos j SC ad extremum Perfas Saracen!
agrorutn
-ocr page 321-VSNB,TORV'M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27 ƒ
fit ägtorum d/rcptfonibus mortahuin agris rcpertorum ac congrcdiauforum cædibus turcorm infeftarunt.Fuerunr«^ ipfi Turci Scythp ex hisjquos Alexandru Macedonem inter Hy fngo, perborcos montes krrcis elaufifle rcpagulis,ciim all] tradunt fcriptorcs,t5 beatus Hte-r ronymusaffirmat.hasncröSaracenorum Turcorumqj on'ginisdigreflioneshocloct» facereplacuit,ga cfi bis maxime barbaris Vencto populo SC magna fæpcfuir, maior gloriofiorc^ uidet tutura côtentio. Quandiu aûtapud Côftantinopolim Uornanû un-periû fuit integrû, Veneti illud intégré' côftanterqp rcueriti,exercenda: mari terrât^ mer caturaf,ô^ rccipicndisinurbemfuâuiris quibufcp.non magisltaliæ^ aliarû prouincia-rum profugiSjpadcp ubi poflent inter difcordiasjoiillis propria impenfa oratoribus c3 ftituendæ.intentiffîmifuerunc. Qiii quidc ftatus nulla uft^labefadatusiniuria per angt; nosqiiinquagincatrecentoscÿ Venenisabcxtcrnismotibusquietifiimus fuir: cùmtîî ipfiinter fc Vcncti diffidia intérim no parua habucrint,propriâ ad dedarationem bifto ham expOicentia,ÔL tarnen per id temporis maiora Cunt opinioiie omniö iad-a reip. Vc
Ê net« fundamenta.Cinnenim ad annum Calutis CextumodingenteOmumjfaóaimperq
Romani diuifionc,CaroIus Magnus occidentale accepiflet imperium, Veneti ex uetu Cdrolus ftaconCuetudincConftantinopolitanomagisparcntes,indifHculratesmaximasinci- Magnm, derunt,quaf u finem bónü,eorö innoccntia bonitastÿ tunc eft nslt;fta.Cócedcnte eiTi Ca Ï0I0 principciufto 8^ magnanimo, permiflfi Cunt Veneti legibus proprijs ita uiuere,ut -vatetifuis tea patiterutricpimperio obedirent.Cui foederum conditioni Leo 111 pont.Ro. adftipula ^ihus uiuunt, las cft.Sed tertio abinde anno Fortunatas patriarch a Gradenfis, que coniuratio attige rat;in loannem amp;nbsp;Mauritium duces Venetos intentata,fibi times in Francia Ce reccpit, amp;Caroloimperatori V enetos dctulit.quod il I i a' fcederibus idis difcedenres,Conftan tinópolitanomagis qiRomanoimperio adhæfiftènr: adeo quod tantuapudimperato rem eius patriarch« uerba ualuerunt,utPipino filio Italiac regi Ccribens Venetos bello Pipinus re)i agitariopprimiq; iufierit.Duccnsirat^p in Venetos PipinusEracliä lerreftrem unica il- ujlk. lorum ciuitatê,cuius locum nunc Ciuitatem nouam appcllaris, Equilium eius ciuita tisoppiduinuafit.Sedclues,qui ealocafrequentilTime'inhabitabant, campeftribusto^ cis Cuis munitioribusdiffifi,patriadefercntes cum liberis uxoribus Venetias commi graruntmecalia fueruntloca unde maior numerus familiarum'Venetoru,qui nunc ex tent originem traxcricquandoquidê ad ccntû familias,eorum pracCertim, qui nunc pa* tricij Cunr.Eracliam Equiliucp deCeruiffè, AquilcienCis eccleftae aflerunt monumeta.Bre uitarnen poft Vbolerius amp;nbsp;Beatus Venetorü duces, I oanni QC Mauritio Cuffedi Theo douium delati,Carolumq^ imperatorc allocuti,cum eoftrdera amicitiamqi iunxerunu SedNicerapatriciusa Niceforo imperatorc ConCtantinopoIitano cQ ingenticlaflein ^icetdp4»i Âdriaticômiftùs,Dalmatasprimo,pôft Venetosadiediscum Garolo imperatorc foe- fw«f* derib.recedercc5pulit:qui Venetias ueniens,paucos ibi menCes moratus, inducias eft Pipino in paucos menCes conftituit.quib.uix dû finitis Pipinus maiorc antea appara lu terra,mariq? mouitzgefturnfp eft bellu illud memorabile,in quo illataregi clades Ca- OMalüÖji» nali Orfano nomc dedinCed maiori indigeret haec hiftoria uolumine. Capita itaqj illius
- Tatis fueritcommemorare.Paulusgetc Ciuranus obCeflæ urbicuclafte Cubuenitpaxtp interNiceforQ imperatorc SC Pipinu rege côftiiuta eft:in cuius foedere Venetis edeeO-i^trexltalicus,ut im muni täte, qua à Carolo genitore donati fuerat,retinentes,Nicefori Îi.irtiu bejlo paccep ccnCerent.Éac^ cóftituta pace, Veneti publico omniu infularu côfî iofèdêjà Methamauco translata,in Riuoalto mancrc,SCqgt; RiuuCaltus eflet ciuitatis no Riuufaltus, menConftitueruntjpalatiQijj quodnoftra «täteCuperbis eftædifîcijs auflQ,apudTheo PalatiumVea doriCacellûtûcprimûfundarecceperût.pariterq} code anno qa in OliuolenftinCula lit netorum. tori proxima caftellS fucrat, cpiCcopi Cede ibi côftitutâappellatc5 tota DiœceCi Caftel lanS.Trfsï paulopoft in orbe terrarû maxima Cut audita.Primu ditftuleue, malos poftea ‘^** **’ Cucceirushab'Uit.SaraceniernprimâomniûItaliæurbiûCentûcellasurbiRomæptoxi masipoliarucCarolus deinde imp.uir exccllentiftlmus obijt.Tertio loco Saraceni qua tuor rune primG tyrânos Admiratos nomine habere cœperut, quorû unus Ægyptû Sd Aphricä occupauît.Duo HiCpanias inter Cc partin' Cunt, óó quartus Palaftinâ ac Syriæ loca cepitJsq? per Gregorij 11 n pontificis Romani edidû,qui fuerattituliCanói Mar aCaidinalis/actolantfta Pal^ftin« loca obCcccnc Cccdata, à nemine Chriftiano adiri-
-ocr page 322-176 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DB GEST t S
luflinianuf farfi Cliff dux.
toannetdux creatur.
permiGt.Mauri(ÿ in Siciliam clafte delati late incendia comiferunt. Nee fciuifpotuitlt;? Michael imperator Conftantinopolitanus tantis malis aliter prouidere, quod Vene tis ne mercimonia occidentis in AGä perferrêt inhibuit.ô^ aliquot onerariarS nauiS trF remiÜL^ præfidia Siculis à Venetis afferri curauineratc^ per id temporis Venetiarö dult; luftinianus Particius,anno cuius fecundo ducatus bead Marei euangeliftx corpus Ve netias eft translatû.ôC co qui fecutus eft anno conditae urbis Venctæ primo fêptuagefi' mo ÔC quadringenteßmo,eccleGa quæ nunc extat fandi Marei Venetijs aedineari cc^ pta.Iuftinianus ein dux ea audus gloria fand! euangeliftae ducatus fui têporibus in urgt; bem addudi à populo Veneto impetrauit,loannê fratrem fuû qui apud Cóftantinopo lim exulabatin patriäreuoeari,äC Gbi in eonfortem ducatus dari. Micbaelt^ imperator audiens Saracenos Sicilia inuaüfte per loannem in patriä reducem, QC dueem ereatutn à V enetis pettjt,ut clafte Siculis opem ferrent.Dumc^ claftis à V cnctis eoncefla arma' tur,dumnauigat,dum Siculis laborantibus fe oftentat, (andi Marei eccIeGa à loäne du ce,populi gratiä eo in neg^ocio aucupante,per feda eft.anno 0 fecutus eft Saraeenis Sf ” ciliam iterum Tarentumi^ duce Sabba régis Maurorum prgfedo obGdione prementi bus,TheodoGusimperatoris Coftantinopolitani claftis præfedus,eopîjs quas èGtX' nbsp;nbsp;|
tabbäsSoy raceniff.
cia adduxerat difßfus, ad Venctos fe cotulit.amp; Petro Touerdenico ac loäne eins filio VenetiarS ducibus Spathart) dignitate,quac tune erat omniü illius imperi) maxima,or' natis ab ea rep.impetrauit fexaginta triremiu claftem à Venetis armari : audusep tanta clafte TheodoGus no prius inchoata in porta Venetiarû uelifîeatione deftitit,^ Gnom attim'tTarentinû.Sabbasuero Saracenos quamprimum earn omnem Chriftianorum claftem Adriatico emêfo, in Gnum TarentinS fledere intellexit,Gue qa timuerit Gue^^ timoris Gmulationem rebus fuis condueere Gt arbitratus,obGdione ioluit,d^ ad Critho nitarum iittora repente nauigans,Chriftianis quid fadurus eftèt dubium fecitSed eain
Calamitat Venetorunt,
ad prælium uel I'nutti's utriufcß exercitus præfeôisefl; uentum, quod quae partium in' cboaflèt,utriuf(ÿ daflis duces ignorare uiß funt:fradis eo in prarlio amp;nbsp;fugatis ChrifiiS' Ö norS copijs,in Venetospugnaeintctioresmagnaeiuscladis calamitascefîît.Namo^^ eorum naues uel mer£e,uel captae funnmilitum uero paucis in barbarorû poteHatê û' ôis,rebquiautenedi,auc adintcrnecionemfueruntoccîG.Tbeodofîusautêpraefeâu’ parte nauium^quas é Côilantinopoli duxeratamiira,faluti fùar fuga côfuluit.Ea elatid lt;doriaâaraceni ïn Dalmatian) ducentes, Außrenfe oppidum ui captum fpoliarût. Fop te tune Venetorum naues mcrcemonijs onuftæ à Syria reduces,uifa Saracenorum cb‘ Sinus Ter/ fe in fînûfeceflcrantTergcftinumiquas cafu inuentas 8^ fugam moliêtes barbari inter geüinuf. ceperunt,odio(ÿ uG quo Venetu perfequebant nomen,mortales in illis rcpertosadii-num trucidarunt.Exinde ad oram Italiæ Gedentes Auconâ ui capta fpoliatamtÿ ineen deruncAd annos inde plus minus uiginti,Saraceni Alexandria incolentes,Crctâinfu* lam aggreHi,ea omni ditione potitifunt,quorS pars maxima in Italiâ nauigans,omnes urbes in GnS Adriaticum ab AnconeHydruntum uergentes,uel occupatas tenucrunf, üel fugientibus habitatoribus defertas incenderunt.Nec fuit qui tantç Italorum cabn» H
rentino uaGantes claGc adorGfuderunt,ôf^ Italia expulerunt.Eo deniq^ anno, alfj Crete fes Saraceniin Dalmatia Gmt delati,amp; non (olum expoGta mari loca, fed fada pleriG^ • inlocis excenGone,mediterranea uexauerSt. Qui Gradum ufcp delati oppugnauetunf diu,urbe ideo no funt potiti,quia Veneti uicinae urbis periculo exterriti.laboratib.pt^ Gdium attulerunt,amp; fugatos indeSaracenos mari quoc^ fupero expulerût: in cuiusfor tiiïimifacinoris gratiGcationê,BaGliusimperator Cóftantinopolitanusapochryfarius Dalmatia adminiftrans, Vrfum ParticiacS ducem VenetS protofpatbariû declarauif. !s(^ dux accepti muneris gratias relaturus.câpanas duodecim magniponderis Bafilin imperator! dono miGt,easep capanas coGat primas fuiGe,quasGrçcia alicubi habuerit* Sedamp;^alia barbaries.pertertqSergtj pont.Ro.tempora, Italiâ eft aggrefla.Nâcp Vng’ prtmxeamffo* riperuiâForiuIij,quammalonoftroab initio mundideuspatefadâ barbarisreliquit* !»lt; h^u/ Italiâ ingrefli funt.Oppofuit uero fefe illis Berengarius Imperator Romanus ad ipfufl Foriulij limité,cum quindecim milibus armatorû, ô^manucôfertaftaâumfugatnni^
-ocr page 323-V E N E T d R V M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2;^ ƒ
A am/fîtexcrdtû:tum furentes Vngari caedc inccndijs ôirapinis cunt'la uaftantes,Taruigt; fium peruenere,cacÿ expugnata urbc ultra progrelfi, omniacp uaùâtes, per tjuæ faccrèc iter,Mediolanijm inuadere conftttuerant. tum excûi opulentiæ urbis Vencnarû fama, iamtuneingentißgnaconuertentesin camduxeruntjàkmbistumulfuanèhbncattSj Ciuitds'i^outt quorum aflcrcs pellïbus côglutinarcntur.Ciüitas noua capta ad primilm impetû eli in-cenfa.Ëxfndc Vngari per littorales infulasdebacchat/.Equiliû SC ad alteram parte ca- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’j;
put aggeris Clugtâi^ populatt funt. Fuit ucrô animus Rfuumaltû SC Methamaucû pri- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ*
marias eius urbis inlulas inuadcre.Sed alia erat tunc eius urbis forma,apa munitiomâcp Petrus cognomento Tribunus dux,quamprimû earn genre Pannonia mouille audiuC^, rat,urbem Venetiarum à Riuo caftelli ad ædem S.Mariæinlubanico appellatâ, muro cinxerat. Canalem ucrô, que magnum dicût ferrea clauferat catena, cuius capita unum in fandi Georgtj, altcrum in fandæ Mariæ pr^didae aedibus firmabantur. Cum itaque VngariàClugiamouentcslittus,quodcôtraMethamaucum cfl-,ccpiircnt,utindeMe-
B thamauco Riuocj alto per Albiolam potirentur,Vcneti Petro Tribunoducc per arml illis refifterc perrexerunt.pugnatGcp eft uarqs in locis,per quÇ barbari multitudinc fteti irrumpere conabanturSC cum co in certaminc uano,aliquot diebuslaboratû elTet,tandem ipfonatalis Petri SC Pauli apoilolorû die, Vngari uidoriam defperärcs, re infeda profcdifunt.Senntpcrid teporis clades Italia inauditas.Dumem Vngati Venctosin-feftant,Saraceni môtem occupaucre Garganum,quern multis annis undicp tenucrunr: amp;nbsp;Vngari à Venetts in Etrufeos delati, earn cómiffïs regionent fumma SC alias inaudk ta impietate cædibus,inccdqs,SC rapinis propc deftitutä defertamcj reddidere, Omnes ein morales foeminas æquè ac mares,qui caedibus fupcrfuerant,aut fuga prolabi ncquigt; uerant.inVngariam adduxerc. quin etiam anno,qui fecutus elîcondttaî urbis VenCtae Lxx V.S' quadringcntefimo.Saraccni Aphricä Genuamq; urbem ccperiint, in quatn Srfruftw». maxima ufi funt facuitia. Vrbe cm fpoliata,0i; his qui arma ad defenfionem induerât pri mo impctu cæfis,omncs pariter pubères latcbris edudos rrucidaruntneddituriq} in A-phricâmulieresomnisætatis Sc impubères mafculos,cum fada prgda nauibusimpofi-tosafportarunt.Sed iam fenfim ad aliéna prolapfus fum,ad res Veneras redcamus, Pec Agapiti pon.Rom.tepora Albertus Bcrcngarq imperatoris filius apud Rauennâ con-ftitutus, Vcnctos mercatores multis affccit incomodis. Comaclenfium cm nauigio, illi haudqua^ tenue habebât,frctus mare ueftrû latrocinqs tenebat infeftû. Id cû V enc* ti diutius pari nec poirent,nec uellêqin ComacIS delati oppidS primo impetu captüm, 2CnauesfimulComaclenfium incenderût.Forte paulo pôft Petrus cognomento Can-dianusVenetiarudux,PetrofiIio,utfuiducatuscôforsomniafecumadminifirarer,im' petrauit.Ifq; Petrus genitoriingratus,cum ineum confpirafiet.in exiliû eft aduc.g ado lefccs acri ingenq ad Berengariû Albertumcß acceiïtt:amp;^ cùm forte x 11 .onenrariæ na-ucs tti têpeftatis in primarium Padi oftium aClac eflent, cas Petrus Alberti côGlio præfi-dioc^fretusintcrcepit.EtpatrepauIopÔfi:uitafunlt;flo,inpatriâàVenetisreduClus,dux eft fàtftus.Omitto nûc multas Italiæcalamitates, ur ca quæ ueftra funt propria enumera
D tepofiîm potiusquàmdefcribere. Ad annum ueftræuibis conditæ fecundû quinqua-gefimum ôCquingêtefimumSaracenibipartitoexcrcituItaliam ingrc(rj,hinc Capuam. SäräcettiUdt ceperunt, inde Barrum terra marir^obfeder.ûùcui Petrus Vrfeolus ueftcrduxannona importata fubuenit, nec tarnenfoluerunt obfidionê Saraceni. Quare cum efient Con-ftantinopolinunciata ea,quæ duxVcnetiarû feccraf,Gregorius imperialis Catipanus, id magiftratus eft nom CjCum clafle in Adriaticum uenitiqua Venetæ côiunda itum eft inSaiacenos,dequibus fuperatis cçfisôCexpulfisduxueftertriûphauir.Eo qui fecutus eft anno, Adriac ciuitatis,à cuius uicinitatc fuperû marc nomê accepit,incolæ maior tûc populus quàm urbis uctuftas tune tolerafle uideatur,Vcnctorû fines uaftarunt: quibus Otto Vrfeolus Venetiarû dux,Petri defundîi filius,apud Lauretû Pado Sc Athefi uici-num occurrens conflixit,SC fuperati Adrienfesbreui pcruencrût ad cam opum tenuita-tem,inquaeos obforbuilFe uidemus.Nono pofteaSC Xx.aefexcentefimo ueftrgurbis ànno,Robertus Guifeardus uir ccleberrimus, duCfa cuius regnum primo eft conftitu-tû,^dappellamus SiciliæcitraFarum, Dyrrachiu urbem terra mari(^ premebaLNice-phorulcj imperator Grçcus,q, per fe ipfitm nequiflet, Veneios ut preflæ urbi p^æfidiiï
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a a afferrenC
-ocr page 324-2-78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GÊÎTIS
afferrcnt,orauit:quiDominjco Syluio duci fiio, ut triremm oncrariarumqj nauium daf fc cduda impcraton fatisfaceret, publico côfilio pcrmiferunt. Duxitt^ in Guifcardutö Syluius clafretn,quâ finis oftendit ingcntem parariflimamq? fuifie.nancp NonnançcO' grcfià claffi ui{fîoriam,fed crucntiffimâ obtinuit,St mare Dynachinis redditû eft apet*’ turn. Poft aliquot inde annos Robertas Guifcardus imperium ambiens Cóftantinopo litanumjquod Alexius imperator pcfïïmus inuaferat, clafiem fuperiorc maiorê eduxit. Alfxwt i«p. yeneti nó magis ut roganti Alexio fatisfacerent,quàm quod Roberti potentiam,fi aU' gerctur,libertatifuac duccrentformidabilc,claficm parariït fpe Alexij ampliorcm, quX item Syluio ducealto mari Guifcardo congrefiaeft: fraóis fugatifq? Venetis Alou'a niftp quiaduenerant,Guifcardus Dyrracbiü,Dominicus dux Venetias dc fuga fe coiv VitolüFilrro. tulit.quem inde patres in carcerem coniecerunt : Vitalifi^ Falero illi fuffeóus reparatS illico claftem ad Alexium duxit.qui imperator Guifcardo ad Safium congrelTusfta-tftufep amp;nbsp;fugatus imperiü amififtet, nifi Robertus breui poft febre amp;nbsp;caumate per men-fernlulium correptus, apud Cafiopâ infulam interqfîet. fnchoata eft paulo pôftglorio F fiftima omnium expcdirio,quam beatus pontifex Romanus Vrbanus fecundus in Cia romontenfi concilio decreuit,ad quam Veneti clafîèm ducentarum omnis generis na-uiiim præfetfto Michaele,Vitalis Michaelis ueftri ducis filiojranfiuifcrunt: ca«^ claHî« nô magis ueftra militia,quâm Crucefignatorû ex omni orbe Chriftiano ad uos eöflueJ^ tium plena fuit.Dalmatafqî conftat earn nauibus railitibufq; adauxifte. Pifani tune rietis infenfijCum trircmibus quinquaginta mcditerrancû infeftabanqid in primis qiig' tentes,ut naues V enetas cafu obuias interciperen t, Siue igitur claflcm V cnetorû Dab matarumqjjfua maiorem efte ignorarunt,fiue ea fuerunt audacia,ad portum Rhodien«-fern tanto nauigio concurrerunt.fuperatiqj triremes duodeuigintfSt in bis militß qua* tuor milia amiferunt.Sed V eneti ob crucis quod deferebant figni reuerentiam,tiiginta Pifanis primoribus in obfidcs retentis,cacteros incolumes cum redditis trircmibus libe rarût. Subinde Laiïimiram.uel ut credo, Smirnam Afîæ urbem,quae fex à mari milibus diftâSjtunc recens à Turcis diruta fuerat,ca claffis cepit:amp;f magni Nicolai corpus ibi rC' pertum Venetias mifîtzEa claflis ueftra cûBoglioni Gothiftedi teporibus caeteræ Chri ftianorum expeditioni auxilio accclTiiretjillo ad primi anni captîcHierofolymacfineiti raortuOjCius fratri Balduino,qui primusrex fuit,primiim ufui elfe coepit, Cû cm Ptok* maidâ.quae amp;nbsp;Accon SC corrupte' Accia à noftris eft diôa,obfidcrct,uocata claflis G«* nuenfls primo, pôft Veneta accefterunt, quas fimulfuifle tune roftratas naues tritt* mes LXXX.refertunÔ^ preflà mari ac terra Accon,uigefimo obfidionis die fatfta eftii» regis Hirofolymæpoteftatê,liberif(ÿduobushis de Italia populis, priuilegia rexin« urbe coceflit amplifli ma. De quibus qd ad Venetos fpeCtat, infra diffufe dicemus. annum nanq; Venctæ urbis conditæ fexagefimum quartum fexcentelimum(ÿ,Baldui* nus eius nominis fecundus Hierofolymæ rex,primo fuffedus Batduino,de quo proxi* mèfupràeftdilt;fîum,Saracenis6^Turcisrcfiftendifpe deftitutus Venctorûauxiliapo* pofcit,focietatem eisin capiendis déterra barbara prouincijsurbibufq! pollicitus'.cxta reqj uidimus, amp;uos feire non dubito fœderum huîufmodiformulam, cum Dominico H Michaele ucftro duce folennitcr conceptam. Sed priufquam clalfem V eneti parare pO tuerint Balduinus ifte, Balach Parthorum regt Hicrofolymâ impetenti temeré cogtel* fus, cum magna procerum militumt}} Chriftianorû parte captus, Chairum in carcereta CentiliuM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perducftus.ld cum fecûdus Calixtus pôtifex Romanus in tcnexiflèt,Ôlt; forte tune La
l^yaiiettfe. teranertfe concilia ccIebrabaf,Vcnetos orauit,amp;fuaimpleuitautoritate,utdiffîollimi® Chriftianæ expeditionis rebus in Alla fubucnirêt.Erat per id têporis Hierofolymis pa* triarcha Varinundus,uir nÔ magis doGrina amp;nbsp;rehgione,quàm animis SC prudetia con* fpicuus,g Balduino capto Hierofolymac amp;nbsp;regni adminiftratio à Chriftianis fuerat de* mandata;qui ôf ipfe ficut pontifex Romanus ad Venctos mittens fœdera cum Baldui* no itfta illis confirmauit.Dominicus itatÿ Michael claflem adduces potentiflîmamad A«.pr.tti2» annum falutis fecûdumSfuigefimum fupra centefimum millefimum,in Afiamnaui* gauit. lacobuftj theologus öenuenfis, qui paulo poft Hierofolymis diuuixif, à quo hæcfumpfimus, lx x.oncrarias naues cam claflem habuifle feribit. In qua fimilius eft uerô triremes inter Ôi cetcas, ac alias minores, quàm ueftra habent monumenta naues fuifle
-ocr page 325-V E N E T o R V M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7^
fuiflè C C.IntcreaVarinunduspatnarcba,quo die ccftforeftfacîîusDominîcumVcnc-tijsfoluiflè,omncscopiasquotquotHiérofolymfsedücerepotuit, adlopcm duxcrat: lopeduitaï, quam Hierofolymæ proximiorem cæteHs maritimam urbcm.ßabylonica feptingenta rumnauium clalïis arflaÔC periculofifïïma obUdtonepremebat. impetQ quem Vene-tus dux in barbarä claflem fecit,improuifiim fuiffc crediden'm, quod Gcnuêfis fcripror çquèacVcnetus autores fût,barbaros ilh'co .pfligatos fngatofcç,magna ex parte captos fuinè.Iopeliberatagt;iufiitpatriarchaomibusChriftianorûcopiisterraman(çinTyrô iti, Tgt;r«r. ; qua urbem omnium præter Hierofolymam Antiochiâ Afiæ potentiffîmarh Chrifti'a ni ad id temporis expugnare nequiuerant. Ea tarnen fummis barbarorum conatibus a-liquândiu dcfenfata,tandem muko,ut Genuenfis uerba imiremur, Venetorum fangui-ne capta,amp;Hierofolymae regno addita. Concefliim uei o Venctisa Varinundo patri-archa,ÓCpoftca à Balduino rege pecunia redcmpio confirmatû,quod uidimus ipfi prigt; uilegium, minora habuit quam quæ concedentibus in tanri beneficij præmium fuei int
B oncrofa. Nancß Balduinus bic fecundus ca primo confirmât, quæ primus alter Baldui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘
nusrexVenetisinacceptorum principio expcditionisbeneficiorum premium in banc maxirhè forma,in ecclefia S.Crucis apud Acbonem alrero conccfierat priuilegio:babe rent Veneti omnibus in urbibus Hirerofolymæ ô^primaius Antiocbiæ propria fori »u- priuilegium rifdi(fiionem:uicum ÔCplatcam particularem, ubi fiirnum,Ratera, cauponas,mêfurafc^ vencturum, proprias,Ä^cxteramercimonianullis grauatiuetRigalibusexercerent.Si quis Vene-tus naufragium fecilTetjfi deceUifTet inreftatus,bona cedei ent V cneto magirtratuftuin inbeatorum apofiolorum Petri SC Pauli feilo celebri, regius minifter ex Hierofolÿinae ærario.trecentos ßizantios Saracenos perfolueretzhifq; à primo fecundus addidit Bol-duinus, ut Tyri Afcalonisq; urbium, quandocunquc in Chriftianorum fièrent poreità-tem,Vcnetustertiam partem dominiopoffideret Tyro capta,6C Balduino Hierofoly-» niamreuerro,pcriculum palàmeft faiffum.quod Cbriftiançexpeditionimaxi'mumim-minebatjfieaàVenetisauxilianon ueniflent. NancpfuffedusCaloiohanniEmanuel,
Q' tuncConftantinopolisimpcrator,quitantamChriftianis Latinis uilt;fioriam,ficutamp;'fui praedecefibres inuiderct,Iope obfefla aperte' in Venetos cœperat machinari, quos à ferenda Chriftianis ope cupiebat auertere.Eius » ta cÿ imperatoris per earn ætatem poten-tifiimimotibus qui continuabant,territi Venetæ reipublicæ magi(fratus,Dominicum Michaelem ducem fuum reuocarc coacRi funt.Ifiç probus uirRhodum ptimô,pôft Chium Grgci imperatoris infulas fpoliauit,gloriofiim natSus in Chio Theodori many ris corpus, quod in S. Marei bafilicam delatum, in capella infigni feruatur, quam Nar-fetem cartularium çdificaflè docuimus.Dudis inde apud Chium bybernisDominicus dux, Samum,MytilenaSjAndrum fie alias de Emanuelis impetio infulas fpoliauit: oc* cupatot^ Mothonico, fié præda ibi fadla inter fuos diuifa, urbem communiait, eadém-que dalïis in patriam reditura,Spalatum fiC T ragurium régis V ngarorum urbes.quod amp;nbsp;ipfe Veneto inimicarcturnomini, ui cepit, quas urbes Veneti hucufquc pofiident. Dominicus uerô dux celeberrimus, tantis rebus intra trigefimum quàm ptofeôlus crac
D menfem felicilïimè geftis,in patriam eft reuerfusJmmorati diu fumus in recenfendis ot dine geftis à Dominico Michaele rebus quidem maximis:fed eo plurimi à uobis amp;: uc-ftra republicafaciendis,quodiadafunt tune ueftræamplitudinihindamêra.Nam tune primum extra portum fiC littora ueftro ducatu coprehcnfa,aliquid dominq urbs Veneta habere cepit. Id(^ ut docuimus, maximo grauilTimocp pontifieis Romanorû Hierofolymæ regis côfenfu,ac totius orbis Chriftiani applaufu faclum elTe gloriofilTimum uobis,acfelicilTimum ducereac exiftimare debetis. Nec paruo poftmodûrcip,deeori fuitjtertij Alexandri pontifieis Romanorum ad ueftram ciuttatem accefTus. Eum cnint primo uigefimo ÔC feptingentefimo Venetæ urbis conditæ annOjUcnifle côftat,ut pro* milTam exfœderc pacem eum Federico primo Barbarofla imperatorcRomano ucftris aufpictjs,ueftro concluderetinteruentu. Sebaftianufej Zianusduxuefter, eùmbinos orbis Chriftiani principes ea pace folennitcr conftituta, Federicum primo Rauennam H^^^^-Poft^^fxandrum pontificem longiore aliquantifper nauigationc profecutusf fuiuct,eodem anno tanta auclus gloria, eft dcfuntftus.Cumcp paucospoftannoster-lius Clemens Papa Federicum antediôumitnperatorem, Philipps regem Francorum,
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a a 2, Ricatdmu
-ocr page 326-DE G E S T I S.
Rfcardum rcgcm ÂngHç,Oddonê Burgundig ducem,uthborîtibus in Aßa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß
norum rebus fubuenirêt.impulitradmoniri ab eodem pônfîcc Veneti per Henrici Dâ^ duH ducatus têpora claflèm,eui Rauennas archiepifeopus pôtifîcis legatus prçfuit: pi' rauere. Primos ucrô amp;nbsp;omniS pro tempore utilifïimos, ea expeditio ex Italia Vcncros habuitjSC qui fe eis addiderât Pifanos.Nâ Clemêtis Papæ edit^o palam fa(fio,Bela gariar rex, Venetie^ ut terrae fancîlæ opitulari poflent, pace utrincjt diu denegatâ pari fa' 04/}« Vfnrta cilitate inuicem côccflêrSt, ÔC coniundas in Adriatico Vcnctâ Pifanaff dalles magW uisItaliae nobiliûmilitumcß cftingreiîà.quibusTyrû delatiSjamp;l inurbemexpofitis petgt; territi,prius ac penédefperâtes in illa Chriftiani refpirare cocperût.perfeuerarût bp claf-fes triennio rebus Afîaticis intentiflimç.Cumqj nauiû reparationc,amp;'militum regumlt;| fupplementis permaxime'indigcrent, ficut fimul iuerât eodem tempore, fed nequaqu^ fimul, aut eadem cum qua iuerant amicitia littoribus Afiæ iunt profedlae ; quin bellum utrinepmutuum inpatriameftrelatum,quodmaloPifanorû fuccefiii prius terminato . pene quam geftû eft.Pifana ein clafîis Polam delata Lcfinâ urbem Venctis tributa pen dentem cepit,apudcß earn hyberna egit.amp; Henricus dux Venetus hâc daiïem inpatriâ reduce exarmauit: inde nouam triremium decem,nauium fex cetearum raptim armata cmifît. Qua Polam dudla fini urbs ui capta, amp;nbsp;Pifanorum pars claOis reliqua incenfa eftî parte ein claflis maxima Pifani reuocarût prçfidio occurfurâ,fex eorum nauibus onera rîjs,guae mercimonia à Tanai fluuio amp;nbsp;mari Pontico aduehebant. Vencticp Polaemuro iu aperto dirutoeç, ut in earn ultra Pifanis receptus cflê nequiuerit, Mothonû urbé fo^ in Peloponnefo fe contulerant,apud quam Pifanis aperto uenientibus Pelago côgref fa clalfis Veneta, ÔC praefidium repulit male' habitum, duas ex ipfis fex mercimont)* plenas intercepit : paxcç breui maximo cum Pifanorum damno compofîta cft. Sequi' tur in prim is gloriofa Vene tis expeditio. Anno códitac urbis quarto quadragefimo fc' ptingcntefimo,ßonifacius marchio Môtiferati, Balduinus cornes Flandriæ, Henricult; cornes fandi Pauli,Ludouicus cornes Sabaudiac Venetias aduencrût,nulla alia ratioe, quàm ut uia ad Conftâtinopolim, per uarios pridem in Germania, SC nuper in Conftâ' tinopoli exortos motus interclufa,à Venetis opem peterent tranfmittcndis in Afiâ cO' pqs,quasChriftianorû fubOdio duôuri erant:palt;fti(^ erât cum Henrico Dandulo duce quales quott^ naues haberejquantum pro naulo dtflbluerc deberêt, quingêtos qua' tuor M.cquitcs,^ otfto M.peditcs ÔC commeatus neceflàrios traduduri.militibus oerO fuis ad edidium tardiufculè côuenientibus protratfta cft diutius opinione fua Venetijs mora,ut æftate iam in Autumnum uergente,pecunias hi procercs expetftando confun* biBfrsdefeat4 ptas,à Venetis mutuas capere fint compulfi. forte' per id tempus ladera quintum à
Venetir. nctisad Vngaros defecJt,cuiusrecipiendaecura dueem Hcnricum Sd Venetos adeôu-* rcbat,utnauigium importuno tempore poenitucritproccribuspromififte,quâutrcuO' carent promillioncm nullo abduci incommodo patiebantuncum melior in re ardua difficili confultâtibus occurrit fententia, dandas f.cfle dono petitas maiorefeç procerf D(ilm4fflt;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pecunias,fi inita focietate il lis in recipiêdis Dalmatiac urbibus oppidifq? rébellibus
urber. reipub.opemaffcrreanimuminduxiflent.Idac^ funt in annum fœderaeducêdascflea
Venctis expeditionem triremes lx. ÔC præter Dalmatiam quicquid urbium,oppidO' rum,infularumc^,amp; omnifariam prgdæ caperctur æquis inter utrofep portionibus dial' dendum.Henricusitacp Dandalus Vcnetorumdux cum expedita triremium claflèpd mus omnium Idib.Odobris foluit,cçtcri poftridic funt fccuti.Quam clairem prêter matas iam ducibus dandas, urferiofiç quibus equi deferûtur uigsnti centû, ac onerarias naues lxX.habuifte côftat: primumej}Tergcftini amp;nbsp;Mulgeniesmarelatrocinîjsinfc' Ilt;lt;der4 ftantes domiti,amp;l Venctis tributary funt effetfti. ladcram ucrô delati diutius ad eam fua mpitur. opinione fedcrut,quâ fçpe oppugnatâ muftis laboribus multo fanguine fufo rcccpc rûc.Et qa eius quæ ter iam quatcrcfi rcbellauerat refpcdlu libcrari uolucrSt, Veneti mU' ros urbis in marc uerfos aperuerSt. Atftûcj eft inter focios,ut hyemê plané ineboatâ, crebris iam fçuientem tempeftatibus ibi agcrct:qüare ladcrenfcs quic^ ditiores Si urbis primores Venctorum clementiam defperantes.fpontc migrarût. Intérim Alexius puet ïfaac Conftantinopolitani imperatoris filius, Alcxq patrui fui fratricidx manibus cft' pfusjadeiâfe contulit^côfilio ftetus nonnullorumprocerupaternx atniein») à quibus
Venetias
-ocr page 327-V E N B t o R V M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 3l
À Venetiasducebatur: petentem nero afHiflis rebus opcm æ muira pollicentetn A?cxtü focijb'ellöexaudfenduniduxcrunnfürttt^irt hacmaximéfoima tœderacouliuuia.Re-ftitutusin patriâ Alexius imperatortç aut Ibkis, aut cum pâtre fi lupetltcsin rart vrem-uenireturcônftifutüsgt; GrætanicamercIcfiamamp; rcligionemRomanæ ccclcfiaêac litui catholico fubtjcérehpro damnis inruper,quæ tamVencns.quàm Francis ubiq; coftitu* tisEibanueliriiperàtor pridetn intuleratjriginta M.auri marchas diffolueret: priheipi* busüérocxpeditionis nauli impenfæfatisfacerent, qua erantVenetisobligati. Solué- lt;nbsp;tûti^ à ladera ad ueris initia belle foctj.perpeiuo curiu Cóftantinöpolim peiituri.Er la-deréhfespatria profugi piraticâ ubiq; in Liburnis,p3tria (Üâ.hifi'riit^ finitfmis infeftiffi-tnamexcrcuerunt,inquosnouaâ Vcnctiscduda claiTis, ôf pra'fidium laderæ immi-
' nentiinfulatimpoÛtum eft:Cui Makôfegho indicia eli appt llatio:quod quidem præ-fidiüm îaderenfes patria extorres optbus Vngariæ regis ireti nii èmibus decê apüd Ca* lètâmàrmatisdiruerunt Quamobrem nouamatqtingciein Veneti (.lalfem pararecœ-
B peruntJd ciim Iaderenfes refciflvnt parem a Venetis luppliciterpttiramimpetrarunt, iadcrenft-sl utdatisobfîdibusprimatum filijs in patriam reUeMercnüClafTcm interim bcHo fociarri v'enab {dcnft Bofphorumingrelïam.ad MargarialocUm Ga’âthisc'regione oppofuum,haiid longe impujui.u aConftâtinopolidiftantem remorataeli cateria, qt/am Alexius iratricida dcniiirimam ptçfidqsad utrint-p lattis tetenderat communitamiad quain dumtentus effet exert iiu'', Cretenfèsduabus uedîi trirémibus publiro Confilio infulam Ah xio puero d; dide tint, qua iHcBonifacium Montisfcrati rtiàrichiônfm paterna fibi au.taq; afîinifate « oi iun-ôiurn donauit': catenai^ intérim non prius perrumpi potuit, quàm AqUilone nanis t e-teauentoimpulfji ualidiflii'noeftimmiflaifotfexqi fimul immt nlus iliam eudem luuan-tcirhpétu fuccidit.Bâ feparata peregrinainam eO fenomine totus excreiiiis-appiüab^i, urbi àppropinquant, procerefep teireflres copias ducentes primiexeenfionefac't iàd Urb^stno^niaportâfque ferricœperant,quUmTüeddortisLafcara adulierini impe a-ton's gener, S^côpiarumd odor cruptione fadi iiripctiim feicii: prælium utrolique
C crüentùmamp;fatroxrommiirumeftaandé.nqueGraèeus irttramœniaeft repuikis to-demqueternpore dalfis Veneta ad portum urbiscircümada eft, quam amp;nbsp;catena néiil âlteiaretardauit.Eameniminclufae triremes uigintt pro uinbusdefehlabànt.Contihüi to tarnen perpetuo duorum dierum prælio, amp;nbsp;(ciHa eit foi fice catena, Ôif in poi itu ti ité* mesuacuæmam Graeci in terram profugcrâtifunt inucntæ.portu capto peregnnt pai tigt; fis muncribuSjilli terra portas,ht de nauibus mœnia,perpetuis agitate oppugnariOhtb. éonftituerunt. Venenqueuineasad promurale in portû uergens quàm proximas àde-geruht: binisinfupernauiû malts fupefné ad caueas colligatis pontes impôfiti füni, de quibus tnuros aîtitudinefuperantibus oppidani fagtttis catapultisq; QC luflibaîis feric* bantunquinetiam ignis de pontibuscaueislt;$ hauium in proxima continuahtiacçmœ-htbus urbisaedifieia farpenumero iadus eft:qui tandè ampIilFima côtriptens ædihcia la ftlïîmum cOmmifit incendium, ut eo territimetu.crebris infuper idi tiulneribus m uro* turndefenforeseoslinquere fintcoadi,quosfcalis inntxaiüuentüs Veneta orcupauih ^fnenocfua £) Adeumi^tumultSinurbeconcitumAlexius fratricida terrirus node concubta fugiês, pjmiitrbfUh ingêtem thefaurum, quipoftearefcituseftapud Hirenamfiüim uirgfnem in monatie-tiö dcfolTum liqutt.Ea perditi uiri fuga perurbêuulgatajfaaccçcuis lt;nbsp;ai cere edudus,5C pUcr Alexius maximo populi fauofe patentibus portis in urbê eft redudus. Exinde la-dis utriqiimperatori de more acclamâtionihtis ,Ifaac pada afiliocum peregrtnis foe-derafponfiohefqi, St'pecuniarumobhgationcmpræfentefiCconfentiente populo ap-probauinquorum execution!' cum probUs imperator Ifaar gratifTime intenderet, mor-Bo ab aeris,ut credits eftu'nfolentia contrado interqt.Nec fegnior illo ei at in ollenden dagratt'tudine puer Alexius, quern 0^ fatis debito fadurum 8? ingentia etia peicgrinis in AGam traiedurisallaturum apparebat, ntfi ingrata 0( feditionibus per earn icpefta-t'emnutrita ciuitas,omnia eius côfiliâ fubuertiftentumultus eni in populo inrertis aino nbus eft exortus.Sc incurfu ad impériale fado côüitia in imperatorêiadàta flint, qtii»d ^üef ignarus reru pecunqs auaræ.SC fempef antea inimicæ gentt Latinar dandis in bun lt;xptlarc,acomnino intenderet éxhaufire.Et puer Alexius fibi timens prudeti iupra æ-fatemconfiltoaltainclamauit uoce,fefeincorumpoteftatedtrigêdls huiufmodi alnilt;^
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a a 3 tcbuamp;
-ocr page 328-181
DE 4•!ÎT^Î
rebus de eaetero permaftfurG:hafc nodlu de prima uigilia ficbantManeimpcfator con-' g filio paucis communicato ad ßonifacium niifit Montcfcratcnfcm î admonukqj atqj o* rauït,ut de tertia uigilïa cum armatis cohorribus ad portam,quæ clanculumpateretdC' larus in palatium aduolarct. Fuit eius confiltj conüituticÿ facinoris confeius quidam SC ipCe Alexius cognomineMurtilus,que Ifaac imperator ex infima plcbein paiiiciû pro tonotariumeç primariam aulicorum dignitatem extuleratu's malo uir ingenio ad tyran* nidem anhelabat. Quare priinarios fadîionum fiCin plebe audentiores aüocutuSjtu* multum ad primam uigiliam priori fiinilem conettare curauicquo tuniultu uix tune e* orto Alexium puerum titubante,ut in penitiora fordidioraep palatq dclitefccrct admo* nuit,curauittÿ perdudlum ad loeum ä fuis fatellstibus euftodiri: extnde in publicam de* latus eftarcam:5f multa côcionabundus dixit ofiendens præfcntcm urbis côditionem, imminens ab externa,auara, ambitiofa,amp; femper liadtenusinimieagenre pcricul5,uP ro no puero indigere.-effecitcp quod in primis anhclans fatagebat, ut incôditis uocibus cum populiparsgubernatorem.parsducem,pars imperatorcm aeclamaucrit.fccûduffl F filtxijmort, quas aeclamationesmagna fiipatus eateruain palatium feproripuit.amp;'pueiûAlexium, quemdatum bisuenenumnô occiderat,cIifogutturcmanupropr:anecauit.Tumultit exinde ledato,copias coniraxit quantafcunrp urbs tune populo ircquêtifiima dare po* tuit:3C fuis iam urgvntibusfatis hincdefunôi impcratorispucriamicostollere,indepC regrinos pdleicanimum adiccitîprimûtameninperegrinosduccndae acies funtinftiU ôar : Sf aeceifni facerdotes pompam producentes,k'onamlt;^ portantes gloriofæ uirgi* nis Dei genitricis, quæ in faerario feruabatur, diuinaituris in prselium aimatisperege* runf.Secundum quæ rite fadîa eademleona in uexilluniâf pugnæ fignum ptatmifi» cfi. Forte' impetus prim us fadus eft in Balduini Flandrenfis comids Rationes, qua: ad fuæ legionis tabernaculafcruabantur. Ifcp dux non magis corpore, quam animoprac* fens cum paucis occurrens,furentis Grarci impetum tam diu moratus eft,quoad otnnis legio arma lapuit.Quæ in prælium tota cùm irruilfer, pfeudo imperator in portam ullt;ÿ tepulfus cft, Iconarÿ cafuà peregrinis capta parum abiuir, quin tyrannus cum multitU' Ö dine fuorumpromuraliexclufafueritinrerceptus. Iconam peregrini apud fe manfifle in earn acceperSt partem, ut uidîoriâ fibi de perfido hofte maligno homine à Deo fpo* deriinfpem maximam fint addudîi.Quarc in confultationcm cft pofitum quidpluriinl quicp maioresnatu,mcliorefq?cenferentà percgrinorumexcrcitu faciendum tuicitqi fententia tollendum efle SC deqeiendum tyrannide perditiftîmum hominem, qui tant multa in fc tam horrenda in puerum Alexium ccmmififTet.FcEderacp primum omnium inter eos hac formula renouara funt,ut urbis captæ atep impertj Romaniç urbiô acloco rum,quac in potcftateficrêtdimidia proccribus peregrinis,altcra parsVenctispoftîdé»-da dater :urbf(f ab bis mari.ab illis terra uariatis per duos de fcptuaginra dies oppugn» ta eft. lieer magna Græci à peregrinis terra pugnâtibus incômoda acceperint, mut® j tamê Veneti in portumueriófupcrne'de nauiummalis caucifiÿ lïcut alias expugnato, Îjriores urbepotiti fünf. Tyranni,fq;not?îis umbra teduscumpellicibusuxoreamp;the* âuro fugienseuafir. Ciuesuerôhinc ad capti ab bofte mûri uoccs,indeadtyrannifU' H gam uno atqi codem tempore funtexterriti. Sed dantcingenium ncccftitate conuoca*-rosin folcnncmpompam facerdotesfecuti funtinermes, ôf crucibuslconifc^adfideni comparandampræmiffisjtenenresmurumarmatosucnfam fuppliccsoraucruni,qua facillimeimpctrata, portis undit^patentibus Larini nominis multitudo undiqj cft in* grefla. Quiete urbi data proceres incoftlio decreuerût quindecim uiros ex omni exer* int» citu d€ligedos,quibus crcandi imperatoris dcligêdit^ patriarch» poteftas diet irrefra* ftrttiort nbsp;nbsp;gabilisattributa.Quodcum placuiftctid Veneti pctitûimpctrarQt,nifî imperator eflet
Vcnctus, patriarchsipfi poflent ex arbitrio déclaraic à Romano pontiflee confirmant dum. partitio detftorum in hunc maxime' modum atquata eft.ut quinque uiros externi principes Flandrenfis ÔC fantfti Pauli comires, totidc Montisferatenfis Sabaudienfiftp reliquos Veneti deputarent.Balduinul'tp Flandrenfis fumma concordia fublimatus,S^ Thomas Maurocenus in facris agens, in patriarcham Côftantinopolitanum à Venetit nbsp;nbsp;,
declaratus eft : qui nouo impcratori ex more inunrfto.diadcma impofuit : amp;nbsp;breui poft prlt;Q couiumattone obtinenda, Romani ad tertium Innocentium pontificem fe côtuli^
-ocr page 329-V B N E T O R T M .' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
Ä Vfiiîcrôfuntexpeditiôftîs huiufee principes magna in nouutn imperaforem îiî-’eraîi-tate.Nam ut onera imperij cômodius tolerare poiret.dimidia ilium partis eos ex fœde-re tangentis tam urbis,quàm prouinciarum uetffigaliumt^ amp;'portorio;û imperij dona-Uerunt. Inde ad nonani captar urbis dicm Veneti cl alle, carteri om nes terra recipiendis Balduiniimperatorisnomine, prouineijs,urbibus amp;nbsp;infulis cduxerût. primufeg omniii BonifaciusMontisferatenfis,5t' Henricus imperator is germanus frater,omniThracia, quæ Adrianopolim amp;nbsp;Conffantinopolim dierum trium itinere, quaqiia uerfuni inier-iacetmirabrliuióiorip curfu potitifunqó^omnia Ut imperatoris poteftatefirmarcnf,ca-ftra düces in Adrianopolim funt metati.quam in urbê Graeci nobiles ôf primorcs qincç Latinorum exofi imperium copias contrahebanr. Manferat apudimperatorê Çonflan tinopoli Henricus Dandulus uelièr dux, quo partem quartam imperij iè tangentê cer-tioribus diferetâ terminis, ac locorum nominationibus innotelceret. Et quia Ægçi pe-Lgi(ArchipeIagûnuncappe!lanr) iniùlarum pars maxima âTadiacetes Creta ôe Aulis B Çubœa nuncNigropontus,in ea adnumerabatur quarta parte, claOem fuam ill is piimS recipiendisintendeiecurauit, Sed cüm ad Cretam eft peruentû, omnis eamfüla inBo-nifactj Montisferatenlis poteftate p acifica eft reperta.Quamobrem imperator Baldui* nusconcordiam in expeditionc, feederum publice icflorum iuftitiam conferuâdicii* ptdus,Bonifacium inThcIfali^ regem declaratû.ut Cretam Venetisdtmittereteft hor-tatusrmiiïicnfuntadcaftrain Adrianopolim firmata.cum imperatoris decreto Marcus Sanctus Patricius Venenis, Si' Rabanus de carceribus Veronefîs Veneti ducis orató-tcs,quißonifaciöimpenalisdecreti quod exhibuerunt autoritateregem Tlieflalipap-pellatum,ut accepta a Venetis pecunia quanquâ modica ius iilis ex Alexij pueri extor-tifcf donatione qua’fiturn ccdercqfacilê in fententiSadduxerûr.Thomas interim Mau-
tisferatic^ Hi' ru us iin^. fr ter.
HenricuiDdnf dulusdux,
»ocenusR.omæ iuerat,quem 111. Innocentius pontifexlibentiorc, quam pctitum fuc* tat animo,in patriarchs Conftafiiinopolitanûcoiifirmaucrat,qiiôdea ccclcfia tuncue* to Romano pontificifubieóacrat Uqj patriarcbacum Venerijsparuo fuiflct tempore, C Conftaatinopolim ad fuam reuertiuoluit ecckfiam. Cui nauigaturo Senatus Veoctus triremes quatuor duct Dandulo eins claifi addendas tradidtt.qua frétas armararö tri remtum occaOoncpatriarcha.Ragufiü urbem, quaeä Venctæ reipub. fœden'bus dekk uerat,recepit.amp;f Dyrrachio,quä Grçci imperatoren deiértam liqucrant.inflaurato prç* fidiaimpofuit. Exceptus ueró eft Cöftantinopol« patrtarcha fummo appiaufu, q^pont» Innocctius Balduinü imperatorêà patriarcha eöfirmato lufferat autoritäre Apoftotica coronari. eaq^dies celeberrimo totius penéGræciæ nô naagis Latinorû,^ Grxeorum coroiuuur, cóuentu lætdrima fuit, per annum,qui ab urbe Conftâtinopoli capta, tune finitus erar, quicquidIfaaeSC Alexius fratricida poflederât terra fiC mari, unica AdrianopoÜ excepta,tu Latini imperatoris Latinoruep ,pccrû poteftate faefîu erat. Sed pei turbauit tâtos Latinorum fucceiïus.hinc Balduini tmp.inde Henrici Danduliducisucftri mors breui fubfecuta,ôif tamcrcs profpcrèfuccelTerunt, Sed iam hoc loco fidêpromintucftræ ma-gnitudini fupergrcirus fum, qui pene hifi cria, nô breuiahum hac una ïn parte deferipd,
D quodabea expeditionc magna amphfudinisueftrac.quâ nuncetiamobtinctis,pars ori ginembabuif.NeceranttuncucItrotûimô publicorumCbriftiani nominis hoRiu Sa-racenorû uiies imminutaf,quin potins folito potentiores toto orbe cfFedîicrât,excepta Lalia,cuiunicæ à ucftro poteniatu.Stf regum Sicih'x tune etiâ potentiû St' bene Chrißia norum metu,manûintjcereformidabât Ad annum enim lU.lnnocentijponv.îicisprç-diCtitcrtium,IlmamohnusSaracenorûAphricâincolentiûimperator,quêTuniciregc üntitmoUnat Soldanumcp appellarunt.ingcnres in Europam traiecit copias, prim.^cp adToletutn SirMcnosiit fixit caftra amp;nbsp;inaudito uiâoriç curfu utrancp Hifpaniâ peruagatusjatiiïimis omnia in- Ettropan» cêdijspopulationibufcçfœdauit,adeôuihinc Atclat«,inde AuenionôGallicasurbcs, traijtih iliud idem afflauerit incendium.Henrieo interim imperatore defundo fratii Balduino apud Conftantinopolim,amp;.' Petro Ziano Vcnero in duce fufFedo, crefeebat in Latino tummanibusimperiumRomaniæ.Imperator enim Adrianopolimagitabat,cuius6d Graeeia imperij nomê Vatari occupaucrant: âC dux Venctus liberQ fuis feccrat,ut prç* ter maiora reipub^eferuata ea, quæ ciues V eneti caperent, übqpfîs propria retinerene.
PrinutÿQinniqtnAvlarcusOandulusd^ lacobus Viaderus Gallipolim ceperünt.Mar«
aa 4 cuf(ÿ
-ocr page 330-i84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GE^ Tn
cuf($ Sanutus côfœdcrati fecum aliquot ciues,Naxo,Paro,MeIa,Herinea: codcm(|gt; B têpore Marcus Dandulus Andro, amp;nbsp;aliquot Ægæi pclagi infulis funtpotiti. Rabanus uero de carceribus Veronenfis ÓC nepotcs Eurïpium: Audi cas amp;Hcricus Glifij Tina», MichoIas,Schyró,ScopulüÖ(f Schyatât Philocalus nauigofusStali'meiiönfaidominio fubcgcrüuper quoditcmtcpus clalïis Venctórüünius ÔC ttiginta trfrcmiQ,pcrfcqucn' dis pirati'cismi'fla,CorciranuncCorpbudióü,amp;.’ codé uiVlonæcürfuMothohûamp;Go* , ronuhl rei'pub.rebcnes fubegit.Dominicurcÿ Delà rofa Cäpanus ex GalliarèliquijsA'» thettarû ÖC omni Achaia potitus eft,nee tainê décrût Græci in latrocinià cotuniés. Hé* ricü^ nancp cogtiometô pifea tor Maleæ cornes Gcnuenftû clâfle fretus Cretâ infiilâj ut capéreteftadnixus.Venetiaût clafleuiginti quatuor tifrefniûimmiira,amp;lu3tutatifunt i'nfulâ,ô^ quatuor Genuenlîû triremes interceperût. Eae^ Latinorû apud Côftâtinopo* lim uitftoria,animos Chriftianorû in Afiâ degchtiû crexit. Annus aduenerat côdit^uf* bis üeftrç feptimus quinquagefimus fcptingctefimufq!,cS gubernâdg Cretç rebelles a* nimos oftcndêti,amp; Mothono acCorono gubernatores dediftis,q magiftratus fretifex p nauibuscetcis.ô^ totidêtriremibuspatriacduôis,6CCrctâ feruarunt,ÔC Genuenfiûrc-bellibus fauentiû tres nauesinterceperût. Quin etiâ Rabanus de carceribus neporefij cû Nigfoponiis infula fcfe uobis feudatarios fubegeröt-pariter GofredusDe tiilla GaP licus,qui in Achaiæ principatuDominico De la rofa fucceflerat: ÔC Michael Cominos Grçcus nobilis c û Pelopônefo nûc Morca diufta per feudûVenetç rcip.obedièntiam^ fpopôderût.Annoaûtqüifecutus lt;ft, Veneti motus Crctenfiumrcbcllionis côpefccre Crrtit colonid cupienfes,équités ex fuis plebeios pedites eô in coloniâ deduxerunt.prçdiacp iniûlx Vfnrtor«m. maiOra meliorate turn èqueftriordini, turn plebeisdiuifa,primuflt;ç^ rep. Venera dux litCobUSTeU^
pu^sduxCati fçtjinduciascû Vatari Comino GrçcorOimperatore Adrinopoliiri obtinente,in quiri* ixpriiw, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;côftituerat.Qiiæquidêinduciæ ab Henrico imp.pariterfuerantconftituiar*
Suffe lt;ftus Henrico mortuó Petrus Altifiodorcfïs ad urbcRoma ueniens, ab Honorio 111 pontifice.Romano inS.Laurcnttjecclefia,qux cft extra urbis muros cQloleuxore Ö coronatuseftilfcp pontifex rebus Romaniæ,£C iubfequcntcrHierofolymçopêlaturut multos exciuit Crudcfignatos.qui cû eo imperatore Cóftantinopolim ie cóferrêt.loaii nes quocpCoiüna Portuêfis cpifcopus cardinalis,in eius expeditionis legatöfcdisapd ftolicar declaratus eft,qui ad nonu coronati impcratoris diê,urbe profetftus Brundufiö fe cótulit,quo imperator imperatrixqj acceffèruf, omeftç ffmul V enetorü nauigio lunt exccptiJoânes nuncimperator Venctis promiferat/i ab eis, qui a'Côftâtinopoli detU' V lerunt cö habito à pontifice cxercitu,Conftâtinopolim reportarct ,Dyrrachiû cis içcü' perare.quâurbêTheodorus Epirotes furtodoliftßfurripuerat.Debcllaturus aut Dytta chiu imperator hinc lol ê uxorê,indcCardinaIê Columnâ Cóftantinopolim iuflitaccc* dere,inchoatatj eft obfidio,óif oppugnationcs per dies pene fingulos inrêtatæ. Sed up bêueteri muroj quê Venetus inftauraflet munitâ, Theodorus milite abundâs exEpiro fideli facile defcnfabat,adeo ut imperator potiri defperans fibi conftitucrit abeundû.â^ . ■ quia mediterraneas Maccdoniçutbes inuifendi dcfiderio tencretur, petitâ inter foluen B dum obfidionem à Thèodoro fidei publicar fecuritatem accepit.fecundum quâ feripto fibi datam,ad artftp amnis portum excenfioncm in Macedoniæ littora prima fecit.lndc adNemorofaTêpedclatus,c«m ad môtium faltus perueniflet fyluis tetftorû ftrudasà Vrta Thèodoro duceinftdias ïncïdit,ôtT abdueftus in teterrimû carcerê eft côietftus.Andréas jar-Krex. jjjer id temporis Vngariærex ab Honorio pôtifice in prafditftâcxpcditiohê accérfirus, lus ômne quod in Dalmatia fuum ad id temporis regnum habuerat Venctis idco coti'^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cdîît,quiaeumuf($ ad Dalmatia cumexercituamplonauibusdetulerunt. Effet hocirt
lôfd dicendû,quo patftoCôftantinopolitanum ad rUinam tendere cœpit impcriû,quia imperator côcil iatam fibi cum rege Exagonarum à V cnetis amicitiâ, nolucrit accepta inuxoremeiusfilia côferuare.Sed maior eftres, quâ quæ breuiario côprehendipoffît. In îtalia uerô per id teporis Federicus fecundus imperator Germanus, nó minus qïia'rn fi Turcus fuiffèt aut Saracenus,Romanæ ecclefiæ amp;nbsp;Italiæ ac Romano pôtifici infcffüs crat. Is repugnare prplio refiftereaufos Mediolanêfés aggrcfl'us,PétrûTetipulû Vc' netiarum ducis fîlium cepit, ÔC in Apüliam milTum tricârcere occidi iulfit, Qiiâobrem
-ocr page 331-V E N E T ö R V M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igy
Ä Grcgorium iX.poîitificcmR.omanû,qucipfepcrfcqucreturimperatoiîacobusTcu- Gregoriuffifi^ pulusfolîtoattentius exaudiuir.paçê4) eorogâtecum Genuenfibus côftitüttànnfî ndi* nbsp;nbsp;nbsp;potitfex,
Uêjhiscôditfonibus duraturâjUtbeîla uterq? populus (ufciperetgct'ererq; cörtiünia.ncC poflet aker fine alcerocâ Vatan Grçcô imperâtoreak'gd attëtarc.ütutriufcp popnkna- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• - ’s
uigiaarnboruGmuldeferrêtinfigrua. obteftatuscp eftpôtifex, ^d decreto Éancitûpro* P/txGeniftiit mulgan'fecit,parte quaehufufmodicôftitutæpàcicôtrarja primû faeetct,cxcômtinicà- ßuin» tionêcuiusfentëtia turtccftîata,intcrdiôS(^ ä fäcrifictfs ittcutfurâ.Eapax aköquift laii- nbsp;nbsp;nbsp;' ' •
dabiks,uel es maxime rariôc fuit ncceflaria,ut bi prçpdtêtcs kaliæ populiju'nc Federt cOjindeGræcorûimperatori Latinos apcPCoftatinopolimopprimêtijrcfiftcrepofiêÉ, loânes ein ßrennius imperator ad eos obierat dies, Baldiiinus ex décréta acceperat ttnpcnu.Ioânesitè Vatari apud Adrionopokm orientalis appellatus.amp;T aker apud mate Ponticum Exagonarum Græcorû occidentalium imperatofcs,parum diuifis copijs, partim côiundis.Latinos e'Grpt f i eîjccrc adhitebanâô^ Vatari côtintiatû ab Adrianô
ß poliufcp ad Sataliâ obtinebat imperium.Cui luberât aderanttp in bellis alîjdui Marcu» Sanutus Ægçipciagi, ôi Leo Ganala Rhodûinfulas tyiânideobtinentes.rrcgetuttà-•tien Veneti aliquotanteconkitutâ pacem annis, uiriuf».|? Graeci imperatorisaudaciâ. Crctcnfesinrebelk'one pendentescôprimerecupiensdux eaminfulâ pro Venetis gu-bernans, Marcû Sanuturti mercede conduôum auxilio aduocauerat. Cùm accerOtus à tcbcllibus Vatari tres 6C triginta in expedition? adduxit triremes,SCquê folum repent, •tum triremibus odo reGftêtem Sanutûin patriamprodito Veneto redire cuiauiriObgt; Gnuitcç tune de infula Creta Vatari Khetinium,Mylopotamû,Ôif CaGrum nouum.Sed wmukeriusprogredi Graecus imperator obGGâte Veneto ncquirct,relida oppida c« ^uipofito præGdio amifitjtrefqj de fua claGe triremes apud Cy thereâ infulâ periere nau-^tagio.Tunceduda VenetifsingesclalTis RaguGnos, quifuaGonepoIlicitationibufcp 'VatarifeducGidefciucrät,data ueniainiôlitâfœdcrationêamieitiâq; recepit. neqjuero potuerût Latinorum debilitate Veneti adiuuare, quin ConGantinopolis tanta belli a-
G cerbitatc Gt preGa, ut Balduinus imperator Ph il i p p û Glium infante .aetepti acris alieni pignus tradiderit mercatoribus.detradû quoc^ ædium publicarum Ôi^baGlicai û culmi-nibus plumbum ucnqtrnec erat abeunde aukdiû præter opcm,qup muka à V metis fuo ipforumimpendio adueniebat.TandêGrafciimpcfatorcsrcbus elati piofperé in Lati-nos patrattSjCôGancinôpolim terra marieç cinxet ât ardiffîma obGdionc,unde in lalu-tisdefperationc imperator addudus Baiduinus Venetos fuis grauatûspériculis, magna euicit precû inGâna,claGem ab illis triremium uigintiquinqj armandâ,eui pro diml dia comunis utriuG}! Geret impenia. ôtf ne fraudé in folutione periculûmue amifli forte imperq Vcnetus timens impendiiiir reeufaret,imperator dédit pignora omniû pretio-GGim3,lanceârpôgiamlt;5p,quibusDominusôCialuatornoGcrbine potatus,inde uulnc-ratus, ÔC crucis ligni,in quo earn pertulit parte maxima. ImmiGæcç illico Venetorû de- gwC/rriÄi. cretæ XXV.triremesexpedâtemin portu ôf ipfaurbismœniainfeGante infolentîGG-inum hoGê Grçcû prælio fuperarunt.fitf quatuor amp;nbsp;uiginti de inimica dalle interceptis
P triremibus ConGâtinopoks obGdioneliberata eG.quâdo etiâ Leo Ganala dux,g Grç- Conftantinopà corum didaeobGdioni.s claffi prætuerat,eodem dieRhodûinGilamSi^feipfum per foc- lù Uberatapar dera fubiecit.Et hæc quidem ConGatinopoliianar urbis liberatio.eodc fada erat anno, yenetot, in quo pacem GenuenG cum Venetis pontifex IX.Gregorius eGè uoluit.Quare pôti-fexipfc majora indies aduerfusfecundum Fcdencum hoGem fuumtentaredifpoGtus, annoueGracurbisconditaf feptingenteGmo oduagcGmotertio,fœdcra cum Venetis pceduffuintifit^ inijtjperquæclaGTjstriremiûitem x x v cômuniacpariimpedio eGarmata, quam ad- ciffum Vrnaa biberi uoluit pontifex Federico Sied la expdlendo: ob quâiniuriamFedericusridicu- tif, lum Venetis bellum intulit.Nanqt cum excrcitu paratiflimo fandi Hilarq tcrram,qux unica populo V eneto It al iç folo erat,aggreGus eG,terra quç Veneto fubdita Paduano agro côtigua uix fuGinuit operientem fe fe Romani imperatoris exercitum, in Bebafcÿ turrim exiguam, cùm nô cGet terra acceGus conuitia funt iadata. Superueniês intérim à Venetis cymbarû fagittarqs plenarû multitudo,que aquas æque' ac illi terra côpleret, Federicum pariter conuitqs lacerâuit. Incubuerunt tune ton's uiribus pont. Romanmi
ÇC Vençii detutbando Padua FcrranàqueEcceltno de Romano tyranno omnium im-4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maniffimo
-ocr page 332-28lt;? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ DE GES T IS
,, fnanj'nîmofubditas,qui'omnêquoqsTrahrpadanâofcupauitItaIi'â.Iarobufc|Tcupu/Ë lus dux ad Grcgoriû Montelongum frdis Apoftolicaflfgatö, Fern riâctin claflcdcla' tus,eä urbê deturbato per arma Salinguci ra Eccelini Romanæ ecdcfiæ acquifiuif, qua idem legatus Azoni Eftêlî attribuit gubernandâ. Faüebant eo têporc Pilant Federico, Pifinifauentet dadèmqtfupra centQ,utfertur,triremiumin Genuenfcsarmaucrâtducendâ. Quare pe iiy.“Fedenco. ticus exfoedere VenetusfuppetiasGenuêfiafFerrecurauit,dafïîfcÿtriremiû fexaginta, prçfedo AndreaTeupuloducisfilio,fubitôeftcdu(fîa:qu3Cprima udificationePolant Poliua^âfa. delata,eam ciuitatê.quæ in fuamtriremê iuflànôdcderatimperaram pecunia, Sc'niuro alicubiaperto puniuit. Côtinuara exindenauigatiôeTeüpulus Dyrrachiû eit delatus: ubia nuncio in id mifTocertior eft fadus, Federici PifanorudalTem à Genuêfi apud Corficam fuifte fugatam.Quare Andreas prçfedus daflc in Polam côuerfa,quam inicl lexerat iterû defecifte,eam ui recepram fpoliatamqp igné fcrroq; uaftauit.Per quod rent pus LudouicusFrancôrûrexcurâteBalduino imperatore,pignoraredemitprcciofilfi maVenetis ficur oftendirhus conceftàjanceâ fpongiamq;amp; partem ligni crucis dotuF f nicarpafifionis.Efti t hoc in loco dicêdû,qddaffis Veneta expeditiôi profuitinDamta* tam duda. Sed nec mutilari poteft tot regum, totcp principû, uari} iucceflus biftoria, Sgt;C propofitû promiftumcp breuiarq modû excedere diu incepimus : ad ea itaq? reuerlC' mur,quae funr de Eccelino fuperius inchoata. Ad annû Venetæ uibis c ôditae quart« o* dingen te fimû, un. Alexâder pontifex Romanus côftituit laborantibus in Lombar* diaTrâfpadanis,à tyrânideEcceliniecdefiæ partiû ftudiofis, opêferre, prarfertim cùnt Venetos haberet ad id cupientifltmos, qui recipiêda urbe Padua celeberriina nauigiS fibi ßC copias pollicebâucreatufi^ Philippus ex nobili Fôtanenfiû familia archtepilco* pusRauênasfedisApoftoJitelegatusfecôttilitVenetias:qua in urbeaimisprimûufiu eecIefiafticis,uitæarternæprpmiarepromifîtCrucefignâdis,g in bello aducrfusEccelb num Bai ban’s trufulentiorê,figna pôttßcis SC ecdefiæ fequerentur.Et ne fingula proie quantur hic,nimia Verietorû ope à opera Eccdinus PaduS primo,pôft cætera facilius amifit.quæ plura tenuit cæteris omnibus tyrânis piincipibus, qui ad hæctcmporain Ö Trâfpadanis fuerût dominati.Nec uerô minores fuerSt motus,qui pôtificis quoc^ Ale* 'andri 111 i.têportbus bine Côftaminopolim,unde Chrtftianas Afiæutbes Sc inlulasa* gitauere. Cupiuerat Alexâdcripfead prima alTumptipnis fuæ têporaCbnftianis Afi« rebusfubuenire,quod ut intentaret, nedû perficerepolFetä Mâfrediregê feappellân's agitationibus eft prohibitus. Etant ein Ptolemaida, Aeon, Tyrufep urbesopû amplitu* dine populorûcç frequêtia adaudæ,utpote apud quas Veneti, Genuêfes^à Pifani per annos iatn quatuor SC lx.quibus à Chriftianis fuerât poftelFç, omnê orientis occidêiiflt;î contradauerant mercaturâ : qui tres de Italia populi feparatas quifep areas amp;nbsp;uicos do* mibuscôtinuatos.feparata habebâtprçtoria, in qutbtisiudicia in fuos tam ciuiliagcrP minaliaexercebâtmihilcperat duobuseotû populisih cadêuibcprçterecdcfiâcômu-'
' ne. De qua tantu apud Piolemaidâ Veneti Genuêfe^iç Â^altercationibus fepenumero côtenderût,qj Veneti tertia eius urbis parte in uim fœderQ pridê cû Balduino rege Hic rorolymæidorûdonati,mônafteriûS.Sabbæeiusutbisprimariumfibipropriûtenere fl
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæfiuerût.Hifcpauditiscôrentionibus 111 i.Alexanderpont.Ro.cenfuit,iuflitcp niO'
*’ / quot;nbsp;’ nafterrj illius collatiôis ius SC omnê difpofiiioê utricp populo fore cômune: cuius cocef PbilippKtMôa fjôi'ÿ Apoftolicas literas Philippe Môteforti Gallico Ptolemaidçurbitûc de more ex* tcfortisGal* pcdinonis Chriftianæ prçfedo oftêdir,amp;f eius amicitia fretus monafteriûinarcêcafteb lùmuecômunitûfibiexclufe Vcnetoretinerecôftituit.Subortaexindccôtentiotumé''
K .;- ; • nbsp;nbsp;'■ tes prius nô inuidia magi.s $ illatis bine inde iniurtjs Srf dânis,duorû prçpotêtûpopulo
rûexaccrbauitanimos,quostanto ab çftudemulcereacmitigarequçfiuetit Philippus, '* q Venetos populariter abire iulTtt.Eâ iniuriâ id dcdccus,id damnû indigne tulitVene* luSjô^ Tyri quo fe receperaqPifanos allocutus facile in fcnrêtiâduxiqutfpreto fœderc, quod cum Genuêfi pauloantçicetâqfocietatêipfi nouam in cômune utritjhoftemini rent, dum eis Veneti fauoribus cöparandis intent! fünf, Placentia Cypri regina,duxcß Antiochcnus,âf têpii Hierofolimi magifter.acloâneslbedim comes.quibusefiètalfi* duaPtolemaidæTyrii^ côuerfatio,Montcnforteminlolêtiacfemcritatifcçamp; iniuftiti« increpuernutjfore dicentes,ut nifi re in integrûreftituta Venetos conciliet.rem in Afia Chriftianam
-ocr page 333-'V s HE T ó R y rt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±§7
Chrifttanâmjid erratum,id fcclus fuum eücrteret. Cumq; datum,quod codât,fcmi'a* nientê hominê in peruicacia perftare Veneti refctjiïent, triremes fredec)m,quæ fibi tûc Tyri erât raptim cducunt.PtoIemaidâ aduolant.catcnâ quâ portus claudcbaturjefrin^ guntjillicoej naues Genuenfium tres âf uigitlti,trircmefqt binæ ibiexarmatæ incendie NmiGlt;w»Â abfumpta,amp; S.Sabbæcaftellummonafterioimpofiturn eftdeftruÔû.Genuenfesuerô fiumincmdio intercaapudTirum dCipfî das ÔC uigiti triremes armaucrât,quac adautdacindies Vene-' torum dafïi fàrpenumero concurrerunt. Sccelïît enim paulifper V eneta çlafïïs in març Ponticurti, delatac^ Mefèmbriâurbem deSaraceno expugnatâdiripuit. f4is quaeapud Ptolerhaidam gefta erant Genuæ nunciatis.çlaïTem ea refpub. ingentem armauif,trirc-’ bes quadraginta,naues ceteas decem,quæTyrum funt miffe:amp; pariter Raincrius Ze-buÈ dux triremes Venctijs quindecim taradas decem,ôif qui ex Venctis Ptolemaidæ a-gebant.unde quadraginta uachetas, naues ceteas deeem parauere: parefqj potêtatu QC artnis ih Alla Venetis Genuenfeshocuno erât inferiores,quod Tyrum uterqi populus cômuncrrihabebat urbeiin qua quantû claudebat portus Hoftiliaa Latini nominis ma giftratu inuicem facere prohibebâtur. Ptolemaida uerô Genuenfis cum fuo Môteforif eratexclufusiunde Veneto comoda prçfidiac^ accedebât.Alexâder interim pont.Ro^ inanus his,quae apud Ptolemaidâ rnâle'inchoata, peiores apud Genua Venetiaftÿ pro-greffas habebant auditis,oratores ab utraep repub. ÔC pariter à Pifana ad femitticuraue tat,pacemcp inter eos côpônefe erat connixus, quæ iam pro condufa habebatur. Cuiyi ad annucôditæurbjs Venetae quarrum amp;nbsp;oójngentefimö, ex Afîa eft allatuingêtes ôd hifi Pifanô Venetus accefTÎffet pares cas clafTes Ptolemaidâ inter Tyrû acre praeliurtt depugnaflê,cuius uidîoria duobus côiûôis populis côtigifTct. fiC hinc Gcnuêfis quincp amp;nbsp;uiginti de fuo amifTis nauigio in Tyri portuin côfugit : inde uidrix Veneta Pifanatp tlalTisPtolcmaidam eftreduda, abuiufi^ eftuiÔoria Venetus,qui publica tunc prima amp;^priuata Genuenfis populi in Ptolemaideaedificia demolitus cft:turrim ingentccum Trlt;wr»wg«4 prætoriocuieratappofifa,amp;' hoireamei catoiumq? apotheças.quinetiâuiatoresSCap*-
L paritores,quide Genuêfi ad earn diem mâferunt Ptolemaida funt expulfi.Çû itaep Ge* nuenfis refpub. fuos ä Romana curia reuocaflei a J paeem tradandam milTos oratores, idà Venctis pôtifeximpetrautt,ut captos in praelio dimitterêtGenuenfes.Erâtitem ea tempeftatercs apud Côftantinopolim in peflîmû addudæ locû, adeo ut Balduinû im* peratorêjCæterofip Latini nominis in Romania agêtes,retincdi ea quæ erât reliqua de-fperatio inuafifïèt.quibus Stf uires ôifanimos reftituit ducla in Ægeû prirnô,pôft in PÔti cum mare Veneta claHis.quä exuidoria in Ptolcmaidæ portû redudlam docuimus.Ët forte tune accidit'Theodor» VatariGrecorû,utappcllabanr,imperatorêmoriduobus lî!rjs,quibus pueris Michaelê Paleologû fibi affinitate coniunôS teftamêto tutorêdcgt;-derat.qua ut apparuit fccuriratep imperatoris Greci morte Latinorû rebus addita, claf Icm Veneti à Ponticoreuocarût.Sed Michael Paleûlogusuiringêtisfpiritus,mulrain Latinos cftagreiïus:quæVatari penèdecrepitusdirniieratintcntata.primumtçomniS GuilcImoFtâcigcnæ Achaiâ proximas Græciæ regiones obtinêti prçlio côgrerfus,
p. eûfupcrauit,eaptiuôq; Adrianopolimperduxit.lndeuerfamin marePonticû regions utrcciperct rnifll) exerciiu curare coeperat. Cû Balduinusimpator copias quçfibierât oêsnauib impofuilPet, quàs pi efrtfîo claffi Côftâtinopolitano genre Veneta ad ipfius Ponticçorçdcfenfionêuoluii circûduci,intereag erâtCôftantinopoliuctufta origine Gr^ciodiofum pridê,ut eil gêtis natura,Latinû nomen inde côfiituerûteijccre.Initaq^ nbsp;nbsp;nbsp;.
côiuratiÔePaIeo!ogusdeurberecipicnda,pcridoneoscftadmonitus.Claircigiturini * peratnria,quç oês afportauerat Latinorû neruos,in Pôtico iâ agête adueniens cû exer-citu Palcologus, refrada ä côiura tis porta,nolt;fte côcubia eft admiflus.Balduinus ucrô imperator fiC Pâtaleo luftinianus pairiareha nauigio de repère cû fuis omnibus amp;rapta fupèlledile.ad Euripû fefe 4)fugi recepcrûf.potitus urbe Paleologus ca iecit rebus fuis impietatis fceleriscp fundamèra,quibus poftca reïpôdit omis fua fuecefTorûcç ex ca co* gnatione imperatorû uita:g tâtû imperiû j g tâtâ Romani olim poft Grçci Latinicp no* minis dignitatê.fuis IcuilTimis pditiftimisqß moribus,jn Turcorû manus dedere potius
puehire aut jîlabi permifcrunt.Is efh tutor crudclifiimus pueros fidei fuç ab affini ho tnine.ab eo qui cû cxtulcraqcômendatos cû intcrfeciflèt,imperiû aflumpfît: finisi^ fuit
Latinorum
-ocr page 334-4
28S
DE G E s T I S
TinisLdtinor'iî LatfnoruminCoftantinopoli’mimpenoperannosduodcfexaginta coHnuato.Eratts fi *” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;annus quart» Vrbani pont.Rom.primus, condita: urbis Venetae quintus oôingentefiquot;
polint imperij qyg Veneti Palcologum bello agitareperfcucrabant, quern ui SC armis tyraH* pcraimos 58. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dctm-bafl^nr,nifi ilium Genuenfesfummis conatibus prötexiflènt.Nancf bellifo'
cietate fecum inita clallem eo perduxerûc omnem, quam poft aceeptam praclio daden» apud Tyruni,ma»orêprima inftrucftioremcß habebant.Guiklmus ille Gallicus Achaig
Bithiniæ princeps,quem à Paleologo fe tutorem gerente fupcratum captumcg fuifle oftendcmuSjCaftrum Maluafipmunitiflimum obtinebat,quod cum Paleologo pern»»* fifletjcarcerc liberatus eft.Ifcp Veneris fœderatus bellum acre in Conftantinopolin» fubditafcp Paleologo prouincias gerebat,ut Creta,Nigropoto,Moton»o,CoronocßöiJ NaupliOjfiue ut dicitur Neapoli Romaniæ V enetorum locis,GuiIelmi principatus re^ gtoni bello côiunlt;ftis,tâto Paleologusindignatus prxftdiOjquätöinuexeratGenueßs.
MäreJoniui». Venetae em clafti, quæ in ponto fuerat ad primos nunciatæ Paleologt tyrânidis motus Sinus Thejjd^z kptem ôi triginta triremes,Rainerius Zenus dux ex Venettfs addidcrat,qua: dS lonio loiucenlis. lamgat LX.Genuenfium Graecorûcç trircmibus,adTheflàlonicêfem finS obuia' uit. Illifc^ nihil mouentibus Veneta claffis minor maiorê impetereno eft aufa. Sedhac noua clafle Nigropontû appulfa,tres aliæ Venetorum triremes Côftantinopolim prx^ datum tuerunt. Dumqi faôâ ingentê afportant prædam,nauigio quod apud TheHalo^ nicâ Genuenfem Grgcumcß habuifte diximus in ßofphoro obuiæ fuerût captæ,5(f pap tem uirorum,qui inerât Genuenfis intcrfecit:partê aliam omnê Conftantinopolim du* tftâPaleologus excgcauit.Eadêcj Genuêfis à Grgca claftis paulopoft egrelïa Bofpho road Veneti damna circumadaeft. Cut duaeô(f triginta Venetorû triremes fortéapud môtem Patras infulâ funt cogreflæjpræliumtj potentiflîmæ clafles magnis utrinc^ anû
Mlt;lt;gi/lfrhoa mis dccertarunt. 6C Venetus fuperior quatuor e-x. hoftili clafle captas abduxit.caeterx fpiiàlisRhffdi. cônixaeremis uelifqj in portum Maluefiæ côfugiû habuere.In Afia ucrô interim Ptokquot; maidâurbêincolentes hofpitalisRhodimagifterjCaeteriqj nominis Latin» procercsita Venetis fauebât : ut ipforum ea urbs iuris potius,^ omnium Latini nominis populofS efle uideret.CôtraTyrum incolentes Genuenfifauores pro uiribus fupraep præftabat. Anno inde urbis ueftræ feptimo ocftingêtefîmo,Raincrius Zenus dux quincp quin^ quaginta triremes ad Siciliae orâ mifit,quæ claftis Gcnuêfî,utfperabat,nô inuêta,in Aquot; fia nauigauitjCafutj apud Tyrû obuia Genuenflû nauis cetca e it cxpugnata.portû dein de Venetus eadê,qua nauim ceperat Igtitia ingrcflus,Tyro ut potiret adntxus eftjauxtquot; It)s ad expugnationê terreftribus Ptolematda Accone accerfitis. ceflit tn conatus ina' nis.Tertio ab inde anno claftis Veneta quatuor amp;nbsp;uigintf triremium tribus GenuenfiS triremibus apud Lilibçum fortuttu obuia,eas cepit» quod cum Genua perlatû eft, eduquot; «fta aduolauit duodetriginta triremium claftis, quxperquifitam accuratiftimè Veneta ad Drepanipoitum rcperit.coflicftufcp habitus eftacerrimusu'n quo maximûGenueUquot; fis res publica accepit incommodum Nam tribus exfuis triremibus in prçlio cremati'» nbsp;nbsp;‘
Inducite ^uins cæteræoês in prælio fuperatac utrincp crudeliflimo fuerût captæ.Quaerclades à Genuê-quentuitf^ fi accepta effecit,ut Michael Paleologus illius focietate Ijareta, inducias eu Venetis cOquot; ftituerit quinquênalcs.Eodemqj anno triremes Genuenfium XX v. Venetis xxx.aquot; pud Mothorium cocurfuræ cùm uiderent,retroceftit Gcnuenfis:5f naui oneraria metquot; etbus Venetorû magni ualoris plena, apud Euriputn expugnata Genuêfes potiti iunt.
, . .._ Eademep Genuenfium claftis orâCretçcircûue(fta,Caueam illiusinfulæoppidûcepit, fpoliatûqt penitus diruit. Vrebat V enetos acceptç in naui oneraria amp;Cauear ruina cla^ dis aliqua ulcifeendæ cura. Miferût itaqj Ptolemaidâ tres 8C uiginti trirem es,occafionê ibi aliquâ gerendæ rei expedaturas. quac cafu Ptolemaidâ inter amp;nbsp;Tyrû duodetriginta Genuenfium triremibus obuiæ côflixerunt. Fecitc^ locorum cuiqt fuorû propinquitas aiiimoSjôi^ in rerû diferimine utrincp audentius depugnatû eft.lnferior tarnen Genuen* fis quinq» triremes amifit.Clemês 111 r.pontifexRomanus utruncppopulum pernun^ cios SC epiftolas monuinut belli inducijs conftitutis.oratores ad fe acluros de pace Vtquot; cerbiû mitterêt.Idipfum etiâ dieftos orarunt populos reges Franciæ ÔCSiciliæ,fuâ uten^ operam opemcß in pacis,quæ fieret conferuationê ftabilimêtumtp polliciti.uenerunttj Viterbiû oratores,SCre aliquot menfibus traôata nihil eft côclufum,Fames ea têpeftagt; teualida i
-ocr page 335-VENETÖRVM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ 289
A ff uaîida Venetias affligcbat.frumentumcj Apulia amp;nbsp;Sicilia,ut cofueuerat,abfej claiïîs pfæfidio importandi facultas Genûenfi bello adimebat. Orator tunc magna precû in-«antia Taruifinos,Patauinos, amp;nbsp;Ferrarienfes utannona iuuarent Laurctius Teupulus dux Rainerio Zeno defunóo fufFe(fîus,pecunia etiâexcefiîuè^îmifla emollirencqui-uit.Noua itacp mari Adriatico naufgâtibus tunc primS ueeffigalia, Sgt;é ut certfore dicam uocabulo frena impofuit.Lex cm tunc fuper inde lata in banc diêferuara ell, ut intra o-ßiumFanaticö ad Pola promontoriuSC Rauennatiûplagam nauigantes,adue(fligal foluendumercescç Äfonera fî magiflratibus collibuiflet deponêdum Venetias fe cöfer têt.Creatuscg magiftratus cn barchis attributis.nelcgifiat fraus, die notflutputriusqj lit loris plagas portufq? perluftrat.Qiiae ratio praeter Genuenfebellû Venetos impultr, ut cûPifanisCarolo regi ex Andegauis primo apertis hollibus feedera in quinquêniû re-nouarent.Eodemcpanno ueflræ urbis conditæquintodccimoo(5lingcntefimo,Bono* niêfes magnâ Romandiolæ parte dominio prementes, claufam à Veneto Romandio--9 lis per Adriaticû mare nauigationê, ui adaperire conati funt. parato em uai i)s modis fi-mulationibusc^ exercitu cum Veneto per oratorcs cgerunt,utabrogatalege euftodi-buscjammotisjpriftinâfibi Romandioliscpnauigandi Adriatico redderentliberratê. mouit(^pariter cum oratore cxercitus.Diuerfi uerô hicRauênâ: ille Venetias petiere, SenferatdolûTeupulusdux,paricpfueratuerfutia ufus.Nouéenimeins triremes,pxi-WumRauennxprimariûPadi oftiû ingrefiàe.Bononienfem exertitû mare inter St Pa-dumlocûoccupareaccelerateuidcrunr.amp;f fubito præfidia duounûBononienfis ad pri marium.Venetus alters ad famflum Albertum.fummis conatibus excitauere. In Bono
Fames in ciuitate Ven.
nienfium cxercitu x L.milium copia; militabant.tandem fuperati prælio Bononienfes, Bononitnjes pace ea acceperunt conditione.ut fuo excifo ad primartj ollium caflello,libera fibi qua ßperatia lundamrerS eduó:io,cuflodia Padi oftiorO Veneto linqueretur. Anconitani autcm cS Vc/ifW-Bononienfiumexemplo.Vcnetis bellum inferrenó poficnt,ad Gregorium decimum pontificem mittentes,querelas detulérunt: quibus pótifex motus mare à Venetis libe* ' rum linquiiulfit. Venetiq? tune minime' paruerunr, ea nunttjs præienfa ad contumaciä excufationc,quod Anconitani maledit^ismendacijscp St falfa fuggefiione ufi,ponrifi'i cemfeduxifient. Atfla uero eft paulopoft in Lugdunenfi conciliö.cui idem prçfuit Gre gorius AnconitanorS tu Venetis caufa, Abbasq; Neruofi'ae, cui pontifex earn cômifir, Anconitanos nil fatis folide' probantes reiccit,permifla pôtificis autoritäre Veftetis ca la,earn de qua diximus maris Adriatic! otam à Saracenis piratisep fimul cum uécftigaliS DaturVene^ portoriorumep fuorfi iure uiribus defenfandfi Quo item têporepontifi'cis Gregcrif eut tisimpertun ia,induciæ Venetos inter St GenuenfesCrcmonæpaulo priusconftitutç.in biennium Adrutici. prorogatæ funt. Anno poftea urbis conditæundeuigefimootftingctefimo,Venetos in lerôif Genuêfes bellû propé innouatO eft.lacoboem Côtareno in duee'm crearo, duos Genuenfiu triremes Tandariunam mercimonqs plena de Venefisapud Meflanam ce peruntjCuiusruptifœderis fama Michael Paleologus imperator Graecus fuum St iplé
jx fœdusutapparuituiolaturus,ad Artâufqi Acarnaniâcum clafleperuenit.Venetiuerô ’ XX v.triremiS clalTe intra dies X v armata, oratorem Genua ad resrepetedas miferûfi.
quæfinon eflent reddit æ,bellum indiciiuftlimTaiiscp feçitGertuenfis, amp;nbsp;orator in redi tufoedus cû Ptfano in quinquennium renouauit. Adriano paulopoft quinto in Romat nSpontificemaffumpto,VenetiAnconitanosbello mari afcrrimocpperfeeuti,qd'ad orâlftriæ St Romandiolæ.nauib.clandeftine'cûmereimonrjs penetrantes, lafæ Vene-tijslegiamp;uecftigalibus poitorrjscp fraudefacere præfumpfiirenndeletftoqiadid bclia præfetflo fex uiginti triremes dux Contarenusattribuit. St machinæ ad ut bis oppu* gnationêonerartjsnauibuscôportatæiDum aut portas magno oppugnat conatu jtê-peftas derepente coorta,nauigium in altö pelagus tranfuerfum egtt. fexc| triremes im-paâælittoribusSenogalliaeperierût.Immiferûtpaulopoft Veneti fupplemêtonaues tardas Sttriremes,quib.apertenauigantib.mare Anconitanus perbelléftruxitinfidias^ Omnibus em.quæfibielTentnauib.St triremibus,Venetorû8tpr3efe(fticlafiisinfignia FrausAncoa funtapfata,ad quas applaufu nautico occurrêtes, c5 duæ declinaftent Venetorû naues nitar,orum. captæ.St Anconâ magno gaudio funt petdutflæ. Cuius cladis acceptæ bifaria indigna / tiofenatûperpuUt Venerum,utneuocawscumdafleprima pratfetftusini carcerem fit
I gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b b conieâus
-ocr page 336-àpo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-DE GE STIS,
conicdiiSjÄf noua inftruflior cxpedino in Anconitn ducenda paulopoft Vcncftjs eft Ë cduda.Eodcm quocp tempore Tcpîarij Tyrum urbê pro cxpcdidonc Cbriftiana adnil niftrantcSjfolitâantebellum GenuenfeiunfdiciioncÔif portorioröexempdonem Vf* nctis in ea urbe reintegrarunt.Tertius interea Nicolaus genreoriundus Vrfina, inRQ' i' manûpontificêSCquidëprælîanriirjmutnellcreatus. Veneruntadeiuscreationisno-Vcnefi 0« U jtatê in more Veneti oraforcs,qui diu fpreti cum ad fal u tationc reuerentiamtj ficui 6^ ntores. admittercntur,àContareno ducefuo reuocati,urbcRoma ^fetiîifunt.Sedcos ‘^^*“^^*‘‘^2ccerfitos pontifex admifit,inultis(^ durifiîmis uerbis de Anconitanap bis Ro.ecdefiæ iuris opprefi5oneredargutosjamp; rcrpondcreprohibitosreiecit.Siue3d tê interea parauerant cduxeranti^ Veneti,fine pollquâ ea intelkxerunt, quar fuis apud pont.oratoribus acciderâr.certû eft olt;fîo eorQ triremes,quo die oratorcs Venetias atti* gerät ad cæteram claflem Anconâ obfidêtem pcruenifl'c.miferunt per id tempus Anco nitani Venetias legatos de pace alt;fturos,quæ propemodû conftituta erat, cum t ft alla tum duas Anconitanorû triremes tardam de Venetijs fccus Siciliç littora praedatâ efle. f Qiiamobrê amp;nbsp;dimiffi funt re infetfta oratores, amp;nbsp;triremes quatuordecim Venctijs edit tftæinAnconitanacaftracxpeditionêcpaduolarunt,quarûduaspaulopoftincauteab ftparatas Anconitartus Ijlentio intereuftodias delapfas cepit,in portât^pcrduxft.
’ Sipax paulopoftatquis conditionib.eftconftituta. Adannûpofteafecundum trigfIp mu odlingentefimuurbis conditæ, 111 i.NicolaipontiHcis anno fecûdo,Tripolisurbs infignis obGdionc ac uiribus fada eft in Soldani Babylonia poteftaté.quam quidê up bem ditiflimâjpoft cômiftam in mortalibus cadem maxima, poftqj abadâ afportatât^ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnifariâ rerum prçdâ,igne prima poftea ferro abfumi diruicp curauit.progreirusqj eo
dem furoris impetu Barbaras Tyrum quoq? Sidonem ÔC Barutum,ac earum urbiü op' pida inter tertiû Nicolai pontifîcis annum cepit,ac ficut Tripoiim incenfam dirait. Is^ princeps aftu Si prüdentia aque'ac uiribus potentatu pollens, ne ea clades accepta Cnot fhtur. nominis Chriftiani principes occidentis in Afiâ cociret, induciarû fœdera in duos an*
lt;105 Ptolemaida habitatoribus Chriftianis conceftit. Nicolaus tn pontifex de more afV* (Itmenda crucc,cdido propofita,ftatuit afflidisChriftianorû Afta rebus fubueniendî. lullacß eius exinde maioris fuerunt efficacie qd* mille quingentos ipfe équités ex puhü CO ecclefia fifeo curauit primo omnium Ptolemaidâ côportari, que amp;nbsp;multi in magnd cxercitû finecerto praftâti«^ ut oportuit aliquo duce fecuti funt,qui quo plures, eo fue runt pernicioftores.Ptolemaida urbs populis tune frequentata innumeris, quätos nûc non temere alat aliqua urbs lialia,à feptem diuerfts ftbiq) inuicem contrarqs premeba« turpotius(^lacerabatur,tpgubernabaturmagiftratuumgcntiumq^gencribus.patriarlt;-cha enim titulo Hierofolymitanus fibi temporaleæquè ac fpiritualem uendicare qu«quot; tcbatgubernationem:eâdêhincTemplartj,indcHofpitalarqfl^ pariterTheutoniciab armorum tradatione Si fanguinis ut dicebatur effufionc repetebant: fuam ÔC ad fc folü (pedante rex Cypri uel ea ratiôc uolebaf,quod tertio ante anno regni Hierofolymç tP tulos in comitis Attrebatenfts contention^ fponte fua,dC paucis adftipulantibus aftum pièrat.Rex quoc^ Carolus fecûdus Neapolim ex carcere reucr fus,nihil duxitantiquius “ quam Ptolemaidam mittere,qui de Hierofolymaî regni titulis cum Cyprio regecôten dentes,paterna auitaq^ Si proauita in ilia urbe iura,uel armis Si uirib, cóferuarent.
in reufep adeo exarfitanimis.utTcplariorûHofpiialariorûqj, quosCyprio regimag** cupere audiuilfet prardia in regno fita Neapolitano direpta uaftauen», Confuic quocp ibi habuere Piiani,qui maiore ufus cftambitionc,qua ibi quotç Genuenfis Si Vcncnis urebatur.Militesitaqjnouos i r11 Nicolaipontificis,iuftuminexercitumfineduccK redoreeius,quaerequirebatur autontatismiflbs,nullu$quicontinere pofl'etôifeitet» nullus erat cjui à flagitqs QC fccleribus .phiberet. Ea^ militumultitude in ChriftianorS cædibus Sc rapinis,adultertjs,uiolationibus,ö^ incendtjs aliquädiu debacchata,inagtd Soldaiii nodu aliquando,poft paruinterdiu per furtaamp;^latrocinia penetrauit, atqpco ufq? progrelTa eft,ut prædasiumentorum mortaliumc^ SCrerum omnium tanquîiufto hello propaläabigeret.tulit tarnen patienteriniuriam,diflîmulauit(ÿ diutiusomnium fpß 8oldanus,resq? per nuncios Si abadam praedâ ter quaterep repetrjr.E t quando tan' dem non iuniredottæjannû pratfixitintra quem nififieret fatis, fefe cominatus eft Pw-*
• ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ lemaid«
-ocr page 337-VENETORVM.
291
A ’«maidæ excidio,poftefgatis quas ipfi uiolaftèntinduci)s,acceftur3. Annot^ exatfto cê tumquinquaginta milia armatoruminPtolemaidam ducefilioFuoimmifit.Dumtçis adolefcens duobus iam menfibus urbem premit,defunlt;fto genitore Soldanus ab exer-citueftfuffedus.quo elatus fucceftu,urbis Ptolemaidæ prædam per editfta præconüc^ uociferationes.quæ à Chriftianis intra munitiôes exauditæ funtgt;exercitui donauit.Tûc difeordes in ciuitatc noftros defperatio cepit.multiqj nulla ufi timoris fimulationc, par tim captatis abeundi caufis,partim clâdeftina per noeftê fuga defertores effetfti funt: ad camcj paulopoft animorum confternationê eft uentu,ut publico omnes côfilio mulie-resprimum paruulos Si debiles cum fupellecftile emiferint. Deinde conftituerunt duo dccim mille armatos in urbe retinendos,qui defenfioni fuffîcere uiderentur, cæteris e-migrandum.Manferûtq! ex primoribus,rex Cypri,patriarcha,6C Hofpitalis, templario rum(^ magiftri.rexcp Cypri ignauia,quæ certiori uocabuloappellaripoftet,ufusillico perfugam multitudincm eft fecutus.Fuitcp cxemplo cius,ut omnes,quibus nauigio fa-cultasnondefuit,Ptolemaida emigrarent.poftremiomniQ Hierofolymipatriarcha ma giftriiç nonprius urbem deferuere,^ Soldanum uiderunt fiue àcafu fine quod fugæ à Chriftianis cômiftæ certior eftet falt;ftus,oppugnationèm Folito maioreimpetu oftenta-rc.hicç Dromone in id feruato porta dclapfi.fecunda primum nauigatione funt ufi. Sed uento poft paru in ualidâ tempeftatê mutato,fub ipfam Cypri plagâ periere natifragto. Soldanuscj eadem die hora Ptolemaidam à paucis, quos nauigq carentia detinuerat Chriftianis male defenfatâ cepit:âf mortalibus in ea reperds ad unum trucidatis.prædâ quidëmiliti fuo promüFam iterato conceffît ediefto. Sed tanto tenebatur illius exciden dæurbis defiderio,ut parumper fuppofîtus ubicp eo præfente at(^ incitante ignis, maxi mam prædæipfius parte abfumpferit.moenibus inde Si urbis parictibus pafïim folo æ-quatis,duriore Saracenus miles foldani imperio eft onetatus, qd* fundamenta ubic]^ ita confodi diftîpariq; iufïi t,ut nullum urbis nullû poft hæc ædifteq ueftigiS appareret. An P nus erat is ueftræ urbis conditæ quartus trigefimus oeftingentefimus, in quo tandè reli-
Cefperdtio Ptolemdidd» rum.
Ruina Ptoîea mÀld£àfola äano.
banifecundi pontificisRomani aufpictjs,amp; uirtute Chriftianorum expcditio inchoa-uerat.Fui de induftria prolixior recenfendis rebus m3ximis,quas apud Ptolemaidâ ge-ncontigit.utqcFfecioftendere pofFem propé ducentosannospugnatû eflein Sarace* nos,per quod rempus fere' omnia cepit ueftra rcfpublicajquæ aut mari côtigua,aut infil Iis poffidetis.Expecflabût credo à me qui hucufcp Iegerint,quid poft amiftas à Chriftia*
• nis Côftantinopolim ÔC Afiae ciuitates,à ueftris progenitoribus fuit geftum.Sed multa maximaq;fueruntamp;^maiori dignacognitione,^hoc epitomatepolïimus uelimusq^ defcribere.Paleologusefn 3i5GenuenfeSjCumpofteuobisrefifterediffîderent,Turcos GfnuenfefTuf tune primû in Europa traduxere.àquibustandêpracfcnti anno quinto feréfexageftmo cosineuropâ ôicentefimo,méritas tâti fceleris ÔC. admiftî flagiti) pœnas punitionêcj acceperût. GeL traduxerf, ferunt inde paulopoft res maximas Veneti.tuminbelloquodcumipfis Genuêfib.diu-
y. turnû uariG,periculorum,S(5 tandem per uicftoriâ gloriofiftlmû fuit, turn in tuenda urbe Taruifina,quâ per ea tempora prima omnium in lolo Italiæ cÔtinente poftidere cœpi-ftis:Maftinuslt;^ Scaliger tyrannus omniûeius ætatis potentiftimus, à Veneta rcpub.fo cijsqj bello Florentinis ÔC Bononiâ pro Romana ecclefia gubernantib. Italiæ Tranfpa danæâf Lucæ amp;nbsp;Parmæ urbiû dominio deturbatus eft:ô^ Fur ci interea à uobis cladib, Äquidem ingentibus proftrati,cæfi,affli(fti£j fuerunt.bella exinde fequcrentur,in quigt; bus capienda Padua excellentillima urbe,poft Verona, deinde fubigenda Forumiultj patria, demü Brixia ac Bergomo, nupert^ Crema reip. imperio adiungendis maxi^ mislaboribus ac impenfts,fcd pari gloria depugnatû eft.Notoria funt hoc tempore fugt; pradi(fta,fed certe promerentia eleganii ornataq? hiftoria pofteris ita tradi,ut aliquot teprjeeflerunt ducum Si tuum in primis Sereniftime Dux nomen ,6C ueftrçreipublicg gloria,amp;multorum ac propeinfinitorS ex uobis patria,ordinis decus gerendis tot bel-bs.tot obeundis laboribus qugfitum,ad pofteros träfeat illuftratum. Idq? ego minimus
fadare ac abfoluere hiftoria,cü uos cupere intellexero paratiftimus eflcm:profe(fto(^ •fficçrem ne aliquid mernoratu dignum ex his,que à Blondus.
conditaurbe Veneta inhancdic, bb 2 ud
DE GESTIS VENETORVM
ucl marijUel terra.ucl bcllo,uel pace fieri contigit,aut nunc,aut futuris temporifcu« défi ß ’ deretur.Sed ad propofitae â principio tntentionis noftrçfinera conduGonemcj ucnien dum eft.Sans multis pro tempore fed paucioribus fortaire,quàm multi fieri oportuifli Venetùntm funtopinati,ofienfum efturbem Venetam diuina potius quàmHumanaopcideocon* inaxim^laui, di cœpÜTejUt Barbaris Chriftianæ fidei SC rcligionis hoftibus aduerfaretur, utprofugj* abHunnorum,OftrogotHorum,Longobardorum,Vngarorum,Saraccnorunj, ôfde* ’mum T urcorum ac etiam à Chriftiano abutentium nomine tyrannorum facie ac perfc* cuiionibus confugium apud uos porius,afylum,0(^ quietis refrigerrjcj, ÔC ialutis arx 8£ domicilium fine muro,fine portis die noducp patcret:ut irrumpentes, difcurrentcs, 0£ impetere parâtes barbaros efièratos populos CHrifti dei amp;nbsp;fuorum populorum hoßer» refp.rcpararet,abigerct,ac confîccret:ut hortantibus, iubêtibus Romanis pontifidbus dei ipfius noftri uicarqs,ut implorantibus ubiqiChriftianis opem protedionemq? affet ret.Quæ quidcm opera meritiapud optimum maximum dcû noftrum, laudis acglo tiacapud feculitam praîfentis quàmfuturorum,omncs plurimum promerentia dum ne ftri præftiterunt maiores,intra ducentos de quibus diximus annos,mari Ôf poft breuio rc temporis fpatio terra,amplam hanc,præpotentê,gloriofamej pepcrerereoi* publicam,tandiu duraturam,amp; ipfo deo autore noftro maximatn
ingentem accepturam amplitudincm,quandiu ea uitat âf gubernationis forma,qua eft parta illam
regere amp;nbsp;adminiftrarc pergetis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
BLONDI FLAVri F O RL IVIE N SI S, DE GESTIS
VENETORVM FINIS,
-ocr page 339-ip?
Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BLONDI FÓRLIVIENSIS IM ITALIAM ILLVSTRA-
TAM PRAEFATIO.
VOMmukihiftoriamuarîjsextollantjcclebrentcjfentcrittjsjtumma- /iitxdndtr xime Alexander Antonius,Mâmea genitusChrirtianaimperatorR.o Mammen/ manus omnium iudiciooptimus,unica ratione earn ampliiïimèuide-rurlaudafle.quihiftoricosamp;fuosappellauitjamp;habereuoluit confilia rios,quorum prudentia Ô(f exemplorum copia gerendis imperq rebus quam maxime uteretur. Clariifimi etiam plæricpfenatores,confulares
quolt;$ uirijöt; iionnulii gloriofiiïimi principes,qui bellicis acfîibusres gefleruntafterna dignasmemotia,delecfiatifuntliiftoria:ufcçadeoutnonfolumhiftoriaslibêter,fedeas ” ' quoq^ fcribendo tam præclari muneris gloriâ cum rerum fcriptoribus cômunem, habe reuoluerint.Namutcæteros taceam:Fabius patritiægentis decus cognomêto Picflorî f,pifior, Lucius Lucullus, Aulus Albinus, Afinius Pollio,Cornelius Nepos,Caius Caefar, e~ L.Lucullus, ß iusqj nepos Oóauius Auguftus,ac Hadrianus fcripferehiftorias.Sed maximam tâtum cciefar. munuspræteritorum longe feculorum malitia Ôé infclicitate incurritiniuriam/juôd ur be Roma a uartjs gentibus,ficut in hiftorrjs accu rat ins à nobis eft fcriptS,opprelia, ôi. ft Awg. bùnarum artium ftudia intermiflà fuerunt,fola inprimis omninoceftàuit extintftatçeft hiftoria:faCîumt]?eftutBarbarisomniaeuertent(bus,6CnuIlointerimeaquægereban-tur literarum monumentis ad pofteros tranfmittente,nedum mile qui effluxerûi anno* rum geftafciamusifeditaliæ regiones,urbes,oppida,lacus,flumina,monteslt;^, quorum nomina à uetuftis frequentâtur fcriptoribus,ubi finr,magna ex parteignorcmus;Ô£^ qd* maiorem nobis affertadmirationem,multorumoppidorumÔif potentilïîmarûciuita-tum.quas interea in magnam amplitudinê creuifte cernimus, côditarum tempora nos lateantjÔc ipfi etiam conditores. 1 tacp poftquam propitiore nobis deo noftro, meliora habet ætasnoftra,cum cætcrarum artium,turn maxime eloquenriæ ftudia reuixerût, acper ea hiftoriarum diligentius nofcêdaruin amor noftros cepit hominesztentare uo-
C lui,fi per earn quam fum natftus Italiæ rerum periciam, uctuftioribus locis eius popu lisnominum nouitatem,nouis autoritatem,deletis uitam memoriæ dare,dcniq? rerum Italiaeobfcuritatem illuftrare potero .Nec tamê ipfam omnem nominum mutationem lemerariaSCinaniarrogantiaipoponderimindicarerfed gratiasmihi potius deperdu-lt;^isa(iiittusé(anronaufragiofupernatantibus,aut parum apparenttbus tabulisbabe* rigt;quam de tota naui defiderata rationem expofci deberecontenderim.
Italiæ regiones feu prouincfæ. XV111 | ||
|
BLOKDI FLAVIÎ FORLIVÎENSIS ITALïAE ÏLLVSTRATAE S
bt B ER PRIM VS.
deferibereexorfi,Prouinciarumorbisprimariâàlaudibus luisinciperedebcmus,quod quidem proampla paratatp materta,tani faciliterquâm libérerfec»Gèmus,nifi ab eximiopoeta Virgilif),âf poil àPlinioVcronenfcjdemumàFrancifcoPetrarchainGgnipoeta,oriia cxtaient.Itaqiàfuo nomine àfituduximus
inthoandum.NomenprotemporumdiueiGtatenalt;Gaellu3riuin:qui Plinius ôC Solinus abltalorcgequofdam,amp;^nonnullosàbobusquos gignerermultos
Kefperid. pn'fca lingua hallam dici uoluiffe fcripfcrunt:quom ramen cam Græci niagnam intcie» Hefpcîïâappcllarint,quodfccutus eßmlcptimo VirgiliusiHcfpen'ainmagna.EtScr Aborigines, ujus exponït.Hcfpena in magna djxiflè Virgihum ad Hifpania? difcrctionernJuftinus autcm inTrogi cpitoma fcribit kahæ cultorcs primos fuiiïc Aborigènes, quorum rex Saturnustantæfucritiuftitiæ,ut neepferuiretquifquam fubil!o,nccpqu!cquam priiiatæ p
Sdturrtid. habcretjfed cômunia Ô£^ indiuifa fuerint omnia. Vnde Ira 1 ia regis nomine Saturnia fuerit appcllata.Ea uerô ficut Plinius ex Odîauio Augufto tradit, querno folio adOnif iis,mari gemino maxima parte cingirunquod ab oriente Adriatico Guc fupcro,amp;f à me ridie occaiùt^Tyrrhenofiueinferoabluitur.quàuerôinfcptennïonemucrgir.montcs Longifwdo altiffimi Alpes lingua Gallica à cclGrudine diôijiilam àBarbarorum,ut inquit Cicero, irtliie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;naturæ benignitate cômuniunt.Longitudo crus ab Alpino Gnu prætoriae Aip
Latitudo,
Ambitus.
güftâè ad Hydruntumdecicscentenauigintimilia extêditur:Latftudo ubi cftamplior, à Varo ad ArGam quingcnta,ÔC quadragintatôf circa urbem Romam ab oftijs Arerni, nunc Pifearise in Adriaticum defluentis, ad Tyberina oftia centum amp;nbsp;uigintifcx milia* Ape»nw«t. ambitus à Varo ad ArGam tricics centena QC infuper trigintaodio milia copie-ôitur Jdabet Italia dorfum, amp;nbsp;ceu in pifeibus efîe uidemus à capite in inGmâ parte fpi-
næ forma, Apenninû,qui mens exAlpibus quà abinferomari rcceduntoriundiis,cufn rcclo propemodû curfu Anconæ urbi,ut uult PIinius,appropinquauit, in mare fuperil Ö fCTri,amp; ibi fini ri uidct.ôC tarnen inde rurfus ab co mari rcccdens per mediâ ItaÜâ in Bru tios acSiculumfretûfertur. Situmenfuraq^ oftenßs adregionû diuilionemlocorumij deferiptionê ucniamus.Eft uerô pcrdifficile in tanta mutationc rcrû rcgionunn| quan tâ uident facffam.qui Romanzs hirtorias attente lcgunt,modQ adinuenire diuidedis rc' gionibus.recenfendisq? ordinc ciuitatum,oppidorû,montium,fluminumcç uocabulù. Et quidê quantû attinet ad ipfa uocabula,eximius feriptor Liuius Patauinus,Romanx pater hiftoi iæ,qua in parte nobis fupercftpopulorum nominibus utitur ,quincdûad noftram,fed paruaexpartc ad fuam perueneruntaetatêA^od enim ex Strabonis Cre-tenfis geographia,ac ex Plinif Veronenfis naturali hïftorta facile cft coqccre, in Otîa-uq Augufti,cuius temporib.amp;f adiumento fcripfit Liuius, defcriptionc îtaliæ quâ fecit accuratilTimâsintericrût multa oppida pluriniiqj populi,quor0 nomina apud Liuiû ce* Icbrant. In ea uerô deferiptionê,quâ Plinius ipfe anno uix otQogcfimo^poft functS uiti Oôauium diligenter fecit,maior,^ pro temporû breüitate Sd ffôrcntiû tune haliæ rcrû “ conditionc par fucrit.mutatio eft fada.Quæ aût ex Strabonis primû, pôft ex PItntj cnn merationc,amp; Pomponij Meise ac Ptolemaei dcfcriptionibus.haud qua^ multum diftî tibus inter fe eratibus fa(Sis,defincnobis,horrcndäinfinit5cß fuerit refetie.quancp licet ■nukos inrcrijffe populos,multa cxcifa oppida,multas dclctas urbes nô negaucrnn,plii rimas tarnen ex iplis fiinul cüm rcgionibus,montibus ôt fluminiKmutafle nomina con ftanquo fît ut ncc prifea Icgcnres intcliigât, neejp poffit nouus feriptor illis uti uocabu-lis,magnâucl eo ipfo q, apud illuftrcs uetuftos feriptores frequentia habenc, dignitatc hiftoriæallaturis.fadâ uerôcITe locorSnominumqjmutationc, Sif fimul exinanirâcfie populis amp;nbsp;urbibus acoppidis,quorû nomina nobis défunt,Italiâ hinc rencmus,qgt; poft iiabita urbisRamæpopuIimagnirudinis,cuinihi! inorbeunquâ fuit cftrjinuncpar,ia ôura,nulla eft huius ièculi feliciû quæ ftante rep.fuerunt fcculoru côparatio multitiï Picenildus. dinis popnlorû.Piccnum cnim infra ex Plinio oßendemus rrecenta fcxagintamiliain rcip.dcditionêdediirc,quod nuncuixdecimam partem habcr.Pliniusctiâ laudes Italie fuorû PrioJûlÎptemporû narrans,camdicit dqs facrâL, ÆmilioPaulo C, Attilio Coft.
nunciato
-ocr page 341-L IG V R I A
295
A -Runciafo GaUico tumultu,fola (Ine auxilijs cxtcrnorff.atqj eti5 tunc firie ull/s trâfpada-nis.cquitQ rr/g»nta,pedii5 odingenta milia armafle.Noftra uero huius lempon's Italiai quâtû fine trâlpadanis externorumt^ auxilijs equttatiim pcditatumcp armaret, no fans facile efl: nobis iudicare.Sed non dubitamus quin difficile fit futurtr, fi tenia quis part? conatusfueritita annate, ut extra fines quifcp fuos in bellu expcditionccp ducat.Quan la aiJtêfit fat'la locoruin muiatio,binc eiiâ apparet, quod Iginius^qui de urbibus Italise lcripfitjêi' cû fecunis Guido presbyter Kauennas, prouidcre, fcptingentas fuifie Italix cCLXifU ciuitates.Nos uero nunc Roman«x ecclefiæ ftylS fecutij facfla per fingulas regiones diîi genti cnumcratione/exaginta quatuor fupra duccntas tâiummodo inuenimus: fed ap pcllant R.onianæ ecclefiæ infiitu ta ciuitates,loca quæ epifcopos habent. fginiû uide musacGiiidonëetiâmukaexopptdis qup noftra ætate proprio carentiacpiïcopo alte rins diœccJeos cenfenCjpro ciuitatibus pofuifiè: amp;nbsp;tnotnniS abipfis pofitorû pro ciui-taiibus quæ nunc extent,numerus uix quadraginta côpleclitur loca, ut aut excifas eflc
B ciuitates, aut mutationê omnino incognita in eis fadlâ cflTe neccflàtiS uidcamus. Quâ altjs fortafle impoffîbilê uifam tot locorum acceptam in Italia per fexcentos annos,qut poft Guidonis tempora fluxerunt cladcm,nos idco minus mirabilem ducimus.quia ici musuidcinuslt;çperfeculumnoftrum,quoddeinoftrimunerecorum quxantepatruin noftrorum çtatêfuerunt feculorum refpeôujfelix appellari poteft,fupra ttiginta ciuita tes Sd oppida foîo æquata,ut cum eorum pars paucis nunc habitée colonisjö pars omnino manfcritdereliâa.Cuniû nancp oppidum Româdioix, à quo clartffima fluxit Co mitum Cutuj ÔC Lugi familia,omnino derelidum ut nunc aret,uidcmus: pariter ,ppin-quo in loco côtigit ßarbianoipariter in Latio uetuftiffimp ürbi Præneftp.Zagarolo.ô^ Barbianunt, Gallicano oppidis.Pariter ad aliâ urbis Romæ parte Centumcellêfi ciuitati, Morlupo caftcllo nos accidifle côfpcximus. Par etiâ affert hac in deferiptione incômodum diut-fionis nominationisepregionû mutatio,tcr quaterep in aliquibus,amp;in quibufdîï pluries Dwi/îo fa(fla,3deoutfoIæEtruriaeuetuftacûfinibus fuis Ôl integramanferitappellatio.Qiiam Value,
C obrem odo â^decem regionibus.in quot Italiâ fine infuïis comode diuifam elfe iudica uimiis,defcribendis,illa ex multis fequemur uocabula, quæ cùtn in xcate noftra fint no tiora^tü noftræinrêtioni accômodatiora uidebunt.Sunup nomina : Liguria fiue Genu enfis,Etruria,Latina fine CâpaniaSC maritima, Vmbria fiueducatusSpolctanus.Pice nüfiucMarchia Änconitana,RomädioIa fiueFlaminia SC Æ-milia, Gallia ciftlpina figt; ue Löbardia,Venetiac,Italia träfpadana fiue Marchia Taruifina, Äquileiefis fiue Foto Juliana,Iftrta,SamniS fiue Aprutiü,Terra laboris fiue Cäpania uctus,Lucania, Apulia, Salêtini fiue terra Hydrüti,Calabria, Brutij .Poft^ uero omnem Italiâ peragratusero, uiros prxftätiores,qui fingulis in utbibus amp;nbsp;locis pride geniti fueröt, eosep qui (unt fu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
petftitcs,prpfertim literarü aut cutufpiä uirtutis gloria daros,enumeraboiattp res in ßn gulis locis feribi dignas breuiter narrabo:ut nö magts hæc Italiæ fit deferiptio i3ß uiroru eiusilluftriûprxftantiûcp catalogus, acnô paruæ partis hifioriarum Italiæ breuiarium«
REGIO PRIMA, LIGVRIA.
D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß Liguria autem Plinium fecuti duximus inchoandum.Ea regio latiffimos
^^^j^aliquâdo habuitterminos, quippequumPifasin Liguribus condicasTro-gus fcripferitjScApuanos Ligures quosagri Pifanipopulos elfe conftatà maioribus traditum uiderimus. Quin Maffîliâ Trogus Pôpcius inter Ligu
li’b.X LI FuluiusFlaccus primus tranfalpinos Ligures domuit bello, miflus in auxiliû MairilicnGû aduerfus Saluios Gallos,qui fines Maffilienfium populabâtur. Et pleriqj Liicâ Ligurjæ ultima pofucre.Sed hæc remotiora omittentes,fatis fore tenemus,(i diui fionêltaiiæ quæ Romana repub.florête fuit noftris têporîbus,acc5modare poterimus. Igif Liguria à Varo fluminæ ad MacræainnisoftialÔgitudinê habet: di. bine Apenni-noindemariinferoclaudit: quarattoneparsinferimarisadiacensà Varoad Macrain dicif Ligufticum pclagus.Populi eius prouinciæ Ligures quo tempore,quibus'ue du-cibusRomano pop.fubiedi fucrint,Iordanus Côftantinopolitanus monachus, qui lu ßinianiimperatoris têporibus rerum à populo Romano geftarum epitoma côfecit, et
b b 4 monec
-ocr page 342-»2«? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;LIGVRIA
mo nee quant ul um refpirato fcquit Ltgufticum. Ligures imis Alpin iugis adhafrctcî, B inter VaröMacramfpamnes impliciti duraisfylueltribusuiditabant, quos penéma^ ius fuit inucnirc uincerc.Tuti fiquidem locis amp;nbsp;fuga durum atcÿ uelox genus ex oc-cafionc locorum latrocinia magis quàm bella faditabant.Itatß quum diu multumqi du dercnt,SaIturi,Deciates,Exubn,Euburiatcs,Ingauni,tandêFuluiuslatebras eorûigni fcpfit. Bebius uerô in plana deduxit, Pofthumius ita cxarmauit,ut uix linqueret fertûi quo terra coleret.Quod uerô lordanus fummatim attigit Ligures obftinatius iugSRu manorûrecufa(re,amp; illis animofè aduerlatos fuilTejLiuius iple in libris qui extant, mul tis oftendit in locis.Nâ libro nono,dum hæc geruntur cofs.ambo in Liguribus gereb^ bcllum.Is hollis uelutnatus ad continendâ per interualla bellorum Romanis difcipliquot; nâmilitaremerat.’neculla prouinciamilitem magis aduirtutem acuebat.In Liguribus n.erantquæ milité exercèrent loca montana St^aipera.quæ Ôl ipfis capere labor erat,S^ præoccupatis boftem deijeere:hollis leuis amp;nbsp;uelox amp;nbsp;repentinus,qui nuHû unquä tem pusnullû locum quietum autfecurum Romanis lîneret. Oppugnatio autem munitO' p rum callcllorum laboriofa lîmul periculofacj infidijs, regio quæ lî penuria allringcrct roiliti haud multum prædæ præbcret.ltaq; non lixa fequebatur, non iumentorum Ion-gus ordo agmenimplebat,nihil præter arma omnem fpem in armis habêtibus crat.neC deerat unquâcumhis uel materia belli uel caufa, quia propter domcllicaminopiâui-cinos agros incurfabant.Nunquamtamé in difcrimêfummærerum pugnabant.Han-
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nibal poftinflitflâRomanisTrebienfem cladem,traic(flo Apennino prima coceUitiu
Ligures,ô^illioppofitus.Semproniuscos.RomanusfecôtulitLucâ.SCuideniusapud Liuiû XXVIII Magonê Hamilcaris filiû capta Genua diu in Liguribus reflitilTc Ro-manis.ex qua regioneRomanos in Gallia Cifalpina plurimû agitauit, ad que inter Al-pinos Ligures Genuamep agentem naucs Carthagineuenerunt.Scruius Virgiliûinun ' decimo exponens Apenninicolæ bcllatorfilius,dicit quia Liguria maiori lui partein Ligures. Apennino fitacll.LiguresautêocsfalIacesfuntfîcutCatoinOriginibustradit. Virg*, liuSjAlTuctumf^ malo Liguré.Et Lucanus in primo: Et nunc tonie Ligur, quondâ per Q Varusfî. colla décora Crinibus effufis toti prælatc comatæ. Varus prifei præfentiscp nominis flu uiuscapite Alpium ÔC Salurj montiscfFufus,haüd procul àNicea marifeinfundcnsnul la renotior cll,^ quod brachatam Galliam ab Italia diflerminat. Adiacêt illi addextegt; Rocbfta. oppida primuinRocheta poil Giledla: ad ortum fontemq; Bufonium. Niceain-' Nice4op. jjp oppidû à Maflilicnfibus in littore conditû Alpes dorlo contingit: dehinc portusdl Herculis Monœci quondâ nunc Villa francha:de quo Virgilius in fexto Aggeribusl^ Portus cer Alpinis atep arcc MonœcLamp;Seruius grammaticus exponit de Liguria ubi ell pof' KercuUs, tus Monœci Herculis.Didlus auté Monœcus uel quod pulOs omnibus illic folus Hff culeshabitauitj autquod in eius têpio nunquâaliquis deorum fîmul colitur.Cæfarf* Galitjs ueniens illac defeendit in Iraiiâ.Et Lucanus lib. primoiQuat^ fub Herculeoh-cratus nomine portus, Vrgetrupecaua pelagus.non corus in ilium lus habet, autZe-phyrus,folus fua littora turbat Circius,8C tuta prohiber llatione Monœci.Poll liçcMo nicus portus ut Ptolemæo placer nûc Monachus Genuenfiû impertj terminus. Eûfiûc H fcopulûfiue collé Federicus cui Barbaroflb luitcognomé Carfar Germanicus Genu^-fi populo mœnibus cômuniendu,anno nûc plus minus fexagefimo fupra duceniefim« côcelTit.Imminet Monacho callellû nunc ignobile fola uiarû afperitate notilFimSjpal'
Toriûtuifitf. fuû,ppe duo milia à mari recedes,Torbiaappellatû, quod lacobus meus Bracellusuir cloquens SC dodlilïîmus trophæa Augulli à prifeis appellatû fuilîe affirmat.qué quidc tenemus fuilTe locS patriæ Helq pertinacis Romani impcratoris,de quo Iulius Capito-linus fie fcribit:Natus cil in Apennino in uilla materna. Nâ pater eius tabernâ cratilla-riâexercuerat,fed pollea in Liguriâ ucnit.Sequit Mentonû ipfo in littore,â; Rocha Vintimilium. bruna fuperius,llcrilis foli callella.amp; proxime Albintitniliû ciuitas,nûc Vintimiliûîcn ius latus qua in orienté uergitfoléRutuba abluitfluuiusnûc Rodoria appellaius.prO' ximo deinceps ad mille pal.loco collis attollitur cui Appio cil nomé, amp;nbsp;indcarx eftex qua primû nafeentis Apennini iugfl baud procul remotû cernit. abell à Rutuba fluuio palTuum decé milia S. Romuli callellû, cuius ager citri ell palmæqt arborum in Italiara lilfimarû ferax, unde Ro. pont, uidimus palmarû ramos in dominica quadragefimahr âciunô
-ocr page 343-LTGVRiÀ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;297
lÄ ieiiintj poftfeniaïndc appcllatabcnedicendos Suf populo dados babere.Emenfus inde pïfluüquincpmiliacaftellumatfingit exiguum duos mille palTus maripropinquum, quod Tabla nomen habet à uinorum fama ccleberrimum, quippc cG ea muicatum ap- Tiitw.’ pellatajnecCyprqs.necCreticiSjnec Faicrnis cederca bonis potoribusexiftiment.De
milia ad Mauritium numeranf portum nomine uerius,^ re:fcd indicia
ibiiurifdirtio celebremlocQreddit.Sequitur Vneliauallisaliquotbabitatauicis:mo)c vrielia oppidum Dianaf ,nunc Dianö duo pro pc milia à man recedens,olea uitic^ undiij cófi-tu.PoftbgcipfoinlittoreCeruOjamp;^ipfoin cdito colle Andoria uitiferis collibus circun datum. Andorianos fines parui admodum uici excipiunt: hos Albüingaunü urbs opi^ busacuetuftatenobilisnunc Albinga Proculo imperatore Romanoalumno amp;nbsp;ciue . , ornat quoFlauius Eutropius fic fcribit. Proculo patria Albingaunum in Alpibus ^at'.timiSjdomi fuitnobiliSjfed maioribus latrocinantibus:AlbinggabluitlatusMeru läfiuuius Centa appeliatus quod centenfs torrentibus augeat.Hâcciuitatêcâpeftri lo*
■ß COuixpaflusquingentosà marirecedentê, cùmualidiirimiexercitus PhilippiMedio* lancnfiûtertrj duels præfedlo copqs omnibus ßerardino Vbaldino uiro forciiïimo ar^ lt;Jiaobfidione cinxiflent, quatuor oppugnatâmêfibus omnia quæbelloinferunt mala perpcticoegeruntjSCtandcconftantia amp;fortitudincpopuli fatigatus holîis.rcinfedla obfidionêfoluit.Proximûinlittoreeft Petra caftellQ, deinde ad duos mille paflus abc- Pftrdop. tatFinariûoppidGabaeris.ut uulgarefonatuerbû,falubrifareappellat5,quod ualiisin FiiMrittWop« ‘Cuius faucibus eratfitû anguftias claudebat.Sed Fregofi ôf populus Gcnuêfis ut Char-ïeâenfes inimicos inde nobiles eijeerêt, oppidû quoep proximo anno fultulcrunt. eft proximo in littore Nauliû ciuitas portu ac turribus inclyta,eft amp;nbsp;uadorG Sabbatioruin pottusjà quo feptêmilibus diftat Sauona urbs, multorû populorum cômertio nobilis, quâTitus Liuius Magonis aduentS refcrens Sauona nominauit ficut noftra facit aetas,
tnPlinius SabbatiG,Pompcius Melia Sabbatiam appellauit. earn nuncpoflldct qui Genuenfiu ducatui fumma cG laude bis præfuir uir in^nti uirtute, ÔC quod ætas no-
C ftrararumin principibus habuitliteris ornatusThomasFregofus, multa cuius belli
pads temporibus prçclare gefta in hiftorqs fefipfimus.AlbilTolam Celias«^ uicos igno Aliifoh: biles inlittore cernimus. Deinde Viraginem oppidum, quod quida uicum uirginis di* .xere.Succcdit VulturQ uicus,quê Cherufa torrens interfluit. Portifera dehinc ut maior itauiolentioramnis,qui uallinomedcdit, ardificiorum pukritudinefuperbiafp poiius folo alioquin fterili amœniHimæiportusq^ fuccedit Gcnuac inßgniSjg moleingenti ob icamp;i fludibuSjOftia in Aphricu uerfa pâdit. Vrbs Genua quos Ä quo têpore habuerit GentM. côditoreSjincertû nobis eft.Non.n.fatis probamus, qua de Phaethote ÔC eius focio Ge nuo ßraccllius nofter no improbat fabula,nullius certioris fcriptoris autorita ti nixam: ôfinfulfèfiâasdclanoineptiasimprobamus.uidemus uero antebelliPunicirepora, nullaalicubieiusurbis haberi mcntionê:amp;lordanG Floruq? dum fùperiusfubaólos Li gurig populos Salcurios,Deciates,Euburiatcs,Ingaunosenumerant,genuam fi códita tunc aut nota fuiflet,n5 omiiTuros fuifle crediderim. Prima uerô eius mentionc facit Li
' uiuslib.uigefimoprimo,ubiP. Scipionemdicitciim admodOexiguis coptjs Genuam rcpctijfrceo qui circa padum exercitultaliâdefenfurû.primûautêincrcmentûhabuiiîc uidccur.de quo Liuius lib. XX i x fie dicit, Lucrctio prorogatum imperium ut Genua ■oppidum à Magone Pœno dcfirudlumexædifi'caret.PoftquætemporaRomaniLigu fibusGenuenlibuscpamicioribus ufi fuerunt.ô^ tnmultitudinêconfideranscoloniarS quas Romani per omnia pene Italiæloca deduxerunt,mirari foleo nec Genua nec altu quempiam in Ligûftinis locum pro colonia captum fuifieîquod à fitus fterilite, quâ mi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)
lues horruerint crediderim procelïiire.Poft belli uerô Punici fecundi finem,Romanus populus Gallis Infubribus Alpinis cæterisqj Galliae tifalpinæ populis amp;indc lllyrqs iubigendisarma conuertit: ad qux bclla quum niagnæ copiasuanaq) bello uiui futura miaerent,maxime opponuna fuilfe uidef Genua loci natura tuncctiam porruofa, ex quaCômodusin Mediolanenles Papien(cslt;j?,ficut nunc eft,tranfitusciiätuncerat.Ni hil autêæquè augendis opibus coducere ac frequentiam cömeantiumÄ quibus in lo-cis oputtt quærendarum tacuhas adfit maxime populos coalefcere cóftar Nec ramé in
quam
-ocr page 344-Ips nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L ï G V R I A
quä anno âLucretq ïnftauratione plus minus feptingentcfîmo, ad ann3 uidelket feÏ®-tis Chriftianæ fexcêtefimû atcç fexageGmû.Rotharis Lôgobardorû rcx Romanis quo rum imperio fcmper antea fuerat fubieôa,abftulcrit.Eam in à fera Longobardorfl gf** te paru humane gubernatam, Carolus Magnus imperator Pipinuscj filius rcx haliçàC fucccflbresfranciregesperannoscirciter centum,fummacumiuftitia amp;nbsp;humanitate ficutôCcacterasItaliæjUrbes gubernarunt,ducibusilliadminiftrâdæ,quicomitesapprf latent præfclt;His,quorû Ademarchus Corficâ à Maurw oppreflam liberauinquo abe» dê Mauris poftca interfedo, Corfica nihilominus per Gcnuêfes recepta amp;nbsp;naues MaU rorum XI111 captacacdemerfæfunt.Berengario autê tertio in Italiâunde pulfusfuC' rat rcucrfo.impcrq nomen fuis titulis fcedante, ÔC. Vgone Arclatcnfe Italiæ regninomi ne abutente,quû peflimé apud oês noftros ageretur, Saraceni Pœnis fibi fubieâis iffl^ eetfMlfio» n^’^anno Chriftinongêtefimo SC trigefimoquinto Stephanifeptimi pôrificisRoma ’ nitemporibusGenuaceperûtfpoliaruntcj:ôdquodrarôalibi eftauditû,omnibusn)or
talibus q cædi fuperfuerât populariter afportatis,muros urbis omni humano habitatO' r rc uacuos reliqucruntScribit tn Andreas Dandulus Venetiarû dux Frâcifci Petrarebç amicitia clarus,impubères oês breui Genuam fuifle reduôlos. Eftqi eius teftimoniSeo locupletius,quod Veneti Genuefescß magna fempcraemulationee5tendercfoliti,pct Dâduliducatus têporagrauiacpericulofilïimo utriièj bello cóflióatifunt. A quadrin : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gentisuerôannismaximû Genua habuitincrementum,quæuiresnadaingentesterr»
led mari logemaiorcs Liguriae cui imperat nomen obfcurauit: ut quar pars in Varûaffl nemexpolita Occident?fpeôatfolem Riperiaoccidentalis, quæ ad Macrâpertinent in orienté eft uerfa dicaî Riperia Genuæ oricntalis.Et infuper Corficam, Cyprum, A-fiam, Thraciam, Scythiam dedudis colonijs aefuis uidortjs illuftrauit: SC negocio$ ocio feliciornunciliis terroriefl, quorûinfidqs prius SC crudeiitatebis côcidtt.Ornaia fuit Genua duobus ex gête nobili fîfcha pôtifîcib.Romanis,quarto Innocëtio, SCqui« to Hadriano:habuit£Ç eadê familia ad triginta Romanac ecclefiæ cardinales, quorS uni eus fupereft Georgius Pracneftinus epifcopus.Dux Genuæ nûc eft Ludouicus FregO' Û fius ingenti prçditus humanitate, dignustç génitrice tlariiïîma muliere Catharinç,quj exForliuienfi Ordelaffagente præclara, altcrû quoq; genuit Celebris famælanSFrego fiû,cuius ingens ipes morte nuper nobis abrepta eft. Ornatur uerô nunc ciuibus naui' gationeac mercatura toto orbe notiftimis:fed paucos habet egregie'literatos,quorum notiorcs nobis funt Nicolaus Ccba.ôC nofter itê lacobus Bracellus ac Gottardus prin* tsißmnitjiu. cipisfcriba.GcnuælatusorientaleFeritoramnispræterfluit,quênuncBifamncappel' lant. Neep tn uetufti nominis ufquequa^ fada uidet obliuio : nancp ilium paulo fupm influens minor fluuius Ferifanus dicitur.profedusà BifamneNeruium,Buliafcô, SaU' lium tenues uicos:amp; paulopoft illis maiorê Rechû inde Camulium inuenit. Sunt ucro quatuor 8C uiginti milia ab amne Cherufa fuperius dido ad Camulium,quæ tota regio non modo mari in planicie expoßta,fed quanta pertinentes ad earn ualles ac colles Ion gius extendunt,magnifîcid^ fumptuoftoperis ædibus decoratur : ut qui alto nauiganquot; tes pelago earn petunt terram,unâ fc urbem profpicere opinentur,à Camilio Simiarum ff promontoriumincipit,quodS.Fruduofo facrum eft:cuius templuminintimoreceflu pofîtum magna ueneratione à uicinis populis frequêtatur.Id illi promontorium caput montis appellant,quod arduum SC faxofum in mare procurrens finiftroqj latere irrum-* nbsp;nbsp;I
Ddpbint pentes aquas anguftis faucibus admittens,Delphini portum eftîcinquem incolpdem» portw. ptaprimafyllabaquafipotiusàbonitate $ à Delphinenominandusfit,portSFinum appellant.Sequit alius ab orientefinus,quem Rapalli nominant : id Côualli nomêeüi quæ ut inter montofashaud fterilis citriqj amp;nbsp;olcæ plurimum ferax, uicum eiufdemno* minis haud quaquâ obfcurum in littore habenquincp milibus abeft Clauarumnouino minis oppidum. Quippe quod ante centum 8C quinquaginta annos nôdum mœnibus cindum erat:in eoqj nunc maritimis SC montanis populis fori ÔC iurifdidionis côueik tus habentur. ProximeEntella fluuius mare illabirur, quem aliquando Laboniatn di* dum,nunc Lauaniâ appellannhabetcç ad dexteram oppida,Riparofam, Mulinum,8f adfontêRochataiam.isGraueia,Olo,Sturla torrentibusaudus,addexterâ oræmari* cimæ tipâ Lauanium uicum habet, « quo originem traxit FifcorumprofaptaLauat^
comtiâ
-ocr page 345-A comitSdida fn Italfs nobilifïîma.quæ pondficibus illis Romanis ôf cardi'nabbus orna tafuinÔC SturlæProfonafiû, Grauciæ uero ad finiftramadiacct Vignolum.Garibaldû, Slurb. Frcltûjô^ adfontêRu'pfa. Ab oftio Encellæ quatuor miltbusabeftSigeftrö uicus in lit- Vi^nolutn. tore,apud que Sigeftam Tiguliorum à Ptolemæo amp;nbsp;Plinio appdlatam fuiflc credidc-n'micut obijdt fc infula tcnui admodum riuulo à côtincnte diuilà. Ea præruptis mond-bus quafi muvo cinifia,incolas ab omni maritima terreHrit^ incurfione tutos reddif,gc-mino portu dextra leuaqj acceflïbilis: quâquâ qui ad oriente uergit folê tutior ueriorcß portuscft.Huic côtermina funt Monilia.quos colles duos uidfcros Moneliâ nunc ap-pellanuSuperius oppida funt Banchalelîum,rvïatufc3,Matalana: Monilianos fines c5 tingit Framula : quâ ob iâxofos afperoscp colles Ferramulâ accolac bine putant didîam tûê,quafi diligenter co loci foleandas elfe mutas uiatoresadmoneant.Paululuminde abeftLeuantum nobilemunicipiû magis quàmuctuftumamœnisuallibuscollibuscp côfpicuum:ad cuius oram quincp funt caRella paribus prope interuallis inter fe dillan-
B da.Mons ruber, Vulnetia uulgo Vernatia appellata:Manarola;Riuus maior quæ loca nô in Italia magis in Gallijs Britanniac^ fiue Anglia à uini odoradfifimi fuauififimit^ «xccllcndafunt celebria:res profctfîo memoratu amp;nbsp;Ipet^îaculo digna:uidcre montes a-deo fublimes præcipitescp uti aues uolando fatigent:quibus ornnino faxofis âi^nihil hu morisretinentibusjuitium palmites tam predofar feraces uindemig baud fecus bede ramuris pafiim hæreant.Eas autem uineas Si alias per Liguriam aetate Plinq non fuilTe bincuidemus,quod quûilleedocendis uinisoptiniis quæ ubic^ babeat Italiadiligens fitac prope nimius,nullS in Liguria poninnifi forte bacc fint uina Luncfia,quae ipfe Pli niusplurimûlaudat. Riuum quem maiorem appellant inde tranfgrefTos uctuftæoliin
nobilifiîmæurbisLunac portus excipit, àferiptoribus quidem, ied minus deceat portiuîuM, . cdcbratus.Quantum autë ex paucis quæ extant de eo fcriptis,conqcere potuimus,ma
Ximi quæftus cômercium in ipfo portu fuit. Vndc Perfius Satyricus auaridam Si nimi-am ad rem pecuniariam populi Rom.attenrioncm redarguere intêdcns,fic ironicé feri
C bitLunai portutn,operæ eft,cognofcite ciues. Infulâ, quæ ilium ab Aufiro Aphricoq) tutum reddat,natura obiecit: fecus quam uaftæ fe pandunt fauces,multis reflexibus tor tuofafjinlongumamplumcßfinum.quipafluum quincßmilialongitudineaclatitudine protenditur,nauigia admittentes. Portus«^ ipfe omnium capacilTimus nauigiorû Ma- Jl craaugetur : quod Lucanus in fccundo fieindicat, Nulloscp uado qui Macra moratut AluoSjUicinæ prorumpit in æquora Lunæ.Supremo in eius infulæ faftigio Veneris o- fortus bmtcmplum,Chriftianis poftea temporibus fando Venerio eonfccratum,po»tui Vc-ntrisnomen dédit. Qua uerô promontorium fiue infula occidentem fpedfat folem, op pidum eft portus Veneris pariter appellatum Genuëfis populi Colonia, amp;nbsp;finiû (|uon dâterminus:âf é regione Ilex eft caftellum uel ex hoc eelebrius, quod ficut illud Genu . cnfiûjitahoc Pifanorum agri fines terminare côfueuit. In finucp Lunenfis fiue Veneris portusintimoSpediaeftnouûoppidûcircaannos lx murocircundatû,feeusquâin- Spfdwop» fpedaltaliædefcriptioneacpitftura à maioribusfatftaTiguliâfuifteeonieôor.Idcpop
D pidum BartholomaeoFacio uiro dotftififimo eft ornatum.Lunêfistp portus ab ca oriçn talipartepromontorio claudit nunc Lunenfi appcllato,quod prætcrlabitur Macra flu uiu s amœnus pifcofusqr.âC quia Liguria ab Etruria diuidat notifiîmus. Adiacent Macrae amni ad finiftram Vetianum,Arbianum,Podcntianum,Richa,Luciolum:fl^ Mii-latium.Ex quo Marchionû eius cognominis famitia nobilis fluxit.Eius Ligufticæ orac quâdefcxipfimus à VaroadMacræoftia lôgitudinê olim undecimfupraducêta milia fuiireuetc?'Es,pdidere,quânoftri uix eentû otftogintamilibus côputât:pelagusqt adia-cens qd*Ligufticû appeilari diximus tres habet infulas,fcopulis tn efj infulis fimiliorcs: wnâ Albingauno oppofitâ, quæ trepidis nauibus fæpenumero tutelæ fuit : aliam Nau*-lo.tertiam Luneùfîs portus promontorio occidentali propinquâ, ut continens uideat.
REGIO SEGVNDA, ETRVRIA.
ETruria ad MaerSfequit regio Italiæ fecunda uel inde notiflfima, quod prifeû fern-perferuauitnomen.EiuslùntnotifiimietiânuncfînesMaera Si Tyberis amneS centumgeféptuagintaquaruor milibusinter fe diftantes. Apenninusmons Si inferS v i’^^‘Ç’«U5»naiispars,quaeàdiâoïumamntiimoftijslongimdmcôCadSardiniamuf(^ latiiudi-
-ocr page 346-500 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E T R V R T’A
latit«d{nctcrminatafuit,quanaocpThurcu,quâdo(ÿTyrrhennm pdagusdi^àeft-Ert^ niin Thufcorû gens,ficut lufti'nus à Trogo tradir, ex Lydia Afiæ ^uincia ueniês,pdfis ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vmbris incoluit banc Italiæ parte,quæ primo Tyrrhcnia ab eorû rege Tyrrbeno,
Etruria â multo ac frequcntato deorû per thura cultu cft appellata. Leonard us aSt Art tinus primo hilloriarû didt Etrufcos ucnifle ex Mœonia,unde Lydi gês maxima naui* bus in liailâ aduedi funt.Huius ,puindæ uetuftatcm dignitatemtç Liuius Patauinusll'’ bro fexto fie oftcndit: Thufeorum ante Romanorum imperiû latc terra marit^ opes pa tuere:mariinfero fuperoq; quibus kalia modo infulae cingit quantum potuerirtt,nom« nafuntargumento,quodalterrtThufcum cômuniuocabulo gentis, aiterum AdtiaW' cûmare ab Adria Thufeorum Colonia uoeare kalicae gêtes,Graeei cadem Tyrrbenuifl atqi Adriatieum uoeât : nbsp;in utrunq; mare uergentes ineoluere urbibus duodenisiet'*
ras, prius cis Apenninû ad inferum mare, poftea trans Âpenninû:totidem quot ca pkâ originis erâtmiiïîs Colonfjs,amp;trans Pads omnia exeepto Venttorûanguloqfmunip circu eolunt maris ufqj ad Alpes tenuere.Duodeeim autem urbes, quibus Etrulciineo luerint Ëtruriâ fingulis magiliratibus annis quos uocabât Lucumones ereatis,quionigt; nêprouinciam guberrtabant,hasfuifie inucnimus.Lunam,Pifas,Populoniâ, Volater» ram,Agillinam,r'efuIas.R.ulîèIIanam,Aretium,Pcrufiam, Clufium,Faleriam,amp;f Vulß* ntam,quarum quatuor tantummodo tntegræ extant.Etrufcorum uerô dignitatem rm« fe maximam hine eonftatjquod Liuius tradit Romanos ab his aeeepifie prefextam.n* beaSjfaleras,annules,togas pidaSjâf palmatas.eurrus triumphales,fafces,)i(fiorcs, lU' bas,fellâcurruSem: additc^ Liuius Romanos confueuifle pueros mittereaddiieipln’^* fieut pofica in Græciâ fuerunt miffi. Potentia? etiam Etruleorum maxima eft argumen tum,quod fæpius ob Eirufcû aliud bellum Romç trepidatuni eft, fæpius dictator eft ditftus.Subaói uerô funt RomanisEtrufei ad annö urbis cöditae feptuagefimüamp; dringentefimum eSapud Vadimonis lacum.ingentipraeliofupcrarieftcnt.ßistamf*’ Romano populo rebelIareconatifunt.Primum Hânibalis têporeducibus Aretinis,de p quibus feribit Liuius XX v 11 uCornelius cos.in Etruria iudicijs agita uit eos,q ad gonerefpiciebant,QC animos rebellespræfeferebanr, Seeundarebcllio intentataLij bello Marfico fiuefocialnquae quidèrebellio Aretinorum.Fefulanorum, fiC Clufinorii inultofahguineat(ÿ urbium Aretq Clufii uaftationefopita eft.Paruitqipoftmoduin Etruria Romanis quieriffimè per annos circiter feptingentos, ufqp ad Archadtj amp;nbsp;nori) têpora, quando Romani imperij inclinatio inchoauinmultas poftmodum pai'^ calamitates,quarum minores fuerunt quas Gottbi intulerunt.A Lógobardis uerofL deliter opprefla fuit,quam ficutlibro hiftoriarum oeftauo oftendimus,principioadueii tus in Irailâ fui fupra cacteros oêsafflixerunt,adeo ut unicuseorum magiftratus Caftah dio Etruriæ appellatus,gubernatióiillius fatisfaeere potueiit,Lógobardis uerô cie(^'’ cuCaroli Magniâf filiorôtêpOribusEtruria,ficutamp; aliaîkahæregionesrelpirarecô^'' piffetjCâ Lodouicus Caroli filius cû Palèali Romano pôtifiee partit us eft, ut Aretiumi V olaterrae,CIufiû,Florêtia,Piftoriû,Luca,Pifæ,S^ Luna imperio, cæterae oês pontind Romano parerennPoftquâ uerô Caroli Magni ftirpis reges ab kalia funt eiedijB^’^f’ ' gariusfj! kaheenfisimperator ÔC Lothariuseius filius rexkaliâadminiftrarecœpenif' maximas Italia atep horrendas incurritealamitates. in quarum una ad annûfalutisquj' dragefimS fupta nongentefimum, loanne deeimo pontifice Romano Vngari Etruria omnem fpoliarunt: 6C mortales, qui cædtbus fuperfuerant, ufrûq! fexum in Vngatiaß* afportarût.Helius Spartianus de eadê Etruria honoratius feribit,qui AdrianSdieit«”' peratorê in Etruria præturam gcflfiire.Sed iam ad noftrum reuertamur ordinem. SeCüS LwfMC Alsicrâ amnê uetufta interfit Luna inter capita Etruriae numerata,quæ EutichianSpoU tificêRomanurnpatreMaximogenuincius uerô urbis defolationê,quânûchabctdiit tiffime' antea inchoafleindicat Lucanus in primo,bis uerfib. Hoc propter placuitTbiJ feos de more uetufto Acciri uatcs,quorûqmaximus æuo Arunt incoluit defertarm®' .,.. . nia Lunæ.Indicatcp Martialis poeta eius urbis regionê cafeo abundaflehis uerfiRLaïc us Etrufeæ fignatus imagine lunæ,Præftabit pucris prâdia mille tuis. Eius tn urbis retilt; net denominationê regio Lunefis appellata gt;, Gcnuêfibus maiori ex parce fubietfla.fci» adMaerædexteram fupra LunamSarzana, cuiusarc€mSatzaneUmnappeUatâTblt;gt; niiS
-ocr page 347-3Pt
A WasFregoRis Genuenßs uir ficut oftêdimus illuftrts ÔC cgrcgié cômunmit, amp;nbsp;l'ntus lau Îjffîméacfpicndidilïiméexaîdificault. Sunt ctiâ adeâdemdcxtcram Caftrumnouum, roflà noua,Ortusnouus,Villafrancha.Torres BagnonuscGoppidoeiusnomi'nis.Fr htcra,Malgratû.Etin Apênini radicibus,Pontrcmulumnobïlercgionis oppidû.Sunt interius lune FiufzanS,Verucula Si GragnoIa.Indc Môtionû,Chararia mafîà.et shquotminora caftella in mótibusolim Violatû Tfgulioru ÔCSegaunorû ac Appuano lum populoru olim Lfguftinorû appellatis : qui montes ab Apênino in littus infcri ma »IS trâfuerfo,ab ortete ad meridiêtradu produdi,MontananôcLunenfis Charrariæ di funt.De hiscp (îc habet in dccimo Ltuius : Sêpfonius à Pi ils in Appuanos Ligures ua-ftâdoqj uicos QC caftclla eorû apcruit faltû ufcÿ ad Meram fluuiû ôi Lunæ portû : hoftes îutêantiquâ fedê maiorum fuorum ccpcrunt.âf inde fuperata lôcorum iniquitate prçz Jio deieifii funt.Exipfis montibus fodinas habentibus celebef rimas,magna uis marmo tS Româ olim importata cft,adeô ut ufcp in præfens têpus columnæ ibi di, alia marmo-13ingcntiacernant frufta,quæ poft fraôas Romaniimpérij uiresdefelicftanullus qui quæfiuerit,autpotuerit,autdcterrenteimpendio afportarc uoIueriteftinuetus.Quû ta wêminoris impendij ôi laboris marmora, Pifas olim SC nupcr Florêtiâ ÔC quâdocp Ro Want Gcnuâqj importata fint. Vndc luucnalis de marmoribus Liguftinis, quæ Româ portabanc, fie habet,Nam fi procubuit qui Taxa Liguftica portât axis:dicitcp PliniUs al bosLiguriçîapidcs ferra faciliter fecari.Sccûdus in Etruria fluuius Aüxefis à quibufdâ uctuftisjfed à Liuio Mera ut fuprà apparctappellatus,quênâcScrcludicunt,cui cftte-wotiusadfiniftrâinmarislittore Mutronû arxuetuftiffimôinmonumcntoædifîcata, quââ Florêtinis,ad annû falutis fexagefimumquintum fupra ducentefimum ÔC millefi-wum,Captâ Carolus Sicilië rex Lucêfibus rcddidit:SC tn earn artate noftra receptâ nûc POpulus obtinetFlorentinus.Intus Petra fanda,8C ad Auxeris ipfius oftiû eft Virego^ Fibct uerô prius mcditerranea,SC ad dexterâ Auxeris ripa fita attingâ i ad certiOrem plocorSm indaginê orâ Etruriæ maritimam üfiç ad Tyberim deferibere. Qiiaî quide fi-* cutfemper hadenus fuit.nunc maiori ex parte eft fyluofa.Nâ Flauius Èutropius in Au reliant imperatoris uita fie habet. Statuerat uinûgratuitû populoRo.darO,ut quemad.-rnodû SC panis Sc porcina gratuita præbent,fic etiâ uinû daret. quod perpetüû hac râ-tione eôftituerat facere. Etruriac pér Aureliâ uflt;^ ad alpes maritimas ingêtes agri funt: fertiles ôi fyluofi funt.Statuerat itac]^ à dominis locorû incultorum, qui tn uellcnt gratis dare emere, atlt;$ ex eo uinudare gratuitû.prima poft Auxerim funt Arni oftia, à quibus paulû reeedit Libumiû Pifani porfus munitiffîma arxrapud quâ in ftopulo paf- Libumma. mille à côtinêti recedête fundata eft turris Pbarea,nodurnu Tyrrheno mari nauiga Turrit hbuslumêÇremotiflîmépraebês,amp;Pifanûàlôgeoftendêsportô:ÂfnQlt;^Âreccdêtcs rertioa' mari milliario Pifæ potibus iungunt: fuperbisr^ aedifictjs ornant.eam urbê uetd ftâSCgeftarum rerum gloria claram,ab Alpheis origine habuilTedicit Virgiliüs.EtPli W'us,Pifas inter Auxerim SC Arnû amnes à Pelope SC Atintanis Graeca gente ortas afle ^.luftinus uerô dicit Pifas in Liguribus Græcos autores habere.Et Lucanusirt primo^ nincTyrrhcna uado frSgentes æquora Pifæ.Liuius xx i : ea caufa côfuli fuit, en Pifas flauibus uenifièt ad Padû feftinâdi. Pifac tertio Eugenio pont. Ro. ornatæ fuerut.eâ ur* bêflorentibus Romanorum rebus nullum habuifle potetatum uidemus.Poftqua uerô waritimac urbes Etrufeæ, hinc Luna inde Populonia deletae fucrunt,quicfccntibus per ÇaroliMagniScfiliorûtêpora ItaliaerebusPifæmultoshabuerut præftâtiftîmosmai filimo bello uiros, quorû gefta in noftris hiftorqs celebrant. Sed ab annis quadragin* ta,poft^ ea ciuitas Florentinis fubieda fuit,infrequês populo opibuslt;^ exinanita peni tus eftreddita.Liburnointus côtigua funt ftagna.cius oppidi nomine appellata, dein* Çfps eft Môs niger.Succedit co in littore fluuius Cecinna ficut nûc fit à Plinio appclla* tojcuiad finiftrâ in oftio hærent uada Volatcrrana à prifeis appellata. qt aut hic portus lueritVolaterranorûScVolaterranicognomine Voliêfcs appellat» fint,autor eft Plin. ^3gna dehinc ad Vmbronê fluuiû,quê Plinius nauigiotu capaCe fuifle icribit interca* PÇdohabet.In qua primû eft in littore oppidû S.Vincêtius. Interius eft Vibona uetu* s- Vincenti»;, ft* nominis oppidû.Supcrius eft Subretû. Sinû deinceps eflfïcit mare ad que oppidû eft Vitona. portus Barattus.Supra eft Câpilia, nsaior deinde habet finus« ad que eft Plûbinû noux
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ce nominis
-ocr page 348-301 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ETRVRIA
nominfs oppidum, qùêïocS Romanae ecclcfiae rcrû fcrip tores anno nunc trecesefimo ß Pïumbinum. plutnbinariâdixeruncAd partePlübinifinus aduerfam efl porius Forefiusj'nméditer raneis Scarlinûoppidû.deincepsinlittOfeeallrülïoueCafttlionnPiJcarie.dchincha' betlittorcumpcnecaftcllum,adpaludisolimcccnofæciniirorium.Inde,pgrcffibcuni . inucniûtOrbitelliolim Aprilêdi(fliï:poftca Vinbrontsfnntfluuijoftiajniediocresad' offu onia. naues-apd* quæ Popiiloniafuituetuftiffima.de qua Liutuslib.xxx, ClaudiS Gos.,pfc£Îî5 ab urbe inter portusCôfanumLaurenn'numtp atroxuis icpeftatis adorta Populoniâimpulit.indequum itenflètibidum reliquum afftatisexiret,lluâinfiiJâ6lt;^ab Hua Corficâ.à Corfica Sardinia traiecitrSC Virgil, nufit Popiilonia mater. Nicca patrP dus Côftantinopolitanus dux nauaîis exercitus regnantein Iralia Bernardo Garoli ma gni nepoteui capta diripuit,éV igni ferrocpfunditus euertit, ut parua ipfiusurbisueftp gia nûcapparcât. Vmbroni ad fînillrâ adiacet GrolTctû duitas, ad dexterâ uerô llcbia, pôft infulajiiperius Bcncôuentus.â^ paulo infra eius fluurj fonte Afbanum, deince pS «ttaritimo infinu Tclamonis eil portus Telaniotofa a Plinio appellata, Senêfi inercatu f rac fatisfaciensn'nde Argêtarius môs in pene iniùlâ mari immiirus, in quo cil uetuîli no Portai Her« minis portus Hcrculisiquæ loca nollae nunc inhabitât genres, quum tn eo in monte fMlif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;circaportumjmultaædificiorumfundaniêtacernant.poftmontc Argentariumaroail
Caputaluti. payiuiun, recedit Ca put alucicaftellum,ad cuius fines Piifîa labit torrês mutilatîe in p» trimonium S.PetriBtrurfæfiniumlimes.Tcrrananc^ quâ de Etruria Matildiscerteglo
*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riofa.ut feriptores appellat,comitilîa anno nunc tricefimo fupra trccètefimu.n feptimo
Grego. pont. Ro. in bcaii Petri patrimonium dono dédit, ad ilium Piflîcc torrentêhac in parte terminata fuit . Sequitfluuius Martha appcllatuslacu Vulfinêfitim nunc Boh Moiualtuf. eftafüs,fuper cuius oßia paulum à mari rccedit Môs altus caftellum, uetufto in lo co Grauifearum,ut appellat Virg.intêpcftarum, quod amnis,ppinquif3sindicat,ü tS* Bcribit uerô Plinius apud Grauiicas corallum gigni folitû,prout nunc ôl gigni ôt expi' feari côllat.Minio inde habet,cuius meminit Virg.eo itê nûc nomine appellatus,iuxia que tertio à mari milliario Cornetum eft ciuitas, quâ turrium frequêtia, moeniumq: û perbia uetuflifiîmâefle oftêdunt.ld uerôeiïe crediderim, qd* Ptolema'i Çlinij Pompo. Mcllac deferiptiones caftrum nouuin appellann Auôlum uerô tradit clFc Tarquinieibf proximaîolimurbisuetuftae ruinis,quacxTarquiniapoftrcmiRomîercgcsTarquinij’ prifeus ôd Superbus origine duxere.Magnum ætate noftra ornamêtum habuit ca ciub tas malo terminatum finc,Ioannc Vitellêfem Ro.ecclefiæ cardinale, g in Hadriani niQ
, •• le caftclio S. Angel» captus intertj t.Eius fupereft nepos literis nbsp;nbsp;pi udetia ornatus Bar*
tholomæus Cornetanus,Môtelîafconenfis epifeopus .Abelt à Corneto paiTuii mi* ÜtHtót jtfhtt. Ijjjdccê,portusCelebrisarcêhabcnsmunitinimam,cuiCiuitatiueterinunceftapptU» Ctnötmc« lt;• lio.Nec dubiro quin is fuerit Cetumccllêfis portus, mêiio cuius apud ueteres iatpe ha' bet.Paruo ein fpatio inde abeft Centumcellenfis olim ciuitatis 1 ocus,quâ SaracenI p« têpora Italiæ regis Bernardi Caroli Magni nepotis deftruxerunt. ÔC poftea ædificatam nos ultimo habitatoribus anno nunc undeuigefimo deftitui uidimus. Fuittç is locusin quo Plinius pofterior in epiftolis narrat, Hadrianû imperator? centS ædificaffè cellas, H centû iudicibus audiëdis fe praefente caufis publice inftitutis dcputata.s:ÔLin quo beatû Aureliû AuguftinS li bru. De tri.côftat fcripfiflïe. Ciuitatis uerô ueteris portum prater tyrgi. greffî,magna inueniuntuctufti ædtficij fundamêta, in quib.Pyrgoappellattçparuûeft facellû,eoqî in loco Pyrgos fuiflc ueteres à Virg.appellatos côllat Er proximo in 1 itto-» re monafteriû eft Scuera: uirgini dicatû, qcF in arcê portui^ proximis teporibus fonnl' nitû cft.Proximusqj mari influit Cæretanus amnis, fecus que intus eft Ceruertere nûc, quod fuifle feimus Cære feruatorum,quo têpore Galli Scnoncs urbe ceperunqfacrorû memoria célébré oppidû:cuius faôli exêplar cçrcmontjs uocabulurn dcdiiregrâmatid affirmant,de quoLiuius in primo,Indc Turnus Rutuiiep diffifi rebus ad florentes opes Etrufcoi5Mczcntiumtçcorumregcmcôfugiunt,qui Caere opulento tune oppidoim perabat. Et Marcialis poeta lcribit pernâ fieri optima apud Cacretanos, fie : Carctan»
... mihi fîet uel mafia licebit.Et interius mille quadringëtis paffibus,ficut uul t Plin.ab op--Agi na. pijQCçredifratlocus Agillinçurbisuetuniffimç,c|^uâinrercapitaEtruriediximusnit meratâfuifle.Eftcj nûcfaxoiô in tmnulo paruis wdificiorû reliqurjs notas. Sequif pergt; (cnuis
-ocr page 349-ETRVRIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;303
A tenuis locus in pàludibus.cui Pcr^ olim appcllato nunc Palus die if, ab Vrfinis poflef lus. Ncc eft quic^aedificiorûautruinarû ultra quouftp Romani portus à Claudio pri-mum.pôftàTraianoædifîcatireliquiginueniunfjCertémaiorcstÇcrederepoftîtjqui il Jas no infpcxcrit.quorS parte in Roma inftaurata diximus : nbsp;tn quod inaduertêtia ibi
eft omiflum addere hie uoIumus:Portuefem urbegenuifte Formofum pont.Ro.amp;om Portutnfis nieain paluftri littorcacg infula,quâfcift'us fupra Oftia urbê fecundo milliario Tyberis cfficit,marmorum frufta herbis rubisc^ SC uirgultis obfita, ac alluuionibus femifepulta paifitn pene cótigua uideri,quæ feabra ÖCimpoIita à mercatoribus per Felicia rcip.amp;im peratorû têpora mari auetfta qiiofcunçp in ædifid) ufus poterant dedolari,amp; quû multi tudo fie maxima urbê,ut uidef ædificatura,cernere eft eorû parte tantæ molis,ut g Obe lifcosignorctÆgypto adueô:os,illanôcredat potuiffenauibuscoportariditerasunun quodeç fruftû numérales duobusin lateribus eftinftriptC. quarum unis docête Plinio pondus lapidis,alteris miirorû à mercatore fruftorû ordinê ftgnifîcari nouimus. V t au-
BtêundeFupradigreftî fumus reuertamur, Auxerisfluuius, quênuncSerclâuocant,pri mum habet ad dexterâ oppidû Librafaêlâtad ortum fuum in Apênino habet Grigna-numignobilecaftellum:SCadperpetuûfluuqalueum, quofcpadmêditcrrancafitdcfcc fum,uallis eft Carfagnana.caftellis uillisq? plurimis babitata,maiorê cuius parte nûcob linet marchio Fcrrariêfis.Eorû uerô oppidorû quæ Auxeri defcêdêdo ad dexterâ adia-centnotiora funtCaftrûnouûamp; Barcba:Serdusq? in mediterraneis LueçurbisRoma Cdflrumnn næcoloniæ latera abluit,de qua Liuius xx 1 : Hânibal in Ligures,Sêpronius Lucâ cô- ««i». ceflît, Oftêdimus uerô in hiftorqs Narfetê eunuebû Lucam a Gothis pofteflam feptem Luca. inêfibus oppugnafte, priusc^ ea potiri potuerit. Ea urbs tertiû Luciû pont.Ro.atcp etiâ Alexandru fecundû,aducrfus que Lombardi CardolûParmêfem ercxerâtinidolS,ge-« nuit:quâ ad annû quinquagefîmû malo fuo fibi Fubegit Paulus gête Lucêfi Guinifiamp bili genitus.Cumulauerat is triginta in annis ingentê uim pecuniarûSnf filios proceaue-rat.Sed quû magno in faftu ipfe ôd filq adolefcêtes degunt,beatirgt; fibi ÔC fuis efle uiden
Ctur,Fortuna derepentemutata exemplar Faêli funtmultis, quia nihil in rebus humanis folidâ,nihil eft firmû.Capti ein â; patria uiolêcer abaefti diuitias diu accumulatas,poft-eauitâincarcerib.amifere. LucaaSt poftGuinifiorû eieêlionêuarqs ô^multiplicibus agitata bellorûmotibus,intra XX annos magnas eft pafTa calamitates:quæ tamê Flore tinum populû eius ambientê dominium pariter affiixerût. Nâ præter alias ibi acceptas dadescorûexercituSjCuiGuidantoniuspracerat Vrbini comes:ficutinHiftort)s diffu Fc oftendimus.à Nicolao Piccinino fuperatus FuFusqj eft,quo in prçlio quatuor equitû triapedit5milia,Slt; ingéniémachinarûbellicarû uim Florentinus amifit.LucafçdudŒ honeftis mercatorib.Frequentata lanipetro ornata eft Graccé ÔC Latine eruditilïima,Sd Vidorini Feltrenfis fui prçceptoris mores redolente.habet itê ad dexterâ Luca colles, in quib.eftcaftellû Verucula,indc Altus paftus.fuprà Lumenicus, 8C ad fluuiû Colodâ eiuldènominisoppidu.cuifluuio item adiacct Pifa oppidû,quod ad annû falutis LXX FupraducentefimûS^milIefimû Florentini Luccnfescç ficut Leonardos feribit Areti-nusdeftruxerût.Et paulôindeabeft Bugianû,ftiperiusrp eft Vgianû. Quà uerôLucen fisageruergitinFiorentinû palus eft Bentina inlacû à Florentinis coclufa, cui fupere- Pentina palttt. minetmonsCarolusoppidû:ôdubiislacusin Arnûexoneratur,Bientinaeftcaftellû. pi/loriaduit. Supremo aOt in finu amplæ,quâ habet primû Etruria planiciei,Piftoria eft ciuitas:in eu tus agro Catiling exercitû Fuifle fuperatum,multi ex uetuftis fcripfère.Ea fient Aretino placet prima Fuit Etruriç urbiO,quas populus Florêtinus tune primû liber,ad annum fa Intis duodecies centenO ÔCquinqu3gefimfl,in poteftatêrcdegit.Circunftantcp Piftoriâ, ■bummanû, Seraualle, Vitftolinû, amp;nbsp;fuperius mons Catinus. Circundât Piftoriâ paruo diftâtes Fpatio amnes duo,Stella ÔC Vmbro,qui Fecus Carmagnanum delapFi apud mô têLupum oppidum in Arnû exonérant. Vifentiustp amnis deinceps ex Apennino de-' fiuês Prati oppidi omniû Etruriæ opulêtiiïimi mœnia præterfluit.Supra Pratû eft Mur lus oppidû,amp; Marina torrens Calencranum oppidum præterlabif. Vltimusq? ad Flo-fcntixmœnia Munio habet amnis, Florentiae urbis inclytae origine geftas^ res abungt; ^lorentio-decôplexus eft in Hiftoria clarilTimus Leonardos Aretinus, Quod autê ad nos attinet «ius urbis origo reFert in Syllanorum militum,quibus is ager àSylla aftîgnatus Fuit,ad-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ce x uentum
-ocr page 350-504
uentumiSJquia primas illi fcdcsad Arniflucta ccpennt,Flucntiäfndeptimodi(flSuo6 lunt.Et quidê Pli.apd* que primü cius loei metio facfïa cft.FIuërinos dicit æfluêti ArO® appofitos. Venerunt uero hi milites ad annO códitgurbis Romae fexcêtelimS amp;. fepti* möfuprafcxagclimü.undeinitiüFloietialiabuilTe uidcf anteCbriftidcinoftnaduen^ tû,annos circiter otQogintatres. Multis ca ciuitas per Gothorü tepora incÓmodis agi' tara cft.Nec tn à Totila aut alio quopiâ tunc aut alias unquam deftrufla fuitJdtj qtFdC reardificatione à Carolo Magno fatfîa aliqui fentiunt no probamus.quum gefta CaroH ab Alcuino eius prçccptore rcripta,târummodo dicât ilium RomS euntê,bis in Floren tia dominicum pafcha celcbraffc.Scruata ucro eft ab ingeti defolationts,qd’incurret2t 'pcriculo unius ciuis Farinatae Vbertini uirtutc: cu Pifanis Senêfibusq) alijs Eirufds Vifrtirt«;. in couentuapud emponû habito,Floientiâ eiledtftrucndâ cenfentibuSyFarinatalicet logo poftlimfnio in ipfam patriâ reuerfus.câfe dixit, qua no ædificaftet, feuiuo abilHs dcflruinôpalîurum.îtaqîFIorentiaacccptisuifif infèpopulan'tcrtraducftisFcfulanis, ad annû falutis quartum uigefimum fupra millcfimû, plurinium opibus ôigloriaeiir autfta.Quo itê anno Henricus primus imperator ccclefiä S. Miniatis,ad muros Florfft tiæ ædificauit.Arfit ucrô Florcntia duobus incendtjs, paruo in temporis fpatio, ada»' num falutis fextijm,amp;f feptuagefimutn fupra undecies ccntenû.Ex co feré tempore pH' miim per priores artium ôC uexilliferum iuftitiæjicutnûc fitgubernaricœpiiftuitc|îin' ter primos uexilliferos ex nobili gente Stroza unus bafilica inlîgnis,quæ per noftràff-täte cürâtc Philippe Brunalicio nobilifTimi fngcntj Florêtinoihipendioperisfornkc eft ornata,g!oriofçq5 uirgini dicata,anno falutis duodccies cêteno.amp;'nonagefimoquk to inclïoata eft:6if quarto abinde anno palatiû itê fuperbilfimû, qlt;f inhabitant prioresgt; acdifîcari cœpit. Quintoqj poftmodû anno produtftö eft pomoerium.ôd mœnibus qu® Citm^dnarut. HünC extât urbs eft am pliata.Turris uero marmorea inter caeteras orbis c5panarias ipOquot; ciofa ad annû inde primum ÔC tricefimum excita ta, per quæ tempora ciuitas Florêtipï duobus ornata eft poetis,Dâte Aldegherio,amp; Frâcifco Petrarcha-quorû hicpatrcFlo rerttinOjfcd exule apud Arctium natus, Arquadac inter colles Euganeos mortuusacu fepultus eft.illeFlorêtinis paretibus Florentiæ natus obqt Rauennæ patria exul. paulo poft Florcntia lotû habuit pidorem cclcberrimû A p el K æquipar«îdum. Habuit quo(p Accurfium lurecôfultorum principcm, qui lus ciuile nunc extâs egregiéinterprétait cft.famacp eft nullo nobis côfirmata autore Claudianum poetâfuilîe Florcntia oriun' dum. Colutius uero falutatus Si fî prius didicerit, Ciceronianæ imitatio eloquen«* fui feculi adolefccntibus nota efte cœpiftèt,Ô(feloqucns eft habitus,Ämulta fcriplîtpi dentiâ magis Âfdotftrinâ.c^ cloquentiâ redolentia.Nicolaus Nicoliper artatem noflra, fi nihil feripferit ôtf dotftus fuit amp;nbsp;multis adolefcêtibus, utliteris operâ datent opei attulit. Ab his ucrô plus minus centum annis,qui Frâcifci Pctrarchac morte, amp;nbsp;hxc tem pora intcrcedunt mirabili felicitate Florcntia opes auxit.Cuius imperio per ætatem n® C^firum ftrâ Caftrum carum,Mutiliana,Donadula,Cafïianum, Porticus, ôf alia caftcllainRO' «r«m. mandiola SC Pifæ ac Cortona urbes uetuftæ ac Burgum ad fcpulcrum, amp;nbsp;regio Cale”''
tina in Etruria fiint fubatftae.Ab ipfis uero centum annis fupcrauit omnia Florentixof'H namenta.côcilium in ea celebratum,in quo quartus Eugenius,pot-gloriofilfimuSiOrk talis ecclefiæ cû occidentali unioncm,maximo diuquælitâ impendio celcbrauit,Io20' nePaleologo impe.Côftantinopolitanoamp;f patriarchis,archicpifcopis, epifeopisqi,^*’ ingenti doêlifiîmorum nobiliûc^ totius Græcisc uirorum, qui interfuerât multitudi^ Ro.eeelefiæfumptibus in patriâ reportatis:Armenq eti5,Ætbiopes,Georgianiamp;^fic® bitar,Libyâ, Afiâcj incolentes catholicæfidei documcnta,in codem côcilio a' prædioO pont. Eugenio acceperunt. Viris etiâ nunc Florcntia ficut antca côfueuit,omni uirtutu laudcpraeftâtiirimis ornaf.Cofmo imprimis Medicco, quem oês totius Europæ opû effluentia fupcrantê prüdentia,humanitas,libcralitas:amp; quod nos maxime ad ew* laudes incitat,bonarû artiû pratfertim hiftoriarû peritia celebrem reddunt. Cumulât^ cius felicitate Petrus, loannes amp;nbsp;Carolus nati paternæ uirtutis fmitarores.Nec fuppr*'' menda (untmaxima, quæ Cofinus Florctiæurbiaddiditornamêta. Monafterium bre S.Marciu'n quo quum fuperbæ funt,amp; utaiuntinfanæextrutftioncs cæteræ:fffn’3'' ximeBibliotheca alias fuperatomnes quasnunc habet Italia.Et adfanôiLaurentq^r
-ocr page 351-E T R V R I A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;305
Mees marmoreæ columnæ, Sgt;i opus totum futnmi uni magnifîcctiam oftendunt. Quid quod pn'uatæ aedes fuæ recens in uia lata extru(Sae,Romanoru ohm principum ÔC quidc primariorum open'bus côparandæ funt: quin ego ipfe,qui Romam rneis inßauraui fcnptis,affirmare nô dubito nullius extare priuati ædilîtij principum in urbe Romana tcliquias,quæ maiorêillis çdibus prç fe ferât operis magnifîcentiâ.PalIa Strozza clarif fimus equeftris ordinis Florentinus, opera, ftudijs philofophiæ alïîdué Pataui) impêfa cxiltj incômoda prudetißime côfolat. Angelus Accieiolus equeftris ordinis,nô minus clarægcntis fuæ nobilitatê,prudètia,ingenuis moribus ÔC literarum ftudqsornât, ab illadecoraf. Andreas Floccus Apoftolicus fecretarius canonicuscç FIorêtinus,uir opti mus eloquêtia edito De magißratibus opere.ac lanetfius Manctßus iiterarû Grçca-rS Latinarû^ peritia atqi cloquentia, fiC Baptißa Albertus nobili amp;nbsp;ad multas artes bo nas uerfatili ingcnio,patriâ exornât.Decorat etiam urbem Florentiâ ingenio ueterum laudibus refpôdenteDonatcllus Heracleotæ Zeufî æquiparâdus utuiuos,iuxta Virgi ïq uerba,ducat de marmore uultus. Secus Florentiâ Fefulana urbs uetufla, multorû Teful«t, ’ feriptis præfertim Salußtj in bello Catiiinario,amp; Liuij illud idê feribêtis bellû lib.cente fimofccundo celebrata intert)t,uel quod fuprà diximus in Florentiâ populû opestp mu tauit.Orit exmôtibus Fefulanis, qui ad orcntêuerguntfolc, Munio torrensFlorenti* naablucs moenia:recundum cuius alueum fexto ab urbemilliario facellum eß,cui ea ra tioneinditum ad cruces nomen fuifle opinor, quod eo in locofepulta fuerit moles ilia cadauerû,quæ fada fuit in flupenda ßrage ilia magnæ partis ducentorû pené mihû ex Radagafii Gothorum regis exercitu apud Fefulas,fieut in Hißortjs oßendimus interfe âorS.lntcrq! eos môtes ÔC Apenninû uallis eß amœniflfîma, ÔC uicis uilliscp præfertim Mediceorumfpeciofiffimisfrequeniata,MugellQficutcôfucueratappcllara,quæDi- M«geK«w. num habuit Mugellanû lurecôfultorum fuperioris feculi ccleberrimum.Fâ illabit diui dit(p mcdiâSeua fluuius ex Apennino oriundus. Primumep regionis Mugellanæ oppi dum eßuiaßononiefi,Scarparia Jacobo ornata Angeli filio.cuius Græce Latihæcp do scarparU^ C flilîîmiextatM. Tulli) Ciceronisuita ex Plutarchoin Latinitatêluculenter rraduda,
Deinceps habet Nicolaiu dura Piccinini obfidione cui fortiter reflitit noßris in Hißo-rtjs clarû.In Seuâ defluit Ronta torrês.ad que uia Fauctina eiufdê nominis cß uicus, ôi nontap. fub eo S.Laurêti) burgus.Quinto ab inde milliario Seuâ pafiter »Habit Ducaria,à cuius torrêteapud Gaudentiû Apênini uicu oriundo quicquid magno finu côpledit Arnus amnis ufcp ad agri Aretini fines dicit Cafentinum, quam regionem môtuofam populo Florentino proximis têporibus quæfitâ fuifle oßendimus. Vbi uerô Sena fluuius Arnû illabit.efl caflellum mœnibus munitum Pons ad Seuâ didus. Florentina urbem diui-dit,Arnusamnis,pôtibusin ea quatuor magni operis iundus.fed quâtum ad inchoatâ attinetFlorentiniagridefcriptionê, fecundum Arnifluenta fub Florentiâ ftintcaflella Mons Lupus ôi. Signia quoufcp nauigia admittit Arnus.Supra Florentiâ ad quinrum-deeimumlapidem.primumeßad Arnifluenta oppidum Incifa,cuiusoppidinomen origincm habuilTe côiedor.ab fuccifo obqce faxeo curfum Arni folito remorari. Indi-£) câtnancp quernarum trabiumßipitesmaximi, quosdefodientes inueniunt agricolæ,
uallem Arni fuperiorem,qua nullâ habetnunc ager Florentinus uini optimi feraciorê, quot;VattisAmi. quâtum profluenti Arno appofita planicies ambit fuifle palußrem.öC qui xxi 1 Hiflo tiarum Liutj Patauiniin principio attentélegct, paludem illâin qua Hannibalæger o-cuits amp;nbsp;uerna primum intempérie uariante calores frigoratç Elephanto,qui unicus fu-pcrfucratquoaltiusabaquaextaret:uedusuigilqs ,tôSCnodurnobumore paluflricç cœno grauâte caput,altero captus efl oculo, hanc fuifle uallem Arni pcruidebit.Nam quumfamaefletFlaminium Côfulê Aretium cû exercitu præuenifle, Hannibal ex hy-bernis mouens,quç in Liguribus habuerat Aretium côtendebat.Sunt autem Liurj hac in parte uerba, Quû aliud lôgius cæterum cômodius oflenderef iter, propiorem uiam per paludê petqtjqua fluuius Arnus per eos dies folito magis inundauerat.Et paulô infra exercitus incômoda âCiumentorum hominume^ ßragem, quçfiebatdefcribês,pcr præaltas dicit fluuij Ôi^profundasuoragines haußos penéduces. Et maxime omnium confecifle uigilias per quatriduum iâ amp;nbsp;très nodes toleratas,cum omnia obtinentibus aquis,nil ubt infîcco feiïa flernerent corpora, inueniri poflêt, Iter igitur quod longius
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ce 3 Aretium
-ocr page 352-'3 06 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. E T R V R I À
Arctifî ab Liguribus duduro ofFendebat per Lucenfem, Pifanû, VolaterranS, Si das i quæ nunc cft Sena agros efle oportuiflet, qcF ceriè nullus regioms peritus dubitat fuiF’ ie cômodius,^ quum propiorem ingreffus ad Arni fluenta, ubi nunc eft Florcnu'a ne' nii: ôi inde amnis Arni alueâ apud nûc IncifanijUel paulo fuprâ cft ingreffus, tandiucß per palude, quafluuius Arnus per eos dies folito magisinundaucrat elf ^^fedus, qu»' ufq? lîccum ubi côfifterct primum in Aretino inueniret.Eam uerô inundationem,easlt;f paludesnôfuiflcjficutaliqinuoluntinea planitie,quâPratd Signiamqjamp;Florentian» intercedere uidemus:ea côftat ratione quod regionem illâdicit Liuius, in qua Hannt^ bal primum in ffcco conftiteriqinprimis Italiç fertilem tuncfuilTe Errufei câpi,quiFeftf las inter Arctiumqj iaceret.Subiungitq? Liuius : quoqs pronior efletin uitia fua Conful irritarceum atq;agitare Pœnus cœpit, ÔC Igua rcliôo bofteFefulas petens, Etruriataggros prædatû ^fe(ftus,quâtum maximâ uaftationc poteft cædibus incendijscf Confuli procul oftcndit.Quiitaeç rclilt;fto hofte apud Aretium agente ad læuâ Fefulas pettjt ual lem Arni fuperiorem profcdlo attigerat: atep ut in ficco côfifteret, ca poft tergum rcli- p lt;fta ulterius proceffèrat.Scd palus ilia quo obduruerit modo,ut aratrum pateret, quum aliquâdo feire cupiuerimus,confragofas faxis apud Incifam oppidum Arni 11 pas Ä.' 1»' xorum fragmêtamedio adhucalueo bærentia ccrnentes,adapcrtum fuiffetcneinus hu mano ingenio tumêtcm faxo,8(' repagulum aqug' facientem fluminis fundum,labcntf busqp poftea pro iuflo amnis curfu aqu/s, quae refidere Ôi fuperioriin parte quaqua ucr ficWi m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftagnarc fuetâtconfuetæ,cxiccatumlimi humorcm, quod alibifæpecontingitcâgt;
pos feracifflmos reliquiffè. habet ea uallis ad dexterâ Atni poft Incifam Fichinû.quod oppidum Aretinusferibit a' comitéGuidonenouelloexulibusqj Florêiinisoccupatü pace,per quä exules in Florcntiam redutfti funt,facfta fuiffe à populo Florentino deßm Cäßrumfran^ ôum.habct quoqp ea uallis fantftum loannnem monte Vargum amp;nbsp;Quaraiâ, ad finifträ chum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gaftrum franchum,Terrânouam.Laterinam,Pontenanam;quorum fanduloan'
nem Si Gaftrum franchum populus Florentinus ducentefimo Si nonagefimofexto fu^ pra milleffmum falutis anno «cdificauit, 6^ Terra noua Poggtj uiri cloquentifiimi Si ah ft quot editis operibus clarfPatriâ Guido petramalêfis Arcrinus cpifeopus muro,quem nunc habet cinxit.In mótibusq^ altiftimis,qui ad ftnifträ Arnû intercédât, eft ualbs um brofat monafteriS.Sunt etiam aliquot regionis de qua diximus Gafentinæ oppida,quo rum primaria habenf Romena burgus amp;nbsp;Puppiû à comitibus dudum habitata cogno' mine Guidis,quos proximis teporibus pepulit populus Florentinus. Ad alteram ueto PrafKW «lt;f«t /\i-ni ripa Si fubipfius fonte eft Porclanû, inferius StiatpoftPratum uetus, infra quo^l BiàieiM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppidum Arnus Gorfolana auget torrentc fccus Bibicnam oppidum, ut in montibus,
nobile delabcnte.Auget etiam Garebiano torrcnte,qui ad dexteram habet Gelluni ûjftrwnf»« Choretiu parua oppida.qua etiâ Arnus fe Arctium uerfusincuruat eft caftrum nouuffl«
Si agrum Florentinum Arctino Senenfi, ac Pifano Si Volatcrrano conterminum de-* fcribere uoiumus,ad proximam uallem uerfus meridionalem plagam tranfeundum cß a Pefa ffuuio appellatâtcui ffuuio ad ftniftram proxima funt ad oftiQ,quo exoneratur in Arnû Mons Lupus,fupra Golina. Supra ipfo fub fonte Sambuca,ad dexterâ MonsIU' ft ftus,Linariû,fan(ftusDonatus.aliust^fequiturfluuiusElfaappeilatus,cuifuntadnnf ftram Emporium,mens Rapolus,mons Partolus, Barberinû, Caftellinatd^ ad dexterf Cerüfd« Saminiatum,Cambaffîum,Florentinum,GertaldumIoannis Boccattj uulgan's potius, ^Latinxeloquentiacfamaclaripatria,amp;adfontcmGafulum. AugeturueroElfaam' nis torrentc uno,qui apud Staggiam oppidum ddapfus,fertur ad Boniciutn nobileop pidum.amp;: in ea in(ula,quam Elfa fluuius torrensq; prarditftus cfl5ciunt,Collis Si Gcmf nianum funt oppida paucis Etruriç oppidis fecunda.Eft etiam Elfam inter Slt;f ptoximS, qui Arnum tllabitur torrentem, mons Topulus oppidum. Sequiturq? Era fluuius, cui bine eft pons ad Eram oppidum praelio darum, in quo quum Pifani Lucenles FloreR' tinorum locios fudiflcnt,fupcrueniensFlorentinorum excrcitusfortunapræbjcoo' uerfa Pifanos fudit,ex quibus ad tria milia funt cæfi:amp; fuperius eft Petiolum. Inde Caf cinaria.proximoc^ torrenti in Arnum deflucnti,hinc pons Sachi oppidulS: inde eft bal neum aquarum,in quibus fob’s calentibus à fulphurcaquis ranas gigni Plinius dicif. ea inregionePifani agricaftdlafuntalia Yolaterraniscontermina« Supcriusaardui^ia montibtfs
-ocr page 353-307
A montib.VoIatwra.de quaLiuius in decimo.Scipioniboftcs Etrufci ad Volàterras ftru
lt;^o agminc occurrunt.Pugnatum maiore parte dtei, màgna utrinq^ cæde, nox incertis ^wdata uilt;fioria eiïetjinucruenit.fuitcp Volatcrra PerGo Saiyrico due ornata:nôc Cà^ Span's noGri pàtna,qui Græcas Latinascß b'teras edo(fius,celcberrimi GræcorQ cardina bs Niceni Biflan'onts epiGolarû eft fcriba.uctufta eft hæc duitas, quarti Grrtul eum Arc Go ôi CIuGq àTyrrhenis ante bellQ Troianû fuiGc conditâ, Leonardus Aretinüs ih Po lybio cdodus affirmai. Noscp fuprà docuimus inter capita Etruriaf numeratam füiflc, EiuiusbelkimciuüeMarijamp;Syliædefcribenslibro LXXXVIII dicit Volaierrasqd* Volatcrrlt;t. Cppidum adhuc in armis erat,in deditionem accepit.autorcj eft Plinius in cal id is V ola tciTanorumaquis baud procul a mari Gris pifces gigni.eàurbeinbuncmaximëmodil PotiufuntFlorencini,ad annum falutis quinquagelimum amp;nbsp;duccnteGmum fupra mille Gmum.Quum Volaterranid Florentinis prælio.quod ad nlontis,in quo Gta eft urbs.ra dices committebatur.fuperati in urbem confugere eniterenturdnfccutus eos miles Fld
0 rcntinus uidor pari impetu cum uitfto ingrelFus ut bcm cepit. Ab agri Volaterrani Gni-busregioindpicmaritimæoræ Etrufdpelagi.quam delcripGmus,adiacens:quæ uaftif fitnaamp;populisproambituinft'equens SenenG populo fubditaeft. in qua iuntprætcr iüperius enumerata,Maffia ciuitas.MalIianum, Paganicùm. Poft ad Gniftràm Campa-gnaticum ardiio in colle Gtum,uinis caeiensc^ f» ugibus feraciffiimum.Perrfoli Sfàlia bal ttca.Nam multa quç nunc etiam frequcntantur agn SenenGs balnea olim fuiffie grata ui demus.Martialis Coquu3poetaadOppianü.EtruGisniGtremuluslaucriS,illotusmo-ricrisOppiane.SC ad dexteram inmoncibus mons Aliinus.ea regio maritima fupcriori Monfdkiftuh inparteueftigiahabeturbisRufellanæ,quamdiximus intercapita Etruriæ numeratâ cire:dcqua Liuius in dccirno. M. Valerius maximus didatorcaftrainagrum Rufella* numpromouit.co ÔC Etruici hoftes fecutimbi quum forrë quodam loco male' dcnfatus
' sgger,pondéré fuperftantium in foGam procubuiffiet, arq; eo cum decs pandere uiairt fugaconclamaffient.plures inermes qua'm armatieuafere.hoc praclio fradariterum E-trufcorum uires.fif pado annuo ftipendio,amp; duum menGum frumento indodas bien-ntj datæ.amp;: infra.-in Rufellanum agrum excrdtus dutftus.ibi non agri tâtüm uaftati, fed oppidum etiam oppugnatum,capta amplius duo milia hominum,minusdunm miliutri circa muros cæià.ôlt;; inieriusttres ualidifGmar tubes Etruriæ,Rufellac,PeruGa, Arctium pacem pctiere.Adiaceuß Rufellarum loco balneum cogrtomirte Ruiellarum .Sena eft SetM. interius urbium Etruriæ uiribus opibusq; nunc fecunda,quæ amp;nbsp;ipla inter' nouas nume-tari poteft,quum nullis in ucterûmonumentisreperiatur.Sunttç qui affirmant Caroltî, cui Mallco fuit cognomentum câ côdidrfte.amp;fCaroli ætatem plus minus fexccntcGmo amp;feptuageGmoabhincannoabfuiffieconftat.Sed nuper Venetqs in fandii Georgi) de Alga celebri monafterio, quod gloriofus pôtifex Eugenius, relióo primum fetuto propria ædiGcauit paternp hærediratis pecunia,inuenimus in libro literis fcripto pcrue tuftis loannem Romanum ponttGcem nominis ordine duodeutceGmum, acceptis de
jj Pcrufina,CluGenGjArctina.Fefulana,Fiorentina amp;nbsp;VolaterranadioeccGbusfexpleba tibusciuitatem hanc ædiGcaffie,quæ ab ipfo fex plebatuum numero Sena fucrit appella ta.Habuitea ciuitas tertium Alcxandrum pontiGcem Romarium, qui à Federico Bar-baroffioagitatus,quatuoraduerfafecredosinidolaadulterinos pontiGccs fuperauit» Magno autem dccori Senarum urbi fuit celcbraturn in ea concilium, in quo Gerardus FlorentinusepifcopusinfccundumNicolaum potiGcem RomanUm creatusconftitu tronemfcctt,quæ in Decretis patrn extat,drftindionc lertia amp;nbsp;uigeGma.pontiGces Ro manoseligendi cardinalium collegio,0lt;^ nemini ulterius ius effictcui condlio centum et irigintacpifeopt interfuere.Prælioetiam feliciffimc gefto,ornati fucrunt Senenfes. NâquumFlorentini Altinatibusfoederatisopemlaturi ad Arbiam fluuium, quarto à Senis milliario uta Aretina diftantem confedilîènt,Senenfes auxiliaribus copijs Man-frcdiregisexulibusqtFlorentinisimmixtijfada eruptioncFlorentinUm cxerdtumfu-derunt:ocdG(^ funt Florentini tres mille,capti milia quatuor : ôtf curru qui ex more uc-xilladefcrebatcum ipGsuexiîlis Senas relato.tantus Florêtinospauorinceffit,uturbe propemodum deferta meliores quicp pars Bononiam,pars Lucâ cômigrarint.exulesc^
■ tnpattiamfMntreuerG.Obtjiproximo tempore Vgo SenêGs,medicus philofophusi
ce 4 cætcris
-ocr page 354-cæterïs fui feculf poft futicflum ufta lacobum Forliuiefcm dodi'or clariortÿ Habitus. Ha buit etiâ nuperrimé Sena illuftrâs ftdus fandum Bcrnardinumxuius reliquiæ apud quilam urbem miracults perfingulas dies muitiplicatis corufcant. Quanquam nefcto quæ maiora uiri unius dici aut fçribi poftint miracula operibus, quæ per triginta annos tn religione fecicqui eloquentiffirnus ram uehemês/amqp efticax diuinorum eloquiO' rum fuafor fuit,ut omni in Italia mirabilem feceric animorû à uitijs ad uirtutes cômuta.' tionê:primuslt;ÿ omnium ordinê beati Francifci ad cam, quac nue tantopcrc uiget obfer uantiam regular perduxcrit.Quo in diuino opéré cum fummis adiuuit conatibus, quar tus Eugenius pontifex omni in gerendo pontifîcatus muncre,fed inprimis augenda co feruanda«^ religione prarftantiBimus.Nunccp SenaSyluioÆnea poefis primülaurca, , pôft epifcopali mitra redimito,Francifcocç Patritio ftudqs amp;nbsp;eloquêtiac deditilfimo,ui
ris quoc^ plurimis iurium amp;nbsp;philofophiae doôrina exciiltis ornatur. Vmbronem Senê fis agri fluuium inter ÔC paludem Danam,fiue fluuiû Paliam,quê ea palus efficit, multa , - nbsp;nbsp;funt montana ac campeftria oppida.quae nullo,ut in fuperioribus faeftum eft,ordinc de f
feribi polFunr.Ineftcß Clufium uctuftiflîma urbs,quam Plinius Carmon olim nomina* tâ fuirie dicit.Fuit ucro inter capita Etruriç primaria olim nominata,quâ Gallorû Seno nu bella.ScPorfennæ regis fui hiftoria inprimis clarâ reddût.Ea pene' dereli(fta nSc urbi Senæfubiecftacft.necaliqualiter dubitamus, quin populorû cæterarûcÿrerû reliquijs intcrituraf,olim Clufium 8C Rufellæ urbê Senam à principio dum côdcrctur, auxerinf. Refer t ex M.V arronc Plinius Porfennâ regem extruxifle fibi apud Clufium monumê* tumdn quo mirabili opete labyrinthus fult;t,cuius nullae PI in t) temporibus extabantreli Dlt;lt;rt4. quiîe.Adiacentuerôciuitatisipfisruinaeepifcopoetiamnûcornatacpaluftri fluuioDa
Polüianunt.
Turrita.
Corfignanum.
næà Plinio,ficutetiânuncfit,di(fto.adfuperioremq;cius pattern Senas uerfus Politia* nûeft nobile oppidum FJorentinisfubditum,amœnis in collibus fitû.poft Turrita.dc* bine Lucinianô.Jnterius funt fandîus Qiiiricus,Corfignanum,Chiancanû. amp;nbsp;arduo io monte Radicofanûzeftq^ ultimû ea in parte patrimonij beato Petro amp;nbsp;Romanæcccle* fiæ à Mathildi comitifia daticaftellû.Dcinceps ultra Clufiû Sarthianum eft oppidû Al ” Cc/ofJ4 j5ç|.(QMinorifta diuinorum dogmatum prædicatoreinfigniornatifiTjirimSCpoftCeto* Aretium. na fgf,|.agr0rumFlorentiniamp; SenêfisdefcribcndorûnccelfitasjUtillis côterminâur*
bê Aretium diftulerimus.Ea ciuitas uctuftiflîma inter primariaEtruriae capita annum« rata eft:Nä Liuius lib.x dicit legatos ad confulê uenifte ex Aretio,Cortona ÖcPeiufiO) quae tunc principes ciuitatû Etruriæ crant.Innuit ucrô Plinius Aretiû in duas urbes fu» fediuifam.Nâfcribit Arctiniuetercs. Aretininoui.caufam huiuseâuidemusfuiffe.de
in rcbellionê^Jcliucs uiderent,fîcutin Liuio habet x v i i.C.Tercntius Varroobfides ab Aretinis fenatorum filios accepit C x x.Romani cm tumultum in Etruria ab ipfnoquot; riri ucrebant.filt;r quum daucs ac feras nouas portis impofuiflet in Appuliaredijt. poft' modum bcllo Marfico fiuefociali,quum Etrufei fefe JMarfis amp;nbsp;Pjeehtibus furoris foci' os adiunxiflent,L.Sylla,qui ei bcllo fine impofuit, in Fefulanos Aretinosc]) def;cuit,a' dco ut Arctio ciuibus ,pfcriptis exinanito,nouam poftea coloniâ fupcrinduxcrit.unde noui amp;nbsp;uetcres fuerunt Aretini.Dicere enim folitus fuit Leonardus Arctinus fc uidiiR Arcttj in ecclefia fandæ Mariae ad gradum lapidé litcras incifum uctuftiflimas, infers ptöt^ decretum Aretinorum ueteru. Audi tarnen poftea funt opibus AretintquosLif’ uius in bcllo fccundo Punico dicit iuuifle claflcm mirabili i Ill a ccleritate ab Aphricano paratâ,multis uarqsqj rebus conftruendis nauibus,amp;^ alendo milite oportunis.uiros A* retiumhabuitpræftantiflimos.Extatnancj^in Macrobtj Saturnalibusdiui Auguftl^' piftola,per qua affirmât Mccoenatem fuum fuifle Arctq oriSdum. amp;nbsp;HoratiSuidemus dicere Mecoenatem ipfum genus ab Etrufeis regibus duxiflc.Cornelius ueroNcpos in Attici Pompontj uita,quod ad Aretq dignitatem facit, Atticum ipfum dicit praediSin Aretino pofledifre,quod Cçcilianum fit appdlatû.remotioribus poftea temporib. Are cium ad annos falutis milleumum ôf decimumodauum Guidone ornatum fuit celebri mufico.Si anno inde ducentefimo alterum Guidonem epifeopu ex Petramalcnfi fami lia habuit ciuê amp;nbsp;dominû,qui urbê ipfam muro cinxit,quê nöc habet: ßurgü quo^ fan di fep ulcri,ciuitatem caftelli,Caftilionem, Aretiû, Terrâ nouâ uallis Arni, ôf Ciuitelb
-ocr page 355-309
' Ä' «une ca de caufa eptfeopiappcllatatn mœm'bus cingicSniiinîntp curaui't.Infupcnjfas, quæ ad omnes portarum Arettj exiius nunc cernuncur dirigi,dïlatan',amp;ubi oporterc u» ïumeftfterntjaut pontibus iungi fectt.Quin etiam eius fuit opus recta ôiffpaciofa uia,in quaab AnguIarioadBurgSadfcpuIcrumduccnte Nicolaum Picdninum abeeelefiæ
' coptjsfuperatumuidemus.Pcrætatcm quoqj noftrâcloqucntinimo acdarifïimo Lco hardo Arerino Caroioqj Græcis Latïnis litcris cruditilïimo.nunc popuH Florentini cancdlario,amp;^ Benedufio ac Frandfco fratn'bus iureconfultinimis cognoiriinc AccoF tisîquorS Francifeus no minus bonas artes, 8(. oratoriâ ac omnê hiftoria,^ leges excel lentercdoóusefttamp;^Ioanne Tortellio Romani ponrificisfubdiacono amp;nbsp;cubiculario uræcis acLacinis literis,acfingulari humaniratc prædttoxuius præclarû De ortbogra phiaopusuerbaedocetfelecîa,quib.éC3ræciafumptis Latine uiimur: Areiina urbs de Cora ta eft.Nec indignû ducentjqd* referem us tam multi præftantes Aretini.Pliniû feri-pfiffe Aretinos in Italia Hdiliumuaforum nobiîitatcobtinuiffè, qd’quidêMartialisaf- ,
' firmatlibro primo.Sic Aretinac uiolant cryftallina teftæ. Cortona fequitur urbiû EtriP Cortoni, »iaEuctuftiffîma,quâPcIafgtcôdidere.bis(îf pulfispofledercTyrrheni.Expugnauerunt uerô earn ac mœnibus priuauerunt Aretini,à quibus diu poffclTa fuit. Per ætatem uerô noftrâLadislausrexNeapolitanus ipfamuendiditFlorêtinis, in quorufubietfîiôc per fèuerat;Qt)â lacobus Perufinus epifeopus ciuis iuus nuneplutimum exornat. Ad eius urbis agri proximos ffnes lacus eftTrafumenus,qui dicitur Perufinus acceptæ per Fia- TrafrtmenMt miniumCofab Hannibalecladis memoria notiffimus.lstplacusincircuituoppidisot
i natur,amp; caftellis Malborghetto ad eS parte,quæ inCortonam uergit,Cafl-ilione,Clufi no, amp;nbsp;Panicali Clauas uerfus.dcinceps monte Pontighino : qua Perufium «à Florêti-napetit Paflignano.Trafijmenumc^â^Clauas inter oppidût’ftcaffellû plebis.Sunteti atninlacu tresinfulae habitatæ.Succedit ordinePerufia urbsuetuftilfima capitô SCipfa Etruriar,ficutfafpefupra diximus,olim primaria:quâ luftinus ab Achacis côditam fuiffe
£ dicit.Eftqj haec fola inter omnes Italiae urbes felicitate nada penitus inaudiram, q» ean- nbsp;nbsp;'
- dem pene ftatus,amp; reru conditionem.quâ ante Conditam urbem Romam, amp;nbsp;polimô-dumRoma fub regibus,confulibu5,ÔC imperatoribus,amp; tyrânis agente habi«t,nQc re-tinetpaffà eff: tarnen uarias,fed tolerâdas agitationes.Nâ Liuius in nono:Eodcm anrtO
' cumreliqutjsEtrufcorumad Perufiam,qupamp;^ipfainduciarS fidêruperatFabiusGof, fiée dubia,necdiffîcili uidîoria dimic«âs ipfum oppid5,quQadmccnia acccffit, cepiffèt, figt; legati dedentes urbê exilîent.Et libro decimo.Ncc in Etruria pax erat.nàm amp;nbsp;Perufi ngt;s autoribus poft dedutftum à Confule exercitum rebellatû fuerat.Fabius quatuor mi* lia quingentos Perufinorû occidit.Cepit ad mille feptingentos quadraginta, qui redê* ptifuntfinguliaeris C C cx: præda aliaoinismiIiticôceiîa.Etinferius:Tres ualidillimae Etruriæ urbes Rufellana,Perufia,fiC Aretium pacem petiere.Et fi uerô per infauftilTimi I riumuiratus tempora L.Antonium M.Antontj fratrê Otftauius Cæfar in Perufîa ob* feditjfamemtçraro alias fimilem audita Antonrj excrcitusin cacIaufus.amp;Perufinuspo fuftinucre,SC capta urbs diruptatç eft:cam tarnen breui inftauratâ mœnibus,por*
tis,*^ nunc extantibus c5muniuit,idem Otftauianus Auguftus, quam a fuo cognomine Pernfiam Âuguftara,ficut literac cubitales portis incifç oftendunt,uoluit appcllari. De eaufisautemdiruptionisfichabctLiuiuslibro cxxv.L. AntoniusCof.M. Antonif fraterFnluia confulcnte.bellum Cæfari Oeftauio intulit.Ôd receptis in partes fuas popu lis,quoru'm agri ueteranis Caefarianariï olim partium aflignati crant,inter quos Perufi* nus erauâf .M.Lcpido qui euftodiæ urbis Romæ cum exercicu præerat, fufo hoftiliter ^nurbemirruit.Libroaût cxxvi Liuiusfiefcquitur:Cæfarannorum xxiiii obfef* fuminoppido PerufiaL.AntoniSconatûaliquandoerumpere,^ repulfumfamecoe* git in deditionê «enire.ipfic^ amp;nbsp;omnibus militibus ignouit,Perufiam diruit. Baldus pa wânoftrorumemoria in ea claruit,prout magis magistç eius nomen indies claret, g cû Bartolo Saxofcrratenfiiuriûciuilisjamp;pontinctj obtinuit principatû. Viris uerô pacis belli artibus,fed inpr imis docendo à dicendi iurc pra? ftantifiimis,ea nûc abundat.in
ter quos Iuonë,Saluftiû,loannc PctruciS.amp;^Benedidîû Bargiû primarios nouimus.Ex bisuçroquirci bellicac operam dedcrc,Biordusamp; Ceccolinus Michelotti primum, poft eos Nicolaus,Francifc«s,$C Jacobus Piccinini, de quibus in Montono oppido fi* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mul
-ocr page 356-310
, mul cum Braccio diccmus,fucrc clarifißmi.näccy Bracci'us Baltonns fncfpit cffc clafO* Ç Supra PcrufiâàTyberis ripa paulifper recedunt, Cifterna primü,po(l Anglari6qult;^ éregioncBurgiadfcpuIcrS regfonis Vmbriæ ßtumuiä habet ad illud qua Nicolai Piccinini copias à quarti Eugcnij glorioGHimi copt]s fufas fuiiïe in Hil^' it)s oftendimus.Diftatq) ab AnglarioTyberis ea uia pafliiû tria miliazScfupcriusad T ƒ beris fonte eft CotulQ arx ærca. Reftat in Etruriæ partibus regio,quâ beati Petri patri' monium diximusappclIari.SupraPilfiâ torrcntê.ad quem eâin maritimis inclioarcdi SoâMoppi. ximuSjcftSoana oppidum feptimo Gregorio pontificeRomano certépraeftaniiffimo
S.Fiorlt;(. ornatum.Superiusqj eft oppidum S.Ploran'nteriuscç medium id quod bincSoanä inde montem Alcinû SC Radicofanum interiacet fpatium, montes complent altiflïn’’ Apennino pene,à quo plurimû dißant celßtudinecóparandi, Monfamita appellati-U* quibus diuerfa regione aliquot funt caftella, ied præftantius eft fancfti Philippibalneor Pæ^’r’i^i^’smontibusVulfinenfium interlacum amp;Paliäamncm funtPorceitUWip Aquapcndens,Griptæ,fan(ftus Laurentius.RomanæeccIefiæ oppida.VuIfinenfiûüf' TO lacui adiacet oppidum Bolfena dilt;ftû,in ruinis ædifîcatum urbis V ulfinenfium int^ capita Etruriæ olim numeratærde qua Liuius in decimo.ConfuI alter Pofthumius inE' trurism traducfto exercitu.primdm peruaftaucrat Vulftncnfium agros.deindccucgrd fis ad tuendos ftnes,haud procul mœnibus eorum depugnanduo milia trecctiEtrufc® rum cælî.Et infra idem Liuius undecimolibro eamdicittotius Etruriæ potentiftîmâa feruis occupatam,qui dominos cepcrant,Romanis permittentibuspopulo in libertatt »• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reftituto fubacftâfuilTc.Scribitcç Plinius nullûefle in Italia agru feraciorem olea^Vul
ftnenfeman quo fata primo anno frutftificct- Ad dexteram baud longe' abfunt calWb: Caput montis lacui immincns,cui propinqua eft infula nûc à fratribus fanóïi Franciid habitata,amp;f in qua rex fecundus OftrogothorS Almaricus Amalafiunthâ genitricêfuî præftantiirimâmulicremoccidicft paffùs.ôi^ poft Martha adlacus emiftbrium.ubin^ uius ciufdem nominis incipit,Dcinceps in mediterraneisCaftrefisciuitas, cauisrupib-adeo circundata, ut fpeluncâ potius ingredientes, ciuitate adiré fufpicentur. O bi) tlt;f nuper clarusciuitatisipfius ciuis Paulus lurecoiultorS fui feculi faule princeps.ô(f prO' xime cftTufcanella oppidum ecclefiæ opulenriftimû. Demum arduo in colle MósFâ Mow Fdli= J jfcQf g corrupte dióus Mons Flafconus. Interiusqj arduis item in collibus Paliac amni jccrum. ciuitates funnhinc Balneumregium.inde Vrbsuetus,nomina quaru antemiU^' fimûannû nullus ponit fcriptor.Sed in Hiftorijs aflèrit Aretinus Vrbeuetanos à FlorC' (,^,5 origine habuifle. Fuituero Vrbsuetus per hanc ætatêinfelicitate par Bononiaeó^ Narniæ ciuitaiibus,qgt; in hac ficut amp;nbsp;in illis inter ciues Merculinæ SC Muffatæ,ut apptF lantjfadionG maximaac crUdeliftima fanguinis effufio eft comifla. eaq? ciuitas orna» ecdefia 6Cpalatio magniftcioperis,quod Vrbanus V pont.Ro.ad annufalutis f«’
Ortrf gcfimumfeptimiïfupra milleftmu extrui curauiteam urbem præterlabit Pallia fluuiuJi qui à Clauispaludibus,ut diximus,ortu ducens inter Ameriâamp;J Orta cadit in Tybcnnigt; eftcjOrtaadTybcrisflucntaduitasuctufta,cuiusnomepriorhabetintcr ueteresftri' . ptores Pliniusmift forte eä eflc uelimus,dc qua VirgiIius,Ortanæ claftes.poft eâ fccu*’' du Tyberis ripâ in uia Flaminia pons inucnit,olimTybcri ad uia Fiaminiâ à Cçfare Au gufto impofitüs,nunccß caftello fuperimpofito dirutus. Continebat uero ftante Roß’* nare ad eG ponté hincinde maxima ædificia, qug ab Ocriculo ad ipfam urbé Rotnâua côtinuabantjUt nô uicus unus ncqs plures uillæ uiderent elle,fed ipfam urbêuffpajiü' criCulG protendiappareret.Siquidé Amianus Marcellinus Conftanti) Cæfaris Côfta» tino primonatiaduentGàC5ftâtinopoliRomâlib.fextodecimodefcribés,dicitipIirifl duxiftc in comitatu Ormifdâ Perfaru gêtis architeduræ perititTimGjiuffiflecj illi utpri' maria quaeq? dignioratç urbis Romæ ædificia diligéter infpe(fta,ordine fibi oftend««** amp;nbsp;quQOcriculûdeitinereeflctuentQ,Perfam,imperatoreiubéte,omniG colloquiodt ftitutûab Ocriculo Româpriusingreflumfuifle^^ in loco urbs incboaffct diicerne-re ac intelligere nouerit.poft T yberis ponté,ut diximus, dirutum prius in uia Flamin^ Burghettus eft uicus S.Leonardi appellatus.otftauoc^inde milliario eadê uia eft ciuitJ’ QßflUM. Caftellana altiftimis infuperabilibusq» rwpib.adeô circGdata,ut ad inexpugnabilêmu' nitioné nuUo indigeat muro.Eam uerô nonnulli ex doâioiibus ætatis nour|opinant pratdicaJ»
-ocr page 357-E;T RY RI A / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*gt; J
pMfcantCjp fuiflelocntn Veîcntanaf urbfs decennfo à Romanis ôbfelîçjamp;r pöftca â Ca •pillo Felici in relegjtione fua habitate.fed Tyberis rcmotior primüjpoilPlinius cos re lt;Jarguunterroris.DicitnancpTybcrimintra fextundccimG lapidé diuidere Veientem agru a Cruftumcno, öc’ poft à FidenatCjdeinceps LatiS à Vaticano.öC Cruftutniö fuiftc Ubinüc mons Rotundiis, Fidenascp prope Roma fecus Anienê in Vmbriæ defcriptio ncoftcndimus.quodquidëFrancifciFianipoctçRomanarurn biftoriaruin pcritiflimi ^utoritas conftimat.Is enim Fiano oriundus propinquo Tyberi caftcllo, certillimis do Wit conicduris Veios fuiflreapudPontianScaftellüTybcriitcm Qi Fiano pröpinqüu. Vcioruurbis loco fitiiqj oftenib rerS, quas cum populo Romano geHerut breuiarium confircrelibct.Fidena VeientiüEtrufcorüColoniatransTybci im tuit inter Cruftumi JiumR^omanumtf agrü.Fidcnatcs itacp prards onuftos in Romano agro fada, Romu-tamto impctu eft in(ccurus,ut fugientes infccutiqjFidcnas fimul fint ingrcffi. V eij uc f'idenates ulcifccrcnt,agrü populati funt Romanü.in quos Romulus legiones cduxit;
Pontidnunt.
F»4/enlt;lt;
inter utrofcpcöpofita.Poftmodum rege Tulio Hoftilio régnante FidenatcsRo- -'rtianis per Romuli pace fubditircbellarunt, VcientescßoperntulerUnr^MctioSuffetiO ’lege Albano in id beiIû aduocato:g quum neutps fide feruafict,à Tulio in quatuor frii
’dis cum Po.Ro. Veientibus bellu fuit,in quo prinia pugna Romani fuerût inferiores. Secundi uerô omniS atrocififima fuperati milites iurare coegerunt, fe nifi uidores nun 'tjuam redituros.qua religione obftridis animis obftinatius ante pugnaturrt eft, non fineutrorumr^ maxima occifione. Cccideruntcç Cn. Manitus Cofi Q. Fabius alteri-Us cof.fraterxapta Romana caftra,fed mox fortuna mutata,funt recuperatajUidiq) tûc Komani uicerunt.Quartum exinde fuit bellum,in quo trecehtos Fabios cû quincp migt; libus feruorum clientumcß Veientes ad Cremeram interfecerünt.QiiintobcIlo Veiert tcsL.Memium cof non procul item àCrcmcra caftra habcntê,inagno aggrelli impetu icpulfum fugatum«^ caftris exuerunt.Moxtj fugientes Romanos infecuti laniculû ce-^perunt,urbeni(]iRomanä aliquotmenfibus obleftam tenuerunt. Sextodemumbçllo
urbs Veientana decem annis ä Romanis obfeiraià Camillocç capta eft. Vbi tantû præ-dæ fuit.quantû Romani ante per annos quinquaginta 5C trecentos ex omnibus alqs ui dorijshabuerant.Vniuerfusq^ populus Rom.tuncad prædam in caftra uocatus eft. fu -ft^^’uigratusRomanis fitus,utdeRomarclinqucnda Veioscßtransferendaaliquangt; do fit cogitatû,amp; inter patres adum.binc eft uerius : Roma domus fier Veios migrate Qyirites.Scquit adTyberimmonsSoradcà prifcisdidus:de quO Virgil.HiSoradis So« ’rceshabêt.EtPlinius:ad Sorade Varro aflerit fontecftè,cuius fitlatitudo quatuor pe ^4^^, düjfoletÿ oriente cû exundare feruenti fimilê.auescp quæ guftauerirtt iuxta mortuas ta-
c«e,quod quide nos certius ea raiione credimus,quia quü uir fummusProfper cardina liscolumnaRo.nosqi fimul Antiatisurbisruinaspcrluftraremus.fyluasibiuicinas,in quib.maximefuntruinÇjingreflfi fonticulö offendimus,in cuius labris auiculç duç poft jjguftatâ,utapparebat,aquâoccubucrant.Soradiaûtmonti nomenmutatûeftnouum
landi Sylueftri,ab eius fanefti pontificis Romani facello, qtP fummo in cacumine ædifi catShabet.ldemc^obtinetSylueftriuocabulû ad radices eius montis Tyberi imminêa 'eppidulû.SoradeaûtperhyemêetTéniuofumficoftendit Horarius carminum primo, quot;'VidesutaltaftetniuecandidûSorade,ncciam fuftineant onus Syluæ laborante», ge^ lu (ßFlumina conftiterint acuto.ulterius uia Flaminia eft Arianû oppidû,quod ab ara la Aritutum nit'limdidainTheodoraenobilisRomanæmulieris prædio, per tempora beati Gregorij ædificatû fuifte legimus.ultra Arianû eadê Flaminia eft CaftrO nouum,amp; nil ultrà ufcp ad portam olim Fluentanâ poft Flaminia nunc populi didam habet uia Flaminia eómunitum.atpoft Ortamciuitatem intusfunthinc Gallienfiüoppidu Romano urgt; ibisRomanæ pontornatû.lnde Nepefijm ciuitas in Romanorum hiftorrjs crebro inue
oppidum» CaJirumnoMh
Ne^efumi
*3,quatrtL/uius XX VI r dicitfuifteunâex duodecim colontjs,quædifticillimis feip* têporibus Hannibale in kalia agête militiâ detradauere:ôlt;: lib.X x v 111 fcribit earn cû ’lijspoftfextûannûdediftedupIû.Lacû VulfinenfiûprætergreflTos campi excipiûtam pbffimijin quibus eft Viterbiû ciuitas parûuetufta,cuius primûnomê paruo in caftello adannûnûcfexcetuefîmû état Vituruiu.ô^ èregioneilliusad fextûlapidé, ruinae extât VitwfjKm, ingehtei
-ocr page 358-filtrù, ingentes Falerix urbis,quam diximus inter capita Etrurix numeratam fuiffê.Eius à Ca 0 millo captx Celebris eG memoria,q? perGdum ille Grammatica uinóum uerberatumlt;P in urbem reduci curauit à pueris.quos hoGi prodere quxGuiGet. Scribing Plinius in Fa lifco agro,amnis aquam potata cädidas boues facere.Et alibi,baud procul urbe Roma in Falifcorû agro familix funt paucx,qux uocitantur Hirpix, qux facriGcio annuo qy mtit*. gf montem Sorade Apollini,fupcr ambuGâ ligni Grucm ambulantes non amburö' . . tur.ôf ob id perpetuo Senatufconfulto militiç omniumtç aliorum munerS uacatione
CiminM habent.Adiacet Viterbium monti quem Ciminû fuiflc appellatum côGat: quod etiatn *”*’”^* nomen olim fuit fubiedio ad alteram montis parte lacui nûc Vici didlo. quorS utriuf«?
VetralU.
Virgilius fie meminit:ôif Ciminicû monte lacus:de quo mote 8C rebus apud e0,apudÆ Sutrium geGis fie habet Liuius in nono. Sutrium ab Etrufeis obfidebatur : fleâit cofu» Fabius in cliuos agmen.afpreta erant Grata faxis: non tulerunt impetû Etrufei, uerfisqp fignis fuga eGufi caGra repetunt.Sed equitesRomani prouedi per obliqua campi,qu® fe fugientibus obtuliflent in iyluam Ciminam penetratum eG. Romanus multis milib. P Etruicorum cçfis duo de quadraginta fignis militaribus eaptis caGris etiam boGiS cun» prxda ingenti potitur.Sylua erat Ci mina magis turn inuia attp horrenda,^ nuper fuet^ Germanici faltusmullus ad cam diem nee mercatorS quidcm,abdita ca intrare aut ferre quicquâ prxtcr ducem ipfum audebantum ex ducibus qui adcrât,M.Fabius ucl Cxfo» cxfa,aut capta eo die hoGiû milia ad quadraginta.codcmcß in monte, qua uia olim fu*^ CaGîa caGellum cGSurianum aveem habens omnium ItalixmunitiGimâ,qup diuàBn tonibus etiam poGca eos Albricus Cuntj cornes Italiç expulcrat poGcGa fuit,nulh^ itinera Româ perducentia per xtatem noGram aliquandiu tuta efle permiferunt, quo' ufqp Martini v pontificis Romani opera opcribusqpin potcGatem ecclefiç arxipfap^'* ucnineuntibusqi ea uia Româ obuium cG oppidum,nunc Vetralla,olim fora Caffi d**
Bleda.
Sutrium.
Rencilionu.
latur. Adïacent ad fîniftram Sutrium ucrfus colles caftigatiorescç monticuli,quib.didt Montanioia,quâr cft aliquot oppidulis habitata:in quis duo funt,quac RomanæecdC' û næintegetrimâ fîdêLongobardorum temporibusferuaucrunt, Polimartium SiC duobus Romanis pontificibuS fuis ciuibus Sabiniano,cuius temponbus fames horren da Italia Si irtbcm Romam uexauit:amp; Pafcali primo ornata.Deinde Sutrium ciuitas tuftiHima,apud qua pracliû illud ingens fuperius fumptum ex Liuio cómifliim fuit, cnl urbi in montibus adiacet hinc Roncilionü,inde Crapalica. Si in uia Cafîia duodecimo
J . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a Sutrio abfunt Bachanæ uetulfi nominis locus, quificut nunc eftfempcr antea taber^
nis hofpitatortjs deputatus fuit.exparuot^lacu Bacbanas attingete,paruus oriturfluid usapud ValchâinTybcrim cadens,quilicet aquis Gt tenuis acexilis cclebratSinhiftö rijs habet nomen.EGnancjßCremera apud quê trecenti Fabqcum quinr^ milibusfet^ uis à VeientibuSjGcut fupra diximus,ad intcrnecionê cçG fucrunt.Bachanis^fecundn inilliario adiacet Campagnanum VrOnorQ oppidu.Supra Sutrium ad dexterä quinto^ decimomilliarioeGlacusTarquinixnuncAnguillariae aboppido,quodilliimniin^ diöus.'ex quo familia fluxit, ut in Romanis noGræ xtatis uetuGa comitü Anguillad^H appellata.quorum VriusurbisfenatorFrancifcum Petrarchälaurea infigniuii. Adia* cetcÿ lacui huic Barbatanum populi prxfentis Romani peculiare oppidü.inde Vicarel Ium Sc Romäuerfus Galeria VrGnorS. Sunt quom plurima Sutnum Ameriam Ncpe^ (umr^ inter amp;nbsp;Roma caGella in uillis olim ciuium Romanorum xdiGcata,quxö^^lt;^ loca nihil uetuGatis,aut alicuius memoranda: dignitatis habentia duximus omitt^da, Praeter unum fama ccIcberrimum,ÖC afpeäu penitus negligedum. Nam ad monteRo fulum,qui quatuor paGus milia à Sutrio Ncpcforÿ pene pari ter abeG, lacus eG altâ qui«* dem aquarû profunditatem habens,circuitu uerô breuis,quê infpedla Liuî) dcGriptio^ ne lacum eHe conrjcimus Vadimonis,apud quem fuperati Romanis Etrufci ad annun» urbis conditx feptuageGmû fupra quadringenteGmû manum dedere: SC fefe Romano populo publice permiferunt:Gcut in Liutj nono his uerbis habetur. Interea resinEtn^ Vadimonit ria geGac ad Vadimônis lacum'.Etrufci lege facrata coadlo exercitu,quum uir uirSleg» (èt,tandem fuperati funt.lllee^ primùm dies fortuna uetere abundantes Etrufcorû opes fregincaefum in acte quod roboris (uincaGra eodem impetu capta dûreptaq^
-ocr page 359-f A T I N A.
REGIO TERTIA, LATINA
INIS Etruriæ ad Tybcrim nos perducens Romain ord/nc dvfcribcn-dam offerebat. Sed quum id anno ante quarto tribus libris 1111. Eugenio Romanopontifîciceleberrimo infcn'ptis, fub Romæ inftaura-tæ titulo cfFecerimus, urbcm ipfam rclinquentes, regionem in qua eft Latinam, nouo uolumine defcribemus : huius regionis uocabuli eau-famVirgiliusin y 11 i.ponitbis uerfibus.Primusabæthereouenit Sa-turnus olympo. Arma louis fugiens,6C regnis exul ademptis. Is genus indocilcacdifperfummontibusaltis, Compofuit legefcp dédit, Latiumt^ uocariMa-luit, is quoniamlatuifTet tutus in oris. Seruiusautem grammaticus Virgilium in vir. exponens populos proprié Latinos appellatos,dicit eos qui intererant Albani montis uifeerationi: quos quidem Latinos tanto amore Romanam gentem profecutos fuifle uidemus:utLiuiuslibro Lxxir.enumcratisltaliæpopulis, qui bellofociali defece-B runtà Romanis dicat auxilia Latini nominis, ÔC exterarum gentium mifta populo Romano. Hancautem regionem actatis noftræ ac fuperiorum aliquot feculorum morcm licetabfurdumfecuti,Campania SCmaritimamappellabimus.’âf quidem Campaniam icimus didîam fuifle à prifeis regionem, quæ eft circa Capuam. Scimufq; Latq appella* tioncm à principio anguftiora complexam fuifle,quàm que nuneCampaniæ ôfmariti-mæuocabulo comprehenduntur. Sed contra uidemus Strabonem Cretenfem, qui per tempora Tyberi) Augufti floruit,ponere in geographia fines Latinorum, maritima re-gioncab hoftijs Tyberinis ad Sitanum finum,in quo fuit Sinueflà urbs maritima : ôf in mediterraneis Aborigines,Rutulos,Voircos,Hernicos,Æquicolos,Marfos ôfeos qui proximum Marfis incolunt Apenninum ufcjj ad ueteris Campaniæ terminos.unde pe-ritiflîmum hune uctuftatis fcriptorem,ô(: fimul PIinium,quiab co fumpfit,fecuturi cam Latinorum regionem,noftrae nunc Campanix ÔC maritimæ cogimur applicare. nec fa-tisfeio fi inipfa prxfentis temporis Latina regione fatis potero faccre : ficut Liuius Pa-C tauinusjdiuus Auguftus, VirgiIius,Strabo Plinius, ut uetuftiiïîmis fatisfaciam adiu-uabunt:quanquânon eft in eo flore nunc.quem prifeis habuit temporibus: adeo ut per eiusoppida Hadrianumimperatorem gloriofiflîmum di(ftarorcm,ædilem duumui-tum fuilTefcribat Helius Spartianus.Vt ergo à maritimis incipiamus,Oftiam urbê con diditmarc inter amp;nbsp;Tyberim Ancus Marcius: quanquam Seruius grammaticus in Vir-gdij V1 i.dicit exitum Tyberis naturalem nô cfle,nifi circa Oftiam,ubi primum Æ-neas 0^/4. noftraconftituit, quum poftea in agro Lauino cadra fecerit ingentia, quorum ueftigia fins temporibus uidebâtur : deferibit ucrô earn Strabo importuofam propter alluuiöes TyberiSjOportuiflèi^ dicittuncadhiberi fcapharumcopiam.quæminifterqsferuirent, onera exciperent,ac rurfus onerarent^ut Icuatæ naucs facilius flumen attingerêt. Per
ca cnim tempora portus non erat Romanus, quem poftea Claudius fecit. Öif Tyberius Strabonis temporibus Antij portum inchoabat: unde hxc legens feribenfif in earn uc-nio confiderationê,quç prudentes quofep debet attêtos uigilefcp,ut rebus humanis pa-Ï) lumconfidâtreddcre: nô potuilTeimpcratorumRomanorû, amp;nbsp;quidem potêtiflîmor3 profufionê opum,6C adhibitam diligentiam effîcere, quin Oftiæ ciuitatis Antiatifiÿ 8C urbis Qc portus,ac Romani itê portus opera paucioribus annis mille, integra permanfe fint,amp; cadè quæ prius fuerat Oftiæ,annis iam quingentis mâferit importuofitas.Prima calamitatê paflTa eft Oftia Cinng 5C Marrj têporibus:cû feribat Liuius lib. l x x l X. Cin nâ 81CMariû quatuor exercitibus, ex quibus duo Qj Sertorio amp;nbsp;duo Carboni dati funt, utbccircufedilTe. Oftiâ coloniâ expugnaflc,ac crudeliter diripuifle. habuitqj aliquâdo Oftia ingêtia ædificia,quorû nulls nûc extat ueftigiû.Flauius Eutropius feribit Aurelia num Auguftû cœpilTe fundare Oftiæ forS nominis fui ad mare,in quo poftea prætoriS publics fuit côftitutS.Nec omittêdS duximus eâ optimos habuifle melones,quorSde-ccm Claudia AlbinSimp.unicacibatione inter multa alia comedifle feribit Iulius Ca-pitolinus.Etquiaaerêfempcrhabuit,utinmaritimishabitatoribusgrauê,facrofanlt;fta ftgcpopuliRo.uacationêmilitiç ô^publicorSmunerS habuit,quâuacationcm Liuius XXVII.feribit fub aduentS Hafdrubalis in Italiâ fuilTe ad dies x X x.fufpcnlàm,ut plu tes milites rcfp.habcret. VrbêQftiam,quûà Saracenis fiiüTet deftruda,Leo 111 i.pon-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dd tifex
-ocr page 360-1^14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t A T ï N A
tifexRomanusinftauratam Corfisrcplcuit. SC lam diudeftrdda at dcreltdîa maniïr, ut ß nil fit reliquiarô,prçtcrturrim,quâ Celebris famæ pont.Ro.Martinus V.in urbis Romg potius in oftiorQ T yberis SC portus euftodiâ ædificari curauit. Deinceps Antium eft Antium. Romana Colonia.de qua Liuius in v 111 .Antium noua Colonia mifla.naues inde logg abdutfïiTjintcrdiólSq) mare.fiC infra':naues Antiarö partim in naualia Romæ fubduâac» partim incenfar,roftrifq»earö fuggeftum in foro exrrucîum adornari placuit, rofiratçid templum appellatö.Eam urbem Strabo dicit ab Oftia diftantc ftadijs ducentis fexa^in ta fuifielemporibus fuis ædificarâ fuper faxo,ab imperatoribus Tyberio Drufo,amp; Cer manico ad otium relaxationemq, laborü ciuilium,St additas fuifie ædes multas magnt» ficentiflimioperis,ciiin antea Antiares prædæ ftudtum cum Tyrrbenis cömune habe^ renr,quäuis Romanis fubieói efiennundc Alexäder Epirota,äfpoftea Demetrius fuc^ celFor captiuos prçdones rémittentes Romanis dixerût dono eis dare corpora propter (Harn,qua cum Grxeis haberent cognationem Jndignum tarnen ducercruiros ipfos, SC fimul Italiæimperare, ÔC myoparonesad piraticam emittere. Fuit autêin Antiaiûforo f Caftoris QC Pollucis templù.quos feruarorcs fuos nominabâchæcà Strabone.Sed Ho' rarius uoluifie uidetur Fortuna ab Antiatibus in primis fuifie cultä,his uerfibus ad For* tunam fcriptis.O diua gratö quæ regis Antiû, Potens uel imo tollere de gradu Mortale corpus,uel fuperbosVerterefuneribustriumphos.Liuius autêlib.LXXX.fcribitCin* nam ÔC Marium expugnalîe Anrium.Et uidemus Suetonium ad alios fetibere Ncron^ poftea tam infanismolibusextruxifie8C portum5Curbem Antiaifi,utnon modoæra* rium,fed Romanö quoqt imperium pecuntjs exhaulerit, efFodiendifq; poftea thefauriJ ita applicutfieanimum, utmetitosperfingulamathematicosariolo q? nihilominusfe* «ftaretur. babuiicp Antium,ficut (upra de Öilia dix«mus,facrofantiä à publicis muticii* , busuacationem, quae pariier codem têporeeft iuipenfa, Vibem ue»ô Antiatûnûeeße nullâ.fed in mari,in littore, in nenwribus mirandas extare ruinas uidimus. Neptunium autêoppidum in Anttj ueftigioi urn angulo ardificatum, nouam fit ioeftdam m reparua cofideraiionem effecii: miraneç foleo nullam eius rei.quam cum orbe condito origine v habuifleoportuit,fieria Plinio mentionem. Alirur eius oppidi populusno exiguuspb (catione,aucupio,fik' uenaru q? Antiaiu olim ager,ut Stiabo innuit,tûc fegetis uiniqjfe* tacifitmus, nûc à Lauinio oppido in mans 1111oia duodeuiginti milia pafi'uQ latitudinc fyluis obtegitur. Eftcj hare non Lauinia.ficut multi opinaniur,prima Æncæ urbs,cuius Incolis poftea obÆneçmtmoriâ hello Latino Romani pcpercerutzficut Liuius viH*
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lib. fic fcnbit.Lauinijs ciuitas data lacracp fua reddiia.cû co ut acdes lucuft^ fofpitefuno
nisfomunis Lauinqs cum populvT Romano efiet. quin potius Lanuuiu cardinalis Co* lumnar Profperi oppidum,a quo Miirænarû genus Romæ præclara fuit,quodc^ omnibus pene in uetuftis Romanorû monumenris célébré babctur.Sed ad NeptuniS.pifces quidem faxofum,uel potius glareofum mare multos ac optimos habet.uenationê,fîfut alibi ampliffiniæ iyluæapris capreifcp abundantem præbêr. aucupium uerô cft duplex, cuius tempora funi diuerfa. Nam cùin ad prima ueris figna hirundines SC Omu! cû ipûs coturnices nuncdieftæ ä fóno uocisQ^ialeæ, rrâfmiflb mari infero in Italiâ redeQt,omiî quot;nbsp;Antiatum quondâlittorû fupercilia,pafluûquincpmilia Neptuntêfes côtiguis refibus ’complent.fedenfc^ unufquiiq; in fundi proprri,Si.' magno pretio côparati locoad parti-culam retium propriam, uenientes noeftucoturnices fiftula illedlat. ÔC quum turmatim illæretibusintiicêtur, fialiquade longifiîmouolatufeira extra retein fabulûceciderif, cam auceps manu percipit. luiflei^audiuimus intra menlem unum,quo idcontinuatuf aucupiû dies aliquot, in quorum fingulo centies huiufmodi auicularû mille fit captum. Cotunùctt. Deipfisuerô coturnicibus fic habet Plmtus.Coturnicesantefemperadueniûtqgrues: parua auis ÔC quû ad nos peruenit,terrcftris potius cp fublimis:aduolat nô fine prriculo nauiganrium,quum appropinquauere terrts.quippe uehs fppe incidunt:ôt^ hoc fempet riO(ftu,merguntqinauigia. Auftronôuolât,humido fcilicetamp;f grauioreuento,aura tarnen uehi uoluni propter ponduscorporeum uirefiç paruas.Et infradn Câpinla piimô ueris principio multiplicare côfpiciuntur,prius cç uenilFe fciant. Ahud ûem in Antiate 3gro eft aucupium perautumnum.Palumbæcum mari tratifuolato lïaliâ relicfturæfunt aliquâdiuinucinotlbusAntiatatncQfnorancuf.Qiiarepcritiirimi Neptunienfes retia quàm
-ocr page 361-L AT i rr A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5iÿ
A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maxima,in îd aucupq magno parata impendio rufpendSt. Êxfhde pa^nbes quaC
fun^ longo tradlu uiderint cógregatas in arboribus cófidere, laäu lapidu amp;nbsp;damore territas in aera uolare tópellunt : dume^ aues in magnum coadas numcrum aduolado, tenfis retium infidtjs uidrrint fupcrcmincre, cótorta fünda paruum lapide ud naturali-teralbum, uel gypfo delinirum maximo emittunt trepitu. quo terriræ bobo palumbes, utaccipitresChiluoncs à Plinio apprllatos,quibüs nunc falconibus eßnomen.qUasin cbiluotiei. lapide bombotç fundae timer,declinâdo feruentur,rerræ quàm pofîùnt uolatu rapidius appropinquant.fifq; amentesin retia fe præcipitâr. Depalumbis Plinius dicit cas quoc annisaduolarcmariin Velirernuagrum:quiquidêager Antiaticôtinet.ôC alibikribif, poft hirundines,fturnos,rurdos,abeunt palûbes,(èd quonam incertumihirundines de* loin propinqua Aphricos niôres petunt.ex aucupio palumbarû Romanus noftri tt nv porispopuIusnupt’asÔ^côuiuiamaioriexparteparat. Tvleliorisnancp faporisamp;' niud mentihxparuæ^aliæfuntpalumbes. In medio duaru, quas dcfcripfimus mantimai iï
® urbium,Ardcâ pontt Strabo Rutulorum olim habitationê,ftadqs circiter feptem a mari rcccdentê,amp;’ dicit propeeam fuiiïe Aphrodifiu,ubi panagyrim Latini agerêtldq) Pli niUsappeliatlucum louis indigeris:cui propinquus cft amnis Numicus. V irgilius autè libro feptimo fie habet.AudacisTurni ad murosiquâ dicitur urbem Acrifioneis Danae fijndaflècolonisiPrçcipiti delata noto.locus Ardea qiiôdam dieftus auis,âf nûc magnô manet Ardea nomêiSC infra. Quincp adeô magnis pofîris incudibus urbes Tela nouât. Anna potes,Tyburcp fuperbS, Ardea Cruftumeri «^turrigerg Antemng.ô^oeruius Vir g’Itj feptimo dicit, Iginius ab augurio atiium Ardeâ : 3^ Ouidtus impropriè ac fabulofc ' incenfam ab Hanntbale Ardeâ: amp;nbsp;inhancauem elfecôucrfam.Item Seruius eodem li* btouerbum exponès Sacranæ acies : dicunt quèdam Coribantem uenifie ad kaliam,â^ tenuifle Ioca,quæ nûc urbi uicina funnôif ideo populos Sacranos appellatos : ni facrati funtmarrideorum Coribâti.Aüi Sacranasacies Ardeatôuolunf,quialiquâdocum pe-ftilentia laborarêt.uer facrum uouerût:unde Sacrant funt didndicit Plinius Ardeâ iuiC
C feconditâ à Danae Perfei matre.Fuirqi Ardea una ex duodecim colontjs,qug dum Hâ-nibal magis urgeret Romanos,militRÓT collattonem tributorum dctradîauerut. Id ue-rô oppidum rarô habitatû colono,nuc lacobus Columna ponidet:quod Leone R.oma no pontifice, ficut côijcio,nominis ordme fecûdo ornatum fuit. Numicus ucrô fluuius, quêStrabo dicit propinquum efle Ardeae a Virgilio fie celebratur in feptimo: amp;nbsp;fontis uadafacraNumict. Et infrâ:acfontisftagnaNumici.Sup quo Seruius.lfiaiâabincolis difcuntur.quod ait Itagna uerum eft. Nâ Numicus ante'ingês fluuius fuit,in quo reper-tumeftcadauerÆneæâ^ côfecratum. Póftpaulatimdecrefcès, in fontem redatftus eft, quiôiipfefacratus eft. Veftæ enim libarinôntfideboc fluuio licebat. Poft Antium eft quinto milliario Afturæ Antonq Columnar arx mari circûdataiprope quâ Aftures fue* rcuetuftiflîmi:de quiUus Virgilius. Aftur equo fidens.ad quam parum féliciter diuertiC M.Cicero Antonq gladtos fugiens .euafurus rame, 11 coeptam ibi nauigationem conti-nuafletPari item infelicitate ad eandem Afturam fc de fuga côtulit Côt adinus Henrici
Ö filius, quem genitor Federicus fecundus imperator Siciliærex in carceremoricoegit. Nancj rex Petrus Arrago infulâ Tnnacriam Côftantiacuxorifu», harreditario iure aui fui Federici fuperiusdicti débita,armisceperat.CÔradinufcÿ Carolum primum Ande-* gauêfem fie polTeNcapolitano regno pellerecôfifus,ficutillû Arrago Trinacria expu-lerat apud Beneuentû infauftè conflixerat. Qui unico fociatus comité fugiens Afturæ interccprus,ad Carolûqp perdudus.tain detcftando.quàm femper alias regibus amp;nbsp;prg-ftâiibus infueto principibus more exêplot^.fecuri publice eft pereuflus Deinceps Cir* celusmons magna parte mari circûdatus:in quo Circen fabulæperhibêt habitafiè. ha- Ctrcetut buituerô is mons Strabonis ætate urbem,ut dicit, paruam, Circes templû ac Miner- tnont, uxantra'.dicittÿmonftraricôfueutfrequandamVlyftîsflalam.Seruiusin Virgilq fepii-moifuper Circeæ raduntur liitora terræ.Mons eft, ante infula fuit.Paludibus enim à c5-tincnti feparabat.quas exclufit fluuius de Albanis mÔtibus fluens:ôf dicebatur Circeis ab errorc tranfeuntiu,quia homines mutabat in feras, de qua re beatus Aurelius Augu-ftinus,dum Dei ciuitatê acdifîcat: fie habet. Varro aftruit Circen focios Vlyftis mutalle inbeftias. Et infra, nâ de mulieribiu malts artibus imbutisj nbsp;nos dum elTenius in Italia
Biondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dd X audieba«
-ocr page 362-audfebamus tab'a.de quadatn regione illarum partiuni,mulici'es fmbntas hfs mails arti* ß bus in cafeo dare folere.quibus poflent fiue ucllêt uiatoribus, unde in iumêia ucrtercil'-tur,neceflan'a£ç comporrarent : poft quæ perfunefta opera iterum ad fe redirent, ncctarnen in eis mentem fieri beftialem,fed rationalem humanamq! feruari.in hoc monte op Ûrenm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔC Circeuin dieftum eft. Liuiufcî^ utrunq? Circeos appellat. Sed nos in
Romanacecclefiargcftis rebus, prarfertim Gclaitj fecunditempoiibus, ad annum falu-tiscentefimumuigefimum ÔC millefimum fæpelegimus: in Cireeo monte luifTcarecfn Circeam.omnium quas Romana ecelefia ubicj haberet munitiftimâ. quæ alflicftis Romance eeelefiæ rebus, auxilio fæpefuit. Nuncad eius mentis radices oppidum eft fan-lt;ftaf Felicitatis.fluuium qui proxime'iHabiturScoracê Strabo, Plinius Nympheumua-cat,fuper quo hi Formium fuifledicunt oppidû: Deirceps perpetuum mare, htinnic-diterranea regione portigitur campus I’ôtinus,quam regionem fotam uetuftiffimis Si multisantecôditam urbem temporibus Aufones habitatunt, quittiamCampanû ha-bebantagrum.’undelraliam Aufoniam.fiC Aufonium pelagus uocitatumluifleStrabo afTerit.Poft Aufonesfuerunt Ofci,quibusetiam Campania trat communis:amp;' poflmo-dum omnia fuerunt Latinorum ufc^ ad Sinueftam. Sed quicquid Strabo hic babeat,PH nius fie dicit.mirum eft quod dehac rc tradere hominum notitie poirumus.Theophra-ftus qui primus externorum aliquade Romanis diligêtius fcripfit. Nam Theopompuî ante quem nemo mentionemhabuif,urbem rantummodo à Gallis capta dixiuDitbar-gus ab eo proximus, legationem tantum ad Atexandrum mifiam. hic iam êC plufquani fama Ciiceioriim infulæ mefuram pofuit ftadia oeftuaginta rnüia eo uolumine, ^dfcH'» bit Nicodoro Athenienfium magiftratui,qui fuit urbis noftrae quadringentefimo qua-dragffimo anno.Qiiicquid uerô terrarum eft.præter decem milia pafluum amb(U!s,ari nexum infulæ,poft eum annum acceffit Italiæ. aliud miraculuma' Circefs palus Pôtina eft,quemlocum XX111 i.urbium fuifteMutianus tercos.prodidit.DeindefiunienAii fenium.l'upra quod Terracina oppidum, Volfeorum lingua Anxur dióum, tibiiiierut Arr yclæàlerpêtibusdekc'. Repetij à Strabone Plinio£}îuctuftiirim3,qua?6.'iplîâue-tuftilfimisacceperunt. LiuiusueröXL V i.fcribit Pontiiiaspaiddesä CornelioCetbc' go cos.fui ea prouincia obuenerat ficcatas.agrumqj ex his Lôiim. à eampis Pôrinis ad gt;nbsp;Terracinenfem agrum ftadiafuilîe tradit Strabo, quum noltri otfto milia nunccompu-tent.Terracinæ etiam nunc adiacet paludis Ponrinae pars,quam paludem faciût amneî ' duo,eorumq3 maior Aufens appcllatus, apudep Terracinâ uia Appia piimiim marein-ferum attingebat. Terracinam dicir Liuius, cùm fuiftèt ä Romanis direpta, caufam de* dille folutioniftipendrj milirarts. Fabiusquod maximepetebatur,ad Anxuroppugns-* dum fine ufla popûlationc accelfir Aiixui fuit,quæ Terracinæ nunc funt,urbs pronaiit paludes, amp;nbsp;ab ca parte oppugnationem oftendit. Circummiflà? quatuor eohot tes tum C.Seruiho Hala, tùm imminentem urbfcollem cepiffèntjlocoaltiore, qua nullum crai præfîdium,ingcnti clamoreac tumuitu mœnia inuafere pronuntiatum, ne quis præfff armatosuiolarecur, reliquamomnemmultitudinernuoluniatiain cxuitaimis.quorum ad duo milia quingenti luui capiuntur,â caetera praeda Fabius militem abftinuit. poftfæ^ «bi uenerunt tribuni,oppidum uctere fortuna opûlêr utn très excrcifus diripucrCjCuius prardae gratia fatftum eft,ut ftipendium miles tuncpfimum acciperet.quum ante id tem pus de fuo quifq; munere eo funtftus elîèt.OtftauO autem libro Liufus Itabef.Cohors^ rta quum haud procul Anxur eftèt, âd LautulaS faltu angufto inter mare amp;nbsp;montes fo* gt;nbsp;fedit Et Seruiusfeptimo VirgilijfifperueiboCirceiumcpiugum dicit. Circa huneira^
lt;ftum Campanip colebatur puer luppiter,qui Anxurus dfeebatur ä uerbo Greco.qiiod fine nouacula inrerpretarur, quia nôbarbam rafiflet. Eft autem fonscircaTerracinam» * : nbsp;nbsp;qui aliquando ditftus eft Anxur. Er infra' Seruius : haud longé a Terracina oppidum dï
Sätttra Satura, ôf eius cognominefluuius Vfens, queiti Virgilius fignificat anguftum cne,qiil vftm. inter ualles ferpens marc petat.SuctoniuSTranquillus in uitaTyberij imperaforisicri-
bitiaxta Terracinam in loco,cui praetorio nomen eft, coènantè eo Complura S' tng?iiJ Taxa fbrfuitufupernédclapfafunt,multiftpamicorum rniniftrorumelifispretefipcm euafii. ElwsSpartinus in uitaHadrianidicit Palmam confularem uirum Hadrianiind-' ^latotcmTeïfacinaîinterfetftQ fuifle.ldemiç EliusSpanianusferibit Antoninû Pium - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inftautalTc
-ocr page 363-' tA T ï N A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;317
Ä '^ftauraffeTarracinêfemportS.EtLtuiüsli.xxv I di'cit AnrunnâcolomahabuifTc fa-crofandâ uacationcnijquæ aducntu Hafdrubalis fit fufpenfa.lib.autê xx r d ici t Mfnu tiumaFabiomaximodidlatoremifTum ad fïrmandû faltû,qu«fubTcrracinaimiBinec mari,ne Hannibal peruiam Appiâinagrum Romanûiretprçdatû.Lucanusautçm ac-cefliim Cæfaris pri'mû poft leges ad Rubiconê transgreflas defcribens fie dicit.iâtj prg cipites fuperauerat Anfuris arces.Et qua Pontinas uia diuidït uda paludes. De Anfure fie habet Martialis Cocus poeta ad Fauftinû. O nemus b fortes folidumq? madetis are-hæLitmus,ô(^æquoreisfplendidus Anfur aquis.EtadFrontinû.AnfurisæquoreiplacF dosFrÔthaereceftus.Seruiusgrâmaricus Virgilij uerfum libri ix ÆneidoSjTaeitisrc-gnâuit Amydis exponens.fic habet.Inter Caietâ Terracinâ.oppidû cft côftitutum à Laconibus,qcomités Caftoris QC Pollucisfuerûtrab Amydis .puinciæLaconiæ ciuita tc.hi fecundû fedâ Pythagoreâ à cæde omniû animaliû abft{nuerût,adeô ut natos in ui cinis paludibus ferpentes occidere nollêt,à quibus interempti funt.aliter:qu0 frequen-
B ternuntiaret hoftes affuturos,amp;finani terrore ciuitas quaftàref,legecauer0t,ne quis ho ftes nuntiaret affuturos.Poftea quû uere' uenirêt hoftes,nullo nuntiâte deletï funt: Scfic Amydæ filentio periere,unde Lucilius SatyricuszMihi necelFe eft loquhnâ feio Amy-dastacêdoperijfle.SoIuTcrracinûdicit Strabo intus attingere Formias, MinturnâÔtf Sinuefram:additq?uenicfesàBrûdufioRomâ,^peTerracinâattingerefonam plenam pojjit, inmultislocispaluftrib.ôiffluuialibusaquis.japinquâuiæ Appiac:S^nauigari noeftema xime.quâdoc^ interdiu.eoscç g ad uefperâ intrât,mané egredi. Deinceps haberi Phor- phormiiC, miasLaconicû ædificiû, qd* antea Hormie dicebat,à bono portu, quê Lacones Euor-mondicût.Eamurbêamœniiïimifitus,inqua Cicero Phormianam habuituillam, Sa* ïaeeni ad annS falutis odingentefimû quinquagefimum fextum deftruxerunt : ÔC tune Frafmimartyrisreliquijs Caietâ translatisjdatus eft Caietangecdefiæà Gtegorio r n I Rom.pontifîce primusepifeopus-ô^tn Strabo côfentitCaietâfcriberequofdâa nutri-ceÆneæfuifle diââjficut Virgilius fexti principio. Tu quoqt littoribus noftris Æneia
C nutriXjÆternâ moriês famâ Caieta dedifti. Sed licet Catetae finus arxcç Celebris amp;nbsp;per- Cnieu. uetuftæfuerint famæ : ea tn non fuit ciuitas priufquâ Sphormias j ut fupra oftendimus, deftruxerint Saraceni.Diftat uerô àTerracina arx,ut Strabo,ut nunc eft ciuitas Caie ta ftadijs centum,quæ nunc uiginti milia côputant.Portû Caieta eo in finu habuit fern- Portus Câic. peroptimS:quem tn Elius Spartianus ab Antonino Pio magnis extrueftionibus inftau ratumfcribit.EtFauftinameiusuxoremfcfibitidêElius côditionesfibinauticasô^ fundi gladiatorias Caietæ elegilFe. Piimacç eft ea in uia ciuitas Fundana decimo â T erracina milliario:dequaLiuiuslib. V n i.Fundanisqj per fines eorum tuta parataqj femper fuif fet uia,ciuitas fine fuffragio data. SC infra Fûdanus Vitrubius Baccus Priuernis le ducê rebellionis exhibens Romanos compulit,ut Lu.Papirium cof in eos mitterent.fulî Pri uernates.Plautius alter cofin Fundanos duccbat: ingredient!fines Senatus Fundanus occurrit,ncgarefe,p Vifrubio fetftamcç eius fecutis precatû uenifie, fed ,p Fundano po pulo:quêextraculpâbellieire,ipië Vitrubius indicaflèt,quûrecept3culûfugæ Priuer-
D nû habuit no patriâ Fundos. cof collaudatis Fundanis eis pepercit. Fundanorum uina Martialis Cocus innuit nô efie talia,quæ inueteranda fint. Hæc Fundana tulit felix au-tumnusopima.ExpreiTitmuftum côfufamp;fipfebibet.Eûtibusààfundis Formias fini-ftorfum eft uilla oppidû,à quo Galba imperator origine duxit. Dextrorfumeç eft lacus Fundanus.Inde Itrum quinto,quæ ciuitas Lemurnarû fuit : de qua Horatiusuâdê defef Lemum«» fiLemurnarûuenimus urbê.amp;f altero itê quinto,fed extra uiâ Appiâ eft Caieta: ea autê decêmilia pafltiûuiâ habêt,filicibus Romano ueteri modo ftra ta,inter arduos celfost^ montes,feduitiolea arborûcçcôfittonibuj amœnüTimos.ô^ fecundûlittusmaristjun-das aTerracina petit lurrisS.Anaftafii,deinde oppidûSpeluncaappcllatum: ubi dicit Strabo fpeluncas patere ingentes.quae habitatiôes magnas fpeciolastç exciperêt. Poft Speluncas inlittore eft Caieta, à qua nunc urbe ad Traiedum fine Lirim fluuium nunc Lirû. GaurianS appeilatû,miiibus decem terra cft omnium,nedum kalia?, fed orbis totius a-mœniflrima,q) fontibusibi featentibus, aquae palTîm lucidififimac citrangulis aranrfiscç éônfitainterfluunt,irrigantq;loca : præcipuustpfonsdecimopoftprimam featurigi-hem paflu,raolas iierfat plurimas, uico celebri pulcerrimocp circundatas, per quæ loca
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dd 3 Scipionê
/'
-ocr page 364-3t9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LATINA
Sdpfonem Læliucç conchas umbiltcos Icgifie Cicero indicat in fccûdo De ors tore: g Laeiïus ôi Scipio femper adinuicê rufticari: tuneqj mirabilitcr repucrafeere erantfoliti: ciïm rus ex urbe tan^ è uinculis euolaiTentrôt^ ad Caietâ LaurêtSc^ cochas amp;nbsp;umblicos legere côfueuiffent: SC ad omnê animi remiffîonê îudumq? defcêdebâr.quo quidêin de cern miliS fpatio Hcrculanea fuit uia,omniû quas Romanû ubic^ habuit imperiu am œ niiïimatde qua Cicero orationein lege Agraria Rulli fecunda fie habet; Accedêt fileta âd Minturnas,adiungit SC ilia uia uêdibüis Herculanea multarû dcliciarû SCmagn^pc* cuniæ.Sunt«^ deinceps Caftellonû oppidâ SC Honoratû uiîla,quâ Honoratus fundorS cornes fpcciofiilimS aedificauitln côfpeôu aût Speluncarû,’quas ad Caietç nnudTcdP ximusjfunt propofîtæ in pelago infulæ duac,PSdana SC Pôtia colonia : Ocut Liuius i X* lib. dicit à Romanis dedudlarcafcß dicit Strabo paruas, fed pulcrè habitatasinterfepa-rùm,fed à cotinenti ducentis quinquaginta ftadtjs diftare. Fuerunt uerô hæ infulae poli Strabonis têpora multorû martyrû amp;nbsp;Chrifti côfeHorum exilio decoratae.linum Caicia yinumCc= num Cecubus mos uini praeftâtia celeber tangit,ÔC Cecubû ciuitas Fundorû in uia Âpgt; F cubrnn, pia.hpcqj omnialoca boniuini copia habeic dicit Strabo.utracß autê ciuitasuetuftafin gulo ornatafuitRo.pont.CaietafecûdoGelafio:FundaSotere,patfcCôcordio.Scdiâ limites attingimus noftræ huius Latinæ regionis Sinucfsâ,ÔC Liris,fiue Gauriani oftia, SCmaritimâ abfoluimus orâ;5C tamê prius q ad mediterraneâ redeamus,ca doeebimüS, quae Liris ad Gniftrâ in regione Latina babet.Supra Traiedîû oppidû tria milia pafluûà mari diftâs.eft Liri cotiguû Speninû caftellû,à qiio diftât oôo milia paiïuû Fradç opp* dû totidêà Pôtecoruo femotu : ^d oppidû Fregellas fuifle oftêdimus. Superius aitjs itê o(flo milib.abeft Ceparanû nobile oppidû: reliqua ad fonte Liris ^jximius acccdêtia in Veftinorû Samnitiûcç partibus dicêt.ln mediteraneo autê Latinorû folofrcquêtesfuc feUrbcSjinfînitacÿ pene oppidaSCcaftella; ex quibus autoreft Plinius quinquaginta tres populos fine ueftigijs intertjlTe hac aurê defcribêda mediterranea rcgiôe modûha' ôenus in alqs feruatû à fluuiorû ofttjs fôtibuscç 8C difeurfu feruare nequibimus.fcd aliS certius faôurû fatis,qul in nulla reperiatur alia Italiæ regione,tencbimus:uîis incedêdo u tribus Appia,Latina,SC Tiburtina,quæ inter fe diuerfae ad Lirim amnê Sc SinuefsâCa' ictâ(ç perducunt. Nec tamê certiore gradu ita per fingulas pedê figere poterimus,quin delabi 5C aberrare uideamur:^d quidê neceffitas facict,cùm uia? alicubi dirutis pôtibus aueriæ,alicubi ut penitus ignorent,omnino fint perditar.lgitur Roma nunc petentibüs Terracinâ.iter eilprimûduodecimomilliarioMarinû.^dnôabfurdèMarianâuillâfuiF fe,utcredâ facit proximaL.Murçnæ uilla femi etiâ integra, 6C prædiûPortiûuulgono-tum.Eademq! Luctj Murç nç uilla,priftû etiâ retinês nome,nos hadfenus fecit credere, aut marinQ,fi no fuit ut diximus,Mariana uilla,aut Zagarolû noui nominis oppidû,ftd ut indicât ruina?, uetuftae fuifle Lanuuiû^ex quo uetuftflTimo 6C cclebratiirimi nominis municipio urbi ^^pinquOjMurænas Patritios ôC côfulares uiros originê duxilfc Cicero in oratione pro L^Murçna affirmat.nuper autê in oppido.^d corrupte Ciuita indiuina appeItât,àProfpero cardinale Columnapoflefib,lapisrepertuseftliterasinfcriptus ms t Vrlifrie. iufculas,quæ Lanuuiû illud oppidû efle oftêdunt. A Marino autê otfiauo diftant Velf H-tra? ciuitas uetufla:de qua Liuius in odauo. In V eliternos uetercs ciues qgt; toties rebeh laflènt grauiter facuitû,ôf mûrideie6i,amp; fenatusindeabdult;fîus,iuflficpTrâflyberimha bitare.in agrum fenatorû Coloni mini,quibus aferiptis fpeciê antiquæ frequêtiæ Velu træreceperût.Eftà ea ciuitas turn aliter uetuftate fuajtum ea ratione notinîma,q OâS' ' uij Caefaris Augufti progenitores,inde originê habuere.Qiiintoq^ ab ea milliario ad fi-* niftrâ diftat*uetuftiflfimi nominis oppidû Bora, ab uno trium fratrû côdita, quorûalius Tybur a?dificauit,alius môti proximo Catillo cognomê dedinde quo Virgilius in v ih Tû gemini fratres Tyburtia mœnia linquût.Fratris Tyburti dieft â cognominc gêtê,Ca tillufep acerc^ Corax,Argiua iuucntus.Dcinceps àVelitris reeflo itinere inftitato diftat XIII r.oppidû SarminetatSidtertio abfunt aquæfœtidæ,ad quas palus incipitTcrracp nâ ufcp nô minus nue, Strabonis actate cofueuerit nauigabilis j quâ locotû uidnitatê Martialis Cocus poeta indicat h is uerfibus : O nemus, 6 fontes, folidumep madentisa' renae Littus,amp; acquoreis fplendidus Anxuraquis. Et non unius fpedator ledulus un' d»,Qui uidet hinepuppes fluminis inde maris. Ab hifi^ aquis qnto diftat Setia uctufti notninft
-ocr page 365-L A T r N Â.’
A ftominîs oppidum,arduo m colle fitum, uiniutrefe
pocta,Pêdüla Potmos quæ fpeôat Sena câpos, Exfgua üetulos mißt ab urbecados.amp;S alibi.Scdnö domina?q; mues denfiq? tricntcs, C^uando cgo te medico no prohibête bi^ bam.Priuernumcj item uetuftû quinto à Setia dirtansqiô ut olim câpefire eft,fed arduS T?riutrnttmgt; incollêmutat5,poft$ Theotonica fimul Britonûrabiefuit deftrudu: cuius alumna fait Camilla, quam uirginem Virgilius miris efFert laudibus Volfca de gente Camilla. Super quo uerbo Scruius exponit earn fuiflcPriuernatêifolidior uero St^certior Priucrz natium laus fuit ilia argutilïimaoratoriseorû ad fenatumRomanûrefpôft'OjCiirn inters rogatus qualis effet pax, qua Priuernates tatopere peterêt, refpôdit perpetuam ft bona daretur futurä.Fluuiufcg ipfum prarrerfluens oppidû,di(ftus eft olim Amafenus,de quo» Virg.in v 11. Amafene pater. circQftâtc^ Priuernû oppidula.Maiêtia.arx Gorga,amp; arx Sicca.Somninû hinc quinto abeft oppidS, quod fit arduo in colic fie«pró Summino di cîum,à quo abeft item quinto Terracina.hâc inter ubiqi mótuofam,Sf earn ui3,quæ pri
B mo fecundûlittus eft defcripta,habet Appia,eiufc^ uitç prima urbs Alba X V i. ab urbe diftat.qua quidêin uiamulto maiorafunt ædificiorû monumentorûiç amp;nbsp;iaeftarû moliîï ueftigia.q quift^ poffit credcre.qui omnia attêténô uiderit.Eftcß hec Alba cuius memf nit Virg.in primo,Albaniq? patres.Nâ tredecim fuerôt Albahi reges de Æncæ ScLaui-niægête.Et Liuius feribit, Albam à Romanis deftrueftâ Albanos in urbê receptôs Cæ-liummontemincoluiffe: decuius origine Virg.in v 11 i.Afcaniusclari condetcogno-minis Albâ.eam urbê trecentis ante Româ annis côditam,ultimo imminutam reddidit
Âlbitduît^
Hêricus 11 i.rex Germanicusiin paruo cuius angulo oppidulû nunc extat à Sabel ! «s ci' uibus Romanispoffefiiim, ficut ôt pofïîdêtSabcllûuetuftilïîmi nominis nûcoppidff, 3 quo familiæ hinc Romanac nobili nomen fluxit,Ludouicufcç cardinalis Aquiteienfis Romanipont.camerarius,monafteriS^dHenricus i ii.degenteSabella ibiædificauit . penéfunditus dirutû magna inftaurauit impêfa : adeô ut fiue monafterrj.fiue uillæ inter cçtcras Italiæ amœnilTimç rufticanas inibi habitatiôes habeat,ducftus aquarû inftaura-C uerit, Si demortuæ urbi aliquâ oppidi faciê reddiderit. eademqi in uia Appia eft proxi-ma Albg fexto milliarioAritia olim ciuitas uetufta:de qua Liuius in v 111. Aritini eodê iure quo Lauintj in ciuitatê accepti.nûc uerô penitus eft derelidla,cuius marmora Sgt;C cç tera ornamêta marini oppidi ecclefias decorarûceftcp Aritia una ex urbibus qncp,quas Leit Virgiliusin v i i.miniftraffe tela Æncæ. quo in loco appellat earn potentem, quia Litpratftäsin regione ciuitas:eam dicit Seruius natftâ elTe nom? à morbis,quos gigne-‘’^tjquiauicina effet Ponting paludi.SCalio loco dicit Aritiâ à Virgilio appellari matre, utplauderet adulareturcp Augufto,cuius mater fuerit Aricina. Nam Iulia Ctefaris foror genuit Adiâ ex Balbo in Aretia, Atftia ex Oeftauio genuit Otftauianû : fie cm habet Virgilius.lbat amp;nbsp;Hippolyti proles pulcerrima bello, Virbius infignem que mater Art-tiamifit.cft uero hçc Hippolyti fabula ab Ouidio fcripta.nam Diana HippolytQ ab in--fen'srcuocatSmifitAritiam,qucm nutriricurauitab Egeria nympha NumaePompiltj 3mica,cuiusmonftis0(f cofilio rempub adminiftrarcfimulabar.appellatitacp Virgilius Hippolyt« uirbium,id eft,bis uirum.Nota eft uetus hiftoriaiEtrulcos, qui cum Arunte regisPorfennacfilio ad oppugnandu Aritiam iuerant, amiflb duce redeuntes Romani amice ôf hofpitaliter fuiffe acceptos:quibus fuit datus ad inhabitandû in urbe celebcrr j mo loco uicus, femper poftea Thufeus appellatus: quamobrê Poi fenna obfides in foc-derehabitosbenigneremifit.Liuius lib.LXXX.fcribit Cinnâôi C.Mariûexpugnaflc Aritiam coloniam. Plinius uerô dicit brafticam Aricinam altitudine no excelfam repu tari utililTimä, quia fub omnibus pené folijsfrucftificat cauliculis peculiaribus,cum Sa-bellanæ braffîcæ folia dicat fuiffe in admiratione crifpa. eorumqj craffitudinê extenua.-re caulem,fed dulcilïîmû ex omnibus perhiberi : fiC Martialis poeta Aritinos porros fie ’audat,Mittit prçcipuos nemoralis Aritia porros. Deinceps eadê uita fccus Storace,fitte Nymphgû amnê.ubi olim fuit forû Apprj uetus oppidû,n«c eft monafteriû fofla no-ttaappellatû,^d cctû olim pluribufi^ monachis habitari folitû, poftep multis annis ma-Lratderelidû, quartiEugentj pôt.religiofifïîmi opera adiumêroq? Cifterticnfi«abbas anno ante^uinto dccê duodecimue monachis habitari curauit.Fûdicÿ ciuitas poftmô-«utnhabefjquæfupenus defcripta ab Honorato Caietano principe hum^niffimo poft^ dd 4 fidetur
Tiuduîti» q^narnin.
510
L A TINA
Algidum Jylua.
fidetur. AKa qüic nos ad Lah’norum limites ducit,uia eftlatina; in qua pnmnm dedmo G ab urbe milliario r ernuntur ucftigia Columng oppidi,à quo clara Calumnenfiuin fami lia mulris ante feculis originem habuit 0^ cognomen : ibicp Algidum incipit uetufli, SC in hiftortis celebrati nominis fylua,in cuius medio bifurcatü eft iter hoc noftrö : Qi hinc addexteram Xi 11 i.äcolumnadiftat VaImötonum,ubiLauicosfuifleadfinem htiius
^egiUus Litti.
regionis oftendemus: inde ad Gntfträ minore fpatio abeft Gallicanü, quem locum Ga-biosfuifîècontjcimus.Eo auiemitinercinipfo A!gidifyluçingreiruR.egilluscftlacus, apud quem Aulus Pofthumios didatorprofpcré adutrfusTarquimûSuperbû patria fie(5um,Ô£'Latinorurh exercitö Romanis bellum inferentcs pugnauit.a Gallicano au-tc fiue Gabrjs tertio diüat Prarnefle ciuitas,dc qua inferius copiofc diccmus.Et inde fc-cundo abfuntCauae Adoardi Columnar oppidQ, Qi paritcr fecödo item milliarioabeft Zinzanû.quodoppidûciuitatulaccuipiâaediûornatujpopuli frequctia,öif opuaffluen-tii copärandum,ä Martino quinto pontifice gloriofiflimo, mukifcç Romanæ ecclcfiac cardinalibuSjSf fimül â præflantibus Romanæ curiae uit is,per æftatis caumata farpcnu- F mcro inhabitatu eft abeft ä Zinzano dece milibus Anagnina ciuirasin Hernicisuetu-ftiftimarde quaVirg.Hernica faxa coluq^s diues Anagnia pafcit.Seruius uero exponit VirgiliûaliufilTe ad hiftoriâ. Nä Antonius Fuluia Augufti ibrove côfempta,poftquani duxit CleopatrâÆgypti re ginarn,eius monetâ in Anagnia cudi iuftit: unde diues eft? Virgilio appeHara. Hernicos ante Seruius Sabina lingua à faxofa patria diâos uult,ga berne Sabini faxum dicerêt.Liuiusin ix.P.CorneliusAruina.M.TremulusCos.cód-
lium populoruomniûhabcribus Anagninis in Circo,qua maritimu uocâr.prærer AU' tnnarem Qi VerulanS omes Hcrnici bellû Romanis indixcrunr:0£' infra: Martiuscolul omnê gentem Hcrnicä in deditioncaccepir. Et inferius: Anagninis,quia arma Roma' ins inrulerat,ciuitas finefuffragtj lationedata,côfilia cônubiat^adempra,amp;: magiftrati-bus.præterq factorij curationeinterdiôûfuit. Anagnia ciuitas duobusRomanispôtifî » cibus tertio lnnocêtio,amp;.'o(ftauo Bonifacio ciuibusdecorata:ßonif3ciuiq;uciearatio;
ne gloriofus pôtifcx fuit,^d annû îubileum primus Romanorû pontififûRomæinfti-tuir.llcß qui quarrû otefenti anno celebtatur lubileus maiotê multo carteris hucuftph?' buit populorû multitudinê,melius in dies ut uidebatur pi occirurus,niri exardcffcrein-cipiens præfenti lunio peftilciia Qi multos aftumpriiret.ô^ curiâabire fuafiftet,Sf popU' los ab adüentü dererruiftet.Inde uerô fuit Bonifacius infclix,quod Sarrâ Columncfetn capitali,p'ecutus odio Prænefte uetuftiirimâ urbè,quâ is Sarra paterna poflederat fuÇ' ccitiôé folo æquauit.Sr' duos ex hac familia cardinales dignitate priuauir,quos Cleinés V.illico reftiruit:amp;' poftmodum regêFrâciæ Bonifacius adeo irritauir.ut immiflusad-lutufcp ab eo Sarra eundém pontificê in patria Qi domo paterna ceperit, Romamiÿca' ptiuum abduxcrit : ubi nulla magis ratione aiia,diê male obijOe creditus eft,quàm qui? limplicem corde Qi fantftum uirum Cgieftinum quintum,qui pontificatu quo fe perte' nuntiationccxuitilluôrnaucrat,in Fumoniscarceremoricoegerat.Scribit Plinius Fu' cinumlacum,qui Marforûappcll3tur,fubterrancos habere cuniculos,quibus aqua cet to elfluens tempore amnê faciat.amp; fiue PIinf) texfus,ut iæpe alibi eo in loco corruptuSj n fiue aliter uitiarus ôfmutilatuseftjnon faris poiuimusintelIigerc.quoinlocofluuiûdU Tophdnus Pi’i’ affirmet.Sed fontem efte fcimus Agnaniæ Tophanû nomine,qui hyemequando fç/fs, Fücinus glacieaftringitur,ficcus:uere poftmodum æftateacautumno.ingentêeuonut üim aquarû.quç Lirim amnê â fantfto Vito oriundum adaugeni.diftat quinto ab Ana' gnia Ferentinû Romana coIonia olim Qi ipfa HernicorQ, de qua Liuius lib.tettio:pro' greftus Tullius ad caput Ferentinû.ôt' lib, v i i.Ferentinumurbem HernicorQ ui cepif» Et lib. I x.Hernicorum tribus populis Alatrinati, Verulano, Ferêtinati, fuae leges quU maluf rut quam ciuitatem Romana,redditæ. Item inferius:Feenrtinû inde quâquâ nihil quietis dabatur:tamê fumma alacritate duóü. cæterû ibi plus laboris Qi periculi fuit, dvfenfa fumma ui moenia,óf locus erat munimêro naturacp tutus:fed euicit omnia aftuc tus prædæ miles, ad tria milia hominum cæfa, præda militû fuit, Suetonius autêTran' quilfus fcribit Otonis impcratoris,q Galbç fuccelfit.maiores ortos fuilfe oppidoFetC' tino familia uetere honorata.atc^ ex principibu.s Etruriæ. Qi ab eo rotidê Frulinona, de qua LiumsFrufinates tettia parie agri damnat,quod Hernicos ab eis follicicatos cópd iuirt
-ocr page 367-LATINA, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’321
' À tûm. Fuirduóbus olirti ornata Romanis pótificibus, HormifHa pafrc iiifto g Symmagt; chiamp;Boettj têporacófulatus,amp;' Syluèrioeodcm genito Hofmifda,quêluftiniano pn-moimperatoreTheodatus rcxGothorum tertiusper pecuniam ordinauit aFrufino-nacp diftat duodecimo Ceperanû,noftræhuiusregjonis alter limes. Sed.ppinquohmc Ctperstnum^ innere funt ad 2Sinazani dexterâ Pallianum,Serronü,Pillium,Acutum,Tritiilianü,coI^ lis Padi, Anticulum, Verulæ uetus oppidum,de quo Liuius in ix.Verulanis fuaelegcsî quiamalucruntc^ ciuitatemRomanam,redditæ:connubiumcp interfuos qundaliquâ-diufoli Hernicorû habuerant permiirum.FumoneCæleftiai pôrificis Romani carcerc ôi morte darum.Deinceps Alati û uctulti nommis ciuitas,cui fimul cum Verubni.s fuç leges redditç à Romanis amp;nbsp;connubiurn permiiiùin,5c ßabucum olim ctaicas apud Lp bium Bouillarû nomme nota.Turrirîû,Pofc,Vicus,Ripæ,Porcilianû,Treuum,Fe!elt;^H hum.Altéraautem uia,quâmcdio inAlgido !iquimus,primum eftoppidum olimLaui canum.dequo Liuiushbro 111 !.amp;■ renunciatû eftnouos lioftesLauicanoscôGlia cum
B ueteribus lungere. Lauicos 1 tgatt milT, tüm reipôfa inde retuliiient dubia, quibus nec turn bellum quidem parari, nccdiuturnâpacem ioreapparcret,TufcuIanis negocium datum aduerterêt animos,ne quid noui tumultus Lauici oriretur.nunciarûr legati Laut canosarma cepiffe: SC cüm equorum exercitudepopulatosagrumTufculanücaftra m Alg{dopofuine.Q.Sulpitiuspri(cusdi(fîator captis.direptiftç illorScaftrisoppiduLa-uicos corona circundatum fcàlis diripuit, ccnfuitqi Senatus h eque ntem coloniâ Eauû cos deducendam.Coloni ab urbe mille quingenti rniHî bina ingéra acceperût. 14 oppidum nunc dicitur Valmontone,quod à nobili comitum familia cuius eft poftcirum,nu- VaLnontoo«» per magno priuatû eft décoré Lücido diacono cardinale ftudiorû humanitatisflagran-hfTimo.Sedciusfiatcr Altus,uir dodus fimul SC prudensjoanneornatusfilio rei bellies gloriæ apud Venetos florente, oppidi illius aliorumq; quibus prarfunt decus côler-uat.Fuirqj Lauicanum olim uuiscopiofum optimis, ex quibus Clodium Albin« pôdo uiginti,unica cibatione comedilTe Icribit Iulius Capitolinus.proximumcç eft Valmon-
C toni Môsfortinus oppidûStephani noftri familiçnobilis,quæoppidi cognomc habet, oriundipatriaat^uilla.deincepsfuntZanchatumGauignanum.ôCSigniaoppidûue-tus.uinum.urinquit Plinius,faciensSigninum.quod aluum maxime reftringinôCMar-tialis pocta.Potabis liquidum Signina morantia uenrrem.Ne nimium fiuas,fit tibi par-cafitis.QuçSignia Vitaliano pôtifice Roinano pâtre AnaftaGo ornata fuit. Vlteriulcp funtScucula,Merul«,SupinQ,Patrica,Cecanumamp;Caftium:ibialiuscftnoftrçLatinaE fegtonis nunc Campaniæ limes.Tertia reftat nobis per quâ ad alios noftrac Latinæ re-gionis limites itur Tyburtina uia. Earn ciuitatê lextodecimo ab urbe diftâtê, multo ante Romam originem à Græcis habuifte uult Strabo, ÔC Virgilius earn à Tyburiio con-ditam facit,cuius frater Catilus nomê môti dederit propinquo.Fuitqt Tybur ex quinc^ ciuitatibus, quas facit Virgilius Æ.nca: arma fabricatîe, ubi Tybur appellat fuperbum: fie Seruius exponir,aut nobile, aut tjuia aliquâdo Tybui tini ä fenatu refpôfum accepe-tunt,quod efient luperbi.ubi eriam Virgiliusinfeptimo dicit fub Albunea,Seruius ex-
, D ponitAlbuneam alrum elle fontem inTyburtinis môtibus obaquçqualitatem,quæ in ipfo fonte eft, fie dicftum.SC Plinius Tyburtinum lapidé nô magisabipfo uocabuloRo mæ trito conftrucnda,ornanda, conferuandaep Roma iuuifle dicit conftare,quam eum «domniafortemidoneumcpfuifFe.SuntTyburi propinquaeingêtesadmirâdafqjruiny, cumaliorum pencinfinirorum magnificentiffimi opens aedificiorum, tumuillar quam Hadîianus imperator extruxitrde qua fie fcribir Elius Spartianus.Tyburtina uillam ml teædifi'cauit,ita ut in ea 6C prouinciarû amp;nbsp;locOrum celeberrima nomina poneret. caftera Strabonisuerbis paulo poftdicemus. ea ciuitasSimpliciû ponr.Romanum genutt, quâFedericus primus ina^erator Ro. Tlïeotonicus ab alijsTheotonicis aliquot annis prias fpoliatâ diruramcp reydifieauit.fupra earn ciuitatê montes funt ardui amp;nbsp;late' diffu-fi.inqbus fortifllmi olim habirauerôtÆquicoli,de quibus Virgiliusin feptimo Ænei-doSjHortida prçcipuécui gês aftuetacÿ multo Venatu nemorû duris Æquicola glebis, Armati terra exercent,fempen^ recentes Côuetftare iuuar prçdas flC uiuere rapto.Fue-luniuerôexprimis Latinorum populis.quiRomana repub.crcfcentedeletifunt.Nam tiuiiis lib. nonozpopulus Romanus bellûfîeo Æquis iulTic ; ad x L.oppida intra lx, dies
-ocr page 368-Jix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ LATINA
dies omnia opppugnando ceperunt,quorum plcrat^ diruta atçp inccnfa funt, nomentp Æquorum propé ad mtcrnecionê dektum. Primü ipfis in mónbus ad Anicnis finiftrâ eft oppidû, amœnis Vrfinorum Taliacoccîj comitS domibus ornatû, Vicus Varron« 'Vicus'Vdr« appelIatS/uperius Porcellaamp;CâtaIupum oppidula.Deindearduoinmoteriuus frigi' ronis. dus, quo fuperato alq item celfiores fupcrâdi funt môtes Apenniniiugis quâtûlibetab tiftimis côparandi, in quorû fummitate putei, ut fertur,plures: fed quos uiderimus duo extât tam alte excifî dcfofïîq;, ut deiedum bilibre faxum no prius référât cafus fui foni^ tum,quâ duo Virgiliani uertus débita fînt paufa pronuntiati: quæ quidê perforatisfucgt; dfiliç ÔC excauatis in imo môtibus, fiue à Martio aedile, fiue à Claudio imperatorc pcP ducendis Româ à lacu Fucino aquis,ne côclufus aer curfum aquae moraretur,fpiracuia fuerunt adbibita.Suetonius nanc^TranquillusClaudium prinripem dicit triginta milia feruorû undecim annis emittendo lacu Fucino,amp; aqua Româ perducenda tenuilTe. fugt; pra riuum frigid û reda eft Arceolum:fecus quod planities incipit,ut in ea môtiumfum* mitate gratiftima:in qua uetuftiftimifuerunt Carfeoli,de qua Liuius lib.decimo feribir, p codem anno Carfeolos colonia in agrum Æquicolorû dedult;fta.amp; lib.xx v i f. dicit câ fuifteunamduodeuigintt coloniarum,quæ Hannibale in Italia agente milites,amp;fpecu^ niam fenatui dare r ecufàueri3t.Deinccps funt Cclæ, Sculcula,amp; Peretû : unde in Talia* cotium eft defeenfus : quod nouinominis oppidum, fed populo diuittjfq? refertum nu* per maximum amifîtornamentum,IoanncmcardinalemTarentinumphilofophiæIitc rarumtÿ facrarum dogmatibus clariftimû.lamqi ad Marforum regionem eft peructum, auâ Hannibal fteut Liuius uigeftmo fecôdo fcribit,deuaftauit: amp;nbsp;iterûreuertêsaburbe
Loma.ftcut Liuq uigefimofexto habetur,per eius agrû iter fecitieai^ in regionc interijt Valeria ciuitas Bonifacq quarti pont.Ro.g cohortâte Focas imperator Panthéon Ro* ma in omnium Chrifti martyrum bafilicani permiftt côiecrari,patria:a' qua ciuitate pet Longobardorû tempora Marforum nome in Valeriâ eft conuerfum. Fuifte uerô Mar* fos urbem,â qua nomê regio accepit, Plinius ftc aftèrit: Gellianus autor eft lacu Fucino hauftum Marforum oppidum côditum a' Marfia duce Lidorû.Virgilius lib. v 11.Quin ö
Marubia uenit de gente facerdos : amp;nbsp;feruius exponit Medeâ, quâdo reliôisColchis iafonem fecuta eft ad Italiâ peruenifte, amp;nbsp;populos quofdam circa Fucinum ingentêla* cum habitâres,propter paludis magnitudinem docuifte remedia côtra ferpentes: quâ* quam alqMarubios à rege didos uolunuhicç populi Medeâ Angitiânominauer6t,co quod ferpentes fuis carminibus angeret.amp;f Pliniusifîmile amp;nbsp;in Iralia Marforû genus du rat,quos à Circæ ftlio ortos tradûi:amp; inde inefte eis uim naturalem earn : ÔC tamê omni* bus homtnibus côtra ferpêtes ineft uenenû, Ferunt idas faliua, ut feruentis aquæ cota* du fugere : quod fi in fauces penetrauerit,etiam mori,idc^ maxime humaniiciunioris! quâ ferpentum in ea regione frequentium, SC peritiæ ineâtationis Marforû opinioneffl çôfirmat Iulius Capitolinus,ubi uitam feribens Heliogabali imperatoris, dicit ferpêtts cum per Marficæ gentis incantationê collegifle.eofc^ fubito ante lucem,ut folct popu* lus ad ludos célébrés côuenire eftudifle,multof^ afflidos morfu aut fuga allifos.necfal fa aut fabulofa tenenda funt ea,quæ hic de ferpeniû incantationê funt fcripta.Propheta ft Dduidpro* nanqpDauidinPfalmo L V1 i.fic habet, Furor illis fecundumfimilitudinc ferpcntis.fi* fhtta. eut afpidis furdæ obturantis aures fuas,quæ nô exaudiet uocem incantantium ue* neficiincantationis fapiêter.amp; beatus Aurelius Auguftinus in didi pfaimi expofitione jfic feribinattende quid ibi dicatur ad fîmilitudinem,quid moneatur ad prohibitionê.Its ergo amp;hic data eft quçdam fimilitudo de Marfo:qui incantat,ut educat afpidêde tene* brola cauerna ucic^ in lucem uult educere. Ilia autem amando tenebras fuas, quibusfe tnuolutam occultât, dicitur quod cum exire nolucrit,recufans tamê audire illas uoces, quibus fe cogi fenrit, ail id it unam aurem terræ amp;nbsp;de cauda obturât alteram : atc^ ita uo* çes illas quantum poteft euitans nô exit ad incantantem.Liuius bellum feribens Italicû
•. lib. LXXii.quod quia à Marfisinchoauitdidum eft Marficum,inter populos,quiRo manisrebelIarûtenumeratMarrucinosamp;f Marfos.ôC lib.LXX v l.dicitMarfosaPin* na, Cçcilio Pinna lcgatisfuperatospaccpetqfteàSylla:bellScp hocidfelicitatisRo* mæ urbi attulit.quod M.Cicero in eo militas abominatus eft Romanorum ciuium enJ* delicates,ôlt; ad literarum ftudia fc côtulittunde fadum eft, ut Roma ingenium haberet,
-ocr page 369-i A T I N À.
A lt;3Uod fua tnagnitudineilli par èflèt.abcft à Taliacoccio Fucinus Mârforâïacus dccimo jnilliariOjamp;^ cditq in colle Âpenntnum uerfus eft Alba Marforû Romana coloniailîcut Lïuiiim dixïmusli'b, x.fcn'pfiflc: qui libro X x v i i.eam fuifledicit unam ex duode* uiginti colontjs.quæ Hannibalis têporum difficultate militiam detreôarût; camq Stra bo urbê.ut appellat,folam in Latina regione pro mediterranea fcripfit, quâ dicit excel-IbinmôtefîtamlacuiFucinoimminerepelagiûmilitudinemmagnitudinehabenti ,e3d lacu duiflos fuillè fontes aquæ Martiæ.qua potaret Roma.Nofc^ in Roma inftau-» rata oftêdimus Martiû in fuà Ædilitate introduxiffe aquâ eiusnornine appellatam,qug quidem aqua fupra omnes alias in11 odudîas probabatur.âf Plinius dicit luuencû amnê fupernatareFucinû,qui luuencus Rornâ ä Martio fît perdudîus. additcç alibi Plinius iri lacuFucino pifeem elle qui ocfîonis natet pennis.cum carteri onincs ubicp quaternisjâ-tummodo natêt. Alba uerô dicit Strabo,quia elFet natura loci ôdmunimêto arcis ualida Qpe Romanos praefîdq loco feruâdis in euftodia noxijs ufos fuiiîe.SC nos in Liuio inuc
B nimuslib, xx i i.Q.Fabium Maximum ConfulcmPaulinepotê aduerfusAllobrogad Ô^Bituitum Aruenorum regêféliciterpugnaflc,exBituiticj exercituoccifa C xx.milia, ipfumtç cùmadfatisfactendum fenaïui Romain profedîuscfîèt Albam euftodien-dum fuifle mifîum.circunftât lacû fandîi Apetitus fanefîi lonæ caftella,patcrnûqjTrâfa-cum,Gaianum,Auecianû,Mallianum oppida.SC comitatus titulo,acopibus praccipuS «ft CelanS noftrac hac parte Latinorû regionis limes.OmilTa uerô funt à nobis fupetius nulli prædidarû trium uiarum propinqua aliquot r aftella oppida.una tarnen eadêtç inmôtium regione Præneftc Tyburcp inter amp;' uicG Varronis ac Zinatianû fita, Rhoca Gauar5,Gapranica,quæ praeftâtilTimâ Romæ dédit familiâ Capranicêfem,in qua Paulus Archiepifcopus grauilTîmo Martini quintipont. Rom.teftimonio maximæin fuo fcculo prudêtiæ uir fuit. amp;nbsp;Dominicus Cardinalis fanefîæ Crucis frater fuus mulra ciui* lis pontificqcp iuris amp;nbsp;ftudiorum humanitatis dodlrtna, multacç prudentia nunc claret: cùm tarnen Angelus Afculanus epifeopusA Nicolaus Protonorarius nepos eifdê do-
C Ctrinisuirtutibufcp ornêtur.Dcinceps (uiitoppida,Guadagnolû,Polium,CafaCorbo-la, S.Gregon'us,Rocha Liticis didla. Sunt etiâ h is proxima oppida Cæcilianum, Sam-bufa.iSarracinefcû,Rocha Mu£ioru,Giranum,CeretH,Anticulu,Riuate,Afile,CiuitcF la Si Oltbanû.clahirimp ac prudêtilîimæ mulicris Fueuç Albç Marforû cominflTç Pro-Ipericardinalis Columnar,amp; fratrum genitricis dcliciç.poll Olibanum funt Pifcianû ô£ fanâus Vitus oppidum, fonte uno Lu is fîue Gauriani, que propinquum habet Clarû. Eilcß fuperius celfîs in mô tibus Sublacû.uel uti Plinius appellat Sublaqueû nobile op-pidum,lacui eiufdem.ôi tarnen prifei nominis imminês: redditqj utruncç fama celebra-tum béati Bencdiifli nô magis diutina conuerfatio ibi habita,quâ eius toto orbe nottlïl mum ibi ædificatûmagnifici operis monaiferiû. cernit uerô in dextera Anienis ripa ab ipfo fublaci lacu ad uicû uü}» V arronis incifus faxeo in môte dudus aquarû,quçformis partim co incifîs modo, pai rim altum defofîîs, partim fublimi fornice murolt;^ excitatis
_ Româquadragefîmomilliariouenibât. Sed inhaceadêLatinorûregiôc adprçdidlo-D tûdcclarationc Romanis in côfpedîu elfe dicit StraboTyburamp;Prçnefte,ôiTufculû.8d
Tybur quidë qua eft Heracliû habere Cataradê.quê facit Anio decides ex loco altiffî-tno in ptofundâ uallem,amp; per lucos iuxta ipfam urbê ubi incipiat efte nauigabilistinde digrediadmetallalapidisTyburtini.ôi eius quieft in Gabijs^qui etiâ dicit rubeustun-de plurima Romæ oga fabricata funt.De Prenefte dicit Virgilius in fcptimo,Ncc Præ-neftinæ fundator defuit urbis Cæculus. amp;nbsp;Phnius dicit Prçnefte dici, quia arbor prinus niulta fit eo in môte:eam uerô ciuitatê dicit Strabo habuifte infigne templum Fortunae a Sylla ædificatum, à quo putabatur oraculum. additc^ Plinius fîmulacrumid Fortunae adeo fideliter futfïeinaurarum, ut cralliftimæ inaurationes dicerentur Præncftinæ. Ôd alioloco de pauimêtis tra(ftans,dicit Lithoftratacoeptauereiam fub Sylla paruulis cer-te cruftis, quod in Fortunæ delubro Præncfte cœpit. Et ambas urbes Tybur ÔC Præne- fortune fteStrabodicitincadem montanaregioncconftitutasefle,feddiftarc inuicem ftadia ttinplum. centum.amp;Præncfte diftare ab urbe Roma etiam duplo, fed Tybur minustdicitcç à quibufdam Græcas efte ambas, atqs Præneftinam Poliftephanum uocari prtus. qua in patte Strabonem credideritn diuinaftc^cum poftit Ptsenefte nunc Poliftephanum dief, qua
-ocr page 370-3x4
quaciuftas eft Stephani CoIumnæ.Additq! Strabo,quahquâ utraq? munito fitlocopb B fitam,tarnen muninore praeneftû,quod urbis fummitaS monté habet excelfum,ôif rctto quidem à conrtnenti montana regione dorfum elatum, que no dubito efle monrcm,in Rochti Cttuda quo eft munitiflinia arx Rocha Cauarû ditfta: dictt quocp idé prætér Gtus Prænefti mu-ruwj. hitioné occultas foftàs undiq; fotatas ufqi in câpos efle, alias aqtiationis gratia, alias ob
latentesinüaflones,in quarû una obfeiTus Marius intertjt.Liuiusltbro lxxx v 1 i.fcii bit,Syila C.Marium cxercitu eius fufo deletocp ad Sa cri j ort â in oppidoPrencftc obfe* dit:amp;libro LXXXV11i.Præneftinosinermesoccidi iuiTit.Quâcrudelitatismaxime biftoriâ Lucanus in 11 .perftringit his uerbis, lam ^d apud fac ri cecidere cadaucra pot* tum.amp; infra,uidit Fortuna colonos Prçneftina fuos cuncftos fimul enfereceptoSjUnius populû pereuntis téporcmortis:Ô£; item Liuius infra,C.Marius PrarheftcobfeflusàLu cretio AfclIaSillanarû partium,cùm per cuniculum capcretfugam,amp;fentiretfeeuadcgt; rc no poflc, cû Thelcfio fugvc fuæ comité, utrinqî gladio côcurrerunt amp;nbsp;occifi font. Vfi autêfunt libérer Romani principes eo fecefluad animicurarumt^ relaxationétfed AU' relius Antonius imperator optimus ibi paru fortunatus fuit.Nam fcribit lüliusCapito-linus cum in fecelïu præneftino agenté,filium nomine Verum Carfaré feptennem ami-fi(re,qué non plus diebus quinc^ luxerit. Et Plinius De Mctallis traôâs fie habet,anno urbis CCCCCCLXXl.^dexCapitolinacædisincédio,caeterif4omnibusdelubrisCaius Marij filius Prgnefte detulerat,tredecim milia pondo auri fub eo titulo in triumpho tranftuht amp;nbsp;argent! fex.Ité ex reliqua omni uiéioria pridie tranftulerat auri pôdo quin-decim milia argent! pôdocentû quindecim milia.Profequitur ùerô Liuius lib.xxin. Prçneftinos milites miris laudibus,^d cùm apud Cannas infeliciflTimé pugnatû elTeau-dqflent,apud Cafilinûdiuertentesduriftimâin oppidoobfidionem,omniûmemorabi . lem fortiflîmé pertulerûnunde Senatufconfulto duplex ftipendiû amp;nbsp;quinquennij uaca tionem militiæ habuerût. Addit uerô unum Strabo ufu per ætatem noftrâ,6c fæpiusan-te'adis tcmporibuscôpertum;munitionem fcilicet.quçalqsciuitatibuscôduccrecon- . lueueritjPræneftinisfæpecalamitat! fuifle ob Romanorûfeditiones. deftigere enim il-lue eos,qu! tumultù fint ufi.hifue expugnatis fieri,ut etiâ Prçneftini urbem déférât cau-fa in eos translata.Quod enim fuprà eft dicftumihac de qua Strabo dicif,ratione faéluni uidetur,ut Sarræ Columnenfis téporibus Prçnefte fuerit defolatû. Et Pôcelletti àc Nicolai Fortebratg.aliorumcß urbi infeftorû receptione fatftS uidirnus.ut urbs obfefla ca-Verrellis ptacpfoloçquaret.Fluuiûeiusregionis Verreftim Strabo appellat:amp; addit in ea mon-fluMUi. tanaregioneipfarûurbiumaliuddorfum effe, quod inter tibias linquirAlgidû.amp;illud
quidem dorfum efle excelfum ufcp ad montem AlbanS. In quo dorfo fit Tufculum fi« urbs non inepte fabricata. Romanæ uerô naicenti reipub. hæc ürbs hinc infefta fuit, Mâlius Tufculanus gêner Tarquinio exul! focero auxiliû attulit, unde pugna ad Rcgil lum originé habuit.cui Romanus populus poft rebelliôes cum Latinis fatftas pepereiG ficut Liuius in V111.fcribit,Tufculan!s feruata ciuitas quam habebât,criméq3 rebdlio-nis à publica fraude in paucos autores uerfum.Et Plinius inter infignia fortunæ uarian-tis exempla ponitLucium Furtum Tufculanû. IsTufculanorfl Romanis rebellantiuni côful eodem quoc^ honore transfuga exornatus eft à populo Romano,qu! fôlus code antlo,quo fuerat hoftis Romae triûphauit ex his,quorû côful fuerat.Liuius lib.X x v !• acceffum Hannibalis ad urbem Româdeferibensdicit, per Anagninû agrumuenitin Lauicanûjinde Algido Tufculanû petit.nec receptus mœnibus infra Tuiculû dextror-fum Gabios defcédit.Côtinuat uerô fupraditftis Strabo Tufculû ornari infitionibus cit cum atc]^ acdifictjs,amp; ad earn maxime partem, quae eft uèrfus Româ. Tufeuli rtâni^ col-lem dicit elTe fœcundum aquif^abundanté,ôd paulatim multis in locis in altum attoIH, haberecç regiam magnificentiUÎmi apparatus,ÔC côtinua cfte loca,qup ad Albanûuer-gunt monté, eandé turn uirtuté, turn apparatû habétia. Deiheeps câpos efle,quorSaIi| - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adRomâattingunteiuffjfuburbia,altjadmare:haecfumpfimuspcnéadliterâcxStra-
bonc,de hac regione Columnenfi familiæ ante quadringétos annos,ficut nûc eft maio-ri ex parte fubieôîa.fitf quidéapud Praenefte montes peritiffîme'funtdefcriptiJedmino KordtijuSlii. ta nô ponit Strabo loca, qui illis in montibus fitâ Horatij Flacci poetæ uillâ omifit, ubi
fanât Ioannis in campo Horattj nunc appellât. Alia etiâ à Strabone omittuntur,quaeü tune
-ocr page 371-LATINA
A tinicremponsnoncrantjfdmusante quingcntosannosfuifle.Cauasem âfitudidas, ûiu^o^ ^ucm in caua fofla habent,nunc Odoardi Columns oppidö,Petrus Columna per fecû pidum^ di Pafchalis Romani potificis tempora pofledit paterna,ficut Pandulfus hoftian'us fcri ptortradit hæreditate:ficut etiâ tunc Prænefte Pullû ScPullanû, nunc dida Piliû QC Pa-lianum poffîdebant.quæ aût de Tufculanæ olim urbis collibus dicit, uera efle oftendût «iam nuncmonafteriû fandæ Maris de Gripta ferrata in uilla Ciceronis Tufculana ç* lt;lificatu,Ô6 marinô,acfuperiori edito in colle Roccha Papg Profperi cardinalis Colüin næoppida:circa qus duobus aut tribus à Tufculo millibus diftâtia agri fertih'tatê a-quarûabundantiâ uidemus eiïe maximam.régis aut magnifîcentiffîmi ut Strabo dicit apparatus fundamenta eiïe nô dubitamus,qus proximis pariter Gripts amp;nbsp;Marino lo* fis fornices è manu fados,cauerna^cç habere uidemus oppidi unius populû in habitation? amp;nbsp;quidêcômodâadmiiruraSiEft etiâ Tufculo propinquû olim LucullanûLucq Lucui li uilla,cui nûc dicit Frafcatû:ubi aquâ uifginê, qus nunc unica Româ perducif,
B tnucntam elfe conftat:Tufculanicp duce Rainone eorûtyranno Federiciimperatoris Barbarofls appellati coptjs coniundi populû Romanû clade maxima afFecerunt,qus Canncnfi cladi prope fimilis numero cçforum fuilTe dicitur, adeô utRoma poftmodS caput nunquâ attollere potueritunde fadû eft ut anno inde feptimo Romanus populus ipfam urbê tanta animorû ferocia demolitus fit,ut uix fundamentorû ueftigia nunc appareantsa uerô uetus QC prsclara olim urbs, nunc folo titulo ciuitas gentem Portiâ indeonundâ.Stf quod eft confequens illuftriflfimos Catones habuit dues,qus dtupoft pontificibus Romanis tribus,fcxto Benedido qui primû Henricû regem TheotonicS coronauit,Dccimonoq; loanne illius germano, amp;nbsp;feptimo Benedido utriufqp nepote örnatafuit.necaliâhabetaliquâpriftinæ felicitatis'amp;glorisparte,prsterquamquod cam titulo epifcopatus gubernat uir fummus GrscéLatinetp eruditiflfimus, amp;nbsp;fumma ptæditus cum bonitate,tum etiâ humanitate Biflàrion Græcorum cardinalis Nicenus, Bononiæ nunc amp;nbsp;exarchatus Rauennatis Apoftolics fedis legatus. De campis quos
C Strabo dicit aut ad urbem,aut ad mare pertinere,nimis uerum elfe uidemus, qd'fubur-btjs tune amp;nbsp;uillis habitatos nunc foils tedos ruinis ôd fyluis proprie magis campos ap-pellari poûê côftat.quû aût Albam Strabo à principio nominauerit,proximâilli Aritiâ ômifit,quânunc folo squatam tune urbê in uia Appia fuilfe fuprà oftendcmus.eft Al-bæMarinocç ^ximus Albanus lacus,emiftbrio cuius mirabili opéré fado licet tenues effluant aqus:origo nunc habetur amnis,qui apud locum cgdis apoftoli Paulilabês pa ludèad aquas Saluiasappellatâ efficit:eftcçis lacus de quouates Etrufeus ficut Liuius fefert prædixit,futurû ut fi emitteretur inde aqua Romani Veifs potirêtur.diftat ab Albano Aritiaeç pariter palTus circiter quatuor mille lacus,quê Suetonius Trâqutllus Ne worêfem appellat,ad quem dicit C.Csfarê uillam inchoafle quâ reliquerit imperfedâî cuius quid? lacus aqua mirabilis open's emilTorio edudaNumicû amnem efficit,quem apud Ardeâ in mare labi diximus. Ad eumtçlacum eft fitû oppidû Nemus appellatum. Seruius grâmaticus in feptimo Virgiltj uerlus hos exponens: Audtjt triuis longe la-eus,dicit Nemus appellari lucum haud lon^c ab Aritia.in quo lacus eft ubi fpeculû Dia næ dicitur. amp;nbsp;Nemorêfiitem oppidû ^ximeadiacetCinthianû quod a Cinthia quae Tiiuia nomen licet nunc corruptû habuit : hune uerô lacum Dianat fpcculû à maiorib. appellatû Romana re florente,eô fuilfe dignû nomine nullus mirabitur, qui præfentis temporis amœnitatê élus infpcxeriuuallem enim concauam duo in circuitu mille paC-fuscomplexam hic lacus dimidiâ obtinet:pars reliqua ubi Caium Caefarem ædes dixi/ mus inchoalîêjtunc ut uidet nemorofa fuit,à qua oppidum extans Nemus appellatum eft.Eat^ nunc arboribus frugiferis adeô pulcréeft confira, ut nulliin Italia quantumuis' éetiptionth cultilfimo confitionibus loco cedat.Quantû autë lacus ipfe maioribus fuerit gratus ma' gnum hoc tempore apparuit argumentû. Profper columna cardinalis patritiuscj Romanus cûNemorenfe illudCynthianumcß caftellû paterna poftideat hçreditaie aliquâ do audiuit Nemorenfes dicere,naues fuo in lacu binas elfe fubmcrfas,quæ nec adeo pu iresfint,utlacerataEfuniculosde induftriaalligatos,nec retiacafu implicitatradæîe-quannnec integrar fuis ipforû omnium incolarû uiribus queant extrahi r quare uir ipfe bonarS anium ftudtjs ÔC inprimis hiftorif deditiftîmus nec minus uetuftatis indagatoc
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e e curio-
-ocr page 372-LATINA ’
can'ofiffirnus qd magnænaucs paruo äfaltifllmis undi'qj circnndato montih.inlaciifi' B bj uolucrintnolFeanimu adiedt,noflerqj Leo Baptifta Albertusgeometianoftri te«i' poris egregius,qui De re ædiHcatoria elegâtiïfimos côpofuit hbros, ad id open's cü ua catus.Qui uafa uinaria multos colligata tn ordines ea ratione tn lacu dtfpofutt,ut detp-fis tanquâpontib.hincindependcreiitmachinæjquibusharpagoncferreodenfioribiis appenio rudenttbus,capta mordicus nauë fahrt peritiorcs lignarij attraherent.Et à Ge^ nua urbemarittmamcrcedeconduüi aderant, ptfcibus cp hominibusfîmtlioresnônul li.quorum partes fuerunt in lacus profundiora natando defcendere, quanta eßet n»' uts quamq; integra fentire,demiflbs funibus harpagoncsïn morfurn capturantcpp'' plicare:tandê capta ligatac^ ad proram nauis.quü integra no fequeret fradta ell,êt tius particula trahcntesharpagonescftfecuta.Spedïaculo fuit omnibus Romanaecuïip^ bilioris ingentj uiris,partjcula nauis,quâ hac ratione fabricatâ fuiflè apparet. Nao« talarice ligno,afreribüs ttium digitorücrafïitudine ccpaóa,bitumine extrinfecusdeli buta fuitiqcf bitumen ut etiam nuncapparcrcroccûpurpureumue cótexuit cótinuitqïg «elamen.ôf plumbeis defuper chartis fuperficies rota ab aqs imbribusq; nauê bituir.ô]) defenfura obtecHa eftzquas quidê Chartas clauicult no ut nûc alTolet ferrei : fed »net quêtes infixijita coprclTerut ut omis humor pcrpctuoarceret.lnteriornauispatsno ab imbribusmagisôt^ humore ab igné amp;nbsp;ferro fortiirimamhabuitdcfenüonê.nam curt argilla creta quicquidligneæfoliditafisnauêtntuscôpcgerar,3d digiti uniuscrafii^ tudinem tcGum delibutumq5 eifet,ferrum uchementi igné concoGuin liqueia/îumij fupcrinfudcrunttquoad digitiuniusôCalicubiduorôcrafiîtudinem fenfîrn diiatato.ts tundern magniiudinis fertea utita dixerim habuitnauis quantum laricea priusbabuc^ rat,amp; ferro infuper aÜa argiilæ accretæbitumatio,ucl ut olim ina.'dificijs appellabatur complaftratiofuperinfufaeft:obferuatumcçfuiiïè uidemus,utconcoGoliquefaâoqgt; ferro priufquârefrixilTet argilla cretaep ipfa eodem decoquenda calot e fuperindute cerent,quo ÔC fubftrata ÖC luperius deduGa argilla, unum ficut etiâ nunc funt côniixW fx latcritio ßi. ferro bitumen efficerentur.dumq; huic expifcandænaut omnisundifprt 0 fudat multitudOjfiftula: in fundo lacus inuentæ funt plumbcç,bicubitalcs longitudine, firmtlïima crafïitudine, quas mutuo morfuac compaginccombafiantes in quantuuis maxtmam longitudinem producerelicuit:earum ueio fingulis elegâtes infculptæfunf !tterae,autorein ut contjcimusnauis fuum TyberiumCacfarem Augulhim indicantes’ cenfuitep Léo Baptifta fonds copiofilTimilucidiffimiq^ ad Nemorenfe oppidum, fcatc font, tis aquas nunc molas côuoluentes multo ipfarum fiftularû ordine ad medium uf(]p
futfle perduêîa$,quæ ædibus inferuirent amplilTimis latifiîmiscp.quas nauib. prædiVb» fuperimpofitasfuiirctcnemus.PulcrûautcmôC pene'mirum elluidere clauosmaiottJ ameos,quibus cubitahbusnauis côftruêlaerat,ita intègres, ita politos,utnuperâfabd ferrarq incudibusextjfl'e uideant.Lucanus in tertio uiam ficut fupra diximus defcribês, qua C.Cçfar primû poft belli ciuilis initia Ropiam uenit.infrafcripios ponit uerfus,qu^ ad Albani quoep montis deferiptionem fatisfacerepoterunticôftabitcpCarfaredTerra cina fupra Arritiâ ad Cinthianû.inde ad montem Albanû ubi nunc caftrum eft Gandul n fum pcrucniire,quo de excclfo monteRomâ primûinfpexit. lamcç précipitesfupetS' uerat Anxuris arcestEt qua Pontinâ uia diuidit uda palude: Qua fublime Nemus Scy^ thicæ qua régna DianætQuacp iter eft Latqs ad fummâ faicibus Albâ. Excelfa derupe procul iam profpicit urbcm.amp;: dixit.Tc ne deum fedes non ullo Marte coadi Defenic re uiri,pro qua pugnabitur urbefVltimanûcreliqua eft nobis in hac Latinorfirégion« pars urbi Komæ Tybur Anienêt^ uerfus propinqua, oftijs Tyberinis unde incepimu* éregioneaducrfaiôi' ut eô unde nupcrdigreflifuimusrcuertamur.Piaeneftini métis rs G4niw«ttt«. dicib. Algido proximû eft Laurentq ColQnæ oppidûnûcGallicanû, qui utdiximuso^ G“!’*/. Itm Gabtj fuerunt uetuftifitmi:^s Liuius in primo dicit fraude Sextt Tarquinij captos»
Tarquinio patrc:êC Virgiliusin v r t.Qiiqiarua GabinçIunonts,ubiSeruiusexponit Gabtos diu in agris moratos tandê Gabios côdidifl'c: quamobrem Virgilius dixit aru» nonmœnia. Alibi tarnen Seruius fupcruerboNomcntû,amp; Gabios dicit ab Albanisrt Aiiiopu. gibus cas conditas fuilïè:öd paucis milib.indeabeft Anto fluuius,quê Viïgiliusdicitfri gidumt^ Anieneimhabetq^ origtncm àSublaco;de quo fettbit Plinius, Anto in monte ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trebano*
-ocr page 373-LATINA
3^7
ortuslacus tris amoenitatcnobilcs,quinomêdcdcrefublaqueodeferttn J yberim.Liuius fcribit Camiilû apud Anienc Gallos Roma redempta exeuntes truci «affe, ubi Mâlius torque detratfto Gallo Torquatus eft appcllatus. Is in uia Tiburtina poteiungit marmoreo maximis tn, quae habere folitus fuit ornamentis pene' ipoliato, Sue nunc Mamolum appellant.Hunc uero ponté Mammeam Alexandri Syri impera-torisRomanicerte' optimigénitrice Chriftianam mulicrem acdificaffeinGelafii fccun u* pontificis Romani rebus geftis inucnimus.Scd quis proxime' illi fubietftum Numêta næ uiae pontem conftruxeric nobis incertû eft, qui certiores fumus omnes tres Anicni ^perimpofitos pontes â Romanis fuifle deftrudfos quando urbe à Belifario inftaurata 1 otilxaduentûpauidiexpedfabant.Secûduscp eft uiçNumctanç pons fiCipfe licet integer ornamentis quae maxima habuit fpoliatus:demû tertius in uia Salaria extat à Nar fete eunucho duce præftantiflimo Oftrogothorum opprefforc,fîcut incifus illi marmo ïetitulusindicatædificatus.Adproximaq? Anienisoftiaquibus in Tyberim fertunfed « ultraipfumAnienêin Vmbria regioncfuifle contjcimus Fidenas urbemuetuftifïîmâ, ^^equa Suetonius Tranquillus in uita Tyberrj Cæfaris:Fidenis cafu uiginti hominû milia interierunt.Cui cladi flmilem Nero fæuiflîmus imperator fui imperij temporibus o-ptauit.Plinius etiam dicit in Fidenate agro iuxta urbem ciconiæ nec pullos nec nidu m faciunnamp;f alibi Romanos accepiffe lapides ad ftrudf urâ ex Fidenate agro circa urbem optimos.Et fuprà diximus Tyberim diuiderc agrû Veientem à Fidenate, mox Latium 9 Vaticano.dehaeVirgiliusin vi:urbêFidenam.EtLiuiuslibro 1 rii fcribit.Lcgatis K-omanorû à Fidenatibus occifis,quia ob remp.occifi erant, ftatuae in roftris pofitæ:ôd poft Fidenas in poteftatê redaeftas,eoq! colonos miflbs : quibus occifis Fidenates cum lt;lefeciffent à M.Æmilio didlatore uidfi ôt’ Fidenæ captæ ac defolatp funt.Facfta eft alicu bifuperioribus in locis mentio acceffus Hannibalis à Capua, tûc à Romanis obfefla Ôd triplici uallo circundata ad urbis Romae mœnia. Quare liber ordine uiam repetere qua isuenit.Liuiuslibro xxv i primùm dicitQ.FuluiumFlaccûcos.iterum Româ Han-C nibalem fccutum uia Appia:ôd Setiam Lanuuiumcp præmififfe,qui cômeatus in uia pa rarent exercitui fuo.Setiaqj QC Lanuuiu notiffimæ funt ôd fupraà nobis deferiptar. Han nibalê ucrô dicit præter Cales in agrû Sidicinû per Sueflulam Ahphanumep ôd Cafina-tem Interamniâac Fregellas ad Lirim uenifle:quae loca partim in ueteri Campania nûc tctralaboris didfa,partim in Samnitibus à nobis infrâ funt indicata.H^nnibal poftea Lî nanfmiflb agrû præfentis Latinç regionis attigit.Primo Frcgellanum,qui locus licet «ueritinSamnitibus,tn habuitagrum fuum inregioneLatinatôdnuncdicit pons Cor-üusîde quo Liuius in v i Hannibal infeftius perpopulato Fregellano agro propter inci fospôtes:ô^inolt;ftauo P.Plautio ProculoP.Cornelio Scapula coff Fregellas Colonia deduâa.Et infra : G. Petilius Diôator quû audiffl'et arcê Fregellanam ab Samnitibus
Tidente.
ViaiUnni* balit.
Pont coruut^
captam omiffo Bouiano ad Fregellas pergit. Vnde noóïurna Samnitû fuga fine certa* minercceptisFregcllis, pracfidioq;ualido impofitoin Campaniarcdqt.Ornataq!fuit FrcgellanacoloniaM.Sextilio,quêLiuiusdicit rcfpondiffe^iduodeuiginticolontjs, ‘ ’
D quæ milites prins denegatos amp;tributa dare promifcrunnfequiturcç Liuius in Hannitsa lisitinere.Poft Frufinatem Ferêtinatem ÔC Anagninum,quælocanunc parua nominis mutatione fada funt notififimatex Anagnino autê in Lauicanum uenit, quern loeû ma xima nominis mutatione fafla diximus V almontonem nunc appellari.Dicit enim Lt-usus peritifïîmèjHannibalem qui eflet in Lauicano agro mouiffe Algido, quia oppidS allud ficut nunc eft tunc etiâ Algido proximum ac prope contiguum erat:6i^ peruenific Tufculû ea fcilicet uia,qua nunc à Valmontono marinû fyluis petitur:amp;f quia fequit Li uius Hannibalem quum non effet Tufeuli mcenibus receptus.dextroi fum defeendiffe GabioSjCcrtiffimum nobis facit quod fuperiore diximus loco,Gabios fuiffe, qd* nunc eft oppidum Gallicanum.Quac autem fueritPupina quam poft Gabios accefferit igno GnUictinwn, ramus:quod plurimas ea regio habet oppidorum uillarumcpruinas à nemine habita-tas,prifca quarum nomina nullus nouit.Sed iam magno circuitu ab oftqs Tyberinis fe-eundum maris inferi littus ad Lirim fine Gaurianum:amp; inde per Marfos SC Mediterra-nea ad Anienem faefto adTyberim eftreditum. Quoin circuitu omnis regio olim Lati pa^ftue ut nunc dicitur Latium Campania maritima eft conclufa.
- i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ee 2 eegio
-ocr page 374-REGIO QVARTA, VHBRIA SIVE DVCA- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß
TVS SPOLETANVS.
H” ! ROLixiORES fuilfeuidemurtcrtia defcribendaLatmafcgione ! aliarum habendaratio poftulabat: 06 tarnen multopauciorajqiiamo-i portait,ccrtéquàm uoluiiremus,in(lladiximu3, quar plurahabeatlo^ cadLiiiio Virgilio Sif à uetuftiflimis fcriptoribus frequentataeaeteris Italiæregionibus.Scd cutn plus iacfîuræinea quamincactcrarumalp ________quafitfadluinjadeô ut nulla incultior populisqjinfrequentiormanfe' rit.breuitatemnoftramabinueniendiea quænonextent impolïîbilitate confolerour. quot;VittbrU. Ad quartameç regionem tranfeamus, earn prifeidixere Vmbriani,noUriducatumap^ pellant Spoletanum.ldq? ducatus nomen primo ab exarchis Italiac federn RauennæKgt; nentibus,ficut in Hiftorijs oftcndiinus inditum, earn babuit uim ut à militari confuetUquot; dine tracUum dignitatem nunc referat,quç poft regiam eft fuprema.Qiiantis uero olina p ■ ■ ' polluerintuiribusVmbri,hincmaxime'apparet,quodLiuiusin ixfcribit: Vmbrife urbem Romani oppugnaturos minatifuerunt:quamlatos autem fines liæc regio olint babuit,bine maxime'conftar,quod Plinius dicitfextam regionem Vmbriam complex^ agrumqj Gallicum circa Ariminum.Et cam Galliae Vmbrorum gentem Italiæaniiquif fimamexiftimarijtreccntaqjeorum oppidaaTbufeisquando Etruriam cepcruntde.' bellatafuifte.Sabinosetiam uidemusfuiHein Vmbriscomprebenfos, Qi Vmbriam ad fuperumufqi nunc Adriaticummarepertinuiflebineconftat,quod Trogus Qi magis aperte' Plinius dicunt interijfle in Vmbris Spinam urbem Dciphicis thefaurisdaram,a ijiomede îcdificatam,quac oftio Padi fibi proximo dedit Spineticum nomen:amp;Rauégt; nam cui proxima fuerit Spina,cuiuf(ÿ minis ea fitaedificata, Sabinorum oppidum fuifi
*; • fe Valerius Martialispoetafic docet, Mollis in arquorea quæ creuit Spina Rauenna. fineiumbrU, fsjos itaqiquum VmbriæfinesLatiofinitimifucrint,huiusnoftræregionis quaconfue
tudinisinucteratænccelfitasducatum Spoletanûappellarecocgitfines conftituemustö ApenninumàTyberis fonte fuperiusin Etruria indicato ufqjad Anienisfluutjetiam apud urbem notilfimi finiftram ripam,6lt;;Tyberim quoufq; eum Anio illabitur.Prißi* Pra/ofe«»». nbsp;nbsp;Apennino ad finiftram Tyberis partem defcendentibus.obuia funtoppidaPratolP
num Qi mons Dolius : cxindeunico à Tybcri milliario abeft oppidum, fandi fepukri Burgus appellatum,mœnibus arcibusqj quatuor munitillimum, quas Guido de Petr» mala epifeop^us ôfdominus Aretinus fuperiori feculo cxtruxit.Nullum uetuftatis Ijgnö .r.a .?lt; co in loco efte infpeximus Qi tarnen C.P!intj nepotis epiftolam Icgentes, in qua uillam
fuam ad radices Apennini Qi prope Tyberim amnem defcribit, theatralem ficut ipftdi lt;it montium in circuitu pofitoi urn afpe(fium,boc in loco efie deprehedimus, ut in eitis tiillae minis primadilt;fti oppidi fundamenta fuift'e iada credamus.Ornatur autemnunc id oppidum Malatcfta Cataneo lureconfultilfimo, quern non inagis Camertinonini, cUi præeftecclefia,quàm uitæintegritas fandimoniaqt confpicuumreddunt.Infra Tifttnum. Tyberim eftTifernum.Ciuiias caftellidilt;fta,quae nuncciue ornaturpræftantiffimoNl jj
colao Vitellio equeftris ordinis,qucm ftudia humanitatis Qi motes ingenui apud qu« turn Eugenium pontificem praeftantillimum imbibiti darum reddüt. Ab ealt;^ urbePH' nius maior in Naturali biftoria dicit Tyberim ratibus Romam ufcp nauigabilem fuiTe. Incipit coin loco Tyberis quam longe ab Apennino recedere, ut quanto magisurbl Romæ appropinquamus,eo magis noftræ regionis diftantia amnem ipfum montcni(Ç Buÿtbiitm. intercedat.diftatq^i à Tiferno uiginti milia palTus Eugubium ciuitas ad Apennini radi
ces fita.qua: uetufta Romanac ecclefiae iuris à Federico gubernatur comiiemontb Fe-retri,quem rei militari cum gloria deditum literac Qi prudentia plurimum ornant.Supr» Eugubium caftella funt ßrancba,deindeScbigia, quo tramitefacillimus eft peruiâo* ■ lim Flaminiam Apennini in Romandiolam tranfitus-EtàSchigia fecundum Apcnn^
ni latera banc ingredienii prouinciam obuium fit Coftaciarium Eugubini agri oppidu dcinceps cft figillum Perufinorum : inter quae duo oppida fluuius oritur Cbiefius, qd inter Eugubinos Aiïifînatestj montes delapfus fertur fub Cannaria oppido in pro-ximum amnem Tinium,fîue ut nunc dicitur Topinium. Poft fignum eft Fofîatuin arduo in Apennini colle caftellum.Et quarto indq milliario abeft V allidum, cui Gual-
-ocr page 375-VM B R I A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51^
A. dum dl cunt: quod oppidum in ciuitatis à Longobardis fubicdîo in campo excifar locS fuitacdificatum:paruus(^ tcrrcnsa Vallidobreuicurfulabitur in Chicfium rper cuius Vallidim. amnisalueumucnientibus Ancona Picenicjircgioncper foHatum Vallidumtpqui ex Fabriano traicccrunt Apcnninum iter eft Pcrufiam.Et medio itinercCaG callalda op-pidQ arduo in colle Chiafio imminendeinceps in Planellû uicum campis adiacentê nia continuatur quoufcp ad Patullorum flueuallisCippi Oue faniSi Ioannis uicu pontibus Tyberis tranfmittitur.Poft Vallidum recederc ab Apennino oppida incipiunr,prnnalt;.^ cftNuccriaciuitasfognomine Afphatenia uetuftinominisrdequa Limns : cot. proie- Nucerüi, óusadNuceriam Alphateniam oppugnando addeditionê fubegi'neftfp ad Peniüain nemnuncTopinum pofita, iecundûcuiusalueumingenrescerrtunfui mnkslictneda oiaolim Flaminia iacÔæ.lturi^ iliac duodecimo millian'o Fulgineû,per qua is amn s de fulgineum, fluitciuitatè,quaefuffelt;fîafuitforo Flaminq uetuftæurbiàLongobaidispropînquo in loco ad annûnuncfcptingentefîmufunditus cxcifç. Fuifletnlegimus uetuQistempori
B bus alios in Vmbris Fulginates ab hoc loco remotiifimos, qui apud Tudertinos habi-taireuidentur,eosq: crediderim ad banc inhabitandâ urbê noua populariter cômigraf-fe.Ornata uerô fuit Fulginei ciuiras,pairum noftrorS memoria,Gentili medico im lecii licclebcrrimo.Eftapud Fulgineûplanities totius Vmbriae amplilfima pariter Sf amoe nilfima.in qua funt quinto ad Fulgineidexterämilliario Pelhu ut appellat PliniuszSCut nuncdicitur Speliö uetulli nominis oppidS. Deinde pari pene fpatio AfiiOa ai duo in colle fita,ciuitas uetuftilfiina pafluö tria milia à Chiefiorecedcns.Serapbicoq^ Fiâcilco cuius feruat reliquias ciue âf cius templo omnium Italiæ aîdificq magmficentia celeber limoornatiflima qua Propertius poeta Axim appellat, innuitqj conftruendoeiusur-bismuro confilium attulille liisuerfibus.Scandentiscp axis cöfuigiruei ftccmuros,Mu rusabingenionotiorilletuo.TenniusfiueTopinusamnisquumad Cannarfam oppidum Chiefio iuncflus eft.fuu amittit nomentôi^ deinceps Cbieflus appcilatus Berronio oppidoalibcrtatediu feruatainfigniadfiniftramreliôoapudTorfanumoppidûlabit inTyberim,ncc ullo Tyberis præter NarêAnienemc^ maiore augetur fluuio.Ad altei â ueroChiafiipartemulrafunt Perufini agri oppida, quoru Frada T\beri eftcótigua:3C «ntcriuseft Montoniû ßraccio rei bellicæ præltantilfimo duceillultratumjà quo Brac-cianorum fedâ fadlionemqj habuimus,in qua magna? per æratem noftram celebritatts ^iieruntNicolaus Piccininus.â^ poftea Frâcifeus filius.fuitc^ pariter Nicolaus Braccio cxStellalororenepos.Superfunretiâ Carolus Braccq Ô^Iacobus NicolaiPicciniintî-l^iquoruillcaliquasjhic magnas in Venetorum exercitu copias ducunt.maximo exin-deprelfi oncre,quod paterna: uirtutis potentiæ eorum utercp exemplar ad imiratto-* nem propofitum habeat.Supra Fulgineum ad fîniftram arduo in colle, qui tarnen longe Apennino abeft, Triuium eft:cuius oppidi amp;nbsp;fitus nomen factunt ut eredam hûc eflèlocQ.dcquofcribitSeruiusin expofitiôe Virgilq fuperuerbo.oliuifere'p Mituilç. DiciteihhæcTreuiapofteadida eft.quâ modo Trebulâdicunt.de qua Martialis.Hu-tnida qua gelidas fubmittit T rebula uallesîEt uiridis cancri menfib.alget ager.Et quidê hocTriuiumeft nûcualde oliuiferum, ôi in Sabinorum uetuftishnibusfiium.ficutMi tuftasfuiflelcribit Virgilius.éregioneautem Triuq amœnoincoîlcFakum eftoppi- P-deum. dum,haud quaquam uetufti nominis,fed populo frequentatum.Ad coHistçillius radi- MeKaitùt, ces in uia olim Flaminiaeft Meuania,dequaLiuiusin iXrDeciuscos.maguis itinerib. adMeuaniam ubitumcopiæ Vmbrorûerant perrexit:fuircp id oppidumciueornatû Propertio Aurelio,qui de ie ipfo feribit ad Tullû libro Monobiblo, ucl ut Nonio Mar cello placet libro Elegiarum.Proxima fuppofitos, côtingens Vmbria campos Me ge-nuitterrisfertilis ubenbus.Idemq^ in Elegiarum quarto, Vmbria tenotis antiqua Pena tibusedit,Mentior,an patriæ tangirur ora tuae:Q_uanebulofa cauo irrorat Meuania câ pOjEtlacus æftiuis intepet Vmber aquis. Scandentiscç axis:5C cætera. poftquam uerà Ptopentj teftimonium defeipfo attulimus,alium Vmbria: poetam dare uolumusigno tænobisficutamp;ipfiPropertio fuirpatriæ.namin eodem Ele^iarû H 11 fie dicir. Vtno ft ris tumefatfia fuperbiat V mbria libris, Vmbria Ro.patria Callimacbi : ôc Lucanus in primo-.Eftquitaurifcrisqua feMeuania campis Explicat,audaces ruereincertamina rurmas.phnitiei item quam hoc in loco ampliillmani elle diximus poft Triuium immî
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cc 3 netSpo-
-ocr page 376-o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V.- M R t A
Spotó«». net Spoktum,quam ciui'tatcm Liuius libro uigefimo Coloniam â Romaft/s dediifHaf^ ß fuiirefcnbitjamp;libro XX11 HanntbalemdicitpoftTrafumeni pugna rcdokinerepcï Vmbnam ufcp ad Spoletum perucnifTeunde cû depopulato agro urbcm adorfus elkj cxpugnarc cum magna cædc fuorum repulfum,coniedantem ex uniuscoloniæ baud profpere tcntatac uiribus,quanta moles Romanæ urbi's eflef.tn agrum Picenû coue«» fecxercitum.SC libro xxi 111 idem Liuiusprodigiaunius tempeftatis enumcrans,naf rat Spoleti nunc ex muliere uirum faôum.Eufcbius autem dicit McliOiimSpoletanut» grammaticum infignem Spoleti natum fuifle. Martialis«^ poeta uinum laudans fpoklt; tinum fic dicit:De Spoletinis quæfunt cariofa lacunis Malueris quam fi mufta Falern’ bibas.Et nos hiftoriarum X11 oftendimus Theodericum regem primu Gottlioru Sp^ lctiamplilBmasardificafleaedcs:0f alios qui fucceflerunt Gotthos deftruxifleSpolettf moenibus euerfis,quam Narfes eunuchusreßcicurauit.Eaciuitas,ubi (tante Romanas reipublicaî felicitate theatrum fuit, arcem habet omnium Italiac munitiffimam, qi*® aedificiorû pulcritudinc nuperrime' oj natiffima eft reddita. Nuccriæ ciuitati,ß^ prætcp ß labenti Tennio flue Topino amni,ac Fulginco Treuio Ö(f Spoleto adiaccntatqiimnii' nent colles montescp altiffimi,pluribus tarnen uallibus torretibusqj inter fe diu»ü,ut ampliffima quam defcripfimus planitieSpolctanaualle appellataad Apenninumina^ gna fitdiftantia.caftcllis.oppidis.ciuitatibus uicis uillis etiamuetufti nominis habita ta,qua: altera pene regio,fed mótofiffima po(fit appcllari.Primum bis in montib.fuptæ Fulgineum eÀ Caput aquæ caftellQ à fcaturiêtc ibi celeherrimo fonte didum, qui (ons Coihi/lcndHr, amncm cfficitbreui curfu Tcnium adau^entem.Supra eft collis Floridus, item caftcll« iacuiadiaccs parum amplo,amp;caftelliiplius nomineappellato, quem paruulusriuulus propeFulgineum exonérât in Topinum .imminente^ unditç Iacui montes altifllmi,’'* quibus Santftæ notoriæ notius eft oppidö Camertinis fubietftum. Et per colle Floridît jturad artftiffima Apcnninic!auftra:per quaeSerauallis appcllataCamerinumpethnt ciuitas uetuftiffima in Piceno à nobis poft hac deferibenda. quanquâ Serauallis prima domus tc(ftum habet,cuius anterior pars inVmbros,in Picentes pofterior aquâ pluuia dimittit.Subeft colli in quo Triuium cfle diximus perlucidus fons, tantam fubito cüO' mens aquâ,ut intra ftadij unius curfum effîciat fiuuium, qui infra Fulgineum labiturif
Üiluimtff. Topinû.Eftuerô is amnis Clitumnus:dc quo Virgilius in Georgicis : Hincalbi Chiö^ ne greges 8C maxima tauri Vitftima fa:pe tuo perfufi flumine facro, Romanos ad tcpla deum duxere triumphos. QcP uerô Virgilius fupradidtis in uerfibus innuit,Plinius dik fufé feribiceam oram tauros gignere omnium Italiæmaximos,in quis plurimi fint albtî ûnde Lucanus fuprà oftendit Meuaniam fecus quamClitumnuslabitur in Topinô eik in campis tduriferis:amp;f Propertius item poft fuperius ab co feripta de Meuania additjEf pccus amp;: niueos abluit unda boues .Triuiû inter amp;nbsp;Spoletû multa funt Spoleiinorfîca* fiel la quoufcp montes arduos penetrantes Ceretum ÔC fubiedlum illi Ponté oppida inquot; ueniunnquorum primû infamis quæftus populo frequentatur,quod omnem peneEn-ropam illi peragrantes,diuerfis ad fallendes homincs fuac miferiæ famitç rcligiofi ’ben . ius inftituti prætcnfis coloribus,ftipem mendicando petunt,amp; diuitias inde multas ac-cumulant:amp;eo ufqjgentis illiuscelfit infamia,utquemadmoduàgnatoneadulatore gnatonici,fic ab bac gente importuni inucrecundiqj petitorcs Ceretani ubicp per Italia uocitentur.quæ ignominia per Italos pene omnes ne Europam alios ducatus Spole tani incolas per Jtaliâ inquinet,publico Romani pontificis editflo inbibitum eft Cereta
Pontitt» ’uis,nc ultra menfeni iniulFu praetorû domo abfint.Pontani uerô licet à Ceretro origine ducant,aliquot uiros per ætatênoftram doflilfimos habuerunf,inter quos Ludouicus lurcconlultorum côfultilfimus fuinôt^ ex eadem cognatione ac profeluone Paulus Ro ma: côfiftorialis aduocatus celeber babetur.Magnat etiain indob's pr«Tedilt;ftæ fuccrefeit pontanæ genti adolefcês Iouianus,qui iambico ucrfu feribendis clegijs affiduo dcdl tusftudioPropcrtij ÔCCallimacbi contribubû,autuiçiinOuidtj,aut quêmagisimitat
Ponrop. Catulb VeronenGs laudibus refpofurus uidct.Pontê oppidû à ponte diôum Narêibi propc fluuium lungentcpraetcrgreffi adfextûmilliariûinueniuntCalfiamnouinoffli' nis oppidû,fed populo frequens aclibertate côfpicuûtqd’fluuius attingit Coruus,apud altiffimum
-ocr page 377-V M B R r A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35t
A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regionis monte,qui 8C ipfo coruus appellat oriundus, in Narcm fluuiuni
defluens:cuius caßclli iuriTdidionis poflefïîonisq? caufa Nur- Tnport(j«w. ^nibpoletinttÿ crudeliflima inter fe proxitnis têporibus prælia cômifcninf,in quib.ca^ ptifuperaticj côcertatoris fanguiniôC uitae nullus pepercit. Septimo à Cafita milliario nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
ätduos inter montes,uallibus tn cû amplis tum ctiâamccnis diftin(fîos,eitNurfia urbs üctiiHa,quâLi(j,u5 lib. xxx dicit dedilTe milites Publio Scipioni armada clalïè quant
Aphricam duxit; paruuscp iilius mcenia attingcns torrêtulus medio inter Caffîam QC ^arê^tracfiu iliabit Coruum amncm. Vetuftû uerô à icriptoribiis celebratQ eii Nurfiæ S,Benelt;iiâi(tt ^omê,quod quidê oppidum libertate, fèd inprimis beato Bencdido monachorum pa *te alutnno clariffîmû,priorem tempore Bcncdicfèo fummô genuit uirû Qiiintum Ser-*onurn nulli Romanorû dueum uirtute fecundum. Seruius grâmaticus in Virgiltj ex-pofitioneubiucrbafuntqiiosfrigidamifitNurfia:fjcdicit. Ciuitasfrigidarcuera, aut ^ertçuenenofa nocens,nâ ubiq; in côcionibus fuis Gracchi Nurlînos fceleraros appcl-laucrunt.Seruius uerô uidet fitueiusoppidi ignoraffetnâcppoeta excellêtifllmus qui omnia amp;nbsp;inprimis hiftoriâ ac kaliæregiones peritius noflet Seruius, frigiclam dixii Nurfiam, non quia fceleratos fcelcrati Gracchi Nurfînos iudicaucrint eflc,fed quia al-liffimisfrigidiffimiscß Nurfia môtibus cingeref.quod enim ip fê docet eff'edîus, Nurfia 8’gnituiros, quota qui infcrioris uident elfe côditionis, non magis perité amp;nbsp;induftric aratrS Si ligones fine fibulâ Si forfîces $ reip. ad quem fedent clauû traélare nouerunn ^dignioriin ciuium cœtu multos uidimus,plures audiuimus literis ornatinimos,qua^
habet ætas noftra BenedicflS Reguardatû, qui origine ficut Si nomê référés in beat» Bcnedidi progcniê,utr eft nô magis philofophiæ Si phyficæ quib.clarct artibus,^ prit dentia Si côfilio excellês.Nurfinû multas gignere rapas Martialis fie indicat: Nurlinas poteris parcius elle rapas.E(i fupra Cafïiâ decimo milliario Coniftà noüi nominis oppi d5,fed populo ut in montofilTimis frequêtifïimû.Et hæc quidê in ea mont iû parte,quaé Spoletûéregiôcrefpicit.citraNarê Viflfiûeft uetuftinominisoppidûuigintipaiîùunt
C ™dibusà CeretOjfiC fub ipfis pené Apennini iugis remotû. Vififii mœnia abluit Nar flu utus de quo Virg.Sulphurea Nar albusaqu3,ortGfuijfupcriori in Apêniniiugo habest «ftamnisipfiusorigo earationememorabilis,quâficut à maioribus tradiuidemus 9^ uisipfauerbifignificanfons geminus fluuiûinchoâs ex duobus manat orifîcqs,rtatiû a-nimaliscuiuipiâ fpeciêin faxofi montis capiteimitâtibus. Ad hâc Naris ripa defcëden t«s quum Cerctû Pótöc^ oppida prartergrefïi funt.Schizinû inueniût oppidû fex à Spo kto milibus femotû,ubi Sublicius pons Narê iunges iter Spoleto ad monte Leone op pidûCaiïîam(ç Si LeonelTam ac ad caftella circiter odlo monafterij Ferêtili praebct.El »nferius Narê pariter iungit pons iapideus ad oppidû Haronêu'nfrà quod oppidum flu *J tus Nar V elini amnis lacus»^ cafu mirabili adaugetur. Is amnis Vehnus in Apennino binoshabetfontes.primaremotiorêc^apudoppidumciuiraremRegalem appellatû, Si altéra apud Interdocbum oppidumzdelapfuscp ad ciuitatê Reatinâ Velinus interfegt; catpcnèmediâ.dequaLiuiuslib. xxvi.aducniû Annibalis adurbemRomâdcfcrigt; jj bcns,Caclium dicit fcriptorêiter ab Reate ôi Cutiltjs ordiri.Ea ciuitas ficut reôé opina riuidcor VefpafianumgenuitâôTitumacDomitiartumfilios imperatores Ro.quan-doquidê uicus Phennc,à quo ipfi duxere originê.non folum inReatino agro fedReat» propinquScft.Dicittn Suetonius à quo hæcfumpfimus Phêneuicum modicû in Sant nio eflè,ficut iurc optimo Reatina ciuitas eft ponenda:quç Thomâ nunc habet Morro num eloquentia Si fingulari memoria pr3editû.Progre(rus paruo ab Reate fpatio V eli nusamnisémultisriuulis Si fontibus, quorû unum Neptunini appellatû dicit Plinius* alto acqj alto exoriri Velinû facit lacum, nunc à Pedeluci propinquo oppido uocitatm Pnusuerô cp inlacû tot colligant aquæ paludes efficiût,in quibus tantûmodo fcripfit inadmtrandis Cicero ungulas iumentorû indurari.In eo aut lacu Icaliæ umbilicum efte* M.Varronêfcripfifleretert Plinius. Deciditaûteo ex lacu in Narêidem fluurus altaru vmhiîitM pc:in quo exitu faxû crefcerc dicit Pli. SonitOq; facit is fluuîj in Narê amncm caius,Qui itlt;üue, decimo exaudit milliario:quum tn eundê ob cafum fumus afeendat perpetuus, aercm in fublimeobnubilansiSC fpumâs quum in fundû cadit aqua fcintillas exilire facit, quæ apudiflieramniâfçxto diftantêmilharto confpiciuntur.Virgifius infeptimo: Eft locus
ee 4 Hclperi«
-ocr page 378-331 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V M B R I Ä
Hefpcn'x medio fub mohtibus altis Nobih's,8C fama mukis memoratus in oris, Anfaft 6 öi ua’JcSjdenfis hunc frondibus atrS Vrgct utröcp latus nemoris,mcdiotç fragofis Dat fonitu faxis dC toto ucrticc torrens: Htc fpecus horrêdû, ÔC fæui fpiracula ditis Môftran , tut,Tuptoi^ ingens Acberonteuorago Peftiferas a périt f auces.amp;cptcra.Scruius fie poninHunc mediû Italiar cofmographi dicunt.Eft aût in latere Câpaniæ èC Appuliar iu xta VenuGû ubi Hirpini funt,amp; habet aquas fulphureas. ideô grauiores quia ambit fyl uis.ideo ibi dicit aditusinferorâ,qgt; grauis odor iuxta accedêces necat, adeo ut uiâimæ quot;nbsp;citcahunclocûnôitnmolarent,iedodoreperirêtadaquâapplicatæ:hoceratgcnuslû tationis.Sciendû eft tn Varronê enumerare,quot loca in kalia funt eiufmodi:undeDo natu* dicit,Lucaniæ efle qui deferibit locus à poeta,fluuiû qui Calor uocat.quod adeo no procedit,quia cum Italiæ medio fub mô tibus akis,hoc nifi ad totâ kaliam referas no procedit, ôd fi no eft in uallc Italiæ montofa .Nam in hoc loca montes penitus nô funh Seruius aût cuius font prædida uerba,nô minus à me Donatus ab eo reprehendi po teft,quia iuxta Venufium non eft Italiæ medium,fed in hoclacu Velino, ficutà Marco Varrone habet. Et licet Venufii locus nobilis fit amp;nbsp;habeat circa uallcs faneftas. f fertf les,tn non habet mirabilem fertilitatê, quam hic habuit Velinus quâdo à principio fuit cxiccatus, Nâipfeidem Seruiusuerba Virgilqalio in loco exponensRofearura Veil ni dicit lacus iuxta agrû qui Rofulanus uocatur. Varro tamê dicit lacum hunca quoda Confule in Nare fluuio deriuatâ,poft quod tanta eft côfecuta fertilitas, ut pcrticæ lon^ giiudinem altitudo fuperaret herbarû. quin etiâ per diem quantum demptû elTet tan tô pernodêcrcfcebat.undcPliniuslib.v 111 Cæfar Vopifeus quum caufam apud Cêfo' res ageretjCâpos Rofiæ dixit Italiæ fumen efle.in quibus perticas pridie defedû grame operiret. Dicit ergo notanter Virgiliö fîgnifîcafle hancfoli fertilitatê per uerbum An fanêli, quod ipfe Seruius exponit omni ex parte fandhStf quum cætera côgruât,mediâ Italiæ,altitudo montiû,cafus fluuij Sôlacus qui fpeciem præ fe ferat ipiraculorû fæui df tis,elfe hunc Vclini cafum in Narem locum Italie medio à Virgilio deferiptS oflendut.
Inferrfmwrf. Interamnia eft prima inordincfuperiorepoftSpolctff,ciuitas uetufta,quâLiuiiislibro Ö uigefimofeptirao dicit unâ fuifte ex colonfjs Romanis duodeuiginti, quæ difficillimis per Annibalts præfentiâ Romani populi rebus militiam QC collationemtnbutorûde* tradauerunt : Cuius prata dicit Piinius quater in anno irrigua fecari nbsp;non irrigua ter.
quod Naris illam circumcuniis uicinitas effîcere uidet. Ornatur ca ciuiras loanne Ma^ cincollo cameræ Apoftolicæ auditore.lcgû ac bonarum artium ftudqs decorato.Prius uerô ad Naris fluentaukeriusprofèquamur: omiftà fecund um Tyberim repetamus.
Df'rufa. poftçiJÎ amn/s Chiefius in Tyberim eft delapfus primû adiacet hauJ procul Tyberiop Awierw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dirurapopulofrequêtatum.DeincepsAmcriaciuitasuetuftifïîma.natn Marcus
Cicero, ficutrefert Plinius, eâ ante Perfei bellum annisnongentis lxxi i i i.côditant ^didir.Vir^ilius in BucolicisiAmerina retinacula. amp;nbsp;Seruius exponit, Virgas quibus uites ligant,quæ uirgæ abundant circa Ameriam: fuitcç Rofcio olim ornata ciue, que Marcus Cicero parricidijaccufatumcôtra Syllæ dominantis potentiam défendit.p2' tremethRofeq hominemlocupleteni amp;nbsp;bonum,fedmagis^parefieterga filiumui'H dementem clam occiderunt quidam.fîliuscj per occafionem diieordiarum quafi patet lîæ cædis autor ab hifdem interfetftoribus aceufabat. præda ad Chryfogonum quendâ Lucij Syllæ fatellitem redibatnemine itaep ob Sylîç metum audente defenfionem fu*“ pere,innocentem bonumep adoleicentem défendit Cicero,qui in Syllano exercitu mP litauerat.Fuitcç poftca Rofeius tantæ in hiftrionia excellentiæ, ut Cicero amp;nbsp;cæterifio' rentillîmæ illius ætatis uiri recitantem fedulô audirent:qui adeo dodus fuit, ut librum Ttwerfw». fcrjpfciitj'n quohiftrioniameloqucntiæcôparauit.InteriuseftTudertum ciuitas uetit fta,lîue ut Plinus appellat Tuder tertio Martino pôt.Ro.ciueornata,cuimultafubWt oppida caftella Tyberis ripas SCcolles montescj adiacentes complentia,fed minime digna quæ defcribendo fingulariter profequamur. Proxime uerô iliis atep etiam Inter/ Nrfmw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;médius intereffet Nar eft S. Gerainus præflans in regione oppidum. Abeft
Interamnia fexto milliario à Narnia arduo in colle fita à profluenti Nare dida,quamLi uius Plinius NequinûfuilTedidam affirmant: una coloniarum quæ Annibale Italie premente,militiâ collationetn tributorum detredauetût ; ia cuius agro dicit Flimus
-ocr page 379-V MB R î Ä,
Ä ftripfiflcïn admirandts Cicerone terra eiïc,ex qua ficcftatelutum fiât, imbre puluis. de quaMartialisiicdicir, Narnia fulphureo quâ gurgitecandidusamnis Circuit, ancipiti ^ixadeundaiugo.Quæ pontehabuitfupcibifïimioperis nûcdirutû,de quo Martialis: Sediâparcemthinec abutereNarnia Qjiinto: Perpetuo liceat fietibi pôte frui.Ea ciui tasueiHftiflima,ciuili diuiiione alias per ætatê noftrâm,fcd rrtagis rnagisi^ proximo te-porclacerata, horredas fuorû mortes uidit.quæ Gattamelatâ genuit clarilfimû belli du âorê.amp;nuncBerrardum habet Spoletinmn epifeopum ciuilis 5^ pontificij Iuris excel hntiacelebcrrimû.Scptimo inde abeft milliario in uia item Flaminia Ocriculum uctu^ ftinominis oppidû,ultra quod Sabinæ fines Tyberim aitingût. Liuius in nono.’Ocric« hnifponfîoncin amicitiâ accepti.Ófin xxii dicitFabiûDicftarorêuiaFlamiriia proie lt;5îumobuiâCôfuh'exercitui(^,quum ad Tyberim circa Ocriculum confpcxifict,agmê uiatorëmj[îfic,qui nunciaret ut lineliiftoribus ad Diiftatorêueniret.Igitur à Vclino la-curepetentesomnem exueteri Vmbrianobisreliqii3regionem,eaquæipium VelinS 6 amp;Rcatinâ urbem,Tyberini Anienê flumina ad lacû Marforû interiacent explicemus.
Ocrictdu^^
Maximus aüt is eft môtium amp;nbsp;cam porum globus, amp;nbsp;quem nee incolæ fatis norunt, in quo muka fuerunt prii ci uocabuli loca, quæ præfeniibus conferri nequcuntuum quia interieruntquædâ:tum quia incôprehenlibilismutatio in alfjs eftfacfta. Erant aüt olim haecomniaSabinæloca regionis omniû Italiæ uetuftilïïmæ. Nam uidernus Virgilium diccre ante inditû nomen Italiæ Oenotros i 11 â coluilFe. Oenotriam fuifie coftat Sabi norumtradûiquoddocetScruiusin v 11 luperuerbo Oenotriatellus.RomanosctiS origine habuifiè 3 Sabinis per raptum mulicrû côftat. Vnde eft quod dicit Vii gilius.in parte eft data Roma Sabinis, fit faeftum inter Romulû ÔC TitûTatium feedus per quod '•recepti font in urbê Sabini, ea lege ut in omnibus efient ciues Romani, ntfi in ferendis ftiffragqs.Nâ magiftratus nô creabât. Dicimus ergo fuifle in Sabinorum môtibus, qui nuncReate amp;nbsp;inter fabinâ præfentis têporis regioncm altiifimi cernuntur.Tetrirç hor tentis rupes montêcp Seuerû fiC Cafperiâ ae Forulos ciuitates. Fucrût etiâ Arcades ge* .C nus à Palante profe(ft5,qui regem Euandrum comités funt iecutûSiC Imcla fluuius. His generatim ditftis notiora particulariter explicemus. Primü eft à Velini in Nare caiu Sa binos noftri têporis petëtibus colles Scipionis oppidû populo frequentatu. Poft mós Bonus ôi^Teranû caftella fluuiolo propinqua,qui nûc nomine carês Imela luit ex môri bus oriSdus,quos Vergilius fupra docuitcalui Velini in Narêimminere,ô(f inter Ocii culûacMalianû cadens inTyberim. Ab ipfo autê Imelæortu apud Pedelucû montes incipiunt, g finiftra ciuitate Reatina perpetuo in meridiê curfu côtinuati femperq; cre-■ftenteSjôd ^lôgeab Apenninorecedens Æquicolorûolim nûcTaliacotii monttbus proxime adhærent,Tyburfp ferunt.quos quidê môtes fi uetuftiora quærimus Arcades incolueruntjfit' tetricæ horrentis rupes monsep ohm Seuerus, mons S. Ioannis nunc ÔC mós niger dicunf.Supracj eos dextrorfum eft oppidulû Caputfarfari ditftum, quod eo
Veüni colltii
lêporis mediam diuidit.lmelæ aurem finiftrorfum eft piopmquû V illæ nunc oppidum Vacunna appellatS» cutus meminit Horanus ad Ariftium : Hsec tibi di^iabam poft fa-num putre Vacunnæ.Acronq? exponit Vacunnam apud Sabinos plurimum culiâ.qui dâMineruâ:altj Dianam putaueruncnonnulli Vencrem.Scd Varro rcrumdiuinarum primo uidoriam cffe ait, quod ea maxime hi gaudent qui fapientiæ uacant. ImcJæ uerô dcxtrorfùmimminet Mallianûciuili cultuhabitatû nbsp;nbsp;primariû hoc tempore regionts
Sabinacoppidü. Poft arduû monte in quo Mallianû eft defcendentes in Sabinæ mcdi-îerraneauallêinucniuntjUtinmontofaregioncamplam : in qua Imelæftuuio proxima «ftS.Rîariæ fandi«^ Eutimi ecclefia Sabinæ rcgionis epifcopi : cui dextrorfum adiacct . . oppidum Turres pro Curibus uetuftiftîmis Numç Pompilq patria appellatum.Beatus «ni Gregorius in Rcgiftro fcribit Gratiofo epifcopo Nomêtanotcurâ gubernationêcp S.Eutimieccleftae Curium in Sabinorum territorio conftitutæ tibi prouidimus cômit*
t«ndâ,L Nomentûnanqîregioni Sabinæ ad banc urbi R.omæcontcrminâ parte contt îïoinentunf. bet.quâurbê Seneca epiftola quinta fupra cêtefimadicitaerem habere infalubrê,unde rune penitus derclidîa eft.Mattialis autê Cocus poeta.quum uillam ibi poflederit earn i^penumetQ Uudat. Nomentana meû tibi dat uindemia Bacchum. Si te quintus emat . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;commodiotÂ
-ocr page 380-554 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V M B R I A
cómodiorabibas.Et de rofa tradans fie babet:Scu tu Peftanis genita es,fêuTyburisgt;lt;f ® uis : Scu rubuit tellus Thufcula flore tuo : Seu Praeneftino te uillica legit in horto : Seiï modo Câpani gloria run's eris.PuIcrior ut noftro uideare corona Sabino:De tano te putet eUe meo.NomêtStp ciue ornatû fuit præftâti Crefcêtio, dignitaié Cow larêËugenij iii ôfquintidccimiloânispôtificûRomanorumtêporibus,omniumU’“ mus refumere,ac aliquâdiu retinerc eft aufus. habuittç pro arce Hadriani mole ab ip*® poflea caftrû Crefcêtîj appellatâ.Supra Cures finiftrorfum in môtib.funt caflella Stron conum,mos Caluus ôd S. Petrus.inferius ad dexterâ Cotanellû, Rocha antiqua ra fecus quâ torrens labit Calentinus breui curfu in Tybrim cadens.Cotanellum etiam Se Rochâ antiquâ fupereminent colles ardui.ultra quos Buccinianû eft oppidum S.P^ tri.Inter Calentinû etiâ 8C MallianS oppidû funt caftella, Collis uetus,Stemiliana,Fura num,Cabinianû. trànfmiflbcp Calêtino caftellQ eft in colle Poggiû Mirret6:cui torrenquot; tulusadiacetRiuusfolisdidius. uidetep iseflè quêHoratius in primo epiftolaröfic«^^quot; fcribit:Me quotiesreficit gelidus Digentia Riuus:Quê Mâdela bibit, rugofus frigore r paguSjQuid fendre putas,quid credis amice prccarifamp;^ Acron cxponinMâdelapagU* in Sabinis ubi riuus Digêda.fupracp eius riui fonte dextrorfum eftMotopolis oppid^» publica cuius areainnatuferrei coloris obdurû fternit faxS.dedit uero Montopolis ma gnu huius feculi Sabinis ornametS Petru Odum,qui grâmaticus Romæ celeber Naf(gt; P p nianâ Flaccianâi^fimullnomicarminûgencrefacultatêfacilitatcàeftnadus.Sequit liriarutf . nbsp;nbsp;nbsp;Tybcrim Farfariamnis oftium,fuit($isfluuiusprifcis têporibus FarfarficFabarisap
pelIatus.Nam Seruius dicit Fabarim efle fluui5,qui per Sabinos rrâfiens ScFarfarusdi' cit:unde Plautus diftîpabo te tSquâ folia Farfari.Ouidius ucrô;Et amœnæ Farfarisunquot; dætprout certé nunc etiâ funt amœniftimæ. lôgilTimo cm traêlu poft^ Farfarus motd reliquit per plana labit culta opacis undiç^ teêîus arboribus.qua quidê in amœniflim^ planitie,monafteriû,ipri fluuio dextrorfum imminet amplilTimQ Farfenfe appcllatS/J Poggi«« op, ffella ad decê polfidcns,quorö primû Fara diêlû colli impofitû eft monafterio imtnine
ti.Et il li dextrorfum adiacet oppidû Poggiû Curtefii à Curtefio amne fubtus dclabcnte G uocatû.quê quidê fluuiû Allia prifeo nomine dtêîû fuifle côftat. Farfenfi etiâ monafte^ rio dextrorfum imminet Nerula oppidû nobile.Supcrius funt Scandrilia,Tophia,moj S.Mariæ,Fraxum,Poggiû,Donadeum,Salixanfl,Poggiû Maiani.haecuerôuallis qua Farfarus efficit tam multis habitatâ caftellis illa elle uidet,in quaHoratius uillam habU it.Môtes enim quos àPedeluco Tybur ufcp côtinuari oftendimus: hacfolaualle inter* rumpunt : Horatius adQuintû:Scribctur tibi forma loquaciter 6C fitus agri : Continul montes ni diflbdent opaca Vaile,fed ut ueniês dextrû latus afpiciat fol,Lacu0 difcedéi cürru fugiente uaporet.Têperiêlaudes:quid fi rubicûdabenigni Corna uepres.ô^prnquot; na ferât:a quercus ôi. ilex Multa fruge pecus, multa dominû iuuet umbra. Scribit etiâ Horatius in primo carminû de codé fie. Velox amœnû fæpe Ludetilcm Mutât Lycçn Faunus:amp; igneâ Défendit aeftatê capellis Vflt;j meis pluuiosœ uentos: Et Acronexpn nit Lucretilê efle monté in Sabinistex eacß uilla uinû fuit uile.ficut in frigidrsloctsnafcj uidemus.quod Horatius Mœcenatimifit cû his uerfibus: Vile potabis modicisSabinû fl Cantaris Græca quod ego ipfe tefta Conditû leui,datus in theatro Cû tibi plaufus.Erat etiâ in huius utllæ agro fylua,de qua Horatius carminum item primo fie feribit : Nancy me fylua lupus in Sabina,Dum meâ canto lalagen, ultra Terminû curis uagor expe* ditusFugit inermem. fuitqj Horatio tam grata haec uilla ut carminum tertio fcribanc^ ualle permutem Sabina diuitias operofiores. SC infra eiufdê uillæ fontem fie laudat.O fons Blandufiæ Splendidior uitro, Dulci dignemero nô fine floribus Cras donabeni haedo.amp;infràcTeflagrâsatroxhoracaniculç Nefcittâgere.tufrigusamabileFeffisuo mere tauris Præbes 6C pecori uago.Fies nobilium tu quoep fontiû.Me dicente cauisint pofitâ ilicê Saxis.unde loquaces Lymphae defiliunt tuac: Vt nô fit mirandû fi Hotautw ad hâc ueniens uillâ, fîdem amico fefellit ficut his uerfibus. Quinqj dies tibi pollicitui me rure futurum,Sextile totum mendax defideror. Sequunt ad Ty berim fluutj Curte* fi» fiue aliac oftiatubi Sabinae regionis olim finis erat amp;nbsp;Cruftumq incipiebanttquoruffl Vfitntet populorumlocorûcjappellationê Pliniusferibit x vi.aburbe Roma millliario poft
Sabinos inchoaire.ôc: V eiétes ab ipfis Cruftuminis èregiôe pofîüs ibi fuilfe diuifos.un
-ocr page 381-¥ r CEN V M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;355
A ^^Monsrèfundiis Vrfinæ, Palûbana Sabdlac famiîiarûuibi's Romæpatnthrum op^ FKJautinrcgioneopukndinmamCtuliumertjsannumeranda crunt.Aîliauerôfluui-Usclhdequo Viigiiius. Quostçfecansinfauftunïinterfluù Allianomê.ôfScruiusex- . , ponit. Alliafluuius baud logé ab urbeeft,iuxta quem Galli ßreno ducexvCaIen.Au guftidcleto Rornanorum cxercitu,poftndie deleuerunt urbcm, Quam Hiftoriam Li' uius in lèxto diftufénarrat.undedies ilia Allicnfis diéîa prae cæteris omnib. ncfafta ièin Pfr eftliabita.Fidenæ debinc delcribendx inter montérotundû Anienêtp Ôc 7'yberini fiderme, fucrunt.De quibiis in Latina regione,5lt; in Etruria Veos defcribcntes, quoru Colonia ’^l’âtabiindediximus.Ornata fuit Sabina regio Landone Romano pôtificc,cuius patri atnignoramus .PoftquâagerSabinusCrultumenuscç cufluuio Alliamonteqîrotun*-^opoft tergum eft reliélus, Annio fluuius tertio à Roma milliario fertur in Tyberim.
REGIO Q^VINTA, PICENVM SIVE JMARCHlÀ
ANCONITANA, ______ '
I AMpcrucntumcfladfinesomnes ducatus Spolcttni, Anniot^ fluuiusnostraxeratadlocainLatinorôpartibusà Strabone Plimocç enumerata. Quare pedem referenrcsad piopinquam contcrminanK]^ ’^cgioncm tranfeamus:quar olim Picenum diéta,nunc efi Marcbia An picenum'^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conitana,quum tarnen aliquâdo prius fuerit appel kit a Marcbia Firma
na. Nâ in geftis rebus feptimiGregorij pontificis Romani in concilio ^teranenfi legimus Robertum Guifcardum,quia Marcbia occupalFet Firmanam fuif leexcômunicatum.Piccni fines funt a feptenthone Apenninus, eum à ducatu Spoleta rioutoftendimus diuidens, ab oriente præfertim hyemab Humus oltm Ifaurus nunC Foliadiéius.Ameridiefuper3mare.pon: fluuius Troentus Alculum prærerlabens.Lt-Uiuslib.XX I r Annibalis progreirusdefcribcns,poitinfliélam ad lacum Trafumenum populo Ro.cladem.dicit eum uenilTe in agrum Piccnum,non copia fol um omnis gene Crisinigumabundantemfedrefertumpraeda.Et Pli.fcribitPicentes quondâuberrimte multitudinis trecenta fexaginta milia in reipublicæ deditionem ucnere à Sabinis oiti» Quom.uerô focialis belli incentoreSjUt primi Marfis incentonb. focij fuilFcnt, in eos à Romanis crudeliter elt fæuitû.Ltuius lib. xx 11 r : C. Terentio procos.negotiû datum win Piceno agro côquifitionémiiitumbaberet.Etltb.xxv 11 Claudij Neronis Cols* adfJuium Salinatoré CoC aduerfus Hafdrubalem ituri deferibens irer cû dteit flexific inPicenum.Martialis attribuit rcrum triS proprietaté Piceno bis uerfibustHæc quæ Pi cenisuenit fubdudîa trapetisjnehoat atep cadé finit oliua dapes. Et alibi. Ptcentina Ce rcsniueo ficncéiarc crefeit: Vt leuis arrepta fpôgia turget aqua.ltem alibi. Filia Picene ucnio lucanica porcæ,Pultibus bine niueis grata corona datur. Libet uerô ab orientait parte Piccni,fiue Marcbiæ Anconitanæ delcriptioné inciperc. Ifaurus amnis folia nûc ^°**‘* ' didus ex Apênino ad Co tulum arcé ortû habens Pifauri ciuitatis uetuftæ mœnia attiti
V gir,ubi portum fed tenue rarô maioribus nauigijs apertum facit : earn ciuitaté qi penes liaurutn fit nomen nadam à Romanis conditâ fuilTe confiât. Liuius etiâ lib.x xx i x* eâàRomanis lîmul cum Mutina Parma coloniâ dedudâ fcrtbit.Scribit Eufebius de temporibus Acium tragoediarû fcriptoré.natum parentibus liber tints Pilaurû inter co lonos luifie dcdudum,ôil fundd Accianûfuilîeiuxta PifaurfijCredimusqj fuilfe ubi nûc corruptædicif Farnazanu.Pifaurû urbem nos à Totila defirudâ ä ßelifariocp inftaura-tamin Hifiorijs ofiendimus. Quæ fuperiori feculo principem nada elf ptæftâtê Mala tcftâPandulphifiliûlitens moribusep ornatiflfjmü,qui natos tres ôf unica inter rariffî-mas dariffimasqs numerandä mulierê genuit Paulam, Mantuanorum præfentis têpogt; risprincipûgenitricé.Primumfupra PifaurûadIfaurifineFoliæ liniftrâ ripam oppida elt Môs abhatis, é regione cuius oppidi Idafpis torrens Ifauro iungit, quod poeta Lu* canus nouitubi dicit : EtiuudusIdafpis Ifauro. Sunttç multa interIdafpim âf Ifaurnm Pifaurêfis Vrbinati.s agrorS oppida,quorû Môs fabrorum notius babet. editiiïimo autêintcrfluminaipfa monte Vrbinum efiuetufiinominisciuitas, cuius inter ueteres vrbinunii primûmcminitCorneliusTacitus Vitelliêfibello: Pli. diett Vrbinatescognomine Wethaurêlês.lNoscp in quinto Fhrtoriarö oftedimusßelifanü, quia fons ia ciuitateper . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æftatis
-ocr page 382-aeftads caumata aruerat,ciaitatc i'pfa per incolarS deditionem fuifle podtS. fuît ea urbs B diu à Mótis ferctri comitibus Romana ecdcfia gubernata, prout etiam nunc gub«* nat idê Federicus, cui fupra diximus Eugubium elFe fubditum.Habet uero nóc ipfa d' uitas Scraphinum iuris öC bonarum artium dodrina ornaiiirimum confiftorialêinK® ArgHltt. mana curia aduocatum.fupra Pifaurum ad finiftrum oppida funt qua plura,fed notiora fanum» mons Barocius,€C Nuuolaria:inter quac torrens labitur Argilla nomê à limo quem au
tum Si temcê habet nalt;fla,Fani fortunæ mœnia attingens.quæ maritima ciuitas ÔC ipia Romanos habuit coditoresùTotiJaq; Gcut Pifaurû deftruÂafuir, Si à Belifarioinftati rata. Abfunt tertio à Fano Fortunæ milliario Meihauri fluutj oftia. Ad dexteram cuius parte intus eft Forum Sempronîj ciuitas uetufta,uia: imminens Flammincac,quâ Fede-’ ricus idêFeretranus nbsp;Romana ecclefia nunc gubernat. Eft uerô is Methaurus amnis
ueiox à Lucano appellatus,clade Hafdrubalis per Liuij Salinatoris Claudtjcç Ncrcnis Cofs.RomanorGuitftoriâlib.Liuq xxvir copiofe'narratâclarus. quemadfiniftrafflp tertio fupraForû Sempronîj milliario fluuiusillabitCâdianus:finiftra in cuius ripa Flamineæ,quâ Auguftus Ocftauianus ab urbe Roma Ariminum ufcj ftrauit, pars uint mirabili Si fumptuofifïîmo opéré fada : quod duriilimi faxi môs quingentis excifusin logitudinem paflîbusiterpracbuitcurribus.SCnefubiedus amnis rapidum' currêsuix corroderet fundamêta, murus ab aquis in fummam uiâ quadrato lapide pluribuslocis tn fublime excitatus illâ fuftentat. Sed maiori opera impenfacß faxum filiceam habens duritiêjducentis ut teneo paftibus longitudine,amp;odo altitudine perforatum,curribiH Item fadum eft peruium,cuià forma aduqj Forulo eft appellatio:docet(j tituluslixcris cubitalibus in frÓte excifus T.VefpafianSamp;f nó Odauianü Auguftum, qui uiam ftra^ Herat Flamineâ.id Foruli opus fieri curafte. Is Candianus torrente audus uno ad dextc râ habet Aqualaneam uicum tabernis hofpitatorqs frequêtatum. Et paulo fupra habet Monté falconcm:fuprà uerô ad ftniftrâ Calltj ciuitatis mœnia abluit Câdianus, Si fup^ rius eft Candianû oppidum ab co fluuio appellatû.quod tarnen ex Luceolis oppidi uc^ (J tufti propinquo Ioco,quà ex uia Flaminia Eugubiû eftiter à Lôgobardis excifi, ruims ædifîcatû fuifte.nô dubito.Efttç Luceolis locus ad que libro Hiftoriarû feptimo oftêdi mus Narfetê eunuchû caftra habuifîè,quâdo mors Totilæ fibi fuit nuntiata. Etlib. diximus Eleuteriû Italiæ exarchum ab Eraclio tmperatorc conftitutum,quia ufus pem dia ad impcriû afpiraret ab exercitu Rauennate apud Luceolim intcrfedum.Supra lO' rumSempronqplusminusodauopaflîiûmilliario, Methaurusamnis Firmianim«' nia abluit oppidi Vrbinati5,iuxta quod môs eft Hafdrubalis nomê habens.amp;f cura dU' cêibi fuperatû fuifte,ô(^ côftans inregionefama eft, ÔC nos Liutj Patauini libris attente iedis certiflima deprehcndimus côiedura.Interius uerô ad Methauri fupcriora dientes planitiê inueniut fpeciofiffimâ: in qua primum eft oppidum à Methauro pen^ in infulâ circundatû.quod Guilielmus Durandi Carnotenfis decanus pôtificij iuris fO' fultiftimusfpeculieiusdodrinælibriautor,cum Martini 111 i.Pon.Ro.nuniiusamp;R® mandiolæ thefaurarius efiet à fundamentis ædifîcauit, Si à fuo nomine Caftrû Durons appellauit. Quinto inde milliario abcft S. Angeli in uado oppidum mercatoribus ifC' quentatû.Etproximé Apcnnino Mcrcatellum,fuperiuseç Amola caftellum adApeO' nini tramité pofitû,quà inEtruriam àRomandioIa difficili afcêfu itur. Earn uero régi® né à Federico Feretrano pofleflam,quæ Maflà trabaria appcllatur, Romanam ccdcha cuiusiuriu eft ficuocaftè conftat, quia ex ipfis Apennini iugis immenfae magnifudiniî abiegnae trabes Româ in ædium Bafilicarumeç ftruduram portari confueuertnt,prout ctiâ nunc portant .unde uidetur hac ratione Plinium non abfurde' fcripfiffe quod fupr» rctuIimus:TybcrimamnéàTifernohincApenninoappropinquantcm tuilfe Roman» ratibus nauigabilem, prout certe' nunc eft quando imbribus adeô intumuit,uî daufurai cius cogédis ad molédina aquis ubitÿ in alueo ialt;ftae,omnino prohibere ncqueant.bot ctiâ in montibus qui Methaurum inter Si Ifaurum ac Apenninû Maftæ immincntTra-' bariæ Carola oppidû,ôC minora aliquot cafteIla:Rafpagata,MiraldclIa, Sorbedullum, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S.Martinus,Brafticaria,Belfortc Campus,Turris foflàti.Paganicum.Pcrlôpotentisoquot;
VWdwii. Vbaldinorû domintj reliquiae,quas Otftauianus poffidet Vbaldinus patregenituî Bernardino,cuius adolefcétis egregie dodi humanitas ac modeftia grauitatecôdiui^ prudential
-ocr page 383-357
PMcntiacÿ feniIi'jUt altcrû in ipfo expedemus îoanncm Accionis praauS,qui patrum noftrorûmemoria,utroruin fui feculi arma tracfîantiu facilèpnnceps, amp;nbsp;tarnen prüden tifljmus grauiiïîmuscp eft habitus.Poft Methaurûfluuium in Adriaticilittore fcquitur Ccfanus torrens:ad cuius finiftram intus eft Mondofum,Ö!f inde Mondauium,SC fupra S.Laurentius oppidum VgoneornatumdoHwnofamiliaeMontis uetuIijquiuitaÓifrao ribus dignitatem magts dccorat abbatialem ab ea dccus accipiant.Et interius ad Çegt; fanifontemPerguIa oppidum,quod nuperliabuit Angehrm rei bellicae gloria darum, y. r, M’fafluuiuspoft torrentê Cefanûprimus marei’Iabit ad SenænuncSenogalliaemœ- pJ-auh nia urbis uetuftiflimæ à Gallis quondâ Scnonibus babitate.qui urbe capta,dircpta,in- senogaUM. cenfa,acaurorcdempta,poftmodû à Romanis duce Camillo adinternecionêfuerûtcç nuncfolo æquata, in cuius fuperborû olim moenium partis ambitu arces funt per-tenuesduaf,quæàSigifmundo Malatcftacûfano Fortunæ ac Arimino 4) Romana ec^ Jefiagubernantur. Sunt ucrô multa interius circa Mifam amncoppida èc caftella, quo tumnotiora mons Boddij,Corinaltû amp;nbsp;Rocha,cuius nomen fæpc in ætatis noftræ Hi-ftorijs inuenit.Et paulo fuperius augetur Mifa Sentino amne ad Saxiferrati mœnia de- ' labente,cuiusoppidi nomen fæpe per ora uirûuolitarefacitBarroluslurecôfultorum fupcrion's feculi excdlentillîmus. Habet uerônunc id oppidum Alexandru theologie acphilofophia.SC Nicolaû Perottûeloquentia ornatiiîimos.Sentinus amnisuctuftum tctinet nomen, fccus que fecundo fupra Saxumferratû ftadio Sentina urbs fuit uetufta: in cuius agro Liuius lib.x.præliû fcribit pracclarum fuifte geftum, in quo Fabio Maximo Dccio Cofs.ab VmbriSjEtrufcis,Gallis,ôf Samnitibus c3 Ro.pugnatum eft.amp;Dc ciusfiliusgcnitorisDecijexcmplo deuotishoftiötelisobrutusinterijt, RomaniqjuF -doriapotiti.peditum quadraginta milia trecenros triginta,equitum lexmiliadehofti-businterfecerunt : Samnitiumqj agmen cum fuga prolapfi per agrum Pelignurrt fuge-rentcircunuentS à Pelignis eft.ex milibus quinqj ad mille cæfi.eitqj id pratlium,in quo quumftrudæacies undicp ft^rent, cerua fugienslupQ cmoniibusexada percampum inter duasacies difcurrit. inde diuifæ feræ ceruaad Gallos lupus ad Romanos curium deflex/t.lupo data eft inter ordines uia. cerua Galli côfîxere. Tû ex antefignanis Roma nus milesdllac fuga inquirdiinc uidîor Martius lupus integer intalt;ftus gcti? rtds Mar næ côditoris noftri admonuit.ex Sentinæ urbis ä Lôgobardis deftrucftç ruinis Saxû-ferratUjSc pariter fexto ab inde milliario Fabrianû oppida fuerût ä principio inchoata. Qnû ucrô habet Scntinus in Apennino ad tramitem, unde FofTatum Vmbriæ oppidS îft acceffus-poft Senogalliâ prima inueniunt in littore flu.Efini oftia,ad quae arx eft mu nitifïîma Anconitanorû præfidio cuftodita.Intus ad eundem fluuium lui nominis eft ci uitas Elis â: ipfa uetusrSC interius ac fub primis Apennini collibus frequens opificibus Fabrianû,quod nobiliffimû totius Piceni fiue Marchiar oppidû,Sentinæ urbis uetuft« ibi ad fex mille palTus uicinæ excidio ædificatû per ætatem noftram Gêtilem habuit pi-âorumfuifeculi celeberrimumJneoqtfamilianobilisElauelenfiumuirifimuIpueri et infantes,in quibusßaptifta literis ornabat,ciuium conlpirationedum facrisin Bafilica interelfent.ad intcrnecionê funt caefifortunatû ucrô eft prçfenti anno ficut ô^proximo fuit Fabrianû Romanaecuriæ CO ducftæpræfentia , unde multas diuitias maxima eu di- quot;nbsp;quot;nbsp;gnitateaccumulantulitq; ipfius oppidi fors ut adulterini pôtifîcis reliquiaf peftiferi do-gmatis in eofuerint punitæ, quod quidê memorabilc facinus non ab re cenfuimus refc rendû.Quum Joânes x x i i.pont.Ro. Ludouici Bauart adulterini imperatoris impor-lt;unitatiacinfolentiæcoftantcrrefifterct,ueniensRomâipfeBauarus quendam Petru iCoIudj de Corbario Reatinæ diœcefis minora ordinis in Antipapa^fanari curauit : nbsp;Annpafxt.
miferfadæ defceletftioni quum effet afeenfus anticardinalcs creauit, côplicibusin uefania impictatet^ fua coaôlis ,p uiribus eft conatus feindere dei ecclefiæ unitatc.SC tarnen interim loâna Matthçi filia de Corbario repetij t in iudicio cundê maritû fuum,qui fccum annis quincp phufquâ ad fratres minores inhabilis confugiflet, matrimonialiter fueratçopulatus,fuit(^ per epifeopû feruato iuris ordine in Petrü fentêtia redinrcgrâdi O’atrimQntjpromulgata.Sed quum Petrus ipfeinidolû ,pphanatusà Bonifacio comi-lePifano captus Sc ad Romanum pont. Auinionem perduôlus effet,ibidem inearcerts pedorcobijt. ISçc tamê femper poftea defuerunt illius ult;çfani*e fedatores Fraticelli de Frttticeili,
......... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bfondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff opinionc
-ocr page 384-358 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P ï C E N V «
B4rilotum.
locutbere.
J/Utbtlica.
Cimfm moM. Z4onf income.
Â/Kona.
opinione uulgarit^r appclïati, afferentes nee loannë xx I ( nee ejuep/S iilius fiicwff^ß rê iure ölt;fordine creatum effe pontificem: qttod ma!5 adeö diffufum cft,ut in ffluhis mM gnisqj ltahæciuitacibus,atq3 per oram Graeciar praefertim in Attienarum urbis reüqufjs multi ha(f}cnus fintinuenti Romanispontificibusearn ob fatuitatêanimis ÔCc5u?tici* lis elâ initis aduerrantes.Quanquâ ma gts luxus ÔC Jibidinis fequi oblcôlamc nta uidcrt' iur,cj? tuns pontifier) quxrere fundamenta.Nam pratter ffupra ôi adukeria.quæ pafiin» unuîquifq) abditis in locis,fiC ad hoc occulté paratis comittunt^alind publiciseorum e| remonijs taie fit fcelus.uocatg Sgt;C de indufiria feduéïæ fpeciofiores quæ(y,ucl uiduf,UP* uirgines,uel matronæ.quum in antra noélu côuenerint.facerdotes Si clerici eius code in anti O claufijdiutnasquidem laudes ad fîdem à fimplicibns cöparandäexrttii Chriftianolegüt,cätitant,immurmurant,quibusnolt;fie,utaiunr,mediafiniii3,ßc«dos corû maior alta admonctuoce,binos debcreinaCculû fœminâfandîo fpititniaaocy to,in côplexum carnaleinqß copulam cômifeeri. inde luminibus illico extincQis, quetf uirum proximâ,aut manu captam, aut etiam de indufiria obferuatam mulierc fibi pro* fternere.fi ucrô ex h uiufmodi coitu côceperit muiter,infans genitus ad conuenticulum illudinTpeluncamdclatuSjpcrfingulorummanustraditurtandiu totiesep baiulandus quoufe^ animam exhalauerit.Iscj in cuius manibus infans expirauit, maximus pÔtileX diuinOjiit aiunqfpiritu creatus habet. ÔC quum alter item en tarn multis uitiatis fflui ie* ribus ofFert fœtus,cû facerdotes collegialiter cógregati prunis aflant, colledôiÿ in^ puluerê in uafculQ mittentes,uinum fuperfundût, quo nouitios 8^ execrabilibus buiu-Imodiinitiandosfacris potant: àquocôbibendimodocrudelishatcfuperftitiouafcuH t|uo fit uocabulo Barilotum appellata eft.R-Ctulittj nobis religiofilïîmus ÔCcerte faO' lt;fius uirloannesCapifiraneusihuicpcrfequendac hominû felt;fiæpraefelt;!‘lus,fceleftiH*'' mâ mulierculâ fponte fibi faffam fuiire,cû eo ex diabolico coitu peperiflet infante,gcni tfi laîto animo lætioreq; fronte in cifiella de indufiria ornatifïîma ad fpeluncâ dctub“^ præfatâ fe munus afferre pretiofiffimûieandemcp parentem non modo ficcis oculisfi« (J hilari animo eiulantê.miferandumq; uociferantê afiari fîlium infpexiffe. Earn itaep dclilfimâ hærefim quum Fabriani degentes accuratius profequunt, conuiefii ad du(^ decim Si refipifeere pertinaciter reculantes, igni ut crant meriti funt côfumpti.eft uero adEfis fluut) dexterâ fub ipfîs Apennini iugis,quà Validû Vmbriç oppidû petit,locus fratrû Seraphici Frâcifci heremita di(fius,quo uifo,ut inquic,pocta Ouidius potes dicC renumenineftiædificijs certé quantum religiofis uirisfatfiteainlocorûafperitatewm cômodéinfirudus.ut alia eiufdê ordinis Italiæ urbiû loca amœnitate fuperet.femat^J pitfia in eo tabula Gentilis Fabrianêfis,opus cæteris,quas uiderimus pr^ferenda.ha^^ Efisfluuius ad dexterâ intus Serram oppidum S. Quiriniappellatum quingêtispalu' bus ab ipfo amne Si arduo in collcfemotû. ci auerfa à Fabriano regione Mathclica oP' pidum non ignobile,cuius nomen in Picentibüs ponit Plinius, fexto abeft milliariogt; xta quod labitur torrês breui curfu in Efim Si ipfe cadcns.fecundS littus,pofi Efis oni’ montoriu Cimera incipit Mons Anconae didus.qcF quidê promontoriü tâ propinqu® eft Apennino,utaliquimontéipfumibi opinatifintfcripferintt^ finiri.unde oftendit Plinius eo in loco Italiä fe fletfiere, Si aduerfam huius cubin' parte concauum efle lu”* tumacmaximû,quodàPiftoriaincipiensperCarentinum Burgumlt;$ ad fepulntP^f’' quâ primo cornu procedens,Centralem finum apud Foffatum Validumqj.ftf poftcaal terum cornu ad NurfiâCaflîamcphabeat.fub promôtorio quà uergit in marc eft Anco na ab ipfa littoris Si Italiæ fe fledentis curuitate dida, cuius uctuftæ urbis Si i Dorid® Græcis ut luucnalis Si ut Plinius à Siculis ædificatac portû Traianus imperator. quod extantes tituli etiâ nSc oftéd3t,infigni opéré Si tutilumû nauibus St’ornatifirmu cxtfU^ xit.Oftendimus Hiftoriarü quarto Anconâ urbé dû Conon lufiiniani imperatorispat lt;iQ dux male defenfat,Gotthos fuburbium quod tune mare inter Si monté urbe inclU' fum eft,igni ferroq; uafiafTe; Si lib. v 11 diximus Narfetis Eunuchi duces cû triginta^ uibus quadragintafepté Gotthorum naues profligafle, Si Anconam obfidione durilu mafuncleuatâfuiflTeiundccimot^docuimuslibro Saracenos per tempora Lotart) peratoris Si Sergij pape q didus fuerat os porei Anferéfî urbe in Dalmatis e«crfa,nau’ buscß Venctorû cctets inb.inTergcftino ûnu captis ûicéfîs^ Anconâ quo^ capwac
-ocr page 385-A fpoÏÏatam iflc€ndiflè:qua cxpcditioe Saraceni dißenßontbus fîeti, quibus c3 fratribus agitabat Lothan'us imp.poü incenfam dcfolatamcç Anconam quicquid utbium QC Io-gt; corQufcjIdruntumeahabetoramanrimafpoharunt.ciuibus ea ctuitas moratis ói in pnmis mercaturacdcdins fed maxime omniûferuatædudûlibertatisgloria decoratur: habettp nuncFrancifcö Stalamontê amp;nbsp;Nicolaum Jureconiukos bonarö Ikerarum ftu-dijs ornatos:quum nuper amiferit Ciriacum, qui monumenta inueftigâdouetuftinîma mortuos ut dicebat uiuorö mcmoriæ reftituebat. Primus poft CimericS promótorium cft am nis Mufio,quê ad hoftia Afpidum iiocant. Tertiocp ab eo amne milliario ÔC pau^ Mußofltc lofupràmareuetuftiftimainterqt urbs Humana: paruo ab inde (patio adhæret mari ipfo in promontorio Siriolû opptdû. Ad altéra uerô promontorq partem in mediterra^ ßea uerfam primû eft caftrum FicarelIumJnterius decimo ab Ancona milliario eft Au-Xîmûciuitasuetuftiftîina, cuius arduimôtisin^eftfîtaradicesMufîoattingit.eaurbs Auximum^ inmultis locis prefertim in belli ciuilis C.Cæfaris comentarqs ÔC noftris Oftrogotborü
V niftortjsinuenit Celebris.quâoftendimus dura pertuliffeamp; longâobGdionêpriufquâ in Bellifarij potcftatêdeueniret,ea maxime caufa qgt; Gotthi illam ualido defenfabant.fu perius itê X11 milliario fub Apennin» collibus eft Cimbulû oppidum à Labieno aedifî-catû,cuius item caclfum ficut Aufimi monte MuGo circuit, âf paulo fuperius ortum ha-bet:fed medio inter Auximû Cimbulumt^ fpatio eft StaphilQ haud ignobile Piceni op pidû,fupcriuscp ad dexterâinter colles Apennino proximos eft Lapirus uetuftinomi-nis cafteliS. Attingit uerô in mediterraneis mari ^pinquioribus MuGo Recanetum ci* uiiatê,quae Ricinetû principio appellata eft.quum enim Gotthi Eltam Tricinamciuita tem campeftrè ab Elio Pertinace Romano irap.ædtfîcatâ, cuius Maceratæ propinqui-oracernunt fundamenta, demoliti eflent:eius incolæ in oblongum iftud dorfum demi grantcs Recanetû ciuitatê fumpto nomine à prima parum mutato aedificarunt:id(Ç décréta Ricinatû marmoribus inci(a,quæ apud Maceratam funt ex parte oftendût.ea ciui tas magnû ex patria amp;nbsp;affinitaie noftra Forliuio habet ornamcntum Nicolaum AfteS Recanatêfem,amp; Maceratêfem epifcopS facris amp;nbsp;philofophiæ ac medicinæ literis quibus adolefcens operam dédit egregié eruditu. Recanetû inter amp;nbsp;Adriaticû mare pau-lulû à Mufione recedit celeberrimû totius 1 taliæ ut in aperto immunitoq? uico facellutn gloriofæ uirgtnis Mariae in Laureto appellatû,quo loco preces iupplicantiû à deo gent S.Mdrù w hicisfuæ interceftioneexaudiriillud maximumcertiftimûcç eftargumentû, quodeo-tSjqai uotis emiftis exauditi fuerunt, ex auro argento tera pânis ueftelinea laneaq? ap-penfa donaria, magno luendo pretio,bafilicâ($ omnêpenêcôplentia,epifcopustndei üirgtniscp gloria intatfta conferuat. Potentia amnis fequit, ad cuius oftium uetufta in-tertjteiufdênominisurbsinterprimasPicêiumaliquandonumerata.isamnisinApen * ninofupra Matelicâ amp;nbsp;quafi è regioneNuceriæ Alphateniæoriundus habet intus ad dexterâ fub primis Apennin» collibus ad duos mille paftus diftans Monticulû oppidum. Ad finiftrâ uerô inferius Montem fantftum egregium in Picêtibus oppidum. Su-perius uerô âf ad primos Apennini colles Potentia præterlabit fancftum Seuerinû no-bilefed nouu oppidû, ad ruinas acdificatum Septempedæ oppidi uetuftiflimi à Longo hardis folo æ quati. Afinus inde torrês perexiguus mare illabit, cui fuperius adiacet iaii da Maria in Caftiano oppidû ad dexteram,amp; intus ad finiftram paulum à mari recedit Ciuitasnoua nobile oppidû. Et (exto ab Afino torrête milliario adfunt Chienti amnis hoftia,cui intus ad dexterâ adiacet môs Cafuarius oppidû. paulotp remotius Morrum, amp;nbsp;tertio ab inde milliario luperius Macerata ciuitas noui nominis amp;nbsp;ipfa Eliæ Rtcinac ficut Recanetû excidio inchoauit.quintoqi inde milliario fuperius eft môs Vlini oppi-d3nôignobile:qd’FrâcifcusSfortia quo têporeprimûEugenio 111 i.pont.Ro.hoftis cflecœpit diripiendû militi côceflit.Inde eft Arantia Varanêfium uilla. Superius item adChientûamnem eftTollêtinûuetus oppidû, quod populofrequêsbeatocôfeflorc Nicolaoornattcuiusrelationisinnumerumiandorû ApoftolicasliterasEgo ilU E« ToJetthnajff. gentj pon. Ro.fecretarius côfeci. habuit uerôTollentinO per ætatênoftram Nicolaum s,jatcoL»f. MatruciO Tollêtinatê inter primaries reimilitaris duces annumeratû.habetq; nûcFrâ* cifcûPhilelphum literarum Graecarum Latinarumq! excellentia ac editorum operû fa inanotiflimô,fupja9 Tollêtinû tertio müluria eft ßeiforte oppidû. Vbi uerô Chiêtus ‘ nbsp;nbsp;„ nbsp;nbsp;- ßlondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff i fontes
-ocr page 386-540
fontes in Apênino habet Serauallis eft nbsp;nbsp;caftellüm QC uicus.quo tramitc CametinS ex ß,
K:ittnfri»uta, Vmbna adiri oftendimus.eft ad finiftrâfupen'us Camerinûciuitas uctuftinîma.ad qui
Liuiuslibro i X. Fauij Maximifratrêquâdo motusEtrufeoruiueratexploraiûperue^ nifleâtf multaexceptum comitate fchbir.SC lib.X.dicitCamertesdcdiftcP.Scipioiiiat mâda clalTe quâ duxit in Aphricam cohortem unam fexcentorûmilitum aimatorû.Ea, dudû fuit in Picentibus ficut nûc eft populi frequentiaopibustç primaria:quæ proxi mis annis Gmilc uidit FabriancnO nobiliü V aranenfîû cçdê.fed nunc a d uobus ex eadlt; Varanêfiû gete adolcfcêtibus Rodulplio amp;nbsp;lulio literis uirtutibuscß ornatis gubcrnata quiefcitJnfluitChi€ntûamnêfupiaToIlctinû,torrêsFiaftra,in Apênino proxime'fon tibus Naris Vmbrorû amnis oriüdus, cui in ipfis Apênini iugis adiacct Fiaftrû inde ap pellatû caftelIfnSC qua torrens ipfe in Cliientum labitur eft Cbaldarola oppidû no exi' le.Ad Chienti finiftrâ intus eft S.Elpidtj oppidG.Supcrius S. lufticaftellQ, quodtorrês Lætus cognominc Viuus attingit,amp;r in Chicntû breui curfu labitur. Itemcf lùperiusad primos Apênini colles S.Genefiieft oppidum baud ignobilc, cui interius Seruana ad^ g hæret. Intcrcpea duo oppida planifies Plicæ eft apud quâ Lattufuiuus torrens origine habet. Ad eumq? torrentc quinto infra, Seruanâ milliario urbs eft Saluia,uctus nomen ÔC pariter multæ uetuftatis ingentes ædifîciorûruinas habens,inter quas certum eft tria fuifie theatra.nec fatisinuenimus quo têpore,aut à quo ea urbs fuerit côdita.pauds etia in locis prarter êp in Plinio noftra Gorthorû Hiftoria illius nomen apud uetuftos tiv ueniununcquidêreliquiarum ôé quidêingentium loco derelido extat in earum angU lo oppidum,urbisaliç corruptû à uctufto tenens nomen.funtetiâtertio infràSalinpuc ftigia milliario ad Lçtiuiuitorrentisundas ingentismonafterrjClarauallenfis ruine. At Ttgnidp». in littore prima fcquunt amnisnunc,Tennæolim Tigniæoftiatcuiamnihaudlonge ad dexterâ adiacet oppidum,nunc S.Maria in Georgio appeliatS,inter primaria Margt; chiæ annumeratû.Quæ urbs olim fuitTigniûtde qua in cômentarijs C.Cçiaris fie liabc turfinterea certior fadu.s Tignium Thermû Prattorê cohortibus quintp tcncrc,oppid5 munirCjOmniumq; elfe Tigniorum optimâ erga fe uoluntatê, Curionem cum tribus co hortibus, quas Pilâuri Arimini babebat mittit. cuius aduentu cognito diffifus ciuiü uoluntatê Thermus cohortes ex urbe educit ôê profugit : milites in itinere ab eo difee^ dunt ac domum reucrtunt.Curio fumma omnium uoluntatê Tignium rccepit.Et fitra ultraeç Tennam multa iunt ibi propinqua agri Firmani oppida caftclla. fed primum fuperius ad Tennâ eft mons S.Marfini,ô(^ tertio fupra abeft milliario Penna.Poft quat-to milliario ad prirnos Apênini colles eft Amondula,amp;f ipfum inter primaria Piceni op Mon»For pida numeratûtad finiftrâcp Temnæ in Apênino eft Môs Fortinus nobile oppidum: fit tmus, nbsp;nbsp;pra quod in Apênini iugo Têna is fluuius fonte habet:inferiuscp ad hoftia eadê finiftrâ
caftellum eft portus Firm anus appellatum, quum tn mare et fluuius nedum faciant ibi portum.fed uix tolerabilê nauibus præbeant manfionê.intusqj tertio milliario eft eiugt;-tas Firmana Romanorû colonia ex duodeuiginti, quæ difïicillimis fecûdi belli Punid têporibus primo detredarîît militiâ SC tributorû collationê, poft in Senatus ÔC popul* Romani poteftatê fc permiferunt. Et tn haud qua$ in hoc murorum ambitu quemba^ bet uetufta, quo illâ circundedit fuperiore feculo loanncs Auolius Vicecomes rei bdft cat dudorû fui temporis prarftantilfimuSjquum tn faxeo in tumulo,qui mœnibusindi* dit oppidum fuerit peructuftum, cui Caftello Firmano crat appellatio. cernunturqf in faxo cubitales literæ, diui nefcio cuius Augufti titulo incifac. fuit pridem eo in tumulo arx munitione SCornatu inter primas Italiæ numeratatquâ deturbato ac per arma pull® LftKjMor pôtificisEugenquiribusFrâcifco Sfortia populusFtrmanusmuroô^ omnimunitione tKUfflu, nbsp;nbsp;fjmulcpornatufpoliauit.Abfunt à Firmano portu quinto milliario torrêtis.Lçtimoitui
oftia,ad quæ magni ædifictj ueftigia cernunf. eftcç fama nullius quod fciâ uetufti 1 iteris côfîrmata Picenumibi fuitfeurbê.à quajîuinciam nomêautumantnaôâ efîè. isq; tor^ rens paulo fupra Pctridum inter Belmontë oppida ortû habencundemc^ lorrenteni inter fiêp“’**™“ Afonê fluuiû eft mons Rubianus oppidßjamp;fupcrius ad Afonisdexte râ intus lunt Setuibanum, poft S.Vilt;ftoria,amp;fuperius Mons falco oppida:5^ fupcriü’ itc fummo in Apênino mós Monachus non ignobile oppidum fub Äfonisfluui) fonte fnü.ad AfonisfùuftrâltttorifluuioàadbæretPcdafiimcaftcnum; fupraœeftMonsfio ., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..... tatjfuperw®
-ocr page 387-341
A fae.fupen'us oppidS Mosnouem diólu'm, qüod à noué ïiobilibus fuit aedißcatum : inde Monfuouem^ habet Mons altus ÔC Forte ödfupcrius oppidum comunalia Afculana appeUatumnlla^ Monsaliut. bit poft hæe mare torrcs pcrexiguus,ad cuius oftia eft Morcinum caftellum interius ri- Forts op, paTrafonum,quod oppidum loci natura murocp munitiffimum nuHi Picentum popu lodiuitijs concedit:öd tarnen dum pellendo prouinciaFrancifcoSfortiabellum gerit, «d oppidQ Sfortiani diripuere.fupra eft Coflignanum nobile oppidum:fuperius Cafti-gnanum.Supch'üs bis in mediterraneis abeft tertio milÜario à Coffignano Aufida nobile munitiftimum natura loci oppidum. Altifli niis uero in montibus qui prædidlis op ’ pidis éregionerefpOndent:rummo in Apennino èft Mons S. Mariæ in Gallo oppidö: cuiipfo in Apennino propinqua eft caüerna ingens Sibyllæ uulgo appellata : ôd paulö fiiperius eft lacus ille in Nurfinorum agriApennifto:quem uarto ferunt mendacio pifei utn loco daemonibus fcatere.ea tarnen duorum löcorum fama multos diebus noftris S£ plates fuperioribus ut audiuimus feculis pellexit necromantia deledîatos aut nofcêda-o rum return mirandarum auidos.utarduoshosmontesmagnouanofplaborc côfcendé rent.Diftant in littore ab Afonis fluuij oftio Griptat oppidum ocfto,ä Griptistp S.Bene ' diflus item oppidum duo milia pafluum : quæ maritima regio omnium Italiæ praetet Surrentinam Caietanamt^ amœnilïîma mail quod Arantium uocant feraciflima, uiti-bus item arboribusep 3^: oleis eft cofita,Sd tribus S.Bertedido milibus diftat arx Afcula nus Portus appellata:qug oftijsTroenti fluminis ad euftodiâ eft appogt;fita:ubi fines funt littoteinoftrtcregionis Piceni fiueMarchiæ Anconitanar. Eft primum intus ad Troeö li dexterS oppidum Mons Brandonus, ciue nunc uno felicififimum Fratre lacobo ordi nisS.FrancifcideMarchiaappellato,quernardentiftimumpariter 6deloquentiflfimS uerbi diuinipræconcm uitam ducere in terris angelicam conftans fama confentit,adeo utnullus dubitet quod multi uidifTe affirmanteum ut eft uiuum miraculis corufeare, tri bus ab hoc oppido Sd totidem milibus à ripa Trafonum abeft Aquauiua oppidum : eat quo duces Adriæ proufnciæ Aprutinae originem duxere.fecundum hâc Troenti dexte ram ipfo in Apennino eft Arquata oppidum nobile,quod Nurfi'ni pontificumRoma-noru concelfionc in aliéna obtinent regione. Superius quinto milliario pariter ad Tro enti dexteram eft Accumulum nobile oppidumtSd item fuperius fub Troenti fonte eft Amatrix oppidum ut in montanis egregium.quod fortaffis propinqua in regione quiS ultra fontem Sd ad Troenti finiftram fit annumerari debuit.Difficilis uerô eft montiumt butufmodi Sd fitorum in ipfis loeorS defcriptio : quod faltuofiffima funt Sd riuis altist^ ïupibus quandoc^ ita diuiduntur,ut nec pidlurafit nec elôcutio,quæ plenam illorö no-titiam dare polfit.hinc unum ditftis addere libet,quod fuo loco commode nequiuimus cxplicate;ea in Apennini parte, in qua fuperius oppidum Arquatam efle diximus,ipfe Apenninus fe ipfum fuperans arduum facit grumum,qui Nurfinos a' Picêtibus dirimit: appellaturcß mons Vuftor quod caeteros regionis motes altitudine uincat : ad cuius o-rientalelacus ille dæmonibus infamis, ad aliudqi latus in meridiem uerfum duo ipfius colics altiflimi Sd paulifperin pfundo interfediuifi Furculas faciûtPreftæappellatas, interquasTroentuslabitur, Sd mox ab ipfis Furculis per ardam Sdtanquam manufa-«^amdecurrensfolTam Arquatæmœnia attingit.Vltraatcpetiaminfra Amatricem m^ dio in Apenninofluuius oritur nomine Caftellanus: qui paruo curfu ad mœnia Afeuli «efertui-ô^ paruo inde fpacio cadit in Troentum,ut hinc Caftellanus ifte Troentus in-yc Afeuli mœnia circurtluant. Ea ciuitas uetuftilfima aliquando Picentum primaria fii «.amp;Liuiusquumlibro LXXii.dixilTetItalicospopulosbellofocialidefecjfieprimos ponttPicêtes.Poftealib.LXX V i.dicit Afculum aPompeioStrabonecaptum quoin prælio quum terra tremuiflet, StraboTellurem aede Promifia placauit. Sd ramê poft c^ dem incendia«^ cômilTa urbem euertittquia Afculani initio belli miflbs ad fe legatos in ^'’fleccrunt.AfculuuirosfaepehabuitpræftantilfimoSjTitumBetutiumBarrumorafo
quem Cicero in Bruto cæteris fuæ ætatis oratoribus externis praeferr: V enridmm ®^‘HJmducemRomanum, qui primus Parthos attigit: in quem militareilludlacdoriiï
fuit dieftum, qui mulos fricabat faeftus eft Conful.Habuit etiam Nicolaum tertium pont.Ro.Cicumqjexcellentiorem mathematicum quâm uulgarem poetam.
Biondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff
-ocr page 388-REGIO SEXTA, ROMANDIOLA SIVB nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ ß
E D lam finis adeft Piceni feu Marchiae Anconi'tanç dc/nccps Flamini ani fiue Romandiolam adeamiis. Flaminiae quantum ad hancfpedat regionein uocabulß ante finitum (ècundS bellum Punicum nulquain reperitur.Nam Flamïnium uctus oppidum iuxtaTyberim ÓCSoraóe montem fuicdequo Virg.in V11 HiSoratflisbabêtarccsFlaminiacj ________ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arua:amp;; Flaminia dióa cft uia; quam Ocfiauius Augufiusab utbcRo* ma uel potius a circo Flaminio, ficutin Romainfiaurata docuinius, AriminQ ufq?ftra uit.Per totum uero fccundum bellum Punicum, ficut öi belli primi Punici temporibus
rhittinid.
tlamiuM uia.
'gt;5
/(fintinum.
ßoi.
Aemylitt.
KSs [(utulur.
S.M^rinut,
mini ueibo appellat. Nam lib. XX11 r i fic dicit Piætoii Scmpronio prouincia Arimi^ num obuenit, quum reliqua omnia Padum uerfus Apenninum Alpes partimBoios partim Galliam diceretCifalpinam.pariterdicimus deÆmiliaquæamp;ipfainRoman- fgt; diola eft comprehenfa.Liuiusautcm lib.xxx v 111 fcribitM. Almilium Cos. Ligurfi bus fubacfiis uiam à Placentia prodmf^am Flaminiat cóiunxifle.ut certum fituiam ä fO' ro Cornelli ufq! Placentiam inde Æmyliam appellatam.à; infra innuit Liuius, Quintü Flaminium fratrem:qui ut mcrctrici Placentinæ placeret.Gallum fecuri percuiïinquâ-do Bacchanalia Roma? fublata funt,uiam ftrauifie quam Flamineam appellant: habue rintq; fines Flaminia ab Ifauio ad Vaternû fori Cornclij nûc Imolae amncm,amp;f Æmylia inde ad Trebiâ Placentiæ urbis fluuium.quam longitudinê nunc habetRauennatis ccclefiac exarchatus,prouincia cuius tOta id Romandiolæ nomen olim obtinuit : quod quidênomêoftendimusinHiftorîjsCarolum Magnum èCprimum Adrianûpon.Ro. poft opprefibs dominioqi priuaios Lôgobardos ea maxime excaufa indidifiezqd* toto Longobardorû tempore Rauenna cum propinquis aliquotciuitatibus ÔCoppidisRo mano populo fidê conftantiffimè feruauit. Sed nos conluctudini adhérentes iam inue teratæ finesRomandiolæ intra Ifaurum fiue Folia ÔC ScultcnnanifiuePanatiSamncJ Apenninumq; monte,ac mare Adriaticum.Paduiàmqj paludem citra Padum, Sé ulcu iilû quicquid ager Fevrarienfis ad Veronenfium Patauinorumcji pal tides ultima ufqp Padi oftia fornacesappellata mareinter Adriaticûôt Padum habet,conftituemus. Ad dexterâ Ifaiiri amnis ripam primum habet Romandiola oppidum Poccium,poft Mon tem Lurû.Inter Ifaurum proximum torrentem Cruftumiu, de quo LucanuszCrufto^ miurnt^ rapax,fîue ut nunc appellant Cócham:Focaria eft promontoriu quatuor babi tatû oppidis:Granariolo,Caftro medio, Gabitns, Florctiola, 21' uinetis amp;nbsp;oltuetis egre giecöfitö.fupcriuscß funt oppida:Tumba,Planö mÔtis,mons Caluus.Pes Campi, faxd Corbariu,amp;f Macerata métis ferctri.Sub Focaria AriminumucrfusCathoIicauicus ad que abforptum marl oppidum Concham eminentes aquismuri turrestç peræqiiori* tranquillitatêoftêdunt.Interius eftGradaria SigifmundiPanduIphi uilla, fuperbisardi ficqs,amoeniscg cofitionibus amp;nbsp;ampliftimis uinetis ornara, ad finiftram fitaCôchæaDi nis.ä quo fummerfum oppidu nome habuit.Suntcp fuperius Santfius Joannes in Mate fi gn3no,Mondainum,Saluditin, mós Gridolfus, Metcllum, mons Florum.Gcmanuffl, Tauletu, Planum caftellijCaftrum nouum,mons Tauelij.Certaldum Petri turciuirl do «ftiftimi patria,Planû Ioannis: Francifei nobilis 8^ ftrenuiàliterisqi nonabhorrentisuf ri patria Planû meleti,Petra rubia,Carpegnum, à quo nomêaccepit mons arduusam* pliffimuscji pafcuapræbensper æftatêanimalibusuberrima.Qui quidemmonsArimj no fiue ut nunc dicit Marida fluuio ab Apennino diuifus, omnium Italiæ Apeninûno côtingentium mótium eft maximus.fubeft item illi Caftellatia,poft fequitur mos Cero gnonus,monafterium Sextini, apud quod multaextât uctuftatis monumêta.Ad Con' chæ uero dexterâ Sandus Clemens, Agellum,Corianum,Mos fcutulus, ubi hæc ftnW mus,Albaretö,Gypfum,tumbaGaiaeni, mósZardinus,Saxü,monsGrimânus, Taxorû.môs Copiolus.EtmariinuiaFlaminiaôCpropcmare immineifant'ræTrini’* tis ecclefia.Sunttp ad cius torrentis dexteram oppida amp;nbsp;caftella, in Arimini fiue Mai*' dæ amnis finiftram uergentia,Seraualle, Veruculum.fantftus Marinus,fub arduo cuiu® monte tonens ipfe ortum habet.Superiuscj in montis Feretriregione Mons ma»us,Pc
in
-ocr page 389-KOEM A ND IOLA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;545
A^3acutula,Toranum,fandîusLco eptfcopifedcSjScauIinuinantîquum,Soanc,Pcnna, ßilium,Maiolum,Cjconiaria,Montfronum,Mcrcatum ranchi.Succedit ordine Arimi numuetufti'daricpnomim's coJonia Romanorum fimulcum BcneuentoficutLiuiuä Xnii!ib.fcribitdcdiilt;fla, anno qifexEufebtocoputauimus antelefuChn'fti domini natiuitatêfecundooóuagcfimo duccntcfimo.cadm'tasdurâa Vïtigi'teGotborûre gepertuIitobfidionCjJoannc Vitaliani partium Iiifîiniani imp.Geut in Hiftorqsoftcdi mus uiriliter dcfenfante,amp; nunc Sigifmundo Pandulpho Malatcftæ dariffîmo rei mili tarisdiiduican'atus ecdefiæ tituJoeft fubiedatCuius Jaterairrigatciufdc nominisflu^ mus Manda nunc ditflus.ScribitLiuiuslib.x XI L.Semproniumcos.côpofinsSiciliæ tcbus decê nauib.orâ Italiae legcntê Ariminum perucniiïè,inde cum cxcrcitu liio profe lt;^URiadTrebiâamnem.EtIib.C rx dicitbdiiciuilisCçfarisS^PompcqininoCunonê Tribunum plebis pcrucnifle An'niinum,quâ hifton'am Hirtius in cômcntartjs £gt;C Luca nuspoeta difFufe narrant,ut earn prolixius à nobis feribi oportere nô iudicemus.Sf bea
B tus Hieronymus ecdefiæ dodor feribit côcilium etate fua ÔC cui ipiê interfucrit Arimi nicelebratum fuifl[e,q(P poftea patres rcprobaucrint,fif gefta in eo cenfuerint eife nul-la.Eam ciuitatê fuburbiumcß coniungit pons,nunc folus integer ex ueteribirs quatuor, quos Odauius Auguftus Flaminia uia ab urbe Roma Ariminum filicibus Grata prçter minorum pontium turbâmaximo extruxitopcreatcpimpendio.QiJiicfn cGad Tybc' limMiluiusnomineà Marco Scauro Grut Amianus Marcdlinus refert conftructus, multaquçabOdauio accepitornamêta omnino amiGt.ât^quiTybcrim itcfubOcri-culoiungcbat parte una fuccifus in arcis fundameta côceffitJs uero qui i'ub Narnia Nat rcmampledebat fluuium.multis utuidet feeuGs uelfuccifum ud collapium uetuGàté fomicêmedium amiGt.Ornata fuit AriminenGs ciuitas fuperiorib.frcuGs Aïafttno Pâ-dulpho ôC Galcoto exMalatcfta genteprincipibus omni uirtute ornatis. Ortiqj codé Gakoto,CarolusMalatefta princeps fortiffimusatqr dodiiïîmus, queminHiftorrjs Marco CatonifupcrioriGmilcmfuiflediximus,ôsf Pandulphus qui Brixiç SC Bergomi
C doRuni5multisobtinuitannis,interçtatisnoftrçPrincipes primartj funt habitneum tn nulla rationceisfuerit uirtute inferior Malatefta tertins frater. Clara ucrôdulccmlt;^ fui memoriâ feculo noftro reliquit Galeotus Robcrtus,qui licet paterne hçrcditatis urbes oppHaq amplunl in Italia principatûiuftiiïiméGmulamp; prudenriflumé adminiftrauit, les tamêmundanas tanta elcuatiin çternçfalutis dcfîderia,fpiritus mundicia nbsp;nbsp;purita-
te contcmpGtjUt poftquâ adolefcês in cœlum undc uene rat 1 eftitutus carnfs fareina eft cxutusjbeatitudinis famam fig^naq; in terris reliquent.Ariminumtf nunc babetPetrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
aciacobum Pcrleones fratres LatinisSgt;C Graîcis literis appriméerudttos. Ad finiftram Maridæ intus eft ut diximus VerruculQ prima Malateftarum patria, Maiolum, Btliû, amp;fadfontcminApenninocaftrumilicis.Eftctiamutdiximus inexeG mentis cacumi-ncSamarinum oppidum,olim Accrmons diôum.perpetuælibertatis gloria t larû,idgt; tenusuiaFlaminia eft faneftaluftina uicus, SCfuprà primis in collibus Santftusarchan-
y. geius nobileoppidum.amp; in uia item Flaminia Sauignanum oppidum interférât Pluia ueîwftinominisfluuius,quifubBdaerecaftellomareinfiuitAdriaticum.Indebabeiur paruuî torrês Butrius,cui fupra uiam Flaminia adiacet Longianû uiti oleaej; in circuitu pcîpulcreconfitum. fequit magniquondânoministorrens perexiguu.s Rubicon, CiG Rubîcmu alpins Gallic Sri Italiae arua drfterminare folitus: Piflàtcllum nue qui fub Flaminia uia, Ruconcm qui icpraaccolût.uocant.fuitcç olim ftanteSt' integra rcpubiica Romana le gcprohibttum,nc quifpiam armatus ilium iniuftu magiftratuû trâigrcderetur. Eaep Icx locomota in quo ab ioîtio fuit poGta, marmoreliteris incifa eleganiiftimis ctiam nunc ui(îtur,quâlibuithicponereiluffum mandatumùeP.R. Conf.Imperatormiles tyro co Epigrammi militoquifquisesmanipula.’ieûecenturio turmæ'ue legionari* hic Gftito.uexillum G-nito,nec citra huncamnem Rubiconcm Ggna dutftum cornea turr/uetradurito.Si quis huiusiuIGonisergôaduerfusierit, feceritûeadiudicatuseflobaftisP.R.acG contra pa triamarma tulerit,penatesejj è facris penetralibus afportauerit S.P.Q^R. s a N ct 1 o PLEBISCITI S. VE. C. Notiora funtquar dehuius amnislegis rranfgrririo-ncC. lultjCæfarisfcriptafuntà muîtis.quàmutcaànobishic fcribi oportere iudice-mus, faiistj fuerit jocum amp;nbsp;legctn indiçaflè, Incipituerô hic fecundum uetuftos
ff 4 Gallia
-ocr page 390-344
romandiola
GaHia CiTalpina de qua M.Cicero in Philipptcis.Nec uero de U!rtute,coftantja,gr3»3^0 teGalhae taceri poteft,cfl: em ille flos Italiæ.illud Rrmamentû imperq Ro.illud ornam« Portttf. tûdignita«s:amp;Plin.(nhoctra(fîuintenercBoi,quor3tnbus cxii futflèautorcftC^ C^lènfis. to.Item Senoncs quiceperâtRomâ: qua Rubicon torrensinfluit AdriaticQportuie»
Cefcnas parua admittês nauigia,intus fupra Flaminiâ funt amoeni ÔC. ferae es agri Ar^ minenfiscaftella.quorûprimariSeftRunchfridûzukraCefenatc littori propinqua eft Ceruia ciuitas rariflimo habita ta colono Salinas faciente, qua Malatefta nouellus Ce-fenac princeps præftantiiïimus in arlt;fïiorê reftridîâorbem muro nuper ualido cómunP uit.óC quinto ab inde milliario abfunt Sapisfluutj oftia,adiacetcpei fluuio intus in uia Flaminia duitas Cefena uetus Habens nomen,quæ Malateftae nouelli literis præfertio» hiftoriaornatilïîmiadminiftrationenuncgaudetjà quo ornât Bibliotheca melioribus Italiae acquiparanda,quû tn hofpitalc idem in urbe fumptuofiflimû acdificet, acmanib ilianouis alicubi cómuniat,pontelapideo ÔC quidêinfigni Sapimfluuiö aduiâ Flamin niam iunxeritteftfç nunc plurisfacienda,® innuerit M.Cicero,quû in ultima ad Lenju- F lum epiftolafignincarcuolensquempiâRomanum ciuêparuifaciendûefTejdicitnôfa tis dignum efle cui Cefena autTabernolæ fuerint cômittendæ. Plinius autem Cicerone pollerior uina docens Italiæ optima connumerat Cefenaticum.Ea ciuitas cum ciui-lihus diflidqs tumultuaretur,ad annum falutis tricefimumoôauum iùpra tricentcfiin« ô millefimum à BritonibusRomanacecclefiæfidem feruare fimulantibus direptafuir»
Superius ad Sapis fluen ta intus eft emporium Saracenû uicus,amp;f paulo fuprà ad Apennin! radices Sailîna uetukiflima ciuitas,quæ in Bois nobililïîma Plautû comicum habuit,quemEufcbius traditpropter annonæ difficultatêad molas manuariaspiftoA felocaife,ibicç quoties opère uacaret fabulas feribere ôi uenderefohtûfuiflê.in eiusep urbis ruinis epifeopium efl, cuius diœccleos SC dominîj funt caftella Srfoppida ad uigio . . tißoibo proBoiouetuftonomineappellata. ad Sapis uerô fluunfontemuelpauloifl' . frä oppidum cft fandæ Mariæ à balneis,quæ intus habet lateritio opéré côduiis diau, amp;fccundumamniseiufdêdccurfumualliseftBalinea caftellisuicisqjplurimisfrcquenö ßononia t^ta.obtinuerût uerô Boi à principio omnem cam nuncRomandiolæ regioncm.quæ^
Bot.
Saiïina Bononiêfèm includit agrum,perhibctqi Plinius Bononiam pro ßoionia diô» cflTc,quanquam non modo Bononienfem agrû Boi,fed eos qui nunc Mutinêfis Rfglt;^ fîs(ç dicuntur complex! fuifle u!dentur,quod indicat Liuius libro X x 11 his uerbis, Q»
Minutius inde in agrû Boiorum legiones duxit,Boiorum exercitus haud ira multo an^ tetraiecerantPadum,iunxcrant(^fe InfubribusÂ: Cenomannis.quodita acceperani coniunélis legionibus confules rem gcfturos,ut ÔC ipG collatas in unum uircs firmarefc Poftquam fama accidit alterum confulem Boiorum urere agros feditio extcmplo ort» cftrpoftulareBoiutlaborantibusuniuerfiopemfcrrcntjInfubresncgarefefuadefeifn' rosjitadiuifæ copiât,Bois in agrumfuumTannctûprofeâis.fiitaqjTannetum fuitßo l'orum, Mutina panter 6C nunc Regium,ultra quam ciuitatem Tannetum eflê oftendc^ mus,in Bois fuere.Fuerunt turn potentiflîmi bellaciflimic^ populi.quod innuii Liuius libro X XI : Boi folicitati ab Infubribus defeccrunt.nec tam ob ueteres in Romani fl puli iras,^ quod nuper circa padum Placentiam CremonamqjColonias !n agrum Gquot; licum dcduêias aegré patiebantur,Triumuiri ad deducendas Colonias mifli Placenti» mœnibus diffifi Mutina confugerunt.Lcgati ad Boios milfi uiolati funt Mutina obfe» fa,6C flmulatum de pace agi,milu^ ad earn traôandam à Gallis côprchenfi L. Manlius imp.effufum agmen ad Mutinam ducit,caefi funt Romanorû oôingenti, fexfigna miU taria adempta.itê Liuius XXXV i,P.Cornclius Scipio Nafica cos.uir optimus a Sena-tu iudicatus Boios Gallos uiôos in deditionc accepit, de quib. triOphauit. Prima pon QndiamtM. Sapis oftia in Adriatic! littore loca deferibi digna funt parua Candiani fiue uallis fine ftagni oftia,documento prudentibus rerûcç peritis futura,qua in rebus humanis omnia Säptsflu. flyxa omnia funt caduca.Sapis fluuius,quc odîauo milliario deferiptû poftt^alinq» mus,ad annû nûc plus minus fexcentefimûipfam illabcbat Candiani uallê,cmciebatq Porter, portûin primisItaliae celebcrrimum, q quo ficutSucto. Trâquil.Vegetiustpô^ pki*^ uetuftiores fcripferût.Otftauius Aug.primus Ro.imp.claflcm inftituir, quaefinû Adna ticû,lllyricû,Dalmatiâ,Gracciâ,Pontû, Armenia, AfiâjÆgyptfi^ omnê mediterrand mai»
-ocr page 391-R O M A N D'r 0 L A'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34^
A watis ora tüerct.Scribitcj Pli.tn ei'us portus ofttjs turrim Fuiflè Phaream omnium maxi oiam,quasRomanûubicphabuitïmpenûiamp;brcuiabinftKuto eo portufaóum €ft,ut à naualibus turmis côucnicntibus undicpmercatoribus ciuftasibiGc acdificatafit'guide opulentiflîmajde qua Helius Spariianus in D/dij luliani uita fcnbit: Scd dum hare agit lulianuSjScuerus claffem Rauennatê occupat.Ea uero ciuitas cu antca tu maxime' beagt; liGregorij têponbus epifeopû habuit:capta uei ô fuit à rege Longobardorû Lutbprâ-doatq!dircpta,unde Stf urbe fublata fît qd* magis crediderim fluuio Sapi in remotû aucr fo curium,uidcmus faefîû ut ncc urbis mœniû,nec turris Pharcç neqg portus nifi minima «xpartealiquod appareatueftigiû,præterfandh’ Apollinaristn ipfa clafle ciuitate Baiî ï*lt;5uarijsornatâinarmoribus,cæteris æquiparad3,quaslralia ubiephabeatuetuftæ ma gnificcntiæfpeciofiores.quæTheoderici Oilrogothorûprimi regis opus fuit.Influunt Ueroipfam Candiani uallem, qui ôC tanti olim portus tenues côferuant rcliquias parui torrentes Auelaamp;f Beuanusappellatûquorû primus latera abluitForipompilij ciuita- Foruinpofttà
Ê tis olim nunc oppidi nominis uetufti.Ea ciuitas in uia Fiaminia unü fuit ex quatuor fogt; tis,quçPlinius ilia in regione fimul enumerat:quâ ciuitatê ad annum fàlucts ieptingêtc fimum Vitaliani pont.Ro.natione Signienfis temporibus Grimoaldus Longobardo-rumtyrannusjdum fabbato fandîo côficeret criima furto occupata diripuit,iólo æqüâ UiLamp;eandêpoftmodum à Foroliuienfibus infiauratâ itetumdeftruxit5 ararit^ fecitad annumfalutis tredecies centenum atcp fexagellmum Egidius Sabinenfis Romanæ car dinalis ccclefiç cclebcrrimus.fuprà eminent! in colle eft Bretenorium ciuitas,in qua dé ftruâiForipompiltjepifcopalisdignitaseftrranslata.fuitcpidoppidû quod Plinius uC tuftiora repetensBrintûappellatjVmbriçapudRauennâultimumrfîCpofteainter qua tuorfora enumeratum dicitelfe forum Brintanorü. fub Bretenovij colle imminet tonS liAucxa: Polenta oppidum paucishabitatum coloni.s.ad que locum oftendimusinHf ftorijspratlium illud Romae Si Itaiiç infelicüîîmum fuiïTe cômilTumjin quo lacefTiti ma 8*s$ clade aliqua confeô^i Vifigottlii omift'a ad Gallias quâ intendebant pi ofecftioné ,C ^rniainurbemRo.uicftricia conuerterunt: Siea capta direptacpacalicubi incenfa Roi imper tj inclinatio noftræ Hiftoriaî titulus initiumep inchoauit. Poft claftènfem Candia* niportum prima funt Hedefi amnis oftia,Rauennæ porta efficientia. Diftatt^indefegt; cundomiliiario Rauenna urbs uctufta,quâ diximus fuifte oppidû Sabinorû:unde Lîu. lib.XX l:Cornelius cos.quû audijflet à Bois ante fuû aduentû incurfiones in agrum fogt; riorum fadas,duabus legionibus fubitarijs tumultus eius caufa fcripds additisçp ad cas quatuorcohortib.de cxercitufuo C.Appiûpræfedumfuumhac tumultuariarnanup ymbri5,quâtnbumSabinianâuocât,agrum Boiorûinuadereiuffît.fuititaq, agcrRagt; r Uênashæctrib.Sabiniana.SCinfra additLiuiusidcindead caftrum Mutillum, ubi nunc dftit Mutilina.cinxitRauennâ mûris nuncextantib.Tyberius imperatonqtf literædo PoiMMretif cetcubitales ad portam eius claufam,que aureadicit.quadrato lapide fpeciofamiauxic Uero ipfam Oftrogotha gens.cuius rex Theodoricus Italiæ omnis D.dmatiæ Vngariai Germaniæâ:partis nô paruæ Galliarum dominus, annis duodequadraginta eandêin
U roluitciuitatèjô^qd’côftatfuperbasineaacdesbafilicast^ côftruxit, uifif eius regis mo flumentum ab Amalafunthalilia pofitum extra Rauennæ mœnia.in quo fancîç Mariç tnonafterium eft ædifîcatum in rotundo ea ratione appellatum, qd* altare maius eccle fiæchoruscjjXx capax monachorum, ordine ut eftmorisin ftallo pfalientium » unico 2t(^fntegro rotundo lapide côteguntipræcftqs illi monafterio abbas Matthatus Blon-dus nobis frater germanus.populo nunc Rauenna eft infrcquês.quæuiros olim habuig cumfandos turn etiâdodos,Apollinarê,Vitale5lt; eiusfilios Geruafium Si ProthaOû, Vreinumep inedicum,omncs martyrio coronatOsftoannê nominis ordine decimumfe ptimum pôt.Romanum:Petrum RauennatêForicornelij epifeopum, qui multas facri doqmj feripturas cloquctiffimé dil ucid auir : Caffiodorum urbis Romæ fenatorë regt; gumlt;^Oftrogothorumepiftolarumfcriptorcm,8lt;^poftmonachum:qui prarterfcripta fecularibus literis haud quaep côtemnenda libros de anima grauiftimê ac eruditilïime fcriptosrdiquit.Videt etiâgenuifle Fauftinum,adquêMaitialis poctamulta fcripfit* ,Quos fauftine dies quale iibi Roma Rauennâ abftulit, Genuitfp fuperiori feculo Ra-ttrnaGiùlielmumphyfîcum, que Petrulpaulus Yergeuusnoiiifunûanudirimûq! fibi * . ' I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hominejm
-ocr page 392-9 4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ROMA ND IOLA
5.
hoim'ncm magnts eiïertlaudibus.Genuit etiatn eodetn temporcloann? grammatifu® B rherorcmc^dodiUimö.qucinfolitus dtcere fuit Leonardas Aretinusomni inrdedpo tifßme'in hacuna grauifumus locupletiiïimuamp;iÿ teftis,fuifle primS à quo eloquêtistftn diatantoperenûcftorentta longo poftliminio in Italia tuerintredu0a,digna certcco gnitio,qux ànobis nunc illuftranda Italia in mediu adducat. Vident tntelliguntq qLa tinas literas uero amp;nbsp;fuo cû fapore degullant,paucos ac propenullos poll doâorumec ’clefiæ Atnbrofîi Hieronymi ÔC Auguftini,quæ ÔC eadè inclinantis Romanorutn imp*'’ rij temporafuerunt,aliqualf cumelegentia fcripfiire,nifi illis propinqui temporib.Bc^' fus Gregorius ac uenerabilis Beda,ôf qui logo poll tempore luit beatus Bernardus»W prçdiôlorum numero fint ponendi.pinnusueró omnium FrancifcusPetrarcha magno uir ingenio maioreq; diligentia poelim ÔC eloquentiam excitare coepit,nectameniï attigit Ciceronian^ eloquêtiæ flore,quo multos in hoc feculo uideinus ornatos.in quo quidenos librorû magilquam ingenrj carentiâ defelt;5lumq culpamus : ipfe etn li^P^' (tolas Ciceronis Letuloinfcriptas Vercellisrepenflegloriatus ell, tres CiceróisdeO' f ratore St Inllitutionû Oratoriarum Qiitntiliani libros no nifi laccros mutilatosq uiditgt; ad cuius notitiâ Oratoris maioris St Bruti de Oratoribus claris,itê Ciceronis libri nulls tenus peruenerunt.Ioannes aSt Rauennas Petrarcham fenem puer nouit,necdilt;?tosau ter Petrarcha uidit libroi,ne^ aliquid quod fciamus à fe Icriptu reliquit,St tamê fuO' pte ingenio St quodâ dei munerc,ficut tun folitus dicere Leonardos,eum Petrum PaUlt; luincp Vergerium, Omnebonû fchola Patauinum, Roberrum Roflum 0^ lacobuAn* gelihlium Florentinos,Poggiumq;,Guarinum Veronenfem, VidlorinûFcItrêfem.afi alios qui minus profecerûtauditores fuoSjli no fatisqcFplenenefciebat docercpoiuu» in bonarû ut dicebat literarû amorê Ciccroniscp imitationê inflammabat Jnterca Ema* nuel ChryfoloraConllantinopolitanusuir dodlrinaSt omni uirtute cxcellcntilTimus, quu fe in Italia contulilTet partim Venettjs,partim Florentiæ,partim in curia,quaIfcii* tus ell Romana pratditflos pene oês Ioannis Rauennatis audit ores literas doemt Grat'' casieflecitqr eius dotflrina paucis tn cotinuata annis.ut qui Græcas nefeirent literasLa finis uiderent indodliores.St quum magnus bené difeendi ardor multos in Italia appt®
Cwtilium, beref.quafrereibi St inuelligarecoeperuntexnoftratibus multi,fi quosGermaniplof* Conjlanti, Conllantiæproxima.exdeperditis Romanorum St Italiæ olimlibris in monafttrion* latebris occultarent.Quintilianusr^ integer repertus à Poggio piimû tranfcriptusinl* taliam ucnir,fecutaecß funt incerto nobis datar libertatis patronæ Ciceronis ad Attic um Qÿintilianuf^ epiüolsexumq^ hic in Quintiliani Inllitutionibus St ad Attic û epillolis nollrorû Italie
X adolelcentiû ingénia defudarent,Gafparinus Bergomenfis grammaticus rhetorqcd^ / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bertimus Venetqs meliori folito doélrina nonnullos erudiuit, plurimos ad ea imitâda
fludia incitauinflorebantc^iam St fama celcbrabantur Petrufpaulus Vergerius Omne bonû fchola natu maiores.Leonardus Aretinus,Robertas Roflus, lacobus Angeli Poggius,ac Nicola Mediceus,quê prçceptor domi afliduus erudierat Aretinus,Guan nusq Venettjs St Viélorinus Mantuæ multos cœperant erudire,cû Philippus MfdiO' b lanenfis dux tertius Gafparinû à Bergomo fubditû hominem inuitû Mediolanenfibus cdocendis Padua St Venetia euocauit.Vbi id maxime adiumentilludijseloquentiçat
, tulit.qd*repertus Laudæàfummouiro Gerardo Landiiano tuneibi epifcopo,muln5 maximiscÿ in ruderibus codex Ciceronis peruetullus Stcuius literas uetulliores paucil fimi feirent legere,ad eius perueniens manus interitû euallt. Conrinebat is codex prat* ter rhetoricorû nouos St ueteres qui habebantur, tres quoq de Oratore inregerrimos Brutû de Oratoribus claris St Oratorê ad Bruiû M.Tulltj Ciceronis:unde 1 iberatus eu bonus ipfe uir Gafparinus ingcnti,quêalTumpferatlaborefupplendi quoad poteratIF brorû de Oratore defeéluszfîcut diu antea in Quintiliani inllitutionihus multo labore ruppIeuerat.Et quû nullus Mediolani eflet repertus,g eius uetufli codicis litetâfciretlt gere,Cofmus quidâ egregtj ingenlj Cremonenfis très de oratore libros primus tranfetl pflt,multiplicataqi inde exempla omnemitaliam defideratiflimo codicerepleuerunt. Nos uerô cû publicis patriæ traélandis negorijs adolefcêtes Mediolanum adijflemus»
BrutM, BrututndeCIaiù Oratohbusprûniomnium nurabiU ardote acceleiiMtetraafctip»'
rouS|
-ocr page 393-ROMAND 10 LA
A pfimuSjCxquo pn'mu Veronâ Guarino poft Leortardo ïuftiniano Venetias miflb, om nis Italia exemplis pariter cft repIcia.Qiio ex tot librorumipfius cloquentiac fomitum allato,noftris liominibus adiumento fatftum uidemus,utmaior mcliorcp ea quâ Pctrar chahabuitdicendi copfain noftrâ pcruenerit sctatcm.ncc paruum fuit ciirn adiumentôi addifcendum eloqasQtiâ,tum ctiâ incitamcntum Graccarum accefïîo literarum, quod qui cas didiccre pratter docftrinâ amp;nbsp;ingcncem hiftoriarum cxemplorumq; copfani inde comparatâ.conail funt multa ex Græcis in Larinitatcin ucrterc, in quo ufu aut affidui-tatelcribendiveddiderunt quâ habcbant eloquentiâmcliorcm, autquinullâ prius ha-bebantjindc aliqua effecerunr.Hinc ferbucrunt diu magiscj nunc ac magis feruent per Italiâgynuîana,plericp funt ciuitatibus ludi,in quibus pulccrrimum iucundumc^ eft ui-dercdildpulos,ne dum poftquâ funt dimiffi,fed quoufq? etiâ fub ipià ferula déclamant ôi fcribunt,præccptores dicendi fcribcndiûe clegantia iuperare.Ex bis autem quos lo-aniünoftifoRauennatidiximus fuiiredifcipulos duo aetate priores, Guarinusôf Vidîo
B rinus biç Mantuae ille Venetrjs, Vcronæ,Florentiæ fiC demum Fcrrariæ infinitam penè turbâ, in bis Ferrarienfcs Mantuanosq; principes erudicrunt.Georgius Trapczunti-ws publico Romæ gymnafio Hifpanos,Ga!Ios,Germanos(^ multos,ut qui nonnulli bqiiando funt magni præftantescç uiri,finrul cum Itaîicis oratoriæ ac poeticç auditores babet.Francifcus uerô Phiîelphus ab ipfagente Chryfolora Conftantinopoli eruditus Venetijs Florentiæ,Senis,Bononiæ SC demum Mediolani Graccas plurtmos literasdo fuit.SCLatinas.quid quod Valla Laurentius no modo fuis eleganrqs quofdâ Neapoli iinpleuitjfed cas quoqj per omnêJtaliâdilîèminari obtirtuit,Petrus«^ Perleo Ariminen fis Mediolani primum^pôft Gcnuæjacobus frater fuus Bononiæ,Pf ocellius Romæ SC Neapoli SCThomas Pontanus Pcrufiae.uarqstÿ ciuitatib.Sencca Camertinus, Italia bo nis literis implenda pro uiribus cnitunt:autor eft Plinius olim nebulas nutrite uuas,dfgt; fputatRaucnacuina praefertim ucrmicula haberi optima. Sed Martialis cótra fentit bis uerfibus: Sic Cifterna mihi quâ uinca malo Rauennæ.Nâ poftum multo uendere pluris
CaquaiSdalibi dicit nullo infologratiorêgigniafparagöqs,quos uidit inhortis Rauen- A/p4rlt;lt;g»fc natium,quod Martialis confirmât his uerfibus, Mollis SC æquorea quae creuit fpina Ra ucnnxNoncritincuItisgratiorafparagis.Etalioitcm locofcribit Plinius inRauenna tium man' rotnbum effe optimü.Martialis uero indicat Rauennp femper alias ficut nuc eft.ranas fuifle multas.Cum coparata riCtibus tuis ora, Niliacus habeat crocodillus art* gufia,melius($ranæ garriant Rauennates.Cingunt Rauennâ amnes duo Bedifum faci entes,quorum qui ad dexterâ Montonus,qui ad finiftrâ olim Vitis nunc AquacduClus dicit,ortum in Apennini iugis propinquo Tyberis fonti loco habêstadiacetcf illr intus Meldula oppidü.SC fuperius Galeata,poft fanlt;fta Sophia. Ad Motoni fluminfs finiftrâ in iiia Flaminia eft Forumliuq ciuitas uetufti nominis,tertiu obtinês locQ intet quatuor iora.quxinnominataPliniûeainregione diximus pofuiftè. Videmus aûtEufebiûdc temporibus dicere Gallum poetâ cuius farpe Virgilius Floratius meminerunt fuifle
jjForoliuiëfcm, SC Plinius in uinisltaliaeoptimisLiuienfesenumerar:fuituerôeaciui- Foramlwf, tasjqd proculà uanitatcmendacrj de patria noftra fit di(ftu,uiris praeftantififimis pratfer timliteratis fœcunda:quae præter Gallum poetâ Guidonê Bonatftü afttologorü princi pemhabuiqquaîRainerium Arfendum lurcconfultQ célébré Bartoli Saxoferratenfîs præceptorêjSC per eadé fermé tempora Checho Rubeo QC Nereo Morâdo uiris doCîif hmis ScFraacifeo Petrarchæ ficut ipfein epiftolis fæpe memoratamicis ornata fuit.ex «Huit uerô per ætaté noftrâ lacobus de Turre Forliuienfiscunôosphilofophiâmedi* cinami$ profeflToszSC lacobi Alegreti Forliuienfis bucolicû carmen extarc uidemus cac terispoft Virgilianûeoin généré feriptis carminibus facile ut periti iudicant prarponc dum.quid qd* Vgolinus cognomine Vrbeuetanus Forliutj gCnirus 8C nutritus oés seta os noftræ ntuficos fine côtradieftione fuperat,ædituscp ab eo de mufica liber baud fecus omniû qui ante fe fcripfcrût labores obicurabit,c^ Bonati opera uetufttflimorû feripta aftroîogorû feponifaciûnobrjtqi nuper Ludouicus ForliuienfiôC epifc.flCciuis philofo pborfiatatis noftræ theologorûcg facile princeps . Rei aüt bellicæ gnaros 6C in eo mu* ncre daros habuit patria noftra IoannêOrdclaffum,Brandolinû6CTybcrfQ Brâdulos «cMoftatdâiqu^ eoatn nunc ornata eft Nicolao Hafteo Recanetenu ac Maceratenft
epifeopo
-ocr page 394-548
R o M A H D I o LA
cpifcopo11 tcrf s moribus amp;nbsp;bonitate c5fpicuo,paritcrf^ eius pronepotc Stcphano Narß dino camcrac Apoftolicacderico, dodrinauirtutibuscß dccorato.Magnam itcmfp«” Blondiquin^}. jjej mutiere conlhtutam uidemus in quinq» Blondis natis no(lris,qui literis oês pro art»
te funt pleni.feraciffimi etiam QC in multis naturæ benignitatc prçcipui cft pania noftra foli,quæ præter communes cæteris Italiæ urbibus fruges,uini,olei,frumcnti,iemintbus quotÿ abundat aromaticis, nülli in Italia alteri folo $ Apulo cocelïts, anifo, cardamo ,mo, îocnogræco,cymino,coriandro:eâciuitatê quarius Martinus pont.Ro. murorum munitionc fpoliatâ,in uici rurisùe formam redegit.quam ignominiam honeftiflimapo P ulp amp;nbsp;male à pontifice exiftimata præcefilt caufa.Quu enim Galli ccclcfiæioliti tnili' tare Guidone Appienfi dudore urbem durilïima ac diutina prelTiflent obfidione,oi' lusmeminituulgarispoctaDantes,populus Forliuienfis bottante Bonato Guidone armis correptis fada eruptione magnâ in illis edidit occidionê. fed qui armis rçfiftêdo fortes fuerant ciues fuafionib.poftea molliflTimis fe decipi permiferût, in quos pontife» immcritôiratusinmœniumurbisexcfdiodcfaeuijt.adMontoni dexterâcaftrûCarôeftf joppidû prius Salfubium à fcatente ibi falfo fonte didûu'ndc Donadula, poft Caflîanû; deinceps arduo in.colle eft Porticus, eloquêtiffîmo Zi Grxcè Latinecÿ dodiflîmo Ain brofioCamaldulcnfî principemonacho quemgenuitc’arumrut non immeritônosali quandogloriari folcamus,qd*uctuftipatriæ noftrac agrijius àForliuienfiPræiorcp»'
quot; trônpftrorûmemoria petere foliti,oppida,Plautu Safïina, Ambrofîû Porticusgenue' rôt.Rauênar mœnia fecus Montons amnê fofta attingit, a' uetufttfïjmis ut ingt Plinius Pddufi, Meiranifi appcllata,duodccim milibus nauigia in padûperfcrês:Padufa ad eam foflam inctpit palus uetufti nominis, ÔC quâ geographi unicâ in kalia paludem efleuoluni,de ,qua in Georgicis Virgtlius,pifcofoùeamne Padirfa.Côpleditiir uerô quicquid lacunj ,autftagnorûautpaluftrisfoli,abeaRauênatefofta quinquagcfimo ferme mtlltarioP» du inter 6c Flaminiæ aut Aemiliæ agros intcrcedere uidcmus, Annomotç fluuiusnec Adriaticû mare nec Padû attingens in cam primus delabit paludezcui fluuio primus m
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficco adiacettrauerfariaRauennatû uicus,amp;parifpatio ad dexterâ Bagnacauallûn^ C
ui nominis oppidû prius Tyberiacû aliquâdo ad Caballos appellatû Diuiditantin-tcrius Annomo Faucntiâuetuftinominis ciuitatem,cuius tame fadâ primo mentione inuenimus apud Liuium libro LXxx i x Sylla Carbonem cuin exercituadClufiuni, ad Fauêtiam,Fidenciolamcj cæfo kalia expulit.Et Helius Spartianus in uita Hadriani: inteffedi infidiatores Hadriani confulares.Palma TerracinæjNigrinus Fauêtiæ-Spartianus:Ceionius Comodus qui amp;nbsp;Helius uerus natus eft maionbus Fauentinis ô^ Iulius Capitolinus Lucq ueri Hcltj imperatoris uitâ fcribcs fie habet, Origo eius patef na ex Etruria fuit,materna ex Fauentia.eamtp urbem Gotthi fuftulerunt.amp;^ pofteareaC' dificatam Federicus cognomine Barbaroflus male habita reddidit immunitâ- Et anno abinde uix dum ducentefimo Brittones in kalia tune militantes diripuerunt. Nuperue rô Guidatius Manfredus primo,poft Aftorgius frater,præftantes rei militaris ducesea dem uieariatus ecclefiæ titulogubernantes,muroxingere præualido inceperunt.Orna tafuitFauentianuperMariinopræftantireimilitarisdudore.Tradiuidemusa'muItisft Odauium Auguftum M. Lepidû, Ô£^ M. Antonium de fceleftifsimoTriumuiratu fuo apud Côftuentia prope Bononiam côuenifle. Abeftè autem non poteft, quin aut Fane tia aut pxime apud BagnacauallS Cutignolam ÔC Lugû ubi flumina Annomo Sênius Confîuentid. Vatrenus ac Padus in mare unis oftijs côfluunt ea fuerint Conflucntia:de quo nefa* rio fcelere in hâc fententiâ feribit Liuius libro C x i x.In Triumuiratu proferiptio fada cft in qua plurimi Equites,Scnatores c x x x uicifsim concefsi.Lepidus enim L.Paulî fratrem, Antonius L.Caefarêauunculû,amp;^ OdauiusM.Ciccronem,quiàPopiliolegio nariomilite,quShaberetannosLXiiii occifuseft, caputqjcûdextra manuinroftrù pofita, ubi multos defenderat.Plinius delino kahaetracîansFauentinûin Aemyliaui» miriseffertlaudibus.SCalio loco cos numerans,quos Vefpafianus imperator fada Italiæ defcriptioncexcellcnterinuetcratosreperit, unâdicitmuliercFauentiæinueniani fuifle,quæ annos XX v fupra eentefimumnata cratJnterius quarto fupra Faucntiâ mil A«reof«nt- lîarto Aureolû eft oppidu,ecçkftp Rauênatis amœnifsimo in colle fitû, fub quoinAn-nomonê defluit Martianus tôttês,qui latera abluit Mutilang uetuftifsiini oppidwuius
-ocr page 395-R o M A N D ï Ö L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349
A Mutili tune appellatl'Liunis fn pHndpfo belli Macedonië/, ficutinRauenaoßedimt s incminif,fuitlt;$antequingêtosannos nobihs fanatliæ Comitû, qui Guido ecgnomine perFlaminiamamp;’Etruriamfloruerunt.SupraFauentiam ad Anomonis fluentaCöual- VallisAa liscftfluuqnomêretinêspopulisfrequêiata.in qua BrafgclIa,Rörana,Gratraria,Cafh' nomorus. lionum,Caftella,MarrateS^ Bifurcus uietamp;f fub ApenninoCnfpinus.poli Ano.nonê PadufampaludêinfluitSenniusatnnis.euiipfainpaludcamp; in fyluijquä Lugidientad.» îacctFufignanûoppidû. Et ad dexterä Sennij ripamCuti^nola eit oppidum:unde Ap tendula gens SfOrtiorum familia fluxit in Italis nunc clarillima. Adiacei Lugo Zagona fia eaflellG acceptæà Floiêtino populo cladis in Philippenfi bcllo, amp;nbsp;capti in eo prelio Caroli Malateflæ,quod in hiftorijs diflrufe oftêdimus memoria celebratQ.Ec intra (ecü^ dumindemilliariuin ad Sennij ripam excifum eft oppidö Cunium,ex quo operis hutus principio dixitnus familiänobiiem Cunij Coinituin originem duxifle, quæ multos ha^ buit belli duces, nóitacpduximus omittendum, quod maxime'ad præfentê facit inten-
ß tioncm,Albricum Cunij Comite, qui primus hoc nomine in ea familia fuir,fato quodä Albricusm ilium fuifle,qui maxima in re militari Italica fecit mutationê. Vt enim remotiora omit- mcsCutiij. tamus tepora reipub.amp;f imperatoru,quiad inelinationê ufip imperium Romç ôi. in Ita-liaintegrum tenueröt.ut ctiä illa praftereamus,quaf per annos feime quadringêtos ma« IofuoItalia per Vifigothorû,Erulorum,OflrogothorûSc Longobardorûiêpora uidit accurate noftris in hiftorijs narrata, magnâ quietem Italia fubCarolo Magno Qi fins fl-lijsaencpotibus Roma? imperätibus,per annos cireitcr cêtum habuit.Sed mox ad pri-ftinos penelabores fub Italicis tribus tyrânis Berengarijs reda(fta,breut poft Germano rum regSimperij tituloornatorûtêporibusuariautifortunacœpit.quçaliquotex ipOi tyränos.alfquotinertes malignos pafla nihil minus mali uidit,eiim inter feipfam diüi fa eft, Qcparte opprefla pars aftu, dolis aut fortirudine ufa calamitate ad tempus potnic declinare:unifüuerö tantismalis remediü aliquâdo excogitatß eft, turn implofata Ro manorö pontificQ auxilia aliquos à mali regis,fiue imperarorisGi’rmam f^uttia tutabä-
C tur.i^uang tempora fiepe fuerSt.in quibus magis ipfa pötificö diffidia cum malis prin-f'pibusnoeuere.Cüm itacp ad RomanorOpötificum aliquâdo intfficax remediü eflec U'fiim.coepereurbesin Italia potentiores prarfertim LôbaidfæSC Marchiæ Taruifinae fifeinlibertatêengere, SC focietatibus initis inuicem fe tueri. Irruerunt uero aliquolies Gcrmani reges,Otto teitius,trcs Henrici,tertius SC quartüs,ÖC poftea feptimus.deindc primusFcdericus,6C feeödus, ÔCdemS Ludouicus Bauarus. Qi hinc potificibus foctjicß bellopopulisinderegibusjuelimpugnätibus.uel iniuriä propulfantibusftrages ubicp, cçdcs,direptiôes,incêdia in Italis funt comilFaiut aufim affirmare plus aliquâdo calami latis ab hac gête acceptû,c^ rarô alias â barbaris omnino Chrifi i anæ fide» hoftibus per-peftum erat. In tâtis malis ultimo pene Bauari têpore cœperût Ro.pór. atep etiâ aliquae bellorûfociæ ciuitates aduerfus Germanicâ tyrânorum rabiê externos milites, Fi âcos, Htfpanos,Anglicos,Brittonefcp mcrcedccondutftosinltaliâuocareiquinetiâ quoties orra inter eledores impertj.Qd fçpe côtingit,aut aliter inter Romanos principes difcor
D dia uifuin eft tutu effe Gennanorû eledo imperatori inimicorö prefidia pretio funt accepta. Vnde fadu eft, ut per annos circiter centum à Martini quarti ponnficatu ufqi ad Gregorij x [.tempora diuerfis in regionibus ltalia,aut Thcotonicos,aut Brirtones,aut Anglicos habuerit mercede côdudos. Nulla ein erat Italiæ ciuitas.quæ Italico homini ftipedia penderet.fed fingnli populi inter fe centuriati fuç reip.munera gratis obibât.ôd uexillacurru ueda,quod appellarSt CharrotiQ in expeditionesac praelia ducebâtur.ac ciditqidimiflos aliquâdo aut alias cümprædandilibido inceflit,huiufmodi côdudos -Riercenarios milites plura maioracp dâna noftratibus,c^ eos â quibus timebaf intulille. dicûthocmaximoexpertidâno Perufiniclade ingêti Xi i.miliû,uelferrocæforû.ucl TyberienedorSä Brittonibus Anglicifcpafflidi.tcftanf Cçfena Fauentiaqjcrndelirer direptæ.ôComnis regio affirmât urbi Romae adiacenSjin qua ferunt, qui inrerfueiiii fij-pra Lx.oppida,ÔC caftella partim funditus,ur nunc manêt excifa. partim habnatoribus puKîsfpoliatafuiire.utfeliceshabiti fintexipfis q nihil reröamiffionedurius ab An«gU cisBrittonibufijj fuerût paffi.Creicebatinterim Vicecomitu in Lôbardis potenna.Be-nedidixi.pôiifictsRomaniautoutateiaBàuaadartinutndedecufcp Luchino e-‘ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßloudws. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuauti
-ocr page 396-ROMÄNDTOLA
comiti 5Cloäni eins fratriMediolancfi archiepiTcopo attributa. nbsp;nbsp;UAtie pctaliquotte B
pora inter Lôbardos, quod diffufè in hiftorqs diximus.cft certatu, quibus in bellis cum Briltones, Anglicitçcôtraria ßernaboui Vicccomitifentirêt,armauitillecûaliosinlta lia tum in primis Albrieû.de quo dicere cœpimus Cunij comitê,qui externo militifçpe f ôgrefTus fupior uidorr^ euafir. Et tarne uariäte ut fit Fortuna exercitu Bernabouis fragt; lt;fio Fugatoc^ Albricus eit captus.qiie ut militari çt ar is noftre more dimittcrêf,cfi ilîi pre cibus rationibuFcjaltjs adduei non poirent,Bcrnabosargcntoad trutinâquâtipôdera/ retimpêfo redemit. Ifcp prçftâtiffimus dudlor earn gentem externa breuiexpulit Lont.' bardia,quæ Vicecomiti erat Fubdita. Bernaboue poftmodû a nepote in careerêeonic^ lt;Qo, AIbrieus ftipêdio dimifiîs Italis omnibus, qui arma Ferre eœpcrât,Fefe ducem ea ra tione exhibuit,ut coacfii earn in militia prçftâtiores quiqj inito foedere,quod facramêto firmatû eft, una eflent focietas fantfti Gregortj appellata. qua cum Focietate adeo ardêti celfocp animoexternos Albricus eft infetftatus, ut nullus qui paterna auitacp origine in Italia genitus no eftet,arma per eS circuFerrefit auFus. Fuiffe aût ad quadragintaequitû P milia externos Italia tue pulFos andiuimus t cQ Albricus fua Focietate repètino tiimuirti côgregatos,uixduodecim milia babuerit. FomeFc^ id 6C origo quædâ Fuit omnium rei militaris ducû, quos audiuimus ôdipfi uidimus adminiftradorum bellorö gloriaexecF trdcdus. luifie.Nâ BracciusMóronenfisdomefticus AlbricoFamiliariFcp Fuit. SFortiacum Lan* Sforiia. rentio Attendulocólanguineo prima dueftu BradoliniForoliuienfisin Albriciexerct* lu tyrocinia fecit.pariter Paulus Vr(inus,Moftarda ForoliuiêFi$,Tartalialt;^ LauellêFs, ófThomafinuS Cribellus Mediolanenfis, Albricidult;ftu,au(picijs, amp;' diiciplinamilinâ funt Feeuri. Inftitutæ aût in Italia militiae Albricus nouû addidit orrtamê£um,qgt;ubitho-’ races,ocreas,bracliialiac^ excoriOj^J nos uidimus,uel externi, ucl ciues in tumultibus pairiçmilitantes induebätur,Ferro ipFe SCchalibe totum armari hominem prinwsedo* cuit,ÖC in Fua ibeietate curauit.Externis Italia pulfis Albricus in Neapoliranum FeeöFe* rens regnum Ladislao rcgi.a quo magni cömeftabilis dignitate ornatus Fuit, talêprçFn tit opera,ut nedum regno à multis potentififimifi^ inuaForibus oecupato fit pot«tus,icd w talia per Italiâ iecerit Fundamêta, ex quibus appai iiit eum niFi morte poft Albrifû præ' uentusFuilFetregni italiciatep imperrj dignitatesin Italiâ redutfiurû Fuifie. Sentiâf uffO quit gd alfi uolût,noftra fert opinio,tâti Fuifte externos milites, Anglos,Briftonfs,Geï manos,Italia pulFos eftcjUt amp;nbsp;opibusmagis abundauerit, maiorècenéiuriorêquif' ton poftea Femper habuerit, NS eifi in bellis, quæ poft earn extcrnorSeietftioiiemlunt gpfta urbium oppidorumtç direptiones cômittuntur.'ab excidio tamê incendio amp;nbsp;Fan* guine noftri làrpius tempérât,^d uni in expilarione damno cft, opes alteriltalKoac-' cumuLt, quas externus barbarulq;aFportaftet.Qiiinetiâecôtra fatftu uidetnus,utcuin multi exitalicis magna côdutfti mercede Francis amp;nbsp;Anglicis cceperint militate, Fpolia indeamp;f pecuniç in Italiâ dtFerâtur.NulIuFq; milii oftenderetadificadi,ueftiendi,ornan' di,amp;^ caetera omnem uitacnoftraf,quam hoc Fccùlouiuimusluxuriém,fauti(iain,cæf^'’ roFq; magnificosapparatus certèFuperioribusFeculisfifri iolitis maioresali5dc,qn^'’’ ab bac Fecuriiate ôi tu tel a origine bahut fie. Quæomnia Albriconoftro Cuntj a!umnlt;’» quod exciFum nunc araiur,nô immerito laudem gloriamqi perpetuam accumulât-h*^^ tarnen negamus Ro.curiæin Italiâ ab Auinionereuerfionèopulentiâ îtaliæplufi*^^'’’ adauxiftè. Nam cùm perannos LXX.AuinioneRo.ponr.curiâtenuiflènt, Gregon^s X i.naiione Lemouicenfiseandem ad annum Falutis LXXX.fupra millefimûamp;'t’'f^5* tf Fimû,in Itabâ traduxit. At poft^ Dei munere fiC eloquêtia per ut ri Româdioli nægeni«iuirtutê«euiuiFcfrecccpit,ô^ noua tutiorc^rei militarisFormain Italia externis eiedbs per Albricum item Româdiolum eft reddita,eandê quoep Romandiolâpctn®' ftras manus tertiâ in rebus maximis gloriâ Italiæ Fperamus dedifle,^ latente Fupra annos hiftoriâ tanta attigimus diligentia, ut omnem nedum Italiæ, fed totius olim imperq prouinciarum,regionum«^ ftatum,ad quorum uclregum, uel principUjU^I^^' tionuin manus peruenerit, clare'magis amp;nbsp;fieri pofte uideretur, diffufi?oftcnderimuSi RoiwrfjKa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Roma interiminftaurata,Italiâquoep abfterFa errorûobFcuritatumcp multa rubfj
rrdurrtf«!. gme nouerimusilluftrare.lnterius uia Flaminia Sennium iungit pons ProculeiüS.aa
dcxteiâ ui eadcni uia Bolognefium eft noui nominis oppidum,quod patrû hoftrorurt tnetno«*’
-ocr page 397-Romand i o t a.
A •DemorîaBottottiêfîs populus â fundamêti's çdificauit.Supfa funt Sofcnaiîa amp;nbsp;in Apê-nino PalattolQ caftella olim rei miltraris gloria clarifîimæ genti Vbaldinæ fubdita,quæ luperiori feculo fimul cfl lógiUrmi tralt;?îus Apênini uicis, caftellis, oppidis ab cadem gêtcpofleffîspopulusFlorêtinus per arma cepitlnPadufa itc Vatrenus fequit amnis, Vatrcnus flu^ que Plinius fcribit folitû fuifTe oftia Padi,nunc primaria ubi SpineticS appellabatur ad-augere.Sed nûc auerfo pené uiginti malibus curfu noui nominis oftia in Padufam ÔC Pâ dum habet Zaniolû appellata, ubi daræ memoriæ Nicolaus Eftêfis Marchio magnifia ci opens arcê,ô^ poftea Leonellus fucceflor.ac filius uiâ,quç duodecimo milliario per-ducitLugûfecerunt.lntusad Vatrenidextcrâin uiaFlaminiaeft Imola Forumcornc- 2dnioîunh •n ptifcis appellata, ad quod eratÆmyliærcgionisinitiS. Martialifîj poetahâc urbem li^habitalTe uidet,ficut his in uerfibus innuit, Si quibus in terris qua umus in urberoga-bitjCornelq referas me licet elTcforo.Ea ciuitas a Narfetis milinb.ficut in hiftorqs dixi-mus ditqta.ô^breui pôft à Clephi immanilTimo Logobardorû rege fub nouo hoc Imo*
® lænomine,utRauênatibusfidêpo.Ro.feruâtibusopponereiurædifîcata eft. habuitcp paulofupra etatem noftrâBeneuenutû,qui grammaticus amp;nbsp;ludi magifter tuncin Itaba f»nmariijs,cum hiftorias noftèt aliqua fcripfit.Claruitcp diebus noftns.Ioannes Imolen-ispôtifictj 5)^ ciuilis iuriû peritilfimus. Eft interius ad Vatreni finiftrâ fepnmo ab Imola nulharioTaxignanum oppidum, quod decimum loannem RomanQ pôtificcm ge-nuit ingetnis ccrtêuirtutis ôi famæ uirum, à quo SaracCàni mediam fermé Italiam obti-nentes m fugam primo côuerfi,poft adLirim fluuiû magna occifione profltgati Italiam tfliquerut. Fuit quotp Taxignanum fuperiori feculo ornatum Petro excellëti medico: nuperexuico Codregnano,qui Tâxignano mille quingentis palfibus abeft, origine babuit loânes Ferrarienfis epifcopus uir cùm do(ftus,tum omnimoda uitç fandimonia redundans. Supra ad Vaternidexteram Coderonchum,amp; fuperiusfubipfis Apennini
- ’■adjobus eft Florentiola nouum oppidû à populo Florentino,cui fubeft ædificatû.Pro ximo Item in Padufe loco oppidû eft Caput filicis appcllatû,per quod tranfiniflà lintrfz
C 'msfvptnnomillario Padula perZaniolûnauigat inPadS. uia quæ ab eo oppido Imo-'am XI i.dicit milliario Silicis nom? retinet, inde olim inditô quod filicibus Roma auc diisftratâluit Cùr.ienimRo.l'npe.florenie.aliquabelliaut pacis ufibus neceflaria in ^myiiâdeferri cflct opus,ca mari adueda per Padi oftia.ôô inde per Padufam hue loci côportabantunundeuiam natura foIiÔfpaludispropinquitate cœnnfam,â.'raio tûc fient à' mine ettâæftate plauftraperferentcm fterni neceliitas adegit. Silices autem Ro-roaaueâos, ut dicamus facit Plinius,qui genus idlapidis nullo alio quàm circa urbê âi; «narcEtrufeum locoreperiri dicit.Dilperlos uerô per Ferrariam Imolâ ac circunftantià locafiiices.ab bac nûc Ipoliata uia acceptes uidemus efte ex his,qui nunc in ftratis circa urbem Româ uq s pafiim côfpiciuntur.Sequitur torres in Padufam labens Sdcr,cui in-tusappoftta funt agri Bononienfis oppida S.Petriad dexteram, Ducia ad finiftram. Saperius uero in montibus eft Flagnanum oppidum, 11. Honorio pont.Ro.ibi genito decoratum. Torrens inde habetur Claterna Padufam iuxta uicum ad Caballos petens,
P adcuius nominis pôtem uiam Flaminiam iungentem oppidû fuit Claterna, cuius mo-dica apparèt fundamèta,de quo Cicero ad Lentulä,Erat Claternæ nofter Hircius,ad fo tum Cornelij Cæfar.paruo inde fpatio à Padufa abfunt oppidathinc Medicina inde Bu trium populo quidem diuite frequêtifïimum.Suprà eft in collibus Varagnana. Idex inde habetur fluuiusapud Mulinclläuicö Padufam attingês, unde uigefimoftadioad Padiripas lintribus nauigatur. Ad finiftramqj Idicis primo in colie caftellû eft Brittonu fub Apennino, ad finiftrâ Vifanum,ad dextera Caburatiû.amni SauenæPadufam »11a-benti Bononia adiacet. Suntep intus ad eius amnis finiftrâ uia Fiorentina uici Planoriû primo,pórt in niôtibus Loianû,inde Scarcalafinum, nbsp;in Apênino Caprenû.deinccps
eft Ipieni Bononienfis pars fofla manufaéla per urbem dutfta.quæ Auefam torrentulS urbê diuidentem ad Pomérium augês,Lintres per Padufam dimittit in Padû. Secundû huius nauigationis finiftrâ Padufæ adiacet Ocelinum turris in Ft rra»ienfi uia ad limitis Oceïitwmt agriBononicfîs euftodiam cômunita. Apud Ocelini turrem Paduiae finem olim fuiffe, amp;nbsp;Rbenu Bononienfem eo in loco aut propinquo Padum influxiflèjindicât peruetufti utfiuk^ amnis aiuciundicanttjpautetPtolemgi ac ahoïumgeographorûdelcriptio ac
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g g piâura
-ocr page 398-ROMANDIOL A
piéluratcûtn uerô Pad us quatuor feré milia paiïuû rctrocc(ren'f,quicqu/d praefentê Pagt; ß diripam Si Ocelinum interccdit,Padufç accellîcncc utantécôlueuerât,Pad3ilîabunt Rhenus amp;nbsp;Scultêna,fed Lauinio Si Samogia aucfîus Rhenus amp;nbsp;Scultênar Si Formi^quot; ni torrentulo iungit,coa(fla(^ huiufmodi aquaru moles per ultima Paduff oftia ad ßo' denum illabirur Padû.Id uero Bonônienfis agri, quod Rhenû Padufam SC ipfaminter^ Podium, ccdit urbêjplurimis uicis,oppidis Si caftcllis frequêtatur.Podio LamberiJnorû,Proifgt;^ Galerid. rJo PlatcßorüjVenätio,Galleria,Peretulo, Centio Si Plebcio. Bononiâ urbem uetaliâ SononM, fçrtbit Plinius,urbium quas Etrufei ultra Apenninn habuere prin.ariâ Boiorwm poftrt
caputfuiflc, utproFelfinacredaturprimûBoioniapôftBononia eflcditfia.ES LitifH* XXXVI i.dicit.coloniâa Romanisdedu(flâ,agrum4 eut« fuiflccaptiimdcBoisGaF lis,qui ager primus fuerat Etrufcorum.quâ per Augufti amp;^aliquot impe ratorutntemp® ra trium opulentifTimarû Italiæ ciuitatum fupero mari adiaccnîium unam fuilîcjquuin aln dicunt fcriptores.tum affirmât Plinius. Suetonius autêdicit Odlauianû Bononien^ fibus,quod in Antoniorum rlientela antiquftus fuerant,gratiam tecifîccôiurandi f tota Italia pro partibus fuis Idemqj Suetonius fcribit,Ncrottctn fmperatorê oraffeLati ne pro Bononienfibus ad Côfulem Si ad Senatû.Iulius Capitolinus in xxx.tyr?gt;’”d' rum geftis rebus de Cèiorio dicit, Erat eius fcpulcrû grandibus literis circa Bononiaif» incifi funtcius honoresuiltimo tamêafcriptûeftFelixperomniainfcliciffimus.Adanquot; numfalutis xxxx.fupra D G C C.Sergij pôt.Ro.os poreipriusappellatitcmpoiibi^^» quum Lotharius tune imperator Ludouieum filium Romam cum coptjs mittcrct)h^ nonienfes ilium multisintômodisdamnifq;affecerunf.Q.uamobremincconucrfo.q“* iam præterieratexereituultionis modumexeeffir.quod poft agri uafi ationê, facîâqi™ infontibus per uieosuiHafqnrepertis,cardem,cbfcfîamurbêcaptamq;rcddiditifnn’uni tam.fiC tarnenillam ad annum falutis lxxi fupra dueentefimum SimillcfimStantfei' lt;nus fuiß'epotente,ut aduerius Venctoslibcrâ mari Adriatieo nauigationêprohibé' ces,tribus annis belloeôtenderit.in quo Bononiæ Prætor eaftrahabês apud Padfoßi^j ubi caftellum Bononienfes ar difira«er3t,qnadraginta milia equitû peditumfp in exftci îutenuerinrepulfiqi Veneti amiffis aliquot eopqs.eumdutis VenetiarûLaurênjT'^^quot; poli dult;ftuparatioresredtjfsêt,interBononié(esVenctoicfpaxfirmataeft:in qua aô3 cft.utPadioftiorûcuftodia Venctisreli(fta.potrent Bononienfespereafal amp;ftunienW abfcp ueôigali ad libitû deportare. Sequenti anno orta eiuilidiftenfîone Bononiêfes*’ ôionê ciuium,ut dicebât, imperiale patria eieeerût,Lâbertatios,5C eorô partes feeuwf AfinelloSjde Anda!o,eomite$Paniei,Carboneßos,Storletos,Albaros,dcViß’'’°“’’ de prineipibus,de abbate,comités Butrtj,Fufcardos,dc Albefio,deFratta,dcLamol’» de Rufticanis.exindc eu pars quæ rn eiuitate uitftrix mâferatjCXtorrcs animofiusinifC^ ta Forûliuiû in quâ illi fe reeeperât eiuitatê obfediiïèt, Bononiêfis exercitus fraâtts d« Si fugatus,quo in prælio legi in Venerofû monumentis odo milia Bononiêfium difle. Quoquoauiê modo res poftea fehabuerint, Bononiâ anno XC.utxdumcl’P'® fuifteà Ro.ecelefiæmagiftratibus hoc nouo,quênunchabet, circnndatâmurofcinn’'’’ côftatq! earn no muro magis per id temporis, ac diu poftea quàm opibus amplifia»'’', fuifle.habuit Bononiâ,ficut tradit Eufebius,L.Pôponium Bononiefem Atellanarûrcf* ptorem.SCpaulopôft per M.Tullj|Cice.têpora,fteutipfe in Bruto die{t,C Ruftit^*’* oratorem haudquaquâ eôtemnendum.amp; fecundo Lueio pôt.Ro. Alberti fil/o ciueot'' nata fuii.Martialis ueroeam urbem Rufo ornaiâ fuifte dicit his ueifibus, Funde wo«'* crymas orbata Bononiâ Rufo,Errefonettotaplâlt;ftusinÆrîiylia.Pliniuf4tcftttcûVe fpalîani imp.ediôo Italiar cenlus baberetur, L.Termicium Marei filium Bononienfy’' X X v.amp;centû annos fuilFe natum.Idemtß Plinius dicit nullos calamos a priores elle b* gittiSjC^ Bononiêfesîamp;fpeculares lapides breucs,maculofof(j côplcxufîlicisinBono* nienfi agro reperiri. Habuit autem paulo fupra ætatem noftram Bononiâ loânern^An' dreæ Calderinû lureeôfultorum ætaris fuæ celeberrimû. Gaudemufq? ætatem nourant tuliftè Nicolaum Albergatû,qui primo Cartufiæ monachus, poft Bononiæ epifeoput, demû Ro.ecclefîæ cardinalis,uir fuit eùm Celebris faneftimoniæ, turn etiâ fapientiac Ö0* gularis.nuper quoc^ Antonius claruit Bêtiur lius,ulr nobiliû ætatis iuæ in Bononwpd ceutiffîmus;ô(^ poteniiû fiiifeculi,bonatum artium,cgtcrarumqp uirtutû,prgfertimniJ^
-ocr page 399-ROMANDIOLA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;355
A Jaljtatîs gloria cd eb crn'mus. Obijtcp proximis têporibus pbilofoplioru fuf fcculi præ-ftantiflimus Nkolaus Faba Bononienfis.Supcrfunt autê Gafpar nunc cpifcopus lmogt; lenfisôfphilofophus infignis,amp; multi lun'S ciuilis éi pontificq SC philofophiæ ac mcdi cinçftudtjsornariflimijLudouicusdegêtcLudofiafacfi palatij Apofloh'cïauditor,Ba ptiftaFlorianilurecôrultiffimifiliuSjGafpar Arrêgherius fiCnoitcrßornius Salêfis.Ma tremuerôftudiorumBononiâtampaucisnuncornari elcgâtcr doôis nullus mirabif, quimemincHt((}Uod cum horrore dicimus)ciu»les difcordias plurcs ferro per aetatê no ftram BonOniæ ablluliflè præftârcs ciues,his quos nunc ipfa amp;nbsp;duæ fimilej. in Italia hâ-» bcantduitatcs.AdRhenifiniftrâinteriusOliuct5,ubicôuallis Rheniincipituicus.Ad oextetâfubApêninoCafium.in ApenninoGranariolûarx altilïima.InterSamogiam torrentemô^ScuItcnnâamnem funtoppida ôi callellaCreualcoriû, Perficctum,Fran- Granarieluat^ cum,ubi olim fuitforum Gallorû,apud quod oppidum M.Antonium Hircius Ô^Panfa Coss.prælio fuperarûnde quo praclio fie habet Liuius lib. C x i x. Cum Panfa Cos ma-
3 IcaduerfiisAntonium pugnalîètjM. Hircius conful cumexercitu fuperueniens fufis Marei Antonîj copijs fortunâ utriufqi partis arquauit. Vidus deinde ab Hircio amp;nbsp;Cx^ lârc Antonius in Galliam cofugit. At Hircius, qui poftuidoriam inipfis hoftiö caüris ' cx uulnerececiderat,6C L.Panfa ex uulnere defundus in capo Martio lepulti funt. Oc-inwpsintus funt Pluinatium,Bazanum,mös Velius,agri Bononienfis caftella.Eft etiä Jp Bononienfi agro in paludem Padufam uergenti Nouatula oppidum monafterio in-«gniornatum,quod gloriofæ Marildis comitilfe opera impêfat^ ædifîcatû eft. Sed iam Scultênæripa ad qua pcruenimus.Cifpadanæ Româdiolæ regionis finis,ad Trafpada-0am ciufdem partem tranfeundû eile admonet.Ad prima Padi oftia Spina urbem Dio* ^edicis opibus fuifle côditam fcribit Plinius, fed cius nunc parua ext at ueftigia partim Vallis,partim dorium Spinae appellata,unde propinquS Pads uetcres Spineticû appel Iw.de quo in Spinetico tradit Suetonius Claudiii imp. de Britannis triûpliatuiû nauê »dificaiTe omnium maxima, quae potius magna domus potuerit appellari. Primum ea
CdexteraPadiripa uicum habet Sandalbcrtö,ubinûc anno LXX rx.aicp cêtefimo Ve-heticaftellum çdificarût Marcomama appellatû,ut Bononienfibus refifteret hoftibus, tjui aliud caftellum in aduerfa Padi ripa,fed inferius iuxta marc magnis fumptibus com guniucrant.Eftq? is S. Alberti locus,unde per folTam Padufae Meffanicii x 1 i.milliario Raucnnâirur.Ba in Padi ripa frequentes amp;nbsp;propècontigui intra uiginti milia funt uici, Humana, Fofla,Putula,Lôgaftrinus, Ftlusà Padi reditudine milia pafluu fexcotinua-tadiâuSjRupta.BIafianus in quo uilia habemus locuplcte èreg'óe Zanioli fitâ,in qua horum parte fcripfimus. ôf poll Argenta oppidû fimul cum Ferraria à Smaragdo exar- Argoiix. lt;ho,ficutinhtftorijsdiximus primo mœnibusc5munitum,duodeutginti milia paiTùiï diftäs à Ferraria ciuitate : quo in fpatio fecundû Padi ripam diftat ab Argêea tribus paf. foummilibusCofandala uilla MarchionumEftenfium magnifici operis aedibus orna-liflîma. Adeamt^ uillam redus ôf primarius Padi curfus, qui praeterlabitur anno nunc centefimo tortuofiore ueniebat alueo: que nuncà uico Codera corrupte pro capite Eri
Df danidido,fecus uillam Belreguardam deficcatum uidemus.Nam piduraltaliæ.quam inprimisfequimur,Roberti regis Siciliæ ÄFräcifei Pctrarchae eius amici opus,Vicuê-f ^yicucriamc^ 5C Conâ uicos profluêti Pado appofitos habet.Quare partes ipfas Padi aFerraria Cofandalû.fiCa Coderca in mare nunedefluêtes àceniefimo annoinitium habuiflenôdubito.Supra Cofandalumalia eftuilla,MonaftcriolQappellata.Atfecun-dummarislittusdiftât à primartjsPadioftijs pallusquindecim mille ftagni,quod prifei Caprefiam dixerc,oftia nûc Magna uaca uulgo appellata:ad quod ftagnû pafluû fupra duodccim milia in circuitu patens Comaclenfis fita cft uetufta ciuitas, quâ per Gotho-lum Logobardorumeç tempora clafiem armare folitam Veneti ab Alberto Bcrengartf tensfilioComaclenfiumauxilioiniurialacefliti,ad annum iàlutis nongentefimum tri eeumumfecundû deftruxcrût,ut femper poftea,ficut ÖC nuncà paucis fuerit incohs ba-bitata.Mirumuerôeft cernere quanta idftagnum praeftet pifciûcopiam.quod anguil-lanimcephalorumq^falecôditorum uis maxima inde habita, magnû Eftenfibus Mar-«Wonibus uedigal ofni propemodû Italiç fatisfaciat. Scimusuerô,uidimufq; hac in pi-Wtfonecôïin2erc,^d Plinius de B|nacoMinuot^ fcripfithis uetbisjn Bgnaco Odo-
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gg } W
-ocr page 400-ROMANDIOLA
tiäffd. ielreguar^ dum.
brimenfeglomératçaftgüillæuoluunt mirabilimultitudinejUtin e^cipuJis das flurtlï- g nis Minttj.ob hoc ipfum fabricatis fingulorQ milium globi capiatur. V olana fcquuntur uetufti præfentiftç nominis oftia,quæ ramus äuget à Pado ueteri apud Codeream, fiuc caput Eridani fciflus.Sun^ ea in infula,quâ bifurcatus hacfciiïùra Padus mare Adria-ticum,ac palusCaprcOaemciuntuici populisfrequetiflTimi.S^'uillis ciuium.acotriimo-do agrefti cultu amœniiïimin'n queis eminêt inferius MafTa SuPoffadalbarû, Miliare 5^ Milliarinûcjamp;fMcdelana,ÔCfupraportusacBelreguardûjingentia cuius utllf magnifi-centiHimi operis palatia à prçclaro prçftâtiffimotç principe Nfcolao marchione Bßeß in ueteri uico Vicoeria ædificata,cæteris aequiparari poflunt omnibus,quae in ciuitatib. alios Italiæ principes aedificafTeuiderimus : bictÿ Volanar ramus uigcfùno fupramarc milliario dextrorfum fe in alterû fcindit ramû,cuius ofiia appellant Ghorn. Sunt quoty in infula inde fada Codeghoriumjamp;Maflentia uici populis fefertiflimiJneftquoq, fia viflimû, ædificijfcy fuperbiflîmûPomponaemonafterium.Quartus dchinchaberorra-niusPadi,quem côtraFicarolum diximusprimum abeofcindiidiciturqjinoftioadfor p naces fie â uico,uel potius ab hofpitatoria taberna denominatus.Id^ ultimû Padi oftiu limitem cfRcit,quo Romandiola feendum marediuiditurà VenetijsJnea uerôinfub, quâduo hiramià Veteri Pado quinrodecimo fecundurnripam fuperiorcdiftâresfflib liario efficiunt,Ferraria eft ad fecundum ueteri Pado appofita: quâ ciuitaretn Hiftofjî® nrimum fuifle mœnibus circundatâ à Smaragdo patritio, éC Italiæ exan ho ofiedimus« Nominis caufam banc afferut uetufia Rauennatium eeelefiæ monumeta, qgt; urbis iHiu® archiepifeopi tria iurium ccclefif luæ loca a' tribus mctallorfî nominibus appellauednt. Aurcolum Forliuienfis agri in amoeno collefitum ab auro ArgentaPado primario appofita ab argentorFerrariamej à ferro. Ob cam autêquæ in Padi ramorum Icißwra aîucorum mutatione fadîa eft locorû.côfufioncm nô fan's indicare poflumus, utrômn^ in bocFcrrariæloco.an fuprà ubi ramus eft Ficaroli,incolucrûfAflàrigi,quos populo® Etruria oriundos uult Plinius Aflâgiam folTam in Adrianorû paludes deriuafle: amp;' inde urbis Adriæ fummerfionê inchoafle Sed ueterahæc,ut funt dubia rclinquentes,adnO' u ftrum redeamus inftitutû.Cùm Ferraria urbs ab ipfo conditionis initio in partibus ka-ùennatiû Romanorumty fimul aduerfus Lôgobardos duraflèi,illis àCaroloufâis po»^ donationem de exarchatu'Rauennate faôâ Romanæ eeelefiæ, in eius obedientiaperquot; feuerauit.Tâdem quo tempore Germaniimperatores eeelefiæ aduerlâri eceperötup^® quoqp ciuitasfub alterutrisuacillauit. Sed ad annum falütisundeciescentenuMatildi® comitifla Venetorû Rauennatiumey auxilio eandê urbem ab Henrico 11 i.ecclcfiç bofte occupatam fibi fubegir.Et anno ab inde centefimo.fit' xx i.cùm MarchionesEftó-fes amicitiis diuittisep potêtiffimi inFerraria cflent: Salinguerra quidam Ferrariefis per corum ÓC Eceltni de Romano amicitiæ oceafionê prpfidio ufus,Federici ßarbarolfnn' ftigationibus.auxilioq; Ferrariæ dominium occupauit ; quem Innocentius 11 ’ i po^if’ Romanus Venerorum auxilio ad annum falutis duodccies eentenum atty quadragfß* tnum expulit. Et Marchiones EftenfesFerrariS fibi paulo póft fubigereinceperßr« Sed anno abinde L x v ï 11.Veneti ipfis Marchionibus per arma pulfis Ferraria fubt potiti: fj Camr^ ut dimitterent adduci no potuerunt: licet Clemcs quintus pont. Romanus cim-tatem Venetiarum ecclefiaftico fuppofuerit interdido runde omnia corum bona p«
tus ecclefiç in Italiam Auinione ueniês,Marchionû Eftenfium ö^Ferrarienfium extor-rum auxilio fretus Venetos ui Ôé armis Ferraria prima: poft caftello Thealdo,quodaa pontem retinebant.magnis utrincy eomiftis cædibus deturbaflet. Fuitcÿ poftea fempef Ferraria fub Eftêfisfamiliægubernatione pôtificibusobediêtilïima:8if adeo talidomf-' no Felix,ut cum opibus amp;nbsp;potentia creuerit per fingulos annos: tum maxime'proxinii» .^AnciUuM. xx.annis mirabilehabueritincrements,quod tum multiplicarefecitcóciliuma quargt; iföEugcnio pont.Romano ibi celebratum.Cui interfuerunt loannes Paleologusitnpe* rator ConftantinopoIitanusrÄf quiequid prçfentis temporis Græcia Chriftianis fubdi-ta uirOrum habuit excdlentilftmS. Inchoata nanqj eft Ferrariæ quam Florentix coclu-fam FuifTe diximus orientalis unio cü eeclefia oecidentali. Habuit etiä Ferraria perxta* tem noftram prgftantiftîmû principem Nicolaum EftenTem^cui ad Funiinä glofiam ni-
-ocr page 401-ROMAND I b L À,
htlpratterKterarumofftamentadefuicquâfehcitatispartemadditaiwuidimusptîneipi Leoneî!o,quê nuper amiOmus.Et nouus Marchio Borfîus, amp;nbsp;fi literarû ornamento ca-renhumanitate tamê, liberalitate 8)^ prudêna genitorê Nicolaiim nobis redolet. Quod uero præteritis teporibus nouât,fed fplendidiiîîmat ciuitati defuit, prüfens fuppleuit fe-culum,in quo uiros habemus npbiles.litcris humanitatis ornatos,Ntcolaû,Laurêtium, Roberta S^Titum fratres ScrozzastLippum Platefîû, nbsp;quiperitiffimus eciam eft me- )
Rohertut
St'rozz^»
dicus Si pbilofophus Hieronymû Caftellum. Difficilis nunc nobis reftat limitq huius : regionis defignatio, præfertim Adriam exarchatut Rauennac fubieôâ fimul cum Ferra riainRomâdioIadaudcre cupiêtibus.Pado quêFicaroli diximus appellari,decirno fu pramarc milliario ad dexterâ.ubi primum tellus habetur folida,SC aratri patiês, adiacêt Corbulguici duo,aliquot palTuû milibus inter fe diftâtes.dehinc Criipinû.pôft eft fofla Pelofella : cui intus adiacet Orchanû fpeciofa uilla pratdi(ftorû,Nicolai,Laurenth,R,O' bertiamp;TitiStrozzarûdotftrina^queac nobilitaiegentisornatorum. multas ab oftio ß foflâtPelofellæPadusalienasaccipitaquas. Nam paruo dudta tratftuipfa fofta paludes
exonérât ampîiftîmastutpotcquas magna pars Athefisfluutj VeronefiS, totusTar-tarus,totuflt;ß Menacus torrêtes adeo late longecç augent, ut maris finû ampfitudine, ac fublatisquädocß flutftibus oftentêt. lufuntcj plura caftella Ä' uici, quorum ad dextcgt;* Mm primum eft Fratta oppidS: in quo ad annum falutis duodeciefeentenum atep uige-firnum quartömagna ac prope'uniuerfalis populi utriufcp fexus cacdes faefta eft ab Az.* zoncnouello MarchioneEftenfepartes Salinguerrp Ferrariêfis tyrant aenusinfequë-' te. Ad finiftramep paludum Pelofella ingrediêtibus eft fylueftrts domustunde Patauinà uia in Arquatauicum peninfulæRodienfis eftpafluum duorum milium traie(ftus:me.« diaip in ualle funt T refienta.amp;f oppidulü GuilielmS.ac ipfius uctuftac Adriat fundamer» lt;a;tntcr qug uicus eft ccclefia una,Öif aliquot domibus,fcd cafis ut plurimum pifcatortjs
- hequcntatus.Ea urbs olim pratclariiTîma,quâ mari Adriacico nome dedifie oftedimus, aGræcis, Lydis, ficut uuh luftinus,amp; ab Errufcis,ficut Liuius Pliniufcp feribût,origine C liabuicquae etiâ nunc ciuitatis titülum ac diœcefim retinet. Oritur Menachus torrês ad WagitanS agri Veronenfis uicum Ccretamcp amp;nbsp;Prçtellas uicos prçtcrlabitur.T artarus hem in agro Veronenfiad GraccianûoriSdus,Micarolum infulâPorcariâad finiftram, amp;nbsp;Gagium ad dexrerâ uicos habet. Athefis autê pars, quac didlas illabitur paludes, fub Gniaco amp;nbsp;uilla Bartholomacha primam ad Caftagnarium fcifturâ facit.Trium uerô ht: •ufmodi fluuiorum per cÔtiguam regionem Marchiam Taruifinâ delabentiumzideo iti baccurfumdefcripfimus,utpeninfulâRodigienfem Hatrienfiûdiœccfcosacregionis, quâclaudunt,ficut pareil in partibus Româdiolat colligamus.Eftcp ea in peninfula Ro nobile oppidû Bartholomgo ornatû Rouerella archiepifeopo Rauenna te ftu^ opseloquentiatac humanitate plurimum decorato. Eft amp;nbsp;Venetium caftellS antiquæ venetiat nome feruans.Sunt quoep oppida Lendenaria amp;Abbatia populis frequenta-ta.Supra foifæ Pelofellg oftium funt ad finiftrâ Francolinus,ad quem uia Paduana pro* fefliForana Padâ tranfmittunt.ôf addexterâ pontislacus obfcuriuicus.Supraep per* ^nttur ad Padi integri ripâ.unde ramus fcindit Ficaroli: deincepstp integer eft Padus. Huncuerô Ficaroli ramû intra centû proximos annos inchoaflcjideo non dubitamusî
Vwfizzw. Lendeturùf^ Abbatii. frMcolittKt.
pa diximus,ipfum nô habet ramum. Prætercamonaftcriû fandi Saluatoris.in quo arx d^icaroii ædificata fuit : ÔC eius uices obtinens S.Laurenttj de Gafellis ecclefia,monafte-tio S.Mârci Ferrarienfis annexa, uetufta habet annorum quadringentorû iurium fuo-rummonumenta.in quibus facile intelligit,ubi Padus ipfe nunc eft Ficaroli didlus fuift» « agros. confirmatep nos in hacnouitatis huius rami opinione appofiti fingulisprx* Qtjsjfingulifcp iuribus monaftertj ultra citraep Padû hune exiftentibus fines, quibus de* fignandis nulla unquâ ipfius rami mentio fada eft.Sunt ea in Padi integri ripa Serraual caftrum nouum arces.Maffà.Brigantinus Melaria uici turn opulen* tiirimi,tum etiam populis frequentilïîmi.Dcinceps terra,per
Marchis limite« habentur«
lt;Eg 4
RESIO
-ocr page 402-__REGIO SEP TIMA, LOMBARDIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E Erduda eft fuperiori Iibro Romahdiola hincad finiftram Sfultennçani' O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ripam : inde ad Melaham agri Ferrarienfts uicum, certos ultra dtratp
Padum limites fuos:Lombardiæ nunc opera eft impendcnda.idnomena Longobardi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lombardis tratftumeftcconftat.Quandoenim Carolus Magnus, amp;nbsp;Ha*
üaiiuCtfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;drianusprimuspontifexRomanusnomen,utdiximus, Romandiolæin*
diderunt,hancquoqt partem (talixaliquâdo ditftam prius Galliam Cifalpinam,uolue* runtcenferinomineLombardiæ, quoda Longobardis ad x.ö^ v t i i.iupraducentos annos fuerat occupata. ficcp eam Romana eccieOa ab ipfo tempore citra fuis in monu* mentis per annos fexcentos quinquaginta fecit appellarû èi quanquam Verona, Vin* rentia,Padua amp;Taruiftum ciuitas,ac omnis regio AcjutleienCis ecdefiae ab eifdêquo(| Longobardis fcmper fuerint pofTelTçtcerta tarnen nobis ratione,quam ipfas defcriptu* ri regiones afFeremus,quatuor illæ riuitates cum aliquot alqs Marchia Taruifina.ö^ rc* liqiia pars kahæ illi adiacens:tum Aquileiénfis,tum Foroiulij regio ab eo temporefue- F rürit nominaræiSunt Lombardiæ fines Scultêna Suf Padus amnes, Apenninus Alpes citra Padum,amp;ukfaeum quicquid intra Alpes Baenacumcp lacum ôi amnemipiîielau d«tur Pado.lgit ad Scultennæ dexrerâ qua' influit Formigo torrês foflac immixtus à Mu tina defluentißomportus éft ùicus.infià eftFinalecpp«duin,adquod ea quâdiximiisa* quarum moles Rheno,Sfultenna,Formigine, ôf plerifqi tonêiibus coeuniibusfoflâtn cfticir Fiftorenâ,ultima Padufar oftia facientem : apud Bôdenuin oppidum,ubi opiner fuilFe Bôdomacum, quod Plinius lingua Galli, a ideo fie appellatû affirmât, quod im* menfum ibi Padus protundum habeat. Seultcnna fluuius uet uftû id nomen fupra niant Æmyliam nûcretinet,infrà Panarius appellatur. Eft is fluuius,apud que ad annumfalu tisfexcentefimum amp;nbsp;feptuagefimû pratlio inter Rauennates amp;nbsp;LongobardoseomilTo cecidiflè inRauenatium partibus oefto milia oftendimus in Hiftorrjs: cui intcriusadfi* niftramadiacêtSpilinbercum, Vignola,Maranumtöf in ApêninoFananum.perquod
’ oppidum arduus eft in Etruriam ad Piftoriam tram es. Formigo torrês apud Spezanum G oriundus Mutinam attingtt uetufti,SC in Hiftorrjs frequêtati nominis eiuitatetn : quant Liuiuslib.X XXI x.difit fuifle cum Pifauro Parma dedutftam à Romanis roloniani. Ô£:lib.cxvii i.idemLiuius fcribitM.AntoniumobfediireMutinçD.Brutum.amp;’funt miffi ad eum de pace legati parum ualuiflent populû Ro.faga fumpfilïe.Infra autem lib» C XIX. idem Liuius.Caula malorum fuit, quum C.Oôauius D.Brututn abobfidionc Antoni) IiberafTèt, fenatus ipfi Brutotriumphû decreuit leuimentionehabitamilitum Otftauiani. Quare iratus, Antonio ac Lepido reconciliatus Româ cum exercituue* nit.ôfannos agens dece nouem.côfui eft creatus.Traditautê Plinius exfrcMutinen. agro,ftatisdiébusVulcanû.eam Mutinani,quapnuncextatnouâeflc,amp; uetuftatfunda* menta pauxillum diftarc côftat. Quis auiê uel hanc ardificauerit noua, uel fueritueteré dcmolttus.nô inuenimusteertû tarnen habemus ipfam,quç nunc eft tricentefimo quin* quagefimoabhincannonô fuifle,SC uttiuCqtfolumannisantereædificationêquadrin* gentis munitionibus in urbê coatftis caruifle. In hiftorijs enim Gothorû Longobardo- H rumeç nufquâeiusnomê inueniturxùm Bononiæ,Tanneti, Brixillifli Parmænomina ibidè fini frequêtia. Qua ratione in ea diuifione terrarû Italiæ, quâ Carolus Magnus Si Ludouicus,acalij filijamp; nepotes Romana cûecdefia iecerûtinneutrius partislorteni bare ipfa ciuiras uenit.unde nec pôt Ro.cêfum pendet.nec ab imperatore aliquâ depeti dêtiâ habet-Fecit hatftenus Padufa palus,ut finiftrâ Padi ripâà primarijs oftijs adBôde* nû deferibere nequerimus.Poft Bôdenû gnto milliario inPadi ripa eft Stel la ta uicus,ar cê habês unde caréna in altéra trahit é regiôe Pado appofitâ arcêtquibus prçfidtjs Mat Sermedittn. thiôes,Eftêfes,Padi inte^ri,SCutriuf(ÿ eius ripçclauftracômuniûi St^dcfenlant.Serme* dû in hac Padi ripa fequit uetufti nominis oppidü.per nbsp;nbsp;Antonini Pij itinerarius liber
oftêdft irer fuifle a Patauio Ateuoej Côcordiâ oppidû,ÔC inde Bononiâ accefl'uris:quae ratio facit,ut nô dubitê Ramû,q fub Ficarolo cçrciis maior à Pado icindir, riedû p An* toiiini tcpora.fedneqjdiupoftea, ficutinRomâdioladiximus, fuifle. PoftSermedûin Padi ripa eft Reuerû nouû oppidû é regione Oftiliæ fitû.^d Ludouicus Gôzaga Mar* cluoMàtuanus ualidiffimuscômunitûmoenibus pulcetnina domo ornare petfeuerat.
Incut
-ocr page 403-töMftARDfüi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35:7
^ótus eft M!räduia,St /ntcn'us Corrfgfa oppj'dSnobi'Hs CöMgiotS famit/aè pâtHa. Poft fft Carpum opulentiflimum oppidû,nobilis Piorum famthæ domidlium. Primus dein Corrigid. cepsfluuios inter,folusPadum illabitur Sidaicüiad finiftra imminct Nuuolanauicus, Carpiioi; Turris, Aqua lôga,Saxolum:amp; ubi torrente Dollo augetur Salcinium. Si ad DoIiS fub nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Apennino Fraxanoriü.amp;' in Apênino Peregrinâ,qua arduus item eil in Etruriâ Si Lu- Sdlciniu/tfi licnfem agrum faltus. apud Sakiniuni etiâ altero Sicladexrrorfum augetur torrête, euî adiacctoppida Garponetum,Volognum, ôôin Apênino Piolum. ad Siclædexterâeft S-Benedidi célébré monafterium,a glorioia Matiidi comitilîà ædifîcatû. Intus S.Mar^ tinioppidSjamp;f ubifofiam Taram Cruftulus illabitur torrês Regiolum. interius ad dex- -teram Robcria.ad nn!ftra,Lora, Bræfium.ôf fub Apennino Caftrum nouum.ad Crufta lifiniftrâ in uia Æmylia cft Regium Lepidum ciuitas : quâ cum Mutina obtinet Efteiï-fisMarchio Ferrarienfis.Etftuerô hæc ciuitas fan's eftuctufta, quâ Lepidum pcrfceJe* ftinîmi triumuiratus tem pora ædificalR côfta t:tamen ficut de Mutina dixirnus.nomeii
quot; ciusinnuîiisGothorûautLôgobardorum hiftoiqsreperitur.cùm Parmae,Tâneti,Bogt; noniæ,fi^Brixilli nomina eifdem in hiftoriisfrequênainueniantur,ut nó abfürdéuidea tnur fufpicari,ne aliquot fecuJis deftruêïa mäferK,auti(nmunita.Frontinuseni.inftrate gcmatibusfcribininlegionem quæ Regiumlepidum oppidüiniufluducis diruerat,an« maduerfum cftn'ta ut quatuor milia euftodiæ tradita necarêtur.Prætcrea S. C.cautö eft^ nc quêex cis fepehri.uel lugere tas eirct. Superius funt Palus amp;nbsp;Sareba. ad dexteram Gypfum Si Canplfa.m quo oppido gloriofam Matildim comitiftam inhiftoria oftêdt* mus VI l.GregoriS pont.Roinanu ab itilidns Óf uiolêtia Hcrici tertij impcratoris tutagt; tamfuifTejScHenricum poftca decakiatis pedibus.öf nudo capite per media hyemê de niuibus glacie ueniä ipontifice impeiraire.Sequitur in ripa Padi GuardaftallS olim, nunc Guaftalla,quo in oppido miratusfum pontifices Ro.Vrbanûôi Pafchallêutrûqr lîoininis ordinefecundSanteannos n ecentos duocöcilia celebralTe.undecrediderirrs
£ illo^dtuncfueritoppidodeftrult;fto,nounboepoftcaacdificatüfuiiTe.deineepseftßrM ’finöjuetufti öf in biftorqs celebran' nominis oppid5,nüeinciui!Ci ^Ufns ai cê Corrigien fes nobilis Lôbardiç familia magnifiei apparatus ornatä ardificijsinbabitSt.ptlmus ue-röotnniüRotharisLogobardorum rex Brixinu,^dR3uenftatiDUsfub;rat, cùnmicç* piftetdemolitus.Eodemt^belIoà Lôgobardism3re»ia,paucif(^comahttô Raucnates, •nieflo igni penitus defertarüt.Tannetö fuit oppidû Æ,myliâ inter uiam Qi Brixillu Re gio urbi propinquQ.de quo Liuius li b. x x i.infrafcripta habet,quæ potuerunt Mutirjig «ftecômunia.Triumuiriad^deducendas coloniasmifli Placentiemœnibusdiffifi Mugt; tinam côfugerût.legati ad Boios milTi uiolati funt: Mutina obfefta. ôf fimulatQ de pace agijmilTicçadcam traêlandam ä Gallis coprehentî. L.Manliusimp. effufum agmcnadl Mutina ducit. Qi in fyluis, quae tune circa Mutinâ erant, cæfi funt Romanorum olt;ftingt; genti.cartcri Tannetum pctierunt. Et Itb. xx I .ficut in regione Romandiola Saffinant deferibêtes Boiorum caput diximus : oftendit Liuius T annetfi fuifte Boiorum oppidû hisucrbis.Ita diuifæcopiæ, Boifeç in agrûfuum Tannctûprofeêlis. Apudcß idoppidu
D Longobardiequitum decem milia, quos Narfespatritius copiarum luftinianiimperator duxmercedecôdutftos primum in Iraliam duxit : Totilam Gothoröregem, ficut in hiftortjs diximus,fuperatü intertccei nr. Eo denii^ paulo poft in loco idem Narfes ßuC-fellinum ducê Gallicû magnas rcgisiVIetcnfiû copias aduerfum imperatorias legiones* ducentê,magna in illiusexercitutacta occidioncfupauit.ScribitcpLiuiusincêfultaliç, qui Vefpafianiimp.ediifto habitus e-it’iirumunû Brixillirepertûfuifiê,quicêtum XX» annosnatus ellet.Poft Brixillù Lentia fluuiusPadum iliabituriad cuius finiftrâ intus cft Guardafionû.fupcrius RolTana. définit poftea in Padû Parma fluuius. ad cuius dexterS cft Colorniû tolleratf bis in æiatc noftra duriftîmg obfîdiôis fama notû.Intus uia Æmy lia Parmâ ciuiîatê uctuftâ Romanorum coloniâ,quâLiuius lib.x L.fimul cum Pifauro
Mutina dedutftâ fuifiê oftëd tt.idem fluuius Parma dtuidit.Viros habuit ca urbs præ-data prçftâtes:fed maxime duobus Caffîo poeta,ôfaltero ccturione CatTio ornata fuitt Macrobiumlt;ÿ,cutus extant dodrina pleni deSaturnalibuslibri,Parmenfem fuiflelegi musa'ncuius fcpulcro Parmac edebrt noftra çtate côditus cft BlafiusParmcfis philofo* phiis non incekbits.Q^atuor ipfa urbs ornata eft magnatum families ampiifttmis.eius agvl
-ocr page 404-•I
L O ÂÎ B A R D r A'
agri oppida ferme omnia dinofte tencn«bus,magnûcÿ alentibus cquitatu,Ronrs, rigienfibus,Palauicinis,ac VitalenGbus.qui cuir. uni domino parer,Lóbardiac aditii amp;nbsp;ipfam ciiftodiunt eiuitatê.CYim uero quicquâ in prouincia,aut inter feipfos accident difturbtj:diuifosfecum quadriiaria ciues,SC omnem piouinciamotibnsinuoJuunt.nti tor uero eft Plinius, cum imperator Vefpafianus Italiae populos deicribi faceretinucß' tos fuifle duos Parmaezquoru uterqj uigintiquincp fupra centum annos uixiftèt.ôi^Mar* tialis poeta oftendit agtii Parmenlem lemper antea,ucut nunc eft,bene pafcuum fui»^’ Tôdet de innumcrosGallica Parma greges. Interius ad Parmat amnisfiniftrâSapcH'^ »rotiur^t, Chffta fle Broti3oppida.amp; fub Apennino Belforte.ad dexterâBagâtiano torrêti,Pat^ Tarus, mam augêfi Caleftanûadiacet. Tarus exinde fluuius Padum illabitur. Jntus ad Camus, ubi Conio torrente augetur Fornouum.Tuperius C5planum,fanlt;fta Maria,amp; ad ortum r««ew» fluuij Citium caftella. ad dexterâ Solegnanû âf Bargum, ubi alpê Bardonis ohm fuific
di6ù inuenio, in quo Luthbradus Logobardorum rex monafterifl, ^d Barcetumdk^ tur,atdificauit. Ad Conti ftniftra,de ubi Ocba tones ilium influir,eft StoparinG.po^^^ P tnugoia amp;nbsp;Cornus,de ad Cent) ortum eft Ryinudub quo eft Carifiö. medio ModTani amnêôe proximS cotrencê Ardâ interiacet ipatio,in uia Æmylia burgus eft Dononws nobile oppidßantra eft Bufe hetû nouö oppidû.ad Lardç finiftrâ Scargia.intusCokim^ banium.de in uia Æmylia eft Fider^ tiola oppidû nobile ucruùi nominis. de quo Liuius Jib. L X X X V11 r. Sylia Carbone exercitu ad Clufium, ad Faucntiâ, FidentiolâfJ calo Italia expulit. ad dexterâ eft nobde opptdû Arquata, uinum Habens omnium icgionts fuauiftimum.Sequitur Nurafluuiusuo cuius dexreram intus Cai miniû Ripa St gonum. adfiniftram Rocouer im. Sc iub Apennino Nucefum. Poft amnem NutâptJ' mus Padum illabitur fluuius Trebia.ad c uius oftium eft Pl.acentia: qua Q. AiconiusPß dianu.« tradit ordine quinquagefimâ Sd tertiam coloniam Romanorum dedudîa fuifle aP.Mafone Afina;aCn.Pópeioatrabone:3(f P.Cornelio Scipione Triumuiris.Suntcj t'O mi fla fex milia bominû noui coloniun quibus équités deducendi fuit caufa,ut oppO nlt;tLlt;:ntur Gallis qui cam partem GalHar tenebât. Liuius autem lib.xx i. Agro Gallorö C captOKOÏon/atdedudiarfunti’lacentia àCremona.ô^Hb.xx VI t.Hafdrubal quodcc ieritate itinerij’profedù erat, id mora ad Placentiam, dum obfidet magis quàmoppU' gnàf,coi rupJcCrcdid^ra t Câpeftris oppidi facilem oppugnationê eflc:filt; nobilitas co^ ïooiæmduxcrateum.Btiibro XX viu.PiacentiniSfCremonenfesqueftiadlênatuni de agri populationibus,qua9feccrâtGalliaccolae:iufficfenatu.sMâliopraeroii,utf^‘^^'' ret.ô' decf euit fena tus,ur qui c'tues PJacetini amp;nbsp;Cremonenfes erât, in colonias tur.Trebellius Pollio in Aurclianigeftis rcbusCitm autê Aurelianusuelletoniibusfi-’ mul Marcomânis fada exercitus fui côftipatione occurrere, tanta apud Placentiâtb* des accepta eft,ut Roman«pene iólucret imperiû.Scr’bit etiâ Liuius x x i.fui(îè ap““ Placentia emporiû ope magna munitS, amp;nbsp;uaidc firmatû praefidio, qd Hannibal gnare nequiuit. Id emporiS luera.t a' Romanis bello Gallico munitû: indc locufrcq^^'* Itérant accolæ,mixti undiq? ex fîniumis populisiquos prplio fuperatos Hânibal crude-liflîmé diripuit. Ot nata fuit PlacêFa T.Tinea oratore Placêtino, lîcut Cicero in B dîcitjdicaciflimo.Idemtÿ Cicero pro Muracnadicit patrêL. Pifonis eius qui fuit Cluli) ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cçfaris forer,fuiftePlacentinô,ÔtkbeUo Marfico faciêdis armis prçfuille.amp;f diupônba-
buit Gregorio x.pôt,Roman6,qiB.Lugdunêfecôcilium celebrauit. liq? pont.ceftî’^f'' rimus poft multa gloriofe' inecclefîa Dei gefta,Arettj obtjt ÔC fepultus eft,ubifpp^®*^ culis corufcauit.Scribitq? Plinius.cû VeJpaftani imperatoris editfto cêfus Italiæhabere tur,uirû unû Placêtiae repcrtûfuille,g X X X.centnq^ uixiflèt annos. Eac^ ciuitas ad aiv num xl tX.fupraduccteflmûSCmilleGmûPalauiednisnobilibus fubiedafuit,cônS^ prius cuicp alten fubdita fuiflef,q no Italip omnis,aut lâltê Logobardiç totius dominiô obtinerec. Cafus uerô^spoftea perætatênoftrâ ptulitjîorrêdosreferreinfinitûfuent. fed fatis iupertÿ fttnûc clariores breuiter explicare.Poftmorîêloânis Galeatij Viceco/ tnitis.qftiit primus Mediolâi dux intra duos annos Placêtia oCiies prçdç e.xpofitatuif, ad eâq? tûc deuenit calamitatê,ut nos ipfam pluftrauerimus totâ oini nîOttaliû,preien? unius publiei hofpitatoris Habitatiôe deftitutâ. amp;nbsp;ad annû poftea plus m/ous X i-l lippo duce Medïel^nêfiö tertio uita fun(fto,cô pop.Mediolan.Ie liber« elfe patS
-ocr page 405-•latot'ofiÎJoquæRutflct.PIaccnn'acj VencnsfededifletjincaniMcdtoTanefesarma ucr lerunt.Fräcifcufcß Sfortia Mediolancnfis populi dult;3or exercùus.illâ durillima prcfïit obfidionc. Defenfabat autê urbs à Thadeo Éftenfe: qiiem Veniti fum duobus cquitü, totidêtip peditS milibus prçfîdio fmmiferât; cum tame populus ineflet magnus milia ui rorum odo. Mediolanenfiû uero exetcitui practer Sfortianos milites dece milia incraf* Fiâcifcus Piccininus,Guidacfus Manfredus,Ludouicus Vermes,Carolus Gôzaga,8i altjminores copiarum dudores,quosomnes côftatfupra X v.milia équitû peditumep habuide. Oppugnata uero eft Placentia aliquot diebus copijs bipartitis, qgt; unis caftris Sfortiani,altj ceteri omnes tenderet,amp; muri utrobiep bobardis aperti funt.Forte' auteni fortunaaccidit Padum cotinuis aliquot dierum imbribus audum adeo intumefccre, ut naues ad mcenia appellerentur. Qjiâ ob occafione tertio nauali prælio urbs oppugna* ri cœpta:amp;Guidatio Gôzagæt^id muncris eft iniûdû.captaq^ eft magno impetu urbs præclara.Tâta autê in diripiendo fuit rabies, tarn effrenis libido,ut nihil humani aut di^ g uini iuris aliter fit feruatu,quam fi in barbariem quandâ publico Dei principumq; orbis
Chriftianiedidofuifletfçuiendum. Etnefingulas percurram fcclerum formas, ea quae alias in urbiumdireptionemiferrimafunt uifa, matronasuiölari, uirgincs parentu finit euelli,inter minima Placentigtunc funtuifa.SecusTrebiam pauló fupia Placehriam Io cuseftinfigni cladcRomanaSepronio cos.ab Hânibaleinflida noiiftimustSc Trebià intus ad finiftrâ habet Runchuuerû: Sgt;C fuperius Bobiûmonafterio beatiahban's Galli, quodtpfeannoaduentusLôgobardoruminItaliam LXXX v 11. Addoaldi Theude* lindæreginaîfilrj ÔC ipfius reginae impenfa aedificauit clarumtubi ueiô torrentc Auanto Trebiaaugetur,eft Argonaftû;fuperiusaddexterâOdunû,Iouenn,amp;'ad lontêJMôbru num,qua in Ligures fupra Genua eft trames. Ad torrêtis Auartti finiftrâ, ubi ton ête AI gretiaaugeturfandi loânis oppidû,ô(f in ApenninoTalliolumeftcafteliû.in Padiripa luntTunttorreniis oftia, qui torrens in uia Æmylia S.Ioânis agri Piacentini oppidurri sttingit, Infra eft ad dexterâ ßofenafeu. ulterius ad Padum Stella. amp;nbsp;ad Torrêris Ccpae
Ç oftiaßricolanumtadhuiulqitorrentis finiftrâ intus eftClaftidum illud Pœnoiûfécun-dobcllo Punico horreum nunc mediocre oppidö-.de quo Liuius x x i.Hâmbal mopia quacperhoftiöagroseuntesnuf^prarparatiscómeaiibusmaior in diesexcipiebai, ad Claftidium uicum,quo magnü frumenti numerü congefterant Romani,mittit. Ibi cum uim pararent fpes fatfta proditionis, nee fané magno pretio numis aureis quadringèus datisP.ßrundufino prçfecfto prçfidtj eorrupto traditur Hânibali Claftidium.Id horte 3 fuitPœnisfedcntibus adThrcbiâ.llIudautêoppidû.amp;adiacêtes ciuitatespeiid fecûdi belli Punici tempus fuiffe Ligurum ditionis ortêdit Liuius X x 11. Q. Minutiu.s in læua ftaliafad infetu mare flexit lier, gcminoi^exercitueduêîo à Liguribusorfum eft bellô, oppidaClaftidiûamp;Lifubium utracpLigurû.ôiduægentiseiufdem ciuitatesCelelates, Cordiciatcfcjp fefedediderûnôi turn omia cis Padû,prçter Gallos, Boio.s,Ligurö fub di-tione erât.Supcrius funt Trochoneû amp;;Turris:influit inde Padû Staffola torrenszad cuius oftia eft Albianû. Supra ad finiftrâ Nazzanû amp;nbsp;Vorcû ad dexterâ : intus Vogheria oppidQnuncopulentillimû.torrensindehabeturCoronus,ad cuius finiftrâintus Cafi-fium: ad dexterâ fuperius Muleta ô(; Caftellatiû. FluuiusfequiturSchirmia, fupra cuius oftiaad finiftrâ Caftrum nouum oppidû,fiC ipfum opulentiîrimûjquo infignêßorfium fcftèfem Philippus Anglus Mediolanenfiû dux donauit. Supra eft Terdona ciuitas ue-tus.quâad annum nûc LX.fupra ducentefimû Fcdericus Imperator BarbarolTus uafta-iiit.SuperiusadSchirmiç finiftrâSerauallis,quod oppidum Philippi Mediolanenfium terti] ducis dono pofïidet ßlafius Agereus Genuêfis, que res maritimis expeditionib, bene geftæ darum fccerûtEt fupra earn funt infula Biflùda,SC in Apênino Torilia. Sequitur amnisTanarusduodecim auélustorrcntibus.quorû quatuor ad finiftrâ,adde x-teram odo accipit. Ad Tanarum amnem ora incipit cekbris nunc Môsferatus appella Tdmtrit!'. ta,cuiusfinesfunthinc Padus,inde ApêninuszSCTanarus ipfeà fonrcfuoad oftia, qui- Momferatut, busferturinPadû, Qc fuperiori in parte môtes Môcalerio proximi, ubi Pedemontium incipitîFerratcfiscç ora penéomnis marchiombus eft fubdita in Italia nobiliirimis.Qui ex Palgologis Côftantinopolitanis imperatoribus oriûdi quinquaginra iâ centû an-fiiseâotâpQflcdçrôt.Sugfunttÿ fratres quatuor loânes Guilielmus^omhcius Ô^The-
odorus
-ocr page 406-3(^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, L o M B A R D I A
odorizs fedis ApoQolir e notarnis. Etfi uero onics lircris funt ornatf,treflt;^ natu maiorcs arma cum laude tralt;5larunt. Guilielmus tamê plutibus per Italia bellis inteifuit. Loco* rum eius oræ ordinê (équi, ÖC fîmul digniora copiofius delcribere operofumfucritatij impeditS nimfs opus. Quare fummatiin quçcuncp uidcbuntur digniora explic abimus-BaftitfUnit. Ad Padi ripa funt Ba(rignana,ubi ponte iunôus eft Padus.amp;^ Va!entia,uel potius Valeritia. lentium ficut Plinius, ubi primo Forumfulutj dicebatur: deinde pomatum, Fraflïneiö, Cafile. Cafalefancfti Eu3fti,quod perætatem noftram ornatum fun FacinoCaneprgftaiiflim^’ ModCdk» reibellicae dudïore deincepshabêtur pôsSturiç,Camianû,Gabianum,Verrucula,f3n' rimn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Raphael,GraftïnS, SufMôcalerium opptda, acSalutia Marchionüeius cognotnP
nis illuftrium patria,in qua principe nunc habemus literis, ôi omntmoda uirtutecófpi' cuum Ludouicum.ÓC fecundum amnisTanari ripam poft Balïignanâ funt mós Cafid' lus amp;nbsp;Panonum oppida Deinceps Bergolium:amp;; altera potior eiufdêciuitatis pars A' iexâdria.quâ Mcdiolanenfcs,PJacentini,6t Crcmonenles, ut Papienfibusinimicisco^ niodius obefte poftènt ad annum falutis lx v.fupra centeGmum amp;nbsp;milleGmüædifica' runttamp;^ ut noup urbi ac fatfto fuo maior accedeict autohtas,eam à tertio Alexadro tune Romano pont. Alexandriam uocauerunt.Supra quam funt oppida Felicianum Si Mo rum. Deinceps Afta ci ui tas malo ufurae quarflu opulenta, qua nunc obtinet dux Auregt; lianenGs FrancorQ ftirperegia oriundus. Äf inde habêtur oppida Guarene, jMófifdlff, fanda Vióoria.S^ PollentûrubiCn.PIancuscos.àM. Antoniofuperatus,interfedtoftp fuit.Superius fût Ceua oppidû nobile,Ôi fut m.archionatus oppida,caftella,intf’’9''î Tanarus fluuius ortum habet. Deinceps per Tanari Gniftrâ defcendêdo obuia eft AlM ciuitas Pôpeiana à Plinio appellata. inde Rocha Tanari oppidû: ÖC fuprà ubiBurn'll* fluuiusTanarumamnem illabitur.funtad Gniftiâ oppida,Caftellati5,Caftinc,deinffps Aquæriuitas.Suprat|ieam funt Ba(laniuni,Curtifmilium,amp; Caria oppida nobiliS Sfî ramporum:quibus locis oppida continentur,ôi’ caftellamarchionûCharretfîenfiumjJ* Apennino fita, ôi ad Genuenftum occidêtalem Riperiam côtinentia. Infra uerô toriélt; Borbus ad dexrerâ Damianium,ad fonte habet Canachium,cui proximum eft oppi^iû Carmagnola,quod ætate noftra oi natû fuit Frâcifco cognomine Carmagnola,quo^X' cellênnimo rei beliicae dutftore Phibppus Mediolanêfis,dux tertius,ft diutiustenè (ciuilfetrem VenetâFlorentinamc^ inmaximum diferimen perduxiflet. poft fbptàdp .lt;fta Padusin Gniftro duorû cornujm, quae fubortufuoeffîcit, habet Vminû,in dextto Cricium.inter quæ duo oppida eftipfe Padi ortus: quem Plinius tonte Vilundumap' peliatjdicittjß eum medijî diebus æftiuis uelut intcrqutefcentê femper arekere.amp; ardugt; us à quo fonsipfefcatet monsVefulus ä prifeis eft appellatus.Ek quo piimS nafd Alpibus difceJere incipit Apenninus.Padum amnem à Viig lio lib.v i EridanS app^’ latum St’ruius grâmaficasicrib tu’deoà poetis dici apud intero.$ naici, quia nafcaturia Apennino in mare inferum uerfo.fcJ côtrarium efte uidemus,cùm ea pars Apênini,f* qua ortum habet,fît in marc fuperum uerfa. Quod aût poftca Scruius îubiungitjUfniH’ cft,Eridanum fuiftedieftum à Solis filio in curru tulminaro.quê male regebat,poftcafo-rores fientes uerfas in populos.Sed iam tranfeundum eft ad aliam Lôbardiar parte,quç olim ditfta eft Italia Trâfpadana: de qua Plinius.Trâfpadana Italia addita faba,finequ’ nihil confîciunt.ô^ ubi de rapis lib.x v i i.tralt;ftat,dicit:T ertius hicTtâfpadanis fruôus. primufq? illi eft in Padi ripa Mintius noti uctufticç,ô^ à Virgilio celcbratifitmi nomimj fluuius lacu Barnacoeffufus. Mintio ad Gniftrâ prope Padum Gouernû oppidû, api^ quem locum primus Leo papa Athilâ Hunnorum regem,qui flagellum Dei dieftus eft, ne ulterius Italiâ ingrederctur fuæ faneftitatis grauitate deterruit. amp;nbsp;ubi Mintius paludc cmittirur,Mantuam urbem circundâte,Formigofa eft caftellum. Mantua urbem uctu-ftifiimamabEtrufciscôditam,ô^ unam fuiffe xi i.coloniarum: quas fuperiuscxLiuio Patauino docuimus trans Apenninum ah ea genre miflas magis conftat.cj^ ut alia indP digear probationetprpfertim cQpoetainfignisVirgiliusciuis fuus,id orbt faciatnotifu KMtu4. mum:diflfufiufqi eius uerbis narrat originê.Mantua diues auis, fed non genus omnibus unum.Liuiuslibro xx i i.Ita diuifaecopiae, Boift};in agrum fuum Tannetiim profcóis Infubres Cenomannitp fuper amnis Minttj ripam cofederunttintra mille pafTuûô^ Cot nelius cos. eidein fiumini caftra applicuii, libro X X u i. prodigia enumerans, quæ ann®
-ocr page 407-tDMBARDIA
A wnô vfêcuridfb'eniPum'dfuerutdidt.Mantuacftagn3efFuram Minno amni cruentû uifum.Paflà eft pride Mantua calamitates maximas, praeter illas,quac Virgiliano uerfu funtnotiflimæ:Mantua uaemiferacnimiûuidna Cremonæ.Nâab Athila Gorhis,Longobardis,ôd Chachanno Bauaroruregeearn quandoq? dirutam, quandoqj fpoliatam, quandoc^ mcenibus apertis immunirS fuifle relidam in Hiftorqs oftendimus.Mantuæ per Caroli Magni tempora fanguisChriftimiracuIofusapparuit:ad quern uilcndum ( r San^if Leo papa fe contulit;amp;finde in Germaniam ad CarolumaccefiTjt.Carolust^CaluusMa gnifiliusMantuç ueneno interijnquod Hebrçus medicus pecunia corruptus dedicEa dem quo(ÿ in urbe 11 Nicolaus pontifex Romanus co cilium celebrauit, in quo confir-mata eft conftitutio de pontificis Ro.cledione à cardinalibus facienda. Interfuitq? con eilio Matbildisgloriofä^in cuius poteftate ea urbs tunccrat.Obtjiin eanuperpraeftätif fimus princeps loannes Francifeus Gonraga bello pace clarilfimus.uirtute cuius 8C. proximarû Lombardiae ciuitatû infortuntjs,per œtatê noftrâ opibus Mantua populocp
Bquàmmultisantefueritfeculispleniorcftfada.Supereftc^PauIauxor,muHeruntæta- .
tis noftræ à religionis fapientiæ ôC humanitatis partibus celeberrima.Et huiufmodi pa-tentûlaudibus rcfpondentes Ludoufeus marchio, Carolustç frater, ôf fi armaeù laude iradâtliteris exornant.Q.uibus eosS^fratres amp;nbsp;fororesimbuit uir dodiflimus.aconi-nimodauirtute côfpicuus Feltrenfis Vitftorinus.Epiftopû itê Si ciuê nunc habet Man tuapræfiantinîmûGaleaciôCaprianum,Iitcrishoneftate Ô£fprudêtiaornari{limû.Min hum amnetn pote iungit Valegiu oppidû.Supra ad facus emiffioriû eft Pifearia magni portortj oppidS.’arcc Si ponte magnifîci operis à Scaîigcris oftm Veronerr. conditum» «t^proBenacoGardælacus nuncappellatus eft. Virgilius, Quos pâtre Benaco uela-tus arundine glauca Mintius infefta ducebat in aequora puppi. Benacusqp oppida Si ui coshabetaddcxterâLagifiûGardâfp.àquonomenaccipittTurrimMalfcfinuSfTur-bolum,fub quo ills intratSarcha fîuuius inTridentinismontib.oriundus.Efttçis Tur-boliuicusturrimunitusdebilifljma,adque primaria hiftoriarû noftræ ætatis pars,pmi CraculonarrattriremesVenetorûPhilippenfibelloaltiirimistradudasmonnb.in Be- /
naenfuifTe dimiflas.Sarchiæ itê ad dexterâ funt caftella Si uici, Archus,Drcnna,Madru fiû.ôf ad parui lacus que in môtibus facit dexterâ Vocianû.fuperius in ualle Pontionü: 6^adfluutjSarchæfonte fantfta Maria.Ad Mintij finiftrâGoidû,Volta amp;nbsp;Capriana.ad lacus uerô finiftrâ RiuoltelIa,Defentian3, Mineruiû, Si in finus que facit lacus anguîo Salodig.pôftin circuitu Madernû.Gargnanû.Lucioniû, Si Riua rtobiliffimûregtonis^ ®PPidS,qd’in hiftorqsLongobardorûlegimiis ficappellatâfuiireâriuofanguinis,qu( faâus eftjCû rex Longobardorû Grimoaldus Frâcos Italia perTridentS ingreftos, ms gnaoccidioneinpræliofuperaffet.Superiusad Sarchàe finiftrâTricnniSamp;Cadarcto- r'quot;' « hS.Ellqîin lacus infula Sermionû. Vitra MintiS p er Padi ripa eft Burgus fortis,ubt Ma tuanusmarchio ills munitifîimis hincinde euftoditS arcib. catena claudit : paulô fuprà funt amnis Olltj oftia.Is fluuius lacu Sebuino,quâ nSc lici uocât.efiùfus breui fupra Pa-dumtra(ftu,ad dexterâ Clefio auget fluuio.^^pe cuius oftia eft oppidû Marcharia.amp; ad ipfa oftia CaluatS caftellS. Ad Clefii uerô dexterâ funt Âfol3,Morum,Mons clarus,cui âmplitfima adiacet planfties,SC Lunatû oppidS. Ad eiusep finiftrâ GauardS, Buarnum, AngofeniSrCuperiuscp ClefiS tres augêt torrentcs,Touerus, Degnus, Biocolus. EderS tndehabcf caftellS,apud fuinominislacu,que fubLudroniocaftclîo aîtiffimisinmort iib.influit Chaffar torrês.ad Clefii uerô fonte BargatiS eft oppidulS. At ad Olfrf fîumi-his finiftrâ funt,pons uicus,Vrcei noui,Vrcei ueteres oppida.St: fuprà ad Sebufnû eft L Pontuicut^ fcioppidû,àq lacus nous accepitnomê.SupràubiOlliusipfêlacûinfluit,eftPifogrtutn 'Vrcti.
ubi torrente auget Grinia,Buenû Superius Ciuitale SC BrenS.ubi fonte ha-beatOllius,difficile eft ditfinirc.Nâ quum à Frigidolfo lacu,g eftinAIpib.torrentes de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
ddätduojgad finiftrâ eft Frigidolfum nome rennêsOlliuinnutt:^uerôeftad dexterâ, in aliû cadit torrentc.à Ollium habere initiG incolæ affirmât.Quum itê alter torres a-pud PoggiS caftellS oriundus duor5,quoshabetramoru,alteroadfiniftrâpDiaîerïgS ô.Barjholomæum,ArmicStç SfCufiâ uallisfolisloca Abduâ,alrero ad dexterâ Ollium Ülabitæômunê cû Abdua ortû Ollius habere uidet.Sed ad inferiora amnis Ollius pau w fupra Clefii oftia ad finiftrâ habet Platinä,poft Rebechû,inde Soncinû opp.fuperius quot;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h h Palatio-
-ocr page 408-5^2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lb HB AUDI A
Palariolum SC Calebium. Ad !acuscj fîniftrâ Sarnagö,Pfanor{n,Loatfum, Moti'cuîuffl» S Ccmmium Edoliû.medio qd* Clefium QC Ollium amnesinteriacet fpatio ßrixia eft præpotens ciuitas,quâ luiïinus exTrogo dicitc5ditäfuifli,ßmul eu MediolanOjô^pl** rib.altjs duitatib.à Gallis,qui urbê Româ cejperunt. Sed Liuius uellc uidet eS fuifle Ce nomânorum olim,à quib.côdita fit caputEft aût uetufto nomine, amp;nbsp;rebus apud eägtquot; ftis dara,quâ Liuius lib.x X i fuiffèRomanis auxilio his uerbis fcribit.L.Æmiliusinip» cfFufum agmen ad MutinaducinSC in fyluis.quar tûc circa Mutinä eiât,caefi funtRom» norum LXXX.CæteriTânetumpctierunt. fexfignamilitan'aadcmpta*Euere tuiica** xilio Romanis Brixiani Galli, aducrius alios Gallos Ôf Boios.Et lib.x x 11. Ita diinî® copiæ.Boiscp in agrû fuumTannetfî ^gt;felt;fîis,Infubres cûCenomânis fuper amnisMin ttj ripa côfederuncintra mile paiTuum Cornelius cof.eidê Humini eaftra applicuip» de mittendo in uicos Cenomannorum Brixiâqt.quæ capur gentis erat, ut fatis côperif» cætera.Nec tn minus clara eft rcddita,per ætatê noftrâ obûdione,quâ omnium duri» fimâ Philippenfi bcllo,amp;Francifeo Barbaro infigni Veneto praefedo defendenteperr MelU tulit.Brixiâ præterlabit fluuius Mclla,fcatentib.ubicp perregionê fontibus ÔCriuis pOquot; dus torrentib.quatuorinfluentibus.nô multis audus aquis, quas ad nullum ƒ rum amniû integer perducit.Habet Melia ad dextrrâ Mompianû, Côcifum 8C Serf tm cafidla,ad finiftrâ ubi crefccreincipitChoriû, fubinde uillâ ÖC Vncinum, Qi ubiinfluit Broccus torrês BrocciS,amp; ad Broccq ortû Lodriû.ad fontêc^ Mormç tort cris fecusqj Mellae ipfius alueum Boratû Coium. Ad Padi alucû fequit Dofîolum.ô^po^ Vitcliiana oppidum,opib.populotç refertidimum, qd* Vitelliusimp.direptaCremoquot; na,dum Ottonis Romae imperantis morte cum jjditorib.côftitutâ expedat,pro primo habuit,pofiea ut pro oppido habitaret,reliquit cômunitû. Superius en Sablonc ta oppidum,^ familia in Cremonenfib.nobilis comitû Perficeti,quaenôc habet Brocar Cf/âlr niMut, nbsp;nbsp;nbsp;literis ornatifiimS duxit origine. Inde quinto milliario in Padi ripa abeft Cafale, q»
cognominedicuntmaiusjoppidû populo frequentiflîmû.Indemilib. palTuumtrigint®
CrimtM. abeft Cremona uetus Romanorfi Colonia fimul cû Placentia,ficutLiu.x x i.fcribitde 0 duda:quac ficut Virg.no de praeterito magis uerè dixit, quâ de futuro uaticinarus fuir» multas fæpenumero calamitates incurrit, q» poft têpora Virgilij à Vitelliano exerciu* primû,ut diximus,direpta:6C poft annos circiter quadringentos à Go this,inde àGifujquot; pho Lôgobardotû rege,Ô^Sclauis illi militantib.per diê x I i.Septêbris ad annô falutu circiter lexcëtefimS amp;nbsp;trigefimû euerfa:amp;annis poftea plus minus (èxcêtis inde elapu* à Federico imperatore Barbaroftà fpoliâta acimmunita fuit derelida.Nûc aût Frâcife® Sforriç per Blâchç Mariç uxoris dotëfubieda eft.habuit ex uetuftiftimis M.FuriS poe tâ cognominc Bibaculû, ÔC poftea Quintiliû poetâ Virgilio dC Horatio familiariflrui® Eufebiû quolt;^ Cremonêfem ecclefiafticorû dogmatu peritilTimn.Habuit quoqjGcraf dum Sablonetiû excellentephyficum,8C aftronomû,ç] Chaldaeas Græcasqz.ficut tinas edodus literas Auicênæ ÔC Rafis,fiue Almâforis libros,q nunc Latine legunt.tr* ftulitex Arabico:ô^nuper habuitloannê BaliftariûpræceptorêmeQ gr5maticç,rhet® ricæ,amp; poefeos, quib. adolefcês ab eo imbutus fui peritiftimû.Habuit quoejp tum mul' H tos iuri amp;nbsp;medicinæ deditos:tum maxime Nicolaû Placdinû epifeopû Vincêtiflfratre Amidanos ciues eloquêtia exornatos.Suprà ad dexterâ eft Machaftorma caftellû cfde Caualcaboum,^s Cabrinus Fundulus crudeliffimé ibi occidit,noriflimû:deindc ptoxi mo loco funt oftia fluminis Abduç.lntus ad dexterâ paucis fupra Padû milib. AbduâJn fluit Serius amnisrad cuius oftia imminet Abduæ Picigitonû oppidû populo frequfta* tum arcê habês inter primas muniriores«^ Lôbar diac numerandâ. Et ad Serrj dexieram funt S.8ebaftianus,CaftiIionû,Ruminêgû,Martineng5,6f inmôtib.Ghifalbagum?«-' riacumq^:Si^ inde uallis Scrianauicis plurimis frequetata, Ad Sert) fluminisfiniftrâ pri-Cremrf. mum eft Crema oppidû nobile à Federico Barbaroftà poft afflidâ Cremonâtn eiusc*quot; uitatisdânum opprobriumiç aedificatum,^ Veneti per fœderafuntpotiti,quæcûn3« eifeo Sfortia aduerfus Mediolanêfes inierunt.Suprà funt Nemberium ôi Vertorium,«t adftuutjfonteBardionû.Imminet oftqs Abduæ ad finiftrâcaftrumnouScognoroifl^ BuccaÀbduar.interius quinquagefimofecundû amnisdecuifum milliario elt Lau« ciuitas.quâFedencus Barbarolfus Mediolano deftrudo atdifîcauic,ornat(^ ^3
Ambra*
-ocr page 409-AmbroGo Vignatcnfjlurecofulto inLobardis præftâtiiïîmo,bonarumcç artiGftudijs lt;lediti(ïîmo:amp; paritcrMapheo Vcggio doóilfimo attp opiimo uno:ah^t editis operi bus partim metro,partim oratione ioluta daro. Diftat ä pracfenti Lauda ciuitate tertio milliario.altera Lauda uetus dida.quâ uulgo fcrut Cn.Pôpcium ædificaffc, datis ibi co £4^4,^ KiUff, bnis primartjs piratarum,^s duxerat in trumphumzqd’ quidê nullo inuenimus in loco. Quin potius Serutus in Virgilij expofitione eft autor. piratas partim in Grarcia, partim inCalabria à Popeio agros habuifte:nifi forte aliter uoluiftc uideatinnuere Lucanus in primo,ubi facit Cæfarê Arimini côcionantê fie dicere:Quæ Cedes crit emeritis, quæ ru* radabunt Quae nofter ueteranus aret.quæ mœnia feffisfAn melius fient piraip magne Coloni.Plinius uerô uelleuidet eâ urbem fuilîecôditâà populis nomine Liuijs amp;nbsp;Mari
tis,quifueruntTraniàlpini:amp; tn eâ appellat Landâ Pôpeianâtrarâ autê in ueterib. Ccri* ptiseius urbis autloci uidimus fieri mentionê. Primusep præter Plinium locus, in quo Laudxciuitatis nomen légat eft, ubi nos Odoacris Erulorunt regis aduentum in Italiâ dcfcribcntesdiximus:q(f ôt: aliundeaccepimusOrelïêpatrttium Auguftuliimp.geni* torc,apud Laudâ Odoacri côgreirum,ab coc^ fuperatum Papiâ côfugifie.SupraLaudâ Abdux itnminet Cafiianum oppidum.poft regio eft Mons Brigätius appellata,multis habitata uiculis,ÖC uini optimi caftancarumt^ feraciffima.ubi ucro Abduæ mös ipfe im minetBrippium eft oppidum qd* Veneti obtinent. Et fupra uarios inter colles Abdiiâ dcxtrorfumillabit Brembus amnis.cuius cöualli inter montes inCimt ca 11 ell a æ uici, S. Petrus, Mcnium,Augum,S.Peregrinus,S.Ioannes,ÔLplatia.Côtra Brembtamnisoftia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
«ft Vauarium caftellum,^intus Gorgontiola.attrahit exlacu Lario nuncComidido Abduafinum,quêLaucilacum dicunt.Eftt^ ad lacusipfius emiiroriö, quafluuius Ab-duainmediterraneaexit.Leucum oppidum:ubipós eum «Ggit amnê. Et Ceçundûlacus dexterâfuperius Cunt Abbatia.Mâdellû.deinceps Lerniû, Varena, Bollanu, CorcenQ, Mandeil«/«, Prona;8Cubi Abdua ipCeex Alpib.cadês Larifi influir.eftColungu.fupra CuntMorbê-gum.Stationa.TiranG,Machu.St: ubicómunê AbduxcGOlIio fontêcftediximus.fub
C Pfigidolfo Burinü.Sunt etia ad Abduæ lacû influeniis finiftrâ Poftalefium,Xundrû.Sd ftipra lacuna,quæ Abduæ fons à multis elTe credit Pofclauinû. Medio qd* Abduâ influ «ntes Scrium,a: Brembû fluuios intereft Cpatio editiffimis in montib.cft Bergomû ciui tasuetufta,à Gallis fimul cû Mediolano,8t: Brixia.ôi: Verona, eodêu^ lêpore ficut Pô* pdus Trogus dicit ædificatatquæ GaCparino Bergomen fi rhetore Si^gi âmatico exorna Weft.Eoitê Cpatio qd*Brembum,Seriû,Abduâcpamnes,St: BergomèCesinterceditmô tts.rcgio eft Glarea Abduæ appellata. InCunt 5«: caftella Triuilium, Mozanica : amp;: quae ’iiprafuntdida,Ruminengû,Martinengu,ôlt;:Carauagium prælioinfigneomniumæta tlt;snoftratmemorabili:inquoMediol.tûcreip. exerciruscopias Venetorûequitû Xi I peditû 1111 milia fregit,fudit(j: uel potius maiori ex parte ccpit.Sequit ad Padi dexte* ' râ Belgiofiumuillaopulentilfima:quâ Philippi Angii Mediolanêfistertq ducisdono , ©btinetLudouicusCunq cornes, Albricumtertium St: MalateftâcomitumCuntj,ficut oftendimus clariftimorû reliquias in ea fouens.poftea habent V mbronis fluminis, qd*
û nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lacus Larq fiue Comenfis parte exonérât oftia. primû habet Vmbro ad dexte
râcaftellum Villalantê;poft Candum Angelutn.Et logé Cuprà intus Câturium oppidû, ‘uperiuscç Comûciuitas uetuftalacui Lario, cui dat ComenCem appellationê côtigua: quæ aGallis cum Mediolano.Brixia 8C Verona,ficut Trogus Ccribit, côdita fuit. Ciuc «aciuitas habuit paterna origione Pliniumtquê mutatus incolatus uocari fecit Veronê Plini)p4tri4 Lm.qui Ccribit Comum amp;: Bergomum Oromoniorû ftirpis fuiftè,Catonê tradidifle : q tallus fucrit Ce gentis originem ignorafie. Quâ poftea docuit Cornelius Alexâder affir ^asortâ fuifleeâ gentê à Græcis,interpretatfone nominis indicate,q, uitâ in montibua ocgant.Catullusq poeta innuere uidet Cæcilium poetâ fuilîe ComenCem hoc epigram lt;natc:Poetæ tenero meo Codali Velim Cçcilio Papiredicas:Veronâ ueniat,noui relin* quensComimœniaLariumcç littus.NâquaCdâuolo cogitationes Amici accipiariuf •''«Kç Qiiare fi fàpiet uiam uorabit.lsqi Plinius Comi côuerCatus fonte elTe dicii in Co* jrienh,qu, fingulis horis Cemper intumeCcit ac refidet. idem affirmât Abduâ amnem acum Larium iupernatare.quodtß nunc quot^ ufu cognoCcitur,lapidê eflé dicit in ®«nli,qui câuatjtornaturcç coquendis «bis, Longobardorû quoep habent hiftoriæ in
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b h x laça
-ocr page 410-5^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LOMBARDI A
lacu Lan'o in Tula cflc^qüç Comantina appellaretu'n qua IcgimusFrancilioh? primo dü B, ccm Romanum:poflca aiiquos Gothoru Longobardoium reges multas conferuaP fc diuitias.ôf forte maiores omnib.quat ab illo tempore alicubi in Italia fuerint congic-' gatæjcacp infula nunc nobis ignora no longe a domo abcratjUel oppidOjUel uico.ScrP bit ctiâ Plinius Tranfpadanâ Italia iuxta Alpes Larium lacQ habere amoenu arbufto a-gro,ad quê ciconia; no tranfuolant.Sunt ad eâ lacus partc.quæ à maiorib.appellat Eu^ pilustdexterain parte Fenium,Palantium,Ripa,Nefium, Lcfcnimôf qua fe lacus in Algt; duâfleëlitBelafiuni.Ab Vmbronisfluuqoftijsparuofupra PadutractufuntS. Coluia Sanffut Zof banus:poftuiaLaudenfi aMcdiolano Melegnanum oppidau’nde uicusmercatuspO' iumbättus. puîofrcquêtiiïîmusiÔ^fuperiusModoetianobililfimû totiusLôbardiæoppidum.in^ tiedoetiii» fèruatablurda côfuetudo ab trecentis annis introdudia,Cæfarcs Germanos corona fet rea in Romanos reges,imperatoresep inßgniri. id oppidum reddidit prins ex paruo a«» pliflrmûTiieodoricus rcxOllrogofhorß primus,palatioibimagnilicêrilîîmioperisçlt; dificato:amp;^ Theodelinda Lôgobardoru regina infignis : ad quâ beatus Greg. dialogo g rum libros feripfinbafilicâ beati Ioannis Baptiftf ,ac palatium fuperbiHimum fumptüo fillimo opéré in eodêextruxit. Supraq; Modoetiâ Vmbroni fluuio adiacet Charrarû. Secus Coinû ad Vmbronis ex lacu Eupilo ortum Brixia influit torrès;ad cuius ortûcalt; HellafuntMurgû.CanoiriuÔ6 Vatallû. Ad fecundû latus Lagt;tj uel Comi finiRrâfunt, SennobiQ,Arcinium,Câpus:amp;f ubi torrês aqua Sena influir,Monafium : dchincliafo' ncgu,Gundû,Grauidona,Damalfium,lera,Soregiii:5lt; ubifluuiusiacum influiteftSc' CWKZWft. nolegû.Supra torrentê funt,Larium,Vidîoria : dehinc caßellS Clauenna : apudquâ Plin.dicitcuriâ Rhetiarû fuiiFe.Ea uerô montana regto curolim Rhetia fueritappdb' ta'.Iuftinus inTrogo fie docct.Tufci à Gallis pulfi fedib. Alpes occupauere, ôf RhetO' rum gentê fie ab eorû duce appellatâ eôdidere. Fuerunttç hi populi bifariâ in prima Si fecundâ Rhetiâ diuifi. Ad alterfî uerô latus Cafatium,ô^ in extremo lacus angulo Mfgt ulla caHellu.Ad dexterâPadi ripa poft Vmbronê prima habent Ticinioftia.Isfluuius V erbanû lacum,quê nune maiorë dieunt exonérât. Adiacet huic amni ad dexterâ quar Q lt;o fupra oftium milliario ciuitas nune Papia Ticini nomine uctuftionquâ PI in. uellc ui det fuifle côditâà populis Leuqs 8C Marreis,q fuerunt Tranfalpini.Scd quantû licet« Liuij feriptis coijeere Tieinum urbs, têpore Annibal in Italiâ uenit.nondum erat.Na lib.xx I fie habetJâ tn Scipio Padum traiecerat ad Tieinum amnê mous caftris. ôdin-frà:quum utrint^ ad eertamen accenfi militum animi client Romani ponte Ticinûiun-’ gunt tutandit^ pontiscaufa eaftellum fuperimponunnâ^ inferius:auxit pauorêCôfulis uulnus,periculumcÿintercurfutum pubefeentis fill) jopulfatumchie erat iuuenis Africa nus.Dicimus itaep no potuilTe abene,quin fi Papia tune fuiflèt, aut Tieinum urbs, crus nomen aliqualiter Liuius pofuilïètmecpontê Romani feciftent, fatftot^ eaftellum im^ , pofuifiènt.Eâ ciuitatê Athila rex Hunnorum direptâ uaftauit. ÔC quû paulopoftinftaU OdMcer, ^ata elTct Odoacer Erulorum rex Oreftê patritium, Auguftuli imperatoris genitorcin co obfeftum uiq? captum interfecit : Ticinumep urbs crudeliter direpta atep uaftata cft: ubi tune cardes maxima fuit ciuium Rom.quanta nunquâ alibi poft Romani imp.mch H nationê eômifla fuerauPariterep ad annuminde circa centefimum amp;nbsp;uigefimum uoue rat fe faôurum Alboinus rex primus Longobardorum,nimia Papienfium refiftentia fi ftiditus^Sed cû ipfo ingreflu equus fub co collapfus,furgcre nequiret, admonrtusàbo' no uiro comité iuo mutauit^jpofitum.cquuscp illico furgens,illumin urbê dctulitinco lumem.RoduIfo aût BurgundoItaliat regnum occupâte, per V11 Stephani ponfificis Ro.icmpora Vngari Salodo duce Italiâ ingrcflfi,Papiâ obfeflâm captamqj,ferro ignirp uaftarunt.Alunda fuit adolcfeêtulanobiliSjSC pulccrrimaPapiæinccrto nobis iure do minio potita:quâ Vgo Arelatenfis Italiæ rex Lothario filio dédit uxore. Eotp mortuo, tertius Berengarius Vgoni in Italiæ regno fucccflbr Papia potitus, muliei ê carc ere tc^ nuit.Interea Agapitus pont.Ro.ItaIiætp ,pceres amp;nbsp;populi, Berengarij amp;nbsp;Alberti filtj ty rannidê exofi,Otônc primum ex Germania in Italiâ uocauerunt. Isq; eum annatorum niilib.L.VenicnsBerengario Ô(fAlbcrrodeielt;ftis,AIundâCarcereeduÔâniatrinioni0 fibi copulauif.tumcp Italia a' malis,quæ diu fuerat perpelTa rcfpirare cœpü.PcrtharisLS gobardoiutnrexmonafteriurnlanlt;ftîe AgathasÀTbeudchndaregina ccclefiâfanôj
Mitix
-ocr page 411-t o M BARD!A
amp; Manæ adPertJcas in ca ci'uitate coftruxcrunt. EtLuthprandusLogobardoru rcxoffa Dcati Auguftini cxSardiniaPapiâjubï uencrattffimèfcruantur.deferri curauïc. Ideinï^ S. RuÿiJlitwL rcxmonafterium beati Petri Ceilula aurca appellatu(n,amp; apud Holonam,ubi curia fae-peregestcnueruntmonaftcriumS.Anaftafiimartyrisfdificaujt.GondibcrtareginaeC clefiâS.IoannisBaptiftaf:amp;Petrus epifcopus Luthprandi regis cófanguineus ecclefia S.SauiniPapiaEcôftruxcrunt.Eâurbêfifuô^ acrtsfalubritateamœnifiTimâ reges öltro gothorumjamp; poftea Lógobardorum libêter incolueruntrunde apud ipfam multa fucx runtpræclarégeftaànobis in Hiftorïjs præterpræditfîaaccuratifïiméferipta.ôrnaujf candê maximise^ profecutus eft fptritualibus adiumêiis Epifanius epifcopus Aquileia oriundus: qui fex milia captiuorû Mediolanen. à FrancorS rege libcrari impetrauit. Et duodeuigefimus nominis ordine foannes pont. Ro.quià Bonifacio Ferruttjfilió pon* dncc adulterino captus, in arcêt^ S.Angeli conieólus diem ui adhibita obijf, ciuis fuit Papienfis.Habet nöc Papia in gyinnafîis multos iuriS ciuilis ôi pótifictf ac philofophig
8 amp;medicinæfcientia claros.Sed ex ciuilibusCatonêSaccu,amp; Silanum Nigrü ciuiïi de.» ditosiuri amp;nbsp;bonarû artium ftudtjs exornatos, Adiacet Ticifto amni intus ad dexterâ foffæmanufaiftç ab eodêfluuto dueftæ hæret Abbiagraftum.Superius eft Vigiuenû Pc uiCâdidiiiteris Græcis,ac Latinis,ac editis operib. clari patria. Inde CuccionS Sgt;C poft Scxtiûlacui ^pinqu3:qua in parte Verbanû lacum duo minores auget lacus, quorum quieftad dexterâLugani:q ad ftniftrâSJultf appellat.Ad Verbant ßüeMaiöris lacus dexterâ Angleria primum eft oppidum,à quo Vicecomitum familia origine traxit.Rc cedit uerô intus ad dexterâ eius lacus parte Varefium oppidum populo frequêtiffîmu. Supra curuatus eft bifariâ Vcrbanus,fiue Maiorlacus Luganiea in parte appellatus^ eut adiacêtjBrofiuû.PortuSjCaput Iaci,Câpronû,Oftena amp;nbsp;Porlecftiaî amp;nbsp;ubi Lauenus jufluitamnisfuntadlacus Vndas,Seira,Morch3amp;Luganû,3 quo lacus nomeaccepic» Ticinûad finiftrâ paruo fupra Padu tradu torrês inff uit Graualonus,ad cuius iiniftram cftGropct5.intusfuntMortariaoppidûçiobile,amp;Laumel3nuCexiîe,fedopuIêrifIimu
C olim oppidû,multis celebratu,prçfertim Lôgofjardû hiftorîjs.Nâ Thcudelinda Anta-«sLôgobardorû regis relida Agillulfum Taurinêfem duce apud Laumeliû fiH in ma ritü.Ôd Lôgobardis utpermiferunt,in regê aftiuit. A Laumelocpnomê habet omis pe^ ninfularegio aliquot oppidulis uiciscß frequêtata,in qua lignS gigni æ multum Si opti *”u,Plinius eft autor.Interius eft Nouaria ciuitas,quæ Albutio SiTo claro oratore, ficut No«4rM» ItaditEufebius per Otftauiani imperatoris »täte ornata fuitStf ad annû falutis V111,0^ tcrdeciescêtenûhabuitDulcinu haerefiarcha,in quêcû Clemês v pot.Ro.animaduer* tendu cenfuifteta'pfe in motes,qNouariæaltiftimiimminêtjCûfeêîatoribus qaingecis gt;■ Y fe cotulit: quos faltuofus natura,S^pcne’ inacceftibilis locus fuiftet lutatus.ni fuperueni cns folito maior nix plurimâ eorS parte fame ac frigore morte feciftèt oppetere.Dulci»-nusej Margarita uxor c3 reliquis, eo cófedïiincómodo in poteftatêuenerût. nee tn errori ut abrenunciaret,adduci potuerunt:quin Margarita in coipedlu mariti mutilataî amp;nbsp;ipfe item pari laceratus fupplicio, in jjpoftto pertinaces,tot pene'm ortes,quot habe bâtmêbra perpelîl funt.Môs nâcjBofus nomine,Cotftiarû Alpium 4)môtoriû,cçteros fuperâs Italiæ motes, ad ipfum uerticê, que femper cotinuatis ctiâ æftate rtiuibus tetfto habet omnino inaccelïîbilis eft, cui haeret côtiguus paulo celfitudinedemifïiormons, nScab hoc Dulcini fadlo Gazaronû appellatus,in fummo cuius uertice, 8C ad eu Ioc3, inquofecôtinuerât h»retici,facell3 nûc eft S.Bernardi uocabulo appellatû. Adiacettç eiusmôtisradicibus adauerfam partê,Triueri3,Co2ola,ScCrepacor3agri Vercellêfis oppida ôiJcaftella.Ad Ticini itê undas eft CaftalIetûzôCpaulô i^rà ad lacus Verbani.ß UC Maioris emiflbriûjà Graualonus amnis ortû habet,fin3 efficit ipfe lacus, que Mer gotijlacS dicSt.IlIabûturcç torrêtes duo Grais Alpibus dcfluêtesiquoru unus Tofa di»-*ft-aher q S.Iulij lacü trâfcat:eius lacus retinet nomê.Nâ in eo lacu infula eft à S.Iulft ce clelîa,ficut amp;nbsp;lacus appcllata,Vifunturc^ ibicôfeffbris lulq reliquiæmiraculis corufea»-tcs.Suntcj ad lacus Mergottj finiftrâ Omagn3,Acabriû, Aimû,Boguin3,Ô^ ad dexterâ VpaiS atep Apeli3.Ad Tôfæ finiftrâ Vcrgôta,amp;iupràin Alpibus Domufrula,quâ nâc Domodufulâappellât.cftqîunus ex quatuor tramitibus,undcâ Mediolanoin Gallias Donwj?Mk, JtuteGermaniâtrarjcit.Ad Tôfae uerô dexterâ Mergotium,à quo finus nomen accipiu i lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßlondiis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hh 3 Siad
-ocr page 412-LOMBARDIA
amp; ad eandc Gnus dcxterâPalâtia.Sequunturqj fecundum Vcrbanum laftirtt oppida ß cafteIIa,Canobiû,Brifagû,Afcona,CarniQ, Gardola.ô^ubiTicmuscx Alpibus Graijs cades lacû Sebuinum mfluitjCartellum eft nomine Magainum.Defcnpfimus (upra du^ osaninesPadûillabêfcs, bine Vmbronë, inde Ticinum : amp;nbsp;fimul docuiamis quibusiü locis uterqj amnis,ex Verbano hie, ex Eupilo ille,OKüducat.Diimcß loca exph'cuinius gieJioÎMUtm *pfisuclfluminibus,ueIlacubusadiacêtia,mediâliquimusintadâplaniciêomniumKa ’ liar populisfrequcntiftimâ.ln qua Mediolanum eft ciuitaspotentiirimaiquanoftroiu* dicio infulfe opinati funt quidä inde dilt;ftä,qgt; in medio PadijTicini, Abduæ 6^ Vmbro* nis amniu Iha eft.Sed alia eft eiufdê nominis eiuitas in Gallia, cuius lines nullis amnib. fimiliter funtcoerciti.Originêueró habuit Mediolanum Lôbardiæ, qua Liuius Patau» hus ÔC. Trogus Popeius nafrât,à Gallis,qui duce Brenno in Italia defeederSt : populitp loca incolêtcs,in quibus eft ardificata.infubres appellabant.de quibus L.Florus ex Lh uio dicit:GalliInfubres ferini amp;immêfi corporis Alpium accolç fæpcalias, fed Vindo maro duceiuraueruntfeno fbluturos baltbea,nifi inCapitolio.Æmylius uiiftorcosdo p ItiuiLhecuidemusaliafuiflcitaliaeloca, in quib. faciliuscoalueritmortaliumukitudo tâta,quâiâ Infubres primS poft Mcdiolancfes per omne feculS habuerun t:Roma eniin Iio modo no genuit.quê habuit multo matorc Mediolanefi populum: fed facictc acris femper ab ip là côdita infalubris difpolttione, cofluenteex tota Italia coportatâ*^, âiw dutftâ ex toto orbe mortalium exuberantiâ male côfcruauit. Qiiæ apud Infubres Mt' diolanêfescj! pofteâcôditâurbêhiftoricigeftafcribunt, hic referre operofiffimô elhtî fed noftro infjftêtes inftituto,indices earum return ponemus.Scribit Euftbius in têpo-quot;rumfupputationibusStaiiumCæcilium comediarum fcrtptorêclarumfuiflèlnfiibrcni Gallûjôt^ Ennij côtubernalêtô^ quofdâ exiftimafte ipfum fuiffe Mcdiolanêfem. Setibit Liuiuslibro ab urbecôdita Xx exercitS R.omanotû,tûcprimum ultra Padôfuilhdu^ ôûjflC Gallos Infubres aliquot ptçitjs fùperatos in deditionê tune primû uenifle: quod quideadannosRomanacurbiseödi. c c C C LXfuiftèuidet. xxx tndeLiuijliberba^ betMagonêAnnibalisfratrêinagroInfubriûuulneratûjdumin Aphricâper legât°’ reuocatusnauigarctiapudCorficâobijlTe.SClib.XXXIhabet,L.FuriûPrætorêRotna iiû Gallos Infubres rebellantcs, HamilcarcPœnum in ca parte molientêaeie uidlk^ Halmicare«^ occifo milia hominS xxx V i carfafuilTe.SClib.xxx 1 habet Corneliuni CethegûcoCGallos Infubres prarliofudiftctpaulô pôftL.Furiû Purpurconê,ôfClaUôi um Marcellû Boios amp;nbsp;Inliibres Gallos fubegifte,Marcell0qt triumphafle.PoftcSut’^ triumphs urbs Mcdiolanêfis per annos ferme' quingêtos pacatiffima, attj adeo TrrffeWKt. fuit:utillâprincipes Ro.quoad P occupationesIicuit,inbabitaucrintNeruaTraianus, Hadrianus,Maximianus,Philippus,Côftâtinus 11 i.Côftâs Ô^Conftantinus iiiFQ*” dftftus eft Gallus.Iouianus,Theodofius, Valês amp;nbsp;Valentianus. Iulianumtç Galli fraw^ Mediolani Carlarê appellatû fuifle tradit Eufebius, poft eâ ucrô tâ diuturnâ felicitatern primas pafsû eft moleftias Mediolanû beato Ambrofio adhuc fuperftite : Arianisfitu^ îpfe in Omeltjs 1crib it inleftâtibus,quote perfecutiones ut declinaret in IllyricS cxul Ic cotulit.Poft fera uctOjftcutEufeb.tradit, Auxetij morte Ambrofio Mediolanicpiko’ f)o in fua fede reftitutotofnis Italia ad retftâ Chrifti fide eft cóuerfa:paulo tn poft AthiU taliâingrcfius.quûomncaftlixiftet VenetiâMediolanûqidituit. InftauratatçtuntpS' tû quieuit bellis agitata : qua? Oftrogothi cum luftiniani imperatoris ducibus gcflerût. Quib.in bellis, ut Gothis refifteret,amp;fin partibus luftiniani imperatoris durarct,Medio lanûeas pettulitdifficukatesamp;anguftias, quachominibus uixtolerabiles effcuidêtur.
tn fuperate famis acerbitate deditionê tuncetiâ,ficutÔCnûcinuitâfccit. ALogobar dis autê eadê urbs no quidc deftrufla un$,fed maximis molefttjs agitata eftdlks^ aCa roloMagno domitisregnoqjpriuatis Mediolanûperannos lx nbsp;nbsp;C c CfubItalia?
Roma? regib. imperatoribusi^ quafi liberu floruit,nullas interim magnas paflbm agita tiones quoufqi Fcdcricu.s imperator Barbaroflus ad annu lalutis LX v ,6t'undecies cen tenûeâ diruit amp;nbsp;lolo æquauit.populû autê in fex tribus pottarû nomine diuifum.fexio ca decimo ad minus diftâtia pafluû miliario habitare coegit. Sexto autê ab inde anno, quû Fedcricus bello àFrâciæ regibus pro tertr) Alexandri pótifici.s Ro.faluteagkarct Mediolanen. à Parmenfibus Placentinistj adtutirepeutapatriam lanto rcaedificarunt ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animoniia
-ocr page 413-LOMBARDIA
Ä ânlmofutii ardorc:üt întra triennium ditior,populo freqùentfôf potêtiorcj Côlitô fada W'dercturiHabuiiuerôper annos cl tnirabileincrements, adeô utnifi ciuilia obftitif-fentdilïidiaTurrianorû Vicecomitumcp oîni Lôbardia faciliter fuerit potitura. Annd aûtfalutis lxx v i.fupra duodecies cêtenû Vicecomites,pulfis Turriahis, Mediolani tyrânidefunt potitt.SC anno abinde lxx i i i i.fextus Clemens pôt.Ro.quû a Ludou».-coBauario imperatorc adulterino muftis agitaref moleftqs, in illius damnS dedecuscß LuchinS V icecomitê Ro^eccleftg in Mediolano uicariû,amp;eius germanO loânê Medio Enêfemarchiepifcopû creauinannoq^ ab inde plus minus quinquagefimo îoânes Ga.-leacius Vicecomes primus ab imperatore dux Mediolanclî in ea familia eft côftitutus^ ptinccpscertéregno ÖCimpcrio pOtius^ co ducatu folo dignus,cû propter inßgnes ali »s uirtutes.tû maxime qgt; dodrina fiC uirtunbus excuftos uiros apcffe habere,atq? extol 1ère curauit.omniû aût externorS quos dilcxerit,primus fuit Petrus Cretêfis patria Can dianus,qNouariêfisepifcopus,poft Medioian.cpifcopus,deinde Ro.ecclefîar cardina l’SÂdemûfummuspôt.Alexâder v nomine cftappellatus.Isqjomniû fui feculiuir do âilTimusjquo têporcIoânes ipfc Galeacius ducatu Mediolani â Venceslao Liicinbur io,G4lf4d«£ gêfiRomanoru rege ornatus eft,orationê habuit dodrina,amp; rerû uariarû copia redun dantêiquac inter multa ornamêtû urbis Mediolani côtinctia hçc habet.Mediolanû phy fico natural! lîtu fuo ab incêdijs caumaiû,6C frigorû rigoribus aêqualiter abefte, ac pro-ptercalocutotius orbis têpcratifiîm3,acrêq5 fereniiïimS, Sf aquarû in puteis amp;nbsp;fontib. falubritatêobtinere.QuStnlacuspulcerrimidecêSCfeptê,6C LXil11 ftuminaterrac fupcrficiêirrigâtia in illius agro reperiantidicitcp idc pôtBarnabâ Pauli côdifcipulüm amp;comitêprimû fuifle Mediolanêfis ecclefix epifcopum,cui pauiô pôft fucceflerit bca tusAmbrofîusdodor ecclefiæ celcberrimusià quo S, Aurelius Auguftinus dodor 8C S. Ambroßufi ipfeexceliêtilïimus in ipfo Mediolano ad fidë Chrifti côuerfus fuitdoâne Qalcacio,SC S.AusuJhnitti JJoftc3duobus fîlqs loâne Maria prim5,ÔC poftea Philippomaria, g tertius dux fuit ui-talundisipopulus Mediolanen. in libertatêfe érigés, poft afperâ infignéqî famé bello
Ç perpeffam urbé dedidit Frâcifco Sfortiæ Attêdulo Cutignola Româdiolæ Sfortia pri-tuo paire oriundO:cuius décorât roburatqj principatû Maria Blâca uxor Philippo tertio duce nata,regio titulo faftucÿ dignilïima.Genuit Mediolanêfis urbs Alexâdrû Icc3 dûjtertiucj Vrbanucx nobiligête GribeIla:acCgleftin3 1111 ponnRo.Datiûcpepifco P®iu5,quirj fißeato Gregorio crcdimus,fandus ÖC dodus patriæ, cuius fuit amâtilïî-wus.pluritnû.pfuit.Imperitéuerôfcripfit Alcxâder v pôt.Ro.ValerianuôC Galienum tnipcratores Mediolani genitos fuifte.Sed Helius Spartianus feribit auû paternû Didij tulianiimperatorisfuiflé Mediolanen.amp;IuliusCapitolinusdicit ValcrianSiuniotêno tiatûjfcdfcpultû fuifte Mcdiolani.Et Flauius Eutropius in alteriusValeriani geftis reb. tradit accepta fuifte cladê fub Aureliano,à Marcomânis g errorê.Nâ d3 is à frôte nô eu tatjOccurrerût fubito erumpétibus.dûcç ill os à dorfo perfequi parat, omia circa Medio tanumuaftatafunt.Fueruntetiâ patrum noftrorn memoria Mediolanêfeslureconfuld «celictes Obertus de Orto, qui eä copofuit iuris ciuilis parte, quae ufus feudorum apgt;
*0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Criftoforus Caftilioneus lurecofultorum fuç çtatis facile princeps. At Ioânes
ttidêCaftilioneus epifeopus Vincêtinus, ac pauiô pôft ad noftrâ peruenerunt setatê ui ^^“o^egâterdodijordinis S.Auguftiniunus,S.Frâcifcialter:quorumiIle Andreas quot;diusjhic Antonius Raudêfis appellati aliquot ediderût opera,quid ipfi dicédo ÔCfcrt
^cul3nbüs(^literisapprimèeraditas.Sed 3d^poCitSiter nodrû, poftTicinioftia Pa-tradujnullo fluminc ad dcxtcrâ äuget .Eft uerô inter proximû Sïcidâ, ôt^ S.Iu •1) wcutn torrens Gogna apud Cochium oriûdus. ôC ad S. Marthâ Neblöfämcjp curfuni perdens.AdPadiripâ.ubi Sidda fluuius oftiahabetBremideoppidû, S)C ad eius fluuq dextcrâPaleftrumdùpcnusqp Romagnû oppida inuem'unt. Ad Sîcidæ autê fintftrâ pr» us$ Saruus influât torrensfunt Vercellæciuitas uctus Apollineac a Martiali poetaap Phnius à Saluijs,Libicis ortas tradit. Tenucrunt autê Saluij popüli mO tesNiceæ fupereminêtes. de bac urbe Plinius : Extat lex cenforia Vintimiliarum auti* todinæ,quacin Vercellcnfi agro cauabat, ne plus quinq; M hominüm iri opéré aurum faciendipublicaïuhaberent.EtEufebius Gatfanenfis in temporumfupputattonibui hh 4 ttadié
P4lt;{Mh
Sicidd, Roma^nùniî Vercelke^
5^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOMBARUtA
tradit Eufebium V crcellen. epifcoputn facrorS dogmatum peritia daruifle. Noslt;!p H^ß-ftonarû fecundo oftendimus ValentinianQ tcrtiâ Conftanttj,comitis ex Galla Plado»* filium mififle Ardaburum orientis praefcdS aduerfus CaßinS comité loânis adoh«^’ l'mperatoris ducé.ôCprælio apud uercellas cômiflo CaßinS fuperatum captufflcp
Burguf. Superïus ad eandé finißrä Sicidx adhæret BurgusiSaruocp ad dexccrâ Andurn0.ad»' nißra eft Bedulâ.dehinc ad PadS eft Triduû oppidS,Brolia patrum noftrorfî ^tate ce« berrimo militu duélore ornatû. 8C monaftcrio Loccdi Duria Baltea proxime
. amnisapudHaftubiâin Alpibusoriundus: cuiamniinferiuscôtinctCrcfcénnSnobH Salugu. nbsp;nbsp;oppidum, fuperius SaIugff,SCpaulô fuprâ eft Eporedia à bonis cquorS domitotiou®
s. BemarJui, Ijèra.
Mdfadium. Orcus.
lingua Gailica,ftcutPlinio placet appellata. Quâ idé affirmât populum Ro. Siby“*”/* libris admonitum,ac iußtim côdidiftè.Dehinc afcédendo per uallé Auguftac itinere unius diei eft mós louettus, ÔC fuprà eft Augufta prætoria iuxta geminas Alpgt;® fores fita Graias atcp Peninas,quibus Hercule amp;nbsp;Pœnos trâfiifle Plinius aflèrit ûraioSp opinafi,apudc5 eâ incifus fuit marmore titulus ille pergrâdis populos enumcrans,quoi Cæfar Auguftus in Alpibus fubcgit. dicitcp Plinius Coccianas ciuitates x 11 non w«« additas ticulis Augufti,quia nil hoftile comiferant.geminas auté fores Graias atcyPeni nas nunc appellant altéra monté louis,ubi monafterium eft nobiliffîmum,S.Bernarao dicatum.altera columnâ Iouis,qua uia iter eft ad uallé Tarantafiae Allobrogum, quart» quidcm uallem Ifera amnis excipit.ad finiftramcç Duriac oppidû eft Mazadiuni.Orcus dchinc fluuius Padum illabit,cui ad oftium eft DanaGum nobile oppidum, ôd fupenus S.Martini ad dextera.ad finiftramq? S. Benedidi de Fruéleria habent oppida. Duriae,
TmwMf«# Ripariç amnisPadum deinceps illabcntis proxima hæret oftio Taurinum ciuitasueW ftiffima,perquamprimum AnnibalemItaliâingreflumueniflc,LiuiusxXi oftendit»
. TauriniGalliproximagéseratinltaliâdigreflb.ÔdinfràperopportunéTaurinisçtOquot; mae géti aduerfus Infubres motum bellum erat.Inde ex ftatiuis mouerat Annibal.Tart' tinorumà unam urbem caput eius gentis.quia uolentis in amicitiâ no uencrat,ui cxp*» (J gnauit. Duriac ripatis fluuio ad dextcrâ oppida Lancium ôdBellegerium.ad finift»® Cariacum ôd Druentum funt proxima.Eocÿ in terrarum fpatio quod Padû binastf DU' rias ôd Alpes interiacet, eft regio Canapicium appellata, in qua tres nobilium famili» oppida poffident ôd caftella, V alpcrgani,S.Martini,ôd S. Georgij comités. Nec longe abfunt à Taurino Sangoni amnis in Padum labentis oftia, cui ad dexteram bacrcntof»' pida Ripolum Auilianau'nter quac eft célébré monafterium S. Antonîj de Renucrfob» Ambrofius oppidum.ôd paulô fuprà ciuitas eft Secufa.fupcrius(ÿ ad Sangoni amniso» turn eft Sefanna. CluGoIa poft bac amnis Padum illabitur, cui proximum ad fcxmili^ pafluu eft Pinnarolum nobile oppidum,nobili item monafterio exornatum. Supcnu* Petrofa oppidum,ôd ad fontem finiftrorfum eft oppidum Pragellatum, cum amniß»** cariaßum primo poft mons Bobius dextrorfum hæret.poft Cluftolâ Pelix fluuiusClu'
Pinturolum.
Pelix.
Panchaleriu.
fono au(ftus,Padum illabitur Pâchalerium inter,ôdVillanfrancham oppida populis«c quentata.fuitt^Panchalerium Augufta Taurinorumantiquac Ligurumftirpis,apU“ jJ quam Plinius dicit Padum primo nauigabilem ciTc. ôd Villafrancha primum ponte Ha dum fublicio eft complexa.Pado autem fontifuo iam propinquanti oppida funtproô ma,Reuenum ôd Pafana:ôd ad fupremi ultimicp torrentis ilium illabétis fontem,ut d«’ mus,oppidum eft Circium.Deinceps funt Alpium iuga:ôd ca quidem quac Annibalita liam ingrefturus aceto rupit.
REGIO OCTAVA, VENETIAE.
O MB ARDIA adflnem perdu(fta,Ghadenus feruatum moren»ft* qui uolumus, ad proximorum Pado amniû oftia reuertendû eHct Sed quum ab ultimis Pagi oftijs ad fornacesappellatis Venetiarî urbis ducatus Gnes ad aquas gradatas ftagnâtes mari Adriatico quç falfac obtineât,in quas AtheGs fluuius,poft ]VIcdu2cus,deinde Timauus defluunt amnes,ipfam VenetiarS ciuitatem eifdem faln* circundatam aquis,prius quàm Marchiam Taruifinam, GueForo* iulienfem regiones deferibi necefle eft. Poftmodûnanqp oflia cup fustj fluuiorum in Gcco melius profequemur,fecundum ripas,quorû ex noftro inftita* to ealden»
-ocr page 415-VE N! TI AE
A toeifd? regiones, 8^ earum parriculas ccrtius inueniititts. Venetiis ciu/tai^ in intimó Adriatidniarisfînu{itâ,adann5 falutisquinquageßmumfextum fupra quadn'ngehte-niimfuiflicconditam,quo anno Athila rex Flunnorum Aquileiam cliruit,docuimus in Hiftorijs.Habft autê cius ducatus regio rerminos lögitudine miliS oóoginta ab aquis olimgradatis,ad Lauretiim oppidum à Vitali Faledro çdificatum:nunc autê Pado pro ximum,ubi ad fornaces diximus Padi oftia appellari. Latitudo autê uaria nullos habet aliostcrminos quouftç ccdenies recendentesqi maris aquæ adficcû ftagnandö per-' ucniiît.Eius regionis diucrfo modo nönulli meminerut uetußi icriptorcs. Antoninus cni Pius in Romani imperq jjuindarö i cgionumcp itinerario, quum ä Rauenna Aqui-l^iäperÄItinum iterdefcriberetîhæcnune Venetiarum ftagna appellat fcptcm maria, a Rauenna Altinûufqileptêuada effent naui tranfmittenda.Et Virgilius quod diffd IciaPatauij defcriptioncinfra oftendemus:ubi Parauq gdificationêab Antenorefada narrat, fie habet. Et fontê fuperarcTimaui. Vnde per ora nouem uafto cum murmure Ç *nontisltmarcpr»ruptum,ôif pclago premitarua lonanti.Mare enim quod pérora no wemitpræruptû, ÔCpremitaruapelagofonantircfthoctotûquodàPadoadaquasgrà lt;lataslittusrumpens,colleseius pocticea Virgiliomôtesappcllatosintcr ipfa uadalin tjuinquat nunc littora appcllamus-lnfulaf co côclufæ fpatio, quæ habitantur uarios ha-bueruntconditores,quiin unicam häc Venetiarum ciuitatem opes SCconfilia côtule-runtVndehâc Venetiarum ciuitatem pro Una regione non immeritô à nobis poGtam effe intelliget,qui côllderabit nô modo opes cius cuiufcunq; alrerius regionis Italiç opi bus atquiparandas cfle:fed multas fuiffe urbes,multa oppida, quorû excidio hæc üniea fit condita: Aquileiam, AItinum,Concordiam,Patauium,Montemfilicis,Opitcigum, fcracliam,Equilium,Gradum,CapruIaS ÖC Laurctum:quanquam SC ex Vicentia.VerO na,Mantua,Brixia,MedioIano ÔC Papia ab Athila affliÔis.SCab altjsltaliac ciuitatibtis, ptaefeitini urbe Roma diuerfis in perfecutionibus nobiles Si potentiores quofq! V ene tiasàprincipiocôfugiire.inHiftorijsabunde'docuimus.lgitur AqoileienfcsprimiGrd tlum,Côcordienfes condidere Caprulas. Altinates ficut ui bem fuam in fex portas diui fern liabebannfcx quoqj in ftagnorum infulis oppida côdiderunt, Torcellum, Maior* bum,Burianum,Amoriacum,ConftantiacQ,ScAimanum:Patauinorum pars,Riuum* poftca Dorfum durû.Montêfiliccnfes, Ateftiniq} Mcthamauchû, Albiolarrt, Paleftrinam:Gue,ut Plinius appellat,Philiftinam,fit; foffamCIodiam.quænunceft ciut tas Clugia.Cfçyitjufgn, ilico ab ipfo côditionis initio Veneta ciuitas.quia non à pafto
Venetiit'i
Athihi
InfuieVenéa tiarum. Opes Ve'iieti^ arum.
Plt;o,lîcutdiximus,habitata.primusexternorum Venctijsornandisattulitadiumêtutrt yarfes cunuchus patritius primi luffiniani imperatoris copiaru in Italia aduerfus Gogt; nlt;lt;r/rJom»M thosmifîàrumdux : qui q, Veneti cum traducendis ä Taruifio Rauennam copijs nauigt;-gioiuuiflènt.poftquâ fubegerat Gothos.eeelefias S. Theodori SC Geminiani de capitc Brolij in Venettjs acdifîcauir. Quinetiâ anno ipfius côditæ cêtefimo trigefimo iecun tloArnulfusrexLongobardorûPatauiumciuitatcpoftTothilenfe excidium a prçdf-«oNarfeteeunuchOjRauênatibuseji inffauratâ,igni ferrot^ abfumpfitîôCquotquot pii jnse dadi fiipcrfuerât,ac in patria coaluerât, Patauini fccunda trâfmigratione in ffagnâ VenetiarôcôfugicntcSjRiuâaltSimplcrût: Që Oliuolepiccaftrû,ubi nûcCaftclIannin *-^P’^^‘apiû,côdidere:atlt;» co tempore S.Martini,amp; fanêîi loânis in Bragula ecclefias lt;oliruxerunt,Mirû uerô eft,SC fummo extollendû laudis præconio potuilFeà tot tamtp Qiucrljsurbium oppidorû populis conditâ ciuitatê per annos propemodû mille hâc Huâretinentrempub. conferuarc. Nec tn rerû humanarû conditionisadeô fuit expers hæcciuitas,quin per fingulas quafep xtates fuos,ut inquit pocta,manes fuerit perpeffa» ^.»atnobrêeiusincremêtafummatim.ficutincaîtcrisfacimusltaliaeciuitatibus expli* tandodabores quoep SC difficultatcs pariter oftendemus. ne ih aliarû urbiû, quas in bac côdenda deftrui côtigit.negocio ulterius laborâdûfit, omnia fimul côtexemus, ut «daintercôdendûdeffruendumeçuariatio certius habcatur. Necincôgruû uidetur à f'lia patriarchalidignitate inchoate,qjeâfcimus in rebus Italiæfempcr moment i pluri annü falutis fexcentefimû decimû Gifulfus dux Foroiulianus confer!
•U AgiluiGEongobardotû regis elegicloannçm abbaiêin pacriatchâ uetetis Aquile ig ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Candiano
-ocr page 416-370
VENETI AE
Candfanofuperftkcpatnatchanouæ Aquileiæ,quçapudGradSfucratâRomanîspSB tifidbus côftituta.Et anno inde quinto partis confenfu conftitutum eft, ut qui cflet quileiæ patriarcha omnem côtinentis regionetn moderaretur: qui eflet apud Gradum, Omni huic, quç nûc eft, Venetiarû ducatus regioni præcfret.Qiiar£odeamo abinde an . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no quû Rotharis Longobardorum rex Opitergium ciuitatê diruilTet, eius ciuitatis epi
pifcopus nomine Magnus ad ftagna côfugiens côfenfu QC autoritäre Seuerini pôt.Ro» ac Eradij imperatoris ciuitatem côdidit, quac ab ipfo imperatore Eraclea eft appellate» Eodecß anno Paulus Altini epiftopus cü populo fuo,qui eladibus fuperfuerat,Torcel IS fe conferens,federn ibi Seuerini pont.Ro.autoritate ftrmauit quae nunc extat. Cuius pótificis confenfu pariter Patauinus epifcopus Ariana hacrefim,quæ tunc in multis Ita-» liæ locis feruebatjdeclinans federn epifcopalem in MethamaucS tranftulit. Quo anno foedere inter Longobardos rege SC duccs ac Venetiarû ciuitatê idlo declaratû eft,ut to taterreftris Venetia ab Abdua ad aquas faliàsLôbardia Ôf quicquidinipfiseftctfalfi* , aquis Venetiæ appellarentur. Ad annû uerô falutis fexcentefimû 5C quinquagcfimu« F Conftantius imperator Eraclij filius Torcellum ueniens ut Româ accederet, uicû qui eri((Klt;t. eft in Torcello primarius Conftantiacû de fuo nomine uoluitappellari.Eracleaciuita-;
te interim aucfta eiuspopuli pars inuicinâ commigrans infulam Equilium côdidit eiui tatem.quScp annis triginta duobus fupra ducentos Venetiæ uariâ fub tribunis habuif fent gubernationis forma: primus earû dux inEracIea ZC ciuis Eraclianus Paulinussti/ no falutis fexcctefimo nonageftmofeptimo à patriarcha epifcopis clero tribunis, ƒ ceti bus ZC plebeis creatus eft, qui dux fœdere cum LÔgobardis inito Eradeæ fines à plane maiore ad minore ^duxit. Et anno inde undeuigefimo Vrfus itê Eraclianus dux mon tuo Paulino fufFecftus eft,qui anno feptimo ducatus ciuili in tumultu occifus eftjfieq?’’ borum fuorû Veneti initia habere cœpere.Nam eo ducatus nomine antiquato DomP nicus Leo magifter militum atrributa ducatus poteftate creatus eft,cui poft annum pii mum defundo fuffetftus Felix Cornicula magifter militum pariter eft dilt;ftus.Et tcrtius item Iulianus Ceparius ac quartus loannes Fabriciacus magiftri militum funt didtSd hic ciuili item tumultu magiftratu depofitus oculist^ priuatus eft. Ad annûi^ falutis pu ftea feptingêtefimum quadragefimumt^ fecundû, Deus dédit Vrfi quondam ducisin' terfedli filius mutataabEracleain MethamaucS fedeamp;fmagifterij militum nomineex-' plofo dux eft didus, qui anno ducatus tertiodecimo, quû ad Brintæ amnis oftia caftd* lum ædificare ccepiflTeqin tyrannidis fufpitionê uenit, amp;nbsp;tumultu exorto depofitus fuü excæcatuSjCicj in ducatu fufFedîus Galla,ano quartodecimo tumultu captus,oculosqi eft eftbflus.nouacj fubinde regiminis forma eft fada.Nam creato duce dominicoMû' negario Methamaucêfi duo annales tribuni ad annû pari poteftate côfelïurifucrecit^ ti:SC tarnen hic etiam dux poft annû in tumultu oculos fimul cû ducatu amifit* Adfii^^ cleanosep item res Veneta redqt amp;nbsp;Mauritius dux eft faâus,qui poft annû malo exti? plo filium ducatus côfortemaflfùmpfit. Quo anno primus Adrianus papa ObeliabatS Oliuolenfi ecclefiæ primû dédit epifeopO, à quo fanôi Moyfî ecclefia ædificataeft-m' iecit uerô Mauritius dux in loannê patriarcham Gradenfem manus adeo uiolentas,ut breui ille obierit,fufFeGustç patriarcha Fortunatuscôfpiratione contra duceminpi^i^ deceftoris fui ultionem inita,exorto tumultu pulfus in Francia fe contulit, deicâi tamc ducatu funt Mauritius dux amp;nbsp;filius: ZC illis unicus Obelerius tune tribunus MethamaU cenfis in Venetiarû ducatu eft fuffetftus, eodem anno qui eratfalutis odingcntefimin quartusObelerius dux ciuili tumultunatria pulfusTaruifium fe contulit, ubiabexmi fipinui. bus Venetisiterûduxcreatus fuit,quiBeatum fratrem ducatus confortem accepitj Carolwf terea Pipinus Caroli Magni filius, rex Iialiæ ä primo Adriano pôtifice Romano eófti' Magnw. tutus,anno falutis L XXX inItaliamucniês,hinc patriarcha, Fortunato inde ObekrW
amp; Beato inftigantibus,bello Venetos agitare coepit: qui prælio apud Taruifium conv miftb fuperati, cûm Carolo Magno âf Pipino filio Italiæi ege per foedera conucncrûC quibus in fœderibus eft, ut Obelerius Beatusqi duces apud Metharnaucum exularen^ nectameninuenio aliquem à Carolo ZC Pipino magiftratum adminiftrandis Venctù' turn rebus fuilTe impofitum. Eodem autê anno Eradeâ Veneti deftruxerOuundemaxi ma nobiliû pars,qui poftea Venetias ufij in hæc têjjora gubernarût.tn mbera cônucni
-ocr page 417-V E N E T I AB
57t
A nbsp;nbsp;nbsp;aux ere, pariterq« eodem anno Aqufkknfes in Veneriaru urbê populan'tcr cômi ^quikunfeC
^aruntjUttunc fecûda Venctiarû urbis côdiiiofuifle uideat.Eoq} anno Agnellus Par^ ïfdacus Heradeanus primus dux fuit,q in Riuoalto infula eleóus palatiS ducale nunc «tans ædificauitzpanïcrq; codé anno apud Oliuolêfe caftrû exiftens cathedralis eede lia ab CO caftello appellata cß;Ca(lclIana,3i^ pro Veneta Riuufaltus ciuitas dief cœpta. Agnclliis exinde dux tertio,qui fecuius eft anno, Heracleâreacdificans ambitu ftrióio »eappellauit Ciuitatênouâ,quod Sdnücrationecpifcopatusmagis,^ habitations red nctnoniê.Idêcf Agncllus filijs fuis duobus aftumptis in ducatus côfortes monafteriutn O'Zacnariæ ædiftcauit,inibiqf ciufdêfandi corpus reliquiasip locauit.Vrfus aSt epifed pus ecclefiâ fuâ caftellanâ S.Pctri uocabulo decorauit, quo têporc eins côfanguinci S.
ôcucri oC S.Laurenti) eccleftas in geminis infulis côftruxere. côfpirarSt uerô aduerfum s,i^urentij patic SiCfîlios,IoannesTornaricus,amp; BonusBragadinus,qui capticon eedefia.
Uidicÿ« appenfi patibulo interierunt : ôi. tn corû de quibus fumptum erat fupplicium ’8gt;îati,peridtêporisS.DanieIisecclefiamconftruxerunt.ad odingentcÜmum autem S.DdmeL wgeftmumfeptimum falutis annum,defunlt;fto Agncllo Juftinianus Particiacus in duca inflini^us tu lolus eft fuffecftus. Anno cuius (ècundo bead Marei corpus ex Afia eft delatum,eocß qui fccutus eft anno,quum luftinianus obqflet dux,Ioannes frater eft fuffcôus, quo an 'nobcatiMarci eccIeua eftsedificata.Et per id temporis duclo in Methamaucum exer-dtuObeleriusibicxul occifus ôf ciuitas eftdeftrutfta, cuius demolitionis cædiscç Obe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
krij caufafadS eft,ut uocatus in Franciam Joannes dux accefterit, eocp abfente Cartel lanusepifcopusduo^ciues Riuiaiti ciuitatis curamadminiftrationis ducali attributa Ç®^5^^*^S^ftèrunt:Ioannes aStdux Francia reuerfus ciuilicç tumuku ducatu dcicóus, « tóforatus moeftitia diê obijt. anno poftmodû qui fccutus eft irigefimofexto ÔC odîin gentefimo,Petrus Trodonicus Pola oriundus dux eft creatus, qui loannê fiJium duca^ tuscofortem habuitjecdefiam«^ S. Pauli ardifîcauit: quartoep abinde anno Sclaui Ca* Ciprult» ptulas Venetorû urbem ui capta deftruxerunt Serbin,qui diôus eft os porc»,tune pon dfice Ro.In quo anno epifeopus Maurus ecclefiâ S.Margaritç extruxit.Petro Trundo nko uita fundo loânes filius ducatum folus obtinuit,quem à fanâi Zachariat ecclefiâ redeuntê populus tumuitu concitato occidit,amp;in eadem ecclefiâ fepeliuit anno falutis olt;^ingentefimoquarto:erat(Ç Vrfus Particiacus folêni tûc more elctftus, quu defuntfti «ucis famuli palatiû populo nô prius reddidere, Pupiliam fibi infulam certa cum im tnunitatehabitandamimpctrauerunt. Vrfusc^ dux anno ducatus fui terdodecimolo^ aunêfilium ducatus cofortem acccpit.qui campanas duodecin^ anno falutis oôingen» teiimofcptu^efimo imperatori Graecorum mifit:fuerûtlt;ç hæ câpanç,quas primû Grg ^auidit.Geffituerô Vrfus ifte dux maximas res nô minus lialiæ,^ Venetisgloriolas. Nam Saraceni fpoliata inflammataep Ancona omne Italiac oram, quîe inde ad IdruntS jntercedit pariter afflixerunt,in quos finusTarentini oram uaftare parantes quum Vr^ wsduxiflètfuperaruntChriftiani.fugatacp inde claftis Saracena Gradû urbem inuafic.
1 unccß Vrfus.qui illorum terga fiierat infecutus, repulfos à Grado non prius perfequi quot;nbsp;oeftitit,^ omnis Italiac ora in fuperû mare uerfa reddita eft pacatiftima. Vrfo duce mor
tuo,Joannes filius dux folus Comaclum ciuitatem de Rauennatibus cepit : amp;nbsp;anno in^ P^^’'umfratrem fuum ducatus confortem habere obtinuit, qui nouus dux ec-cleuas (andorum Corneltf Cypriani in Methamaucenfi littore gdificauit.Sed ambo duces intra tertiû,qui fecutus eft annum,ducatu fe abdicaruntCreatus eft autem ad an-odingentefimum otftuagefimumfeptimum Petrus Candianus uir praeftati rtlfimusjquem Sclaui uno fuperati akero redintegrate praelio interfecerunt,Ioanncs(ß Particiacus, quern ducatu fc abdicafle oftendimus, ut feditioni occurreretin urbefati-Iccnti ducatum refumpfit, quumqß cum fexto depoluifiet menfefuffedus eft dux ad an num odingentefimum oduagefimumodauum Petrus cognomineTribunus,quo an no reges duos Italia pofthabitis Francis ex Italicis habere cœpit,Berêgariû Foroiulicn km,amp;: Guidonc Spolctanum duccm. Anno autem qui inde tertius eft fecutus, hie dux retrusTribunus urbis Venetiaru partem muro einxit à riuo caftelli ufcp ad fandâ Ma naminlubanico, ibicpcanalcmaius ferrea claufitcatena, cuius capita hincinprædi-Çia ecclefiâ inde in fando Gregorio obferabantur, qui annus Italiac infeliciffimus fuit, quod
-ocr page 418-V E N E T f AE
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' quod VngaMaTaruifioMedtolanöufcpomniacacdibusinccndqs^foedarfft^amp;ftagnïö
VcnetorQ pelliciatis nauibus tumultuarié fabncatisingreiïi Ciuitatem nouä,Clugiält;| ÔC caput aggcrts populati funt : cos tn Berenganus rex cS quindcci'm armatorummili' bus aliquantulö rcprcflit.Et tandem omni pene amifló exercitu ingêti data pecunia,uf in Vngariâ redirent,deliniuit.Petro tribuno ducatus fui anno uigefimo tertio uita fu^ ÔO fucceffit Vrfus Particiacus fecSdus,per cuius têpora Córadus Alemânus cxeagCquot; te primus,licet papali cófirmatione caruerit,imperium inuafit,amp;f rebus per Italian) ôuantibusSaracenimaiorem eius partem occupaucrunt. Succelïîttf huicpoßuigcß' Petrus Can nbsp;nbsp;nbsp;annum in ducatu alter Petrus Candianus,quinalt;ßus per debilitatem impcr»j,amp;^Iw
dianus, jjæ occafionê primus Vcnetorum potêtiâin Lyburnis Dalmatiscp auxit,ô^ GenuatSc à Saracenis fpoliata V encti in Italis mari potentiorcs elfe cœperunt, qua quidc poten* tiâ ufq? in bare tempora per impertj Romani, tarn Graeci Latini inclinationemauxf-' runt.Nam German) imperatores amp;nbsp;fi terra quadoep aliqualem, nullam tn aliquâdoma j, ri potcntiamliabucrunt.Itacpdcincepsinhac Venetiarumregionebreuitati cofulen* res nihil aliud,c^ motus inteftinosaut fabricaslocorum,quodnoftri eftpropofitiattifl gemus.per Ottonis iêcûdi imperatoris tempora ad annu falutis nongentefimö feptua* gefimum quartum Veneti Petrum Candianum due? detjeere cupientes,quum illefcin palatio tucrct inicóo igni pice amp;nbsp;fulpbure mixto,0if palatium éc ccdcfias.S. MarciS-TheodoriS. Mariae i n Jubanico, fiCplufquâ treccntasciuium domus fundituscobufle rût,dux(ç cum filio coplicibus eft intcrfelt;ftus:hæccç omnia aedificia fuffctflusiHi dux Petrus Vrfeolus uiroptimus inftaurauit,qui Ôi. Gradum ciuitatêinftauratammuroon xinquo it? tempore monafterium S.Gcorgij à loanne Mauroceno monacho eftamp*’ ficatum.Ad annum uero falutis milledmum ÔC nonum Adriêfes magnæ olim Adriçut bis rcliquias apud Lauretû fuperatos Veneti tâta côfecerunt occidionc,ut dies illeuW mus fuerit ciuitati â qua marc Adriaticum eft appclIatû.Quo item anno Pepus patriar* cha Aquileienfis Gradû ciuitatem dolo captam deftruxit, quam VcnctiiteröillKOt^'ö ftaurarunt. Anno inde x X DominicusVrfcolus pulfo Petro Barbolano per arma du» fit,amp; tertio die Rauennâ metu côfugit.Dominicusc^ Flabonicus tûc exul in pat)iâtÿ uocatus dux eft falt;ftus:amp; ad annû X XX x 111 fupra millcfimû Pepus patriarcha leiefis noni Bencdidi pôt« aütoritate at($ côfcnfu Gradum fibi fubtjcit,ccdefiasdiruU, ijrbcfpoliat,amp; Vencti ciufdem pontificis aütoritate candem inftaurarût. Annot^if“* xxxx Dominicus Côtarenus dux,monafteriû S. Nicolai inlittore ÔC propinquolo* CO monafterium S. Angcli aedificauitrAd centefimû ucrô atcß millcfimû falutis annufl» incendia bina Vcnettjs fucrunt, quibus parrochiales ccdcfiac ad uiginti fimul cûpîf*’ chianorum domibus arferunt,quo tempore Methamaucenfis ciuitas tnundatione i”’quot; ris atqt incêdio uaftata nbsp;pené fummerfa cft,terræmotus($ fuperucniês Venctiasubi?
afflixit.Tertiodccimoaûtabindcanno,Quintus Henricus impe. Verona Venetias ù«' nicnsjfitumc^ fiC region? ciuitatis admiratus, Venetias regnum appcllaridecrfuit,toÇ qui fecutus eft anno Marcus Iulianus monaftetiûuirginis de caritate cxtruxit.Duodç* cimo dcinccps anno Vencti Motonio Peloponefi funt potiti,Petrusq; Gatilofusetfƒ fiâ fantfti Clemetis, Ôd holpitalc in Canalis orphani ripa ædifîcauit : undeuicefimo*” ® anno turn's câpanaria S.Marci excitata eft.Sed nec adeo côtinuare potuit quics inc boa ta,quin ad annum falutis lxxi fupraundeciescentenum VitalisMicbaddux’^f* interfe(ftus»Augcbanttamenindies Venetorumopesmirabiliincrcmcnto.Nâadaæ num quartû de duodecies centeno Vencti Francis bcllo fociati urbis CôftantinopoW' SanüiPranâf'. tanaîdominiofuntpotiti.EtannoindcxxxxecdefiaS.FrancifciVcnettjs, Ponsriuialti. fterium S.Cypriani in Torcello ædificatum, undetrigefimotç inde anno ponsRiu*^ fublicius eft conftrutftus, quo tempore quum duplicatum effet Venettjs molituraut' óigal populus in tumultum cocitus arma cepitSed his qui fc duces inceforcstj ing^f bant captis eculeoc^ appenfis, quies illico ciuitati reddita efl.Maior? uero plurimiij
Baiamont ciendfl anno inde undequinquagefimo tumultfl urbs Veneta fenfit, quum Teuftoluf. Teupolus rerfl nouarfl cupidus una cum Quirinis,Baroctjs,Doris,Badoartjsamp;Baii ij regnfl afFclt;ftauit,in quos pro demeritis publico cofilio animaduerfum eft, lis ÔCcôcordia in hate ufi^ tempora annisduodequadraginta attp cctum Venettjs
-ocr page 419-V BN Ê f 1 AB*
575
, A ted fam fan’s multa de Vcftetiarum origine, ac inter ipGm coftituendam remp, uel ædi-ficatisueldirutis ciuitatibus ÔC oppidisfunt dicfla. Ad uiros itaqj eiuidêex noftro more inftitutoep ueniamiis.habuit femper hàÔlenus urbs Veneta uiros märitirnorü bellorum tnercaturçgloria daros.Sed ante patrum çtatem nülló decoratà eft uiro litcris ornagt; to,præter quant Andrea Oandulo duce,quem Fran.Petrarchaeteftimonio doeftu fuifle fcimus.Patrutti ücrô memoria Carolus Zenus uir inter Venetos no folQ aciatis fuæ, ied ptiorum feculorünt literis ornatiftimus, âf rebus bcllo geftis ita darus fuit, ut alter Ca-tnillus meritô ä Vertetis appdletur, quandoquidê Ciügténfi bdlo, quod cum nbsp;nbsp;nêtis
Andreas
Dandulust
Carolus
ZetiHSt
Genucnfes difîîcillimû ac periculofiffîmû gdTercjunico nauali prçlio fdicilîjmé gefto, Genüenfes à Venetis etiâ eo bello uinci pofte primus docuit,ÖC omni eo bello hoftiutn ferociam fuafortitudine eöftantiaep compefeuit, demumrp Bucicardum régis Franco-rum näualis cxercitus fupremü ducem,dum opem Patauinis afferre cuperet, prælio in-gcntigloriofiftimocp fuperauit,quæ ömnia Leonardos luftinianus funebri lüculentifti
® tnaorationcamp;f Petrufpaulus Vergerius degätiftimis duabusepiftolis cópiofiftimè fecutifunt.fuitamp;paulo poft Zacharias Taruifanusuirdotftrinacôfiliocçcdeberrimus, oratio cuius extans coram Gregorio pont. Ro.habita pro ecdefiae unione fuadêda, ilium cloquentiflimû fuifte oftendit. hoc autc feculo multos praeftantiftimoscp uidiniW, Petrum Emilianum epifeopum V icentinum litcris multu, plurimum pfudêtia decora-tum,Lconardum luftinianum magni nobilifcp ingentj uirum,qui inter alia humariitatis Latina amp;nbsp;Gr»ca ftudia muficae adolefcens iuueniftp deditus dulcifTimis carminibus SC peritiftime Uulgariter compofitis omnem rcpleuit Ifaliam.Ôif poft natu grâdior feripto, ß^prottüntiationc tam Latina uulgari doquentiffimus amp;nbsp;ienator grauiftimus in ad* tuiniftrationereipub.potctifllmus fuit.Marcus quoep Lippomänus lurccöfultus Graeras, Chaldæas,Hebræas literas aeque ac Latinas egregie'dodus erat. Paulufq; Venetus religiofus dialedicos noftri feeuli fuperauit,qui Si paucis in philofophia cedes, theolo
Ç gusquoiç infignis eft habitus.FräcifcusBafbadicus grauis optimus ac propemodü fan Gus,ÔÈ^ Daniel Vidorius ciues fplendidiftimi fuerunt humanitatis litens haudquaquä tuediocriter eruditi. Petrum Lauredanü rebus bdlo geftis clariftimum, quê Veneti al-terum Claudium Marcdlüinruapatriaappellarcpoflunt,hocinloco ànobisponimi-rabûtur qui meininerint eum Latinas literas grammaticales penitus ignorafte.Sed eiu» tngenium nö duximus mérita fraudandö laude,quod omnia quae per aetatem fuam magt; rl gefta funt,quorum ipfe magna pars tuiqamp;f maris portuofitatis nauigatidit^rationem uulgari feripto copioftfttme' pröfecutus eft.fcd dum eos ex mortuis, qui in patria clarue ^nt,dodosperquirimus,dignitatem maximam Venetorum narrando poft pofuinius. huerûtcxgêteCorraria X i i.Grego.pont.Rom.öC Antonius nepos fuus Romanæec-defiae cardinalis ea utcrqi morö d£ uitæ fandimonia, quae priuatos quot^ cdebres red-dcrcpotuiflet.FuerQt ex Maurocena 0^ Landa gente cardinales duo uirtutibus literifi^ ornatiffimi r Alterum uero pontificê paulo poft habuere Veneti ex Códulmaria gcntc bugenium quartö,cuius gefta per hiftorias noftras orbi noti(rima,pont.Rom.qut ante D ftwcrunt prçftantiffimis parem, ô( aliörütrt turbæ multo digniorem cum reddiderunf.
dodoru ecdefiae oratorum hiftoricorumqt Latinorü libros omnes ÔC Ic-gUalfiduèjamp;quoeratmirabiliingeniofubtiliffîméintdlexit.ornauitautemcardinala-
Vefpafianus.óCquod illi tribuehat ddteig humani generis fit appellatus,uir gt;utefadüs, titulo fandi Marei cft ornatus, SC patrio cognomine cardinalis VenetiarS dictus.Superi^ funt Venetis dux Francifcuamp;Fofcharusomni uirtutü praeterquam litc-jarum gloria ornatiftimus,ô^ciucsFrâdfcusBatbarusexcellentiffimi uir iugent),cuius '**^T^*” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;Latinarû dodrinae an cloquentiae cditisopcribus cclebratç,auc
»nadminiftranda repub.fapientiae ÔC pietatis,aut geftarum præfcrtim apud Brixiam re-•'umgloriam anteponas haud facile pólTis difcernere. Andrcafcj Maurocenus bonarS ornatus,fapiêtiae8lt;gubernâdarcpub.pcriaaeglotiamhabet,ôcHctmo-ßlondqs« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti laus
-ocr page 420-laus donatus fi gcrcnda rcp. fuit occupatiflimus in litcris adeo cft imbutus.ut cum hi g ftoriam teneatjum heroicos uerfus fæpe côpofuen't clagantes.Pariter Zacharias Triui fanusfupcriorisZachariæfiliusac uirtutis haercs Barbonus Maurocenus,Ludoincus FofcharenuSjVitalis Landus. Candianus BolanusIurcconfukiiTimijNicoIaufqî Canalis ô^fî iari ciuiliamp;fimulreip.funtdediti, tamcnoratorcs poematacçamp;^hiftoriasegre-
' giecallenc. Laurus Qjiirinus magnæ Græcaru Latinarumcjp literarum peritiæ iuris co-gnitionem addidit.Ioannem ucro Cornelium,fiue ur nunc corrupte' earn appellat uetu-liamgentêCornariumdodûelegantemqjmoribusVcnetiçhabenLEt Paulus Barbus cqueftris ordinis ^crmanifratrisfuiPetriBarbi Romanæecclefiæ cardinalis integet' rimi humaniHimiqp ac dodæ ab Eugenio pont, originis materne gloriam bonarum ar-tium.in quibus excellit ftudijs accumulât. Andreas Julianus bono uir ingenio,Bernardus luftinianusLeonardo genitus, Hieronymus ßarbadicusFrancifei prædiâi filiusy Nicolaufcp Barbus literarq ornamenti gloriam,laudem habent. Quid quod alterum in narrationis ordine erroreincurrimus, qui prælatos ecclenæ Venetosfecularibus poft- p pofuimus. Sunt ex Venetis Laurentius Caftellanus, Fantinus Paduanus epiicopi uiri doörina SC grauitate ac fapientia ueneradi, Gregorius patrui pontificis nomen référés fedis Apoftolicæ prothonotarius, Hermolaus Barbarus Fräcifet nepos Taruifinus,?«'* trusMoteus Brixianus,Jacobus Zenus Feltrenfisamp;BduncnGsjDominicusTorcellîM nus epifcopt no modo iurium ciuilis SC potificij ac theologiae dodlrina Geut eorS dccet profclïîonemabundéplenijfed cloquetiaquoqjornati(îimifunt,ut ei manetpatorSßn dio peritiorumultos ætatisnoGræfcribêdo dicendorÿ æquent.PetrusThomaGusmc-dicorumnon magis Venetorum quàm caeterorum ætatis noftræ eloqucntiffimusba-betur.Sediamnoninuidiænimis expofuitbreuitatis rcfpedîus,qui multos præteririfa-cityquos tanta ciuitas habet literarum Jludtjs,uel imbutos.uel operam impendentes.
REGIO NONJ^, TTALIA T R A N S P A D A N A, GucMarchiaTaruiGtta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(j
HRibus earum quæfuprà à nobis deferiptae funt odîo regionum cortincn fern eGeoGendimusMarchiamTaruifinam,RomandiolpfciJicctadMc lariæBrigantiniqj paludes, Venetscurbi ad aquas falfas, SC Lombardi® ad Minüum SC Barnacum : fecit tarnen Bænad certius ôi copioGus dc' feribendi neceflttas, ut ad eius dexteramIittoralemGta oppidaSCcaftcHa Lombardiæ regioni, cuius eGènon debent,adiunxerimus. Pratdidiis itaej triumtegin* .num ÔCÂIpium,6cPadiatqueîiminiamn{s contra Caprulas infulam in marc Adriati-’ cumdcfluentisfinibus conclufa erit JVIarchiaTaruiGna. earn regionem quandoqîalia» Galliæ CifalpinXjquandocÿTranfpadanæltaliarparrcm, quandoep Venetiam app«b latam Romanæ eccleGp monumenta eGe uolunt partem Dalmatiair fupra marc:ut niH abfurdius poiuerit excogttari,cùm nulla ex parte Dalmatia ad huius regionis Gnes un* quampertinuerit: quanquam pareG'euideturabGarditasbarbaro JVIarchiae uocabulo maximas atc^ampliffimas urbes VeronamPatauiumqp titulofubijci TaruiGo:quani H ciuitatem illæ opulentia potentatu SC dignitate femper antea, Gcut 6C nunc longilGnie anteierunt.PoGerior tarnen fuit indita ab cccleGa appellatio.Nam Longobardi omniî qui Italiam inuaferint externorum fuperbiffîmi, Romani imperîj Jtaliæ dignita^ i tem euertefe,ac omnino delere conati, leges nouas, quæ alicubiin Jtalia extantcondi- j derc : mores ritus gentium SC rerum uocabula immutauere ; ut aJBrmare audeamiislo' cutionis Romanp Latinis uerbis,qua nedum Jtalia,fed Ro.quoq; imperio fubiedli plcquot; riqt populi utebantur, mutationem fadlam in uulgarem Italicam nunc appellatam, per Longobardorum tempora inchoaGè.Idqj incognitum nobis quando opus delocutio-ne Romana ad Leonardum Aretinum dedimus: poftea didicimus uiGs Longobardo- nbsp;nbsp;,
turn legibus, in quibus de mutatione fatfta multarum rerum uocabuli tituli traâatuf(^ funt poGti.Quinetiâ publicç adminiGrationis SC priuatim uiuendi inGituta accuratilTi-méab eifdê lunt mutata.SC eo ufcp ipGus gêtis proceJTit infania,ut Romanorum chara-lt;tfere literarû penitus poGpoGto, nouas ipG SC fua ineptia gentis baibariem indicantes ^fifras yp literis adinuenennt,Ecótra uerô OGrogoibt æque ac ciues RomaniLatinisde / kôa«
-ocr page 421-'t’A R V i s Ï n'a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37^
leâatthïéhSjnullSfnillfsbarbariem offuderuntNämThcodoncus fcx primus Latine Tferorfonctt^ ôi Grçce'dodus,Amalafciûtha eius filia dôdior,Thcodatus rcx tcrtius ÔCpn'mi ntpös Aittuljfdun^ dodilïimüs fuerc : quod Longobardoruregu uel principS uirorû nemini côtigit. NuL lairtuefÔaliamabOftrogonsfadam fuifle mutation? bine maxime trèdittiüs côftareî TheodMuh quodThêódoricus amp;eum imitati reges cætcriOftrogothôrum eiifi fua imagine numi ambitione abftinentes,aurum,acs,argentum, prifeo cudi Romanorum figno uoluerSt, fed ad rcm:Longobardi in ca Italiæ parte maxima qua obtinebant regiones habuerunc quatuor à ducibus adminiftratas,in quibuS nullu fucceiïionis ius fîlqs SCnepotibus co-petebat:Beneucntanâ,Spolctanâ,Taürincnfem,amp; Foroiulienfemiduafcç opuléhtia SC amplitudinefuperioribus parés Ahcohitanam, atep Taruifinâ elle uoluerût êâ afFedas legis conditione:ut qui regum aut gêtis Longobardorû côcilij permiiïiöne SC dccreto impctraflctjcas Éltjs SC agnàtis fucceffîone pofîîdendas relinquêdf îus facultatemcç ha bcrct.NomencphuncfignificâsperpctuâmagiftratSinLôgobârda barbarie Marchio fJiârchù
« natuscftappellatu.QiJOautem tempore Carolus manusjficûtfuprâ diximus, nomine indito Româdiolæ Lombardiauoluit appellarircgionem,in qua regni federn gens ilia diutius habuerat: Romana ecclefia hâc,de qua nunc agimus regionem.dc Lôgobardis fumptam appellauit,ut diximus Dalmatiâ fupra mare.Sed credo fadû efle à minori no minis abfurditare,uthaecipfamanferitappellatio MarchiæTaruifinæ.Mintio ciufqi,ut inqifit VirgiliuSjpatre Benaco ad finiftrâ relidis,noftrç deferiptionis Padotenus initiS faciemus. Cui primû ad Mintq oftia imminet Sachetta uicus familiae nobilis Caprianê-fiurti uilla, quâ fucccHione annis ducentis in cognatione continuata poiïèdérùnt. Infé-riuiep eft Sérauallis arx principû Mâtuanorû munitiiïima.unde paflîis mille abeft Oïii-liaoppidSinregione primariû,fuperbi open's arce mœnibus SC dudis in circuitu foiïis códufifq^ paludibus munitifsimû, quod à Veronenfî populo, cuius agri iurium fuit ad annum falutis quinquagefimû,decieslt;p centenû ædificatum Marchiones poftea Marl-tuanidiutifsimèpoffederSt. AmpIatpSéredaeftuigefimo indemilliario Veronâ ufep
C uia aliquot apud Oftiliâ locis fuccifau'mpofitis pôtibus arcibufcß SC caftellis munitioni Oftilienfibus prçfidiolt;^ futuris,pertinêtc5 ad hos potes paludis initia,quain Româdio læfinibusdefcriptâMelariæBrigantinitç agro diximus côtinere.Augentlt;^,ficut often dimus.eam paludê Tartarus SC Menachus amnestquorû Tartarus in Veronêft agro ad Grecianum oriundus habet ad finiftraNugarolum,quod nobilifamiliæVeroneiî Nugt; garolæ uilla SC primæ originis patria fuit. Infulacj Porcaritia SC Gagium uicus eidê flii-uio dextrorfum adiacent. At Menachus amnis ortum ad Magnanum habês Céretâ uf-cum Prçtellafcç prçtcrfluit.Inferius uerô eadem palus,fteut in Adriae urbis aetuftifsimg deferiptione oftendimus,auget ab Athefis fluuq feiftura ad Caftagnariû appellata,eâqg nos feifTurâ pro noftro hadenus omni in Italiaferuato more pro oftioAthefis finiftror-fum cogimur accipere.Is autê Athefis famæ Celebris fluuiu|s,dc quo V irgilius in Buco-licis,AtheQnuel propter amœnum : primiim habetäd finiftrâ uicum uilîam Bartholo- ‘vüUBtuQ mçam appcllatum.Paulocç fuperius Athcfi finiftrorfum hæret LiniacQ oppidû populo tholo.
D opibuf($plenum. Inde Athefi Zeuedum adiàcet oppidûbraficac SCmultsc SC dulcifsi- lwwckw. mæferacifsimû: adeô ut Plintum credamus, fi fuam nunc incoleret Veronâ,nccSabel-iaminadmirationCjUt fcribit,Crifpâ,nec pullulante cauliculis Aricinâ,nifiàfuis Vero-nenfibus uellet diffentire prçpofiturum.Éos uerô uicenos mille pafiîis,quos Veronam Cftilianifß diximus intercedere, câpi quaqua uerfum excipiûtamplifsimiafquifsimicç, in quibusredæ imminet uiæ uicus infulaScaligcrûappellatus,cômunito præfidio, ec-clefijscç Sé Veronenfium uil 1 is adeô ornatus.ut accedente populique habet multitudi-ne,urbis potius quàm oppidi fpeciem prac fe ferat.Campofqj hos,ut diximus,patentifsi mos manufada ab agricolatore rarô impedit foflà,adeô ut eos natura cômittendis ma-ximos inter cxercitus prçlqs de induftria feciiîe ac côplanafle fit uifa.Eftc^ hic locus,dc quoLiuiusundefeptuagefimoea habet, quçL.FIoribreuiatorisuerbislibuitapponerc. C.Marius Cimbros per hyemê Alpibus deuolutos in câpis Venetis ufu iam uini ÔC co-darum carnium mitigatos aggreftus eft.Et illis petentibus proximum diem pugne fta-tuiçinde LX.miliaceciderunt,hinc tertio minus.rcx eorum Volerius pugnans intertft, iiôinultus;uxorcs eorum acerrimo bello captaclibertatem non impétrantes, fuffocatis
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti elifisq^
-ocr page 422-37 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M A R C H I A
infantibus mutuis uulncribus Sc capiftris capilleis fe nccafunt.Qug uicîoria eo^ Ë dê die Romac perlaureatos Caftorê ÔC Polluée feita ÔC celebrata fuit. Tigurini qui No* ricos Alpium tumulosinfederantjuga difperfi inlatrocinia euanucrunt.Theodoricu» quoep Oftrogothorum rex primus Odoacrem Eruloru regem,qui Româ 6C Italiam an nis iam odfo occupaucrunt,apud Soncium amnem,ubi primû occurrit, recedere corn* pulit.Dcinde in eampis V eronenfibus ingenti prælio,quod très continuatS eft dies, fti perauit:fac?iaL^ eft maxima in utroep excrcitu,fed in Odoacris partibus maior cçdes.Ar nulfus etiâ Bauarorum dux duôis aduerfus Vgonern BurgundQ Italiæ regem copqsà Veronêfibusinurbêreceptusatqj rex appcîlaïus eft: quûqj Vgoad Veronæ rccupe* rationê maximas duxiftet copias, prælium bis in Veronæcampjs eftc5miftiim:inquo fuperauit Vgo,8C Arnulfus fugiês Veronæ poi tis à ciuibus eft exclufus.Veronêfesuc* rô rebellionis culpa in Racherium epifeopâ fuum reieefîa, ucniâ deprecati impetraue* Terona. runt,ô^cpifcopus Papiârelegatuseft.Sed ut iam Athefim redeamus.is fluuiusquacâpi ad primos colles definere incipint, Veronam diuidit penc mediam: quam urbem autor ** eft ex Trogo Pompcio Juftinus Gallos,qui urbem Româ ceperunt,^ pariter Mediola num Brixiam SC Bergomum ædificaftè.Nec tarnen minus cingit.quàm diuidit Veronâ Athefis,ut euftodiæ lîmul ornamentocß,fubuebendisepmercibusamp;: frugibus magno fît ul'ui Veronenfibus: quâdoquidê fupra infratp ÔC circum ager eft praecipuæ bonitaiis multa gignens in urbem côuehcnda.olet uim maxima,fromenta incolis in mercaturant fupcrabundantia,uinorum uarietatem atq? pracftantiam,pomorô omnis generis copia, amp;nbsp;lanam cafteras I cal iæ fubtilitate fuperantem; ut nulla fit ftabar r^gio, quae partem inde non accipiat indumentorS: oleumcp quum carterae agri partes, tum maxime Benadla* eus dextera præftat ora.olearum confitis in fyluæ fpeciêamplilfimæ conteôaîfrumeB'' TJx^’9’i^quot;ii’’3riusager amplilîimus undiq? patensmittit. uinorum prarftantia cummulfis polfit altjs oftêdi rationibus.tum maxime uno cxtollitur argumêto.TheodatusOftro*
Çlt;lt;ffiüJoTnL goïboti’Ui rex tertius,cùm feiret in Veronêfi agro elle uinum,ficut CafiTiodotusappel* Iat,accinaticQ,odoris faporiftpfuauiffimi,illud Româ nauibusAihefi in fuperum mart dclapfis côportari curauit.Libetcp Cafïiodori uerba apponere: uinum etenim iJlud cO' lorepurpureoregium.fapore pra;cipuû,dulcedo cuius incftabilifuauitatcfentitur,cù[n tamê tatftus eius denfitate pinguefcatjUt carneus liquor aut potio edibilis iHdeatur.po* morum copiam amp;nbsp;fi nônullæ habent aliæ ciuitates Italiae Veronenfi parem,niillo tamê tn loco tam odorâtia,tam(^ uaria fpccicinueniuntur,quaf perpetuitatem habetplurimt faciendam,cùm fenefcentiaramferuenturfolidaô(:illacfa,utflorentibusô6noucllisin’' «nixta manducêtur.Lanç preftantiâ greges à pafiionis proprietate accipiunttquâ prau campicp piofpedu quoqj amanilTimi naturaliter prçftât : quum tamê mons altiflinius urbi fupereminens Balbus nomine, fiC eandem herbis luis ingenitam, ôi multo maio' rem uirtutem prüftet,quod hcrbilegi undiep côfluentes,multa herbarum radicumqsg^* nera anlmantiû faluti opitulantia inde legant.diuerfæ etiâ per agrum Veroneniem,pri‘ quæ oppida featuriunt aquae,nô minus ornamento à natura quam ufui attribufae,ftuif' figationis/cuinnumerabilia arttficiorö genera/eu hauftum ipfecófiderestéquibustc lebrem uniusuim nó reticendameflè cenfuimus. In ualie quam â celluris uirtutcfllftU' gum prgftâtia Policellæ appellat,ubi Negarinar loco eft nomen, mâmaî ad iuftâ muhe^ brium forma de faxo fabré îunt dutftæ, fub quarum papillis perpetuae ftillant aquar.Et filacftâsmulierpapiîlas afperferitatc^lauerit.exiccatusaliquo, utfit, uel morbo,uel ca* fualioilli humor latfteusreuocac.Sed iam folidiora Veronç,ficutôccçterisurbibus,orgt; namêta uiros omnis aftatis prçftantes attingamus.Zenoqj ficut religionê Chriftianant amp;fuâ ipfius decet fantftiratê primus erit,qui Veronç prçful Celebris fantftimoniçmulw iRripfit extantia facras utriuftp teftamenti literas declarantia: ôd Ambrofianam quaml-(n/tatus eft eloquentiam redolentia. Æmiliû Macrû Veronenfem poetamEufebiusin Afia pbtj,ne afTerit.Paulopoft Catullus poeta,fubinde uterep Plinius fppeà nobis hacin Italia ceîebrati Veronenfes fuere: amp;nbsp;longe' pofteriores aetare genuit Verona RainaldS infignem ficut F.Petrarchç placet grâmaiicum.deinde loannem Madium lurcconfultu nô incelebrem: iftp Madium genuit nobis adolefcentibus familiarjtate coniunâû iurf «dilPerendo defendendotj addiâum;qui legum periti» eloquentiâ coniunxcrat :adfO ncfcribd«!
-ocr page 423-377
„ ctfcrîbcret ornate,pronunciaretfuäuiter : 8C in cundis fefe quant« nollra aetatis noftrac ** patiturexigitcpconfuetudo.bonûoftenderetoratorê. mcdicofcp genuit Verona fui feculi prçftâtilïîmos Auantiumamp; lacobum Lauagnolum,cuius nomen refert SCcogno-•nêlacobusEqueftrisordinis Lauagnolushumanitatis ftuddsamp;f eloquêtiaexornatus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
Bernardus quoeç honefto genitus Câpaniæ loco, nô paru Veronæ attulit ornament«: Qmedicus à philofophus infignis tâta uiguit memoria, ut Themilloclis inftar nihil ilU CKciderit:quod aut difcere,aut cum attendus legere côrigilTct. loannes etiâ Salernusad todn.Saîtr» Equeftris dignitatis inlîgnia dodrinâ ôd facûdiâ focias addidit. Ad res militaris prçcla- nus. rosnobis oftentatuiros, qui Veronæ laudes accumulât, quorû memoriæ altior repeti-tipefficietutuarios cius urbis cafus referre cogamur. Floruerût in ea præclaræ familiæ MôticulenfesfiCS Bonifacq comites.hit^illosquumciecilTent Azzonê Marchionem Eftenfem urbisdominio præfeccrunt.Ifcg ad annum duodecies cemenum Qi duodeci-tnumab Ecelino de Romano per arma eiedus, armis Mantuanorû reftitutus eft. Qua
, ^nrcftitutionedunlïîmuin Braida Veronaeuico praeliumeftcômiiTîjm. Azzonemor-B tuoEcelinus ad annum duodecies centenû uigcfîm« quintum Veronâobtinuinqui , immantflimus omniû tyrânus ducentos Veronenfes fîmul cum eo carcere,in quo tenc bantur,unoc5bulïît incendio. Cumt^ fibi Veronæ agenti,quod in Parauio referemus^ efTet allatô Patauium fibirebellafle, duodecim mille Patauinos, quosmilitiæ ptætcxtu obGdes fccum duxerat,diuerfis affedos cruciaribus in Verona occidit.Eo autem apud Soncinum Cremonenfîs agri oppidû interfedo, Veronenfes redudis S. Bonifaerj co-tnitibus in libertatem eredi quietem nadi funt,quæ paucis côttnuata elt annis,^d Sca-bgcriciqesamp;^ipG Vcronêfes,fednouipcrcapitaneatuspopuh occafionem tyrâni funt cffcâi, primuftç omnium Canifg^râdis Scaliger Dant.îs Francifeieç Petrarchæ amit itia Canifgifdndis tnagis quàmfua potêtia notus, cum announo ôi quinquageGmo Veronæ dominiû te- Ddzit«. tiuericciuitates interea Cremonâ,Parmam,Re^ium,Vicentiâ,Patauium,Feltrum, Ci f-Peirarcha. *Jitatuin,Taruifium in poteftatêredegit : Gonzagamep familiâ ditioni Mantiiæ eiedis
V Pafliarinisimpofuit.Sedó^Scaligericum armis LXX. Veronæ fummocûfplèdoie do-C tninatifuiGcntob uarias in familia diuiGÔ es ter quatercp fubortas,quâdoip a Viccconri tibusMediolanêfibus,quâdocÿ àCharrarienfibusPatauinispatria pulG funt,per quas cotentionum occaGones Venetieaurhe,quâannos iam’ x L v.obtinêqfunt potiti.Lu-chinus Vermes Veronenfis uir bello ^nOgnis Cretam infulam Venetis rebelle fua uir-
cobus Vermes patri haudquaquâ diHimilis, rê primi ducis Mediolani loânis Galeacq fortitudine ÔC côfilio (æpc tutatus eft,Qui Armeniaci comité «loannèHaucut Anglicumaducrfus Mcdiolanûmaximocumexcraturuentesprac-gt;w apud Alexandriam cômiflo profligauif, ÔC maxima carde cômilfa Armeniacum cegt; ^t- Ea quoqicxpeditione, in qua Luchinus Vermes Cretâ Veneto reparauii imperio «eoTgius CaballusVeronêfis Ëques prçftâtiiïîmiis,militâtes dures ordines nauatç for titer operçid retulit decas,ut Senator à Vcnetis fuerit côftitiitus.Sed iam claudat Vero I nenfium gloria digniorû aciem Guarinus,quê fuprà in eorum catalogo,quos eloquen*’ D nbsp;nbsp;nbsp;innoftrumfeculûlongopoftliminioreduxiireoftendimus,mcrito laudûprarco.*
niodccorauimus. Pidoriarartisperitû Verona fuperiorifecuIohabuitAliichetiû.Sed ^usfupcrert,qui fama cçteros noftri feculi faciliter antecelïît.Pifanus nomine, de quo Guarinicarmè extat, qui Guarini Pifanusinfcribit-Geftauerô funt uario euentu Vero tiænjülta à nobis in Hiftortjs celebrata. Alboinû nancp primum Longobardorû regem libro quarto oftédimus uxoris Rofmodae infidqs ab Helmechilde in Verona occifum luilTejô^ utrofeç adulteros Rauênæ quo côfugerant ueneno mutue' dato in ter lifTe, Et ia oâauo diximus Theudelindâ Grimoaldi Rauarorû regisfiliam, ad quam cùm in pt x-claramreginâdeuotiflimamcp Chriftianam euafiffet beatus Gregorius dialogorum li-btosinfcripfit, Veronae in Sardicenß campo defponfatâ fuifTe.Eftq^ in X i. Veronenfes AldcgiGo Defideri) Longobardorû ultimi regis filiociuitate, quânrmo renebat præfi-oiouieiedoCarolo Magno deditionêfcciflc; quorû cxêplo omis regio Carolo amp;nbsp;fuis quot;»CO manu dedit.aedifictis Verona mediocribus publice priuatimqi ornata tbeatrû ha-BCt tacteris quaeubiqt extêr,prgtct Romaaû am^hitheatrûnunc coloiTeum open's ma-ßlondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;i 5 gnifîcenti»
-ocr page 424-373 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M A R C H I A
gnifîcentia côfpfciendûzhabet 8^ póces quatuor fupcrbf operisAth efi ïmpofitos,amp; ca^ ß thedraletn ecdefiam no minus uetere decorâ îcdifîcio,quâm nouo infignem.Supra Vc ronam Athefîs finiftrorfum Pôtonem oppidum habet appofîtum, fupcrius caftrû Bat^ chum nobile item oppidu.inde Cadenium,SCqua torrcs uallem folis intcrfccâs in Athe Ulecium, fim labitur,Mecium eft oppidSf.Suprat^ illud Ignatum,fuperius Formigarium. Ad fön
tem uerô Athefis in Alpibus paruo fub lacu,quê fonsipfe efficit.eft oppidû Lamiw.DP ximusfuprafiniftrâ Athefisripam dcfcribêtes, eiusoftium ad Caftagnartj idfiurâ, qua gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Adrianorû paludes labit necefiariô acdpi defignariq; oportere; nec aliter dicere,aut
feribere debuimus,quia quicquid ab ca fdflura ad mare pcrtinct,in Romadiolar pattib. cfl’côprenfum.Dexteram uerô eiufdem amnis ripam ab ipfo mariAdriatico adfontem ufcÿ totâ Marchiae Taruifinae,cuius eft, poflumus apphcarc. Igitur qua Athefis in marc labitur,oftium efficit portuofum.ubi appellat FofiTtoncs.ldq! primum eft eoru quarpH'' fcos feptê maria diximus uocitalTe. adiacent intus huic amni paludtbus ftagnifcÿ immi' ïinrîtnoM. xto,hincturrisnouapræfidioàue(fîigalium cuftodiæappofita,indecaputagger/s,^d p
item prarfidium ducatus Venctiarum finibus ea in parte inftiiutar reip. initio fuitimpo* fitum Jnterius Athefis bifurcatus peninfulâ Rodigrj efificit:quæ finiftrorfum in Romägt; diola fupcrius eft dcfçripta.Athefitp dextrorium quafluuiusillabiturnouusadfatetCa ftrum Baidu, fupra eft portus oppidû,^d Athefi à Liniaco diuifum pôteiîiicôiungifUG utunûidemcÿoppidSccnfeant.Infliiii paulô fupra Athefim amnis nomine Albus: toi dextrorfum Ccreda harret uicus in regione primarius. Siniftrorfum uerô funt Arcelb, fupra Sâtftus Bonifacios oppidu, à quo nobili Veronenßö familiaefluxit cognomê.El fupius Villanoua.Deinceps lupra fluminis Albi oftiö adherer Athefi Porcilç oppidS,» quo paru diftat amnis,quern Motts aurci nomine appellat oftium: ifq; amnis fonte origt; turuberrimOjCuiin Métis aurci uico omniumregionisamceniflimo uilla cftcaratione fupcrædifîcata, ut fons ipfe media in aula featens, earn cuomat uim aquaru, quae fubito '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intra lapidisiadum,moIisfufficitcóuoluendis.Sunt(^ atterendoin farina fumentoâî
bébicinisin feriptum coagulandis tam frequentia amni fuperimpofita aedificta,oiuix Ö ftadio colIigcndisaquisinuiccmfcparêtur.Sextoqjindeabeft Veronarfupraquam de* xtrorfum itê hacret Athefi Pelufium oppidu,à quo uallem uulgus dici exifttmat Pelofd lam:Iicet earn à telluris uirtute amp;nbsp;frugum prxftantia Polliccllam Guarinus exiftimetap pellari. Licena dcinceps eft oppidum, amp;nbsp;fupcrius Roueredum, apud quod oppidu uia fcalpris moteexcifa, ardîûuiatoribus praebet iter, ualiduiTK^ Veronenfi agro ea in parte à Germanoruinfultibus eft munimc.Befenum deinde habetur oppidum,ôi fuperiua qua fluuius à Perginç oppido defluens in Atbefim cadir,eft Tridcntû.quâ uibem luffs' nus feribit à GaiIis,qui urbem Româ ceperût,ficut £lt; Veronam Vicêtiamq? fuifleaedt' iîcatam:apudqi earn urbem auget Athefim amnis iuxia Pincam opptdû in Alpibus off* undus:Cui dextrorfum hæret Secconzanû,fupra Parclafium amp;nbsp;Vifum acClùnazium. Athefim item fupra' influitamnisapud PcrlônoriQ oppidû nobileoriundus: Cuiamni ValefiûFccfpergû Ceuedonû oppida dextrorfum:finiftrorfum uerô Cluià corrupæy fed Latino uerbo Claufura, ubi aróiATimo aditu trames Alpiû eft côelufus. Bolgianûcp H oppidum nobile parum ab Athefi recedes torrenti eft appofitû,qui à Sirentino oppido curfum habct.Domus inde noua oppidum,ôffuperius eft Maranûpopulofre-Atbefît oppidû, quod fi Italia fitum eft, gentis locutions S)C moribus totum eft Théo-
’ tonicum prius quàm Italicum. Dcinceps funt Alpium iuga, quorum adittbus ôf quids arduus in Germaniam eft acceffu s. Athefis curfu ab oftio in fontem undiqt deferipto,»-mnem quo cum fupcrius auôû cfle diximus,amp; eui nouo flumini eft appcllaiio,defcribi nccefle eft prius quàm Mcduacum, fiue ut nûc appellat Baebilionê aflîrmamus ordinc oftcndendQ. is fluuius nomincNouus, que apud caftrum Baldum Athefim illabi dixr* mus,finiftrorfum attingit intus Coloniam oppidum populo opibufq plcniffitnS, fupe riufip eidem haeret fluuio MÔs bellus nobile item oppidum: Si ad fonte font Brcndulas oppidum populo opibuft^ refertâ.'BrenduIifiÿ paulo infra ad amnis dexteram propiti* quum eft Leonicû populi opumep exuberâtia Ciuitatulae atquiparandû. Qpod Omne-bono ciue ornatur literis Grçcis Latinifep apprime crudito,ÔCpræ fe mores ferête,quos àFeltrêfi Virftorino nutritus imbibit, Ab colonial in fubiedas paludes Atefto oppido uicinas
-ocr page 425-T A R V r s I N À. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;57^
A 'ïtónas foflà eft in currcntèm fluuium manufada;, apud quâ Rouere Jum Si Motàgna-naoppidumregionisprimariûfuntfita.AdeiuG^foflæoftia,quibusinpaludeslabitiir, nbsp;nbsp;nbsp;■.
amp;paulô infra Locium caftcIIû,Meduacus fîueBachilio amnis proximé à nobis dcfcri-bendus alterum habetoftium.attingitzç primo Bachilionêfiniftrorfum Cuftodia oppi dutn populo fréquentatû,medio in euius fuburbio fodinas efleinfpeximus,per quas lo go traduinfubterraneapenetrat.eftqjlapidiseius métis minera Tiburtinolapidi adfi-n»illima:ut quod nullo in loco feriptû inuenimus, nequaquâ dubitemus faxa côftruen-dæconferuandarrj urbi Patauinæ,uetuftilïjmis olim teporibus inde excauata fumptaep fuiflczÔd cum ea in cauerna noxtj olim feruari confueuerunt, Cuftodia inde uicus eft ap* pellatus.Eftq) locus apud quem Bononienfes milites, quorû opera Guilelmus Raueni tiasarchiepifcopus fedis Apoftoîicac legatus, Ecelinum de Romano eiecerat Patauio; cundemdeferucrûtlegatûjunde fadum eft,ut paulo pôftEcelinusreafTumptisuiribus, wires ecdcfiç retudcrit,legatumcp apud Gambarà Brixiani agri oppidum prçlio fuperà tumincarcerem côiecerit. SuperiufcpMeduacus fiueBachiho Vinccntiâdiuidit pené VinceniiàJ mediâ,quæ urbs a Gallis Romae incêfonbus, ficut faepe fuprà diximus cum Mediolano Brixia Bergomo amp;nbsp;Verona fuit principio ardifîcata. Et altero item fluuio urbë Vincê^ tiamiUabête,Tefinaappellato,apudcp LâdrigumoppidüoriundoMëduacusaugetur amnis.QuiTefina apud Luxianum oppidû feiflus, alterum ramum cui Barcanû harret; oppidum facit.iscp Meduacum priufquâ Brêtellas attingat,ingrcditur.Genuit ex uCttp ftis Vincentia Palæmonê,ficut Eufebio placer infignem grâmaticum,qüi ihterrogatus quid inter ftillam Si guttâ interefTet.Guttajinquit.ftatrftilla cadit.Noftra autê çrate illu-ftraca eft Vincêtia Antonio Lufco:qui uir doc'liiïîmus eloquêtiffimüfqj,fiCptimus amp;fô lusinorationibus M.T.Ci.duodccim,arsrhetoricæpradifaE,quaratiôe à Tullio fuerit applicata,tâ clare',tamqi diffufe cômentus eft:ut nihil magis noftros homines perdiieê-* daeloquentia iuuiffe utdeatur.extant etiam uiri eiufdem heroica quædâ carmina Virgi lianam maieftatem carminum redolentia. Mathacufqj’Biflàrius lurecôfultus eloquêtiai
Ç ôibonisartibüsappriméeruditusp;itriamexornat.multafuppeterêtinVincentinorû laudê dicenda à ducentis annis gefta.dum Patauinorû VeronenGumep pariter pene uf-cinorum uiolètiæ iniurqsqi refiftût.Sed unicum eos facinus abûdé reddit ornatinîmos: Quandoquidêprimifuere,qui VenetorumimperiofefefpontefuafubîiciêteSjpræcla-tasurbes PatauiQ,Vcronä,Brixiam,ßergomum(p,amp;quicquidaliudillinuncobtinent de Italia in poteftatê uenire pi urimum adiuuerunt. Supra Vincentiâ Meduaco adhçret Caldogium oppidû,amp; fuperiusfonti eius imminetoppidû Porcclletû.Meduacufcp pri Po^celletumi wfquâCuftogiâattingat oppidû fuprà deferiptû,altero fcifliisramo foflas attingit,quitus Brêtellis eft appellatio.munimêto Patautj circûdudas.lndc apud Ingentionû delà BroittlU» pfuSjfetturad oppidum PubolentStdefluens pofteaad pôtem longum côiinuato curfu ftagnisfeimmiftet.àquibusalternofluxurefluxucpretradus.uclrepuIfusinfofsSClo-diam fc exonérât : quæ urbis Clugiae ab ea folîa appellatac, porta effîcit Omnitr regionis profundilTimû. Plinius nancp Meduacum amnê i n foftàm Clodiâ labi docet.FuilFe etia
D Bachilionê amnem Meduacum Liutj Patauint uerbis ex decimo Ubet oftendere.Eodê anno claffisGrpcorûCleonymoduceLacedemonio ad Italiçliitora appulfaThuriorû wrbem in Salentinis cepinaduerfus hune hofte CosÆmilius müTùs prælio uno fugattî eompulitinnaues. Thuriae redditæuetericultori, Salentinocç agro pax parta.lunium Bubulcûditftatorêmiflum in Salentinosin quibufdâannalibusinuenio. Si Cleonymû priufquâ côfligeudum effet cum Romanis Italia deccßiffe.Circüuetftüs inde Brunduft) promótorium medio ffnu Adriatico uêtis latus,cüicua importuofa I talig littora dexte-ta Illyrici Liburnicß, Si Iftri gêtes ferar, Si magn/a ex parte latrocintjs maritimis infames terrcrêt.penitus ad littora Venetoru peruenit. Ibi expofitis paucis qui loca explorarëf, cumaudijlTet tenue prgtercundülittus efle,quod prptergreffis ftagna ab tergo fint irrigua oftqs : maritimos agros haud ^ïcul proximos eäpeftreis cerni, ulteriora colleis ui-detbefle oftium fluminis pracalti, quo circumagi naucs in ftationê tutâ uidifient : ( Me-duacus amnis erat ) eô inueeftâ claflem fubire flumine aduerfo iuffit. grauiffîmas naui3 nonpertulit alueus fluminis, in minora nauigia tranfgreflTa multitudo armatorumad frequentes agros tribus maritimis Pawuinorum uicis colentibus earn oram peruenir,
ïi 4 iW
-ocr page 426-M A R C H ï A’’
ibi egrefîi pracDdio Icui nauibus rcli’cîlo utcos expugnant,inflammat telt;îlajhomin3pC' E cudumt^ praedasagunt,âC dulcedfnepraedâdilongius ufq? a'nauibus procedSthgcub» Paraufum funt nunciata(fempcr autê cos in armis accolç GalJi habebât)in duas partes iuuentutê diuidôt:altcra in regionê qua cfFufa populatio uidcbatunal tera ne cui prædo num obuia fîerct àltero itinere ad ftationem nauium,milia autê quatuordecim ab opp» doabcrât,duêla:in nauesparuas cuftodibusintercmptisimpctusfalt;flus,territit^na«t3^ cogûtur naucs in altéra ripam amnis tratjccrc.ôt^ in terra profpcrû arque in palatospr«' datores præliu fuerat,refugientibus ad ftationê Graecis Veneti obfiftöt. Dicimus itac| praeteritum à Cleonymo tenue littus,tranfgrefla ftagna, oftium amnis pr3calti,in q«'” circSacîîa fit aducrfo flumine cl a (fi s amp;ad quatuordecim milia oppidoPatauioj? pinquï Ca/atis oftcdcre Mcduacû fuifle amnem defcriptû : cui Bachilioni fuit poftea, efttj nlt;ic indita appellatio.Ncqi enim aliû habet regio fluuiû ex agro Patauino in ftagna mariluc oftia delabentem: nifi fortéeum quis proximG ill i amnem nunc Brintâ eiïè opinabitur, qui fuâôi^ipfcpaucilïîmiscOgnitâfecitnominismutationê.Eft enim TimauusprilcO' F Tlitttttwr, «rum fçriptis,præferiim Virgilq celebratustquêfarpc miratusfum uirosnoftrifecdidq' êirinçfama célébrés irilfiris ÔC Liburnis quçfiuilTeerrore addutfîos atqs ignoratioefta fus Virgiitj:quem uolSt nouem Timauo tontes in fuo carmine attribuifle;quum ponus Antenorê iile faciat à Troia Italiâ pctcntê régna Liburnorû Si Timauum fuperaffeam' nem,in ipfo fonds nomine poetico more indicatû. Seruius enim id ucrbû exponens Ce babenfontêTimaui : amât poetæ rem unius fermonis circûlocutionibus ducerciut pro Troiamdicâturbcm Troianâ: fie modo pro Timauo fonte Timaui, Si paulo pôfturbe Patauipro Patauio,Sioranouem multiiêptem cflè dicût. Superefie aût ea parteunde, pro qua per ora nouem marc it prarruptum:amp;r premit ftagnorû arua pro campis Si pb' nitie pofita fonâti pelago,ficut fempcr fonare uidemus, quQ littoris aut portus cuiufpb fauces paulo uiolentiorcommotiorcjingrediturtcac^ nouem ora etiâ nunc notiBima funt,littoris Veneti aperturae,quarum partem maxtmam à Rauennati agro in Altinuifl IrptrmWftrM. prifei amp;nbsp;in primis Antoninus Pius imp. in itincrario feptem maria appcllauere. uerfus
Virgili)licetnotilTimifintfubtjeiemus:cupriusLaeani dcTimauo teftimoniöattuk' rimus. Euganeo fi ucra fides memorâtibus augur Colle fedês, Aponus terris ubi fuw*' ferexitjAtqp Antenorei difpergit undaTimaui.SicrgoundcTimaui Antcnoreidifprf gitur prope Aponum,nunc etiâ notilïîmû amp;nbsp;Patauio propinquû.non oportuitinlftr** îliGautForoiuliêfibusànoftrishominibus rcquiri.Virgilius. Antenor potuitmcdifs^' lapfus Achiuis Illyricos penetrare finus,atcp intima tutus Régna Liburnorû Sefontêb perare Timaui; Vnde per ora nouem uafto cum murmure môtis It mare præruptuoigt; » pelago premit arua fonâti.Extant quotj carmina Mufati Patauini pocræ tragici fep“ ' cro infcripta,Timauum affirmâtia Patauq propinquu elle : Condita à Troiugcnis p^*' diruta Pergama tellusdn mare fert Patauas unde Timauus aquas:Hunc genuit uatê.bc Martialis LaneusEuganei lupus cxcipit ora Timaui. Si ergo Timauus tuitEugane'^^ necelTariô eritBrinta nûcPatauq fluuius:nâ idc Martialis appellationctcllurisApof’^ Patauiûfigntficat hocuerfu.cenfct Apona Liuiofuotcllus.Et L.Florus infraferiptaha bet uerba:ex quibus licet córjccrc Timauû ab Arfia ôi finibus ltaliç,in quibus nupef^' qutrebatur plurimû difiare: lllyrici ab Alpium radicibus inter Arfiam Timauuin ptf Adriaticumlittuseffufi régnante TeutanamuIicre.Timauufcç ubi falfasattingitaqu^ bifurcatus parte dextera Pupiliam Methamaucumep petinubi portû effîcit cum a m ph' PoriMSV«a tudinCjtum etiam profunditatc optimum.Reêtiorc autem ad finiftram curfu Venetant tutu!, urbem mediam feindere folitus portûeffîcit Venctum cui munitifïîmç arces dusbinC
Si indeprgfidio fiintappofitç.Sedhçc pars occlufispridem ad Luciafufinâmcatibusin ftagna paludefcß diffunditur.nô fuiffe autem Meduaeû quem T imauu effcdicimus^aut ccô tra præter rationes fupraditîlas hinc maxime uidetur côftare:qgt; Plinius feribit cou* Timauû amnê infulam fuiffe paruam in mari cum fontibus calidis:qui pariter cum maris crefeerent minuerenturqp.ôCredlo Brintæ amnis curfui que naturaliter per media urbem Vcnctâ habebat oppofitâ,fuiffe confiât infulî cui caftclû Oliuolenfeappellat” fuit impofitû. Vnde cathedralis ccclcfia dicit Caflellana. Si ucrô calidi nô apparêt nflÇ fûtes minime mitâdû:qgt; nedûlittoreisSi^maritimislocisin qu«e maris fgpedefatuituioK
-ocr page 427-T À R V I S I TR À.
*gt;3)160 inuiCUllcrTaucis niviAiniup iiriniuriuus niuii.us 4iuiuc luiiics inucniuiuai« x iin4gt;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« zX
uufcjfupraLuciafufinâ inteer prtmû habet ad dexterâ uicum Aurigana tabcrniiho-fpttatortjsfrequentatûubii^ Timauumülabitut Tegola torrês, cüladlacetrus Peragû.
DeinccpsTimauo fimftrorlum adtacet Strata oppidul5:à quo fcxto rriilliariô folTa magt; nufaâa Paduâ côpcndio nauigatur. Earn urbcm Italiæ uetuftiflimâ clariffimamqî rïia'x gis cettum eft Antcnorem Troia profugû côdidilTe, quàtn ut indigeat teftimontjs:ucr-Obus enim,quos fupràpofuimus,fic addtt Virgilius; Hic tarnen ille urbê Pataui fcdefcç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i_
locauit.ôdLiuiusPatauinorû decus in primo idem ferioGènarrat.Gicero aurê in Philip-picisPatauinosdicitRomanisamiciffîmosfuifleîquirêp.diffidllimisiêporibuspceugt; niaamp; armis iuuerunt. Et Macrobius in Saturnalibus,ubt de fide fcruorü tiatfîat : innüit Patauinosfuiiïeperhumanos.qui cum feruis clemêtiüimèatcpinduJgëtiffîmèfe habue , runtî quandoquidem afferit Afinio Pollione Patauinos cogête^ut tributa côferrenr, 3il ptoptereadominislatitannbus.neminèferuorumfuüTeinuen^.quilibertateprcipofi- :
B ta dominum proderet. Fuitautem poftmodâ Padua perfelictlTima ftantis reip,tempogt; i nRomanorS colonia no eo modo deduaa.qno cç.c-x deducebitnt duft« noms f o-pulisincolonUm. fed dato eft Padnanis ins Latq.utin dcûgnadis Komçmag.ftraooiw AeJifd«. facnd,t»ff.a2«iushaberenlt;:quoda(iAfeoninPcdlano.neJptdn.onibusotalt;lonœ Pate, Cicetonishabctunea uerô defcnbêda urbe ft prol Woteî ênmas. fua nos digo.tas exe« (abit.NuUam enim ædtficiorû pulcrituâine,pvçfôrtim pubhcorum in Icalia libt limiletu ctTe tenemus Sunt tamê noua quaccüncç in ea nunc extant uel publica,udpnuaia,qua-doquidemadtrigefimûôd quadringcntefimû falutis annum Athtla rexHunrtorum fer to igniàuaftatam reliquit immunitâ : à Narfete Eunucho Rauennatibufc^ inftaura^ tamanl àprima diruuone uixdù eenreftmoLôgohardi incenfampenuus derer,a™^^ aaflaueió eftmirahili ineremèto perCaroW MagniKfihoru nepotunrq, imper,, rem-poran'c almùod Doftea .ncômodû fub Germairis rmperaronbus aeeepil: quoufep Fe-poïa.nec auquoQ pouea . n ^ij^ysdeR.omano,tYrannoru omniu qui unqua » denci pnm^iBarbatoni temp _ nbsp;nbsp;„inefima feptimum, ôd duodecies centenû eani
oerfecuiionefqjpropè innumeras ciuiürak totubegi, qniprxiereomiiûsexdesaba^, eaufctft.deqnainVeronad,x,mus erudem^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rngreffàrw
bnleXTduxeratpaulo amenpoftquilstyr^^^^ finestubmrlirtepr^Siextao^idesreeuduxeraip^^^^^
,eino,na,inrem,reddiderû,.N^^^^^^^ ta,,tne,un,m«n,a,qn,bnst,ipl.e,o^^^^^ î,mauus(eo.pertnlt;r,idelapfaxqnodL,m^ w jno amp;nbsp;insenti opéré ’«quot;“^‘?^'’^„„ienfibns l’ant perdnelx, edm arx in nrbe mn-ninffima'amp;i’coXnftâüii petdnaisbraehqs p-AaiintacilèinUalis ptiniariâ .ruperbi,® numima,elt;, duHcn’ Çaerint ooeraMcftticus auûquattusimp.
ino,b.çuk,taseffetenemr.s,qonnrlt;lïeteafuerematnmdpee'oftnsVenet.eonftru« ,nnt,otfaiçTrtaiicôfpiene.inei-asfaftigineo«oearnn,.Msnisue0^en«atift™^ runtinltaUaftniiles.beatiAntrjnqbaftlicaàVatauinisrubRo.tmpe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„jjgrrificieet*
,eop,,ls.,inesPatanin^,dinetfisxdjfteaffe,empo,fcosc
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'quot;“quot;'quot;'gt;Ano^nquot;-e'nftxxd.sneftigioxdiftc«nrnSudle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ætatenoftr»
leçmumMe confviximus,utcredetcbccatu«unum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„\Ae^ti-Äphtamürcoot
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;taUfuÂe.^eruatuero nuncidemtempXum vuninx ip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PVofdocimicututeXa-
\ Wgt;™'^Verieitatis-.MatbtxApoftoWAuve,qnern{orscee.^,«old^^^^^ \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttsVatanittûinÇaitôicotpotaôCieftqnias.Areas Vatantn V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R eç nbsp;nbsp;nbsp;\j^runr
-ocr page 428-MA R C H I A
cymnaßum bilium fcilicct amp;fhcrbaticam,frumcntariâjignariam,palcafcm.ln ei'us quotpgymnafîo £ Patauinum. omnium Italiæ celcberrimo acdes funt ampli(îîmae,ftudentium quibus opes fint tenuio res auxilio dcpuratæ.Viros Patauium dodrina darifiimos genuit, T.Liuiumxuius fe* pukri priufquam Romam accedereqfibi ÔC filijs duobus uxoricç pofiti faxum nuper ui dimus literas haudquaquam elegantes inferiptum. T.Liuius Caq filius fibi ôi fuis Tito Liuio Titi fill o prifeo F. T.Liuio.T.F.longo F.Caflîæ Sextip primae uxori.AIiudq: ele-gantiores maiufculas marmore incifas, fepulcrû etiam Patauq in luftinae uirginisueftf bulo extat titulis ornatû ; ôi militiæ cui ad decus utilitatêcf fuit aferiptus: ÔC uirtutis fu» qui diiïidentes Patauinos ciues,in patriam reuerfus ad concordiam rcuocauit. Viuens j
T.L/«^ cpi« fecit T.Liuius LiuiaeT.F. Quartæ legionis alis côcordialis Patautj fibi amp;nbsp;fuis oinibus. lapfrwm. Ratio autem quç nos adduxiqut futuram in minore uiro uanam huiufmodi diuerßtatis fepulcrorum curiofitatem adhibuerimus, ilia fuit quod in primo fepulero omnesquo® habuit Patauq degens uicorem ÔC filios in fucceffionem annotauit.ln altero autê omnp , bus dixit, qui filia Romae eflèt audus, quæ Lucio Magio nupfit oratori Romano : de f | quo Seneca declamationû v 11 i.fic habet: Non puto quomodo Lucius Magius genet Titi Liurj declamaueriqquâuis aliquo têpore fuum populû habuit:cùm ilium homines non ipfius honorem laudarêqfed in foceri efferrent, fuitep is magnus uir Liuius, ad qu^ nobiles exultimisHifpanariumpartibusuenifle, âf quos Romani nominis famanon moueraqeius hominis famam perduxiffe beatus Hieronymus ex Plinio fumptum feU' bit. Paulufq? lurifconfultus apud uetuftilïîmos celebratus fuit Patauinus. Et Martialis poeta duos dil exit Patauinos poetas Stellam amp;nbsp;Flaccum his uerfibus. Verona licet aitquot; diente dicam, Vicit maxime palTerem Catulli. Tanto Stella meus tuo Catullo Quanto pafleremaior eft columba.Et infra: O mihi curarû precium no uile mearû FlacceAn' lenoreifpes alumnelaris.Catullusuerô VolufiumpoctamPatauinum:quiadEnniJ exemplar return geftarum populi Romani annales carmine fcripfit,damnare amp;nbsp;uitupc rare conatus eft his epigrammatibus. At Volufi annales Paduam morientur ad ipfam» Etlaxas fcôbris fæpedabunttunicas.Item alio loco:Annales VoIuG cacata charta:Vo u turn foluiie pro mea puella.Nâ fandae Veneri cupidinic^, Vouitfi fibi reftitutus elfem, Defifiemfÿ truces uibrareiambos,Elelt;ftilTimapeffimipoctaf ScriptatardipediDeoda turâlnfclicibus uftilandalignis. Et hæcpeffiraafepuellauiditlocofèlepide'uouctedf uis.Nunc ô cçruleo creata poto, Quæ fanôû Idalium uirofqt apertos, Quæep Ancona Gnidûtÿ arundinofam Colis,quætç Amathûta,quæ(^ AleoSjQupcç DyrrachiS Adriac taberna, Acceptû face redditumep uotum, Si non illepidû nclt;^ inuenuftum eft. Atuos interea uenite in igné Pleni thuris ÔC inficetiarum Annales Volufi cacata charta. Petru etiam de Abano conciltatorcm appellatum philofophiæ amp;nbsp;aftronomiæ ufcp ad magist fufpicionem peritiftimum:Mufattumc5 amp;nbsp;Lonattum lurecôfultos poefi ornatos Pata^ uium ciues babuit.Franci.Zabarella lurecôfultiftimus ÔC Pileus de Prata RomanaeeC' clefiæ cardinales dignitatem literis ôt prudentia ornauerunt. Marfilius quocf amp;nbsp;paulo^ poft Io,Galeatiuf(^ SC Guilelmus Sophilici.Ioâ.quocç Horologius:ÔCpaulo pôft Anto nius Cermifonus excellentes medici Patauium patriâexornarunt. Agrum etiam habet H Patauinum r7on minus quàm urbis ae dificia confpiciendû. quandoquidê montes inino funt excelfi.nec Alpes ÔC Apenninû quod nullo in Italiçloco alibi cernitur cotingêtes: ÔC ufqi fumma cacumina uinetis oliuetifc^ ÔC côfitis tedéin quibus uina gignStur: qux Plinius in intimoAdriatico finu optima defcribit.Gemulâ unSin cuius iùmmitatem^ Itérés Deodicatæmonafteriûhâbent à Beatrice Eftenfi uirginc nobili ædificatum:ôt Vendam alterum appellant monafterio ornatS,quodmontisOliueti fratresinhabitât. bifej adiacêt motibus colles Euganei fama apud Latinos uates notilfimi. Earn ein uatf bus federn fuifle innuit Martialis poeta bis uerfibus:Si prius Euganeas clemêsEliconis in aras Piôatj pampincis uideris arua iugis.ôCLucanus in prirno:Euganco fi uera ndes memorantibus Augur colle fedens. ÔC quu uici uillæej multæ hos contegât coUeSjtuin maxime Ayuatum populo frequêtem uicum décorât Fran.Pctrarchæprçdiol5:apuo quod diutiftimé uixit: multac^ fcripfit. efteç eius fepulcrû marmoreo in farcophago cogt; lumnis quatuor fuftentatfî. Balneaqi apud rus Eugancum etia nunc appellatû plurima uifunfiqupTheodericû regê Oftrogothorû mûris coclufifle ac ornaflè Caftiodorus e
-ocr page 429-TAR VI Hü à;
3utor,j'n eifcpherbasgigni feribit PIi.dequibus poeta Martiaî/s. NuUç Ge ti’biMandiêc undæjAcfontes Aponi rudes puellis.Qutbusuerô ea opïtulent morbis Mithael Sauo narolaopcreinldeditodifleruit.SediamadTimauum eftredeundum. Jsfiuuius (upia Limi'uumuicum,ubiincipite(î'cintegcr, primO habet ad dexteramoppidüCj tateüamï quodPatauiniadannSfalutisquartumdeduodecicscentcnoafdificarunt.deincfpseft Maroftiea.fuperiusBanianSjquæduooppida populisfuntfrcquêtia.fupracp Balfianû Timauus,ubi Cifinûeftoppidû,Ccfino flumineauget,in quod Arciuagus Nauorniftp ßjjiunuin. ' torrentesexiguiex Alpibus delabuntjCifinufq; apud PemechSoppiduIu habet ortü^ Timauo fupra Cifinum ad dexterâ Gn'gnum adiacet oppidû à torrenre ibi augente di-Ôum.Vltcrius oppidû habetur luanû.iuprac^ illud oritur Grignus. dC fuperius emiflo-riuni lacus incubât Tufoputn. Caldonacium deinceps oppidû amp;nbsp;uni imminet lacui, alijsfubie(flûeftbinislacubu3,â quibus tribus origine Timauushabct.PrimuspoilTi-^ tnauum Mufio fluuius Gagna Venetorû apud Meftre oppidum illabitur,cui ad GniGrS
b Villa noua primû eft proxima.Supraq? paulo remotius Campus S.Petri oppidum adia cet opulentumrciufq; fonti in môtibus oppidulum imminet collis Mufonis ab ipfo flii-i uio appellatus.addexteramuerôMufoni intus continent Caflrûfrancum nobile cplt; pidûjuperiuG^ A Cola longe' nobilius. deinceps amnis eft Silus, que Plinius afterit orui inmôiibusTarujrin(.s,apudTorcellûinftagnacadens:Tûrcenumcçciuitatc,nuncepf-feopo ornatâdodîiffimoDominico de Dominicis,fupra Venetâdefcnbentesregiot'ê diximusædificatâfuiflecxruinisexcidio^ Altini. Cuius uetuftac urbis parua admotiît ueftigia ad earn côtinenn's parte,quæfiniftrorfum Sili amnis oftio eft appofita,nûccer-nunt. nltiniqi nome primus apud uetcrcs ponit Plinius.Bt poft Martialis poeta tâti fe^ cilfeuidetur Altinioppidifiiû:utdicat ÆmulaBaiânis Altini httorauillis. Antoninus ucro Plus in itinerario uias defcribês à R.auêna Aquilciâ, dicit aut feptê maria redla Ra ucnna fecundû Adriatici littus ad AI tinû tranfmitti : aut eos qui per Bononiâ Fermcda AteftumPatauiumqj terreftri petât itinere, Akinû primo poft Aquileiam accedere*
C CO autem quod Mufionê fiC Silum amnes interiacct fpatio nouale eft oppidû nofi’e* Siluscßfuprain Mediterraneis Taruifiumuibemdiyidit,cuius nomen prior inter uetu-ftùs habet Plinius, per tempora uerô Oftrogotîwrûdignitatem inchoafte uidetuf,quM ^«nchabet.Nam cum Totilæ pater VeronamæquéacTsruifiumdominio poCTidvrefi 1 atuifij tamêcôtinuo eft moratus.'Vndc Toula,qui poftea quinrus fuit Olhogothoiu ^cXjamp;’quidêpræftâtiftimus Taruifi] natus educatuftj eft. poftea LongObaidoi û initio *'^g'Jgt;,quö Albonius rex eius gêtis primus Italia eflet ingreftus: Aquileiamcç quahfqua Ils tûc erat,fie cæterasregionisurbesper dediticnêcepiftecTaruifium quia eius incolae deditionè tardiufculé obiuliflènt,fpûharc ac diruere côftituerannifi Félix illius epifeo-* P'Js uir limoratus Rauenna oriundus regis barbarie fua prudentia precû inftâtia de-‘ini}iret.Ornataq^ nunc eft ea ciuitas altero prçftante epifeopo Hermolao Barbaro,q figt; eutdecetcpifcopO populo magis prodefleadnititur nbsp;nbsp;prçeftè.Rcgionêuerô,quânûC
deferibimus fub nomine abfurdo Marchiç Taruifinç,ô(;pariter ^oximâ Forumiuliû o-
B limGallicCifalpine parte Pli.inregionc Italiac décima pofuit: quâCarnotû fuifteaffîr-mat. Nâ cû multa dixiflet de fluuio Silo, oppido Altîno,flumine Liquêtia,colonia Co-coïdia,Ta!iauêto,An3xc,.Alfa,Natifone:delt;^ AquiIeiacoIonia,fubiûgit:Carnorôhgc futt:^d uocabulû regiones ipfae alicubi etiâ noftra ae täte retinêt. Ad Sili fonte op* pidulû eft Cafacorba.deinceps Anaxû eft flumê,cui nunc Plaui uulgatilFima eft appel* 3tio.ad eiufcç oftia Equtliû eft infula ftagnis paludibuftç à côtinenti diuifa, fuittÿ ea in* ^‘aciiiitaseiufdènominisabHeracliêfibusuicinisçdificatanâcpHeracIeâin Hiftortjâ huius Italiæ regiôe oftêJimus fuifle poft Aquileif Côcordiç amp;nbsp;Altini de* ’’loh'tionêà didarû urbiû populis tedificatâ : qui' ab Heracleo illius tempeftatis imp, id nomeindiderût ciuitati.Sed Heracliêfes inde Venetias cómigrarunt,ut nunc urbis ue* *i'giarequirâtur : Equileicç pariter, ubi mutato nomine ciuitas dicit noua epifeopio d'Jide tenui nota,paru3e amp;nbsp;tenues reliquiae uix fciuntur. Anaxo feuPlaui fluuio ad fini* tam adiacentoppida VenetiO,Limina amp;nbsp;Aquoriô.Ô£rfuperiu.s arduo in môte eft Fel- rd/riw». ciuitas epifeopo nunc lacobo ornata Zeno nô minus dotftrina quam gêtis nobili t^teconipicuQ, Ad dexicram Plaui ptimum h«tet oppidulum Madiriû, inde meditcr-
'tanefs
-ocr page 430-5^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MARCHIA TARViSTNA
Visorium, rancis VctOfiuin.Siiperius ubi Varianus olim nûc Calorius augct fliiuius cft oppidiinl Belunum, Tefcga,eidccp amni Variano fiueCalorio appofita cft Bclunü tmitasueiuftiflima.quâ Plinius cætcric^ fcriptorcs Velunum appellat,cidcmqi nunc cum Feltro in eundêcongt; yarianuffltt. funtflaf cpiicopatum idem Zenas prçcft cpifcopus. Vananum uero^fiuc Caloriû amnc in Alpibusórtündum.quas grammaticç incolunt gentcs,quinq;augenttorrcntes:q-iO rum conualhbusm'àrginibuscp caftclla uicicp plures infunt barbaris nominibuè appfl' lati.Sed Qiubi Plauum diximus VarfanofiueCalórioincipercaugcri alterinfluitCot' doualus amnis,amp; ipfe ex fummis dcfluens Alpibus : cut Falchachium Tabuliutn^^iy pida,amp; quamplures uici Germanica potiusi quam Italica nomina habêtes adiacent-Lb quentta ad marc fcquiiur amnis uctufti nomtnis,quern ex montibus Opiterginis nafci Plinius eft autor.cum nunc Liucntiam appellat habett^ oft ij bifariam diuifi pariema«! eafdein paludes,quibus Equilium infulam ä continenti diximus feparari: alteraq ad proxima Ca prularum infular ftagna paludefcp delabitur. ubi uetó in di^as fcinditur partes ad dexteram Turricium cft caftcllum.lntcriufi^ ubi Liquetiam finiftrorfum tor rens augct Mutegus Opitergium cft nöc oppidulum : quam uetufti homiriis ciuiiatcm limut cum Aquileia Altino óf Concordia ab Athila deftruiftam, óf poftca quum rcardifîcataà Longobardis codem anno quo óf forumPopilq deletam fuiftc in hifto* rijs oftedimus. Ad Mutegiip amnts fontem Conilianum eft nobile ditifTimunii^oppi' dum. Liquentiam item dextrorlum Meduna auget fluuius fupremisin Alpibus JulqJ oriundus.Cui dexirorium Ccrua óf fupràadfmculitorrctis fontem Portoneum,fupC' riuiqß Prata.óf ihmedituraneis Portilium,oppida funtappofita: Pratatj óf Poitiliunt duabus,ut in regione prarftantibus nobilium familijs pattij cognominis exornantur. Vbiueró Liquentum ipfe auget Meduna amnts Sacilum nobile ditiirimumqifftopP* dum. Ad Liquei.tur finiftram fupra Mutegi torrentis influxum cft oppidum BufFokt' tutn.óf iupra ubi Mefulus auget torrens Ciuiolonum eft oppidum : iuperius Serauallo Sequitur Alfa tietufto nomine fluuius, nunc Liminius appellatus. quod nomceuinin' de crediderim nadum elfe, quod fie ut huius regionis principio diximus, óf ciusamp; FO' roiuiij limes ä barbaris luit d^ftus. habeitp ad oftium quo in paludes ftagnatp exone«' turCaprulas infulam, in quamOpiterginos Athilæ feuittam déclinantes facpcaliasO' flendimus confugifle. habctqi Alla fiue Limfnus ad fimftrâ oppidum nomine Sextu®*
KEGtO DECIMA, FORVMIVLIVH.
' Equitur regio Foroiulienüum, quos Plinius dicitdiiftosclîe cognnniifl* Tranfpadanos.ld Foroiulii nomennotifTimumjÔfquodante*CdultjCf fans tempora inipfategionc.inqi fupercminentibuseidemAlpibuslU' lijsinchoairecôftat^unde poft faóam JapidumautCifalpinacGaliiafA’“'' tationem habuerit originem ignoramus, undecunqiaüfcm fttnatumno' ftrae inharrentes diuiftoni regionis ipflus.quam tarnen nonnulli Aquileienfem appelft'
Port«tGr«4= fi uoluntinitiumad Alfæ,feu Limini fluuq dexteraminchoabimus.CuiportusGru»' rua. rfusoppidum, poft Cordcuallum, óf fupetius Porclanum oppida funt appofita.dciH' cepseftTabauentum piifcipra’fentiiqj nomini.sflumcn,quodPliniusdicit maiusmi' nuftç fuilTcjquum nunc unico in Adnaticum oftio feratur. Sunt ei ad finiftram primu« à ripa remotius oppidum fanóus Viius, poft Valua caftcllum.óffuperius in montibus Spilimbcrgum natura loci muniMonibuf(|! ualidiftimum, ôf populo frcquentatui^ Dextrorlumucrô hart et TaliauentoTifana nobile munitiffimumq^ item oppidum,» fuprà ab amnis margine iemotum Cuchagna, fuperius in tnonte arduo faniftus Dâ' \ nbsp;nbsp;nbsp;tncl præftansin rcgioncoppidum, ôf ad lontem in AlpibusÜugonia cftcaftellumlt;m
calittorisubique inarqualisôf maiori ex parte ftagnolioratorrcnseft inmarecadens, ruiPalazolumirimediterrancis cafttllum harret,ôf ftagnomagnum infignum te(^' fum'quc curuatopifcofiirimoqucimminet Maranum oppidum populo ircquenim*' mum.Torrentiau.temidillabentiftagnum continetCaftclIetum.Intcrius in meditet' rancis oppidum nobile cft Belgradum.fupcriufqi Côldroitum. Atinmàritimiscftftî' gniscircunfufa Gradusinfiila alter Vcnetiarum regionisôfurbislimesiinqüamôfW Hiftorijs, ôf ipfa in Vcnctiarûdcfcriprionefarpenumero diximus AquilciCt^es patris profugofi fefe cum opibus ôf facta fupelktftik recepiflèjôf urbem acdificaflc Grandefl*
-ocr page 431-FORVH ÏVtrVM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38^
il 1
plürfcs diïutSrcacdifîcatamc^ tandêpaucinunc /nhabitant. Aquilciactiam Actuileùt, fDiutn quondâltaliæ Tranfjîadanç primaria potêriffimaqj atcp ctiâ pukcrnma quin-odecimo ut inquit Plinius à mari femota nunc pcné dcrdida cft.Nâ prçter facerdotes ^snonicos numero baud quaquâ multosiornatifTima fpeciofiQimac^ in bafilica diuing âciendæ rei addicîîos, præter paftores pifcatorescp rariîfimoSjnuUi nue incolut populi;
caftellulû tâta olim urbs nûc pollît appcllari. Suntq;’amp; eccicfia fuperius dida SC Ptn'archalcatrium mûri oppidulocireSdudi 8C monafterium uirginibus deputatS Yponis patriarchæ operu reliquiae. Earn urbem qui prius eondiderint non eli mémo-^•æproditum.Liuius autêinbelloMacedonico fie habet. RomatliterarFabtj magnam •fcpidationê fecerunt:eo maiorê quod paucos poft dies Marcellus tradito excrcitu Fa
•0 Româ quum ucniftèqexcrcitum in Ligures traduci pofle negauit, quia bellum eû ItvisefTetprohibêtibuscoloniam Aquileiam deduci. Et paulô infra. Aquileia eolonia Lattna eodê anno in agro Gallorû eft deducla, Florere aût coepit quo tepore primum ^oiTiani fubigendis barbaris ad Danubiû incolentibus manu apponcrc eœperut. Vn-Cxfar AuguftuSjCtli maiorê bellorum parte per legatos adminiftrauit, ut
“*’s propinquior cftet in his Italiac partibus frequêter obuerfatus eft.Nâ Suetonius:Rc bquabella per legatos ad niniftrauit,ut tn quibufdam Pannonicis afcp Germaniefs aut
nô loge abeflet, Rauennâ uel Mediolanûuel Aquiïeiâ ufep ab urbe\p- -gtclfus efttSj’ Iulia eû comitata Aquileiacabortu faefto puerum amifît. Gloriofiftîmé de Aqmleiafcribitlulius Capitolinusinuitaduorû Maximinorûhis uerbisrPrætereundû ncillud quidêeft, quod tâta fide Aquileiêfescôtra Maximos ,p fcnafufuerutot funes decapillismulierum faccrent quû deficcrêtnerui ad fagittas emittendas. amp;nbsp;inferiusaF ftntCapjtolinusnuncium qutex AquileiaadfignificâdâMaximinimortem Romam ^erat miffus,tanto impetu mutatis apud Rauennâ antmalibus cucurrifle,ut quarta die Koinâ uenerit. Eius uerôurbis amplitudo maxima unde proceftit non intucundu, aut inutilefueritexplicate. Primulegiones Romanas ibi obuerfatasutclauftraltaliætue-ftnt,eam non peperifte opum afnuenti3m,quac fuit Aquileiæ : hinc conftare uidetur q» necRauenaneep Mediolanû neq? in Gallis Marfilia aut in HifpanisTaraco,apud quas nrbes Romanxlegiones diutiftimèfuerûtmoratae, adidopuletiat autdiuitiarS potue-runtperuenire. Auxit igit mirabiliincrementoôCimmenféditauit Aquileiam,orienta bnmoccidentaliumcp mercimoniorummutua cÓportatioibidêinftituta : quod nullus bâte Aquileia locus alter circa Adriaticû mare fuit,in cuius portu ædiuerforio occide-tales orientalesqj comutandis mercâdis coemendisep 6^ uendendis inuice rebus con nenircnt.Eademqp ratio Spina olim urbem, ut inquit Plinius, iuxta Pa dû 0^ Rauennâ a Diomede côditâ,amp;fca omnino deftrutfta Âdriâ.quæ mari Adriatico nomen dedit,8d poftremodiruta Aquileia Venetias crefcere'augeri SCmirum irrmodu ditari fecit.Lon gum nimisatepfuperfluumfuerit res apud Aquileiam geftas eft noftroinftituto recen-ftrc:quia id à nobis multis in locis diligenter eft fadîû.Sed uirorum eins urbis ornament ta non duximus omittenda. Euangelifta Marcus dû à beato Petro SC Apoftolorû Chri s.Mar. ’ fti principe in Alexandria mitteret,nauigaturuscp naues il lie ex more ut diximus opert EuangeKum^ retunAquileienfesad Chriftifidem conuertit, fantftumtp Euangelium fuum cuius codex manu exaratusfua Venetqsnuncuencratilïtmèferuaturfcripfit. Hermacorasep SC ipfefanâusadMarciprædicationêcôuerfus à beatoPetro AquilciarSC omn/s Venc-tiæprotopræful inftitutus omnem earn regionem deo ftoftro lucratus eft.'queNero im perator SC fimul Fortunatum fubdiaconê fecuri percuffit. Syrus exinde uirAquileien* s.Sgt;r«f. fis docflifttmus Papiâ ab Hermacora miftus mira fantftitatis opera ibi edidif. Fuit Sé A-quikiefis Chromatius, adquêgloriofusHieronymusmultainferipfitopera,n^ultastp cxtantcsdeditepiftolas.nihili^fecifle uidet glortofius Chromatius, quàmquodbeari Hieronyminotarios atep librarios fuftentauit. Praeftantê ultimo loco Aquileienfem ut tu ponimus Ruffinum præsbyterû Latinis Græcistp literis adeo eruditum : ut eiusqug Ruffinttt. extant cum opera turn translationes nullis cuiufpiâ ecclefiae dotftoris opcribus fecûd’a eloquentia ornatucp ducamus.Vifitur Aquileiæ marmoreus lapis grandes elegantescp litcrasbuiufmodiincifus.Imp.Cæf. Augu. Aquileienfiumreftitutor ÔCconditor,uiain quoijgcminam à porta ufque ad pontem, per tyrones iuuentutis nouæ Italiæ fui dele-
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kk lt;ftu$
-ocr page 432-.. . r, lt;fluspoftcnorfs,logt temporis labe corrupts muniuitacreftituit. AdfacetflniftrorfurnB Lijonttut flu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuinuncLifonuocftappellatio. Eteoquodad Talliauentö
amnê proximuin inreicedit c^efiri, in fpatio (upcreminet Aquikiæ ad Trigintan»»!«» Vtinum. pafluQ Vtinumjprgftansditifïimüqjregionis oppidumnoui nominis,quodnecinG» thorum,ncqi in Ló^obardorum aut proximioribus actati noftrærebus geftisid inuenlt; tunhinc quod uulgo fert, Auftrinos id ad treeentefimum ab hinc annum côdidiflecrf' do.eâ einregionem duces Auftriæ tunc temporis obtinebant.Habet ucronunc Vtin« lacobum ciuem Aquileiæcanonicum eloquentia ornatiffîmQ.funtq^ fuperius adp» mos colles Fafagna,fuperioriloco in montibus Glemonauetuftiquod GotborûLofl gobardorumt^ hiftoriæ habent nominis oppidum.amp;adNatifonêeft in montibus Veo tionum.NatifonifiniftrorfumellpropinquumMonsfalcooppidumregionts egrcgi^J arduo in monte Gtum:quod Theodoricus rex OGrogothorum primus ædificauit. bu-perius cælfos inter montes eft ciuitas AuGriæ nunc Ciuidalc appellata, quam utbê X afpecGu ucterrimâ,5lt;^ utmontuofain regionefpeciofam,ciuiliq5cultu habitatanifu^^F crediderim oppidum illud à Gallis prope Aquileiam ædificatum, de quo Liuiuslibf“ XXV 111 fie habet.t'odem anno Galli Tranfalpinitranfgrefll in Venetiâfinepopuh' tioneSC bcllo,haud procul inde ubi nunc Aquileia eft locum oppido condendo cepC' runtJegatis Romanis trans Alpes milïîs refponfum eft:neque profetftos exautoritate gentis cos :nec quid in kalia facerent fefcirc. Dirimitqj urbs ipfa Germanos ab ItaHs ccrtioreatqj ctiâ celebratiore modo cçteris omnib. limitancis uel urbibus uel oppidisj quæ aut Gallis aut Germanis aut Sclauonibus ubicç in Alpibus funt côterminat, quod mores initia amp;nbsp;omnis uitæ apparatus à Germanis omnino eft diflbnus. Supra ciutcatd Auftriæ Natifoni cotinct Sofîmbergû. Tarro amni fub ciuitate Auftriç Natifoüêtlb' bcnti.ôu quem Plinius cum Natifonc Aquileiâ profluere dicit, ad fonte in Alpibusad^ iacet Vapochum. ôé infra ad medium fui curfum cælfo in môte appofitum eft Dogtiil’ fie fupra montem Falcone cçlfiorc item fub Alpibus loco Cromona eft oppidum iuno,^ ftris Lôgobardorum hiftoi qs celebratû.Scd ad ea que maris littoribus funt propinquâ poft montem Falconem cælfo item in colle eft Duinum nobile munitifiîmumtj opp^ dum,ÔCminorcincollo Mocolanû.deincepsurbsTergeftum Romana colonia,en ue^ tufta,tum etiâ apud uetuftos fcriptorcs C. Cæfarem in cômentsrîjs Plinium'amp;^aliosfd hiftoricos lû cofmograplioscelebrata, tertiorç ôf tricefimomilliarioutinquitPlim^'^ diftans ab Aquileia: ultratÿ Tergeftum fex milia palTuû elfe dicit Plinius PhormionC amnem, cui nunc Cifano eft appellatio.Ô«: unde ducctefimo paftuum miliario àRauen n3diftâtem,quiquidem amnisfueritantiquusitaliæ terminus. Labiturautem is amnis Phormio fiue Citanus inter Mulgâ proximum Tergefto oppidû ÔC lulhnopolim urb»: caputIftriæbaudquaquâimpropric appellatum,quâdoad prædiôumPhormionen* iftria inchoetur.Sed pi iufquâ nouç hüic nobis regioni manu apponamus, paucula ei' plicemus quæ retro in montibus de Foroiuliêfibus funt omilîa. In ea montiû parte quï
GoricM. in Adriaticûe regione duini oppidi eft uerfa.Goricia eft fub Aipibus:quod oppidûh'. Cajîr«« ntiliæ nobilipatrium comitatus titulum referenti fubditum populoopibuseftrefer-»w««w. tum:fupraq!Tergeftump3riterfubAlpibuseftcaftrumnouum.
REGIO VNDECIMA, ISTRIA.
S T RIA M nunc non quidem nouam quæ ante Cæ. Aug. tempora Ita-liæ ccîifebatur, fed inter cæteras oras ultimo additam incbocmus.Ë-Pli.ut in peninfuIamexcurreredicitlatitudinequadragintamilP umcircuituuigintiquinqjcentum.fiCquidemàPhormionisfiueCi 'Wi/# • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oftio ubi ultima eft Tergeftini finus pars,ad Fanatici finus:quem
nuncCarnariumappellant,intimam concauitarem, ubieft Caftruffl t nouum fiue Arfiæ fluminis oftium, uia diffîcilior quidem per arduos
motes, fed breuior uix quadragintamiliapalfuûimplet : quum circuitusmarifecundû littorafaGusfupradidîa xxVfiif centumampliftimécompledatur:hincpulcrumeft cognofcere:oram Adriatic! maritimam fupra à Venetijs luftinopolim ufqi a nobis de--fcriptam,ubiqj finuofilTjmam Sgt;i adeo tortuofam elfe,ut dimidto btcuius fit mari tep r a diretftum e régi one cêium milia pafliiu iter. A Phormione auiem fluuio ad fanatici
• l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;--
-ocr page 433-387
A fiüc Càrnarif promontoriû ca ficut didt Plin. pcninfula ïftnæ fe in mare Italiam uerfus dcxtrorfum fleélit.Sed ad rem.Ißriatn rcgionem lapidiâ prias fimul cum Foroiulio ap-pellatâuulc exTrogo Pompeio luftinus fie fuifle appellatam ab Iftri amnis qui Da* nubius accolis,qui cû argô nauim ab Argonautis à Danubio in Adriaticû mare hume* fisdeferri adiuuiflènt, in ea lapidû regione confedenres Ißriam de pairiée regionis no* mine appellarunt.PIi.uerô quum aliquorum confutaflet errorem dicentium dt quidem «bfurdilTîmèlftriâ dicia' parte Ißri fluminis in Adriaticum delabente;fubinfert argô na uimflumineinmare Adriaticû defeendiiTenô procul Tergeftozneciâ côftarequoflu* •ninc:Alpinoslt;^ diligêtiores aflirmare humeris fuifle trauediâ:fubqflè aût lftro,dein Sa 00, dein Nauporto cui nomê ex ea fit caufa inter Emoniâ Alpescç exoriêti.Prima Iftriac Urbseflutdiximuslufiinopolis,quâ lufiinusluflinianiprimt imp.Aliusatcpimperq fuc ce^orininfula tûc Capraria fed prius Pullaria appellata ædificauit.Caufam aûtetus cô ^êdac urbis in Hiftorqs fuilTe ofiêdimus,ut in eo natura loci muniriflimo loco luti eirêc ß Iftriac populÉuarijs diutinist^ barbarorû incurfionibus agitati. lungitur tn cotinenti ca iiifula brachio, mille paflùs lôgitudine amp;nbsp;ad dec? latitudine dudo, in cuius medio arx HalidaLeoninum appellata caflellum oppidanis à terreftri oppugnatione præfidio eft impofita. Magno fuit per actatem noftrâ luftinopoli ornamento Petrufpaulus Vergeri Us Iureconfultifnmus8Cphilofophus,quodcçfupràfæpenumerodiximus inter primos ouiusfeculieloquentifiimus. primuma luftinopoli v. milia palTuufemotumeftlnfula oppidum.Sf poft tantund? inde diftans Piranum ciuitas.dC tertio loco Salodi promon torium totidem abeft paflus, quartumcp paris à fuperiori diftantix Humagu nobile op pWuin,curfu properetfto âfad Italiam tranfuerfOjper medium pelagus incuruari ferrii^ uidetur.Deinceps xqualioread Fanaticum flue Carnarium promontorium,amp;tn finuo Clfimo inter fe profpetftu.cxtera Iftrix maritima oppida habentur, ab Humagoep quin Sue pariter milia pafluû abeft Emonia ciuitas,cui nunc Ciuitati nouç eft nomen:propc quam Nauporti funt oftia fluminis,Quieti nunc appellatizin quern Alpibus exorient? C argônauim Pli.alTcrit fuifle dimiflam. poft NauportSprima eft Parentium ciuitas uetu fta:cui Orfarium continet mons oppidum prominens il li impofitO: poft hxc Ru* uignSoppidulfi,deinde finu fupereminet amplo colli impofita arduo naturacp loei mu uiulfimo urbs Pola Romana colonia,ôif Iftriæ ac Italiæ urbiû poftrema. Ab ea ucro ur* Drincipiens Fanaticüpromontorium poftquam longo tradu contra Ariminum.uel ft Plinio placet contra Ancon? in mare fe proripuit,finum eiufd? nominis efFecit qq? *'wncCarnariu diximus appellari. eftiç eiufdem finus nouum prifco correfpondens uo Kabuls,quod Fanaticus a' prifeis à tempeftatum frequentia, atc^ ut ita dixerim infania, Uuncuero Carnarius à multitudine cadauerum,qux frequentibus ibi têpeftatibus fiSr, *ßappe|latus:prius uero ea deferibimus qux jPanatico finu appofita ad Arfiam am* »'r,CCTtiffi(nQ atep notiflimum Italix ad Liburnos rerminü pertin?tmedirerranea, qux altilfimis in montibus a luftinopoli ad Nauportü fiue QuictQ amnem interiac?t expli* ®abimus.Sunt(Ç in motibus luftinopoli fuperemin?tibus iurifdidionis fux caftella Ra fponS amp;nbsp;Rogium.Sunt item in montibus à mari logins prxdida recedentibus in ea.
lapiJû,
luRinopoUt. CaprariiK, PuUaria.
’^’jPortulx, Grifana. Qi. fuperioriloco, Pimontium, Pigmentium Qi Petra pilofa : qux Hinnialuftinopolitanorum funt oppida amp;caftella.medioqifermeeorum omnium Ipa/
Petram pilofam inter Qi Portulä ac Primont? eft oppidulu, nunc nomine Sdrigna, Sdn'gM, Jluod fuifle coftatolim Stridonis oppidum.Vndeglonofillimus ecclefix dei dodor il Struton, luftratorcß Hieronymus origin? duxit.SC träs Nauportü fiue Quietum amn?ad Arfiä *^[lt;îatnnë, caftella nunc in montibus oppidaq? extant uallis duo caftra luflinopolita*
^uppofitatfuperiustç Montona Qi Piffium.Ne etiä fuperius promiffum ulterius dif* »^ramus,à Fanatico promontorio ad Arßx amnis noftri limitis Italix oftium, quo le in ^arnariö fiue Fanaticü finu exonerat,oppida ipfi fuperemin?t finui, Albona Qi T erra* poua:quxduo Qi fuperiusdidüPifinumquod Arfixö^ finui Fanatico propinquent, Ift”* nbsp;nbsp;ftalixultimafunt cenfenda. Adhibita eft nobis fuperiori loco deferibendis
_ nbsp;nbsp;nbsp;môtiûoppidis Qi caftellis folito maior diligentia: qd* quid? nulla alia fecimus ra*
ut rem minime nobis peritisiÿ regionû dubiam,fed de qua multos ambigere ßlondus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kk x uidimus
-ocr page 434-368 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ISTRIA
uidfmus prafftantiHîmos Italiæ, atq? orbi's chriftiani aîfaru prouindarum ufros,dolt;ere^ ß üitiiiiitntt. mustStridonêoppidum gloriofiHicronymi patriâ in kalia ?lt;(. qiiænunc Ô(fquæOda-^ fAtru. uq Aug. impcratorisô^multomagis Plinij arcçciiânataliumipfiusHicronymiteinpO
ribus crat,fitum e(rc:ut tâtum uûum plané kalicum £C nô alicnigenâ fuiffe conftet. Idtj ucrba fua de (eipfo fcriptajn libro De uiris illuftribus cei nfTimum effidunt. Hicrony^ mus præsbyter pâtrenatus EufebiOjCx oppido Stridonis: quod à Gothis cuerfum Dal matiæ quondam Pannoniæq; côfinium fuit,uflt;^ in prækniem annum id dl Tlicodofii principisquartumdcdmumliafcfcripünuitâPauli monachi,fpiftolafum addiucrfüsH brum unum. Ô£’c.Vifit uerôapud SdrignamfiueStridonempraedidtiEufebîjgcnitons S.Hicronymi fcpulcrum,5C fama per ætatis fucceffiones tradita,Slt;' literis lamtnæ m kr* ptis plumbcae,in eo ut ferunt rcpertæ notifïimû. Vidcmus uerô mukis in eâ de qua dilt; ximus opinion? dudlos fuiflcjUt crederentbeatum Hieronymum Dalmatâ fuiffe,quia litera.s ilîis adinucnerit côpofuerircç à Latinfa Grar ciscç diuerfas:quæ fint poftea appfb laræ Sclauonicæ ä Sclauonibus Germaniac olim populis,quos nunc appellat Boemos, r a quibus fîcut in Hiftor tjs oftcndimu»,regio Dalmatiç Iftris côtermina,paulopoft fuu' óöuita ipfumbeatû Hieronymâ fuitoccupata,femper pofteafîcutnuncquotÿfo, Sclauonia eft dida.fiC quidênô folû cas prçdiéî is côpofuit.dcdircp Sclauonicas literas: fed offidum quoqp diuinû,quo catholici utunt Chriftiani ex Græco in id nouö idioma traduxinqd'gloriofus pon.cugeniu5 quartusjper noftras manus illis côfirmauit. Quo «êpore apud Florcntiâ Græcorum unio cum eedefia ocddentali eft fada, ÔC Arme^ nrj lacobitæ Neftorini ac Æthiopes acceperût ab codé Eugenio catholicæ ecclcfiac do cumenta.Illis uerô qui pertinaces cotenderent beatum HieronymO, fi in patria fuaidio mate, ab kalico penitus alieno ufus fuit, ôd fuos côtribules Iftros uti docuit atqamp; uoluit, uidcTiFuifrealienigenâ:rcfpondcmusma(or€mmcliorem(^, quam fit Iffria partemeffe ItaliaeCalabriâatcp Brutios.’quibusin regionibus finecotrouerfialtalids, ÔC femper ao tea uiguit,Ô£^ nunc quoçp uiget Græcanicæ linguç ufus.Qiiinetiâ circa HaftâTaurines. EporcdienfeSjôf omnê cam Alpibus fubiedâ italiar région?,cui genres diu prçfuerunt u Gallicæ,alieno magis populi illi proprio idiomate kalico abutunf:pariter apud Viß centiâ Veronamej! praeclaras elcgantiffimast^ moribus Italiæ urbes, licet à Germania fintremotiftlmæ,multi funtuici,rnukaoppidaipfisfubditaciuitatibus: quorum popU li Thcotonica frequentius,^ Italiea locutione utuntur. Sed iam ad noftrum ordinêrf'' uertamur. Gefta in Iftris particulatim referre non expedit : fed fatis fuerit ea, quæ fiipra diuerfis in locis funt dida,in fuum hune iocum colligcre. prima fcilicet inuaGonemfa-' TtutMé, dâ in regionem ab Iftris qui lapidas uelexpuleruntueldominio oppreflerunt, TeutJ naep muliere præftantiffima in Iftris regnâte,barbares fuperuenifle: qui omnia in Iftns ferro ignicp uaftarunntcrtiâqi his populis fuifle maximS, Ôif horribilem cladem illâà Vlt; figothis illatamide qua nos in Romanorum impertj inclinationcinitio fcripffmusiqu^ quid? clades ilia fuit,de qua gloriofiffimus ipfe Hieronymus apud Bcthle? degens uo^* iuitintelligi,amp;fupradido in libro De uiris illuftribus,öfin cxpofitionib.minorSduO' decim prophetarum:ubi textum dcclarans j^phetæ Abacuch, multas in urbes ^u/nef fj asi^defolationesfpirituprophctico prædicentis,in banc maxime fententiâ commenta tus cft.Nonne bocimpletum efte audiuimus, in noftræ originis regionc finium Panno niæ atep IllyricÉubi poft uarias barbarorum incurfioncs,ad tantâ defolarionem eft per' uentumzut nec Humana ibi manferit e rcatura,nec animal fuperelTe côuerfaricj dica t,cx his,quæ hominibus amicari Sd côuiuere côfucuerunt : quæ quidem defolatio quumad annos centum côtinuafletJuftinum impulit ut ficut fuprà diximus,luftinopolim muni tiifimo tuto à barbarorû incurfîonibus Ioco,ædificari curauerit. Proximç uero ætati noftrç,in bello quod Venetos inter Genu?fes acerrimû fuit, amp;Iuftinopoli$ de V c ne tis in poteftat? GenuenfiS eft fada, 6^ ea adiac?tesq) urbes maxima calamitate aliquâ.-diu preli'æ amp;côculcatæfuerunt.Finita iâad banc Alpium per milia paffuû qua dringen ra ôd quinquaginta,ab Varo ad Arfi5amn?extcrnis nationibusmunimento Italiæ op* pofitarum part?fit Italiæ noftræ latitudo in recent? gloriofilTimi Hicronymidodoris commemorationeni, qui fie cam SC mefibideuotum ab omnibus meat aduerlantibu^ ficut ad hos limites onginem ilium in ea habuiftèoftendimus.
REfitO
-ocr page 435-33^
REGIO' XII, ÀPRVTIVM, SIVE SAMNlVH, CAMPANIA, Apulia,Lucanja,Salentini, Calabria ôC Brutij.
BSOLVTA Iftriarcgionutnitaliæad AlpesLiburnicasultima,bregt; Fanatico cius finu promontorioqj nunc Carnario per Liburnicu jYj Tproenti amnis oftia eft traie(flus:ut alias à nobis deferibendas fcptêregiones aggrcdiamur:Samnium,Câpaniâ,Apuliâ, Lucaniâ, Sa Aprutium, , lentinos,Calabros,amp; Brutios.Licet uerô mihi in hac parte, quod Liui
—us Patauinus feptimo libro habetufurpare: maiusfolitonegotiSmeis jtnpendere humeris.cui maiora deinceps fint perueftiganda, quod his in regionibus ce lebriora bella alibi in Italia fuere gefta, ÔC uiribus hoftium Sgt;^ lôginquitate têporum, Huibus bcllatum eft.Facile' tn erit Alexander Epirota, Pyrrhus, Annibal, Alaricus,Toti «uctuftiores earum regionutn hofies,quas res amp;nbsp;qutbus in locis gefierint, à maiorum ’utnoftrisHiftortjsfumere,ô(f pcrfîngulas ciuitatumlocorumq3defcriptiones,ficutfu Q pra fccimus,cdocere.Quae uerô à quadringentis annis,poftquâ feptem hæ regiones,in unicâ regni appellation? funt côfufæ in eo acciderint:amp; qua ratione faôîa fit ipfa regni coftitutio,uidet unico cotextu diligentius enarrandum, ne fingulis poftea in locis co-ganiurfaepe diôla identidê replicare.Per Ludouici Frâcorum regis tempora,Tâcredus T((ncrelt;i»f. milesNormannusgenerofîuiranimi, quodliberorumduodccimex duabusprocréa-torum uxoribus pôdere premeret:nouas quarrere fedes côftituit,fortunâmeliorem, ôi opes fub alio cœlo uiribus fibi SCingenio facere côfifus.Qui quum in I cal iâ perueniflet, ptimum in Romandiola fubftitit.Pandulfus per id temporis Capuanus princeps,bello aduerfus Guaimarum Salernitanum principem multum implicitus : qui quum auxilia Undiq) côquireretjhanc gentem armis deditâ promilFo ftipendio accerfiuiütantacç ill i-CO amp;nbsp;talia Normanni gefière facinora,ut uiros fortes præfiâtifiimoscp eos fuo malo fen ferint hoftes.Pandulfus uerô hebetioris ingenij ingratusep ipfos fpernebat. Vnde fadŒ cft ut tempore ftipendt),de quo in Romandiola conucneratfinito,trâfiuerint ad Guai-
V marumxuius principatum multis præclaré geftis breui auxerunnpremebat uerô Nor* «nânosduces,utafrolet,aulicorum Guaimariinuidia, quum peropportunèacciditim* peratoris Côftantinopolitani in Calabris,Bruttjs,Lücanis, Ô: Neapolitana urbe magii ftratuspeterc Salernitanum illifubditumimperio auxilia, aduerfus Saracenos, Siciliî oppritnentes:cuius infulæ pars maxima, Græcis per id temporis erat fubdita, Graeciep lortiacfideli Normänorum opera ufi,Saracenos omni pene Sicilia dcturbarunt.Sed QC IpfiGrçci Normänorum uirtute perfingulos dies cum admirationeconfiderata.ineo/ ruminuidiamfufpicionemcp.^inacceptibeneficij munerationê,procliuiorescfiècœ*-{»erunt.Id quum Normanni qua erantprudentia peruidiflent cupientibus Græcis fact* iter perfuaferunt dimittendum effc in pinguis uberrimaetp rerum omnium Apuliae hylt; berna uidorem exercitum,qui exhauftam belli diuturnitate 2C barbarorum crudelita-te Siciliam,inftanti hyeme confumpturus uidebatur. Tradudiis in Italiam copijs Nor,* manniinApuliamde!ati,magnamillius partem fibi fubegerunt.Quiut federn haberêt Apulu apti, D in qua mulieres pueros im pedimentacp tuta c5feruarent:Melphim urbem arduo Sdna-turacommunito loco aedificauerunt. Erat tune temporis Conftantinopoli imperator Michael Ethiriachis, qui magnis per legatos ex Græcia St cil ia cp amp;nbsp;Italiæ fibi fubditac regionibus coparatis exercitibus inNormannos duci curauit,cömifium(^ eft iecus Au fidum Cannarium Apuliae amnem öd Oliuentem oppidum inges prælium,in quo Nor mannifuperioresuidlorescçeuaferunt. Multahicde Normannorum fucceffibusôd ge ftis rebus dicenda omittimus, quac tertiodecimo Hiftoriarum noftrarum libro côtinen lur.Tancredo pâtre ÔC poft parum Drogone filio comire,ut tune dicebantApuliemor luiSjHunfredus fratrum unus in eo comitatu fucccftît.Hicq? quum annis feptem comi-tatumtenuiftètmoriens Gothfredum fratrem habuit fuecefl'orem, per quod tempus Leone quinto Pon.Ro.Guaimarus Salerni prineeps,à fuis intcrfedîus cft.Gifulphuscp Normannus Salernitanum obtinuit principatum : qui paulopôft Beneuentum Rom. ccclefia: urbem ut caperet eft adnixus:quod cùm refeiflet Henricus 11.imperator é Ger mania Romanus, Leoni ponti. per literas ÔC nuntios fuafit ut Theotonicorum copqs, quasipfe Vercellis Italiæ præfidio rcliqueratacceptis, duceretinNormânos.Id quum
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kk feciftèt
-ocr page 436-590 •
feciOet Leo Potifex,fuperatus prælio 8C cû aliquot Cardinaîibus captus fuit. Normâni g tn fîcut dccuit principes Chri(lianos,maxima ufi eiga pontifîcem rcuerênajCum comigt; test^ honore profecutiad urbem Romä qua uencratdeductcurauerunt :fcliciortßfuit Normânis ÔCrnelius in Romano pôtificc,quâ in cæteris quibus ad eâ feruiuerantdiem coHocata liberalitas, quod RomanæecclefîæSC pônficis autoritäre ea permiffi funtgil Rofegt;rt«f. Fernanda tenere,quæcuncp de Italia tunc tempons obtinebant.Lxinde Gotfrcdusfato Guifiardut. fun(fius,B3^elardum filium reliquit hærcdem, quod quum argrètulifTet RobertasCO' gnomineGuifcardusfiliorüTancrcdi ordineiextus,uiringênsanimi,nepotedcieâ9 gemis Normânæ principatum aflumpfit.Erat tunc fccundus Nicolaus pôtifex Roma'' nus.IsàcapitancisRomæ,quosnuncbarones appellâtagitatus,Guifcardûad Aquila urbem,parum anteconditâ,incolloquiûaccernuit;5Cquuin GuifcardusBeneucnrutn ôf estera,quæiurium ecclefiætenebatreftituilTct.papa illum terræApuÜsâf omnium quæ in Italia obtinebat,fub ducatus Apuliæ titulo legitimû inftituir poflenbrê.Robcr-' tusq? Iigiumfe,quod arôiifiîmûfcruitutis uocabulum cft,pôtifîci ôcT eccïcfiæiureiuratv p : do addixit: paulot^ poft incapitancos ducens Romanos proceres, cos oês edomitos pôtifîci parère fecit.Nec multo poft aucftus animis Guifcardus,Guile5mum frarre Apit lix pxxtccit,Sgt;C in Caîabriâ ducens fantfti Marei urbem cômunire aggreflus cft. Jn de .p-* grelfus, ÔC caftra fecus amnem Mocaium ad aquas calidas rnetatus,Côfentinos, Marti ranenfesip fubegit.fecundum quâ uieftoriâ Sillaccum fiuc ut appellant Squilaceum aC' cedens per loni) manslittora peruenit Rhegiû: quâdum obfîdeteiuitatêLeucaftrum MaiâôcCannalem patftionerecepit.Rogeriusinterim fratrû Guifeardinatuminimus, caftris aliquandiu in Vibonêfi more habitis, uallê Salinarû Si mulra in circuitu Norma norum ditioni adiecit.Nicepholâ uerô oppidû cômunicns proprio curauit prçfidio fO feruari. QiioitêtemporeGuifeardus Ganfredo ctiâ fratriGuiîliniacûSi totâTeatina, in nunc Aprutîj regione oceupata attribuit gubernâdâ. Inde reuerfus ad Rcgtj obfidio nem Guifeardus Calabris Brutrjsqî omnibusamp;ipforcgnoinfuâSCfratrumpoteftait redadiiSjtunc primum dux Calabriac Si Apuliæ fratrum côfenfu appellari cœpit. Forte per id temporisBetrieminus Befeauetti Maurorum principis Siciliâ pro Saracenoruiu îoldano adminiftrantis admiratus,Rogcrium Guifeardi fratrem in Brutijs agentem oC cultus adqttôt^ præmio proditionis impetrato,eum impulir,utin Siciliâ rebellare para* tiflimâ ducerenquê Guifeardus nauigio eft fubfecutus:6C prima de Sieulis in Norman norum poteftatem uenit urbs Meffàna.ôf ne plura hic tempus locuscp poftulctdicaquot; nius,omnis Sicilia in Guifeardi fi atristç Rogertj poteftatê breui eft faôa. Tûcq? Rogc rius Alexâdro fecundo pon.Ro.qui defunrfto Nieolao fuffeflus erar,camelos quatuor, prædæ de Saracenis Sicilia pulfis fatftæ parte dono mifît. Fuit uerô mirabilis ditSiRo', berti Si fratrum curfus uicftoriarumtquandoquidêinrra decem Si orfto annos, quorum ultimus fuit feptuagefimus poft millefimum ialutis annum, prçditftis Italiæ regionibus, Kenricutni. ôtf Sicilia funt potiti.Paulopôft quû Henricus tertius imperator germanus.Grcgoriuin, ^fitrator. feptimû pon.Ro.acerrimo pcrfcqueret bello, côtulit fe Aquinudiôîus pôtifex.Âcan'
dem concefrionem,quamfecundusNicolausfeccratRobertoconfirmauit:eainadiC' quot;nbsp;lt;fta côditione ut Marchiâ Anconitanâ paulô ante Pieenum appellari foïirâ,à fuis Not' mannis occupatâ dimitteret.unde farfîû eft ut quû Greg. pôtifex in Mole Hadriani ca-' ftcllo S. Angelt ab Henrico obOderet, accedens cum copijs Guifeardus ôf Româper porta Flumentanâ fiue Flaminiâ ceperit, ôd Henrico ui expulfo pontificê obfidionc li' Îîeratû deduxerit Salernû,ubi die poft paru obijt. Tâtis tâ multisq? in Italia amp;nbsp;S/cilia ge ftis rebus,pellendo Côftâtinopoli Alexio imperatore Græco Si quidê fecIeftilHino, Chriftianis inimicaret,Guifcardus animS adiccit:fcd dû Dyrrachio plurimisqi Epir* et Acarnaniæ ac Græciæ oppidis,caftellis,ôd infulis ui captis, maiora in dies molit, Calfiopâ infulâ, febri per luliû mefem ex eaumate correptus,intcrtjt:cuius filio nattimi, nore Rogerio VrbanusfecOdus pôt.Ro.in Melphiêficôcilio.parernûinitalia Apubë, Si Calabria’ ducatum côcelïit. Alter uerô Roberti filius natu maior ßoemSdus,patris^
Qiii quû in Rogeriû frattê dnio Italico eû excludere cupiêtem traduxiflet exercitû.mc liorê ftbi a cafu oblatâ feemus cft foi tunâ. Gallicos ein Germanos Hifpanos amp;nbsp;Ang»/ cos
-ocr page 437-A cos^ccrcs in Chriftîanâ cxpcditionê,ab urbano fccuiido pôtificc Ro.apud Cîarû mô-^cAlucrniîc inftitutâ,fccutus,Annochiâ duriiïima obfidione cepiucuius ducatn ain pliflîmoprincipatuabexpeditionismagiftradbus donarusfuit.Rogerio Nornianno poft quintum 6C uigefimû annu defuncfto,GuiIieJmus filius fucccflit. Qui Alcxij impe nbsp;nbsp;nbsp;,
tatoris Côftâtinopolitani filiâin matrimontû promiHam habere fpcrâs,in Græciâ progt; feâurusfuosApuIigamp;CalabriaeducatuSjCalixtofecSdopôtifici Ro.cômcdauit.Sed Rogerius altero genitus Rogerio Normâno Guifcardi germano fratre.comcs SiciÜæ# ’’•hil pôtificein ucritus Calabriâ inuafit:Ô^prius dimidiâ cepit tp potifex de ferenda ope potuentcogitarc:miGttamen VgonccardinalcmCalixtus, perquemfedisapoftolicæ Legats Nicephorim arcem.quani obGderet in Caîabris Rogerius conferiiat e, ipfunt Ucrbiscöniinationibuscß abinceptodeterrerefperauit.Ipfecp pôtifexcardinalium colgt; legio,amp;Rotnanorum copijs tuinultuariç contraôis fociatus,Bencuentum uftj! fe côni litiquainfaufta in expeditionc multos fibi cariffimos febribus correptos amilit : ôC ipfe Walapariter ufus ualitudine,le(flica in urbêæger mœftustjj relatas eft,Qua fretus benè gerêdçreioccafione Rogerius,Calabriâ omnê Apuliâcjiübegit.Guilielmus uerôuxo ris fpefraudatus,quit ad affines Salernitanos in Italiâ reuerfus confugiflendiem ibi nub lis rclidis fiitjs obîjt.Ex eocß têpore Rogerius,tan tarû rcrû fucceflu eJatus i non fe ultra Apuliæ Calabriæ ducêjSiciliæqj comitem,fed Italiç rege appellate cœpir.Secundus ueroHonorius potifex,Calixto defunefto fufFedus, eâdilfimulauitindignitatê, quain fccundusinnocëtius Honortj fucceflbr ferre nô potuit; adeo ut iracûdia magis duëlus ^uiribus ad tantârêaggrediendâneccfiarrjs fretus, tumultuariocôtracftûimpetu exet citSinillüduxerit.tâtauerô profelt;ftuseftceIeritate,utRogerium,qui nullosaudîjiretà pôtifîce fados apparatus,apud S. Germani oppidum, ex improuifo adortus repulerit, amp;nbsp;eo oppido ui capto,tyrannum in caftro Gallutio,in quod ie de fuga rcceperat,obfegt; dcrit.Sed Calabria: duxRogenj filius cûexercituueniens,amp;: parrem obfidione libéra-* uitamp;f pontifîcc ciim cardinalibus,fufis eorum coptjs, cepit. Vfus tamê modeftia Roge
C tius,pôtifiice cû fuis omnibus liberato,quicquid uoluit ac eo, præter regni tifuJû,im-petrauit. Reuerfus Româlnnoccntius, aduketinu p ö ti Kcê nouû fibi fuffedum reperit PctrûPetrileonis filium,qui fe Anacletû Potificê appeliarct.Quare Pifanoi û Triremi -bus côfenfis in Francia nauigauit. Rogerius nouo ôf adukerino Anacleto in poncificê adorato.regni titulSôf coronâ ab eo obtinuir.primuscp omnium Normânoru abfurdu utriuf(^ Sidliæ regni titulS habuit. Ad tertiû inde annum Innocentius pontifex Pifano ’ ruauxilioRomâreuerfus.LothariumTheotonicûimperatoremRomanûdeclarauirj in Lateranenli ecclelîa coronauit:amboq; primari) Chtiftianorû principes,aduerfus
Rogeriâ cfi excrcitu 4)fedi,omnibus eu fpoliarunt,quæ citra fretum Siculum occupa^ rat.Nec multi intercelFeruntanni, quû Rogerius Innocenti) pontificis occafionemorgt; tisfretUsfecundo Ccleftino primum,pôftfecundo Lucio,pontificibus Romanis rêfuâ fiigidéadminiftrantibus, ôfdemû Eugenio tertio præftanti Romano Pontifice tnukis agitatodifRcultatibuSjOmniadeltaliarecepcrit.quælnnocêtiusfibiLothariusq? abftii jr^IerätlsadannärcgniSicilitcafTumpti quartûôf uicefimûPanormimoriës, Gmlielmû’ ' fil251iabuitfi?cccflôrc,cuiabHadrianoquartoprimu,poftàtertio Alexâdro,Romanis potificibus regni Siciliae,amp; ducatus Calabriæ,ac Apuliç ci cul is ornato,ad annû fui prin cipatus quintudecuTiQ Panormi dcfundo,aker Guiliclmus filius hçrcs fucceirorcp fuit; Gulielmm bicucrô pacis quietiscSamator, quûinmukitudinepontificQ Romanorû intra annos rex. 3CX V indderitjtertiS Lu’cium, tertium Vrbanum, tertiû Clemcntem, nulla ab eorum quo^ moleftia agitatus,Bani cognomine eft ornatus.Tandc ôf ipfe Panormi fine libe ris eftdefundus.Erat tune Panormi Tancredus,quê Rogerio fupraditffo ex côcubina genitum oês ad earn diem fpreuerant:fed regni Siciliæ proceres, ne in Romani pont tî cis ftium id regnum reciperc adniterîtis poteftatem fièrent, uel potins, ut hoc in regnS fubhtoQiprætenfofignûfuam conferuarent tyrannidê, huicregni titulumdemanda-tunt.ïamqj Tancredus pro rege habftu$,Siciliam retinebat, Calabriæ Apuliæcj ma* numinijccreconabat,quum Celeftinus 111 pon.Rom.illiobfiftereconftituit.Sextûis Henricû Sueuû tune in imperatorem cleôû,ca côfirmauit conditionc,ut regno Sictlig d’prijsrecuperato fumpubus,âf çenfain foluçtet annuö, Ôi terras iuris ecclefiaftici fibi
kk 4 reddereJ
-ocr page 438-A P R VT I V M
reddereUdc^ quo facflius affequeretur, Conftandä Rogertj régis fupràdiâi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I
ne in monafierio Panormi agentem,natu grandiorê $ quae uix filios procréa tura uide* retur,difpenfanone apoftolica ab eo uxorê traduci permifîr. IngreHÎ c5 excrciiurcx SC regina primo imperij fui anno Neapolim obfederût.fed quû peflilêtia excrcitS inuäßf fer,rc infecf^a abcûtcs,in Alemannia fc côtulerut: q anno inde quarto cS paratiore exer ciru reucrfijuniucrfo regno potiti funt:T ancredo fiC Margarito EpirotarS rege, q prafß dio ill I aduenerat interceptis.Henrico ad otfîauû imperij annn mortuo, elcÂoreslmpC r tî dilTidenteSjpars Philippû Henrici defuntfli germanû fratrê.'pars Oronê Saxoni» du cêdelegerûnquêHonorius lit pont.Ro.coronauit.Etquiapaulopoft contra eiusu® FedcrifBf luntatêregnû Siciliæ hoftiliter aggreflus eft, excômunicauit. Id efn regnum Fcderfcus nnper^ter. Henrico fexto,amp; Côftâtiamonachagenitusobtinebat:quiadolefcês bonæ.utuideba tur indolis Saraccnos omni Sicilia deturbauerat. Sed hic fccundus FedericusabHono rio prædicflo pôtifice.poft Otonis excommunicationê in imperatorê declaraïus, Fedc rico primo Barbaroiïàimmaniortâmultainpontificem Honoriummachinatus eft:ut p qui coronauerat eqm bonus pontifex,impcrio ac regno priuare atqi excomunicarcfu* critcôpulfus:quem Gregorius ix pontifexHonoriofuffedus,paritcrpriuatScxco* municauit.Iscgfceleftiirimus FedericuspontificiGregorio perannos x ( 11 l,quibusui xit,adeôinfeftus moleftusqpfuftrutdic illemœftitiacôfedusobtjlTefitcredituszferunt Senebaldum de Fifco cardinale Genuenfem, per tcpora Honortj amp;nbsp;Gregorij potifîcS Tupradnff orû,nô uulgari cum Federico amicitia ufum efle,SC quum is in RomanSpon-« tifîcem Innocentiû quartû Gregorio fucceflîflet : dixiÜet Federicum malo euentu bo* nû feamicû cardinale, inuehementem hoftem Romanum pontifîccm permutatufflh* bcreiquod quide ipfe rerû fucceflus uerû fuiiîe oftendit.nanqi Innocêtius côcilio apud Lugdunû côgrcgato,his quar pracdeceflbrcs fui in Federicû gelTerât approbatis.L^gf’ uiû Hafiæ illi in imperatorê primo, amp;nbsp;paulopôft eo defunlt;flo, Guilielmum Hollandist comité fubrogauinfolênicf fanciuitdecreto,qd*diftinêîi5cquartaamp;fexagefimaextaK nullum de cætero qui imperator fit Romanus regno Siciliæ, quod peculiare eft eccU- Ö fîæ Romanæ mcmbrum,pracfici pofle. Superuixit poftea Federicus annis quinq?, quo têpore mukis agitatus eft calamitatibus. primo nâ(ÿ HenricS filiô, quêlîbi Gonftantia regis Aragonü fiiia uxor pepererat,ob ancillæ zelotypiâ in carcere necauit. Inde apud Parmâ urbê prælio fupcratus,ditinîma impedimenta,ÔC decê milia milirû ferro ocdlot amifit:al terq? filius legitimo matrimonio ex eadê uxore genitus nomine Enifius, äßo* noniêfibus.quorû infeftaret agrû,occifus cft.tandêà Mâfredo filio ex anc ilia fukepfU» quêTarenti præfccerat,quûleuiterægroraret,fuffocatusinterijt:poft cuius morte, ele* tftores illico Cöradö ditfti fi'liS,quê ex fiiia loânis Hierofolymitani régis uxore fufceplt; rat.imperatorêdeclarauerût, qui nullodcterrituspaternæpriuationis exemple,regud Siciliæ uiolenter ingreftiis eft:amp;^ Neapolim accedens, cû ciues excômunicato dediiio* nêfacereobftinatiusrccufairent,urbe pobfidionêfamêtç potitus, mœnia muftis in lo' cis aperuinciuesqß prçfertim pnmarios male habuittfubtraêlus tn eft paulopôft mortCi quâ Mâfredus frater dato ueneno accélérafle dieftus eft. At pôtifex Innocêriusquartus, H g fubipfum necis Federici têpus exercitû parare cœpiftet: peropportunèCôradifflOf' teintclIcêta.Neapolimfecôtuft't, quêapparuitetiâaduerfantemagnis conatibusMau fredo potiturûregno.nifi eû mors breui apud Neapolim fubtraxÜKt: per cuius morns occafionê Mâfredus prætêfo Côradini ex Henrico, quê patrê Federicû mori coegilk diximus,8^ Côftâtia Aragonêfi nepotis tutelæ titulo, regnum omne mirabili cclerita^^ fubegit:adeô ut prius rê côfecerit Côradini pueri in Alemânia agêtis tutores ucri ta/ tx uKftoriç ccrtiores facfti,aut ucnire potuerOt,aut oratores mittere principib.regm.af VUnfrtJm popuks fadæ celeriter deditionis gratiâ à rege puero,ficut dccuit relaturos; qtf gden« rrjt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;polTetaccidere,Mâfredusdoloexfuaingenrj malignitatcufus.nuntiosderepêtcfimU
îâtes aduenifle fubornauitu quibus in regno palam eft fadû, pueri regis Côradiniinte ritû lueftu oinia lacrymistç in Alemânia,ipfis præfentibus,repleuiffe. Moxtp fubipfum lumorê accurate dilfeminatû,Mâfredus regio ^icedês apparatu,feferegêappellarifilU laricç curauit.ld quâ refeiflet quartus Alexander pontifex Ro.qui innocentio fucceW*
Manfredii de more excômunicauit ; ôf paratiffimû aduerfus eum duxit exerciw Manfred««
-ocr page 439-393
Manfredus uerô pecunia abundans,quâ in fuorû cædibus, 8^regni direptione cumula Ult;rat;amp;:multos ex Aphrica Saracenos amp;nbsp;Florêtiæ, aliarGcp Lôbardiæ urbiû extorres: fluituncmulti erant, mereede côduxinquofretus cxcrcitu Alexandrûpapâcûignomi Alexander iMarcpulit.Crcatus poft Alexâdri mortê,quæ tune forte accidit pont. 1111. Vrbanus ex impapit. TrccisGallicus Saracenosä Mâfredo in Italià Siciliamcj! perdutftos per crUcefignatos undicp ex Cbriftiano orbe coaëtos primu repulit. poft Carolû Ludouici regis Fi âcOrfi
guoufq; fuijs ex Gallqs uenifiet exercitus.coronanKÿ CarolUs ôC Beatrix uxor regnorfi Siciliac Sif Hierufaleaccepturfperfolennêftipulationemannuos duodequinquaginta •wlleaureospôtificijâf eiusfucceftbribus ipopôderunr. DelatusadCafinenfemSalt« rncopijsrexCarolus eo ui fuperato,Manfredü quoep refiftentêrepulit:quêretrocede-temparibus caftris ufq; ßeneuentum infecutus elFparcsej? ahimis dC uiribus præftâtiffî •niducesaddiêquartum Calêdas Matj, anni fcxri ÔC fexagcfîrni fupra duodecies centc numfalutis côflixerunt. Manfredus uerô que aliquâdo uariante prælio uicifle apparu-it,(uperatus occifust^ eftn'n cuius excrcitu duo tndia hominum ceciderût. Qitarro Cle.* ni€tcpaulopôftindefunlt;fîi Vrbanilocû fubr^aro,quum Carolus adeptus,riullo poft Mafredimorterefiftdtejregnaquictifttme'poftideret.Coradinosadolefccs fuis Alemä noraujrjl5y5j^qyijjj(nax:imisfifus,utauitûrcciperetregnûadnixuscft:ferûtlt;^ ponti-««jghabitusCt fsnduSjCiï Alemâno adolefcenti ipfe in Galitjs oriundus,m3nifefti pc ftculiaudaciâdifluadcrefit uéritus,multis dixifle côtraria in Romana curia Si urbe fen dêtibus, puerfîuieftima duôS ingredi regnû. Sed erat tune Romae fenator HenricuS Caftellaercgis frater,ex euius forore Côftantia Côradini genitorè natum fuilfe oftendi ^ustquo fuadête, atep ex urbe Roma tune fub banderefiis femilibera auxiliû fubmini-^ante,Alemânifurentes ingreifi funtregnurrijcômiftbcp in câpis Palêrinis prælio: cui çHèricoïipfefenatorinterfuitjCarolusfupeiîor euafit.quûcafdesin Akmânis maxima
cômitteret, fenator Romanis deducêtibus in tuta euafit, Côradinus Si dux Aufthæ fer
w/A U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' w4 VA A •♦ 41K W V»/ O Äl V/1 VA lt;9 14 vz tiVK» »••••■»« »• » • »» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j-»
^’ïegnorû Caroli drcitcr odauu,Gallis fuis in Sicilia pudicitiä mulicrS lafciue ntnu's « pctulätcrpcrtentätibuSjSiculiomniö penëurbiû.acoppidorûpopulicôiurartinf,^ pnmüdic cöftituta aduefperafcere Câpanis fignificari cœpilîc,côfodiêdos efle â fingu •W ballos intra mœnia rcpcrtos.qd* qua effet no minus crudeliter $ côftâter fadû,do-Binio Gallis publice abrogato,Petrus AragortS « ex accerfltus cft,g demâdatû lîbi Tri fecûdo ÔC duodecies cêteno falutis anno,ea prçtenfa rarione ^dètius accepir,q, illud Côftâtiç uxori hacteditario patris Mâfrcdi iurc diceret debcri. barolo adduodeuiccnûqregnareinceperatannûdefunôoâ^ Neapoli fepultojüccef «tater Carolus,g regni Italiae parte Siciliac regnQ nihilominus appellatfi quatuor ôif ni j^gintiannisobiinuit.Isnullarealia notiorc^ quia proletahus in regno quicuifleUidefi
£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l|14aV4l CA^vlllIlVz lAlVI iva V|Ult;IVUVAA UIVIHI 444tK/»gt; V Ä kTAAl gt;«* V4.A.MI V B V.^13 V ll^ctllc«.
nlia:nouèmarcs,foemcllas quincç reliquit. quorû notiores fuere Carolus cognomentO Martellus Vngariæ regni titulo infîgnitus:Ludouicus g ordinis minoi û in fantftoi û nu •’’Cfutrâslatus fuit.EttcrtiusRobertus,g illi patri in régna fuccefforFrâcifci Petrargt; lt;næamicitianobis eft notuSjhuictj ad annö Chrifti tertiû Si quadragefimiï fupra trede ycscctenudiêobeunti Ioâna,quæ prima eft ditfta in regno fucceffir. Ladislaus exinde primé. Q*«bus noftris,poft fccûda loâna, dehinc Ludouicus, demû Renatus extremi Gailiarû Ladtdaus.
Renatus.
regu noftri huius rognigubernacula diuerfis rationib* fuccelTibusq; uli, Ludowfcur. '?'^°^‘*5HiftorijsdilFufëapparetobtinUerût.Et duodecimo iâ anno quieta eins rc gniaNcapolitançurbispoflefTiôegaudet Alphonfus Aragonûrexinclytusxui inter prædiôos oêsfolicôtigit,utdc capto maximis XX annorûlaborib.âf pcriculis târo re g'^OjCurruaureoNeapolim inueôîustriûphaucrit.Siucrô qd’facQitâtmcrcatoreSiCaku iQtnas redigere uolumus,Normâni gnq; 2Ccêtû triginta.Germani fex amp;nbsp;feptuagin odto Ô^cêtu feptuaginta, Alphon. Arragonû X11 an.quadringêtos.ôf unû cöß ^ktcshas,dcgb.dx(ftufifumus,feptêl£ali£regiôes,fub unico regni quâdocp Neapolis*
quandot^
-ocr page 440-quandoqß Sfciîiac dtra fréta diôititulo tenuerunt.Sed îatn noßrS cotinuaturi ordineni B Tro«t«w. aji TroentS amnem redeamus.Continet cius fluminis finißrae Samnitû regio cùm atn* pliHîma,tû etiam uartjs populis ori'sqß dißinda.Siquidem Precutini, Pinnenfcs.Ferêta ' ni,PeIigni,Marrudni,Furconêfcs,Amiternini,Veflini plurima poflidêtes locapopuli
tn Samnitibus annutnerati funtpertinuitcÿ omnis ea regio(ut tandê noßr^ «etatisnomi nibus utamur)ab hoc Troento amne ab Aquilat^ Amiternenfiû,a Fregellis.ubi nûcd cit pons Coruus,ab Reate ab Sueßat^ Pometia V efiinorS nunc Sefla,hinc ad Beneue tû,quS inclufit ciuitatê,inde ad Larinates Apulorû Hnes. Mutatûtÿ ex Samnio præfen* tis Apruttf nomen magna illius parte côpledit.Abfurdauerô eß hæcfadamutatio^ propter qua multi ex dodioribus uirisjed regionûimperitis credât Aprutiû eflè quoo olimBruttj fuere,cS trecêtis,amp;alicubi pluribus paHuû milibus Aprutiû dißetäBrutqs* Tolerâda uerô ucl ea ratione uidet ipfa mutatio,qgt; ex particula licet tenui.tâamplæSa mnitiûregionis,idAprutif corpus fumpOtnominationê.SiquidemubiPrccutinusdigt; . ci fuit folitus ager,fada ab imperitißimis mutatióe dici incepit Äprutinus.ö^quodpri* p ma inchoauit Samnij ad Picentû fines particula, cæteræ Samnitium particulx at(p otx funt c5plexac:ut omnis regio no Praccutiû,fed corrupte Aprutiû uocaret.NamPlinj“* ubi hâc dderibit regionem, à fuperioribus inchoâs,ut ad Picenum ueniat,(lc babet.Ab Aterno amnegt;ubi nunc ager Praccutinus Pennefistp ide,Caßrü nouû,flumcn luuatinû, Truentû.cum amne quod folû Liburnorû in Italia reliquû eß, flumê AlbulaTefTuiniJi quo finit Prarcutiana regio,Picentû incipit. Efl uerô hæc uia, per quâduo omniui^ Awiital. qyj- afma tradarunt, exercitusq^ duxerût pracßantißimi duces Hannibal primöApO'»
C.Carfargeredis rebus maximis,in huius regni loca regionesep uenerunt. nançpLiuiuî iib.xxii feribit Annibai empoßcladem adTrafumenûRomanisinflidâSpoletooe-’ quic^ oppugnato duxiße in agrfi Picenum,öf præda omnifariä rerum per aliquot dies fada, profedfî per Præcutinû a Adrianû ^rû Marfos inde Marrucinoslt;ÿ Si Pelignos deuaßaße.Caius autêCaefar,ficuteleganti{Iimis cômentarijs fuis habet, maximo ptolt;, greiïîi omnê agrum Picenum percurrit, cundae earum regionum pracfcduraclibcntilu (J mis animis eum rcccpcrunt,excrcitumcp eius omnibus rebus iuuerût. inde Cacfar ftptt omnino dies ad Cornnium cômoratus per fines Marrucinorû,Ferêtanorû Si Larinatff, in Apuliâ peruenit.Sed iâ urbes,oppida ôi Rumina,qux Plinius hic in Praecutianis nöc Aprutq initio fuiflè dicit,noßris nominibus declarare pergamus. 111 ud cp inprimw non omittamusTruentûoppidû,qd* Plinius à Liburnis Dalmatiç populis,fccusTruétiain nis oßia ardificatû fuifle indicat nô extare, nec aliquod in dus ueßigio paru appâtante fubrogatû efleucl oppidû,ucl caßellü.Eß uerô primû addidâTroenti amnis finiftraj oppidû Columella,dcinde fequuntur Côtraguerra, Ancaranum, Morrû Si Minotraln nium, quod uetus oppidû Plinius Tefiuinû appellat : cui proximû eß Cafiellaniatnnu Afculû ambiêtis oßiü,quo fe in Troentû exonerat.Et ad ipfius Caßellani finift râ cafid la funt Moniï*andus, Macula,Buffariûjandus Vitus.’cui oppido hçret uallis Caftella* na ab eius fiuuq fonte,que ibi habet,appellata,amp; aliquot uiculis habitata. Ab eaq; uallt ad Amatrice nobile Praecutinorû oppidûTroento amni môtes imminêt altilfimi, iwl- H lis caßellis,aut oppidis habitati.Secûdus fequit in Prçcutinis fluuius Librata,quêabagt; quarû colore Albulâ maiores appellauere.Eß^ pafluû quinq; milia fecûdû littusa Tro ento ièmotus.cui dextrorfum ignobilia harret oppida Si caßella Carapolis,Ncretiu,» ad finifirâTorturctû,Sandomerus,ô^ S. Egidius, ad qd?caßellöLibrat3f fine Albulat Idimu. amnis fontes origorp habent.Salinus deinceps eß amnis ab Apênino deflucs,à qamnt uix duo milia paüùû à Librata recedête,remotiorafunt ad dexterâ in mediterraneistn^ lUebetts. tibus Rochettacaßellü,amp; Ciuitellaoppidû,arcemhabêsomniûeiusorar,naturalodj nbsp;nbsp;|
mcenibus4tnunitä.Sinißrorfum uerô caßella illiadiacentMôtoriû,ô(ffuperiorcloco । Trodinta. Poggiûmorelli,fuperiusTroia.Quin£pdehincmiliapaffuûabeflTordinusamnis,qut
Plinius Viuantiû appellat, habetc^ in Apênino ad radices Corni métis originê.Hatftt nbsp;nbsp;j
uerô ci dextrorfum in maris littoreoppidûFlauianeum olim nobile,huncpaucis nabP tatû colonistqd* Ptolemæus Pliniust^ Caßrü nouû appellat. Supratç FlauianeS m tnt' diterraneisTordino dextrorfum proxima funt oppida,Mofanû,Ripatoni ^Villanto-I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sinißrorfum uerô eidem amni, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;littoii proximû eß Caßelium Móspagann^
-ocr page 441-A P R V T I V M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39$
A fuprac^xr T a mari milliano Vidola fluuius in Apêm'no ad Cornu oriudusTordinu a« get.lbiqpTeramQeftnobildïîmûregionisoppidüjquâPtolcmgusPliniiisqUnteramrii Tcr^mum, am appellant.Paulo ein fiipra Teramû torrens nomine Flumicellus influit Tordinû,uc tot circundatû amnibus opp»’dû Interamnia dcbuerit appdiari. Genuit is locus magnû regioni ornamentü Simone patrê SC Theodorû fîlium lureconfultiifimos gentc ptoge nitosLælia: quorûillein PifanaCôftaniienfiôCBafilienfifynodis,ponnficût]?Roma-norû curia caufas egrcgiè perorauit.hic facri palan) caufàrum auditor eft; genitorq? Vc netijs natus Româ nunc incolunt. Ad proximumqj Flumicclli oriQ, tria funr proxima^ fiCpropccôtigua,ut unicum oppidum îolo Campli uocabulonominent. Supraqj Vicî olæortu caftella funt Bdignum Rugnanum.Tordinum autê fiue luuâtinum inter ÔC proxinaumuetuftipræfentist^nominis Vomanüamnê, fexinliitoremiliapafTiiû inter ccduntjOppida»^ ôi caftella inter utrunt}! funt pluriina,partim pâriter ab utrocp dtftan-ii3,prxrtiinalrcrutris ^inontiûjin quibus funtinarqualitateSC alueorum utriufq) amnis
B inflcxuproximiora,quæ ab infimo ad fupremû, quo fita fint ordine fàtis fuerit explicagt; K»MorrS,Lochariftû,Guftodiauomani, Caftrfi uetus.Trâfmûdû, Caucianu, Forcellaj Mianû, Rapinum, Collis uctus, FornarioIû.Montoriû.Ripa rnôtorij,Pogg(G umbrelt; chfamp;f Roftenum. Ad Vomaniq? fonte uici funt in Apcnino populis frequctes, Câpus toltuSjPoggiûcaftellûSCMalfionûrhabetcç Vomanusfiniftrorfuminmediterrancis caftcIlaMotullâ,Montêuiridê,SCMontêgiialchû Hucufi^fueruntPrccutinüquâdO-qiiidêPlin.ad agrû Hadriæcoloniæ,SC ad Aterniamnis fines agrû Precutinum finiri di cit.deinccpsucrfabimurinMarrucinistquosLiuiuslib. xxviii dicitdcdilR’uolunta Marrucinii lia nomina in claffem.quâ Scipio in Aphricâ duxi t.SC lib.LXX 11 bellû defcribês Italie cûdicitMarrucinos Marfisrebcllibuscôfenfifi'e.SClfb. LXX vi fcribitSulpitiûlegatS Marrucinos cccidiffè.Poft Vomanuamnè fluuius Plûba iequitzcui caftellû hæret Ha-driæportus appellatü.fuperius eft Silua oppidû,SC Troia,fieuc Plinius: ut nue aüt quin que milia pafluû à mari,âC ab utroejj fluuio pariter diftat Fladria uetus Romanorû colo
C niaarduo in colle fita:quç ciue ornatilïîma fuit Hadriano imperatore Ilt;omano:de quo Helius Spartianus.Hadrianus Hadria ortus maiores kios in Hifpania ortos,per tepora Scipionisin Italia lefedifle in libro uitæ fuæ fcribir.ÔC infraiHadrianus apud Neapolinl demarchus in patriafua Hadria quinqucnalis luit.Liuius li.X X i u i. Anno quinto bel li punicifeeSdi Hadriæ arâ in cœlo,fpeciestç hominû circa eâ câdida uefte uilas effe. fu ptaHadriâPlumbæ fluuio ad dexteram caftellum hæret CelinumtSuperiusq; ad ipfius fluutjfonteoppidû eft Schiranü. eideaûtPiumbæ fluuio fecundofupra maremilliario finiftrorfumimminet oppidu nobile,ciuitas S.Angeli appellata ; idcp Plinius ÔC Proie-waeus Angolû dixere : quod ein in muftis côtigifle uidemus tâfacilis pia fuit Angol» ad AngelüChriftianistêporibus fadfa mutatio: SC fupra illud Plumbæamni Ilex oppigt; dû pariter eft propinquum. Diftat â Plumba fluuio fecundum mare tria milia palftiuirt amnisSalinus.Eiq;addexterâinlittorehæretcaftellû,portusS.Angelidiétû:fupraq^ •nnicditerraneis Salinus fluuio auget nomine Fino in Apennino ad Corni radices ori-■ D Undoicui dextrorfum odio imminent oppida SC caftella,quæ fatis fuerit ordine recenfe rc:Caflilentum,Monsficcus,Pignanum,Biiêntum,Coruignanum, Serrai ô;Valuianû: pauloetiâ fupra Fini amnis oftiuin altero Salinus auget flumineTauo:quod pariter in inApcnninoadCornumexorit.Intercphçcfluminapari penédiftâtia,SC quarto à mari milliatiooppidûeft inre^ionepriinarium ciuitas Penneappellata,Pennenfiû nomine pennè. apud ueifuftifTimos notiftima.Sunt ein hi quos fuperius Plinium poft Præcutinos Pen-nenfes diximus pofuilTe.Eacp in fluuiorum peninfula Tauo dextrorfum imminet colli's CoruinusÔCLauretûnobile oppidû.Sequit inlittore Aterni amnisin regionc primari) oftium.quêamnenuncPifcariâuocant.IsfluuiusNuriaapudmonafteriû Cafie nouté ' fecus Apêninura oriundo dextrorfum auget.Sunti^ ad Nuriç dexterâ mons Syluanus Caftellum,Spolforium oppidû,8C Mofeufum, Planellûqj ÔC Capagattû caftella. SC fub ipfo fonte abbatia,Cafanouæædifictjs 6C cætero ornatu,utin eamontiûafperitate, côgt; fpicua.Supra Nuriâfluuium Aterno fiue Pifeariæamnidextrorfum adiacent, Rofanû Alandum,Petranicû,turris Antonelli, 6C fuperius eftCaftilionum. deinceps afeenden ti obuiijs eft fluuius Caput aquçduâus uberrimo manausfonte,cuifluuio adfiniftram caftelb
-ocr page 442-Capi/tranum, ca Hell a Buxum primo,8^ fupcrius ad fontê OfFenS adiacet : inter cç ea Capiftranô diio fi milia paiïuû ab codé fluuio eft femotum : qd* oppidS uiro nunc ornât cckbcrrimo loâ* ne Capiftraneo feraphici Francifei ordinis,quê décorât,alumno.miraculis ÔC quidê fre quentibus,qd* poft Apoftolorum têpora rarum ac ^Jpc in'auditum fuit,in uita corufea« te.Supratç Capiftranuminmeditenancis eft oppidum Carapellum. dehincarduoaicc fa Aterno amnf adiacent Vètoritum ÔC Raianum:amp; fuperius eft Aquila urbs prçcbraî cius origine relaturi quçdânoftti huius operis intentioni accômodata altiufculercpet« mus,ut minori fît miraculo noftris hominibus,tantâ ciuitatêpotuiiTe in ea montiuffl** fperitate,tam breui têpore coalefcere.Roma fub côfulibus,atq! etiâ poftea fub prindp’ bus florente,hi montes,in quib. Aquilâ nunc efle uidemus, duas babucre urbes, unä nomine Amiternum populo,^ nunc fit Aquila frequentiorê fuifte conftat. Liuiua cm lib.X feribit Spurium Caruilium alterum confulê Amiternum oppugnatSdeSaffl' nitibuscepiflexxfaepoppidanorum duo milia oiftingent.captosquatermilleduccn' tos olt;ftuaginta.ô^ tn poftea idem Liuius populos Italiæ enumerans, qui Lucio ScipiO' F ni in Aphricâ tradudurofpote auxiliofuere,dicit Amiterninos fi'mul cû VmbrisNut' finisÔiSReatinis milites ilIidedifie.Virgilius ucrô AmiternasappellatTurrigerasîfo* ife^fîtum Amiternum in continuatoac piano montis dorfo quinçp miliapafluûabA* quiladiftans,cuiustheatritemplorum(^turriumingentis,utapparet,urbisreliquiæfo'’ turcQttun' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cernunt.Habuit uerô ea urbs magni ornamenti ciuê Saluftium Crifpumn*’quot;
bile hiftoricum.Altera urbs in montib.Aquilæadiacêtibus fuit Furconiumappdlaf^» quar ôd fi Amiternonominis uetuftatepopulifrequentia,ôlt;fopummagnitudincfuitnn panfuâ tn têporibus Chriftianis habuit dignitatem:qgt; omnibus concilqs, quæ ante an* nos fexcentos Romæ,aut alibi per Italiam celebrata fuere,epifcopû Furconêfem afleri ptum legimus. Eratep Furconiüm diuerfaab Amiterno regione odo milia pafliiun’sj’ Aquiladiftansin Aterniamnisflucnta,pcliuior:ubietiâ nunc extatia quadratilapidU fundamenta Furconiû appellat,Uideturcp eius urbis agrum fuifle ilium maiori expartq quênuncpolfident Aquilani.ltacp Amiternis ab ignoto nobis bofte, 8C Furconioqu û feimus à Longobardis folo æquatis,ipfarum urbium amp;nbsp;fuorum agrorum populi, quoi foli motuofillimi aeristp falubritas multos gignerct côferuaretcp, in grumofîs arduistÿ afcenfumontibus,cômunitis oppidis,ÔC caftellis fefecôtinuerunt. amp;nbsp;quum difperfi ça in locorum afperitate ipfi populi nullâ regiminis forma cômunem poflent c5tinere:in ^rannorum fubietftionê poteftatemcp uenerunt,à quib.diu multumcp laccrati opprefi fiq; funtterediderimep qp tradita per quatuor.aut ad fùmmum quincp ætatum fucceffio* né publica nunc fama Aquilani affirmant fadum efle, ut quum diu inuifum tyrannidis iugum cxcutere ftatuiflennfînguli caftellorum populi, qcP prius coniurationeunita fadurosfpoponderant,fuosqui(^ tyrannos eadêtrucidauerinthora. OePaStmagisco fiat libéra« tot populi nibil duxere antiquius, $ hoc murorû orbe, que nSc habet la inchoatofingulis caftellorum populis, ^sfutura in urbetenerent inhabitarentepu*' cos.qui bodie quoep internofeunt diftribucre,ut eo quifep ardentius operiintenderef, quo fefe domui rei fuae familiari ftudium impendere intelligeret,operâqj nauare.No fl men uero Aqutla non ab augurio,ficut gentiles olim,fed à fimilitudine indiderunt: qa fperauerint câ urbem omnib.circa populis baud fccus, aquila cæteris auibus poten* tiorem dignioremqi futura.Quo aût anno Aquila urbs condi cœpcrit, incertum ornnt bus efle uidemus.fed earn feimus minus nouam elTe incolæ opinentur amp;nbsp;prædicent. Nâcp in fecundi Nicolai pontificis Romani geftis rebus habet, qcF fupra oftendimus, Robertum Guifeardum ad annum falutis decies centenum SC fexagefimum, acccpilT« ab eo pontifice in Aquila ciuitate ducatus Apulig côceffîonê.Cœperatuerô ciusurbis fortuna reipublicæ proximis temporib. à ciuium difeordia labare,adeo ut ad priftinani uideret,nifi maximo dei munere fandum BernardinûScncnfein ’’ apud cos diern obire contigilTet: tantusnanep exomniorbeChriftianopopulorumto curius ad fandi eius fepulcrum,miraculacç uifenda eft fadustut quum urbs Aquila opi bus fit auda,tum maxime ciues concordes unanimescj fint fadi. Supra Aquilamam* nis Aterni fiue Pifeariae fonti fubiacct in Apênino oppidum Mons regalis, cuioppido incolae affirmant,nobist^ oftêderunt pyrum efic proxima, colli innatâ taliter faftigiato
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Utaqua
-ocr page 443-A P R V T I V M.
397
A utaqua in cam pluens arboré,triplici fada diuifionc in tres magnos amnes, diucriàs pc tentes regiones, VclinûjTrocntum Atcrnumqr,fiue Pifeariû dilabatur.Habet finiftror- . fum Aternus oftio in maris littorc proximum Pifeariâ oppidum,cuius nomê fie ut fluuij PifcurU» eftmutatum.Siquidê Aternum cam uetuftiiïimâurbcm Plinius Ptolemæufc^’appcll’r. SupcriufqurbsTheatina Marrucinorû à Plinio dida,feptimo milliario à mari recedit, rbeati. epifeoponûcSiciuefuo ex nobili Volognanorû iamilia oriundo ornata : quâ Pipinus CaroliMagnifiliuSjqjLôgobardis obftinatiorefauiirct animo dcmolituseft:amp;'tn anno abindepaulo plus minus ducentefimo,Normâni earn duxerunt dignâ, apud quâ Apru tinorumgubcrnationisfedêtenerent. Nâquod fuprà oftendimus Gaufredus Roberti Guifeardi frater, per It.Nicolaipontificis Romani tempora occupatac regtonis capuc hancurbê Guillianicumcç oppidû faciebat. Auget fuperiore loco Aternû Alba fluuius binis audus torrentulis ex Maiella oriundus, inter quos oppidû eft Manuplellû, Vrfo ornatû comitc,cx patritia VrfinorO gête Romana oriundo,amp; literis dccorato.amp;f paulo
Ptpinuf,
B fuperius MaicliçadiacetRocha morifïpinferius Cufanû,ô^ad Aterniripâeft oppidulû Turrisdidû.Lucusdeindeoppidû Aterno eftproximû ad fluutj uniusoftiû: quê hinc Rufeusinde Orta torrêtes ex Maiella cadêtes efficiût: interep eos torrêtes CaramanieCt eft oppidum nô exile. Câtalupum deinde oppidulum ab Aterno recedens, môri hprer, fub quo fons olci Petronici perênis featet : quod q^uidê oleû Theotonici Vngariq? dût-
oleum Pf« tro«û«wlt;
iidiiciQL coiiiguni et aipuridi. pruxinic4uri.ivui» iipa i vluu tu vppiviuin, ôf^quatuorindcabeft milia pafluû Populiû natura lóci munitiôibuftç,amp;fpopuU îrcquê-tianobiliirimu Nâ cum eo côflaant Aternû côfîctentcs fiuutj bine ab Aquila,fiue à mô teregalijindeà Sulmone labêtes,pôs Aterno primû integro, Si nufquâ inferius uadolo apud Populiû eft impofitus : Si arces ducflaq» utrinq; ad amnê murorû brachia clauftrfl «fficiunt, ut in rcgionc motuofilfima munitiflîmû : h icq; Peligni Marrucinis contincre *ncipiunt,ad cam Atcrni pattern hinc inde appofiti.quâ labi diximus à Sulmone.primS P Uero ad hune amnem oppidû fuit Corfintum, cuius diruti ruinis tertio milliario à Popix liodiftâtibus Scimpelini in câpis. Si Pentinia eft appcllatio. fuitt^ id Cornifium,in quo Domitius EnobarbusfefcC.Cçrari,ncPopeiumpcrrequcretur,oppofuit.Ontêdituerô Lucanus pôtem,qui cumiungeret fluuium fuifle propc Corfînium:ut nô liceat fufpica-» tl cum fuifle,qui nunc eft fublicius ad Popilium. Ite fimul pedites ruiturum afcêdite po-tem.Pelignolcç quoj diximus côtinuilïè Marrucinis,his Ferentanos.poftea Larina*
•^lum cômoratus per fines Marrucinorû SC Ferêtanorû Larinatû in Apuliâperuenit. SedÂterni amnis ^d eft rcliquQ, Si illi adiacêtes Pelignos, priuf^ Ferêtanos defeeiba*-wus.Ea Aterni pars,quâ diximus,ad Sulmonê labi, geminum habet fonte, unum apud Paccntrum,alterû apud Vallem obfcurâüdelabentefcç inde fluurj apud Sulmonê coeût^ ^AternusàPopulioSulmonêufqiintegerplaniticm xi i,milia paftuumlôgitudine, ^uixdimidiolatitudinepatcntemintcrfecat.ncc ipfi integro amnipcæterCorfinq, ut diximus,diruti ruinas,aliud $ Pratula caftellum adiacet. Sulmoc^ proximum fluuio ad
D Vallem obfcurâ oriundo oppidû eft célébré : quod ciuibus opificibufe^ præftâtibus,ÔC populimultitudinefrequêtatur.cocçnosuifoNafoniOuidiopoetgexcellêtiflimocô-gtatulatifumus,quipatriamfcdignâ tantopereexornaueiit.licçeamfcribitatdificatam fuifle à quodâ Solymo Æneç comité,his uerfibus. Huius état Soly mus Phrygia cornes; unusablda:A quo Sulmonismœnianomêhabent. Etat uerôOuidiuscxul in Scythia,, Ottidû«» quâdo didos Si alios q fequût uerfus in Faftis fcripfit, Sulmonisgehdi patriæ Germa^ niccnoftrçîMemiferûScythico procul illefolo eft. Ergo ego tam longe',fedfupprL tncmufaquerellas.Supra Sulmonê Pcdoranttoppidumtfiiperiuscft/Vällisobfcurajui eusplanitiei quinummilium,8C in ca motiumceU'itudine tam mirabili,quàm amplç ad-UCcns.Fuituerô ea planitics aliquot habitatauicis,quodcxtâtesruina£ oftêdunt.filt; Pli—
undus.cùm Maicllam môtem.à quo cadit ltnquerc,amp; in câposSulmonenfes labi inci-pit,monafterium attingit ædifictjaornatiflimum:quod frater Petrus de Mortono,quâ-doinpapâCcleftinum elcdusfuit,inhabitabat.Hancoram,ô^ eamqugàPopulio Sul* moncnmfiy câpeftriseft,6c infam iindc getninos diximus fluuios Aternû cmcere.mô-Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H
CCS
-ocr page 444-599
tes undiqs altiffimi finiftrorfutn Maiella Apêninus dextrorfum claudfftiadeo ut patxci^ 1 ôi quidê arduis prçfidiocp cómunitis aditibus in earn fit acccfliis : unde faeftum eft,ui»b ytinenps, otftingentisanniscitraantiquatoPelignorumnomineditftafitValuenfis,quaratioflc prçpofitum Sulmonenfi ecclefiç,5Co(nniolimPelignorôoræcpifcopum Romana cp Pfli'gni. clena Valuêfem dicit.Sed bate iâ de Aterno fluuio fatis.alia qug de Pelignis fuperequa^
nis reliqua nobis funt ultra Maiella ad dexterâ Sari nunc Sagri amnis melius defcribto tentus. tur. Aterno fiue Pifeariae amni proximus eft ad mare Lctus fluuius ex Maiella oriundgt;J®
Ferentanoruorar primus:cuidextrorfum ôi fubipfo moteMaiella adiacct monaftcU'’ S.Liberatoris,tcmp!o,afdificijSjSi quod nos illuc traxit,mu}fis Si elegâtibus libris uetil ftiflfimis Logobardafcriptisliteraornatiftimum.eiuftjfluuqfiniftrae in maris liitcrebg retnunc Franchauilla:quS prifci Frentanâ appellauerc urbem Frentanorû primariâidc qua Ltuius in i X. Aulus côful Frentanosuno fecûdo praclio dcbellauit,utbemq quo fe fufa cotulerat acics obfidibus imperatis in deditionem acccpit.ôi infra triumphatum,exêplocj corum fuit,utMarfi,Marrucini,FrentanimittercntRomâora' r tores:his petentibus foedus datum eft.Frentanos uero omnium populorum folosfuilk fortiflfimosnônulliopinanfur,in earnadduefiifentêtiam male cofideraiisuerbis Plimj, hanc regionem quæ fibi fuit quarta defcribentis. ipfe cm ordine proccdens noftro huk côtrario,amp;^ à fuperioribus inchoans dicit à Tiferno amne fequi regionem quartam gfn tium,uel fortififimarum Italiac in ora Frcntanorumiut intclligi uelit amp;’ ipfos Frêtanos,ôi quifcquerenturadiacerenrqp Mariucinos,Pelignos,S^ Prçcutinos efle fortiftimos’.nO'' tiffimûucroeft hiftorias callentibus Romanas,cohortes Pelignas cartcris Latininow* nis fuifle prçlatas.Lento amni in mediterraneis hacret Buchianicû nobile ditiffimuR'^ Olea oppidû.Superius item fub Maiella eft Rocha MôtifpIani,Slt;fupra fonte Lenti eft caftrâ Menale. Ad Lenrû in 11 cc o re lequitur Forus amnis Maiella pariter oriundus.Cul quinto a mari milliario proximum eft dextrorfum uilla Maina oppidû: SCfuperius fub Maiella Prçtorium item oppidû,Foroi^ finiftrorfum eft proximû Milianicum.ôi^ fupra ad ipftim torrentem aliud oppidum Fara:fuperius Rapinum caftellum,ôif ad Maiellai” Penna.Recedit in littorc à foro Morus alter fluuius otfto milia palTuûzfiC cum eoinfpä*
tio littoriimmineat.ôif Foro proximn fit caftellum Tullum, Moro proximaeftad duos mille pafius,mariq; cötiguauetuftiffïma urbs Ortona:quâPtolcm5us fimul cum Atef' ni amnis oftio in Pel ignis enumeraufed PIinius,cui in rebusïtaliç magis crcdimus.quic quid eft ab Atcrni amnis oftio in Larinates FrentanorS orac attnbuinquin ipfe ctiâPto iematus ficut 0^ Plinius Frentanâ urbem Aterno finiftrâ,ubi nunc eft ViIlafrancha,p(J' nit:ut aut Ptolcmati piefturä efte deprauatam,quæ cotraria habcat, aut cos quiretukrßt fibi errafie no dubitcmus.Inter urbem Ortonam ÄfForum amnem ad ufqj Maiellâmo* tem multa funt oppida ÔC caftclla,quaf ab infi'mis ad fuprcma,quo fint ordine fita,docf'' bimus, Tulio luianum fupereminet, Sgt;^ Ortonae ad dexterâ Arum,Arouacrum,fupra® ea oppidaeft Cafa candidella caftellQ.fupcrius fandus Martinus,illi finiftrorfumdt Flettum.Ortonâ uero inter öl'Morum fluuium in mediterraneis eft Crechium.fuperius
. nbsp;nbsp;nbsp;funt Ariellum atep Orfogna, Moroep fluuio ad finiftram hacret S. Apollinaris: fupràeft “
Ca/trtim Prjßuf,i,amp;:fuperius Caftrum nouum Lanciani.At fupra cius fluuij fontem ad duosm»'
' Ie paflus oppidum eft GuardiaGalli didum.paruus deinceps fluuius ad Morum fcquit Feltrinus:cui unicum hæret in liitorc caftellum, fantftus Vitus Lâciani didum, Si in co
Gturdii Galli.
quod quaruor milia pafTuum ad Sarum amnem intercedit fpatio Lancianum oppidum prçftâtinimum quatuor item milibus a' mari rccedit: quod Anaxanutna maionbusap* pellatum magna populorum ad nundtnas quotannis couenientium frequetia cekbra* lur.Lancianoc^ dextrorfum ad Maiellæ radices Palumbarium procul abeft,cui oppid® Penna Caftellum in motibus fupcrcminct. Saro amni quern nunc corrupte Sagrum di-cunt,dextrorfum in maritimis proximum eft monafterium S.loânis,ubi celebcrrimuu* fuit Veneris tempIum.Supra funt caftclla,Fofra cçca,amp; Rocha S.Ioannis Vencre:fupe riuftpSarofuntproximac ingentes reliquiæurbis dirutæ,quamPtokmæusamp; Plinius Bicam,nunc Secam incolæ appellant. Äuget dextrorfum amnem Sarum,fiue San,« grum Auentinus fluuius.in fuperequanis Pelignorum apud Furcam Palenac oriundus: in ipfumcj Auentinum item dextrorfum fe exoaerat. Viridis tottês itwer monafterium
-ocr page 445-'A P R V T IVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;599
^andiMartini,5C Faram oppidum ex Maiella môte ôriundus,amp;f fupraiàndum Marti* nam Viridifej torrentis ortüm Maiellæ radicibus proxima funt oppida,Ciuiiella ôf La jna.Auéntino autem amni poftquâ Viridi audus eft dextrorfum proxima funt oppida, Tarâtum ledumq? Paleni,Ô£^ Palenum pro Pelignum corrupte appellaturh. Nam ea e ft Pelignorû altera pars,quos diximusSuperequanos a' maioribus uocarfficqjpaulô fupe tius Furca oppidû,ubi Auentinus oritur,Palenæ pro Peligna nunc dicitur : cui cernunt proximaôppidi,utapparet,uetuftifrimifundamenta.OrnatûuerôfuitFurcaoppidum undo amp;nbsp;Celebris famæ Anachorita Nicolao Furcenfî: qui proximo anno apud urbem Rotnath cêtenarius eft defundus, miraculifq; plurimis corufeauit. Apudqj bæc loca,ut tnampliflimis motibus ampla amp;nbsp;plana finit mons Maiella:quê,ut diximus, fuperatutri àb Apênino Samnitium olim,nunc Aprutrj regio habet altifïîmum.Ad Furca uero Pa* lenæ, fiue Pelignam planities finiftrorfum côtinet Furcæ appel lata, in qua funt Pelchff, g Côftantium amp;Riuus fonulus oppida populis frequcntata:quæ quidem loca breuibus, fed ardiffimis inter fcabros motes femitis aditum habrnr ad p'anitiem quinummilium: quâfupràinSuperequanisPelignorum primariam efle diximus. Aueniino amni finiftrorfum,qua euminfluit torrês Viridis proximum eft Cafale oppidum, fuperius collis Macinarum Sf Falafcufium.Inde altiffimi motes Piciorum Auentinum amnem uiq; ad fontemmagnis 5)i inacceftibilibusrupibus fuperincubât. Sed amniSaro fiue Sâgro iu* pra Auentiniamnisinfluxum item dextrorfum plurimaadiacêt oppida caficlla,quaE afcendendiordofaciet notiflima, Altinû,Rocha Scalogna,Gipfum,Turricclla, Penna hominis,mós Niger,Bonanox uilla, ubi pote amnis eft iundus Mons Lapianus Fallu: ô^paulôfupcriusarduointermôtesaltifïimosaditupetiturCiuitasLuparella oppidû.
Furctf.
Mom
natura loci addin's openbus,populi frequentia munitiffimum.Siiprà funt Quatrum, Misferarum,Gâbatarum,Petra Anfuria: nbsp;fecus Sarri fiue Sangri fluen ta eft oppidum
lanóia Maria de quinq^milibus, fuperius Rocha quinquemilium, deinde influit Sarum Rafinustorrensad planitiêFurcæPelignorûoriundus : cuicaftellum hæret Rocha ra* C finididtum. fuperius ad Sarum funtitem dextrorfum ScontfonS, poftuilla uallis regiac
Sariipfius,fiue Sâgri amnis fond proxima. at iuxta mare Saro amni finiftrorfum eiuidg nonainisciuitas uetufta eratappofita:cuius pridem deftruôæuefti^iàdinokûtunfupe* riufcç caftrum Palietti proximis temporibus nouum eft fuffeduma palearum copia di* ^um.quod in eum campeftre locum môtanç adiacentis oræ fegetes demeflæ ad tritura a UIHicis côgregantur. prius uero quam adeatur proximus mons arduus Palani ditftus, oppidScui Archæappellatio eft Saro proximuminuenitur. In môteautê Palanioppi* da funt ô^caftella, Bomia, Collis mediui:3^ trans riuû Mós Ferrandus,inde Petra Ferra cina.pertinêt uerô fuperius ad Sarum plurima item oppida ôf caftella,quæ afeendendo inifontein ordine delcribemus.Petræ Ferracinar fupereminet Caftrû PiIj,ôif póft eft ciui tas Bucclindeinde funt Prçfulum Pinearai ijjaneftus Angelus Pt fculi,Caflrû ludit is cia rumiri’regionememoria lacobi Caudolæ magni perætatem noftram excrcituûdutfto* ris:quiexeo oppido duxit originem.fupraqi eft finiftrorfum arduo in colle oppidû Ca* D pracotta:amp;finteriusindepreira ualleadiacct Maiellæ Anglona, quodoppidumnßein regione primarium prifei Aquiloniam appellaucre.inde läntftus Petrus de Auelana,ö^ poftea ad Sari amnis fluenta oppidù eft prçftâtiflimum Caftrum Sangti appeliatû,opi* ficibus uarrjs, fed in primis fabris ferrarqs frequentatü : hi enim minima quarep 0^ maiu* fcula cuiufcp ufus inftrumenta ex ferro tarn fahre ducunt, ut paris ponderis ac menfurae argentea pulcritudine,ac precio uel fuperent,uel æquentSupra Caftrum Sangti eidem fluuio hæret oppidum AufidenatdequaLiuiusindecimo.C.Fulutj cófulis clara pugna ad BouianQ fuit.Bouianum inde aggreirus,nec multo poft Aufidenä ui cepit: deinceps funtcaftella,Vallis regia,Ciuitclla,K.ocha:intermötesOpum SC Pefculum,Airerulum in Apenniniiugo amnis Sarni fontibus fubiedö. At in littore maris fequitur Sentus flu uiusinmontePalario oriundusxui in mediterraneis dextrorfum AtiirafiCToinaticum oppida adiacent,ö^ Sentum inter ac proximum Afinellam fluuium fandi Stephani mo nafterium eft inlittore.Intus uero caftella funt SC oppida,T urinu, Cafale, Burdinü,Po* lutram,Serniü, Cafalangra.Pilicornü. Ad Aßriallar^ finifträ in littore eft Penna caftel* lura:fupcriuscß Vaftü Aimonis nobile uetus oppidum, quod prifcidixere Htftoriû.
gt; Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Il X td($
-ocr page 446-400 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A P R V T I V M
Idtheatd uctiißiffimi ucftigtjs palatio eft ornatS : nbsp;nbsp;lacobus Caudola, ut in ea orä É
fuperbiiïîmûædificauit. Afinellæcç fluufoinmcdkerrancis dcxtrorfum adiacctMons Dorifius oppidulSjComitatus Ampli titulo infignttS: fupen'ufq? ad Afinellæ fonte ten^ denti,caftcllafuntobuia,Gtpfum,Carpini'onâ,Bafilica,Gelinûôt: Tnpalum.Deinccps Trinint. Afinellae proximus eft in littore Thnius amnis Portuofus à Plint'o appdlatL’s.finiftrop
i fum ucrô Trimus habet Môtemnigrûoppidû quatuor milia pafluûâmari,6(5totidê2d Triuentuiii, fpfg fluujo femotû. fuperiufc^ funt, Caftcllutiâ,Rocbauiuara, Triuentum nobilc oppigt; dutn,comitatus ampli titulum didonêt^ habens:quod nunc Antonius lacobus Catido/ la,6C ipfe fortiflîmus dudor poflidetlnde funt SalcitumjFoira cæca,Bagnodô ôt Ciu^ tasnoua. deincepsinipfiusTriuij amnis ortum,môtcsaltiffîmi Apcnnino côtinuâtur:
! quibusinmotibus caftella funt rara,amp; ipfa populis infrcquentia.poftTriuiumamncni ^Tifernus Samnitium in mare Adriaticû ultimus illabitur:qui fluuius apud Bouianûup bcm uetuftilîimâinmôteitem Tiferno habet origincm : de quo monte Liuius in dccP ;ino. Volumnius in Samnio interim res gerit.Samnitiumq; exereitum in Tifernum mogt; tem côpulfum,nô detcrritus iniquitate loci fundit fugatqj.Eft inTiferno amni ad dcxtc ram oppidum Termolemari proximum, quâGuido Rauênas Interamniam uultfuilfe idicftâjUt locus uideatur fuiflc,in quo magnus philofophus Plato librosDe ideis fcripßt: quosinlocis Italiæ eius oræ,SC in urbe Interamnia ilium fcripfilFecoftar. Intus odaiioà mari milliario amni Tiferno ad mille paflus hacret GuillimacQ oppidum nobilc:Ô£; fupc rius V11 i.item milliario eft Guardia Al feri di(fta. Inde Luparia,Carchabora£!û,LucîtiJ, LumefanûjCaftrûpignanijOchetta.Cafalcnparâdi.LifpinctûjTornaquîfiS. Etfupre^ Bowuniw«. mOjUt diximus,loco Bouianû,quæurbs ditilfima, amp;nbsp;penéomniû totiusSamnijprima' fia aliquando fuit habita.Liuius em lib. i x. Côfules egregia uitftoria parta protinusi«' deadBouianumoppugnandûlegiones ducuntjibitçhybcrnacgerût. ôc infra. Inde uf' ôor exercitusBouianûdudlus.captum hoceratPcnthcorû Sarrmitum longé ditiftimîl atqj opulentiftimum armis uiriftß. fpe praedæ milites accenfi, oppido potiuntur,pr«eda! plus ibi, quàm ex omni Samnio unquâ eft egeftumibenigneqj omnis militiconccffa.amp;: ‘J «nfrà cùm Bouianum rebellafter, C.Fului} côiùlis dara pugnaad Bouianûfuit.Bouia' num inde aggreftiis, ncc ira multô pôft Aufidenâ ui cepit. Sed iam finis adeft SaninitiS regionis.quæ à Troento ad Tifernû amnem Apulis côtinentem,Apcnnino marifii' pcrOjfiue Adriatico côcluditurrquâq; nunc A prutium,ut diximus,corrupto à Prgeuti' nis uerbo appdiannad aliam tranfeundû eft partem Samnitfî,qHi Tranfapcnninutn ifl' coluerc.Diffîciliorcmuerô habet haec regio cæteris omnibus ddcriptionem,nô folun^ .lt;ÿ multis abundat rebus in ea geftis : uerum quia hæc fola Apenninû hincinde côplfxa cftjUt fiumina,quibus diuiditur defignaturep proxima regio Câpania prius dimidiata i« môtibus huicipfi Samnio,pôft in câposdeduda Câpaniæ fintattribuenda.habcbitU' men id cömodi ipfa deferiptio, qgt; faciliorem reddit Campaniæ deferiptionê : quia qu* Samnium ad hanc partem in môtibus terminant flumina, eadem quotp Campanianiif’ mediterraneis,ô^ ad marc côpleduntur. Liris itaep nunc Gaurianus duos in Samnioli® bet fontes,unum ad Capiftrdlû, in Apenino caftclium, amp;nbsp;odauo fupra Sorâ milliario: alterû ad Poftam caftellü,quatuor ad Sora milibus diftans : fonsq: hic aquis copiofifl*' mus elle uidetur ille, quë Plinius aflerit uideri à lacu Fucino origine trahere. duo bi mi,cùm infra Soram coeant infulam efficiunt.In qua funt caftella Pefchum,Pofta 06 Lo ' brottulum. Soram autemuetufti præfentifip nominisurbem Samnium primambacin parte habende qua Liuius in fcptima:L.Genutio,Sergio,Cornelio côfulibus SorâattJ Albâcoloniae deduôlæ.Sora agri Veftinifuerat.fed poflederät Sânites.eô quatuor mt' lia hominum miftà.q» autê Soram dicte Liuius fuifte agri Veftini hac ratione certutn cftt quia cùm Veftina urbs fuerit ad Lirim in campis,qui nunc Seftàc dicuntunficut in Cam panie deferiptione dicemus:quicquid ab oftio Liris,quo in mare defluit,ad Soram uflt;ÿ ip ß adiacebat fluuio, VeftinorS uocabulo eft côprenfum. unde Lucanus Lirim deferi' bens dicit V eftinis impulfus aquis. ÔC Suefia Pometia, quæ nûc eft Seftà, Veftinorô apquot; pellata eft. Cùm uerô Sorani ad fuos Sânites defecilFcnt : fie de eis dicit Liuius. Mutata tamê belli fedes eft ad Sorâ,ÔC ex Samnio Apuliaq; tradudæ legiôes.Sora ad Samnites dcfecerat.interfetftis colonis Romanonim;quo cùm prior Romanus exerdtusadulcf
fcendu'H*
-ocr page 447-A P R VTIVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;401
^’^fndumciuiumnecemjrecupcrandamcßcolomämagnisitincribuspcrucnifret: fparfî pwuiasfpeculatorcsrcquilegioncsSamninö.nec ïam procul abelTealtj fupcr alios nû-liant.obuiam itum hofti,atqiad Laufulas ancipiti præho dimicatû ell Soram inde redi-tlituminouitÿ confuIesM.Petilius.C Sulpitius,quia per dilficilem urbis fitum Soranus transfuga decern Romanos in arcem duxicô^ ciuibus per nocffem refralt;flis ui portis tu gicntibus ingreflus eft Romanus exercitus.’trecenti XXV. qui omniS cofenfu deOgna ^anturnefandæcolonorum cædisamp; defccftionis aurores uincfti, Romam dutfti, Ôf uir* gis in foro cçfî,ô^fecuri percufti fummo gaudio plebis,cuius maxime intererat tuta ubi funcf incoloniis multirudinem efle. Soram ueró quum poft praediôâ clade deducfta à Komanis fuiffèt noua colonia.fiC diu fatis f1orui(rer:Federicus fecundus imperaiorGer •nanicus per temporaGregortj I x pontificis Romani earn dcftruxit.Nihilominus ipfa nuncducatus titulo di duce optimo 111erisqp decorato ornata mediocris oppidi popu^ 'urndiuitiascß habet.Infulæ quam bifurcatusin Samnio Liris, ficutoftendimus, efficit: B montes fupereminent altiffimi ad Apennini iuga pertinêtcs,in quibus nulla eft homt* nûhabitatio.Eisqp dextrorfum adiacct Plaga,ut inea môtium afperitate amœnifTima, Cm'nuncCominû eft appellatio : montibus enim circunfepta alnftimis, caftella habeC adoâo populisfrequentia VicaliûjAluetum.fantftum Donarû.Septem tratres,Picinc “utn.CalinariS Qi Cafaliuerum.Eam tiero Plagam uctuftiftimi Comminium appellauc tcaburbeeiusnominiSjCuius locSincolar nunc ignorancde qua Liuiusin decimo. In* de Caruilius ad Comminium captum:caefa quatuor milia oduagtnra. acceptain fidem XV milia cccc.Sedhaceademinoramontibus dextrorfumlubietftaeft Atina urbs uctufti(Bma:fecus quam Melfa fluuius labitur, ex Apennino oriundus, Qi apud Fregcl las in Lirimdefluens.Eftijß Atina.quam Virgilius facit arma Aeneae fabricafle. Quincy adeo magnat pofitis incudib.urbes Tela nouât, Atina potcns,0f Liuius in nono.C Peti Illisdidator,quûaudiiftèt arcem Fregellanâab Samnicibuscaprâ, omi(loBouiano,acl Ftfgellam pergit.unde nodurna Samniriû fuga fine cerraminerecepris Frcgcliis.prae-C fidio^ualidoimpofito, in Campania reditu maxime ad Nolam armisrepetendâ.quae capta eft à C-Caffio confule:d quo etiâ Atina Qi Calatia captæ.Defcendendo ad infima prafdidæregionismontanacjfluuio Melfæ fub Cafaliueri caftello finiftforfum hærec bchiaui oppidulû.Inferius celfo item in loco eft ArpinQ.fama celeberrimû M.TÜllq Ci ceronis,amp; C.Marij.quos habuir gloriofiftimos ciues; de qua Liuius in nono. Eo anno Sora Qi Arpinum recepta à Samnitibus.S^ libro decimo. Arpinatibus Qi Trebulanis cl uitas data. Qi fub Arpino Melfae fluuio finiftrorfum proxima funt caftella, Fontana QC Arce.At fub Sora.ubi bina Liris capita coeût, eft Infula oppidû.ab ipfis duobus fluuijs circundatû:quodmaioreslnteramniam appellauere. Qi iecundûeius fluut) decurfum caftella, Turris,Campus latus, Qi Infulettaiuueniuntur.eft etiâ nunc paulofUperior par ria nunc,ficut femper fuit infula magno eloquentibus gaudio inuifenda: apud quam na lus eft Qi nori Arpini M.Cicero.fic enim ipfein fuis legib. fcriptS reliquit. Sed uenrum in infulam eft.hac uero nihil eft amoenius. Vt enim hoc quafi roftro finditur Fibrenus, L Qi diuifus atqualiter in duas partes la tcra hare adfuitnapideep dilapfus,citô in unum co* fluif.ô^tantum completftitur quod fatis fitmodicae paleftræ loci, quo effedo tanquam id habuerit open's ac muneris,ut hanc nobis effccerit fedê ad difputandum ftatim præ* cipitat in Lirim.ôC quafi in patritiam familiâ uencrit,amittit nomen obfeurius: Lircm« multo gelidiorcm facit.Nec enim ullum hoc frigidius flume attigi,cum ad miilta accel* ferim.ut uix pede tentare id poflim,quod in Phædro Platonis facit Socrates.S^ infra fe* cundo lib. Quia fi uerum dicimus, hæc eft mea, Qi huius fratris mei gerrhana patria,hic enim orti ftirpe antiquiirtma fumus:hic facra,hicgenus,hic maiorû multa ueftigiatquid plura:hancuides uiilam,ut nunc quidem eft lautiusaedificatam patris noftri ftudio: qui cum elfet infirma ualetudine, hie ferèætatem egit in liter is. Sed hoc ipfo inloco, quum auusuiueretjamp;farttiquo more parua effet uilla,ut illaCuriana in Sabinis,tne (cito effe na tû.Quareid eft nefeio quid,quod later in animo ac fenfu meo,quo me plus hie locus for tafle deledet.Succedir ordine deferibendus à riobis fluuius apud pontdm Coruum.ubl olimFrcgellas fuifle diximus,cadens in Lirim,0f apud montis Cafiirti radices labes.Cui fluuio haudlongéremorum,ÔC Cafino ad quinc^p mtliaproximum eft Càmpeftrcoppi-ßlondus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 3 dum
-ocr page 448-4ox
A P R V T I V M.
Aqutnum. dum gloria Arpîno nullatchus redens, Aquinum Thoma primiim ranJïiffîmo afq do g dtfïimoecdcfiædodore.ôt: PcfceninoNigro imp.Romano,rerté pra?ftantiflimo,ae luuenalepoeta Sacyn'co ciuibusdecoratum.Gregorius quocp VI i.pôtifexRomanus, anno falutis tertio ieptuagefimo,fupramillefimum,Roberto Guifcardo Apuliçamp;Ca' labriæ ducatum in Aquino oppido folenniter conccffit. At ultra Aquinum bine eft fi* niftrorfum Rocha ficca oppidum,indc celfo in monte, ubi ohm urbs fuit CafinenGsjfft nonafieriû Cafinenfe a Candio celebriqi monachorum pâtre Benedidîo çdificatS,quâ' quam ea quar nunc extant ipfius monafterij ædtfic ia non funi ilia, quar bonus ipCe pater Benedidliis extruxit,quod paulo poil illius obitû Lôgobardi omnia funditus demoliti funt. côrulitCeadidmonafteriumTotilarex Oftrogothorû famadudius fandlimoni» tant! uiri:5dtentare uolens.fî quod fibi didlû erat,Benedidlus ipiritu propheticoocfuh ca cognoCceret: fefe famulum indumento mentitus alium pracmifit, qui regio ornatuSi apparaturegemTotilam fimularettquêrecognitum fandîus abbas,cum plaeidouuhii ad cæterum famulatûreiecifict.regemdigitofignificatum, utcratCordidèindutus.adfc p in monaftertj ueßibulum uoc aiiit. nec tarnen hæc fid alia fandtitatis figna, quæ Longo* bardi aßenedidlo uiderunt.adeô eoscontinerepotuerunt,quin prælcitOjfidpcrfandtû ipCum monachis prçdidîo DeiiudieiOjCrudelis^efFera gês prædidia cck brcid coeno-S.SmtKMiff, bium diruerit. Ad Cafint quoep môtis radices nouum eft oppidum fandius Germanus, à (ândli abbatis conditoiu fui nomine appellatum:intra cuius mœnia, ôt per cirtuitum featentes uberrimi lonres,amnem augenr quarto Cupra milliario apud oppidû Candlum Ëliam oriundû:qui tertius Lirimamnem inSamnitibuscfficit.lftp amnts duodcfimex* pletis paftuum mihbus,in niaiorcm Liris curfum apud caftellum pôtem Coruum, fieCt oftcndimus,cadit. Vrbs uerô.quam fuilTe diximus in Cafino monte republica florentf, fuit Romana colonia:de qua Liuius in nono: VoG i Pôtiaminfulamfnain in côfpfdlil littoris fui incolueiâf:3d uit erunt,ut Cafinum deduceretur colonia,Gcuf fadlum eft.fia* ditq? Plinius, Lucio Craflb,Caio Caffio Lôgino côfulibus Caftni puerum faôSexuir-ginc Cub parentibus : iuftuep arufpicum deportarum in fnfulam delertam.Et LiuiusItb. Û XXn.imperatduci,uîfeinagrumCarinatêducat,edodlusàpcritisregionis,fieutnfal' turn occupafletexirum Romann ad opem ierêdam foctjs inter clufurum.Liuiusquo^ uiam defcribês,qu3 Hannibal ex Campania Româ petijt, Gc habet in XX v i.pet Suef fulam Alifanumep ÔC CaGnatcagrum muiam Laiinädurit: fubCalinubiduoliatmahs bita,3d paGRm populationcs adlæ: inde praeter Interamniä Aquininumcß in Frcgcllan3 agrö adLirim fluuiS. Interamniä uero fur ftecredimus, ubifub fandlo Germano adduo milia paftuQ eidem fluuio magnæ ingentestç uetuftorû operûruinçcôtincnuamp;Fregct-' las futile,que nunc pôtem Coruum dicimus,fatis conftat.ulrimo fuprà didlt Liris fonte apudfandîum Eliam oriundo,haud longé Vulturniamnis origodiftat.Namcùmifltr^ duodecim milia palFuii Vallem rotundâ.ôdaquamfundatâoppidulaadApcnninSpt*'' gens,poft tergum rehquerit,fandli Vicentij oppidum reperit : quod monafterio ciuße nominiSjà quo id accepit nomen,ad mille paffus eft proximumridcp monafterium olto frequentiamonachorum opumqraffluêtiaflCmagnificêtia acdiGci) celeberrimSomni- H bus pené nunc temporum malitia fpoliatô eft. Circundatu ucro eft nafeentis loco V uh turnt fl Juiolo,qui breui curfu maximum à featentibus circunquaqi fonttbus accipito'' crcmentum.Isqr amnisfupeiiorepartc.Gcutdiximus,perSamnitesdeIapfusCâpani3irt poftea in mediterraneis Sd maritimis penédimidiâ diuidit.qua ratione cû ah off bus in mare dcfluit,nunc ex more noftro nô liceat defetiprionem, c contra à fronteino pimus.Primùm deCcendëies ad dexteram oppidum Vulturno adiacens MotaquiH^quot;} inueniStipoftRocham rauimolam,deinde fantftâ Mariam deOliueto.deincepsobuu»
Vom/tw». eft Venafrum in Campaniæ partrbus deferibendum. In môtibus autem Apennino tiguiSjOui Vulturni amnts fonti dextrorfum fupereminent funt caftella, Monsnigef * Riuus ftigidus.Sd inferius eft Forulû uetufti nominis caftellum: Poftea fecundû Vuliut ni decurfum defcendêtes Fornellum ipG amni ad tria milia paftirQ proximo inueniuntî ^d oppidû noui nominis populo opibufep plenû, uini præftantiâ in regiôe habet. Vul-' lurnoqréregiôeFornellicôtinetuallis.quâ Porcinâappellânin qua uetufti,ô(^utappa' iret,magni olim oppidt ruin» côCpidûtuf; paqloqr inferius Vulturnum influiiamntsa» ËUtfl» '
-ocr page 449-Ä P R V T ï V M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40^
À EfcrniadelapRis uctufta oli'mRomanacolonia, deqtiaLiaias inheliiîtalicifinefonâ-lis LXX11. Efcrnia amp;nbsp;Alba coloniæ ab Italis obfclFæ. Ad eu uerô Efcrn æ fliiuiû paulô prias, quam inVukurnum Iabatur,ucßigia cernuntur irtgentia urbis ufcp ad fundamêra dirutæ. quam fuilîc conftat Telefiam urbem Samnitium potcnriiïimâ.dé qua Liuius irt XXI i.Artnibal ex Hirpinis in Samnium tranfic;Bcneucntanum dcpopulatur agi û:Tè lefiam urbem capit. Et in x X1111.Fabius in Samnio oppida ui rccepit Cômpükeriarh Telcfiamcp. amp;nbsp;Compukeria quidemTelefiædcxtrôrfumuicinafuin in es tamëprocÜ-Uiorloca.quacnuncTiapiatâamp;Pratum appcHâtacMaftratum.deinceps Beneücnrana fequitur ora totius Samntj primaria,amp; cæreris de kalia rerQ gcftai S multuudinc ac msf^ gnitudinecopiofior: quar montes habet Apenninum fuacelfitudine fuperantcs, huis alicubi.rupibufcp omnino inCupcrabilibus fcparatos.Eft tamêfluuijs, torrentibüs,lacit, fontibusquam irrigua:protendituruero hçcipfaSamnij pars,fi Apenniniiugum fcqui murmilibus pafTuû ocßuaginta ab ipfîs Vukurni fontibus ad Silaris Lucaniçfluurj acîl « mitis ortum.ôC qui ipG inlunt oræ fluutj præter admodum paucos ünico arnne SabbatO except! defluunt in Vukurnum,ut Sabbatû parte infîma ftipes eçteri amnes atboris ra-» mi eße uideantununde eogimur ab ipfo incipientcs kipitc ramos,qui ad dexterâ sfeen' dendo inueniuntur priinum.poPtea eos,qui fîniftrorfum Apennino dilabuntur ex fupè riorcinftitutonokro deferibere: intraqj earn arboris amniumdeicriptionem.quicquid tegionisfamnitium nobis eftreliquum comprehêdemus.Attirtgamcppriuseôsàmnes quidextera Sabbati côfluentia quàm longe' ab Apennino in meditefraneis oriutur:prigt; mufep poft Efcrniêfem Pratellus fluuius à proximo cius nominis oppido appcllatüSjeX infîinis Mathefrj montisradicibus ortum habet.Nam Mathefium Apennini prÖm5tögt; nïimâf in fublimefurgens,amp; longe in mediterranea latecp diffufum, Ilcrileutplubmô prowonta* atqipctrofum,unieo ad banc partem caftellohabitatumeftGalloPratelîi amnis fonti proximoifuiti^ nîons in quo primarrj Samnitium habitauere uiri fortes,utpote môtanf. undeMontefq prius appe!labantur,â quibus fatfta uerbi corruptcla Mathefium dicitur
,C promontorium.Hiautem montes funtjde quibushabetLiuius ix.Samniteséa tempe ftaieinmôtibusufcatim babitantcscampeftriaSC maritima locacontemptocultumol liore,att|!,uteuen!t,Joeidifïîmilitudineipfi montaniatcpagreftesdepopulabâtür.Qutfc regio fi fidaSânitibusfuiflët, baud peruenire Atpos Romanos quiuilTet exercitus.fub Matheßo lacus eft decem milia pafluum circuitu complexus : ad cuiusinferiora paruni à Vulturno diRâtia Aylonum eft oppidû,indefan(fti Angeli caftellum de Rupc canina appellatum;â quo baud longé recedit pes montis oppidum colli fuperimpofttu arduo, ex quo fluuius orit breui quatuor miliû curfu fecus Ahphas urbem decidens in Vukuir num : ut eum collem efte oporteat ilium,in quo Fabius maximus Annibalern infccutus arduoconfeditlocotficutLiuiusin xxi11.perhaecuerbahabet. Annibaltranfdmfto perfaltumôCquibufdam in ipfo faku hoftibus oppreirisinagroAlipihanopofuit caftra. Fabius quocpmouitcaftrattranfgrelfufcç fakum fuper Aliphas loco alto accômunità côfediuâf de Aliphis in i x.Dum hæc in Etruria geruntur,conful aker C.Martius RutI
B lius Aliphas deSamnitibus uicepit.amp;infrà:Fabius côful ad urbê Aliphas cum SamnL tiumexerc/tufignis collatisconflixit.miniméambiguares fuitifufiboftes, atcpincaftrà côpulfi. portera die deditio fieri cœpta: SC paefti qui Samnitium forent cum fingüiis uegt; rtimentis cmitterentunhi omnes fub iugum milïi.foctjs Samnitium nihil cautum,ad fêgt; ptem milia fub corona uenierunt : qui fe ciuê Hcrnicû dicerct in euftodia habitus. FIü-uiusindefequitur fupra Petram roiamoppidum exMathefioöriundusCufanGcofre* . lt;ftum Habens oppofitum,qui prope Puianellum oppidûlabiturin Vuklirnumthabetq» finiftroïfum isfluuius oppidum Fauiculum,SC Loium in mediterrarieis propinquG: fed iam adSabbati ftipitem eft peruentum.ls amnis primo dextrorfum Scrite!la augetur ex Caudinismontibusoriundotamp;inuallequâSeritella totoeffîcitcurfuhçc funtoppida: Serùdirf. Caftrum potonis,Pefolia,Mons Saticulus, de quo Virg.in v 11, Saticulus afper.SC Liu. XXIII. Marcellus à Cafilino Calatiâ petit. Inde Vukurno amne traieerto per agrû Sa* ticulanum Trcbulanumq; fuper SueflTulâ peruenit Nolâ.Et fuperius uallis eft Caudina, inquaapparentuetuftæ urbis Caudij fundamenta. Neclogé abeftHarpadiû nunc, ^d priusHirpinû dicebatur. In oppidum Furculis proximum eft Caudinis clade Romano
U 4 fum
-ocr page 450-404 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A P R V T I V M
rum infîgnibtls.DehisqidtiobusIocis Oc habet Liuiusin rx.Samm’teseoannoconfu* î lern C.Pontiuni Hercnntj Oitum habuerunt.exercitu eduâo circa Caudiû quàm poteft otçüItifTimé ducïclnde ad Callatiam ubi iam côfules Romanos caftrac^ eite audiebat, milites decern pallorû habitu mittit: pecoraqp diuerfos alium alibi baud procul Roma* nis pafcere iubet,prpcipiens ut ubi inciderint in prædatores,idem omnibus fermo con* ilenlegiones Samnitium in Apulia cffeiLuceriam omnibus copijs circufcdere,nec^fo cul abefle,qUln tiicapiant.Saltus duo a]ti,angufti fyluoOcj môtibus circa ppetuisinter fe iunóÉlatet inter eos fatis patens claufus in medio câpus herbidus aquofufc^rper que medium iter cft.fed antea qua'm uenias ad eum inrrandæ primo anguftiac funtiSf aut ea* dem,qua te inOniiauerisretro uia rcpetenda:aut 0 ire porro pergas per alium faltualtio remimpcditioremqjeuadcndö.T.Veturius Caluinus,Spurius Poftumius côfules crat. Item LiuiusdeHirpino lib.xx 11 i.AnnibalpoftCannêfem pugnâ ex Apulia in Sam* nium mouerat, accitusin Hirpinos à Statio pollicentefe Copfam traditurum. Ite infra. Eadem aeOate Marcellus ä Nola.quâ præOdio obtinebat crebras excurOones in agrum f Hirpinu amp;nbsp;Samnites Caudinos fecit.SC infra Annibal profetftus Harpis ad Tipbata. Et Liuius item in bello fociali lib.xx v.Lucius Sylla Hirpinos domuinSânites fudlt.Ab* funt hæcloca à Benèuêto Ouutjs, ubi expedit trâfmillis, decimo uallis Caùdinarnillià* rio Furculç quatuórdecimo. Ad alrerâe^ uallis Caudij parte oppida fünt fââus Mar* tinus:Penna,Scurminaamp;Sanlt;fîangdusadScalas.fluuius deinde feqüitur dexter« ilia* bens Sabbatum ex monte uirginis arduo quidem 5C latediHufo nafeehs. Ad cuius ual* lem Alta uilla primum eft oppidmpoft Mons freddunus ca(Iellum.amp; in proxima «alle - Auelinutn. Äuelinum ciuitas uetufta, quam Ptolemæus Abellam : Plinius Abelinum uocat. ta* f/iercuriale. men ab auelana nuce appeliatum dicit.quae ibi plurima habebatur. Superius eft Mercii Virgim'îwo« riale caftellum,amp; löge'luprà uirgi is monallerium: quod ex magnæ matris deûmfano fjrtÄeriKw. j'n gloriofæ uirginis Mariae Dei gcnitriciseccleOamChriftianis temporibus eftmutatS.
Nam Antoninus Pius in itinerario uiam deferibens à Beneuento ad columnaSj ad Mff curialem primum,poft ad magnam partem pöfuit. Altera iterum uallis fuperior tonen v appoOta in SabbatQ defluenii,hinc Atram palüdem inde Seretium opp ida habet.dein' ceps funt Apennini iuga montes Tremuli appcllata, à quibusSabbatum habetörttiin* Inferius äd Sabbati Onifträ urbs eft Beneuentum:quam urbem Seruius inVirgilq uum füpcf üerbo Diomedis ad urbem,dicit ä Diomede conditam fuifle, de qua Liuius IX. Ad Berieuentum quod tune Maleucntum triginta milia Samnitum cæfa aut capta, Suipitio Sc Pciiliö confuhbus.amp; libro decimoquarto feribit coloniam a' Romanis cum AriminofuilTe deduöam.Etlib.xx 11. Annibal ex Hirpinis in Samnium tranfit, Bene uentanumdepopulatur agtum. Et lib.xx11 n.ubiamp;amnis proximimentioeft. Beneuentum, inquit, parte altera Hanno ex Bruttjs cum magna peditum manu, altera Gracchus à Luceria acceflit:qui prius oppidum inträuit. Inde ut Hänonem ad aninem Calöretria milia pafluöipfeegreftus mille fermépafTus ab hofte caftra locat. Nec ho* ftes moram dimicädi fecerunt.decem ÔC feptê milia peditû Crant maxima ex parte ßrU' ttj Sc Lucani, equitum tria milia ducenti: pugnatûeft quatuor horis.Volonesfaâifunt 1^ liben\ minus duo milia hominum ex tâto exercitu euafere. ex üiéîoribus Romanis fer* me duo milia ceciderût, quam pugnam Gracchus Romae pingi fecit in atrio Libcrtatis in Auentino.Et Liuius uigefimoquinto. Hanno ex Brutijs cum Beneuento approptn* qüaflet ad tria milliaria caftra communiuit:quo Campani duo milia plauftrorum duxe* rüntjUt frumentum Capuam deferrêt. Fuluius conftiî ex Bouiano Beneuentû cum ue* lïiftet, caftra ui cepit. ca?fa fex milia, capti feptem milia. Et lib.x x V i h Beheuentanos Liüiü^onit inter colonias ex rebellibus decem 6C odo, quae in poteftatê fenatus funt fadae.Beneuentanam urbem nos Hiftoriarum fexto oftendimus à Totila Oftrogotbo* tüm fegé deftrudam fuiffe.Et lib.x i i.fcripfimus Saracenos montem Garganû tenen* tes Beneuentum,quæpridemfueratinftaurata.ôCà Longobardis ducibusper annósIII pra duceritos poireira,iterum fpoliatam dirutamcç folo aequaffe. Et infra diximus Lui* lielmum Normanhum Siciliae regem,ab Ädriano tertio pont. Romano in ecclefialàn* di Martini apud Beneuentum,feie ligium homihê fecifteRomanæ ccclefiae,ÔC diib’ ’ urbe ipia pro peculari ÔC propria Rom.ecdefîae tri regno fuilFe quod occupau^^at ton*
-ocr page 451-quot;a P R V Tt V M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4oy
A Hfmatum.Eft autem Beneuentum in campeßti folojcui colics funt proxim j fertiles iiilgt; lisloïigcac latèfrequentati:hiflt;| in collibusfcxtoà Bcneucntodiftat milliaiioMons lufculus oppidum:fupra quod eft turn's amp;nbsp;oppidum Mós nitidum appellatum. Sabba-ti atnnis uallis, quam finiftrorfum cfficit caftella hoe ordine continet. Mos falconus eft primituSjCandidadeindeScSerpitum.Superioribufi^inmontibusarduis Trcmulisap pellatis Vulturaria habetur oppidum.Calor fluuius tertio ferme fupra Beneuentum fta dio Sabbatum influinad cuius dexteram in colles montesqï ucrgentcm,quos Beneuen to diximusfuperemincre caftella 6ifoppidainueniuntur:Iapygium,Cufanum,Caftrum ûetus, amp;nbsp;fuperius Montella oppidum nobile. Calorie^ amni fccundo fupra Sabbatum Cufanum. •niliiario Valetinus p5s fuit in uia Appia pofitus à Valente imperatoreappcllatus,nuc 'Valentinut dirutus.SCipfifluuio finiftrorfum adiacentoppida,primoAptcium.ubi alterditftæuia* pons fuit eximius,poft MirabelIa,Taurafum,Cufanû,Balne-oIum,Caflîanû,Nufcus,Ô£2 fupcrioriloco infurgit Apêninus,ubi ditftus oritur Calor amnis.Quo item in loco alter
B fluuius habet originem Aüfi'dusiquem per Apuliam labi in mare Adriaticum oftende--mus.Tropoaltus indefluuius Calorem dextrö influit:CuiTropoalto dextrorfum fylua ciufdem nominis latifiima continet : Supra quam caftella cidem fluuio hærent : Bone-tum, Gryptamamardi,Flomarlurn Öf Vicus ciuitas. finiftrorfum uerö caftella habet ià fluuius appofita Miletû,Amandû,luncuIum,ÔL fuperius in Apennino Grumuseftmos Crcpacorius appellatustex quo is fluuius ortû ducit.Mufcanus inde fluuius à Crepaco-rionafeens Calorem codem loco quo fuperior Tropoaldus influit. Cui dextrorfum adiacentCurfanum Monscaluus.Eoq; quodpraedicftosMufcanum öf Tropoaltum inten'aeet fpacioj'n colle eft Arianum ciuitas, Ara lani prifeis temporibus appellata. Öd Mufcanidcxterac ualliinfunt oppida öf caftella Mos malusiBonus albergus,Cafalc al-Bulum,Caftrum franchum. fed Sc Calorem paulo priufquam ipfe Sabbatum ingredia-tur ad Valentini pontem Tamaius influit amnis, nulli prædftftorum quos äuget aqua-turn copia inferior. Ab fpfisq? duobus fluutjs pari pene fpacioabeft Padule oppidum inregione primarium. Superiustÿ dextero hærentTamaro oppida äf caftclIa:Sanlt;ftua Gregorius, Molinaria, Cafale Ioannis,Reganum, fantfta Maria, Collis apud quem la-cobus Caudola apoplexi interijt : Carcdlum,Coffianum, Sätfta crux:quo in loco fylua incipitampliffima Apenninum hincindecompleKa,utpars inFortorium Apuliacam-rcm.pars in hunc Tamarum fe extendat: quæ cum latitudine quatuor milliaria tum lo-gitudine x x. implet. funtep illius quernar arbores fublimitate infignes,ramis orhnino inuertice carcntes.Tamaro finiftro hæcadiacentloca : Petra pulcina, Pauum, Peftu-luin,Farnctrum, Campus lotarius, monafterium Guiletti, Marconum, Saxum hono-rtjjöf in Apennino SepinS uetufti nominis oppidum : de quo Liuius X x r.Papyrio ad Sepinum maior uis hoftium obftitit : obfidedocp,ui,ac operibus utbem expugnat.uno dequadringentis captis minus tria milia cçfi.ôf poft fequitur Alta uiI!a:Sd fupra eft Ca-ftrumuetusinGrumo,adquemTamarusfontemhabet.Sed iam ad finiftram ftipiti« Sabbathiamnis eft redeundum.Telefia urbs uetufta colli in planifie fubiacct milliario
D uno à Sabbat! ftipite remota. Eacp in urbe fluuius oritur cadens in Sabbatum tantat fri-giditatisjutnullosgignatpifces:dcquaLiuius XXi. Annibalex ArpinisinSamnium iranfit: Beneuêtanum dcpopulatur agrum : T ekfiam urbem capit.Limatat^ oppidum proximèSabbato hæret:quatuor dehinc torrentes ad Caftrum pontis oppidum unicis oftijsinSabbatumcadunequorum torrentSfontibus ab Apennino rcmotiffimis quatuor hærent caftella: Santftus Laurentius,Saneftus Lupus, pons Landulphi Cafalio* num.Sabbato amne cum fuis fluuiorum torrentumq? ramis defcripto,ad finem
Sainnitium regionis eft peruentumiut Campaniam ab ipfo Sabba* to inCapuanam urbem uerfo,hac in parte inchoan-tem defetibendam aggredi polïimus.
REGIO
-ocr page 452-relix Cdm^
REGIO TERTIADECIMA, CAMPANIA.
Amnij regione ad utrancç Apennini partem abfoluta ad proximam contp nentemtß atcß connexam illi in Cifapêninis Campaniamefttranfeundî, uel ea maxime rationé,ut inchoatos inSamnitiummontibusfluuiorum curfus,quiCampaniam quocpintcrfècant,expediamus. Cur autemeam fc licemCampaniam pofteaaltj terram labOris appellauerintjfuo tempore
p(»»w. Qi loco dicemus. licet uerc? tota hæcregio uctuftilïîmis celebrata fît omniûdignitatum monumentis, nullum tarnen locum,nec ipfa, nec alia pars Italiæ habet, in quo maiorS in hoc Campaniç initio dignarum relaturerum mutatiofitfalt;ftâ.InchoatCampaniaaa dexteram Liris fluuij, quem nunc Gaurianum diximus appellari : quem quidem Lirim Strabo dicit ferri defuper exApennino nbsp;nbsp;Veftinistlabirç in marc ad Fretealas uicum,
Vcftmis impulfus aquis. Et cur Man'cæ régna Lucanus dicat, Scruius in Virgilijfepti'' mo,fie oftendit. Marica fuit uxor Fauni ; quæ eft dea littoris Minturnenfium iuxtaLf F rim fluuium.DeVeftinisÖCMinturnenfibusquifucrintdicfturiprius Aufonesdoceb^ mus,à quitus Italia olimAufoniafuit appellatajamp;'proximum mare Aufoniumpelagus cft ditftum.de his tribus populis Liuius fie habet in nono : Confules Sora profecti AU' fonibus bellum intulerunt.ôfinfrà:Aufonum gens proditioneciuiumfîcutSorainpO' teftatê uenit. Aufonia Veftina Si Minturnæ urbes erant,ex quibus principes iuueæ tutis duodecim numero in proditionem urbium coniurati ad confules uenerunt. Qpi' busautoribusmota propiuscaftrajmiftîq; milites partim armati,partim inermes.ita porta? occupatç.triaep oppida eadem hora,codemlt;^ confilio capta,fed quiaabfentibus ducibus impetus fa (ft us eft,nullus modus cædibus tuitîdeleta Aufonum gens uixeerto defetftionis crimine. Aufonibusamp;f eodemimpetu Veftinaurbedeletis, Veftinûnihilo minus nomen ab ipfo Liris oftio ufep Soram manfît rcgionijamp;f Aufonuin omnino inte-' rijt. Minturna(p,quam Liris diuideret fuit Romana eolonia:de qua Liuius indecimo.f ta placuit, ut duæ coloniæ circa Veftinum Falernumcj! agrum deduccrciitur. una ado- 0 ftium Liris fluuij,quæ tune Minturnæ appellata. Fuit Marcellini papæ temporibusgt' nerali concilio ecclefiæ decorata,cuius ingentia nuncueftigia cernuntur,ubi ad turtim Scaphanicj Gauriani prope traiedum, oppidum extat theatrum penè integrum^ a' quæducftus forma, incboauituerô pridem Minturnarû urbisdefoJatio.Nâin beatiGre gorij regiftro epiftola eft, quam fenbit Becardæ epifeopo Formienfi, in hæcuerbaiEf ideo quoniâ Minturnêfium ecclefiam funditus tam clericis, quàm plebefjs deftitutaw defoIationecognouimuSjtuampro copetitioncm,quatenusFormianæecclefiç,inqu2 corpus beati Erafmi martyris quiefcit,cuicp fraternitas tua præfidet,adiungi debcateX' audiri ncceflàrium duximus.Fuit Minturna una ex urbibus, quæ propter aeris grauita* tem facrofaneftam uacationem à Romanis habuit, cft(p locus apud quem C.Mariusfiquot; eut V alerius Maximus feribit urbe profugus,cùm in pàluftri canna delitefceret,uifoagt; fino aquas hilarius petente,bonum concepit omen. Si inde tranfueeftus mare copijsregt; paratis,uilt;ftor in patriam eft redueftus, de quo Liuius feptuagefimofeptimo fie dicitG H Marius pater,cùm in palude Minturnenfium lareret,cxtra(ftus eft ab oppidanis:ôfcutn miflus ad occidendum feruus natione Gallus maieftate tanti uiri perterritus recelTiflet) impofitus publicæ nauidelatus eft in Aphricam. hunceundem locum duodecimo Hf ftoriarum docuimus illuftratum fuifle infigni prælio,quod x.Ioannis Romanipontin' cis teporibus geftufuitin Saracenos maxima occidione ibi fuperatos:5CnuncItaliape-' nitu’s exados. Sicep uidemus duas urbes olim præclaras, primo Fretealas,poft Mintu^ nas ad Liris oftia intertjfle,ÓC pariter omnino deletaefle omnêmemoria AufonSÔ^Ma nbsp;nbsp;'
ricæ.Môs uerô prædido Liris oftio in Câpaniæ initio jîximior uarias Si fama célébrés habet norninationes. q alicubi Gaurus,alicubi MalTîcus, alicubi Gallicanus eft didlus. primat^ pars Si eidê oftio proximior Gaurus dilt;ft:a Gaurclianû,ut diximus,ill3appella ri facit:quê quidem Gaurû motern Plinius dicit ficut Si Vefeuum Câpaniæ item mon* tem fulphura fudare, quod aquæ oftendût calidæ paulô fuperius etiam nunc featentes: ubi turrim balneorum Si balnea nunc uidemus. cæteræ môtis norninationes cum aàgt; centibus locis Si urbibus oftendentur. Secundû adiacens Minturnis oppidû in Gauro
Ou
-ocr page 453-'C Â H P A H ï A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 07
A ^CampaniaeinitiofuitTnfaniim:quêlocum Liuiusl'nocîîaüo didtnlcdiiimfuj{Tèitv Trif^num. tfi'Minturnasamp;SinuelTam.tertiolocofuit Smuefla ftaclijs quadragmra ftcur Strabo: Sinueßa.
ficut nunc oduaginta à Minturni's fcmota : de qua habet Lfuïus in odîauo^cjd fupi à deMinturnis dîKimus.ita plaçait,ut dug coloniæ circa Veftinû Falernûq) agrû deduce-i'fnturiuna ad oftium Liris,qua:nuc Minturng’.altera in faltu Veibno Falernü agru cô-*gt;ngente,ubi Sinope Grgca urbs dicit fuiiïe, Sinueira deinde à colonis Romanis appel ciuicatisad caput nunc Môtis draconis delerg,ingères amp;nbsp;latédiffulç in
cotincntijfed maforcs inmari,quæ portas moles fuerunt,3pparêt nunc ruinæ.Lfuius tiam XX11. feribit Fabium Maximu per iuga Maffici môtis ducêtem prohibuifTe An-Dibalem adRomanæcoloniæmœnia tendentem, cüm iùprà dixerit Annibalis milites prædatum iuifTe ufqj ad aquas Sinueffanas:unde patet aliâ monris partem,quæ à Suefîa Pometia,uel AurûcanuncSefra,ad Calenû oppidum nunc Carinulam protendit fuifFe Maiïîcum, per cuius iuga Fabius tune ducebat. Suppletautç uicesSinucflæ oppidum ß arxMôsdraconis di(flû,uel potiuseiusFuburbium millepaflusdmari femotQ.â^ paulo
indcabfunt lupradida Gauri Balnea,quæ Strabo dicit morbis quibufdäprodefle pluri niû.Poft Môtis draconis arcêin Mafiicomôte uicis uillifi]; plurimis frequcfatô,ad parte in mare uerfam nullûeft oppidû uel caftellQ. Ad cam uero parte, qua aduerfo Liri dextro Mafïîco itur,folû eft otfîo milia palFuS quaqua uerfum inter mare, uiam Appiâ, Lirim,amp;Manîcâ pâtes,nunctpcukifllmS Si uicis uillifcß frequêti(ïîmû:quæ SuelTg cS' falia appellant,quod quidê folum ftante Romana rep.filis fiue trifoltjs herbis prata cô-ficientibus optima abûdauit : undc Valerius Martialis poeta. Cgruleus nos Liris amat, quêfylua Maricg Protegitzhinc filæ maxima turba Fumas.ôifquidê eiiS nûc ea regio ma ximûhabctin fœno quæftû. M.Cicero in orationc côtra legem Agrariâ RulÜ fecunda, cumuelletdilFuadereucnditionêa^ri Câpani,Môtis Gauri,prædKflic^ câpeftris loli in pratis tâcculti,SC uiæ Herculancæ a Gaicta ad ipiâ prata ^^dudg,fie habet: Hac lege tri-bunitia Decêuiri uêdet agrû CâpanS.accedit amp;^môs Gaurusiaccedèt fîlleta ad Mintur-C nas.adi3git Si ilia uia uêdibilis Herculanea multarO diuitiarû Si magnæ pecunie.In ma
aût Appia,ubi ea prfmû attingit MalFicS môtem urbs eft uctus SuelFa olim Pometia,Ô(: quâdotp Auruncorû diôla,qug uarias fecit regionû mutatiôes: quod Auruncorû olim, quiAufones Sidicinorâ^j^ pôft Volfcorû,dema fuit Vcftinorû, prout ex fequêti-busfacilitcrapparcbit.Liuius inprimo:Âncihbcri Suefsâ Pometiâ exulaiû icrât, Si in-frâdeTarquinio Fuperbo : Is prima Volfeis bellû in ducentos ampiius poft fuâ ætatem annos mouitjSuclFamc^ Pometiâ ex his ui cœpit. Et infra idê Liuius candè SuelFam re-bellem prgdæ militi Romano data oftêdit. Et in otfîauo: Arunci metu oppidû deferue-runt: profugiqj cum côiugibus ac liberis SueiFam cômigrarunnqug nunc Aurunca ap-pdlata:mœnia eorûtç urbs ab Sidicinis deleta. Item in nono: SuelFam codé anno colo-nia dcdudaifuerat Aruncorû.progreftî Suefla Pometiâ fiue Aurunca per Appiâ filici-busftratâ. Si per cauas uias dextro Maflîco Calenû oiftauo milliario inueniunt uetuftâ urbêquænuncCarinula dicitur. Eftcg hincFalcrno agro inde Maflico môti contigua. quanquâuetufta Caleni oppidi ueftigia aliquantulum à nunc Carinula funt remota: de quaurbeHoraiius:molle Calcnum. côtinet finiftrorfum Appiæ uiæ, qua Calenû urbê à Suefîa peti diximus.SC ipfi pariter ciuitati môs item MalFicus fupra Teanum ciuitatê, utdiximus,Calef(ÿ ul^ ad Calatiâ côtinuatus.ôd licet mons ipfc dorfo uno à Calibus finiftrorfum ad Venafrûjamp;^inde ad Vulturnumretftocurfuprotêdatur, altera parsfratfta alicubi utjs cauis Si Fyluofa ad Caliculâ,fiue nûcCaianellû fe dextrorfum fle(ftit:amp;Vul-turnum,fed inferiori loco pctit:adeó ut inter prgdicftos motes Si Vulturnû,Fed Fuperio-KcmSamnitibuscôtinentêm, campirelinquâtur Venafrani femper antca ficut Sinûcà Ciwpt V« ciuitatêilliscôtiguaappellati.Nancj Pliniusde oliuistratftâsVenafranos câpos dicif. nafrani, glarcofos.fed pingues feracilfimofeç oleg cfle:hisq5 câpis adiacêthincMignanum,Pe-fantianS Varianumq^, inde SextO ÔC Fuperius fic.utdiximus, ultra Vulturnû funt Alife» fed alia parte Vulturnûinter intcriorc côtra Caianellum labentem quoufcÿ per Capuâ amp;olimCafilinum fertur in mare,ôC omnem fuperius dieftum môtis tratftum, Si alteram ctufdêMafficipartem,quæ à Carinula ad maris littora Si SinuefianOolim agrum nunc IdôtU draconis faburbiû pcrtinetiçâpeftre cft folum tofias Italig amoeni(fimum,quem
olim.
!
-ocr page 454-4o6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAMPANIA'
üfcäntpo olimcâpum Stenatêappcllaucre:cidemcpcâpopartinnmminct^partiminrunrCalcnS S Stfllate. JjrimOjfiueCan'nula rurrisFrâcolifrj,TeanQ Sidicinû, Cales fiue Calui,amp;: Caliculafiuc Caianellû.fed qd Mafïîco môti côtigifle diximus, ut ad Lifis oftia pars eius appdlart? Gaurus,paritcradahâcôtigit partêjUtinterCan'nullâ turriiticp Frâcolifij Galicanuso^ hm fit diôuszubi Cafcanu incolç nnc appellat.De t âpo auiê fctt llaté fie habetLiuiûsin nonoa'n câpum Stellate agri Câpani Samnitium ineurfiones facSe.idê in deeimo;Sain^ nitium legiones,cùm parte Appius Claudius prætor, partem L. Volumnius proeonful perfèqueretur, in agrum Stellate côuenerunt. pugnatû infeftis animis. eaefa Samnitutn îexdeeim milia trecêta. Item xX11.AnnibalêTelefia poiitû auditis Capuanisduobus alrernisfidentêacdifiidentem,utCampaniâ exSamniopeterct.monueruntJpfeimpe rat dùei.ut fe in agrumCafinatem ducat,edotflus â pet iiis rcgion5,fi eum faltû occupaf-fet.exitum populo Romano ad opem ferendâ foeps interclufurum fed Poenum abhorgt; rês ab Laiinorû prolatione, nomê Cafilinum pro Cafino ducêaceipere fecit.auerfuf«! ab innere per Alifanû,Calatinumt^ amp;nbsp;Calenum agrum in câpum Stellate ufcf ad Cafi-linum defeendinubi cum môtibus fluminibufep claufam regionem circunfpexiiïccuO' catum dueem uirgis cæfum in crucem fufiulit.caftris ad Vulturnum amnem cômunitis IMaharbalc cum equitibus in agrum Falernum prpdatum dimifit; ufi^ ad aquas Sinuefi fanas ea populario peruenit:ut uerô ad Vulturnum amnem caftra funt pofita,cxurebaf ameeniffimus Italiçager:uillplt;^ palfim incêdijs fumabât,pcr iuga MafficimôtisFabio ducête:ur uerô in extrema iuga Maffici môtis uentum eft, hoffes fub oculis erant Faki ni agri colonorumcç Sinueffir redla urctes.qui ergo à Telefia nuncetiâ id retinenteno* n»ê,Ôlt;; à nobis in Sânio fupra Vulturnû dextro Elernienfi amne deferipta mouebat An* nibal ut ad Cafinû iret : per Alifanum quidê primO,fed inde dextrorfum ad Venafr3,ab eo£^ oppido Cafinû fuit ducendus.fed dux errore nominiSjauerfo ficut propriedieitU uius itinere finiftrorfùm flexit in Calatinum, cutus urbem nuncCaiaciâ pro CalariadP cunnô^ trâfmiffis.quod euitari nô potuitanguftqs cânarum fyluolanimquiarum,qôa? . ad Caliculâ nunc Cauanellum ducût, peruenit ad Calenum agrû, eius feilicet ciuitaliX quac pro Cales Sidicino diôa ell Calui.ÔC per ipfum Stellate procédés câpum, nÔprks utæintellexit trrorem, quàm ad propinquum Cafilini, quod nunc Caftellutiû appellat Vulturnû perduôus claufam môtibus fluminibus Vulturno acSaono regionêm® ftus circunfpexit.Cafiris itaqt ad Caflellutiû,uel ibi prope pofitis, facile luitMaharbalf ufcp ad aquas SinuelTanas.ubi feilicet Saonus in ftagnû effùfus labi incipitin Vultntn* praedatû ire. Vt uerô ad prçdiôum Vulturnum caftra funt pofita,exurcbatur atncenifl* mus Italiç ager,is feilicet,q Falernus tuncappellatus pertinebatà CarinulaadCaftelkç iiû,fiue tuncCafilinû:quod Liuius agrû Falernûâ CäpanodiuififTeafTeritrpcriugajMA fiel môtis ea uidelicet, quaea Carinula ad Maritima oram protenduntur Fabio ducôf-Vt uerô ad extrema ipfius Maffici môtis peruenit Fabius,hoft:es iub oculis crant:quoü ab ipfo môte Maffico uix quatuor milia pafluO Caftellutium ÔC Vulturni fluêtadilîât. Frius uerô nbsp;Annibalis redittim in Samnites defetibam, aliqua referre liber,ex quibus
câpus Stellas qualis quâtufcp tue rit patebit Marcus Cicero legem diflùafurus Agr^naj qua Rullus Cornelius Decemuir amp;nbsp;collegae agrum Câpanum Stellatêq; câpum, pradiôîaadGaurû Lirimeÿamp;Silera quoq!,cûuiaHercuIaneauêdercintcndebaf,fifba bet. At eni ager Campanus bac lege amiititur orbis terrp pulcerrimus.amp;' inlrä:acliung«£ Srellatem campum agro Campano amp;nbsp;in eo duodena difiribuit in fingulos bomincsiU' gcra,quafi uerô paulum non différât ager Campanus à Stellate.Nâ dixi antca Icgf pffquot; mitii,ut quæ uelint municipia,quas uelint ueieres colonias,colonis fuis occuper:Cak' nû municipiû côplebunt:Tranû opprimer âf Atellâ. Oftêdit uerô prçditflis in oratioifl bus Cicero nô folum uiam Herculaneâ Gaurume^ amp;nbsp;Sileta ad Minturnas:fed campum quoq; Stellate peculiaresfuiffepopuli Romani fundos,cxquibusalerenturexercituS' Suetoniuf, Quod quidêSuetoniusTranquillusinnuereuidetur.cùmdicirC.Cçfareminconkik' tu fuo, ad gratiam Romani populi côparandam, diuififîè câpum Stellarem uiginti ml'' fibus ciuibusRomanis,quibus tresfiue plurcsfiltj effent, ut autcad Annibalemredea* mus : dicit Liuius Fabium tandiu extraxifle reliquum æffa tis, ut Annibal deflituws aO fpe fmnma append certaminis,iâ by bernis locû circunfpedarct:quia ea regio pr^kniu
-ocr page 455-CÀMPANÏA
40^
A frat ropiæ no prrpetaæ/arbufta uineæc^ Si confira omnia magis amcénis ncccfTarifs fruâibus. liacp quutn fciret Annibali per eafdcm anguftias, quibus in trau era tredeun^ dum effe,Gallic3num montem amp;nbsp;Cafilinû occupât modicis pracfidqs.ÔC infrà: Inclufus deinde uideri Annibal amp;nbsp;ad Cafilinû Obfefiùs.cum Capua 8C Samnium amp;tantû à tergo diuiium fociorû Romanis commeatum fubuehcrent,Paenus tune intra fortunac minas fixa ac Lincerni arenaSjfiagna per borrida fitu hybernaturus efiei.Itaq) quum per Cafigt; linSeuadere nô pofletjamp;f iugum Caliculæ fuperandû efictjudibriû oculorû in fpeciein ®erribile ad fruftrandum hoftem cômentus,duo milia boum cornua fafeibus farmento-ram igni accenforum in monté Gallicanum, nunc Cafeanum turri fîcut diximus Frartgt; foliOi imminente,à Fabio præoccupatû egit. amp;nbsp;interea Romani g ad tranfitû faltus in-fidendûlocatierant, ubi infummismontibusacfuper fe quofdâ ignés confpexerunf, prxfidio exceffère.Interea toto agmine Annibal tranfdutflo, in agro Alifano pofuit cà-ftra.Fabius quoeg mouit caftra:tranfgreffus(^ faltû fuper Alifas loco alto côicdit. Turn AnnibalfimulansfeperSamniâpetereRomâ,ufcpinPelignosperuenit:fuitqpuianSc «iâtrita,amp;quanupcr Neapolim iuimus ipficab Alifîs traieôo amne Vulturno fub Fôir Formelutn. welomonafterq S. Vincenti) ficut in Samnio oftêdimus caftello, ad Cafirum Sarni fi-UCutdicuntSangri:coexindefuperatO,qui adiacetcolle ^jfeóus AnnibaI,amnêRafi- Raßnuf. nüOniftrorfum relinquens ad Furculas Pelignorû nûc Palenae diefîas peruenit,unde fle xoitinere per Frentanos,Ortonêies, Aprutinos rétro Apuliâ repetijt. Sed iâ ad noftrû ordinêredeamus. Vulturni amnis oftio dextrorfum urbs olim adiacebat ipfius nomine Vulturnu appellata.Liuius uigefi'mofexto. Capua interim fûma ui â côlulibus obfi'-^ dericœpta eft:quaet^ in eâ rem opus erant côportabantur parabanturtÿîCafilinum fru-•nentum côuedîum:ad Vulturni oftium ubi nunc urbs eft Caftellum communitumj art tcFabius Maximus cômunierat : præfidium impofitum ut mare proximum flumeni inpoteftate efièt.Item Liuius libro trigefimofecundo oftendit, coloniâ Romanâ fuilîe deduflâ Vulturnum urbem ad oftia Vulturni amnis fitam, ubi nûc oppidû Cafiellunï
G ad mare diâum,uidcmus:fupra(Ç Caftellum ad mare Vulturno dextrorfum adiaeet ui-culusCaftellutium appellatus,ubi Cafilinû fuifte nô côietfturis modo ,fed multis quoep dwimurargumeatistprimumcp nominis fimilitudo in cæterarû côcurfu rationû nô pa-f3ualct:fed cçtera habet Cafteilutiû,qusc de Cafilino apud Liuium feripta uidemusf propinquitatê Caftello qd* Fabius ad Vulturni oftium cômuniuerat j ut in bis duObus •naritimis oppidis.uix tertio inuicê diftâtihus milliario,frumentû deponi potuerit Sar-diniaauc(ftû,quod pofteaCapuâimportarerur.Caftellutium quoqidiuiditfupràdefcri ctßeUitiiui/^, ptiim Falernum agrum à Campano,Ô£rpropinquû eft Sinueffano olim nunc Métis drs? conis agro.Nec moueat quenquâ ruinarû ueteris ædifîcq paucitastquæ nunc in Caftelgt; •utioapparet. Gafilinum em parua urbs nequaquâ mœnium ftrucfturarumqp munirrren fo,fcd Præneftinorû Perufinorûc^ qui forte praefidio inerant uirtute,eâ pertulif duriffigt; w5obfidionê.SiuerôfuerintquiapuduicosfuperioreIocoappofitos Vulturno,Can-* ffllumamp; Arnonû fuifteCafilinum,ideo opinent quodin prarditftorûaliquo maiufcù-*
D‘æcernant uetuftates,côfideraredcbebunt,folam eorum à mari fit' à Vulturno caftello di^antiâ,ne maritima appellari potuerint aduerfarnamp;praetcr id elfe apud Caftellutiuni no apud Cancellum aut Arnonum eâ amnis V ulturni tortuofitatem, quâ Liuius apud ^aulinum fuifte dicit. Arnonum etiâ paululum a prifeo mutatû eft uetus Romanffno-Wen.quo Suf nô Cafilino Liuius fi uoluiftet uti potuilîet. Nam Petrus nofter câdidus irt Parallelarû Plutarchi translatione,uitâ Fabq Maximi ÔC gefta Annibalis ad Gafilinum defcribensjfic habetftn ultimas,Câpaniæ oras Cafilinû ulq? delatus eft, quà V ulrurnus* «uuius,quê Natoronû Romani appellat defluit. Ea regio montibus undiqj obfefta uer ■usmareduntaxatimportuofumaefluminis oftia aperit. CæteradeCafilirtiobfidionc notiora funt^ utea hic poni oportereiudicemus. Sed id unum in Cafilinipræconium «bet diccrezCafilini obfidione faeftû efte ut falua fuerit ab Annibale res Romana: quart doquidê eiusloci obfidioniscaufa Annibalis animi ex recent! uiôîoria Cannenfi arden ffsrefrixerûuôif inclufus Capuæ exercitus ille ferociftimus Câpanis delitqs eneruatus lt;lt.MeArnonum poft amiftàm Cafilini nominis uetufti gloriam, qua ä nonnullis otnaricôfueuitjfoe etiam carear praeconto» rem nouamipfius uici occafioncdicemus,;
Blondusi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mm falconis
-ocr page 456-'410 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAMPANIA
falcom's auis aercç Sufrapacifïïmae aucupt3,quo inclytus Rex Alphofus Arago apcP Ar B nonS plurimo utit.ante ducentos annos omnino incognitQ fuifTe. Nâ amp;nbsp;li Scruius grâ madcus Capua dicit ab augun'o Falconis co nomine appellatâ:quod Etrufd eins Uîbis conditores Capim inaugurantes uidcrint, quo nomine falconc appeUabât: tn quis fue tit hominibus didæ auis ufus no fcribit.pariter Plinius quum multa point rapaciû aui5 nomina, accipitres fcilicct maiorcs SxL minores ac chiluones, quos aliqui fakoncsfuil^ fc uoluntitn nullam aucuptj ufus earundem auium facit mentionemiut etiam no fit dil' bitandum,quinfi temporibus Virgilij eius aucuptj ufus fuilTet, Æncam falt;ffurusfuenl fitDidonem eas quocpaucsinucnationem tuIilTejUbidixit.MafltliqjruuntcquitcsÄ odora canum uis. Audcmuscç confidenti aflertione dicere,ante ducentefimum ut dix;* mus annum,nullâ gentê aut nation? confueuilïè,rapaci aliqua aue manfucta,alias aucs terreftres aut aquatiles aut aerias capere. Supra Caftcllutium fiue Cafilinû SC diiodecP mo à mari milliario amni Vulturno adiacet urbs Capua nouo quidê loco ; qui duo M.
Crfp*«- paflusà prioriCapuaeftfemotusiNecidmultisdiflerioportet: quando uetuftxurWs p fundamêta,portaî,theatra,t?pla,ô(f caetera aedificia moles magnæ apud S.Man'æ batili' ca,cui de Gratia eft cognomê internofeunt.De Capuæ autem origine nomine fie ha bet Liuius in quarto:Percgrina res fed memoria digna traditur eo anno fada : Vulfur^ nû Etrufeorum urbem, quæ nunc Capua eft ab Samnitibus captam:Capuamlt;jabduc« corum Capuo uel quod propius eft uerô.à eäpeftri agro appellatä. cepereautem priu« bcllo fatigatis Eirufcis in focictatem urbis accepti. deinde fefio die graiteis fomno epu lisqi incolas uetercs.noui coloni nodurna cacde adorti.Notilïlma uero funtSCrelatulo giufcula,quæ Liuius de Capua tradinfed digniorafummatim accipiemus. li.xxi H-di cit Annibale quum defeediflet ad mare inferö oppugnaturus Neapolim, flcxifleiterin Capua luxuriante lôga felicitate ac indulgentia fortunæ.eamc^ reccpifle.ôC infra eunde Annibalem caftris apud Cafilinum comuni tis præfidioqj modico impoGto in Capuam concefiilTe, ubi exercitus ill e Campanis emarcuit delitijs. quern uero nnêha* bucrit Capuanorû cum Annibale amicitia,ôC fi uulgo notiffimii eft paucis diccm»s.Ca (J pua à Romanis capta dicit Liuius, quofdä ex Romanis cenfuifle delendum efle uibcm præualidâ propinquam inimicam: cacterum praefens uicit utilitas : nam propteragrum quern omniS fertilitate terræ, fatis conftabat in Italia primu cftc,urbs feruata eftniteffet aliqua aratorum fedes. Vrbis frequentandæ mult/tudo incolarû libertinorumcj SC inßi torum.opificumq; rctenta:ager omnis ÔC teda publica populi Romani faâa.cætcrûba bitari tantu urbe Capua frequentarieç placuit,corpus nullum ciuitatis, nec pkbisconfi lium,nec fena tus efle,fine confilio publico, fine impcrio.ncc faeuitum incêdtjs ruinist^ in tetfta innoxia muroscp.Marcus aut Cicero quum legem Agrariam fupradióadiflua' dcret,qua Capua deduci coloniâ uolebant, oratione prima habet aliqua, quacnondii' bitamusTiiumLiuiff,quandofupradi(ftafcribebatperlegiflre.Capuâdcducicoloniani uolunt,illâ urbem huic urbi rurfus opponere. Qui locus propter uberratem agrorum, abundantiamqireruomnium,fijperl3iam ÔCcrudelitatem genuifle uidetur. maioresno ftri Capue rnagiftratus,fenatum,confiliû cômune,omnia deniqp infignia reipub.fuffule p runtmeqp aliud quicquâ, nifi inane nomen Capuæ reliquerunt : quod uidebant fiquod reipub.ueftigiS illis moenibus cotineretur, urbem ipfam imperio domicilium prxbcre pofle.SC in oratione itê in Rullum fccunda. At enim a^r Capanus diuiditur orbis terrç pulcerrimusiSC Capua coIonia dcducit urbem ampliftima atep ornatilfimam. ÖC infra. Vnum ne fundû pulcerrimum populi Romani,caput ueftræ pecuniæ, pacis ornamen-
• tum,fubfidiûbelli,fundamcntSuclt;ftigalium,horreumlcgionum, folatiumannonædf Iperire patieminifAt uerô hoc agri Câpani uetftigal quum eiufmodi fitutdomifit, ô. omnibus præfidijs oppidorum tegatur,neep bellis fit infeftu,ncc frudlibus uariiim, nec cælo ôCloco calamitoium.Et infra.Câpani femper fuperbi boniiatc agrorum SCfruôuS magnitudine,urbis falubritate ac pulcritudine : ex hac copia omniû rerum alnuêtla, primùm ilia nata eft arrogantia,quæ à maioribus noftris alterum côfulê poftulauit,degt; inde ea luxuries,quæ mfum Annibalem.armis etiâ tune inuicîum, uoluptateuicit. häc ipfamurbêcontraacCicerofuaferatIulius Cæfarcoloniamdeduciuoluit:dequoSvs tonius:quû ia. çolonia Capua deduâi lege Iulia coloni,ad cxtruêdas uillas uctuftilfim»
l • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
-ocr page 457-CAMPANIA
411
A ffpulcra difiiccrentj'dq? co ftudiofius facercnt, quod altquantu opens antiquf fcrutan-tesrepchebat,tabula acnea in monumcto,in quo dicebat Capts conditor Capuæ fepul tus inuenta cft.câdê uero CapuS urbem,quam Romanus populus in tarn lufto odio fer Uâuit, ôi quam Cicero tantis extulit laudtbus, rex Vandalorum Genfcricus ad annum fexcenteOmS poftquä Romanis fuerat fubdita, ferro ignicß deftrudîâ reliquit habitato ïibus deftitutam:ô(^ cum Oftrogothis à Narfcte omni potentatu deicdlis codé locOjCof ^«4 parietes muros Capua rchabitata cflenad annum inde circiter centefîmû à Lôgobardis fub triginta ducibus tunc agentibus iterû deftruôa fuit. Quis autê Qi quo tcpore poftea eâ ad hune, in quo nunc eft duos mille palîùs remotû tranflulerit locum, ntc alicubi legimus,nec ab his, qui inhabitant ciuibus feire potuimus. Plinius in Italiae deferiphone quS ad Capuâ peruenit,câpum illi adiacere dixit Leborinum totius Italiæ amœnilïîmum:ô^ libro feptimodecimo,de terrarum diuerfitate tradfans, Leborinû Ca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ig^
puæ câpum nobilem appellat : ciusep folum dicit arduum opera finf difficile cultu bonis horinus,
B ^uitîjs uberius pafcere.eftucrô hoc totum câpeftrefolum, quod à Tiphatis môteurbi imminente ad Neapolitanos Puteolanosqj colles pertinens Vulturno ab ipfa urbe Ca pua ad eius oftia quibus fe in mare exonérât eft claufum. 8iC periti regionis Capuani ci-ues affirmant,câpos qui Aduerfam urbênouâ ad Ateliae urbis uetuftæ ruinas ædificatâ cijcunftantjin trecentorum annorumpublicis priuatiscpmonumentisdiciLeborios: câ ucro uim habuit Leborinac terræ appellatio,ut Carnpaniac nomen in fuû mutari obti nuerit.ldà nos meliufculè^ à prauis chronicorum feriptoribus eft traditum,referre c5 flditnus. Capua urbe uetufti in earn Romanorum odq, SC binæ defolationis cxecrabili infatnia laborante, uicini urbiûoppidanorumcç populi Campanos feappellari ignomi Diofumpericulofuincpducentes,id declinaruntpatriûnomen,SCiefeLeborinos jgt;Câgt; Terruleborif^ panis dixerc, effecitqî obftinata eorû perfeucrantfa, ut quicquid urbium 8C locorum in Çâpania cenferi Iblebat de terra Leboris diceret. Sed corruptum nunc laboris uerbum in eâ partem ab ignorantibus accipitur : ut laboris terram cui labor utiifter impendatur ^i(Sâ exiftiment:quanquam non défunt,qui magis abfurdé dicat terram hanc à labore, i queillicapiendæ 8C dominio fubigendae impendi oporteat, fie à maioribus appellatâ. Atellaucro urbs, cuius fæpe meminit Liuius:SC quâ Cicero fuprà delege Agraria cum * ^anoopprimi çgréferendS oftendit,fuifle ubi nue eft noua urbs Aduerfa præter alias fatioties hoc unocôftat argumento.quod S.Mariae ecclefta haud longé ac Aduerfa co^ gnomen in Atella uetuftum retinct.Libetcß utriusqt urbis 5C ueteris amp;nbsp;noup dignitates *^«erre;primû Atella haud quaep minora in reparua,^ Capua in magnis pracbuùCam-panæluxuriæ documenta.!! quidem pro fuperbiæSC crudelitatis origine,quam Cicero WbuitCapuæ, haecAtellanarum carminum lafciuiam modulationemrç; quod nomen LdfàuU njdicar.amp;^ Macrobius affirmâtinuenit:quid uerô bç fucrint Atellanæ M.Varro,Aulus 'Jdlius,Macrobiuslt;$ 6C luuenalis Satyricus fæpe indicât,earumlt;ç artis eu non expedi-’t,nec fit huius têporis 6C loci inquirere documentû,fan's fupracß fuerit obfcœnam no-
j» ^’fclafciuiâ.Pueh puellæ luxuriemcp fpumantes natu maiorcs, copofitum metro ac *’’ufica,tnodulationc, lafciuis SC omnia dieftu facftucç pudenda cxprimêtibus uerbiscar ^en.motu quoq; corporis ÔC ge!hi,quaqua uerfum etiâ refùpinato,ita in choreis, ôf ad •mpudicorûmenfas pronuntiabât gefticulabanturcp.ut nihil praeter ipfum coeundiex-quifitiffimQdeeifeteffeélû. meliora autem originis5C difciplinærudimêta habuiturbs ^uuer!a.Robertus Guifeardus uir gloria 6C laude digniffimus,magnam SCprçftanrem *3 Italiæ partcm,quæ regnum Siciliac aut Neapolitanum eft appellara,à Saracenis Grç lacera tâ,ad regni i^mus formam primus redeginqui Neapolim Capuamt)? una ea-fmq^ premens obfidione, caftra apud Atellâ habuit cômunitan'n quibus quû aliquot Afellrf.
pwleueraffètannis ciuitatem côdidit,ab ipfocß aduerfandi prçclaris Qi potentibus urbi
US affedu Aduerfæ illi nomen in rei geftae memoria dcdit.Sed iä ad maris littus eft re ^cundum.Poft Vulturnum fequitur Clanius apud SuefTulä opptdu, medio pene inter
Qi Nolam urbes tra(ftu,in montibus oriundus. Efttj is fluuius de quo Virgilius J-Ianiusnö aequus Acerris:quia Acerrarum urbis agrum ficut Qi Capuanum olim Atel Claniusflu, lanumnuncÄduerfanum,multis inundatinlocisradeo utlongiufculis pontibus eu Ca puaiater Qi Aduerfam urbem oportcjUiungi; ad quos pontes molas efle multas uide-
Blondus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mm x mus
-ocr page 458-411 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' CAMPANIA
jnus. cidem Clanfo baud logé à mari f nfero turris appoRta cR paru acfuRa hunc patrio ß 3ppdlata,8lt; in ruints Linterni Scipionts Aphricani uillac ædificata.Nanqp Ptokmæui, Pôponiuscç Mela^Plinius amp;Guido Rauennas Iginij imitator Linternum infer Vultur nû amp;nbsp;Cumas poniint.Liuius au tem uno in loco cum fupradiclis fcntire,in alio difcrepa reuidet.Namlibrouigefimofecundo,quumdifficuItatesafferretquibus Annibalcoa* ÔUS uideret ex Falerno agro,qua uenerat angufta uia in Samnium rediturus, quodfu'* pra diximus fic habet, Poenus tunc intra fortunae minas ac Linterni arenas per horrida fituhybernaturus eflet. Quû ergo ad finiftrâ Vulturnituncageret Annibal,necipftn™ amnc ibi præaltû uado,ncqi ponte ad Cafilinum comunito ac præfidijs firmato,trâfmi« furus uideret,oportuit ad Falerni agri parte eiTe Linternum : ubi cum Liuius nifi angu-' ftias fuperaiTet hyematurum fuiffe dicit.amp; libro uigefimotertio,idem Liuius cum fraUquot; dê fcribit qua Capuani Cumas fuis partibus adijcere fint conati fic habetdnterim Titus Sempronius coful Sinueflar, quo ad conueniendum die edixerat excrcitu luftrato tiaP grclTus Vulturnum flumen circa Linternfipofuit caflra. Ex quibus nulli dubiumfucdt H coftarc Linternum fuifle,ficut ditfli aflerunt cofmographi,ad eâ V ulturni partcm.qu« fpcéîat in Cumastneccflariumcß crit amp;nbsp;dicere tenere Liuium.qui loca pcrambulaue'-rit 8gt;i. Linterni ficut infra oftendimus Scipionis fl^atuam tempeflate difietfiâ uideritjep uifleuillamquidêultra Vulturnum, fed eiusagrumArenofumftagnofumt^ circa exiP LintMMm. tifle.Eftuero Linternum locus in quo P. Scipio Aphricanus uoluntariS egit exiliumî quern fama eft morientê fepulcro inferibi iuirflTedngrata patria nc ofla quidem mea ba bes.Quæ fatfla in monumento ingratitudinis patriæ inferiptio effecit, ut locum nupet certius exploratiusqj inucnerimus. Nanep ad ditflum amnê Clanium paulo fupra oftiu, quod habet in mare,turris eft ruinis aedificiorum uetcru fupcraedificata: qua ut diximus turrim patriæ uocant,ubi id monumentum fuifle tencmus.Et prater id patriæuocabu-lum,prætcrfp fupradiefta Ptolemæi,Plint),Liuij amp;nbsp;aliorû teftimonia, certitudinê quolt;ÿ attulit nobis euidentiorem fons aquæ acidulæ:quem Plinius Linterni fuifle diciucuius aqua uini modo faciat temulentos. Scatetem nunc etiam inter præditftas ædificiorum ö ruinas aqua, quam paftores affirmant epotam omnes capitis langores curare.Noseatÿ accurate guftata,faporem quidem ut cçterarum,quç bibunf,bonum elfe cognouimus. fed quamuis fumos ab ea in nares ficut à uino eöfueuit non ingratos olfecerimus.quos
Jene«, potatio habeat effetftus,forte ob hauftus moderationê intelligere nequiuimus.Seneca epiftola. LI.Linternihoneftius Scipio c^ßaijsexulabat.ScpuIcriautcmciustpinfctP ptionis amp;nbsp;monumenti ac ftatup fi nullum nunc extat cerium indicium minus rniror.qæ Liuiut. Liuius Patauinus,qui minus centum annis ab illius ætate abfuit, quid ipfe uideritlibro
XXVIII l.fcnbit.Scipionem alq Roma alij Linterni mortuum öt: fepultum ferunt.u-' trobiep monumenta oftendunt lt;5^ ftatuæ.Nam amp;nbsp;Linterni monumentum, monumen-tofp ftatua fuperimpofita fuinquâ têpeftate difieélâ nuper uidimus mfi.amp; Romæ exns portam Capenam in Scipionum monumento tres ftatuæ funt.duæ Publtj ôi Lucîj Stb pionumdicuntureflc,tertiapoetæQ.Ennt).8CSenecaepiftolæ lxxvii initiouidet CMWlt;e. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ jgnorafle fepulcrum.Nam dicit in ipfa Scipionis uilla iacens hæc tibi feribo adorads H
VrffwwIU. manibus eius amp;nbsp;ara,quâ fepulcrumefletantiuirifufpicor.Lintcrno Cumæad quiniunt adiacent milliare, intercp utruncp locum qua in parte littus inter ftagnum amp;nbsp;mare incut uatur uilla fuit Seruili) Vaciæ:quâ Seneca epiftola L v deferibit. dicitep prætorium hominem ilium diuitem,nulla alia re notum fuifle,^ eius uillæ otio,in quo confenuerit;u( occupât! aliquando cîamauerint O Vacia folus Icis uiuere, quum tn ille,iudicioSenc-cæjfctret latere non uiuere ; Vndc dicit de fe ipfo Seneca folitum quoties illac tranfîret iocando dicere,nô deuiuo fed tanquâ de mortuo:hic fitus eft Vacia. Cumanæurbisori gtnem banc n adit Liuius in v 11 i.Cumani à Chalcide Euboica originera trahuntxlaf-' le qua aduetfti domo fuerant,multum in ora maris eius quod incoluntpotuere. primo in infulâÆnariam Pytaeufas cgreffi,deindeincôtinentem aufifedes transferre. Vit giliusiEt tandcEuboicis Cumarum illabif orisjamp;,Hic ubi delatus Cumçâacceflèrisu» bêduperquoSeruius Euboea infula eft:de cuius ciuitate Chalcide profeôiluntadno-vas fedes quærêdasfôt^ haud loge à Bat)s,qui loco à Baio Vlyffis filio hiçfepulto nome Bccep{t,inueneruntuacuû littus,ubimUmuheregrauidaciuitatemcôdi^runt.Liuius 4...., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infecundô
-ocr page 459-CAMPANIA
413
A wfccydo.Acccrnta deinde auxih'a 8gt;C à Latinis populis SC à Cumis.Cumanaecohorrcs 3rtc aduerfus uim ufæ dedinauere pauIulurdFufecp palates hoftes cóuerfisfignis à ter^ goadortæfunt.0^ infràJnfignis hic annis nuntio Tarquinîj mortis : mortuus eft Gumis quo fc poft fradas opes Latinorû ad Ariftodemum tyrannum contulerat.amp; libro quar * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Graeci tunc urbem tenebantcapiuntur:
octauo Cumanos Sueflulanost^ ciufdêiaris códitionislt;^,cuius Capua efte placuit. Eft Wcro celius in urbe Cumana cöllis,irt cuius cacumine fuit tcmplû Apo!linis;de quo Vir templuta giliusArccs quibus altus Apollo prçfidet.Et quid? nunc ca in urbCjquam uidimus om Apollinit. nideftitutâ habitatore,præter rupes faxo ftupendas uiuo,pinnae cernuntur inuroru ex--^’’’^^uit, laccllueft Chriftianu 0^ ipfum uetuftafeconfumptum:
nihil«^ extatintegrû,nifi cauerna frontifpitio decorata manufadotquam Sibyllac arttriï sibyHtt ‘uitlcfocius itincris noftri Profper Camuleius uir dodus earn ingreffus.quibufda con- antrum, leduris affirmauit. Fuit quoep Cumis propinquus ad tria milia paftuû Hamarû locus iä Hamie,
ß eer,de quo Liuius uigefimotertiotCampani adorti funt rem Cumanâ fug iurifdidionis facerc,primo folicitâtes ut ab Romanis deficerennubi id parûproccfïic,dolû ad capiert dum eos comparant.Sacrifi'cium ad Hamas nodurnü eratthuius Uerö olim Celebris 10* eimons arduus,qui à balneis nuncTripcrgulanis uix mille quingêtös abeft paffuSjtui- ' Jiisaduerticem tegitur cófpiciendis:amp;: quibus nulla eft propior Tripergulis homirium babitatio aut cultura.ad parte uerô,qua Cume fpedant in Auernu 0^ Baias,diftat päri* Jcrabutrifqpurbibus fornixlateritio operefublimibuscolumnisfuftentatus,cuicunc^ Komano operi comparadus. Abeft deinde quinto àCumis Mifenus mons Virgilij car i/üfenus moni^ mine celebratus:Et nunc Mifenus ab illo dicitur.Eidemcß qua fpedat in Cumas lacung sdiacentnunc Marc mortuG appellataetcirca quas in cotinenfis fupercilio ruinae amp;nbsp;fun damenta cernCtur eximia.Fuit nancß locus in quo Suetonius Tranquillus feribit Oda£ üianum Auguftüdaflemapud Mifenum inftituiiTeingctem: que uerfasinTyrrhenum mareimpertj Romani prouincias, hinc Galliäamp; utranc^ Hifpaniä.indeMauritartiam
C Aphricamcç Sdinteriedasinfulas tutarctur.Erattj eius claftis præfedus Plinius Vero* nenßs: quädo apud Vefeuum monté incédio eft abfumptüs.Diftant à Mifeni promon
• ^tio bine Cumç ficut diximus,quinto inde Lucrinus Auerrtusc^ iotidem mille pafTus.' cutn à Cumis uix quatuor milibus terreftri uia abfit Auernus y ilia quiriurri undiqj mi num maritima lögitudo,terra ambit omniu olim Italiæ pulcerrimâ,irt qua Baig fuerunt BaUi ciuttasopuléca.ld(^ omne folû SC ü quinis.ut diximus, produdu cft milibus, latitudine tarnen paru uariata, duo alicubi amp;nbsp;minus alibi milia cxplct,ut digiti unius fpcciem pratf ftrerattquo in terrarum, utita dixerim, digifo tam multa cernuntur, partim integra in fubterrancis,partim fuperius femiruta,partim in ruinas collapfa ueterum operû rnonU* menta,ut extra urbis Romæ moenia,nihil illi toto in orbe terrarû ædifîciorûmagnitudi neac pulcritudinepar credâtexiftimemcç fuifle.utnôiniuria dicatHoratius, Nullus in orbe locus Bais prælucct amœnis. Quumej! Mifenus é regionc Puteolos fpelt;ftet,mare jjquoinuicédirimûtur,exSuctonq Tranquilliinuifa Caij Caligulæ fentétia,uix tria nii- Suetonius.
lia pafluû amp;nbsp;fexcêtos implct,unde finus Utrobicp didus olim Baianus,à Mifeno in inti* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;baianus,
mum Auerni Gnû quinis amp;nbsp;totidê ab Auerno in Puteolos milibus eft produdus.Fuerif üero operofum fingula deferibere, quae aut digitus ill e terreftris aut finus Baianus ha* bet-feddigniora quantû fieri poteritbreuiterattingemus. PrimG Mifenus ipfc mons, qua in promontoriû coardatur amp;nbsp;fi natura cauernofus fuerit: tamé tantis excauatus eft
operum laboribus,tantis uel marmoreis, uel lateritio 6C lapide quadrato compalt;fîis,in lublime dudis fuftétatur columnis, ut ubit^ penfilis uideat.crantcç ut apparet intus bal Hea,erantnatatoria,crâtad cœnas luxumcß triclinia.fuperius uerôin continenti, Sgt;C quà nergit in prgdidû Mifenatiû clalfis locû,fundamcnta uifuntur his, qui non uiderint in* credibiliambiPifcinâuulgômirabilem dicunt.nam cum capulcerrimé.utconftat ædis pifeiMmir^. oefuper dcftrudæ fundaméta fuerint,pars hæc extans fubterranea,fublimibus fuftenta talateritijs columnis,ducêtos quinquaginta lôgitudine centume^ ôi. fexaginta latifudi ne paffuspatet.amp;fita eft integra ut noua uideatur:quamLucqLuculli domum.quæilli L-LucuUi
it'Baiano fuifle tenemus. amp;nbsp;quia in loco omnium Italiæ calido eft fita,uidctür eftè «iowwr-Ilia de quaPlutardmsfcribit Lucullum pcrbdle cum Cn.Pompeio ac MarcoCiccronc
Blondus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mm 3 Ôi^pklt;*
-ocr page 460-414 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAMPANIA
fic plcrifcp illius feculiprincipibusuirisiocatûfuiirc:c0 ipfis omnibus Romarris in Lu» 6 cullano nunc Frafcato apud Lucullum aefiatc cœnantibus,Pompeio imperitiam atdifi» candi in Lucullo damnanti,quod domum pulcerrimam fumptuofidlmamcf nimis mill tis porticibus feneftriscÿ apertam, æftatiquidem idoneam fed hyemi omninoinhabile fecilTêtîille refpondit,uirtuti fuse Pompeium dctrahere.qui grues fc prudêtiorcs exifii» met,æfiiua loca hyemaliaqj alternis inhabifantes. Sefc cnim dicit qui hancin Luculla* no aeftatiidoneam fabrefecerit, alteram in femper uernanti Baiano hyemalem pulccirl mamcp extedificafle. fepulcra uero Si uillarum aliorumt^ monumêtorum uefiigia, par tim omnino proftrata : partim femqntegra tarn multa eo in quinum milium peninfulx Si digiti territorio cernuntunut continuatam ibi urbem potiufqua difperfas per agrunt uillas fuifTeappareat.Sed iam finum defcribamus Baianumtde quo nihil eft quod adml rabilius dicere pofiimus, ^quod omnia eius littora dece milia palTuû à Mifeno ad Pu-» teolos in circuitu protenfa, tedificqs Si quidem omnium quæ raro alibi uiderimus ma' Ximis conteda ac continuata fuerunt: quum eorum pars collibus impofita celfiffîmis, p fiCinapertumprominentibuspelagum brachijsfufient3tafucrit,infanarummoliumO' pereinprofundifllmum mareiadis.extanttamen aliquapcne'integra, thermæfcilicet Bxûôwr/ù ad ipfum Baianum finum intimum : qui unicus nunc locus prifeam Baiani appelîatio* nem memoriamej! conferuat. funt Si aliæ pene'fimiles thermæ il 1rs propinquæiquarum conditoris Si nominis notitiam habere nequiuimus. Sed balneum longé infra ÂucrnÜ petentibus Si Lucrinum eft obuium, nedum ædificq ffruduram fed Si piduram quotp aliqua ex parte integram conferuansn'n quo uerfuum pars pidorum extat, ex quorum tierbis carptim ledis conqccrelicet,idfuifle Ciceronis balneum; cui id carmenlibertâ cius adfcripfifie Pliniusaflérit. fupraepilludidem Ciceronianum aliud eft balneum,in Iongamtortuofamlt;$ foflam faxo excauatum: quod fine aliquo aquæ calends ufufob uaporcfudorcsprouocatcopiofifiTimosiSCficutferuntmedicifaluberrimos.Fuituero maioribus thermarum huiufmodiufus,quas ab adufricandi tergendic}; neceflàrioFri» dolasappellarunt: east^æqué ac balncas uiduis Si uirginibus Chriftianiseuitandas clTejgloriofus ecclefiæ dodor Hieronymus admonuit.Tritolam nunc corruptéappcl» lant.IncipitqjadeamfinusBaianipartemLucrinuseiretDc quo in Virgilianiuerfus LutrirtHr. Pxpofitionc. An memorem portus Lucrinoq; addita clauftra : Scruius fic habet, in Ba»
Auernut.
Pom tri um mliulth
lanofinu Campaniac contra Putcolam ciuitatemlacusfuntduo,Auernusamp;Lucnnus: qui olim propter copiam pifciinn ueôigalia magna præftabant.Sed qüum marisimpc tus plcrunqj perrumpcns exfnde pifces excîuderet, rcdemptorcs grau/a damna pa-* tcrcnrur,fupplicaueiuntfcnatui.öf profedus Cæfardudisbrachrjsexclufitpartcmmâ ris quæ ante infefta efle confucuera t: reliquittç breue fpaciiim per Auernuin, quo Si co pia pifeium pofletintrare. Si. fludus non eflent molefti: quod opus lulium didumtft* de eodem Suetonius.portum lulium apud Baias immiflb in Lucrinum Si Auernû ma-« ri lacum effecit.Et Scruius in Virgiliani uerfus expoGriôe Diuinost^ lacus, fiedidt A* uernus Si Lucrinus lacus antea fyluarum denfitate fic ambiebanf, ut cxhalans indeper anguftias aquæ iulphureac odor luauifTimus fuperuolantes aues nccaret: unde Si Auer quot;nbsp;nus didus.Quam rem Carfar audiês deiedis fyluis amœna reddidit loca.SC infra in Vit gilianum uerfum Achcrontcrefufo, Acheron fluuiusdicitur infernorum. Sed confiât locum effe baud procul à Baijs undique montibus fcptum:adeo ut ncc orientem folcm polïîtafpicere,necoccidcntcm,fcd tantum meridionalem.Baianifinuslatitudinem de qua diximus, Suetonius in Caligulac uita fic oftendinBaianum medium inreruallnmSi Puteolanasmoles,triummilium Si fexcentorum ferepaflTuumponteiunxitjcont«' disundiqueonerartjsnauibus,ordineduplici ad ancorascollatis, fupcriedoag» gere terreno ac diredo in Appiæuiæ fotmam. per hunc pontem ultro citroq^ comme» auit biduo continenti. primo diefalcrato equo.infignis quoque ciuica corona,feu» turn tenens, Si gladio aurea'que clamyde.poflridie quadrigario habita, curricHlo'que bijugi famoforum cquorum. fed Nero illius fuccefTor maiores circa Baianum escO' gitauit infanias : de quo Suetonius. inchoabat pifeinam à Mifeno ad Auernum lacum contedam porticibus quafi conclufam : quo quicquid ton's Baip calidarum aqoarum eiretconueiteretur^foliatn ab Auerno oftiam qua nauibusnecnonuiaireturjongi^
. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dine
-ocr page 461-CAMPANIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4iy
A ^ne centum fexamnta milium, latitudine qua contiguae quinquercmcs commearent. De codcm^ fccleftiflimo imperatore Suetonius : Agrippinam matrê literis Baias cuo cauitad folennia quinquarriu fimul celebranda:datolt;j ncgodo trierarchis qui liburni cam qua aducda erat uelut fortuito concurfu cófringerent,^traxit conuiuiS.fed quum nandoeuafifletiugularifecit.Seruius VirgilianSexponensuerfum, Inferni($lacus:di-citLucrinum Sgt;C Auernûfignificarninter quos eft fpelunca,pd quam ad inferos defcen ^ebatur.Sed iam fatis de uetuftioribus, ad rccentiora ueniamus : Helius Spartianus de Alexandre imperatore optimo Mâmcæ Chriftianac filto fic habetdn Baiano palatium ‘«itcum ftagnoMammeacmatri:quæ Mammea tuncdieftum bodiec^ uocatur. fecit 0^ alia opera in Baiano magnifica in honorem affinium fuorSjamp;ftagna ftupenda admiftb •nari.fuitBaianofinuipropinquus Baulilocus Herculis. quemSeruiusditftumputat Bauli. quafi bouali quod illic babuerit animalia.bæc funt qug de Baiano finu fiue uetufta.fiue recentioraduximusdicêda:reftatutcapræfentibusapplicemus.adFrilt;fîoIasnuncTii- TritollK,
È tollam Lucrinus incipicbat:cernfitur enim regione illius in littore brachia murorû,qug' Catfarutuiolentum excluderetmareiecit. AuernusueroaLucrino nunefeparatus eft quodbreue fpacium à Caefare relidîum, quo pifeium copia poflet intfare mare fuperin* dufla arena conclufit:quae quidem claufura diligentiiTime'de induftria conferuatur.ne ctefeentes acccdente mari aquæ balneis officiantiquæ uicus nunc Tripergula appella* tus plurima amp;nbsp;ut medici perhibent omnium It al iç ialuberrima habet. Adiacent uero ea omnia Auerno lacui falfum in aquis retinenti faporcm: quas quidem aquas ita habet al tsSjUt nullis etiam logiffimis funibus faxo aut plumbo magni ponderis ad perpendiett lum colligatOjCius profunditas tangi poflit.mirucf eft cernere ftupendi amp;nbsp;infani operis stdificia, quç aut in circuitu Auerni,aut in eius aquis ripac proximioribus fuerunt tada: quumtamenuiae filicibusin circuitumftrata:,amp;aquarum formg dulcium fuperioribus in collibus penéfintintegræ.Egreiïî depreftà hæcLucrini öfAuerni loca amp;nbsp;Puteolos petituri.uiaincedunt filicata,ad quam unditç maiorum fupradidisædificiorûin Baia-
C num fuperné defpetftantium ruinæ cernûtur. (^uoufcj ad uiam eft uentum Attellanam: quæab urbeRoma Atelias per Appiam, poft ab Atellis ducebat ad Baias:qua qui-‘lemin uia baud longe' à Puteolis ScBaiano medioqj ad nunc Aduerfam fpacio,tam in-, *fgraadhucfuntueterum opcrummonumenta,utfioftiaaddantur amp;nbsp;feneftrae.uidean turhabitationem non incômodam præftitura : eademej uia ad Baiani fupercilium ubi fanâæMariaefacellum eftpoft tergum relidîa,maiorum etiam omnium,quæhatftenus circa Baianum defcripfimus,acdificiorum ruinæ in fublimi eredîæ cernuntur:quas inco læBelgermanum appellât.fueruntq^ opera ficutliterçpila incifç marmorea oftendunt, quaeTiberius Cæfar bello Germanico féliciter perfeôo, unde Germanicus eft appella tus,ad faâi eius famam memoriamty extruxit. Eicß pulcerrimo etiam nunc operi proxi tnum eftpene’integrum extans theatrum, cuius occafîone fatftum effè dicit Suetonius, ut cum celeberrimis ludis.quibus Cæfar intererat Auguftus fenatorium uirum frequen ticonfeirunemorecepiflct,idem princeps fpeôandimodumcorrexerit. Dehinefunt
i) Putcolijde qua ciuitate uetufta fic habet Liuius in quarto.Exitu eius anni Q. Fabius ex Puteoü. autoritatc fenatus Putcolos per bellum captum frequentari fecit: emporiumej comma niuit,atque præfidium impofuit.amp; infra de Annibale: Ad lacum Auerni per fpeciem ià crificandire ipfa ut tentaret Putcolos defcendit.facro deinde perpetrato ad quod uene tatjamp;dumibimoraturperuaftatoagro Cumano ufquead Mifenum promontortum, Putcolos repente agmen conuertit ad opprimendum præfidium Romanum.amp; infra: P-Cornelius Scipio Aphricanus Si C. Aelius Pætus magna inter fe concordia fenatum fineulliusnota regebannô^portorianaualium CapuæPuteolisq?inftitucrunt.amp;infra: conful Atiniustulit,utquinque coloniçinorammaritimam deducerêtur:quarumuna fuit deduda Putcolos. HeliusSpartianusdicit Adrianum imperatorem quum mor-tuus e(retapudBaias,fepultum fuiiTe Puteolis in uilla Ciceroniana: ubi Antoninus fuc ceflbr tcmplum pro fepulcro ill i confccrauit. Puteolis noftro ordine tranfmiiïis, locus occurritmedio inter ipfam Si urbem Neapolitanam fpacio, fama apud ueteres célébra
JUS.nanqueuilla, quamPlutarchustradit Lucium Lucullum habuifle prope Neapo- VillaLucuIli, •ûn,ô^apudeain montem excidi(re,atquc ita excauaiTe, ut mareintroduccret,unde
Blondus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mm 4 Cn.Pom-
«
-ocr page 462-4»^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAMPANIA
Xerxet. Cn.PompciusScM.Ciccro ilium appellate foliti fucruntXcrxemtogatum,eacftcugt; B Tpg4tw. ju5 ruinæ ingentes balneo fupereminent Agnani dióo. quanquam no balnea loco fed alteræ font Fi idiolac fuperioribus meliores : qui return huiufinodi magnarûingenio uiribusqtfatfîarum pcritiam habent.facilliméfciiïurarn præuidenr,intclligunt(ÿinanil facfiam unde defolTus reiecftuscp monsuiam praebuit, nuncetiam leui operareparabb !ê,qua mari nunc Agnani lacum ita implerenut ad uillæ muros porticuslt;^nauigaripof fee. procedentesqj eo itinere ad cauernam perueniunt Griptam nunc appcllatam : ubi PauGlypus pulcerrimisolim ficut Plinius tradituillis habitatusad fexcentospaflus exgt;-cauatus planum uia Puteolana curribus iter præbet.quis autem id memorabileopusfc citignorum eft nobis,qui tamê legimus fadam apud Senecam Cordubenfem ipfiusb
■ cimentionemepiftola quinquagenmafeptima,ubidicit:ExcepitmeCriptaNeapolita ’ na:nihil illo carcerelongius,nihil illius faucibus obfeurius, quae nobis praeftantnonut per tenebras uideamus, led ut ipfas cernamus:fi locus haberet luccm, puluis auferret, in aperto quoq? resgrauisStf molefta:quid illicubiinfeuolutatur.amp;^quumfinculloin' F fpiramento fit inclufus in ipfos a quibus exciratus eft reciditf'SdDonatus in Virgilq ex-pofitione tradir,ipfum poetâ fepultum fuifie Neapoli uiaPuteolana ad fecundumlap!
J. dem, quod iepulcrum circa praedidfam Criptam iæpc quæfitum nequiuimusinuenire. HMpo f. gpqyityjpqçapQjjsurbs uetufta atq!prçclata,cuiusoriginemLiuiusinoôauorefertin
Cumanos his uerbis: Palaepolis fuit baud procul ubi nuc Neapolis eft:duabus urbibus idem populus habitabat, Cumis erant oriundi : Palæpolimqp quam tenerent Graeci di* cit infra Liuius à Publio Plautio confule captam fuiffe. amp;nbsp;infra iam Publius inter Pals polimNeapolimcjlocoopportunecaptodiremerat hoftibus focietatê auxilij mutui. ßCinfraitem dicitNeapolim auxilioNolanorumR-omanis deditam fuifle.ufi uero funt fem per poftea Neapolitan! erga Romanos SC alios dominos conftantiffima fide, ptiquot; mum Romana rep.Cannenfi clade conftcrnata,cum ad Getionem iam hyemc impen* dente côfifteret bellum,Neapolitani legati Romam uenerunt, ab his quadraginta pa* tcrae aureæ magni ponderis in curiam delatæ, quas quidem fenatus contra morcm fuö 0 accepit,SC Neapolitanis gratias egit.QuGcp Annibal Neapoli fummopcre potiri quae* fiuerit.Ncapolitani in Romanorum partibus perftiterunt. Liuius in nbsp;x 111, de Anni*
bale.lpfe per agrum Capanum mare inferum petit oppugnaturus Neapolim.ut urbcni maritimamhaberet.se infra. Annibal Capua rcccpta,ciim iterum Neapolitanorumatd mos partim fpe partim mctu nequicquam tentaflet.in agrum Nolanum excrcitum du* xit.ôCinfrà quartoJnde ad populandum agrum NeapolitanCi magis ira cj^ fpe potiundg urbis duxit.Floruit autem femper poftmodum Neapolitana urbs Romana rc,fub con* fulibus 8^ pariter fub principibusintegra:adeô ut apud earn graues uiri animorum àcU ris laxamentum quærerent,8C difeoli lafeiuiae diuerforium. Suetonius de Neronc: Re-* uerfus è Græcia Neapolim.quod in ea primum artem Muficam protulerat, albis cqu« introijt difiedfa parte muri.SC infra: Nero de motu Galliarû Neapoli cognouit die ipf® quo matrem occiderat.Sed SC uitos uidemus literis celebratos Virgilium diu,Tiiû Li* uium aliquando.SC Horatium Neapoli moratos fuifle.SC Scruius alferit Virgilium fcH quot;nbsp;pfifie Georgica Neapolüquam Parthenopem appcllauinac otq ignobilisnotauit.Frä* cifeus quoep Petrarcha præftanti uir ingenio, à Roberto rege Neapolitano Gallican» oriundo progenie.rogatus Neapolim bis fc contulit, nulla quide maioris lucri fpe fus' fuszquàm ut optimo atep humaniffimo regi dodf os ÔC uirtuofos uiros unice amantigti tificareturtcamcp uim habuit inita inter diuitem regem ÔC doóum integrum«^, fed rerS inopem uirum, ÔC ramen animo ÔC uirtute diuitem poetam,ut per unicam eiufmodia* micitiamconferuatusnuncuiuatrexRobertus. Nam quod omnibus in quorum ma* nushæcuenient faciliter oftendcre,ac quoad uixerimus probate poterimus, extra tir*
Neapolitanam paucilTimi acpenenulli funt uiri quantumuis dodi,quiRobertuS rex quis SC unde aut quo tempore fuerit alia nouerint ratione uel caufatquam quode5 in amicilFimi Franciici Petrarchac operibus fiue Latinis fiue uulgaribus legendo reco* gnouerut.Seruiusin Virgiliani uerfus expofitioneiNec tu carminibus noftrisindiótis abibis Oebaletdicit Oebalus filius eft Thelonis SCnymphp Sebetridis.Hic aut eft iuxra Neapolim;fed Thdo regnauit Capreis;filiûsç^ eius ttanfut ad Câpaniâ^SC muitn fubiu
-ocr page 463-CAMPANIA
417
23tfs pOpuliSjfiindilatauit imperium. At poftt^ Romafti impcn'j indinätio Cœpff,cregt; ctefccnhbus barbaroru infultibus NeapolitanipartesRomanorumpro polTc. fupra«^ «cuti funt.amp; quod in Hiftorijs copiofe' oftendimus,rex V andalorum Genfericus i la(* Jeingenti ab Aphrica du(fia,Romanam urbcm captä fpoliatamqijö^ omni bumano hl »itawie deftitutä reliquit: qui Si(. Capua quoqt eucrtinad Neapolim ucro quQ ueniiïètÿ lt;â diu obfidione preflam capere nequiuii. Paucis abindeannisBelifarioiuflinianiimgt; pttatorisduciadeo conftantianimoreftiterunt Neapolitani: ut quum poftea perlapp foramen fcalpris dilatatum urbs in eius poteftatê faôa eifeijNcapoli--lanifolaprincipishumanitateabexcidio fint feruati^ Multispoftea interieólis annis, ^uöSaraceni omnc orä maritima, quac à Caieta Rbegium ufi^ proteditur per bellu ob-ïinuifTcntjNcapoli quoqp funt potiti,quä ad annos ti iginta poflederut : quouk^ loänes «tcimusponr.RomanusuirexceflentiflimuSjpellcndisltalia Saracenis animûadiecitî 9^0 hortantCjSC aUxilia fubminiftrante.Neapolitani omniu primi id diu inuifum abie-” f.®’^y’^*’“g’5gt;fecutiqi eius urbis exemplum,caetcri Câpaniæ,Lucaniæ,ô(;Brutiorû popu «eäfcilicetincolentes orâ,quæ â Neapoli côtinet freto Sieulo,dominio Saracenoruni sbiedojicfein Chriftianâuindicarûtlibertatê. Qiia afflitfti clade Saraceniauxfliaribus topijsex Aphrica Mauritaniatpacccrfitis,oppidaö^ urbcs.quæfibi erant in Italia reli-^uæpræfidijs cófirmatas maioribus retinere conati funt.Phormias, Minturnas,Sinucf fatn, VuIturnn,Linternû,Cumas,atqî Baian6:nä Puteolani Ncapolitanis ab initio in re bellione cófenferant.Perftitit uero perfeucrauittp fanclilTimus pont.in fua expellendac barbarieiæternis digna laudibus uoluntate:amp; Italos oês quantumuis inter le alijs ratio •libuslacerosatqt difcordes,infidei Chriftianç tutclâ orando fiiadendoqs magis quant ^nequifletiubendOjarmariobtinuit.Quibus in magnum coaóis excreitum,pontifice loanneduce,uentum eft ad Minturnas.ô«; quod in eius urbis dcfcriprionc diximus, prç liuapud eâgeftû eftiin quo Saraceni maxima clade fuperati funt.unde fadum eft, ut ea A 8^,^simpia,amp;:n5 magisChriftiano $ Italico nomintinimicaregion?prædidâ à Pbor-ßitjs ad Baianû;flC quicquid utbium, oppidorum munitorû locorû in ea præfidijs obti-’Afbant,incendijs ÔC toto conatu reliquerint dirutum,adeô ut ea qua hucufi^ ui k conan ^opotuimusfingulisinlocisadnominis antiqui notitiam perducere manfehtfolitu-^o-Audauero eft femper poftea opibus urbs Neapolitana : Si féliciter fub loanne de/ f’nioinchoatas in barbaros inimicitiasfeliciiïïméretinuit.Nanqi quum Leonis quarté pspætemporibusSaracenifancftorû Petri Pauli apoftölorumutraftl urbis Romæ Dsfilicasui captas incendio abfumpfilTentjUrbcmcç Romam diu obfelîàm capturi uide ^t,nullis maioribus ex omni Italia Neapolitanorum uiribus, SC feruata eft Roma, barbari funt expulfi.Nimis multa huic operi öt: loco eflent illa, quae de Neapolitan» lutnuartjs cafibus feribi poflent, dum Guifcardis Germanisq; amp;nbsp;Gallicis regibus, qu» l^capolim à trecentis annis regia ornarunt dignitare obedienti ffime' parent, fed oê.s co iwlaudes accumulât gloriofa calamitas in magnam conuerfa felicitatcm, dum pro fergt; Data Gallico Andegauenfi principi Renato fide durilïimâ ab Alphôfo Aragonûregc quot;nbsp;obfidionêpertulerunt:quofcj paricû Belifarq temporum euentu per aquæduôus eu» Dlculum ab ipfo rege capti, atc^ ad banc, in qua nunc beat! florent lelicitatem eiufdê re ?'®P’^æftntia dementia«^ feruatifunt:ut non immeritô is rextriumphicôfuetudinêdiu filfime'intcrmiflâmjlôgo tandem poftliminio in Italiâ reuocaucrit. Habet urbs Neapo Iitanabafiîicas,mœnia,ôf arces, ÔC publicas priuatasq; ædes fuperbas, amp;nbsp;cacteris Italiae Waioribus côparîdasdn quels præclarum eft uirginis Clarç monaftcriûiquod à Santfta Aragoneregina Roberti regis inclyti uxore ædificatû, facile omnia Italiac monafteria ®ntecellit, eic^ proximum efle uidetur S. Martini extra urbis mœnia cartufienfe cœno-oiumacdifîcij magnificentiapulcerrimum. Confiâttn arcem unam Caftellum nouum 8ppellatum,mari imminentem Alphôfi regis laude ÔC memoria dignum opus, caeteris fluaein Italia nunc extent ueteribus,fiue nouis operibus monumentis firutfturis pr^-* terendüclTejfiue turrim eius murorumqt altitudinê 5C crafïîtudinem ÔC pulcritudinem, hucaularumcubiliumep fingularum eius partiurn amphtudinem,2C ornameta péri» Ids eiufjuodi rerum exiftimet. Ornata fuit Neapolis patrum nofirorû ætatc Bonifacio nonopôtifîceRomano ex Tomacella gente onundo;qui primus non modo urbê Ro
mm J mara
-ocr page 464-4i8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAMPANIA
mam,fed S' ipfum quocp pontificatum indomintj potcftatc continuk.PauîOc^poftaL B terum Neapolis pontificem Romanum habuit loannem xxii i ex genre Coflea: quê alioquinprudentêSigifmundus imperator in GermaniamfeduólumacondlioCon^ LMriHt rex ftan^benfi.pro ecclefiæ facienda unione priuari curauit.magno item per id temporisor namêto Neapolitanæ urbi fuit Ladislaus rex Galliæ rcgum profapia, Neapoli gcnitus amp;nbsp;nutritus:qui militiæ omnino deditus.prçter id Neapolitans omne regnS armis quç^ fitum,urbem quocp Romam Perufiamqj 2C AfTifiam de iuribus eccleflæ ÔC Cortona de Etruria cepit:quarn uendidit Florcntinis:conftansqi fuit omnium eius ætatis prudcnti-um opinio,ipfum Italico regno,fiC quod poftea facillimum erat imperio Romano, niß florcntê eum mors intercepiflet breui potiturum fuilTe.Neapolitanæ urbi fccSdum li^ tus Pópetj â uetuftis fcriptoribus proximidefcribuntur : qui uicus olim fuit amanilfl-mus.Romanisqs gratinîmus:adeo ut M. Cicero legem,de qua fæpè diximus.difluadcs Rulli agraria aegrë ferendum oftendat Pöpeios à Decemuiris uenSdari.öC quia dodos qui hoc tcpore Neapoli apud regem in precio habcntur errate uidemus, Pompeios öi F Herculaneum ubi nunc turris eft Ociautj fui fie affirmantes,uetus teHimoniû oftenden do certius Pompeiorum loco afferemus. primumq? dicimus, ubi nunc Annütiata Si ca ftellum eft ad mare Pompeios uicum oblógum uillisrj fpeciofiflimis frequentiflimum fuifle.Liuius in nono.Per idem tempus daiïis Romana à P.Cornelio, quêfenatusma* ritimæ org prefecerat.in Campaniam acfta.’quum appulfa Pompeios eftètfoctj nauales ad populâdum Nucerinum agrum profedi, facfta praeda exuti funt.qui ergo prædaturi fuerunt agrû,nauales milites Sarni oftia potius ingredi oportuit,^ ad diftan tem fexto milliario turrim Odlautj facere excenfionem. Herculaneum uerô ulterius SC multis diftans milibusfuilTeinfrà oftendemus. amp;nbsp;quidem turris Odautj nominisnoui uicus,cui diftantia ab urbe Neapolitana dederit appellationê,nullas habet uetuftatisre liquias,prarter fuperioris Plintj mortis locum, quê ibi fuilTe neceflariû tenemus. NuHa cmin partealia Vefeuimontis incendia, quibusimprudêterinfpiciêdis Plinius eftn^ catus,nâuipotueruntadiri:ôiquidem eaomnis oraubicuntj faxa eriâinlittorisfupet Ö cilio terrae fupercminent,incêdq ueftigia oftendit adeo certa, ut nihil præter flammâ fu mumcß defit,quo ilia pafltm nunc etiâ ardere aduena fufpicetunfuitcß id inccndium,de quo Suetonius Tranquillus in Titi Vefpafiani uita fie dicit:Quædam fuo têporc triftn acciderût,ut côflagratto V efeui in Câpania:cura tores reftituendae Campaniæ confula*
- rium numero forte duxiubonâ oppreflbrum in Vcfeuo,quorum hxredesnô extabant, Vf/exwmon. j-efl-fjjjtjQniafflidarumciuitatumattribuit. Vefeuumuerômontem uitiumagrorumej cultura ditiffimû nunc appellant fummum, qj in confpecftu Neapolitanac urbi pofitus, Sgt;C hinc câpis, inde mari maiore parte circundatus uidetur effe fummus. In mediterragt; ÄKrlM««». câpcftribus,qüæ Aduerfam urbem Vefeuumtj montem interiacentiduo extâtloquot; Acm-r. ca,uctcrum memoria celebrata.Mcrelanium olim nunc Marlianum oppidum,amp; urbis Acerræ. de qua Liuius XXIII. Hannibal Acerras cepit uacuas,ô^ incendit. ôf libto XXVI t : Acerrani^ermiftum eft,ut aedificarent,quç incenfa erannad quam hiftorian» allufit Virgilius in Georgicis,ubi terras laudans culturg excellentioris dicit:Talêdiu« H arat Capua, SC uicina V efeuo Ora iugo,ÔC uacuis Clanius non æquus Acerris.Quo in loco Virgiliusid quod fupradiximusde terraLeborisinnuit,omnêeâregionê,quçiin diqj Clanio amni adiacet,Leborinâ olim appellatam, feraciftimi eflè folûficui de caPIl nium fcripfilTe oftendimus:qui tamê de terris tratftans ad fationem uitium optimis, di* citCâpaniam ubicp optimam uitibus efre,quæ tenues exhalat nebulas:SC cretâinPoffl peianorum agro,acargillâ cSdîis ad uineas generibus anteponi,quoniâ excipiturcum illis inuicem fabulû album.Sed iam uêtum eft ad fuperiorê Clanij amnis parterniquum ab Acerris diftet quatuor mille paflus Sueflula oppidum nûc uacuum, iuxta quod ficut âprincipiodiximus,fontemisfluuiushabet.Sarnuslt;çpofthacnobisdefcribêdus ordi' ne uidet occurrere.quum caetera explicuerimus deSueflula: de qua Liuius in feptifflO' Tertia pugna ad SueiTulam commifla eft.'qua fugatus à M, Valerio Samnitium cxerci' tus.SC in offiauo.Cumanos SuelTulanostç eiufdem iuris códitionisq^, cuius Capuamei fe placuit.SC infra:Inter Capuam Si Suefliilam caftra caftris côferamus. Silibro xxi 11 Hannibal fuper SuelTulâ per montes Nolam peruenit.SC infra. jM.Claudiusproconful
-ocr page 465-CAMPANIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41 ƒ
A ad tum cxéfCitiitTi, qui fuprä Sucflulam Nolæpræfidcrctttiifîîis. Etinféniïs Cfäudiana oftra erant fupra Siicflulam. Sed iä aliqua de Gampanis propter dimidiatS in Samnio ficutoftendimuSjVulturnum fuperius omifTa repetêdafunt.Éain parte ad quâSabbati amnis ftipite utrineç defcripto,Samnium omne finitum effè oftendimusjfclerus fequit omnium Campaniæhacin partefluuiorum primum in Vulturnum fupra Gapuä quin--to ferme' milliario cadens : qui Ifclerus ex montibus Caudinä uallcm claudennbus ort3 habet.inter Scritellâ fluuium fuperius in Samnio defcriptum:amp;’ ipfum kclerum funt montesaltiilimin'n quibus primum eft Gripta oppidß, cui fupereminetmonsnuncTa 'i’abof, bor,olimTäburnus.'qucSeruius VirgiliuminGcorgiciscxponês, Campania; mótem ^iTedicinquiüitesabinduIlria eötra natura alat.Etidefuper uerfuitem VirgilijÆnei* dosxii.AcucIutingenti Silafummo'ueTaburno.dicicTaburnusmoseftCâpaniae^ Uailiaüt ex monte TabUrno in liclerö uergêti imminet collis pacis:öC uallis quam Iftle* Taburnusi tuscfiicitjdextrorfum habet Lunatuläamp;f Duccntiû.Superiuscpiiimonteeft Airola no Airoi4.
Bbileoppidüjcomitatus tituloinßgne, duobusmilliaribusäPurtuIisCaudinisdiftans; pertinctin haecufcp loca motes ardui,Capuæ ad aduerfam regionè imminentes : quiS^ iögiufculo traeftuad Nolâurbêferunt, Triphata olim appellatnin quibus oppida funt MeronidaiCaferta comitatuinngne,Magdalonü,8u fuperius DuraganOtinproximatß UïlleFurculisCaudinisfuperiorcargenrüeftrSCinfra MarilianS uetuftf^ut diximus,no , _ minisoppidû.Proximéad medium niontem eft Cancellum oppidum,füperiUsForirtG* SuntuerohimótesTiphata:DequibusfichabetLiuiusinfeptimo.Nä famnites omif-fisSidiciniSjipfam arce flnitimoröCampanos adorti,undeacqut' facilis uit'loria prtrdae atfjgloriae plus elTet, Tiphata imminentes Caputecolles cum prefidio firmo occupaf-fenndefeedunt inde quadrato agmincin planitiem j quae inter Capua Tiphataq; inter-i3cet.Etidèinfrà;pr3cliûadTiphataatrox,inlt;p»O ocbJÓs Romanis ardere diXerUnt.Fd Cctefic^Samnites.Etlib.XXl I l.Hannibal adTiphata caftrahabebattquitaprim cur-i tensGracchum no inuenit.ÔC infra : Inter CapUält;afträcj Hanrtibalis, quæ in Tiphatis
C erantamp;infcrius Hannibal præfidio medio religio iaTiphatis, profedus cum exercigt; tutoto.öe libro XX111 l.Hannibal profedus Arpis,ad Tiphata in Ueteribüs eäftris fu-* perCapuam refedinLiuiusitelib.XXXlhCottielius Scipio Aphticanus,C.Ælius Plt;^ tusfubTiphatisCapuæagrûucndiderunt.Adeiufdêmontisdecliüia, quæauerfààCa puaregione in Caudinaî uallis fuprema defirtere incipidnt, Sarnü eft oppidS, à Sarno fluuio ibi fontes copiofiffimos habente didumtin quibus fontibus feribit Plinius lignä amp;nbsp;folia quQ ceciderint,in lapides durcfcere.Sed inter cos fontes amp;nbsp;Vefeuû rnoritê loge fupràànobisdefcriptûjNola rfturbsuetuftifltma.ô^ inHiftorijscelebratatquam luftû ttusàlapygisconditâ fuifteafteritteuidsagrûeftè fertiliffimû Virgilius in Bucolicis Cid fcribit:Takm dûtes arat Capua,SCuicina Vefeuo Nolaiugotlicetota pofuerit Nola: Nolanis,ficut Seruius feribit,iratus:quia eu aut hofpitio nô acceperant, aut aquulâ no^ luerât ci côcederein fuS agellû Vefeui radicibus fubiedS deriuandam.Liuius in nono* In campaniam reditum maxime ad Nolâ armis repetendâ:quæ capta eft à G. Liuio cort
D fule.6^lib.xx 111. Hannibal Capua recepta cùm iterum Neapolitanorum animos par tlm fpe,partim metu nequicquâ tcntafTet : in agrû Nolanû exercitum duxit, Item infrà. M.Claudius proconful ad eum exercitum, qui fupra Sueffulâ Nolæ præfideret miffus* ltcminferius:amp; Nolae fîcut p’riorc anno,fenatus Romanotü,plebs Hannibalis erat. Itc inferiusîeadêaeftate Marcellus ab Nola, qua præfidio obtinebat. amp;nbsp;inferius Flannibal ptæddiomodico relido in Tiphatis profedus cum caetero exercitu ire Nola pcrgit.Et I'b-xxi m.Aduentu HânibalisNolanamotaeftpIebs.Liuiusitemlib.i 111 denona-gdimo.Sylla Nolâ in Samnio reccpit,amp; agros eius legionibus diuifit. Si aufem Liuids Iiocinloco Nola in Samniribus annumeratjminime mirandum,quod co in fociali belgt; Io,quod tunc is fcribebat,Nola uicinis Samnitibus ita obftinate' cófenlèrat: ut ex ea re-g'onehabcripotuerit.SuetoniusTranquilîusmortê OdauijCæfaris AuguftideferL fcens eutn dicit à Capreis Nolâ delatû in eodem cubiculo.in quo pater Odauius obijF fe;amp;; ccturiones eS à Nola Bouillas humcris deiulifte.Plinio uero Sarnus.defcriptio cu jus bis fupra a' nobis eft inchoata, in mare inferû cadit ad loca Annuntiatæ nunc proxi D)a;ubiolimPompeios fuifje oftendfmus. Islt;^fluuius, de quo Virgiliusinfeptimo, Sé
qui
-ocr page 466-410 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAMPANIA
Sdmuf. qua rigat oppi'da Sarttus,8^ nodurnac aurac editor à Lucano appellatus,nunc dtcit St» 6 Scafati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tcafiszquæ ibi tcncnt uiatoribus in agrum Nuccrinum traijciendis.Nam proxima
NK«rM. 2 J quatuor milk paiTus eft urbs Nuceria:quam M.Cicero legem diffuadens Agrariam,
Rullo Cornelio propofitam,querit in decern uirorum libidinem peruenturam.hisuet biSjNeapolim Pompcios Nuceriam fuis præfidtjs deuincient.Liuius autem lib.XXH fichabetNiccriniAtellam quia id maluerantjAtcllaniCalatiam migrate iulïî.NuccriÇ dextrorfum montes imminent,in quorum medio oppidum eft à Gtu nome nadum. k' S.Stutrinuf. nbsp;nbsp;nbsp;montes enim appellatur, uallisc^ his montibus Gniilrorfum proxima ßndum Seu«
tinum habet nobile oppidum, à quo data eius cognominis familia origine habet, eaç Uallis omnigenum fertilis frugum,uinis præfertim uermiculis abundat.Adinfimamue rô eius uallis partem apud oppidum,quod Aqua malorû appellat,fluuius eft, quipaU' cis delapfus pafluum milibus hiatu tcrræ abforbetur: ÔC poft cêtefimi ferme paflus fp»' cium intcger,amp;quâtus fueratin amplam fcaturiginem euomitur.Cauac^ urbs à fituap' p pellata ualli amp;nbsp;fluuio dextrorfum in monte imminet. fed à Nuceria urbe ad prædiôas cauas progreffî, montes dextrorfum linquimus celfos ampliftjmostß in mareinferuffl excurrentes,amp; promontorium facientcs,quod Mincruae cognomê prifeis temporibus babuit:nunc ab Amalphi oppido appellatum,cuius oppidi nomen nullo in uetcriloco inuenimus.primat^ eius loci mentio nobis occurriuubi in Hiftorijs oftcndimus,ad an^ Otloimfie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falutis quintum uigefimumundeciestn centenum Othonem imperatoren»Theo'
rrttor. nbsp;nbsp;nbsp;tonicum ab Innocentio fecundo pontifice Romano, coritra Rogerium Siciliae comitt
fuiiTc uocatum : Rogerioq^ Italiæ continenti pulfo Amalphim ciuitatem, RiueHuffl cum caftellis circOuicinis fpoliatum fuifte. Sed fama eft qua Amalphitanos audiuinia$ gloriari,magnetis ufum, cuius.adminiculo nauigantes ad ardon diriguntur, AmalpW tuifte inuentum,quicquid uero habeat in ea re ueritas, certö eft id nodu nauigandiau-xilium prifcis omnino fuilTc incognitum. Nam licet legamus Hifpanos ad hefperi fide tis diredionem nauigaflc in Italiam, unde ficut operis principio diximus,Italia Hefpt' ö riæ appellationem habuit:nullum tarnen ad cam rê coelo nubibus obfcurato à magnt' te,aut ab alio inftrumento petebatur auxilium.ipßs uero in montibus Amalphitanisui ni oleicç feracilïîmis,qua in mare inferum defînunt,6c meridianum excipiunt fblcmje gio eft omnium Italiæ amœniftima cedri mali(Ç,quod arantium uocitamus, amp;nbsp;punicO' rum cætcrorumcj malorû ferax, quitus Ncapolitana urbs inprimis gaudet: funtc^hoc in promontorio prçter Amalphirn oppida in mare pariter uerfa,Maius ScMinus norni ne appellataande Caput urft, SCulterius Veterum uicusuillisamœniftîmisbabitatuS' Srtimi«»«. pQfl. promontorium eft Salernum urbs ad Silerim fluuium.orituriÿ is fluuius in Apc«' nino,qua in parte Drumentum in marc fuperum currens,fuos habet fontes.uallemnûc deferibioportuit: quam Silcr amnis finiftrorfum à mari ad Apenninum oppidis alicuquot; bi caftellis amp;nbsp;uicis habitatam babct.Sed earn dexteramc^ fimul Lucaniæ regionis coH' tiguæ deferiptionem aggrefluri deferibemus, u.t montes Lucaniæ excelfos, pleratp infuperabiles melius oftendamus.Sunt enim illi,de quibus dicit Liuius in nono, quuo» difGcuItates enumerans, quas inuenturus fuiflèt Alexander magnus, G in
Italiam traieci(ret,interrogat,quis illi habitus fuiflèt Lucanos montes amp;nbsp;faltus Apuliæ cernenti. Sed iam Apuliæ manum apponamus
REGIO
-ocr page 467-4 it
REGIO QVARTADECIMA APVLIA.
P 0 R T V1T fupra Saninitium rcgione ad Tiferni amm's dextcrâ d nobis expedita,ad ciufdemfluuij riniftrâtranfire,amp;ibiinchoantein Apa ba exordirbfcd côncxam.fîcut oftcnfum eft, Samnio Campania prius defcribere coadi fuimusJ taqlt; ad Apulia finita Campania redeundutn Apulia, eft.camregionê à ducceiufdc nominis ficappellatainPtolemæusbifa
____ riadiuiditjUt ApuIos,Daunosamp; TifernosadBariumurbêjPeucetios ad Salentinos efle uelit.Scruius uero in ocftauo Virgiltj uerba cxponcns, Dio ’’’cdisad urbem, fic habet. Diomedes tenuit partes Apuliacjamp;^ edomita omni Gargani •’lontis multitudine.in eodem traeftu multas côdidit ciuitates, Beneuentum, Equitud--^gt;n,amp;Arpos, quçamp;fArgirippa eft dicfla:pars uero ad qua Virgilius facit milTumfuifte . nbsp;nbsp;.
^51appum,Mefappia,amp;:Pcucctia à firatte.ltem Daunia à Dauno rcge.Gefta in Apulis Werre operofumefiet: fed aliq ua ex more noftro fummatimattingemus. Apuliprius
©MloquammicitiaRomanisnotifuerunt.NamLiuiuslib. vi ii dicit.C.Sulpitio,Q. Æmilio côfulibus, ad defctftionê Samnittû accefTifle nouum Apuliae bcllû: cuius tunc 3gerfituaftatus:amp; lib. ix. Publiûconfulêin Apuliâ profetfîû,aliquotexpeditionibus populos autui fubegifre,aut conditionibus in focietatê accepifie. infràîlnclinatisfe-' welinApuliarebus,Tcatiniquocç Apuliadnouoscôlules,Q.luniijBubulcû,Q,Æmi bum Barbulä fœdus petitû uenerût,pacis per omnê Apuliâ præftandæ populo Ro.au-jpw.Idaudaderfpôdendoimpetrauereut foedusdaretur,ne(^utæquotum foedere* ut inditionepopub'Ro.eftent.fictç Apulia eftperdomita.li.aût x. Magnus motu.s ictuilis eo anno in Apulia fuit:Tarcnta prouinciâ L.Pofthumius prætor habebat: is de paftorfi côiurationc,qui uias latrocintjs pafeuaqj publica infefta habuerât,quçftionê fc ucreexcrcuittadfcptê milia hominûcôdênadit,multi indefugerût, demultisfumptum tftfupplicium.funtprima ApulorûadTifernifiniftrâ oppida Câpusmarinusinlittore: Campitimda «intusdecimomilliario LarinSnouum oppidûalteri fuft'etfîûj uetuftiifimoeiufdêno rtnits.
Ci^inis proximèad duos millepaflus dcmolito.de quo Liuius bb. xx i i.poft deferiptâ i^arinum» Hânibalis fugâ ab agro Falerno fic habet. Hânibal ex Pelignis flexit iter, retrocf Apu-bârepetês, Galcranû peruenit : ad urbê diôator in Larinate agro caftra cômuniuit. C, ^æfir in coment.Inde Cæfarfeptë omnino dies ad Corfiniû cômoratus, per fines Mar *'Ucinor5,Frêtanorû,amp; Larinatum in Apuliâ perucnit.Quartô fupra Larini ueteris rui-^îsmilliariocftCafacalendaoppidSjCUiad duos mille paiTus proximç funt ruinae Ge-^•oms oppidi uetuftiftîmÉde quo Liuius li. x x l i.quû ad Gerionê iâ hyeme impêdcn-JtcôfiftcrctbenQ,NeapolitanipratoresuenerûtRomâ.ôCinfra:qj diu^aGerionis Apii bæcaftclli inops.tan^ pro Carthaginis mœnibus pugnauit. Superius funt : loucnifcû, WorronûjGaftellû lincûjPctrclla.mos Saganus lacobi copiarS dutftoris egrcgtj patrià* ’9wacognomêhabct.indccoaôiaRochctta,Ratinâ,Bufrum,BarancllS,Vinculatori-^igcfaBouianoTiferniamnisoriginegn« milia paffuûabeft. Medioq?inmotiû Jwari adBouianû tratftu monti Sagano ad finiftrâ quarto proximû cft milliario Câpus CauipM übaflusjà oppidopatriâquocçô^cognomê habet comités Câpibaftîtquorû Carolus
copias c5 prudentiæ Sefortitudinis laude ducit. A Tiferno aût fluuius nûc Fortorius ui-8gt;nti milia paiTuû in littore diftat. Qui quidêfluuiusin mare fe exonérât ^pelacû Lefi* t'æappellatûjpairuûquadragintamiliaincircuitucôplexû.Lefinatpoppidô quatuor à
mil thus diftans lacui eui dat nome,mille paftibus eft propinquû. Intus aût quarto fiipraLcfinâ milliario proximo eft ad mille paiTus amni Fortoi io, ôC arduo in colle oplt;-pidfi, inregione egregiS, Serra capriolla appellatum. fuperius font oppida caftcllai S. Iulianus,Collis tortus,Machia,Petra cratelii, Campus petrae, Gcldonum, in fum; JpoCitcus maiotjcui proximum Fortorius amnis habet ortû. Ad finiftrâ uerô Fortort) «nâus Nicâdcroppidûqtiincj milia paiTuû à maridiftâslacuiLefinæimminctadca P»nc,quæ moti Gargano eft proxima.Interiustç Porcina oppidû quindecim à Forto-tio.duoà Garganimontis radicibus milia paffuS abeftzfextoqj fupra Forcinâ milliario oppidSS.Seuerus,fcxdecim àFortorio,amp; fex à Gargano milibusrecedit.Prius^ ultra pïoeedamus, Garganum pifeipræfentiscÿnominismontéfamanotiffimum delcriba- Gd^dnut wus'.isad infitnas radices in planitiem deunentes, ducentorum milium circuitu patet. mans.
Qua
-ocr page 468-Qua uero in parte ad occidentê folcm uerfa.FortoriS amnê, dC maris Adriatici finflfpc ß ôat,lacû habet Varrani appellatû, tnginta miita paiTuû in circuitu côplexû : cuiqui^^ lacui cailella circumi(nminent,Caprinum,Cognarü 8i Sitella; amp;nbsp;qua mos ipfe in mare prominet Rodium,ut nunc appellant, oppidum inferiora obtinet : quod quidempto^ montorium 8^ oppidum Ptolemæus Pliniuscp, ÔC cxteri omnes prifci Tirium appclla-* runt.fupra eft oppidum Vicus di(flum:SC fuperius montis fummitatem obtinet, praeeb rum Sanefîi angeli oppidum:a quo mons ipfe prxfentis temporis, ut plurimum nomi' nationem habet, ornaturcß tempio cum xdifictjs, exterof^ apparatu.tum maximéipfî religiofitate confpicuo : quod archangeli Michaelis patrocinium apud deum noftriiffl imploraturi totius Chriftiani orbis populi, raaximo per uniuerfa anni tempora concur Alexander ni nbsp;nbsp;nbsp;fréquentant.Qua uerô Garganus fpec^îat in orienté folem oppidum cft portuofum,
papit.
nûc Beftia olim Veftice appellatum. Vnde oftendimus in Hiftortjs, Alexâdrum tertfô pontifîcem R.o. à Guilielmo fecundo Normânorum gentis rege adiutum foluiflecum tredecim trircmibus:ut pace cûFederico primo imperatorepelîîmo côpofiturus, Ve- f netias nauigaret.Eocp in loco.quû fit fecundu Gargani promontoriû,Ptolemæus Adri arid maris finûfinire,aclonium marealTeritinchoare.Qui etiâdicitDiomedisinfubm Garganeo ad triginta milia pafluû é regione proximâ efie.Eftcj! hxc infula,de qua Bea S.Auzuüinust tus A iirelius Auguftinus De ciuitate dei fcribens,aliqua dicit,quibus ab ipfo tranflerù DiowedK P ris unufquifcç auroris grauitate fidé quâ uolct,poierit adhibere. Diomedem ferunl deificatû.ÔC focios fuos in aues efle c5ucrfos,nô fabulofo poeticoqj médacio.fedhifto' rica arteliatione;quin etiâ templû eius efieaiuntin infula Diomedica,nôlongoa'mote Gargano : hoc téplum circumuolare atc]p incolere has alites tâ mirabili oblequio,ut aquâ impleât ôi. afpergât. amp;nbsp;eô fi Grxciuenerint,aut Grxcorû ftirpe progeniti,n5iol“ qiiietas cfie.uerû amp;nbsp;infuper aduolare:fi aût alienigenas uiderint.fubuolare ad capita eu grauibus iôibus.ut etiâ perhibeât uulnerare.Nâduris àS grandibusroftris faiisadhart prælia perhibentarmatx.EamuerôinfulâTremitiappellatâ:ô(;Diomcdis,utuidct,te'0 plum illud nunc inhabitant religiofi Canonici reguläres appellati : quos nô minusho^ in loco Venetqs.ficut oftendimus,SC fouit fiCauxitglorioius pôtitex UN Eugenius« quorû uitx aufteritas,5^ fantftimonia adeô cuntftis eftadmirabilisiut cûaduenis omnf' bus fint hofpitales ac munifici, à nullis uel pcrditiflimis quarûcunqt géiium öl' nalionu Ëiratis ullâ haeftenus acceperint Ixfioné: eorû nos quofdâ narrare audiuimus, has aues homedis nomenretinenres,magnitudine anferis infulam habere multas: fed omninV omnibus innocU3s,necaliquod eis auttcmplo prçftantes obfequiû. DeGarganomc^ tehabent aliqua Virgilius Si Seruius: quxad uniuerfæ Apulixnotionêplurimumrad . unt.Nam quum Virgilius in nonodicat,Gargani côdebatJapygisarcesrcxponitofr'’' pygM. nbsp;nbsp;:Iapygia eft pars Apulix,in qua eft mons Garganus, quiufcp in Adtiaticumproteu'
dit pelagus.Lucanus etiâ dicit : Apulus Adriacas Garganus exit in undas. Garganui” mentem adiacentiaepoppida Saraceni perGrimoaldi Lôgobardorum regis tempos’! ad annum falutis paulô plus feptingentefimum ceperunt: quos idé rex expulit popuK’ Chriftianis ubiq? coferuatis, ut nullâ gens Longobarda in ducentis regnorum luoruifl annis talem prxftiterint Italix operâ.Ad annum exinde paulô plus minus centefifflunt Carolus Magnus imperator,Ô(f Francorö rex Saracenos Garganum opprimenies,qj^ cxpulifTetromnia pacifîce' poflcdit,qux ab ipfo Gargano ad Cordubam Hifpaniacuf intercedunt.Prius autem expofita mari poft Garganum montem profequar.aliao^j fcribam.qux ad amnemFortorium inchoaui.Supra fandi Seueri oppidum quartom liario eft Turris maior caftellum duodecim milibus à Fortorio recedens : 8^ fupratot*' dem milibus à Turri maior« abeft Caftellutium oppidû,unde paruo diftat fpatio mon Rotanus:amp; fuprà eft Cellentia,poft oppidum fanéius Marcus:inde V ultu-raria:ÔC proxime'fandi oppidum quod dicitur Gaudtj.-fupracj id eft Rolfenû,fuperius Fortorq amnis font! mons
Falco caftellum eft proximum.
Biondi ForliuienGs Italic illuGratae Finis.
r
-ocr page 469- -ocr page 470-