Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

THOMAE ÇOKUBRn-’'A L E N CO N 1 I„ R E.R V M'. geftarumHENRICI II. Regjs Galliæ. libri quinque.

ALENCONII, RERVM geftarum HENRICI I L Regis Galliæ Hbri quinque. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

QmsdianiJJimum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(jdllu

- Op-itanteiamduduiTijHENRiCE Rex Chrillianiflime, multa geri quotidie in Gallia,qu£ü non modo nolîrorum hominura,fedex-terorum quoque cognitione di-gniflnna viderentur , fingularis me quidam amorergapatriam impulir, vt ea man dare li-teris, amp;nbsp;quaß ab interitu obliuione pofteri-ratis vindicare percuperem,eiùfquc rei quantum à rebus meis neceflariis otij fuir, ftuderem

Omni ratione mihicompararefaculcatc. Nam multo indigniffimûcfle ducebam, cùm Græ-corum arque Romanorum vel minimæ geftæ 'à ij

Tcs.excultæ magnifier literis extarent.res Gal-licashuius memoriæ vel præclariflimas in te-dieb'ris ac fitu iacere.Ac eius quide rei initium, à forcilTimi Henrici Regis patris tui rebus ge-ftis cum feciiîem, eas omnes ante decennium dibris quatuor Gomplexus efle diligenciilim ê mibi videbar, atque à maximo excelletiilimo--qne Rege Carolo IX. fratre tuo impetrauera, ’Vt ij hbri ederentur(cuius re'i diploma eis adiu-idum facere fidem poteftj ciim nonnulli de rebus eiufdem Henrici Regis Belgico bello ge-dlis Gallic^ ab egregio viro Rabutino qui in eo ^meruit fcripti non indiligenter commentarij ad meperlati iunt : qui tametfi libris meis ma-^nopere couenirentj tarnen in apercum quic-quamproferre eorum quæ prius à me fcripta enent, nifi diligentinimc recegnitum nefas efle exiftimabam : ne pr^termidufn aliquid, præfertimquod efTet peruulgatum, non mini-inæ mihi culpæ alcriberetur. Sed quod vacua ea res têpusclefidcrabatjmultâq; negotiatùm priuata tum publica, ne dicam FaRidiö nefeio quod no modo cxoriâ,fed iàrn detexta rcte-xendi,eadcmque quafi de integro cocinnan-jdi me ab huiulmodi ftùdio frequenter abdu-ccbahfi omnera eiuÉ Tei cogitationera pene

EPIS T-O L àbieccram : atqu£ idcntidcm ingémîfcebam eorum commentarioruin jquæ lubleuare Ja-bores noflros plunmum potuiHenc, û eos in tempore naólus eflem olim facultarem de-fuilîe . Verùm Auguftiflima Regina‘Catha? rina mater tua, quæ nonniliil de meo ilio veetere inftituto fama amp;nbsp;auditione acceperat, miliiabiiinc fere biennium vt cœptum opus confummarem imperauit : qua de caufa meinet ad ilia mea.lludiaretuli,atque Henrici 11. Regis hiftoviam, quantum per occupa-tiones licuit, diligenter recognoui: eâmque, quam perfedilTunam feribere potui, tibi, Henrice Rex, nunc ofTero, atque in tuo no-mine apparcre fummè delidero. Quod qui-dem -mullus, tametlî omnia tibi debeam tuóque iiire quodcunque oHiciu atque operas exigere à me pofsis , tarnen grato animo.atq; adeo fer-ena hilarique fronte accipi à te per-uelim:,necid mea vnius caufa , fed tua quo-que ac reipublicæ. lt;^a enim ratione fum-mam erga parçntem tuum pietatem proba'-re omnibus hominibus magis queas, quam fl return eius geftarum ac nominis illius non tenue-j vt ipero ;, monimentum æquo animo accéperis f aut quid mihiaddere maioresani-ä iij

mos ad ea quæ deFrancifci II.ôc: Caroli IX. Regum præftantiflimorum vita rebùfquege-ftis inchoaui perficienda pofl'it, quain fidn-telligam , raea hæc ftudia tibi , cuius nutu refpublica gubernatur , cuiufque limatifsi-mum ,politifsimumqueiudicium omnes lau-dibus ad coclum ferunc,minime improbari’ tametd aucupandæ gratiæ tuæ caufa facere videri pofsim ( quam ramen plurimi à me fieri difsimulare non dcbeo ) ramen tuum patrocinium in re a me fufcepta ( quam plurimis periculis obnoxiam efie non igno-ro ) mihi necefiarib afcifcendum iudicaui : ne cunóla ex fide n ar r a fie quod tibi qui verum amas probatum iri maxime eonfido) mihi fraudem ferae : ac fi forte vlli cam ob caufara mihi create periculum inftituant,tu me ab iniuria pro tua fumma potefiate de-fendas. Cum verb Henrici Regis partis tui memoriam Auguftifsimæ C at h a tin æ Regi-næ eins amantifsimæ coniugi æquè ac tibi iucundam atque exoptatam efie intelligam, ea quæ tibi latina nunc offero , ne fibi ilia 'præreptum quicquam queratur, propediem (Gallica à me habituram polliceor : quam -quidem ad rem vel me hæc alioqui caufa

raagnoperc impellit,ne fiquisme infcio,in-confulcôquc hofce è latino in Gallicum li-bros conuerteret, nonnulla fecus arque in-tellexi exprclTa de latin is meis vel feiens vel imprudens Gallicè elfenet, ac aliéna in me culpa conferretur.

PÊirpriuilc^e du l{ay ffideffcndu à tau^ Libraires ■ Jjrimeurs^^ autres qu’il appartiendra en quelque forte o,u maniéré.que ce foit^ imprimer ou 'yëdrcr'yn hure intitule: Thomæ Córmerij Alenconij rerum Henrici fecundî Galliæ Regis geftarutn libri quinque,ßnon le Libraire ou impf imeurauquel lediëî (formier en aura donné éhar^e amp;puijjance ceiujqucsautermededixans entiers confecutiß apres la premiere imprejßon quißraßicle dudicî liure, le tout ßr les peines ç^amandes plus amplement portées nbsp;nbsp;déclarées enßs lettres patentes: Données à ^arisle

T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

', nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Liber Primus...

Nftituenti mihi res Eac noftra memoria geftas in Gallia fcribere: eaque re-cenfere quæ vel pace velbello aôta fût (quo ad certè a{requilicuit)operæpre-tium vifum eft de adminiftrandæ rei-publicæ ratione, noftrifque moribus paucaprius exponere:quô noftrarum rerum, ac regni huius forma amp;nbsp;faciès quædam pateat'î vnde quæ com-murationes rerum faôlæ funt, quibufque ex caufis, amp;nbsp;qua ratione euenerunt,faciliûs cognofcatur : cunôta-que ad intelligendum. illuftria,magifque in aperto po^ nantur. Magnx enim res, maximique motus, ac per-turbationes rerum pauciflimis bis annis exftitêre : ma-gnç de religione controuerfiæ atque diirenfiones:fecu-ta etiam inde inteftina bella,certaminaque ciuilia:mul-ta, variaque ficuti turbulcntis in rebus, décréta à Rcgi-bus: ratio immuta ta religionis,iudiciorum, vitæ,mo-rum,totius penè reipublicæ.

Galliæ imperiumReges noftri plus mille iam annos tcnenc: fed vix rcs eorum vnquam fuêre, quam hac xtate florentiores, fincfquc regni ampIiores.Nam praeter nationes paucas Rheni fluminis accolas, quæcùm paulô ante C. Cæfaris in Galliam aduentum è Germa

nia in Galliamtranfiiflentjlinguam amp;nbsp;mores Germa-norum retinent : Si qualdam item regiones, quæ in Auftriacx gentis ditionem paulô ante hæc tempora, roH'L’ Maria Caroli Burgundorum Ducis vnica filia nuptum duci^vn^- Maximiliano Cælàri élocata, conceflere : Si Caroli v. 5^ Cæûris bellis cum FrancifcoI.Galliæ Rege fefe c ve-lianoCi- tcti clicntcla Gailiac Regum exemere : præterqua Lo-Mw' '' tharingiam, quæ è regno Galliæ olim difiuncla fuos gu fu«quot; regulos per multas æcates habuit : Sc conterminos ci «un'iîit hlcluetios, nihil fer èeft in Gallia populorum, qui non Regum Regibus noftrispareant. His eft in populum nationés-popuium que fubieôhas poteftas fumraa,rerûmquc maximarum poTcftas. omne imperium. Itaque è luo arbitratu bella indlcut:

fœdera ac pacem ineunt: tributa imponunt ; leges cæ-teraque omnia fuo confilio atque voluntate confti-tuunt. Veruntamen ita nonnunquam cum populo iure æquabili agunt, fi id ex vfu fuo atque reipubîicae futurum cenfent, vt popuîi-conuentus magna celebri-tate habeanr,quibus de.cius confilio fententiâque fum-mis de rebus plaerumque decernunt. Ac iliud quidem receptum eft moribus, vt cum imm.atura ætate quifi quam fuccedit in regnum, vel ab hofte Rex captus eft, regni procuratio ei plærunque qui generc P^egi fit pro-ximus, audorc populo ac PrinciprbusGalliæ commit-

CAL LI Æ K K 6 I S, L I B. U tatur; quod ciiam munus coniunótiflimis fuis Reges mandant, fi quando bellandi caufà de finibus fuis exeunt. Defertur fuccefiioneregnunufedagnatismo- Defenur dó manbus : quod ius ad iegem Salicam regno ipfi propecoauam referunt. Populi conuentusita indicu-tur. E fingulis prouinciis arque prafeéluris populus paucos viros legate de rribus ordinibus confiitutum in locum iubetur. Primus ordo facerdotum: alter no-bjlium: tertius plcbis cenfètur.Summofecundum Re-gern honore habentur regij agnati: quos legibus ûn- regni ciundis plærunque in confilium Reges adhibent : id-que legibus regiis aferibi folet. Duodecim primi Fran-ciæ ( quos Pares vocant)patricium dignitatis fplendo-rem obtinent : iisque authoribus fit Regis inauguratio moreinftitutôque maiorum. Gui peragendæ Rhemo-rum oppidum conflitutum dicitur. Ea religiofis cxre-moniis conficitur: Regémque Archiepifeopus oleo (quod cœlo delaplum ferunt ) inundum regno confe- Archie-' crat: nec iufium feiè eius legitimûmquc imperium ante creditur. Inde ad Dionyfibfànum quod àLutetia propc abeft, acceditur: ibique diadema Regt nonnulla Apud s. quoque religionc faerorum adEibita imponitur. Ea Diadema peraàia re, Lutetia Parifiorum metropoli Galliæ Re--gem triumphal! quadam pompa recipi mos eft. Sed Duodecimprimi partim funt è fummis Galliæ Princi-pibus: partim è Pontificum numéro. Pontifices hij numerantur RhemenfisjLaudunenfis, Nouiodunus, Bel- Parejc«-louacus, Catalaudunus Sc Lingonenfis. Principes re- îææe’o liquum numerum complelfe olim exifiimantur Nor-

RERVM GEST. H E N R. TT. gt;nbsp;Ex nu- maniæ, Burgundiæ, amp;nbsp;Aquitaniæ Duces: Tolofæ, Tpu’«quot;quot; Flandriæamp;Campaniæ Comités, antequamcæ natio-nés affinitate vel fuccefsione in regnum coaluiflent: amp;nbsp;Carolus Imperator Burgundiam, Flandriamque Gal-hca clientela fubduxilTet. Hac tempeftate in eum honorem dignitatémque cooptatos vidimus Nauarræ Regem: Vindocinorum, Mompenferii,Niuernorum, Guyfiæ atque Longauillæ Duces: fed hune Comitatus Eufij nomine. Nomen eius ordinis celeberrimum, au-

guftaque dignitas : fed Haud fere quicquam præter in-augtirandi Regis munus eorum curæ incumbic : nifî quod cum maximis de rebus Parifienfem (enatum Reges confulunt(idquod raro fit) afsident omnium pri-mi. Ac tametfihocin moribus amp;nbsp;inftituto maiorum

fuiffe pofitum feratur, vt in patriciorum collegium baudamplius duodeni cooptentur: nec alios Pontifices præter eos quos memorauimus in eo fuifle audie-rimus: tarnen nonnunquam accidit, prout Regum eft ingenium, ac noui nonnulli homines apud eos gratia valent: vel corum in rempublicam meritis honos ha-bendus,referendaque gratia videtur, plures ex his qui-dem qui fàcerdotes non fiint extra numerum in id collegium referantur. Armorum belliquc cura ad Magi-

Magiftru equitum pertinet. Is Lutetiæ tribunal habet, vbi fpedM™ lis litibus quæ res bellicas attinguntjius dicitur. Ei iampridem adiunóti, led qui inferiori funt gradu tres Tribuni militates amplilsima dignitate atque authori-Tribuni pate, ouibus caftrorum bclliquc præfeôtura vna cum jnilitares , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

G A L L J Æ R E G 1 S, L I B. K 3 præFeélus Admiras nuncupatur : cuius nomine con- Rei nanti ftituti quidam Rotomagi Sgt;c aliis maritimis quibufda in oppidis indices naualium rerum controucrnas diri-munc.Huicafcriptitres alij Britanici, Aquitanici, amp;nbsp;Mediterranei Præfecli maris pari in iis oris poteftatc. Rei militaris Iiæc eft ratio. Equités cataphraóti è nobi-litate ad bina millia delcóti perpétua ftipendia tertio quoque menie capere legibus debent. Itaque pacis etia tempore inftruâ:! rebus omnibusfimul ac minima belli fulpicio tumultüfue increpuit, fine mora præftô ad-funt. Eorum quifque quaternos équités leuiore paulo armatura adminiBros habet: ac inturmis omnibus i-ftius generis equitumnumerus duplo eft cataphradis auólior: qui quod fagitis olim rem gererent fagitarij sigitar^'. ctiam nunc appellantur: quorum cuique fuus eft pari ferè armorum genere inftruótus comes. In bis militi-bus maximum firmiftîmûmque Regu præfidiuminefi',. lè cenfetur: iifque à Rcge,præfici fummæ nobilitatisvi- ( ri pro magno beneficio ducunt. Cum bella impendet, Dekaai leuioris armaturæ equitum, peditumque deledus^ha-bentur: fed eorum ftipendia minime vitra belli tempora militiæque proferuntur. Minora prædia maiori-bus iurc elientelæ atque patronatus obnoxia funt : no-biliaque oenfentur, quæ quod eiufmodi iuris^ habent. Hæc funt militiæ addióha omnia: eo'rumque polfelfo-res qui ex ordine cataphradorum equitum non funt,, cum bello Gallia tentatur,merere equis fuo ære cogun-tur, fi ad earn rem idonei reperiuntur : à reliquis pro bonitate agrorum pecunia confertur, qua in eorum .

ARegc locum apti ad militiam fufficiutur.Qpi fortiter in bel-egêfernilites,cum funt ignobilcSjUobilitatis à Regc bciiofor- prxmium ferunt. Nobilitas à parcntibus, tranfit in li-titer cgc- f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p

bcrosduntque tnbutorum impcrari cæteris extra lacer-dotcs annuatim foîitorum nobiles immunes. Sed cum

in bello egregium ab ipfis nobilibus quicquâ geriturgt; Equités à Rege dcclarantur: credo vt id fit præciari e-quellris facinoris monimentum : Idque honoris cum confertur, complexu Rex,Imperatoiûe exercitus eos torquati • i- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I • r

cutit. Summus verb præclarè ac fortiter gellis rebus tribui honos folitus in ordine torquatorum equitum

Michael- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Eomm conuocato annuacîm concilio Mi-

célébrât ordinis huius ipfe prineeps. Is dinus pw tuteiari ab eo ordine magna religione eoli-tur: clique confcriptis in cum conchulatus torquis in-figne: cuius cxtremo Michaelis hgnum effidarupe in fummafcfeefferentisdepcndet. Id ex eo iniUtutum à Lodoico xi Rcge,cum ante hic ordo præfcrre ftcllam foleret, quod''extremis Normaniæ finibus Michaelis delubrum in rupe excella atque admirabili magnificc extruôlum vcnerationem fummam habet : quod cam

Micbaëiij magno ambitu mare alluat, refluens innumeram con-ini”4pro- chularum multitudinem fpecie haudinuenufla arenæ immerfam derelinquit. In quatuordecim fere prouin-eias Gallia diuilà eft : ßngUhfque præfes cum imperio præponitur. Is ne prouincialium motus quifquam exi-îfat prouidet:ac vt ab holle vndique prouincia tuta fin hæcque amplilfima munera illullrifiimaque Galliæ

cxiftimantur. Incuntc rcgnum Henrico Rege pro-uinciæ hæ ferè numerabatur Francia, Burgundia,Nor-mania, Aquitania, Britania, Campania, Aurclij, Pi-cardia,Occitania,Lugdunen(cs,Delphinatus, Prouin-cia, Sabaudia amp;nbsp;fubalpinæ regiones. Regia familia fie fc habet. Maximus miniftcrij aulici magifter fiimma sumus d-omefticisin rebus audoritatc pollet. Hic deferibit quifamiliaribusmuneribus inferuiant: expungit indi-gnos: ac in demortuorum locum alios fub Qi tuit, con-lùko tarnen priûs paucis verbis Rege. SuppræfcQi ei-dem miniflcrio quatuor funt,paulóuc plLires:qui regiç rcgix familiç magiftri nominanrur. Hi regiis epulis præfunt: quatoor. cafque apponi regiæ menfæ curant: ad eos ctiain diur-næ radones impenfarum in epulas pccuniarum referu-tur. Sacri cubiculi præfeâ.us lummus cubiculàriis plu-ribus præpofiius fuppræfcclos quoque habetrnon mi nimoipfosloco habitos.Hippocomiæjcgijfquecquis prçfedum magnum ftabularium appellant. Is prçcft ftabuli prçpofitis; ad quos traûandorum cquorum eu rapcrdnct,acnobiliorum puerorum, educatio, quos regiotâ. alijinregiamagnihonorb. loco parentes ducunt. Eo-rum qui lunt clariore gentc orti epulas poculaque mi-niftrantRegi- præflôqueadhintina diL^us, fi quid iu-beatur. DilpoGtorum ctiam equorum per omnem Galliamattributaei muncri prxfcdura: quorum caratio cil vtmuratis certo locorum interuallo cquis ingê-tia fpacia minimo tempore conneiantur. Cullodixrc-giçita comparata eQ ratio,vt ducend è nobiliurn grc ge in intimisteôtis cam gerant: prêter hos cohors pre-

toria equitibus coriRat quadringcntis:in. quibus Scoti centû numerâtur: Heluetiis adbçc centû peditibus. Sed qudrelpublicaperpetuoampliRîmorû virorum cofilio sanaiuî tcgéfetur,{ànôlius Ronrilium iiiRitutum cft à Regibus confihu. fninmorum Galliç procerum: quorum autboritateiu-dicioque pl^raque in omni republica conRituuntur. Hoc in ordinc pr^cellit Nomopbylax figillorum re-giorum cuRos,qucm Cancellariumnominamus: fum-mûfque togatis bominibus bonoiaim gradus bic duci-tur. ISjVt caquç à concilio làcratiore conRitiira Rint, rede pcrfcribàntur:vt in Galba magiRratus fuum mu-nus CLim integritate at fide obeant, prouidet amp;nbsp;curat: omnibufque de rebus cofeóla regio nomine diploma-

ta iunsrcôtiquerationcàc Ratera examinât, amp;nbsp;expen-dit. Libellorum ftipplicum in regia Magiftri certo numéro conftitutifunt,qui dcpoRulatis omnium ad co-

filium facratius referunt.Sed Ci hand ita magni momê-ti res eftjliteris regiis fiio arbitrio fubfcribunt : quariim æquiratem iniquitatémve di (pi ci t poftea Cancellarius. E Scribis regiisQtiatuor primi cæteros omrics authori-tatè longe præceauntrquippe qui de Regis ore afliduè mandata fiimmis de rebus exeipiunt: réfque à fandlio-rc confilio décrétas perlen bunt. Infer ion ab bis ordine qui iis de rebus quæ ad ærarium pertinent literas exa-rant. Cæteris conficiendis regiis codicillis paulô am- , plius centum praefcóli Scribç: iique omnes Secretario-rùm regiofum nomine coboneltantur. Perpetui funt in Galba magiftrattis ac indices: cçteraque quibus à magiftra- p çgg quifquam præfidtur munera pene omnia Sena-

torum Guriæ è quibus de cæterorum magiftratuum ap-pellationibusiura peterenturjConftitutæ hæjParifienfis, Tolofana, Burdegalenfis, Rotomagenfis, Aquenfis, cmiæ. Gratianopolitana,amp; Diuionenfis.Additæ bis Cambe-ritana amp;nbsp;Taurinêfis poft fubaólam Sabaudiani Sub-alpinas nationes à Fraiicifco Rege. Inter bas illuflriP bmum dignitatis ac Iplendoris locum Parifienfis fe-natus bbi vendicat.In quaternas ternasûe claftes diftin-fis fenat’ OlX ferè bæ curiæ:quibus in claftibus feparatim confef- pæXn-fus fenatorumbabentur. Singulis claftibus fuus eft co-ftitutusPrçfeSjpræter ternos quatérnofue primæ claftîs, fed eft vnus vniuerfi fenatus princeps, quem primum . çuriæ praefidem appellant. Primores patrum in principe claftc ftationem babent: bifque per bebdomada audiunt de aduocatorum ore controuerftas.Eorumal-tercationibusdifceptationibûfque perpenfis,cum capita paulilper contulêre,pronûciant.Hæ ferè iudicia funt appellationumabinterlocutionibus minorum magiftratuum: qua ex re mirum quàm multiplicentur ac crefeant lires. Cætero tempore feripto concinnatis liti-bus operam impendunt: quod vnum fit in cæteris claf-fibus,præter earn quç iudiciis præeft capitalibus.Ea ac-citis viciftimConfiliariis ex aliis claftibus conflatunfta- stan tofque dies habet, quibus de interlocutionibus infe-riorum iudicum, aliifque eorum fententiis ex tempore prolatis ius dicit. Regales Cognitorcs in fingulis eu- 'cognko-rüs terni conftituti, inter quos regius Procurator pri- p/âcuia-mastenet; duorebqui Aduocatoru’reffiorum nomine r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-

diciorum quæftiones rerûmque fifealium lires : ijdém-quefiiniquiquicquamàfenatu vllus polkikt, inter-cedunt.Etiam priuatis in litibus,^ digna res animaduer fione eorum videtur, in caulàm defcendunt; ac fenatui penè prxfcribunt, quid propofitis de rebus decernive-lint. Sednon prætercundum leges conftitutionésque regias noftris moribus ab bis Senatorum curiis com-probari folere:paruniquc fi prætcrmifla ea res eft au-ôhoritate valere. Prouinciæin prxfeéluras municipales ac diœcefes funt diuifæ.Diœcetas qui hisprçfuntSe-nefchallos Balliuosque Galli vocant:quæ muneracüm militiæ deditis viris mandari foleant, præfeôlis attribu-titogati, liteÂtiLie viri togati in præfeôluræ cuiulque oppidis, qui iure dicundo eorum vices expleant.Præfe-ôtis diœccfium pedarij quidcm indices minoréfiie ma-giftracus plxrunque fubîunt : à quorum lentcntiis ad præfeôlos prouocatio eft. Sedplærifquc in locis multi-plici admodu gradu funt inferiora tribunalia, magno vt videturjitium incremento, damnoque reipublicæ. Honoraria fportulafue iudiccs omnes è mandatis fcripto litibus capiunt: cas que ipfi aeftimant: aliilque nonnuUis è rebus lucrum faciunt,præter mediocre iH-pendium quod è fifco eisdatur. Sinuolà verb amp;nbsp;per-plexaatqueadeôà vulgivfuabhorrensj coque calum-niis cum primis opportuna tota litigandi difceptan-diqueratio. Romanarum legum iurisque ciuilis ma-gnusin foro vfiis,pontifieiorûmquedecretorû: Etia frequenter in forolau danturauótorum iuris vtcun-que infulfi interprètes. Concinnandis litibus ingens

aduocatorum procuratorûmque turba magno ære in tues in foro operas çhartulatim venditac: eorûmqueartibus lires in longiflîmum tempus vulgd protrahuncur: ra-roque lus l'uutn cuiquam confiât, nifi magno laborc ac fortunarum detrimento quæficum. Præter hos indices à Carolo viij Rege concilium prætorianum aulicumûe inftitutum, quod baud longe à regio co-mitatu confideret ( id magnum confilium appellant) Magnum cul à Principe certa litiumgenera mandantur :.fed de facerdotiorum maiorum pôfTefïione maxime ( nâ hæc de pofTelîione indicia PontificesMaximi noftris Regibus permiiere:fibi atqueEpifcopis iurisac titularij iudi-ci; facerdotiorû cognitionê retinuêre)præterea fivtra è pluribus fenatus curia à litigantibus adiri debeat ambi-gitnrritémqne fi caufaefie videtur quare ipfas fenatus CLirias fibi iniquas quifquam ciuret. Ad hoc quoque conciliûappcllarionesàprætorianiiudicis qui præpo-firus regiç ramiliç dicitur, fentêciis refcmntur. Is iudex aniicis eft datus, cum quid inter eos controuerfiæ naf-citur; eiusque ad curam periinec, vt in regia æquo pre-cio cibana væneant. Fifcalium prçftationum exaólores varijvbiqi cófticuti:fed qui nomina fingulorû tabulafq; infpiciar,eorumquefraudibuseant obuiâ,in ptouinciis maiorib’cû poteftate amp;nbsp;aucloritate prçfcCli Quç(lores, Q^fto -qnosTheforarios ac Generales vocanad quos anntiatï Thdali^ à regia mâdatis perfertur, quantum cuique prouinciç ttibuti Rex imponaticifque cenfendiius eft qnâtum ea tores qui

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* . . . a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r rx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Elcdi.

ex lumma municipia quçque conrerant.Pcrçquacores, quos Eleôlos vocitant: præfcriptu cuique municipio

R E R V M G E S T. H E N R I C I IL- p acpræfedaræfutnmâin ftngulas parœcias diftribuûç ipG dcinceps paroeciaruni contribuies deledis à feviris ' rem committunt: iiquc æftimant,quid a fingulis è plebe præftetur. Sed ab bac collatione tributoq; nobilicas ac métropoles prouinciarum ferè omnium func im-munes. Si quæ tribiicorum, vedtisaliumue caulà lices wibuw. quibufeunque interceaunc,earum rerum iiiaicia curia-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum quarundem func in fenatus modum conftitucaru,

quas G.encralium curias appellamus. Lutetiæ prætcrca Concilium eft certorum magiftratuum quo velue ad ærarium Quçdores omnes Galliæ ac exaólores rerum fifealium fuas rationes referunt. Prætcrca Nannetibus in Britannia prouincia: Monlpefuli in Occitania : Di-uione in Burgundia, Gratianopoli in Delphinatu : A-’ quis Sextiis in Prouincia: Blæfîs etiam quoddâ paruu-lum. Sed Parifienfe concilium longe latéque cçtera omnia fuperat: cui rationes regiç familiç,ac cçterarum rerum maximarum referuntur. Sed magna dignitas in Gallia ab opibus potentiaque comparatur: praelèrtim cum quis illuftrioris nominis prçdia poflidet. Itaque MarcHo- Piincipum loco Duces, Marchiones: prope etiam Co-ncs.co- mites ac Barones habetur. At verb quatuor vuI2Ô fub-mitcs. r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Barones. lunt Duel Comités : pan numero Barones Comitnco-tidem Caftellani Baronibus:Caftellanis prçdiorum no bilium nonnulli domini. His dominis iura funtin plu-res fundos quçdam patronatus. Sacra religioquefic fè habenr, vt Romano Pontifici fumma in iis ault;âoritas tribuatur.-fuitquc fub hçc tempora atque ab omni me-

G A’L L;ngt;Æ aR.t Gt 1 5 ;L,I JB,. I. morUfP.ontificjs Maximi norncn amni in populo fan-] ôliffimum. ArchiepifcopijEpifcopijAbbates à Pontifi-' ce Maximo creantur, quos Rex defignarit: eaque ratio aç forma compofitione inter FranciLcum k Rege Gab-liæ ac Leonem x Pontificem^ Maxjde iàccrdotiis faéla introduéla eft: cum bis de rebus maximç olim noftris regibus contentiones cum Pontificibus Max . exftitif-lent. Regales prope liorum Antiftitum opes amp;nbsp;copiæ: iifque omnibus ad liberaliter ac Iplendidè viuendum magna facultas datur. Curiones minoribus facerdotiis prçfeôtffunr.câquebis àPonrificcMax. atque Epifeo-pis Abbatibûsque tribuuntur. Ad hos minorum facer-» gt;nbsp;dotum magna multitudo conduit.Sacra facere iis modo fas eft qui ab Epilcopis confecrati arque initiati là-cris fuerint, Sacris faciundis prêter vulgares facerdotes Canonicorum collegia inftituta funt magnis attributis cuique copüs amp;nbsp;pofleftionibus:prçtereamonachorum infiniti ordines'varij inter fe inftitucKquonanvVitæ qua^ ■ profitêtur duriciem caftimoniàmque multiplices mo-nialium conuentus imitari voluêre.Sed fàcris de rebus inftitutifque religionis atque T hcologiæ, cæremoniis-que omnibus decernendi ius maximum: fed fie vt à Pontifice Max. Conciliifque vniuerfæ ccclefiæ,quibus ille præftdctj'non difcedant, Theologiæ Doôtores ftbi vendicant. Hi crebras publice fuis in feholis inter fe difputationes habent nulla orationis cura autcopia:fed , -./-Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dodlotu

minutislyllogumismiram luis in vtranque parte ver- difputa-fandis retexendifque pladitiHubtilijtatem atque acumê “°quot;“’ ingenij perhibent. QminnumerumDoôlorum aferi-

bi voluut, periculum orationis cum fecêre Baccalaurei honoris caufanominantur. Cum in eo dilputationum Licéciati., .« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ■ r . i.

curriculo annos aliquotverlaci lunt,in hceciarioru qui dicuntur ordinem cooptantur; hisque dchinc de reli-gione cenfendi agendique facultas conceditur; amp;nbsp;pauco interieólo tempore Doólores euadunt. Eorum decretisqui non paret impietatis crimen fubit. Hæc fortaife breuids quamvt intelligi ex iis,per(piciquG plane resnoftrç poflint: fed ad ea quæ memorare inftitui cognofcenda remleuiter attigiffe nobis efle vifum eft fatis:etiam ne noftris hominibus fuperuacanea ifta vi-deantur,nonnihil metuo.

Henricus Secundus Francifco I. Regemortuo, cui vnicus de tribus Filiis cum Margareta lóiore luperftes fuit Rex ellGalliæ patriis legibus atque inftitutis ftatim appcllatus. Id fuit pridie Galen. April, anno poft Chri-fti natalem millefimo quingentefirao quadragefimo Heniicus feptimo. Is tum annum ætatis ap;ebat oólauum amp;nbsp;vige-annum Ä- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/i^

tatis fuæ limum ac Catharinam Medicem Bononix Principem Laurentij Vrbinatum Ducis filiam fratris Clementis ^47.'’”^’ Pontificis Max. proneptem in matrimonio habe-Frâcifcus bat. Earn coniunótionemiam'olim Francifcus Galliæ paterapud Rcx Hcnrici pater, turn adhuc Franciicus Delphinas ca'pTuTin filiorum natu maxinius, 3c itcm Carolus Engolifmo-minimus viuercnt,vlcrô ambierat, dud’ eft. poftquàm ad Ticinum captusà Cæfarianis amp;nbsp;inHifpa- . niam perduôtus, quo in loco minime eum regaliter' acceperant : quemque nifi duriflimis conditionibus poft longum tempus Carolus v. Cæfàr vt dimitteret,

G A L L I Æ R E G I Su L I B.Un 8 adducinon potuerat,pergrauiterici Eisde caufis e/Tet ofFenfustneque eam ex animo iniuriam dcponere po -tuilTet: atque vti cam vlcifceretur : amp;nbsp;Neapolitanum regnum maioribus fiiis ereptum : itémque Mediolanum, totamquc .Infubriam recuperare, ac bellum in Italia gerere commodiùs polTet, peropportunam eam cum clemente Pontifice affinitatem exiftimaret. Cle- ckm^tis mens veto ipfe tametfi propter AlexandrumMedicem p.-“-’®’

• A Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r Z* 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per

GUI Margareta Cœlarcj fed non iufto matrimonio nata opportu-defponfa fuerat, affinitate coniûôlus Cæfari videretur, tarnen baud ita pride Romæ captus à Cælàriano exer-citu : ac illiberaliter à præfedis Cæfaris traólatus ; tum etiam Mutina de qua cum Alphonfo Ateftino FerrariçDuce contendebat fibi à Cçfare arbitro ab-iudicata, duo illata ab eo fibi peivrauia vulnera iu- . III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V r .7, _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Cathari-

dicabat. Cachannæ veto genus: lilultnllimum ruit. nçwcdi-Nam loannes Mediccs, quem Biccium appellauêrc : Reginx'quot;’ Florentiæ ortus ciuitatê ab inteftinis feditionibus ani- g'quot;“’-

• I * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1*1'î • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ioh»’nnts

mimagnitudine,prudçntiaque Imgulariliberauit: atq; McdUcs in ea pro tâtis meritis principe locû obtinuit : idémque pdndp'r Omni populo qua gratißimus exftitit: ac ingentes opes propéqueregias bonis artibus cumulauit. Ab eo ortus Cofmus,quêMagnû propter egregias virtutes fummâ que potêtiâ nominauêre,tâta liberalitate fuifle memo-ratur, vt vitro nobiliûviroru qui feper egeftatemtue-ri non poflent, ac aliorum quorumeunque fortunas fuis copiis fubleuarit : atque ea de caufa ciuiû fuorum nomina deferipta penes fe habuitiquæ poft obitum in lècretioribus cius arculis funtreperta:eique mortuo

pàtris pacriæ â fuis ciuibiis nomcn eft delatum, ac tu-mulô infcriptum. Eius filius Petrus - præmatura morte abfutnprusjtres tlmcn filios reliquitjLaurentiumJuIia-num amp;nbsp;ruhum poftbumum: è quibusLaurentius/cum in ea tempora rncidifTetjquibus in vajias atque pericu-Jofasfacfliones tota Italia diftrabebatur, cas magna ex ,,}□ parte compofuit: ac quoad quidem irixit cffrænatam ' bcllandi nocendique proximis libidinem Principum 1 acpopulorum Italiæ repreflît. Qmn eius interitus viam

Garolo viij. Galiiæ Régi per Lodoici Infubrium Ducis artes aperuilTe ad Neapoiitanum rcgniim; atqùe Italiæ vaftitatê attuIilTe exiftimatur. Iulianus verô frater cum per infidias à Bcrnardo'Bandino effet cæfusj ac Bandi-nùs adTurcum Imperatoremprofugilfet,ab eo con-., quifitus atque comprehenfus ad Laurentium fratrem eft remiflus: tantum apud exteras barbarâfque genres ;Mcdicci nominis Iplendoratqueclarims valuit. Iulius Cicméns autem Hadriani in Pontificatu fuccelTor Clemens eft R’oquot;m.^èa appcllatus. Is fuit Catharinæ Reginæ abpatruus. Abs kdginrf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Petrus per feditionem ex eius ia

ôlo coortam in Gariglanum flumen demerfus-.Iulianus i.n qui fine liberis excelïit è viuis: amp;nbsp;loanncs Medices qui

PontificatLim Maximum ante Clementem gentilem fimm adeptus Leo x eft diélus. Petri filius Laurentius Lco.x qyj Vrbinatum Dux eft appellatus. Ei per Leonis

Potitificis ac Francilci Galliæ Regis gratiam Margareta Bononia AfuernorumPrinceps nuptum eft colloca--ta : à quibus nata Catharina Regina eft : cuius nuptiç fumma

Itimma celebritatc Maflilix faélæ flint anno rcflitutæ Ca than -falutis millcfimo quingentefimo trigcfimo tertio : ac quot;upL«”' dies triceni omni ludorum apparatiiïimornm atque magnificentiffimorumgenereconfumpti. Per id tempus fccrcta colloquia Francifcus Rex Clcmensquc Po-tifex inter fc de rebus maximis babucrunt:ac turn aPo-tifice Max.gratificandi Francifeo Rcgi caufa Cardina cadina-lesfaóti Odetus Caftillio:Philippus Bononius Ioannis Stuardi Albaniæ Ducis, cuius vxorCatharinæ materte- Caftein® ra fuit,frater: Claudius Gibrius PhilippiChabotij prç-fcóti Gallicæ clafTis auunculus: amp;nbsp;loanncsVenator Fra-cifeo R^gi propter comitatem ac vitæ innocentiam percharus. Sed Henricus regfium adeptus Annam Mommorancium Magiftrum equitum rci militaris ac Msîîio* gubcrnandæreipublicæperitiffimum, qui auótoritate ^agifter gratiaqueplurimûm quondam apud Francifeum pâtre c.quHunY valuerat: fed nonnulla Francifei Regis ofFcnfione ani• rcuocat’. mi feptimum fere iam annum regia abflinebat, vt incerta plærunque ac mtttabilis elfe gratia Regum folet, continuo Henricus Rex accerfiit: eiufque confiliis plu-rimum deinceps eft vfus : amp;nbsp;Caroli Lotharingi fui pro-pe æqualis; cum ad eas res Francifcus Rex Tur-none Cardinale amp;nbsp;Anebanauticç rei prafcólo præcipuè vteretur. Primum omnium Hêricus Rex pro fuo religionis ftudio, cûm peffimo more cuiufquc generis ordinifque homines fuis fermonibusac colloc|liiis etiam leuîflimis de rebus obteftationes Dei, diuorum- . quCjdeiuria, execrationcs, ac diras imprecationcs ad- ’Ocum mifccrcnt, nec vlla penè effet iurifturandi religio, id mantes lata.

fcekis compefeere ftuduit: pœnamque in cos qui hæc admitterentlata lege conftituit. Mox ctiamvt abun-dantius propcnfû erga religionem animumatqüe pie-tatem facerdotibus probaret, mediam iis partem decu-marum, quæ indidae a FrancilcoRege ruerant,rcmiliE-. tibus re- Etenim exampliflîniis Gcerdociorum fruélibus, fi quæ neceflitas incidit, iam olim nonnunquam,amp; noftra memoria frequenter, Regesnoftri deccrpunt quod-cunque pecuniæ libuit : fic vc eodem anno multiplices plærunquedecumæ ab codemfacerdotio exigantur; cafque quacernas paulo ante quam moreretur Francif-GUS Rex indixerat.ld tributi genus,quodcbaritatis be-neuolentiæque in Reges caula vlci b præftarç felcRegi-bus lacerdotes vulgo commémorant ( proptcrea quod ius efie Regibus in facerdotia vlium ncgant, ac p-t.Max. vnicumfacrarumreru amp;fortunarum ecclefiafticarum Sera' Poi^fificena Maximum cffemoderatoremvolunt)quo tor- facilius cogeretur , facerdotiorum omnium Galliæ

Francifeo Rege habitus cenfus fuit:magnaque ad æra-rium ex ea re faóla acceffio. Eodem feie tempore cum multi à religione maiorum pafiim dcfcifcercnt, ciusr De Luthe conlèruâdæ fiudio impulfus Henricus Rex nouam in auiain- Parifienfi curia clafTem è deJeótis Senatoribus confti-

tuit, quae de Luteranis indicia exerceret. Curando Pa-tris funeri Rex Claud. Ancbam, aliolque nonnullos, qui gratiofiores patrifuifient praefecit-Magna eJfl enim funeris Regu religio Gallorum moribus ; magnulque /uneris ko^os habctur eadaueri,du humetur;Nä quo locoRex ijioquot;' moritur fimulachru viuo olim Regi fimilimu Icóhulo

G A L L I Æ R E G I S L I B. I. lO oollocatur:regalifque ci amiótusfeptruque adliibcntur. Vicenos ad dies prçfto efle omnis familia:epulæ etiam apponi eo more quo viueti Regi:eæq; præguftarifolet. Noólu diûque facerdoces amp;nbsp;monachi Funèbres preces canunt,quibus diuinû Numêregiis manibus propitift cfficiât,noxiasqi Regis expiêc.Hæc cum peraéta rite effent, regiû cadauer Cloti fano elatû Lutetiam funebri pbpa trâsfertLir(Frâcifcus ante Rex in Râbuliano baud In Raai* procul à Lutetia diem extremû clauferat)ac nulla mora Fr^ndf. faólainDionyfi) delubrum regiis fepulchris nobile de-ducitur,eôque loco códitur: ac cû eo vnà Frâcifci Del-phinatis,amp; Caroli Aureliorum Ducis Fiâcifci Regis fi-liorum cadauera:quoiû illeannos natus oôtodecimve-ncno fublatus inligni perfidia quarto Idus Augufti anno à Chrifti natali milleHmo quingétefimo mgefimo fèxto: hiceadépropc ætate decimo póft anno morbo CoCumptus è vita migrauerant. His rebus præter regia familiâ acGalliç Principes intererant vndeni Cardina-lesiplerique Epifeopi ac facerdotû ingés multitudo, Infiniti verô cereifunaliaque media die prælucentia folis fplcdore lugubrem penè reddere videbantur. Eo loco poftridie eius diei Petrus Caftcllanus Matifeonû Epif-copus de FrancifeiRegis geftis, vitaque omni orationê habuit, quem ita orfiiin accepimus.

ETfihis moribushocqdngenio noflri maiores exlli-têre viri Galli, vt les præclaras gererequàm aut cas prædicare aut mandate literis mallent : tarnen vel hæ diccndi partes quæ mihi mandatæ fuiic : vel rrâ

reeens Francifci Regis memoria qui longo poft Caro-' Ium magnum Regem interuallo iacentes in Gallialite-ras è tenebris rurfus cxcitauit, mc ad dicedum dc rebus^ eius geftis impellunt. Non enim qui literas in Galliam Æduxitj eum deftitui bencficio literarum par eft : fed ß quidinvllonoftrumfacultatiseft, id vel maximead eius illuftrandum nomen cuius beneficio confccuti il-lüdipfumßimus, merito iureque conferemus. Nunc verb me eius rei pcrcupidum tametfi quantum eloque-tia dobtrinaque multis veftrum cedam non ignoro, la-ebrymç dol0rqueimpediut,ne defungi hac repoftim, ficuti Francifei Regis virtus, resque eius geftæ meren-tur. Tarnen conandum eft pro viribus ne vlla re deßm officio ofiiciofiftimi Regis memoriæ: Qi^bd ß quid à meprætermiflum erit^vtmultafane præteriri in tanta magnitudine numeróque rerum præclarè geftarum neceffic eft, id infinitis linguis orationeque hominum celebrabitur,nullaque ætas de eius laudibus conticef-Francife* cet.Natus cft Ftaucifcus Rex Carolo Comité Angolif-mhisAr- fortißimo atque excellentißimo Principe ,amp; goiifmo- prçter eorum temporum morem literarum ac bonaru.

artium valde ftudiofo. Auum babuit loannem Comi-tem qui tanta integritate,tanta vitæ caftitatc fuit: tanta in Deum picrate,vtmiraculis à morte fepulchrum eius clareat-.idémquepro Diuo colatur nunc vfquefandiß ßme, Abauus ei fuicLodoicus Aureliorum Dux Caroli Quinti Regis filius, quern loannes Burgundiæ Dux ex infidiis Lutetiç interrecit. Matre Francifeus ortus eft l/'idoica PbiHop’ SabauHiæDucis fib’a: ouæa. Rc2;e fi-* L. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O

ho rcgcndx Galliæ præpofita, cùm is in Italiam bella-di caufàprofeclus effet, fingulaiia iuftitiæ, integritatis, fideijfapientiæ ac virtutum omnis generis monumenta reliquit: amp;nbsp;verô cum infelici cafu captus à Carolo v. Imperatore Rcx filins fuiffet, fortitudine at que pru^ê-tia infignem cladem Galliæ imminentem ab ea depu-lit : amp;nbsp;conciliatis gêtibus Principibûfque finitimis, pa-Oïlque cum boftibus induciis: tumbenignis cohorta-tionibus at que auôtoritate fuos retinendo Galliam pc-riculofiffimis atque difficillimis temporibus conler-uauit: Regémque filium fuis infeliciter ereptum rcgno-patriæque reftituit felicifiimè. Vxorcm duxit Francif-GusRexClaudiamLodoicixij. Regis cui in regn um fuccefsit filiam, Britan niæ Armoricæ Principem:è qua præter Henricum Regem fufcepit Francifcum Delphi-natem, Carolûmque Aureliorum Ducem : qui multis iam editis virtutis exemplis erepti nobis fiint etiamnû adolefcentes: illius etiam vita per immanifsimum fcc-lus a Sebaftiano Montecuculio ab hoftibus adid indu-éto petita veneficio : quofque nunc ambos fepulchro cum pâtre condi videtis. Filias habuit Lodoicam, quæ Carolo Auftriæ Archiduci qui pdfl: Imperator fuit def-dccefsit: præterea

quælacobo IlII.Scotorum Régi in matrimonium data paucis poft diebus excefsit è viuis. Superftitem tantum' Margaretam diuina indole puellam reliquit. Mortua Claudia in matrimonium duxit Leonoram Caroli v. Impeiatoris fororem, quæ Emanueli Lufitaniæ Régi prins nupferat. Soror ci vnica erat Margareta primis

nuptiisCaroIo Alenconiorum Duci,fecunclisHennco Nauarrorum Régi collocata fratris virturuni æmula: eadcmqueita cialta literis atque ingenio, vt Gallicis eius verfibus niliil hodie extet concinniiis,nihil terfius, nihil elegantius. Et quod in maioii laude pono, cum cæteromm poctarum verfus amores impudicos, adul-teria, inceftus canant, Margaretæ poëmata pietatem atque religiohem tota fpirant;arsquevcrè diuina è cce-tem no eduôla diuinis rebus reftituta ab ea cernitur.Régna-porecc Frâcifcus cœpit annû natus vndeuicefimû: de cuius maioribus hocprinaum dicam,ac verilliine equidem dicâjChriftraninîmorum Galliæ Regû hune loge omnium fuifle Chriftianiflimum.Teftantur id facrofan-âæ eius de religione leges,ediótaque,quibus ab impu-riâîmis hærehbus, quæin eiustemporainciderât,GaI-liam vindicauit, cûm eæcæteras ferè omnes nationes infeftarent. Literas autem liberaléfque artes ita coluit, vtcum aliéna iamdudum àMufis Galliaad eius vfque ætatem exftitilTeCjnûc earn faóta Athenas,arque è Græ-Francifc’ cia în’Galliâ commigralTe Mulâs omnes dicas. Nullis Artiura . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cgt;

iiberaiiû ihe fumptibus parcebatjVtveterumauthorumlibros è tor. Græciç Italiaéquelatebris erucret:eofdémque repertos

fumma benignitate omnibus cômunicauir.Declaiac id qui è bibliotheca regia Fombellaquæenfi prodiêre hbri infiniti,aliique in câ rê côdem repofiti côplures; è qui-b usvt omnes fruélû caperêc,atque vt artes liberalesjin guasqueperegrinas,fëd maxime célébrés quas inGalha deuexerat, in ca perpetuô retineret, iJiisinte prêtes ac magiftrosadhibuit;reliquirque Lutetiæ ornamétis hoc vel amplilïimû libcralitcr addidic. Ac quidc predicare

hoc certô pofTûjfi paucos adhucfuperftes menfes fuif-fetjgymnafiû ampliâîmum exçdificaturiifuiâe,in quo Hebræa,Grçca,Latinaq; lingua,artes ac res madatç his literis doccrêcunfexcenti verô pueriamp; adolefcétes vnà cû doôloribus amp;magiflris regio fumptu alerctunin ea-que ré annua quinquaginta aurcorum millia erogatur ‘ gt;nbsp;rûfuifle.Ipfeautéomni doélrinç artiûrnque principe dignarû généré perpolitus fuit-.neq; CO quifquâreélius de literis amp;nbsp;doétrina cuiufquajudieauit. Vtebatur co-mitibus afsiduis viris doôlifsimis,quibu(cû frequeeißi-mos fermones de artibus amp;nbsp;literis habebat:ciûfqy cpulæ quotidianis huiulmodi colloquas codiebâtur. Venio nûc ad eius res bcllieàs.’quarû quOy-fu effet atq; fciétia, baud multd poft adeptû regnû fufeepto cotra Maximi lianum Sfortia bello,.cui-leo Potifex Max. Maximilia-nus Cæf3r,Helueâj,muldq; ItaliçPrîjcipes atq; ciuitates eï^édîtio auxibu ferréc.oftéditxû Gallicas copias difficilimo ici-ncrc ac prçruptis rupibus,qua vix lingulis iter.dabatur, sfonis. Alpes traduxit: in quo Anibalis gloriam, cuius vel in primis laudibus idemfaólum cclcbratür,adçquauit:ce-leritate aütem itineris effecit, vt prîus Prolpcr Colum-naLeonis Pohtificis Max.legatus capcretur,quâ dcFra eifei regis aduetu nûcius adieu pcrue!niflegt;. Mpx xu pa--cafle Heluetiós Frâcifçus exi{limârctur,fed ijSedunéfis

Cardinalis artib’ ac dolis fidé falleréc,atq; cû Rege co-piis cogredi omnib’cogitarent.fummaanimimagni-tudinc cofaem ipfc aaortus Marigncniianis ia agris profliga-profligauit : eiusquefortitudinem experti Heluctij,qui ïe ûipcrioriçtatc esteras omnés nationes virtute prçce-dere exiftimarent, Francifei fidem ac partes Icqui,

quam armis deinceps cum eo contendere maluerunt: atque in eius Galliæque Regu fide amp;nbsp;amicitia ad hunc vfque diem magno noftro commodo permanferunt. Qmd verd rcliqua eo bello gefta commemorem, cum Sqùr Mediolanum acquelnfubria in potcdatemFrancifci re-JnpoVcfta ipfequeMaximilianus Sfortiadedititius, ac fu-gatus ex Itali^:Maximilian’ Imperator quire nouare in dada. Infubribus bellum voluerat, paxque ab eodem expeti-ta æterno monumento Francifei Regis virtuti ßnt fu-tura? Sed cum rcduólo exitalia poft annos aliquot Gallico exercitu tota Infubria à Carolo Rege Hilpaniæ ac Leone Pontifice Max. concitata Gallicum praefidium -expulüTet, fumma animi virtute in Italiam Francifeus lemigrauit: amp;nbsp;Francifeum Sfortiam àCarolo Impcra-tore Mediolanenfibus Ducem impofitum Mediolano ciecit. Cuius quidem belli dum rcliquias perfequerccur HxuTi- Ticinumque oppidum obfidcret,fuit eiaduerGfortu-cinumca-lt;na redintegratis code tempore boftium copiis, ma-

gna Gallici exercitus parte ad Ncapolitanum regnum Francifei maioribus olim ereptum recuperandum pro-feóta: acitem Carolo Borboniorum Duce viro fortif-

fimo, qui a Rege Magifler equitum di élus fucrat, ad hofles transfugicnte,cui quodcunqüe in noflris caflris gcrebatur, amp;nbsp;Francifei Regis confiliaa certis homi-nibus enunciabantur. Attamcn opprefla quantumuis a Fortuna Francifei virtus in ipfahoftium viótoria illu-ftris fuit: cumRcx fortifsimus confertainacie manu depugnàns infinitos cx hoftibus confodcret,ncc prius capipofl'et, quam hoflilium copiarum multitudo in

G A L L I Æ R E G I s, L I B. I. I3 vnum Regem conuerfa cum vno propè concertarcc. Sed id fortaffe ita fuperis viRim eft, vt quoniam in fc-rendis forti magnoque animo rebus aduerfis forcitu^ do quoque verfatur, Francifei virtusinhocgencre ce-iebraretur: quæ tanta clt;:rtè fuit, vt ipft etiam Carolo hofti miraculo fuerit:viólórque à vifto non modo pa-cem,ftd etiam affinitatem popofeerit: amp;nbsp;ci fororcmin matrimonium dederit. Cæteraseius res bello geftas per fcqucrer,vtGalliam aduerfus eudemCarolum bcllum identidem rénouantemt vc contra Henricum viij. Bri-tanniæ Regem qui fe Carolo coniunxerat, defenderit: vc Sabaudiam amp;nbsp;lubalpinas regiones ftibegcrit,nift me ciuscæterae virtucesaliorâpèrent,carûmque magnitu-do delibare è fingulis, non eas enarrare, aut exornare verbis compeilercnc. Sed me omnino prætcrire tacitu cius liberale humaniftimûmque ingenium non finunt, quæfociorum caufabellafufcepit: amp;nbsp;quæ opportunif-fimistêporibusfœderatis aut amicis, aut dcniqucop-prcflîs iniuftèPrincipibusauxiliafubmifit, opésquein .p, eas rcs largiter impenfæ.Etenim vt primum adeptus rc- oppreflis gnumfuit, Leoni x. Pontifici Max. auxilia aduerfus bus fub. Francifeum Martam Vrbinatum Ducatum nullodure occupantem poftulanti primo Chifiium,tum Thoma FluftatemScutiumLautrechij fratrem magnis cû copiis mifin iique è Subaipina prouincia cum exercitu profe-lt;^iMariaminiuftapoflcftione deiiccre : Leoni Vr- vrbinatû binatum Ducatum bona fide 1 eftituere: cuius Ducatus '’“«tu miuiis Laurentius Mcdiccs rratris Leonis filius eftor- omatui, natus. Henricum verb Nauarræ Regem, cuius loanncs

pater eicólus regno fummam per iniuriam aFvrnando J'Jdone'' Arragonum Rcge fiierar,vC4;efticLierer,magnopereFra-

cifeus R.CX laborauit: ac Nouiodunenfi colloquioAr-Trancife’turi GofFerij Boefij qui tencram Francifei-ætatem fa-

pientiffimè rcxcrat,CLim Antonio CroioCaprecnfi,qui itidé Caroli Auftriacipræfuerat adolefcêciæ,rê cófece-rat, fi Carolus Fernandi nepos paólis ftetilTet, quod cü ex fide no faccretjper Afperalê primu Fracifc’ Rex Na-uarrç regnu recuperauit:fed pollqua in Hifpania vfq^ grcflus Afperalis parta viétoria amififTetjFracifc^ repa-rato cxercitu eodê Boniuiu mific : à quo Fonterabia^ magnifqi incommodis Carolus Hifpaniæ Rex eft a£-óhus.Robertu prçterea MarciûSedaniû no modo cótra Emerijjfedcotra Caroli Imperatoris iniurias defendê-duidê Francifcus fufeepit: qua ex re tot tantaque inter maximos potêtiftimófque Principes bella exarfêre, vt de Hifpania,Galliaq;,no de finib’ baud ita magnis foe-deratt Principis certari videretur, Nee verb longiftimu locoruinteruallumFracifcu deterruit,quo minusCbri-chrißier fiicmo Dauix SuccitEq^ Regi cótra GuftauuSueciæ re fuisTuffo gnü-occupatê magna auxilia per Gaftoné Bieffam for-anxiiia^ quamontaiium mitteret:cui n Carolus Imperator,cui’ (ororê in matrimonio Chriftiernus habuit,tato ftudio fubfidia mififfet,nihil è fuis pofleftionibusChriftiernus dcperdidiftet:libérqj.amp; Rçx viueret.Quid nuc Mirabi-leregij ftabuli præfedu. legatû ad Fracifcu Sfortia Me-diolani Ducê à Fracifco Rege miffum cómemorê? qui CU nonullïs o-bieólis eriminibus cótra lus fegationis ac gétiu à Sfortia fupplicio effet affcóhus, ita ea iniuriam

Francifcus eft vltus,vt id vnum Sfortiæ cxitium attu- .tfi. liftè videatur.Vlricusvero Vitembergêfiurn DuxChri- y*-ftophorufq; fili’ quom poftefliones Ferdinadus Caroli fiûaHxi*-Cæfaris frater inua(erat,Frâcifci Regis cÓfilio,pecunia, -IrtSuS-diligentiajdeprecationeauitis bonis reftituti fünt. Sed nunc ad alias eius laudes noftra properat oratio. Nam mibi profeólo minime eoru fentctia probaripoteft,qui omnê PrincipuRcgiique laudê in rebus bellicis ponutr quaru vt expertes Principes efte no decct:ftc nimia bel-landi cupiditas multis principib’,eorüque populo fuit plæruque exitialis. Ac quidê cû diuinitus Reges populi caufa cbftituti lint,eoru ofticiu in populo cóferuado iu réque æquabili coftituédo magisverfaturmec ipfa qui-de bella Regibus fufcipienda kint,è quibustot incommoda populo nafcütur,nifi eó Reges fumma neccflita-te adigatur.Itaq; FracifcusRex bella nulla geflit,nifi in-iuriis ante appetitus: autiuris focioru,amicorüq; tuêdi caufarnec æquas pacis coditionesvnqua repudiauitJu--ftitiç autê qua fuerit ftudiofus exei’coftitutionib’anno millefimo quingetcfimo trigefimo nono promulgatis, cognofci poteft:quibuslitigadi rationé ancipitê cbpo-fuit; lóga decurtauit : obfcura illuftrauit, ac illis quidc coftitutionibusitaius ciuile adiuuari videmus,vt fine bis Romana iurifprudctia maca atque imperfecta ap-pareat. Seueritatê in facinorofis bominibus coercédis „ nbsp;nbsp;, „

Fracifcus duxit:amp; naClis brachiis ac crurib latroncs ro- piicium. tçilligatos necari ftatuit:cum incrudeles immanésquc belluas intempcftiuam cflTe Icnitate duceret, idem verb in fotesjfi venia digna res fuit,mitiftimus exftitit.Qua-

obrem cdm Rupellani multa fediciofc contra regios magiftratus egifTcnr^' cju od'tributa x]uxdam 'fali indi-óla, ac c rep ta fibi vrbis prçFeâ:urâ,redaôlôf^ue ad pau-ciorê numeru Dccuriones fuos dolereCj ac Rex Fracif-c’a mulcitudinc pro tato fcelere ex pet ere capitales pœ-nas pollet, adiré ad cos maluit: eófque lapienti SiC graui oratio ne cohortat’ reuocatós ad fanitatc vniucrfos clc^ més Princeps cdferuauit,fidc fallefe in turpilïimisicbus habuit : fuit in ore ei hoe verbum frequés,Si eo re's hu-manæ fato rcdigerétur,vt nullo.religionis metu fidem frangcre homines alTuclcerent,tamé minime omnium Principibus id elfe faciendumicu cæteri prællarc quod debeant cogi iudiciis polhnt:Principes ad officium fo-ia fide ducantur.Sed me de eius virtutibus plura dicere lachrymæ impediunt:amp; vos cum earum mccû remini-fcirnini,tabelcereprç dolore video. Tantum addam tametlî fpes mihi fit,itaque in animum inducam meu, tot tantifque rebus geftis,vitaque aôla lànôhilsimè Fra-eifei animam fimul atque è corpore excefsit cœlo rece*-ptam fuiffie, ncque expiatoribus vllis ignibus eguifie,, Deum tarnen Diuosque vt ei Henricoque filio, ac toti Galliæ propitij fint continenter oretis..

Paulô ante hoc tempus ingens bellum Carolo Cælà-ri fuit cû Germanis principibus atq; ciuitatibus quæ à raaiorum rehgione,quç Catholica appcllatur,dclciuc-rantrde quo cum ad res Gallicas nolcêdas haec res per-rincat, pauca dicere,rémque etiam paulô aldus repete-re conftitui. lam inde ab anno poft Chrifti natalcm millcfimo quingentefimo decimo nono cum Leo Po-

G AI LI Æ R' K G t S, L 1 B. ïr lÿ tifexMax. belliTurcicicaufadiplomata pcrGcrma-niam atque alias Ghriftianiorbis partes propofuifser, ^uib® iishominibus qui quid fuarum facultamm ad id bellum conferrentjfcelcrum de iis rite confeftis venia dabat: atque ex ea re Martinus Luterus Auguftinianus Mârtinus

I ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ 1 v» -r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* • Lutherus

monachusinconcianatores quoklam Pontihcios qui Augufti-id genus diplomatum in conuentu bominû recitabant, grauiter eflet inueôtus’.ijquc vicifsim Luterum impie- «««• tatis paßim aceußtflentzatque ca re magis incenfus Luterus Pontificem Romanum cogcre in ordinem, ac de principatu Ecclefiæ deiieere tentaflet, graues in tota Germania de religionc difeordiæ atque contentiones Gcrma-exarferunt : amp;nbsp;in duas partes diftrabi Principes vna cu ligione Iibcris ciuitatibus cæperunt.Cum ve/b in conuentibus Gcrmaniae, qui annuatim ferè indici ab Imperatorc folent de componendis difcordiis religionis aólitatum fæpe fuiffet: eamque rem bclla quæ Carolo v. Imperator! cum Turco Principe, atque item cum Francifco Rege fueruntjinterpcllafTent,tandem menfe februario anno reftitutæ falutis hominibus millcfimo quingen-

z» . r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r • V • nbsp;nbsp;nbsp;■ Decretu

telimovigelwuo nono decretumpcricriptum Spiraein spkæper conuentu, quoij qui badenus maiorum Catbolicaeq; religion! adh^filTcnt, earn retinerc !ntegram,ncquc ab cius præfcriptis difcedcre iubebantur. Qu! verb do-élrinæ genus ab ea difTentiens confeâ:at! eflent, atque Catbolicæ religionis inftitutis répugnantes ritus indu-xiiTentjàquibus fine feditione abitrabi populusvix pofi fet, vitra progredi nouique prxterea quicquam inferre vetabantur, quo ad concilium vniucrfæ ecclefiæ con-

iieniret. Attamen recepta de Euchariftia doótrina MiC Ixquc facrum,integra atque impolluta vbique locoru Anaba- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faiicicbatur. Anabapriftis ctiam capitis mpplicium

fuit propofitum. Huie decreto intercefterunt loannes pius lap- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1.1

piicium Federicus Saxoniç Dux:ac Philippus Hefsiæ Princeps: tue. cæterique qui Luteri dogmata approbabat: arque illo-

ru ration! multce è liber is Gcrmaniæ ciuitatibus, quas Imperatorias vocat,fcfe coiunxeruntdiiquevna omnes ab ea doebrina minime recefluroSjni ratione amp;veritate atque adco facris litcris cóuinccrêtur:ac fibi inter Ic ad uerfus vim fore auxilio proteftati fût;è quo teporePro-ptoteftÄ- teftantes ipft,atque eoru aflcótatorcs appcllari cæpêre,

Ide poftca icligionis fuse capita in libru rctulêre, quem quod Auguftæ in couentu GermanicoCaelari eftet ob-na Con- latus,amp; tota illoru dcreligionc fententia corineret, Au-guftana cofefsione poftca vulgo appcllauerc.Sedvariis è rebus prolata re, tandê coponendorum totius orbis Chriftiani de religione dilsidioru caufa Confiliu indi-du fuit à Romano Potificc.Scd euProteftates quos di-' ximus ius cogedi habedique concilijno habere coten-dcbat.His rebus addudus Carolus Imperator qui om-nind de/religione cotrouerftas dirimcre ftatuilicf.atq; Gcrar idad cofultationibus trafigere nequaqua pofte aducr-niapio- tcret,armis ré exequi conftituit.Tu lo.FcdcricusSaxo-jjionem. niæ Dux,ac Philippus Heftus, cæterique locij quatum copiarum potucrunt coegêrc.idémque Carolus Cælàr fccit: atque oppida nonnulla coru qui cotra ftabant vi caepit.'amp;mirandu in modu Germaniae agros vaftauit. Eode tepore Maurieius Saxo loanis Federici gentilis,

G A L L I Æ R E G X S, L I B. /. l6 cuius oppida atque pofïefsiones non modo proximaî Federicianis, (ed peimiftætotæ eflentj legatos aclitc-ras ad lo. Federicum mittinquibus Ferdinandum R,o-manorum Regem magnas ex Hungaria Boëmiaquc regnis fuis copias ad Garolum fratrcm in Saxonia ad-ducere fignificat: ac toti région! vaftitatem imminerc, ni aliquaratione faluti patrur communis prouidcatur. Nullam aliam pcrfpiccre,quàm ß Federicus fijdi qui eu Cæfare coiûtlus cflet,amp; eandê atqueFedericus religio-nis rationc feôlarctur, Rias omnes poflefsiones fideiip-fîuscrederenquasexfidcbello cófeólo elTet Federico reftituturus.HæcpoRulatio cdm iniquitacem fumma babere FedericovidereturjMaurieiusviagereinftituit: ac receptisBoëmicis Hugarieifq; copiis multa Federici oppida cæpit: Rbique fidei atque clientelæ facraméto obîigauiLHæcfcrè anno àCbrifto nato millefimo qpî gétefimo quadrageRmo fexto gerebâtur:amp;ad fcquêtis anni initiû. Fuêrc tûin ardo res Protcftantituac multi è fœderatis conferre pecunia ad bellu reeufabant. His corà7squot;quot;e rebus perterrefadlus Fcdericus Cornes Palatinus Rhe-ni qui Proteftâtibus auxilia miferat, Cælarem pacare modis omnibus contendit:ab eoque veniam ad pedes eiusproieólusmultilquecu lachrimis precatus impe-trauit.Vlricus quoq-,VitêbergæDux eandê (cquiratio-nê atq; arma ponere optimû duxit ac p legatos primù: deinde præfês fuppliciter demifleqj vt erat pedib’ægcr ignofei Rbi poftulauit; amp;nbsp;trecêtis aureorû millib’Cæfà cxfans ris gratia redemit.Multæ quoq^ ciuitates àjpteRatibus dcfeeerûnac àCæfàre pecunia multatæ pace amp;nbsp;veniam «mp«-

impctrarût.Pcrfècutus ante CæfarFedericum Duré^que ne Viteberga oppidûSaxoniæ munitifGmû fcCe recipe-rcr magnopere metuebat,ad Albin flume eu eo cogref-fus. X. Mai) Cal. pauld ante Fracifei Regis exequias, ei’ exercitum fudit : ac in Gcic graui vulncre faucium cç-pit: cundémque decimo poft die perfidix læfxquc maieftatis crimen lüeic capite iulsit, bonaque hxredi-bus ademic.Sed decreti Icueritatem deprecante pro eo loacbimo Brandeburgo Electorc Imperatorio poflea Fcdcricus .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• i f C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fr . r

tewenca- mitigauic: halque Federico leges pcenalqueimpoluit. pœnas Ducatu Saxcuix atque Eleôloratu fefcvt abdicarec edi-'“'f- xic. Gothæ tarnen vrbiSjCÛmdirutaarxclTcCjrecinen-

dælpcm fccit. Albertum Brandcburgum,quemFcdc-ricus bello experat, dimitti prçcepit : itémque Manf-fclliis, SolmæciuitatijacPruEiçprçfeôlo ablata bello reflitui. Vtfl quod foeduscum Principibus vllis, aut ciuitatibus Fedcricus facerct,iis Cçfàr atque Fcrdinan-dus frater comprebenderentur. Sed eum Cçfar vt iis quç ab vniucrlo Eeelefiç Concilio de religione dcccr-nerentur;aut qux Cçfar ipfe de ea ftatueret, feCe obfe-quencem fore promicteret compeliere non potuit. Philippus verb HeflusMauricio Saxone genero depre-catorc pacem à Cæfare obtinuit bis præcipuè condi-nibus tionibus. Deredionis veniam a Cæiare luppliciter po-put 'uef- ftulare iubetur : ejusque decretis fefe deinceps' obfe-à^crfaix cundaturum : atque Impeiacoriç curiç iudiciis fpon-obtinct. Jerc. Auxilia Cçlari cum cæteris Principibus ad bcllu

Turcicum mittcrc. Afœdcribus quibufeunque ac maxime Smacaldico quo Proteftantes mutuum auxilium fl

G A L L I JS R E G I S, L r B. I. I7 fireligionis can fa vexarentur, promiferant,cli(cedcre; nec in pofterum fœdera nifi Cæfare acque Ferdinando afcriptis facere. Centum quinquaginta aureorum mil-lia Cæfari numerare intra quatrimcllre. Arces muni-tionesque oppidorum præterquâ Zcgenticni aut Cat felli excindcre. Tormenta omnia bellica Cæfari per-mittere:è quibus Cæfar fit quæ ZegenhenoCaflelloue muniendo necefîaria fuerint,traditurus.Pofi:remô Hê-ricum,Brufuicumeiûsque filium quos hoc bello cæ-perit liberare.Mauricius amp;nbsp;Volphangus Philippi Hclfi generi hæc omniavt perlcripta fuerant,faôlurum eura recepêrc. Vbihasconditiones Heflus eiûsque populi comprobaflentjeum Mauriciusad Cæfarem perduxit: à quo paulô antequàm Cæfari fifteretur, cûm chiro^ graphum Antonius Perrenotus Granuellanus Epifeo-pus Attrebatenfis Cæfaris nomine pofeeret, quo Tri-dentini Concilij decretis fcle obtemperaturum cauc-rcr,idque HelTus reçufaret: tandem fubfcripfit fcfe li-beri, fandi amp;nbsp;vniuerfi Concilij plâcitis,quo caput Ec-clefiæ membraque repurgarentur, pariturum : ira vti Mauricius atqucloannes Brandeburgusfaccrent:cum quibus nihil Cæfarem de iis quæ adreligionem perti-nerent vi aéturum intellexerat. His ita conflitutis ad Cæfarem rcgali in folio infidentem magna corona Principum atqueilluftrium virorum Hcflùs produci-tur: Atque ad Cçfaris genua abieólus per Gontherodu figillorum fuorum præfeôtum concept! in Cæfarem fccleris veniam dari petiit:fimul de profcriptionelcgc induci/uisque bonis reflitui. Earn le rem rnagni bene-

■ficijloco habiturum: ac dehinc omnia prolixe amp;lï-benter exvoluntatc Cæfaris faélurum. Ad ea Cælàr pcrGeorgium Seldam refpondic. Tamcrfi HelTus ob facin’admiflLim grauiflimam pœnam ficpromeritus, ficuti conficeretur ipfe;tamcn Principum quorundam precibus, fuaqueitem dementia addiiéfum ei lîippli-cium commeritumremitterc - arque de profcriptione Icgeni antiquare; bonisque,proijt condiiionibus cflet pet(cripcum,rdbcuere,Hæc ad IJ II Cal. lu’ij acfalunr, ac poltca cullodcs Heffo appoïiti,fecu5arque tdiniple tûm Mauricius atquc Brandcburgus depiecarores fa-turum fperaueranc. ’ Quod Hdlus ægcrrimè rcrum omnium tulit: vt dimitcereturj Mauricius gener Cæfarem maiorem in modum fæpiflimè elf obtefta-tus. Multiium fuêrequi exiftimarent, ramctb Carolus Imperacor multum amp;ingcn)o arque armis va-leret, ramen ei faciiiora omnia cum morte Hcniici viij. Angliæ Regis paulo ante Francifeum Regem mortui, tum ipfius Francifci exftitilTe: quippe edm vterque Princeps'à Saxone Ffefloquead focierarem belli foheitarentur : ipfequc Francifeus Rex ducen-ta aureorum millia illis paulo ante quam morerc-înJucix mifille dono feratur. Feie ad hoc tempus Cæ-cumTur- f^r faclus eil ccrtior inducias m quinquennium carumliTJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11,

pcratorc. cum SoJymano Turcolum Imperarorc luo nomine à Gerardo Veltuico tlTefadas. Cum iulta paterno funeri Henricus Rex amplilïimè foluilTec, in oppidum Rhemorum proficifcirur : vt vecere inflituto Oalliæ Reguni co loco regno confecraretur. Res

hoc ritu ’peragi folita. Magna cclcbrique pompa in oppidum Rcx intromittitur.Confalucant magno ap-plaufu oppidani : reôtâque ad templum Rex prccan-di caufa adit : amp;nbsp;mox fc recipit in rcgiam. Poftriquot; diè toga coccinea ferica indutus ad peôlus hume- ' rosque ac vcrunquccubitum difcifla, cui argenteum paihum fuperieftum cft, Icólulo manè dccumbic domi. Duodecimprimi,quos Pares Franciæ vocant, ftatimvt iiluxit regiam petunt. Exeo numero Pria- 9^

O r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;übicrus-

‘ ir • I • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guratio-

cum pallium lanthinum, cpomidem, aureumque tor- ne reg« quem conchulatum ordinis equeftris fanôlioris inh-gne, Pontifices facto cuitu amiciuniur. Vbi ad regiam ventum eftjpulfat Rheméfis Archiepifeopus fores: ro-gatque fit ne intus Rex nou’. Cubicuii regij præfeôtus. furamus in coclaui elfe ait. TumDuodecimprimi quid agat, rogât.PrçfeôtLisquiefccrerefpodet.Duodecimpri miexcitari iabct,quô eu confalutent,amp; fe in cius fidem dedant at que patronarum, Veium vt populo fides fiat eius legitimum elfe regnum rogare ad templum veniat : parata ibi quæ ad eum confecrandum regno opus fint efle omnia. His aólis ipfi Duode-cimpfirai ad templum properant : quofdamque è fuo numero Regi ad templum procèdent! obuiam mittunt . Præcedit Regem eb prodeuntem Magifter e-quitum gladium vagina, edutflum gerens fui magi-ftratus infignc. Rhemenfis Archiepifeopus intcrca honoris caufa it Ampullx facri olei obuiam. Ea penes efl Remigianos monachos, quam/atifdationeaccepta

eam rcddi commodaiit magna religione in Galba ba-bicam: quippequam ficuti diximus, cœlo demifïàm Ampulla diuinitus noltris Regibns datam fcrunt. Inde cultu cœïo d'^- Pontificio Rliemenfis Archiepifeopus propinquat

Reffi:cûmque facramento adigit Ecclefie defenforeni quo nou’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n - ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r '

Kcxvn- atquepropugnatorcmrorc; lultitiæ prætcrea lumme obieruancem:adhçc regium patrimonium abalienatu* rum non efle : ctiminis tarnen caufa addiôla bfco bona atque polTefliones, qtiæ alium ac Regem patronum babeant emancipaturum: eaque fubditis pro fua vo-luntate coneeßurum. Mox ocreas fericas Regem in-duunt duo fummi præfeôli familiæ cubicubque. PÔR nobiliffimus Duodecimprimorum qui aftriélus fa-cris non fit,aptat aurea calcaria: quæ loluit prefedus fùmmus cubiculi eodern ferc veftigio.Dum bæc fiunc precibus quibufdâ vacuum vagina gladium akati fu-

Giadiu» pcriediim Rbemenfis Archiepifeopus confecranquê iusquot;reg7' protinus Regiprçbent duo è Pontificibusu'idémquc oifcrtur. Pontificespopulum rogant,num pro Rege habere in-

telligant cuius confecrandi caula conucncrinc. Quod vbi muhitudo voce acplaufu tcRara eft, Rex gladium pro altari gerens iureiurando in facrolànôtorum Eua-geliorumlibros conccpto fanótefeius populo dilt;^u-^ rumiterum fpondec: cumque gladio âccingit cubi-' euh prçfcôtus, Rex poftea cundem gladium magiUro-equirum commendatpoteftatis murterifquc ilbus mo-nimentum.Interea Archiepifeopus ex ampulla delibat quod filcroChrifinati mifccat ; precésquevario cantu facerdotes modulantur, Rex moz argentcam clamy-

G A L L I Æ R E G I s, L I Bi I. ip dem cxuit: eiusqueproupluti in genua caput, peólus, humerosjcubitum vtruquc: prçterca manuum palmas Arcliiepifcopusfacro oleo perungit: datqucin manus confecratas chirothccas fericas. llt;egalem tumamiólu Rex fumit, Diaconalem quam vocant tunicam regia: prçterca togam clarnydemquc infupcr puniccam leri-cam liliatis figuris aurcis confperfam.Pro altari annulus datur in digitum, quafi vt hoc ritu rempublicam Antiftcs Regi defpondcac : moxquc idem regium ci in dexteram fcptrum: ac in Içuam fublatç manus clïi-giemiuftitiçinfignetradit. Tum Canccllarius Duo-decimprimos vetuftioribusPrincipatuum nominibus,., quos acccflifTc regio patrimonio commemorauimus, compcllat. Ij regio diademati manus admouent,quod omnium nomine Regi ad caput Archicpifcopus ac-commodat.Confeendit indcRex folium:vnaque cum co Duodccimprimi. Cum aHedcrintjdat Regi ofculü Archicpifcopus:haecque verba proclamât, Perpetub Rexviuito: idemque faciunt Duodccimprimi ftirpe qui funt regia: cçtcri vcfli regiæ modo os admouent proofculo. Confequitur modulatio frequentium ti- spargun' , . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur in

bicinum^muliciquc omnium gcneruiii modnprætcr- vulgus ca fparguntur in vulgus in cam rem conflata numif- numf-’ mata. Miflam demum concclcbrat Archicpifcopus, dumque facri eius cærcmonia libandum patcllæqua myfticus calix operitur eft ofculum id cum Rex cgit promuncrCjVtht, nummos aureos aliquot inferri iu-bcnplæter hæcpanes duos,aurcum arque argenteum: piaterca poculum pretiofum meri plénum. Sub extre-

RERVM GEST. H E N R. 1 1., mam rnifTam rurfum ofculiim Régi præbent Duo-decimprimi: acindeeidem Euchariitia ab ArchiepiC-copo porrigitur : quo fe fiimma fide ac rcligione egifi Subpanis {e ac promiiific omiiia fidciii faciac. Ac quidemfub viniquc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-n-T^ nbsp;•'*’ƒ

fpcc.e panis vimqiie fpecie Euchanitia Régi conlccratur: fcXu? quod alioqutn Pontificiis legibus ac maioruna infti-cutis facerdotibus folis fas cft; fcilicet ea vt ex rc in no-ftris Regibus fanébius aliquid quàm in cœteris ho-minibus inefle intcîligatur. Peraôto Mifsæ ïàcro in regiam decedentem Regem Duodccimprimi prolc-quuntur: cæterique qui adfunt Principes procerés-que:ac Duodecimprimos conuiuio apparactsque epulis Rhemenfes Dccuriones accipiunt.

Multa fiinc quæ patriis moribus ineunti regnum Galliæ Régi debentur; quibus è rebus pecunia ingens conficitur. In bis magiftratus omnes vniuerfæ Galliæ, iique quibus immunitas auc lus fingulare quod-piam fuperiorum Regum benignitate conceflum cft y præfcriptam pecuniæ fummam conferunt, vt bæc à nouis Regibus confirmentur . Id quicquid crac pro fua munificentia Dianæ Picloni, quæ Lo-doici Brezæ maximi Normaniæ præpofiti ( quo mortuo is magiftratus defiit ) vxor fuerac, Henricus Rex largitus eft. Cum verb noftris legibus a-gri resque immobiles a facerdotum collegiis fupra quadraginta annorumIpacium poftideri fine permiC-fu Regum proliibcatur, quo nomine quoque noui

GA. L L I Æ REGIS, LIB. t 2o Reges, atque ex ignobilibus bominibus qui prædia nobilia patronaliaque pofTidcnr, grandem pccuiiiain capiLint ,hanc Maitino Rellaio Langço, cuius, fed II- „-„05 lcimi prxcipuè fratris, cgregia in rempublicam fj' Beiiay« cinora cxtabant : grauéque æs alicnum vna cum leimi bærcditace Martino obuenerac : cum fponte leuandæ famis Subalpinæ prouinciæ, cuius præbs fuiflcr, magnam rei famibaris partem infunipbf-fcr, aliisque viris illuHriflimis dono dedic. Vacuos item ac defertos muliis locis Galliæ agros qui nullius else A'fus fcrcbaniur, Francibo Borboni An-guianoium Comiti Francifeo Lotbaringo Au-niabæ Comiti : alusque viris ampliHimis , quorum opera in bcl!o vn polset, erogauic . Gilberto Baiardo Villaregiaque Scribis regiis è Quatuor-primis Francifcus Rex præcipuè vtebatur : bique ad arcana confilia admittebantur . His leie-dis, ac Baiardo quoque nonnulla aulicorum in-uidia conieclo in cuftodiam , vbi mœrore breui contabuit, Henricus Rex loannem Tbierum amp;

• Cofmum Claufsam Marcamontanum cafdem ad ThS” res adbibuic. Nicolaus Bufsus longauallis, qui ma-xime Francifeo Regi charus fuerar,multisque egregiis cuufla. facinoribus bello clarucrat, inuidiapene opprctsiis omni criminc ditla caufa, amp;nbsp;conciliatis quibuldam aubcis fc ex emit . loannes Valla fandioris ærarij Quæftor motus eo munere bonefta quadam mifli-one ; ac in eius luffcclus locum Blondus qui

tantum apud Rcgcm aulicosque gratiapotuit, vt tri-ginta millium Francicorum annuum ftipendium im-perrarit: ferè ad liæc tempora nonnulli è Sorbonicis Doôloribus qui Petro Cafteliano Matifcontim EpiG-copo'crant offcnfi.qudd Robertum Stephanum regiu, typographum hærefis iam turn fuipecàum tueretur, eins accLifàndi cauGim ex iis quæ in extrema orationc funebri Francifei Regis dixerar, arripuifle dicunrur, quafî de expiatorio igné quod Purgatorium dicimus, Caftellanus addubitafTct: ac quofdam de fuo numero de ea re Icgafle ad Regem. Tum vt fit, aulicos apud nouum Regem gratiofos qui veteres de gradu deiiee-re, eorûmque honores inuadere ftudebanr, cum variis ftudiis regia diftrada efler,atque fua negotia quifquc magis quàm reipublicæ procuraret, tamen honoris Dodorum caufa Mendoze vni de præfedis regiæfa-miliæ negotium datum cfle,vt Sorbonicos Dodores quàm poffet libcralifiimè acciperet.Is eadem qua cæ-teri ambitione ab officio abduólus, ac fux rei itidem intentus : amp;nbsp;vir alioqui fupra æquum dieax ac facetusgt; vfqueeo vt falcs rebus quantumuis feriis ac diuinis quidem crebrd admifeeret; quæ res in aulico fereba-tur : quippe quæ Regis ac Principum animos nonnu-quam in rcrum angulliis exhilarcfceret, his prope co-pellafTe Dodtoresverbis. Scio, inquit qua gratia hue adueneritis.Nempe cum Caflellano controuerfamini vbinam gentium nunc Francifeus Rex herus optimus agat. HÎC vidctisimplicatos occupationibus nouoin fcgno omnes : ac ad ea difceptanda de quibus inter

vos cotrouerfia eft,tepus vacuum non darkTamc hoc vohis confirmare pofTum, qui Franci/cum apprimè noueram, hoc ingenio femper eum fuifTe, vt morari diu alicubijtametfi nihil eo in loco quod dcleólationë poHetadferrc dehdcrarivideretur,nunquam potuerit: vtmihiis ad Purgatorium diuertiflè moræ faciendæ caufa nequaquàm videatur: nih forte illac prxtercunti æftus caulapocilator ei dcguftandum,vtfit, vinû prç-buerit. His rebus motos qui acculàtum vénérant Ca-ftellanum in regia plus valere gratia,quàm vt ei facef-fere negotium aut periculum pofTent exiftimaflc; req;; infeóla domum reuertifle.Sed Henricus Rex cum per-Ipicerct magno fuo commodo fore, fi deuinclu re ali-qua Pontificcm Max.haberet,Gallicos fcptem Cardinales,qui tum baud magno vfu commodoquc reipu • blicæ in regia verfabantur,ofhcij IpecieRomam mißt: quo ij pro iure necefTitudinis ac familiaritatis quae cu PontificeMax.Cardinalibusintercedir, eum fuaafli-duitatc Gallico nomini conciliarent : fimul vt fi breui Paulus III. PontifexMax.qui turn annum atatis odo-gefimum agebat,vita cxcederet, eorum opera in eius locum vnus eGallis:aut certcnon alienus ab corum partibus lcgeretur:amp; paucis diebus interieólis Carolus Lotharingus Guyfa Rhqnoru Arehicpifcopus in Car-dinalium collegium nuper vna cum Garolo Borbonc guscardi-Vindocino cooptatus eodem legatus mittitur,quiHe-rici Regis religionem amp;nbsp;Romanae Ecclcfiæ oblcruan-tiam apud Pontificcm Max.prædicaret. In Italia Petri LodoiciParncfij Pauli Pontihcis filij dura arque intol-

lcrandain populum imperia fevebantur.- amp;plærofquc € ciuibus y in his Hicronymum Paluœfinum virum illuftrcm bonis omnibus periniuriam defpoliafle di-cebatur: quibuse rebus ingespopuli odium in feco--flauu.Hisinduóli rebus nonnullie nobilitate in euna coniurant: quoinoccultomragisfintinfidiæ,non'-• nulli è potentioribus inimieitias inter fe efle aflimu* lant: amp;perfuitutandifpeciem manum vtrinque coparant: fuisque iniufurant, fibi eflein animo iniuriam à præfcdo aulici minifterij acceptam vlcifci.Ad ea populates coniurationis officium promirtuni:ac fibi tarn expromptum efle animum demonftrant, viflfic Farn°fius opus vcl Ptinctpi ipfl vim adferant. Illi, idus Aug. cu

placcntiæ Lod.Farnefius ledica per vibem munitionu infpedadarum caufa eflet delatus:atquc in arcem op-pidi reuerteretur, c coniuratis feni ac triceni quafl honoris habendi caufa primi inrrogrefli ftatim atque Lo-doicu intus confpexêre, pontem fublicium in altum tollunt ac portas arcis occIudunt.-atqueillatisLodoico manibus cum vna cum quinque Germanis prætoria-nis militibus, facrfficôqueamp;præfedoftabuh necant. Adhæc complures cum ingenti pecuniahfeos, quam ad muniendum oppidum Lodoicus coarceruarat, atque fuppelieóhilem pretiofiffiçnam diripiunt: fimul è mûris Placcntinos ad libertatem folicitant: amp;nbsp;cum iis de incolumitate paóli Lodoici cadaucr de muro catena fufpefum producut.-ac demu in foflas proiiciut.Ca-I daucri nonnulli è ciuibus odij in eu fui teflificadi caufa plagas multas intulêre.Placêcini re inter fe publice co-

G A L L I Æ R E G I s, L I ß. I. 22 folta,nutios fubito ad Ferdinandu Gonzagua Infubriç ni fein præfidem mittunt ; féque in Cæfaris fidem atque die- e^i^nVcïs telam recipi petunt. C^od cûm Gonzagua libentiHi-mus fecifletjpræfidium benè magnum celeriterin vr-be collocauit. Parmenfcs à Gonzagua folicitati vt idê facercntjfeie in Pauli Pontificis Max. fidepermanfu-ros refponderunt. Ad hoc têpus Leonora, quæ Fran-cifco Régi nupferat,in Hifpania reuertitun cique Tu■ Leonors ronéfis Ducatus amp;nbsp;Pidonenfis Comitatus vfusfruétus „ùm datus eft donationis propter nuptias nomine. Fere ad exitum Odobris padæ funt inter Henricumi-GallisB Inter He amp;£duardum Angliç Reges induciæ:tamctfiad eatê- Angu« pora Henricus Rex(ficutipóft memorabimus) Scotis belio cum Anglis contendentibüs auxilia ampliflima mitteret.Pridic Idus Nouembris CatbarinaRegina fi-liam eft enixa Henrico Regi.Etant tùm eis liberi Fra-eifeus xj Cal. Februarij anno à reftituta falute millefî-fimo quingentefimo quadragefimo quarto : amp;nbsp;Ely-fabetha III. Idus Apr. in lucem editi. Sed recens natas ôliæ baptifmus magna adhibita pompa celebra-tus eft: ac qui earn èfacto lauacro fufeiperenr, Hd-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ClUltSCCS

uetiæ totius ciuitates inuitatæ a Regeteltandæ luæ adRcgiæ ergaeum populû beneuolentiæ caufa. li per legatos ea lauacrû redefundi lunf. nomenqueregiæ infanti Claudiç in-dideiût: ac Catharinç Reginç munus dedêre fignû au-rcû alFabrè fadû,in quo manus figura quafi è cœlo de-labês erat effida:à qua tredenæ chordæ pendebat code modo conftridæ omnes : erantq-, ad fingulas chordas

mfignia ciiiufque ciuitatis Heluetiorum exprcfïà: tum in ßgni capite Angeli imago,cui titulus erat afcriptus. Si Deus pro nobis, quis contra nos? Eo anno multæ, phdura^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leges ab Henrico Regeferuntur.Primûm vt

qui ex infidiis cædem fecerinc, fradis brachiis ac cru-ribus rotæ palo infixæ alligati necentur: amp;nbsp;ne cdito fa-cinore quifquam effugiat,portæ oppidorumvbi cædes fiat occludi fubitô iubétur: idque ab omnibus qui fieri cædem viderintinclamari’: amp;nbsp;fedulô omncs operam præbere, vt ficarij præhendantunfi in agris maleficium admitcatur,tintinabulorum fono quafi clafsicoviciniâ excitarirpræfeôlisque municipalibus, ac latrûculatori-busiudiciaatque animaduerfio fontium fine prouo- ' cationeconccdutur. Ei condendæ legi caulàm dédit foppref«- Mogis fuppræfedi Rotomagenfis cædes : qui cûm ÎÏVnfi» Hieronymo Harragolæ Siculo eius vrbis in-colæ ob maleficium dixi/ret,isque de iniquo iudicio ad Regem quæftus calumniæ efiet condemnatus,amp; lis ej grandi çre æftimata,media vrbe afiimulato cum Moge alloquio eum in forum prodeuntem fica diftri-ôla interfecit : amp;nbsp;confcenfo equo. arreptaque fuga in omnium oculis fefe tûm periculo eripuic: ac quarto pôllanno pœnamHenriciæ legis etiamapud cxtera gentem fubiit. Lex adhæc édita de tribus totius Galliç Tribunis militaribus:qui turn fuêreloannes Carracio-la Melphitanus Princeps: Robertus Marcius Sedanius amp;nbsp;lacobus Albo Andræanus: ac attributæ prouinciæ fingulis in-quibus rcs quæ ad eorum magiftratus officium pertinerent curare iubcbantur. Hac ferê funt; Vt

G A L Li Æ R E G I S, L I B. ï. I3 ficariis amp;nbsp;latronibus prouincia purgata fit, ne tenu-iores à potentioribus opprimantur : amp;nbsp;ne prouinciali-bus milites vim afférant,iidemque Icges militares ob -feruent. MeJphitano datç hç prouinciæ Delphinatus, Breflia,Sabaudia, atque Subalpinæ nationcs-Sedanio Burgundia,Campania, Briaque.Andrçano Lugdunc-fis prouincia,Syluane6lenfis, Belloioccnfis, Dobæ, amp;nbsp;vtraque Marchia: Aruci‘ni,Borbones,Biturigcs, Petn-que fanum. Attamcn fi per prouincias aliis afcriptas iter eorum vlli habeant,aux collegç abfint, vicaria illis poteftas iis in locis conceditur.Magiftro equitum,qut turn erat Annas Nommorantius,principem inter Tri-bunos locum teuere pro fui magiftratus iure permitti-tuneidémqueprouinciç extra eas quçfupra lunt enu-meratç committuntur.Prçter hçc cum Parifienfes quo fe à mendicantiu moleftia liberarent, fponte fibi indi- inopiæ óto tributo eofdem publice alere flatuiffent : eaque re quafi prçmio elicit! è cxtcrisregionibus egcni eo confluèrent, Decurionibus cdicit Henricus Rex, vt publi-cisoperibus valentes mendicantes exerceant: cçteri egeni,quiaut morboteneantur, aut mutili fint parte vlla corporis,ptochotrophiorum copiis fuftententur. Quibus verb habitatio in vrbe fit, fed fuis operis fuffi-eere alimentis nequeant, ftipe à contribulibus collata fubleuentur : vtque Coenobia collegiaque Canonico-rum quç publice certistemporibuspecuniç, cibario-rumue erogationem faccre in pauperes tcneantur, qua re multi ex cgenis incfcati operas remittcbanr, totum id Curionum atqueÆdituoiû qui his viciniores eiut

arbitrio huichominû generi diftribuatur. Cum autcm Scnatorum numerus Parificnfi in curia Francifco Rege in immenfum auôlus efier, quod in magnis ærarij anguftiis pecuniæ cogcndç caufa crac fadum, Jata Icx eftjVtne in demortuorum locum , aut eorum quibus ob maleficîû abrogatus magiftratus cric, vlli lùfHcian-cur,vfque dum ad cum numcrum fenatus fitredaôtus, qui erat aulpicante rcgnum Francifco Rege : itcmque vc cum facris folutivlli Regis bcneficio fenatorium locum adepti qui more maiorum à facerdotibus teneba-tur decefleriiic, facris iniriati fuccedanc. Alcerum eiuf-

Minorcî il- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;. . . p

joanRis dem legis caput minores trigintaannis recipi in lena-turn vctat:ac devica moribûlque candidatorum inqui-pmhibc- j.j diligenter prçcipit: vtque vniuerfo fenatu conuoca-to fiat de doôlrina eorum periculum.Prçter hçcvt|)rç-fcôti municipales qui prxefle iudiciis debeant,eorum-que legati principi clalîi fenatus^aut ci cui id ilia per-miferir,mores amp;nbsp;doôlrinamprobcntmec fungi magi-ftratu permittantur,nifi quaternas fuffragiorum partes scribatû c quiuis tulcrint.Pauló poft id tempus alia legcS criba-rum,quos Apoftolicos vocant, numerus à præfedis numerus municipalibus dcfitiiri iubetUE éque confulaturbale-dcfinitur. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x r

gimagis idoneos. IjanteatotaPontifice Max. crea-bantur, quot id munus appctiuerant:è qua reada eorum innumcra falla reperiebantur. Alia item Icx magiftratus omnes, Aduocatos, atque Procuratores in coIlegiumDecurionumcooprari prohiber:quod ij ho-mines à caufis iudiciifque diftrióli, ac non magno-pcre fumptuariarum rationum fcientes haud cadem

paifimonia amp;nbsp;fide atquc mercatores opificcsquc pu-blicam pccuniam adminiftrarc comperiantur. Poftre-ma eiûsdem anni Icx libros Geneua, Germaniaque in Galliam importatoseuulgariauttypis denuô excudi vetat, præterqùosPaiifienfiuraTheologorumfcbo- imprcf-la approbaric. Sed cum fixe in Galba agerenrur, gTtmanu magnumque Regis amp;nbsp;curiarum fenatus fiudium Ro- aut’^^yp“ manæ religionis retinendç multis rebus cerneretur, in Anglia Eduaidus SombrefiiLis Duc, cui regnipro- tum. euratio voluntate Piincipum popubque mandata e-rat, dum Eduardus Rex qui puericiæ annos non-dum egrcHas Pîenrico viij patri paulo ante FranciP cum Galbæ Regem, ficuii fupra demonftrauimus, mortuo fucceflerat, in fuam tutelam perueniret: ac cum CO vnà Thomas Grammerus Cantuariæ Ar-chiepifeopus Primafque Angliç coado populi conci-liofiatuasDei ac diuorum, quibusin Gallia bonos Angiîfta

maximusnabcbatur, templis exturbant: amp;nbsp;Romanæ amp;finao-Ecclefiæ ritus, MilTamqiie, quam Henricus Eduardi pïiTcxæ pater fpreta Pontificis Max. poteftate, monaebis „Slque regno expulfis retinendam tarnen cenfiierat, impij cultus damnant: facraque omnia fieri lingua verna- damnant cula fanciunt. Sed anno qui fuit poil natalcm Cbri-fti millefimus quingentebmus quadragefimus 0-1548. dauus.hæc geruntur. lanuario menfe Comitatus i^s'au-' Aumaliæ qui eft in Normania pofitus, amp;nbsp;tum à ““„5 dï-Franciieo Loibaringo Claudij Lotbaringi filio tene- gnnatc

- O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;honora’

ftatur. Henricus Rex cum regno confecraretur, vel tjLiôd ad earn rem milite opus effet, vel multô magis quod paratas copias aduerfus Carolum Imperatorem haberc vellet, fi quid is Gcrmanicis vióloriis elatus turbare in Gallia niteretur, Sebafti^num Vogclftber-gum decern pcditum fignis prçfeôlum ex eadem Germania euocarat: isquelubhçc tempora cum præmio dimiffus à Rege domum remigrarat. Eum Carolus Auguffæ ob cam rem maieflatis damnatum,propterea . quodviólor cdixerat, ne German! ftipendia exteris mererent.-itémquequôdin Perduellium caftris Ger-manico bello fuiffer, capite mul6lauit:eodemque fup-plicio cum co vnà affecit lacobum Mentellum : amp;nbsp;Tliomam Volphium primorum ordinum duces. Eo-dem locoxvj. Cal. Martij Carolus Imperator in con-cilio Germaniæ, quo Impcratorij Eleàores conuenc-rant,Mauricium Saxoncm Eledoratu Saxoniæ, quern loanni Federico ademerat, ornauitxæterasque eidem Saxonicas Federici poffeflioncs attribuit : quam rem multis cæremoniis adhibitis maxima celebritate Prin-

cipumacomnis generis hominum confecit. Eumap-paratum è fcneftra ædium in quibus Federicus cufto-diebatur,eundem profpeótaffe ferunt. Quinto Nonas Martij Parifienfis fenatus loannem Brugicram,de quo lfforæ,quod eft Arucrniæ oppidum, habita de hærcfi quæftiofucrat,qutqueiudicij faciendi caufa ad fena-tum, cui de hoc crimine iudicia regiis legibus manda-bantur,miffus erar,hçrefis condemnatum cremariigni viuumiubet: ac eodem iudicio, quôd ca quæftione

G A L L 1 Æ REGIS, LIB. f 25 intelleólum effet, multos in Aruernia efTe improbatæ religionis fludiofbsjpræconis voce edici iubctur, om-nes vt ad Ecclcfiæ parentis Cbriilianorum normam fefe,vitam,moresque component:eiufdcm legibus ac Dei immortalis pareantmeque quicquam quo ofFendi piæ aures pofïint, contumcliofum inDeumj Virgincm Cbrifti parentem,diuos diuafquc, Ecclefiam piâ Chri’ ftianorum matremjatque fâcrofanôla eius facramenta, myfteriaque,fed maxime facram lioftiam dicant agat-ûe : neque à receptis ritibus atque inftitutis maiorû vllatenus déclinent. Ad hæc vt Cliriftianæ religionis capita à Sorbonicis Tbeologis ^dd efteis à Parifienfi fcliolanomen)fcripto mandata, regiâque lege com-probata Dominicis feftis diebus populo prælegantur: neque quifquam praeter Theologos de iis publice au t priuatim difputare aliisueCbriftianis inftitutis audeat. Multaaliaprætereain cam fèntentiam eodem Scna-tufconfulto perfcribuntur, quibus Catholicæ Roma-naeque religionis autboritas mukis rebus afteritur : amp;nbsp;in eos feuere vindicatur,qLii ab ea aut confuetudine in-duôlis rebus deflexerint. Ad Maiummenfem Caefar, qui Omni ratione pacare Germaniam ftatuebat,tamet-fi Principesplærofque atque ciuitates Auguftanœ religionis diôlo fîbi audientes fore atque Concilio vni-uerfæ Ecclefiæ licet inuitiftimos promittere compulif-fet, librum conferibi iuftit, quo nonnulla de religionis antiquæ cæremoniis atque feueritate factorum in Germania remitterc videbatur, atque hæc in primis ,

efTet : icemque Eucllarifticum ßicrum panis vinique fpecie faeere. In. cæteris nibil ferè a ritibus publicè re-cepeis difeedebatur. Dequo ciîm relatum ad Roma-num Pontificem elTer^grauiter Cæfarem reprehehdîr, qui iusdecernendiquicquamfacris de rebus fibi vin-dicaflct,quod ad folius Pontificis atque vniuerfæec-clefiæ concilijofficiumpertincret.Sedneceumlibrum Auguftanç religioni dediti comprobarunt: atque maxime omnium loannes Brandeburgus loachimiBran-deburgiElectoiis germanus de eo adCælârem eft que-ftus: qui febello Gcrmanico abeius partibus ea lege ftetilTe diceiet, ne quid fibi religio Auguftana fraudi eflet. Eiufdem libri fanôlionibus Volfangus Biponti-nus Princeps reluólabatur : nec vt approbarec ad Cæ-farem venire præfens iufl'us adduci diu potuit.Sed tandem frequentibus literis ac nuntiis cuocatus, licet non probate quæ libro contincrentur præ fe ferret : tarnen fê imperata Cælàris faôlurum refpondit.Multçpræter-ca Gcrmanicæ ciuitates difficilicer afientiebantur : amp;

miniftrireligionis Auguftanæ complûtes folum ver-tebant. Ipfe etiam Fcdericus Saxo tametfi captiuusvt adftipularctur adduci needum potuit.

Sub Hoc fere tempus grauifiima qiiædam feditio Aquitaniam omnem commouit . In ea prouincia crebrx ctebtæ faÜnæ funt proptct infularum frequentiam li-Aqaiu-^' torûmque commoditatem : quod ea variis partibus mare attingit: idqucin planiticm fluitjrefliutque.Inde

G A L L I Æ R E G I s, L I B. r. 16 in cæteras Galliæ regiones magna falis copia tranG portatur: in quibus publicèperprçfeôtos regiosvç-nit : ex eoque magnum Rex velt;^igal percipit ; pro-pterea qubd è regio borreo ab omni populo fal fu-mitur. Sed in Aquitania liberum eius commercium fuit: magnaquepropterabundantiam in ea regione eius vilitas. Verum Francifcus Rex cum à priuatis compluribus in cæteras prouincias atque adeô ad extcras nationes propter eximiam falis Aquitanici bonitatem comportari fal intelligeret, qua ex rc multûm omninô veôligalibus dccedcbat, in ipfis saiinû falinis ve€ligal capi lege fanxerat : atque ci rei va- i^pôlâ. rios prçfeôlos paulo ante quàm moreretur creauc-rat. Id Vafcones, Santonéfque ac cæteri Aquitani indignilïimè tulêre: nec æquum arbitrabantur, qui-bus locis fal penè nafceretur tantam eius ac remotiG fimis regionibus effe caritatem, liberûmque eius commercium fibi eripiquot;: præfeéios veto rcgios Iii-pra quàm crcdibile cil, exofos habebant. Et iam fuperiorc anno ad Confum oppidum in Santoni-bus multitudo hominum congregata ira amp;nbsp;indi-gnatione fremens oôlo è prçfeôlis concidcrat : amp;: Petrocorij cos quibus 'mandatum à Rege erat, vt falariam legem promulgarent , grauillimis in- ûi«“« iuriis vexatos fuis finibus eicccrat : vulgd omncs in Aquitania fabulum atque arenam pu-blicis in horreis fali commifccri contumcliofè crimi-

amp; Barbeficnfes c publico horreo fal emerc detreétaflc fcruntur. Q^od cum præfcôhi vindicandum ftatuerét, ita à plebe accepci funt,vt ni Barbezius Cornes atixilio iis contra vim fuilTetjeuafuri multitudinis manus non fuerint. Idem prçfeôli quod nonnullos ex ca vicinia qui legem violaflent in oppidum Caftellum nouum dcduôlos in vinculis retinerec, multitudo ad tria qua-tuorûe millia hominum eôdem tumultuofè conuenir, vt vinculis eximeret populäres: amp;nbsp;Texcroni làlarij ve-éligalis coaólori neeem minitatavebementer eum ter-ritauit. Is de bac iniuria apud Henricum Nauarræ Regem Præfidem Aquitaniæ queftus grauiter,ab eo im-petrauitjVt centum catapbraóli équités ad coërcendu multitudinem Barbefium mitterentur: quorum pauci ' à plebe interfeóli: reliqui fuga confulere fibi funt co-alt;ài. Ac CO quidem maiorc licentia plebs iis locis tu-multuabatur,qubd eo tempore Henricus Rex àGallia abeflet in Subalpinas regiones profeótus fubaólas à Francifeo Rege. Ergo pene orrinibus locis multitudo duces deligere: amp;nbsp;indiólo bello falinatoribus cos con-quibtantes hac ilHcquegrcges hominum vagari:mul-taqueab iis feditiofèper licentiam geri vbique. Am-blcuilla virpotens pro fua fide in Regem obfiftêdum bis ratus qui fe in Santonum atque Angolifmenfium finibus commouerant, cum milites conuocarct,fubito, multitudinis intcruentu pene opprelTus omne in fuga prçfidium pofuit. Eius caftellum cum nihil in eu am-plius multitudo poftct,ignc c6fumpfit;cadémque Bo-chonem regium tota in AquitaniaProcuratorem in iis

G A L L I Æ, R E G I s, l'i B. ï. i? quæ ad ûlinas pertinerent,repercum,in Cognacioruiu finibus per cruciatum interfecit: ac deinde eins cada-uer trabibus impofituni inCarentam amnem deiiccir, vt Cognacum,ad quod oppidum id flumen affluit,de-ueherctur. Pimoreas quidam dux àBarbcficnflbus de-leôlus circuncurfàndo errandoque cum caterua bo-minum copias millium bominum circiter fexdecim Gonfecerat. Fretus co numero Santonum oppidum in uaditpridie Idus Augufti: ac fuppræfedi Santonici, regiique Gognitoris amp;nbsp;nonnullorum aliorum domos diripic:criminumque reos carceiibus cximit.Hæc cum-oppidani ægrè ferrent, inuenta afin ratio efl:,quæ mul-titudinem perterreret. Confiôlæ litcræ funt,in quibus feriptum erac magnum catapbraôhorum equitum nu-merum ad oppidum aduentare: exque in eum locum vbi à multitudine reperirentur fecretd proiiciuntur: quæ cum literæ ad Pimorcam elTent delatæ, ilbco pro-feétionis fignumdeditj Cognaeûmque ire maturauit. Gum eiCognacijaliquandiu reftitiflent, in oppidum' tandem irrumpit : ac de oppidanorum bonis pro libidine multitudo prædatur. Alia coaóta turba ad nume-rumfcrequmdccimmilliûfalinborreis publicis Ru-feci conditum diripit: caque prçda magna pars corum exatiata domum rcuertit. Bullo, Galafra, Cramalo, Caftellorodulpbus qui fe ei multitudini duces prçbue-rant cum quindccim è turba ad Amandium victim forte diuerterant. Fadus eius rci Seuerinas vir nobilis certior rumorem invulgus fpargitjtreccntos catapbra-ôlos équités eos conquirere: eaque auditione contur-

batos, quos-modô nominauitnus, pauciflima manu comprcliendit:acque Angolifmam ad. FrancifcumRu-pcbellacurtum Regiis in iis locis prçfeclum perducit. Exciti earc populäres fcditionis fere ad viginti millia hominum in armis adAngoIifmç portas conucnerunt tantumque terroris oppidanis intulerunt, vt cis ca-pros duces reddere Rupebellacurtiis coaólus fit. Tuna fere vbique artifices atque agricolç reliótis operis ad arma concurrebant. Hi tumultuofe vagari, Ipeciem-que copiarum prçferre:fed turbaconfula,nullo ordine, nulla lege,quod quifque concupiilfet,ad ius fasquepu-tare,prçfeôîos coquifitare; multa crudelia attrociaque in cos committere,quos quis vel falfô falinatorcs no-Burdc-ga- ininaflet. Burdegalenfes initio metu fenatus à tumuitu pro fall feditioneque abftinebant: exterdm par corum ftudiu ritur?*^ cum cçteris idemque fuit. Id ciim fenatus perlpiccrct, ac multos è Burdegalenfibus occultefeditiolbrum co-filij efie participes, Vbi appropinquate vrbi multitude CGcpit, Triftanum Moninium virumclarifiimum Hê-rici Nauarrç Regis Prçfidis Aquitaniç legatum ad vr-bemaccerfit: vt pro fuapotcflate operamdaret, ne quid detrimenti refpublica vrbsque caperent. Is ne officio deeffict, ccleriter ad vrbem venit : ac confulto fubito fenatu, vt res tempusque poftiilabat commea-tum in Hafum Buccinamque caftella in ea vrbe prçfi-dij caula olim pofita coportare inftituit. Cum id plebs aduertiffict,illico fefc populäres feditionis commoue-re. Moninius quod fine milite vcniffict, amp;nbsp;parum in optimatibus quifecum fentirent prçfidij cHcpiitarct,

in Buccinam caftcllum confugit. Id fie xv.Gal.Sep-tembr. Eomaffis plebs fremerc: vitro citrôque curlà-r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;--rr

rc II quos e prærcviis lalariis rcperiillct, necarc: eo^ rumbonadoinofque bofiili more diripere . Seigno qui propret nobilitacem atque diuitias multum in iislocis authoritate valebat, Moninio erat amicus , cûm de eins periculo nuntium accepifl'ct, ad vr-bem approperat cum equitibus circiter quindecim: ac fe vellc cumMoninio coniungere minimediflimu-làt. Turn audofupramodum furore ad duo homi-num millia de plebe faólo impetu publicas ædes, vbi armorum telorùmque omnis generis copia ingens condebatnr, inuadunt: armorum quod collibitum eft quifque arripitrindé tormenta contra caftclladi-rigere, eaque cuertere fi pofiint confiituunt: multi attrociterfenatuiminitantur. Ac quo multitudinem magis concitcnt.tintinabulorumquibus ad facra con-uocari plebs foletfonitum,qucm tcrritantemvociianr, quo in repentinis rebus ad commouendam plebem vtiin Galliavulgd confueuêre, excitant. SenatusvC quoquo modo plcbis animos mitigaretjGeorgio Caf-làgnæprçfidicuriæquiBurdegalæ ortus multitudini gratioïus putabatur, tribûsque aliis fenatoribus negotium dat, vt pro fua authoritate atque apud plebem gratia diólis animum eius molliantnrame]; quoad po-terunt attemperent. Spondeant multitudini fi ab armis rccefierit per fenatum à Rege cum eius po-ftulata cognoueric, æqua omnia impetraturam.

Cdmid Calîâgna Coniitéfque agcrcnt, Dccurioncs moncnt id iam iàm Moninio repræfentendum quod promitteretur: aliaratione comprimi populi motum ' nonpofTe. Plebem quoquevt hæc rite fiant a Moninio flagitarCjVti è caflello quo fe incluferit in publicas ædes migret, quibus prouinciæ præfidcs eorumque legati vticonfueuerint. Ibiquxfintex vfu rcipublicæ ab CO Burdcgalenfes fuppliciter efie poftuIaturos.Præ-ter hæc vt fecum bona fide agi intelligant, ad quadra-sinta èfuo numero in Buccina caftello intromitti pc-tunt. Callagnavt hæc Moninio nuntiaret ad Buccina concedit. In via multitudo hominum ferrum flamma queminitantium fi quis commoda fua remoraretur, occurrebat: nec turbam fubmouere Dccuriones' facile poterant. Tandem in caftellum CalTagna ingreflus Moninio populi mandata exponit; amp;nbsp;quid illi pro té-porc faciendum cenfeat ofiendit. Seditionem vcl vi reprimi: vcl cumid concédas cuius caulà lèditio oria-tur. Moninium qui fit præfidio deftitutus non polie vi agcre:relinqui vt obfcquioôc animi æquitatc ac ma-fuctudine hâc cum populo controuerfiam componat. Moninius cdm deliberaflet nûtiari Decurionibus hæc iubct.Siij atque magiflratus de eius falute ipfi fpon-dcant: fi cum præfidio præfeôtum vrbi fibi adfuturu vbi è caftello exceflerit, neque ab eius latere difcelTuru promittantjidquc poficis chirographis caucantfi fui fceleris aduoluti ad pedes ipfius delcôtiè plebe non-nulli pro omni multitudinc veniam petantjin publicas ædes iturum; ac populi poftulata co loci cogniturum.

Etiamfc quindecimè ciuibus deleólurum quos Buc-cina caftello recipiac.Hæc refert plebi Cafiagna omnia præter id quod devenia fùppliciter petcnda Moni-nius præfcriplerat: quod id alienum à tempore ; amp;nbsp;ad concitandos muko magis animos mukicudinis pcrti-nere videbatur. Plebs moræ impatiens iam iàmMoni-nio deccdcndum caftello clamitare. ft id nón faciat, extemplo tormentis caftellum euerfuram commina-tur: Caftagnamque vt bæc Moninio renuntict Decu-riones moncnt. Moninius accerfi magiftratus iubct. Vnus è fenatoribus Cirius venit: amp;nbsp;cum co vna remus Cognitor.Ii atqueDecurioncs qui tum aderant plc-bemiurciurando de Moninij falute obftringuntusque neceftitate omni circunuentus caftello egreditur : ac à Cafl'agna Præfide,atquc Decurionibus in publicas æ-dcs deducitur. Cum id fit vna vox Franciæ nomen conclamantium in turba cxaudicbatur : qua voce populus fuam in Regem fidem teftari moribus noftris Iblet. Atvbiin publicas ædcs vcntum eftet,confecura Moninium mukitudofubmoueri nullo modo pote-rat: fed caftelli vellc potiri,in eoquc prœfidium kioiu collocate vniuerfi exclamabant. Moninius cui cufto-diam atquepræfidiumDecurioncspromifcrantvbi fe deftitutum vidct, Caftagnama. fe dimifttim propere Decurioncs ofticij corum atque præfcntis ipfius pcri-cu li admoncre iubet. Interca leniftimis ip fc verbis p 1 c • bem affatur: fed bæc quafi furens bellua blandimcntis non mitefeit: ac iam pro Franciæ nomine idenfidem AquitaniamconclamatiQuafi Francie Rcgisimpcriu

cxcuterc, Sgt;c fein populärem libertatê vindicare pro-fitcatur : Dum crebri fermones inter plebem Moni^ niûmque cgrelfum publicis ædibus mifcerentur : amp;nbsp;iâ CaflagnacLim fcrè ad quindecira notis bominibuj, quosleniendorumanimoruplebis, Moniniique pro-tegcndi caufà fecum adduôtabat,ad Moninium adué-tarctûdémque in via à quodam è multitudine percuf-fus humi effet prolapfus, vnus è turba tclo Moninium ferit: eæteri collapfum infinitis vulneribus Gonfodiunt'ciûsque cadauerinviam proiieiunt.Mon-tilocius Moninij comes dum fuccurrere ci nititiir, à multitudine ipffe quoquc trucidarur.Moninij cadauer vuigi contumeliis expofitumBurdegalç duos dies publice in viis fuit. Eo facinore commiffo Caffagnam^ qui delperatisrebus è turba fcfe in lacobitarum fanum proripuerat, ab altari plebs cducitmecémque ei ac par Moniniano fupplicium comminatur : môxque mu-tato confilio eundemfibi ducemafcifcit : arque fà-cramento adigit fedulô' id munus cfle funôlu -rum. lam adüefperacebat cum quorundam domos, quos cfàlinatorum gFege elfe, aut iis fauere ar-bitrabatur, multitudoinuaditj casque diripit: in bis Pontacium mercatorum cum primis locupletum, (in quibus ad quinque amp;nbsp;viginti' aureorum millia præripuiffe ferunt) Conti Præfidis, Boërij fenatoris, amp;nbsp;Andranij veéligalium coaûoris . Sed Ei, quos modo nominauimus, fefe domo fubduxerant, prx-ter Andranium, qui ciîm effugere commutata vefte nitcretuf, in nnultitudinem incidic. Hune veftibus

G A L L 1 Æ REGI S, L 1 B. t nudatum , conftridisque ei ingenti ferri pondère pedibus, in fœdiflimum carceris baratrum præci-pitant, coque lapin grauiter fàucium poil educunt: crebris illatis paruulis plagis, vt attroeiore fato fgt;eriret, confefTum de fccleribus ex more Francifca-i monacho, quatuor penè boras immaniter cxcru-tiatum interimunt. Eidem etiam monacho quod is enuntiare nolec, de quibus ei Andranius in au-rem confclTus crac ( nam id in nefariis rebus babe-tur) multa vulnerainfcrunt: è quibus paucis interie- fumma élis horis interiit. Præter hæc ad viginti corum bo- «$. ' minum enecanc , quos probri caula làlinatorcs ap-pellalTe, memorauimus : corûmquc cadauera vt ludibrio vulgo elTent, in publicas plateas proiiciunt: totamqne noôtcm in eiufmodi racinoribus con-fumunt. Poftquàm illuxilTet, CalTagnara Saliôlc-témque prxfelt;âum vbi ordines inftrucre : atquc ca quæ ad imperatorum officium pertinerent iu -bent curare . Hi quo à rapinis amp;nbsp;caedibus pic -bem facilius cohiberent, mifeeri turbæ magiftratus, atque làcerdotcs, ac vnà cum multititudine luftra-re vrbem armatos cogunt. Quod cum nonnulli de vulgo improbarent, amp;nbsp;regios magiftratus femo-uendos à multitudine contumaciter clamitarent, militari more de bis fumi ffipplicium atque à com-militonibus telis confodi duces imperant. li-dem quod infinita multitudo ex agris ad tumul-tum quaû ad certam prædam vndique concurrercr,

R E R V M GEST. H E N R. i R vrbis portas occludi, acihiis cuftodes poni curauêre. Vbiliçc dies quatuor aólitafTentjfurórque plebis non-nihiliàm deferuefceret, conuocato populi concilio in hoc vniuerfi couenêre,vt fenatui cæterifque magiftra-tibus fua cuique procuratio atque authoritas refti-tuerctur.

Exardefcentefeditione Sanfymo fenator integra etiâ tune valetudinc cuni familiam conuocaiTet, atque habere ad cam verba vellet, inipfo fermonis exordio domi expirauit. Vbi poft dies aliquot repreftus om-nirto populi motus videretur,fenatus advrbis fuamquc falutem,atque Icniendum Regis animum vehementer pertinerc arbitratuSjft de feditiofts illuftre exemplum aliquot ederent, Francifcum Vergnam mercatorem quiexcitandæ fonitu campanaiu multitudinis author in vrbe fuilFe ferebatur:amp;in feditionis principibus hu-mcrabatur,ftibirc hanc pœnam decrcuit,vt ab eqiiis in diuerlàs partes aólis membratim difeerperetur. Henri' GUS Rex nuntio dchis feditionibus accepto, ediôtum in Aquitaniam mittit : eôque multitudini quatriduu ftatuit,quo ab armis difccdat:lpemque facit fefe de eo-rum poftulatis propediem cogniturum, deque iis benigne ftatutuiû. Eo ediélo publice propoîîto multi paftim domum reuertêre,turbaéquepaulatimdiftoluc-bantur. Sedqubdin Moninio grauiftimè lælà regia maieftas fuilTetjdignas pro eo crimine pœnas àBurde-galenfibus exigere Henricus Rex ftatuit.-nc fi impunè id eis eftctjCætera Gallia detredare imperia ac minus audiens diôlo efle afsuefcerct.Ob cam caufamAnnam

G A LL lÆ R E G I S, L I B. I. 31 Mommoratium Magiflrum equitum, cuiremm om- Momma niLimfideiplurimum femperliabuit, in Aquitaniam vnà cum Francifco Lotharinço AumallieDuce mittit:

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1- ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cumex-

Sz ei cataphractis mille cquitibus, peditumque dcccm crcilU in millibus, quo in numéro quatuor Gcrmanorum mil- niampio lia fuêre,attributis feuere in fcdiciofos eum iubct vin-dica^e : fummamque modis omnibus cos coërcendi puniêdiquc poteftatem eidem atcribuit.Iam ancea Fe-dericus FluiTas Candalus vir lummæ in Aquitanis po-tentiæ Burdcgalam aduencrat:amp; Burdegalenfes pluri-miîm vt obfequentes Mommorantio clfcnt,néuc re-bellarenr,erat hortatus: 8gt;c Deuefa .quoque cum non-nullo præfidio in Buccinam arcem dclinitis cuftodiis fefe intulerat: Mommorantius cum Burdegalam ac- MSmo- ' cefliflet, non porcis, fed æquatis folo mœnibus exerci- quot;quot;nbsp;tum in vrbem introduxiciudiccsque quos ei Rexad- fedxpa« iunxerat quæftioné de feditione babere imperauit. Illi mœnibus caufà abllermo Câdido Decurione deleélo _p omnib’ diôla: amp;nbsp;qui fingülis interrogationib’ in iure faôtis co~ fukis cæteris Dccurionibus qui tum præfentes aderar, refpondebatjBurdcgalenfes feditionis pcrfidixque, ac læfac rcgiæ maieftatis damnant: muldantque priuilc-giis omnibus, Decurionacu, concilijque iure, iurifdi-ftione,figillo, pecunia communi, amp;nbsp;poifeflionibus muiaa. publicis omnibus:ædes adhaec publicas lolo adçquari iubcnt. Tintinnabula omnia in Buccinam Halîura- ? qi caftella comportari è templis : eâque caflella com-muniri fumptibus Burdegalenfium : duas item triremes armari ab iis quæ contraipfos regiis prçfcélis pr^-

ißdio efTent deccrnunt.Præter hæc vt Moninij cadauer à DecurionibuSjCentcnisquc amp;nbsp;vicenis ciuibus ardentes tædas præferentibus lugubri cuItu cfFeratur: qui vbi ad Mommorantij aedes acceflerint, ciim cætera multitudine proftrati bumi lacbrymantes veniam fcc-Jerispccant.Iuftapræterea, amp;nbsp;exequias Moninij mani-bus quocannis magnifice repeti à Burdegalcnfibus: ac ab iiidcin ducenta Francicum nummu millia Momo-rantiano excrcitui dependi ftatuunt. Infecutis diebus quçftionc habita de iis, qui faóhionu feditionisq; principes fuifTent, ampliûs cécumidfccluscapiteluêre. In bis cuidam,qui torritatera fonum cam pan æ excitauc-ratjlaqueo ad crepitaculum gulam frâgi,quô feuerita-tis exemplum effet illuffrius,iudiccs decreuêre.Præter-ea Saliftetibus germanis,quorum vnus præfelt;Slus vi-gilura,alter Hafli caftelli erat præfeûus : atquc item Leftonaci prædiuitimercatori capita deeuffa funGuil-lotinus quidam flammis viuus exuftulatus. Rex quo-que offenfus Burdegalcnfi fenatui alios fenatores è Parifienfi curia in eorum locum fubûituit:vixque poft annum vt in priftinum honorem reftituerentur Bur-degalenfês fenatores impetrarunt. Coercitis Burdega-lenfibus facile cætcra Aquitania pacatur. Sedne fedi-tio renafeeretur, Mommorantius tintinnabula omnia quibus couocari multitudo tumultuofè folebat, com-minui in cota Aquitania:ac materiam in arces caftel-laque oppidorum,vnà cum plebeiorumarmis iubetin-ferri.Paulo pôft Henricus Rex pro fua dementia exi-mi è reis muJtitudinemiuflic:piætei cos qui vim ma-

giftratibus atquemanus attuhnent: etiä priiiilegiis amp;nbsp;Henricus bonis eommunibus eiuitatis præterpaucacx iisBur-degalenfes reftituic: ac ædes publicas Gonfcruari præ- °“’«'»

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in •• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;•

eepit: praeter hæc mulctam iis pecuniæ irrogatam re- pauca re-mifit. Mommorantius compofitis rebus Biirdegalen-fium, qui oppido præeflec Ludam Gomitem in eo reliquit. Baronem Latrunculatorem prxfidio ci attributo in cætera Aquitania de authojibus fcdi-tionum fijpplicia-iubct fumere. IsTalcmagnæ Galla-fræquc brachia cruraque frangi, acrotæ palo infixæ corpora imponi: Pymorcæ qui vnus è nobilitatc feCc fediciofis adiunxerat,ceruicibus caput abfcindi decre-uit. Regno inauguratus HenricusRcx optimum fadu ftatuit magnam Galliæ partem peragrare : vt amp;nbsp;fuos nofce, amp;nbsp;à fuis nofci facilius poifet ; amp;nbsp;omnium* poftulata, res , neceflitatésquc præfens cognofcere: iifque fine mora prouiderc. Idem Picardiæ, Campa-niç, Burgundiç, Sabaudiæ Subalpinæ prouinciæ oppida perluftrans, in iis omnibus quæ finiiima Carol© Imperatorifuêre,præfidia collocauic: vt fi Carolus, cui turn in Germania bellanti fœliciter omnia cadebant, Germanico confcdo bello Galliam lacef-fereatque tentarcbello in animum induceret, facilius ci refifteretur. Dum per Picardiç fines iter fa- ^ius^°in. cit, Gafpari Caftilioni, atque Villeboni Antonij Vindocinorum Ducis Picardiæ prçfidis legato nego- præfcs. tium datjVt ea quæ ad Bononix, quç turn ab Anglis tenebatur, confinia viciniamquepertinercnt diligen* tifiîmè curarcnt. Caftillio ne noftri ab Angloru præfi-

dioincommodiquicquamcapcrent: vel fi bellum rc-i'iouarctur)nam tum erant,vt diximus,induciæ ( para-tiora omnia ad belligerandum Henrico Rcgi eflenr, Caftciiû caftellum è regionc turris Ordinatæ Bo-nonicænon rcgionc longe ab oppidiportu ædificauit: tametfi Anglicum Bononienlc præfidium opéras quoad polfet interpcl-laret.Mollinis præcipuo Borboniorum oppidodum Henricus Rex è Subalpina prouincia redit, Odobri

mcnfe Antonius Vindocinorum Dux lanam Henrici Nauarrç Regis,amp; Margaretæ Francifci I. Regis ger-manæ filiam; Francifcus item Lotharingus Aumalliç Dux N. Herculis Eftcnfis Fcrrariæ Ducis amp;nbsp;Rena-tçFrancçLodoici xij Galliç Regis filiam vxores du-.xcre.-Sub hçc tempora Maria Scotorum Regina laco-bov. Scotiæ Rege,amp; Maria Lotliaringa Guyliageni-ta fexcnnis modo puella in Galliam traducitur; quam rem grauiter atquc inique Angli tulere,qui cam Eduardo Regi fuo elocari lumme defideraucrant : multa-quc per legatos literasque propofuerant, quamobrem illud non modo non repudiandum Scotis ; fed vel vitro expofcendum oftenderenr.Etenim fuperiore anno Scotos ab Anglis prxlio deuiótos magnam calamitate accepilse amp;nbsp;finium partem maximam eo bello amifif-fe. Si bæc aflinitas lab entes res eorum non crigat,bre-tiireliquum regnum in fummumdifcrimen else veii-turum. Deumque Scotorum perfidiam vlturum, li E-duardo Rcgi delponfam in matrimonium dare recu-fent.Adhæcnullum Scotos virum fuæ Rcginæ pofse ^quærere, qui fit magis ex vfu Scotiæ Eduardo Rege.

Namße fua gente Reginæ coniugcm afeifeant, cam rem ad feditiones inteftinaque odia materiam Scotis futurum: fi ab exteris,maritum ad fuos è Scotia Rcgi-namtraduólurum, regnumque Scoticum expofituru prædæ Anglis: quippeciim hello ingruente longin-quaauxiliafcra tardaquefutura fint.Scotiam Anglia-que claudi vndique Oceano: ac tutaa cæteris nationi-bus ambo régna futura, fi inter fe confentiant. Vnum Britannia Britanniæ regnum ambo hare régna fuiffc olim: nunc quoque candem vtrique regno linguam efle. Infelici omincdiuifas has genres: poftqucid tempus clades lingux. maximas vtranque alij intulifle.Nunc rem opportuna darijVt cæ rurfum coalelcant: amp;ex inteftino odio fum-mam in concordiamrcdcantjvnumque ex ambobus regnum fiat. Sed Mariæ Guyfîæ Mariæ Reginæ maths authoritas, quæ in fuas partes Andrçanum Car-dinalcm atque lacobum Hamcltonem Araniæ Comi ■ tem traduxeratjVeterâque Scotorum in Anglos odia, ac antiqua eorundem cumGallis fœdera ,fperatûmquc-Mariæ Reginæ cum Francifeo Dclphinatc Henrici Galliæ Regis filio connubium apiidScotos magis,quâ vcl enixilTimæ Anglorû preces valuêre. Magnç cnim necefiitudinis caulæ ScoticçgenticumGallorumRc- SffiL-gibus intcrccdunt.-quorum auxiliis bclla plçraquc quç cum Anglis efle cis folent, conficiunt. Ac cùm attritæ vehementerrcscorum efientadid feretempus, qno^gibus Galliæ regnum Hericus Rex eft adeptus, maximo llu- dunt^ dio nutanti eorum fortunæ fuccurht, Scotôfqiic co-feruauit. Nam qubd indigcrc Scotos exercitu pcrfpi-

ceret, deleôtus in Gallia habuit auxilij eorum caulà: ne dum id fieret, rei militaris imperitia, qua fæpe-numerô multumpcriculiadiilTe Scotorum duces in-telligebat, infigne aliquod detrimentum acciperent, Capellabironem,quimagnamrei militaris fcientiam habebat,in Scotiam cum nonnullis aliis è Gallica no-bilitatc mißt : cuius conßliis vß Scoti Anglorum im-pctum nonnihil reprcflerunt. Sed- ciim eodem Regis copiæ cflcnt aelatæ, quibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Heßius

præcrat, qui cumvna Petrus Strofia,FrancifcusCol-iignius Andelous Rhcnigrauius Germano-

reus Eftàuges, Oartifus,aliiquc fortes viri pro-feólifunt, amp;: quibus in copiis fex millia hominum fuêre ( id fuit ad xiiij lulij Cal. ) Anglorum res in ârôlo magis ac magis elfe cœperunt. li fuperioribus aliquot ante menîibus deuiàis Scotis multorum Scotiæ oppidorum poticbantur: amp;nbsp;in medium vf-Angiipo- qLi£ regnum progrcfli Edimconem cçperant: idque oppidum itamunicrantcxaedificatis vbicommodum fuit caftellis compluribus,vtvclàpaucispofl'ctdefen-di: amp;cum in co firmum præ/idium haberent multa detrimcnta Scoticis agris læpe ex eo oppido inferrét. Tantum autcm in contemptum Anglis Scotitümtê-poris vénérant, vt quingcnti Angli équités Scoticos agros latc popularentur : amp;nbsp;ad Edimburgi vfquepor-Edimbur tas, quodcft Scotiæ nobiliffimum oppidum, Frcquêfy imasLo-ter cxcurrercnt.Quodnon tam imbccillitatc, amp;im-

G A L L I Æ R E G I s, L I B. h 54 fentionibus aduertcbatur. Scd belli fumma confenfu vniuerfæ Scotiæ delata Hellio Hcnrici Regis legato magna autboritate ab co geri bellum cœpic. Is quod Edimtonem recipi vtile in primis videbatur, eô cum exercitu profieifeitur. Eo obfcHo oppido qui Edim- obc'dTac tonepræfidio fuêre eruptionibus aliquot faólis ma-gno luo detrimento reieôti in oppidum fefe mœnibus niunitionibûsque ad portas faólis contincre inftituût. Gùm eaobfidio in dies longiores protraheretur, feræ quædam barbaræque gentes Orcaniarum infularum incolæ^quæ Scotis Regibus parent^homines omnes ferè feminudi cuocantur. Eorura arma funt enfis^ cly- amp;nbsp;corum oeûfque, amp;nbsp;nonnullis etiam lorica catenata: neevb o ordine aut militari difeiplina , fed confuE ac dif-perli magno impetu præliantur. Hi ad Edimtonis portas cum.Anglis congrefli nulla rc terreri nifi bom-. badarum fragorc conipiciebantur quæ cum dif-plodcbantur, humi fefe omnes proftrabant: aurés-que ne fonitum exaudirent digitis obftruebant. Vbi in cafteis dies ad viginti fuilfcnt, fubitb omnes do-mumreuolarunt. Nccenim vlloimperio diutiusqua domo proficifeentes conftituantretineri poflunr. Ex eorum numero quidam Gallos quandoque fortifsi-mè dimicantes confpicatusjpugnandilludio in mul-titudinem Anglorum peditum incurrit : vnûmque ex iis raptum amp;nbsp;in humeros fublatum maxima perni-citate in cadra deportauit: tametfi eius humeros An- _ . glus miles acerrime dentibus laccraret . Ei Hcl- egrepiû f • • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cMiufdam

rari, loricamque catenatam dari iuffit. Ciini Edinto-iiis murus ac vallum è celpitc argillaque confeólum bombardis dciici eucrnque non pofl’ent, opprimere fame oppidanos Heffius conftituit refque ad extremu iam pcrduóla cafum erat, cum Eduardus Scmcrus Sombrcfliorum DuxProteólor Angliæ( id ci nomen honoris caufa totiuspopuli confenfu inditum fuit) coaólis coplis immitterecommcatumconatur. Ea rc per fpeculatores cognita Heflins progredi obuiam co-piis Anglicis præliôque deccrtarc conftituit. Scd multam iam viam ante lucem cum exercitu progrcfliis prills ducentorum hominum prçfidium cum com-meatu perduóla efle in oppidum intcIligit,qLia.mvid€-rchoftempotuiflètjCuiusdeitinere falfo erat ei nun-uatum.Eo tempore Scoti milites prçter fêxccntos qui-bus AranniusComes Huntlæanûfque prçerant; domû abiêre. Eagens qubd fuisfumptibusmeret:nifi ma-fiiptibus gna neceflitate adducatur arma ferè no capeflit : quod mcrent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fa,cit,nccefl'arium commcatum finguli fecum do

mo exportant,ac quamprimum congredi cum bofte ftudent,qLii baud fere alius efsc prçter Anglos folet: quibufeum fumma cotetione odióque(quod eft vtrif-que in alios flue è dominandi ftudio,fiuc ex çmulatio-ne fuperbiaqueingenitum)prçliantur.Poftquàm commcatum confumpfêre,vel re nulla Igefta, tamctli eins prçclarègcrendç facultas detur, domum omnes plç-runque reucrtuntur.Cum de Scotorum difceflii Som-breflio Proteólori eflet nuntiatum, ncquaquàm earn occafionem prçtermittcndam cenfuit : fed comparato

G A L L I Æ R E G I S, L I B. L 35 ad quinque millium hominum numerum cquitatu pelîere Scotia Gallos, Edintonemque obfidionc liberate inftituit; tantaque celeritate vtitur, amp;nbsp;prius quam res ad Gallos dcfcrretur,cum lais prçlio dccernerc pof-fe Iperaret. At verb eius rci prçter Sombrelsij opinio-nem Hefsius per cxploratorcs faólus certior Maric Guyfiç Mariç Scotorum Kcgine matris quç tu Edim-buigi agebat renuntiari hçc ccleriter curat.Ea cuocatis fubitb quantum cxiguitas temporis paticbatur,iis omnibus qui belli armorumque vfum aliquem hab er ent quique non longe aberanr, amp;nbsp;nobilibus qui in regia verfari folebant, ad exercitum dimiflis,magnam (pern Hellio addidilTe eft vifa. Is prçmifto cum paucis equi-tibus HumeteScoto,qui de boftibus ad cum certo referret,cum cos nodu iter facerc co confilio intellexif-fet,vt ftib lucem fecum, quern turn fore imparatum Ipcrabant,congrcderentur,cdult;fto pro caftris cxcrcitu aciem inftruit;fuósque cohortatus,ne quid eos metuc-rent,qui cum tenebris totam nodem colludati effent: amp;nbsp;qui circumuenire nitiqucinftdiis, quam virtute cb-tendere latius ducerent, quibus rebus fefe inferiores efl'e manifeftb faterentur, totum exercitum fpe auda-daquercpleuit. Angli cum iam illucefceret ad Edin-tonem conlpiciuntur. Eorum Principes cum magna parte excrcitus mœnia eius oppidi circuirc: gratulari oppidanis qui Scotiæ Galliaéque robur atque acies tantum iam tempus fortiftime fuftincrent: vnumque-que corum manere magna præmia, laudémque im-mortalemdllum verb diem eorum labori atque mole-

Hie hnem allatumm: atque hoc prçliiimj quod in media Scotia committaturjScotorLimfupcrbiamrepref-fui'Lim . Dum bis in rebus tempus tererent, cani daß-ficum Hefsiusimperät:impetüque vebementi in boites latus ctirn mouere loco non poiTet, Andeloum Rbenigrauiumquc pauliQ)er fuftinere vim boftium iubet :ipfc cum fuo omni cquitatu eos à latere aggref-fus in fugam vertit: fugientesque çonfeçutus captiuo-rum ad duo millia abdoiKit : atque)ad' odingentos taris, qui earn moram qua cum Edimtoniis Angb

Anglorü cxercitus fufus. Captiuo-ruin nu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Ichquo-^ ex aliis interfecit : fuos. verb prçter quindecim inco-rum ftra- Hmes omncs iu caftra reduxit. Ac tanta quidem Anglos formido occupauitjVt ex eorum numero arnjati-milites oótodccim à fœminis quibufdam rufticanis

P^ijdmum cis obfuiire exiflimarenttcum miU-tum animi ardorem curfu amp;nbsp;intentione ante pugnam cxciri potius, quam pati eum remitti atque rclan-gucfcerc tarditate rcdius foret. Hoc confedo.ad Scptembrem menfcmprælio cumfpes Heibo oftcn-deretur, Edimtonios fame cxterarumquc rcrum ino-pia compLilfos deditionem elTe faóluros, in obiidio-ne pcrfeuerat: fed quo paulifpcr exercitum rcficcretj m cœnobio quodam proximo, fed longiùs ab op-pido quamante fuerant cailra locat:idquc præcipuè curandum putat, nc quid commeatus abarumue rciu quae ad oppugnationcm fuftinendam pertincrent, Edimtonem inferretur. Angli aduerfo eo præliô minime animis conciderunt ; fed freci vatum prædiôlio-

G A L L I Æ R E G I S, L I B. L 36 nibus,quibus ca gens fuperftitiofè addióta eft, vcnifie Anglorfi tempus credunr: quo potiri totius Scotiae debeant. Ac pre^araio readconcdlium'dclatacumpropcomnes ita diccrenc Anglos fuis periculis compcriffe, Scotos in fuis fini- ßadiaa, bus vinei nequirc, ni cum forte inteftinis difeordiis fuum robur infringcrent, Sombreßius Protcólor mo-uericaopinioncnon potuit, quin maximo cxcrcitu comparato in intima Scotia prælio dcccrni conduci-bilius exiftimarct : præfertim cum nc perfequi quide viótoriam fuperiore prælio commilfoScoti aufi elïènr. Ide clalfc valida quç terreftres copiasfequcrctur,Separata ad omnes calus atque occafioncm foret, copararc commodifsimum ftatuit: co magis quod Milærcus paulo ante id tempus Gallicas naues in Galliam redu-xilTet: nec cum Anglica eilet Scotica clafsis conferen-da. Terreftribus cotpiis Brelfum Scotu Principe, qui Anglicas partes fequebatur(quibus in copiis ofto-decim peditum millia: oólocquitü numerabantur) præfecitmauticis Thoma Scmcru maris Anglici prç-fedum. Hefsius qui in cxcrcitu non amplius quinque millibus honiinu habcret(ncc cnim tafubitb inScotia exercitum cogere qua ncccfsitas teporis poRulabat A-rannius Comes potuerat) obßdione foluit: ac ad oólo fere millium pafluum fpaciurctroccdir, dum Scoticæ copias conucnirent. Nec multum eu confecutus Greffes Edimtonemreucrtiturmouôqucprçhdio induólo in oppidû,comeatuquçnccefsario, cû interim ad Hel-fiu quindccim millja Scotoru venifsent, in quibusOr-canij fuêrcjde quibus fupra cbmcmorauimus,mimmè

R E R V M G E S T. H E N R. il, tentare fortunam eft aufus. Sed Th.Semerus prçfedtus cladi Anglicæ quatuor onerariis Scotorum mcrcato-rum nauibus inccnfis Morefum ad mare pofitum oppidum occLiparc dccrcuerat,à Dune Scoto,c|.ui valetu-dinis caufa domum ècaftris fèccfTerat paulo ante ex-tructo caftello municLim dilio-entifsimè. Is Dunes ta-metfi morbo tencretur, tarnen prç fuo Iludio multa plçrunquefàni viri officia fungcbatur: nec fomnum prius capiebat, quàm ipfe opportunis locis omnibus difpofitas excubias vidiflet.Id cum fua confuetudinc faceretjè longinquo Anglicam claffiem confpicatusûn qua per imperitiam,prætérque morem eorum qui inli-diis agunt lucernæ in omnibus nauibus collucebant, magna diligentia nauigia omnia inca regione conqui-rit:amp;omncs eorum locorum incolas, qui aut arma fcrre,velmilitumfpeciempræfe ferre poffient conuo-cat. In oppido prçîidium quod làtis effic pro ncceßita-te fuisque anguftiis vifum eft derelinquit.Nauibus prç-terca certum numerum militum imponit, qui portu Anglos prohibèrent. Ipfe ad foffias amp;nbsp;quafdam muni-tiones turaultuariè olim pauld ab oppido longius fa-ôlaSjOmnes qui vfum aliquem armorum haberent per-ducit,aciémque inftruit : reliquam multi tudincm inu-tiliumad bellum hominum ponè montera è regione cius loci pofitum quo Angli claffiem appellebant,col-locat.-iisque mandat, vt cura fccundd tormenta emit-terentur,in appertum prodeant, Ipeciémque militum hofbbus prçbeant,qui id propter loci intcruallum no-óhisque obfcuritatcm dignofeerenon pofsent. His rebus

bus ira conftitutisjCum vix oôlingenti ex omni An-iglorum numero è nauibus defcendiflenr. Dunes cum turma equitumaduerfus eosprofeôlus lacefl'crc prae-lio cœpit:fedfefubitô,fîcutipropofuerat, adfuos rc-cepic.Eum Angli admunitiones vfque infecuti tor- Angiî«r mentis ac fagitis, quibus vtraque gens mukum vtitur S'ôavtâ reieôlijCum Ce ij quos fub montem collocatos diximus oftendercnt, atque earn viam capelTere vidcrentur, qua rcgrefTu Anglos intercludcrcnt, omncs incompo -•fiti ad naues confugerunt:Eo motu pertcrriti qui non- ’ dum defcendcrant, baud amplius centurti ex omni numero qui in continentem erat expofitus, rec^ptis naues foluerunt: féque fugà in Angiiam receperunt. a Eôdemquoque pauco poft tempore GrefTus eos eft Aquot;gi‘ fc

-J coniecutus cum prius quatuor a Dombarra oppido Angham pafTuum millibus caftellum in côlle loCo fat incom-Tnodo,quod nulla ibi efl aquatio, amp;nbsp;collis alter propé abeft, conflituifTer.Edimtonij nouo præfidio confir-mati exo-ppido turn lib'entius exGurrebant:ac fi qui c caflris Hcfiianis,quœ quatuor pafiiium millibus ab eo oppido pofitæ eranr,propiûs vrbem accédèrent, baud infrequenter cum iis Icuioribus prçltis decérnebann Hcffiüs fibi opportunam rem benè gerendi negotij dariarbitratus militesad decem appropinquare vrbi iubenin quos Edimtonij fubito irruunt: fedjis, ficuti ab Heflîo mandaturh^rat,intcfnpôrc j:uôl' tiirnta c-quitum Etauges adfuit, interim dum Heflius cum catbapbraôtis equitibus Capellabiro Rotuz.lque cum paucis peditumfignis aduenirenr. Idconfpicati

rjimto- Edimtonijiàm longivïsab oppido elati fuga faóla ad co^effi tn duçentos;;è fujs defidcrarunt, præter abdudos ab fugâ ver- oppidi portie captiuos centum amp;nbsp;viginti. His confc-tuntlic iit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y*

addiicen- clis fcbus Sttofla, Andcloufquc, RupcfocaSjRufecus, cæfos, amp;nbsp;Mompefas, CrufloIus,Iucundius,Salióletes, Bordilli’ remigrarunt; quibus adBononia recupe-captiuos. randam Henricus Rex vti inftituebat: Gallicóquepe-Capella- ditatui in Scotia merend pro Andeloo deinceps Ca-dïta^r' pcllabiro præfuit. Mods paulo pod caftris HcBius Pe-tilium inFordn fluminis ripis valde oppoituno loco

111 Scotia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 1

merenti uturnanteaignobileoppidum, ita omni munidonis cicur. gencrenrm^uHiy^tnunGin primarjis Scotiæ oppidis oppidü? numeretur. Dum id fieret, amp;nbsp;cuftodias indiligenter Edimtonij agerent, nodu Heflius imparatos

,1;^ ftis ltalos milites qui ad portas excubabant, quos co Tiberius quidam dudtärat, omnes interfecit : quorum tumultu bxaudito oppidani captis celeritet ar-mis vix portam tuebantur ; eo’que dieHçflius Edim-tonis pptitus ; cflct, piifufnjrnä paudacia in iniqüum locum pfógrcflbs Gallus.quidarp transfuga pœnas fcelerisveritus,fi Edimto capcrctur, _igncm tormen-fo admouiiret;.quod in confertam Gall puim multitu-dinem emiflum magnum nujnierupi eorum pröftra* uit: reliquofque ciim res in tenebris ageretur (quo iitene. tcmporc paruæ eciaçn,tjes dmorç. replete fortes vi-rcs'parL pofiupt ):;pcrturbauitlt; g^ft^irè ;Hefiîus injop-foitesvi-pida^ vbi commodum arbitracus eft, exercitum dire rcpiét. ftribuit, vt nonnullam à labore requiem militi fa-

G A L L I Æ REGIS, L I B. f. 38 tigato conccderec. Id cdm fit Humes Scotus, cuius Humium caftellum valde idoneo loco pofitum fu-perioribus bellis aftu Angli cœperant, eadem ar-aHuab te recuperate inftituit. Id in corum poteftatem ita âpw'm. peruenerat . Cum multum iam tempus oppu-gnatum Humis vxor fortiter defenderet , Angli miflb caduceatore captum a fe Humis filium in cru-cem aôluros ni intra duas boras dediuoné mater fa-’ ceret, comminati fund Mater vuitu ad conftantiam ‘ compofico Dei arbitrio filij vitam morcémque fia--re refpondit: féque, eius ope fretam ad 1 extremum, ' vfque fpiritum pro coniiigis rebus Æçrtaturam. An»-gli crucem crigunt prebenfûmque filium dam-natorum habitu caftellum , vt videri a. macre pof-fetr, circumducunt. Hoc fpecfaculo commota. mu-lier vebementius dcditionem fe facere inclamauit. Id caftellum captum Angli rebus omnibus diligenter munierant : amp;nbsp;ad cas res,multum;,eorum loco-. ndi rum incolis vfterant. Ex iis Humes'odlo quofdam’ ' idoneos amp;nbsp;calidos deligit, quibus magnis præmiis pollicitationibusquG perfuader^t Vt ad caftellum cum cibariis iter faciant : curfidn çaftellanos fingu-li inciderint, idem omnes de Humete amp;nbsp;exercitu Heftiano refpondcant : ac procul omni metu efte çaftellanos iubeant, Çaftellani, quibus anguftus commeatus eftet, precio cibariorum dato eodem re-uerti cibariaque alia reportare eos homines monent: quod cû pollridie vefjpcrè ac id de induftria feedfent,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

R E R V M G E S T. H E N R, 11» oborto imbre vt in callello pernoólarent facile impe^ tracent. limuka iam noóhein muros egreffi facilem

afcenfum Hurnetanis quieo c compofito vénérant, præbuêre:réquefubitôac fumma celeritate confcóla refiftendiillis poteftas caftellanis non fuit.Id poftridie Natalis Chriftiaccidit.Edimtonijpoftquam obfidio-ne liberati eïïèntjdiuifusque in varia præfidia ex er ci tus Heflianus eflet, pro fua multitudine longe ab oppi-doac Dombarramvfque(quod oppidum Edimtone viginti abeftpalTuum millia) frequenter excurrebant.

ginti paf» Dombarræ tria figna peditum HeEius collocarat, iis-fuurarai- que y^cl^antium præfecerat.'Is cum Anglis equitibus nifi æquo loco,aut opportunitace aliqua data dimica-dum non putabat : amp;nbsp;fpontc in contemptum Edim-toniorum venire fe fuósqué patiebatur : prorfus vt ad‘ oppidum non benemuro ac folTa munitum(qualia fût plæraque Scotiæ oppidà)Edimtonij nullo metu acce-dcrent.rd’ad benègerendam res Achantius arbitratus, l* Dornbarraein'^ædibus, quæ ad Eoftes Ipeókabant, mili» teslocat: amp;parietesdomuum aperire eos cenis locis iubcc:'fîc vt in Anglos équités difplodere tormenta poITent: ipfeopportunö locö aduentum boftium cx-peôhat.Edimtonij loanne Olliforti duce,qui Edimto-ni oppido legatus præerar,Dombarram ex fua confue-tudine reùertunt. In eos impetum Achantius forciter facitrßmul qui locati erant in ædibus Edimtonios

pcrterrent, amp;nbsp;in fugam vertunt: magnoque numero interfeólo ipfum OlJifortem grauiter faucium Achan-' tius capit. Paulo poll id tcmpu?, quod Tuydclia Sco-

tiæ Prouincia in Anglicas partes inclinare animos vi- TuyJc-dcrctur,proptcrca quod pulfo ex ea fupcriori tempore SS Scocico exercitu haud fatis firmum præddium vt (c defendcrc ab Anglis pofTct reliôlum in ea fucrat, eô eu exercitu Hefsius proficifcitur:amp; ad Gedoariam cadra' ponit.InearegioneFernæfum caftelkimabhinc qua* tuormenfes exinfidiis ab Anglis captum valido præ-fidiotenebatur. Ed Hefsius cum Ofcllo amp;nbsp;Capellabi- caftcllum rone paruo peditatu dedöóho profeólus vi caltellum cçpit: cui qui præerat in tantum Scotorum odium ex aduiteriisjduprisque incurreratjVt cumfe Gallis dedi-dilfet, ineorummanibuspervimàScotisfit necatus. Eorundê maximû, immanéque in Anglos odium aliis „

v I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ n- A 1 Scotoru

quoqjerebusapparuit. Eteni captosa Gallis Anglos maximii magno pretio fuisquearmis gregari, etiam nonnulli “dSS!*” Seoti milites redimebant, vt ncce eorum inteflini odij acerbicatem expièrent. In ea regione,vbi turn Hefsius cadra babuit,ager aridus frugûmque vacuus magnam frumêti aliarumque rerumegedatem exercitui attulit: Neea ex rc nimiôq; otio milites,vt fit,tumultuâdi, aut iniuriæ cuiquam faciendç occafioncm caperent,variis rebus eos Hefsius exercebat, ncc multum requiefeere liaTif-paiiebatur. Igitui fi vel cadellum vel oppidum ab An-*-Saeïu glisineaviciniapræfidiotenebatur, eo milites dedu-cebat. Quinin Nortbumbelliam prouinciam ingref-fus CornualliamTilFûmque cadella cæpit: in quibus commeatus amp;nbsp;fuppelleôlilis pretiofæ magnam copia reperitieamque prædam militi concefsit. lamiu An-glicç copiæ cogGbantur,quæpopulatione Hcfsiu pro-

R E R V M G E s T. H E N R. I b biberent, cum forte Cobio equitumSeotorum turmæ præfcôtus noôtu è caflris quatuor millia pafluum fpe-ctilandi caufa progrelTus, équités Anglos numero ad quingentos baud à fcabcilc procul intelligit. Qm amp;nbsp;dedccoris amp;nbsp;periculi pîenam fore fugam arbitra-tus, amp;nbsp;de numéro boflcs per noôlem fallere polTe fperans , necclTicatem in virtutem vertit: impetû-Angiom que faólo primos bollium deiecit. Ea re amp;nbsp;noôlis ’ incercitudine reliqui.perturbati felc in fugam con-ieccrunc : quos Cobio infecutus multô plures fuo numéro ex iis captiuos abduxit. Sed quo Anglos Heflius magis ac magis territaret, Capcllabironem cum turma equitum amp;nbsp;peditibus quingentis excur-rcrc in Angliam iubet: vicinaéque regionis agros vi-popular!. In eo itinere Gallis militibus Myr-ftotiisve- toum lacLim biftoriis veterum celcbratum viderc lebratus gt;nbsp;licuit, dimidia parte gelu per æftatem etiam con-cretum : reliqua cæteris minime abfimilem. Paucis diebus inteiieótis Hcflius cum vniucrfo exercitu in

' Angliam profeôlus Fcurium caftellum cæpit : agrif-t]Lie in confpedu hoftium, qui ad millia hominunir tfiaeo conuenerantlatè vaftatis magna cum præda-magnôque numero captiuorum excrcitum in caftra reduxic. Eius prædæ ciim Scotos etiam milites efle participes vellet, magna contentioneGalli,quorum la bores multi ingentéfquc longo iam tempore exhau-ftiin Scotia cranr,repugnauêfe. Erat iam ante in captiuorum Anglorum numero intollcrabili audacia quidam facrificus, qui conditionis oblicus Gallis fac-

GALLIÆREGISj LIB. I. 40 pè fcrmone infultabat-: eósque in Angliam excurrif-fediótitabat, vt ibi oculis agros notarent in quibus arratfo impofito terram vcrcere propcdicm cogeren.-tiir: cùmfuum omnem cquitatum Angli c fuis fini-bus ad Galliam iterum atque iterum deprædandam abduccrcnt. Id fuos vatcs prædixifledisquc non minorent fidem quant Euangelio habendam . Sed is confpeólo cum tanta præda tótquc captiuis reuer-ténte Hcfiio ita animo iraque commotuseft, vt ab-ieólus in terram deliinc nee cibum capere nee eoe-Jum afpicere voluerit : fed claufis oculis fame ac dolore confeótus in cxercitus conlpeólu pcrierit: Reuerfo Gedoariam Hclfio maior quam ante vn-quam inopia :ei frumentariæ atque commeatus ex-^rcitum vexabat :-;mulnque milites fame tabefaóli moriebantur: cæteri pifcatione venatuque famem quoquo pado tolerabant . Ac pifcationi quidem German! milites tantopere incubuêrc,vt Geptum fluimen j^xinde pifee caruifse incolæ pro re comperta fc-rant. Turn verb Angli deleóhu habito iuftum excrci-tum confecerant, cum eos appropinquate Hefiius nu-,mero longè inferior fenfit,féquc, in intimam Scotiam recepit^Eum infequi 'Angli noluêre, cum in manibiis vióloria efle videretur : quod baud 'quaquam du-cum ignauia accidilfeiam tumferebatur : led quod Sontbrclfiüs Proteólor Angliæ ab Edimtonia male pugnataabAnglispugnain die ipfis prçfcriberet quid agi ab bis vellet: cuius fi praeter præfcriptum geren-tibus aduerfi quicquam euencrat, feuere vindicabar.

Mjgotia Brcui port: clafsis Anglica ad Magotiæ infulæ fines prætcruehitur. Ea infula tota confiât rupe quadam incxpugnabili: ad quam nullus eft, nifi BafTo caflelio propter fyrtes fcopulófqucaditus,ac is quidem difii-cillimus, nec præterquàm vnicæ nauiculæ peruiusr cû-que ad rupem acccflcris,dcmirto fune fcandere in pro-pinquum mûris caftelli locum conuenit.Rurfiim ciim ad muros pcruentum eft, corbc ad portum cfFerri nc-Magoti.« certc cfl. Ei infulæ Magotiæ efl è Magotiis auibus no-infulxab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

auib’ no. men impolitum: quç luntanatum rerarum magnitu-fpecie; fèd candidæ toto corpore,quæ in ea infula frcquentifsimx nidulantur amp;nbsp;pifcibus è maridcla-tis amplius centenos cuflodes ei infulç pofitos in die pafcunt: bique baud alio ligno vtuntur,quàm quo aues nidosfuos conflruxêre.Eius infulæ atque caflelli fitû Angliconfpicatidefperata expugnatione caduceato-re mittunt, qui rofeorum nummûm( ij fefqui duobus aureis finguli æflimantur)prçfeôlo quinque miilia:fin-gulis cuflodibus treccnros offerat, n tradere caflellum velint; multóquc amplius à fuo Rege fpcrare iubcat. AdeapræfeôluSjNon effe bomini onuflo tanto auri pondéré in eum locum adicum qui fobs auibus pateat, Humfs- cam pecuniammaiorivfiliAngJis futur am in Gallici meatum belli fubfidia: fibi neceffarium cbmcatum indies aues liants importare. Cum fpes potiundi oppidi Anglos fefel-SiS- lifsetjclafsem ad Equitiam infulam,quæ Diua poflca cfl dióla, appcllunt: acquodeain Scotiæ finibus fita additu perdifficili magnamad ducendum bellum fa-cultatem Anglis allatura videbatur, in ea arccm fuma dili-

(liligetîaamp; celeritate coftruût: præfîdioquein eo loco oólingentomm milicum impofito commeatuque ne-ceflario in Angliam clafTem rcducunc. Ad hoc tern-pus Thermes miflus a Rege in Scotiam Henio fucceflor cum cataphraólis centum equitibus, ducen-tisleuiorisarmaturæ ’milleque peditibus Domberta-mum nauibus appulit : qui cum habito confilio HeP-lius priufquam in Galliam rediret, Êquitiam infulam recipere,eaque Anglicumpræfidium deiicere confti-tuit. EÓ cum eflet, ficuti diximus, diffieiJis accetTus, magna contentione vtrinque certatum eft. Sed præfe-«fto infulæ interfcólo defperatis rebus Angli infugam vertuntur: parfque interemptizeasteri in Gallorum po-teftatem veniunt: eamque vióloriam GalJi cum An-glorum numerum non æquarent,tribus omnino c fuo numero occifis,(èd compluribusvulneratis reportarut. Hæcad lulium menfem agebantur anno poft Chri-fti natalcm millelimo quingentefimo quadrageftmo

E CIM O fexto Cal. Februa-rij eodem,. de quo modo diximus, anno^ lex Regia ia Parifienfi Senatu recitatafue-rat 5 qua, ncmagnitudine fua iam laborans Lutetia ni -^miiîm excrefceret, in lubur-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;biis ædificia in pofterum ex-

■aeoro- t^ui piohibebatur . Quarto Idus lunij Catharinæ «atur. Henrici coniugi diadema in Dionyfij fano, quodeft fcrè ad vrbern, m agnis cæremoniis adhibitis ac præ-euntibus Borbone, Vindocino, Bononio, Caftil-

G A 1 L f Æ REGIS, LIB, IF. 4t lione, Guyfàquc Cardinalibus, impofitum fucrat: cum cæteri huius ordinis Regis mandato omne hoc tempus Romæ morarentur , Sexto poft die Henricus Rex qui tum primum poft adeptum re - amp;nbsp;c7th7-gnumin vfbecn veniebat, magnificentiflimo ftim-ptuofiftimoque apparatu Lutetia receptus fuit : bi- cum cc-duoque interieólo Catharina coniunx. Infecutis die- paï«X bus in vrbe fupplicatio fada eft magna celebritate cuiufque generis hominum, cui Rexipfc interfuit: codcmque die Luteranifmi damnati nonnulli ignc confumpti funt. Poftridic Rex in caetera quoque mterwi Gallia fupplicationes dccreuit pro fua amp;nbsp;reipubli- JSTiST* cæ falute: proque Francifci parentis amp;piorum omnium manibus : itemque quo ab hære/îbus Gallia vindicaretur : à quibus ft abhorrerc in primis amp;nbsp;re-ligionem maiorum pic cafteque colerc publicis li-teris teftatur. Biezus Tribunus militaris qui maritimae oræ à Francifto Rege præfcdus parum ftre-nue aduerfus Anglos ca quæ ad bellum attinebant curafle dicebatur , accufttus hoc crimine carccre J“}“*’ multum iam tempus detinebatur . Ei cum caufam iudicibus non probaret, honos abrogatur, perpe- rum po-tuóque etiam carceri addicitur . lacobus quoque «anfil Guilsius Vcruinius eius gener Bononiam oppi- vc^inV dum munitifsimum, cui à Ibcero præfedus fue-“Pi?'

Il- z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;• , n- 1

rat, per ignauiam mollitiamque animi hofti de-didifft conuióhus capite pleólitur . Sed nonnul -lo poft tempore Biezus regia dementia carce-

reeft folutus. Sub id tempus Henricus Rex ad recu^ perandam Bononiam copias parat: faciliora fïbi omnia fore arbitratusj quód tum Anglia feditionibus a-gitabatur. Eas plebs partim religionis caufa concita-uerat : propterea quod Sombreftius regniAnglici pro' curator reieâ:o,ficuti fuperiore libro commemoraui-mus, Miflae facro, amp;nbsp;Romanç Ecclefiæ cçremoniis

abrogatis Gcrmanicos plærofque ritus Auguftanç co-feftioni affines in Angliam induxerac:partim quod fab tus publicos prataque a nobilioribus claudyftque pau periores excludi ferre no poterant. Prçter bæc incita* batur HenricusRex Scotorum ftudio qui colleôlis co-piis quàm maximis cum Angbs bello contendebant. Igitur commiflà claffe Stroflæ Præfeôlo Capuano ex Rbodiorum cquitum ordinc, eum ipfe cum cç-tero excrcitu per continentem fubfequitur. Capuanus cum portu Gratiofo quinto lulij Idusnaues foluiftet, in quibus triremes duodecim inftruôliffimæ rebus omnibus fuêre,faôtus obuiam claffiAnglicæfub Aug. Cal. prælio commilfo quàmplurimas Anglorum na-ucs depreffit.-cæteras in Grenefiain infulam, quxtum ab Anglis tenebatur,compulit. Poftquàm Bononiam Angli cçpiflenr,multa in circuitum caftella extruxerâc: caque magnis præfidiis firmaucrant: vtaboppido Ca-bitisqucineurfionibus facilius Gallos arcerent. In bis erantMonslambcrtiuSj Scllaqua, Ambletellium,Tur-riS'Ornata,Blacconetiûmque caftella. Has ob res Henricus Rex ne commeatibus intercluderetur, baud pro-cul à Montelambertio^cuierat Surenius falcus pioxi-

G A L'L I Æ R E G I S, L î B; Tî». 43 muSjCaftellum conftruif firmùmquc præ/idiumin co Gollocat. Primum omniumSelkquamcan:ellum,quod ^aHaqoa^ à duobus fignis peditum defendebatur: Henricus op- m. pugnauit:acbrcui tormentis valideconcuHum vi cæ-pit: Anglosque omneSjprætereos quife in arcem re-eepcrunt,nollri milites occidêre-iiqueipfi qui tum ef-fugerant eo metu percurbari noôlu ex arce in Amble- AmbU-tellium caflellumprofugerunr.ln Ambletclliofex pe- pugna-ditumfignafucrunt: quôcum Gallicus cxercitus eflec deduôtus'.amp;fc dicsaliquoc Amblctclliani fortircr dc-fendifTent, ad extremum muleis fuorum amilFis paóli vtincolumibus abireliceret, caftcllum Henrico Regi Miran-permittunt.In co caftello eratMirandula quidam fpu- üas. rius:qui cum nonnullis Iraks miktibus adAnglos tras-fugerat. Huictametfi paólione eratexclufus, veniam Rex dédit: de cætcris plærifque leaks fupplicium fum-pfir. Repertafunt in eo caftello tormentaænæa varij generis:belkcorum inftrumeneorum commeatusque masnacopiatquôd kæc cum ex Angka in Gaikam .

Ö, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. A I 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1I• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I r 1 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I Bîanco-

tranlmittebantur,in Amblctellio condi lolebane. Bian nctiani coneeiani kocfucccftu Henrici Regis permoti legatos fededfu. èfuo numero ad eum mittunf.féque vtin deditioncm recipiat petune. Quare impecrata tradere armaiulsi amp;ea omniaquæadoppugnationcm fuftinendam il-lata eo erant,fkuunc.In eo caftello xxv tormenta ænça bertinƒ fncreicommeatus puluifque tormentariusfatis mukus. IXma’-Monflambertini eodem metu quo cæteii pcrculk in- quot;''qe-jy cenlis tabcrnaculis, corruptoque commeaeu in oppi r‘cgt;-dum Guynamfugafcrecipiunc. Rclmquebatur Tur-^'

TÎs-ornata caftellum natura atque arte fie munitum vt in eo oppugnando dies multi necquiquam con-lumpri lint. Conuocato concilio Rex cum Bononia breui obtineri non pofie omnescenferent, propterea quod egregie rebus omnibus inftruóta, quae ad op-pugnationcm fuftinendam erant necefiariajfitaque ad Occanum mûris ac turribus firmilfimis vndique muniebatur, hyemsque aduentabat, commodifii-

mum fore ftatuit, relióto in omnibus caftellis qux cç-pifletpræfidio: vt pro occafione faótis eruptionibus Bononienfes vexarentur, reque frumentaria atque Henricus ^ommcatu prohiberentur, exercitum dimittere.Nec cxcrcitu vanumquidem confilium id fuit: quippe cum diu-dimittit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* 1 r 1- nbsp;nbsp;nbsp;• C \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*1

turnitate oblidionis vique adeo res Anglorum attritac fint, vt qui Boncmiam rctinere fumme antea defi-derafiènt: nec ad cam rem fumptui pepercifient: tarnen re defperata de compofitione fecum agi facile tandem fintpafii. Erat Francifeo Regi cum Helue-tiis fœdus fanóliflimum : certaque merces quotan-nis ab eo iis populis pendebatur, vt eorum auxiliis ad tuendas res luas vteretur. Id fœdus quod valdc exvfuGalIiç amp;nbsp;Francifei Regis fuilTe perlpiciebatur, Henricus vt confirmaret multum ab initio per legatos cum Hcluetiis egerat. Sed quod Carolus v. Cælàr id agentem interpellabat, amp;nbsp;variis lludiis inter fc Heluetij diftrahebantur, conuehtu vniuerfo-

rum confici res non potuit. Quamobrem Henricus per partes eos aggrelTus, antiquæ religioni deditos primum ad fc pelJexic : cæteri difficulter aflentie-

G A L L I X R E G I s, L I B« H- 44 bantur. Nam ante Francifci Regis mortem Mel-dæ quatuordecim ca in vrbe cremati vna die igni-bus religionis Germanicæ nomine : amp;nbsp;variis locis Galliæ eodem fupplicio affeóli eo Regegt; Henrico item imperante oompiurcs, fiipramodum animos Hclireriorum qui eandcm religionem eademque facra colcbant, à Gallorum caufa rationibusque ab alienauerant. Sed tanta contentione curaque in banc rem Henricus incubuit, vt ad fuas partes cun-dos Heluetios præter- Bernâtes arque Tigurinos tandem adiunxerit. Manebat Tigurinos Zuinglij Ecclcfiallç quondam fui etiamnum memoria, qui cos ad fuis concionibus eos iam ante feptem amp;nbsp;viginti Kr^adyun-annos plurimum crat hortatus, ne fuum fangui- s*'-nem cuiquam Principi mercede addicerent : ne-dum its qui ab corum religione difereparent. Hxc funt Septembri menie gefta . eodemque tempore Pidones, Santones, Rupellani, Ango-lifmi, Lemouiccs ab Henrico impetrarunt, vt quæ à Francifeo patre de condendo in horreis publicis lale illis regionibus erant conftituta : amp;nbsp;quæ fu-pcriore anno feditioncm eommouerant, ca abro-garentur *: amp;nbsp;recepto more vedigal in poftcrum triente befleque falls venalis definiretur ; quod ad odoginta Francieûna nummum millia quo-rannis condudum iri fpopondêre. Præterea du-centa aureorum millia ab iis ciuitatibus nume-rata funt, qux in bellicos fumptus amp;nbsp;redimen-dos vedigales quofdam agros, qui erant à Regibus

alicnati infumerctur. Ad hçcpauloqueiupcriora tern-para Carolus Imperator Philippum filium in Belgas euocatum carûmque nationum prsfidem conftitutu per Flandriam, Hænnoniam: Attrebatésque circum-dijcebat:ac poflea eundem Maria eius amita, quç Lo-doicoHungarix Regi aTurco Imperatore olim in bcllo cæfo nup(èrat,per Hollandiae, Geldrix, Artifiæ amp;nbsp;cçtcrarum propinquarum Caroli regionum fines (cas verb omnes obtinuerat Maria prouincias ) de-duccbat: cosque populos Philippo, qui fuccedere in corum imperium Carolo deberet, conciliabat. inueceraueraepefiimo more in Gallia confuctüdo, vt milites , vcl cum ad cxercitum proficifeerentur : vel cùm è caftris redirent: vel fi vlpiam ftatiua, hybernaue haberent ( quod cataphraftis equitibus pacis quoque tempore in vfu fuifie demonftraui -mus ) ij omnes fumptibus eorum quorum adiré domos collibuiflet: vel quas manfionarij defignatores annotafeent, alerentur. li omnium generum homines, fed maxime agricolas ea ex re vexare: nullum fumpnbus;nullum luxuriæ modum faccre: rapere omnia : amp;nbsp;vix finem iniuriis nifi mercede accepta facere ac penè quafi in hoftili regione effent,plebeiorum bq^ napopulari. Adhæc mala compefeenda ab Henrico Rege fàluberrima ratio pro tempore inuenta efl. Nam ciîm cataphraólorum cquitum annuum flipendium centenorum oótogenorumqueinummüm Francicu, Ferentariorum verb quos auxiliarios bis datos fagita-rios nominari diximus^nongentorum effet, quingenti

Francici annul cataphraólis : auxiliariis corum afcen-fisquc ducenti: leuioris armaturæ equitibus quorum menftruumftipcndium denum Francicum fucrat, Ceni deni conftituti funt: cautumque lege vr fuis ftipen-diis viólum milites compararcnt:acpœna capitis pro-pofita,fi quis non numerato pretio ab vHo ho mine quicquam fumpfilTet.Cum verb peditum deleólus ha- , beretLir, his turn quoque pecuniam ad viclum dari fta-tuitur:amp; in oppidis vicisque omnibus plebis fulfragiis deligi actorem : cui teftatione Curionis duorumquc tedium interpohta deferre ad Regem aut Magi -ftrumequitum Tribunosue militares, eos milites, ius fit, qui vllum hominem quacunque re violarint. Hase “ lex Paridis publice præconis voce pronuntiatur xij.,r Cal. Decembris. Eodem tempore iudicia dû iis qui behærc-hærefis arcelTerentur, Epifeopis, eorûmquclegatis la-ta iege permittunttir: fed rnagirtratibusj vt de crimi ne quærantj teôsque legibus interrogent, cadem lege icgatis lt;mandatur. Id cum fecerint, iudicij faciendi caufa cof- tun?ur.' dem ad Epifeopos deduci cum quæflionis inllrumcn-tis iubûaîln Caufa hæc inlege àferibitur, qubd 'dbi fu-perioribus legibus iurildiefionem fuam adempram Epifoopiquei^etcntur: quibus legibus huius criminis -qùædiôîlcs açqiïe liïdicià üegiis magiftratibüs: tribue-bantur ': camcjùé obrenl fcle minus acriter de his cii-minibus excrcuilfe quæftiones Epifeopi diditarent. His rebus môtlirn Francifeum Regem ante decenniù Epifcôpî s rcftimitïe ius fuum : fed qubd in led atu rcci-tatacaîex nonéflèt, inanemeamfuifle. Sed turn non-

nulliitaexiftimabantjnonodio vUorcligionis legibus improbacæ recentem legem editam fuifle; fed magno afturegi) confilij principes fecilTe, vt cum Roma-næ religionis^eiusque antifticum iura acque authorita-tem extollcre lege viderentur; turn maxime eos qui ab ca religione delcifcerentjfeueriflimispœnis quibus in eos amagiftratuanimaducrtebatur eximeiet: quip-pe cum grauiorem pœnam perpetuo carcere Epifcopi nonimponanrlibiqueiusgladij adeptum facris lite-lis fateantur. Hoc anno Carolo Lotharingo Guy la Cardinale Rbemcnfi Arcliiepifcopo poftulante Rhe-mis litcrarum omnium artiumque fchola pcrmiflu regio pontificioque conftituta eft. acxixCal.Ianuarij Marguareta Nauarræ Regina literata amp;nbsp;ftudris do-ótrinisquc deditafœmina exceftic è viuis. Hoc eodem annoloannes Flifcus Dux Genuenfium, qui magi-ftratus eorum legibus eft annuus, rcipublicae in perpetuum occupandæ confilium eçpit: atque vt id cffi-ceret, fefe ac ciuitatem in Gallorum Regum fidem

dedere paratum oftenditt iamque ad eftedumpra-pe rem perduzilfe videbatur fiiperato nauali prælio exercitu ciuitatiscui Andræas Doria præcrat, ciim è naui in aliam traiiciens præceps- in mare delap-1550, fus fludibus abforptus eft . Ineunte anno poft

Chriftum natum millefimo quingentefimo quin-quagefimo vt aucupium venatioque liberiora nobi-litati forent; amp;opificesagrcftésquequoscæteræpûE-næ ab iis rebus fpe quæftus incitatos aucrtere non potcrant, facilius reuocarentur, lata lex eiufmodi

G A L L I Æ R EG I LIB. I. lt;6 eft, qua venum proponi publice Jepores, ardeolæ, perdiccsque iubentur : preriumque leporibus duodeni ærei nummuli : ardcolis perdicibnsquedeni tan-tummodo conftituitur. Per id tempus vt eorum fraudibus obuiam iretur, qui falfos nummos cude-rent, cum quid vel minimum iufto ponderi dceftet, pro adulterino efte fancitur . Mirum verb quam grauis moleftaque ea lex initio plebi fucrit : pro-pterea quod vix nummus vllus aequo pondère re-periebatur : ita gralTatæ paflîm ' erant falfariorum fraudes. Eodem quoque fere tempore Petrus gt;nbsp;Li- petms zetus fenatus Pariftenfis princeps valde iam fencx quod in fanótius cConfilium habendi confilij cau-la conuocatus fefearrogantius gcftilTe dicebatur ab- magiftta. rogare magiftratum fine ignominia eft coaétus: ^gitur idemque regia indulgentia Vióloriani Cœnobij in fuburbiis Lutetiæ pofici Abbas ftatim eft fadlus; moxque libellum de lacris fcriptis in vernaculam linguam non vertendis, item akerum de confeflio-ne quæ fit in aurem lacerdoti : aliofque nonnul-los eiufmodi de rebus libros contra Luteranos in lucem emifit.

Lizeto fubrogatur loannes B.ertrandus vnus è curix Prxfidibus . Tertio nonas Februarij loannes tur Io. Maria Montanus Cardinal« , qui à Galiorum partibus minime alienus putabatur , iis. in primis luffragancibus, Farnefianisque in Pauli .11 locum j qui duodecimo amp;nbsp;fexagefimo ante die animam e-gerat , à Cardmahum collegio fulfieitur : isque

luii’Mi. coihmutato nominé è i^etere inftitiito lulium III. ap-pellari fe Ilatuic. In ea cooptatione præfentes affuerunc Borbo, Lotharingus, Bononiiis,Turno,BelIaiLis,Vin-docinus, Guyfaamp; Ambatianus Galliei Cardinales: è quibus loanncs Cardinalis Locharingus quo Francif eus Rex perquàm familiariter vfuamp;epat,paulô pbft cx-ceflît è vîuis: eique in Mctenfem Epifeopatum lucccf-fit Robertus Lcnuncurtus Cardinalis. Ioannis frater Claudius Lotharingus Guydæ Dux paulà ante eum animam èfflauerat.)Pridie quàm Paulus moreretur co-fcripfilTe legem dicitur, qua Romanum-populuin gra-uifïimîs leuabat veôligalibus fali cæterilque venalibus rebus quàmplurimis à le impoÉtis. Iulius Pontifex creatusjcum in more effet poli tum, vt Cardinalatum queraante adcptumPontiHcatumnouusPotifcx ob-tinuerat, cui vellet homini mandaret, Innocentium quendam legir, quemin collegium cooptarer: de quo cùm cçteri Cardinales quererentur quôd hominê ob-feurum nullisquemeritis ad tantum honorem euehe-ret, Pontifex non inurbanus,Et vos, inquit, quid tandem in me meritorum comperiflis, vtChriftianæ ec-clcfiæ principem conftitueretis ? DumSeoti Gallicis copiis conhrmati bcUum cum' Anglis gererent, E-duardus Semerus re2:ni An^lici Procurator Thomam

Germanum qui Param quæHenrici viij.Angliç Regis vxor fücrat in matrimonio habebat: amp;nbsp;cui ob‘ rixas quafdarii Vxoïüas erat.offenfus,maicftatis non fat idonea^ vt dicitur, eau fa poftulatum capite dondam-naripaffus erat. Ipfe captis ad Bononiam caftellis at-

G A L L I Æ R E G I S, L I B. If. 47 que arcibus quas fuprà commemorauimus,in inuitba Anglis venir ac male geftaereip.accufatus in cuftodia Londini efl: traditus. Ad quod fere tempus cum dif ßifeor. cordiis ciuilibus Anglia agitaretur:amp;negligcnter bel-lu in ScotiagcreretLir: multique ex Anglis qui Edim- gi'» agi-tone rclióli præfidio fuerant domum reuertiflent : cæ-terorum multos peftis extinxiflet : ac eodern tempore fedulb bellum Termes adminiftraret, Rutlandus Cornes ncwflu Edimtonem profcôlus reliquum præfidiu vrbe cduxit:ac paulb poil idem Termes Borthecragiû imm aî-caftellum firmiHimum vi cepit. Eduardusverô Seme-rus ampliatus tarnen republica abftinuic. Ei conflare inuidiam modis omnibus Varuicius Cornes inimicus nitebatur. Sed cum bas inimicitias fummam rempu-blicamin diferimen adduduras cæteri Angliæ Principes perlpicerent, eorum reconciliarc fludia atquc voluntates connixi funt:eofdémque fimultatcs depo-nereiuflerunt. Quinctiam confirmandæ reconciliatæ gratiç caufa Varuicium filium cumSemeri nata matri-monio coniunxerunt. Paulô poil Semero Varuicio- Pai inter ir ri Anglixamp; que autnoribuspax inter HenricLimGalliç amp;c Eduar- PraDci« dum vj Angliæ Reges bis præcipuè conditionibus fa- a' ôta, Bononiam Henrico redditurosAngli promittût. Normaniaß caufa annuum Angliæ Régi pendi quon- Eus-dam padum quadr'ingentis aureorum millibus redi-naendi Henrico Regi fit potellas. Donglalfum amp;nbsp;Lau-derium oppida Angli Scotis reftituturös dpondent: atque cdm bis quoqu'e pacem âmicitiamque confir-mB.nt.‘Obfides ab Henrico Rege dum promifia cx-

pierct in Angliam mifli Borbo Anguianus, Lodoicus Borbo Condorum Princeps eins Frater, amp;nbsp;Francifeus Vindoetnus Carnucum præfcôtusj alii-que è Gallica nobilitate nonnulli. Non italonge poflea quafi amicitiæ tefleras infignia equeftris lui ordinis vterque Rex alceri mißt, Henricus Mi-cliaelleum: Eduardus vero Perifchelidem. Sed cum Albo Andraeanus Tribunus militum ad Eduar-dum Angliæ Regem Michaelleum infigne depor-taret, Maria Hungariæ Regina quae Belgicæ pro-uinciæ legata præerac, nauibus vndique conqui-fitis iter eins obferuabat : eumque infidiis excipc-re cogitabat: led cum alio portu foluiiTet, atque Maria exiftimauerac , eius conatus Albo clufit. Henricus tarnen Rex cum de co nuntiis ad eum pcriatum eßet, Dieppx quiequid nauium Belgica-rum fuit, quoad rediret Andrxanus, redneri præ-cepit. Maria itidem Regina de Gallicis in Belgis repertis idem ftatuit. Ruthius tum Comes Vdla-bonem commeatum Teroanam inferre conantem quantum potuit, interpellauit . Has vero ’Caroli Cæfàris iniurias cd grauius Henricus Rex tulit, qudd proximis diebus gratificandi Cæiàri caufa Lincantium caftcilum Rognaci viri fortillimi ad Arduenam fyluam pofitum funditus euerti iu/Te-rat : qudd ex eo Cxfariani cxcurfionibus vexari in dies, raultaque incommoda afFerri ßbi à Rognaco quererentur. Id caRellum iam olim tam firmitm fuerac, vt quindenos dies à Cxfare bellis fuperiori-

c A II n REG IS, LIB. IL '48 bus cum Francifco Rcge fruftra fuerit oppugna-tum : poft id tempus Rognacus eas munitiones magnopere confirmarat. Confcóta cum Anglis pace, Bononiaque rcddita, in id oppidum Henricus Rex Idibus Maij in^refl'us pro munere Maria

I O r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bononia

naui infidentis fignum argenteum aftabrè fadum, Lampadasque quatuor in templo collocauit. Ad tur amp;nbsp;di-hoc tempus Vai denies qui in Prouincia pagos vi- fignTâæ eosquehabebant, de iniuftis fuppliciis quibus à fe-natu Aquenfi anno poft natalem Chrifti millefi-mo quingcntefimo quadragefimo quarto , atque infequenti fcfe affcdos diótitabant, grauitcr ora-tione ad miferationem apte compofita apud Hen-

• ricum Regem quefti eum pcrmouere, vt fen a turn Parifienfem in cos quærere iubercc j quorum fraude

-Gulpaucineo ncgotio quicquam eftet admiflum. Ea res agitata publice prope dies quinquaginta in fe-natu magno concurfu cuiufquemodi generis homi-num, fummaque cxpedatione iudicij,de qua hoc loco, quod nulla alia res per hæc tempora fermonibus hominumæquècelebratafit,non alienum puto pau-cis exponere. Valdenfes id nome à PetroValdo fump- vaiden-fcre:qui annos fere abhincducctos vehemeter in opes fàftûque Potificu,vitia morefque eoru atq; adcoEcclc-fiafticos prope rit’ omnes inueôt’,cû fe à Romana Ec-' clcfia fegrcgaflet,feólatores quaplurimos habuit: quos

cu cæteraplebsafpcrnaretur,atq^abhorrerct:ncmóquc illos aditu,nemo congreflione,nemo fermone dignos iudicaret, per multas nationes vagati varia nomina

Vaiàéfcs diuerfis erebusfortitifunt : in Lugdunenfî prouincia mina for- Lugdunenfium pauperumdn Anglia, Sarmatia,Liuo-niaque LolIardorum:inFlandria Artifiaque Turelu-pinorum: in Delphinatu Subalpinisx^ue nationibus Gynicorum. Horum multitudo.quçdam èSubalpinis regionibus iam ab eo têpore profeôla in defertum que damincultûmque amp;nbsp;alperum locum Prouinciæ per-ucnit,cûmquc domicilio fibilocum delegit: amp;nbsp;com-plures vicos pro fua multitudine ibi conftituit. Hi homines poftquàm-Luterus Pontifieem Maximum Ec-clefiafticasque cærcmonias patribus accepta infti-tutafuislibris cxagitalTct, mukosque in Germania amp;nbsp;Heluetiis rcpcriiflet,quieiusfeôtâ difeiplinamque fe-querentur, communicato confilio cdm eamxationem fuæ rcligioni cofentirc cognouilTcnt, ex iis nationibus magiftros literislt;:xcultos(nam tumValdenfes ferè fine litcris erant)acciuêre. Quod cum fenatui Aquenfi re-nuntiatum eflet,quæfitarc homines ad viginti ex iis qui Merindolum oppidum incolebant, pro omni multitudine fefe fenatui vt fiftant iubet. Hi Aquas Sex tias profeóti, manifeftum fc vitæ diferimen adituros intelliguntjfifeiudicio permittcrent : eaquede caufa infeóla re cuius gratia vénérant domum regrediuntur. Senatus poftquam ternis cosforêfibus præconiis euo-caflet, nec fui præfentiam fecilTent, Merindolios cun-ôtos contumaces pronunciarcenfétque vtin patresfa-miliâs igné vindicetur: mulieres cæteramque jfamilia capiendi fiftendique iudicio potellatcm cuiufuis generis hominibus facit: ficapi nequeant pro exuhbus 'çlfe

G A L L I Æ R E G I s, LI B. lî. 49 efîèiraperat. Adhoc cjuôd palàm efTec Merindolum omnibus reiigionis damnatæ aflcclis cfle pcrfugium, dolum hç eoquc quafi in fentinam impios omncs confluerc, id pVt'^gTs. oppidum dirrui,incendique : amp;nbsp;eum locum perpctuô cfle incultum ftatuit. Id Scnatufconfukum AquisSex-tiis ad decimum Cal. Decembris cil faél;um eo qui AqncnC» fùpra afcriptus cft anno. P au cis diebus int^rieólis A.~ decun’m rclatcnfis Acjuenfifque Arcbiepifcopi conuocatis aliis ex ca vicinia Prçfufibus exequi fenatus decretum co^ rindoiiû. ftituunt: fumptûsqueîneam rem de fuo decernunt: atque fenatui perfuadent, vti militum delcdum ab eis baberi patiacur. Cum iàm multitudo conueniiTet, Alcncus e^uidam iure ciuili ac facris literis iuxta atque doótiflime eruditus Merindoliorum fortem miferatus Bartholomæum Cbaflanœum principem fenatus pro ca qüæ cum eo ipfi erat confiietudine ôc familiaritatc adit: multaque proponir, quare defiflédum ea re bor-taretur, quæ amp;nbsp;periculi plurimum baberet, amp;nbsp;ini-quicatis bon minus. Quam enim babere rationemvt in feeminas ac pueros, amp;nbsp;plaeranquc mukitudinem nondum rite couiôlam pro aliorum pcccato animad-^ercatut? His actabbus diôlis fed vel maxime ridicula re quadam, quam de fe ipfe Cbalfanæus in librura quendam (uum retulerat, quam de gloria mundi in-icripfit,eaquead'rem feriam accoramodata vebemen-ter cum çermouifTe Alencùs« dicitur. Is CbafTanxus feribit, cum in AulTohenfifprarfeélura murium multitudo fegetes paffim corroderet,nullum prazfentius remedium eirei AufTonenfcscxiftimaire, quam vt He-

R E R V M GEST. HEN R* lb duenfisEpifeopus eiufuelegatus mures exeeraretiir: de quo cum regius procuratorEpifeopi legatum rogaflet,. ilium cenfuifletrinundino die præconis voce mures, euocandos.quod cum faólum elfer,tarnen eundem de concilij lententia fieri iudicium nolujlfe, ni cum mu-ribus abfentibus patronus dacus elfer,isque pro lis eau-lam dixiflet: propterea quodeo iudiciomurium omnium falus ageretur.. Se verb patronum muribusr fuiife Chalfanæus commémorât , qui lum in He-duorum ciuitare Aduocatum agcbac : ineaquecaulà pro officio multis argumentis perfuafilfc iudicibus,-baud rite arque ordine in ius vocatos mures: arque vt eis Curiones de integro fingulis in paroeciis diem dicerent impetralfe: amp;nbsp;ea quidem confeóla re rur-fus iudicibus demonllralfe rem in breuius tempus fuilfe collatam ; præfertim cum vicis omnibus infi-dias feles muribus tenderent : multaque ad murium defenfionem è facris libris deprompfille : amp;nbsp;vt diem latius iudices proferrent obtinuiffe. Hac orar, tionc nomen amplilfimum Chalïânæum alïecutum Alencus apud cum diólitare. Q^m verb elfe auri-bus animisque hominum ablurdum, vt qui in muriü caufa iudiciorum tarnen ordinem feruandiim ecn-fuerit, eum in hominum vira bomsque contemnat? Hoc Alenci fermone Chalfanæus abfierritus manu militari in Merindolios,^ excrccri fenatus dccretum noluifse dicitur. Sed cum huiufee Scnatulconfulti fc-ueriratem fama diuulgaffet,rumoribus quoque adFra-cilci Regis aures peruenit. Is nihil in tanta re terne-

g' A L L I Æ R. E G I S, L I B, II. 50 rè aggrediundum arbitrates, Illermo Bellaio Lan-gæo mandat, qui turn Turino oppido Subalpinæ regionis præerat, amp;nbsp;cui rerum omnium fidem ma-ximam babebat, vt de Mcrindoliorum moribus vi-taque omni diligenter inquircret, ad cûmque referrer. Is fie reperit ducentos abbinc annos incul wcrfn-tum horridumque folum vedigale cis relidum àæjf“ dominis: fed labore atque afiiduitate ferax frugum omnium bonûmque pecori redidifl’e. Eos patien-tifiîmos laboris : abborrentes à litibus : in egenos liberales . Sed earn elfe eorum religionis rationem vt perquàm rarô diuorum ædes adiré conlpiciantur, fi quando in proxima fuis finibus oppida mercan-di caufa, aut negotiorum veniant: quo fi fe quan-doque inférant , ita diuinis precibus operam dare, vc haudquaquam ^atuis Dei diuorûmquefefeaduol-uant : nec iis cereos anathemataque vlla ponant. Sacerdoces à nemine de bis rogari folitos vtpro ip-forumfortunis aut propinquorum manibusdiuinam rem faeiant. Si quando intonuit, non fibi frontem cru ce notare, vteftaliorum hominum confuetudinis: non fe confecrata aquaquot; confpcrgere: afperfosque ab aliis ægrè ferre: tantum fufpicerc in cœtum, Deum-r que implorare.Poftrcmô facra alio ritu moréque ac recepto, idque lingua populari facere : nec Pontifi-ci Max. atque Epiïcopis quicquam honoris deferre: fed quofdam è fuo numero delectos pro Antifti adfcnata tibus habere. De his'rebus faótus Francifeus Rex à literæ amp;nbsp;Langæo certiorjiteras ad fenatum Aquenfem mifit,

quarum hæc fuitfententia. DccreuifTe (è benignitatc dementiaeniti, veinviam Valdcnfes redéant potins quàm agi cum iis fummo iure vclit. itaque præ-terita cis condonare,!! ante trimeftre fententiam publice rcuocent. Sed quo intelligatur, qui fint qui eo beneficio vtivelint, poteftatem bis fieri per fenatum decernit, vti intra id tempus Aquas Sextias deleóli ex oppidis vicisque nonnulli exterae multitudinis nomine veniant: qui fis in irapiafententiaperfeuerent, more maioriim de bis fiimi fiipplicium:ac ad earn rem omnes magiftratus præfeôtosque miJitiæ fènatui o-pem ferre. Diploma regium ea de read fext. Idus Fc-bruarij anno poft Cbriftum natum millefimo quin-gentefimo quadragefimo quinto cóficitur:quod poft-quàm in fenatuledum eflet, Francifeus Cbaius Iller-musque Armantus Merindolîæ plebis legati. rem ad difputarionem reuocabant^Senatus bis qui fibi igno-tum velinr, reuocandi fententiam poteftatem facit: qui id non feccrint, bis fupplicium cruciatusque pro-ponit.Merindobj mlnlominus oblatofiipplicelibello. idcm ruflus afenatu' pctere inftituunt : fibtquc ini-quam conditionem ferri queritantur: cum co illosfe-natiisredigat, vt fatxrife bærcticos aut perire opor-tcac. Senacus de his fefe die odauo pronunciaturuna, rdpondcc. Intcrca Cbalfanæus adbibitis regiis Cor gnitbribusfeereto amp;ia occult© cum Chaio Arman-toque agicreósque monet amp;nbsp;bortatur,) vtcdmrna-. nifcftôbçrefis teiieantiir, errorem conficertnon pi-gear. caque re ftfe ac paruos liberos praefenti periculo

GALL r.Æ R. E G I S, L T B. Ih’ 51 eripianc. li cùtn in eo perftarent vt de eoruna errori*-bus cognofccretur, Chaflanæiis eosà ritibu? ab Eccle-ßa acccptis rcceflilTe nec Pontifici Max.amplius quicr lt;}uain ac cuiuis de plebe homini deferre demonftrac. Poftquàm Chains amp;nbsp;Armantus de bis difTerere cœpta-banc, Chafiànæus interpellat:vtquc doôlrinç fuæ capita in libcUuni référant,eùmquc lênatui praebeant, Me-rindolios monet. In eadcm cauû eranc Cabrierenfes, quorum oppidum inVenetoComitatuAucnionen-fium efi: fitum» Hi cilm Auenione manum cogi, câs-qucin fecopiasparariintelligcrent Sadoletum Cardinalem humaniorum difciplinarum perquàm ftudiofum àdeunt: ciquede fuæ rcligionis ratione co-fcriptum Iibrumpræbcnt: in cuius extremofummrs ab CO precibus contendunt, vtfi quid in eo defidc-rarer,id eis indieare minime grauaretur. Ad ea Sado-Ictust placide amp;nbsp;benignè fimul 'pàuca pro tempore rcfpondet. In; crimen certè iddoôtrinæ genus voca-riquodeó libello profiteantut. Cætera omnia qua hominum fcrmonibus de iis iaólentur, meras nugas efîe: fakbquc his ca crimina intendiJd quællionibu^ eajde rehabiiis planum cfse faâ:um. Scd in c.o Ji-bcllo quædam polit a verba cfTe, vt reliqua prærercar, qûç integra fencehtia immutari in melius polîinc, fé-que ita exillimare acriorc ftylo prasfulcs pontificesque ab iis lacefli. Eis fe bona omnia ciipere : minimcque ex animi fui fencentia futurum, fi cum iis hoftiliter a-gatur. Id qiioimagis intelhganü, fe ad fùas’ ædes quæ fiintadCabricram, certa die elfe veturum : ac coram

cum Cabrierenfibus aólurum quid iis fado opus exiftimct. Sed cum interim cxercitus aduentarct, iamque non amplius millia pafluum duo Cabrie-ra abefler, Sadoletus adito legato Aucnionenfis pro-uinciæ præfidis qui cas copias dudabat perfecit, vt dllæfis Cabrierenlibus domum-regrcderctur..Meri'n-dolij ex præcepto Cbadanxi ciim fuam de religio-ne làcrisquc rébus fentcntiam defenfionémque Tai-pto XomprehendilTent , idque fenatui obtulilîènt, fenatus loannem Durandum-'Senatorem amp;nbsp;Cabi-lonenfèm Epifcopum vnà cum Dodore quodam Theologo, cui poftca nonnulli alij adiundi funtj Merindolum mittit, qui hærefim Merindoliorum coarguant: iifdemqucli ab errore atque hærefi dif-cedant, è regij diplomatis fententia veniam dent amp;nbsp;impunitatem : fi recufent integram rem ad fe-natum référant. Cum reuocari à fententia Valden-fes non pofient, paucos tarnen menfes à Merin-doliis abftinetur; propterea quod Francifeus Rex omneeius rei indicium ad fe reuocauerat. Sed rumori-bus ad eum allato Valdenfcs coadis millibus ho-minum quindecim Mafliliæ occupandæ confiliaca-pere, nouisque rebus ftudere, Merindolios Val-denfésque Aquenfi fenatui permifit. Senatus pridic Idus Aphlis poftquàm confultafTet, Senatufeon-’ fultum illud fuum afperum de Merindoliorum pro-feriptione exequendum ftatuit:.eique rei Francif-cum Fondium Præfidem, Honoratum Tributiura, BcrnardumBadetiumfenatores prxficit; ac cum eis

G A L L I Æ R E G I S, LIB. ri. yj. vnà Guerinum fiici Aduocatum:quam ad rem loannes Menierus Opeda fenatus Aquenfisprinceps qui in eum honorem Chaflànæo repencina morte abfumpto fucceflèrat, erac Grinani Prafidis Pro-uinciæ legatus, fuam’ operam atque exercitus pro fua poteftatc amp;: imperio pollicetur : idem que cum belli Anglici eau là milites im Prouincia coëgiffer, iis copiis Merindolios oppugnare infticuit ; amp;nbsp;præ-terea ex Subalpina prouincia ad fcx figna* pedi-tum cum turma quadam equitum, cui Paulinus praeerat, accerfit . Adhæc in Prouincia ediélum proponit, quo omnes qui ferre arma poflintj eô-dem conuenire iubentur : præter hos ad quadrin^ gentos folTores fecum deducit. Gum his. copiis profeélus partem exercitus Cabrietam .,ifPuppim, MotcaVn , Martiniûmque'^vicos incendere imperatt acincolasjhabere pro hoftibus. Trucidato eorum magno'nurncroi viri propead oôlingentos capii remis addidti feruntur.Poftridie Lauromarinus,Villalaurea, Ttrézemina', Genlo, Rupésque vici,vnde multitudo omnis profugerat, inflammantur. Proximo die dif-pcrlhs copias eôdem Oppeda conducit: ac Merim “ dolum'oppugnarointcndit. Sed ciimi rvicitiam om- cs°'cs ”1-nem regionem ardere Merindolij confpexiffent, reli-ftis rébus fuis omnibus profugeràc:féque in proximas oænitûs lyluas collésq; cû liberis atque vxoribus abdiderant. In nais Zù èorûoppidûpoftquàm Oppeda aduenilïer,Mauricius vioZbiH quidam Candidus vnus ex omnibus eft repertus: que Oppeda deligatumad oliuam tormentis emiftis iuftit fug'unt.

necari. Exeo oppidoprofeârusîcxercitumadCabne-ram deducic, cuius portas oppidani clauferant. Ibi tu admoueri tormcnta mœnibus iubet, murumquc fub-uctti. Etant omnino in oppido qui Oppedanorum impetumludinerc auG efTcnt viriadfcxaginta:fœmi-nætriginta : rcliqua multitudo pars in antris latibu* Cabcicra Ksquc dclitefcebant : altj fuo templofeDeuni ex fux efpugn™ rcligionis inftiiutis rogitantcs continebant.Vrbis pof thLhcU*' titus, quam Cabrierius qtioque dominus oppugna-

bat, quiquc portas apperire oppidanos feque Oppc-dicpoteftatipermkcere.fuadebat, àimultitudinc p,œ-nas cxcgitsnecfcruinec ætaci peperciflcdicitur: cam

dem prope fortunam fubierc qui Coftam oppidum incolebaht: ac vici omnino ad^viginti numeraaitur de quorima incolis fupplicium fumpturh fuit. Infupcr V J. aqua igniquc Oppeda Vaidenfibus cumSlis interdi-bus ignt xit: nmnesque cos qui eorum quenquamvlla rc adiu-. taflenx code’loco quo Valdenfcs habiturw edixiu His itia geftis fenacus rurfus ex fuo .ordinc quofdam deli-git, qui de liæreticis legibus quærant: raiäoque iudi-céntàiij cio nonnuili remis mandipantur: alij pecunia muïófeof Xbfoîuûî ’ quidamabfoiluùntuE ih bis Ccntalij clientcsi fcrè tur. omnes. Scd quintodetiino Calend. Scptcmb. fcnatus ^cr Fondium Præfidcm, de quo fùprà mcmorâuiruus, . a Francdicô Rege'diploma irapctraüit, quo fuppüciû de ValdérifibùscxiSenatufcôftfulto Aquènfi tumptû comprobarc Francifcus videbatur. Ac veto poftquam hisde rebus ad Henricum Regem elfet allatums, minime

'GAL L I Æ R E G I S, L I B. I. 55 nime eam rem omittendam negligêdamquc ccnfuit: nee præiudiciis quitus Francifcus paterreferente fe-natu Aquenfi inauditis Valdenfibus confifmafle eas res dicebatur,adhærefcendum putauit, quin de inte-, gro pro rci magnitudine ea de re Parifienfêm fenatum cognofccre iuberet. Fares tandem Parifiis magna fre-quentia cuiufque generis bominum euocatis Oppeda principefenatuSjFondio præfide, Tribudo, Badetió-que fenatoribus Aquenfibus,ac Guerino fifci Aduo- fifciad-cato publice aditata eft : ac fere iudicij totius feueritas inGuerinum recidit, quem comperta crimina lucre capite fenatus Parifienns iuHic: amp;nbsp;breui poftca Oppeda grauibus inceftinorum doloribus amp;nbsp;magno totius carporis ardore ci'uciatus exceflit è vita. Magnæ iam olim frequentes que lires de facerdotiis omnis generis propter corum ampliflimos fruótus intendcbantur àplærifque hominibuspcr cunóla tribunalia Gallias: liaéquc in primis c pontiHciorum miniftrorum fraudi-bus.proptcrcaquód fummum in iisius PontifexMax. ’’ót. Ma. r r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ r • r ir t- fummum

libivendicat, naicebantur. Primum inhnitasrallas 11- ius habet teras reperire erat, quitus ciurandorum lacerdotioru dotü». gratia procuratorcs conflitui continebatur : atque ab iis qui in rationes refcrunt quæcui facerdotia Pontifex Max. largitur,frequentes teflationes facerdotij niandati fumebantur: nee procuratoriæ literæ prids promebantur, quam quo die opportunum videbatur conceflum facerdotium profiteri; fic vt procuratoriæ literæ ad duos plærunque annos afTeruarenturmecan-te cius mortem qui facerdotio ceffiflet, proferrentur*

Prætcrhæc pleric^uc ea conditione façerdotia eiura-bant^durn Pontdex Max.certis hominibus ca pcrmit-£eret:qnodic{im fadlum eflet, tamcn integra omnia-iis qui faccrdotîo celTcrant quoad fuperllitcs eflcnty permanebant: quôd Pontificis Max. beneficiû fpre-inflc^quibus mandatafacerdoda rcccns fueraot,præte-xcbatur: qui tarnen fimularepoflenronem eorum a-, dipifcebantur ; idquc aôtis fcribç pontifîcij mandabar., Adbrc qudd itaJcgibus^pontificiis (tatuatur, irrium * ciuratioiiem eife, hitquæ intra trimeftre peruulgetur, .1 : ■' pl'çrique cum procuratorcs abdicandi facerdotij caufa eondituiflent, illico niandatum occulrè reuocabant; acialia? fraudes ilinumeræ calumniofè ftruebantur. Vt Henrici Jiis fallacüs Vlam aditûmque Rcx obftrueret, lenem lex de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r r ■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» r A t T

pof.ficus, ^t-ip^j.jjjæ.^j^cm'pro'bitatémque fuarniEpifcopis, co-r rumuo legatiseprobtnt : vtque ad certum numerum ( eranceniminfiniti ) rcuocentur coiundam nomina ina£ta Epiicdpalium præddtaliûmquecuriarum refe-J J, 1 r râtuf: nque fuis aétis bânos telles aduocét minime do-’ , mcfticos eos quidem:fed minime ignotos tamen:ac corum quæ egerintannuatim Epîfcopis fidem faciat. Vt quif Roma afferri diplomata Pontifîcij curant, lèfeapud iudices iqreiurando obllringant omnia è fide aóluros: vtque in aólis ab iis dies perfcribatur^ quoaditi, amp;nbsp;quo procuratoriæ literæ ipfis oblatæ conferiptæ, amp;nbsp;per quos feribas confedlæ fint : qui-que telles iis rebus affuerint: praeterca quo die ipfi, amp;nbsp;qua de eaufaiipcfniees tabellarios emiferint.

G A L L l rÆîî R.-E C'î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R-ï 54

Adliæc vadibu? cau^eanCi/rite acque fîdGlitcç'quæ fui muneris funL efle fadlurö^. Scd incerr Henri-

Gum Regém Pontificiæ'alioqui dignitatis obfer-: uantifïîmum luliurnquePontifiGcm Max.,tes quæ-dSam buiufmodi bellum atröx variumquej cxcitarj uit : quam paulô altius repetere non indignum videtur. Paulus III. Pontifex Max. Petro Lodoi-«tO Farnelio filio Parmam Placentiamque Pontifia Giæ ditionis vrbes permutationis Ipecie tribueratji “cri:. quibus oppidis Giim annos aliquot Pet. Lodoicus * ' imperitalfet, à eoniuratis, yt: fupra memorauimus* Plàcenti^ cæfus erat-, : idque oppidum-;Fcvdinan-- -l dus Gonzagua înfubriæ praefcäzus à Cicfare Ilatim inuaferat ; nec à fide abducere Parmenfes potuc-rat: feel ij Oólauio Petri Lodoiei filio .obedientes fuere. Eo tempore Paulus Pontifex Max . multis precibus cum Cæfarc egit,vt Oólauio Placentia jred-deretuti (cd vitro (c Plarcentinos Gonzagtjæ dedi-^ djfic Gæ/àr caufabatur; acinterea cum diern de. die duceret , qua fe nihilominus Pontificis poftulata faólurum, fpem faciebat, Paul’us Pontifex moritur^ pg. Eiu;^ r^cceflor'^Iulius,quöd a Farnefiis ficuti demoil; (frauimus, in adipifeendo Pontificatu_,erac ädiutus, Parmx imperium OiSlauio confirmauit: eiquc prçtc;-r^^aRomæ vrbis præfcdlurammandauit.Sulpettajc-ro iti pritnis Gonzaguæ);pôtentia erat Oólauio,: Par^ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

(ec, magnopere metuebat : acrecuperandæ quoqjPla- , -centiç incredibiliftudio iflagrabat., Cum verq Iqlius-

Potifcx abalienato intra paucos dics animo ab Oéta* uio fermones eiufmodi de Parma fcrcret, vt earn vr-. bcm quæ Pontificij iuris efTetJiaud redè àPaulo fupe-riorePontificeFarnefiis gentilibus ipfius conceflam diceret: eamque Pontificiæ fcdi reftituendam: Oda-uius Henrici Regis opem atquc auxilium implorât.

conditionis mifertus Henricus protegendum ab régis im- iniuriaatouc conferuandum fufcepit: atqueadeô vt ei xiiium magis ndem obligaret, Horatio Oftauij rratri Diana tinct. eleganti rorma ac racie perquain liberali luiceptam bii How- è contubernio fœminæ nobilis filiam defpondit : ac in Italiam peditum auxilia Oélauio mifit.Tum luHus ujj fratn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i i t n • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

Pontifex Oólauium iure clietelæ obftriólum libi Ro-mam in indicium accerfitndque in crime vocar,quôd^ contra faôham fidem dum Parmæ imperium eiconfir-maretur,externum præfidium in earn vrbem aduoca-rit. Qui ni intra diem trigcfimum fefe Romæiudicio fîftat: eaquepræfidia Parma deducat: prætereafefein poflerum nihil eiufmodî cômifTurumidoheècauear, eum læfæ maieftatis perfidixque damnatum fortunis omnibus fefc mulôtaturum denunciat. Adhaec codem libello Cæfarem hbi ad earn rem ferre* fuppetias man-dàt:orcôque deuouet,quicunquc cumOétauioamici-tiam focietatémque coniunxcrint. Id fuit tertio Idus J Aprilisanno à lalute reparata hominibus millefimo Carolus quingentchmo quinquagefimo primo. Cum bellum Bnf« pararetur,CarolûsCofl’a Brifàx Tribunus militaris qui mUitar^L Subalpipris natiouibus cum cxetcitu prsEcrat Mi-randulæ Comiti quemi Henrici Regis focium ami-

G A L L I Æ R E G I S, L T B. II. 55 cûmquc ac Oélauij rebus fauentem Iulius Pontifex vexarc inftituerat, fubuenire optimum faólu ratus,mi-litum multitudincm ad cum mißt. Hi cum per Mc-diolancnfcm agrum iter pacatorum habitu ac fine fi • gnis haberent, quod nullum effet expeditius aliud: amp;nbsp;ttim erant inter Henricum Regem amp;nbsp;Carolum Cafa-rem induciæ, Gonzagua Infubriæ Præfes difpofitis infidiis in opportunis locis omnibus eos milites facile intercepit: corumque partem interfecit:reliquosin re-migium condamnauit.Idem Gonzagua, vt erat ei prç-ceptum à Cçfare, eduólocx Infubribus exercitu ma-gnis itineribus cum eo Parmam contendifac impara-to Oólauio facile vrbem in poteftatem redaólurum fperabat. Eodem tempore Iulius Pontifex copias quç Mirandulam oppidum oppugnarent mifit. Id oppi- la oppidum in Gallorum Regum lamdiu fide fuerat : ac cum deco Galeotus amp;nbsp;Io. Thomas Pici contenderent, dc ’ corum confenfu Paulus III. Pontifex Max. Nicer anno póft Virginis partum millefimo quingentefimo trigefimo feptimo apud Francifeum Regem deponi dum lis finiretur,pronunciauerat.

Mirandulam Potificij expugnarc cum nonpoffent, Goncordiam alterum Picorum oppidum ineenderc. Picorum At cum praeter opinionem paratiorem ad omnia O-«ftauium Gonzagua offendiffet, ac à Parma rcpulfus effet,lolicitare per certos homincsOólauium coepinvt quiMarguaretamCæfarisfiliamtametfi non iuftis nu-ptiis natam in matrimonio habcrct,cius lequi fidem, Parmam que cum alia æquè fruóluofa poffeffone cum

RE RV M /G E ST^ HENRICI II. -, eopermiicarc potms duceret,-quàm grauiflimi belli, quod contra eum Iulius Pontifex omni ftudio compatarer,ancipitcm cuentumexpeôlare. Sedmaio-Oôtauius Henrici Regis proraiflis, cuius i-iérici g integritas omnibus pcrfpeclacfiet,quàm Cçfaris affi-p-X-s fe- nitati babuit, cuius conßlia potentiæ atquc imperi/ cupidiora quàm'fynceræamicitiæ cum alij Principes fæpe : turn ipfe Oclauius , amp;nbsp;Lodoicus pater nonita pridcm cHent experti: Henricûmque Regem vtam-pliora ausiba maturaret, mi/ïis ad eum cclerrimè nuntiis vebementer flagitauit. Henricus fubito Phi-lebcrtum Marfilium Cypetram qui bono cum animo çfl'e iuberet atque confîrmarct, mißt. Paulum Paulum veróTermem, qui tum erat Romæ apud lulium le-JuxUiaH- g^tius, rei militaris fcientilîimum'virum auxiliaribus copiis præfecitiac per nuntios iuflit, vt quacunquC Henricus tationc lulium Oftauio placaret : fin minus mul-ta fuadendo rogandoque tamdiu duccret quoad Parmam per Subalpinam prouinciam Gallicusgt;cx-crcitus peruenirct. Equitatui quern co mittebat Ca-firem Ducem: peditatui Petrum Strofiam prxpo-: fuit: cisque præfeiftos Bentiuolam, Fregofam, Cla-romontanum , loannem Turinum, Petrum Car * ficum, 'Benamque, ac alios bello illuftrcs viros at-tribuit . Caftres cum fc mari commififlet curfum non tenuit : fed occultis atque difficilibus itineri-, bus per Appenninum Parmam tandem, aduenit. Strofla eodem ferc tempore per Heluctios cum rcft aflecutus. Hi communicato cum Odauio confilio

'Mirandulam ipfi proficifci, vt in ca regione Gal-dorum focià amicaque dclcdlns'babcrcnt , eonfti-tuunt . Oôlauiiim Pàrmæ mancre : vrbem præfi-diis confirmare : luos in officio modis omnibus retinerc-, quos Iulius Pontifex diris exccrationi-bus territai'et ; amp;nbsp;occultb Cçiar traduccre in fuas partes niteretur , monent, Gonzagua tùm Noce-^occta-tanum caftellum vacuum adhuc defenlbribus oc-ingcnti abdadla aa Parmam cxercitLim reducic . Nondum munitis cius caftris Parmenfes noôlu egrcffi oppido Cçfaiianos excu-bitorcs ncgbgcnter cudodias agentes necant : to-tumqueiGonzaguç cxercitum perturbant. Sedmul-titudmem bollium pro fua paucicate tandem non ferunt : feque in oppidum recipiunt. Gonzagua -ni cos ad portas vfque confecuti tormentis ab vr-be emiffis rcieôhi funt : mukosque g fuo numéro defiderarunt. Alexander Vitellius Pontificio Aiexâdec cxcrcitui prœfeôlus paucis pôft diebus traieôto pontificij •Parma flumine quod ex Appenninis ortum mon- præfe'a\ tibus vrbem ipfi cognominem interfluit : ac inde in’ Padum deuoluitur, cadra in vallc ad vrbem locat : vineisque aôlis admoucre ad muros tor-menta contendit. Odtauius Pbœbum præfedum cum manu militum qui eum prohibèrent, ab vr-be mittit . Phœbus cum Vitellianis congreffius plumbea glande geauiter fauciatur . Præfeôti vul-nere magis accenfi animis quàm territi oppidani magnum boftibus dccrimentum inferunt : iique

hoe damno accepco ad tria panutim millia copias ah vrhe fubducunt. Caftres Dux Stroflaque Mirandula oppido fubfidium miferant Odauio : fed hi milites ab hollibus deprehenli propc omnes interfedi funt vna cum Mercurio Baiardóque præfeôlis. Vitelliani arque Gonzaguani reieóli vtrique femel à Parma oppido agros vicosquc magis popülabantur, quam op-pidanos oppugnabant: iidemque agricolas vbique crudeliter accipiebant. Caftres Stroisaque vthanc m-iuriam pari noxa hoftibus illata vindicarerit,inBono-nienfem agrum qui- eft in Pontificis Max . poteftate cxcurrunt: amp;nbsp;vicos amp;ædificia paftlm incedunt. Quod poftquam ad lulium Pontificem nuntiis eifet perJa-tum,atque Bononienfes fummisab eo prccibus con-tenderent, vt eos omninb à tot incommodis criperet, cxcrcitum a Parma reuocauit: amp;nbsp;præfeôlos Bononien-fem agrum à populatione hoftium prohibere impera-uit. Gonzagua ne quid incommodi per Pontificij exercitus abfentiam caperct, obftdionem Parmenfem foluit : Colurniumque caftellum parat oppugnarc. Ei caftcllo cum præftdio erat ab Oótauio præpofitus Antenor Almericus, cui plurimum fidei habebat: fed ishaudita diu fuftentata oppugnatione de falute pa-(ftus Gonzaguæ caftellum permifit. Vbide ca oppugnatione Stroftx Andelooque eftet nunciatum, codé cum cataphraólis cquitibus quadringentis, ac pedi-tum magna copia properare intcndunt,fed caftelli de-ditionc cognita magno ca ex re concepto dolore ad Gonzaguæ vfque caftra propius accedunt : qui cum nullos

G A L L I Æ R E G I S, LIB. If. 57 nullos caftris emitteret, Andelous Stroflaque ad Mar-tinium vicuna paiilo longius a Gonzagua fefe reci-piunt. Oclauius vaftari Parnaenles agros ab hoftibus acerbiflime fercbat: caque de caufa-AndcIoum, Cy-petranaque cum cquitatuin SoragniamPlaccntiæ fini-timam,quæ àCæfxre tenebatur, mittit: acriterquein Soragnios vlcifci Parmenfium detrimentum iubec. li vt erat imperatumfaciunt: fed dum fe Parmam cum præda refcrunt, in Caefarianos incidunt : ac cum iis diutius pugnant ; Tandem vióti à multitudinc ambo capiuntur: atque Mediolanum perducuntur: multi è militibus Parmam, Rupemalbam atque Fontanclaum profugiunt. Stroffa iam ante in oppidum rcgrefllis stroin noólu vrbeemittitur. Isinopinantes Cæfàrianos ag-greflus magnum numerum concidit: fuosque omnes Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gwumnu-'

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• J • nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1-r/^ nbsp;nbsp;nbsp;'I- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;concidit.

cultas oppidanis vrbe cxeundi luosque milites vexan-di clTetjCaflra propius ad vrbem collocare,eamque ar-ólius premere oblidione conftituit. Hac re perfpe-culatores nunciata,Claromontanus, vt ci mandatum ciaro-’

y. P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;montan’

crat, cumequitatu amp;nbsp;peditulignis aliquot vrbe pro- hoRiom fedus venicntibus bolbbus occurrit: atque conferta cum his manu multos intcrfieinconatûmque hoftiiim interpellât. Sedcûm Mirandulæ reliclum Horatium CaftriæDuccmjThermémquc à Stroflii atque ciusa-bitutum ctiam Andeloi Cypetræque infclici fortuna extenuatum vrbis præfidium Pontificij cognofccrcnr, Mirandulam oppugnareinftituunt: eoqiie copias de-ducunt. Caftres Termésque magna cum præhdij par-

animaduertiflenr, confilio celcnterhabito plus in ic-grediendo periculi fore ftatuunt,quain fi per medios hoftes Parmam Proripere Cclc contendant : propterea quôd Mirandulanum iter diligecius obfcruatui os holles quàm Parmcnle fufpicabantur : ac magnam item ad fallen4um fpem nox iam imminens alfciebat.Pro-grelliiamlongiusobfelîasab holle vndique vias'co-gnofeunt. Augeceis animos magnitudopericuli;om-nemqueinvirtute Ipemfalutis ponunc: amp;nbsp;cohorcaii milites in audaciam eosvehementer accendunt.Faólo congrelTu prouidentiam hollium fortitudo nollroru fupcrauit : multlsque hoftibus cxfis^ac aperça ferro via.

mitcs:præccrea Talianum eôdem pcrducunc. Parua temporeintericôlohaud proculab vrbe Alphonfum Vlloamvnàcum letiioris armaturæ Hilpanis equiti-bus confiderc exploratorcsParmenfibus nuncianc.Ca-llres quingentos équités dari fibi quibus cum interci-pcrer,pofcit:amp; ne profeôlio hoftibus enunciarctur,oc-cludi portas oppidi dum arma compararentur, iubet. Ei le Dampetra, Allegraque GuidoBentiuola,Bartho-lomæus Montanus,lt;jottusque locios adiungût. Hi de improLiifo holies aggrclfi multos interimuntncliquos in fugam vertunt. Strofla incenfus Caftris gloria Montcchianum micti, quo in oppido Hilpanorum

G A L L I Æ R E G I s, L I ß. It. 5S praefidiu erar,depofcit: amp;re cliqua illuftri æquaturum eius laudes (pcrat.Id cûimpecralîetjnoôlu de fccunda vigilia magno cu peditatu egrelTus fumma celeritate iter coficit.'pauloque ante luce Motcchianu imprude- Monte-tibus oppidanis luperueninac magnum eoru numeru opprefli. necat. Gonzagua vindiôlæ ardens cupiditateCarolum Garfulum præfcôlum vnàcum tormentis mognóque militum numero Tizanura mittitadque caftellum, in quo tria militu figna erant,ezpugnareimperat; ac ne-mini ne imbcllt quide fexui atque ætati parcere.Garfu-Jus tormetaadmouet: murumquc qualTat. Cafteilani qui commeatu deficcrentur noélu auerfa caftclli porta egrefli faluti confulunt. Interim Cæfar Gonzaguæ fupplementum exercitui mictit. Is tantis viribus con-firmatus Parmæ oppugnationcm redintegrat: acad Cartufianorum cœnobium cadra ponit.Ibi dies adyi-ginti caftris muniendis confumineodernque tempore oppidani cum tormentis continenter vcxauere. Dum hæcad Parmam gererentur, Briiïàx Subalpinæ pro-uinciæ præfes Cherium oppidû atqueDamianiû armis oamia-aggrefTus capit. Ea de caufa Gonzagua magnopere quot;'“æ' metuens infubriæ, iisquc oppidis quae in Subalpinis nationibus à Cælare poHidebantur, maximam partem exercitusà Parma deducit: atque Mediolanum cû iis copiis proficifcitur.Ioannem Medicium Mufiû Marchionem cum reliqua parte exercitus Parmcnfem oppugnationc iubct curare. Stro fia cùm baud ita arôlê oppidani tenet écur,equitatus peditatûsq; parce edudta oppido Parmenïîs Ducatus agros oppidâque peragrat:

BrixilIojMontechianOjFontanelao cætensque oppi-dis caftcllisquc, quibus commodum vifum efl, præli-dium imponir: accommuniri diligenter quç oporte-bac iubet: vt fi diutids bclliim gereretur,maior refiftê-difacultas’eiïct. Inde Placentinorum agros popula-Ragazo- tur. Qui turn Ragazolæ erant præfidio egrcffi oppido, laoppidu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjc municipalium fortunas conferuare conati

niagnonumero cæduntur:reliquiferc Parmam capti-uiducuntur. StrolTa confeôlum prope bcllum arbi-tratusin Galliamreuertitur. Ibi tiim prædari agros li-centids Cæfariani: villas vaftare : atque comeatu Par-menfes intercludere. Sed quo comportari abundan-tids Parmarrî polTet, Parmenfes oppidanonnulla' ad Appenninum fita ftatuunt oppugnare : ac decimo fexto Calen. Decembr. de fecunda vigilia Cadres cû magna militum manu adTorchiaram quod oppidu à Parma decern pafluum millia abed, vbi tum Macedo Princeps reliólus præfidio fuerat,proficifcitur: eô-démquepaulbanteortum diem aduenit. Dum fcalæ ad muros adhibentur, réque infperata pcrculfi oppi-dani concurrunt, Macedo vti è leôlulo nudus exilie-rar, ac teluminmanusfumpferat, vnà cum Antonio Ancona,Fabricio Ferrario militû præfeôlis fcalas deii-ccrc: milites cohortari; fubmouere progredientes ho • des audacidsjéque mûris deturbare : atque vt in rebus extremis nihil vircuti rcliquum facere. Sed Cadres, Orfus PctillianuSjLucantonius Ternius, Fabius Romanus,Andrças Magius,BcntiuoIaque confeenfis fcalis concertarc fortilfimè ; eratquc in ancipiti res.

G A L L I Æ R E G I s, L I B. II. 59 cil tormento iótiis Macedo Princeps cadit'. Ea re exa- Torebia-nimati oppidani mûris deccdiint:aditûmquc in op-pidum noftris præbcnt. Hi multicLidincm corum cædcrcjoppidûmquc diripcreniitn ctiam eius mûri ne ab bofte rcciperctLir,Caftris iuftu fubruuntur. Macedo nis cadauerParmamafportatur : ciquccxcqLiiæ ma-gnificèfoluuntur. Exinde paulukim fucrc Parmenfiu res trancjuiliorcs. Paulb ante hçc tempora cum Mc-litam Turci fruftrà oppugnaftent,fccundiorcfortuna-MeHta Tripolim eo claftedelatiexpugnarunt. Etat Concilio Tums vniuerfæ ecclcfiç à lulio Pontifice conftituta dies ad Septemb. Calen.IdinchoatumàPauIo III. Pontifice Maximo amp;nbsp;bellorum caufa interruptum Iulius Pontifex renoLiabat: fuumque legatum qui fùmmç rerum prçefl’ct eô dimiferat Marccllum Crcfccntium Cardi-nalcm : cui afleftores quofdam adiunxerat Sebaftianu Sipontinum Archiepifeopum, Lodoicum Vero-nenfem Epifcopum.Ea diepoftquam cclebrato Miftæ facto agi rcs cœptabat,Iacobus Amiotus Bellolànus Abbas ab Henrico Rege legatus litcras regias pro-fert conuentui Tridentino inferiptas. Ea inferiptione commoti vehementer plæriqüe omnes ePatiibusre-pudiandaseasliterasclamitarci quibus fiia authoriras manifefto Ixderetur: minusque digno nomine amp;nbsp;fua poteftate minore appcilarentur. Sed Crefeentius in abditiorem partem facrarum ædium, vbi concilium habebatur,fcuocatispatribus ab iis impetrauit, vt cç literæ palam legercntuncamque infcriptionem,in qua verbum anceps effet additum, vt in bonam partem

potius acciperenc perfuafit : præfertim quæ à tanto Rege proficifceretLir. Eæ liceræ nihil præter ins lega-tionis datum a Rege Abbati Bellofano continebant. Is iulKis diccrc quarum rerum cauia' vcnifTet, Henrici Regis maiorumque eius pietatem laudibus extollit: fummaque in Romanos Pontifices officia eorum commémorât. Henricumpoftquam belli ftudio ar-dere lulium Pontificem cerneret, omnia per legatos tcntafie,quó ei pacatuseflet. At verb nullis ratjoni-bus adduci lulium potuifTe, vt fibidepacc cogitan-dum putaret: fed fiudia eius omnia belli atquearmo-morum non Concordiæ pacisue fuiffe : ab coque Cæ-faiem in belli focietatcm effc peitradum . Cum hçc ita fint, ac tarn male à fummo Chriftianorum patre acceptus fit primigeniusfilius, teftatum apud omnes Rege voluifle minime fibi integrum, vt Gallicos Epifcopos Tridentum mittat perturbato Chri-’ ftianæ reipublicæ tot bellis à Pontifice Maximo ex-citatis llatu : atque adeb id a-ddit baud id Concilium pro vniuerfo Regem habere: fed priuatçcer-torum hominum vtilitatis caufa aggregatum coetum: camque ob rem eius decrctis haudquaquam paritu-rum. Quod fi male agere Iulius peicxeiit, non fe memoria depofuifie, quçfui maiores libertatis eccle-fiæ Gallicç rctinendæ caufa quondam flatuerint. Eius teftationis literas à conuentu Tridentino petere.

Ad hæc Patres refponfum fe daturos dicunt, cum iterum coiiLiencrint, dum modo regius legatus habere Tridentinum cqncihum pro fanólo vel it, fuit

G A L L I Æ R E G ! S, L I B. IT. 6o hæe BeHofani oratio- mgrata cum primis moleftâ-lt;]uc Patribus: ac ne htiiufmodi quicquam in pofte-rum accidcrec, neue contumcliofum in fc aliquid efferretur dccreuêrc, ne quid palam vllus propone-ret, de quo cum Pontificiis legatis priiisnon egilFer. Vbi ea dies venir, qua die fe Patres relponfuros pro-miferant ( ea fuir ad V. Idus Odlobjprçter corum ex-pedtarionem Bcllolanus Abbas abfuit. Ea re addu- J'atres éti libellum euulgant, quo Concilij authoritatem linîhbei-poteftatémquedefendunt: Regémque adhorrantur, vtde CO piè lànôfcéque fentiat. Nam quôd priuatæ quorundam vtilitatis emoJumentique caufa conue* nifle concilium Regislegatus dixerit, minime banc fufpicionem in Iuliumpoflecadere: ctim Paulus III. qui ante eum Pontifex Max. fuir, grauiHimis de cau-fis illud conuocarit , arque aggrelTus fit. Iulio eaf-dem caufas conficiendæ rci fuifie, quæ Paulo fue-rant aggrcdiundæ . Vtrunqtie Ponrifieem fuis di-plomacis illas afcripfific, cfléquc buiufmodi , pri-iruim vti hærefesin Germania oneamp;r Iparfç pollca ex ea per multas nationes extirpentur : deinde vt omnium hominum mores reformentur : fanôlaque in ecclefia difeiplina conftituatur : poftrcmb vt Regum Principûmquc difiidia arque contentioncs-componanrur, paxquc ccclefiç reftituatur: quas res-quis tandem propriç cuiufquam vtilitatis caula com-paratas merito queat dicere? Quod verb Rex ma-iorum fuorum inftirutis amp;nbsp;legibus vfurum in fa-eerdotiis dandis amp;nbsp;Pragmaticam fanctionem leuoca-

R E R V M GEST. H E N R. tl.' turum minitatur, earn maximo eius bono commo-(loque Galliç Regumabrogatam fuifle quondam: vt nibilhic nouare nifi maximo fno detrimento Rex poflit. Magnam in fpcm Patres adduci, cum re atren-tiùs perpenfa iflam fententiam in melius coramuta-turum : ncque Chriftianiffimi Gallorum Regum co-gnominis memoriam vnquàm pofiturum: led potius faólurum idem ac Francifeus pater Rex optimus ma-ximûsque, vt ad Concilium opportune temporcvii os grauiflimos vnà cum Epifeopis Galhç legatos mittat: cciam qua eft benignitate atquc dementia priuatas oftenfiones Chriftiançreipublicè condonaturum.Sed hçc tam abeft vt mouere lententia Hcnricum Regem potuerint, vt ctiam omnes Heluetios non eos modo qui Romanç religioni aduerfi eftent : fed qui fynce-rc earn colereiit, in fuam fententiam pertraxerit, ne quem fuorum Concilio adefte paterentur: tametfi eos Cçfar Ponciféxquc Max.adid magnis precibus animi-que contentione accerferent. Septimo Idus Septemb. edidum regiuminfenatu Parifienfi, ac deinde in vr-belocis frequentioribus perlcgitur, quo feucriftimè cauetur, ne quivllam ob caulam Romamaut alium quemuis in locum vbi Romanus Pontifex agiter, pe-cuniam è Gallia mittant,comporcentûe:in eos qui co-tra egerint, qui non fint initiati facris , capitis ac bonorum publicationis pœna proponitur: facerdotibus fruduum làcerdotiorum cæterorûmque bonorum omnium ademptio. Eo edido Henricus Rex anterio-rtim Galliç Regum in Pontiftccs Romanos officia mérita-

G A L L I Æ R E G I s, L I B. II. 6l rncritaque commcmorat : quibus iurc optimo iJkid fupra caetcros Reges obtinucrint, vt Chriftianiffimi ac primigenij ccclcfras nati nuncupcntur. Sc patrum ve-ftigiis infiftentem ex quo rcgnumadeptus fir,PaLiIo III. Pontifici Max. ac deinde Iulio, qui nunc fibi arma inférât, quibus rebus potuerit commodafic ; cof-démque maxima beneficia èfe babuifTe. Ac publicè quidem ctiamquandoquelulium, priuatïm fæpe-numerô cfleteflatum, quantopere ipfi bcncficiis ma-ximis aftriôlus teneretur. Sefe interregni Pontificij té-poribus Parmam vrbem præfidio inca collocato fuis fumptibus Pontificiæ fedi conferuafle:cûm ei prædæ potentiflimi Principes inbiarent: tarnen eorum fum-ptuum bonæ partis lulium elTc reliquatorem. Eu qui-dem cum Pontifex Max. effet creatus, Oôtauio Par-mæ imperium confirmaffe. Sed cdm maximi quidam Principes infidias Oôhauio molircntur,ifque omninc-ccffitudine cfict circumuentus nullis precibus impe-trareàluliopotuiffcjVt nouorum militum præfidium Parmæimponerctur. Quinetiam cûm Iulius pecunia Oâ:auio poQremô conferret, qua flipcndium vetera-nisexoluerct: aliaque neceffaria compararct, quibus obuiam ire hoftibus fuosque tutari fines poffet,lulium idem fe pofica elfe facturum pcrriegafle s multaquc ciufmodi egifle, è quibus Oôtauius pcrfpiccret,aliunde fi res fuas faiuas vellet fibi elfe fubfidium petendu. Dcnique,dcfperatione compulfum adife confugiffe: quod innullo alio prælidlum;.vilt;dcret .iNjam^pctendi caufamnifiregiam benignitatem nullâhabuifle-quip-

pe cùm crgafc Oclauijmcrira nulla antcfuiïïênt : ae contrà fupcriore tempore in hoftium fuorum ilium fuiffc caftris.Se tanti Principis calamitate commotum vehementer: fednelulium oiFenderet,his de rebus ad eumlegatos viros clariflimos mifide : quibus ita Iulius refponderit, vt quamuis Regis faólum publice improbaret: tarnen occulte eins fidem atque æ-quanimitatem collaudaret. Verdm aperirc palàm quid fibiconfilij cflet, certis rationibus ac propter quorundam potentiflimorum mctum non fuiflc fi-bi integrum diólitaflc. Hisfe rationibus adduclum liberaliter pollicitum elfe Oâ:auio anxiliura: banc tarnen conditionem appofuilFe , Quod fine Pon» tificij iuris fraude fieret. Atque haec non ad fuum commodum vtilitatemue : fed Ponnficiæ fedis omnia retulifle:qùô ex maiorum fuorum more atque co-fuctudine Pontificibusres eorum conferuaret. Iulium verô grauiter elfe paflum quæ Rcgi cum Oôlauio eonueniffent : attamen mifïis legatis demonftrafîè Parmam Romanæ fedi reftitui videri æquum : fed cum Odauio asquiffimis conditionibus veile depa-cifei, id fibi iucundiffimum fore Regem dixifTe.-ac conficiendærci caufa legatos ad Oólauium propere mififle, qui cum induccrent, vti in Pontificis Max. gratiam nonnihil fuaiuraimminuipateretur:eofdcm-que legatos reôlà adiré lulium effe iuffos Oótauij ref-ponfa eirenunciatum. At ilium ira aclum præcipitem nulla mora interpofita animum ad bellum inten-diflc, copias que quàmmaximas comparafTe : prçterca

C A L L r Æ’ R E G I s, LiB.'' if.' ^2 ad belli focietatem induxifle Carolum Imperatorem. IuK’póc. Eundem populacum Parmenfes agros ; oppugna/Te inbem” Mirandulam oppidum qutjiam inde à pâtre FranciC fXX CO Rege in Gallorum Regum fidc fuîllcc. Edidifse in Mirandulanos cùm in fuas manus incidiflent, crudelitatis exemplaeius milites omnia: ac ea qui-dem a quibus barbari amp;nbsp;à noftra religione alieni homines animo abhorreant. Efse indigniHimum Pontifice,ac paftore fummo Chriftianorum non modo ouilis curam abiicerc, illudque (pernerc: fed in cius necem gladium diftringere: ac eum quidem Principem bello praecipuè atque omni iniuriarum généré perfequi , qui le obfcquentilïimum filiorum iplîus amp;nbsp;maximæ inter cos authoritatis profiter! iure poflit: cuiqiic plurimum honoris fuperiores Pontifices femper detulcrint. Hæc verb omnia fieri a-henilîimo tempore, cùm amp;nbsp;Chriftianæ religionis hoftes terra niarique excrcitus habcant : amp;nbsp;fanatici homines omnia hærefibus atque erroribus paf-fim contaminent. Qui ß facrorum noftrorum principem arma in fuos expedite aduerrant, mi-rum quantam ad labefaólandam noftram religio-nem patefaôtam viam arbitrabuntur . Longe îu-hum abefse à Pauli fuperioris Poniificis Max. in-ftnutis: quematatc alFeda Niceam periculofo mari aduectum confiât: vt inter le Francifeum Regem amp;nbsp;Carolum Imperatorem conciliaret. Prater hçc tu potifiimum luliLim Chriftianam rempublica contur-bafse,cùm vniucilç Ecclefiæ concilium conuocarit:

fcilicet quo ab eo Galli cam Ecclefiam arceret : neqüe corruptæres tam in capitc quam membris Ecclefiæ polTentrcformari. £flc quoque ad. fc perlatumiulium crebrb diccrc, nequefibinequc Ecclefiæ copiis quç Catholicæ religionis tuendæ caufa ac fubleüandisegc-nis comparacae fmt cfle parfurum, vt Oólauiumfacc-reimperata cogat. Icaqueequitum peditûmqnê præ-fidiain portubus Pontificiæ ditionis contra vim Turcorum paganorumquc hominum collocata indc ad Mirandulam oppidum accerfilTe : vt cuiuis planuAi eflct, quæ eius animi libido concupifcaf,ab co illa publico commodo bonôqueanteponimecperfonæ qua gerat dignitatisque fuç.babere rationem. Quæ cum ita fint amp;nbsp;ingentia auri pondera ßicerdotiorum diplo-matumque venialium caußi Romam è Gallia depor-tentur,abfurdè fuilTe faclurum,ß hæc fieri diutius per-mitteret: quæ manifefttim eflet in fuam perniciem lu-Jium cfle conucrlurum: fiere dum hæc gererentur, Frä-cificus Gleuius Niucrnorum Dux Henrici Regis man-dato in Campania prouincia cui præerat opportunis locis in omnibus præfidia coHocauit : ac ad Arduenam fiy luam Luzarca Caflillionis præfieôli turmæ caraphra-óhorum cquitumlcgatus Belbomium qui lam ad qua-dringetos milites icOegerat^aggrelTus infiugam vertit:' magnamque partem eorum militum concidit. InPi-cardia Antonius Borbo Vindocinorum Dux quicu imperib eam Prouinciam obtinebar, amp;nbsp;Francificum Borbonem Anguianum, atque Lodoiebm item'Bor-boncnifiratreslecurnhabebat, cum quadringentis ca-

G a' L Li Æ R E G 1 s, L1 B. If. 63 taphraólis cquîtibus amp;nbsp;peditum millibus circitcrdccê muka Flandris ôi: Annonibus incomoda attulit. Cordes Malbcrfontano oppidp præfcôtrfs cdm Burgun-dos quofdam præfcôlos in fuos fines excurrere corn- fotanû op periifret,præfidiLim ex oppido propere educic:amp; in in-fidias ab hoftibus loco idoneo collocaras incidit : ab iifquecum paucîs fuorum eft cæfus. EareBordilloni legato Niuerni DucisMefieram renunciata^cum equi-tatu quem fccum babebat eô proficifcitur: peditum ligna aliquot iubet fequi. Hoftcs quàm citô pofiunt feie in fyluas abdunt. Eôdem confecutus eft cos Bor-dillo : ac cuni nondum peditatus aduenilïèt,Bufgun-di haftis quibus quàm fclopis magis valebant, equos complûtes Bordillianorum c dumctis confoderunt. Paulb poft Cæfariani Afpcrmontcm caftellum in Lo-tharingiaefinibus, quod amp;infirmumtumefat,amp; nudum præfidio caeperunt.Gorzàmque coenobiumincé-derunr. Eodem fcre tenaporc MaximilianusFerdina-di Romanorum Regis filius ex HifpaniaGcnuam na-uibus vehcbatur,;fccumque vnà Mariam vxorcm Caroli Imperatoris filiam, amp;; nonnùllos ex ea fufeeptos, liberos dudabat. Quqd poftquàm Gallis qùi Mafii-liç rclidli in.præfidio erant eftet nunciatum, Maximi-lianum clafle perfccuti naucs cius aliquot cçpcrq, præ-dàmque copiofam ex iis fccêre . Ad cam rem ful-cipiendam bæc eos ratio maxime dcduxit, qubd præ-fidiutn à Ferdinando Românorum Rcge Maximiliano in Italiam naüiganti miflum operam Gonzaguæ' contra Gallos in Italia nauauerat. Sediam antcacum

R E R V M G E S T. H E N R. I R ad profeôlionem Maximilianus in Hiipania Barfc-lonc compararet, Gallica claflis eô vfque progreßa trireme Maximiliano abftulerat, amp;nbsp;fex prætcrea onc-rarias naues. Pridieldus Septemb. Catharina Regina Henrico Regi filiumenixa eft, quem tertio poft menie Eduardus Angliæ Rex mifto procuratorc Thoma Sernero Anglicæclafsis præfeôto, Antonius Borbo Vindocinorum Dux amp;nbsp;N.Illermi Mantuæ Ducis con iux è facro lauacro fufcepêre' eidémque Eduardi Ale-xandri nomen impoiuêre. Is ab Henrico Rege Patte e'tiamnum infans Angohfmorum Dux dióhus, amp;nbsp;à Carolo Rege fratre poftea Dux Andium crea-^ tus,moxa Polonis proprer res bello egrcgie geftas, magnumquenominis fplcndorem Rex afcitus, nunc Galliænoftræ imperat : mukamque nobis mcrnoriæ noftræ res fcribcre aggreftis de fuis rebus hello, pace ■ que geftis narrandi iamdudum materiam dedit. Ad hoc tempus Mommorantiu Baroniam Henricus Rex Ducatus amp;nbsp;patriciatus Galliç nomine pro Annæ Mó-morantij Magiftri equitum rebus bellofortitergeftis mukisque amp;nbsp;præclans in remp. mentis amp;nbsp;in fe ac Frä-çifeum pattern ofticiisilluftrauit.Nouembri menfelu-lius Potifex Max. tredecim viros omnes Italos in Car-dinahu collegiu cooptauit,quialioquifummusinEc-clefiaftico ordine,fecudum Pontifice Max.honos parce admodu amp;maximi benefieij tribui lolet. Cum tarn longinquis bellis fumptus immefi herent' mêle Det c-bri de Principum,aliorumque amphflimorum viroru

G A L L I Æ REGIS, LIB. H. 64 confilio dccretum eft apud Fombcllaquccanum re-giam vt è patrimonio regio fiduciarij agri cjuorum vniuerforum fruólus annul ad centics vicies milicnos Francicos c(sent,pecuniam numeiatibus darcmr.Hçc fere hocce anno geftaquae adres bcllicas magis fpcr ólanr.Sed leges promulgatedccretaquefaótailluftrio-ra quæ mcmorabimus.xix Cal. Febr.lex regia in Pari-ftenfi fenatu recitatur de Matbaei Orrij Quaefitoris hç-refis in Gallia à Pontiftce Max.conftituti poteftate at-que officio. Ad hoc munuspertinet de hçretieis quçrc-re, fchifmaticisjiisque qui curbafle quicqua in rcligio-nis ratione arguuntur.-ni de ids cjui bos aufcultafse, fa-uifse, aut recepifse domo dicuntur : de conuiólis pœ-nas fumerc è Pontificiorum decretorum , conciliari-bus, cæterifque ecclebafticis praefcriptis. Ad hoc lap-fosincrroremrcLiocarcadfanitatem facris concioni-bus amp;nbsp;cobortationibus : veniaque donate fi qui ad refipifcentiç teftimonium eiurare errores bbentibus animis velint. Proximo mcnfe lex de Prçfidialibus cu-riisin Parifienfi fenatu,moxque ceteris in vibibus vbi Senatorum curias conftitutas diximus,fed frementi-bus quidem omnibus earum curiarfi fenatoribus pro-mulgatur.Ealege in prefeéhuris omnibus Galliç Cofi-liarij certo numero fed minimum fepteni crcantur;iis-que vna cum prçfeôhis eorumque legatis fummu iudi-C1Û de iis litibus quç no amplius ducetis quinquaginta .Francicis numis çftimatç lint: aut quarum immobiliu fruólus annuus denosFrancicos non fuperec tribuituç: qua ex re vt vtingens pecunia conflata fit : tamen

mirum quanta aclpopulumvtilitasproucnerit:quan-tûmquefitiumlongitudinileuioribus de rebus detra-dumfit. Tertio Calen. Maij Ambafiç Senatufeon-fultum ToIoEane curie ante fefquiannuni faólumquo regiis magiftratibus, cçterisque quibus imperium ef-irapudi- fet, impudicitiam facerdotum caftigare permitteba-«Vdoîum tur: propcerea quôdca rcs ab Ecclefiafticis itidicibus rcgiisma- yylab ncg-ligî diccbatur, de fanôlioris concilii fenten-caftigare tia Rcx iuduci dccreuit : cum ea de rc apud eum gra-pcimiüL. facerdotes quefti cflTent : fenatûmque Tolofànu cius rci indicium îumpfifle dicerent, de qua ad Eccle-iiafticos indices notio omnino pertincret. Eius Sena-tufconfulti authoritatem maledico in illud edito li-bello iam ante quidam homines fautores facerdotum Pontificûmque vehementer imminuerant:eiûsque au-thores grauibuscontumeliis obiter perftrinxerant. Ea re motus Mafencalus fenatus princeps defenfio-nem Scnatufconfultilibro amp;nbsp;ipfe comprehendir, in lucémque emifit. Sed cum paulô acerbius eo libro facerdotum corruptos mores atque libidines perflrin-geretj cenforia nota librtim compunxêre Tholofani Theologi: amp;caexre in fummum venturus pcriculu Mafencalus fuit, ni aulico fauore fuaque amplitudine inuidiam propuliflct. Poil tarnen ad arbitrium Theo-logorû librum recognouit ; vt iis probatus accipcrc lucem pofTet. Paulo poflca Parifîenfis curia quæ de 'regiis veóligalibös ius dicitjUouis in earn conferiptis fenatoribus eft audazcunébique in duas clafles diltri-btitifunt. Eodémfere tempore lege lata in oppidis

G A L L I Æ R E G I s, L I B. I 17 6y muro foflaque munitis Curiones ex iisin pofterum curions deligipræceptum eft, qui doôlrinæ periculum apud célébrés Academias fcholafque fecifsent:ac Baccalaurei Licenriarijue qui dicuntur,autDoólorcsartis cuiuf-piam à Reólore dióli eftentrqui contra huius legis prç- ' feriptum ab Epifcopis,Pontificéue Max. creati eflent vt Curionatus poftcftione à regiis magiftratibus mo-uerentur. Oólauo Iduslulij Parifienbs lex in fenatu perlegitur, qua in cótraótibus paólisque nullius num-mi præterFranci cum, cuius æftimatioeadem eft fem- Icgam per, vfurpari accurate ftatuitur: eaque caufa legi af-cribitur,quôd plærique homines folui fibi aureos eo confilio ftipularentur, vti eos ad exteras nationes per-ferrent;à quibus cupide propter eorum bonitate quç-rerentur: ex verb numifma fuum adulterinum Gallis obtruderent. Eodem menfe lex à Rege Nannetibus conferipta eft,qua lanij vbique inGallia carnes appen-dcrc,pretióque a magiftratibus conftituto venundare iubebantur: fed ci legi ftatim cum nihil fubleuare po-pulumvideretur,tacitodiflenfuftatim abrogatum eft. Quarto Nonas Septembr. in eodem ftnatu lex de Lu-teranis apud Caftcllumbriantium oppidum fcripta publice recitatur, qua fupcriorcs Francifei Regis de hoc criminelegeSjipfiusque Herici commemorantur: idque in primis proponitur, poftremam carum fat ef-ficacem ad compcfccndam audaciam Ltiteranorum vifam non efte : de quibus Epilcopos eorumque legatos indicia facere cam ob caufàm conftitutum ilia lege fuiflcc, quo facilids eorum monitisin via m Lutcra-

ni redirent: quodfruftra fuifle pcrfpiceretur, Igitur eiufccmodi verbis fcriptahæc lex fuit.

Tn Lute- De iis qui Francifei Regis patris de religione leges violafle : qui Luteranæ cfTe feôlæ, autaliorum erro-rumimpiæque cuiufquam dodrinæ autbores fauto-résque : aut contra Iiancee legem admifiiTe quicquam arguentur , præterquam fi initiati facris rei fuerinr, Senaïus curiæ itémque præfidiales niagiftratus cum ad denos conuenerint , prouocatione fubJata ac fumma cum poteftate iudicanto : ab fis que pœnas quæ feditiofis, fchifmaticis , rebellibus, legùmque violatoribus propofitæ funt legibus exigunto. Epif-eopi, iudicésquc ecclefiaftici de fàcerdotibus, ac de iis item qui à religionis præfcriptis declinafie, aut fc erroribus hærefiue cuiquam implicafie , de quibus cognofei decernique necefiè, fit aceufabun-tur, iudicia excrcento:fi fine publica ofienfione mo-tuque-populi commilTum feelus à làcerdotibusalfis-ue fucritj neque temerata bæclex fuifie arguatur: rémque magiftratus amp;nbsp;ecclefiaftici indices inter fe vbi opus eritjcommunicanto : quo vel vno eodém-que iudicio, vel diuerfis de iis ftatuant de quibus iudicare cuique eorum poteftas erit. Nulli vHa de re libri Geneua in Galliam importantor, neenon ab iis nationibus quas ab Ecclefia conftat defciuifte. Ne quis improbatos à Sorbonica Tbeologorum fchola libros vænum exponito : neu eos penes le

G A L L I Æ REGIS, LIB. If. 6S prætcr hos quibiis eins rei facultas facris' conftitutio-nibus data eft habeto . Typographi fuam artciu apud vrbcs maiorcs in officinis, non occultis locis exerccnto : noménque fuum amp;infignccum autho-ris nomine libris omnibus infciibunto . Veteris, nouique tellamenti libros amp;nbsp;vetuftioris ecclefise Doólorum de Hebræo Græcoque conuerfos nc vendunto : neue typis excudunto , præter eos qui Theologicæ Parihenh fcholæ probabuntur. cæte-ros traólatus, annotationes,indices, epitomata fa-crarum return quae abhinc annos quadraginta fcri-pta fint, ne qui vendunto , excuduntóue Lutetia?, Lugdunique ac propinquis Lutetiæ locis, nifi qua: eadem fchola probauerit : cæteris in oppidis ea quæ in his conftituta eft fchola Theologorum . Ne curiae fenatus aut figillorum diplomatumque regio-rum caufa conftituti conuentus , aut præfidiales aliiue magiftratus priuilegia de librorum quorun-cunque editione concedunto , nifi cum Theolo-giæ Doótorcs libris fubfcripferint. Cum auólio bonorum defunóli cuiufquam hominis fiet, libri Theologici ab iis qui præpofiti ei rei a Theologi-cis fcholis infpiciuntor . Qui cenforia animaduer-fionc Theologorum perfi:rilt;Sli libri fuifie comperien-tur fupprimuntor : neque tarnen earn ob rem dc-funóli memoriæ inuritor nota . Librarij, typogra-plnue ad quos aliunde libri importabuntur thecas ne; apperiunto , ni cum præfentes ei rei adfucrint

RERVM GEST. HENRICI IL præfeôli ei negotio à Thcologici quapiam fcho -la: vel quitus in oppidis ea nulla efl:,Epifcopi iuridicus ac præfidialis magiftratuscum regio Cognitore: iidê-qiie annuatimtypograpliicas librariasque officinas in-Ipedtanto.Lugduni, quo ab extraneis copia maxima librorum comportatur earn rem agunco, curantoque quibus abArchiepifcopo ac colIcgioCanonîcorum ea inandabimr. Ne qui ligna cffingunto,vendunto, ha-bento quibus vJlis in diuos rcccptis auc Ecclcfiallico ordini illudatur. Librarij acque typographiin fuisof-ficinis catalogum librorum qui à Thcologica fchola reprobaci erunt: item alterum eorumquos vænû proponent appendunto. Circumforanei, cifti ferique Ib brarij,quôd Geneua libros afportafle fçpe comperti funt,nequi vfquam in Gallia prçterquàin vbi Rex fit in pofterum funto. Qui in regia erunt,catalogos fupra diàos in tabernis habcnto: ac elecmolynarum præfc-étus fummus,amp; qui à regiis eft confefiîonibus,cæccri-que quibus id negorij à Rege dabitur eorum libros in Ipiciunto. Régi) Cognitores in curiis fcnatorum con-lîicuti de vita amp;nbsp;moribus magiftratuum : acin primis de Proprætoribus,Præpofitis,amp; regiis Procuratoribus diligenter inquirunto:acque ad Rcgê referunto. Nulli magiftratus creantor, ni qui à vitis fide dignis locu- , pletibusque de fyncera fua religione obfignatum te-fiimonium profèrent. Conuentus curiarum fenatus qui Mercuriales vocantur,fingulis trimefiribus habê-tor: atque in iis de religione Senatorum potifiîmum quæritor. Nequispro hærefis reo deprecacor: qui id

G A L L I Æ REGIS, LIB. IR fecerintjCrimini affines ipfi cenfentor. Scnatus curiæ magiftratusque prœfidiales de hoe crimine in piimis quærunto: comm domos qui fuper tali fcelerc fulpe-óli erunt adeiinto; ac an impiæ religionis libros oc-V CLiItent perquirunto : iidémqucvti huiufee criminis rei diligenciffimè CLiftodiantur, fic vt cum quoquam hominc verbum nullum mifceantprouidento.Cæteri magiftratus ab iis creati qui merum mixtûmque imperium habent itidem de hoe crimine acriter quaerun-to :reos prxhendunto : præhenfosque ad præhdialcs magiftratus mittunto : iurifdiólione muldantor, ü qui hæc fuos magiftratus ncgligcre patientur. Qui quos hçreft contaminatos fcicnt,hos adEccleftafticos indices, præfidialésquc magiftratus dcferûto:regiis au-tem Cognitoribus atque magiftratibus eos quifque indicato,quos hanc Icgemvllatenus violafte aut præ fe illius contemptutuhftc aduerterit. Si quis huiufee criminis reum abdidiftefefequopiamfciat, nc cam rem iudiccs celato: ft celarit,cnlpæ eidem fefe obftrinxifte iudicator. Quo maior ampliórque animus fit multis hominibusadhosdeferendosquifetam tetro crimine deuinxerint, aceufatores tertiam bonorum partem ècondcmnatispræmium feruntoafed fi calumniato-resreperiantur, idimpunèeis ne efto. Conuentieuîa hærcticorum fi quis culpæ etiam particeps detexerit, venia eidem refipifeenti dater. Nulli regendæ cui-quamfcholç docendisque pueris nifi exploratis eius moribuspræficitor. Illiterati homines, itémque exteri de (àcris rebus, facramentis,cçremoniis, prçceptisquc

RERVM GEST. H EN R. II. ccclefiailicis fermones ne liabcnto : neue curiofas quæftiones proponunto. Ne quis vllos qui Gene-uam aliamûe quamuis in gentem demigrauerint, quæ ab Apoftolica fede dcfecerit, pecunia , aliaue re adiutato . Si quis Geneua in Galliam liceras a(-ponafl'e comperiecur, à iudicibus caftigator : ac id quidem feueriûs, fi ad improbacam religionem in-finuandam literæ conferiptæ fint. Eorum bona qui Geneua in Galliam commigrarint,publicantor : fed fi hæcanteabicumabiis venierint, indices in eorüm pofTeilionem fequeftres mittunto : dum fraude fe-cusue aôtum id fit ex perfonis, pretio, tempore, cæte-risque argumentis ftatuatur. Omnes omnium ordinû homines, fed nobilitas præfertim atque magiftratus fuumftudium in religionem perhibento adeundis replis, ac religiofe genibûsque flexis làcrç Hoftiç facra-mento venerando colendoque. Epifeopi operam dan-to vt dominicis diebus Chriflianç religionis preci-pua capita vti à Parifienfibus Theologis feripto mandata funt populo à Curionibus prçlegantur. item-que ne quid ab iis decretis dilTentiensilli proponant, quibus ius concionandi facris de rebus dabunr. Si quis è concionatorum grege infimulatus vnquam herefisaut fufpeôlus fuerit, ne fuggeftum confeen-dito, ni fe apud indices prins expurgauerit : ac ea dere indicium fadlum promat. Ne quisvtitor mi-nifiris vllis domefticis, quos minus fanôhè religionem colere pcrfpiciat : fecus qui faxint, fautores hç-rcticorum indicantor . Archiepifeopi, Epifeopi, cç-

tenquc PreCules in iislocis commorantor, vbicxcr-ccrc fuamunia debent: vtque idem Curiones faciant proLiidcnto.

Poftquaminfenatupromulgatalex fuit, Seguierus Scgukrus rcgius patronus religionis ftudiis dcditos valdc ac tiouus. dcuotos Gallorum Reges, eiusque propugnatores a-cerrimos fuifTe proponit : ac vt ca concors eadern-quefempcr efTec, omni cura ac diligentia, prouidif-fe,iis rebus Chrillianifllmorum cognomen allecutos. nec clTe dubitandum quin bis rationibus Gallicum regnum in tantam magnitudincm creuerit, fitquc ad bee tempora conferuatum. Hiflorias nobis pro-derc è Romanis Regibus vnum Numam Pompilium, cuius longum, biuftum , foelixque amp;nbsp;tran-quillum' regnum exftiterit . Ab eodem primum fidei templum , primum fidei folemne facrum fuif-fe inftitutum. Ac tametb Numç religio diuinis, genuinisquc ritibus baudquaquam confenferit, ramen cum ea eius Regis fortunas tantopere au-, xerit atque ornant, facile bine perfpici ftudium ebriftianæ religionis Galliç Regum magnopere ad tuendum augendumque eorum regnum , to-tamque Gallicam rempublicam valuifTc, contra religionis contemptum, fcbifmata,feólasque initiu cau-farnque malorum omnium fuifle. Eius rei exempla apud Valerium Maximum quo loco de negleda relb gionc fcribit patere latiflimè. Confimilia Mofem no-ftru Ifraëliticis annaliu monumentis madaÏÏcrin quib’ polTe perfpici, du de rebgione inter fc populus cofen-

ferit. Mofisquc prçccptis obtemperauerit, fecundas reslß-aelidcaegentis fuiflc, nequc earn fuccubuiffe rebus aducrfis. vbi verb religionem fpreuit, in fummas calamitatcs ruifle precipitem.His rebus impulfum Hë-ricum Regem omnes rationes iniifle, vt falforu Chri-ftianorum errores è tota Gallia radicitûs exftirparetur. Einon potuilTc fcfc protam pio,regali, Cbriftianôquc ftudio immortales non agere in tam fplendida bomi-n um corona gratias: Dcûmque orarc atque obteftari, vt banc mentcm animûmqueRegi in longifiimos an-nos conferuct. Paulô poft bæc tempora Carolus Mo-linæus Aduocatus inPariftenb fcnatu vir iuris ciuilis commen- confultiflimus^idémque antiquitatis perquàm ftudio-fus commentarium cdidit ad Henrici Regis de Apo-ftolicis fcribis Icgcm, de qua paulô ante memoraui-’ mus: eumque Régi ipfi obtulit: quo in commentarxo

fretus opportunitate temporis quo bellum cum Pon-tificcMax.gerebatur, aceamob rem minime fraud! ftbi futuram de religione recens latam legem arbitra-tus Gallicæ ecclebæ Regûmque noftrorum autborita-tem contra Romanos Pontifices multis argumentis amp;nbsp;repetitis ab omni vetuftate Gallic! Francicique nominis exemplis defendit:multumque Pontificum Max. amplitudini atque poteftati detrahit. Tarnen quod.is liber ftatim a Tbeologis Doótoribus reprobatus efl'ec,, Molinæus vt periculum cuitaret, Gallia exceftir:bien-niumquc fere abfuit. Hoc anno Occitan! Henrico occitani. centena Francicûm nummum milba obtulere fundorum patronalium nobiliumuc quæ ab ignobili-bus

G A L L I Æ REGI S, L IB. Ill T 69 bus hominibus poHidereturjpoflTeffionumquc omniu facerdotalium caufa: qua ex re magnam nouos Reges pecuniam conficerefupra demonftrauimus. Erant in omni Gallia præfeôli ærarij regij Quæftoresùe, quos Quæft«-Tbefaurarios vocabanr,quaterni.Eodem numéro prç-fedliindiôlionum oblationûmqucquosGenerales ap- Gcn«a-^ellabantÆertio Februari) Idus anno poft reftitutam aChrifto hominibus falutem millefimo quingentefi-mo quinquageftmo fecundo, horum funéliones ac munera Henricus Rex ediólo ea de re compofi-to coniunxit : fanxitque iidem vc amp;nbsp;ærario ac tribu tis indiôtionibusquc præeflent 8gt;c hos vfque ad fexdenos conftituit , vt coaólorum primariorum numerum adæquarcnt:atqueillis domicilij excrcendi-quc muneris (edes ftatuit Lutetiam, Catalaudunum, Ambianum, Rotomagum, Cadomum, Bituriges, Turones, Piôtones, Rionium, Agendicum , To-lofam , Monfpeflulum , Lugdunum , Nannetos, Diuiodunum : atque ei qui in ea vrbe ageret Bref-fiam prouinciam attribuit : Aquas Sextias, cui prouinciæ Subalpinam afcripfit : Gratianopolim, cui Sabaudiam amp;nbsp;Salluftos adiunxit. His mandat, vt fingulo quoque incunte anno defcribant quantum ex oppidis agrisque fuæ præfeôhuræ fu-bieôtis pecuniæ ad ærarium referri debeat : atque eius rei breuiarium ad fanôlius concilium mit-tant. Turn ad Quæftorcm ærarij fanôlioris : Poftre-mo Coaôtori primario in co oppido vbi ipfe ftt cofti-tuto dent in manus: ac cætera quoque omnia quæ

adærarium pertineant procurent. Stipendium cui-nS- 4^^ annuumbinummilliumamp; quingentorum Fran-ria Lutc’ cicum dicitur.Paucis poft diebus Fabricam numma-tut«. nam Lutetiæ ad palatium Henricus Rex conftituit

cique lllermum Marilacem præpofuit: qua in Fabrica aurei argenteique nummi exquifitiftima figura amp;nbsp;qua tunderi difficile eflèt cufti funt.

O anno qui Francifci Regis morti antecelTiCjgraue bellum Carolo v. Im-peratori fuilTe cum Germaniæ Prin-cipibusatque ciuitatibus quæ Augu-ftanam religionem feôlabantur, fupc-rioribus libris memorauimus : cûm -que belli cius exitum fuifle, vt commifl'o ad Albin flumen prælio paulb antequàm Francifeus moreretur, çgregiam vicloriam Cçfat reportaret: bellique principes loannes Federicus Saxoniç Dux, Pbilippûsque Heflusin Cælâris venirentpoteftatem. Vterque iam inde ab co tempore aróliflimis cuftodiis afleruabatur: nequefeexorariCaefar àmaximis Principibus pafliis erat, vt vel mulólatos iam ante grauiffime libcraret. Id Mauricius cuius præclara opera co bcllo vfus Cæfar eratjpermoleftetulit: coquemagis quod Heffofocc-rofidem obftrinxerat, cum de conditionibus agcrc-tur fore, vt venia data liber elfct: accum v rpromiiTa

R E R V M GEST. H E N R. 1 r.’ impleret Heffi hlij vrgebant . Cum autem clade Albienfl permoti Auguftanæ religioni dediti Principes , ciuitatésque imperata Cæfaris facerent, vni Magdeburgenfes compelli ad deditionembaudqua-quàm potucrant : quod nullas conditiones pacis accipiendas fibi ftatuebant, ni de religionc prius ccrtifîimè caueretur : de qua rcferri ad Concilium Cæfar: ijremin dubium minime reuocandam exi-ftimabant : fibique potiüs excremos quofque ca-fus periculaque adeunda iudieabanc . Ea de caufa exercitum Mauricio Cæfar ad eos oppugnandos ac-tribuit. lipreffi annua obfidione, muliisque cladi-^’géfcs bus afïeôti tarnen in fententia permanebant : fé-obfcflî. fortifsimc in tam anguftis rebus defende-bant: quod dum faciunt, opportune iis cecidit, vt fpretis Mauricij precibus Hefliim Cæfar vnà cum Federico Duce Saxoniæ retineret, amp;nbsp;earn iniu-riam armis vindicate Mauricius flatueret : coque Magdeburgenfibus fieret æquior . Sed quia occulte priiîs omnia parare quæ ad bellum vfui forent, quàm arma vimque oftendere neceffarium exifti-mabat, cum Magdeburgenfibus palàm ita pacifei-tur tertio Nonas Nouembris anno reparatæ falu-tis millefimo quingentefimo quinquagefimo primo , vt Cæfaris cuius legatus erat, liabuifTe præci-puè rationem videretur : clam verb ita conuenit, vt de religione atque libertatc Magdeburgenfibus certô atque ad corum voluntatem confuleret. Præter hæc ciîm c pacis legibus præfidium vrbe

G A L L r Æ REGIS, LIB. III. yï Magdcburgenfes deducerent, militiaéque facra-mento cunólos foluerent, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Megelbergus

Dux qui à Magdeburgenfibus eo bello captus di-mittcbatur, cos milites ita vti clam cum Mauricio conuenerat, nouo facramcnto rogabat, vt iis vri Mauricius poflet . Albertum quoque Brandebur-gum i Illermumque Philippi Helli filium belli fo-cios Mauricius afciuic : qui crim à Mauricio irr Galliam milli eflent auxilium poftulatum, ac Ioannis Federici Saxonis turn Philippi Illcrmi patris indignam calamitatem atque m ns retinendis per- cctma-tinaciam Cæfaris indicarent ; itemque Caefarem pißjjfe’tt fubiugandæ non modo Germaniæ, led Chriftiani auxihû. omnis orbis confilium cæpilTe oftenderent, facile Henricum Regem permouerunt, cum àlioqui propter Parmenfe bellum veter^sque iniurias Garolo Cæfari efTet olfenfus, vt in Gcrmaniam cum exer-citu proficifei ftatueret. Sed maximis coaólis co-piis difccdens fcatharinæ coniugi regni procurationem demandat viij. April. Calend. ac in prouin-ciis omnibus viros- quofdam amplillimos , in his plærofque Cardinales Principesque fummacumpo-teftate legatos conftituit : ac fingulis certorum vi-rorum qui vlum aliquem traéhandç reipublicæ ha-bercntjConcilium attribuit: eosque maioribus de rebus ad Catharinam Çôniugem iubet refetre. Sed cum ea proficifeente Rege in morhum incidifletjpau^ lifpcr is lubftitit: ex^rcitumque AnnæMommorantio S iij

Magiftro equitum cominifit. In itinere quod per Lotbaringiæ fines erat, Tullum atque Viroduniim vrbcs occnrrebant: quas ex iis ciuitatibus fuifle di-cuntur quç Impcratoriæ nominantur. In His qubd magnas coip-moditates ad GermanicumbeJlum prç-bicLiræ videbantur, Mommorantius Gallicum præfi-dium impofuit. Inde cdmPonfcamofontem venifiet, ccrtior fadus Gorziam ccenobium caftelli arcisquc inftar communituni baud longe ab eo efie itinere, quo exercitus pergebat, quem fe in locum latrones vulgo reciperent, amp;nbsp;faólis eruptionibus finitimos vc-xarent^Claudium Lotaringum Aumaliae Ducem cum decem peditum fignis paucisque turmis equitum mißt, qui illud cœnobium rédigèrent in poteftaté. Gor-ziani aujß refiftere deieôlo muro pœnas illico lu,ère ce^ meritaxis; advnûmqüeomnesanoftris militibus in-tcrfeôli finit ; cœnobiumque ab iifdem inccnfiim eft. Ea gefta re Metim Mommorantius proficifei confti-tuit. Ea vrbs amplifiima in lis regionibus iàm inde ab co tempore fuis legibus vfafercbatur,quo Godefredus Bullio Lotbaringiæ Dux ad làçrum bellum profedys pecuniæ parandæ cayfaeam ci.uibys pretio addixerat. EÔ Mommorantius BordillönemTauennemque prçr raittit,qui dicerent Henrico Regi efle in animo ,pcr Metenuum fines exercitum in Germaniam ducere. Petere Mommorantium vt regio cxercitui, que-Tulli Ponfeamofonteque rcliquiffet commeatymMctenfes conférant: feque cius prouidendi caula ad paücos diesvrberecipiant. Ipfe Mommorantius paucisboris

GALLIÆ REGIS, LIB. liî, 72 interieólis Bordilloncm Tauennémque confequitur. Metcnfes imparati cum à milite,tum à rebus cçteris,amp; qui tumultuariè pauciflîmos tancummodô milites ad-huc conuocaucrant, vrbémque iamdudum pace flo* rentem, atqueeade caufa baud benè mûris amp;nbsp;foflis firmatam ftatuebant communirc,oôlo dies deliberandi caufa petunt. Bordillo, Tauennésque profeôlum iam Mommorantium amp;itinerefatigatum cauGridn* digniffimum fore, fi tantus Galliæ Regis præfeâ:us,amp;: infinitis rebus bello pacéque geftis nobilis vrbe exclu-datur; nec earn iniuriam inult'am vniuerfum cxerci-tum elfe pafiurum. Metcnfes primos ciuitatis cxculàn-di caufa adMommorantium mittunt.Mommorâtius blandè eosac comiter appellate: amp;nbsp;cum familia modo cohortéque prçtoria vrbem ingredi ftatuilTe : con-filiûmque de rebus omnibus cum ciuitate commun!-caturum demonftrat.Gum ad portas accederer, multi-tudinemgeftu acverbis fummouet: familiäres tantum petit or. atque prætorianos aduocat.Sed antea idem cohortem prætoriam leólifllmis militibus complcuerat, eamque îùpra iuftum numerû adauxerat : quæ cum femiaper-tisportis cfletintromifra,earumdemfubitb potitur,rc-liquamque multitudinem admittit. Sed poftquàm Catharina vxor^conualefcebat,HenricusRex ad exer-citumiter conftituit:Tullumque ad Pafehalia perue-nit. Inde Nancim profeôlus Lotharingiç mctrôpolim ibi Chriftianâ quæ Antonio Lotharingiæ Duci quondam nuptaCarolumDucem tum circiternouennium natumex eofufceperat,cumeodem filio vnà reperit.

Ea duo fignapeditiini eodem eLiocauerat:qua de cau-la prçtoriani milites diligentiûs agerc cuftodiasiubë-•tur: iifquc ex aliis cohortibus fortiflimi quique adiun-guntur : atque ducentis c nobiiitate regiis euftodibus imperatur,neab atrio regio quifquam abfcedat : prç-terea cæteris locis in oppido vt commodum vifum cft,vigiles ac euftodes difponuntur. Rex quôd Chri-llianam Carolo Caefari propter confanguinitatefh magnoperè addiôtam intelligebat : eandémque Ca-roliim filium ibi eloeaturam prçuidebat, vbi Cçfar vclictdtémqueeam eius arbitrio ficubi opus effet, Lo-tharingiampermiffuram: c qua maximisincommo-Hcnricus dis aflicere Galliam poffet, Carolum Ducem in Gallia g°æducê mitterc conftituit. Chriftianç matri vt cum regiis na-perquàm liberalitcr educetur curaturum : amp;nbsp;cum adoleuiffetregiam puellam ci vxorem datiirum pro-mittit.eidem Duci annuum quadraginta milliumFra-cicûm conftituit : atque catapbraôhorum èquitum turmç prçficit : cui propter infirmam Caroli çtatem Broflàmolium Icgatum,quem teneræ eius ætatis mo-deratorem reieôto Mombardone dabat, iubet prçeffe. Nicolaum Vallambtanum Comitem Caroli patruû, cui turmam quoque cataphraólorum equitum tribue-bat, ad Lotharingiç procurationem, Chriftiana a-mota vocatprçter hçc Cçfarianis omnibus Lotharin-gia interdicit. His celeriter confeôlis rebus Bordillo-nem Campaniç prouinciç fupprefedum in Galliam qui CO Carolum Ducem dcducat mîttit? Ex eo'loco Ponfeamofontem duôlo exercitu id oppidum cum caftcllo

GALLIÆ REGIS, LIB. Ilf. 75 caftello muniri diligenter imperat. Ponfcamofontc cùm Metim accederet, pro oppido cxercitum recen- , - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«'ll! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henri cu$

luit. Ineofuêreduo amp;quinquaginta Gallici pedita- cicrcicu tus figna quibus vniuerfis Gafpar Collignius Caflik lio præerat: legatùmqueis Eilaugem dixerat : præter-ca Germanorum adoôlo milliumnumerum, quibus Rex Rhemigrauium Comitem, Sebaftianum Schcl-tlt;llum,Rincorfiûmquepræfecerat. Cataphraóli équités ad mille quingenri numerabantur. Lcuis armaruræ ad duo millia fupra quadringentos, qui tùm præfcdû habcbant Claudium Lotharingum Ducem AumaHiç. præterea ad mille è nobilitate équités eô fua volunta-te atque fuo ære merentes conuenerant. Podquàm , nbsp;nbsp;.

cxercitum Rex lultraliet, ita vti erat armatus gaiea tantummodô pofita Metim proccdit: eûmque Mc- SZS« tenlès magnificcntiflimo apparatu acceperunt. li fa- gr'ditur. crain aedeprimariaingcntemaquila: cffigicmcu co-lumnis Herculis afcripto hoc in tabella vcrbo,vitra, ante crexerant, quo inligni proprio feu fymbolo tcf-ferauefamiliari ( vt bac tempelbate Principes ac illu-ftriores homines prçter gentilitia ftemmata hgna quç-dam hbi quifque quah enigmata cum breui lcd figni-ficantilTimo di6to quo çnigma explicatur vfurpant) Carolus Imperator vtebatur. Aduentantc verb Henrico Regcimplexæ tres vnà crefeentis Lunæ effigies cum diôlo, Dum totum complcat orbem,ac titulo, Henricus Galliarum Rex Sacri Impcrij Protestor, loco cmincntiflimo appenfæfunt. Rex qubdcavrbs ad Germanicum gerendum bcllum magnam datura

R E R V M GEST. HENRICI II. fäcultatcm pro fua magnitudine atque propinquitatc videbatLir: amp;nbsp;qudd propenfiore Metenfes in Cæfarem' ciTe aTiimo aduertebat, munire earn atque omni præ-fidio confirmare inftituit: elque curandæ rei Arturum-Goflam Gonorum præpofuit. Ad hoc tempus loan-ncs Cornellsfororis lulij Pontificis Max. ßlius, qur Mirandulam oppidum iamdiu obfidione vcxabat: at-qucAntonianum caftcllum baud procul ab oppido fp tum diligcntiflime munierat, quo fe recipere erat foli-tus, à Sanface præfcôto Gallico infidiis dum aucupio fcfc obleclat excipitur: atque glande plumbca torme-to manuali emifla occiditur: atque cum eo vna è fuis fere ad oólogintaimóxque noffcri Antonianum caftek Antonia- lum vi cœpêre.Paulô poft ciimab Henrico Rcgelu-

Pontifex Max. multis precibus pacem amp;nbsp;legatis capitur, amp;literismiftis efflagitaftet, quibus in literis Iulius a-fcriplcrat fibi ab Henrico Rege per iniuriam arma il-lata,Deum conreftatus ac iudicem ea de re ponens,fa-cilcm Henricum habuit, atque pacem ab eoimpe-^ trauit . Quod verb; Deum iudicem Pontifex fume-ret, conditionem accipere, amp;nbsp;fefe vadimonium Pontifie! promittere Henricus refcripfir.fed fe magnoperc vercrine vadimoniumIulius déférât: Pontifex cum inanguftofuærcselfentlibentiftimis animis de pace nuntium accepit:ac nihil iis rebus quæ Henricus rc-fciipfilfet oftendi fefe pronunciauit:ncc iniuriaruHen-ricum arceftcrc: fed human! generis hofti qui Secretary regij perfonam emetitus epiftolam regiam diélaf-fet, iftud omne afcribere. Earn ad pacem conficiem

damfuum commentarium ad Henrici II. Regis edi-óluiTi de Pontificiis Scribis plurimùm valuifle, quôd à Gallis deferi Pontifex extimelcerct, Carolus Moli næLis libcllo quodam de iurc ciuili poft biennium ab cxilio euulgato gloriatur: ac cum ab exilio Anna Mom-morantio Magiftro equicum, cuius res in Parilicnfi curia Molinæus procurabat deprccante rcuertiflet; e'umque Mommorantius præfentcm Regi commen-darec. En, inquic , liomuncionem qui quod tri-ginta hominum millibus cfficere nequifti, vt lu-lium Pontificem pacares, libello edito perfccit. Scd vel maxime legem de non exportanda Romam pecunia lulium ad paceminduxidedicicur : quam Rex legem cum lulio pacem faciens abrogauit.Tertio verb Idus Aprilis Meti difeedens Rbenigrauium, Ho-noratum Sabaudum Villarium, Francilcum Mom-morantium Annæ filium, Rupcfocam, Rendanum cius fratrem in Treuiros mittit,qui multi-tudincm à qua quandoque nonnullos Gallos graui-businiuriis affeólos fcrebatur, militarilicentia vexaient. Cum Lotharingiam Rex pcragraret, à præda omniquemaleficio exercitum cohibuit: Germanos-que quofdam prædas ex agricolis agetes fupplicio af• fecit. Poftquam in Vangioncs exercitus peruenilTer, vbi propter coliiu frequetiam atque alperitate diffici-limum iter fuir, magna frumenti commeatusque ino-piaexercituinceflit.-multiquemilitulongius ab cxcr-citu frumentandi caula progrelli ab agricolis funt in-tftfedli. At verb Henricus Rex cum vitra procefiilTet

ne re frumentaria arque commeatibus inrercludere-tur, Silleburgi præfidiunl reliquic: amp;nbsp;fccundo Maif Nonas in Haldræaniam peruenit . £a regio fyluofi omnis à Snapbeis incolicur, qiiod efl eis nomen la-trociniorum caufaimpofitum( ham eorum lingna rapaces Galli Snaphci appellantur. ) Hi foluci plane legibus Principi nulli feruiunc : communitisque villis plærique quafi caftellis habitant : viatores fine me-tufpoJiant: cui rei pefîimo more iàminde à Carolo Ecmontano aflucuêre. îs cum propter pccuniæ inopia ftipendiacxoluerefuis militibus non poflet, Iicentius cos agere permiferat.proccdente verb tempore vfquc adeô Snaphci creucrc, tantôsque fpiritus fumpfêrc, vt nuncin Lcmburgia, Gcldria,amp;Vangionibus fedcsac domicilia latè ftatuerint.In iis regionibus, amp;nbsp;in Lcber-taliapræcipuè crebræ fodinæcum argent! turn auri-calci acplumbireperiuntur : cique rei diligentiflimè incolæ Iludcnt; ab anno reftitutæ mortahbus faluris millefimo quingentefimo.vigefimo quinto fub id té-pus,quo Germani agricolæ aducrfus nobilitaté atquc magiflratLimfaôlaconiurationcpœnas dedêre tcme-litaiis deuiôti acieà Principibus,amp;infinitaeorundem cæfa ab iis multitudine. Initium eidem rei feccre Ra-polcfleniæ Principes, quibus ciimres foclicitcr fuccef-îidet, Auftriacis Principibus qui earum regionumpartem pofsidcnt, eiufdem rei cupiditatem injecêre . Hi muhorum hominumoperisadcam rem aliquot an-nos vfi lucro m dies augefcente cb tandem perucnerûc vbi vetuftioribus temporibus maiores metalla cfFodif-

G A L L I Æ R E G I s, LIB. Ill. 75 fe compertutn eft. Scd diuerfàrationcab eaquæiam vfurpataeftjVetuftiorcs eftevfospcrfpiciebatur.Ecenini ilii puteis eftofsis tandiu profundum petebant, donee aquaruni copia opus interpellaret, nunc veto cunicu-lis per varios anfraólus quacunque aólis humus egeri-tur: ac ad medium puteus inges eftoditur,quo fe aquæ humorque omnis recipiant: ad easque res adamanti-num gnomonem verfatilem adhibent eius generis quo nauarchi cum ad curium reólum tenedum, turn adexperiundumquain plaga fint vtuntur. Ex iis fo-dinisabeoteporedequodiximus annuatim ampliiis fex mille argenti pondo cfFofta dicuntur: qua ex re tä-ctfi nulla iis locis agrorum fit bonitas, tarnen pau-cis his annis frequentari valde domibus vicisque ea regio cœpit. Inde Henricus Rex cum exercitu in Al- Aifatu. fatiam venir, quæ in Gallicis nationibus quondam eenfebatur: earn que noftri Reges fere ad ducentos annos obtinuêre : qua de caufa nonnullieam hifto-rici paruam Franciam nominauere. Sed illam Otho Imperator circiter annum poft partuni Virginis non-ningentefimum feptuagefimum Germaniæ regno co-tribuit.Eainlatitudinemnon amplius tria Germani-corum pafTuum millia fere patet: led vitibus abundas -atqueferacitateadmirabili, multisque fluminibus irrigua finitimarum regionum quoddam quafi horreu videtur;atqucadeo Heluetiorum, Bauarrorum, Lo-tharingorum, poftremo Germanorum quoruncun-que, nonnunquam etiàm Anglorum leuare ege-ftatem dititur. tamque parua regione oppida fex 5c

R. E R V M G E S T. H E N R. 11. quadraginta, totidémque caftella præter vicos infini-tos nupaerantur. Ex Lis oppidis libcræ funt ciuitates vrbésque Sicftatiurn, Colma, ArgentinajT urkhcnum, Viflemburgum, Ccferfpergum, Haganoa, Monafte-riû Rofsbenû Nchenû.Rex paucis diebus eu copiis Tabernas venit,quodeftin dicione Argécin^fis EpiT-copi oppidum: vbi turn domicilium Erafmus Lem-burgus Epifeopus conftituerat : quôd Argentinam eines qui fc à Romanæ ecelcfiæ obferiiationc fubdu-xcrantjoeeupabant: Tabernas nonnulli funt qui à lu-lio Cæfare ædifieatas opinentur : eôsque ad banc opi-nionem eiufmodi res adduxit, quôd in mûri ambitu pinæ ad treeentas fexaginta quinque ereôlæ eonfpi-ciantur, inter feptenas fingulis turribus vbique inter-ieôlis : perinde ac ß turrium numerum hebdomadist pinnarum anni diebus quem ante incertum fallacém-que ad earn rationem hebdomadarum dierûmque ad Solis curfum accommodatam conftituit, monimen-ti caufà adæquare Cçfar voluerit. Id oppidum ab agri-colis quos aduerfus Principes atque magiftratum co-fpiralTe memorauimus occupatum Antonius Lotha-ringiæ Dux amp;nbsp;Claudius Guyfa frater Epifeopis refti-tucrant: coque loco magnam agricolarum multitudi-nem occiderant. Ibi ac duobus caftellis vrbi proximis præfidiaRex vt commeatui prouideret impofuit. Eo tempore Rhenigrauius, Villarius, Mommorantius filius, Rupefocas, Rendanûsque, quos in Treuiros midôs diximus, ad exercitum rediêre. Dum Taber-nis Rex moratur, legati ad euni ab Heluctiis veniunt.

GAtLIÆ REGIS, LIB. III. *Jamp; qui ne perfuos fines cum exercitii tranfèat, cuius dé itinere compertum plane non habcrent, maiorem in modum rogant. iJIi refponfo accepro,ficut poflu-labant, ad fuos rediêre . Henricus qui Germanica^ rum rerum caufa eb vfque progreflus eflec, crerci-tui ab Argentinenfibus commcatu multisque rebus cgenti portas aperiri rebus neceffariis pretio compa-randis petit. Argentinenfes vinum, frumentum, pa- Arglt;nti--bulumque collaturos promittunt: portas verb op- néfespor-. 1Z» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A tas apc-

pidipateracluros negant. Regem tarnen fi cum pau' lire ne-cis adiré ad fe velit, admittere paratos dicunt. li iàm ante cüm Rex appropinquaret, oppidum præ-fidio firmauerant : ftjfpcôtusque fuifie illis videba-tur, ne fimulata amicitia potiri vrbis vellet. Lcfi-gnanum tarnen expediendi commeatus caufà cum nouem comitibus miiTum intromifêre : in quibus Contius Roftanûsque qui multiim rei militaris vfum Habere exiftimabantur,fcruorum ctiltu admiffi funt. Sed His in conftitutam domum perdu élis ab Ar-gentinenfibus efFerre limine pedem non licuit : at-tamen infpeôta vteunquc vrbe munitiffimam efTe cam, omniaque diligenter cius (èruandæ caufa efle pro uifa renunciarunt.Henricus nonnihil Argentinenfium fufpicione offéfus eo loco caftra mouet: Haganoâque proficifeitutiDuid fit, très vici qui in ditione Illermi Naflaui Aurenciæ Principis elfe dicebantur,ab exerci-tuinflammantur: propterea qubdnonnullos è noftris frumentatû cb mifibs multitudo occiderat. Cû Haga-

Hâgaao- nocnfes portas aperire rogarcntur, præfidio confi/î cjwod celcriter conuocauerant, noluêre. Henricus tor-mencaappropinquari mûris imperat. Perculfi fubito metu oppidaniportas aperiiic: ac fc fuâque Régi pcr-mittunt.Is omnes ab iniuria probibuit, amicorûmquc loco habuit. Ex eo loco Viceburgum exercitum ad-duxit:quo in oppido Dagoberti Galliæ Regisvetuftif-fimi corona ctiamnum alTeruaturab eo Rege dicata diuorum Pétri Paulique fano, vna cum eiufdem Régis diplomate, quo ille feprimum Clotario patri îucceisit in regnum,temeritate atque leuitatc induôlû ingenue Sc contra Regalis faftus confuetudinem pro-fitetur, ccclefiafticas poflefsiones téplaque defpoliafse nulla Numinis hominûmue reuerentia. attamen fui tandem miferatumOptimum maximum iftud infolc-tiç repreßilTe : atque veniæ fpcm iniccifle. bac vt per-fuafum habet, conditione Sc lcgc,fi Deo diuifquc Petro ac paulo ædem extrueret ; cui agros poflefsionés-que vbercs facrorum myfteriorum cauCa tribuerc fta-tuerit.adliæc Viceburgum oppidum ab Abbate eius loci iura petere, nee Spirenfis Epifcopi poteftati vlla-tenusfubiiei fancit: datque rerum aliarum omnium Viceburgenfibus immunitatem. Id diploma menfe Maio confeólum annoreftitutç iàlutis fexcentefimo

tertio Sc vigefïmo. Idem Rex intra duo fcremilliaria à Viceburgi mœnibus vbi Sc lyluæ dc/îûimæ,Sc agrorum pratorûmquemiraferacitaSjSc pifcinæfunt abû-dantcs lignandijpabulandijpifcandiquc Viceburgen-libus

ßbus ius tribuit: isqirelocus quadratis lapidibus'cir-cunfcriptus : Solum dono datum vulgo appellatur. EundemDagobertum ad duodecimccenobiaadRhc-ni ripas condidilTcjarque Argcntincnfem conftituifle Epifcopatum ferunt. Paucis bis annisViceburgenfes inftituit. àPontifice Max.impecrarunt, vt pro monachis Canonici: pro Abbate præpofitus conAitueretur : iiquc tùm''temporis quo Henricus Rex per' corüm fines excrcitum traducebat, ita cum Viceburgenfibus qui fe à Romana Cacholicaue ecclcfia fegregafient, con-uenerant, vt eæ pofieffiones quas Dagobertus cœnor bio tribuiflet,communiter polîiderentur. Vicebur- ' genfes cum de Henrici aduentu nunciarctur, ne is à fe pœnas expeteretj quod SebaftianumVoIgebergum^ præfcôlum militum, qui Francifco patri Hcnricóquc ipfi mcfuilTer, Carolo Imperatori tradidilfent de quo mmpfifTe eum Auguftæ pœnas narrauimus,vchcmen-; termótuebant: frequentesque Argentinam ( quod itfi oppidum effet firmius, profugerunt. Eos tarnen Rex vniuerfos conferuauit. lam tum multa Germaniæ op-pida partim vi, alia voluntate Mauriciusin poteftate redegerat: quod eieratfacilius,quiahuic bello rcli-gionis caufam obtendebat, quam à Cæfarc manifeftè opprimi caufabatur. Nam tametfi à Cxfarc Mauricius ftetcratj cum is Federicum Saxonera Hefiumque at- , que Magdeburgenfes oppugnaret: tarnen religioncm Auguftanam, vt lùprà demonftrauimus, profitebatur: Gxlarquc aliud ac religioncm edfbelló petcre afiirau-lauerat. Erat Auguftæ Cæfariantim præfidium: led.

baud fads firmum,vt tutari vrbem iuftamque fuftine-re obfidioncm poflct.Ea re perfpeda Mauricius quod id oppidum ad ducendum bcllum magnas opportu-nitates habere ekiffcimabatur, cd prinsquam in oppi--• ' dum miliremnonum Cæfarinducerec, magnis itine-

ribus cum exercitu contendit. Magna verb parsciuio. Mauricij incepta probabat,nec idCæfarianrjgnora-bant: quibuspollquàmoppidani poreftatem feciïTent difcedcndi, Mauricium oppido rccepêre. lis Mauricius cæterisquc ciuicanbus quæ fe ei coniimxerantpc-cuniam,tormenta atque commcatum imperauit. Ad base reipublicæ ftatum à Caefare immutatum ae ad-paucifîimos.Senatores rcdaótum priÛinæ formæ po-pularique. reftituic : idémque de Vlmenhbus pauld. pdft ftacuinciïm oppugnati fefc fexto die dedifTcnt Inde in Hegouiam ducto exercitu trimeftre ftipendium ab HenricoRegc milTum militi diilribuitrac quoniam^ obfidibus cauere inter fepadtierantjMauricius Chri-ftophorum Megclburgium ac Philippum Helïi Prin-cipis filium Herico mittit.-vicilïimqueabeo lamefem accipit qui cum Nantuelius^Comes miflùs morbo initmer'eabfumpms eft. Sub id tempus Vlmenfium agros Albertus Brandeburgus populabatur atque à

• proximis oppidis iBgentcs auri fummas exprimebat. ApadLï Sed Linciupaucis poft diebus fefe Mauricius contu-oi£ prfn- lit de pace aólurus cum Ferdinando RomanoriiRege SxJe Gæfaris fratre,ficuti inter cos iam ante cducnerat.Erat

cu Ferdinado Maximrlianus eius filius,atque Albertus^ Bauariæ Dux,acpræier bos Cçfaris Jegati. In co colJo-

quio fua in Cæfarem mérita Mauricius demonftrat: ac item in fe Cacfaris. Non fe eflenefcium quâta ob-feruantia fummum Imperatorem habere Germanus Princepsdebeat: à quopræfertirninEleélorum collegium fummoto loanne Federico afcitus fit nuper: fed vicilfim cogitare Cæfarem deberc nihil Principi-bus magis fide efie tenendum:hac violata ipfum Prin-cipis nomen dedecori non honori futurum.Sele Hef-fo Principi cùm le is Cçfari traderetfanôlifiîmo iure-iurando fidem aftrinxilTe, baud quaquàm fore .vt ii^ cuftodiam tradcrctur: éiusque periculi acforninarum focium fefe futurum recepifie. Attamcn cûm id fibi dari à Cælarefummis precibus cfflagitaret, vt Hef-fum dimittcret,quod eum alioquipræftarc vltvo op-; portuit, quandô id ipfum ab iis qui éi in confilio adorant promilTum fit Cælàrem dcnegalfc : ac potentif-fimaium'quoque Regum Piincipûmquc preccs ni-hili fccilTé. Flanc fat idoneamiultamque fuifle cau-fam, vt nihil caufæefiet aliud, quamobrem fefe in hoc belli difcrimen coniiceret, ne fraudaGe fidem vi-deretur. Adhæc tametfi fit à Cçlàre Ge'rmanis Princk pibus atque ciuitatibus liberum de religione concilié prnmilfum,Tridcntini conuentus décréta pro legiti-mis vulgo nunc obtrudi fibi : in quo cqucntu vis religion! afferatur : omniaquc ad vnius adeoq; incapacis nutû agantur. Nam præelTe ci Romanum Pontificem cuius agi de capite in primis debcat: cûm ab AuguHa-næ religionis cultorib’ impietatis ac.peruerlx doôlrinç corruptaÉquc ccclefiafticæ difciplinç arceflatur.Cçfaris

Confilîarios palam ita dicerc,quæ olim Cæfàr promî-^ feritjtemporis caufa fecifle: aliamnunc conditionem elTe rerumtaliud tempus poftularc. Eflc nunc obedië-tes iuflis Cæfaris omn^s debere:eius imperia perferen-da: atque eiufdem arbitrio conftituendam rempubli-cam : neqüe ofiicij rationcm qui fub eius imperio fint çxquirerc ab eo æquum efie. Multa præterea ab Impe-» ratoriæ Curiæ iudicibus quotidie contra Germanoru Principum decerni liber rate . Regum amicifiimorum Germaniæ legatos Imperatorns conuentibus excludi. Initeterafcere item in Germania exterarum gentium exercitus : amp;nbsp;contra ius rasquecxigi à ciuitatibus pe-cunias nouis quibufdam nominibus. Poftremd pro-fcriptos à Cielaré Rfehi^rauium/'Recrodum, Rife-^ bcrgum^SehertelinumyHe'dëcumqtie: ac præmium propofitum quatuor millium aurcorum, fiquis eorû quehqüam ejfcepto Hcdeco certam ob càulàm, ad Cæfiirem ca'ptutn deducérèft'rtëcarctue. Qudd fi banc de profcriptione Icgem feminarium difcordiarum inducat Cæûr.-fi Philippum Heflum loannémqueFede-ricLÏm lib'èretrfiTelfgiônemac fem'publicam probe co^ ftituat: fi cum Henrico Galliæ Rege æquis conditio-nibustranfigat, Germanos Principes libcntifiîmè arma pofituros,^ Gæfarémqùe Omni bönorc habituros. Ad lîæcïtà'Pefdinandus Rex refpondct,Cæfarem fra-trem deloanne Federico atque Heflb potuifie fuppli-cium furnere' fi eorum fccleris baberc rati'onem mà-gisquàm fiiæ'cIèmentiaîjGeriïianorumquePrincipurri qUi deprccatipro iis eflent,voluiflet. Eos tàmlongum

G A LLIÆ REGIS, LIB. HI. 79 tempus in cuftodia habitos ne captiuitace qui dem in-natam animis ferociam cxuifle. Etenim manifeftisre-bus conuiólos fceleratorum confiliorum : nondum ctiam conditionibus omnibus defunólum efle Hei-fum, quibus fc Cxfari dediderit : nec præfcriptis legibus loannem Federicum bona fide paruific. Eorunde liberos qui Cçfaris benignitatem bene agendo deme-reri debuennt,Henricum Galliæ Regem ad boe bellu folicitando, Cçfàris animum auertilTe à fe füisque pa-rcntibusradhæc violare cuftodiamfæpe connixum e/Te Heflbm. Quod foceri calamitas dolori fit Mauricio, pièamp; bumaniter facerc: fed clientis eiusque qui fub imperio fit akerius officio repugnare, vt propter parentis cbaritatem fuum fummum Imperatorcm arque patronum ob iuftum iudicium de parente fuo faólum oppugnet: adeóque eumlmperatorê,a quo fit in am-pliffimum' dignitatis atque honoris prouedlus gra-dum, Quod verb paólis de deditionc conuentis non debuilfe eufiodia teneri Helium Mauricius contendit, id tabulis ea de re confeólis coargui.Quicquid praeter bas afferatur, nullius ponderis atque inane efie. Qtios Cæfàr profcripferit, iure atque moredcperfidistias-fugifque iudicium fccifie: eiqueimperiu atque dignitatem eripi^fiin fontes'n'oxiósquc animaduertere pro-bibéatur; Quçtamerfi ira fint, nee præfidiis copiisquc Cæfarcarcat, quibus ius fuum dignitatem que tuea-tur, tarnen reipublicæ ac patriæ hoc daturum,vt dementer de loanne Federico'atque Hello caétcrisque ftatuar, fi fibi fides fiat eos mandata fua elfe faôturos.

De religione atquc republica in Germaniç conuentî-bus libéré ac de ipforum Principum confilio qui bis de rebus queritentur Cçlàrem ftatuturum. Sed fe de-mirari quid tandem de Rege Galliæ tanta folicitu-dine teneantur, qui qubd tuendæ Germanicæ libcrta-tis cauQ in Germaniam cum exercituvenifle feprædi-cat, faólis fe elfe ei inimiciflimum feciflè palam,prius quàmin Germania pedem poluiflec. Nam Virodu-num, Tullum, Metimqueoppidaquç inliberis Im-peratoriisque cenfentur, inpoteftatemredegiflejCum fe pacatum per earum ciuitatum fines viam facerc alîimularet. Sed quid bac de re decerni Cæfar ve-lit, eundem efse confulendum. Vnum fc à Mauricio poftulare pro fuis rancis in eum amp;nbsp;Cælàris be-neficiis, vtpacefaólain Vngariam exercitum ducat, fibique aduerfus Turcum Impcratoréauxilio cfse ve-lif.neque dilabi milites patiatur. Eo colloquio cofeéla res non efl:quôd amp;nbsp;Ferdinandus Rex inconfulto Cç-fare:amp; Mauricius Dux fine fociîsde fùmma rerum decerni nolét.Itaque placuit vt interim dû à Cælâre mâ-data FerdinanduSjamp;Mauriciusà fociis acciperent,ite-rû colloquio dies cófticueretur ad vij.Iunîj Caien. Lo-cûmque ci Pafsauiû oppidû delegêrc. Mauricius indc Languinguam proficilcitur Othonis Henrici Palatini Principis in dicione oppidum. Eum ante boc bellurai oppidis côpluribus Cçlàr eiecerat:quibus exardefeéte boc bello facile eft reftitutus : iisq; Cçlàrianû prçfidiû deiedû. Laguingua Mauriciani profeâ:i iter ad Alpes couertere:quo tepore ad Rutâ, quod eR ad cas pontû

G A L L I Æ REGIS, LIB. III. 80 oppidû exercitû Cçfàr cöfcribebat. Henricû Regêdû Viccburgi cfsetOthonis Palatini Comitis Rheni,Mo-gûtini) Treuiiéhs EpifcoporUjCleuij amp;nbsp;Vitebergici Ducûlegati couenêre. HiPrincipû Prçfulûmque no-mine fumas ei gracias agûr, quôd in Germania afserê-de libertatis iploiû caula venerir.tâtôsquc lûptus fece- principes nt. Cçiaieeo iamperductu ciusprçcrara opera, vtrei- agütgra« pubhcç benèconlultum velit, amp;alienoàpace animo quot;kmorl non efse^magnâ fe in fpe venire breui rem cbfeôlû iri, fi eôdcin Rex tpjoqueanimum appellat: quod vt fa-eiat maioî em in modum ab eo petuntrtum Germanb cipopuliinopiæ, cuiuscharitatc hociter cofecerit vt mifereaturiogâr.Germanos fuperiorib’bellis magnas ealamitates accepifse. Si iteru in fuis finibus bello de-eernatur,aut exercitus in iis diutius alantur, nihil efse lj3eireiiquu,vtemergere vnqua è ta miferis affliólifq^ reb’ pofiînc.Variis è rebus perfpicercHenricûpotuifse qua fint tenues exiguçq-, res Germanorû ex quo intel-ligi, quae rerû conditio futura fit fi longius cû exercitu progrediatur: Effe hoc fufceptû bellû Ioannis Federici Saxonisiiberâdi acq;PhihppiHe{fiPiïcipis caufaquos cûm dimittere promittat Cçlàr,id la Regê alTccutumj cui’caufa aduencrit:neG de tâto hoc beneficio memoria vnquâ depofituros eße Germanos. Ad ca Rex reß pondit,ita{e pereorum agros exercitumdeduxifse vt quoad fieri potuerit abomni iniuria milites teperarinr. Non fui caufä in Germaniarn venifse : fed reipu-bhcç. Nunc fi libertatern fibi reftitutam Germani eenfeant, nihil amplius defiderare: monere tarnen amp;

hortari,neCæfans artibus earn fibi eripi poil tantos eius caufa fufceptos labores patiantur. Germanos fuis copiiSjConfilio, pccuniis, atque aiitlioricate quando-cunque opus eric,vfuros; quos fratrum Joco femper habucric, habcbitquc dum viuec. Ad idem tempus Rex quoque à Mauricio de iis quæ Lincij aôta étant certior cft fa6lus:quibus de eau fis cum fe omni officio ûtisfeciffie GermanicisPrincipibus ciuitatibusqueper-fpiceret ; coque Cæfarcm redaótum,vt maximos Ger-maniæ Principes ipfis patriaéque reftitueret, eique populo cætcris in rebus fierce æquior, in Galliam reuerti parat. Ad hoc confilium cum cæteris caufis hæc quoque eum ratio deduxiffie dicitur, vt omnibus colleôlis copiis Mariæ Vngariæ Reginæ conatus reprimeret. Eaà Caroio Cçfarefratrepræfeôla Flandriçamp; finiti-mis regionibus coaólo excrcitu dum Germaniam Hê-rcaquot;iCcâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peragraret, coque in Campaniam cduûo

panixa- cius prouiuciç agtos populabatUE vicos, ædificia, vr-pXun bésquc quo adiré poteratdncendebat: Iperans vt cum de bis ad Hcnricum effiet perlatum, in Galliam qua-primumreuerfurummeque vt fui diutiiis vexarentur effiepaffiurum.Cenfebantur in Mariç excrcitu tria e-quitum, peditum quindecim millia , ac vnà cum ea Monsfellius Cornes amp;nbsp;Martinus Roffianus in CleuiisTribunus militaris curabant. Ea priusquàm à Catharina Henrici Regis coniuge(cui ab eo dum ad excrcitum proficifeeretur, regni Galliç procufationc mandatamdiximus)conduciper f 'Ancbam prç-feôlum Gallicarum claffiumpoffietexercituSjStcnam oppidum

G A L L î Æ R E G I S, L I B. HT. Si obïèderat'.idquc cum oppidani rebus omnibus quæ ad fuftinendam oppugnationem vfui eflè poterant dcficercntur, paucis dicbus expugnauit : muniri di-ligentiflimè imperauit. EÔ Bordillo Francifci Cleuis Niucrnorum Ducis Campaniæ prouînciæ Prafidis le-gatus cû catapbraólis equitibus quibus præerat, quôd oppidum elle defenforibus varuum cognofccbat, no-celerrimè contendit: fimul Montoncm Monsfal-conisoppidipræfecium nuntiis mifïis commonefacic vtrcs fuas vrbe efFerre oppidanos iubcat: ipfê cum prçfidio Villarhfrancam approperct.Hac re per fpecu-latores cognita Maria Regina mutato confilio Mo-ïbnem cogitarcafïimulat. Bordillo ßmul ac vulgari rcs cœpit, rcliôlo Villafrancæ Caftellufio legato Mo-fontem aduolat : oppidanos timoré perturbâtes, eb magisquôdfe carererebus adpropugnandum necef-ïàriis intclligerent, amp;nbsp;oppido collis impêdebat, è quo magnisincommodis afïici poterant, confirmât: féque omnis eorum periculi focium fore pollicetur: quod vt re comprobet cælata va(a argentea arnatæ fuppelle-ôlilisquodcunquehabebat in oppidum afportari curat. Sedpaulb poft Mariæ Reginæ fuifie propofitum compertum cfl:,vagari magis ac populatione amp;nbsp;flam-mis Gallos territare, quàm oppida vlla caftcllaue vbi præfidium efiet oppugnare. Habito veto Anebas de-leôlu in Gallia, magnóquepeditatu miflb ab Heluctiis nobis auxilio Grandiportum copias deducit. Maria qu^e tum in earegione excrcitum babebat, amp;nbsp;qiix Henricum Regem in Galliam reditum cogitare

audiebatj in prouinciam magnis itineribüs fè recipiri Stenaque oppido muniri cœpto præfidium educic Viceburgo Rex Idibus Maij profeàus quarto die Bi-. ponte venit: atque in eo oppido cum Volphagoeius regionis Duce bumaniter ex equo eft collocutus:cide-que trccecos e miJitibus moibo intabefeetes magno-pere comendautt.Eos poftea ægrotatione abfumptos præter duos omninb nunciatu eit. Antequä Lotharin-giæ fines exerci tus attingerer,fames iteru milites incef-fit:multiqj in dies ex inopia,xltii,defatigatione graui-bus morbis affiiólabatur.Rcx ad eos Mcrirn tralportä-dos magnu carrorum numeru coemi iufiic:amp; Ripé prç feólos,nobiles,cæterôsque milites coferre imperauit, quaægri fullcntarentur-.acqui eosdeduceret Francif-cum Vindocinum Carnutum Præfeôtumipfum quo-que asgrotantem mifit.Vbi ad Mofellam flumen exer-citus peruenitjhaud longè a Tbeonuilla Ïin tri bus fubi-to confeótis tormenta atque peditatus funt traduóta: équités vado paulb longius reperto flume tranficrunt. Præmifli tum cxplorandi caufa nonnulli è noftris Ru-pemartia caftello præfidium boftium cotineri intelli-gunt. Cum portas apcriripoflularet, caflellani nega-uêre: quippe qui tormëta traduótaflumen ignorarent: quæ poltqua ad murum cflent admota, isque fortiter quaceretur,prxfeótus cla omnibus qui in caftello erat, efFugit, ac magnam in eo multirudincm omnis atatis ac fexus belli infuetam dcreliquit. li iàm defperarare, ncque rcfiflerc,neq; deditionê vti viótis mos elt, figni-ficarc:fcdftupefaótiomnes fefein genua prouoluêrc.

EfFraólis Galli porcis ne fupplicibus quidê pcregrina lingua conclamantibus parcunr, amp;nbsp;miferabilcm con-fertæ multitudinis ftragern faciunt.Rcx ed Antonium maniæ Vindocinorum ducc Gafparem GolligniumCaftil atpló's-lionequicos coërcerêcmifit.Iicobibitismilitibusma-gnura omnis fexus amp;a:tarisbominum numerum code codudlum cum præddioMofellam flumen traduci, atquc in Locharingiç fines incolumcs perduci curaue-runnac quod Rupefmartia caftellum ad Tbconuillnm commoditatc præbcrc magna vidcba-tui’jGallicu in co præfidium imponitur.Inde in Luxc-burgiorum fines Henricus proficifcitur, vbi Gallorum metu plebs territain oppida exagris confugcrat: cóq; comeatum cætcrasque copias tranlporcauerac: rcliquû vcrô quod erat,ne Galli eo vterentur corruperat. £a rc indignati nofli],limul ytMariæVngariæ Reginæ iniu- l quot;em-* lias pari generc decrimentiCçfarianis illato vindicarêr, g“ complûtes vicos villasqueincêdcrunt:pr3Eterha:c loa- popui»-nis montem, Soluriûmque caftclia cxtruda magnifi-cè. Dcdudlo verô Rcx ad Damuillarium excrcitu id oppidum in quo præfidium Cçfar babebar oppugna-reconftituic. Éô Anebas ad eum omncm cxercitum quem aduerfus Mariam Reginam coëgerat adducit.Id oppidum Carolus Aurcliorum Dux Henrici frater ca-ptum quondam bellantc cum Cæfaie Francifco pâtre fubucrterat:fed refectis ædificiis omnibus ac mûris ca-ftcllôquc, propterea quôd circumieôlæ regioni efle munimêto poteft,tanto Audio Carolus Imperator có-firmarat, vt fuum id oppidum amp;nbsp;Cæfarçam quandam X ij

R E R V M GEST. H E N R. 11.-Caroliamiie fore gloriaretur. Ad id oppugnandum-Mofone,SedRnio,Iarnct:óquc tormenta muralia adue-huntur^atque ad rauros deuoluuntur.Ea magiiam diei parcem continenrer difplofa ruinæ tarnen needum fa» tis fecerant: qua de caufa Er. Lotharingus Guyfa Dux vtpropiüs muros infpicerec qua parte eflèntdebiliorcsr magna audacia ad folfam vfque adequitauit, in quem tametfi aboppidanis ingens plumbearum pilularum vis fclopis emitteretur quibus eins equus grauiter eil vulneratus, tarnen incolumis euaßt: omniaque à cæ-teris omnibus edm in Regis profpeólures gereretur, fummo ftudioadminiftrabanturiipfiquoque Principes ac nobiiiores gregariorum militum officia implere amp;in vrbem irrumpere qua tormentis via aperiretur parabant: cum de deditione pacifei vclle oppidani ß-gnificanc. Äumallumque Ducem prçfeôto cuidam ex fuis notum quicum ea de re agant ad colloquium euo cant. Ea intclleóta re Guyfa Dux Principesque non-nulli è foffis proßliunt,amp; cum iis ad tria militum ferè millia. .Præfecti Gallicorum tormentorum qui quid agcretur præ puluere animaduertcre non poterant, ac oppidanos etumpere fe porcis foras credebant,aliquot tormenta in cam partem emittunt. lis edm nulli è no-ßris effent fublati, omnes certiffimum vicæ diferimen Dei fummo bcneficio cuaßlfe profitebaiitur. Multis verbis de deditione vitro citroque habitis tandem fè-fc oppidani Henrico dedunt. Is conuocato exercitu cos armis poßtis per medium agmen quaß fub furcas traduxit.il numerabantur pedites mille amp;nbsp;oólinger^:

GALLIÆ REGIS, LIB. lïli 85 équités tantum ducenti,præterinfiniram picbis multi-tudinem-.omncsque Yuoeum fefe rccipere intendunt; Rcx prçfeôlis quibufdam vt eos incolumes co dedu-cerencimperauitTed qui agmen confequi non pote-rant,aut à via defleclebant defpoliati à Gallismonnul-li etiam militari p'etulantia funt interfeôli. Cdm Dam-uillariumHêricusoppugnaiet Salernitanus Princeps Neapoli occulte profeôhus ad Henricum vcnitrmulta-qucpropofuitquibusad recupcrandum Neapolitanu regnum quod gcntilium eius fuiflcc, Regem înduce-ret. Is Princeps ereptis à CxEire nonnullis agris quoru annuus fruôlus viginti aurcorum millibusçftimabatur earn iniuriam fibi quacunque ratione vindicandam ftatuebat: nec diutius quatuor dicbus in Henrici ca-ftris moratus in Italiam eft reuerfus. Capto Damuilla-rio Henricus cumexercituVirodunumaduenit: quo iampaulô ante Carolus Lotharingus Cardinalis qui eius ciuitatis Epifcopatum nuper gcflerat profedus magnifico apparatu ab oppidanis erat accèptus. Eum qudd cupere Henricum intelligeret Verodunenfes E-pifcoporum ditioni quibus ante annos alîquotparuif^ fent, reftitui, ita tarnen vt penes fe Rcgésque Galliæ fumma eflètauthoritas atqueimperiû,conuocato Ve-rodunenfiSenatu populôque buiufmodi apud eos ora-tioncm habuifle accepimns,

Multa me hortantur, Verodunenfes, vt quos varie-tate confiliorum ancipitique fententia fluôtu are video, confirmare modis omnibus nitar:quodque veûris rébus fàluberrimum elTe profpicio, vt id vniucrfi toto

RERVM GEST. HENR. IL animo amplexeminiyos hortcróc mon earn. Primum vclmea humanitas, vel infticutum vitæ genus labo-rantibus vllis quosiuuarealiqua repoflim, dceHc non (munt. Deinde me Lotharingum vos Lotharingos a-nimis æftuantes deferere abeiïc à culpa non pocell.Po-ftrcmo qui vcftræ ciuicatis Epifcopatum obnnui, nec-dum me toto illo muncre abdicaui, vcftri curam abii-cere fine fcclere omnind non polTum: vt interim omit-tam mutuis inter nos officiis perpetuam necefiitudinê efie contraclam. Igitur cum de republica veflra confti-tuendahodieagaturjquod fit optimum eius genus e-difieramudque nunevobis diuinitus olFerri demon-ftrabo: prorfus vtnifivefiræ vtilitati ipfi aduerfemini fœlices deinceps efie pofiitis. Tria funt Verodunenfes, adminiftrandae rcipublicæ genera. Vnumin quomul-titudinis.-alterumvbi optimatum:tcrtium in quovnius imperium pollet.Eftvcro communis quida propofitus tribus his gubernandæ rcipublicæ gencribus finis,nifi ciim in deterius dcgeneraucrint, populi vtilitas com-modaque. Sedtametfi nihil adminiftrandæ reipubli-cæ rationc neque melius neque prçclarius humano gc-ncriab Optimo Maximo fit datum : tarnen, vt nihil inter mortales omni ex parte beatum perfeólumque, multa vnicuique adminifirandæ reipublicægeneri in-funt quæ reprehendäntur. Verum in huiufmodi rebus quæ permixtam incommodis vtilitatem habent, id in primis confeólandum, in quo commoditatis plurimum,minirpum verb damni periculique, nemo ve ar-bitror,fanus ibit inficias.Ergo quid in fingulis præfta-

G A LL lÆ REGIS, LIB. lit. 84 biîe.'cotraque quid vitiofum,paucis perccnfebo.atque ira quidêjVt me nihil affinxifle,nihil dilîimulaflc fatca-mini.In imperio mukitudinis hçc laudari eomprimis animaducrtijExequari inter fe ciues;ac iuris rerûmque omnium fummâ inter omnes æquabilitate cxtarc.Ete-nim in hoc genere gubernadi omnes honoru efle participes: nec quenquam qui fit homo natus ab iis prç-miis arceri,quæin republica vni hominum obtinerc concedatur:ncc verb vllum ira infra alios poni, quê-admodum in rcgno paucorumûe dominatü, vt ver-na quidam beftiaue.-nonnulli ita fœlices bcatiquepvt parum ab heroibus diuisque differre videaturJ Ad hçc in huiufmodi republica:non ad vnius paucorumûe li-bidinem vniuerfos viôlitarc:fed vnumquenque propè ita agere vt velit:fibi ipfi leges:fibi inftituta, : fibi vitæ rationégenûsquepræfcribere.-acprorfus quidem frui omnes omnino libcrtate, qua homini nec gratins,ncc amantius elfe quicquam potelE Nihil hic hc-ndri cfie céfus aut diuitias:fcdvirtuti fummos honoreslaùdérri-quc decerni.Si quid cüiquam etiam humilimo in inë-temvcniat, quod reipublicæ vtilc cômodûmque purer,in commune fine metu poHè proferré:crtht¥acjue fi in cofultatione rerum publicarû abérrare vllos, vt faciles ad erradum funt homines, aduertcrit, nihil quin ab errore reuocet amp;nbsp;reducat in viam prohibere. Lcgcs quæ funt rerû omnium fan6lilïirn^,în adrninifträrlbne po-pulari,non effrenem höminiscupidit'atcm rêgcre mul-titudincm : nec haS d'iïïitcs pôtentésque,ficutin cæte-ris reipublicæ generibuf,irapunc violate.Qui publiais

muncribus vnquàm prçfuerint, gcfti magiftratusTa-tionem pofci^eosque repetundarum iudicio cfle ob-noxios. Non pro cupidhate vniuSjpaucorûmue tribu-tis,veóligalibus, exaólionibus,nc di cam latrociniis lo-culos omnium cxpilari: fed hçc publicis neceffitati-.bus terminari:fponteque ab vniuerfis quæ func nccef-faria cum ca quifque dccreucrit,vulgo conferri. At verb quibus imperium paucorum placet, reólè modcra-ri rcmpublicam fapientes prudentesque cum capita -contulerint/esque accurate inter fe cofultauerint,pronunciant: multitudinemleuitatis ôcincoftantiç damnant: eflequepcrabfurdum dicunt, cum de bello aut pace: honoribus, vita aut fortunis cuiufquam: poftre-mo arduis quibufcunque de rebus confultcs, tanti ef-feinfulfijignarijkuis, adeoquc amends amp;nbsp;infanijin-eonfiltam temerariamque fententiam,atque acre pe-ridffimorum expertiffimorumque bominum iudiciu: nec verb tanta virtute quenquam reperirî, vt vnus omnia cernere: omnia habere meditata : fuJfficerc rebus omnibus poflittamp; vt aliquis cximius prefer cæteros reperiatur, nimia potentia ftatim infolefcere atque deprauari:; quod inGndumfenatumnoncadat, qui quotidie contincnterque virtutem fanaquc confilia meditetur:amp;legibus parère ipfe vna cum cæteris cb-pellatur.Regiumautem imperium his potifsimum ra-tionibus iil^^oe^i^mfcrtur, naturç idconuenire maxime atque ficuti omnia in orbe à Deo vno adminiftre-tur, ita in ciuitatibus præeife reipublicæ vnum alique excellcntem debere:qui quoad humana conditio, na

G A L L I Æ REGIS, LIB. Ill. 85 tùraque ferat, fefc tantu ad cxeplar conformare : eius imitari bonitatem, Gharitatcm,iuftitiam, prudcntiam, cærerafque virtutes conetur amp;nbsp;fludcat. Apes etia qua fit hoc genus reipublicæ naturæ confentaneum often-dere; quarum aluearia quæque fuos Reges habere, qui cæteris apibus munia partiantur,casque cxcrccant per- fuos rc. Ipiciacur. Vt ex earemelfuauilfimum conficitur, ita vbi ciuitati Rex præfit, infinitis commodis augerior-nariqucrcmpublicam. Eflehanc reipublicæ rationem famiîiç quàra firnillimam:populûmque Regiæquèac filios patri charutn cfTeoportere.Vt in familia primæ patrifamiliâs deferantur : fie in republica Régi aîicui • fummum ius fummamque authoritatem tribuendam. Simultitudoin opéré quocunqueexercenda fit,vnum aliqucm præfici lolere, qui à îînguhs operas exigat: ncqueotiarivllosautccflarcpatiatur.Quod verô ani-bigendi rationem tollit,nonne fi quid confultandum proponitur,neccfiitasque huius illiûsue rei demonftra-tur, frufti'à deinceps de cæteris vtilia neene fint con-tendetur'omnésquenccefiïtati obfequcndum confti-tuent? At verô ita res humanæ comparatæ funt,vt vix vnus, akérque inter fe confentiant.nedum multitudo de rebus arduis atque republica conueniat: vt velimus nolimus, fireôtè explicate confilia cupiamus, vni cre- vnkuiâ derc rcmpublicam non pluribus necefiitate adduôli dcbeamus.Acquidcm huiusimperij præftantiam ne- •’etnatio. ceflitatémquc etiam ij quibus pluriumgubcrnatio placet recomprobrantjfi quan do bellis agitari rempubîi-cam ipforum continganquo tempore à fuis infiitutis

difcedcre, féquc præfeôlo vni commcndare compel-luntur. Quod fi fapcrcnt etiam cum à bello vacare da-tur, efïiccrent:rémque publicam vt in alto naucm infi-nitis vbiquc periculis obnoxiam amp;nbsp;breui momento è fumma tranquillitate graues fæpe tempefiates exoriri cogitarent:atque quemadmodum nauis gubernaculo vnus præcfl: clauûmquc tenet,fie in republica vnuin præefie cæteris paterentur. Sed huius imperij commo-* ditates magis illuftrabutur^fi quid in cçteris generibus vitijinfit brcuiterrccenfuerimus : eaque cûm iis quæ in regno defiderantur contulerimus. Qui multitude pdticuio- nem præelTe rebus volunr, libertatis fpecie decepti in-tkudTnfquot; maxime reifefe rcmque publicam committunt: Rép eô- breuéque ad tempus ipfa libertate, qua tantopere de-mittere. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l

Jeetantur, rrui poliunt : amp;nbsp;intolerabili tandem lerui-tuti fubiugantur. Ita enrm funt hominum mores, vt vix quemadmodum ante diximus,alteri quifquam af-fentiat: variisque ftudiis homines vulgb difirahuntur. nec verô de rebus magnis amp;nbsp;republica redlè commo-* deque confultant, qui nullo rerum vfu fiint,nulla feie-tia,nulloiudicio: fedleuirateatque inconftantia mo* db huc,modb illuc,vt fcditiofiis aliquis ftolidusue im-pulerit,rapiuntur : atque difeordiis, feditione, multis ac magnis incomodis huiufmodi ciuitas pefiimè co-fliôlatur: tandêque vbi ad alterarupartiû duce viôlo -lia rcdieritjOccupata tyranide eu in aduerfç partis reli-quiasjtûin cçteros quofcunque dux ille prauaiâ cofiie-tudine Jabefadatus fæuus amp;nbsp;crudelis exifiit: fœda libidine omnia cotaminatmee infàtiabili auaritiç amp;nbsp;cupi-

ditati iTiodu facit.Quid vero perniciofius magisq; ab-fonum,quam infanos infipiécésque prçefle ïàpiétibus: peritis imperitos: leuitatem grauitati:furorê prudêtiæ anteponi? Quddadpaucoruadminiftrationê attincr, etb id genus rcipublicæ Iplendidius: tarnen ita natura ferc hominum,vt excellere quifque alios, nee eos fibi admini-cHe pares facile ferat.quo fit vt faólionibus fiudere læ-pemagis quàmreipublicæcbmodis fenatores perfpi feq^âtur. ciantuneâmquefentetiam multieorum in cofultatio-nibus potius fequuntur, quæaduerfàriis obfutura vi-deatur, quant quæ reipublicæ conducat: amp;fua com-modapublicæ vtilitatis fpecie magiftratus vulgb con-feólantur. His ex rebus eædemquæ in ftatu popular! feditionesbellaqueciuilianafcuntur: atque diifentio'-nibusperpetub liçcce-ciuitatis forma perturbatur.Vnu^^. in regno extimefeendum ne qui præefl: reipublicæ ni- regno ex-mia potétia corrupatunabieólaque rcipublicçcura fuis tantûmodô GÔmodis,auaritiæ,libidini, cupiditati fer-uiat:crudelisque ac è Rege tyrânus euadat. Sed id,Ve-rodunêfèsjà Gallorum moribus loge abefticaque fem-perRegu noftroru bumanitas,manfuetudo,dementia, benignitas fuit,vt pios multos,probos,pulchros,patriç parentes-.nullum verb è tot Regibus crudelê, inhuma-nûmquenominate poifimus:amp; verb ita funt Galliç in-ftituta, vt magna fenatui authoritas,magna item populo concedatur.Nam àfàndiore concilio leges perlcri-bûtur:perfcriptæ ad Senatum referuntur: nec nifi cura cas approbauerit ratæ habentur, Conuentu verb po-pulires maximg reipublicç, veôligalia, bella, reipu-

pnblicæ procLiratio conftitucióque agunturivt cum' omni genere rcipublicæ mixtum imperium à multis maxime fit lauclatum,nihilreipublicç Gallicç inftitu-tis poffit efie præclarius. Quamobrem tametfi nihil cf-fet,quod vos in Gallorum fîdem atque clientelam tra-dcrecompcllercr, quàm vt ex inflabili ftatu turbulen-toquein tranquillumjCertum,Gommodûmque migra-retis: quafi in alto tempefiate iaólati vends, procel-lisjturbinibus affliôta perfradaque naui in tutum tràn-quillumquc portum perueniretis, tarnen vos veftras-que fortunas miferas perditasque optimi potentifiimi-que Regis fidei credere deberetis. Sed fi vetuftifiîmos ciâuca. vcftræ vrbis annales reuoluatis, ita reperietis Claueam olim earn appellatam: propterea quodeius mûri im-mixtis trabibus reuinôli grandibus clauis erant: quæ in^ Gallia murorum vrbicorum forma fuinveflraquevrbe ApudVe- Caium Cæfaré hybernaolimfæpecollocafie-ac dein-fcj cæ'tîr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Romanorum imperio ad Clodouei Regis æ-

oiim hy- tatem vfquc vcftram ciuitatem vrbémque fuific:à quo preoV ciim efiet expLignata, quôd pro Egidij Romani parti-

bus flaret,euerlurus earn illc Rex fuir, nifi eum Eufpi-cius vir lanédlfimus ab huiufmodi confilio reuocafi-fet.Inde eamLodoicus ProbusCaroli magni filius pofi fcdit:multûmque tempus Auftrafiæ Reges conftitutä ibi federn habuêre : idque donee Carólus Simplex GalliçRex Henrico Othonis Il.patriVerodunum per-Fcdeiic’ mifit. Ex eo tempore Veroduni Comités ablm.pcra-Bcnüs'^' to’ibus conftitutix quibus FedericusGodofredi Bar-cwnes. {52ti filiusad facrum bellum profeóturus ius fuum om'

G A LL I Æ REGIS, LIB. II!. 87 ne Epifcopis ciuitatis conceflic. li vexati aliquoticsâ LotharingisDucibus fuaque fede deicôli,tarnen a Go-dofredo Bullionc fefè pecunia rcdemêre. Quôd vciô per hos aliquot annos veftris legibus vti voluillis, adminiftrationcm reipublicæ populärem fecuti eftis, feciftis id ccrteiniuria:vósque facro Epifcoporum pa~ tronatu, vtvidetiSjCum maxima Dei Écclefixque of-fenfione fubduxilHs : fimulque deterrimam gerendæ reipublicç rationcm mifcrrimamque delegiftis . Sed ciim ab co ad optimum tranfire atque cmendare rcm-publicam liceat,videte ne qui haólenus quamplurimis feditionibusac omne genus incommodis affliôlam républicain habuiftis, vcflra mala alere potius, quàm rc-mcdiumiliismedicinamque opportuno tempore ad-bibere.-atqueperturbare rempublicam, potius quam eam reéliisimè conlHtuere velitis : mukoque magis, cdm nunc multa vcftris capitibus à finitimis Principi-bus, qui veftris fortunis cupide omncs inhiant, detri-menta pericuiaque impendeant,in Regis potentifsimi humanifsimi,ac fupramortales omnes liberalis,quivos veftris Epifcopis reftitutos cupit: amp;nbsp;qucmillivosque vnà fummum babituri patronum eftis, fidem, clcmê-tiam,boniratémque corifugitc.

’ Henricus poftquàm buiufmodi oratione Vcrodu- y j ncnfes Lotharingus Cardinalis demulfifTetjCoqueipfe nenfcs in cum exercitu veniffetjperpetui præfidij caufa in Epil~ ditioiic copalibus hortis arcem cxædificari iufsit : eiusquc rci curam lacobo Alboni Andræano Tribuno militari commendauit. Taucnnem oppido praefccit : at-

que audiéces Carolo Lotharingo fuo Epifeopo Vero-dunenfes efle præccpit. Ea perfecta rc Damuillariû re-uertitur : eique oppido Lodoicum Rabodangem rei militaris fcientilTimum virum prçponic,atqcre eiiuftu milimm præfidium attribuit. Inde Mommidium op-pLîgnarc cogitabac,eôque ire cum exerciru maturabat. Id cum Ernefto Mansfeido Comiti Prçfidi Lucem-burgenlîs Ducatus eflet nunciatum,magnam vim tor-mentorum fubito Mommidium tranfportari Yuoeo curat;præfidiûmq; quantum poteft Mommidij locat. Ea re adduôlus Henricus Rex Mommidium transgre-di, Yuocumcjue oppugnare, tametfiMommidiû prids tentare multi fuadcrct,propterea quôd eflet infirmius ftatuit: captoque Y uoeo Mommidienfes animis cafu-ros oftendit. In itinere quo Mommidium itur pontem in Mofella flumine Cælàriani occuparant:fcd ciim ad-uentare Henricum intelligerent, præfidio deceflere. Cum Mommidium Rex prætcrgredereturjeuioris ar-maturæ équités oppido egreflî nouiflimum Regis ag-men prçlio laceflunt. Martiges hafta prçfeôlum turmç equitumtraiieit. Angluraverô Baro ènoftris plumbea iôlus glande cadit. Oppidani noftrorum impetum diu non tulêre,féque in vrbem recepêre. Produdo Yuoeû Hcniicas Hêricus exercitu fitum vrbis perfpiccre-.acmuros pro-Mdzt? piùsinfpeclare,vt qua parte oppugnatio eflet facilior intelligeretjCupiebat.Annas Momorâtius MagiRer e-quitû fumo tu Audio eu reuocare à tâta audacia : mul-usqueverbis demoArareinfœliciflîmè fçpe Priheipib’ qui eiufmodi pericula adiiflent cefliAe.Ita Garolû Bor-

GALL FÆ REGIS, UB. liV, 88 bone ad Romam:Pliilibertû Aiirantiû ad Florentiam, Rcnatum NalTauum eins conlanguineum ad Defieriu occubuifle. Si Galli Reges huiufmodi periculis fefe in dies obiiciant, diurnis Regibus opus fore.Henricus VC animo fatisfaceret, edito è loco vnde in vrbcrn delpeóluseratpauldlongiusa mûris ficum vrbis diu-tius eft contcmplatus : amp;nbsp;aggercm, muros, caftellum diligcncillimè communita vbique, amp;nbsp;firmiffimum in oppido prçfidium fpeólauit: lic vt multi cœpto defiftendum fuaderent. ld oppidum j de quo fçpe Francifcus Galliç Rex amp;nbsp;Carolus Imperator contenderant, vterquc bis nouis munitionibus confirmaran Oppidani initio fortiter rem gerere:fona amp;nbsp;mcenibus Gallos prohiberemihilque prçtermittere quod ad de-fenfionem pertinerer.Sed StrçasGallicorum tormen-torum prçfedus in earn partem quçMofonem Ipeólat deduólis Bombardis ingëtibus: prçterea fex aliis ex co genere quas colubrinas vocant cello in loco,ex quo in vrbem defpici poterat conftitutisoppidanorum quen-quam confifterc in viis plateisque nonpatitur: mul-tâsque omnibus locis ruinas cdintantûmque oppida- Yuoéfcs nisterroreminfert,vtreà ciuibus primum, deinde à militibus defperata, Mansfeldus ftfe amp;nbsp;oppidum

il- T» 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcililt

Henrico cradident. Rex dono prædam Mommora-tio Magiftro equitû donauit.Momorâti’ ea cataphra-élis fuis equitibus atq; Fracifei Mômorati) filij permi-lit: ac cû abfcedere ab oppido peditatum Rex iulfiflet, id magnopere indignari frequetißimi milites fremitu lignificaucre.Du YuocûHëricus oppugnaret, Robert’

R E R V M GEST. H E N R. 1 k MarciusTribunus militaris ab eo rnilitum niantim petit quibus Buliioncm caftcllum maioiibus fuisFranciC« CO Rege à Cçfare ereptum recuperaret. Ei Rex ad tria pcditummillia permifit: équités ad mille ducentos: adhæc tormcnca quinque muralia. Sed tantulæ copiæ ad munitifsimum expugnandum caftellum exténua-tiores videbantur. Nam édita in rupe pofituni excaua-taædificiaatquc ex ipfa rupe muroshabet, quos profunde foHç vrîdiquc circundant,amp; aditus ad illud vni-cuSjisque perquàm difiicilis. Qua de caufà Marcius quod rnilitum cquitûmquc habebarfçpius circumdu-cit:amp; digredi rcgredique identidem vt numerum ma-iorem emcntirçtar,ac totus Regis exercitus eô condu-ôlus vidcretur,impcrauit : Tum incredibili rnilitum lufticanorûmquc hominum labore in præcipiti quic-quid tormentorum habebat collocauit. Quæ polîquâ pilas euomuiflent, Haurio nothus calfelli prçfedus de deditione paólus, ni intra triduum fubueniretur, filio datooblide cumad diemauxiliadefecilTent, Bullio-nem caftellum Marcio extremo anni trigefimi die ex quo eius parent! Carolus Cæfàr cripuerat, reddidit. Quod cum animi molitie fccifle videretur,eam pœna a luis fubiit, vt ei ceruicibus caput abfcinderetur.Exin-dcBullionis Dux appellari Marcius coeptus. Yuoco capte ad Mommidium copiasHenricus Rex duxit:cui oppido tametfi bina peditum miilia præfidio fuiflent, tarnen Mommidienlês paôti defua rerumque fuarum incolumitate oppidum Henrico permiferunt.Eius op-pidi prçfcôluram Baroni Pariftenlî, qui infimo loco f ortus

G A L L I Æ I I G IS, I I B. IIT. 89 ortusmultis rebus in acie fortitergeftis primes ad or-dines peruencrat Henricus mandauit.Eodem tempore AntoniumBorbonem Vindocinorum Ducemin Pi-cardiam cum parte exercitus mißt,qui ab incendiis amp;nbsp;populationibus Mariam Vngariæ Rcginam Belgicæ prouinciæPræfidem prohiberct. Mommidio Rex Se-danium cum excrcitu proficifcitur,quod erat in Marei) ditione oppidum.Eo Catharina coniux aducnerar, cum tentari morbo Regem ex grauiffimis laboribus Germanica expeditione torque oppidis caftellisquc expugnandis contraólo intellexiflet.Dum ibiRcx mo-ratur,Limium caftellumMefieræ oppido propinquu ftellu ex* expugnatur.ExeoLimiuseiuspoffeflbrqui in Gallia educatus in regia Gallicas partes diu fecutus ad Cæfa-rem transfugerat, obortis bellis vexare Mefierefes crat folitus:amp; turn diem extremum incertum morbo an fi-bi allatismanibusjcafuue alio clauferat. Id caftellum atque Limianç hærediratis partem Conflantio Gallo qui vxorem è genre Limia habebanpartem Francifeo Niuernorum Duci dono Rex dedit ; cundemqueNi-uernum Ducem ea quæ ad oppida in Luxemburgenß Ducatu capra conferuandapertinerent curare iußif.at-que ei prxßdium militum quod fatis eße vifum eft at-tribuit.Niucinus RupemManiam commeatum intu-lit: Theonuillæ agros vaßauit:amp; Mcccnßbus frumcn-tandicopiamfccir. Vbiiamemoibo rccreari Henricus Rex inciperet, Catharinam vxorem Laudunum reuerti, quæ Galliæprocurationi animum intcndcicr, iußit : Bullionemquc ipfe pciucnit. Bullione cum

Gtiyfam vcnirct Trtloncm cadelltim oppugnauit. Ibr Ellauges Gaftillionis Gallictpcditatus præfeôli légat* tormenro grauitcr vulncratur.EadereGalli milites pramodum indignati fealas mûris admoucnr cósquc lummaaudacia confcendunt: multa cçde laoftium Eftaugem vlcifcuntur.Is Guyläm dclàtus paucis póft dicbus mofitur. Eodem tempore Glæonem caftellum Henricus atqueSymæfum oppidum magna refîften-tium Itragefafta expugnauit: atquc foio,vt deTrælo-neiam ftatucrat, adçquauit. Dum Symefum milites-diripiuntac latcbras omnesperquirunt,puluistormen-tarius igné fortuitd concepto noErorum militum ad centum amp;vigintiabfumpfiT. Guylâmeum Henricus veniEctjmagni corinuique imbres funt (ubfccuti: qui-bus amp;nbsp;Germanico itincre multis ac magnis militiæ la^ boribus exercitusvehementer affliôtabatur.Itaque col-Jocato præfidio in iis oppidis caftellisque-omnibus quæ finitima hoEi erant, Henricus in Galliam reuerti conEituit.fere ad hoc tempus MauriciusDux FielBm, quodeEincxtremii Alpibus oppidum ad Eoechum Eumcn,du(Eo cxcrcitu per exploratoresfit cerrior,ôm-nes montiûaditus atque anguEias à Caefarianis cEc occupat3s:eôsquclocis opportunis tormentorum ma-gnam muîtitudinem ex co g euere qu.T campcEria vo-citac difpofuiiTe: amp;nbsp;ita vias omnes pracc!uEiîe,vr pene-trari ad eas vix poEiureliquu excrcitum ad Rura cofe-diEe, caEraqi diligêter vallo amp;nbsp;foiEi muniniEe Sed nihil morataearcsMàuriciu pedicatû ônmc cû pauciEi-mis equitib’ ad cas anguEias d.educit:amp;: milité cohor-

tatus, vc pro rdigione atque libertatc, veterique rei Maaricf militaris gloria fordter gereret, diucrfis locis im-preflionc fa£la hoftes Jogo deiicit, in fugamque conuertic : qui cum è fuga fefc in Rutana caftra reci-

‘ 'percnt trepidatione mctuque ea compleuêre . ld cum futurum Mauricius præuidiifet, eôdem fubitô profeâjus cadra oppugnac. Non diu eins impetum Cæfariani ferunt: iëque per munitiones vndique dcii-ciunt. Ex iis circiter mille pars capd : alij cæiî: vel in Loechüm précipites dati lunr flumen . Pollridiè ad j a Erebergum caftelium Mauricius exercitum deducit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Id in prærupta rupe fitum, Jatè in circuitu foflà, muroque amp;nbsp;turnbus communitum à Ferdinando Romanorum Rege poflidebatur : ac turn in co ad quatuor peditum millia præfidio fuerunt. Hi tam-etfi fortiter refifterent , tarnen tantus Mauriciano-rum ardor audaciaqucfuit,vt Erebergios loco pelle-rent: rerûmque fuccelTu eô amplius incitati in arcem erumperent: nec tclis vndique coniedis, tormentis-queimmilfis tardarcntur:tandcque omnes quotquot Eretur-in arcc erant ad deditionê compellerentur. Captiuorû numerus fuit ad tria millia hominûicçteri cû præliû ta-taque captiuorum multitudo Mauricianos detinerer, cfFugêrc corû manus: Ea re celcritcr ad Cçfarê nunciis perlataOenipontê,quô Ferdinandus frater voluntate eius de pace fcifcitatum venerat,feflinato profugit : amp;nbsp;penc dilccdés loannê FedericûDucê Saxoniæiâ quin-quêniû captiuû fpbcè liberatmc id poftca ab boite per vim extortum videretur.Fedcricus cultodia iafolutus

fua volunratc poft id tempus paucos diesCçfarcm honoris cauCa eft fccutus. At Mauritius Oenipontem profcólus Cæfaris impedimenta Auguftanique Car-dinalis diripitreiuium vero bonis atque Ferdinâdi ab-ftincre manusfuos imperat: quod Ferdinandum Re-gem omnino inclinare ad pacem animum perfpicic-bat: Paflauij de pace icerum colloqui breui inter fe, VC diximus, conftitucrant. Dum hxcagerentur,Alber-Aibertiis tus Brädebutgus iam inde ex quo tempore Lincij Fergus nbsp;nbsp;nbsp;dinandusRcx atque Mauritius de pace egerât,à Mau-

ciur*? digreftus, cum ipfi duo millia equitum, peditum rait præ- ftana oótodccim parèrent, publicam caufam nomen-texebat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n- „ nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• , n/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i r i

que Galliæ Regis armis belloque prætexebat: led ma-gis rem fuam agerc,fuisque commodis profpicere vi-debatur. Nam direptis VolphangiTcutonicipræfeôli bonis grandique pecunia ab eodem exaóla agros, vi-cófque Norimbcrgenfium,tametfi Auguftanam reli-gionem coIcrent,populabatur.Liótenaunum verb eo-tidenaa lum opptdum funditus cucrtic: amp;nbsp;eorundem fyluam pîdiîm^' ^naphflimam ine'endit:. neque prius eorum finibus ex-fundnus: ceftic, cum id Mauriciusacfocii vehementer cum fla-cucrlum. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii- ƒ

gitarcnt: quam duccntaaurcorum millia lexque ma-iora tormenta darent.Parem verb auri lummam aVir-ciburgico Epifeopo paulbanreabftLdcraneundemque cb redegerat, vt fe Afberti creditoribus trecenta au-rcorum millia foluturum promittcrct.AdhæcBamber-genfem Epifeopum ftbi viginti præfeôluras -toncede-re, amp;nbsp;ea de fe diploma conficCrc Albertus coegit. So-lutaautcm Norimbergæ ôbfidionè,quod fuit duode-

G A LL lÆ RE CI S, LIB. 111.’ cimolulij Calen. cadcm Vlmcnfibus minabatur;amp;ad Mocnum flumen progrefTus conicôloin fugam Mo-guntinoArchiepifcopo aliquid quoque nûmorum ex-primcre conabatur:idémque cum fe MauricioFranco-furtum oppugnanti, in quo eratCæfaris præfidium,fc-fe coniunxifletjco inopinante ad Rbenuni dcflcxit: ac-que Vormaciam Spiramque ccpit. Ab Argcntinenfi-bus quoque vt fuorum militum præfidium oppido rc-ciperent^poftulauit. Poftremô cius confilia aôlaque omnia valde à pace aliéna cerncbantuncui qubdMau-ricius ftudebat, multùm ei in concionibus quotidianis qucfcrmonibusobtrcdlabar. Sed pridiè Calcn. Aug. côJkio-perHenricumMifnium BoemiæNomophylacemCç-làr amp;nbsp;Ferdinâdus frater paccm cum Mauricio bis prç-cipuè legibus faciunt. Vt intra diem duodecimum principe* Mauriciani omnes ab arm is difcedant: vcl in Ferdinâ- „ix7’' di Regis verba lurent vt Philippus Heflus iis conditio-nibus dimittatur,quibus feCæfari quondam permifit. Dcreligione vt commun! Germaniæ concilio intra fextum menfem deccrnatur: vtquein Imperatorium Concilium Auguftanæ ctiam religionis aflèclæ admit-tantur. Otho Palatinus,Cornes libcxè fuis rebus atque oppidis fluatur» Henrico Galhx Régi fi paccm velit, de ta cum Cçfarc per Mauricium agendi poteftas da-tur: Cui qui militant fi ante très menlès arma ponant, iifdem pacis conditionibus vti pofiint: confimil:t:r Albertus Brandeburgus,fi copias ante duodecimum dimittat dicm.Iandudum Floictini nimiis opibus po-tentiaque elati libcrtatem Senenfibus fuis finitimis in-

uidcrant : cuius retineiidæ Senenfes cupidifïimi magna vi illis obftiicrant : corûmc|ue exercitibus magnas clades nonnun quam intulerant. Hacnoftra memoria CofmusMcdices Florentiæ Dux vna cum ciui-tadsimperio vécus in Senenfes odium ac eorum fub-iugandorum cupiditacem accepifle videbatur. fed quod fefc inferiorem cxiftimabat, quam vt per le aggredi foeliciter tantam rem poflet, Caroli Cxla-ris potentia , atque autlioritate vti ad earn rem da-tuic. Cæfar edm nihil ab eo Senenfes metuerent, præâdium Hilpanorum Senis per caulam libertatis eorum conferuandæ impofuic: amp;nbsp;multicudinis con-â cxfarc tinendæcaulaarcem opporcunoin vrb« loco per u-muladonem Senenfium ab iniuria hoftium prote-gendorum ædifîcauit: præfidio Diegum Mandofam Hifpanum præfecit. Is ciim plebem anobilibus dif-fendre, acque de eorum infolenda queritari aducr-tcrct, nobilitatiadfpeciem condnendi in officio eius ordinis arma cripuit. Deinde infeftus vtrifque par-dbus efle cœptauic. Id Senenfes ferre ægerrimè: coque acriûs, quod multa ab Hifpanis mflidbus in-folentius, quam vt alTuefaód libertad hommes ferre poffent committebantur. Erat ad hæc tempora in Italia Hippolitus Ferrarienfis qui multa in Gallia facerdotia opulendffima poffidebat, amp;nbsp;Francifeus Turno Cardinales nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Salernus Som-

lt; maque Neapohtani Duces qui turn Gallicas partes fedabantur,atque cum his vna Paulus Termes amp;nbsp;Lod. SangclaffuSjLanûx præfedi militares. Hi con-

G A L L I Æ R E G I S, L I B. Ill. ^2 fiüo inter fe habico nu ncios ad Senenfes oeculto mir-tunt : iisque perfuadent, vci ab Hifpanis petant ex agris oppidisque quibusimperent cuocare milites ii-ccat, quorum prxfidio fuos fines porcusque à' Turci-^ eoexcrcitu, qui iàm Tcracinæ cfîèc arque Senenfium occupare oppida vellet, tucantur. Ea re permifla Se-nenfes Montem Alcinoum firmiflîmum lux ciuitatis oppidum muniunt: ac fine tumultu multos ex agris Senas intromittunt. Sed cum exultare ^audio ciues atque de libertate quam fibi quifque quafiiam refti-tutam animo repræfentabatjCongratulari inter fcma* gis,quàm à Turcico exercitu mctucre Francifeus Al* rccuperâ. bo præfidij Hifpanici quod fexcentorum militum fuit mis'eau-præfeôlus aduerteret, cdiôto propofito pedem domo efferreSenenfes vetat: ipfein publicas ædes profeôlus armapa-1- r rï vrbi præreôtum amp;nbsp;nonnullos iliultriores ciues in ca* tenas coniieit : amp;nbsp;nunciis fefiinatb ad Cofmum Me-dieem Florentiç Dueem mifsis quanto in periculo res fit doeet:vtque auxilia maturct plurimum rogat. Cofi-mus propcrèOthonéMontacutiû cû oétingeris pedi-tibus mittit-qui cûm ad vefpcrain vibecum militibus cfiet ingreflus,munitiores eius partes occLipauitè Hif-pani cafiello amp;nbsp;Dominicano cœnobio fefe contine-bat.Nodu Senenlcs qui nondum ad vrbem conuene-rant coâôli circiter tria millia ad Camoliam portam adfuêic: caque effraóla aciis qui refiftere aufi crant in fugam conuerfis, libeitatem conclamant. Ea voce cæLcri è popularibus cxciti ad quinque milliunu-merumin armis præltb adfucrunt, Icque aliis coniun-

ïcrunt. Montacutius cura tantam vim fuHinere non poflct, in caftcllum profugic.Prima lucc mifsi fubftdio aFarncfto Florióque Cardinalibus PecilIianoCorni-temilicum ad duo milliain vrbe intromittuntur. Sc-nenfestantis auóli copiis Dominicanum cœnobium oppugn ant. Hifpani nauiter fefc defendunt: fed ducé-tis è fuo numero amifsis loco cedunt. Repcrta ibi func oólo tormenta ingentia: fcloporum,haftarum, teloru, armorumquc omnis generis magnus numerus. Indead caftellum arccmueSencnfes pugnant.’vbi cum aliqua-diu Hiipani prrafenti animo fèfe defendiftenr, tanden» incolumitatcpcrmifta caftello cxccflerc. Ibi multi Se-nenfium memorcs iniuriarumquas à præfidio Hifpa-nico accepifTcntjfefè tenere non poterant,quin plçrof-que Hifpanorum pefsimè acciperent: vixque præfeéli eos cohibebant. At dum caftellum oppugnabatur, ?u-xiliaamplioraàCofmo Duce Hifpanis adueniebant: fed cum de dcditione agi intelligcrent domum reuer-tcrunt. Capto Caftello Scncnfes qui id opprimendæ libertatis caufa exçdificatum à Cæfarianis meminifsêt, concurfu multitudinis Euflo illud cueitêrc: tantoque id ftudio omnium,vt veftalcs virgincs clauftris egrcftæ cætcræ multitudini fefc admifcercnt; ac pro (è quifquc cgfcgiam voluntatem ad libertatcm conferuandam ea demolitioncteftificaretur. Galli quoquevtfidem Sc-ncnftbus probarcnt,primi omnium ad cam rem ag-mefsi feruntur. Id Nonis Au^. eft faólum. Pace faóla cum Mauricio Cæfar quofcunquc potcftcx iis Prin-cipibus qui Mauricianas partes fccuti fucrant ad fc adiunmt.

G A L L I Æ REGIS, LIB. TH. j?] adiungir, Metimque oppugnarc maximis copiis fum-moque rerum omnium apparatu fed alieniflimo anni temporeaggreditur.Perfuadeciis ciuitatibus quas Im-peratorias vocant, vc cum eodcm iure fine Metis, Tulkim, Verodunûmque,quænuncoppida ab Hen timeepia« ricoRcgetcneancur,vtauxilia equitum peditumque mittant, frumentumque exercitui conférant. Eadem de caula cum Auguftam acccfiifletpetentibus Augu-ftanisvt religione vtercntur,quæ à conuentu concilio-que in ca vrbe de eius decretis paucos ante bos Tinnos babito Auguftananominatur, magno omnium cum gaudio applaufuque concedit. Sed repudiatis Mauri-cianæ pacis conditionibus Albertus Brandeburgus Kbenum copias traduxit: Moguntinosque ac Spiren- butgus. fes grauiterafflixit, fed facerdotes maxime, quorum dirreptis templis amp;domibus etiam facras aliquot ædes incendit. Inde ad Treuiros profeólus vrbe ab iis reci*. pitur,qua Georgium Holium Cæfarianum præfeôlum cxclulcrant, cum is præfidij caufa magnam militum multitudinem ad portas vfque deduxiffet. A. Treuiris in Lotbaringiæ fines progreiTus, fi quæ (ibi ab Henri-•CO Rege commoda conditio ferretur expedlabat. Sed prafiaio Henricus Francifei Lotbaringi Guyfiæ Ducis virtuti tun ' ' Gonfifus Mctim cum magno cum præfidio validoque miltit: quod ei cum maximo fortiffimoquclmperato-rerem fore profpiciebat. Ed cum Guyla accefliflet, multa in oppido defiderari compeiic,quæ ad lulline-dam diuturniorcm oppngnationcm clTcnt ncceifuia: murum,turrcs,cæteraquepropugnaculavaldc infirma,

vt eius vrbis quæ amp;nbsp;efièt amplifirma, amp;nbsp;longa pace vQc nullum per multas ferè astates hoftem extimuiflet. Quamobrem comporrari c vicinia in vrbcm frumen-tum, matcriam, csccraquc belli fubfidia iubet : turres^

• caflcllaque quibus locis commodum crat admirabili cclericate conftituit : fofîàm ad mur os e^purgat, val-ïteus''* lûmqut moenibus adiungit: atquc vti ad opus milites humum extitaret, fæpcipfc lîumum egeftam ad vallum hu-egeftam meris exportauit: prætec bxc propinquos vrbi vicos ad valid ne ab holte occuparentur, diruif.tcmpla item cœno-Arnoldianum cœ-cœnobia nobiumfuît: in quo fepulchra Hildegardæ Reginæ edertûtur Catoli Magnî coniugis Franciæ, Mediomatricumque ges amp;nbsp;re- (quæ Auftrafia dicta eft, cuiûsque regni metropolis^ fpudMe- Metis tum fuit)Rcgis:amp; qurpolt Hildegardæ mortem fcæuuî™ Germanise Romanorùmque Imperator eftfactus.Lo-doiciitem Pij Caroli Hildcgardæqùe filij,Rotaidæamp;: Aleidæ eiuldcm Caroli;Hildegardæ AleidaequcPij lo-rorum : prçterea Drogonis Metenfis Archiepifeopi Regis Pij fratris: Vitronis Mediomatricû Ducis, Glo-cinæ quç in diuos efi; relata patris: amp;nbsp;Amalardi Treui-renfis Archiepifeopi præfeâii figillorum Caroli quem ■ Reiiouia? tûm diuotum numero incolæ habebant: Horum reli-^ J\ C * IM U I «k è fubur-biis gt;n vrbcm trâllatæ.

G A L L I Æ R E G I î, L I ß. HT. 94 TÎorum menfium füo militi poftulabanquôdfe Ger-manico bello militafle Rcgi didicabat. Sed Henrico fufpcda fuit Alberti bdcs: propterea quod eum ab- Brande-ducereadfe Cæfàr magnis præmiis pollicitationibûs-que nitebatur: certis nunciis ad Henricum eratper-latum in cam rem Albertum propenfà elfe voluntate. Ea de caufa Guyfæ Duciiamtumcùm Metim eum dimitteret, ôc poftea nunciis miflis mandauerat, vt ßc cum Alberto agerct, vt fuam eum operam ipfi Cæfarique auôlionari meminilTet. Quôdfiimpetra-ri à fe quicquam Albertus pateretur, omni ratione ci perfùadere Guyfa niteretur , vt à Meti procul fuas copias baberet : in eamque maxime partem deducerct, qua Metim Cæfar oppugnatum vcniret : quo difiiciliorem reddcret ei commeatus fubucôlio-ncm.SediàmaddiôhaCæfari fide Albertus contraria ratione annonamfubftrahereGuyfæDuci conabatur: -fuisquc militibus fubminiftrari ab co commcatum poilulabancui ne quam offcnfionis caufam Guyfa of-ferretj vinum panémque initio prçbuit:amp; Alberto itc-rum idem flagitanti è domellico penu qubd mittetet prompfit. Sed eum pofcendi finem Albertus non fa-ceretjPctro StrolTaviro clarilïimo ad eum miflo often-dit cfte à belli rationibus perquàm aliennm, ex ea vrbc ad quam oppugnandam Cçfar cum maximo exercitii aduenter,annonam fubftrahi, præferrim quæ in ea eftet exigua. Accipere fatisfaôlionem Albertus vi-fus eft: amp;nbsp;quali Henrici Regis præccpta faólurus

Salinas verfus ducerc veile cxci cirum aflinxit : pcdir-lt;]uc gnarum aiiquem locorum ducêm dari. Dacus cih Gaijiar Huflus Buyius Metenfis.Sed poitridie eius diet liccras nunciósquc adGuyfam Albertus mittir, quibus mutafle fefc confilium fignificat : amp;nbsp;plcnam periculi rem fore oftendit,fi adCæfarem propiiis acccderet.Ea’ de caufa Mofeilam copias traducere rtatuifiè: quod vt facere commode pofiir, fubliciuni pontem coin flu-mine inftrui àGuyfapoftulaf. dumqueidfiat fuum excrcitum iubleuari commeatu. adhxc nonnullos ex fuis milicibus Meiim abduótos captiuos qucritur : ii-quc vt reflituantur petit. Gtiyfa de ponte ejuod eflct Alberti poitulatum, carcrc fe materia refpondet:fed Untres ra-Brande- tésoue omiics çuæ circum Mctim Ponfcamofontém-iiamp; infi- qucrcpcricnturconquiliturum: amp;ineum locum que

Albertus præfcripferit, fi ira is ftatuat, promittit. De commearu per Stroflam oftendifle integrum fibi id non efle:nullum praeterea Alberti militem quod feiat in vrbe efle: eodémquc loco cius milites quo fuos (efe-habere. Id cum Alberto relatum cflct,ncccflariis de rebus vclle cum Guyfa colloqui proponit : amp;nbsp;colloquio extra vrbem dcligi locum rogac.Guyla cum qui obfef-ûuyfiæ fie vrbi profit non pofle fine flagitio portis excedere ducit e- demonflrat:fi colloqui Albertus velit, id fieri in vrbe ^Jfpo'nfü, commodius pofle. Accepit conditionem Albertus:fed re de die in diem fæpius produóla tandem quod de colloquio popofeifl'et fibi iam non efle commodum dicit:amp;id vtinbonam partem Guyfa accipiat vehementer petitifimul ne fcfufpcótum habear, tormenta

G ALLIÆ R E G I S, H B. Ifl. 95 nonnulla quæ propur anni rcmpeflatcin (ecum adue-bcrc non poffer,recipi vrbc polfuîac. Ea re permifla recliifis identidem poriis tormenra in vrbe inrrodudta funr. Ipfe Albeitus ad Treuiros reuerfus ex eorum op-pidopræfidiiim cducii: ac Fraxinum,mox etiam Lan-facem,tum Capcllabironcm Caftillioncmque legatos ad feab Henrico Rege mifTos,qui cenis cum co con-ditionibus de auxilio pacifccrenturjçpe fruâratus, ad Metim regreditur. làm turn cumCçfarianæ copiçMe-ti appropinquarent,Henricus Rex Annam Mommo* rantium Magiftrum equitum cum copiis prçmiferarj qui Cæfarianos quoad poflec intcrpcllaret:amp; Mctenfi-bus pro tempore fubueniret.Is multos dies adMicbae-lium oppidum quod Meii viginti fere abeft paffuum millia fubflirit; amp;nbsp;inde firmiflimum præfidium Guyfæ perHoratium Farnefium Callriç Ducem tnifir.Mom-morantium qui in exercitu triginta peditum millia: equitumad icptcmhaberct cum Alberto manumco-fcrerc multi opportunum exiflimabant: fed quod in præfidiû. Gallicas partes propenfo efle animo Albertus præ fc ferebatj confulta re fatius cfTe Monamorantius duxir, Albcrtum cuius confilia doli fraudisque plena elTc animaduerteietjdeluderciatque abeius exercitu quof-cunque pofletin fuas partes traducere, quam ancipb tisprç‘i)alcam tarn importuno tempore quo Cçfaris exercitus aducntarct lubire : eoque res proceffit j vt Reifbergum prçfeôlumGermanicorum ngnorum aliquot ad fuas partes adiunxerit. Albertus qui frullran-di caufainimenfum llipendium poftulabat,cum de co

minus conuenirct, à Mommorantio petnt,vt eius vo-luntate reuerti in Germaniam liccret, vbi vexandis Cæfarianis oppidis Henrico R.cgi inferuiret: irémquc fibi ipfe poflelliones è Cçfarianis cbpararct. Id bac lege Mommorantius permifit, fi à populationibus fuos contincrec. Idem Mommorantius finitimis Mcti oppidis quæin Henrici .Regis eranc poteftate metuens Alboncm Andrçanum Tribunum militaremVirodu-ni cum Tauane eius oppidi præfedo; Lodoicum Ra-baudangem DamuiHarij: Blçnæum Yuoci:ea quæad propugnanduvfui client,fi forte cô curfum Cçlàr di-rigeret,iuflitcomparare:prçfidiumque illis necelTariu attribuit. Francifeo Cleuio Niuernorum Duci Sathe-nçi eadem curare Henricus Rex iamante mandaue-rar, cum abeoid oppidum ira muniri pofle intclle-xifiet, vt oppugnationem poflet fuftincre . Id oppidum olim Francifeus Rex Henrici parer diligentif-firaè munierat,qud effet aduerfus Luxeburgenfes pro-pugnaculu:fcd mox perfuafus à nonullis iniquiore efïe fitu loco munitiones eius dirui prçccpcrat, atque Lo-tharingiç Duci permiferat.PoftcaHenricusRcioccU“ paru àCçfârianis cû rccepiflet,paruo prçfidio tenuerat. vi etonc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Niuern’agit;Viretonê oppidti flatuit oppugna-

oppidum re:quodamp;Satbcnæoabcfretdccc rantu paffuû millia: Rs'dux Si vnde fi Sathençura oppugnaretur noceri fibi pluri-oppugn« fnü poffe intelligcbar. Atq; ne Vi-œtoniis fubfidia mit-

teiêtur, nemini confilio comunicato noôlû adVircto-ne quot milittim cogéré fubitô datum cft,deducit : tormenta quç conuehi celeriter potucre mœnibus ad-

mouetjCiuibus p jucarum horaiû fpacio fubrutis,noftri militesinûpere in oppidû enixi aViretoniis repellûtur. Sed poftquam ad id oppidû copiæ omncs quas è vici-' niis prændiisNiucrnus aduocarac coucnifséc,Virctonij animis cadûnpaucosque dies petûr,intra quos nifubfi-diû mittatur.deditiônê fefefaôturos promittût. Ad ca Niucrnus ne punôlû quidê teporis ad earn rê daturum reipondefamp;t ßdcditionem aliquandiu morcntur^cx-treniailhs omnia dcnunciat.Ii ftatim fefe cius impcra-ta faôturos dixerunt: quorû paucos Satbcnæum capti-uos deduxitîcæteræ mukitudini abiieincolumib’ per-inifit:atque Viretonêincêdit.AtCarolus Cæfar maxi- Niuemquot;

VirctoBc ’ mis coatis copiisTheonuiüæ quôd pedibus çger eflct inceadit.-nonullos dicsmoraius,taraetß coplures c fuis hortarê-tur ne ta alieno anni te mporc tantçvrbis oppugnatio-nc aggredcrcturfcd ex infirmioribus cius orç aliquam têtarein animû induccret,intcrca dû ver aduenirct, amp;nbsp;Metcnfes comeatus cofumercnt:tamcin fcntcntiapct-manfit:ac AluaremiTolcdam Albç Ducem legatum, Aimrrs amp;cû CO vnàlaeobûMediciû Marîpnaniû Marchionc prçmitit. Earead Guylaperlata Pradaprçreôlu qui eu Ugatus. vctcranoiû manu Rupemmartiâ caftellû cuftodiebat, cclcritcr ad fe venire iuHit: cundémque Rupemartia caftello incenfo aduemantem,cum ïam in propinquo Rnpcmar AlbaefTctjMctim iniroduxit.Alba cûm ad xiii^.Galen. io\“c^'fo Nouembr. ad vibem applicaflet, Sgt;c explorattirus qua parte eifet debilior cam circuiret, Guyfa Dux Brof-îcRcndanoque cum paucis kiorum exire iufsis leui comi/To prœlio cûm ante leceptui Cçfariani cccinifsêr.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M G E s T. H E N K. IT.

quàm feinvrbcm oppiclanircciperent,pluriniùmfuo-AibçDu animos confirmauir. Alba Dux caftra adBarbx CIS caltia. pofuic tribus ab vrbe paflTuum millibus:muitôsquc dies in iis muniendis Gonfumpbt. Guyfàquoque munien-dç vrbi intentus nullo labori parccre:attribuercPrinci-pibus qui cô fpontè conucneranc,cçterisque viris illu-llrioribus quam quifque regioncm tuerctur:cçtcra pa-ProniJê- Girc omiiia, quæ ad longam oppugnationem fufti-ûxDuas ncndamopus fore profpiccret. Sed cdm populo vr-in paran- abudatc fuaque multitudinc laborare aduerteret, dis rebus -, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- .

bciio ne- muJtamquc plebem armorum belliquc infuctam, amp;nbsp;propter ætatem fexumue belloinutilem oneri fibi nd commodo fore intclligcret,cam multitudinem abfce-derc portis iubet:ccrtôsquc dues è locupletioribus de-ligir,quorum fidei curacque rcs (uas quas fecum cfFcrre non poflent commendarent. Quos verb opifices invr-be retinuir, efferrehos domo pedem vetuit,cdm ad arma conclamarctur. Idem cum Cæfarem maximis co-piis vndique contradis vrbem oppugnatum venifle, multasque res cius iamdiu præclarc geftas fed récentes I maxime Germaniç victorias nonnullis mecum aiferre intelligercG fibi cobortandos Principes, nobiléfque, qui in id oppidum magno numero atque ex viris illu-'ftrilîimis Gâfliæ cducnerantjpræfeôtôsque militu vnà cumomni prçfidio exiftimauit: eumque huiufmpdi oratione vfum accepimus.

Dacis Nifi Henricus Rex, fortifiîmi commilitoncs, Mc-tirn vrbem ad Galliam totamabiniuriahofEium pro-,-tcgendam maximi efie momenti iudicafièt, ncquaqua cam

cam à totillullriflimis Principibus atque optima Gal-licæ nobilitatis parte defendi ftatuilTecmeque ipfe tantum fufciperc onus voluifTem, fi tjuid de vicäoria, qua mibi veftra omnium virtus atque fortitudo multis fa-cinoribus perlpeóla atque omnium fermonibus Jin-guisquc cclebrata certd promtttcbanr, addubitaiTem: neque veto tot viros egregios, in quibus maximum propeque vnicum Galliæ robur præfidiumque ciTc cernatur, hucconuenirc expenuifrem:fi noncertç mihi rationes confl:arent,quibusirritos Cæfaris fore co-natus profpexiHem. Ipfum ctiam Cæiàrem ad hoc co-filiumdcfcenfurumnon fuifle exiflimo, ni co effcra-tuminnos odium impulillent:amp;quaedam velut furiæ corruptum ambicione atque inuidia animum exlli-mulanent. Augenc fcilicet ci animos Germanicæ vi-ôloriæ.-quas Germanorum inter fe di (Ten ho nes non Cæfaris virtus comparauerc. Superbit quoque multo-r, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Siiperbic

rum regnorum atque Pnncipatuum titulis; quæ terro- batCxfar ri forte res funt imbellibus hominibus: à vins ad arma ^quot;gnorà nans atque in his educatis nc flocci quidem fiiint. lam belli fortunam cum noftrisRcgibus fæpius exper-tus nihil ex corum pofleflionibus potuitauferre: ncc fuum admodum nomenprætlara aliquarc gcflaillu-flrare. Nä quodTiciniana vi6loiiagloriaiur,nemo eft Ticiniana qui ncfciatjcamnon Cçfaris hofliumquc virtute ; (cd vel Gallorum ipforum,quos in fuas partes mails arci-bus traduxerant,maximecontigifle. Quod veto Tu-neiana viólorla exultât,ca forte barbaro Regi aliquan- na vquot;.aa-tifper fuit vtilitatiiChriftianis autem nihil prçter dam-

num dcdecûsque propter ingentes in turpem fcC' leratamque caufam îumptus faôtos attulic. itaque iftud Cælaris feelus Deus Optimus Maximus infigni Gæfarianæ elallis naufragio llatim vindicauic. Sed’ idem Caefar edm viólricia in Prouinciam noftram figna intuliflct, quantum interbarbara Galficaque arma interefletintellexif: amp;in magnas neceffirates a o

noftfisredaótus pro fperata Gallórum viéloria igno* miniam domumreportauit.Multa fimiliterGlcuiç,ÎCi-liaei, Gelditæque oppida ctim cepiflet: Ducemqucil-luftrem veniam à le abieólum ad pedes petcrecom-pulifl'et: ac vióloria lublatus in Francifei Regis fines vim fecifiet,ad oppidulum Landricium eius vires Gallica virtute coneiderunt. Qui quo que Tur cum Im-peratorem ab Auftriæ finibus repulit, eundem noliros agros inuadere conantem femper nollra cum gloria referre pedem coegifnus. At vero fortafle reperientur, qui de recentibus Cæfaris Saxonicisvi-

ôlorüs terrorem nobis iniicianr. Sed qui efl illas ade-^rdorù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad Cerafolam confertis manibus arque Ca-

oppugnanteni Galli ffcgêre. Si in viôlo-carigna- Tiis Cælàr Stæum oppidum nupcr captum nume-vibês amp;nbsp;rab nos Yùoeum, Damuillarium, Mommi-i^nd.tîoné ‘-^’nru i Rupemmartiam, Ioannis montem , Tiælo-ncm , Glæonémqtie cius oppida cadellaque in po-tcdarcm noftram nuper rcdacla tnernorare polTu-niLis ôc hcct „ Poftremo quæ nunc. arliicrfus nos copiæ Gonduclæfunbeæ lunt Pronincialis belli, Lan-diiciani, Cerafoliique reliquiæ. Quin proximis cum

G A L L I Æ R E G I S, L I B. IM. ÇS Germanis bellis neruos omnes Cçlàrianarum virium cxcifosmequchaud admodum magnum firmumque iis poftca acccflilTe fupplemcntu cognofcimus. Na qui fuperiorc tepore auxilioCxfaii fLiêre,eiüsque rebus fa-uêrc, CU eu tame vieillis,aut aduerfarios nuc habet:aut ita offen fos,vt ab eius caufa flet inuitiflimi.Quid enim Germanisx^uos opprefsit.-Italis quos fadionibus à fc inuicem difiüxit:Anglis quib’ aflidueflruxitinfidias, animiefic exiflimatis? Ne iph quidem Hilpani quorü fortunastributisinnumerisamp;bellicis non nccefTariis föptibus attriuitjlibeter ciinfcruiunt.Sed quç nobis eft bonisqj omnibus ei ob fille di qui orbis totius tyianidc affciSlat caiifà iuftiflima:noflràque inH-enriouRegê fi- ' des,pictasque:tû conferuadç patriæ fludium,ciiius op-primendæ in primis ardet cupiditatc Cçfar,ad ei repu-gnandumadderc animos maxime omnium debent; neque eu quivccordiçvfque eô eft progrefluSjVt alieno tcporc, quo amp;nbsp;imbres niucfq;, amp;nbsp;immanifsimû frigus fuas copias vel nobis otiofisafiligunr,firma vrbem op-gnarc,prçfertim à tôt viris fortibus defenfam fiuduc-rit:amp; cum anni tempore atque adeô cum Deo immor-tahbellare,cxtimcfccrevllo modo debemus. An ve-rô qui Landricium parua Gallorum manu defenfum nori ad fubigere no potuit, Metim vrbcj vbi tot egregij viri amp;nbsp;nobilifiimi Galliæ conuencrinr, expugnare pofie fpe-rarc debuit?qui Luxemburgenfia oppida tutari no po-tuit,alienainuadct?amp; qui teôli mûris à nobis coclde-runt,nos mœnibus coclufosfuperabur? Et verb quad iftud efTe exiflimatis, quod contra quam in cafliis ell

Cæfàris, nulla funt inter nos diHidia : nullæ fadioncs: omnibus autemeftin Regem fummum ftudium: in patriam chariras fiJesque hngularis’Quamobrem nili vobis defitis ipfi, Gallosque vos cfle obliuifcamini, quod à virtute veftra plurimum abeft, certam à Deo viôloriara de hoftibus magna parte hçrcfi contamina-ris fperare debetis. Quam fi adipifeamini, vc certè qua video veftrum omnium alachritatem omnino confi-

do,à Deo pro pietatis veftræ mercede beatitudinem perpeiuamdpatria Gallisque omnibus gratulationes fàulrifïimas:ab omniætcrnitate gloriam immortalem expeôlare debetis,Promotis Cæfariani caftris ad belli crucem transuerfas folTas ducuntj quibus tormêratu-tô ad muros deuoluant : ac peditum figna decem in armis qui oppidanorum incurfum prohibeant ftatuût: reliqux copiæ pone montem ne tormêris quæ in Frâf-ciCcuIis, Carraelitarum,Solignianique templorum re-Rudine erantinvrbe collocata offendcrentur,confidct.

Guyfa Dux Corneum funalis caflrorum prxfedi le-gatum cum nonnullismilitibus qui peditum ftationê pertcrrerêc mircit. His confpcâns Cæfariani terga ver-tunt :ac paulôpoft Alba Dux copias omnes caftris educit: Pontémque Magnium occuparc coftituit.Ne-morofuSjCaftrcsque Duces:Carnuus,Rupefocas,Lan-quaque cû leuioris armaturæ equitibus oppido egreC-fi,atquc demorari Albam conati repellunrur. Cæfaria-ni pontis potiti ad Arnoldi cœnobij atque Ckmenti-ni rempli ruinas caftra ponunt. Rupefocas, Renda-nusque fratres militum manu eduôla vrbe cum hofti-

G A L L lÆ REGIS, LIB. Ill. 59 bus confligunc: ac miiltis caefis,fed Gobione cecurio- Gain, neamiflb in oppidum regrcdiuntur. Braban/o Mariae Vngariæ Rcginæ Jegams in Bellacrutiana câüra mit-titur, qui ne ea parte annonain oppidum importetur prohibeat. Alba adCampanam portam conueólis tor-mêtismuros quaiTabatxûque res non proccderet,duo-bus gregariis miiitibus èGuyfianis,quos iam corrupif-fet, periuadct magnis pollicitationibus, vt fibi in vrbe focios adiungant, aditumquein eamipfi præbeant. Sed cum ij traducere in partes neminem poHent, al- '' ter rem ad Guyfam dcfcrt : fibique in Cæfariàna ca-ftra aditum dari demonftrac: amp;nbsp;fi Guyfa permittat, afiîmulataproditione Albam ciusque milites adduôlu-rum ad muros intraqucvrbis fepta promittit.Ea rc per-mifia adito Alba patcfaóhürum ipfi portas oppidi confirmât. Alba veritusinfidias priiis èluisprçfeôtisaliquc mifiurum qui rem explorer amp;nbsp;de cius fociis cognokat^ dicit:fed præfeôti loco fagacem munitionura infpe-’ ôlorem (ubmittit: eique diligenter omnia introfpicere iuber. Is Guyfae permilTu intromifiuSjàtque abire per-milTuSjquod poficain fummum periculum multos è Gçfarianis adduclurus fperabatur, omnibus in vrbe vt efient perluftratis,rctulit eo loco quo tormenta adi-gerenturmuro adiunótum aggerem firmifiimum, amp;nbsp;qua murus cfl'ct dcbilior indicauit. Eo confeflim tor-1 menta traducuntui: de miiitibus qui iuxta ab bofte-atqueluispræfeâis præmia perfidiæ quæfieranr,fup-pliciumfunùtur. Augebaturin dicsCxfaris exercitus: ac Albertum Brandtbnrgum qui viginti millium pe-

dicum cxercitLim : equitum triuin rnillium habebat, eius confiliis faucre aperte, aduertebatur . Eum

-'Claudius Lotbaringus Aumalliæ Dux Guyfæ Duels frater cui non infirma mantis equitum attributa fueratJ qua Alberti populationes inhiberet, debellari pofle arbitratus, antequàm ad excrcitum Cæfàr per-ueniiïct, penè inopinantê fumma vi aggreditur pridiç Nonas Nouembr. fortifsimc eius impetum Albertus Änmaii’ ^^cipit 1 ccrtatut vtrinquemagnis viribus. Au-niallus in mediam aciem progreflus, èc perrumpe-congréff’ re ordines cnixus tribus acceptis vulneribus fillitur : ccptïr*quot; in Alberti potefiatem venir. N. Rohanus fummx' buSquot;inÀi- ba Britannia Armorica nobilitatis,ForgcuSj Caftrius, berd po- Conebésque Barones : amp;nbsp;ex Aumallianis multi ca-teftatem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z* T

venit. dunt: Gçterirugafada faluticonfulunt. Ea parta Victoria Albertus Metim à Gallia obfidet diuerfis ab Al-

cxfaradßa Ducc cafttis . Sed Theonuilla profeCtus Cæ-Tcnit. lar xjj» Gal. Decemb. ad excrcirum venit : perdu-Clisque ad oppidi mœnia tormentis quorum maximam copiamhabebat,murum deficit, Guyfii cum id ftiturum iam ante profpexfiTer, vallum extrucre feftinabat: quo vallo lui milites vbi euerfus murus eflet, protegerentur: ciusqiie incredtbili. diligentia amp;nbsp;multo labore militu co pcrduClu opus erat, vt quibus locis qualTatusmurus eflet,vallum toimentorumiClus cxciperet: atquecx co oppidanihoflium impetum fu-mofSt'e ftinerent, SubNoucmbiis exitum. ad Poidcamofon-Sæpodû- tona Cçfar r Ecmoranum Comitem mittit:eique tur. millia equitu diio magnaque peditu nunum attribuit.

Ecmontanus recepto in deditionem Ponfcamofonte ad Tullum oppidum progreditur, quod àSclauole regio præfcôlo teiiebarur. Poftulanti Ecmontano vt vrbem traderer, confiliiim fefe Sclauoles de co Me-ti‘ capta duit fumpturum. Eodem ftatim Niuernus Dux cum füagt; catapbradorum cquitum turma, ac nonnullis aliis nobilibus fefc infère : ac ad munien-dumidoppidum rebus omnibus quæ ad propugna-tionem opus erant, animum intendit, commeatui-que in primis qui in vrbe erat exiguus : propterca quod oppidani ob peftem in oppido graflàntem, cibaria ferc omnia fecum extulerant. Erat difHcil-limum anni tempus imbrésque pfopè continuirfed^ rcrum neceflariarum abundantia, copiisqueomni-bus Cxfaris caftra circumflucbant: iéque incommoda omnia virtute fuperaturum Cçfar-confidebar. Ac quidem expetira ei omnia fuiflent, ni virtuti ’ virtus : fedulitati induftria repugnaïTene. Etenim Anguia-cum murum tormentis lubnieret, qppotitai materia dus Rupe Guyfa Dux hoftes propcllebat noôlu di'uque ag- pUncTp«' gerem extruebat : præter hæc Anguianus , Gondus, Rupefubyoque Principcs:Nemoiofus DuxîN.Fraeif cus Etftb'armgus prçfeclus Rbodioru b^uiruGallicoru t;ç$ amp;nbsp;ali ƒ Alboôüiüs Marchjo ambo GuyfæiDucis frarres : Mo• bti» cru-mopâtius films,Damuillaeius frater,Horatius Farnefi’ hoftesfä’ Caftiiç Dux,,Petrus Sriofla, Renatus Vindocinus Car-nutupiatRôbuszRij-pefocaSjRêdanus erus fracerjiîon.o-rus vrbis præfe6lus,Martiges eu Baugio fratreVCbar-nius iNancucliûsque Comices ac viri alij pernobiles

R E R V M G E S T. H E N R. H. atquefottiflimicrcbrisincertistjuc eruptionibus bo-ftes fatigabant . His rebus atque propter extrema frigora, crebrósque imbres ac nines imminuto de-bilitatóque magnoperc Cæfaris exercitu, ciïm Fre-quentibus tormentorum iólibus euerfus duobus lo-cis murus eflTec, amp;nbsp;in vrbcm irrumperc milites Cæfar cohortaretur, minime audientesfuerunt, ré-que intentata in caftra redierunt . Munitiones vc-ró oppidanorum fubruerc Cefar aólis cuniculis- ten-tabat: fed reperds alia aquis, alia præduris rupibus in irritum labor cecidit. Cælàr bis rebus adduôlus defpcrata vrbis expugnatione quam toc fortes viri defenderent, Calcn . lanuarij anno à partu Virginis millefimo quingentefimo quinquagefimo tertio ab oppido abfcedit . Carnuus deludi arte bolles qui nouilïimum agmen fequerentur pofsc, ratus, noxàu naues duas éportu foluit,casque lecundo amne fer-ri finit, vt bis ad cam rem quam animo conccpc-rat vteretuT : ipfe prima luce cum triginta eqiiiii-bus parique numéro peditum vrbe egrefius traieôto iis nauibus flumine ad vkeriorcm ripam peruenit, quæ ab itinerc quà bolles infillerent baud procul aberat.;)reliâ:ifquc ad naues peditibus infilit in aliquot bollium carros: quos vt ad naues facilior fi-bi receptus clset, pro vallo in harum fronte obie-élabat . Inde occultatis Galbcis infignibus ne a-gnofcerctur, adcquitàrc ad cos ex boflibus cœpit, quiJab «agminc paululùin feceflîlsent? Occurrebant

G A L L I Æ REGIS, Liß. 111. lOî nunc fcni,mox oóloni, modo deni Cæfarianorum. Eos tum Carnus commoncre quafi viarum pcri-tus, vti iter ad ripas fluminis haberent : fi qui non parebant, vim adhibere, cosque ad naucs inuicos pcrduccre. Hac arte fere ad quadringcntos dcho-llibus cçpit, cósquc nauibus flumcn traduxit : ac profpere fuccedennbus rebus totum in ca rc diem confumerc ftatuebat, ni cum Hdpanus quidam miles è numero captiuorum rcuocaffet.Is permotus Car-nutis contincntia quod cum Germano cuidam mi-liti eleganti forma focminam, quam is fuam clTc coniugem afleuerauerar, reddcrc vitro confpexifl^r, appropinquatecquitarum omnem Hifpanicum Car-nucem præmonuiticonfcenfl ejue nauibus Carnus no prius alteram fluminis ripam attigit,quam in confpe-ótum omne Hifpanorum equicum agmen vcnit.Pofl- Guyfix quam cxcundi poteflas oppidanis datur, ægrotorum csfänä-greges m caftris Cafaris, amp;nbsp;proximis vrbi vicis, villis-que reperiunt. Ibi Guyfæ Ducis manfuetudo beni- quot;‘«s. gnitasque claruit. fi quidem non modo neminem comm violari permifit: led amp;nbsp;medicos cis adbibuit, viólumquc res neceflarias abundanter fubmini-ftrauit,etiam nunciis miflisad Cafarcm tcâas naucs præbiturum oftcndit,fl Cæfarpateretur,quibLis Tbeo-uillamxgroti traducerentur . Cum è captiuis Guy- Csfaria-fa quçrerct qui clfcc interfeólorum ad Mctim aut co-rum qui morbo frigoreue abfumpti client numerus Cælarianorum , reperiebat cos clTc fupra tiiginii ptommin Cc quot;nbsp;,

millium numerum. Idem die à Cæfaris difcefTu duodecimo ob defenfom vrbem fupplicationem decer-nit : ac improbatç legibus religionis librosin publico flammis eremat. Poftridie eius drei ciuibus in vr-bem redeundi poteftatem facit; amp;nbsp;oólauo po/l die in Galliam ad Regem reuertitur.

,Vm Metim Cæfàr oppugnaret Ruthiuna magno cum exercku in Bel-gicæ Galliae fines mifir. Is coniunólis cum Maria Vngariç Regina copiis Nouiodunum, Nelam , Cfiaunium, Vibes in Royamque oppidaamp; Follembranum icæfa-^ regiam incendie. Præter hæc Ifdinum munitiffimum carumregionum oppidum quodà Genlio Ranfaque ^irept«. defendebatur,redegit in poteftarcm . Sed poftquàm ad recLiperandum id oppidum Antonium Borbonem Vindocinorum Ducem cum ledliffimorum militum

copiis elTe mifiiim intelligerct, fuga Ce ad Cæfarcra cum exercitu recepic : ac præfidio in vrbe rcliclo ci-demfilium præfccit. Nonttilic Vindocini impecum Ruchius fi!ius,fed cum proftrarum bombardarum ióli-bus murum viderec, paólus defuaac militum incolu-mitate vrbem tradidic. ferè ad id tempus Claudius A-nebas nauticarum rerum Galliæ præfeôtus qui dnm Ce i)

Metis oppugnarciur,cum magno præfdio Feram Fi-cardiç oppidum obtinebat^ moritur. Earn præfcdu-rim EIcnricus Rex Gafpari Collignio Caflillioni qui ante Gallico pedttaxui prçcrat, mandauit. Peditatui verb Gallico Francifeupa ColljgniumAndcloum Gal-paris fratrem prçpofuit. Eodem tempore Flcnri-CLis Rex ad muniendam Lutetiam animum appu-lit: de qua recommoniti cdiólo Prçfeélus vbi Dc-curionésque in earn rem annua fex amp;nbsp;viginti Franci-cûm milita dccernunt : eamquc pecuniam Parißenß

unnis. populo in capita deferibunt: lacerdotia cœnobia-que pari iure elfe cum cæteris de populo ftatuunt. Ro-bertus LcnoncurtusCardinalis Meteßum Epifeopus,

cum ad id oppidumvcniflèt nouum in co fenatu,qudd in Epifcopi dominio atque ditionc Mctim cfledice-reüdnflituit,in cûmquc facerdotcs complûtes afciuit. Eft in Belgica Gallia inter Peronam amp;nbsp;Balpamam op-pida Carlufùm caftcllum, quod à quadringentis Am noniis militibus tenebatur. Ed Gallus quidam miles èPeroncnli præfidio folum vertcreob cœdem coaélus transfugcrat, amp;inintimam prçfidiariorum familiari-tatcm vcncrat, Is repctcndæ patiiæ ftudio induôbus Pcronenfi præfcôto promittit fcfc in eo callelIoGallos intromifsurum, ß de falute ac criminum abolitionc prçfeôlus fideminterponat, EarcpromiflaGalli tempore conftitLito mtromifli Annonios omnes interfi-ciunt. Carolus Cæfar excrçitu inFlandria comparato Kuthium pattern illi præpofuit, ac magnopere animi difcruciabatur Mccenfem oppugnationcm tam infoc-

G ALLiæ R E G I Sj Ll C. IIIl. lOj licitcr ccfliffcjGc vt famç dctrimencum indc acccptum Omni ratione farcircanimo proponercr. Ac Tcioanæ multiimHenricus Rex mctucbac: cuius oppidi piçfc-élura Villebo etatis cxcufationc pauld ante fcfc abdi-carat:amp;quam Lûfli deinde Hcflio Efpanuillerio Rcx attribuerat.EôFrancifçus Mommorantiiis Annæ Ma-giftri equitum filius,PienneSjBaudinajaIiiquc viri per-nobilcs complures cclcriter concedunt. Deduôlo ad id oppidum à Binacurcô qui Ruibio fucccflerat excr- cæfana-citu dum is tormenta promouec, Hcfiius emidis oppi- quot;àmob-quot; do mditibusqui prohibèrent in fugam magnam mul-titudinê vert(t:amp;quinquaginta ex co numero qui tur-piorcm morte fugam exidimarent aufos refidere in-terimit. Erat infirmius id oppidum,quàm vt tâti exer-citus vim podetfudinere,magnaque in eo erat omnis commeatus inopia rcrûmque cçterarum quçfuden-tandæ oppugnationi func necedariæ. Sed opera cgrc-giè nauare Henrico Régi prçfedti cupiebant, adeô vt deieôlomultislocismurofortifsimè tarnen rcfiderc-tur. IbiHefsiuSjPicnnes, amp;nbsp;nonnulli exilludrioiibus dum magno rem animo curant tormentis idli cadunt. Mommorantius pod Hefsij mortem fufeepto in vrbe imperio nihil diligentiç atque virtuti remittebat : op-pidique infirmitatem fortitudine confirmabat. Antonius Vindocinorum Dux Picardiç prouinciæ prçfcs fuccurrere omnind inopiæ oppidanorum condituit primo Grillam cum centum fclopetariis cquitibus deinde Sanromanum Breillumque cum quadringen-tis eô mittit,quibus tâtum tormentarij pulueris com-

portandum datur, quatum portari commode à finga-îis equitibus poflet. li fumma audacia tranfgrcfïï per Hifpanorû ftationes ab oppidanis magna læticia funt accept!. Sed cdm euerfo latilîîmè muro nihil in vrbe tucum cfrec,amp; domorum ruinis concurfuque hoftiura infinita mukitudo caderct : 8gt;i. fiifFoflis mûris vallôque à Cæûrianis oppletæ faxis arque humo egefta folTæ in magnam longitudincm fuiffent,deque dcditioneagi cœptaret, in oppidum Cælàriani irrumpunt. Mom-morantius pugnando feflus capitur ac cum eo vna Martiges,Dampetra, aliiqucnonnuli nobiles. Maiti-ges,Dampetraque cum ingregariorum quorundam militum manus à quibus non eflent agniti incidif-fentjparuo pretio incolumitacem libertatemque rede-mêre. Noftris militibus qui primumimpetum eua-filTcnc parci Binacurrus iuber : amp;nbsp;præda militi concéda Teroanamfunditûs euerti. Eô quod rota vici-nia maximo odioTeroanenfes profequerccur.'proptcr-ea quod cum circumieôtus omnis ager in Cæfaris effet poflèlîione,tamé id oppidum à Gallis tenebatur, amp;nbsp;de eo fæpe magno detrimento finitimç regionis certa-tu fuilfct, vndique è Flandria Artifiaque mukitudo couenitjçdificiaque omnia folo adaequauit. Ex eo loco difcedês quifque lapidû cçterxque materiæ frufta do-mu coportabac,qub fuû in dirruêdo oppido Iludiû iis qui domi manferat, oftcntaret:ac vix poil menfem eo locorum vllum oppidi aut domorum veftigium exta-bat. Id accidit ineuntc Iulio mêfe.Dum hæc adTeroa-nam gererentur,qui inCameracenfiarcepræfidioerac

G A LL I Æ REGIS, LIB. I Ill. I04 milites multorum menfium ftipendium deberi à Cæ-fàre caufantcs eruptionc faóla Cameracenfium bona rapuere, amp;inarcem illico reuertere. Binacurtus tl-etfi icm ad Teroanam fortilïimè dmul amp;nbsp;fceliciß-fimè gediflet, tarnen aulicis in inuidiam venit, qua decaufa Cçlàr Emmanuele Sabaudiæ Principem co-piis præpofuit, ciim alFeólam ipfe ætatem infoeli-^ citaiis damnaret , ac experiri veile familiaribus colloquiis cum fuis intimis didiraret, numEmma-nuelis adolefcenciæ fortuna fenefcenti fibi aduerïà magis arrideret. Is ad exercitum profeólus Mon-ftolium oppidum ftatucbat oppugnare, captoque eo Bononienfes Ardeanosque commeatibus inter-clufurum elfe prouidebat : fic vt ad annonam im-portandam iufto exercitu deinceps opus foret. Id ne fieret magnopcre præcauendum Vindocinus Dux cftimabat: qua de caufa fex peditum, equitum verb duo millia eodem deducit. Ea re cognita Em-manuclmutato confiliolfdinum cum exercitu con-tendit,quod in oppidum Robertus Marcius Bullio Dux tnbunus militaris præefle ab Henrico Rege iuflus ac cum eo Horatius Farncfius Caftriæ Dux, Villarius Comes, Dampetra, Matigno, Placia^alii-que fortes viri fefe inferunt. Hand magno ncgo-tio oppidum omninb infirmum in poteftatcm ho-ftiumvcnit,eodemque mometoteporis omne prçfidiu in arcem confugit. Eins arcis muros Gaefariani tor-mentis quaflant cuniculisqueperfodiunt.Cdm in an-cipiti res clTet, de conditionibus quibus earn Bullio

V. tradcretagi cœptabatjquam ad rem Emmanuel facK liorem fe præbebat, qubdHenricum Regem manum cogéré fumrna diligentia intelligebat. Et iam propè conuenerat cdm cafu fcintilla ignis, quem (acrificulus quidamcireuferebat, in oppidanorumtormentarium puluerem fomenta ignea propugnandi caufa com-parata exciditeaque abfumpfit: itémque de induftria ignis in rormentarij pLilueris aridaéque maceriç copia in cuniculis immilTus à milicibus Cçlarianis qui de co-pofitionc agi prædaque fraudari ægiè admodum ferc-bant,murum vallumque fubuertit: arque Horatium Farnefîum Caftriç Ducem, Martigem, Dampetram--que abforpfit. Irrumpentibus turn hoftibus Bullio, iQiinum Riopræfedfcus oppidi, Villarius, Matigno,ac magnus cæràn^ dludrium virorum, aliorumque numerus capiuntur.

Bullio cdm in confpeôtum EmmanuelisveniiTet multu piiiir,amp; . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.1

cuerti- cit Cl queitus eo articulo temporis quo de conditioni-bus agebatur in arcem turn indiligentids cuftoditam irruiife. Id fuitdecimo quinto Calêd. Aug.Emmanutl quôd id oppidum (çpius captum receptumque abhinc annos trigintarcpurarcGnecfere quêquam aggrcHum illud quin expugnafleüjdiruiquemadmodum dcTeroa Maria ^la antc ftatuerat iufïîr. Maria turn Vngariæ Regina in in o'm- Campaniam cum èxpeditis copijs excurrit amp;nbsp;^re ad pa«-» quadraginta vicos flammiseremat. Henricus Rex ma-latur feié ximis coactis copiis ad Ambianu Anna Momorantiu VICOÎ. - eætcra êdpararctpræmittit.Is pridâc Aug. Idus flu-rnen Ararim exercitum traduxit:amp;: dcleclo loco ad in-fidiaè apnlEimo, eo Senfacem cum CondoPrincipc,

Alboeuio Marchione,Damuilla, Rendano,alus nobi-liJffimis viris inictit:eofdemque dum ad hollem appro-pinquarenc recedere,hoftesqtieadinfidiasa.nicere prç-cipit. Multigt;cx his dum fugam alfimulant ^cricérque Cæfariani inftantjCapiuntur. Sed ex infidiis euolans Mommorantius captiuos recipit: amp;nbsp;cum hollibus co- noruæ*quot; grclTus magnam eorum cædem facit, jehquósque in fugam compellit.Afcotius Dux rebus dofperatis cum Afcotius agricola veile commutata capitur amp;nbsp;ad Vincennas p“,? caitellum quod eft ad Lutetiam cuftodiedus mittitur.

In eo congreflu cæii e Cæiarianis fexcenti feruntuxnn «ftodié-quibusfuitEfpinousComes:captiadquingentos.Pau- titan ciftimi è noftris funt deiiderati. Canaplem tarnen film comescS ac RupcguidumCæfariani captos abduxêre. Henricus vbi ad exercitum veniflet in quo ab Heluetiis fubfidia mifta fuère,turn etiam viginti Germanorum peditum fignaa Rhenigrauio .amp; Reifergo perduôlorum : item Scoti ad millium quingentoium numerumloco op-portuno non longe ab Ambiano oppido caftra ponit, eaque muniri diligenter curat. Idem præfeôlos iuos qui quinquagenis cataphraólis lequitibus prareftent quinos amp;nbsp;vicenos fclopetarios équités fibi'adiungere præcepit. Inde paulo poft Balmamam exercitum de-ducit. Oppidani paulp yltra.portas progrcfticum no-ftrisipugnantjRox oppidi-inipeâiô fitu quod id propter annitempeftatem crebrosque imbtes expugnari poftediifidoce^oppugnandumnon ftatuit.iScd totis c-o.nflig.ere;c-Qpiitcuin’Gscfariano exercitu cui Emma nu.el'Sabaudus præerat.interim dum Bruxellæhaud ita Icgatus.

R E R. V M G E S T. H E N R. t T.' proGuIab cxercitu erat Cçfar maximopcrG cupiebat, hoftilcs agros latcvaftabatddémque bac illacqiie quafi oppidum Carfariamim aliquod oppugnatums cxcrci-turn circunduccbat,quod ca de eau la faciebar, vtmic-teneiis varia in locapræfidiis Cçfàrianus cxcrcitus cx-acieiii ad tcnuarctur.Tandem ad Camctacum profeôhus acicm ponarquot;*^^^’onasvrbisinfttuicamp;: per tubicinem Cameracen-inftiuit- admonet vt rjui fuis olim Icgîbus vixiflent amp;nbsp;à Carolo Cæfare exædificata in vrbe arcc in porcHatem eius arque feruitutem redacli eflcnr,pcr opportunitate Gallici cxercitus priftinam Jiberratcm recuperarenr. Qu^od fieain vrbe Cæfàr iuris ßbi aliquid vindicarct deco armis dccerni nunc poiTe: eiûsque fe rci faccrc Camera^ CæGri potcftatcmrCamciacenfes biduum ad earn lê ad Hen- deliberandam pctunt.Ea rc permilla cxcrcitum Henri-eus ab vrberemouit.Cameracenles podquam Cæfare de bis quæ Henricus:propofucrat feofïènt ccrtiorem, BofTuum, Rutbium^Brabanfonem, Hcricurrum cum mille cquitibuSjpediruraoólomilbbus adeosmific,ac Emmanuelcm Sabaudum qiiibufcunque rebus poffer eisauxilip cfTc imperauît. Exaôlis lis diebus quos ad deliberandum Cameracenfes popofccrant,Gæfariani oppido egrefîiaion mubô longius quàm quo adigi tonnentaè mûris porcraptjprogrcdiuncur. INóJlri tam iniquuni pugnandilöcum iùbire auß in oppidû om-^ nesrcpelIuntamp;Madrucium Pondeuallémque Comi-c CæCi- reSjStrelonemqucCælarianorum to.rmcntorum prçre-«pTe ’ dum câpinnt.Interim dum ca quæ ad oppugnatione pertinebant Henricus parag amp;viginti tormêta mura^

G ALL lÆ REGI S, LI B. 1111'. io6 lia ad Cameracum Perona adueiiuntur, magna Cçfa-rianorum multitude cumnoftris confligit Ibi BrciTa prçtorianorum miiitum Gallicorum præfeclus,amp; Çç-farianorum cæterorumque Gallorum equus fere numerus occiditur, Henricus relida oppugnationc in cam partem ire vbi Cæûrianus exerdtus confederat ll:atuit,amp; adCâbrefiû caftellû caftra ponit.Dû eô proR- cafteiiû. eifeitur duo caflella baud longe à. Camcraco conttru-6la flatuit expugnare. Vnum corum vacuum def-fenforibus eft repertum, ac fe cos in Ipecus ac cu-niculos quofdamrccepilTcnoftri comperêrc.Cum in alterum tormenta emiffa fuiflent, caftcllum tradere paratos caHcllani Rgnificarunt . Sed noftri codem temporis veftigio cum irrupident, eos ad vnum omnes occidêre . Prætorium verb CameracenRs Epifeopi cûm incenfurus Henricus Rex exiftimarc- Prætotii, ... \xr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Camera«

tur,vt ea rc iniuriam a Maria Vngariæ Regina Cæ- «nfis faris forore quç Follembranum egregiam Henrici re-giamexcideratjVindicaretjConfer^ari iuffic. Cum ad longum mane lux eflet propter pruinas öbfeurior,, Cæfariani Anglorum equitum turmam è Gallicis quorûdâ caftris longiûs euagatamintercipiunt ac delent: vnum modo qui bçc Gallis renunciaret dimïttunt. Henricus noôlu cduôlis copiis, ac paucis militibus in iis cuflo- ii,fi vei-diæ caufa rcliôtis adValencenas oppidum cui coniun- gnandi Ôta cadra Emmanuel Sabaudus habebategregiè val-lo folTaquc munira, cum exercitu proficifcitur amp;nbsp;multam diei partem pro caftris Emmanuelis a-dem inftruôlam habuit, vt fi is prælio vellet coU'i

tendere ei poteftasnon deeflct. Emmanuel cum faos ' caftris ad noólem continuiflet nec nifi paucos cgredi cófdémquefubïnderegrcdi, nec prçtcrquàm Icuiori-bus equellribus prçliis confligcre permififlet,in quibus Genlius è Gallis eft occifus:in interiorem Galliam ex-tremo Septembri Henricus exercitum rcduGitjamp; Hel-uctiorumaux-iliadomum dimittit.Andræanum Tri-bunum militarem cü manu equitum ac Germanicis auxiliis excurrere in hoftilem regione iubet. Is in Paulino Pontiuienfique Comitatibus,Morinis,Artifiaque agros vaflauit amp;nbsp;eorum populorum vicos villasquc incendiisin conlpeólu pene Cæfariani exercitus de-formauit:ad haec Pernçtum caftellum expugnauit. Tu quoque cum lularfij oppidi incolae ad nouemdecim

figna Hifpanorum recipere in oppidum recufalTent, ^cuti fuis proxi-mis vicinis accidiffe meminerant, Carnuus cui partem exercitus Andræanus permilcrat, cum Hifpanis qui caftra ad oppidum habebant dimicauic, multosque ex Binæho- i^sinterfecit. Dum haec agcrenttir Bordillo in Cam-ftiiium pania proüinciaad Malberfontanium binas equitum turmx à hoftilium turmasjduoquepeditum figna profligauit. prdfligi^ Excunce Oólobri exercitus Andfçaniu^partilîî eftdi-miffjs partim in præfidiis coHocatus.Gérmani ad Au-chium oppidum in Morinis quam regioncm Rex do-no RhenigràùiodedefàtjhyémareTunt iulîî. Eodem

tempore quohæcin Galliæfirtibiis bella Henricus ge-ricjin Italia quæ nunc cömmemorabimus,a6litabatur. Carolus Cæfar Senenfes Henrici ope reftitutosliber-

G A L L I Æ R E G I S, LiB. lîïl. I07 tatijpræfidiumquc HiCpanorum vrbc dcieôlum turpi-ter, atquearcem quain ibi conftituiflec eucrfam ini-qtiiflîmo animo ferebac. Ea de caulà PecrumToledam Pemis Neapolis Proregem cxercitum comparare, Senasque cV perducere imperauic. Toleda eô libcntius rem fuCce-pit,quôdCofmus MedicesFlorentiæDux qui Scnen-îis ciuitatis occupandæ author Cæfàri fuiflet,Leonora pcrgtt, filiamin matrimonio habebac. Igitur huius anni de dëo volc-quo dicimus ingreÏÏu cum exercitu Toleda Florentia venit: paucosque in vrbe dies commoratus morbo eorripitur,atquemoritur. Sed Gardas filius accepta cura exercitus antequam Senas concederet, trecentis aflumptis comitibus quorum centenifufco oloferico, totidem albo,par numerus croceo veftiebantur Roma contendit,atque vbi ad lulij III. Pontificis Max.pedes proLioIutus iilis religiofillimè ofculum tuiifleCjad exer-citum rediit: eidémque quatuor pedîtum milliaà Fernando Gonzagua qui turn Damianium oppidumSub-alpinæ regionis oppugnabat mifla fefe coniungunt. prçterea Ncapoli nauibus Liburnum appulêre duo millia peditumHifpanorum.Ad hçc Alcanius Cornells Perufij cum tribus peditum millibus qui com-meatu Senenfes prohiberet. lam turn Cæfariani Mon-temfelonicumcaftcllumquodàSerrorio Tiena Vin-centino tenebatur, amp;nbsp;quifortilïimè diu propuenaue- Maeiiaamp; n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oppida à

ratjin poteltatem redegerant: præterea Alinamlon■ Cæfaria-gam,Turritum, Lucignanumque oppida infirmioraquot;*’ ac Monticellum oppugnare femel atque iterum erant aggrcfsijin quo cum præfidio reliôlus Antonius Bal-

nco erat, cùm Garfîas Tnleda atquc Corncus côdem cum omnibus copiis peruenêrc, quod fuie xix Calend. Apr. Balnco tanti exercitus impecum duos amp;nbsp;vi-stneoff» ginti dies magno conllantiquc animo fuftinuic.Scnê-vrbem ics iam ante amp;nbsp;turn accuratiùs vrbem municbant,nec cum'dHi- ^^ibori vlli ea in reparcebant.ipfæ etiam fœminæ par-munîunt ^^^ciparc laboreiTi volucrcrac coaótxad trium millium præfeôtas fibiFortemguerram,Picolhomia, prçfe£las LiuiamqueFauftam delegêre. Dum liæc agebantur dciigunr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bcntluola vnà cum Alexandro Ternio

ftrages. octingentos Germanos peditcsintcrcepit, eorumque magnam partem conciditneliquos Grofletum perdu-xit : quorum opera in muniendo eo caftello aliquan-diu vfus ell: operasque ab iis fcuei è exegic. Cum refi-BereCçfarianis diutiiîs Monticeîlienfes non poflent, vt àbire incolumibus liccret cum iis rebus quas expor-tare poflent poflulabant : eorûmquc poftulata Corncus Balnconis confanguineus probabac. Hifpani, Germanique cladcs ad oppidum retentas, cædém-que Maremanianam commemorare , amp;nbsp;prçdan-Squot;cnbs oppidum depofeere .Oppidani necefficate om-«piim- ni circumuenti, tarnen vt in extremis rebus fortiflîmè rum vtbs pugnauêre . Sed magna parte interfeôta, reliqui in diiipitur. poteftatem vcnêrcjvrbsque direptaeft. Rcliôlis in ca defenforibus Montem Alcinoum oppugnareToIeda aggreditur. Eratibi prçfidio lordancs^Vrfinus Mo-rctus Calaber, Camillûsque Martinengus. Pafchali-bus in caftcllum tormenta amp;nbsp;inFrancifcale coenobiurn

C A LL I Æ R E G ï S, Liß. lll'I. IO8 cmitti incipiunryac corum vno die eminonim fep-tingenti iclus numerantur. Oppidani acriter refifte-bant crebrrfque eruptionibus Cæfarianos vexabant. Scnenlcs MonragnamGaionémque centuriones vnà Mont«« 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, II- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alcinoû.

cum centum pcditibus qui milua aureorum quinque opp«-Montem AlcinoLim déferrent,vnde ftipendia defen- g““'’ foribus cxolucrcntur,oceultbmittunt. Hi tametfi no-ôtu iter facerent in Cxfàrianosincidunt: ac partim in-tcrEciuntur,partim capiuntur omnes. Calaber oppido egrefluseum quiToIcdç erat ab cpiltolis capit: ab eóq; exprimit lulium Saluum prçfcôlum vrbi Senenfiu,fra-tiémque eius habere cû Toleda occulta cofilia, deque Senis cum illo pcpigiflcA’bifua coniilia patefaólaTo-leda intcllexic,amp; Turcicas copias Neapolitani regniNeapoir Siciliæcjuc oras populaii niultorum fermone ôc literis redudt. cognolcitjNeapoliiu exertitû reducit.HericusRex vt inlraliapacatiorcsres efle videt, iis copiis quas in ea regionc habuit Coibeam Ligurum infulam llatuit re-digcrc in po.cilatem. Id ea ratione fecit, qudd fuis maioribus quondam Ligures ciuitatis imperium de-tulifle compertum habebat. Etenim anno àlalutehti' manogcneiirertituta mille/îmo trecentefimo nona- fefuljc gefimofexto Ligures etîm durum amp;crudele Antoni) Adurnij Ducis lui impeiiû ferre non pofient, Damia- ditioni num Catancum Iurcconfultum,amp; cum co vnàPetrum rfiderunt. PerfiLim legatos ad Carolum vj. Galliæ Regem mi- condiVio-fêre, qui Ligurie præelfc eum aciîibicôlis fibi natio- «‘tus hic 1 n 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• apponus,

nibus poltuJarcntihisquccodidonibus Carolus nnpe* rium Ligurum fufcepit,vt Præfidê in ea prouincia. ha-

biturum promitteret,quiinpublicis conuentibus bina fuffra^ia iicuti corum Duces confueuilTenr.fcrret. Re-ges præterea Galliç nouis vcôtigalibus ciuitateni minime vnquàm oppreÛuros fanxic. amicorum verb at-queinimicorum loco Ligures fefe habituros eofdem quos Galliæ Reges iurauêre:tantummodo vt inuiola-ta fœdera manerent quæ ipbs cum Graeciæ Imperato-ribus, Cyprique Regibus intercédèrent,excepere. Regi arces deeem portusûein quibus præfidia collocarec permiferunt, bisque legibus Ligures perpetuô Galliæ Regumin fide feie futuros fanxerunt:atque hacc Adur-niusDux ipfeconfirmauitjféquc publicè Ducatuab-dtcauit. Artamencum ob difientionem arque fimul-tates Aureliæ Burgundiaéque Ducum interfe Gallia magnopere infecuto tempore efièt conturbata amp;nbsp;Ligures quoque faólionibus agitarentur, fefe ij Galliæ Regum imperio fubduxerant : vfque dum Lodoicus xij,Galliæ Rex Lodoico Sfortiæ Infubriç imperium auferret:quo tempore Ligures Mediolanum ad Lo-doicum Regem quatuor amp;nbsp;viginti è Principibus ciui-tatis legarunt qui fe in Regis fidem recipi poflularent. Philipp’ Iis cüm Lodoicus effet afsenfus Philippum Cleuem LodoieV Præfidem Genuam mifit, acdemum eôdem ipfecon-R'gcGe- Gelsit:diésquc in vrbe odo moratus poftea per oôten-fes cffici- nium Liguriç rcs adminiftrauit. Sed tum raóla coniu-

ratione Ligures Paulum Nouium pollincforem Du-cem crcalTcnt, comparato Lodoicus exefucu,gt;côqijc crfbdrfe perduclo Genuam Ligures pacauit; amp;nbsp;fumpto de'No-3si°azà^[. uiofupplicio Gcnuçcaftellum coërcendæ multitudi-nis

'fiis caufa çdificauit quod Ligures poftea per feditione diruere. Anno vero poft Chrifti natalem milleftmo quingenteftmo decimo quinto Oólauianus Fregoftus Liguriæ Dux abrogata fibi poteftate Ligurum imperium Franeifco Regi reftituit: ac ad Ticinenfem vfquc pugnam Fran ci feus Liguriam obcinuit : quo temporc cum in Italia Gallis aduerfiftima omnia fuiftent, ite-rum Ligures defccere. Hæc Henricus ab annalibus Ligmc memoria repetensgloriofumfibiexiftimauit, ft pare-re conuentis Ligures cogerec,fu3Éque^poteftati ftjbiu-garet.Tum temporis opportune cecidit, vt Dragutus focliciter Rasfus cui claflem Solymanus Turcorum Imperator attribuerat. Ligures omni racione vexareftatucrer, fc-feque Solymani voluntate Gallicis copiis coniunge-rct. Is jam olim odium in Ligures capitale conceperat, quod ab iis captusfemitonfa barba in publicum eftet produólus.Termes Regis inItalia legatus rebus quam-optime potuit in Senenfi ciuitate conftitutis vna cum Paulino Garda Barone reinauticæ peritiftimo Italorft peditumfigna vndecim quibus Somma Dux præerat, Terjes fex Gallorum quibus Vallero, nauibusimponit; atque cum bis copiis Augufti exitu in Corficam appellit. g-icus cu

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.p cxcrcitu

Somma Dux cum quatuor nauibus Baltiam præmil- in cov-fus noótu de tertia vigilia magno filentiofuos in con-tinentem expofuit: amp;nbsp;inopinantes oppidanos aggref-fus maximo metu perculic: fed vfquc dum illucefccret vimnoftrorum totam noótem fortitcr fuftentarunn Vcnim cum è nauibus emiitimanetDfmêracçpiflcnr, de Jeditiohe vcllc pacifeiftgnificanitratque à' Ter nae^

R'ERVM GESTr K E N R. Ir.' subcer- tc qui tumadueniebat, Somraaque Diice impétrant, Xnîbur armisfiusque rebus quas porrare fecum pof-concedcretur. Eo die Termes in ©ppidum Gaiioiû cum nobilitate arque familia ingrefliis inde poftridiè potcftaté 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

vcniunt FJorentianum,quoa oppidum a Baltianouem pafliiu riorctia- abeft amp;nbsp;quôçj turn temporis eratinfirmius, cum pidüex^' proficifcitur: idqucexpugnaizamp;pcrfpeóla Jo-pugnatui ci opportunitatc qui porcum habcrecegregium,muni-ri diligcncifsimè prçcipit. Hinc Petrum Corficumcû

parte pediratusGlaflam oppugnatum mittit.Expugna-çijg-j tum id oppidum Corficis miiitibus qui fe Gallis con-îctr*fuTs iun^erantcrantque Liguribus propter durafaeuaquc miiitibuj eorum imperia infeftiffimi diripicndum Termes, quo permifiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^,.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. * ,

Tcrmctis libi totam camregionem magis dcuinciret, praebuit. dinpuui. hæc ab eo gererentur Bonifacium oppidu Dra-

gutus Raefus oppugnabat. ld erat Coriicæ prouinciae Dragu- oppidorum munitiflrmum, nbsp;nbsp;Ligures acerrimè Tur-

TnrcoVü cis refiftebant.Sed Nazius Prouincialis militum præ-prçfcftus fe^tus quem Ræfo Termes attribuerar, faóta^ collo-Bonita- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ir- - rC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-i

ni,quasquc aTurcis iniurias li vrbs expugnarctur clset acccpturi,oftcdit:iisq; vt oppidu Hcrico Regi permit-terêtjà cuius prçfcôlis de fua faluteac rcrufuarupoßet impetrare perfuafit.Ctim Ligures arraati Bonifacio ex-ccderct.Turcus miles è prætorianis quos laniflcrosvo-CIO cxcc- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C \ C r\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

dunt,amp; cant tormcntum manuale cleganterrabrcraGuu quod a ^‘oppi- Ligure milite geftabaturconfpeduita concupiuit, vt muX? cotra deditionis lege per vim cripere conaretur.Ligur

GALLIÆ REGIS LIB. 1111. IIO pcret, atquc akcrum item propiorcm necat. Cxteritû practoriani magnam Ligurumcçdem fcccrerdc quo vt Nazius fuit admonitus ac prohibere ab iniurîa oppi-danos conatur,ingrucntibus prçtorianis RæH intcruê-tu incolumis vix euadit.Ræfus cdm hycms aduentarct Conftantinopolim cum fuis rcucrcitur. Paulinus Gal-1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. •rt' 1 . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZI tinopo-

lico peditatui in naues immiilo Caluium petit ; idque limreuer oppidum acriter obfiftentibus oppidanis toto Septé- Paulinus brijOólobnque oppugnauit. Eo Andræas Doria Cæ- fpp\dam ûrianç claflis prçfeôlus interim dum copias parat quas in Corficam tranfportet,quadringentos Hilpanos mi- Andréas lites nauibus impofitos mittit. Oppidani veriti ne fc czfaria-annona deficeret,minime eos recipiunt. Paucis poft næprx-diebus Doria cum exercitu in quo peditum millia de ‘ cc^equitcs quadringentifuêrc,eôdem appellit. Pauli-nus relnfta oppugnacione in rupes quafdam inacceffas haud ita procul ab vrbe profugit. Inde Florentianum vcrfus quod tentare Dorià conftituèrat redit. IneuntC' Nouébri mcfe Doria oppugnationem eius oppidi ag-greflus quod à lordane Vrfino cui mille quingcnti milites parebat coftater magnôqjanimo dcfêdebatur, vix tandc poft tres mcfcs extrema fame cofcólos oppi-danos copellere potuit.vt de falutefide àfe interponta

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• I- ^11-' r- 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi 'r, âiDotijc

tradere oppiduveilet.Sed cu permittiomnino nbiBcr- fe per-nardinuCorficUjCiusq; milites,atq; excludi deditionis Legib’Doriafuma cotetione poftularet,Bernardin’ node quæ cu die aritecefsit quo die VufiflU incolume ru™

r • Î . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;' -1’ -I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dacia,

ci«n luis abire conucneRt,cu tngihta miiitibus cjuos extremis atquc dcfpcratis reb’ egregio animo vt eflent

R E R V M G E S T. H E N R I C J ni atqueinvirtuce fpcm falutis omnem ponerent erat co-hörtatus, tametfi per medium hoftium agmen dice penetrandum, ita fœliciter rem geiïit vc primç ftatio-nis vigilibus occifispriusquafere cæterieius rei quic-_ quam fenfilTent, ad fecundaai ftatianem perueneritd acapertaferroviaad tertiam vfquc pcruaferit : è qua hoftium magna fada ftrage tandem incolumis cum maxima ftiorum parte in Termetana caftra fefe prori-puit. Eafex paiTuum millia à Florentiano aberant adi Petrianum vicura,quô vndequaque dftficiliimus erat' aditus:multaque inde incommoda pro opportunitatc^ Dorianis Termes intulit,amp;r quibus rebus potuit oppi-. danis faepe fuccurrit. At cum importandi commeatus-caufa loannem Turrinium cum nonnullis militibus ed mififtet, is ab imprudente milite è fuis plumbeo globulo iétus occubuit. Earcs tametfi per impruden-tiam eftetadmiftàyCïünépræfenti cæde eins militis vin-dicara eft.Interim dum Floretianum Doria oppugnà-bat, militum partem ad Baftiam miftt: quibus quin-dohÎL quagintaGalIi milites prçfidio ibireliôlifortiftimè dies expugna- muitos tepugnau êrcîtand^mque ificolumcs vt abirent , impçtrauêre. Dum id fit eorum pcrfpcôtà paucitate rsi nci ..^t^ucit^deifuccenfi ira Doriani vix à praefedis quin CÖS omfies^hccarcnC’COhiberi ^potuerunt. Expugnàto Flôrcntiaiïoi Doria muftum' exercitü partim catdibus partim mdrbis è frïgore çontraôlis imminuto è Corfi-'quot;caeniüigAuîtFTsrr?r4slt;3laftâmin^hyberna côuccftic. Sed in^^éririafliâ AftiêÿëùfBrâ'dïbôrgüs, vbi'poftCæ-^' ûrisà Meti'^ifccfturïi egéns pecuûiàé excrcitum per

variasGcrmaniæpartesdediiôtuin prædas vbiqnea-gcrc diutids permifilPet : fimul ab oppidis infirmiori-bus magnum argenti pondus cxegiß’etidemqueMau-licio Saxoni de PafTauienfi fœdere ofiFenfus atrocia minaretur, Mauricium tandem permouic atquc cum eo vnàpiçrofque Germaniç Epifeopos ac Principes, quoru agros atqucoppida Albertus vexauerat,vt exer-citum contra eum compararent. Ij cum Alberto acie congrefli magnam eins copiarum pàrtcm concidere: ccrma-atque in rugam eundem coniecjere.Proitratç co prælio Brande-feruntur Alberti vires,fie vt cas reparare féque erigere copus'pa froft id locorum facultas ei defucrit Sed iótus in præ- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'°'

r latisincti ioplumbca glande Mauriciiis triduo poft fato con-ceffit. ld prçlium adivij ïulij Idus com'miflum cft. Pau- res pro-IÔ ante id tempus in curia Parifienfi recitata lex fuerat ?ed'Laqua domuuiiortorûmuevrbanorû vedigalium pof- jLuoquot;’ feflbribus vcóligalis redimendi poteftas fiebat: ac pre- *=“ • tium pro'forte definiebaturquod vicenorum annotu fruólus penfionésue earn adæquarent. Mox legi intcr-pretatio addita ne vedigalia gianorum viniue amp;nbsp;alia-rum rcfümqudm pecuniæ redemptitia ccnfercntur.fc-read’idtempus Martialis Alba.,Petrus Scriptor, Bernardus Seguinus, Carolus faber, amp;nbsp;Petrus Nauiheres oriundiomnes è Gallia amp;nbsp;qui publico Bernatum fu.m-ptu operam Iitcris Laufanæ multos annos dederartr, NSnuiii propagandaéquereligioniseius caufa^quam Bernâtes læLrani colunr, amp;nbsp;quæ rcgÜs legibus in Galba erat damnata LugJuni fummifli in éamfuerantjLugduni comprefienfi- ante- Æmpü quàmciusreiquicquam egiflênr,ignicremantur : ncc

. R E R V M G E s T. H E N R. il, vt iis parccretur impetrare Bernâtes àRegc potuerunt^ Ad Odobris exitum Michael SeruetusHilpanus qui Arrianam hæreftmin Gallia Heluctüsque renouabat, deque ea re libros feptem euulgaucr,atquos de errori-busTrinitatis errabundus iple infcripierat, Gencuæ igne torretur.EodemtemporcBrifTaxSubalpinæ regio-

nis Præfes Vercellas per infidias cçpit,oppidôqueprç-fidium Hifpanorü eiecit:fed quod Mediolano ea vrbs propius aberatjvbi magna præfidia habere Cæfar fole-Ks bat,ac Gonzaguam Infubriæ Præfidem co aduentare a cnihs nunciisque fcrebatur,direptis Verlèllenfium rebus magna cum præda Taurinum eft regreftus. làm tu Eduardus vj.Angliæ Rex phtyfi diu conflidatus ani-mam efflaucratannos natus fexdecim. Is exhæredatis

Maria Elyfabcthaque fororibus quarum vtriufque di-ucrfadccaufacumcademmatre non eflent, damnati natales Angliæ totius conuentu fuerant, teftameco de fententia Principum Angliæ c ofc do AnnaSuIfociam confobrinam hxtedem infl:itueratamp; fibi quæ in regnu fucccderet defignarat.Eam loannesDudlæus Nortbu-belliæ Dux qui fublato Edoardo Semero Sombreflio Duce,fumma in Anglis authoritatc polebat. Guy Ifor-do Dudlæo filiOjCum iam morbo Eduardus teneretur, ad fpe regni elocauerat: cademque poll Eduardi morte pauciflîmos dies regnu obtinuit.Na in Norfolciam prouincia Maria profeda fefe pro Regina gererc: copias vndique accerfere,prærogatiuâ ætatis, regiûmquc matris ab Arragoniis ortæ Hema comemorare: quibus reb’adfuas partes tradudis Principib’,populóqueSuI-

G A LL I Æ REGIS, Liß. lilt. Ill fociam de gradu deiicit: ipfaque Angliae Regnum C3r pefcic.Ea cdm Londinum Angliæ metropolim venif- AngHæ ictTnomam Nortoiciç Ducem Stcphanu Gardineru poUs. Vintone(em N. Dulmenfem Epifcopos amp;nbsp;Cul-bertum Tonftalum quiin Londinenn turri cuftodic-bantur educir,bonisque ac honoribus reftituit.Vinto nenfem præterea Epifcopum regiis ßgillis præficit. Carolus Imperator earn quç Gonfobrina eflèt plurimum literis ac nûnciis miflis erat hortatus,nc quid inreligio-ncnouo in regno immutaret.magnis fuis incommo-dis expertum id fine magno difcrimine fieri non pof-fè.adhæcneexteri Principis nuptias appeteret com-monefecilTe earn ferunc. Illa maiorum religionis ar-dens fludio ac à loannc Viue olim edoóla literas contra Caroli confilium ftatim Pontificios Écclefiæ Ro-manae ritus reuocauit,extcrisque qui diuerfàm religio-nis rationem feótarcntur Anglia vt excédèrent impe- tus re-rauit: Anglis fi qui pertinaciiis refifterent,ignis fuppli-cium propôfuit. Diuortium Henrici viij. Regis patris cum Catharina Arragonia matre olim faôlu-m quôd ca Arturo fratri ante adeptum ab Henrieo regnum nupfifietjAnglico concilio authorc faôtum refein-di ab codem conuentu curât ; amp;nbsp;vt Philippo Caroli Cæfaris filio nubere poflit,impetrat. Ei rei cùm Henricus Graius SulfociæDux lanæ ob appetitum regnum fupplicio deftinatç pater,Thomasque Viatus obfifie-re,manûmquepopularium cogéré aufi efient,Thomas Norforeix Dui cum exercitu à Maria Regina qui circfiftcrentmittitur;ftatim«queab exercitu deferitur.

Setl reconniiatis graui difert^ue orationeLondinen-Noiuiii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^o'^umopeperNorforcium Ducem Pe-

Angiia: nebmftumqu.’C ComiteiB Sulfocium, Viatumque cç-fecuri pineosqueac Sulfociamquæ crat Regina appcllata, pcrcuffi. Guylfoi-fyiji Dudlæum eius coniugeni, Northum-

bclli Ducem Guylforti patrem, ac duos præterea alios è Nortbumbelli liberis, Tbomam Palmium amp;nbsp;alios Hicap nobiles complurcs fccuii percuflîc. Nuptiales veiô ta-NupuIquot;'^ bulæ Philippi Hilpaniæ Principis per Admiralcm Ec-lescondi- niontanum Comitem read concilium Anglicum re-tJoncs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O

Man’ paulô poft in banc ftntentiam confedç ftint* An-Angiix gliæjFlandriaéqueac finitimæ regionis imperium li-phuippo beris Philippi cui iam turn Carolus è Maria Ioannis fiinTii- Ilh Ltifitaniæ Régis filiæerat natus', û qui ex Maria p^‘f- nafeantur defertur.Prçfeôluris oppidorum arciûmque

Anglicarum neenon prouinciarum omnium quçAn-glis parent,cuius generis funt Iccius portus , Guynâ-queHilpanis interdicitur. Philippum minime abdu-éturumab Anglia Mariam Reginam, nec leges mo-résque Anglicos immutaturum, nift de Anglici con-uentus fententia (ancitur. Si fine liberis Maria Regina decedat Philippum inHifpaniam cum iis rebus modo quas in Angliam afportarit,reucrfurum fpodetur: nec in Aingliam. plürçs trccentisvnquam deduólurumme-que numifma nift cum Mariç Rcginæ inftghi conflà-sciibxab turum promittitur. Hoc anno feribç funt lege confti-wnftïtu° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnaquaque regia curia Galliæapud quos.rerum

«'• omnium contraólus quæpretium quinquagintaFrah-cicûm excederent licet rite alioqui perferiptos iubetur deferibi.

G A L L I Æ R E G I S, H B. IllI. 1 Ij dcfcribi. Alij item alia lege paucis poft menfibus Scri-bæcreanturapudquoslitcrascuntlas quæ ad Saccr-dotia pertinerent exfcribi præcipitur.Sub eiufdem an-ni exitum lege lata duplicatus eft Coaólorum prima-riorum fifealium Rumerus,,atquc conftitutum, vtcum annum luo runóh munere ruiHcnt,iequcnn rationes audus ad ærarium referrent nec ad gerendum munus redirec donee reliqua perfoluiftent. Infequenti verb anno etia Gonftitutumvt omnesprxfeóli cuiquam muncri quod reddendis rationibus eftet obnoxium,alcerRis annis munerefungcrentur. Ineuntc anno poft Chrifti nata- , lem diem milleftmo quingentefimo quinquagefimo lt;|uarto lex Henrici Regis in fenatu Parifienli euulga- promuf? turqua Pidonibus, Santonibus,Rupellanis,acinfula-ribus iisproximis, AngolifmiSjLemouicibuSjMarchia-nis,Petracoriis, Aquitanis,atquc aliis nonnullis eorum finitimis idveóligalis quod fali in iis nationibus impo-fitum fupra demonftrauimus,vndecics centum odin-gentis Francicum millibus vænit. Eodem tempore Cofmus Medices coaólis quam occultiflimè millibus hominum quatuor per lacobum MediciumMarigna-num Marchionem, Leonidam Malateftam amp;nbsp;Sanfe-cundum Comitem eos magnis itineribus proficifei in Senenfemregionem imperat. li Senas de improuifo fupcrucniuntjamp;propugnaculum magnis fumptibusa Senenfibus loco opportuno ædificatum cuftoditum indiligenter amp;nbsp;è quo Senenles præfidium cduxerant quod ad bellum Corficum mitteretur auxilio Henrico Regi, capiunt: reliótóque in co Malatefta qui id quam

etîcriimè quitus rebus potuit in ea parte quæ in. vr-bem fpcôlarcc obfepfic.c veftigio ad Camoliam por-Srncnfeî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'r^-'

à cofmj tamcontendune; amp;nbsp;imprudentibus etiamnum Sene-DucXi’ ^tus ciusporcæ veliibulum occupant. Senenfes tu-fîdion-'’ multu orto arma capiunt, rebûsquefuis magnopere fatigan- mctuunt, ôc propugnaculi potitum boftem fjpra-

modumægrèferunt. Hæcfimul atque Petro Stroflæ ad Maremiam commeatus caufa profecto efîcnt nun-ciata,propcrat advibcm reuetti : amp;nbsp;coniunôlis cum Senenfibus copiis cum Marignanianis qui ad Camoliam portam erant congreditur, locoque eos dciieit. Inde cum recipere propugnaculum tentafler, illûdquc multos dies continenter oppugnaffer, fortifïimè pro-pugnantibusdcfcnforibusobtinerc non potuit. Gof-mus fuccefTu rcrum elatus cxcrcitummagnum condu-cit:ac RodoJpbum Balneoncm equitatui, peditatui Afeanium Corneum è lulij Pontificis Max.forore natu m præficit,eofdémquc fefe coniungere cum Mari-Marigna gnano iubct.Marignanus tum Yolam oppidum Sené-oppidum iiurn oppugnabat,quodàBindopræfeâ:o fortiter de-senenfiâ fendcbaturds capto co oppido quôd aliquandoCçfare amp;nbsp;nônui. duce merudTe coperiebatur, Marignani iuflu eft fub-

iûtus. Ei oppido Otiionem Piciatinum Marignanus oppidoia. prçponit: arqueCombanumj Giociolam, Pinàmquc

oppidula Scncnfium,Rofîiamque caftellum facile ca-pit. ScrolTa eodem tempore initalia quantas poflet copias cogcre:ac Cornelio Bentiuola,Aurelio fregoflaj Theophilo Comité, Thoma Albena , Vincentiogt; Thadeo, ac multis Florentinis exulibus viris. nobi-

GALLIÆ REGIS, LiB. HÏT. 114 libiis plurimum vti. Afcanius Corneus Clufij oppidt Sencnfium præfeôluni midîs occultd nimciis ad dcfc-ôtionem folicitabac. Isre fidcliter StrofTæ cnunciara Marignanianis diem dominicæ paHioni facrum, quo die intromitterentur, conftituit : ac ad oélingencos Marignanorum noftriscapiendospræbuic. Inhisfuê- Marigna-reipfeCorneus, PetrusPaulLis,Tefingus,aliiquc illu- quot;^^tuna ftrcs viri complures. Rodolpbus Balneo pugnans oc-ctibuic. Earn ob rem fupramodum incenlus ira Mari-gnanus reliôlo in propugnaculo Sencnfi præfidio agros Senenfium latiflimè populabatur : amp;nbsp;quod Cornelium Bentiuoliam diligenter Monafterium cce-nobium communirc , ac quatuor peditum figna ed deducere intclligcrct, eûmque locum ad annonam Scnasimportandam maxime idoneum,eô cum exer-citu proficifci inftituit; amp;nbsp;Bombaglinum prçfeôlum quirupcm quç efl ad cœnobium occupet prçmittit: ipfcac Monaflerij muros occultis itineribus quo rcs Senenfes lateret contendit. Scd ca re per fpcculatorcs cognita StroHa eduôlis copiis Bentiuolæ fubfidium ferre feftinabat: vcrùm ne Monafterium poftet accc-dere Bombaglinus loci opportunitatevnde plurimum quot;nbsp;nocere poterat prohibeban Bentiuola qui fine Strofta: auxilio fuftcntare oppugnationê nondum fatis firmati munitionibusloci delpcraret: contraque fine magno incomodo Stroftam Monafterium pcruenire no pofte intelligcret,eä difficukaté virtute fuperauit, amp;nbsp;per me-diu lioftiu agmen ad StrolTam peruafit. Strofta rcdu-iftoSenas exercitu nulla interieóla morapropugnaculu

Stl’ofTi' recipcrcpriûsquàm ad id Marignanus reucrterctur co-gnan^oM* tendcbat,feda præfidiariis repulfus fpem fefeilit. Ma-gn°cuii ngnanus vt de Stroflæ confilio eognouit excrcitum rcpcm ’ Scnas reduxit : amp;nbsp;cum ab oppugnatione rcgrefTuni Stroflam comperiiflet,collaudato præfidio atque co-hortatus neanimo deficeretad vaitandum Senenfem agrum cft reuerfus . Verc incunte Rcginaldus Polus Cardinahs mandato lulij Pontificis Max. Carolum

Paps le- Imperatorcm adiit: mox eciam Henricum Regem at? s**“' qucapud vtrunquc de pacificationceçit. Sedeius co -pâcincarc 11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l

natiis rum rruftra ruêre. Ad idem rere tempus Carolus CO natuS Sabaudiæ Dux eieólus fuis pene polTeflionibus om-caroiu^ nibus cuius filius Emmanuel Pbilibertus Carolo Cæ-sabaudiæ fari mercbat, motitur. Pi’imis menfis Maii diebus lex dux mo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

de curia fummafcnatus in Britannia Armorica pro-Ltx d; uintia ab Henrico Rege conftituta promulgatur Pa~ fumma rificnfi in curia.Ea in duas clafseslege diftributa è qua.-fenatusin tcmis Pfçfidibus ac binis tricenis Confiliariis: binis prouicia itcm Sciibis tum totidem Aduocatis fifci ac Procu?

ratore regio conflatur. Præfides verb ac fcxdcnos Confiliarios amp;nbsp;vnum de Aduocatis legi extra prouinciam fàncitur.Prætcr bæc alternatim ius dicere banc curiam tcrnis menfibiis Rlicdonibus Augufto, Sep£cmbri,amp; Oólobri: Nannctibus Februario,Martio Aprili mcnfibus. Rcliquum tempus Confiliarios Britannos ad oflonos cum Præfide iudicia capitalia o crccic. Paulo poft lex alia de immunitate quatuor mcrcatuum Lugdunenlium in codcm Senatu Parific-

GALLIÆ REGIS, LIB. Uil.. Jij fi euulgatur. Henricus vercbRex magnas tum in Gal- Lex de , lia copias compararat quasad xiij lunij Galen, conue- Xc 4quot;*' nire ad Crecium oppidum Laudunenfium imperat. “quot;“ôg. Earum partem multô maiorem AnnæMommorantio K r • n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* cuul-

Magiftro equicum, amp;nbsp;Antonio Borboni Vindocino- gamr. rumDuciatcribuit: alteram Francifco Gleui Niuerno-rum Duci : terriam lacobo Alboni Ahdræano Tribu-no militari pcrmittit,Mommorantium,VindoGinum-que verfus Auaniam oppidum procedereiubet, inte- . rim dum Andræanus fumma diligentia ad Mariabur^ gum oppidum firmifiimum à Maria Vngariç Regina loco ameenifiimo extruólum maturaret, ac inopinan-tes Mariaburgenfesopprimeret. MommorantiusTre-lonem Glaflonémquccaftellaamp;Symæfum oppidum fuperioribus annis eucifa ab HenricoRege fed propter ciaffoné opportunitatem locorum refeólas à Cæfarianis capit. Niuernus ad Arduenam fyluam dedudlis militibus

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ranctus.

Orfimontem caftellum expugnauit; qua rc co^nita N'u«n’ ■Il quot;T,-'/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orfimon-

qui in Villaregia ladinioque caltellis erant prorugiuc. tem ca-Bcariani vcrocuflodesvbifua quatitormentis mœnia p,^gnan’' vident fefe dedunt. LongiusNiuernus progrefius Fu-menrium caftellum quod in AfcotijDucis, Hicrlt;Tam- ^inioque quequodin Barlamonrani Quçftoris Cælariaiu erat fugîunt. ditionCjCæpit.At Andræanus vti præceprum ab Hem canVna rico crat fylueftri arque difficili innere traduclis celer-rimètormentis priusquàm eius rei quicquam feire bo* (les poftenr,ad Mariaburgucum exercitu concedit. Id Maripbnr cum ad Iulianum Romerium carum regionum præfe-

lt;Slum nuRciis eflct pcrlatum raptim ac turbate coadis militibus praefidio confirmare vrbem conatur. Id Ni-lacrnus probibere viasqu« omnes quaadiri ad oppidu potcratvndcquaqueobfiderc. Dum perrumpere Ro-merius nititur, à noftris reiicitur, M'ommorantius nuncio accepto circumfcflum efTc Mariaburgum co-Tci'tio pcrueniü. Tertio oppugnadonis die dedidonem opp«- . Madabur^enfesfaciunt. Henricuspridielulij'Calen. dicdcdi- cum ad exercitum veniuet, Bouinas oppugnarc ac Mada’bur tormcuta mœnibusadmouereincipit.Vbi idaliquan-fadu“. fecilTct, vi tandem in oppidum irrurapit. Defen-Bouinas fQj-gj arcem confueiunt, moxque feie Henrico cw. dedunt. Is quodTeroanacxpugnatamulcitudiniCç-fariani pepercerent, oppidanos conferuauic,prædæ tarnen militibus eorum bona concefsit. Eodem tempore Dinantum oppidum quod ab Eburonum Epifcopo petere iura foicbat amp;nbsp;à Bouinis tä prope abeft vt vtru-que oppidum ab altcroFluminis modo alueo diiiun-gatur, Niuernus oppugnabat. Dinandni curn à regio caduceatore dcnunciarctur,ni fe propere dederenc ex-trema efTc pafluroSjrefpondent fefe fi Henricum Re-Dinanti- gem Niucmumque habeant in poteftatc, vtriufque li-oorum itt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

foUns benter oblonaturos efleepar. Magna lam olim Di’ tefpofum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lodoicoxj Gal-

liæ Rege fœdus percuflerint quo foedere fefe Pbilippü norfi in Burgundiæ Ducem maximis incommodis affeóluros Jîngûdiç rccepcrant. Ij tum ciufdem Ducis effigiem tranlùerfæ tftigicm impofitam in fœdiiïîmapalüde flaniere cum d-tulo huiulrnodi Bufronem tali nabitationc digniflimu:

G A L L 1 Æ REGIS LIB. UM. Il6 ncc à Bouincnfibus qui id feuere vJturum Philippum Ducem, Carolumque filium ofendebant, rcuocari ea re potuerimt : contraque ea de re rnifl'um ad fe cum literis nuncium occidcre • amp;nbsp;cum iterum Bo-uinienfcs puerum mififlcntqudd cius aetati parfuros Dinantinos confidebant j cadem de eo ftatuerunc: nunc verb nibili fe Henricum , Niuernumque pen-dcre diólitabant, vtquià fuo oppido decies fcprieS' Reges atque Imperatores rcpuliffc memorarent. In eo oppido Germanorum atque Hifpanorum validum præfidium incrat:eodemque fe lulianus Romeriuscu Mariaburgum intromictere milites fruftra conatus fuiiTetjfcfe intulcrat. Eamanu freti oppidani diutids noftris rcpugnabant. At murum Henricus raultis tor-mentorum iótibus fubruit, inflatquc acerrime amp;nbsp;Gaf-par Collignius CaftiUio peditatui Gallico præfeôtus îuorum animos ad virtutcm præcipuè incendit : cum fepericulieorumfociumac principem prçbct. Cum nihil quictis daretur,anitnis tandemciues cadut, acla-lute impetrata vrbem traduntjn arcem præfidiarij co-fugiunt: amp;nbsp;diutius cum noftris pugnant. Sedpoll-quam tormentis valide cxculTum murum minari ruh nam cernerent, de deditione çquis conditionibus pa- Hurdum cifci poftulanc.Cdm id modb concederecur vt milites gladios,nihil præterea armoruarce elferrent. lulianus Romerius fabla collocandi poteftatcin Gallica. caftra dentibus proceflit.Ibi du longo fermone die confumit,Germa-aiveritinefi conditioncspropofitas repudiaret,atqjin ^ümTn-caftcllum noftriirrumpcrent, ad vnum omnes necare- gr^^^ian-

tur,caftello excedunt: ac Hifpanos qui id inconfultd præfcôlo facere grauabantur^eodcm inducunt. fruftrà turn adhuc deconditionibus diflcrrantemRomeriLim nonirridiculèMommorantius produdlo magno numero Cæfàrianipræfidijrogatjnum qui vnus ex omnibus facere deditionénolit,regredi in arcem ftatuat, amp;nbsp;cum mukis hominum millibus pugnarc folus? Di' nantum intromiiïi Duras, Boëflaque præfedti cum iis pèdicum figftis quibus prçeranc prohibere Germanos qui in Henrici caftris crant non potuêre quin eôdem ittumperenr ac peflimè Dinantinos acciperenr, rc(-

que colum diriperent. Dinantinam arcem HenHicus Dinanti- R'exexcidit. Bouinas magna ex parte inflammauit. na arcem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ i r

Dmantinorum çdinciis pepercit quod Cçiarcm per-miflu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Epifcopi propinqui introduxilTe in

arcem prçfidium cuius metu Dinantini fuo arbitratu cinitatém regere prohibebantur intelligebat. Maria-burgi veto præfidium quod fatis efle vifum eft impo-

pefubyo Princcpsin Artifiam prouinciam progre/Tus Famakim Cameraccnfis arcisprçfeôlum amp;nbsp;Valufetiû Fainafus 4*^^ armatui'ç equitum turmçprçcrat pugnando Camera- cçpit ac a-d ducëntos ex iis 'cqûitibus înCerfccit. T um ce is prs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(2çQ,. j Bfuxellàm copiis blamurcum quod

à Dinanto non amplius interuallo millium dcce abeft progreditur,âe-hd oppidum commodiffimo loco ca-îlra ponit.eâqué Va^Iô amp;fofla munit perquàm diligen-tcr.Henricus vceumad certamen allicercr,hoftiles a-gros populabatur. Cçlàr caftris fuos continebat. Turn ad

G A L L I Æ R E G I S, L Iß. 1 111« II7 ad Mariamontê Mariæ Vngariæ Reginæ magnifieen- Miriam« tiflimècxtrudamregiam cxercitum Henricus perdu- 'Ç H.n-

• f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I HCUS

cit,eamque euertinvtquæ Regina fuis incendiis Gai- cuertir. liam fæpifïimè deformalTeCj par in fuis polfelïionibus damnum accipcret.Eodem tempore Bintium eiufdé Mariæ Reginæ oppidum Henricus aggreditur. Cæfar Jiaud longe à caftris euagabatur : ac Regem inopia ci -bariorum adduôlum breui ab oppugnationc difceflu-rum exilHmabatjOppidanósque rebus omnibus necef-fàriis abundantes diutius repugnaturos.Sed pollquam euerfus tormentis murus elTetjUoftrorum impetum no feruntjdéqucfalutepaóliBintio excedut. Id oppidum diripitur atque eueriitur:fimiliter Marie inGgnis co in agt; Hcngt; oppidoregia:adhæcTragenium Reutbianûmquein-ftauratum renouatûmque à Reuthio magnificentius Suîi. quàm ante cûm à noftris excifum efl: callella. Inde Rex Malobeuga Bauonéque oppidis incenfis Quæf Milobeu noum verfus copias ducit: vnde paulb anteMaria Re-gina non fatis confifa loco profugerat. lam magnam copiarum partem flumen eo in itincrc pofitum Hcn-ricus traduxerat, cum Andræanus Tribunus militaris cummilleamp;quingentiscquitibusà Cæfariano equi-tatUjin quo fcxcquitum millia fuerunt,cis flumen con-fpicitur. Is fc in fummum diferimen venturum repu-tansfi feinfugam fuiproiicetentpaucos è nouilfimis fubfiftere, amp;Tpecicm opinionémque præbere bofti-bus pugnare volcntium quafi hoftium numerum adæ-quarentiubet: Interim reliquum cquitatum tranfire flumen imperat. Dum de prælio inter fe hoftes delibe-

R E R V M GEST. H E N R. 1 I rant amp;nbsp;fc ad arma parant,magna pars Gallici equitatus flumen tranfit.Idemmox reliqui faciunt, ac cæterum exercitLimincitatis eqiiis afTequuntur. Caftris pofitis Henricus mox faóla poteftate Cæfàri praelio decer-ncndi, cum certamendifugcreeum vider, ad Crepc-corum cum exercitu iter facit. Eodem tempore caftra Cæfar mouet: eaque non longius quatuor milJium interuallo ab Henrici caftris locat. Res turn collaris ad caftra caftris fpedare ad prælium videbatur : quod ne detreólare Henricus putaretur,dies feptem pro caftris copias producit, quidque haberct animi Cæfàr RentiacQ pcriculum facit. Qwn Rentiacum eorum locorum opp“«-'*** munitiftimum oppidum obfidereftatuit : vtvel ea rc ad certamenGæfaremcompelIeret:vel fife Cæfar con-tineret,non leue ei detrimentum inferret. Dum go venir, Scoti qui in eius exercitu merebanr, quinquagin-ta équités Cæfarianos ab Atrebatibus per fyluas eo vfi-que progreftosintercipiunt: acad trigentaex iis ca-piunt.Nuncio dcRentiacioppugnationeaccepto Cæ-fàrcô cum exercitu proficifcitur: amp;nbsp;opprefTurumHen-ricLim fperansfi oppugnationi inrentum de improuifo aggredcretur,in Guyfam Ducem,qui inftatione cum aliquot peditum fignis parteque equitatus ad fyluam oppidoproximam eratcollocatuSjfummo fertur im-petu. Præfentieum animo Guy fa excipit: fed numero inferior retrocedere tandem cogitur.Id addit hoftibtis animum, longiusque progreffi in Regem incidunt. Is fuos cohortatus vtpriftinæ virtutismemoriamre-. tinerent : neu perturbarentur animo,hoftiumque im-\

G ALIIÆ REGIS, L1 B. I IM. 118 pctum former fuftinercnt: amp;pro egregiègcftisam-plifsimapræmia cxpeôlarent : cûm resin conlpcclu 'ipfiiis ageretur , nec cuiufquam paulo fortius fa-âumlatereeum poflet, fpe fiduciâquc exercitum r^-plcuit. Pugnatur vtrinque acriter : fed mox pcllun- cæfaiia-turhoftesloco:fiteoruni ftragcs ingens: féxque boni -hardis cortim Rex potitur: amp;nbsp;CæfaremjOmnéirique eius exercitum in fugam coniicit. Cæfar fc in ca- bôbadæ ftraèfugarccipit : eaque quam potcft munit dili-genter. Henricus Rex cum fortillimè pugnantem

Tauennem vidifTct , torque Michaëllea quam gcrebat donauit, amp;in torquatorum equitum numerum afciuit . Cæfarianorum ad duo millia Ocdfota occidêre: Gallorum baud ampliûsquàm ducenti. Henrici exercitus ad vidoriæ teftimonium eo loco vbi erat pugnatum , noélem peregit. Cum fc diu-tius caftris tenerec Cæfar, nec experiri iterum fortu-nam vellet, Henricus ne re frumentaria premeretur, à Rentiaco difcedit : amp;nbsp;anni tempore confifus quod Henricus hyems fuberat, Heluetiorum auxilia domum dimit-tit : ipfe in Galliam reuertitur. Dum hæc agerentur idem Henricus Rex magna in Italiam fubfidia mi-ferat quo in numero fex item Heluetiorum millia inerant, ac per fœderatos Principes ibidem de-leólus habuerat, eaéque copiæ ad Parmam omncs conueniebant . quöd cum Cofmus Medices Flo-rentiæ Dux animaduertit, magna quoque auxilia à Cæfare impetrauit. Strolia de Gallici exercitus ad-uentu faótus certiorSenclepropugnaculum acriter op-

pugnate.o confilio vtin ca rcoccupatisMarignanianis Pontem tabLilatum quo Arnum fliimcn auxilia tradu-

cat minore negotio per eos quos ei rei præponerc fla-tucbac, poHicoccuparc. Pontis ex votopotitus Mon-temcatinum ,Montemcarlum,Pontaderaraque oppi-da capit,mulraque ad Arnum fita cailellaiac apprope-rare iufïis auxiliis fuas cum bis copias coniungit.Mari-gnanustiim adPiftoiam cxercitumbabcbatm.ctuens nea noftris occuparetur.Is vbi de tantis Stroflae copiis

cognouir,rctrocedit : quem SrrofPi confecutus pugna commiflainfugam vertit,magnümque numerum ex eius militibus interficitjreliquiPefciam Sarauallémque Matignii fefe recipiunt.Marignanus collcólo è fuga exertitu ad ftMges. Focetium oppidum neArnum StrofTa co ponte tradu-ceret qui ad id oppidum pertinet impediebat. Strofïa cum ad Arni ripas venüTet, ac vbique rcfcifos pontes, lintrésque abduólas omnes videt, Arnum vado tradu-cere copias inftituit,tametfi ea res periculi plena vide-batur.quôdàPœninisiugis Arnus decurrens impetu fummo fertur:amp; cquitatus partem primo tranfire,tum fubfequi peditatum,ac a rcliquis^ equitibus fubleuari iubet.Ipfcvtcæteris periculi metum demeret, eósque confirmaregpedes in primis flumen tranfit.IndeCafo-lam dedudo exercitu veritus ne commeatibus inter-

cluderetLir, copias quatripertitb diuidinpartem Cafo-læ rclinquit,alteram in Maremaniam,tertiam in Chia-Sabfidia nam vallem/eliquam Senas ducit.Eo tempora magna AUrægnia aCæfarc fub/îdia Marignano ex Infubria duce loanne nomiiTa. Lunio,ac NcopoH loaniic Madiito præfedo mittun-

G A L L I Æ REGIS, LI B. Illi. î I9 mr. Capuanus P. Stroiïæ frater dum Scarlatinum oppidum Appianortim propius infpicic,vc tormenta mu-ralia idoneo loco ftatuat,à milite qui in infidiis pone dumum latebat glande plumbca tormêto emida iôtus vitam cum morte mutât.Marignanus auôlistantopere copiis Senas reditjRomanamque portam oppuenat,amp; Marignia ln.11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«“s^enas

ab ea non procul caltellum conltruitivt oppidanos ra- ««amp; ex-ciliusannonaprohibeat partem exercitus Montemca-tinium mittit,quod oppidum ab Alexandro Ternio cum quatuor peditum fignis tenebatur. Is anguftia ci-bariorum preflusvrbem tradit.Motemcarlum Mari- Montera' rT r • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/'n -i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;catinium

gnaniani cum oppugnallent, rortiter reliltentibus op- watignia pidanisreinfeétaad reîiquum exercitum Senas con-celTcrunt. Paulô poft id tempus Gallorum atque Germanorum peditum millia fex ab Henrico Rege ad Stroflam miHà vnàcum naui frumento onulla, ac vi-ginti tormentis grandioribus in Corfico mari amp;nbsp;adEl-bam captis ad Portum Herculis appellunt : atque fex onerarias hoftium naues qubdob tempeftatem portw nontenerent demergunr. StrofTa tum copias omnes in Maremaniam contrahit: hoflésque ea munitione qua, intercludendæ annonæ caufa parauerant ciicit. Marignanus fefe in fyluas abdir. Senenfes auótis ob fupple-mentum abHenrico RegemifTum animis,Monaiteriu. magnis viribus oppugnare parant : ac eius potituii videbantur, ni Marignanus eduólo latebris exercitu præftoMonafterienfibus adfuiffet. Ibi confertis mani-bus oótingenti vtrinque cadunt. Strofla Calend. lulij cum exercitu Chianam proficifeitur: fdque oppidum

cohorte lediffima tenebatur, tametfifçpeà præfidio repulfus tandem tamë expugnauit: amp;nbsp;magno præfidij cçfo numero in quo ipfeVrfinus fuir,reliquos cçpit.Ea noôtc que ab oppido capto cofecuta eft,fiue forte for-tuna:fiuedolo captiuorum,puluis tormentarius con-cepto igné complûtes è Strolîianis inflammauit. Ma-rignanus vt Marcianum reciperet, eôdem copias pro-mouet.Strofla in earn partem contendit,ac leui prælio eo die quo venerat cum eo confligit.Poftridiein colle tormenta collocat: quo è loco magna detrimentaMa-rignanianis inferebat. Ea de caufa caftra Marignanus paulôlongius in valle ponit: ac poftca per dies quinque prçliisleuioribus cumnoftris certat.Idem Marignanus collera non italongèà caftris pofitum occu-pare ftatuerat : coque ducentos équités præmiferat. Miflià Strolïâ qui impedircnt,cos omnes cocidût.Idê StrofTa quôd incommoda effet aquatio, caftra mutât: ac noôlu magno fîlentio tormenta Lufignanum prç-mittit:ipfe dilluculô confequitur.Marignanus qui de-morari eûvellct eu eo cogreditur. Ei’ impetû Strofïîa-ni fortiter fuftinêt: ac vtrinque magnisanimis pugna-tur. Erat Mirandula Comes cquitatui Siroffiano præ-feôhus qui cum nauiterrem gereret,à multo fuorû numero quos à Cofmo Duce Florentiæ corruptos pecunia fugæinitiumfeciffcmemorant, deferitur, Hacre rcliquus cxercitus perturbacur. StrofTa amp;nbsp;in appellan-

G A L L I Æ REGIS, LIB. Il/l. HO dis cohortandisque militibus Imperatoris,amp; in pugnä militis officio prçftabar. Acriter Marignanus infiflir, multosque Stroffianorum necat;amp; in fugam tandem exercitus reliqnûStroflæexercimm conuertit.Strofsiani defide- Ÿ^nïtuT ratisèfuo numero ad quinque millibus è fuga Lufî-gnanumfefefrequentifsimirecipiunt: ncc diutiusibi commorati Montalcinum pars: reliqui Senas abeunt. Id præliumiij.Non. Aug. eft faölum. Altus Comes à Stroffa Lufignano prçefte iufTus vbi ad oppugnandu oppidu venireMarignanum intelligit,oppido cxcedit. Deftituti prçfidio Lufignanienfes feCe Marignano per mittunt:quaéque imperarenturfaóluros dicunt. Alto- warigna-Comiti Strofla cum purgandi fui caufa ad eu veniflet, mittuQf. eeruicibus abfcindi caput iubet. Per eos dies Federicus ColumnaaCofmo Medice magna cum manu in Se-nenfemagrummifTusTermetevna. cu Somma Duce amp;nbsp;Sampctro Corfieo nihildum de infoelici StrofTæ Columna prælio cognofccubus,amp; no exiguum StrofTæ fubfidiii militum adducentibusintercipit:amp;ad fexdecimfignamilitaria Florentiam gloriabundus mittit:Ea figna Floretini ad equorum caudasappenfaperlucumac Tordes oppidi perquam infolenter traxere.Lodoicus etiä Sangelafius Iuüûfó. Lanfax quern ad lulium Pontificem Max. Henricus 'cTccTc Rex legauerat captus ab agricolisFlorentiam perduci-tur,amp;inan2uftumcarcerem detruditur. Tantisacce- wonum-ptis incommodis Strofta ad Montalcinum, Farnenus oppidum Cardinalis Romæ milites conTcribunt. lanus-Zetius Mdtcmcagione oppidu non infirmu:GazaroComes corrupt! à Marignano pecunia,ac pollicitationib’ tra-

dunt. Marignanus ex hoc tempore procul à Senis ça-ftra habuic: ac vc Senenfesannonaprohibcret, præcL pue intendit. Tarnen eduâ:o caftris exercitu Senas die Chrifti nataliaggreditur: fcalarum magno numero comparato quinque locis irrumpcre in vrbem cona-tus à Sencnfibus repellitur: ôc ad ducentos è fuis defî-derat. Regreffus in cadra premere fame oppidanos perfeuerac. Sed antea lunio menfc Cambra Cortæ ca-coTum îl^^^oin Corlîca infula firmiflimo maximéquc com-caftcllum modo præfeôlus clam cum hoflibus collocutus id ca-cradidit, ftellum tradidit: cuius facinoris longo poft tempore cLpamæ MalTiliæ capitepœnas luit. Termes vt id reciperet ab îî-ÿ?** Augufto ad Oâobris vfqueexitum illud oppugnaue-pieditur. rat:quod dum facerct Sampetrus Corficus vnà cum centum militibus atque aliis nonnullis tumultuariè colledlis decertare cum quingcntis ex hoftibus aulus, ducentos ex iis cçpit.Tcliquos fuga falutcmpetere co-pulit,ipfc tarnen grauiter fauciusin caftra cft relatus. Caftellani magna rerum omnium inopia confliôlabâ-turrfcd eratin primis aquatio difficilis. Hos vt com-meatibus fubleuarent Genucnfes præfcdi ex Baftiæ Caluiique prçfidio ad quatuordccim peditum figna euocant: atque per cos importarc annonam, cæteras-que res neceflarias conantur. Cognito eorum conftlio Termes lacobum Marium Samflorum cum aggreftiû tyro'numque manu qui Genuenfes obfcructjatque im-pediatmittit. Huic fefociû tamedi adhuc æger Sampetrus adiungit. Genuenfes ciîm obfèruari omnesadi-tus vidèrent, re infedla cuius caulà vencranT regrediû*

euimonsakifïîmus imminet, cius vcrticem confcen-difle eos fed conturbatos raetu intelligit: fuosqucad virtutem cohortatus côdcm eos confequitur. Paululu tigomm Ligures refiftunt: Mariûmque in primis ordinibus pu-gnantem intcrficiunt.Diutuis præ laflîtudine cum pu-gnarenonpoflent, fcfe Marianis permittunt. Eos ad Cortam deduôtosTcrmesprocaftcIIoproduxit:vtfpc omnem fubfidijadimeret caftellanis :qua re adduôli fi-dedefaluteàTcrmcce interpofita caftello exccdunt. Tcmcd Menfe Septembri grauis diflentio exftititinterHelue-tiorum pagos eiufmodi ex re quadam.Ij diœcefes præ-feôlurasquc quafdam communi iurc trans montes obtinentj quç partim Catholicam religionem profi- hebetio« tcntur: nonnulliab ea difTentiunt: iisquc præfeôluris cloätar vicifïim acinorbemaîternisannis per præfeôlos iura

dicerc conlucuerunt. Septem Heluetiorum pagi nu- »««».. merabantirr qui Catholicæ religionis eflcnt: quatuor ab ea diflidebant:duo liberam fuis religionem permit-tcbant.’Catholici quidam præfedifuo anno Diœcefes,quas çquo iurc regcbanc,iuteiurando obftrinxcrat, ne à Romanis Catiiolicisquc facris difcederenc: caque res in tabulas fuit relata. Cum vcllcntè conucntionis

IcgeLugananos amp;nbsp;Loucrtios cogéré ne quid è vetuftis recepnsque inllitutis religionis immutarent, Prote-ftantes intercedebant. Catholici qui numero eranc fuperiorcs id quod maiori pagorum parti placuilTet ratum habendum contendebant : Res ad certamen

«ƒ actij uctios legatus rem ad concordiam reduxiflet. Earn ad cordiatn rcm multùm adiutauêre Glaricnfes Afpenfelenfésquc qui libcram fuis rcligioncmrclinqucbant. Inita verà huiufmodi pacificationis ratio, vt obligationis tabulae tranfmontanisredderentur: fi quis deliquif-fc quicquam bis in rebus quæ ad religionem pertine-rent,ârgueretur,Hcluetiorum omnium fententia de co amp;nbsp;Berna- decernerctur. Eodem fere tempore Tigurini amp;nbsp;Ber-rico^r nates offenfi Henrico Regi propter religionem fuam vnder- Gallicis legibus condemnatam cdiólo ne qui è fuis ei raienfcs merercnt cauêrc: Gonttà Vnderualenfes cumà Chri-

ûuenT ftophoro Madrucio Cardinal! Tridentino adfocieta-paneifc t^ni Cæfatis folicitarentur, ne qui è fuis vlli alij Prin-^uuBtur. cipi populoque quàm Henrico Regi ftipendia face

rent faux ère. Ctim haec gererentur Philippus Caroli Cæfaris Filius qui iam per procuratorem Mariam Reginam defponderat ex Hifpania cum clafie matri-monij concelebrandi caufà in Angliam Nonis lulij appulit: amp;nbsp;quarto poft die Vintoniam vbi à Maria Regina expedabatur fub vefperam venir ; progrefTûs-que ad templum à Stephano Gardinero Epifeopo cius ciuitatis Mariæ figillorum praefedo amp;nbsp;maxima omnis generis hominum celebritate, rcrumque omnium fummo apparatu accipitur. Poftero die cumRe- * gina collocutus lacobeis quem diuum pro lutelari Hifpani colunt cum ea nuptiis folenniter coniungî-Mariae amp;nbsp;tuf. Ei tum Cæfat patct per procuratores Neapolita-

G A LL I Æ REGIS, LIB. Uil.' 122 IdusNouembr. Londini vbitotiusAngliæ conucntus agebatur,qui haberi apud Anglos patriis moribus frequenter folec, ReginaldusPolusCardinalisèBrabâ-tia profeôlus atque à Maria Regina acccrfitus Londi-nû quoque admirabili cû fupplofu populi ac gratula-tione omnium aduenit: amp;nbsp;à Maria Regina patriæ, bo-nis,amp;honoribus, quæ ci ab Henrico viij. Rege An-gliæadempta fuerant, cius rei concilio Angliæ vna cum Maria Regina authore reftituitur: Quinto poft die apud Philippum Regem, Mariamque coniugem tum omnem populum legationis fuse quæ ci à lulio III. Pontifice Max.mandata crat cauftm publice expo-fuit: ac populum vt ad Catbolicæ ecclefiæ focictatcm rediret plurimdm eft cohortatus. Collaudata cius ora-tione Gardinerus Epifcopus tempus pofcit quo de ea re Principes,populiq; legati cofultet. Poftridiefup-plice libcllo aPhilippo Rege. Mariaque Regina con-uetus petit,vtiis deprecatorib’a Polo Cardinale perfi-diç atque impietatis in Deu diuosq; omnis Angliç populus impetret,atque ecclefiç omnes reftituantur. Is libellus poftquä publice à Gardinero eftct recitatus atq; à populo voce c6probatus,Philipp’Rex Mariaq Regina adPoliCardinalis pedes abicdi cu lut deprecati.Po lus palä perfidiç atque irppietatis populo venia dcdit: cundémqueecclefiçCatholicç reftituere pronuciauit. Ex eo die qui diucrfàm in Anglia à Romana ecclefia Hxrctid dereligionefentcntiamfuntlecuti,iudicio faóto viui flamm» flammis: frequentes publice funt exuftulati. Ponti-fex vero Max. poft paucos menfes cius rei ergo

expiatoria diplomata pet orbem Chriftianum quo-cunque mifir,quilgt;us vndequaquenoxiis folueretpœ-næqucac culpæ gratiam faceret de fceleribus apud fà-cerdotem rite confeffis quibtifcunque; amp;nbsp;qui præterca ieiuniis dies aliquot corpus maceraflent arque egenis aliquid eleemolynæ difpcrtiti eflenc dignisque rebus aliis nonnihil fuarum faculcatum erogafl'ent. Sub anni hiiius exitum Henricus Rex ad Secrecariorum Francis numerum quiiam tum centeni viceni erant, cûm' paulo ante bæctempofa media parte minori numero fuiflentoólogenosaddidit,qui turn in curiis fupremis Galliæ vbi dgilla regia funt,quas CanceParias vocant, id muneris obeant. Emmanuel Sabaudiç Dux Cæfaris legatus Antonium VindocinumDucem poil Ifdinum in eius poteftatem redaólum quod poftea à Cælàrianis receptum dirruifle eos commemorauimus, in Menil-hano prçdio,quodab Ifdino prope aberat, caflellum exædificare loco ad muniendum propter paludes ma-gnopeieopportunoftatuiHejfiid Hcnrico Régi pro-barecur,iàm ante rcfciuerat:eaque res negleôla à Rege fuerac.Sabaudus loco diligentiflimè perfpeôlo,amp;Vin-docini confilio ad Cæfaris commodum tranflato, vn-dequaque operas accerfîit,ac tantam muniendo Me-nilliano diligentiam adhibet, vt intra trimeftre eo opus perduxerit, vt oppugnationem poflet fuftentare: codémque commeatum importanit^ac Sanfpirituum-Ruenfe caflellum,quod à Vindocino itidem diligen-tiflimè muniebatur, quo propugnaculi vice contra Menilianenfe præfîdium eflet^aggredi conftituit. Sed

G À L L I Æ R E G I S, LI B. Ulf. I25 eius confilio per fpeculatorcs cognito Vindocinus Picardiæ prouinciæ Prçfes co Ncmorofum Ducem Rhenigrauiumque Comitem cum leuis armacuræ equinbus arque pedicum manu in earn regionem vbi Sabaudusconfederac mittit, qui Emmanuelem inter-pellarenc. Ij in confpeólum copiarum Emmanuelis cum veniflentjac fe ad pugnam paratos præ fe ferrent, bisque eHenc nouiflimos ex hoftibus aggrefsi, Emmanuel maiores eis vires elTearbitratus quam ante cxifti-maueratjCum copiarum partem caftris educerct, pede retuIit.Bordillo Niuerni Ducis Prçfidis Campaniæ le-gacus codem tempore Fumentium caftellum à Cæla-rianis antereceptum expugnauit,illudque diruit. Indc Mariaburgum, Rupem Regiam,amp; Malberfontanum caftella accurate muniit. Turn quoque VaulufiTeas Yuoei oppidi præfeôlus Cæfarianos qui Villamonta-num caftellum haudinfirmum obtinebant, tormentis muralibusdeftitutus lignisquibufdam carris impoli-tisquae tormentorumlpeciem èlonginquopræbebâr, addeditionem compulit. Sed breui poftea id caftel-lum CæfarianiLcceperunt noftrosque advnum omnes qiiiid cuftodiebantfecLis ac Vaulufteas de Cafaria-nisante ftatuiflet, occiderunt. Vetufuilla Metipræfe-ólusab HêricoRege cû Cæfarianos Malaftum caftellû intra Metis ac Theonuillç fines ac duo inreïfluétia flu-minafitum munireintellcxifletjVndeàTheonuillanis finibus Mctenfes prohiberentur,magna ex ea peditum equitûmque copia quam nancifci fubitô potuit, partem qui operas difturbarent to pioficifci iubct . Scd

COS Cæfariani aggrcffi nonnullos eorum fuftulerunt: cçteros fuga falutem quærere compulcrût, Emmanuel Dux multa iam liyeme copias dimittit ferè ad annum poft Chrifti natalem ineuncem millefimum quingëte-ftmum quinquagefimum quintum. Eodem tempore Auôellam prçfedi Abbauillæ legatum à Dæfo Me-nilliani præfeôlo pecunia corrupturn Abbauillanam arcë tradere ei conftituifte noftris enunciatur. fimiliter quofdam Metenfes cum in ea vrbe Francifcales föda-les fui ordinis conuentum haberêt, ad qucm ex omni-sub reii- Cbtiftiani orbis partibus magna eius generis ho-gioforom miuum copia confluit,Francifcalium babitu atqueve-multa fæ- ftitu milites Cælârianôs in vrbem introducere refcitû îSur.' cft: acitemdoliis fcloporum magnum numcrum ac tormentarij pulueris non exiguam copiam vini fpecie in vrbem comportari. Sed res deprehenlà, atque de noxiis fupplicium fumptum. Henricus Rcx fadus certior c Paulino Comitatu amp;nbsp;Pontcuifcnftin Menil-lianum importari commeatus intelligeret, Andrçanû Tribunum militarem eodem mittit. Isvaftatis earum

regionum Artiftæque agris regredifimulauit: ac ino-pinantibushoftibusCaftclium Cambrefsium oppidu fteiiura à adortus vi cepit, defenfores aulbs rcfiftcre noftri oc-Gallisca- , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘F ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r- i

alpinis nationibus Garolus Cofla Briflax vias omnes quç è Gallia in earn prouinciam ducerent patefacien-das arbitratuslurçam oppidum extrcmo anni fuperio-ris tempore oppugnat: amp;nbsp;deieôto bombardis muro ciim diu oppidani conftantiftimè propugnaflent, tan-

GALLIÆ REGIS, LlB.'Ilil.' II4 dem feflosfatigatósque rebus omnibusfacere deditio“-ncm coëgit. Qui in caftello erant vbi ad dies quinque “Pgquot;* reftitiflentjidem arque oppidani fccêre. Biellanum fi- expugnat nicimumeftiuræç:aquo oppido proximivici com-plures iurapetunt : ad eaque tempora Bicllanij vigin-ti millium aureorum veóligal annuum Sabaudo Duci pendebant.Ijnuncio delurçç cxpugnatione accepto,fe luaquc omnia in fidem atque poteftatem Henrici Regis, BrilTacifque permittunc. Briflax quos rccens paca- »«i ueris hauddiu in fide permanfuros intelligens fed fcHen-primaquaque data opportunitate noua confilia effe mittun t. capturos,ni eos omni officio atque Jiberalitate reti-neas, benignèiis dimidiam ftipendij eius partem re-mifit.EranttumBrifiacicum Vulpianiis induciç: fed cum annona dcficerentur prefli neceffitate vrbe crum-punt : amp;nbsp;è vicinis agris vicisque armentorum pecu- * dumque greges ac frumenti magnam copiam in vrbc abducut. Ea res miram illis inuidiam odiumque apud vicinitatem conflauit.EôdemCçfarToleda commea- cæfar tumquoqueimportarenixus, repulfus à noftris ma-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 magnum

gnumfuorummilitumnumerum amilit. Sed vt nu- fuoium iufmodi iniuriarum facultatem Cæfarianis Briflax numcru præriperctjSaniacium oppidum Vulpiano finitimum vallo amp;nbsp;turribus cum ante effet infirmum miinire in-ftituit: rémque diligenter ac breui conficit. Idem Sal-uafonem rei militaris peritiffimum Veruinio præfcce-rat:qui naólus hominem idoncum perquê quae Cafali gererenturfingulosin dies cognofceret, intcrcipiêdi eius maximæ inter Sallufiani Marchionatus vrbes au-

thoricatis confilium cçpit: amp;re communicata cum Briflace poftquàm is ipfius fcntcntiam comprobafiet, aptifsimamad earn rem earn noótem fiatuit, quç’cum diem confequebawr, qua dienuptiæ quædam maxi-mo apparatu Cafaii cclebrarentur: quarum cauû om-nis nobilicas ex ea vicinia conueniret. Is dies crat ad V.Martij Nonas.Scd quo fuum confilium eflec occul-tius, morbum Saluafo afsimulat: Cafaloque cum id minime negaretur, medicos acçerfitieoque milite qui àBrifiace ad præfcriptum tempus mittcretur,vti præci-puè conftituit. Cum bac manu Saluafo multa iam node ad Cafaii muros aduenit. Id tcmpusCafalenfes co-uiuiis, faltatione, ac luxu confumebant : eamque ob rem euftodix in mûris remifsiûs agitabantur. Paraue-rat iam ante Saluafo fcalas, quibus in murum iadis noftri milites nulla mora cum complent : atquc cxcu-bitores nccanr. Tumultu exea re orto Hifpanorum præfidiumaccurrere quocunquefors ferret, amp;nbsp;cum noftris concertare: fed loco moti fuga fada in caftcl-lum,quod ad id oppidum pcrtinct clique munitifsimu profugiunr.Vbi ea rcs Brilîàci nunciaturCafalum cum cxercitu proficilcitur: caftellûmque parat oppugnare. Sed quôd turris ampla adiunda caftello erat, quæ à Germanis militibus defendebatur, primum omnium ad cam tormenca promouct,murûmque lubruit:amp; fado in holles impetu,cum fe ne diibiis quidem rebus dederent, tuiris potitur; Germanosquead vnum om-nesinterficit.FignerolusCalalipræfcdus captam allu vrbem iniquifsimo animo ferens omni rationc arcem reti-

retinere ftatuebat, extrcmaque omnia cxperirî rfimul quod eavrbs magnas ad Subalpinum bellum oppor-tunicates habcbat, amp;nbsp;in ampliflimis eius prouinciæ nu-merabatur,fubfidium miffuros Cæfarianos præfeôlos confidebat. Sed cum dies ad oôlodecim reftitifletjafïi-duolaborecumfuismilitibus defelTus ( quôd crebro integri defatigacisnoftris fuccedebant)caftclli dcditio-nem fecit. Duodecimo Calen. Aprilis Iulius Pontifex Max. è viuis excedit: in cuius locum Marcellus Cerui-nus Mompolitanus Bononiæ ortus fufficitur. Is mortem obiit letundo amp;nbsp;vigefimo die Pocificatns.-eidem-que fuccelficx. Cal. lunii leóhus fufframis Cardinaliu loannes Petrus Carana leluiliarum lodaiitij author: icfuift*. qui fe commutaco nomine e.veteri inftiruto Paulum iiij. appcllari ftatuit.ScrolTa Jîrælioà Marignaho lupc-ratus minime animu defponderat: fed colleólis reli-

•• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1'1 ^PpcIU'

qunsexercituà, nouoque delectu habito in Italia ad tut. quinque millia peditum adMontalcinum coëgic:mâ-datoque accepto ab Henrico Rege ne Senenfium cu-ram abu cerer, Senas comméatum inferre Gonfl:ituit:amp; Montalcino cutn paucis equitibus milléquc pedicibu^ profeciusadTreflianumpontem non longiùsà Flo-rcntia.duobusi pafluum millibus in infidias à Mari-gnano àd eum locum cbllocatas incidit.Tum fuos ad-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Strofl^xia

nortatus vt rorci animo rem gérèrent, prælcnsquc pC- fummis riCülum virtutcpropellerent per medios holies perru- vinû? pitjOmnéntiquB comméatum Senis intromilit. Cof-mns'Florentin dut præfidiâÔcrmanorum peditum Liburfiitumcollocarc: Andræas Auria Hifpanorum

Orbetelli, ac in maritimis oppidis caftellisque^ neim-portari deinceps in vrbem annona poflec : ac premcrc obfidione Senas ardiiis. Srroflâ Scncnfes cohortatus vt pro fua hbertate quam Rex potentiiïimus tato ftu-dio defendcretjpari animo conftantiaquc propugna-rentjveritus ne ab re frumentaria commeatibûsque la-borarent, vrbe eiedis iis quorum nullus inbellov-fus cflcGMontalcinum reuertitur vt pro tempore Se-nenfibus fubueniretzôc hoftibus detrimentum aliquod infcrret.Sed cum fæpiflimè Cæfarianos ab oppidoSe-nenfes repulilTent, perpefli iàm à Strofliana pugna o6lo menfium perpetuam oppugnationem , Mari-5en«nfes guauo Icgato Cæfaiis CofmoqueDuci quibusomnia CæfaHa- nbsp;nbsp;citcuitu oppîda parebant,fele bis conditionibus de-

Calend.Perpetuô in fidc atque clicn-tela Cæfaris fore fefe fpondent; eundcm veto minime refquc refcôturum in vrbe arcem præter Senenfium volunta-ûHpe?' tem promittitLir: acinfuper circum oppidum exædi-bcata caftella euerfurum. Ei tarnen prxfidiumin vr-bc habere, fed quod fuis fumptibus propter Senen-fium attritas opes alat, permittunt : atque de repu-blica, ciûsque adminiftrandæ rationc fuo arbicratu ftatuere. Senenfibus omnibus exceptis coniuratio-nis authoribus venia datur : 'GallisqucSenenfiditio-ne atque Florentina incolumibus abire conceditur. Captis Senis Marignanus ad Portum - Herculis excr-citumducit, vbiStrolïà turn inualidum præfidium habebat: ac breui quaflàto tormentis muro tantum terroris oppidanis infert, vt magna pars eorum

G A L I 1 Æ REGIS LIB. IIlL 116 omnem in fuga falutis Ipem poneret. Tum Mari-gnaniani in oppidum irrumpunt : ac ad quadrin-gintos è noftris interficiunt : adhæc Paulum Saluia-tum, Petrum Paulum Tufinum, Camillum Marti-ncngum,aliôsquc complurescapiunt. Tum Turciin màriltalico vagabantur : acncfe Gallicis copiis con-iungercnt, Matignanus magnoperè metuebat. Hi Plombinum oppidum aggrefli ab oppidanis funt re-pulfi;ac Illuam quoque oppidum in infuia;quæ eratin Cofmi Florentiæ Ducis ditione pofitum fruftrà op-pugnauêrc. Ad hoc ^ferc tempus Reginaldus Polus Rcginal-Cardinalis cum ad Cxfarem Henricûmque Regem fæpiüs adiiflet, ab bis impetrar, vteôdem legatos è fuis fidifllmos mittant, qui de compolîtione collo- çoponen-quantur. Maria Angliæ Regina pacis ftudio addu- jnurM-âa valde idoncum colloquio locum deligit æquo fere chdfti interuallo inter Itium pottum Calctum oppidum, . quod tum ab ca tenebacur : Ardæamquc quæ fub n»ua« imperio Henrici crat : atque Grauelinis Cæfariani iuris vrbe intcricôlum.Multa inter legatos viros cia-riflimos Carolum Lotnaringum Cardinalem, An- amp;nbsp;Hcn-namque Mommorantium Magiftrum equitum ab bus eon-HenricomiflbszAntonium Perrcnotum Attrebacen- SuTia fern Epifcopum CaEfaris,Philippique filij legatum:' A- ' rondclium prætcrea Comitcm Pagetûmque quos Maria Regina miferat cûm dereteribus controuerfiis, tum de recentibus vitro citroquc agitata : amp;nbsp;in magna omnium expcôtationc rcs fuit : fed multis in ea re

confuniptis dicbusperficinihil potuiü. Cum Mom-monntius ex fermonibus collatis cum Caelàrianis cÔ-leótarecincurfumin Campaniam Cæfarianum equi-tatumeflbfaôlurum; Niuernum Duccm Campaniæ Præfidem cius rei facit certiorem. Is contraóhis lu bit» Gopiis,amp; re quantum potuit occultara,diHicili admo-dum itinere, coque quàm celerrimè confecto Maria-burgum magnam annonæ copiam infert.TumMarti-nus Roflanus Tribunus milicaris Cleuiæ Cælàris lega-tus magnas copias in Campaniæ fines duxit amp;nbsp;Giuæ-fumcaftellumlocoeditopofitumad Mofam flumcn pofitum fummo labore atque diligêtia muniebat. Sed is ftatim pefte qua eius exercitus grauiter confliôlaba-tur extinôtus eft. Niuernus Dux, cuius tum non exi-guç copiæ fuêie in quibus étant Andræanus Tribu-nus miliraris, Nemorofus Dux, Alboëuius Marchio^ , Anebas^Rupefocas ComcSjSanfax, Cipçtra, Mompe-faXjCrufibluSjSufa, Nigrapellis, mulnque alij ex illu-ftrioribus Galliæ viris ad lioftium caftra ad Giuæfum çum cxercitu proficifci'tur,amp; eum Cæfaria'nis leuiori-bus præliis confiigit: eofdémque in çquiorem locum adducere vt iufto prælio cum iis decerneret, nitebatur:. Z- nbsp;nbsp;amp;nbsp;ni id affequipolTet caftra ipfahoftium ac Giuæfum

caftellum in quo Barlomontaîius præfcctus rerti cura-bat, aggredi conftituebat. Sed per Bocalem à Rege Sikorum rniflumncrem inpugnædifcrimen deduceret, prohi-amp; symc- bitusjhis rebus fuperfedit. Deduétis vero ex eo Joco-P ldi. copiis Saltorum amp;: Siraæfum oppida in quibus exiguû præfidium ineftc nunciabatur, redigerc in poteftatem

G A L L I Æ R E G I S, LI B. Ilin î'2^' Rocamanium filium qui Saltorenfes oppidu tradere iuberet præinittit,cum id faóluri pro fua paii-citate viderentur.'ipfc adSimæfum exercitum deducir. Saltorenfes primum æquis conditionibus facere dedi-tionem paratos demonftrant: fed eofdem confilium »mutaife confeftim intelligitur. Simæfij cum Niuernu rormentis muralibuscarcre compcriiifent imperata fa-ccre recufarunt.Interim Illermus Nalfauus Auranciæ Naffanas

Aliracix Princeps Cæfaris Icgatusadcaftra venit: ôc vt Giuæh noui caftelli munitiones perficercntiir, omni ftudio legatus. contendit.'illudque Carlomotanum nominauit.Idem mStfnu. admotis adFagnolium caftellum vbi Gallicum præfi-dium erat tormetis vi illud cepit.ac dirruit. Turn quo- «p'“™-

1 -lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 TAi b- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Philippca

que non procLil a Saltoro Phuippeam oppidum ma-oppija. xima operarum multitudine conduda çdificauit. Ad id tempus lalla prxfeólus Gallicç nobilitati quç fun-dorum patronalium caufà merere annuatim, cum elf opus, ad quatuor menfes cogitur,vnà cum Humiere Peronç prçfedo in Artifiam vfque proficifeitur: quos demorari qui in Attrebatibus præfidio erant amp;nbsp;Gan-dauenfisVicecomes nixi minime corum impetum ferre po{runt:pedemqucipfi referunt . Sed cum onufti prædalallæani ab Artifiaredeunt, amp;nbsp;incompofiti iter faciunt, Ochimo Bapaumæ prçfeôtus cum præfidio egrelfus in fugam eos vertit; amp;nbsp;lallam Humicremque „.icrec' aufosrefifteregrauitcrlaucios capit. Sed ne ea re ani-miselati boftes maiolaaggrederentur, Galpar Colli-gniiis Caftillio, quern Annebç prçfedlo Gallicaium clalTium fuccelfilTe memorauimus, amp;nbsp;cui Picardia

prouincia attributa à Rege crat^ftatim atque Antonius Vindocinorum Dux lanæ Henrici Nauarræ Regis vnicæ Iiçredis coniûx fbcero in regni nomen fuc-ceiïiflet amp;nbsp;Aquitaniæ Præfes ab Henrico Galliæ Rege didus effet, diligentiffimè prouidit : ipféque Henricus Rex ad ViHacoilaretium non procuî à Cæfarianis caftris acceffit : amp;nbsp;ne quid Aurancius detrimenti noflris rébus infcrret, prohibuit. Eo-dem ferc tempore Gcneuæ quo è Gallia indique mulcitudo hominum religionis Geneuenfium cau-fa Icgûmquc de rcligione regiarum metu eonflue-bat, coniuraucrc contra ciuitatcm nonnulli viri ex bis qui tum magiflratus obtincbant, ad hoc confi-hum earatione indudi, quôdà Gallis quorum per-nSfos multi in ciuitatem alleôli erant, exæquari fufFragiis confpirât cum dc Tcpublica agebatur, ægrè admodum fere-gnita,cô- bant. Hi quo in periculum Gallos adducerent, fupphX conftituta noóte tumultum in vrbe facere ftatue-adaicuQ- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jfi armis effe Gallos, fuxque poteftati

fubiicere ciuitatem exclamare. Nam exaudito primo tumultu Gallos in vias, plateasque è veftigio prodituros exiftimabant,fcd hi domo fefe continue-re; deprehenfumquc eft confilium coniuratorum, quorum partim faóto iudicio fuppliciis addicuntur; partim fuga faóta faluti profpiciunt . Henrico Regi cum nunciatum effet ex orbe nouo,iisque infu-lis quas Fortunatas vocant, Hifpanos Mercatores cum onerariis nauibus circiter triginta inFlandriam

nauigarc: quibus nauibus varij generis magnique pretij merces conueherentur, claflcm quæ eas exci-peret, quod eHcnt tormcntis amp;nbsp;bellico omni ap-paratu inftrudißimae, parare inftituic, amp;nbsp;præfedos in Normaniam mißt, qui naues omncs quæ effent in eius prouinciæ porcubus, maxima celeritate conquirercnt, eodemque conducêrent . Cognito Regis confilio Dieppcnfes, cuius ciuitatis iongè eft âmpliflima authoritas omnis oræ maritimæ ea-rum regianum : quôd amp;nbsp;naues babent plurimas, quibus quoquouerfusac Calecutum vfqueamp; remo-tifsimas à nobis terras nauigareconfueuerunt:amp;fcié-tia atquc vfu nauticarum rerum cçtcros antecedunt, à Rege popofcere, vt id negorij fuæ fidei, virtu-tique concrederet . Ea re impetrata naues expe-diunt numero ad oôlodecim : easque magno mili- lîgâîu’i .turn numero complent, portuque educunt : amp;nbsp;ficuùfJ* Spinauillam fummç rerum clafsique præponunt. * Vbi bollium naues vifç funt, non fatis Spinauiliæ cum cçteris præfeélis quibus naues fingulç erant attributç conftabat, quam pugnç rationcm infiftc-rcnt. Multô maxima pars in nouiisimas hoftium naues impetum faciendum (cntiebant. Nam priores feie à periculo abefle exiftimaturos, coque pro-tinus fugam arrepturos, propter ea quod in lucro .cfTent poüturî, fi tanti pretij mercium aliquam certè partem conferuarent : contraque fi cum vniuer -fispugnaretur, fore vti è periculo animi ipGs ac-crefeerent. Spinamlla fibi rem cum principe hoftium.

R E R V 74 G E S T. H E N R. It.' naue futuram pronunciat:amp; per cxteras ad earn per-rupcurum,prçfeclos cætera iubet curare. Idem vbi na-ues incitaflec,necquiquam repugnantibus boftibus Sc tormcnta emittcntibus principem eorum nauem ap-prehendit: prçfcdi cum cçteris confligunt. Pugnatur vtrinquefortitermcqiie Hifpani multum Dieppenfi-bus virtute concedcbant: led nauium grauitate, atque plxîiùm t^rditatc impediebantur: exque ingenti mercium po-inteiHif- Jere onuftæ noneuïidem vfum celeritatis atque Diep-Dieppen- penfiumnaues babebant: quamobrem finguJas binis hoftium nauibus Dicppenles obiicicbant : amp;inieéla manu ferrea,barpagonibûsque eorumnaues retinebät: ac diuerfi pugnabac:moxquein hoftium naucs tranC-cendebant:quorum magno numero intcrfçâ», cum Dieppenfes acriter inftarentjpoßtis antemnis de dedi-tione fignificare Hifpani cœperunt. Cum iam in por-tum Dieppenfes naues hoftium compellerent,fortuitô puluistormentarius igne correptus bac illacqueeuo-lans multas cum Dieppenbum, turn Hifpanorum naues inflammauit. Facies mm rcrum miferabilis: bomi-

numque Sc mercium acerui momento temporis igne atque vndis abforbebantur. Didentis ca re Dieppenh-

I- bus nonnullæ naues hollium fcfe è flamma eripiunt, atquc profugiunt: Dieppefes’fcptem è reliquis in portuin perducunt. At verb tametfi ampliflima mercium copia magno emolumcnto erac futura ciuitati: tarnen cumnon exiguuntßjdfumnumerum in prxlio amv-fiflc,quos vel Ignis vel hoftis confccerat; Spinanillam-quc Ducem dtfiderarc recordarentur, fuit ea victoria

rialuótuofa acquelamentabilis Dicppcnfibus. Scd in DicppÊ' Subalpina prouincia BrifTax cduótis Cafalo copiis Po- mcntabi' marem caftellum expugnat; móxque ad Valenciam an.ffa''’’ profeólus ad id oppidum cadra pofuit. Indepromotis adSaluatorium caftcllum MonnsfcracisMarchionatus Briflaxcx copiis, tormcnnsquc ad id adhibicis murum deiicit:amp; ad deditionem caftcllanos compellic . ld caftcllum, nonnullaque alia finitima, nc fi hollis rccipcret, iis ad premcndos cos qui rcHóliCadali in præfidio erant,v-tcreturjBrilTax euercit. Eins quod tarn profperi fuccef fus eflentjCæfar Albam Ducem in Subalpinam pro-

. nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fteuum

uinciam cum exercicu mittic, quiBrillacisimpetum eucrtitur. cohibeat. Alba Dux qui firmillimas copias haberet, Vulpianum quod fatis cratcommeatus continuo biduo ad lulii menfis exitum intulit.Paulo podTrinita-riusVallifenerio oppido cuipræcrat, eduólis cquitibus quadringctis, pcditibus quingetis agros proximos po-pulabatur. Is turn in aliquot cataphraólos ac leuioris. armaturæ equitcs nodros ciim incidilfct, multos c Cuis equiiib’ dchderauit:ac pedites prope omncs.Cæfaria- Pracinc-ni Fracinetopadium callcllum baud procul à Cafalo 'aptuïnl poGtùm cum expugnadent, præfedum in cruccm fu-dulêrcrmilitcsGallos in rcmigationem dedidercdtalos omncs fudulêre, Inde Alba Saniacobium munitum à Biiflace oppidum oppugnatidiésquead quindccim ca in re confumit.Erant præfidio Saniacij Boniuius pcdi-tatui Subalpinæ prouinciæprçfcôlus : accumco vnà Lodoicus Biragua cum duobus Gallorum pcditum pppu-raillibiis : Rokendolphus cum duobus Germanoium

peditum fignis:amp; Theodatus Bedana cumparinu-Aibani mero Ital»rum,eentùmque Albanis equitibus:præter-cquucs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^iin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i •

ca Damuilla, ahiquc vin lilultres muki.-quorum virtu-te Cæfariani àmœnibus fæpe rcpclluntur. Sed de Al-- bæ aduentu eiûfquc copiis faólus Henricus Rex ccr-

tior, nouos deleólus in Gallia habuit : eafque copias^ fubito in Subalpinam regionem mifit. In his copiis-Giandws fuêrc Clludius Lotharingus Aumalliæ Dux vniueifb gus^cum exercitui præfeôlus, Anguyanus Condûfque Princi-nouiicQ- pes fratresrNemorofus Dux, Thermes, Carnuus, Vaß-fdbaipi- huSjGonorulque auratæ militiæ équités. Vbi earn ma-uinciam num aduenire Albæ Duci renunciatur, à Saniacio dif-cedit amilfiscireiterduobusmilitum millibus : féque ab oppu- munitioribus'locis tenet. Aumallus Dux qui in cxer-gnationc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

citLi ad duo amp;nbsp;viginti pcditum:equitum quatuor mil-vuipia- lia habcretjVulpianum quod oppidum Cæfar Neapo-litanus cum amplius mille hominum præfidio obti-’ oppugnare inftituit. Poftquàm cius oppidi mœnia qua parte efthumilius cflent euerlà, Galli milites in idirrumpere connixi fcfe in foflàm aqua cxun-dantem deiiciebant : fie vt pubetenus extare cerne-rentur. Ab oppidanis repulfi crebris pilarumplum-bearum fclopis emiflàrum iôlibus,multos è fuo numéro amifêre : in his Crcancium Comitem : necmino-rcmipfi cladem oppidanis intulêre. Alba Dux Em-manuelem Lunium cum fexcentis militibus fiibfidio kge^û Vulpianiismiferat. Iscum traieôto Pado confiliaini-paôtoà Rupepofa cui cius intcrcipiendi nc-

G A I L I Æ R E e r s, LIE. îIII, quot;nbsp;TjO Eius milites partim cæfi: pars capti:pauci Vulpianum Emma-irrupere.Sed experiunda nbi omnia Aumallus arbitra- xun'^for tus cuniculos ad aliam oppidi portam agit : mutûm-que amp;nbsp;aggerem deiicit : amp;nbsp;diuerlîs locis eodem tempore oppidanos aggredituruis inftat acerrimè : amp;c An-guyanus, Condufque Principes cum aliis ex nobilita* te illuftrilfimis compluribus grcgariorum militum expient officia : fefcquc periculis omnibus cxponunt. Oppidanicum diufortiter reflitifTent, magnaque vir-tutis exempla extremis rebus edidiflcnt:tamen vario oppugnationis generc fatigati defcfsique oppidum Aumallo permittunt quarto amp;vigefimo qua eovenif-fèt die : ac ab eo incolumcs cum fuis rebus vt abcant f* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 r 1 T 1 nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conditio-

impétrant. Id fit ad XIII. Calend. Septembr Jd oppi- ci'bus Au dumquôd magna ex eo incomoda Cafariani nollris dcdunc. intulerant:amp; Turinû ad continendam in obfequio fi-nitimam regionem fatis idoncû vidcbatur, dirui An- Vulpianü mallus iubet. Dum haecagerentur, AlbaDuxPontcm Sturium diligenter municbat:vt Cafalo GallosTurinû Pado fluminc nauibusaduebi deinceps prohiberct.Ca pto Vulpiano Rupepofa vnà cû Rocandulpho, atquc duobus leuioris armaturæ equitum turmis duo Hifpa-norum peditum figna qui magno carrorum numero commeatû Pontem-Sturiû comportabant, amp;nbsp;duo fecû tormenta vcôlabant,morari enixi abHifpanis qui confetti poft carros illis pro munitione vtebantur,magno fuorum numero amiffo , atque Rocandulpho grauiter ncramr vulncrato repelluntur. Sed quodin Cafalo fub gendo fuoium aftus profeccrat, Saluafonis fuafu qui fuerat cius amnro°

rei author Montern-caluum noólu inuadcre: amp;mu-~ rum fcalis admotis afcendere Aumallus ftatuic. Id tan^ caluum to hlcntio reciü^vt priLis quam eiusrei quicquam oppi-fcnhflcntjAumalIiano milite oppidum comple-matiani rctur.Eo caoto Cæfariani qui in caftello crantAumal-tapiunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

lo renftebant.Scd lex dierum oppugnationem perpcl-fi caftello abiêre.Dum ad Moncem caluuraGallicç co-piæ, amp;Cæfarianæ ad Aftammorantur, prouocauêre Cæfarianos Galli nobilcs quatuor ad fingulare certa-men y'equeflrémque cum haftis concurlum : cuius rei Galli no- potellatem Cxfariani fecifFenc, locusque cfTet bticsqua- conftitutus, Galli ad mille palFuum interuallumin in-tuortotir . - nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

dem cx- iiousquingentos équités,amp;ducentos iclopetarios mi-in fingu- lites locaujere:vt fi fidem Cæfariani fallercnr,noftri co-

feruarcntuf.Ccncurrere NemorofusDux Pifcariufque pvouocat. Marchio:amp; fraótis haftis in equis conftitêre.TurnClaF

fins Vaftæ torquati equitis filius cum MalafpinaMar-chione congreditur : amp;nbsp;graue in gula vulnusaccipitie quo paucis interieéiis dicbus moritur. Ab his Manes Rupepofæ Icgatus cum AlbapræfeôlomilitumHilpa-no eundem atque Claffius calum fubit. Moncha cum CarafFa Neapolitano congrcftus eum hafta transfigit. His geftis quod hyes appropinquarct, cxcrcitu in hy-bcrna BrifTax Subalpinæ proui'nciæ Præfes Aumallo iam in Galliam reuerfo diftribuit : quàdum cataphra-Clarom ó óti équités quibus Claromontanus præerat abeunt,cx-i^fidias cepti inhdiis’a Pifcario Marchione complures è fuo dcfiderauit Sed Saluafo Cafali præfeélus Cx-«Minci- farianos ad Alexandrian! infccutus par hoftibus dam-

numintulic.Eodem tempore Paulinus Garda Baro cu FrancifcumTurnoncmamp;CaroIum Lofharingu Cardinales Romam nauibus portaflet,inF]orencinu qucn* PauHnus dam porturn tempeftate eft delarus:quo cumHilpani- p.-çiiona-cæ naues vndecim appcllerent, in quibus ad fex miilia ïJnJïnh** Hifpanorum erant, cum his congreditur : corumque duas naues redieitin poteftatem.in quibus ad milieu« daas

•I- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ir I 1 XT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inpoitfta

quingenti milites numerabantur.X, Galena. Nouem- umfuaiu bris Carolus, V. Imperator cuius æras ingraucfccret, carSus conuocatis multis Principibus ac ciuitatum Belgicaiu Xiwibus’ Icffatis fcfe Bruxellis publice fuis réunis omnibus at- 78quot;«

1 I. -r dicar, C3-que Principatibus abdicauit: eaquc Philippo hlio ex que 1'bi-Hifpania CLiocato attribuit: Turn eu eiufeemodi ora- ho anti-tioneadpopulum vfum accepimus. ■

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• V. oratio

perium lempcr rucritmec vlli me rei vnquam pcperci ad popu-ftevt VOS veftrafque vibes atque pofteflioncs vel cum vitx fortLinarumquc omnium diferimine defcndcic: quamque chari mihi feper fueritis,nullus credo ignorât veftrum. Ac contra veftrç in me obfcruantiç atque amoris ampliftimos rulilTc me fruótus fateor.Nunc af-feda çtasinferuire valccLidini, acinidfolum vbifum caroins cducatus quod meis çgrotationibus leuamcnto fore medici cenfent, reuerti cogit: atque rcliquum çtatis procul à republica habere: amp;-dchinc diuina'meditari pmcip-folum vti ex hoc orbe demigrare in cœlum expcdicio- ruvabdi-ri liceat amp;nbsp;detur. His de caufis Philippo filio,qui mihi hçi GS elfe legibus dcbct,regnorum mcorura ius omne mandocredóqueivósque vtciusmccum rci authorcs *

R E R V M G E s T. H E N R, II. firîs atque filio ad Dei immortalis gloriam procuran-dam,iuftitiamque adminiftrandam amp;nbsp;patriam confer-uandam adfiftis oro quæfoquc.

Cdm præfçntes omnes Caroli oracionem plaufu amp;nbsp;fauftis acclamationibus comprobaHent ad Philippum filium gcnibus fuis aduolutû conuerfus:Quicquid,in-quiCjfilijrcgnorupofrefnonuquehabeo exçepto certarû rerumvfu fruôlu ficuti tabulis ea dere confeôtis conti-netur,dono tibi do,tuxquc commendo fidei.

Philippus cum furrexiifcc Gracias, inquit, Optimo Maximo quantas poflum ago, habcbóque dum vi-

oratioquot;' uam,quöd me tali tamque egrcgio gigni parente tan-taque genre decreuerit. Nunc verô tantis me donis at-que honoribus cumulatiflimè ornantem obnixèpre-cor mihi (emper vt adfit propitius-.neque me vnquam deferere inftituat : quo mihi nunquam quicquam ex-cidat contra eius mandata præceptaque : Verdm hoc-ce mihi beneficij tribuere dignetur,vt ei populo quem mesB fidei concredidit itapracfim,id vcipfiDeoglo-riofumrChriftianæ autem rcligioni adferre incremen-tum polfit. Tibi verb Carole pater immortales gracias ago, quôd meeducari perquàm liberaliter atque honeftifiimis moribus inftitui,amp; regiis difciplinis eru-diri ftudueris : amp;verô de menunc,cum idaetatisquæ apta rebus efl: gerendis ateigerim , tantum iudicium fcccris, vt rebus cumprimis arduispræficeres : totquc ac tantorum bonorum cumulos conferees. Vobis etiam Principes ac populi legati gratias maximas ago quôd me à pâtre modo Regem appcllatum cam

G A L L I Æ REGIS, LIB. lilt.' 132 libentibus animis fufcipiatis: vobifguehocconfirmo, me tam fancle rempublicam cfle gefturum , vt VOS vcftræ autboritatis, atque afîenîus nunquam pœnitear.

Maria tum Vngariæ Regina Cæfaris germana po-pulumfieaffa-ta dicitur. Abhinctres amp;viginti annos rcg^nçæa Belgicam pTouinciam mihi à Cçfare fratre mandatam quot;nbsp;omni cura amp;nbsp;diligentia gefinneque quicquam præter-mifi,quod ad fakitem aut commodum reipublioç per-tinere exiftimarem.Quod fi quid fecus admifi, id im-

prudenter certe atque infeienrer feci : amp;nbsp;mea à te aóla probari, Gæfar imperator, vehementer lætor atque gratiarnplurimam habeo-.méquetuæ profcólionis cO“ mitem fufeipias vehementer rogo. Tum Cæfar popu-^ Jum facramento quo fibi eflet obnoxius foluit: ac regio relióto folio eidem confidere Philippum filium iufiit. Is tum populum nouo facramento fibiobli^ gauit : ac ftatim publice figilla Imperatöria quibus gentilitiaCaroli adiuncla fuerc,funt eomminutarnoua vero in quibus forma faciefque Philippi exculpta erat cum eins infignibus fijntprolata, ac iis plæræque in integrum reftitutiones reorum confignatæ.Eodem tê-pore Carolus legatos ad Eleólores Imperatorios mifit, quibus eos ad concordiam grauiadmodum oratione cohortabatur, diffentionefque omnes inter fc compo-nendasiquod ni faccrent certum illis omnibus pericu- -In denunciabar. Adhæc fèfc valetudinis caufa abdicare impeno imperiorfignificabat : atquevt Ferdinandum fratrem-iam oliin defignatum Imperatorena ocius renunciarer,,

RERVM G ES T, H E N R. 11. admonebat:atque etia omnibus id precibus ab iis con-tendcbac, pérque facra omnia coniunólionémque amp;nbsp;ncceftîtudincm cum iis fuam obteftabatur .Turn Phi-lippum filîum pro fuis in cos ac rcmpublicam meritis maiorcm in modum cis commendabat, quibus quo-que de rébus ad Ferdimandum fratrem legatos vnà cû literis mifit.Paulô poft id tempus ipfeFerdinädus cum Solyni a- intclligcrct Solymanum Turcoru Imperatorcm Vicn-quot;iramTm Ham oppuguarc inftituiftc,eóque excrcitumadducere, fd Tien nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipbc quoqiie copias quç Solymanum probi-

nam op-Fcrcnt codcm conduxit. Adannihuius exitum Bel-damfefti- loiocus Butgundus viiLis èpFçfcôlis quiThconuillç in prçfidio fucre, corruptis pecunia nonnullis euftodiis Encriani caftelli quod à Meti prope abeft, noclu id ca-rn ftclium occupauit.SanfaxVccLifuille Metenfis prouin-tncibinu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**1

quot;cVfànT prçfidis Jegatus coaólis quantas potuitcopiis eô ms captû tôrmentapromouicfidquecaftcliurecepit. Paulo poft

Nitiernus Dux auxiliis à Caftillionc Præfide Picardiç Sanfaeeque mifsis difticillimo anni tempore commea-tum Mariabufgum induxit. lam antcaad W, Martij -Calen.cdidum regium in Senatn Parifienfi recicatum fLierat,quo in fmguliscurijsPrçfidialibusamp;inpaucis quoqiicaliis minonbus,Quæftor criminum propofito ci ar,auo fexcentorum franciçûm ftipedio inftitueba-tuncidémque fupprçfcélusinilitaris cum trccentorum francicûm ftipendio adiungebatur. Liétorcs verô feu Accenfi feni qpatcrniuccuiquc attribuebaptjir.Latrp-çplatoribus autem pafsim, e^’ceptis iis .qui incdcçcm primiriis Galliæ prouinciis eftent, mun’ abrog^batur.

GALL1Æ REGIS LIB. IJIL I33 Mox etiamin regiis quibufeuque curiis fuppræfedi ceri,‘quot;prT-Qi^ftorum militates viri vna cum quaternis accenfis funtcreati. Sedhæ leges quod nou'æ atque infolentcs pr«“'quot;-

z* \ r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;^’11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CHS cran Tj

vidcrentur fere funt repudiatæ. Pridie lunij Idus lex in munus ab Parifiefi curia promulgata eft qua in çdificiis quicquid in platcasviasque promincrcteuerti Lutetiç iubebatur, atque idem poftea primisin Galliæ cætcris oppidisvt fieret, Rex edixit. Sub id quoque tempus lex in regia confcribebatur,quaregij magiihatus de iis fupplicium Jdtfiefc fumerequoshærefisQhæfitores,eorurnue legaticon-demnafient.-nec de corum iudiciisaraplius.quærereiu-bebantur. Ea lex cum Senatui Parifienfi ex infiitutOj vetcripromulganda miflaeflct'jScnatus per legatos è fuo ordinc ca de remifios inhanc fcnteiitiam Regi VII. Calend.Noucmbr.relciipfit.

Senatus Parifienfis Henrico Regi Cfififtianilfimo S. Senatus Cum de lege de hæreticisnuper conferipta conuocatis ^,5 nbsp;nbsp;„

vniuerfi Senatus clafiibus deliberaffemus, pro noftra '**«lt;*’ confuetudine quid in ea requiramus ; cur cdendam Jam icgc minime cefeamus, litcris,amp; legatis è noftro numero ncum

miflis viris prudentiflimis fignificarc tibi,Rex optime, °””®’ necelTarium duximus,quod vc in bonam partem acci-pias,maioremtein modumobfecramus. Lege ante quadriennium lata quæftionibus de hærefi ttios magi-ftratusindices præfccifti: praeterqnàm fi quid eiufmo-diincideret, vt id quod propo-neretur, hærefi nccne efict afetibendum ambigeretunde qurt deccrncre Do-óloresThcölogos atque Epifeopos eadem lege ftatuis: eifdemque Epifeopis indicia de iis qui funt iniciaa'fa-

cris permittis. Hec noua lex tam æquum ius abrogat, antiquatquercófque qui fub tuo impcrio amp;funt amp;nbsp;cfle (lebet, poteftati Eccleßafticorum iudicum atque Quç-fitorum fubiicit. Qua certc re dignitatem authorita-temque tuam,qua cæteros mortales tantopere antccc-disjlædi grauiter inamp;ingiquc iudicamus. adhæc iuftif-fimam queritandi dete caulam tuis præbcre : quippc quos manifeftiflimè amp;nbsp;lege quidem fcripta déféras: amp;nbsp;poteftati atque ditioni alienæ fubiicias. Etenim bac lege fingulorum Gallorumfama,fortunæ, làlus denique Ecclefiafticis iudicibus permittuntur : cum prouocare ab eorum fententiis vetec : vnicumque in-nocentiæ præfidium bis, qui tuo impcriapaTent,adi-mat, atque præripiat.quæ tibi conftderanda diligenter res eft :,nec te quod tibi vni in populum licet,a-liis dare par éft, àut potes. Quis verô boc non vider , fi quando Epifcoporum legati, hærefis(jue Quæ-fitores bona, vitamque cuiufque generis bominum ne Principibus quidem cxceptis, luæ poteftati fub-ieôta perfpiciant, féque autboritate regia poliere, tan-ta ifta potcftate fuperbè atque arroganter vfiiros^ fis crimi. multilque rebus ofiîciodefueuros? Hoeût elfe cau-Kgiiïa- fiæ ftatuiraus 5; cur bae'in re 'tenerc modum inftituas. FùdiMn t- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem noftra fententia feceris, fi tuis ma-

At fente- giftratihus de boc crimine quæftionem atque iudi-pTam^hx- cium mandes: cùm verô id quærctur, lèntentiane. neXiaquot; quæpiam bærefim ricene fapiat, de ea re ftatuerc ftatu’crc^' l^icerdotes décernas: eifdémquein fuos exercéreiu-

G A L L I Æ REGIS, L I B? hü, 1^6 fex Maximus, vttuos magiftratus dehis appellatio-nibus cognofcerc pcrmittat. Quin. illud quoque in promptu eft quod llatuas ÿ vt vltima hæcdudicia ap-pellationumàConfiliariisjtuisin fàccrdocum ordine reccptis fiant : Sgt;c cum numerus defueritj incorum lo- -cum fufficiantur virf fumma integricate,'îinnoGcntia,' vj fandtitate, amp;nbsp;religione. De Qu^toribus itafanciatuf, nbsp;nbsp;nbsp;ƒ,

vt lt;^uæfitor in fingulis próuineiis legatos‘viros.proM bitate arque integritate præcellentes confiiituat : iiém-^ quevt Epifeopi non rei fumptushabendæ queftioni neccflariosfaciant:de quibus reftituendis iudicio faôto ftatuatur, fi res ira poftulabit. Hæc funt quibus de boc criminc iudicia reftè pofic conftitui ccnlemus. Sed quoniam de hæreticis fumpta fupplicia quæ ex vfii efle reipublicx non negamus, minime ad fru-gem baôtenus quenquam perduxêre : idque palam eft' venienti morbo occurrerc multô efle latius, quàm cum fenfim vires acceperit , medicinam adhibere : tibi, Rex, vetuftioris Ecclefiæ veftigiis vetuOiot infiftendum cenfemus: quae non rerro aut ignibus „“fe^o coaluit : fed diuini verbi prxdicationc, bonifque mo- ‘Bquot;*’ ribus: cùm virtute arque fandimonia Epifeopi olim fcd

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuini

cæterorum nominum virx prxiucerent. Quo circa e- verbi pr?-tiam arque etiam curandû tibi, vt Epifeopi, cæterique Antiftites per fe officio fungantur, verbumqueDei doceant : aut alios idoneos homines parent qui id Q«

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ . Vi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*^11 tïonc via

eorum vice agant. Turn vero in pofterum nullis hçrcfibus Ecclefiæ credantur, nifi iis qui ei muneri erunt poVmus? pares, fie vt vicaria opera baud quaquam indigeanr.

qua hærefes omnespeflum ituras fperare certe lieetiquç. ß ratio fpernaturjnvllç leges nulla remedia'Eçrefes co-’ Joannes J^ibebunt.

. Hoc anno Henricus Rex cum loanne Brofle Stem* RcgiBrl- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• «A

tanniæ to parum Duce de co lurc quod in Britanniæ Armoricæ tu ceßit: Ducatu fibi BrolTes vendicabat ita decidit, vt is Regi

Nclinabant ad pace animos Henricus Galliæ,Philippusquc Hifpaniç Reges: ciim alterius vires infringere baudfa^-cilèvterquepoflevideretur:eorûmque legati conuenêre, vt ß per colloquia* tametfi iam ante necquiquam faóla inueniri ratio quiret, qua tantæ inter potcntißimos Principes difeordiæ componerentur, earn non præter-mitterent. Sed cûm de fuo iure alteri quicquain con-eedere neuter in animû induceret, conuenire pax non potuit.Attamcvtfummis calamitatibus oppreHus po- lipputn pulus paululum rcfpiraret, in quinquennium indueias amp;Hér7cû pcpigêreNonisfcbruarij anno à partu Virginis mille-ßmo quingenteßmo quinquagenmo fexto : ae earum quinqug-lureiurando confirmandarum a Philippo Rege cauia aueix. Bruxcllas ad eum Caftillio praefeólus claflium Galli- ‘ carum ab Henrico Regc mittitur:ad ipfum verb aPhi-

lippo LalænusComes.Sed depretio quo capti inbello redimerentur, nonconuenit. Etant è numéro eorum îlluftriflimi Afcotius Dux ad Ambianum captus à Gallis; amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bullionis Dux,Francifcu.fqueMom-

morantius Annac Magiftriequitumfilius:quiTcroa-næ expugnatione iàmabhinc triennium vénérant in Caroli Cæfaris poteftatem. Sed ferè dum hæc age-rentur, Afcotius Dux euftodia vel corrupta, vel elufà è Vicenniscaftello vbiad Lutetiam detinebatur,eua-

fit:amp; ad Carolum, Philippûmque filium Bruxellas fuga fe recepit. Non irridiculè Afcotio dixilTe turn Carolum ferunt, quafimendicum comprebenfum : furis vero inftar eualifle. Nam, vt fùprà diximus, cum ad ïcaHis^ Ambianum commiflb prçlio fuperatus, vili aggre-ab eotutn ftique fumpta vcftç fallere noftros conarctur, mini-ii°r fu- me ci dolus proceflerat : agnitûmque agricolç ad prç-ns euafic. fe(q;Qs regîos perduxerant.Maio menfe cum indicium

loanncque Gazio quibufdam de vulgo hominibus de hçrefi aceufatis in ea clafle quç iudiciis prçeft ca-pitalibus, fuêreiudicum parcs fententiç: cumlponte confeflbs, atque in fententia permanentes morte pars iudicum mulôlaretrcçteri in cœnobium aliquodadbi-meftre, pauloûe amplius tempus concludendos cenfc-rent : fi forte eo fpatio edoótia pcritioribus, amp;leólis vetuftiorum Tbeologorum libris mutare (èntentiam velIent.Tridentinum concilium hocce tempore babe-ri:idquenonnullis derebus, quib’ ijhomines peruerfç doiilrinç arguantur,necdum ftatuiflc;atque ei’ décréta

G A L L I Æ REGIS, 11 B. Mir. Î34 de iis propediem in vulgus exiturarvt ca fine manr-feftifïimo fcelere vocari poftea in quæftionem nc-queant.Non fàcns,non profanis libris cfle traditû, qui vfpiam à religionis præfcriptis abcrradenc, procinus fuppliciis efFeôlos fuiflc. Id proximis dcmum quadra^ ginta annisvfurpari cœpiilfe. Sed cùm , vtin raJi re fieri folet, ea dirimenda quæftio principi clafli efTet hoGs^fe-oblata,omncs fummofupplicio Monicrû Gaziûmquc cuf.' addixêre, prætcrea vt cuftodiæ ad vrbis portas difpo-nerentur, eacque clauderentur interim dum fumerctur Monicro fupplicium,fenatus dccr euit. Infequêti menfe à fenatu Camberitano apud Sabaudos loannesVernous, Anto- .,

• I • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-rr A Senat«

mus Laborix, loannelqueTrigaletusGeneuamilliin Camberi^ Galliam qui religionem eius ciuitatis regiis legibus ritld non feuere condemnatam, quibus locis dareturclaneuliîm a^ cdocerent, morte afficiuntur : amp;nbsp;cum iis duo quidam quifeillis comitésitineris adiunxerant. necBernâtes q^ui in ftudiis literarum eos homines eius rei ergô aluerant, quod turn iis fuit in more, exorare Regem religionis maiorû perquàm ftudiofum potuêre, vt iis parceretur : cûm earn Bernatum Gcneuenfiûmque ra’- ' tionem ad fummam Galliç pcrniciem pertinere exifti-maret.Ioânes Tabous regius in eodem fenatu Camberitano Cognitor abhinc quadriennium Rçmundi Peh liflonis principis eius curiæ, BoëfTonis, Rozeti, Graffin niique Senatorum nomina de repetundis detulerau Eum tantamrem eó.fufcepifTe ferebat?ur,quôd vir glo-riæ appetens quafdam obres verbis grauioribus à(g-natu caftigatus animi difcrutiabatur.Rcx turn eius rei

Diuionê- qüçftionemDiuioncnfi fenatui mandauerat.Acriter ea h! scna- jg fcnatus exercuit: Pelliflbnémquc notatuminfamia,

Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ 1

quofdam traduôlumquc in roro ignominiose decem millibus Cambc* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i rv • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;quot;nbsp;/ 1 J

ritanxcu- irJUClCUUl numum mulctauit:atque in inlulam depor tauit. Boeifoni, Rozetoqucmulâa millenûmfranci-ïJdi'cTum cûm irrogata magiftratus abrogauic. Graffinio oôHn-genta francica muida dixic; annûmque iuffit abflinc-re magiflratii. Peliflo, BoëfTo, Rozetûsque poftquam mulôtas cxoluiflentjà Regc impetrauêre, vt rem iudi-Su? catam Parifienfis fenatus recognofceret.Is Diuionenfc 5-^“’' decretuminduxitditémqueTaboo æftimari cakimnie fenaton- nomiuc aecrcLiit : acquæftioncm naberi diligentius, rémque conßderatius perpendi. Senatus Diuioncnfis faólus bis de rebus certior per legatos miflos è fuo or-dine contra morem faólum demonftrat,vt curiæ fena

tus iudiciarecognofccrentur. Euocatis Henricus Rex è fenatu Parifienfî nonnullis quiei iudicio adfucrant Parifienfc decretum confirmât : amp;nbsp;qui de Taboi accu-fationibus indicium facient, tres è Parifienfi curia fe-ludices natores:totidem è Diuionenfiradbæcfex fûpplicum li-bcllorum in regia magiftros legit. Illi bo c demum an-no ad un. Idus Oclobr.Pelliflbnem, Boeflonem, Ro-bus iudi- zetumqueabfoluuntditemque Taboo præterfuperio-ciant. ris iudicij décréta Pelliflonis nomine eftimant duobus

francicûm millibus:Rozcti veto oôtingentis francicis nummis : eundémque Tabou duobusfrancicûm mil-bbus mulótatLim tædifcrum nudatûmqueveftibus per oravulgi turn Lucetiæ, tum Camberiti traducidecer-nunt. Carolus Cælar fub eiuldem Oôlobris exitû cùm

G A LL I Æ R E G I S, L IB. y. î 37 antCjficuti fuprà demonfl:rauimus,PhiIippo filio regn a fua pofTeflionéfque commifi(fet,riaólus idoneam tem-peftatêjvnà cum Eleonora quæ prioribus nuptiis Em-manueli LuEtaniæ Regi,fecundis Francifco Régi Gal-liæ Henrici patri elocata fuerat : amp;nbsp;Maria quæ Lo-doico Vngariæ Régi à Tnrciscæfoin acie olimnu-pferat, fororibus Bruxellis profeôlus in Hifpaniam na-uigauit.Quem cùm nonnullihortarentur,nePbiIippo Cçfat eu filio deeflTe vellet jquem adiuuareconfilioplurimum forodbus poflet,eLim fat per le valere'prudentia ingeni0qne:tum corporis animique dotibuspræcellentem ad rempubli- niuigat-cam gerendam qiiàm fe morbis fenioque confeôlum aptioremrefpondit:amp; cumineo importune perfifte-rent, finem vt facerent obfecrauit: amp;nbsp;fe bumanis rebus omnibus perfunôlû , earùmque omnium curam abie-cilfc pronunciauit : atque cœlellia dcmuminfiituilTe meditari.Pbilippus Rex vfque ad Oceanum patrem comitatus Gandauum rediinac Emmanuelem Sabau- -diæDucem expediendæ pecuniæ caufa,cuius tum eges erat: amp;nbsp;quæ magna ad nauigandum in Angliam opus erat, Bruxellas, vbiBelgarumconuentusagebantur, mifit. Ad earn rem populi ordines durioreslefc præ-buêre:amp; cum pccuniam conferrepoftlongas pieces promififl'enr,mox rationes funt rcpcrtæ,quibus ea tota res intcrpellarctur.Sub hoc tempus Romanæ resGalli-cam pacem turbauêrc: de quibus pauca exponere non alienum inftitutohoftro videtur. làm ab eo tempore quo Paulus IlII.Poncifex Maximus erat creams,Cæfa-rianis fiilpeclus fuir,quod ad partesGallicas eius volu-

RERVM G£ST. MENRICr 11, ras propenfior vidcretur : a tquc è Caraffis eius gentili-bus atquc Melphitanis aflinibus complurcs rebus Galileis fauere aduertcrciitur: nonnulli item eorum à Cz-farc defpoliatiab Hcnrico Regc clTcnt fubleuati. His rebus amp;nbsp;nouarum rerum ftudioadduólicöniurauêrc

contra Paulüm Pótificem nonnulli c nobilitate, atque CardinalibusiciusquG coniurationis principcsColum-næ fuêreiqui Caracas non modo exæquari fibi hono-ribusjfediam vulgo longe anteponi ferre omninôno poterant.Vt vero eiTent Romç viribus fuperiores arma occulte comparauêre,quç fuis popularibus opportun© tempore diftribuerêt. Id vbi Paulus refciuit,.quantum militû poteft occulte quoque Romam acGerfit:ac An-gelianæarci firmilïîmum prçfidium imponit.Dcinum in ædibus Cardinaliu omniû, ac potentiorû perquirit, quantum armorum infit: amp;nbsp;multô ampliusfolito corû apud quofdam iàm turn de coniurationc fufpcélos re-perit.'Floriumque Cardinalem Camillû Columna, lu-lianum Cæfariû,amp; AfcaniumCorneum comprehendi iubet. Ncc mora interpofita, quôd Columnis eu Vrß-nis (quæ gens vtraque cçteras in ea regione omnes po-tentia antecedir, amp;nbsp;muka oppida,caftellaque poflidet) maximas neceflirudinis eaufàs intercedere cognofee-rct : ncc feditione meliori ratione coprimi,quàm û fuperiores opibus fubitd cocrceatur, non exiguam mili-tummanû mittit,quæ fiiæ poteftati Colum narû atquc Vrfinorum pofleffionesfubiicercnt.Ii Columnarûop-pida atque caftella plæraque, turn Braebianum maxi-mû Vrfinorum oppidum in poteftatem icdigunt. Co-

himnx Philippi Hifpaniarum Regis,cuius fefc in fidc ciTe diôlitabantjopem aducrfus Paulû Pontificem im-plorant.Philippus Ferdinâdo Albæ atque Cofmo Flo« rctiæ Ducibus, vt rebus omnibus Columnas adiutarét mandat.Per eos Column« fua oppida caftellaque récupérant : ac ad Romam, Hoftiâmque amp;nbsp;Tyberis ripas propugnaculanoua, caftcllaque extruunt . Paulûm-quc Pontificem in magnas anguftias compellunt : Is turn Henrici Regis fubfidium inuocare : ac eius rei caufa Carolum CarafFam Cardinalem fratris filium in Galliam legate ad Regem. CarrafFa in Galliam cum Pauitnn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Bittn faélumjbonis atque honoribus àFrancifco Galîiç Regc Plenrici pâtre furnmo ftudio arque contentione, fuifTe rcftitutum. Maximatn pofleflionum bonorûm-que omnium partem Pontifices Romanos à GaJIiæ Regibus accepi fie ; quæ tan to nunc eis ftudio confer-uanda fint) ni àpifetate maiorum defcifcere infiituanty quanto maiores ea Romanis Pontificibus copararint. Pfæter hæc inieciffc cupiditacem cogitationémque Régi Neapolitani regni recuperandi,quod noftrisRe-gibus ab Hifpanisper iniuriamfraudémque creptum dcmonfirabat, CarafFa dicitur. Adea HenricusRex

refpondit, nemini maiorum pietate inDcum atque Romanos Pontifices concedere:amp; quibus rebus polîic demereri fummû fàcrorum omnium principemma-ximopcoe cupere : fed priûs experiundum fibiexifti-marc,fi Philippus Rex exorari fcfe, vt ad lus æquum-que redcat patiatur.ldem Henricus Rex, cum fuum in Paulum Pontificem Rudium eidem probarein primis vellet, Caraffæ Gardinali acceptum à loanne Bertran-do figillorum Galliæ fupprefecloConucnarum Epifi

copatum obtulit. Sed poftquam nihil à Cçfare impe-trare Legatis Literisque miflis Henricus potuiflret,ma-gnis cum copiis Francifcum LotharingumGuyfieDu-Henticus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 t • r 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

copias in cem in Italiam milit,qui Paulo Pontihci lubucniret.In mifi^^ui- eo exercitu ad quatuordecim millia pcditu ; cataphra-ponnfici° ‘^otum cquitum adfexccntosileuisairraaturçad oólin*

gentos cenfebantur . In eo quoque fuêre Aumallus Dux, Alboeuius Marchio Guyfç fratrcs, Nemörofus

GALLIÆ REGIS, L1 Blt; V. 139 Vindocinus Carnutum prçfeôlus,alnque èGalIica no-bilicatc nonpauci.Guyfa Dux quarto Nonas Noucni' bris profeólus è regia per Subalpinam prouinciam iter babuit : amp;nbsp;coniunólis cum BriHace copiis Vailenciam oppidum expugnauit.Inde traduclo per Placentinum Parmanûmque agrum exercitu cum Hercule Ferrariæ DjcefoceroinFerrarienfisa^ri finibus collocutusRo- cpr’ffum

mam peruenit : cuius de aduentu nuncio ad Coimum Ducem, Albamque Philippi Hifpaniæ Régis legatum perlato,qui turn Paulum Pontificem oppugnabät,Lado copias dcduxêrc: atque fuis ipfe rebus Cofmus me-tuens Florentiam fc retulit: fuaque oppida dihgendlE-mè munire inftituit. Ea opportunitate vfus Petrus StrofTa, ad quem morte Roberti Marti) Bullionis Du-cis Tribunatus militaris Galliæ obuenerat, amp;nbsp;qui ab Henrico Regeantequam GuyfaDux proficifeeretur cum nonnulla manu equitum, peditumque prçmüTus in Italiam fucrat, caftella aique munitioncs à Colum-nis atque Phillippianis conllrudas expugnauit. Epi-phanalibus anno poft Chrifti natalem millefimo quin gentefimo quinquagefimo feptimo, quibus indulgeri compotationibus mos eft,atquc è conuiuiisvnum forte legi,qui Regem agat:amp; cui perpotanti àcçtcra tur- Gafpar bafauftafucclametur,GafparColligniusCaftiIho nau-ticarum rcrum Galliç prçfedus Douçum oppidû per J’?”*'“' infidiascapere eft connixus. Sed cum fpes eum fefcl- popuia-liftèt, latifsimè eius regionisagros vaftauit. Moxin länHom Artifiam profedus ïandum oppiduminuaftt, atque diripuit. IdPhilippusRcx beihinitium,quod non rite

R. E R V M G E S T. H E N R. ir, cflct indiótum,eft queftus.Scd hx belli caufæ amp;nbsp;rumo-ribus amp;nbsp;libellis editis vulgo commemorabantur. Bul-lionem Ducem poftquam dcredemptione conuenif-fcc veneno à Pbili ppianis cum dimitteretur appetiru: reducémque eo paulo poft fuifl'e extinótum.Mcguam Comitem Luxemburgenfts prouincix Praeftdem milites qui'Meti eflene in præfidio, fólicitaflc ad proditio-nem eius rei confcio Sabaudo Duce. Barlomontanum fifci Philippi Rcgis præfcclum paulo poft inducias occupandæ Burdegalx concilia iniifle:atquc nonnul-los è cuftodibus arcium quæ ad id oppidum pertinent pecunia atque pollicitationibus corrupifle. laco-bumwediam muniendorum oppidorum atque oppu-gnanftorum fummum artificemPeræ in Picardia dc-prehefum,atque confeftum feab eodem Sabaudo Duce in eä prouincia miftum,vtcius oppidi fitu,formam-que: tumetiam Monterolij, Sanfpirituruani, Dorla-nijQmntinij, Mcficræ atque aliorum oppidorum ex-ploraret,atque piólura cxprimeret.Cuidam ctiàm gre-gario militi Prouinciali à Philippi Hipfaniae Regis miniftris multum auri promiftum , vtMariaburgi puteis venena infunderet. Ad hxc Carolum Cæûrem multum amp;nbsp;fermone, amp;nbsp;literis , nunciisque miflis cum Germanis Principibus ac ciuitatibus cgiftè,vt Me tim,Tullum, Virodunumque recipcre in animu indu-cerent:acvtid aftequi infidiis poftentjOmniaCaroIum, PhilippûmqÛe filium eftc expertos. Poftremo Menil-lianum praehdium Abbauillae amp;nbsp;Sanfpirituruani fines vaftaftc. Auanenfe, Symæfcnféquc Capellæ,Rofci, amp;

Aubetonij:amp; qui id fecilTentj in famem atque inopiam eius rei caufam contulifte. Calendis Martij lex in Pari-fienft fenatu tecitatur,qua lege parentibus poteftas da-tur cxbæfcdes faciendi fuis bonis liberos, qui fe inuitis tex Jc « nuptias coniunxerint:amp; in cos animaduertcre iudicib’ tione fi-præcipitur,qui eas nuptias procurarint, iifue confenfe-rintdtemque quod diuinis prçccptis lex fit confenties, in præteritû quoque valere eaftatuitur. Exceptio fcri- pnascon-pta,prçtcrquam ft filij familias trigefimum annu ætatis excédant: filiæ familiâs quintum amp;nbsp;vigefimum : præ^ terea fi liberis viôlricum matres induxerint: à quibus confilium eos petere fancitur: minime tarnen vt id fe-quicompellantur. Eiusfcribendæ Icgis Mommoram tium Magiftrum cquitum Henrico Regi fuifle autho-rem ferunc : ciim miftb Romam Francifeo filio,vt ini-tamdenuptiiscum Picnnia paólionem Pontifex ref-cinderet, is prolatando, amp;nbsp;quafiambigui iuris rem ad confilium identidem reuocandofeMommorantij poftulatis duriorem præberc videretur. Sed reuerfus in Galliam Mommorantius filius, cùm in fuam fen-

tentiam adduccre patrem non poiïet, fc quidam fum-mè deperifle Picnniam,atquecius nuptias expetiuifTe eft fafliis ; fed conunquam progreftum, vt inuito pa- pian» rente Pienniæ fidem obftringeret.Ita cum Diana Hen- Sgê ricoRegeex contubernio nobilisfœminænata, qux herns’ Horatio farnefto Caftriæ DuciTeroane expugnatione nbsp;-

jnterrecto clocata olim fucrar^matrimonio coiugitur. Tertio a fupcriorc lege dielex item altera incodem Icnatupromulgatur, qua.vt maliciisTcclcrique carum demur.

R E R V M GEST. H E N R. 11.' obuiam iretur, quç vbi fe ftupro poliuiflTent partus enecabant: eôsque amp;nbsp;baptifmo amp;fepulcurapriuabant, ita ftatuitur, vt quæ celafle vtcrum partumue conuin-centur,nequetcllationem de cjitomortuo fœtupro-fcrrêc, fi partus baptifmo,iufbfquc exequiarum careat, de matribus quafi de paricidis fupplicium fumatur, Ineunte hoc anno quod cataphraótorum equitum in-Gallia reftabat,in præfidia oppidorum quæ hofii erant finitima difiributum eft: amp;nbsp;mukô maxima pars in Câ-paniae finibuscollocata, quodea infirmiorvideretur: ac itemvt Rupefregia cœptum ædificariab Henrico Rege loco commodifiimo oppidû,quod Mariaburgo amp;nbsp;Malberfontano propinquis oppidis propugnaculo efiet,amp; comeatus exportationcm ea ad oppida facilio-lé redderet perficeretur.Cçtera etiam oppida eius pro-uinciæ vt præfidiis quàm optime firmarentur,Niuern’ Dux Præfes diligentiflîmè prouidebat. Fioralibus,quæ in die pridie Nonas Aprilis incidebant,qui Philippeæ, Carolomontano, Symçfo, Auanio oppidis prçcrant, confilium iniêre opéras Rupifregiçintcrpcliandi,valli-que quod nondum multiim excreuerac refeindendi: earn que rem ita occultam habuêre,vtCambrium Ru-pifregiç prçfedum celaretur. li paucos prçmifêre qui ad pugnam oppidanos elicerent.Oppidani fpreta pro-uocantium paucitate propc omnes oppido exiliunt: paulûmque progrefii hoftium magnum numerum cernunt:qui cos intercluderc conarcntur.Sed cohorta-ti inter fe oppidani,ne tam ncccfîario tempore animis deficcrcnt,pcr medios hoftes tranfgrefli fefe in nouum oppidum

G A L L I Æ R E G 1 S, L I B. V. 14I Oppidum recipiunt.Niuernus Dux Giuium fupprœfc-dum cataphradorum eqiiitum quibus praeerat,qui o-pus diligcntius perfici curaret co mißt. Id oppidum loco fterili eft pofitum : ac ferefpacio in circuitum bi-', num paftuLim millium palludofa humus, aut vcpri-bus, dumetifque lepta veftitaque difficilcm reddit eius oppidi oppugnationem Jn co exçdificata tandem fuc-rc quinque propugnacula, fingula capacia fere binum militum millium; quibus nominanoftri impofuêrc, vniRegio:aIteri Delphinati-.tertio Mommoranciano; quarto Niuernenfi:poftremo Bordilonio. XV. Calcn. Maij Vallisfinium oppidum Subalphinæ prouîneiæ Biiftax cçpit-ac tametu magnum numerum rnilitum niumamp;: eaexpugnatio abftuliftet,tamenmoianullaintcricda Querafura obfcdit:ac terno quam ad muros conflixif fet, oppidum irrupit; omnesque oppidanos qui arma ferrent interfecit. Bodem quo Vallisftnium expugna-tum eft die, lex in Parifienli fcnatufancitur, quaEpif copi atqueCurioncs alfidui efte ad fua fticcrdotia iu naiu lata bentur.amp;concionari ipft facris de rcbusrvel qui id agac nibus. populo pr.Ebere.qui fccus fccerint,lacerdotiorum fru-dibus muldantur.Dccimo tertio Lunij IdusMaria An- Mai-u r? gliæ Regina Philippi Hifpaniæ Regis coniunx bclliim per fccialem Remis Henrico Regi dcnunciat, fecialis É cum non impetrato tuto liberoque à Rege commcatu co veniflet, ab Anna Mommorantio Magiftro cquitu grauiter eft correptus: amp;nbsp;ft Henricus Rex lumnio cum co agcre hire inftituiftct, morte ei id temcritatis lucn-diimoftendit.Ei lie Henricus refpondic. Cum Maria

ßiie iufta caufa bellum fibi denuncict, qui eflet Anglis amicus: amp;turbatisrebus corumfummo ftudio fub-ucneritjfperareDcum rcrum omnium arbitrum at que moderatorem æquilïîmum fibi vires large daturum, quxbus ab ea , quam fexus infirmitas ad modera-tionem compellere debuit, vim illatam defendat: ßcuti fuis maioribus feciffet, qui multis fæpe præliis Anglicam audaciam infolentiamquc reprelTerint. Feciali Rex pro regia munificentia aliquot aureos do-no dedit. Pridie Nonas lulij lex regia apud rationum regiarum præfeôlos eamque curiam quæ de tri-eoafto- butis indiólionibus ius dicit perfertur, qua in fin-

SuHs diccccfibus Coadores noui creanrur qui id tri-îCCautUi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J.

buti quodquinquaginta millium peditum Itipendio exoluendo ab oppidis Galliæ dependitur : tum decu-mas è facerdotio-rum frudibus conferri in ærarium fo-litas.-itemque extraordinarii tributi quodcu que genus exiganr^QÛartb verb Augufti Nonas lex in Parifienfi Senatu feifeitur, atque in eius commentarios refertuT, qua Rex in praeli,dialibus quibufeunque curiis, quas ihprek- quarto regni anno infingulis præfeduris inftituilTet, gnfprç^ principe prælfdcmûe curiçcoftituit: ac iistribunalibus iiitun °” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appellationc de prçdiis rebùfque immobi ■

libus,quarum frudus annuus baud amplius quinqua‘-genis rrancicis æftimaretur : de mobilibus vfque ad millcnos francicos attribuit: fèd noua ea iurifdidione, quæ curiarum fupremarum Senatus poteftati plurimû detraberet, Præbdialcs curiæ fere vfçnon funt.Mul-tis tamert in iis curiis nouum magiftratum complu’-

G À L I I Æ REGIS, LIB. V. I42 res funt adepti : fed pofcentibus legatis Diœcctum ac pecuniam anouis magiftratibus obtinendi honoris caufa in ærarium illatain reflituentibus, abroga-rc magiftratum frequentes funt coadi. Paulo ante nunciatum erat in regiam, Sabaudum Afcotiumque Duces, Mansfellium, Ecmontanum, Mçguam, Barla-montanumque Comités ad Giuçfum magnas copias cogere:eodémque Brunfuicum Ducem cum non exi-qua Germanorum militum multitudine aduentare:amp; commeatus non mediocrem copiam: tu carum rerum omnium , quæ ad oppidorum oppugnationem vfui efle poterant, eodem carris comportare. Turn veto multi homines noftroru negligentiam,qui imparatio-r^s à rebus omnibus eifemus, arguebant. Sed Henricus Rex deleólus quamprimiim habere : ac auxi-lia aGermanis Principibus amicis atquefociis,aliifque nationibus accerfere inftituit. Idem Niuerno Duci mandat, quodjintellexifle diceretjUondumRupem-regiam oppidum fatis communitum,vt tantis refiftere hoftium copiis po(ret,vti præfidia inde deduceret. Ei Niuernus Dux per literas refpondit,fe vfque adeo mu-nitionibus confirmatum id oppidum exiftimare, vt h eo Philippi Regis exercitus deducatur,illud ipfe oppidum defendere conftituat.SabaudianiMariabur-gOjCui oppido tdmLofles prçerat,appropinquauêre:ac leuiipribus præliis cu oppidanisconflixere:eodeque tê-pore pars Jeoru fcalis multis coparatis Rupe regia ag-grefh ab oppidanis funt repulfi . Spe potiudi vtriulque oppidi deieólus Sabaudqs, in Picardiam cum exerci-

IfJm'op. tuproficifcitur: VcruiniûmqueOppidum diripit, at-pidnm quc inccndit: îdéniquc pofte a Guyfam oppidum, vbi Kcptum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habebaCjOppugnare veilepræfe tu-

lit. Eiustümcopiæadquindecim equitum : pcditum quinque amp;nbsp;triginta millium numerum cenlcbantur: Gallicæ quae ad Attignium oppidum conuenerant, ad. fexquitû : ododecim pcditum millia numerabantur. «^ædémque intcruallo fere denum millium pafluum bolles confeólabantur . Sabaudus Dux triduùm ad Guyfam moratus, magnum leuis armaturæ equitum nümerujcum nulla eius rei fubelTct fufpicio, ad Quin-tinium oppidum circunlîdendum magnis contcnderc Quinti- icineribus iuffit : ac eôdem llatim cum toto exercitu jnl°uT' cofdem ell confecutus.Erax-tumQuintinij cum paucis catapbraólis equitibus Telignius Francifci Delpliina-tis Henrici Regis maioris natu filij cataphradorum quitum turmæ fuppræfedus i amp;nbsp;Bruelius Britannus eius oppidi præFechis. In eodem oppido erat rerum omnium quæ ad oppugnationem fullinendam pcr-tinerent, acferiamentorum quæ ad munitiones opus eflent magna inopia. Sed poftquàm Annæ Momma« rantio magiflro equitum de Sabaudi conlîliis ince-ptlfque Attignium effet nunciatum^magnoperè totus noflcrexercitus propericulimagnitudine,quôdeavr-bc capta aditus ad Lutetiam vfque patere videretur,eft coturbatus. TamêGafparColligniusCafljllioPicar-diæprouinciæ Præfes à Mommorantio confeflin mit-titur cum catapbraólis equitibus Arano ScotoComiti,, larnaci, Faietæ, amp;nbsp;leuis armaturæ turmis Miramonti,

G A L L I Æ REGIS, LIB. V. T45 Tenello ôc. Anchiflbni Scoto atcributis, tum quinque pcditum fignis, quæ Feræ eranc Quintinium fefe infcr-retjSabaudianifquc rcfifleict. Caftillio Fcramcdm ve-nilTct, nonnullos ç fuis equitibus cxpibratum de bofii’ bus præmific : ac de itinerc quod indderc propofuiflec eos commonefccit : ipfeHamum cont'cndir : eodém« que peditcsFeræ reliôlos fe vc confequerenrur impera* uit. Cum aducfperafccret Hamo præfcôlus quinqua-ginta équités iubet præcurrere:nfquc imperat, vt ïi qui de boftibus dcmorari itcr conentur,cum hisnibil eun-ôtati congredianturndémque fefe mox fachurum con-ßrmac. Sed commodiim nullo répugnante Quintiniu cum bona cataphradorum equitum parte, ae nonnul-lis leuis armaturæ peruenit : è peditatu paulb amplius centum amp;nbsp;viginti noôlu eôdem aduenêre. Poftridiè Andræanus præfeôlus cum totidem ferè ex iis quibus præcrat peditibus eôdem pcruafit.Erat Qtnntinij pro-pugnaculum quoddam quodadfuburbiuminfulann pertinebatfecensextruólum,derelidum ab oppidanis, quod Julianus Romereus amp;Carondelctus præfedi re-tcranorum militum Hifpanorum occuparant. Id pro-pugnaculLimrecipere,acfuburbium infulanum quoad facultas daretur,retinere Caftillio conftituit. Sed ædi-ficia quxdam Hifpani obtinebant, è quibus magna noftris incommoda afferebantur:quæ cura incenderc Caftillio ftatueret,labore,amp;laftitudine confcôlus Te-lignio negotium dat, vt militum manum de node emittat oppido,dum cæteri ædificiis illis quæ diximus ignem fubücerent.Sed éi ne oppido pedem eftcrrcc fc-

-ucrimè interdixit : ac ab cius præcepto Telignius ne-qiiaquàm difceflurum promifit.Cum emifli équités fe-gnius ac mandatum erat exequerentur,Teligniusindi-gnatus torace nudus in equum, quem nancifci primu potuit J infilit : ac in boites fertur : ab iifque grauiter vulneratur.Poftquàm fcnodri in oppidu rccepüTent, Telignius à grcgario milite magna cum audaciara-ptus, ûucius afportatur: acpropèexpiransfummisà Caftillione predibus, qudd contra imperium oppido exceifiiTet, veniam daripoftulauit. Caftillio quandiu potuit fuburbium infulanum defendit;fed ciimSabau-diani tormenta ad oppidi muros applicaffent, fuos inde reuocauit : amp;nbsp;ignem in aridam materiam quæ fuburbium illud incendcretimmittiiuflit. Idiubitôto-tum eft inflammatum, præter Cœnobium eo in loco pofitum: tamctlîvt cremarctur præparata diligenter omnia viderentur. Cum porta qua ex fuburbio in vr-bem erat aditus muniretur : amp;nbsp;è turribus quæ ad earn erantpuluis tormcntarius in interiorem vrbem com-portaretur,vafaligneaquibuscomprehendebatur,cor-rupta fitufunt rcpertaïquadecaufacuminûccos li-neos imponeretur J ignis deimprouifb puluerem cor-ripuif. amp;nbsp;turrium concrepantes ruinæ tantam mœniû partem ad portam deiicêre,vt per appcrtum murum quinque amp;nbsp;viginti bominibus ingrenus pateret : tûm parem militum numerum,in bis nobilesviros nonnul-îos fuftulêre.Qubd ni flamma, fumûfque profpedlum boftibus ademifTent, cum pauci tune ad id loci præ-fidio fuiflent, vrbispotiri bolles faciU iamtùmpo-

G Ä L L I Æ R E G 1 S, 11 B. V. 144 tuiïTent. Eo teinporeGallicæ copiæ ad Feram procefFc-rant: quo è loco Hamum miflî Andræanus Tribunus militaris cum quadringentis cataphradis equitibus: Condu5 Princeps cumîeuis armaturæ equitatus, cui tum præerat, magna parte ; amp;nbsp;Andelous cum circicer binispeditum miilibus qui hofti quibus modis pof-fent incommodarent, eûmquc morarentur : tum prç-Edium Quintiniumintromitterêt. Caftillioad Mom-morantium Valpergnam miferar nunciatum è fpe-cula animaduerâim in earegione quæ Hamum fpe-ôlaretj rariores advrbem boftcs confîdere ; quodca plaga Anglico fubßdio erat referuata. Noólu ea parte cûm nofter exercitus aliorfum oppugnantes laccflc-ret 5 induci in oppidum fubEdium pofle . Ea re hoftb bus enunciata firmum in primis eo in loco præfigt; diumcollocarunt,atque tranfuerfis foflis interfepfe-•. runt. Andelous cum fuis illac Quintinium nixus ir-rumpere funditur r paner cum eo euadunt. Angli quos Philippo coniugi Maria Regina auxilio mit-tebat ferre ad binû equitum : peditum ad denum mil^-lium numeru dicebantunquibus Pombrofus, Clintho amp;nbsp;Grains præerant. Hi quibus prætergredienda Ardea eifec, aggrefîi oppidanol à Sanfaec præfecto funtrcie£li.Tûm Sabaudus cuniculisfubuertercQuin-tinij muros conabatur:cui rei diligentifïîmè Lanfortis Anglus Gailicas fecutus partes obEftebat . Caftillio è fpecula iterûm profpeôtans, per paludesfubfidium immitti poffe exiftimauit : atque eius rei Momorantiû £ecit certiorçm. Mommorantius conduôlis quafeum-

que potuit ratibus, amp;nbsp;paacis à Caftillione fubminiftra-tis eius rei facerc periculum inftituinac Fera cum duo-bus cquirum milibus,amp; pari peditum numero,ac præ-terea quatuor tormcntis leuioribus, quæ campeftria vocitant,proficifcitur. Tum fubbflere luiTa multitudi-nCjipfecumNiuerno Duce,Condo Principe, '^illario, Sancerraque Comicibus, Francifco Mommorantio fi-liOjAndclooque ad paludes quæ advrbem crant acceP fit:atque Fumetium vitra qua paludes deficerent, pro-gredi copiarum hoffcilium propiûs infpeôlandarû cau-fa iuffit.Inde poftquàtn regreflus Feram efTet, IIIL Idus Aug.quo die Laurentialia celebrantur,, totum exerci-tum cum tormentis ad Quintinium adduxit: ad eam-qu.e partem quç cft ad fuburbium infulanura adiic:vbi Hifpanorum figna quatuordecim erant collocata. Ea-dem regione trans paludes Sabaudus Philippi legatus confederat: quo tormenta Gallica emifla Sabaudianos.. omnes conturbarunt.Tum milites quifubfidiô Quin-tinianis mitrebantur,in rates impofiti:cûm multô pluies ac par cfïcc^in quancunque ratem infilircnt,paludi-bus frequentes abîorbcbantur ; rariquc admodum tu-tumeurfum qui demonftrabaturtenucrunt. Eodem temporis vedligio ïemontanus Comes cum binis cquitum millibusinnoftrosà latere magna vi procur-rit. Tum quoque Henricus, Erneftûsquc Brunfuig cum totidê Germanis equitibus: Hornus Cornes cum mille catapliradis equitibus: MansfcUius, Villenus, OftiaSjGeldraque cum tribus cquitum millibusin medium noftrorum agmen fummo impetu irrucrunt:

ordinéfque omnes perturbarunt:ac terga vcrtere com- infœKx palcrunt. Sabaudianis animos addidifle illud dicitur, quod plærique præfeôli ærarij, mercatoréfqucnoftri milidæ infolenccsarque ignari,fefe vt primdm bofliles üc’cx«-copiæin confpcôlum venêre, infugam coniccerunc. fùs^An-In eo prælio loannes Borbo Anguianus Dux, Francif „“50* ^ cusTurçnus Procomespugnantes cecidêre.Capti Lo-doicus Borbo Mompenferiorum Dux, lacobus Albo fortitcr AndræanusTribynus miliraris, Lodoicus Gonzagua «ddu,* Iliermi Mantuæ DucisFrater,N. Longauil-^injpcs la dux, Curto Baro, VafTiuSjRhenigrauius Germanus, «P«-RLipefocas,Albignius,Mombtunus Annæ Mommo-rantijfilius,Biro, Capellabiro, Moins aliiqucè prima nobilitate Galliç permulti.Niuernus Dux,Condus Princeps, Sancerra Cornes, Bordillo ægrè fe pcriculo cripuêre,arque Fera profugêrc. Sed acccpro de Quin-tiniana pugna nuncio HenricusRex,quirùm Com-pendij dcledus habebac, præfidia co in oppido arque finirimis vbicunque idoneum vifum eft collocauit: amp;nbsp;Niuerno Duci difperfos è fuga milites colligerc, no-uofque confcribere mandauit.adhæc quod cxtenuatæ admodum Galliç vires clTentjFrancifcum Lotbaringû G.iHicns GuyGçDucem cum exercitu è Ncapolitano rcgno,at- Ib'itaiu que à Roma in Galliam reuocac. ipfe Germanianum

T • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Lutetiæ propinquum oppidum venit:amp; Carharinam coniugcm Lutctiam mittit, quæ à Paridis pecuniam ad conduccndos milites poftularet. Pardîj libcralitcc earn ad rem trecenta francicûm milia contulêrc. An-delous Caftillionis frater, cui attributa itcrum magna

lïianusfucrat,quamQuintinium intromitterecona-retur,liaudampliûs quadringentos eôdemperduxic. Eôdem Noftradamiiis Viceconies 5c Natas viri illu-llres irrupêre: ac cum his vnà Remigianus cuniciiloru agendorum fummc peritus. làm in eaftra Philippus Rex peruenerar,cum noólu è trecentis milicibus quos Qiiintinianisfubfidio Niuernus Dux mjttcbat,per pa-ludcs centeni cum vic.cnisintroduólifunt: rebqui partim in hoUium manusincidêrc: partim paludibus im-mcrfiduntextinóli:reliqui dtHugêre.Colicrnari animis oppidani vix ad operas adigi porerant; quo è numéro Calhllio ad fexcécos oppido^propter commeatus ino-piam eiecit : quos pene omnes Philippianioctidêre. Idem Caftillio vt vrbanam muldiudinem amp;nbsp;ex prxfi-dio no paucos metu perculfos m officio contincrcr,,fi-r bi cHe conflitutum edixic ad extremum vf^uefpiritu propugnareffi quis aliam fibi efle mentem aduerteret, potedatem facere, vt fe demuro præcipitem in foHas agat. Gontrà fi de deditionc quilquam verbum pro-ioquatur,fupplicium fefe de eo efie fumpturû. Philip^ pus Rex cuniculis fubruere mœnia pergebat: turn tor-mêtis eapartibus vndecim euerterat:qua de caufà pro miJitum inopia optimû faôlu duxit multitudincm in-colarum rudem belli in mûris vbi inregn redabat collocate,quæ fcalas fi quæadmouerentur deiieeret: milh turn omne præfidium iis in locis, vbi euerfi muii erant dilponere. Podquàra per dies aliquot irruropere Phi-lippiani tentaffienr, decimo feptimo à Laurentiana pur gna die Caddlio fummc ad res omnesintentusperipi-

cittria hoftium figna per turris ruinas qua difiicilis aC-' cenCas eratirruere: quibuscum refiftere parat : eique tres demum fclopetarij milites ferre opem quantulam pofTent conantur, cognofcit hoftium multitudi-ncm per aliam muri ruinam defenforibus vacuam irrumpere : incertufque quam in partem fuccurrat in hoftium poteftatem venitJdem larnaci, Remigiano, Humi,Rambullio, Bruelio præfeôlooppidi,alnsquc nium c»-nonnullis illuftrioribus viris hac illacque propugnan- SpJ®. tibus accidit. Andelous fimiliter captus, è caftris hoftium clufis cuftodibus eftugit. Capto Qmntinio Philippus Rex Arembergium Comitem cum parte exer-citus oppugnatum Cafteletium oppidum mißt. In-eo reliiàus præfîdio Solinax Baro erat magni vir anirni: cuiûfque rcccntia fortitudinis exempla non-nulla extabant. Eum Rex, Niuernufque Dux ho-ftcs demoraturum dies fahem quindecim exiftima-bant: intereà dum Gallicæ copias maiores conucni-rent. Sed cum trecentorum tantummodo militum præftdium haberct : amp;nbsp;fe aliquandiu pro ea pauci-tate fortiter defendiftet, tormentis valide excuflo muro , fraólis fuorum animis deditionem fecit. Poft Ópjntinianam pugnam Henricus Rex totaque S™ Gallia magno in metu pro periculi magnitudinc p“quot;-fuêrc: atquevfurumvióloriaPhilippumRegem, rc-lt;äaque ad Lutctiam exercitum deduólurum plærique omncs opinabantur.Iple tarne caftris ad Fonfommam fefe dies aliquot continuit: multique fuere qui exi-ftimarent, cum à Carolo patre nuncios expeólaftc.

r i RERVM GEST. HE N R. H. quibiisccrtior fierce quomodo tanta rertim opportuni-tate vtendum ilîi Carolus ftatucret. Cum habitis in Gallia delcdibus nomina in militiam viri pauciores Henric’ datent, certain dicm nobilitati omni HenricusRex do Lubet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;armis ad fe conueniret.fi qui ab-

vc omnis cflent,eu ferre arma pofien^nobilitatisordine eos mo-nobi’ik\s uct.Id cdiôlum per omnes parresGalliç pronunciatum aim“»*?masnam multituJinem nobilium hominum fubito mis%on ^^ciuit. Nam turn plæriquccorum ad rena auidiores neniat, quàm fat efl: : vclfiipendia iàm multaemeriti,fefead parueri^t otium conucrterant,militiaque abftinebant.Eo ediôlo dsÏÏdinV deterritum Philippum Regem nonnulli quoqueferut, eos mo- cùm eiad Lutetiam vfque procedere tàm turbatis

Galliæ rebus,tantaque ab eo illata plaga in procliui cfi ' fct,ac facile potiri vrbis poffetjminimè tarnen earn rem ' fibi tentandam exiftimarct: ne amp;nbsp;facile vrbs recipcre-’ tur:amp; reditu ad fuos ipfe intercluderetur. Turn profe-ólus in vrbe Henricus Rex habita fupplicatione Deo, Diiufque cum fummis obfecrationibus, caperearma Parifios iubctiQ^od cum faceret refigionis eius feóla-tores quæ tum erat damnata legibus conuenticula fre-qucntifiima fccretb amp;nbsp;inocculto Lutetiae habebant: multique homines fefe ad eos in dies aggregabant.Hi pridie Non. Septembr. vialacobæa cœnæ dominicæ ex fuorum inftitutorum ratione concelebrandç caulà conuenerant- Id fuboluit quibufdam ex ea viciniaho-SÎm« minibusdidémquemagnam lapidum copiamin pro-dAn?'ao- 3fimas domos comportauerc, quibus obrucrent exeu-ucæs-a'’ ces.DimifiTo conuentu qui aprincipiofuntegre/fija-

pidibus petuntur : ortoquc tutnuku magna è picb'e mukitudoad earum ædium portas cum armisaccur-rit.Confuka re ab iis qui reliôti erant in ædibus, ex bis accinôlt gladiis qui vénérant eruptionem faciunt:orn-néfque præter vnum tamecfivulnerati ex iis multi eua-dunt.'cæteri numero fere ad cctum amp;viginti,in bis fœ-minæ'plæræque nobiJes, Martinio in præfeôlura Pari-fienfi Quæktori fc tradunt.Is lucente iam cœlo in vincula eos duxit: fed vix continere plebem potuic, quin fpiculatorum in manibus captos difeerperet. Tùm, vc ficinrenoua,varijvbique deboc conuencu rumores iaôlabâtuneaque fereopinionc vulgus fuit,earn mub titudinem noôlii în conclaue conueniffe conuiuandi ac feortandi caulà: amp;nbsp;poft epulas extinôlis lucernis in Venerem quenque promifeuum ruiife. Non matrem filij :fororem fratris concubitum exhorruftfe. Depre-^ benfas men(às,conuiuiique apparatum : ftragula item plurima, tapetéfquc.quidam ctiam infantium cru ore ab iislitari occultis in locis afteuerabant, hæcque omnia à certis hominibus ad Regem referunturmullo au-fo palam refellere: ne in criminis ipfe veniret fufpicio-nem.Sed qui ci religioni operam dabant,Iibcllû quen-dam fubitô confcribunt,quo ea crimina fummam per calumniam affingi fibi oftcndunt:vtque is libellus in regias manus perueniat, fccretd eum in interius Regis conclaue pioiiciunt. Quæftioni de bis habendæ qui capti fuerant, Monerius Parifienfis præfedli kgatus præficitur.Read fenatum relata,Nicolaus Clinius, qui in Parifienfi fchola pædagogum agebat, annum naïus

Heretici iexagcfimum,TaurinusGrauella Aduocatusinfenatu, vh^iquot;crî- Philippina Lunia nupta olim Graucroni vironobili, mantur. illiviuirbxc laquco priusfraóla gulaigni cremanturdd fit XIX. Cal, Oôlob. Quarto pôft die Nicolaus Genius medicus,PetrûfqucCambarius igné exuftulan-tur.Poft dies paucos FrancifcusRebezus,Federicu(quc Damuilla obâruôto ore pillis ferreis laqueo prius ne-cati igni quoque traduntur. Ciim iàm ad duodecim cætero è numero legibus interrogati eflent,diéfque iu-dicij inftaret, fœmina quædam nobilis è reorum tur-ba libellum fenatui obtulit,quo reiici à iudicio haben-dæ quæilioni præpofitos,aliôfque nonnullos èlènato-ribus poftulabat; multaque proponebat, quare ea rcs minime negligenda videretur. Dum de eius poftulatis fçnatus confultat, venêre à quibufdam Hcluctiorum ciuitatibus legati ad Regem: qui maiorem in modum ab eo poftularunt, vt in eos homines, qui eandem atqueipfi rcligionem profiterentur, dementia atque manfuecudinevterecur : ac paucis interiedis diebus n 1 . eadem de re literæ ab Othone Comité Palatino Ele-i 2iâti n us

noiXn^ Imperatorio ad Regem perferuntur. Ob eas res, heiuctio- quod ca tempeftatc proîperè fuccedentibus Philippi tat« Hé- Regis rebus multarum nationum aductitiis copiis co-gan^vr res fuas Henricusinftituebat, addudum eum PcJ^JJ^bvctemifliusineacaufa agerelènatû pateretur.

teftinti- Itaque quidam c reis coperendinantur:aliorû caufa ad S Tgat. Potificios iudiccstranllata poftquàm fententiam rcuo-caflent, elFugêre vitæ difcrimen.Rencignia, Campana fœminæilluflresmaritis abearum religione alieni/fi--

G A LL ! Æ REGI S,. L I B'. V. 14^ mis:Oartia Catharinæ Reginæ traduntur. Capto Ca^ ftellulo Arembcrgius in Philippi Regis caftra fe retu-Iit:ac tum idem Philippus Hamum caftellum ad Som-mam flumen paludibus magna ex parte circunda-tum Gxpugnare conftituit. Èius iamolim exædificati mœnia fatis quidem firma, vc tiirn temporis res erant, fuêre : fed iis adiunôlum vallum nullum fuit: cæterif-que munimentis carebat, quæad exitialcm bombardarum violentiam lullinendam, vbi ea pernicies in mortalesellillata, comparata fuêre. In eo Sepofius prjcfeôlus cum modicoprçfidio rem curabat:ad quemt Helym Niucrnus Dux, fimul ac eo cum exercitupro- Hâmum ficifci Philippum Regem fenfilfetjCum fubfidio mifit. f Helysiam Hamoab hoftibus circunfelTo côdcm per-powptö. medios hoftes pcnetrauit. Id caftellumiam bombardarum millenis ac ducentis iôlibus quaflatum Phi-lippus pridie Idus Scptembris cœpit. Dumhæcgere-bantur,Henricus Rex Guyfam Ducem nunciis aclite-ris admonere, vtin Galliam cum cxercitu diurnis no-durm'fqueitineribusapproperaret,non intcrmittebat. Ea de re Guyfa,vbi Romam poft Neapolitanos agi os latiflime populatosreuertiftèt, cum Paulo IIII. Pon* tifice Max.egit. Pontifex Carafam Florium Vittel-liumque Cardinales de pace ad Albarn Ducem mifif. Plurimis vitro citroque verbis de pace habitis tandem his conditionibus conuenit. Alba Dux fefePhilippi Hifpaniæ Regis nomine, demiffum amp;nbsp;abieiftum fecus in Pontificem Max. admifforum veniam petiturum promittitiac idem Henricum Galli ç. Regem faifturum

Pontificij recipiunt.Pontificem Max. condonaturum Philippo omnes noxias:atque cum in fidem amp;nbsp;amici-tiam recepturum fpondetur.Eundem Pontifice Mar. à fœderibus amp;nbsp;focietacc cum Hcnrico Rege initis dif^ ccfrurum,eaque illi renunciaturum, atque eiuraturum: ac vtrique Principi paricer deinceps æquum futurum patrem. Alba Dux vrbes omnes Pontificias hocbello pccupatas protinus Pontifici redditurum pollicetur. Tormeca bellica bello capta verinque reftirui cauetur. Quique fe ad alterutrius partes hoc bello adiunxe-rint,eis impuneiftud forczatque facerdotiis, magiftra-tibus,amp; bonis reftitutum iri omnes : prçter Marcum Antonium Columnam, amp;nbsp;Afcanium Corneum ; de quibus Pontifici Max.conftituendi fuo arbitrio fit po-teflas. Palianum oppidum loanni Bernardino Carboni,qui id ante ortum bellum poflidebat, redditur; at -que communis vtriufque Principis focius pronuncia-tur. Eidemad eius oppidi cuftodiam oólingentorum militû prçfidium datur : quorum ftipendium ex aequo ambobus Principibus fit dependendum. Guyfae Duci Italia cxcedere permittitur, Alba Dux Xllf. Calcn. Oólobr. explendorum promifibrum caufa Romam venitiac honorificentiffim è in vrbe accipitur. Habito ftatimCardinalium fenatu duo legati deliguntur pacis amp;nbsp;amicitiæ inter Henricum,Philippumque Reges co-ciliandæ caufa: èquibus Triulcius adHenricum : Carolus Carafi ad Philippum eius rei ergo concefiere. Guyfa Dux confeenfis nauibus cum magna nobilita-tis parte quam in Italiam tradLixerar,amp; duobuscirciter

fclopetariorum millibus feieótióribus in Galliam ma-turanit. Aumalus Dux reliquum exercitum per Bo-noniæ, Ferrariacque, atque Hcluetiorum fines in Galliam reduxit. Ç^into ante die quam Romam Alba Dux veniret, Tyberisfluuius Romæ longe fupra al* ueum exundauerat:ac infequenti die muko etiam am* plius excreuerat: atque complura ædificia, amp;nbsp;mu- Paruum nitioncs ad Angelianum caftellum adiunclas : non-nulla item templa fubruerat. Diluuium quoquein* gcns:ad idem fere tempus Florentine plurimas ædes, J?quot;**’®' templa, ac Ducis prætorium vaftâuit. Antea adV. IdusSeptembr.Ncmaufi ingentiatonitiua,corrufcatio-nefque ciues percullêi'e.prætct kæc tantæ imbres répété effluxêre, vtvrbstota aquis compléretur,ruinilquc pafiim deformaretur. Id imbiium multum antiquoru Memaa-operum ftatuarûmque bumo amp;nbsp;ruinis eius vrbis exci dio,quod àGotbis ante mille annos concingerat,obru-torum eruit.Hamo capto nonnulli è Philippicis Galli-corum cquitum fpecie Nouiodunum, vbi rcliôli équités nonnulli leuis armaturæGalli,Scotiquc in præfidio Phii'ppj; lucrantjproreôli facile admilli iunt:ac Chaiinium op- comm c-pidum itidem occuparunt. Intérim Quintinium Ha J“'“” mum,Cafiellulûmquediligcntifiimè yt munirentur J Philippus Rex curabat .* amp;nbsp;hacillacqüé excurlionibus tempus conlumebat. Magna veto làm indeaQuinti-niana pugna difientio inter Hifpanos amp;nbsp;Germanos milites inPhilippicis caftris ccrnebatur,eiimP4n/ippus Rex illuftri'ores è Gallica nobilitate àGermanis captos fibi vindicaretnufiôquc redemptionis pretio fraudarc

îaftitueret.Q^dvbiànoftrisrefcitum eft, nonnul-loamp; Gecmanofum ad fuas partes traduxêre. Angli quoque ad fuos reucrci deliderare, quód tn eos arma parare Scotosintelligerent, perfpiGiebantur. In-Henricus teicà Wcnricus Rcx vndiquc auxilia conducebat: Sgt;i an^àTà' quaterna Heluetiorum millia è Subalpinis nationi^ accwfit. busaccerfebat:binapræcercàGallorum peditum mil-lia, quæ Francifcus Vindöcmus Carnuus pedicatui in iis regionibus præfeôtus Henrico vceuocarec fuaferat: tametii vtrunque ncfieiec , BrifTax Subalpinae regio-nisPraefes perfuadei e nitereturme Alba Duci, cjiicm milites conferibere intelligebac, in Subalpinam pro-; uinciam aditus aperirettir . Interea Pollauilla Baro gt;nbsp;qui Philippo Regi , Sabaudoque Duci exercitum eomparauerac, in quo ad vndecim pedituni millia: équités ad mille quingentos fuêrc, in Breftiam Emmanuellis Sabaudi patri olim ereptam per Bur-gundiæ Comitatus fines peruenit: atque Burgum eius prouinciæmaximum oppidum, eui Guichapræerat, oppugnare ftatuit. At cum de Pollauilla copiis ad Ni-uernum Ducem eftetprelacum, Efcheni cataphraâro-rum cquitum pi æfeâ:o,lorfôque,qui lignis oólo peditum præerat negotium dat, vt è longinquo Pollauil-lam confedeniur : quidque reium agat, atque mo-liatLir, diligenter obfèruent: ft quod oppidumado-ririeum aduertant, quoad poftintinterpellent, oppi-danifquc fubucniant . Sed Carnuus bina peditum millia, de quibus diximus, Burgum in temporein-tromiftt: atque item Heluetij è Subalpinaprouincia

G A L L I Æ REGIS, LI B. V. I50 euocati, triâque Germanorum milliaadidlocorum aducntabant: amp;nbsp;Guyfæ copias eo itinerc venire inin-teriorem Galliam nunciabatur. His rebus adduôlus

Pollauilla cum paucos ad Burgum dies confcdilTet, caftra mouit. At Guy Ge copiæ, ac reliquusnofter g° oppî' exercitus ad Compendium oppidum tandem con- raou«. uenêre. Eidem Guyfæpoftquàm adueniflet,fauftif-que omnium acclamationibus eflet acceptus, totius belli fumma ac militiæ Gallicæ præfeôlura , impe-riumque regiis codicillis defertur : iique Gallorum confuctudine in curiis omnibus Senatorum récita-ti publiciscommentariismandantur.Isad cxcrcitum iam tutn amp;nbsp;auxiliatibus amp;nbsp;noflris copiis cumprimis firmum cùm vcniflec, magna cum aurhoritate gere-re beïlum cœpit. Sed eadertl arte fallendos hoftes ratus, atc|ue noftros iidem belli huius initio delu-ferant, cum noftris inopinantibus Quintinium op-pugnaflent, Icciumportum Calcium oppidum tcnta-re inftituit: de qua re antea Senarponcm Bononia; præfeôlum cum Anna Mommorantio Magiftro cqui-tum (ermoncm contulidê, amp;nbsp;qua rationc aggrediun-

dum illud exiftimaret oftendilTe: diligentiffiméquc omnia,fimul amp;occultiflîmèquæ ad oppidi expugna-tioncm pcrcinerent cxplorafle ferebatur : arque ean--dem rem Mommorantium aggreflurum fuiffc, nifi captusad Quintinium fuiflet, nonnulli diôlitabant. Guy fa quo hoftes ludificaretur,parte cxercitus Niuer-no Duci attributa ci mandat, vt Luxemburgum, Af-lonémue oppugnace veile, adeaquc oppida copias

dcducereafïïiTiulec.ipfc ne Quintinium, Hamumque annona itnporcarctur, exercitum in Picardia habere affinxit:mox etiani Ainbianum, turn Ardeam, Bono-niamqucmunirevellefimulauit.Tandémaximisitine-portusob- ribus in Caleces cum exercitu contêdit:ac Iceium por-Calendis lanuaiij anno poft natalem Chrifti mik leftmo quingentefiinó quinquagcftmo aélauo cœ* pitoppugnarc. Id oppidum fitum ad Oceanum tum natura loci, tum opéré firmum in primis fuit.'quod Eduardus III. Angliæ Rex anno à pareu Virginis mille-flmó trccêtefimo quinquageftmo feptimo duodecim dampor- iattî menfes oppugnatûin poteftatem redefferat.ûllûd-tura.idcft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

caietum quc ex ea die Angli magno prælidio tutandu, conler-AngfiVœ uandûmque dcGfeuerant: quod è Gallia in AngJiam traiéólus éftex eo pórtubreuïflïmüs:amp; adid locöruni' ê caieto continens magnum in fpatium erurapens in Occanu trakdus’ ftimmas Anglis cemmodicates propteranguftias præ-firaVs'/'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftâtimàtque'ad oppidum aduehitj arcem'

advicum AgathanuabAnglis in extremoponte, qiii adNielanum caftellum ducit conftrudam aggreditur; amp;nbsp;ftationem oppidanorum loco deiicit: arcftquepoti-tur.Eam arcem aggeristüendicaufaiàm olim magnis I’-J^ptihus Angli condiderant.-propterea quod non eft

turn adi- goa, paiudclquc cxtctas parccs occupant. bodem die pou?ur’5’ propius ad Nielanum Guyfa ipfe concedit : amp;nbsp;loci fitum naturanaque cqntemplatus pofteradie ingentes fofTas hîqtias Ocednus cOnftuit, quae funt ad oppidi rniiros- ScRilbarium caftellum quo portus defenditur,,

G A L L 1 Æ R E G I S, L r B. V. 15t dcduclo fecum Aumallo Duce fratre,Stron'a Tribuno militari, Stræa præfcôlo tormentorum Gallicorum^ Termete, San(acc,Taucnne, Andeloo, amp;nbsp;Senarponte cominus infpeôlauit. Cum Occanustum refluxiflcr, Rendanum,Alegramque cum pcdimm manu viaper-quam difficili ad portum vfque traduxit: ac codem té-pore NielanumjRifbanûmque caflella oppugnare co-modiflimum ftatuit: proptcrea quôd Nielano è Flan

Rhenigrauiûmque cum magno equitumpeditûmque prçfidioin aggeribus collocauit. Rilbanianij paucas Nielano poftNielanü captû boras fefe Guyfe permittunt.Is por- R^fb^nia-tam oppidi oppugnare volle præ Ce tulit:ac cô tormen-ta aliquot’Comportari iulTit. Sed inteiltis ad portam miuunt., propugnaridam Oppidanis ad arcem oppidi bonarti tormentorum partem traduxit: ac iis murumfubvef-pcràm deiicit.Eodem tempore Andeloum cdm mille amp;nbsp;quingentis peditibus loricatis, ac è nobilitate com-pluribus ad portum mittit.-certumque excauari locum pfæcfpit, vt aqua qute foflîs oppidi continebatur in porrû exundarerƒo^^aEque exficarcntur.Iam ante quàm _ ad oppugnandum oppidum Guyfa veniret, cum magno ûbi paludes impedimento fore præuidiflct, ci rei; ita profpexerat, vt occulte multas tabulas pice oblitas ‘ confie! 'curaretiac item qubd tælis pilifque fcloporiim

R E R V M GEST. HENK. lï. fuos cxpofitos milites forevrbem oppugnantes profpi-ciebat, magnum prædenforum palorum numerum multo confertoque papiro atergo oppertoium, qui-que ferro adiundo defigihumo facilèpoflent, vt fui il Iis protegerent : ipfique per fencftellam fuas pilas dirigèrent, comparauerat. Idem cum fatis murorum ex arce prolapforum cerneret, cam aggreflus capit : acm ca- amp;ineaAumallum,Alboeuiumque£ermanos{uoscum Itcutcn- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rt/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

fium ca- præiidio collocat:coldemque noctisreliquu munitio-nibus impendcre, quibus arcem protegereab oppida-nis polTent, iubet. Oppidani arcem recuperate tor-mentis aliquot ad portas quibus in oppidum ibatur admotis, ac iis eiaculari maiores pilas ; tum etiam minores fclopis infinitisfunt connixi: fedfortiter noftris refiftentibus inanis eorum conatusfuit. Vbiilluxif-

J,Dunfords oppidi præfcôtus ciim fe rebus omni-prxfeâus bus inferiorem cerneret, dieoólauo cumadCaletes pMSejur Guylà venerat, oppidum ac fefecum quinquaginta peÄe numero qui ob redcmptionem pretium da-dic oa» rent Guyfæ permifit, paólus vt cteterisabireincolu-pugn7 mibus liccret. Paulo poft qui vrbis præfidio fue-rant, claftem Anglicam ftibfidio ipfis miftamjinfpe-ólauêre. Repertus eft in oppido magnus tormetorum, armorumque omnis generis numerus ; non exigua annonxcopia. Sed nulla factamora Guyla in Ana-comiut*’ tanum Comitatiim ptofcótus omnem eamregionem ÏoÏccÓm. compleuit. In caGuyna eft oppidum firmif-pi«ur. fimum : quod ab Iccio portu fex tantum miUia paf-fuum abeft. Eodem iure id oppidum Iccium Ion-

G A IL I Æ R E G I s, LIB. T.' i^z giffimo annorum fpacio tenueranc: idquetutn non infirmo eorum atqueHilpanorum praefidio cenebatur; TvidiTum cum oppidum Guy fa oppugnafTet : ncc ob-feflis quietem ne noduquidem daret, deiedto muro crebris bombardatum lólibus irrumpit in oppidum: magnumque numerum oppidanorum necat: pauci fefe in Cimam caftellum cum GrefTo Anglo qui er op-pido præfuerat, amp;nbsp;Mondragone Hifpano rccepêre. Sed adhibita ei callcllo tormenta confpicati fefe Guy-fævnàcum cæteris iradunt. Id oppidum tocumvna cum cailello quod ab Ardca prope abefTeCjmagnoque impendioafleruandum fudfcc, æquari folo Guyfaiuf-fit. Dum hæc ab eo gcrerentur Niuernus Dux ad Her- cupa bamontanum caftellum quicquid copiarum in Cam- fJioadT-pania habebac deduxit : amp;nbsp;promotis eodem formen- HeXme tiS' vi cepit: præcerca lamognam , Chignium, Rofli-gnolum, VillamoDtemquecallclIa. Interim quoque cum nó-Hcnricus Rex Lutetiae conuentum babebat omnium populi Galliæ ordinum pecuniæ parandæ caufa: fed fubito, vtrcstempufque poftulabat conuocatum , ac no more indidumzquod è piouinciis, præfeôturisque omnibus euocare deleólos a ciuitacibus tarn periculo-fo tempore longum nimis videretur. In eo conuentu Rex orationem luculentam habuit: turn amp;iniurias Caroli Imperatoris, Phillippi nlij percentcrcc : vt adpopu. omni tempore Galliam vexaflent ; vt fe,vt Frantif urn fienfetn. pattern oppiimcre:vt Galliæ Reges Gallia eiicere ten-talTent: vt ciim de pace elfet aólü,libi patriquc lumma per arrogantia quabviébs leges imponerc cotedilTcnt;

ampliflimas ciuitates præfeôlurafque RegumGalIiç corum imperio fubftrahere, quas praua cupiditatein-ducli ad Mediolanenfem Ducatû ipfius quoque Henrici maioribusperiniuriam ereptumadiûgerent. Info-Icfcerc Quintiniana Victoria P hilippum Regem: fed nondum attritas elfe Galiiæ vires : nondum Pbilippo triumphu cancndum:fpcrare fi neceflàrij fumptus fup-peditentur, breui exultantem gloria , rebûfquegeftis Philippum non modo Galiiæ ƒ nibus eiedturum : fed vt fibi ipfc metuat petfedlurum. Aduenifie ex Italia cum copiis expeditilfimis Guyfam Ducem: atqueab HeluetiisGermanifquc auxilia adduci:dcleótus haberi ' totaGallia-.nobilitatémquenominatim euocatâ: buic

cxercitui ne très quidem Pfiilippos futures parcs. Rex dernum fingulos populi ordincs per Lotharingu Cardinale monuit, cxpromptapecuniaopus eïTe: fibi-que conftitutum triyes centena aureorum millia mu-tua fumere à tribus hominum primorum Galfiæ milli’ bus.Saeerdotes tertiâ pattern mille è fuo numéro col-laturos rccipiebant:cætcri ægrè aflentiebatur.Tandcm in id cóuenêre, vt ea pecunia à multo plurib’ pro facul tatum ratione mutua daretur. Dccimo oôlauo Calen.

Februari) Rex in fenatum venit:cóque præfente lex ab codem perferipta promulgatur , de potefiate data à bonicar- Paulo Illl.PontificeMäx.Carolo Lotharingo, Carolo dinahbus . nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w p

dc hxre- Boi'boni, Odctoquc CaftilHoni Cardinalibus lummi de hæreticis iudici; per vniuerfam Galliam:iudicefquc cum pari poteftate deligendi. Sed liic tantæ poteftati dcfucur. modus regia lege adbibetiir, vt ab bis Cardinalibus leóli

.G nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Æ E-D 'I S,h-(L .I B; V. '1 VB

icéli tudiccs fanâioricoçiliq prbbamp;ur?amp;ad cxèrceiiâà quæftiones Epifeopos adhibeant: quorumfententiis cum prouo'cabitur, concilium;denorumiudicuihab iifdcmCardinalibus dcicchorum iù iis oppîdisvbi funt; fenatorum curiæ ; quo in numero iudicumfeni fint fc:^ natorcs'jde prouocatione licem dirimat : idque iudiciu tiim demum exequi magiftraribusncceflitas imponit nbsp;nbsp;nbsp;jÏi

tur. Alteraeodcm dielex in'fënatu qaoque r'ecitatur: mulgatnt qua hxrefis crimen notionisefie Ecclefiailicorumiù-dtcû defipitanPræfiiIûmquG farta teôtajdfi'aiurifdiétioquot;^^^”*-iubeturrmagiftradbus vcrcrquæfiitrdc ûcrâraGntariis5^'^^]^^ decernitur: iifque quirempublicam vJIatenus contur-:lt;iicû dc-bàrinijpublicisrcilicetconcibnatoribusïufquc quiin-terdiélós’doccndi caufa conuentusrbabcbunt r aut qui' inimpiatnquaconque fententiam vUbs pertraherccb-nati crunc :• qui Deo Diuifûe publice contumeliofi ex-t ftircrint:quiiri)fegia’s dcr^ligione leges' quiequam adb miferint^eféqqe ca rc Içfxriraieftatis cutn diuin^,t.iiiir

hümanae crimine obftrinxcrint.ac quod blandiloquc-tiadiûtfquè amp;ET.pExffis arte lachrimis mültôamp;fefe’pœr, nis niftiflirnis?fubdLTceird,iudicé/quead, miliricôrdi'ani perrnoucre vfu veniat,faGramentarios: itémque in im*? pia fcntêtia jjertinaces’jin eàniuc relapfos : qui publiée, autpiHoadsdtr- conuehticulis'^cmieröfam: doâtcihani iparferint: qui vila contumelia facræ hoftiæ {àcramen-tum,Dei, DiuaequeVirginis., ac aliorumdiuorum fi-mnlachrainfecuri iuit 5^qidi prxdiólanïfm i’crum erg«r feditioncnTtommbueriA^tjConuenuifue habiibrint:qui y Gencuamfeceflèrihtjilihcûc in Gailiaiti improbæ do-

û:rrnælibrbs afpoftarint,- capice omninô cafecinorai lucre fanôtitur: ncc pœnasmoderariiudicibusfascR fe, Hærcticorum vcrôpublicatas fortunasRcxin ope-ÎB opera publica/piófquGvRis impendt dccefnitiquibus cbo-pubUca, nis fi quid iraportunis efBagicationibus quoruncûquc' vfus im- bominumdonauerit, irritaraefle donationem iubet., ncM^^c? Sed vbideiisiquæ inCaletibus gefta effent adRegem» ecrnK., effet peilatum y ißcrcdibili lætitîa perfufus, quôdres

Gallica tanto expugnato oppido emergere : atque fu-, periorum eladum obduci memoria.videretur,in Calc-V nbsp;nbsp;tes proficifcitur.* ac neid oppidum 1 quandoque Angli

reciperent, quæ ad tuendumilludpertinercnt diligenter curât: amp;nbsp;ciregioniTHernaetem præficitt Ibi.Guyfa poftulante gratiofodam ante: fed tantarc geftà tum-c-haro in primis, leuis armaturæ equitatus Gallici præ^--feôlura lacobo Sabaudo Nemorofenfium Duci man-dàuit:quod faftum Lodoicus Borbo Godorum Piini* ceps’ Nemorofi fèrè æqualis, qui eius prœfcôluræreF pulfam ab Henrico tulcrat;, indigne admodum tuliiTc dicitunAdid tempus éius frater AntoniuÈ BoibaNar uarræ Rex è'Bigcronibus ad Henricum Regem'venitr omncmqueci operam Rudiumque pollicetur . Erac Nemoro- Ncmorofo infcnfîor Antonius:quod RoHaniam f” ‘“aquot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;forore Henrici Nauarrae.Rcgisfoceri

toni US, in matrimoniumîducereNemorofus recufarcc : è qu© «uTm?*’ paétis nuptiis filiumfufccpiflcRohaniaafErmabat.Scd dotiere- «ccx eacontcntionc rcs ad tumultumarmaqiuededu-ff “ del nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henricus«Rex prohibuit. NonaCalen. lunij

quîhdecimu m ingreflb Maria Scotiæ Regina perde-ganti forma virgo Lutetiæ nuptum datur.Ea rc confe- pj“quot;» J*' Zta Carolus tLocaringus Gardinalis ab Henrico Rege in Locharingiam mittitur, qui cum Chriftiana Caroli Lotharingiæ Ducis matre, cui Philippus Rex confo-brinus ^lurimum fidei habebat:amp;: quæ à rebus Galileis minime propter filiûm erat aliéna,de pace colloquere- . tur.lneocolloquio, cui Antonius Perrenotus Gran- ■ uella Attrebatenfis Epifcopus qui Philippi Regis con-ßliis praccrat, inter fuit, cum varij multisde rebus fer-moncsïèrcrentur,Granuella plurimos efle in Gallia eft quæftus hçrcticis opinionibus contaminatos. Ex eorû numero Andeloum Gaftillioni fratri rerum mariti-maruni Gallias præfeôlo tùm in Flandria captiuo li-bcllummififle : quo libello nihil nomalediôtiinMif-fx iàcrum conferebatur. Earn rem Carolus Lotha-ringus Cardinalis Lotharingia rcuerfus haud occul-tam habuîtHenrico Regi. R’ex cuocacum Andeloum rogare,nùminprofanorum,impiorumqueîituum numero Miiræfacrumhaberet.AdhçcAnaelousliberiùs ,

âtque apertiùs qüâm quifquam horainû exiftitnafter, plane animum abhorere à Mifla refpondit.-eamque à Chriftianis inftitutis,amp;dodrinæ religionisrationediC-creparc. Hac oratione fùpramoduni oftenfus Rex pro fùmmo (uo rcligionis maiorû ftudiovix fc tcnuit,quin cueftigio male Andeloum muldaret: fed repreflà pau-lifpcr,iraduci in euftodiâ eumiuflit. Ciîm Chriftianæ CaroliLQtharingiçDucis'matris collqquüs cumPhilip pi Regis legatis coalcfccrenecdûpax inter tantos Re*

gÇamp;plt;igt;flet jHetïricus iaeuntélt;Mâio BordiUoncni Mfllt;gt; -un oilrt t? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S'

..L :t- tim mxltc per ipecicm Germanicis àuxiliis ab eó euo-j cittis/obuiacn honoris amp;nbsp;præfitj^r

Hôdefn çjttôque.’Vetufuiila prouinciæ/Metenrispræfesî pergk : accontraôhis quæineaprouindafuêrQpræfleî^ diis’,; ,vnà cùm Bordillone ad iTheonnillamlrrragno uVi^°^P- Cjsm numeromiljitûaeceflit:féque e'odcmfcre ccporai puguatur evlinhaburgus filius,Grombax,Schcnenius, Baldo'pra-tuslt;, Henricus Sropus, Lantgrauius Filius, Refbergus prarfex^icum quatuorequitum miJlibuSxÇoniungunt;

Idem faciunt Rochandoljihuss Rtcrocus: vilà cumt LulTeburgo filio, Refbergus filius, Valdeburgûfque cîi quatuordecim Germanorum pcdituni millibusmcitê-eiCampataa Niuefâus Dux ptofoôtus. magha cum î rilultitüdiiic eijuitumîpèdicûmqiie £cfe in èorunaïqübs diximiis numerum aggregat. Êôdcra quoqueGuyfà» Dux, cui fommambelliab Hcnricô Rege raandaxaox; demoriftraüimuSjad'iïHJünïj Nonas adiienit. Id op-i pidum magna ex partelatæ paludesicircundant: quàï iai£ôtliûringiara'ô*^lt;3tat,Mofella fluminemœniacius. quot;“• aHüuntucîreiiqtias pai^tcs mûri firmi fïinii,;vallumqueamp;r

caftella munittnt. Sed cum eo poiicibus extruendis. raûltam materiam coraporcari Guy fa curaflet,tormê-nîin patte idi/pôrii.quà.fluhaendnterflult; qudd eagt;

cfatinfirrnioî’imp(erbutt.Erat imoppido non’e’xiguunV omino pratridium: ac b'ômbardæ omnis generts mui-tæ.-quæ cum cccbr® pilàs'grandiorfcs euônaebcôt/inà*; hjpbus^ noÆnis miquérlocojpugnantibus detrimehbiti* lt;nbsp;.oracs. ferébant. ) Hornus Cômes vt fukfidiâ’ iß/öppidrini

ihtroducerentur,.magnope,relalx)râbat ifeci multis ex eo numero interfeélis pedem referre eft coaólus. Sexto die euer'fo muro oppidi inquadragînta pedum Jon^ gitudinem-.quódadiunóhu ad eumvallum fuiffetjCypc tram, Stephaniûmque Guyfa cu' paucis pcditibus ex^ plorareldnefuperari poflït imp.crat:reliquam mukitu-dioemfubfequijfiidex vfu efTe Cypetra, Stephaniüf^ qucpræuideanc.Iifummaanimi magnitudine valium confcendere : amp;eum oppidanis cominus conflixêre. Quod bi cætcrorum par animus atqueivirtus fuiflet,eo , gt;nbsp;^ïfi in GaJlorum potcftatem'Tbeonuilla perucnilïct. ' ' Sed'cum cminus tormentis vexare oppidanos priuf-quamwneertaretur. Guyfa optimum exiftimaret: co-traqucoppidaiTj pillas paricertormetis eiaculari nb in-i tcrmittcrentiPcciü StroflamTribunu militarécûGuyfà colloquentcm, cuiufque bumeris Guyfa tum innite- Pe,r„s batur iuö:ulcrc:cuius viri morte tameß multùm G uyfa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tormento

folcbar.ramen animum conhrmat:amp; cum per Niuer- iétas mo-numDucem prætex opinionem omnium foflas in ipßs paludib^repagulis vtrinquecas/munientem ad turrim quandaim vfque qua parte infirmiores oppidi cHc mu-nitioncs per Ipex erat: propt er ca quo d cum locum dc-fendi paludibusi oppidani cxiftimabant ,i pcrduxilTet: tormentaque eo'pioinouiflrct :i refeilb vallo quo turris ' protegebatutjGuyfa, Niuernufque Duces, fefe peri-culisiomnibus obiedtauore, tantum que animi nodris addidcréjVtin tummconfcendeicr, eiufquepotiretur,

Jßeön, Earn Guyfaftatim humoj atque cefpitibus compleri, hpotFun^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coilocari præccpit : quibus amp;nbsp;tc-

da ædium in oppido dciiecit : amp;nbsp;facilè ne con-fertim eodem oppidani connenircnt, prqbibuit : plu-jimumque incommodi in omncs partes illis intulit. li dudis intra murum vallnmque foflis, fulphur, picemquc ac farmenta in cas iniiciunt, vt cum irrum-pcre Galli niterentur, Flamma atque igncs prohibèrent . Ea cognita re Guyfa Dux dedudis ad Aiiucia mnenia militibus, cum fc eo loci oppidanorum mul-titudo contuIifTct, vbi cuerfos muros cemerent, tormenta promoucri à tergo fuorum iubet : militibus lignum dat, vt cum excitatum in oppido ignem ponc muros viderint, fefe loco moueanc; vt in confertam hoftium aciem tormenta cmittantur. Id cum fadum clTetrac Flamma Eumulqucconfpc-dum Gallicorum tormentorum, noftrorumqiie mili-tum oppidanis eriperent, tormenta magnum hoftium numerum proftrauerc. Ea clade commotus Capre-bius Theonuillæpracfedus impctratalibi,fuifquela-lute oppido exceftit X. lulij Galen. Eiusoppidi præ^-uillç pre- feólura Vctufuillæ Metcnlîsprouinciæ præudi man-fuifquè * datur. Noftri dies aliquot morati ad oppidum dum petMu’quot; 1^ muniretur , inde ad tria cquitum millia ad Lu-mifère : qui Luxemburgiis animi quid eftet periçulum faccrcnt.Ii Mansfellum, Hornumque magnis prælîdiis tenere oppidum compercrc : atqu« leuiore præJio cumLnxemburgiis congrefti ad cïerci-tum rediêre.Ineunte lulio menfe ad Arloncm Gallic«

G A L L I Æ REGIS, tl B. V. IJO copiç pcruenerunt:quod oppidum quinque fignis pc-ditum euftodiebatur : qui cum dededitioncagerefî-mulaflentjoppido inflammatd fèfe abfcondito,rccon-dirôque pofte appidofubduxerunt.Noft ri illius vacui reperd munitiones omnes dirrucrunt. Ad id tempus Altufturtus Yuoipræfeôlus Itoftignolum, yillamó-tanum,Cbigniûmquc caftclla,quæ ànoftris paulo an* te capta, noftri receperarrt y. fubcgit:ae ViHamonta-num,RoflignoIûmqne excidit.Chignium diligcntiùs, vt propugnaculo Herbamontano caftello, Yuoôque oppido eflètjCorarauniuitiSubharc tempora ' nbsp;nbsp;nbsp;/

Monerius Prætoris Paribcnfislegarus falfi,atquercpc- paiificn-■ tundarum conuiôlusob quœftionê de Afcotii Ducis cuftodibos déque ■';gt;1 SeniganiGomitisvrore Ab cotij cognataidpœnætulit SenatusParifiéfis iudicioj wr. vt infamianotaretur, ac in Ream infulam dcporcare* tur.Sed cüm Tbcrmed qui ihTribunatû militûStroftç fuccefleratyexercitus in Caletibus à Regercliduscifet, dedudo eo in Flandriam agros latè vailauit: turn Ber* gham Domqueicâmquc: oppida cœpit. Inde 'onu- ' ' ftus præda cùm fe Iccium recipercc, eum Adrairalis Eemontanus Gomes,FlandriæPræfesconfecutus, ad Grauclinamoppidum cum eo in rinis ’ Plumb

-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Termen,

nis,quod turn propter imbresexundabat, præuo com amp;nbsp;gaiiici flixitracmagnoniamcro: noftroiuminterfedo Tbct' ftragej“® metem cum Aneba,Vrllebone,Moruillàri atque aliis Gompluribus coepitircliquos omiresdii'fugam cónie-eitf. Id .prçlium III. Idus ilulij commilTum eft’. Ad id fere tempusLutetiç cum vefpere multitudo bominunx til' £ i .

anitni laxandi caufa in caraj^um fcholafticum vtfit, conucnirctjpauci ex ea qui fe a rnaiorum religionis ra-» ti©nefcgregarant,inambulantcs Dauidis pfo.lraos Gab licis vcrfibus carierc cœperùnic. Tdm cætetafere turba ludos omitterc: ac feineorumnumerumaggregare: Pfàlmôfque vnà cancre . Ea rcamp;cuin cantusîuauitate, ac reiinouitaîn multos alliccrcr,' fequentibusjdicbus maxima muititudo bominum in hisAntonius Nauar-*

ræ ReXjIanaque vxorcôdem couenitld fàccrdo'tcs,amp; qui auitai'reli'giônis ftudtoprætcr cæcéroy.tenebantuT, œgerrimètulêre: ’qudd ‘eam inuentam ratiöncm opi* nabantur, qua facra publica pcragi Latina lingua vc4 quot;nbsp;tuftifîimo inftitiitôfolita præ eo caotu, quem c vulgo quiuis caperet, côntcmnere plebs indoôtâ aflucfccrcn Itaque ad Regem res deferturi ac feditionis quællio in eius xei autliorcs decernitunadque ne inpollerum fiat, capite fencituc .’ Ad eiufdem,Julij mcnfisiexicûm-Am glôrum ac Flâdrorum clafsisadfèx millium bominum Conque- Conqucftum Britanniæ Armoricæ oppidulum de im* Munix^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appulfa, eoincpnfo’proximopwaflarç agros

înXnfum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ 9^*^^ Kcrfîmo coaôta' flatim agiicolacum

manu aggreflus, difpcrfos difsipatofquc multos interi fccicmagnûmqueitcm numerum cçpir:!C2Xcri!in!nagt; I! nés profugcrunt.InfequenttmcnfeHenricus Rezpem quot;nbsp;duólis ad Ambianum copiis fuis omnibus y in quibüs magna erantab lUermo Sarone adduôtà Germanorû auxiba,cura Philippe Rc^e prælio'’clt;^ngredi'ftatucbiïCî nec.Valde certamen reeufare Philippus ji,quilpropB Henrici caftra conicderat,putabatur.-fed fcsica tranfô da eft,

GALLIÆ REGIS, lib. V. ^57 óta eftjVt fe Rex vtcrque munitis caftris totos fere tres menfes contineret: neutérquc alterius caftris oppu- pus«« 1.... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;menfes

gnandis iniquiorem locum: conditionemqüe pu-caftris fe gnandi fubire:propterea quôd de fumma rerum certa' ' men futurum videbatur,inanimum induceret. Itaque Nouembrifere cxaôto menfè ambo præfïi frigoribus caftra mouent,cxçj;citûfque dimittunt: poflquàmde pace multùm per legatos egilTcnt, qui in Sercano cœ-nobio Paulini Comitatus corîuenerant: idque colloquium nuncius de Mariae Angliæ Reginæ PliilippiriæAn-* coniugis morte allatus diremilTet.-ac item iufla Carolo V. Imperator! parent! facere confuetudine fuorum populorum inftituerct. Is animam egerat XI. Calend. Jiremit. ;

1 • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r-l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cjcfaris

Octobris: ac paulo ante eum Eleonora loror : quam v.Mors. Francifcus Galliæ Rex decedens in matrimonio ha-bebat. Extremo Nouembri Mommorancius Magi-fterequitû,qu!à Quintiniana pugnacaptiuusàPhilip-po Rege tenebatur , fed cui bis !n Galliarn venire ad Regem pollicito rediturum crat conçefTum, ducentis milbbus francicûm numeratis dimittitur. Eodepre- rantius J: cante Henricus Rex Andeloum forore Mommoran tX'“èd1-tij natum cdudum iàm antècuftodia,atquc Mifræfa- æ*'-crumiuflumcolerejinpriftinumgratiæ locum bono- andelous rémque reftituit . Decimo oôlauo Calend. Februari) ieuf«-* anno datæ falutis bominibus millefimo quingente-fimo quinquagelîmo nono Elyfabeiha Hcnrici VIH. Regis, Annaequc Bolenniæ ( quam is olim vxorcm ca-pitemulâ:auerat)filia publico Angliæ in concilio regno inauguratur:eadémquc flatim Catholicæ, Roma-

xlyfabe- næquc tcligionis cæremonias iterû Angliaexigît:quasgt; Anglix Maria Regina fummo ftudio coluerat: vt cuius pau-t^uVaur corum.annorum regno fupra bis mille homines variis l ut Kl U X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Angliæ damnati capitis fcruntur,quôdà.religio-roins ri- ne Eduardo Rege fufeepta difcedcrc nolûiflent. No-Angiia nis Fcbruarij Claudia Hcniici Regis Filia Carolo Lo-Sdia tharingiæ Duci in matrimonium datur : nuptixque Henriet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n rn ri 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A nrillC.

HliäL 1 ftlllliO'l iU i-il» IVivAicXiw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V1L.IV/ AtV/L'JCIu

iiiaringiç cj-yenjifEmis bellis inter Henricum, Philippumque. ptum da Reges per legatos finis imponitur. Eius legationis Bdiis principes fuere ab Hcrico Rege Carolus Lotharingus ccucnnf- Cardinalis , Annas Mommorancius Dux Magiltcr limis in* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c/

n^amp; cquitum, lacobus Albo Andrcæanus Tiibunus mili-nZneum tarisjoannes Moruillaris fanólioris concilij fcnator,amp;, Keges a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ■ ■

Claudius Albafpinæus rcgius fecretarius; A Phillip-po Rege Ferdinandus Aluares AlbxDuXj Jjlcrmus-Naffauus Auranciæ Princeps, Hugo Syluius Comes Mellitcnß-s, amp;c Antonius Penenotus Attiebacenfis Epifcopus. Hi CamcrscicoUocini adhibitis difcepta-toribus Chriftiana Anthomj Locharingiæ Düeis quó-dam vxorc Philippi Regis confobrinæ , Garolóque Duce filio ad Insconditiones defcertdunt. Vc firma acrata finequæ ante oótennium Carolus V. Imperator Philippi pater cum Henrico Regepepigerit. Vt amßo pro, fuis quifque parnbus concilium vniucrfæ cccicfiæ procurent , quo tantæ.dje religionc difientio-nes arque difiidia camponanrur. Philippus Quin-tinium, Hamum, cacterâquefinitima oppida ôc agros Henrico Regi : vicifiîm Henricus Philippo Theon-

6 A I I I I R E G I S, L I B. V. 158 uillam,Mariaburgum, Yuoum, Mommidiu, Danuil- Oppiili krium, cætcraque recenti bello capta oppida ; præ- ricus Phi* tereaCaroIium Comitatum,VallcncianiqueMedioIa-ncnfi Ducatui contribiitam vrbem, atque Ifdinum ’’pPquot;?

_ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Henrico

maioribus Philippi erepcum relcituant. Fit Henricoircildunt. poteftas Yuoi mœnia atqne arces folo adæquandi : vt ekifmodi reTeroanædireptio, atque euerfio ab Hif-panis illata vindicetur: eaquc oppida ne in pofte-rumvllo operc, autmunitione firmare liceat catretur. Ad hoc vt à Philippo Regc Francifco Delphinati Henrici filio Crepecorum , Totauillanis Paulinus Comitatus : ab Henrico Rege 'Bouinæ Bullióquc Eburonum Epifcopo ; Mantuæ Duci Monamp;ferrax Marchionatus : Ligufibus Corfica infula reddan-tur. Tota porro Sabaudia, Brelîia, atque Subalpi-na prouincia Philiberto Emmanuelli reftituantur: quorum locorum imperio parentem eius Francif-eus I.Galliæ Rex expulerat.ied Henrico priufquàm cas regiones reftituat, opera , munitionéfque à Gallis in iis locis extruda euertendi poteftas datur. Qux Burefiis Crepacori nomine : Mardis Bullionis: Paulin! Comitatus Henrico, Philippoûe : Sabaudiæ, cætcrarûmque Emmanuellis poÎTeftionum Henrico auitæ fuccefsionis iure, aliarùmue quaruncun-que rerum adiones competei'ér,eæ per arbitros xquo iure dirimantur : quod vt fine fraude fiat j muni-ta, firmaque oppida certo numero Henrico, Philip-póque Regibus inSubalpinis regionibus ad tépus con-ftitutum cum præfidio obtinere conccditur:prçter hçc

fancitur, vtqui à cuiufcunque Principis partibus fte-tcrint belli temporibus, .publicatas ob eamcaufàm poflelîiones, ereptaque facerdotia recipiant : fed fru-ôhuiim caufa negantur aéliones: caetera quac regia, aut principali authoritatc belli tempore gcfta fintin ib nationib’quae.bclliiure tenebatur,arque quaruncuque rcrum indicia firma, fixaque elfe decernitur ; qui in de-mortuorum locum fuffeâ;i fine, facerdotia atqucma-giftratiis, itémque buius generis alia Principu libcra-litatc in fe collata eo iure teneât, quo qui optimo. Quo verô pax ardiore vinculo conftet, Philippo Régi Ely-fabetha Henriti Filia,Margareta eiufdcm Henrici fo-ïijfabe- l'or Ernmanuelli nuptum collocantur.Elylàbethae qua

dringentorum millium aureorum: Margàretae trecen-phiiippo^ torurn millium didæ dotes.Eas conditiones vti de bis taEmmi- perjcgatos conucncrar,Henricus Philippusquc Reges-pt7m co*^ comprobarunt. Eodem tempore fœdus perculfum ab-F°œdu7'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Elyfabetba Angbæ Regina: dequeIccio

cum tuy atquc Caletibus contentionem per arbitros dc-fabcthi çidi placuit. In id fœdus adfcripti Francifeus Henrici Refînt filius,ac Maria Scotiæ Regina eius coniunx . Qui tùm

rcbffionis legibus damnatæ Rudio acriore tenebantur, CQnuocatis. ex omnibus Galliæ prouinciis religionis fuæ MiniRris babuêre occulte Lutetiæ concilium reli-Mercura- gionis fux conftitucndæ caufa: eodémqueferc téporc fienfïs fe- concilium item vniwcrfi Parifienfis lenacus babebatur

quod Mercuriale vocann eo quod {latus ei vulgo eft Mcrcurij dies. Hocconcilij genere in fenatorum fin-gulorum mores inquiri propriiseorundemreftimoniis

G A L L I Æ R E G I s, L I B. V. Iy9 mos efi: : quorû fi quiadmififle quicqtiam præter officium arguuntur,grauibLis verbis caftigantur: aut fi cligna res animaduerfione videatur, quæftioetiam de-cernitur. præterea quæri afldlet fi quid vniuerfo in fe-natu perperâ, vel fingulis in elaffibus geratur : aôlaque eorum conciliorum mitti ad fe cauêre ediólis Reges. Hoc in concilio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bordinus regius Cognitor

vir fumme eloquensverba facit de iis quiLuteranç im-pietatis arceflanturffienatumquerepreheditj qudd vulgo de hoc crimine diffidentia inter fe iudicia faciat: plurimaque etiam à rcgiis legibus abhorrentia. Sed id in primis cxagitat,quöd in ea claffie quç capitalibus iu-diciis præeft, in quam fenatores vicilfim coeunt, duo quidam homines appertisjccrtisque teflimoniis con-uióli haerefis, amp;nbsp;qui in impia fentêtia perfiarent,folum vcrteretätummodo iuffi efienc. Intempefiiuam illam, exitialemquclenitatem inolefcereinfenatu contra rc-giarum legum praefcripta, fenatuftpe ipfius inftituta. Magnam vituperationem ob earn rem ftibire fenatum vniuerfumnemqueefiefummain inuidia.efle den ique fenatus grauitate alicniffimum, vt idem crimen, prout ingenium eileorum quiiudiccsconfident, nonnun-quamfummo fupplicio: alias vix dignum nota quali-cunque cenforia videatur,Iegésque peruertantur. Hoc Regi, quifiudioreligionis longe maximo tcncatur, nunc certe cum à bellis requiefcere incipiat curæ fore. Sed fibi fiitius vidcri, vt per fe rem fenatus conftituat, quam vtignominia ipforum Rex fuis legibus reftituat authoritatem.Piimo dicconcilij huius(nam id interdtî

-in plnres profcrtur,rogati fententiam quaterni fcnato-ics ftimmo fnpplicio Luteranos addicunt:præfertim fi in fentcnciaperfeuerent.Vbiitciûm conueniflent, Ar-naldus ferrcrius Præfes curiævir iuris ciuilis confukifli-mus conciliù vniuerCæ ecclcfiæ cogendum llatuit,quQ erroribus hxrefibûfquc obuiatn catur.Ei Antonius fu-mxLis aÏÏenfusvctuftiores religio nis ac rerum facrarum ritus commemorat:eorum immutatosplurimos,atquc ex Gptimisfanôlifiimifq; impuriores faôtos, paulatim-que corruptos: atqueipfos facerdotes acriter orationc Nonulli perftringit.Malè hoccomparatu, vthiprohærefi vul-fackHu- go habcantjCum quis fententiam vllàm fequitur, quæ ‘j?“* fuis commodisofficiat.Gôcilia iàm per multos annos vxrinsrt^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X

Parüm fupplicia valere ad collabcntem ecclefiç ftatum reparandum,ni corrupt! facerdotû mores ante omnia corrigatur: ac vitia quibus hominum animos mentéf-que offendi cernimus,omnis denique corruptio à ftir-pc cxcindâtunKatione cum iispugnandum,qui quam induxifle in animum ratione fententiam pcrfuafum habent.Cûm probatumargumentis,ratione, teftimo-niis,quicquam,refutatumùefuerit, rem no in obfcuro fore:mirûmquc aflenfum omnium ex ea rc, expeôtan-dum.Dumidfiattemperaripœnis decernit. In hanc fententiam pedibus alij frequentes fenatores iere.Non-nullietiam femeftreLuteranis ftatucre, quoimpunè reuocarc fententiam daretur-.fi in ea perfîfterent,bonis fortunifquc incolumibus è Galliaexigerentur. Com-mouic hçc res Præfidum quorundam fenatus mirandû

G A L L I Æ R E G I S,, L I B. V. i6g in modum animos,totin fenatu reperiri,qLiitam mol’-li atticulo demukendum hociam inuifum genus ho-minum dccernercnt : résque ab his occulte delata ad' Regem,antcquàm fencentiæ ab omnibus diôlæ eflent, fenaiûsq; dimitteretur.Cûm Rex de improuifo in curiam cflctingrefTusadnil. lunij Idus, Claudius Viola*Hénri«« fentenriâ rogatus concilium de religioneiîmiliter at- uilo Cu-que hi) qui ante dixiÛent, indici debere cenfuit. Poil g^ditun huncFurnius fenator cius fententiam fecutus muka. denonnulhsin ecclefia corruptis deprauanique rebus opinio-Jiberc.diireruit:abftinendûmque pœnis cenfuit, dures ad concilium-referretur. Videdum eciam arque etiam,. vt qui impietatis alios damnant,ipfi in primis ab omni federe vitióque vacui amp;nbsp;purifint. Annas Burgus ci c • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n* 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I' 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ^ri- Burgus

fentenciæ quoque aftipulatus,muitum de Dei conlilio liberc prouidêriaque dinèrcre.huic obhHerc cófilia hominu alcib non poiTc : rémqueira habere, vt Ci eorum hominum qui Luterani dicuntur cumveritate opiniones coniun-d:ç fintjfruftrà in eos omnia cruciatus exempla edätur. Sacerdotes arque Pontifices contaminatam flagiworh omni gencrevkam agitarenefque bene amp;nbsp;fände infti-tutas fuO’vitio,malifquearcibus corrupere., nonnullos corum errores manifefliorcs efie, quam vt diflimulari debeant. adhæc non codem loco opiniones omnes,ac. placita quæ hærefim fapere dicantur effe habendas. quçdam tantum impietatis fpirare^ vt flammas omnes' accerbitatéfque fupphcioru prornereantur* quaeda cfie. huiufmodijVt kuioreanimadueihone digna fint:quç-dam tam parui facienda , quæ huic crirnini afiània»

ferantur, vt ne puniendafint quidem. Harlæus, Sc-guierûfqucpræfidcs indicia fenatus obnixc défendue. Non quenquam fenatorem infimuiari corrupt^ fen-tentiç:eam vnumquenque dixifle quam probacetdibe-ra iudicia fenatus,libéras effe voces oportere. Si fraudi fit fenatori dixifie quod fentiat, quam faciem fenatus, quod indicium eins fore?non eandem efie culpam om nium qui cadem interrogentur lege: raitiores poenas irrogari, cum minore malitia aur prauitate animi fla-gitium fitadmiflum: aut fiqui interdum bumaninus Japfi repcriantunautcumfpes afiulgetvitç probioris: contraque exafperari pcenas folcre, fi quod facinorum genus inualcfccrc pcrfpiciatur:atque bçc prudentes indices ita moderarijVt ex vfu reip.futurum vident. Sed 11ÇC confilia vulgus hominum,qui res non ex vero, fed cxrumoribus libidinéque animi çftimat, minusper-fpicere.Non aliter iudicaturum Regem, quam fenatus faciat,fipcrfeiudicet, qui fuis partibus (enatuminiu-diciis fungi voluerit. Nihil feueritati reliquum faótum in iudiciis hornm criminum,dumfpesfueritprofici poenis pofie:quod cum tam fæpe diuque tentatum no procederetjhaud abre faólurum fenatum cxiftimaflc, fi nonnunquam lenitate fententiæ reuocare ad fanita-tem qnofdam tcntaret,prçfertim cùm nonnulii homines orationis Ldteranorum capti fiianirate errore ma-gis,qna fcelere prauitatéuc animi fe ad eos aggregaffe videantur. Thous præfes in cam fententiam inclinans regium Procuratorem reprehendi oportere ftatuit, qui nulla graui de caufa iudicia fenatus improbarit.

BaïUecus præfes ca de rc queftionis inftrumêtis, que iudicij perfpeôlis vniuerfûm fènatû decrcturû. Mi- Minard* nardus prælèsediôlo regio paren iubet:amp;ab eo ne Ja-tum quidem, quod dicitur, recedi vnguem. Magifter•Magîft« princepsfenatus ediólumregium laudibus in cœlum fenatus. efferr : nullam fat acerbam tarn giaui crimini decerni pœnam pofle; hac lue magnam iàm afFeótam partem Galliærnibilque ea ferperelatius.Clemetia Principum atque facilitate condonatam noxam quandoque im-pio buic generi hominum fuiJïc,fi reQpifcerent.Id non. modo væcordes pollutófquebomines no reuocafle ab impuritatc;fed ea ex re contagionem fceleris quafi pe-ftilentiam plures inuafiffe. Si fua facris authoritas non conftet, quis confiilere regnum iuftitia religioneque fundatu:quis iudiciafirma fcinceraque:quis res deniq; aut fortunas hominum fakias religionc fublata putet? An D.eum,diuósque nobis fore propicios, quibufeum tetros profanósque homines gigantum more certare finamus,eófque omniludibriohabere? Exemplactia addit anterioru Regumdn primifque PhilippG Augu-ftum laudat J qui fexcentos hæreticos vna die flammis sexcepi 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nxrecici

concremari mandauerir.Adbxc Valdenfcs Lugdunefi vna die . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignccon-'

in prouincia m tugurns, antrisque quali rormicarum fuinpci' greges igni fumoque fuffocatos : latebrasque omnes quo fccunque abdidifientomniftudio diligentiaque perueiligatas.Rcgi in confilio aderant Borbo, Lotha-ringus, amp;nbsp;Guifa Cardinales : Mompenferius amp;nbsp;Rupe-fubyo Principes:amp; Mommoracius Magifter equitum. De eorum fentêtia Rex Furniu,Burgurnque è vefiigio

. c ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sf

fcTpLV- in cûftodiam rapi iubet; féque de iis iudiciis fenatus^ turbarum tnouiflent cogniturum edicic.Pau-ufti. cis póft horis Fumeum, Fcrreriû, Vallam,Cl.Violam, Portanum, Fluftatémquc coniici quoque in carcerem imperac. Valla, Fcrrerius amp;nbsp;Viola præfenti pcriculo £c fubducunt:cæteri in vincula deduntur.Hifce rebus im-

pulfusHcnricusRex dat ad præfcclos municipales lire-ras: bisque mandat, vri acres de fpreta contemptaque religione quæftiones habeant.Nam fe belftcis expedi-tionibus occupato conuentus occultos improbatae re-bgionis habitos muftis in locis Galliæ: ac certos liomi-nes impietatis huius fummos artificesGeneua inGallia cmiftbs,qui fuû illud peftilétis doôlrinçvirus in omnes partes fpargerent.Tantam plurimorumiudicum fupc-riore tempore negligentiam fuifle, vtipfi affines buic crimini videantur. His rebus indueftum coftituifte primo quoque tempore grauesvirosin prouincias omnes at que præfeduras legare:qui turn in bæreticos, turn in iudicesipfosinquirant.Eodê tempore Amelto Araniæ Ducis filius cumpiimis in Scoria potétis Principis Ca-fteleraldi Piôlonum oppido cômorabatur,quod Hcn-riciRegisliberalitate Dux pater proximis annis obti-nuerar.Is belli fuperioristêpore plurimû damnatæ legibus rcligioni ftuduerat;ciûsquc conuentus frequentes in Piôtonibus babuerat. Cùm euocatus à Rege offen-ftonem cius animi metuens die de diedüxiftet, vbiad

fe cogendum armatorum manu miftam comperit, fu-gam marurat : ac quam poteft occultiffimis itincribus ad mareperuenit: confeenfaque nauipaucis diebus in Scotiam appulit.Magiftratus ex co tempore certatim

£uper tali refufpeólos qiiofcûque homines exagitare quçftionib’zmagnâqi feueritatêadhibere.Rothomagi Rotbom» fenacufeofeuko aqua ignique Miniftris eins religionis interdickunhoftiumq; numero haberi iubécur:eôam-plius capitale efle ftatuitur,k quis eoru cóuéticulis ad-fueric.-parctibus hensq; noxæ efle,qui no accurate fuos ea re prohibcrêt.Hæc eô fieri fenatufcófuko perfcribi-tur,quôd intelleólum fenatui fit mifcere omnia Mini-ftrosftatuiffe: diuina,humanaque promifcua habere: eóque væfaniae procefiifle eoru quofda,vt magiftratuu imperiis eacenus parédu dicerêr, quoad ea cólêntanca client Euagelij legibus. Edióto mox facraru concionu muncre Rex interdicit omnibus, qui ab Epifcopis eo-rumue legacis approbati no fuerintreamq; re prçfeôtos municipales vnà eu Epifcopis ledulô iubet curare. Aliter propter hçreticoru fraudes retineri no pofle religio nê.pelTûmque iturû regnu,ni omni ratione hoc inqui-natilïimum dodrinæ genus cohibeatur. lunio ménlc Ferdinandus Aluares Tolleda Albæ Dux , Illermus NalTauus Auranciæ Princeps, Admiralis Eemontanus tegad Comes mifiî inGalliam à Phillippo Hifpaniæ Regele- [□teu« gati Lutetiam Parifioru venêre procuratorio nomine

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. pum cutn

Phillippû cum Elyfabccha Henrici Regis filia delpon- E'yfabc-fatum.Incredibile memoratu quanto apparatu, ppm- tici filia pâque peraóla res. Emmanuelis Sabaudiæ Ducis cum lent”quot; Margareta Henrici forore nuptiis celebrandis eadem parique pompa apparabatur .-Tùm quotidie ludicra certamina haberi:((icuti Galliæ mores ferunt) ac in his Henricus Rex, qui equellri cèrtamine cæteros antc-

R E R. V M G E S T. H E N R. I t.'-eecleret,prim’ virtûtis fuæ fpecimé ed.cre.Vbi armatus-multos iàm fummafortitudine equo deiieciflec cûGa-briclc Mongomcrio Comité cuftodiæ eius præfeôî:o iuuenc valétiHirno congreflus, haftis vtrinque cocurftt veheniêtiore cófraólis, eacx parte galeç quaprofpeôt’ datur,ad dextrum oculum fcritur:multûfque èvulnerc îîenttcus cruor manat.Repcnte immutatur fpeôtaculi faciès: at-c fumma lætitia triftitia omnesmiferatioque ingês inuadit.Afflidare fefe omncs, manûsque in cœlû fup-pliccs tcndere ; miferari Regis vicem: rogitare Deum,, diuôsque:pauoreconftcrnari:fupcrbia,delitiis omiflis ad luôlum omnia conuertere:.quæritariRegcm admi-rabili comitate non deieôlum ab boftcjCum tot prçliis bellisque defunéhus fit:fed pace fada finitimisfcum Regib’, celebritate nuptiarûfiliæ,ac fororis graué vul-nus à cuftodiæ præfedo accepiffe imprudente : ilium-quemodeftiæ amp;nbsp;humanitatis, qui Ce fubditis eraîqua-retjindignas pœnas ferre.Medicià principio nonnulla fpem faciuntfanandi vulncris:ac inprimis auertendu abtoculo noxii fanguînis humorumque profluuium putant. Recrudefeie tarnen in dies malum i’quóque res tandem euadat dubitatio omncs fubit.Cum iam defa-ïmanae- lutc'defperaretur,Emmanuel Sabaudiæ Dux in RégiS’ Margie- accitus Cubiculu folennibus fâdis cum Margareta eius xariuptiç. forore corinubio iungitur.'paucifque poft diebusHen-Htnricnj.ricLis Rcx Ptlnceps humanidimuSjbelloquc valdeftre-nuu$ nioritUr.Pd fuita'd-VLInlij Idus.

. ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f'-;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;.i f J ‘i: ' quot;I' '

INDEX RERVM MEMORABILIVM quac in hoe libro continentur: a, primam pagi-nam fignificac, b, fecundam..

Edinto obüdetur a Gallis 34. a Edintone Anglipotiuntur jj.b Edaardi ad Henricum muncra 47.b Ediéturt Hsnrici in Aquitaniam miflum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;job

Edinto inScotorum ditioncm redada nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47.a

Effigies Ducis Burgundiæ àDinan-tibus irridetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iij.b

Elyfabeta Regina Angliæ Ponrifi-cios ritus Angliaexigic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I57'b

Ely fabeta Henrici filiaPhilippo nn-ptum datur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijS.b

Emmanuel Cæiaris legatus 105.a Enerianum caftcllum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iji.b

Ereburgura oppidn expiignat Mq-ricius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50 a

Eftaogismnrs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8p.b

Efpinous cornes cum fexcentis cç-ius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105.3

FAmafusCameracenfis prçfedus captus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii^.b

Fatales nuptiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114.b

Fernefum caftellum captum ‘Î5gt; a Federicus Verodunéfis comes 86 .b Federici Colomnævidoria no.a Fecialis Reginæ Angliæ Henrico '^’ bellum denunciat

Fœdus percuffiim cumElyfabetha Regina Angliæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;158. b

Fœminarum quarundara audacii 3 5.b

Fifealium coadorum audiis numerus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Il J.a

Fiefla oppidum in extremis alpibus Sp.b

Florennani fame confeâi Doriæ fepermittunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tlo.a

Florentianum oppidûcxpugnatur (op.b

Elorentiædilaiiiumaccidit 149.3^ Fodinæ argent! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74 b

Fortunæ Hæreticorum in opera publica impendidebent ‘ tjj.b

Foianum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;’ np.b

FranciCcus Angolifinorum comitis filius lo.b quo tempore cœpit regnareio. b Artium liberaliura reparator ibidem. Maximiliann bello perfeqnicor u.a. Heluetios profligauit ibidem.Mediolanum amp;nbsp;Infubriam in proteftatem re-' degit U.b ad Ticinium capitur ibidem, opprtffis principibus fubuenitt3. a.Regi Nauarræ Chriftierno opitulatur. ij. b Duci Vitembergenfium fert o-pemiq.a.in Rambuliano mori-tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ioa

Francifeo Delphinati Henrici filio Maria Scotiæ Regina nuptùm datur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i55.bi5 4.a

Francinetopadiam‘ caftellum captum , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Il 7.3

FrancifcusVergnaBurdegalenfium feditionum princepsmembratim difeerpitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 3o.b

Francia parua

. Funeris regum rel^îo ' ' 5.0! FugaCæfarianorum loy.a

Iccius portas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipo.a

loannes Brugierra viuus crcmatur.

14 b

loannes Brofle Britaniæ Ducatu cedit Henrico

Iohannes valla

Iohannes Medices Florentiæ prin-pem locumobtinct

Iohannes thierrus

qui Immunes à tribute 6.b Indicium de hærcticis Lotharingo amp;nbsp;Borboni Cardinalibuspermif-fum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iji.b

Igni amp;nbsp;aqua Vai Jenfibus interdici-tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji.b

Indices amp;nbsp;magiftratus perpetui 4.b Induciæ inter Henricum amp;nbsp;Angliæ regem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aï.a

Induciæ cum Turcarum imperato-re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17-^

Induciæquinquennales inter Phi-lippum amp;nbsp;Henricum I3pa lullins Pont.Cçfarem in belli focie-tatcmindiixit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6i.a.

lureum oppidu expugnatur 114.3 Ifdioum iterato captum à Cæfaria-nis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io4.b

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

ad r I Andiicium oppidum Cæfa--L* ris vires gallica virtute có-

Lex de Scribis Pontificiis 53.b Lex decontraâibiis 65.a.de appen-fione carnium ibidem, de Lute-ranis ibidem.amp; vetfo

Liccnciatiqui dicantur 7.b Libertatis recupcrâdç caufa Scncn-fes in Cçfarianos arma mouenr, 9i.a.

Limium caftellum expugnatur 89 .3 Liberç ciuitates nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 5.b

L igures fe fuaque ciuitatem Galla-rum ditioni olim tradiderunt loS.a.Crtbris feditionibus agi-tantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;108 b

Libellorum fupplicummagiflri 4.b Ligutum ftrages. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iii.a

Lidonorum oppidu euerfum 9o.b Libros Geneuç impreflbs typis ex-cudi prohibitum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.3

Ligures rebus Gallorum infeliciter ■ geftis ab corum fide difeedunt. ^’109.3

LîterçPrancifciad Senatum Aque-fem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ 56.3

Vacuanempc qnædam fpacia rtliflaï fe cùm excudendos libroïdafet antecognottiirailluRriiim quorundam virortm fuinèj'tcarcpJeiipiæ-nominibuspoflent, qLa;hjficiiani ftnbtns iunoiabat :Ücque ea fut le-ftituenda.

Fo.9.a.lin.i2.Francifto.ïip.25. Claudio.f0.4 i.a.fi.4.rauluï.fo.4 i.a. lin.i7.Eduardus.fo.46.b.li.25.Catha[i’ arr, fo.ji.a.Ji.ii.lact bi na.fo 64, b.li.i7.Ioannes.fo.H8.a.li.ii.Gafpic Salidttin.’.fo.ijÇ.a.b.y-Fgidius.

Præter biec Aniu tationes arqueindicciu non à fe,fidà doélo qucdaai viroconfcripcafuiilè in tiüfdtm Käorisgratjam.

Errata verb nonnullaqræ partim exenipli male defiripti vitio, partim operatûculpa irrepftrui tjita corrige. fo.i.b.Ii.ia.propiçttrqi â j rxttrc fo.i.b.li.2i.poft verbum vidtturadJc \r.fcl.4 a.h.ri.f roalij,ab.fo.5.b.li. Ij.poft verbum viripro togatijege legati. fo.ô.a.lin.i 5. Tbefauiario.s. lin, 'Vlt-præfcriptam.fo.7.b.li.i.proorationis lege crudirionis. lin.vtr.f 10 pu-hibent, præbent.fo.n.b. pro maioribus kge monbus.fo.i j.a.lin.26. deic-ccre.b.poft Fontarabia adde capta. £0.14.3. lin. 2 5. poil cocretndis adde ad-hibendam.b.poft fuitaddcque.fo.2o.a.ii.24.exbilararct.fo.26.b.proid m Iidem.fo.3o.3.1in.i7.provbivibi.£0.35.3.lin.3.pro amp;svt.£o.5,8.b.li.i amp;■ impetrarunt.fo 4o.b.Iin.8.portam.£o.42.b.lin.i5.pio amp;nbsp;, c £o.4ß.b.lin.5, Cynicorum.£o.6i. a.li.y.proèfe, à fe.£o.(5 j b lin.i poftproftâiontm ap-poneneccnaria.li.irf.poftbeneficij adde leco.£0.64,a-Ji.i2. dcle ni. £0.65. a.li.2o.delcftatim.£o.66.a.li.2 3.poft feholis addetrunt,£o.8o.a.li,5.amp; 6, aftcrendæ.£o.84.a.pro vnijvlli.fo.çS.b.li lo pro expelt;ft3re,exp(öate.po-fteadeledebetis.lin.Kî amp;nbsp;i7.£rancifcalis.fo.ioo.a.lin.i7. expedit3. lin. zi, deleN.£o.io5.a.linti.poft aliisaddeque.£o.iü6,a.lin.4 æquus.£o.ii2.b.li, I4.filia.£o.ii4.a.lii?.’8.pro aclegead.fo. 116.*.'i.2(?. colloqufndi.fo.1i7. b.lin.i8.trigmta.£o.i2o.a.lin.2.officia.£o.’2 2.a.lin.i9.poft dii ôfqrcadde veniam.fo.ixj.a.lin.’.dtleeo.b.Iin.i 9.dele iiîttlligeret.£0,129.11.24. San-iacium.fo. 130. a. hn.j. poft iis adde que.b.lin.pcn.defiderar t. £o.i53.b.li. vlt.poftà quibus addeappt'llabitur.£o.i36.a.lin.i9.£3fiart.£o.i57.b.li.26. qui.£o.i42.b.lin.antep.proparsnonnulli. £o.i4 3.a.li.8.trrRâu$.fo.i44, a.lin.2o.£ere.b.lin.25.Brunfuicus fo.i45.b. li.25. poft fadu adde Caftil-Iio.fo.i47.lin.pcnult.poft Campana adde quc.£o.i48.b.lin.io.prG quique quicunque£o.i49.b.pcrlatum.£o.i5t.b.lin.5.ptottgerertur.£o.i52.a.li i, poft fpacioadde Angli fo.^o.a.lin.y.dtleà noftris lin.8.poft capta adde abhoftc.£o.i57.a.lin.ij.poftpopulotuni adde Philippu.'. a. lin.io, poft denique addei.fo.iéi.a.li antep.p^rquf.b,li.i2.dt.Iitiifque. Punâa yero inuerfa qüibufdam locis ex fenlu coirigito.