DE ORIGINE

T7{C0.

RVM, EORVM Q_y E A D M I. niftratione 8( difciplina, brcuia quæ-dam capita notationis loco collcda.

Cui

LIBELLVS DETVRCORVM moribusjcolleâus à Bartholemæo Gc. orgieuiz, adieftiis tft.

Cum pr£fdtione reuerendi uiri D. Philippi Melanthonii.

riTE^El^GÆ anno m. d. LXII.

PRÆFATIO D.

^HILITTI

THOKIS.

H TILE EST S7EPE MVL. tumq^ cogitare Ecclefiæ Deiâ^ imperiorum di* ftindionem, ÔC confides: rare, quamtriftis feruv« Us fiierit Ecclefiæ in magm's itnpess •^ijs inde ufcy ab initio Monarchia^ ïum,etfi interdum earn exiguo fpa# ciümirandis tnodis Deusknijt. Eft omnino terribile fpecfiacukim, quod iumma potentia óC faftigium generis humani cernitur efle penes hoftes Dei,qui ut Gigantes bellum cœlo in# ferunt, ôd cruore iniuftè fufo, ôd libi# dinibus totam rerum naturam pol# hunt* Quanta deformitas eft,quod Romx dominatur fpurcifiimum ôd cnideliffimum portentum Nero, ciï ibi Paulus inclulùs carcei i Ecclefiam colligitf Sedin talibus fpeëlaculis confpiciuntur tarnen teftimonia pro# A 2 uideiuix

AD lectoren,

UI Jcntix Si pr^featix Dei, ut Gigun^f tes fulminibus diilipantur, Tyrann/ iingularibus exemplis delentur, qux oftendunt eos à Deo punir/« Prxtc^ rea Ecde/îajquanquàm exigua efl, Si fine Regijs prxü'dtjs, ramen dextera Filij Dei tegiciir, qui Si altjs fingulai^ ribus operibus præ/êntiam faam ofii tendit, Excitant Apo/îolimortuos. Stalijs alia teliimonia exbibenturJta uniuerfam Monarchiarum /êriem in^ tuearis, cum bas tabulas Si terribiles Turcorum formas ceu Gorgonas afpicies, Videmus Turcicam poss tentiam in genere butnano excelle^ re. Reges Si Principes Europx cx^ teros iuas uires domeßieis bellis con^ fumerc« Interca Turci procedunt. Et prxdixit Hiltenius ante annos oiîoginta, dominaturos effe Turcos in Italia Si Germania, Anno i6oo. In bis uaßationibus quxamp;^ ubi erit Ecclefia C H/c uero teneamus necef' fariam Si ucram confolationem di^ uinam, j

AD L E C T O R E H.

uinam.quae adfirmat etiam in hac des» lira Mundi feneda 8C inter Imperio^ rum ruinas Ô6 uarias opiniones, ta:* men filium Dei ucrœ Ècclefix relt* quiasferuaturum efle,amp; eis daturum hofpitia, etlt fqualidiora, quàm qualia habuit aetas tranquillior, Sicutfcrijs ptum eft: Erit ficut in diebus Nohx, Etquidemfeiamus ibiFilium DEI feruaturum efle fuos eoetus, ubi Slt; uox Euangelq, et ipfius inuocatio du rabunt. Ab hoe agmine non dcfi^ ciamus admiratione potentiac Tur^ c'cæ, aut metu crudelitatis uUorum Tyrannorum, nofep amp;nbsp;teftimontjs dodrinac Inuocatione Filrj D EI confirmemus ♦ Illuftris confolatio hxc eft, Seite, impoffibile efle, popu* lum Dei hunc elle, qui palàm ÔC ex profeiïb negant fc ampledi feripta Prophetical Apoftofica* Semper in pedore circumferamus uocem «terni Patris de Filio; Hunc audite, Etfimilia dida multa,quale eft apud

A 3 lo*

Ad lectorem.

loannemt Qui non manet in dodri^ • na Chrifti, Deum non habet,Vt igt^ tiir fimus dues 6C mêbra populi Dei Sc poflïmus iierum Deum in ii o ca re Si^ petere ÓC expetQare ab eo auxiU^ urn in hac uita, ÔC aeternam falutem, fimus alieni à Turdds blafpbemijst Precemur ctiamFilium Dei Domi« num noftrum lESVM CHRIst S T V M,crucifixum pro nobis ôire fuicitatum, ut propter iuam gloriam, procul depellat Turcicam Tyrann»

dem,di^ iemper inter nos fibi xn ternam Eccleiiam colligsc

Datac Annoiy6o*

Calend. lanu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

/I

©5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lUTE.

Ml TVRCORVH, EORVM»

que adminiftratione amp;nbsp;difdplina,bregt; uia quædam capita, notationis loco corzfcripta.

S)e origine Turcorum*

nl VRCOS GENTEM SCY-J thicam efle, non folum hiito-I riographi ueteres tefiâtur, Ve-ö rumeciam eorum mores, faci-CS, uultus, fuperbia,temeritas, niagnaq? fccuritas, denicj tota ipforum pu-gnandi ratio, modufc^ clarè demonftrat.

Ante annos fexcentosin Afîam mino-rem, quam Natholiam appellant, ingreflï, infinitas depopulationes ac uaßationes fe-cerunt, donee paulatim hærediutes, arces, ciuitatesq; imperio fuo fubiecerunt. Et po-pulum AGæ minoris, qui bellis pugnæq; non alTueueratiperterrefacerent, atff opprimèrent.

Ac turn quidem Turci nullum habe, bant Principem, fedcateruatim difcurren-tes,ampliirimam totius minoris Afiæter-ram peruolarunt fîbitÿ fubegerunt, amp;nbsp;cru-

A 4 deliter

DE TVRCICIS

deliter rexerunt. Cum uerô poftea Chtiftia. norum peditum trecenta milliajamp; equitum centum milita,ad excellentem ducem Gott* fredum Bilioneum conucniflient, mareque traieci(lênt,uc iâncflam terram, ubi fepulcrû domini noftri lESV CHRISTI pofi-tum erat, occuparent: T urci quoq? conglo-merati, capitaneum (ibi Solymannum quendam crcarunt, atcp ira aduerfum Chri-ftianos bella mouerunt. Sed poft ingens 8c. cruentum bellum, à Cliriftianis uidi fuga-tic^ funt.

Ab hoc tempore non legimus,, Turcos aliquem Principem habuiilê, ufqueadangt; num Chrifti 1300. quo tempore tandem Octomannus inclaruit, potenfque fadus, primus Turcarum Imperator creatus cft, à quo reliqui, ut ftquens rabella oden-dit, confequenter originem duxerunc.

GATA.

I M P E R A T Q R I B V

CATALOGVS

i PERATORVM. i

I. OTTHOMANNVS.

OTthomannus, primus Turcarum Im-prrator, qui gcntis Turckç auus qua-fi fuit. Et à quo reliqui Principes Turcici denominantur, fuit fortunatus, uiAoriofus amp;ualde crudelis Tyrannus. Regnauit an-nos ZS.Mortuus eft anno Chrifti 13 2,8.

ORCA-

D E T VRC r CïS

II» ORCANES.

ORGANES, fêcundus Imperator Turcarum, uafcr amp;nbsp;ingeniofu? fuit, plun'-ma inflrumenta feu machinas beUicas exco-gitauit. Prxfuit impcrio annos z z.

IMPERATORIBVÎ,

III. AMVRATHES.

A M V R A T HE S filius Orcanis, tcr-tius Turrarum Imperator, iuuenis, fraudu^ lenius, prouidus uigilanfq; fuit. Anno Chridi 13 3. Adrianopolin occupauit. RegnauU annos X 3.

BAIA-

DE T VRCI CIS

IIII. BAI ACETVS,

BAIAZETVS hoc nbmîne primus,Quarcus Tuirarum Imperator,uiÀo-rioCustfed tnßgnis 8( crudclis Tyrannus fu^ it, Totam fcré Grardam luo imperio fubie,-cir. Tandem ucro à potentiûimo Tamber-lane uiâus eü.

CYRIS-

IMPERATORIBVî.

V. CYRI5KELEBES.

CYRISKELEBES, Baiazcti filf-us, Quintus Turcarum Imperator, ualde iuucnis ad imperium perucnit. Cum Sigif. mundo Imperatore Romani Impertj, qui RexVngariæ turn fuerat, conflixit, eumcç incampo Salumbeci fuperauit ac deuirit. luuenis adhuc mortuus efi,regnauit rirciter ffxannos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

moïses

DB TVRCrCIJ vr. MCISE5.

MOISES, fextus Turcarum Imperator, Hic poft^ frarris fui ßlium Orcanein interfectiin, Imperia Turdco quidem poti-tus eüf uerum non diu ipfi prarfuir. Nam â Mahomet« fratre Orcanis ante incerfeä:i,ip-fe quocj necatus eli, qui interfeäa Moife imperium Turcicum ßbi fubiecir.

MAHO-

IMPERATORIBVÎ.

Vn. MAHOMETVS.

M A H O M E T V S hoc nortiinc pri-’'’^Sjfeptimus Turcarum Imperator,admo-crudelis fuit,uires Vualachorum bel-plurimis fregit, Eafq; opprcflît. Regna-'’'t annos 14. Mortuus cft anno Chrifti

AMVRA-

DE TVRCICIS

VUE AM7RATE5.

A M VR A TES hoc nom/ne /éc un-dus,olt;fïauus Turcarum Imperator,caIIidus ac crudeh's fuit. Hic primus omnium or-dinrm lankrarorum, de (juibus poßca di-cctur/nftituir. Regnauitannos JI.Mortu-us eft anno Chrißi, 14/0,

MAHO-

IHPERATORIBVî.

IX. M A H o M E T V s.

MAHOMET VS fecundus hoc nomine, nonus Turcarum Imperator, Au-daxjfecurus 8( confîdens fuit. Hic ccepic Conftantinopolim. Anno Chnïti 14ÿj. Die Z f). Maij.Regnauit annos 3 2,gt;

B BAIA-

DE T V R C I C I J.

X. BAIAZETVS.

BAIAZÊTVS /écu nd us hoc no» mine appellatus, decimus Turcarum fmpc-rator,Totam MoJdauiam ui bellica deuicir, camc^ fuo Imperio fubiugauit. Infuper mul ta amp;nbsp;magna bella diHicilia geHÎGquibus ip: fe in numero fuorum interfuit. Regnauit annos 31.

SELL

IMPERATORIBVÄ

XI. S ELIM VS.

S E L IM VS,Vndecimus Imperator T^urcarum jfuitadmodum crudelis.Patrcm fiium ueneno necauit, 8i eo modo potitus I ^«mperi'o Turdco, anno Chrifti l y 12'. quot;ofteacum deuicilTecSultanum Magnum, i POpulofiffimam urbem Alkairum expu-1 gnauit. Regnauit annos tantum odo,ubi ^Uxcrudelitatis pccnas dédit.

B SOLY-

DE ORDINE BEL.

Xri. JOLYMANNV5.

duodecimus Imperator Turcarum,qui no* lira æcate regnauitjiamuerô mortuuscflê ! dicitur, fuit propter peccata nortrafelixamp; I uiôioriofus, Albam Græcain amp;nbsp;Rhodum ; occupauit. Cumq; Regem Ludouicum de-ukiïïètjBudam, Strigonium,Albam Rega- • lern, amp;nbsp;plurimas urbes Vngari'æfuo Impe-rio adiecjt. Viennam quoq; Anno Chriûi i obßdionecinxic, à qua auxilio ßlij Del, quem holiem habet, repulfus eß,

Te Domine Deus qui es tri'nus amp;nbsp;unus, ! ueris amp;nbsp;ardentibus gemitïbus oramus? ut andern irx ïndignationif^ tuæ fadas G' 1 aem»

LI T V R CI C I.

nem.Mihicf bonam fpcm concipio.tuæ I'rae fore aliquando finem. Hie enim duoded-mus Dux Turcarum cftjnec plurcs ex Ifma« cle nafeituros efle. Tu j'pfe Deus prædixifti Abrahæ Genef.l7« capke.

Cie ^clln gerant,

T^Oftqüâm Macedonum potentiam Tur-1 ci deuiceruntjcorundem difciplinam mi litarcm rationemq? adminiftrandijitem bel- -b(quamuis non in omnibus confentiant) imkati funt ac retinuerunt. Ideoq; ferreis lo Heis induti, liaiiis, clypeo, curuifq; gladijs pugnare folent,fæpe($ uiflores cxiftunt.

Cohortem uero lanitzarorum gt;nbsp;ab ele-ftiiTimis militibus Macedonif,quorum uir-tute Alexander Rlagnus orientales populos fuperauit, fuoeç Imperio fubiedt, nihil omnino differre certiifimum eft, Hos â pri-nia ftatim puericia ad bella amp;nbsp;pugnas edu-cant,exercent attÿ inilituunt. Nemo eorum fuos parentes aut cognatos nouit. Sunt cnim fill) Chriilianorum, multis ac uarrjs depopulationibus furrepti,quos in hortum Pfincipii Turcici traditos, ut in futurum

B 3 uiriliter

de b E L L I a

uirffiter fèfc in acie gcrerc Ôi dcfcnderc pof. fînt,uarrjs artibus bellicis inftituunt atq^’ exercent. Si qui ex eis moriuntur,aut in acte uel etiam urbium aliarumue munitionuni oppugnatione cadunt, confcftim exadok-fcencum exercitaniïimorum ordinegt; in ho-rum locum alios fubilituunc, numerumcÿ fuppknt.

At($ hoc pado exercitus lanitzarorum, qui uelut cor amp;nbsp;arx eft roboris poteniiæ Turcorum, fempcr manet integer. Necha-bent æquales penfiones,iêd unicuiq? fecun-dum propriam uirtucem,amp; egregia facino-ra,datur ilipendium. Et hæc unica eß cau-fa,curaudaciirimi,â^ad omnem conflidum, facinufq? egregium paratilîîmi ac promtilL fîmi euadant, quemadmodum hifccfuperi. oribus annis, non fine nofiro magno in-commodo amp;nbsp;malo, de his certiores fadi amp;nbsp;edodifumus. Nam inde ufçpab Amurathe fecundojqui lanitzaros infiituit,amp; hoc ordi-ne diipofuit, nufi$ eos integrum aliquod generalis exercitus roburamififle aut per-didifie legimus, quin potius fuperiores uû dorefq; cxtitiflefcimus.

Tanta autem iuflicia amp;nbsp;feucritate. Turc» difciplinam militarem,bellic^ gerendi leges cuftodiunt amp;nbsp;confcruant, ut hac in re Græ-cosô^

T V R C 1 C I s.

cos amp;nbsp;Romanos longé exuperent. Nunc^ inter jpfos fadiones, feditiones, proditio-nes,aut mutuæ cædes cxißunt. Siquidem leui faltem crimine conuidi, capite ple^ duntur- Milkes ueroTurcorum aliarum gentium bellatores multis in rebus exceU lune.

Primum enim Principi Ducibufep fuis fine contumacia promte obediunt, quod apud nokros minime fit. Deinde, quam-uis duriifima neceffitate urgeantur, tarnen nunquàm terga uertunt, fed potius audacious congrediuntur. Credunt enim diuini-* tus præfinitum efle, quo tempore, quo'uc roodo quis occumbere amp;nbsp;mori debeat, Ide-nihil fibiaduerfiante confiitutam ho-tam accidere poife arbitrantur. Poftremô quia funt patientes, multocj tempo-re,abfc^ pane et uino,fola aqua

amp; oryza fefe fuftentare pofiiint.

B 4 ORDO

ORDO SEV DIS»

TOSITIO 'SELLI Et

C V R I Æ TVRCICÆ

G E N r r Ä

VISIER BASSAE funt conGIiarif

Turdci Imperato : Cum his enim de omnibus fuis ncgocfj's conferre ac délibéra* rc confucuit-Suntautem quatuor,etab tpCo Imperacore ex eorum nutnero,qui ex Chri. üianis Turci fadi Cunc, amp;nbsp;Cbrißo contradi-xerunr. Item multo peiores ipGs Turcis c-uarerunt,deliguntur. Horum autoritas. Si. pocenda magna eft. Si ûinc opulentidimi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

LESKER i

DE ORD: BEL: TVR:

LESKER RADIE.

LESKE R KADIE, fummiludices funt, qui bcllicas controuerfîas, quotquot fiintjdtjudicant. Vnus in Romania, aker in Natolia federn habet. Horum officium eft, Omnibus dicere ius,amp; omnium caufas, quae ad ipfos perfcruntur, iuxia Mahomeii leges decidere. Ad hos appellant ac prouolant omnes alij Kadiae, amp;nbsp;penes hos manet po-teßasjde qualibet controuerßa quantumuis quot;’^gna, pronunciandi.

B y BEG.

DE ORDINE BEL.

BEGLERBEC.

B E G L E R B E G, hfc omnium Durum Dux eft, hocjcftfummus miliriæ Prtn^ ceps, feu fummi Pn'nci'pis locum tenens. Sunt autern duo Beglerbeg, amp;nbsp;imperant il-lis qui uocantur Szantfakbegler, Vnus in Narolia in Ciuitate Galatiæ Cutheia. Alter in Romania,in ciuitate Raicianorum,quam Sophiam appellant, commoratur.

TE P H-

LI T V R C I C I.

tepthedAr.

T E P T H E R I'pforum lingua libruin ßgnificat, in quo rationes amp;nbsp;calculationes confcribuntur. Inde Tephtedar nomen ha-bent.Sunt Quacftores feu Thefaurarrj,'unus in Romania, alter in Natalia Rationxm ba« bent omnium prouentuum totius anni per totum Imperium Turcicum,omniumq?re-dituum amp;nbsp;expenfarum. In aulis Principum funt in magna autoritate.

IEREYamp;

DE ORDIN EBEL«

I E R E Y S.

IE R E Y S.Princcps militif naualisjbel« mariümi, qui fempcr ex numero Szanc fakorum aut præfeflorum, qui Calliopoli praefuntjeligitur-Poteftatem habet nauium treccntarum, qu» omnes gubernantur ue-lis.

MODE-

LI T V R C I C I.

M O D E R I S.

MODERIS, funt homines dodi in ' ^ähometi conftitutionibus, fapientcs ôd '^wcitatiiTimi, Ideoq; omncs hoc nomine I ’Ppellantur »

MVTHI,

DEORDINE BEL.

M V T H I.

M V T H I, funt lurifpen'tf, ex quibus unus tanquam præcipuus Icgi's dodor» tli-gitur, cuius decifîonem non licet cui^ rc-tradare. Si quæ diHiciliora loca in legibus inciderint, de illorum interpretatione ifii confuluntur.

CAN-

tl T V R C r C I.

CANCELLARI I.

Plurimi funt lcribæ in aulis Turcico-rum Principunij diuerfis tarnen h'nguis ac literis utuntur. Nam inTurcia, lkerisamp; fermone proprio fcribunt amp;nbsp;loquuniur. In Graccia amp;nbsp;Italia Graeco, in Pannonia uero amp;nbsp;Moldauia, Rafeiano fermonc Si pidura utuntur in fcribendo. Scribas autem omnes Turci uno nomine lazici appeUant.

SPAHI.

DE ORDINE BEL-5PA HIOGLANI.

SPAHI ipforum lingua nobilem, O G L A N uero pucrum aut dlium ßgni^ i ficat. Inde Spahioglani nomen babenc, amp;nbsp;funt præcjpui Equités in exerdcu Turcico, , educati in horco Imperatoris» eiufdemg; filij î appellantur.Exhorum numero Szanlakbe« gJer, deinde amp;nbsp;Legati eliguntur. Numerus eorum millenarium complet, induti ueiïi^ mentis fplendidis amp;precioßs, â dextro latere Imperatoris equitant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eorun» i

feptem aut odo milites fub fe habet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

SOLVPH ,

LI T V R C I C I.

SOL VPHTHARI.

SOLVPTHARI, Hi) una cum Spahioglanis cducantunpariq; poteftate 3C dignitatc poUent. Eorum quoq? numerus tft mi'llenarius, Ornauflimis Si prcciofifTi-mis ueßibus indutbäGnißris Imperatoris incedunt.

C CAPI.

DE ORDINE be La

C A P I c ï.

C A PI I/ngua Turcica portam ßgni^ Heat. Inde Capici nomen habent. Sunt .n. lanitores feu euftodes portarum Prïncipi's, qui magni æftimantur,amp;' præcipua dignita^ te ornantur. Ex cohorte lanitzarorum deh'. guntur.Eorum funt quadringenti.

VLV-

LI T V R C I C I.

VLVFAGI.

V L V F A G I, funt mille équités fie appellatijdelcAi ex numero lanitzarorum, aut ex præcipuis militibus BaiTarum, qui fidelitatem amp;nbsp;fuam uirtutem, egregio ac ’’’emorabili aliquo facinore declararunt. Tertium ordinem poft Imperatorem Tur-'icutn obtinent.

G 2- CARI:

f

de o R D I N E BEL«

' CA RIP ICI.

‘ C A R f PIC I, amp;nbsp;ißi funt Equi'ces, numero mill;. Vtautem Bquicorumfunt celercs amp;nbsp;ueloccs : Ita ipfiquoq; mira au« dacia amp;nbsp;celerifate funt præditi. Arcu 8i la-gittis, haßis, clypco, curuis gladijs utun^ [ cur,fcfetj armant. Stipendia habentcopio- ।

!

SOLA- I

s OLA KH I, funt milites prxcipui ^«lediiTimi, Deligunturenim amp;nbsp;hrj quoqj ’X numero lanitzarorum, qui artem eiacu. Undifagictas admodum callent, rjfc^emit-ttndis præcseteris, quam redÜTimè, exer-fiuti Sc afluefaAi funt. Numero funt fep-‘ingenti,quorum officium cft,fagittis neruo gt;ppofftis Imperatorem circundare, citÿ ad* uigilare.

G 3 lANIT-

DE ORDINE BEL.

ïANITZARAGA.

IA NIT Z A R A G A- Hoc nomine dux lanitzarorum appellatur, qui fub fc habet uiceduces, quorum ali) imperant mi-litibus mille, alij quinquaginta. Sunc præ-terea centuriones,decurionefq;. Sub horumi potefrate reliqui lanitzari quietiflîmè ui-uunn

(AN IT-

LI T V R C I C L

IA NIT Z A R Ijfunt pedites numéro duodccim millia, præftantiffimi, exerd« tatiffimi et fortiflitni milites,quorum fideli-tatiTurdcus Imperator,prçcipuè fefe com« initterc amp;nbsp;credere folet. Longis bombardis Utuntur,cx quibus celcrrimc globos eiacu-Iantur,amp; rem attingunt, ad quam emittunt globos.

C 4 BES-

DE ORDINE BEU

BEOLIE.

ß ES LIE, funt eaam milites exercits^ tiâ^ce]ebrarj,quj mirabiles fuæ forticudU nis uirtutes edidcrunt. Qujlibet eorum quincjt militum Aipendia acdpic. Eorum ferc quadringenti funt.

MVTA-

LI T V R C I C I.

M VTAPHARAK.

MVTAPHARAK, funt filpma-gnorum Prindpum, miniftri Impcratons, ampla fruuntur libertate,nulJum onus fuftl nent, praeter^ quod Imperatorl Turdco allant,cum obferuant amp;nbsp;comttantur.

C Î CZAVSI.

DE ORDiNEBELa

C Z A V S I.

C Z A V S f, CJauas in manu geftanf, cxcrdtum ordinant amp;nbsp;dingunr. Prindpi præeuntin exercitu, eicßuiam præparant, fîcut infrà rurfiis dketur. Sunt eorum trc-ccnti.Horum opéra Turcicus Imperator urf etiam folec in legationibus.

LI T V R C I C I.

GIMLIE milices præcurfores funt» (]ul uelodflîmos equos habent, ac cum nc-ceflicas poftulaCjmagnum fpacium una node abfoluere 8i conficeic poffunr. Sunt lo-ricis circundatijclypeo, haftis, amp;nbsp;curuis gladijs pugnant.

ALCAN.

DB ORDINE BEL.

ALCANTZI.

ALCANTZl, Equités j'nfinu' ordi -ntSyfunt cruddiflïmj uaftarores 5C depopu-lacores, qiij cum in bellum’ folummodo commodi fui caufa proGcifcanrur ( nihil enim manubiarum aut prædæ ab his repen' folet)igni ferroq} cunda uaftant. Magna eft eorum mulcitudomam excedunt numerum (riginca millium.

MEK.

LI T V R C I c r.

M E K T H E R,minj'ftri Pnncipis Tur cici funt, quiad expurgandas ôi ornandas domos Tuicici Impcratoiisfunt deftinati, Tapeiiorum amp;nbsp;aulæorum cuiam agunt. Htj tentoria cuftodiunt Impcratoiis, quan. do in bellum proficilcitur Imperator Turci-cus.

ASAPPI.

I

DE ORD: BEL; TVR;

A S A P P I.

A S AP PI pcdites funt in einittendis faginis peritiflîmi,mini â ciuitatibus Turci-dSjUt tempore belli auxilia præftent Turci-colmperatorijfinguli eorum ßngulis men-fîbus, temosaurcos Turcicos,pro ftipen. dio accipiunt.

DE

DE TVRCARVM

E7I-rouE,

BARTHOLEM AEO GEOR-gieuiz Percgrino Autore^

IOANNIS GOTTSCAU CI BRABÄNTINI POETÆ LRV-REATI IN LAVDEM i\V= TORIS.

GxVôdttdnw homines, udriis quoi tâderit ur^ NerHij nomen wtaq; fanu dalgt;is. nbsp;nbsp;nbsp;(bes

^tptumtdTuras tn ntncuUßartholeiiiieus: t^erùio errduit per Icca plurd duce.

Hif /\ftAnoru»i,dtq, Mdbum dijirdütis in ordS, Ciu,£ tulit eft tejtisdira ssivia comes.

illelthdccn inter iaiüdtus, er lÜon inter, ebrior ingenio ejifaäiu Hojntre tuo. Hic mAris,er terra dijeritnind ntdximd fenßtf Ille fed expertus,fotd pericU mdru.

QKid multaf hie dignus quem laudet tiufd Mdro* Keonq uatK dignus er ore boni, (nis:

PIO

VIO ET ChV^ISTU^ NO L E C T O R I BARTHOL Es mfus GeorgieiiizPeregrinus Hkro-folymitanus S. D. P.

DI5CORDIA, ET

na bella hoc mihi Peregrino pcpcrerunt Chiiftianc Ledor, UC omnibus bopis fpoliatus, catenis uindus, per afpcra arque lubn'ca ThraciacjAßaeq; minons loca,utiumentum aliquod, oppidaciin,uicatim amp;plateatiin uenum dudusiad grauinîma,uariac^ rußi-ca négocia fcptics uenundatus : ibiç^ fub Turcicaacruftica ferufa amp;nbsp;afpcra difcipli-na,in fame amp;nbsp;ßd, in frigore ô{ nudicatefub-dio Cubans, gregcm ouium armcntacÿ pa-fcere, agriculturam exercere, equos curare, militixcß artem diicere compulius fîm. Vn-de capta fuga, glandibus, herbis agreftibus earumc;^ radicibus amaris,modico iale con» ditis uiditansjin fohtudine ardico polo du ce erra ns, inter uoraciflîmas feras uerfatus fum, Hellefponticum mare,trabibus fu-ne colligatis, traijcere conatus fum, tandem captus, ad herum rcdudus, manibus ac pcdibus ligatus, in tcrram proftratus, fufti- i bus duriter cæfus, poftea ad mangones at- j que

NVNCVPATORIA.

que laniftas ucnum rciedus:ita ut rredeciin annorum fpacio,adueramp; fortunæ fiuuQibus agitatus, fub Impcrio Turcarum multas mi feriasjcalamitates,affl)lt;fnoncs,amp; pcriecutio-ne§ pro fide Sanela Catholica experiri, pa-ticj; coaótus fim.

Qijj quum illa magis compendiofa uia, hoceftper fhraciatn, lantam tyrannidem, grauidimam feruitutem, amp;nbsp;crudeliflimam infidelsum afflidioncm cfiugere ncquiuif-fem, alia uia uidelieec antarcticum polutn ucrfus, per Caramaniæ,ac Syriædeferta amp;nbsp;pcriculofîlfiiina loca fugiens :

Pf r utiriûs cafits,fgt;er tot dijcrimimt rerwn.

In terram fanélam, ad fratres Diui Franci-fci Hierofolymæ in monte Sion habitantes, perueni. Inde poll curfum unius anni, qua= fi à motcuis ( Diuina uoiuntatc ) fuleiiatus, iiliuft^ uoracifllmi amp;nbsp;infatiabilis draeonis orco, amp;nbsp;faucibus creptus, ciufq; tormentis, amp;nbsp;fuppiicijs liberatus, fratribus meis Chri-ftianisjillaium peenarum certiffimus nun-cius ueni; ut dignam fuorum fceierum,atcp errorum pœnitentiam facerent, ne 8i ipfî in tum tormentorum,ac cruciatuum locum ueniant.-utetiamintelligant, quoin odio

D clTc

E P I S T O L A eflic debeant hi, qui Chriftianum gladium, noftrarum miferiarum futurum uindicem, iam ante totfeeuk) tam fidclium,quàm etk am infidelium, prophetico ore prædidum, ÔC ad illud Sathanæ regnum deitruendum amp;. demolicndum prædcftinatum, ab hac (ânAiiTima Si diu dehderata expediuone/e* morantur.

Quum igitur poil terræ fandæ peregri-nationem, occidentalium quoc]^ partium, loca uifitandojillarum crudelitatum tragœ-diasUeuiter deltneaflem, nec non alia quæ-dam,quæ aut quotidiana conuerfatione, Si experientia longoq? ufu,in aula amp;nbsp;militia Turcarum Imperatoris exifiens didiccram, uel quæ doâiores Si (àpientiores eiufdem, legere,feu recitare audiueram, uel à feniori-bus (olim didïa aut letfia) ratiocinari intelle-xeram, memoriæcj commendaueram ; fin-gula breuiter,ac fideliter in diuerlîs locis, Si diuerlîs temporibus confcripta,particu-latim diuulgalfem. Si poftca à me diuulga-t3,pcr dodos probofep uiros in uaria idio-mata traduda, amp;nbsp;publicata comperijlTem, eac^ neceflaria, Si quodammodo utilia, Si grata ledoribus perfpexiflem, omnia in u-num fafciculum collegi: nunc uerô in meligt; liorem

NVNCVPATORIA. lt;nbsp;]’Orem formam redaAa, tibi ea opume ac ^hriftiane Leftor legenda ofFero.

Tu igitur exemple CHRISTI falua-foris (qui illius pauperculæ uiduæ munuf. cülum ofFerentis, tot Principum precioGs inunerib.prætulit)hoc exiguum mu-

nuFcuIum affliâi peregrin!, qui bonit^ confulere ue-lis. Vak. Romæ

Idibus Septem« bris,

M. D. LU.

D Z DE

DE TVRCARVM

lt;HITr E T CE'S^EMO-

NUS CAPITVLVM.

Et primo loco de Templisjfen Mejchitis eorum^

Ha BE N T Templa fans ampk, amp;nbsp;; furntuolâ; ipforum lingua Mefchitap' ' pdlaU} in quibus nullas prorfus imagines uidi, præter bate uerba inferipta Arabica lingua, uidelicebLtt llUh ïllellah, Mehemmet, Ireful, AÙa.h,TanreBirPeglt;inibirHiclr. ideft, non eft Deus nilî unus, Mehemmet autem propheta cius ; Creator unus, amp;nbsp;prophetæ æquales. Vel hxc,Filu Galib Illcbh,td eft, non eil fortis fîcut Deus* Deinde confpicitur magna abundancia iampadum ardentium oleojtotum Teroplum dealbatum, paui-mentum ftoreis üratum, ac defuper tapetis ornatum. Circa Templumturris miræal* titudinis, quam eorum facerdos tempore orationis aicendens,uoce alta, digitis in au-res infertis, hæc uerba ter repetit, Allah Hech^ ber,id e{i,Deus uerus unus. Audito clamo- j re conueniunt in Templum nobiles amp;nbsp;oci- । oiî,tantumdeuotioniailnAi. Deinde præ- I didtus Sacerdos defeendens orat cum illis, j

I

DE TVRC: RITV ET CEREM: idq? ex officio facerc debet quinquies inter diem amp;nbsp;nodem.Quicuncj uerô ueniunt ad or3tionem,debent abluerc manus, pedes,amp; pudenda: poftremô ter fparguntaquam Riper capita,rccirando hæc uerba ,Vlhe»idti Lib ^Wjd eft, gloria Deo meo. Deinde,exutis ; calciamentis Patfmagh didis, ijfcp ante ianu-nuam Templi relidis introeunt, altj nudis ' pedibus,alij habentes munda calciamenta Me/ibuocata, quibusnon palpant terram. Focminae nunquam congrcdiuntur cum ui tisffed feorfum certo in loco,prorRis abRru ^ogt;à uiroriim confpedu, amp;nbsp;auditu : ipfxcÿ rarius Templum fréquentant, ut tempore B'Uri«« pafchatis,nonnunquâm diebus Veneris, (juæ CfunMdgun eorn lingua iiocatur, orante); ab hora nona nodis ulq; ad duode-cimam,ut puta mediam nodem : atep inter orandum corpus continuo agitatu,amp; uoci-ferationibus mire afßigunt, ut fæpius uiri-bus amp;nbsp;animo defed3c,in terram pronæcon« cidanr, amp;nbsp;ü aliqua ab eo tempore fe graui-dam fenferit, Spiritus landi gratia imprae-gnatam c fl'e aflirmat. Cumq; pariunt,ab ip-1ÎS nati Nc/« Cg/«,id eft,Animæ,uel Spiritus fandi Rit) appellantur. Ita mihi narratum eil I à pediffequis earum : nam nee ipfe uidi, nee I aliquis uirorum huic fpedaculo intereffe ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D 5 poteft.

DE TVRCAR VH poteft. Virorum aucem oranonibus cum hero meo fxpe interfui,quibus mos hic «ft. Inter orandum pileos fuos (qui TfilriM illo-rum lingua uocancur ) non deponunt, led fummis digitis at(inguntgt;quaß eleuaturi, genibus incumbunt, ôi terram fæpc deo-fculantur.Chriftianum eorum facris intcreß fe nepharium putant, credunt cnim abho-minibus (ut ipß aiunt ) illotis, fua templa contaminari, quippc Chriftiani non ufur-pantillorum more frequentia lauacra. Ibi Sacerdos illorum fuggcitumafccndit,acad duas circiter boras concionatur •' perado fermone afeendunt duo pueri, qui canrando fuas preces pronunciant. Perado eorum cantugt;incipic Sacerdos cum toto populo fubmiHâ uoce cantare, quaHando corpus in latus,nihil aliud praeter hæc uerba,Llt;i lUtth llellah, id eft, non eft nifî unus Deus, ftc media fere hora perfonat, ac mouecur. Huiuf-modi autem orationes, 0( ceremoniae, uc cantus, praedicatio, non Hunt Gngulis die-bus,nifi tempore (^adrageftmali amp;diefe-üiuo, utputadie louis, ab hora nona nodis, ufq; ad duodecimam. Et ipfa di.

es Veneris, à quibufdam re-ligioftiTimc coUtur.

DE

C E R E M o N I I s

ma. eorwn^

HABENT etiam Quadragcfîmam fua lingua OrKf?; appellatam, iciiinantes ünum menfem, unamhcbdomadam fin« gulis annisjat non fetnpcr eundem,fedfi (uidelket hoc anno ) ieiunauehnt bnuari-um, fequenti Fcbruaiium, pergentes feric, itautduodecim annorum decurfu annum, amp;nbsp;duodecim hebdomadas loco dcc/mæ of-ferant Dco. Cum ieiunanr, toto die nihil guftant,nc panem quidcm,autaquam. Deinde uifa ftclla,licet illis omnia manducare, prætcr fuffbcatum, amp;nbsp;porcinas carnes. Suf-focatum ab eis, Iv\urdar, id eft,cadauer fiue immundum, amp;nbsp;poreus Dowwt?; uocatur. Quadragefima pera^Sa, Pafeha celebrant^ eorum lingua ßniram uocatum,magna cum folennitate, per triduum, oblinientes ungues manuum 8i pedum certo ceromatc ab eis ebna. appellate, quod ungues rutilos efiicit : eadem quoque tindura caudas e-quorum amp;nbsp;pedes imbuunt,hic color tena-cilTimc hærct, nee ablui,auc extergi poteft: quamobrem nifi noui à radicibus ungues cxierintjfempcr rutilantes apparent, fed de manibus frequenti lotione poteft deleri.

D 4 Mulieres

DE TVRCARVM

Muliercs non folurtl ungues, fed amp;nbsp;minus, au^ pedes illo ccromate imbuunn

(DE C1(1{^CVUCL

VTuntur circumciGone corum lingua

Tfuneth dida, non ocfraua die more lu-dacorum, fed quâm pn'mum natus fepn'-mum aut odauum annum exegetit,fermo-nis lam peritus, idq; ipfis myfterium e(ï, propter uerba confeifionis, quae ante cir-cumcifionem rcquiruntur, eredo pollicc manui l'drnMch did:o,harc uidelicetgt;qu3c fu-pra oftendimus in templis defcripta. Puer ob id non dcfcrtur in templum, fcdindo-mibus parentum circumciditur. Huicfolen» nitati faepc interfui,quæ ita fc habet. Primo conuoeatis amicis ad conuiuium,quibus fan's delicaca parantur fercula, cxomnige. nere carnium, quo ipßs ucfci licet, Sgt;( paffim ( ut apud ditiorcs ) bos caeditur, in hune ex-coriatum de excnreratum includifntoucm, in qua gallinam, amp;nbsp;in ilia ouiim, quæ intègre aflântur ad fplcndorem illius diei. Deinde inter epulas tempufq; cœnae adduci* turpuercircumeidendus, euius medicus illius artis glandem retegit,amp;replicatam pel lem

CEREMONIE.

lern forpiculîs apprehcndit.dcindc quô me« turn adimat puero,ait Ce in proximum dicm circumcifionem peradurum, atcp itadifce-dic,moxGmulans,quaß omiilùm aliquid eilet,quod ad prçparationem attinet,ex im-prouifo præputium abfcindit, uulneri pa-tum faits, amp;nbsp;bombafini apponcns, iam uo-cabitur Mufulman,id cft,circumcifus. Et die circumcifionis non induntur illis nomina, ledipfo die natali, quo in lucem eduntur, quç talia funt,amp; primo Regum,ut Suleiman, Solomon interpretatus. Sultan,Scelim, id eft, princeps pacis. Murlt;ith,begh, id eft, dcfidcra-tus dominator. Muflafa amp;nbsp;fimilia. Ducum, Piri«,Hlt;lt;ir(«lo„,H4(ler, Ebrahim. Dominorum liumilioris conditionis, quemadmodum funt Spahalar, Sauilar, Eminler, Behram, Mem* mi, Mehemmet, Alli, Ahmat,Tcielebi, Paiazith, Chatfun, Hutfcref. Cæteris omnibus, MUtfa, loiiutz,Sehenâcr, Perhat,Ferro. Captiuorum acfeniorum maiori ex parte Scrcznefb, quod nomen fignificat audacem, atc^ uelocem, Poftca continuato trium dierum conuiuio, circuincifus ducitur in balneum,cum maxima pompa.Cum redit domum,ducitur per conuiuas, qui parata illi muneraolFcrunt: Alfj ueftes fericea8,altj fciphos argenteos,alii pecuniasjuel etiam equos. Muliercs quocj;

D îquot; indufîa,

DE TVRCARVM. indußagt;fudariola,amp; alia huiufcemodi. lux* ta uoluntatem amp;nbsp;opes unufquifque conui-uarum donat. Fœminæ non pariuntur cir-cuncifionem, fed tantummodo iam diâa uerba confitentes, MK/«/mlt;t«efRciunturgt; Si autem ex Chriflianis quifpiam fua fponte confeflb Mehemmeto circuncidi fe patia-tur,quod fæpe conringit, propter grauifli-mum iugum, ôi onus tribuci, talis ducicur per omnes uicos atque plateas ciuiutis, fummocum honore» amp;nbsp;gaudio populifo« nantium tympana: ipG quocf danturmu-nufculagt;pofteaimmunis erïicitur à folutio-nc tribuci Haracs corum lingua appcllati: Et cupiditate huius Iucri,mulci Græci,quos VrumUr, Qi Albani, quos MnAuilir uocant, circunciduntur. Si quis ui compulfus, ut pura qui Mufulmannum ferirec,uel uicupe-rio afticeret,3ut Mehemmetum blaiphema-rct(quod uidi Epifcopo cuidam Græcorutn fedæ, contigiflê) circunciditur,illi nihil da-tur; â tribuci camenfolutione liber eric,ßcut amp;nbsp;cæceri MufulnMnliir,id eit,Circumcifî.

S) E S^CE1((DOT1SJ^S

E O R V M,

SAccrdotcs ucro, illorum lingua Talis^ nunldr

CEREMONUS.

»unfrfr uocati,parum ucl nihil differunt à Iagt; icis,nec etiam à proceribus ceremoniarum, (quales apud nos fun,t Epifcopi)ncc magna in ipfis dofthna requintur,fatis erit fi Ako-|■anum,amp; Muflaphum nouerinc legere, llli autem qui etiam interpretari fecundum tex-tum nouerint, peritillimi habentur : quonigt; am non uulgari lingua Turcica, fed Arabica â Mehemmeto func tradica, quod nepbas tile putant, ß uulgari lingua interpretata defcriberentur. Eliguntur ifti Pontifices ä populo, ftipendium autem à Rege pro la-bore accipiunt; Vxores habcnt,amp; habitum utfeculares. Si ftipendium non fufficit propter multitudinem liberorum mechanica traäant, ac libero etiam homine digna at-tingunt: prxficiuntur fcholis, aut fibrös de-fcribunt. Apud illos fane nullos uidi typographes,fed chartam optime parant. Alij a-lium quæftum faciunt,ut fartons,futoris, Qi fitnilia.

(DE MOKICHIS,

NOn défunt illisMonachi Deruislaruo-’ cati,uarij quidem ac imprimis triplicis ordinationis. Primus ordo tails eft, qui nihil proprij habentes, quafi nudi incedilfit, prxter pudenda pelfibus ouinis tetfta : amp;

tempo-

DE T n CARVM tempore frigoris ad cooperiendum dorfum fimiliter pelle utuntur: latus,manus,pedes, amp;nbsp;caput nulle prorfus teguntueftimento. Ëxigcntes Eleemolÿnam tam ä Chriftianis, quâm â Turds, Abhici petentes,quod fîgni-ficatjpropter Deum.Hi deuorata herba M4S= hch uocata, in rabiem aguntur, adeô ut per pedus totum in tranfuerfum uulnus du-cant, indem per brachium uel nulle dolore diflimulato, amp;nbsp;fungum arborum incenfum capiti,peiSori, manui fuperpoficum non re-mouent, donee in cincres refoluatur.

Aliud genus uidi, qui incedunt pertufa uerpa,fîue mcntula, amp;nbsp;inclufo annulo æreo ponderis trium librarum, à coitu difelufi, ob feruandam caßitatem.

Tenium genus rarô egreditur, fed manent die noduq; in templis,habentes in an-gulis templorum tuguriola, fine calciamen tis, ueftimencojifcooperto capite, nihil ge-ftantes, præterunam camilîam, multis die» bus ieiuni, orantes, ut Deus ipfîs fu-tura reuelet,quos rex Turcarum bellum moturus confu-lere folet.

DE

CEREHONlIS.

lt;iuam exhibent Machometi tra^ ditionibus.

TAntam reuerentiam Turcæ Rlachomc-ti traditionbus amp;nbsp;ftatutis præftant, ut non folum Deum ( quod noftris plerumq; accidere) non blafphcment, imó fchcdam tluomodocunq; fcriptam in terra iacentem fi •’epericrint, eredam, amp;nbsp;fæpius deoicula-tam,in rimam aliquam parietis pofitanbob^ ftruunt : dicunt peccatum efle, fi literæ quitus nomen Dei amp;nbsp;lex Machometi dckri-buntur,pcdibus conculcentur. Et nemo au-det Chriftiano, uel alterius fidei feu religio-nis homini uendere Alcoranum,aut alia eo-i’Um fcripta, neabieda palpenturpedibus, nel immundis manibus contredentur, alio-4uin capitis pccna plcdcrcntur, Quare in lucre nobis profedô meliores dici poffunt.

(DE SCHOLIS i^forunh

HAbent quocp loca ad Inftituendum QcbuvMcl^irleri eorum lingua appcl-lata, amp;nbsp;fuos Dodores quos Uogfialar uo-cant,tam tRafculos,quàm fceminas, fepara-tim

DE TVRCARVM

rim tarnen infiituunGmafcuIimafcufos, amp;nbsp;fœminæ fœminas, Aftronomiam, Phiiofo^ phiam, Artem pocucam. Inter difcendum clara uoce damantes, ad latus corpora mO' uenr. Mufîcam nonnorunt3rtifîcialem,fed fingunt carmina ad prxfcn'pcas reguJas,qu£ ira fc habenr. Quodlibet carmen undedm debet compledi fyllabas. Placuk itacj exempli gratia bæc pauca inierere.

'Bethler diEla,

Birechen bes on eileduni derdumi ïttri dandam ijlemifcem iardumi Terch eiledum zttthntttnumi gardumi

Neileim ieniemeznm glunglumi.

Suntenim carmina amaroria, Dexipfo-rum lingua nbsp;nbsp;nbsp;uocatæ, id eft, Deæ amo-

ri8,quoruminterpreratiohæc e(i deuerbo ad uerbum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Birechen, id e{i,ex una. bes, id eR, quinq;, on, id eft, decem. eiledum,id eü,ieci. derdumi, id eft, tribulatione mea»

Utii dânddm,id e(l,S creatore. iflemilcem,id e ft,poftulaui.Mrlt;i««i,id eft,auxilium.

jd eft,neglexi. zlt;iehnMnumi, i

CEREMONIIÎ.

M eft,patriae meæ. gurdutnî, id eft, uifttatio-nem.

Ne, id eft, quid, ikim, id eft,fadam. ienie^ ^Zum,id eft,non poiTum uincere. glunglumi, id eft,mentem meam.

contraHione,

MAtrimonium eorum lingua ^uïenrtKcb uocatuiTijtalc eft. Cocunt nuptiæ line iuramento, accipiunc plane indotatas, propemodum cmere coguntur, contrario (quàm olim apud Romanos)morc, ubi ge-ntr emi foiebat, non nurus. Nihil habet fponla in corpore cultus uel ornamenti, 4uod non cogatur à foceris redimere. Di-nonium apud illos faciunt improbi mores Uel infœcunditas’.cognofcit de iftis rebus iudex ipforum. Inter feruos emtos etiam tnatrimonium permittunt,fed genici ex illis uernx Hunt.

one illorum^

PEregrini, eorum lingua Hdgfilar appellat!, loca ab ipGs fanda habita inuifunr, uidr-

DE TVRCARVM uidelicet Mechim, Med'mum, ut no ft ri Hicro-folymam,ibi aiuntMcliemmetum obrjiTe; fed non minus quxftus gntia quàin rdigi-onis amp;nbsp;deuoiionis. Ibi uifo caldamenro Tfiroth uocato, quod inauratuin foiummo-do à teitudine templi pendet, cocmtis fub= tiliiTinus telis, ChumM didis, in patria/n re= grediuntur magno cum lucro. Et cum redi-crint, ait] ueAanc deuotionis gratia aquain in utribus plateatim, idq; obuijs fitieniibus gratis oiîcrunt,altj rem fuam agunt,amp; iî qui in ùinere pereunt quocunq; modogt; ctiamfî non ueniant Mecham : nihilorainus in pere-grinorum numero habentur.

(D E Ml(^ACrLlS chometi MechettfaEiSj ^quamo* demis quo^A^mporibuSjAtunt eum facere,

NEfcio miracula'ne uel miraculoiàs nu- ( gas potius dicam, quæ funt fcripta in j eorum libro Mehemmcdini didto. Aiunte- j nim, quod ßbi etiam perfuafum babent, j quôd cum Mecha extrueretur, Deum per : Macbomeci preces montibusiuilîiTe, utia-pides ad xdißcandum Mecham quifcfad^ ferret : cumcg quifcf montium decimam Ja-pidum I

C E R E M o N I IS.

pidum attuliffet, amp;nbsp;ex Ill's Media extruda, amp;nbsp;compléta fuiflet: quidam mens Ardpbdf« ^gh dîÀus, quum caeteris, ex longinquio-ribus partibus ucniens tardior eilet, amp;nbsp;Megt; cham extruAam uidiiTet, cognouiiiêtque cius lapidibus opus non eiTe, cœpit Here amarc. Quem quum Machomet flentem uidiiTet Caufameÿ eius doloris inteilexiiTet, dixit : Efto bono animo,inquit. Si noli tri-ftari, fed depone in eo loco, illi demonftra» to,dedmam tuam : amp;nbsp;quifquis fuper cum lapidem non orauerit, illius peregrinatio inutilis, ingratacß fiet. Et percuiiit Macho-tnet lapidem pede. Si eduxit ex illo aquam adpotandum inutilem,impofuitc^illi nomen Abzitnzem Çui, id eft, purificationis a-qua,ex qua omnes corum peregrini in ua-Eulo fccum domum deferre folcnt; Si dum quifpiam corum moritur, ueftimenta qui-bus cadauerabeis inuolui debet, ea aqua

1 afperguntur in remiftionepi omnium fccle-nim eorum.

V.-4

Dicunt ctiam, quod nemo poteft Mecham ucnire, quin aduentus eius Machometo fitcognitus,qui poftea cuftodibus(qui omnes funteunuchi) pereumreuelatur: talis Hug^jid eft,peregrinus raptor fuerit aut

E fceleratus.

DE TVRCARVM

fceleratus, feu Chnftianus, uel altcnus reli-gionis homojdidi cuftodes prohibent illi Mecham ingrcflum. Cæterum cadauereius ibi non eß, ut quidem aiunt, fed forma imaginis in muro templi, peribna Macho-meti impreflâ; illam deofculantur,amp; ita do-mum redeunt. Talia enim fibi m€ndaci2 loco tniraculorum illi infidèles per Macho-metum habent perfuafa: amp;. rnulto magis ri-diculo/â, quæ profedo pudet me hicadfer-re. Velim ramen ut generofusledorinter-rogaret aliquem Turcarumdî ira fefe res ha’ béant, tune affîïmabit peregrinum meram ueritatem narrare.

S)E ELEEMOSïKâ

eorum,

HAbent xenodochia Iniitrcth appellata, ex teflamenco Reguin condita,ubi da-turcibus pauperibus atque peregrinis, fed alibi alius. Sunt qui dant orizam pirrMs Tforbi diAum cum carnibus ; alibi Boghdtii 4f,qui fit ex tritico,pro oblbnio.'additur pa~ nis fatis magnus; potûs quem prxbent cß aqua.Cæcerum pernotSandi ibi auc dor-miendi locus nulli conceditur, fed habent alium pernoäandt publicum ChttruAtfanrie ubi

C E R E M o N I I S.’

ubi gratis recipiuntur hofpitio : non ha-bent tarnen ledos/ed in fceno uel ftramine fub teclo dormiunt.

Xgt;E t^ICTIMIS eorum.

IMmolant etiam uidimas, fed pleruncf; uo tiuaSjCfjorfcii« tam Turcica quàm Arabica linguis uocat^sjn morbo enim aut pcricu-lo ouem uel bouem,pro cuiufque opulen-tiain cercis locisfc facriScaturos promit-tuntjuoti deinde uidima non combqritur inholocauRum, ut ludæis mos ell,fed ma-dato animali,cutis, caput, pedes, amp;nbsp;quarta pars carnis facerdoti præbetur altera deinde pars datur pauperibus,tertia uicinis. Cxteras reliquias ipG uidimatorcs Gbigt;amp; comitibus parant ab uefcendum,ncc5 tc-nentur uoto,fi c morbo uel periculo erepti non fuerint.Omnia enim illorum conditio« nalia funt: dabo fi dcderis. Similis etiam a* pud Græcos amp;nbsp;Armenios,amp; caeteras natio-nes AGaticas Cluißianx rcligionis cultus obferuatur.

0 E LEG nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET

Teßamentis.

E z Si

DETVRCXRVM

SF quis ex Mufultnannis moricns mentum condere eonftitui’r, talia fermé legaca fiunc,acihibitis amids èi uidm's,ut àut riuos deducerc ex longinquis partibus ante aliquod hofpitale,aut templum,FÏueïn locum aridum, qui frequentatur ab homi-nibus Hairitß,id eftjpietads grat/a, Gniänitß, id e[i,pro anima. Alij captiuos, amp;nbsp;etndcios fcruo« legant liberos faciendos. Mulier-culæ autem (ut hoe genus praecacteris fu-perilitiofum eii ) legant pecuniam militt.-bus, pro certa cxde Cbriflianorumßdpu.. tant magno ad iâlutem fuæ iplàrum'animæ prodefle. Reges uerô templa, ho/pitalia, extruenda coniiituunt, dC alij ß qui funt po^ tentes.

TiE CE^Ii^EMOniI^ S)efunElorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

VBi qiiis moritur ex ipßs Mufulmanla^

ris mafcuhiSjtunc mafeuJi funus eu.. I rant:Gfœmina,fcxminx. Abluunccadauer, ac niridiilimis lineis induunt,poßea etFerunt extra urbem in locum aliquem : nephas e.. nim eft in remplis fepelirc. Prxeedunt coe^ roferarrj cum candelis Monachi tllorum» ’ fubfequuncur facerdotes caniillaaces inre^

rim I

CEREH0NÏIS.

Hmjdonec ad fepulcurx locum peruenianf. Quod fi pauper fuerit ille defunftus, pro laboribus religioforum plateatim colledae pecuniae foient illis olfcrri.

S)E Æ(DIFICIO SE. pulchrt Tulbe dtEo,

COnditon'o fuperçdifîcatur (utputa Re-gio)templuin, ipG cnim Reges in urbe fepeliuntur: Diuitum amp;pauperum inftar altaris in earn altitudinem, ut beiliaeinfuk tare,aut locum confpurcare non queant.Sg-pius eö cum ludu redeunt,amp; inferias cibogt; tum monumenco fuperpofito, panes, cargt; nes,cafeum,oua,lac,nouendialiscccna,mo» teEthnicorum, pro anima defundi deuo-tatur à pauperibus,aut auibus cccli, amp;nbsp;for-micis. Dicunt enim aequë gratum eHé Deo, ofFerri eleemofynam tambrutis egentibus quàm hominibus,cum ob amorem Dei of-fertur. Multos uidi, qui auiculas reclufas, data pecunia ualoris auiculae,cuolare iulTe-tint, alios panem pifcib. in flumen proi)ce-rc amore Dei,dicentes fe pro tali pie-tate erga egentes mercedem ampliHimam à Deo con fecuturos.

E Î DE

DE TVRCA RVM

S) E MILITIA

earum^

HÄbcntomnesunum Regem qiiijlfo-rüm uocabulo Hwzcfcer OthttMitlardan SahitfitltM SakiffMti,modernus ita appellatiir ab cis,id ed, Imperator cx Ochomanis Sahi princcps Solomon, qui nunc habet filium primogenitum uiginti (iielcircitcr) trium annorum Mußdfo uocatum,cxcelientem fu-os anteccflbres tyrannidc, arq? crudclicate, fxpd itilidiantcm patri, ut ßquomodopof. fetillutnoccidere, ob hbidinein dominij. Sed quomodo à pâtre interfedus ßt, in fine huius librt dicetur.

Habet Rex fub fe duos duces ßueSatra^ pas Tftngiach Begier uocatos, Europæum Si Aßaticum, quibus fubfunt prxßdcs minö' res Timargilar didi, quorum imperijs parent milites ordinary, qui ß ceflânt dum ad expeditionem euocantur, fufpendiopœnas luunr. BafiUr qui interprerantur capita, plures func,ij propter confilium fetnper Regem comitantur. Sulihturlttr quoq;, qui i funt ßipatores corporis illius, femperpoß j tergum eius ihccedercfolent, unàcum ;

edjcubicularijs. lazitgtfibegler, ) id efi,

RE MILITARI.

id cfljCanceUarqs. Egt;K!«/er,id eft, tributi ex-adoribus, uidelket puerorum, amp;nbsp;pccunia-rum. Spdbitbr,id eft, leuis armaturæ militi-bus equeftribus,multis. Vlachlarisjd eft,nun crjs, amp;nbsp;alqs huiufmodi continue aulam fe-quentibus.

(DE CO KDITD one procerum.

NVllus ex Satrapis pofl'idet prouinci-am aut ciuitatem aitquam lure hacrc-ditario,quam poftobitum liberis uel fuis fuccefforibus poflit rclinquerc line confen-fu fui régis. Scd fialiquis Ducum,uel prin-cipum certas polTefliones cupit habere, id ilhconceditur hac conditione, Initur ratio precrj,etrcdituumillarum poireflionum. Cognofcit amp;nbsp;Turca, quot milites ali annuo illo cenfu poflintjtunc fatrapa illi cogitur habere ilium numerum militum femper prcmtum, ad omnia imperata,alioquica-pite plcditur ; Nihilcj eum à belli comi-tatu poteft excufare, quâm fola aduerfa ua-letudo. Et fi quando Turcae placuerit eum priuare tali beneticio, in eius eft libertate : fi autem non deponitur, fuumeftufq? ad mortem. Poft obitum,fi fucceflbrcs defun-

E 4

DE TVRCARVM

Äi paftum obferuarc uoluen'nr, admfttun-tur,fin fecusjalijs prouidctiir. Si aliquando aliquis iftorum procerurn cum rege Icqui-tur, oculos humi dcfigir, non audens iJlius uultum contucri.

EyfSSlS, QJ^OS ConßrtarioSyJeu Cancellarios^ ciutpQ» tius Secretarios^ojjiimus Dl-telli^ere^

OMnes Baflæ pleruncf fiunt eunuchi* (proutmihinarratum e/},cu[n eßem mancipium cuiufdam Conftantinopolicani Grrapae)qui funtcæteris cjus proceribus, excepcis Sangiachis, potiores apud Tur-cam,ä^ omnes fcrè ex raptis Chriüianorum ßltjs in eam dignitatem prouehuntur. Nullus tarnen corum etiamßhabeac fih'am Tur« cx in uxorem,ut Hruftan Bafla habet,dona tut caßeUo,p3gOj feu uilla, quod hafredita-rio iure poiÜdeat: fed ß in aliquam dignita^ tcm cffertur,illam uel ad mortem,uel donee Turex place t,babeh

(DE OEEDIEmiji quamEurcce/uo^I^e^ifr^fidre co^untur,

Nemo

RE MILITARI.

N Emonequc cxîenitfcns, ucl Proceri-bus armatus, uel gladio accindus, habet licentiam per duitatem incedere : nifi quum Turcaucnandi autorandi gratia pa. latium egrcditur, ôi G qui funt cuftodes d-uitatis aut oHidaks, baculos geftât, qui ubi litigances,uel alteri iniuriam feu calumniam inferences reperiunt, fuftibus cos puniunt. Neq; quifpiam illi loquensjaudet eius fadem intueri, fed in terram procidens deofcu-latis pedibus eius, Hxis in terram oculis fibi loquiiur.

Et dum Veredarios cum literis fuis, ad aliquos redores prouinciarum mittit, quorum equi in itincre ubi defatigati, amp;nbsp;ueloci curfu lain fuerint,facukatem habet Verc-darius quofcun^ in uia repererit, equis dc-rjcercsqui fi in itinere neminem offendit,ad Ciuitatcs, ue] pages diuertit, CadiiOHf id eft, iudicem aggreditur, qui, fi illi equum non inuenerit,atite oftium domus fuæ fufpendi-tur, amp;nbsp;banc ob caufam paud equis, fed afi-nis utuntur. Et quutb talis Nundus ad eos, ad quos miffus eft peruenerit, à quibus ho-norifice exceptus, literis eorum Regis ma* gnaeum humilitateacceptis,amp; deofculatis, mandatis eius mira celeritate exequutis,di.

E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mitti-

DE TVRCARVM. ♦

mitt/tur. Nemo ibi princeps qui illi con-tradicac» nulla Prouinciauel CiuirasCutfit apüd nos) quæ rebeller, nullus demum qui ilium non timeat.

QVO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T^^CÆ

litres diminuuntur^

TVrcarum imperator ex æquoomnes

Prouincias fuis Proceribus, ea ramen conditionc diiîribuit, ut cius Prouinciæ rc-diribus miles continue, tam tempore pacis quam belli, aiatur; nunquam uires occifo milite amittir, nifi amittat amp;nbsp;prouindatn. Kicmpli gratia, ß Imperator Turcarum nunc liabcat quadringcntos milites, quorum centum Hungadx prouentibus fuüeni tcnturjibiamifla Hungaria amittir centum milites: ßuero nullam amittit Prouinciam amp;nbsp;totum amiferit militcm,nihil amifit: quia in eorum loca etiamfi plures cupit, inueni-rifacile poifunt; nonfecusquam apudnos beneficia Ecclefi^fiica uel alia officia uacan tia^, facile pofieilbrem inueniunr.

E COKT) ITIOH E Cha^lariorum.

Milites

RE huit Are '

Milites Cbrf^çiMruocati, ftrenui, amp;nbsp;iure militari miro modo exercitati, qui in primo congrefTu lanceas frangunt cum ad-uerfarijsfuismuila prorfus armatur3,prfcer-quam dypeOjhaftajframea utentes more no ftratum,ut puta lorica, galea; fed fradis ha-fus,euagiiiata framca,clypeo fefe defenden-tes, uiriliter pugnant, femper capiti, manui adiierfariorum inOdiantes, aduerfarios totis uiribus cxtinguere nitentes. Punduraau-tem gladrj hoftem, ucl equum ferire,non lau di,fed igiioniiniæ ducitur apud eos.

Hfomncm uitam, falutemin protc-ftione Fonunæ Deæ, ipforum lingua Nlt;tp f“p,fiue Ctfunn didæshabcntcs, cuius apud omnes prouerbium iftud celebratiflimum eft, 14?;i7lt;««Gel«rBlt;tJ?MW, quod itapoteft in-terpretari lingua Latina, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ide f:,fcri-

ptura Geriwr, i. uenict, BdJ?(«4,id eft, capiti, quail dicerent,quicquid die natiuitacis unL ufcuiufuis Fortuna Dea capiti infcripfit, id euitare impoflîbile erit, etiamfi latitaueric in arce inexpugnabili. Horum enim gc-fta carmine in hiftoriis defcripta, ab omnibus recitantur, ut amp;nbsp;cæteri eadem audacia ( honoris amp;nbsp;laudis ftudio exciii ) fortiter, amp;nbsp;intrépide hoilem aggrediantur. Cæterum

pro

DE TVRCARVM !

pro qualibet uîdoria talium,ftipcndia du-plicancur, itaquod omncs prædiAi eque-ftres debent regem fcqui,inftruuti his armis, lâcea,framea,iàgittis,claua ferrea,alii habeni dypeos,alij non,amp; femper accipiunc ftipen-dium,cam tempore pacis,quam belli.

. (DE OQ^DINE

PRimus ordo peditum eft Sohchldrutn, id eii,fagittariorum,tales utuntur areu, ü* gittis,frameis,diHêrunt pileis à lenitferis.Se-cundus ordo eft lenitferorumdlli etiam ha-bent arma fîmilia Tfolachlarum, pro areu ramen amp;nbsp;iàgictis harcabufo utuntur, ôi una feeuri. Taies omnes coHedi à Cbriftianis ibi degentibus fub tributo, uiabrepiidr-cumciiî,in loco Tftrai dido, educaâ, contra Chriftianos pugnant ftrenuilTimè, 8c ha-bent fan's exigua ftipendia uiâui : uidelicet alius quatuor,alius quinc^ uel fex nummos Ahtfe uocatos, qui fexaginta Coronatum conlîciunt: amp;hi fub pœna uitænon pof. funt equitare, nilî ægrotent. Reperiuntur etiam ex filijs T urcarum hdi lenitieri quam plurimi.

Tertius ordo peditum Azaplarum eft, quorum

RE MILITARI.

quorum Enito bello Enituramp; fiipcndium, amp;nbsp;funt omnes Eli) luicarum. Tales utuntur longiori haßa t framea, pikos habent ru-bros, uel alterius colon's ex panno, cum quatuor angulisjCorniculatiSjTdcbw didis, S( dißerunt à knitferis amp;nbsp;Solachlaris uefljgt; tuatcßarmatura: taks perfodiunt hoEium equos in bello« Deinde aliud genus pedi-, turn ex Vualachia fedæ Græcorum, Voit nichlar uocati,hi nihil aliud habent Eipendij ' âTurca, quam quod immunes funt à tribun iolutione,amp; decimis. Taks tenentur ociofos equos Regis Turcarum proprijs I fumtibus akndo, curamc^ illorum geren-do,ducere tempore belli.

© £ r£ r Ö

Turcarum»

CVM Copfrantinopolim relinquens Turcarum Rex ad bellum proEcilcitur, duo ufurpans tentoria, cognomento Sators hr,cumhodie alterumadproximam man-fionem figitur, ut ibi poftero die recipiatur. Magnitudo tabernaculi lanta eft, utprocul uilentibus urbs uideatur: proximo caftra-metantur Principes, amp;nbsp;ambiunt Regis fui Ubernaculum; deinde équités, qui uelEn-gub»

DE TVRCARVM

guli,uel terni tenrorium habent. Etiam pe-dites habent propria tabernacula, id enim ex diiciplina habent, ne quis fub dio cuber, ïturo exercitui ftratores uiam faciunt, hitic inde collocantes accruos lapidum, uel ftru-cs lignorum, ad indicium uiae,adeo ut ne in tcnebris quidem facile erretur. Moucntfc media node, amp;nbsp;ufq^ ad meridiem fequentis diet in agminc funt.

Inter equitandum Rex in medio duo-rum Bailaiarum cum illo colloquentes in-« cedunt, quos praeccdunt aliquot fenitfero-rum ordinis milites in cquis, ferentes candelas ardentes ; amp;nbsp;hoc fit tempore nodis obfeuro. Deinde Tpw/rffjid eti, Capitanei, clauas habentes ferreas, undiep cufpidatas, pellunt homines à confpedu Regis, ad ia-dum,ucl curfum fagiaxjibi Suliharliirum,id eft,ftipatorum copia, inter quos currus cy-nædis pleni, in ufum Turcæ,amp; Procerum. Subfequuntur præcedunt iam didi Duces cum maximo milite equitum, amp;nbsp;pedi-tum. Hi diuerlæ conditionis hominum, alrf habentes ftipendiajalij quæiîus gratia amp;nbsp;lu-cri, mafeuli tantum, nullas fecum ducentes mulieres.

DE

RE MILITARI,

Einde fequitur multitudo Camefo-rum,mulorum, equorum (interdutn-folent amp;nbsp;Elcphantes corum lingua Phildi-i dos,deducere)portantes uiflualiajtenrona, amp;nbsp;iïmilia militi neceiTaria. Etubifigitur tentorium Turca?, ibi iam fingula fuo ordi-' ne tanquam in urbc paiari debcnt. Ibi lo-j eus Sariorum , Piftorum, Macellarioruni r ' altj parant epula^ carniurn omnium gcnfc-rum, qui h non potuerint habere carnes rc-» tentes, tune exponunt eaquæ ab animali-bus uehuntur, uideliect, panes bis codos, carnes ficcaSjPa/bïrHM didas,cafeum, lac co-agulatum. Sunc enim patieiitiflimi famisjlî.. ti^Jrigoris.

Rarô hofpitantur in urbibus,fcd in agris fub tentorqs,circa feenilia et riuos,maiorf m gerentes curam animalium, quam fui ipfo-rum, paruo Qi fatis uili cibo content!, uide-licetjdido lade coagulato aqua temperato, ôdimmilTo pane, uel recenti, uel bis codo, ferui paritercj? domini. Ibi filentium tempore noclis magnum, adeo ut captiuos fu-gientes negligant, ne clamor excitetur, ob panam

DE TVRCARVM pccnam îniunAam : fed cum uadunt euW-tum, et cum furguni ad proficifcendum,om nés aka uocc clamant hæc iierbagt; ter repe-tentes, AOah Allah Allahu, id eft, O Deu^ ta tepetûum.

^E IT^STlCIyf

exercetur in 'Bello.

T Anta feuerirat difdpUnæ fit in bello,uc nemo milicum auitt aliquid iniuiic ra-pere, alioqiiin fine mifen'cordia puniretur: habentur enim inter eos ordinarij euftodes, ßue defenfores earum rcrum,quæ in uia oc-currunt militi, ut pueros oâouel decem annorum portantes uenales paneS]Oua,fru-lt;fiusgt;auçnam amp;nbsp;fimilia.Tenentur quoej de~ fenderc didi præfedi hortos fruduum circa uiamfîtos, adeôjuc nec ipß audeantu- i num pomum, uei huiuimodi fimile, fine li-centia poiTidenüs carpere alioquin 8i taies capitis poenam luercnrCum eflenl in exer-dtu Turcae in expeditione contra Perlas,ui. di Tfpabism unà cum equo,amp; miniltro de-collan,quodfolucus equus arua cuiuldàm ingrelTus fuerat.

DE

RE MILITARI,

©£ FESTO CELE-brando ob IfiEiortani

Turc^e,

CVm renunci'atum fuerit de uidoria,in omncm læticiam fefe cffunduntciuita-tes.NoAu autem fub primam facem,aufpi-cantur triumphalem iftam feftiuitatem, fugt; nalia, cereæ tedæ, facesgt; ubicjj difponuntur, iiragulis, aulæis, ueftibus holofericis ædes Uelantur, Si:uia,qua intraturus eft Imperator Turcarum. Triumphum autem uerum reportât Conftantinopolim,ubi continue refidetjfi non agit bellum in aliquas regiones. Legibus tarnen tenetur tribus annis elapfis iplemet fufciperc expeditionem in regiones Chriftianorum, pro amplificatio-ne regni,uel defenfione.

!DE KEK^TIOKE eorum,

NVlla natio fub Sole tantum gaudet ue-natione,quantum Turcica. Penetrant cnim infequendo feras locaafperaamp; mon-tuofain equis,capientes diuerfa animaliaj amp;nbsp;ft animal extinduin à canibus fuftbea-

turn

DE TVRCARVM

tum fuerit, ilia non uefcuntur neque ipGgt; fed nec Chriftiani inhabicantes ilias regiones. Et (î cafu occidunt aprum, dant ilium Chrißianis illarum regionum, quia Muful-mannis prohibitum eft uefei porcorum car-nibus.

DE OPERARIIS

ET ^GTtJCOLlS.

Vftid per feruos fuos agros colunt,qui decimam depen-dunt fuo Imperatori. Opifîces uerôartib. mechanids fe fu-ftinent. Qui ocitim colunt,fa-

me contabefeunt. Mercaturam quotÿ üre-nuc exercent. Afîam minorem, quam nunc Natoliam uocant, Arabiam, Aegyptum peragrant,ad Venetos fefe deferunt.

Balnea in ftngulis ciuitatibus habent, u-bifolcnnimore,bis, uel terfe lauant. nbsp;nbsp;Si

reddunt urinam, mutonem lîue mentulam lauant. Si uentrem foluunr, podicem ablu-unt : idem fît â mulieribus, quos fequuntur ferufuas aquf plenum geftantes,mafculum mafculus, amp;nbsp;foeminam andlla» Et cum ex-eunt

agricvltvra, nintlauatum, mulicres ungunt fc quodam genere unguenri,quod poft mediam horam pilos cadere facit,uiri ipfimet radunt muto-*'es,ncc quouis modo lÏnunc crefcere pilos, ffd fingulis menfibus bis uel ter faciunt, • Urn mafculi quàm foeminac : amp;nbsp;maxime cü ^ffnpla frcquentant,alioquin ign«bus(ut ui-olatorcs facri loci)tradercntur. Habent eti-diuerfos artifices,ut fartores,futorcs,au-•■iiargenti, amp;nbsp;omnis generis mctalli fabros, fimilitercarpentarios,pilt;ftorcs,lapicidas,fed '’on tam fubtilis amp;nbsp;præftantis ingenrj, ut in iftis partibus noftris.

£gt;£ irSTICIA apud Ciues.

IV DIC E M omnes habent eundem, tam Chriftiani,quàm Turcæ: ex Mufulmannis tarnen unum eicäum, qui exæquo omni-bus ius miniftrare tenetur. Si quis occider, ipfe quoej; mortem fubire debet. Si quis furatur, aut uiolentcr rapiat, fufpenditur. Vtcontingitlenitferocuidam ,qui muliergt; culæcuiufdam portantis in forum uenale lac ebiberat,nonfoluendo precium,cum ac« cufatuscoram ludice negaret fadum, pedi-bus furfum fufpenfus, chordaej per medi-

F z um

DE TVRCARVM.

um li'gacusjlac ftati'm cuomuîMtç^ slico dicio flrangulatus.Hoc me præfente in Da« mafco contigit, cum ex Armenia Hierofo^ lymam proficifcerer.

Si aliquis adulterium commiferit, ma-fculus in carcercm coniedus, poft aliquot । menfes pecunia rcdimitur, amp;nbsp;mulier uideli- I cet adultcrata,fuperafinam uicatim amp;pla- I teacim ducitur,flagriscæditurdenudata, ! lapidatur uifcera bouis in collo haben«.

S) E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

tura,.

Ta M Chrißiani,quäm Mufulmanni,a-grosjuineas, amp;nbsp;pafcua colunt, haben-tes frumentum ßmile noflranim regionum, iritici,milq,hordei,auenfjfiliginis,fabarum, amp;. omnium generum legumina: infuper I oryzam in abundantia,lini,bombids, pluf- ( quam hæ regiones’ Vineta quoque utraqj ' gens poffidet, frudu ej'us uarie ucentes. ChriCtiani uinumconHciunr, amp;Turcæmel corum lingua Pecmez uocatum, uuas paß'as (juafdam ita medicantur, ut iêmper amp;nbsp;uiiu, amp;nbsp;guüu recentes appareant,bas VZHgt;n Turßi uocanc.

De frudibus in magna copia habenc.

Ibj

AGRICVLTVRA.

Ibi peponum, tnelonum, cucumcrum, fuo tempore horn amp;nbsp;agri repleti. Ibi nuces,po-ma,pira, mala punka,nuces,caftancæ,ficus, cerala, poma narranza, amp;nbsp;alia id genus uili preciOjfed non in omni regno. Sunt etiam locautpalfim in Cappadocia amp;nbsp;Armenia niinori, ubi nihil horum ( propter ualidum

I frigus) pofl'unt habere.

te ^nimaltum.

HAbent opiliones Sobanliir appellatos, hifemperin folitudine degunt, amp;ad pabulum fingulis ferc menfibus fedes mu-1 tant,nullas prorfus domos,uel pofl'eflïones præter tcntoria,amp; greges armentorum pof-fidenteSjfed pafcuntcamelos, mulos,equos, boues, oues, 8i hœdos, conficiunt cafeum, butyrum, tondent lanam, inde faclunt pc-, nulas Ghepenech appellatas, tapetia, ca uen-dunt amp;nbsp;inde emunt frumentum, ad uidum fuæ familiæ. Om nes prqedidi dependunt décimas Regi Turcarum,dc omnibus quolibet anno creatis animalibus.Infuper Chri-ftiani fub tributo uiuentes, coguntur dare tributum, uidelicct, de quolibet mafculo unum coronatum, amp;quod eft crudelifli, F 3 mum

DE TVRCARVM mutPjCtiam filios omnes uxores non ha-bentes, ui abripiunc, lîngults quincj; annis pcrlufirantes domos eorum.

(D E ÆTilFICIIS

'Domorum.

IN ædibus non rpulta magnificentia, ple-læq; latericio opéré confiant, duplici ex macerta, func enim lateres, aiij fornacibus, altj foie excodi. nbsp;nbsp;T eda cuneatim cocunt,

quemadmodu m hic, amp;nbsp;hoc in toia Europa, fed in Natolia teda plana funt in modum tabulatijfine ullo faftigio, fciphones, amp;nbsp;ca-nalesaquæ pluuiam demittunt,qux ad filas per Cylindrum deuoluitur.

ÏD E EST IM EN-tis eorum.

CVltus illis ex materia lanæ,lini, feri-ci,fatis magnificus, uetle ChdutAn uoca-ta,utuntur firida, laciniofa, ôc ufc^ ad talos prolixa, brachas nofiras detefiantur, ut ni. inium pudenda cxprimentes. Indufîa Gum^ /eefi dida,fudariola uiolaceo colore tingunc caput illis aggeftu pepli in turrim ædifica-tur,amp; in pyramidem turbinatur, ôi talis pi ’ leus

AGRICVLTVRA.

kus Tulbent fiue SalrM eorum lingua uoca-tur. Mulieres diuicum uelata facie incedunc* nunquam alicnis uiris uukum aperiunt, nunquam forum fréquentant. Cakiamenta Babucs uel eßfme difta, tam uirorum quàm mulierum,in folo fuppadum iiabent,ut di-utius illis uti polTint.

VTuntur 8i ipG quocj non peilimo pane Echmech dido,nigro amp;nbsp;albo, quem-admodum amp;nbsp;noifrates, fed illi fpargunt quoddam genus feminis Sußßm uocatum, fuper recentem panem, poHea coquitur, quod tribuit magnam fuauitatem mandu-cantibus,quo nufquam utuntur noftri,prç-terquam in Hifpania paflim in quibufdam locis, uidelicet in regno Granatæ, amp;nbsp;circa Ciuiliam. In edulrjs illis multiplex ars,amp; uaria conditura, cibus uerö maxime folen-nis eft, plus ex oryza, ita addenfata, ut partes inde manibus decerpantur. Pifcium mi« ra abftinentia. Carnibus omnibus utun-iur,prætcr porcinis. Nullæ ibi tabernac ho-fpittjs defignaiæ, aut publica diuerforiai quemadmodum apud noßrates, tarnen in

F 4 plateis

DE TVRCARVM plateis diuerfa uenduntur cibana,et alia hu-iufmodi ad uidum neceflaha.

(DE 0 Tr illornm

TRipkx illis potus: Primus ex faccaro, abillis Secher uocaco, aut melle diluto aquajT/êramp;ftb, appellatur potus. Secundus ex uuis paffis detradis acinis in aqua deco^ dis,additur deinde aqua rofaceajamp;' aliquan-tulum ueri mellis, amp;nbsp;hie potus Hojpph uo--catur,amp; uenditur ubiq? locorum in Turcia, eft enim dulcis ôi inflat uentrem. Tertius fit exillo defruto Perhmz appellato, quodex mufto fadum,fpecicm mellis præ fe fert gu» ftu amp;nbsp;uifu, diluitur enim aqua? 8i daturfer« uis ad bibendum.

(DEUO^DO SEDEHDI, comedendt^

CVmmanducandumefljfubtjeiunt Koreas Haâfer uocatas, deinde indernunt tapetia, autpuluinaria. Alrjin nuda humo diicumbunr.Menfa illorum Tfophrd dida,ex corio fit,5^ explicatur,amp; contrahitur,ut mar , fupium. Non aflident nofirorum more,nec difeum.-

A GRIC VLT VR A.

difcumbunt uetcrum ntu,ut cubito innitanx tui'jfed decufTatim pedibus inter fe compli-catis more fartorum, antcquam cibum fumant oratio præmittitur.

Raptim comedunt, magno filentio, interim omnes uxores in abdito tenentjfer-ui uero poft duodecimum annum, non per mittunturdomum,ubi mulicres funtjingrc-di, fed infra duodecimum annum pueri in-gredientes amp;nbsp;cgredientcs dcfcrunt maiori-bus necciraria,quiin alia domo fegrcgati procul habitant. Captiuse uero non habent licentiam egrediendi foras, nifi cum mulie-tibusTurcarum cumuadunt in balnea la-uatum, uel alio extra urbem recreationis caufa in hortos amp;nbsp;uineas (quodfxpc facere folent) fed femper in domibus latitantes operantur, nec permittiturillis cum capti-Uis feruis conuerfari, prout fuo loco,uideli.

cet in fequenti capitulo de Afflidio-necaptiuorum,legentes latius intelligere poterunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

F 5* nbsp;nbsp;nbsp;SALV-

SALVTATIO

rum lt;ir ^rabum^ htec eÏL

^JIES'PONSIO eorum^

Alechmi SeîUm nbsp;nbsp;nbsp;RdcbuMtuUdcb gt;

Et tibi quoq; pacem donet mifericors De* US.

Berecbyat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfeudigum,

ßenedidionem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amice mii

DIALO-

DIALOGVS IN^ TE lt;I{^^OGATIon VM, re^ponßamp;num Turc^e cum Chrh ßtano Et primo Turca ad Chrißianum hoc modo^

HMclti gîdertjèn ire Gidur r Quô uadis ô Chriftiane i

RESP ONSIO Chrißiani.

Samiolti gideruttt Tfultinum.

Conftaniinopolim uerfus pergo Prlnceps. TVRCA.

Ne ijjùw ult;tr iu jnetnleketten t

Quid ncgoci) habes in his regionibus.* CHRISTIANVS.

Bezrgenlik ederum Affendi.

Mercaturam exerceo Domine.

uel, Mlt;ui4b4row, uar, aMdolda,

! Mihi negotium eft in AGa. TVRCA.

Me hdbar fcizum gilerdent

' Quid noui fertur in ueftris partibusï

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CHRISTIANVS.

gt; üits ntfle bilmezom tfaa dimege, Nefcio quid noui fcire cupis, ut dicam tibi.

TVRe

D I A L o G V 5.

TVRCA.

UiolddlJunt iMrmi nbsp;nbsp;nbsp;tfenumle?

Eftne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tibi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comes ?

CHRISTIANV^.

Joch, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iLtiiuz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gheläuM,

Non, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed folus ueni'.

TVRCA.

Benumle, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gdutmifun f

Mecum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;placet ne ueni'rc ƒ

CHRISTIANV5.

Jrdchmider tfenutn idtAghomf

Eß ne procul tuum hofpirium.' TVRCA.

Idchender iuttddtt geftercim tldd.

Ptopeed, hi'nc ofrendam tibf.

CHRISTIANV5.

Gel ghuflcriuere AlUha tfeuerlfott,

Vcni ofiende, liDeum Amas.

TVRCA.

Kdlch iochdri tur hendd,

Erigc te furfum,ßa hic.

CHRISTIANV5.

Utnghi ddrdfan der bilntezum.

In qua parte eß, nefdo.

TVRCA,

Tpg elinc bdchd ghm dogh'ußne.

Ad dexteram relpice ad orientem.

CHRIa

D I A L o G V s.

CHRISTIANVS.

Bir buch euu atftrhibi.

Vna alta domus tanquam candlum gurunur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omider f

apparet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illud'ne cftc’

T VRCA.

Gerskfott oder, iahen deghilmif

Verus cSjillud cft,prope nonne eß?

rALEDICTIO,

CHRISTIANVÄ

Alaha tfamarlodach tfeni, Deo commendo te. Ben oraa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gitmezom.

Ego illac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non ibo.

TVRCA.

Bre neden horktrtfonf niteie gelmetfon?

He quem times C quare nonuenis^ Christ! ANVS.

Be««,» iol«»» oraa deghelder, Meum iter illac noneß.

TVRCA.

Vargeth tfagloga eier ghelmefon.

I bonis auibus, fi non uis uenire.

CHRISTIANVS.

Ce^cn hair oltfon.

Nox faußa tibi fit.

TVR

D I A L o G V s.

TVRCA, A^idte bdir oltfin. Et tibi felicior. Ben kurtoldom tfoch fuccor AUdhd.

Ego liberatus fumgt;fumma laus Deo.

Hæc pauca Turdcæ linguæ uocabula clbi non neceflitatis fed deledanonis gratia generofe ledor adiunxi t ut fcias quam lînt crallà atq; barbara. FaxitDeus Ope.

Max.ut illis noßra magis,quatn nobis corum lînt necef-faria. Vale.

lOHAN.

lOHJN. GOT. CH^^I.

^iiano LeElori

Affliâuift 4 Turcii uis Chriftum twfccre Leiüor ? Membra libro hoe Chrifti dilaniM leges, Chrifiiadum ut manibus nMiticaffunesq; lacerliSt Et coKo itti/ciat u'meula Turcaferox,

Vt pecudii ritu hos uendat, (fifortè quis teger Occidatjille feris obuia prada iacet.) trabibus nantes mergantur m undis Paßim: bis eaptos ut mala dira premant.

fiat ut Chri/ti my/les agiatur afcHi, j Lignum ueiidat,oucs pafcat,aretqi folum.

Vt Mahometteo iuuenescj;, fenesq; tyranno Annua dependant lege tribute pari.

Vt doleat mater coràm fua pignora cernens Seruitio abduciRex Solymanne tuo. f^^i^itormenta inuenies hocfcripa libelio Horrida, Chrißiadum qua: pia turba lege.

ONE T M C Th

V O R V M , QJ7 A Ui SVB T R I» buto uiuentium Chriftianorum

Caput 2-.

Q^modo Chrißiani in hello a Tur» cis capti diflrAhcmtur.

V5CIPIENTI TVR« carum Imperaton, aduerfus Cbriflianos cxpeditioncni,inter rcb'quos mercatores fcm-pcr comes eft I'ngens turba mangonum,amp; ram'ftarum, camelis inffden-tium:htin fpem manci'piorum Jongiflimas catenas fecum deferunt,in quib. facile qui'n-quagcni aut fexageni per fcn'em coIUgan-tur. lidem quofcuncjj non abfumi't boüilis gladius, à prædatoribus emunt, quod illis ea lege permiflum eft, G Prindpi décimas mancipiorum præftent, reliquos ipGs uel in fuum ufum, uel ad nundinationem dctinerc fas eft, nec ulla apudillos uberior aut fre-quentior mercatura,uc et olim apud Romanos fuit, qui merccs nullo uitio emtas, amp;nbsp;in I quibus euidio timed non dcbuit, res man-dpiappellabanc.

Quibus

DE AFFLICT: CHRI5TIA:

carum Imperatorfuos capt'tnos detinet.

SEncs 8l utriufq; fexus iuuenfutctn, qiiae illi deciinarum nomine obtigit,ita diicer ni(,ut grandiorem xtatem ad agrkulturam uendac, qui ramen rariiTimè capiuntur : rarô enim eis parcunt, quos ætas multorum an-norum parum uendibiles fecit. Puellas ue. ro et iuuenes ad certum locum rekgant,qui ipforum lingua uocacur, utibicertis artibus inftruantur, quo illis in pofterum commodius utantur, ac primum id agitur, utabnegata Chrißiana lide,circumcidantur.

latTiC^ eorum ceremontjs initia ti,diligen ter penGtatis per PhyGognomoniam linea-mentis corporis, pro cuiufq; indole, uel ad leges eius gentis difcendas, uel ad militiam deßinantur, G maior uis corporis quam in-genij appareatrdanturtÿ in ftipendium quo» tidianum duo uel tres Abcfe nummi, quos Ajj)rlt;« uocanr, qui fexaginta, faciuntunum coronatum: id ad cibarium amp;nbsp;ueßiarium fuffïcere arbitrantur,donee in expeditionem Gtabeundum. Rudimentis militiæ itaim-buuntur, primum pro teneritudine uirium

G datur

DE A P F L T CT.

datur leuior arcus,mox crefccnte roborc, amp;nbsp;pericia,grandior ac grauior, donee bello Gc l'doneus. Adeft magifter feueriilimus exa-Aor quotidiani exercitij,quon'efcun(ÿ à feolt;* pis errant, rôties flagris eæduntur, atq; ißi aferibuntur ordini Soiacrarorum^ii cft, fagit-tariorum.

Alrj in hoc crudiuntur, ut lenitferis co-optentur: ifti quoej fuos præceptores ha-bent, quiillos ad quotidianam batuario-nem cogunqbini inter fe baculis decertanr. Reliqui proh nefas, in quibus maior gratia formar, ita abfcinduntur, ut nihil uirilc in toto corpore appareat, grauiflimo cum dif-crimine uitæ : quôd ßeuadanr, non in aliud funt ineolumes, quam in obfequium fcele-ratiilimæ libidinis, mox fenefeente pulcri-tudine,ad officia eunuchorum,ut matronas feruent, deputantur, aut euftodiendis equis amp;nbsp;mulis, aut culinæ minifierijs addicun-tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

cumpuellù) reliquis mu=gt; lieribui,

Qu»

CHRISTI ANORVM.

aV AE luculentæ pulcritudim's funt, eligunturin concubinas, mediocres dantur macronis ad officia pediflequarum, inter quæ adeo funt nonnulla fccda mini. fteria,ut honeftc dici non queant: coguntur enim illas feqiii cum uafculo aquæ,quando ad exonerandum aluum,amp; perpurgandum eas partes egrediuntur. Aliæ ancillaribus operibus, ut textrinæ mancipantur. Nullis ex omnibus liberum eft uel Chriftianam fi-dem referuarc,autfpem libertatiSjquamdiu uiuitjconcipcre.

Q^1^0M0S)0 ^ELI^I Turctc cum manci^tjs avant.

HAftenus quid Imperator Turcarum agat, diximus : nunc quid priuati ifti, cum primum nouitios adeptifunt, omni, bus minis^promiflisoblanditijs agunt,ut re-cens mancipium circumcifionem admittat; idubifcceritjhumanius aliquanto trada-tur, cxterum fpes redeundi in patriam plane abfciffa eft.conanti enim id pœna incen-drj deftinata eft. Hi quia firmiores credun-tur,ac minus fugaces, à dominis ad mini-fteria caftrenlia alTumuntur, libertas tum dc (num competit, ubi uel ipfe annis inutilis

G z potius

DE AFFLICT:

potius re^cicurâ domino, quatn dimittitur.’ uel ubi dominus in beilo inter pericula mortis libertärem legarit.

Matrimonia illis quidem permifla funr, fedliberi eorum pro arbitrio Domini di-iîrahuntur, quæ res fapientiores â nuptîjs abhorrerc facit. Alios qui circumcifionem repudianc,immaniter tradant ; quam mife-riam per tredecim annos cxpcrtus fum: nec ullis uerbis confequi poiTum, quid fitcala-mitatis in hocgenere uitæ.

cum Qbrtß 'tanis artiuni Me- , chanicarum i^aru. t DVrisfima illorum fors eft, qui artes mechanicas non didicere.bae enim fo' laeibiin honore ac preciofunt, quamob* rem literati/acerdotes,nobiles homineSjqui in ocio uitam degerunt, ubi in horum ma-nus uenere, omnium miferrime habentur. Mango enim in illos, utpote uix uendibi-les, nullos fumtus facere fuftinet, hi pedi-bus capitibufcÿ intedis,ac plerunq; maiore parte corporis nudi inambulant; nullus enim nouus cultus detritis ueteribus uefti-mentis fuccedit, per niues, per iaxa, æftates

amp;by-

C H R î s T I A N o R V M.

amp; hyemes detrahuntur, nec finis donee uel inonantur,uel ftultum dominum, qui ma-lam mercem emacUnueniant,rali8 enim illo-rum eft iudicatio.

Cætcrum nemo omnium tam eft felix, cuiufeune^ uel conditionis, uel ætatis, uel artis,uel formæ, ut eum in itinere ægrotan-tem apud hofpitem deponat. Primumeo-gicurfiagris ire, id fi non poteftjumento imponitur,ibidemcj fi federe nequeat, pro, no corpore alligatur, non aliter quam farci-naaliqua,aut mantica: morientem detraAis ueftibus in proximam foueam aut uallem canibus amp;nbsp;uulturibus abijciunt.

Enter capti in itinere tra^entur, NO N folum perpetuæ catenae conca-ptiuos includuntifed manib. quo(ÿ in itinere manicas addunt: paflusunus inter fingulos interftitij eft, ne fe mutuo concul-centûd ideo faciunt,ne à manciptjs lapiden-tur. Quum enim finguli mangones ingen-tem numerum ducant, adeô ut decem fæpc quingentos homines concatenatos habe-ant, uim metuunt tantæ multitudinis, fi ad iadum libéras manus haberent. Caeterum G 3 ubi

1

DE AFFLICT.

ubi noAi concedendum,ulnculis quocj pedes onerant, eofef fupinos omni iniurias acris exponunt.

Mulieribus uero humanior conditio eft, quæ ualencrobore,pedibus tncedunt, tene-riores in iumentis uedantur : quæadeo in-ftrmæfunt, UC iadationem iumenti nonfe-rant, in corbibus canquam anferes geftan-tur. Nox illis triftior cft.aucenim munitis locislnduduntur,autmangonü impuram libidinem pacicoguncur. Audicurq; ingens ploracus per cenebras adolefcentium utri-uftf fexus uim pacientium, nec fexennis aut feptennis ætas tniferos à tali feeditate défendit, adeo fcelerata gens, amp;nbsp;contra naturani amp;nbsp;ante naturam libidine fæuic.

QrOMOS)O rETSL^-litÿ traElentM\

Vß I dies illuxit, in forum uenales tan-quam- gregis ouium, aut caprarum producuntur. Conueniunt mercatores, ftatuitur precium : ft placet mancipium, de-tradis ueftibus futur! domin! oculis expo-nitur, infpiciuniur omnia membra, tentan-tur, explorantur, nunquid uicij in iunduris aut

CHRISTIANORV M.

/

aut articulis refideat. Si difplicet, rcijcitur ad mangonem, toties id paflurus, quotics emturiens aliquis aduenerit : fi placet ab-duciturad grauem feruitutem, ut uel ara^-tor, uel paftor fit, ne duriora com memorem. Multa funt ibi inaudita exempla mifc-riae. Cæterum homines iugo copulatos aratrum ducere nonnunquam uidi. Ancillæ ardifiimc habentur in perpctuis laboribus amp;nbsp;extra confpedum uirorum, amp;nbsp;ne cum conferuis quidem illis ulla confabulatio permittitur.

Si c]uis cum uxore amp;nbsp;liberis captus fue-rit,hunc libentifiimè magnates emunt,amp; uil lis præfîcitur,ut curam uel aruorum,uel ui-Uetorum,uel pafcuorum agat, nati ex illis Uernæ fiunt. Si in Chrifiiana fide perfcue-rauerintjfiatuitur certum tempus feruiendi, quo elapfo liberi fiunt.'filtj tarnen eorum nigt; fi redimantur, in ieruitute manent, pro do-mini arbitrio, uel in tjfdcm fedibus manfu. ri, uel alio transfercndi : nulli enim ibi funt afcriptitrj gleb3c,quibus certa fit fedes ferui-tutis. Si cupiunt pofi: adeptam libertatem in patriam redire,dantur diplomata comme atus. Verum illis qui noftram religionem abiurarunt, nec certum tempus cft (eruien-

G 4 di,

DE AFFLICT.

dinecullum iusinpatriam rcdeöndi, fpes hbcrtatis foluinmodo pcndet àdominiar-bitrio, ubi tarnen libertärem nadi fuetint, foluunt décimas ut cætcri Turcæ, à reliquis • tarnen oneribus,quibus Chriftiani premun tur,iminunesfunt.

quos pajhres factunt^.

Vra uita agn'colarum, durius tarnen agunt,quiad paltoricias curas emungt; tunuiucndum illis in folitudine, perpetuô

nodes amp;nbsp;dies fubdio agendum : dominus cum uxore folus in tentorio uerfatur, 8i prf ter tuend! gregis officiai penulas amp;nbsp;tapetia fucceffiuis horis facere coguntur. Singulis menfibus pafcua mutant, de monubus in montes fe transferentes.

Qui humaniores funt, dant aliquatn mercedulam icruisi qualem dimenfum fU' iffe apud Romanos legimus, id in peculi-um cedit, quod conferuant uel in uiaticum, G in patriam poft libcuatem adeptam redû re uelintiuel ad alias neceflirates uitar.Caete-rumidnonubicpfir, eßautem illud mife-rum blandimcntum feriiitutis, quo illosä confi-

CHRIST I A NOR VH.

confilio fugæ retraliunc. Illis autem qui Chriftum abnegarunt, iamq^ recutiti funt, quia certi funt, quod non fugicnt, nihil tale indulgetur.

E FVG A CAFTIFO-rum ex Europa,

FAcilior fuga illis, qui in Europa agunt, quam qui in tranfmarinas regiones uen dunturhis cnim prxter flumina nihil tra-tjciendum, quæ facile enantur, maiordifTi» cultas in Hcllefponto tranfmitter.do. Qui autem fugam inftituunt, tempore mefli's id foliti funt facere, uc amp;nbsp;facilius in fegetibus lateant, amp;nbsp;inde uidum habeant, nodu autem fuga initur, per diem aut in fyluis, aut in paludibus, aut in fegetibus feie abdunt, maluntcj â lupis alqiq; beftqs deuorari, quam ad ueteres dominos re trahi.

® E F FG A EX ^fia minore.

aVI ex Afia fugam moliuntur,HelIe-fponium petunt, inter Callipolim amp;nbsp;arces illas olim Sefton amp;nbsp;Abidon nunc autem Bogsc?: Apr didas, id interpretari po-G nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teftgt;

DE AFFLICT.

teft, caßellafaucium maris, ibi enim mare anguftiffîmum cft. Hifecum deferuntfe-curim 8C funes, ut amp;nbsp;ligna caedant, amp;nbsp;colli-gant quo inde rarem facianc ad traiedio-nem maris, nihil niG falem fecum déférentes, node raticulam infeendunt. Si uenti amp;nbsp;fortuna maris fauer, tribus aut quatuor ho-ris tratjciunt, Gn minus, aut pereunt in Gu-dibus,aut ad littora AGg rerjciuntur.Emen-fomari montes petunt,polumcg,â; booten infpedantes ad Boream tendunt. In fame glandibus aut herbis fale conditis fefe fu« ftinent.

Si plures focietatem fugæ inierinr, nodu opiliones inuadunt, quibus occiGs, quic-quidibi alimenti inuenerint, fecum afpor-tant, làepe tarnen amp;nbsp;ipG pereunt occiG ab opilionibusjucl ab eifdem capti, 8c priftino hero traditi, ad ueterem leruicutem redigun tur. Cæteru m longe plures pcricula abfu-munt, quam incolumes euadunt,aut enim naufrages, autdentibus beftiarum, autferro inimicorum,autpofiremo fame perçût, cum longior erratio in fuga contigerit.

Fugi-

CHRIÎTIANORVM.

FVgitiuis multiplex pocna, alrj eni'm fuf-penG pedibus dunÎTimè flagellantur 3 qui enim homicidium committunt, illis plantæ pedum in multos fulcos cultro re-icinduntur, amp;nbsp;refciflîs Tal inipeigitur, qui-bufdam furca ingens ferrea eum ferro collar! inferitur,quam dies nodefej in longum tempus geftanc.

ET

^rmenioruni pietateergn captiuos^

MOrtis pœna amp;nbsp;confifeatio ortinium bonorum illis infligitur, qui eaptiuo-rum fugam inftifuunt. Tarnen non cedant Arment) amp;nbsp;Graeci captiuos Cbriftianos apud fe occultare, amp;nbsp;deformatos fuo cultu deducere ad naues Venetas, uel aliorum Chriftianorum, dantef uiaticum amp;nbsp;omnia necedaria, nec ullum pietatis genus omit-tunt, eandem enim pietatem noftrorum a-iunt fe experirijfi quando Romam uel Com podellam uenerinc.

5)E IKCANT^TIONE Turcarum contrafugientes.

Habent

DE AFFLICT.

HAbent quoddam genus tncantationis« quo inuitos retrahunt. Nomen ferul in fchedula fcriptum fufpenditur in taber.* naculo,uel domicilio ferui,deinde diris uergt; bis amp;nbsp;dcuocionibus illius caput impetunt : deinde fit ui dæmoniaca, ut fugiens putet fibi in itinere uel leones uel dracones incur-rere, uel mare uel fiumina contra fe exun-dare, uel omnia tenebris nigrefccrc,ijfcf ter-riculis repulfus ad herum redit.

MEMO^IÂM CH^STI paulatim tn proumcÿs olim Chri* rtianii aholeri.

SVperfunr adhuc aliquigt; quimeminere ixpugnationem Conftantinopolis, SC régna Grxcix^ Albaniae, Valachiae, Seruiæ quam îiofnai» uocant Turcæ.in prouincias redada» illi quidem Chriftum tenaciter rcti-nent/ed iuuentus dedifcit,breuiq; futurum, ut plena fit obliuio Chi ifiianitatis. Idem futurum in Croatia,Hungaria,Sclauonia,quç recentia addiiamenta funt amp;nbsp;audariaTur-cid itnperq^

OyÆ COK'D IT 10 debellatorum.

Vbi

C H R I S T I A N O R V M.

\ J BI prouinciam cepitgt;omnia prouinci-V aliumbona tam mobilia quamimino’ bilia in prædam cedunr. Nobilitacem ftir-pitus excindit, praecipuè Regiam fobokm. Et quód nunc Ioannis Regis Hlio fauent, non alio conßlio fadunt, quàm ß illis Hun* garia adimatur, cum immittantad uh nouas molicndas, ubi iliis fccura pofie flio Hungariæ fuerit,haud dubic c uita tollciur: nam Turcæ in ea re nee generis, nie focii is, imô ne fratribus quidem parcunt.

Clericûs fi non oeeidunt, omni foi tuna Si dignitate nudatos ad ludibrium amp;nbsp;men-dieitateni relinquunt. Campanas omnes Si organa, aliainfirumenta Mufiea templis adimuntjimôipla ttmpla prophanata fuo Mehenimcto conlecrant : Mifera Si humili-ma facella Chrifiianis relinquunt, ubi faera non publicé fed diflimulanter amp;nbsp;filentiofê faeiant : quæ ubi uel teiiç motu corruerinr, uel incendio defiagrauerinr, uelætate eom-putruerint, nonlicituin elf inifauiare, nifi magna peciiuia depenfa.

Concio Si annunciandi Euangelq mu. nus plane interdidiur: neefas eft quenë^ Chriftianum Remp. attingere,aut arma gt-ftare,

DE AFFLICT.

flare aut Gmili cuitu cumTurcisi'ndui,aut quæ hilarioris uitæ funr, fpeâ;acula ederc, uel choreas ducere. Si iniuria fitcontumeli-ofiflimis uerbis ucl tibij uel Chriftogt; tacen-dum atq? ferendum eft. Quod fi aliquid in-digniuscontra loquaris decorum religio-ne,inuituscircumcidcris,tum fi hifcas contra lVIehemmetum,ignes amp;nbsp;incendia tibi pa« rantur. Et G Chriftianus equcs prætereat Mufi(lmAnnum,id eft,Turcarum religione ini* datum, neceiTum eft, ut de equo defcendat, amp;nbsp;ccrnuo uultu fedentem adoret, quod nifî fit, fuftibus ab equo dcrjcitur.

E SACE0TJ^MET Monachorumjub Turc^e trtbuto 'itiuentfum condttione.

SAcerdos monachus pefli'ma illiccon-ditione funt,ut fàcrilegia 8c fcandala Del amp;nbsp;hominum exiftimantur, nihil de Ecclefia acdpiunt, Feriatis diebus pauxillulum pa-nisà mulierciilis nonnullis porrigitur, cæ-teris diebus nihil datur. Ipfi lignationibus uiuunt : Nam mos eft ut ligna in iÿluis cae-dant, hifcp dorfum afclli onerant, eacum merce per omnes plateas ambulant, ligna uenalia proclamantes.

DE

CHRIST ÏANORVM.

Chrißianorum^

QVartas omnium fruâuum dantChri itiani,amp; iHiufmodi quartacio non fogt; Ium cx p'rouentibus agrorum amp;nbsp;pccorum colligicur, fed etiam mechanici de luo quæ-ftu quartas dependunt. Deinde eft amp;nbsp;aliud onus capitationis qua iinguli quotquot funt in una familta, iingulos ducaros fol-uunt.Si parentes foluere nequeunt,ad liberos fuos in feruitutem ucndendos compel-luntur. Alf) in catenis uindi,oftiatim obam bulant;;d ftipem emendicandum gt;nbsp;quodfi ne ita quidem folucndo fiunt,pcrpetuis car« ceribus mancipantur.

lam cum omnia officia piaeftiterint,ad-huc femper ius eft Turcc optimum quemcg exliberis deligere, quem circumcifum fum motumq; äconfpedu parentuminmiliti-am alit, nec unquam ad parentes redit, ÔC primum,quia puer facile Chriftum obliui-one dcdifcit,mox etiam parentes amp;nbsp;conian-guineos, adeo ut fi inter eos uerfetur, neminem fuorum agnofeat. Nemo uerbisid explicate poteft, quibus lacrimis, gemitu, fîngultibufuejfiiufmodi diuulfio fiat. Pater filium

DE AFFLICT.

filium quem in cukum Chrifti educaueraG rapi uidet ad militiam Sathanæ, ut Chri' Rum oppugnet: filius abftraliiturä paren-tibus, perpetuö inter alienillimos ujdurus, quicquid carum eil fanguine, fodalicace gratum» familiaritate amicum relidurus: poftmodum in eorum numero futurus, quos Graeci ccTrotTCpa^ 8( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocarc

folcnc.

Et hi quanquäm magnopcrc à fide Chri ftiana degenerarunt, plericj tarnen eorum, Euangelium Iohannis pro amuletoccrtifli-mo fub axil lis portant, uidelicet, In princi-pio erat uerbum amp;c. Graece öi Arable fcri. ptum totum ufq; ad fincin, qui fummopere magnoq; cum defiderio Chriftianorumgla« dium (dequouates Turcicus loquitur,uc in fequenticapitulo intelligefur) expedant, ad uindicandum, amp;nbsp;liberandum Chrifiiagt; nos de Alflidionibus amp;nbsp;perfccutionibus eorum. Qui, quod hadenus contra eos non maturauerit, quicunq; funt in cauia amp;nbsp;quocunq; animo id faciant, peflimêprofe-do de Chrifiiana religione meiert uidentur. I Nunc ( proh amiflb fratre Georgio Vara-dienß nephas) quam ckoamißmus Terne-fuarum lt;:! doleat nunc Hungaria, ploret Tran/yluania,caueant pofthac ßbi Polonia,

Litua-

christianorvm.

Li'tuania,Ru(ïîa,Pruffîagt; Mofchouia, Dacia» Dania,Gotia, Noriiegia,amp; Succia. Idem prædicatur, amp;nbsp;de Auftria, Morauia, Silefia Bocmiai Saxonia, Germania, Anglia, Sco-tia;Hifpania,amp; Francia. Nec feliciora fpc-ret Roma,Venetia cum tota Italia,faxit(pre cor ) Deus, ut haec feliciorem,quàm fufpi-cor,finem aflequantur.

(DIALOG FS SALETA-tionum linlt;rult;£ Sclauot

ntca^

SKl-VT

Pomossi bogh goßwdaru.

Adiuuet te Deus Patrone.

RESPON. ïiobro doßio pripteliu. Bene uenißi amice.

INTERR.

leli oudy prdui puth u Kalipolief Eft nc haec reda uia in Callipolim.^ RESPON.

Ni lgt;rrfte zdbludioßi daleko.

Non frater, deuiafti longe. INTERR.

Od koießi zemlie hazuimi.

Exquaesrcgionerlndicamihi. ' j

H RE-

VOCE SCLAVON.

respon.

Oi zemlitlJîm od ßeneak.

Ex kalorum rcgionc fum, ê Venetia.

INTER.

VÂi/i mi puth prdui tikoti boga. Ortende mi iter redum propter Deum.

RE SPON.

tJoJi ffdinnon neboijjè niflar, Venimecum,nectimeas quicquam.

INTER.

Iedlt;lt; koie gltjfe imM Kazuimi.

Si quid noui habes indica mihi.

RESPON.

Ne ukomi uirt dazium prouidablih ti.

Non ad meam Hdem, ûfeirem indicarem tibi.

r yf L ETgt;ICTIO ET Grattarum aEio eorum.

Oftdi zbogon brdte onie grdd Kdmogres.

Mane cum Deo frater, ilia ert ciuitas quo pergis.

RESPON.

Pot zbe^om i bogh te zdrauo noßio. I cum Deo amp;nbsp;Deus te incolumem ferat. Huai» ti imam i dobrati nots bila.

Gratiam tibi habeo amp;nbsp;faurta tibi nox Gr.

DOME

DOMINICA ORATIO

Minier O^^TIO

SclauoniCit linguae

OtlJi ruif, ki ycßi m iiebeßi jjuhtifße Pater fiofter qu» es in ccclis, fandifîcttur ime tuoie. Pridi Krttlyeufjiuo, nomen tuum. Adiieniat regnum tuunh budi uolia tuoia, Kako tm netw int. fiat uoluntas tua, (icut in cœlo amp;nbsp;in Zemlij. Kruha ttaßega ßägdaniga dat terra. Panem noftrum quodianum da rutwgit danaj]', i odpufeiainatn dugbe najje, nobis hodie,d^ dimitte nobis débita noilra» Kaho ( mi odpufeiamo dufuikon wßijm, fîcutd^nos dimittimus debitorib. holiris, i nepeliai nats m napaß, da izbaui amp;nbsp;ne nos indueas in tentationem,fed libera jMb od nepriazni, fiitnen.

nos ä malo, Amen.

Sy^L^TATlO pelicA.

Zdrauo Mario milojli puna, gojpid'm flobum, Aue maria gratia, plena dominus tecum, blafena ti meufenami, i blaßen benedida tu in mulieribus, amp;nbsp;benediAua tßad utrebe tuoye Icßut Krißut. ’ 6iiäus uentris tui Icfus Chriftus.

H X Pere-

AD LECTOR EM.

LeEori S.

Vlfum eft nobis humaniflîmô LcAor, nonnulla uocabula Sclauonicæ lingu; adderegt; UC fdas quam diHerat Sclauonicaà Perfarum lingua,qua Turcæ utuntur. Scias eciam,quôd omnibus hac lingua peritis tu-to adiré licet Croatiam, Dalmatiam, Rufli-am,Valachiam,Seruiam, Bocmiam, Po • loniam,quamuis propter prouinciarum di ftantiam in quibufdam uocabulis ac pro* latione nonnihil différant,ut kali ab Hiipagt; nis,Germani à Flandris. Nfc te laceat, Ru-thenos ac Seruios eadem lingua uti in oHi-rijs diuinis. Habent enim 34. literas Græ-cis non multum diffimilcs. Sic etiam Cro-atij,fed horum literæ plurimum ab illis dif-feruntformagt; numero tarnen amp;nbsp;prolatione fîmiles funb Et ideô impoffibile eit nobis Latinis chararieribus, ipforum uocabu-lorumueram prolationem imitari. Turcæ quoque eadem lingua in aula eorum

Regis, amp;nbsp;inconfinijs Sclauo-niæ uerfantes utuntur. Vale.

IOAN-

10 HAK HISrE^SOSÆ Ctefaraugußani tetra-ßichon,

tiinc atäcres in bell4 dnimoi,hinc futnite uiref, Elgladium infxuosflringite utrunipGetM.

Eccc ut prtedicunt Turcarum oraculd Gatti Ipfi fuie, 4 ueftris uiribui interitum.

Idemm di^utationemt

Hîc probet propruf Mahomet fua pctlord telis. Et tarn multos ceperat error abit.

'^gnofcunt tjuida m diuini myflica uerbi, I^onnullis Turcis Jpiritus alme placet.

Quos ne deflituat doilrinx purior aura. Quod patrio relegant hic liber ore docet.

Qifcent qu§s precibus nec non rationc uocandus. Sit Deus, at^ fide,fymbola fintta legent.

Accedunt qutedam,gu£ fi cognofcere curet, Letlor,habet parure commoda magtiA moTie,

DE CHRISTIAN

Cl AU) l'Ers

ET C A L A M l T A T I B V S; DE» inde de fuæ Seftæ interitu,âf de Tur-carum ad Sdem Chrifti con.

uerfione. Capgt; Ill.

F'aticinium Infidelium lin* ^ua Turcica.

Plgt;^tijjàhonu)z ghelur, Cidferum memleketi d* lur,keuzul abiMt alur, Kapzeiler, iedi y Ids degh Gyaur keleci cftkmdUi,on ikiyiddegh onlds ron beghlig eder ; çui idpdr, baghi diker bah* cfai bdghldr, oglikezi olur, onùhi yldenford Hrt» ' pidnon Ktltci cftcbdr, ol Twcbi gherefims tm tbure.

SEQriTr(d(^ inTE^^

pretatie eiuldem,

Imperator nofter ueniet, ethnki Prindpis regnum capiet, rubrum quoq; pomum capiet, infuam potcftatem redigenquôd fi feptimum ufque annum Chrifiianorum gladius non infurrexic, ufque ad duode-cimumannum eis dominabitur. Domos xdificabii,uineas plantabit,hortos fepibus muniet.

interpre. VATlCINir.

muniet, liberos procreabit, amp;nbsp;poft duode-dmum annum (ex quo rubrum pomum in illius poteftatem redadum fuerit) appare-bit Chriftianorum gladius , qui Turcam quaqua uerfum,in fugam aget.

S E oy

nientarius

PAtißahonwZ) eft nomen dignitatis,com-, polîtum cum pronomine pluralis nu-meri,amp; fignificat Rex noftenfîue Imperator nofter- Soient enim eodem nomine dignitatis Romanum Cæfarem, Omul amp;nbsp;reiiquos Reges Chriftianorum appellate, ut Vr«« fatijjàh, id eft, Romanus Imperator. Vttgruz id eft, HungarusRex, amp;nbsp;Freiikpa-iifibjid eft, Gallus Rex.

(^arenon attribuitur inferiorrs condi-tionis magnatibus nifi Imperatoribus 8e. RegibuSiPiitiJJàh, plerumq; etiam pro Ducc ab eis accipitur,nec abs re. Cum Dux â du-cendo fit didus, id tarnen non debet dubi-tare, quin ille V ates T urcicus,per iftud uo-cabulum PatiJJah^ aliquem potenciftimum Tyrannum ad Chriftianos opprimendos (hoc loco) fuis fequacib. uoluit ftgniGcare.

H 4 Prae-

INTERPRETATIO

Prætcrca 8l RexPerfarum codem nomine ab ipfis folet appellarij fed fæpius fit, uc uocetur Sulan, quod nongt;en defignat Prin-cipem,ut Suhi Sulan Zmail, quia hit modernus Rex Perfarum Sophi habet propnum nomen Z)fMi7,quod fignificac Ifmaclcm.

Habent amp;nbsp;aliud nomen dignitatis Re-gum,H««feer, fed hoc nomine nullum audi-ui unquam ucl ex Chriftianorum uel infi-delium Regibus appcliari, præterquam ip-fum Suleimannum eorumRegemjqui nunc rcrum potitur,quod tarnen nefcio an figni-ficet Hunnorum dominum. Id enim Germanica (xopemodum uox indicate uidetur Hunch heer.^id eft,Hunnorum dominus.Gbe=lt; lurycCt uerbum futuri tempon’s quod Iigni-Bcat ueniet.

Cßaferun,eR nomenjquod fignificatgen-dlem Gue Ethnicum. Solent enim omnes Chriftianos hoc nomine appellate, quam-uis etiam alia habeant uocabula ad inter-pellandos Chriftiaaos, ut funt Gy-iur, 8i Kaur: fed Gyaur, unum Ggnißcat hominem, G non addas Gr terminationem, quæ appo-ßta Gt pluralis, ut Gyaur, Gue Kaur^ id eft, Chriftianus, Gyaurlar, GueKaurlar, id eft,

Chri-

V A T I C I N 1 I.

Cliriftiani. Sed Ç/wƒe^•,eIiatn fine ilia termi-1 nadone, quæ plurali attribuitur numero, I multitudincm naiionum defignat, fed quia text us habet Cßiferuii, eftej: geniciui cafus per additionem un, ut (.fufer, id eft, gentilis in nominatiuo. Cfiaferun, id eft, gentilis in I genitiuo, quafi diccrent gentilis Regis, uel I gentilium.

Menflchct,(ignißcat Regnum,quamuis Si alia habcanc diucrla uocabula ad fignifican-( dum Regnum,ut J/tMi, quia cum Italiæ, fine Franciæ, aut etiam Hilpaniæ Regnorum mentionem faciunt, tunc dieu nt tranhijlun, quod fignificat tarn Italorum, Gallorum, quam Hifpanorum regna. icranh fignificat hominem harum regionum,ut Frank Gyaur, id eft,Italus,Gallus, uel Hifpanus Chriftia-nus. Cæterum cum Grjciam nominate uo-I lunt,mutant uocabulum,dicentes,Vr«wefli, id eft,Græcia,amp; non Vrum ijian, id eft, Cræ-cum regnum. Solent interdû 3i Vrum mem. lcket,dicere,amp; tunc intelligunt totum Imperium Græcorum. Infummahoc uocabu-lum memleket, Imperium potius fignificare uult,quam regnum apud illas Tu rear um ac Periarum nationes.

Alur

interpretatio

AI«r eft uerbum, amp;nbsp;fignificat capiet, fiue accipiet. iKitzul nomen,quod fignificat rubrum pomum, quia fignificat colorcm rubrum,amp; df)«lt;i,ponyim,amp; dicunt efie urbem aliquam fortifiimam amp;nbsp;amplif-fimam Imperialem.

Et interdum oritur quæftio inter dodio-reshancob caufam, quiaaltj uolünt inter-pretari illud uocabulum urbem Conftanti-nopolitanam,eo quod in nonnullis eorum uoiuminibus dupliciterlegitur, uidelictt, Kuzuldlmii, amp;nbsp;Vrumpapaijd eft,rubrum pomum,per quod nonnulli uolunt intclligerc Budam, fiue Græcum facerdotem. uel Patri-archam: quia ut iam diximus,VrMgt;», fignificat Græcum eo quod olim erat fub Imperio Romano tota Græcia, 8i eftcorruptum pet adiundionem u literæ in principio, amp;nbsp;mu-tationem o in u, quia huic nomini Vrum, fi demas primum u, amp;nbsp;medium mutetur in o, erit Rom. Itaq; multi funt huius opinionis, quod fignificet imperium Conftantinopo-litanum,nonnulli Romanum.

Kdpzcüer^cR uerbum,amp; fignificat oppri* mereiugo feruitutis,6^ nemodubitat illo-rum lyrannicam afflidionem efie crudeleifl oppref-

V A T I C I N I I.

oppreHionc, quod facile probabunt fj, qui eorijm captiuitatem amp;nbsp;tributi exadionem experti funt, quemadmodum funt Græci, Armenij.ThraceSjprout facile potuerunt in telligercjfi qui legerunt praecedens Capitulum de Afflidione Captiuorum.

Iediylidegh,repti(num annum ufcj? poft eaptionem eins loci fupta didi Ggt;lt;lt;«r keleci fßchnMjJe,id eft,ethnicus, fine gentilis gladius fi non apparuerit,amp; contra ilium non in» furrexerit. Putant haec fata anniieptimiin poteftace Chriftianorum eife, qui (i uellent eommuni opera gladium contra ipfos ftrin gere,haud dubiê eflent plena uidoria poti-ti. Verum quo minus id fiat,noftram igna-uiamin culpa efte, dum mutuo inter nos bello ciuili digladiamurgt; uel turpi ocio con fenefeimus.

O«yfbgt;ggt;'/clt;lfgb,hoc eft, ufquc ad annum duodecimum. O« larum beghligheder, id eft, eorum ( uidelicet Ethnicorum ) dominabi-tur. Verum quia necj; poft feptimum,necp poft duodecimum annum ( capto imperio Conftantinopolitano)Chriftianorum con-I tra ipfos gladius præliauit, iam enim fere ad centum annos tota Thracia, amp;nbsp;imperium

Orien-

INTERPRETATIO

Orientale eft fub eorum dinone, ayguran-tur aliam Impertj fedem fub nomine rubri pomi ßgnißcari. l(acertumamp; definitum temporis fpacium intelligcretur, cum res exticeric.

Eufi Ùpar,id ed, domum ædificabit. Sed miror unde illis id, amp;nbsp;quomodo lint intelli-genda hæc uerba. Nam hi non adco in acdi-ficandis domibus (, ut noftri ) funtcuriofi, fed aedificatas potius expugnandi curam ha bent, quod eciam indies eos alTequi uide-mus,non enim exponunt thefauros in ardi-Gcia, quæ ad propriam uoluptatem, amp;nbsp;pri~ uatam iitilitatem feu deledationcfpedant, fed in publicum commodum potius, amp;nbsp;communem utilitatem conferuant.

Quamobremper ædifîcationem domus fîgnih'cari putant, quod templa noftra, fuo Mehemmctofitdedicaturus, iednefcio, an nos ifia indignitate iram diuinam prouoce-musjdum alius cumcanibus tanquamue-natorin templo obambulat,ahus de fccno-re, alius de fcorto garriat, alius ad templum nunc urinam,nuncoletum faciat,qualia ne-que inter infidèles quifquam uiderepoteft. Credibile eft profedo, quod propter hanc irreue-

V A T I C I N I r.

irreuerentiam Deus ipfc malit, noftra tem-pla fub Mehemmeto, quam fub nobis cfle, fed quod id fiat,eft culpa templi cuftodum,

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B4gl?i diher, id eft, uineam plantabit. Per

uineæ plantationem nouas colonias amp;nbsp;gen tium è fuis fedibus emigrationes incelli-gunt, amp;nbsp;fui Impcrij dilatationem.

Eahcftijid eft, hortos fiue illas plantatio-nes uinearum,id eft,urbes amp;nbsp;arces captas.

B4gllt;(r,id eft, emuniet. Subintelligunt nouas prouincias undecunq? muniet, ut re-cuperatu fint difficilimæ. Kt hoc eft mirum, quod àtotannispoftquam incepit fæuire, ita muniuit, ut nc pagum quidem ab eo rc-euperare potuerimus.

Oglu bezi olur,id eft,filium amp;( filiam habe-bit. Hie per procreationem liberoruin in-terpretantur propagationem Mehcmmeta-, nj gentisjut tnanifeftum eft omnibus,illain . efte in tantum propagatam amp;nbsp;multiplica-tam,ut nihil fupra. Itaq; iam nihil aliud re-ftat, nifi interitus ßi diminutio fidci amp;nbsp;nati-onis eorum.

On iki yldcnjjora, id eft,poft duodecimum

annum,

INTERPR ETATIO annum.Hn/îwKon,id eft,Chn'fiianus. Keltci, id elf, gladius. Cficar, id eft,infurget feu ap-parebit. Id quoq; apud illos in controuerfia efr, utrum gladius ille, quo Cliriitianorum natioin libertacem uindicabirur, ralionem Mchemmetanis reddet,atq;RexaliquisChri ftianus magnis copqs totum imperium Turcarum fit expugnacurus,an paftor ali-quis Chrifiianus, fua dodrina Turcas fie conuerfurus ad nofiratn religionem.

QuamobrcmCut dixi) ultima uerba hu-iu8 oraculi, uiri cum gemitu,pueri cum fle-tu, mulierculæ cum plandu ôc eiulationc excipiant. Vtinam tandem kali, fua pila» Hifpani fuas lanceas, Galli fua gefa, Angli fuas balifias, Germani amp;nbsp;Hungari fuas fragt; incas,contra ifios canes fidei (ipfis ut ica di-cam fatis damnatos ) difiringere uelint, fed difeordia, nofiri temporis efi, quæ folum.-modo moratur nofiras uidorias, à noftris rebus. Sed redeamus ad uerba uaticintj de interitu corum.

TurcWi, id efi, Turcam ipfuin badenus regnantem. Ghereßime, id efi, retrorfum unde egrelfus efi,adeo ut uel latebras Bithynig unde primum erupit, uel in Scythiam,unde

origi-

VATIClMir.' originem traxit, illc Chriftianus gladi'us.

Tufchurtjid eft,pellet,fiue profligabit.Cf» terum^quia ille gladius uindex nefciatur unde oriturus Gt. Certc Turcæ Gue aliunde metu concepto non perminuncChriGianis fæuicrjs, qui dominos fuos nunc denralû nunc ligone aut Gipite madant.

Vtinam ChriGiani Principes iftis fatalk bus uidorrjs fefe præpararent,amp;obGfterenr, neulterius uires Mehemmetorum crefcant, quæiam plus nimiocreuerunt, quis dubi-taret, quinhicChriftianorumgladius (de quo uates Turcicus loquitur) noftrarum tot calamitatum, perfecutionum amp;nbsp;afflidi-onum futurus Gt uindex, atcgillo Sathanæ tegno deftrudo fratres noftros Chriftianos grauifl'imo feruitutis iugo opprefl'os, Gmul atq; uniueifum orbem ChriCtianumitoc pe-riculis fubiedum amp;nbsp;obnoxium,inlibertagt; tem,pacem,amp; tranquillitatem airerat,reftitu« accfc' Sedaq; eorum diabolica,ad nihilum redada, totq; perditas animas,ad ChriGi culcum atc|;ouile unumq; paGorem Chri-Gum, quam facilimc(ut in fequenti capitulo copioicintelligetur) breui tempore, Euan-gelicx prædicationis uirtute, compellendo redu-

INTER. VATICINII.

reducat. Quodutbreui nobis conceda-tur, precetur Pater, per Filium,amp; Spiritum fan Au m : qui eftfemperbenedidus, gloriofus et laudabilis Deus in Tn'nitate, per infinita fe-cula feculorum,

Amen.

DISPV-

DISPVTATIONIS

CrM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HAST-

T7E NARRATIO

CAP. IIII.

VMMO LABORE, NEC fine grauilRmo pen’culo uitx, OrientaUum, Ocddentalium, Meridionalium, nee non Sep. tentrionalium partium, amœ.

nioribus locis, 8i potionbus urbibus pera. grans,amp; uiGtatis,hifq; non fecus,quam So-cratis,atq; Platon is,nee non aliorum Philo» fophorum more penetratis, peiluRratis, fa-moGflimam Hungariae urbem Varadinum iJiAam quum appulilTem, in qua eodem t empore eafu fortuite adcrat quidam Me-hemmetanx fedæ legis peritus DeruisGße* ’lfh didus, qui peradis cum Prxlato eiuC. dem ciuitatis uidelicet, fratre Georgio fuis negotijs, 1'ummopere dcGderabat cum Chri ßianis aliqua, de Gde ac religion« utraqp conferre. .

Hocigiturcum per aliquot dies perin-terpretem iam didi Prxlati Gabor nomi-natum egilTet, ut illi Antigonifta fubftitue-retur,qui religionem Chriftianam contra

I cum

DISPVTATIÔNIS

«um defender« audeat,fed omncs quotquot In ea religiofi fuerant urbc, ad unius Ëthnû ci uoccm muti reddici erant, nec mihi difli-miks utdebantur Ifraêlitis efle, qui lub Rege Sauk uiuentes, ad unius incircumcifi Goliath amp;nbsp;quidem fpurij, iU-ovo/xaXia/J eos prouocantis, uenire- non funtaufi. Id ego uidens, turbatus dokbam nimium,in tanto coetu ckricorum reperiri neminem, qui ueritate ipfa armatus, faitem per interpre-tcm,infokntiam Ethnici, reprimereauderet. Et uerebar, ne propter nefandam, amp;nbsp;omnibus modis deteftandam praefertim'tali in negocio taciturnitatem,amp; ignauiam,homi-ni nefario palmam tribuifle iudicaremur , ucrilTimamcÿ caufam noftram, amp;nbsp;Chrifti faluatoris,deteriorem redderemus,pcrpetu« amcÿ notam ignomini« Chriftiano nomir ni inurentes.

Qliamobrem licet ad munus Ecclelîa--ilicum non fum’uocatus, nihilominus ta-, menjufcepi prouinciam,de hoc pietatis negocio cum eo me certaturum.Ibi Hatuto amp;nbsp;à nobis præfcripto die, conucnit magna utriufc^ conditionis hominum frequentia, fpeâatum rei futur3eexitum,hocc^inmo-naftehumjhatrum Diui FrancifcbdieDo-minica

NARRATIO.

minka Pentccoftes, 2.9. Mai. 15'4% amp;nbsp;primumhanc propofuit quæftionem ; ubi Deus ante cccli amp;nbsp;cerræ inicium aliak^ cre-aturas ucrfarecur.

Mihi autem hæc fua quæftto licet non adeo ad propofituin fpedare uidebatur, ne tarnen nos Dei Opt. Max. ubicj præfentiæ ignares iudkaret,refpondi;In fuo efle. Sed cum illi uidcretur haec refponGo uteunep obfcurior,neceam poflêt fatis intelligere: poftca dixi,ibidem,ubi amp;nbsp;nunc eft.Hoc in-telledo, negauit hæc in uniuerfum, dixitcÿ, nequaquàm inquit, fed in nube candida.

Qui cum euminnube fuifleaffirmaret, citaui GeneGn (nam amp;nbsp;ipG iegunt libros Mofac amp;nbsp;Prophetariim)^ dixijSi Deus ipfe ante cccli amp;nbsp;terræ creationem in nube erat; Ergo nubes primum, antequam cexlum dC terra,creata cß.

■i •

Ibi poft ultro citroep, de hac re agitatos fermones conuiAus, noluit de hac re ultra difputare ; igitur ceftit mihi locus propo-nendæ quæftionis,amp; ob feftiuitatem eius diei, uifum fuit de eodem pauca dillerere, ftatim depidis his uerbis ( ut in Ggura prae-l 2* cedenti'j

D ISP V TATIONIS cedent! ) literis. Si fcrmone Arabico quo-modo in Alcorano fcripca habentur,poftea illi legenda porrexi, quorum prolatio ed eiufmodi.

mSTE^Î^M SAKCTÆ

Trinitatis ^rabicè^

Bifcitt Aîlahe^tl Rlt;fhnMne,el Ruoahim.

Bijid efijn. Sw»jideft,nom’cn,quafidicaf tn nomen. Aödfccjid edjDei : El Rabmänne, id eü, mifericordix:E/ Ruoahim/piricus eorum.

Sciendum,quod lingua Arabica mulcum habet aHinitatis cum Hebraica, Si Chaldai. ca, quæcommittoiudicio uirorum cogni-donem habentium Hebraici fermonis, uel etiam utriufcf, nam Sem, Si Hebræi dicunt, quod ßgnificat nomen Allah, apud Arabes Elohi, apud Hebracos, accÿ Cbaldæos. Rah-man, utriufcp nationis eft uocabulum, quod fignificat mifericordiam,ica quocç et Ruoah, I (piritum fignificat ,8i addita im, fit pluralis, nam Hebraica pluralia plerumcf in Im, ter-minancur. '

Hæc

NARRATIO.

Hxc qui cum uidiiTet, admiratus uehe-mcmer, unde nam haec inquit Chriftianis lt;nbsp;nam in omni operis principio utimur, inquit,nos Mufulmanni iltis tribus uerbis, amp;nbsp;finguliscapitulis Alchorani præpoGta ha-bentur. Cum afl'edimus menfæ ut edamus, hxc prçmittimus ucrba:cum abluimus ma-nusjcuntes adorationem, amp;cxtera membra corporis.Infupcr pcrada lotione,tcr re-petendo h;c tria uerba,aqua afpergimus ca* pita dicendo, Bt Sent Allahe, £{ Rahtmne, El RuoMm.

Igitur cum faflus eflêt ueritacem, quxG-ui ab eo,quidnam intciligant per mifcricor-diam.

Qui refpondit fe non intelligere, niG fe-cundum literam,nec habere aiiud GgniGca-tum.

PoG hxc acccGi ad myfticam interpreta-tionem uerborum, amp;nbsp;ea iuxta genuinam ueritatem,in tres perfonas partitus fum,ui-delicet; Patris,Glr),amp; Spiritus fanAi. Vt au-tem melius intelligeret, in Arabicum fermo nem uerti hoc modo.

Bi,id eG,in.Se»},id eft,nomen. El At,id eft, Patris. V,id cft,amp;.Ben,id eft,Filij. V,id eft, amp;; RHoubjid eft,Spiritus: Elchutz,id cft,fanAi.

I 3 Qui

DISPVTATIONIS

Qui cum fill) Dei mentionem me fecifle jntellexinet, qusefiuit, unde nam filius elfet DeoC Cum fecundum legem noftram et Ma hornet« doArinam,Deus non habeat uxo-rem,inquit,nec proles. Deinde cccpiinten-pretari prout intclligebam.

Nos uidelifct, Deum uocare Patrem: propter creaturas, primam nempe;caufam creantem,0^ omnia conferuantem: qui fem-perineadem fcHentia fuit, in qua amp;nbsp;nunc erit in fecula (eculotum; qui eftprim^ pcifona diuinitatisin Trinitate.

Filium uero Cqui à Mehemmeto in Arabicum uocabulum uidelicet, Rahman, quod mifericordiam fignificat, eft mutatus) Dc-um habere ita credimus, amp;nbsp;non fecundum concupifcentiam carnis ( cum Deus fitfpi-ritus ) ex fccmina natum, fed ex eflentia ac fubifantia Patris genitum, qui ut peccata noHra tolleret, alTumta carne Humana ex Immaculata uirgine,pro nobis pairus,moif= tuus, atq? fepultus, amp;nbsp;iuxta difta prophetarum, tenia die â mortuis furrexit, pofthaec afcendit adcalosamp; fedetaddexteram Dei patris, inde uentutuseit uiuosSf mortuos indicate,amp; tunc dabit immortalitatis beati-tudinem his, qui in eum credunt, incredulis uero fupplicia xterna.

Poftea

NARRATIO.

Poftea ôftcndi ilH imagincm crucißxi, uide inquam fi immerito,óf à Mehemmeto, hic filius acterni Dei, diAus fit mifcricordia? dum cxpanfis brachijs uocat ut amplc(fle-tur nos, dicens:

Venitc ad me omnes qui laboratis, amp;nbsp;eftis onerati peccatis, ut reficiam uos.

Etuteum deMyftcrio Trinitatis redde-rem certiorem, ofiendi folem. Habcs pul-cram fob's fimilitudinem, inquam. Sicut unus eft fol Habens formam. calorem, amp;nbsp;fplendorcm:ficunuseft Deus,Später qui habet filium,et fpiritum fandum,quem uos Ruoahim uocatis,confiftens in his tribus per fonis, qux ex æquo de eadem fubftantia funt, deq? eodcm fubiedo,ab aeterno qui-dem nullo créante permanentes.

Et ita per comparationem hanc, credidit in Deum pattern,et filium eius unigenitum, amp;nbsp;fpiritum fanâum in Trinitate unum.

Et cum audiflet me,hjc ita, ut fatis indode de Deo,amp; eius filio, amp;nbsp;fpiritu fando dif-ferere.plurimum admiratus dixit. AÜnh Als bh: quod fignificat,Deus, Deus.

Ego inquit uel aliquis noftrum,nun^

I 4 credi-

dispvtationis credidinemus nos ira bene de Deo fentire, cxiftimabamus enim uos, inquk, in maxi* mis tenebris conßitutos; fed iam ex tuts regt; latis intelligo, uos optime de illo fentire,np fi quod Mehcmmetum prophetam Dei ma gnum,parui faciatis.

Quid nobis cum Mahometi nugis, Si-fomnrjsc'nam præter baptifmum amp;nbsp;minifte-rium Trinitatts,quf à nobis accepicChrißi' anis,fcimus in fuo Alcorano non habcre quicquam quod ad ueritatem fpeâet.

*

Cæterum, citaui illi 'nugas uel fomnia potius Machometi de duob*AngeIis, Aroth, et Mdroth nominatis,quos Machomet àDeo in terram müTos fuiife narrat, ut ius morta-libus adminiftrarent, quib. iunit,ne uinum bibercnt, nec mulieribus fefe admifcerent, necç alicui ad fuperos iteroüenderenc. Qui rransgreflb mandato diuino, inebriati funt, à muliere decepti, coinquinati funt, dc^ iter ad fuperos eundi ofienderunt.

Quam cum Deus in ccclumuenire uilt; diflet : Angelos fibi aßantes interrogauit: quifnam hic in ccclum bac forma indutus ueniret.

Ibi Angeli, cum narrailênt errorem elfe

Arothi

NARRATIO.

Arothi amp;nbsp;Märothi, luflît, ut muli'cr inïtellam conuerteretur. Angelos ueró concatenatós in unum putcumjperpetuórrudandos e-mittere præccpit.

Et huiufmodi ridiculofa multa:ut de ani-mail ElBdrahil, humani fermonis capads, quod animal Mehemmetum in ccclum tulii ubi Mehemmet fatetur fe uidifie Angelos magnos, habentes multa capita,amp; ea mul* tas amp;nbsp;diuerfas linguas habere.Hoc profedö fatis ridiculofum,di; propheiam diftu minime dignum, fed nefdo inquam: forGtan ui-norepletus in fomnio talia miracula,feu po tiusportenta ridiculofa, fe fomniafle uidit. Igitur cum huiufcemodi nugas narrare, amp;nbsp;fuo Alcorano inferere eft aufus : nonuerus propheta, fed pfeudopropheta, merité ab omnibus nobis uocari debet.

Quibus auditis, pudore afîcAus furre-xit, 8( de cætero difputare noluit : fed intro-duxit me in templum, oftendit imagines fculptas in ligno ; rogauitc^,utrum nos eas Cmilitudines hominum adoramus, aut eas ueneramur,cui refpondi’.Nequaquàm opi. neris nos ligna,lapides, ex quibus hæ imagines fculptae funt adorare: ïed ea ratione in templo feruamus, non quo res quædam

1 î* funt,

dispvtationis

dam funt, fed ideo ut nobis Chriftum De-um, D. Virginem,uel aliquem ex diuis ef-figiant,ob oculos ponimus. Chriftum au-tem uerum Dcum adoramus amp;nbsp;cætcros fan dos ueneramur, obferuamus, honore pro-fequimur, quod uos nee regibus, aut in-fignibus uiris denegatis, nos autem iam Deo confecratis, nulla labecommaculatis (quia fcriptum cft;Bcati mortui qui in Domino moriuntur)hifcf quos et Deus fic uo-luit honorari.

Rurfus ut Deo gratias agamus de bene-ficrjs,qu3e in iftis intelligimusab eius dementia condonatis. Poftremó ut difcamus, amp;nbsp;laboremus córundem fandimoniam» cariratemjpietatemc^ imiiari,

Ibi inter colloquendura, uidit canes in templo deambulare amp;nbsp;indumenta altarium commaculare (rem profedo pcflimam,amp; confuetudinem hanc,ab omnibus uitupe-randam)dixit.

An beftias templum ingredi liceatc’ Ibi pudore affedus, ignorabam quomodo de-fenderem hanc Chriftianorum paftorum negligentiam, refpondi tarnen, non licere, nee cfl'e honefta, fed euftodum rempli negligentia id fadum puta.

Vbi

narratio.

Vbi autem hæc intellexifiet, laudauit plurimum, rogauitq; uc docerem eum ora-tionem dominicam,quam illi in Turcicum fermonem ucrfam hoc modo fum interpre-tatus, ut fequitur.

S)OMiniC^ ORATIO

Lingua Turcica.

BitRimo:;; hanghe gugteßon chudulT Pater nofter qui es in coclis, iandificecur adurgclffonJ]èiiung numlechtunt nomen tuum, adueniac regnum tuum, oljfiimjjènung tjftedgunh nycfe gugthe ule gyrde. hat uolunias tua Gcut in carlo amp;nbsp;in terra, EcJ?ij»ieg»möa:i bergunon uere bize Panem noftrum quotidianum da nobis bugun, hetft bajjà bize borsUgomezi, nyefe hodie,amp; dîînitte nobis débita noitra, Ccut hkde bmslaruz bortfetigleremozi gt;■ 8i nos dimittimus debitoribus noßris. be/» yedruA byzegehenente, churtule bt ne nos inducas in tentationem, fed bizy iArdmAzdan, nbsp;nbsp;nbsp;Amen.

libera nosàmalo. nbsp;nbsp;Amen.

His, audiu's ualedido omnibus difccfiit.

rcR-

C0 7{yiE. SClt;SJS. pio leBori.

Vultii Chriftiadtc mifentndos cernere afml FadiU^; arumnds, horrificMqi crucesf QuantAq; fubrabidK(res uerayffliilio Tunis, Captiuos maneat, beu mihi, Chriftidd^f.

Hunc legitote auidi: rurfum bunc legitote libeüii. Et motu nuntii uoluite cunitd pio.

Di^eream niß turn lttcrimlt;e,gemituiq; fgrduisq; Corde dolor, uobis uifceraquafja prenMtit.

AD LECTORE H.

Habes fam Chnïljamiïîmê Lcdor» fratrum noßrorum fub Turcicoiugo feruitutis uiuentium miferias 8i calamita-tes, uerbis fan's compendtofê delineatas.

Habes praeterea : öc Tredecim potentjflt-morum Chrißiani Impertj Monarcharü gla dium noRrç cladis uindicem futurum,eum-que dupllcem iuxta infidelium uaiis prae-fagia : qui fi contra hunc crudclifli-mum tyrannum iam fato dam» natum flringatur, quis dubitat breui unum ouile unumq; Pa y fiorcmfutu- '

rum.

DEPI.OÏ

9

DEPLORATIO

CLÀ^yiS CHRISTI-ANOli VM CAPVT QVINTVM.

MMENSO E T INCREa dibili dolore affeAus, Monarch» inuidiflimi Redorefef Reipublicæ Chriftianae au-guftilfimi, pro fratribus no-ftris,eorum fortem durilTimam dolendoj 8C. miferrimam uitam deplorando, quorum alrj hærctica prauitatc fedudi, à gremio fa-crofandæ Ecclefiae defecerunt: alfj ciuili en-fe madantur, alrj hoftili cruento gladio tru-cidati, à feris dcuorantur, alrj ( proh dolor) Turcarum prçda fadi, in perpetuam corum feruitutem abdudijcrudeblïïmc affliguntur, qui ad uos lacrimabili uoce fufpirandotla-mitant.

O nefanda amp;nbsp;execranda difcordia, amp;nbsp;re--gnandi auida cupido, quot iam animas ad cukum diuinum confecratas,in obfequium Sathan» tradidit quotej potentiflimorum Imperatorum, Regum, Principum, öi utri -ufque ftatus ÖC conditionis fortifli'morum Hcroum, imperia amp;nbsp;régna deftruxit:' Su-pcrbilTi-

DEPLO: CHRISTI.

pérbiflimarum urbium mœnia dettiolftus eft,fumtuonnima paiatiajetfortiHima cadra folo æquaui'tjcofc^cxeminentifl'jmo ftatu ac gradu deiedos in perpetuum ludum ablegauit.

Licet tarnen,non ad confcribenda Prin-' cipum geita, fed ad captiuorum calainita.., tes,amp; tragccdias delineancias, manum ap-' pofuerim ■, unius tarnen noftræ tempedatis potentiflimi ac fupcrbiffimi huius abojpiri nandæ Difcordiæ coinitiS,uidelicet Seruiæ Defpoti, turpilTimum exemplum non pof-fum filcntio præterire, qui pado fccderc cum Bofnenfi Sangiaco, bode fibi uicino, ÔC cum fortiora cadra in confinibus Turca-runi, ud^ad Sauum fluuium (quidiuidit acfeparat Illyriam à Croatia) poflideret, amp;nbsp;tunc omnes prouincias inter Sauum amp;nbsp;Dra-uum fiuuios,ab impetu amp;nbsp;incurfu Turcico defenderet amp;nbsp;tueretur, in manus hodis fc dedit.

Ide Defpotis,aut fi mauis,dominus Seruiæ , dum ueniret cum proceribus Sclauo-niæ in difcordiam, amp;nbsp;controuerfiam, fada amicicia cum dido San^aico, ibi adiundo Turcico exercitu fuo milit],traiedolt;^ Sauo fluuio

D E P L o R A T r o.

fluuio ad uadum ChobazdiAum ; SdauO' nosproccres, partim djfcordcs,partinieu-am ad rcGftendum impotentes inuafît, 8^ profligauit ; eorum prouincias debellauif, igne amp;nbsp;ferro deuaüauit, oppida, 8i caüella, partim uiolenti manu, partim dolo amp;nbsp;inß-dijs(ut Turcarum eft mos}paucis diebus ex pugnauit.Poft paucos tandem menfes,cum didus Sangiacas Defpotis prouincias inter fuas cflè conipexiiTec, nada occaftone, De-fpoten ttrenuè inuaGe : quo tandem occifo, ciusquolt;5 ditiones Turcico imperio fub-egit.

Icaenim ille feditioüis atbeos, prodi-tor patrix 3i fratrum fuorum, ignominiofè uitam finiuif. Nam Turcæ praemia etuf-modiftint; quoicune^ fuiscfolis,fraudibus inGdijs capere potetï. Jta plerifi^ Si Hun-gariæ proceribus fectt: quorum nonnuH/ nuncincaptiuitate Tureka detenti, utMdk lat, ÔC Tcrech Bali/it ( niG proximis bis diebus func extindi} mi/èrrimam traducunc uitam gt;

Quamobrem euiranda nobis profeâô Monarebx CbriûianiGîmi, ôi futnmoperé cauenda hu/us tyrahni fçuitiaiamp; iterendum, nbsp;nbsp;lt;

ne

christianorvm.

ne cxploratis regionibus, inconcordes, ui-ribufq; exhauftos aggrediatur, amp;nbsp;non tan-tum Siculos acCalabros oppugn«,uerum etiam Gallis fublatis,uniuerfæ Chriftiani-tati tcrrorem incutiatatrj tremorem. Felix quemfadunt dlicMpericulacautum.

N4« Rerue/lrrfrfgitwr paries cùm proximut'dr»

Mil lus Cbrifliadas furor fatigdt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( deé.

Principes: proprijs per ire qu^runt infdtii ^ladijSj neq; dntefinem Bellh feuttiteqi ponere uUum, Ciuimdifcordd, peßimiq;fdti Intcfliad lues, lupo rdpdci Pdftoremßmul diq^ouile traddt. Uon'aeterfuperuminferumq; uidit Grajfdntes rrnre Turd:icdS triremes Vdjidre oppidd ChrifiidM.,pdgps, Cdptos ruricoldsr fcelus nefdsq;. Si qui debuerdnt genus tueri Velis Chriflicolumdtqiequisq:, curant Velis perdere nos equisq; tandem Qwlt;e /i«t projjiiciantfutura nobis.

Ego ueró ne prolixior in hoc dicendi genere uidcar, ueftro prudentilfimo ac fa-pientiffimo Religionis Chriftianae Princi-puna iudicio corrigenda amp;nbsp;cmendanda te^ linquens, ad deplorandas fratrum nofirogt; , tuna fed captiuorunoj amp;nbsp;fub Turcaruna gra-

K uiffinao

DEPLORATIO

ulffîmo,ac oudelifTimo tributi iugo uiuen-tium Chhfti'anorum mifenas,affliAiones«l calamitatcs redcoj quoruali) catena collo uinfti per afpcra 8C lubrica Thraciæ atcp minoris Afiæ loca, nudis pedibus, in fame ac fiti, tanquam bruta animalia uenales dif-trahuntur, amp;nbsp;ubi labore longi itincds, ucl alqs calamitibus Sf anguftqsaffliAjaliqui eorum extindi fuerini ( ut pier uns.]; atcidit nobilioribus, amp;nbsp;qui in otio, lt;S^ delicijs fuut educati) tales in proxiinam foffam abicc% Si inhumati, à beftrjs dilaniantur.

All), ut puta utriufq; fexus iuucntus, mangonum amp;nbsp;laniftarum impuram libidi-nem patiuntur, ubi auditur ingens plora-tus amp;' ululatus adolcfccntium uim patien-liumiquos miferrimos, nee fexennis ætas,â tali foeditate defendere poteft.

Alij uidelicetrufticæatcp mechanicæar-tis ignari, amp;nbsp;minus uendibiles literati,oppi-datim ac plateatim longo tempore ducun-tur,amp; cum uenditi fuerint, fuftibus ac loris compulG, artes mechanicas Si rufticas,uidc licet,agriculturam,armentorum Si ouiutn paGuram,aliaqi grauiflima cxcrciiia difcere coguntur. Ët qui eorum funt robuiciores hi ad triremes traduntur, ubi ueftibus exu-ü) compedibus uinfti, nudi miferrimc cru-ciantur,

C H R I s T I A N o R V M. ciantur,quorum miferias,nulla uis human! ingenrj uerbis exprimere poteft.

Nam fi ilia gens hanc calamitatem prae-fciuiflet, millies mori citius præoptalTet, quamifta pati. Siufquam mors cum uita commixta eft, imö fi ufc^ uita diu fupercft, ut diu moriaris, id in Turcia eft. Nihil,Ae-gyptiaca feruituSjBabylonicum exilium,Af fyriaca captiuita«, Romanorü cuaftatio, ad has mifei ias, ubi quotidic audiuntur threni Ieremiae,nec uerbis fed rebus confiant.

Mifiri, qui quafi in fornace ilia ardenti Hur Chaldæorumuiuuntjuotis amp;gemiti-bus cœlum petunt,ufquequoq? dormisDo mine, exurge, amp;nbsp;nc repellas in finem, ubi cum omni fpe fe uhdicp oppreftbs atcç ag-grauatos fentiunt, rurfus à coclo ad patriam oculos reieâant, quam amp;nbsp;ipfam in leruitute uideni,relegati tarnen à patria, in patria fer-uitutem agere cupiunt,uota illorum,non li-bertatemfed candem leruitutem, mutatis tantum fedibus concipiunt.

Qui ut uou fatisfaciant, uitam fuam morte commutare cupicntcs, fugam incut, quorum alij rclifto gregc in deferto,alij bo-bus in agro amp;nbsp;aratro ad dcuorandum lupis, abeunt.

K 2. Non-

i

i

D E PLORÄTIO

Nonnulli madatis hero amp;nbsp;familia, quû dam etiam fuccentîs ædibus primum, fefe uindicare uolentcs, magno ac manifefto pe-hculo fefe expofîtos, per deferta atq; afper-rimaloca, glandibus, herbis agreflibus, carutn radicibusamaris,falcraodico con-ditis eorum miferrimam, Si plufquam infe-licem uicam fuftentando fugiunt, diurnis temporibus in antris latitantes, nodurnis autem polo ardico duce ad Hellefponti-cum mare concurrunt,aut etiam fi locus fugt; gæ non datur in fummitate arborum, propter ferociiïimas ferasj fune rainis alligati uigilant, quorum pkric^,autfame pereunt, aut ferarum dentibus dilacerantunuel etiam antequam ad mare traijciendum perueniunt ab opilionib. capti rurfum in captiuitatem traduntur.

Alij uerô dum ad mare magno labore Si poftlongos,diurnos Si nodurnos crrorcs perueniunt, colligatis lignis mare traijeere contendunt,autâtranfeuntibus nautis capti, ad Chadiam, id eft, iudicem dcducuntur, aut tempeftate maris obruti intereunt,amp; ra-rifttmi ad has partes redeunt.Quorum pars ubi ad eorum heros Si propinquos traditur, duriftimis fupplicijs atep tormentis du af-fliguntur, ad uos Monarchas Reges Principes,

CHRISTIANORVM.

pcs,amp; Chn'ftianç rcipublic« redores mife-rabilem uocem conuertere folent.

Optant cnim omnes omnium ordinum homines, uires fuas ad liberationcm eorum conuertere; 8i hltjs fuis coadunatis,in unita-tem Sr concordiam redadis,ad communem hoftem opprimendum eos adhortari.

Inprimis optant Auguftiflimum,amp; inui-diflimum facri Imperij Romani Cçfarem,ac uniuerfos eius Principes,Duces, amp;nbsp;Heroas, pofthabito domeftico bello,conuocatis fuis proceribus,Eledoribus ac primatibus fui Imperij, ad defendendum, amp;nbsp;ad augendum (latum fuum, contra uicinum,amp; iam imminentem fibi hoftem uidricia armamouere. Sciunt illi parère Hifpanosinbello acerri-mos, Belgas ferocinimos,ltalos corpore,Sd ingenio prçftantiflîmos, Germanos animo-ftftimos. Sciunt illi addidiftimum Regem Romanorum, Turcarunr bellis affuetilTi-mum, Illyricis 8i fubalpinis gentibus, fub-nixum.

Optant etiam Chriftianiftimum Regem Gallorum, Bulogij fui conuenientia, fuas opes, amp;nbsp;arma fua bellicofiffîma, ad defenfi-onem amp;nbsp;liberationcm fratrum fuorum ap-parare.

K 3 Optant

deploratio

Optant præterea forddimos ac potentif-fimos Reges atq; Monarclias, nee non uni-uerfos Chnftianiflimæ rcipublicæ redores acpotentes, Polonisc, NoruegiæjSuetiæj Danif,Gotiæ,Daci3e,Angliæ,Scotiaf,Lufi-taniæ, ad id fandiiïimuro bellum uenire, 8i contra hune immortalem hodem eorum fandiiïimæ fidei, Sacræ Coronæ Si Impertj, libertatis,parcntum,uxorum,Gliorum Si fi-liarum,fratrum,atnicorum,totiufq;Chrifti-anitatis incolarum, perpetuum iniinicum Si aduerfarium, omnibus opibus amp;nbsp;uiribus unanimespugnarejipfumej c medio tollere.

Optant poteftatem quoq?, tam fpiritua-Iis,quam etiam temporalis gladtj, feu difei« plinæ autoritatem habentem^dignum que-que fui offîcq uillicum Si adminifiratorem fefe præberejfceleratoSjet difiblutéuiuentes, pro quibus ira diuina in filios perditionis breui ed uentura, iuxta debitam, Si inditu-tam normam ac regulam, ad bene beatecÿ uiuendum cadigando reuocare, quorum ra tionem Deo, Sf uero patrifamilias Chrido, fe daturos fatentur, ne amilfo uillicationis fuæ oHlcio,in eandem paupertatem (utiam plerilcÿ euenit ) inopinati dormientes in-cidanr.

Optant

christianorvm.

Optant cdam utriufq; fexus S^conditi-onis Senes amp;nbsp;iuuenesjpios ac Deo deiiotos Chiftricolas,religiofos ac feculares,dilcótif-Gmos parentes, can'flimos fiafres,''colen-diflimos annicos, proximos atq; fodaks, humili uultu, puro ac fincero corde,deuora mente,flebili uocc,lacrjmofis oculis,eoium miferijs amp;nbsp;calamitatibus condolere, plorare ad Dominum,ß forßtan miferebitur popu-li fui amp;nbsp;auertat iram fuam,amp; non dec eos in opprobrium fempiternuin,huic tyranno in-fideli, 8i crudeliflimo hofti fidei religionis, aclibertatis Chriftianæ; fed infpiratis men-tibus Chriftiani Impertj Monarcharum, Rc-gum atcÿ RedorumUumine Spiritus fandi, ulcp ad concordiam amp;nbsp;unitatem redudis, contra hunc uoracifl'imum amp;nbsp;infatiabilem draconem concelTa uidoria,miferi,captiui, amp;nbsp;fæuilîimo infidelium tributi iugo graua-tijfratres eorum Chriftiani liberati,in patri-am ad Chrifti culcum redudi, illi foil ferui-ant,quieftbcnedidusin fecula* Vt

tandem deuidisÂquot; profligatis hoftibus,Chrißianus or-bis â tot perpetu-

is cladib. re. fpiret.

K 4 EX-

EXHORTATIO

CONTI^^

CAPVT VI.

S7EPE MECVM ^^D1AÏRA^ tus fum Monarcha inuidifli-mcjcur, quum omnia uidean-tur nobis Chriftianis pollicc-ri uilt;ftoriam,nun£ß tarnen earn inter tot annosconfequamur.

Habemus Chriftum Dcum, qui unica node caßra Sennacherib dcleuit,qui Pbara-onem fubmerfir, qui fœminæ manu ludith pucllæ Holophcrnem extinxit, amp;nbsp;ut breui-ter dicam, àcuius numine uoluntateq; om-nes uidoriæ pendent.

Turcæ contrà Mahometum habenijSf in uita flagitiofum, pofl uitam fepulcro fine refurredione perpetuó inhaerentem} ut tan= turn inter utrumcf nomine interfît, quantum inter uiuum uiui Deifîlium, amp;nbsp;inter hominis, amp;nbsp;ab homine nati cadauerputri-dum, adeo ut in cladibus Chrißianorum, fi natura utriufq; nu minis expendatur,mortui uideantur uiuos,armis potentiaq; fuperare.

lam cum robore corporum, dotibufîç animi cos præcellarnuSjquae magna præfi-dia,uidentur ad hofies profligandoÄ, ipfi u-bicp

-CONTRA T V R C A bicÿ miferrime profligamur. Quid Hunga-ro audacius C quid Germano uaftius f quid Gallo procerius lt;: Hifpano folidius i quid Italo fapientius tquot; aut Polono robuRius cquot; ut de cæteris nationibus taceam, quorum dotes animi autmelioresaut ccrtc æquales.

Rurfumfi indolem animi fpe(Res,quid Hungaro uulnerum periculorumq; fecuri-us lt;nbsp;quid Germano gencrofius f Italo pru-dentius i Gallo ambitioßusC Hifpano calli-diusfquorum lingula uidentur poflcjuel da re ui(Soriam,uel adiuuare.Sæpc uicit fine a-Iqs uiribus audada^faepc generoGtas animi, fæpc fapientia, fæpè honoris ilia auidaam-bitio,fæpc calliditas,tamen,me miferumjin-ter tot uiârices res, à uidoria excidimus.

lamfiapparatum uideas, armorumt^ genera, multis rationibus Turcis præRanti-ores uidemur. NoRra inuenta funt Bom-bardæ, noRra tot genera panopliae armatu-ræ, ipfi Perfi nudi, aut feminudi ad bella prodeuntjillis arcus,nobis Slopette,id efigt;no« bis fulmina, illis fagittæ, quæ per dura ar-morum nullam uim penetrandi habcnt, cum bombardis feu machinis Chrifiiano-rum uix ulla rupes obRiterit,Sunt equidein amp;nbsp;Mufutodnn» fui bombardartj, fed rariores amp;nbsp;indodiores. Nunc quaefo quas genres K y ïècum

exhortatio

fecurti in cxpeditionem trahantlt; Scythas amp;nbsp;Thraces, in quibus non fapientia Italicaiaut induftria Hifpanica,fed inhumana quædam feritas, barbaries, animi fumma infciiia, in-do(fta,ftolida. Iftis feaddit Græcus ignauia perditus, Afiaticus luxu corruptiflimus, Aegyptius, non minus animo quàm corpore cuiratus, Arabs, excodus, minutus 81-exanguis. Qiu's à tali milite crederet Gallos bcllicoflimos,Belgas ferociflimos, Germanos animofifl/mos, Hungaros audacilli-mos, Italorum ingcnia, Hifpanorum foler-tiam uinci pofleCattamenj^proh dolor)uin-cimuroamp;' uincimurab his, qui in feruitutem ducunr,amp; ferui proferuitute bellagerunt contra nos, qui libcrtate gcniti,à proauis,amp; atauis nobis indchbata relida fumus.

Qiiôd fi inftituta leges utriufq; natio-nis infpicias,nf q,’ hac in parte inferiores fumus. (21’id cnim Euangelio diuiniusc'quid jure ciuili fapientius, aut æquius cum illi ex Alchorano uiuant, re non minus ftiilta quam uana amp;nbsp;contumcliofa in Deum ; qui liber nunc inter Chriftianos ucriatur 8icit-cumfertur, ut mature aliénas leges difca-mus;qui breui noftras amifluri uidemur, ut antea animo quam didione Turcaefimus,

Quid

CONTRA TVRCAS,

Quid igitur in caufa eft,cur inter tot prxro-gatiuas bellandi, in bello femper deuinca-murC Curuexilla crucibus inlignita,olim terribilia, non minus inßdelibus nationi-bus,quam infernalibus fpiritibus, nunc to-ties in fugam fe auertant tquot;

Dicam paucis, amp;nbsp;dicam uere. Deum babemusamp; fumniuinamp; uerum, fed à nobis alienatum,adeö ut prophctico uocabu-lo ferme, appellari poflimus non populus Dei. Cureniin Chriftus nobifeum eifet : qui â nobis per tot hærefes, in tot partes di-laniantur f nam præter nomen, quid nobis Chriftianis cariilimi eftequot; Rufticus hoc tempore amp;nbsp;impurus amp;nbsp;fadioiiis ; oppidanus, fallaxjSr auarus, magiftratus fequuntur re-tributiones, diligunt munera amp;nbsp;profopole-pCam, nobilitas luxum amp;nbsp;ignauiam, dif-cordiam atc^ fuperbiam : miles ucro præter ftipendium amp;nbsp;praedam nihil ex bello quacrit, fecurus quo Iceptra cadant,non minus infeftus in fuosquam in hoftes. Eccle-liaftici præter pompam Eccleftafticam, uix quict^ Eccleftæ habent, non fanditatem, non pietatem, non cruditionem debitam profitentur. Nam fere omnes quærcre ui-dentur quæ fua lunt, non quæ Chrifti, amp;: uerèprophetæ orc dicerepoHumus : Omit cs

EXHORTATIO nes dcclinauercnt, fimul inutiles faAi funt, non eft qui faciat bonum, non eft ufcÿ ad unum. Quid igicur mirum fi talibus moti-bus Chriftus amicus eflc noIitC '

Bellamus igitur fine Deo,amp; (quodcala« mitofius)aduerfario DeoApud nos circuni feruntur cruces, fed ipfe Crucifixus fuofa-uore apud hoftes uerfatur. Pereunt igitur omnia,amp; infinitis cladibus inuoluuntur, amp;nbsp;cum una gens contra Turcam pugnat,alia uerojuel in domefricis uerfatur bellis,aduo’ catis Si adiundis fibi in auxilium infideli' bus Paganis, uel Scifmatis, uel Hæretlcis ut acrius oppugnet Chriftum: alia ueró, uel priuata curat negociagt;'uel etiam in ocioa-git,crapul|,amp;alrjs uoluptatibusindulgens, Miles^ucró qui in aciem deducitur, nummo infcruit non Chrifi:o,fi défit ftipendium,fta-tim uel defertor uel transfuga futurus.

Quid igitur prodeft ibi Italica fapientia, autindufiria Hifpanica,aut robur Germa-norum, autfcrocitas Gallica, uel audacia Hungarica, ubi miles nee Chrifium nee glo riam cogitat, fed ad bellum uenit tan^ ad ganeum, ibi potationes fuas exerciturus i

Bonas leges habemus, fed peffimos mores, bona arma, fed pefiimos animos, laus eft fi inter fe acriter dimicent,in hoftem fi no

acriter

CONTRA T V R C A S.

acriter pugnent,uel dcdecus non eft, uel cer teimpunicumeft.

Quando qufs unquam audiuit militem, uel ob fugam,uel ob abieda Jarma multa^ turn fuiflêfcum olim pœnæ capitales amp;nbsp;de. cimationes non Gngulos, feduniuerfas le-, giones peruaferint.

Trahimus igitur exiguum numerum, eurticf morib. corrupeum, contra tot myriades hoftium, optima difeiplina utentium. Nam Turca uicia fua do mi deponit, Chri-ftianus affumit, in caftris Turcarum nullæ delitiæ, arma tantummodo amp;nbsp;neceftarius uidusan caftris uerô Chriftianorum luxus, amp;nbsp;omnis luxuriæ commeatus, adeft graui-or turba meretricum quam uirorum.Latro» cinatur Hungarus, prædatur Hifpanus, po-tat Germanos,fteriit Bocmus,o(citat Polo-nus, libidinatur Italus,Gallus câtat, Anglus lurcatur, Scotus helluatur, militem qui moribus miles Gt,uixuilum reperias.

Quid igitur mirum,fi uincantilli apud quos fobrietas, parfimonia,uigjlantia ,fîdc-lius amp;nbsp;fumma ^obedientia lt;nbsp;Vincantur illi, qui ab hoftibus uel Uagi ad praedas, uel inter pocula,aut apud meretricem aliafuc ab-ominandas,amp; cxecrandas nequitias inuenû antur.

Sed

EXHORTATIO

I

Sedhæc culpa eft fuperiorum,nam htS fubdicos fuos in timorc teneict,miles ChrK ftianus num^ inferior fierce Turcico. Altera ex parte, principes ipfijdum mutuis bellis fefe conficiunt caufanri praeftant, ut nun$ pares uires contra Turcas afieramus,duni pro uno amp;nbsp;altero oppidulo digladiamur,8i poft acerrimas præliorum conflidationes; poft exhauftas opesni,hilo Imperio amp;nbsp;regno audiores efficimur.

Heu quantum terrte potuit pelagiq- pttrafi Hoc, quem ciuiles hauferunt fdiiguine dextrie.

Sed feræ funt querimoniç. Amifitnus A-fiatn att^ Africam,extinda eft Grxeia, groca eft ufej ad mortem Hungaria. Occu-pata eft iam noftro tempore Illyria,fubieda eft nuperrimc Turcico Imperio Sclauonia, debilitata eft Auftria, uis peftis huius iam । Germanoru ccruicibus, atej; uniucrfæ Chri-ftianitatis dorfo incumbit,adeô,utnemoab hoc periculo tutus efle uideatur,qui pofthac non alienam, fed fuam rem agent, pro fuis limitibus, uelint pro principibus ferui fieri, amp;nbsp;pro libcris mancipia,aut in perpetuis car-ceribus detincri feu potius madari, utple-bci capite,amp;duce careant.

Nunc G potenriflimi Chrifiiani orbis Monarchæ 8l redores ad concordiam (uc fpcramus)

CONTRA T V R C A î. fperamus) reducantur, amp;nbsp;quifcp fuas opes, ad hoc fandiffimum, atcp cccumenicum feu . generale bellum iuxta uires conrukrir,qujs diibitabit nos, uel numero cxcrcitanfl’imi, ac robufdlTimi militis Turcææqualesjutl etiam fupcriores fore, in uidoria uero longe latecß excelleniiores futurosC

Nam Romanorum Imperium facile ar-mabitquinquaginta millia equitumö^ ccn turn mille peditû : idem, uel aliquanro plus ex Gallia amp;nbsp;Hifpania iperandum. Reliquiae Hungariæ,amp; Illyriæ,cum cæteris Romanorum Regis Prouincijs facile lexaginta millia equitum producent.

SFMMA am nuiitis.

Centum fexagmta millia equitum. Dur centa millia peditum. Præterea ubi Venc-ti amp;nbsp;LuGtani nauales fuas copias conterann Angli, Scoti, Dani, Dad, Gojhi, Poloni, extent^ Reges,Principes,Dutesjd Cliriiti« ani orbis proceres amp;nbsp;redores militem fub-minifirent, prxfertim tali Chrifiianilfimo Cxlare rerum gubernaculatencntc,nondi-utius obGftet Turca Chriftiano, quam Darius Alexandro, Xerxes Themiltocli, Antiochus ludæ Machabaeo. Vbi autem ui-doria

EXHORTATIO dona potki fuenmus,hifcç uiribus fecun* do flumine Danubio , Conftantinopolim uerfus defcendaiur, placato numine, corre~ dis ctiam moribus, in procliui ent uincere hoftes fidei, recuperate Græciam ôi Thra-ciamiubi adhuc maior pars hominum Chri flum colic, qui auidiflimis uotis expetunc Chrifliana arma, ad quamlibet occafioncm defeduri, 8i fuos dominos amp;nbsp;tyrannoSfâ quibus miferrime uexantur, oppugnaturi, qux res fola uidoriam dare, uel maturate poteft.

VtinamMonarchæ potentiflimi dome-ftica bella uos lllic flnerctis penetrate,uide-reds omnianobifcumcontra eosadarma cooriri. Nulla ætas,nullus fexus,nullus or-do hominum ueftra arma relinqueret. Domi quifq; Turcatum in fuis feruis petculTo-rcm haberetjin caflris prodicorem,in pugna defertorem. Omnino Chriftiani quiillic funt, concemciflimè de armis T urcatum fen tiunt,ut quos ad uelitarem tantum pugnani idoneos cognofcunt, hoflcs uelut aues cla-morequodam perterrent, fi non eoterro-ris impetu fuga fit, ipfi fugiunt: praeter cly-peos amp;nbsp;galeas nihil habct,plericß nudi funt.

Etubiifli Chriflianæfidei perpetuiho-ftes è medio noftii tollerentur, amp;nbsp;ad late* bras

CONTRA TVRCAî.

bras Bithyni^ propulGjnoftro gladio (ut co rumfatentur præfagi'a ) uel ad fidein Chrifti conucrfi, in gremiurn SacrofaiKSæ Ecdefiac Catholic? reducerentunquis dubicaiet.;quin breui fit futurum, ut Chriftianus Impera-tor,non minus Conftantinopolitano quam Romano Imperio inGgnis Gt futurus C Rex Romanorum, Hungariam amp;nbsp;Thraciamre-cuperaturusf Rex Franciæ AGam minorem fuis ditionibus additurus Angli, Scoti, amp;nbsp;LuGtani, Aegypto potituri C Hilpani tota Africa lt;nbsp;Itali omnia littoraquæcuncÿ habet marc Mediterraneum in fua poteftate habi-turijitem etiam Poloni,Dani,Daci,Nor-uegi, Sueci, Gothi quocp amp;nbsp;Island! Septcn-trionalis plagæjditilTimarum regionum amp;nbsp;nationum populo dominaturi.

Ita fentiunt non folum captiui 8i fub tri— buto Turcarum uiuentes Chriftiani, uerum etiam omnes Turcarum mslitis amp;nbsp;bellicac experientiam amp;nbsp;cognitionem habentcs.ldc ego tredecim annorum cuifu expcrientia didici, in fugientcm fcilicet Turcam for-tilTimum, aducrfus inuadcntem fugaciffi-mum effe.

Turca igitur cum natura Gt fugitiuus, oppugnandus en,impius enim nemine per fequentifugit. ExurgatDeus amp;nbsp;diffipentur

L inilnici

EXHORTÄTIO jnimici eius, amp;nbsp;fiigfant qui oderunt eum â fade eius. Sicutdefidc fumus defidant,Gcut fluit cera à facie ignis,fie pereant peccatores â facie Dei, ab Ecclefîa fua fanda, ut fiat unum ouiIe,S^ unus paftor.Quod concédât nobis trinus amp;nbsp;unus,Pater, Filius, amp;nbsp;Spiritus fanlt;Sus,Amen.

NOra, quod per totam Syriam, Sf circa

Hicrofolymam Græci, non utuniur Grfca lingua,fed trànftulerût totam Sacram fcripturam,in Arabicum idioma; neq;lite-ris quibus Græci olim utebantur, fed Ara-bicis charaderibus utuntur, etiam mifiani Arabico fermone celebrant, di omnia diui-na officia decantant, quarc non neceifitatis, fed nouitatis caufa faltem Dominicam pre-cationem eodem fermone cum Latinaelin-guæ interpretatione huic opufculo infererc uolui,cuius prolatio eft talis.

(DOMIKICA ^rabteo fermone. hluM. eüedi fi elfemAUiit, ftchiddet Pater nofter qui es in cœlis, iândificetur efinech, ati melechutech, nomen tuum, adueniat regnum tuum, techun mißutech, chemafi elffèmA chedA= 6ac uoluntas tua ficut in ccelo amp;

lech

CONTRA TURC AS.

lech ellt;tred.Hobz'm£ bijum hdtind

in terra. Panem noftrum quotidianum da tuinen, ue noghfor leno, dcnubiM, nobis hodie,amp; dimitte nobis débita noftra, ebeiTM uenehen noghfor ajji leind. ficutamp; nos diinittimus debitorib. noftris. Veb tcdhelnA ß el tegiareb, lechen negind Et ne nos inducas in (entationeirigt;fed libera men elferir, Amen.

nos à malo. Amen.

® £ SV I (Î^E ST A rAtione exe^efis libri Trotreptica, cAd LeElorem.

Lugdunum poflquam ueni peregrinm db urbe, Appertot Niiles fufcipit hojpitio^

Q»iIitcerK,/'d«4l(d«q; uidens meqiäbfq;decore, Comtum,ßtßtilocogiat ecquidopM.

Ex«or extcmpló triti,daacommodduejiii:

Vt nunc tn uulgut comtior ire quedtn.

Hec ego iudtcium metuoJinMni^; periti Itgenij, liMor folus obeße potefl.

ß»‘ fincern perlege mente;

Sufficiet, ptcriî fi placeam ipfe uiris.

Finis libelli de Turcorum moribiis.

L X SOLTÂ’

SOLTANI SO^

RVM IMPERATORIS HÖR« rcndum facinus, fcelerato in proprium fili-um, naru maximum, Sokanuin Mufta-pham, parricidio, Anno Domini

17 S' 3. patratum;

ÄVTORE KICOLAO ^MOFFAH (Bur^undo.

TAM fceleftum facinus fcriptis tra-operseprecium cfl'e ui-pleniorcm huius tarn impix ac fceleratæ coniu-rationis demonftrationem, aliquantifper pc dem retroucrtcrc, ac in primis caufam indi-ciaq;taminhumani facinoris breuibus at-tingere.

Sciendum igitur Seulimanum ex ferua quadam Muftapham huncfufcepifle, cuiab ineunte ætate Amafiam prouinciam tradi-dit. Tandem illuc fimul cum matre pro-feAusj'cumtj ipfis annis florentcm uirtute, teftimonio extitit omnibus, fefauore cee-kfd

parri: SOLTANI.

left! fuæ nation! quodam modo conceflum efle. Profedo hoc cum macrc iuuenC) Rex tandem formofitate Roße akerius pellicis fuæ, fupra quam did poteft, raptus eft : ex qua quatuor mafculos fukulit liberos, amp;nbsp;foemellam unicam. Primo nomen fuit Ma-chomet, huicq; Caramania adfignata eft prouincia. Secundo uero Baiafith, atc^ hie Magnefiam regionem tenuit. T ertius fuit Selimus, cui Machomete mortuo data eft Caramania prouincia. Quartus langir di-dus eftjcognomine illi â gibbis,quibus ante amp;nbsp;à tergo deformatus erat, impofito, ue-rum prudent! amp;nbsp;acuto ingenio. Fœmella ] uero Ruftano Pafehæ nuptui elocata eft. Hicautem interfedo Hybrachimo, Vefiri ( quern nos fummum confiliarium uocare pofl'emus) adeptus eft dignitatem. Verum co officio pro innata fibi auaritia abutens, omnia uel renouabat,uel etiam immutabat militibus, quos lanifcharos uocant, ftipen-dia minuebat, capitaneorum, quos Sania-chos appellant, reditus alleuiabat, uediga-lia ac tributa prouinerjs augebat,nec minus etiam inordinatis domus regalis expenGs modum imponebat, nihil aliud quam quod Gbi inßnitos thefauros ex fuis doloGs ac Gdis rapinis accumularet, penG habens;

L 3 eot^

PARRICIDÏVM coq; paAo fidelisac diligfns feruus exiüi-matus,regis animû fibi facile dcuinxit; parui interim facicns,fc omnibus alfjs infcftum acodiofum fieri.

Interea Roia hare, dequa meminimus, uidensfe præ alrjs ä rege diÜgi. fub refigio-nis tegumento moca eft indicate Muclny/e pio defiderio motam,fummo Deo,ac in bo« norem MachometiSj tempium,ac etiam xe-nodochium rccipiendis peregrinis extruere quidem uelle, ucriim id non fine eiuscon-filio facere decrcuifle. Scifcitabatur igitur, an tak’ opus Deo gratum foret, uergeretq; in animæ fuac falutem. Talibus Muchty reipondit, opus quidem Deo acceptifli-mum fore. Quanquàm etenim id animæ fuæ faluti non proficeret, régis tarnen ani-mæ maxime profuturum,fub cuius domi-nio client amp;nbsp;facilitates eius omnes,amp; uitam eciam (ferua enim état) fua. Hoc tefponfo muliermagis magifq; indies triftisac anime perturbata uila elf, adeô quod in plûtes dies folari nequiuerir. Eius interea pertur-bationis certiorfadus rex, illam quam hu-manilRmc folari ecepit, aftirmans fe breui reperturum modum, quo tandem ipla fui defideri) optatum confequeretur finem. II-am igitur illico manu mißt, faefo fuper eo ctiam

SOLTANI.

cti'am inßrumento (ficuti apud illos ßcri confueuic ) ne amplius feruitute fibi manci-pata forec.Tanro ergo,tamq; admirabili ob tentofauore, Rofacum ingenti pecunia fc ad opus prius cogitatum fabricandum con-ïulit. interea Rex Rofæ cupidine ( ut fupra didum eft ) efirenatc fuperq; omnem mo-dum inefcatus, illiutadfe ueniret, perin-tcrnuncium mandat. At callida ac uerfu-tafccmina, quam nihil iniidiarum latebat, uafre nuncio iubet, dominum ut honeftatis ac legum admoneat ; agnofcere fe ctenim non amplius feruam) fed liberam cflejat ingt; terea minime negare/uam Regiam maiefta= tcm adhuc pro libito fuo amp;nbsp;uitæ amp;nbsp;necis eius difpofitionem arbitriumcp penes fe habere: uerum quod ad copulationem carna-1cm attinebat, id fieri minime gentium ci-tra grauiflimi peccati patrationem pofle. Et ne forte tale quidpiam à fe commentum fidumq; elfe exiftimaret,de eo fc in omnibus iudicio Muchty acquiefeere. Haecre-pulfa adeo régis infiammataexcitauit prae-cordia» utomni pofihabita mora, Muchty ad fe accerfiri iuberet, datac^ illi libera re-fpondendi facultate, interrogat,an feruæ ab eomanumiflæ, citra uiolationem legum, comtnifeeri carnalitcr polTeti Quibus rc-

L 4 fpondit

PARRICIDIVM

fpondit Muchtyu'd ncqua^ licitum efle, ni(t priuSjCum ea legitinjum contraheret matri-monium. Scd hsec diffi'cultas adeo Rcgis adauxi'c cupidiiicm, ut libidine fupra om-nem modum obccecatus, in iibertse matri-moniuiB confenferiu

Fadis igitur nuptialibus pro fuo more inilrumcntis, quinquies'niille ducatos Sol-tanos donationis propter nuptias nomine i et enumerauit, non fine magna omnium admiratione, præcipuc quod id præter O(-tomanae ftirpis eilet confuetudinem.

ra!fdæ ctenim in imperia focietatis gratia,, uxores liberos ac légitimas non ducunt, ue-rum earum loco,ad iatisfaciendum fuis de* litt}s,aclibidinoiis cupidinibusCquibus fu-pra omnem nationem uiliiTime ac fpurcifli-me iubijciuntur) habent ex uarijs mundi re-gionibusraptasomnis generis formofifli-mas ac elegantes fœminasjquas in regia (Sa rai uocant ipfi ) honorificè ac regaliter enu-triunt,acin omnimodæ commoditatis oc-cafioncm educant, honeftifq; ac ciuilibus moribus inftruunt, quibus quidem perui-ces pro animi fui uoluptate commifeerifo-knt. Quod fi forte illarum quæpiam à rege grauida fada pepererit, tum ilia præ alrjs omnibus honorata ac reuerita incedit, magt; ioriftj

SOLTANI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

iorifq; dignitatis acrcputationis ergo Sol-tana uocatur. Atcj eiufmodi fœminæ poft partum magnis dominis, Pafchis, ac San-gachis nuptui clocantur.

Verum ut ad propofitum reuertamur» feruæhuiciâ manumiflægt;acfortunæ bene-ficio cö ufcp elatæ j ut iam omnium totius Afiæ mulicrum praecipua facile uideretur, ficcj omni felicitatis comitatæ fuccetTujquô Omnibus fuis ambitioßs fatisfieret conati-bus 3 reftabat folum, ut modum occafio-nem adinueniret, quo Seukimano defun-äo, ad fuorum unum impertj fucceflio de.-ferretur. Cui rei tantummodo obftabat generofitas Muftaphae, magnanimi adolc-fcentisjac pracftantis ingeni^, nee minus animo quam etiam viribus uakntis, quicj pro pter magnanimitatem ac fortitudinem mi, rum in modum militibus gratus, propter uero prudentiam iuftitiamcj; populo maxime commendatus atcç acceptus erat. Quae quidem omnia in eo conßderans callidilTi. mafa:mina,acobidcum Rußano clancu-Ic coUudens, nouerai enim ( ut amp;nbsp;ex ratio-nis debito probabile eft ) Ruftanum magis affinem fuum, fuæcp uxoris germanum, ad impertj gradum euehi cupere, quam Wlufta-pham, apud quem pro certo compertum

L y habebat

PARRICIDIVM

habebat fc maxime odiofum efle,uelobid praedpucj qyod apud ilium in maximam contumeliam inciderat. principio enim, dum airjs omnibus ( quemadmodum fu-prà artigimus ) reditus extenuaretjcona-tus etiam fueratjfedincalTumquidetnjde reditibus Muiiaphæ aliquid detrahere: ex quo facile exiftimabar,tam generofum ani-mum, ß forte ad imperium euedus eflêtj talem iniuriam uixobliuioni dacurum^a' deöetiam,quodimpcrantc illo in pen'cu-lum oiïicij non folum,amp; dignitatis, fed cd-am capitis facile cafurum fe,cx fuf anteadf uitaerationc fufpicabatur. Haec igitur omnia,ncquiflima mulicr animo icckratillîmo perpcndcns,conäta eft animo regis non minimas Je Muftapba fufpiciones impingere, nenripe quod is regjundi cupidine feruens, ac etiam omnium erga fe bcneuoicntià; ac fauori confidensjfuatj (qua maxime abun-dabat) militari manu tumens, nihil aliud de feexpedandum relinqueret,quam quod femel imperium alFedaturuSjac in partis ne-cem machinaturus eflèr. Atq; quo melius rem omnem palliarer, omnia per Rufta-num (qui femper magnartim return gerc-bat curam ) opportune expediri cutabat, ncc ei etiun defuic quidquam, quod in negt;

cem

SOLTANI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

cem ac criminationem adolefcenns no ma-chinamur. Nam omnibus qui ad Syriac prouinciæ adminifirationcm mictcbantur, clancule Muftapham lanquam parcntifuf-pedum indicauir, committens fingulis, ut ad ftatum Muftaphç diligentiflimc animad-ucrtercntjdecp omnibus quç in co uidiflenti ucl de ’o inteilexiffent, ad fc quam diligen-tifTimc fcribercnt: callide affirmansj quod quanto odiofiora de eo fcripfiflcntjtanto illos Regi etiam gratiores amp;nbsp;acccpiiorcs fore. Proindeperiftos faepiusregalis præ-ftantiæ, magnanimitatis,prudent!æ,fortitu-dinis, ac etiam erga omnes bcneuolentiæ ac liberalitatis Muftaphæ, quibus omnibus omnium fibi facile conciliaucrat fauorem, nec minus etiam aidcntiflimi defiderij, quo omnes fere in eleflionem illius accendiul-debantur, faäuscertior Ruftanus : non tarnen ideo primus eius tarn nefariæ coniu-lationis fernen fpargere aufus eft, uerum literis peruerfæ mulierculæ traditis, reliqua illius fcclerato capiti relinquebat. Al Rofagt; fuccedente illi pro fuo impio uoto temporis occafione, foemininis ( quemadmodum nouerai egrcgic ) illeccbris ac adulationi-bus, non defiftit régis animum corrumpe-re,ut fi quando Muftaphæ incideret meniiOj

commo-

PARRICIDIVM comtnodi'orem cx tempore literas aperien-di fumeret occafionem,Nec ctiam expeda-tionc fruftrata cft, arreptaq; occafione, non fine lacrimis (ficuti eüam mulieribus jfi-dis in negocijs deficiunt nunquam) Regem periculi, cui fubijciebatur, admonet, com-memorans inter alia gt;nbsp;quemadmodum Se-limus parens ipfius, patrem etiam fuum ciufmodi medijs, imperio pariter 8C uita priuaucrat. Sibi igitur exemplo ut caueretj cnixc rogabat. Sed argumenta hæc fufpici-onis, prima facie non ufq; adco probabilia uifa funt regi,atqt inde fadum, ut eo pado perfida mulicr parum profccerit. ld quod profua inuidiaanimaduertensjtandem fee» ieratum animum ad alias technas dirigit, omnibus ,modis adolefcentem uenenont-candi opportunitatem perquirens.Necde-fueruntad quodcuncj malefictj genus pa-trandum promti ac dedicati fcclerati homi» nes, ne prouidentia diuina fe tam nefando conatui oppofuiflec. Parentis quippe nonii ne mifias à mulierehac uenenatas ueites non prius attigit, quam ab alio indutæ effent prius : qua quidem accurata prudentia nefarias improbæ noucrcæ præuenit infi-dias, uenenumcß palam patefecit omnibus. Nee tarnen adultéra ceflauit adhuc,quin no

uas

SOLTANI.

uasilliftrueret inßdias, nam conara tantam fibi condliare beneuolentiam, familiarita-temq;, quantam nemo unquam in regia Octomanna confecutus eft(freta enim ama-tortjs uenenis, quibus ludaeæ cuiufdam in-cantatricis famofiflîmæ ope» regis animum fibi attraxerat, magna fibigt; ac maiora indies de rege pollicebatur ) impetrauit, ut per uir ces, filtj fui in regia parentis uerfarentur, nimirumquo diutina præfentia, affiduifc^ blandimentis paternum amoretn fibi mages magifque allicerent, quod G forte Fortuna Muftapha ueniret, opportuniorem ilium opprimendi nancifeeretur occafio-nem;Gn minus, tempus quo ilium per medias perfonas interficeret, expedaret. Sed non ucnientc Muftapha ( non enim coniue-uerunt regtj filrj adfignatas fibi prouincias inicio parente cgredi,ac fe Conftantinopo-lim conferre, nifi patre mortuo,ad recipiendum imperium, ingenti militum comitati caterua uenerint) aliud facile excogitauit facinus. Obtento enim eo quod poftularat,cffecit,uc non folum in urbe,uerum amp;in prouinetjs, filrj fui parentem regem comita-rentur. Sed in caftris ctiam Giangis gibbo-fus patrem femper fequebatur. Verutn enimuero nouercalibus commentis annis aliquot

PARRïCIDÎVM

aliquot ita in fufpenfo exificntihus, Fortuna tandem impqs fœminae conatibus fauerc uolens, fiifpiciofas apud Pafchain,qui regi-mini Muftaphæ, acgubernationi A mafia-naaprouinciae ( quilibct enim régis filiorutn apud fe Pafcham unum,hoc eft. Locum tc-nentcm,qui populo de iure refpondet.acin rebus bellicis confulit,amp; dodorem ununijä quo bonarum difciplinarum ac rcgalium morum ratione imbuiiur habere foIeOprac* fedus erat,literas parturiuit ; quibus conti-nebatur,matrimonium inter Muftapham | filiam regis Perfarum tradari, eamcp rem proptcrcafe adfacram portam referre, ut It quid inde Gniftri eueniflet, ab omni fufpid-onchabcretur immunis. Perlatis igiturad Ruftanum literis,uifus eft fe dudum defide-racam Muftaphæ ruinam ad optatuni finem deduxifte. Ne cundatus ultcrius,omnia Ro Q fubito indicat,ac fubinde fe ambo in regi^ am conferunt, omniaq; regi indicant. Qua in re, quôregium animum,quan$ dubio-fum ac hf Gcantem,anxiis fufpicionibus im-buerent,omnem moueruntlapidem,inqui-entes. Muftapham tan^ ambitiofum,acani mirabie quodammodo ad dominationem ram magni imperq, contra omnem tam di-uini quam etiam humani iuris racionem 2C‘

cenfum,

SOLTANI.

cenfurr, in necem etiam parentis coniurare, atcjquo fuis fraudibus maior fides habe-retur,regem traftatæ cum Perfis, Ottoman^ ftirpis antiquiffimis ac i^apitalibus inimicis, à Muftapha affinitatis commonefaciebant, quapropter fummopere cauendum illi, ne iundis Perfianis uiribus, Sangachis ac lani-cbaris,quos fibi dudum liberalitate fua de-uinxerat Muftapha,in breue tempus patentem imperio pariter amp;uita priuaturus efier. His ac eiufmodi alqs criminationibus per-turbatum fenisanimum eöinduxerunt,uc morte filij fuis rebus confulere dccreuerit,in hunemodum,

Anno igitur Domini lyya.fumma cum diligentia ac celeritate,omnibus ferè pro-uincijs publicari facit, Perfas finibus fuis egreffos, ingenti armatorum manu Syriam inuadere, urbes expugnare,homines capti-uos abduccre,omniac^ igne ferroq!,reGften te nemine, uaftare, cui tarn fecuræ ac liberæ ( audaci» ut mederetur, fe coadum, Rufta-num ihuc cum exercitu, mittete. Collcdo igitur milite, tacite committit Ruftano, u quam fecrcttfi’imè fieri poffet, ac citra om-i nem tumultum,Muftaphæ manus inqceret, I uindüqf Gonftantinopolim duceret, quod 1 fi forte cotntnodius rem exequi nequiret, ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum

SOLTANI.

tum quocuncç modo mortem iIH inferret. Nefario igiturac crudcli accepto mandate. Ruftanus ingenti comitatus mjlituin ma-nu,Syriam uerfus proficifcitur. Quo cum perueniflet, Muftapha eius aduentus fadus certior,omni pofthabita mora, 700 0.0m-nium toti'us Tnrciaeualidiflimisjacinftru-diflimis fiipatus militibus, Syrjam uerfus itcr dirjgit. Quod quidem intelligens Ruftanus, uidenft^feimpium fcekratiflimi ac crudeliflimi parentis mandatum pro fuo uo to exequi non pofte, illico terga uertit, ac priora rccalcans ueftigia, fe iterum cum ex-ercitu Conftantinopolim confert, adeö ce-leriter, ut ne puluerem quidem ab equicib. Muftaphæ in aéra agitatum uidere,nedum ilium expedare fit aufus. Redudo igitur mi lite,perfuafit omnibus,fe prouinciam quie-tam ac fecuram reperifle. Tandem clancülo fui reditus cauläm regt aperit;addens,fe to-tius exercitus animum in fauorem Mufta-phæ inclinatifiîmum,apcrtiflîmis fignisÄ conieduris uidifte, ncc in tä periculolö ne-gotio rem aperto marte tentare aufum fuif-fc; atq? ea propter fe fuoe Maieftatis pruden-tiæ rem omnem uoluifte referrc.HæcreIatio crudeli ac impio patri, nec minus ab innata maiorum fuorum crudelitate degencrand,

’ nouä^

SOLTANI.

nouas, ncc minimas generauit fufpicioncs» quibus fe ut liberaret,apud fe nefarie decre» uit.

Anno porro fcquenti,ingentemcxerci-tum confcribi iuffit, Ggnificans Perfas mul-to maiorl manu Syriam inuadere : feqt «a propter falutc publica impulfum,illuc pcr-fonaliter cxercitum deducerc, hoftilibufcg conatibus obfiftere dccreuiffc. Adunato igi« turexercitu, omnibufç ad rem militarem neceiTarijs ordinans,datac}; proficifcendi fa» culcate,tandem parricida parens paucis poft diebus excrcitum fequitur. Qui ubi in Syriam appulit, Muftaphse illico ut fe Alepcm conferret(illic enim caftrametatutus erat) mandat. Nec tarnen interea SeUleimanus nefandum ac mortale odium, quodäduer^ fus (ilium animo geftabat, extrinfecis indi*. c()s(quäuis ad id (edula àdhibita cura) adeo celare ualuit, quin ad bonam Pafcharum, aliorumc^ maioris dignitatis penes fe ho-minum noticiant peruenerit. Ex quo Ach-mat Pafcha clanculc Muftapham per intcr-nuncium, quo fuæ falutis ac uitse diligenti-orem rationem haberet,admonuit. Nec eti-amMuftaphæ admiratione indignum ui-1 fum eft præter probabilem ullam rationem, 1 patentem fuum cum um ingenti militum I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M manu

PARRICIDI VM

manu aduentaflè, attamen fuæ i'nnocentiae confîdens, anxietate ac perturbadone animi extreme ucxatus, mandato patris (Iketed-am cum maxj'mo uitæ fuæ periculo^obtem perare ac fat/sfacerc ftatuic.Èxiftimabat ete-nim, honefdus ac laudabilius fore, obtem-perando parenti mortem incurrere, quant uiuendo in criminadonem inciderc inobe-dientiæ. Subtam grauiigitur animi anxie-tate, multa fecumipfe diiptitans,tandem doftorem, quem femper in curia fua penes fe(utfupra diximus) babe bar, intrépide ac conftanter interrogat, an ne totius orbis imperium, an uerô uita beata homini præ-optanda eflen Cui libéré dodor refpondet, mundi quidem huius imperium penitius conlideranu, nihil felicitatis, quam fub ua-naamp;inani boni apparentia afferre,nam eo nihil fragiliusjinfecuriufq?: cum fecum me-rostimores,anguftias,tribulationes,fufpici-ones, homicidia,impietates,iniufticias, de-prædationes, ruinas, captiuitates, ac omnis generis alia pleraqß, homini ad ueram bea* titudinem peruenire cupienti haud qua^ optanda, afferre foleat, quorum gratia quidem uita beata amitteretur, non autem reti-ncretur,uerum quib. diuinitus datum eflêt, fragilitatem ac breuiracem huius üatus no-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftri

s o L T A N I.‘

firi (quem quidem ui tam eflc uulgus autu-mat)confiderare ac perpendere,mundi(Ç ua tiitatib. reluAan,ac honeGatèm tandem atn pledi, illis fanc in coelis locum airignatum» acàfummo Deo præparatum effe, ubi æ-tcrnis tandem fruerentur gaudijs,ac uita be-ata* Hoe dodoris refponfo, perturbato a-dokfeentis animo mirum in modum, tanep finis fui quodammodo praefago gt;nbsp;fatisfa-dum eft, nee longiore fermocinatione rc-moratus, illico uerfus particidam pattern iter uertitjacceleratocp gradu tandem ad cadra parentis peruenit, ac non procul inde fubdio tentoria fixit. Sed bic tam feftina-tus Muftaphae aduentus impio parenti ma-iorem fufpicionem attulit, nee intcrca Ru-ftanus fuis nequiflimis commentis ac falla-cijs ea in re abftinuit fufpicionem augerc, nam figno dato, lanifcharos, ac alios totius exercitus primariosmilites,ut Muftaphae irent obuiam, incitât. Nee mora, omnes quam promtiffimè iufla eius exequuntur, ac fefe itineri accingunt. Interea callidilTi-mus nebulojuultu indignationem (ficuti

I egregiè fingere callebat ) oftentans, fe illico I nbsp;nbsp;in régis tentorium confert, affirmans im pu-

dentiffime, primarios ferc omnes milites

1 fponté ac Gnc ullo mandato Muftaphae ob-( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M z uiatn

parricidivm

uiam iuiflc. Hoe audito, rcx animi pertur-bacione impalluitjcgrcflufcj tentorium, facile uet^fie, quæRuftanus retulerat, fîbi perfuafit. Necetiam Muftaphæ fuætamin felicilTimæ forcis prodigiadefuerunt. Nam die antequam itineri accingeretur tertio, cir ca crepulculum diei dormiens, uifus eft ui-dere fuum Machomctum,refulgentibus ue-ftitum,fe manu arreptum, ad locum quem-piamamoeniflimum, ftrudiiTimis acorna-, tiffimis decoratun) palattjs, amccniiBmoqß horto confitum, deduccre, digitoq; omnia demonftrantem, ita eum alFari. Hic inqui-ens,in çternum quiefcunt,quicunq; in mû-dopiam luftamcj egeruntüitatn,quiq!le-gum ac iufticiæ adfertores, uiciorumq; im-probatores extitere. Ac in aliud tandem la* tus uerfa facie, rapidilTima ac latiflimaduo flumina confpexifle, quorum alterum aquâ pice nigriorem rebullire, atcj in illis plerof^ que immergi, plerofque in altum apparerej ac mifericordiam horridiflîma uoceclami* tare,atq5, lllic ( inquiebat) cruciantur, qui-cunq; fub uitæ hiiius fragilicate maliciofe operatifunt iniulticiam. lllorumcf præci-puos,principcs,reges,imperaiores, ac eiuf-modi reliquos magnates elle affirma^at. Hoc fado, Mufrapha fomno panter ac uifi-

one

SOLTANI.

one folutus, doftorem accerfiri iubet, illicjt negocium totum exponit.Ille uero diu mul tutncç cogitans(etenim fuperftitiofi Macho« tnetiÜæ plurimum fomniorum deliranten, tis tribuunt)dolore ac mocftitia plenus,tan-dem refpondit, uifionem hanc timendam quidem eflèjquippe quæ illifummum uitæ perjculum præfagirct. Rogatigitubutuitoe ac dignitatis fuse fedulam habere uelit curant. AtMuftapha,uterat magnanimitatc ac fortitudine praeditus, nullo eius refponfi habito refpedujintrepide refpondit,inqui-ens, Ecquid puerilibus ac friuolis timorib. me uinci ac terreri patiarîquot; Quin potius im-pauido ac conßant^animo (eftino ad meum patentem proficifci, eo etiam audacius, quod certö fciamgt;me femper illius Maiefta-tem(ut amp;nbsp;æquum eft)tam pie reueritum eC. fe, ut inuito illo uerfus federn fuam neq; o-culos,nedum pedem un^ uerterim, mulio minus imperium affeftarim,nifummiDei uoluntas ilium ad meliorem euocaflet ui-tam, nec etiam Gne communi totius exerci-tus publica eledione, ut tandem Gne cæde, line fanguine,ac omni crudelitate,pie ac iu-ftè regnarem,fratrumq; meorum amiciciam

\ inuiolatam feruarem. Conßitui etenim a-I pud me, elegie^ potius, quandoquidem id 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M 5 uolun-

PARRICIDIVM uoluntas parentis mei exigit, obediens ui-tam Snire, quam multis annis regnans « ab omnibus, præcipueq; æmulis meis rebellis reputari. Hoe habico fermone,Muftapha ad cadra parentis peruenit,fixifq? (ut diximus) tentorijsjueftibus albis ueftitfe,literafcf aliquot, quas Turcæ aliquo ituri, fempcr fe-cum portare (nam in iuperditionibus ualde delirant) folent, fînuiimponit : actandem fuorum fidelium aliquot eomitatus, cum fumma reuerentia parentis fui manus ( pro more illis ufitato) exofculaturusjuerfus im -prj parentis tentorium iter uertit. Sed ubi perucnit ad limen, recordatus, adhuc fe pu-gione quodam accinAum effe, non prius in troiuic,quam pugionem depofuilTet, rgt;imi-rum ne in fui parentis confpedum armatus uenire uidcretur, omnem(Ç fufpicionem à fe remoueret. At ubi interiora tentorij in-greflus e(t,hiiariter fatis ab eunuebis parentis, aceaqua decebatreuerentia excipitur. Verum nihil aliud quam federn unieam, ubi folus federet, præparatam uidens,anxi-usanimi, cogirabundus aliquantifpercon-Aitit ac tande, ubi nam elTet rex,{interrogat: turn uerôjfe ftatim regem uifurum, refpon-dent. Intcrea ab altero latere feptem mutos (quosrex Turcarum penes fe, fecretorum

SOLTANI.

fuonim confortes, acad omnia homicidia cxequenda fecretius promtos ac dcdicatos, habere folct)ad fe uenire confpicit,fummo-que terrore perculfos, En mors meajnquit. Surgenfc^,aufugere conatus eft,fed fruftra, arreptus enim ab eunuchis amp;nbsp;cuftodibus, ui ad fuæ fortis locum deftinatum tradus cft.nec mora,muti fubito neruum arcus col lo eius alligant, reludanteq; mifero ftlio,ac utduo tantum ucrbacum patreftbi loqui liceret rogante,tandem inhumanus ac impi-* us parricida, qui tamnefandum fpeâacu-lum ex akero tentorij latere confpiciebat, immani atq; crudeli uoce increpat illos, in-quiens. An ne femel tandem iulTa mea exe-queminiCac proditorem iftum,qui hinc de-cennio ne unicam noftem quietam dormi-re me paifus eft,occidetislt; Quibus tarn im^ manibus, nefarijs ac imperqs auditis uerbis, tandemeunuchi cum mutis,mifellumhumi derjeiunt, traftoeg ab utroc^ latere nodato neruo, infelicift'imum Slium iuifu fcelefti parentis ftrangulant.

Expedite hoc fcelerato ac impio facino-re tandem iuifu régis Pafcha AmaGanæ pro uineix capitur, ac in régis confpeftu capite pleftitur. Hoc fafto, Giangir gibbofum, M 4 eorum

PARRICIDIVM

corum omnium quæ gefia «rant infcium) acccrflc» atqqafirem laudc dignam perfelt; ciflet, illudens, ut fratri fuo Muftaphæ, eat obuiam,iubct. Tum Giangir hilari aclæ-to animo fratrem excepturus feftinac. Sed ubi peruenit ad locum^infortunacumq; fratrem ßrangulatum, hu mi iacencem confpe^ xit, diâu impoHibile eft, quanta animi an? xietate aßedus Gt. Vix tarnen adhuc illuc peruenerat, cum impius pater poft eum nuncios, qui illi fuo numine omnes Mufia-phae thefauros,equos,feruos,tentoria,orna* menc3,infuperamp; Amafianam prouinciam ofierrent, mific. At Gianger extremae mœ-ftiiiæ propter çviffîmi fratris inbumanifr fimam morce(n,ac triititiae plenus, lacritnagt; bundusin hune modum affatur : Prohfcc' lefte ac impie canis, proditor, ne dicam pater,fruere nunç thçfauris,equis, ornamentis ac prouincia Muftaph». Siccine tuo inhu-tnano, impio, ac crudeli animo incidit, ut tam egregium, militarero, ac tantæ expeda-tionis fîiium,cuius Gmilem domus Ottoma na nec habuerit, nec unquam habitura fit, tam impie, ac præccr omnem humanitatis, ne dicam iuris fanguinis refpedum,necares? Cauebo igitur, ne in pofierum eum in mo» dum de me mifero gibbofo tamimpudetv ter glos

SOLTANI .

ter glorieris. Sic præfatus,pugione,quo c-rat accinâus, arrepto, eum per intima uifce-ra cocgit,ûccç fubitô anima efflauit. Quod ubi ad aures Imperatoris perucnit, quanta fît afîeAus animi perturbatione diAu difficile cft. Verum enimuerononpropterea a-uarumeiusanimum tanta uicit animi perturbatio 3canxietas,nam ilico omnia Mu-ftaph» ornamenta in fua tentoria deferri iu-bec, At milites ilia omnia in prædam forte conccffa cffe exiftimantes, promptis animis ad excquenda regis mandata fçftinantdn -terea in caffrisMuGaph; milites,eius adhuc quod cum domino aâum erat infctj^uidcn-lestantam militum cateruam fine omni mi-litari ordine irruere, quô illorum fe tumul-tuarix infolentiç opponerent,armati in medium prodeunt, uiriliterc^, nec fine multo-rum cæde , illorum repellunt impetum. T um demum illius tragocdiç fama ad regis milites perlata, uidentes tumultus magit magifq; incalcfcere, fuis (tiam auxilio cffe itatuunuac tandem bine inde ad arma pro-clamatum, ac utrincÿ pugnatum crudeliter,

I adeô ut in breue tempus bis mille plus mi-I nus ceciderint homines, plurefq^ uulnerati ifint: proceffiffetc^ ulterius hxc tragoedia» tû

Achmat Pafeha, homo fane grauii, ac pro-M y pter

PARRICIDIVM pter expérimenta uircuris, non mediocris a-pud milites autoritatis, lanifcharos retroc-gißet, illorûq? furorem frenaflet,uerfufq; ad Muftaphf milites beneuolis,ac lenibus uer-bis exhortationibuftj animos illorum mi* tigafler,inquiens.‘ Nunquidjcarifl'imi fratres ac amici mei,à ueHra,qua tot feculis proba-ti eiiis, aniini prudentia dégénérantes,man* datis magni Soltani ac Domini noßri con-trauenire uuItisfNon poflum (ita me Deus amet ) fan's mirari, quidnam uos, quos ego hadenus dariflimos ac ualentiflimos pro-baui,mouerit,ut inhoc ciuili confliâu,ca quibus tam féliciter ac profpene aduerfus Ottomânæ ftirpishoftes ufi fuiftis,arma,in ueftros nunc ftringere,ac hoftibus noftris taie fpedaculum edere ftatuatis, ut quorû armis fe deuidos doleant,eorum mutuis cf dibusfibi inuicem congratulentur. Igitur filioli mei,feduio pro ueßra magnanimitate curate, ne cam qua hadenus,præ omnibus cômcndabiles fuißis, animi prudentiam ac fortitudinem ueftra bac infolentia amittatis. Haec igitur arma,quibus hadenus inter ueftros plus fatis uß eßis,aduerfus boßes, ubi melior ac etiam laudabilior dabitur occaßo referuate,His atep eiufmodi AcbmatPafcba milftum animos deliniuitgt;adeô ut omnia ex tenicrijs

SOLTANI.

tentorijsMuftaphæ ad regem libéré déferré permiferint, Sed ubi mors Muftaphx ad aures lanifcharorum amp;nbsp;totius exercitus per= ucnit, altera inter eosfeditio ortaeft. Ab ,

1 Omnibus igituradarma clamatum denuö: faftoeç ingenti ftrepitu, commixtis etiam lacrimis ac plandibus, tandem, ut crant rabido ac (eruenti animogt; ßriä:is gladijs in regiam cum magno impetu irruunt. Atef haoe renouaia feditio tantum trepidatio-nis régis animo attulit,ut omni ratione con Gltj deRitutus, cum maximo fui capitis pe-riculofugere uoluerit. Verum à fuisre-tentus, occaßonemcf ex neceflitate nadus, rem, quam fecurus ne cogitaffet quidem, aggreffus efl, forafcf egreffus, milites ( fed

, pallido uultu)Gc affatur ; Qui rumores, qui i Rrepitus, quæ tandem infolentix funt iRæ, quibus animummeum tarn effrenateper-tutbatis lt;nbsp;quid hi tarn inHammati, ardentes, iracundicf uultus dénotant? Anne me regem uefirum eRe, eumcf qui uos regendi atcf gubernandi ius habeat,non recordami nif Siccine ueftram maiorumcf ueRrorum inuidam, inueteratamef militiam, régis ac imperatoris ucRri cruore maculate decreui-ftis? In hunc modum adhuc loquente rege, milites intrépide refpondent : Se ilium ip-fum

PARRICIDIVH

fum effe, quem ante multos annos elegif-fent,fatenquidem,quod uerö militari fua uirtute illi tamamplum imperium adquiß' uiflentjidemc^ conferuaffent, ideo ab iilis fadum,ut pic ac iufte regeret,non autem,ut inconfiderate cruentas manus fuas in quem libet iuftumintjcerctjfecp impie innocentS fanguine macularct. Quod autem armati in medium prodtjfl'ent, iufta de caufa nempe pro uindicanda Muftaphæ innocentis mor-tejiè commotos elle, nee habere regem, cur aduerfus illos ira mouerctur. Petunl igilt; tur, quo fe publice de proditionis crimine, (uper quo ab æmulis Muftaphç falfp delati ersnr, purgarent, accufuorem in publicum prodire, non enim ie arma prius depofitu-^os, quam acculator in iudicio perfonaliter çoruparuilTef ,accufationenif}; modo Icgiti-ino lub fajipnis pœpa iuftituiflet. Interea dumhæç agerencur,iceleris atrocitas om« nes ad lacrimas promouebat, adeo quod rex fui tarn nefandi, fceleratic]; ac inhuman! parricidij poepitere uideretur. Tum demum rex omnia rpilitibus, quae petieranrjmitiHi' mis uerbls prpmittere, ülorumq; inflam-matos anlmpsjquantum poterat,fedare,Sed milites interim, ne rex callidc aufugeret iU lofq? promilTis fuis ? ac omni expedationt

eorum

SOLTANI.

cor« m qux petierantjruftraretur, expedita cura ac diligentia in ftationeomnes SiCK-cubtjs manferunn

InterearexRußanum omnipenitus di-gnitatc priuauit, annulumq; regium, cuius cuftosextiterat,illiademit,amp; Achmat Pa-fchç tradidit. At Ruftanus timoré ac trépida tione perculfus, uidens fe in fuis non fatis tututn,ad Achmat Pafchç tentoria tacite co-fugitjillumcj; quid in negocio tarn dubio ac periculöfo agendum foi et,confuluit. Qui refpondit, ut in eo, confilio uteretur régis: quodcf iuberet rex,id othrie exequeretur.ld conGltj mirum in modürti RuAano fatisfe-cit, nec diu cunäatus, pef ihternuncios, fi-dofcß Gbi ac familiäres amicos, regem de omnibus confulit. Verum réfponfo habi-' to, ut omni poGhabita mOra, ft quaincitif-

Gmè à tonfpedu régis, amp;nbsp;Caftris abfeiitaret, replicat,id Gneptcufil^s aC tcntorijs ttiam commode Geri non poflc. Verum rex re-fpondet, ulteriuS nec tenhpus, nec ctiam locum longiorem capiendæ opportunitatis 1 accommoditatis moram ullo modocon-1 cedcre. Tum demum Ruftanus citraullain moram,enormium fcelcrum fuorum Gbi fa* tis confciusjodo GdeliQimis comitatus ami cis, ConGantinopolim uerfus iter uertit,acgt; gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;celeratoq^

PARRICIDIVM celeratocç gradu ( qucmadmoduin timor fcmper alas addere confueuit}perucnit C5-ftantinopolim, ilh'cqjcum Rofa,acalijs pk-rifq; eius conjurationjsparticipibuSjfortu- » næ fuf euentum non fine magno capitis pc“ riculo expedat. Fcrunt etiam,SeuIeiman-num tam immanis facinons iîbi confcium, pœnitentiæ fuperftitione utMccIiam per«' grinarctur impulfum eflc,arreptoq5 itinere» j tandem Pcrfarum uiribus coadum fe Hie-rofolyma conferre,illJcc{; pro defundo filio facrificium ( C O R B A M uocant ) obtuliflê. nbsp;nbsp;!

Sed hæc (ut femel fîniam) de Muftapha mi- I bidicenda,feu magis admonenda occurre-runt; Eumnempeomnibus ob mjlitarcm difeiplinam, promtumcp ad efFundendum Chriftianum fanguinem animum, adeô gra turn fuiiTe, ut extitifl'e in ftirpe Ottomanica neminem un^ exiftiment, qui tanta de ex-tendendo illorum imperio pollicerctur, a-deô quod de rebus apud illos deiperatis na turn fît prouerbium, GIE T TI SOL TA N ' M V S TA P H A, quo quidem fîgnifîcari uo-lunt, de rebus apud illos prJus cogitatis adum efîê«

Eric igitur, ut ob tanti, tam q? nobis cru-delis futur! hofîis mortem congratulemur inuicem» exifîimemufc^) id non fine proui-dentia

SOLTANI.

dentia diuinagt; qux rebus noftris ca in patte confukre uoluit,faftum efle. Tum demutn nobis fummoperè curandum, ut tandem ciuilibus abftineamus bellis ac diiridqs,exi-ftimantes,aduerfuscommunem non folum patriæ uitæq;, fed amp;nbsp;animarum noftrarum hoftem. communibus auxilijs progredien-dumelTe. Quod fi fecerimus, Chriftiani nominis hoftem à nobis repellere non erit difficile, Gn minus, pcriculum erit,ne inte-ftinis noftrorum difcordijs, quod reliquum eft Europæ noftræ, inuadere,ac fua tyran-nide uaftare conetur, quodquidem auer..

tat, nofq; omnesad concordiam re-uocet per CHRISTVMG-lium,Deus optimus ma« ximus; Amen.

f I N 1 S.

c^tli^^f-wcü'CÄotlä^msnccum altmiaU irowwnî^*0‘«ôf‘Wlt;imavUm^fi‘îî|amp;p

Jkvmtmml ^^tmtn Âo^^Pn^û*

9çct5tceînw

wqv«»tèwï?fl^'’:0FwanaatVq;wtmttuagt; f . mîtfput«êcï^'WÇvœp?/Ottmcg wœj^ncr

' |îpw«toiaûmotAîtttFoChwmqa

V 5^^Ç:âieU^fi£îÇgt;mf40lC0ï^^*adtw

? mhatïîfrittilwntficjJtcûôtîraîaUfittW

{ i«gt;wtÂlmôHUîôwaîçônib^tÙ0|s^ î »Vttthcßailt;gt;pmtttÄvnbUmiWflmf fl 4)dwmclt;)ttenïHTwttxettJttlt;x»îl0t^

5 pHœtt^t)?4tcmpW4Uaf4tttjM4)Httôtw B ,Vttcb ctpiim ouc^ftwrc^qtttb? Mtr ff 1^44^