N O V 1 SSl M A

CONFESSIO

MARTINI BVCERI.

DE C OE NA DOMINI, EXCE Rb PTA D B IPSIVS ENARRA« TXONIBVS IN SACRA QJATV* OR EVANGELIA, EDI» ' TIS IBNEVAB ANNO

DOMINI lyyj.

HVIC PR AE MISSA EST FORMVLA CONCOR« dix, quam conftitucrunt Vuitcbcrgæ an* nb » y} ff. Doftores EcdcÛarum in Ducatu Saxonix, amp;nbsp;DoAores ciuicatum Impcrq in Ger* mania fuperiori,

»X HIS COGNOSCBT LECTOR genuinam fententiam uerborum Cfcnjît ; Hoc e corpus meum, Hic c/ifunguismeus,

L I P S I AE

ANNO

DIA INTER. DOCTO»

E.ES VVITEBERGENSES ET, Doftores ciuitatum Imperij in Germania fuperiori.

CORPORIS ET SANGVI» nis Chrifti in cocna Dominica.

aliorum, qui una afFue-unt, fentcntiam de Sacramento Corporis amp;nbsp;Sanguinis Chrifti, hoc modo;

• I.

Confitentur iuxta uerba Irenaei, conftare Euchariftiam duabus rebus jcrrena et ccxlefti. Itatß fentiunt amp;nbsp;docent cum Pane amp;nbsp;Vino, Here amp;nbsp;fubftantialiter adeflê,exhiberi amp;nbsp;fumi corpus Chrifti amp;nbsp;fenguinem,

• II.

Et quanquamnegant fieri TraniEibftantia-tionera, nec fentiunt fieri localem incluiio-nein

nein in pane, aut durabilcm ah'quam coniun* , iftionem extra ufum Sacrament/ : tarnen con^ cedunt facramentali unfonc, Panem cfTe cor^ pus Chri/lf, hoc eft,fent/unt porreAo pane,)/' mul adelTe amp;nbsp;uere exhiber/ corpus Chr/ft/. Nam extra ufum cum a/Kruatur i'n p/x/de,auc oftend/tur/n Proceflion/bus, utfit a Papift/s, fent/unt non adelle corpus Chr/ft/.

III.

De/nde hanc /nft/rut/onem Sacrament/ fen t/unt ualere /n Ecclefia, necpendercex dign/--tate m/n/ltr/ aut fument/s. Quare, ficut Pau^ lusa/t, ct/am /nd/gnos manducare /ta fenti-untporr/g/ uere corpus amp;nbsp;fangu/nem Dom/^ n/ ind/gn/s, amp;nbsp;/nd/gnos fumere, ub/ feruan-turuerbaamp; /nft/tut/o CbriCti. Sed tales fu-munt ad /ud/c/um , ut Paulusa/r,qu/a ab* utuntur Sacramento, cum fine pœn/tent/a Si line fide co utuntur. Ideo en/m propofitum e/I, ut teftetur /11/s appl/car/ bencfic/a Chr/ft/ amp;nbsp;ablu/ fangu/ne Chr/ft/,qu/ agunt peen/ten* t/am, amp;nbsp;cr/gunt fe fide /n Chr/ftum.

Cum autem pane/ conuener/mus , amp;nbsp;opus fit utr/nep hanc rem ad alios conc/onatores amp;nbsp;fuper/ores referre , nondum 1/cet nobis de Concordia padfei, pr/ufqujm ad alios retu* Icr/mus.

Cum autem profiteantur omnes, fe /uxta Confefijonem amp;nbsp;Apolog/am Principum Eu* angcl/um profitentium, in omnibus art/culis (enure

fentire amp;nbsp;docere uellc, maxime cupimus fan-dri amp;nbsp;conftirui Concordiam. Et fpcs cd nobis, fi reliqui utrincp ita confcnferinc, foli-damfuturam cfle Concordiam.

Subfiripfiri^nt:

D. Vuolffgangus Capito miniftcr Ecdcfi» Argcntinenfis.

M. Martinus Bucerus miniftcr Ecclefix Ar-gentinenfis,

Lic'. Martinus Frechtus Ecclefiæ Vlmenfis in , Vcrbo miniftcr.

Lic; lacobus Ottherus miniftcr Ecclefiæ Ef-lingcnfis.

M. Bonifacius Lycofthencs Ecclefiæ Augu-ftanæ miniftcr in Vcrbo.

Vuolftgangus Mufculus Ecclefiæ Auguftanæ miniftcr in Vcrbo.

M. Geniafius ScholafticusMemmigenfis Ecclefiæ Paftor.

M. lohan. Bernhardi FrancofortcnfisEcclc-fiæ miniftcr.

Martinus Germani Furfeldenfis Eclefiæ miniftcr.

M. Matthæus Aulberus Paftor Ecclefiæ Reut« lingenfis.

loannes Schradinus Diaconus Rcutlingcnfis.

Martinus Lutherus Doâ:. Vuite.

luftus lonas D*

A s Cafpar

Cafpar Crtic/ger D.

Iohannes Bugenhagi'us Pom. D. Philippus Melanchthon. lu/tusMenius liènacenfis.

Fridcricus Myconius Gottenfis,

DE BAPTISMO.

De Baptifmo infantium omnes fine dubio confcnferunt, quod neceflê fit infantes baptilâri. Cumcnim promifiio falu-tispertineat etiam ad infantes, amp;nonperti-neat adillos, qui funt extra Ecclefiam neceflc cft earn applicari infantibus per minifterium, Sc adiungere eos membris Ecclefiæ. Cumç de talibus infantibus, qui funtin Ecclefia, di'‘ Aum fit : Non eft uoluntas Patris, ut pereat unus ex illis : confiât infantibus per Baptif-mum contingere remilfionem peccati origi' nalis, amp;nbsp;donationem Spiritus fandijqui in eis efficax eü pro ipforum modo? Reijci-mus enim errorem illorum, qui imaginantur infantes placere Dco, amp;nbsp;faluos tieri fine aâ:io' ne aliqua Dei, cum Chrifius clare dicat : Niß quis renatus fueric ex aqua amp;nbsp;Spiritu, non po-teft intrare in regnum cœlorum. Etfî igitur nos non intelligimus,qualis fit ilia aftio Dei in infantibus: ramen certum efi in eis nouos amp;nbsp;fanftos motus elRci, ficut amp;nbsp;in lohanne in utero noui motus fiebant. Nam ctiamfi' non cft imaginandum, quod infantes inteJligant î tarnen

tarnen illi motus amp;nbsp;incKnationes ad creden-dum Chrifto, öc diJigendum Deum funt aljgt; quo modo fimiles motibus, fidei amp;nbsp;dileftio-nis. Hoc dicimus cum infantes dicimusH-dem habct\. Ideo enim {îcloquimur,ut in-telligi poffft, quod infantes non fiant farwfH faluifineadionediunft in ipfis,

Qyanquam igitur mos eft alicubi', ut certis diebus publice adminiftretur Baptifmus: tarnen docendi funt homines, fi quid periculi eft uitæ infantium, ut eos interim baptirari curcntjóó quod miniftri debent tab'bus imper* tiri Baptilmum»

DE ABSOLVTIONE.

De Abfolutione optant omnes, ut in Ec-clefia etram priuata Abfolutio confer-uetur, amp;nbsp;proprer confolationcm confeientia-rum, amp;nbsp;quia ualde utiliseft Ecclefiæ difcipli-na ilia, in qua priuatim audiuntur homines, ut imperiti erudiri polTint. Nam profedo tali colloquio amp;nbsp;examine opuseft rudioribus. Neqj ideo uetus confeiïîo amp;nbsp;enumeratio dc-lidorum probanda aut requirenda eft , fed 'colloquium illud propter abfolutionem ä( inftitutionem conferuetur.

Subferipferunt omnes ut fupra.

Adum amp;nbsp;finitum fecunda feria poft Ex-audi, Maij, Anno i ; j

A,4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BVCE-,

BVCERVS EXHOR'

TATVR SOCIOS AD fubfcriptioncm.

IAm Concordia in eo confirmabitur 8i rara erft, fi ira ur habent hi articuli, uere fend^' mus, amp;nbsp;bona fide quifquc noftrum doceatï Et quantum ad articulum Euchariftie attinet, oporrebit pleno ore ut crrorem damnare, do* cere nihil quam Pancm ói. VinuminS. ccena dari amp;nbsp;accipi, dum illa iuxta ucrbum Domi* ni celebratur : Item, affirmare amp;nbsp;doccrc ueriquot; tatcm Chrifti ellè, dari amp;nbsp;accwi uere in S. ccena ucrum corpus amp;nbsp;uerum ianguinem Domini , ut didum tarnen eft, non unitum na-turaliter cum pane, nee inclufum in pane lo-caliter, nee in cibum uentris. Dcniçpueri-ratem Sacramenti huius, ut uerbi Dei amp;nbsp;Sa-cramentorum omnium, niti uerbo amp;nbsp;inftitu-tione Domini, non meritis hominum uel fu-mentium ucl praebentium : Judicium autem fumere quicunqj Sacramentum indigne fu-munt.

Haec ergo qui uera effë agnofcit, amp;nbsp;bona fide fie docereinftituit, fubicribat amp;nbsp;præftet, quod fc fadurum recepit : qui minus, illi nos ofFerimus ad refpondendum amice ad omnia , quae eum a lubfcriptione remorari pof-funt.

AR TIC V L O R- VM

CONCORDIAE PR AE CEDE N» tis de Præfcntia corporis 8i fanguinis Domini in facraCœna, dcclaratio,quam ha-buit M. Bucerus Argentinæ in nun-dinis coram multis fratribus»

I.

DVohic cxprimuntur. Primum,enquot;e in cœna duas res, terrenam amp;nbsp;cœleftem, hoceft,panemamp;uinum, corpus amp;fangui-nem Domini,hoc eft ,Dominum lefum ip-fum. Alrerum,adenè,exhiberi,amp; fumi corpus Chriftiamp;fanguinemcum Pane lt;Si Vino, idtp uere amp;nbsp;fubftantialiter.

Prius ideo itaexprc(rumeft,utpatcretnos non fola figna,panem et uinum rem terrenam in cœna agnofcerc,ut de nobis multi fufpica-tifunt : nee D. Lutherum cum fuis docerc, Chriftum cum dementis panis amp;nbsp;uini uniri nacuraliter,autexhiberi ca ulla ratione fæculi præfentis. Res codeftis eft, coclefti ratione exhibetur. Vndc nihil hie imaginan-dum de mutationc, aut indufionc loci, nihil de infirmitatc cuanidæ conditionis, ucl noftri qui hæc myfteriafumimus, uel fymbolorum, quibusfumimus. Agit Dominus nobifeum, qui in corpore degimus, pro modo imbccilli-tacis noftræ.

Alterum, quod hie exprimitur, adefle, cx-hiberi ôi fumi corpus Chrifti,cadcm de caufTa

A $ pofitum

polîtum eft, ut cxprfmcrctur amp;nbsp;dffiinftio in^ ter Sacramentiim amp;nbsp;rem facramenri(Nampo» firumeftcumpaneamp;uino) Si ucrahic ueri Chn'fti exhibi'tio , qua de eau (Ta adieda func hæc uerba ï adefle amp;nbsp;exhiberi. Item uere amp;nbsp;fubftantialitcr, quibus omnibus nihil'aliud fignificatur, quam ueram efle in S. cœna ôi ipfius Chrifti exhibitionem, quç quidem opus Chriftieft, fedutituradhanc Chriftus mini* fterio miniüri,

ir.

Hie articulus torus pofitus eft ad excluden^ dam fuperftitionem Papi/larum, ad quam ingt; clinare quibufdam iiifi funt hi, qui præfentR am Chriftiin cœna alîêrunr. Nam ex ea fu--perftitione uulgusimaginatur cireumferipfi'’ tiam quandâ Chrifti præfentiam fub ipecie-tus panis Si uini, quam diu illæ fuperfunt, Si earn per fe falutarem. Vnde tanto ftudio ac^ currunt, ut Sacramentum uideant, exreriio culru uenerentur, contra omnia incommoda circumfcrant, nihil foliciti de ufu Sacrament! uero, utilludfumcntcs'Chriftum fn femagi* magisqj uiucntem habeant,amp; uiuerentin illo, beneficiumep mortis eius digne celebrarent.

Negamus ergo diferte tria,tranirubftantia' tionem , localem inclufionem, extra ufum legitimum Sacramenri, etiam facramenralem coniundionem Chrifti cum fymboHs.Ne au-tem uidaemiir , non fatis plene agnofterc

Sncu'

Sacramentiim hoc elle coinunicationcm corporis amp;nbsp;fanguinis Domini,ut illud Paulus uo cat, amp;nbsp;uerba Domini, accipite amp;nbsp;manduca-tc, hoc eft corpus meum, 0lt;c. folide credere, unionem amp;nbsp;exhibitionem facramentalem uo luimusiterum folide exprimere. Vndepo-fitum eft, porrefto pane uerc porrigi corpus Domini amp;c. Ideo dici pofte, panem hunc efte corpus Domini. Dicente nanep Domino cum panem præberet, accipite amp;nbsp;manducate, hoc eft corpus meum amp;c. clariftime patet iuftiftc eum a fe accipere cum pane amp;nbsp;manducarc etiam corpus fuum, ipfum amp;nbsp;uerum, non ft-guram eius aut imaginem tantum , Addit enim, quod pro uobis traditur. Ergo uerc corpus Domini praebetur amp;nbsp;accipitur.

III.

In hoc quotp articulo duo exprimuntur.' Primum,Sacramentum Euchariftiæ confta-re ex inftitutione Domini, amp;nbsp;non pendere ex dignitate miniftri, aut fumentis. Alterum , indignis quo^ illud dari, amp;nbsp;ab indignis fumi non fymbola tantum.

Prius pofitum eft ne uidercmur cum Cata-baptiftis plaerifqj Ecclefiâ fraudare ucritate fa-cramenti, ^pter indignitatem miniftrorS uel fumentiu.Nam dumin Ecclefia facramentum cclebraf iuxtainftitutionem Domini, habent integrum facramentum , hoc eft, facramentu Ct rem facramenti omncs,qui funt in Ecclefia, ctiamfî ex miniftris uel exfumentib. interfint ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indigni

îndigni Sc perHdi, un ludas inrcrfuit cœn« primæ. De quorum tarnen perfidia Ecckfise conftiten't hi arccri his facris debent.

Alcerum, Indigm's porrigi etiam cum pa^ ne corpus Domini, ôc fumi hoc ab eis, pofi-tum eft propter ucrba Pauli i. Corinth, n. qui fcribit indigne fumentes,reos fieri corporis amp;nbsp;ïànguinis Domini, amp;C loquitur illic de ijs ,qui in Ecclefia funt amp;nbsp;fidem Sacramenti habent, nec tarnen corpus Domini drjudicant,hoc eft, donum hoc Chrifti non digne æftimant.

Omnino enim tria genera hominum facra menta fumerepoffunr. Qyidam, qui omnia Ilic contemnunt Sc rident, qui prorfus inipij funt, nec quicquam Domino credunt, hi np hi] quam panem amp;nbsp;uinum agnofeunt amp;nbsp;fen* tiunr,eoqj nec amplius percipiunt,qui3per^ uertunt ucrba amp;nbsp;inftiturioncm Domini. Alii uerbis hie Domini porrigentis corpus fuum credunt, caq; fide Sacramentum accipiunt,ut fimul rem Sacramenti percipiant, nec tarnen donum hoc Dei digne perpendunt, hieain^ dignitatc reos fe faciunt corporis amp;nbsp;fanguinis Domini, quam tarnen fumercuolunt, amp;fip munt,quia ucrba amp;nbsp;inftitutioncm Domini amplcduntur t Non manducant autem reue* ra, ut Auguftinus dicit, hoc eft, non fruuntur plene hoc cibo uiuifico, quern in mentem non fan's demittunt. ‘ Tertrj funt , qui non credunt tantum inftitutioncm Domini, amp;nbsp;accommodant fe illi Sacramenta fumendo, fcdüinul uiuafidc omnia cxpendunt',‘confp dcranc

derant amp;ampIcÄuntur, indeç Uiitutcm hu-ius dbi folidc pcrcipiunt. Sic fc habet enam uerbum Euangelij. Id ex fc amp;nbsp;inftitu-tione Domini cft uerbum falutiSjquibufcun» que annuncietur ucl credatur : Hocaudiunt quidam fine omni fide, hi cum illudantelli* gunt, quantum ad ipfos attinet, nihil pcrcipi^ unt quam inanem ftrepitum uerborum. Alq credunt amp;nbsp;intelligunt, ncc tarnen rite in animo recondunt,ifti Euangelium ctiam,ut uerbum falutis eft, audiunt, ac itaineo falutem audiunt amp;nbsp;affumunt, fed dum illud non fan's digne cxcutiunt amp;nbsp;in co mcditantur,fcd clabi illud animo finunt, fruftrauero uerbofeipfos deftituunt: quo féliciter perfruuntur,qui illud audiunt corde perfefto , amp;nbsp;perpendunt digne, qui funt tertrj di optimi generis audi-tocesgt;

DE C ONCORDIA

PR AE CEDENT I, SCRIBIT BV-cerus in Epiftola ad Epifcopum Herepherden« fem,qu3E præfixa cft cnarrationibus eius

in facra quatuor Euangelia, editis anno i r j ff. menfe Septemb.

ALtera uel querela , uel criminatio ad-uerfus me erit de externo uerbo amp;nbsp;Sa-cramentis. Hic qui agent mitius, dicent me in gratiam hominum non ncceflariam,Ecclc-ftjspro lucukntiore rationede his diiTcrendi ampledi

amplcAi obfcunorcm ï qui durius, cÏaffiiM' bunt me a tognita amp;nbsp;confefla pridcm ucri^ täte, in fupcrftin'ofa relabi commenta homi’' num, quos tant! fieri in Ecdefia non opoite--l3at,imo qufbus locum in Ecclefia illi aegre concedunt. Etfi uerodehifee rebus proprios cnarrationibus tradatus inferuerrm, uolo ta»-tnen hie quoqj paucis rationem confifijmei,«?!!^ caufias hatum rerradationum exponere. In-ualuifle pridem focordia impietate i!räi/iS^aigt; gregis Chriftiani in uulgo Chriftia-norum earn fuperftitionem, ut a cereinonrjs, amp;nbsp;uerbis facris falurem illi expedarent, aW^ Bjcra fide qua promiflionem Chrifti in Eiian-gelio ÖÓ Sacramenns amplederentur, fandi omnes déplorant. Hane fuperftitionem D. IWartinus Lutherus primus hoc feculo iufto feelo infedari coepit,eumqj ftatim in hoc ftu-dio fecuti funt per Germaniam admodum multi. V tail tern Domino uiium eft noftram fidem probare, permifit paulo poft exortum liuius lucis, Satanæ excirare, qui dum ueHent iiidcri præpofteram in facra uerba amp;nbsp;fymbo-la fiduciam deijccrcjuerum ctiam ufum facro rum cuerterent omni externæ dodrinæ confolationi nihil amplius tribuentes quam nefcio quod teftimonium dodrinæ amp;nbsp;confo-lationis ipiritus,quand quifip antea fecumha-beat : Sacramentis uero, folamfidei charica-dsipprofeiTionem. In quos cum Lutherus me' rito, fed fuo more inuehcretur, commcn-dando dona Dei,quæ facris amp;nbsp;ucrbis,amp;fym-bolis olFeruntur, hancipfam donorum Dei

ixhi' ,

»(hi'bitionem,quæ fit mi’niften'o facrorn ucrgt; fcorum,amp; fymbolorum , plufculum amplifi-caret, uifus eft plcrifiç doftis alioqui,amp; glori-am Chrifti ardentibus uiris, uti ca radone ifta comendandi Si eiufmodi uerborum formas Ufurpare,qu3e ni mi 5 inclinarent ad illam exi^ tiofamfidei fuperftidonem, qua uulgus a fa-cris uerbis Si ceremonijs falutc fibi petit abiip fide amp;nbsp;poenitentia,qua^ in S. Euchariftia cam cum fpeciebus panis Si uini Chrifti præfenti-amimaginatur amp;nbsp;colit,quç falutifera ipfis fit, fi modo has fpecies uidcrint,pompa aliqua cir cumtulcrint,maliscp,quæcunq) premant ( fiuc fit celum inclemens aut peftilcns,fiuc aqua inundans, ignis graiTans, terra mota, morbi omne genus,hoftia, Si quicquid demum fit 9» affligat infeftetqj publicc)oppofucrint ; utcun que ipfi uiuant interim,abi(ç ullapœnitentia, abfcç fide,totûc5 ctiam ufum facramenti, que Dominus inftituit, negligant prorfus amp;nbsp;con-temnant. Hi ergo cum putarent uerba , Si lo-quendi modos quibus comendando facrum Écclefiæ minifterium in uerbis amp;nbsp;fymbolis utebantur Lutherus Si q qui ilium fedabanf, fuperftitioni illi Papifticæ nônihil fauerc, co-nati ipfi funttraderc puriora lt;5C folidiora, qui* bus id.nimirumefficerent,ut facrum minille-riumfuo quidem loco confiileret, nihil au-tem a nobis patrocinq acciperet irapietas Papi ftica. Hoc uero dum conantur, Si quamlon* gilTime recedendum fibi putant a tradationc Papiftarum, fie quædam de ufu Verbi amp;nbsp;Sa-çumentotum propoluerunt, ut uiderentur iam

jam alii's dflpenfationcm myRen'orirm Dei» qiiæ in facro minifterio eft,no fan's agnofeere, nedum digne exprimere arqjprædicarc : nam inanem modo qiiandam admonirionem uo^ luntarfsdiuinæ in uerbis, in racra^mentis fo* lamfidei ÖC cariraris profeftionem agnoftcre crcdebannir: in facra Euchariftia nihil darf concedere,quam panem amp;nbsp;uinum,corporis amp;nbsp;languinis Chrifti iymbola,qnibus mortis Do» minicæ admoniti, cam praedicemus, agente» Domino pro redemptione noftra gratias.

Hine itaqj grants inter cos exorra digladia* tioeft, cum illi non dubitarent fe pvgnarepro donis Dei, quæ facro minifterio Sandis exhi-bentur : hi ueroperfuafi eftent fe certare pro iincerirare fidei, omnem falutem foli Chrifto, ciqj iiero Deo ueroep homini afTcribentes. Nam putabant hi illornm ft non mentes, uergt; ba tarnen, externo Verbo amp;nbsp;Sacramentis uir-tutem faluificam fic addicerc , ut non tota Chrifto relinqucrctur, öi cam Domini in Euchariftia præfentiam ftatucre , quæ cum ue-ritati humanæ naturæ in Chrifto, tum glori-ficationi uideretur nonnihil derogate : ft’cut contra illi de his exiftimabant, eos opus amp;nbsp;donum Dei in uerbis amp;nbsp;Sacramentis plane negate, amp;nbsp;in facra cœna fola fymbola, panent amp;nbsp;uinum relinquere. Nos interim qui hic mi-niftramus in Euangelio Chrifti, quemadmo-dum de utriftp longe melius fentiebamus, Si fatisuiderenobis uidebamur, nec hos adeo inanité facra uerba amp;nbsp;fymbola, ncç illos uim iiiftifi-

iuftificandi amp;nbsp;faluandi Chn'fto non pIcnifTi-mettibucre, tumcnam de utracp in Chrifto nacura, at^ gloriHcanonc orthodoxe fendre, ira pro uirili noftra Iaboramus,ucfiiblata omni diffenfione idem utriqj in Domino Si- fen-tirentÄ: dicerenr, idqj defe inuicem agno-fcerent. Hocuero cummoliremur, conrigit euulgari amici ciiiufdam mei non uulga-ris refponflonem , ad priuatam quandam meam ad ilium Epiftolam,qua eum a glifccn-d iam pugna auertere inftitueram. In ea uero refponfione quia uidebarur amicus ille meam fentendam non rite acceptam acrius quam conueniret ( ut equidem iudicabam ) exagi-taffe, cdidi inuicem Apologiam,qua ( fateor) ficut rationem tradandi D. Oecolampadrj, (cuius edam cauifa maxime amicum ilium compellaueram) aliqua ex parte defendebam, itaD.Luthcri amp;nbsp;eorum, quiabillo ftabanr, intcrpretadones quafdam amp;nbsp;loquendi formas conuellebam. Scd Chriftum rci'tor, nulla alia cauifa quam quod prætcr meritum flagellari Oecolampadius uidcbaf,qui uir udqj non uul gari fuit ncc erudidone, nec uitæ innocentia, necardore ingloriam Chrilfi, rum quod ipfe quoqj uereretur uerbis, quibus illi utcbanrur, externis Sacramentorum adionibus gradam, ultra quam maieftati Chrifti congruat, addict,amp; carnalem præterea quandam ftatui Chri=gt; fd manducationem, Phyfico modo in pane contend. His enim turn uerbis ufus fum. Hoc uero pado cum in iftuc certamen ucniircm,in

B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co all-

eo ah'quandni perftiriï magis ramen (nom’f hoe Cbriftus) ftudio alten'us partis defen* dendæ, quamalreram impiignandi. Semper cnimdeD.Lurhero, amp;plerifip aJijs itaprædi-caiii, eins præclara amp;nbsp;ueneranda Dei organa efle, uiros iicre eximios dotflrina amp;C uita, amp;nbsp;Selo in rcgniim Chrifri, tantum uidebantur in alteram partem inuehi fupra quamres pofee ret, amp;nbsp;hincmodos loquendi quofdam dam^ nare, qui tölerari poteranc, amp;uiurpare, qui olim Ecclefiæ dare damni aliqd pouent. Hinc ncc partis alterius uel inrerpretationes, ucl lo^ qiicndi formas omnes amplexus fum,amp; ratio* nem pugnæ nunquam probaui, teftanturid libri mei. Religio profedo mihi erat.non plane confiteri, ubicunep de hac rcegi, Chrifti nobis corpus amp;nbsp;fanguinem in facra cocna uere dari, funiiqj tquareillas inrerpretationes, Eft, pro Sigpificat ; Corpus pro Figura : nemo in meislibris inucniet, utrunep conarer defen-derc eos, qui pancmdicebant fignum amp;nbsp;Hgu-ram corporjs Chrifti eirc,proptprea quod non uiderem ex eoconfequi, panem elfe fignum amp;nbsp;h’guram abfentis Chrifti, aut non ueram cum pane ôi uinoin Euchariftiaexhibcri cor* poris amp;nbsp;fanguinis Domini communionem. iSolam enim Phyficam corporis Domini cum pane coniundionem, amp;nbsp;localem cius in pane inclufionem impugnabam. Id tot in locis di-ferte a me cxpreiTum leget, qui mea de hacre fcripta legere fufrincat.

Ipiam tarnen cxIiiWtJoncm corporis amp;nbsp;fan ■ ” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guinis

gufnis Chriüi quf Et facro minHlerSo^Fsteor^ non ubicp fatis exprefTf, ficiit nee exhibition^ fpiritus Chrifti, remiiRonis peccaroriim, artp regenerationis, quæ fit uerbo Enangelii,abfo^ lutione Ecelcfiæ,amp; facro Baptifinate. Semper enim uerebar, neexternis rurius adionibuJ miniftrorum id tribuererur, qiiod Chrifti eft. Hac enim in re quid mali der eontentio ,do-norum Boinini in miniftris eiusleuiorexifti matio ,tum propriæ inibccillitans remifRor obfcfuano,prafcipiie fenfi. Nam licet mihi aliud non confcius elfem, quam me pro optima ratione commendandi facrum miniften'-um contendere ( ficut id unice fpeftarc mihi uidebar, ne homines ab externa uerbi audi-tionc,0C fymbolorum perceptione falutein fibi peterent abftp uera fide in Chriftum)tam2 in gloriara Chrifti, ad utilitatem Ecclefiæ eius,amp; admeam ipfius ÔC iliorum cautioners fateri debeo amp;nbsp;uolo, me in D. Luthero amp;nbsp;alija damnalfe amp;nbsp;impugnafie rationem commendandi dona Chrifti,quæ fuis per minifteriun» Ecclefiæ præftat in uerbo Euangelrj ,abfolu-tione peccatorum,baptifmatc,amp;: Euchariftia, quæ ratio amp;nbsp;cum Apoftolicis fcriptis amp;nbsp;cum nde amp;nbsp;obferuatione totiui Ecclefiæ Chrifti plane confentit,amp; maximepropria cft,necde-trahit Chrifto,ggt; ipfius opus et donum eft, nee animos hominü a Chrifto in adionem hominis deducif.fi modo rite ( ut ip ie fokt ) huius homines admoncamus,ut uera fide in omni fa ne nunifterie Domini jmilfa,amp; munera fpe-

S a denc

fient. Earn nero ranoncmproqiia turn ccrra--bam, exprimendis donis Chi iïti qua’ per fa^ erum minifterium fuis impcrn'rc dignatur, baud farisfacci e, utctiam cum ipfis Domini lt;Sc Apoftolorum formis quibus hæc nobis commcndantur, non ram conionarc quain oportcbat, id fuis in locis in rerrafiarioni^ bus, quashisde rebus nominatim hifceenar^ rationibusinferui,fichaberecx ipiis fcriptii' risdemonftro, ôtante quoqjaliquot in libris oftendi, Nam pridem iita agnoui,poftquam fciJicet primi anragoniftae, progrediente pu^ gna, fententiam fuam utrincp magis decla^ raflent, amp;nbsp;plerofqj ipfe quoqj coram audiiiif-fem. Plurimum ramen, ut hæc plane relcgc^ rcm,etiam hîeretici mihi contulcrunt, qui omnem Ecclefiæ communionem euertere, amp;nbsp;iifum Sacramentorum plane abolcrc conan-tur. Exhorum nanqj furore didici caullam, cur D. Luthcrusôc qui ilium fequuncur,de Sacramentis, atqj facro minifterio tarn magnifiée loqui foieant. Quanquam amp;nbsp;ipfe Oecolampadius hac in re me baud parum iu-uerit : nam exhibirionem donorum Chrifti in uerbis amp;nbsp;Sacramentis hie uir pulchre intel-lexit, amp;nbsp;magnifiée prædicauit. Sacramenta cnim efle fymbola gratiæ, ÔC eonfeientiamfi-demcp confirmare , amp;nbsp;inftrumenta ipirittis Chrifti,diligenter docuit. Adhæc autoritärem S. Patrum in hifee rebus,qui auguftilTimc de facro minifterio amp;nbsp;fenferunt prxdica-runt, coirunendauit nobis magno Audio.

Ad

Ad hune modum deduxic me Dominus per iftam concentionem grauem nimis, amp;nbsp;Eccle-ftjsplurimum Ç proli dolor )damnofam : Sic-queexea eripuic, amp;nbsp;in ucram Chrilti paccm me reduxit cum D. Luthero ( quem hic ut primumpurioris Euangclrj ad nos Apoftolo-rum honoris cauda nomino ) amp;nbsp;omnibus qiiibus datum eft agnofeëre omnem lalutem nolframeo nobis conftare,quod remidionern peccarorum, amp;nbsp;iufticiam Chrifti feruatoris noftri fola mifcricordia Panis cœleftis , amp;nbsp;meritounius ipfiusnoftri Redemtoris defti-natam, amp;nbsp;parcam, per fanftum miniltcri-umEcclefiæ inuerbis,amp;rymbolts quae ad id Dominus inftituir, oblatam amp;nbsp;exhibitam,ui- . uattdeampledimur : nec dubitant, Dominum noftrum Icl’um Chriftura in Ecclefia fua nobis præfeptem, ipfumqj peccata remitter« in coelis, dum Ecclclia eius iudu amp;nbsp;minifterio peccata remittit in terra : pcccatis uere ablue-rcamp; regignere, quibus ilia Baptifma(quod nimirum lauacrum regenerationis eft ) im-pertit,uerefuum corpus amp;nbsp;fanguinem,hoc eft, feipfum nobis tradcre, ueram corporis ÓC fanguinis fui commiinionem dum ilia fa-cram difpenfat Euchariftiam : denies agno-feunt haecfola Domini inftitutione , uirtutc ac opere, amp;nbsp;nullius hominis merito niti, eocp inEcclefia femper praeftari integra, hoc eft, non uerbamodo, aut Symbola, fcdfimul rem ipfam, amp;nbsp;dona Dei, quæ uerba pollicentur : Abfolutione fcilicet, rcmidionem pecc^to-

B i rum:

fum : Bapt/fmatc rcj^cnerationcm,amp; in Chri-ftum 1 ncorporan'oncm : in Eucliariftia ipfum uerum Domini coi^ptis amp;nbsp;fangiiinem, hoe eft ipfum Dominum,uerum Deum amp;i uerum bo minem : necenim nüc corpus et fanguis Do' mini,a fcdifiumfba funr. Eragnofcunr intégra hæc iacramenra cfle,pracftari, amp;nbsp;percipi om^ ribus, qui uerba ipfa Domini ôë inftiturio' rem,quibus hæcfua dona amp;nbsp;feipfum nobis fiftir,attpexhiber,integra credunt amp;nbsp;recipi' lint, etiamfi ea indigne fufcipiant,non rite fei licet ilia dqudicantes, nec illis uiua fide,óc agente exerenteq? fe perfolidam pevnitenti-' am, amp;nbsp;diledionem fruantur. Hac, inquam, qui fide funt,inde(p ianAam Ecclefiæ comma rionemfcriocolunt, cum his pax folida, ÔC coniënfus ucrusin Domino mihi Domini be* ncficio confirmatus eft: quern fupplcx ucniain oro,quam eriam a fanftis omnibus mebris, amp;nbsp;miniftris etus precor, omnium corum,quxirt bancpacemunquam admifii uerbo, fcripto, aut fafto. Tlgnofco enim qua graue fit in earn uel imprudentem deliquifle. Oro etiam amp;nbsp;obteftor omnesquicunq? mca fcripta legunt, nt quae de externo uerbo amp;nbsp;iacramentis in il' lis extant, ea omnia intclligant ad hanc ucri-rarem,quam hicamp; in liifce enarrationibus, j'rem antea in enarrationibus in Epiftolamad Romanos, in defenfione dodlrinac Chriftia' næ contra Epifeopum Abrincenfem, confite^ or amp;nbsp;defendo. Reieci alicubi ifta, ÔC. opp»^ naui uerba amp;nbsp;lymbola in facro minifterio elk

canal«»

Canales Si. uehicula Spiritus, inüruments gra^ n'æ. Idautem facile quiuis iiidebitime de lier--bisóe fymbolis ncgaflc,utfllaexterneadmi^ niftrantur feckifo fpiritu Chrifti : quo fenfu Paulus lcriplit cireumcifionem nihil elle, amp;nbsp;legem adminiftrationem mortis : cum ramen circumcifio fuo temporc,amp; rite percepta, ex.-hibiriofueritdignationis diuinæ, amp;nbsp;foederis falutis ; lex fide Chrifti percepta, do Arina fal-uifica. Qi'O fenfu Si 15. Petrus cum dixiflet Baptifma faliiare, fubiecit, Non ablutio for-diumin corpore: cum ramen hac ipfa ablu-tione( cum eaexuerbo Dei præitatur ) uera præiletur ablutio pcccatorum, Idautemuir-tute amp;nbsp;opere Chrifti,non ipfïus corporalis ab= lutionisin fc. Ad hunc modum negate uoluf, uerbum Euangelrj, S)i Sacramenta ex fe hoc habere,remota operatione Chrifti,ut fpiritum falurisamp;gratiam afterant. At quia deuerbo amp;nbsp;facramenrisloquendum eft, ut ca Dominus Ecclefiæ fuæ commendauit, Si ufurpari uult, pridem agnofco amp;nbsp;confirmo,redte dici de uer bis Si facramentis cum fimplicirer de illis loq-mur,eireea adminiftrationem falutis,canales, uehicula Si inftrumera fpiritus amp;nbsp;gratiae, quæ et D.Oecolampadius de eis in ultimo dialogo fuoprædicat.Ex (e em,hoc cft,Ex Domini in-ftitutione,utroqp ufu,fempcr fpiritü Chrifti,amp; falutem afferunt, quae nemo ctiam ex eis non percipit,nifi qea percipere dedignatur, ut illa Dominus inftituit. Ita ubi legitur in meis lucu brationibus corpus Chrifti non edi cavnaliter,

^4

non connneri in pane realiter, amp;nbsp;alia hiifiiP modi : nemo non uidcbit his me folum ChrP fti impanarionem, aur eins in pane localem incliil'tonein negare uoluilTe. Vbi iraq; uide-borillam per facruin minifterium donorum Dei, exhibirionem non facts cxpreifilfe, ea loca uel corrigantur,uel refarciantur,amp; com^ pleantur exhifcc meispofterioribus lucubra^ tionibus,quasmodomemoraui. Habet iam R. P. T. amp;nbsp;quicuncjj hæc legent, nt in content tionem facramentariam pertraAus firn, in ea me geflerim amp;nbsp;ab ea » Domini ope, creptus fimtquætp ratio fir confilrjmei, quæ cauiTx quod retraAare inanimuminduxi,quæanre de facro minifterio in uerbis amp;nbsp;facramcntis fcripfi,fiue in hifcc cnarrationibus hue in libris meis alijs.

Nuncpaucis reipondcbo rjsquihocmeum retraAandi confilium parum probant,uel eti' am calumniantur. Præcipua querela eft, me a luculentiore, amp;nbsp;certiore ratione, amp;nbsp;de facro ) minifterio, amp;nbsp;maxime de Sacramenris, prolt; ptcrhomiliesdeficere ad obfeuriorem amp;nbsp;in-* certiorem : mallent quidam dicere impiam. Adhancquerelamrelpondeo, folam ftriptip ram Dei, luccm ueræ intelligentiæ, amp;nbsp;ucram certitudinem in hifcc rebus in fe continere, amp;nbsp;nobis impartirc. Nulla enim fapienria car* nis ualet ad haec myfteria regni Dei pertin-gerc. Turn ergo maxime luculenter, amp;nbsp;per-ifiicuc, certo de his fideirebus loqucmur, cum loquemur ad rcgulam formamcj fcri^ pturarum.

pturarum. lam in illa Dominus diferte di-cit, Euangclium fuum cfïe uirtutem ad fal-uandum omni credenti, Baptifma lauacrum regenerationis, Euchariftiam communica-tionem corporis amp;nbsp;fanguinisfui, fuos mini-ftros ligare Öi folucrc, pcccata retincre re-mittere, cur non ergo amp;nbsp;nos ira loquamur t Dominus cum facram cocnam inftitueret, di^ fcipuliscp panem amp;nbsp;uinum praeberet, dicebat ï Accipite,comedite,amp;bibite, hoe eft corpus meum, hoe fanguis meus. Hsec Domini uer-ba qui fide confiderat, nunquid clarifiîme ui-dcat,Dominum non folum panem amp;nbsp;uinum, fed cum pane amp;nbsp;uino fuum corpus amp;nbsp;fangui-nem fuum, idqj corpus amp;nbsp;eum fanguinem praebuiiTe, qua? pro nobis immolauit in cru-ce lt;nbsp;hoc eii feipfum uerum uerc, coq; fubftan-tialiteripfumlcilicet, non pro fe fignum ali-quod,hoc enim ualet aduerbium hoc fubftan* tialiter, quo nonnulli fruftra oftenduntur. Si ucro adeft amp;nbsp;nobis Dominus in cœna noftra, praebetqj fe nobis ram ucre, quam fc præbebat Apoftolis, qui non amp;nbsp;credamus, amp;nbsp;dieamus cum Paulo : Panis quern amp;nbsp;nos frangimus, calixadquem amp;nbsp;nos gratias agimus,com-municatio eft, non panis modo amp;nbsp;uini, fed jpfius quoqj corporis amp;nbsp;fanguinis Domini Ec cum S. Euchariftia hæc eft, debet in Eccle-fia ita ut earn Dominus inftituit adminiftrariî quis fidem habens uerbis Chrifti fentire aut dicerc aliud queat,quam femper dumS. Euchariftia ita ut Dominus earn inftituit, cele*

B y bratur.

brat,cum pane amp;nbsp;nine /pfum Dommi corpu? amp;nbsp;fanguinem dari,ct exhibcri omnibus,g hoc iacramenrum fumunt? Qiu'd cm uelit miniftcr Chrjfti hic faccre aliud,quâ sp facere euni Do* minus ni(Ticlt; lam quia faHci e Deusnopoteft, « aAionc Eccicfiæ fue fua inftitutione niten'“ tern ratam habet : qiiis dubitec omneseos inte grum cfiam ïàciamcntû a(rumcre,qui uerbiJ Domini amp;nbsp;inftitutionihdem acconiodanrcs, nuHoqj ea prauo fenfu peruerrentes, fumunt fi cramcntum,etiam Û corpusamp;fanguincm Do mini non dijudicantes, reos fe interim faciant corporis amp;: fanguinis Domini: acindecibo tfoc uiiiiiico non fruanif ad uitam,ad qgt; tarnen ïlJishæc omnia exhibentur:' D. Oecolapadius certe fcribere haud^dubirauit, Qkii credit eriä hdemortua,ChiiftumflIiii Dei amp;nbsp;Mariæpro noftra recóciJiatiöe, amp;nbsp;uiuificatione mortuff, amp;nbsp;teitaturhoc (acramenro le id credere, illi urirp ucrum corpus Chriftieftin Sacramento altaris. Nam amp;nbsp;ipfe fubleuac ienfus, tametfi graiiam Si uirturcm non afiequatur. Hæcille» SubJeuat(inquit)amp; iplê fenfus : id eft, non id fubim aniplelt;ftitur,gj oculis3pparct,qucdnia tius rangit,amp;: osfumit,fedidquoqj ipeAat agnofcit,quoduerba Domini promittuntSJ oiferunr.In his quid obfcuri,quid abhorrensa fana intcIJigenna,credentis duntaxatvEtenim cum difertc præterea teftamur, nos non po* nere uJJam naruraJem Chrifti cum pane unicio ncm,nulJam localem incluiionem,nuJJamctilt; am extra ufumSacramenti durabilem perma* nenriam ; cum Chriftum mfua ccclcfti gloria

relinquîmus, Sc in conditionem huius fécuH nuHarcnus dctrahimiis, folaq; fide pracfenrem hie cerri conficcmurxum deniep nunquam no j'nculcamuSjCOS fibi fumerc indicium,qui hoc facramcntuin fine uiua in Chriftum fide fumant : g» obfecro a nobis ftatuiturc’ quod uel ueritati humanæ naniræ in Chrifto, uel eins glorificationi,ucl deniep uiuae folideq: fiduciae in Chriftum aliquiddetrahat lt;nbsp;fi qui carnalea nullam fuftinent præfenriam Domini animo complefti,nifiquæ Chriftum quafi cotlode-trahat,amp;paneincludatlocaliter, uel alias in conditionem huius feciili a coelefti fua gloria detrudat; qd hoc ad Ecclefiam Chrifticcur ob id corrigenda fit lingua Spiritus fandif Qin'd hinc caufTae, ut ideo negemus Chriftum fc nobis in facra cocna uere fifterc, ôc manducan dû exhiberez Quin doecmus iftos,ut cogitent gloria coeleftem,in qua regnat Chriftus fic ha berc,utnec oculuseam uidcre, necaurisau* dire, aut cor noftrum intelligere queat : Sacrä Hero coenam efle aftionem amp;nbsp;rem fidci,nego* cium noui reftamenti, myfterium regni coe-lorum, quod limitibus prædicamentorum, aut ullislegibus rationis noftrae minime in-cluditur.Quare repudiandae hie funt iftæ co-gitationes de mutationc,aut inclufione locorum, Sc omni conditione huius feculi: et crc-dentiumfimplicitçr Domino iubenti nos fu-um in facra coenaaccipere corpus Sc fangui-ncm, credendu Apoftolo aftirmanti fradionc hanepanis amp;nbsp;calicis, corhunionf efle corporis 4klanguinis Domini ; Si id qdcmuc Dominut .

Icfus magis magisqj in nobis uiuat, amp;nosirt illo, utfideiniplumroborcmur, ftiidio eins ampHus accendamur. Atcamen fi nos eum fic cômpIeAi ncgligamus,ucrax nihiJominus | ipfemanebit, fempercpid nobis uerbis fym^ boliscp præftabit amp;nbsp;exhibebit quodpollicetur. ! In hacitaqjiuce, in haccertitudine uerbi Chri ftt permaneamus, ncqj afcifcamus, uel adiniP tamiis tcnebras amp;nbsp;incertitudinem rarionishu manæ. ViucreuitamDeiannon intclligimiis Chrifto uni proprium eOc, amp;nbsp;eum fol urn banc impartirc nobis, amp;nbsp;impartire rationc quam ipfe inftituit lt;nbsp;cumiam Domino noitro hæc ratio placuit ut cum pane amp;nbsp;uino in facta Euchariftia ueram nobis fui præfenriam,quia ! ueram communicationem,exhibcat,ficutex^ bibet baptifmate regenerationem : ipfum fim plici fide,grataqjpietate hie quotp uere præ--jèntcm nobis ampledimur. Dicit Veritas: Accipite : datigitur quod accipere a fe iiibct: neqj enim fallit Chriftus : iubet autem a fe accipere corpus fuum quod pro nobis tradi-turn eft, languinem fuum qui pro nobis fufu3 eii : hæc igitur dat nobis, hac ab illo accipi-mus amp;nbsp;non pro his figna modo,panein amp;nbsp;ui-num. Si iam dat his Chriftus fuum nobis corpus, fuumqj fanguincm , amp;nbsp;accipimusnos hare ab illo, quid dubitamus agnofeere amp;fa-teri ea nobis adeffe, ôc Chriftum ipfum nos habere præfentem totum , uerum Deum amp;nbsp;hominem, uteunep eum prælentem fola cernât ïèntiatç fides, non fenfus, nec ratio. Ex-bibeba-

(

hibebarur præfentia Spiritus fandi lohannf fupcr Chrifto in fpccie columbæ : ibi fcribit Euangclifta,Spiritum fanctumdefcendide fu-per Dominum in fpecie columbæ,uifumq; ef-feinhacfpecie a lohanne’.nec compctit tarnen Spiritui fanfto ulla loei mutatio , nee pertigerunt oculi Iohannis ad Spiritum fan-dum in fe. Qyid cauiTæ itaeç dicemus, ut cum dicimus fecundum uerbum Domini, nobis exhiberi corpus amp;nbsp;fanguinem Domini in pane amp;nbsp;uino, uel cum pane amp;nbsp;uino, neceiïe fithic ftatim confequi, quod uel ueritatem humanænaturæin Chrifto, uel huius glori-amimminuat,demcrgens fcilicet rurfus cam in conditionem uitac huius corruptibilis, im-mutationi locorum,ucl afFixioni,cum rebus pcrituris obnoxiam':' Mundum Chriftus rcli-qint,abtit ad Patrem in coelos : hoe eft,in cam fe gloriam recepit, qua nobis quidem ucre, amp;nbsp;torus Deus homo adeft : adeft autem ratione coelefti,nulla cum rebus præfentibus naturali coniundione,ratione inquam quam fides, non fenfus aut ratio apprehendit.

Obqciunturhic anonnullisS. Patres,maxime D.Auguftinus,qui fubindc panem ,fi' gnum corporis Domini uoeent amp;nbsp;rem Sa-cramenti, huius figni ipfam faciant commu-nionem, amp;nbsp;cöcorporationem cum Domino quauiuitillcinnobis,amp;nosinco :qui deni-que affirment neminem reuera corpus amp;nbsp;fan-guinemDomini edcre, nifi qui manferit in Domino, ÔC habcat ilium manentem in fe.

Scribunc

Scribunt quidem hæc Patres,amp; darfffimc om* nium D. Auguftinusï quid enim ex pane amp;nbsp;uino alnidquam figna corporis amp;nbsp;fanguinii Domini faciantlt; Etcur id non potilTimum in rradarionc huius Sacramenti exprimant, cuius caufTa dicuntur amp;nbsp;geruntur in facra coena omniaf Torus fane facrametorum ufiis huiusgratiæinfrifutuseft,ut Chrifto incor^ poremur, amp;: in haceius communfone quoci^ dieproficiamus.ArubifaciuntS. Patres figna facramcralia figna, Chri/ti abfctis, aut diciït, ira exhiber! hic nobis communionem Chrifti, , ciulq; incrcmcntum,ut ipie nobis abfit fVocat

S.Patres figna iacramentalia,figna, fed intel-liguntfigna cxhibiriua,quibus id inHftitur,iSf quafi in manus rradirur,quod ilia fignificanr, quale fignum non crat manuum impofirio,iS^ fufflatus in Difcipulos : quibus fignis fuam exhibebat benedidionem amp;nbsp;Spiritum fan-dum. Præcipuum cur fc Dominus nobis in cœna exhiber, docent merito S. Parres com-municationem effe naturæcius,uiræ eius, fed ob hanc ipfam communicationem ut uiuat illc in nobis, amp;nbsp;nos fibi incorporer, illi pleno orc pracdicant, nos accipcre in facra coena car ncm amp;nbsp;fanguinc Domini, ipfumqj fe nobis in lacra coena uere exhibcre. Cum itacp Dominus ipfedicit: Aedpire, manducate, hoc eft corpus meum : non -, bic eft Spiritus meus, uirtus mca : ÓC Paulus , panisquemfrangi-nius, nunquid eft communicatio corporis Domini cquot; non, Spiritus aut uiriutis ; äi oni'

nisiam inde a tempore Äpoftolorum Ecdefia idem credit amp;nbsp;prædicat : cur non amp;nbsp;ipfi cre-

i dcremusamp; confiteremur fimpikiter, I'nEu-chariftia duas res efie ; alteram codeftem,cor-

' pusipfumamp;fanguinem Domini ,Domtnum ipfum : alteram terrenara, panem amp;nbsp;uinum, tjuae nuda hie figna abfentis Chrifti tradun-

' tur : Sed cum quibus fifticur, traditur, amp;nbsp;pcr-cipitur corpus amp;nbsp;fanguis Domini. Dominus ipfe. Eft (ut fcribit D. Auguftinus ) fccun-dum quendam modum Sacramentum corporis Chtifti »corpus Chrifti : Sacramentum languinis Chrilti, fanguis Chrifti : ut fecun-dum quern modum lt;nbsp;ut ligniHcct tantum

I corpus amp;nbsp;fanguinem Domini ablentia lt;nbsp;Ab-fit. Honorari cnim, Sc pcrcipi in fymbolis uifibilibus corpus amp;nbsp;fanguinem Domini idem paffum fcribit. Ita licet hie Sandusin-telligat reuera manducarc corpus Domini, illudmanducarequod uiua fide fit (quopa-

I do fcribit reliquos Apoftolos mandu-calTe panem Dominicum, ludam panem

1 Domini contra Dominum ) quam multis ta-' men locis affirmât cos etiam percipcre cor-

1 pus amp;nbsp;fanguinem Domini, amp;nbsp;non folurn nuda figna, qui ilia Sacramento tenus tantum, uel in Sacramento pcrcipiunt lt;nbsp;Quo-ties fcribit etiam ludam ipfum corpus âC fanguinem Domini fumfiffe lt;nbsp;Nemo itatp authoritatc S. Patrum dieet Chriftum in fa-cra coena abfentem elle, aut nuda tantum hic fymboU prseben. Obqckur nobis

prje*

prærcrea ,nos in hoc ftudio conci'liandi', ple^ rafq; Ecclefiasnegligcre, ôi quam hic profi--tcor fcntcntiam de Sacramcnris, alrjsintcm^ peftiuc præfcriberc. Nos ucro nullas Ecclefias negligimus, nec cuiquam præfcribimus; amp;nbsp;quod concordiam Ecclcfiariim in iyncera S/i i olida iicritatis Chrifti confelîîone grati ani' plcftimur, certeinceinpeftiuum nonen. To-tum iam fcxennium hoc faxum uoluimus, ut in fimplici amp;nbsp;fcriptuiis dare nircntc fide amp;nbsp;eonfcfiionc de facro miniftcrio , ucrbis amp;nbsp;Si' cramentis, Ecclefrjs conuenirer. Adeoqjliac in caufla fategimus adeundo Eccicfias, fym--miftas appellando, ad collationes inuitando, fcriptis urraip lingua publicis amp;nbsp;priuatis folli’' citando , ut lufilTe fratres amp;nbsp;Eccleflasuideri jure poflem,fi cum Dominus dédit in ea con* fefsione conucnire, quam reipfa pridem Ec-clefiæ tantum non omnes rccepcrant, ample-Aendo hunc confenfum, amp;nbsp;omnibus com-mendando contarcr. Nos cxpedamus in fingula momenta Dominum iudicem, ncc poflumus in gratiam cuiufquam , dodrinx Chrifti fynceritatem,Ecdefiarumqj tarn necef iariampacem non pro uiribus promoucre,rc-motis(quoad eius fieri daturj quæcunçp a nobis cuiquam obieAa ofFendicuIa uidcri queaf.

, «A« (pt^rarn n «AdS«« ,

» C^XÄHTläC. Etenim nihil habet doArina de Sa-cramentis, ipCacp Euchariftia quam rccipi-inus, quod non admiferit nobis uiuusadhuc Zuinglius, approbarit etiara Oecolampadi-USi

T

US. Noftram enim confefRoncm ad Cæfarcm, eiufque Apologiam, in qua hæc omnia in-funt, quæ hodie his de rebus feribimus amp;nbsp;præ dicainus, amp;nbsp;Zuinglius ueram effe confeflus eft,eriamfi patere earn nonnihil aliorum ca-lumnijs uereretur, eoep parum tutum iudica-ret, fi ipfe earn fimpliciter admittcret. At ex fententia Oecolampadq clTe, quæ hic amp;nbsp;in re-tradationibus de hac quxftione feripfimus, nemo irdiciabitur qui eius nouifsimum dehac controuerfia Dialogum legerit : in quo ni-mirum confeflionem præfentiæ Chrifti in cœnaquamlibetplenam rccipit, amp;nbsp;fola hæc duo fe oppugnare teftatur'.unum,uniri corpus Domini cum pan^ in eandem naturalemcp fub ftantiameius, uel localiter includi in pane : Alterum, faluti clTe Sacramenti fumptionem, etiamfi ea fit ab ftp fide uiua. In co modo tum hærebat,quodputabat feriptis D. Lutheri fta-tui quandam ( ut ipfe loquitur) corporis Domini cum pane confubftantiationcm,amp; eiuf-modi in pane inclufionem, ex qua confequa-tur gratiæ participes fieri quicunep Sacramen-tumuel abfep fide uiua perciperent. Hæc enim uerba Oecolampadq funt initio Dialog! ,ubi ftatum exponit controuerfiæ. Dilfidium(in-quit)magis eft de modo præfentiæ uel abfen-tiæ, quam de ipfa præfentia uel abfentia. Nemo enim tarn obtufus eil, qui alferat omnibus modis adeife uel abeffe Chrifti corpus. Ec cum refpondet altera perfona, Nondum ap-paret in quo diifideatis : Subqcit præterea,Vr-

G gent

*

gent altqui pancm Dom/nicum eflè mum corpus Chrifti ; ira ucquicunqj fiuepn, fiue imprj ,illopafcantur, non folumpancin Äfacrainenrum, fedetiam corporaliter cor^ pus Chrifti manduccnt , ac in osjftomachf tranfinitrant. Nos ueio contradicimus, Si demenrum nequaquam in talem honorem eueólum aiïerimus, ut omnium digniflima crearura ,in unam naturalemcpillius fuhftan-tiam fe uniat : uel ita naruraJiter in eo conti-ncatur,ut per ipfum ranquam per medium canalem, transfundatur gratia quam ipfe Spi-ritus fandus fidelibus concedit: amp;contadii iiel guitu eius, eriam impij,ipfum uerum corpus Chrifti contingant ac edant, gratixue pirticipes fiant. Habes ut fcindamur,amp; quoriS Chrifti, Parrumtp dida, pro fuo quiqj fcnfu accommodent Hæc ille. Vtinam hunc Dialo-guinquicuncp in hac cauflä funt, diligenter excutercnt:uiderunthunc uirum non folum nuda in cœna fymbola ftatuillè, fed præfentiâ Domini folide quoq? exprelîîffc.Dominusdo« net ut ipfum,non nos ubiqj relpiciamus ; ói tâ fimus expetentes ueritatis, quam eius nosti-tulo itrenue commendamus. Bene tarnen habet ; pridem enim amp;nbsp;illae Ecclcflæ quæ præd-pue lèqui Zuinglium Si Oecolampadiumui-dentur, diferte confitentur facramenta non tantum relieras elfe focietatis Chriftianæ, Sed fymboJa ctiam gratiæ, amp;nbsp;fuo modo exhibcrc quae fignificanrad qdem uirtute amp;nbsp;opere Do-inini,rainifterio «rt£ Ecclefiae, Quare optima fpts

focs eft^quicgd notinullf uel qucrentur incon» lultozclo luo,ud calumnienf pcruerfitate fua, omnesqui Chriftum Dominum noftrum eilê iufticiam Si uiram nobifcü pr3edicant.,in hanc ipfam Domini ueritatem,quam profitemur amp;nbsp;defcndimus pulcre côfenfuros, agnico nimiriï nihil prorfus inhacnoftraconfeiTïoneefTe, g» nontotiubiqj fcripturæ plene confentiat, ÔC humanamin Chrifto naturam, amp;nbsp;eins glori-am, fideicp in eum fynccritarem nullatcnus oblædat. Offendit prxcerca amp;nbsp;illud plcrofcp, quoddiuinant quofdam ,qui D. Lutheri partes fequuti func , hac noitri fubmilTione amp;nbsp;fcriprorum retraÂanone infolcntiores futures : Si cum haftenus plcracp haud ita pure tradarint, amp;nbsp;nobis multa falfa impegerint, id de fe non folumnon agnituros, Sedinea potius iniquirate futures confirmatiores.Fue* runt, fateor, Si func etiamnum nonnulli qui fe D. Lutheri difcipulos prædicant, qui contra egerunt, Si etiamnum agunt, admodutn infolentes, nobife^ impegerunt amp;nbsp;impingunt, quorum nos nobis coram Domino confeq non fumus : in tradandis denitp facris myfte-rqs fæpe multa fie proponunt,ut non pauca in eorumtraftatione uel défi derate, uelculparc tuto poffis.Sedquid illis facias lt;nbsp;contendendo Si iurgando contra, comperimus nos nihil quam malahæc conduplicare.Spes itaqj eft cos citius modeftia amp;nbsp;fubmiffîonc noftri emolli-endos effe ,quam fi perpetuo cum eis deliti-gemus, Ëxpofui bona hde hic de alias,ut

G a in bel-

in bellum I'ftuc Sacramcntarium perrradus fim, UI in eo me habucrim, quid in omni hac difputatione fpeftarim, ut pridem, amp;nbsp;nunc mihipaxcumprimisin Ecclefia Chrifti con-ftac. Hæc fi non permoueanc eos qui faills noshaftenus criminibusinfcAati funr,uf por« ro quae charitatis fiint nobis praeftent, amp;nbsp;info' lenriam fuam in cora caufTa cotra nos ponant, uideric Dominus, uiderint ipCt, nobis nihil eft, quod prætcrca illis faciamus : me neceile i eft perfequi quæ funt offief) mei, quicquid in-ftituant alfj. Sed dabit Dominus ut bono malum quoriimlibet tandem uincamus. Perturbât poftremo amp;: hoe nonnullos, quod non dubirant plerofcp eo ofFenfum iri, quod uidc-muriamipfiparumnobis conftare. At cum conftare oportet in eo, ut Chriftumquotidie plenius amp;nbsp;agnofcamus ÖC prædicemus, mo- ' rarihorum ofFenfionem non po(Fumus,quo minus ad lolidiilimam amp;nbsp;plcnilTimam myfte-riorum Dei explicationem, pacemqj Ecclefia-rum confummatillimam continuo enitamur, । oblatamqj hanc Chrifti beneficio, ambabus (quodaiunt) manibus ampledamur. Satis benigne nobifeum egit Chriftus, qui dédit nobis, amp;dabit in finem ufcp perftare in co, quodipfe unusferuator noftereft, ÄeunAa uerba öc fymbola quæ nobis commendauit, ipfius nobis communionem,et hac perfeAam ialutem afterunt.Quia præterea dominus do-nauit, utquædamloca nunc folidius'intelli-gam quam aliquando intcUexi, id quod cum mihi

mihi tam benigne largitus eil,cur non impar-tirem liberalircr fratribus, öi Domini benig-nitatem ingenueprædicarem lt;nbsp;Quid incon-ftanciac fit,proficere in feientia falutis i Et quis uelfuperiore, uelboc feculo, fcripturas tra-ftauit,qui non expertus fit hoc quoqj in ftu-dio pi'iorem diem Difcipulum eife pofterio-rislt; Indubiefi cadem nobis hodie eilet religio in diuinas fcripturas, quæ D. Auguftino fuit, plures edi hacquoqj tempeftate retradfa-tionum libros uidcremus. Summa, qui hoc meoinftitutooffendentur, quocunqj id nomine contingat,oro fratres,qui id intclligunt amp;nbsp;dolent, moncant eiufmodi ut fuftineanc cauiTam totam cognofeere, amp;nbsp;indubie ofFen-di definent. Dominum nos reda fequi opor-tere quocunqj uocet, nouimus, quacunlt;ç id ucl offenfione uel gratia hominum fiat. Vt debco tarnen, ita ftudeo amp;nbsp;ftudebo pro uiri-li, ne cui ullam dem ofFenfioncm ,uitupe-randiue minifterq Chrifti occafionem. Do-minus dignetur mihi amp;: omnibus præftare, ut iftuc ad gloriam ipfius confequamur, Amen,

RETRACT ATIO LO'

Cl DE COENA DOMINI inEnarrationibus in Matthæum.

Folio t8î.

Vlfumefttotum hunc locum retradare, CO quod priori eiustradationi quædam

C ) infunt.

infunt, quitus uideri gueam amp;nbsp;caufTæ ahcubi non fans faccre, amp;nbsp;in eos eïTe paru ofFi'cioIûs, quitus qui Chriftum colimus, debemus om^ nesquamplurimum. Noftracnim ingraritu^ dine aduerfus donum Dei amp]i(rimum,reuelt; lationis Euangclq, quæ noftra actatc extitit, in Omni negocio ChriftjScruatoris noitri,fo-cordiameruimus, urDeusSatanæ pcrmifenc, importunam fane inter miniftros reuocatiEu angelrjdefaffiifimo mcniæ Chrifti myftcrio excitare conrentioncm. In banc contention nem amp;nbsp;ego pcrtraAus fum, dum nefcio quo zelo defendere quofdam conarer, quos alrj tradareuidebanturæquodurius : tumcaucn uere,neuulgoimpanatio Chrifti, uellocalis ciu3 in pane inclulio,aur prepoftcra aliqua ex* ternæ in Sicr^mentis acftionis hducia ingcren retur. Fatcorautcm ingenue zelum hune in-tempeftiuum fuifle amp;C meeorum quos uidc-bam primos Euangelq ad nos omnes adminP ftros. M. Lutheri ÔC aliorum quorundam air-toritaicm haud fatis fufpexilfe : turn Ecclefix damna, quæ ilia ex tanto difTidio accepit, haud rite perpendiflë : alioqui alia rationein-ftituilTem innocentes defendere, amp;nbsp;falfas arcere opiniones, ncc olFenfus effem adeo for» mis loquendi, quæ ut feripturis confonant,ita pie ufurpari polTunt,quitus M. Lutherus lt;Si qui cum eofaciunt, utetantur. Nam dumih lis loquendi formis ingeri uulgo putarem im* panationisChrifti,auccerte localis inclufionis in pane opinionem, tumfacpamenraexfequo

cun^

cuntp mo Jo ufurpcntur,falutem afFcrrc : non folmn illasincefTendas effe iiidicain,fed ctiam adeo ukandas,amp; diuerfas iifurpandas,ut inde Luthtrus amp;nbsp;alij iudicarent,mc nihil quam pa^ nem amp;nbsp;uinum in facra cccna agnolcerc,amp; fa--ciamcntis nihil amplius nibucre,quam cflc teßeras fodcratis Chriftianæ. Ego aurem hoc coram Domino Ecclefiç cius adirmo,reftibu9 lilgt;risamccditis,menunquam in ca fcnccntia fuine,iitin facracœna nihil exhibcri diftri-buirp fentircm,quai'n panem amp;nbsp;uinum corpo* ris amp;nbsp;fanguinis Domini inania fymbola,62 nonetiam ipfum corpus amp;nbsp;fanguincm Domini, In Sacramentiscriam licet ut præcipu-umtradarimid, quodfunt fymbolaprofel-fionisnoftræ,nunquam tarnen negauieafi-mul a Domino adhibcri ad commendandam nobis fuam mifericordiam,amp; exhibendii dona uitæ : imo hoc ipfum donum : neqj id uno mloco.Id unum impugnaui,facramcntaexfe fidem confirmare : qd nimimm eft opus Spiri* tus fandi. AtprogrelTuhuiusdifputationis, cum Lutherus rem omnem facramcntariam fufius exponeret,uidi ilium nec corpuset fan^* guinemDomini ulla naturæ copula cum pane amp;nbsp;uino unire,nec in pane uino localiter in-cluderemcqj facramentis ^priam tribuerc uir« tutem, qua falutem ex fe aitcrant fumentibua ca'.uerum facramentalem modo unionc inter corpus Domini amp;nbsp;panem,inter ianguinc eius amp;nbsp;uinum ftatuere'.tum docere conhrmationS iidei quamf^cramenns tribuunt, niti uirtute:

G 4 non

non quae ipfîs inhærcat cxternis rebus per fe. Scdquæ fit Chriftj, lt;amp;nbsp;difpenfetur, eins ïjjiri-tu per uerba amp;nbsp;facra lymbola. Hæc ubi agno* ui magno in id itudio incubui,uteaalijsqcp oftenderem commendarem. Volo itaqj Sc hoc loco teftacum omnibus qui hæc legunt facere,Martinum Luthcrum,amp; qui uere ab eo ftant,eiufipdoftrinam rite fcquuntur,inra-cra ccena nullam impanationcm, nullam quo que corporis Chrifti in pane, fanguinis in ui-no localem inclufionem affirmare, nec ullatn externis adionibus facramentorum ex fc uir-tutem faluificam tribuerc; Veram autemfub-ftantialem ponunt corporis amp;nbsp;fanguinis Domini cum pane amp;nbsp;uino in facra coena præfcn-riam amp;nbsp;exhibitionem : quam nimirum amp;nbsp;ipfa uerba Domini, amp;nbsp;tcftimonium Apoftoli apcr te exprimunt : quæ præfentia amp;nbsp;exhibitio uer bo amp;(. inftitutioneDomini conftat,citra ullam naturalem corporis amp;nbsp;fanguinis Chrifti cum dementis unionem. Nec enim hie Dominus fe rurfus e cœleüi gloria in conditionem hu-ius corruptibilis uitæ demittit. Earn præfen-tiam amp;nbsp;exhibitionem dfe faluificam quoque agnofeunt amp;nbsp;prædicant,fed id uirtute Domi« ni, non externi operis, quod^ turn a fumen-tibuspercipitur,cumilli uerafidc Sacramen-tis communicant. Saluator certe riofter ut in omnibus adionibus fuis, ita præcipue’^'n Sa-cramentis noftram falutem promouere infti-luit S qua fi in illis non fruimur, id noftro ui-cio accidere necelTe eft.Panis enim quern fran gimus,

gi'mus, eft communicatio corporis Domini t amp;poculumquo grarias agimus, communicatio fanguinis eius : amp;nbsp;indubie ad id, ut ilia Chrifti communio in nobis proficiat, Sc falus omnispcrficiatur. Quis ergo tanti myfterq confcius dubitauerit, omnibus menfa Domini religiofe participantibtis, co ipfo participa-tufidem in Chriftum reddi confirmatiorcm, hoc eft, falutem pleniorem î non id quidem ; beneficio cxternæ illius adionis ex fe, fed di-gnatione patris coeleftis, Si tiirtute Domini

I noftrilefuChrifti, quam hie facrae Ecclefiæ ' miniftcrio erga fuos cxerit.Quo enimredem-1 tio Chrifti,amp; communio in facra menfa gra-uius Si religiofiore ceremonia exhibctur,hoc

I piæ mentes quæ promiftïs Domini fidem ha-î nbsp;nbsp;bent, amplius commouentur, ÔC oblatam

I nbsp;nbsp;Chrifti communionem auidius ampleftun-

tur,fiduciaôiftudio Chrifti iam inde arden-tiores. Proinde quæ ucl ego in prioribus edi-tionibus harum enarrationum, uel alq contra

I naturalemunionempanis Si corporis Chrifti, 1 nbsp;nbsp;uel localem inclufionem fcripferunt,ca pie Ic-

1 ftorneputesinLutherum, Si qui abeorcékc 1 ftantcompetere î nihil illi eiufmodi fentiunt aut docent : nec uerba quibus illi utuntur, ta-1 \ lem opinionem ex fe ingerunt, ita ut mihi 1 aliquando uifum eft, qua etiam fola cauffa ' quædam illorum difta conucllere inftitui, nam fententiam corum puriorem elfe non du* Ibitabam. Huldrycus Zuinglius (quem uin-dicandis Chrifto Eccleffisa tyrannide Si fu-

Cî perftiiionc

pcrfticionc Papæ fuiHe ftudio flagranfi(Trmlt;7, amp;nbsp;admfranda en'am felicfrate iiorunt qiikun qtic ilium norunt ) cum M. Lucherus amp;nbsp;alij conrcndcrent,panemeire corpus Domini,auc inpanecße corpus Domini, perfuafcrat fibi illos ftatuere corpus Domini, aut cum pane redigi in eandem fubftantiam,aut in pane lo^ caliter includi,coci; contra prius fempcr obic--cit, fipanis eft corpus Domini, panis eft pro nobis crucifixus : contra altcrum, loca qiix tcftantur Domino rclido hoc feculo petiiiTc coelos amp;nbsp;ftdcre ad dexteram Patris : indety cœpit. Eft, in uerbis Domini, Hoc eft corpus meum, per SigniHcat interprctari , calorctp cotcntiôis coeueiftus eft, utcum uelletfolam impanarionem Si localem inclufionem, prac^ fentiamqj Chrifti ratfone huius feculi impu-gnare,maois abelTe in facra coena Dominum, quam adeliè,etd3ripotius iymbola hic,quam corpus Sifanguinem Domini diceret:cum taquot; men non ucllet fimplidter abefte a cœna Dominum,aut inania corporis amp;nbsp;fanguinis Domini omninohicfymbola difpenfari, utipfe poftea apud me agencem cum eo de cöcordia Ecclefiarum in hoc dogmate confeftuseft in Apologia ad principes Germaniae fcripfit. Nam ibi uerbis D.Auguftini coinfiteri praefeo* tiam Domini fuftinuit. Ita alicubi,dü cauerc ucllet,ne homines ab externo opere in facra-mentis falutcm peterent,diicrte afFirmat.iacra mentateirerasmodo efte focictatis Chriftia-nae,nihil conferre ad falutcm» Ät alibi difertc feribit»

fcribiï. Sn er a men ta auxilium opcmtp'afferre fidci. Ex q iatis Hqucrc poteft, cum fcripfit fi' cramenta nihil coFerre ad fakitem,nee confirm mare fidem, eo intellexifle, Sacramentis , id eft, adioniexternaeSacramcnrorii per fe nihil ineftehuius, nr confeientias roborctfidcau.-Aa. Dum enimiftam fuam fententiam,facra-menta non difpenfare falutem,ncc confirmare fid?,probare inftituit, affert,confirmare amp;nbsp;au* gere fide elfe opus Chrifti per Spiricum fan Air. ^od argumentum fimilc illi eft, Deus fanat ui naturæ,crgo Medicus amp;nbsp;Medicina nihil ad id conferunt. Efficit quidem omnem falutem in nobis unus Chriftus,idq5 nulla aliéna uirru-te,fed fuo folius Ipiritu : interim ramen ad id ipfumunturadnosfuoucrbo,tam uifibili in facramentis,quam audibili in Euangelio. His remiffionem peccatorum, comunionem fui^ amp;nbsp;uitam æternam affert attp exhibet.Id Zuin-glius agnouit î ^inde cum negauit facrameta difpenfare gratiam, intellexit facramenta, id eft,externam aftionem hue non ualerc ex fe, fed falutis omnia niti aftione interna Chrifti, cuius facramenta fuo modo inftrumeta funt. lam et Lutherus primus omnium hoc quidem feculo,impugnauit fententiamillam fcholæ, facramenta ex fe conferre gratiam finebono motu cordis, abfqj fide. Itacp amp;nbsp;in hac quæftio ne oppugnauit Zuinglius,quod Lutherus nor» affirmauit.Idem amp;nbsp;Oecolampadio ufu uenit, quern nemo dubitat prçftantiffimum Theolo« gum fuiffcjq eius monumenta legerit. Hie uc tingulari modeftia er religiöc in fcriptutisuec

lâbatur,amp; fanflos patres diligenter legit,ma* gnifjjfecit,ita admodum reuercnter ÔC reli' giofedeSacramentis Icripiît, utcunip ipfe impanationein,aut localem inclufionem cor* poris Chrifti uerbis Luthcri aiTeri putaret, eocp ilia oppugnarir. Sic enim fcribit in no' uiifimo Dialogo fuo, uolensexplicarc in quo diiïîdium fit. Diflidium (inquit) magis eftde modopræfentiæ uel abfentiæ, quam de ipfa præfentia uel abfentia. Nemo enim tam obtu* fuseft,quiaflerat omnibus modis adelTe uel abefle Chrifti corpus. Vrgentaliquipanem Dominicum eftê ipfifttmum corpus Chrifti î ita ut quicunqj fîue pij fiue impij illo pafcâtur, non folum panem amp;nbsp;Sacramentum,fedetiani corporaliter corpus Chrifti manducent,acin os ftomachi tranfmittant.Nos uero contradi* cimus, amp;nbsp;elementum nequaquam in talem honorem euedum aflerimus, ut omnium di* gniftîma creatura, in unam naturalemi^ illius fubftantiam fe uniat, uel ita naturalitcrinco contineatur ,ur per ipfum ranquam per me* dium canalem, rransfundatur gratia quam ipic Spiritus fandus fidelibus concedit: amp;nbsp;con tadu uel guftucius, etiam impij, ipfum ue* rum corpus Chrifti contingant ac cdant,gra* tiæue participes fiant. Ex his uerbis quis non uideat Occolampadium tria modo impugna* rc uoluiftê lt;nbsp;corpus Chrifti cum pane in unam naturalemep fubftantiam uniri, naturalitcr in eo contincri, amp;nbsp;panis contadu uel guftu gra* tiæ participes fieri quofcunç pios uel impios.

At

At nihil horum Luthcrus afFirmauit unquam, ctiamfi non pauci exiftimarint ineiTe ucrbis ifta,quibus in traftando hoc locouti nitit^ maxime foiebat, cum ncgabatur omnis tro-pusin hisuerbis : Hoc eft corpus meum.Li-bet his præterea fubfcribere intcgram Epifto-lam Iohannis Oecolampadq, in qua teftatur, fe aperte fuam exponere fidem. Ea fic habet ;

IOHANNES OECOL'AMP ADIVS

N. PrutriMiCbh/lo.

QRdtid cr pdx d Deo Pdtre. Ego d te mi frdttr cioceri debfo, CT tu dd me «eniî : ZX reß)ondere ctffdntemuiolentniurges,Yerendd neiUdtudtyrm^ nw iPerendd utiqj i« Chrifto , dmicd tnim eft dcfrd^ ternd : bdc tdmen lege, ut idem iuris mibi cr mte fit, tuqjmibi fententidm tudm communices uicij?im, wbi medm dcceperis. Igitur dperte quid creddm bd« be. Sdcrdmentdlid fignd quibus fdcrdmcntdlis pro«

I mij?io confirmdtur, qud remittuntur peccdtd med, V nbsp;nbsp;ut credibilior Jit infirme confcientie mee, non miH

funt pdnis cr uinum. Nibil enim dd me, qui mdio« rd qu£ro, qualts pdnis ucl uinum ddbibedtur, Jed re« quiro mirdbtliord queddm dd imbecifldm mentem medm foliddnddm efficdcid. lUd dutem nonfunt ,nijt ipfummet corpus,cr iUe ipfe fdnguis : non figurd uel corporis uelfdnguinis, fed corpus quod trdditum eft, O' pdffum pro peccdtis meis : dtqj id quod Angeli in cato delicdtefruuntwr, qwd Cbnjtus proptifit fe dd-turum

turunt, CT deâit ‘ut cibum, non cdrnâîetn, [ed tualem. Similiter Cf funguii, quie latere proßuxit, Cr pro peccdtic meii ejj'ufia eft. Iî enrw eßficdCitt^ obßgnat promißionem emundationis meæ, ab omnt iniquitate mea. Et in hoc fido fimpliciter uerbis Chrit fti,quidicit. Hoc eit corpm meuin, quodprouobit tradetur, Gr hic eit fanguii ment noui Teftdtne/f* ti, qui pro uobis efßunditur. Ç\uo nimirum teßa* tur, hoc corpusßgiüum eße, quod credenti tualiter manducanti condonata ßnt peccatd med •' quandoquidem hac de caußa pro me pajjiii eit. Ver^ bum Chrifti pr£ceßit, quod obßgnauit effedud croßaniloßgnaculo. Hunc panem GT potum efu^ rio Gr fitio : non ut in me conuertatur, ßcut corpo^ ralis cibus, fed ego in tüum uertar, er ffirituali cibo ffiritualis ßam : ut cum ßiero ego in Chrißo', Chrt^ ftut quolt;^ m me mdnens, utpote in facramento frm* tuf,pergratiam fuam operetur fua opera:quoitd parattu fum ad obfequendum omnibns membris Chrit fii, etiam ß pro iUis moriendum, ßcut ipfe pro me mortuns eit : Gr ita ßam membrum uerum in ßo iUo myßico corpore , non in corpore Antichrißi, quia portionem cum iüo habere nolo : Sed mem* brum cupio eße Chrifli mei, uel inßmum. No» poßumnuncdpertius. Tuh^cboniconfulito. Vit riliter age,Gr fßera tn Domino. Eaßleic Jiprù iis.

Hane Epiftolam dedic Dominus inferi Epi* ftolis Zuinglfj amp;nbsp;Oecolampadij,minime alio-gui

^uïaufpicatocuiilgatis. Nameo libro Epi-' ftolæqua'damin primo calore difputationis Sacramenrariæ editæ, publico ircruminge-Tuntur :quæ non ram concordiae Ecclefiarum ( quam Dominus hoc rempore largitur ) quam fynccriori etiam atcp folidiori cognition! horummyfteriorum apud non paucos officium. Ad hæc cum audiuiffcm excudt illas Epiftolas ( idque non fine dolore) amp;nbsp;in-fticuidem præfatione, quæ nomine alicuius Bafilicnfis operi præmitteretur , nonnulla quæ inillisEpiftolis de Sacramentis imminu-tius 1er i pt a funr, ac ideo offendere quam mul* tos pollunt, implere, quo uidcrent le(ffore8,0C huic Eccleiîæ probari reftam de facramcn-tis fidem,ficut earn ilia pridem amplexa eft,iSC folide profitetur, quidam ( Dominus condoner ei ) curauit uc ea præfatio meo nomine ederetur. Inde cum initio Epiftolæ habetur, cum nos cas Epiftolascdidimusin uuD gus, me multi exiitimarunt authorem ef-le, ut Epiftolæ iftae euulgarentur : idcp argu-inento effe , me concordiam Ecclefiarum circa dodrinam Sacramentorum haud qua-quam ueram meditari. Cum içaep alio feripto nunc non licet , tibi Chriftianc le-dor hic teftor mihi plurimum dolere ple-rafque Epiftolas in ilto opéré non pridem aboliras effe : ficut ctiam in præfatione ilia prælonga , quæ item nobis ignoranti-bus operi præhxa clr , minime probantur quxcunque uel conientiotü a ucl non iuftæ Saetît-

Sacramcntonim explicatîoni commcndaxio-niuc patrocinari uidentur, turn alios fupra inodum artollcrc cum 'aliorum nota amp;nbsp;dcie-Aionc. Sed de his alias, hic fan's fit me purga-redeiftaeditionc.

Qiioduero(picpilt;fl:or)hic adduxi fcripta M. Luthcn',2uinglr) amp;nbsp;Oecolampadfj ac mea, de præfentia Domini in facra cocna, id ne du-bites me fecifie gratia'promouendæ ueræ de Sacramentis fentcntiæ, ÔC concordiæ Eccle-fiiarum, amp;nbsp;nullius hominis uel ftudio uel fa-ftidio, aut animo quenquam incclTcndi, aut etiampræter caufiamac meritum extollendi. Noui in Domino, M. Lutherum de hoc my-fterio(utde omnibus quorum cognitioneuc* ra confiât religio ) rede fentire. Cum itaij in prioribus editionibus harum cnarratio-num impugnarim fententiam de naturafiuel uni one corporis Domini cum pane,uel indu-fione circumferiptiua in pane, item de confir-matione confeientiarum ex fola externa fum-tione Sacrament!, amp;nbsp;hæc commenta impugnarim, tanquam ea ingererentur uerbis Lu-theri, quibus de hoc Sacramento dilferens ufus efi : officii fane fuit tam aduerfus Luihe^ rum fie de Ecclefia Dei meritum, quam erga Ecclefiam Dei amp;nbsp;Chrifium ipfum aperte te-ftari, me agnofeere uirum iftum ab eiufmodi commentis alienum elfe, non fenfu modo,fed , etiam uerbis : ne quifquam occafione mei fcripti, quod cum fcriptis Lutheri pugnare uidetur, exifiiinec uel Lucherum, præfentiam

Domini

Domini in cocna Domino indignam, uel me nullam prælentiam ftatuerc. Zuinglq Oe-colampadr)fentcntiam, utcquidcm illam in-telligere potui, ideo memorandam hie puta-ui,utii,apud quos fcripta horum autorita-tem habent, uidenres eos hand quaquam nu-daincœnalineChriito fymbola poluiire,amp; ipfi ueritati de hoc Sacramento libentius accédant, fi ab ea cxciderunt, amp;nbsp;inhæreant fir-mius-fi in ea perftiterunc'.r) ucro quia a fcriptis eorum abhorrent, nulquam dona tarnen Dei refpuant, quæ iftis non uulgaria collata fuere, maxime Occolampadio, quod uiri huius lu-cubrationes abunde teltanf. Sed tandc ad Eu-angeliltâreuertamur,explicaturi hunc de Eu-chariftia locum, ut nunc mea certa fidcs ferr, amp;nbsp;ficut docemur cum ex ipfo uerbo Domini, turn omni confenfu ufuqj ucteris ac melioris Ecclcfiæ. Dominus exempta omnibus fuis cunfta contentione, præpoftcrocp Audio arep faftidio hominum, donet ueritatem fuam amp;nbsp;complcâi uere,amp; promouere féliciter. Amen,

ACCEPIT lESVS PANEM.] Moseft iamolimreligiofis Iudæis,ut cum ad men-famrecubuerunr, paterfamilias, aut alius q ad cam menfam conledit dignior, panem fumac in manus, agatep Domino gratias, ac deinde fradum per partes diftribuat conuiuis fumen« dum,uelutemanu Domini, priufquam all— um cibum deguftent. Ad finem conuiurj eo-dcmritucircumfcrunt lt;Sc poculum, Infeftis

U diebus

diebus eriam fnin'o men fa? poculum eo rku præmirtunr. Hæc inftitutio ante incarnatiO' nem Domini commendara ludæis a fanAis Pati ibiis fuir, ut illi femper uclut coram Domino,amp; ex illius manu cibum potumcp fume-renr, indeep prouocarentur, uc Deo etiam roti uiucrent, a quo fe adeo benigne ali agnofee-bant,atqjprædicabant. De hac inftitutione diireruncThalmudici codice benediAionum fuper ilkid Mofe. Cum fariatus fueris,benedi-cas Domino.Hunc morem cum fanAus elfer, amp;nbsp;ab ipfa picrate diAattis, Dominus bbenter obferuauir, qui nimirum quicquid modo uir« tutis eft, amp;nbsp;in gloriam partis commendare liominibuspotcft,ftudiofîlTimepræftitic.Ad-hæc autem uolcbat hac nouilTima cœna fua iiobis folcnnem memoriam fui,amp; celebratio-ncm mortis fuæ,communioniscp fuæ innoua» tionem amp;nbsp;incrementa inftituere : locofcilicct tarn multiplicium facrificioij;, quibus cadem mors eins præfigurata eft tam apud genres quam ludacos, etiamfi apud genres cognitio myfteri] huiuspridcmpublicitus abolira elfet» ' illis folum opus non fignificationem in facri-ficijsfpcAantibus,quotamen ufu ritus facri-ficiorum a fanAis Patribus minime traditus ' fucrar.Natura fic nos tînxit Deus, ut in omnibus grauioribus aAionibus fymbola uerbis adrjeiamus Qnam enim emptionem maioris momenti, cuius præftantioris dignitatis tra-ditionem fine cerris fignis faciamus C Hinc öi olim omiiis foknnis diuinæ beneuolentix

commen-

commendatfo, omm’sqj SanJtorum profefRo crga Deum,fua fymbola habcbar. Circumd-fionefocdus Dei ininabatur, facrificiis quaft confirmabatur manuiim impoiitionc amp;: un-Aione cxcellcntiora miinia conferebanrur. Vc enim nos Deus condidit,ita ducic et regit nos, fuacp nobis beneficia commendat. lam tota noftrafalus confiât eo quod Chrifius infiau-rator omnium quæ funtincœlo amp;nbsp;in terra, uiuat in nobis :nofira enim caro amp;nbsp;fanguis, idclt,nofiranaturatotaita deprauataeft,uc regnum Dei, id efi,uitam Dei,ueram folidam que iufiiciam percipcre non poiTit. i. Corinth. K. Communionc itac^ nobis opus eft carnis amp;nbsp;fanguinis Chrifii : nos eius fieri mc-bra, amp;nbsp;ipfum nobis caput efie oportet. IftuC Dominus agnoici amp;: expeti a nobis pofcit, idque hoc certius amp;nbsp;ardentius nunc quam olim, quo ipfe nobis fe nunc darius amp;nbsp;be-nigniusper Euangelium fuum impertit,offert, amp;nbsp;exhiber. V t ucro nunquam dum hie uiuimus, plena eft in nobis ifta communio

I Chrifii ÔC uita eius ( nunquam enim eft file in nobis omnia, amp;nbsp;nos omnia in eo fu-mus ) ita Temper quærcndum amp;nbsp;expetendum ’ nbsp;nbsp;nobis eft, utille magis magisqj fit in nobis,

amp;nosinillo. Ad id ergo nos, ut ad omnia bonaipie prior uocat amp;nbsp;inuitat, fefeep nobis

J nbsp;nbsp;offert amp;nbsp;exhiber. Cum ergo hoc caput fit ÔC

fumma totius falutis noftræ , ueluti Dominus hanc fui oblationem amp;nbsp;exhibitionena nobis non uttbo evnum commendaie, nec

D a (olo

I

folo bapnfmare, fymbolo ablun'onis peccato-ruin, quam jpfe tiim nobis præltar, qiiandofe ira nobis impcrtit communicat, ut non fo^ lum ipli incorporât! fimus , fed tori eriamco induti ; iuxra illud : Quotquot baptizati eftis^ Cbriltumindnifiis. Verum adiccirpræterea amp;iÿmbo]a cibiamp;potus, quibusrradirno^ biscarncmfuam, quæ ucrecibuscft,amp;fan-guincm fuum, qui uercpotus eft ; hoe ipfum qui uerc panis cœleftis amp;nbsp;uiuificus, fii.-ficnratio,amp; alimonia uirææternæ : quam fei^ licet nobis communicat, dum cftamp; uiuit in nobis. Ifta uero uulgatifTima infacris omni^ um gentium fymbola, panem amp;nbsp;uinum dcle^ git,amp;cadiitribucndarituuulgari amp;nbsp;foJennf anteaamp; populo Dei infriruit, quodamp;publi-care omnibus mortalibus religionem uellct, amp;nbsp;cam amplitudinem Spiritus largiri,ut figna conuenirer adhibere cum paucilTima , tum uulgata amp;fimplicia. Siccnim eft dC ba^ ptilmatis fymbolum,quonon apud ludaros tantum, fedapud omnesgenres initiatio ad religionem amp;nbsp;omnem rcligiofam aAionem Hcbar. Vt italt;p libario panis amp;nbsp;uini in omni ufu facrificiorum apud omnes genres erat, res quotp tarn fimplex amp;nbsp;parabilis,Dominus cam faneftificare uoluit, amp;nbsp;Ecclelîæ fuæ Sacramem tumfaccre, quoueram ueri corporis amp;: fan* guinisfui communionemluisimpertiret. Ex more ergo qui tam gentilibus quam ludæis pridem ianeftus erat, accepit Dominus pri* mum quidempoculum (erat cnim feftum) amp;nbsp;grati]!

I

grarijs a Ais porrcxi t Difcipuli's lufTirqj eos il' liid inter fe partiri. In feftis cnim ( ut di.-ftum J a poculo domcfticum ilhic facrifid-uni Sgt;C menfje fanAificationcrn aufpicaban-tiir, qiianquam amp;nbsp;poculo lanAiHcato conui-uiiim claudercnt. Hanc ucro primam po-ciili libationcm fokis Lucas inemorat, rcliqut Euangeliftætacuerunt: forlan ideo quod ca non fuerit pars Sacramcnti noftri, fed tantuni ritus uetcris. Accepit autcni mox amp;nbsp;panem X cuiTiq; gratias egidêt Patri, amp;nbsp;bonitatem dus praedicaflet(quod indubic folennitcr,ncc uno tantum amp;nbsp;altcro uerbo fecit ) fregit, amp;nbsp;dedic Difcipulis. Ea fcilicct forma panes crant, ut commode frangerentur, uti placentae. Hu neep panem diftribuens, ÔC porrigens, dixit : Acci-piteamp;manducate, hoe eft corpus meum. Sic habet Matthæusamp; Marcus. In Luca legimus^ Dominum adicdlfe, Quod pro uobis tradi-t,ur. D. Paulus habet. Quod frangitur pro uobis. Panem ergo hie dedit Dominus, panemigitur iubet accipere amp;nbsp;edcre. Sed ad-dit, hoc eft corpus meum. Qtjoditaqj hie dedit,quod iuifit accipere atep manducare, id iam non tantumpaniserat, iedetiam corpus Domini. Hoc ergo donum ipfum erat,pa-nis fymbolum modo erat, quo Dominus donum hoc inuifibile amp;nbsp;infcnfibile, uifibilircr atqjfenfibiliter ( quiafignis uilibilibus len-fibilibiis) tradebat, more quern natura duce obleruamusfutdiAumeft ) in omnibusma-ionsmomentitraditionibus rerum non uifi-

D } bilium

bilium, Ut funt iura poflefsionum, clîgnita' tum,focderum. Sic circumcifione tradebattir olim communican'o fœdcn's Dei : impofido' ne maniium amp;nbsp;unAionc, muncra facerdota* lia, prophetica amp;nbsp;l egia. Ira Dominus imper-tiebat oblatis fibi infantibus benedidioncm uitsr,aliis faniratcm,cœco nato uifum præbe-bat impofitioneluti. Poft refurredioncm da-bat Difcipulis Spiritum fanftum afflatu. Ad huncitacpmodumdedir hie, amp;nbsp;darin omni fua cœna,quæ eiusinftituto celebratur,pane iiel porredfione panis fuum corpus: amp;nbsp;uerum, quia quod eft pro nobis rraditum. Non dixit, Âccipite amp;nbsp;manducate -, hoc fum ego, panis uiræ,qui de coelo defeendiiSedfeorfimtribuit corpus fuum fymbolo panis fanguincm iymbolouini : non qd hæc feiundaucl turn client, uel nunc fint : Sed uoluit eo exprimerc fehoftiam efte falutis noftræ , amp;nbsp;morte fua nos (oblatione fcilicet corporis amp;nbsp;fanguinis fui) reftituere. Voluit folennam haberi in hoc iacrificio mentionem, nohuius tantum quod jpfe uere panis cœleftis nofter, hoc eft,una fu-ft en ratio noftri in uitamætcrnam, unusMc-diator eft : fed eius etiam quod morte fua nos in gratiam Partis reduxit, fibique uindica uit, ut in nobis maneat cibus amp;nbsp;author uitæ»

ET ACCEPTO POeVLO.] IftucDomi« nus cœna perada fecit, ut Lucas teftatur amp;nbsp;Paulus. Idç item ex more uetufto ludæo-rum, fed quern uertit hie in Sacramentum lui noui popuh’. Peculum cnim libabat is qui per-

peraAoconuîuioDeo gratîas agebaf. Inde mcmorant Euangeliftæ Dominum îtcrum grarias cgiflc. Inftituic autem ufum huius pociili nobis,ad agendum^ratias ob longe præftantius donum quam fît cibus amp;nbsp;potus corporis, pro redemrione noftri fanguinc ip^ fiusfada. Etliinc uocat illud Apoftolus (i. Corinth. 10. ) poculum benedidionis, id eft, gratiarum adionis quod bendicimus, id eft, circa quod, ucl quod habentes in manibus (utD. Chryfoftomus iftuc Apoftoli didum interpretatur ) bencdicimus Domino, amp;nbsp;præ-dicamuscius beneficium quod fanguine fuo nosabærerna morte aftcruit in uitam aerer--nam. bibitb exeoomnes. lubetom-nesbibereex hoc poculo *. communio enim cum fit fanguinis Chrifti,amp; confirmatio noui Teftamcnti, merito iubebat ex eo biberc quoc quot noui Teftamcnti elTenr participes.Sic uf-lum eft æternæ fapientiae ufum Sacramenti huius inftituere : at Romana fapientia uidic

I nbsp;nbsp;melius eifc, non omnesdifcipulos Domini, amp;

( noui Teftamcnti participes ex hoc poculo biberc, fed folos undos facerdotes. Nam dicerc audet,Chriftum antequam impartirct Difci-pulis hoc Sacramentum, cofecrafTc cos omnes in facerdotes. Ex quo quid fequatur non con-fiderant j nam fi ideo laicis non eft poculum fanguinis Chrifti impertiendum,ga Apoftolis facerdotibus impartitü eft,eadcm rationc con ,, fequetur : ncc panem corporis Domini laicis

dandum. Y nde rede illc nuper facrificulus, qui P 4 di»t,

âixit, nee alteram Sacrament/ partem iure competere laicis, fed elfe cam ill is ex gratuita dignatione concelfam. Verum de iftis impu^ ris amp;nbsp;nihili homunculis nihil mirandum fi ramimpiaeffutiant. DeGcrfoncftupeas,iiiro certe rcligiofo,amp; uerbo Dei plusmulto fiden-ti,quamtum uulgus Theologorum foie bar. Hie enim cum cauflam illam uulgatam nega-ti laicis calicis Domini,cautionem ne quid telt; mere effundcretur, uideret friuolam elle, ucl-letqjfirmiorcm afferre,,hanc attulit. Décote amp;nbsp;ufu huius Sacramenti dignitatem facerdo^ talem commendari laicismeqj Ecclefiam reftc inftituilTe,ut facerdotes parte huius Sacramen ti utranep, laici alteram tantum fumercnç Scd miisis iftis nimium audacibus nugis, inhxrc^ amus nos uerbo Domini, Omnes ex co bibi^ te : quod diftum uidetur Dominus furori ifti hominum, quafi præuidcnseum , oppofuilTc. Ad idem facit quod Marcus adrjeir : Er bi be— runt ex eo omnes. Quod cum pracmilfumfit apud hunc Euangeliftam hifee uerbis : Hie eft fanguismeus, contenduntnonnulli non hæc elfe uerba exhibentia fanguincm Domini po-culo uini, ut qua? dida fint poft hauftum po« culum. Atnonfequitur diiftaelle uerba hæc poft cpotumpoculum,etiamfi uerbis illisEu^ angeliftapræmifçr/t.i Etbiberunt ex coom' nes. Cum enim recitaifet uerba Domini jubentisomnesex eo poculo bibere,fubiecit ftatim Apoftolos id fecifle, quod erant iulTi : ctfi fads pateat Dominum exhibendo poculo • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixillê

dixifTc illud •. Hic eft fanguis mens. Conucnit formæpofitæinMatchæo amp;nbsp;Marco,cum for^ ma pofita a Luca amp;nbsp;Paulo,quod Dominus hoc facro poculo offert amp;nbsp;donat fimul fangui nem fuum amp;nbsp;nouum Teftamentum, qui fan-guine Chrifti confiât : diffcrunt autem inter fe, quod in forma Matrhxi amp;nbsp;Marei fanguis Domini,in forma Lucæ ÔC Pauli teftamentum nouum poponitur* Inhisitaqj locutionibus , Accipite amp;nbsp;manducate,amp; bibite, hoc eft corpus meum: Hie eft fanguis meus noui Tefta-menti,uclnouum Teftamentum in fanguine meo, tropus Synecdoche eft. Cum enimait Dominus : Accipite,manducatc, bibitc, duas res offert, amp;nbsp;fumere iubet fimul comprehen- ' fasterrenam amp;nbsp;cocleftem, ut ait Iræneus, per-ceptibilemfenfibus, amp;:perccptibilem mente: terrenam amp;nbsp;patentem fenfibus î panem amp;nbsp;ui-num : eodeftem oblatamfidei, corpus amp;nbsp;fan-guinem Domini, at^ conftans his nouum Teftamentum : ilia fymbola, hæc res fymbo-lorum amp;: uera dona funt. Ita habet pronomen tSto, id eft, hoc. Id enimnonmodopa- ' nem amp;nbsp;poculum, fed fimul ac præcipue de-monftrat, Si. exhiber corpus amp;nbsp;fanguinem Domini, ac Teftamentum nouum. Duplex enimdemonftratio eft ad fenlu amp;nbsp;adin-telleAum'.itautin omnibus locutionibus lit, quibus figno aliquo uifibili oftenditur amp;nbsp;ex-hibeturresinuifibiliS. ItaEpifeopi tradentes facultatem facri ordinis, amp;nbsp;in Acadeinqs fa-cultacem proHtendi bonas artes, praebendoli-

D ; brum.

brum, ucl cah'ccm, ucl pedum, pileum,amp; huquot; nifmodi, aliud fignis uifîbïhbus oculis,a]iud ucrbis inteJlcAui demonftrant amp;nbsp;exhi'bcnr. I ta crat amp;nbsp;illud Domini ad difcipuIos,Äcct'pi« tcSpiritum fant^um, cuminfuffJarcr ineos, Duasenim res fimul cxhibebar ÔC tradebat; fenfibus atfjatum, menti Spiritum fanftum.

HOC ENIM EST SANGVfS MEVS.] Lucas haec uerba dcfcrrbi't in hunc modiim, Hocpoculum nouum Teftamentum in meo fanguinc. Paulus cadem uerba refert, nifi quodexprimit, EST. Nemo ucro dubita-rit, quin hie Lucas ÔC Paulus ienfu cadem uerba retulerint, quæ Matthaeus «Si Marcus, qui habcnt,Hoc eft fanguis meus noui Tefta^ menti. In utraqj uerborum forma clarifli^ mum eft,hocpoculo Dominum olFcrrc amp;nbsp;ex^ hibcre duo : fanguincm fuum , dc nouum Teftamentum. Nouum cnim Tcftamcn-cumfrutftuseftfanguinis Chrifti, amp;nbsp;effufi in crucc, amp;nbsp;in nobis manenris: coq? ultimum amp;nbsp;fummum in hac exhibirionc myftica. Hine illudpriore loco exprefterunt Lucas amp;nbsp;Pau^ lus. At quia fanguinc Chrifti nobis feedus conftat, addidcrunt, in fanguinc mco. Sen-fusitaqj eft uerborum Domini, ut ca Lucas 6c Paulus cxprcfTcrunt , Accipite amp;nbsp;percipi-te hoc poculo foedtis nouum gratiae , con-firmatum uobis hoc ipfo fanguinc meo,quem fimul a me hie accipite amp;nbsp;bibirc. iftuepo* ftremum,exhibitio fanguinis Chrifti biben-lt;li,etfinon adeo aperte in uerbis Domini jUt

ea

ea twcmorant Lucas Si Paulus, expnmitur, ramen cxpn'mitur euidenriffimo incis,urea pcnuntur a Matthæo ÔC Marco : Scribunc enim hi,Accipite,bibitc ex eo omnes : amp;nbsp;dixj't cis, Htc eil fanguts meus noiu Tcftamen-rf. Qua- ucrba quid ah'ud uolunt, quam ac^ cipite hoe poculo -, Si bibi'ce Languincm mc-um, quo uobi's confirmatur atq; co fi'mul im-pertitur focdus meum nouum t Ex his liquet credendam amp;nbsp;confirendam elle ueram in facra coena præfentiam amp;nbsp;cxhibitioncni corporis amp;nbsp;fanguinis Domini,hoc eft, Domini ipfius, fimulqjnoui Tcftamenri, id eft, fœderis grariæ Si remilBonis pcccatorum, quaeSi ijs uerbis exprimitur, Qiiod traditur prouobis: Qui effunditur pro multis in re'‘ miflionem pcccatorum. Hæres funrSacra-mentihuius, quarum gratia tora haec adio inftituta eft. Redeigitur, amp;nbsp;ex ipfis uerbis Domini dicitur, cum his rebusquæ uidentur (pane Si uino ) donari hie, præbci-i amp;nbsp;accipi corpus amp;nbsp;fanguinem Domini, atep remillio-nem pcccatorum, ubi modo haec inftitutio Sacrament!’ ritc,ut a Domino rradira eft,cclc-bratur.Necpugnatcum hac confcffione, ucl quæde ueritate humanæ naturae in Chrifto, ueldeglorificatione eius cœlefti feripturæ ha-bent.Chriftus no folum ut Deus, fed etiam ut uerushomo,Mediator Si Seruator noftcreft, amp;inftaurabit omnia : utuerumitaqjhominS elTe eS nobifc5,amp; in nobis oportet. Dixit era, Ego iterum ueniam ad uos,manfioncm apud

uos

nos cum pâtre faci'am. Qiu'manducat meara carncm, amp;nbsp;bibit meumfangiiincm,illein me manct, amp;nbsp;ego in co. Hæc autem Domini apudnos,ctiamutcaro amp;fanguis, ideft,ut homo eft, praefentia, amp;nbsp;manlio, amp;nbsp;in facra cœna pcrfymbola præfèntatio amp;nbsp;cxhibitio,uc præicntem amplius nobis amp;nbsp;agentem in no^ bis ampleiftamur, non fir aliqua ratione natu^ ræ, nulla cum fenfibilibiisfignis commixtio^ ne aut inckifione, nulla murationeloci, uera ramen eft ac rcalis, quia non ficta amp;nbsp;imagina^ ria,quia uerbo Domini teftificata: quanquain amp;nbsp;elle ft us huius præfêntiæ ôi. j'nhabitationis fanftis dare fentiantur. Proinde nihil iftapræ* fentia amp;nbsp;exhibitio in Domini facra cccna, uel humanæ in Chrifto naturæ derogat, neclocis illis qui teftificanrur cum relifto mundo con-ccftilfe in gloriam Parris. His namqj locis nihil poteft infcrri,quam Dominumiam non hie agere patibili ratione, amp;nbsp;uita ienfibusper* ceptibili. Ifta tcftificatione de abitioneftia emundo ad pattern, certumeft, Dominum nihil docerc amplius uoluiftc,quam fi ex ratione uiuendi huius feculi ærumnofa » amp;nbsp;fen-fibus expofita,ingloriofam ac ccclcftcm uiuendi rationem concedcre , quæ propria eft refurreftionis amp;nbsp;futuri fcculi. Hæc ratio fu-turæ uitæ fie habet, ut ficut earn necoculus uidit, nee auris audiuit, ira nee in cor hominis uenire poflït, hoe cft, ratione noftra com-prehendi. Nihil itaqj de co fiirmum atfirma-npoteft, an Dominus corpore fuo circum-fcriptus

fcn'ptus fi t loco aliquo cocli, ut D. Augufti ' nus amp;nbsp;alij patres aliqui fcribunt. Cum nc-minc itaq; ca de re conrendendum : certo iicr-bo Dei noftra omnia niti neceiTe eft. Attamen utfoluere uno in loco cccli uifibilis circiim^ fcriptus eft, radijs tarnen fuis præfcns ucre amp;nbsp;fubftantialitcr exhibetur ubilibet orbis : ita Dominus,etiamficircunferibatur uno loco cocli arcani amp;nbsp;diuini,ideft,glorix Patris,uer-bo tarnen fuo amp;nbsp;facris fymbolis, uere amp;nbsp;totus ipfcDcusamp; homo, præfcns exhibetur infa--cra cocna, eoep fubftantialiter : quam præfen-liamnonminus certoagnofcit mens credens uerbis his Domini, amp;nbsp;lymbolis, quam oculi uident Sc habent folem præfentem demon-ftratum ÔC exhibitum fua corporali luce. Res ifta arcana eft, amp;nbsp;noui Teftamenti, res fidei: non funt igitur hue admittendæ cogitationcs de præfcntationc corporis, quæ coniiatratio-nehuiusuitæ, ctiamnum patibilis Sc fluxæî uerbo Domini fimplicitcr inhærendum eft, amp;nbsp;debet fides fenfuurn defeftui præbcre fup-

1 piementum. Hoc qui ftudent, ijs facile de I hoc facro conucniet. Abominatio qua hoc I Sacramentum a Pfeudoepifeopis SC falfisdo* 1 nbsp;nbsp;ftoribus tantum non opprefTum eft, in eo to-

l tacontinetur ,quodcunftam uulgi admira-1 tioncm Sc fiduciam ergahoc Sacramentum in I præfentiafixcrunt Sacramentali, nulla prope

ueri ufus eius fafta mentione. Inde uidere

1 modo fymbola ftudet, externe ornarc ,ho-norifice collocarc, fpeftaculo proponcre, attp ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magni-

magnifica pompa circumferrc ad quxuis ma'’ la arcenda, amp;nbsp;bona concilianda, fine omni cogitatione uel pœm'rentiæ, ucl facræ comu^ nionis,qiia fc Dominus ido Sacramento nOquot; bis offert amp;nbsp;exhfbet. Iftam abominationem commun! ftudio per uerbum Dei profligequot; mus, lt;5c ueram nihilominus præfentiam SA ex.* hibjtionemhic Domini noftri omnibus dili^ genter commendemus, uiuafideampleden’-dam : amp;nbsp;facile abftinebitur hic ’omnis error, puraqj obtinebic ueritas Chrifti,

RETR.ACTATIO SVB-

lECTA PRAEFATIONI : ENAR-rationum in lohannem quæ dedi-cataeftBernatibusanno nati Seruatoris rfis, toUo îtp.

NEcuioffendicuIo fit hxc mea præfatio, monendos leAores putaui de quarto axi* ornate, in diiputationc Bernenfi excuflbjqd erat, Sumi amp;nbsp;manducari corpus amp;nbsp;fangui^ nem Domini in pane amp;nbsp;uino realiter amp;nbsp;cot'-poraliter, probari per feripturam non poteft. De hoc axiomate non conuenit in difputa-rionc cum fjs qui illud impugnabant, etfi illi Chriftum nobifeum uerc prædicarent. Hoc auretn omninoinde fadumeft, quod illud, Edi in pane corpus Domini realiter amp;nbsp;corpo* iahtcr,non eodem modo intclJeximus: id quod cum quidem non animaduertimus, poflcü

poßeaautemindubl'tato cognouimus. IJIis fiquidemqui axioma oppugnabant, ea locu-tio perinde accipiebatur, atq? ipfum iierum Dominicorpus,uerelt;Sóreipfa in Eiichariftia pcrcipi cum pane, qui corpore fumitur ÔC edi-rur, amp;nbsp;facramentalem modo unionem inter panem corpus Domini ftatuere iiolue-runt, ut nonflntin facra Domini menfaina-nia return fymbola, panis amp;nbsp;uinum: fed fi-mul res ipamp; corpus Ói fanguis Domini,id «ft t Dominus iple. Nobis autem intellige^ batur, Edcre corpus Domini realiter amp;nbsp;cor^ poraliter, pro eo quod eit manducationem orisin ipfum pertingere corpus Domini, qd «ircumferiptum ÖC indufum fit in pane phy-fica ratione. Id quia nulla feriptura afFirma.-tur aut euincitur, uidebatur autem iftis uer-bis , Edi corpus Domini, in pane realiter amp;nbsp;corporaliter ftatui : amp;nbsp;propolitum axioma illudeû,amp; defenfum. Nihil enim amplius rerjeere uoluimus, quam corpus Domini non mifeeri cum pane, aut includi in pane phyfi-cisamp;localiter. Inde a noftris eapotiflimum ioca adduda fuerc, quae luntde uCritatehu-manæ naturæ in Clirifto lt;5c afeenlione in cœ» los.Nam agnofeimus nos : agnouit id plane amp;nbsp;Oecolampadius : Zuinglius nonrepugnauit, hifee uerbis domini, Accipitc, hoc eft corpus meum amp;c. Sc uerbis Apoftoli : Panis que fran* gimus, nunqd eft comunicatio corporis Domini etc.omnino uerä ueri corporis et fangui* ! Qis Domini prsefentiam amp;nbsp;exhibitionc cuinci.

Qyarequæcunq; in aAi's hums di'fputan'onis edirafiinrde hoc loco, eaorotepie leAor flc accipias, utfcias anobisnon oninem Domini in lacracccnacumSymboh's pane amp;nbsp;uino præfenriam : fed circumfcriptiuam modo dc quæ natiirali unione corpus Domini pani mi-icear,ncgari : quam fcilicet abqsqui tumad-urriabantur noftro axioman,ftatuj perfuade-bamur. Id fic habere ipia a da reftantur. Su' pra quoqj in retradarione de facia Euchari-itia, cnarrationi capiris iff, Mardiæiinfcrra,id cxipfisfcripris Occolampadij manifeftum feci. Teftimonium prærcrea præbui hacpræ-fationepierari dodrinæ 2uinglr)amp; Oeco-lampadij -, qui uiri rradi funt in magnam Si publicamChriftiani orbis inuidiam,tanqua de 5acramenris, Zuinglius etiam de peccaro originali, amp;nbsp;alrjs quibufdam fcripturæ locis non rede icnfiflent amp;nbsp;fcripfiffenr, Hane iraçp laudem optime Jedor , quam iftis hot loco tribui,, feito me ex cis nulla confeientiaerro-rum detulille, Si deferre hodic. Equidem IItrLI nep non femel de primiscapitibus religio nis noifræ diiferentem audiui,nee potui aliud percipcrc,quam eos icntirc,amp; doccre omninO confoner)s,quæ Marburgi cum M.Lurhcro «Si alijs fubferipferüt, de facra Trinitate,Chri-fio Domino, uero Deo amp;nbsp;uero homine, na-turis impermixtis, ineadem aurem perfona unitis, de peccaro originali, de iuftificationc, de Sacramenris di reliquis omnibus. Marburgi enim de omnibus reJigionis noftræ dog- ' man's

gmati’s conuenit,excepta fola præfcntia Domi ni in cœna corporali. De quo tarnen loco idco tum non conucnit ( ut cquidcm indicate poC-fum, qui ibi adfui)quod non poiTent tuin ucr^ ba inueniri, quibus fie præfentia Domini liera incœna exprimerctut,ut non uideretur ali-quid inferri commixtionis phyficæ corporis Chrifti cum pane uel localis in pane inclufio--nis. Et quibus rurfus ifta commenta fie exclu-derentur,ut tarnen in confclTione ucræ præfen tiæ Chrifti incœna nihil defideraretur. Poftea autem Dominus ea uerba dédit,ut fupra in re-traftatione de facra cœna expofuimus. Proin-de quas laudes his uiris tribuo, uel hinc,ucl ali bi,tribuo amp;nbsp;orthodoxis qui crediderunt amp;nbsp;do cuerunt in ceteris dogmatis religionis noftræ, ut habent Articuli Marpurgi fubfcripti,in dogmate facræ Euchariftiæ, lecundum ea quæ fu pracxipforumuerbis adduxi. Meam uerofi-dematque doiftrinamæftimari peto exhifee enarrationibus nunc retradatis, noftiifque in Epiftolam ad Romanos commentarijs. Quæ-cuncuincontentionc fcriptaiùnt,tam a me-ipfo quam ab alris,que cum ueritate Chrifti(uc eainArticulisillis Marpurgicis, Deindecon-feffione Cælati oblata Auguftæ in comités, eiustp Apologia expofitaeft ) nonplene confo nare,aut fidishuiusueritatisadminiftris detra here aliquid nulla ratione uident, ea non modo non laudare,fcd ncc agnofeere uolo. Quid uero agnofcam,quid minus de qs quæ in con-tentione funtimpada nobis ab Antagoniftis»

E expofui

cxpofuiîn rcfraftatiom'biß de Baptifmate Si Euchariftia : ôi. ab ilh’s pleracp fcn'pta fuiit hu^ inam'tus. Dominus condoner nobis qiu'c-quid pcccauimus, amp;i in’puritate dodrinæ fuse omnes uniat, unicosqj conferuec, Amen.

EX ENARR.ATIONE

CA P i T I s SEXTI IN lohannem»

tolio

SPTRITVS BST QVr VIVIPrCAT.]

Hoc Dominus de Spiritu indubie dixit fuo. quo adflans fuos, facit eos participes ur fædiuinæ. Arquod fubqcit, Caro non pro--deft quicquam ; uarie accipitur, D.Chryfo« ftomus infelligit de carne noftra quæ ncquit percipere quæ lunt fpirirus, 6i de carnali au^ ditionc. Qiii fenfusadmodum quadrat. D. Cyrillus autem ôi D. Auguftinus de carne Chrifti intelligunt, carnaliter, non ucra fide, amp;nbsp;ipiritualitcr manducata. De afcenfionefua Dominus hic Joqui cœpit : confequebatur ergo, ut de Spiritu fuofubqceretjquoerat fuos afflaturus cum afeendiifet , eic^ turn fpiritui' commodum opponebatur inucilitas, amp;nbsp;ad pcrcipienda uerba Domini (quæ funtfpiri-tus SiC uita ) ftupiditascarnis noftræ. Hacde caullâ Chryloltomi ,quam aliorum hic fen-tentiam fequi uifumeft, uteunque in priore éditions

fditione fcnrcnn'am D. Au^iftinf non fine ftomacho dcfendcrfm, Etenimdircadcore-ijci ói. profcindi Zuinglium amp;nbsp;Oecolampadi-urn, eofcp omnes qui cum his faccre uideban-tur, dolebar. Huicdolori cum indulgcrcm, cœpcrunt mihi improbanda uideri, quæ pro-bari ramen poteranr. Dominus libérer nos ab omni contenrionc. Necenim illis quibus cumdecerrabam, cauflafuit damnandi adeo cam,quæeft fenrentia Auguftini amp;nbsp;Cyrilli : fedtum non confiderabantilli camfententi-amefle D. Auguftini amp;nbsp;Cyrilli, ficut nec cgo earn quam ipfi defendebanr, efie Chryfofto-mi. Da Domine Iefu,ut in rraftandis tuis uerbis, tuo femper ducamur fpiritu , Amen.

RETRACTATIO.

Induxi plcra^ quæ in proxima editione in duashas poftremas fediones feripferam contra eos qui uidebantur ijs uerbis præfentiam amp;nbsp;exhibitionem Domini in facra cœna explicate, quibus corpus Domini cum pane uni-ri naturaliter , aut includi in pane localiter ftatucretur, arque nimium huius exhibitie» nis miniftro , uerbis amp;nbsp;fymbolis attribuerc tur : cognoui enim interim illos in quosfty-lum ftrinxeram , ut caetera , ita etiam in hoc articulo orthodoxe ientire amp;nbsp;docere. Nam præfentiam amp;nbsp;exhibitionem Domini ueram, ac idco realem, amp;nbsp;ipfius corporis amp;nbsp;fanguinis Domini non inanium tantum fignorum corporis amp;nbsp;fanguinis Domini

£ gt;nbsp;fiatuunt,

fîatuunt, ci'rra commixnonem naturalem ucl localem i'ncluß'oncm.Sk quoqj opera miniftri', uerba amp;nbsp;figna, jnftrumenfa Domini adlargk endadona Ipintualia faciunc, utomnemta^ men uirtutem faluificam penes unumChri' fium efle ueli'nt. lam cgo(ut legere eft in ea-dem rei huius traclatione quam proximæ edi-tioni inferueram , ab hacremouipræfentiam ueram: amp;nbsp;exlubirionem corporis amp;nbsp;fangiik nis Domini in cccna diferte agnoui. Agnoui amp;nbsp;illud,miniftros uerbis amp;nbsp;fymbolis Domino cooperari, fruftraneo licet metu adhuc horre * rem quafdam loquendi formas, ut quibus uc-rerer ftatui æquo crafl'iorem Domini in cœna prxfentiam, miniftro tribui plus quam par clTet.Vbi itaq; Dominus dedit amp;nbsp;quod illi probe docerent, amp;: quo ego fruitra otFcndcrcr,of-Hcijmei putauiefle amp;nbsp;confeiîîonemmcanide præfentia Domini in cevna, ac dignttate Ó4 ui iacri minifterrjpleniorem edere, amp;nbsp;teftimoni-um illis uiris ordiodoxæ doctrinæ reddere, afaolitis notis quas contra illorum feripta, dumeauidebantur aliud Iratuere qüam itatu unt,meisenarrationibus inferueram» Vtruneg facereftuduiinretraAatione xg-, cap.Marthæi inlérta : earn légat qui hoc loco aliquid ampli-us iiT nobis defiderarit.Dominus mihi amp;nbsp;omnibus condonct quicquid circa Sacramenca eiushumanouelerrori uel affeftui indultum eft. Nobis quoqjimpacta multafunt quæmini meagnofeimus ,ctquæ ex noftrisicriptis nemo legit; formæ quoiÿ damnatæ, qiiibusuc fandi

amp;nfli Patres bene ufi funt,ita amp;nbsp;nos orthodoxe uti potuimus. At quia omm'no rniht faten-dum cft, non fui'flc mihi cam in omnibus re-~ ligionem adhibitam, cum inqufrcndi quae Chriftifunt amp;nbsp;tfadandt ea, tum autoritärem Chrifti inprhnis Euangclij adminiftris lufpici-endi, quam adhibcri oportebat : meum equot;O omnino pcccatum Domino amp;nbsp;Ecclefiæeius libenter confiteor, ueniamq; oro amp;nbsp;mihi amp;nbsp;all is. Qiiis enim explicer quantum malum in co lit uel errore,ucl præpoftero zclo, cauflam dc-diirc,ue]fouiire tum, ut Eccleliæ Chrifti circa doArinam amp;nbsp;5acramcnta cius turbentur? Dominus condonet nobis amp;nbsp;omnibus quicquid huius quouis modo admilTumferuet porro ab ifto amp;nbsp;omnibus malis, Amen.

SECtVITVR. RETRA'

CTATIO DE BAPTISMATE, qua confirmatur Concordia, fupra conftituta.

Fo/io 17,

IN his quæ hic de ui amp;nbsp;natura Baptifmatis rra(Saui,retraä:are quædam uifum eft. Do-drinafiquidem Chrifti nihil facratiuscftxqua refummareligione cauendum, nenoftratra-datione uelobfcurctur alicubi,uel impedia-tur. Scripfi in prima operis huius editione hoc loco quædam de Baptifmate, atqj adeo in com muni de omni facro minifterio Ecclefiæin uer bis amp;nbsp;Sacramentis, quæ dignitationetn Dei in

E 3 hoc

hoc nobis mi’m’fterfo commendatam,uerum-* que ei'us ufiim non farfs explicanr : turn nora-ui erroris quofdam, quosrum arbitrabarex-ternæ adminiftranoni uerbf Dei, amp;nbsp;Sacra^ mentorum plusquam parfit tribuere : didief aurem inrerea orthodoxe de hifee myfteriis fentire. Cum ergo pofiint, quxantea hoc loco de facro Ecclefiæ minifterio fcripfi,rapi ad contemptum cumfacri miniftcrrj, tumco-rum, qui deeo pie fentiunt amp;nbsp;prædicant,uo-lui in hac retraÂatione, quantum Dominus dederir, amp;nbsp;larcire amp;nbsp;complete, quod de facro minifterio fcripfi ante hac imminutiusamp; reddere illis fuis teftimonium, quos exiftima ui quidem facro minifterio plus quam fan's tribuere, quod fcriptura ipia didat. Qüæ fcripfi equidem hac de re in editionibus prio' ribus, nouit Dominus, rneea potiftimumdc caufta fcripfifle ( quantum quidem ipfi mihi con/cius fum ) utabalijs auerterem, abalrjs arcerem impietatem illam, qua homines falu-tem petunt a cæremonqs, fine fide uera in De« urn, quæ fuperftitio amp;nbsp;impietas omnibus fe-culis totum prope orbem occupât, ueram-que religionem euertit. Hane fuperftitio-neniatqj impietatem reuocari uerebar, cum Martinus Lutherus magnus ille alioqui amp;nbsp;ar^ dens fidei in Chriftum pracdicaror amp;nbsp;alq quidam uiri dodi amp;nbsp;religiofi fcriberent ,Dc-um conftituific fidem amp;nbsp;Ipiritum fandum ne« mininifiper externa ilia, Verbum amp;nbsp;Sacra-menta conferre, ÓC his, feu canalibus grati-am

am at^ Spirirum fanftum infundf, indecp ea. utdiuinæ dtgnanonjscernfiima figitla. unicc ualeread cn'gendas confcicntias,atquecon-firmandam fidein, quadecaufia etiamucrba facra amp;nbsp;Sacramenra ponffimum percipicn-dafint. Hæc cum ifd ad hunc modum ad commcndandum facrum miniftcrium -, contra quofdam , qui illud uidebantur prorfus euacuare, fcribcbant, mctuebamus nos ea in occafionem rapienda, fidcndi externe modo auditis amp;nbsp;perceptis uerbis Domini, Sacra-menn's, animumqj ad Chriftum ipfum Ser-' uarorem unicum minus attollendi. Etenim apud eos quoque quibus continuo inculca-tijir Dominum Icfum Chriftum, unum efTe noftrum SeruatorCm, amp;nbsp;fide nos fola falutcm ab eo percipere,uidemusq; quam^plurimos ef-fe, qui quotidie uerbo Dei audiendo adfunt, amp;nbsp;Sacramenta percipiunt,nec ufpiam ramen produnt ueram in Chriftum fidem : ut adr-modum formidandum fit , cos ex uulgaro illo amp;nbsp;ueteri orbiserrorc, conari externis iftis obferuationibus fefc approbare Deo, fpera-reqj his ilium placari fibi, utcunqj ueram re-fipifeentiam ignorent, amp;nbsp;fidem uiuam agen-temque nefeiant. Deuulgo reliquo quid iudicandum fit, quod quotidie miftam audit, fuo tempore confitetur,ct ablblutionem petit, indulgentias redimir,nulla tarnen unquam in animum feriæ pœnitentiæ admifta cogitation cula, nimium nianikftuin eft- Vt uidebantur

— ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E I. ergo

ergo Iiæc, iiciba externa, amp;nbsp;Sacramenta, cfle grarix Chrifti ccrta figilla,canales,atq; inftriH menta, inquibus ccrtifsime Spiritus Chriftt pcrcipiatur crrori fupcrftitioni illi nonni-hil patrocinari : iioluimus omncm remifsio-ncm pcccatorum, confeientiæ crcftioncm, Spiricusqj ChriJti communioncm, Clirifto Do mino quam plcni fsimc aflcrcrc, idq; diligenter monere,unanos Hdehic pcrciperc quæillead falutemnoftramlargitur ói operatur. Ethac de caulfa diximus, ininiftros a peccatis abfoD ucrc, cum pronunciantpcr Chriilum ablolu-tos efrc,amp; confirmare confcientias, fidemqjfta bilire, atcp prouebcrc, diim prædicant Cliri^ ftum confcientias confirmare, amp;nbsp;fidem auge-re, Baprifmate ablucrepeccata, amp;rcgigncre, cumuerbis amp;facra tinciionc repratfenrant amp;nbsp;teftantur Chriftum a peccatis 3bluere,pafccre Corpore amp;nbsp;fangiiine Domini : dum item uer-bis amp;nbsp;fignis prædicant, Chriftiim iplum fe ip-fo nobis rcficcre. Baptifmatis ufum præcipu-iim fecimus rccipi in Ecekfiam, amp;nbsp;profiteri fidem: Euchariftise, nos admoneri redeintio-nis noitræ,amp; profiteri in fide dileftioncq; per-feuerantiam. Si^na neefenfimus, neeferipfi-mus unquam eile inania, imo diferte in bis jpfis quæ retrafto , teftatus fum feripturam de lacrislignisloqui, ut uere pcrcipiuntur,quo pafto fignificatum ßgno coniuntfiumeft: Sc id re uera geritur, quod fignis repræfentatur. Miniftros non uolumus nihil agere, quia cum Paulo feripfimus, eos plantare amp;nbsp;rigare. Hoc unum

unumiirgerc uoluimus,fîne ufrtute Chrifti, qua nos ipfe adfe trahit -, opcrani rninifrro-nim ipfaqj ucrba amp;nbsp;figna externa adminiftra-taneminf pofTc cfle faluiifera. In lus quiufs iiidct niliil incfTe impq ; Scd ut di'xi, lie fcn'pta flint,ut poflint rapi in occafionem facrum ininiftcrium nonfuo loco habendi. Fatcor igitur primum, me dignationem Dei,ufumq; ucrui-ninucrbis ik Sacramentis nonfatis ex-plicuifrc, dum illud non diligenter inculcaui, Chriftumuti miniftro organo fuo ,utomiu-umprimumin uerbisamp;Sacramentis fuisex-hi beat remÜTionem peccatorum , amp;nbsp;commu-nioncmfui,ufumq5uerumin his elfe, fiini-nifter hanc exhibitionem commendet quam diligentiiTime, amp;nbsp;cæteri earn fide ucra amplc-dantur. ProfelTio religionis hic fecunda-rium eft : Fides cnimfidei profelfione prior eft, amp;nbsp;fide prædicatio mifericordiæ. Dei rc-demtionisej! Chrifti, quæ fidei obiedum cft. lamfymbolainSacramentis nihil quam ui-fibiliaucrbafunt,quibus prædicatio 3£ ob-latio gratiæ Chrifti fit uehementior, amp;nbsp;ad cx-citandum animumefficacior. Deinde agno-feo, has metaphoras, Sacramenta elle inftru-rnenta, organa, ÖC canales gratiæ, elTc fecun-dum feripturas. D. Paulus enim Corinthrjs feribit, Ego uos genui per Euangelium, i. Corinth 4. In altera ad Corinth, j. feribit, fe illis adminiftrafie Spiritum, nonLi-rcram,feciffeœeosEpiftolamChrifti. Galatis feribit acccpiftc Spiritum ex auditione fidei.

E y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hinc

Hfnc uocauit Baptifma lauacrum rcgcnera* noms, amp;nbsp;Euchariftfamcommum'onemcor^ pori3amp; fanguinis Chn'fti. Baprifmo afïïr^ mar nos efle in mortem ChnTtf fcpukcs, Chri' fto fncorporatos amp;nbsp;Chn'fto indutos. Ex quibus Omnibus ficut manifcftum eft Euan-gclium, amp;nbsp;Sacramcnra , quæ ïunt ceu ui-Ïibilia Euangelfa, a Chrffto Domino in hoc inftituta efle, ut per ca fuam nobis redem^ ptionem communicet :ita admodum liquet, ea Domino efTe quodam modo inftrumcn--ta, amp;nbsp;canales Spiritus gratiæ fuæ, adeocp ni^ hil inefle in hifce translarionibus abfurdi: Si modo hoc diligenter commenderur, mi-niftros amp;nbsp;minifterium ciufmodi inilrumenquot; ta cflefalurisnofiræ, ut huius nihil in fe ha^ beanr, aut præftent, nifi quantum eius Chri-ftus pro fua ultronea mifericordia utcns il-lis,donate, amp;per illapræftare fuerit digna-tus. Et hoc modo nos ctiam nunquam ne-gauimus uerba amp;nbsp;Sacramenta Euangclica, efle organa Chrifti, quibus illc nobis redem-ptionis fuæ beneficium exhiber. Hoc tantum inficiatifumus, ira ut id difertc cxprelTi-mus,facramenta, amp;nbsp;facra uerba clFe talia in-ftrumenta, canalescp gratiæ, ut falutemafférant, quocunq; illis animo aut fidecommu-nices. Sicenim nonnulli gratiam Chrifti illis addixerunr, ut uiderentur externa hæc per fe falutifera facere, eriam fi ad Chriftnm animus fc nunquam ferio attoUat., ita ,ut habet

In hl's fuperftino uulgi, quod Chrifti fidem puram adhuc ignorât. Porrq, iir nobis niuifi funt, fic de uerbo arque Sacramenti's Euangclio loqui, ut ex uerbis corum pericu^ lum efte cxiftimaremus, ne ilia uuJgi fupcr.-ftitio aut firmaretnr, ubi adhuc hæret, aut re-uocaretur, unde cxplofa eft : ira iHi uicifti'm, cum nos uolentcs cauere, nc quis falutcm fi^ bi peterct a cercmonqs , abfq! fide certa in Chriftum, fcripfimus Chriftum pro fuo ar^ bitratu gratiam amp;nbsp;fpiritum fuum largiri, qui* bus, amp;nbsp;quando uelit, amp;nbsp;nihil huius pofte quæ per hominem geruntur , cxiftimarunt nos Sacramentis nihil aliud tribuere , quam ca notas efte externas noftræ in Chrifto focic^ tatis, nec agnofccre ilia elTe fymbola gratiæ, gratiamque per ilia exhiberi. Sed dedic Dominus pridem ut agnofcant Si illi nosamp; nosillos, id de uerbo amp;nbsp;Sacramentis fenti^ re, awue docerc quod tradit fcriptura : nem.-pc efte ilia communionis Chrifti , hoc eft, lalutis noftrac figna exhibitiua Si organa, quibus Dominus fui communionem no^ bis impertit , fed id pro beneuolentia Pa-tris, Si fui in nos mifericordia , nullo ulli— us creaturæ merito. Quare fidem requi-runt. Itaque utrifque exclufus eft error uterque, amp;nbsp;corum qui falutcm fibi pe-tunt a cæremonqs abque fide in Chriftum, Sc eorum, qui ita a C H R I S T O fibi fa-l lutem peterc fc fimulant, ut inane tarnen habe-

men habeant facrum Ecclcfiæ miniftcrium. Quæ nos fcrjpfimus in cos,quiSacra^ mentis amp;nbsp;externe prædicato Euangeliopluf-quam par fit tribuunt, ea nemo in D. Martin num Luthcrum, autullos,quihuiusdoAri-nam pure fedantur, torqucat,ncq,’ in nos,quæ ille autqui cum co rede faciunt, feripfitaut Icribunt in eos , qui facrum minifterium non fuo loco habent, amp;nbsp;minifterium Spi^ ritus atqj noui Teftamcnti agnofeunt. Jam tertio loco dicendum,pcr quern fit Baptifmus inftitutus. Hie rurfus dicam, quod non du^ bito ex fcriptura Dei me didicifTe: iudicent antra fehabcat Chriftiani, amp;nbsp;iudicentfecun--dum fcripturam. Baptifmi ergo cæremoni-am inftitutam credo diuinirus, fed minifterip Iohannis, ficut ait, qui mißt me ut baptifa-rem in aqua, lohan. i. Id amp;Chriftus fan'sin-dicauit, ubi principes Sacerdotum ôc feniores populi rogabant,undc baptifmus Iohannis fu* ifrct,e ccclo an exhominib. Infra n. c. xt. Netp cnim audiendos puto, qui adeo alium Iohannis, amp;nbsp;alium noftrum Baptifmumfaciunt, iit exhibitam remilfioncmpcccatorum. Baptif-matc Iohannis oblata non fit. Baptifando Iohannes gratiam Chrifti ofFerebat, amp;nbsp;Chrifti fcholæ conlêcrabat : idem feccruntamp;Difci-pulj, neqj aliud nobis faciendum incumbit, Chrifti baptifmus, quern cum amp;nbsp;fine externa tindione per Icpræffat, elf per fpiritum amp;nbsp;ig-nem, ut Iohannes teftabarur, amp;nbsp;Chriftusipfe Ado. I. de quo infra dicemus, Vnde Chriftus aquae

aquæBaptifmumnuni contulit, fed Difcipir-i li eius, lohan. 4gt; Qyicunqj Chriftus ipfe noui ' populiduxSgt;Cmagifter,a lohanne uoluit ba-ptifmoinitiari, mihi diibium noneft,niino alio, neqjabalio, Apoftolos quocp amp;nbsp;pn'mos eius Difcipulos fuilfe baptifatos. Scriptura fane non nouit, nifi duos Baprifmos, Aquae amp;nbsp;Spiritus Î ille quoniam per lohanncm' eocpir, Iohannisuocatur:hic donum Chriftieft,óó uocarur. Is ergo ncgat fe Baptifmo Iohannis baptizare, qui non Aqua , fedSpiritu ba-ptizat, quod folius Chrifti eil. Paulum Ephefrjsillis,qui in Baptifmo Iohannis bapti-^atierant, ignorantes quid ipfum elfer, quia Spiritum fandum adhuc ignorabant,qu o ille Chriilum baptizarurum tantopere prædica-uerat, dixiifc legimus. Ado. «s. Iohannes quidem baptizauit baptifmo pœnitentiæ, populo dicens, in cum qui uenturus elfer poft fc, ut crederent , hoc cit, in Chriftum lefum. Quid iam nos aliud uel facimus baptizando, uel facere debemusVtiqj noitcr Baptifmus, pœnitentiæ eil, dum quos baptizamus , in mortem Chrifti fcpclimus , hoc eft, in cum numerumadferibimus, qui per omnem hanc uitam peccatis mori, amp;nbsp;uiucre iufticiæ debe-anttquodtarnen fint non niß dono Chrifti accepturi.Quare ab adultis,quos baptizamus, fidem in Chriftum requirimus, amp;nbsp;infantes in eandem educandos Ecclefiæ commendamus. Nunq igtî rebaptizalfet illos Ephefios Paulus, ß Iohannis Baptifmo, id eft, quo foiebat ipfe

'i A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bapti-

baptizarc, in pœm'fenriam Si fidcm Chn'ftl fuiflenrbapnrati : fed cumeHent tantum (ut Lucas mcminit ) în baptifma Iohannis, quod tarnen nefeiebant quale eiTet, ignorantes in totum Baptifmum Cliriiti,id eft,Spiritus, ba-ptizâuiteos, dcclarato quid fuillèt Iohannis baptifmus, «Siquomodoille in Chriftum bapciraiîêt, non in fuam iftam tinftionem, quali ea ullis polTet faluti efle. Baptifauit irac^ eoshoc iploBaptifmoIohannis, id eft, titille foiebat, in nomen Domini Iefu,amp;mox impofitis manibus, Chrifti quoqjBaptifmo, id eft, Spiritufando. Nam ftatim uenitfu-per eos Spiritus Iànâ:us,ut illic legitur. Con-ftrmantur hæc, fi dextro oculo quis legat, quod Petrus fratribus refpondir, expoftulan-tibus cum ipfoquodad CorneliumfuilTetin-greflus, hominem Ethnicum Ador, n. Cum exorfus eftem, inquir, Icrmcnem ,illapfuseft Spiritus fandus in illos, quemadmodum in nos fuerat illapfus initio. Veniebatau-teminmentem quod dixerat Dominus,Iohannes quidem baptizauit aqua, caeterumuos baptizabimini Spiritu fando . Proinde fi par donum dedit illis Deus, quemadmodum nobis,cum credidiftemus in Dominum lefum Chriftum, ego porro quiseram, qui poflem obfiftere Deo i Vide, ÖC hic, ficut ubicp,fcri-ptura tantum duo baptifmata mcmorat,aqu3e alterum,alterumSpiritus, hoc Chrifti dono, ilJud lohanne miniftro introdudum. Sed quid eft quod ait. Ego porro quis eram, qui

polTem

pofTem obfiftcrc Deo Indubie aliud m’hil, quam quod coram cum id fierez, dixcrar, Nuinquis prohiberepoteft ,quo minus aqua baptizentur hi, qui Spiricum lan Aum accepe-nint, ficut amp;C nos lt;nbsp;ldcit,quos uideramChri* ftum iibi dejegifle, idqjbaptifmo Spiritus dc-claralfe. Huic, inquam, qui potuiflem obfi-ftcre, ut non in noftrum gregem cos aquae ba* pt)lmo,qucm Iohannes Domini uoluntatc inftituit , paritcr recepifTem Deus quod maximum crat, dederat, eotp illos nobis æquauerat, ac de noftro numero ede déclara-uerat,quiiam ncgalTcmcis, quodminimum erat huius fignum lt;nbsp;Hicuides D. Petrum fu-um Baptifmum perinde habuide atqj Iohannis, amp;uocade Baptifma aquæ, ficut lohah-nes fuum. Cum igitur baptizando omnino id agamus, quod Iohannes cgit , hoe cft, aqua,tingamus, amp;nbsp;Chrifto addicamus, qui-bus Baptifma conferimus, nihil omnino præ-tereaconferentes , ut omnia interna uirtutis Chrifti funt, fatis confiât idem ede noftrum atque Iohannis baptifmum. Quem cum ille initituerit, diuinitus in hoemidus , ut ficut primus Euangelii praedicator extitit, primus Chrifti pracco , ita primus figni eius, quo Euangelq auditores inlignirentur, ói Chrifto infererentur,ufuminueheret ; quidqfæ-foeft» cur uel alium Baptifmum habere nos,uel peralium uium eius ccepide finga-inus lt;nbsp;li qui lohannem prædicatorem Eu-angelij negant, amp;nbsp;minus Apoftolis prædi-

caiïê

caflc affirmant, a nero apcrfius recedere dentur, qua utmereantur confutan'. Ägnum pra’dicauit Chriftum qui peccara mundi uc^ niffct tollere, qui e ccelo ucnerir,fit fuper om^ ncS, uerba Dei loquatur, Spirirum accepcrit uberrime, diligarurut filius a Patre,in cuius manu pater omnia dederit: in quem quicre^ diderint, habeant uitam æternam, qui minus hunquam lint uitam uifuri, in fempiternum illos urgente ira Dei. lolian. j. Quid quæfo in oniuibusEuangeliftarum amp;nbsp;Apoftolorum feriptis plus Euangelicum,autrcuelatius legi^ tur lt;nbsp;Vt ergo coepiz primus Chriitum aperte doccre,digitoetiam indicare, illi Difcipulos colligere, hoc eft,ipfi uiam rnunirc,amp;: plcbcm parare pcrfcAam ,ita amp;nbsp;figni eins ufum, quo uoluit Dominus homines libi initiari, primus inuexir. Neqj obftat quod iad:atur,oportcre Sacramenta nouæ legis inftituta eile ab ipfo Chrilto , nulli Apoftolorum id authoritatis fuilfe, neqj lohanni. Non enim Iohannes im ftituit Baptifmum, fed Dominus, ccœloem ilium acccpimus,ut fupra memini: fedpri-mum miniftcrio Iohannis, non Chrifti,qui ipfenonbaptizabat î Nec Apoftolorum,qui non primum baptizarunt. Verum Chriftus fan's ilium comprobauir, cum ipfe eo bapcp zatus eft, amp;nbsp;iulfitcodem amp;nbsp;Difcipulos bapzi-' zare. Haftenus de Aurore, amp;: primo mi-niltroBaptifmi, id eft, per quem BaptifmuS Ecclefiæ commendatus eit. In his ucro, duin lohanni atqj omnibus Ecclefiæ miniftris, Ba--tifma

pti’fma aquæ, amp;nbsp;Domino baptifma Spirinis tribuo,nernoideo acdpiat, quafi lohanncm amp;miniftrosEcclcfia.’nihil nili aquamadnii-niftrarciudicem, amp;nbsp;nonctiam Spiritum fan-dum : nam is demum miniftcr Chrifti, amp;nbsp;no« ui Teftamcnti eft, qui Spiritum, non Literam modo,ipfamtp communioncm Chrifti,non nudafymbolaadminiftrat -, etfi Spiritumatqj Chrifti communioncm miniftcr Ecckfiæ, Chrifti, non fua uirtuteadminiftret. Collatio ifta Iohannis, Egobaptizo aqua : qui poft me uenit, baptizat Spiritu, fimilis cft illis Pauli-nis, quibus Apoftolus confert kgem amp;nbsp;fpiri-tum , opera amp;nbsp;tidem, miniftcrium Mofe amp;nbsp;Chrifti. Item illis Domini, cum fe amp;: Pattern confert,negans fc iudicare quenquam,fed pa-trem: non fua uerba Ioqui,fed patris : non uc-nilTe a femctipfo, fed milfum a Patrc. In hi fee collationibus diftrahuntur amp;nbsp;conferuntur, quæreipfa coniunfta funtut appareat lucu-lentius eius excellentia , quod in eiufmodi coniundione præcipuum cft. Legern fuam Deus populo fuo dedit in falutem, eocÿ cum fuo Spiritu,opera probat,fed ex tide nata, non quæ line fide uera fada funt. Minifterium Mofe quia Chrifto adduccre populumdcbu-it, abfep Chrifto uno mediatore non fuit. Ita cum Chriftus idem fit, ôc agat cum Patre fe-cundum diuinam naturam, tSó ipfe iudicat, fua uerba locutus eft,amp; ucnit afemetipfo. Sed quia erant qui legem fine Spiritu, opera fine

i tide, Mofe minifterium fine gratia Chrifti,at-F toile-

tollcrent, difiunxit hæc Paulus, utappareret quicquid inlcgeunquam fuit falutiferiim,id elfe Spiritus : quicquid in operibus, id efle fi--dei : quicquid in miniftcrio Mofc gt;nbsp;id Cbrifti cUe. Ira cum ludæi difta faftaq? Domini con” tenmcrent, tanquam hominis , oftendit ea non clfc fua ut hominis, fed Dei. Adeun-dein modum , cum Populus lohanni plus quamparciret,tribuerc ucllet, ut oftcndcret omnem falutemaChrifto petendam eire,fibi aquæ tinftionem ptopriam fecit, Chrifto ba* prifma Spiritus, cum tarnen finefide amp;nbsp;Spi' riru nihil gererct, aur fufeipi a ieucllet. Ad fakirem enim ,non adpcrnicicm populo mi-' niftrare uoluir,ita ut mifliis erat, admanjquot; fekandum Ilfaeli Chriftum. lam abfqueli* de Slt;: Spiriru Chrifti nihil non noxium eft, tarn abcit ut queat ucram potnitentiam, Chriftique defiderium accendcre î id quod agebat Iohannes. Inhacpræterea colla* none amp;nbsp;illud obferuandum , lohanncm in ea Chrifto omnem quidem Spiritus fui com* municationem attribuifTe. De plenitudi* ne eins accepimus omnes , præcipue autem delargilfima Spiritus profufione intellcxiflc, quameftuditin die Pentecoftes. Nam ita teftabatur Dominus , cum iubcrcteosexpc* dare lerofolymis promilfionem Patris. Nam Iohannes, inquit, baptirauir aqua, uos autem baptizabiminiSpiritu fando,non poftmul* tos hos dies. Tindionis meraphora, copi* am Spiritus exprelTit, Sc4 hxcquoque cop’®

Spiri*

Spiritus tum effufa in Apoftolos, qua idonei fafti funt,utad communionem fpiritus Chri« fti orbcm adducercnr, argumcnto fuit, Spiri-tum omnem refte ÓC falutariter intelligent di ,iudicandi, loqucndi, amp;agendi, ab uno Chrifto fuppeditari. Ne autem uideamur te-meredifcedere a Sandis Patribus,qui diuert fabaptifmata feccrunt Iohannis Si Ecclcfiæ, teftamurnos, baptifma Iohannis SiEcclcfiae idemfubftantia habere, non autem luce re^ uelationis Chrifti, amp;efficaeia Spiritus :nam aChrifto glorificato cognitio Chrifti ampli-or donaca eft, amp;nbsp;Spiritus effufus potentior. Interim tarnen Iohannes in Chriftum bapti-zauitjUtnos, idqueutminifter Dei amp;nbsp;Chri-fti : proinde non potuit folam aquam admir-niftrare, fed adminiftrauit fimul remiiTiot nempeccatorum,fide Chrifti percipiendam. Inde dicebat Pharifseis amp;nbsp;Sadducaeis ad ip-fius baptifma uenientibus. Quisdocuit uos fugere a uentura ira lt;nbsp;Significans ad baptifma fuum profugcrc,eire fugere a uentura ira. Vis quoep fpiritus fandi in baptifmatc Iohannis adminiftrati,in co fatis efFulfit,quod homines ad baptifma eius uenientes pcccata fua cofite--rentur,amp; innocentiam prohterenturtidep non folum ludæi rcligiofiorcs,fed etiam milites ec publicani. Dehis omnibusplurainenarra-tionibus noftris in ff. cap. ad Koma, in quar-ftione de natura ufucp baptifmatis. Nunc quartum amp;nbsp;ultimum fupereit ,quibus Baptifma competat, nam cuius ufus fit at^ uircutis. Fa ex

ex dfdi’s admodum pafer. Sed qin'bus Ba-ptifmuscompecat ; an criam infantibus daii dcbeac,elt niipcr uehemens a quibufdam(uri-nain ram fpiritu Chrifti doftis, qnam id uo-luntuidcri ) conrenrio oborra. Et life alter ciTor eft ,qnem confutand m initio huius tra» t^atiis fiifcepimiis. Hiiius itaq: erronsautlio-res, co quod Chriftus nufquam nominatim infantes bapn'zare lufTit, fuminam impicta-rem, Ói ]doJarriam,quod infantes baptizamiis committi elamirant,atq;in Diabolum amp;nbsp;mor tern baptizari affirmant, qiiotqt infantes ba-ptizantur'.quareeiim Chriftianum non agno' ieiinr,qui fenon rurfus baprizandum renun-ciato Satana obtulerit. Cum autem coni-pertum fit,cos a contentionisSpiritu hueper-trados,accidit cis quod ufqj accidiffe Äalrjs, qui fimplici Chrifti cognitione reliAa, profanas uocum inanitates fedfati font, Icgimus: nempe,pra?terca in miilros æque craflbs atque impioserrorcsincidcrunt. Bona namepeo-rum pars negant Chriftianum pofTc Magiftra-ru fungi, quod fi t illi utendum gladio ;ncque pofle, etiam magiftratui iniungenti ferre arma uel contra hoitem patriæ ucl malum einem, ucl facere iulturandum, parère. Alfj af-ferunt, Diabolum amp;nbsp;omnes reprobos fore faluos, ipfis diem reuclatum nouiirimum. Quidam etiam aufi funt iadare fc uiuere abfqj peccato:amp; pleraq; alia non minus abfurda quam blafphcma commenta excogitarunt. Ët quo ucl folo agnofcas a Sathana impelli, puratn

ptiram Chnïti annunciationcm mod is omnibus infamant, amp;nbsp;præ fuis nugis omnia ron-temnunt, neminem audire monitorcm fui'ti-nent, peruicacia incomparabili fuis comentis inhærenres, uc præ iliis, quenque induratilfi-mum Haebreum cirius ad ucritatem perrraxe-ris. Deus nouir, me uera, amp;nbsp;quæ congrefliis cum ipfisexperrus fum , fcribere : is mihi re-pendae,fiquid hicatiingo- Neep ipfc fane, priufquam expertüs fui, potui credere, tanto illospertinacia,imprjsfuiscommentis inhæ-rere, amp;nbsp;ad omnem quamliber amicam moni-tionem adeo non dico obfurdefcere , fed ob-brutcfccre,imoeiïcrari.Scio iftisfruftra omnia fcribi, nihil enim porter facra Biblia Ic-guiit, amp;nbsp;quæ fuæ farinæ homines confcripîe-runtlimoexortifuntintcreos,quietiam Biblia abqciant, etiam exurant, iaufantes fe fpi-ritii omniadoceri. Ne atitem ij qui audiunc tantum de Baptifmo iadari quaeitioncm , amp;nbsp;urgeri ab iliis nos, quod nam Dei uerbum fe-quamur baptisantes infantulos, purent fe iure lie contra nosfurere, paucis,quo noftrahac in re fides niratur, indicabo. Sed præfari hoc ante libet, elfe in hoc hominum genere minime paucos,uitæ fanftioris admodum ftudio-fos, in quibus nihil fere defideres, fi folo con-tentionis Spiritu liberi client. Eoautemlic a uia regia detorquentur, ut ipfi(Timi hæreti-ci, id eft, in Ecclefla Chrifti, faefiofi, amp;: per-turbarorcseuadant. Rarillimus fiquidem inter illos eft, qui non tanquam abEthnicis,ab

F } omni-

omnibus, qui pucrorom baptifmum obfcr-uant, fecedendiim purer, quainlibetfncuJpatc iJlr, amp;pic uiuant. Qiiantum autem hoc dam^ ni det Reipublicæ Chriftianæ quiuis facile intelligir. Cum nanqj externam uifam,quam iiulgus foJam fere confidcrat, fan's purede--gunt, alicni a luxti amp;nbsp;ineptqs huius feculi,au-thoriratem fibi non uulgarem comparant. Illa quo maior fucrit,eo plures a commiini ucræ Ecclcfiæ ccetir, lt;Si a dodrina fyncerio^ re, quæ in co tradatur, auocant, qui moxil--loruni fermento inflati, fimul cum ipfis damnant totum Chrifti gregem, feqj rctindos fo-los Chrifti eflè gloriantur. Quam tarnen ar-roganriam Chriftus,ut fibi fujnmoperein-uiiamfiCjUlcifcitur, ut amp;nbsp;ipfis inter le con-ueniat minime , quilibet nouum aliquod dogma comminifcatur : quod cum alrj non ampleduntur, pronunciat illico cos fpiritu deftituros , Chrifti coniortio excludendos. Nonnullos fere finit Deus iuftus iudex pro-iabi , amp;nbsp;in manifefta fcelcra amp;nbsp;non folum dogmata abfurda : nihil enim ille æque de-teftatur, quam fibi placere, amp;nbsp;damnare alios, quod uel fola ilia Pharifei amp;nbsp;Publican» parabola ,luculenti(fi'mc teftatuseft. Hine uero fit, uti nihil æque uanum fit atquehi, qui puerorum baptifma oppugnant. At uero qui pares in erroribus non funt, quæ in cos feripfero, nolo de omnibus omnia fcripta intelligi, fed unumquenque eius duntaxat

notare

nota«uolo,cuius ucrctenctur. Suntenim plcriqj, qui pucrorum baptifmum baud probant, amp;nbsp;tarnen hærefi iltorum, hoc eft, fa-(Sioni accediint minime, imo damnant quo-quehorumfeceiTionem. Sed hi pccdobaptif-mum tantum non probant, non etiam op-pugnant, multo minus obfertiantcs ilium, a Chrifto alienos putant. Sciunt fiquidem quam noxium opus carnis fit hærefis, hoc cft,auere timentibusDeum fecelTio, amp;nbsp;quam fanfte uelitcoli a fuis Chriftus in ipfo iini-tatcm, ueramq; communionem. At norunr, quanto nocentiora funt carnis opera, ilia quæ pro uirtutibus fefe ingcrunt, quam qux cx-cufare nemo poteft, amp;nbsp;ideo læpe tollerabi-lius elfe cralTioribus illis operibus carnis, uc funt commeflationes, ebrietatcs, fornicatio-nes, amp;nbsp;id genus, quam teftioribus illis, con-tentione ,3cmuldtione, concertationibus,fe-ditionibus,feâis,amp;quæ huius ordinisfunt, obnoxios elTc. Iftos igitur qui licet ba-ptifma puerorum non probant , alieni ramen funt ab hærefi, adeo nolo didis acer-bioribus petere, ut magnopere cupiam eos, omnibus, quoad licet, didis amp;nbsp;fadis deme -reri, quamlibet hie diffentiant. Scio enim ill» nondum Chriftianç diledionis rationemcon ftare, qui non poteft amp;nbsp;diftenticntesimodo Chriftumuere lcruatorem_adorcnt,amp; pariter adorantes fratres agnofeere fuftincant, fyn-cera charitate complcdi, amp;nbsp;ferre ut fu o Do-rainQ quifqj ft« ÔC cadat, hoc eft, rede per

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F 4 pcram

peram muins in rebus fènriat. Sed ad rem. Ex fupen'us addtidis, puto eonftarc Bapn'fmuni ede fjgnum,quo offerturgran'a Chrifti,amp;:rc« cipiiincun'n ei'us Ecclcfiam , qui adcam per--tinenr : lam quoniam Chrilhis alJatos fibi paruulos noluit proliiben' indignatus hac caufla Difcipulis, quicosprobibuerant,pro-nunciauirq; taJium eflc regnum Dei,accepit in iilnas, amp;nbsp;impofitis manibus benedixir, non licet nobis ab Ecdcfia Chrifti illos arccre,hoC eft,prohibcrcChriftoillos ofFerri, Igituramp; ex nobis, tanquani ad Ecclefiam pertinentes agnofcimus omnium eorum infantes,qui pe-tunteos Chriftoconiècrare : atque cumno-ftrum non fit illos bencdicere , benedieendos cosChriftouelut apporramus,amp; id Baptil-mo,quifi'gnumcftChrifto primum initian-di. Ad hæe Paulus i. Corinth, -r, eate-nus affirmât infidelem coniugem, fi adhære-atfideli,ïàn(ffificari, ut eorum liberi fanâi fint: quod indubie intelligit modo feripturæ, pro co quod eft, Ad Ecclefiam Dei pertinere. Si igicur ad earn pertinent, quis uetaret baptifi mo illos donate communione Chrifti,amp; eins Ecclefi'ae folenniter inferibere, atep ita ad pre-candum magis fedulo pro eis fratres prouo-care, turn commendarc cos omnibus iandis, ut ficontingat cos adolcfcerc, tantomaiore diligentia amp;nbsp;a fuis cducenturamp; a rcliquis moncantur,tanquam Chrifto pridem confe-cratos, amp;nbsp;cius Ecclefi'ae inauguratos Poftre-mofatisexPaulopatct, circuincifi'oncm balt;

ptifmo

ptifino fucceiïîne, eundemep efTë hodie nfum Bapufmatis, qui fuit olim cii cumcifïonis,nifl g^nunc Spiritus donaf potentior, amp;nbsp;cognitie» Chriftiplenior. Sicut ergo per circumcifio--ncmolim infantespopuli Dei,in fcedus Dei recipiebanrur, ita debent recipi amp;nbsp;noftri : nee enimminus Deo chari funt,quamerantin^ fantesuererum. Cumrp illi nos rident feifei-tantes, cur ergo non lannun mares baptire--mu8,quös ucrercs folos circumcidebant C Re^* fpondemus, in Clinito non eße marcm auc fotminam, utrofq? quantum ad Chriftum amp;nbsp;pietatem attinct, pcrinde haberi : igitur pari-ter illi efle initiandos : iir ueteri autem lege nonitaparem mulicrum rationemhabitam, amp;Ecclefiamex uiristantum numeratam,qd muliercarouiri,uiriquoc^ nomine cenfere-tur, iuxtaq; legem uiris fubieftæ in nullo numero, nifinuptæ haberentur. Ante nuptias ergo patris nomine, poft mariti, Ecclefiæ Dei accenfebantur. Deinde ficut per unum ui-rum peccatum in orbem intrauerat, ita per unum uirum erat tollendum coqj fignum innouationisamp; purgationis fob's uiris daba-tur. Inrerca tarnen non minus amp;foeminx de familia Dei erant tinnuptae, ut iamdiftum, gratia patrum : nuptæ , gratia maritorum. Nunc omni diferimine fublato, cumparitcr immundi marcs,amp; fccminæ,pariter per Chriftum quoqr mundemur, fignum accepimus, utrisep commune. Deniep propiores illi ftatui, in quo nuptiæ cellabunt, fumus ; amp;

F y plus

plus loci, amp;nbsp;laudis cfTc coepic coclibatui, quam cratiquarc fuo nomine inaugiirari Dominoet fa:minas,magis nunc quam apud uetercs con» iicnir : quanquam habebant amp;nbsp;fuum 5acragt; , mentumminationis puellæ,facn'fîcium,quo pn'mum Domino liftebantur, Porto fa^ era ancliora, qua Carabaptiftæ I'lli contra nos m'tuntur, eft quod Dominus, infra ult: cap: | ira præcepit, Euntes ergo,docctc omnes genres, baptizantes cos amp;c.Exiitimant enim cum hie prius docere, quam baptizare pofitum fit, non pofie nos fine grandi impictatc bapriza-rc, quos non ante hdem cdocucrimiis. Sed no animaduertunt hoc loci,difcipulos aman- | datos præcipue prxdicandum Euangclium, ! coqj ncgocium datum cis agendi potilfimum Sc nomfnatim cum adultis ; amp;nbsp;ideo cum erga Iios hie ordo fit nceefiarius, iit antca doccas, quam baptizes (^quisenim fuftineretfc bapti-zari, non indicato, in quid cum baptizare uellcs cquot;) ifto ordine fua liic Chriftus Difeipu-lis mandata dédit, ut de doefirina prius,quam JBaptifhio prçccpcrit.Ncqj id hac caufiâ folum, nbsp;nbsp;,

fed quia Dodrina longe pluris quam Baptif- nbsp;'

mus, arque propria Apoftolici muncris efièt. Nam Paulus feribit i. Corinth. 17. Se non ad baptizandum, fed cuangelizandum milfum. Proinde ex hoc loco, infantum baptilmum , nemo uel probaucrit uel improbauerit nihil j cnim hic de ipfisagitur,ledquomodo cum adultis agerent Difeipuli, amp;nbsp;ut Euangelium. ad genres prouedent- Sunthoc loco a Do-minoinftrudi, negocio infàndwm dikçlio-

ni fîdcli'um demandato, cfuæ cum illos ab Ec-défia Chn'fti non poterie habere alienos, eti'-am baptifmo, Ecdefiæ palam infercre debe-bit. Ita quod Euangcliftæ ,prarcipue Lucas in Adis, adiikos tantum a Iohanneamp; Dtfct-pulis baptizatos fcn'bunc, in caufl'a fuit, quod fufeeperant demonftrare quomodo prædica-tum Euangelium fruä:ificarit,id iam in adul-tis tantum potuit declarari : ideo de eorum baptifmo tantum faciunt mentionem î quan-quam Lucas non obfcure fignificarit amp;nbsp;infan* tes baptizatos,quando feribit totas domus baptizatas. Ergo aflèrimus baptifmum,ut fignum amp;nbsp;tefiaram gratiæ Chrifti etregni Dei, omnibus competerc, qui ad regnum Dei per-tinent,eiufmodi iam iùnt,non folum qui præ* dicato Euangelio credunt,fed amp;nbsp;infantes no-ftri, uel pronunciante Chrifto, propterea amp;nbsp;infantibus conferendus eft , ipfitp Domino fuo offerendi, utipræcepit, cum ait,Sinitc paruulos uenire ad me, talium enim eft regnum Dei. Hanc ergo obferuationem in-dubie idem uindicabit, amp;nbsp;in Ecclefia fua fer-uabit, quicquidtumultuentur Catabaptiftæ, amp;nbsp;in tempore fuo ill os, qui hic a nobis diffen-tiunt,hanc fuam uoluntatem docebit,utcuncp iâeam agnofeere ncqueant. An autc infantes fide, quam feriptura tantum auditi uerbi fere agnofcit’amp; uocat, an alterius generis Dei co-gnitione, falutem côfcquantur,dicemus infra cap. 15. ldccrtumquidcmcft,cumuitaætcr-

1 na fit,Deum cognofccre,amp; Dominum lefum Chri-

Cbn'ftum, infantes tam non pofTe Glutem percipcrc, fine aJiqua Dei cognitionc, qiiam nemo poteft iiiuerc abfqj uita. lam fan’s nobis eft Chriftum dixiflè, talium efTc rcgnum ccc' loriim, regniim Dei:ergo Ecclefiæmembra flint : par igiriir eft hæe ipfis per Baptifminn teftari. Et pq quos nulla hie tenet rentatio, hincquoqj fatis iiiderc poifunt, nos neqiiaquS Baptifmoparuulorum fiiperarcnam adifica-rc, fed niti certo uerbo Chrifti. Hadenus I de Baptifmo. Verbofius fane quam apud Cliri ftianosdccebat. Hi nimirum noriintDeum ' in Chrifto etiam ftminis fui Dcum feriiato--rcmelTe, idqjdebere Sacramento initiarionis j folenniter in Ecclefiaprædicari, At ft fpedes i quam mira arte, nec minori fuccelTu, a Chri^ Itounieo feruatorc, Sathan in erroremlmnc multos feduxerit, amp;nbsp;ex eo fexcentos alios inde præcipitarit, agnofces nihildum redunda-re. Oro iraqj quotquot Chrifti regno ex animo ftudent, in his amp;nbsp;fimilibuslocis,quibiis hodie Ecck’fi'a mifere adeo concutitur, Veri-tatem dodrinæ Chrifti fibi amp;nbsp;alrjs probe confirment. Difsipatis enim compagibus Ec-clcfiæ, collabi omnia Chrifti, neceiteeft.

FIDES BVCERI DE

ASCENSIONE CHRISTI IN ccclos, amp;nbsp;feifione ad dexterani Dei, expofira in fexto cap. lohan. amp;nbsp;tertio cap. Matthaei.

Folio

Folio îamp;s.

Qvtd igitvr,amp;c. Quidccclumfir, ,fupra aliquories indicarum eft, amp;: in

Matthxo fufius expofitum, in illud capitis j. Et baptizatus Jcfus afccndit protinus ab aqua, amp;nbsp;ccce apcrti funt illi cœli. Eft enim coclum quodinhabitaredicitur Deus, unde Chriftus ueiiit ,amp; in quod afeendit, inaccclTa lux, atep gloria Dei inuifibilis,idquod nos Paulus do-cuit, diim fcripfit, Dcum inhabitave luccm inacceflam, i. Timoth.ff.

lamdeafcenfu Cbrifti in cœlum. Ecœlo nobis Chriftusaduenit,quia cum ut uerbum amp;uirtus Dei lucem habiraret inacceftam, fa--dushomo eft,amp;ita in terra ,in fimilitudinc hominumnobifeum egit, amp;nbsp;fpecie habitucp uthominem fefeexhibuit. Cum autem opus quodei mandarat Pater perfcciftet, Patremep opere fermone glorihcaftct, illi obediens fadus in mortem ufqj cruris : dignum fuit, ut Pater uiciiTim Filium glorificaret : Excitauit ergoeum a mortuis,0C in coclum aftumfir, nonfecundum diuinitarcm ( iicenimfemper fuit amp;nbsp;eft in coclo’.idem enim fubftantiaeft qd Pater) fed fecundum humanitärem i ilia ex mundo hoc in gloriam Dei inuifibilem,in lucem illam inacceflam , in plenamdiuinita* tis perfruitionem translata eit. Nunc de dex-tera Patris • Haec Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tribui-»

I tur. Cæterum fcriptura per federe a DextriS ' principibuSjjintelligit proxima ab eis pote-ftate

ftare fungi. Id «rtlt; iiwclligcbant filij Zebe-dæi, cum petercnt Chrifto alter a dcxrn’s al' ter a finiliris iedere, lam Chrifto enim ho-mini dedit paterpoteftatem omnis carnis, ut det æ tern am uitam omnibus, quos ei pater dederit,infra 17. amp;nbsp;non folum hoc,ueruin extulit eum fuperomnem quocp poteftatem angelicam. Ephef. i. Hincdicitur eum eue' xiiÏe amp;nbsp;collocafle ad dexterara fuam. HaïC , fides noftra eft de dextra Dei.

Fol/o i-/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

ET BAPTIZATVS lESVS dit protinvs ab aqj^a, et BCC® ' APERTI SVNT IbLI COELI.] HocprO' tinus, uidetur ad apertionem ecelorum refc' rendum, tametfi ad uerbum (Afcendit) poßquot; tum fft,mox enim atq; baptizato lefu e lor' daneuterqj Iohannes amp;nbsp;Dominus afeendif' fent cœfi aperti fucre. Ita nanqj Marcus ferft bit ; Et ftatim afcendens ex aqua, uidit diffin' di, cœlos, nimirum Iohannes, Quid enim I uel Iohannes nel lefusadeofeftinaflêtexaqua fefe recipere, ut id Euangelifta nominatim memorare duxiiTct operæprecium C Ambi' guum autem tam ex hoe noftro Euangelifta, quam Marco apparet,utri, lohanni an Chrifto coeli aperti,et columbæ fpede Spiritus fanffus uifus fit. Sed ipfo lohanne commémorante hoc lîbi fignum datum, amp;nbsp;ita le Spiritum fandum uidilfe, perlpicuum fit coelos lohau'

ni apertos fiiiHe amp;nbsp;Spiritum fandum fwpcr Ielt; fumfuifTc confpcftum.

Quodautcmfimulatqj bapcizatus Chriftus fuit,Spintus fanftus uifus cR fupcr ipfum de-fcendere amp;nbsp;madere, Patrisque uox audita , Hic eft Filius meus dileftus Sgt;i-c, monct, illico ut in fœdus Domini rcccptus, amp;nbsp;gregi Dei uere acccrfusfueris, ac ita in mortem Domini baptizatus, Spiritum fanftum adfore, idqj tui innouatione manifefto declaraturum : præ-ter id, quod interne tuo Spiritui teftimonium redder, amp;nbsp;te dileftum Deo filium elfe, cui plena fiducia acclames : Abba pater, amp;nbsp;hæredi-tatemciusccrtocxpcftcs. Rom. 8. Baptif-’ mits enim ut Paulus Rom. lt;r. docet, amp;nbsp;iupra adduftutn cft, communionem mortis amp;nbsp;ui-1 tæ Chrifti adfcrt, unde Spiritus fancHHcator I äbelfe non poteft, nec eft de adoptione in fili-l osDeiquicquam nobis dubitandum. Scd pet \ Chriftum,quificut quodunftuspræ omnibus \ eft Chriftus ,id eft, Vnftus, abfolute dicituT, I itapariter quodunicus eft ex hominibus, in \ quo nihil Deo patri difplicere potuit, uelut fo* ' lus filius dileftus, gratus Deo pronunciatur.

Primogenitus enim eft omnium Dei filiorü, per quem folum habent omnes elcfti, ut hlq Dei dilefti et grati exiftant unde Paulus Ephe, t. Quetnadmodum elcgit nos inipfo antequâ iacereni Eundamenta müdi, ut etlemus fanfti etirreprehenfibiles coramillo in chariratc,qui çrædeftinauit nos in adoption« ftlioBt per lefi

Chtiftum

Chriftiimin fc,iuxta benepladtum uolunta-* tisfuæ, utlaudecur gloria grarixliiæ, in qua grarificauit nosindilcdo. Porroapcrtiorcc^ lorum (Marcus fcribir diftifos fuifïè )uifio fu--it aperientis fc, ÓC coram cxbibentis niaicfta* tis diuinæ. 5icut amp;nbsp;.Icliezel li bi apertos fu' i'iTe ccclos commémorât, cum uidituifiones Dei. ItaStephanus. Ecceuideo coelosaper^ ros, amp;nbsp;fiJium hominis i'tantem a dextris Dei. Acrorum 7. Qiiid hoe aliud fuit, quam apertior aliqua diuinæ maieftatis reuelacio, iic nianifcftior Chrifti apparitio lt;nbsp;Vt enim eœli euneftis creaturis corporalibus inodis omnibus præftant , ira cœperunt fpiriralia per cœlos pcculiaritcr fignifîcari, amp;nbsp;ipfi Deo iêdes haberi : quæcunqj deniqj prærcr coin' «îunem naturæ ordinem diuinitus donantur, ccchrus dicuntur demitti. Ita Patremin CCZ' k'sMiuocamus, in coclisnoftram conuerfatio' iicm, amp;nbsp;domum non manufadam habere gloriamur, hoceft, in fupernis amp;/f3iritali' bus rebus, in quibus lux diuinitatis reueia-tius relucct, ÔC Deus prælentius uidetur : unde amp;nbsp;Seruatorem noftrum expedamus. Et quanquam corpori Chrifti, item Eliæ in coc' lum fublato (î. Regumx. ) fuus locus non défit, uti orthodoxa omnium SanAo-rum Parrum fides femper confeilâ eft, erit ille ramen plane diuinus, arque lpiriralior,quam ncienfibusiftis noftris queat patere. Cæte-rum ita Deus in ccclis habitat, ut nullis om-iiino rebus polfit continêri, ipfe autem omnia con^

fóntincat amp;nbsp;impkat lef. ffc. Sic coelum ( de quo Chriftus lohan. j. aft, Nemo afcendic in cœlum, nifl qui defcenditdc coeJo, Filius ho.-minis,quieftfncœlo) quid aliud eft,quam apertior Dei cognitio, amp;nbsp;plenior diuinitacis, pcrfruitio i Nec aliud eft terrium illud cce^ lum, in quo Paulus arcana uerba audi -uit. Coelorum italt;p nomine interdum ftgni-ficatur firmamentum cxpanfum illud in quo aftra infunt, quæ ornacus coelorum , ucl exer-citus fubinde in fcripturis uocantur,ut i.Molc Î. amp;pairim alias. Ex quo tarn uaftoamp;ma-gnifico opificio, opificis Dei maieftatem Si potentiam identidem Scriptura commendat, ut lob 9. Pfal. 101, amp;nbsp;paffim fane turn in Pfal-mis,tumProphetis.Nonraroautcoeli in fcripturis,locum præfentiæ Dei,clariorem fez dk uinæ lucis reuelationem, metaphoricâs figni-ficant. Deni^ coelum aliquoties tantum pro loco nubium accipitur, cum pluere, tonarc, fulgurate, amp;huiulmodi facere dicitur. Vti. Mofe 20. amp;nbsp;Î. Mofe is. 3c alias. In præfen-ti ergo, quod apertos lohanni coelos, Mat-thæus amp;nbsp;Lucas, Marcus diffifos, memorant: nihil aliud uolunt lignificare , quam irra-dialTe lohanni c fupernis mirabilem quan-dam lucem, amp;nbsp;uifum ei apertius diuinum fplendorem, atç inde prodiilfe Spiritum fan-fium, atep fonuilTe Patris uocem. Cum namcj in nullis rebus quæ quidem nobis uidentur, utinfupevnisiUis, diuinafepotentius maie-

G Has

ftasacuirtuscxcrit,at(pui{èndam exhiber, fit admodum commode , ut inde ctiam illuquot; cefccre,atqjmitti dicantur,quæ fupranatu-ræ ordinem diuina nobis adueniunt, ucl apparent : acqjeodemquoqucrecipi, qui numCquot; romortalium exempti, ad plenioremdiuini-tatis participationemadmittuntur: quo ira ab humilioribus, præicntibus iftis rebus, quæ noftræ cogniaonj patent, auocati, magis ilia luperna fufpiciamus : illisqjadhucinfînito præftantem opificem, tanto amplius admire-mur, Nam amp;nbsp;de uifibilibus iftis ccclis feri-ptum eft -, Coeli enarrant gloriam Dei , Si opus manuum eius annunciat Hrmaincn-tum, Pfalm. 19- Et Pfalm. s. uates maiefta-tem Domini admirarus ,ait, Videbo cœlos tuos, opus digitorum tuorum, lunam amp;nbsp;/relias, quæ fundafti. Etfi namcp per cœlos, cœ-leftes, hoc eil, diuiniores homines fubindc metaphorieSs fignificentur, attamen pro-pterca quod tam admirandum Si magniff-cum, ac incognibile nobis Dei opihcium funt, diuinæ gloriæ ac magnificentix præ-dicatio, etiam ipfis per profopopœiam tri-buittir: Sicuteodem tropo, pofteahomines per fpiritum Dei coeledesfas^ii, quilt;^diuinani gloriam prædicant , cœli uocantur. Co-lumbæ autem fpecie. Spiritus fanftus uifus eft, ad deiîgnandum maxime columbinam in Chrifto, non fimplicitatem tantum ( de qua ipiê præccpit fuis, infra »©•) Sedfum-tnatn

mam criam pro fuis fölicitudinem amp;nbsp;cu -ram. FlagrantiiTimac enim erga pullos fuos afFeftionis eft columba , quos omnibus re.-bus pofthabiiis, fumo ftudio fouet : ira Chri-ftus pro fuis mortem oppetqt, ficut amp;C. in omni uita incomparabile erga nos ftudium, ac multo ardentiiTimum amorem , in omnibus præfetulit. Forte refpeftum eft amp;nbsp;ad illud. i. Mofss.ubi Icgimus columbam, relato ramo oliuæ , pacem humano generi reddicam, Noahnunciaffe. Ita nanqj Chriftus ad hoc tum inaugurabatur, ut gratiam Parris orbi annunciaret. De quo eft illud Efaiæ tn. Spiritus dominatoris Domini fupcr me, propte-reaunxit Dominus me,ad pracdicandumhu-milibus mifit me ÔCc. ad promulgajidum annum bcneplacitum Domino amp;c. De firn-plicitate columbina , infra capite lo. dicam. Ceterum quicuncp in Dominum lefum ucre baptizantur , amp;nbsp;ipfum uere induunt, q per ipfumSpiritu fanfto acque donantur, amp;per hunc charitate amp;nbsp;fimplicitatc columbina in-

1 dubie adornantur. Vbicp enim Spiritus fan-ftus fui fimiliseft, amp;nbsp;in omnibus qui uerc

. nbsp;nbsp;nbsp;Chrifti funt, columbae ^ecicm, diftis doti-

' nbsp;nbsp;nbsp;bus, manifefto præ le tert amp;nbsp;exerit, etiam

1 fi figuram huius alitis oculis non exhibeat. l Vti enim fupra monuimus , quæ uifibiliter l in Chrifto ac Sandis alqs gefta fcriptura com* memorat ,in hoc commémorât ut non dubi-

; tcmus, fi Deo credimus, eadem amp;nbsp;in nobis, G X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi

fi non fenfibi]ircr,uere tarnen gerenda Lucas fcnbir Dominobaptizato,amp; orante,aper-, turn fuffle cotliim ; quo monemur diuina do*

,nonniûfirientibus ea donan',eolt;^lcni-* per orarioni,qua a Domino bonuna Spi' ritum oremus, inßften'-dum.

FINIS.

Quod in itinerc accclcrantibus contingif, Ut facile in quæuis etiam obuia impingant : id nobis in accelerarione huiuseditionisufu uenifle deprehcndimus. Necp enim in leuia tantum, fed ca certc impcgimus, quæ uel fen* tentiæ leAionem aliquo modo deprauare, uel faltem remorari earn pofTent. Annotauiraus ^itur ilia loca, amp;nbsp;quæ pro falfis reponenda fint,infcquentibus moni'tramus» B primo, facie prima, uerfu i. lege tribiiere, amp;nbsp;uerf. 4. pro laboramus reponc laborabamus. Facie fecunda, u. pro eius, eos, amp;nbsp;u. 7. pro com* mate repone colon, amp;nbsp;u. xo. pro utrunç I. utcunç. B X. Fac.t.u. ult.1. facro minifte* rio. B 4. fac. i.u.a.finer.I.uerocpufu. Blt;r. fac. I, u. ff, 1. qd pro gj. amp;nbsp;u, a. f. f. 1. creden* dum fimplicircr. B 7. fac. x. u. 8. huius gra* tiainftitutuseft. amp;u.y.lege,gbus id fiftitur. B 8.fac. J. u. 7.1. quæ non nuda. amp;nbsp;u.ix.Chri* fti. amp;nbsp;u. 13. pro ut, reponc at. amp;nbsp;u. «8.1. paftim fcribit. Fac. x. u. n. confeflione. amp;nbsp;u. a. f. 1, riftiteran, C i. fac. I, u. a. f. gt;3. uiderent. C x, u. ult.I. fide. Fac. X. u. 3.1. conftet. C 3.fa.x. u. 10.1. fandiftime. amp;nbsp;u. 14. turn cauerc. C 4. fa.i.u.ult-fidei. amp;u. a.f. ii.nimirum. C r. fac. X. u. 8. fic diftinguatur, includi : eocp. G s.u.s.ofFiciunt. Fac. x.u.ff.1. pie ledor. D i. fac.x.u.a.f.ix. præfigurata. D x.u.4.fîcdiftin* guatur, confirmabatur, manuum amp;c. amp;nbsp;u. a. f.3. pro ueluti repone uoluit. D 4. u. 5. bene* dicnnus. Oc. u.x. euidentillime. Fac. x. m a. f.

a. Ei. fîrmnm. amp;nbsp;lo. quam fc ex ratroîie Sicgt; D 7. u.f.folucre per diaerefinlcgatur,hoe irio' do, ut Sol uerc uno in loco. Fac. i. ex ueriU tj. tollatur colon î E i. fae.x. u. 9. fie corrige nvmenim to'f. ’ E i. fac.x.u. i,. operam mini' firi, amp;nbsp;U. 19.1. amp;nbsp;dignitate ac ui. E 4- fac.»* U. a.f.ti. pro nobis repone nos. E f. u. a. flt; *4' tollatur comma, amp;nbsp;ûc legatur,mifericordi« Dei. E lt;r. u. c, firmaretur. Fac. x. u' a. f. ?• pro pundo repone comma, E 7, u. x'.'Icge, Cum{p,pro quicuncp,amp;u.a. E x. igj'rur.. E s. U.19. toile comma, amp;nbsp;lege, aqua tingamus. F J. fac.x.u. te-, pro de repone amp;,utfitlcAio tabs : ut ipfis. F s. u. s. kgc accenfus.

.... ;.

' ' ' ■ ' ■ ‘