SERMONVM Decas tercia.

De rebus quarum elenchum in fine libn' inuenies,ad Sereniffïmum Angliæ regem Eduardû Sextum,authorc Hein^ rycho Bullingero»

A C CE S S B R VN T luie Decidi ttriiit n ^uaru Dee4» Je Sermonet Juo, De Euangelio (fDe Panitentia. R eliijui eiut DecaJit Sermonet oâ0,propejiem,uolenu deo,feorfim fecK« Jüri lihro edentur.

TOMVS SECVNDVS.

I E S V S.

HIC eft fîlius meus dilcAus, in quo placata eft animamea.Ipfum audite, Matth.iy,

t G V R I APVD FROSCHOVERVM, MenreMartio, Anno D* M. V.

SERENISSIMO ANGLIAE ET

TRANCIAE REGI, H Y B ER NI AE DOMINO» VuaKix Cornubiz Principi, Ciiriftianæ fidei defenfori, Eduardo cius nominis Sexto, Gratiam SC pacem, à deo patre, per domiflum noftrum lefucn Chriftum»

DMITTERETddcolloquium RegUtunmaie Rus/utfeioyß quisnouus hojpes udueniens promit teret exßpienttß.hominu fentmtijs oflenfurumjè paucis uerißimiis fclicitatis ucl iilfèlicitati^ cuiujqj regni omiüumq; regit caujßis: ideoq; me mlUtenUf R.TM.colloquio excludencSt jigt;ero, qui certè pol-liceorbreuibui ipfißimii caußets uel ßlicitatis uel inßlicitatif ZT regunt cr regaorum, tam cUre o' euidenter demonßraturum, ut auditori nulht opus ßt Ittborioßi diligentiu/ed duntuxut beneuola attentione.Etenim,dca «diuujntc,hoc negotium non modo percipiendum ingenioßed etiam ocu^ quaß conj^iciendumtO ucluti munibus palpandum exhibeboßdq; non ex dubijs hominum placitisßed ex certißimis ueraetßimi dei oracuÛs. Fai tunt nonraroconßlijs fuif etiam ßpientißimihomines,acingentia dant damnA obfequentibus ipforum conßlijs. Deus uero,qui lux efl er fapiena tia ieterna,nunquam errare, nunquam ullas prauas uel mter fe confligena tesfententias concipere,nedumalijsfuggerere, neminemey prorfusfedua cere poteß. Clamat in facrofanilo euangelio fapientia patris, er ait, Ego fum lux mundi.-qui fequitur me, non ambulabit in tenebrts, ßd habebit la men uite. Hec teteraa dei fapientia ut res ip/M non inuoluit,fed explicate ßc non modo falutaria fuf^it conßlia, fed er euentum praflat exopta^ tum obfequentibus. Sepißime quidemnon infalubria dantur abhominia bus conßlia, fed iüud interim preteritur quod maxime er i» primis dis Hun oportuerat. Confenferunt omnes ßrefapientes orbis,reges er régna ßre ßlicißima,ß rex regno fapiens praßdeat, habeatq; multos à conßlijs uiros prudentesß-»es,fidos,rerunq; peritosß habeat duces ßrtes,exera (itaios,er in rebus bellicisßrtunatosß mßruHusßt copia reriiß probe

aa X

Ü E FELICITATE ET I N FE L I C IT.

UnditjKatjf miinitum fit rcgnum: deniq; fi poputus fit cocon obcdicnfr Ac ucir ciu!dem,re{le CT prudenter dicuntur hæc omnia, ueium eft aliud quidptamjingulare nbsp;nbsp;exccllentißinium,quodin his non commenwraturt

fine c^uo nulla uera félicitas ucl comparari ucl conftruari poteft : c^uo de^* nic^; uno pi'aftcnte,cnum(rata ilia omnia ftta ffonte accidunt. Dominus er go deus noftcr, qui folus O' fapientifiima O' abfolutißima fuggerit confia Mitth.ff. liafuccinätus O' melius ita pronunciat in ciiangclio,Quin potius quart' tc primiiin regnum dei,o' iuftitiam eius, O' hac omniaadijeientur uobis.

Luex 10. Et Iff) o^uli qui uident quod uos uidetis.Dico cnim uobis, quod multi reges o propheta uoluerunt uidere O' audire qua uos uidetit Luex 1«. O' auditis, O' non uiderunt nee audierunt. Et itcrum, Quinimo beati funt quiaudiunt uerlum dcL, o' cuftodiunt illud. Acuntm quidem hoc eft nccefftrium t^Jaria bonam illam partem delcgit, qua non auftretur ab rtgâ ea. Diuinis ergo inftriMus oracu'is, fx fententiaplané diuina pronuncio, fciicitas uel Jllosrcgesßircft'Uces, qui femetipfos totos, O' regnumftu m totum, lefu infciiciiai. cb^ijlo,unigcnilo deifilio, regi regum, O' domino dominorum, O' ofii^ runt O' fubiftiunt,ilium agnofeentes fummum effe principem o me nara chain,fe ucro illius uafallos,fiudatarios,uellcruos: quideniqftnomnilus non fuum arbitrium, non hominum ucl leges cum diuinis pugnantes, uel' intentioneshominumbonas, fed ipfißimas fummio' aternirégisuel moa narcha leges duntaxat o fcquuntur o' regno fcquendas tradut,cmniac^ fua ad normam uerbi dei unica refirmant. Sic cnim O’ ftorentißtmis, Iran quillißimisq; fruentur rcgnis,o in his reges opulenti,uiäoriofi,iongaui, et filicißimi erunt.Adhune cnim modu loquilur os domini, quodmentiri Dtut.iy. neßcit,Cum federit rex in folio regln fui,accipiet libru legis dci,ut Icgatin eo cunäiis diebus uita fua,o' faciat ca,nec rccedat ab ca,ucl ad dextraucl lofue u adfiniftram, utproroget dies in regnofuo ipfc ofilij eius. Et ite: u,tlon recedet Über legis dei ab ore tuo(.o lofue,ucl quifquis cs o rcx)fcd meditaa beris in co die O' node, ut cuftodias o' agas iuxta cmne illud quod feri^ ptumeft in co, nec recedes ab co uel ad dextra uel ad finiftra. Tune cnim projperum reddes iter tuum,O'felix eris. Certißimum ergo teftimonic^ Ueraeißimi dei conftrmatum,ct difertißimis ucrbisprontinciatum cft,Ae^ ^um regnoruj; filicitate uerfari in fide ucraftn aufcultatione ct obedientia fideli

RnOVM ET RÊONORVH.

fiäeli Verbi [en legis dei’,iiißlicitntei)t antent elje in contnrh,

Hocipfum confequenti demvißritianc,etUni ocnlis conjjgt;iciendunt, otinibits^ ueluti palpMdu n,/tcutipo'licitnt[um, exhibebo, produäis in niediiijion ex HfroJoto Mt prophi(iii,fed fxfctcra ueracißinu^ hijiaria regibiMnuxintis.Saidprim» lfr4eliti(rn'm rexßlicißiimu zyui^iorioßßi ® MusßutyCjuoidfcqueretur in onnübus uerbum dei'ubi uuteinfuis inteittio « itibus bonis locum dédit, repudiatus ù deo,per SiOnuelem, ßbi unnunciuri »Mdit,Tu reprobußi ac reiecifli uerbu domiiü,ergo abiecit te quoq; dornig nuf neßs rex fuper ißuelem. No/o fji’c multis exponere quMis mulis inuo» lutusßt Suul ab eo tempore. Nd»! Jicwt ipfe horribiliter exdgitubittur ù m4 Io fßiritu,itit regnu truculenter uexure or excarnificare non deßjt,donee nbduceret omnes fuos in fummunt difcrimen,cudcretc^ cum fuis ctfus ern delißime ab Ethiucis,eterna poß fe ignominia relióla. Sequitur Saulei» i» nbsp;nbsp;•

regno Dauid,qui citra controuerßam omnium regum ßlicißimus fuit.A.t Dauii. quanti hic ficerit uerbum domini,ex multis ipßus clarißinüs faäis claret, w primis uero ex Pfalmo illo alphabetico, qui ordine er numero eß 119. Hoc ezum canit encomium Verbi dei, cuius uim falutißra mira copia ex^ ponit, docens quanto fludio ardore^ hoe perfequi conueniat. Didicerat entm ex probris domeßieis, er infelidßima Abfolomis filq fui fedttione, quantiimalumßt deßeSiereà uerbo domini. Solomon Dauidis filius regu Sofomo« totius orbiserfapientißimus zT laudatißimus, eatenus ßlicitate laudecy obtinuit, quatenus uerbo dominireligiofe obtemperauit. Quamprimu ue fo preuaricaretur lege domini,audit à domino, C^andoquidemhoc apud tè fuit,nee ßruaßi foedus meum, er ßatuta mea qu£ tibi precepi, omnino rèfcindam à te regnH,er tradam illudferuo tuo. Certè 4 morte Solomonis

in duM partes eß difcißum, er deeë tribus fecute funt leroboam fer uum Solomonis. Du^e tribus odheferutKoboamo filioSolomonis.Hic quo Roboan m’«« er ipfe negligit uerbu dei, deosc^ fequitur alienos, multis adobruitur nbsp;nbsp;*’*'•**'

calamitatibus.Scriptura enim commémorât, Aegyptios dfeendiffe contra Bierufalem,ac templum,regiam er urbem diripuiffe. Abia filius Roboam Abia ». P» tacidit exercitum lzeaeliticum,er uiëioriam reportauit magnißcam,uul= '*“?■**• neratis occifsq; ex deeem tribubus quingentis milibus. Nec alia eomemoa ratur huius uitüori^ caußa, quam quod credidijßt uerbo dei. Abiie patri

aa 3

DE FELICITATE ET INTEnCIT.

Mb** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filins,rex indy tus (y potentißimus, de quo ßcriptit

ru fitndtt coinemorat,quod fiuperfiitiones fufiulerit f medio,uerâuero reliât gioncm iuxttt uerbit dei reftituerit.unde çir regnum confiecutus fit flor en» trttnqiüllißiinum per annos quadragintU-Rurfus de tofiaphut filio Afie legimus, fuit dominus cum lofiphnt, quoniam ambulauit in uijs Dciuidis putris fia primis, nec qutefiuit ßuulim, fied deum putris fini qu^efi» uitjCr in praceptis ciusumbuluuit. Opibus ergo uere regijs, cr uidorijs t^'ipquot;ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;induruit orbi. Cicterum filius eius lorum,quoddeficifiet

ù uerbo domini,uuditub flcliu prophetu, C^uundoquidem non ambulauifti m uijs lofiuphut putris tui,Gr in uijs Afie regis, ficd umbulufti in uiu regum lfruelis,ecce dominus percutict plugu mugna populu tuum, er filios tuos^ Cr uxores tuuSjCr cundum fiubfluntium tuum. Te uutcm percutiet dolo^ ribusmugnis,morbo uificerum tuorum,doncccjfluunt. Ciuieuutemipfi nü nutus eft dominies per prophctum,eu ipfie infiandis cum tormentis çr fiunt mu cum ignominiu fienfit infilix: exemplum fiudus infilicitutis mificriuq} omnibus ijs obuenturlt;e,qui defierunt uerbum domini Nec meUorem fijrtctn

O choyas expertus Ochofius, lorum regis Atthulitcq; filius, lehu iubente confioffiet mifierè intcrijt:eo quod muluifiet fiequi leges et ritus regum l/rudis, quùitt a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;udhuc puer,ficpté unnos nutus,operu,

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J nbsp;nbsp;nbsp;induflriufiddißimifiucerdotis ïoiud^e in locum putris ctefi fiuffè»

duSyintcremptu impiu Atthuliu,filicißime re^nuuit, donee uiucrct toiudd fiucerdos. Huius enimfiuggeflione er uigiluntiuud normum uerbi domini in omnibus rejflexit rex. Vbi uero pontifix migruffiet ex hoc fieculo ad 'dominum,rex cofiliuriorumfiuorum uufiricie er mulitiu fiedudus, ucrbiM domini reliquit.Simuluutem reliquit ipfium filicitus er gloria.bJumSyri, modicis inflrudi copqs, ludeorum umplißimus copias fùndunt erfiugunt, omnes regis confiliurios conficiunt, totumq^ regnum diripiunt. Rex tout hac imeflimabili cum moerore uidere,fimul er diutinu tube confiumi,tanu

*Pani*i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crudditer iuguluri meruit, Amufius filius

' nbsp;nbsp;nbsp;' ’ loos, durum confiecutus legitur uidorium, quum de ldumlt;eis reportuuit,

non alium ob cuuffigt;m,nifi quodobtemperuuififict uerbo domini. Sed ident illc rebellis fiudus deo er prophetis dei,fiupcrutur Ù tous rege ifiraditico, 4 quo etiamfifleliutur, dirutu interim bonu muroru parte urbis Hierafiolùi morunt:

R B o V M ET REONORVM.

WorK ; ipfe quoq; ab inßdiatoribus interemptus,mißerc occubuit.Succcßit eioßasßlius,quiamp; ipßeßlicitateußa eflßngiilari,doncc ori diuino non contradiceret: ubi uero eamßbi ußurparctßtnüioiicm,quam Leuitis pro* priant uoluit effè dominus, et opponeretße uerbo domini, lepra percußits, Itabitauit in domo ßcparata, exclußiM (i conßortio hominüad diem ußj^ mor tis fu£. Porrö diucs or uiéiorÿs clartts ßuifße dicitur lotham oßteßlius: (otiiam i. eaujßam buiusfilicitatis redditß:riptura paucis, dicens, Koboratui eß (Oa tham,quonià direxit uias ßeas coram domino deo ßuo. Contra uero {{chas x. filius lotham,omniü rcgum ludaicorum,ut pene impijßimus,ita infilicißi= tgt;iUißuit.Qupniam enimdereliquit legem domini deißui,tradidit ipfum ac populum eins in manus régis Syrortim,deinde eSquot; in mantis ißaclitarum, qui uno die occiderunt centena er uiginti milia ludteorü,mulierum autcin erliberorum ccperuntmiUiaducentena. Idem Achazewn fuis omnisge neris calamitates expertus, exempbl ßdus efl horrendum omnibus uerbi dei prauaricatoribus.Secutus efl in regno patrem impijßimu pqßimusß^ lius Ezechias. Dc hoc leghniis 'm facra hifloria,Uicfleit quod reäum erat ® »« oculis domini,iuxta omnia qult;e ficerat Dauid pater eins. Is/ùflulit ex-celfa, confregit flatuiis,fuccidit lucos, contriuit deniqs flrpentem aneum, quemfeeerat l^ofes,cui adokbantßlij ifraelis'mcenfum Eiduciam coUoca uit in domino deo ifraelis.Adharebat enim domino, nec deflexit ab eo,fer uans pr£cepta eins,qua: mandauit dominus Moß, Audiamus uero iam etià quid hanc eins obedientiam er fidemßt confecutum. Sequitur in facra hi ßoria,Et fuit dominus cum eo,utßtlix effet 'm omnibus ad qu£ egredieba» tur. Hoc régnante frada efl uetuflißima er potentißima orbis monarchic Aflÿriorum. Cum enim rex Affyriorum Senacherib urbem Hicrofolymo rum obßderet, una node trucidauit angeltis domini 'm caflris Affyrióra militum centena odogintaqu'mqs Sed er princeps Babylonieus hb» norißca legatione miffa ad Ezechiam,amicitiam eius, regijs donis oblads^ fludiofe ambiuit.Gloria enim principis pijßimi iam in toto 'mnotucrat br» be. Kurflis cü patris pietate non imitaretur exprimeretq^ impijßimus filius Ii^anaffes,rexfadus annos natus duodecim,fcd reffonfaret ex aduerfo uer Manaffi* bis deijOmnemqi fuperflitionem À parente abolitamreduceret, captusabz: * Aiciiur in Babyloncm.'er quamuis reflitueretur diuina bonitate er miferi

aa

DS FELICITäTS et infelïctt,

4 Kxg 11 ftamm affli.^um Uceruq; regnum reliquitßliofuo Atnmo^ fit, gui cr ipß'mßliaßimttf propter rebellionem, Juobuiduiitaxutuiinit regticiuit,tundcm lt;i ferun fuis conßffM mßcre interijt. Surrogutui eß mor lofîïî 4. tuo putri in regno filim loßuf, puer adhuc, annos cum coronaretur nutut o^o.liic rcgum luduicoram coronu cTglorucxtititfingiiluris.Kegnauit trifnguillißtme,Qr modi! omnibus ßiicißime,Mnis trigintu nbsp;nbsp;uno. Clt;«te

rKW pr^dtcrft fcriptura ueraaßima loßje ßdem et obedientium, quum uer bo dei religioßßinte prlt;eßitit, guum er inßgnif ilbt ßlicitds eß confecutd» KihilcÖmouerunt ipfum inonitu conßlittriorü patrK fui Ammonit. Cum ftmel uudijßet uerbu libri legis reperti in templo ab tiilkia pontifice, totS fefe dco er uerbo eius concredidit. Nfc expefluta aliorum regnorum uet regumßntentia aut reßrmatione,mature fuis conßukns.reßrmare eaepit, maxime anno uitie 18. Et in ipfa reßrmationeßolius fcripturlt;e fan^^efen* tentiam,non regum uel mtiorumfaila, uellongi temporis pr^eßription?, aut pluriu ßßragia ßbi feguenda exißimauit. Conuocatis enim fuis,er hlS propoßto in medium libro legis dei, ad rcgulam uerbi dei omnia inßituit, tndefaäum legbnus,guod uetußißimis templis,à Solomone (y leroboam» coüocatis, contra legemdei, antiguißimisg; ritibus^minimeßt parfum^ Breutter,fubuertit hic rex guicguidcontrauerbum dei ereäumßabat iit eccleßa er regno \uda uniuerfo. Ac ne guis calumniaretur ipfum nimii ßißc uel audacem uel rigidtem, fcriptura hoc ipßßrt teßimonium, Ante rum nonßit talis rex, gut conuerfus ßcrit addominum in toto corde fuo, tota anima fua, totisg^ uiribus fuis, iuxta uniuerfam legem Hloßstnec ex^i ortus eß poß eum talis. Crgo guod hic laudatißimus er ßlicißimus reX taiulem in acie uidus occubuiffe legitur,fub ßlicitatem, non miferiam, eß reßrendu.liam ipfe domiiuis ad loßam dixit, Co’iigam te ad patres tuot, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;er fepelierisin pace,ne ocuti tui malum uideant, guod inducam huic loco^

PopuÜ enim, ac ipfos etiam principes regni,fub fandißimo rege hypocri tas ßiffeßüud maxime arguit,guod extinüo patre,ßlg ct proceres regni, protinus uerbo dei repudiato omne futoerßitionem er impietatem rcuoca runt.Proinde legimus intcgris uiginti duobus annis, guibus poß morte tot ßr regnatÜ eß adhuc a regibus \uda, nuüa pacem uel fecuritate ßuße, fei jeditiones er clt;edes perpetuas.Regnauit poß loßam patreßlius loachas:

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueruM

' REGVM BT KE G NOR VM.- -

'Jierum f)öfl tres regitt menfes,captus abdudtur in Aegyptum. Coromttur poji fratrem abdudum loachim/ed undecimo regni anno catenis unicitur kciæniis, Crocciditurà Nabuchodonofore, fepcliturq; fepultura, ut lercmias ait, 4.Keguni ufinLSurrogaturfilius loachimileehoniaSjfedpcfltresmenfes cjptus,unà ci«M proccnfci« ZSquot; facultatibiK totius regni,in Babylonë abducitur.Ke^ gnat pofl ipfum Zedechias loßte filius: fed quia noluit obedire uerbis dos Mini,per leremiam prlt;edicatis, çr uitam cr regnum amittit, anno regni undecimo.Simul autem inflammatur tem plum,et diruitur urbsfedes regni uetufliß.populus ucl trucidatur, uel abdudtur indurißimam cuptiuitatë, Üachaäe/iufdercgibus luda. Nam 'mZcdcchiadefedtGr regnum CT ^fgia dignitas uel maieftas.

gt; nbsp;nbsp;nbsp;His fi coniungamusfata regum lzraelis,rurfus conpteamuroportet,

omnem felidtatcm regum crregnorüexißere ex obfcruantiauerbi donti m,infclicgt;tatem miferiamq; ex contemptu çy neglcâu legis dd. Uam lero boam,primus ifraelitaruni rex,prteterito uerbo dd,nouas ritus uel nouum dei cultum inf.ttuit,nouacj^ tempLt fimdauit,fedeareç^fezx domüfitant cr totum regnu pe/ftndedit. Sequitur eum in regno er in religione rcx iaafa,ipfus ergo.cum fuis perijt. Succedit Amri pater Achabi,quicum au geret nnpietatem,horribiliter trucidatur cum filijs cr cum tota fua fami* lia,ita ut ne unus quidein euadcretgladium dei ultorem Et quia lehufi» delis cfftrenuus fdt in oeddendis hifce tyrannis,in conßdendis item ft» terdotibui ßaalis,cr w euertenda ido[olatria,auditßbi annundari à doa Mino, Quandoquidem zelo quodam fedfli quod fedfli, iuxta omnia quie fuerunt in corde meo,eccefedebuntßlij tuifuper fclium izraelis in quartÜ ufq; generationem. Et certe legimus iÜußres fuiffe principes qui ipfum in tegno fequutifuntßlij nbsp;nbsp;nbsp;nepotes,toachas,toaf,ïeroboà dus nominis fc'

cundus, CT Zacharias. Reliqui reges, Sellum,Manahem,Pekaiah,Pckit, et Ofee,huiufmcdi omnino regnum obtinucrunt,qualefilij toß(e,id eß fe^ , ditiofum,turbulentum,Gr calamitoßßimum. Nam ßjreueruntos demini,

Ergofunditiis exci ft, ab Affyrijs uel clt;eß ucl in captiuitatem fubdufli funt. Regum ifraeliticot um poß Solomonê à diuifo regno numerantur de^ ecm zx nounn,\udaicorum deccm çy oiio. Regnarunt iüi annos drdter ducentos f ptuaginta duosthiucro drdter trccëtos noiiaginta tres. Potue

Dï FSbiCÎTATB BT INFELïCIT.

Tunt autem tot ttnnis Çf in gîte dei famoßßinu, c^m ceu l}gt;ecutum quod^ piiimomttibusproponebttturpopulii,tKrtßm£fclicitatK uel infelicitatiS Cf rfgiwn zr regnorum, omnium in toto orbe terrarum caußße, clarißi* me plenißimeq; proponi^ut nihil neceffè fit aliunde declarationem petere iüuftriorem.

Micri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inffnw fitwc non defiituimur uel externis exemplif. Pharaonet enint

Crfeipfôs cr regnum f^egypti uetuflißimumfola rebellione contra uer^ bum dei pertinaciter inflituta,perdiderunt. Kurfiü fienfit felicitatem ma^ ximam Dariut Prifciu,cr 'Nabuchodonojôr magnuf,ex eo quod non jpvc uiffent Danielis confilia. Baltafar rex 3abyloniut,conitéptor dei çyquot; uerbi diuinißnterit una node cü omnibuf fuit,capta,tncenfa,dtrepta zr diruM urbeuetußißimazr intoto orbeßamofißima Babylone,regno^ traslato ad lAedos et Perßu.Nec infelicafuerunt reges Perfaru,Cyrut et Darius, Artaxerxes diâus,quod fauerent uerbo dei, zr uerum dei cultum popua tumq; proueherent. Contra uero mfelictßimut fuiffè legitur Antiochus, iicet Epiphanes cognominatut,^ui ueluti beSo eu deo mpijßime ßtfeepto, Hum'pCTfe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;codices exurebat. Praterea non minor eß nobis copia exetit

quentet sc plorumex hißori/s eorumijuo^ temporumquiiinfisjuuta/ùntafcenfioa ■ nem Chrifli domini in caelos. C^uot^uot enim Imperatores Komani,Keges Cr Principes euangelicam domini noflri lefu Chrißi pradicationem amp;nbsp;ecclefiam Chrifli perfequuti funt, idololatriam autem ZJquot; fuperflitionent prouexerunt ac propugnarunt,ignominiofa morte interierut. Tefles font Eufebius zr Orofius hiflorici clarißimi. Rurfus commémorât beatus Au guflinus J, bbro de ciuitate dei,uiâoritu,gloriam cr felicitate abfoluüßilt;* main cœlitus illis conceflam regibus,ciui uera fide Chriflum amplexi,ido blatriam zr fuperflitionemfubuerterunt. Claret ergo felicitatem parari fludio obedientia uerbi dei, infelicesfore omnes reges zr régna ont* tiia,qute reliilo uerbo dei ad humanas couertuntur inuentiones. Id^ adeo manifeUe me declarajfe hueufij; flgt;ero,utauditores rem non tantum intel tigere zr oculis coram cernere,fed ueluti ambabus maiübut teuere ui» dcantur.

Qmrfum uero h£c omnia tendante Vt R. T. K.pro indubitatofimà pro compertißimo te/teat,ueram felicitatem z^ parari nbsp;nbsp;nbsp;paratam reti*

ocri

K sö V M BT R B G N on VM.

turi ßJehßudio ucrbi dei,niinirum p cr temetipfum Mum, cr rrgnt»» ttniuerpim Chrißo fummo principi fiibijdas,oinnia^ religionis cr iufiiquot; tilt negotiit in toto regno tuo ad régula uerbi dei foyonas,p ab hac unicit régula nuj}gt;iam uel latum pilum difceditf,Chrißi regum rcgnum pro pages,Antichrißi uero(uti féliciter ceepißi)fubuertas atlt;^ conculces.Nott guodmea admonitioneueldodrina indigeat R. T. M. Habet in ania «O baud dubie doâorem illum ceeleßem/uggerentem omnia uera uera re ligiontf dogmata. Habet librum iUum omnium facerrimum Sacra ßiblia, »n putbus Hf in régula uelcanoneperfedijftotum pietatif uera^ falutis noflrie negotiu abfolutißimc continetur ac traditur.Habet dodos,fapien* tes,pios,fideles in regno dodores ey padores multos. Habet proceres re gni confiliariosqi plurimos,fidos, fortes,iuris diuinicrhuntani confultif» fimos, prudentißimos ty ucritatis fyncerte amantißimos,etiam apud exte ■riUgeftrs laudatißimos. Quo nomme in primis felicempradicantpif ont nés R. T. M. Ciffcrf«« non fpreuit beatißimus rex EzeckiiU(licet opera uteretur clarißimorum uiroru ffaùe er Micheit)monitores fideles, uel ex S^egarijs Leuitids.-neej^ hi exißimabant fe regpm admonendo oleu cr ope ram perdere. Ego itaq^ regia tua pietatefi-etus,J}gt;ero cr hanc mcam difa fertationcmbreuemdeueris caußis felicitatie uelinfelidtatis regum rea gnoramqi,(uttm cr locum cr frudum habifuram. Ct-rfè qui anteannot XI l.felicts memoriit parêti tuo Hdnrycho,eius nominis V lll.lib.de Aie tbontate fcripturiefandie,cr Epifeoporum inßitutione et fundione,contra fuperfiitionis tyrannidisc^’R.omanit antifiites,infcripfî,ac expertui fum etim laborem in AngUa non nuHum prottdiffi frudum falutarëddcnt nunc quoq; aufusfum T.R.M.fcoj meos Scrmones dedicare.Tradoinhis Chrißiaiite reltgionis uerit non poßremos locos,legem,peccatum,gratiâ, fuangelium cr panitentiam. Nfc fcof irreligiofe me exifiimo tradare, Vtor enim feripturarum collatione,qua nihil eß in tradandis noßnt reli* gionis negotijs cum melius tum tutius.Et quia Chrißiant frdei uerus dei fenfor es,proculdubio minime erit ingratum quad fub nomine patrocia nioq; R. T. M. 01 publicu prodcunt Sermones Chrißiani. Volui his quocß pietatis negotium in Anglia iam magno cum omnium bonorumgratulaa tionc renafcens,pro mea uirili er fide iuudre ♦ Copiofos ergo Sermons«

DS r n ïz I C i T A T E et IN F E I; I-C I T.

fcripß,ac res ita trailjui ut ex uno parari poßint plures. Vbi prudentiit paflorum ttullo negotio ^uid cccleßte cuilt;j; potißmum conducat çx necef farium fit 'mtelliget.A.c paflorum reuera eß rei‘le fecare uerbü ueritatis^ Cr pabulum uit£ dominicogrcgi commode adminifirarc. Hjf no ingratu/m-ßterit,J^ero,(iuod in his, ijfdem ßepe rebus, ijßdem arguntentis,adeoq} amp;nbsp;ijfdcmuerbis utor, quibusalij ante me cumueteres tumnoui fcriptores {siuosfcripturas fequutos iudicaui)ufit fiunt, dcniq; quibus ipfie quo^ ufut fim in alijsmeis librisantea 4 me cditis. Nam ut doilrina fibi feinper amp;nbsp;per omnia conßentiens tutior efißtaßemperlaudari meruit à bonis omni« bus.Si dominus uitam,otium,uiresc^ concel]'erit,brcui alios quoq- Scrmoa nes oilo Decadis 4. refiduos adijciam. Omnia autem b^ec profero falu^ ßcmpcr er illibato orthodoxie ecclefiie iudicio. Oominus ießus, rex regu er dominus dominantium,ducat tejßiritufiio,er tueatur adgloriamno^ minisßui er totiusregni mcolumitatem- Tiguri,tAenfe tàartio A)in9 dominiafj^o,

R. T. M.

• . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deditiß. tl.Bullingerus,Tigurinit

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclefiie 'm Hcluetia minißer,

SERMONVM DE*

, CAS TERTIA, A V T H O R B HEINRYCHO BVL*

*■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V I N G E R O»

Dr ^Mdrwlicuniit taiul^e pr/tcepto, tjtioJ in (frfnfo^o o^auum tji, b/on jvrtum fadas. Dt proprietate reruns, iu/ie^ paranJii Dpibus,contrafurtifpeciesuarias, S B R M O I.

D V IT A M familiamtp fuftentandamalengt; dam^ opus eft homini facultatibus terrenis, proxime itac^ poft mandata de uita conferuan^ da amp;nbsp;matrimoniofanélecolendo, quarto man dato prxdpitur de facultatibus fiue opibus, ni-' mirumrefteparandis.portidendis.ufurpandis, ad(nini;irandiscp,iieeas paremusfurtoautarti* bus milis, iiepolhdcamusiniufte, neueufurpemusautdifpcfemus illegitime.luftitia exigii ut rebus bene uiamur, 8C utfuum cuitp triz buamus:amp; cum leges diuinac.iuftitir fint leges, necefiario prxcipi* unt,NO S FVRTVM FACIA S.Habcmus rurfus uerbaop Preecrpti pidd paucula, fedfeiifus eorum patetlaiifl’ime.Prolübetur enim hoc dd 3, mandato ipl’utn furtum,prohibenturomnes artes malæ, dolus ma-’ lus.oinnis impoftura.adeoî]; ipfa aiiaritia, proliibetur oiiuin.prodi galitas feu profufio.Siomnis iniuftitia: prarcipitur præterea iuftitia, maxime m contra^libus 8i commercqs.Certecxacquifitione pofs fefiione Si difpenfatione bonorum temporalium mirificae excitanz lut in müdo apud homines turb« : oportiiit ergo deum in lege fua, qaahominum faluticommodo 8i tranquillitati confulit, modum ftatucre, 8i certain rationem bonorum terrenorü indicate: id quod bac lege præftitirquæ quo reétius intelligatur.dicemus in prxfenti, domino infpirante, de proprietate rerum ,rebusqj iufteparandis.in qua quidem traôlatione aperiet fefe uniuerfa furti confideratio per fpecieseius uarias.

Proprietas enim Si pofTerfïorerû non proliibetur mandato hoc, Dr preprie fedneparemusopes ullas artibus iniuftis, ne pofTideamus iniufte, täte reru» autdifpenfemus inique: imdftatuitur Si confirmatur hocpr.rcepto tcrutnproprietas. Prohiber enim furta dominus, ergo ftatmt Si con

a

ÜB PRAECEPTO DECALOGI VHÏ.

firmat rcrum proprietatem. Quid enim furari pofli?, fi omnia fini communiaïT uum ennn non alienum furnpuifti.fi alteri fuam fuf« furatus fueris fubftantiam.Sed prohiber deus furta,ergo rerum pro* prietatem munit hac lege lata. Quoniam uero funt non pauci ex fa riofa Anabaptiftarum turba,qui negant rcrum proprietärem,apertiS aliquot fcriptursc teftimonqs illam demonftrabo. De Abraham,qui in facris appcllatur paterfidei, praedicat Eliezer, Qi dicit, Locupleta* uit dominus herum meum infigniter,utpotens fcuopulentus lu;i dedittj illigregcs Si armenta, argentum Si aururo, fcruos 5i ancil* las : ac dedit filio fuo omnia quæ habet. En loeuples fuit Abraham« Si poifedit proprietatis iure, quæ ipfi dedit dominus : Si ida omnia lixreditatis titulo ut peculium filio rcliquit.Ergo opes proprias pof Fedie Ifaac Si Iacob. Deus quoep per Mofen induxit Ifraelitas fuirni poputum in terram promüTam, in qua forte tribubus per lofuedi^ ftribuitterram.fingulisfuisartiignatis poifeifionibus; fed SilegibuJ eauit ne iliac confunderentur. In Solomone Si Prophetis funt prx/ ceptiones Si fententix multx hue pertinentes.Scio autem quidobx ijeiantturbatores, Hxeteftimoniaeueteri teftameto petita non con ftringcre Chriftianos. Etquanquam demonftrare poffem illos lo^ cos in tali nos caufia conftringerc, malo tarnen breuitatis gratia cet ta aliquot teftimonia ex noui teftamenti feriptis proferre. Laudat do minus lefusin fuiscultoribus opera mifericordiç, quodpafeuntefa rientes.potant (identes,induuntueftibusnudos,captos Sixgrotan^ tes inuifunr. Si exulesatep uagos inducuntin xdes fuas. Coneedil ergo fuis rerum proprietärem, ex qua prxftent alrjs beneficentiam. Si indigentibus quidem. Sublata autem rerum proprietäre, fublats ttit Si beneficentia eleemofynarp. Nam fiomnia funtcömuni3,nilt; liil tu de tuis,fed omnia ex commumbus bonis clargiris.Sed apoßo lus Paulus ad Corinth.iubet quemlibet apud feeleemofynam repo nerc, quam ipfe accipiat ab eis, ubi Corinthum redierit Prxeipit item tantum quifqj conferar, quantum fuggeritanimi promptitu/ do,Si quantum quifip pofridet,non quantum non poffidettneq! ira conférât ut accipientibus fitfuperfluitas, dantibus autem anguftia Si indigcntia.Idcm apoftoIus,Obfecramus uosfratres,inquit, ut in hocincumbatis, utquierifitis Siagatis res proprias, Si operemini proprijs manibus ueftris, ficuti uobis prxeepimustSiutuosgcratis honefteerga extraneos, amp;nbsp;nulla re uobis fit opus. Huius generis a* liaexalqs epiftolis proferre pofTem : fed fufficiunthxc abunde de^ monftrantia proprietärem rerum liominibus Cliriftianis inutroep tefiamento eue permiffam.

Legimu»

DSC AD. IIL S ER MO ï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Legimus fané in Aifiis apoftolorum prifcts Si apoftolîcç ecctefiac îndigenis omnia ftiirtecômunia : fed adijciuntur in eodcltbro quac apofiolori déclarant qiialis illa tueritcômunio.Nemo eorû quæ polfidcbar.ait tttateom^ Lucas.fuûelfedicebat.En polTidebant prtmi Cliriftiani domos pro nid fuerint prias,proprios agros Si proprias opes alias, fed ita interim po(Tidegt; eoawwnid» bant, quafi non propriaefed aliorû quoq; Si ueluti cômunes effent. Ut nihito minus propriecatis ius maneret apud poffefforescficubi uc ro poftularet necelfitas,ueiidebant agros ant acdes.ôC inopiar fubue» niebantegentium.Si iicndebant,certé propria erantquæ uendebât. Nullus enim uirbonus uendit aliéna, fed propriaaut eaquæ tan.* quam propria accepit procuranda.Præterea S Petrus totâ banccorn ponenscontrouerftam, ad Anamâ dicit, No'nne prorfus tibi mane* batager,amp; uenundatus adbuc in tua erat poteftatef Quorfum ergo attinebat mentiri fpiritui fando, Si fraudare de pretio agri.interim nihilo minus quafi totum contuleris pretium profïteri'JPotuiffet A* naniasagrü non uendere.âC cum uendiderat.nihilo minus retincre integra pecuniâuion fuiifet eade cauffaexfatidorum eccleRa exclu fus uel exturbatus,Liberu ergo erat, ut hodie quotp eft, uendere uel non uendere poifelfiones, Si in cômune conferrefuftentandis pau» peribus.Proinde locus ille in Aflis apoftolicis non tollit ius proprie latis.necp prçcipitcômunionctalé,qualé Anabaptiftx uolütftatuere. Etquoniam intelltgo quofdâualde peitinaciter liierx inliacrtre Si. Urgerecommunionem illam, non pigebitêC aliorumdehociudi* cium C.V. recitare, eorum inquam qui ex fcripturarum collaiionc hoc negotium illuftrilTimum planéreddiderunt.Quod Aôto i legi tur.Omnes autem quicrcdebant erant coniunôii,non eft intelligen diim quod monachorum more defertis quifcp proprijs xdibus, in communi ijfdem «dibus conuixerint, fed ut ftatim eodem loco fub ditur, In templo erant quotidie perdurantes unanimiter; non quod in jfdibus fois interea non comederint aut ncceifitati naturae confu lucrinr,aut quod uniuerft fuas uendiderint aedes, cum mox fubqcia lur.Frangentes panes perfingulas domos.Si panes per fîngulas do mosfrcgerunt,refpondeantifti per quas domos Chriftiani Hierofo lymis panes fregerint.Per infîdelium ne^Nonopinor. Ergo per fï» delium domos frangebantpanemfumentes cibum.Quomodo igi (ur uniuerfi domos fuas uendiderunt aut reliquerüt, quomodo cccz nobitarum more cohabitarunt^ N ihil ergo eft ali ud quod Lucas di» cit,Quotquot credideranterantconiunifii,quàm erantfrequentes in templo.Nihil ergo fuit illa communicatio bonorum inter Chri* fiianos aliud quàm quod didores domos, agros Si praedta uendez

DS PRAECEPTO DB C A L O C I VII T, bantiitcollatisinunum pecuniis fiiccurrernur paiipcrioribus, ne fatr.is improbirate adadli ad ludaifmü reiifnertrtur. Quin plerifcy Aélorum lotis Itgimus Cliriftianos domos amp;' proprianim raculta turn fibiretinuifTe adminiftrationtm.ut Aôlo.p. kgiturdcTabiiba qua? plena fueritoperibus bonis, tunicas amp;nbsp;ueiies faciens uiduisâC pauperibus. n cap.legimus Petrum apoftolum edu^lum ecarcere uenilfead doinum Manr matris Ioannis cognomenioMarei. ubi multi eranrfongregati Orantes. Non dicit habitantes, fed crantes, utintclligas inea domoconueniffeecclefiamadorandiinr EurfiiS cap 9. manet PetrusapudSimonc coriariûdies multos,uiiqtapud hominem CbriHianü ædes fuas retinentem.Et cap n dilcipiili ptolt; utcuiq; fuppeicbat, lubfidium mittebant fratribus habitaniibus in ludara. Etre,Pi out cuiq5,ait,fuppetebat.Quid auiemcuitp fuppetere potui(Tet,fi nilid pofTeJiffeni'ï 16. cap.Lydia purpuraria turn effet ba ptizata dicebat.Si me fidelem domino iudicati.s, inimité in dornutn meam,amp; maneieapud me.Cur non dicit, Vendue domum meam; fed, Iniroitein domum meam : nifi quia iia doniû fuam pofiidebat fidelis fafia.ut banc amp;nbsp;apofiolis cemunem facetcicEi cap lo, glo/ riatur Paulusfenon concupiuifie ullius aurum.argeniû aiituefltni pretiofam.Qiiam baberent auic ifla rationc.fi non liceret Cbriflia/ iiis retinerereturn luariim pofielfionemŒtcap.zi Pbtbppus Caefa næ domum amp;nbsp;quatuor filias habet.Curdomum fuam non uendk diffEt Philemon hofpes Paub.tion folum domiqfed amp;nbsp;feruum lia* bet.Relinquiiur ergo pio compcrtiifimo,confilirifan(fii fpiritus mi nime fuifle, ut taie uiia? genus fiaiuatur quale ifti fingunt.fedut quifep domum fuam benegubcrner,amp; fratrü necefi'itatibus pro fua uirih cotifulat Huepertinentlociquoqjalq.i. Timotb.j adTiiuin 2 1 Thelï. 4.amp;.' 2 Tbelfal.j. Etcum in omnibus propctpiftolispa/ reniibus amp;nbsp;libetis.côiugibus,dominis amp;fcruis prsrcipitquidagâf, Qd a I lud q adminiftraiionc domefticâ bene inftituit^Harc haifienus.

Qiiid quod diuites fuiffe dicuniur multi in euangelio Si in ferk ptis apoftolorû culiores dei'f lofeph ab Arimathara, qui domiiiuin crucifixum fepcliuit,amp; diues amp;nbsp;difcipulus Chrifti fuifleprçdicatur, Diuiies erant mulieres qu» dominum fequutæ à Galiisca, dominO Si difcipulis ex fuis fubminiftrabanifaculiatibus,Diues eratEunu/ chus regina: Candaces thefaurarius. Daies fuit loppenfis Tabitha, quam S Petrus è motte reuocauit in uit3m,ac diuitias illas fuas bbelt; taliter fparferatin pauperes. Diues fuit Lydia purpuraria.Diuites fuere innumeri alq uere pij Si fideles. Ergo quod dominus adolc-» fauddicitySi uis petfeäus e(re,uadc uende qux hab(S,Sf da paupe* tibus»

DECAD. III. SEEMO 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ç

ribus.amp;liabebisthefaurutn in coclo, amp;nbsp;uenifequeremc.noticfige* rieralis lex aucdodliina fimplex ad omnespeninens, fed demon* nratio duntaxat, quod adolefcens ille.ad quem liæcdixir, nondiingt; lifqueadeoperfcéie legem abfotuiffet,(icutiabfolui(fefcexiftima* bar. Nam arbitrabarurfibi nihil deeife. Pluris faciebat adoleicenc diuitias fuis, quant deum amp;nbsp;uocem dei mandantis. Abijt enina iriflis, necfecitqiiodimperaueratdominus;italt;p dedarauitfe non* dum impleffe legem, Sed amp;nbsp;ex alrjs locis eolligere poffumus do» minum eukores fuos nondeiecifTe ad mendicitatem. Neepuduit Paulum apoftolum leges ferre diuitibus pracfcribererjj quomodo fegeraiit.Diuitibus.inquir, in prçfenti fxculc, prxeipe neelaio (int aiiimo.neq; fpem ponant in diuiiqs incertis.fedin deo uiuente.qui prçbet nobis omnia affaiim ad fruendum,utbenefaeiant,utdiuiies fintoperibiis bonis.ut faciles fint ad impaniendum.libentercömu* liicantes.recondentes fibi ipfis fundamenium bonum in poftcrum, Ut appréhendant uitam çternam.PIuciam pertinent admonitiones faluatoris dicentis. Non poteftis deo feruire, amp;nbsp;mammonx. Item, Diuitix fpinxfunr.qux prxfocant fernen uerbi dominici. Item, A* men dieo uobis,diues difficile intrabit in regnum tcrlorum, Faci* lius eftcamelum perforamenaeustranfire.quàm diuitem inregnS det ingredi.Et utanimi diuitum non funt deqciendi autadigendi ad defperationem, quafi diuites faliiari non poftint : ira rurfus ad* monendifuntperieulorum, nefecuriindormiant diuitqs amp;nbsp;fedu* canturafathana, abutaniurepdiiiitiis, quin illis potius rtéle utan* tur iuxta cationem apoftolicum iam iamrecenfitum. Damnauit CangrenfiS, fane'antiqua fynodus.docctes diuites fideles qui non omnibus renuneiantqux poffident, fpem apud dominum non ha bere.S.Auguftinusin Catalogo hxreticoiü ponit amp;nbsp;numeiat Apo fiolieoS.Hi arroganiiflimefeipfos hoe nomine ornantes, non reci* piebant in communionem fuam.utctes coniugibus amp;nbsp;res proprias poffidentes. Addir,Idco iftifunt hxretici, quoniam fe ab ecekfia fee parantes,nullam fpem puiani eos habete.qiti utütur his rebus qui« busipficarcnt.Encratitis ifti fimilesfiini.Nam amp;nbsp;Apotatflnxappel lantur. Et die itix quidem.per fe.non funt malç.imô funt dona dei, Abufus reddit eas pranas.Sed de ufu poftea dicctur.

Sequitur iam confideratio deparandis facultatibus fiuerebusad DtiuPepa uitam familian t|! fufteniandam neceftarris. Deacquirendis rebus randir /a* eopiofifrima eft apud lurifperiros difputaiio. Tiadi nt enim res cwkatifirf^ acquiri lure gentium amp;’ lure ciuili. ruregfnt’um,ut Occupaiipne, Captiuitate,Inuentione,Natiuitatc, Alluuicne, Speeificaticne, Ac»

a 5

DE PEAKCEPTO DSCALOGT Virf. ecffione.Gonfdfione.Aedifiicatione.PIantatione.Satione, Cultural Traditioiie. iureciutli, ut Vfucapione, Pracfcriptione,Donatione, Teda rnento, Legato. Fideicommüîo.Siicccltione.Arrogaiione, Ad iedlione. De qainus ordinediifcrere nimis operofutn 8C C. V.noti admoJum unie foret. Attempcrabimus ergo hunt noftrutn fermo nem noftris tnoribugt;.proferemuS(ß nobis maxime neceiîaria. Ante omnia claudendus eft oculus nequam, nefeducamurntmia cupidt tate.Lucerna corporis.ait in cuangelio dominus, eft oculus. Si igi« tur oculus tuns (implex fuerit, totum corpus lucidum erit. Qiiod fi oculus tuns malus fuerit, totü corpus tuum tenebrofum erit. Mens hominis fideimbuta öC concuptfeentijs noninfetf^a corrupta, lu men prxfert Omnibus aifbonibushominis. Si uero mens fuerit cor rupta, corrupt« erunt affiones hominis omnes. Compefeenda eft ergo (ide SC reda opinione nimia cupiditas auaritiatp, qux exiftüc ex difftdentia, amp;nbsp;omnia confiliadifta 8C faifla hominis contami/ nant at^ prophanant. Vt autem compefcerc ualeamus, cœlefti gn tia opus eft, quam pius quifcß pijs ambit precibus. Neceffeeft do/ tfirinam de bis faluatoris noftri,amp; doólrinam faniflorum apoftolo rum eins, femperhabeamus anteociilos adeotp pedlori noftro te/ neamiis infculptam.Necp illaimmenfaeft.Tresrecitabimuschari/ tati ueftrac locos,duos quidem ex euangelio,ö^ tertium ex Paulodti quibus uelut in compendio abfolutüTimo habeatis comprehenfa quçcunt^ requiri pofTunt à ueris dei cultoribus. In euangelio fecun dum Matthrumdicitdominus, Nereponatis uobis thefaurositi terra,ubi crugo amp;nbsp;tinea corrompit,ubi fures perfodiunt ac furan tur : fed recondite uobis thefauros in coclo, ubi netp erugo netp ti/ nea corrumpit,amp; ubi fures non perfodiunt neqj furätur. Nam ubi fuerit thefauriis uefter, ibi erit amp;nbsp;cor ueftrum.Nemo poteft duobuS dominisferuirc. Autenim unumodio habebit öialterum diliget: aut uniadhacrebit 8C alterum contemnet. Non poteftis deoferuire mammon«. Propterea dico uobis, ne foliciti fitis pro uita ueftra quid edatis Si quid bibatis,neqj pro corpore ueftro, quibus indua/ mini.No'nneuita pluris eft quam cibus,amp;corpus pluris quàmin/ dumentum'? Intuemini uolucres ccclvquia non ferunt, neqj metüt, neep conuehunt in horrea,^ pater uefter cocleftis alitillas'f No'nne uos longe præcellitis illas^ Quis autem ex uobis folicite cogitando poteft addere ad ftaturam fuam cubitum unumil Ac de indumenta quid eftis foliciti^ Conlîderatelilia agri quomodo crefcant; non la# borant neque nentiattamen dicouobis nc Solomonem quidem in uniuerfa gloria fua lie amiif um fuifle ut unum ex his, (^od fi gra men

DBCAD. III. SER MO 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

men agri quod hodie cum fit.cras in clibanum mittitur,detis fic uez ftit.an non mulio magis uos.ô parum fidentes? Nc fitis igiturfoil*» citi,dicentes. Quid edcmus autquid bibemus, aut quo operiemur^ Nam iflaomnia genres exquirunt.Nouitenim pater uefler coeleftis uos opus habere his omnibus. Qu »rice autem primu regnum del amp;nbsp;iuÛitiam eiu5,8i hscc omnia adqcientur uobis. Ne litis igiturfo liciti in craRinum.Nam craßinus dies curabit quae fua funt. Sufficic fua diei afdiôio.Haec dominus noßerapud Matth.in cap,«r.

Rurfus in euangriio fecundum Lucam in cap.n. dicit idem do« minus noßer,Vidcte amp;nbsp;caueteab auaritia.- quia non in eo ut fuperz fit cuipiam,uita cius eß ex facultatibus ip(ius:id eß uita no opus haz bet fuperfluis;uel,nullius uita opus habet utilli fuperlitaliquid. Di xitauiemhancillisßmilitudinem, Hominiscuiufdam diuitis ubcz resfruiflusagerattulit, amp;nbsp;cogitabatapudfcdicens,Quid faciam^ quia non habeo ubi recon dam frudlus meos^ Et dixit,Hoc faciam, deßtuam horreamea Si maioraextruam,S; illuccongregabo om=: nes prouentus meos amp;nbsp;bona mea: Si dicam animç meæ, Anima ha bes multa bona repofita in multos annos.reqiiiefce, comede, bibe, gaude. Dixit autem illi deus, Stulte.hac nofte animam tuam repez tuntabste;qua; ueroparaßicuicedent.''Sicquireconditfib(ipß nec eß erga deumdiues.

Prarcepiorem Si magißrum in omnibus fequutus S. Paulus uas ckdlionis clamat, Eßquxßus magnuspietas cum animo fua forte contento.Nihilenim intulimusin mundum, uidelicet necefferre quicqiiam potfumus.fed habentesalimenta Si quibus tegamur.his contendetimus. Cacterumqui uoluntditefcereinciduntin tenta* tionem Si laqueum Si cupiditates multas ßultas ac noxias, quç dez inergunt homines in exitium Si interitum.Siquidem radix maloni omnium efl auaritia fiue ftudium pecuniae: quam quidam dum ap petunr.abcrraueruntà fide,amp; feipfos implicuerunt doloribus mulz tis. Tu uero homo det ifla fuge, feólare autem iuflitiam, pietatem, fidem,tharitatcn),paticntiam,manfuetudincm,amp;c,Quicun(p ergo laboribusautnegotiatione uiclum Si neceflaria uiiaefua: amp;fuoz rum quacrcreinflituit, hifccdiuinispræceptis ceil theriaca ac pharz maco quodam animum fuum prxmuniat contrauenenaias cupi* dirates Si auaritiam pcßüentiflimam,

Vbiucroanimumantidotoeuangelicæ Siapoflolicae do^lrinae Labored pramuniuitjadiiciatmox animum ad laborem Si negotiationem. mendatur, Dfligat autem quifep ncgoiiaiionem utilem Si honeflam, noncuz otium dant riofam, non uUidamnofam. Odum deniçf fugiatutpeflem, Au* natur»

DB PBAECEPTO DECALOGI Vril. diamajrurfus Ine in caufa uerba planédiuina apoftoli, PrrcïpÏ*' mus ^abl^ tra-reï per nomen domini noftri lefu Clirilli, ut fubdu-' tatis uos ab omni fratrc.vjui inordinatefe gerit Si non iuxta inftitu tionem quam aceepitanobis. Etenimeumeifemas apuduos.boc præcipiebimus uobis.ut fi quis nollet operands nee ederet. Audi« mus enirii quofdam uerfantes inter uos inordinate.mliil opcris fa^ cientes.fed curiofe agetes. Iis autem qui l'unt eiufmodi praecipimuS et obfccranius per dominum nofti um lefum Clirifiü.ut cum quiete opérantes fuum ipforum panem edant. Damnata funt omnibus faeculii Si apud omnes homines cordatos Si otia SC curiofa negogt; tia. Hefiodusdixir,

Illi pariterindignantur SCdq SC homines, quifquis otiofus Vixerit.fucis abfip aculcis fiinilis ftudio, Quiapum opus finelaborecomedunt, Sophocles item. Nil boni,ait,parit otium inane.

Cur'iofane Deus enim otiantibus haudaffiftit. Porro curiofa negtnia artel ^otia, funtmale feriatorum SCmaleingenioforumhominü, quibuspro« ximis graues funt SC imponunt hominibus.exercentes quidem ne/ gotiationem aliquam.fed illegitimam SC alqs iniitilem.fibi uero uti lirtimï : cuius quidcgeneris ufurarii monopolar SC propolac alqiÿ Ex httreJi negotiofo otiofe faginantes habentartes plurimas. Q^ii uero non tatibusJi=: laboribus fuisuelnegotiationexqua fedper haerednaies acceptas nitfj, diuites funt. cogitent apud fe quo paflo paratae fiiit opes qur lam ad ipfos per haereditatem deuolutx funt:SC fi intelhguni fe hæredeS effeopum iniufiarum, fintbenefici, nec conduplicent malum, uc quod male partum eft, iniqui(fimepo(fideant SC fceleratius multo concoquant.Nefidantiftis opibus, neque fintotiofi.agantfemper »liquid honefti Fere tarnen fï',ut male partum maledilabatur.Opti mum ergo fuerituel boni iufti SC benefici hominis efîe hjeredem, uel laboribus proprqs SC negotiatione iufta parare facultates, qui^ bus tuam SC familiae uitam fuftentes,

fStru/ Videoautem hie haerere multos.addubitarelp primo, an contra/ Hui C7c5i (flits SCcommercialicita fint.deinde que nam negotiatio exo nni« wifrciu bus maximeconueniathominipio. Hispaucula hreexpendenda Hcitifi propono. Principioconftatcontraflus ferè noluntarios eftecom/ merciacp fponcanea,utquifque hie quod uelit quod eonducat SC maxime deceat deliberate SC eligere poffit. Huiuseni generis funs commutatio rcrum, fi'deiuifio, locatio, cond nflio, depofitio, mu/ tuum.paiflio.uenditio.emptio.SC alia his fimilima. Hifcerebus,fi/ «tipfa expedentiacuincitjcarere non polfunt homines etiam fan/ âUûmi,

” ■' OKö ÄD. iir, s ER ra o I. ' ' nbsp;nbsp;nbsp;5

?lî(Tirtiî,donecinhocmundouiuunt.NeclegisdominuiilIibîpro-' ' 'v hibiiirte huiufmödi cotnmercia ôC contraf tus, imó format illos, inz ftituens rempub. Ifraelis, ut agnofcere oportcat iIlas elfe ordinatioz nes diuinas : abufus, dolus, impoftura Si. confidentia in iftis prohiz bcntur ucrbo dei.Ergo fi quis ijs utatur moderate, net^ innitatur SC. inhacreat, nonpeccat, Audiamus denuo apoftolum clamantem, gt;nbsp;Quihabcnt uxOreSjfinttanquam non IiabeanuSC qui plorant, tanz quam non plorent.* K qui gaudent,tanquam non gaudeanuSiqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

cmunt, tanquam nö polTideanrrSi qui utuntur mundo lioc.tanquä nonutantur. Practeritenim habitus huiusmundi. Pari modo nulz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,r

libilegimusprohibitaeffelucra iuftaMarqua, fmobenedidt doz Lticrttm minus laboribus 8i ncgotiationibus fuorum, utquemadmodum fxnegotiit in uirtutibus ita paritcrcrefcantSi in opibus.Exemplum hums prae tioiie. bent Abraham, IfaacS^ Iacob. Etapoftolinoniubent nos nullum fperare lucrum, fed nolunt nos turpis lucri effe cupidos.

NegOtiationesquidem hominü funt uariar, Acuarqs quidemul Negotiatia tiscp indigent res hominü.Eft negotium fiue labor craflior, qui ma» tgt;es funt u/t hibusroborecp corporis magis quam arte, quamuis non fineinge» rite. nio,perfîcitur,Eit amp;nbsp;ingenij labor fubtiiior,qui tametfi extra corpus amp;uires hominis non hat, ingenio tarnen magis qua'm roborcperz ficitur. Prioris generis funtartificia omnia, fiue artes ut uocant mez nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

thanicae, quibus annumeramus mercaturam, agriculturam amp;nbsp;pez tuariam. Pofterioris generis funt ftudia literarum, medicinae, iurif« prudentiar,prKfertim theologix.philofophiac quocp, deniqjguberz natio. Ac patriarchae quidem homines innocentiffimi 8i excellentif fimiferefiieruntagricolae, autexercueruntpecuariä. Exempla funt plurima, Abelis,Noe, Abrahac.lfaac, Iacobi,Iob,amp; aliorum, Leuita: amp;nbsp;prophetac uixerunt ex literaru ftudio fiue minifterio ecclefiaftico. Mercatura nullibi damnaturin facris literis; damnanturautem mer catores deü non timentes 8i requirentes,homines uerfipelles ac imz i poftores. Nam lacobus apoftolus domini, Age nunc qui dicitis,in« quit,FIodie SC eras eamus in hanc ciuitatem 8i tranfigamus ibi anz hum unum. 8i mercemur amp;nbsp;lucrum faciamus ( qui ignoratis quid futurü fit poftero die, Quae eft enim uitaucftra^ Vaporenim eft qui ädexiguum tempus apparet, amp;nbsp;deinde euanefciQpro eo quod dice re debueritis,Si dominus uoluerit,amp; fi uixerimus, faciamus hoc aut illud. Necuituperaturin Atflis apoftolorum purpuraria illa quod «endetet purpura. Nam in encomio probat matrisfamiliäs laudaz Prower.js» turniaterfamiliäs exmercatura.Exgubernatione uixerunt optimi qui^ reges, lofepli Aegypti faluator, ßi Daniel fatrapa Baby loni«

' DB PRÄBCEPTO DECAVOGÏ VUT»

».Cor, 1». amp;nbsp;Mediar.Nam ucmulta funtin corpore liominis membra, SiuaA rius eft ufus membrorum, omnia tarnen in fumma concordia ten-* dunt ad conferuationem incolumitatis corporis: ita uaria ordtnauii deus negotia Si artificia, qux tarnen omnia feruire uult incolumi^ tatireipublicæ.

Q}(lt;fnilt;txgt; lamueroquxex his omnibus negotiationibus homini pioatn tnenegotia pledenda autfufeipienda fit, non eft meumpronunciarc. Expen« tio ample= ^atquifqj apud fe quæ attulimus hucufq;,deindeexploret feipfum, iiendapio adquasres,autadqux negotia animus maxime propendeat, ad fiifg qux fit utilis amp;idoneus: infpiciatirem diligenter qux artes fint ma xime fimplices Si fecundü naturam.qux item quam minimum co* gnationis habeant cum dolo Si impofiura, aut qux minimum ab* ftrahant à deo Si iuftitia. His expenfis deligat quiCq? quod putaue* rit maxime conuenire Si falutare eiTecum animxttim eorpotifuo. Non poffumusomnesagroscolere, nee congrutint omnibus lite* . ratum ftudia,pauci gubernant rempublicam.nec artificijs exercen« disomnesubitpidoneifunt. Habet fuiim quiftp genium,habet in* fpirationem à domino, habctamicorü confilia amp;nbsp;auxilia, habetoc« cafiones uarias, habet regulam uerbi dei : his acquicfcat, ut primas interim tnbuat prxceptionibus diuinis.

Cauenda Cxterum laborant! iam Si negotianti poft recitatos canones ne frofit/io. eefiarii funt Si fcquentes. Principio enim canendaeritcuitp profu* fiofiueluxusincibo.potu, ueftibus, cultu corporis amp;xditieqs, fu* gtendi fumptus inutiles ac uani. Nam dominus uult unumquem* libet fuas retinere non prodigere res. Odit Si execratur dominus lu xum Si inanes fumptus fiue fuperbiam, Prxterea qui fui profufus eft, aliéna fere appetinunde innumera exoriunturmala, furta, infi* l,abortni^ dix, doh, impofturx, adde Si cxdesac feditiones. Deindeftrenuus dum fide^ fitquilaborataut negotiatur.fit per omnia uigilans Si laborum tolt; iter, lerans.nonfegnis,mollis,iners. Fideliteramp;diligenteragatomnia, Difplicct dco ingnauia focordiaue. Difplicetfupinareifamiliaris neghg«nria.Laudatfcriptuta fideles laboratores, 8t negotiatores probos Si induftrios. Audiamiis quxfo auream fapientilhmi mor* talium Solomonis dotflrinam ita dicentis, I piger ad formicam, in* fpiceuiaseius, utfapiens fias.Ea enim cum neep principem, neque txadorcm aurducem habcat, tarnen xflate cibum fiium parat. Si in mefte alimentum fuiim comportât, Qiianditt piger dormies SC. quando à fomno tuo furges^ Paululum dormiendum ; paululum dormitandü: paululum coplicandx manus ad dormiendum. line* ritnueroceuuiatoi ueniet egertastua,£lt;inopiaiua ceu uirfcuia munitus.

DSC SD. ïrr. s SR m-o t.

ttunîws.Rarftts chtnat Daut J in Pfalmis, Bead o nines qui ttment lt;loniinu.ii,quiambulant in utjsems.Labores manuü tuarum man ducabis.beatas es.Si bene tibi ent.Q^ud qnod dominus deus Ada-» mum iH paradyfo 8C fehdfTimo uicx Aatu noluitotiofum uiocref Nam culcum boni ip(ï iniunxit.Otiofi ergo homines omniü mor** taliuminfelichfimi Tune: ita âlt; ignaui non aliud funt, quam telluris inutile pondus. Poftremo euret negotiator ne cui damnum det fua Begotiatione.Regula hic fibi praefigat in omnibus negotijs, Quod tibi uelis heri, feceris alter! ; quod tibi nolis h'eri, alteri ne feceris. Porrddaturdamnum dupliciter, nemperetinendo uelauferendo; tiidelicet fi retineas quod dcbes^amp;' tuû non eft; uel auferas quod alz teriuseft,amp;quod tibi no debet. Verumdedamno inretinendoaut. Suferédo dicam lam pauid fuftus.ut ex his replias inteihgatur man* datum domini. Non furtum facias, amp;nbsp;qu« nam hnt furti fpecies.

Aiunt furtum effe fraudulofam coniretff ationc rei alienar.mobv (is SC corporalis, quæ fïi inuito duo, lucri faciendi gratia, uel ipfius rei,uel etiam ufus eius, pofleifiotiisue. Proinde furiofum non dieüt eömittere furtü.'quod in ipfo nulla fit euides doli machinatio. Neep iliumfurtiargut poiïetradût, qui pererrorem non malitiam aliéna , remabftulitprofua Caterücontreéfarediciturnon isfolûqui ma/ nib us rem appreheJit, fed qui quouis modo cam fubtrahit iufti pof felforis dominio Inuito aittem domuio dici aiunt,non tantûfi uioz lenter ipfi eripiatlt;ir,fedetiam uefcienti; aut fi feiat, non poifittarnen prohibereiaut cum po(rit,certas ob cauifas nolit. Nectemereadiua giiurfunü fierilucri gratia.Nam fiquis ludens,autaliaob cauflam honeftam aliquid auferat,miuimefurtum cömittit.Furti uerogene taduofaciunt,Manifeftum,utpotc,inquodeprehenditurfur; amp;nbsp;no manifeftu. nempe fi poft furtum furti conuincatur. De his copiofc dilferitur Digfftorü lib.47,tit.a dCc.Nosredimusadpropofitionc -Doftram explicandam.

N Damiiii das retinendo,quando in contrahendo non iufta uteris Damn» Ja menfura.non pondère iufto. Hue pertinet collybus iniuftus SC frau turretinen dulentus. Collybus autem, ait Pollux, eft permutatio pecunix. De douarijs his recitabimus modo prxeepta SC fententias domini dei noftri.In tnodit, Leuitico legis,Ne feceritisquidpiam iniquiiniudicio,indimenfioz ne,in pondéré SC menfura.Bilanx iufta, lapides iufti.ephaCmodium uel quartale menfura aridorum)S^ htniuftum, (liquidorum menfu rafexiarifiuetcyathus)iuftumfituobis. Ego dominus deus uefter quieduxiuoseterraAegypti.Etin Deuteronomio legimus.Nefint Menfurtl dh in facculo tuo diuerfi lapides,magnus fcilicet SC paruus. Ne fint ityid, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b 1

’ DE PR ÄE CEP T O DE C AL O Gl VIII?

tibi in domo tua diuerfa epba, magnü fcilicet SC parut* (ut uidelicM in recipicndoautemcndoutaris magno, inerogandoauicuel ucn dcndoparuo) fedpôdusîcquüamp;iuftüfit tibi:amp; epliaacquû SC iuftû fit tibi, ut prorogenturdies tut fuper terra, quâ dominus deus datu* rus eft tibi. Narnabominatto domino deotuo eft, qtiKÜcp iftafacir, Sc quiciintp iniquitatem perpétrât. Ad barcpertinetharcSolomoniS fententia ex Prouerbqs, Diuerfo pondéré uti, autdiuerfa menfura, ambo bare deteftatur SC abominatur dominus.Quid aüt grauius Si borribiliusaudiri,imó SC cogitan poterat,quàm homincefte abomt nationcdeo^ Apud Micheam in 6,cap. minaturpræterea dominuS uarias SC graues ptxnas, quas irrogare uelit iniufto pondéré amp;nbsp;ini* • qua utentibus menfura.Qiiin ergofugiamtis iniquitatem Sfiniufti tiam, aceligamus potiiis felire.s q itifeliees efte, audiamusq; ipfutn dominü dicenrem,Menfura bonam Sf preifam SC concuftam 8c fu* perfluentem dabunt in fintim ueftrü. Eadem qiiippe menfura qua ineiimini,alq meticturuobis. Perfuafiffimüergo babeamus.iraudc amp;nbsp;furto partas res neq; diu florituras neep futiiras nobisfalutares. i ÂÏienatto nbsp;nbsp;nbsp;Rurfus retinendo dant aliys damnum qiiotquot harreditaresalijs

Ktfraut^ débitas occupänqui frtifiranttir amp;nbsp;fallunt in contraófibus, in paftiS autconuentiombus: qui frmulantfe dare quod dolo maloautmu* tant aut apudferetirient. corruptii autem autuitiofum dam. Eare* uera harc deceptio amp;nbsp;fraus eft fiucdolus. Conttat autem alienarum harreditatum poffeifores SC breuiuiia.Sf nulla utiiottunafelici. De fraudulentis pronunci.itSolomon, fraudulentos nullü inuenturos tucrum.Lucrum enim iniuftü utcuntj fit grande,detrimentü lameO: uerius qua'm lucrum uocari meretur..

Tnuaita,. Hue pertinent res iiiuemx,quas tu repetenti negas,quafi non in* ucneris uel tui finriuris.Huc pertinetdepofitü SC pignus retennim« Vtfofita, Depofuitapudte.qui pcregreabijr,pocula argenteaS^auripondo^ quod fperauit ifta apud tc luto latere : tu uero redeunti SCrepofeenti depofitü negas,fulturatus es,prartereafidem amici fefelliftiamp;con* P'i^nus, duplicaftipeccatum.Oppignorauit uir pauper tibi rem fibiciiaram

Sc pretiofam,quam cum repetitannumerata tibi pecunia tua quam muluo à te acceperat,negas tu pignus,amp; confingis calumnias, utc* risep dolo malo ut pignore fraudes pauperc: fuifuratus es pignuS. Tulit prxterea dominus alias de pignore accipiendo leges populo fuohucquoq; pertinentes. In Deutero, enim dicit; NemopignoriS loco accipiat inferiorem SC fuperiorem molarem. Nam is uiiam op ' pignorauit.Id enim perinde eft ac fi dixilt;fet,Ne pignoris loco id ac* » cegefjsàptoximotuo,q^uofibi amp;fuis uiäü quseritac parat. Vitäfci enimi

,gt;! ’ DE C A D. I U. SER MO I. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

cnifn feu niâü illi fuftulifTes.Et mox, Cum mutuo dedcris aliquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

ipximo tuo.neingrediarisin domum eius inpignusindetollasifcd fta foris, ut uir ille ad tepignus^ferat. Ptohibet truculentiâ 8i ne di Dites ßiic criideles in ferutandis pauperü domib.ne ue fint moroß in . tecipiendo pignore.lterum uero addit dominus,Quod ß uir huiuf modi pauper eft,non dormics in pignore eius ; omnino reddcs illi pignus cum fol occiflit, utisdormiatin ueßimentofuo, benelp 8(. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

lauRa tibi imprecetur: amp;nbsp;id eric tibi iußitia coram domino deo tuo.

PoftremograuifTimum proximo damnum retinendodanc, qui Merca Jt cuncpiaboris mercedemdetinent.Detinetureadupliciter.Vel enim rrnta lalff nunquam foluis mercedem: Velfoluisgrauatim,differs diu nimis, rir, fedamp; de mercede aliquid detrahis.Cseterum uocabulum mercena« riorum pa tec S^ipfum latifrime,amp;extendi(feadomnes quocpartie flees. Vulgus diuiium utiiur fere opera artißeum, amp;nbsp;mercedem con ßgnareiubet in codices rationarios.interim cumiftosegere intelliz git, nihil tarnen numerat,imdpoftulantcsdebitumfxuisdilt;ffi$cxz cipit 8( uacuos dimitcit, Ititerca fuperbiuntßulti Si impq diuites,6£ luxu prodigunt resfuas (imdnon tarn fuas fed aliénas quo^Jturz pißime. Sed audiamus iudiciaamp; leges dei noßri fupcrhacreproz nunciatas In Deut.ßckgimus,Nenegesaut uiretineas mercedem mercenatiopauperi Si inopr,fiue ßt defratribustuis, fiueperegriz nbsp;nbsp;nbsp;•

nis tuis qui funiin terra tua attp intraportas tuasgt; Diefuo dabisei mercedem fuam,necp fol occidac fupei cum:quoniam pauper eft ad mercedem attollit animum fuum ( id cßfpem uitar collocat in eam.utpoie uiéiurus ex ea ) ne contra te ad dominum clamet,fi^ ce« dat tibi in peccatum.Cum hac diuina lege congruunt hxc apoßoli lacobi uriba, Ecce merces operariorum, qui meiïuerunt regiones Ueftras.qu» fraude non reddita eft à uobis,clamaf, clamores eoz tuminauresdominifabaothintroierunt.^ Quid horribilius audiri poterat^clamatmercesdetétalaboris,amp;clamatquidem incœlum: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

adde. Si ingrediiurclamor in aures dei iuftißimi, feueri(fimi,poten tifl'imilj'; Quid aliud iam expeéleni frauda tores illi quàm pœnam grauilfimam'^ Retfliffime ergo breuiffimci:^ hoe negotium conclu densâe omnibus optime confulens Tobias, Ne moretur, inquit^ apud te ulliushominis,euius operaufus fueris,mercrs;fed earn pro sinus illi dépende. Etenim tibi quotp deum colenti gratia referetur.

Sequitur membrum alterum,damnum uidelicet quodauferen/ Tgt;äwnum dó datunid quod multiplex eft.Primum autem locum habet ipfum (^uodaufn furtum, ( de quo Si paulo ante diximus aliquid, ) quod non in pc rmdo dlt;^-'wniaduntaxat ablata committicur, fed in mercibus quibufuis, in tur.

b J

quot; DS PRASCEPTO DSCALOGI VTIf.'

agfiî.in terminis trini'poncndis. Si in iure cuiuf(|t qnod transfer/ (ur, negatur.aufertur, aut malitiofe contrat^ SC citra confcienttâ Si conlcnlumalterius.lioceftiurti pofltrtoris.diff'ertur. Namin lege • Leuit.is.aitdominns, Nonfnrabimini.nementiamini, nemo do/ lo malo agatcum proximo fuo. Et Paulus ad Eplielîos ait, Depo/ fîto mendacio, ioquainini uentatcm quiftp cum proximo fuoiquo niam fumusinuicem membra. Quifurabaturnôampliusfuretur, magis autcm laborer operando manibus quod bonum eft, ut poP fit impartir! ei qui opus habuerit. Haec extendere licet ad omnia pe tJegdre nè hominis officia. Quicutiipenimdebitum negat officium, nec fa effiaum citquod facere iuredeberet.in hoc mandatum delinquitiueluti fi pa debituin. ter fux familix fuum neget officium; rurfus fi familia rem familia/ rem diffipet, SC patremfamihàs rite inuigilantem rei domefticac de/ Cipiat.âf prodigendo fuffurando pcrdat.ltem fi dominus aut he« rus (quanquamhaecreferri poifintadtitulum dedatodamnoretilt; nendo ) nimis fit rigidus colonis fuis; aut fi coloni otiofi deuorenc fubfiantiam domini.uel negligantagricuhuram, SC luxu prodigat res.lta peccaiferuusin hoe prçceptum.fi non omnibus modisom/ nes res hen fui eurer SC proueliatfi'deliifime. Pari modo SC in fuis officijs peccant ancillx contra dominas. Certè apolfolus Paulus ad ' hoe mandatum refpiciés praecipit Tito SCait, Seruoshortare ut fuis dommis pareant, in omnibus illis placeant, nec fintrefponfatores, aut fuffurantes.fed fïdem om nem praeftent optimam.ut dod rinam feruatoris noftri dei ornent in omnibus. Paria inculcat idem apofto rusadEphef.u.Coloif.j.i.Timolh. é.Hicenim locum habet do/ ^rinadeofficrjs dominorum SC feruorum ( quod uidelicet attinei rem familiärem ) SC fi quid aliud elf huius generis,

^dpina er HuepertinentRapina SC Fraus,quarum utraqj latiffime patet. Dcce^tio. Fraus immenfa efftnam iniquitas hominum abyfi'us eft,artes homi num multipliées ac uariae funt, quas nemo facile enumerauerit om nes. Et Rapina uim habet non femper armatam, fed SC ingenio Si linguainftrmfiam; necaguntin fyluis duntaxat SCcampis rapto/ res,fed in medqs quoque urbibus. Eripis res fuas proximo tuo, ti/ tulo aut fub fpecie iutis.nempe dum loquentia muneribus aut alqs artibus extorques apud indices fententiam pro tua iniquitate.rapui fti. Sunt qui donationis titulo intégras haereditates iuftis praeri« piunt hxredtbus. Hae SC fimiles artes uel impofturae panim fub ra/ pinam,partim fub fraudes,omnes aurem fub furtum ueniunr.

Alea quamuis habeat confenfum mutuum ludentium, quia ta/ men quif^ alter! fuas res eripere ar det, diuiforem^ forcunarum £«

BBCAD, UT. SERMO I. - nbsp;nbsp;8

cam fortunam, td eft talos aut Chartas luforias, cößituir,m(rito alea damnacur à thcologis. Et luftinianus Imperator,uti extat Cod.lib. ^.tit.utt.commodls fubieólorum profpiciens.decreuit ucnulli liceat Ù1 publicis uel prtuatis domibus ludcrcquamuis enim alearum lua tus antiqua res fit.prodqTÏe tarnen in lachrymas; multos enim per* dereomneipfubftantidm propriam, tandem in blafphemias in deum prorumpere. Alioqui nemo ignorât ingenq corporis exer citia, à ueneno luai aliéna, ncq; implicita damno proximi 8^ pro* prio,non ciTe illicita.

Vfuraeftcum altert cöcedisufum tui peculq.utpote agri,uel do* Vßirat mus,uel pecuniar, uel alterius alicuius rei, undc in annum pcrcipis fruólum aliquem. Habes enim uillam, praedium, agros, prata, paa fcua,uineas,xdes,pecunias,quas elocas aiteti,fub certa paélione fcc noris ad te redeuntis. Hic contratfltis hxc padlio per fe non eft illi* cita aut fcripturisfanóiis damnata, EtVfurx uocabulum inhonez ßum non efl, abufus reddidit inlioneftum, ut non immerito hodie omnibus fit abominandum. Damnaturenim ufura in fcripturis, quatenusconiungiturcuminiquitate Si pernicie proximi* Quis enim prohibeat elocare ufum agri,domus,pecunix,amp; inde {quum aliquem fruiflum percipcrefEmptio enim,locatio, Si (ïmiles cötraa âuslicitirunt.Ecutdantiseilbencfaccreûtaaccipientis eft benefîz cium non gratis ufurpare,indantisdetrimcntum. Benefîci} merl alia eft conlîderatio. De ea legis Lucx «.cap. Si mutuum dederitis his,à quibus fperatis.amp;fc.Et lurifperiti de his ita conftituunt,nô elfe ufuram, quando padio de rerrouendendo creditx pecunix apponï tut aliqua penlio extra fortem danda à debitore: quia mutuum elfe définit, quod ita altcrius ufui fubqcicur, ut debitore nolente, non liz - teatcreditort illud repeterc,donecipfe penfionem.ad quam fe debt« Mraftrinxit,foluat. Nam taiecreditumiranfitincontradlum emz ptionis.Dicuntergo Vfuram infolomutuo (quoddebet efi'egraz tuitum)committi,non in reliquis contradiibus.Sit in hifee commer cijs utritp prxfixa régula,Qtiod tibiuelisfieri.altetifeceris.amp;Squod «ibinolisfieri,alterinef£ccri$.Etillaapoftoli,Nemo circumueniat tn negotiofratrem fuum.Scioquidadfcraturdepecunia.hancnon ita ut agros Si uineas manere.fed ufucôfumi, ergo nulloiure pofle ullum à peciinijslruânmpercipi. Sed fiqu'salteridetpccuniam, qui prxdiiim aut uillam, agroï aut uineas ea pecunia fibi compaz tet.negotictur deniq? 8( lucretur, non uideocuruit bonus non fri» iflum xqutim de pecunia elocata uelut ex fundo accipere polfit, Po tuifict qui clocauitf ecuniam,cmcrc ptxdiü, ex quo totus ad if fum

DS PRXSCEPTÖ DSCALÖGf VUT.

«mentemredqflfetftudlus. iamucroalteri concedit pecuniæ ufurtl ad lucukncam iQius utüitatcm . Parat is fibi accepta mutuo aut pef contradlam data pecunia pecuiiutn,ex cuius prouentu totam fuain alitfamiliatn,portion em interim condi5lam ei pendit, à quo acce^* pit pecuniam, quam cum reüituit integrant, ius proprietatis rede^ mit, ac fe à penüoneannua liberauit.In bac padione nemo opinot dixerit ufura opprimi pauperem.cuin ipfa res potius clamet, paupe rem ufura tali iuuarùVfura ergo prohibetur in uerbo domint qua-» tenus mordet ( ut fcripturx uerbo utar ) proximum,quatenus ei no cetS^ipfum perdit. Sic enimdicit dominus in Leuitico, Siad ino/ piamfueritredadusfratertuus, nutaueritq; manus eins tecum (id eft ß facultas eius apud tedefîcere inccrpcrit)fiue aduena fuerit,ßue inquilinns,corrobora eum ut tecum uiuat. Ne acceperis ab eo fee/ nus,nelt;5 plus æquo ; fed time dominum ut tecum uiuere polfit fra tertuus. Nedesilli pecuniam tuam adfeenus, netp des illialiroenz turn tuum ad nimium Hue exceflum, fiue fuperabundantiam. Ego dominus deus uefter. Improbatergo dominus omnes auarorum impoftorum arte$,quibus non tantum modum excedunt in face nore exigendo,fcd in bunc maxime fïnem pecunias Si res fuas elo cant altjs,ut bac ueluti occalione rebus fuis omnibus exuant. Artes ufurariorum iniquiffimas nemo opinor paucisexpofuerit, cum irt diemexoriantur noux. Kecitabo ergo hic domint indicium con/ tra ufurariorum aliquot in mutuando locando diuendendoc^ fcele ftiifimas artes atqj fordes,ut quifqj deinde fimiliter iudicet de fimili* bus. Ita loquitur propbeta Amos capite s. Audite iftud uos qui an/ heli abforbetis pauperes, afftitffos èterra exterminatis, dicentes, Poftmenfemuenumexponemus annonam, amp;nbsp;exa^la bebdoma/ de aperiemusfrumentum, epbadiminuemus, ficloautcaddemus, 8i bilancem dolo deprauabimus,ut comparemuS nobis tenues ar/ gento,S( inopem pro pari calceamentorum, deinde 8C quifquiliaS frumentodiftrabemus.Iurauit dominus per exccllentiam ipfiusla/ cob,Non perpetuo obliuioni tradam omnia opera eorum. An non Ituiusrei gratia terra contremifcat( an non omnis inhabitans earn Jugeat;(^in uniuerfa ea ut fluuius intumefcct,S(c.

CStMw/ii/ Proindeneiradeiinregna8(refpublicaspropteriniquas ufu/ raries^ ras amp;nbsp;perditos perdentesep ufurarios defeuiat, faniffi magiftratuS erit cohercere ufurarios çquis legibus.conftituerelp pro temporuiti amp;nbsp;locorum, perfonarum Si rerumqualitate, quod xquum iuftum 8i fandlum fuerit.ne in mutuando, elocando,emendo, Si uenden/ 4o ufurarq miferuin opprimantpopulum, fed aequitas Si iuftitix feructut

DECAD. I IL s ERM o r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

Tcruetur in omnibus.Habet huius fui officij eiegans exemplum ma giftratus in Nehemta cohercenteauarkiam crudelitatem fum» mam iniuftitiam ufurariorum oppreiforum miferx plebeculç Ifz raeliticæ.Extat fufe defcriptum in hiftoria Nehemix cap. ƒ, Iniquis crgoSCiniuftisnegotiatoribus Si ufurarijs eorumi^auaritix nolo his patrocinari; fed dico illos uiâitare fanguine amp;nbsp;ex uifcertbus d* uium:Sf certe damnandos fore.niii poen iteat eos fceleris. Obiicio it lis hoe ueluti naturç decretum,Quod tibi nolis fierï.altcri nc fcceris. Veniebant SC publicani adioannem ut baptizarenturab ipfo, SC dt tebant, Magifter quid faciemus:' At ille dixit eis, Nihil amplius quàm quod confhtutum eft uobis exigatis. Publicaniuiâitabant ex publicis illis ueftigalibus, qux redemerant cena amp;nbsp;prxfenti pe^ funia à Romanis. Publicanos autem hos non iubebat relinquez Te negotiationem, fed conftituto pretio effe comentos. Ita ufura« Tfis Sc negotiatoribus omnibus idem inculco. Nihil ampliui quàtn quod conftituium eft uobis exigatis. Quod fi cena conftitutionc aut ordinatione magiftratus caretis, agé ualeat apud uos zquitas, Ituz manitasS^ charitas,ualeatlexcommuni$,Omniaquxcunq;uoIuez ritis ut faciant uobis homines, fie SC uos facite illis. Si oculus tuus fîmplexfuerit, ait dominus, totum corpus lucidum erit: quod film men quod eft in te,tenebrz fuerint, ipfx tenebrx quantx.**

Sacrilegium direptio eft rerum l^crarum, deo inquam dicatarü. SaaikÿS, Habctenim ecdeftadei opes uelfacultatesfacras, quibus partim do ótrinam fynceram feu minifteriumecclefixfamflum, partim paupc res ecclefix fideles fuftentet. Habet item opes ad farta tedlalp templi xdiuml^ facerdotaliü,amp;xenodochiorü authofpitalium ; deniq; ad fubuentionë cômunem in publicis SC grauibus calamitatibus.Sacri legi ergo funt.qui facultates ecclefiafticas à Icgitimo SC facro ufu ad prophanum amp;nbsp;impium transferût.illastp prodigunt uenationibus, pompi$,fuperftitionibus,fcortatione,alea,poculis amp;luxu. Qiiibus rebus hodiegrauirerpeccaturcum ab epifeopis turn magiftratibus, Nec eft quod abufum ilium focdiffimu aliud confequaturquàm in» gens aliquodinfortunium,neeunaaliqua aut modica calamitas. Nam ut in pauperibus ipfe dei fïlius ChriftuS dominus nofter fpo/ Itatur atep defraudatunita interit dodrina pietatis,pereunt ftudia ho nefta,ac deftituuntur oues Chrifti bonis amp;nbsp;fidelibus paftoribiis, fiz untep prxdalupis SC latronibus.Cxterum inter facrilegos minime recenfendi font proceres SC antiftites fanfti religionis, quales fiierüt ailiquotreges luda, SC in primis Ezeehias, ac aliquot ueteris ecckfiae

c

DE PRAHCEPTO D.ECALOGI Vllf.

epifcopi uel paftores.quigrauibus bfllis atierentibusrffpub.uel rt^ gna.aut fame, uel alia calamitaupublicaprrmrnte,imó ô^confïz ciencemiferos mortales, tlicfauris illis facris iDinimeprperceruni; fedeuacuatisfcriniisfubuencruntfacra pecunia oppreflis. Fuifîcnt autem enormes facrilegi, fiinanimans uafis pepercilfent, animais auté ab interitu non uindicafl'enr. Elrgans cßbacdere locus apud D.AmbrofiumOificiorü lib.i.cap. aS.Sunt amp;nbsp;exempla egregiain ecclefiaftica biftoria. Inter facrilegos cômemoraniur à theologis ôC. Simonia. Simoniaci, Cliananei inquam, id efl mercatores rerum diuinarü 8C ecdefjanicarum.Talis enim refertur fuifîe borum patriareba Simon Ambitus^ magus in Ädiisapoftoloiü.In iureciuiliquiambitiofefuffragiabn minis clancularqs largitionibus emunt, ut ipbs publica muncra 8C dignitates conferantur, inciduiit in crimen ambitus, 8i centum au^ reis cum infamia puniebantur quondam.Sed quia bxc nibil ad fa* crilegium.redimusinuiam. Sacnlcgifunt quicuntjj bona ccdefiae débita,décimas feilicet 8i cenfus, uel non foluunt, uel maligne fol* uunt. Extantminaeatrocesprophetarücontrafacrilegos. Haggeus teftatur non aliam cffecaufTam quare (ruges male uel parce proue* niant,quam quod populus nô folueret quæ debebai templo Apud Malacbiam fertilitatépromittit populo filiberaliterfoluat tributa dC ueifligalia ecclefiaftica. Poflunt autem miniftri ecclefiariim ijs uefti« galibiis utiiureoptimo, perindeut alq utunturprouentu agriafe culti. ld quodteftatur dominus Numeri iS ctiifuccinit apoftolust» Corp.Sed etipfe dominus lefusde ftipendio fuo eleemolynas pat» peribus diftribuebar,iiti uidere eft apud loan,in cap.ij.Sacnlegiuni cömiiiunt 8( mendici.nomine Cbriftiabutentes, 8i egcftateni prx* texentes ignauiac. Praecipit Timotbeo apoftolus ne ignauos buiuf* modi bypocritasrecipiat in curam eccleftæ. Sacrilegium uero om nium maximumeft,(ïquis gloriam dei transferatad creatuias.

pKulatuii Peculatus fiirti genus eftquod commitiitur in opibus publicir, aiitpertinentibusad principem. Parit boe nouas fubindeexaólio* nes,ut maior fit occalio attp copia expilandi improbis magnaiibuS. Propter bos forte dixit Cato Romanus, Priuati fûtes inneruoöi compede uitam agunt, publici uero in auro Ôf purpura. Peculaio» res funtpracterea omnes qui tiibuta amp;; ueéîigalia magiftraïui debii ta uel non pendunt uel pendunt maligne. Petulato.es funt omneS quotquotabutuntur opibus publicis.

pldeium. Plagiarii funt qui quos bberos norunt uendunt autferiiosalic* ® nos ftirto abduciitigeniis forti appellant plagium. In bunc cenfuin ueniunt^uifeditioiie, petfuafione, dodlf.na^' feditiofa mancipia fiu«

DBCÄD. in. SBRMO ir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo

Rueferuos Sfancillas abftrahunt ab obedientiadominorum.libc^ ros à reuerentia obferuantia parentum. Cumtp imperatores mcr cenarix milicix inuitis parenubus cohortes niiiicuiti.promtfrionK bus dementatos amp;: anibus irretitos.abducanr.qui nunquam ad pa« tentes redeuiit, fedinbellopereiint, aliquem certe inter plagiarios locum hibent. Q^iondamtuit capitale plagium, ficuti claret ex 21, cap.Exodi, amp;legeConftantini,qux habeturCod. lib.9.titulo 20.

Abigei funt qui amp;nbsp;abaftores dicuntur.ae iiimenta aliénaabdu/ «unt.C^iibasannumeranturquimutuoacceptisabumntur iumen tis;quiitem periclitantibus.cumportent,non fubueniunt. Nam do «mus in lege errantia reducere iufTit,öd fuo reftnuere domino.

Hxc haJtenus firatres dixi de uarqs furti fpeciebus,d£ iurte acqui« rendis opibu$,adde ÔC de rerum proprietate.

üe legitimo ufu faeuhatum terrenarum: hac efl, ijuomodo reäe pofsideamus er ÎM/îe difpenfemiis opes iufle acquifitas uhi er de H.ejiiiMione amp;nbsp;ßeneficentid dtlJeritur, S B R M O II.

Y P O S VI C. V. fertnone proximo,quomodo iult;» I ile parentur opes, Sd qux fint Tpecies furti modiep ini* S que confequendi facultates uarii : ruperertiamutadqz i dam doceam quis fit uerus ufus opum infte acquifi^ tarum.quomodo legitime amp;nbsp;lufteillas poffideamus,amp; difpenfez tnus uel ufurpemus, luftitiaenim non modo non fraudat nemi» nem, fed quantum in ipiaeft omnibus benefacere fatagit.Neque cnim fatisfuerk hominipio nemini noccre,nifi benefaciatetiam qutbus poteft. Atque hic peccaturà pluribus, exiftimantibus fe fuo funffosofficiofilxdant neminem,fifua quietepoffideant, nulla interim cura habita quibusprofintacbenefaciant. At peccat coram domino non minus qui iuftepartis opibus non reéle utitur, quam qui facultates fibi parat iniquitatc amp;nbsp;malis artibus. Dicam ergo, quantumdederitgratix dominus,quomodopqfandie opes fuas * polfideant amp;nbsp;difpenfent.

In primis ut falutaris elTe pofTit ufus opum terrenarum diligenter Kelt;iuid. difpiciunt fandli ne quid fuperfit in facultatibus alieni,hoc eft, dili/ alirni pof' genter feparant iufta ab iniuftis, ac reftituunt fideliter fi quid depre« fideas^ henderint in rebus fuis iure ad alios pertinens. Creduntenimhac ratione rcliflas opes, etfi per reftitutionem diminutas, feliciores magistß diuturnas SC fercundiores futuras. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Re/litutia

Ptxcepa auc:ni omnino necelfaria eft Rertitutio. Dominus necelfariiu

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c X

DB PBABCEPTO DBCALOGI VUT,' cnim in lege illam narijs modis amp;nbsp;diligenter mandat, uti uidere IÏa eet Exodi 22. Qiioties nero xquum 6i fanflum dei mandatum pef auaritiam ÓC iniquitatem hominum iacuitnegleólum.excitauitdoz minus grandia mala contra cötemptores,ac iniuftas opes diiTipauit belloautinfortunijscalamitatibusue uarijs. Clamatenimlfaias,8£ dicit, Dominus uenietad iudicandum fenatores nbsp;magnates popu

lifui.Vosenim incendiftis uineam meam : amp;fpolium pauperis cft in domibus ueliris Amosin j.cap.damans ait,Congerunttliefauz ros in palatqs fuis per uiolentiam amp;nbsp;uaftationem fiuerapinam.Pro pterea (ïc dicit dominus deus.Anguftix inuadentte undic^ in terrar amp;nbsp;lioftis a uferet à te robur feu facultates tuas, amp;nbsp;diripientur palatia luta i^. ma. Legimus ergo in euangelio Zacliatum fua fponte quadrupli^ cem.id ed plenariam fine abfolutam promifiiTereftitutioné.ac prae/ ft(tifTe baud dubie. Intelligebatenim ex fpiritus fandli inßindlu re* ftitutioncm in primis eife neceffariam ,ne(^ félicem fe futurum, niß feóia reftitutione integra. RcóteergoiudicauitS. Aurelius Auguft» cpißola54.. adMacedonium fcribens,Siresaliéna,cumreddipof* fit.non redditur, non agiturpcrniteniia, fed fîngitur.’(îautem uera« citeragitur,non remitietur peccatumnifireßituatur ablatum,fedut dixi.cum reßituipoteß..

Qyartda nbsp;nbsp;nbsp;Quandouero facienda fitreftitutiodocet exemplum Zacbxi,qui

faatrtda quam primum receptus effet in gratiam Chrifti, ac intellexiffet ueri tfßitutio, tatis amp;nbsp;iuftitiæ negotium, promitiitreftitutione, aeprzftat eandem cueftigio. Proindereftitutionon eft procraftinanda. Non eftquod quispeccatum conduplicet. Cuienim facultates fuas tua cripuifti arte dolofa.aut uiolentia praua,ille Ins quidem fua cum ia^ura diu nimis caruit hadenus, ur nihil fit neceffeprocraftinationc tua auge reincommoditatem amp;nbsp;detrimentum.

Ck! fiat re nbsp;nbsp;Si rogcs,Gui nam fiat reftitutio^Refpondeo ei cui abftulifti,fiqui

ßitutio- dem feias cuiabftuleris, aut quem defraudaueris. At eo modo, ais, meipfum reddam infame. Id non iubeo. Verum fiinuenifti uiam auferendi,cogita de cömoda uia reftituendi,per quam non incurras infämiarn.Oraprxtcrea dominum utrationes cenas Sf cömodasti bl fuificiat.Si ferid dereftitutione uera cogitas, inuenies hauddubie uiam minimededecorofam.Si nonagis ferid coram domino.mille occurrentexculàtiones, quarum tarnen nulla tranquillam efficiei luam confcientiam.Necpuerodeus irridetur.Nefcio,inquis,cuiab ftulerim,ignore ergo cui reftiuiam. Si ferid nefeis cui abftuleris.ha/ bes pauperes uel egenos,quibus largiaris.His iniuftx opes,nonfu« paflttioni aut fuperfiitionum minifiris,crogandx funu

Tantum»

DECAD. III. SEKHO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IF

Tantum ueroreflituatquifcp quantum furripuit aut quantum Qpontunr reftiiuere poteft. Multi enim prodegerunt aliéna uireßttuere nihil re« poiïint. Agnofcantinterim peccatum.S^ pcenitcat cos ex animo.Etßituat, fi aliquando afiequuntur opes,de fuis fint tanto libcraliores quan» to profufiores fuerunt in alienis.Si uero omnia tua,quæ iam poffi»: des, aliéna 81 furto aut rapinis pana funt, ut fi iuftam facias reftitua tionem nihil retineas prorfus,ac mendicandum fit protinuSjprofe^quot; dlomiferes amp;nbsp;infœlixnimium, infanus uero amp;; furiofusfi pergas fuperbire in alienis.fi libidinem tuam expleucris in uifceribus et fan guineatcp fudore pauperum. Cur no potiusdefjcis read pauperes, Confilimtk ac iniufte acquifitis ita uteris ut eleemofyna utuntur egeniïNam ui uis ex ijs qusc pauperum funt. Depone ergo faftum, depone luxü. Cogita diligenter quis fis amp;nbsp;unde uiuas. Intereaconandum eft per petuo ut fiat reftitutio,quatenus licet, ac femperdolendum fi ad pie num fieri non poteft. Si no graue fit tibi panpcriem experiri ad tern pus,laborare aut honeftum aliquod negotium ffdeliter exercere.at.» que ad eadc inftituere ac uelut manu duccre liberos tu os,non deerir unde uiuas, tametfireftituasaliéna omnia.-Verum modicaadeocp nulla eft fides in multis hominibus,inde eft quod pauculis aut nuk lis perfuadeaturuera reftitutio. His amp;nbsp;illud ( priufquam tranfeam ad alia ) adtjciam,illos in primis de reftitutione cogitare debcre.qui peftilentibus colloqutjs corruperunt mentes fimplicium, qui obtre ôationibus Ixferunt famam alienam, qui itemperuerfis confilijs potentiores concitarunt in imbelles. Hxc enim terrenas facultates multismodisfuperant. Hxcdixihadfenus de Reftitutione,de qua Copioftei^ prolixas difputationesreliquetiitalij. Egoautem uideo animo pio fputaj^nrs reftitutionis negotium elfe breuc 8i expofitum. Namcupitexani^ de Reßitit mo obedire diuinis legibus, ideoi^ diuino auxilio inuocato facile tionr. uiam inuenitfacicdi iuftiiiam. Qiii autem uideri magis iufti.quam efle,cupiunt,atlt;p hunc mundum,magis quam decet, diligunt,inex plicabile reddunt fuis quacftionibus amp;nbsp;cafibus negotium reftitutio« nis. Nihil ergo his amplius refpôdebimus quàm ut fuam ipforuin confeientiam propriam interrogent quid ipfa eos iubeat. Côfcien* tiam autem uolohacgeneralilegeimbutam. Quodtibiuelisfierv feceris alteri-8f quod nolis tibifieri.alterine feccris.

Pofthxc iam liberius dtfferemusdeiufte pofTidendis ufurpanz Nonuf^ui' disueldifpenfandis iuftisfacultatibus terrenis.Principio nihil om/ efandum ninofidiiciar in iftis cuiquam eft collocandum,utpote in rebus flu= inopibut, xis 8i periturisznon acqiiiefcendum in eis.nec admirandx funt, cu ncnefiligf» Kuxdum^ modisomnibus nc in idololatriam nos impellant, neue d«opet^f,

5

bn PR An c p T o o'n c al o' g r v r i r.

Î Ciirfiim impediantcocptum. Ad cœîos tenditnus. Audiendaefthic rurfus omnibus nobis uox diuina et cœlcdis édita per Dauidem di rfal.ct. centem, Collocate fpem in denin omni tempore,effunditeantccon fpe^lum eins cor ueftfum,deus refugium nobis. Keuerafiiq hotni num uani funt, mendaces fi'lii uiri, fi fimul ponantur in bilance, ipfa uanttateleuioreserunt. Necollocetisfpemin tniuriaS^rapi^ na: nolitcuos dedereiianitati:opes (îafHuuncnolite corapponere. Eodem fpiritu imbutus apoftolus Paulus iubet nos mundo Sf re^ busmundanisita uti qualînon utamur. Idem appellat auaritiam idololatriamtSd diuitibus mandat ne fpem ponant in diuitrjsincerz tis.fed in deo uiucte.qui fuppeditac omnibus uiuentibus quantum neceife eft. Ergo Sf dominus in euangelio uetat thefauros reconde Prohiber re in terra. Kurfus non iubemurab apoftolis noftra prodigere lu» xuriofe. Nam opibus à domino concelTis minime abutendum eft ad luxumSffuperbiam.Multi ueroluxurioferes fuas profundunt alea, fumptuolis ardifiiciis, peregrinis aut exoticis ueftibus, poculif exquilitiscibis.Horum b'nem S^interitum uenufte.fed non (Ine horroreaudientium proponit dominus in parabola diuitis illiuS epulonis.qui poft mcfam lauiiifimam amp;C molliifimas ueftes in aliO fxculo apud inferos inedicibili ftti torquetur flam mis perpetuiS torretur. Kede itaque pie Sd moderate bona ilia temporalia funi ufurpanda.

Agnofccndum cuiip bona ilia terreftria dona eflTe benign! pa.* tris noftricccleftis,non noftromeritoautnoftris uiribus parata. Ni ex dei liberalitate liabemut quçaduitam fuftendandam nobis funt pro ijuibut necertaria. Fortunat feu benedicitlaboribus noftris dominus. De^ nique bona lunt dona dei, non mala; ac dat ilia mundo ad uitam, nonadinteritum.noftraculpaconuertunturmultisffpein laqueO. Praeterea requiritipfe dominus in uerbofuo ut grati limus deo pro datismuneribus, uthisutamurcum gratiarumaólione, laudantes in omnibus nomen domini.atcp exultemus in ipfo. Sicenimprar/ cipitMofes famulus dei in Deutero. Dominus dens tuns dabittibi terram præftantifTimam.in qua nulla re indigebis.Cum ergo come dcris Sd fatur faflus fueris, age gratias domino deo tuo in terra ilia bona.quam dedit tibi» Gaue ne forte obliuifcaris domini del tui,âd non cuftodias praeccpta indicia 3d ritus eius quae ego prxcipio tibi hodie; ne forte comedas 3d fatur fadlus, domos pulchras extruaf 6d inhabitesrarmenta tua 8d greges tui augefcanttibi.aurum 8i gentum multum fit tibi,3d quicquid deniqj babes augclcat;8dliinc « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ekuetur cor tuum,3d obliuifcaris domini dei tui^qui cduxit te de ter

n

DECAD. Iir, 8BRMO. II. 11.

ra Alt;gypti,de domo feruituris. Ne dixeris in corde tuo, Vinus mea amp;nbsp;robur manus mex parauitmilii iiâc op ulentiam. Mcmincris do mini dei tui,quia ipfe eß qui dat tibi uinutem.ut opes tibi parcs,amp;c. Sed amp;nbsp;Paulus apoftolus omnes creaturas dei bonas ciTe dicit,ad bo num 6^ conferuaiionem liominum conditas, liasq; iubetulurpaïc cum timoré dei fif gratiarumaâione. Etjiterum, Siue,inquir, editis ituebibitis.fiue quid facitis,cmnia ingloriam deifacile. Ittm, Sint mores utüri alieni ab auaritia, contend his qux adfunt. Siquidein ipfedixir, Non tedcferoncqjderelinquo.utfidcntesdicamus, Do = minus mihi auxiliator, non timebo quid faciatmihi homo.

Seruiantautem faculiaies terrenx necefTiiati noftræ. Neceflîtas poflulathabiiationemccmmodam, uiéfum quantum fatisefl, uèz ftruiSt fiitumtpdecentem.ac ut honenepoifimus uerfari inter homines no nfceßinti. firiq; a-qualts.Id quifquedefua ipfius perfona primum, deinde 8i de familia eius intelligat. Nam patrifamiliâs profpiciendum eû,ne quid.quod ad neceiîitatrm pertinet.defitfamiliar. Extant manifefta de hac refcriptuix teftimonia.Pauliin primis i.Timoth.f.capite.Et neceifitas comprehendit omnia,quibus indiget corpus aut uita ho# minis, denicjj qua honiftasaut decorum cuiufcp requiritaut flagi* tat.Ethaâenusquidem inhunchnemaliquidrecondcrclicctin gt;nbsp;futurum,Pluribus opus eft ei qui nnmerofam alit familiam, quant ' qijifamiliam habet paruam.Et alia decenteum qui ptiblicamge« rit perfonam,alia qui priuatus e(V, Ccgitet autem qtiifque hic quid neceffitas pofeat, quid iuxus amp;nbsp;libido fuggerat, Cogitet quifque quid fe deceat, uel dedeccat.

Etneceffitatem quidem in prxfcnti non tarn ar^le conftringü Z7effyiit4i ’ mus,utomnem uoluptatem aut modéra tarn copiam tanquam libi nnn exclut dinem Si luxuriamdamnemus. Scioenim diuinitus cöceflam efte diiuolupra hemini non modo neceftitatis ufum,carum itiquam return ufum, ttm (oncef quibushomines caieienon peffumus, fedetiam uoluptattm mo. fam, deratam,qux dcleöat hemmes. Nimo ergo fibi in fuaui fediufto rerum tei renai um ufu faciat conrcicniiam,qiiafi ea iucunditatc qua fruiiurpetcet contra dominum. Hicenim hilaritattm gaudia amp;nbsp;iu cutidum rerum ufum, modo nihil contra decorum aut ingrate SC inique fiar, nufpiam prchiLuir. lerrmias emm prepheta aliudtns adpromiifionrs legis diuirx contentas Lfiiit.ïf.ô, Deur.jS.fie di' cir, Venient Si lubilabunt in Zion, Si affluent benitate dcmini,in friimenio.in muflo.in oleo,amp; in fcri l uf gregum amp;nbsp;armcniorum, eritqj anima ipfcin f.milis hcrio irr'g» o,nci ultiadt lebnnt. Tune lattabitutuirgoinchcio/uucncs Sékntsparitcr, Cöuertaro tma»

DE P R AEC EP T O DECALOOI VITr.

lu ft um corum in gaudium;8^ confolabor eos 8( exhilerabo ipfoS« Inebriabo ctiam animam faccrdoiu pinguedinc, amp;nbsp;populus meuS bonis faturabitur,dicte dominus, lercmjt, Legimus enim nbsp;in hi^

ftoriafacraj Regum4.capite. SubSolomonecrefcebanc dferant multi in luda df [zraele ficut arena maris, comedente$,bibentes X lzcantes.tta legimus $. cag.eiufdemiibri,Etfecic Solomon folenni atem omnislp Izrael cum eo,coccus magnusqui conlluxerat ex ont nipopuloabHemathufcpadtorrentcm Aegypti coram domino feptenis diebus, ideftquatuordecim diebus. Podea dimißt popuz lum.ipfiqj gratulantesregi abierunt in tencoria fua, lætances X hiz larieorde,propter uniuerfa beneßeia qux contulerat dominus Daz uidiSf uniuerfo populo Izraelis. Congruuntcum hisquxapud Nehemiamin cap. S.ßcleguntur; Dixitautem Efdras cumLeuitis ad uniuerfum populum qui tridis erat. Dies hodiernus fanftus cd domino deo uedro ; ne ergo luciu uosipfos conßeiatis. Ite X com médité pinguia, X bibite dulcia, X mittice partes bis qui non baz bent, dfc.Et dominus quidem non requirit ab liominibus ne uoluz ptatibus, quibus nos ex gratia perfundit,permoucantur,tanquâ diz pires trunci amp;nbsp;faxa. Nam fenfum boni amp;nbsp;mali,amaTi amp;nbsp;dulds in« didit nobis omnibus.ldem proxterna fua bonitate amp;nbsp;fapientia re^ busquo^conditis tndidit natiuam quandam elegantiam,jk cas itaornauitdele(ftabiles(];fecit,nt deßderemus illas, imd uim ipßs infeuK demulciendi nos. Dauidcnimdicit, Et uinum (prouenire facit )quodexhilerat cor bominis, amp;nbsp;oleum quod nitidam reddit ßiciem,8{ panéqui cordi uires fubminidrât. Arbores Ip fuccoabunz fart' quibus aues nidißcant cantillant,amp;c. SedSlt; Iacob paz ilicp«}^ triarcbadiciturbibid'eadebrictatem.- amp;delofepbacfratribus ciuS modo.'* dicicfcriptur3,Etbibcntes cum eo,uino inebrtati funt. Id quod nez mo intelligetdeebrictate luxuriora,quam ubicp condemnatferiz pturafanâa,fed de iucunda quadam expletionc, quod^ faturi iuz cundeßntexbilerati. Infana enim ilia ebrietasperdit omnem fen« fum,necuerebilarcs8f iucundos reddit,fed morofos,difficilcs,turz batos,turpes, apros X porcos. Simili genere dicendi ufus beatus Haggeus,dicit,Diligenter perpendite uias ucdras,feminatis multQ, X metitis atip infertis in horrea parum:comedidi$,fed non ad fatie tatem;bibitis,fed non ad inebriationem.id ed non ad iucundam ex pletionem,ut faturi hilares^ nihil amplius defideretis.atqt iccirco gratiasagatis domino benefaeftori. Hxcaliquantocopiodus dez claro propter Anabaptidasamp; Stoicos quofdam dupidos nouoslp bypocriias monachos Carthufîanos,qui ut ex hominibus truncos facerc

DSC ÄD. tu. S SR MO IT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15

filcere conantur, ita etiam conceffam uoluptatem damnantclaitiori bustra^iciiTimts. Abucuniurad hocinftitatum fuum colorindutn, Cihomiiiibus coiTimcndandam.plunbus Lripturx locis.Vx uobis qui faturi eftis nunc,quiridccis nunc, efurietis 8i flebitis aliquando. Hxc aucem Hinilia fcriprurz uerba prolata func diuinicus contra impios.contraingratos amp;nbsp;bcneficqs deiabutenies. Adqcimus ergo his qux hadenus protulimus, diligenter pijs inuigilandum ene ne libidini laxentfrena, Si nequidnimis. Alediocritas hie quoque, uc alibi probatur. Deinde feruiant opes feu facultates terreux hono-' Serulant ti Si humanitati. Honorem enim amp;nbsp;humanitärem debemus cogna epej/gt;onolt; *is,affinibus,amicis,notis,indigenis Siperegrinis. No enim noftns fier hum4 duntaxat, fed Sialienis benefacere atqjhofpitaleserga peregrinos nitufi, lt;lfedebemus, quatenus uidelicetpermiferic noHra facultas. Nam 1Î Uixfuppetantopes alendx proprix tamilix, nulla deiuel xqualex prçcipit tc facultates tuas diuiderealienis. Satis fuerittuacura proui dere ne tui aliquando aiqs fiant onerofi. Ita qui nullis inftruóf us eft facultaribus, non cogiturexpendere honoris Si humanitatiscauffa quod nô habet. Satis fuerit ft hic forti animo miferam fortem fuatn ferat,C3ueat(p necubi propter inopiam peccet in iiiftitiâ et probitaié. Qui autem mediocres aut amplas diuitias confequuti funt.humani Si liofpitales fint. Honorem liberalitatem,non auaritiam amp;nbsp;forz diciem fuis adhibeani confilqs. Inuenias enim facultatibus utcuni^ quidem iiiftruiflos.fed ita congerendis deditos diuitijs, ut ne terunz cium quidem honoris Si humanitatis gratia uel indigenis uel pere.* grinis expendât. Hi occultanturfcmper.faccis indormiunt.nufquâ prodeunt, nehofpitalitatem authumanitatem faltem peroccafionc prxftare cogantur alijs. Scriptura longe alia prxdicatdefanéiiffi-' Hofpitalia mis Si clariflimis patribus noftris. Lotli fedebat in porta Sodomx, tasfatri, ut hofpices aliquot aucuparetur, quos domü abduélos fecum, huz maniflimeexciperet,ac omnigenis benefictis afficeret. Et fi quos aP fcquebatur, non officiofe, hoc eft, fiéle inuitabat, fed urgebat feritJ inodistp omnibus.De pâtre noftro Abrahamo legis in Genefi, g, in ipfo feruore diei fedens ad oftium fui tabernaculi, uiderit tres uiros peregre uenientes, quos ad primû protinus afpeftum, licet ignora.* retquinam effent,exceperithumaniffime. Nonenimexpeâauitdo nec ipfi accedentes fupplicesep faôti aliquid pofiularent, fed occurs

' rit eis ab oftio tabernaculi, priortp ipfos compellans. Si honoris gra lia proep moregentisreuerenterfecoram eis inclinans.amiciffimis uerbis ipfos inuitat,amp; ait,Quxfo domine,fi hanc à te gratiam impe trarepoifum, nc quxfo prztereas feruum tuuin. En dominum apz d

■ DE PRAECKPTO DECALOGI VI IT.

pcllat uirum peregrinum amp;ignotuni (quemadmodum 8i nobiS Hductqs in ufu eft cxcipere percgrinos, amp;nbsp;diceie,0iiii) jnir ®ût® wol Fotnmcn/lieben ^erren rub cjftten frtinb ) Si quamuis ciïti in ea gerne, in qua habitabat, heros eelcbcrrimus laudatiiîimus« fui tarnen uelutioblitus.ait.Ncquacfoprrtereasferuum tuum.Ser* uum fe dicit effe peregrinorum. Addit amp;nbsp;hoc, AiTeratur quxfo pa«lt;* xilltim aquae, amp;nbsp;lauentur pedes ueftri.recumbite fub arbore.Ego uC roafferam fruftumpanis.Si reficite cor uedrum, deinde in inftituto itinere pergitc.Omnia fere humanitatis officia comprehendit in hiz fee uerbis paucuIislt;Necp uero uerbis his dun taxat magniiîeus 6(. ligt; beralis fuit Abraham ; fed cum impetralîet à peregrints quod uerbis poffiilauit.feftinauit Abrahamin tabernaculum ad Saram, 8( dixit, Accelera.commifce tres modios farinar purgatirttmr,amp; fac placent tas.Addit nbsp;aliud feriptura, Abraham uero currensadarmenta, K

Bceepto uitulo pingui bono,dédit pucro:qui feftinauit,8f parauie z'cum.Butyrum quoq; tulit Sf lac, amp;nbsp;uitulum qurm paraucrat, fif ap pofuit eis; amp;nbsp;comedentibus illis, ipfe fub arbore apud cos ftabat, id eft.ipßs miniftrabat. Admiranda profedFohaecfunr,8^cxpendrnda diligentius.Merito erat diues munificus, hberalis amp;nbsp;humaniifimut hic Abraham,qui norat diuitqsuti tamhonefte Si tanta cum laude. Nec i'pfefolusin familia fua hberalis erat, fed uxor Si famuli ciuf omnesexercitatifTimi, Si maximefponianei Si benignierätin hoc exercitio fanfto. Protimis ergo parata luntomnia. In parandis qcp rebus fummaadhibeturdiligciia, habetur item delctffus; ncqieniin prima quarqjobuenientiarecipiuntur.fed delediffimaSi optima eliguntur.Curritipfe heros in famulorum turba. Ipfe delicias tufti/ cas, fuperantes lôgeprincipum amp;nbsp;regulorum omnes cupedias, inlt; fert hofpitibus, butyrum feilieet Si lac, quibus coniungit uitulinas carnes probe faginatas Si paratas. Neep his officqs Sihacbeneuo/ lentia eontentus eft, nifî edentibus quorp adßet,id eft, miniHrum fe menfac praebeat. Miniftrat,inquam,mcfac, quihabuit promiffiones dei eximias,qui eft pater omnium credentium,qui cft proaiiiis Chri fti,qui erat confœdcratus dei Si regum potentiffimorum.dcnicp qui erat quafi princeps honoratiffimus in ilia terra; qui^ quatuor orieti lis reges potentiiTimos uicerat bcllo, Si regts captüs cü eaptiuis fuis reduxerat.Hic.inquam, uir inclytus attp elarifrimus,omnibus opu* lentis exemplum praetulit honoris impendendi peregrinis.hiimani ta fis item Si hofpitalitatis erga omnes exercendac. Aceedit cnim illis omnibus, quod eonuiuio fi’nitocomitem feitineris coniungitpez regriniSjôihosaliquoufÿdcdueit. I*udeat ergo Si pigeât tandtai diuitss

DECAD. rir. SERMO IT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

diuhes iniquos fuæ amritiæ fordiciei»Qdid quxfo uoJuptatis lt;a piuiit ex. fuis dtuitqs '! cui quxfo profunt:’qucni honorant aut que honorem,quamuelaudetn fibiparantapudhotnines'ïQuiti relichs ißis turpifTimis nebuioiiibus, audiant potius.qui fapiüt,diuites,apo ftolum dicentem, Hofpitalitatisnefitisimmemores Perliancenim quidam infcicntes exceperunt angelos Iiofpitio. Ac reuera luqut.' tur de Loth amp;nbsp;Abrahamo. Netp dubium eft, quin ipfos quoqj ange los del adeocp ipfum Chriftum excipiamus hofpitio .quotiefcunqj humanitatis hofpitalitatist:^ officia exliibemus hominibus pijs ôC claris.

Poftremoferuiantopesdiuitum non tantum honoratishomini Servant tus,fed maxime indigis 8i pauperibus. Repetendaenim hoc loco f -caitata ucnitfaluberrimaPaulidodirina, Dmiubus praecipe, utbenefaciät, Utdiuitesfîntoperibus bonis, utfaciles fint ad impartiendû,libenter cömunicantes, rccondentesfibfîpfis bonum fundamentü in pofte^ Fum, ut accipiant uitam xtcrnâ. Cum doflrina apoftolica congruit propheticaper omnia. Ifaias enim dcTyro.Negotiatio Si merces eius facrofanélx erunt dominomon reponetur negotiatio eius.nec recondetur.federit eorum qui habitant ante dominum ad comeden dum ad faturitatem, Sf ad operimcntum fenum. En docet Ifaias. quomodothefaurum femper permanentem recondamus. Eadêle.^ guntur SC Matth, cap. quae fuperius reciiata funt. Reuocet hic quiftp in memoriam SC alias falutaresdominidei fcntentiasinfcrix pturis propofitas.quibus cxcicetur ad beneficentiam. Mofes in lege dicitjVideneobfîrmes cortuum.necp contrabas manumtuam à fra tretuo paupere:fedhberaliteraperias illimanü tuam.Omninoda* bis ei,non fit peiRus tuum malignum cum das ei. Nam huius rei gratia dominus deus tuus locuplctabit SC fortunabit teincundfis operibus tuis, dd in cundlis ad qux admoueris manum tuam. Quo niam nunquam deerunt pauperes in terrazproinde prxcipio tibi.di cens.Liberaliteraperimanum tuam fratrituo pauperi attj inopiin terra tua.Sic legimus in Pfalmis,Virbonus confert beneficia, SC dat m utuo, fuastp res obit exadliffimo iudicio. S pargit dans paupibus, iuftitiaeius manet in firculüfxculi,cornu eius exaltabitur in gloria. Solomon quocp dicii, Benefi'centia Si fiidelitas ne te dcftituant, liga cas adcollü tuum. Si tabulis cordis tui infcribito.Afiiequcris gratia, tl bonaexiftimationcin oculis déi Si hominum.Item,Honorado' fninum detua fubftantia, Si dcprimittis omnium frugü tuarum da pauperibus;Si implebunturhorrea tuafaturitate. Si uinoredunda« bunt torcularia tua.Et icerum. Qui obdutat aurem fuam ad clamo*

d ä

PK PRAKCSPTO DKCALOO! VTIT.

rem pauperis,clamabit Si ipfe,8; non exaudietur. Cum Ins per om nia congruunt fententiac apoftolicx amp;nbsp;euangelicz, Omni pofcenti abs rétribué. Item, Amen dico uobis,quaienus feciftismifericordia cü his fratribus meis minimis, milii feciftis. ld quod reuera infigne cft,amp; animo cuiufcjß penitius recondendü.Sibienim impenfum le^ putac dominus lefus.quod impendis cuilibet pauperiife negletflum amp;nbsp;prxteritum putat, fi neglexeris prxterieristp pauperem aliquem» Cerca indubitata funt Inrc. Nam ipfe dominus amp;nbsp;iudex a fieri t fe ita in fine mundi,Sf in ultimo illo iudieio pronunciaturü extremam fententiam.Veniie benediéli patris mei pofTidete regnum,amp;c Efu riui enim,8^ dedifiis mihi cibum:fitiui,amp; dedifiis mihi potum Et ex (eraquae leguntur Matihxi xj.cap. Hue pertinetSf iliaS. Ioannis apofiolifententia, Qiiihabueritfubfiantiam mundi, amp;nbsp;tiideritfra« rrem fuum egentem,^ clauferit uifeera fuaabco, qnomodorr.anel charitasdeiineof Vndeliauddubieaccepere quoddixeiiituetereS, Si uideas interire pauperem fame,nee luuifti,cum pnrueris.oeeidifiû Seiatitaep et perfuadeat animo fuo qm faeultates habet, ante omni} benelâeiendumefle indigis.

Qiniushe Benefaciat autem opulentus omnibus quibusbenefacerepoteft.' ntfacien^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dominus,Omni peteti da. Et Tobias,Noli faeiem tuam

auertereab ullo paupere Id fi pertenuitatem no potes, bene fat ma* xime illis,quos maxime pietati Rudcre,ac interim egere uidcris.Paii lus enim,Opcremur bonum,aii, eum ergaomnes, turn uero maxi* me erga domeftieos fi'dei. luuemus ergo pupilles, orphanos, ut* du3S,fene$,at-gros,perffquuiionepropterueritatcm pulfos. Si cala* miiatibusafßidlosoppreilosq; luuemus ßudia bona amp;nbsp;fan6ia,(lii*’ diofos item 8l uerosdei miniürospaupenatelaborantes. luuemuS deniep peregrinos.Sf quofeunep iiiuare pofTumus.

^yomoJo nbsp;nbsp;luuemus autem coiifllio,coiifolaiione,auxilio,pecunrjs,tibo,pO

hnefadtn tu,lio(piiio, iicftibus,cömendatione, Sl in omnibus in quibusilloS àum, uidemiisnoflra Opera indigere.De qua redixinönihil fcrmoneio» Dceadis primx. luuemus item prompte, animo propenfo,hilari^ mente.HiIaremenimdaioremrcquiritdeus. Etiuuemus quidem li QjtiffltKm beralitcr.Tobias dicit,Qpomodopoiueris ita tftojmifcricors.Si mul hmtßuitn tum iibi fuerit, abundanter rribue: fi exiguuin fuerit, eiiam de eo li* dum, Lcntcr impartire,lta benedieet dominus tibi mis omnibus.

Dixi hxebaLtenus Fratres, de legitime ufu bonorum terrenorîî, ca recondat quifcp in animo, ae prodiieat mox in opus fanfiû : orei dominum ut in uijsfuis nos dirigat,ne propter pcriturailla bona amutaniusxterna. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z

Deca«

DECAD. III. 8EEMOIIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15

Df f ttlamitatib us mißrysif uar^s patienttr ptrftrenJis : ifem fpe(rmulttjugafidtliumionfolationt. nbsp;SBRMO III.

o N incptc mihiuid«orfadlurus,fratreshonorandi,fi difTertationidefacuItatibus hominum, carumi^ ufu âC abufu, fubiungam modo difpucationem de calamita.* tibusuarijs, quibus genus liumanum, donee in bifee tetris uiuit.alfligitur* Cum enim multi res temporales amittant^uel eas colligerc non pofl'unt, ideoip paupertate amp;nbsp;inopia rerum om* nium premantur,utile fane, imd neceflarium fuerit pro cuilibet eerz tarn ex uetbo dei rationem tenere calamitatum, amp;nbsp;item confolatioz nis in calamitatibus,ne abforptus nimijs doloribus defperatione^ irretitus, mancipiumfe dedat diabolo. Seruitautem iRatraôatio tiniuerfac uitsr hominis. Ncq; enim de una aliqua duntaxatcalami täte, utpote paupertate aut rerum inopia, fed generaliter de omni* bus dicam afflidiionibus. Cette cum homo ad laborc arrumnaslp, pcrinde utauisad uolandum, pifeisadnatandum natusht, nunz % quam erit uita hominis iranquilla Si fuauis, niß certam teneat caz lamitatum rationem, Siuerohanccxucrbodeidecerptam autpez titam religiofetcnear.non poieritnon fuauis eiïe uiia etiameum uideturahoqui effeamariffima. Afßigiturquidem Si premiturgra niter an imus hominis calamitaiibus,icd idem rurfus cognitione ca lamitatum ucra ßdconfolationefandla, defumptaexuerbodomi« nijualidißime fubleuaiur.

Principio prçRat ipfa genera feu fpecies calamitatum potiffimas Ctnnaftu oculis noftris propofitas coram intueri. Innumerabilia quidefunt fptàtsc4^ ynala.qurmiferos nos excrcenr.fed uulgatiflima funt prftis, morbi uarii Si innumeri.ipfa denitp mors Si mortis metus,ipfa morte du tior. Acccdithismorsattpfiniflrum fatum prxßantilTimorum, uel nobis cbarilTimorum hominum, deprxdatio.oppreflio.infortunia innumera,paupertas,inopiarerum omnium,dtfertio ab omnibus,, infainia,exilium,peifecutio, career, tormcnia 5î fupplicia, eaip cxz quifita, hotrenda.Si uaria, cerium tempeftuofum, fterilitas, fames, gelu,prutna,gra ndo.diluuiiim,terra mcius.abforptar uibes, uaftati agri,ineëJia,iuina,odp,faâicnfS,fjmultates, ptod!tiones,reditioz nes,bella,ftiages, capituitaies, infolcntia Si crudclitas hoflium.iyz rannisutem orb!tas,uel afriidliones, eurar 6lt;mifrriaex incemmoz dis eoniugibus,cxlibfris uel miferis uel malitie fis, inobcdientibus Si ingratis, cura diniqj Si folieitudo iugis amp;nbsp;uai ia de rebus uarrjs amp;miferc cxcrueianiibus nos. Vctumncn.oquantumui.«co( o.a

d 5

de PR AEC EP T o O1ßCAVO-Gl Vf IT. teccnrucrit caialogo mala omnia, quibus obnoxium miferatl^ dum genushomuium in momenta exearnificatur. Enafeuntur in diem mala noua, incogtiita noftris maioribus. Et harequidem eft fors noftra.quinouis fubinde peecatis nouameremur fupplieia» cum alioqui lac imd nimium erat miferiarum accerentium ho* minem.

Affligun- nbsp;nbsp;nbsp;His autem malis exercenturtam boni fiue pq dei cultorcs,quàm

turbon!lt;y impji dei contemptores; imd affliguntur per omnem prope uiz mdii cala' tarn fandli.prophani contra afrtuuntdtlicqs 5T uoluptatibustunde Rtitatifcw» graues exoriuniur apud pios tentationes SC querelr. Impq ex ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fua Fortuna ST uita uoluptuofa colligunt ST cultum ôi mores ipfoz

rum probari deo.confirmanturcp in fuis erroribus, Quid quod pq propter miferias diutius perpeifas à pietate defieiüt ad impios,quod âr litis uidcaturhorum forcem eife prxftantiorem ? Ac confertifta figtllatim cognofeereex feripeuris.

Afriigi pios xqueatq? impios, claret mox ab exordio rerum in cxemploAbelis ôi Caini. Sicucenim illeabhocmiferecxfuseft S£ fublatus c' terra propter fynceriorem dei cultum; ita hie propter par ricidium profugus, pauidus ST trepidus in terra locum non habuil, in quo quiercerct,Calamitatibus muleis ST uarijs legituroppreffus fuifle lacob Ifrael.Idem traditurin fcripturis ST de Acgyptqs.Izrae* litas perfequentibus. Afflidus eft Saul.-affliólus eftetiam Dauid, Grauiftimam crucem cum difeipulis fuis fuftinuit dominus ST fak uator nofter.Rurfus horribili fed condigno excidio fublati funt tru culentilTimi perfeqiiutores Chrifti ST difcipulorum ludzi, Infanda mala pertuIitfantfFa Chrifti ecclefta in decern illis cructiifimis Con ftantini magni imperium prxeedetibus perfequutionibus: fed com memorat Orofîus illuftris diligens ST fidelis hiftoricus méritas pro tinus panas fumpcas eftc de perfequutoribus,de quibus aliqua dk cam fuoloco. Vndediuino ST humano teftimonio, adde ST mulck plici experientia comprobatum cernimus tarn pios quàm impios calamitatibus afftigi.

A/P'gtin' Imd affliguntur fere'optimiquiqj, immunes à calamitatibus in iwrpij.in tranquillitate uoluptatibus ST otio uiunt impii ST peftimi. Adde uoluptati^ quod perfequutioncm ST iniurias fuftinentibus bonis,exultant ma tus uiuunt li. Dominus enim in euangelio dicitdifeipulis fuis, Amen amen jnipy, dico uobis, plorabitis ST lamcntabimini uos, mundus contra gaux debit:uos autë mœrore afficiemini.Cxterum quales in animis fan* ftorum tentationes ob hafee fuas tribulationes exoriantur,ST quid colligant ex felicitate impiorum non prorfus alien! à dco et ipfî etii hoftes

D E C A D. 11 r. S E R M O 111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»6

hofto deiipafTim in fcripiuris occurrit, in primis aütin admiranda-illadifputatiowc lobió^ amicorum eins. Conqueritur propbeta ccicbcrrimus Abaeukamp;ait, Vfquequo domine dainabo, non cxaudies^ uocifcrabor ad te uim paticns,amp;: non afÏeris^ Quare coz gor uidere iniquitatem prxdam 8C iniuftitiam contra me'^ Quare re (picis contemptorcs,5c taces concukäte impio iuftiorem eg'! luflum imptuscircumucnit,amp;ideoindicium peruerfum exit. ApudMala^ cinam nero clamant hypocritar,Fruftrafcruiturdeo:qux enimuti.* litas, quod mandata cius obferuamust SCquod humiliatiucl triz ftescoramdeoexcrcituumambuIamusïNunccrgobeatosamp; feli* ces iudicamus arrogantes amp;nbsp;contumaces. Etcnim impictatem pax liantes féliciter agunt ôf ædifîcantur, qui deum tentant, perx guntnecintereunt. SignifîcantifTimeautemplenilfimecpifla omz niacomprebendensdiuinus propbeta Afapb doéliffimecanit. Fax rumabfuitquinnutaucrintpcdesmei, SC fcrc' effufî fuiffent grefx fus mei. Nam urebat me xmulatio propter Aultos,cum profperita« tem impiorum uiderem.Ncip cnimfuntillis nexus ad mortem:nul lisinquam morbis diuexantur.quibus ueluti ad mortem pertrax bunf,quin pingues funt SC prxualidi.Nulla eos, ut reliquos mona lcs,premit moleftiatmalorum, quibus alq bomincs aificiuntur,imx inunesfunt.Hinc ficutruperbiaeos totos po(ndcat,amp;ceu ueftein« uoluantur uiolentia.Prx pinguedineoculi eis turgenr, in imagina tionibus cordis ruipcrgunt,dum eis uidelicet pro uotoomnia fuc« cedant. Protenduntos fuum in ccrlum, SC lingua corü orbem pere uaganir. Quin Sddicere audenr, Quomodo cognofcerct omnia deus.^eftnecognitioapudaltifTimumSicinquam impij funtißi, amp;tamen Felices in hoc fxcuio,5^ multas affequunturdiuitias.Prox fedlofruftra purum feruauicormeum,ftußra manus meas abluo in innocentia:plagas(]; perfrto quotidie.Etcum itamecum reputax rem,parum abfuit quin defeciflem à generationc filiorum dei.

Et cum bxc iia fe babeant, confequens eft ut diligentilfime excu Caufja ftS» tiamus cauflas calamitatum.Sic enim retflius de afflidionibus tum lamitatu/TSt piorum tum impiorum iudicabimus.Caufl'x malorum multç funt ac uarix: generalis tarnen ipfum reputatur peccatum. Nam ex ino bedientia intrauit peccatum in mundum,fif per peccatum mors, ax deolç morbi SC mala orbis omnia. Vanilfimifunt quicunip bxerex feront ad conflellationesnefcioquas. Cxterum cupiditatibus amp;af fedlionibuscorruptiscumulamusindiemmalamalis. Accedit ad eafuggeftorfic iiicentorfatbanas. Adiuuantprxterea homines pef (îmiSfcoctuptiflimûuana^obonunturquotidte inftrumentautx

DB PRABCEPTO D S C A b O lt;3 I VUT.'

bulationum.quibu; deusfapiencifTiinusSf iultiftimus omnesftri homines exerceri torqueriq; permittic.

Sed non eædem femper inucniuntur afdi^ionum caufhe in pqj dei cultoribus quae in impqs dei contemptoribus. Affliguntur fan* éhpcrl'æpe.utperaffliiflionem fuam dei gloria innotefcat. Viden« tes enimdifcipulidomini cæcum ilium euangclicum, qui fuerat â natiuicate cæcus, dicunt ad dominum, Rabbi quis peccauit, hie an parentes eius.utcæcus nafcereturiRefponditlefus, Neep hicpecca uit.neq; parentes cius.fed ut manifeftenturopera dei in illo.Ita cum dominus audiret ægrotare Lazarum,Inhrmitas hxc,inquit,non eft ad mortem,fed pro gloria dei,ut glorifi'cetur filius dei per eâ.Qiian quam ft ad uiuum banc rem refecemus, nemo inueniatur in mum do purus, ut fi uolet obferuare iniquitates dominus, femper inue* niat in nobis quod puniat. Sicuti copioliiTime exponitur in li-* bro lob»

Præterca affligi finit fponfam fuam ecclefiam, fibi longe charifil mam dominus,in hoc,ut declaret diuina potentia ôC op e, non con filio aut auxilio humano dcfendi,feruari 8i liberari eledlos. Paulus enim,Habemusthefaurum hunc,inquit,in teftaceis uafeulis, utuir* tutiseminentiafitdei,8lt; no ex nobis, dum in omnibus premimur, Si non anxti reddimur:laboramus,at non deftituimur.perfequutio nem patimur,at non in ea deferimur.'dencimur,at no perimus: fem per mortificationem doniini lefuin corpore circunferentes, ut SC uita lefuin corporenoftromanifeftetur. Semperenim nos qui ui/ uimus, in mortem tradimur propterlefum.ut Si uita kfu manifefte tur in mortali carne noftra. Idem apoftolus, Virtu$,inquit,in infir» mitateperficitur.

Rurfusficutaffliftiones fanftorum martyrum et fidelium Cliri ftiteftimoniafunt dodrinæ fidei, dicente ineuangelio faluatore, Tradent uos in concilia. Si in conciliabulis fuis uirgis cædent uos: quin ad principes ac reges ducemini propter me,in teftirnonium ipfis Si gentibus. Ita proponuntur nobis fanfti attriti malis,cxemlt; pla.ex quibus difeamus uincere cakaremundum.afpirarcauteni ad cocleftia.

Denic^ cruce impofita fuos probat dominus, artp purgat ceu au rum igni,multas mali occafiones amputat, utad maiorem uberio/ remcp nos prouehat frugem.Imitatur ea in re domini fapientia au« rifabros, qui aurum igni imponunt,ut purgent, non ut perdant:it2 homines agricolas,quifegetemluxuriantem aliquando demetunt, flfatbores non inaliumfincmputant, nifi nt uberiores proférant

OSCAD. riT. SBRMO ïIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

fruâ:iiî. Accaroquidé noftrapacatis Sftrïquillis rebus fercfegnis, lners,focors,amp; ad res honcftas plane torpida eft; acquicfcit in rebus terrenis,dedicat Cc uoluptatibus,obliuirdtur dei rcrumcp coeleflium: talem uero afAilt;fl(onibus Si perfequucionibus excitari exerceric]; honconducibiletantum,fed SCperneccifariumeA. Euenithicele* élis quod ferrotquod (ïexerceamus.atteritur quidem nonnihil ufu, quodfinon iifurpemus exerceamnsue, plus arroditurrubiginr» Vc tiflimeergodixitS.Petriis,Chartrtïmi,nemireminidum pcrignem t.Ptt, 4. cxploramini, quac res ad expert mentum ueftri fit, perinde quali no* Mum aliqiiid uobis obtingat : imp in hoequod confortes eftis affli* élionumChrifti.gaudete.utin rcuclatione quoquegloria: eiuf» ^«01 gaudeatis exultantes. Paulus cnimadTimotheum, Memcn* to.inquit, lefum Chriftum refurrexilTe à mortuis, ex femine Dauid, tecundum euangelium mcum, propter quod malisaftligorquafi facinorofus ufep ad uincula : omnia tarnen fnffero propter eleélos, UtSCipfifalut®‘’alt;:o'’f''lw’f’tur,quæcftin Cliriftolefu eum gloria rtema. Certus fermo. Nam ft commortui fumus, SC conuiuemus; fi fulferimus, SC conregnabimus : fi negamus, SC ille negabit nos. Nam idem SC ad Romanos fcripfit, Quos pra:fciuit,eofdem SC prae Röm.S, fifniuit cöformes imaginis filq fui, ut ipfe fit primogenitus inter mul tos fratres.Et quos prædeflinauit,eofdcm SC uocaumSC quos uoca« óit. eofdem SCiuftifiicauit; 5C quos iuftifïcauit, eofdem SC glorifïca* bit. Rurfus in eadem epiftola clamatidem apoftolus, Gloriamur éiiam fuperafAiélionibus.fcientes quodafdiélio patientiam pariat, patientiauero probationcm.probatioautcmfpem: fpes antem non pudefacit.SCc. Declaranthoc ipfum priuata fanélorum SC publica Ccclelïx totins exempla. Abraham, Ifaae SC lacob non ita fidele SC prxfens dei auxilium fenfiifent, neeg tam firma fpe obfi'rmati fuif* fént. patientixfp fpeciofiffimos xdidiffent fruélus, nifi multis fuif* fent exercitati periculis SC calamitatibus uelut oppreffi. Vnde SC Da» Oidclamauit,Bonum eft mihi dominequod humiliaueris me. Op primitur ecclefia Izraelitica in Aegypto.fed ut maiore cum gloria h. Dereturamp;profi'cifcaturinterram promiffam. Affligitura Babylo* nijs 8C Alfyriis ecdefia ludaica, adeolÿ diruto templo, in captiuita* iem abducunturcum peffimis optimi quiq;. Verum pq in ipfa capti nitate mirificum dei auxilium fentiunt, adeolp puriores fiunr per af fliéliones.ac innotefcit nomen domini per AfTyrios, ChaldaEOS,Mc dos SC Perfas quam latiffime, 5C maxima quidem cum gloria, ficut topiofcexponitur in hiftoria Daniehs,Hefther SC Efdrx.

Huepettinet quod cera fupplicia certis à domino peccatiscon* c

gt;. DB PRAECEPTO DECALOGI VIII.

Certdfiip .'ftituuntur.u» fere per ea puniatur aliquis, per quae peccando domM plicia cer^ num offendit. Pecearat contra dominum parricidio 8i adulten» tispeccatit Dauid: puniturergo ipfequocpdomeßicis probris.ftupris.inceüu, (enßituia. Si parricides nephandiifimis, tandem amp;nbsp;in exilium eqcitur, Arro.* gantia amp;nbsp;fuperbia peccauit Nabuchodonofor, ergofibqpfiabrex ptus Si conuerfus in be.ftialem furorem inter beftias deftinato tem^ poreagebat. Nam ut fuo tempore reftituitur Nabuchodonofor rez , gno fiio: ita Dauid quocp mifericordiâ domini expcritun Firroutn enim manet hoc uerbum domini,non foli Dauidi, fed cuilibet fïdez li, quodin facris literis fîcprodiiû legimus,Sifîln eius legem meatn deferuerint,amp; præcepta mea non cuftodierint, prscuaricationes eoz rumuirga uilîtabo, Si iniquitatcs eorum flagellis: at bonitatetn meam non auferam abeo.Nôprophanabofocdus meum.âd quo4 femel cgrePfum eft ex ore mco.nunquam mutabo. Ergo ad utilitaz tem noftram affligimur à domino, dicétein theologia fua, édita pet ^poc.jt loannem apoftolumSi:euangeliRam,Egoquofcunq;amoargua Pro«er. J, amp;nbsp;caftigo. Nam Solomon prior dixit, Caßigationem domini caue auerferis.fili mi,neqj faflidias aut molefle feras cii te corripit. Queiri enimamatdominus,obiurgat,amp;: tanquam paterin filiodeleólatur.

Perfecutio Proinde perfequutiones Si fupplicia fa?ua ecclefisc dei,uel fingu« ntsecclfy lisillatamartyribus.utfere'fueruntillata propterconfeifionem SC-fia ptaata teßimon ium fidei u er i tat is euan gelier,ita pl eru tuj; ca uifas hab ut ^uotpeaufi runtdelidfa Sipeccata fanftorum,qua: in fandtisiuftitiadeiuifi* ßttfxtbent, tauitutiqj in bonum Siincolumitatem fantfloi um. Nam de famo^ faillalmp. Diocletiani SiMaximianiperfequutiotie, qux totnoz bis martyrum celeberrimorum chiliades, imd Si myriades dedir, lire legimus apud Eufebium Cxfarienfem, teßem ocnlatum,non auritum duntaxat, Vbi ex multa libertate multalp indulgentia uiz tiatifunt mores Si difciplina eorrupta eß, dum alter alteri inuid« mus, Si alter alteri derogamus, dumcp nos inuicem mordemus SC incufamus, Si aduerfuslnosipfos intefiina prxlia commouemus, dum ßmulatioin uultu,dolus in corde, fallacia profertur in uerbis. Si malorum per ßngula cumulus intumefcit,aggreditur dominus fenßmrefrenarc lapfantes.Si congregationibus adhuc manentiz bus,indulget eos tantum,qui in militia crant gentilium.perfecutioz ne pulfari. Sed cum ne ßc quidc populis ullus fenfiis redderetur, SC inmalisfuispcrfißeret, atqueipnetiam duces populi Si principes diuini immemores mandati,aduerfum fe inuicem, eententionibus, zelo,liuore, fuperbia, inimicitijs atque odtjs inflammarentur, itaw, lyrannidcm potius quàmfacerdouum fe tenete crcderent,Chr!fliaz nxfya-

?

DEÇA o» in. s ER MO III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l8

fix fynceritatis 81 piiritatis obliti: tunc demum domus oratio nis «cclefîxdeiuiui ad folum uCque deduélx funt, diuinæautemfcri/’ pturx in medio placearum ignt eremat« funt. Hxc uerbotim legun turin S.lib.Ecclef.liillorix Eufebi],

Diftinguo tarnen hic inter peccata. Peccant enim fandli, fed ab= Pere4M ftinent interim à fceleribus, licet in h«c quoque nonnunquam rugt; fan^lorun^ ant,ut claret in exempio Dauidis. Fugiunt tarnen fere furta, parrici^ lt;iuahtt, dia, ftupra 8C alia his tïmilia morte expianda piacula. Acdum Tup.* plicqsafficiunturatyrannisfandi, non propter iuftitiam autrehgt; gionem ueram negle^lam, fupplicqs afficiuntur, fed propter fprei tarn fuperftitionem amp;nbsp;uerae religionis ftudium pertinacilfimum. ^ondonat ergo 8C abluit Chrifti fanguine peccata fantfforum mar ♦yrum dominus,reputat mortem ipforum,non ex. peccatis com.» «liifis, fed ob religionis ftudium perpeftam. Punit item tyranos ob C«fos martyres, quod tyrannidem, noniuftum dei iudicium inhig pleftendis.funt fequuti. Voluit quidem dominus caftigare fuos pec tyrannos.-fed illi non ita reputarunt (ut eft apud Ifaiam in to.cap.) quin poiius fuosaffeólus fequuti, modum nee feruarunt in fuppli.' eqs fumendis,nec iuftitiam quxfierunt.’puniunturergo à domino quod innoxios trucidarunt.Nam quod dominus in fuis perfequu* tus eft,deli(ffa utiq; atque peccata, tyranni nec perfequuntur nec pu niuntequodautem probat dominus, ftudium utitp religionis uerac, fugam amp;nbsp;execrationem idololatriæ, idinquam Ferro Sfigni perfe.' quunturifti. HucitaquepertinetilludS.Petridiólum, Nequisue.* ftrum affltgatur ut homicida, aut fur, aut facinorofus, aut curiofus alienarum rerum. Quod ft quis ut Chriftianus afftigitur, ne erube.' fcat,imó glorificet deum in parte hac.

Interim non iubeo defperare facinorofos. Habent hi exemplum •Suppliciu latronis cum Chrifto crucifixi,quodimitentur: agnofcant uidelicet fcelerato^ culpam, credant in Chriftum.huicfecommendent,amp; feranttor/ rum, tnenta patienter. Id ft faciunt, dubium non eft quin à Chrifto reci# pianturin paradyfum, in seternum apud Chriftum cum latrone «iâuri.

Et quanquä pius interfceleratiifimos trucidetur,non magis fup^ Quare dw plicq focietate contaminatur.q Chriftus dominus eötaminatus legi us cum mi tur CÜ fufpenderetur inter latrones. Licet enim pari implicentur fup lii bonos plicio pq ÔC impq-.difpari tarnen fine dilTociantur, dum impius ab/ quotp pu^ ripitur à morte corporea in tartarum,æternü arfurus,pius uero eue/ niât, ftigio migrât in caelum, uiifturus cum Chrifto dno, cuifefecredidit atlt;ÿ obtulit,De hac re,et de cauftis afflióiionü fanâorü dei hominü,

e 1

- DE PEAECEPTO D Tî C A L O G I quot;V I IT.

non granabor C, V,rccitare clegantem locum ex i.lib S.2\iiguft!ngt; de ciiiitatedci, Qiiicunq;, inquit, boni malii^j fimilitcrafflifti fünf, non ideo ipfidiftinfti non funt, quia difliniftum nô lt;ft quod utritj perpeiïi funt,Nam ficut in uno igneaurum rutilât,ôC paka fumar, amp;nbsp;fub eadë tribula ftipulx côminuuntur, frumen ta purgantur, net ideocum okoamiirca confunditur.quia codé pracli pondéré expri» mitur lta una eadcëp uis irruens bonos probat,purifîcat,eliquat.roa los damnat,uafiat,^ exterminât. Vnde in eadé afdidione mali deii deteRanturatqj blafpliemâr,boni autem precantur amp;nbsp;laudant.Tan^ turn intereft non qualia fed qualis quifep patiatur.Nâ pari motu agitatû exhalai horribiiitercccnü, Si fuauiter fragratunguëtum. Quid igitur in ilia rerü uaftitate amp;nbsp;Barbatoiü irruptione Clirifliant paffi finit,quod eis non magisfideliterifla confîderantibusadpfoz feélü ualerei'fPrimo quod ipfa peccata.qiiibusdeus indignatus inr» pleuittStis calamitatibus mundü.humilircr cogitantes,quâuislonx gc abßnt à facinorofîs,fiagitiof!S atq; impqs, tarnen non ufqucadeo feà deliiflisdeputantalienos, utncctemporalia proeis makpcr/ petifeiudicentdignos.Exceptoenimquod uniifquifq; quamhbee laudabiliteruiuens,cedit in quibufdam carnali (oncupifcentiir,etigt; non ad facinorum immanitatem amp;nbsp;gurgitem fiagitiorum attp im/ pietatis abominationem.ad aliqua tarnen pcccata uel rara uel tanto crebriora quâto minora.Hoc ergo excepto, quis facile reperitur qui cofdé ipfos, propter quorii horrendam fuperbiam, luxuriam ôi aus ritiam, atep execrabiles iniquitates ôC impietates deus, ßcutminan/ do pr«dixir,conterit terras.üc habeat, ut habendi funt,ßceum eis ui uat,ut cum talibus uiuendutn eß'^ Plerüq; enim ab eis doccndis,ad/ monendis, aliquando etiam obiurgandis 8i corripiendis maledifü mulatur.uel cum laboris piget, ucl cum os corum, cum quibus fu/ mus, uerecundamur offendere, uel cum eorum inimicitias deuita« mu$,ne impediant amp;nbsp;noceant in rebus temporalibus, fiue quas adi pifciadhucappétit noßra cupiditas,ßuequa$amitterc reformidat infîrmitastita utquäuis bonis uita malorü difpliceat, Si ideoeü cif non incidät in illam damnatione, qux poß hanc uitä talibus prxpa ratuntame quia propterea peccatis eorü dänabilibus paicunr, dum cos in fuis licet leuibus Si uenialibus metuunt, iure cum eis tempo/ ralitcr fiagellantur, quamuisinxternum minime puniantur.Iure ißam uitä quando diuinitus afßiguntur cü eis amarä fentiunr.cuiuS amando dulccdinc,peccantibus eis amari eße noluerüt. Non mihi Btacp uidetur hxc parua eße caußa, quare cü malis ßagellentur bo

' Bi,quando deo placet perdîtes mores, etiam temporalium pccnari afflidlione

DECAD, IIî, SERMO III, -affiidionepunirc.FlagtIIanmrcnim (îmuî.non quia ßmul nialatn agunt uitam.fed quia fimul amant temporalem uitam: nö quidetn sequaliter.fed tarnen (imul.quam boni coNtemneredeberent, utilli correpti atep corredli confequerentur sctertiam.ad quam eöfcqucn« damfi nollentefTefociiiferrcntur amp;diligerenturinimici . quia doz nec uiuunt.ftmper incertum eft, utrum uoluntatem (int in melius mutaturi.Quare non utitp parem,fed lögegraniorem liabcnt caufz fam.quibus per prophetam dicitur.UIe quidem in fuo peccato moz rietur, fanguinemautemeiusdemanu fpeculatoris requiram. Ad boc enim fpeculatores, id eft populorum pracpofiti, conftituti funt in eeekftjs.ut non parcant obiurgando peccata; nec ideo tarnen ab buiufmodi culpa penitus alienus eft, qui licet prirpofitus non fit, in «is tarnen quibus uitæ huius neceftitate coniungitur multa monen da amp;nbsp;arguenda nouit 8C negligit.deuitans corum offenfioncm.pro pter illa quibus in bac uita, non ut debuir.utitur, fed plus quam dez buit deictfiatur. Et reliqua. Hxccnim omnia bucufcp recitauimus cxS.Auguftino.

Ad cauflas calamitatum prementium fanftos dei homines acce ditinfuper amp;nbsp;illa.quod ipfe dominus affligens amicos fuos euiden piorttmurz tirtimura iufti fui iudicii in impios amp;nbsp;contemptorcs dei argumen^ gumtntim tum edit.NamS. Petrus,Tempus eft,inquit.utincipiatiudicium.af iufiUudicij flidioinquam amp;nbsp;tribuiatio,à domo dei. Quod ft primnm incipit à dei in imlt; nobis,quis eritfinis eorum qui non creduntdei cuangelioŒtfiiu/ pior, ßus uix faluatur,impius amp;nbsp;pcccator ubi comparebii'f Hue pertinct amp;nbsp;illa domini exeuntis ad locum fupplicii memorabilis fenteniia, atep dicentis,Si in humido iigno hxc faciunt.in arido quid ßei^ Si Xuc.is. fandli arbores frugiferx. fpeciofiffimos bonorum operum frudlus proferentcs,in hocfxculo,dcopermittentc,ufqueadeo mifere diue« xantur amp;nbsp;torquentur.quid quxfo dicemus de impqs, qui alienifliz mi funt ab omni uirtute amp;nbsp;opcrc bono.'’Cruciabuntur baud dubie inodis pœnis autfnpplicijs omnino infandis.

’ Quod enim cauflas attinetcalamitatum, quibus impqdiucxan/ Caufja »ur,nonpoflunt efleullx alixqua'm ipfa quxquotidicpatrantfce» affliäioy Itra.ideotp puniunturiufto deiiudicio.ut omnibus appareatdeum nwrnm -odifle impietatem cum impqs.Ita afftiäus legitur Pharao. Saul inz intpijr, cubuit proprio mucroni.cecidité]} in monte Gelboe cü muliis Izrac« gt;litarummilibus,eoquod peccaftet contra dominum, qui ipfumin argumentum fui iufti iudicij, deniq; reliquisad terrcre perdcrc uoz luit, Morbo horribili corripiuntur SC extinguuntur Antiochus Epi phanes,Hefodcs m3gnus,Herodes Agrippa, 6i Galerius Maximia*

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;5

DB PRAECEPTO DECALOGI VTIT.

nu; Cxf. Quia peccauerunt in deum Sf fideles dei, quos hic nkifcl tuftiqp fui iudici] argumenta proferre uoluit : adeocp illos ftatuerc exempla tyrannis, in quibus uideant quz maneant perfequutores piorum fupplicia. Et quamuis bonus dominus creaturis fuis om* niaadbonum inftituat,amp;ferccalamitatesomnesimiuatuta fcele/ ribus recraliatrquia tarnen hypoeritæ amp;nbsp;imprj conflia dei afpernan tur,necp deum percutientem agnofcere, neep ad deum conuerti fugt;' üinent,omnia ipfs ceduntad interitum, quemadmodum diligen« «ibusdeum omnia cooperantur adbonum, ideoép pereunt in fuis calamitatibus.adeoép in prxfenti hoe fxculo iram dei per fupplicia liorrendaperfentifcereincipiunt.K eadem,imó longe maiora 8i i' cerbiora multó,nmul at^ hme migrarint,in futuro fxculo {ternuni perfcrunt.

De mftlici Quodlinullahicfentiuntincommodauelmalaimpq, grauins tateimDiot afdigentur in futuro fxculo.Notilfima eft parabola ilia euangelica rum, dediuiteepulone, quicuminhacuitauixiifetin delictjs, in futura fiti torquetur, 8i ignibus infernalibus torreturfxuüTime. Eftergo félicitas impiorum in hac uita aliud nihil, quàm extrema miferia, Jtfcoii f, Nam S. lacobus apoftolus, In delicqs uixiftis fuper terram, inquit, lafciuiftis,enutriiftis corda neftra,utin die matfiationis.quod in* quam cedet uobis ficuti faginatis pecudibu$,qux ad lanienam fagi nantur.Significantius enim leremias.Iuifus es tu ô domine,inqmt, ut maxime tecum expoftulemiexpoftulabo tame.Qui fît ut uia im* piorum profperetur, 8C féliciteragant omnes qui impudentilfime prxuaricantur*Plantafîi eos,radiccs agunt,profîciunt,qiiin Si frugt; éf um xdunt.Ei mox,T u autem domine,extrahe eos fîcut pecudem fîuedeftinaeosad diemoccidio^ nis. Cumhisfaciuntillaquocpquxpofîfelicitatemimpiorum co/ piofe etrotunde enumeratam,Afaph inhxc uerba fubiungit,Certe iftos tuconftituiftiin lubricum,detjcies eos prxcipites, ut prorfuS diffiliant.O quàm fubita calamitateopprelfi funt: perierunt, terro* ribusabforptifunt.Non aliter quàm fomniüquod difparuitquàm primum quis euigilauit. Domine,contemptiffimasreddes inciui* täteeorum imagines. Nam amp;nbsp;Dauidpriorcecinir, Paululumad-* huc,et nufquam erit impiusicumtp infpexeris locum eius.nufpiam apparebit. Vidiimpium potentem amp;nbsp;uirentem ac fefediffunden« tem inftarfrondofxlauriiamp;tranfiui. Si eccenufpiam erat.quxfiui eum amp;nbsp;nô eft inuentus. Ad cundem modum teftatur Si Malachias permultum interelfe in die iudicq inter colentem deum Si non co» ientcm, interiuftumôi impium, Venturamenim diemdominün qua

DtCAD, III. Î5RM0 HI. lO qua ftroccs et arrogates omnes.omnes item qui iniquitat? patranr, ceuftipulaignicoclitusimmifTo fint inflammandi, ut ncqueradix necp ramus cis relinquatur. Proindc qui fapiunt, nunquam pod liacoffendenturimpiorum felicitate, nunquam defiderabuntcon-* fortes fieri infelicifllmæ felieitatis; neep admodum borrebunt eru« cis amp;nbsp;calamitatum miferiam,quam audiunta clementifTimo deo fanâis immitti.ut probentur amp;nbsp;excoquantur à fcoria carnis,amp; im^^ mundiflïmi huius mundi.Hxc enim fufficiunt difputata de cauffis calamitatum.

Videamus iamlionorandifratres,quomodopiusetfynlt;erusdei cultorfe gerat in quibuslibetcalamitatibus fiueaffliâionibus. N5 defpödet animû, imd omné defpcrationem calcat, quiafortiter fibi in fide mala ferenda intelligit. Spe ergo patientia amp;nbsp;precibus fe ar^ nûMiitHr tnst.Sunt fane inter homines, qui fimul atep affiiguntur illud uuU gare ingeminant,Optimum non nafci,aut quam citifTime aboleri.

Impia hxc uox eft Si indigna Chriftiano liomine. Longe impienz lioresiftifunt, quifibqpfis uioicntam armatam manum inferüt, tie diutius mala ferre, aut contumelia affici cogantur.Repndianda eft rurfus Stoicorum infulfa fententia dcindolentia.De qua rereciz tabo C.V.elegantiffimam cximi|in ecclcfia Chrifti dofloris difpuz tationem.hifce proditam uerbis.

Nimis ingrati fumus,nifi calamttatcs libenter atep hilariter e' malt; Centra h» nu domini fufeipimus. Neque uero ea à uobis requiritur hilaritas, Jolentian quxomnem acerbitatis dolorisfp fenfum tollat, Alioqui nulla effet .Çtojcorifc in cruce fandorum patientia, nifi df dolore torquerentur,fi^ angez tentur molcftia. Si nulla effet in egeftate afperitas,nullus in morbis cruciatus,nulla in ignominia püâio, nullus in mortchorror, cuius foret uel fortitiidinis uel moderationis lt;a fufep deep habere’^At cutn unumquodcp ipforum ingenitafibiamaritudinenoftros omnium animos naturaliter mordeat,in co feprofert fidelis hominis fortitu« do, fi ciufmodi amaritudinis fenfu tentatus, utcun^ grauiter labo» «t,fortittr tarnen obfîftendo eludiatur. In eofc excrit patientia,fi acriterextimulatus, timoré tarnen dei refrenatur neinaliquem inz tempcriem erumpat.In eo clucet alacritas, fi triftitia amp;nbsp;mocroreuulz neratus,infpiritualideiconfolationeacquiefcit. Hunc conflidfum quern aduerfus naturale doloris fenfum fuftinent fideles, dum paz tientia: ac modération! ftudenr, eleganter defcripfit Paulus his uerz bis, In omnibus premimur,at non anxijreddimur.-laboramiis, at nondeftituimur:perfccutionempatimur,atinea non deferimurt deiicimur,at non perimus, Vides ut patienter ferre crucem^nou fit

DE PR'ABCEPTO DEC AL OGI VUL prorfus ob.Qupcfccrc, 8C omnidolorisfenfupriuarij quemadniö* dum Stoicimagnanimum hominem ftulte olim defcripferunt, qui exuta humanitäre,rebus aduerfîs perinde ac profperis.triftibus per-* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inde ut lattis a(Ficeretur,imô qui inftar lapidis nulla re afficeretur. E(

quid ifu fublimi paticntia profecerunt^ Nempe (îmulachrum pa^ lienciædepinxerunt, quod nelt;p repertum eft unquam interhomi^ nes, neq; extare poteft.Qiun potius dum nimis cxaôlam ac prxfci/ fam patientiam habere uolût, eins uim fuliulerunt c uita humana, Nuncquo^funt inter Chriftianos nouiStoici, quibus non modo gemereac Acre,fed triftariquoqiacrolicitum efre,uiciofum eA,Atq^ hsec quidera paradoxa feré ab otiofis hominibus procedüt.qui fpegt; lt;nbsp;culando magis quàm agendo fe exercentes, nihil quam talia paragt; tJolent doxa parère nobis queunt. At nihil nobis cum ferrea ifta philofo-* fàniü, phia,quam magifteracdominus nofter,non uerbo tantum.fed ex« cmploetiam fuodamnauit. Nam S^fuis Sfaliorum inalisinge^ muit fifillachrymauic.necaliterdifcipulos fuos inftituit. Mundus, inquit,gaudebit, uos autem Ingebitis flebitis. Ac ne quis uitio id ucrteret.propolito editflo bearos pronunciauit qui lugent. Nec mk rum. Nam h improbantur omnes IachrYmic,quid de domino ipfo (udicaremus,cuiu$ ? corpore fanguineiclachrymxdiftillarunt^ Si quxlibet formidoinfïdelitatis notatur, quo locohabebimushorro rem ilium,quo non leuiterconfternatum f^i^^cIegimus^ Si omnis triftitia difplicet, quomodo placebit quod animäfuam fatetureAe triiiem ufe^ ad mortem Hxc eó dicere uolui,utpios animos à de^ fperatione reuocarcm, ne Audio patientix ideo protinus renuncict, quod naturalem doloris affedum exiiere non polfunt. Quod ne^ cefTeefteuenireijs, quiexpatientiaftuporc,exhomineforti0i con« ftantiftipitemfaciunt. Sanflis enimtoleraniixlaudem defert fcrigt; ptura, dumita malorumduritiaafthdantur.utnonfranganturne^ concidantnta amaritudine punguntur.ut fimul perfundantur fpiri tuali gaudionta premunturanxietate.ut dei confolatione exhilerati refpirent. Interim uerfatur in eorum cordibus ilia repiignätia.quod naturx fenfus,quod fibi fentit aduerfum, rcfiigit atep horret: picta» tis autem affeélus ad obedientiam diuinx uoluntatis etiam per has difficultatcs contendit. Hacrepugnantiam exprelfit dominus cum italoqueretur Petro, Cumeifes iuniorcingebas te, SC ambulabas quolibebat.'cum autem fenueris, prxeinger te alius,amp;ducet quo non uis.Non eft fane uerifimile Peirura cum necelfe elTct deum gio rificareper mortem, inuitum acreftitatem eo pertraftum cffe.Alio* quiparumhaberetlaudiseius martyrium. Verumutcunq;cordis full) ma

DSC AD, HT. a BR MO IIÏ* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;±1

fmntna alacritate dtuinx ordinattoni parer«,quia ramen hiimani*' tare nonexuerat,duplici uoluntatcdiftringebarur.Namdum crueti tam illam mortem.quameracobiturus perfe reputabat, eius horrO'* re perculfus, libérereffugilîet. Rurfus dum fuccurrebat dei imperio fe ad eim uocari,euido amp;nbsp;proculcato timoré, libenter ateg adeô hiz lariccream fubibat. Hoc ergoftudendumeft, fî Chriftidifcipuli elfe uolumus,ut tanta dei obferuantiaact^obedientiaimbuanturanimi noftri, quac contrarias omnes affeâiones domare ac fubiugareeius ordinationiqueat. Ita fietutquocunqjuexemur crucis gencre.iti fummisetiam animi angufttjs patientiam conftanter retineamus, Res enim ipfæaduerfx habebüt fuam afperitaté, qua mordeamur: fie morbo affliéli Si ingemifccmus,dé inquietabimur,et fanitatécx* petemuî.'fîc egeftate pretTi,5d folicitudinis ctiriftitiæ aculeis perftrin getnunfic ignominix, côteinptus, iniurix dolore Feriemunfic in fu neribus noftrorum débitas naturx lachrymas exokicmus. Sed hxc Temper erit dauFula, Atquidominus ira uoluit. Ergo eius uolunta« tein fequamur. Hadlenus ille.

Proindecalamitatibusappetiti 8é irretiti fideles in primis meden De patient turfibipattentia.Eaefi,authore Ladlantio,malorûquxautinferunlt; tiafanélo^ tur aut accidunt ctim xquanimitate perlatio.Patiensenim fidelis,fii rum, xisin uerbum deioculis.fideac fpedeoSé promifiionieiusintix.* rct,fu(fertquxatcidunt aduerfa,tetnperansanimi dolorem amp;nbsp;cor« portstormeniafapientia ccclefii, ut nufpiam fuperatus doloris ma« gnitudiiiedeficiatàdeo mandatis eius, facienseaqux prohibuit fecere dominus.Vincit ergofcipfum Séatfedlionesfuas p3tiens,uin àidolores Sé calamitates omnes, perftatin xquanimitate Sé pietaz te.Etquamuis futferat omnia fidelis patientia.impia tarnen necapc probat,nec falia tolérât. Nam faluator noft« unicum patientix exlt; lt;mplum,patierttiifimeprxbuittmpiismanusfuasadeocptotri cor-* pus uinciendü:red idem interim improbat ipforü iniquitaté,dicens, Quafi ad latronë exiftis cü gladijs Ôé fullibus, cum quotidie uobifcü fuerim in templo; fed hxc cft hora ilia ueftra Sipoteftastenebrarü.

Hue iam pertinetelegans defcnptio aut profopopœia Patientix pâtienM P« Florentem Teniillianum.his propoftta uerbis,Agciam patienz tix effigiem habitumtp comprehendamus,VuItus illitranquillus et chrum, placidus, frons para,nulla meeroris autirx rugofitate contradarrez mifiaxquein Ixtü modum fupercilia.oculis huroilitatenoninfeliz «itate dcieiflis, Osiaciturnitatishonorefignatü. Color qualis fecuz tis 8i innoxijs.Motus frequens capitis in diabolnm,8é minax rifus. Cxterum amiâus circum pedora candidus Sé corpori impreiîus.

‘ DK PR ÄK C EPT O' DK C Ä r O G r V III*

Ut qui nee inflatur, necinquietatur. Sedetenim in throno fpiritul cius mitifTimi Si manfuetiflimi, qui non turbine glomeratur, noit nubilo iiuet, fed eft tenerae ferenitatis apertus amp;nbsp;iïmplex. quem ter* tio uidit Heiias. Nam ubi deus, ibidem Si alumna eius, patientia fcilicet. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Ftr« o- lam uires Patiëntie enumeratione quadam colligens beatuS tffeiiuipa martyr Cyprianus in fermone de Bono patiëntie dicit,Patientia tft nentitf. nos deo cöinendat Si feruanlpfa eft que iram tetnperat.quçliR guam frenat, meniem gubernat, pacem euftodit, difciplinam regit^ libidinisimpetum frangit, tumoris uiolentiamcomprimit,ineen* dium ftmultatis extinguit,eoereet potentiam diuitutn, inopiam pa« perum refouet, tueturin uirginibus beatam integritatem.in uiduis laboriofam caftitatem, in eoniiinifiis Si maritatis indiuiduam elia* ritatem.iàeit hwniles in profperisjn aduerfis fortes, contra iniurias amp;eontumelias mites,docet delinquentibus citóignofcere, fiipfe delinqu3S,di u Se multum rogare:tentationes exptignar, perfecutio nes tolérat.perfecutiones Si martyria eonfummat. Ipfa eftquefïdei noftre fundamenta firmiter ponitjpfa eft que incremenia fpei fub limiter prouehit: ipfa aéium dirigir, ut tenere poffimus uiam Cbri* r fti.dum per eius lolerantiam gradimur ; ipfa effieit ut perfeueremuS filijdei,diimpatientiampatrisimitamur. HzcCyprianus. Hisfi* I-uca li. libetcolophonisuiceadqeias licet ex euangelioChrifti breuemil» Ktbr.io. lam, fed euidentcm fententiam.Per patientiam ueftram polfidete a* • nimas ueftras ; denitp lixc apoftoli uerba, Ne abieceritis fiduciain ueftram.que magnam habet premq retributionem. Nam paticn* tia uobis eft opus,ut ubi uoluntatem dei peregeritis, reportetis pro* miifionem. Adliucenimperpufillum temporisé qui uenturus eft, ueniet,amp;non tardabit.lußusautemexfideuitffuruseft;amp;fifefub« duxent,non probabitur animo meo. At nos nonfumus.qui fubdu camus nos in perditionem, fedadfidem pertinemus inacquifitio* nem anime. Ceterum cum patientia non innafcaturnobis.fedeon feraturcalitus,oranduseft paterealeftis.ut hancnobis conferred!« J4co(.i, gnetur, iuxta dotflrinam apoftoli lacobi dicentis, Patientia perficit.

Quodficui ueftrumdeeft fapieniia, poftuletab eoquidat, nem,jc deo,qui dar. inquam,omnibus fimpliciter,nec cxprobrat,ac dabitur ei.Sed poftulet cum fiducia nihil heßtans.

PeSpefiy Patientiam uero Chriftianam fulcitfpesfolidafidelium. Spent dc/iwn, aiuntefte opinionem futurorum, cömunem quidem tarn ad bona quam ad mala;fed reuera,Spes eft expeftatio ccrtilfima eorum que uere ÔC difertc à deo promifla, fides credidit, Eft ergo relatio quedä - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpei

DÉCAb’. ni. SERMO ITT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

fpeiadfidc, 8C mutuus quids inter utrâcp nexus. FideS credit deunt «(Te ueracem, amp;nbsp;intendit oculos in ipfum deum. Spes autcexpeiflat ca quæ credidit fides. At quomodo expertes,nifi feias id quod expc rtas à deoeffepromiflum, quod fuo tempore accipias. Fides credit remifi'a efie nobis peccata, 8C parata uitam xterna per Chrififi: fpes auicexpcrtat ilia utaccipiat eafuo tempore qux promifit deus, ut« cunqj interim iartetur aduerfis.Nerp enim mergitur fpes amp;nbsp;euane* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nb

feit,licet non cernât quod fperanimo non euanefcit,tametfi contra.- fentium^ ria prorfus fe obqciant.quafi nulla fint quae expertat.Idcocp Paulus dixit,Speferuatifumus : porrofpes fiuideatur,non eft fpes. Quod enim quis cernit,curidem I'peret; Si uero quod non uidemus,fpera ■’US, id certe per patientiam expertamus. Sperauit Abraham fe ac-* «pturum promiftam, in qua tarnen ne latum quidem pedem obtiz nebat,fiC quam uidebata potentiftimis gentibus occupari,terra. Spe rauit Mofes fe liberaturum ex Aegypto.SC repofiturum Izraelis pox pulum in terram promirfam.quanquä non uidcret rationes 8C mox dum quomodo id perficeret. Sperauit Dauid fe regnaturu fuper Iz» raclem,ôf tarnen fenfit iminentem fibiSaulem amp;nbsp;Saulinos potentif fimos.adedutnon femel periclitaretur de uita. Sperarûtapoftoli X ’ fanrti dei martyres uitam fe accepturos æternâ, X deum nunquam ipfis defuturumdnterim tarnen fentiebant omniii hominii odia, eijx ciebanturin exilium, tandcamp; per uariafuppliciaoccidebantur. Sic ^pfif/lrei inquam fpes abfentium X non cöparentium fpes eft, X expertatio nbsp;nbsp;nbsp;certif’

quidem,fedexpertatiocerta,imólonge certilfima; necquarumlù fimarutn. bet rerum, fed quæ comprehendimus uera fide, adeoepearu rerum quxab ipfo deo uiuo,uero X xterno promilfa funt.Nam S.Petrus, Perferte, inquit, fperate in earn quae ad uos deferturgratiam. Perfex éle autem fperant, qui indubie X totos fefe committunt diuinz gra ttx, ac hzreditatem uitae expertant fine dubitatione, Sed X Paulus apoftolus fpem appellat animae, uelutancoram turn tutam turn fir« ■»am. Ac quanto firmior eft diuina promiflio, tanto certior X fecux rioreftipfafpes. Spes enim non eft expertatio rei cuiusliber, fed fix dei,id eft,quam fides credidit, X quam feimus uerbo dei nobis pro« mitti. Ideoi^ Paulus fidem per fpem exponit, dum dicit, FideS eft fubftantia rerum fperandarum,argumentum non apparentium. Fi des ergo ueluti fundamentueft, cuiinnititur fpes, adeolpipfe deus X uerbum dei infallibile obiertum eftfpeinoftrx. Ideo^ Paulus appellat deum fpem noftram.-ita X prophetz.Huc pertinet Pfal.^i. in quo fidelisclamat,Tu es domine fpes mea, in zditocoUocaftiha biutionem tuam. Verum innumera inuenias in Pfalmis exempla,

■ nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fl

DB PR ABC BPT O DBC AL O Gl Vilt.

NequitanternfîrmaefrefpeSjUbinon eftfolida fïdcsamp; difena dei promifTio. Ea cum fît rerutn temporalium amp;nbsp;seternarü, fpes quot^ eft temporalium SC xternarum.

Sptt a J(0 nbsp;nbsp;Et ut fides diuinæ gratisc donum eft, non naturae noftrx uis, it*

tftf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpesctrlitus nobis donatur.SCconfirmaturperfpiritum dei.In expe

dationcenimeftgemitus ßC defidcrium. impetunttetationes amp;nbsp;ur gent, quafiprorfus negetur quod differtur, aut ignorer res noftras deus,qui expeftantes fubinde,amp; quafi perpetuo negligcre uidetur; multa ergo confolatione SC confirmatione fpiritus diuiniopus lia^ bet fpes noftra. Qua; fi folida fit, fuftentat 8i erigiranimum cupidS quidem boni,fed interim tarnen in firm i ta te grauatü.Et (ü dominus^ differt^imiiïafua.acuideturplus æquo diutius nos negligere, aut affti^tosalioqui fatis,molefttjs onerare, fpes accurrir,faciens^ ofTk cium fuü,iubet ros longanimes expedare dominü,qui ut non po* teftodiffecultoréfuiim, itanon fallu,non mentituruei in minimOr

Non fallit quieftaeterna ueritas SC bonitas. Hk iam profunt fcripturac loei de iirff ali= eertitudine,8C quod non funtconfufiqui fperaruntin deum, ta Miocies diu tnetfiditttifiimeauxilium protraxerit. Promitritterra Ciianaan do* protrafcdt ™*’’us femini Äbrahac,fedeandetraditpofridendädemüpoft 4jo. TromifTa ^nnos, imócircüducitprios etiam ptrdefertü uaftiffimü annis 40, «fotnioKt. exBabylone.fed poft annos 70. Exempla huius rei in fcri« pturis innumera funt. (^iid quod filium unigenitü ab initio mox mundi promkfum, exhiber tandem in fine fatculorüC Durandü eft ergofanélis, expetfiandu liocpotifTimum nomine, quodfallere nó poteftueritas.quod omîtes expe^antesipfum feruati funt. Clamai Pfal,iz, Dauid, In te fperauerunt patres noftri, fperauerunt SC liberafti eos.

Ad te clamauerunt, SC falui fadfi funttin te fperauerunt,SC non funt confufi. Etiterum. Bonus eft dominus, beamsuirqutfperatin eo. Itcm,Qiti confiditntin dnout monsSion,nömouebuntur,fed per# manrbüt in xternü. Clamat etiä Paulus in fuis tentatiöibus, dicens ’ ad Philip. Nouiquodcalamitas mea mihi ceder ad falutë,fecundü expeélationem SC fpem meam,quod nulla in re pudefîam..

Centrales Hæc drximus huciifç déco qmodo fe gerantin calamiratibuS ua fonfoLuio^ rijsfi'deles.Nô etridefpondentanimü,fedobfîrmâtfefefirmafpc,ef «er. mala qiiçlibcrpatieter fufferSt expeCiâtes in oïbus dominü, unieam omniü fîdeliü fpcm.His fub fine adijciemus generales aliqt côfola* tiones,qi:e fpcfideliü côfi'rment magis, patientiâ^ in malispferen# dis cöinendent, ac in cafibiis quibusliberaffliftos SCpreflbs erigâti A tjuirfit nbsp;nbsp;nbsp;Principio expendatafflitffus malis ante omnia,.à quo profi'cifca*

i^Cïio. turaOliâio? Aflliguntfane homines mali,affligitacoditmon SC morbus»

DBCAD. III. SERMO. III.

morbus,affligit mundus.Ted non iïnedeo,itnópcrmittentcd(o.lo* bum nô potuic uexare fathanas,uel in fortunis, ucl in tpfo corpore« niß perminente deo. Clamat item propheta Dauid, Tu es qui exz traxiHime ex utero matris mear,in te confïfus fum cum adhuc penx derem ab uberibus matris mez: in te coniedus fum à partu. Deus meus es tu: inmanutuafunt tempora mea. Et in euangelio dicit dominus, Nonne duo pafferculiminutoafleueneunt, amp;nbsp;unus ex illis non cadet in terram fine pâtre ueflroï Veftri uero etiam pili ca* pitis omnesnumeratifunt.Deusautem cuius impcrio regüturom* ngt;agt;patereft,non modo deus 8^ dominus mortalium. Et uoluntas eius optima amp;nbsp;falutaris eft hominibus,ut iam non dicam tpfutn omnia ordine amp;nbsp;iuftiffime agere,quse agit. Quod fi bona eft uolun tas dei erga nos,non poteft non optimüefte nobis,quod euenit,illo permittenteaut uotente,qui nosamat.Attphicpermultüdifcrepanr à filiis dei, filii huius fzculi.Hi enim in calamitatibus fuis fefe conz folantesdicunt. Feras non cutpes, quod mutare non potes. Deus ita uult,cui nemo poteft refiftere.- feras ergo imperium domini, nifi nialis malum necefifarium conduplicate , Hi rogati quomodo fez xantmanum domini.amp;andeofefefubqciant.refpondent, Cogor quidem, 3c|)tnu^ wol. cum refiftere non poftim. SicrgopoÎTis, audio quid failnrus fis. Illi autem patienter fcrunt manum dei.non quod refiftere nequeant 8i omnia in neceftitatem rctjciant/ed quia creduntdeum efte iuftum amp;nbsp;pattern benigniftimü:idco enim agno fcunt deum tufto iudicio perfequi mala,in maiora atrocioracp meri« tis.-agnofcuntprztereadeum benignum pattern caftigaread emcn dationem amp;nbsp;fanitarem:unde 8i pro caftigatione magnas agütgraz tias, penitusip fibiipfis 8C fuo arbitrio renunciantes, totos fefe deo uiuos Si mortuos permittunt.Hocipfum impetrare uolens apoftoz lus àitdelibus dicit, Deus uobis tanquam Blijs loquitur. Fili mi ne negfexeris correptionem domini, netp defïcias cum ab eo argueris. Quemenim diligit dominus, corripit; flagellarautem omnem lium quem recipit. Si caftigationem fuftinetis, uelitti filijs offert fe deus. Quis enim eft filius.quem non caftigat pater ï Quodfi alien! eftis à caftigatione, cuius participes funt omnes, igitur fpurq eftis« non filq.Itatp cum carnts noftrç patres habuerimus caftigatores, SC reueriti fumus illos« an non multo magis fubqciemur patri fpiriz tuum,amp;uiuemus^

Deinde infpiciatcalamitofus fïdelis ipfas cauffas propter quasP'’^ff affligitur.Vel enim propter ftudium iuftitiç amp;nbsp;religronis diuexatur^wif ctperfccutionem fuftinetab hominibus. Vel propter peccata comug^w» f 5

: DS PR ÄECPTÖ DSC alö G t vrrr.

'Hiirta commeritas luitpœnas . Qii« perfccutionem patiuntur prOgt; pteriuftttiatn,gaudeantamp;gratiasagant deo cum apoftolis, quod dignihabitißnt.ut pro nomine Chrifti patiantur, Dixit enim in j efuangelio dominus,Bcati quiperfecutionem patiuntur propter iur ftitiam;quoniamillorumeftregnumccrlorü, Beatieftiscumpro-' bra iererintin uos homines, amp;nbsp;infeâatifiierint 8i dixerint omne malum uerbum aduerfus uos,mentientes,propter me, Gaudete 8C. éxultate: quoniam merces ueftra multa eft in coclis. Sicenim perfe« quutifuerütprophetas.quifueruntanteuos, Siucroquis fuftinet mala propter commiiTa peccata.agnorcatiuftum deiin fe indicium/ liumiliet fe fub potenti manu domini,confîteatur deo.ueniam fup« plicibus poftulet prccibus, patienterez feratquod merito fuo max nanieüt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Exempla fequatur Danielis Si Dauidis. Daniel confiite-*

tur peccata fua domino, Si ait,Peccauimus,iniqui fuimus,impie cgi mus,ne(z obediuimus feruis tuis prophetis, qui loquuti funt no^ bifeum in nomine tuo. Tibiquidem domineiuftitia, nobis autem pudor. Vifîtafti nos Si afdixiib, lîcut prxdixifti per Mofen feruum tuum.Dauid autem in exilium abiens, facerdotibus arcam poft re** gern portantibus, dicit, Reportate arcam dei in urbem. Si gratiam inuenero coram domino, mereftituet,oftendet(z mihi Si fe Si habi* taculum fuum. Qiiod (i dixerit. Non te deleiRor, necp mihi gratus cstprxfto fum.faciat mecum quod fibi bonum uifum fuerit.Et fane fatius multó, melius Si conducibilius eft in prefenti fxculo puniri, ' Si poftquam hinc migrauerimus xternum uiuere,quàm hic malo^ ' rum efte exorcem,Si in alio mundo in fempiternum xternis fubtjei ‘ ».Cor II, fuppheiis. Gerte Paulusdiferte dixit, Cum iudicamur,a domino* corripimur,ne cum mundo condemnemur, Et finis quidem caftk ' gationum äCcalamitatum omnium,quibus exercentur fanili,alius * non eft, qiiam ut calcato Si fpreto mundo, emendatiep conuertanz tur ad dominum Si falui fiant. Verum de fine afftiiiionum fupez * riusdiximus.

p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Praetereaprzfiguntfibi calamitatibus fubiefti,diferta$ amp;nbsp;copio#

nesfaflit deipromifliones, à quibus oculos non auertunt, ut neep à fanz * afHiâit *^0™™ exemplis,tnfinita funt exempla diuini auxilij Si liberatioz

* nisprzfentiifimz. Promittitautem bonus dominusauxilium Sill berationem,non illis modo qui afftiguntur propter iuftitiam,fed il ' lis eiiam qui propter peccata uifttanturà domino. Dauidenimcaz ’ nit,Dominus fanat contritos corde,Si obligat contritiones eorum. Dominus foluitcompeditos; dominus illuminât cxcos ; dominus

’ nbsp;nbsp;erigit inclinatos.Non in perpetuum irafcitur.netp in xternum litiz »

gabiu

ÜECAO. UK S BR MO. UK 1 ±4 gabit. Non fccundum pcccaia noflra facit nobis, neque fecunduin iniquitates noftras retribuii nobis.Et quàm longe diftat ortus folis ab occafu, tam longe remouit à nobis fcclcra noßra. Hue pertinet integrum caput jo. lercmisr prophetx. Etapoßolusteßatur air, Sicut abundant afrïidiones Chrißi in nobis.ita per Chrißum ab un dat amp;nbsp;confolatio noßta.Nc^ défunt nobis exempla qux de bis tez ßantur.df pracfentifTiniam liberationem fanólorum,addeamp; pecca lorum peenitentium in maximis scrumnis pofitorum, oculis prop9 nunt, Liberantur forti manu dei ex diluuio omnem Mrnem fub cœ lopræfocante, extnccndioSodomitico fxuo amp;nbsp;horrendo, paz »«s nofiri Noe amp;nbsp;Loih cum fuis familqs. Varrjs impliciti tribulaz tionibuslacob6ilofeph.explicanturabenignodomino, Sicuti SC fili)Izraclis educunturSC liberantur ex feruitute Aegyptiaca plané ferrea. Peccat contra dominum populus Izraeliticus in deferto, fub iudicibus Si regibus crebetrime Si enormiter, puniturip grauiterd domino.fedceleriterrurfus liberatur à domino, quoties peccata az gnouir fe conuertit ad dominum. Peculiaria fed egregia liberaz Liberation rionis exempla funt in Dauide, lofaphat.Ezechia.ManafTe Si mub nirexfflrf, tisahis. Innumeræextantin euangelio liberationes per Chrißum àpeccati$,àmorbis,àmalis,àpericulis, SCabipfocacodxmone. In Adits apoflolorum prxclarilfima leguntur liberationis exempla, Concluduntur apoßoü in carcerem, fed educuntur ab angelo dei, dißaiuunturin templum.in quoprxdicenteuangelium. Ita ex car cere liberatur Petrus apoßolus.cum peßridie Agrippa ipfum iuguz late conßituißicr, Paulus apoßolus innumeris oppreßus malis,fein perprxfentiffimum expertusefl dominum, Hocautem fux tribu« iationis liberationis!^ exemplum omnibus proponens fîdelibus, ad Timotheum dicir, T u nofli patientiam afflidlionesl];, quae mihi accideruntAntiochix.Iconij, Lyflris.quas perfecutiones fuflinuez lim. At ex his omnibus eripuit medominus; fed Si omnes quiuo* lunt pie uiuere in Chriflo Iefu,perfecutionem patientur. Multo plu la exempla idem apofloluscongeritinn.cap adHebr. Hxcinz quam omnia colligunt fandli, acin tempore tentationis afflidlioz iiis^hifcefefeconfolanturamp;erigunt. Itaenimdocet nos Paulus cum dicit.Quçcütp fcripta funt, in noftram dodlrinam fcripta funt, lit per patientiam amp;;confolation£m fcripturarum fpem habeamus.

Neqj hoefolum faciunt fideles,(ed recordantur etiam mandato= Mandate rum Cliriftidoraini.quibusille nobis patientiam prxcipiens.criP domini de ctm nobis impofuit omnibus, Dicitenim in cuägelio, Si quisutilt/eroiifa poft me uenire^ abnegctfcmeiipfum, tollat tmçcm fuaro, fc/

,, DB PRABCBPTO DBCAbOGI VI11. quaturme. Qiiienim uolaeritantmam fuamferuare.perdeteatn; rurfus qui perdiderit animam faam mea cauiïajnueniec cam.Quid cnim prodcft homini fi tocum mundü lucratus fuerit, animx uera fux iaduram feeëriek Aut quid dabit homo cuius permurationerelt; dimat animam fuam ï Futurum eftenim ut fïlius hominis ueniat in gloria patrisfui,cumangelis fuis ;SC tuncreddetunicuic^ luxca faÀafua.Etrurfusalioinloco.Si quisuenit ad me,inquit, necodit patrem fiium matrem fuam,ó£ uxorem,ó^ filios,£^ fratres,âf fo^ tores, prxtereà autem Sf animam fuam, non poteff meus c(fe difei* pulus. Et quifquis non baiulat crucem fuam.â^ uenit poft me, non poteft meus eife difcipulus. Poft quç uerbadominus parabolas pro fert,quibus docet explorare uires priufquam recipiam us profeifio« nem euangelicam. Ad prxcepta ccrtcprxccptoris Chrifti refpicien tes fideles apoftoli,Petrus ôi Paulus, om nés nos ad crucem patien* terferendam adhortantur. Illecnim,Chriftusaffli(fluseftpro no/ bis,inquit,relinquens nobis exemplum, utinfequeremini ueftigia ipfius.Hicucrodicebac,Permultas tribulationcs oportet nos in/ trare in regn um del.

Tempus Confolatur fideles uarqscalamitatibus opprefTos.quod tempus affliâionis afflidlionis breue eft.quodprpmiü SCgaudium ineifabilibus modis brtue, pra prvftantius qtiä fit tribulatio, adeo ut nulla fit inter ipfa collatio: tnium dm/ deni^ quod bonus dns nonimponat grauiora onera,quàm fimus plilf-tttty ferendo.Scdlibetiam de fingnlis feripturarum audire teftimonia. trrnum, S.Petrusappellatafflitflionis tempus breue tempus. Nam amp;nbsp;Ifaias ucl ipfe apud Ifaiam dominus, prior dixit, 1 populc mi intra pene/ traliatua, SC daudepoHteodiatua,lateis paululum uelad momen turn, donee prxtereat indignatio mea. Paulus uero, Patres carnis ueftrx,inquit,ad paucos dies pro arbitratu fuo uos erudierunt, pa/ ter autem fpirituum (breuetempus ) adcommodum ueftrum eru/ dit,inhocutimpartiatuobisruam faniflimoniam. Omnis autem «aftigatioin prüfens quidem non uidetur effe gaudq.fed moleftix. Ac pofteafruflum tranquHlum iuftitix reddit qs.qui per illam fue/ tint exercitati. Et idem apoftolus.Cum Chrifto patimur, ait, ut SC uni cum illo glorificemur.Nam reputo non elfe pares afflióliones prxfentis temporis ad gloriamquxreuelabiturerga nos.Nam mo mentanea leuiras afflióti onis noftrx mirx,rupra modum xternum = nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pondus glorix parit nobis, dum non fpedlamus ea qux uidentur,

fedeaquxnonuidentur. Nam qux uidentur temporaria funt,at quxnon uidenturxterna. Rurfus in epiftola ad Corinthios dicit idemille, Fidelis eft deus, qui non finet uos ten tari fupra id quod poteftis.

’• DBG AD. HT. S ER MO III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I5

pöKftisJmó faciet unà cum tcntatione euentum, quo pofTitis fuffec re,Quod H diutius xquo utdeatur nobis dominus ^tcndere tribula tionem.cogitabimus nullosterminoseite diuinx uoluntatiprxfcri bendos.fed permittendû ipfi,ut libéré quantü amp;nbsp;quandiu,etquibus modis uelit.affligat fux manui fubditos.Nouit ille qui eft sterna fa pientia, qui amat homines impenßfTime, quando fine imponat raalis, amp;liberet nos à malo.Nccdefunt exempla quxdtutius afdiz ^os confolantur. Labo rabat profluiiio fanguinis mulier ilia euan* gelica addefperationem uf(^ annosduodecim.Aliaqusdam decugt; buitcontrada adannos decern Si odlo.Ad probaticam pifeinä iacc bat miferquidam.quimorbofueratgrauiobnoxius annos triginz ta Si ofto.Spacium hoc erat fane qult;am moleftiflimü. Sed in tempo retamenillisomnibus fuccurrit.qui optime nouitquandomaxilt; meoportunü Si utile homini fit auxiliii. Illius ergo bons, iufts, Si fapientirtims uolütati pertnittamus quando Si qmodo nos liberet. In primis uero illud cöfolatione Si fiducia in iribiilationibus ic^ Pios nulltt feniifimü eft,quod fideles Si cleftos dei à deo non facile ulla uis aut affliâionts malum ulliidifiungerepoteft. Clamat enim in euägelio dominus, 'adeodift Oues mex uocémeam audiunt, Siego cognofco eas,8i fequuntur iungunt, me,Si cgouita xtsrnädo eis.nec peribunt in xternû, neq; rapier eas quifquâ de manu mca. Pater meus qui dédit mihi, maior omnibus eft;Si nemo poteft rapere de manu patris mei, Ego Si pater unü fuz thus. Huepertinet illudS. Pauli tripudiü acceleufma, Quis nosfegt; Rom,?, parabit à dileólionedei^ num afflidlioinum anguftia'^num perfecu tioïnum famesinum nuditasinum periculuinumgladius'fQuemz admodumferiptueft. Proptertemoni tradimurtotadiethabitifuz mus uclut ones deftinatx mailationi. Verum tn his omnibus fupez ramus per eum qui dilexit nos. Nammihiperfuafum habeoquod nec[jmors,necpuita,ne(pangeli,ncq;principatus,ncquepoteftates, ncqj inftanitia,neq) futura,neqj altitudo,neque profunditas, neque nllacrcatutaalia, potcrit nos fcpararcàdiledlione dei.quxeftin Chrifto lefu domino noftro,

Sentiunt fane* in tribulationibus fuis fanêli dolores Si incômoda JncómoiU multa.fedin ipfisincömodis interim habentmultôpluracômoda; pcroppofi^ ergoimminunturin uno quidc,at augeturinahero, ut ipfa crux iió sa common lïtperditio,fed exercitatio Si falubris medicina. Vbi reuocandâ iterü da fartiun» exiftimo in animü uereaurea S.Pauli fententiä,In oïbus premimur, mr, at non anxqreddimur;laboramus,at non deftituimunperfecutionc patimur,atnon in ea deferimur:deqcimur,at non perimus. Amittu( ergo fideles in hoe fsculo faculates iftas fuas terrenas, fed nü quid

S

-- DE PRIECEPTO D B C A t O G I Vlir, idco amittunt fidc'fnunquid pietatë'^nûquid interioris hominisbo* na.quac uerx funt apud deû diuit)x''C13inai apoftolus.Eft quxftns magnuspietas cum animo fua forte côtento, Nihilenim intulimu» in mundü.uidelicet necefferrequitq pofTumus.'fcd habêtes alimenz ta,8f quibus tegamur.his côtenti erimus.Eteerte bonus dns qui roc lum âf terra, Si omnia qux in eis funt eôdidit propter liominc,qui pullos coruorû pafeir.nequaqauimâ encra bit lufti media aut fame, Præterea non amittit thefaurum fuum in hocfxculo, qui eo modo ihefaurizat quo prçcepit dominus, apud que fciunt fibi repofitû ((fe ditifTimû thefaurn quirütp fpolianiur farultaiibus fuis terrenis pro-* pter dominû.Scd Si lob infigiiis ille deiferuus tlamat.fië dirit, Nugt; duscxi] de utero matris meæ.nudus in terra renertar.Dns dédit,do* minus abftulit,ficut domino pla cui t ita fadfü eft.Sit nomen domini ?/fglt;ttîonf benedidü. Adqciendühisabnegationeueritatisamp; fugaafflidionS uerinon re minimeretineri opes Si tranquillitatë, fedamittimagis, imd tnfa« tintri rtt, mes nos reddi apud omnes omniü fxculorum bonos hommes. Vi ' demus enim eos qui noluerüt fortunas fuas periclitari propter Chri ftum Si ueritatë eius,fed ekgerüt magis diffimulanone uel abnega* - lione ueri res fuas uelretinere uel augere.retinuiffe infamiâ frrdtffi* mam, auxilfe^ tormëia horribilitercxrruciantia confrientiâ.ac ami filfe nihilo minus opes,non iâ in noie Chrifti,fed tn nomine diabo li Qui uero utiq coniecerunt Si fe Si ocs fortunas fuas iii difrrimé, quot;nbsp;amp;i coiirempferunt fortiter omnia perirula , fern per. fuauë amp;nbsp;iucundi in animis fuis confolatiouë fetifci uut. Cû apoftolo cnim ilamant^ Didicimus in qs in qnibus fumus cfTc côtenti: nouimus Si hurailes effe:nouimus Si excellere:ubicp Si in omnibus inflituti fumus,amp; fa turari Sf cfurire,amp;abundare,amp;f penutiâ pan Omnia poliumus pe* ChriftG,qui nos corroborât. Sciunteundem apoholû dixiffe. Dire* ptionem facultatü ueftrarücum gaudioaccepiffis.fcirtes uos habere potiorem fubifantiâ in rcxIis,acpermanrnrem.Nam Si in euâgelio dixit dominus, Amë dico uobi$,nullus eû qui reliquit domum, auc fratres,autforores,autpatrë, aut matrem, aut uxorc, aut liberos, au» agros mea cauffa eteuangelij.quin reripict centupla nûcm tempo* rehoc cum perfecutionibus.actn færulouenturo uitâæternâ |Vlar*i ci lo.rap.fta quidëopprimïiturfcruitutefanlt;ffi,pfi,amp; fideles in hoC * frculo;fed nornnt ipfum quocp dominü pritts ftnftu efleferiiü pro* pterhomines,adeofp feruos in mundo, per Chrifiü faéfos cfTc libe* ros,adeoc^ per feruitutëterrenâ aditüfierni ad hbcrtatcm ccrleflein» Erjciuntur fideles in exilium.Carterum dicebat prophaniis ille.Ot* ne iolum foni pauia.Ceitc ubicuncp fumus in hoc fxcuio.m exilio . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funiuî*

' DKC AD. rïl.-SBRMO Tr4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16

famus Pater notier in coclis eft,patria ergo cœlü eft.Cum ergo mox ritnur.exexilio liberamur, fii imponimur patrixcœlefti uerefeli ci.Eodem modo quos necat fame amp;nbsp;inedia tyrannus, eos ceu morgt; bus aliquis innumerisliberac nialis.Quos autcm non necat fames, fed excruciat,docetpardus uiuere, amp;nbsp;produdiiusieiunare. Reuocâc hic ueterum landiorum exempla fideles efurientes, de quibus apoz ftolus loquens,Oberrarunt,inqui(,inouillis etcaprinispellibus.dez fiituti, prefli, afflidti, quibusindignus erat mundus ; in defertis erz rantes âd monnbus, in fpcluncis amp;cauernis terrae. Côfiderant item Chriftiani longe meliorêfuilfefortem famefcentis Lazari,inter lin* guas canü ulcéra lambentiü.exccdentis, quàm crapula diftcnti epu* lonis fepulti Si demcrfi in tnferos. Horrendum quidem amp;nbsp;abomi* nandum illud eii.quod uis inferturà barbaris militibus non mairoi ms tantum, fed uirginibusetiam nondumuiri potentibus. Verum confolacur nos illud maxime in fceleremaximo, amp;nbsp;contumelia in* tolerabili, quod pudicitia animi uirtus eft. Sienim bonumanimî cft,plane non a mittitur etiam corpore opprefiotquemadmodum Sd fides hominis non expugnata creditur, licet totum corpus hominis comburatur.Et fanécaftitas propter corpus iiiolatum non perditur, quiaeafandfe utendi perfeuerat uoluntas, SC quantum in ipfo eft etiam facultas. Netpenim eo corpus fandlû eft, quodeius membra funt integra,uel eoquodnullo côtredianturattadïuicum poftint dû uerftg cafibus etiâ uulnerata uim perpeti.-ac medici aliquando faluti , opitulantes hzcibi faciant.quxhorret afpedius. Quocirca propofi« to animi permanente, per quod etiâcorpus fandfificari meruit, nee ipfi corpori aufert fandîitatê uiolentia libidinis alienr, quam feruat perfeuerantia continentix fux.Interea dubium non eft.iuftiffimum dominum grauiter in beluas iftas, amp;nbsp;naturx monftra, qui tam ne» phanda audent, animaduerfurum.

Confirmanturfandlitribulationibusdiuexatiexemplisfandlo-« /«entreni rum innumeris, ex quibus colligut fibi noui obuenire mhil.cü deus I’ll rutnit ab initio feruos fuos SC ecclefiam fibi charilfimam multisexercuerit f^snoui, lentationibusSdafflidiionibus.Acplurimumhic referre,amp;; adcon* folandum afflidlos animos cöducere puto.in numerate tenere opti IM amp;nbsp;deledliifima quidem exempla.Sunt ea priuata SC publica plu rima. Priuata funt, ut multa ueterü tranfeam.patriarcharü pofterio* Afflidios rumcafusflf peregrinationes. Euocaturenimdiuina uocc pater no nir exrmt fier Abra hä ex Vra Chaldxorü in terra Paleftinorü, ex qua rurfus fa pla patrtat meeqciturin Aegyptii, ubiiterum difficillimäexperiturfortunam. tharumt Iteuerfus aütinPaleftinam,nunquä non habet ad ultimü ufr^ diem

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g i

’ PE PR AE CEP TO ÜE CAL OGI VIIL

uttx fuxquodanimum conturbetatqj affligat. Ifaacû quocpfamet excn)ciat,quemadmodum ÔC domefticainfortunia eundem pcrpe^ tud excruciarût, lacobum lt;àdomino [fraelem cognominatü, (î quis rrumnofifTimum hominem appellet, nihil peccaucrit.Nam in ipfo matris utero, necdum editus in lucem, cenamcn init cumfratre fuo Efau; cuius manus parricidales uix euafit adolefcens, diim inSyriS uftp exul profugit. Vbi iterum tanquam in exquintiiTima afthélioz num paleßrafeu ofFicinacxercitatur. Dum redit in patriam, ma lis amp;pericu1is maximisinuoluitur. Liberorum fcelcra intandaoptiz mumfenem tantum non en ecant In feneólute,fame prefliis, defcen ditin Aegyptum, ubi in uera fide patientiz fanólum deo tradit fpiritum.DeMofemaximo amp;nbsp;fideliffimodeiferuoteftanirfcriptuz ra.quod in aula régis educatus quidem, fedgrandior faéliis, renuit uocari filius fîliæ Pharaonis potius eligensfimul atfici malis cum populo dei.quàm tcmporatqs peccati commodis frui, majores arbi tratus diuitias probrü Chrifti, quarn Aegyptiorum thefauros.Idem grauifTimam fuftinuitperfecutionem, primum quidem à Pharaone amp;nbsp;principibuseius.deindeàdomefticisfuis 6^ fuopopulo, quem eduxerat ex Aegypto.Dauid quoqiie umflus doniini,diu Saulis fui rorem fugit,regnum adeptusdifficillimis bellis grauilTimeoppreß« fus laborauit, tandem poft multos tabores exantlaiosà filio exutus regno,multisfimulmalisimmergitur,rurfus tarnen reftituiiur.

In nouo teftamcntoexcellentilfima exempla funt ipfe dominus amp;faluator nofter Chriftus,amp; fingularis apoftolus eius Paulus. Do minus abipfîsincunabuliscoaiflusefttyrannorü fugereinfidias X parricidales manu.s,innumcra qnoq; mala in uita fua palîus.poftre mocrucifigitur inter latrones. Et Paulus de feipfo loquens.Siqui aliffunt miniftri Chrifti, inquit, excellentius fum ego, in laboribuS copiofius.in uerberibus fupra niodum, in carceribusabundantius; inmortibus frequenter. A ludæis quinquies quadragenas plagaf una minus accepi.ter uirgis csefus fui,femel fui lapidatus, ter nautrx giumfeci.noiffem acdieminprofundoegi,initineribnsfxpc, inpe riculis fluminum, periculislatronum, periculis exgenere, pericuiiS cxgentibus,periculis inciuitate, periculis in deferio,periculis inmZ ri.pcriculis inter falfôs fratres, in labore amp;nbsp;moleftia,in uigilqs fæpf. in fame X (îti, in ieiunqs fiepe,in frigore amp;nbsp;nuditatc, prxter ea quae extrinfccusaccidunt, incumbensmihi cura quotidiana omnium tC

tietrris (c* Pnblicüautcexempirieftecclelîa Ifraeliticaafflifla in Aegypto»

diucxatamultismahsfubiudicibus6iregibus,addefi£ abduâaû»

, DE CAD* HT. SEE MO ITT. I7 captiuitatem ab AfTyrtjs Si Babylonijs. Eadcm reftituta per dci grax tiam.uariam èC. difficilem experitur fortunamjdc^ fub regno Perfa rum Græcorum amp;nbsp;Romanorum.Quid uero dicam de ecclefîa apo ßolica Chridi.quæ ab ipfis inciinabuiis crucem cxperta, in ipßs afx flidionibusfloruitquàm fclicifTime, 61 laborat in ijfdem grauiter, uel hodie adhuc.Commemorât hiftorix perfecutiones decem, quix « bus eccleßaChriftiad imperium Côftantinimagniufq;,ab s. Nex ronisanno.cGnculTa.perjiS.annosgrauißimelaborauit, concefßs tarnen nönuquam interualiisquibufdam.ratisquidem accifîs.quix bus refpiraretecclefia, Primus primam inChriftianos mouit perx Deeemeex fecutionem fera illa bellua amp;nbsp;monflrum libidinis Nero, in qna ctiä cleftachri clarilTimos CliriHi apoßolos Petrum 6i Paulum cecidifle ferunt. fliptr/ecu* Secundam excitauitPl. Domicianus,qut amp;nbsp;loannem apoßolum tioner* relegamt in Patlimon. TertiusaNeronegrauiaediditin Chriftiax nos eduffa Traianus. fub quo infignis Chriftimartyr 8i dotftor Ignatius,und cum alnsmultisprxclaris Chrißiferuis, dilaniandus belfqsobticiturcrudeliffime. Quartamineecleßam perfecutionem cömouit per totam Galliam amp;nbsp;Afiam Verus Imperator.in qua beax tus Polycarpus ignt uiuus comburitur. fanäus autem Irençus Lug dunenfis epifcopus giadioobtruncatur. In quinta ecekßx perfecu tiöe SeptimiusSeuerus per diuerfas prouincias quam plurimos lau rea martyrij coronat,inter quos numeratur amp;nbsp;pater Origenis Lcox nidas, Iulius Maximinus fextus à Nerone tyränidem exerciiit in ec clefiam.in ea perfecutione præ alqs petitt funt ecclefiarum doeft ores atcp minilfri. Interieruntin eaftrage inter innumeros excellentilfi« mos uiros Pamphilus amp;nbsp;Maximus, par clartfiimorum luminum. Porrdfeptimus à Neroneferalia difpetfit edidia Decius Imperator* fub quo 6C S. Laurentius ecclefiæ diaconus ferrea in crate toftus eft. Sc Apollonia uirgo laudatÜTimain extrudluminfiltjtrogum* Nix Itilo mitioromnibus illis erat Licinius Valerianus odiauam infex tens ecclefiæ perfecutionem. Suftulitea multas Chriftianorum my riades,amp; pra-fertim famofiffimos in toto orbedodiores,S. Cornea lium ÔC Cyprianum. Cacterum Val. Äurelianus nonam in ecclex fiam perfecutionem decreuitmagis quam fit exequutus. Fulmen ex nim anteipfum magno pauorccircumftantinm ruir.ac non multd poftinitinerecæfus, f^uiredefijt. Athorribili hoc exemplo nihil commotus C. Aur. Val. Diocletianus.item Maximianus, Maxen» lius, amp;M. Iulius Licinius decimam cömoueruntin eccIefiäChrifti perfecutionem,qua: cum decem durafretannoscontinuos,innHme labilemChriftianorumliominmntnrbäintotoorbe fuftulit.Piii»

DB PRAECBPTO D B C A L O G T V11T.

gnillamgrapIiiceEufebi is Cacfarieii!ts, utpote multorü agonunt certaminmntpquïc narrat fpe(ft3tor,amp; pingitquidem in s.ltbro hi fiortK ccckliahi(:«r. Caefi funt in ilia laniena primi ecclelix noftr« AnnoJo' Tigurinjcapoftohlaudatiiïimi.inartyres Clirifti praeconestp euan/ mini ios^ geüci.beanis Fclix.amp;fcTroreiusgermana S.Regula. Poftillas perz fccutionesdecem infeqiiutz ftint multópturcs âlt;3trociores excita tza'regibus, infupcramp;äbarbarisliominibus in diuerßs partibuS müdi.infequtitafuncfangaiiiolenta flagtaSaracenorum.Tartaro« rutn.Turcarurti denitpiprarterea infeftarunt ccclefiam dei horribili* ter pl'cudoponnfices.qm exterorutn domefticorütp armis plus hau férunt Chrithani fanguinis quam ulla uox humana explicate pof' fit. Nihii ergo noui nobis hodieobuenit.quiin eccleßaChrifti ua* rias fuftinemus perfccutiones amp;nbsp;atfliéliones, confirmamur exein* pits ueteribus SC noius ijsq; efficacilTimis.

Pradiä^e Hue acceditquod proplieiz apofloliijp 8^horum rex amp;nbsp;domi« ttfflidio“ nus lefus Chriftus iha pericula, illas calatnitates amp;nbsp;perfccutiones net, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prxdixitomnes.nimirum ut ani mos noftros in fingulas horas con

tra mala itla obfirmaremus.ne inopinato cafu aut infortunio conz culfi à fideexcideremus. Quia uos de mundo felegi, ait dominus ad difcipulos.ideo odit uos mundus.Mementote ferm on is mei quë dixi uobis.Non eft feruus maior dno fuo.Si me perfequuti funt,SC uos perfequentur Si fermonem meum feruauerunt,amp; ueftrum fer» uabunt; fed hzc omnia facient uobis propter nomen meum ; quia Pfdl.il. non nouerunteumquimemifit. Haccloqutus fum uobis ne quid offendamini, Alienosà fynagogisfacient uo$;imóueniet tempus, Jfd.4.9. n n* quifquis interficiat uos, uideaturcultum prarftare deo. Reliqua Dan. 7.8. fimilia ex Prophetis Si apoftolis non recitabo.quod paucis reci« f tari non pofTint. Deligatfibi quiftp maxime euidentia amp;nbsp;perfpicui Zacl.tj. teftimoniaquzubicpoccurrunt,

Pepédicur Etquamuisfanfli non gaudent de interim perfecutorum.quos ftriecuto* mallent conuerti amp;nbsp;fernari, quam puniri in przfenti fçculo amp;nbsp;in fo rifciti perfe tdroztcrnum damnari; gaudent tarnen cum uidentdominum fup fuiio. plicium fumeredeperfecutoribus, hoc potiffimum nomine.quod uident pios cura: elfe deo. Colligu nt item ex przfenti dei uindiAa contra impios parata.afflidiones fanólis ut falutares,ita impijs erte perniciofas.Nam in direptionefualacerantur, SC dum ecclefiam ui uentis dei perfequuntur.ignem excitant in fe inextinguibilem. Sic enim legis apudZachariam deecclefia fua loquentem dominum, Ecce egopono Hierufalemut fitcalyx foporis omnibus circun/ quaç gentibus, Qiiin Si in luda erunt qui obfideant Hicrufalem.

DECAD. Iir. ÎBRHO Ilf. ,18

Erit'cp illodie ut ponam Hierufakm ceu lapidem grauem omnibuS; populis.-quicutiq; eum fiiftolkre conantur, omiiino laccrabuntur congregabuntur^ contra eum omnes gctes terrar. Ad eundem mo dum dicitapud leremiam dominus, loquens contra perfcquutores ccckrix.Sumecalicem uini furorishuius de manu tua, amp;nbsp;facex eo bibant omnes genres ad quas ego te mitto amp;nbsp;bibent commotiq; in fanientmetu gladq quern in eos mittam.Ego enim incipio afflige,' re in urbe quç nomine meo appellatur,amp; uos impune abiretis'f No impunefereus Hocnimirumiïludeil,adquodalludensbeatus Pe^ irus dixit, Tempus eft ut indicium del a domo dei incipiat iquodfl primû à nobis incipit,quis erit fînis eorü qui non credunteuägelioi Recenfui pauló ante hare decern ordineperfecutiones quos Roma norum Imperatores ecekfix Chrifti intulerunt.fed teftantur hiftori; nulla noninrignialiquacalamitateefTerepcfam.Cuiaccedit quod iuftitfimusdominuspoftannoss4x.(totidemenimanninumcran'' nr ab ultimo Neronis anno ad fecundum ufq; annum Honorii SC Theodofii Cxfarum)IongeabundantiuscapitRomx fanguina^ riarrependere.Nam intra annos ijp.fexies capta,in manusdeuenit vinJilt;^lt;t Barbarorum.Nam anno 41X,qui erat î.Impp.HonoriiK Theod. ßimptadt Vifigotthi dace Alarycho ceperunt quidem utbem amp;nbsp;diripuerunt, ftngtünA'^ kdclementerinterim ufifunt uitftoria.Deindeuero Viiandaliduce riaRoim, Genferycho urbem irruperütcrudelifTime, auariffimeq; diripuetut.

Poft quos aduolantes Heruli, Atthiiani exercitus reliquix,duce O'-dacre,urbem occuparunt regnumep fibi ufurparunr, impeiio Ro* mano inoccidenteprorfusextin^oattpfiibiato Inde ueroexa^is anniscircitert4.adeftcum Oftrogotihis Theodoryclnis Verenen.» ßs.quicaefisHerulis, urbepotitur. Reftituitur uero hare demum, Bellifarii incfyiiducis opera 8c fidc.Iuftiniano principi orientait, fed eandem moxcapit Totilas princepsGotthicus, direptamq; fer^ ro amp;nbsp;igni uaftat.publicis pdificqs dtru(is,8C mornqs bona pariefub* uerfls.adeoqj tçta Roma fic uaftata, ut aliquot diebus nullum ha,» buerit inhabitatorem hominem. Iiicidit ea uaftaiio urbis in annum domini 5-48 At(]p ad hunc modum méritas pornas dépendit uindii cifux ecclefiar ChriftoRoma fanguinaria.Nec dum retuliquçhçc prxterea fuftinuerit ab Hunis amp;nbsp;Legobardis, Nä fans eft indicafle quam mifere ceflerint Rom» afflitkiones illat» ecckfi», qu» intex rim faluaincolumis Si uidlrix manfit.regnabirip cum Chrifto priti cipeinfxculafxculorum. Ad eundem modum dekti funt etiam maximis prius dadibus acceptis.uarqs difficilibustp cafibus per tox tarn fereterram exagitatiSaraceni. Sed Si Turex luasquoquefca*

' DB PRABCEPTO D S C A L O lt;3 1 VI II. tiunccalamitates quoddie, K fendent olim longe atroci(rimas.îam 8£pfeuJopondficeî poculis uenenotemperatisfefe muruo confe-» cerunt,iidemmirificisex3gitanturterroribus. Nufpiam fcrctudin Hita fua, fed Si in corona amicorum fuorum malis (epti, femper 8C Kternummiferifunt.Quibusacccditquodfeliciffimi iltorum fœ* dis compucrefcunt uoluptatibus.quo non eft aliud mords genus uel probrofius uel diificilius. Qiii bis adhèrent Si horuminflinz ftuperfequunturecclefiam Chrilli.uel in fccdis Si ipfiuoluptatilt; bus compucrefcunt, uel morbis Antiochicis 8C Herodianis, lentatjc fed graui morte confumuntur, fed Si bellis fefeatterunt Si confia ciuntinteftinis. luftus ergoeft dominus. Si xquaatlt;ÿ iuftafuntiu dicia eius, qui amicorum fuorum nunquam obliuifcitur,rurfus ho ftes fuos Si fuorum femper innen it ac pro merito coiifïcii.

Perorcio, Hxccumitahablt;antfratres,fuftineamus qucfo patienterm3gt; num domini dei noftri,quotie$ calamitadbus premimur tétamur^ à domino deonoftro.fcientes benignum dominum percutercutfa net,conturbare^ ut confoletur Si in gaudia recipiat fempiterna. Hoc ut prxftarepo(fimus,quialioquifumusinfîrmiSiimbccilles, oremus parrem noftrum qui in cœlis eftperlefumCbriftumdomi« num noftrum, ne in Tcntadonibus noftris défît nobis, feddirigat ” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos in uia conftantix,pacis Si iuftitiz. Proponat hic fibi quifcp falz

uatoris Simagiftridominiljjnoftri exemplum,qui paifionc fuam aufpicaturâ precibus. Afcendens enim montem oliuarum, patri fupplicat.Si intennftima quidem mcncefupplicat. Idem preces fuas itérât,precandocp patrem urget; ita tarnen, ut omnia eius uoluntati fubiiciat.Hoc ipfum fàciamus Si nos, quo prxfens auxilium patris noftri Siconfolationem animorum experiamurefricacifîimam,laii demusÿ bonicaccm illius in fxcula fcculorum* Amen.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;dbcäd. nr, s er mo rrir.

Dt ijuinto O' fato fecunda tabula fretctptit, qua in Derdfogo funt nonum o Jtcimum, nempe, Nt loquarit contra proximum tuumfalfum te/limomum. Et, Nt concupifcat domum proxini ni,amp;{. SBRMO nil.

^S^^BNIMVS iamad expofirionem duorum ultimorû in prxccptorum. Nonum hutufmodi eftt NE PraetptS

9 W* « LOQJZARIS contra PROXIMVM TVVMdcimmWW. 1 ÄiFALSVM TESTIMONIVM.Sanciturhocfîdcsin

P»?lis d£contraflibus,hocpr(terea moderaturlinguam, comendat item uinutü pulcherrimâ ueritatcm,modeftiam quoi; SC fyncerita* tem in diAis SC fa^is.Haflenus de lingua in praeceptis dei nihil au diuimns, nil!paucula quxdS in prxccpio tertio. Cxterü ex lingua J^inÿta, cxoriuntur cömoda SC incdmoda uitx maxima.Lingua enim pulil« turn membru eft, dicii iacobus apoftolus, SC magna ia6lat.Ecce cxia ■ guus ignis quantä materiam incendit. Et lingua ignis eft, mundus iniuftitix. Sic lingua conftituitur in membris noftris, qux maculai

* totü corpus, SC intlimatrotam natiuitatis, SC inflâmaturà gehenna. Omnis enim natura SCferarfi SC uolucrum,ferpcntiûip,^ marinolt; rum domatur,8C domiia eft à natura Humana: lingua autem nullus hominü domare poteft,incoercibile malü,plena ueneno mortifero. Per ipfambenedicirausdcodf patri, SIperipCam maledicimushoz minibus, qui ad ftmilitudinc dei coditi funt.Ex eodem ore procedii benedidlio SC malcdiólio. Proindc rede neceftario flC utiliflimc ina formatur hoc nono pnecepto lingua horn inü. Summatim uero cS-* prchcdit fl; prxcipit hoc mandatû,ut bene utamur lingua, ncueuct priuatim uel publice noceamus fratris noftri uitx .farnx aut fortua nis,rermonc uel fcriptis, uel piduris, uel dilfimulationc aut etii Ra inulatione,adeo(p nc nutibusqnidc.Prohibentur omnia ueritati St fy nceritad aduerfa.Requiritur abs quolibet noftrü lîmplicitas, inge nuitas,candor SC integritas.Brcuitcr mandatur nobis,ut omnes uez riiatc inter nos mutuo colamus.Nam Exodi zj.legimus prxcepiftie dominü,A uerbo mendad longiftimeablîs.Et Leuit.i^.cap. No fia tabimini,ait dominus, ne mentiamini, nemo dolo malo agat cum dgt;ximo fuo.Et beams Iacobus apoftolus, poftg lingux mala anigifz rct,maxime quod ex code ore prolicifcatur bonS flf malum, fubiun

s git,Non oportet fratres mei hxc ita fieri. Nüquid fons ex code fora mine cmittit dulce SC amarä aquam'^Nunquid poteft, fratres mci,it eus oleas gignere.aut uitis ficus^Sic nullus fons falfam SC dukepoz

* left xdcrc aqua, Ccrc cum dominus hominilinguä dederit, ut hac h

DS PRAECSP. DECAL. IX. ET X.' internunda homo iiominis mente amp;nbsp;animü cognofcat.ut deiim te nedicar,amp; omnibus profit hominibus etiâ fibijpfi, decet omnino uc imago refpondeat ardietypo, attp ex bono corde proférât homo fer moncm bonü, alienü à fuco amp;nbsp;pernicie, à blafphemia 8i coutume^ lia.deniqjabomnipetulantia.

Sed præftat per partes potifTima huius generis amp;nbsp;argumenti co^ t^eteßmo» gnofcerepenitius.Principio prohibetur hoc mandate,ne quis in fo rtliodicedo, ro aut iudicio requifitus falfum dicat teftimoniü.Ergo non prohibe tur fimpliciter teftifi'catio.fed falfa duntaxat,Ne dicas.air, falfum téquot; fiimoniü. Verum ergo reftimoniü dicere licet, maxime fi hoc à te re/ quirat magifiratus. Vnde fignifi'câter ex ueritate Hebraica legimur» Ne refpondeas contra proximü tuum falfo teftimonio. Refpondqc . auté rogatus. Et in teftimonijs dicendis folus deus 8( ipfa ueritas eft dicenti fpeólanda.ponendus^ affeófus prauus,odiû,metus uel ftult; diumpartiü:interim nihil uclcelandü uel dilfimulandû: nihilaifinquot; gendüdetuoineqj corrumpendusfenfus; ficutifeceruntfalfiillite* (les in euangelio, illud apud indices proferentes, Defiruâ tcmpluin iioc,â^ in triduo ipfum excitabo.Namcorruperuntfenfum. Et in le ge dicit dominus, Non affumes riimorëfalfum, n«^ pones manu tua cum impio, ut fis teftis iniquus. Nec eris poil multos in malo in caufia, ut declines poft multos ad peruertendü. Ergo qui falfum di« cit teftimoniü peccat contra deum amp;nbsp;côtra proximü. Nam primum quidem facrilegio ac periurio fe cômaculat, adeo^ fub nomine dd mentiendo deum contiimcliaafficit.proximo deinde tantum nocei* quaniüis daraniàiudiceaccipit.incorpore, fortunis Si uita. Côftat cnim indice falfo cômotü teftimonio, reum multflare in corpore, in fortunis,aut in ipfa uitaïquod non faceret,nifi tuo hue pertraheretur teftimonio. Proinde minime iniqua lexeft,quâMofes hifee^didit uerbis.Si mendax te H is fuerit deprehenfus, facietis ei quemadmodS ipfe federate cogitaiieratfacerefratri fuo:amp;; auferes malum cmedio tui: utreliquiidaudiantamp;timeanr. net^audeât amplius defignare rem ufqueadeo fccleratâ in te. Net^ hiculla afficieris mifericordia; anima pro anima,oeulü pro oculo,denté pro dente,manü pro ma* iiii,pedc,ppede. Hiicpertinetquodin ProuerbtisclamatSolomô, Teftcm fallacéoditdcus.Et,Teftis mendaxnon erit impunttus.Exquot; cmplum nobis fuppeditant iniquiteftes contra pudiciffimam fcc« minarum Sufannam.

Caîtmnta. nbsp;nbsp;Deinde dânantur bac lege omnes fycophantîcx aut calumniofie

aceufationes in foro.denitp emptae falßccß iudicü fententiae. Proin* de dânantur etiam ilU quibus uenalis efl lingua,Iwc effgt; gui uel frut fiopanis

öBCAö» ni. särmo rrrT. -

Ro psnis cödud pofTunt, ut uel benedicant uel maledicäc innoxijs. Cums quidemgeneris maledicas amp;nbsp;pétulante» ndde 5C artentatngt; ces linguaspluritnasinuenire licet in inHmo öi Cupremo» facro SC prophano liominutnordine.

Prartcrea eötnendantur nobis c5tralt;flus, pa5liones SC fœdera re^ ligiofe cultodicndaferuandatpiexaduerfo dänantur arres.doli tnv li.tmpoRurxSCcircüfcriptiones.Dequibusdiduin eil: cum agerelt;' eur de Furio,

InprimisueroprohibeturfîdelibusMcndaciîî.quoiiidelicetno» WfiiJan« cendi iioluntate, aut ex leuitate uana, aut alioqui praua aiîedione, g eins gelt;f fall'um profertur.Numerantenim tnendaciorü fpecies uarias- S.Au ntru. guft. ad Confeiitium de Mendaciocap.t4 recenfet genera 8. Ego paucula duntaxat ex muleis cömemorabo. Eftmendaciü iocofum, ueluti cum dico me mentiri, 8C alq me mentiri fciunt.indetp aliquid percipiuntutilitatis, autuolupeatis potius. Idquanqnon fit grande peccatü,habet tame Icuitatis plurimü.’quä apoflolus improbatin fi^ clelibus,ficuc extat in f.cap.epiftolzad Ephef.Non arbitroraütlnic referendos eiTeapologos, parabolas, SC hélas narrationes : quas ut feriptura ubitpadhibet rebus ctiä grauiifimis, ita plurimum habenc gratix neceffitatis 8C utilitatis. S.Augufl. iocos collocat extra men,* dacia, E'l prxterea mendaeiü officiofum. quo uidelicet falfum uel fingo,uel refero, officii cauffa, ut uidelicet ingens aliqd malü à pro« ximidepelläceruicibus. Huius generis plurimafunt infacris literis exempla. Aegyptix obftetrices feruabätuiuos Hebrxorü recens na« tos filios,quos Pharao trucidareprxceperanac accufatx corä rege le gis uiolatx, prxtexuerütofficiofo certe SC ingeniofo mendacio miz ram quandä pariendi celeritaté,qua Hebrxorü mulieres Aegyptias anfecellant.R.ahabmirificofigmentoilluditciuibus fuis lericlioij^ finis,SC mentiendo feruat populi dei exploratores. Sed SC Micliol uxor DauidiS,mendacio feruauit maritü,feruos aüt patris fui Saulis fruftratosSChiantesdimifit. FingitSCIonathan plurima in menfa patris fui, dü Dauidi patrocinaretur,quem mox artibus SC pijs dolis «ripit ex cruentis manibus patris fui Saulis, ludith quoep uidua fan élilfima mentiendo SC diffimulando pénétrât in tentoria Holopber nis, quemfortiterobtruncai,populumcpdeiaffliéliflrimumlibirat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Porrddifputatü eft àprimariis iheologis.peccarint ne illi mentien do quorum modo exempla adduximus. Ac Origenes SC qui ipfum . lt;nbsp;fiint fecuti, permittebat fapienti bono^ uiro mendaeiü,modo iis fa lutare Foret quorü gratia fieret.Nec caruitfufpicione Origenici do* gmatisS.Hieronymus.Scripfit enim in epiflolä Pauli ad Galat, SC

h 1

DE PR AB CEP. DECAL. IX. E t X.

Petrii fif Paulum pro tempore ufos effe fimulationc. Verii S, Augu^* flinus ea de re D.Hieronymü admonuit, negans in Uteris diuinis ul lam mendact} fufpicionc efTerecipiendS. S.uero Hiero.fux fenten* tix admonet fuifle optimos quoflt;^ ueteris ecclcfîz interprètes. Seri* ptx funt ultró citroqj epiftolx doâx SC ptolixç ab utrotp.qux cunt extent hodie,nen eft quod his inhxream diutius.Idem Auguft.lib. contra Mendaciüad ConfentiS cap.i;.NihiI,inquit.iudicandus tü dicerequi dieit aliquaiuftaeiTemendacia, nifî aliqua iußa ciïc pecea ta,ac per hoc aliqua iufta ciTe qux iniufta runt.Quo quid abfurdius dici poteft? Vnde cnim eft peccatü.nifî quia iußitix contrariü 'eiK Ex uero qux contra lege dei fiunt,iufta efTc non poßunt.Didü eft autS deo.Lex tuaueritas-acperhoc quod eftcôtraueritatêiuftü eiTcnon poteft.Quis autc dubitet omne mendadu efle cotra ueritatem^ Nut lum ergo iuftü poteft eftie mendaciü.Et qux fequuntur. Rurfum ui* fum eft aIqs uiris eruditiiT. Auguft. mendacio obftinatius fuiife in* fenfum.Ergo nd défunt qui ueluti media ingredictes uia,iftos(quo rum adduximus cxempla)non omni quidé peccato liberent/ed lelt; uc interim fuifte exiftiment. Certe ft qui hic fibi a liquid permiferini^ caucanttarnen diligentiifimene aftc^ibus fuisnimiüpermittentes ofticiofum putentmcndadü,quod reuera pernicioium cft.Vltimum enim mcdacq genus eft perniciofum. quod uidelicet proftcifeitur ex praua uoluntate,df tendit in detriments proximi tui, nihil male me riii.HocinfcripturispaiTim damnatur: Si excrefcitquidc eiusculpx iuxtadetrimcntiquantitate.Nam pcrniciofiifimc mentiuntur theo* logi ac doAores ecclefiaftici,utpotc mendaeijs fuis (îuedodrina cor rupta perimenicsanimas hominS. fed Si corpora SC facultates fedu Aorii exponctes malediâioni dei SC mille periculis. Hue pertinet SC hypocrifis, qua miris modis perfequitucamp; exagitatdominus lefu* in euangelio. Exerit aSt fe hypocrifîs no tantS in uerbis dolofts.fed ctia Sc amplius in conuerfationeuitx tota, ut cS fîmulamus uel diifi mulamus qux non funt. atcß ita mentimur deo, SC fucum hicimu* proximo noftro.

Cilaiiontt Porrd profcribuntur hac lege delationes.calSnix, obtreAationer. npttuldnt fnfurri, SC cxhiscnatxfufpicioncs. Damnanturita^petulantiaK maltdif ad maledicendum appoftta inftruâa'uc ingénia. Inucnias cnim qui emdtm tin nonreucreanturdetrahere infîmis SC fuprrmà, priuaiis SC publico munere inftgnibus perfonis : in quern ufum fpargunt famofos li* bellos.cöfcribunt Pafquillos.addunt9 piAuras inramatriccs. Ac di* ferti quide ftbi c(fc uidennir cum amaris Ixdorqs ocs taxani^imdcf frenis lingux pctulantia, {«niendi^ ten nlcniia,liberal quxdi fi* uc paif

DBCAD. III. SERMO HII. 51 ne panhelîa appellatur. Atqui peccät grauifTimc, qui ex maledicëtia uoluptatem capiunt, hoc cß qui circunfcrunt os plenum amarituz dine malediâione Si dolo.*ßcut Si illi à peccato alieni no funt, quietus uolupe eß uenenatam audire malediccntiam. Extra calumnias Jufla in^ ucro Si extr2 peccatum ponimus accufationcs iußas, fiuc fcripto aepatio, fiue oraiionc uiua prolaias in medium, item obiurgaiioncs Si caAi gationcs quae fïuntfacrisinconiionibus. Nam qui uitia Si motes ficcaftiganiac perfequStur.nonaliumfinemhabent propofitum, quam gloriam dei animarum falutcm,qu» omnibus modis cult; piunt promon, non autem rclenatam bilem Si fatisamp;Aum prauis afTcAibus. Carterum maximum elTc fcclus calumniari Si detraa Dttraffm here proximis.multis colligi poteR argumentis. Vix enim atiud eR ptniciofi» uiaum,quod na nos deformer atque obtreéiatio. Conditi fane fugt; mus ad imagincm Si Rmilitudinem dei,ut fîmus filij dei: at ex Rlqs dei effidunt nos calumniz filios diaboli. Ac omnes quidem abhor remus d diaboli nomine, R autem Rs calumniator, certe hoc ipfum cs, quod exccraris. Nam acalumniando nomen habet diabolus, quod nil aliud eR,quàm R dicas calumniator.Iam etiä deus in Pro« uerbqs didtur odifle calumniatorcs,Ruc detradlores .Item Prouetb.

19. cap.Iegimus.Cogitatio flulti peccatum cß, df abominatio homi numdetraAor. ERenim nomenbonum,eodem Solomone tcRe, ihcfaurus pretiofus. Ergo cum per calumnias Si dclationcs homigt; nis bona fama periclitatur, prxflantifTimum illud hominis pcricliz tatur : ut reuera grauius uidcatur peccare dcrraäor quam fur : nifî quisprxfcrat putidas opesnomini gloriofo. Proinde mirumeR qui Rat hodie quod furibus non parcitur in furto deprehenRs, de* latoribus autem calumniatoribus^ nihil aut minimü mali irroga-nir. Vtinamresaliquandoredliusperpcndant principes, ac mala quidem puniant omnia acquis pernis, in primis autem fupplicia di gna fumant dcfceleribus grandioribus, Deus ccrtèabuno quouis noRrum requirii,ut proximis noRris fidelem operam, quo ad licet;

•n alferenda ncritate,cofflmodcmus,ad tuendam Si nominis Si re* tum proximi integritatem.

Videtur item hac lege proferipta elfe Adulatio, quae ex Rulto, ut aJuUtiff^ Ucrc dicitur.reddit infanum,cx infano infanabilem.ltat^ Solomon pronunciat adulatorcm publica dignum exeaationc.-Qui dicüt,ina quit,impio iuRus cs,malcdic(ni cis populi, 8i deteßabuntur cos tri' bus.Etalibi, Vetba fufutronisquaßfimplicia,flf ipfaperueniunt ad intima cordis. Cum fubmiferit uoeem, ne credideris à : quonii fef tem nequitiae funt in (Ordc illiiU«Kc Aifiimc ergo pronunciatur h 5

I DB PRASCEP. DEÔAt? IX. nt

In EcckfîiAi, Melius eft au dire increpauonem fapientis,quant car men utri ftuki.aduiatoris n.'tnirum.Accttni tantum malum fîtadu« latio.amatur tame ab omnibus fere, adeo ut peftis ilia inuaferit ad-» de et occtiparitfacram in templo cathedram,aulas rrgum,curias fe« natorias SCpriuatorum quoc^ardes.Habetcnim ilia Syren cantio* nem carni noftrx ruauiifimam. impenfeenimamamus noftpfos, ßul(i,non animaduenentes iftas blanditias pelliccre in amarum ext tium. Doflores adulantes Ezechiel grauitcr increpat SC ait, Vz illis qui dicunt populo pax pax, cum non fît paxrqui liniunc maceriam abr(^(emperamento,qui confuunt blandos puluillos Tub omni axilla autcubito, SC ceruicalia blanda Tub omni capite, ad capienx das animas. Oe huiufmodi doifloribus SC hominibus adulatione magis mendaciisep quam ueritatefynccragaudentibus.loquensa* poftolus quoqj Paulus dicit, Erit tempus cum fanamdoflrinâ non fuftinebunefed iuxta concupifeentias fuas coaceruabüt fîbi doiffoz res, qquibus pruriuntaures,SCaueritatequidem aurcsauertent.ad fabulas ueroconuertentur. lam Dauidquocß hanedeprecanspe* ßem.urpoteomnibus regibus SC principibus,uelin eminentia coti ßitutis perniciofîirimâ, Corrip/etme iuftus,inquit, in mifcricordia. Sc increpabit me.-oleum aüt peccatoris no impinguabit caput meü» Et iterum. Domine libera animam à labqs iniquis,SC à lingua dox iofa. Hxc hainenusexpofîuonisgratia in nonum præceptum do* miniproculimus.

PractfitS Sequitur præceptum X. quod ad uerbum fic habet, NOH dtix^ COÜCVP^SCE,S DOMVM PROXIMI TVr, NON COM CVPISCES VXOREM PROXIMI TVI.NEC SERVVRÏ EIVS, NEG ANCIbLAM EIVS, NEC BOVEHBIVS, NEC ASINVM EIVS, NEC QVICQVAM QVOD EST

X PROXIMI TVI. QuxquidemuerbaDeut.f.cap.hocordine Si modo exponuntur. Non concupifees uxorem proximi tui,non concupifees domum proximi tui,nec agrum eius, neeferuum eius, non ancillam cius,nec bouem eius, no afînum eius, nec quicquam quod eft proximi tui. Nec eft ulla diuerfitas, aut contrarieras in re* ipfa, tametfî in Exodo domus proximi, in Deuteronomio autem uxor proximi, primo ponatur loco.Facit autem hoc nonnihil con* tra illos.qui ultimum hoc prxeeptum in duo diftecant,cum (itinfe* parabile.id quod ordo hie inuerfus utcuntp indicac.

Conrupi* Prohibetur autem ante omnia concupifcentia.nimirum mala. fcmtiit. Hue praua cupidicas. Concupifcencia cnim medium eft uocabul«.

Nam

bscÄD, in. SERMO nil. - jl Ns refertur ad bona ad mala. Dauid cnim teftatur feaffici conct» pifcentia dei amp;nbsp;legis eins. Concupiui,inquit.ralutare tuum domix ne. Et, Concupiui mandata tua,Pfal.ii9. Sane difccrncre oportet in ter alfedlionem à deo bene creatam, 8i inter illam quz innata eft no bis radix malornm ex propagine primorum parentum. Erat in Az damoantelapfumappetituscumdeledatione non malus. Non cfuriebat cum dolore (idquodpeccati fuppliciumcftjfed cdebat cum appetitudeleäabili. Deledlabaturamccnitateparadyri.Arnaz bat et concupiCcebat fanäa quadam concupifcentia fccminam.quä ciadduxeratdeus. Att^hicappetitus non malus ab ipfodeo creaz torebono profîcifcebatur. Acfuntetiam hodieinliominibusnatu rales affeéliones uel cupiditates.edendi uidelicet,bibendi,dotmien« di,amp; aliæ bis lîmiks,ad conferuationem ac propagationem homiz nis pertinentes, quz per fe quidc fub cenfum peccati non ueniunr, nili quatenus original! nitio deprauatz legitimes tranfiliunt termi nos. In przfenti uero negotio ufurpaturpro mali.fiue pro malorS concupifeentia. EainomnesexAdamo transfufa,fruäuseftcorz ruptz naturz noftrz, uel fcctus peccati originalis.Hçc federn habet in ipfo corde hominis,S;efl fons amp;nbsp;origo omnium qu; in homine funt uel exiftunt, malorum fiuefcelerum. Dominus enimdifertein cuangelio dicit, Quiequid ingreditur in os, in aluum abit,amp; in fez cetfum cqcitur.at ea quz proficifeuntur ex ore, ex ipfo corde egre« diuntur,amp; illa impurum reddunt hominem.Nam ex corde exeunt cogitationes malz, ezdes, adulteria, flupra, furta, falfa teftimonia, conuitia : hzc funt quz impurum reddunt hominem. Nec obfeuz riusbeaiuslacobusapoftolusdicit. Ne quis cum tentatur,dicatfe tentari à deo.Nam unufquifq; tenratur dum à propria concupifeen tia abftrahitur amp;nbsp;inefcatun deinde concupifeentia pofteaquam con cepit,parit peccatum.peccatum uero perfedum progignit mortem.

Concupifeentia ergo eft animi motus fiueaftdiio.quz exingc nita corruptione in nobis inardefeit contra dcum 8i legem eius» noslp folicitat ad malum, etiamfi confenfusaut opus ipfum non accedatfubfequatttrue.Namfi hzc accédât cupiditati,increfcit gras dibus amp;nbsp;auäibus peccatum ..In peccato enim primo confideranda uenitipfaimaginis uel ingeni) dei in nobis obliteratio aut corru* ptio.uitium agnatum,amp; morbus ille latens in membris noftris.ftue affet^io praua.Deindeconfiderandum.quod hzcincrefcit deleólaz tione.lnde fequjtur fere confenfus confiliumcp perficiendi fcckris: quodSinonraroinopuserumpit; quodßfipf^um grandefeit per circumftantiasaccedentes, Veniuntautem fingula iila fub peccaü

r DB PR ABC EP. DECAL. IX. E T X* «enfum.quanquant» interim alia alqs fiant grauiora. De qua re co* pioiïus dicetur ubi.deo uolente, uentum fuerit ad tra^tionem Pee cati. Proinde affedio ilia praua S(. illegittima, qux eft ex ingenita corruptione,redin natura noftra lautat, exeritautem fe in cordibus noftris contra puriiatem diuinx maieftatis legis, illud ipfum eü pcccatum,quod hac lege damnatur. Tametfi enim non defint quiz bus uideantur huiufmodi animi motus,morbi,uitia,8£ affeélionet non elfe peccata,deus tarnen illas lege hac prohibens,manifcfte con demnat, Quodfiquisdenoftraexpofïtioneambigit, Paulum auz diatapoftolum dicentem, Pcccatum non cognoui nifï per legem. Nam SC concupircentiam non noui(fcm,nifîlex dixi(ret,Non conz cupifces. Abftp lege peccatum crat mortuum: ac ipfe quondam (ïz ne lege uiuebam : uenientc autem mandato, pcccatum rcuixit, cg9 ucro mortuus Tum.Et iierum, Alfeâus carnis mors eft;affeâus uez ro fpiritus, uita 8C pax. Propterea qnod affedus carnis inimiciiia eft aduerfus denm. Namlegi deinonfubqcitunfïquidemnepoz left quidem.Qui ucro in carnerunt,deo placere non pofTunt. Dam nat itaqs nosconcupifcentix afïedus,(ïuenos iufto dci iudicio con demnamur merito,propter concupifcentiam in nobis latentem atz que fefe excrente in horas,ac uclutiin mometa fingula, Exiftüt faz nèphantafîxuarixSfplurimxcogitationcsin animis hominum; dum tarnen non tendunt uel in o^enfîonem dei, aut proximi, nec impuritads autphilautiæ quicquam habent, non ucniunt fub cenz fum pcccatizquod mox ab initio diximus.

Conumem Ethadenusquidem deus lege fua prohibutt crafTiora quidem turhomo peccau,quxab hominibus committunturcontra deum, fub fîncm fûcceti, uera peruenitur ad ipfam concupifccatiam 8C corruptam hominis naturam,omnium malorum fonte, quem modo enam fopit K obz ftruit: aut,utredius loquamur, infirmUatemgcncris humant omz niumoedisexponit. ‘Q^uiscnimnonconcupittitaliquando.* imd quisnoniniîagalaprope momentafentit concupifccntix ftimuz los^ Quis obfccro non laboratingenito omnibus morbo,fiuclaz bcillagcniali^ Deprehenfîergo in pcccatis coram domino,non habemus quoextenuemusnoSramculpam, auidabamur exfenz tentia iudids omné camem condemnantis.Damnat enim diferte tu ftus deus corruptionem natiuam prauam^ inclinationem, qux cfl Cerpetua auerfîo àdco amp;nbsp;rcbcllio contra integritatem, quam à no* is exigitdeus. Beau enim pronuncianturqui funt mundo corde prxditi,quoniam ipfî deum uidebunt. Ergo quibus cor eft cupidiz niibus impliatURi,roorbiduin,imbutuni ueneno pollutum.

non

one AO. iir. SBRMo riir.

nonuidebuntdcuni. Huiufmodi autetn fumus omncsquotqiiot tenfemur fill, Adac. Proindc ultima h«c lex omnes reiiincit pecca.* ti inffrmitatis fiuecorruptionis humanx, amp;nbsp;qux hanc fequitur condeinnationis.

Deinde reqmrit deus lege fiia non ranwm corporis fiue externa puritatc uel mundiciâ.fedanimi quocp.fpiritus 8i omniu affeifluü: ^uiratur prxeipttutin lalutédf profedlüproximi tendat quicquidcogitai ‘gt;lgt; l^emine mus, cö(ultamus,molimur ôiagimus. Referriergo poterit lixclcx purûat, ad omnes feréalias prxcedentes. Nam ipfequoq; dominus lefus exponens hanclegem, Non occides,addit, Q^iifquis irafcitur firatri fuo, obnoxius eritiudicio; reliqua Mattli.5 Rurfus ibidem expli cans hocprxceptum,Noncemmittesadultcrium,adiicft,Quicuncp afpexerit uxorem alterius, ad cöcupifcendum earn, lam adulteriutn commifitcum ea in corde fuo.

Ac diligentilfime qmdem recenfet enumeratione quadam res, Nonemett quas concupifcendo defideramus,8i peccare folemusirebus cöiunz pi/cencl4 git perfonas.Res partim immobiles, panim mobiles funt.dd quod Heluetice eloqaimur,0cr ^utercn ftnb crli4)t (igff renbedmmobiles fuut domus,uillx, agri, uineta, fylux, prata, pa« fcua,pifcinx,Sf alia huius gencris^Mobtles funt pecunix.iumenta, fiue pecora,honorcs,offtcia,dignitates. Ad perfonas referütur, uxor, liberi, ferui, ancillx. Hxc SC fimilia qux funt in polfefl'ione proxi« mi,nemo noftrum in detrimentum proximi concupifcauaut fi conz cupiuerit,ne cöfentiat cócupifcentix.aut deleiflationë capiat ex ipfa; ne coiifiliü capiat quomodoalfcqiiaturcuptta, neconceptii confiliü protinus producatin opus, eripiatlp proximo uel res uel perfonas, Huiufmodi ueroiuftitiâ requirit à fuis cultoribus deus, qux ex ipfo animo SCpropenfa uoluntatc noftra,non tantü opere externo,inte« gra Sf abfolata fit.Vndein cuangelio dicit dominus, Nifiabundaz uerit ueftra iuftitia plus quàm fcribarum SC pharifxorü,non introi^ bids in regnü dei. Cxterü quomodo compleantur mandata dei, SC quod fides fit abfoluta iufiitia,explicabo fermonealio, SC dixi quxz dam in fermone quem habui de Vera fide,

Hueufep per Sermones duodecim enarrauidecc capita legis mo ralis, qua diximus tradi nobis uirtutü formas, adeolp mores noftros informari quomodo hos componamus ad uoluntatem dei. Difiinz xit ipfe omnium dominus deus hoe negotium in duas tabulas.Priz ma oftenditquid homines deo debeamus, SC quomodo iierecolaz mus deum.Secunda auté per fex prxcepta expofuit.quid quifep pro ximo fuo debeat, SCquomodo omnes commode tranquille amp;nbsp;huz

DBLEGIB. DEI C AE R E M O NIÄ V IB.

maniter uiuamus. lubet ergo Honorare parentes, 8i omnes eos qui fun ta deoparentum loco conßituci.Prohibet hon)icidium,amp; omné iniuriam quxinferturuitz hominis corporitp. Prohibée Hupra,ad^ ulteria SC libidines nepharias,conimendatconiugium Si mundi* ciam uitx temperantiamt^. Prohibet furta,dolos,impoHuras. Pro* hibet mendacia. falfa teHimonia,cupiditatesprauasSC noxias. lu* bet nos ex animo amare proximos.SC his benefacere Temper. Do* tnino SC legislator! noftrofapientiHimo lit laus SCgratiarumaâto in fempiternum.

Ve legibui Jei Cartntoniiilibui,pracipueMtetn de facerdotHgt;,lo to O' tetvpore facro, nbsp;nbsp;nbsp;S^RM.O V,

N partitionelegum diuinaru proxime poft legem mo* ralem pofuimus legem cxremonialemtunde moral! Ie* ge per partes explicata.dicendum ericporro.deo iuuan» te, de lege ceremoniarum. Ac ne quid di(Timulem,fcrigt; bunt alij Cxremonix, alq Cerimonix : Si de uocabulo non idem

fentiunt omnes. Eft enim qui ex Seruij Sulpittj fententia cxremo* nias à carendo diClas efle arbitretur. Feftusautem, Cxremoniariim cauftam, inquir, alq ab oppido Cxre diClam exiftimant. Nam Lilt; uius in f. commemorat à Cxretibiis facta Romanorum in hello Gallico, Gallis inquam occupantibus Romam, elfe afteruata, Vn*. deuideturin eius bcneftc'qmemoriam.omnemcultum dei, Si om* nes ritus facros, cxremonias cfTe appellatos. Vndecunt^ ueroderi*. uatum lit uocabulum,nos illud in prxfentiufurpamus pro aClionc (acra facrorumcp ritu eccleliaftico.

Cur^OA nbsp;nbsp;nbsp;Sunt autem Cxremonix ritus facri circa perfonas facras, locum

«ixingfjif item SC tempus cultumtp facrum uerfantes, qui quomodo legitime ffjKiai fiant, leges qux uocanturcxremoniales exafle traduntatep defcri* buntCxremonix ergo aCliones uel ritus funt, quos formant legeS^ fiueprxfcriptiones.appellatx leges cxremoniales. Porrd inOituie. cxremonias uel Deus uel Homo. Et deus quidem inftituit alias in teftamento uel populo ucteri, alias fub Chrifti primum aduentum in populo noui teftamenti. Denoui teftamenti Cxremonqsdice* tur ubi uentum fueritad Ecclefix Si Sacramentorum ecclefix trafl» tionem.In prxfen t! differemus de Veteris populi uel teftamenti Car Cxrentoy remonqs.Ex funt inftituta uel aCiiones feu ritus facrorü, populo If ^‘lt;dah raelis,3b ipfo deo traditqad tempus quidem correClionis, fed ad re* f« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prxfentanda uelanda^ dei myfttria,denieg ad cultum deo prxftan

dùDgt;»

■^DSCAD» III. 8BRMO V» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J4.’

äum.Sf ut his populus dei retineretur in religtone légitima 8i focic täte unius corporis ecclehaftici.

Porro homines inftituerunt Cxremonias uarias SC multipliées: Cieren»* quodfecerunt apud Ethnicos archiilamines facerdotes 8(. minißri nitehutM^ idolorum, aliquando reges principes. ApudHebiæos diuinas na, cxremoniasleroboamrexlfraeliticus infuumetfux domus exitiü. fuis.idefthumanis amp;imptis.permutauit.Cxremoniarumab homi nibus inßitutarum in hoc poftremofxculo noftro nullus eft neque modus necp finis.Id quod multi uiri do6li deplorarunr, Si déplorât adhuc.Conqueritur Auguftinusfuo fxculo admodum au^ias clTe Carmon cxremonias in ecclefu: quidputashodiediiflurum (î reuiuifcercr^ nitediui^ Verum de his dicemusaliàs.Ç^oniamuerouocabulumCxremoz n,e. nix quibuslibetetiam ethnicis ritibus attribuitur.nos in defcriptio^ ne noftra iam propofita diferte fignificamus, nos loqui non de quia buslibet cxremonqs, fed à deo traditis, nimirum populo Izraclis à Mofe;non utitp ex Molis.fed dei, arbitrio, per illius aotein minifte^ rium.'iuxta illud quod Molt didum legimus, Vide ut facias omnia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

fecundum exemplar quod oftenfum ell tibi in monte. Noftrx ergo Cxremonix prima origine referunturad deum ipfum authorem ucrilfimum, ac ea de caufla deo placuerunt, quia diuinx fuerunt 8C fide exhtberi potuerunt.Damnantur cotta Cxremonix in cultu dia uino inuentx SC inftitutx ab hominibus. Locus illuftris eft Deut.

»x.Sed SC 4.Regum 17. dicitur, Ambulaueruntin inftitutis fiue ex remonqs Izraei,quas illi feccrunt. Notilfimum eft quid eueneritdo mui kroboam, SC ipfi leroboam, denit^ omnibus regibus Izrael ambttlantibusin uia leroboam. Ita Cxremonix lix noftrx, id eft de quibus loquimur in prxfenti, aóliones funt fiue ritus, non pro./ phani.fed rcrum facrarumequas uidelicet inftituitipfedeus.S^ exer/ cetdei populus. Et fuerunt quidem traditx non omnibus genti/ Carmon bus, fed populo Izraelis, SC ad tempus quidem, ut apoftolus dicit, nia ludai» correftionis, utj)ote qux humeris [udxorum ad Meffix ufqj exhiz ex. biti tempora infiderent, inde autem deciderent aut deponerentur atque difparerent.Certe hoc nomine appellata eft lex apoftolo Pau/ Io pxdagogia ad Chriftum. lam SC finis in quern inftitutx funt Finit eart cxremonix infpiciendus eft. Pertinent cxremonix ad doifirinam monUrHn». pietatis SC fidei maxime. Namadiedx funt primxtabulx, ueluti fubfidium quoddam SC fulcrum.Tradunt enim cultum dei ueri exa ternum, quern uero deo pq exhibeant, ac per eas abftrahantur, non am ab alienis dqs, quam cultibus peregrinis : quibus plus nimium in Aegypto alTueucrant t non habentes utii^ modo ullam occafio/

t 3

DE LEGH. DEI C AB R E M O N IA L I B.

nem peregrines cultus recipiendi, quando tam exquifîtisinftruéM 8C qualîinuoluti erant facris. Hanc caufTam conceiïarû cxremonia rum eommemorat ipfeMofes Deuteron.n. Ergo cæremoniæK Cultut carremoniarum exercititim difertc appellantur in diuinis legibut ‘If't cultus dei. Mis enimeoli uoluirdeus.'ac retinebantpopulumdeiin • nbsp;nbsp;itero cultu dei, amp;nbsp;in ucra religione focictate unius corporis eccle*

fiaftici. Difpergitur enim ecclefia nouis aut peregrinis carremonqs receptis: (icuti claret in rebus Solomonis amp;nbsp;leroboami.Sed amp;i Pau* t,Cor,io. lus apoftolus dixit, No'nnequiedunt uiâimas, participes funtfa* crarq.adeocp totius religionist Ad hxc uelataabfcondebanturpotif fima Chrifti amp;nbsp;ecclefix myfteria in cscremoniis.fueruniqj facraineti taludaici populi.quibus dominus fibi liûc obftringere fi'rmiter uo* luit,3dde refficare fua benefîcia.denique exerceri pietatem amp;nbsp;obe dientiam, adeoc]; fidem fui populi. Cumljj in eis fîdem amp;nbsp;fîdeletn obedientiam exigerct anteomnia, non placuerunt cxremoniæbae domino, quoties populus fenfu myfteriorum deflitueretur, fide ca» £^omoJo reret.atqiieexternum modocultum exerceret.Nam apudlcremiam froheniur damat dominus, Holocaufta ueftra addite uiâimis ueftris, amp;nbsp;co^ o-impro^ méditécarnem ; quoniam nihil locutus fum cum patribus ueßris, btnturca^ neque praecepi eis cum educercm eos ex Aegypto de holocaußo 8C U/nonitf^ facrificioifed hoc uerbumpræcepi eis,dicens,Audite uocem meam, ôiero uefler deus, uos autem eritis populus meus. Alibi ucro legi* mus facrilîfcia oblata, 8i cultum ilium exhibitum à populo, fuilfc deogratilfimum, odoristp fuauilfimt.Vnde uero ilia diuerfitas, nifi ex animis colentium deum, cultumlp exhibentium.’’ Placuerunt enimfacrifïcia, placuit cultus qui ifebat ex fîmpliciobedientiaac fîdeidifplicebatquifinefîdeSt fyncera obedientia animi,forinfe* eus nonintrinfecus,perfolucbaturdeo: quo nomine St Cainpecz eafle legitur : atque eo modo facrifîcare non pracceperat. Rurfus le* gitime St in Hde Chrißi uenturi Meffiac facrifîcare Stcolere deum, inßituroexterno cultu, iufîerat.'non utexipfoopcre patratofpera* rent iußitiam, fed exeo qui in omnibus prx^igurabatur cxremo/ nijs. Hic erat Chriflus.qui mens 6t uita eft omnium qux in lege tra dira funt carremoniarum..

Sed praeßat per partes non omnes quidem aut fîngulas,fed littogniiio potiffimas tarnen infpicere expendereep cxremonias. Neminiau* cartmunia tem hic labor noßer curiofus aut inutilis elfe uideatur. Nam mi' reconfrretad fanam intelligentiam legisabrogane. Prxterea qu« àdeotradita funt in fciipturisfanâis, ntilitatem liabent luculen' tiffimai”»-

DïCAD, ni. SERMO V. - 57 lifTimam.Sf authoritatem diuinam.adeo ut ßulti (ïmul ac impij lint, aututmitius loquar.ignari return bonarum amp;temerarii, quifaßix diiint 8^ cxremonias diuinitus traditas Si ipfarum tradationem fo briam atq; piam.Inuenias non paueos quibus unlifTimuin excellen lifTimumqj uideaturHomerum Si Maroni allcgorice interpretari: in foliscxremoniisdiuinis nulla ßultisuideturreeondiiauelutiliz tas uel fapientia.'Cum reuera nihil habeatorbis hictotus.utilius, iuz cuiidius,elegatjus,excellentius,8lt;: eruditius in hocargumento, qua cseremonias facras.Defcribuntur enim in his myfteria Chrifti Si ec clefiae catholicac.idqj perfpicue, eleganter 8^ excellenter.

Atqjinhisrecenfendispetftringcdistß fequar maxime ordinem Caretno» naturalem.Cxremonix pertinent ad cultum deiecclenaßieum.Atz niarMn qui necefTeeß ut fint perfionx deßinatx in ecclcfia, quç magißri uel ßmiM. tninißripotiuspublici fint cxremoniarum, Si eas exerceant ineca clefia feeundum inßituta domini. Neeeßie eß ut fit locus quoq; cerz tus 8^tempusecttum,quo maxime exerceaturcultus;fed 8^ ritus facros.hoceßipfascxremoniascircumfcriptas, numeratas autdez fgnatascertaslpelîeoportet.utnorint cultores dei.qualem deocul lumexhibeant.Deperfonisjdeß SacerdotibuslîueLeuitis, primo S'aeerdo« loco dicemus paucula.ubi^ auditorem relegantes ad ledionem fa tiutn, cri codicis.in quo dcfcriptienes fingulx plenius 8d copiofius conz tinetur.-

Origo facerdotii in ueteri populo ad ipfa fe extendit rerum ex/ Origo ordia.Traduntenim primogenitos in qualibetfamiliafuiffefacer# ctrdet^,. dotes.Certc cxfis Aegyptiorum primogcnitis, Izraelitarum primo genitos lege fibi confecrat dominus. Ac femper fuit magna primoz genitorum digniias Si excellentia uel in legibus ciuilibus. Tenuit primogenitus in domo paterna dominatum, adeotp regnum inter fratresiprimogenito cedebathxreditas, reliquis dabantur muncra; primogenitus facerdotii prxfulgebat dignitate.Ergocum Cain atz que Abel concertarcnt de primogenitiira, non concertarunt de re le uicula.fed omnium prxflantifTima. Viide cum uirgo mater dici/ chrißuf turà Luca primogenitum fuum genuißefilium, nemo cogitetfe/ primages cundogenitumautipfam plurium liberorum fuilfematrem.Digni n««;. tas enim excellentiacp notatur. Ad Chrißum enim dominum pers tinetregnum facerdotium Si hxreditas.Huius liberalitate Si muni ficentia adoptamur Si nos in participatum.ut fimus Si nos reges fa cerdotes amp;nbsp;hxredes uitx xternx Si omnium bonorum cœleflium.

Verum utredeamus adid quod inßituim us, facerdotii dignitas iure

»■ 5-

DS Legib. dbî c aeremomiàlib» primogeniture Rubenis cratin populo Izraclis. Ceterumisne/ phando Bagicio,tnceftu uidelicet admiiTo.ius fuum amißuSuccelTir ergo Leuitfed is dignitatem earn fcelere perdidit,quod Stcliimitis perfidecladem intulifl'etiattp prophanalTet facramentum circunci* Ittàtajai fiunis. Quoniam uero eadem tribus prxdare fc geffir, no modo in ftrdota^ '‘lucendis filqs Izrael ex hegypto, fed in puniendis idololatris, ui* tuliinquam cultoribus, facerdotqfunflionemfcu dignitatem ceu uirtutis premium recepitjinep locum primogenitorum uniuerfi felt; Exodi 3t, ininis Izrael Leuite funt repoliti.Sic enim Icgimus.Et ait Mofes ad Lcuitas,Côfecrate hodie manus ueftras domino, quifep in filio fuo f7(wieri j, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fratre fuo.ut detur uobis hodiebenedidio.Et iterum.Etloqu^

* tus eft dominus ad Mofen dicens, Ecce ego felegi Lcuitas c medio filiorum Ifrael pro omni primogenito quod primum nafciturinfï lijs Ifrael : Leuite erunt mei. Meum eft enim omne primogeni* turn à die quo percufti omne primogenitum in terra Aegypti.con* fecraui mihi omne primogenitum in Ifraele, filt;c. Ex his confiât Leuiticä tribu confecrarä fuiflefacerdotio in ecclefîa Ifraelis. Porrd Ii£C dignitas feu hoc minifteriü huic tribuifîngulariterconfîrmatu ' eftmoxàfeditioneChoritica,Dathanica,AbYramica(p, fîgnumez dentedominoin uirga Aaronis, que floruit inter undecim furcult; los,rola,in teftimonium quod deus facerdotio Leuiticam tribum SC folam quidem illam deftinalfet. Ideo uero eadem ilia uirga SC in arcam repoflta feu afteruata eft in tabernaculo.ne poft hac unquam alie tribus facerdotiumaifeCIarent. Hec fuflus exponuntur Nuz meri is.SC ly.cap,

Ordo i«z nbsp;nbsp;nbsp;Erat autem inter Leuitas ordo certus,erant gradus, erat diftribuz

terfacerdo Iio quedam in partes certas. Diducebantur enim Leuite in tres fa« US ctrtust milias.nempe Cahatitas, Gerfonitas SC Meraritasache rurfus diz Hribuebantur in ordines quatuor. Principio enim deligebantur ex familia Cahat principes, qui prefldebant ; deinde qui reliqui erant inter Cahatitas, SC duo alq ordines Gerfonite SC Merarite, uclul ■ * fubditi prefidibus parcbant. Omnibus enim prefulgebat Aaron 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fummus pontifex cum Ithamar SC Eleazar fllqs. Ica enim legimus

Numeri Et dabis Leuitas Aaroni SC fllqs eius.Dedititij enim funt ex hlqs Izrael Aaronem uero SC fllios eius preficias, ut cuftodiani facerdotium fuum. Alienus fl accefleritiintcrflciatur. Ea re preferc« bat fummus facerdos Aaron typum ChriftiregiSC pontiflei uero optimo maximo, cui fubiedli funt Chriftiani omnes, quorum ipfe fummus pontifex SC caput in ccclis eft.

Seien*

DECAD. UI. SERMO. V. . JÖ

Sciendum autemeft non omncs Leuitas infcruifl'e tabernacnio, Ex Etub nequcomiiesubilt;^peruniucrfamlzraelisteaam docuilTe. Certx tisad mini erani leges quinam uocandi ad miniflerium facrum ex Leuitis, qui ßeriumdet repellendi. Leges non uacat hic reccnfere omnes « Prxcipuxex* li^ehantut nntLeuit. n. ófxz.cap, Numeri 8* cap, defignatur amp;nbsp;xtas idonea idonei. ininifterio,nempe à zranno ad ro.iifc^ annum.Prxterea confecra* banturuocati Kdelediad miniflcrium facerdotes. Ritus confe,* crandi copiofîor opcrofiorip eft, quam per compendium referre lü ceat.Signifücabaturconfecrationc.donis uari}sinßrudlos, S^ con** uerfatione fandlüTima prxditos effeoportere eos qui feruiunt eccle fix in munere facerdotali.Huc enim in primis pertinebat unâio fa i. cerdotalis,typus fandi fpiricus, quo nifi imbutus fit minifter eccle* fiaßicus.muncK fibiipß ad interitum fiingitur. Porró facerdotalis confecratio defcribitur à Mofc Exodi 29.Leuic.s.2^ Numeri s.cap. Hoe loco commemorare oportet etiam cultum, ßue ueßitum facer* dotalem.Vtcbantur facerdotes extra minißerium ueßitu politico,ut colligere ex Ezechiele polTumusTedin minißerio facra cçremonia* liep. Eius defcriptionem copiofam exhibet nobis Mofes Exodi z8» ^^jp.cap.

Numerantur nouemueßium genera, alijodloduntaxat recen.^ r'eßit /a.^ fenr,Iofephiis decem. Ante omnia abluebaniur aqua müda facram ctrdotalifgt; rem faifiuri facerdotes,deinde ueßibus fa cris induebantur. Fuerunt in bis communes ueßes facerdotum atep pontißcis.Principio lineis f(£minalibus,qu£ ufep ad genua amp;nbsp;poplités ueniunt, uerrnda celan Fanvn4' tur,amp;fupcriorparsfupra coxendicem aßringebatur,ßmile quips Ü4. piam Habens cumfuperiorecaligarum nofirarum parte, ut fiquan do expediti madiarent uidlimas, trahuntfiC portant onera,eciamß lapfifuerint,nonpateatquodopertum efl. Deinde lineisfamina* Funiea libusinducebaturtunicaflrifta, duplicißndone,qu3m amp;ipfe lo/ ßrida^ fepliusbyrttnam uocat.Adlixretcorpori plana ct fine ruga uelpli* ca, defcenditlp ad crura uftp. Solebant quondam militantes Habere lineas,quas camifias uocant,fic aptas membris amp;nbsp;aflridlas corpori» bus,ut expediti eßen t uel ad curfu m uel ad prxlia. Ergo nbsp;nbsp;facerdo«

tes parati ad minißerium dei utuntur Hac tunica,ut pulclire teâi, in terim amp;nbsp;expediti fuum perficiant minißerium. Tertium genus ue* Aimentizona, cingulum uel balthcus, aftringebat tunicam illam, Contexta erat purpura,COCCO, byflb,hiacyntHolt;p in fimilitudinein pellis colubri,clepcndtbatlp ad crura uf^.fed in minißerio facro re» torquebatur in Ixuum Humerum. Qitartum genus uefiimenti nu meratur tiara, uel rotundum pileolum, quod caput obtexitfeimc

DK LBdiB. DBI C ABR E M 0 NI A LIB .

ad aures ufqiie, ea forma, quafi media fphacra fit dmifa, fuperior^ 'EpM, pars impoiunir capiti. Hine fuit Ephod( cuius quidem in feripeu^ risalibi.noninExodo, ubiexprofelfoueftimcnta facerdotum dez fcnbuntur.fi't mentio) communis uellis omnibus facerdotibus.Pal lium fuiife putatur ex lino, quo Si Dauid indutus erat cum falcarec antearcam. DeSacerdotibusà Saulecxfîs per Doeg Aedomaeum legimus, Ecinterfeciteodiesr. uiros ferentes Ephod lineum : non quod turn ferrent cum interHcerentur, fed quod eiîencineaxtate coep ordine ut ferre poifentihoc eft ut niiniftrarent in facerdotio do mini.Ergoin Ofea legimus, Eris fine Ephod SiTheraphim, nimi rum finefacerdotio Slt; cultu. Nam Ephodcœpitufurpariproipfo facerdocio,ueftis hue fîgnum pro re (îgnata.Q^iodfi qmshxc Ofee denobiliorcEphod.dequo moxdiccmus, intellexerit,nonrefraga bor. Nec multam uidetur diftare Ephod lineum a' uefte quam Paz piftxhodiepallium,camifîam uelueftem choriuocant, Hisautem quincp ueftibus conimuniterutebantur pontifex ac facerdoies.Rcz liqux quatuor proprie'pontifîcum funt, quarum primum uocant Megil, ea fuit tunica talaris, ueftis inquî finuofa, tota hiacynthina, à collo demilfa in folum, ad pedes, conclufa omniex parte, nifî ubi exertum caput SC brachiarinferne exlimbis eius dependebant fez ptuagintaduo tintinnabula feu nolx,S^totidem malagranatauel punica, ita collocata ut femper fuerit inter duo tintinnabula unum tnalum punicum,8^ inter duo mala punica unum tintinnabulum: caulTatp redditur, ut cum ingreditur pontifex in fanifla fancforum. Humerait totusuocalisincedat, ftatim moriturus nifî fie fecerit. Sequitur Ephod pontificis.donge diuerfum ab illo, de quoprius diximus, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hocenim non erat lineum, fedeontextum opéré textorio polymiz

to,exauro purpura bylfolp. etiam forma diuerfum à priore. Ponz tifîcium enim hoc erat humeraleuelpcfforalc,à collo adeoxendiz cem ufcp per cubitum extéfumxontexitenim ueluti thorax peélus, fcapulasSi infra axillas utrunqj latns . ea forma qua uidemus hoz die thoraces mulierum,quos appellant Helueticc I^bÜ.pricdicos, Hocfupratalarem induebantur. In utroqj humero finguli h»rebâc Onychini.fchoham didi,gemmx pretiofx, nomina fïliorü Israël habentesinfculptxicontra peiflus nihil contextum erat, fed locus Ratùmaïe, Rationali apparatus.N ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hofen appellator, oólaz

uum erat ueihmenti genus, peóforale iudietj quot^ nuncupatum: id erat ex auro purpura SC bylTotextus pannus, palmi habens maz gnitudincmperquadrum,amp;duplex,amp;limbi»exquatuorp3rtibuS munitutn ne facile rumpaiur. Intexti erant ei lapides flue gemmae.

mir«

DSC AD. HT. SER MO V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

Hiir« m jgnitu Jinis ( in hoc gencre) 8i pretij, per quatuor or Jines, iu ut in fingulis ucrhbus term lapides collocarentur : quibus etiant ut onychinis infcripta.crant nomina fîlionim Izrael. Kadiabant ue ro miro quodam fulgore : neque enim alij lapides nil!fplendentes peftoraliinferebantur. Vnde Vrim amp;Thtiinmim non uideturfuif p'rima» îealiud quàm hie lapidumordo. Signifïeatenim Vrim Thiim.» rtum« tnim fplendores amp;nbsp;integritates. Nam ut gemmae hac fulgurabant, tivnu

, ita erant integerrimae, nullumq; in eis uitium apparebat. Ae arbiz traiitur facerdotem fummum nüquamin re graui dixifTeius.autrez Cponfa oraculacp rogatü xdidüTe, nifi cum peäorale hoc iudicij in pciflorchaberetpofitum. Conneéîebaturenim aureisannulis ipfi ephod ucl humerali feu thoraci.infuperet catenulisaurcis fufpende baturexhumeris.fub onychinis lapidibusdemilTis.Prxftätilhmuin hoc inornatuac ueftitu pontificis habebatur. Erat enim fcriniuin pedoris Si thefaurusomnisiuris Sifcientix.omnisdeniquexquiz tati* 8i iudicij, unde ueluti refponfa petebantur, quomodo fe gere« rent in caulTis düficiltbus Izraelitx. Proinde alij uertentes Vrim 8C Thümmim,Z«wif ks!i ideft.manifeftatio,ueldodlrina.in« qiiiunt, SL ueritas in pe.florc facerdotis eft. Vltimo loco ponitur laz Lanùnt minaaurea, iFuit enim in capite facerdotis fummi uitta hiacynthi« ^urea, na,in qua erat lamina aurea, acuminata quidem illa, ea propemoz dum forma,quä uidemus hodiein infulisepifcoporum.Infcriptuin in eaconttnebatur, San Rum domino, ucl fanftitates domini. So^ lus enim fanftilfimus et fandlificans eft ipfe Cliriftus dominus;anti chriftuseft qui hoc nominis fibiufurpat. Sunt qui putentlaminz inferiptum nomen domini inetfabile.Conftringebatur equidc haec lamina ad pileolum illud lineum, commune omnium facerdotum, in fronte per uittam hiacynthinam, adeoep pontificem ueluti coroz nabar,Htc,inquam,fuit ueftitus facerdotum facer ac pontificis fum miinprimis.

Significationem illa habent pulcherrimam amp;nbsp;multiplicem. Vgt; Significa^ fumSifinem ipfe dominus per Mofcnindicauit,inftitutahrc elfe (jp ueßiiut gt;J,qlori3m Kdecorem: non tantum ad conciliandam miniftrisfaz lt;ra peragentibus authoritatem, fed etiam ad commendationem fa= Hf crorum. Videnturenim hxcauguftiora qux tanto cum apparatu eclebrantur. Ac utile Si propemodum necelfarium erat populum iftum ad gentilium ritus recipiendos promptiifimum, bis in officio tetinerc. Prætereaexhibent hrcquoque Chriftum ucrum amp;fuma mumfacerdotem nobis fpedlandum. Veftitus iserat tiefteiuftitiar, temperantiz SC uiriutis, lianc^ ueftem nobifcum habet commu*

, DE LEGIB. DEI C ÄE R E M O N I A LI B.' nem. Oportet enim omnes Cliriftianos iprum induere Clirißuin« Excellit interim Chriftustanquam pontifex fummus, non modo quud ipfe nos confecrat, amp;nbsp;uirtutibus inßruit: fed quod pcculiaria habet utpotedeus uerus faluaiormundi. Geßatnosin humeris fuis in peäore fuo, ueluti gemmas prctiofas. Non enim uiles, fed pretiofi fumus in confpeólu eius. Epeftore pontificis noftri Chrißi refplendet 8( emicat iux fapicntiæ scternsr. Nam in ipfo ut in fcrinioxternicdeifapientiaefunt reconditi omnes thefaurifapix entiaefeientisc,Ipfeeß luxmiindi, ueritas amp;nbsp;integritas,uttotus mundus ab uno Cliriflo iure pofcat leges, iura, rcfponfa, amp;nbsp;quie^ quid ei opus efl ad perfeólioncm 8i neram beatitudincm. Ipfeeft fantflus fandiorum diuin^maieftas Sd fanflitas; cuius capiti rcdle ^iureoptimoinfidetcorona gloriz,utpotequi folus fandlificat^ i^gn^t gloriofus, uiuit in fæcula, lam etiam inßttuebantur hifce carremoniis faeerdotes,utuelex ueßitu intelligrrentquid abipfis requiratur, amp;nbsp;quales ipfos eße oporteat. Situ faeerdotes femper ae-* cintRi ad officium, ambulent honeße corani deo amp;liominibu$: finttemperatiamp;alienta luxu Sdlibidine; fintlumbieorumaßriifH baliheo iußitiir amp;(. neritatis ; peiflus, latera, dorfuin ffnt munita uerbo dei:ßtcaput ipfum tedium galea falutis.’ fuperimponatur ca^ pitiipfeChriftus fakiator; fît bic caput miniflrorum S' minißerq: in primis uero fit facerdos uocalis in ecclefa.Nam fi minus fit, mogt; rietur : fiautem ffrcnue prardicarit nomen domini legem eius, odoremexcitatinecelefiapunicorum malorum fragrannagratioa rem. Ergo fub ueflium jnuolucro teguntur mores, uirtutes amp;nbsp;uitia. Pofffermonem nil magis commendat hominem quam ueflis.Qua lis animus talis fercfermo Sd ueflis: ergo ueflis conuerfationem fù gnifieat. Vnde iubemur in facris aliam induere ueffem, cum poflii* latur conuerfationis immutatio.adcó ut bona pars dodirinae faecrlt; dotalis quid ipfos deceatin ueßitu contineatur,

Cfficium Verum tempus Si res ipfa poffulat utdiferteiam loquamurde facerdoiii. officiofacerdotum. Id erat uarium Ôd multiplex, obtinebat tarnen primas in omnibus inßitutio fiue dodlrina. Nam prxcipueordi* Dofttttu, nati funt lt;à dco facerdotes,ut ecclcfiam infiiuiant in uera pietate,doii eeantlt;u legem amp;' inflituta domini, Nam in hare uetba legimus do.* minum dixiffe ad Aaronem, Vinum Si fieeram non bibes, tu Si fi^ lii tiii qui funt tecum, cum ingrefl’i fuetitis tabernaculum teffifica* tionis.ne moriamini. Statutnm fempiternum fit in generatiotits ue flrastSd utdifcrimcn faciatisinterfandium Si inter prophaiiii, inter immundü Sdfliundü : ut^ doceatis filiojlzrael omnia flatuta qu* locua

OS CAD. lïr. SSSMO V. '

locutuS eft dominuî ad cos per minifteriü Mnfis.Leuit 10. Handele geinrepctitEzecliiel totidem propc uerbis iiicap.44 Acillnftrît eaiidem Malachiasetiam incap.x Errantergo qiubus pcrfuafum eftfacerdotcs Lemticosduntaxatad lanicnam elfcconJuiflos. Ma* ten am quoq; quid doccant Leutiici facerdotes hic ubiq; ju legiz bus fuppedicac dotniims, non unc^ philofophiam etlinicam, editfla SC placita regum aut décréta feniorum,fed ipfum uerbum dei tradiz turn à deo, lam uero uc do^rina comode proponi poifetpopulo, facerdotes populo quoq; indiccbant Faftos.

Poft doArinam non minimum officiorum eratBcnediftio. Ea BcHedicdif* nonpermittebatureorum arbitrio.fcdaftrnfla eratadcertaforma, camîÿ folennc,hniufmodi uidelicet.Et locutuseft dominus ad Mo* fen.dicens.Loqucrcad Aaronem 8fad filios eius,dicens,Sicbenedi cetis fiiijs Ifrael,amp; dicetis eis.Benedicat tibi dns,et cuftodiat te:often , dat tibi dominus faciem fuam, dc mifereatur tui : aitollat dominus faciemfuam fuper te.SC det tibi pacë.Haecformula erat,qua utebatiz tur baud dubie in ccctibus facris, maxime cü diinitteretiir populns. Alibi uero dicitur benedicere deus, hie Aaron amp;C Eli) eins : cxtei um quod externts fenfibus ingerunt facerdotes, id interne operator attp praeftat dominus fidclibus, ut bcnedidlio proprifi dei opus maneau Nam (ignificanterfolenni form« fubiungitur, Inuo.abuntcD noz men meum fuper filios Ifrael,amp; ego benedica eis. Proponuni ergo facerdotes nomen ddmini: comendant diuinam natura: oftendunt omne bonü ptofluere à deo,amp; quomodo id pofilmus confequi per Chriftü, qui eft fernen beneditffû, benedicens inuocantibus nomen eius.Cóprehenduntur fex capita in benedi(ffionefolenni,Primodi citur,ßcnedicattedeus,ideft, cöferatiibi quaccuntp pertinent ad inz columiratécorporisSianimae. Secundodicitur,Guftodiatte,Non enim fatis eftacciperebona corporis ôlt;animçàdeo,nifiefiamconz feruentur integra, nee cripiantur nobis iterum per iram dei, aut nos noftra amittamus negligentia. Tertio dicitur, Oftcdattibidominus faciem fuam Vel,Illuminetdominus uuliü luum fuper te. Oftendit taobis deus benignä faciem,cum redqt nobifcü in gratiam,ac nobis beneuolus eft ldeo quarto loco fequitur expofitio planior.Etmifcz teaturtui.femper tibi fit Clemens Sfpropitius dominus in omnibus tuis inftitutis, diilis 8C faólis. Q^iinrofequitur loco,Attollat domiz nus faciem fuä fuper te. Attollituultü fuum dominus, quando refpi eit nos.uigilat fup nos, dirigituias noftras. Vltimolocoponitiit Pax,qux eft falus SC fummü bonü,quanq SC bello opponatur: eft et coafetentiarü pax,iugeconuiuiü, Hcc tanta bona imprccabäturpo

• DB LEGIB. DEI C AE R E M O N F A L IB.’

Owf, pulo facerdotes,quihauddubie 8i onre dominum doctbant, atf fcdulas preces liortabantur. ExiantuelliodiePfalmi compofitiafa cerdotibiis in gratiä popuIi.Poßqenim Dauid in templü induxifTet muiicä, cams quocp amp;nbsp;muficorü inficumentorii fuauis traólatio fiue modulatio.ipfa inquS Pfaimodia corpit numerari inter officia facer* doium. De Mufica facra multis agit prior liber Paralipomenon in t^Par. z$. rebus Dauidis, ubietiam traditurquod cantores ipfe Dauid diftrü bucrit in clafTes 24. idcp per fortes-

R em facra. Præterea iuiïi funt facerdotcs rem facere diuinä, adminißrare itiz faâant,. quam facramenta, ac facrtfi'care. Circücidebant enim infantulos, pa fchaprocurabant, 8i facrificia uarq generis offerebant domino: de quibus mox diccmus fuo loco. Ytaittem cömodius facribcarctura facerdotibus, Dauid inftinifu fanófi fpiritus, diuifit- duas Eleafaris Si Iihamarisfamilias in uices 24. Peruices enim obibant miniflee riumfacrü.fi'cuticopiofe exponiiuri.Paral!p.2 4'.Totoautcm mini: flerfj temporein ipfo templo perfeuerabant, nufpiä egredientes lem-plum. Erant enim habitationes in ipfo templo exttudiæ.pi o minie ßrantibus in nice Tuai Reuertebanturdomum ubi cxpleuifl'ent mi/ niflerium fuum. Hue pertinet quod facerdbtes afleruabant uafa fae era,quod ea purgabani.'alcbantlumina. igncmc},’ fouebantperpee tuum : breuitercurabant ilia omnia quae ad rem facram pettinerc uidebantur.oleum.thùs Si fimilia.-

Portent tat Priiifquam ucrocxtruereturTcmpIum,amp; fedes in terra promif* ternaculii fa fixas lira elitär confecuti effenr.facerdotes tabcrnaculum curabant cr uafa do in portando erigendoacdeponendo. Numerienim 3.cap. ficlegi# tnini,. mus, Leuitx cuflodient omnia inflrumenta tent'orii conflitutioni;,.

Si obferuationem filion'i Ifrael, ut obeant miniflerium tabernaculû Nam Tabernaculû ita conflitutum erat, utpofletadprofeiffioneni' in multas difTolui partes. Ergo cum Ifraelitae iam uellent raouere caflra.accdfit Aaron cum filiis,amp; uclis ad hoc difpofitis inuoluebat uafa facra.Caiiicx portabar arcam.menfam, aras fid inflrumenta ad ifla pertinentia. Gcrronitxcurarûtligatilia,intrgumcta,aulea,tape/ tia,uela Si funes. Meraritar portabat duriora ex ligno Si zre,colum nas, uetffes, palos, alferes. Qusc qui exadfius intelligere cupit.legat JamtortSi 3,Si4.cap.Iibri Numerorum. Extrudlo temploianitores ex Leui/ Tuhit,. tis rempli^ cuftodes ordinati funn Sed Si Tubz qbus couocabatur cn-tus,erant in manibus facerdotü, De qua relcgitur Num, cap.ie»-Bello inten Adhibebannir ctiam Bello faccrdotes;ficut uidere eft Deut. 20. cap» fint facerit Dominus enim noluic filerclegcs inter arma, imó uidorias rr.axi^

' D E C A D. 111, s E R M o V. quot;nbsp;59» wrrefert ad pietatem ftudiumcB KÜgionis.

Hisacceffit amp;nbsp;aliud officium faccrdotale, nempe iudicare inter ludictnü-caurtam amp;nbsp;cauffam,inter mnndü 8i immundC. Viruntp fufius de» fcribitur Dlt;ut.i7.amp;: Leuit.t;.amp; i4.Nam exorta cauffa aliqua diffi^ tiliore.refercbatur ea ad metropolim : 8i fi quis de lepra fuiflet fu^ fpc(flus,iudicabant de morbo,iuxta leges prxfcriptas, Leuitici facer dotes.EtLaflenusquidem in ariHum conßrinxi facerdotale ueteris populi officium,ponffimas tantum partes commemoräs.Iam utfa cerdotes ecclefisc Izraeliticx inferuiebant, ita uiuebant ex ecclefia: re ditibus, Certas enim habitationes amp;nbsp;uefligalia cena bis deftinauit Halitätioi in terra promiffa dominus. Nam defignauitutbes pertoium terra: «erftHfifïi' Izraelitic£orbem,quadraginta odlo.ex quibus fex refugfj liabeban gal'ia facet' turoppida. Sed Sifuburbanafiueprardia pro iumentis amp;nbsp;familqs doHft«. facerdotum proxime ante ciuitatum mccnia.per mille cubita circun quaqj extendercacdefïgnare iuffit dominus. In his oppidis erant fcholx.pulchre per totam terram fic diftributæ, ut ornnes ex uicinis 1'ocisnon iniquo itineread fynagogas liafceperuenire poffent. In his noff facrifîcabatur.Nam in uno duntaxat loco facriheabatur ex prxcepto:ac terin anno afcendebantadtemplum facriheaturi: in omnibus ante fynagogis-fingulis fabbatisdocebaturlex domini« Porrd uedligalia fueruntampla»Defcnbunturenim Numeri iS.Sd Leuit. ultimo; Ämplse fatis opes erät facctdotibus.ad alendas ipfoa rum familias.honefte^ uiuendum. Rurfus non uacabantotio,nez que diffluebant luxu, fed temperantcr uiuentes, literis inuigilabani Si dbcebant iideliter.Hæc de Perlonis facris hue uftp.

Etquoniam iuxta legem non licebat nifiin uno loco facrificare, j^tLocO’ certus utiqj fuit locus populo defignatus, in quo ceu in officina fagt; ftap»-era, facerdotes facra facerent,ut iam ordo feries tj; rerum requirat ali quid dtcereetiam de loco facro. Is erat initio quidem Tabcrnacugt; lum Mofis.poftea uero templum Solomonis. Lex de f^rifieijs non ubitß nifi per difpenfationem, fed in uno eofu certo loco offeredis, extat apud Mofen Deutero^ n. Leuitiy.cap.ac myderium continet Chrifti.qui non nifi femel.uno in loco, oblatus eft,ad expiationctn peccatorum totiusmûdi.Dequopaulopoifpinra. Tabetnaculuin autem fine Tentorium (conftitutionis tentoriu appellatum.eo quod diuinitus conditutum effet, Sf adrefponfaibidanda ad cultuni' deilegitimuni peificiendiim) populofuitin defertcerrantitemplh loco.QiiiaenimpcrannoS4o perdefertumoberrabant,noncongt;^ ueniebat eis fixum aliquod teraplum.fed poitatile. Id in liunc mo*-dUm erigebatuqSc erat ferme huiufmodii. Principio infigebantur

h 5,

! DE LBGIB.' DSr C AE R S M O îTT A L I Tule^nd* terræ foramina habentes argenteas bafes, pro afTenbus in parietetn culum qua coinpingen Jis erigcndiscÿ : fingulis mdclic« afîeribus aut tabuliJ lejrumt, bafes binK, Natn lingulxtabalae h ibebantinferius duos dente», quibiisinferebâturbalibus. Tabulx in utro^tabernaculi latere ui* cenx Sdad occidentctn in capitedecem erât.om »es obduifle auro, ' altæ cubitos decem Hæinqnamereffx imponebanturautinfîge* banturbatibus :àtergohabcbantcircu!osautannulos aureos.per qiios ueétes ex ligno fictim ( putatur ca eife fpina alba ) infereban* tur.ut afferes inter fefeadriiffx.fibiconilarent, nec hiaret ftruffura fîue paries,tabulxiie aut antrorfutn uelretrorfum inclinarent. Ab oriente claudcbaturuelofanfluin. Porrôcontextxcrant cortinx feu aulea decem opéré plirygio, qux anfulis feu fïbulis inter fefe conferebantur.Hxautem ceu contignatio autlaquearium quoda dam fjinmitati tabularum erciîlarum imponebantur; quibus rurgt;gt; (us inducebaturtedumtriplicatum, quorum fupremum erattaxi^ num, imbribusarceadis idoneum. Habebatautem tabernaculutn in longitudine cubitos triginti.in latitudine decem.Id quod colligî poteft ex menfura alferum, Diuidebaturtp in partes tres,Prima ap^ pellabatur Satiélum fanflorum,et Adytum xdis.uel oraculum tem pli. SecundaSa(ii5lum,longumcubitos uiginti, ut illud decem. Ter tia uocabatur Atrium.cuius longitudo erat centum, latitudoquins quaginta cubitorum.Inclufum hoc erat columnis quinquaginta tri bus.defixis in xneas bafes.âf altis quinqecubitis.ex quibus depen« deb it ta .letia reticulataac perfpicua ; in ingreifu fufpenfum eratad columnas quatuor uelum uiginti cubitorum.Sanéium fanifloruni , dirimebaturà Sanôlo per uelum pretionifimum in quatuor colum nis argenteis rufpenrum:fed et San^um ab Atrio claudebatur ucio fecundo.Sf ipfo pretiofo, quod quinc^ auro obdufiis columnis fu ftentabatur. In medio atr i ftabat ere.*ta domus interior, ipfum ingt; quam tabernaculum.diflinélum ut modo diximus in Samflum fan Riorum ÔCfamftum. In Sanftum fanôtorum non ingrediebatur, Qjirf fur* nifi femel in anno fummus Pontifex. In ipfo repolira erat Area fœ^ rint in Ta derisdomini inter cherubim-.cuialq ex auihoritate apoftolica con.* Ixrnticulo iunguntthuribulum aureum.Suntalij tarnen qui perSi/ftmiaifinS rtj^ßta, thuribulumfedaltare fuffitus intelligunt. Ht fî non falluntur.appa retaltareaureum eotempore, quo ilia feribebatapoftolus,intra ues lum iletifTein adyto. Cxterumconftatexcap. Exodi4o. ab initio altareaureum (lîeutimox fubiiciam)collocatum ftetilfeinfanflo anteuelum.Necdiuerfum uidetur colligipoffeex i cap.Euangelq fecundum Lucam.Porrôarcafœderis non apparebat ulli mortaliû«

DSC AD. Iir. s ER MO V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4®

nin foli facrrdoti femel in anno ineenfum inferenti oraculo. Nani recondebatur Velo primo.ue^ibus.quibus fercbatur,nönihil pro^ tninentibus in fandlo, obfcurius tarnen, forte impulfu ucli, in quo uedtum extrema quafi ubera uel tubera exprimebant,qux quident in ipfo fando propius ßanti eernebantur,remotius non item.Nam j.Reg.s.cap.ita legis,Fecerunt quoq; ut prominerent uctfles, ita ut uiderentur capita ucdium de fatxff o ante adytum,foris autcm non uidebantur. Sandl um patebat quotidie facerdotibus per uices facra facientibus, feu miniftrantibus.In ipfo poßta erat ante uclum Men fa aurea panibus propofitionis inßrudla, in parte inquam außrali; cxoppoßto autcm in latere meridionali confpiciebatur Candelaz brum aureum.Cxterum in medio intra utrat^ ilia ante uclum amp;nbsp;ar cam ftabatAltaic aureûthymiamatisappellatum,quod facriscon^ fecratum effet fuffimentis adolendis. In Atrio autem non ita pro* culauelofecundo fandii apparebat Ara iiolocauflorum, ac inter aram uclumcollocatumeratfolium fuelabrum,equofe ablue.' bant facerdotes, rem fadfuri facram. Ad aram omni ex parte progt; fpcdfarepoteratpopulus,quicontcmpiandorum facrorum gratia aduenerar. Huiufmodi uero fuit locus facrorü ipfum populi Izrao litici templû. De quo copiofiora Si pleniora leget,qui uolet,Exodi »C,x7.35,}S,4o.SCC.

QiiçautS badtenus protulimus de Tabernaculi ftrudlura, nfum S'ignifieof fplendidiim Si iignibcationcm minime obfcuramliabent. Vtile tiotaber^ fuit in pnmis ad unitatem fidci catliolicx turn alendam turn retigt; (uli, nendam. Vno enim hoctabernaculoccuuinculo fîimi(nmo,prigt; mum deo Si eius cultui, deinde ipfî inter fefe, ucluti in unum cor* pusifraelitxconftringebantur. Namadhoc tabcrnaculum totus populus colligebaturtanquam ad unam parocbiam, fub unius dei cultum. Cumcg degerentin tabernaculis filij Izraelis, uoluit etiam fibi dominus extrui tabcrnaculum. Si hoc in medioipfotum collo cari,ut ucl ita tcRaretur fe in medio ipforum babitatuium.Taberna culum ergo ucluti palatium det ac régis fuprcmiin medio populi fiabat.prxfentiacdiuinxtcfiimonium, Si ut ctmnibnstimorcm re» ucrentiamcp incuteret prxfentia numinis. Homines in tabernacula feu domos noftras recondimus res noftras, ac demi noßrx quxri uolumus.Repofuit ergo dominus in taberr.sculo res facras ucluti ihefaurtim finim.ac fein tabcrnaculo requiri uoluit, prorr.itiens ibi fe exauditutum prcces Siuota fidelium fiipplicum.Ptscierea recon dup.turiiihis myPeria Ecclcfïaramp;' Cbribi. Paulus enim appellat nos tcmplum dei et corpora r.cßra tabernaculajn nobis enim uuU

DB LEQIB. DBI C AS R EM O NI A Lî B/ îhibitarcdomin'.is. Tabulae tabcrnaculifuntuclutitigna.Erabcî SC ‘Coluainaexdisfacrac. Habet Si ecclefîacolumtiis.doifiores 8C ui^ ros alioi heroico u:l principali fpiritu prxditos: ac (înguli quidetn fîdeles tabiilx flint deauratx, (îcudodiant iàdei fytic«ritatcm,tna* neantijt in fideiunitate. Vedlibnsconiungebanturtabnlr: doiflri/ na enim folida in officio Si concordia retinere oportet fideles* Coc tinx quamuis multx effent, eoniungebantur tarnen aureis fîbulis ceu in unam texturam.- ergo Si diuerfa ecclefîx membra per chanta temcolligiacconneifi oportet, ut (întunum inter Ce ac operimen^ turn quoddam iuffitixin eccleßa« Te(n:um,eccle(îx Hdes e(f,pœniz tentiaqt uel (Indium innocentix. Bafis eft ipfe Chriftus. Nam fun* damentum aliud poni non poteff, quam quod pofitum elf, Chriz fins lefus. Porrri uelum expanfum ante fanilum fanflorum, figni ficabatnondum manifeftatam effe, ut inquit facer apoftolus Pauz lus, fanfforiuV« uiam adhuc priore tabernaculo confiftente. Ergo dum aduenilfetChrilfUS Simonefua implelfetomnia, uelü quod (uncintemplopendebat, à fummo imum ufepfeiffum eft.uthinc omnes intelligerent uiam apertam elfe in fanifafaniforü,in ipfutn inquamcoclum, Si omnibus in lege fatisfaifum, Dependebant SC alia in tabernaculo uela,Himiram puriffimx carnis Clirilfi umbra* cula. Dependebant illa in ingreifufanifiSiaerq At uia Si offium ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;elf Chriffus dominus, per cuius incarnationem Si mortem aditus

'* nobis patetinregnumdei. Quid quod Chriftus ipfe noifrum elf ta . bernaculum,in quohabitamus 8C uiaimus,deum!^ colimus ac deo placcmus: ipfecorcina Si integamentum,contignaiio Siornamen (umecclehxupfeteifum fïrmilfimum Si cutilfimum protegit nos contra omnes iniuriashominum 8idiaboli,ipfccft ueélis ecclefix, membra connedens Si in unitate ßdeiacomnis boni conferuans, ipfeellcolnmna SibaGs fux eccleßx,caput Si uirtus. breuiter omz nia uitx Si falutis nerx folus. In Ins ergo habuerunt ueteres potilfi ma Chrifti X ecclefig mylferia abfcondita,qaibus quidem Chriftus nunc non aliter proponitur contemplandus, quam olim ab ipfo mundiexordiopatribas elf expofitus,ncmpe uerus deus Si homo, rex Si pontifex fummus Si unicus,uerus mundi faluator,in quo fo lo fideles habent omniafalutis.

PorrôTabernacalum hoc iubente domino ereilum elf in Silo, quamprimumingrelficlfentterram promilfam. Si floruit ad tem« pora ufqj Heli,ficuti clare legitur lofue is Si i. Samuelis i.Si j. cap» Sub Heliautem capta elf AreadominiàPaleftinis Siabduila in ur hcsPaleftinorum.raox tarnen reftimta.collocabatur in Bethfemes, inde

DSC AD. irr. s ERM o V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

indein Kiriathiearim,in domo Abinadabingibea,înexcclfoin-’ Hillon4 quam, (îue in colle. Nam domus eins erat excrult;flain æditoloco, area do* Legimus enim 2, Samuelis é.cap. Dauid abqt und cum populo, ut mini, transferretex Baaleluda(diciturautem lofuei; Baalam,alioflomi neappellatam Kiriathiearim Jarcamdomini. Et mox, Et tulerunt earn de domo Abinadab, quae erat in gibea, id eft, in colle. Locus enim in urbe eminentior erat.in quo habitabat Abinadab, Alij Ga« baa putantes proprium elfe urbis nomen, dixeruntarcam transla« tarn à Paleftina in Gabaa.Cxterum area ex domo Abinadab, tranfz lata eft in domum Obededoin,inde in ciuitatem Dauidi$,hoc eft,in Sion. Ita enim exponitur ciuitas Dauidis j.Regum 8.cap. In Sion extruxit tetenditep Dauid arex domini tabernaculum nouum, in quod arcam collocauit, conftitutis ibi facerdotibus qui miniftrarent domino.Idquodclaredefcribitun.Paralip/i^.cap.IntereaTaber/ Hifloria naculum conftitutionis non neglexit Dauid. Hoc enim poft tern/ Taberna^ pora Heli SC capta arcam .d Paleftinis uarie translatum uidetur. Silo cult xloniM certe,in qua primo collocata fuit.defolata eft,quod Pfal.78.8C lere/ ni. mix 7. cap. indicator. Proindc régnante Sanie creftum apparct in Gilgal, ubi is gratulatoria obtulifte facriftcia coram domino dicitur T.Samuelis it. In eodem libro 21. cap. apparet Tabernaculum aliz quandiu ftetilTe in Nobe ( urbe non ita procul diftita à Hierofoly« ma.Ifaixio.cap.) ubi ab Achimelech facçrdote Dauid donaturpaz nibus propofttionis recentibusexaureamenfadefumptis. Dauidis tempore ac regno erev^um ftetit in Gabaon Beniamitarumoppiz do.Sic enim legimus i.Paralip.21.Tabernaculum domini quod fez cerat Mofes indeferto.SC altare holocaufti,erant tunc (cum angelus ftriflo gladio Dauidiappareret) in colieuel excelfoGabaon, Eo lo ci erat SCSolomonis regno, 8C hoc excelfum petijt Solomon cum ante extruélum templum fupplicaret domino. In hxcenimuerba legimus fcriptumx. Paralip.1. cap. Abierunt Solomon SC omnis ccctus cum coin excelfum quod erat in Gabaon. Namilliccrat ten toriumconftiturionisdei.quodfeceratMofesferuusdominiin dez fttto.Cxterum arcam dei adduxerat Dauid de Kiriathiearim,ad loz cum quern ei parauerat Dauid, Namei tetenderat tabernaculum Hieroiblymis. Porro altare xneum, quod fecerat Bezaleel ftlius Vz ri,cratibiante tabernaculum domini, quod quxftuit Solomon SC cocrus.Ergo cum legimus j.Regum j.cap. Solomon dilexitdomiz num,ambulansininftitutis Dauid patris fui,duntaxatinexcelfts facrificabat 8c adolebat: non in uituperium quidem, fed in laudem Solomonis profertur, nempe quod non promifeue in locis omniz

•' DB LEGIE. DEI C AE R E M O N I A L1B, bus facrifïcarir, fed in excelfis, nimirum in unica illa ara confecratar amp;deliinataa domino,cuiusiam iam mentionemfecimus.AIiis uilt; fum eftSolomon'em iftis uerbis non fimpliciter taxa turn, quod fa» crifïcafl'et in ara liolocaufti (. id enim maxime licebat} fed quod lialt;* ôenus diftuliffet rempli xdifïcium. Verum confequentiaamp;^ prxcez dentia fenfutn priorem admodum adiuuant. Idem ilIeSolomon cxtruiflo templo,amp;arcam'illam ueteiem Si tabernaciili omnia,tan* quam thefautumaliquem, ex Gabaon in ipfum templum,ab ipfo cxtruóiü, perfacerdotes, inferri Sf reponicurauit. SicatteHantefcri pturafacra, amp;dicente, Etadduxcruntarcamdomini amp;nbsp;tentorium conliitutionis, amp;nbsp;omnia uafa facra qux erantintentorio: adduxe* runt, inquam, illa in templum iacerdotes amp;nbsp;Leuita?. Hxc leguntur j. Kegü 8. 9i z.Paralip s.cap.Itauerotabcrnaculum domini.quod t fletit annis 47S. abrogatum quidern,templum ucro 111 eius locum eft repofîtum.

Dtttmplo Templum porró domini paratum qiiidem à Dauide, fedextru« Solomon'u. ^^nmaSolomone.non eftquodpluribus defcnbam.quodidin j li, broRegü. Siinz.lib.Paralip.operofeóf grapbiccdepitflumexhiz beatiir. Locus templiindicatusrefenurDauidiab iplo dei angelo t.Paralip zt.ac ipfum Dauidem primum ibi facrifîcaffe, bis infuper uerbis additis.Hxc eft domus domini dei, 8i hxc ara ad holocaußü Ifraelis.Quafidixerit.Hæc area templo defignata eft, in liac xdifica. bitur domus dei,imcgt; in bac immolabitur unica ilia amp;nbsp;a rernum effi cax boftia, ipfe incarnatus dei ft'lius. Confentiunt enim omnes faz erorum interprètes, bunc locum Hierofolymis fuiffe in monte Mo ria,ubi quondam Abraham filium fuumlfaac immolate ucluit; 8(. in buncquidem locum fatalem impofttum elfe templum : necptogt; cul bine adeotp in eodem montis iugo efle montem Golgotba.fiuc Caluarixjllum inquam locum Si montem faccrrimum,in quo fax era euangelia commémorant Chriftumefie iminolatum propecca tis totius mundi, quem facrificia 8i rempli Si ueterum omnia praefii gurarunt. Vfus 8i Anis rempli non fuit alius qua'm Tabernaculi.

pKtatum nbsp;nbsp;Grauilfimc ergo pcccarunt cum leroboam reges Izraelis.qui dez

facrifiiany fertotemplofacrificarunt Deo in excelfis, in fuis catbedialibus ecz riHinin tx^ clcfiis,ncpe in Bethel, amp;nbsp;in Dan.denicp in alqs locis xditis Si ftljis, nis.Grauilfimepeccauitcumrcgibus fuispopuliis luda.qui uel in excellis immolauit deo.uel non in uniuerfum excelfa excidit Domi nuscuimuno inloco,qucm ipfedefignarat,coli uoluit Extataperz ta lex Dcut,ii,amp; texitur fignificaniilfime Leuit. i7.(3p. in bxc uerz ba^Quiciiq; è domo Izrad inadlaueru bouc, aur ouem, aut capiatn 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intäz

one AD. in. s BR MO V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

ïncaftris aut extra caftra(iiidelicet in faenfîcium dominî. Alioqui einm licebac maélareextra lacritàcium quouis ni loco)â^ ad oftiutn tencorq conflitutionis non a JJuxerit.ut lacrificet facrtft'cium domi* no ante tabernaeulum domini/anguis tmpuiabirur iHi uiro ac fî fit dilfet l'anguniem Proinde quando tîlq Izrael uolunt facrifïcare.adz ducaiic laenfîcia ad dotninuin anteoiliutn tentorq conflitutionis aJ facerdotem ut isoiferat.Nec ultra facrifîcentfacrificia fuafatyrisuel dxmonibus, poil quos fcortaii font. Ritus hic erit perpetuus cis SC poftehs.Quiautemhocnonfecerit.is excind.tur de populis fuis. Tria in Iiis ueniuntobferuanda.Primum,quodnon liccbatfacrifïz «are niiî ante aratn holocautlorum unoin loco. Secundum, quod ideo hoc præcipiebatur ut omnes intelhgerent facrificium dco fieri, cuius erat tabernaeulum. Tertium,quod extra hune locum offerte, contra prarceptum dei, erat diabolo immolate : quod iudicandus ut tiomicidaiâf quod excömunicatus erat ab ipfo domino deo,exclu* ' fus utiep ex confortio dei Si fanflorum.Quod uero Samuel, Hellas nonnulli alq alibi facrihcarunt deo concedente,ob cerias cauffaS difpenfationis erat.Proinde qui in excelfis, etiam deo ip(i, non tan* tum alienis dqs immolarunt.peccaueruntprimo inobedientia. Im* probat deus, imd execratur cultum quem ipfi nobis extra uerbum Clus confingentes inilituimus : placet et fidelis obedientia ; dcindc quod uniiatem corporis ccclefiailiei dilacerauerunt.'hinc quod my* fterium Chriili olim in monte Golgoiha offerendi ueluti afpernati tes,conculcarunt,amp; non omnia fuaad Chriflum tanquam ad uni* cum fcopum facrorum retulerunt: prxterea quod fuis facrificiis tail quam operibus operatis confifi funt, SC quod negletflo dei cultit ipfjfibi cultum peculiaremconfinxerunt. Stetit Templum a' prima fui fundatione Solomonis ad excidium primum, fub Zedeehia rez geannis Reparaium ueroad fecundum excidium fub fpafiinoiletitannisjSî.Aliialiamfupputationéineunt. Hacepau* cis ex multis de Templo haftenus.

Reilacutnonnihilporroattingamiis inllrumenta Tabernaculi aut Tempil facra.ipfalç ueluti per tranfennaminfpiciamus. Primas in his tenet Area fœderis,à Tabulis foederis in ea collocatis fic difla. Appellabatur etiam Area domini dei exercituum,habitantis fuper ipfam, inter cherubim, adeoep ipfe dominus exercituum nuncupa* baiur fedens inter cherubim,ed quod inde atderet refponfa,8i illam repofuilTetiii medio populi fignum fuar praefentiae inter ipfos. Dc Biatetia forma Arcz lue nihil dicam. Hze enim fuis coloribus

i X

DE LBGIB, DEI C AE E E M O NIA L I B.

uiuide exhibentur depidia Exodi 25. cap. De fignificatione, myflcA Signi^cit' rioSd ufu area: dicam paucula. Homines in areas autciftasnoftras tioo-my^ reponimus noftros thefauros. Proindeintelligimus in Area repo« ßtriiiiuart ficum elTethefaurum ecclelia:,adeo^ uniuerfa fidelium bona. Non ergoqua:rendahæceruntinliominibus,in Noë, Abraham, Ifaac,. lacob.Mofe, Dauide, S.Maria, (oanne, Petro ant Paulo, multo miz nus in cifta Chananaica ac Romanenfi indulgentiaria.fed in eo,in quo habitat omnis plenitudo, Sd in quofuntomnesthefaurifapien' - tix fidfcientixdeireconditi.quinon in terrisfpedlatur, fed in ipfo fandlo fandtorum, in ipfo inquam ccrlo uerfatur. Is eftlefus Chri» Rus :cuius diuinitasfîgnifïcaturperaurumpuriiïimum, humanitas autem per lignum fittim,id cR cedri,uel potius fpinx albae. Aifum« pfit enim carnem peccatriei fimilem, ueram quidem illam noRram,. ' fed non pcccatricemmulla in co peceati fpina exiRente. Exhacarca Qjirfreco« dcpromuntpq quxciiqj ipfis bona funtneceflaria. In Area enimrez iilta in /Ir» pofiia leguntur hæc.Tabulæ teRimonij, Vrna mannx, amp;nbsp;Virga Aa Mf«t/erir. ronis florens. Nam in ChriRo repofitos audiiiimus thefauros cede

Rx.ChriRus cRfapientia noRra,lcx8d uerbum patris,Iegis confum matio,impletio,iuRuSi8d iuRitia noRraJn ChriRo eRalimentü coe« leRe. Ipfeenim panis de ccclo defeendit uiuus, utquicunc^ deipfo’ cdat,uiuat xternum.In ChriRo refloruit facerdotiom. Vifum quide illudmortuo ChriRo in cruce exeifumeflie.fcd refurgens accepitfaz cerdotium xternum. Nunc enim confiRcns ad dexieram patris in ccclo,intercedit,pnobis,Sed 5; corona circüdabatur area, quia Chri Rus dominus rex cR,qui nos fideles fuos libérât ab omni malo, et fï Iios dei efficit. Ad Arcam legiiur applicitum uel impoftum Propiz tiatorium, fiueilludooerculum arcæ,(îue fedes quxdamfueritarcx fuperimpoft3,.Significabaturillo , interpretibus apoRolis loannc Si Paulo,ChriRus, qui eR thronus gratix, 8l propitiatiopro pcccaz v.fotin,2r,. tis noRris, non pro noRrisautem tantum, fed pro peccatis totius mundi.Ex propitiatorio item xdebantur oraculai Vfus enim propi tiatoriioflenditurin hiRoria facra. Nam Mofestabernaculum inz greffus, accepit refpo nfa,eatp retulitad populum. Et ChriRus is cR;. per quern loquitur nobis pater caleRis, Si quern nobis unice auz diendum propofuit, diccns.Hicefl fiilius meus diledlus.in quo plaz cata eflanimamca.'ipfiim audite. In propitiatorium duoCheruz bimafpiciunt, 2d fe mutuo quoque contemplantur. Vnde nimw sumiS,.Pecrus dixit^etiam angelos defderare in ipfum faluatorein’ mundii

DECAD. III. SER MO V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

!nundi,qiu pereuangelium annunciatur, profpkere.'fidemangeli,. ipfi domino nofiro feruiunt, fempcrip ei,ut domino uniuerforum, affiftunr Porrd Arcam domini nulli portant nifi faccrdotes domi./ , ni. Nam foli inunâi per fpiritum fanóïum Si uera fide praediti Ghriftum recipiunt. Si donorum eins participes fiunt.Nec diffimu q.. landum quod t.Sam.4,8i f.cap; traditurizraelitas dum Arcaabux ufusarœ terentur, iam^ in aliiim ufum.quàm data erat, raperent, Si plus ei tribuerent quäm tribuere docuit fcriptura, cecidifTe uiilos à Paleftix ni$,fedSiarcameiîeincapriuitatem abdult;flam:nimirum utdifcez rentomnes Sacramentisaut rnyflerijs dci non plus tribuere, qua'm conuenit, netpin alium finemufurpareaut applicare quam infti* tuit dominus. Noeniminhoc eratinßituta,utliabereturprodeo, licet nomen dei gereret,non utgratiam Si auxilium ab ipfa petercr, ficuti fecifTeleguntur.fed ut effet teftimonium,deum utpotecon^ fcederatum adeffe medium in populo,f)modo hie feruarct tabulas fœderisarcfinclufas,foli^ deoadhscreret,àquoomnebonumexz peilaret per Ghriftum, qui per arcam præfïgurabatur.

Egredientibus ex adyto uel fantHo fandorum in fandlum, pris Mtnfi’ mum occurritMenfaaurea, quae quali fuerit forma Si materia ex= ourM. ponitur Exodi 1;, cap. Menfr imponitur eibus Si alimentum hoz minis.ex menfa reficiuntur homines, in menfa curas deponunt Si fiunt hilares.Ergo non alia e(fe poteft menfa^quam Chriftus domi nus Si doârina Chriftiana. Chriftus enim eft alimentum uitale, gaudium Siexultatiohominum fidelium . Aurcaeft foris,lignca intus tota, quia cibus nofter deus eft Si homo. Proponitur menfa inecclefiamonergoquarrenda eftAthenisaut apud Sophiftas,aut apudgymmofophiftas.aut infynagoga* Menfscimponunturpaz nesreeentesduodecimidiuifi in partes duas. Nam panis uitxalit utruntp populum ludæorum Si Gentium,8i recens quidem fuauis Si exaturans.Iam etiam panis hie fanif us eft, non prophanus, quo' foli uefeuntur faccrdotes. Quia foli fideles eo dignifunt, foli^ eo’ participant. Panes autcmappellanturpropofitionis fine facierum, P'antt pro^ «0 quodhunc uitalem cibum oporteat nobis uerfari ob oculos. Et fo/itio«ir.. w perpetuo oportet panes hos expofitos elfe coram domino in con fpeélu hominum; ita no decetabditam Si reclufam elfedodfrinam Chriftianam; Vafculum thurisimponebatur panibus. Quoniam ifti qui uefeunturpane coclefti, preces Si gratiarumaóliones fine inz termiffione deo offerunt, L,euit,X4,nmltisdcfcribitur,qiiomodo pat iwsfacierum parentur*.

DE LSniB. DEI C ÄEKSMON! ALTS.

tlt;»«cÎFl4^ Candclahru'îi aureuni in fan^îo ex latere feu oppoito menfe iri aureit. antcuelumapparet, Defcriptijne.n eius habe.nus EeoJi 25 cap.

Lucernaein doffibus nûlîriipoiiuiiiarut luceant otn.iibu^iiido^ mû uei lantibus. Et Cliriitu» dominas datas eitmunio lux, ut qui eum fequutus fuerii,iiidipiUatur lumen uitx. Illuminâtecclefiam Chriftus. Ex Ghrifto cannse amp;nbsp;luminariaprodeunt.quaeexipfo lumen Itabent. Dominus ad apoftolos dixit, Voseftislux munx di. Stipes ergo candelabn Chriftusell; exrtipite prodcunt cann« infuprema partehabenteslumina. Quicqnidenimluminis eftiit miniftj is ecclefiæ.id totum eft ex fonte lumims Chrifto. Porrôau-» rea funt candelabri omnia. Chriftus emm deus luxâ^ fapientia pa* triseft: miniftrosquoqj Chriftidecet elle fynceros SIrepurgato# abaffeéfibuscarni$:quo amp;myfterium pertinetemundloriorum.

'Xre tfiy* In medio inter menfam ôi candelabrum ftabat ante uelumin «iaiMittii. fanftoaurea ara, quxthymiamatis appellatur, uelincenlî.acdili* gcnter defcribitur Exodi jo.cap. Vfus arx huius erat duplex. Prin* ' Cipioenimquotidieofferebaturin ipfaincenfum fine futfimctum; quod nephaserat ullicreaturxautdeoapparareuelofferte. Idfie* batbisin die.maneSf uefperi. Inhocminifterio dum eftet Zacha» rias paterdiui Baptiftx.uifo angelo.propier incredulitatem obmux tuitadcertum tempus.Deinde femel in anno oiferebatur fingulari quodam modo incenfum.nempe in fefto Expiationis, ficuti defcri* bitur Leuit, is.cap. Per incenfum uero thymiama uel fuffimentum intelligendx (untfanéforum preces.tefte Dauide.dicente.Oirigatur oratio meatanquam incenfuin.incöfpetflutuo, eleuatto manuum tnearum facriftcium uefpertinum. Eratautemaltareillud unicum plane. Si quis plura conftruxilfet, extremx fuilfetdamnatus impie* tatis. Peraram illam unicam Eguracur Chriftus dominus deusSf homo, mediator Si interceftbr inter deumSf hominem, per quern fatióliomnes untuerfasfuas precesdominodeopatriofferiit.Pro-* inde plureslibiextruunt aras qui llbideligunt creaturas pro inters ceftoribus.perquorum interuentum aliquidadeo patre impetrent. Diferteprofedlodiciturin finejo cap.Quicuncp talelibt feceritin^ cenfum utidolfaciat.pcribitanima eius.Per Chriftum ergofolutil omnes preces fuas deo patri offert ft'delis dei ecclelia.Ara ilia noftra aurea corona eftredimita. Nam Chriftusdominus nofter ueruseft tex Si pontifex. Orandum autem eft mane Si uefperi.id eft perpe* tuo Si iugiter. Orandum femperperChriftum. Quid quod unuS eft Chriftus,per quem deo placuerQt preces Si eornm qui mane, ab initio inquam inundi, Si qui uefperi,id eft in Ene mundi deo fup-* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plicaflt.

;

DECAD. un SBRMO V. 44 pikant. GrauifTime ergo peccarunt contra dominum, quüncenfa ƒ» actîfii obtuleruntpafTim in excelfis.Nam ut deoinobedietitesimórcbeb adoltre, . les apparuerunt, deniq; fuas inuentionesdeilegibus prxtulerunr, adeocp dei leges neglexerütjta myßerium unici intercelToris Chrilt;' ßi fpreuerunt,dum ab unica illa ara recefferunt.

In Atrio altera Rabat Ara,quxdicebaturxnea amp;nbsp;bolocauRorü; Ara qux depingiiur grapliice Exodi 27. cap. qux ipfa unica amp;nbsp;fola caußorü, erat.Non enim licebat alibi, nifi per (ïngularem quaqdam difpen» fationem.quàminlocofandoad liane aram facriRcare cuiquam religiofo. Proinde cum Rubenitx una cum (uis focijs extruxilTent aram in ripalordanis, idep delatum eRetfamaad alias tribus Ifraez lis.decernunthç publico bello idfceleris ^Reperfcquendum.Vnde rurfus xRimare licet peccatum corum qui oR^erebant, hac prxterita ara.inexcelfis.DequofupraquocpdiinumeR.AItareuero noRrum unicum illud amp;nbsp;catliolicum ChriRus eß:quifeipfum obtulit hoRia uiuencem deo. Nee eR ullum in toto mundo facrificium,quod pec^ cataexpietniR hoe unicum. Necplacentdco patri Rdelium facriR’z cia.nifxn ara CliriRo oblata per Rdem.Sanâifîcat enim nos Chri./ flus.famflificati per ipfmn offerimus deogratam hoRiam. Hxc fumpta funtexapoRoli doârinaad Hebrxosdecimotertio, SC ad Romanos duodecimo cap.

Vltimum uero inter uafa facra folium flue labrum xneum erat, Lalrttm collocatum inter uelum fanâi SC aram liolocauRorii in atrio. Degt; anmm, feribitur Exodi cap.so. Continebataquam qua feabluebant facer* dotes miniRraturi coram domino. Signiftcabatur amp;nbsp;hoc ChriRus, quicRabluiioRdelium. Signifi'eabaturitem non illotis manibus

pedibusfacraeffetraólanda. Abluuntfefequi perfpiritüfamfl« putificantur, Sepergratiamdei idonei efficiunturadobeundafa* cramunia.Mortiautemobnoxiusefl.quinon fueritparticeps gra tix uitalis. Commemorantur prxter ilia amp;nbsp;alia inftrumenia Ta* bemaculi facra*fed ilia fere potiflima funt. Nolui ucl Rngula ope* tuRus excutere.uel minutias perfequi, ne moleRiam adferrem chae ritati ueflrx nimis prolixa traéiatione.Porró eadem in templo fue* runtuafa fine inflrumenta facra qux repeliebantur tn Tabernacu* lo.nifi quod in Templo Solomonis maior apparatus 8i fplendor in omnibus confpicitur.non aliadecauRa hauddubie.quam quod myfteiiaChrifli SCecckfixfubinde magis ac magis, illuftiius in* quam.fefe proferrent.Chi ifiiiS uerus Solomon rex pacis amp;. félicita* tis.ipfa inquamxterna félicitas, ecclefiam in hoc mundoexcirauit, quxfinibusrnundiietaiinaiur, Dequomuliis aguiit prophetx»

J

DB LEGIB. DEI C ÄHR K M O NI Ä LIB .

Zachirias in primis,8i diriffitnus prophetarum Nathan 2» SamM lts cap,7.Hxc de Loco fando.

Poft Locum facrüm in facriscscremonijsfacrum Tempus occur* littradandum.Vtenim religioniexternx locus certus eft datus.ita eidem tempus fïxum eftdefïgnatum. Etfcrix quidem facra^ refez Tunturadadionesfacras. Adiones autem alixfuntmanuarixdC

quafiprophanx, pro uidu amidu neceiïariisi^ uitx parandis tnuentx. Alia;funt facrx adeoqj religiofx, pro exercitio rcligionis cxternx fufceptx. Non infumcndum eft omne tempus laborimaz nuum . neerurfus omnetempus externxreligionipoteftimpendü At adiones illx nó funt Hne tempore. Omnis enim adio tempore continetur.Proinde diftinxit deus ipfum tempus ad adiones, ita ut

uolueritalias quidem dies prophanos manuarqs artibus,alios auz tem facros exercitio religionis externxinferuire. Non quodproz phanidies,inquibus laborauirmanibus, non fint fandi Si dicati deo. Hic enim amne tempus Si fingulosfibi uendicat dies,quippe qui om ni tempore coli poftulaufed quod ferix fingularitcr Si maz gis quàm dies prophani externo dei cuhui funt deftinatx.

Qp'iiFez Eft ergo feftus feu fandus dies, qui «xinftimtionedci facer ell fluf Jiesi domino, fufeeptus ad cultum dei externum religiofe exercendum. Ideo fandi dies Si legitlmx ferix non funt, qux non uni Si foli deo lehouah celebrantunnei^ legitimxfunt,in quibus non exerce* turlegitimus dei cultus. Eas ob cauftas non raro in prophetis reqz ciunturfabbata feu ferix pqpulilzraeliticiinimirum quod fine fide ac illegitime celebrarentur«

Ad fiid in 'Omnes autem dies fefti communéhabuerunt uocabulum,appél fiituti dits la« fabbata,item fefta.ferix.dies ftati Sifandi.panegyres Si ccctus» feßa Omnibus commune eratfeftis, quod deo foli erantinftituta, non aeaturis,nonuentri, autVeneri. Commune erat omnibus, quod in falutem utilitatem Si recreationem hominum erantinuenta. Fez

rix enim non funt onus, fed oneris leuamen. Sunt quidem utiliz opera prophana, fed otium quoque neceifarium eft.fine quo labor non eft durabilis. Vult ergo dominus concedere homini recrcatioz nem.adeocp iubetin diebusfeftisfuosixtari.ixtari autem in fan* ditate Si modeftia,ut fit honefta recreatio no probrofa libido. Rur fus otium per Ce bonum non eft,fed refpedu alterius bonum eft.Iu betdeusceffareàlaboribus,fed inhoc,utinterimaliudagant homi nes.utdefinantlaborare.corpore, animo laborare incipiant, totiljf facris inuigilare.Opus itatp hicerit cœtu facro.ledionefacra, preci -bus publicis.fachficqs, (etenim quod fingulis ferijs offene oporteat pr«z

DS CAD» Tir. g SR MO VT. 47 prefcripturRlegitur Numericap.facratnentorum cclébez itione, amp;nbsp;a quid aliud eft quod in ferijs facerc iuftit dominus. Vnum cnim illud hicrequlritur in primis, id uidelicet,quod Maria inuenii delidens adpedeslefu, fi^audicnsuerbum ipftus. HabentSf illud commune fefta omnia, quod maximarum rerum continent amp;nbsp;relri xantmemorias.'quanquamfingula (ingulasfuppeditent. Sabba/ tum fuggerebatbeneficium conditi orbis à deo, in gratiam 8C uti= litatem liominum.Praetcrea fîgnum erat,Mofe tefte Exodi jt.fanóli fïcationis ueræ, quam fuis cultoribus confcrtfolus deus fan flus. Alia fefta alia dei beneficia reuocabant in memoriam fuastp pecuz liaresfut fuo loco dicctur)habebant fignificationes.

Porrd modus erat amp;nbsp;numerus fcriarum certus, ac diftinftac qui.- Moifur cy dem habebantur.-primum in feptimanas,quarum fingulæliabebât numeral fabbatum.dicm inquam feptimam: deinde in menfes. Nam prima certMt in cuiuftp menfis confecrata erat domino.Eas ferias appellarunt Nco Firiji^ meniasfiucNouilunia.uelCalendas; Sfpoftremo in annuasfe« rias,ex erant an niuerfaria 8C ftata fefta ; quorum tria commemoran tur,Pacfa,Pentecofte SC Septimi menfis.Prxter haecfuerunt SC Con^ teptiux f^erix,nimirum non prxceptx à deo, fed receptx ab ecclefîa . ad gloriam dei, SC ad retinendam maximorum beneficiorum del memoriam. Feftumenimfortiumquod appellaruntPurim,à tota rcceptü fuitecclefta,cxrelatione Mardochxi: ficutuidereeft Efther ;9.cap. FeftumEncenioruminftituit ludas Machabxus cum totius «cclefixconfenfu.in memoriam reparati rempli liberationisfp ex tyrannide Antiochi régis, ficuti legitur t.Machab.4. cap. Et Chriz ftus dominus honeftat Enccniailla fermonibusfactis. Fuerunt in ifnnuit populo dei etiam inftituta kiunia, ut quinto menfe, quo inflamma ta eft urbs;8f fepttmo méfe,quo exfus eft Godolias.-Sf dccimo men fe,quocinflafuitobfidioncurbs. De quibus Zacharias differuitca pitey.K 8. lam inftitutum fuit tempore Efther ieiunium in menfe Adar, in memoriam calamitatis ludxorum, illatx aut intentât* ab Amano.

DeSabbatoSfeiusfignifïcattonedixi modo ac quondam dum Jä«. fxponerem Decalogum.ld obferuatum eft quafi naturali SC diuina lege à condito orbe.Eft autem caput feriarum omnium.Nctp enim z inftitutum eftprimum per Mofen,exhibito coelitus Oecalogo.Nam religio fabbati fuit recepta à fanflis mox à mundo côdito. Ideolp in Dccalogolegimus dixifte dominii. Memento ut diem fabbati fan« Aifîces.Sed SC ante legem latam manifefte fit fabbati mentio.Exoz di^^.ôC Genefis a,cap.

(n

DE LEGIB. DEI C AB K E M O N I A 11B«

Ntomt^ Secundum genus fabbati due feriarum funt Calendx uel Neogt; tiittf meniæ, id eft. nouilunia.ea celebrabanturin capite fingulorù men» fîum.Eius mentio fit Numeri io.amp; 28. i.Samuelisio. Pfal.81. Ex zecli.46.amp;2.Paralip.z. Dicitureacelebritas in memoriam create lucis efie inftituta.admonuifte cultores,ne menfes uel lano uel Mar , ti.aut alij alicui ditto uel planetx, fed uni foli deo conditori omniS temporumgubernatori feu moderatori fubtjeerent. Prxterea fi* gnificationem habuit reparationis uel renouationis animifidelis, perilluminationem coclcftem.'utNotiilunium Chriftiani uerecele bremus, cum ex tenebris in lucem à filio dei produdli ambulamus ut decet filios lucis,omnibus tenebrarum operibus reietflis.

Conuentut Tertium feriarum genus comprehendit fefta anniuerfaria, quo* C Celebris jum tria numerantur Pafcha, Pentecofte, amp;. Feftum menfis feptimi. tataan^ Cxterum uoluit dominus in liifce tribus feftis in loco fandto, nem iwittret, peadTabernaculum, amp;nbsp;hoc translato ad Templum generales cele brari fynodos ac panegyres. Sic enim ait Mofes in Deuteronomio, Ter in annoapparebit omnis mas coram domino deo tuo, in loco, quern elegerit,nempe in fefto azymorum.in fefto hcbdomadum.Sd infefto tabernaculorum.’nec apparebitin confpetfiu dominiua^ cuus.Quift^ iuxta donum manus fux.d^ iuxta beneditffionem do« mini dei tui,quod dedit tibi.'ideft, Quifep quod poteft amp;nbsp;pro modo facultatum fuarum quas concefierit dominus, domino offerer. Di* firibuit antem ferias ill as ftatas fiue folennes in tres menfes.peregrû nation! feu profeftioniconuenientes. Verno tempore cekbrabatur pafcha.cum iam ariftx feu fpicaeerupilTent.Circa meffem,liftü per* agebantPentecoftes, ruris laboribus operibdsue primis confedis» Porró collediis frudiibus omnibus, proficifeebantur ad Feftum talt; bernaculorum.Et proficifeebantur quidem quiuenirepoterant.Pu tant quidam cum ijs difpenfatum elfe, qui femel in anno apparuif« Tent coram dômino.ita ut duobus alijs feftis domi manere licuerir. Ego ueroarbitror homines religiofos rarohuiufmodi ufoseifedi* fpenfationibus. Pollicetur alicubi dominus fe interea limites amp;nbsp;fa* cultatcs peregreeuntium defenfurum attp cuftoditurum. Gerte ex hiftortjs confiât hifee diebus fefiisconcionesfuilfe longe frequen« tiifimas.

Ptifcha, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pafcha multas habuit appcllationes, prxeipue tarnen ditfïu eft fe

ftum azymorum.Totis enim diebus feptem infermétatis uefeeban* tur panibus.Cxrcmonia eius fefii cum facrifieijs offerendis fufe de« fcribiturExodi 12.amp; Leuit.zj.Exhibebatur in eoEpulum agni.ncc alibi qudm uel apud tabernaculü ucitemplum. LexextatDeun^'

Mem»*

DSC AD, III. 8SRM0 r* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;46

MemoriS memorabilis illius ex Aegypto iiberationis populi Ifrae litidizraelitis amp;nbsp;omnibus pijs refricabat. Voluit fibi in eo iefto pri' mas oiferri fruges.ut ita beneficium mannx exhibitx repararec. Ha buicprxtereafefiumillud fignificationem cranfitus amp;nbsp;Iiberationis, qua; eifufo fanguine.perfcdla eftperChriftum. Vndeapofiolus diz xit.Pafcha noftrum immolatus eft Chriftus.t.Cor.y. Verum de Paz fell a dicam plura confequenti mox fermone.

Pentccoftedicebaturetiam feftum hebdomadum.fiuefeptimana PétecDjlt, rnm.ôf nouarum frugum.Proponebantur enim eo fefto panes pro pofitionum ex nouis confeâi frugibus.Numerabant autem à proz xima poft pafclia die feptimanas feptem.dies inquam quinquaginz ta, accekbrabantdiequinquagefîmamemoriam reuelatæac proz RiulgatK coclitus ab ipfodeo diuinæ legis. Nam quinquagefima die exitus ex Aegypto legimus deum ipfum in monte Sinai fuiftie concionatum, tuliftecp ac promulgafte legem. Erat itacß Pentecofte memoraculQ illuftratae ecclefix.Erat item typus eius diei, quo Chri ftus dominus finis legis fpiritum fanftum mifitin difcipulos, uniz uerfam!^ illuminauit ecclefiam. Cxremonias huius fefti defcribit Mofes Lcnit.ij,

Feftum cabernaculorum peragebant menfe feptimo, ita prxeipiz Feflumen entein Deuteronomio Mofe.Cum collegeris de area tua, amp;nbsp;de torz fis 7,feu cularituo, celebrabisy, diebus feftum tabernaculorü: Igtaberiscp in FaberM^ die fefto tuo:tu amp;nbsp;filius tuus 8( filia tua.feruus tuus atep ancilla tua: eulorum, Leuita, peregrinus, pupillus, attp uidua, qui funt intra portas tuas.

Septem diebus ages feftum diem domino deo tuo,in loco quern ele gerit dominus : quoniam felicem return fucceftum dedittibidomiz nus deus tuus in cuniflis prouentibus tuis.et in omni opere manuu

I tuarum. Omnino igitur fis lætus. Ad lixc extat formula célébrait huius fefti legitime in Nehemia cap. 8.unde plura peti poffunt.Fuit autem feftum hocTabernaculorum fine menfis feptimi quadriparz titum.Nam primo die menfis fuit feftum Tubarum fine clangoris: Fe/lumttl id quod grauia ilia bella reuocabat in memoriam, quç populus deo barum, auCpiceacducegelferatfeliciftime, primo quidem contra Amaleclii tas, deinde uero contra omnes hoftes ethnicos. Significabatur item uitam hominis fuper terram eife militiam perpetuam. Décima die Feßumex» ciufdem menfis peragebatur feftum expiationis. Prxibat formula pMtionir, follenni facerdos,peccata deo confitens, confitentcip publice quifq; é plebe fequebatur, 8£ priuatim apudferecitabatimente colloquens rum domino. Addebaturliircus emirtarius,amp; facrificiu illud, quod fufe defcribitur Leuit,i^,cap. Ita uero peccacorii fiebat expiatio; qug

m 1

DE LEGIB, DEI C AE R E M O N I A b IB.

typus erat futur» perChriftum cxpiationis, qui fetncl oblatus.uni» ca hoftia fui corporis,otnnia abftulitpeccata totius mundi.Contine Feßumta' batpræterea dodfrinâ depœnitétia uera.Diedecimaquinia incipie^ tfrn^fMfoz bat feftum tabernaculorfi. Sept?cnim integris diebus, ncmpc à 15» adîi.degebat populusintabernaculis. Finishuiuscæremoniae inz dicaturabipfafcriptura, ut poiferi furent dominum maioresipfo* rum collocaife in tabernaculis.Repetebatur ergo memoria benefî* cq in defertoexliibiti. Seruati enimfunt in defertoper annos4o. integros,ut necuidus nec amidusdefueritSignifîcabatur amp;. illud^ banc huius fæculi uitam elfe feenam. necß nos hic habere manent« locum,fed futurum inquirere: ficuti 8i apoftolus docuit 2.Cor.$.8( ad Hebraros rj cap. Quartum huius feptimi mends feßum c«Ielt; brabatur in odaua, nempe ai.appellabatur^ Concio dueGoctus. In eo congregabaturcenfus, oblatio amp;nbsp;ueéligal facrum, ad farta tea dlaqt tcmpli.ad fumptus facridciorum fußincndos,deni^ ad confec uationem minißerii, Inhocfeßoarbitranturcantatum Pfalmü 84. Quam dileâa tabernacula tua.amp;fc, amp;nbsp;alios nonnullos TorculateS’ appellatos.Hxchadenus defeßis anniuerfarijs.

Hic commemorate necefle eflamp;Iubileiinflitutionem. Erataugt; tem annus iubileus quinquagedmusquifqj, quimultis deferibitur cum fuis cæremonqSiLeuiticixÿ. Indicebatur toti populo in terra promida per cornu arietinum, proclamabaiurq; libertas omnibus feruituti implicitis.ln eo non obfeureeötinebatur myflerium Chri* ßi dominj,qui ipfe nobis huius cxremonix dgnidcationem aperuit' ex Ifai» ^i.cap.apud Lucam in cap, 4. ubidicit fe efTe ilium qui re.* ucra iubileumaperiar, Si ueram denuncietlibenatem,ipfum inqui annum domini acceptum. Annunciauit autem remilfione amp;nbsp;libei* tatem omnibus ddelibus, non tuba quidem arietina, fed cuangeli/ a.Nam per mifericordiam dei in merito lefu Chrißi dlii dei, remit tunturcredentibus per uniuerfam terram agentibus, omnia debia due peccata ; ea tarne conditione, ut nos quibus iam dimiffafunt de bita,illis uieüTim débita remittamusqui nobis debent, ideßcon^ tra nospeccauerunt. Ac in Chrißo quidem habemus uacationeX requiem ueram amp;nbsp;fempiternä.PerChrißum concediturnobisredi* tus ad poßeßionem, uel patriam,unde excideramus,ucterem nimM nim, ad terram uiuentium.

H»c de tepore facro SC ferfjs quanta potuimus breuitate differuM mus. Copiofîora inuenirelicet de hisExodi 2;. Leuit.23. Num.28* Si Deut.itf.cap, Reliqua huius argumenti,nempe de Carre* monijs Iudaicis,abfoluemus, deo uolente, mox fequenü contione.’ iam uero fupplices dco faäi,oremusj

DE CAD. m. S R ROT O TT.

D« ^cteramentif luJaorum, dt Sacrificiorum ^enerilfui uarijt, amp;nbsp;a!i}( quibufdam pertinentibus fub legtm Ctertmoniarum, S K R M O VI.

HI ixi fcrmone proximo de Ptrfonîsfacris.miniftnsinü I quam diuini cukus.facerdotib us Leuiticis,item de loco I 8C tempore facro;reftat iam ipfa rcs côfîderanda, quam il perfonxillxfacrXiin loco amp;nbsp;tempore facro, extreebär, ipfcinquam cultus amp;nbsp;ritus facer, ab ipfo domino fie inftitutus traz dims 8C prxfcriptus, ut omnes intellexerint quid cultus deo, id eft qualem cultum ei exhibeât.Veniunt autem hic confîderanda in pri mis facramenta,deinde facrifîcia.

Sacramenta ueteri ecclefix faniQorum fuerunt duo prçcipua.Cir Duo Saerif cuneißo SC Pafeha. Defingulis fîgillatim dicemus, quod loqurdez mentajyn* derit ex fuouerbo dominus.

Eratautem Circuncifîo adlio facra, qua refecabatur prxputium De Circuit in obfignationem diuini cum hominibus fœderis. Vel ut copiofius àftone defcribamus.Circuncifîo erat lignum xterni foederis dei, quod daz ^uidfui batur in membre genitali,in hocinftituta diuinitus,ut teftaretur bo nam dei erga circuncifos uoluntatem,monerct^ regenerationis 8C puritatis, adeotÿ 8C confœderatos dei fepararetab alqs populis feu gentibus.

Author ergo Circuncifionis deus eft:origo uetußilTima.Etenim Origo Cir îpfe in euangelio dominus, Non ex Mofe, inquit, eft Circuncilio, cuncifioni^ fed ex patribus. Repeiqt quidem 8C reparauit Circücifionis legem feu morem Mofes, fed primus circuncifus eft cximiu^ ille dei amis eus Abraham cum annum uitjageretnonagefîmumnonum. aceogt; îpfo die eft circuncifus, quo dominus fordere cum Abraham inito eircuncifionem inftituilîet. Nam hanc adiecit ceu ligillum focderi, quod pepigeratcum Abraham 8C femine eius in fxculum. Locus' extatGene.17. Annus is erat ab origine rerum zo4ff, àdiluuioauz »«mjgo.cum SemfiliusNoenatus eftetannos487. Ergo Mofes poftinftitutameircuncifionem,nimirum poftannos jio.demum* natusdeprelienditur : unde apparet patres ufurpafie Gircuncifione ante legemlatam annis circiter4oo.

Quoniam uero Circuncifio addita eft focderi ido inter deum 8C De Fadê^ Abrahamum fignum ucl figillum,paucis SC in tranfeurfu perftrin/ re dei et hi gendaeftnobis eius foederis ratio. Imitaturdeusin pangendis focz nvoitm. deribus,ut amp;nbsp;in alijs rebus,morem feu ritum hominum. Hifocderi bus ceu uinculisarâifiimis firmifiimis^ fefe côftringunt in unius

m $

•' DE LEGI B. DEI C ABR« M O MfALIB. corporis aut populi focietatem atqj compagem.qua ut ip fis bene fît tutitp contra omnium iniurias agant.mutuo fibicommunicant uû tam ipfam fimul amp;nbsp;Fortunas omnes. Aiqj in his diferte' exprimttur quicoaluerintfœdere, qui bus conditionibuscoierint, amp;nbsp;quouFf^» ' Proinde cum deus humano generi gratiam fuam declararc ueilet,

amp; fe totum ÔF omnia fua bona ei comunicare adeocp in nos efFun* dere.ut nobis bene fît, Fadus init cum hominci Id autem no primo inijccum Abrahamo.Fedcumhocrenouauituetus. Pepigit autem primo cum patreomniumnoftro Adamo, tû cum ipFumiampro^ fugumtn gratiam reciperet, fîliumtp unigenitum promitteret, in quo orbi placari Si per quern Fc totum nobis impendere uellet, om nia bona fua nobis communicandotSi uiciiTim nos fibi fîde et obe dientiaobftringendo. HocFocdus primum Si uetuftiifimum repa* rauit deinde cum Noe,po(Fea Fere' darius cum beato Abrahamo. SedSi poftannos oo. fub Mofe ad montem Sinai idem rurfus eft reparatum, conditionibus Fcederis copiofîus in Tabulas geminas relaiis.adieftis fimul cacremonqs multis. ExcellentiiFime uero om* Ilium puriflime Si dariffime idem hoc illuftrauit tandem ipfedomi nus nofter Si faluatorlefus Chriftus,qui caeremonias, typos,fîgu* ns Si umbras omnes expunxitrurfus,ueritatem fubftituit,omnia(j| . perFedFiffime impleuit, redailis omnibus falutis noftrz’Si pietatis uerae capitibus in breue compendium, quod etiam nouum fccdus feu nouum teftamcntum, nimirum propter innouationem Siim* pletionem omnium, ueterumcp caeremoniarum abrogationé,nunlt; cupauit.In eo folus praedicatur Chriftus perFeifFio amp;nbsp;plenitudo om nium.'in eodem nihil poft fîdem 8C charitatem exigitur, Itbenasqi pqs conceditur fanda Si admiranda. De qua re alias. Sed redimus iam ad Fadus cum Abrahamo reparatum.

coie=t nbsp;nbsp;Diferte in hoc indicator nobis qui coierint Foedere, Deus inqui

rintfœdere uiuus.aeternus, omnipotensacfummus rerum conditor conferua« tor Si moderatonac Abrahamus cum uniuerfo fuo femine: id eft cu omnibus cuiufcuncp gentis Si nationis fint fîdelibus. Ita enim ex* ponit apoftolus feme Abrahæ,praefertim cum Galatis dicit, Si Chrt fti eftis,igiturfernen Abrahx eftis.Si iuxta promilfionem barredes.

lam etiam tempus conftituiturquo duret hoc Fcedus, adeocp nul inition lum tempus definitur.Eftenim xternum. Quanquam enim multi fctint, nbsp;nbsp;accefierint in renouationibus declarationibusc^ fcederis, ceu accef*

foria,quac poftea euanuerunt, praefertim Chrifto ueniente in car* nem,in fubftantialibus tarnen nihil inuenias mutatum.Deus enim femper eft deus Fui populi: femperabeo flagitatacrequirit fidelem obedien*

DS CAD, IIÏ. S SR MO. VL 48 obedientiam. Idquodinnouoteßamento omnium fignifîcantifli me perfpicitur.

Capita enim fîue conditioncs huius fœderis duoduntaxatex prç Céditione* cipuis ponuntur.Prima exponit quid deus polliceatur, amp;nbsp;quid noz fadtrit, bis confccderacis uelitprxftare,quid inquam cxpedemus à domiz no. Secunda continet officium hominis,quod deo debet confccde« rato Sc principi fuo.Ergo quod deum attinet,Ego,inquit, ero deus tuus,amp;Saddai,ideftomnirufTicientia,quidem.tuusinquam deus amp;nbsp;feminis tui poft te. Sibi fufficiens eft deus ad abfolutiffimam pen fetfiionem et beatitudinem,neq; indiget alieno fub(idio,cum quod ufpiam eft, ex ipfo fit SC per ipfum fubfiftat. Solus fufficit homini deus,rolus pratftatquxcun^iuntinuotishominum,dlt; ad perfez flam felicitatempertinent. Vndeamp; quondam ab Ethnicis Saturz nus(fonaflis exoccafione uocabuli Saddai)cft nuncupaius, à fatuz rando baud dubie.SoIus enim faturare poteft, qui eft faiietas SC per feâio. Quodautem feminis Abrahx futurus fît omnifufficientia Dtuteß deus.demonftratduplici argumente. Principio, Dabo feminituo emnifufft^ terram Chanaan. Qua promiftionecomprehendit omnia benefiz dtmiafa^ ciaterrena SC corporalia.ncmpefîicultates amplas,felicit3tem,tran* deratori. quillitatem,rerum abundantiam,fanitatcm,glori3m, fplendidas ui ftorias,SC quxcuntp ad conferuationem beatitudinemep hominis temporalem pertinct.At quomodohxcprzftiteritfemini Abrahr, multisilluftrathiftoriafacraieo mododeclarans,deum uerum femi nis Abi abac fuiffe ita ut promiferat deum. Deinde promittit fernen inquobenedicendzfîntomnes genres terr»:nimirum promittit faluatoremChriftum.quemamp;anteaAdamopromiferat, Benediz Efhtf.i, cere uero,eti omni benediólione fpirituali ditare ; quo comprehenz dit omnia dona dei fpiritualia,remi(fionem peccatorum,innouatio nem uitx.amp;gloriamzternam. Benedicere eft SC maledidlionem tollere:ita ut hoc idem polleat cum illo,quod dicebaiur Adamo,Scz men mulieris calcabitcaput ferpentis. Veteris enim draconis caput nilaliudeft.quàmuisamp;regnum faihanz. Vis eiuseft maledidio ptecatum amp;nbsp;mors, Calcato ergo capite, maledidlio eft fublata, Si. fiicceditbenediâio. His inquam declarat fe fore deum Abrahx âf feminis eius.

Secunda foederis inter deum SC hominem initi conditio homini Qiiid exU prxfcribit quid agat, Äquomodofe gerat erga principemSC con« gaturab faderatum fuum.nempe deum. Ambula.inquir,coram me, efto nomine^ integer. AmbulSt autem coram deo,qui omnem uitam fuam, ditfla £lt;faâafua omnia inftituuntad uoluntatem dei. Ea eft,ut fîmus

©BLSGIB. DBÎ CASRSMONÎÂIIB* •întegri.Paratur ilia integritas fide, fpe amp;nbsp;charitateân quibus c5pPt îunduntur omnia officia fanftorum dei confœderacorum. Docct ergo pofterior ilia conditio fœderis.quid agant fœderati.quomodo fe gerant coram domino, nimirumhabeant ilium pro deo fuo, adz hrreantei foli quieft omnifufficientia,inuocent rolum.colant unü, SC ex Meifia expedient fandliHcationem,uitam'q; perennc. Hz fœz deris conditiones erant* quibus nondum coniundlaerat cxremo^ niarum turba.quz poftea fub ducatu Mods accelTit.

^ignü fos nbsp;nbsp;Huicconfœderationiaddidit fignum,adeo(^ dgillum dominuc

derit cir^ ipfamCircuncifionem“Sigillaappenduntur tabulis fidei faciendç emcifio. aut confïrmandzgratia. Tabulz continent amp;nbsp;exhibent omnem totiusfoederisratiotiem.Circuncifio ergo Sdtabulatüloco amp;nbsp;fîgni uice adiedlaen:fœderi,eo(p nomine fœdus ipfum appellatur : Acuti literz uel tabulxfoederis apud nos quoçp uulgariter uocantur

ipfum inquam fccdus.cum nihil aliud fintquàm liter« foc-* deris,omnem rationem foederis feripto comprehendétes, ÔC (îgillo confîrmâtcs.Verumuulgarehoceftquod ligna rerum fignatarum nomina accipiunt,utnihil mirum (itcircuncifionem appellari dus, cum reuera fœdus (îtcommunio SC focietas quàm cum deo ha bemus. Gene.17.ita loquitur de lîgno hoc dominus.Hoc eft fœduS meum quod obferuabitis inter me SC inter uos, atque inter fernen tuum poft te. Circuncidetur in uobis omnis mafculus. Circunci-* detis autem carnem prxputii ueftri ; SC crû in lignum fœderis inter me SC uos SCc. En Circuncifio in hifee uerbis domini primum fœ« dus,deindc lignum fœderis explicandi gratia nuncupatur. Nô alia ratione appellat eandem S.Stephanus in Aflis cap.r.teftamentum. Rjtus amp;nbsp;Sed SC modus Circuncißonisindicatur,Circücidetis,inquit,car/ moduscir/ nem prxputq ueftri. Namglandem,quxfummitaseftpenis,menlt; (iâfioms. briinquâuirilis,cutis uel pellis obtegitautambit, prominens nona nihil,ea uocatur prxputium, eo quod prxemineat. Hanc pellicu-* lam refecabant cultro petrino, nudabantl^ glandis fummitatem. Refedlio inquam illa,putatio incilîo.didfaeftCircûcilio. Qiiis uero amputatie pelliculam,non exprimitur. Apparet autem hono/ ratilfimum quenqj in domo aut gentc, ipfum inquam primogeni-* tumautpatremfamiliâs, ante legem, in lege facerdotes circücidilfe. Singulare eft quod Zepora uxor Mods circuncidir,Exodi 4^ capite. lam 8d tempus indicaturcircuncidonis,diesodlaua, cum puer re-* censnatus ualidiorpauldelTetfadlus. Cxterum circuncidilfeilloJ non ferreis,fed petrinis cultris.colligimus ex ncap.Iofue; ubi domi nus aperte iubec dlios kraeliscircücidcrecultrispetrinis. Atdeum nihil

DSC AD. nr. s SR MO vr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4gt;

«nihil mutarein cærcmonia facramentorum.clarct ex iplïs facramen torum ritibus:ande contjcimus etiam Abrahamum non alijs quam pctrinis ufum effe cukris.prxfcrtim cum amp;nbsp;Zippora uxor Mofis pe tra filium circücidide legatur. Alias ludxorum nugas, quas hic fpar gunt, data opera trâiîtnusintaélas. Indignxenim funtquxaudian tur, nee quieq habet myfterij. Petrinus autetn culter confert ad my.* fterium circücifionis explicandum.

Myfteriumenim Si fignifi'cationem certiiïimam habm'tcircncti Mvßtnum fio.Principio enim fignificabatur Circücifione.itnpuram SC eorruz o-fignific» ptamelïetotamliueuniuerfamhominisnaturam.atqticeireoom^ tioCircua nes homines opus habereputatione regenerationeep. Hocnomine cifiomt. dabaturinmembrogenitali. Namomncsconcipimuramp;nafcimur Jmpuraejl filq irr in peccatooriginali. Necquifquam ä damnatione illa libe: mflraiuitit rat.nifi qui exors eft peccati,nimirum beneditflum fernen dominus r«. nofter lefus Chriftus, conceptus c fpiritu fanflo, SC natus ex Maria Uirginejqni fanguine fufo (td quod in cruore circücifionis prxfigu rabatur) emundat nos à peccato, SC facit hxredes uitx xternx. Ac Circücifiohxc aaide oppugnat negantes originale peccatum : ualz deimpugnattribuentes noftris uiribusiuilitiam S^falutem.Sienim pari eramus, finoftrisuiribusfaluari potuimus, quid quxfo opus erat patres noftros putari^Qux putantur impurafuntuerfuperuaz cua. At nihilimpuri aut fuperuacui condidit deus. Condiditautem prxputium.Si malum effetprxpatium, non condidiifet deus homi nem prxputiatum. Per fe ergo malum non eft nec fuperuacuum prxpuiium : fed ßgnificationi potius feruit prxputii incißo, nimia rum ut intelligcremus ex natiuiratc SC natura noftra nos efle corru ptos, neepurgari poffenifi gladiopetrino. Gerte hacde caufladata eft circuneißo in liocmembro SC non in alio, Subqciemus mox Si. aliamex Laftantio cauifam.cur in membro genitaltdata fit, 8£ non in alio membro. Deindefignificabat,imó SCatteftabatur cirz cuncifio.Oeumomnipotentem ex mera gratia Sfbonitate cohxz rere indifToIubili foederis nexu cum hominibus, quos uelit fandiz ficato$,iurtificare,omnibusqj cocleftibus donis locupletare per Chri ftum. Ideo enim adhibebatur culter faxens fiue petrinus. Chriftus enim fernen illudbenediflum eft petra,ex qua undr profluunt puz rificantes,acipfenobisfpiritufuorefecatquxcunq; amicitiam in« lernosamp;deum mutuamimpediunt; idem confert amp;nbsp;äuget fpem SC charitatem in fide,ut deo coniungi Sf cohxrere poffimus in xter num, qux eft uere beata SC Felix uita. Hue pertinent iam teftimonia legis SC apoftolorum.ln Deut,cap.jo.dicitMofes,Cifcücidetdomi

* ns LSGIB. DEI C AES EMONIALIB, nus deus tuus eortuum fiicorfeministui, utdiligas dominSdcum tuum. Huiusauceminternx cireuncifionis externa amp;nbsp;uifibilis fî« gnum erar, Denique Paulus de Abraliamo loquens, dieit, Etacee« pitfîgnumcircuncifionis, fignaculum iuftitix Edei.quxfueratin prxputio,uc eilet pater omnium credentiumperprxputium, utima putaretur amp;nbsp;illis iuftitia. Etextera. En Circücifio Abrabx erat fîgna culumquod deus gratia fua iußificarat Abraham . quamiuüibca-* tionem fîdereeeperat, receperat quidem antequam circücidere* tur,in argumentum quod qui prxputiati credunr,iuftif)canturcum Edcli Abrabam;^ rurfus qui circunciduntur ludxi, feiant fe per fîz dem iuftificari a deo, ideoep dabatiir circuncifio in ipfum hominis corpus,ut in corpore gereret ferdus dei, admonereturtÿ gratia per Crlt;lt;ti4(/d fidem feiuftificari. Vndeilludquoquc colligimus gratiam dei X non alli^a/ iuftificationem hominis pij.non fuifie alligatâ figno. Alioqui enira toCirrun/ Abraham non fuiftet iuftificatus ante circuncifionem.red in ipfa itftotù, demum circuncifionc. Prxtereanon prxeepiftet dominus, qui uult homines faluos facere,oiflaua demum dte circuncidere.Multi enitn pueri ante diem odlauam excedebant c uiuis, netp perueniebantad circuncifionc, qui tame non eödemnabantur. Quibusacceditquod Sara,Rebecca,Rahel,Iochabeth,84 Maria foror Mofis,una cum inz numerisaliismatronisôCuirginibusfanélis non potuerantcircun cidi, amp;nbsp;tarnen faluatx funt per gratiam dei in fide ucntnri.Melfiar. Ergo facramento Circiincifionis gratia dei non fuit aliigata : fed iccircoafandlis ueteris ecclefix nonfpreta nec negleda , fedufur« patain ilium finem ad quern inftitutacrat,ut effetteftimonium X CololJ.i. figillum gratuitx iuftificationis in Chrifto uenturo,qui circuncidie fpiritualiter finemanibus perfpiritum fanólum.

Circmcifio Prxterea colligebat foris uifibiliterdeus inunam ecclefiamqui ne colligun circuncidebätur, ex qnibus eleélos prius fpiritus fui uinculo fibi co turcircun^ pulauerat. NamS.PauIusbacdecauftaappellauit populumunius ri/t in unu religionis circuncifionem, ut claret in i5.capitc ad Romanos, X ad forpw, Philippenfes 3. Ergo per circuncifionem feparauit fuum populum abinfideli populo. Vnde incircuncifi uel prxputiati uocabulum abijt in probrum maximum Slt;conuitium intolerandum, pcrinde utapud nos probrum Canis. Incircuncifus cnim uel prxputiatus i,Säm.i7. reputabatur pro impure et prophano homine,alieno prorfus à deo Aäo.u, X à teftamentis dei.

CircHnei* Deniqj Circîicifio admonebatcirciicifos per omnem uitam fui fioadmo^ offieij, nempeutcogitarctquifqjapud fe, quod nomen fuum dedif net honiine fei deo,ac facramentum dei portci in corpore fuo.Hac enim de cauf fui offteg, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fa fit

DS,CAD* III. JSR»Ö VT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5»

fa K in cîrcuncifîonc indebantur nomina Ifraelitis. Clare enim a* ()udLucam oiknditiir nomen â^Ioanni BaptifiscSi faluatorino^ ßrolefuin circuncifione.fkuti « Abraham liocnominis Abraham, qui prius nuncupabatur Abram.fuiffe datum. AJmonebathoccirz cuncifumfuiofficti, quippcqui dediifcr nomen confœderato fibi deo, adeoqj fe iam infcripcum dfe in regiftrum (lue catalogtim dci, cuius nomine iam cenfcatur : unde ex paflo oificio uitam fuam non pro fua libidine aut aliorum uoluntate, fed fecundum uolun« tatem dei infiituere debeat. Kequirebat enim fœderis conditio, ne idololatria amp;peregrinis cultibus feipfos prophanarent circuncifi, ne impuritateuitaecorpora 8£ animas deo confecratas, polluèrent, fed in uera fide perfeuerantes.fanftitaii ftuderent, pœnitcntiam age tent.deolç obedirentperomnia.SicenimdicitMofesDeutio. Cir» cuncidttcprzputium cordis ueftri,S£ ceruicem uefiram ne induretis amplius.Ad qux uerba alludcns teremias in cap.4.Circuncidimk ni domino, inquit, auferte prjcputia cordis ueftri. EtStephanus martyr infidèles ludxos obiurgans, Duri, inquit, ceruice, fii incir^ CUHCifi corde Sf auribus. Vos femper refiftitis fpiriiuifandlo.Re.* Duplex ôifiimeergoS. Paulus apoftolus ad Romanos a. oftendit dupli' cireundßo’, cem elfe circuncifionem, alteram literac.carnis 8i externam, quar ho fpiritus «j-minum fit manibus; alteram uerocordis,fpiritus,8£internam,qua: liters, , fit Opera fpiritus fancfli. Hancapprobauit deus in fuis, illam hac nö prxientereprobauit. Vtracp ex praecedentibus fatis iam data eft, ut plunbus non fit opus.

Operaepretium uero fatlurum me exiftimaui, fi in pracfenti red'^ tarem Charitati uefirae, priufquam hunc locum de Circuncifione COncludam, uerba uetufti feriptoris La^iantq, qur de Circuncifio^ L.adat!ut neinhuncmodumprotulithb.Inftit.4.cap*i7gt;SignificabatCir* JeCircum cuncifio.inquitjnudandüefTe peftus.ideft, aperto fld fimplici corde tifione. oportere nos uiuere. Quoniam pars illa corporis, quae circuncidk tur, habetquandam fimilitudinem cordis. Si eR pudenda ; Si ob hanc caulfam deus nudari earn iufiit, ut hoc argumento nos admo neretne inuolutum peólushaberemus, id efi, ne quod pudendum faetnus intra confeientiae fecreta uelemus. Hare eft cordis circunci« fio.de qua prophetx loquuntur.quam deus à carne mortal! ad aniz niamtranfiulit,quxfolamanfuraefi. Volens enim uitx ac falutt noftrzpro zterna fuapietateconfulere, pornitentiam inillaCir* cuncifione propofuit : ut fi cor nudauerimus, id eft, fi peccata conz felfifatisdeofecerimus.ueniam confequamur : quzcontumacibus SC admilfa fua edantibus denegatur ab eo,qui non faciem ficuc hoz

n X

n

DE LEGIB. DEI C AE R E M O NIA LI

mo, fed intima 8i arcana petflorisintuctur. Hxchadlenus iietuftuS ilk ecclefîx fcriptor Ladaniius Firmianus de myfterio Circunctfio nis nobis reiulit.

Sumnu Hæc omnia qux diximusliucufcpde fîgnifîcatione amp;nbsp;myßcrio C»rc««fk Circuncifionis,omnium oculis ceu in tabula proponebantur conz fionit^ templanda, quoties in eccklia quondam irequentabatur Circunciz Ho Kenouabatut quafi ipfum dei fcrdus iâü cum liomintbus.Prsz dicabaturdel gratia 8C eins faniflificatio.noftra item corruptio:eluz cebat tn his Petra Chriftus, qui fpiritu fuoomnes maculas ecclefi® referai abluit Prxiereadifcebantexfîgnoadeocp ex tota car re mo nia farra culiores dei, quod uno in corpore exißentes ecclefîaQico, uitæ pnricate confccderatodeo fefedebebantapprobare. Quando« qitidem circuncifîonetnfibiliquodammodo fîebatreligionis uerx, amp;nbsp;confenfionis in uerareligionem cöfeiTio, in eandcobligatio. Ergo qui contem jfiffet aut temere neglexiflet hancfacram carremo niam, puniebaturgrauinime: ficuti colligerelicetex Gen.17. di Ez xodi 4.cap; Hxc de Circuneifione liadlenus.

Sequitur fecundum ecclefix ueiensSacramentü Pafcha. Ea uox' Hebraica eß, non fîgnifîeans pafFionem, ut tx etymo Grxco uidez DedgnO' ri poterat.fed faltum.ti anfcenfum,feii tranfitum. Nam nDQ hgniz fajchali. ficat nanfilire aut tranfcendere, Rauonem huius uocabuli reddit ipfeinIcgeMofes,dicens,Tranfibit dominusut perruuat P^e^y^ ptios,amp; ubiuiderit fanguinem in fuperlimiiianaiq? in diiobus poz flibu$,DCamp;'\gt;'lt;l^ßtgt;'3nrilietdominus iiltraianu3miftam,amp; non permittetinteremptorem uenire in domos ueßras. Infigniturhoc racramentum ettam alijs uocabulis. Appellatur enim Signum, apz pellaturMemoria,item CelebritasacÆmj.è/’ir, Catusfiue conuoca« tio famfia, Feflum domini, Cultus amp;nbsp;Obferuatio, item Oblatio 81 Sacrificium. Quodautem nuncupaturcxremonia illa tranfiius no fiicitra tropum. NamTranfitus illudipfum eft beneficium,quo angelus domini ædes ludæorum tranfijt intadas.eorumqj uitæ pez percii: fed quoniam eius beneficq memoria amp;nbsp;reparatie fuit, benez ficti nomen induir,Sicutipriusadmonui uulgare effein negotio facramentario , utfignarerumfignatarum nomina propter fimilû tudinem amp;nbsp;analogiam mutuum accipiant.

Qtiid'ptfzz Videamus modo quid ût Pafcha,amp; qualis fueriteius cæremonia. [cbaf Erat Pafcha adhofacra diuiniius infiituta in madfatione epulo agnijad hoc ut retinerenir in ecclefia memoria bentficq femel in A‘^8YP’0P'^*ßhi, deinde ut efierteftimonium diuinx erga fideles beneuolenciXiiypum quoqj Chnftoprxfeaet, deni^ participantes in uniusgt;

6

DECAD. HR SERMO VT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5»!

muniuscorporis focictatem colligcret.gratitudinisiy Si. innocctix admoneret.

Author liuius facramcnti ipfe deus eft.non homo ullus. Mofes /«ifcor cnim quç acceperat à domino tradidit hlijs Ifraelis.'fîcut copiofe exi ttmpus ponitur Exodi n. cap.Ac eo quidem tempore Cæremoniam inftiz Pajihte^ tuit,quo populum Izraelisex AegYptoeduxit.Cumipauthoredeo profeóla fit.côfequens eft omnia pafchata infequuta. ad illud uftp, quod cum Cuis difcipulisproxime ante mortem fuam dominus cez lebrauir, diuinas fuifte adiones.Carni Si fapientia- humanx mulz ta imd omnia fere liuius facramenti uidentur abfurda, Si fuperuaz canea.cxterum fîdes qtix in autliorem deum intendit oculos, om* niaiufpicitSi^reueretur. Sicutenim deus fumma SC perfe^iftima eft fapientia,ita omnia SC ßngula eius infti*'iia abfolutiffima Si inz xftimabtlis utilitatis funr.

lam etiam tempus incficaturquo primum hocfacrum ftt traditS ccclefix lfraeliticx,3nnus uidelicet4}o(a promiiTionenimirum Ab rahjfadla, fiueab eiusperegrinationefupputatagt;qui eratannusab origine rerum 1447.3 diluuio rsi.Definiturprxterea tepusquanz do celebrandum fit pafcha, nempeannis fîngulis, mefe Nifan.qui tefpondet parrim noftro Martio,partim Apriti.Sed SC dies mélis inz dicatur,gt;4.menris,fupputatione nimirum imta ab xquinoffio uer no. Nam lo.diedeligebantpecus ad feftü,i4 die matflabant. Quid quod Sc partem diei dénotât,qua fit madandü’fnempe inter uefpez ras,nimiruma tertia noftra.pomeridianaad r.ufcp iuxtanoftralioz rologia,iuxta ludçorum fupputationem àp. ad n.ufqt.Iia uero exz preftiim eft Cliriftum in fine mûdi fore maftandum.imc) ipfe temz poris articulus mortis feu iniolationis eius ita prxditflus eft. Nam expirauit circa horä 3. Vnde S.Petrus dixit,proplietasfcrutatoscfTe ad quern aut cuiufmodi temporis articulum fignificaret fpiritus Chrifti.qui in eis erat Chriftum uenturum atip pafTurum.

Sed SC Locus certus erat huic facro defignaius. In Aegypto qui.quot; Locut dem fparfim perfodalitia in domibuseppulabaniur. Vbi uero perz Pafthtt^. uenifTent in terram promiflam.non licebat alibi qua'm apud taberz naculum.SC poftea apud templum Hierofolymis celebrate pafcha. Difperfi ergo Hierofolymis per xdes, fed per fodalina, ut SC Luex at.uidere licet, epulabantur. Illa prxfigiirabant Chriftum non nifi femel immolaiidü in monte Caluariç.fempercfficacem tote ad exz pianda populi peccata.

Dcfignätur item qui celebtent pafcha, uniuerfiis nimirii Iztaelis Qt*’ e®”*' saws cirtuncifus,pcr domos S( familias tanto colletfliis nunitto,,«lt;«*r

quot;Lr. Î

DS LSGIB. DSI CASRSMONIALIB.

quantusfuffidcbitagnoabfu.Tiendo. Nain ut Cliriftus oniniunt eflfaluator, fîcomnesfuntin caufapeccatares (fumusautem otn* néspeccarores ) quodChriftus dominus in ara cruciseftoblacus.

tiitutPa^ Prxterea mulca fideâf diligentia defcribiturritus epulandi ma* fchttf ^andiljr agni.Principiodeligebant fibiagniihunccum^exagnis amp;nbsp;hœdis.-deinde iugulabanteundem quinto poli dieûn pateram cruoremeius cxciptcbant. qucm mox afpcrgillo hyfopi pofiibus ianuç at^ fuperliminari afpergebant. Agnum ipfum'.non clixamtii quidemaquis.fedalTatum igni,amp;integrum, hoc efi caput cum pe* dibus,nec non cum intellinis,publico edebant in epulo ; additis la* ^lucis fîue amaris herbis, pancazymo fine infermentato.Ipfi in* lerim epulantes fiabant,lumbo$ fuccinfii.caiceati.âf baculos tenen tes in minibus. Gxterum edebant agnum hücfeftinantiffime.'ofia necconfringebant, nec proqciebant canibus, fed exurebant igni. Ex ipfisdomibus à uefpera ufcp mane nemo egrediebatur.

Scopur ca Hatc fines fuos,magna myfteria Si euidentem habuerunt fîgni* remonitt, fïcationem rerum przteritarum.prxfentium Si futurarum. Corn* pingebant item totum coetum ecclefiafiicum in unum corpus Si in unam religionis profelfionem; fed Si gratitudinis Si ftudq pietatis admonebant epulantes, Idquod per partes quantapoffumusbre* Uitate perfiringemus.

ßenrficiä Principio enim uoluit dominus retinere hoc epulo in memoria, retinetur Si quafi zternitati confecrare maximum illud beneficium, quod inmtmoria femel populo Israelis in Aegypto contulit,illud inquam quod fera dato fuo populo mirabiliter, omnia Aegyptiorum primogenita ana nofte peremit, portera uero die fuos ex Aegypto, ex dura in* quam feruitute.eduxit. Hoc beneficium non tantum uoluit przdi* cariuerbo (certumenim erteoferto contiones habitas ardentilfi* mas de beneficqs dei ) fed etiam per adlionem facram fiue czremo« niam.ceu per fpedlaculum amp;nbsp;pidluram uiuam, omnium oculis proponereacrenouare. Namuifibilisatflioprzdicationem quo* dammodo fubqciebit oculis fenfibusl^p alqs. Vnde Mofes interpre* tans cæremoniam ôfaélionem illam facram, Cum fill} uertriad uos dixerint, ait, Q;iis hie cultus uefter“! Refpondebitis, Viélima hrctran(îtusdominleft,qui przterijtdomosfiliorum Israelin Ae* gypto,cum ezderet Aegyptios Si domos nortras liberauit.

Teßimo» Czterumfignificatiohzcfuitreiprztentz, proindenonfuiffet niimbenet admodum utilisinrequentibu$hominibus,quippequi beneficium Koi/tizdei nihil ad fepertincnscelebrafleGnifi idipfum Si fingulis adaptafiet rrga putn fzculis, Voluitergo deus hoc ueluci tertimomum exureapud pO'^ fopuhtm^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßetol

DECAD. III. lER^MO VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$1.

fUros fux gratix bonitatis amp;nbsp;libcntionis pcrpetux : nempe quod non tantum patrum ucl maiorum fucrit deus.fcd amp;nbsp;omnium quoz que pofterorum Ifraelitarum deus etTe, amp;nbsp;his quoq? propter Chrißi fanguinem parecre,dcni^ omnia ab eis depellere mala, amp;nbsp;omnia conferrebona f^uclit SC pofiit.NamPfai, ijis. inh^cuerbalegi« mus, Confîtemini domino quoniam bonus eß.’quoniam in xterz num mifericordia eius. Qui pcrcutTit Aegyptiorum primogenita: quoniam in xternum mifericordia eius.Et Ifraelem eduxit e' medio corum : quoniam in rternum mifericordia eius. Manu ualidad^ tracliio cxtento:quoniam in xternum mifericordia eius. Ergo prae scrito dci beneficio parribus collato, cxcitabant Edem fuam pofleri, fore utfii ipEsmifcrereturamp;bencfaceretexfoIitaingenita^mifez ricordia Ecuti amp;nbsp;patribus bcncfccerat. Erat^ hxccxrcmonia non Uulgare Edei exercitium.

Prxtereaexhibebanturin his quot;^ futura Chrifti faluatoris my fieria.Nam prxEgurabatur quis futurus ChriEus.quid mundo col trat figure laturus,quomodo eius Eant participes pq, nbsp;nbsp;quomodo hifegerSt Chrifii,fgt;af

coram ipfo.Etenim intnalia animalia multa,non aliud eligebatur fionif er rt huicfacramento magis idoneum quam agnus, non tarn propter Jempionis EgniEcationemEmplicitatisdf patientix in Chrifto, quam quod tÎMS. uiâima eß, Paulus enim,Pafchanoftrum, inquit, immolatus eft Chriftus. Agnus quotp iuxta legem mane amp;nbsp;uefperi immolabaz tur. Chriflus cnim eft agnus occifus ab origine mundi. De quo X Baptißa tcßiEcäs dixit, Ecceagnus dei,quitollitpeccatummundû Et quoniam nos omnes Ecuti oues errauimus, quif^ in uiä fuam, defeendit ad nos Elius dei, 8C fadus eß ouis.noßrx feilicet fubßanz six atç naturx. Std hie noAcr integer eft S( purus,Enc pcccato Sd uitiotconceptus è fpiritu fando.natus ex Maria uirgine. MafculuS crat ßf anniculusifortis nimirum, idem hodie Si heri Si idem uftg infxcula.nimirum faluator uniuerE orbis. Sumebaturex agnisK hœdis. Chrißus enim prognatus eft ex peccatoribus amp;nbsp;iuftis ; Ecuti commemorat Matthxus in capite primo. Ac propter fufum fangui nem agni parcitur toti eccicfix Ifraelitarum. Nam fanguinem Chri Ei oportuit fundi,ut purgarentur eius fanguine omnes fideles, ira« tustp pater propter eEufum cruorem parceret toti eccicfix. Idem az fpergitur afpergillohyfopino, poftibus Si fuperliminari domus. Contemptaquidem amp;humiliscfthctbahyfopi: Si ftulta uidetur humilist^ Si abie^ta prxdicatio cuangelij.at per ipfam oportet noz bis.qui fumus domus dei, afpergi fine prxdicarifanguis Chrifti in rcmiEionemptccatorum. Recif imusautc agnumad uitam,cun»

T5B LB'GIB. D E I C AE R EM O NI Ä LI B/ «dimus.ideft credimus Chrifttim pro nobïseffepaffum. Nam fi'l# cditurChriftus:idquodipfe fufe€xponitIoaniC3p.lt;î. Agnus igni f aratur non aqua: nec crudus,fed toftus comeditur. Non enim ho 810 duntaxat,reddeushmulcft urrus,ucrumholocàuftum. Poteft is nos abfoluere plencutnoftra addition« nihil opus (îr* Aqux SC plane(rigidafuntnoftraaddidamenta. lam SC totus cft edendus agnus,caput cum pedibus SC inteftinis. NiPt enim credamus Chriz ßum SC dcum ePTe uerum,SC hominem ucrum, fapientiam quoque SCiuAitiam noftram.non totum edimus. Caput non edunt,qui Chriftum neganc efle deum. Pedes non edunt,qui ncgant elPe hoz tnincm.Intcflinanonedunt.qui non agnorcunt,qux intra Chri« fium funtSCâdelibuscommunicantur dona, iuflitia uidelicet.fa« picntia,Pandli{îcatio,redemptio SC uita. OfTa in agno nee confrin* gebantur nee protjeiebätur eanibus, Pedcremabantur igni. Nam in Chrifto non eft confradum os ullum. ld quod commémorâtbea« tusloannes cuangelicx hiflorix cap. ip.Latetin hoe prxterea myz fierium.Lteet enim pateretur hlius dei, in eo quod pati potuitjn hu manitate, in diuinitate tarnen manlït impaPTibilis. uero in Chrifto propter diuinitatis exccllentiam non aPTequimur.meritó at dentiproPequimurdedderio.Sed SC ChriftuS cibuseft animxraz tionalis fïdehs^, non eanibus SCimptjs pro'rjciendus, Idem edenz dus eft prxcipitanter.nec cunólandum. Nam protinus SC citra pro craftinationem 8C maximo cum dehderio manducandus eft ftde Chriftus.Simul autem przcipiunturcomedcndg acidx herbx.cutn panibus infermentatis. Nam fïdehbus agenda eftpœnitentia uit« prxteritx maIx,SC ftudendum porrd puritati uitx. Sequitur eniin copioßus quomodo nos geramus erga redemptorem nofttü. Stanz tesedebantagnum.renibus uel lumbis acetndi, calceatiquotp, SC baculostenentesinmanibus. Eratis habhus peregrinantium. Ita ergo nosin prxPentifxculogeramus oportet, ut decet peregrin os, quihuncmundumcontemnunt,aliaminquirütpatriam.Initinere

cis.acinnitantur interim baculo diuiniauxilq. egtediantui tÿ qua poiîunt feftinantia ex Peruitute SC corruptionehiiius Pxculi.

Ttljeraamp; Hxceademcxremoniaerat quafi confeftio religionisuerx, SC tonfiftio quæ ab aiqj populis SC gentibus dei populum Peparabat.Et P“«« go colligebantur omnes Ifraelitxin unam ecclePiam SC Pocietatem: in qua paPcha célébrantes,profîtebantur Pe efPe dei redemptos, dei Ü bertos SCpopulum, Hue enim pertinet quod prxcipitur ne tx iUo * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itllus edat extraneus ; fed ut cireuncifi duniaxac de eo participent:

ne

DBG AD. Ill, URHO VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yj

nediuidaturin partes, ncuealibi quàm uno tn loco edatur, SC edalt; Curquidcm per fodalitiaab uniuerCo Ifraelc; rurfus nequis exeat ex «dibus ufque mane. Qua re fignifîcabatur extra ecclefîam in feAis rchifmatis hgreticorum nee Ciiriftum inucniri,necfalutcni.Citri« ftus agnus ilk deicoliigitomnes in unam ecdefiä.Sf retinet in ipfa, faluatrp credentes.

Poftremo admonebat hie ritus populum dcif ut officq.gratitndk pafekt nis prxCertim 8C Audi) pietatis, flue innocentix. Agebant ergo deo farâeipaH grattas pro hoc et pro alijs eius benefleqsjaudabant nomen eiustac tet admo* abflinebant in uniuerfum ab omni fermento. Neciegas quicquam netfuiojfit prohibitum elfe tam feueriter in haccxremonia.qutabftineant à ter eij, inento.Quicomcderitferroentatü,inquit,peribitanimaeiusde cocz tuIfraelis,tam deaduenis quàm de indigenis terrx.Idem poftea fx* pe repetitur inculcatur. Cxtertt peritiflimus S(. doâiflimus in le* ge Mofls apoSolus Paulus.quid per fermentum flt flgnifleatum ex« ponens.ltaqjfeftü celebremus, inquit, non in fermento ueteri, nec t,Cor,S, in fermento malitix 8C uerfutix.fed in panibut fermento carentiz bus, hoc eft, fynccritaie SC ueriute. Hxc hadenus de epulo agni pafchalis,

Sacramentishis acceduntporro faaifleia, eai; uaria SC multipliz De «ia.Hxcnon primum ab ipfo Mofe funtinuenta SCtradita, fed ufur eÿramp; eorii pata iam inde a rerum origine. Nam Cain ex frugibus terrx, Abel «riginr, uero é grege fuo pecus obtulit in holocauftum domino conditori omnium.Ita 8£Seth.Noc,Sem, Abraham, Ifaac lacob.omnesdez nitp patres domino facrifleafle credutur. Certe cum Gentilitia flue Ethnica facrifleia, cum facrifleqs ludxorum, uel ipfls ethnicis fcriz ptoribus teftifleantibus,plurimum affinitatis SC flmilitudinis habez tedeprehendantur, nondifltmile ueroeft, gentium genearchas d primis fuis patribus Semo,Iaplicto SC Chamo, denilt;^ à fanftiifimo patre Noe,facrifiicandi ritum quem«^ ad fuam detuliife gentem.Atz quiindubiiatumeftfandlos patres ex feipfls hicconflnxiffe nihil, fed omnia accepifle ab authore omnis boni deo.Porró Mofes facriz ficiorum diferimina fpecies SC genera exaiflius diftinxit.redegit^ in ordincm certum. Quod autem fecit, deo authorefecit. Deus omnia tradidit Mofl.Nam liber Leuitici,in quo maxime defcribunturomz nes facriflciorumfpecies, mox ab initio teftatur Mofen à deo uocaz turn,à deo didicifle qu^ciincp tradidit de ritu facrifleandi. Sed SC Nu merij.legimus.Cumtp ueniret Mofes in tentoriü conftitutionis,aii diuituocemcolloquentis adeum epropitiatorio.

Sicut autem modo dicere cœperam,(acnfïcia fucrunt uaria SC au

DB LBGIB. DSI C ASS S M O N I A LI B, Sacrifice terfcdiftinfta, amp;nbsp;tarnen liabueruntquædam inter fecommuniai Mttdam gencralia. Generale id eratomnibus, quod non nifi uno in loeooE habent co^ ferebantur. Generale eraf,quod ex fïde amp;nbsp;legitime.uticp fecundum munh,i]ua uerbum dei offerri debiierunt. Generale erat, quodfacrifîcari prxci dam partit piebaturigne facro, non alicno.Interierant filq flaronis, Nadab 6Ci fut^ria, Abiliu, non alia de caulîa, quàm quod prophanum fiue alienunt ignemufurpaiïentinfacris. Deusenim cum Izraelitsc ucl Leuite primum facrifîcarent iuxta ipfius mandatum in tabernaculo, demif Z^nif per^ îbcoclitusigne, facrificandi ritumficapprobauit. VndeLeuit.tf.eaz peutuf non piteprxcipiturutfacerdotes perpetuum ignem foucantin tabernaz tlitmu, culo fiue templo. Id quod amp;nbsp;Etlinicos inepta imitatione exprimer« uoluiffeconfiât, dum Virgines Vefiales Romx perpetuum iuberct fouereignem.Sed fignifîcabatur igné perpetuo perpétua in ecclefia fpiritus fanâi operatio. Hic foucadus Si excitandus eft in ecclefia;. id quod fît pqs precibus Si fyncera dodirina domini.legitimolÿ faz cramentorum ufii. Generale erat amp;nbsp;illud.quod nec fer» fylueftres nec immunda animalia offerebantur.Prxterea legitur generalis caz non traditus de faaifîcijs à Mofe in Leuit,cap,zï.liifcc uerbis.Nulz lumuitium fitin eoquodobtuleris. Sicarcumfuerit, fîfraâum,fi faucium,fipapulas liabuerit aut feabiem impetiginem^, non ofîiez retis ca domino, nec dabitis ex eis fîiper aliaredomini, Gerte fi quis obtulifietuitiofam oblationcm domino, magnum de feargument tumprxbuerat contemptus nuroinis ingraiitudinislptximixerga dominumjdto clamatapudMalacbiam dominus,amp;ait, Cumbo« fiiam cxcam facrifîcatis, an non peccatum committitis Si qnar.do adducitis claudum fifxgrotum, an non peccatum committisif Adz ducquxfo taie duci aut principi tuotnum idprobabit^ num fufciz piet faciem tuam ƒ dicit dominus exercituum. Ita inquam uile fît SC fordefeit uobis nomen meum.Requirit ergo omnibus temporibus iuftus Af uerax deus ueritatcm,iiberaliiatcm,fynceritatcm,dd integri tatem àfuiscultoribus.oditfordiciem, hypocrifim Si mcndacium. Sunt Si alia quædam qux oblatioacs diuinx habent cômunia : fed nolumus profequi minutatim omnia, Qiix uero quxtp aut finguz la habent peculiaria,inclarcfcit ex diuetfis ipfarum fpeciebus : quas modo attingemus.

fioloeau^ Primo loco txplicabimus facrifîcq genus, quod uoeât Holocau« //«m. ftum.Idtotü igncabfumebatur.ita ut nihil prxter pellem auttergus cederet facerdoti.Origo uocis cfi Græcanica. Dicitur enim holocau fium.quafi Ï»;t'«aizrv,hocefi,totum combufiü aut igné confumptû,. Confîabatautem tribus fpeciebus,maionbus, inquü, animantibus.

minoribuA

tón CAD. TIT. S SR MO VT.

fït'noribu; 8C inini(nis:b3ue nimiruin.iuuenco uel uitulo;aut fi cut non elTetfacultas tanta.otferebitagnum uelcaprum; quodß tdqc^ negacum effet propter paupertatemjicebac facnfîcare auiculastnon qmdein gallos uel anferes, uel alias aues immundas, fed müdas.tur tures uidelicet uel colübas.Kicus autetn holocauftorü erat tails,Side batur animal oiferendû adlatusaltaris.imponcbanturei manus.iu gulabaturl^protinus à facerdote. Sanguis ueroexcipiebatur.ut fpar geretur per arx circuitü.’iugulato mox detrahebätur pellis.qux fola ccdebac facerdoti. Crura truncabantur, deinde abluebantur cü intea flin is, mox excitato in ara igni, imponebatur tota hoftia cü capite dC trunco corporis.cum cruribus item SC inteftinis.acconcremebantur uniuerfa in alcari corä domino. Si uero offerretur turtur aut colüba, caobtorco facerdotisip digito difrupto collo, iugulabatur .* fanguis cxprimebatur ad latera altaris. Struma äTpennx proqciebäturitem ad latus altaris,in locum utiq; cinerü,alx quot^ fîndebantur,poftre mototacomburebaturin ara. Hicritus eratfacriftcq ueloblationis, quam holocauftum appellarunt; cuius fign ißca tt o qs erat auguftiP fima 8C iucundilTima, quibus perfuafum erat holocaufto prxßgura ri ipfum del fîlium incarnandum ex illibata uirgine,et o^erendum pro expiatione omnium peccatorum totius mundi. Hienim in Tai' crifîcq fpetflaculo contemplati funt ipfamcruccm STpalTioncdoz tnini,qui noftra in fe peccata fufcepitChuc enim ptinet maxime ma* nuum impoßtio,qux communionis erat fymbolum) ac cxfus fanlt;/ guinem fuum elfudit in remüTtone peccatorü, totum (efe deo patri in igne charitatis diuinicp ardoris olferens.Hic idem turtur elf ac cos lumba.Cxterum requirebatur prxter hxcin ritu Iiolocaufti, ne un.» quam de animantibus offeratur holocauftum fine oblatione,quam uocant Minha: qux erat huiufmodi. Ex farrc pugillus granorü,aut farinx, aut cruftularü panis cofti in cacabo,'aut torta panis cofti in clibano autfrixotio, cum oleo amp;nbsp;thure comburebatur in ara Itoloz Quftorum.Certe Chriftus elf panis uicx,qui per fpiritum xternum. ut ait apolfolus, fe deo patri obtulit pro nobis in cibum uel confer* uationcm uitx,

Holocautfis cönumcranturlugc facrificium, 8£ facrificia initia/ Jugtfacri» tionis. DelugifacrificiocopiofafitexpofiiioExodi 29. fiTLcuit.^. ficium. Quotidianü id erat.Nam olfercbantur fingulis diebus mane SC ue» fperi agni duo, unus ncpe uefperi, alter mane.In bis manifelfe prx« nunciabaturCbrilfus, qui elf agnusilledeiquitollitpeccatü müdi, cuius utrtus Temper elficax cif ad tollcnda omnia omniüfideliü pec öta.Eft enim agnus ille occifusab origine mundi: femel quidc ex*

o 2

J

• DE LEGIB. DEI C AE R E M O N I Ä L1 B.

fus 8^ occifus in cruce, fed cuius meritü 8^ efîicatia femperdurat, St omnes abfoluit quotquot libcrantur à peccatis.Porrô facrifîcia Ini* tiationis.facerdotum uidelicet, tabernaculi omniü uaforü feu inz ftrumentorum minifterij fanóli,plera(^habentcömunia cum holo cauftis,quxdam peculiaria. De quibus copiofe diiferitur Exodi 8lt;Leuit,8.cap.Chriftusautem dominus nofterinitiatus eftper paf fionem, aciîbi confecrauitin facerdotes omnes fîdeles.

SaerîficiS Secundü genus facrifîciorum crat Oblatio, quâ uocantMinha, «t4ri«m. munusinquâueldonü,farreüfeuadoreumfacrifïciü,quod amp;cibaz tium cognominatur, Conftabat hoc (rugibus terrae, qux non uno modo adhibebantur.Nam cômemorantur tres fpecies.Oflerebatur enim far toftü infpicis, aut farina hue ßmila müda nondum cotffa, aut certe paratus ex farina panis; qui fa ne triplici modo ant forma fi ue ratione parabatur. Vclenim coquebatur in furnoautclibano; uel in cacaboautfartagine:uel in frixorio crußularum piano.Acce debat his uelutaudarium Si condimentü facrihciorû fal,oleü,thus. Remouctur autégeneralicanone ab omnibus facrifîcqs mel Si (er^ mentü. Non enim admittebantur libx mellcx.In epulo tarnen euz chariftico admittebaturpanisfermentatus ad efum, Proindchquif offerret farina^ ungebatuc ea prius à facerdoteoleo,8i côdiebatur fa le.mox ei imponebatur thus rinde uolä plenam accipiebatfacerdos (in facrifïcio^p facerdote cöburebatur totü ) Si adolebatin ara, reliz quü fibi coferuabat. Etin omnibus quidé cibarijs oblationibuspoz nebatur thus,prxterq in facrißcio 4) peccato, SC in facrißcio zelotyz pix:idquoduiderelicetLeuitj. amp;Num.5;. AtLeuit.2.cap.reliqua qui cupit inuenier, qux pertinent ad ritü oblattonis cibarq plenum» Non enim fingulaminutatim hicprofequiraur.Porrd ficutiantea . nbsp;nbsp;nbsp;Chriftus in animantibus.hoc eft,pecudibus,armétis SC auibus praez

figuratus eft, ita nunc ßgnißcatur in panibus. Eft enim panis uitx; Si habet formas uarias inßrmitatis SC glorix. In Chrifto non repez rias ullü fermentü,peccatü, aut acerbitatc, hypocrißm aut fuperbiif. Nulla eft in Chrifto dulcedo uoluptatis,meliea,inquä,affcäio. Sed fal in ipfoinuenias.temperamentüplanc'diuinü, 8lt;fapientiäabfolu tiffimä. Propter Chriftü omnia hominü grata funt deorjipter Chtiz ßum exaudimur à patre ; cft ergo thus fuper Chrifto. Quanq ßmul inhisadumbreturqualia SC noftra effe debeant facrißcia,uti9 ßne hypocrifi,amarulentia,odio,inuidia,amp; citra uoluptatem carnalem* mixta autem pqs precibus.

Sacrißcio cibario connumerari pofTunt libamina.His enim uinS' donino fundebaiur in facdßciis, ficut claret Exodi 2^. Leuit. St Nuintf^

DSC AD. III. S ER MO VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5$

Numeri i8, Eft autem Chriftus uinii, potus amp;nbsp;gaudium noflrü ad uitamaeternam. Is eftunditfein animos piorum.utipfos gaudio perfundat, uiuat^ in eis ipft in eo. Ideo autem memoriam fanz guinis effufi pro nobis in remiftionem peccatorum uino confecraz uit. Cibarijs oblationibus annumerari poftunt facriftcia primitia« rumprimogenitorumamp;Dedmarum. De quibus paftiim in lege multa commemorätur, ut Exodi i;. Sf i;. Deut.iS. Numeri i$. Eft autem Chriftus primogenitus amp;nbsp;primitiv omnium, propter cuius dignitatem SC meritum nobis parcitur,amp; per quern fanâifîcati, eftl cimur ftlij ideo^ SC hxredes dei. Eidem ut authori SC redemptori noftro debemus Sf animas noftras,2^ omnia quxin nobis funt pr{ ftantiftima. Sed SC illud gratitudinis eft,quod de tetrenis facultatiz bus noftris, qugab ipfo habemus,dcolibcralitcrimpartimur,adrus ßentationem cultus deileghimrat^egenornm omnium.

Tertium facrifîciorum genus eft quod oftertur pro peccato, ac iccircoappellaturHattah piaculare, Afcham iacriftcium pro de= pi^cui^fg liflo. Nos uno uocabulo appellate polfumus facrifîcium expiatoz rium.Immolabaturenimpropeccatocommiftb,uelperimpruden tiam:quod gradibus hominum peccantium quadrifariam diftribui tur,nempe,fi pötifex pelt;ccarir,aHt tota ccckfia.aut princeps,aut uulz garis quifpiä. Vel oftierütur pro peccato dedita opera uel à fcictibus cömifto,attamen mediocrhuel pro grandi capital! federe, quod nulla excufatimprudentia.Ritus huius facrificii latiftime fe extenz dit, SC eft copiofus ac multiplex, adeo ut in prxfcH ti per compendiS commemorare non placeat. Deferibitur diligentiftime per partes Leuit.cap. 4. r. c- -r, Nec dubium eft quin eo facrifîcio Chriftus fît propofîtus. fîcuti amp;nbsp;in omnibus alqs oblationibus. Finis enim lez gis Chriftus eft. Etlfaiasin cap.n. Cum nihil iniquüfecerit,ait, dolus non fueritin ore eins,complacuit tarnen domino ipfum infîr mando attererc, utubipofuerit animam fuamhoftiam deliéli uel uiäimam pro culpa (hicenim ponitur afcham )uideatfez men, nbsp;proroger dies, ac uolun tas domint profpere céda t i n m a n u

«US. Hue peninet tota illa difputatio apoftoli Pauli in epißola ad Hcbrxos,inqnaoftendit Chriftum efte ucram illam expiatricem pro peecatis uiäimam,qux purger uniuetfam ecclefïam amp;nbsp;peccau omnia.Ritu partim peccatorum ingenia, partimpaftioncs Chrifti fii mortis uirtusadumbratafunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ânràuerfit

Hxcuero pro peccatisinftituia facriftcia multa amp;nbsp;uaria, concez riuczuni« ptiua eranr,quippequxofterrifolebantabhisquipeccaflent,fiC eo utrfaltfa.^ ^dem tempore quo peccaflenttftatumporreJanniuerfarium SC trißdiMn: o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiacultirti.

' DB LE GIS, DBÎ C AERE M O WTÄLTB. «miacrfalefacnfïciiini illad crac, quod multis defcribiturLeuk. cap, amp;nbsp;hue fub piaculariareferridebet. In fello enim propitiationis to.dier.menfijperagebaturannua iolennitacepro omnibus om-' nium peccatis uniuetfale expiatorium feu propitiatorium factiffx cium. Eius ritutn nolo in prxfentiarû copiolîus profequi.cum luce clarius proponatur omnibus in eo loco Leuittei, quem modo cita* uimus.SC nos iam illu in explicando myftcno,quantü fatis cft,adüz brare cogitemus.Delignifïcatiôe em 8C myfterio eius dicâ paucula«, Figurabatur itlo fpedaculo,certe' iucundiflimo.toia palïio eflt; feiflus pafTionis domini noftrilefu Chrifti : qux quotannis femel exhibebatur 8C renouabatur uniuerfx ecclefiç dei, Placuit enim dco hic modus reprçfentandi myfteria redemptionis Sf falutis per facra menta, âf non per pidurasaut colores, autdeni^ perfcenicos luz dos:qux non pauci hodie parum rcligiofe in delicqs habentSolus autem pontifex fummus in liaccprcmoniaobibatomnia;ninquod duo ei adiungebantur miniftri, quorum alter educebat hircü emifz farium piacularemip, alter porcabat extra caftra iuuencum hirz cum expiatorium.Imo diligentiflimc prçcipitur.nequis hominum feconlungatlummopontifïci, tabernaculum ingredient! Si propi tiationem pro peccatis facienti. Nullus homo, ait dominus, fît in tentorioconftitutionis, cum illeingrediturad expiandum in fan* (ftuario, donee egrediatur. Nam ChriRo in peragendo falutis res demptionisiÿ nofl:rxnegotio,nemoconiungendus eft.SoIusenim faluator eft,calcauit folus torcular,nemo alius pro nobis crucifîxus eft, Excluduntur ergo patriarchx, prophetx, apoftoli SC martyres, omnesdeniq; aeaturx, ne his unquamquicquatn falutis acceptx iribuamus. Solus Chriftus manet faluator SC redemptor mundi. Creaturis aut operibus aut meritis noftris falutem tribuere,cft cum fummopontifïcecreaturasin tabernaculum admittere,â^ incurrere indignationem omnipotentis, id eft anathema horrendü ueri SC in xccrnü uiuentis dei. Nam perfummumfacerdotc prxfïguratur no bis faluator Chriftus, qui apoftolo tefte facerdotiü habet quod fuc* cefTione ad neminem tranfirepoteft. Aaron porró de fuis accipie* bat iuuencum expiatorium SC arietem pro holocaufto,a populo au tem duos hircos, Proinde Chriftus dominus nofter uerus dfitniz cusecclefixfuxfacerdos, quod pro nobis obtulit, à nobis accepit, fubftantiam carnis noftrx. Additur interim Aaronem ( fub quo no mine quemlibet intelligimus fummum populi dei facerdotem ) fa* crilïcaturuminduiffeuulgares (tue communes facerdotum ueftes, fed tarnen fanólas SC candidas. Licet enim noftram aifumpferit naz turam

DECAD. III. 8 BR MO Vl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^

turam dei filius, 8C nobis lîmilis fadus, quafii^ uulgari nobifcum ucfte indutus {it.immunis tarnen eft ab omni corruptione amp;nbsp;macu* lapeecati. Prineipioautem pro feamp; pro domo fua maâabat ron iuuencum. Qua re declarabat fe non efte uerum ilium pontifia ccm fummum,fed eius raodo typum. Paulus enim, Noftro pontiz ftci,inquit,non eft neeefte, quemadmodum illis pontificibus, prius pro proprqs peccatis uiâimas offerte, deinde pro peccatis populi, * Nam id fecit femel cum femetipfum obtulit.Poftea fortiebaiur Aaz ron ad oftium ten torii inter duostnrcos,uter matffaretur uel dimitz tereturindefcrtum. Hirci duo ftgniftcantChriftum dominum,uez rum deum 2^ hominem in diucrfis,fcd non feparatis, confiftentem naturis. Maâatur 6i moritur fecundum id quod mori potuit: non madatur nee moritur fecundum diuinitatem, Vnus tarnen amp;nbsp;idem indiuifus Chriftus redemptor eft mundi,amp; perficitredcmptionem. Sic amp;nbsp;utertjhircusmyfterio adhibebatur* Et quoniam dominus temperat fortes,refte Solomonr.non fine uoluntate patris facriftcaz tuscftftlius. lam ucro pontifex primumquidcmiuuenci fanguia nem,deinde amp;nbsp;hirci madlati cruorem, cum his thuribulum acciz picbat SC intra uelumingrediebatur,ubithymiama coram propiz tiatorio excitabat nubis inftar, fed SC fanguinem aduerfus propitia torium digito afpergcbat fepties.Quar apoftolus Paulus exponcns inj.cap.adHebrios,dicii Chriftum non cum iuuenciauthirci» (cd proprio cum fanguine,nonintabernaculum manufalt;flum,fcd inipfum calum tflt ingreflum, repcrtacxpiatione SC rcmiffione peccatorum perpetua.Ipfe enim eft propitiatio noftra,non pro pecz catis noftris tatuum,fedciiam pro peccatis totius mundi. Hiicfpe« ^arunt fcilicetapoßoli.quoties appellarunt Chriftum propitiatioz nem,filt;utiS. Paulus adRoman.j.fic S. Ioannes,i.Ioan.cap,î.amp; 4» Signifieatautem feptenarius afpetfionis numerus, purgationis plc nitudinem SC perfttffionem.At neceffc eft interim ut afpergatur no bis digito.non hominis,fed Chrifti fummi noftri pontificis. Cuius digitus eftfpiritus famous, per quern applicatur SC conferturnoa bispurgatio.Acceditprxterea thymiamauelinccfum aromaticum contufum. Cum lathrymis enim, tefteapoftolo, preces pro nobis Htbr.f, obiulit pontifex Chriftus, amp;nbsp;exauditus eft pro reuerentia. Vnde fuz mi nubes.ideft ingens fumiuis, fîgnificauitmaximam precum efficatiam,

Illis peradhs egrediebatur rurfus in fandlum pontiflt;x,collocans fanguinem fupcraltarethymiamatisauteum. Nam oportet inrez demptione noflra coniunftafintcruorinnoxius fid oratio ardentift

DS LEGIB, DSI G ABU B M O Ml A L IB,' lima pro nobis. Inde porrd egredicbatur ad altare hotocauftorum, quodftabatinatrio.acalterum hircorum tradcbat uiro tcmpeftiue abducendum in dcfertum, non (înefîngulariritu aut czremonia. Pontifex cnim hirco imponebat manum utran^, confîtebatur^ peccata populi, qui nimirum ipfe confîtebatur iniquitates, prz** eunte formula certa pontifîcetfîmul autem omnibus peccatis in ca^ put hirci coniedis.ablegabatur hic ut co modo peccata totius ecclc« iîz deferret in dcfertum. Hinc mutuatifunt (îne dubio Gentiles fua illa,quz uocarunt.«iif(gt;/^a lîuepiamina. Fuitenim mos cthnicis ut inmaximisdifcriminibus, unus aliquis fcfc deuoueretpro om* nibus.quem acceptum uel maflabant cremabantcp in ara, uel pro* tjciebant in aquam,precantes ut (îmul omnia fecum aufcrret mala, ac dq unius capite placati,rurru$ benefacerent. Sed abcrrarunt toto ccelo miferi, Chriftus enim dei fîlius fatflus cft pro nobis peccatu, tdeftfacrifîcium pro peccato,fa(flus eftpro nobis execratio,utbene ditflionem abipfo accipcremus.HucfcilicctfpejlauitIfaiascum di xit,Nos omnes tanquam ouis errauimas.quif^ in uiam fuam re* fpexit, dominus autem effecit in ilium incurrere omnium nofiruni iniquitatem.ltemjpfe uulneratus eft propter iniquitates noftras,at* trims eft propter fcelera noftra. Et iterum, Vere languores noftros îpfe tulit,â( dolores noftros ipfe portauit. Portatautem hircus pec* catum in defertum,non ut non (ît,red ne imputetur. Nam in eccle* fîa eft quidem in fanlt;flis peccatum,red non imputatur eis.Extra ec* clelîam,in defcrto,omnibus imputatur. EtVir ille tcpeftiuus alius elfe non poteft,quàm ipfe Chriftus, qui ubilt;E in diebus carnis fuc tempus occalîonem iuftara obfcruauit, fubinde repetens horam fuam nondum uenilfe, Si cum tempeftiuum effet mori, aiebat mo* do adeffe horam fuam, Moricdo autem abduxit hircum adeoÿ pec catum totius mundi.

H is ad cum modum abfolutts.abluitur iterum pontifex. Si cxu* tis ueftibus uulgaribus.pontifîcqs induitur. Czterum ablutio ills uaria8£ multiplexinhocfacrorituadumbratpleniftîmam peccato rum remiffionem; lîcut Si mutatio ueftis glorifïcationem ; id quod clariusuidere licet apud Zachariam in cap. j. Glorifîcatus autem Chriftus coclos ingreffus eft.utibi femperappareat pro nobis in co fpeftIt dei.unica SC in çternum efficax hoftia. Ergo facrificat Aaron arieteminholocauftum. Chriftus enim eft uiAima zternum du* ransK purgans. Mifitprzterca Aaron iuuencum Si hircum alte* rum in locum facrum extra caftra,ut ibi prorfus comburcrentur. Id quod Paulus exponens, Animalium,inquit,quorS fanguis infertur pto

DHCAO. III. S SR MO VU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

pro peccato in fanda per pontificem, horum corpora crcmantur ex »tracaftra.'quapropter 8i lefus ut raHâ:i6carecper proprium fangui* nem populum, extra portam partus ert.Hebr.i}.

Etquamuis in lus quar adduximus Itucufcp fparfîm fînein SC firu 6lum huius cxremonix indkauimus, nonpigcbit tarnen liiceun* ‘dem fîngularitercôroetnorare.'quandouideofpiritumfanétum in fcriptura ilium incuUare tanta fîde ôd diligentia, finis omnium eft; quod peccataomnia, omnia inq.totius rcclelix dei unica lioftia.fe* tnelduntaxatoblata.rmedio,perfeéiirtime,Cunt fublata SCpurgata. Audiamus ergoipfa fpiritus Canâi infcriptura luquétis uerba, eat^ cuidentifTima Si apertilfima. i. Et confitebitur pontifex Cuperluc cum cundfas iniquitates filiorü iCratl, SC omnes tranCgrelTiones eo* riim,omniafp peccata corû. i. Et feret hircus illeCuper feomnet iniquitates illorûin terradefcrtam. }■ Eodcdieexpiabitur,p uobis, ut mundi fïatis.di mundi btis ab omnibus peccatis ueftris corà doz mino. 4 Sittpuobishocrtatuiumperpctuû, utexpietfilioslfrael ab omni peccato eorû femel in anno. At quts adeo rtupidus ct plum beus eft.ut credat animancitj raiigmne abluta elfe omnia populi pec cata^ Si, inquit apoilolus, femel expialTent peccata plene, defijffent uticp offerri. His ergo Cliriffi uenturi mvftcriü omnibus inculcatû, amp;nbsp;omniüoculisfemel in annoeff propolîtû. Exhaccnim cxremo^ nia mutiiatus eft Zacharias Cuû de Chnfto uaiiciniû in ca.j fic iPpo.* fiui.En ego aJdiicoferuûmeiim germé. En lapis que pofiii antelo fuam, fuperlapide iinû funtfeptemoculi.cn egofculpäfculpturam ciu$,ait dominus exerciiuü : SC auferam iniquitaté terrz huius uno die.Promittit dfis Rleffi i.quem prxfigurarunt facerdotes.in primis aütfummusfacerdos lofue.Chriftus c(l lapis,in qucmomniü oculî Ut in unicû faluatorc funt intemi.Foditur SC fcalpitur is in palfione, amp;nbsp;patiendo attp mortendo femel,omnia peccata expiât totius terrx. Ex hac cæremonia SC hoc feripturz loco mutuauit S.Chrifti apofto lus Paulus in Epift. ad Hebr.totamferedtfputationem fuamdefagt; ctificio Chrifti femel duntaxat pro peccatis totius mundi oblato; in qua totics ex lege.fuum illud Semel inculcat.

Porto alios conftitucre facerdotes, aliud tempus, SC aliam raiio' FnifiS nem facrificandi pro pecc3tis,eft calcarediuinam SC clariflimâ liane chri/iih^ ueritatem. EftautêhxcdoiHrina de unica Chrifti lioftia uera âf an^ ftia tiqua ôé orthodoxa SC irreffagabilis perpetualp dodlrinazperquam umuerfo faluantur quntquot faluantur,5lt; faluati funt per eandein quotquot mundo. falu.atifuntabipfo mnndiexordio. Huius doiflrina- hoftesappcUa vit legis petitiffimus Chrifti SC gennum apoftolus Paulus ftqltos,

P

‘‘ DB LBGIB. DBI C AE R B M O NI A LIB» imperitos,amentes,infanos,tnftabiles,Ieues 8C cuiuis expofitos uen to,impios,apoftatas qui defecerunt à Chrifto, pfeudologos.prcudo ^plietas.pfcudoapoftolos/cdudlorcs, cöfciflbres/ancs, incantato* rcs.ucnefîcos, Si anathemate implicitos, execrabiks Si malcdi^os* Proindcfi angelus è cœlis aliud nos docucrit,fît nobis anathema. ' Id tarnen minime prxtereundum,ab hominibus in anniuerfari* illaexpiatione requiri primum quidêpeceatorü confeiTionc; dein^ de afdidionem animarû, dolorem inquä feriü.ex agnttione peccati conceptü; Si poftremo fabbatü.non uti^ otium ignauû à ftudqs ho neftis.fed quieté in fîde Chrifti. Si ceiîationem à fceleribus. Qui ita fefe parat in fefto propitiationis,nimirum in tempore prfdicationis gratixdei, per Chriftum, proculdubio purgatur plene per hanc uû ^imam unira Chrifti. De qua pauld fufius non fine ratione düTe* ruihucufcÿ. Nâunus hic locus Si multos alios feripturz locos miz riiîceilluftrat,amp; myfterium redemptionis Chriftiip redemptoris.in clare.ut uix alius.exponit, exornat at^ commendat : przterea docei nos intelligere Chrifti domini in euangelio Ioannis uerba, dicctis, Eft qui aceufat uos Mofes, in quo uos fperatis. Si enim credididetis Mofi.credidifîetis uticp mihi. De me enim ille fcripiît. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Sacr'ificiii Porro propitiatorio facrificio Si alqs piacularibus merito annugt; quot;VMicrut meramus Si facrifîcium Vacczrufz.adeoip ipfam luftrationem (îz ftc. ue aquam luftralem,inftitutâ contra omnis generis pollutiones. Ez rant enim pollutionis uariz fpecies. Dequibusin legedifîeriturco piofe.qfdemip exhibetur nobis typus impurz noftræ naturz,amp; pec 'catorum noftrorum.Defrribitur autem in lege Numeri 19.primum ezremonia ipfa fîueritus facer, oftenditurip quomodo parandafil aqua luftralis contra omnç^pollutiones.Deinde eiufdem ufus atq^ effe^us rubiicitur. Adducebatur ad facerdotë Eleazarum uaccaruz fa.earp (ine macula, quz iugü nunquä fubierat, ea protinus eduz ' cebatur extra caftra amp;nbsp;malt;nabatur. Partem fanguinis excipiebat fa« cerdos, ac digito fuo fepties afpergebat contra tentoriü conftitutio» nis. Srd uaccam ipfam totä, ita ut nihil fieret ex ea reliqui, combufz fitigne, in quem etiaminieritlignum cedrinum,hyfopum amp;cocz

' cum.Hicfe cluebatfaccrdosaqua,fucccdebatuirmundus,quicinee rem colligens,dcpofuit in locum fanôum. Ergo quoties ufus poz flularet ponebantur cineres in uas teffaceum,affundebatur aqua ui* ua,amp; ita parabatur aqua luftralis, quam pollutis afpergebant afpef gillo hyfopino. Hze erat luftrationis ezremonia, amp;hic finish uz fusezremoniz.

Pond euidcntilTinium hzc CInißi typü nobis cxhiberr.teftis eil apoftolus»

DB CAD» III. S BR MO VI.

apoftolus, qui adHebrxos9. cap. dixit. Si cinis iuuencx afperfus £t^atio^ cos qui cömunicant fandlificatad carnis puricatem, quanto magis nit myßt^ finguis Clirifti^ £cgo 8i facerdos 8C uacca typum prxtulcre Chri/ riwn» fti.Sexus infîrmitatem dénotât naturx humanx:rufus color admox net fanguinis domini, perquein abluti fumus. Nulla ucro macula repertaeftin Chrifto:quippequicratfandus fandiorum.immunis prorfus ab omni peccato.Ncculla fuit adaólus necelTitatead morte. Näfuafpontcfercobtulit. Etobtulitquidé extra cadra iîuc mœnia in monte Caluariae.ldquodSf Paulus attigit ad Hebr.cap. tj. Toi tus aût Ctiriftus deus ôi homo.corpore ôC anima obiatus eft.Cuiut fanguis fît nobis falutaris, fi fpiritu fando afpergatur animis noz ftris.Simul auté Si fîdeles cû Ciirifto mori oportet, humiliari.ardere amore diuino âi: extolli; ergo in eundc igné iniiciebanturcedrinüli gnû.hyfopus, Si coccû. lam Si Cineres ex facrifîcio confedfi colliz gunturad purifîcationc feu cmundationem. Cineres aüt aliud non funt q elfeÀus mortis SC facrifîcij Chrifti.ipfa inquâ purifîcatio fîue peccatorü remiffio. Ideo enim ex morientis Si iam extindfi Chrifti latere aperto.ebulliens effundebatur larga aqua amp;nbsp;fanguinis copia» ut difceremus ex morte Ciirifti emanare nobis purgationéetuitam.

Nam in fanguine uita ed,in aqua expurgatio.Caeterum cineres col ligebat homomundus, qui tarnen immundus manebat aduefpez ram uf^. Aqua denicp polluiis ad fandifîcationem afpergebatur afpergillo hyfopino. Quid quod in loco fando hxc erat collocataC Namcanibus Si porcis margaritx amp;nbsp;fandii minime eft obqcienz dum. Requirititem dominus prxdicatores.qui effedum paifionis Chriftidoceant, SCeuangeltj (coram mundo) contempta humili^ prxdicatione redemptionem Si fandifîcationem in morte Si fan« guine Cliriftiannuncient;requirit,inquam,dodoresfandos Si deles fanguine^ Chrifti mundatos. Uli interim cum tota ecclefîa ad finem uf^ uitxorant, Remine nobis débita nodra, Nam Si domia nus dixit,Qui lotus ed,mundus ed, nec opus habet, nifî ut pedes lai uet.Huc pertinet Si frequens in hac cxremonia ablutio, fîgnifîcans gratia dei omnia peccata pnrgari.fiC fandos perpetuo inuigilare fanda cura contra peccata, ea^ non alia qgratix Chridi aqua abi luere.Diligétiflimc autem in lege inculcatur, impuros manere om* ncs quotquot coinquinati hac aqua ludrali non repurgantur. Dixit enim dominus Petro,Nifîcgo telauero.nonhabebis partem mecQ. NS omnia Si fîngula huius cxremonix,fcd potifTima fîc uolui pen ftringere.Pergo ergo iam ad alia.

His piacularibus adiungi poifunt Sacrifîcia, quibus corpore« ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pa

DB LEGIE. DEI C AE R E M O N I A V I B.

täerißc’m contaminationes, peccatorum uarias coinquinationcs ptxfiguran’ pro corpoy tes, purifïcabancur ucl expiabantur, quales erant pollutiones (emu r«i contai nis.efus óCtaftus immundorum, item leprx, amp;' puerperx. Dcqui« • minationi^ busfufeagiturà Mofeàiz. cap. Leuiiiciufi^ adcap.i^. Ne^aliud tue, iftis omnibus ecclelîæ dei propofitumeft, q noftracorruptionarina etpcrditiiTima.gratuitaqj pergratiam dei in fanguinc Chrifti purga

S'aerißdii tio, HiccomemorareSirecenrerepolfumusetiam zelotypiae fa/ t^elotypiit. criffcium.Dcquoquicopiora uiderccupit, legatf.cap.lib. Numez rorum.Quamuis is ritus magis uideatur pertinere ad iudicialia.

Sacrißdii Quartü facrißeiorü genus erat facribeiü Eucharidiz gratiarum« tutharißh aftionis.ucl gratulatorium, quod appellantSchelamim uel Schloz ernt, mim,facrificiü,inquä, pacificorumuelfalutis.Offcrebaturenim grx iitudinis ergd,nimirü pro faluteindepta, 8l propter felicitate amp;nbsp;inz iegritatc.acccpto,inquä,bencß'cioiuel malo aut infortunio depulfo« In hoc adhibebatur uel armentale ucl gregale pecuS: aues non offe rebantur. Peragebaturenim iuuenco amp;nbsp;bucula ,agna agno. a^ proamp;capra. Matffabaturanteatriü, Tergus aut pcllis obueniebat facerdoti.Sanguisfpargebaturluxtaaltare. Renes, reticulü epatis, agnicauda amp;nbsp;omnis adeps cöburebaturin ara holocaudorum. Ar« mus dexter futfum eleuabatur, peiffus agitabatur in cardincs müdi (Nam Thruma Thnupha.hoc eft,leuaiio 8( motio ßue agitatiOy

Thnupha, fuerunt genera aut fpecies facrißeiorü, fed tantum ritus quibus utebanturfacerdotes in oblationibus feufacrifirqs peragendis. Ele uationeßgnißcabatur Chriftuscxaltandus, amp;quodexaltatusocf adfetraheret.Mötionein omnes mfidi cardines adumbrabaturprx dicatio Chrifti fpargenda in totü orbc tcrrarüjutrüt^ cedebatfacerz doti,fimiliter maxüla Si ucnter.Reliquæ carnes redibant ad offeren tem,qui eas epulo facro abfumcbat.Reliqua lluius generis quæ per tinent ad ritu huius facrificij require ex 3.cap. Leuitici. Si enim Tho da confelnolaus Si proteftatioeffet, addebaturSd mola fimilaginis imbuta oleo.ucl cotffa: cruftar.uel lagana. E quibus pars furfum ele uabaturK cedebat facerdoti ; reliquum redibat adofferentem, ficul Si panis fermeniatus conccdcbatur in epulo manducandus.

Cætcrû prædicabatur Si in hocfacrifïciigenere Chriftus eu effe« élu et uirtute mortis fuz« oftedebatur itc tota ratio agedi gratiasdeo ^beneficqs. Varia funtbenefîciorü genera. Sialiqd beneficq effet coH3tü;fi ablatü malü.fi quisreualuiffct exmorbo, aut aliqd effugif retinfortunium.offcrcbatdomino.Suntbeneficia uetera dei.uidelh eet quod mundum condidir, amp;nbsp;omnia quz funtin müdo ; quodfi» B6i.ehrifiü fi'delcs redemit,Suntqtidjana;deni® omnia plena funt deii

dïcad. III. s ER MO vr. 59' sfei beneficijs. Pro bis omnibus deo tantum.non creafuris, eft offo ' Mndum.offcrendum autem tz toto corde:omnesaffeôtusdeo con» fecrandi funt. Deo enim feparabantur partes animaliumjn quibus maxime perfpiciuntur uires animx.In renibus uis eft generandi, in fanguinc fpiritus uitalis,in épatefonsfauguinis.amp;c.Porrdagendx gratiar per facrificium.id eft per Chriftum. Scruamur enim propter Ghriftum;8lt; omnia bona conferuntur nobis à deo, non propter nos,non propter ullas creaturas, fed propter Chriftum. Concédez baturofferentibus epuliim fobriumaclattû.'quia non ingratis conz diiplicatur ferc félicitas. Eft 8C Chrifti cognitio epulum fplendidifz fmum conuiuium iuge.

Cum Eucharißieis congruuntmaxima ex parte fpontanea et Vo Sfontant^' tiua. Spontanea oblatioeaeratqux nulla neceifitatccogente autle faaißeia, ge requirente,fed ex mera profîcifcebatur beneuolentia amp;nbsp;animi de uotione. Veluti cum feruus non debitum quod debet domino prx fiat,fed munus quod non debet donat addeclarandam animi fui erga dfeminum beneuolentiam. InliocautemdifFeruntab eucha« rifticis fpontanea, quod in illis mandatur ne quid poßera die,quod prima quac^ non abfumptnm fît epulo, edatur, fedigni crementur rcliquixtin fpontancis licebat reliquias poßera edere, Tertia dez tnumdieiubebanturexurere. Votiua uero facrificia erant quæex Saaifiâtt^ pa^lo offerebantur: ueluti fî quis fuiffet in periculo, uouifletautem deo facrifîcium fi liberetur; quod ergo liberatus oßerebat deo, uoz tiuum eratfacrificium. Congruebant liæcritu cum Eucliarißicis» Plura de illis tradunnir Leuitici cap,7. Significabatur amp;nbsp;liis facrifîz cqs propter Cbrifium omnia nobis ccrlitus concedi ac praeflari bez nefîcia, atq; adeoipfam quoq; beneuolentiam feruiendi deo. Hxc haâenus de facrificqs populi deiattuli,non fingula traflans,fed po lilfima ferè. Proponebaturiflis ceuin aâioncuiua Chtifius domi» nus,amp; palfio cius.paffioniscp meritum eßicacilfimum: ita ut poflîz «nus facrificiorum facras aélioncs appellate contiones de paffione Chrifti amp;nbsp;catcchefcs redemptionis noftræinChrifto.

Quoniam ucro diâum eft de facrifi'ciis uotiuis, confequenter ali Oe yotij; quid fubiungendum «rit in tranfeurfu amp;nbsp;de Vetis. Pertinent enim amp;nbsp;hæcad cçrcmonias ludaicas. De Votis autem nnneupandis perz folitendis ac redimendis multus eft in lege dei ferme, prariertim Le uit i7.cap.Eft autem uouere,aliquidfanlt;9e deo profaluteuelpro« pria utl alîcrius promitterc.Erat itaq; uotum adio quac tantum refe rebatur ad deum,nec in alia quant refandla attÿ kgiiima. Fuit augt; um in Votis diuetfuas.Nam tes uotiu» fuerunt diftindlac quatuor

P-'

DB LBÖIB. DEI C AE R E W O M IA L I 8» gcneribui. Vouebäc em aliquädo ipfos homines,aliquSdo animail tia.aliquando domos,aliquâdo autem agros 8C alias rcs inanimés. Homines rurfus diftinguebantur perxtates, ac iuxta has permittee baturredemptio. In mundis animantibus nulla admittebatur déptio. Porró liberü erac domos uel relinquere ulibus facris,uel pro (ftimatione facerdotis xqua rcdimere.In agris pmittebatur aliquan do redéptio,aliquädo non permiccebatur. lam etiäin Num,cap.so. diligenter prsecipitur de perfonis uouécibus,dC quando rata,quâdo irrita xftimari con ueniatuoca. Vbi diligenter inculcaturdeofaéla nota legitime, minimerefcindenda.fed maximeferuanda elle uel prarftanda. Temerariaucl illegitima nota nunquam approbauit aut recepit dominus. De legitimis nbsp;nbsp;unideo nuncupatisloquens

uatesdiuinus dixic, Vouete dlreddite. Non legimus quenquam fandlorum ulladiuisudullicreaturar uota nuncupafîe,nec illud uouiiTe quod non erat in poteftate uouentis, aut pugnabat cum uo luntate dei,cui nuncupabatur uotum, aut côiundlum eiTetcum inx iuriaproximi,autnonhaberctluculentamaliquam utilitatem. Et certe non alia de caufla populo Izraelis permilTa funt uota huiuP modi ad tempus ufi^ correiflionis, quàm ut in cultu unius ueri dei j; perßfterent,äi: ne unquam ulli deo uota fua nuncuparent.

DifciplÎM Ad Votorum conßderationem pertinet inftitutio uel diCciplina Nazarno Nazarseorum. De quadicuntur multa Numeri cap. s. Nazarxi rid». erant.qui ut liberius uacarent rebus diuinis, uel quod hadenus ui.« xilTentpaulo indulgentius,iam ut ceteris elTent exemplum uirtutis, fua fponte Tuolß arbitrio feuerius uiuendigenus,dirciplinæ loco,in fcfufcipiebant. Vnde funt qui exiiliment Nazarxosdiélosàfepa.' ratione, quod Nazir Hebraeis fignificet feparationem, SC Nazarxi àcommunialiorum hominum uiuendi ratione fefubducentes, pe culiari cuidam uiuendi generi propter deum fe dediderunt. Dura^* uit ea difciplina in Nazarçis aliquando per totam uitam, ut in Sam font amp;nbsp;Samuele. SedSCftudiofidiuinarum literarum à prophetis Amoz leremia propter temperantiifimam (quxà ftudioßs re/ quiritur ) uitam, SC quod diuino mancipati eiîent miniflcrio, Na* zarxi appellati funt. Aliquando per certum tempus durauit difci/ plina ilia,ad menfes uel dies aliquot. Abftinebât autem iuxta legem à quibufdam.à quibus nulla lege alioqui arcebantur.nec in alqs ho minibus uoto folutis aut liberis erant illicita aut damnata, Princi* pio abftinebancà uino SC ab omnibus qux proferebat uitis, SC qux inebriabant. Atquiclarum eft,ut uinum bonam elfe dei creaturam, fie nullum potumprohibwilege. Quia tarnen Nazarxi domino

crani

BB CAD. lîX. S ER MO. VÏ.

«rantconrecrati,uciran^ifîcati pcculiari quodam uiuendi genere, amp;nbsp;uinum gradum prxftruit ad ebrictatem, quz omnium flagitioz rumcoUuuiescft,meritôNazarziàuino fibi tcmpcrabant. Simili vautcm otium.matrem uitiorum.caucrüt, Si omnem uoluptatcm calcarunt. Deinde toto uoti tempore nutrierunt comam.Ex qua re quidam deriuaruntuocabuli originem. Quiacnim Nxzeriîgnifîz catcomam. Nazarxum appcllatum exißimant, quafi tu dicas co^ matum. Cxterumapoßolus Paulus non aliam obcaufTam iubct niulierem teAo uel obuelato capite orare, aut concionem facram audire in coctu ecckfuflico,quam quod non (it Cui iuris, fedalienx ■fubditapoteftati,nempeuiri. Proinde comamnutriebantNazarzi, quodiam propteruotum deo nuncupatum, nöamplius fuz elTcnt poteftatis.fed toticonceriifl'ent in ius dci. Et caput quidem corporis humani arx SC przftantifTima corporis pars, cçfarie ucluti obuelata (ignificabattotum hominem deo eifc deuotum fiuc confecratum, adquem unice fpeélare. Si àquouno pendere debeat.Requireba* iturprzterea nefecoinquinaretconfortio Si contagiofceleratorum impiorüip hominum. Quo SC illud pertinct quod Nazarzus proz hibetur intercfTefuneri parentum,libcrorum, uxoris Si fratrum,atz gt;que fororum. Vniccenim oculos animi in deum conijcere debet. Si. ■przhocÊiftidireucl chariiîima Si pretiofifTima. Si uero uel de imz ‘prouifocontaminatusfuiiTctfupermortuo, non reputabatureiam 'plius ifta uita ad ucni exoIutionem.Nam 7. dieiubebaturfe fanâiz ficare,dcinde uero uotum repetere. Ex iftis omnibus colliquefcit Samfon qualcacquantum fuerit peccatum Sâfonis,qui erat Nazarzus doz ^fas^araut mini. Quia enim non tantum in ganea apud fcortum delitefcebat, Jomini p« fedinfuperfcorto prodebat fecretum dei.pa^um^ cum deoinitü graui^ SCcomanutritateftifïcatumprocuIcabat, deferuitipfum dominus, -acreceffitab eo miraculofum illud roburccrlitus concelTum.Fortiz tudo enim Samfonis non fuit in c{farie,ut hac abrafa,(îmul rafa cez ’ lt;idcrit,l*cd in fpiritu diuino, quieiàdeodabatur. Ideo enim toties repetitur in hiftoria,Et faft us eft fpiriius domini fuper Samfonem, Proinde recedcte fpiritu dei,recenitrobur:rece(ritautem,cum fcorto ptotfus agglutinatus unus cum eo fpiritus effet amp;lt;Hus, Si fcorto iâ deumSC inftittitum dei pof)haberet,adeout fineret fibi detonderi facram comam.acprorfusrecederetab inftitutisdei.Ita enim 8C fpiz ritus dei receflit ab eo.Vnde mox redaflus eft in poteftaiem Paleftiz norum: in qua cum diuexaretur miferc, amp;nbsp;propter ipfum nomen dei male audiret blafphemareturcp, pccnitentiam egit, nomen doz mini inuocauit,unde fruticantibus capillis, rcdiittobur, ideftredii«

9

DHLRGIB. DEI CAEREMONIäLIB. spiritus domini.non adduilus cap il lorum fruiicacionc, fed pcct^ tenciaamp;inuocanonc diuitu nominis. Nee Sa’nfon tantopere ca* piebat priuatam ulcirctiniuriam, quàm blafphemos cohercere, p(x pulumi^ del (ad quod uocatus fuerat) liberare aiTercrec^ , Redqt ergo diuina uirtus.ex qua collifis theatri columnis, ruina palatqop I prelfus, moriendo plures interfecit.quàm confecerat uiuus. Sed rez ditnus iam adinflitutum noftrum.uc fubiungainus amp;nbsp;alia qux pec ■ (inent ad plcnain expofitionem uoti Nazaræorum.Finito ergo tein pore quod in fefufeeperat Nazarçus.ueniebatad tabernaculuin do mini, otferens qux in lege praeferibuntur facrificia ; quibus fe pec^ catorem eife teftabatur, omnec^ bonum,.ideft ß quid uirtutis in ipforepertum eifet,idinquatn omne ßbiccclitus collatumfateba* tur* Ergo Si c^fariem detondebat, quam Si protinus inqciebatia craticulatn, in qua cremabantur gratulatoria. Poß qux ad eiim mo dum perfeila.liberum erat Nazarxo iam uclut exauiborato redire ad uitam prißinam. Hxc liadenus de (nßituto Nazarxorum.

Cemundit PorrodemundisSiimmundismulcus eßinlege(ermo;nosin crimmuns fuperiore tradatione quxdam perfundorie attigimus; fub ralcem tarnen ( iiis enim ßnem imponam dißertationi de legibus cxremo^ nialibus ) de deledu ciborum,dc cibis inquam mundis,Si immun disnonnihiladi)ciemus . Ab initio quidécondidii omnia deus, 8C ita cödidit,ut quemadmodu conditor bonus eß.ita res conditx om nes uel bodie tint ualde bonx ; net^ fibqpß nûc contradicit cû cibos quofdam prohiber, quaß perfeabquid immundumßt. Alia fub Qjtrrede. hac dodrina retondita latent myßeria. Minutx Si leues uidentur usprohi' leges,latx de cibo fiue uidu.fed uoluit re minuta in fpeciem admo buerit neredominus Si in minimis refpiciendam elfediuinamautboritaz tfitm cfuoi tern. Legis enim authoritat ex deo pedet: ipfe eß legislator, lex ipfa runJd anil dei inuentum eß, Cobercent bxc audaciam humanâ, qux fubinde tnalM/n, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßgit ac refigit nouasep in diem comminifeitur.Proinde com*

mend luithuiufmodi legibus deus obedientiam A'delemfuo popu lo; ficuti ab initio quoep Adamo prxeipiens ne gußarct de arbore Con^antM fcicniix boni Si mali, fidelem ab eo requirebat obedientiam. Cer« fanflorum teobedientia Si fides qux erat in Machabxis,in Eleazaro Si in pijs ufc/linentiM aliquot uiris.Antiocbo regi refißctibus,ufcp ad fanguinem Si mor-* flt immun. acerbilfimam.deo placuit. Plures alq à porcilla carne abflinue« runt.iindc tarnen nihil taudis uel glorix fnnt côfequuti. Cum uet' bum det dicit rem aliquam elfe fandam.fanda eß, idep propter iu^ bentem qui fandus eß.Cum deus dicit aliquid elfe impurum, imlt; purum eß,adeo ut edcre aliquid contra uerbum dd fit feipfum pollt; luere.

Tl ECAD. nr. s ER MO VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6l

lïuere.Vos iam mundi eftis.ait dominus in euangdio„ppter fermo^ nem qucdixi uobis.Nccedeeftergo ut uerbo dei credamus,amp; præz cédât obedientia fidei, inde uero opus aut fedlum quod ex fide exiz' ftit,qualefuit Eleazari porcillam carnem guftare nolentis, non po^ teft non probari deorapud quernquicquid non eft ex Ede peccatum cft.Prxterea habuitdominus in quibufdam hifce fuis legibus de nö edendis animalium quoriindam carnibus fanitatis liumani corpo» ris rationé.Qusedam enim qux hicecibo liominü remouentur,amp;: ä medicis uelutiparü falutaria cödemnantur. Vnde SniludfyllogiP mo quodä colligunt fanfli,Si corporis fanitas deo curx eft.certe ani marufalus ab codé longe diligentius^curatur. Quid quod Gentes multx à quorundä animaliü öi efu 8i cötaflu fibi temperarundEr.» go nepopulus Izraelis,fads alioquifupcrftitiofus nbsp;nbsp;curiofus, hic

aliquid fibi permitteret,45prio(]j tentarctarbitrio, leges de bis myftiz cas dédit, quibus amp;nbsp;ab humants retraxit inuentis, S( ab alijs fecrcuit gentibusidiccte Mofe in Deut.14.cap. Populus es fandus domino deo tuo,8i te elegie dominus deus tuus,ut fis tu ei populus peculiar tis de cuniflis gêtibus fuper fadem terrx, Gerte S. Petro obqdturin Aäis uifum quo per immüda animalia genres reprxfentantur. Dea inde uoluit deus refpici natura SC Ingenium animaliü quorüefum prohiber. In menfa enim per fymbola defcripfit philofophiä codez ftem.fuppeditansinipfa menfa occafionécogitandiSGoquendi de lt;» fanfiimonia uera animi,ne fimus obfeocni,impudentes, fœdi SC im puri.Ideo^ fubinde repetitur hxc claufula. Ego dns deus uefter fan dus fum.Quafi dicar,Hucpertinent ilia oia, ut ftudeatis fanftimoz nix.Docuit ergo in illis fymbolis qd fequantur pij,quidue fugiant. Ponitauté primo in lege de immûdis SC miindis animalibus gez ncralia qusedâ, deinde per fpecies ô( per catalogum quendam proz fequiturfingulaordine maxime naturali. Locus efteopiofe expoz fitus Leuit.n.cap.8£ Deut.14.cap. Concedunturin ufumquacunz gulam fi'ndunt,8f ruminant. Vbi protinus duo ponütur.in quibus boni uiri ofFidum côprehenditur.Si enim uolumus munda elfe ani malia, diuidercungulâ SC ruminare oportet. Pesanimiaffedus tft.qui minime fequendus eft.difcretio habenda in rebus, amp;nbsp;quem« admodüin filTurafunt partes duædcxtra SC finiftra,ita uir bonus bo num eligit.fugit contrariû.Ruminatio iudtciü eft.Non enim quxli bet admittenda funt quacuidemus SC audimus.fed ea duntaxat quac diligenti examine expendimus, deprehendimuslp deo SC legi eius non aduerfari. Siibiunguntur deinde animalia multa catalogo cerz toper fpecies,quibus illidtü erat uefd populo domini. Hæc erât uèl q

V

DS VB G IE. DEI C AE R E M O NI A L I B. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

quadrupedia terreftria, ucl aquatilia.uel uolucria,uel reptilia.Quai drupedia animantia quatuor nominatim prohibctur, Camelus qui eft data ceruice, docens fuperbiä ac arrogantia modis omnibus fiu giendä: Cuniculus item ud mus montanus. Näimprobanturdco homines terrenis prorfus iipmerft. Lepus animal timidü.ignauü pa uorem depellendfi monet:fteutamp;Poreus immundiciéomné.Nam typus fymbolüimpuritatis eft poreus, qui amp;nbsp;Prouerbqs loeü dez dit. Et de Ciree dieitur fuis ineantationibus Vlyftis foeios eôuerte ri( in poreos. Porro aquatilia eoneeduntur in eibü, quz fquamas X pinnas habct.'ft altero earerenr, uetita erant.ut anguilla qux etfî pin nas habeat, fquamis tarnen earet. Vt enim eorpora pifeiü reguntur pinnis. fiefpe firma oportet régi totühominé.Squamæ durçfunt.ac contegunt eorporainifi uero eonftantes ae patientes fimus in opéré dni.merito abominatur nos dominus. Ex uolueribus prohibentut maxime rapaees aues.uoraees, rebus impuris uiélitantes gauden tes.erepufeutares.noélurnæ, lueifugæ,amp; fubdolac,inftabiles,et paru alaeres.Cômendatur ergo nobis benefîeétia,abftinentia,iemperanz tia,deniq; f)mpiieitas,lux,eonftantia, alaeritas, integritas 8i puritas uitz.Iamex reptilibus quoq? nôpauea notantur. Nadifplicentdeo homines in lutû immerfi proifus. Nolui fingula uetitorü animan« tium uoeabula reeëfere, eû quod id fuiflet moleftû fatis, turn q- mire în bis interpretandis laborancae uariant expofiiores facri eodieisrut hie nô fatis admirari poflîm extreme esceâ ludaiei poputi pcrtinaei» / in deleiHu eiborum mordieus eôferuando.eum ipforû Rabmi hic fe j nô fatis explicent.necdiferte 8i cerio dieere poifint quxnam tint ill» | animalia quxprohibuit dominus.

Proliietur Hue pertinet quod ante lege.temporibus Noë.deus fanguinis.et tfut fangui carnis eü fanguine fiue mortieini, lacerati à feris, aat fuffoeati efuta i ^hibuit. Antediluuiû oleribusfrudtibaslp terrj uefeebätur patres,»

edi. » diluuioeôcefi'iteisetaïaliüefum,fediugulareilia,fanguiné(^ direz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;{

reudfundereiuifit.ExtatloeusGen.ea.p.Porrd in lege magna eu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

feueritatcdicit dns, Quieûtÿ de domo Israël aut ex incolis qui inter uos habitât ullü fanguiné comederit.ponâ faeiem meâ côtra animâ talé,amp; exeindâ earn de medio populi fui,Leuit.i7 Ac repetitur eade lexLeuit.i9.amp;Deut.i2.amp;i5;.IteraturfubindeLeuit.j.et7.eap.Nec caret iuflis amp;nbsp;maximis cauftis quodfanguinis efum tanta feueritate prohibuit Prineipio enim poft recita ta uerba,mox fubiungit. Nam anima carnis eftin fanguine: X ego dediillû uobis fuper altare, ad expiandü animas ueftras. Sanguis enim animam expiabit. Et ob id dixi filijs Ifrad,Nulla anima ex uobis fanguincm edat,ôlt;c.En ratio

uitus

DKCAD. III» SBRMO VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61

{n hls redJiturluculentidima cur nö liceac uefci ranguine.quia prx» ftantiffima res languis, utpote fandlifïcationi hominum deftinatus. Deditenim fanguinédeus uelutpretiü quo expient peccata, pretiü inquâ redemptionis, quo abfoluanturà peceato. Prxterea fanguis cft anima, id eft alimentum uitx. Sanguis ergo fanguinc Chrifti in cruce fundendü (îgnifîcauit, per quem ut propitiationé pleniiTima cxpiati ac faniRifîcati funt credentes ; in quo eft alimentû animz ad uitä xternam, amp;nbsp;quemadmodü non licebat uefci de carne facrift^ lt;iorum,quorü Canguis ,p peccato inferebatur in fanifla,fed extra ca.' (ira cremabantur : ita nepbas erat uefcifanguine,utpote expiatione pro peccato. Edebat ergo fanguine,qui cxpiationcfanguineCliriz ■fti perfeftä, fuis attribuebat uiribus aut operibus, uel tanq prophaz num xftimabat, non plena ei tribucns fan^ifîcationé omniü pecca torü. Non edebat fanguinc, fed effundebat ad arä, quibenefi’ciutn redemptionis unico Clirifti afcribebat merito, fi^tanti xftimabat quanti meritd xftimari debet. Deinde uoluit deus animishominu altiifime impre(Tum,ne quis hominis eftiinderet fanguinem, autex hominis fanguine Si uifceribus uiueret:quod faciunt milites merce narq Si impq.auari, ufurart},8d impoftores,artibus malis ui atq; inz iuria eifundentes uel deglutientes miferorü cruorem. Horrorem au tem minis Si rationibus grauiftimis, cü Noe colloqucns,omnibus incu(fit,ac dixit, Ego,ft ceftent homines,fanguinis effufionc ultione perfequar. Cödituseftenim homo ad imaginé Si fimilitudincdei; unde non poteft non deus in fe recipere cötumeliam, qux illata eft cius imagini. Qui enim régis deqcitimaginc, in ipfum peccat rcgé, amp;nbsp;accufatur criminis Izfz maieftatis.Porró de fuftocato hxc lata eft Iex,Neederiscü fanguine. Item,Ne ederis de cadauere uel morticiz no,aut difcerpto à feris.amp;c.Czterum fuftocato fif morticinis fignifi catafunt opera mortuaria,a quibus fe expurgate iubetur perdiuinä gratia quicüqj cupit placeredeo. Suftocatis ergo uefcebatur quicütp uiuebat in fccleribus iïne pccnitctia, net; Chrifti fanguiné magnoa pere curabat.

lamSiTaftustribuscircüfcribitur notisin lege.ncmpefiattin/ Tafluiim gasremimmundâ,aut geftcs,auteaiibicadatinuasaliquod autin munJori!, «teftimentü.Cafu ccrtecontaminatur,quifquis peccat per impruden tiam.Grauius peccat, quifquis feiens et uolens aut deoita opera prz iiaricatur.Grauiffime ucro delinquit,qui défendit fcelera,8^ alios in ipfa impellit. Quod aüt in attaólu Si in alqs locis dicitur immundiz cia duratura ad uefperâ,apertifl'ima texitur de Chrifto ,pphetia, nem pe uenturuin fub uefperam,id eft in Ene fzeuli Meftiam, qui expiet

: DE LEGIS. .DEI IVDICIALIB.

pECcata totins mundi. Satis fupercp fan's uideor liadenus per duoF Sermones.utinä multô cü frudhi CN. immoratus effelegibus Cx^ remonialibus,ergo ut liis tandc omnibus fine imponam,in fummâ fumma redigâ capita de gbus dixi.Partitus fum bniuerfam difputa.* tionem in tria capita. Dixienim de Perfonis facris, de loco tempos re'^ facro.amp;deipfa refacra.quâexercueruntperfonaein loco facro, de ipfis.inqiiâ.racramentis/acrificiis, amp;nbsp;alqs nonnullis huius genc ris.Perronse faerse facerdotesfunt. Oftendimus horum origine prigt;' mam.ordinationé, ueftitum myfticii, amp;officiüuarium. De loco Si tempore facro differentes defcripfimus Tabernaculü.ubi etiâ anno* tauimiis quid fuerit in tabernaculo.nimirü Area fœderis.Menfa au* rea.Candelabrü aureû, Arathymiamatis amp;nbsp;liolocauftorü, Si Labrü. seneumiquoru myfteriaqqjperßnnximus. In tradatione temporis facriattigimusomnis generis ferias uel fefta foicnnia, ftata Si con« ceptiua. Poftremo autê cum exponeremus res facras Si cultü fa crû, difputauimusdefacramcntis ueteris ecclefix duobus, Circuncifio* ne Si Pafchaiitem de Sacrifîcrjs.quorum alia fuerunt holocaufta, a* lia cibaria.alia piacularia, alia item gratulatoria feu eucliariftica, ubi diiflum eft nonnihilde Spontaneis Si uotiuis, denic^de Votis, de difeiplina uel inftituto Nazarzorum, de mundis Si immundis, de deleófu ciborum, de fanguine Si fuffocato, Si de tadlu immundo* rum. Dominus lefus illuminer corda uenra,uthzc omnia cedant: ad gloriam nominis fui,Si ad falutem animarü ueftrarum, Amen.-

De îtgiluj dti ludiàahtu!^ nbsp;nbsp;nbsp;S E R M O VU..

E Q_V V N T V R iam loco poftremo in traflatione le-gum diuinarum leges iudiciales ; de quibus dicâ quanta poffum breuitate,Si quantü C.V.adxdifi'cationem fore exifiimauero. Non inutilis Si iniucunda erit hzc tradia*

'etiudida no licet lit forenlîs. Nâ leges iiidiciales ab optimo Si fapientiffimo (h. deotraditzfuntperMofen mira fide Si diligetia. Deus autem nihil temereauteitra eximiam aliquam utilitatem tanta diligentia homi'' nibus reuelat.Licet autem leges hz iudiciales pauculz fint,fi confe* tascumlibris legum dccretorumfp Imperatorum.Rcgum Si ho* minum fapientiffimorum uaftiffimis, in compendiofa tarnen il*

lafua breuitate complcdluntur przeipua capita iudictj Siiufiitiae adeo^ tantum ferè quantum coprehenditur in libris kgum Si con fiitutionû lmp. Si iurifpcritorü.NoIuit bonus dns populo fuo pro* lixitate et copia fiueonerelegü molefiusautonerofuselfeine^ uerc necelfe:

DE C A D. III. S ERM O VIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65: '

ffccerte cratcunôfiusprofcquifingulamaleferiatonim hominum cogitata.’fufficit omnibus fapientibus nationibus Si populis.fi tan turn quibufqj fit legum.quaniü fatis eft ad confcruationë pacis,box neftatiSjtranquillitatisîp publicæ.Tantûucrofuilîe populo Izraelis ttftatur uniuerfa lùftoria (acra. Suntaucem antiquiflimx bæ legcs, f^etujtifsi'r fontes quidam omnium fercaliarum in mundo bonarü kgum, Pratceflit Mofes omnes alios legislatores celebriores, Vetuftifiimi ex bis Mercurius illc trifmegiftus et Rbadamâtbus Licius.Acgyptii legislatorcm fuum Mercurium appellarunt Tbotb, qui 8i, autbore Lalt;5lantio, Argum mubioculumilium occidit, 8i in Aegyptû prox fugit. Vixit autem Argus amp;nbsp;Athlas circa Cecropis Dipbyis tcpora. Cecrops autem coçtaneus fuilfe dicitur Mofis. Rbadamantbus ue ro putatur uixiffe poft temporalofuc. At longiffimo interuallo poft Mofen fucceduntlegislatoresfamofilîimi maximarum amp;nbsp;antiquif fimarum gentium, Draco Si Solon Athenienfes, Minos Cretenx lîum, Cbarondas Tyriorum,Phorona:us Argiuorum, Lycurgus Lacedçmoniorum, Pytbagoras Italorum, Romulus amp;nbsp;Numa Ro manorum.PIato de Legibus commentatur pauló ante regnum Pbi lippi Macedonum régis, Alexandri illius magni pa tris. Cicero quo que z.lib.deLegib.Hancigitur,inquit,uideofapientiftimorü fuifte fententiam.legem neqj hominum ingenrjs excogitatam.nec fcitum aliquod efte populorum, fed xternum quiddam, quod uninerfum rnundumregeretimperandiprohibendilpfapientia. Ita principetn legemillam Sëultimam mentem elfe dicebant omnia ratione aut cogentisautuetantis dei.Ex quo ilia Iex,quamdq humano generi dederunt, reële eft laudata;eft enim ratio mens^ fapientis ad iubcn dum Si ad detrahendum idonea, Etreliqua.Commendanturergo nobis dei leges iudiciales, non tani antiquitate, quam authoritate diuina.

, Carterum Iudicare,ut dare et diftinfte de hac redifleramus,alt;51io TuJicart^ eft:8ë in praefenti forenfis quidem aâio : fignificans uidelicet difcer index, inJi' Here inter litigantes.uel iusdicere, audita inquamcaufia pronunx ciwm o- k* dareferreiÿ fententiam* ludicare denitp,eft périclitantes afierere,op get indieiti preffos releuarc, affliólos tueri,amp;: noxios fceleratostp punite ac cox let,lt;iiûdf hercere, Proinde Indicium non eft confeffus duntaxat iudicum,qui ad iudicandum conueneruntrfed ipfa magis difcuifio diligens cauf farum, pronunciatiofecundum arquumfië iuftumex dei legibus, item alfertio amp;nbsp;defenfio qua afl'eruntur boni,atlt;ÿ fupplicium quod fiimiturdenoxijs atqj malefi'cis, lam uero Indices funt prarfides tudicij 8lt; iuftitigjlli uidelicet qui infte fecundum leges inter litigani

DE LECIB. DEI IVDICrALIBlt;

tes protmnciant.quiafferuntatq; tucntur bonos, malos autem cogt; hetcetit atcß puniunr.hacp leges I.idicwles iftr funt,q'jjf indices in» formant quid décernant in controuerfqs amp;nbsp;q«3rftionibus,quomogt; doiudicentiufte.quotnodo puniant malos, defendant bonos, utapud omnes coniletpax, honeitas.iuftitia âftranquillitaspublia ca;quifanéiudicisamp;omnium legum iudicialium unicus (copus eft.Nam deus legislator bonus dominus uultomnino bene elfe ha inini,ipfumlitbeatehonefte K tranquilleuiuere. Vnde hicnecu* ram quidem defenfîonem purse religionis excludimus, fed inter prima collocamus.

luJieialet Quemadmodü uero Carremoniales leges,iîc SC ludiciales à deo ifgff perti adiedtæfuntdecalogo ad explicâdum amp;nbsp;muniendum decalogum. nentaJ Decalogi enim præcepta primaria funtpraecepta.ad qux omnes oportet referre leges.ceu ad mentem dei çternam. Non puto autem necefTarium elfe utmultisoftendam C. V.ad quas decalogi leges (îngulæ iudicialium referantgr. Clarum enim eft id negotq.S^ cuix libetconferreuolentiperfpicuum. Nam quxpronuncianturcon^ tra cxdes SC iniurias, pertinent ad mandatum, Non occides.Quxx (unt^ proferuntur contra adulteria,cöira fornicationem,ct nepban das libidines,fubiungunturilliprsecepto,Nonmœchaberis.Qux* xuncÿ dicuntur in legibus contra dolum malum, contra artes, im^ .pofturas ufurasep,pertinent fub legem. Non facies furtum. Qusc ,uero difl'eruntur de cohercendis ui hxreticis SC apoftatis opprimen ,dis,illuftrant primum SC fecundum,adde SC tertium SC quartü man .datum tabulx primx. Quçdam enim leges ad plura poffunt aptari prxcepta decalogi. Verum hxcobuia SC protrita funtqutbuslibet; unde nolo ijs inhxrere diutius.

tegtsdt nbsp;nbsp;nbsp;Quoniamautem legesiudiciales anteomnia requtruntIndices,

/»(heihui, legum inquam conferuatores SCexequutores ( leges cnim mortux .uidentur fine exequutoribus,uiuxfub iufto m3gi(lratu,qui earn ob ’ rem appellaturlex uiu3)prxcedunt fane omnes alias leges iudicia/ les illç qux latç funt diuinitus de magiftratu fiue iudicibus eorumlp cleflione SC officio. DeEleftionehxc legimus, Date ex nobis, ait Mofes ad populum.fapientes,prudentes, SC fpedlatx probitatis ui* ros de tribubus ueftris, SC conftituam illos uobis in prxfides. Item, Indices SC prxfeótos conftitues tibi fecundum tribus tuas in omni/ bus ciuitatibus tuis, quas dominus deus tuns dat tibi, qui iudicenl populum. Et adhac clarius. Ex omni populo ( ait ad Mofen letliro diuinitus infpiratus) profpice uiros uirtutis feu fortes SC ftrenuos, timentes deum, uiros ueraccs ac fideles,odieus auaritiam, nimiruni

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui

DECAD. II r, SER MO VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;64

qui oderin t accipere pecuniam 8^ mu nera, 8^ prçfïce illos tnbunos,, centuriones,quinquagen3rros ec decuriones.-illi iudicent populuih omni tempore. Id (i feceris feruabis turn inftituta dei, turn populi incolumitatem.Hucpcrtinetquodlegimusin Numéris precatum dixiflcMofen,Prxfîciac dominus deus fpirituum uniuerfæ earnis, uirum fuper hune cœtum.qui egrediatur 8^ ingrcdiatur ante eos:ut non fit ccctus domini ueluti oues qux pafiorem non habent. Reliz quit autem nobis exemplum Mofes orandideum in eledionibus* Sxpe enim fallunt nos noftra indicia de hominibus.deus autem fpi ritus.animos amp;nbsp;corda intuetur,amp; nouit quaiis quifcß fit intus amp;nbsp;in cutejs ergo oranduseft ut nobis detuelofiendat non hypocritas, fed uiros uirtutis 8C ueritatis. In eodem loco relinquit nobis Mofes defcriptionem ritus inaugurandicledos indicés. Nam fiatueban^ tur ante dominum, 8C imponebantur eis manus cü precationibus, Porrô officium iudicum paucis quidem uerbis.fedfententrjs efficaz cifi'imis amp;nbsp;abfolutifiimis in haec uerba dominus per Mofen defcrû bit, Audite cauffas fratrum ueßrorum,indicate iuße inter uirum amp;fratrem eius,amp; inter peregrinum eius.Nonagnofcctis facies,n5 recipietis perfonas in iudicio : ut paruum ita amp;nbsp;magnum audiatis: necquenquam mortalem formidetis. Indicium enim hoc deieft. Iteni.Iudicate populum iußo iudicio.-ne fledas iudiciü, neq; agnoz fcas perfonam.neqjaccipias munus:quoniam munusexcxcatocu los fapientum et peruertit cauffas iufias. luflitiam iuflitia perfequax ris,ut uiuas 8^ pofTideas terram quam dominus deus tuns datums efl tibi. Et iterum, Ne feceris iniquum quid in iudicio, ne fufeipias faciem pauperis, necreuerearis faciem potentis, fed iuße iudicabis proximo tuo. Rurfus,Ne receperis rumorem falfum,ne fcquaris multos ad malefaciendum, nelt;p refpondeas in iudicio declinando poß multos ut peruetfum quid committas.Id eß,fi uideris innoxiit damnari à multis, noli ideo Si tu ipfum damnare, quia maior nu* iticrus ilium damn3t,red iußeiudica, net^ quicquam iniqui com* ntinas propter multitudinem fuffragiorum. Neornauetis paupe* re in caufla fuametp inflexeris caufiam pauperis tui. A uerbo men* ^cilongifl'imeabfis.Innocentem amp;iuflumneoccideris.N5cnim iufiificaboimpium. Aduenæneuiminféras, neqt opprimascum« Fuißis enim Sf uos aduenx in Aegypto.

Ac deus quidem populo fuo quern ex Aegypto àregum tyran* nide liberauir, non iterum regibus ipfum fubflrauit,ne(ÿ regalibus rtgir cr tributis impofitis onerauit: rempublicam fine ariflocratiä, optima* prinfifi*. turn inquatn ex plebe deleftorum regimen optimum,inflituit ; fed,

DB LEGIB, DBI IVDICIALIB, quia non ignorauit populi fui ftuItitiam.Sf quod libertatis pertefuf rcgêm trat poftulacurus, quam remtum quoquemultis amp;nbsp;ualidis a. racionibus perSamuekm difluadebat, regi quot;^ didauit leges, ut is intelligerececiam ipii uiuendum effeCub legibus, ôC iudicandum fecundum leges,Inftitutioregis eft huiufmodi,Cum ueneris in ter.' ram quam dominus deus tuus datums eft tibi,S^ dixeris,Conftitu3 fuper me regem.quemadmodum omnes genres qusc circü me funr, Omnino regem fuper te pones quern elegerit-dominus deus must de medio fratrum tuorum conftitues fuper teregem;non autem po teris tibi przficerehominem alienum, qui non eft frater tuus* Vez runtamcn hie non parabit ftbi cquos multos:neq; populum in Aez gyptum reducat, quo equos multiplicet.id eft fortem fibi comparée cquttatum. Nam dominus dixit uobis,Ne ultra redeatis per uiam iftam. Deinde nefibi multas multeres paret,nedefiiciatcor eiusmes que multiplicetfibi multum auri argent!. Cum federitin folio regni fui, defcribet fibi exemplarhuius legis ad exemplar libri fax cerdotum Leuitarum:eritc]; illudpenes cum, ut legat in eo cumfiis diebus uitzfuz, utfcilicctdifcattimeredominum deum fuum, 8C feruare omnia uerba legis huius, atq;ftatutaifta, utfaciatea. Et ne extollatcorfuumfuprafratresfuos, necprecedataprzcepto uel ad dextram.uel ad finiftram.ut proroger dies in regno fuo, ipfe amp;nbsp;filq eius in medio Ifraelis. Hze demagiftratu,iudicibus,8f regibus ha» dienus. Puto autem in hac regia inftitutione comprehendi quxz cunqueabalqs authoribus de principiseducatione amp;nbsp;inftitutione profufiftimeproferuntur.In primis autéilludobferuari decet.quod reges uerbo 8i legibus dei non prçfîciiitur tanquam domini amp;nbsp;mo deratores,fed fubqciuntur uelutii dco per uerbum iudicandi.et qui omnia ad normam uerbidei debent moderafi.

lam uerorecitandx nobis ueniuntaliquot leges iudiciales,noti omnesquidem nbsp;nbsp;fingulx,fed aliquot 8i potiores : exquibus alias

liceat xftimare, palam perfpicere Ifraeliticum populum nulla lez gc neceflaria amp;nbsp;utili fuifte deftitutum. Per compendium autem ilz las enumerabo 8Cordine maxime natural! ac perfpicuo, Utsfacra, De xdificqs facris, amp;nbsp;non alienandis rebus deo confecratis, dez niqjdetuendaamp;propagandauerareligionemultuseft fparfim in legcfermo.Necputoopcrçpretiumuerbotim omnes recitare leges aut proferreea quae de his prxcipiuntur.Certe' de Paganis eorumcp templis SC facris fubuertendis, breuibushæcpræcipiunturâdomiz no, Q^ium eiecerit ante te dominus deus Gentes multas,extermina .bis eas,nec ferias cum eis paâ;um,nec miferearis eocum,nlt;c iungas cuia

DSCäD. ni. SERMO VII» 6$ tum eis affinitatem : quoniam fîlium cuum feducent, ut feruiat dqs aIienis,S{ irafcatur (uror meus contra te,delcam te.Sic autem fa^ cies eis, Aras ecfruni diruetis, ftatuas eorum confringetis, lucos to» rum fuccidetis.df ümulachra eorum comburetis. Nam populus fan ^usestudominodeotuo,dCteelegitdominusdeus tuus, utßsci populus peculiaris.Eadem lex poniturExodiij.Si repetiturDeut. li. Hue pertinent leges promuigatac contra ftatuas (Ü imagines. fJolola^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Leuit.19 dicitdominus, Nerefpiciacis ad ijola, nequedeos tufiles tri4, uobis f3ciati$:ego dominus deus 11efter.Itc26.cap. Nefeccritis uo« bis idoluin aut f.ulptile, nccß ftatuam erexeritis uobis, fed nec lapi* dem iüguratum ponatis in terra ueftra,ut adoretis adeum; quia ego dominus deus ueftcr.Item Deut id.Non plantabis tibi lucum ex ul lis arboribus iuxta aram domini dci tue necp eriges ibi flatu5 quam odit dominus deus tuns Sunt autetn hums generis leges plurimx paiîim in fcripturis expoßt«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-,

Depauperibus,uiduis,pupinis.orphanis Si peregrinisbenetra^ Pauperet^ élandisitaprxcipitdominus. Nullam uiduä necpupillum affligez tis.Siueroomninoallosafdigere perrexeriti$,indubie ad me clamai bunt, df ego certi(rimeexaudiäeos,äf iraCcar uobis.acinterßciä uos gladio.Sf erunt uxores ueftræuiduæ.et ßlij ueftriorbi.Hucpertinet bona pars cap. 1; in Deuteronomio. In 24.cap. Ne declines iudiz cium peregrini SC pupilli atqj uidux. Memineris quod SC tu fueris peregrinus in terra Aegypti.

Deteftibus öf teftimonqs iniudicio recipiendis 8f repudiandis, V'e/Texer paucula hxetraduntur in lege.Non ftabitteftis units contra aliquê, teßimoniit^ quiequid illud pcccati SC facinoris fuerit; fed in ore duorum aut triû ftabit omne uerbum. Quod fi (Icteric teftis mendax contra homiz nemaccufans earn pracuaricationis, indices diligenter inquirentac fcrutabuntur.cumi^ deprehenderint teftem dixilTe mendacium, red dent ei ficuti fratri fuo facerccogitauit, SC auferes malum de medio tui. Caeterum luramentum quod exigant iudices 8C prx^entlitie gantes, uclteflimonia dicences, lubet ßeri dominus fubobteftatioz

inuocatione diuini nominis, SC folius quidem, Deuterono.

»o.Sfc.

Porrdappellationis fpeciem habet quod toties iitbet Mofes in Jpptlht^ caulfa dubia Sf ditficili recuirere mdicesadfummumfacerdotem, lio. adeoqtad ipfum deum uel dmtnuin oraculüißcuti uidere licet Exo« dii8 df Deut.i,amp;i6.cap, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

De N'iptqslegitimis contra inceftas SC inutiles nuptias, item de.

^radibus confanguinicatis SC aifinitatiSjdiligentilTtine pricipitut

c

DE IBGIB. DEI IVDICIALIB.

Leuit.i8.cap. tum Kabis in locis librorum Mofis. Crne ubi no9 fuut legitimæ nuptiæ, ibi nullum matrimonium: qui ergo nafcun* turliberi.fpuni cenfenturmec ullaibiliacreditas.nuilac dotes.

Parmttt nbsp;nbsp;nbsp;Præcipitdominusparentibus multis in locis legis fuT,utliberot

Cliitri, fuos lioneftecduccnt,K Tändle inftituant.Interalia, Incuka, inquit^ uerba ifta quac ego tibi praccipio liodie filqs tuis, ôi loqueris de eis cumdomituærcfides.etcumambulas initincre.cum abiscubitum, K cum furgis, Ligabis denitp ea in fignü ad manu tua/runiq? mo* nimctaintet oculos tuos.fcribes quoq; ea Tuper polies domus tur^ Kinporti$tuis,Kc.

Rurfus dc lionorandis,colendis, alendiscp parctibus.nö modo in moralibus.fed etiäin iudicialibus legibus quxdä ,pponütur quibuS' diligcntifTimecömendantur. Dequibusdicetur ubiuentum fucril ad parricidiü, Tub quo amp;nbsp;maläparentü tradlationc cöpreliendimus, riefatrttt Porto quanta fuerit poteftas patria.ex ülis potifiimü polTumus fiottßate, colligere, quod Exodi 21. pmittitur patri opprefTo pauptriate uen* dere fîliâ : item quod alibi côceditur patri porcfias conlinpratâ liliä, ei qui côprelTit uel iocandi in roatrimonio.uci negâdi : turfus quod pater poiuituotü deo nuncup3tü,fi înTcioK nonconTcntienteipTo Pxlartf fuif1etnuncupatü,reTcindere. Numeri30. CatrcrSexharrcdationç dare. liberorü nonTuilTe in arbitrioparentum, fi liberi exhzredationctn non meruilfent/ed parétcs,corruptus aliquis alTedlus tranTuerTum raperetjOftenditlex promulgata Deut.21. prohibens neproprimogt;^ genito Tecundogenitum Tubftituat pater.

fiitrrJiy Deadeundis hxreditatibus K Tuccelt;Ti'onebonorü,(iue de legitim tau nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ms cognatorü TuccefTione, diligentilTime pratcipitur Num.27. Po^gt;

niturcaTusbliarü Zelphad poliulantiü ne nomen deleatur paiernü,i fed iplis eoncedatur cum nomine paterna lixreditas. Ex ea occafiôr fertur lex, decedentibus filijs ad Elias bxrcditatcm iF3nsferri,aut cer te ad proximos quoTq; fanguine iundios. Eo pertinct etiam lex de fuTcitando Teminefratris, ac tommferme'caput Numeri jó. Locuin.-hic habet Adoptio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Stufirao- Porto de Stupris.adulterlfs, etraptu uirginü multx funt leges ua adyltm, tiles.honeft.x K Talutares.Deut.ij.dicitur.Non erit mererrix de filia bus iTrael.necTcortatordefîlqslfrael.Ibidtm repellitoblationescol leélas ex proftibuli rr.crcede.In Leuitico prxcipitur.Ne proftituas fi liam tisS ut Tcortaricâ facias, ne centaminetur terra Kimpleaturpia. culo.ErgoDeut.xz.iubeturuirgoquxcorruptaadTponfum, menz «ta uirginitatc.uenilTet.Iapidarifpxime ante pareniü fores; ut paren tes tam dire facinore cxcûarcntur ad accurata cufiodiamlibuon-.m..

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ExotS

öSüxn. ni- ssRMO' vît. .. nbsp;nbsp;6$

ExaÎ! Il, îta prxcipifjr.Si qiis le Juxerit uirginé, dormierîtêp cû ea, dacabit ea Ti.h ibebitcß uxoron. GradilTiinr leges lacx funt contra ftapra â^aiùlteriaDeitt.xî cap» Supplicioenini capitis affefiiCunt adiiiteri.Ëademfuitaife^us tupplicio, li qnis uirginérapuiflet. Su (piciofitbus zclocypix confulitut in Nuiiieriscap Contra Iibi dînes nepliandas tllicitas Si plané diabolicas, feueniïims l’cd iuRil« ïùnx leges funt promulgaix, uidelicec contra rixdiifimos inccftus, contra Sodomiamabominabilcm,contra hombiletn Si cum natU'* ra pugnancem bcftialicaceni, contra muta inqaam Si à deo malcdi'* ôa fcelera.Leuiticicap.iS.ôC lo.cap.

I Diuortiaamp; répudia permittitlexDcut.î 4 8é permittit quidc pro DiuonU, pter duriciem cordts ludaici populi, amp;nbsp;ne quid grauius eucnirct, ni Biirum ne quis earn quam odilTet ueneno è medio tollerer, aut alias ftrangularei uel confoderet.Repudio autcm feparatis permitteban» luraliaacnouaquidem coniugia.

Porrdutiuftitiacolatur inter homines Si fuum cuitp cedar, dili.’ Rtrumtii* • genter in lege prçcipicur de rerum diuifione.dc partienda terra prolt; infio. miifa,xquis fpacti$,de diuidendis agris.de peculio.ut cuilibet tribui Gjrte diftribuantur pûifelfiones, et ne quis datas quis modo aliéner.

Hue enim pertinent qux dicuncurà Mofe Numeri jx. jj. j 4. Si a-» bisfxpeinaliislocis.

' - Interea nonprohibebaturcômutatio. Nam leges quoqj^imuU Emptiy gatxfuntmultx Si xquilfimxdeemptione Si uenditione.de loca- “rnditio, lione conduilione.dc mutuo,accommodato, ufuris Sidepofito. LocaßquisinlegerequiratinuenietLeuit.xj.Exodiix.Deut 3;.cap Eo referendû puto, quod de hypothecis feu pignoribus prx cipiiur. Si in pignus acceperis ueftimentü proximi tui, fub occafum PigtiKf, folis id ei reftitues. Hoc enim eft tegumentum eius unicum ; hoc eft ueftimentum ems quo carné fuam contegit,'in quo dormit.Fiet au= tem,ut fi ad me clamaueric, audiam eum:quia mifericors fum.Item, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Ne acceperis loco pignoris inferioré Si fuperiorem molarem ; quia illeid unde uiuiccibi oppignerauit.

Dedepofito fine rebuscreditis déiureiurandomandanslex.iui DepofitS. betquemlibet bona fide depofitum alteri reddere. Si uero ei apud quemfuerat depofitum fitfurrofublatum.purget fe depofitarius, icnerpofitoiureiurando.apud magiftratum. Eadem ratioiubetur feruari in alijs rebus mutuo acceptis,ami(fis item, aut confradis.Lc gatur cap.xx.Exodi.

Etquoniam non minimam faciiltatitm portionem ueterihus po lt;Ser«îfMX* fitatn confiât in feruorumgcegtb us, lex diuina multisagit de ferx

DS LSGIB. DBI rVDICIAbIB.

nîtute S; feruis, de mancipatione 8^ manumifTione. Diligentiflimc interim iubet fcruos Iiumaniter Sickmenter tradiarc,fexennio^ finito dimittere liberos. Quod fl fcruo alicui fexennio exaâopla* cuifTet manere in domo lierili, concedebatur id quidemtfed ut con* fTdneip4-' fiimaretur per mancipationis cxremoniam uoluntaria ilia feruigt; tus, nempe utduftus feruulus ad indices, teftaretur fe feruiturû uolt; luntatie, deinde Si auricula eius inferior fodereiuraffigcrtturtpo« ftio. Q^iodquidem obedientix Si fideieratfymbolü. NamDauid hucrefpiciens, dixit dominum perfodiffeeiaurem,id eft, per fidem MdtiKtni/-' obftrinxilfe adobedientiam. lam uero Si manumilïionem iuftis cir cumfcriplit legibus.nimirum ne quidpermitteretur auaritix aut cru délitât! dominorum.Qux quidem omnia multis defcnbuntut Exo di 21. Ad clementiamilludquot^referre oportet, quod Deut.2j.di-* citur, Non trades feruum domino fuo,fiad teconfogericfedhabi« tet in loco aliquo ad quem confugerit. Simul tarnen grauifTimepro Pîaÿttn1^. liibetur Plagium. Plagium cômittunrqui aliènes follicitant feruos, ut uel à dominis fuis aufugiant * uel qui abducun t féru os furto aut rapin3,Si hos ftbi uelferuant, uel alijs diucndunt. Contra hos lixc lata legitur Iex,Qiii furatus fucrit hominé.et ucndideriteü, Si côuû ftu$fueritnoxx,mortemoriatur.AcrcpetiturealexDeur«24,

Tnfanwt Delngcnuis pauculatradunturin lege: remouenturautemà pu natalet. blicaadminiftratione autfundfione feortonati Si habentes obfcuz ros natales.£xcludnntur ex adminiftratione reipub.peregrini liotni nes,Ammonit^x Si Moabitx,Deut.2j,

FwtKWC? Omnis fraus.impoftura, rapina.dolus malus Siuerfittia prohi» frttus, beturin legefubfurtiuocabulo. NamLeuit ip.Iegitur, Nô facietis furtû.non mentiemini.necdecipierquifqj proximûfuü.EtDeut.ilt;gt;, Nô transférés terminos,pximitui. Furtü punit dominus Exodizx.

Reßitutiö^ quadruplici uel quintuplici reftitutione : quâ nift quis præftaret aut feci(fet,uendebatur,in feruitutëfp conijciebatur extremâ.Quod fi az pud furem res furtiua fuiffet deprehenfa Si recuperata, rependebat Sdcrile^ duplum. Sub banc legem pertincntquxcunt^ dicuntur contra faz ÿum. crilegium,abiegatum Si peculatîi,item contra plagium,de quo iain iam paucula diximus. Hue pertinet xquifTima Si prxftantifiima Mtrets la.* liæc lex, Ne neges aut ui retineas mercenario pauperi Si inopi, fiue lorit,. fit defratribustuis, fine de peregrinis qui funt in terra tua, mercedé.

Die fuo dabis ei mcrcedcfuam. Si antefolisoccafum quidem, quia' paupereft Si fuftentatex eouitamfuamtneclametconttateaddox d'atimcr rninum.Si cédât tibi in peccatum.

De damno dato autaccepte,.Si de reftitutione in integtu mnîtar funt

DîCAD. III. SBRMO VIT. 67 fcnt in lege domini conftitutiones.Si quis foderit ciftcrnam, inquit rex.necoperueritdiligenrer.cedderitijjin eam iumentutnaiupaus altenus.releriiet fibi dominus cifternæ animal quod perqt,animalis autem domino pretiûannumeretanimalis . Similis eft lex de bouc cornupetaExodill.In 2i.cap,concedituradiotalionis,ftpratüfue titdepaftü,ft regesautuinea fuerituaftata.Iubecenim lex aliud pra* tum,aliam fegetem ucl uineam, nec uilem quidem illam, fed opti* mam reftituerc ei qui damnum aeeepit. ha il quis immiftifet ignem in fpinas,amp; ignis per incunä immittentis inuafilTet fruges uel ftan.* tes uel eögeftas,abfumpfiiïetq;, cogebaturhic qui perincuriam fuä alteri dederat damnum fareireillatum. Repetiturhxclex Leuit.i4* In Deut.zi.plurima ponuntur qux fub hunc titulum referre opor* tet: cuius quidem generis eft.quodiubemur bouem errantem redu* (ere.inuentas res reftituerc ei quiperdiderar.-probemunire xdificia tua.ncquiddamni inde forte fortunaaccipiat frater tuus. Ab bis nö (ft aliéna lex illa quocß, Locus fit tibi extracaftra ad que foras egrez diaris.lignumtyprseacutuminbaltlieo.quofedens fodias,conuerz fus^operiasexeremenrnm tuum. Etcnimin iure ciuili traäatur ctiam huiufmodi res.fed amp;nbsp;ipfanecefTitasrequiritutin repub. certp lint leges de eloaci$,de xdifîcqs, ne alter alteri excrementis egerenz dis,autsedifîciis nouis collocandis,moleftus amp;nbsp;oneri lit. Hoc loco licet amp;nbsp;leges commemoraredeleprofts feparädis, nimirum ne con tagium ferpens damnum dctuicinis. Multis traéiantur leges de Le« pra amp;nbsp;leprofis in Leuit.is.amp; i4.cap.-

Pondera sequa amp;nbsp;menfuras iuftashac lege conftituit dominus, Pondus Ne fint tibi in faculotuo diuerfi lapides, magnus fcilicetSi parz menfura. uus.ne fint tibi in domo tua diuerfa epha, magnum feilicet öC parz num.Quin pondus æquum amp;nbsp;iuftum fit tibi,amp; epha acquum amp;nbsp;iu flum fit tibijUt prorogentur dies tuiin terra quam dominus deus da turus eft tibLNam aboniinatio eft deo tuo quifquis ifta facit,amp; ini« iquitatem perpétrât. Hæchabentur Deut. zf. repetuntur eadem Leuit.ip^^cap.

De publicis iudtcijSjde maleficiis amp;nbsp;poena fontium,habenturlcz Pema’/önt gesin librodomini multiplices.Maleficos.aitdominus.non patiez tiiwn. ris uiuere.rtem,Non interficientur patres pro filiis,necfilq occiden lurpro patribus: fed quifq; pro peccato fuo intetficietur. Nec tacet lex modum fuppliciorum, gladium, lapides amp;nbsp;ignem dans in maz nusiudicis. Alicubirclinquituriudici decernenda poena fontis ex circumftäria commiffifceleris, quomodouidelicetpuniarur, in cor forencan in fonunis,in membrisan in uita,uirgis necxdatur am

f 5-

■ bs €sgïb. obi îvnTCiAtrB.

profcribatur.Lcuitici lo.cap.omnia fercfceleramorte expiäda coni memoratitur Itacap.13 amp;' ti.

Waff/jfift Dcmakfivis tnatlicmaticiscopiofedirteriturDeut.iS.PercS* tnaihcM' pendmm in Lemt.19.cap diciiur, Non augurabimiiii,ne(^ obferz tici, üabitisfoninia. Non declinabitisad magos, nee ab hariobs aligt; quidfcifcttabimiiii.utpolluaniiniper eos.In hos mortis Sd extremi fupplicij fententia profenur.Leuit.io Exodiai.pronunciaturdiftri dtjfentcntia.Malelïca mulier ne uiuat.

Hxrrtici nbsp;nbsp;nbsp;Contra haerericos, Cchifmaticos amp;nbsp;apoftatas, Ruepfeudoprophe

CApoßat tas,proitunciatIexDeut.ij.amp;tS.cap. dorens (îgnificâtifïime quo^ tie, modo fint tratflandi. Cognata his eh lex de lapidandis blarphemis hominibus.quæ rontinetur Leuit.i4.capite;item lex de fabbati ron ■ temptoribus 8i uiolatonbus ex Numeriif.rap. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

SeJit'iofi Contra feditiofos et calumniatores multa in lege paRïm tradun c calum^^ tur, Seditiofierant Chore,Dathan,âf Abyrom. Dequibus dicitur nidtorn. Numeri 15. Si quisuxorisfuxpudicitiamautfamam bonamma« litiofe Ixiînet,uel in pecunia, uel uerberibus incuifis, mulâabatur* lîcutuiderelicet Deut.ti. Leuit.i9.prxcipitur,Non cris criminator àutfufurroinpopulistne oderis fratrem tuum.fed palàm argue eum. Item Exodi ii. dicitur, Dip non detrahes, âC principi populi tui non maledices. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. »

Homicidû Cxterum homicidq multa funt genera, quorum alia alqs leuîo-» rafunt, autgrauiora. Excellitinhis dirum parricidium, fub quo ' comprehendimus SC malam tradationem parentum. Qui pereuf^ ' ferit patrem aut matrem.aut eis maledixerit,ait lex,morte moriatur. lubetur item cxdi rebellis, qui aufus fuerit fe opponere xquisSegt; niorum fententqs SC iudicio fanôlo. Deut.ir.capite. Rurfus Deut. xt.Siquifpiam Rlium habuerit defedorem,contumacem.proter« uum rebellem,qui uocem patrisfui SC matris fux audire nolue« ' rit, cum^ caftigauerinteum, amp;nbsp;noluerit obtemperare, apprehend denteum parentes eius,educentl^ eum ad Seniores urbis illius, SC, ad portam eius loci, dirent^ ad Seniores ciuitatis illius, Filius hic nofter defedlor eft SC rebellis,nec uult audire uocem noftram,comlt;’ mefTatoredSf potator; amp;moxlapidibuseum obruent omnes ei'* ues illius ciuitatis donee moriatur: SC expurgabis malum de medio tui,utomnes Ifraelitx audiences timeant. Eft prçterea Homicidium aliud quidem inuoluntarium, aliud uoluntarium. Inuoluntariuni quale (ît.illuftratur exemplo Deut.t9. cap. ubi talis proponitur ca/ fus, Eunt concordes amiciduo cçfum ligna in fyluam,inter cxden dumautemexcutitur ferrum èmaiiubrio illius, SC impetu ferturin , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hune

DECAD, in. SBRMO Vif. -68 hunc, quern S; ad nccem uulncnt. Huiufmodi fadum non impn (atdeusadori,fedfibi, ncc uult illi impucari. Conceditergorchi^ Afylttit» gium in afylum. Huiufmodienim homicidis, non latronibus aut (gt;carij$, non ueneficis aut parricidis uoluit patere afyla. De quiz buscopiofcagiturNumeri jj.cap. SfDeut.4.fi; 19. cap. Adinuoz luntarium homicidium, nempe quod non defiinata mente patra* tur, pertinecetiam illud, Pugnanc interfeuiri,amp; inter pugnanduRi fccminam grauidam impellunt,ut uel ante tempus pariat. uel mo# riatur protinus. Ineocafu quid fieri debeat exponitur Exodi 1,1» Vbi lex Talionis proponitur, Oculum pro oculo,dentcm pro tn dente, manumpro manu.S^c, Ibidem ponituramp;aliudhomicidii nir, genus quod fit per iumentumtuum.utpote taurum cornupetam, uel lupum,autcanem quern domi tux alis,uel per infirumentum quodpiam, aut xdificium quoded in tua poteftate. Nefeiuidiauz tern,uel feiuifii animalis ferociam, aut inßrumenti, uel sedifietj ui* tium. Sinefeiuifti, excufatuses. Sifeiuidi, nee probibuidi malum, occidaris iubet dominus. Si uero ex dementia concedaturredem* ptio uitx, nullam quantumuis magna recufabis annumerare fum* niam pecunix. Porro cxdes uoluntaria, qux fit uoluntate dedinaz ta per infidias aut maleuolentiam, nulla neceflitate impellente, nul lam in lege dei ucniam meretur. Talcm.inquit lcx,auellcs abara mea utoccidatur. Nulla hie admittitur redempuo.feddidriâcdez pofciturfanguishomicidx. CaufTxhuius feucritatisodenduntur multx;ficutiamp; alia quxdam hue pertinentia non pauca leguntur Numeri cap.jExodi 21. cap. In zi.eap. Deut, defcribituratfiio parti tn cærcmonialis, partim iudicialis.de incertoauthoretxdis pa tratx in agro aliquo. Vbi etiam modus prxfcribitur cxdis expianz dxiuode colligere licet,quam horrendum peccatum fit cçdes m ocu.

lis 4ci iK ecclefiae cailiolicæ.

Podremo non tranfit intaâam lex rem militarem . Nam prx* Rer miffz cepta dît de bello fufeipiendo,gerendo, amp;deponendo.Legun-' Mrir, turea Deut, xo.cap. Sed S( exempla bellorum nonleuium propo/ nunturin lege,inptimis Amelechiticum Exodi 17. amp;nbsp;Madianitiz (um Numeri ji.cap.ubiSf de fpolijs uclmanubijs diuidendis fer* mo habetur,

SciofratresmehacLegumcommcmoratione C. V, fatismoz^P'lP^*^ ledum fuiffetquoniam uero deus fummus amp;nbsp;fapientiffimus nihil agit fine caulfis grauibus,amp; fine luculcnta utilit.ite Iiominum.non potui intatflam banc legisfarum tranfire, quam uidco tanta diliz gcntiairaditamtfi'eabipfodco, quxfacitpcimukum admosaz

DE VS V, IMPLE T. ST 'Ä BTt O G. LS G IS.

liumlegum Si illuftrationem SL conferuationem, Nouitbonat omnifciusdominusingenii htimani tarditatctn.inerriam Sdtna* litiam.quod ad bonum pcrfïcicndum fugiendumi^ malum non ra ro uim requirit. Adlübuitcrgo hominibus fanââ uim fanflus doz minus per leges liafce iudiciales.Moralibus format mores, SL docet quid faciamus.qurd fugiamus. Cxremonialibus iuuac moralia, SL myHeriaregnideifubrypisfi^ imaginibus proponit oeulis animi SL corpons contemplanda.ludieialibus uero 8( perpellit nos ad lez gumcuftodiamô^ integritatemlegumconreruat. Omnia uero SL fîngula hare hue unice fpedlant ut feruetur homo, urdeum rede co lat SL uiuat fecundum uoluntatem dei. Hxc hadenus diiferui, deo iuuante.deLegedei.Laudemusiamdei bonitacem,qui nullarene* ccifaria populumfuum deftituit,fed SL nos hodieiihs omnibus ers alitadgloriam nominisfui â^animarum nodrarum falutem.

JitP'fu utl effeLlu legit Jiuinit, 3e implctione cy à^rogaiiont gt;nbsp;eiufdem-.de fimHiudine nbsp;nbsp;differentia utritifp cum P' eterit turn

NouiteflamentiO'populi. SERMOVIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

B V A N Q_V A M uero Legem dei cum fuis partibu5 qua potui diligentia, SL copiolîs Sermonibus hucufcp cnarraucrim,nondum tarnen omiiia necefl'aria dixilTe amp;colophonemaddidiireuideor,nilîiamadqdam diz fputanonemde Vfu, effedu.impletione, abrogationeLegis di^ uinx,licct alicubi in hifce noftris Sermonibus idem argument! attiz

gerim.Ex ea uero diifertatione uel expofîiione intelliget C. V. uniz cum elfe teftamcntum ueteris SL nouae ecclclîae dei, SL unicam elfe’

rationemfalutis uerae,omniumquicuncß faluaii funt, amp;nbsp;faluantur inhocf{culo:intelligetquid nouum teftamentumdilferat à ueteri, Ac necelfartaquidem SL ualde utilis erit hxctradatio, cum ad intel ligendamulia in fcripturis Candis loca, turn ad perfpicuitatc quotÿ SL faluberrimum uCum eorum quz hucuCcp diCputatatuiit à nobiï de Lege.Dominus author SL mens perfediocp Legis concédât noz bisealoqui.quzillu'drantgloriam nominis eius,^ iuuantanimaz Tum noftrarum falutem.

De ufu or nbsp;nbsp;Eftautemuarius âC multiplex VCusdiuinarlegis,Ccd patitur inte

tffeLiu le^ rimfeaftringiad numerum ternarium. dicimus ergo ulum legis di ^tdei. uinx elfe triplicem. Principioenimpnccipuum S( proprium legis officium eft,conuinccieomnes homines peccatoobnoxios. ac Cua culpa

BEöÄD» irr. SERMO vrrr;

culpa propria fïlios effc mortis. Exponit enim nobis lex dei uolun« tatemdeifantflitTimam, exponendoqjrequiritànobisiuftitiam pet fedUiTimam« Nam lex ea de cauifaappcUari folet teftimonium diui nxuoluntatiSiSfperfeéliiTimum exemplar diuinx puritatis, Et hue quidem pertinet quod in euangeiio recolligens dominus fummam mandatorum dci didt,Primum omnium prxeeptorum cft,AudiIfz Summa raci,dominus deus uefter,deus unus eft; SÎdiliges dominum deum perfeflio le wum ex toto corde tuo, ex tota anima tua, amp;nbsp;ex tota mente tua, amp;nbsp;gf re^uirit ex totis uiribus tuis.Hoc eftprimum prxeeptum. Etfecundum fimi t«rà lelioceft,DiIigesproximum tuum utteipfum.Maius his aliud prx lgt;it, Ceptum non eft.Ergo hue quoc^p pertinet illud apoftoli Pauli, Finis .prxeepti eftcharitas.expuro corde, confeientia bona, amp;nbsp;fide non fimulata. Cum autem pecfefliftimam iuftitiam ac dileftionem, az deo^ corpurum requirit anobislex, certeomnes homines conz demnat peccati, iniuftitix mortis. Nam legedcietiam hoediz fcrtepronunciatur, Maledidlus omnis qui non manferit in omnû f/ullut busquxfcriptafuntin libro legisutfaciatea. Atquotus quiftp no/ mortaliunt ftrum facit omnia legistQuis oro hominum habuit uel habet etiam ptrftilut, hodic cor mundum ï Quis hominum ex toto corde, ex tota anima

amp; mente femper dilexit aut diligit etiam nunc deum.*' Quis homiz num nihil unquam mali concupiuit^aut quis non concupifeit quo ’»idielt; Imperfciftio ergo SC peccatü lege uel indicio legis deprehendi lurin homine, ut non dicam hie aliudgrauius. Qiiidhicdicemusî Vbioroapparetin homine diuina SC pcrfeiftilfima ilia, quam lex requirit,iuftitia'JIob clamat,Vere fcio quod non iuftificabitur homo compofitus dco.Vel,Quomodo iuftus inuenietur homo fi conferaz sur cum deoï Si uoluerit contendere cum eo, non poteriteirefponz dere unum pro mille.Item, Si quippiam tuftum habuero, non rez fpondebo, fed meum iudicem deprecabor.STc. Succinit huic Ioans ncs apoftolus.Si ait,Si dixerimus, Peccatum no habemus, nofipfos fallimus,K ueritasin nobis non eft.Item,Si dixerimus,Non peccaz uitnus, mendacem facimus cum, fermoeius non eft in nobis» Proindehacrationclex fpeculum quoddam eft,in quo contemplaz •nur noftram corruptionem,imbecillitatem,impotentiam,imperfes ftionem,iudicium noftrum,id eft,iuftam noftram condemnationc. XftpdKnj Nam apoftolus diferte dicit,legem effe latam, ut palam faceret tranffacit fecca grcrtiioncs.atcp co modo cogeret homines ad agnition? fux imper/ tum,(3' not ieélionisfuiipreatus. Nemo enim noftrum fibiipfi in finum SC in flrammiji proprij peifloris fuilatebras infpicit,fedindulgemus nobis omnes, riam prez nccarbitramur res noftras ita corrupcas elfejUt reuera funt .* lex ergo fert,

s

DE VSV, IM P LE T. ET AB R O G. LE G 15, fubit 8i excutit animi 8C pe^oris noßri omnes latebras, 8( proferi peccatum 8i omnem noftratn corruptionem. Ante Iegc,inquitap9 ßolus, etfi peccatum effet in mundo, non tame imputabatur uelre^ putabatur. Idem quo^,Lcx iram operatur,ait,Nam ubi non eft leJ^ ibi necprxuaricatio, Etitcrum, Pcrlegcm eftagnitiopeccati, Nain V ad Kom.j.idem apoßolus plenius dicit,Peccatum non cognoui ni fipcrIegem.Nam amp;nbsp;concupifcentiam non nouiffem, nifilex dixif fet, Non concupifces. Sedoccafione accepta peccatum per prxcez ptum genuit in me omnem concupifccntiam. Siquidem abft^ lege peccatum eratmortuum:egoautem uiuebam ßnelegequondä: ue« nicnteautem mandato,peccatum rcuixinego ueromonuusfum.Et repertum eß mandatûquod inßitutum erataduitâ, mihicederead inortem. Etteliqua. Nam bona pars liuius capitis hue pettinet. Eft itaep hoc proprium Mofis ofticium, legisb^ ufus amp;nbsp;effedus prima« rius.oßendere homini morbum fiue peccatum.

Moyêrnon Qui autem hic fubfiflunt, nec ullum prxterea legis ufum amp;nbsp;effe.* tantumiui (flumoßendunt, S( non progrediunturuIterius,quariMores nihil ptlt;Lt, ne^ aliud qiugulet, amp;nbsp;lex duntaxat occidat, non uno modo nec leuiter lex Juntas hallucinantur.Repetimus quidem amp;dicimusproprtjßimumlegis iMtoeddit. opuseffepeccatumproferre,item Mofisoßieium prxeipuum efTe docere quid agas,amp; minis execraiipnibus^ urgere.prxfertim uero in collatione,cum uidelicerlexconferturcum euangelio.Namin z. ad Corinth cap j. Paulus lege appellat Iiterâ,mox et roinißeriü mor iis, deinde dodrinam literis atramento exaratam, rùtfus infeul» ptam tabulis lapideis.ô^ non perpetuam.fed caducam. Idem protiz nus 8C ex oppofitoeuangeliû uocat minifterium ôC doflrinâfpiri/ tus,qux maneat,non intercidat, qux inferibatur cordibus, 8i uiuiâ lt;et.VndefancIibctcr3gnofdmus,legc proprie proferre roorbü, fed euangehumadhiberemedelam,defperatis(^ remedium. Cxterutn cogitandum eßinterim, fandos patres nofiros nô tantum habuifie legem qux pcccati reuicerir.aut Mofen qui nihil aliud quam iugula rit laniaritqt.neq; huneilld fpedaffe ut uulneraret.fed ut mederctur ctiammonfua quidem uirtiite.fed permanududioncad eumquî alligatcontritos corde, ôc fanat omnes contriiiones eorü.Is eft Chri ßus.qui etiam operatus eft per minifterium Mofis. Ne^ enim pu^ tandum eft ab initio mundi aut à Mofe ad Chriftum ufqj literâ dun taxat fuiffe prxdieatâ, gratiam uero fpiritût^ dei otiofum in fando* rumanimis nihileffeciffc.Etenim cum lex nobis cftendit.imdSi irrefragabilitereuincit in nobis feu in carne noftra non effe illami perfedionem, quam à nobis requirit in lege fna fandiffimus do« minus

DSC AO, lit g SR MO rriR nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7®

înînus 8C perfeftirtiimus.profevlo reuocat Si retrahit hominem (nó’ fua quidem,Ced fpiriius Chrifti uiuifîcantis uirtute) ab omni carne, ittpote in qua non eft ulla falus, ulla perfedio : atque ita per confe« quens occaftonem nobis pracbet diuertendi ad mediatorem Chri* ßum, qui folus eft fandiftcatio Si perfeilio noftra. Et iuxta hanc tonconiitantiamueloccafionem lexquotp uia Si compendium eft adeo^ Si pxdagogus quidam hominibus à deo adliibitus, qui ab« ducat nos ab omni uirium noftrarum fiducia.abornni operum no» ftrorum refpetftu.denique ab omnibus creaturis, redid per fidem ad Chriftum.quifadlus eft nobis,ut modo diximus, à deo luftitia.fanz ftifi'catio Si redemptio, extra quern non eft ulla fub foie falus. Proz indeMofes non tantum legem urfit, fed Si Chriftum annunciauir, MofesttiS Si in ipfouitam, Nam dominus in euangelio ad luda^osdicit, Noj aJJucitai lite putare quod ego accufaturus fim uos apud patrem. Eftquiacz chrißum, CttfatuosMofes.in quofperatis.Sienim credidiftetis Mofi.credidif* fetis uticp mthi.De meenim illefcripfit.Et Paulus ad Galaias, Si dalt; ïafuiffetlex, inquit.quxpolfituiuificare.uerecx lege eilet iuftitia; fed conclufit fcriptura omnia fub peccatum.ut promilfio ex fide Ie# fu Chrifti daretur credentibus. Cacterum, antequam ueniffet fides, fub lege cuftodiebamur.conclufi in earn fidem qua: erat reuelanda. Itacp lex paedagogus norter fuit ad Chriftum, ut ex fide iuftifi'carez ntur. En quidpoteratdiciplanius, quàm legem omnes conclufifie fub peccacumi'Sed in quern finem'i Vt promilfio ex fide lefu daretur credentibus. Etiterum, Antequam uenilfet fides, id eft ill« in quem fides noftra dirigiiur Si incumbit,fub lege cuftodiebamur.Quomo doi Conclufi utique in earn fidem quae erat reuelanda. Conclufi er go erant patres legenecubi erumperent Si alibi quàm in ChriftO! falutem Siuitam quacrerent. Proindead Chriftumreéla per fidem adduxitlex.Etadhucplanius.Lexfuit,inquit,pacdagogusnofterad Chriftum.EnducitlexadChriftum etiam. Etiterum fubiungitur, Vtexfideiuftificaremur. Proindelexpromouet ueram doilrinam «unificationis, manifefte docens fide in Chriftum nos, non operiz bus noftris iuftificari. Qua parte mifcetur apertilfime euangelio, cuangeliicjjofticiumfibifumit: necmirum.cum multis ipfum euan gelium ipforum culpa fiat litera.Prçterea idem apoftolus alibi dicir, in facrificqs, peccatorum failas elfe cômemorationes, in quibus SC expiationc prirfiguratam elfe fcimus. Manuduxerunt ergo ad Chri ftumSicacremoiiiales leges, demotiftrantes teftificantestp illü folii nos repurgareab omnibus peccatis. lam ergo concludimus, Mofis legisofficia tuiffe Si elfe, aperice nobis peccatum et indicium noz

S ä

-DE VSV, IM PL ET. ET AB R O G. LE CI S, Ihum,fed interim quo^ Si peroccafionemadduccreadChriftunii. non tantum damnare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Ex quibus illud quoq; difcitur.Iegénos docere non tyrocinia tant turn iuftitix.fed ipfam ueram Si abfolutâ iuftitiam.Nam Mofcs dilt; ferte dicit fe tradidüTc perfeéliiîimü dodrinx genus, utpote in quS' fit iiita amp;nbsp;mors. Dicitprxtcrea apoftolus quod lex nos manuducat ad Cliriftum,ut ex fide iuftificemur. At fidei iuftitia perfeôliftima eft iuftitia.Ergo quod legalia alicubi appellantur clementa müdi, duas potiifimü fitobcauifas Prior.g) legalia fint tanquäprimarixinflitu tioncs Si elcmenta,qux fuccedente euangelq dodrina perficiuntur amp;nbsp;abfolutiori cedunt.Pofteriorquod cxremonix traditx fint fub re bus uel fignis externis, cum interim fub externis figurent at^ proz ponant interna,ipfum Chriftum amp;nbsp;myfteriacius,

111 ud qtp difcimus ex prxdifputatis, ueteres faniflos qui fub uete ri teftamento uixerunt homines, falutc Si iuftitia quxfiuiife non inlt;

operibus legis,fed in eo qui cftperfe(flioamp; finis legis,nepe in Chriz fto.ergo lege Si cxremonqs ufos elfe tang manududiione Si pxda‘ ijualis iußi gogia ad Chriftü.Nam quoties audierütperfedlâ àfelegis iuftitiani' ' ' requiri,fide donata ex gratia intellcxerüt, Chriflü perfedlilfimam iu'

ftitiâ proponi, ad que pro iuftitia confcquenda omncs (öfugere de« béant homines. Quoties in loco facroconuenerütad côtemplanda' facra ilia diuinitus inftituta.non nudas infpexerüt figuras, netp puz tauerunt fe jipter tultû iliû placere deo purgari^ à peccatis.fed ocu* los animi amp;nbsp;fidci intenderunt in ipfum futurü Melîiâ, qui in omni« bus cxremonijs Si legalibus prxfigurabatur. Proinde lege abutez baniun quicunç putabant fe deo gratos elTc ac deo cultû exhiberez quod opus illudfacerct.Idqd 6^ ^phetxin fuis fermonib’ grauif# fimeaccufantes pfecutifunt.Atqj eo noiediftus eft non raro popu* lus lzraelis,populus-carnalis:nö q» omncs ante natü Chriftü patriar dix Si patres fuerint carnales:fed quod adhuc uiuerct fub illis exter nis dementis Si figuris,amp;forte citent in populo qui no perfpicerä ipfasresfpirituales externis illis adübratas, Si forte putarent gratoS* Si acceptos fe eife propter opus externum operatüautperfetfluni.

^minum turuelquid fugiantiuftificati in fide per Cliriftü,amp;quomodo pif inßituit er rite colantdeum. Lex enim dei continet doélrinam perfedliifimam fitrmat, amp;nbsp;fidei in deum amp;nbsp;omnium bonorum opcrum.In primo enim ufu Icgis demonftrauimus quomodolex amp;moralis Si cxremonialis fi dem doceat in deum Si Gliriftum dus, Si quomodo hominem in jtticognitioné ducat, utintclligatinfeipfo,id eftin natutahomini^ aôn

DE CAD, ITI. S ER MO Vm. 7» non effe bonum ullum aut uitam ullam, fed omnia dona nine uir» tutum ^falutisetfe ex unito omnium bonorum fonte Deo pâtre* per Chriftum (îue Meifiam. In prxfenti id eft in conftderatione fe« cundi finis,ufus,uel ofticij legis dei agnofceredebemus omnes for masuirtuturn 8i omnium bonorum operumthefaurum lege dei nobis proponi ; amp;nbsp;quod diuus apoftolus legis præcepta accömo» dat ad exliorcationem amp;nbsp;confolationem. Prima tabula in moralM bus docet nos quid debeamus deo,amp; quomodo colamus eundem, Secunda tabula informât officia uitx.docens, quid debeamus proz ximonoftro. Etcvremoniæ quocp ad cultum pertinent. ludictali» inftruuntamp;œconomiam ddpolitiam.utuiuere poftimus lionefte amp;nbsp;fande.Docet ergo lex omnem iuftitiam, temperantiam, fortituz dinem.prudentiam, inftruitqj pium in omni opere, in quo inftruz dum effe opottct fandum dei cultorem. Vnde quoties fandi proz phetx dei cultum dei amp;nbsp;religionem collapfam rurfus erigerc amp;nbsp;re^ ftaurare,quoties uitia hominum errorestj) accufare Si corrigere.deA niqj bona opera adeo^ uere bona opera docere uoluerunt,femper ac unice refpexerunt ad legem, Si omnia fua ex lege protulerunt. Huius rei fpecimen exhibet nobis luculentifTimus beatus Dauid in Pfalmo If. fandus Ifaias in cap. i. Siij, Diuus quoi^ Ezechiel iit cap.is Paulus ad Roman, t;.omnia officia uitx ref^ert ad legem cha^ ritatis. Nam Si dominus ipfe prior hoc fecit in euangelio. Prxterea* clamat diuinus uates Pfalmo t)4: Beatus uir ille quern tu in lege tu* crudierisdomine. Etin Pfal. rs. Ipfe fufcitauitteftimoniuminlaz cob.Si legem pofuit in Ifrael.ut cognofcat xtas poftera.Si ponatin' dto fiduciam fuam. Si non obliuifcatur operum dei, fed mandat* *ius obferuet, ItcPfalmo ip.dicitDauid.Lex domini Immaculata,, conuertens animas.tefiimonium domini ft'dele, fapientiam prxfläa patuulis. luftitix domini redx, Ixtificantes corda: prxceptum do« mini lucidum,illuminans oculos. Timor domini fandus,perma* nensin fxculu fxculi.iudicia domini uera, iuftificata in femetipfa, Defiderabilia fuperaurum8ilapidempreciofum,8i dulciora fuz per mel Si fauum. Hue facit plurimum totus ille alphabetaris Pfalz •nus numero «9,

Tertius ufus diuinx legis eft cohercere pétulantes. Si quos nulla Xrxen commouetratio,eosiiibetfupplictisconftringere,utconferueturiio hercefi-neftas Si paxattptranquillitas publica. Suntenim in populo non' pauci,qui non amoreuirtutis, fedformidinepcenx fe continent SC uiuunttolerabiliter.Hacuerorationecautum Si prouifumuoluir diuina bonitas tranquillitatt hominum.Huc uidetur fpedaffsapo*

* $

bs vs v, lansTi b t au o ö.' tsGii.

ftolus cum dixit,Scimus legem no pofitiin iuftis, fed iniuftis amp;nbsp;iit* ' obfequétibus.impqs Si peccatoribus, irreueretitibus Si prophanij, patricidis Si matricidis.homicidis.fcortatoribus, picderaftibus.plaa giarijs,mendacibus,periuris,ôi fi quid aliud eft quod fan« doîcri-nxaduerfetur.Sic.

Jmpofsilgt;i Poft Vluin finem Si officium legis declartum, reftat iam expli* le eßtiiri^ clndum quomodoimpleaturlex dei.Ëftautem impoffibile homiz tut noßris ncmfuis uiribus adimplere legem, diuin«^ uoluntati faiisfacere per omnia. Conftatenim lege non tantum opus externum,fed inz le^eni. timorum affeiluum puritatem,adeolÿ diuinam quädam; ficutiam oftendimus,requiri pcrfedlioncm.Clamat enim alias quo^ domiz nus.Perfedli eftote uos.qiiemadmodUm pater uefter, qui eft in coc* lis,perfedus eft. Huiufmodi autem perfedtio donee in hac carne ui uimus,noninueniturin nobis. Caro enim ad ftnem ufcp uitx noz ßr« retinetcorruptum fuum ingenium.Si per fpiritumantagoni* ftam licetfrpius repuifa,ufr^ tarnen recurric,ut nunquam in nobis inueniatur Sin noftris uiribusdiuinailia deriueturperfetflio. rum audiamus de hac re diuini apoftoli Pauli teftimonium,ciaman tis,Scimus quod lex fpiritualis eft;atego carnalis fum,uenditus fub peccatum. Quod enim ago, non probo.Non enim quod uolo hoc fàcio,fed quod odi, hoc ago. Et iterum. Nom' quod non habitet in ine,hoc eft in carne mea,bonum.Nam uelle adeft mihi,at ut faciam bonum.non reperio. Rurfus, Deleóiat me lex del fecundum interz num hominem:fed uideo aliam legem in membris meis, rebellanz tern leg! mentis me«, Sicaptiuum mereddentem legi peccati, qu« eft in membris meis.Tandem uero concludit Si ait, Itatp idem ego Paulusloe mentequidem feruio legi dei, carne uero legi peccati, Cæterum pu quiiur in tant nonnulli hæcPaulum non de fua.fed deaiiorum.nempecarnx 7,cap.ai liiim Si nondum regenitorum hominum perfona efte loquutum. Monan. in At ipfaapoftoli uerba uolentem nolentem leiftorem adigunt con« proprii ffteri, uerba recitata maxime fpiritualibus competere. Ac Augufti/ ferfona. fiusin i.lib Retraiflat. cap.zj.recitarfequoquc fuiftealiquando in ca fententia,quod apoftoli uerba exponi debeant de homme fub le ge non fub gratia conftituto:red fiteturfe compulfum aliorum feri* ptorumSi traiflatorum autlioritate, fentire iam Paulum loqui de hominibus maxime fpiritualibus.Si defua iptius perfona,Id quod copiofiiis oftendit in libris contra Pelagianos. Certe beatus Hieroz nymus, qui diciturhorribile anathema contorfilfe in docentes lez gern mandarc impoffibilii,dircrteferibit ad Rufticum,Paulum hie de fua ipfius loqui perfona.Si ueroremanet caro Si carnis ingeniü, fetun*

DECAD. III. SERMO. Vlir. 7± fccundum quodindefinenterrdmflaturfpiritui, profirtfïo nûquam |gt;crficitur in nobis, quoad uiuimus, diuina ilia pcrfedlio; ergo dolt;' necuiuimus nemo noftrumimplet legem.

Hie quoqj locum habet Paulina difpuiatio, deco inflituta,quod I^emo iu^ nemo mortalium iuftifîcatur per opera lcgis;non legis quideni, fed ßificatur corrupt» naturae noftrac uitio,qu{ non praefiat quod exigit lex dei, peroper^ Nam non poteft.ut idem ait apoftolus. Ac diferte quidem, Scimus Itÿft no iuftificari hominem,inquit,ex operibus legis, nifi per fidem lefu Chrifti; K nos in lefum Chriftum credidimus, ut iuftificaremurcx fideChrifti,amp; non ex operibus legis:propterca quod non iuftifica* bitur ex operibus legis cm niscaro, Nec eft quod per opera Icgis Optra intelligamus duntaxat cacremonialia. Hxc enim ut non iuftifîcanr, ^ii ha neqj moralia iuftifïcanc. De moralibus loquitur apoftolus, cum loquitur de operibus legis. Nam ad Roman, j. cap. idem apoftoz lus. Ex operibus, inquit, non iuftificabitur omnis caro in confpez tfiueius.Etrationemmoxfubiungit, Per legem enim agnitiopec.* cati. Atiny.cap. oftendit atqjdeclarat perquam legem, utitp mo* ralem. Moralisenimkxeft,Nonconcupifces.Dicitautemapoftoz lus, Pcccatum non cognoui,nifi perlegem.Nam concupifcentiam non nouilfem, nifi Icx dixilfet, Non concupifces. In epiftolaad Ephelïoscum Gentibusloquens, opera fimpliciter dich non iufliz ftcare, Atqui cum Gentibus loquens non potuit cxremonialia ope ra inte!hgere,fed uirtutes ipfas morales, id eft, omnis generis opera qu^uidebantur efte bona. Ad Galatas,Quotquot ex operibus legis funt,cxectationi funt obnoxq.Id autem probans fubiungit, Scriptü cft eniro,Exectabilis omnis qui non manfcrit in omnibus quae fcri pta funt in libro legis,ut faciat ea. Nifi autem per opera legis etiain moralia,non cxremonialia duntaxat,intelligamus,non uideo quo modo confier probatio. Ac diferte quoqt dicit, In omnibus qux fcri pta funtin Iibro legis huius,ut faciat ea. Cxterum quis nefciat non cxremonialia duntaxatefliefcripta'i Et S. Auguftinus multis proz bat in libro de Spiritu amp;nbsp;litera, prxfettim cap, 8. Paulum per opeta hgis etiam moralia intelligere.

lam ut locum huncabfoluamusrecitabimusapofioU uerba ex *.cap, epiftolx ad Romanos dicentis, Quod Icx prxftare non poz »erat,ea pane qua imbecillis crat per carnem, hoe deus proprio fi'lio milTo, fub fpecie caniis, peccatoobnoxix,prxftitir,ac de pecrato condemnauit pecc3tum,per carnem, ut iuftifïcatio leg's impletetvr in nobis;qui non fecundum carnemuerfamur,fedfccundum fpiri» tum.Duo autem docet hifce uctbis apoftolus.Principio,legcm non

®® Vî V, lÄEPLBT. BT ABRO G. LEGISÏ

hodie nec potuiiTe unquam iuftifïcare homines.CuIpâ huiuf impotentix,nonrciici(inipfa(n legem, qux per fe bona ^efftcax «ftiperfedilfimz^iuftitiae dodrina.fedin corruptamcarnem noz ftram. Caro noftra non potuit nec poteft przftare, quod bona deî legerequiriturà nobis. VndeSi S. Petrus in Concilio Hierofoly* mitano dixiiTe legitur, Nunc ergo quid tentatis deum, ut impona* tur iugutn fuper ceruices difcipuloriim.quod nelt;^ patres noftri, ne que nos portare potuimus^ Poflerius aüt fequitur expriore, nempe cü lex nos nec uiuifîcare potuit, netp nos prxßare potuim us, quod lex requirebat à nobis,deus qui diues eü mifericordia ^8C bonitate, filium fuum mißt in mundum,ut hic incarnatus moreretur pro no bis.atque ita peccatum imperfedionis noftrx tollerer,amp; perfeiHio* ncm fuam nobis conferret in fîde,qui eft perfeélio 8i plcnitudole* gis. Confiât ergo ex hisChriftum impleniiTe legem, ÔC hune efle perfedionem hdelium in orbe omnium.

iChrißui Requirit autem hic locus plcniorem expofîtionem élus, quod imphuitle Chriftus legem impleuit ac fabius eli perfe^io noftra. Principio ptm,crefl quxcunc^ promiftaSf prxftguratafuntinlege8£ prophetis impie ßdelium uit dominus nofter. Nam promiftiones illas, Semen mulieris conz jferftäio, culcabitcaputferpentis.Benediccnturin teomnescognationes ter rK;8Cqux his fimilcs alix 8C innumerxfiint,impleuit dominus no ßer, cum natus in hunc mundum,perlitauit pro nobis,£lt; uitam rez duxit. Pari modo impleuit cxremonialia omnia,dum ipfe facerdos SC facriiïcium fe obtulit,ac nunc femper efficax SC xternum duz ratura eft hoftia,pötifex quo^ xtcrnus,remper in dextera patris inz Krpellans pro ßdelibus. Ipfe etiam fpiritualiter circuncindit acdeti tes,äf ijfdem in locum circunciftonis fubftituit baptifmum. Ipfeeft pafcha noftrum,qui pro agno pafchali fubrogauit coenam domini fine Euchariftiam. Ipfe deniq; eft legis SC prophetarü complemenz tum,mens SC perfedio. Deinde impleuit legem dominus,quia uoz luntatideiabfolutiftimeper omnia fatisfecit, cum ßtipfe fanduf faniflorum,in quo nulla eft macula,cöcupifcentia praua nulla,pecz catum nullum.in co eft diledio dei perfcifliftima,d^ iußitia per om nia abfolutiftima. Et hanc nobis imperfeifliftimis,cömunicai graz tis,ß credamus. Condonatenim nobis peccata, fa^us pro nobis expiatio, SC communicat nobis fuam iuftitiam;qux imputatiua uo catur, (^o iam pertinent teftimonia apoftolica,Deus erat in Chriz fto,ait Paulus,mundum reconcilians ftbi,non imputans eis peccata fua.Eum enim qui non nouit peccatum, pro noNs peccatum fecic« ut nos efficccemur iuftttia dei per lUum. Item, Abrahä aedidit deo.

DBCAD. nr. SERMO VIT!. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75

8€ imputatü eil ei ad iuftitiatn, certe abfqj opcrib as, Ita fi nos qu olt;p credimus in deum per Cliriftum, imputabitur nobis quoq; fîdcs nó ftra pro imliMa. Ftde enim compreliendimus Cliriftum, quem ae-' dimus abfolutiffime pro nobis deo fatisfecide, adeoip deum nobis placanim etîe propter Cliriftum, 8C nobis Chriftiiiiftiiiä gratis imgt; putari tanquam nuftram(amp; reuera ex donatione noftram)quia nos fumus iam filq dei.

Expenfis bis diligenter, fjcile crit illis refpondere qui interrogït, Seruanti^ Quando nullus mortaliü cxadlefatisfacitlegiperfe.qmodoitatp busle^em promittitur iuftitia.uita falus feruantibus legem^ Nimirum refpi promitti^' citeapromilTioiplam Chrifti perfedäiuftitiamquar imputaturnO' turuita^ bis. Alioquicertüeft diuinasfcripturas interfe minime ueltantillü contligereuel difcrepare. Clare autcdicit apoftolus, Si data eftet lex eiuar poiTet uiuiftcare, uere ex lege effet iuftitia : nuncuero ronrluftt fcripturaomnia fub peccaium.ut promifTio daretur ex fîde credent . tibus. Proinde feruat fiue im plet legem etiam Decalogi.qui id facit Qjtomtxl) propter quod lex potirttmumeftinßituta.Sed lex ponifimii cftinfti ftruemut tutafficutifuperiusdemonftrauimus}utpeccatiamp;condemnationis nos con«inot,öf ita à nobisipfîsreleget,â^ad Chriftü manuducat, qui eft perfeAio legis ad iuftifîcationem omni er eden ti. Ideolp imz plet S( feruat lege,qui non fibqpfiamp;Ifuis fiditoperibu$,fed ucrxdei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

gratijc fe comendans.in Chrifti fideomneiuftitiä quxrit. Vnde iam darum eft,ift3S Chrifti domini fententias acquipollere. Qiu credit in ,, me, habet uitam xternam.Et, Si uis ingredi in uiiam, ferua mädata.

Nam amp;nbsp;Paulus in AAis cap.ij. Notü fit uobis fratres, ait, quod per Chriftum nobis remiifio peccatorum annunciatur: ab omnibus i quibus non potuiftis per legem Mofis iuftificari, perhunc omnis qui credit iuftificatur. Et hue iam pertinet totum iuftificationis ne« gotium.De quo alias dilferuimns copiofius.

CîCterum fides ilia qua credimus Chriftum fatisfecifTe legi,K QjiomoJ^ ipfum erteiuftitiam perfeAionem noftram,necp ex natura neque ftruttnut ex noftrisexiftit mentis, fed ex gratia dei infunditur per fpiritum legem,tt fanAum, qui daturin corda noftra. Hiefpiritus manens in cordi/ bus noftris.incendit peAora noftra amore ftudio diuinar legis,ut conemiiream legitime faAis exprimere praeftaretp. Quod ftudium, quieonatus.etfi ad plenum nunquä abfoluatur,propter earn is inge nium uel imbecillitatem humanä.manenie in nobis ad extrema ufz que fata,deo tarnen ex gratia approbatur.fed dutaxat propter Chiiz ftummecquifquäpiorum confiditin hancalteram impletioné,fed in prioretn tantum, utpotefolampcrfcAam.ExclamaHS enim apo/

t

DS VSV, IMPLET, ET A B R O G. L-E G IS.

flolus ad Romanrs.Mifer ego IwmO.inquk, quis me eripitt ex holt; corpore mord obnoxio'îMox tarnen refpondet.Gradas ago deo, nimirtim quodàmortemeredemit,pcrlefum Cliriftum dominum noflrum. Itarp idem ego mente quidem fcruio legi dei, carne uero legipeccad. Nulla igiturnunc eft condcmnatiohis qui infnifunt in Chriftolefu.qui non fecundum carnem uerfantur,fed fecundum fpiritum,amp;c. Ergo quia in Chriflo fumus, in gratia fumus, ideoÿ placent deo nodra opera, qux ex Ade 8i ex iiberali fpiritu donata nobis:deni(^ ex peéloreamante deum proficifcuntur,Icancsenira dixit, Hxc eft charitas dei,ut prxcepta eius ferucmus. Et pixccpta eius grauia non funt. Rationem quoq; huius fubiungit.Quoniam omne qiiod natü eü ex deo.uincit mundum. Natus eft autem ex deO quicuncy credit.’lîcuti declaraturloan,cap

Prttf/pta Ex quibus facile erit conciliare locos inter fe in fpecicm difcre» dei nô jùnt pantes, Pi accepta dei grauia font, qu» neque nos nelt;^ patres noftri ÿrauia^ portare potuimus. Et, Prxccpta dei grauia non funt. Nam grauia nonfuntfîdelibusinfitis in Chrifio, amp;'donatis fpiritudei, lioceft, reconciliatis deo perCbriftum.Sinc Chrifio amp;nbsp;fide in Chrifiûqui« bufuis grauiilîma funt.Itafidclisfua ipontcperfpiritum dei incitaz tatus benefacitomnibus hominibus, quantum ipfius quidem per* mittit facultas, nocet neminî:non quia meruit pcrnas dcfiinatasin lege inobedientibus, iniuftis Äuiolentis, fed quia amatdcum. Sic implet etiam legem iudicialem.

De Atroe nbsp;nbsp;nbsp;Hic fat fcio obrjcis mihi,Si impletur lex.Sf locum habet apud fall

gatiotielez (ffos amp;nbsp;fideles, quid obfecro opus fuit legis abrogatione t quidnez ÿidd, ceifeerat tammultis difputare Paulum amp;optimosquoflt;ÿ thcolo« gos de Abrogatione legist Dicam ergo paucula amp;nbsp;de Abrogatione legis,ac priinum quidem in genere»deindeueroper partes fiuein fpecie.Ante omnia aiitem infculpcnda erunt animo pio hsccdomiz ni uerba ex euangclio,Ne exiftimetis, inquit, quod uenerim ad dez ftruendam legem aut prophetas : imd non ueni ut deftruam, fed ut compleam.Amen quippe dico uobis,doneeprjeteteatcoclum öfter ta.iota unum aut apex non pratterierit ex lege, quoad omnia fafla fuerint.Qttifquis ergo foluerit unum ex mandatis hifee minimis, docueritfic homines.minimus uocabiturin regnoccelorum.Quif* quis autem feceritöf dociierit, hic magnus uocabiturin regno calo rum.Teneat ergo quifqj firmiirimoanimo,Iegcm dei.qure tft opti* ma 8f perfeâiffima dei uoluntas, elfe æternam, neep difiblui pofic Ullis nunquam temporibus.ab ullis uel angelis uel hominibui.Tez aeac Ç^uifqj legem quatenus eftrégula rede öf bene uiuendi, qua« tenus

DECAD, in. SERMO VIÏI» 74. *tnns eft frenum q io in timoré dei retinemur, qi’atenuseft ftimuz lus datus ignauiac carnis naftrar.item qnateniis data eftadi'iftitucii dum, corrigendum 3^ redarguendum homines, catcnns uidclicet mancreincadtam.fuiin^ militate habere uel hodieintcelefia dei: amp;nbsp;proinde negotium abrogationis legis ita habet.

Diximus przeepta dei totum requirere hominem 8^ perfe.QionS planédiuinâ, qua nihquis przftiterit.eum maledici amp;nbsp;condemnari ä lege. N emo autem hominum earn prxftat iuftitiam. Omnes ergo rhalediéli fumus per legem. Carterum hare maledidtio fublata iiî, amp;confertur nobis perleclilïima iuftitia gratis perChriftum. Natn Chriftus redemit nos ab execrationc legis, dumfiiftus eft pro nogt; bis milcdidlio.iuftitia ôC faniflificatio .Hac uero ratione lex abroga ta eft, id eft, exccratio legis fifdehbus per Chriftum fublata 8C iuftitia Robis uera collata cft.Ipfecnim eftbencdiiflum illud fernen,in quo benedicuntur omnes cognationes terrx. Ipfe eft iuftitia noftra. Nâ Paulus, Ab omnibus,inquit,à quibus non potuiftis per legem Moz fsiuftiffcariiperhuncomnisqui credit fuftificatur.Ponitur ergo lex pro malcdidlione legis. Vel lex dei id appellatur quod lege prodiz Cur 8C manifeftatur, quod eft peccatum. Per legem enim agnofeitur pcccatum. Iccirco abrogatur lex,id eft peccatum tollitur.non ut non fit,am non exerat fuas uires in nobis, fed ne impmetur nobis et nos condemnet. Nulla enim côdemnatio ineft ns.qui infiti funt in Chri ftolefu Praeterea ufurpatur lex pro ultione 8ipocna,quae fecundum legem irrogatur tranfgrelToribus. Abrogata eft ergo lex,quia poena fublata eftcredentibtts.Nam lex iufto non eft pofitaiNam libcrauit Ghhftus fideles «à fuppltcqs »ternis, dum innoxiiis affliéius eftpro fceleratis. DeindeapoftoIus,Affeifluîcarnis,inquit, inimicitiaeft aduerfusdeum.Nam legi dei non fubditur, imd nepoteft quidem. Hocautem odium diuinar legis exlmitur per fîdem ex animis pio« rum, inferitur autem amor diuinx uoluntatis ; ut etiam iuxta hanc rationem dicitur abrogata lex, quia legis odium eft fublaui. Ideotß apoftolus confert eo; qui fub lege funtfcruis.liberatos à legeliberis fiuefilqsrquibus etiam tribuit fpiritum, non feruitmis, fed adoptioz nis.Q^ioniam enim eftis nitj,ait,emifitdeus fpiritum fîlq fui in cor« danoftra, clamantem.Abba,pater,8éc. Hisacceditquod lexdeity« pos habet 8éumbras, SC quod cxremonix fatis alioquionerofae funt,ficuti SC tota lex iugum nominator. Venit autem in hunc raun' dum dei fïlias,ôt implens figuras, ipfam nobis ueritatem prxftitit, umbras illas pepulit : m iam nemo polfit nos iudicare propter nez giclas aut omiiTas exremonias uel figuras : SC ea quidem ratione

t 1

DB VSV, IMPLBT. ET ABROG. LEGIS, abrogata cft rurfus kx dei, hoc eft genus illud regiminis, quod i Mofeinfticutum cft.ueniente Chrifto Si docentibus apoftolisdkj fparuü. Hienim citraMofîs ceconomiam eccleftafticam, coikgez runt eeckfias, nee genus illud regiminis eccle(ïa; tradiderunt.Con ftanter enim neglexerunt cum facerdotio Aaronico/acramenta, faz crifi'cia, deleftus infuper dierum, ueftium Si ciborum à Mofe inftiz tutos.Pro hts omnibus unum prxdicarunt Chriftum,amp; paucula fa cramenta,8fc.

Moralia Hæc in genere amp;nbsp;breuiter quidem dixi ha^enus de abrogata Ie: non abroy ge, iam idem negotq pauló fufius per partes atty fpeeies explicabo».

ßinu Lex dei tota diuiditur in Moralem, Cæremonialem Si ludicialem. Moralisautem contineturdelt;alogo,cuiuspraeceptumprimum doz cetnosunum S^folum deumuencrarfS^ colere.nulloseialienos coniungere.Hoc autem dominus lefus in euangelio ira ineukauir, ut uideamus nihil in hoc elTemuraturo.Secundum prohiber idoloz latriam.id eft,cultum Si uenerationem imaginum,uel dei ipßus uel creaturarum.Atquiapoftoli idololatriam modis omnibus in dotfirt na euangelica infeiflatifunt.Clamat cum Pauloloannes.Fugite, idololatriam.Cum^ Chriftus amp;nbsp;apoftolidiligentiiïime docent di*^ Mini nominis fandificarionem Si gloriffcationem, profedîo ratum, uolunt mandatum prohibens prophanationem diuini nominis.* Solum mandatum quartum de fanifiifîcando fabbato appellat S., Auguftinus ceremoniale in uniuerfo dccalogo. Verum id non inz, relligendumeft fimpliciter. Quatenus enim tempus certum requiz^ rit exterior dei cultus amp;nbsp;facrificia kgis externa habet, ceremoniale eft preceptum • quatenus uero cultum dei, carum facrum, preces, predicationem ufum facramentorum.denicp fpiritualia facrifî«; (ia tradit, perpetuü eft. Id quod in expofttione fabbati oftendimus.: Quiniü mädatumdehonorandis pareniibus ipfc dominus Matth. i5:.cap. reparat. Sicuti Si fextum contra cedes. Si feptimum contrXi adultcriadiligenterexplicatMatth, cap, j. Otflauumcontra furz, ta promulgatum renouatur ab apoftolo , iubente ne quis frauz detin negotio franc, ne quis furetur ampliu$,fed quife^ laborer ma nibus,utamp;ipfehabeatnece(rari3,amp; alqs poffitneceftariafuppez ditare.Nonum preceptum decohibenda lingua Si non mentienz do.dicendo'uefalfo teftimonio, ChriftusSiapoftoli confirmant quoties linguam cohercent Si ueritaié precipiunt. lidem malas afte Âiones Si cupiditaies damnant,ergo etiam legem prohibenié conz eupifeentiireparant. nonabrogant. Tota ergo decalogiabrogatio inilli»

- DE CAD. III. SER MO VIIT. ' 7$ în illis,de quitus iam ante diximus.confiftit.quod fcilieet Cliriftus in fïde eft perfeéla iuflitia noftra.amp;c. R urfus apoftolo leftante, di« «nteip.quod lex prxftare non poicrat, eo quod imbecillis erîct per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-,

tarne,hoc deus proprio filio miffo fub fpecie carnis peccatricis, prae ßitit, acp(rpeccatunicondcmnauitpeccatüpercarnrni,utiunifïca tio legis impleretur in nobis,qui non fecundum carnem uerfamur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fedfecundum fpiritum. IdquodextatadRoman.s. Etbreuiusqui dem de his difl'erimus, quod in traiflatione Dccalogi omnia ifla pie nius fimus profequuti.

Venioiam adCxremonialia.Hxcdatafuntadtempus uf^cor cxrrmo* teftionis,uidelicct donee ucnireiMefl'ias.Venitautlt;m,trgoomnes„i4;j4g„4^ cxremonix ad aduentum,ad mortem, amp;nbsp;refurreâionem,adde ttntit abra afcenfionem in eerlos Chrißidomininodri, difparuerunt, neq;

Ium porrô locum habent in ecclefia ChriAianorum. Hie tarnen ne^ ceflario diftinguimus interfcripta,Sf resipfasexremoniarit. Nam feripta de cxremonqs.à fpiricu dei aedita, non funt fublata 8i abro* . gata,neleganiur,rctineanturautufurpenturin ecclelia. Idquod K Sermo. i decad.i.indicauimus- PofTuntenimnoserndirein Chri ftp Iefu,dum uidemus quibus modis ChriAus prxdicatus Si prxA« guratus fit ueteri eceleGx, Certe Paulus Agnificantiifime ChriAum ex exremonijs prxdicauit, quod nemo negabit qui epiAolam eius ad Hebrxos diligenter legerit. Mirifice cnim in ipfa ChriAum cum omnibusfuisdonisproponiteccIeGx. Ergopoffuntamp; debent in ccdelia legi cxrcmonialia, ita tarnen ut in eis quxratur Si inuentu$ apteprxoiceturChriAus.Ideoiÿ dum Sermone f ff. huius Dccalt; dis,traélarem Cxremonialia, Âgnifîcationum notas ipfis appofui, ut uiam aperirem AudioAs feripturarum Si diligentibus ChriAum, ulterius in hac materia progrediendi.Resaütcxremoniales, cuiuP modi eA facerdotium,Iocus,tempus,facnf]cium, Si fiquid aliud eft liuius generis,abrogatx funt,ut porrd nee fiant nec locum habeant în ecclcGa ChriAi.Prxdixit hoc leremias in eap.j.Sc dixit.In diebus illis,dieit dominus,non dicent amplius Area fœderis domini, netç in cor ueniet, neep eius recordabuntur, ne^ inuifent, nec fiet ultra. Pcf Arcam uero intellexit propheta etiam alia legalia, qux per ad* uentum ChriAi funtabolita.k Paulus in epiAoIa ad Hebrxos ex promiffione domini apud leremiam promittentis fe nouum teAa* mennim conditurur»,coIligit,Per hoc quod dixirnouum,antiqua* uit prius.Porrdquod antiquaturetfenefcit,in propinquoffi ut eu» nefeatJdem apoAolus ad Ephefios, ChriAus eA pax ncAra, inquir, çti fecit ex utrifç unum,fi^ inteiAitiutn niacctix diruir,fimultatcm

5

D E V s V, î M P L B T B T A B R O Ö. LE O 1 S. per carnem fuam, legem mindarorum in decretis fîtam abroganî, utduosconderctin fcmetipfo.iii uimm nouum liominem, faciens CtcrentP' pacem. Eplief. i, Dircmitqnidem Jeuiàludxis genres, duni illos tiiameJiuf ceupccuüarem popnium libi delegit Si confecramt.non uocarione pijriff. duntaxat uecbi,fcd Si racramentis.Nam pra:fcriptaefunt,datxép c« \ nbsp;nbsp;nbsp;temonix,qux tanqnam intermcdms paries inter ludxos Si gentes,

hxreditatc»« dci iiicliiderét.-adeo ut in Cçremonq» effet difcrtminis profefTio.ac ludxis ceu iuftis hxrcdibu? addiceretur hxreditas repul fis Gétiiibiis.AtCliriftus uenit in mundü.hocconfilio.ut ex utrotp* populo unamconftituereteccleiïam.diruit ergo interpobtiim parie tem,hoceftdécrétacxremonialiafuftulitémedio. Fecitenim hoc' ’ loco Chriftus.quodlolet princeps aliquis.qui utdifTidentes popuz los in fuam redigat ditioncm feu poteftatem, diucrfastclferas, pri* ftinx fimulcacis infignia,tollit,ut animis lînt concordes .Sic enim SC Ghnftus fuftulit Circuncifionem ciim facrifîcljs Si omnibus legâz Clt;trmo^ libus.ut fieretuna ex ludxis SiGentibusecclefia. AdColoif.com* ni« (hiros parat Paulus cxremonias chirographo, quo deus nos uelut obfiri/^ graphitm. dlos tcnet.nc polTimus reatum inficiari. Dicit autem per Chrifium dreatuficliberatos, utchirographum fueritdifruptuin.Atchirogra phi fciffioneliberatur Siabfoluitur debitor. Ideol^ legimus in mor tedomint Velum rempli ab imo furfum uGj fuilfedifruptum, ni* mirum uttoti populo pateret Si peccataiam efie dimilfa, Si libera* turn effedeipopulum ab omni onerelegalium, Gerte cum perge* Teinplinn retimpius pertinax Si perfidus ludxorum populus,in templo.poft rxcrndiiiKr mortem Chrifti, cxremonias complétas Si abrogatas cxercere, pro rogare,8i omnibus pietatis ergd obtrudere,Ghriftus fedens ad de*’ xteram patris Komanorum principum operadifiipauicurbem pe*

9. nbsp;nbsp;nitu5,ettemplumexciditfunditus.Id quod ante Danielcm,Balaam

prxdixerat.Necphiicufcpperannosifoo.Siamplius.ulluseis lo*' eus reftaurandi rempli uel urbisconceifus elt Legimus apud Theo doretum Si Ruffinum, ludxos fub Imperatore luliano, maxima fpc Si prxfumptione nouum templutn molitos.fundamenta qux^ fijffeinlocotëpltolimà Vefpafianifilio Titocombufti« uerûcona tus impios dominum nofirum,qui in euangclioex Daniele defo* lationem prxdicarat Si inter alia dixerat, EtHierufalemcalcabitur àgentibus,donelt; impleanrurtempora gentium,potcterrepreiTirtc, Gomportitis enim gypfi Si calcis multis modiorum milibus, de* repente irrucns uenti impetus.ac turbo cum fragore Si prpcellis di* fperfit uniuerlam materiam.Obonus eft prxterea ingens terrçmo* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wî,per quem totiuspenéxdtfîdaloci complanabantur, Denique'

Ctt»

.7 DÏCAD. in. SEHHO VIII. 7^ cum magna turba,qux operi uidtbatur inßftere, lt;a node fub por-« lieu uicina fomnum capetet aut ccmmaneret, delapfum repente ar* difuium unaeum tedo totum,oppre(ritqui fiib ilia manebät uni* ucrfos.Luce ueto ona.concuttüt ad inquircndos eos.qui ruina fue« rantoppre(ri.amp; cum ne illis quidcin plagis à propofito fuo auertez rentur,einiean$ exifqt cfolTis fundamentis amp;nbsp;è uicinisxdibus ubi feruabantur ferramenta amp;nbsp;alia operi neceiTaria, formidabilis ignis, plurimos ip opus urgentes inflanitnauir, alios nero ad fugam com* pulit.Nam fçpiusea diereeurrit,tandetr^ pertinacis populi temez ritatem eoercuit.Et ne li{c cafu fieri erederentur.illa ipfa node prx« cedtnte,f:militeramp;lquot;equente,confpcduinfuitincalo fignum fulz gidum cruds, amp;nbsp;ipforum ucfies ludxorum ctucibusreplebantur, non qs tarnen fulgidis,fcd nigris.quz nulla ui aut artepoterant diz luiaicpdeleri.lnuiti ergo amp;' coadimagnis terronbus 8i iudiitjs fla grisq; Clirißi dotniiii,teinfcda amp;nbsp;deferta domum fugiunt, confîz tentes ilium quem maiores ipforum crudfixiffentlefum Cbriflum, deiim effe potcntiffimum,licet cum Pliaraone,amp; lulianus amp;nbsp;potior ludzctumturba, inperfidia amp;nbsp;blafphemiacontra Cliriftum.perz fcueiaretit, Vtcunqt uero ifli in fua pergant pertinacia uel hodir.az pene tarnen fans declarauiteccclo dominus, fe non ampliusdelez dari lcgalibus,uel cxremonialibus.quandoquidem omnia ilia in« fltumenra cultus lacri.denitp ipfam facri cultus offiçinam,tcmplutn uidelicei amp;nbsp;Hictofolymorum utbem.folo xquauit. De Templo di xitineuangeliodifdpulis. cum admiratione tcmplum commonz firantibus, No'nneuidetishzc omnia Ï Amen dicouobis, non rez linquctut liic lapis fuperlapid.m.Idcm plorans fuper male gratam urbem, Non relinquent.air, in telapidcm fuper lapidem, eo quod non cognoueris tempus uif.tationis tux. Et hxc quidcm omnia ad uerbum compléta efle locupletilfimus 8C oculatus quidcm teftis eft lofeplius libro de bello ludaic0 7, cap, iS.Diximus autem modo nullumludxislocumiamindeàmillequingentis annisreflauran di rempli concefîum effe: undenifiinfanirent, colligèrent miffum lt;lfe in mundum Meffiam,amp; hunc abrcgalfe cxrcmonialia omnia«

Nihil bis patrocinatur quod perfrequentcrin lege deipoftdc= Rliot^oa ftriptos ritus licadiedum Icgimus, Ritu fempiterno cuftodieiis ilz medo/mt lud Nam fcmpiiernum in baccaufia fignificat diuturnum.etquan ptrpdut^ turn aitinethomines inimuiatile. Grauibus enim pctnis intermiz natis ptchibuit drminus ne faercs ritus temeritas htimana uel muz rarer uel abiogaret. luicrim quia ritus il los ad tempus corredionis inftituit,nonfèccatdcus uclt;^ iniöftantix ctimen incutrit,-^uandö

BS VSV, IMP LET. ET A BR O G. LEGIS.

1ÎCmutât quemadmodü mutatedecreufrat ab initio. Prxterea cuàl nihil petit rei qur perrituni eil hgnifirara, umbra tantum 8l quod temporarium cil cadiiSi. difparei, ccrtiiTimutn eilnium tllnin fubz flantiafua manerelempiternum. Viuittotushomo in Temp item 3: fed qux tame in ipfo funt temporaiia feu corrupnbilta,intereunt in morte, amp;nbsp;abolentur in clarificatione.

f^ieerJotiii Cxccrum ut omnia fint luce dariora, perllringemus fpeciatiiii per panes cxremonias tlluilriores.Abrogatum eile facerdotium Aa tonicum in uniuerfum, id maxime arguitquodapoilolus ex Daz uide profert,[urauit dominus, Sl non pœnitebiteum,tu esfacerdóS in xternum,fecundum ordinem Melchizedek. Chriilusergo uniis folus fummuseil facerdos,8f perpetuus quidem,immutabile,SC quodfucceifioneadalium traniïrenon potcil.facerdotium habens, lam enim ilans ad dcxteram patris in codo, in templo uero, cuius adumbratiofuit Tabernaculum Si templumHietofoIymitanum, interccditpro nobis,omniaijj facerdotismuniaobit. Dequofufiili me agit S. Chriili apottolus Paulus, in epiilola ad Hcbrxos, Hic pontifex noiler Chriilus confecrauit fibi in reges SC facerdotes om« nes Chriili fïdeles.Interim miniilros eccicüx quoc;^ ordinal,qui do ôrina SC exemploetudiant eccleiîam,qui facramentaadminiilrcnt, nô ueterailia,fed quæ inueterum locum dominus fubilituit. Quid Uero doceantjdiierte oilendit. Veiles illas myilicasSffacerdotales, nec apoilolis commendauir, nec fur reliquitecclefia-, fed fuilulit è mediocum alqs decretis interilitium macerix appellatis. luilitia SC honeilate ueiliri uult pailores populi,cnm apoilolo Paulo ipfe doz minus : qui difcrte ecctefiarum miniilros remouità dominio,

a Cor.9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fxcularibus. Idemcis uedligaliaconftituit,fednonlegaz

Matth,10.1*3 lila, uerum maxime conuenientia Aatui Si conditioni cuiufy ecclefîx.

iocus liter nbsp;nbsp;Locum cultus 8f rcligîonis liberum fecit dominus, cum in euan

gelio Ioannis dixit, Veniethora nunc eil,quâdo ueri adoratores. non in monte hoc,nec Hierofolymis, adorabunt pattern, fed fpiri«* tu Si ueritate. Nam Si patertales quxrit qui adorent ipfum. Spirit tus ell deus.dfeos qui adorant ipfum,fpiritu SC ueritate oportet ado rare. Dominum fequutus eil in hoc dogmate apollolus qui dixit, Volouirosorareinomniloco,fuflollente$purasmanus abfqj ira. Necfrullra.ficutmodo commcmorauimus,cxcindi funditus temz plum paffus eil domtnus.qui moriens difcidcrat uelum rempli.Inz terim tarnen nödamnantui Cirrus ecclefiallici. De quibus diifiuni cil cum exponerem mandatum, Sabbatûfanâifîces, Tabcrnaculu cette

ccrte 8£ Tetnplutn typum prattulerc ecclelîac deicatholicr, extra quam nulix prece$,nultxi^ oblationes deo gratx funr. At extendiz tur eccfefia ad fines ufqj orbis. Sed non ideo omnes funt in ecdefia qui funt in orbe terrarumfin ecdefia funt, qui in focietatefunt Chri fti per fidem catholicam 8C in communione fandforum.per doiHriz nx confenfionem, per cliaritatem SC facramcntorum (nifimagna proliibeat necefrtias)participationem. In excelfis autem adolent amp;nbsp;Säcriftca^ iacrificant, quicun^ aliud facrificiumquamChrifti, peraliumprez re in Cesfua?deo quant per Chriftuin, SCalium in orando SCfacrifican» fit^ do modum tenent.quàm uerbo paftoris in ecdefia eft traditum. lam Uero ecdefix dei nuUa porró opus eft Area, nulla Menfa,nullis proz pofitionum panibus.nullo candelabro aureo, nulla arauelthyz miamatis uel holocaufiorum.nulio labro xneo : unus enim Chriz ftus Itxcomnia folus efi catliolicx ecdefix,qux in Chrifto fpirituaz liter Sf efficacicerhxcomnia habet, nee quiequaminalijs quxrez tepotefi.adeoutfiquemuideat hxc eadem autalia huiusgeneris ' teducere in eedefiam, eum redarguat amp;nbsp;execretur. Quid enimuel limbrts nel fignis opus habet ecdefia, quxipfa re, Chrifio uiddicet domino, fruitur per fidem'*, Prxterea faiis fignorum habet ecdefia, qux à Chrifto accepit duo figna facramentalia, omnia compleden tia.qux uet js ecdefia habuit in uarqs SC multis fignis.

Potro Tempus facruin liberum quoque fecitqui in euangelio TempusU dixit.Sabbatum propter hominem faflum eft, non homo propter herum, fabbatum.itaquedomtnuseftfiliushominisctiamfabbati. Et Pau* lus apoftolus.Ne quis igitur uos iudicet,inquir,in cibo aut potu.aut in parte diei fefti,aut nouilunq.aut fabbatorum, qux funt umbra re rum futurarum, corpus autem Chrifti. Defabbato Chriftianorum diulum eftinexpofitioneprxceptiquarti. Neomenias uero non ce* lebrat ecdefia Chrifti, quæ per Chriftum dofta, non tantum prina cipiamenfium,fedtotum annum totiuslp anniprouentum,folis.lu nx Sc rtellarum fplendorem, deo tribuit creatori. Chriftiani prxiez rei^alchafuum celebrant, SC fpiritualiter magis quam corporaliz ter: ita amp;Pcntecoften. Vt enim fpiritum mifitdifcipulis.ita eundem donatquotidie fidelibus.Semper autem hi dafticum canuntad pu* gnam. Concupifcit enim caro aduerfus fpiritum, SC impetitur hoz tnopius à mundo SC principe huius fxculi diabolo, lam uero Ex* piationis feftum femel in cruce peraiflum durât perpetuó ; necamz pliushircumpeccatiamandantfanfli. Semelenimuenit, Sfoblaz tus eft dominus nofter, qui fuftulit omnia peccata totius mundi. Deniqtcum pq quotidie meditentur fehic nullum habere locum

U

t E VS V, 'I MP t E T. ET A B R O G;, X E G I S, man£ntem,fed futurum inquirere, non «ftquod femel in anno celc brent feftumtabernaculorum.Ita non agnofcunt fideles ullum por ró annum jubileum. Semel enim uenit Chriftus,amp;' annum'aceeptu 'nobis annunciauit, euangelium, quo prxdicatur remiffa etfe nobis omnia peccata. Hze enim ad hune modumipfe declarat Cliriflus dominus Lucæ rap. 4,ex 6i. cap. Ifaije, Ita uero tempus facrum SC. dies fefti abrogati funt per Chriftum in ecdefia; qup interim non de

gt;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftituitur ulla re fanda Si neceffaria.

. Sed quoniâ hic annus,quo hxc primum excudun tur typts, quin gt;quagefimus eft fupra millefimum Si quingentefîmum, Si fecundii lubileut traditionem Romanam nuncupatur iubileus, ipfa me quafi necefli Kfinums, tasadigitaliquidfaltem per digrefl'iunculam dicere de Romano iu bileo.Romanum non Chriftianum ea de cauffa uoco, quod modo 'oftendi,Chriftiecdefiam poftredemptionem Clitifti pereuangeliS annunciatam, nullum alium annum iubileum agnofeere. In ueteri . anno iubileo conftderaturlitera Si fpiritus.Iuxta literam concedeba vturferuis libertas, reddebatur^ patria, qux uel mutata uel adempta fuerat iuftis hxredibuSipofTeiïio.ls ritus ut citra rerum omnium con turbationcm omnibus regnis hodie obtrudi non po(fet,ita oppreP rfosnon admodum curant beatiftimi patres,qui iubileü utopibus fuis plurimum accedatinueneruni, Si ftulto mundo prxdicant. Spj ' ritus uero iubilei ueteris,Chriftum Si gratuitam cius remiftionem omnium peccatorum fîde percipiendam cömendat. Hxc autc gra^ lia non poteft citra contumeliam Chrifti aliter pradicariquàman** nunciata eft per eiiangelium. kcirco caruit ecclefia anno iubileo an nis à Chrifto mille trecentis« Poftea demum emetfit Bonifacius eiuS nominis S.Romanus Pont, cuius nomine Si Sextus Decret, qui primus impqftimum hocinftitutûinuenit. Nam Platina in Vi* ta eius,Iubileum hie retulir, inquitannoijoo.quo plenam delido* rum omnium remiftionem his prxftabar, qui limina apoftolorum uifitafTent. Idemetiam centefimo quorp anno obferuari mandauit» Caruitergoiubileo hoc ecclefiacitra falutis iadluramannisijoo, PofTumus ergo Sf nos illo citra detrimentü, imd magno cû emólu* memo noftro carere.Nam ft ifti perrexerint hunc obtrudere tanquS ncceffarium adfalutc,damnabuntuniuerfalcecclefiä quxprimum prxeeftit iubileum.Cxterfi non tantü illo carcre poffumus.fed moz dis omnibus cxecrari debemus,ueluti impium Si blafphemum infti tutum, qui credimus iubileum omnino abrogatûefteper Chriftu, prxterea credentibus, ubicüqj in mundo uerfentur, propter Chriftu lt;ondouari gratû omnia p eccata. Hie Bonifadus amp;nbsp;fuw mendaciffi

«quot; b'scÄO. irr. ssrmo vrir. - -tn« rPmilTioni fif locoimpunlïimoaffigitpeccatorumremiftîonc», Dubito autemfî quid potuerit per hunc fiert aliud horrendü df exe» cranJum tnagis. Polluitur enitnhic gloria unigenici filii dei, unici, Caluatoris mundi. Polluitur iiic falus multarü animarü, pro quibus niorcuus eft Chriftus.Polluitur gloria fidei Chrifliaiix.per quä folä-efficimur falutis xternz confortes. Sceleratiifimus alioqui fuit Pon tifex,de quo triiû illud ferturjntrauit ut uulpes.rcgnauit ut leo.rno.* rkurficutcanis.Equidem merebaturinftitutio blafphema talent ha bereauthorein. Merebatur 5^ populus ftultus talent habere paftogt; rem. Scribitcnim Platina, eoannotanrant uenillehominunt muk iKudinem Kontant, ut uix incedere per urbent, qua muis aniplißia, niant,licuertt.Mundus enini uultdccipi. Alioqui audiret dominum clantantent.O uosomnesqui(ititis,ueniteadaquas,8^quibus non, eft pecunia adefte. Cur expenditis pecunias pro re nihili, amp;c. Ifaiz, jSj.Si Ioan.4.7.Necinterim infanientc ftc mundo dormiuitiuftus deus.difTimulans quantopcre fibihocdifpliceatfaélum. Nam hoc codem annoexcitaukOtthomannum Turcici imperij patriarcham amp;nbsp;caput,quo egregie flagellât nbsp;nbsp;Komanâ ecclefîam, Si corruptos

Gtiriftianorum mores. Secuti funt poft annos aliquot Clemens 6, Paulus i.ô£ Sixtus 4.homines peffimi, ficut ipforü hiftorix teftan.' tur.quimutaruntannumcenteflmunt iit jo.S^poftremo in quo llidelicet plus lucri caperent ex hominum ftultitia. Sed redimus.

* Sacramenta quotp ueterü plane funt abrogata, Si in eorum locû fubftituta populo nout teftamenti noua. In Circuncifîonis locum taa-fitcri^ fubqtBaptifmus.Apoftoliin Coneilio Hierofolymitanocôtcnden ßda ghro« eibus, Circuncifionem neccffariä effead falutem, fefeoppofuerunt gata. Si Pauli dogma diuerfum ftatuentis approbarüt.Hic alibi,Ecce ego Paulus dico uobis, ait. Quod fi circûcidamini,Chriftus nihil uobis rfgt;derit.Conteftor autc omnem hominé qui circunciditur, q, debitor eft totius legis feruandx.Chriftus uobis faôlus cft otiofusiquicunt^ per lege iuftifïcamini.a' gratia excidiftis. Net^ uero xquum ac cöuex nienseft manere in ecclefia Chriftifignü fanguinolcntum, qualis «rat circuncifio, poftquameffufus eratin crucefanguis illc, quiom« nent fanguinem ueteris teftamcti fiftit Si tollir. In locü agni pafcha* lis fubqt Coena domini,qux Si euchariftia appellatur.Sic enim dns apud Lueam exponit edere fe iam pafcha ultimü cum difcipulis,ubi c(tam,ptinus infticuicSacramcntü corporis Si fanguinis fui, quod celebrate iubct uftp dum redeatin iudiciü.Cœnam ergo reliquit ecx cjefix daminus,facraraent5immutabile ad fincm ufqj mundi.Por* , rd facrificiaomnis generis legalia, eireaqtiquata,nemo negauccii^

u X

DB VS V, IMPLE T. ET ABROG. LEGIS.

qui faltcm cogitarii Si tcmplü amp;nbsp;aram uirâcjj funditus cflit cum inz ftrumentis facrisexcifaanpdiffipata.Diximusillafuiiîecômemor».' tiones peccatorü,amp; expiationis futuræ typos fiue fîguras. Vbi ergo uenit Cliriftus Si oblatus eft pro peccatis totius mundi, certc fînem aiîecutafuntfuü omnia ueterü facrificia.Nam ubieftpienariaomz nium pcccatorum remiiTio, ibi niillü efl: amplius facrificiü pro pccz cato.ln nouo teßamento eßomniü peceatotü plcnaria remiiïio: er^* go in nouoteftamento nulla eft amplius oblatio propeccato. Cbri ftusenim unus amp;nbsp;foins eft nice omnium fachfi'ciorü. Namipfefe* mel oblatus eft,amp; amplius non offcrtur.Vnica autem oblationefui i inuenit»ternâredemptionem:ut quotquotfanâificentur.non alia g femel faóta in cruee Clirifti oblatiôe fandlificentur.Proinde Cbri« ftus in cruee femel oblatus ,p peccatis totius m üdi, eft holocauftü ec^ (lefîr catliolicx: idem eft oblatio cibaria, cibans nos carne in cruee ' oblata.fifide percipiaturà nobis,ad uitam ætcrnâ.Idcm cftlibameit ccclefiæ.qui fanguinc fuo potat bdelcs ad uitam xternam. Idem eft piaculareamp; iuge facrifîcium eeelefiæ : quia ipie eft agnus deiqui tollitpeccatum mundi. Ipliuspaffio Si mors omnia expurgatuitia iBortalnim.omneserrores,omnia fcelera.Idem eft gratulatoriumec ckfiaefacrifîcium: quia per Chnftum ofFerimus laudes deo, amp;nbsp;gra-» Copnacfo/ tias agimusper Cliriftum deo patri. Breuiter, Vnicadominicœna, mini Mice quam appellamus eucliariftiam.omnia in fe continet facriftciorum omnium fa genera.quorumin fumma duo funt.nempeexpiatorium, quodui* frißdoru. dclieetofferturpro peccato.ßfEuchanfticum.quodgratias agit deo

Si laudes offert. Cerna ueroeftteftimonium amp;nbsp;facraméium adeoip memoria corporis Chrifti traditi, Si fanguinis cius effufi pro nobis in remilfionem peceatorum.Nequeenim corpus Si fanguis domi* ni, quznon nift femel in cruceoblata funt pro peccatis, amp;ampliüs offerrineepoffunt nec debent abbominibus,iterum facrificantur in celebratione Cœnr.'fed eius rei.oblationis inquâ, quz femel falt; (fia eft Si fufficit.peragitur frequens memoria.Rurfus in Cerna agi mus gratias pro redemptione noflra, amp;nbsp;laudes offert deo uniuer^* fa ecetefia. Ptoinde Cerna domini iam totum boc comprehendir, quod Rgurarunt omnia ucterumfacrificiamtecclefia bac parte non deftituatur ulla re neeeffaria Si bona, licet non habeat amplius uete rumfacrifîcia.Imônon debent ilia porrd celebrariin ecclefîa, quiplt; pe cum fuerint uenturi Cbriflt fîgurz, notx Si facramenta, ecclefîa autem hodie credat, amp;nbsp;redfc quidem credat ueniffeChriftum, Si im pleuiffeabfoluiifei]?omnia,fieutipfetcftatus legitur clamando in aneeyConfuniniatum eft»

bm

DECAD. Ill, SEIKO VIII. 79

lam ftiam uota difparucrunt omnia, quia facriHcia fublata funt. f^ûtaalr» Ita Nazarscorum difcipltna abrogata eft,quia lemplum eecidit una gaw, cum fuis cxremonijs. Difciplina quidem Ciiriftiana moderata, manet in eccle(îa,fed non legaiis ilia. Ac fandii uota deoprxftanr, quz non contra fidem amp;nbsp;pietatem inecckfîa uouerût. Suntautent in uouédo parci.cauti amp;nbsp;ualdereligioft.Quidenimliabemus quod rcddamusdeo,quod non prius ab eodem accrperimus, amp;nbsp;ad quod prçftandum non prius in baptifmo fimus obligatif

Mundumamp;immundumnôcomododiftinguit Cbriftus quo DeîeÛut^ l^x.Quifquid ingrediturin o$,inquit,non contaminai hominem, t'ioru fed quod egreditur ex ore.Etapoßolus dicit aperte.mundis munda rogdtw, elfe omnia.Cuiusgcnerisplutima commémorât ad Roman. »4. amp;nbsp;ahàs.In epiftola ad Coloif. dicit idem. Si mortui eftis cum Chrifto ab rlementismundi,quidqua(îuiuentes in mundo decretis tenez mini.* Netetigeris.rieguftaiis, neque contreôaris.qusc omnia ipfo pereunt abufu. Etcsctaa. Audit ctiamS. Petrus, Quod deus fanz ftifîcauit.tu nedixetisimmundum.Ergo quodfanguis amp;nbsp;fuffocaz Sanguts rt. tumprohibeturamp;remoueturècibohominum in fynodali epiftoz fuffoeatü la.xdita ab apoftolis Adiorum if.capitetnon perpetuum fuit man/ prohibits datum, fed temporarium. Voluetuntenim apofioliiddariludaicac ab apcßo^ genti alias pertinaci ex charitate, Audiebantquotidie letflionem lez iir. gis,quat cum tanta obteftatione prohibeat efum fanguinis fuffo cati,ac non ita pridem ccrpiffet euangelij prxdicatioferi inter luz dxos,non potueruntnon grauiter offendi, cum uidcrunt Gentes tarn procaciter uti prohibitis iliis. Ad tempus ergo abßinere uolucz runt ^tes à re maxime Ikita.ft uet ea ratione lucrariliceret ludxos, Nam epiftolx Pauli feriptx poft annos aliquot à concilio illo Hie« rt»folymitano,fatisarguunt dectetum illudeonira fanguinem ftiffocatum non fuiffe perpetuum. Décréta uero contra idolothyta amp;fornicationem (quibusfe genres non admodum peccare arbiz trabantur ) pronunciata,perpetua funt.quia moralia funt, fiue c nu mero legum primarum attp decalogi.Sed ea de re difputaui alias.

Et quoniam incidimus in mcntionero decreti Synodalis confliz tutiab apoftolis amp;nbsp;fenioribus Conciiri Hietofolymitani, placet hic auâarq amp;nbsp;coronidislocorecitareC. V. totam fynodalem epißo* lam.quodea apertum plenum 8C fummarium ferat teßimonium le gis.ad eum quem diximus modum abrogaix. Sic habet epiftola Derretitm fiueDecretum.Apoftoli amp;' presbyteti amp;nbsp;ftatrcs, his qui funt Antioz töälij Hie chip amp;nbsp;in Syria,amp; in Cilicia fratribus,qui funtex Gentibus, Salute, royâ/ymi» Quoniamaudiuimus, quod quidam c'nobis egrefti,turbauetunttnni»

u 5

ou V s V, IM ? VU T. TS T Â B RO G. L B G IS',' KO» uerbigt;',Ub:f3.Qaiues animas ucftras, iubentcs uos circunci'di amp;nbsp;feriure legem.qmbuî non mandaueramus;uifum eft nobis unad nimitfrcongfegatis.deledlos uiros mitteread uos, cum dile^tis no (iris Barnaba S( Paulo, hominibus qui expofuerunt animas fuas-pro nomine dominikfuChriüi. Mifîmuscrgo Iudam3(i Silam,' qui SC iplt;î uerbis uobis référant cadem. Vifum eft enim fpiricui fan Âoac nobis, ne quid amplius imponeremus uobis oneris, quant' lixc ne£e(raria,uidelket ut abfiineatis ab bis qux funt immolata (î'*' mulacbris, SC fanguine,amp;fuffocato, amp;nbsp;fcortationetà quibus fî con feruaueritis uosip(os,bencfacietis, Valete.Hxceft ad uerbum catho' Iica,fynodica,apoftoiica,amp;ecdefiaftica Hierofolymitani Conçût) cpiftola, brcuis quidem ilia diludda:quiautucritatisoratio fimlt; plex eli.fîcuera religio SC fîdes Chriftianapaucis et clarifTimis uer«' bisexponipoteft.

Pftuioibo Principio poli folitam fubfcriptionem SC infcriptioncm epiftoz /lolorum larem protinus perliringuntPfeudoapoftolos, quibus cum Paulo dofirin^f SC Barnabe intcrceiTeratdifceptatio, ac attingunt quale nam fuerit -pfeudoapofiolorum dodirinx genus, quod hadlenus propofuerât ccclefqs, ceu catholicum ortiiodoxum SC apoftolicum.oportere uiz

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;delicet eos qui falui elfe uelint,circuncidi SC feruare legem Mofi$,gt; ,

Neep enim exiliimauerunt fidem in Chrilium (îne legis adminicuz lo ad iuftifïcationem plenamfufficcre. Illiiplîiadiabant femilToP exurbefandla.abapoftolis Sidifeipulis domini, qui omnes conz cbrditerfîcdoceant.foIumPaulücumruo Barnaba peculiare quod’ dam dogma ferere in ecclefijs de fide iuftificante abfrp operibus lez gis. Proindemox ab initio quid de huiufmodi dodioribus dtdoz ^Irinaeorum fentiant proferunt,Fatemur fane iftos ex urbeHieroz folymorum prodqrîe.inquiunt.fedaddimus.pernos nô fuiiTemif* fosautinlirudios* Niliil enim talibus mandaueramus. Ira falfutrt cfTe âtteliantur.quod ilii docuerant,apo(iolos SC diicipulos domini docere.legem requiri adplenam iuftificattonem.Imd clarius expO nuntqualis fueritacfiteorum dodlrina, Turbaueruntuos uerbis» sliunt.labefadlantes animas ueftras, iubentes uos circunddi SC Cer^ tiare legem.Dodirinx ergo fumma erat,nifi quis drcuncideretur SC feruaret legem, faluum fieri non pofTe. Attribuebant ergo falutem legis obferuationi, (îuemeritooperum. Cxterumhuicdodlrinçtri buunt apotiolicffedlumduplicem. Prior eft, Turbant uos uerbiS,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verba funt,inquiunt,qux profundunt, qux animum non compo

nunt,fedant,confolanturautpacificant,(ed perturbant, ut quid tan 4em credendum fit,ant in quo acquiefeendum, ignoretis.fed SC

tet

DECAD. -îiT, S ER MO Vin. So ter uos Iites,di(ridia,amp; rixas excitant. Ad hæc apofiolorntn uerba aU lufifTeuideturPaulus cum Galatis fcripfit, Miror quod à Chriûo, qui uocauit uos per gratiani.adeo cito transferamini in aliud cuan gelium,quod non eft aliud, nifi quod quidam funt qui tutbant uos amp;nbsp;uoluntinuertereeuangelium Chrifti. Poßeriorcft, Labefadant animas ueflras. Namquilegiamp;operibus innituntur, nihil Habile fîrmum in mentibus habent. Nam cum lexperfediiTimam exiz gatiuHitiam,â^perilludoccidat,quiatalisin nobis non reperitur, labefadanturcertc et fubuertuntur mentes.quç docéturinnitiopcx ribus legis,quâ nemo (icprzHat ut decebat, Paulus ergo ad Roma* nos,Si q qui ad legcm pertinent, inquit, hzredes funt, inanis fada cft fïdes,amp; irrita fada eft promiftio.Nam lex ira operatur. Et mox, Iccirco ex fide datur hzrcditas,ut fccundum gratiâ,ut firma fit pro* tniftio uniuerfo femini,amp;c. Subuertebant ergo pfeudoapoftoli ani mas,docentes lege pararifalutem. Quod certe graue iudiciücft ad* uerfus docentes cum illis fîmilia.

Deinde pari libertatc ex oppofito pronunciant, quid feniiantde Pouii do^ Paulo amp;nbsp;Barnaba, imó legatos illos fuosornantfandiflimo teflu UrmA pro monio Si elogio,quo plus authoritaiis habeant apud omnes, Si ut {’‘«ur cr omnes intelligant pukherrimum efTe inter ipfos dodrinz confçn* commtndit fum, Vnanimitercongr»gati,inquiunt, mittimus ad uos legatos, turralt Endepfeudoapoflolis teflati funt,quod ipfos non miferint,quod/ÿr-iplis nihil tnandarint: hosautem mittunt, Si unanimes cum man* datis mittunt.Sed qui nam funt illi'ï Diledi noftri Barnabas amp;nbsp;Pau lus,qui animas fuas expofuerunt pro nomine lefu Chrifti, Hi inlt; quam funtapoftolifelediifimid^ martyres conftantiftimi, glorio» liiTimitp.diledi Si fratres noftri,eiufdem nobifcum religionis Si do drinz,qui quales fint uita amp;nbsp;dodrina, non femel uirtutibus zdi* ;tis,amp;pericuhs fufccptis intrépide, declarauerunt. Quoniam uero Barnabas Si Paulus non exiguacrantportio iftius conirouerfzK t difcrptaiionis,coniundi funt cis duo altj fekdi uiri,Iudas Si Silas, inhocutuerbisrefcrrenteadcm,nimirumquz hadenus recenfita ,funt de partibus Httifq;,amp; copiofius cxponercntuetbis,quziâ fub« ijcienturindecrcto generali.

lam enim paucis uerbis ipfum decrctum uniuerfalis fynodi com ; prehendunt.in quocxponendo ptimoloco authorem nominant/^” . * , decteti.dicentes.Viftim cft fpiritui fando ac nobis. Spiritum fandit ,przponunt,fefubijciunt,illumdtfignantes authorem urri, fe uero inftrumentaperquzilleopftciur.Namillepcr homines operatur ccckfia.Hcminuni net o authoritas fine inftindu fpiritus fan di

DU VSV, IHPLÄT. BT AB R O G. LBGIS. nullaeft. Signifîcantirtitncergodicunt,Virum eftfpirituifaniflo X iiobis.ld eft, Pofteaqaam conuenimus nos in concilium, de nego' tio iuftifîcacionis ÔC legis (in quo Paulus cum fuis pugnauitaduer fart^s)tra^laturi, nonnoftrumfequuti fumus arbitrium, non no* (iras fententias pro(ulimus,fedrpiritus fantfii dofirinam inquiren* us audieiitesqj.li.rc ex ipfo iam proferimus. Secundo loco ipfius decreti fummam collocant, dicences. Ne quid amplius imponere* mus uobis oneris,quàm lixc necc(raria,uidelicet ut abftincatisab his quçfunt immolata fïmulacliri$,S( fanguiné X rilïfacato,S( fcot tatione. Proinde fufficic, inquiunc, ad falutem confcquendam do« (firina euangelij,quam nobifcum hucufcp prscdicauit Paulus. No* lumus pofi dofirinam euangelq, poft ilia paucula tria capita, quicquam uobis oneris amplius imponere. (^afentétia nimirum refpexeruntadfententiamS.Petriquamexprimcre uoluerunt. Sic Ado.to, autempronunciaratinConcilioS. Petrus, Vosfcitismeuecatum ccclitus,profeiflume(readGcntes,S(hi$annücia(reralutë pereuan gelium.Scitis Gentibas,neccircuncifis nec legem feruantibus.dum (idem eis in Cliriftum prxdicarem. datum efl'e ccclitus fpiritum fan lt;fium,adeo(^Gentium corda, lüde, non lege,fui(Teab ipfo deo pu* rifîcata,hxredes(ÿ fados aitxxtcrnz. His iam infert, Nunc ergo quid tentatis deum, ut imponaturiugum .Taper ceruices difcipulo* rum, quod ne^ patres noftri, netp nos portare potuimus Sed pet gratiam dominilefu Chrifticredimus nos faluos futuros,quemad« modum X illi. En iugum X onus appellauit S.Petrus legemmnde apoftolidicentesfe noilequid amplius oneris imponere eccleßx, (igniitcant legem plane eife abrogatam. Libérant ergo ecclefîam i legis onere: libérant prxterea ab omnibus oneribus legi (imilibus. Jnidueat Colligimus nos exillis apoftolorum uerbis, Cçremonias illasone f)omimlgt;i({ multiplices X innumcras,quçaccepit à Concilqs ecclelîa poft «eremonix apoftolorum tempora,iniufte X contra fpiritum apoftolicu Xtunc muitte tin-' impofttas efte X hodic retineri atcp defendi. Dixerunt enim difertis pofittefunt uerbis, Vifum eft fpirituifando. Si nobis, ne quid amplius impo* eccltfta neremus uobis oneris, (^todfialiquisobqciat propter ruditateni Jfj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;populi cxremonias illas eiTe iniedas.ceu pçdagogiam, refpondeo,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pxdagogiam illam è medio e(fefublatam,quam qui uultreduda,

nil aliud cupitredudum quamludaifmum. Non ignorauitdeuS qualis futura erat ecclefta colleda ex ludzis X Gentibus, X tarnen is c medio fuftulit cxremonias.Quis uero melius nouit quid expe* diat,uel non expédiât eccleltx, quam deus lt;nbsp;Proinde non expedit, quod ifte fuftulit,rediftimeip pronunciarStapoftoli dicétes, Vifum eft

begad, in. SERMO viirlt; 8i «it fpirituifinólo amp;nbsp;nobis, ne quid amplius tmponeremus uobis oneris.Pudeatergo iftos tantum i.mponere oneris ecclefii liumeris Iibfrrimis,

Vcrum iam Rtbiungitur quod abfoluac fententiä, Quàm hxc ne fjaeohuc cefTariaiUidelicetutabllineansab idolothytis,amp;c. Refpexeruntaüt approbac hifce uerbis adfententiamS.lacobiapoftolifi^fratris dotnini.hic fenttntum enim confïrmaturus äCapprobaturus fentctiam prolacam à S.Petro S.Petrh de iufttfîcante fïde,d£ non imponenda lege Gentilibus.profert teftiz tnonium fcripcuraeex Amos, qui prxdixit ludxos excindendos foz re propter peccata,SC in locum eorum furrogandas genres,qux ui.» delicetfuturæ lintueradeieccleßa,quxper Tabernaculum Danie discollapfum S^reparatum ßgnißcabatur. Idem prophcta prædit xii rationéccrtam.et modum propter quern recipiendx fint Gentes in ecdeßam,non utitp propter circuncifionem amp;nbsp;peradminiculum legis, fed ex gratia per ödem. Dicit enim prophcta, Requirent qui reliqui funt homines domiiiam,dlt; omnes genus fuper quas inuoz catum eft nomen meum, dicit dominus qui facit hxc omnia. Nota funt à fxculo deo omnialixc opera fua. En requirent dominum,fiC in eius conforcium recipientur, fuper quosinuocatu eft nomen do« mini.Locutionis genus cft,ßgnißcans Elios dei htturos quifunt ele di.Nam fuper eos inuocatur nomen domini, qui nominantur Elq dei. Si funt elefti dei. Ac uniuerfa fcriptura idfideitribuit. Per fidem *rgo efticimar jncbra ecclefix Si filq adeo'^ Si hxrcdes dei. Si uero aliquis obmurmurare dei confilio pcrgat, Si dicat, Quare itaagit detis^is cogitet hoc opus, dei effeopus, cui non liceat contradicere, « cuius opera nota funt ab cxordio mundi,quod omnia fafta funt in itt-licio Si iuftitia: unde confequens eft,iuRü et bonum ciTe etiani hoc concilium.quo genres fibi per fidem in Chriftum citra legis ob feruationem coniungit Si beatificat. Ex his autem prophet« uer/ bis (fubfcribensS.IacobusfententixS.Petri) colligit atlt;p infert, Pro pter quod ego cenfeo non obturbandum effe illis, qui ex gentibus conuertuntur ad deum; id eft, cenfco non addenda eife illis ex lege moleftiam, netp ip fis exhibendû negotiü. Porró ne Gctcs audientes fublatam effe legem,protinus putarent fibi licerc quiduis, Si fua ii l» libertateabuterenrur, prxterea Si ludxos fratres contra charitatc Si ContemnerentSifcandalizarcnt, additlacobus.Sed fcribendum ad Abßlnm* coscenfeout abftineant abinquinamentis fimulachrorum. Erant dwnftn^ enimillistemporibusconuerfiexgentibus,quiarbitrabanturlicere ^is â ingredi templa idolorum, Si participate de facrificqs idolo oblatis: bufdanh to quodidolum nihil fit,cum danuxat unus fit deus uerus:unde Si

X

DS VS V, I MPLS T. ST AB S O G. SSCI S. facrificia ilia nihil tfTe, nihil prodefTeautobefTe, ideotp amp;nbsp;licitaeife Chriihanis colligebant. At beatus lacobus,fient S. Paulus i.CoFr 8.p.ôi lo.prorfus uult abftinere conuerfos gentiles à cultura idolo-' rum.hoc eft,ab ipfîs idolis, amp;i ab ijs quæ inimolata fuerunt in tem-* plis idolorum dqs falfis amp;nbsp;fidis.Adiungitetiam aliud, Caueant bi à feortatione. Adulteria.ftupra uirginum 8i matronarum prohi^ bueruntquidé bonis legibus genres, amp;nbsp;fupplicqs eoercuerunt uio» lentosillos conftupratores,fedleueamp;qua(ï nullum exißimabant delidum.fî quis fua fponte proßituiffet pudicitiam.'aut fi folutus cû foluta mutuum haberet commercium,lacobus ergo apoüolus ficut amp;nbsp;Paulus t.Corinth. é.SCt, Thcif. 4, feueriter requirit fandium amp;nbsp;purum corporis ufum,alienum ab omni pollutione. Ac idem tec iio loco prohiber! unit fuifocatum Si fanguinem. Cauflam fubiun git, Mofes enim ab xtatibus antiquis in fingulis ciuitatibus haber, qui ipfum prxdicen t in fynagogis, ubi per omne fabbatum legttuc« Jacoiut Öe qua conftitutione iam dixi priufquam digrederer. Qux cum ita defmfm, habeant, apparetomnino illos itvquiores cßelacobo apoßolo, qui putantilium hxc przterrationem Si iniquius decremlfe aut propo fuiife, elVelp perniciofum frudlum Conciii), amp;nbsp;minime Canum, led cum libertateChriftiana pugnans conCilium. Certum enim eft illu aliud non uoluifte.quàm apoftolum Paulum, qui tarnen optime cum laude omnium dixit, Qiix pacis Cuntfedkmur, Si qusrscdifü cationis,alius erga alium Ne cibi cauiTa deftiuas opus dei, Omnia quidem pura,fed malum eft homini qui per offendiculum uefeitur. Bonum eft non tdere carnes netp bibere uinum,neqj quicquam per quod frater tuus impingit aut oft^enditur aut infirma tur,amp;c. Rom, i4,Certum eft Si ilIud,S. Paulum acerrimum libertatis cuangeliciB propugnatorem, qui quondâ Petro Antjochixpalàmamp; infaciem reftitit, plane non fuifte in S. lacobo dtCTimulaturû.fi putaCTet hanc conflituiionclibertatiChriftianzeCTeaut fore aduerfam. Certeidc ille necprzdicafCetner^commendaCfethancapoflolorum traditio* nem eccleCi}$,niltcredidifteteam omnibus elTefalutarem.Piçdicauii autem Si cômendauit ecclefiÿs.ut extat Adf■ 1 ca p. Ideo prxter ratio nem propter fufFocatum Si fanguinem prohibitü male audit à non nullis S.lacobus.

Poftremoconcluduntepiftolam,amp; fcribunt,A quibus fîconfer* naueritis uofipfos,bene fecietis. Valete. LaudantabftinentiâillâK prxdicanttanqopusbonum,quia eadem illa cômendaturnobisin «Ota feriptura. II la uero per digreflionem.non aliéna opinor ab infti tuto Qoftro^auulimus haâenus fupet decreto apoftolorum. Et hxc 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijuidcc»

BS CAD» III. S SK MO VIIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81

•quidem hucufcp de Abrogationc legum cæremonialium.

Reftat utnônihildkamusetiâde iudicialiü legumabrogationc. Ve abroM HxU er O liacracioneuidétur abrogate,quod nulla refpubhca Chii tionelegu ßiana,nulla ciuitas,regnuni nullum.cogituralligatum elfe red* iudieinliiit pere illas Icges,quæ à Mofe pro ilia genre,pro loco Sf tempore,amp; re rum qiialitace tunc quidem promulgate funt^Proinde conceditur li bertas utendt legibus.pro cuiuslibet loci,temporis et perfonarü exiz gentiaadaptatis. Ita tarnen utfubftantialegü diuinarû nôralcetur, abijciatur aut negligatur. Qux enim congruüt cum lege natura? SC decalogo,df quz deus femper amp;nbsp;apud omîtes gcntcs punire iulTit. ca minime 1'unt negligenda. Omnia aütad illü uidentur dcdinanda cfTefinemiUtconftethoneftas pax 8C. tranquillitas publica, ut ualeat tudtcium dfiuftitia. Oe qua re cum copiolius dilTeruerim in expia* nationeprxcepti,Non occidcs,pauciirimis hicerocontenius.

D. Apoftolus Paulus przcipic parère magiftratui; approbatius gladq, quod fatetur principes non fruftra accepilfe à deo. Ergo nec eledionem magiftratus, neque adminiftrationem gladq.aut exccu-* tionem iudictj amp;nbsp;iuftitiz.imd ne leges quidem ciuiles zquas impro bauit.

Quod ff quis conférât leges uel conftitutiones principum, ret gum uel imperatorum uel magiftratuum Chriftianorü ex ipfo Co« dice.ex lib.digeftorum feu Pandedarum, atep ex Nouellarum con* ftitutionum opere,aut ex alqs uariarum Gentium legum bonarum libris, c um liifce iudicialibus dei legibus, fateatur oportet tnagnam clTeomnium iftarum ffmilitudinem atque conuenientiam.luftiniaz t nus Imp.prohiber, ne res deo confecratx alienentur ab eccleffa. De fidecatholica fyncere confiitenda, SC pure conferuanda, elegantiC' ffmam SCfandiiTimalegctulerelmppp. Gratia. Valent. SC Theod. Conftantinus magniis Tauro P. P. przcipit ut gentium tcmplA clatidat,référantes autem SCfacriffcantes gladiofternat. Pauperk bus profpedum fuilTe legibus etiam cura regum SC principum, non unus tantümodo locus in legibus Czf, oftendit. Gerte Cod. tib. 1. tit i.plura einsreiargumenta inueneris. lam uero de honefte educandis liberis,SC benigne alendis parentibus extant etlinicorum non damnabiles leges. De patria poteftate multafunt conferipta: ftadeConiugio,nempedeInceffi$SC inutilibus nuptijs non intoz lerandas leges promulgauerunt cum Arcadio SC Honorio princi* pes etiam multi alq;qui SC de repudijs diuortioep feite przeepez funt. Quod fi perrexero ex legibus principum Chriftianorum fin« gulis capitibus in fermone de Iudicialibus legibus annotatis.fiogu«

X 1

DE VSV, IM P LET. ET A B E O O. LEGIS.

las legcs opponere uel coniungcre.moIeftilTimus fufto C.V.Nan» extend« fe iermo liicin immëfum. Ergo fatis nobis fuerit.liis quaz fi notis amp;nbsp;uefligtjs indicatis,dtligentioribus uiain aperuiiïc auto# fiendirtc, quaperueniantadalia quoque qiixnoshicnon adduxi* muSitenercij; in prxfentiarutn fubftantiam legum iudidalium dei, non efTefublatam aut antiquatatn, modum autem limitationemip in libertate Si arbitrio optitnorum prindpum eife conftitutas, ut lii quod æquum Si iuftutn cft ordinent pro loei temporis Si perfona« rnmexigentia, itauthoneftas amp;pax publica conferuetur in gente quauis.honoreturc]; deus pater per unigenituin filium bcnediólutn tnfxcula.Videmus enimapoftolos Chrifti nulli genti negotium fedife.aut poftulaiïe ut in rebus politidsMofis leges rcdpiant. Hoe ipfum decetomnibus conferuare temporibus. Beatus Petrus fimz plidter prxdpiens didr, Subdiri eftotecuiuis humanx «eaturx pro pterdominum^fiueregi, tanquam prxcellentt. fiue prxfidibus ut qui per eum mittantur. ad uindióiam quidem nocentiutn, iaudem uero reële agentium. Idem tarnen apoftolus cenfer.deo magis obe^ diendum elle quàm tiominibus, cum uidelicet homines, leges conx tra rcligionem ueram xquum fiëiuilum promulgant. Dcqua re diëlum eft cum exponeremns locum de magißratu. Tantum uero dixi de Abrogatione legum dei iudkialium.

De fimiliiu’ Si uero ea qux hucufque protuli in medium de lege dei, de parz dme cj-di/ tibus legis, deufu feueffeëlu,de impletione Siabrogatione eiuf» ftrtniia ut dem diligenter quifqueapudfeexpenderit, haudoperoßfueritope «rilcnoi risconftituere, quid fentiatde ultimo illocapite, quo de ultimum «i teßamtn me in principio hiiius fermonis diëlurum polliciius fum, oßenfu/ ti (7 popU} rum uidelicet unicum eßie teftamentum ueteris amp;nbsp;noux ecclefiçdei, lit Si unicam e(Te rationem falutis u«x omnium quicunque faluati funtamp;faluannirin hocfxculo, fiëquid différât nouum teßamen« tuma'ueteri. Cum enimapertiffimeoncderim.omnia legis in Chri ßum refpicere Si hunc patribus propoßtum cßefaluatorem, in quo folo faluati ßnt.quis non uideat eandem fuiße illis falutis rationem quxhodicnobiseß. Quotamen omniaßnt euidentiora,nongra* uaborrem illam,licet abunde fatis hucufque declaratam, nihilo^ minus maxime uulgari demonßratione omnium fubticere oculis. FanJtm tc Idem certe populus,idem teflamentum, eadem eccleßa, eadem^ tlfßdjidem falutis ratioiilis eß, apud quos eadem inuenitur doëlrina, eadem ttftanmt. fides,idem fpiritus,eadem fpes.hxreditas, Si expeëlatio, eadem in# t[f[,utierii uocatio,« eadem facramenta,Si ergooßendero ueteres commemo vtnoßrut rata ilia omnia nobifeum cömuiüa habui/Tc^euici baud dubicunk cunv

BEGAD, HT.- SERM O VHr. gj nnn modo, quod fubflantiam attiner, fuifle 8i effe teftamentum, eundem uetues nobtfcum effe populum.in eadem ecclefia Si focie Ute agentein,neq; in alio quàm folo Chrifto dei filio feruatum.

Eandem illis amp;nbsp;nobis doârinam fuiffe Si ehe fie oftendo. No/ EdJ«« Jo Ura quidem do«flrina,euangetq dodrina eß.Atqui ilia non caruiffe ^rina iiett ueteres.teftis eft apoftolus,dicc$,£uangelium dei,ante quidem pro= ritus c mifit deus per prophetas Cuos, in fcripturis Tandis, de filio fuo, qui notit, genitus fuit ex femine Dauid Teeundum carnem.qui declaratus fuit filius deicum potentia,S^c.Quid poterat dietclarius'f Euangelium quod prxdicatur ecclefîæ,quondam per proplietas in fcripturis Tan dis,promiTrumfuit,ntmpeuenturumin mundum filium dei, qui faluos facialcredentes. Przterea docet iioc euangelium, non per opera legis,Ted gratis perfidem iuftificari credentes. Verum S.Pau* ius,Ex operibus legis,inquit,non iuftificabitur omnis caro in con/ fpedueius. Per legem enimagnittopeccati . NnncueroabTqtlege iuftitiadei manifeftara eft.dum comprobatur teftimonio legis Si propheiarumnuftitia uero dei per fidem leTu Clinfti, in omnes. Si. Tuperomnes.qui crcdnnt.SuccinitS.PauIo D. Petrus, dices in Con cilio HietoTolymitano, netp nos.neç panes noftros iugum legis ponare poiuifte,crcdercautem nos perinde utitlos,pergratiam do* mini lefu/aluos futures. In reliquis Tubftantialibus nihildiferepat dodrina„

Quorum uero eadem eft dodrina,eorum nequitefte fides diuer EaJéfjJtf fa.Fidesenim exauditu,audirusautem per uerbüdei. Quid quod uaer'Aut patres noftri Abraham S^reliqui ftatuuntur nobis exempla fidei'^ o-noMt. Videre id licet in TacroTan/lo domini euangclio,amp; in apoftolorum literis.Quis uero ftatuat aliéna exempla quz imitemur'^Paulus pin ribus in locis.przTcrtim ad Roman,4.cap.oftendit fidem nobis im putandam ad iuftitiam, ficut ea legitur Abrahz imputata fuifTe ; Si fides quidem,non diuerTa.Ted ea quz cum noftra innititur in pro« •niftionem dei, ac in Temen benediólum. Appellat cnim ilium pas trem,noneorumduntaxat,qui genusducunrex circunciTo, Ted eo/ rumquo^quiingrederentur ueftigijs fidei, quz fuit in przpuiio Abrahz,. His accedit quodconfirmatio regulz Cliriftianz, quant alias appellamus Symbolum apoftolorum, aut Fidei articulos,cx fcripturis patrum ueteris teftamenti petitur.Quod fane ciuTdem no biTcum fidei clariifimum eftteftimonium. Credidcruntifti in uen« nirum Mcffiam,quem nos uenifTe credimus; qui etiam fingula pie nius Si exaâius perTpidmustficuti mox dicemus,ubi uidelicet uei» ram fueritad dcclaiationcmdifcriminis uniufq; teftamenti.

X 5

D B V s V, T M P L E’T. BT A B R 0 lt;3. L E Ö1 S. tJtni fpiri Defpirim uero uno atqj eodem, giibernmte patres noftros X tutueterh nouiteftamentipopulum, quis dub:tct,poftquamunus duntaxai l’Hco' no' deifpiritus eft.acdifertisuerbisS. Petrusteftaturinprophetis fuiffe fpiricttm Cfirifti^ Sed SC S.Paulus, Cum habeatnu$,inlt;iugt;tgt;cun^‘*n fpiritû fîdei.iuxta tllud quad fctiptum e(i, Credidi ideo loquutuS fum,8lt; nos credimus.quapropter X loquimur. Ergo quâuis idem ille apoftolus alibidicat,fidcle$ non accepüTe fpiricum feruitutis ite rum adtimorem, fed fpirituia adoptionis,per quem clament Abba pater: non negattarnen ueteres fideles habuiiîe eundem fpiritum, Clamaruncenim Xilliad deum tanquam patrem, quanquam id non ex lege (quae terrct ) fint confequuti.fed ex gratia Meifiac.Rur fus idem apofiolus, (^iicuntp fpiritu dei ducuntur,ait,hi funt filif del, Conuertitur aucem hoe ipfum.ut filtj dei, dueâtur à fpiritu deü Exodi 4» Cxterum filios dei fuifle ueteres.ac ab ipfo deo X Mofe fic appella Dr««.» » tos^nemonegauerit,nifiquifcripturas nunquamlegitC^idquod patres nofiriappellat! funtreges X facerdotes, adeo'c^ regale facer« dotium,8( facerdotale regnum'J (^od S. Petrus accommodauit X Chrifii fidelibus.Nequit autem regnum et facerdotium tale fine un ^ionefpiritus conftare. Dixit quidem in euangeliofuobeatus lo-* annes apofiolus.Nondum erat fpiritus faniflus, quia leftis nódum erat glorificatus. Sed quemadmodum non loquutus efi de fubfian tia fpiritus fanóli,qux eft elfentiae patris X fili| coxterna.ita nö nez gauitinuniuerfumueteresaccepiffe fpiritum fanélum. Loquicur cnim de excellent! dono, quod pofi afcenfioné domini effufum efi inomnesgentcscredulas. Siccnimipfeloannesfcfe interpretans, pracmittit, Hoe dixit ( Qjii credit in me,flumina de uentre eius fluci aquae uiux) de fpiritu quem accepturi erant credentes in ipfum. Donum ergo fpiritus eo tempore, cum haec diccret dominus,nö ita eratuulgare,Sf tanta inomnes effufum copia,quanta effundebatut poft clarifieationcm Chrift! in credentes. Ac reuera non potuifient patres noftri X fanfti prophetx tam diferte omnia Chrifti X ecclc^ fix myfteria prxdicere, qux euangeliftx Xapoftol! completaefiie teftanturad uerbum,n!fi eodem illo fpiritu fuifient gubernati pro-* phetx,quo pofteainftruóïifuntapoftoli. Neep enim cogitate plias eft,prophetas 8C patres noftros uerba non intelledla profudilfe, inx fanientium furientiumep inftar. Vidit Abraham diem Chrifti,X ga uifuseft, capiens uidelicet X fentiens ex fpiritualiillafua uifidne , fpiritualem uoluptatem.Toties uero teftatur Oauid fib! facra 3^ cee ‘tus ecelefiafticos longe gratifiimos fuifleiquod haud dubie nó pro* pter externas cxremonias/cd propter Chriftum maxime, quem fpi ritu

DSC AD. III. S ER MO. VI II. 84 tituamp;fîdecontemplabaturin cacretnonijs fiue ritibusfacris, pro.» nunciauir. Cum^connetpatres noflros gratia deicfTe iuHifi'catos, tlarct iuftificationem iliam nô pcrfeâam crîe fine fpiritu dei noftri: • per quetn et noftra hodic iuftifieatio perfîr itur.Gubernaii funt ergo eodem nobifcum fpiritu. De bis non aliter iudicauit S. Auguftiz nus,cuius uerbaC. V. ex i.lib. de Peccaio orig.contra Pelag.dt^ Cç left.excap.ir.uerbotimrecitabo, Eodem fpiritu ftdci,inquit,àpro« pbetisilla futura uidebantur, quæ à nobis fadla creduntur. Neque cnim qui nobis iftafîdelidile^ioneprophctare potuerunt, eorum ipiî participes non fuerunt.Et unde cft,quod dicitapoliolus Petrus, Quidtentatis dcum imponereiugumfupra collum difcipulorum, -quodnecp patres noftri.neç nospotuimusportareifed pergratiani domini lefu credimus falui fîeri,quemadmodum amp;nbsp;illi.nifi quia 8£ illi per gratiam domini Icfu Cbrifti falui fadi funr, non per legem ■ Mofi.per quam non fanatio.fed cognitio eft fada pcccati^Nunc au tem (îne lege iuflitia dei manifeftata en.teftifîcata per legem amp;nbsp;pro.* plieras.St ergonunc manifeftata eft,eiiam tunccrat,fedocculta.Cu lus occultationem figniEcabat templi uelum, quod eft ad eius fîgni Ecandam reuelationem Chrifto moriente,confcifl'um.Et tune ergo ifta gratia uniusmediatoris dei amp;hcminum hominis Chrifti lefu crat in populo dei,fed tanquam in uellere pluuia, quam non debiz ram fed uoluntariam fegregatdeus hçreditati fusc.ineratlatens.nûc autemuelutficcatoillo uellere, hoceft ludaico populo reprobate, in omnibus gentibus,tanquam in area cernitur patens,Hzc ille« lam uero propofita eft Ifraeli félicitas carnalis fiue temporaria, Eadr aett fednonfola. Nam in peritura amp;nbsp;externa ilia felicitate adumbrata ritiufpu eft eis cccleftis ilia ac aeterna. Oftedit enim apoflolus in 4. Si n.cap. c haredii ad Hebrios.patres ex uifibili 81 teporaria hatrcditatefperafTeinuifi tasqutt bilem acafternam,Necalium in finem,tam diligenter ipfis Chti* not«, fius promifîus eft,amp;in ipfobenedidio Si uita propofita, omnibus lt;|uo{p 8i fingulis prope' cattemonijs prarfîguratus, quàm utfpcna haberent uitar, non alienar aut diuerfar utiqi abea uita, in quam Si. nos per Chriftum recipimur. Dominus enim in euâgelio dicit nqs eum Abraham Ifaac Si lacobo in regno ccrlorum congregandos, uticßineandemgloriam. Atobiiciturniihipromifiamillisdütaxa! Prajihant non praeftitam eile uitam Si falutero.fed teclufos in carcerem.expe* non tatmn daife aduentum Chrifti.Ego uero nô lego in fa cris literis quicquâ promifsatn de Carcere.in quem fuerintfandi patres rcclufi. Petrus quidé Car* fuijjepatri ceris meminir.fedin ipfiim collocat fpiritus inobedientes.nonobe* butlabiu.f dientes.Quod fi quis obijciat Chriflum defeendiffe ad inferostnoa

DE V.SV, IMPLET. ET ABROG. LEGIS, idquidetn negamus.dictmus autem ipfum defccndifTe ad demcr^* tuos fani^os, id eft colleAum efTe ad ccctum beatoruni fpirituum« ‘qui fané cœcus non fuit in loco fupplictj, id eft in tormentis, fed ia cœlefti gaudio.confîrmante hocipfuni,ipfo ad inferos defcendente domino,acdicencead latronem, Hodie mecum eris in paradyfo. Poteft ÔC multis alqs fcripturx locis demonftrari.uetcres ab Adamo ad mortem ufcpChriftifanélos patres,exhac uita migrantes,progt; pterChriftum,inuitamnonincarceremconceirifle. Nam domi-* nus nofterineuangelio fecundum Marcum, Deus, inquit,non eft deus mortuorum.fed uiuentium.Eftautem deus Abraham Ifaac dC lacobitergo Abraham Ifaac Sé Iacob uiuunt; non corporaliter quiz dem.Corpora enim fepulta iam olim computruerant: ergo anima; ipforum uiuuntingaudio: corpora uero SC ipfain iudiciorefur« gentdn euangelio fecundum Lucam meminitdominus (inus Abz rahx,in quem colligantur beati Ipiritus, SC de eo pronunciat quod fit conftitutus in xdito, aclocus fit non cruciatus SC fupplicn.fed gaudq acrefrigerq.Ideo^ frequenter legis infacrahiftoria de fanz élis patribus, quod colleAi fint ad fuum quifi^ populum, id eft rez cepri fint in confortium illud patrum.cum quo in hoc fxculo in ealt; demreligioneSéfideperftitcruiit. Nam defepultura corporaliid non pofteexponi,manifeftereuincuncfcquentialocorum iftorum, SC circtimftantix. Rurfus dicit in euangeliofecundum Matthxum dominus, Dico uobis,quod multi ab oriente Sfoccidente uenturi funt, amp;nbsp;accumbent cum Abraham Ifaac SC Iacob in regno ctxlorü, filq ueroregnieqeienturin tenebrasextremas,illic eritploratus SC firidor dentium. Quod figentes colligi debent in regnü cœlorum, ^^SS’^cg^'idxfuntpatrum confortia,certcnecefte eft patres priuS in coelum reccptos,tum quoq; fenfilTegaudia, cum hxcloqueretur dominus. Qui in euangelio fecundum loannem clare difit, Abraz liam exultauit,ut uideretdiem meü.Sf uidit.atqß gauifuseft, Q^iod ctfideiuftificatione Ségaudioconfeientiç intelligamus,non tarnen difiungimus gaudium uitx çternç,quod certô hoc ex ilto fequatur, Prxterea expendenda uidetur occafio.ex qua illud domini uerbum petitum ac pronunciatum uidetur.Dixerat dominus. Amen Amen dicouobis,fiquisfermonem meum feruauerit, mortem nonuidez bit in çternum.Eam uero fententiam hifee uerbis exceperunt lud^i, Abraham mortuus eft, SC prophetx, SC tu dicis. Si quis fermonem meum feruauerit, non guftabit mortem in xternum. Nunquid tu maiores patre noftro Abraham,qui mortuus eft; SC prophetx mor iuifunc^ Quern teipfumtufacisïÂdhxcergo refpondés dominus, often

DECÄD. Ill, S BR MO VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5$

oftendit Abrahamum per fïdetn.in fermone Chrifti, uîuiKcatu efi«^ But in uica gaudio conferuatutn : hic utcunq; corpore moituu$ fit, uiuattarnen Óf gaudioperfruaturanima iam apuddeum. His acceditquodDauid l'pèm, expCiHationem Sf hxreditatéfuamexz ponens in Pi'alm t d. inter alia dicit,DomiHus mihifemperà dextris eft.ProptcrhoclxtatumeU cor meum.exultauit gloria mea,tnruper £f caro mea requiefeetin fpe. Quoniam non derelinques animant ineam in inferno, neq; dabù ut l'aniflus tuus uideat corruptionem. Notam mihi faciès femitam uitx.fatiaasgaudiorum in confpeiffii tuo eft.ôf lucunditaces in dextra tua in perpetuum.Et quanquam S* Petrus óf S.Paulus hoc Dauidis teftimonium aptauerintChriftoin Adis apoftolorum, nemo tarnen negate poteft idem óf fuo modo congruere Druidi, qui in illo Pfalmo profïtetur fidem fuam, fpem exponit, ac Michtam fuam, id eildelicias fuas, infignia, aurcolum, autcleynodiu fuum prxdicat. Competunt ergo ilia in primis Chrt fto,deinde etiam Oauidi, óf omnibus fidelibus. Nam uita óf refurz redio Chrifti, fidehum eft uira óf refurredlio. Idem alibi.Credo,inlt; quit,uidere bona domini,in terra uiuentium Porro in terra uiuenz tiumnoneft morsautdolor,fed fatietas gaudiorum, óf perpétua iueunditas. Hxca deo per Chriftum in fide expedauit, eadem milt; grans ex hocfrculo protinus recepit, licet poft multos demum anz nos nafcereturacadueniret Chriftus.qui óf nos hodiefaluat,4icet nene.it ante annos mille quingentos quadtagintanouem. Quod nero a.lHebrxos n.cap.apoftolus dicit, Atque omnes hi patresfati di teftimonium promeriti per fidem, nonacceperant promiifioz ne.Ti, quod deus de nobis melius quiddam prouiderat, nc fine noz bis confuinmarentur,fimpliciter intelligendum putamusdeconz fammata, ut ipfe Paulus dicit, beatitudine feu felicitate, in qua paz tres fandifine nobis non eSfum mantur. Quia reftat adhuc genera lis refurredio omnis carnis, qux fimul atqj fada fuerit, confumma ta erit 6f omnium fandorum perfeda beatitudo, qux non animæ duntaxat, fed etiâ corpori obuentura eft. Certe S.Petrus quorp affez Ueratfalutem per Chriftum partam principio animabus, fandoru nimirum.mox a' morte corporea cömunicari,deinde uero in fine fae cult fandorum fcpultarefufcitari corpora, quemadmodu omnium hominum ac iudicari.Iudicabit,inquit,dominusuiuos óf mortuos. Naminhocinnotuit euangelium mortuis, ut iudiceniurquidefez cundum homines carne,uiuani autem iuxta deum fpiritu. Id eft.cfz fieax fuit mors Chrifti, fide mortuis patribus : fic ut iam nunc uiuät .animabus apud deum, atq; illi ipfi fiemi Sf reliqui homines omîtes

ns V SV. I MP LET. ET AB EO G. LE G JS* iudicandi (întcarnefiuein corporibus fuis, tum uiddicetcum uenf «unis fft dominus iudicare uiuos amp;mortuos. Nondum itacp faluj noftra pcrfedla fiue confummata eft, ccfummabitur in fi ne (æculi, EaJe/niitf Præierea non iniiocarunt patres noftri alium gunicü deumcrea ttfibus ill' torem.credideruntqj ilium liominibus propitiü elîe propter Temen nocatio benediólum. Et quamuis non adeo uulgans fuerit illis ficuti nobis 5«« nobis, inuocatio nominis dei per mediatorem intercefiorem Cbritlum, quemadmodü 5T dominus in euangclio tcftatur, dieens, HatfU niiS non petiftis quicÿ Tub nomine mco: petite, amp;nbsp;accipictisuicn tarnen fiieruntprorfus ignari mediatorispropter qucexaiiditi fiint Daniel inp cap.fupplicansdeopoftulatexaudirià deo,propterdominü, nimirû propter Chriftüpromilîum. Qtioties deniqj 1 an (fit crantes» dixerüf,Memento Abraliâ.Ifaac amp;Iacobi, non ut.qjrcfpexcruntad perfonasautanimasTamfJorüpatrum, fed adpiomiTionépatribus fadlâcquar cum ilia fitjBenedicenturin lemin« tuo omnes tribus ter ræ;amp; Paulus tefieturlemen illud.Cliriftü e(ff:coiireqHens «ft patres rcTpexilTe ad ferne benedi(9ü,orafl4«); deiim, ui fxaudiar^ipter Cbri ftum. Mam 8i alibi promittit Ezecliiæ liberanonc deus,dicens,Prolt;i legam urbem iftam propter nu, amp;' propter feruû meum Dauid. Al Ifa.7.amp; ï8.claret parfum elfeurbi propter Cliriftü uirginis filiû.qui cft fundameniüiu Zion collocattim.quem 8i Ezechiel 34.cap. Daz uidem, amp;nbsp;euarigelium appellatDsuidisfilium.

^(tJernuf’ Pofiremoeadem fuilfefacramentaueteribusquæ nobis,often* itribusfa^ Jit apoftolus Paulus, quialias quoep Circuncifioncm amp;nbsp;Pafclia il* eramewd lorum facramenta nobisc5municat,utColoflquot;.i.amp; i. Corinth 5.In Jt»lt;e wbis. lo.eap, minaturCorinthrjsgrauefuppliciü à domino,nifi abfiinc* ancab idolothytis S( gcntili lafciuia.Profert ergo exemplum Ifraeli tarum amp;nbsp;fuo inftituto ad luinc modum arcôinodat. Nolo uos igno rare,patres noftros fuiffedei ecclefiam.et habuilTe eadem nobiicuin (âcramenta.Nam omnes in Mofe,id eft, per Mofen, fiue per minift« Fium Mofis, baptizati funt in nube 8i mari. Nubes enim amp;' marlt; fuermufymbolabaptifmi. Deinde omneseandem efcam fpintuaz km «derunt,amp; omneseundem potum fpititualcbibetunt. Ermox perinrerpreiationcfubiungit,Bibeb3nteiiim de fpirituali.quar illos comitabatur petra. Petra uero fuit Chriftus. Gerte Manna amp;nbsp;Petra lypü prçfertbâtfpiritualis epuli, quo nos etillos rtfîcit Chriftus, qui lt;ft pants äi potus uitac. Quang uero illi corporaliter externe fîue ui fibiliter participalfent facramentis, quia tame fide amp;nbsp;fpiritii deftitue bantur, quia culttt idolorum,crapula amp;nbsp;fornicatione poilutifnn^ deo, f roftraiifujit in defeno» Njfi ergo ucs quo^ abfti*

DHCAD. ni. SHKMO VIII. 86

cS.lîrm ends à feed is ilhs flagitiiî.niliil proderit baptifmus aut fpiri* tujle epalutn.fed ptrdetuos dominus.

Cum itacp dari fimis his fcripturaril teftimoniis demonftratu iït, eadem tuiiTe uetcribus I'acramentaqu« nobis,eandem inuocationc dei, eandgt;;in fpt'm, expedlationem h«redttatem, eundem fpiritii, eandetnfidem 3lt;doóinnam, conftóium effel'pero id quodofteiia dere uoiui, patres teliamenti ueteris fideiesamp;nos noui teftamenci credentes,unam eireeecleßam.unum populum.quiomnes unafub unicoteilamcnto, unica duntaxat racione falui £iaiit,pcrfîdem Icfu Chrifti.

Dixi ifta haiflenus de (imilitudine 8C congruentia due unitace ue DtJiftri^ teris noui tedamenti ac populi dei,dicam iam paucula amp;nbsp;de utri- mine jeu eflt;pdifcnmine amp;nbsp;dttferentia.In fubftantia quidein nullum reperias differenti4 difcrimen, in modo adminiftrandi 8C accidentibus quibufdam cir/ urtrrii cr cüdantqslp exiftit ditferentia.Promifl'ioni enimliuc doiftrinsc fidci noui teflon Sc primariis legibus acceiferunt externa quxdam.addica ad tempus menti 3-correiflionis.ita ut regimen totum ecclefiafticü,modus tradeiidi do^ populi, ftrinampietatis.Sicultusdei exceriorapud ueteresalius cernatur, alius apud nos.Verum poterunt diferimtna utriu.^i^ potiifima hifee * pauculis numerari Sóexponicapitibus.

Principio clariora feu illuftriora funt omnia noui teftamenti. Re.« Clariora Uelatio uetus habuit femper ferefubobfeuri aliquid,inftar nubis,te. omnia in ftitp fuerunt plerarp SC inuoluta umbris feu inuolucris» Porró prac nouo teßett dicatio noui teftamenti clara eft.adeocp luxdiciturquae nihil obfeu* mentotS' rintis habet. Mofes impofuerat uelamen uultuiluo, nec poterant popultt filrjlfraelintendcreoculosin faciemeius.nosautem non modo in facie Mofis reteétam,fed in ipfius faciem Chrifti clariffimä SC amcc« niffimainfpicientes, gaudemus nosipfam falutc reuelatam coràn» Cernere. Hoc nomine dominus difcipulos fuos prxdicauitbeatos, dicens, Beatioculi.qui uidentqur uos uidetis. Dico cnim uobis quod multi propheta: amp;nbsp;reges uoluerunt uidere quae uos uidetis, amp;nbsp;non uiderunt.amp;audire quaf audios, SC non audierunt. Certe beams Simeon iuftus, fe feliciifimum hoc nomine prxdicat, quo* circa SC fponte moriturum fc promittit. dicens .Nunc dimittis fer* (turn mum domine, fccundum uerbum tuum in pace. Quia uidez runt oculi mei falutare tuumiquod paraftiante faciem omnium po pulorum, lumen ad reuelationem gentium, SC gloriam plebis tux Ifrael. Qaamuis autem ueteribus non tanta fuericlux quanta nox • bis in Chrifto exhibito radiat, fatis tarnen fuit illis ea quam habuex tuncad falutem in Chrifto confequendam. Videmus SC nosipli

Ï 2.

’ DB V SV,-IM PLET. ET Ä B E O G. LEGIS.

liodiein ænigmatc,licctpacribusnoftris longefplendidius. Nart» aliquando.nempe in gloria,uidebimus de fade ad faciem.fuffidt ta. men hæc noftra uifio ad falutem.PerpIacet ergo fimilitudo iüorum, quidicunt,Etfi fub autoram non tantus fit fulgor quantus diffuiidi lur circa meridiem,non tarnen expectant uiatores plenum folis exz, orcum, fed acciiiguntur ad iter, ac fufl'icic eis uidere uiam qua eanr* Ita cnim exiftimant amp;nbsp;patribus noftris earn lucis portiontm qux fuitin aurora,fatis fuiPfe.quippequat fideduce, peromnia impedi/ mentaad xternam beatitudincperduxerit. Interim eft quod nobis gratulemur.amp; propttrquod ac tern as deo noftro agamus gratias, quia exortus eft nobis in nouo teftamcntopoftluciferumiftum 8C. ftellas lucidiffimas ipfc clariftimus fol iuftitix Cltriftus.

Nouum tr Deinde habuerunt tie ter es in teftamento ueteri typos, umbras, ßani^, ml atep figuras.nos rem ipfam accepimus figiiratâ fiue adumbratam.. las habet ß Ergo eq^uod iliis promifit deus,td prxftitit exhibuit^ nobis. Illi quia ^uras,fed dem iienturum Chriftum,amp; liberaturum credentes crediderfit ; nos omninm eß credimas ilium ueni(fe,redemifte nos,amp; impkuilfe omnia Ergo in tompiemen euangelio dixit dominus nofter.Lex S( propbet» ufqj ad loannem^ tum^' ab eotemporeregnum dei annüdatur, 8C quiuis tn illiid uim fadt.^ Ex quibus iam illudquocp deriuatur,ueniente aur prxfentere figiu rata, cadere amp;nbsp;difparere ultroomnes figuras umbras prxiuidan ToHMutttr tes tes futuras.Proinde tollitur hic ab humcris noftris ingfi et onus, per chri.' quodfuftinuerütpatres noftrt. Cultus iliis erat opofusSt onerofus, ßum omnia quo loco nnmeramus facerdotiû Aaronicü.tabernaculû uel templü, •tier* inftrutfiirtimum rebus amp;nbsp;inftrumentisexquifitiffimis.item facrifid* multifaria,amp; huius generis multa alia, Ab his aiitfumptibus amp;nbsp;one ribus fumus hberati quifumus noui teftamenti populus. Liberauil aütChriftus.in quo uno amp;nbsp;folo omnia nit» amp;’ falutis habemus.Plgt; cuitenim deopatri in hoc unorecapitulare.utPaulus ait,3c uelutin fummam rcdigere,oiä uit» Si. falutis, utqu» hatffenus uelut difper

* fa uidebantuqiä nobis exhibeantur uniuerfa plenifTime in Chrifto* Eft cnim Chriftus cöplcmentü omniü figurarû Si ezremoniarütper cuius rpiritum cum rem ipfam pofTideamus.nihil porro opus fuerit figuris uel umbris. Chriftus paacula inftituit externa, ta Ip fineap* paratu amp;nbsp;fumptu.Magna ergo libertate gaudet noui teftamenti po-pulus. Hue pertinere arbitror eleganriffimum S. Pauli locum, qui (xtat 4.capite ad Calatas , ubi diligenter hoc negotium tradfans • fingitduas matres, alteram quidetn generantem in feruitutem, air Kram uero in lif ertstem, idtp fub typis Agar Si Satx, Qua reft* gptficat doâniiam dup'icem, legalem Ôf euangelicam. Legal is iiv fetuilt;*

DECAD. UI. SERMO VUL '87 fcruitutem generat,Euangelica in libertatcm. Iccirco gcnerabat lex SeruJiusle fandlos panes prophetas in feruitutem.non ur manerent ferui, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jnue

fed ut ipfos retinerct fub difciplina, imó amp;nbsp;ad Chriftum addueeret teri tcßa, legis perfedlionem . Libertas patrum czremoniarum mole oppriz mebatur, autabfi:ondebatur, utquanquam liberieffent animis eo» ramdeo, externa tarnen fpecienihildifferrentàferuis, bzrentibus adhuc in humeris ipforumoneribus legis.Quia enim lex nondum eratabrogaia.cogebantuream diligenterprzftare. Atcum aduenit Chriftus omnibus fatisfcctt,(eddcrunt umbrsr, cecidit ôi iugum illud graue ex humeris Chriflianorum , Sic gignit nos mater Sara in libertatem.Hzc eft mater omnium noftrum.Ex ilia matrc (qux Si mater fantffa eceleftsc nuncupatur ) habemus fernen uitz, eadem formauitd^xdiditnosin lucem, fouet nos in finufuo, Habens lac amp;nbsp;cibtim.ipfum inquam uerbum dei.quo nos educat,alit amp;nbsp;feruau

Dirupta autemmacerie amp;ruptisuinculis, deusecclefiam fuam Pofuluttf Itgitliberalius.nectenet amplius fub tä ardfa cuftodia,. Net^enim ßamtnti continetur dei populus intra terminos terrzpromiffz.Nam expan noui nouiu ditur ad fines terrçinecp iam funtillius populus circuncifi amp;nbsp;feruan o- amptifsi-tes legem, ( quanquam tunc quot^ non dubiuro eft quin fuos ha» mwr, buecirintergentes,utlob amp;nbsp;alios quosipfenouit)Tedqui Chriftü agnofcunt,licet nee circuncifi fint.neclegeoccnpentur. Nouus hie eft populus,ex toto terrarum orbe colledius fpiritu Si fide. Idem no men dedit teftamento nouo.in quo fudxi nullam hxrcditatem ha* bent, nifi legalibus defertis Si Chrifto legis fine fide apprehefo. Sût autem omnium prophetarum librireferti leftimonqs de Vocation« Gentium in cöfortium populi dei, item de repudio ludzorum qui propter pertinax legis ftudinm abdicantur.

Przterea ponitaliuddifcrimen apoftolus Paulus,ex uaticiniol'e aZchI ußf remix in s,cap.cpiftolx ad Hebrços. Tribuit enim noui teftamenti mentidonO’ populo eximia aliquotdona,nempeplenariam peccatorum remiP atnplißimiti fionem.Dicitenim,Quoniampropitius eroiniuftittiseorü,amp;pec/ t? uterrigt; «torumeorum Si iniquitatum nonrecordaboramplius. Tribuit ma. ri amp;nbsp;exafliffimam mentium reformationem Si illuminationem ab folutiflimam.Dicitenim.Ponam leges measin mentes ipforum,S£ in cordibus eorum inferibam eas:S^ non docebit untifquif^ proxix mum fuum,amp; unufquifq; fratrem fuum,dtcendo, Cognofee domi num;quiaomnesmefeientaparuo ufepad magnum. Delegeue ro fcribitur quod exarata fit in tabulas lapideas. Nemo tarnen pu-/ raucrit patres noftros nullam peccatorum ueniâ côfcquutos fuiffe*.

Sftenim Si ipfigratuitam peccatorum condonationem accepcrunc

CB V SV, I HP LB T, BT SBB O 3. L B G I 8.

x- per fidem.ita deus eorum cordibus oîim quoqj legem infcripfit, X * fpiritum fuum iiifadit. ('^■seniin hodie nodrum dicat.fe luperar« fciëtùi.nde.iltiiminationeipfum Abraliamum, Molen, Samjelem, Dauidcm, Ifaiam, Danultm, Zacluriam“; Dtl'crimenergo in hoc non eft quod patres tcdamenti ueteris amp;nbsp;rcmin'ione peccaiorum lt;S£ fpirinis illaminationecaintriin,no?quilunius noui tedamenti po puius ilia foil confequuti limus.fcd tn doni magnitudinc.amplitu* dine,copia X ubertate dtfcrimcn agiiorcttur.nempequodliberalilz fitneprofiinduniuf Ilia tarn in plures. Vocacpenimomnes gentes, plenis uolis hauriuntaquain uicx. Eifunditdeusfuperomnem car nemfpii hum luum.Oum norus in ludxadeus.iamuero cum Chri ßus orbi exliibitus eii,egrediuntur difcipuli in orbem terrarum, SC cogoitione del imbuunt omnia régna terrae, Olimpotuerunc nu-» meran iiernes, uiri excellctes SC prophecx ; quia fola terra promilfa tales fere profundebat.Quisueroiam numeret reges,principes,he^ roes, prophetas.epifcopos.doifiores.marty res, amp;nbsp;omnis generis fe* XUS SC çtatis inßgncs perfonas.quas nobis dedit SC dat hodiequotp, non lu Jxa fola,fed Arabia,Idumea,Phœnitia, Mefopotamia, Perlt; fia. Alia, Aegyptus, Aphrica.Grxcia,Italia, Oriens, Meridies, Occi* dens SC Septentrio.' Omnibus regnis prxdicata eftgratuita peccaz torum remilTio.Omnes fideles ex omnibus regnis totius mundi in gratiamdeiperChrifium funtrecepti. Omnes acceperuntfpiritut donumampliifimum.Omnesprophetarunt.Omncs cognouerüt dominum.Et lex quidem perficicbat neminé, fed ducebat ad fpem potiorem. Euangelium finiplicitcrperficit.reëfa,fine ullo interuen* tu.ad Chriftum ducit,8C in ipfo acquiefcere facit.

NotMttfla Poftremo loco non dtiTimulabo SC hocdifcrinaen, licet leukii/ no.i lumfir,SCaliaeiufdemgenerisobferuaripo(fint non pauca, quod h^ictcori' lex ex parteintenta in terram certis metis difiindf am, populo ueterl ditwné eer polfefiionem eiusferuanti legem,eieClionem ex ea prxuaricantilc taetconJi gem.SCpromifitSC minaiaeft. Nobisueronulla certis terminisdk Hit terra, ftinfta terra promittitur. Domini enim eft terra, SC plenitudo eius, orbis terrarum,SC quxcuncp funt in ea. Quanqua m uero hie nihil cent,utquondam,nobis de(ignet,nufpiam tarnen nos negligit : alii cnim.benedicit SC feruat in quauis terra.Proindefinein fuum con* fequutx funt,SC difparuerunt omnes promilTiones fasflg quondam de terra illafanCIa patrum. Vt ante fxculum unum SC alterum infa* nqife uideantur, qui multas gentes commouerunt adcapiendaar* ma pro reeuperaiida terra fan*Qa. Chriftus aduentufuo in mun* dura

DECAD. III. SEEWO VIII. 88 . dum totam terrain fanifliHcauit. Nam funt in omnibus trrrxplan gis aliquot filiidei.

Paudoribus lijccde(imilitudine amp;congrucntia, item dedifcri* mine Si differentia utriul’t^.tam uctrris qu.im noui populi Si teftaz menti,petftrinxi, quod hoc negoti} attigcrim Sermone i.Decad.i. item Sermone e.Decadis j.deniq; in negoiio de abrogatione legis« Si quod olim quoq; de Antiqua fide Si de unico ar tern o Ip dei tefia* mento tradatus ediderim.quos fcio uobis efie familiariifimos.

Nolo per epilogum toUigtre potifiima huius fermonis capita, cum quod alias plus aequo prohxior fui, turn quod perfpicuo malt; xime ufiim me ordine exiAimem, confidamcp fingula cuiufq; mez morix infculpta (ic fatis hxrere.Abfolui autem his.per gratiam dei, totum Legis diuinç negotium,quo de multis diebus fcrmonibusip difi'erui.Deus amp;nbsp;pater nofierccclefiis fit benedióius in fxcula. Si be nedicat nobis per IcfumChrifium dominum noficum,Amen,

Pe iitertdie Chrißiatu er Staniîalo:de Eonir operiht er wer rede ƒ ult; prxmio botgt;t)rum optrttm. S B K M O IX.

Bi) 1 S S E B VI diu Sermonibus multis de Lege diuina, i quoniam uero ex Legis confidcratione tra^atione^ i quxdam non coniemnenda prpereunda'ue capjtaexM 'i hunt, amp;nbsp;cum ilia ceuconferta Si concomiiantia cohx* rt ni,cuius generis eft Liberias Chriftiana, Bonum opus, Si merees, fiue ptxmium boniopcris,dcnilt;p peccatum, Si peccaii prxmium, uel fupplicinm.dicam amp;nbsp;de his ordine.quç dominus Icqui dederiix quem inodoorabimusnequiddehis, amp;dealqs dogmatibus fanlt; lt;âis, nosloqui contra eius fandfam uoluntatem paiiaiur.

Ex abiogaiione legis depend« Libertas Chtiftiana, ueluti effe/ pf dluslegis abrogatar, qux hbertasmox fuppediiat occafionem di» täte cfirilt;gt; tendidcScandalo. Ac deLibertate Chriftiana diligenter Si copiofe ßjatut^ difputauit fandliffimus Chrifti apofiolus Paulus, unde colligerc poffumus confiderationem hbertatis Chriftianç, nec patui momen ti.nec exigui effefiudius. Prxeipue uero nccefl'aria eft eius tradlatio noftiofxculo, inquoncn pauci libertattm Chtiftianam, uelnon intel!igunt,uelmalitiofe eaabutunturadexplrndadefideria carnis» llicam ergo quis fit liberator,qui in hbertaicm afferit,Quosliberet, Aquareuclquaienus hbcrcr.Quibusperfptdiisfacik erit uidcre^

f DE LIBER» CHRI. O PERIS. ET MER.' quidßcliberusCtinllianJ, quadingenium libenorum, quaiigt; topere lu caueant ne ufpiam quenquam offeiidant,au( fua abutaa* tur libertate.

liberator Liberator non alius nobis promittitur. exhibetur 8C annuncix'' ^uit, turquàm Chriftus lefus dei iîlius. Q^ii enitn alios liberat.eû oporx tet liberum eife.nec ijs obnoxium.quibus côftrilt;fli tcncntur.qui cxgt; petunt SC expédiant liberationem. Nullus autem talis inuenitur in toto terrarum orbe, 8£in omnibus xta[ibus,adde 8C in ipfocoelo. nifiunusdeiiîlius.quieonomineineuangeliodixit, Si Iîlius uoc liberauerit,uereiiberieritis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Qjfot libe Libérât autem feruos dominus, ergo libérât à feruitute alferitl^ ret, in libertatem fîliorum dei.Et omnes quidem feruos liberat,nullum cxcludit nifî eum,qui feipfum fua culpa,fua incredulitate Si inobe« dientia cxcludit. Venitenim dei Hlius liberandis omnibus feruitute implicitis. Eatenus ergo libérât,quatenus leruifumus. Opponitur cnim LibcrtatiScruitus, ut ilia non pofïit nilî iiacconfîdcrata plene Seruitut intelligi, Preinde dicendum erit hic quoq;,quantum noAro feruit juid. propoHto, de feruiiutctqux nihil aliud eft.quàm feruorum eondi^' tio. Seruiautem uel nafcuntur.uel hunt. Nafcuniur ex ancillis tiue uernis. Fiunt,uclexcaptiuiiaie,undeâ^ nomenfortiti funt, Pom'^ poniusenim, Serui ex eoappcllati funt, ait, quod captiuos ueiidi imperatores iuberent,ac per hoc feruare ncc occidere.qui Si Manci'* pia dicuntur,eo quodab hoftibus manu caperentur.Veldîunt ferui turc ciuilijCum homo liber, maioruiginti annis, ad precium parti ci» pandum, fefeuenundari palTus eft. Amiferunt ergo ferai omnem libertatem,pendent toti ab imperio dominorum fuorü.qui in ipfos Duplex fer habent poteftatem necis Si uitæ. Eli autem feruiius duplex, poli* «itut, tica nueciailis,Si fpirituaiis. Ciuilcgratia Si prxdicatione fua non fuliulit dominus ex ecclcßa iîdelium.ne uidelicet fintferui^ucl ne la ciantfuum officium, neque débita fua perfoluant. Nam apofioluS Corporalit ChriftiPaulus, Vnufquifqj,inquit,utuocauiteum dominus,ita am feruitut. bulet.Etfîcinecclefiisomnibusordino. Scruusuocatus esi Nefît tibicurx. Attamenlîpotesliberneri,magisutere.Et iterum,Serui obedite iis qui domini funt iuxta carnem, cum timoré Si tremore^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum(împlicitatecordis ueliri,tanquam Chrifihnon ad oculumfer«

uientes.ueluthominibus placereftudentes.fed tanquam ferui Chri ßi,facientes qux uult deus.ex animo.cum beneuolcntia, feruientes domino,Sinonhominibus: illud fcienies quod uuiifqtiifqi quod fecerit boni, hoc reporta hit a deo,(îuefcruus fuerit, fine liber. Et ad Timotheum jdem, Quicunrp fub iugo funtferui, inquit, fuos do* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miiiof

ÖUCÄO. HI. s SR MO ,ÏX»

minos omni honore dignos dacant, ne nomen dei Si dolt;flrina ma kaudut. Qjiucro fïdetesliabentdominos, nccontemnanc, quod fratces hnt, «d magis inferuiatquod iïdeles fintac ddedi, óc qui be nendarependerepoiTunt, Habent tarnen inhacferuùute fideles ex cuangelica praedicatione quod confoletur, nempe quod liberi funt animis, licet fermant corpore. Rurfusenim dieu apoftolus, Qiii in domino uocatus ell feruus, libertus domini eft. Similiter qui liber uocatuseft.fcriiuscft Chrifti. Extenditurhre confolatioad oinnes Paradox» fideliumhominumafdiâiones.quifciunt faluum libetumeffe delibert4^ fpiritum fuum,utcun^ atrociier uel uinciatur uel cxcrucietur corgt; te^ pus. Liberrimi ergo funt fa nefti, quanquam in ardliifima conflridli tencantur cuftodia;uiiflores et fuperiores funt,licet uincianttir SC op primancur.'denicp fruunturuoluptatibusfeleôiiffimisetiâtunccum torquetur inlînins malis acerbilîime. Sao à Hlqs huius fxculi hanc Ubertatem SChasuoluptates fîdeliumridlt;ri,tanq fomniaftultorü.

Verum dignas irnfîonisfuzpœiias luUoiudiei deoperfoliiunt,nô tanium in ruturo, fedeiiam in hoc prxfenti fxculo: quippe cum illi fint maxime captiui amp;nbsp;ter mtferi.etiam tunc,cum fearbitrantur liber rimos SC omnium felicilfimoseife. Seruiuntenim feruitium fœdü. fie inodis omnibus probrofum,addict feortis fœiidis, ebrietati infa nx,mammanriniquitatis,fiealns uoluptatibus turpifiimis.inquis bus cum ignominiaconlàciantur 3C côputrefcunt.De fandlorû uez ro feruitio Si afilidionibus, libenate nihilominus fruentium Si tx» ultantium in domino, loquens apotdoins, In omnibus premimur, inquit,atnonanxii reddimunlaboramus.at nondeftituimnnperfez «utionem patimur,at nô in eade(eriinur:deijcimur,3t non perimus; fempermortificationcdominilefuin corpore circûferentes, utSCux talefu in noftramortalicarne manifeftetur. Etiterum.ln omnibus niiimur nos exhibere.utdecet roiniftros Chrifti.intolerantia multa. in affltdiionibus,ia necelfitatibus.iu anxietatibus.in plagis,in carce tibus.infeditionibus.in laboribus.in uigilqs.in iciunqs: per gloria fie ignominiam.per conuitia fie laudes; quafi impoftores, fie tarnen Beraces;quafîignoti,5e tarne noti.-quafi morientes,ôe ccce uiuimus; ejuafi coirepti.Se non occifi: quafi dolentes, femper tarnen gauden« lt;(es:quafi pauperes,multos tarnen diuntes; ut nihil habentes,omnia tarnen poffidctes.Habetisquomodoin extrema feruitutefanfli con folationéfuamhabeant,Si fint liberrimi.Exemplainfînitafuppediz tant Aîla apoftolorum,8ehiltoria ecclcfiafiica.Defcendimus iain ad alteram feruitutis partem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiritualit

Spiritualis feruitus fimilitudincm habet cum corporali feruitutc. pâûiut, Z

'dELIBSK. CHRI. OPERIB, ET MER*

Nam faifïus eft Adamferuus.fi^fuaquidem culparnos nafdmur eX feruo fcrui.Fuerat ille liber amp;nbsp;liabucrat dominü optimü 8i element tiirimum,fedab eodefecit perfide, afciuit^ fibidominü alium, cru* delilTimuminquä tyrannüratlianä,qui,ppterpeccatü ius in ipfum airccutus.mifcrum grauiiTime preiTit,Nafcimur aüt ex corrupto pa* tre corrupt! amp;nbsp;peccatores, ac propter peccatü fubijcimut nos do** minio diaboli:Cubtjcimurlegi 8C kgis execrationi.Sumus enim ferz ui peccati.Subijcimur uartjs calamitatibus propter peccatü. Spiritua lis ergo dicitur hxc feruitus.non quod in animo hominis duntaxat locü habeat,fed propter oppofidonë, quatenus uidelicet opponitur ciuiliuel corporal! feruituti.AIioqui enim peccatü fubdidit d^cor^ pus noftrü malcdidioni. Neqj animo duntaxat.fcd amp;. corpore pec* camus.Nam peccato omnes partes, amp;nbsp;omnia membra corporis fei uiunt.deniqj peccato afficiuntur. Proindeferuimus feruinitcmi* lerrimam,dum fub diaboli dominio uiuentcs facimus quz carni li* bentjSë qua; fuggerit affedus prauus.hutnificanres aut abortientes potius domino illi tctio noßro diabolo, Hxc uideliccteft gtauilfi* ma feruitus noßra.

Spiriiualis Videamus iam ex oppofito qttrfir libertasChriAiana,hoceft, à libertas, ü- qua re.uel quatenus libcrauerit nos dns nofter.Et ut uno uetbo rem SdiftiKi totâ côprchendamus.Iibcrauit nos Chriftus dns à graui ilia fcruitu* trarit te.quatenus uidelicet eramiisferui, eatenus nos liberauit. Idcopio* «or Cfiri-' fins modo ita exponimus, Venit ftlius dei in hune mundü.ac princi fint, pioquidéopprcffo ptr morte tyranno fathana.côtritolp capite eius, in fuü nos regnü iranßulit,dns 8i rex noßer faâus.Deinde adopta* uitnosinhliosdei, legistü malcdiâionëfua benediiRione fußiilit. Nam omnia peccata fußulit,amp;^ ßdeles fuospurgauit.Hinccontulii donüfpiritus liberrimü,uthliideiruafponteamp; ulttofubticiantfe diuinz uoluntaii,amp; faciant quod uult deus.Nô enim remanet legis odium,licet remaneat infirmitas carnis. Poflremo tulit idem dns K rex noßer ex humeris fuorû oncra Icgis,typos feu figuras, cü omni bus fumptibus, liberatoscp uetuit rurfus fc fubiugare legibus qui* liierttit buslibethominü.Exquibus omnibus Hccôflituimus, Liberate eAâ Chrißia» feruitutein libertatcaßerere. Liber uel libertusefl, qui liberatus à fer lUt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitute,iam libertategaudet.Libertas ergo aliud nihil efi qliberi con

dit!o,hruëf us inquâ quem liber ex liberatione percepit, K quo iam fruicur,nempe ÿ liberatus à dominio diaboli,à peccato,ab execratio ne leg!$,amp; a morte, fîlius dei faëlus, hseres cfl uitæ teternar ; item ggt; fpiritttmaccepitlibertatis,perquem totû feferuum flatuitdco,cui “ K)iauita fauit;deni(j quod à lege Mofaicafif ab omnibus homi* num*

DUC AD. III. s SR MO IX'.

ftum legibus affertus.ab unico iam pendet euangetio.liberü Habens Kfum rerum excernarutn.uelut cibi, potus, ueftimenti, aliaruniq; figt; milium inditferentium. Aicg in bis tribus iam fecundum recenfitis capitibus potiiTimum continetur libertas Chriftiana.

niis porrö fubiicimus hacc fcripturarum teftimonia, qux expofï^ Ttßimoj’ tionem noftram Ä confirment melius,KiUiiftrctfplendidius.Col iiüadelibcr locabimus autem primo loco teftimonia euangelica, fecundo apo. f**« cfcri-* ftolica.Zacharias iacerdos pater loänis Baptift« in hymno fuo gr»^ ßianat tulatorioapud Lucamin i. cap. praedicatueritatem Si bonitaccdei, quod ea qur patribus ^imifit, nobis prxftitit, nimirü ut fine timoré de manu inimicorum noftrorum liberati ipfi feruiamus : in fandiita te amp;iuftitia coram ipfo, omnibus diebus uitx noftrsc. Habemus in hoc teftimonio ueram libertatem.illam uidelicet,qua liberati per do aiinum ab omnibus hoftibus noftris, tum inuifibilibus tum uifibili bas,liis non feruiamusampliusin timoré, fedcitratimorem, cum gaudio,feruiamus iam ipfi deo. Apponiturprxtereaferuiendi wo* dus fid ratio, In fandlitate iuftitia. Sandlitas refecat omnem imz

' puritatem Sdintemperantiam. Iuftitia tribuit unicuitp fuumillud: quod uidelicetdebemusfingulis.comprehendittp liberalitatem Si beneficentiam. Hoc autem feruiendi genere feruiunt deo liberti, non paucis diebus aut annis aliquot,fed omnibus diebus uitx. Vcz raergo liberras Chriftiana eft perpétua feruitus, qua feruimus deo.

Ioan. 3. cap. iadlantibus ludxis uanam SC ampullofam fuam libertatem acceptam à fuis patribus, hxc obtjcit dominus, Amen amen dico uobis, quod omnis qui facit peccatum, feruus eft peccaz ti.Seruusautem non manet in domo in aeternum ifilius manetin acternum. Si ergo filius liberos reddiderit uos, uere liberi eftis. Me. minithifceuerbis dominus feruitutis, meminitamp;libertatis. Seruit peccato tanquam crudeli domino feu tyranno, qui facit peccatum. Obeditenimpeccato.Tales ferm funtomnes filij hominum; idfup plicq coniundum, imd irrogatum habentes, quodin domo pater. na,inccclefti utii^ patria,nulla participant hxreditate, Quos uero filius deiliberauerit, illi participant SC confortes fiunt colixredesq^ fill} dei.Libérât autem credentes, filij ergo dei SC cohxredes Chrifti propterChriftum liberatorem fiunt liberi. Nequeeftin cocloaut in terra alius, qui prxter folum Chriftum, in libertatem aiferere polfit.

Paulus ad Rom.^.cap. Ne regnet,inquit, peccatüin mortali uez ftro corpore, m obediatis ei per cupiditates eins. Netp accömodetis nébraueftra arma iniuftitix peccato,fed accömodetis uofipfos deo.

z à.

'• DE LIBEE. CHEI. OPEEIB. et HER.

«dut ex mortuis uiucntes,amp; membra ueftra arma iuftitisr deo.Pec« catum enim uobis non dominabitur. Non enim cftis fub lege, fed fub gratia.Hortaturautcmpurgaios Si liberates per Chnflum ut ui uantin fuaferuitutefpiritualifände. Nonautemdicit,Ne fit pecea turn in uobis,aut in moi tali ueftrocorporeifcd ne regnet peccatum in uobis,aut in mortali uiftro corpore Quâdo autem regnat;Quan do obedimus peccato percupiditates eius.id eft,cum non répugna/ mus,fed explemus cupiditates carnis. Non régnât ergo in mortali noftro corpore,quando fentitur quidc in corpore, fed non obeditur a ut permittitur ei imperium, quin calcantur magis cupiditates. HâC ipfam fententiâ per aliam magis illuftrem declarat,Nolo uos mem/ bra ueftra peccato ceu tyranno permittere, quibus ceu inftrumentt* utaturad perfîciendam omneiniuftitiâ. Hoc potins flagito, utuof/ ipfos deo gubernandos regcdoslp offeratis. Quia enim is ex morte hberauit,amp; reuocauitin uiiâ, acquum eft ut mebra ueftra ceu uitali* inftrumcnta detts deo per qux omne perficiat iuftitiS-. id quidf facile poteritis.qui fubgratia eftis.non fub lege. Hue hm peninenr reliqua emnia, qux ineocapitead iînem uf^fubqciuntur. Qtiid igitur,inquit;peccabimu$,quod non fumus fub lege,fedfub gratia^ Abfit.An nefeitis lt;}gt; cui accômodatis uofîpfos feruos ad obediendü, eius ferui eftis cui obeditis ,.fîue peccatiad mortem, fîue obedientiae ad iuftiriam.'’Gratiaautenadeoquod fuiftis quidcferui peccati ; fed obediftis exanimo,in earn ioquam tradudi eftis forma dodtinxr Cxterum liberati à peccato,ferui hdi eftis iuftitix.Demonftrat au/ tem libertos Chrifti nôabuti fua libertate amp;nbsp;fefe regendos prxbere dfio ueteri.Fingitcnim duos dominos,Peccaium Si luftitiam. Ap/ ponit cuiq; fuum prxmiü autftipendiü, morte df uitam. Sed amp;nbsp;ge^ neralc ponit fententiâ,eius nos effe feruos,cui nofmetipfos ad obe/ diendû tradimus.Inde (îc colligit,Gratia dei cü (imusredempti à fer uitutc peccati Si ftipendio eius,morte,certe translati fumus in ferui/ ttitem iuftitix ut uiuamus.Signifîcantius enim fubiungit, Humanû quiddam dico, propterinfîrmitatem carnis ueftrx, Quemadmodu enim prxbuiftis membra ueftra feruaimmundieix Si iniquirati,ad iniquitatc; fie nbsp;nbsp;nunc prxbete membra ueftra ferua iuftitix,ad fan/

difîcationem. Cum enim ferui effetis peccati, liberieratisiuftitix» Quem igitur frudum iiabebatis tune in his, de quibus nunc eru/ befcitis'fNam finis illorum mors. NuncueromanumifTià peccato, ferui autem fadi deo.liabetis frudum ueftrum in fandifîcationem, fînem autem uitam xternam. Etenim ftipendia peccati mors, donu autem deiuita xtcrna,pet lefum Clirißü dominünofttü*. Hxcaui^ omniz*

DE CAD. III. SEEM O IX’. -omnia tam funtdara Si fimplicia,ui noflra non indigeanttxplica*, tione fufîore.

Illa nero omniaadhucpleniusrxponitperconationtmparabo* licamincap, 7.'Muller,inquit,uiro fubie^a obnoxia cft, quan) diu uiuit uir.Si diuertat à uiro ipfo adbuc uiuentr,iudicatur adultez ra. Si uero moriatur uirjkct altcri rui libet nubere. Sic inquam nos legi fumus moriut. Chrißus enim mortuus eft pro nobis, oblatus inexpiationem peccatorum noftrorum corpore fuo.utporro ip6 copularemur, impregnati^ fpiritueius.pariamus pulcherrimä boz norum operum prolem ucl fanóliiïimum fruâu : qui dum peccato reruiebamus,eilt;^ ceu domino fubiedli effemus.parieb^mus tctram mortis fobolem,iniquitatem uidelicet amp;nbsp;flagitia, quibus puniendis mors deßinata eß. Sed libet ipfa audire apoßoli uerba, Itacp fratrcs mei, uos quoc^ mortificati eßis legi per corpus dirifti, ut iungercz muraiteri,nimirumei,quiexmortuisfurrexit,utfruötficemusdeor Cumenim effemus in carne,afredus peccatorum, qui funtper lez gctn,uigebant in membris noflris,ad ftuäiiicandum mord ; nunc autem liberati fumus à lege,mortui Ç ci J in quadetincbamur, utfer uiamus pernouitatcm fpiritus,amp; non per uetuflatem literar.

' Notus cß locus in 8.cap.Lexfpiritusuitx per Chrißum lefumlt berum me reddidit à lege peccati amp;nbsp;mortis. Modum autem liberaz tionisbuius moxfuppingit, Etenimquodlexprxflare nonpotez rat,hoc deus proprio ßlio mifTo, prxßitit.Et qux fcquuntur»Nangt; uerba lila notdfima funtomnibus.

Ini.adCorinth.7. Pretiocmpti fuißis.noIiteEeriferuihominü. Hortaturautem apoßolus neferuitutismundanx ucl ciuilis prxz lextu,ferui aliqutd deßgncnt in gratiam dominorum.quod pugnet cum iynceritate 8i integritate religionis;ne uidelicet legibus homiz num iniquis,quia ferul uocad funr,pareanr. Ratio autem qux liinc retrahateß, Quod pretio fanguinis Chrifli redempti amp;nbsp;afferti fu* mus in libcrtatem.lndignifTimum ergo foret,fi contra libenatis inz genium,prauis legibus hominum obtemperaremus. Hoc extendiz turetiamadlegeshumanaslnnegotio religionis conditas. Nam Matth.tr, dicitfaluator, Fruflta me coluntdocentesdotftrinas prx ceptahominum.Et, Omittite illos,ducesfuntcçci cxcotum. Et Pau lus. Si mortui eßis cum Chrißo ab dementis mundi, alt,quid quafi uiuentesin mundo decretis tenemini .^Ne tetigeris, neguflatis, contreftauerisjquxfunt omnia in corruptionem ipfoabufu,fecun dum prxcepta Si dodirinas hominum,qux fpeciem quidem habet fesiétixjin fupctflitione,amp; humilitate animi,amp;; ncgletff u corporis».

5

DB b IB SR. CHRI. OPBRIB. BT M B R.’

Boninlnaore aliq«3 ad expletionem carnis.Principio oft:nd(f Ctiriftifidelibus nüül negotii efTcciinadecreHS hotninum, neip eot ijsceneri.quoniini decrecis lînt inortui cuin Chrifto.id efl: permor.* tem Chriih redempti à decretis.qux in morte Chrifti interierint, dû ipfenos fuoi fecit.dfhberosquidem.üeindequalia lînt ilia decrets commémorât per Mimefim, Netetigeris.neguftaueris, neç prorz fus contredaueris. LatilTimefelixcextenduntad multas conftitugt;’ tiones.Qtias 8C protinus réfutât argumentis. Principioquia inrC'* bus, quç ufu corrumpuntur.conftituunt cultum dei. At regnum dei non eft efca uel potu$,fed uerfatur in rébus fpiritualibus.Et qur inx grediunturos,noncoinquinanthominem. Deinde quiaconditae funtnonàdeoomnisboniauthore.fedab hominibus. At fruftrx me colunt,ait in euangelio dominus, docentes dodrinas przcepn hominum.NecdilTimulataut prztcricillaapoftolus,qux décréta il Qjtiluire lahominum maximecommetàdant. Commendanturprimum fpe liuteômen. ciefapientiz. Videnturenimàfapientibus noninlîpienter coniîi« Jenturbui tutaeffe.qux perfonis,tcmpori SflocoinferuiatappolîtilTime. Clx Ri'tn.e tra^ mant propugnatores legum humanarum, Sanè non fuerunt ftiilti ditionex. patres noftri,fed leges eorum funtfapientiftîmx. Verum clamatlex remias. Verbum dominiproiccerunt,qux ergo illis fapientia rcliz qua elfe poterit^Commendantur deindeîsoiS/'m/k««.Eft is cultus eie Âitius,quem noftro uidere arbitho ex nobisiplis confînximus» Atqui hominibus ualde probantur humana commenta, quod con/ fentaneafintingeniohumano.SeddfChriftusdixit. Side mundo fut(fetis,mundus quod fuum eft diligeret; iam quoniS felegi uosde mundo,odituos mundus. Atquiidem illerurfus in euangelio di^ cit. Quod hominibus excelfum eft, abominandum eft coram deolt; Commendâtur prxterea humilitateddautem duplici nomine,Prin cipio enim humilitas efte dicitur, fi quis prompte obediat,necdifti^ culterrecipiatquoda potentibusobtruditur. Deinde uidennir le' ges hominum exercere hnrailitatem, 8i retinere homines in humi^ Iitate. Cxterum facrilega uerius dicitur illa elTeobedientia S( humi litas,qux uerbo dei nö gubernatur.nec uerbum dei unice obferuat, , fed prxterea authoritatem dei transfert ad homines. Poftremo com mendantur traditiones hominum ex negleél u carnis.Videtur enim illis tradi egregia corporis difciplina 8i caftigatio, qua opprimatuc Corpont carnis infolentia. Ad hxcautem apoftolus,Non per honorem aliz CHr4« quem,inquit,ad expletionem carnis.Id eft,qux tametfi fpeciem ha.* beantreligionis amp;nbsp;pietatis,reuera tarnen nihil honoris habent.cum cxteina illa à deo ordina» fintad fubleujlidani hominis necelTita tente

DECAD. in, SERMO I3f, 9I Km.Imd uituperac Paulus décréta illa,quod honorem corpori nu!-' lutn habent, pro corporis cxpletione, id eft pro modo neccffitatis. Corporisenim cura moderata non tantum eftpermifta,red etiam mandata,nc uidelicetcorrumpamus corpus inedia, aut inutileredz damus ad opera bona. Nec damnatur ullibi carnis folicitudo fîm/ pliciter,ni(i quatenus feruit cupiditatibus. Proinde apoftolus dicit. Ne habeatis carnis curam ad concupifcentias. Ad neceftitatem ergo concediturhominiadeo cibus,potus,fomnus,ueftis,quies,licitauo luptas.amp;aliarum neceftariarum rerum ufus.

Ad Galat, cap. 4. Vbi uenit,inquit Paulus, plenitudo temporis, emifit deus fîlium fuum,natum ex mulicrc,legi obnoxiû.ut eos qui lege erant obnoxi|.redimcret,utadoptioneius fîliorü acciperemus, Quoniam autem eftis fîlfi,cmi(îtdeus fptritum fîlq fuiin corda noz ftra,clamantem abba pater.Ita^ iam non es feruus,fed filius: quod fi jtlius,ergo hzres per Chriftû.Et mox,In libertate igitur qua Chri ftus nos Iibcrauit,ftate,amp; ne rurfusiugo feruitutis implicemini.

Ad Hcbrae.cap,i.Chriftus,inquit,catnis amp;. fanguinis nobifcutn paniceps fa^us eft, ut per mortem aboleret eum, qui mortis habez bat impcrtum,hoccft diabolum.amp; liberos redderct eos, quicunque nietu mortis per omnem uitam obnoxq erantferuituti.Illafcriptuz rarum teftimonia inftituto noftro fufficiunr.

Eadem probe cxpcnfa,doccbunt dare quale Gt libertorum inget xi^rr/oriS nium, nempereligioGftiraum fandiiTimis^dediiiftimum rebus, m^enium, hoc eft per omnia additflum fpiritui, Gne quo nulla eft libertas, 5(. per quern reguntur omnes Glq dei.Cauent liberti diligentifrime.n« qucnquamfua libertateoffendant tetnerr,necubi abutantur ipfa. Semper enim mentibus SC oculis ipforum obuerfantur grauiftimx landliifimorum Chrifti apoftolorum fententiz. Petrus fctiptum liquit, Tanquamliberi,Slt;nonuelutiprztcxtum uel uelamen haz bentes malitiz,libcrtatcm,fed tanquam feruideLPaulus uero dixit, Vos in libertatcm uocati eftis fratres, tantum nclibcrtatem in occaz Gonem detis carni,red per charitatem feruite inuicem. Etenim cum

' liber Gm ab omnibus, omnibus meipfum fcruum feci, quo plurcs lucrifaciam.

Abutunturergo Chriftiana libertateilli primum, quicarnalia Aiufuslk Gibprztcxtu fpiritus SC libertatisquzrentes.iaftitantfe euangelica iertatit przdicationeliberatoscffe omnibus corporahbus debiiis amp;o£ftz chrißiamr cijs ; ideolt;]j dominis fuis,creditoribus,magifiratibus SC printipibus dcbitanegant officia,adectj; amp;deGcicntesab eisrcbellant.SeditioG hifuntttirbaiores,non euangdiczprzdicationis cultotes. Paulu»

quot; DS LIB'B K/CHRI. o PBRIB. BT •MSR.

lt;laniat,Keddiie o:îi i baî quod Jebecur.cui tributum tributum, cuî uedligai uevligal.cm tiniorcm «inorcm, cui honorem honorem. N E.nini quicquam debeatis, nui hoc ut inuicem diligaiis. Deinde abatuiK ar lili quo'ÿ libernte ChriAianatquicum nondum accepex runilpiritum tibenans hiiorum.dci.cum nondum à fachana libe rati, nec dum iuiiihcact (uni, omnibus tarnen libertatem promit^ tui1t,quiduis ßbi propter libercans opinioncm licere putant, ac bo* nis legibus ôC dil'ciplinæ feueriori contradicunt, clamantes, legt» bus irrctiri prodi ÔC pelTundarilibertatem. Contra hos X in primis contra do flores uanx X perniciofae hbertatis dehomachans S. Pe* truSilhifunt fontes, inquit,aqua carentes.nebulx quxàprocella fegt; runtur.quibus caligo tenebrarum in xiernum feruata eft.Stquidem ubi uehementer fartiiofa uerba fonueriin.ineûât homines per con* cup'ircentias.carnisuoluptatibus.eos qui uerc aufugerant, eos qui in errore conuerfantur, dum tllis libertatem polliceniur, cum iplt ferui fînt corruptionis. Siquidcà quo quis fuperatus eif, huic etiam in feruitutem ch addiôlus. Et qux fequuntur. Cum autem ad cum rirrntta. modum libertatc homines abutuntur.ea quidem liccntia feu libido eh.indigna libertatis fanâo uocabulo. Pohremo abutuntur Chri.' ßiana libertate.quicuni^ indiiferentibus abutuntur,nec ultam inßf morum rationem habent, fedhos olfendunteemere. Obferuanda eftitacpinprxfentinegotiohxcnobilisS. Paulifententia, Omnia mihilicent,fednortomniaconducunt.-omniamihi licent, fed non omnia «difîcant. Plura ea de re petas licebit ex i4,capitePauliad Romanos.

Attp hicperoccafîonem.imô neceifitateadaflus,dicam paucula Ceîranc quantum pqsnolTefatjs fueritdeScandalo. Scandalum uox pe^ jlttlOf titaâGrKcis,fîgni(îcatruinam amp;limpaélionem,item otfendicuiuna remoram X irapedimentum cuiufmodi funt initincre eminentia faxa.uel pediex collocaix aut abfconditx exinfîdtjs, ad intercipicn dum prodeambulantcs.Quienim in has incidunt aut impingunt, concidunt uel detorquentur ab itineris rcffitudine.Transfertur hoC adrcsreligionis Xmores hominum. Scandalum enimdat, quif/ quis diflis uelfaiflisprauis.incptisaut inicmpeftiuis.obqcit akeri undepeccandioccalîonemaccipit. Proinde feandalum eft oblata adpeccandumprxuaricandumcp occafio.fed S^ipfaadruinam uel inmatum impullîoâf impaAto.Alq,Scandalum,inquiüt,e(ioffenlt; fioconiuniflacumcontemptu. Soletenim offenlîo pohfetrahere contemptum.aut exoriri ex contemptu. Ponitur ergo alicubi pro il lauiniuria.

Ofte»

15 EC AD» in. S SR MO I

Oîfenditniiiaucenialias.uel Jiflis noftris.uel faiflis.Scandaluni Qfii^ut • lt;)aod Jiclis datur.parttm ed in doflnna praua, inepia SC tiitempcz nadiipritt ftiua, partim uero in culloquip guondianis. Grauiifimum fcanda^ teatur fcît lum eA praux daélrinx pugnantiscuin ueraeuangelq dddriiia, x/a/uzngt; ProKimumeA fandalum ineptxamp; inrcmpcAïux doftrinx;qux quamuis deriuecur ex fontibus uerbt dei, non applicaturtarnen aue proFertur commode amp;nbsp;pnidenter. Velenim peccatur nimia licentia amp;leni(atc:uel nimiamordacitate 8C moroiïcate, ut audiences otfen» fî.refîltanctn uniuerrum ab omnidotflrina euangelica. Interim lux cerna euangelica noneAabfcôdcnda,aucdiirimulanda uericas,pro* pceroAendîcula hominum, aduigilandü tarnen ut uerbum dei pru denterannuncietur, fiucutrediefecetur. Quccuncp pugnantcutn legibus dei,conAanter funtaccufanda.âf retutanda intrépide ac dili genciA'tme.utcuncp infaniatmundus, Colloquqs ueroguotidianis fcandaliiant fratres.qutlinguxfrenalaxant, necquiddicaruexpen dunt, fed pro libidine fua quiduis eifundunt; cuiufmodi funt dtdla obfcœna ÔC fpurca.in pu mis uero blafphcmx uoccs eiaculatx conx tra deum.conrra fcripturas fan^las.Sf cotra fidei articulos. Corrum punt enim mores bonos colloquia praua. Hic non excludimus lix (eras uelfceiptatemere offendentia fracrcs.

lam obqciuncur ctiam fcandala hominibusper promiiTiones Si minas.'qties uidelicctperpmiflTionum illcccbras.amp;minasrerriHcas hurrenJas^ homines à redlo innere auertuntur in ania SC errorcs. Sic enim pofuit Pharao fcandalQ regi Zedechix, que pellexit in fcex dus,cuipîus.fidebac,quàin pocentix SC liberationi diuinx.Tyranni perfrequencer ponunc infirmis ChriAianis fcandala,quSdo per corx inentaipfos adiguntad abnegationem nominis ChriAi.

Cxterü fadia quibusoffenduncur homines,uel licita funt ac libe ra,uel4llicKa âfprohibita.Licitaautëabufu fiuni illicit». Nam licitS cApqs uefei quibuslibec. Omnia enim mundis munda. Fit tarnen Rianducaiio tua illicita,fî edas cum oifendiculo fratris. No enim inx •ellig'thic licercquibuslibet uefei;nec cu ignoras ilium iri ofFenfum ü edas,nihilo minus tarnen edis.Sf lilü afpernaris, ponis ergo offen diculu.-n fafli, SC pecas non leuiterin fratrem tuum. Hiccolloca* tnusomne intempcAiuü ufum return liberarumauc indifferentiu.

Attamcn reftehic monent docflores ecclefiaAici, diAinguendum effe diligenter inter Infîrmos SC Contumaces. Infîrmifuntrerü imx 1nfirmilt;r periii,fed tarnen timentesdeum, âëcradlabiles.non malitia pertina^ Contwmu« citererrantes,fed imbecillicate quadam fï lei SC religionc attaifli, eru res, ‘din interim fuAinentes. Oc his fcriptum rcliquit apoAolus, Ema

DE LIEER. CH RI. O P ER I B. ET MER,

qui iiifïrmatur fide afTumitc, non ad dijudicationcs difcrptanoitu» ' Porrè Contumaces funr,qui nec ueritatcm neclibcrtaieni fandio^» ’ rum ignorant, interim animi fui pertinacia obftinati, ftfe ueritati flt’ • libertatiopponunt, cupientcs fibiconcedimulta,non utaliquandoî locum cedantueritati.fed ut bac fibi data occafione.aliquando uc ritatem amp;nbsp;libertatem fubuertant, fuam autem fuperfiitioncm fiabiz. liant. Dehuiufmodt hominibus pronunciauic dominus, Omittite. cos, duces funtcæcicæcorum. Et Paulus ad Galatasz, cap. Titus, cum Grxcus e(ret,non tarnen circuncifus fuit, propter obiter ingrtf fos falfos fratres, quifubintroierant ad explorandum libertatem no Rram.quam liabemus in Cbriflo Iefu,quo nos in fcruiiutem adigez rent. Quibus ne ad tempus quidem cefiimus, per fubieâioncm, uc ueritas euangelq permaneret apud uos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Prætereabucpertinetquodalii diftinguunt prudenterinterfcaiç datum O- dalum datum amp;acceptum. Scandalum datumeft.quando tua cul»: ôcffftwm. pa.tuainquamimportunitateautleuitate facis ueldicis, unde frater tuus mcritooffenditur. Aliud uero non eft datum, fed acccptum uel afciturn,non tua quidem,fed alterius malitia amp;nbsp;culpa:uidelicct cuim ru nec dic'to nec faéfo peccas, neqj quicqinfolenteraut inrempeftiq ue dicis uel facis, fed id dicis uel agis quod dieete uel agere 1 icitnm liberum efi',alius tarnen bac tua libertate ofienditur. Perinde aefi quis in piano itincre,in quo nulla pofita eftofftnfo, impingat.exiz«; ßimans fibi obieftiim elfe fcopulum. । nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,)

lam illicita amp;nbsp;prohibita liomjni.s faquibus ofiendunttirhoz hiines,tcnduntcontradcumamp;: leges eiur, amp;nbsp;fiunt contradccotum,. contra arquü, contra plias ius, alios qqi incitantia ad paria fiudi» Si fcelera.Hiccnim t5memoroidololatriä,c!tdes,ftupra,auaritiam, luxum Si fupeibiani. Ita collocat uitulos aurcos in fcandalum tod genti Izraeliticæ impiusIcroboam.Sic multi fuis perpotationibuJ amp;nbsp;luxu uefiium non tantum offendunt alios, fed Si détériorés led^ dunt.cum eos exemplo fuoinfimiliafecumabripiuntfeelera.

Crandt eß Pond peccatum fcandaliatrociffimum efle, uel unica domini in fKtatum cuangelio fententia confirmât. In Mattbxo enim dicir, niundn ßandalu, sb offtndiculis.Neceffe eft ut uenianteffendicula ; uerumamen uàs homini, perquem ueniunt. Qui ofienderit unum de pufillis illis» quicredunt in me,expedite!utfufpendatur mola afinaria incolz lum eius,acdemergatur in profundum maris. Paulus quoque apo» ftolus ad feandalifantes fratres dicir, Pertuam cffenfirnem périt fra ter tuus.pro quo Chriftus fuit mortuus. Etiteri m.Sicautcpeccanz töia fratres» Si uulDerantcs corum conRientias infirmas, in ipfiua

ChnftuBk

DECA o» rif. «SK MO IST. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;94'

Chriftutn peccatis.Ä: hoc quid potent uel cogitari atrociuS'fCauea ■nmsergoomnes.nefcandaluni ullum, abutentes Chriftiana liber« tate,obqciamusinhrinis:red eaquçcharicacis funtfaciatnus femper. ’ Ante omnia tarnen obfirmandus efthic animus contra hoftes ex ee «uangelii.congcrentes in euangelicae dodrina: 8i concionatores et uangelio^ ftudiofos.ingentesaceruosfcandalorü feu oifenfionum.Vobis de fedhjfli^ bemii$,inquiüt,omnes turbas,omnia diiTidia.beUa 8C mala, quibus ^«te«4nge hodieconturbaturorbis.Obfirmandus eft, inquä,animus cclebcrri lgt;) fcidaliit (no dido Chriftiin euangelio dicentis, Nö ueni ad mittendü pace, fedgladiü. Namueni, utdiiTiderefaciähomineaducrfuspatréluü, ßC hliä aduerCus matrc fuam,et fponfam aduerfus focrü fuam: int mici hominis erunt domefiici eius. Keuocanda hic funt ponendac^ pboculosprophetarü apoftölorö tlluftriaexempla. Auditàrege Achab propheta dei Helias,re eife conturbatorc ac peftem regni.Sed regerittnipfumregépropheta malü. Obiiciuntludxi rebelles lere.* miae.ab eo die quo relido cultu deorü.uerbum dei prxdicari coepez (it, nullü ulli felicitati fuilTe locQ, fed agminatim omnia in ipfos in ruirtemala.Sedaudiuntid elfe ex peccatis.Si præcipueex ingrati=» ludineacrebellioneipforum.Contra Paulum Silam clamant in« creduli Thelîalonicae ludxi. Hi qui terrarum orbe conturbarunt ho Rimes, hue quot^ uenerunt. Cxterû Paulus contra caluniatores 8C perfecutores fuos ludxos.loquens, Hi,inquit, utdominii lefum oclt; ciderunt,S^ proprios prophetas, ita amp;nbsp;nos perfecuti funt, 8C deo no placent,S£ omnibus hominibusaduerfantur,quiobßftüt nobis ne przdicemus gentibus euangelium.ut falui fiant,ut expleant peccata fuafemper,amp;tandemperueniatiradeifupereosinfinem, HæcôC , t fimilia cogitent 8i. ucrfentfecumpii,pcrfeuerentlt;p patientes amp;C con Rantes in propaganda dodrina euangelica, ututfremathic munz dus ôi offendicula obqciat.Hzc autem hadenus de Scandalo.

Reftatmodo,utpoftremohuiusSermonis loco,ficuti initio proz DeBonit •Rifimus, dieamus ÔÔ de Bonis operibus, Didicimus enim libertaté oftribut^ , Chriftianam non efTc licentiam, fed adoptionem in numerû hliorû dei, qui omnem uitamfuam Audio uirtutum impendunt. Didiciz mus legem dei regulam 8C dodrinam elTe bonorum operum,ordiz ne itac^ diflerendum eft de bonis operibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Defignificationecerta operum.conftituamus ante omnia, quod Operumhi «arius fit ufus uocabuli 8( pateat latift'ime.Operaenim funt labores fcripturis Si exercitia hominum,quibus uidû fibi parant.Przcipitenim apo» figni/ic^ Polusproprijs operari manibus. Vetat lex ne ullum opus faciamus lio. in fabbato.Et Izraelitz opprimebantur in Aegypto operibus duris.

~ R. -3.

? - DB LIBEB. CHHI. OPERIB. BT MBR.

Sont S; opfrarii quibus in Euangeliodns iubetnutnerarc merce*' dem.Opus eft illudqlt;p, quod fit uel exprimitur ab artifice ucl ope* rante.Defi'gulocnimloqiicnsIercmias.Facicbatopus.inquit.fuper rota.Significatopus officiü.Nam Paulus,Opus perfice,inquit,cuan gelift«.Et fpiritus faiidlus loquës in ecclelia Antiochcna, Segregate mihi, inqiiit, Paulü Batnaban in opus ad qd delegi eos. Vocan* tur autë opera domini magniftca der taäa, quibus (uâ pctcntiä ô£ bonitatë déclarât hominibus;adec{ijcalü,terra, S^ipfehomodicû lurefleopus matiuüdei.Opera funi etiâ beneficia ciei.In euangelio cnim dicit. Opera bona multa oftendi uobis. lam iunt opera mala, opera, inquam, iniquitaiis. Vnde appcilaninroperarii iniquitatis, Ulis refpondent opera earnis amp;nbsp;tenebrarum. Rurlusfunt opera bo na,uirtutes,inquâ,uariç,fi'dei frurfluSiCuiufmodr eft luftitia.eharitas, temperanna,paticntia,fpes,amp;c. Dixir enim in euangclio dns.Sic lu* ceat lux iieftra corâ liominibns,ut aideant ueftra opera bona,amp; gio riftcent pairë in calls. Apoftolus air conditos efle nos ad opera bo* na,ut in eis a mbulemiis.Eadë appellätur frudns panitentiar,amp;' ope ra panitenii« digna. Appellantur opera lucis amp;nbsp;fturfius fpiritus. Eadëfunt Irumanitatisbeneficentiar amp;nbsp;charitatis opera, qualia com mendantur in Tbabita illa, quar legitur fuifie plena bonorum opez rum.Paulus,Operemurbonum,air,dum iiabemus tcmpus,cum er^ ga omnes,tum maximeerga fidei domefticos. Huiufmodi opus hu manitatisamp;charitatis tmpendit Mariaferuatori noftro,quidixir, Bonum opus operata eft in me.His adhuncmodnm explicatis,de:lt; fcnbemus iam bona opera fuis coloribus amp;’ attributis.

“pr* Bonaopera adiionesfunt.quse fiuntarenatisex fpiritudeiboz no,per fidem,amp; fccundum uerbum dci,ad gloriam dei, uitartp orna mentum amp;nbsp;honeftatem, deniepad utilitaiëproximi. Hancbreueitt defcriptionc,pcr panes profequentes, quantü gratiz conccfTctitdoz minus,explicabimus.

Caufja lo' Principio fontem bonorü operum non alium indicamus, qua’m tiorumope ipfum deum omnium bonorum authorem.Propheta enim,Omnigt; rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homo mendax.aiqfolus deus uerax. Et dominus in cuangelio,Nez

mo,inquit,eft bonus,nifi folus deus. Opener iraep bona opera, non oriri ab homine, qui mendax amp;nbsp;corrnptns eft, fed ab ipfo deo cm/ ' nium bonorum fonte. Regenerarautemhic horninesperfpititum funm, Sc perfidem in domtnü lefum, utrenati iam nonfuaj'pria, id eft, carnis,fcd fpiritus, gratiar,adecfB dei ipfius opera faciät.Ope ra enim renatorü enafcuntur ex inhabitantedei fpiritu bono.quiui fixccus uitalis plantas ucgetat ad prof«endos ft uftus, ita ilk uarias;

DECAD. in. SERMO. 13f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çf

« homine progerminat uirtutc$,aiKßantc domino amp;nbsp;diccntc in lt;« tiangelio, Ego fum uitis : uos palmites cflis. Sicut palmes non po* •tfl ferre frudum .-ifemetipfo,ni(i manferitin uiterfîcnecuos nifîin memanferiiis.Quimaneiinme,amp;ego ineo,hicfertfruâum mul iuni;quia ßne me nihil poteftisfacere.Äd eandcreferturcaufTam.cü dirimus bonü opus Heri per hdem. Nam Edes donum dei eft, qua Chriftum apprchendimus, per quam amp;nbsp;iuftifîcamur, amp;nbsp;uiuiEca.* niur,diceiite leripiura Julius ex Ede fua uiuer.Et alibi Paulus, Per E dem iiihabitatChrifiusincordibus ueflris.Etitcrum idem ille, uo iam non ego.fed uiuit in meChriEus.Et uitam quam nunc uiz HO in carne,per Edern uiuoEli]dei,quidilexicmeamp; tradidit ferner^ ipfum pro me. Cæterum uiuus uiua heit opera, per cum baud duz bie.per quern uiuiEcatus eft : 8C iiiftiEcatus operatur opera iußitiar, nimirum per eum, perquemiuEiEcatuseftrideftiuflus per Chriz Eum facitluftitiam; aciuEitia totumcomprchendit chorum uirtuz turn.Ira folus deus manet fons 8i origo bonorum operum,^Sed uiz de3musteEimonia,cx quibus liquide difcamus.ipEdeoin renatis per fpiritum amp;nbsp;Edem operanti,renatorum opera tnbui.Mofes teEa lur amp;nbsp;ait, Benedicet tibi dominus, amp;nbsp;circücidet dominus deus tuus cor tuum, amp;nbsp;cor feminis tui,ut diligas dominu m deü tuum ex toto corde tuo. Si in tota anima tua, ac uiuas. En quod pij legitime deü diligunr,ex circunciEoncprofluit.Circunciditautem dominus.Ifaz ias propheta clarius dicit,Domine tu ordinabis pacemiqucniam tu ctiam operatus es in nobis omnia opera ncEra In euangclio feeun dum foannem dich ipfe faluator. Qui operatur ucritatem,uenitad lucem,ut confpicua Eantopera cius, quodperdeumfaiEa Ent. Et itcrum,Qiiimanetinme, 6lt;egoinco, hic fert fru^um multum. Quia fine me nihil poteflis facere. Apoflolus quo^«d Philipp. Vo l)is,inquit,donaium efl pro Chrißo,non folum,utin tum credatis,-Uerum ctiam iit pro il Io patiamini. Et adhuc illuErius, Deus cE qui agit in uobis,amp; ut uelitis.d^ ut cEiciatis pro bono animi propofito. Sicamp;S IaccbusapoEolus,Omnis, ait, donatio bona Si cmne do« num pctft6um,cruptrnis eE,defcendens à patreluminum. Sed S. Petrus apcEoIusomnes boni operis parus deo tranfctibcns ait,. Deus omnis gratiz',qui uocauit uos ad xternam fuam gloiiam per Itfum ChriEum, iuEaurct uos, fiilciat, roborct atep Eabiliat. Neiii' nos non Turnus idonci,utiterum dicitS. Paulus,ex nebisipfis, cogi tarequicqiiam, tanquam ex nobisipfis, Ted omnis idoneitas noEra* cxdeoefl.PtoindeTolusdeus manetunitus tonorü operumfons». B'ofundcns per fanäos opera ucre bona.

Ä

î DB LTBERÏ CHRf. ÓPBRtB.'ET MBR.

Dfî sf ifä nbsp;nbsp;Hoc tarnen liic oportet ad litum.ipfa opera bona, tametd reuera

iwpMtatHr dci Si proprieloquen lo fpiritus Si Sdei fru5lus fint, diet ntlulo mi hg/niai, SielTe etiam iiofira,idefi hominumfideliü opera,partim quod per nos operacur deus, noftro^ minifieno in bis cöficiendis utitur, partim quod per fidem filij dei fadi,ati9 icetreo fratres Si coliçredes Chrifti,eifert fumus. Ex hocenim lizreditatisiure, omnia deioz peradona^.nofira, non ueluti aliéna, fed maxime propria efie in^ cipiunt. Sed Sifcripturailla nobis tribuit, tanquam filijs Si ingelt;* nuts.Nam dominus in euangelio,Seruus non manet,inquit,in da tnoinxternum, filius manetinxternum. Quemadmodum ergo Omnia qug funt in domo paterna, iure hxreditatis proprietatis^ iï tio obue(iiunt,tamecfi ipfa non fua pararit in Juftria, fed acceperit It beraliiate parentüata SC opera dei, qux tile in nobis Si per nos ope ratur,don3 qux ab ip Co habemus, noftra dicuntur Si funt, quia fu/ inusfili} familiàs,feuadoptaci,Siiccircoiufiihxredes. Interim inlt; gratiifimianiml foret indicium,fi filiusadoptatu5,paternx munifif centix SC Itberalitatis immemor, omnes illas facultates lixreditate äccepta$,fuo Audio fualp uigilia paratas gloriaretur. Vnde religio/ fifiime dixit apoAolus,Quid habes quod non accepiAi^ Quodfiac èepittt,quid gloriari$,quafï nö acceperis? R.eligiofe fentiebat S. dei imartyr Cyprian us, qui dicere folebat.In nullo gloriandum, quan' do noArum nihil fit.Hue pertinere uideturquod apud Ifaiam legi^ tur, Nunquidgloriabiturfecuris contra eum qui fecat cum ea^ nuit quid gloriabitur ferra contra eum qui ipfam agitate Certènosfu/ mus organa deiper qux operatur. Nam apoAolus, Dei,inquit,fu/ mus cooperarq, dei agricolatio, dei xdificatio eAis, iuxta gradam dei,qux data eA mihi. Ergo fecundum feripturç apoAoliex fenfum pronunciauit S. AuguAinus, cum lib. de Gratia Si libero arb.in cap.ita feribit, Cum data fuerit gratia, incipiunt elfe etiam mérita hoArabona,pergratiam tarnen. Namfiilla fefe fubtraxerit, cadir homo, non ereftus, fed prxcipitatus libero arbitrio, Quapropter 4uando cœperit homo habere mérita bona, non debet fibi tribuere ilfa.feddeo, cuidiciturinPfalmo, Adiutor meus eAo, ne dereltn/ quas me. Dicendo, Nederelinquas me, oAendit,quia fi dereliiftus fucrit,nilnlboni ualctipfeper fe. Proindc hifeeuerbis euidenterfai nsoAenditS.AuguAinus.operabonaitaelTe noAra, ut interim dei ètfe non definant,imd debeantur nihilominus gratiç operands dei, ope Ex lus uero qux iam de uera bonorUm operum caufia protuli/ rtfiußifi^ thus exferipturis,facile eritintelligere quomodo tribuat feriptura Mot, operibus noAiis iuAitiam, Alibi enim enidenter fan's d^monAraui/o j te nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mu)

' -DECAD. rrr. sermo ix. - -^lt;5 •quot;MJ (8; adticicmus quxdam ubiucntum fuerit adtra^lationem-, Euangelii ) fidcm.non opera nofira, iuftificarc, ld quod caput 8£ fundamcnmm cft cuangelicar amp;nbsp;apcftolicx dodlrinæ. Opera noz , Ara in uniuerfum omnia,uel naturç autcarnis,uel legis aut Icgalia,.. uel fidei aut gratix opera funt.Naturx autem uel carnis opera dam nant.non iuflificant.Quia quod natiim eft cx carne,caro eft. At at«, feâus carnis mors eft, SCinimicitia contra dcum. De operibusle«; gis quid pronüciarit apoftolus.copiofe expofui proximo ftrmone.■ Exoperibus kgis non iuftificabitur,ait,ulla caro. Czterumft ope, ra gratix uel ftdei excutiamus,inuenicmus,ca fieri uel faâa elfe à ft, dellbus amp;nbsp;iuftis.Vnde manifeflum eft quod iuftificatio prxceftit oz pera iuftitix.Iuftus enim operatur iuftitiâ, ut iuftitia iufti fit frudlus. Gratis quidero homo iuftificatur,non per opera, qux iuftificatioz lt;nbsp;Bem fequuntur. Quid quod fcriptura aperte teftatur.ne ipfum quiz dem Abrabamum,omnium credentium pattern, exoperibusgraz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

tix uel fideifuifteiuftificatum.Vixit is ante legem annis 4;o.ctcdi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

dit dco,amp; fide uera excellentiflima opera fecit: uerum ex his fui* fideioperibus minime eft iuftificatus. Paulus enim manifefteficar gumentatur. Si Abraham ex operibus iuftificatus eft, habet quod glorictur:atnonapuddeum. Quid enim fcriptura dicit^ Credidit Abraham deo,amp; imputatum eft ei ad iuftiiiam. Ei uero qui operaz tur.merces non imputaiurfecundumgratiam,fcdfecundumctebiz^ turn. Porrd ei qui non operaiur.fed credit in eum.qui iuftificat im* pium.imputaturfides fua adiuftitiam. Quodautem concludimus amp;nbsp;nos ad Abrahx exemplum foreiuftificandos,cx fide, non operiz bus,non ex nobisipfis, fed apoftolica dodrina cencludimus.Dicit enim Paulus.Nö fcripium eft autem propter Abraham tantum imz, putatam illi fidem ad luftitiam.fedetiam propter nos, quibus impu tabi(ur,fi credamus in Chriflum. Dehacre difputaiumcft etiam 6^ Sermo decadis primx, Gerte imopcdorerecondrndum cenfeofi delibus hoc dogma apoftolieum ôi euangelicü,gratia dei,non merf lis noftris.per fidem in Chriftum.non per opera nos iuftificari.

Cum autem hoc dogma urgemusamp;inculcamus.dicimnr à mul Senaopr^ lis paitoni effe omnis nequitix,amp;’ hoftes omnium uirtutum aut bo r« non rez Botum operum.Nos uero dotflrina Si affertione iUa noftra de fola ÜfinntHr» fideiufiificantc, non uituperamusbona opera, non putamus ilia damM cffcfupciuacua.non dicimus ilia non effebona; oppugnamus poz lur loritt» lius abuftm bonorum operum,amp; dcéfrinam de operibus bonis corruptam uel uitiatam fermento phatifaico.Dccemus enim facer« bona opera^fednclumus ilia uenum expoiri| Si eminerao q.uibu» ƒ V

DS bIBHR. CHRI, o PERIS, s T MR R-

contraflibdj, nolumas illisfîJerc quenquam, nolumus de doiuf deigloriari qae(iquam,nalumus illis flmplicuer tribui uel uim iuz ftincaiidi.uelpromerendiutcatn xternam.ltaenim uilefcerct dd op pugnaretur Chriftus.qui folus morte fua promermc nobis regnum ccelorum. N elt;^ hoc modo.fîcut multis uidetur, feparam us opera â fîde.Docemus illa ab lue minime auelli.fed coh^rere ardlilTime: ita tarnen ut proprie tribuatur fïdei iuhilîcatio.non operibus. Hxc ez nim in noftram dignitatem incumbunt,Hides innititur promilTioni dei,qux nobis iuhitiam SC. uitam in folo dei fîlio proponit* A.C (au; quidem perfeipfum SC fuapteuirtute eihcax eft ChriAus ad luz (hfîcandumeredentes, ncqueullo noAroindiget operum fupplez mento.

‘Qpomodo nbsp;nbsp;nbsp;Simul autem agnofeimus feripturam palTim bonis operibus in

feriptura fpeciem tribuerc uitam et iuAitiam. Atqui fcnpcura fecum non pult; tribuatnoa gnatânquirendum cA ergo qua ratione aut quomodo df uita dC ßritoperb luAitianoAris tribuatur operibus.S. AuguAinus ita Coluit, ut boni but bonit opéra ad gratiam dei referai. Nam inlibrode Gratia d^ libero arz iußitiam, bitrio capite odlauo.hxc feribit, Si uita æterna bonis operibus redz ditur.ficut apertiifime feriptura dich, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deus reddet unicuicp

fecundum opera fua: quomodo gratia eAuita nerna, cum gratia non bperibus reddatur, fed gratis detur ƒ ipfo apoAolo dicente, Es qui operator merces non imputaturfecundum gratiam, fed fecunz dum meritum. £t iterum, Reliquiz, inquit, per eledionem gratie faluae faólx font. Et mox addit. Si autem gratia, iam non ex operiz bus . alioquigratia iam non eA gratia. Q^iomodo «rgo gratia cA uita xterna.quz ex operibusfumiiurf An forte uitam xtemam nô dixitapoAolus gratiam \ Imd uero fie dixit, utnegariomnino non pofTinnecintcUcdforem acutum.fedtantummodo intentum dcfide rat auditorem.Cum cnim dixilTe^Stipendium peccati mors.contiz nuo fubdit. Gratia autem dei uita xterna, in ChriAo lefu domino noAro. lAa ergo quxAionullo modo uidetur miliipolfediAblui, nifi intelligamus SC ipfa bona opera noAra.quibus xterna reddiiur uita,ad dei gratiam pertidere.propter illud quod ait dominus lefus. Sine me nihil poteAis facere.Et ipfeapoAolus, cum dixifiet, Gratia fa lui fadfi eAis.per fidem,addit,Et hoc non ex uobis.dei donum eAi nonexoperibus,nequi$glorietur. H ec AuguAinus haélenus Es quamuisjfatis fit pia âc.clarahxcbeati AuguAinirefponfio.ueritaz temfimplicicerândagaaci,non dubitotamen pluribusea non fieri fatis, Illiipficonabuntur,fatfcio,ex AuguAiiii uerbis colligere, .ctiam opera,non fidemduntaxatiuAtfïcare.Sicenim colh'gunt.Per gratiam

, oscADÏ nr. WR.HÔ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7

;grïtijtn iulifïcatnur.Si Kternatn uitam confequamur; at opera bo«* Pdralogif^ na pertinent ad dei gratiam ; illa ergo iuftificant. Libet ante cum his mi eormn paalulü cöferere minus,utex,liifce pauculis colliquefcat fophifma-' 4»i operi^ UelTe quae iftiuenditant pro folidis argumentis. Etprincipio norüt bus tribuut Qmnes non ftupidiPaulinicdoólrtnx ftudioiï,non poife liafcepro/ iußificai poiïtiones fimulconfiftere,Gratia iuftifiicamur:8f,Openbusiu(iifigt;' jiontm, cam ur.Sole enim clarior eft lila Pauli fententia, Si ex gracia, iam nS cxopcribus-.alioqui gratia non eft gratia. Vtra^ propofîcionem fa-* temur ingenue, uidelicetS^ gratiam iuftifïcare,amp; Opera pertincre • adgratiam dei. Cçterum confequentiâ elTe falà^ deprehendimus.

Similiter enim uerc dicerecur.Homo quidé uidet; 8i manus pertinct ad hominem. Qiiis uero inde colligat: ergo manus uidef^ Omnes enim inteliigunt liominc conüare membris, SC finguli habere fuas uircs SC fua otficia. Kurfus Gratiä dei, indiuifam alioqui, diftingut fecundum operationes, quis eft qui ignoret^ Eft enim gratia in dco Ueluti generalis, qua cuniflos condidit mortales.qua pluit fuper iu-* ftos SC iniuftosSedhacc non iufti Heat. Alioquiiuftificarctur omnes impq, Deindecftgratiafîngulari$tlla,quagratisnos propterfïliü , Unigenitum adoptai pro iilipenon omnes quidc,fed credentes dun taxat,quibus uideliccc peccata non reputat.iuftitiam uero filq fui u* nigeniti imputât.Et hxc uere amp;nbsp;folaiuftificat.Rurfus eft gratia,qug diffufa in animos noftros, opera bona per iuftificatos profert. Hxc non iuftifiicat,red ex iuftiffcatis iuftitix fruiflus progignit. Concedû mus ergo ad gratiam pertincre bona opera,fed fua ratione,fuo mo/ do amp;nbsp;ordine.

Obiiciunt itcrum,Verum gratia uel fides opera, item iuftifica-/ tioK fanûifîeatioinfeparabiliterconiun^da funt; ergo quod uni congruit, com petit al teri, Acnullo quidem modo inficias eo fidem Sc opera inter fecohxrere: negoautem modis omnibus iitraqj ilia Unum eiTe, ut quod uni attributum eft, alteri quoqj cögruere poifir. Fides enim quanquam fit imbecillis SC impetfeifla in nobis, nititur tarnen perfeftione Chrifli, huiusep folius,et eatenus iuftificatOpe* ra uero noftra femper aliquid uitii,ut ne quid dicam acerbius aliud, babent afperfum, propter morbum nobis omnibus agnatum ; fed •ndenon fequitur gratiam dei ullonoftro pollui uitio. At hoccon/' fequi oporteret,fi propter coniundionem ariHilfimam unius effet quod eft alterius. Solis lumen quanquam nunquam feparetur à ca* lore.attamen calor non eft.Nec fequitur,Solorbem illuminât, ergo color orbe illuminât. Quia in foie funt calor SC lumen indiffociata, Quinimd fol fecundii lume orbe illuminât,interim minime illumiz

B

DE LIBER. CBRI. OPERIB. HT MER» natfccundum calorcm. Ettamrn Sel cakfacicns illuminâtctiam« Siciiiftifi'cainurgratuita dei mifericordia prepter Ciirißum demi/ num gratis, non fecundum gratix opera ;lket lixc progignan* tur d; prouehantur per illam. Ita uero oportet omnem gloriam in folidum gratiæ deiuibuere, ncc phased ut inde nobis partiamuc quicquam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• t

Rurfusuero fophifticantur illi.Etiamfi doceamns nonfolum propter fidem in ChriRum, fed ctiam propter opera fidei, fidelibus reddiàdeouitamætcrnam.deonihilominusomnis eedet gloria: præfertim cum fatcamwr opera illa per gratiam dei fieri in nobis» Refpondemus, Deo gloriam ita tribuendam prout ipfe uult fibi tribut Si deiuoluntas autconfilium effet, nos infuam amidtiain redpere, propter opera quæ in nobis facit dei fpiritus amp;nbsp;gratia, te/ mere unigenitum filium fuum mififfet in mundum, temeredefii/ naffet ilium morti acerbiffimr. Deus autem nihil in uniuetfa créa/ tura fua, necin coclo nec in terra, multd minus hac in cauffa omnin maxima,fruftra fecit. Quare certifiimum eft, confilium dei nunquS fuiffe,nos propter uirtutes Si opcia fidei redimere à diabolo Si ceptare pro filqs, fed propter unicam Chrifli filij fui unigeniti do/ mininofiriliofiiam uel fatisfadionem. Firmum enim amp;nbsp;inuidlum perftat hie Pauli indicium, dicentis, Siexoperibus legis efi iufiitia, ergo Chriftus fruftra fuit mortuus.Inuifla triumpliat hate S.Petri di uinafententia.Non efi in alio quoquam falus.

lam nero amp;nbsp;fcripturxaliquot locosinter fe committentes colli* gunt, Quanquam Paulus alicubi dicat, Gratia falui faâi efiis, per fiden’.i lem tarnen alibi fcribit, Spe feruati fumus. Quls autem ne« feiat fpem patientia quafi uegetari lt;nbsp;Chrifto etiam in cuangelio afiipulantefi; dicente. In patientia ueflra poflidebitis animas ue/ firas.Proindenon fola fidesferuat.fedSifpes acpatientia. Dici/ mus diuum apofiolum fan's feexplicate, fiquis omnia eius legal ex integro, expendati:^ quo quaetp dicat confilio. Gratia, inqui^ efiis feruati, per fi'dem ; idtp non ex uobis, dei donum efi ; non ex operibus nequisglorietur.amp;c. An non pauculis hifee uerbisquid de gratia uel fide Ä operibus fentiat expofuit clarilfime,* Quis pla* niorapoftulaucrik Nemo tarn bardus,qui non intelligatgratiat in folidum Si mere tribui totnm falutis beneficium. Nequeenim par/ titurfalutem uel iufiitiam,operibus partim, partim fidei uelgra/ liar, neque potiorcs fidei,inferiores operibus tribuit. Excluditom* nem gloriationem. Gratia per fidem, inquit, feruati efiis ; Si addit mox, Id^ non ex uobis, Cairifam fubiungit,Dei donum eft, Ei

itcruia

DSCÄD. ïri. 8 SR MO IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çS

îtfrum.Noa exoperibus. Cauffjni fubneôlit, Nequîsglorietur. Qjiliïc non intclligit.niliilproFedo intelligit. Q[ii hxctorquet fiicilumniatur, expuitin folem, Sididtluccm efie tcnebras. Qiiod uero idem apoàoltis alibi didt,Spe feruaci fumus, ex tocius loci con texiucolligitur ipfumtale quid cnundadc, Dixieos qui creduni Chrifto.e.ïc fiiios atque hzredes dei, eocp ucrc faluos atquc beatos; uerum hoc uelitn quemlibetintelligere fpc amp;nbsp;expcftatione, non-» dumreipfaautprzfentiperfruitione. Quis ucro hinccolligat. Er« gofpesiuftificatiQuinimd nos fie colligimus, Patientia prorfus nulla cil, nifi patiens uera fide prius iufiificatus fi[:icdrco patientix laus ôi uirtus cota pendet ex. fide : non autem fidei ex pacienda, edi dedarecur 8C exemte per padendam.

Nam omnibus modis hominc Chriftiano indigna eft fentenc tia, quz afferit operibus noftris perfid fîdem, id eft, per opéra far-* ciri quod fidei’diminutum uidetur. Cum enim fidem didmus.non qualicatem in animis noliris hxreiitem dicimus, fed ipfum cum àuditia donis fuis Chriftum dominum ; cui ut unico fundament to innidtur fides nofira. At uelle imperfedtionem Chrifii fupple.* re,quid aliud eft, quam filium dei fathanica defeedare blafphemiai Operibus quidem exeric Si. declaratfe fides fanólorum: fed opera nequaquam perfidunc quod perfedioni Chrifti uidetur deeife» Nihil enim defideratur in liberatione, redemptione iuftificatio« ne Chrifti. Oixitfane'apoftolus lacobus, Vides quod fides ex fa-* Ais perfe(flafuerit:uerum non uoluit aliud dicere.quàm. Vides fide infequcniib.operib.dedararte.quod uera Si iufta fit,non hypocrifi-* ta. Nam ante hxc uerba dixit. Vides quod fideseius effieaxfue* tit per opera. Rurfus dixit apoftolus Paulus, Suppleo ueladim« pleoea quz défunt afthiflionibus Chrifti, in carne mea, pro cor«-pore eius Cxterum r» ûnfiiuxja reiflius uerteris quç fuperfunt.quàm qua défunt afflidionibus Chrifti. Nam Grçci i« ityi/uunx appellant no modo ea qua défunt, fed ipfas quoep reliquias (quo uerbo ufus eftS. Ambrofius)qux inquäfupcrfunt, amp;nbsp;pofterius telifta funt. At beams Petrus,Chriftu5, inquit, paffus eftpro nobis, relinquens no» bis exemplum, ut infequeremur eius ueftigia.^Hafceergo reliquias «xpleife patiendo afteuerat apoftolus.

Pofthxcproferuntapoftoli Pauli uerba,Sihabeamomnemfix dem, adedut montes loco dimoueam, charitatem autem nonhax beam, nihil fum. Hine enim colligunt,Ergo non tantum fides, fed .IKchaiitas: imd magis chadtas quàm fides iuftificat. Nos uero t ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B X

DE LIEE K. CHRI. O PEE lE. ETWEE.

« dicimiis Paulum in præfcnti nec negare fidcm folam iuftifîcare,. nec charitati faniflorum iuftifîcationem tribuere. Nam (um fide' nos iuftifîcari afTerimus, uel fîdem iuftitiz (aiifïam conllituimuS (id quod fæpius rrpetendum adeocp ôi inculcandum uidetur) non^ intelligimus fîdem tanquam uircutcm in nobis efficerr, qualitai tefua nobis adhxrente mcreri iuftitiam apuddeiim: fedquoties fîdem nominamus, intelligimus gratiam dci in Chrifto cxliibitam,! qux per fîdem gratuito nobis applicatur, uelutiqj graïuinim doz^ num deiapprebenditurrecipiturtp, Etcomodo ufurpat amp;nbsp;PauluS fi'dei nomen ,cum fîdem iuftifîeare conteiidit. At in loco ad Corinz ' thiosi}.cap.fîdei uocabulum non ita uftirpar, fed pro iiirtute mira» cula defignandi. Id quod ex his patet, qux protinus fcquuntur, Ita’ ut montes transferam.Ea non appreliendit totum Clirifiû, fed tanz tum potentiam in ædendis miraculis, Ideotp interdum elfe poteft in liomineiniußo uel hypoc. ita qualiter erat in fuda Ifcbarioia, cui' niliil profuit Edes fignorum, cum careret fide iufiificante, quxpro»' tinus progignitexfecliaritatem..

Rurfus cum obtjeiunt illud ex cuangelio Ioannis , Qui liabet prxcepta mea 8i feruat ea, illeeßqui diligit mt; amp;nbsp;pater meus dili* get eum, ad eum ueniemus, amp;nbsp;manfionem apud eum faciemus: ergo propter obferuationem prxcepiorum.id eft, propter opera con iungitur nobis dcus^Nos niciiTimillüdeiufdem Ioannis apoftoliet euangeliftae obtendimus, Ex hoe cognofcimusquod in eo tnanez mus.amp;’ipfein nobis,quoniam de fpiritu fuodedit nobis.Eftaurein isdeifpiritus;munus^gratiiitiim,ergo obtingit nobis coniuntfiioil la cum deo gratis. Sequitur in Ibanne, Et nos uidimus 8( teftatnur,. quod pater mißt filium feruatorcm mundi. Audis opinorperquid feruetur mundus,8( quis fitfaluator mundi,Ghriftus. (^is uero ne feithunedpatrenobis miffum efie meradei gratia Sequitur quo* modoillagratiarecipiatur.C^ifquisconfeffus fueritq. lefuseftfi* lius dei.deus in eo maner,Siipfe in dco Carterum Ioan.6.proconz fi'teri reponitur credere. Nec mitum,cum ex itéra fide exoriaiur con feffio uera.Fide ergo recipimus faluiem, fide côinngimurcum deo» Sed prxteritisrixatoribus, quitus nunquam deerunt fophifmata, CortciUan reuertimuradinftitutum noftrum, utoftendamus quarationeopc* turinfpe^ ribustribuaturuita amp;inftiffcatio.-eif pK^tJdtii Exercitati iriliterisdiuinisadreconciliandasinfpefit™ diffiden’ trs locide tes fcripturx fententias, docenifi'dem opera non difiungireipfa. fidtcr. ope Nam idemfpiritus fanâus-, qui fi'dern largitur,.fimul régénérât; rife nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* intelleâuim

ÜECAD. Iir, SERMO IX.

iitrelletfliim amp;nbsp;uohintatcm.utfidtlisardcntcrnipiat ctcenemrdeö’ per omnia inferuire.Diiimus ergo propter infeparabilêillam congt; iunâionem fïdei atque uirtutum,quz comitantur amp;nbsp;feqiiuntur dem.illis aliquädo minus proprie tribui, quod magis eft proprium fidei.propriiftimum au té Chrifti'perfidemapprelienfi, fideiqjfun* damenti Hoc ipfum conabimur adliuc darius expnmere. In ftde ue ra fptôanturduo, Reconciliatio 8i Obedictia, Reconciliatio qui* dem.quia fide inrelligimus amp;nbsp;firmiter tenemus deum nobis recon* ciliatum efie,propter Cbriftum.per quem adoptati fumus in numca rum filiorum dci.Obedientiaautcm, quia reconciliati fefe totosei dcdicant,cui recöciliati funttcupientes hcere uoluniatcm eius. lam crgodicimus duplicem efieiuftitiam, ncmpeiuftificantem 8C obe* dientcm.luftificätismcfflinitapoftolus, cum dixit, luftificatiexfide paccmiiabemusergadeum.perdominumkfum Chriftû,per quem réconciliait fumus.Obedientis idem meminit cum dixit,An nefeitis quod cuiaccommodatis uosipfos feruos ad obcdiendum.eius fer* Ui eftis.cui obeditisrfiue peccati ad mortem,fiue obedientiz ad iufti« tiam^id eft, quæ obedientia efficit in faciatis ea quz iufta funtifniscp fcrui iuftitiz,quod ccdet uobis ad uitam.Sf non ferui peccati,quod cedit ad mortem.lam ergo iuftitiz reconciliatrici per Ghriftum pro prie tribuituriuftificatio,improprie iuftitiz obedienti.Nam hzc ex ilia exiftit,fif fine ilia nonappellareturiuftitia. Quibus amp;nbsp;hocacce* dit quod iuftificati in banc obedientiam protfus nihil confidût, ut* pote femper proptercarnem noftramin hoc mundo contaminatâ.

Huie non dilfimilis eft amp;nbsp;bzc.quam addimus, expiicatio,Fidei propriiffimum opus eft purifi’eatio amp;nbsp;famflifi'caiio. Nam S. Petrus difertedicit.fidepurificari corda. Czteruminfanéfificatione duo przeipua oftenduntfaerz literz. Prius, Itfu Cbriftifanguinepuri* ficari gratis omnes credentes. Iterumenim S. Petrus, Scitisuosre* demptosefie,inquit, non caducis rebus uelut auro amp;nbsp;argento, fed pretiofo fanguine uelut agni immaculati. S. Paulus, Per uolunta* •em,ait,deifanélificatifumus,peroblaiionem corporis lefuCbrifti,, femel pera(flam. Vnica enimoblationeperfefloseffecit inperpe* tuumeos.qui fanifiifiiantiir. S.Ioannes quoque,Sanguis,inquit, lefu Chrifti filij dei cmundat nosabomnipeccato. Proindepro* ptijfiimeloquendofanéîificatnos perfidem fanguis Cbrifti,qui dixit,Ego fanélifîco meproipfis.utfintetipfifanfti per ueritatem. Pofteriuseft, faniHificaios Chriftifanguineper fidem, indies fefan' ft'ficareamp;' ftudtrefanflimoniz. Vtautem hocfaciantfanéli, fediT ikadliorianturapoftoli.Petrus enim,Quoniamis,inquit,qui uoea*

Bi 5.

DELIBBR, CHRt OPBRIB. UT MSR.

cft,itaipfi q^iocp fan-Qiin omiii coniicrradone rcJ^ difnini.propterea quoJicriptuoi cXSantlicfloteinam Si ego fan« àtaî fum.S. Paulus,H ec, inquit, eft iioluntas dei.fanfliScatio ue* ftra,3Cc. t.TlieiTal. , S.loaiincs, Nunc filq Jeifuiniis, nonduin ta men quid futurilt.iius,apparu(c. Gertaautem nouimus quodcunt ille apparuerit,(iiT»ilcs ei eritnus.quoniatn uidebimus eutn ficuti eft. Et omnis qui !aa b et hanc fpetn in eo, puriftcat fe. ftcuci 6C ille purus cft.H £c auttni purifïcatio, quç uidelicec noftra cura fît induftria, dtcitur faniflifîcatio,non quia fatfïa fît à nobis, fed quia à fanélifîca tis Giirifti fanguine fît faita. N tfî enim ea fanclifîcatio,qux fola eil r uera,prxceda:,noftra certc nulia eft.'fîn uero prxcedat ilia, hxc no^. ftra imputatur pro fandlifîcationc, Iicet intérim fordcs peccatorum manentes in nobis hanc coinquincnt, nec quicquâ fîduci^ in ipfatn .coLlocetntts. Qvioties ergo operibus noftris bonis iuftitiam in fa-* cris literis afcribi lcgcris,eas ob cauifas, quas liadlenus expofui, fa*, dlum puiabis. Nequit enim fpiritus apoftolicus fîbqpfî aduerfari. , Apolîoli Hispermultum lucis accelferit, fîcogitauerimus Khoc,apofto* contra iu^ Us Chrifti certamen fuiife cum duobus hominum generibus,quo^ pitiamop( rüaüi contendebantfefuisuiribuslegipofîefatisfacere, fuisçme* ritis uel bonis operibus promereri uitam xternam; imô merituni Chrifti perfe non eife fuffi«.iens parandx faluti, nifî âi hominum accedat iuftitia. Contra hoscontianter Si achter pugnauit Paulus in omnibus epiftalis.N im ifti Si. Chriftum SCgratiam dei euacua^

* bant. AlijuerododlrinagratixSifîdeiabutentes.uolutabantfein Apojloli fceleribus,putantes fatis elïead falutem.fî dicerent fe credere.Fidêm contra abu aiitem fuam nullis deciarabant, ctiam cum daretur occafîo, bonis tfiifft ora. operibus.Cantrahos conftanter SCacriter certauitS, Petrus j. epi' tuo'fide, ftolacap. I. SiS.lâcobuscap.i. Gontenditenim hic Abrahamum iuftifîcatum effe non tantum fî Je,fed per operaùdeft nô inani opi« nione eife iuftifîcitum, fed per fîdem bonorum operum feracem, ' Aliter enim uocabula Ftdei SC luftifîcationis ufurpat lacobus, aliter Paulus.Haiefîdes efteerta nducia meriti Chrifti: luftifîcacioabfolu tio à peccitis, SC adoptio in numeru.m fîliorum dei.adeotp SC impu tatio iuftiti« Ghrifti.Illi autem fîdes fîgnifîcat inanem opinionem; iuftifîcatio non impurationem iuftitiç, fed declarationem iuftitixac adoptionis.Nam indubitatunicft,fî lelüTimos Chrifti apoftolos S, Petrum SC S.Iacobum noluiifefcriptis illis fuis,gratiam et meritum Chriftieuacuare,8i méritahominum attollere: fed illorum potius impuritati obftire.qui fîdem Chrifti magno cum oifendiculo bo« norum omnium iadlabanquiuentes interim in fcelenbus, fine ptS'' niten*

DE C A D. III. SSKM o IX’. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loo

tîîtentîa, împuriflîme. Rcquirentcs ergo opera bona à frdclibus apoßoli Chrifti.ucram Hdcm in primis requirunt, amp;nbsp;omnia ad grx tiamdcireferunt.

‘ Retineamus ergo fïrmiflime.apoflolos improprie operibiis bo' FiJrt nis:fïdeiautcm ueracproprie:fed proprqflimeipîï Clirifio quo ope^ des fiindatur.tribuere iuHitiam, uitam,amp; falutem hominis. Qiian/ riiutiufli^ quam cnim communi lege hdes non (itabfq; operibus boni.siuflû ficutt iicat tarnen abf^ operibus bonis,amp; fola quidë. CertiiTimum enim eft ita nobis uitam 8C falutem communicari, quemadmodum con.* cedcbatur hlqs Izrael in deferto dipfadum ueneno infediis, faniras amp;nbsp;uita« At non per opera ulia, fed fola infped^ionc aut contempla* done xnci ferpentis reflituebatur faniias:crgo nobis per folam ft i dem.qux Chtißiuera infpetflio amp;nbsp;contemplatio eft, participatur Hita. Sicut Mcfes exaltauit ferpentem in deferto,ait Saluator,iia ex* altari oportet filiiim hominis, utomnis qui credit in eum, non pelt; rrat,fed habcat uitam xternam.Et apoftolus Paulus, Gratia eftis fer uati per fidem,id^ non ex uobis,dei donum eft; non ex operibus, ncquisg1orieiur,amp;'c,Congruuntcumcuangelica£^3poftolica do ftrina Sidoflorum quorundatnecclefixteftimonia;Qux C.V.re* citabo,non quod diuina nobis non fufficiant, fed ne uideamur elfe • nbsp;nbsp;. ,

noui dogntatis authores.Quanquam nouum eftic non poftit.quod petitur ex dodrina euangelica amp;nbsp;apoftolica,tametft omnes ecclefix doélores contr3dicerent:iam uero eximi] quidä amp;ipfidifertc often« dunt,non tantum loquuntur aut fcribunt folam hdcm iuftifteare,

Origenesin j.cap.epift.PauliadRoma.fcriptorpeructuftus,fcri Or/gejiej plum reliquit, DicitPaulus fufficere folius fidei iuftificationem, ita itij.erf.od 'Utcredens quis tantiimmodo iuftifi'cetur, etiamfinihil ab eo operis Konidncs, fuetitexplctum. Quod ft exemplum tequiramus, quisftne operis bus,folaftde,iuftiftcatusftt,fufriccrearbitrorilliim latronc,qui cum Chrifto crueifixus, clamauit de cruce. Demine Iefu,memento mei, lt;um ueneris in regnum tuum. Necaliud quicquam defcribiturbo uioperis eius in euangeiqs.fedpro hac fola fide,ait ei Icfus, Amen dicotibi,hodiemccumerisinparadyfo. Perfidem ergoiuftifica« »US eft hic latro, fine operibus legis. Quia fuper hoc deminus non rcquifiuit quid prius eperatus effet,nec expe tftauit quid cpeiis cum eredidifletexpleret.fed fola cöfeffionc iuftificatum comitcmlp fbi, paradyfum ingrtffurus,a(fumpfit.Sed amp;nbsp;ad mulierem qux in euan gelio feciindum Lucam refertur.ex nullo Irgis oprre, fed pro fola fide,ad earn ait, Remittuntur tibi pecraia tua. Et iteium, Fides lua tefaluam fecit.uadeinpace.Sed amp;nbsp;in multiseuangelqlocis liocfei

DK LIB E5. CH RI. O P ERI B. ST- MSR. smane ufum leginiiis feruatorctn.ut credentistauffani dicat efTefw lut is eins. Et paulo poft idem, Apoftolus dicit. Mihi autem abfii gl® riari.nilîincrucedotnininoftriIefuChnfti, per quem mihi muti-' dus crue iff XUS eft, SC ego mundo. Vides apoftolum nö gloriantem fuperiuftitia Cua^neep fuper caftitate.ncqj fuperfapientia.iieij fupet exceris uirtutibus auc atAiibus fuis, fed aperciiïime pronunciantem SC dicentc,Qui gloriaiur, in domino glorietunSC fie exdufa eft gio riatio.Et qux fequunturalia plurima in liane fententiam.

Ambrofiut Beatus AmbrofiusinEnarrationeepiftolæ Pauli ad Romanos tn cap.3. SC 4.fîcfcripfît,Iuftifîeaiifunt,inqu!t Paulus,gratis,qui3 nihil opérantes, neque uicem reddentes, fola â'de, iuftiÉeati funt dono dei.

Secüdum propofitum gratix dei iïc decretum dicit Paulus ä deo, ut ceifante lege, folam fïdem gratix dei pofceret ad falutem.

Hoe ipfum munit exemplo prophetç beautudinem hominis,cui deus accepto fert iuftitiam (Ine operibus, bcatos dicit de quibus hoc fanxit deus,ut finelabore,SC aliqua obferuatione, folafide, iuftifi^* xanturapuddeum.

Ckryfoßoi S. loannes Chryfoftomus de fide SClegenaturx acfpiritu fan/ m«t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iflo difertis uerbis,Eum,inquit,qui operatur opera iuftitix fine fide,

non pofTum probare uiuum fuiffe. Fidelem autem abfq; operibuS polTum monftrare SC uixifle, Si regnumeoclorum confequututn. Nullus (Ine fide uitam habuit. Latroautem crediditduntaxat,SCiu fiificatus eft à mifericordifiimo deo.Atrp hic ne mihidixeris.defuiife ci tempus,quo iufte uiueret SC honefta faceret opera. Neq; enim de hoecontenderim ego: fedilludunüaffeuerauerim.quodfolafideS per fe faluum feceriuNam (i fuperuixiffet, fidei^ ôC operum fuiff« negligens,àfaluteexeidiirct.Hocautem nuncquæritur fiCagitur, quod fides per feipfatn faluam fecerit,opera autem perfe nullos un quamoperariosiuftificauerunt. Id quod Chryfoftomus pluribiis oftendit exemplo Cornelij Centurionis. Sufficiunt hxc teftimonia minimerixofisingenqs. Alioqui plura polfem proferre. Verum no loC.V.onerofus effe, acuiderifpinofusin negotioplanilfimo.

De merit'll Quoniamuerohuictraftationideiuftitia operum, confiniseft uel pramio quxftio de Bonorum operum mentis,adqciam iftis paucula de me* bonorum rito,imó poiiusdemercede SC prxmio bonorum operum. In hoe tiperim, potiflimum, ne quis perperam SC irreligiofe de meritis bonorum operum fcntiens,non lam bona,fed mala potius opera habere me* teacur.

Voca*

- DK CAD. Ill, S SR MO IX. lOl

Vocabulutn meritiextraneumfcualienutn eftà fcriptuns. Inea «nitnfignifîcatione.quafcrè ufurpatur, nempe pro operc noftro nifjomin» niericorio, cui uidelicet merito rependituruita xterna aut gratia dei, nulla, obfcuratdeigratiam, ÔC reddit hominem fuperbum.Quid oro mes reantur opera noftra, qux nemo fanftorum protulerit in confpez ftum dciïGlamat Iob,Si iuftificare me uoluero, os meum condemz nabitme:h innocentcm oilendero.prauum me comprobabitSi loz tus fuero quaO aquis niuis, ÔC fulferint uelut mundiiTimemanus mex,tarnen fordibus intinges me, amp;. abominabuntur me ueftimeti tamea. ClamatDauid,Neintroierisin indicium cum feruo tuo, quianoniuftifïcabitur in confpeólu tuo ullus uiucns. Ciamatin «uangelio Chriftus dominus, Cum fcceritis omnia, qux prxcepta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

funt uobis,dicite, Seruiinutilesfumus.’quoddebuimusfacerefeciz Rius. At pauló fuperius dixerat, Nurn dominus gratiä habet feruo illi, qui fecitquximperata funt^ Clamat item Paulus, Nö afpernoc gratiam dei. Nam fi per legem cd iuftitia,igitur Chriftus fruftramor tuus fuit, Kurfus apud Luc3 uituperaturgrauiierPharifxus, quod nedum ffderct fux iuftitix.fed 8C de fuis gloriaretur meritis. Et Naz buchodonozor granifTimum fentit fupplicium ,quod dixiifetfua arte, induftria, uirtute, SC potentia paratum eifc rcgnum Babyloz Ricum. Quanto uero grauiori fupplicio dignos arbitrabimur illos, qui arbitrancur,adde iaäitant fuis fe meritis meruiife regnum cœlorum^^

Hxcautem non eo tendunt,ut prxmium uel merccdem boni o« Premium periseuacuemus.autnegemusprxmium efteuirtijtibus paratum, «eimer«! Nam deus ueraxcftqui promifit, SC quod promißt prxftat. Promi« l’Onu fitautem prxmia operaniibus iuftitiam; ficuti pro iuftitia SC ueritate operi, fuafuppliriainterminatuseftfceleratis SC impccnitentibus. Cxtez nimpromiifionesdei duplices funt, proponentes uidelicet prxmia Rclmercedem prxfentis uitx SCfuturx,Nam dominus in euanges iiofecundum Marcum, Amen dico uobis, inquit, nullus eft qui rez liquitdomum.aut fratres,aut agros,mca cauffa aut euangelrj, quin ^ecipiet centupla nuncin tempore hoc, cum perfecutionibus, ac in fxculo uenturo uitä xternä.Sed SC Paulus, Pietas,tnquit, ad omnia

* iitiUseft,utqux promiffiones habeat uitx prxfentis K futurx.Indii bitatusfermodignustp qui modis omnibus approbetur.Nä in hoc SC laboramus SC probris afficimur,quodfpem fixa habemus in deo uiuente,8Cc. Ac profuerit quidem in promptu aut numerato habere teftimonia fcripturarum de mercede uel prxmio boni operis. Pauz lt;ula,fed cuidentia hic rccitabo,Dominus apud Ifaiara clamat,Dia«

DE LIB BK. ChRI. OPERïB. ET MERJ te iufto quod bene liabcbir.qoia ftuflum ftudiorum fuorum come^ det.Væ item impio malo.quoniam retributie manuum fuarum fia ci. Apud leremiam legimus,Prohibe uocem tuam à fletu, quia met tes cß operi tuo Et in euangclio dicit dominus, Beati eOis cum dixe rint homines omne malum uerbum aduerfus uos,mcntientts,pro* pter me.Gaudete et exultate,quoniam merces ucflra multa eft in coc lis.flpoftolus quoep Paulus,Gloria,inquit,honor 8iomni ope ranti bonum, ludaco fimul Si Grxco.Item, Omnes nos manifeftari oportet coram tribunaliChrißi, ut reporter unufquifqj eaquxfecit per corpus, iuxta id quod fecit.fiue bonum, fiue malum, Etiteium» Vnufquiftp fuam mercedem accipiet, iuxta fuum laborem.

Qvitw Memineiimus autem ftrenue laborantibus mercedem promitt4 fint propot magnaip ipfis parari praemia.Inertibus amp;nbsp;fegnibus incumbuntml fita pTiK la prxfentis Si Futurac uitsr. Certantibus legitime, debetur corona. ma. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiod ft pracmium diu differatur, nec promilFiones accipiant certan

tes.cogitentafditFli ad utilitatem ipForum afUitfliones tendere,red et ab ipfo patreccelefli imponi. Non ergo defpondeantanimum, fed fortes lint in pugna, innocent auxilium dei. Nam qui perfeueraue/ ritinfinemufque, hicfaluus erit. Reuocet quiftp exempla fandto* rum patrum, quibus complures faifiæ Funt promifTiones, quatun* tarnen frudlum ferri tandem mulroip cum certamine perceperunt* Clamatapoftolus Paulus,Certamc bonum decertaui, curfumconz fummaui,fidem fetuaui; quod fupcrefl rrpolita eft mihi hiflitisr co/ rona,quam redder mihi dominus inillo die,qui eft iuflus iudex; non folum autem mihi.fed Si omnibus quidiliguntaduentumip« fius. Reuocanda eftoboculos ueritas dei,dicentis. Cerium amp;nbsp;terra tranftbiuuerbum meum non tranfibit. Diu quidem in Aegypto c« ptiui detinebantur Ifraelitae,; fed non obliuifeebatur uetbi fui do^ minus. Commodo enimS^ maxime opportuno tempore,Si maxi ma quidem cum gloria illos in liberatem afteruit. Amaiechitse diu quidem exultabant in fuis fceleribus,ftcut Si Chananp. Verum ubi impleta effet menfura iniquitatis,méritas iufto uindicipernasper/ foluerunt. Hortatur ergo fcriptura ad fpem firmam,patitntiam Ion ganimëôf conftantiam perfeuerantifTimam.DequaredixiSermo-' ne 3 Decade j.Huc pertineremaxime puto præclara ilia S.Pauliuet ba.Certus fermo,Nam fi commortui fumus,8F conuiuemustfi fufz ferimus.SC conregnabimus.’fi negamus.amp; ille negabit nos:fi increz dull fumus.ille fidelis maneunegarefeipfum non poteft.Etiterum, Ne abieceritis ftduciam ueftram, quae magnam habet prarmij retri« butionen,Nain patientia uobis opus eft, ut ubi upluntäte dei peat egeritiSj,

bsc Ä D. nr. s erm o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;roi

tgerîtîs, rcportetis promifTionem. Aihuc cnim perpufîllum tem^ poris.S^ quiuenturus eftueniet, nötardabit.Iudus aucem extide uiäurus eft, SC (i fefubduxertt, non probabitur animo mco. At nos Ron fumus qui fubducamus nos in pcrditionem, fed ad fidem pcrz uncmus in acquifîtionem animx.

His tarnen SCfimilibus de mercede 8C prxmiooperum teftimo« Mtrctie niis.autipfoetiameritiuocabulo.quoutunturS Patres, nöabuten^ uelmtrito dunt eft cötra prxdicationé meriti Clirifti SC merx gratix. Cogitabi „on tituten niusregnucQclorutn SC prçdpua alia dei dona non elTemercedefcr ttorum,fedhçreditaté filiorum dei. Quanq enim mulia opera iudex in extremo ludicio enutneraturus fit, propter qux uitâ quad repenz dere uidetur eleótis, prxmittet tarn en om nibus operibus.lixc, Ven iz te benedidli paths mei, polTidete regnû paratum uobis ab exordio Rtundi.Quodfirogas, Quarein iudiho dei ultimo nonfidem po* tius quàm opera commémorer iudex^Refpondeo ad legitimum iu», dicium pertinerenon tantum ut fit iuftum.fedutintelligaturetianii afaliominibusefieiuftum.Adde.deumnobifciiagerchumanomoz , K.Ideo non folum iudicat iufte,led uult agnofci ab omnibus homi nibus iudex xquus SC iuftus.Cxterum nos non polTumus aliorum hominii fidem.qux mentis eft.intueri.Tcd exdilt;flis SC fastis iudicaz ntus, Honefta ditfla SC faftateftrmonium ferunt fidelicordi, inlioz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

neftaprodunt infidelitatem.Operacharitatis SC humanitatis declaz rant nos credidiffc ucre.’contraria contrariü euincunt.lgitur fcriptu« samonet,indicium forefecundüopera.In hancfententiä Matth.

dicitur.Ex dtóiis tuis iuftifîcaberis,SC ex qfdem condcnaberis.Sic au dit fane Abraham, poftq Ifaacum filium immolare ftatuilfet, Quan^ doquidem feciftihancrem,nec pepercifti filio tuo unigenito, benez dicam tibi.SC multiplicabo te ueheméter, SCc. Verum confiât deum Abrahamo illam feciftc promifTioné anteq nafceretur Ifaac, imd fîz Riul atcp ipfe Abraham educcretur ex patria fua: ergo non nunc pri •num operi tanquam merces rependitur.SCc.

Deus itatpprofua indulgentia,noniurefummoopanoftraexa« QfiomeJo minât,fed quia ex fide in Chriftum proficifcuntur,licet fint propter dùatur det inhabitans in nobis peccatum imputa SC immerita, Infinitis benefi ur rtpende eijs rémunérât. Sic autem tefiatur fe noftri SC noftrorii operü habere reoperitut (ationem.Quiaadteftandädileflionisfuxerga nosmagnitudinc, noßrit bo^ non modo nos.fed SC ilia qux nobis largitus eft dona.fic honorare nir merte^ dignatur.lmitatur hie deus benign us, patres fecundû carnem uel in dem, hocfxculobenignos. Donantenimhiqtpliberis fuis munerauez luci labohs ntcrccdem, SC Ins ad ampliores uirtutes ipfos prouoeät^

! . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ga.'

DELIEEÜ, CHET. O PERI B, BT MER.

cü tarnen iure bçreditaits ad fitios omnia pertineant,amp; uera ƒ priaÿ caufTa mereedis uel recöpenfacionis non fit obedientia ftiri, led ma^ gis mera parëtis gratia, Infuper ueniunt liacin re duo obferuanda« Prius,Quangdeus liumano morepramijsnosalliciat, mertedetra liât amp;nbsp;in opéré bono rctineat.pramium tarnen amp;nbsp;merees non débet in opérante bona opera effe pracipuum, ut magis noflram fpetfle/

' mus utilitatem gloriam.gamorem 8i honorem diuinum. Gratit , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uult deus coli,gratis amari.Nam uthilarem datorem requirit; Gc figt;

lialem amorem amp;nbsp;fpiritû fpontaneû atcp liberale probat, Pofierius^ Opera noftra,qux ali) mérita dicunt,aliud nihil tlTe g mera dei doz na.Effet aüt longe ingratilfimus,fî quis ex aliéna hbcralitate,fruerr*^ tur ufufrudcu agri alicuius, interim amp;nbsp;proprietärem fibi in tntegrir ufurparet. Verum ne prolixius hanc difputationem protraham,recilt; tabo C, V. egregiam feripturarum collationem à S. Augußino faz dam,ex qua dare intelligatis prsrroia bonorum operum,uel mérita* fan(florum,ipfiffimam effedeigrattam,

fentiniia Ergo lib.de Gratia amp;nbsp;litr.arbitriocap.7,ficdicir, foannesprxcur S. Augußi for domini noftri ait, Nô poteft homo accipere quieg, nifi ei datuiii tiideMtrit fueritdeccrIo,Sicrgodeidon3 funt bona mérita tua, non deuseoz tt} fanflo* ronatnienia tua,tat)quam mérita tua,fedtangdonafua. Confîdez tum, remus itaq; ip*'a mérita apoßoli Paulj,id eft.ex ipfo ci comparata,an dona fiiitdci.Eonum,tnquir,ccrtametTceriaui.curfum confummaz ui.fidem feruaui Primo ifla bonaopera fi non prscceffiffent cogitaz tiones bonac’,nullaeffent. Attendeiiaqucquid deipfis cogitation^ bus dicat,Non quia idonei fumus cogitate aliquid ex nobis, tanz quam à nobifmetipfis,fed fufficientia nofira ex deo eff. Deinde fin» gulainfpiciamus,Bonum,air,certamen ceriaui. Quarto qua iiirtute certauerit ï Vtrum quae illi ex femetipfo fuerit, an quæ defuper data' fit^Sectabfitur tantus doâorgentium ignorarit Icgem dei;cuius uoxeftinDeutetonomio, Ne dicas in corde tuo.Fotiitudomea,K potentia manus meat fecit uirtutem magnam hanc,fed memorabez ris dominrdei tui;quia ipfe tibi datfortitudinem amp;nbsp;facere uirtutem. Quid auté prodeft bonum cenamen, nifi fequatur uiâoria*? Et quis dat ui6oriâ,nifî ilie de quo dicitipfe.Gratia deo qui dat nobis uiâo ria perdominü nofirii lefumChrifiü.ErahoIoco cü cômcmoraffei teftimoniüdePfalmo,Quoniî,pptenemortifîcamurtota die, depu tati fumus ut oucs occifionis,fubiecicatq; dixir,Scd in his oibus fu» peramus per eü qui dilexit nos Nôergo per nos, fed per eü qui dile xit nos uincimus. Deinde dixit,Curfum côftimmaui.Sed ille hoedt* xttgt;ç[uialto loco dich, Non uolentis nequccurrenüs, fedmiferen» tiseft

- - Igt;ECA D, in. s EK M O IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOJ

•ftfftdeî. Qiiaefentcntianullo modo fonutrii potcft,utdifaïur, ^^onIniferentisdci,feduoIennsatquecurrentiseßbomlnis. Quifz quis enim iioc aufus fuerit dkere,aperte oftendit fe apoflolo contra dicere.Poftremo dixit,Fidc feruaui ; fed idem hocdixit qui alibi ait, Mifericordiam confequutus fum.ut effcm fidelis.Non autem dixit, Mifericordiam côfequutus fum.quia ftdelis eram:fedute(ïem;liinc oftendens ipfam etiam fidcm haben', nifi deo miferante.non pofTe, amp;nbsp;elfe donum deitquod apertiffime docet dicens, Gratia falui fadii cftis per fidernSf hoc nô ex u ob is, fed dei donum eft. Poffent enim dicere,Ideo accepimus gratiam.quia credidimus- tanquä fibi fidtm tnbuente$,gratiam deotpropter hocapoßolus cum dixilfer, Per ft« dem.Et hoc.inquit.non ex uobi$,fed dei donum eft. Rut fus ne di-» Cerent fe fuis operibus donum tale meruiife.continuo fubiecit.Non (X operibus. ne quis forteextollatur, No quia negauit aut euacuaz nit bona opera: cum dicat deum unicuicßredderefecundum opera ru3;fed quia opera funr ex fidernon ex operibus fîdestac per hoc ab illo funt nobis opera iuûitisr.à quo eß ipfa ftdes.de qua didum cß, lußuscxfide uiuic. Hare omnia uerbotim ex Augußino hadenus recenfui.Qux quidem omnia ca quae de merito bonorum opcrum dici poffunr.fatis probe compleâüiur,amp; adeofolide fcripturis mua nita proponunt.ut ijs nihil adijeere uelim,amp; fatis darum eß'e exißiz tnem.quomodo ueteres fcripferint de hominümeritis. Quid enim breuius Si fynccrius. adde Si plenius dici poteß quàm eße mereez dem operibus parata bonis:fcdillam aliud nö eße quàm gratiam: fed Si fantflorum mérita gratiam eße dei:quae mérita,cum coronat, fua ipßus munera coronat^ In bis omnibus ßrmumperpetuo ma* net dogma eccleßaßicum amp;nbsp;apoflolicum.fola nos gratia dei per fïz dem,non per opera uel mérita noßra.iußißcari Si feruarr.

Redimus iam ad opera bona amp;nbsp;ad explicandam bonorum ope/ ept» nim deferiptionem, fiue conßgnationcm, quam ab initio huius tra ra fiant fro’ ftationis pofuimus. Nifiuero opera noflra ex deo perfidemna- cundum re' fcantur,nequaquâ bona dici poßunr. Si uero à deo per ßdem pro/ ^utam utr gignuntur,etiam feeundum regnlam uerbidei formantur, Ideo fi= tidei, gnificanter expreßi in deferiptione, fieri ipfa à renatis ex fpiritu dei bono.per fidtm,amp; feeundumuetbum dei^Deo enim nonplaceni opéra, quæ ex nobisipfis confïngimus propria noßra authoritate, amp;nbsp;intentione bona. Nam probatin nobis fidem amp;' obedientiam: quod uel in exemplo patris noßri Ad» inclarefcit maxime:ckflitia noflra opera amp;nbsp;bonas noflras intentiones.in amp;nbsp;ex nobis enatas.in» Jtobat.Id quod hifee feripturarum teflimoniis demonßiamuFj,

C 5

- DB LIB BB» C HRÏ. O PfiRIB. ET MEE»

Deut. 11. fic fcriptum legtm as, Non faciet unufquifcp quod rcélunt eftinoculisfuis. Quicquidego prxcipio uobis, id obferuabitis ut faciacis: nee addes qaicquä fuper ipfuin:neq; minnes ab eo. Porro ifl hiftoria Samuelis hnins rei memorabile ponitur exemplum, Acz^ cipic enim prxceptum Saul rexlfraelitarum, iubetur^ cxdere om/ nes Amalecniras 8i tes ipforum: ipfe uero per bonam intentionem amp;nbsp;elechtiamreligionem boues pinguioresfacrifïcioreferuarat.-ue/ rum à proplieta audit, An tam uolupe amp;nbsp;gratum facrifïcium domi« no.qudm eft obedientia? Ecce melius eftaudirc, quam facrifïcare.'SC melioreAauCcultatio.quàm adeps arietum. Quoniam peccatü ma/ gir eft.apoftaiïa lïue rebellio,âf uanitas idololatrir, indurare ani/ mum.uel nolle obfequi. Habes in hispauculisuerbiscgregium en comium eleólitigreiigionis ac bonorum noftrorum operum, ex bn na noftra intentione natorum. Qui prxceptis dei neglcdlis fuas in* tentiones fequuntur bonas,magi,apoftatx Si idololatrr, à ueritate diuina appellatur. Sibqpßs quidc uidentur egregij eiTe cultores dei, et obferuationum fandorum patrum,epircoporum,regum amp;nbsp;prin cipum zelolï fecflatoresfed qui mentiri nefcit deus.diferte pronun ciat,opera iftorü nihil diftare à magia, apofl:ana,S^ idololatria.qui/ bus nihil poteft uel hngi atrocius. Dominus ergo in euangelio ex uaticinio Ifaix prophetæ femel damnat, abqcit conculcat omnia ïllaelcélitiaopera,nataex bonis nodris intentionibus, cum dicit, Frudrame colunt, docentes doólrinas prxcepta hominum.Omnis’ plantano,quam non plantauit pater meus,eradicabitur.Omittiteil los, cæcifunt,duces cxcorum.Indenimirum edquodS. PauluS^ tanta confiidentia pronunciauit prxcepta hominum ueritatem auer fari effeep mendacia.Alibi uero idem ille, Quicquid,inquit,non eil cxfîde, peccatumed.Etiterum, Fides exauditued.auditusauté per uerbum dei. Ex quibus colligere lieer, opera qux non funtex uer/ bo dei expreO'o,formata,aut per certam confequentiam inde dedu/ tfla.adeo non e(fe bona,ut etiam dicantur peecata. Ingere tu quxfd alicui uel ingens beneficium contra uoluntatem eius,amp; uidequa'm apudipfum gratiamineas. Requiruntergobona operaanteom/ niadifertam 8C expreifam dei uoluntatem.Ad Coloif. idem apodo lus manifededamnat 14iA*lt;)XM«i):i«',uoluntariam inquam,ele(flitiani amp;nbsp;fua fponte fufeeptam religionem. Et qux obfecro neceifitas ed, alias nobis bonorum operum formas comminifei, cum nondutn ca fecimus opera,qux ipfe deus iure à nobis requirit Si difertis uer» bis prxfcribitÆx his colliquefcit non damnare nos bona opera fiin pliciier,fed ilia quae relido dei uerbo,noftro nobis ar bitrio confin/ (. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gimusj

DECAD. III. SERMO IX. - I04 gimus:cuiusgcneri$multa funtmonachorum S^racrtfîcorü.Qux, uero modis omnibus cum uerbo dei pugnant opera, nullo dignaz mur honored loco. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Et ut reâius bonorum opcrum ingenium perfptciamus, obferz J^tri lorut Vanda nobis cenfeolixc apoßoli ucrba„Condiii Turnus in Chrißo 0ftr4» lefu ad Opera bona, qux prxparauit deus,ut in eis ambularemus. Duas autem notas uere bonorum operum ponit.Prior.Conditi Tu« mus.inquir, in Chrißo lefu, ad opera bona. Neceffe ergoeßbonS . , opusabeoßeri,quießinßtusuerafidein Chrißum.Nißenimpal mes in uite manferit,frudum proferre nequit. Omnia ergo inffdez liumopera utcuni^ rplendeanciußitiaetitulo,reueranonfuntbona , opera.Poßerior,(^x prxparauit deus, inquit, ut in eis ambularez mus.Nonergofunthiccommemoranda quacuis opera,quxpofz ' .. funt fäcere homines.fed illa quz ab antiquo prçparauit deus,ut am bularemusineis. Quz ucro illa fînt,deus lege Tua, quz zternaeft dei uoluntas.cxprrfTit. Inde eß quod dominus in euangelio rogaz tus de uita (tcrna,dlt; ueris uirtutibus,ad legem remittit amp;nbsp;ait,In lege quid fcriptum eß^Et iterum,Si uis ad uitam ingredi, ferua mSdata. Proinde decalogus certiifima 8{abfolutiffima eß formula bonorS operum. Quodutpleninsintelligatur.brcuiid enumerationeceu in tabula fpcdlandum oculis ueßris propoham.

Adpiimum przceptüréféréstimorem dei,Hduciam amp;nbsp;dileftioz Vtcalogus ntm,fpem denirp in aduerßs ccrtißTimam, patientiam, 8i conflanz pltM loïio tiam infradlam. AdfecundumpertinetuetusTynceriorlpdcoplaz rum opfrä (cns cultus,omnis item fuperßitionis amp;nbsp;cultus peruerß abnegatio. forma, Adtertium colliges reuercntiam numinis, cöfelfionem ingenuam, inuocationem nominisdeifamflam Si perTeuerantem, amp;nbsp;fan^Iifiz cationem eiufdem.In quarto locum habebit moderata ecckßaßicaz »um czremoniarum conferuatio.przdicatio uerbi dei, preces pubz hcz.amp;quzcuntpfuntexterioriscultus. Ad quinium référés pietaz tem in parctes,in patriam amp;nbsp;affines,obedicntiam iußam, quam dez bctnus magißratui, 8C omnibus fuperioribus, item officia uitz ciui lis. Annumerabis fexto iußitiam 8i indicium,defenfioncm uiduaz |■um,pupillorum,affiiâor^m^,amp; opprelforiim affcrtionem.benez ficentiam,amp;innocentiam. Septimo adqcies fidem coniugalcm SC mattitnonq officia, educationemliberorum liberalem amp;' piam.ßu diom item caßitatis temperantiz Si febrietatis. Ad ediauum référés iufljUdTm contradiibus.liberalitatc, munificentiam, liofpitalitatem. * Ad nonum adqcies ueritatis ftudium per omnem uitam, fidem in dialis Si fadfisjferßionem ccropofitum,Iioncflum amp;nbsp;utilem. Deci*

quot; ; DB b IB BK.'C H RI. OPBRIB. BT MSR.

mo loco recenfebis bonos affcftns amp;nbsp;uoti fan^l:a,deni.7 omncs C9 gitationes fanflis 8d honeftas.Harcfciliceteftcompendiofabono^ rum operum formula. Quod fî his aliquid breuius cupis.audido^ amp;nbsp;minumomniahscinduocapitacolligencemaccpdicentem, Dili'* ~ ges dominum deumcuunwxtoto corde cuo, nbsp;nbsp;in tota anima tua,

SC in tota mente tua;ô£proximum ficut teipfum.Omnia itacp qux/ cunq; uolueritis ut faciantuobis homines,ßc SC uos faciteillis.

- Q|tƒ ucre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domini prxcepta intendant oculos SC mentem cunfli

tona oj!t^ deles bene operari cupientes, SC hocdiligentius conftantiusÿ, quo ra,prophet certias perfpicatius uident SC intelligunt, deum amp;nbsp;in lege SC in larum tefli prophetis nihil aliud SC nulla alia opera à fuis requirere eledlis fer^ monta, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Aghe uero audiamus aliquot quæ cum lege confentiant fan/

.dorum prophetarum de bonis operibus diferta teftimonia. Mofes in Deut.fuo, Etnuncjfrael, inquit, quid dominus deus tuuspetitd te.nilî ut timeas dominum deum tuum, SC ambules in cun dis uijs eins, diligas eum, SC ferulas domino deo tuo, in toto corde tuo, SC in totaanima tua, utfcilicet cuüodias præcepta domini SC ftatuta cius,quxego przcipiotibihodie.Dauidquoq;rexSCuates interro gat Pfalmo ir.Domine quis habitabit in tabernaculo tuo Et moK refpondet,Quiambulat in integritate.SC operatur iuftitiam.Et rcli* qua quxconttnenturin Decalogo. lam SCifaiasinn.cap. mouet eandemquxftionem.Necaliameiusadfertfolutionem quàmDa/

' uid,[eremias in cap.^i.htecingerit SC urget, Sicdicit dominus. Fa/ cite indicium SC iuIhtiam,SC liberate ui oppreffum de manu calutn niatoris;peregrinum quo^.pupillum SC uiduä necontriftetis, ne^ tniuriam faciatis.SC fanguinem innocentem ne fuderitis in hoe lo/ co. Neqj alium catalogum,licet bene longum, bonorum operum contexitEzechielincap.tS.ApudOfeam dich dominus. Bencfïcen tiam.pietatemfeumifericordiam defidero, non facrifïcium : SC co/ gnofcere deum magis quàm holocaufta.Micheas quoc;^ interrogat diligenter quid agat dei cultor.ut deo placeat,placitacp opera faeiat: SCprotinusex infpirationediuinarefpondet, Indicabotibi homo quid(îtbonum,SCquidpetatàtedominus;nimirumfacereiudiciü, diligerebeneficentiam.SCrcuerenterambularc cum deo tuo. Ad eundem modum Zacharias propheta interrogantibus de uirtuti/ bus SC operibus bonis deo placentibus,dich,Sic ait dominus exerci tuum,Indicate iudicium ueritatis, SC fache pietatem step mifericor/ ’ dias unufquifip cum fratre fuo. Viduam SC pupillum, pcregrinum SC pauperem nolite calumniarime^ cogitet unufquiftp nehrum in cordc fuo maliim contra frauetnfunm: SC iuramentum falfum ne dili/

-J

DKCAD. riT. SBRMO I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«OJ

^in£atgt;S;quoniam omnia ifta funt qnz odiui.dicit dominus.

A prophecica dodlrina nihil difcrepat dodrina euangelica 8C Apoftolica.quz ubicp charitatqiuftitiam innocenciam docet, fco^ pum uidelicet âffummâ omiiiü bonorum operum» S.Iacobus apo ßolus,Keligio,inquit,pura S/L Immaculata apud deum patrc hzc cll,inuifcre orplianos SC uiduas in afAidione fua, SC immaculatuni feipfum feruare à mundo.

ReAatutquodadfïnemdefcripttonis bonorum operum adpen In^uemfi dimus, fcripturarü collaüone roboremus atcp expliccmus.Diximus nemfieri autem uere bona opera fieri à renatis ad gloriam dei, ad ornameni deteam ba tumuitz, amp;ad utilitatem proximi.Damiiius enim in euangelio nt opera* liuncfîncprzfcribcns bonis operibusdicit, Sicluceacluxueftracoi ram hominibus.ut uideant ueftra bona opera,S^glorificcnc patrem ttcArum qui in cceüs eft. ApoAoIus quoc^ Paulus non femel adhor« Uns ad bona operand tanq ualidifTimum.quodpermoueat, adiun« git,ut fuis illis operibus dotflrinam feruatoris noflri dei ornent. lam tiero ut decens honefta ueftis hominem ornat.ita uere bona opez rauitam cömendanthominum.Hinc enim apoAoli Chrifti toties fuaferuntexuere ueterem hominem, SC induere nouü, qui fecundü deum eft conditus. Inde enim accedit nobis gloria SC honor. Diciz (nur fumns ferui.imd ftlq dei noftri.cuius ingenium SC uirtus re« lacet in nobis ad gloriam SC laudc nominis cius.Acutrequiritilleâ àobis opera bona, ita ft faciamus ea,placent ipft SC honoramur ab ipfo uicifTim.’ id quod multis fcripturz teftimonqs demonftrari pof fet. Verum hoc eft extra omnem contrauerftam.Ccrteis fubindc ma g'sacmagis auget nobis beneoperantibus dona fua.Dicit enim in lt;uangelio,Omnihabentidibitur,8fabundabit.Quiucronihilhaz be(,etiamid quod n5habet,aufereturab co, SCdabiturei qui habet, ftccedit hue quod operantibus deus reda,propitius eft, cos^ multis niam temporalibusdonis locupletat.tande SC perpétua utta donat. Diferte enim apoftolus Paulus, Deus, inquit, redder unicuitp iuxta ftfta(ua,hisinquamquiperfeuerates in benefaciendo gloriam amp;nbsp;honorem Kimmortalitatcquzrunt, uitamzternä. Et iterü, Gloria amp;nbsp;honor SC pax omni operand bonum. Quang in omnibus bonis (uis operibus pi] ftbi no przcipuü quidem fcopum (quemadmodu amp;nbsp;fuperius quotp raonui) recompenfationem SC priuatü cöpendiü, fed dei gloria SC uoluntatë, deniep proximi utilitatc fibi propofuez runt Paulusenim,Omnia,ait,in gloriam dei fache. Etiterü, Nemo quodfuum eftquzrat, fed quiftp quodalicrius: quemadmodü ego f er omniaomuibus placeo;non quzrens meam ipfius -utilitatc, fed

D

DE PE cc AT o.'

multorum ut falui fiant. Pij ergo omnes omnia fua ftudia 8! operX in hocdirigunt,utdco placeanr,utdeüglorifïcent,utpro(intmulti9, In co enim dei naturä, cuius iilij funt, exprimunt. Nam is beneficia fua in omnes creaturas fuas effundit: funt itai^ Si filtj cius benefiet.

Hæc habui in prxfenti de natura uel ingenio,de caufia,finc 8i e( fedlu.hoc efi, deuera amp;nbsp;iufta tationeb^^notumoperum texquibus etiam illud perfpkue intelligi pofie fpero. quomodo operibus fangt; ólorum bonis iuftitiz nomen amp;iußificationem tribuat, mercedcip reddere dicatur dominus in fcripturis fanóiis, 8C quod immotü ni^ liilo minus ac firmum confifiitorthodoxum 8i primarium religio* nis nofirx dogma,Gratia dei nos propter Chrißum perfidem, non per opera iußificari.Nunc ergo nihil aliud fupereß,quam utpro ue ra in dominum lefum fide fupplicemus domino, ac per eiufdégra^ tiam,difputationem hucufq; habitam de bonis operibus, in opuS deducamus,id eß, ut fidem quam uerbis profitem ur nos habere in dominü noßrum lefum Chrißü,operibus uere bonis exprimamus*

ƒ

De freccdto ü titu fptchlgt;ut, nempe de peccato origmali,aéliM^ li,O' de peccato in fpiritu ftmâtm, cert'tfsuna!} amp;nbsp;iußifsimt pet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fttorum pana, SERMO X.

H ESTAT ultimum,quodcum lege coharreredîxîmuî^ Peccatum. De quo ut legitime, religiofe, ortiiodoxe, Si multo cum frutflu omnium ueßrum differere queamj oremus fupplices dominum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Peccati uo Peccatum pleritp proerroreaccipiunt, quouidelicetaberramus^ tabulum. non tantum à uero,aequo,iußo K bono,fed etiam fequimur deteriô ra. Làtini uocabulum hoc fuumderiuant à pellicatu, quod uitiuni lt;ß corruptorum fornicationis fpiritu maritorum, pneferentium pel lices legitimis uxoribus. Ac mire hoc quidem noßro negotio feruit* Nam fideles fide copulati fumusdeo noßro tanquamfponfo.cui fi prxferamus aÜos decs, aut his feruiamus etiam, aut fi ueris bonis prxteritis fequamur umbratilia bona, uanas fpes, amp;nbsp;mundi perni* tiofas uoluptates,peccamtis reuera.Pcccatum auté ferèà delifto di* fcriminanr.Dcliélum enim appellant,cum non fit, quod fieridebe« bat; peccatum,cum fît, quod fieri non debebat. S.Hieronymus ut^ detur delidlumaccepiffepro primo lapfu ad peccandum. S.Augu^ ßinus, Peccatum, inquit, à feiente, Oeliéium ab ignorante fît. EgO' Hideoi;ocabuiaillaalicubiconfundi,alterum^ ufurpari pro alte^ ro,ali(ubienoieoiacdeliâum mitiusefie uocabulum ,pecc3tuin

DSÖÄD» Iir. SSRMO X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IqS

•frograuius,crimen uero.rcelus.deftdlioncm ctimpietatem multd grauiirimum.Eienim amp;nbsp;S. Auguftinus.Neq; quia pcccanim eftom ne crimen, inquit, ideo crimen eft etiam omne peccatum. Itatp fan* ftorum hominuuitamquàmdiuin hac morte uiuitur.inueniri pof fedicimus fine crimine;pecca(um autcm fi dixerimus quia non liaz bemus.utaitS.apoftoIus, nofmetipfos feducimus, öC ueritasin noz bis non eft.Apud Hebrxos narijs uocibus eftertur peccatum,fignigt; ficantibus.prauitatem 8i perucffttatem,deliiftum,errorcm, dcfedü, infirmitatem, uitium, ignorantiam SC prxuaricationem, fiuc tranfz greftionem.Nam praeuaricari.eftdifcedere à refto, Slt; ab officio, no •ngrcdi refta uel tranfgrcdi rcgulam prsefcriptam à deo. Regula ne ro tlla, lex eft, ab Hebr«is ideo nuncupata Thora, dcduftio inquä, bei direiflorium.Nam dirigit hominem in uijs qux deo placent.Ic« circo Grxceappellatur pecccatum infftlxxtli xafam/u!«. Rurfus fignifii cat Hebrxis peccatum auerfîonem, nimirü à bono ad malü; item dc fedionem, ueluti cum te eins fubtrahis imperio cui obnoxius es ac feruis; denitp et reatum ßue crimen,quo noßpfos pccnx fubdimus»

Gerte S Auguftinus multum operx impendit.ut proprie deifiniz Peccati tetPeccatum.De Confcnfu euangeltftarum lib.x.Peccatum,inquit, definitiv, eft legis tranfgreftio. Ad Simplicianum lib.i. Peccatum eft inordina tio SC hominis peruerßtas.id eft à prxftantiore conditore auerßo, SC. adconditainferiora conuerßo. Deßde contra Manichxos cap.8.

Peccare quid aliud eft,inquit,niß in ueritatis prxceptis,uel in ipfa uc nute e'rare'îEt contra Fauftum Manichxum lib.xx.cap.xy. Peccatü cftfaiffum, uel didfum, uel concupitum aliquid, contra legem dei. Idemdeduabus animabuscontra Manichxoscap.n.dicit, PeccatS cftuoluntas retinendi uelconfequendiquod iuftitia uet3t,S^ non It herum eft abftinere. Et Retraóia.lib.t. cap.ij. Voluntas ilia eft, ait, gt;nimi motus, cogentenullo, ad aliquid ucl non amittendum uel ïdipifcendum. Quas finitiones omnes ut non prorfus repudio, îtahancexpendendam propono, Peccatum eft corruptio natiua ho minis, amp;nbsp;quç ex ea exiftit aôïio, legi dei repugnans, huius iram.mor teminquam, SC fupplicia uaria nobisconcilians. Audis hancpecz catidercriptionem fuis conftare partibus. Audiscorruptionem naz liuam; iuxta quim non côpetit hxc definitio peccato primorum pa rentiim.in quibus nulla fuit natiua corruptio.De quo fuo loco. Au disadionem qux ex ilia exiftit.pugnantem cum lege dei Audis pec catü nobis dei tram cociliare, hoc eft, mortem SC fupplicia uaria ore dei peccato intentata. De quibus confcquenter SC ordine, quantum dederit dominus, dicemus«

P

r ■ • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ D E P E C C A T O.

ire-foufja Vidcturantchæcdiffcrtatiocömodiffime fumereinïiii! àpf«atî fiueoriÿne origine,caufTa amp;nbsp;authore, Mali nel peccati origine, dcriuant alij eX feccati, fatoftellarum,dicentes,PeccaHi,quia infauftofum fyderenatus. Alii dum peccant, 8^ propterpeccatü obiurgantur,tefpondcnt, Nöego fed diabolus inculpa eft qiliocadmifi facinus. AliqnandodimiftiS omnibus excufationibus.direâa in deum homines culpâ conijcien tes,ainnr, Deus ita uoluir,Nam fi noluiffet, non peccaflem. Alius, Cum deus.inquit.prohiberepotuiiïet,nee tame prohibuit.ipfe pee« catimetauthor eft. Cxccrü nouum nö eft hominibus blafphemam acuere lingua contra omnium dominü,Primi enim parentes noftri dumpeccaftent,8^ peecaticömifriaceufarenturadeo.afeipßs eömif fum feelus transferunt in 31ios,nec ingen ue ueritatéeonfîientur. Ea eft hominü malitia abominabilis. Adam enim ueluti ex aduerfo re/ fponfans deo',criminis Tui culpânon tam in uxorc fibi copulatam à deo.q in ipfum deum regerir,Muiter,inquir, illaquam tu dediftimi hi foeiam,dedit mihi pomum, nbsp;comedi. QuafidixilTct, Nifi illam

mihicöiunxifres,nonpcceaftero. Atnorrconiunxerat eiconiugcm dominus ut effet occaÈomaIi,fcd utuiro melius effet. Porto muller ßmplicitermaIüimpntatdi3boIo,dtcens,Serpens feduxit me,amp;co# medi. En hxe funrcorrttptiffima nee non falfiffima de origine pee/ cati iudicia,impia 8( deteftanda^quibus grauitcr offenditurdeiiufti fio tia amp;nbsp;ueritas.Nam ne ipfaquidem natura hominis eauffa eftpeeea« ti.Deus enim qui omnia; ipfam etiam naiuram hominis creauit, bO' nam omnino cre3uir,ac erantomnia quae condiderat ualdebona.ic circo eratamp; hominis natura bona. Aduentitiaqualitas eft, quzacei dithominiinlapfu autpoftlapfum , non fubftantialis proprietas,. inox ab initio tails quails nunceft indita.Nunc quidem cum in pec cato a peecatoribusnafeimur, peccatü naturalis eft hominumpro/ prieras. Scrlbirenim S.Auguftlnus de fîde contra Manichxos ea.^r Sedctfîquosnaturaliter dieimus malos, propter originem ueteris peccatidieimus, inquototaiam noftra mortalitas nafeitur. Atqui requirunt hzediligentiorem 8i copiofiorem declarationem.

Diabolfi nö unü effe peccati authore,qui nobis quidc peceâtibus,. ipfe peccati culpa fuftineat folus.nos iinunes Emus à crimine,id ma ximc déclarat.gj lllehominiruadere amp;malu ingercrepoteft, eogere autem nö poreft. Dcusenim fuodiabolum impcriopremit,utnon poffit qd uclit. Sed hoc tantu.quod 8i quantü deus permittitdmd ne' in fodiffifimosquofcp porcos imperium habet, nedum in nobiliffli mas homlnuni animas. Habet fané fuadendi aftutiam 8i maximas Kites .■:atfortior eft deus, qui Si ipfe nunquam cclfat homini fug/ gererc-'

DE CAD. MT. SEE MO, X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I07

gerne bonum.Ncc plus permittit fatlianr.qurlm profit homini.Id ■idcre lie« in exemple fanôiflimi uii i Iob:deniqj in exemple Pau.* li i.Cor.u. amp;nbsp;in uctbis eiufdcm dieeniis.Fiddis eß deus, qui non fi netuostentacifuptaidquodpotcßis. Ergonanifunt qui eulpam fcelerum in humeros exonérant diaboli.

Potto fi roges illos qui fatum pceeaiis obtendüt, quid fit fatum'? FdttMn «3 refpondebunt, uel fciiem connexam per vternitatem fe inuicem te* tffe ttuifji tientem,ac catenam quandam 8i neeeffitatem perpetuam confilio* nMamp; nun operum^ fecundum eonfilia deiiuel ipfas Hellas malas. Si ro= ges iterum quis fecerit Hellas !? non liabent quod refpondeanr, nifi Deus.reflat ergo ut deo rurfum malum fuum impingant. At fatum taie non afieruerunt uel fanioresphilofophiomnes, nedumChri.* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Hiani. Prxtcrea qui ex noHris.id eft ex ijs.qui CbriHiani uideri uole bant,fatum feu eonflcllationem aflerucrunr, huiufmcdi fuerunt, ut pigeâtauthorum. Bardefanesfatoafcripfit conuerfationes homi* iiuin.PrifeillianiHxuero,in Toletano concilie primo damnau.do* (ucrunt hominem flellisfetalibns alligatum, ipfum corpus habere fecundum duodecim fignaccciicompofitum,conHituentesarieteia in capitr, taurum in ceruice.- amp;fic confequentcr.S. AuguHinus in opufeulo Oâogintatrium quzflionum,quxfi,4$.grauittr confus tans fatum flcliarum,inter alia,Conceptus,inquic,geminorum,quo Centra niam uno conenbitu cffieitur,atieHantibus Medicis, quorum difci^^n^n^ plinamulto efteertior att^ manifcHiordifeiplina aHroIogorü, tant parue puntflo temporis contingir, ut in duas minutas m.inutarutn nontendatur, YndeergoingeministantadioerfitasadionumflC (uentuum iZ uoluntaturo, quos neceffeefieandem côHeilationem eonceptienalcm habere, Sf amborumunam conHellationem dare tnathematicostanquamunius hominis'fHisS. AuguHini uerbis lux quxdam affulgebitfiadhibueris exempiüEfau amp;nbsp;lacobi. Idem Âugufl;£ontra duas Pelagianorum epiHoias ad Bonifac.hb.x.cap. ®,Fatum,inquir,qui affirmât,de fyderum pofitione,ad tempus quo foncipiturquifep uelnafcitur,quasconHellationesuocant,nonfogt; iutn aâus amp;nbsp;euenta,uerunTetiam ipfas noHras uoluntatespendere eoiïtendunr. Deiuero gratia non folum omnia fydera, Sfomnes tŒlos.uerumetiamomnesangelos fupergreditur. Deindefatiaf* fertoresfi; bonaamp; malahominumfatotribuunt. Deusautemin tnalis hominum mérita eorum débita retribntionc perfequitur;boz na uero per indebitam gratiam mifericordi uolütate largitunutrun' que faciens non per flellarum temporale confortium, fed perfuae* ^«itatis amp;nbsp;bonitatis £ternum altum^ confiliumi Neutrum ergo»

D 5.

öS PSeCATÖ.

ptftincre uidemus ad fatum.Concluduntur hxc uerbo dotnlnipef leremiam in hanc fentendam pronunciato,Hæc dicit dominus,iu* xta uias gentium nolite difcere,amp; à fignis cœli nolite metucre, qu« timentgentcstquta leges populorum uanæfuni.ËrgoquodfyduS Saturniinclemensâfafperum, ueicrudele. Veneris benignum 8C mite ab adrologis appellatur.uanitas eft uanitatum. N5 enim aftra ullam habeinuiin,uel benefaciendi.ucl malefaciendi.Proinde cuU pa peccatorum nequaquam illis imputari debet.

De«! nö efl nbsp;nbsp;Reftat demon llrandum, ne deum quidem effe cauifam peccatr,

author ma (jçi amhorem rnali.Deus,inquiunt ifti.ita uoluit.Si enim noluiifei^ fcc, non peccarfem. Quis enim eius potentise reßftat^Itcm cum prolu^ berepotuiflet, nec tarnen prohibuit, ipfe utique author eft peccatû Qu a fl uero hominum calumnias fophifmata non agnofcamus. Quis oro ignorât deum non abfoluta potentia,fed ex paâo et lege condida.nobifcum agere,per media inquam commoda amp;nbsp;ordine legitimo^ Poiîet fane deus per abfolutamfuam potentiam prohi/ beremalum: cxterumnon poteftnec uultinterim, uel creaturam fuam£fordinemiuftumcorrumpere,ar^turbare. Agit ergo cum hoininehumanomore;proponitei leges.proponitpræmia amp;nbsp;fup* plicia:iubetampleifiibonum,refugcre malum; ad quam rem con/ fi tien dam nec gratiam fuam negat.fine qua nihil poifumusmec di* ligentiam laboremnoftram afpernatur.Hic iîceftiet homo, negli gentia amp;nbsp;peccatum ipfi homini afcribitur.non deo, licet hic prohi-* bere poientia fua potui (fet, nec tarnen prohibuirquia prohiberenô default,ne lurbaret ordinem, amp;nbsp;fuum opus deftrueret.Proinde deus non eft author mali, uel peccati. De qua re fubiungemus modo clara aliquot fcripturx teftimonia • deinde ucro refpondebimusad obiefliones uarias : fimul autem originem fontem peccati periemus.

Htuslo^ Teftimonia docentia Deum noncflcauthorcm malifiucpec/ ««f, ownw cati,plurimafunt,fedin qsinfigneeftillud, quod deus natura boz 5«lt;e tonJii nus elfe dicitur.amp;omtiia quac condidit ualde bona dicuntur. Vnde dit.bona c5 Sapiens ille dixit, Deus mortem non fecit, nec deletfiatur uiuorum interim. Creauitenim ut effent omnia : amp;nbsp;initia mundi fakitifera funt,nec ineft in cis medicamentum perniciofum: nec orci regnum in terra,quippeiuftitiaimmortalis eft. Impii uero manibusacuerz bisaccerftueiuncillamaccontafauerunt.Etreliquaquar extant Saz pientiar i. cap.pukherrimeq; congruuntcum primis capiiibus exz cdlentiffimi prophetarum Mofis,

Pfalm.r.ciiciiDauidiQuoniamnon dcus uolens iniquitatem tu est

r.

DKCAD» III. SERMO X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loS

Winonbabitabit tecum malitiame^permancbuntiniußiante ocu los tuos. Odißiomnes qui operantur iniquitatem: perdes eos qui Ioquunturmendacium:uirumfanguitium ÔC dolofum abomina^' tur dominus. En nihil fingas alienius ab ingenio dei, quam malii peccatum.Cuius generis plura legas Si lob cap.34.

Ecclefiaßici 7. dicit fapiens. Deus hominem probum condidif, ipfî autem quxiierunt adinuentiones multas. Ideo^ apoßolus Pan lus ad Roman.r.cap. deriuatpeccatum,damnationem SC mortem non à deo.fed ab Adamo, à deo autem per Chrißum gratiam con-' donationem SC uitam. lllußrior eß is Pauli locus quam copiofiori.' bus declarari debeat: infpiciatur modo SC expendatur diligentius â ledoribusdóauditoribus.REClTA, Quemadmodüpcr unum hominem peccatum in mundum introijr, SC per pecccatum mors. Etreliqua.

Idem ad Romanos 7- dare oßendit legem eife fandam, prxcex ptum bonum SC iußum.adeoc^ in deo amp;nbsp;eius uoluntate nullam hg rere, aut ex Icge.qux dei uoluntas eß.exißere uel exoriri, peccatila« bcm,In noßra carne,inquit,malum latet, ex nobis erumpit enafeiz tur^ malum. Noui, inquit, quod non habitet in me.id eßin carnc nea.bonum.Rcperiunturin eo capite plurima,qux cauifam hanc »oßram pulchre illnßrant.

Idem apoßolus ad Roman, cap.Quod fi iniußitia noßra,in-* quit.commcdat iußitiam dei,quid dicemus. Num iniußus eßdeus, qui inducit iramlt; ( Humano more loquor,id cß hominum impioz rum uerbis utor. ) AbfitNam quomodo iudicabit deus mundum? Etcnimfi ueritas dei per meum mendaciumcxcelluit,in gloriam jpfius.quid poflhac et ego ueluti peccator iudicor^SCt Certe fi deus peccati SC omnium malorum author eiïet,ac uellet tales eßefcelera* tos.quales funt.quid oro iudicaret fine puniret illos tanquam tranf grc(Tores,cum peccandofecerintuoluntatemeius.^

Huepertinet illudquo^beati Ioannis euangelißx SC apofloli-Kßimonium.in canonica fua dicentis, Si quis diligit mundum, no (Acharitas pain's in eo. Quoniam omne quod eß in mundo.ueluti toncupifeentia carnis, amp;nbsp;concupifeentia oculorum, amp;nbsp;faßusuitx, noneflexpatre,fedexmundoeß. Et mundus tranfit, SC concupi-' feentia eiustquiautem facit uoluntatem dei,manetin xternum.En hberatur deus penitus à malo : malum.inquit, non eß ex patre, fed exmiido.Et.Qiii facit uoluntatem dei,non facit quod uultdeus.fed quod unit mundus. Pugnant ergo inter fe ex diametro, bonum SC malum, peccatum SC uoluntas dei, Hxc fcriptiirarum teflimo*

DB PB« C AT O.

«lia, lien paucula, non impio.fufficercpuwmusaudîtorî.

Ex his uero condudimus, primum quidem catholkum illud d® gtna.quod ab apoAolorutn temporibus femper mulu cum diligea tia contra impuram pliilorophiatn ( nô totam intérim damnamus: fcitnusaliquoteius partes opido utiles eiTcpiis ÔC pietatis ftudqs) defenfumeit deuin non eife mali authorem uelcauifatn peccati» Crigom4lt; Deindeexqfdem colligi(nus,originem mali Eue peccati, exipfode 2i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiuari homine.et impulforc feu incentore fathanaûta tarnen ut dica

mus.huncinitio quidem corruptum.corrupiiTeiiominem,nihil ta/ menpotuilTeperfeefficerc, nifî fua fpontc in malum confenfiifet homo. Atq; hicreuocandus eft primus patris noftti Adæ lapfus ob oculos,ut refiius de origine mali iudicemus, Codidit deus patrem omnium noftrum Adamum ad imaginem SC (îmilitudinem fuam, hoceftcondiditipfum optimum, integerrimum, ranAiiTimum.iu/ ftiiTinaum SCimmortalem.inftruxit^ ipfum doms SC facultatibuS pr^ftantilTimis quibufcp.ut ad beatitudinem ip lî in deo non deelfet quicquam.Dehac imagine paulô poil plura dicemus ex Paulo. Polluit ergo intclletflu plane diuino puro SC accutilTimo. Voluntas ipfï eratliberrimaSCfanólüTima. Facultates habebat faciendi boe num SC malum, Praeterea data eft ip(ï à deo lex,quç quid ageret au( quidfugeretoöenderet. Dicens enim dominus, Ne comederiseX fruiflu fcientix ligni boni SC mali, poftulauit deus fîmpliciter obe/ dientiamacfïdem.SC uttotuspenderetâdco,idÿtotum,non necef fttateada(flus,fed libere facererNam SC fapiens ille Ecclcfiafticiif. cap. fan.Qe SC uere fcrip (ït, O eus ab initio creauit hominem, SC per/ mißt eum in manu conßlq fui. Adiecit mandata SC prxcepta fua,Si uolueris,mandataferuabis, tpfacp te tMcühm conferuabunt. Ergo dumferpens animum hominis tetaret, fuaderet^guftarc de arbore prohibita, homo quid eiobijeeretur intcUexit, nec ignorauit conß/ liumferpentispugnarecum mandatodomini. Noncogebat in/ terim ipfum dominus.non cogebat repugnantem fathanas in fere pente. Oixeratenim deus.Necomederitis exilla arbore,neçpattige ritis.alioqui moriemini : ergo liberum SC in manu conßli) fui erat edere, uel non edere. Imd declarauit ei dominus fuam fententiam diferteprxeipiensne edatSC periculo adiunäo retraxit ipfum ab cfudicens.Nefortemoriaris.Sachanasquoq;utnon potuit.itano adhibuii uim ul! am.probabiliter autem fuafit.tandem SC perfiiaßt. Nam déclinante uolunratemulierisin uerbü diaboli, receffit mens eius à uerbodei.reiedla'qj bona lege, malum opus ex peruerfa uo/ Itmtatepatrauit, denique maritum fpontc fequenicm traxuin mali confoi/

DSC AK III. SERMO X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10^

(COnfortiiim. Id quod Ccriptura hifce uerbis incukat fîgnifîéantidiü Me.Et uidit mulier quod bonum effet lignum ad uekendü, amp;nbsp;ocu* lisdefiderabile 8i. concupifcibile adconcemplandum,tulitdefru^ Au eius,comedit, dedit denicp Si uiro fuo (ecu, qui Si ipfe cornez dit.En babes mali initium.diabolum,babes quid commouerit men temfeu uoluntatem bominis’, falfumuidelicet diabolielogiû , feu fruAus arboris prxconium, adeocß merum mendacium, fpecies delcAabilis arboris. Sponteautem faciunt homines ^uodfaciunt, (pe duAi excellentioris uitx fapicntixqj cofequendx.quam promiz ferae mendaciterfeduAor. Concludimus ergo peccatum oriri non ex deo odiente probibente malum, fed ex diabolo primorumrp hominum libera elcAione,amp; deprauata, per mendacium diaboli amp;nbsp;falfam boni fpeciem.uolunrate. [deo diabolus Si obfequens dez .prauata^ hominis uoluntas,caun'a funt peccati feu mali uerifTima. - Porrdmalumhocdimanauitexprimisnoftrisparentibusinom Pecatum Hem pofteriiatem.ut peccatum uel hodie non aliunde quam ex nos ex diaboli tifipfis.id eft, ex corrupto iudicio Sipraua noftrauoluntate, denk fuggeßio» quediabolifuggeftione exoriacur, Nam mali radix exprima ilia neerprdz Corruptione tn nobis eft. Si progignit ex feipfa germen fux conuez ua nojlrn biens naturx, putridum: quod fathanas nunc quo(^ ficuti ab initio uo/unt4te terura.fuis artibus, dobs amp;nbsp;mendacqs, ueluti plantans prolicit,proi exißit, Uehit Si excolit; qui fruftra alioqui loborat, nififormandos nos ei præbeamus.Quo uero in his minus fit dubq. Si plus lucis, fubiunz gemus confirmandi Si declarandi gratia duo teftimonia euidentifz lima, alterum quidem ex doArina euangelica, altcrum ex doArina apoftolica. Domininus in euangelio dicit, Diabolus homicida erat loan,9, ab initio, Si in ueritate non Qetit: quia non eft ueritas in eo. Cum loa quitur mendacium,ex proprijs loquitur: quia mendax eft, atep eius ïei(mendactjinqu3m) pater. Ex hike domini uerbis difertiifimis intelbgimus malum referendum elfe ad ipfum diabolum, qui in ueritate Si bonitateconditus, in ueritate Si bonitatenon perftitit, feddefecitafua natura,inquabonus eratconditus, Sidefrfuitfua culpain naturamaliam,nempcmalam,ac exfefparfitomne maz luin(ficutmodopatuit ex hiftoriaprimorum parentum ) inmunz dum, nempe cxdes Si mendacia (comprchenduiitur autem fub his omnia mala) quorum dicitur diferte pater,id eft, cauffa.authorj fonsSiorigo: non quia conditus fit tabs à deo, fed quia in ueriz täte non ftetit. Proinde obijeientibus hie nobis, Aqua fit origine profeAus fathanas, an non Si ipfe conditns à deo'* Refpondemus, .deumcond^diffe omnesangelos,cosetiamqui poftmodum faAi

DE PECCATO, funtrefiigac feu cacodæmones : cxterum ea de cauffa malû non xe^ fleifliturin deum.Nam fdmus deum ab initio omnes angelos creaf fe bonos. Omnia cnim qux condidit erant bona. Prarterca dicitur dxmon in uero non ftetilfe.id en,defecifïe à ucro: a' quo uticp debce re non potuifret,nifîaliquâdoin ipfo ftetiifet.Stabiliuit trgo omnes angelos deus in uero ab initio.Kequibuit ab cis u rritairm, bdc feu fi’delitatc amp;nbsp;oificiü debitum:quod prxftare fi uoiuiifent, poiuiiTent. Excideruntamé perfide à fide amp;nbsp;pcccarunt, ut Petrus apofiolustez ßatur.eötra dominii, ideotp culpa peifidiac 6( omnis mail liieret nó in deo.fed in angelo refuga. Ex eo enim q cecidit nulla eft in ipfo ueritas, nulla fides,nulla integritas, nullus dei timor, nulla luxaut bonitas.Vcre italt;^ dixit beams loannes in Canonica fua, Qui com mittitpeccatiiex diabolo eft,quoniam ab initio diabolus peciat Eft cnim primus peccator peccatorü origo. Eft in his omnibus illud quoqi obferuabtle quod à Petro amp;nbsp;loanne dicitur da mon peccalfe* Peccatum cnim pugnat cum uoluntatc dei : ergo deus noluit ilium perirc, unde cum perqt.fua non dei culpa perijt.

Audiamus iam alterum leftimoniû de praua hominis uoluntatc» uera uti^ caufta peccati.S.IacobusapoftoIusdicit.Nemo cum ten/ tatur dicat fe tentari à dco.Nam deus ut malis tentari non poteft, ita nccipfe quenq tcntar;imó unufquifq; teniatur,duma propria eon* cupifeentia abftrahitur amp;nbsp;inelcatur; deinde concupifcentia, peftea^ concepit,parit peccatü,peccatum uero perfeftü, ptogtgnitmoiteni. Clare fatis opinor dcum S. Jacobus omni culpa peccatt hberat, tcii illud ex nobis dcriuat, oftrndens interim genefim amp;nbsp;^igrelfum pec cati. Nec contradicit Jacobus mox ab initio Mofidicenti.Teniauit deus Abrahamum. Tentareeitim in Mofe fignificat penculüfacers amp;nbsp;experimentum caperc. (n prxfenti uero tentarc fignificat foliici/ tare aut pertrahcre ad malum adeolç 8i cotrüpere. Deus ergo ut tna lis,inquit, tentari non poteft, id «ft, ficut deus natura bonus eft amp;nbsp;in« corruptus,itacorrüpit, deprauat, amp;nbsp;malo immergitneminc. Alienu «lïi hoc efta natura dei. Vnde ergo exoritur main; Refpödet beatuS apoftolus.Sf ait,Imo unufquifcp tentaturfiue corrumpitur.S^ in ma lum coniiatur,dum abftrahitur amp;nbsp;inefcatura propria concupifeen/ lia. En exoritur peccatum ex noftra concupifcentia,przterea noftro opere proprio abfoluitur perficiturep. Ac fingula quid? hzc fanifU apoftoii uerba funt emphatica. Primum enim, Côcupifcentiam no bis propria facit, quemadmodü Al de fathana dixit dominus. Cum mendaeiü loquitur diabolus,ex proprijs loquitur.Et quia concupi/ iccnüa nobis propria cft,certe peccatü quotp nobis propriü eft.Con tupifcenti»

bSCÄD. Tir. SBRMO x*» fie

Capffcentia enim abftrahit,abftrahit aüt à uero.iufto ac bono, nimia rum ad falfum,iniuftü 8i malü.Eadem inefcat, id eft, falfa fpe fadht autpropofita,decipit: utfolentaucupes efcaallicercauesin retia, X decepcos tapere X iugulare.Quid oro poterat dici darius'JConcupi ftentia propria cont)timurin malum. Hxcabftrahit à deo, X hxc tneCtatac decipit, Deinde collocato peccati fundamcto apertocp fon te,indicatpetcatigenc(im,ideft,orcum X progreftum.idc^ atluftonc feftiuaperallegoriä, Concupifcentia, inquit, ilia nobis propria ceu matrix concipit in nobifipfts peccatü, ac idem mox progignit, cum Uidelicetcxitinopus,amp;id quodconcupiuimuscupide profequix mur, Siconfccuto contra lege fruimur: quodprotinusipfafequiz tur mors.Siipendium enim peccati mors eft.Demonftrauimus.opiz nor.liis lucidiiTimis fcripturarü teftimontjs clare fatis.cauiTam pecca ti efte non deü ipfum, fed corruptä noftram uoluntatc fme concupi« fcentiamacdiabolü.quippequiilläagitat.excitatatqjinflammat, ut pote tentator X lioftis omnis boni tonusc]ß generis liumani.

Operacpretiiifuerit autem poftiftaaudire quorundä contra bare Rtfponile^ obiediones, Si quid fccundü ueritatcad ca refponderi pofTit.Cum turadob^ expraua liominis uoluntate Sifuggeftione fatbanica non ex ipfa icd4« dei natura peccatum deriuamus.obqciunt quidä, Deum condidiifc Adamum.ergo X peccatum,Kefpondemus peccatü eife corruptio-* Bern bonae natura: à deo conditar.non crcaturä adeo in bomine aut cum bomine conditä.Bonü condidit deus bomine, qui reliófus fuo lt;onrilio, fuarorefatbana,bonitatéàdeoconditam infe fuo a^uSC Boluntaiefuapraua corrupittut iam peccatumpropriüfitbominis, üAio inqnam praua contra lege dei, non creatura creata in bomine dei. Kegerunt, An ucro uoluntas X facultas quae erant in Adamo Sliunde q ab ipfo deo erant^Sane'non aliunde. Aiunt,Ergo X peca catum eftex deo.Nego.Deus enim non dedit uoluntatem Si facuk htem operandi Adamo,ut malum faceret, Nam lege lata malü pro bibuit.lpfcergo Adam uoluntate X facultatem acceptam à deo, ma It collocauit.male ipfis Utens. Accepit pecunia filius prodigus à pa« Bt, non ut prodigeretluxuriofe uiuendo, uerum ut baberetquanta fatis elf« necelfitati-Proinde cum ifte pecuniam male collocat ac pe rit,fua,non patris culpa périt,tametfi pecunia acceperità patre. Prx.* »trea habere facultatem hiciendi bonum Si malum, quam a deo A« dam habebat,omni culpa Si uitio caret; perinde utuenenü habere, gladium aut ficam gerere. Ac babenthxc uim Si cömodandi X in* cömodandi. Äbufus uitio uertitur. Et qui tibi ilia fuppeditat,ufum cacum tibi relinquit.Quod fi iuftuj eft,ad uerum ea tibi ufum,nö ad

' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DK PE cc ATO. 5

abufumcöccdit, Qiiapropter cumillis abuteris,culpa tibi abuttnt» non autem concedenri imputatur. lam cum deus, qui uoluniatc facukatetn Adamo dedit.iuftiffimiis iir, nimirum illas ad bonü non ad malum patrandü dediKCurergoiuftiflimoimpingiturquodho« mini peccatori non impingicur'ï Condudimus ergo, quandoquid€ affeäus in Adamo perfenfum commotus, fiCa ferpenre inftigatuS fuaHl edere de pomo probibito, cum interim intelleäus adbuc ten« retuerbum dei prohibentis edere,cumcß ipfaeius uoluntas libéra ef ret,utin hanc uel in illam indinare poflet partem,in peiorem autem' indinauit,amp; illud tpfum elegit ac uoluit quod proliibuit deus, pro« fetfio peccatum eft hominis proprie prxuaricantis, amp;nbsp;non legislato' ris prxuaricationem proliibentis..

CurJrut Hic rogant.Cur autem ita condiditdeus hominem,ut uoluntatC tcndiJit fuain malum quoqueindinare poiTet; quare non potius bonitagt; Hominem tem naturx in eo conHrmauir,ut non pofTet cadere uel peccare^Re# làbiiem. fponderad h»c fctiptura,amp; dicit.Qnis tu, ut ex aduerfo refpondeas * dco^ Vx eiquicontendit cumfadlorefuö. Vx quidicit patri,Quid generas;amp; matri.Quidparturis^ Nifiuero labilem condidifTet ho* minem deus, nulla luiiîerlaus opens liueuiriutis. Nam neccfliiate fiiiiïet bonus. Quid quod labilem omninocportebat condi homi* nemdtaenim pofcebat ipfum dei ingenium. Deusgicriam fuam' non datullirei conditæ. Adam homo erat,non deus.Etutdeusbe* nignusamp; liberalis,(îcctiam iuflus eft.Benefadt hominibus; fed idem uult.ut homines agnofcant deum eius^ beneficia, obediant amp;nbsp;grati fint.Innumera autem beneficia contuleratin Adamum.re* fiabatergo ut occafionem ipfidaret dedatandar gratitudinis amp;obe dientix feufubietflionis.Earn ucrolegelata obtulit. Videmusergo hicdeum non f3nciuifrelcgem,utimpingcrethomo 8( caderet.'fed magis ne impingcret.Legeenimquid fieri uelit,indicat.Indicatau«

AJamo tern,quod nolitmorrem 8( interitum fldami;indicat qMidagat,quo effugiat mortem,felix amp;. beams fit. Vnde etiä facilis amp;nbsp;expofita erat iex,Dc arbore feientix boni et mali,inquit dns.ncquaquä comedes, alioqui morieris ; de omni aiit ligno horti comedes alias. Hoc quid «rat aliud g fi dixiffet^Me refpicies in omnibus,mihi adhxrebis,mi* hi obedies, mihi te fubijeies ac feruies: ne^ aliunde petes formulas boni 5; mali quam ex me.atque ita te mihi gratum amp;nbsp;obfequentem exhibebis. An in his iniqui aliquid poftulauit ab Adamo deus'! Ar* bore tiero ei oftendit tan g fymbolü eius,qd lege lata iniüxerat, nrpe (ditdiendu efic dno foli^inp otc fap icti Si benefico,optimo,maximo' deogt;

DSC A I?, Iir, SE'RM® X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II|î

Äo Si crtatori fuö. Ac'quidoro in his erat diffituliMis aut obfcurtir latis^ Nobifcum fentit S.Augufiinus qui lihro de natura boni ad* uerfusManicli!eoscap.jr.Adhoc,inquit,prohibuerat,utoftendcrei nattiram animae rationalis, non in fua potefiate, fed deo fubditam (IfedeberejSC ordinem fuae faluttsper cbedientiam cuflodire, per inobedientiam corrumpere ,■ Hine amp;nbsp;arborem quam tangi uetuir, fit appellauit dignofcentix boni amp;nbsp;malitqui cum earn contra ueti* turn tetigiflet, experiretur poenam peccati, 81 to modo dignofceret, quid intereflet inter obedientiae bonum, amp;nbsp;inter inobedientiae ma* him lam uero cum fubrepfit ferpens, homini alias formas boni amp;nbsp;malifuggefllr,legidei ex diametro contrarias, homo autem cas recepit,perfide à deo defecit,fua certe culpa inobediens interijt. Vn« de iufte egit deus ubiqß femper,iniufti(rimus apparet homo amp;nbsp;in gratifRmus utcuncp rem aeftimes.

Catterum cum labilem dicimus conditum hominem, id non ita MW infir' intelligi uolumus,quafî uel tantillum infîrmitatis in primo illo ho tnhatitaut mine ante lapfum fuiffeexiflimemus,Tlt;iamutmodis omnibus abz (onnptto* folutiffimus.ficnullomodo utpeccaretautinteriretcreatusfuit.Nä «« in pri^ deus qui unus eß fubßantia.trinus perfonis,dixit,Faciemus homû nto hommt nem in imagine noßra,fecundumfimilitudinem noßram, Eß auz fiât, ttmZxlxm effigies amp;nbsp;imitamentum alterius. Demuth uero eft ipfum exemplar à quo effigies deformatur. Proinde efl in ipfo deo exemplar, ad cuius imitationem formatur effigies uel flmilitudo. Porrd nequithxc elfe ipfum corpus, Nam deusfpiritus‘eft,alienifl’i mus à natura luti.necefle efl ergo imaginem dei referrcad fpiritua* TmagoJti, lia.nirnirum ad immortalitatem,ueritatem, iuflitiam, amp;nbsp;fanôimo* tiam.Ita enim fcriptum reliquit beatilfimus apoflolus Paulus,Re* tiouaminifpiritu mentis, amp;nbsp;induite nouum hominem, quiiuxta deum condituseflin iuflitia fantfiitateueritatis, Proinde nihil ad abfolutilfimam perfetfiionem primo defuit homini: ut fic uel cxco appareat, hominem non ad mortem 81 in teritum eße creatum, fed ad uitam 8i beatitudinem feu felicitatem plenam.

Vcrum, inquiunt, pratfciuit deus lapfum hominis, quem fi uo* Prafciuk luißet.impedire potuißet: iam cum non impeditiit.dei culpa Adam lapfum bo’ peccauit. Egregia ueroccnfcbiturdifputatio, ftdei timoré pofito, juinir. quxlibetin buccam ucnientia,contra maicflatem dei expuere licet. Refponfum efl mox ab initio huius difputationisadliancobieéfio nem.Prpterea non fequiturex prtcfcientia dei ullaneccßitas,utne* ttßitatepectarit Adam, quod ipfum pcccaturum pratfciuit deus. Prxfcit prudens aliquis pater ex fignis aliquot funeflis, aliquandogt;

E 5,

DEPECCAT O.

filium fuum perimendum gladio.Nec fallit przfcienna. ConfodI/ turenim propter fornicationem, Acqut non ideo confoHus credit tur,quia pateripfum prznouit perimendum: fed quia adulter fuif» Ideotÿ S. Ambrofius, liue quifquis tandem is author ftierit x.lib.de Gentium uocationecap,4.de parricidioCainiloquens, Vtiq; prz^ fciebatdeus,inquit,ad quem fine progrelfurus effet furor infanien« tis. Nequecxco quodfolli feientiadiuina non poterat, neceffitate peccandiurgebaturfacinus uoluntatis,amp;c. EtAuguftinus librode libero arbitrio, lib. {. cap. 4. Sicut tu memoria tua non cogis fatfta c(fe,ait,quic przterierunt,fîc deus prxfcientia fua non cogit facienz da quK futura funt. Et fîcut tu quzdam qux fecifti, meminifti : nec tarnen quz meminifti omniafecifti:ita deus omnia quorum ipfe au thor eft prxfcit.ncc tarnen omniü quz przfcit ipfe author eft.Quo/ rum autem non eft malus author,iuftus eft ultor.Et reliqua.

Proximx obiedioni cognata eft fequens, Deus ab aeterno,in^ quiunt,decrcuitgenus humanü liberate ex ferui(ute:ergo fieri non potuit quin prius feruituti implicaremurtoportuitergo nos imergi peccato,ut perhocelucefceret dei gloria, iuxta illudapoftoli, Vbi ex ttberauitdclidum,ibicxuberabitamp; gratia. Mirum uero iftos non illud magis apud fe perpendere, deum fibi ex feipfo etiam fine no* bis ad beatitudinem felicitatemlp eife fatis,ac gloriam eius,etfi nui/ la unquam creatura prodqffetin lucem.pertingere fupra omnesccc los. An non ab xterno deus^ At non ab aeterno creatura eft. Eft au/ tem gloriofus deus ab zterno ; ergo fine nobis gloriofus eft. QuiS uero ita ineptiat,ut exiftimet lucem illam xternä aliquid glorix acci pere à noftris tenebris,d putore illo noftro attp peccatis^ An fine no firis fceleribus nulla erat futura dei gloria^ Sapiens in Ecclefiaftico, Ne dicas,Defeci,inquit,impuIfudomini.Nonenim debesquçodit fiicere.Ne dicas.Ipfe me in arorem impulit. Non enim ei uiro pec cate opus eft. Vel,Non enim neceftartj funt ei homines impq.Om/ ne nephas odit dominus,necprobatur eiufdem cultoribus. Quare ergo non inuertimus ratiocinationem noftram, amp;nbsp;ita, ut res habet, colligimus, Deus ex bonitateamp;liberalitatefua, qua diftrahi quail cupitacfe omnibus adfelicitatemimpartiri.abxternodecreuitcrea re hominem adfuam imaginem amp;nbsp;fimilitudinem.fedquoniam prg uidit ilium ruiturum in foedam feruitutem, liberatorem ex eadem gratia amp;bonitate fua prxordinauir, utfe ita nobis impartiretur nos laudaremus gratiam eius,acgratias ageremus bonitati eius.lta uero quodpeccauimushomines.df in noftram conuertimus perni Cietn,doininusrurfusconuertitinbonumâf ad falutem npftram.

Sicud

DSC AD. III. S SR MO' X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ill

Sicmî quondam etiam in rebus lofephi amp;nbsp;fratrum eius,qu{ harum return typus quidam funtjedile legitur dominus. Et nos omnino hochegotium difputando totum hue conuertere debcmus, ut foli * ■; deo omnis cedatgloria,nobis,aliud nihil quàm confufio faciei.

Reftant ultimo adhuc aliquot fcripturarum loci perflringendo ’ cxpIicandi.Dixit fane apoftoius Paulus, Tradiditeosinreprebum dtustr^Jit fenfum.Sedillud tradere, quod âf Auguftinus dicit, iudictj amp;C iufti/ mftnfum liæ opus eft. Dignienim erant qui traderentur in fenfumreprobü. rtprotmn, Cauffa prxcefTit in uerbis apoftoli. Nam deus fe illis manifeftauiu illiuero non tantum ingratifueruntdeo, fed fux potius fapientix , innitcntes,cultum nefcioquem.deouoluerunt obtrudere -, ergo ut experirentur fe ftultos amp;nbsp;impios eife, tradidit eos deus in cupidita.* tesfocdas.Ita noluitaudire dominum Amaziasrex, quia dominus ftatuerat eiuspunire ftagitia ficutlegitur 4. Reg. cap. 14.amp;z.Paraz lip. If. cap. Ita mifeuit dominus pfeudoprophetis fpiritum erroris. öifeduxerunt Aegyptum.Ifaixtp.lta exiuit fpiritus feduflor, uel cacodçmon à domino iudieij, 8i fuit fpiritus mendax in ore omgt;' nium prophetarum.t.Reg. ultimo. Facit autem iftaomnia domi-* nus xqiio amp;nbsp;fanâo iudicio. Idem Occxcarediciturquotieslucem ueriiatiscontemptam reiiocat ucl aufert, amp;nbsp;tenebris gaudentes,in tcnebrisperplexoshxrereftnit. Tuncenimingratis amp;nbsp;prophanis Uctbum fuum ad indicium annunciate permittit.Sic fane docetnos fentire euangelica 8C apoftohea doôrina, Hxc ait dominus eft con demnatio.ucl hoc eft ludicium, quod filius deiipfalux uerauenit inmundum,amp; mundus plusdilexittenebrasqua'm lucem.Etapoz ftolus Chrifti Paulus, Si adhuc uelatum eft euangelium noftrum, lit,inhisqui pereuntuelatum eft:in quibusdeus huius fxculi ex^ tacauit fenfus incredulorum.amp;c. luxta eandem rationem indurate Jndurattt dicitur deus.Cum enim uocat hominem dominus, amp;nbsp;is rclutffatur amp;inclignum le facit regno cttlorü,permittit ipfum fibijpfi; id quod aliud non eft quàm fux naturx corruptx hominem rclinquere.iuc xta quam homini eft cor faxeum, quod fola dei gratia molle ucl tra labile redditur.ergo fubttatfiio gratix.indura tio eft : amp;nbsp;cum nobis ipfis relinquimur,tnduramur. Pharao rex Aegypii infanticidio nc phando, tyrannide 8i alqs pcccatis multis, contra leg? naturx com milfis, oftenderatoculosdiuinx amp;iufti(fimxmaieft3tistnihilergo mirum quod indurauitcor eius. Porrd fi quis hanc interpretationc non recipit.ncgaretarnen nonpoieft deum in fcriptutis noftris uti loquutionibus. Nobis autem in ufucftdicere, Hie pater filium in* dulgentiafua cotruinpit amp;nbsp;indurat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.Pata

ƒ ■'

autetîi non ideo îndulgct ut perdit,ftd ut feruet: fîlius reuera abuTef irtdulgentiîc paterna: le perdit K indurat. Iccirco propria lua noa‘ ^nJurauit patris culpainduratur fîÜus.qui tamen dictturindurari à pâtre. Et .deutcor reuera fi diligenter infpicias hiftoriam Pharaonisin Exodo, inue* Ph4r4onit gt;nies non femel repen banc fententiam, Et indurauit deus cor Pha^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xaonis.cumprçceiTit beneficium aliquod 8i liberatio à malo.Qualî

dicat fcriptura, Hoc benefîcio liberatîôis à malo indurauit deus cor * Pharaonis,dum hicabutereturdei bonitate.arbitrareturqj iam om.* ' nia fore extra periculum tuta,quod deus prxfens fupplicium fullugt; liifet.ac iam benefaceret. Interim fateor 8C ante beneficia, ante pcE'* nas illatas,imô mox ab initio uocationis Mofis, dixiife dominum, • Ego fcio quod rcx Aegypti non finet uos abire.Item, Vide tu ut co ram Pharaone facias omnia (îgna SC prodigia qux pofui in manu tua: ego uero indurabocor Pharaonis.utnon dimittat populum. Cxterum hzc non dicuntur in hune fïncm.ut faciamus deum au^* thorem omnis pertinaeix, perfidix Sf rcbellionis Pharaoniex : fed ' magisadconfolationemdf confiirmationem Molts, qui fie prxmo netur, ut cum fedulo agit cum rcge,nec tamen quicquam impetrat, nihilo minusfciatfeageredei negotium, deumep fua longanimi^ täte in caulfaeife pertinacixillius.interim tame omnia reâe ad glo riam fuam temperaturum Perindeaclî paterfamilias ableget feruS fuum ad debitores fuos dicens.Abi tu SC répété debjta:fcio autem te nihil ab illis accepturum.Ego enim mca lenitate benignitate^ dif' faciles reddam. Tuuerofactuum olficiü . ego intérim uideboquid fado opus fît*Hts accedit quod in illis ipfîs Capitibus.in quibus tolt; tics repeticur.Indurauit deus cor Pharaonis.fubinded; hoc repeti*

* tur.quodindurationisculpamregeritinipfumPharaonem.Indu'' ruit cor Pharaonis SC non audiuit eos^ In cap. probe caftigatus Pharaodicit.Peccaui etiam nunc. Dominus iuflus eft, ego uero ôf populus meus iniufti uelimpq.Etmox, Vides autem Pharao quod pluuia celfalTet,perrexit pcccare SC aggrauauit cor fuum, indura/ turn eftnimis.Hxc autem S^lîmilia conferenda funtcum hifee uer bis.Egoindurauicor Pharaonis,colligendusqj piusfenfus,quideû iuftilfimum non authorem mali faciat. Iam uero clarefatis dicit A/ Mdlu ^uo mos cap.}. Non eft malum in ciuitate quod dominus non faciat» modo ƒ4x Verum Auguftinus côtra Adimantum cap. is. orthodoxe feriptum fittt deut, reliquit,Malum hocloco,non peccatum,fed poena intelligenda eft.

Dupliciter enim appellatur malum, Vnum quod homo facit : alte/ rum quod patitur.pocna.Dc poena autem loquitür propheta.Diui/ ita enim prouidentiacunda modérante Ôf gubernante, ira homo malms

DR CAD. irr. s SR wo X» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nç

njlitm facit, quod uuk, UC mile patiatur quod non nuit. Ita ergo deus malum facit, quod non ipft deo malum eft, fed cis in quos um dicat. Icaque ipfe quantum ad fepertinet, bonum facit: qutaomne iuifum bonti elf: iufta elf ilia uindicla. Non aliter intelligendum elf malum d^in lus liai* uerbiscap, 4j.£godomtiius, nullus ultra, formans lucem, Si creans tenebras : faciens paccm SC aesas malum ; ego dominus faciens omnia ilfa. Nam malum, id eii, bek lum opponicpaci. Rurfus$. Auguffums de Natura boni contra Manichxos cap. i3.Cumaudimus,inquii, omnia ex ipfo SC per ipz Omtiianc Cum SC in ipfo,omncs uciq; naturas incelligere debemus.qu* natu« ipfo amp;nbsp;ptr rallier funt.Nequeenim exipfofuntpeccata, qux naturam non fer ipfumaht uani,feduitianc:qu*peccatacx uoluntate elle peccannum.multis ipjo, inodis fanfla fcripcura lelfatur. H*c ilie, Nec di^icile elf refpondea rc ad illam Solomonis fencentiam, Omnia propter fe condidit dogt; miiius.itnpium'quoqueaddiem malum.Prou i6. Credimuscnim deum iulfiirimum,cenum diem affliólionis ludicquel fupplicijdez ßgnalfeimpifs, in quem fuo tempore impingenc. Quod uero apoi ftolus dicit, Miferctur cuius uuli, SC quern uultindurat, non hue detorquebimus,quod quenquam necelTicateadigatadpeccandum deus, SC lia hacpeccatt cauifa. Voluntas enim dei bona elf iulfa, necuultaliudquàm quodconueniens elf, minimec^ pugnatcum natura SC uerbo dei ideo enim propheia clamauit, lulf us dominus in omnibus uqs fuis, Sifanélus in omnibus opibus fuis. Pral.»4y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Ifta ueropaucula ex muliis de caulfa peccati hadenus C.V. expenz dendi propofuimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Defcendimus iam ad illulfrandas primas in defcriptionepeccati, mixab liuiui Sermonis initia propoiitas partes. Sunt autem duae. Prior, Peccatum eif corrupcio natiiia hominis. Polferior, El qux ex ipfaexiifiia.Qiorepugnanslegidei. Ccrtéalij non inconfulii gene DifcrinnM ri uel fpecies uel difcrimina peccati ponentes dieüt, Peccatum aliud peccati, tft □riginale,aliud uero Aftuale. De fingulis, quod dederii domù nus.ordiiie dicemus, Sdprimumdenatiua ilia hominis corruptio« ne,hocc(f,dc Peccato originali Appellatur autem originale uel ori« De Origin ginis peccaium,quoda prima uenitorigine,nempeà primo paren* nalipecoiz teinomnesderiuitum propagine uel traduce. Hoc etenim ex utero to, materno in nolfra natura nobifcum adferimus in hanc uiiam.

Huiuspeccatiuariac ponunturdefinttiones, qu*tarnenutinter QfiJpee^ fenondilfentiunt, ficaliaclarior SC plenior eft altera. Alii,Peccatum catuorigi^ originale,elf corruptio,inquiunt,natur5e à prima perfc^fione. Alij, nait^ Eft natur« hominis corruptio, qux efficit nc ucre obediamus legi ‘ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

DS PBCCATO.

dei.ncc Gmus fine peccato. Alij defeflum uoeant: alrf concupifcetr/’ riam;quæ tarnen uideri poterat frudlus erîe originalis peccati, id eft^ corrupcionis nofiræ. Aitj appellant appetituum inordinationcm^ quæ reltqua eft in natura.AnshelmuS fcriptor ncotericus, Origina« lepcccatum eftcarentia,inquit, originalis iuflitiæ. Verum hoc faits accifedixiiîeputatur^ Vis enim peccati non uidetur fatis exprima Nam natura nofira non tantum inops amp;nbsp;uacua eft boni,fedom^ nium malorum fertilifiima. Melior ergo habetur Hiigonis illa, Ort ginalepeccatum eft ignorantia in mente, Siconcupifcentiain car^ ne. Atmulto melior pleniorip bare elfe uidetur. Originale peccaz turn eft uitium deprauatio totius hominis, quo deum amp;nbsp;eius pla cita, nec node, nec animo perfequi poteft, fed ex peruerfo de tebus iudicio.perperamagitperuertittjj omnia. Cumhisautem finitioni bus omnibus etiam liane C. V.confiderandam proponimus, Origi naleprccatumeßhxreditaria naturae noflrae prauiras arque conu^ ptio, quae primum nos facit reos iraediuinae, deinde opera in nobis profert, quae fcriptura carnis appellat. Peccatum ergo hoc originis necdidfum necfadfum neccogitatnm quidem eft, fedmoibus fiuc uitium.deprauatio, inquam, iudicij amp;nbsp;concupifcentiar, uel corru* ptio totius htimanae naturae, id eft, inrelkófus 8i uoluntatis omz niumi]; uirium humanarum, unde dcinum cuniSla praue cogitata diôa amp;nbsp;faiffa proueniunr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,

Origopff Originem trahit ex protoplafto, ideoenim dicitur hacreditaria tail ori^i/ naturae nofttae praiiitas atç corruptio. De protoplafticorruption« nabf. amp;nbsp;peccato.ex quo nafcimuromnespcccaiote.s.abundefatis ditflum eftincauffapeccati,fedSf paiilopoft fequenturpauculaquaedâ.ui non fit hie neceflequicqrepetcreiad alia ergo conueriimur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Ftbi^iani, Pelagiani negarunt hoc malum ePe hærediiatiü. Nam ipfius P« lagquerba haecfunt,Vt fine uirtute.ita fineuitioprccreamur.Aique ante aófionë propria uoluntatis,id folum in homine eft.quoddeus côdidit. Tedius hie quidem, at Celefiinus Pelagif confors,apertiiis uirus hoc euomuit,ac dixit,In remifiioncm autem peccatortibaptiz fandos infantes non ideodiximus, utpcceatü ex traduce firmare ui deamur.quod longe à eaiholieo fenfu alienü eft. Qiiia peccaiû non cum homine nafcitur,quod poftmodum exerceturab hominetquia no natura delicflü,fed uoluntatis efle demöftratur. Rurfus Pelagius dixit, non tantü primo homini, fed etiä hiimano generi primum ilz lud obfuilfe petcaiû.uerum mox adqcit.Non propagine,fed exemz plOjid eft.non quod ex illo aliquod traxerint uitium, qui ex illo pro paganfunt^fed quod (umprimum peccantem imitati funtomne.s.

fetCÄD. ïii. «SUMO sr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114-

^uîpoftmodûpeccauerunt. Haecextant apud Aurel.Äug«ft.de pec tato original! contra Pelagium Si Celeftinumlib.i.cap.é.ij. if.

Denaonftrandum ergo nobis exfandiarum fcripturarum tefti« monqs, eße in homme hxreditarium malum, Si nafci nobil’cü ori.' mne es- m ginis peccatum, id eft, omnes homines peccatores in mundu nafci. fcieumipfa Clamatergodifertisuerbis DauidPfal.ji.Ecceininiquitatibus con malumhit Cfptus fum,Si in peccatis conceptt me mater mea. Siue ut habet alia reäitariu, cxHebrxouerfto,Ecce ininiquitate formatusfum, Siinpeccato fouituelcalefccit me mater mea. (deft, turn protinus adhzrefcebat tnihipeccatumSiiniquitas,cum conciperer Si alererinuteroma.

*erno, Idquodproculdubio non eratex uitio matrimonq. Sandlii enim Si impollutum eftcubile coniugum; fed ex traduce Siproz pagine. Nam lob in cap.i4. dare dicit, Qu is dabit aut proferetpux sum uel mundum ex immunda(nitnirum mafta) ne unus quidem, hauddubie,proferripoterit. Eius generis fequuntur Si alia quae» dam in lobi cap.i j.Si zf. Clarilfime uero Sandius Chrifti apofto* lus Paulus ad Romanos sQuemadmodum, ait, perunum homiz Item peccatum in mundum itnroqt, ac per peccatum mors. Si lie in omnes homines mors peruafit.quatenus omnes peccauerunt» Vfqj tdlegem enim peccatû erat in mundo.'porró peccatum non impus taturcum non eft lex. Imoregnauit mors ab Adam ufcp adMofen in cos quoip qui non peccauerant ad ftmilitudincm tranigreffionis Adam,Sic. An nohifce uerbis propagationépeccati clarilnme often ditapoftolus,dicens. Per unum hominc intrauit peccatum in munz dutn.ln omnes homines mors peruaftt,quatcnus fcilicetomncs pec cauerunt,nimirum quatenus omnes obnoxq funt corruption!.[mo ne ulli uel ante Mofen,uel poft Mofen exciperentur homines, fubz iungit, Regnauit mors ab Adam ufqj ad Mofen, in eos quotp, qui non peccauerantad fimilitudinem tranfgrelfionis Adam, id eft, qui noiidum fua Si propria quidc uoluntate, ficut ille, peccauerant, (ed abipfooriginis peccatum traxerant. S.Auguftinushzc pleniusexz cutit Si tradat libro de peccatorü meritis Si remiflione primo, cap.

9.«o.ti.Si fequentibus.Rurfus uero Paulus in 7 ad Rom.cap.hoc nialum, inhabitans appellat peccatum, nimirum congeniiQ. Addit enim,Ego carnalisfum, uenditus fub peccatum, Et,Noui quod no habiter in me.id eft, in carne mea, bonum. ideoep Si beatus apoftoz lus Si euangelifta Ioannes,Si dixerimus, inquit, peccatum non haz bemus, noftpfos fallimus. Si ueritas in nobis non eft. Significanter autem dixit habemus.nö habuimus aut habebimus.Nam id ex naz tucacorrupta proprium habcmus. Proinde conftat iam falfum elfe

F X

■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Tgt; S' PEGC A'T O.- - - - ’

r'olimta' quod Pebgîani fînxcrür, nos procreari fine uitio; falfum efi, uoluit riuijtelJi tariamduntaxataólioncm nonetiamcorruptionem amp;deprauatio ftffatum. nem qiiæ nondum prorupit in opus prauum, efle peccatum. Et Au gufiintis alifubi originale uocat amp;ipfum uoluntarium peccatum, idtp ratione duplici.Principio non per fe quidetn.led refpcflu Adar, quia ex pnmihominis nialauolunratefalt;flum,à nobis hxreditat

* rium connaliiiur. Deinde quod cupiditas praua nuncupari poflli Hoilintas. Nam libro Retraifl. v eap.ij. Si quifquam dicai.inquit, etiam ipfam eiipiditatem nihil eile aliud, quàm uoluncatem, fed uigt; tiofam tarnen pcccatoq; feruientcm.non refiftendum eft; neede uer bis.cum res confier, contrauerfia facienda. Sicenim oftenditurfinc uoluntate nullum effe peccatum, fiue in opéré,fiue in origine. H sec ille,qui nonnulla huius generis affect etiam in }.lib. contra iulianû Pelagianum cap, j. Nobis fatis fueritetiam fine illis, ex fcripiurarû tefiimonqs didicifife,peccatum effe non tantû adtionem uoluntariâ, fed etiam corriiptionem hxteditariam.

riltutnon His omnibus nihil répugnât quod in Ezechiele dominus dicit* portahit ini Filius non portabit iniquitatem pairis,fed quife^ in fuo peccato mo rietur.Non enim nocerei nobis lapfus Adar,fi non ex ipfo omnibus fatrif. nobis ea innafeeretur peruerfiias.qux digna efi dei iudicio. At uero cnm omnispropenfio,omneingeninm amp;fludium nature noftrx etiam inpuerounius diei.pugneccum diuina puritateet uoluntate, que fola bona efi, profetfio nemo propter patris, fed quifqj propres fuum proprium punitur peccaium,inuadunt^ pueros omnes cala/ mitâtes, quos his corript uidcmus faniflo iufio dei iudicio.

A fanflis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nihilo firmius eft quod obiicitur,liberos à faniflig parentibus no

tiaffi paren pofte ullam contrahere corruptionem.Nam defeendunt ex genera« iibui, tione carnali,non ex regencrationefpirituali Et quod apoftolus di/ xit,Sanifiif}catuseft uir infidelis in uxore, S( faniBificata eft uxor in uiro ; alioqui liberi ueftri immundi effent, nuncautem fan Ai funt, his nofiris non repugnat.SanAi enim appellantur non generis aut natitiitatis prerogatiua,quaff lie fine uitio Mafeätur pueri ; fed quod natura quidem corrupt! geniti,foederis ôi gratie uirtute puri fint, Si impuritas eis non impiitetur, propterChriftum uel promiftionem, que fie pronunciata cft.Erodeus tuus amp;nbsp;feminis tui poft te. Qtion* dam enim Si ifti hberi qui ex femine Abrahe erant, fan Ai amp;nbsp;bene/ diAi erant, qui ramen nihilo minus circuncidebantur. At quidoro epus erat circuncifione feu purgatione, fi nthil erat ex natiuitate im putitatisi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Falfiftimum

DE C AD. III. S EK M O X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I15

’ Falfiffimum itaqj eft illud quoqj qiiod Celeftium Pelagianum d| CatkoScu Xifleaudiuimus.ln rcmifîionem peccatoium baptifandos infantes dogma dt nonideo diximus.utpeccaium ex traduce firmare uidearour; quod praato longeacailiolicofenfualienüeft. Namcatbolicumilludelf,qucd origiuaü^ cireuncififuntliberiludxorum, non tam quod tœderis trant con« fortes.quàm quodomnisuetulfas fantfforum patrum lîc conbteba tur in infantibus elfealiquid quod putatione opus haberet.boe eft quod gratia dei remitteret,nec imputarct ad mortem. Catiiolicum illudelf, quod baptifanturinfantes Chrilfianorum, non tam quod dei funt.gratuito in fœdus dei reeeptj,quàm quod in eis elf ex natilt;.^ Uitate quod gratia fuaabluit dominus,ne inférât mortcm.Imo.non potelf elfe catholieum.quod pugnat tam aperte eum tot illulfribus feripturx telfimonijs, approbâtibus in infantibus ex propagatione c(Te peccatum. His accedit quod beams Auguftinus libro contra lu* lianum Pelagianum primo, cap« x.praeßantilfimorum in eeckfîa (pifcoporum do^orum^ telfimonia lt;ongerit,quibus oflendit om nés ecclefîarum miniifros, ab apoflolorum temporibus, agnouifîe

amp; palam docuilfe peccatum originale. Profert autem telfimonia Omnero» Iftnri, Cypriani,Retitti,Olympij,Hilarii,Ambrcfn partis amp;nbsp;prae* li^ui doâo (eptoris fui in Chrifto,Innocentii, Gregoii|,Bafilii,Ioannis Cliry* rei (ofitm foftomi. Tandem,Antantamconfenfioncm,inquit, facerdotum ca turpreca* tliolicorum confpirationem di^urus es perditorum'^Necfanéfum turn origin Hieronymum, quia presbiter fuir, contemnendum arbitreris, qui tiale. Grxco Latino,inruper Ôi Hebræo eruditus cloquio,ex occiden* tali in orientalem tranfiens ecclefiam, in locis fandis atcp in literis facris,uflt;^ad decrepitam uixiixtatem.Hicomnes uel penèomnes, quianteilium ex utrarp parteorbisdedoiffrina ccclefiaffica fcripfe* rant.legiunecaliam de bacre tenuit prompfncp fenrentiam. Et ite* mm idem libro de peccatorum meritis amp;nbsp;remllîione tertio.eap.y, ficfcripium reliquit, Hieronymuscum lonam exponens ad eum lienilfet locum,ubi commemorantur etiam paruuli ieiunio caüiz gan,Maior,inquit, atasincipitamp; uft^ad minorem peruenit. Nuiz bus enim abfrp pcccaro,ncc fi unius quidem diei fucrit uita eius, innumerabiles anni uitar tins. Si enim Ifellx mundz non fqnt in confptdludei,quanto magisuermis amp;nbsp;putredo, amp;nbsp;hi quipeccato offendentis Adam renentur obnoxii'^ His addit Auguftinus, Hune dodfilfimum uirum fi facile interrogate poffemus, qua'm multos utriufep bnguar diuinarum literarum ir?ôaiore$,âr Cbriftianaruin difputarionum fcripiores conimemoiaret, qui nonaliud ex quo Chrifti ecclefia eft confiimta,ÛBfcruiit,ncnaliudà maioribus accez

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F î

D5 PSCÔATO,

perant.non aliud pofteris tradiderunt. Ego quidem quamuis I5ge paucioralegerim, nonmeminimealiudaudniTedChriftianis, qui utrun^ accipiunt tcttatnentum.nonfolutn in ratholica ecclefîa, ue rutn etiam in qualibet lixrcfî uel fcliifinate conftituiis, non memini me aliud legiiTe apud eos.quos de his rebus aliquid feribentes lege« re potui.qui feripturas canonieas fequernur, uel fequi fe crederent, crediucuoluiirent.Hxc Auguft. docens moxab initio concord! do tflrinx genere omnes fan Aos originale peccatum in infantibus digt; ferti^imeconfelfos eife.Milii uidetur S, Hieronymus no in lonam duntaxat,fed in Ezechielem löge apertius alTeueratTe originale pecz catum. Verba eius habentur in Cornent, lib. 14. in cap. 47. ad Eze* chiclem.acfunthuiufmodi, Quis hominum gloriari poteftcaftum fe habere cor.'uel ad cuius mentem per oculorum feneftras, mors concupifeentix non introibit,ôf ( ut parum dicam) animi titillation Munduseniminmaligno poHtusefttSf à pueritiaappoGtum eft cor hominis ad malum .*ut ne unius quidem diei a natiuitatis fux exordio line peccato fît humana conditio. Vnde ÔC Dauid confîte/ tur in Pfalmo.Ecce enim in iniquitatibus conceptus fum. ôi in pec« catis concepit me mater mea.Non in iniquitatibus matris mcx.uel certe meisjed in iniquitatibus humanxconditionis.Vnde amp;apa^ dolus dich, Regnauit mors ab Adam ufqt ad Mofen, etiam fuper cos qui non peccauerunt, in (imilitudinein prxuaricationis Adx.lt; Tantum ille:nos hxc omnia haAenus protulimus utadruere* mus peccatum originale efle corruptionem naturxhumanx natp uam uel hxreditariam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Qjtdlii o- Videamus porro' qualis amp;nbsp;quanta fît ifta naturx nofîrx hxrcdi-* ^iiantd dtt »ria prauitasatep corrupt!o.et quidefficiat in homine.Naturaqui/ prauatio lt;lcm nodra ficutipriusoftendim us optima amp;nbsp;prxdantifîima fuit in Mtura. patre nodro ante lapfum, fed pod lapfum faAaediudodeiiudicio

pedima 8C corruptilfima, qux talis in nosomnes propagata ed. Id quod res ipfa experientia cumin infantibus feu paruulis, tuin etiam in adultis liquido claret. Nam fpecimina çdunt paruuli lucult; lentxdeprauaiionis mox atq; aliquid agere etiam antequam loqui perfeAe coeperint.IntelleAus ed nobis omnib. hebes, obtufus, craf fus.adeotp cxcus plane in rebus diuinis.Iudicium in rebus coeledi* bus habemus peruerfiifimum.Horribiles enim Si abfurdiifimx co gitationes S^opinionesexoriuntur in nobisipfîsdedeo Si iudieijs omnibusep operibus dei.Quid quod totusanimus noder propene det Si procliuis ed adetTores,ad fabulas Si ad nodram pernidem; cumi^ iudicamus inept!lt;Time,nodra tarnen iudicia longe anteferi« mut

DE CAD. III. SEE MO X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lié

thus diuinis.quaf nobis prx humanis illis noHris dulnadmodum uidentur.Neçp enim mentitus cft.qui dixit, Animalis homo nÔ ac« cipit eaquxfunt fpiritns deitnukitia hquidem illifunt, nccpottft cognokerequodfpiritualiterdijudicantur. Appellauit autemPau lus animalem hominem,uitali anima uiuentem naturalitcr.nondu tenaium. Tales uero cum adhuc fumus,toti certe regimur à phiz iautia. Eft ea amor amp;nbsp;ftudium fui nimium, quo nobis omnia no« Ara eximie placent, noftrist^ commodis impenfe ftudemus, omniz bus alijs interim uel neglediis, ueletiamafflidis.Ncctemere Plato id uiirj malorum omnium fontem cxiftimauit. Prxtereauoluntas iota noflra captiua duciturà concupifcentia.quae ueluti radix imbu ta ueneno,omnia hominis inficii,homincmlt;ÿ inclinât, trahit amp;nbsp;im pellitad carnalia 8( uetita deo^ contraria,ut ipfa perfequaturcupi« de,in eis omnem quarrat delcdationem ac eonquiefeat. lam amp;nbsp;faz cultates ad bonum funt nobis nulIx.Segncs enim ignaui amp;nbsp;torpi« difumus adomne bonum, prompt! uero amp;nbsp;alacresad res peifimas quafep Et ut femel fïniam,breuibus^totam uim prauitatis corruz piionistp noftrar harreditariz exprimam,deprauatio ilia naturæ no ftrscaliud non eftquam imaginis deiin nobis expundio. Imago J^tpraua^ dei état ante lapfum in pane noftro Adamo,qna' fuit,iuxta interpre fionoßrn, lationemapoftolicam, conformitas5lt; participatiodiuinzfapicne fß imagh tix,iuftitir,fanditaiis,ueritatis, inregritatis amp;nbsp;innocentiæ, adde nisdti obamp; iinmortahiatis felicitatist}; zternsr. Ergo quid aliud obliteratio aut ttrdtip, expundio huius imaginis elle poteft,quàm peccatum originis, uidelicet odium dei,ignorantia dei, ftultitia, diffidentia, defperatio, rigt;(W7ia,iniuftitia,immunditia,mendacium,hypocri(is,uaniias,cor* tuptio,iniuria,amp; confcelcraiio.adde amp;nbsp;morialitas in félicitas zier na. Hzc imago amp;nbsp;(îmilitudo propagataeft in nos omncs,iuxta q«od legimus f,cap.Gencfeos,Adam genuit in fimilitudine et ima ^inefuafiilium.Proinde qualiseratcorrupius, deprauaius amp;' caiaz ntitofilTimus Adam pater nofter,tales nos genuit filios : fie ut cmz nés nos qui ab impure feminc defcendimu$,pec(a ti contagione na feamurinfedi. Aradiceenim putrefada, rami putridi piodeunr, qui fuam putredinem iransmittitunt in alios ex fenafeentesfur* culos.

Ethocqntdem malum, hzc corruptie, hoc peccatum, quamuis Originaîf in infantibus latcat,nondum per ztaiem teneram erumpat in opus, ptccaittnt ptoptie tarnen peccatum,amp; huiufmcdiquidem peccatum eft.qucd damtut-, eos agitreos itæ diuinæ, fepaiai^ à confortio dei. Cum dco enim fandilfimo amp;nbsp;igné confumentc nemo iiifi immaculatus Si pu»

' ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DH PBCCATO.

riffimushibitirepoteil. Et Paulus,O.Tines.inquit, peccaucrunt. Si deftauuntur,fiue egct gloria dei. Gioria lire dei, ipla eft imago deir hac quia deiUtuuntui-originali peccato dcprauan.repdiûtur mericó àconfortiodei.Huc perunctpræterea tota ilia difputatio quam ha-' buimus Sermone4.decadis ;.deconcupifcentia;ubi doem ipfatn concupifcentiam nondum in opus prodll^iam,peccatum Ä huiuf* ihodi peccatum eiTe, quodo nues hommes maledidliom fubdaedi uinr. Scripcumeftenim.iVlaiediôlus omnis qui non maiiferitin omnibus quz feripea funt in libro legis hums. Proinde hic eil pri/ marius effe«fius pecraci originabs.quod irain mortem ati^ condem nationem indudt infantibus adeorp ôi omnibus homtnibus. Id quod.ne quid dubif m cutufquâ animo relîdeat,copiohoribus feri^ pturarum teftimonqs dcmonilrabo.qs non repentis iterum quzfu periusinhoefermone, in quarto fermone decadis tertixaddu* ximus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Dominus in euangeliodicitad Nicodemum.Amcdicotibi, nifi quis natusfueritéfuperni$,non poteituidercregnum dei. Eciierûi Amen dicoiibi,nifîquisnatusfuerit ex aqua âf fpiritu, non potell introire in regnum dei.Quod naium eil ex carne, caro eil. Si quod nacum eilexfpiritu.fpirituseil.Duoin lus uerbis proponuncur me moranda SC inilituto noilro ualdc congruentia. Prius, Non ingre diuntur in regnum c(clorum,nifî renati c ccclo,per fpiritü fan^lum;

mortem, nihil ad uitam facit. Prima cnini natiuitatenafeimurad mortem. Poilcrius, Caro eil quod ex carne gignitunergo prima natiuitate noilra oës caro nafcimur. De Car-* nis uero ingenio SC uiribus eius apoilolus, Affetflus carnis.inquii; inimicitia eftaduerfus deum, Nam legidei nonfubditur: imdne poteil quidem.Proinde carnalis ilia naiiuitas générât nos non ami cos SC Rlios.fed hoiles dcizitacp SC reos irx dei.

Paulus ad Ephef.i.cap.Eramus,inquit,natura fi'lq irar.lîcut C{ teri.Quibus uerbis pronunciat uniuetfosciTeperditos. Nam per-* ditos hue morte sterna dtgnos,amp; omnino taies quibus meritdiras featur deus, appellat filios irr idiotifmo Hcbraico.Significatenim iradeiiudiciumamp; fuppliciumquodinfenur hominibus iuilo dei iudicio. Et Elius mortis dicitur, qui mot ti adiudicatus feu deiltna« ruseft.Sicfilius perditioni$,amp;c. Obferuaautem quod nos omnes nuncupatfilios irr,id eft pcrnxaut damnationi obnoxios, natura nimirum,ab ipfa natiuitateex utero matris. Quod autem naturali/ ter ineil omnibus, idcerte* originale eil; ergo originale peccatum 'cfficit nos reos ir« diuin«, id eft propter originale deprauationei»

o Hl 11 es

DECAD».III. S5RMO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HIT

tOmnes fumus dänationiobnoxq. Hic locus Pauli in IiaccaufTa ual de eftinßgnis.

Idemapoftololusad Coloff, primo capitc, Deus,inquit, cripuit nos à poteftate tenebr3rum,amp; tranftulit in regnum filij fibi diledli. Quod fitranslati fumus in regnum filqdei, fuimusergoin regno diaboli,Huc iam pertinentmultiplicia eiufdem apoftoli teftimonia in;, cap. adR.omanos,Vnius,inquit, delido multi mortui funt. Item,Per unum qui peccauerat.uenit mors. Venir enim iudicium ex uno ad condemnationem. Rurfus.Per unius delidum mors régna uit per unum. Et iterum, Per unius delidlum propagatQ eft malum in omnes homines ad condemnationem. Breuiter,Originale pecca turn à Dauide Si Paulo appellaturdifertepeccatn, ergo debeturori^ ginalipeccato mors.Quia ftipendium peccati mors eft.

Concludimusergo infantes damnationëin hanclucem fecum Originale (Xutero adferre materno: quia conuptam fecum aftierunt naturam: peaatum ideoep nonaltenofedfuo pereuntuitio. Tametfienim Auguftinus proprium, alicubi hoc peccatum uideatur appellate alienumfquo clariusoften dat propagine in nos deriuari) confitetur tarnen idem unicuiep no-» ftrumuere 8lt;maxime efteproprium. Et quamuis hiemorbus fuac iniquitatis fruduS nondum proiulerit, eft tarnen tota ipfa natura corruptio foeda,54 fernen quoddam peccatorum fiuefcelerum, quae non poteft non deo efteodibilis. Oditenim omné impuritatë dns,

His nihil répugnât quod Paulus ait,Vbinö eftlex,ibi nectranP p'hinontß greffio.Etenim non abfolute negat apoftolus præuaricationem aut lexjbi nul^ peccatum, quod reuera coram oculis dei peccatum eft, peccatum no M pr^cuari tffeifed fpedathominnreputationc. Homines enim priufquam per catioi Itgemipfisapareatautapriceturpeccatum,non reputant uelæfti* niant peccatum,ut reueraxftimandn erat. Paulus idem illealibi di-* tit, Peccatum quonda fine lege erat mortuum. Et ego quonda fine legeuiuebam. Vbi uero uenit lex, peccatu reuixit. Quod fi iam re* uixit, ergo Si ante legem, priufquâ per legem excitaretur.uixit. licet tunc non ita ut nunc uiresfuas exereret. Hue pertinetillud apoftoli. Vftjjadlegem peccatum erat in raundo.-porre» peccatum non impu laturcum non eft lex. Ecce peccatum erat in müdo antelegë, fed no imputabatur: non quod deusnon imputaret, fed homines fibi non imputant Latetin cinere ignis,qui reuera ignis eft,quoni3 uero nul las defeflâmasfpargit.nonputatureifeignis.Eadecaufiauirdo* H. Zuin^ diftimus pijlfimuslp H.Zuinglius beatae memoriae diligëier diftin* ^liutdt xitintermorbu amp;peccatü,cumaliquandodirtcreretdepcccato ori* Crigiiali £tnali,quod quidé motbummaluit g peccatum appellate : nimirii pecemo^

C

BB PBCCATO.

quod perpeceatû om nes intelligüt aâioncprauam noftra propna admiftam uoluntate contra Icgé latam: per morbü uero naturx bez ne conditz corruptionc quandam amp;nbsp;deprauationem.fed amp;nbsp;condiz tionem feruitutts miferrimä. Sicut amp;nbsp;AuguRinü modoaudiuimus, hoe peceatum appellate alienü.ut ita innueret efft hxredicarium: tame non negabatefTe propriü.Ita Zuingliusnon negauit peecatü originale;ficut quidam falfó de eo fparferunt; non fenßt illud per fe infantibus effeinnocuü : nifîquatenus gratia deiperfanguinefrfu Ciirilii redditur uirtute promiiïionis fœderisdeiinnoxiü. Inter atffuale 8L originale exadfe uoluit difcernere. Nam in ratione fïdei fuzredditain comftijs Auguftanis anno dominiijjo. celebratis. Originale peceatum,inquir, per conditionc amp;nbsp;contagtonem agnaz fci omnibus,qui ex affcdu maris amp;nbsp;faminz gignuntur, agnofco: amp;nbsp;nos elfe natura hlios irx fcio. Nee quicq motor hune motbü K conditionem.iuxta Pauli morem.appellari peceatüumó tale elfe pec tatum,utquicû(p in eo nafeuntur, lioftes amp;aduerfarti dei lînt. Hue cnim trahit illos natiuitatis conditio, non feeleris perpetratio, niß quantü hoc femel perpetrauit primus parens.Vera igitur perduellio nis mortis cauffa eftperpetratü ab Adam crimen ac nephas: at^ hoe uere eft peccatü. at peccatu iftud, quod nobis adhxrefcir, amp;nbsp;uere morbus Si conditio,imó neeelïitas eft moricndi.Et qux fequuntur» Haóbenus enim illius uerba recenfui.

Origmaïe nbsp;nbsp;nbsp;Reftat alter peccatt originalis effect us breuiter explicandus.Proz

ftccattim fertin nobis egeritep opera qux fcriptura carnisappellannon fecuS frofert opt at^ incenfa fornax flamas Si fcintillas efflar,aut featurigo aquä pergt; t4«trni!, ennitcrprofundit.Nullahicquies.Auaritiaenim exurgitcum libiz dine,adhxrefcii ambitio.fubit ira,inf1at fuperbia.uinolentia inuitar, uexat temetipfum Si alios inuidia. Dominus ergo in euangelio» Ex corde,inquit,exeunt cogitationes malx, cxdcs,adulteria, flupra, furta,falfa tcftimonia,conuitia.Rurfus Paulus adGalatascap.j.ope ra carnis non breui eatalogo enumeranquemadmodü ad Rom. t,Si j.cap.In 4.cap.epiftolxad Ephef. graphicedefcribitoperailla carnis,qux enafcuntur ex eorruptione natiua in omnibus nondum regeneratis per fpiritiim fanâü, Hoe dieo Si teftor per dominü, air, ne pofthac ambuletis quemadmodü Si reliqux genres ambulant in uanitate mentis fiix,dum mente habent obtencbratam,abalienatid nita dei,proptrr ignorantiam qux eftin illis, Si excxcationé cordis corü,qui poftraq dolere defierint, femetipfos dediderunt lafciuix ad patrandaimmundicicomnécumauiditate.Sufficiunthxc licet brez uiufcuU (îni,Copiofîo(a enitn fequéturin uaâatiôepeccatiaâuaz liSfad

ÖS CAD» III. S SR MO T, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IlS

tis:9 d quod explicandû tranfibimus, (î illud prias admanuerimus, non fine caaiTa gram me liaólenus uerbofe facis caufTam originalis peccan,hac eft, humane deprauationis humanarumÿ uirium cor» rupnonis tradauiiîe.

Sicutcniminliisaperiunmruenxpuriorisdo^lrinæ, itainiis 8C Inhit eol^ fundamenta h'dei noÂrx collocantur. Si enim non eft originale pce /orontur eatü.nec gratia eli;8C fi fic,nihil tarnen liabebit qaod operetur in no funda’nen^ bis.Si intègre funt aires noftre.nullo eerte medico nobis opas crit. »a fidano^ Frufira ergo müTas dei fïlms, ucnii. Sais ergo uiribus falaabantur fira, hommes Sicautcdiratûdifiolueturfîdeinofire fandamentam. Icx xirco ueiiemennfiimas eft in hac caafia beams Augufi. cuius aurea xerte uerba non grauabor C. V.recitare ex z.lib.dc Originali pecca* to contra Pelagium fliCeleftium ex cap.2).Slt;24. Sieferiptumreli« lt;]uit,Longe aliter fehabentquzftioncsifie, quas efie prêter fïdéar , bitratur, q funtille in quibusfaluafi’de, qua Chrifiiani fumas, aut •gnoratur quid uerû fit.et fententia definitiua rufpcnditur,aut aliter qefiliumana 8£ infirma fufpicioneconqeitur : ueluti cum quxritur qualis uel ubi fitparadyfus, ubiconfiituit deus hominc, quem for« mauit eit puluere, cum tarnen elfe illû paradyfum, fides Chrifiiana non dubitet^Et pofi aliqt fimiles recitatas quxfiiones, Quis, inquii, nonfentiatinliis huiufmodi uarqsfi^ innumerabilibus quxftio nibus. fine ad obfcurilTima opera dei, fine ad feripturarum abditifil« «nas latebras pertinentibus, quas certo aliquo gencre compledi ac defîuire difficile eft, mulca ignorarifalua Chriftiana fide,3lt; alien bi errare fine aliquo hxretici dogmatis crimine. Sed in caufia duo-« j„ fauljt rumhominûrqiiorü perunum uenundatifumus fub peceato.peral Juorum ha terumredimimur à peecatis : per unû prçcipitati fumus in mortem, rninum/i« per alterum liberamur ad uitam : quoniam iIIe nos in fe perdidit fa Jfi chr» xiendo uoluntatem fuam.non eius à quo faólus eft, ifte nos in fe fal uosfecit.iion faciendo uoluntatem fuam, fed eius à quo milfus eft. In horum ergo duorum hominumcaufla proprie fides Chriftiana xonfiftit.Vnus eft enim deus ôinnus mediator dei ÔC hominum Iio tno Chriftus lefus. Quoniam non eft aliud nomc fub ccclo datum hominibus, in quo oporteat nos faluos fieri;« in illo definiuit deus fidem omnibus, fufeitans ilium à mortuis. Itaque fine ifta fide, hoc «ft,fiiiefideunilt;is mediatoris deiSf hominu hominis Chriftilefu, fine fide inquam rcfurredlionis eius.quam deus hominibus definiz Uit.quxutir^finemcarnatione eius SC morte non poteft ueraciter xrediifine fide ergo incarnationis SC mortis SC refu^•e^lionis Chri» Ai nee antiquos iuftos,u( iuftt efient à peecatis, potuiffe mundari, SC

G X

DE PECCATO.

de! gratia iiiftificari,ucritas Cbriniana non dubitat: (îue in (is iuftis» quos fandla fcriptura cômemorat; (îue in eis iuflis, quos quidcm iU Exrr4 Ip la non commémorât, fed ramen fuifTe credendi funt, uel ante dilu^ raelemali' uium,uel inde ufque ad datam legem,uel ipfîus legis tempore: non quifalitati, foîum in filijslfraet, ficut fuetüt prcphctæ ; fedetiam extra eundetn [(dnonßne popiilum.ficut fuit lob. Etipforum enim corda eadtm mundaban* Chrißo, tur ßde mediatoris,amp; dilïundebatur in eis charitas per fpiritum fan (flum,qui ubi uultfpirat: non mérita fequens, fed etiam ipfa mérita ” faciens. Non enim dei gratiaerit ullomodo, nifîgiatuitafueritom •gt; ni modo. Quamuis ergo mors regnauerit ab Adam ufque ad Mo# fen,qiua non potuit earn uincere,nec lex data per Mofen:non enim data eft quæ poffet uiuifîcare, fed quæ mortuos quibus uiuifîcandis effet gratia neceffaria, non folum peccati propagatione 8i domina« . tione profftatos.'uerumetiam ipfîus legis addita prçuaricatione con uidos,dcberet oftendere, nô ut periret quifquis hoc in dei mifericot dia etiam tune intelligerer, fed ut per regnum mortis ad fupplicium deßinatus,etiamfibijpfiper prxuaricationem legis manifeßatus, deiquæreretadiutorium,utubiabundauitpeccatum,fuperabunda/ ret gratia, quæ fola libérât à corpore mortis huius. Quamuis ergo nec lex per Mofen data potuerit à quoquam homine regnum mor^ lis auferre, erant tarnen amp;nbsp;legis tempore homines dei, non fub legC terrente, conuincentc, puniente, fed fub gratia deledlante, fanante^ libérante: „rant qui dicerent. Ego in iniquitatibus conceptus futn, Sf in peccatis mater mea me in utero aluit. Etrcliqua, H^lcnuf cnim S. Auguftini uerba recenfui.

DePecfttj Dixi de Original! peccato, de natiua inquam Si hzreditaria cor# to ailunli. ruptione naturae noftræ,quæ prior eft pars finitionis peccati, fequi' turiam pars pofterior, ipfafcilicet aóïio quæ ex ilia exiftit, Aâuale inquam peccatum,quod ab adiu nomen habet.Quoniam enim de/ prauatio ilia agnata inhærens nobis, non femperlatitat, fedagil amp;exeritfe euidenter,ac tandem fui generis Si fuæ naturæ fatum Pfogig^ihhic fane aftuale eft peccatû: quod proinde ßc definimus, Adluale peccatum eft adlio uel opus uel fœtus uitiofæ Si corrupt« noftræ naturæ,exprimens fein cogitationibus, didlis amp;nbsp;fadiis con/ tra Içgem dei, ideot^î iram dei promerens.

Cäußa^tut Ita itcro minime obfcura eft cauffa huius peccati,ncmpc ipfa ho/ ûispeccati, minis deprauatio,quæcxerit fe per concupifeentiam aut affecT:io/ nes,affedlionesinefcantuolnntaté, uoluntasautéaliisadiutacoope rantibusqj hominis fa cul tatibus, pfi'cit adluale peccatû.Et ut clarius, quod dixi.intelligatur, anima noftra duas pouffimum partes habet, intelle/

DBCAD. ni. SER MO. X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Il^

Tntelleiflum (îue mentem, fiue iudiciuni:amp; uoluntatem feu appeti.* tum.Iii inctefuntnaturales leges,ad quas pracdicatioucl leifîioaui cognitio uerbidei accedat oportet. Sieutauiëopcris boni du» funt in liotnine potifl’im um eaufTæ.uidelicet integrum iudieium bene in formatum uerbo dei,â^ uoluntas eonfentiensattp obediens(requi« ritur aüt in primis fpiritus fantflus extrinfecus aut calitus aecedens qui mentem illuminet amp;nbsp;uoluntatem moueat ) ita proprijffime pce (atumatflualeperfîcitur.quandoâ^iudiciofeueonfulto 8i noÜra Qoluntatealiquid fît contra legem dei. Interim accedunt fæpiffimc extrinfecus ali» quot^ caufîx uifibiles Si inuifîbiles, Mouct enim fpiritus mali,mouentliomines,8lt;qu» funtin mundo exempla cor ruptionis infînita.Spes denitp metus Si imbeciliitas. Augufî.quçft. in Exodum ip. In uolütate,inquit,hominisefîorigo uiiioium. mo uctur autem caufîis corda hominum,alia fîc, alia uero fîc:etiam nô diucrfîs cau(fis,f»pe diuerfo modo, fecundum proprias quaiitates, qu» ex uoluntatibus ueniunt.Idem in Pfal.7p. Omnia, air.peccata du» res faciuntin homine, Cupiditas amp;nbsp;Timor. Cogitate, difeu' tite,interrogate corda ueftra,perfcrutaminiconfcientias,uidcteutrü pofTint elfe peccata,nifi aut cupiendo.aut timendo.Proponitur tibi prxmiüutpecces,id eft quod te deleiHer, facis propter quodeupis, Sed forte non duceris donis, terreris minis, facis propter quod ti« mes. Corrumpercteuultaliquis ut dicas(uerbi gratia)falfum teftiz monium, Attendifîi tu deum,amp; dixifti in animo tuo. Quid prodeft hominifitotummüdum lucretur.anim»autemfu» detrimentum patiatur'^ Non adducor przmio ut perdam animam meam pro lu* cropecuni» : conuertitillefe ad incutiendum metum, qui pr»mio eorrumpere non ualuit.incipit minari damnum, expulfionem, des.fortaffis amp;nbsp;mortem.Ibi iam fîcupiditas non ualuit, forte timor üalebit.utpecces.Idcm rurfus in libi ode Sermone domini in môte. Tria funt,inquit,quibus impletur peccatum, Suggeftio, Deleélatio Si Confenfus. Suggeftio, fiue per memoriam fît, fiue per corporis fenfustcumaliquiduidemus autaudimus, uelolfacimus,uelguz ftamus,uel tangimus.Quod fi fruideleâauerit, dcleflatio illicita re fîenandaeft.ueluti cum iciunamus Si uifis cibis,palati appetitus afz furgit,non fît,nifideledfatione; fed huictarnen non confentimus. Si earn dominantis rationis iure coliibcmus. Si autem confenfio fa êfa fuerir,plenum peccatum erit.Tria li»c fimilia funt geft» rei.quç in Genefi feribitur;ut quafi d ferpete fîat fuggeftio Si qu»dâ fuafio: in appetitu autem carnali,tanquâ in Eua dekflatto; in ratione uero'’ tanquam in uiro côfenfio. Quibuspetaâis tanquam de paradyfo,.

5-

b B P K C C A T o

hoc ell debeatifTimiluceiudinXiin (narcem homo expellitur, HfC iliedecauiïa peccati.

Ptctitum nbsp;nbsp;Ojferuatida uero in primis in defcriptione Peccatiatflualis ipfa

cuffl lege propriecas.üue differentia,qua hxc afftoab alijs aflionibus difcer/ dâpugnut nitur.proprqffimatp nota peccatiolfenditur.Hçc ergo a5lio((icut et ont nia alia peccaia)reóla tcditcöira legëdei.Porro tex dei quç fît,fu perioribus concionibus multis elf expoßtü. Gerte nö elf it«c aliud, quant ipfadei uolmuas.Vultautein deus ut homo fur,id eft diuinj refpôdeatimagini,fandus ßt amp;innocens,amp;faluus SatHancfuant uoluntatem exprciTit deus.principio perlegcm naturae, deinde per legem fcriptam in tabulas lapideas, poftremo per prxdicationeni cuangelq.Habent illa omnia unum 8C eundem Hnem.ut fcilicet ho mo fit fandus,innoccns.d^faluus Hat. Qii accu nep uero cogitationi bus,didis aut fadis.contra fandam illam dei legem Hunt ab iiomî tiibus,peccata funt adualia. Proinde in iudicandis peccatis homi^ num,unice fpedanda eft lex dci.Nam qux cü lege dei non pugnât, peccata non funt. Neepoteftatem habet homo ullus leges condens di,quarum praeuaricatione peccatores conftituamur.Haecgloriafo lius deieft,adquem Dauid, Tibifolipeccaui.inquit, Si malum con tra te feci.Nec noftrum eft,noftro decerncre iudicto,qux leuia.qu^^ uegrauia fint peccata.Qnisenim noftrum putaretpeccatumeifedi cerefratrifuo.Fatue'JAt dominus in euangeliopeccatum elfe pro/ nunciatiqui in eodem euangelio a(feric,no$ de uerbo quolibetotio fo rationem reddituros in diciudicq.Kedeergo S. Auguftinus lib. de Bapt.contra üonatiftas i.cap.c, In teftimandis peccatis, inquit, non alferamus ftateras dolofas,ubiappendamus quod uolumus,ei quomodo uolumus,pro arbitrio noftro,dicente$, Hoe gr3ue,hoc Ie ue eft:fed afferamus ftateram diuinam,dc fcripturts fandis, tâquam de thefauris dominicis,Sf in illa quid fit graums appendamus,imd tton appendamus,fed à domino appenfa recognofcamus.

Ctntreitul Etquamuis haec fufficere poterant,quippe quae fic fatis expofue fpecies pee runtnaturam peccati adualiï,paulcï copiofius tarnen confiderabi/ tutorttm, mus peccatorum fpecies,uel genera at^ difcrimina. Stoici exiftima runt omnia peccata elfe paria.quos fortalTisIouinianus (uthxreti/ corum patriarch« dicütura Tertulliano elfe philofophi) fequutus, idem alferuilfefcribituGidquodextatapudS.Auguftinum in ca ta/ Peeeat^ logohæreticorum.Scriptura docet deum elfe iuftum.-unde nos pro uoneffe pa tinus colligimus,ergo peccata nofuntparia.Nam uidemus deum, rw. qui utirp tudex eft iuftus,alia peccata alqs punire grauius. In euan/ gclio cniflt dicit dominus, Vx uobis fcribx SC pharifxihypocrit«, qui

DECAD, III, SEEHO 3f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;110

^ui (Omeditis domos uidnarum,dum fub prztextu precibus prolix xisprecamini, propter hoc plus accipietis damnationis. Etiterum» Tolerabilius crit.aitdominus.terræSodomorüjn die iudicij,quam ciuitatiquzrepuleritprzdicationem cuangclij. Similiter Matth.u, (licitdominus. Tyro amp;nbsp;Sidonitolerabilius eritindiciudi(ti,quam nobis. Idem dominus Pilatodicir.Qui me tibi tradidir, maius pecca (Um habet.Item.Seruus qui cognouit uoluntate domini fui,fif non feparauir, nec fecit fecundum uoluntatem eius, plagis uapulabit (Qultis.qui autem no cognouit Si fecit digna plagis, uapulabit pau (is. Cxterum peccata aifurgunt gradibus, amp;nbsp;increfcunt per circum Pttcam liantias.Eftenimlatensadhucpeccatum aliquod, comprehenfum graJibut lt;0 ipfa hominis affedione feu cupiditate, Diximus autem fuperius ajjùrÿtnl alfedionesuelcupiditatesefTeduplices, naturales uidelicet diuinx l(gi non repugnantes:quales funtamare liberos, parentes Si uxoz ((ni,itemcupiditascibi,potus Si quietisiquamuis nec negem,ncc Ocfciam.eas aliquoties contaminari original! labe. Sunt rurfus car« Wales affetfliones uel cupiditates tn hominibus,quz cum uoluntate „ lt;l«ipugnant.Illznutriunturamp; increfcunt uanis cogitationibus SC. carnalibus deleâationibus accumulatis in finu tuo.Illz deinde pro (utnpuntin pcccatum oris,dcincrps etiam in peccatü operis. Verbi gratia,Concupifcis uxorem alterius,id^ in animi tui penetralibus (nines,interim obledlas te cogitationibus uanis, dum uidelicet fub gt;nimi tui obtutum reuocas illius formam przftantem. Si imagina« (ionecrebraacuchementi, amp;dele(f)aris amp;inardefcis. Nec his con* (emus folicitas prxterea adamatx pudicitiâ,fcriptisautdi(fiis:qugt;m amp;nbsp;mox opcre,fi datur,corrumpis,fed Si fcelus,femci quidem patra* (Uin,repctis,Äiamquaßpudore Si timorépofito, fréquentas. Vi* d(Sinhoccxemplo,quomodounumat(^idcm peccatum fuis au* ^ibus increfcatjâf atrociorcm fubinde pro magnitudine uel enor* (uiiatefua pœnam depofcat. Certe dominus in euangelio fecundu Matthxum hxc(onfîrmans,Audiftis,inquir,quoddiâum fit anti* (]uis,Non occides,Quifquis autem occiderit obnoxius eritiudicio. At ego dico uobis,quod quifquis irafcitur fratri fuo, obnoxius erit iudicio, Quifquis uero dixeritfratri fuo raha, obnoxius eritconß« lio.Quifquis autem dixerit fatue,obnoxius erit gehennx incendio. . Audis in his domini noftri uerbis primum diferimina peccatorum, ueluti iram.fîgnifîcationcm item animi irati uel concitati.itern con* uitia.qux ferc exeunt in uerbeta. Deinde audis increfeenti peccato fubinde grauiorcm atrocioremljj conftitui panam. Proindenon ûeptum plane diferimen pofuetuntin peccato aâuali, qui dixeiiu

DE PECCATO.

»liudquidem peccawm ogititionis, aliud oris, alitid uerooperie crtie peccatuin, quod K ipfum in aliquot fecueruni partes fiue fpe^ Stelera a- cies:aceasrurfus retulerunt ad fcekrapartim,partim ad delióla. See dtbâ4. nbsp;nbsp;lera funt haud dubie quæ deftinata mente ac malitia concepta ftunt:

cuius quidem generis funt il la in primis, quac appellancur peccata Clamanth clamantia,czdes uideltcer,urura,oppre(fio pupiïlorum ôi uiduari^ ftccata, fodoinia.ôi merces dctentalaboris. De czdeeniin pronunciacuox dominiin Geneß, Vox fanguinis fratris tuiclamat ad me. Exodi uero nbsp;nbsp;didt doininus,Si afdixeritis uiduas et pupillos,ôC tUi ad me

clamauerint.egoexaudiameos etconfîdam uos. Vfuram uerbum dei infedatur diris conuitijs, SCmodis omnibus condemnat. Et peccatum Sodomorum afeendit in cœlum expetens uindiftam.Ialt; cobus quoqj apodolus,Ecce metres operariorum, inquit,qui meß' .fuerunt regiones ueftras,qu£ fraude non reddita eil à uobis.damar, amp;nbsp;clamores eorum qui mcifuerantiin aures domini fabaoth intro/ Sept? otpiierunt.His alqannumerantfeptem uitiacapitalia.fuperbiam uelin« toHauitfa, anem gloriam,iram,tnuidiam,accidiam ueltrißinam,auaritiä,gu/ lam,â^ luxuriam.Imd hzcconftituunt uelutifeminarium Sf origi* nem omnium malorum fine peccatorum.unde et capitalia uocant. Id quoduidereeftin fententijs Lombardi. Porrd deliifla intelligut ca qux committuntur ex infîrmitate 8C incogitantia, cum uideliret deferiturbonum,ac officium negligitur focordia quadâ. Vbi forte locum habet peccatum ignorantiç,peccatum alienum.amp; peccatunt inuoluntarium:quanquam amp;nbsp;ipfa non raro Hant fcclera nephan/ daep flagitia.

Peccatum ^norantiatraditurefTedupIex.naturalisacuera.enafccs expec/ ignordtitw originali:8C affeftata uel ßmulata.oriens ex deftinata malitia.

Naturalis ignorantia, morbus, deliflum acep peccatum eft;quia exi ftitex origine uenenataamp; eftopus tenebrarum : fîcuti fupra patuit ex teflimonio apoftoli Pauli.Certe Auguff inus libro de libero ar bitrio J.cap.19. Quod ignoransquifque non reóie facit, inquit, K quod redfe uolens facere non poceft,ideo dicuntur peccata, quia de peccato illoliberz uoluntatis originem ducunt. Illudenim prarce/ dens meruit ilia fequentia.Nam ficutlinguam dicimusnon folum * inembrum,quodmouemusin ore,dum loquimur; fedetiam illud quod huiusmembri motum fequitur.id eft formam tenoremtp uer borum ; fecundum quem morem dicitur alia lingua Grarca, alia Latina,Sic non folum peccatum illud dicimus, quod proprie uoca/ tur peccatum (libera enimuolütateàfcientecommittitur) fed etiam jlludquodde huius fupplicio confequitur. De qua re d( fuperius diâum

DSC AD. III. SER MO X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;üll

diYlumeft. Prxtexunt quidcmali] ignorantiz fuzilludexeuangc l'ho damini, Si non uenifTem locutus fuiirem cis, haberentquod prætcxerentpeccatofuo, fîue, peccatum non Iiaberent. Hincenim collig mit, Ergoquibus nihil annunciatum eft, alicni funt à culpz Omni amp;nbsp;crimine. Cæterum hocnôdixit dominus. Principio mint deprziexcuilloruminôinnoccntialoquitur. Nec omnisprxtextus iuilus ell. Dixie fané, Peccatum non haberent: fed mox fubiungir, Nunc non habet quod prætcxant peccato.fuo. Deinde non uniuer faliter libérât ignorantes ab omni peccato, fed à peccato rebellionis duntaxat.NamdfS.Auguftinus inloanné, Habentexeufationem, inquit,non deomni peccato fuo, fed de hoc quod in Chriftum non credidentnt, quodadeosnonuenit. Omnesenim qui nonaudie^ funt nec audiunc,pofrunt habere hanc excufationc.fed non polTunt effugere condemnationc.Qiii enim fine legepeccaucruntjfihe lege peribunt.Sed amp;nbsp;Paulus in i.adTimoth i.cap.Gratiâ habeo,inquit, (i.quia fidelemrne-iudicauit.ponendo in miniftertü.quiprius erani blafphemus amp;nbsp;perfecutor ôi uiolentus.*fed Sf mifericordiâadeptus fum,quodigaorans fecerim per incredulitatem. En dicitapofiolus niifericordiam fe confccutum quod per ignorantiam ptccaritdntez fini uero deriuathanc exincredulitate, amp;nbsp;fœtus ei tribuit plane turz pes, Porroignorantia falfa Si figt;.Qa eft, quz à pertinacibus ex maliz liafingitur. Veluti fidicas tenon intelligereid quoddifplicet,nec Uis intelligere,cum poffis. Huiufmodi ignorantia eratin ludxis ho ßibusgratiædei. Dicit enim Paulus,Teftimontum illis perhibeo quoi zelum dei habent, fed non fecundum icientiam. Nam ignoz rames dei iulitiam. Si propriam quærentcs conftituere, iuftitixdei non fuerüt fubditi. Nam in euangelio dixitdominus ad Pharifxos, interrogantes num Si ipfi fint cxci'îSi cxci effeiis, non haberetis pec tatummuncuero dicitis.uidcmastideopeccatum uefirum manct.

Peccata aliéna nonfunt ea qux nofipfi defignamus, fed quz alq PeewM fadunt, non tarnen fine nobis, nimitum probantibus, inuantibus, aliéna. fuadentibus,iubentibus,conniuentibus, aut occafionem prxbentiz bus,uel non repiignanribus aut contradicentibus cum pofTemus. Vetatapoftolus Paulus Timotheo ne cuicitomanum imponat.nec Cômunicetpeccatisalienis.Proinde ordinäre hominem parum idoz neum prxficereqj minifterio ccclefîaftico,eftpeccatumalienum Tiz bi enim imputatur merito quicquid inepttiftius hominis, per te orz dinati,infcitia,contra deum Si ecclefiam committituriPeccatum alie num peccant, qui uiolentiam inferunt, Si tormentis uel minis hoz ;nnnes adigunt ad abnegationem ucri, uel ad res nephandas perpu

H

D E P E C C A T O-.

trandas. Equidem abnegatio ueritatis.eft peccatum alifniim ci'i qjai «ogitabncganicm abnegarc, interim proprium eiufdem Iieminis peccatum eil impictas, tyrannis ac facrilegium parricidiumfp.

f^oïunta^ Vbiteifiequidemadmonemuraliudeflc peccatum uoluntariuiri, riüc in»o aliud ueroinuoluntariü, fîue uiolentum. Inuoluntariueffe dicunt» luntarÎHm, quod fît uel per uimuel perignorantiam. Ergoquod neque uifîr, gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nequcignoranter,uoluntarium eife concludunt. Violenti autetn

rurCtis fpecics duas ponunr.Vniim quidem abfoluium.alterum con ditionale. Violentum abfolutum fieri putant,quando in nobis non cft utrum agamus uel non agamus, fed extrinfems prouenit, nihil, inquam. conferente illo cui fît uis. Vt fi ucntus nos aliquo deferar, a ut fi minifîri regij manus tuas, te reluótante amp;nbsp;réclamante, adhi^ béantthurifîcationiidololatricar. Quo cafu libeiantabomni cuk pa,pcrna,Iaudc,8^ uituperatione coadlum. Secundam uiolenti fpe« fiem arbiiranturmixtam habere caufTam. Verum ne nimis diuliis inharreamus^Nos fîmpliciter dicimus, Inuoluntarium aut uiolen/ turn uel habet eius confenfum qui (Ogitur,iiei non habet. Siacce/ datconfenfus.uerbigratia, in abnegatione ueritatis euangelicac ha* tflenus confefîsc,aut in alijs nephandisfacinoribus perpttiandis, culpa non uacai coaftus. Neque enim hie ttrrore mortis aut metu f'iJe Ault;' tormentorum excufatur.Elige mortem magis, quam abnegate ue/ gußinum ritatem, aut patrare res nephandas ,aut pattens uim, confentire in . de MenJd rem fceleratam ac turpem. Si mori elcgeris potius quam facere reS, fiodd Con turpes.non coget te inuoluntarium tyrannus. Occidetequidempo fentiu cap^ teft.inuoluntariumadresimpiaspatrandas cogerenonpoteft. Mo 5.CM0, riendo enim confiteris ueriiaiem, moriendo déclaras te facere nolle ©•f. quod à uiuente poftulant. Ita ueroilli te nec uincunt neccogutui feduincuntur ipfî potius amp;coguntur uidere amp;experiri quod doe Icat. Annitebatur Antiochus Epiphanesprohibiti cibi ufupoilucre fandla Machabïorum corpora. Hi uero mori magis quam in pro« phanatione uiuere eligentes,moriendo uiccrunttyiannuin.necco« gi potuerunt. Et re uera apud omnes probatx religionis uiros rex ceptum Sf comprobatum eft, mortem amp;nbsp;extrema omnia fubeunda priufquam quicquam corum quae leligioniaduerfa 8( natura ferz da funt facere. Potrófi nonaccedat conlcnfus„fedpiohominime« ra irreftagabiliscp inferturuis (difeernimus hie inter eum quicoaz ^ïus malum facir, S^qul patitur) non commaculatea uisanimum faniflum ôC incorruptum, Veluti fi manibus 8i pedibus uindlis,. pius aliquis deportettir in templum prophanum, ubicogatur inz «eieâeûctis prophanis : aut fi uirgo fanâa aut mationa honefta in bcllitt.

D B C A o, UI. SEH MO Xt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lil

btllo irruptionecp barbarica corrumpatur, nee interim in fcelus con fêntiat, nee pie mori pottus concedatur, incorrupta certe manet co^ ramdei iudicio. Nonenim temere dixitbeatus Auguftinus, Non iniuftealiquidpati, fed iniuftealiquid facere, peccatum eft. Lib.de Iiberoarbir. cap. i^.IdemdeMendacio adConfentium cap. 7. Quod uiolenter.inquit,non prxcedence libidine patitur corpus, ue xatio potius, quam corruptio nominanda eft. Aut iïomnts uexatio corruptio eft,non omnis corruptio turpis eft,fed quam libido procu Fauit,autcui libido confenferit.Idemrurfus dcciuit.deilib.i.cap.t8. Propofitoanimi permanente,inquit,per quod etiam corpus fanéli« ficari meruit, nee iplï corpori aufert faniflitatem uiolentia libidinis atienx.quam feruatperfeucrantiacontinentixfux. Plurahuiusge Keris eo loei difputat, item in cap. t6. 8i 18. 8Cc. Sicclementius quidem iudicandum eftdeneccinuoiuntaria furioforum,femetip= fos iugulantium, Alioqui in fanélis canonicis Itbris nufquä nos bisdiuinitus prxceptum permilfumue reperiri poteft, utuelipiïus bypft mam zdipifcendx immortaliratis, uel ullius carendi cauendiep malt cauf= inferatttt fa,nobifmctip(ïs necem inferamus.Nam 8C prohibuos nos eife inz pradiwN telligendum eft.cumlex dicit,Nonoccides:prxfertim cum non ad* druitet. datur.proximum tuum. iïcut in lege qua prohibetur falfum teftimo Kium. (ccirco dam nabilis eft modis omnibus Senecx do(firina,fua'' dentis calamitate oppre(ris,(ibnpßs,quo fîniatur malum, in ferre ma num. Et Auguftinus difputans contra eosqui necem fibiinferunt nealienx fubqcianiur libidini SC peceent. Si deteftabile,inquit, faci* Kus amp;nbsp;damnabile fcelus eft,etiam feipfum hominem occidere: (icut veritas manifefta proclamât,quis ita defipiat,ut dicat.Iam nunc pec* (emus, ne forte poftea peccemus.* iamnunc perpetremus homicia dium, ne forte poftea incidamus in adulterium i No'nne ß tantum dominatur iniquitas, ut non innocentia, fed potius peccata eliganz tar, fatius eft incertum de futuro adulterium,quam certum de prxz Ctntihomicidium'f No'nne fatius eft flagitium committere (quando calamitofa tempora id ferunt) quod pœnitendo fanetur, quam talc facinus ubiiocusfalubris poenitentix nörelinquitur''Hocdixiproa pter eos uel eas,qux nö alieni, fed proprq peccati deuitandi cauiTa, Kefubalterius libidineetiam excitatx fux forte confentiant.uim ßz bi qua moriantur inferendam putant. Cxterum abßt à mente Chri ftiana, qux deo fuo fidit, in eorp fpe poßta, eins adiutorio nititur: abflt,inquam, ut mens talis quibuslibet carnis uoluptatibus ad con fenfum turpitudinis cedat.Quod ß illa concupifcentialts inobedien 1^1 quxidhuc in membris moribmidis habitat, prxter nöftrx uo/

H i

n s PEC C A T o.

tuntatis legem, quafi lege fua mouetur, quanto magis abfcp culp»’ eft in corpore non cöfentientis,lï abfcp culpa eft in corpore dormien tis^Hxc ille.Sedredimus.

Ptccata Rurfus diuidunt peccata adualia in occulta due priuata in occultais- manifefta flue publica, Illa quidem nonfuntquae latent homines', tiMrâfcfla,. foli deo cognita, qualis eft hypocrifis amp;nbsp;deprauatio human! ingez nij, fed quae teftibus quidem minime carent, nondum tarnen innoz tueruntomnibus quafi publicataiHxcenimdeftgnantur cumno* titia oftenftonetotiuseccleftx. Ethæcquidem funtgrauiora, ilia autem leuiora, quod uidclicetattinet homines SC multorum offenz fîonem.De his apoftolus nTimoth.s,

Piceatum nbsp;nbsp;Porró maxime uulgaris 8C idonea adualis peccati diftindio.qux'

mortale is krcomnesalias fpecies feu partescomprehendit,ilia eft,quod aliud* fCeniale,. quidemMortale,aliudautem Venialepeccatum dicitur.Mortale pu' tantomneeftepeccatum.quodabinfïdclidefignaturhomine.' Vez nialeueroomnequodfiat àfideli.Ego fimpliciter amp;fecundûfcriz pturasarbitroromnia hominum peccata efte mortalia, Nam fiuni contra legem feu uoluntatem dei^ Ac peccatis ipfa dcbetur mors, Propheta enim clamac, Anima qux pcccauerir.ipfa morietur.Et apo ftoIusdixit.Stipendium peccati mors. Certe a morte, hxc mortalia ' effe dicuntur;Huc i3m pertinent hxc apoftolica teftimonia, Hoc fei' tis quod omnis fcorcator.aut immundus,autauarus, qui eft idolola ' tra.nonhabechxreditatemin regno Chrifti dci. Eadetn fernen^ tiaxdita3dEphefs.repctiiur adGalat.5.amp;i.Cor.5,amp; 6.cap. Car# terum qux fua natura funtmortalia, pergratiamdei in fidclefu Chrifti fiun t uenhlia: quia ueniam à mifericorde deo confequûtur, Ideoqp apoftolus ad Rom. 6, non dixit, Ne fit igitur peccatü in mor tali corpore ueftro:fed,‘ Ne regnet peccaturn in mortal! corpore uez ftro,ut obediatis eipercupiditates eius. Et iterii,Nulla eft igitur con demnatio his, qui infiti funt Chrifto lefu, qui no iuxta carnéuerfan tur,fcd iuxta fpiritü. Item.Fratres debitores fumus, non carni,utfe* cundûcarriéuiuamuSiNam fifecundücarnéuixeritis, moriemini. Qiiod ii fpiritu fafla corporis mortifi'cetis, uiuetis,' Proinde femper eft in corpore noftro peccatum, quoad uixerimus : uerum ex gratia non imputatur ad mortem ; S^qquibus nonimputatur conantur modis omnibus fecundum fpiritum non fecundü carncm ambulaz rednterim labuntur SC impingunt frequcntiffime.qu! tarnen lapfus SC oifcnfiones una cum morbo illo fontico uenialia iam peccata re«' ^tantuquenia uti^ digna non in xternum punienda.

PorfeJI

DE CAD. III. SEEM O 3f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11

Fond ad peccatum mortale reftriurin primis peceatom in fpirü ititn fanâutn:quod quidam non (inc caulla arbitrantur proprijffiA me appellari pcccatum mortale, De quo dieemus, (iprius ad qux^ ßiones nonnullas huitcauffx adnew refponderimu» breuiffime, Principioquxriturhic, Anpeccatumuclmorbus poft baptifmum Peccaiu i' rtmanensininfantibus,reuerafîtpeccatum Conftat autem con.* baptifmo cupiRentiam remanere in baptifatis,amp; concupifcentiam effe pecca rrman.-t i»' tumàdeo in baptifatis remanere peccatum. Quod tarnen pergra# faruuUs, tiam dei in merito lefu Chrifti,non imputatur.Sic difteeuit hunc no an fit ptc» dum ôf beams Auguftinuslibrode peccatorummeritisamp;remiftio catum, nct.cap.sp.dicensjn paruuiis certè gratia dei per baptifmum eius, quiuenit in (ïmilitudinecamis peccati,id agitnr, ut euacuetur caro peccati.Euacuatur autem non utinipfauiuentecarneconcupifcen Haconfperfa 8i innata repente abfumatur, SC non fit, fed ne obfit mortuo.qu« inerat nato. Nam nee grandibus hoc prxftatur in ba ptifmo.utlexpeccati quxineftin membris.repugnans legi mentis, penitus extinguatur 8i non ITt.fcd utquiequid mali ab homine fax Aum,diAum,cogitatum eft. cumeidem eoncupifeetitix fubietHa gt;nenteferuiret,totumoboleatur,acuelutfaänm nonfuerit habea« tUr.Hxcille.

Deinde interrogaiur, An opera quxfaciunt Gentiles, acfpeciem Xn opera' liabentprobitatis uel uirtutis, peccata fintanbonaopera'? Certum ^entiüHirz' tftdeum S( inter Gentes habuinefuoscledos. Si qui tales fuerunt, tuofafne non caruerunt fpiritu fanâo 8C fide.Iccirco opera ipforumjadla ex pcaata, fide,bona fuerunt, non peccata. Namin Adis commemoratur, orationes Si eleemofynas Cornelq Centurionis afcendifTe in mez ■noriam coram deo. Dicitur autem idem ille Cornelius uirrcligioz fus amp;nbsp;timens dei,ergo Si fi'delis ; cuius quidem fides poftea ad plez num abroIuitur,SC cui donum fpiritus uberius confertur.

Porrd prxclarafadaethnicorumnonfunt interim afpernanda amp;nbsp;uituperanda. Etenimutnon prorfus finedeo fada fueiunt,ita plurimum contulerunt ad feruandä etreparandam tranquillitatem fïgnorum uel reipub. Iccirco excellentes aliquot uiros ac rtfpub. locupletauit iuftusdominus prxmijs temporalibus. Grxeis enitn multisprincipibus Romanis contulitopes,uidorias,amp;gloriani •psximam.Etcertefuitapud multos in magno precio ciuilisiuftiz publica tranquillitas.AItjingentiaacceperuntprxmia,quodl tudicia domini conftanter Si lirenueexequeretitur contra ntbulor-et liofles dei.Nee dubtum eft dominum maximas uires concefz quot;quot;«‘Romano imperio fub Od.Auguflo SL alijsp.rincipibus,utpe£f

DB PE C C ATO.

«Orum potentîam frangerct inuiâam ludaicç gentJstnalûiatn, uîn dicarcti^j per Komanos fiiij fui Sf omnium ûnéiorum propheta* , rum ôi apoftoloriim fanguinem.àfurtolis SC blafphemis illis be« luis cffufum.Gerte poft fubuerfasHierofolymJS incknareindpie* bat Romanuni imperium.Sed redimus.

'Xnoperu nbsp;nbsp;nbsp;PoftremoquxrifoUt,An opera fanâorum uel fîdelium bona,

fanâoritm fint peccata ï Gerte fi deprauationem amp;nbsp;infirmitatem noftram fpe/ bonafint dles.omnia opera noftra peccata funt, quia à nobis fiunt qui labe fecMtaï noncaremus, ideotj; necipfa opera quae à nobis fiunt tam funt per fe^la qtiàm elfe in confpedu dei oportueratalioqui.Eadem tarnen propter fidem in nobis SC quia fumus recepti in gratiam dei.ideocp à nobis fiunt qui iam fumus fiiij dei,bona funt. Hucenim pertinet illud apoftoli, Idem ego mente quidem feruio legi dei, carne uero legi peccati.En unus âf idem apoftolus, duplex retinet etiam rena« tus ingenium,uc operans ipfum cius opus fecundum refpeélus dp uerfos,amp;l peccatum fit SC opus bonum.Quatenus enim mente legi dei feruit,eatenus bonum opus facit : quatenus uero idem illelegi çarnis feruit.eatenus opus eius labe non caret. Nam idem Si fupe/ nus in eodem loco ad Koma.7. dixit. Volenti mihi facere bonum, rcperioquod mihi malum ffai,a)«rT«i,ideft infideat, uel adiaceat, aut tnhxreat acinfitum fit: quod malum hauddubieexerensfefempec in omnibus cogitationibusdiólis Si faifi:is,efficit, neopus quod fit à nobisrcnatis,tam fit purü.quàm diuina exigit iuftitia; gratia erg9 Simifericordiadeipropuroreputatur. Hue facit iam ilia quoc^eX facrofanófo euangelio Ioannis fencentiadomini,qui dixit,QuiI0-' tus eft,non opus habet, nifi ut pedes lauet, fed eft mundus totus. Si enim totus mundus eft,quid opus mundolauarepedes^ Siuerola uandifunt pedes,quomodo totus mundus eft Hec tarnen interfe non pugnanc,ficuti ne ilia quidem, cum dicimus opera fidelium bo z na elfe peccata. Nam iuxta gratix Si mifericordix diuinx uberta/ tern SC reputationem toti fumus mundi, purgati ab omnibus pecca tisneillanoscondemnent. Quia tarnen in nobis femperinhxret tex ilia peccati.cxerens fefein membris noftris quoad uixerimus, pe des certe, id eft affcdïio ilia praua Si cupiditates noxix, SC oppugn nandx Si opprimendx funt: agnofeendum denique, nos ex nobis |pfis,ipfa quotp opera noftra,nunquam carere imperfedlione: ergo temper Si omnia noftra indigeredei gratia. His ad huncmodum cxplicatis,defcendimus nunc ad explicandum peccatum in fpirilt; turn fandum.