Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

D O C T R I N AE DE S E R V I T V T E amp;nbsp;liberatione humani arbitrii, aduerfus ca-lumnias Alberti Pighii Campenfis,

fingulare illud iudicii tui acu-Ö tt^cn^guod iure mirantur omnes, ignoro: amp;i eius cenfuram,ficuti par eft,reuercor:lû .bellum tarnen huncfi priuatim tibi legendum mit-terem,fretus amoris erga te mci fide , non longa ex-cufatione vteretNunc autenj quia publice inferibe retibi aufusfum: non defuturos fcio, qui temerita-tisin eo me accufent.Eorum igitur caula,quod ne-cefle apud tenon effet, vnde,hanc fiduciam cepe-' fim,brcuiter exponam. Priiicipio, cum tibi librum bffero, quern duplici nomine tibi gratum fore, cer-to.noui: turn quod me amas authorcm : turn quod pixfanæquedodrinædefehfionem continet: cuius ■ tu h'Ön mpdq^udiofiffimus es culcor : fed eximius fortiffimulque vindex , Accedit amp;nbsp;tenia commen-datio ; eaque non vulgaris: quodffimplex acfince-rum eft,quo vtor,defenfionis genus. Quantum enim à yerfutis obliquifquein difpurando artibus, quæ claris alioqui apeitilque rebus tenebras obdii-cant,ab omni denique fuco amp;nbsp;fophiftica, abhorres: tantutibi placet nudaingenuaque perfpiGuitas,quæ rem,finevllis inuolucris,ante oculos ftatuat atque exponat. Arq^ hæc tua virtus,ficut eft rari exepli,ita

'‘I';-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma^

magnâfæpcmihi aJmiran'onc mouir, quod cum increJibili perfpicacia excellas,fïmpliciratc ramen nihil habeas anriqujus. Valebit igitur non parum amp;nbsp;hæc caufa, fcio,ad conciliandam libello gratiam. Præterea memiui, has tealiquando mihi mandaire partes, vt fi nos laceffere pergeret Pighi us: ad repri-mendam eius proteruiam aliquid confcribercm. Quod ramen vt facere nunc demum inciperem, non modo tua authoritate adduótus, fed eins quo-qucimprobitate compulfus fui.Libris enimdecern de libero arbitrio amp;nbsp;prædehinatione nuper editis, quidquid de his rebus prodideram,non iudicio aut deleótUjféd merapugnandi libidine, confutandum fufcepir:vbi adeo inlolenter,tamqueeffreni ferocia, aducrfus puram,quamtucmur,pietatis doctrinam le iadar: vt occurrere aliquo modo tantæ hominis petulanriæ,nifi filentio prodere vellem Chrifti glo-riam,nGGeire habuerim.Poftulabat autem huius ar-gumenti rraCtatio plus aliquanro,amp; ocii, temporis . Scd quia videbam idcaptare aduerfarium, vt fi diurius differrem, hac meamora, ad occupandos præiudicio quodam hominum animos,abutere-tur:malui aliquid ciro dare,vel minus elaboratum: quàmtacendopari.vt ,cum bonæ caufæ difpendio, inani eiufmodi iadantiafrueretur. Quanquam fie mihi feftinalfe videor, vt minime tarnen præcipita-uerimnimiaceleritate. Quod enim præcipuum erar, confecurum me m^jitoa ex parte,Ipero, iudica-lifc- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bis:

bis:vt dîcere quantü ad repellendas aducrfarü calu^ nias,fatis elTet. Et tarnen hacexcufarionc pïaetcrmit tere non oportnit: qua fi tu pro infigni tuahumani täte recipies.via aliis môftrabis,ne nnhi fe iniqmo-res præbeât, aut minus benignos.Mihi certc fæpius in mentem venir,de conditionenoftra queriquod tanta negotiorum,quæ fubinde nobis ingeiûtur, multitudine obruti, amp;nbsp;aisiduirate opprelsi, amp;nbsp;vari-etatediftraâi,idquedomi fimulamp; foris, non pof-fimus ad vnum aliquid agendum, animos d i li gen-tiamque intendere: fed hue indepeiperuo curhrare eogamur: ficutqui variis amp;operofis mimfteriis de-ftinati, quibus fimul obeundis nequaquam lint pares, dum eodem memento vndique vrgentur quor fum fe vertere debeant, prse lafsitudine nefeiunt. Interea quicunque ex hollibusnos aggredi infti-tuunf,ab ahis omnibus curisioluti ac vaciii in alta pace, quoad libucrit, ad inrtruendum belli appara-tum funt intenti, amp;nbsp;colligendas copias, quas deinde per fuam opportunitatem in nos emittant. fi quid fatigationis fentiunt exvno cogrelfu,quiet em amp;nbsp;inducias tunequoque pro fuo arbitrio libi fu-mut,donee reledtis animis amp;nbsp;viribusjterum ad nos impctedos inftruAi lunt ac parati.Huc etiam acce-dif,quod tantis locoru fpaciis diu i 1 !,i Ila etiam vnde non parum leuationis fperandum forer,comm odi-tatedeftituimur:communicandi fcilicet inter nos, confiliaqucpro rerum amp;nbsp;temporum rationc, confe

rendi. Hæc,vtdixi, nod finegemitufórtifqucno-,:? !• ftræ deplofànonc roputo mecum acpérpêdo. Cæte-„.j^iiim,rquonîinusifta cógitattone frangar,occurric f Cîêaltçfa parte non minimuru-folatium - Primuna ; kjhjàïtatuo, nos non finecerto Dei confilio, amp;nbsp;ta-'■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bnfideri premique anguftüs,amp; iis,quæ huma-

'e5q)er^efac^i, relpieçre in ipfinrj Içlum difeamusi ’Deinaë.q[uia ’vécus hoc effe exemphim, cum animo meôrecordor. Refertenimfacrahiftorfa^lfrae-Jita-scumexcaptiuicate relhrufi duitatem extrue^ Nehe.4 ret,pari difhcuîcatelâborafîè. Nam cumipfa operis

maghicudo ac moles, cum temporis anguftiæ plus ïatis eos vrgerent : ah hoftibus aliquanto plus ne-gocii moleftiæque fuftinebant. Et tarnen vide-musid non obftitiHè, quoininus conftanter infra-difquc animis pergerent in opéré, vfquc dum ad ex tremum conftanti eorûafliduitatchoftium impro bitas amp;nbsp;rabies frägeretur. Si quidem hoc vulgare e-rat fortitudinis fpecimen, gladiis accindos ccmen-tuamp; lateres çoportareraltera manu tenere gladium, facere opus,tfullâque verlâre altera:atque ita archi-teduræ dare operani,amp; fimul ad prælium elfe expe-ditôs. Elus hilloriæ recordatione cxcitari nos quo-qvedecet j vt inter tot difficültates ,,qüæ nos ad de-fpcra:Éiônem foliqïant, animum nihilominus colli gamùs.^ùmfcit^ fuaitum potentia, turn boni-taùe Ab h^ ilia Ailtichrifti Ro. ty-

rannidenos libcrauericxiuîtatîs fùæfanôfæ lerüG- ■ lem: id eft,Ecclefiæ inftaurand.T prouinciam hodic^; nobis mandat. Arduumfane per fe opus ac laborio fum: vc nihil aliunde fuperueniat impedimenth ' Verum fathanæ miniftri amp;nbsp;fatellites quibusid eft ; ■ propofitum, ne Ecclefiæædificationem»quoad in ’ fe erit, furgere patiantur, alfiduis certaminibus nos vexando, plus adhuc negocii faceffunt. I taquç, ■ cumfecuram ab aliis rebus vacationem requiraC i , lt;nbsp;ordinarius reparandæ Ecclefiæ labor, cui nos,quan do ita domino vifum eft , deftinati fumus : fi-mul atque lapidem vnum cœpimus tollere, ifti claifico ad prælium nos cirant. Cumnos exigua fi^ mushominum manusulliingentem faciant exet- • ■ citum:qui poirimus,amp; refifterc hmul illîs,amp; manus habere femper in opéré occupatas ? nifi nobis in mentem veniat,fic nuncagere Deum, vt pridemfo lituseft, quo illuftriorem manus fuæ potentiaiU' reddatmobis fufficere?hoc debere, quod etiam fr pa rum proficere nunc videamur labore noftro: de : fucceÎTu ramen perindeacfi iamextaret, fimus ccr-ri:quando fub eius vexillo aufpiciifquc militàmus. ƒ Quod fihominum’qüorundam reprehenfionem non effugiatnoftrafedulitas.vtpleriquc hodiefunc ' nimis delicati amp;nbsp;morofi: quia feftinationem alicu* bi refipiat hæc nos confeientia (ùftincat ac Confit’* mer, qu od D eo iudiei noftro, Chrifto D omino àc Ducijfandifque Angelis earn feimus approbari.

Quod ad me priuatim attinet,cum cui (er-uiam, nouerim : in hac hducia totus acquiefco, quódilliplaccreoblcquium meum qualecunque, nihil dubiro. Ca’terum ii hominum iudicium quæriturjuum vnius mihiinftar omnium futurum fcmper clbficut merito eflc debet.

D o C T R I N AE, DE S E R V I T V T E. amp;nbsp;liberatione humani arbitrii, aduerfus calum-nias Alberti Pighii Campenfis.

M ANTE BIENNIVM IN ®^conucntu VVormacicnfi effemus, ,'audiebam Albertum Pighium mihi i’iam minari, ac certamen denuncia-re, verum id procul. Librum enim nefcio quem fe fcripïîffe iadabatin-^'.ter fuos,quototus conficerermon-_____________^^Sdum tarnen pro ferebat. Cum verô poftea Ratifponam ventum eflct,ac dimidius ille liber, in Lutherum ac Philippum Melâdhoncm praïfertim, deinde in nosfimul omncs compofîtus, prodiiflet,qui deinde accefsione fecundæ partis audus fuit,mihi iam magna ex parte videbarhberatus; ne quid fakem in me priuatim ederet. Sicenimcogitabam.quiameindignu iudicaffet, in quem vnum minas fuas expcriretur,ma’ luiflead ipfius communis caufæ oppugnationem eas côferreivtfiquâ vidoria repbrtarct,nobilior effet triû-phus’.fin autem vincerctur, minore id dedecore fieret. Namamp;argumentû,quodaduerfum me tradareinfti-tuerat,ilhc profequeDatur.amp; ftylû in me pturibus nomi natim locis ffringebat. Interea audio præclarum lUum li brû volitare.fedintereos,quibusfînemaiori inquifitio ne,hoctantû nomine placeret,quod Chrifti dodrinæ aduerfaretur. Mihi ut fieret infpiciendi copia,obtinere non potui.Neque,vt verum fatear,de ea re fuimagno-pere

RES PON. CONTRA PIGHIVM? perefolicitus. quia nihil forecerciusputabam,qnàm vt potlridiccdercïur.zïnnuî inde vnus prætcriiL,antequâ in Iucein,vel totus.vel aliqiia ex parte,prodirec. Ita-quenihilamplius dubitabam,quin co (ilium mutalTet. Etiamfecurus à Pigbio, aliudopus in manus fumpfe-ram,cummihipræterfpem offerturinagnumeius volumen,de libero arbitpio infcriptumiin quo tarn etfi ire non flatim ab initio nominat, vbi tarnen ad ipfius caufæ tradationem dcfcendit,fatis deipollrat, nihil fibi aliud efle propoßtum,qudm vt,quæ de hac re in meainflku-tionedifputaui,penicus euertat.

Atqueid quidem fe eo conhlio facereprofitetur, vt Lutherum amp;nbsp;alios omnes nortros per latus meum con-fodiat.ine tarnen vnum peculiaricervocatincertame, ac mecum manu conferitiquod amp;m e diligentius ex ecu turncffcputattota huius quæftionis fumma.amp;cerciO' re ordine,acclariorcmethodo,quâ alii fecerint,omnia explicafle. Equidcm non aufus fuiflem comunis caufæ defenfionem fufcipere,(i omnes fimul fuiiTctaggrefius; ne tcmeritate magis amp;nbsp;flulta confidentia impulfus, qua redo conlilio indudu$,alios volui He anteuertcre vidc-rer, quos co liât loge effeaptiores.Quod nili obllititTec hie timor,aliquid forte ad priorem ilium hbrum,cuius memini,refpondinem.Nûctamcgaudeo qualicunquc de caufa,mefuinerctetum,dumvideo Bucerum has 11 bi fumplifle partes -.à quo meliusamp; fplendidius pro fua dignitate tradari potuit.Quod autem iam,aliis non cx-pedatis,ipfercfpondeo-.neminem mihi vitio daturum arbitror: cum ita palam Deo infultetPighius,nili pro fanædodrinædefeniione meobiiciam. Ergovtcun-quehodie multos habeat exercitus Domini amp;nbsp;inflru-dores,amp; magis exercitatos,qûi illius fupcrbi Goliatz in-folentiam reprimcrc poflint,amp;paratilint,firesitapo-llularet : quoniam tarnen, illis præteritis , nomine me çitatin certamcninc vel vnum ex Chrifti feruisfe vi

ciflegloricturxctlcfti Regis ac ducis meivirtute fretiis^ karmis illis fpiricualibus,quæ fubminidrarefuis folct, in medium prodeo.

Cur au te meex tam multis vnû delcgcrit Pighius,cui certamen indiccrec,ipfe viderit; il quid tarnen', rabie excæcatus, videre poceil. fallicur enim,fi meillo clo-gio, quod mihi obiter tribuit, vel tantillum commoue-ri putat. fingit hoc forte in fuum cômodum , cum mihi præaliisnonnihilconcedit, ne videatur cum grega-rio quolibet manus conferuiffe. Verum quidquid fen-tiatunea nihil aut minimum refert.Nequeenim in cru-ditioneautfacundia: fed in pura confcientia,fidehum gloria confiait, idque no apud liomines,fed in Dei cô-fpetlu. Deinde non tantieius facio indicium, vtpro-pterea mihi placeam.Lætus fumlaudarime,inquitiUc in veteri tragœdia ; fed à laudato viro. Ergo,etiamfî ambitiofus foremmon tamccaufam haberéexpetenda: laudis abhocorc tam impuroacfœtido, quod non nifî execrabiles in Chriftum contumelias fubinde fpirat. Hucaccedit,quôddum fuaintemperieabripitur, nihil iudicatneccernit.fine quod impietatis fuæmeritoin reprobammentemdatus,manifeftumeft diuinæ vin-diûæ exemplum.' finequod intolerabilis fuperbia,qua turget,pcfsiinum eft cæcitatis genus. Proinde veluti in fcenis,Eunienidum videtagmina Pétheus.Etfolemgc-minum,amp;duplice$ fe oftendere thebas:itahictam a-cutos habetoculos,vtquod nufquam eft, viderefepu-tet.Verum hoc interea malum fi mul habet,quod in cia ra luce non minus cæcutit, quàm fi extrema vertigine pereuffus foret.

Fateorahàs hominem efieingeniofumamp;dodum:a-cumenilli in difputationibus,amp; digerendi artem conce-doiagnofco populariterdifertum efl'e ; hoceft, valere ea eloquentia, quæmediocriter literis tinûos,cuius generis pkirimihodiefuntjcapere amp;nbsp;allicere queat.fcd

quorfuinomnesiftædotes.vbitotâhominis mens furore alienatacJl acperdita? Quâobrem ß quem locum habere vulcinterliteratos,cuiusgloriæfeplus fatis cu-pidum efleprodit:ad fanä métem ante redeac oportet. Huius auté,quanunclaborat,curâdæamériæ hæc duo funt remedia.fi aduerfus claram certäque Dei veritate deliberata malitia bellum gerere definaf.fi fiolida fui perfuafionem,amp; minis infolentem fafi:um,quo totus ob ftupefcit, exuatamp;abiiciat. Verum ne i’idearcontenti-onis ardore contra homine præter modum incitari,ma lo iam in eius librum, quafi in rem præfentem,leftores adducere;vcillicquæcûqucdico,autpluracciam,reco-gnofcant.

Verum antequam hue venio,deordineagendimeo, quem teuere infiitui ,paucispræfari mihi necefle eil. Principio , non eil quödexpedetledor, vtinrefpon-dendo filum orationis Pighianæfeqtiar.Namfi fingula veilem minutatimexcutere,amp;nihil relinquereintaftû: vfque ad immenfam magnitudinem excrefcerec libcr. præterquâ enim quodloquendi profluétiam habet ge-nitam ànaturajnhocetiamfempcrmultu operæpo-nit ac iludii, vt cum fua magniloquentia caufam obfeu ret, tum aduerfarium longo ac volubili rotatu verbo'« ru obruat.fortafsis etiam laude inde captat; quoniam hæc eil optima fefe iaftandi ratio inter imperitos, ma-gnis clamoribus, amp;nbsp;longa verborum congerieexultare. Egovero palmam hac in pärtelibenter ilTi concefierim; velfinecertamine. fiquidem nonorationis minus qua aluiprofluuium,provitio habeo-Quodaute eiufrnodi artificio ad caufam obtinédam nititur,quafi verba fun-dendo,leäorum oculos,velutfparfisnebiilis, pofsit perilringere; id apuJ fanos homines nimisinfirmum erit præîîdium. Rudibus proculdubio amp;nbsp;nullius ludicii hominibus fucum faciet.fed qui micam reJæ incelligé-tiæ habebit, nihil morabitur ampullas illas, in quibus ni-

nihil folidi reperiet. Itaquc contentus ero efficcre, vt perfpiciantomnespii,amp;veroiudicio præditi ledores» Pighium exfulgorc, me ex fumo dare lucem •. hoe eft, quæ à mebene fcripta fucrant,fuis illu calumniis amp;. ma-luiofis cauillis deprauaffe'.me vero nihil ahudquacrcre, mil vc pura amp;nbsp;fimplex Dei verkas, difcufsis fathanæ fu-mis, cluceat.ld enim fatius foreputo,quàmlongaamp;fu-peruacuafcriptionefruftramefatigare,amp;fimuie(re le-öonbus moleftum. Eli etiam alia caufa,vc nihil difsi-mulé,quaemebreucm eflecogic. Conllringorenim té-poris anguftiis,quado mihi vix duo méfes vfque ad nu-dinas Francfordienfes reftant, quibus ftatui, li fieri po-terit, hancrefponfion« edere.Atquevtinam dimidium eius temporis vacuum mihi prorfus amp;nbsp;liberum ad fcri-bendumrelinqueretur. quamobrem vernam meæfe-ftinationi dabunt leaores,licubileuius eatranfeurram, quælongioremmeditationem,amp;magis exquifitamdi-ligcntiam requircbant.GLuod fi mihiquifpiam vetus il-lud ac vulgaredifterium obiiciatdneptum efle culpam deprecari,quapotuerim carere,fi voluiffcmiinprom-ptu eil refpófio;primum me oflFicii necefsitate compel li, vt Dei veritatem fuflineam ac defendam, vbi domi meæoppugnatur-.deinde meficraptimferipturum, vt tamé vtilis in publicum futuruslitlabor, nee â caufæ grauitate alienus ; etiamfi eius dignitati minus vnde-cumque refpondeat.

Quo tarnen, comparatis inter fe meis amp;nbsp;illius fcri-ptis,facilius accertius ludicium facere queatleüores,amp; quail rerum fummas digito notare.ordinem aedifpofi-tionem,quam ipfeobferuauitinfuoopere.fequar.Tan turn hoe erit difcriminis quod cum venditarefema-gnifico verborum apparatu volucrif.egocompendio acfimplicitati,quoadlicebit,ftudebo-.dcindecumThra fonico fuo fallu, acvirulentis in nos conuiciis multas paginas occupauerif.in hoe quoque generelibcnter lUi a ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cedam:

ccdä.Nihilenim vclChrifti gloriædecedere,ve! bono-ruexillimationi obefie puto.li Pighius difertus couina torvocecurunodoßmulonines intclligant,eum furiofa partim maledicendilibidine,partim atrabili,vel potiusmania percitum,hucilluc,nuilo deleûu raptari.

Ac principle quæ in fua ad Sadoletu epiftola tradat, tametfinon funthuiusquæftionis propria , quia tamé ad prægrauandam no 11 ram caufam fpeJant,obiter cx-pendamus. Miratur ac dcpIoratPighius Germania: fua: iluporem, quæ potucrit ad doftrinam noilram com-inoueri. Nos enim ncgociumaggredilongedirïicili-us, qudmolim fecerint Apolloli; deinde abfurdifsima docere, amp;nbsp;quidquid ohm alienum à vera pietatis régula commenti lint hæretici, ab inferis reuocareùmo fu-perare omnium deliramenta. amp;nbsp;tarnen nihil,vel in fpe-ciem,habere,quod fa Ifo faltcm fplendore homines pof-ßt fallcre.Neque enim vel doa:rin3,vel facundia,vel fan öitate vitæexccllere:quæ hoininû attetionem excita-re debeac. Atque vthocmeliusamphficet,oftenditqua , mep ta fi t ac præpollera noftra agendi ratio. Refpondeo breuiter nimis lîupidû elfe Pighium,qui non agnofeae illuftre acmanifeftumefie Diuinæpotétiæmiraculum, quod,veht nolit,mirari cogitur.Nâ quo nos minusïie-ne compara« inllruôique fumus ad tantum tamque ar duum opu$,eo magis perfpicuaclucet Dei virtus.quæ pernofiram infirmitatetotumorbem côcutit.Qpodfi iftæPighiiquerimoniæin Apoftolorumtepusconferan tur-.dicas Porphyrium,autaliquem ahum exilla cohorte, loqui. itaquenehiclongiorfim,refpondeboexorc Pauli; nos hbenter fateri.tot ac tanta pra:fidia nobis mi nime fuppcrere,quæ ad tanta w mole fuflinendam fuf-ficiantrquo doûrinænoftræ veritas aefides non eloqué tia,auteruditionepropria:fed fpirituali Dei v’irtute lü-data fit. Caufam certevalidam aefortem elfe oportet, qu æ non hominum patrocinio,nô ex ternis quibuflibet

Dcfinatcrgo kuperePighius.vndchæcnonaamp;inau-dica doârinœ noflræcfficacia:quâdo res ipfaclamat.no Lutherutn iniciolocucum, fed Deum per os çius fulmi nafie.nequenos hodieîoqui;fedDeumécœlo virtutem fuam exerere. Atquiex altera parte demonftrat,quantum ab Apoftolis differamus. Equidé fi deperfonis a-gitur,nullis verbis fatis exprimipotefi,quätö internal lonosillipræcellant.fedinquibus nos difsimiles facit Ptghius quantum ad dodrinam ,dico nos elfe fimili-mos.llli,inquit,eanarrabantquæ viderantoculis', quæ auribus hauferant,quæ prædida fuerant,quæ hguris ad umbrata. Nosautem quid’Annouû Euangeliumex-cudimusvcui pollulemus haberi fidem,iUo valere luflb quodapoftoliprodideruntîMultas amp;nbsp;de rebus variis cô troucrfias habemus cum regno Rom. Antichrifii.fed omnes propemodû ex hoc fonte fluunt,quod Chrtfto, Prophecis,amp; Apofiolisaudientiarndari volumus:ad-uerfarii,quiafilentiumpalam iniungerc illisno audét, fuisfigmentis locum iubentdare. Mirus, inquit,ApO' ftolorumconfcnfuseratin doftrina. Q;uafi vero non * huncquoqueconfenfum dederitiis Dominus, qui E-uâgeliidoàrinam in priftinumfuumlocum reftituere hodie conantur. aderat, inquit,dtuinæ operationis vis prælentanea; aderatfpiritns ille igneus,qui feillorum moribus ,vultu » oculifque promebat. fed enim hæc amp;nbsp;quæcunque alla commémorât Pighius, in Apodolicæ doârinævel commendacioneni, vel approbationein, armanofira funt. Quidquid enim docemus, in banc fummam redit,vt Euâgelium illud ,quod tot præclaris teftimoniisconfirmatum fuilTe pronunciat, à mundo audiatur. Sepultum enim fuiffe, amp;nbsp;quafi abolitumex hominû memoria,côqucrimur,neque immerito.N ec aliud qu æfitum eft ànoftris perhos viginti quinque an-nos,quàm vt tota côtentio fie dirimcrecur,nc homini-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus

busccderet vidoria;fed penes doârinâillam iChri-fto amp;nbsp;Apoftolis proditam,vt par erat, folum maneret. Nuncquoque,ti conuiüi fuentnu$,aliquid præter earn docere:nonmodorecantareparati fumus.fcdomni ftii dio impugnare. Ergo cum i nobis miraculaflagicätur, [ amp;nbsp;alia quibus olim Euangelii maieftas fancica fuit, non i alia proferendafunt,quàmquæ tune permanus Apo- ’ flolorum fuerant ædica. femel enim extiterimt, fed in ■; perpetuamEuangeliicofirmationem. Atquehicmihi , quam fpaciofus dicendi campus paterec’cum deingra ' titudineacmalitia, tum etiam de impudentia eorum, 1 qui no modo Euangelium Chrifti,perinde aefi nouum foret aenuper natum,nouis‘iterum fignis approbari poftulant’.fed illa ipfa miracula,quæ eius gloriæ feruire debent,in cotumeliamtorquentatqueludibrium. Sed quoniam ad hancrem alterum opus deftinaui: in prac-fentia luperfedeo. AtpergitPighius in excutienda nobis hac defenfione : quando tota noftra docfrina ad hoc vnum compofitafit, vtomnemprorfuspiecatem aboleat, vt omnem religionem eximat ê mentibus 'hominum,quödmeris fucis,technis,acimportuns a-gamus,improbo fcripturæabufu,audaciaatque impudentia lingulari ,mendacii$,conuitiis, improboruin confpiratione, feditionibus, plusquam paganica vi-uendi licentia.-Et quid non’De priore calumnia poftea fuo loco videbitur» Qjuantum ad artionem pertinet;d mendaciis Pighiiadrem ipfamprouoco.Deamarulen tia tantum hoc verbunf dicä .nó nili in eos elTe ertu fam, . quibus ipfum Dei verbum odor ert mortis in mortem; deindenonpofsenimiam ludicari, fi quis rerumindi-gnitaté repu tet.quæ earn extorfît. Porro dortrinam ab eorum vica ærtimari,quieaabutuntur,nimis iniquum eft.Quamquam fi denobisamp;aduerfariisiudicium fieri. ex Vita placeatdiäclegemminimerecufamus. Qualef ■ -cüqueenjmfimus;gloriari tarnennobls melioriiure H

cet,quam optandu foret,aliam effenoftram vitam,quâ omniumRomanenfium,quiregnum Antichrifti ho-die fuftinenc. Proinde non vereor, lî quis noftrâ amp;nbsp;illo -rum vicâ penitus infpiciat,amp; ita inter fe conferae : quin nos faltcm timere Deum, illos prorfus contemnere, 8c ipfum amp;nbsp;eius legem, euidenter cernât.

Quod negocium nos difficilius moliridicit qua olim Apoftoli fecerint, fi in aiiû fenfum acciperet, no prorfus à vero aberraret.Nam fi quis tempons illius ftatum prudenter confideret,quo exortus eft Lutheru,scum a-lias ferèomnes difficulcatcs habuifle eu Apoftolis corn munes videbif. vna veto in re iniquiorem ac duriorem fuifle eius conditionem quàm illorum,quôd nuUu erat tu ne in mundo regnu m, n ullus p rincipatus ,cui ill i bel- • lum indicerenf. hic autem emergere nullo modo pote-rat,nifi eius imperii ruina ôc interitu , quodnon modo omnium potécifsimum erat; fed reliquaomnia,quafi fi bi obnoxiatenebat. Hanc difficulcatem nunc quoque fuftinemus. fatis fcitur,quantura valeat Pontifex, tum armorû potétia, tum fœderum auxiliis, turn pecuniis, tumipfanominis reuerentia. Deinde, quantum præfi-dii amp;roboris habeatin hocimmenfa fuacoHuuie, quæ vbiqueterrarumfparfaeft -.cardinalium dico, epifeo-porum,amp;facerdotum. atquiomnes vno animo,quoni am non aliter faluos fe fore vidét, nifi profligata noftra doûrina, ad cam opprimendam, non fecus aefi pro a-ris Sefocis, imo pro fuis ipforum capitibus pugnarent, opes omnes fuas virefque conferût. Dicerem hacquo ' âue moleftianos præ Apoftolislaborare,quôd luttan-umnobis eftcum fallaciecclefiælarua, amp;cum fucata

impietate,quae fubipfo Deinominedelitefcif.nifihæc harenafimiiiter complûtes ex Prophetis amp;nbsp;Apoftolis exercuifletiVerum vtadPighii obieûionem femelre-fpondeam.Diflficileamp;laboriofumopus cft,totimpieta tis monftra, tantum impiædoftrinæ labyrinthum, tot

to RE s P ON. CONTRA PIGHIVM fuperftitionum fpecies.qiiæperaliquot fccula occupa uerincomnium animos, quæ tam altas radices egennt, quæ tam fpeciofos colores præfeferant,derepenre pro-nigare, ac tollere penitus ê medio: præfertim cum tota mundi potentia contra refiftat, amp;nbsp;ferro, ignibus omni-que fæuitiæ genere,ad ilia vindicanda infurgat. Audax conatus, inquitPighius, non nego: temerarium etiam confiterer, li hominum opus, non Dei ipfîus, foret. Sed cum Paulum audimus concionantem depoteilate

• illainuida,quæminillrisEuangeliidataeft, addiruen-dasomnesmachinationes,ad demoliendaconiilia,ad omnemdeniquecelfitudinemdeftruédam,quæ feex-tollitaduerfuscognitioné Chrifti : animos colligimus vtintrcpidiftemus contra hune totum Satanæ appa-ratum ouofuftineturPapifmus.

Ad delendos porro fucos illos, quibus meretrieem fuam ornât Pighius, fpongiahæcnobis femper inpro-ptu eft, nos minime totam antiquitatem cum omnibus fandorum placitis conuellere : quemadmodum men-titur.fedhoc potius vnum agere, vt quæ temporum vitio corrupta funt acdifsipata, in antiquû flatum re. deâc. Réclamât ille,nos fie rem habere côtendimus. 11-le maledidum quod in nos lacit, nô probat; libri noftri ' firmis amp;nbsp;claris huius rei teftimoniis referti funt.Plaufi-biles funt ilîæcalumniæ,quibus nos onerat.Diccrenos ■ Ecclefiâ à Chrifto fponfo fuo fuifle annos mille amp;nbsp;qua-dringétosdefertam-.itanos faccremédacem Chriftum. fednebulæfunt, quæ foloflatu veræ refponfionis eua-nefeunt. Dicimusenim Chriftumeccleliæfuæfideliter adfuifle,amp; femper adfuturum.ficutpromifit. Dicimus Ecclefiâ eiusfui(revirtutecôferuatam,neperiret;.Spiri tu gubernatam.ne â veritate excideret.Scd fimul opor- ■ tuifle accidere dicimus, quodluculento Pauli vaticinio prædidum fuerat,de horribili defcdione,quam non in extremo aliquo terræ angulo, fed in vniuerfo orbe fore

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de-

dcnunciat. DefuturocerteEcclefiæ ftatu loquitur, hoceft qui poftea fccutus eli. Dicit Antichriftum iam tune moliri arcanum iniquitatis;fed grauius muho eft, quod continuo fubiungit;fore fciliccc,vtpalâ grafletui ac tyrannidem exerceat in Ecclcfiain: neque tanquam externus hoftis:verum occupato Dei fanduario.Dum t-hæccommemorat,dicitventuramdefedionem. Hæc dum videmus, licuci prædifta fuerant, accidifle; agno-feimus veracem ChrüH fpiritum. Interea tarnen lu am Chrirti promifsioni cóftare fidem profitemur.quonia in tanta clade fuos mirabiliter conferuarit, vt ex media morte falui euaderéC; quôd Eccleüam in tanto n au fra-gio perire paffus non lit; amp;nbsp;cum videretur defpcrata,ex ipfo quafi interitu hberauerit. Exillo enim femine ex-citataell hæcmefsis, quam hodiecernimus. Eatnunc Pighius, amp;nbsp;Chriilum mendacii aut perfidiæ fub noftra perfona, ex proprio autem animifui fenfu infimulet: quodcum Euangelii fuicontemptum vniuerfali pro-pcmûdiexcæcationevindicarec; Ecclefiam tarnen fu-am luce veritatis ac vitæ nunquam interea deftituerit. Sed enim ego inde illuftrioré eius fidem redditam fuif-feagnofeo, quod per tot oflrendicula, præter fpemo-mnium hominû,libi viam feceric:vt firma permaneret.

Ne tarnen in retinendofuoiure,vel potius iniu-ria,videatur impendio præfradior-.tandc fateturobre-pfilTeabufus in Ecclefiam,quosomnes piicorreûos eu plant. Sed modum corrigendi longe ab eo diuerfum ef-fe, quemtentauimus. Has enimpallorumefiepartes, quibus facultatem nos fuftuhfle queritur. Deinde eiufmodivitia efle negat,quorum caufa debuerimus facereabEcclefîadifcefsioné.Nos enim quod totu or-bemturbauerimus,quodabecclefiæ vnitate defciueri-mus,hanccaufamprætexere; abufus,qui in eainualu-crant.amp;corruptos mores facerdotum- Vtabhoc po-ftremo incipiam: feire velim, ex cuius ore prætextum b 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hune

hunc audierit.Fieri potell,vt in noflroruin libris legerit Lutherum inicioabufus tantumquofdamniinis craiïos reprehendifle,amp; dagitiofosclcri mores; fubindeaduer-fariorum improbitate vlcerius proueftum. Ac quid hoc cumPighiicalumnialîmilehabet? fcnbic alicubi ipfe quoque Lutherusdefein hucmodum: Velimjnquic, nolim.cogunc me aduerfarii mci fieri in dies fapicntio-rem. Verifsimumeftquoddicit. Cotis eniminftar ad acuendum eius ingeaium fuerunc.Demerfus adhucin profundis ilhs tencbris, quibus orbis feré cotusabfor-ptuserac, cum fcintillam vnam videret quafiex tenui rima emicantem,ad earn acccdereconatus eft. Hic ho-fteslucis, cum impedireSc violenter repcllerepium ho minis rtudium vellent, tumultuando,feneftram ampli-orem»cotas etiam fores demum aperuerunc. Hæcnon eà, à nobis dicuntur, vt prætextum captemusnollræà Pontifîce defedionis; verum vt appareat,qualis futura fueritaduerfariorum æquitas, fi tocam papifmi corru-ptioncm femel ad viuumrefecuiflet Lutherus: cum lenem acmoderatam reprehenfioncm, eamquein vitiis palpabilibus ferrenô (uftinucrint.Neque v’cro. Lutheri confihum tuncerat, ab Antichrifti tyrannide deficere; fed tancu mederi morbis illis .quorum cam facilis qudm neceffana^videbatur curatio.Atqui opinione falfus cil. T anta enim omnium abominationum fanic fcatebat pa pifmus, vtcumprimum admouen manus cœpta elî» quia remediuin nullum ferebac.crepueric médius.

Sic ergo habeac Pighius;nos non vfqueadeo effemo rofos.vcobmorum vicia.etiam grauifsima, fcindédam duxerimus fidei vnicacem.Nouimus in viens, autcorri gendis, aut iinprobandis, earn moderationem feruan-dam effe.vt vinculum pacis non difrumpatur. Scimus tarnen exaduerfo fietemperandam elfepatienciam, vC ne iniquitatem foueat. Ergo hanc,quæ vulgo ab omnibus cernitur,papiilici den fceleratifsimâ, amp;nbsp;omni tur-

pitudinis genereinquinatam vitam , neque approbare lt;lebuimu$inicio,nequefilentio aiicdifsimulanone tege re : acnenuncquidem ex officio poffumus : prefernm eu publicæ ædiricationis id intercuet. Nam cù caufa ab ipüs proiicrurec velue communis quædam contagio» non aliter pocuimus in corpore ipfo plebis vicia repur-gare,quâm eosquoquearguendo. Verum illam fuiffe difsidiicaufam,mniis improbum eff mendaciunr.cum femper clara voce profefsi fuerimus,nos ad côiunftio-nis vinculum puræ fanæque doârinæ confenfu fore contentos. Cum dereftituenda Ecclelîaquæricur, do-ftrinæquidem addimus difciplinam.Sed aliud eff, col-ligcndæ in bonum ordinem Ecclefiælludere ; aliud,ab Ecclelîa fc alienarc. Hoc merito nobis exprobrarec Pi-ghius,limorum tantum corruptioneoffcnli,renuncia-ta Ecclcliæ focietate,ad nouas partes tranliiffemus, fed. cum palam lit,inde exortû fuilîe difsidium , quôd An-tichriffus Romanus ferre non potueric iuftasamp; fandas impiaî fuæ dodrinæreprchenliones,quidnobis adhuc difcefsionis crimen obiicitur ; addita eciam,lî Deo placet , facili calumnia folammorolitatem in caufa fuiffe» quödnobis cleri mores, minus benecompoliti ,difpli-cerent.

Perinde facit Pighius,ac pueri in feholis: quilîbi fin gunt declamitandi materiam.Duo enim hæc principia îibi fumit; nos difcefsionis authores exticiffe. neque id aliam obcaufam,nifi quod corruptiore facerdotum vita offenderemur. lamnegamus initium ieparationis à nobis faûumeffe.amp;netergiuerfari videainur, rem ip-fam,vtgeftaeA,proferimus. Ipfaluculentum nobu teftimoniû reddit,hinc diuifam fuiffe Eccleliam,quàd Romanus Antichriftus eosomnes,quiautpro veritatc verbum facere auderent»auteam ampleûcrentur vio-lentis ac tyrannicis modis »nullacognicione légitima, non modo praeter morem Ecclelialticum, fed contra b gt;nbsp;omnein

omncin huinahitatem^xpulic.Ecadliuc reos dcfeâio* nisnos faciencRoinanenfes’cutn nos àfua quahcun-quecommunione fæuis amp;nbsp;fanguinariis ediâis ipfi pno res abdicauerint.Atqui facius fuerat.tolerantia amp;filen-no pacem red i mere, vc in fîdei vnitarepermaneremus'. quim nimium acribus remediis exitiale in toto corpore incendium excitare. Quam tu hic mihi pacem,amp; quamfidei vnitatemprædicas ’ VbiDei veritaslocum non habet,quæ vnicum eius vinculum efledebebat. Pronunciat Spiritus fandus, Ecclefiæ vnitatem fanx veræque dodrinæ confenlione cótineri ; nee audet Pi-ghius verbo repugnare:etiam ü animo diflentiat. Vi-deamus nunc,quahbus vinculis aut nodis colligatus iitpapifmus. Primum omnegenus idololatriæillicre-gnat,non fine manifcfta Dei abnegatione. Qantulun* cumque ex cultu Dei refiduum fuperelî, partim com-mentitiis ritibus adulteratum, partim vitiofis opinioni bus corruptum,meram fuperrtitioncm redolet.Doöri næ veritas,aut euerfaprorfus, aut contaminata. Chri-ftus femifepultus,vt inanem modo titulum,finc virtu-tisgloriarecineat: (Sefpedro deniquequä fibifimilior-Virtus enim eius ah is tenebris fubmerfa.officium obli-teratum,gratia ferèin nihilum redada. Sacramentorum adminirtratio mutila primû amp;nbsp;lacera; adhæc mul-tis extraneis fîgmentis deformata, poftremo multis im piisimaginationibus impheita. Quidiamnobis præ-fcribit Pighius’ne pacem turbemus. Sed qua lege aut padione’Nempevtad hæc omnia conniueamus -Nefa ria veto pax,quætanticonftet.Atdicitfeamp;alios Anti-chrifti canes, qui adulationelatratuquefacerdotia ve-nantur,nihil in fide nouare,abufuum corredionem eX-peterequidemtotis votis ; fedgradus amp;ofFiciifui me-mores,non vfurpare,quodad fenon pertineat. Quafi veto non fit hoccuiufque officium,àinanifertis, amp;nbsp;do-drinæ, amp;nbsp;cultuum facrilegiis abhorrere, quæ facrofan-'

dum Dei Nomen grauifsimacontnmclia afficiunt. Si-lendum eratjnquit Pighius. Perfidum amp;execrabil£fi-lennum, quo Dei gloria, Chriftus, acque Euange-lium proderetur. Ita ne ? Ludibrio tgitur habebitur Deus ante noftros oculos.tota religiolacerabitur, peri-bunt miferæanima?,Chrifti fanguinæ redemptæ; amp;hi-fcerenefas erit ? Latratfidus canis ad primum latronis ftrepitum , amp;nbsp;vitam fuam obiicit periculo , vt domint fui caput familiamque de fenJat'.Diripietur impiorum latrocinio Ecclefia amp;nbsp;vaftabitur,pedibus calcabitur Del maieilas, Regno fuo fpoliabitur Chriftus, videntibus nobisactacentibus? Deniquepro Antichrifto Pighius tantas turbasmouet, vbipericulum eius regno videt imminere-.nos in medio RegniChriftiexcidio quiefce-musî Nequetamenhocetiammodopacem redimere nobis licuic:quando necefrcerat,cômunicationeetiam, quafi tacito iuffragio,magnam eiufmodi fcelerum partem approbate Et hocimpietatis iugum excutere, erit abrumpere vinculum fidei.difsilire ab Ecclefia,tu rbare communem pacem accôcordiam?Sicquidem olim au-diebat à Rege impio fandus Dei Propheta.Sed qua de- i. Reg, fenfionevtitur’Nonego fum,inquit,quiconturbolf- i3.

' raelem-.fed tu amp;nbsp;domus patris tui,qui dcreliquiftis man data Domini,amp;fecuti eftis Baalim. Hæc eadem eft no-ftradefenfio. Quidquidhodie turbarum eftacmo-i tuum,neque noftra culpa exarlifie, neque nunc foueri: ’ totam caufam efle penes eos, qui animum potius obfti-narunt,cœlum,terras,maria, mifccre,qudm Chrifti regno locum cedere.Sed oportet implert quod fcriptum crt, feflurûiniquum ilium, donee cum ipiritu oris fui cóficiat Dominus,amp; aduentus fui illullratione aboleat, Sedquaceracvnica remediis via,illamnos praepo-fteraadione fuftuhlTedicit Pighius. Paftorum enim authoritatem pernoslabefadatam, quorum crant iftx partes.Quis non videat hunc Luciani difcipulum pa-b 4 lam

km in tam miferabili Ecclefîæ clade fuauitcrludere? Pontificem fcilicet Romanum amp;nbsp;totam eius cohorcein nihil aliud moracur, in vitiis corrigendis, qudm quöd illis per nosadempta eft facultas. Atquid,obfecro, fa-duri erantfi tacuiflemus? qui nunc,dum tantopere vr-gentur, non minus fecuritatis ac focordiæoftendunt, quàm fi nulla Ecclefiæcura tangerentur ? Totus orbis clamitat,extremum inflare Ecclefiæexitium , nifi moX remedium adhibeatur; necefsitas ipfa,quæ eft telum a-cerrimum eos folicitat, amp;ficpremit, vt effugio nullus pateat locus. Nos in illorum torporem,vel potius im' manem crudelitatem fortiter,ficutpareft, inuehimur, quôd periclitanti Ecclefiænonfuccurrant. Cum totfti mulls non expergefiant,fpesbona eft.fponforePighio, adcorrigendosabufus primo die properaturos fuifie, finihtld nobis motum eflet • At facerent nunc,nifi à no bis impedirentur. Curnon igiturtoties rogati,veltenue aliquod fpecimen ediderunt? Athæcturbulenta tempora minime commoda funt ad aliquid nouadum-Nempemeritotiment,nefi edificio,malealioqui fun' da5o,rurfus molæfualaboranti amp;quafi ruenti, adhaec« corruptæac putrefadæmateriæ; poftremoiamnutan-tiamp;quatefado ,manusfemeladmoueatur, fubito ruat inpraeceps, fuoquecafu architedos ipfos opprimât. Hoc profedo eft, hoc, inquam,vnurn eft, quod curant omnes ifti lupi,qualirer fuæ tyrannidi caueant in pofte rum, quibus earn machinis ftabiliant, ne quid amplius eorum obfiftathbidini.Quidporrode Ecclefiafiat,fuf que deque habent ; neque putant fuarefcrre, etiam Û centies pereac. Si me aliquid fingere dicat Pighius,non citabo paucos tcftes,quimihifubfcribant; fed omnes piorumconfcientias indices faciam. HancquoquePi-ghii querelamoperæprecium eft audire: nos pubhcam Ecclefiædifciplinam præcipueturbafle.Quafi veto di-fciplinaaliqua tunc fuerif.acnon potius horribileafpe-du

öu cahos,amp; deformis fœdaque rerum omnium confu-fio . Namquôd vetuflos canones nobis iaüat,quibus ordinata amp;nbsp;formata fuerat Ecclelîa -.quid hoc ad rem pertinetîcum nihilomaiorefi'ct eorum vfi3s,quàmfi nunquam fuiffentfcripti. Perindeeftigicur,aclî re-prefla cyrannide prodiretaliquis Dionifii autPhalari-dis aulicus’.ac turbatam Rempub. quiritarctur, amp;nbsp;con-uulfas leges,iudicia in ordinem coaâa.Quis hune liber tatis Stlegumpatronum ferret ? Qu^d fi hanc fimilitu-né non recipiat Pighius.demonftret mihi velim, quanto melior amp;nbsp;ordmatior fit ftatus fub Romano Antichri-fto,quàm fub vetenbus tyrannis fuerit.

Hæc paucacurfimrefpondere vifumeft ad Pighii præfationemme quid præiudicii deipfa caufa facerenc leaores,eiuicalumniisoccupati;quodmeconfecutum cfleconfido.Nammaledilt;aa,quibus Lutheriingenium morefqueprofcindit,non eft præfentis inftituti refelle-re ; quando neque ad rem, de qua agitur,multum mo-menti habéf.neque Lutherus meo patrocinio opus ha-bet,neque poftremo aliud agit Pighius, quàm vorax amp;nbsp;famclicuscanis,quilatratu(e vlcifcitur,dunon inuenit quod rodât .Namquæeius atrocifsima eft in Lutherû criminatio.non aliud continet,quâ tartareum effe mon ftrum,quiagrauibusconfcientiælt;?ertaminibus vexatus fæpe fuerit vfque ad dolores amp;nbsp;tormenta inferorum.

Atverofi vel per fomnium concipere poflet hic nugator,quid hoefibi veht,amp;quid valeat ; velobmute-fceret,vel inLutheri admirationempotius aclaudes conucrteretur.Nam cumfit hæc piorum fors communis, vtdiros fubinde confcientiæ cruciatus fuftineant, quibus eruditi,ad veram humilitatem Deique timo-rem melius afluefiâtivt fingulari,præ aliis,ingenii præ-ftantia quifque præditus en ; ita miris amp;nbsp;inulitatis mo-disinterdum tradatur; vtdicere queat,non modo fe mortis doloribus circundatum fuiffe amp;obfeffum.fed ab

i8 RE S P ON. C ONTR A P I GH IV M? înferis'infis abforptum. Itaex fandis præftantifsimos, quail feledas Dei officinas eflc oportet,in quibus fua iu aiciapræter omne carnis fcnfum,mirabilitcr exerceat. Ne recenfendis pluribus ex emplis longiorlim : hæceft luda Iacob,in qua nobilisille athleta nonhominum quempiam antagonirtam habuit;fed cu Deo ipfo con-greflus eft.Nune ü comprehendere animo veils, quantum ille fudarit inea harena; Dei fortitudinem pri-mumintuere.deinde,hincquoque côieduram fumas, quôd viâor nihilominusadfinem vfquevitæ claudi-cauerit.Hajcpiis dida fint. Nam quid Plgbio amp;nbsp;profa-nis iftis hominibus facias? qui nec con feien tiam vllam, neepietatisfenfum habenc:nee aliter accipiunt ß quid deludiciis Dei narratur,quàmlî de conuiuiis deorum homericas audirent fabulas.

Quoniam autem Dei 8chominis cognitio mutuo inter fe nexu colligatæ funt amp;nbsp;implicitæ : merito Pi-ghiusfuam de libero arbitrio difputationem inde incipit. Dieet quifpiam,me huncordinemlaudare, quia meus fit. At ego excipiam illo me vfum elfe,quia opti-mus,amp;addoccndum aptifsimus videretur. Placet ergo,quôd aduerfarius meus fequatur id,quod ego optimum iudicaui. Q^amquam miror,qua fronte aufus fucrit,nulla mci mentione fada, tarn familiariter fume re dé meolibro,quod in fuum tranferiberet • Ncque e-nim quo iure id faciat,video;nifi forte præfcriptionem obtendat,quia fie facerepridem folitus fit. Nam in ma gno illo libro,quem aduerfus noftram confefsionem e-didit,in tegras îæpe ex Inihtutione mea paginas, vbi vi' fum efi:,infolcit, acfuo commodoficadaptat,quafi a-liundenonfumpfilfet. VelimnuncIcire,quo lureaut titulo mea lie pro fuis vfurpet.Si qua magna effet inter nos necefsicudo, ego hancconfidentiam amicitirnon difficulcer concedcrem.Sed nunc huic veniænon eft lo eus. An quia ho ft is fum,feius ^reptionis in omnia mea

mea habere putat? At hoc prædæ genus nullo,nec iure, nee more,defendi poteii . Vnus ergo prrtextus reliât, « homini dodo potuifie non minus venire in mentem quædixeram,quàm mihi prius vénérant. Sedledores obfecro,fi tantum habeantocii, vtcaputprimum hbri Pighiani cum primo Inftitutionis mcæcapicejconfe-rant. Nihildicomifiquôdnon linerifuacftomacho perfpicient nimis pcrdicam hominis impudentiam , Quôd ii vherius pergere libeat, percurrant quæ de iiilïificatione tradatinahcro illoopere,amp; adfextum Inftitutionis meæ caput exigant; mirum fi bilem conti nerequeant. Nequeeriimclanculum furaturautcar-ptimmeque artificio tegere ita ftudet fuas rapinas,vt a-pud fe natuin videatur,quod apud melegit ; fed ita palam mea ad verbum récitât, vtvideatur paginas ipfas totaspigritia affuifle,quo defcribendilaborem fugeret. Si fateretur authorem.eum diccre mutuari ; nunc quid caufaripoteft,quominu$plagiarius palam vocetur’Mi rabitur quicunque leget, vndetantus homini llupor: qui nihil veritus fit,in ipfo ftatim veftigio deprehendi. tgo vero dumomniabenereputo,habeo quod pro ho minis excufacionedicam ; eum fecuritate magis quàm focordia,id fecifle.Satis cnim habuic,fi modo iis place-ret,qui non minori religione d noftris abflinent, qudni facilitate omnia laudant ac mirantur, quæ nos quouis modo impugnant. Fruatur ergo fané fua ifta in rene-bris iadantia. Sed extabit,vt fpero, in luce amp;nbsp;oculis bonorum mea Inftitutio, tantæ eius impudentiæteftisac vindex. N eque tamé hac de re verbum fadurus cram, nifi me eius improbitas coegilfet. Sed cum tones nos, tanquam indodos,nullius ingenii,nullius iudicii,ex alto fuperbiæ fuæ faftigio defpiciat ; operæprecium fuit, palam fieri,nee ingenuum hominem, nee gratum elfe, qui tam crudeliter eos laceraret, quorum tarnen magi-iterio nonnihil adiutus foret.

Quæautem poRea defuo admifceat, vtdéformée» autperuercat benedida,non efthuius operis ex cu tere-Suma tarnen hue redit,in ilia Dei amp;nbsp;noftri notitia, duro mutuointerfecomparantur,nosiurtumDeiiudiciuni non pofle intelligere, quin libero nos volutatis arbitrio præditos feiamus, amp;nbsp;in nobis pofitum , vt obediamus præceptis : declinare à malo, facerebonum, amp;nbsp;contra-Vbi hocconftituitunox ad fcntentiatnoftræcxplicatio nem aggreditur. Atqueidquidemprimumex Lutheri verbis -.qu æ cenfebat minus accommodata eiTe ad popu larem captum : deinde ex meis; quibusctiam per to* turn opus infiilit;vt in meo capite totam,vtipfe vocat, fedam noftra oppugnet. Hæc eftclaufula primi libri-

Portoquoniamhac potifsimum machina euerterc dodrinam noftram conatur,quôd à communi fenfu maximeabhorreat.præfatur,non immerito Lutherum hoc rudimento fuos imbuere,vtcarnisration! ac fa-pientiæ renunciare difcantiquia tantum abfurditatis ha beant pleraque eius dogmata,amp; præ aliis hoc,quod tra-ûamus,defcruo hominis arbitrio, vtquibus perfuade-re velis,erucrciisoculosmentis,amp;oinncm rationis fen fum adimereoporteat. Illam veto fententiam,quæin-ter Chriftiani nominis homines nihilo plus controuer-liæ habere debucrat,quàm vnum efleDeum, quibus probris lacerac’imo quàm ridiculis cauillis exagitat? Pugnat, inquit, cum Apoftolo, qui fidem teftatur efle ex auditu prædicationis. Deinde lî vera foret,infantes amp;moriones ad fidem percipiendam fequetur reliquis omnibus eflemagis idoneos. Quafi veto non continuo poft, hune Pighii nodum foluat Paulus ; cum ex arcana Dei reuelatione pendere fidem fubiungit ; autquaö hominem ftipitemfaciat,quirationecarniseum fpó-liat.hoc eft inani fapientiæ perfuafione. V erum vt intel ligat,non nobifeum fibi effe certamen, fed cu ipfo Pau-lo-.audiat eius yerba,fi aures habet. Animalis, inquit,ho

mo non accipit ea quæ funt Spiritus Dei. Stultitia illi func,neepoteftcognofeere quod fpiritualiterdiiudi-cantur . Reddatipfequoquenobisrationem,curitafit. Nempequia infatuauit Deusfapientiam huiusmundi: quô per ftultitiam prædieationis faluos faeeret creden-tes. In quern finem? Refpondeatadhucidemipfe. Vt confunderet fapientum gloriam. Quiddemum inde colIigit’Nequisfeipfum fallat. Siquis videtur fapere, in feculo hoe ftulcus fiat, vt reddatur fapiens. quando-quidem fapientiamudihuius ftultitia eftapud Deum. Éeee pronuneiat Paulus, primum fpiritualis fapientiæ fundamentum efle,mundi fapientiam innihilum redi-;i.Euomatnunein eumbilem fuam Pighius.quod ve-ithominibus mentis oculoseruere.beftiis facerefimi-es,morionibus poftponere. Qijôd autem nullis id faci e perfuadeatur,quifibi fapiuf.nihil mirum . Viaenim illis præelufaeft,quafolapoteranthucperuenire:quan tifper non damnant ftultitiae totumillud quo fibi pla-cent,fapientiæfpeftrum.Nullumenimeft incantatio-nis genus ad fafeinandos homines periculofius ,quâm rationis proprix fiducia.Atque,vtbreuius dieam,mcra jftultitia eft quo ad Deum, quidquid ex fe homo fapit; cum autem accedit fidueia,fit rabies.Eius reifi nullum aliud foret,amplum documentum eft Pighius.qui nullis Apoftolis,nullis fcripturis,nec Angelis omnibus ere FoI . e. diturum fe effedicit, fi id ipfum doceant, in quo putat pag. i. Lutherum errarc.

Ad ipfam Lutheri fen ten ti am cum ven turn eft ; ad duo capita reuoeat,quidquid in ea vult damnare; Nem pe quod liberum arbitrium docuerit,rem e(fe,poftpri-mi horainis lapfum,de folo titulo.nec poffenos ex no» bis aliudquàm peecarc. Nee eo contentus,addiderit poftea,figmentum efle in rebus, amp;nbsp;titulumfine re,deinde nihil contingere fortuito ; fed abfoluta necefsitatc nobis prouenire omnia. In priore,multa eum male

habent ; Primo,quod hinc fequatur, hominem naturae vinbus adrecipiendam Deigratiam fe præpararenon pofle.Deindenaturam noflram vitiofam fieri, imoqua 11 haberi pro nihilo: Adhaec, legis obferuationemimpof fibilem nobis efle, amp;nbsp;nos peccare nihilominus, non fer-uando,quod facukatcm noflram fuperac.Qliarto.quia huicannexum lit dogma de peccato originali noftru, hoceflcatholicæEcelelîæ; quod ipfepiodigiofumno-minat.Qu.into,peccare eciâ in operibus bonis iuflos, amp;nbsp;bona opera venialia quidem fecundum mifericordiam Dei.fed ex femortaliaeflepcccata . Hicadmonicos ve-limledores, vnam cantilenam identidem recinere Pi-ghiurn . Quia igiturrcliqua omnia fuo locopolleareçu rrentidepollrcinohic tantum dicam . Quod de bonis operibus ficlocutus efl Lucherus eô non fpeä-abat, vt fuam illis laudem, fuumque coram Deo precium •adimeret. Nequeenim negauit vnquam, aut Deum ea habereaccepta,autmerccdem redditurum : fedoflen-dere modo voluit,quid valeâ t,(i ex fe,non paterna Dei benign itate,æflimentur.Certüm eflautem,nó dignita te propria placere Dco,quidquidproferri pofsitbono-rumoperumdedgratuitoeius fauoreiquia tanti habere velit,etiam fi digna non fint. At hyperbohcum efl, inquies, quod dicit Lutherus.Hoc vt cócedam;dico ha buifleiullam caufam,quæeum ad tales hyperbolas im-pulerit:cum fcilicetmundum videret falfa amp;pernicio-laoperum fiducia,quafi cxitialilethargo,ficobflupef3-ûum efTe, vtnon voce ac verbis ad eum_,expergefacien-dum,fed clangore tubæ,tonitruo, fulminibufqueopus efTet.Quamquam nihil efl in iflis verbis,quod non fini' pliciter,amp;citraïvllam figuram,verum fit. Nam cumo-pcrum dignitas non ex fafto ipfo, fed ex perfeda Dei charitatependeat: non aliter luflum purumque opus erit,quâm fi ex perfeda Dei charitate emanet. Nunc mihi illam in homineperfedioiiem reperias,vt efTe ali-

DE LIBERO ARBITR? ' 'ij qua per febona opera coneedam. Atqui hoc in Spiritus fandi eontumeliam redundat, per quern bona opera fiunt.Ndinime vero:fi bene ac prudenter difccrnas,quid in opere bono fit hominis,amp; quid Spiritus. Vtcunque enim fincero corde,amp; abfque fidione, in Dei obedien-tiam fe fandi addicant.multum tarnen abeft, quin adfic ea in reddendis obfequiis alacricas,quam ilia legis fum-ma flagitat; vt Deus ex toto corde,ex tota anima,ex to-tis viribus,atquc vt fecundum Deum proximus diliga tur.Hanc vero qui nefcic efle amufsim, ad qua exigen-dumfitoperumexamen,nihiliudicarepoteft- Nunc audiat Pighius. Dico fandos perpétua carnis infirmi-tatedetineri,quominus ea quae faciut,bona opera,per-ficiant.dico ambulare dum curredum erat, fæpe etiam claudicare.Hincfieridico,vtnullum extiterit vnquam bonumopus, quod vndique purum ac perfedum ,o-mniprorfus naeuocarerct.QiJÖdfi Temper aliquidfor-disex carnis vitioadmixtumeft fandorum operibus: veniantinconfpedum Dei, examinentur in ilia truti-na,quam Angeli quoqueipfi reformidanf. quocunquc loco cenfeantur apud homines, illic vitiofa deprchcn-dentur.Attotampuritatem exiguamacula inquinari, minime ration! confentaneum eft.Primum,ad obtinen dum quod peto,mihi fatis eft,fi in omni operebono in clufumfitpcccatum-.dèindehocminimerecipio, praeter rationem fore,fi exigua forde tota puritas inquine-tur.Namfi vini fapor, fuauis alias amp;gratus, modico a-core totus corrumpitur,vt gratis quod habuit amittat; quis Deo litem intendat,quod corruptum opus fibi di-iplicerepronunciet’Italege Mofaicaconftitutumerat: vt fi pollutus homo rem confecratam attigiflet, immun da cenferetur.Quo fignificatum fuit,tam eflricax amp;nbsp;con tagiofum venenum efle, hominis immunditiem, vc folo eius tadu,quidquid alias fandum eft,profanefcac. lam qualicer liberamur omnes â communi pollutionc, c 4 nifi

U RESPON. CONTRA PIGHIVM nifi per fidem ? Maneat ergo illud;opera bona, fi perfe æfiimécur, omnino efle peccata;vt autem bona fînt.vc Deoplaccant,vtlaudem habeantacpræmium,paterna ' Dei accep none fieri,non proprio ipforum merito.

Alcerum membrum,de abfoluta rerum necefsitate, in eum locum differemus,vbi traftari poterie fuo ordi-ne : cum fcilicetde prouidentia Dei amp;nbsp;hominum prx-deftinationeagetur. Dicicpoftea,cum iftius nos do-gmatis puderet, dimidium recan taffe; quöd homini liberum arbitrium in rebus extern is amp;nbsp;ciuilibus n egociis tribuamus. Sedhancpalinodiamquominus ex animo prodiiffeputet,tribus argumétismoucri fedicit. quöd libris in publicum editis fas effe afferamus, fucis ac te-chnis promouere Euangelii caufam ; quöd non execre mur Lutherum tarn horrendæ blafphemiæauthorem: quöd non palam, damnatisprioribus noftris libris, erraffe nos,profiteamur. QiJÖd de promouedo per fucu amp;nbsp;dolos Euangelio feripfiffenos infimulat, mirum,nifi fibi ipfe fomniauit. Nequeenim talequidpiamnoftro-rum alicui excidiffe,mihi credibile eft. De Luthero, non eft quöd dubiam conieduram fumat: quädo nunc quoque,ficut haüenus,nondifsimulanter teftamur, eum nos haberepro infigni Chriffi Apoftolo,cuius ma ximeoperaamp;minifferio reftituta hoc tempore fuerit Euangelii puritas. Denobis hbentcr fatemur, quod So lonegi de fegloriari folitum fuiffe trad51 : nos quotidic difcendo fenes fieri'.au teerte ad fenedutem properare. Quid tarnen à nobis poftulat Pighius, vt nos male do cuiffe pronunciemus ? cum perfeueremus etiamnum conftanter in ca dodrinae fun)ma,quam femper profef fi fumus. Fieri quidem poteft,vtloquantur alii alio mo do; vt propriam ferèquifque.amp;abaliis diftindam lo quendi rationem habet. Cur autem quod feculis omni bus omnium hominum commune fuit, nobis non con cedererur?Hocquoquc nongrauatim agnofco :nos,fi qua

quando iterum recuduntur noftra opera, quae rudiora erant expolire,mitigarequæafperius erant diâa,adde-reluceni obfcuris,nimi$ preffa fufius amp;copiofius expli care,munirectiam nouis rattonibus,dcniquein quibus offenfionis periculum veremur,moderari etiam amp;nbsp;miti gare. QÛorfuni enim viueremus,fi nihil aetas, nihil vfus,nihil afsidua cxercitatio,nihil ledio, nihil médita tio conferrct? Quorfum autem proficeremus,nifî vt fruûus inde aliquis ad alios quoque pcruenirct î Imo fi nefcitPighius,hoc illi teftatum efle velim;nos hue dies noûefque incumberc ,vtquæ fidcliter à nobis tradita funt, in modum etiam, quem putamus optimum fore, formemus.Hoc quoque v crum cft,nonnulla, quae fcho laftico dicendi genere, amp;nbsp;minus populari ftylo feripfe-rat Lutherus,Philippum Melanûhonem prudenter, amp;nbsp;magna dexteritate in mitiorem formam fledendo, ad vulgarem hominum captum accommodafle,amp;com-munemvitæ vfum.Itàcum edendaAugufiæ effet con-fefsionis formula,non nifî ineadodrina immorari vo-luit,quæ fola Ecclcfiæ propria eft,amp; neceffaria cognitu ad falutem : nihil fcilicet valere per fe naturae vires ad percipiendamfidem,adobcdientiam diuinælcgis,8£to tam fpiritualem iuftitiam.Qu,’d in ciuilibus amp;nbsp;externis valeant,quia non magnoperefidei intereft,noluit curio fius difputare. Caeterum quod fummum eft in hac quae fi:iones,amp;cuius gratiarehqua omnia dicuntur,quemad modum initio propofitum fuit â Luthero amp;nbsp;aliis,ita ho die defendimus,ac ne in iUis quidem,quae dixi ad fidem non adeo neceffaria effe,aliud intereft ; nili quôd forma loquendificfuitmitigata ,nequidoffenfionis haberct.

Vbi hancperegitfabulaepartem,ad alium adum de« fcédit ; vt dogmatis noftri myfteria, ficut vocat,in apec tamlucemeruat,exillis tenebris quibus abditafunta-pud nos ac demerfa. Atque hiccum deobfcuritatenot ftra.tum de varietate conqueritur.Namcum per fe te-d ne

i6 RESPON. COTRA PIGHIVM ' nebricofum fitmcndacium, nos latebras ad faHendum quærere;præterea tam cflc inter nos difsimiles,acdiuer fos,vtcercum aliquid ex omnibus colligercjnfinitus fic labor. Aiunt vnumeflelufcioforum genus, quicrcpU' fculomcliusqudm mendie cernant. Et communiter vi demus eos,qui cenera funt debiliqueoculorum acie, ad plenam lucem fi prodeat, magis perftringi amp;nbsp;hebetari» Ex eorum numero efle Pighium quis neget ? Vt eloqué tiælaudem aliis concedamus ,Iinguam tarnencerte ha bemus non adeo impeditamnecperplexam. Atquein hoc ferio nos laborareomnes animaduertunt, vt intelli gamut. Imo nulla magis decaufanobisaduerfarii fuC cenfent, quàm quöd nimis familiärem Chrirti dodri-nam vulgo fecerimus. Solus Pighius nimiæobfcurita-tisnobifcum expoflulat. Sed hoceftquod ahbi dixi: Morepuerorum, qui vmbratiles in fchohs declamatio-nes habent,omnia thetorum præcepta, fine deleäu, in vfum fuum apphcat. Legit alicubi,valere hocad gra-uädum aduerfarium, fi obfcuritatis vitium obiicereilli queas. Arripuit,quia placebaf.amp; nunc temere in nos de torquet.Sed huic cuprefib nunc non erat locusicum li' bri noftri, fine alia defenfione, fe plus fans ab hac futili calumnia vindicent.Et ipfe mox,quafi fui obhtus, me-thodum mihi faltem amp;nbsp;perfpicuitatem tribuit. An ica inter nos diflcntiamus, ficut iaäat, eius fuit probare. Nunc quid aliud dicam?nifi omnia in nos temereefFuti re.quibus iis tantum exofa reddereturnoftra docfrina, àquibus nonlegitur. Nequeenim eorum vllam ratio-nem habet,quiinoflra vel minimum attigerint.

Porte.! incipit meis verbis explicare,quid communi ter feil tiamus.tamecfi ne videaturnimis palam pugna-re ipfe fccum,exceptione vtitunfi qua fit inter nos vna communis fententia .Vides hic ledor, hominem con-rtringi fimul amp;nbsp;dirtrahi In totam Lutheranorum fedä, non in priuacum ex ea queiiipiam,ccrtamcn inrticuerc

videri vult-Non poteft auccmomncï femel adoriri.nin coniunöos. Confenfionem vtnobistribuat, grauatim adducicur. Ergo vtrunquefimuldicit,amp;neutrum;amp; ira nodum infolubilem abrumpit. His fubiungiteoruin compendium ,quæfecundo Inftitutionis meæ capice de hac re difputaui.Non fum tam maltgnus aut moro-ïus,vc Pighiummalæfideiinmeis rccitandis ,line c3u-fa,accufem. Verum ne fibi plus lufto blandiatur,fic agnofco fummam meæ difputationis vtcunquecom-plexum cffe, vt tarnen minime velim talesintotumo' puscópofitaseffeepitomas : nequehâcquoqueipfain aha lege recipio, nili vt ab bofte pro dufte meminerint ledorcs.N am quôd me ipfo ordinatius amp;nbsp;çohærentius omnia digerere fe iaöat, id fuo morcdupliciter facit: nempe,amp; (éinaniter effercndo, amp;liberaliter mentien-do.lllaetiamomitto,quibus,velutamari liquorisgut-ti$,mea verba obiter afpergit,quominus leftori fapiat: me truncare Chryfoftomi fententiam , qua ad verbum refero'.ficut apud eum habetur ; me affingere opinionc Petro Lombardo.quam omnibus promptum eft vide* re,bona fide à meexpofitam ; me in citandis Prophetarum teftimoniis, aut infidelem elTc, aut non fequi fidos interprètes, quia ahcubi ivulgari interpretationc dif-fentio . Suntenim relatu indigna; nifi ad dcmonftran-dam infignem Pighii,amp; infcitiam ,amp; malitiam; ouam ta men fam ledores,abfqueinonitore fatis animaduerret. Vnum operæprecium effet referre,nifi alio loco iterum repcteret,vbi traftabrturumaginationem fcilicet ab eo cenferi,quôd animam fidelem,doceo, à regeneratione induasdiuifameffe partes. Nam velin hocfolo verbo illuftre fpecimen Pighianæ theologiæ intueri licet. Quis enimnonvideat,animameum pro lalehabere, qui tam familiärem piis animis fenfum pro imaginatio neducat? Verumquiahocinipfoargumenticardine continetur : 8c ilhc ctiam Pighius repetit, commodius da eo

Hac quoque rationepoftremam illiuï obiedioncni kuiter modo attingam,qua ftulcitiam noftram deridet, quöd tantum laboris cxhauriamus in docendis homini bus,qui fîdem tarnen intereanonhumanis perfuafioni busparari,fed Spiritus fandi proprium efleopus afleri mus. Nampoilca in ipfo difputationis progreflu ite-rum recurret. Sed quia tarnen hoc ideo in primo limine pofitum eft à Pighio,vt feriptis noftris viam præclu derer,non poiTum in totum præterireXudere nos ope-ram dicit, hommes ad fidem incitandoamp; exhortando; liquidé cam non fua ipfi facultatc concipiuntifed Deus fua.gratiainfpirat. Haneenimneceflariam confequen-tiam facit : Quidquid fît ante gratiam d feruo arbitrio, neceflario malum eft, amp;nbsp;à fide magis abducit, quàm ad earn adducat:fidefque ip fa tota à Deo pendet. Ergo do-cendo amp;nbsp;exhortando fruftrain ventu proiicituromnis labor.Refpondeo,nos non magis operam ludtre, qua agricolas,dum terram arant ac feminant. Scriptum eft enim.Scminabis,amp; non colhgcs.Quo fignificatur, fruftra efieomnem laborem,finebencdiaione Dei.Vbi au tem labor fucceflum habet, vt inde fruftus colligatur, fcriptumeft.Ego exaudiamcoelum,amp;coelum exaudiet terram,amp; terra exaudiet frumentum.Iam audis abfque Deibencdiftionenihihefleomnemlaborem . Vbiau-tem fruftus aliquis fequitur,indeprouenire,quôd Dominus cælunj exaudierit, vc terram fcecundam redde-ret.Exprefsiusadhucloquitur Deus alibi,cum dicit, fe populum fuum exercuiffe indeferto,necumvcniflec in terram fibi promiflam,dicerct in corde fuo : For^itu-do mea,amp; robur manus meæ hare omnia mihi praéftite-runt. Vides illic Deum omnia perficere,amp;neceflario: hoc eft,pro fuaprouidentia. Quideft,quôdmanuni agricolæ terra expedat,cuius tota fertilitas,non nifi ex Dei benedidioneeft ? Nempe quia lie Deus ordinauit.

Proferam alcerum quoqueßmile:fed adhucdarius.Te-ftatur Dominu«,fe,cü Man êccclo pluerec, perpetuum documentum edidifle,quod non in folo pane viuat ho-mo’.fed in virrutc verbi fui Si non paneled \ erbo Dei pafcimur ac fullinemur;quid adhuc labo ramus de cibo amp;pocu ? ExcipietPighius,non foloquidempanenos viuereTed tamen aliquo modo. At hoc tantum obtine-re volo'.nequepanem aliquidper fevalere amp;nbsp;folam Dei bcnedidionem fufficereadnosalendos. Vbienimnon adeft interior ilia Dei virtus,nihil aliud accidere poteft, quàm quod fcriptum eft; Comcdes, amp;nbsp;non faturaberis. Item.Frangam baculum panis. Vbi autcm adeft,non minus efficaciter fine pane, quâm per panem, nos fouet ac fuftentat.Vbi ilia Pighianae con fequentiæ need's i tas ? Deus cfficacicer,arcana fua virtute, hominem pa' feit; atque id facit pro fua prouidentia, vt inde pendeat tota cius vita,nonä cibo aut potu. Ergo fruftraedimus acbibitnus.Netamen fim prolixior.tribus verbis, qua-lis iftæclîtconfequentia,oftcndam . Deus folus hominem pafcit.Ergo non agit per media; Hoc eft.nulhs in-ftrumétis vtitur.Quis puer fi ica ratiocinetur.no à ma-giftro vapulet?Nuncfupcreft,vtfimihtudines iftasap-pheemus ad præfentem caufam. Paulus,cum de Apo-ftolorum officio loquicur, cos ortulanis comparât, qui plantant vel rigant. Et continuo fubiicit,cos nihil elfe; Deum,quidatincrcmentum, vnurneffepro omnibus. Si quis noftrum fimpliciter ita diceret, nihil elfe qui do cet,nihil elfe qui hortatur.quibus facibus fuas in nos fy nas Pighius armaret’Nunc in Paulum dentes fuos pau-lifper ftnngat. Quæratpcr ludibrium , quid fe ita feri-bendo amp;nbsp;loquendo conficiat ? cur tot fubeat labores? tot fepericulis obiiciat’totmoleftiisamp;curis fcexcruciet? nullum eurlîtandi finem faciat’iî hæcomnianihil font. His omnibus refpondet Paulus,fe Spiritus habere mini ftenum,quo Euangcluprædicationem infenbathomi

JO RESPON. CONTRA PIGHIVM num cordibus,non perfuam induftriamamp;operam,vel proprio,Quodaiunc,marte;fedSpiricu Dei viui. lam audis,vndefitefficacia minifteriimcmpeex arcana Spi ntus fandi aótione,non hominis Iabore,aut ftudio. Au dis præterea,non inane cflcideo inftrumencum,quo ad implendum opus fuum manus Dei vcitur. Hane igitur fuam defenfionem fandus Apollolus nobis quoque accommodée in communi caufa. Quærit Pighius,quor-fum norter in fcribendo amp;nbsp;concionando labor ’ Si homo, antefîdem,Sathanævinculis captiuus tenetur,vc fanam doftnnam recipere atque amplerti per fe ne-queat, vbi autem Dei Spiritu illuminatur, etficaciter amp;nbsp;neceflario earn recipit. Refpondeathic Paulus: quia E-uangelium Deus in hue finem dertinauit; vt per ipfum Spiritus lui virtutemexereret.Quidamplius VIS? Solus ert Deus qui agit; fed quia Spiritus fui virtutcm qiio-dammodoin Euangclii prædicatione inclufam efle vo-luit’.non vana neque inutilis eft noftra opera, quæ eius prouidentiæ feruit. Non eft igitur cu r feftiuitatis lau-dem ex fcurrilitatehic captet:dum nobis refponfum af fingit,liue bene,liue male,nos agere hoc neceflario,non conlilio,autrationc. Nos quidem, finefeit, neque fa-pientia noftra, neque fortuito excitati fumus ad hoc minifterium ; fed certo amp;nbsp;ftabili Dei cófilio,efficacique Spiritus fanrti motu.Nequcenim feparatam habcmus rationem â Paulo,qui amp;nbsp;Dei eleftione fe fuifl'e ab vtero deftinatura ad munus Apoftoli prædicat :nec feantc cœpifl'e,quim dies veniflct à Deo conftituta. Sed quid hoc ad infulfum Pighii difterium’Simul enim certi fumus,fccundum hanc Dei eleä:ionem,nos minifteriunt exercerc,amp;ei acceptum,amp;infalutcmfidelium efficax» Debo- amp;nbsp;Ecclefîæfalutare. xAtque, vt verbis etiam Auguftini no per- loquar,exhortamuramp;prædicamus,vtquiaureshabent feueran audiendi,audiant:atque ideo facimus, quiafeimus paU î‘5 cis efle donatum,vt fine hominis minifteno intclligant: mul-

niulris’vcroidefledonatum, vtDeo per homines ere-* dant.Qi^olibec tarnen modo annunciemus hominibus Dei verbum, proculdubio qui fie audit vt obcdiat, donum Dei eft.

^^Nitio fecundi Iibri omnes facundiæfuæco-pias explicat.Vcrfatur enim in caufa popula ri, in qua plaufibiliter apud vulgushominu iadarefe potcft.Ac primum quidem ita præ admirationeobftupefeit, vtipfum dicas Niobes agerc perfonam in fabula. Hæc au tem ftuporrs caufa, nos tan ta vertigine,cæcitate,amctiapercu{ros efie, qui dogma hoede quo tradat,amplcxi fuerimus plufquam euiden ter falfum.mortahum omnium concordi,a mundi créa none, fenfu amp;nbsp;confenfu damnatum , fic in Deum bla-fphemum,vc nihil fupra.Deindc nefine ratione infani-revideatur,multas abfurditatesenumerat,quas ineo continêri putat. Equidem ingenuum aduerfariuin mihi opt3rem,quimeomnicx parte aggrederetur; fed non cæco Sc confufo prælio obrueret;ficut hic facit,qui duas diuerfas quæftiones vbi feorfum difcutere propo fuit,nuncfimulcommifcet. Sivel cogitarc quidquam autboni aut mah,inquit,innulhus poteftate eft'.fed ab-foluta neeefsitate fiunt omnia. Atqui de prouidcntia Dei, vnde harc necefsitas dependet, alibi tradare infti-tuif.necaliud agit quatuor poftremislibris. Cur hanc ergoquaeftionemnunccum alteraconfundit? Dicac quidquid habet,etiam fi infirmu fit, etiamfi friuolum: modo in vno aliquo ftatu maneat,patiar. Nunc autem eum duas quaîftionesin medium protulerit •. de vtra-quefeparatim diifturum fe receperit ; cur in progrefTu non pra;ftat,quam femel dédit fidem? Cum vbique fc iaüctjbonuin efie digerendi artificemmon audeo impc

)i RESPON. contra PIGHIVM ritiæeius id tribuere : fed aftu acmalitia fieri agnofco. Quoniamenim illud,quod deabfolutaneccfsitate ex Luthero adducit, videbat communi hominum appre-henfioni minus eifeconfcntaneum: hocquoqueaufpi catifsimum exordium fore putauic, in quo fenfum car nis fibi confentientem haberef.i Lutheri vero dodrina abhorrentem. Itaque cotum locu denacuræ corruptie» ne,velutfcopulumaliquem,fugic; amp;cumab orationis Quoque fuæ contextu illuc ducitur,aut trahitur,fæpiuJ déclinât ; quôd fuam caufam nouerit in eo minus fore vulgo fauorabilem,qudm dum alterum lilud vrget.

Agedu vero’.quado ficaduerfario placet,de vtroquc fimul refpondeamus. Primum igitur argumentum eft: Si nihil boni, autmali cogitate,nec vias noftras,autbo-nas, aut malas difponere poffumus ; fed omnia in Dei funt poteftate, fecundum quam necelTario eueniunt'. cur non ftertimus ac dormimus perpetuo ? Quid agricola in aratione, fatione, frugibus colligendis adeo fu-dat’Cur mercator longis itineribus ac periculofis naui gationibus fe committit ? Cur frugi paterfamilias liberos bene ad virtu tern amp;nbsp;honeftos mores educandos cu-rat’Quid ægri medicumaccerfimus’Nihil enim folici-tudine,induftria,fedulitateproficitur. Si expeftatPi-ghius, dum nouam refponlionem excudam, fallitur *• fed tantum ex Inftitutionemeamutuabor, quod folu-tioni fatis fit. Ea fic habet:Induftriam,cogitationes,con filia,ftudia hominum facile cum Dei prouidentia conciliât Salomo.Sicutenim eorum ftoliditatem ridet, qui fine Domino quiduis audaûer fufcipiunt,acfi eius ma-p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nu non regerenturuta alibi fic loquitur:Cor hominis di

■ fponere viamfuain debet ;amp; Dominus dinget greifus eius:fignificans æternis Dei decretis nos minime impe-diri,quominus fubeius voluntateamp; con fulamus nobis» amp;nbsp;omnia noftradifpenfcmus . Nequeidmanifefta caret ratione. Namque is qui vitam noftram fuis termi'

nisliinitauit,eius eu ram apud nos depofuit.eius confer uandæ rationibus fubfidiifque inftruxit ; periculorum quoque præfcios fecit,nc incautos opprimeréticautio-nés denique ac remédia fuggefsit. Non ergo expen-dunt infani ifti quod eft fuboculis •. confultandi,cauen-dique artes efle infpiratas à Deo,per quas eius pro aide tiæfubferuiamus,in vitæ noftræconferuatione.Ctucm-admodum contrà negledu amp;nbsp;focordia, quæ nobis iniun xitmala,accerfimus. Qiji fit enim, vt vir prouidus. dumlibiconfulit,imminentibus etiam malis fcexpli-cet : ftultus inconfulca temeritate pereat ? nifi quod amp;nbsp;ftulcitia,amp; prudentia diuinæ funt difpenfationis inftru menta in vtranque partem.Habct Pighius quod quærc bat. vel potius quod non quærebat.Neque enim vllo ve ri quærcndi ftudio tenetur,qui tam clarae, amp;nbsp;fimplici re fponfioni adeo non acquiefcit,vt ea audita, quidquam fibi refponfum fuiffe difsimulet ; amp;nbsp;quafi nihil audierit, cauiUaripergat.

Secundum argumentum; Cur maleficialegibus pu-niuntur,fi perpetrantur neceffario ? Cur iudex ineum animaduertit,perquemoperatus eft Deus. Neque enim ,ficædes admiffafuerit,degladiofumeturvltio. Atqui fie fc habet,Luthero authore,impii in fceleribus refpeftuDei,vtgladius inmanu hominis. Refpon-deo, in hoc confiftere huius obiedi folutionem, fi quis pia modeftia,amp; non profana arrogantia,diuinîE proui-dentiæ regimen in rebus humanis confideret. N eque enim ficneceffario peccaredicimus impios,quin volun tariadeliberacaquemahtia pecccnt.Neccfsitas inde eft, quôd opus fuû per eos Deus exequitur, quodcertum eft acftabile. Interea tarnen quæ in illis relidet malefa-ciendi voluntas ac propofitum, reos culpæ ipfos facit. Atquihue â Deo agunturamp; feruntur; Nempein euin niodum,vtin vno opéré alia fit Dei,alia ipforum adio. Iplî enim malis amp;nbsp;improbis fuis cupiditatibus obfe-

j4 RESPON. CONTRA PIGHIVM?^ quuntur: hanc improbitatem conuertit Deus adexe* quendafuaiudicia.Atquc hæckuiterattingo,amp;veluC in tranfcurfu -.quoniam alibi fufiusac diligentius tra-öanda erut. Quód autcm in comparationeimpii cum gladio,Lutherodehaclocutioneinuidiam facerecona tur,non eft hoe fucum facere,fed ferreum frontempro dere.Suntenim Spiritus fandi,non Lutheri verba; Af-furvirgafurorismei.Item:CluidgIoriaturfecuris,qu2 manu fecantis regitur?

Tertium argumentum ; Hoe dogma omnempoli-tiam amp;ordinem,omnem beneviuendi difciplinam ex hominum vita profcribit.Fruftraenim virtutibus prat mia,fruftrafceleribus pœnæproponercntur ,11 necefle eft fieri quod fiet. Quafi vero cum Drum dicimus fuo arbitrio omnia conftituere, amp;nbsp;difigcre ad fuum finem: non hocquoque addamus.certis rationibus, velutme-diis,aut inferioribus caufis,ipfum vti. Ita mundus poli tia amp;nbsp;legum difciplina continetur.fed quatenus il 1 is vti tur Deus,ad earn,quamapud fepropofuit,mundicon-feruationem.Non fumus lloici, qui fatum fomniemus ex perpétua rerum conncxione : fed tantum dicimus, Deum mundo præefle, quem condidit : nee modo re-rum euctus habere in fua poteftate.fed hominü etiam corda gubernare, voluntaces fledere pro fuo arbitrio hue atque illuc,adionum elfemoderatorem, vtnihil tandem,nifi quod dccreuit, efïiciant ; quidquid concn-tur.Proindequæ fortuitamaxime vidétur, cadicimus fieri neceflario ; non fuapte natura ; fed quoniam æter-num amp;nbsp;flabile Dei confihum in iHis gubernadis régnât. Neque tarnen idcireo media illaexcludimus.quæin vo lutatis fuacobfequium Deus deflinauitineque autocio-fa,autfupcruacua dicimus,quæ diuinæprouidencix complemento feruiunt.

(iuartum arguments •.Quôdomnis tollitu r religio, amp;nbsp;homines vertuntur in pecudes,vel potius in porten-ta:

ta;quorum adiniratione Pighius in morem lapidis obri gefcac. Dicas hominem hic loqui,de religione vehementer anxium:acli non pleno ore vbique ipirarec Ro-manenfemtheologiamxuiusprimü axioma eft , Tan* tum de Deo credendum efle,quantum libeat, amp;nbsp;condu-cat.Sedhominepræterito, videamus quàm verum lit» quod obtcndit. Dicimus hominem non modo nihil agere poße boni,fed ne cogitate quidem; vt totus d Deo pendere difcat,ac de fe defperans,in ilium penitus fe re iicere.fi quid boniegerit,illi acceptum,nó fibi, referat; necdimidiam tantum illilaudem tribuatbonorum ope rum.fedplcnam acfolidam,nihilfibireliquumfaciens, Tiifi quod ab eo accepit,quidquid habet. Dicimus,ho-mini irtgenita peruerfitatem ex hacreditaria corruptio-ne.vt quidquid peccat, fibi imputet, necaliô culpam tranfferat,cum in feipfo inueniat mah radiccm . Dicimus,non cæco autfortuitocafu,furfum,deorfum, ver-farires humanas;fcd certo Dei confilio adminiftrari; vc nihil accidere pofsit,quàm quod decreuit ab initio : o-mnia eins poteftati fubieöa'eflie ; ideo nullam eflecrea-turam,quæ non eius voluntati, aut fponte, autcoada, obtemperet.Proinde quæ fiunt, omnia ncccflario fieri, proutordinauit. Sathanam quoquc, amp;nbsp;omncs impios, eius imperio efle obnoxios,vc fe mouerencqueant,nili quantum iuflerif.manu enim eius velut freno aut capi-itro coerceri:vt turn eos retineat,cum Iibuerit; turn im-pellat amp;nbsp;dirigat ad excquenda fua iudicia. C\uæ omnia non allô fpeäant,nifi vtfidelis inhacDei omnipoten-tiafecurus acquicfcatmecmetuat fortunamautcafum, nec aut à beltiis,aut hominibus,aut diabolis fibiti-meac:acfi,l3xis aut fraftis habenis,ferrentur fuo impe-tu,fine fuperioriregiminefed animam corpufqueDeo •refignet, atque ita in eius tutelam pacato tranquilloque animo rccumbat,cuius nutu omnia conftitui, cuius ma «U omnia fieri nouit.Porro cum haectota doótrina ho-e 2 mi-

RESPON. CONTRA PIGHIVM minem no nifi ad huniihcate(n,timorein Dei.fiduciain in Deo collocandain.gloriam Dei prædicandam, mill-tuat;quibus pocifsimum rebus conllat vera i cligiomon eil cur tarn acrocem accufationem nobis mcendat Pi-ghius,

Qt^intum argumentum; DeumficIoquendifacP mus malorum omnium authorem,ex lulbfsimocrude lern ac ræuum»amp; infimtam eius fapientiam llultam faci mus.Equidem taleiudicium à carnefuahominibus di-ûari nonnego,vc Deumtalcm efle concipianc,cum ipfum audiuntdearcanis fuisiudiciisloq^uentem. Sed qualis entiila æquicas, li incomprehenlibilia Dei ludi-cia, quæ Paulus cum trepidacione adotac amp;nbsp;miratur, quia excutereno audet, æilimétur ex ftuka hominum rationc? CumPaulusipfeimpioru blafphemias in medium profert;addit feloqui fecundum hominem.C^uo vcrbo limpliciter demonilrat, non poffe hominem nilî perperam, vfquc ad impias amp;nbsp;facrilcgas opiniones, de his rebus ludicare. Ergo ab ilia præcipiti carnis audacia nos ad callam fobrietatem,diuinæque lullitiæ reueren-tiam conuertamus. Turn intelhgemus,nec Deum fieri malorum authorcm,cu dicitur impios agere qud vult* amp;per illos opus fuum peragerc amp;exequi ; ledpotius confitebimur efle eximium amp;mirificum artificem , qui beneeciam malls inllrumentis vtatur; luiticiam eius co gemur fufpicerc, quae non modo in media iniquuate viam inueniat. fed ipfa quoquc iniquicace vtatur ui bo-num^

Sextum argumentum : Quôd vniuerfam natu rant damnamus'.quia totum quod habet homa à natura vi-tiofum dicimus.Nouumhocnon eire,vt latcant gratix Libr. 1. inimicifublaudenaturætertisell Augulbnus. Neta-men id declinandicaula facere videar ; Refpondeo, 2i Lutherum,amp;nosomnes »duplicem conllituerenatu-ram;pnorein,quails d Deo códita fuerat, quantpurant

amp;integratn fatcmur fuiffe; alteram quælapfu homini VKiaca,fuam integritatem perdidit. Huius vitiofitatu culpam homini tribuimus, ron referimus in Dcum Hanc doärinam fi improbat Pighius ,cum Apoftolo cxpollulct,quirotidem prope verbisidipfum tradic. Auc fi mailt,ex A uguftini orc refpiîndebimus, quôd li-bro adBonifacium primo habetur. homines elle opus Deigt; inquantum hommes funt ; fed fub diabolo efie.in-quantumpeccatores funt,nifi indeperChriftumor* nentur.A Deo igitur boni,à feipfis mail funt.

Hic rogatos iterum vehm tcûores, vt meminerint» me nondum exinftituto has quæftiones tradarc: fed tantum breuiter occurrere aftutiæPighii :qui fuisca-lumniis exofam hominibus reddere voluit noftram do drinam,antequam de ea cognofeerent; amp;,quafi præoe-cupatolimmeupfos impedire,nead earn vfquecogno-feendam ingrederentur. Qtiôd ergo non omnia deillis dixi,quæ adplenam amp;folidamearum explicationem dicenda forent,eo confilio faûum eft,necum proprius locus venerit,auc remitterehuc ledorem cogérer ,auc fuperuacuis repctitionibus fruftra onerarc. Quôdau-tem ad extremum,totam Deidodrinam, addudus ne-fcioquibus fimilibus difsimilimis, fore ridiculamob-licit,fi dogmat! noftro locus detur; nihil aliad dico, mil in tribus verbis omnium breuem amp;nbsp;cxpeditam folu tionem efiepolitam.Nempe,!! expendimus,hincquid homo Deo debeat ; illinc quid in iiominc faciat Deus. Nequeenim,autfacultate noftrametiri officium opor tet,cui addridi fumusiaut in hac nuda cogitatione inti ftere,quid valeathomo. Verum lie primo habendum ed.eciam lilegis luilitiam ,necimplere ,nec inchoate polsimus'.eam tarnen lurea nobis requin.nequenos ex culari infirmitate,auc virium defedu ,tuius vt vitiunà â nobis eduta culpa nobis im putanda eft'deinde vfumlc gisahumeffe, quam communiterimaginancur homi-e 5 lies..

nès. Non enim bonos facerc poteft,fcd reos tantum peragere,tum ignoranciae præccxtum tollçndo, tum fal fam iuftitiæ opinionem amp;nbsp;inanem viriiuri cófidentiam rcfutando.Itafit,vt impiis nulla redet excufatio, quin propria confcientiaconuiâi,reatum,velint,nolint, fen tiant.Non Temper quidem agnofcuntacconfitentur:lc getamen intus iudicante.fcntiunt- Fitetiam econuer^ fo,vtpii prorfusexinanitiomniperuerfa fuifiducia» quæ verademum eft humilitas,locum dent Dei gratix, vnde fortitudinem fumant. Non igitur iubendo aut exhortando vires noftras Deus reputat, cum idipfum det, quod poftulat, atque ideo det, quia per nos defti-tuimur.

lam vero,vtnihil prætermittat, quod odium quoli-becmodo conflarequeat Lutheri fententiæ acnoftra;, origine trahereà veteribushaereticis comemorat ; Pri-fciliano,Manichæo, Marcione,Cerdone, ipfoqueadeo Simone Magoiquos tarnen oés inpietate dicit fuiflei Luthero fuperatos.Dicerem ingeniofumeffe hocarti-ficium,fi quid coloris haberet. Sed cum in promptu fit palam facere,nimis craffum amp;nbsp;improbum eflemends' cium ; quidindeluciifperaueritncfcio ;nifi forte illud eft quod iam dixi: eum fatis habuifle, fi fuæ modo farina: hominibus placeret,qui neque noftra attingunt» nequeinquirunt,verumnelïtan falfumquod dicituf-fed Pighiana omnia, vel Ecciana eo tantum nomine exofculantur,quia in nos feripta funt. Vêtus amp;nbsp;obfoleta efthæccrlminatio,nô d Pighio primum reperta.Nain Auguftinum fie olim vexabant Pelagiani.quaficum Manichæis fentiret.Sed aduerfus vanam amp;futilcm ma-ledicentiam Temper eft veritati parata defenfio. Vt d Si mone incipiam;quid cauTæ habet Pighius, cur nos eins diTcipulos faciat’imo cur eum prorfus nominee ? Veteres ferèomnes mentionem faciuntSimonis,eiusquO' que errores recéfenc.fcd nullus, quod fciam,tale aliquid ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro'

prodit,quale hic Pighius iaûat.Plurima eins deliria re fcrt Irenæuslibrophmo-.Tcrtullianus nonnullaiAugu- Cap.to ftinus vero quæcunque ,vellegcrar,vel audierat,colli- de pre-git. Dehbero vel feruo arbitrio, denecefsitate vel for- fcri.hc-tuito euentu rerum,prorfus nihil. Docebat,inquit,pro, mifcuosconcubitus-Deum non feciflemundum.nega-bat carnis refiirreöionem ; affe rebat fe efle Chriilum’. ’ j iternque louem fecredi volebat : Mineruam vero Scle-nem quandammerctricem,imagines fuas amp;ilhus dabat nbsp;nbsp;yult

adorandas. Dicebat fein patris perfonalegem dediffe Deum.^ ludæis; fubTiberio in filii perfona putauifTe apparuif-fe:pollea in linguis igneis fuper Apoftolos venifle. Hæcfunt,quæ Auguftinus vndiqueex ahis colleöa, re digerein vnum cacalogum potuit. Quid hicreperiet Pighius,cur nos faciat Simonis difcipulos?At non coni minifcitur.Habet enim ex Clementis recognitionibus. Præclarumvero authorem,ex quo detantis rebus iudi cium fiat. Conftat enim deliriaefleinepti cuiufpiam monachi,quae fub Clementis nomine malis aufpiciis e-ditafunt.Nequeveromagnisamp;longis rationibus opus eft. Siquidem eft in manibushominuliber.qui fine indice fuam infulfitatem plus fatis prodit. Q^æ fub Petri perfona illic referuntur, Spiritum Apoftolicum nihilo magis redolent, quam Ariftotelis ri ƒ* tTÄ çîtfirj««. Qijin ctiam mihi videor Ariftoteli facere iniuriam, du huic Philofophaftro ipfum comparo . Itaque nihil aliud dicam,nifi quod lam dixi-fuifi’e ineptum aliquem Mona-chum.qui nugado fallereocii fui tædium volueric. Inde autem fumpfitfiduciam,vt Clementis nomine abu-teretur:quia illud vulgo receptum erat, Clementem di-fputationis inter Petrum amp;nbsp;Simonem habitæ commen- m Apo ratios fcripfifie.quosetiam Ruffinus citaf. idque non log.pro abfque finiftro elogio, q»nullas falfas amp;nbsp;impias fenten- Orige -tiascontineant ;addita tarnen Clementis excufatione, quödadulterinx eflepofsint,àabhæreticis per dolutn

fuppofitæ. Quamquam vt totumlibru fuppofititiuni fuiflecredam,amp; Clementis titulum falfo prætulifle, ve-terum ferèomnium authoritate magis qua vnius Ruffi ni opinione moiieor.Nam fi talis quifpiam liber Ircnxi amp;Tertulliani ætate extitiffec,qui habitus fuiffet Clementis: non neglexiflent pro fed o talc ac tam commo-dumfubfidium.De eaipfaquæftione,quæ illic agitator, certamen habcbant, illecum Valentino, hiccurn Warcionemihil magis laborabant, qudm vt probarent, non aliudfe docere,nifiquodApoftoli prædicaflent. Quid validius aut firmius erat, qudm fimpliciter hunC citare teftem ,qui vnus poterattotam litem dirimere? Nullo certe,ncc faciliore,nccmeliore argumcnto con-uinci vtriquepocerant,tam Marcionitæquàm Valenti-niani.FuilTetenim non dubiæfideimonumétum,quod d Petri difcipulo prodiiflet. Protuliflent igitur confi-gnatam certo teftimonio Petri fidem . Nonne hocerat omne fubterfugium octludere hoftibus’Atqui longio-re circuitu vtuntur.Referuntomnes Romanos Epifco pos,qui Apoftolis fucceirerant,ad fuum vfque tempuî, quin etiam inter alios nominant^Cleraentem: teftantuf fe docere, quod ab illis per manus fibi traditum fuerit-Quid coniefturis opus erat in re tarn perfpicua’Cur li-brum tacent,inquo totusquæftionis cardo vcrtebaturî Præterea cur fuis hoftibus inuidiam ex nominenon fa-ciunt’Tuncenim Simonis nomen omnes abominabaO tur.Q^arehocvno verbo, citralongiorem contentio-nem, expedite fepoterant. QjJid nobis Valentine Marcion ex inferis Simonem exçitatis’Non difputatio-necertandum eft vobifcum.fed anathemate agendum« Nequeenim rcuocareindubium'faseft,dequo femd pronunciauit Apoftolus.Huc accedit, quôd Eufebius, Libr. ). cum de Clementeloquitur, vnam Epiftolam reliquifl^ ecclefi. cuni narrat;de altera nihil audec aflerere, quia non vidc

i nonnullts haberi pcrhibentur ; velut Petri amp;nbsp;Appio-I nis difputatio : qucm in vfu ä vetenbus habita minime ' nbsp;nbsp;nbsp;reperimus,quia nee pura in eis,nec incorrupta fidei A-

i poftolicæ doörina mafiffe deprehenditur. Atque,vt ci i nbsp;nbsp;nbsp;tra ambages dicam quod res habet ; quifquis injllorum

temporumhiftoriisbeneexercitatus rempropius ex-- nbsp;nbsp;nbsp;pendet ; aut Petri cum Simone Mago concertationem

, Venio ad alios hæreticos-.quorum nos facitdifeipu-; nbsp;nbsp;nbsp;los. Tametfiauteinnonnihil inter fedifferuntquo-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co,tribuit. Cerdoniani, Marcionit-æ amp;nbsp;Manichæi fimpli

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f lum.

41 RESPON. CONTRA PIGHIVM lum.hincmala, indebona,ortumhabere amp;nbsp;originem-Plura deinde amp;nbsp;magis adhuc ridicula comminifcuntuf Manichaci,debonorum amp;nbsp;malorum commixtione,quï-bus fuperfedco. Prifcillianiftæpauloahferdehiimanx prauitatis origine philofophantur: Non enim ex mala traduce gigni animas putant : fed defcendcre decœlo ex diuina fubftâcia formatas: fed incidere in malignum principem,mundi fabric3torem,amp; ab hoc principe con trahere contagioncm,amp; in diuerfa corpora feminari.io hoc tarnen conucniunt omnes vnà cum Montano, amp;nbsp;re liquis fimihbus,quôd hominem malum efle, non lapfu amp;nbsp;propria culpa,fed ipfa creation c,pronunciant:nec vi tium accidifledicunt'naturænoftræ, fed fubftantiæ in-hærere:adeoque fubllantiam ipfam malam effe ac vicio fam. Ne ergo Deum bonum cogantur faceremah au-thorem: addiabolumprincipem tenebrarum hominis creationem referunt.

Noftra non aliunde referam,quàm ex ore ipfius ad uerfarii.Quamquam enim nihil non calumniando per Cap vl uertiticonnnere tarnen fe non potuit, in tarn clara luce, ti.hb.i quinteftimonium hoc nobis reddcrec: Nempenosdi-cere hominem dupliciter conliderandum : Primum in ea integrit3te,in qua coditus fuit,Deinde in ea miferia, in quam proprio vitio delapfus eft. Ad imaginem quip pe Dei fuiffecreatum i4dam,eximiisdotibusornatum, iuftitiæ,veritatis,fapientiæ;idque hac lege, vt non ipfe tantum,fed omnes eius filii lie vifturi eflent, fi in ea in-tegritate.quam acccperat,perftitiflet. Verum non ftcti^ fediu:fuaigitur ingratitudinedonis illis fuilTeexutuin: excidifle proinde ab ilia Dei fimilitudine,amp; induifle no-uam imaginem.Ignorantiæenim,amp;imporentiæ,inlufti tiæ A:vanitatifuiflefubie(ftum . Atqueinhas miferias demerfum,foamquoqueprogenicm lifdem implicuif-fe. lam ex Pighii confefsione habeo,nos non natura?, non primæ hominis origin! tribuerc, quôd malus iif-

fed eius culpæ duntaxat,qua miferiam banc fibi accer-fiuit. Nequeenimnegamusjiberiarbitrii condicuin fuiflehominem,quiamp; fana mentis intelligentia,amp;redi-tudine voluntatis præditus fueric.Nuncquidemcapti-uum teneri fub peccati feruitute arbitrium noftrum af-ferimus.S'ed vnde id? nifî quia libero arbitrio abufus eft Adam,cumhaberet?Sed quid hic verba perdo ? cûplus fatis ad noftram dcfenfionem fufficiant, quæPighius ex nobis récitât.Kæcenim ilhc mca funt verba •. Q^are ruinam noftram naturæ deprauationi imputanda.me-minerimus;neinDeumipfum,naturæauthorem,ftrin gatur accufatio.Hærere quidem exitiale illud vulnus in natura verum eft-.fed multum refert, acceflent ne ahun de,an ab origine infederit. Conftat autein,per pecca-tum infliûum fuifle.Non eftigitur cur conqueramur, mil de nobis iplisScc.Etadhucnos Cerdoni, Valentino gt;nbsp;Si Manichæis limiles facict Pighius ? llli hominem fub-ftantiaamp;crcatione malum fingebant.Nos,vtdeexcel-lentifsimo Del opéré loqui par eft, creatum fuifle dici-nius reâ:um,naturæbonæamp;puræ;fuaautem culpa fuif fe vitiatum cum fponte à Deo defecit.Quid fimile,ob-fecro , inter fubftantiamamp;accidens ? inter Deicreatio-nem,amp;accerfitumabhomine vitium? x^uguftinus, cum de Prifcilhaniftis agit, in eo errare dicit,quôd non arbitrio,fed ipfa Dei creatione hominem malû afferût. lllos damnando,non modo nos abfoluit;fed dotftrinam noftram fuo fufïragio prorfus comprobat.lmocum fi-, nbsp;nbsp;nbsp;milem huicnoftræ,inquanuncverfamur,caufam agit

purgat,itaprofeloquitur,vtnosquoque fuopatroci-' nio fufficienter defendat. Atque id quidcm amp;nbsp;pluribus I facitlocis,amp;nuncbreuius,nuncfulîus. Quôd tarnen ' adnoftram quaeftionem, fumma hue refpicit. eos qui • nbsp;nbsp;nbsp;fanandam dicûc naturam, multum à Manichæis differ

44 RESPON. CONTRA PIGHIVM malum eflct’quod fomniat Manichæus. Multum cffe Manichæis contrarios,qui malum naturæ noftræ acci' dens cfle dicunt,quod ilfi referuntad fubftantiam . Eos quiarbitriumnonnili ad malum efTeliberum tradunt. exortum tarnen interea ab eo,quod non erat malum fa-tentur,minime ad Manichæos accedere;fcd eorum er-rorem fortiter redarguere. Quid autem iftorum non Temper docuimus’Si hodie viueret Auguftinus.caufæ-quenollrædefenfioné ex profeflo fufciperet, nonpof-fet clarius cxprimere, quod ad refutandam huius con-uitiatoris calumniam fufficiat.

Scd videtehominis pudorem. Parum elTeputat.fi nos illorumdifcipulos faciaf.addit enim abfurdioraamp; magis impiadocere. nbsp;Manichæi,inquit,ne malitiam

Deo adfcriberent ,duoprincipiafinxerunt .Lu cher us vni Deo optimo maximo fceiera amp;nbsp;flagitia adfcribit: quia in illis veluti ferræ fimus,traâi atque aâi illius im-' petu quô voluerit.Manichæus,poft fuperioresilloshaf reticos, duas inhominenaturas facit;alteranabonain» malam alteranr.quarum ilia peccare non pofsit, neque hæcbene agere.Lutherus liberum hominis arbitrium» imo vniuerfam hominis naturam afferit neceffarioamp; Temper etiam in Tandis Spiritui Dei reluÛari, amp;velut feram indomitam nunquam non repugnarc Dei gratis. Impios veluti ferras effein manu Del, quaemo-ueat,vertat,dirigat eos quorfum vult : non ex Luthero cft:fed exSpiricu fando:£i tarnen eum per Prophetas lefa. IO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuiffe confitetur Pighius- Dicic enim lefaias

de Sennacherib : Nunquidgloriabitur terra aduerfus eum à quo trahitur ? Semper camé expolitionem hanc Lutherus addidit ; lie Dei inftrumenta efle omnes impios,vt malitia ab iplis fit,in ipfis refidcat,ipfis quoqiic ficimputanda. RurTum vniuerfam hominis naturam» VC eft port lapfum vitiata,amp;corrupta,noncx Teipfo damnat Lutherus,fed acquiefeit in Dei optimi amp;nbsp;fum-

mi iudicis fententia,à quaprouocarenefas eft.Quis C' nim hæc omnia pronunciauit ? Omne figmentum cordis humani tantum modo malum eft à pueritia.Peruer fum eft cor hominis,præ omni re,amp; traudulentum. O-mnes declinauerunt,fimul inutiles faüifunt,non eft qui faciat bonum,ne vnus quidem . Affeûus carnis ini-micitia eft aduerfus Deum. Legi Dei non fubiicitur, neque eciam poteft. Et alu innumcra. EatnuncPi-ghius ,amp;tot tamque grauia Dei iudicia vno conuitio retraftct. Quantum ad fanôos pertinet, non dubium quin Spiritus fanfti gratiæ refiftat, quod in illis refidiu eftpropnænaturæ. Nequeenim humilitatis gracia mentiebatur Paulus, tarnen confitebatur nonhabitare in fe,hoc eft in carne fua bonum ; fed cum gemitu non pfa. fido mifenam fuam deplorabat.lllic totum carnis inge nium prauitatis damnatxarnem vero definit,quidquid à feipfo habet. Dum ergo carnis fux reliquias rcliftere Dei iuftitiæ conqueritur ; quid diftert â Luthero ? nifi quod rem eandem non totidem fyllabis exprimit. Ex-horrere fe Pighius adhanc Lutheri vocemdicit ; natu-ram carnis in landtis quoque, vclut feram indomitam. Spiritui fando reluftari. Omitto nuncPaulum.quid rogo (ibi volunt hic Auguftini verba? Item-N emo fe -palpef.de fuo Sathanas eft. Tollac homo peccatu quod fuumcft-.Deoiuftitiamrelmquat SihæcàLutherodi-cerentunquosnunctumultus Pighius mifceret’De fan Öls loquicur Auguftinus ■. quidquid funtvelhabentâ natura,pronunciateirepeccatum-.nec eo contentus,di-cit ipforum vnumquemque de fuo efle Sathanam.

.Scio quidem me cum infano hoccapite nihilprofi-cere,quivlhsfcripturiscredicurumfenegat,quæfecus pj doceant,quàmipfeiamfibipetfualif. quin eciam elato x* fupercilio iadat,nondubitancer fedidurum,â diabolo omnisblafphemiæauthore prodiifl'e ,li quat tales pro--ferantur.Quid facias cum tali furia?Sua fe imaginatio-

neficinebriauit, vel fafcinauitpotius, vtneque homines, neque Angelos,nequeDcum audire fibi reclaman-tein fuftineat. Hocenim facrilegium difertis verbis e-uomit-.Si quæfcripturæLuthcri dodrinam adiirueréc; à Lucifero omnis blafphemiæ amp;nbsp;impietatis authore fuiffedidatas,nihil diibicarem dicere. Item alibi; Sune ciufmodi dogmata, vc dicere non dubitem, nulli Euan-gelio,nullis Scripturis, nullis Apoftohs, fed necAngelis de coelo omnibus credicurum me,fi ea aflererent. Di cecquifpiam : quid igitur cum tarn deplorato hominc ludis operam’Ego vero ne verbum quidem facerem e-iuscaufa. Sed operam hanc ahis inipendo, qui vel ad amplexandam veritatein fponte propenfi func; velfic in errore detinentur,vt lint tarnen fanabiles ; vel faltem nonitafunt obllupefadi, quin fentiantquod dicitur. At facris Dei oraculis nihil derogate fe putat,qui3 pof-fibile.non lit,ea aut Luthero,aut nobis fuffragari. Ego vero nullum prætextum obtendi poffe contendo, quin illæ voces illuilre amp;nbsp;conlignatum ad pofteros telhmo-nium reddant Spiritui fando in Scripturis loquenti, amp;nbsp;æternaDei placita pronuncianti,nihiloplus teueren-tiæ deculiiïe Pighium,quàm Platoni ex proprio capite philofophanti. nbsp;nbsp;Qjjis enim, modo fcintillam vnam,

quamhbet exiguam,timoris Dei refiduam in corde ha beat,lîcloqui aufit?Angelum quidem èccelo,lî aliudE-uangelium attuleric,pro anathemate haben lubet Paulus.N empe cum Angelos quoque fubiici amp;nbsp;obedire ver bo Del oporteat, merito rediguntur in hune ordinem» vt fi aliter faciant,dæmonescenfeantur. Quamquam autemaccidcreidnon potefl:. tanti eft tarnen Euange-111 maiefi:as,vt ad cam vindicandam Angelorum noinb nequodammodo abuti nefas non fit.Ipfi autem Deo a-nathema irrogare,qualeexemplum cftî Deum in Scri' pturis fandis loqui,nemo piorum dubitat. Quid ergo aliudfibi voluitlUls verbis Pighius,quâcerta Dei ora-cu

culafediöurumà diabolo édita fuifle,filiberumbo-mini arbitricm tollant’Hæc quiconque pius audit,nô* ne Cerberum potiusaliquem latrare dicat,quämhomi nemloqui?

lam vt fcripturas ipfas nobis excutiat,hoc argumé-to vtitur ; legifle eas patres omnes, orthodoxes amp;nbsp;fan-öos hominesineminem tarnen eorum inrellexifle,ine-uitabilinecefsitatenobis prouenire omniameminem dt xiffe,impofsibilia nobis a Deopratcipi,aut pro iisdani nari honiines,quæ non libéra voluntate, fed fatali necef litateimpuHï faciuntmeminem, Deumexiftimaflefon tem acfcaturiginem fcelerum amp;flagitiorum omnium. Primum relpondeo,patres nihilo magis quàm nos, vi-tam refquehominum fortunæfubiiccre. fed prouiden-tiam Deiagnofcereamp;conftituere fummamà vnicam gubernatricem,quæpræfirconfiliishominum,volunta tes fleftat, euentus moderetur ; nee prouidentuin eos îmaginari,quæ fubitos aut cæcos habeat motus, vel ab inferioribus eaufis pendeat,vel nutet varia amp;nbsp;incerta ad fortuitos cafus.fed quæ firmo, ftabili, perpetuoque tenore fibi conflet. De pofsibili aut impofsibili legis ob-feruatione,non eft quód nos in certamen cuin patribus committat. Nam cum obferuationem legis homini affe rimuseffeimpofsibilem,duo comprehendimus: Perfe-ôionem,quæ illic à nobis exigitur, naturae noflræ vires longo interuallo fuperare;deinde,neminemvnquam extici(re,qui iuftitiæ legis omni ex parte fatift'ecerit. Neminem fore,acneexilT:erequidcni pofle talem. Ne-que tarnen interea negamus,quin homini pofsit Deus talem gratis perfedionemconferre, quæ par fit futura iuftitiæ legis.Sed quia ie faûurum hocnegauit,fimpli-citer impofsibiledicimus fieri. Acne videamur loqui fineauthore.Paulum in hocfequimur,quinon alia ra-tioneprobat omnes qui fublege funt,malcdi(ftioni efle obnoxios,mil quia maledicantur omnes, qui non per-

manferint in omnibus,qua; fcripta funt. Non flaret au-tem argumentum,nifi procófeffo aflumeret, neminem implere pofle. Demus enim vnum aliquem pofle ; qua-Ii$ericratiocinatio?Deusmaledicitomnibus,quilegem fuam non implent. Ergo necefle eft omnes efle maledi-öos.qui vnquam fuerunc,funt,amp; erunc. Sed Paulus principium habet,fcilicetincognitum Pighio : necefla-rium dcbere cenferi.quod Scripturis prædidumeft. Cum igitur fanöos omnes reos tranfgrefsionis faciat Scriptura.inde colligere non dubitat,neminem efle,qui reatu eximere fepofsit • Patres vero,legem obferuatu pofsibilemcum dicerent, non hoe ad liberi arbitrii fa-. cultatem,fed gratiæpotentiam,referebant. Nam amp;nbsp;Hic ad ronymusipfe,quem citâtPighius,ficinterpretatur.Au Ê hon' â'J^^^’^’^^ti^’î^clarius.Non vtrumpraeceptum fltho-tem. ' rnini,inquit,vt fine peccato fit,quæritur.cft enim mani De per fcftum: fed vtrum in hoe corpore pofsitimpleri, vbi C3 feâ.iu- rocôcupifcitaduerfus Spiritum. Paulopoft fubiungit: ftitic. Nonadfaturitatem iuftitiæ, euhine extent,quifquam f)erueniet,qui non efuriendo amp;nbsp;fitiendo cucurrerit.Hic oquitur de fanlt;ftis,qui Spiritu Dei iam mobedientiam legis aguntur. Vbi vero traftat de natura, ne inchoarc quidern poflr legem concedit : ficut alibi videbimus-Nequeenim iuftam adhuc deus rebus difputationem ingredimur;quo fit vt leuicer tantum eas tranfeurram» quó citius perueniam ad propriumearum locum.

Quamquam minime recipienda efthæc conditio» ad quam Pighius, cum vbique, tum hoc præfertim lo' co nos reuocat: vt fidei regulam, non ex Dei verbo, fed Ecclefiætraditionepetamus. Abfitvero vtChriftiana fides tarn infirmo amp;nbsp;caduco fundameto fuIciatur.Qiiid enim aliud relinquitur Deo viuo.quäm mortuis idolis» fidecrctishominu ftarevel cadere dicatur æterna eius veritas ? Et quæ crit fidei ftabilitas.quä aduerfus omnelt; inferorum machinas inuiftam ftare oportet, fi ab homi num

num nutu arbitrioquependeat? Sedaudiamus Bellas hominis rationes,quibus vrgere nos conatur • Prædi-üum eft, inquit, fore feäas amp;nbsp;hærefes; fore qui profi-teantur oreChriftum,6cmagiftri errorisfint,lupi rapa ces,obtefti vcllercouium, qui incautos abouili Chrifti abducant,doceant Chriftum contra Chriftum, in defer to,in angulis ,in latibulis. Subiungit,qu ibus arm is oppu gnentEcclefiamhæretici; Nempe,quibus Sathandux eorum amp;nbsp;magifter Chriftum aggreffus eft ; hoc eft,fcri-pturis perperam in fuum fenfum detortis.Tertio loco ad remedium defccndif.fl fideles fcilicet feab Ecclefiæ vnitatenô patiantur abduci.Ego vcrofateor,huicma-lo femperobnoxiam fuiffe Ecclefiam,amp;adfinem vfquc mundi fore,vt ab hoftibus domefticis grauiter laborer. Quod amp;nbsp;omnium temporum expcrimentis plus fatis comprobatum antehac fuit, amp;nbsp;nunc magno noftro ma-lo ,amp; non fine acerbifsimo dolore,experimur. Q4JÔ a^ trocior eft peftis acnocentior,eô magis de remedio co-gitadum efre,bene admonet Pighius;fed quale illud fit, quacrendum • Miror autem,hominemfic præcipitem ferri fuo affeftu, vt fe impingere primo gradu ad veru remedium non fentiat.Non dubium,inquit, quin fic a-doriantur nuc pios hæretici,qualiter Sathan ohm Chri ftum inempefalfafcripturaruminterpretatione. Quis non continuo nuc inferat,refiftendum igitur exemplo Chrifti’Quidenim?Animpii,Sathanæ magifterioad impugnandamfideminftruentur; Chriftusadfideide-fenfionem fuos no armabit ’ lam vero quo clypeo,quo gladio,amp;quibus armis Sathanam tue repulerit, notum eft.Scriptum eft,inquit;Cum fola fcriptura fretus.pro-fligato , fubaûoquehofte viäor euadat, nonne amp;illuc, quail fublato figno,nos vocat,amp; certam vidoriam pol-licetur? Q£id autem Pighius ex aduerfo? Hæretici in hoc,capitis fui Sathanæ imitantur aftutiam, quôd fub falfo fcripturæ prætextu venenum fuum propinant. Ca g ueant

ço RESPON. CONTRA PIGHIVM.’ ucantfibi fideles ab inßdiis .•clypeum amp;arma induanc» Nempe, vtfîmulcùm Chriftoconfugiantad Scriptu-ram.Minime,wquif.NulIa enim illicfecuritas. Sedad EccIefiætradirionem,tanquaiTiad vnicum afylem,fere cipiant. An ad tarn craflas ineptias delaberecur,fi vel vn ciam fani cerebri haberet?

At fcripturæ,inquit,pro impiorum libidine, hue, il-luc,trahuncur, vefine Ecclefiædefinitione nullus eer» tus fenfus haberi queat,inquo acquiefeamus. llludelî fcilicet tritum ac vulgare Lucianicorumprouerbium de facrofanfto Dei verbo,nafum efi'e cereum,io formas omnesflexilcm,prouthominibus libuerithunc aut ilium fenfum afiringere.Ita ne vero’Vt nulla fit tam con-temptaautabieâaPhilofophorum feda,qua: nonau-thorisfui mentem ex eius feriptis certo teneat:foliChri lliani, cum de magifiri fui doftrina quæritur, aliô cir-cunfpeûent ? Vt in fchola Pyehagoræ valeat illud wt?«-

Chriflus inter fuos djfcipulos tantum honoris non. habear,vt ad facra eius oracula conticefeantîV t Epicu-ri breues ,mutilæ,fpinofæ fententiolæ ab eius feéta intel liganturitotactam eopjofis,certis ,luculentis feriptis, non hocconfecutus fuerit Deus, vc feiamus, quid vo-luerit? Deniquequorfum tantus feripturæ accru us, fi nihil inde certi percipere licet ? Ac longe ahud teflimo-niurfiverbo fuoredditDeusipfe. Nedica$,inquit,in corde tuo.quisafcendet in ccelum? Auf,quis defeendet in abyffum?aut,quis traiiciet mare? Propeefi verbum in ore tuo . Cur nos ad verbum reuoeat,in quo nihil quâmfluâuarcamp;vacillarepofiiimus’Aciftam obiedia nem præuenit,cum rcfi’atur,fein os amp;nbsp;cor dedifi'e. vtamp; certa fideipfum apprehendamvis,amp;cum fiduciaconfi-teamur.Et quo tempore hocdidum eft ? Cum, foleiu-Aitiæ nondum cum pleno fuo fulgorcexorto , lex tantum, veluequædâ fideiaurora,prodiilïet. Moifesquo-queinilla folennicontellatione.Hæcelt vi3,inquic,am-

bulate in ca : fi in tam exigua portione lucis, amp;nbsp;verbo-rum obfcuritate,ôcfigurarum vmbris inuoluta, clam at tarnen Dominus, nullum ignorantiæ , autdubitacioni prætextum amplius effe, quia certam doärinäm tradi-clent,quxamp;certa Cordts fiducia apprehendi ,amp;libéra audaciquecôfcfsioneprædicaridebcac. Si per Moifen contcftatur, plan am amp;nbsp;apertam efi'e viam •. quæ ifta cft improbitas,in ipfa mendie,fole iuftitiæ ante oculos co -fpicuo, hoc probrum inurere verbo Domini, vt nihil aliud quàm piorummentes fufpenfas,perplexas,(?c inquiétas relinquat? Audiamus alteram quoquc Dei con-tertationem. Non in abfcondito,inquit,locutus fum; non in angulo terræ tenebrarum.Non dixi femini laco bi fruftra,quæretis me. An no loquitur hodienobifcum Dominus per Scripturas’ An nóclarius,qudm pridem cum iCraëleîNegat fe fr u ft ra do cere. Ergo in verbo e-ius reperiemus proculdubio quod quærerenos iubec. Quöd nifi ita eflct.quid fibi vellet illud?Audite me;amp; vi uet anima veftra, Hicergo efttranquillusamp;falutaris portus,habere receptum ad fanöa Dei oracula ; à qui-bus, tanquam à periculofo fcopulo, fugerenos docec Pighius.

Verum excipiet fortafsis, Deum non in nuda Scri-ptura,fed per Eccletiæ traditionem audiendumeffe. Nugat, liquidem huic cauillo anfam olim præcidit Spiritus fanüus .Nam Iefaias,vbipopulum admonuit,ne ?luem,praeter vnum Deum,fequatur-. modum quoque iinuladdit.Adlegem,inquit,amp;adteftimonium. Q^o igitur Spiritu reclamat Pighius, legem flcxiloquä efle, obfcururn teftimonium amp;nbsp;ambiguum ? Et Malachias, dum vult populum in Chriftiexpedationeconfirmarc Mab.),’ vfque in eius aduentum,amp; aduerfus ofFendicula omnia armare,non aliö mictit,qudm ad legem ipfam. Secun- pj j dum häc rationem ait Petrus,habere nos firmiorem fer xnonem propheticum,cui attendere debeamus ceu lu-

cernæ ardenti in loco caliginofo, donee Lucifer exoria-tur in cordibus noftris.Atquod fequitur continuo,nó' nihil videtur Pighio fufïragari.Admonetenim,non ef' fepriuatæ interpretationis Scripturam propheticam-Ego vero non aliter accipio,quàm ipfe exponit: nem-pe, quódnon proprio confilio impulfi,fedd Spiritu fan do excitati,locuti fine Prophets. Quamquani vbi nomen interpretationis habetur.melius conueniretmo turn dicere.in qua fignificationeinterdum fumicurgrx ca v'ox,qua vtitur, Demus tarnen, ipfum de in-terpretatione loqui. Quern ahum fenfum elicias, nifi minime trahendas Scripturas ad proprium cuiufque fenfum’Non enim ahum efie idoneum ipfarum interpreten!,nifi Spiritum Dei qui eas didauit. Quid ad hsePighius? Perget ne adhuc Scripturas vocarecon-fufum labyrinthum , quibus Petrus claritatem tribuit, quænos certo regere pofsit, ne vel in profundifsimis mundi tenebris aoerremus ? Atque vt videas Spiritum fandum nihil aliud de legeprædicare, quàm quod in feipfis experiunturipfifideles-.audiqualefidei elogiu, ex ipfo fidei fenfu,tribuat Dauid;Lucerna,inquit,pedi-bus meis verbum tuum. amp;nbsp;lumen femitis meis. Item: T efiimonium Domini fidele,fapientiam præfians par-uulis.Nec aliud fanedicit,quàm quod piis omnibus fa miliariter notum efie debet. Hinc colhgant ledores, quambene in feria Scripturae intelligentia exercitatus fit Pighius;imo quern omnino eius gullum habeat: qui dum nafum cercumefleputat,inomncs partes flexi-lem,tuto in ea acquiefeerenos polfe negat : ideoque ad Ecclefiæ authoritatem: velut ad facram anchoram, con fugere iubet.

Vttarnen rem totam femel expediam: Quia fibi mi nime expedite videt Pighius, vt ex verbo Dei dirima-tur hæc controuerlia : Scripturam,quæimpiis amp;nbsp;mali-tiofis hsreticorum commentis fubiaceat, amp;nbsp;in varios fen

fenfus torqueri pofsit,dubiam amp;nbsp;obfcuram efle contenu dit. Itaque ad Ecclelîæ definitionem rcftà nos reuocat: quæ,vt nullis calumniis eft obnoxiajca provera amp;nbsp;certa fidei régula habenda fit. Velim nunc mihi refpondeat: qui nouam formam induerit verbum Domini,ex quo, fidem ex illius effeaudicu Paulus alTerebat. Sicenim lo-quendo, non modo veram amp;certam, fed vnicam facit regulam fidei. Verum vbi cum hæreiicis eft certamen, non multum,inquit,cum Scriptura proficias .quam to-tamillis promptum eft eludcre. Iterum mihi refpon-dcat,quid mutationis accident, ex quo Paulus verbum Dei gladium fpiritualem vocabat,quo totus Sathan op primeretur. Siaduerfus hæreticorum omnium caput gladius eft viftor ac triumphalis ; qui fit, vtaduerfus membra reçufum fit,amp;.quafiarundineumtelum? Et vbi crit vis ilia pcncLrandi,quæ illi alibi tribuitur,vt pertin-gat vfque ad diuifionem animæ amp;nbsp;fpiritus, difcernat co gicationes cordis amp;.c? Refpondeat eciamnum mihi Pi-ghius, perpetuum nefit elogium hoc, an vnius tantum ætatis? Omnis Scripturadiuinitusinfpirata,vtiliseft ad docendum , ad redarguendum, ad corrigendum, ad inftituendum:vc integer fit homo Del. Hiceciam caput moucbit.quafi no prouiderit Spiritus fanäus,quails futura effet hæreticorum vafrities, in torquendis ac deprauandis Scripcuns.Vcrumcui perfuadeat, fe Deo fapientiorem effe ? Quôd fi nunc quoque negate petgat,fufficere Scripturam ad hærecicos arguendosiquid aliud fupereft,quàm cum anachemateilium,tanquam profeflum amp;nbsp;pertinacem veritatis hoftem, ablegate? Necaliud eo loco profert Paulus, quâm quod vfu ipfo didicerat. Nam cum aduerfus ludæos,quamlibec du-rosamp;peruicaces,difputarcf.nó aliunde fumebacarma;

11 verum refert Lucas. Deniquevbidiumultumque Ad.17. fueritdifputatum,hic eft lapis lydius,ad cuius examen exigendæ funtomnes doftrinæ. Laudac enim Spiritus

fanöiisT!ie(ralonicenfes,qui cum reccpiflentcu omni pronipcicudine verbum , inuedigabanc ex. Scripcuriï, an haec ica fchaberenc. Cerce auc non elîlegicimum Scripcuræ examen ad probandas dodrinas; auccerca perfpicuaqueinde fidci definicio haberi potell. Præcla-reAuguftinus. Vbi,inquic,dereobfcura difpucacur, nonadiuuancibusdiuinarum Scripcurarum cercisela-rifqiiedocumencis,cohibercfedebechumanapræfum-pcio,nihilfaciens inalceramparcem dpclinando. Huic fencenciæ quis ericlocus.fi non firmam ac conrtancem, nullifquemachinisexpugnabilem in Scripcuns cercicu dinem habeac Dei vericas?Itaque poftea concludic,cre-dere fe,nibil ad falucem neceflarium cfle cognicu, quod non habeacclarifsimam in Scripcuns approbacionem. N une fan éfi vin imperitiam fuofannec Pigh lus, quöd difpiicando non affuecus,ica rem habere falfo pucarec. Acqui hoc fcribebaciam fenex, cû,toco vicæcurnculo, côcinuis aduerfus varios hærecicoscercaminibus pene decricus experiencia facis cenerec, quancum amp;nbsp;ad docen dum amp;nbsp;ad pugnandum valeanc S'cnpcuræ.

Acque iiTud fane perquam eft ndiculum, quôd du, ob dubios amp;obfcuros Scnpcuræ fenfus, ad Ectleljæ de-finicionem vulc nos crahere; principium fuum ex Scri-pcuris fumic. Acqui pnncipia TttSOtcfle oporcec ;qux res fummâ clancacem rcquiric.Scripcum ert,inquic;Suf genc pfeudoprophecæ,amp; feducencmulcosinnomme meo.Quid fibi vulc in nomme Chnll.i? Falfa fcnpcura' rum incerprecatione. Quid fl negem’Non enim vniiî eftfallendi modus in Chrilli nomme ; fed valeac hoc-Sequicur. C^uid ed feducere’Scorfum ducere ab vnica-tecorporis. ïmo quod dicic Pighius, eft feorfum ire-Chnftusenim dicic ,quod fàllereamp; deciperefl gniflcac.Hicauccmin ecymologia vcrbi,quonunquani vfus ed Chndus,puenlicer philofophacur. Nihil mP rum fl cam dubiæ funt feripeuræ Pighio,qui cam pro fa-

na audacia in iilis lu dit ac lafciiiit.Sed hoc extrema? im probitatis eft,quôd lu a commenta, tam fiiuola amp;nbsp;nuga toria, pro genuino Scriptiiræfenfu ta audaûer ingere-re,idqueloco principii,nihileû pudet. Sed Pergamus in hacbelîd expofitione. Defertumsangnlos, penetralia, allegorico fenfu,nouas amp;nbsp;lîngulares opiniones,à commun! illius corporis fenfu extraneas,intelhgit.Sed quid li Chriftus ipfe aliter apud Lucam? Nonveniet, inquit, Regnum Dei cum obferuatione ; nequ e dicen t: Eccehic-.aut,ecceillic. Ecceenim Regnum Dei intra VOS eft.Eandem hiftoriam licet non iifdem verbis, duo Euangelillæreferunt. Allegoricum fenfum commini-feitur Pighius in verbis,Matthæi; dico nullum effema-gis fidum Interpretern ipfo Chrifto ,quiapud Lucam, line vlhsfiguris,fe nihil aliud veile teftatur, quàm Regnum Dei fpirituale eße: ideoque commentitiis obfer-uationibus non alligandii. lnterea,inquic,dum veniam ad indicium,regnabit in vobis Deus fpiritualitcr.regna bit in confcientiis veftris,per iuftitiam, veritatem, pa-cem, fortitudinem Spiritus, non fecundum externum mundi appara turn.Ego autem cum veniam,inllar ful-gurisfubito,præter fpemomnium,emergam. Ecficut fulgur ab Oriente exit,amp;apparet vfque inOcciden-temutamomento vno ,in iduoculi ,limul manifefta-bor,tribunalconfcendam, totum mundum aduocabo. Non eft igitur quôd in his tam claris amp;nbsp;fimplicibus ver bis penetraliaamp;latebras allcgoriaru quaeritet Pighius. Sedaudiamusacutam conclulionem.Ergo,inquit,mo-net Chriftus,ne exeamus. Vnde; Ab illo corpore. Et ne quis obtendat, fe nefcirevbi lit corpus illud ; euidensSc infallibile fignum mox proponit. Vbi eric corpus, illuc aquilæ congregabuntur. Quacfuntaquilæ’îScmpede quibus Prophcca meminif. qui corporeonufti, pennis tarnen adiutricis gratis in fublime ferutur. Vbicunque Gongregantut ids aquilæ,illiceife corpus, cuiafibciart g 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;

amp;confentircdebeas,nedubita. Sanefi ita Scripturas, furfum deorfum , verfareliceac; iam Pighioconcede, quod poftulac: alibi quærendam cflccercam fidei regu-lam Acvideturrnihideinduldna fpeciinen voluiflee-dereeius,quoddicebat:nihilpropeiTiodum elTe in Seri pcura,quodnonhæreticifuamalitia,peruertant. Sed cx aduerfo efficiam, non ficpatere,obnoxiamque efle eorum ludibriis Dei veritatem,quin ab illis fortiter vin dicari queat. Poffunt folem ad tempus obumbrare ne- ‘ bulæifedeius fulgorem ncqueextinguere, nequefuffo-care poirunt.quin tandem exuperet. Corpus pro Eccle ïia hoe loco fumit • At Euangelifta sr'làtfA,« habet, quod græciscadauerfignificat. Facilis autem amp;obuius eil cuilibetparabolæfenfus: quod (icutadeadauer vnum folentcomplûtes aquilæconuolare; ita ad vnum Chri-ilum vndique eledi,feomncs recipient.Ergo feipfum Chriilus vinculum vnitatis facit, non hominum con-fenfum,velmultitudinem. N une expendant leôores, qudin fidelis fit interpresPighius.Chriilus de cadauerc loquitur ; cui fe ideo comparât, quôd elcâis fuis cauiâ cil,vt in vnum conueniant,amp;iimul ad eum colligâtur: lllecorpus Eccleiiæimaginatur. Chriilus aquilasnomi nat,perinde aefinos vulgari more noflro diceremus coruos. Ilieargutiolam comminifcitur,vt ad veteres Ecclefiæ doûorcs référât. A pplicatio parabolæ hæc eil; Vbi erit Chriftus,illuc confluent ex toto mundo eleäi omnes.llleprorfusdiuerfo modo;Vbi eruntaquilæ, il-' lucnosoporterccongregari. Si putatadeo futilibus có mentis,non modo obrui,fed penicus tolli ex hominum menteamp;cordibus omnem Scripturæcertitudinem,eil cur élus ftultitiam pueri quoque ipfi derideant.

Qjjantavero iitEcclciialticæ traditionis authori' tas,Pauli tcilimonio oilenditivbi anathema amp;nbsp;homini-busamp; Angelis denunciat,qui aulî fuerint aliquidprædi care,præcer Euangehum, quod femel Galatis tradide-rat-

rat.Fuifle hanc traditionem contcndit,quia non de fcri ptisloquatur,fed viua voce. Dicambreuiter dehac re, abfquevlla contentionisfpecie,quod fatiffaciatbonis omnibus,improbis os obftruat.Legern initio dedic Dominus,in qua voluntatis fuæ teftimonium populus If-raéliticus habcret. Accefsit deinde non diuerfa aut nona, fed amphorae luculcntior doftrinaex Prophetis. Proinde ante Prophetas fola lex autlioritatem indu -biam habebat, vt pro verbo Dei reciperetur. Poftea vfquedum mundo exhiberetur Chriftus ,lege amp;pro-phetiiscontinebaturScriptura. Sicvidemus àChnfto amp;nbsp;Apoftolis,Moifen amp;nbsp;Prophetas citari, velut clafsicoj telles,quorum fcripta,non fecus ac pubhcæ tabulæ, in populo Dei,finecontrouerfia,agnofcerentur. Apoftoli viua voce primum teftati funt,quod fibi mandatum c-rat. Deindefic vifum eft Domino,vt fumma prædica-tionis eorum hteris proderetur, quô integra ad poile-ros perueniret. Quaenimahadecaufaamp;legemamp;pro-phetias fcriptis mandan voluit,niiivtadperpetuam memoriam extaret certa doärina, quam fequi omnes ætates deberent’Nam quae eil hominum,hincleuitas amp;nbsp;incóilantia,indenouandi audaciaamp;hbido,nouam fub-inde religionis formam appeterent,nilicertis finibus doä:rinaE,quaü feptis quibufdam,continerétur.Clamat DominusiEgo idem fum femper,amp; non mutor. Verum id parum prodeiret,niii eins ftabihtatem cernerent homines in verbo, velut in fpeculo; vt dum ilabiles illic perilant,Deo fuo adhaereantfine vlla mutatione. Ergo de Apoilolorum doürina faüumeil, vt ante de pro-phetiis.Nonomnes quidem conciones ad verbum ex-cerptæfunt: fed in fummam tarnen fideliter redaäum eil totum eorum Euangelium : quæ ad plenum fuffice-renobis poffet. Ergo multifariammultifque modis lo-cutus eil ohm Deus per Prophetas;poilremum in dile-ÛO Fiho fuo,nouifsimis diebus. Cur nouifsimi dies yo h cantur

cantur â Chrifti reuelationc? Nempe,quia poftremuni locucus eft Deus-Per quem? per Filium. QjJidlocutus eft ? id vc fciamus,ad patrum traditionem nos Pighius amandat.Dico in fcriptis Apoflolicis contineri.quéad-modum loânnes fcribere fetellatur, vcqui Iegi]nt,ha-beantvitam æternam.Ergo neque Pauli,ncqueakeriiis cuiufpiam priuatim Euangelium nunc habemus: fed illud vocamuscatholicæ EcclefiæEuangelium,quod inliteras rcdaduin, Deus proverbe fuo confignauir. Quôd autem fuam prædicationcm, amp;illudquodipfe tradiderat, Euangelium nominatim Paulus aliquoties commédat, ea eau fa facit, vt pu ram amp;nbsp;Germanam Ch ri ftidoûrinam äfiditio pfeudoapoftolorum Euangelio difcernat.Namamp;illi Chriftumprædicarc feiadabant, cQ eius intereanomineabuterentur, ad veritatem adul terandam . Oportuit ergo purum amp;fincerum Euangelium fingulari aliqua nota defignari,nepro Chrifti ver bo fideles pfeudoapoftolorum figmenta fufeiperenc.

Verum Irenæus, Tertullianus, Origenes, cum de dogmatibus certamen haberentcum hæreticis, non ad Scripturas, fed ad Ecclefia’ traditionem prouocarunt-Perinde agit Pighius, ac fi fepultos apud fe habereteo-rum libres,ne tam aperti mendacii eorum ledionccon uincerecur. Fateor cquidem amp;nbsp;earn ab ipfis proferri in medium, vt eius authoritate caufam fuam ftabihant, Ä deea honorificam facerementionem. Sed infpicienda eft,tum ratio,turn circunftantia temporum,tum etiam modus amp;nbsp;temperamentum,quo vtuntur. Negociutn erat Irenæo cum improbifsimis hæreticis, qui nihilo plus Scripturæauthoritatemouerentur,qudm vniuer-fæEcclefiæ confenfu. Itaque conqueritur, nihil polfe proferri,quod non eludant.Neque enim lubricis tergi' uerfationibus dabi quidquam illis curæ erat.fed impu-denterrefpuebant,quidquidobiieeretur. Siconuince-rentur Scripturis,fapientiam habere fe dicebantApo-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fum reuocarentur.dicebant non mirum effe,fi Ecclelïa

puram doéirinam non feruaret, quæ corruptam amp;. fcr-mento viciatam non tantum à difcipulis, fed à Domino quoqueacceperat.Ctuid adhæc Irenæus? Non per alios,inquit,habemus falutisnoftr9£'difpofitioncm,qua Ljb.j. per Apodolos rqui quod vocepromulgarunt, poitea fcripto nobis traQiderunt,fundamentum amp;. columnam fidei noftrx futuruin.PoÛeahancquoquealceram partem vrget, quôd fidei vnitate, in Scripcuris fundatam, colerent Ecclefiæ omnes,ab Apoldolis edoéiæ 8c inftitu tæ. Sed illud Temper nihilominus retinet, Scripturam perfedæ 8c abfolutæ fapientiæ fcholam effe. Tertullia-nus de præfcriptione ventatis fcribit contra hæreticos; quia amp;nbsp;ipforum peculantiam videbat nullo modo poffe coerceri,quin centies viäi,adhuc litigarent;amp; hoc opti mum effe adminiculum cenfebat confirmanda vcrita-ti,fi earn conftaret ab iplis Apoftolis fiuxiffe.contra ve-! ro fortem amp;nbsp;validam machinam ad diruenda hæretico

rumcndacia,fioftenderentur aliquid in Apoftolorum doftrinanouare.Quamquamautem inprobabili alias amp;iuftacaufa -. feruore difputationis vitra iuftas metas nonnihilprouehitur;nó tarnen aliud confilium habet, nifî vt doärinam,certo Scripturis proditam,apud fim-plices 8c infirmos hac quoque nota côfirmet,quôd earn viua quoque voce Apoftoli per manus tradidiffent. Ad Scripturas prouocandum negat : quoniam in illis, aut incerta,autparum ccrta viûoria. Sed quid ipfe tot ll-brisfacit’ Quibusarmis vtituraducrfus Marcionem, Praxeam,Kcrmogené,amp;alios,nifi fimplici verbo Dei’ Quid igitur’Anparum bene fibi conftat? Sediam cita-ucrat locum Apoftoli; vbi vetat cum hæretico homine, poft vnam aut alteram admonitionem, amplius difce-ptare.Non dubiumigitur,quin illucrefpiciat,cum negat agitandas de fide cô tentiones ex Scriptu ris. N obis, h 2 xn-

inquit,curiofitate opus non eft, poft Chriftum Icfum: nee inquifitione,poft Euangelium.In fumma, tantum vult concertationibus finem imponi,quæamp;aftutiam acuant hæretieorum, vtftntadpugnam inftruftiores: amp;nbsp;peruicaciam augeant; amp;nbsp;infirmas confeientias exagi-tent,fïne vllo frudu.Vbi autem res poftulat,non verbis modo,fed exempio dernonftrat,non aliter qua ex ipfo Dei verbo defide,amp;difputandum,amp;definiendum.Ne-que aliam fecuti funt rationem orthodoxi omnes, cum reftam puramque fidem aduerfus hæreticos defende-rent. RefertTheodoricus,cum SynodumNicena Con-ftantinus coegiffet his verbis allocutum fuiffe Epifeo-pos.Extat Apoftolicilibri,amp; Prophetarum fandiones, quænoserudiunt,quid de rebusfacris fentiredebea-mus.Pofito igitur hoftili certamine,ex Scriptis diuini-tus infpiratis,quæftionumquæramus folutionem. Cur non reftiterunt patres,fi hæcnon erat légitima difpu ta tionis feries?Imo cur Iibenter obtempcrarunt,ftcut ada Concilii teftantur? Quinetiamfpontcfuiffe faduros^ quod admonebantur,indc æftimare proptum eft,quôd Scripturis ad hoc ipfuminftrudi amp;nbsp;comparati vénérant. Cur non eorum ftultitiam deridet Pighius, quôd, relida ilia certa fidei régula, in quafigerepedem tuto poterant,in vagum ilium feripturælabyrinthum abri-pi fepafsi fuerint? Imocurnon Auguftinum capitali-ter accufat,cui cum ifta conditio diceretur,vt eandem» quæ inter nos agitatur,quæftionem fuperiorum Dodo rum feriptis finiret,acquiefcerenoluit?Nam amp;fi eorum teftimoniis vtitur,amp; lîbinoneffe contrariesoftendit, controuerliam tarnen inde iudicari non patitur; fed ad Scripturam prouocat • Patent,inquit, libri Dei ; non a-uercamusafpedum.ClamatScriptura.adhibeamus au-di tu m. I tem ,de hbro fuo loqu en s; V t vobis fit fru du o-ftfsimus,non vos pigeâtfæpius relegere ; vt feiatis qui-busamp;qualibus quæftionibus foluendis atque fanandis

ilHc non Humana,fed diuina valeat authoritas; à qua re ccdere non debemus, fi volumus pcruenire quó tendi-mus. Habet nuncPighius quo cumcertet.quemvbi debellauerit,ad nos veniat,licet.

Quamquam non in cam partem accipt velimquac dico,acfi Ecclefiarum confenfui nullum in definiendis fideiquaeftionibuslocum relinqucrem. Sed huncScri-pturæ honorem tribui decet.vt ad eius examen exigan turomnia .Qjjidquid eiusauthoritate comprobatur, no vocetur amplius in dubium.rurfum nihil,nifi quod cum ea conuenit,rccipiatur.quidquid diuerfum eft» fit pro damnato vt ab ea fola pendeant, amp;nbsp;in ea confiftant vniuerfaefideidefinitiones. Huicdumaccedit Ecclefiarum confenfus,non parum momenti habet ad confirmation em. Verum hoc diligenter obferuandum eft» ne ab ea difiungatur. Ita hoc nobis fingularis teftimo-nii inftar eft,adobfignadam fideinoftræ certitudinem, quôd hanc ipfam elfe feimus, quam pridem omnes ex toto orbe fanfti amplexi funt,in qua vnanimes perftite rut vfque ad mortem,pro qua etiam tot ex ipfis vincu-la,exiha,deportationes,lapicidinas,ignominias perpef fi funt.fanguinem denique fuderunt. Sedhæcomnia parum valerent» nifi hæcprimum cordibus noftris in-Iculpta foretnotitia»eam in verboDei, non hominum opinione,confiftere.lneoproinde grauitcrpeccat Pi-ghius, quôddum Eccleliafticæ traditionis prætextu d Scripturanos auocat,diuortium facitperpetuæ illius cóiunftionisjfine qua parum firmitatis habet Ecclcfiæ magifterium. Negabit hoc fe facerc,quia fecundum Scripturælocû afsignet.Hoceft fcilicet, fuam facrofan ûo Dei verbo gloriam dare, vt cuin hominum placitis inuiolabilis confticeritmaieftas,adeorum confenfum quoquo modopoftea detorqueatur, vt illis fubferuiat. An non enitn hoc difertis verbis exprimit’Neceffarium cft.inquit, illud principium; ab Ecclefiæ traditione re-h 3 gulam

RESPON. CONTRA PIGHIVM gulam orthodoxæ fidei fumi ; quando illa deinum fola ell verkas credenda,quæ in nullo ab ea difcordat. Ab hac igitur nos imprimis, amp;nbsp;ante omnia, exordiemur: quando hæreticorum tergiuerfationibus,contradiaio-nibus,calumniis non perinde expofita eft, vt funt Scri-pturæ.fecûdo nihilominus loco Scripturarum quoque fententiam demóftrabimus. En præclara hominis theo logia;quidquid homines ftatuerint, ratum amp;nbsp;authenti-con eueoportet,de verbo Deipofteaviderimus. Quid 11 manifcfta interdura repugnantia inter hominum décréta amp;nbsp;Dei oracula fc oftendat’Nam id euidenter d no-ftris demonrtratum eil.Qualis eric difsidii compofitio, authore Pighio,qui verbum Dei inferiore loco lubfide-re vult’nifi vt ill i lilentium indicat.

Ne tarnen de re non neceflaria fruftra digladiemur: leâores monitos vclim.nondifficulter'pofre inter me amp;nbsp;Pighium hoc loco conuenire,fi modo Ecclefiæ tradi-tionem ex certo amp;perpetuo fandorum amp;nbsp;orthodoxo-rum confenfu,non ex teflimoniis hinc inde male ex eer ptis,demonftraret: deinde 11 iis lïmphciteramp; candide vteretur ad veram amp;nbsp;Germanam Ecclefiæ dodrinam comprobandammon.ad pingendas horum temporum impiasdodrinas,abutcrctur. Ecclelïacolumna eftamp;fir inamentu vcritatis,inquit Paulus,nempequia verbum fuum Dominus apudeam depofuit,cuiusminifterio traderetur.llla igitur habenda eft Ecclefia, quæ fida eft euftos verbi Dei, quæpurum illud,amp;nullo fermento infedum,fuo minifterio conferuat, amp;nbsp;ad pofteros pro-pagat.Huius honoris amp;nbsp;officii portionem aliquamlïbi vendicant lîngulæ Ecclefiæ; feu non femper in folidum hoefibiarrogareaufint. Nunefi ex priuatopaucorum fenfucommunem Ecclefiæ confeafum facere velit Pi-ghius, eumque ex Apoftolorum traditione natum elTc afleratmon recipiam. Dieet,Origenem,Tertullianum, amp;nbsp;alios fimiles huic obicdion i occurrere, dura nihil ft dk

diâurosprærantur, quod non communiter Ecclefiæ, abipfis Apoftolis cdoûæ,fentiant. Qu'd autem,fi huic proëmio res non refpondeat’lnio cum in præcipuis fî-dei capinbus polb banc præfationem eos mulcum erra-rc conftef. quàm tutum eft, nullo difcriminc, aut dele-ÖU habito,pro Ecclefiætradicione fufcipere, quidquid ipfi tradunt? Atque id eft quod dixi,ad Dei verbum exa minanda eflefîngula-.vnde palam fiet, quæ fit Germana Ecclefiæ traditioquid rurfum fitabea vel diflenta-neum,vel extraneum. Alioqui iliaquæ omnes pariter repudiamus,Tertulliani amp;nbsp;Origenis deliria pro oracu-lis recipienda crût. Sed illud alterum multo etiamnum eft iniquius'.vt quæ à fanäis patribus diâa funt no male, fi fanum modo Sccandidum habeantinterpretem, mixtura amp;artificio Pighii fucus fiant,ad ornandas amp;co lorandas impias opiniones,quas ipfi patres fi hodie vi-uerent,non minus qua nos,cxecrarentur.Irenæus Apo ftolorum difcipulos viderat. Ipfeamp;Tcrcullianuspau-cos Epifcopos referut,qui ad fuam vfque ætatem Apo-ftolis fucceflerant. V luebanttum adhucmulti’fenes» quibus viuis ipfi Apoftolorum fermones familiariter expatrum fuorumnarrationenotierant. Nonmirum igitur,fi pro Apoftolicatraditioneobiiciunt, quod tue communiter inprimis Ecclefiis non modo receptum erat,fedpro certo fidei dogmate,quod Paulus, Petrus, amp;reliqui corumcollegæ nuper prodidiffcnt,fixumamp; ftabilehabebatur. Et tarnen Origenes, qui tempore non multum ab illis diflFerebat,inter fidei principia nu-merat quafdam fententias, quibus fi non anathema di-xerit Pighius,à fuis quoquclapidabitur.N une poft toc tantafqueconuerfiones ,poft talem Ecclefiarum difsi-pationem,imo ruinam,fuperciliofo faftu, protraditio-neApoftolicavenditare,quidquid, quacunqueoccafio ne, nullo certo, vel tempore, vel authore, obrepferit, quantum obfecro fccuricatis habet’At Pighius non nifi h 4 pri

primos illos Ecclelîæ proceres citât, fubquibus adhuc florebat religionispuritas.Sedinquem finem’nifi vtco lorem.vellaruani qualemcunquccrafsis impietatibus inducat,quibus vllamoccafionem darc, nunquam fan-öis illis vins in mentem venit;tantum abeft, amp;nbsp;nunc vc lint illis fuafcripta fuffragari .Tantum leüores hortor, vtvetufta lila tempora cumnoftris conférant-.deinde iudicareper fepoterunt,quafinceritate,autquopudo' re.illorum patrocinio caufam fuain fulciat.

Audiamus tarnen quæ ex illis teftimonia adducat. idautem habet propolitum, vt illos omnes, vnofimul orejiberum arbitriumaffereredemóftret.Vndepoftea duo infert ; nos efle manifellos hæreticos, qui à perpe-tuo Ecclefiæcôfenfu,hoceft,traditione Apoftolicadif fentiamus;amp; me impudéter mentitum efle.qui fcripto-res omnes Ecclefîalîicos,excepto Auguftino,ita ambigue, aut varie in hac re locutos dixerim, vt certû quid-piam ex eorum fcriptis habennequeat.Sedprimo quas vis amp;nbsp;notio lit vocabuli définit. Arbitrium aut pro ele-lt;fione,autconuenientiuspro volûtate ipfa accipi vult: liberum autem vocari interpretatur, quod fui luris elî, aut fui iplîus habet poteftatem.nempeita faciédiquid-quidfacit,vtnô neceflario faciat,fedpofsitnon facere. Ego vero,quâtum ad vocem pertinet, adhuc profiteor, quod in mea Inftitutione teftatus fum,non adeo mefu-perftitiofum efle in verbis, vt eius caufa velim conten-tionem aliquam mouere:modo rei intelligentia fana ma neat. Si coadioni opponitur libertas ; Iiberum elfe arbi-tnum,amp; fateor, amp;nbsp;conftanter afleuero : aepro hæretico habeo,quifquis fecusfentiat.Si hoc,inquam,fenfu liberum vocetur,quia non cogatur, aut violenter trahatur externo motu.fed fponteagatur fua, nihil moror. Sefl cum aliud prorfus vulgo concipianc, dum hoc epitheton hominis voluntati attnbutum, vel audiunt, vel le-guntihæccaufaeft,cur mihi difphceat. Siquidem ad fa-

cultatem virefque referunt; nee impedire pofsis, quin fimul,ac libera fuerit voluntas diûa,hacc pluribus ima-ginatio protinus inmentem veniat ; habere igiturfub poteftatc fua bonumamp;malum, vtalterutrum eligere fuapte virtutequeat. Nonigitur vnius voculæcaufa fruftra litigo : (edcaufammihi iuftam habere videor, cur voculam opcem fublatam è medio, ad quammaior propemundipars tanto periculo impingit.Quaquam ne cum Scripturæquidem vfu videturadmodum bene conuenire. Libertas enim amp;nbsp;feruitus, inter fe pugnant: vtqui alterum dixerit,alterum neget. Proinde,li ferua eft hominis voluntas,libera fimul,nifi improprie, dici nonpoteft.Nuncaudiamus,quid Spiritus fanftuspro-nunciet.Contentus autem ero vno loco-.quia non de rc ipfa,fed de folo nomine quæftio eft. Cum fandorum conditionem defcribit Paulus, conftringi captiuos fub peccati vinculis teftatur, qua parte nondum per Spiri-tum Dei funtliberati. Et cum de hominis natura loquî tur,dicit eum venditum efle fub peccato. Si ferui funt ex eaparte fandi,quafibi naturæquefuæadhuc relin* quunturiquid dehominibus dicendum erit, in quibus fola viget ac regnat natura? Si poft regenerationem no nifi dimidia eft libertas; quid in prima carnis genera-tione,niti plena feruitus? Quod etiam ipfum antea di-xerat Paulus. Agit enim fexto capite gratias Deo,quôd à peccato liberati fuerint Romani, cui ante feruicbant. V idemus,vt ante regenerationem non carnis rehquias, fed totum hominem addicat feruituti. Q^i ergo liberum afferitarbitrium, alio idiomate,quàm Spiritus fan dus,vtitur. Et tarnen inter Dodos 11 de fignificatione conueniat,patior,vt earn vfurpent. Ac ne ad populum quidem vfurpareprohibeo,li res fignatabene explice-tur. V erum vbi hoc impetrari nequit, ledores hic mo-neo,vt ad rem magis,quam ad nomen,animaduertant. Sed quoniam aftute Pighius cu necefsitate coadionem

perpetuo confundit,quarum difcrimcn teuere,amp;diligenter meminifle,plurirnum adpropofitam quæftio-nem refert:hæcquatuorquid inter fe différant,obferua reconuenit: voluntatem, autliberam effe.aut feruam, autfpontancam,autcoadam.Libcram voluntatem vul go intel!igut,Ä:ficPighius quoque definit, quæbonum aut malum eligere,habeatin fua poteftate . Coada voluntas nulla effe poteff ;cum alterum alteri repugnet. Verum,docendi caufa,quid lignificet,dicendum eft,vt intelligatur,quid fit coadio • Earn ergo fic vocamus, quænon fpontefua,necinterioreeledionis motu,incli natur hue vel illuc, fed externo motu violenter fertur. Spontaneam dicimus, quae vitro fcfledit, quocunque duciturmon autemrapitur,auttrahitur inuita. Serua poftremo voluntas eft,quæ propter corruption em fub malarum cupiditatujmperio captiua tenetur, vtnihil qudm malum eligere pofsit, etiam fi id fponte amp;nbsp;hben-ter,non externo motu impulfa,faciat. Secundum has definitiones,hominiarbitriu concedimus.idque fpon-taneum'-vtfi quid mali facit,fibi ac voluntariat fuæ elc' dioni imputaredebcat. CoadionemSc violentiamtol-limus,quiapugnet cu natura voluntatis, necfimulcon fiftat. Liberum autem negamus, quia propter ingeni-tam homini prauitatem ad malu neceflario feratur, nec nifi malum appeterequeat. Atque hinc colhgere licet, quantum fit necefsitatis amp;nbsp;coadionis difcrimen.Nequc enim hominem dicimus inuitum trahi ad peccandum, fed quoniam vitiofa fit eius voluntas, fub peccati iugo teneri capciuam, ideoque neceflario rnalevelle, Vbi enim feruicus,illicnecefsita$. Sedplunmum intereft, voluntaria ne fit feruitus,an coada.Nos autem non alibi ffatuimus peccandi necefsitatem , quam in vitio voluntatis; vndefpontaneam cffeipfamfequitur. NunC vides fpontaneum amp;nbsp;neceflarium fimul conuenirc pof-fe;quod aftu tegere conatur^ ighius » dmnliberum ho-

Qu^id autem Origenes? Eos pronunciat harreticoî, qui liberum homini arbitrium au ferunt. Si de prima na turæ condinone loquitur ; nihil affert, quod non ipfî quoque proficeamur.Si inter vitiatam amp;nbsp;integram natu ram non diilinguit,nemo eft piorum, qui nô fidci prm cipia eum confundere pronunciec. N egat ita nos effc neceflitati fubieâ:os,vtomnimodo ctiam,fi noluimus, vclbene,velmaleagerecogamur.Nos veronihil huic fententiæ concrariurn alïcrimus.Quin potiushæc Ori-gcnis conclufioindicio ertmihil eum ahud quærere,ni-fi vt,coaûione exclufa,fpontaneam in homme volunta tem conftituat.Quod nos fimihter facimus. Cæterum nonnegohberalius eum alicubi hberum arbitrium præ dicare.fedita,vtnufquamcerto,quantum illud lit,défi niat.Omnesenim,qui d Pighiocitantur,lociqualisma nu Dei formatus fit homo,traûanf. qualis poft lapfum ac defeûionem effecœperit.prorfus tacent. Quid ergo inde,quod præfentem qu æftionem ad plenum amp;nbsp;liquidum definiat,coIliges?Nos enim hominem non ex Dei creatione,fedex ea,quamipfc fibi proprio acquifiuit, corruptione,æftimamus. Hanc vtdixi partem,cum præcipuafit,Ongenesnonattingit. De Clemente fatls ïam fupcnus multa dixi.Quid autem facit Pighius, ta-1cm caufæ fuæ patronum primarium excitando, nifî quôd crepitu nos vult abfterrere ? Dico,amp;fi difsimu-lem,liber ipfe clamat, ab ahquo frigido philofophaftro fefuiffeconfarcinatum. Inde arreptas fententias,tan-quam ex ore Petri profeftas,hic nobis obtrudit.Ego ve ro coram Deo per confcientiamimpedior, quominus in refponlione laboremme cui errons occafionem præ beam,vtlibrum ilium,vel in minimo precio habeat.

CumTertullianum vult producere, præfatur, adeo claram cffe eius fententiam, delibertate arbitrii, vt qui i 2 non

non videat,eum certum fitaures atqueoculos daufiffe veritati Quid. aucem in fumma cócincnt quæ adducit, nifi liberum,amp; fuæ poteftatis hominé â Deo condicum fuifle’Siquidem aduerfus Marcionem illic difputat,cu* ius opinio dénatura hominis, vt in Deum contumelio fa,ita impia amp;nbsp;profana erat. Non enim fua ipßus culpa hominem malum efle confitebatur, fed in Deum natu-ræ authorem refcrebatnialitiæcaufam . Hinc fanis amp;nbsp;integris ledoribus ludicandum relinquo, an non quæ-cunqueex aduerfo opponit Tertullianus, adprimain hominis conditionem fimiliter refpiciant. Neque tarnen fidem mihi haberi velim. Librum ipfum qui lege-rit, aut locum etiam quein Pighius récitât, quod dico, reperiet.Neque aliud refpondeo ad omnia teftimonia, quæ ex Irenæo deinde obiicit. Irenæus illic Cerdonis, Valentini,Marcionis,amp; fimilium refutandis deliriis in'* cumbit.llli cum plures Deos comminifcerentur, erro-rem exeo fuum aftruebant, quôd homo malus effet. Non potuiffeautem malum creari â Deo bono.Effe igi tur malum quoque Deum aliquem. Vides ffatum quæ-ffionis.lam fandus vir,ficuti res poffulabat, reclamat, non natura malum hominem , hoc crt Dei creatione, fedliberi arbitrii fuiffeconditum,animamqueaccepiffe boni amp;nbsp;mall çapacé.Cum de primo hominis ftatu eum agere conftet, quo tempore integer adhuc erat, amp;nbsp;Dei fimilitudinem retinebat:quid hocaduerfum nos,qui ar bitriiferuitutemnonnifi innaturæ corruptione acde-prauatione conffituimus ? Dicit quodam loco Irenæus inter aha. Frumentum quidem amp;nbsp;paleas naturaliter fa-da effe-.hominem vero rationabilem , amp;nbsp;fecundum hoc ffmilem Deo,cu liber in arbitrio,amp; fuæpoteffatis fadus fuerit, ipfum fibi caufam effe, vt aliquado frumentum, ahquando autem palea fiat. Quapropter,inquit,iuffe condemnabitur : quia rationabilis fadus, amifit veram rationem , Sc irrationaliter viuens, aduerfatus eft iufti-

tiæ Dei,tradens fe tcrrcno fpiritui, amp;nbsp;omnibus feruiens voluptatibus;quemadmodü ait Prophcta ;homo,cum in honore eflet, non intcllexit : comparatus eft iumen-tisAfimilisfaüuseftillis. Hocnos dicimus,primiparentis lapfu,omnibus nobis contigifîe ; amp;nbsp;in eo confen-tientemhabemustotam Ecclefiani. Dicitprætereaji-bertatem illam, de qua traftat, imaginem efie Dei, ad quam creatus fuerit Adam. Atqui hanc Paulus rcparari oportere de die indicm infidelibusdocet; idquenon propria eorum,fed Spiritus fandi virtute.Sequitur ergo, fu ifle obliteratam ac corruptam, Eligat nunc vtr urn volet,Pighius ; aut corruption cm illam haîreditariam, quam in totum fuum genus Adam tranfmifit, fuiffe in-cognitam Irenæo : aut, quia ad confutanda Cerdonis amp;nbsp;Valentini deliramenta nihil pertinebat, fuifle omiflam, amp;nbsp;de integro dûtaxat creationis ftatu verba fuifle faûa. Alterû èduobus refpondeat,necelîe cft. Atqui vtroque modo liberor.Neque enim vel authore Pighio,audien-duseritlrenæus,li répugnante vnanimi Ecclefiæcon-fenfu,inter vitiatam naturam,amp; integram, nihil difcer-nat : quôdfi, quaîis ante lapfum fuerit homo, tantum defcribit :nihil ad nos, qui arbitrii feruitutem non ad Deum,fed ad hominis vitium referimus-

Cum ad Cyprianum vétum eft,occupatione vtitur, quöd quæftionem hanc nufquam ex profelTo traûet. Auguftinitamé locum adducit, vbi liberum arbitnum abeo nonnegari teftatur.Verum quidlibcriarbitriinomen Auguftino valeat ; cum alibi clarius demonftrabi-mus,tum ex hocloco patet. Dicitenim,Cyprianum non tollere liberum arbitnum,cum Deo totum tribuit, quod relt;3e viuimus.illam autem ex Cypriano fenten-tiam;Dc nullo gloriandum;quia nihil prorfus noftrum ert. Q^àmmagnifice,quæfo,fentitdeproprianoftra virtute,qui bona omnia infolidum Deo adfcnbit, nobis nihil facit prorfus reliqui’Vbi ergo liberum hominis ar

70 RES P on: contra pig hi VM bitrium.quod i Cypriano aftruitur? Nempequia fpon te, amp;peccare ,amp;benefacerehominem intelligebat, vt-cunquepcccando Sachanæ feruircc,fubcuius tyranni-dccaptiuustenerctur,amp;ad beneviucdum Spiritu Dei regeretur,non proprio carnis motu. Non denomine hicquæricurjed de facukatehberi arbitrii-Porro quan tieam æftimauerit Cyprianus, tum præclara ilia vox, quam nuper retulimus, toties ab Auguftino cclebrata, amp;nbsp;qua omne genus mcriti prorfus excludi pronunciat, turn alter locus oftendit. Q4Jando,inquit,rogamus,ne incidamus in tentationem ; admonemur imbecillitatis amp;nbsp;infirmitatis noftræidum fierogamus,nequis fe inio-lenter extollat,ne quis fibi fuperbe atque arroganter ali quid aflumat, ne quis, aut confefsionis, aut pafsionis, gloriam fuam ducat.cum Dominus dixerit: Vigilateamp; orateamp;c. vtdumpraccedit humilisamp;fubmiflaconfef-fio,amp; datur totum Domino,quidquid fuppliciter cum timoreamp; honore Dei petitur, ipfius pietate præftetur. Quid hic arrogantiam vocat Cyprianusenon modo totum fibi arrogate; fed aliquid penitus fumere.

Venio ad Hilarium.cuius primus locus naturam ho minis.nulla corruptionis fada mcntione,defcnbit. At-quihæc exceptio mihi Temper eft ad manumiautno-luiffeeum negate prauitatem,quæ ex original! peccato ingenita eft hominibus:autfi negate voluerit,aD Eccle-fiæconfenfu difsidere. Cum autem nihil illic propofi-tum habeat,nifi vt excufationem tollat hominibus, nc malorum fuorumculpamin Dcumreiiciant;nihilmi-rum,fi ad primam fuam originem eos reuocat, quô fc-ipfos,fuumque liberum arbitrium accu fare difcant,cui acceptum ferre debent,quôd mail funt. Sedcur de hu-manac natura: ruina,cur de eius per Deigratiam repara done nullum verbum? Viderit,inquam, ipfe Hilarius, quomodo confilii fui rationem reddat. Mihi fatis eft,fi palâ facio,non itanobis aduerfarijficut fingit Pighius.

Qviôd autcin voluntati no coaûioncm, aut vim extrin fecani, fed neccfsitatein opponit, nihil difficulcatis eft in ea re. Siquidem necefsitatisnomine, non mifcriam, cuiaddidus eft homo per peccatum,fed extcrnam cau farh,quæ cogat fieri quod fit,fine dubio fignificàt. Secundo loco,non quia valent hominis arbitrium, exclu-fa Dei gratia,difputat : fed homini toto vitac praefentis curfu fpaciumamp;locum dari commémorât confitendi Deo.quae facultas morte finiatur. id fuis verbis aliter quidem exprimit. hune tarnen efle fenfum verborum, iudicarecuiuis promptum fucrit. Loco tertio,neque tribuit gratiæ Dei quantum decebat,amp; ad hominé tranf fert,quod Deus tanquam fuum vindicat; nempe cor in chnare in obedientiam legis.QiJæ autem eum caufa im pulerit,vtfic,tum hic,turn proximo loco, inter Deum amp;nbsp;hominem bonorum operumlaudcm diuideret ,ipfc refert.Laborabat in re feil en da eorum improbitate, qui excufationis materiamamp;prætextum ex carnis imbecil litate captabant. Cum aliter expedite fe non poflet, ad hanc refponfionem confugit, fic operari in nobis Dei gratiam, vt aliquas nobis partes fimul relinquat ; qui-bus fi quis défit non nifi focordia amp;nbsp;negligentia fua,pec caredicit.Atqueid eft,quodinmcalnftitutione prodi dnmihi veteres eo confiho vires humanas plus iufto vi den extulifle, ne fi impotentiam diferte elfen t confefsi, primum Philofophorum iplorumcachinnos, quibuf-cum certamen tune habebant, excutcrent ; deinde car-ni,fuapte Iponte nimis ad bonum torpenti ,nouam de-fidiæoccauonem praeberent .Tumcontinuo poft, fub-iicio.Ergo ne quid commun! hominum iudicio abfur-dum traderent,Scripturacdodrinam cum philofophiae dogmatibus dimidia ex parte conciliate illis curæfuit. Præcipue tarnen illud fccundum fpcüaire,ne defidiæ lo cum tacerent,ex co rum verbis apparet. Si hoc non ef-fem,Scdifettis verbis,amp;fimplici animi candore,tune 14 pro;

profeffus'.iurenuncPighius in meinueheretur ■ Nunc autem quid caufæ habet, cur me tam atrociter fingulis paginis laceret,quafi de veteribus mentitus fuerim, cum tarnen nihil exaduerfo proférât, quod non conue-niatcum meis verbis. Proponit,Hilariumhberi arbitrii viribus tribuere fuas partes cum Dei gratia. Refpon-deo meid fuifle iam in mea Inftitutione confeffum.Ver baquæcitat,rationem,quæHiIariû impulerit, eandem fuifle oftendunt, quam illicquoquecxpofui. Et tarnen impudentermementiri fubinde vociferatur. At dixi, vel obfcurius, vel magis varieloqui veteres, quam vt certo colligi pofsit ipforum fententia : hi autem loei nihil,vel obfcuritatis,vel varietatis,habent.Refpódeo, quod res habet; Hilarium, cum in diluenda obiedionc impcdiretur,fi liberum arbitrium carere prorfus virtu-tc confeiTus foret: vim illi quidem nonnullam attribuif-fe: fed fine certa definitione, qua fciretur, quantum penes hominem effet. Nunquam ego fane , quin liberum arbitrium pafsim prædicét veteres,amp;1II1 plus qudm par fit tribuant,negaui.Sed admonui,quod etiamnum con firmo,fic au t variare,aut vacillare, aut perplexeloqui, vtcerti ferë nihil referre ex illisliceat.

Ex Bafilio duos locos citat:quorum prior nihil aliud continet,quàm humanænaturædefcriptionem,quali$ â Deo fuit condita,ne malorum fuorum culpam homi nés in Deum tranfferant. Principio igitur,peccatum negat fubflantiæ hominis fuifle innatum, fed propria il li culpa accidifre,quod nos non fatemur modo,fed diligenter tuemur .Poftea virtutem dicit effe voluntariam, amp;nbsp;non ex necefsitate. Nobis autem inefleliberum arbitrium.Hic, quafi parta vidoria,exultât Pighius. Ego autem depræfentinoftroftatu intelligenJa hæc verba nego; fed qualis prima fua origine fadus fuerit homo, tanturn oftendere.Difertis verbis expheat, qualis crea-tus fucrit homoicorruptionem, quælapfum confecuta

e(l,non commcmoratïed tantum cum malitiæcaufam afsignare vult,fie loquitur.Vnde malus homo’Ex propria ipfius voluntate. Vnde malus diabolus? Ex caderrj caufa. Namamp;ipfcper feliberam habet vitam ,amp;liberum arbitrium in fe fitum, aut manendi cum Deo, aut fe ab eo alicnandi.Quid nunc iudicandu eft ? An ipfum latebat,quäle amp;nbsp;quantum vulnus naturæ noftræ ex pec catoinfliâûeflet’Atfeipfealibiabhac fufpicionelibérât, dû humani generis miferiam his paucis quidé, fed minime tarnen obfeuris verbis,attingit.Salutis quidem debiles,liberationis vero indigent,qui in captiuitatede tinentur.Qui igitur fub mortepofitus efi, feiens quöd vnus ert quiliberat,amp; vnus qui feruat,in te,inquit,fpc-raui.Serua mc d debilitate,libéra d captiuitate. Qui debilem amp;nbsp;captiuum hominem facit, amp;nbsp;eo quidem ferui-tutis genere detineri pronunciat, vnde à folo Deo, non dfeipfo liberetur, quantum de priore illaconditionc detrahit? Sed in hacquoquecaptiuitate libero arbitrio mulcum concedit. Audiamus quantum illudfit.Qui in verbo Del eruditi no funt.hi fruftra inflati per liberum arbitrium peccati infultus abolere fepoffe confidunt: cum per folum crucis myfrerium peccatum aboleatur. Namquöd in hominis poteftatefitumeft liberumarbi trium,in eligendo,aut non eligcndo,vt diabolo refiftat, fitum eftnon in eo,quöd pofsitrobur habere contra af feftus.Etpaulopoft-.Nifi enimperpotentius auxilium abignitis aduerfariiiaculisliberati, recepti fuerimus in adoptione,fruftra omnia molimur, velut procul â po-tenriacrucis. Si diligenter omnia cxpendas,non aliud homini relinquit, qudm in eligendo ludicium, quod amp;nbsp;penitus fitinefficax ,amp;ad vincendascupiditates nihil per fevaleat. Tamecfi autemnon omnia,quæ dicenda fuerant,hicdicit:quantum tarnen a magniticailla liber-tatis pr«dicationedeclinet,viderelicet. In altero loco nihil animaduerto,quod nobis, vel minimum, aduerfe-

tur.Partem animæ rationalem poteftatis nortræeîTedo cet,Verum vt e^o taceam,fatis perfpicuum eft illic ani mænaturaminfuaintegritateconfider3ri;ficutindefi- ' ‘ nitionibus dandis fieri folet. Nos quoque, cum de anima difputatio eft ,primum eius partes in medium fta-tuimus,mentem ac volunt3tem.amp; mentis quidem officium effedocemus,præire voluntati,eamqucguberna-re; vnde nomen habet, ;voluntatem porro tune bene habere dicimus,cum fe cupiditatibus hue il-lucdiffrahendam non exponit, fed mentis imperium aufcultaf.totum denique hominem rite tuncefiecom-pofitum,vbi reäa in eo ratio moderatur:quæamp; volunta tem dirigat quô decet,amp; libidines,tanquâ auriga equos indomitos,fui$ frenis coerccat. Veruin fimul oftendi-m-us,cæcam eflenoffram rationem, quia fit, per pccca-tum,Deiluminedellituta,necprius bene regerepofle, quoad Spiritui Dei in obedicntiam fetradiderit : imo prorfus in eius obfequium,velutancilla,rcdada fuerit. Dicimus fimiliter,carnis cupiditates regnum in homi-neoccupaire,necvilaanimæ potentiaimpediri pofle, vel reprimi,quin fuam tyrannidcm exerceantivolunta-tem tnim ficmalicia oppreflam , fie vitio amp;nbsp;corruptio-ne implicitam, vt ad honeftum ftudium emergere, aut fead reûitudinem darenullo modo queat.

In omnibus Hieronymi fententiis,quas adducit,li-berum arbitrium prædicari non nego. Scire tarnen vc-lim,quid certi inde referre velit’Donatos,inquit,nos libero arbitrio,S: vnumquenque viuere, non ex Dei nu-tu amp;nbsp;imperio,fcd proprio obfequio. Sed quid? Si exad-uerfo excipiam,quod verum elt; vulneracam illam fuif felibertatem,imo confedam amp;nbsp;extindâ,vbi homo pec-cati nexu in feruitutem Sathanæ fe addixit ? An certo colligam,quid de tota re fentiendum fit,cu præcipuum caput non attingat ? Nego,eos omnes claram amp;nbsp;firmam de libero arbitno doärinam tradere, qui non fiinul ad-iiciunt,

iiciunt, quid de haclibertate per Adælapfum perierit, quid per regeneration is gratia fideles récupèrent, quan tadeniquefîtvitiatænaturæperuerfîtas amp;rebellio ad-uerfus Dciiuftitiam ,amp;quærurfum Spiritus fanöiin eleâis,tum ad illuminanaam mentem, tum ad cor diri-gendum,operatio. De hi s omnibus altum eft in Hiero nymi verbis fîlentium.Ambrofium veto, aucnonaduo careprorfus,autaliterloquentem inducere debuerat. Qn.idenim afiert? Voluntarium feruum fibi auQiona-turdiabolus.neminem iugo feruitutis aflriûum pofsi-dec, nifi fe prius peccatorum ære ei vendiderit. Qu^id carnem quafi infîrmam aceufas? Affedus eft author cul fiæ.caro voluntatis miniftra . Non ergo vendat nos vo-untas noftr3,per quam folam in feruitutem tradimur. Nempe vanam eorum tergiuerfationem réfutât, qui in carnis infirmitatem reiiciunt,quidquid peccant. Garnis autem nomine quid fignificat.ftatim exponit ; cum voluntatis miniftram vocat. Inferior ergo pars homi-minis,amp; fenfualis,vt vocant,cum corporis organis,per carnem defignatur. N une,qui malorû fuorum culpam illucderiuat,meritoad voluntatem rctrahitur; vt dum conuidus fuerit,illic hærere mali radicem.fimul difeat, fc vnum eire,cui imputare culpam debcat. Hine fi colli gat Pighius,quæ fit liberi arbitrii facultas,aut quantum per fe valeat,valde argutus erit ratiocinator. Atqui vo-luntarium intelligunt oes, quod in poteftate noftra eft, vt fit vel no fit.nec necefsitati fubiicitur. V erum quôd aliter Ambrofius ipfe in telligat, no altius teftimonium petam,qua eadem hac pagina,ex qua fumpfit Pighius quodadducit.Namcum de vfulegistradat,his verbis inter aha vtitur.Accefsit vinculum,non folutio : addita . eft peccatorum agnitio, non remifsio. Pro fuit tarnen mihi.coepi confiteri quod negabam amp;c. Item ; lllud quoquemihi prodeft,quôd non iuftificamur ex operi-buslegis. Non enimhabeo, vndegloriari in operibus

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 2 meis

meis pofsinr.non habco vnde me iadem;amp; idco gloria-borin Chrifto.An hæcftarent,nifi peccandi necefsitati homo fibi reliJus fubiiceretur’ Hicquoque mihi fuc-currit Augijrtinus;qui addudis tribus tcftimoniis nihil minus fenfifle Ambroiïum euincic,quàm quod ilh affin git Pighius. Primum quia in hbro de fuga feculi, dum adquærcndumDei auxihumnos hortatur,non inpote ff ate noftra effe cor noffrum amp;nbsp;noftras cogitationes palam confirmet; deinde quia in Lucam ita icribat; Non humana tantum volutatevidetur quodbonum eft; fed ficut Chriftus dederit:qui,vt id quod bonum eft, nobis quoque videri bonum pofsit,operatur.quem enimmi-feretur,amp;vocat.Itaquecum quis fidem fe voluifTe habe redicir,non negat Dcum voluifTe. A Deo enimpræpa-ratur voluntas.Vtenim Deushonoreturà fanftis, eiuJ gratia eft. Item: C^uem Deus dignatur, vocat : amp;nbsp;quern vult,rehgiofum facit.Exhis verbis colligcrenon dubi-tat Auguftinus, tarn fidei, quàm bonoru operum ; tarn cogitationum,qudmbonorum affeduum amp;initium Ä pcrfeuerantiam foil Deo Ambrolium tribuere : homi-nibus auferre.Cuius rei 11 quis mihi fidem non habet, li brum debonoperfeuerantiælegar.In citando Chryfo-ftomo neinultum fudaret,îocum duntaxat d meaddu-ûum tranfcripfit: vbi vtomne excufàtionis fubtcrfu-gium peccatoribus cl iudat,bonuni amp;nbsp;malum conftituit in hominis poteftate : nihil ergo illis obftare, nilî quia noluit pofleenim,!! velint.Mali caufam non alibi quaf-ri.quàm in propria hominis voluntate, nealiô culpam tranlïerendo,exonerate fe velif.mihi placerenon femel teftatusfum. Quineriam vnum hoceft expræcipuis capitibus,quibus inmea Inftitutioneinlifto .QjJÔd ve rohberi arbitni virtutem adeo euehit Chryfoftomus, non di 1 simulaui illic,quid mihi videretur.

Pofthancteftimoniorum congeriem,quafî re conféra , quod ab initio propofucrat, demum colhgit Pi-• ghiusi

gbivs ; quam de humani arbitrii feruitute profitcmur fentenciam vno piorum omnium, qui feculii omnibus exticerut,confenfu d3ninari;amp; meum mendacium eui-denter deceftum efle,qui ita,aut obfcure,auc varielocu tosdehacreveteresdixerim, vt certi ferè, nihil ex co-rum fcriptis referre liccat. Velim autem ignofcâtmihi Icflores,!] in refpondendo cothurnos illos altiores non induam,quibus in nos infurgitaduerfarius. Non enim magniloquentia cum eo, fed veritate certare inftitui: quæ vt eft limplcx,ica placidaorationis fimplicitate contenta eft.Principio igitur,cum Ecclefiæconfenfum nobis obieâat, hanc fibi refponfîonem vno verbo ha-beaf.non effe Ecclefiæ confenfum,nilî qui congru enter apceque per omnia verbo Dei eftconfentaneus. Non efle porro ad hominum placita torquendum,quod Spi ntus fanaus,qui fcilicet optimus eil loquendi artifex, Prophetis amp;nbsp;Apoilolis fine dubio diciauerit: idqueia eum fincm;vt inde omnes,amp; hominum, amp;nbsp;Angeloruni doûrinæ æibimarencur.Quoties ergo fuam illi cantile-nam mihi occinet,devniuerfalis Ecclefiæ co fenfu,con tinuoexcipiam,perperamfeparari ,quæ Deus perpe-tuonexu copulauit :amp;meliorefenfü ,ac commodiore loco,prouerbium lUud Chrifii in eum retorquebo; Vbi cad3uer,iîlicaquilæ. Nam vtfidelium fencentiæpro perpetuo Ecclefiæ confenfu habeantur, eas primum, tanquam aquilas ad cadaucr, in Chrilli veritatem con-uenirc,amp;quaficoalefcereneceffeeft- Nequepræterea id quod pro confefib fumit, illi concedo , vt quod fex vel 0Û0 Icriptis prodiderint, pro certo amp;nbsp;defimto Ec-cleiîæ confenfu protinus recipiendum fit. Nequevero vtconcedam,illame perurgcnt. An de re inter omnes fuo tempore cognita lt;Setrita mentiri audercnt? Quôd fi illis non habetur fides;qualeamplius reftabitantiqutta ns teftimomum’Ego vero,ncque mendacii eos infimu lomequefic in ;otum rcpudio, quod de communi Ec-

78 RESPON. CONTRA PIGHIVM cicfiæ doârina tclîantur,vcpro nihilo, quafî non dice'' recup,habeam.T antum ad plenam amp;nbsp;folidam certitudi-nem fufficercnego . Nequeenim abfurdum videride-bec,lîquod tune communiter inEcclefiis receptume-rac,iC3 eos referre dixcro,vt aliquid ex proprio fenfu af ' fingant.Siuequodconcepca femclopinionepræoccu-pari,non aliter poterant. fiuequod propria incerdum amp;perfpicua loquendi proprietatedeibtuebancur. Vn-deenim lrenæo,TcrcuIliano,Hilario fpinofum illud amp;nbsp;confragofum dicendi genus’nifî quôd linguam irnpedi tam habebant,quominus,quod volebanc,exprimèrent, rlurimum vero intereflencmo nefeie, quibus quidque verbis dicatur.

Adhæc,refpondcatmihiPighius,plufvedeEccIelîa: confenfu priuato homini credendum fit, qua pluribus fimulin Synoduincollcdis.qui Ecclefiænominc,amp;fan quam ex ipfius ore,quod inter fe contulerint, pronun-cientêNuncad præfentem quæftioncm. Hilariumficlo quentem inducit Pighius. Voluntatem noftrâ hoc proprium ex fefe habere, vt velit;Deum vero incipienti da re incrementum : meritumque complementi ex initio P- ’ efle voluntatis. N une ex aduerfo Concilii Auranficani firofero decretum Si quis,vtd peccato purgemur, vo-untatem noftram Deum expeftare contendit, non au-tem vcetiam purgari vehmus,per Spiritus fandi opera tionem in nobis fieri confitetur, refiftit Spiritui fando per Solomonem dicentnPræparatur à Domino voluntas. Sic inter hominis voluntatem amp;nbsp;Dei gratiam diftri-buit Hilarius ; vt principium ad illam référât, adiuuari Îiofiea dicatDeigratia;concilium eos Spiritus fanäi loftes pronunciat,quificfcntiunt,velloquuntur. Vbi nunc ilia ell tam certa definitio,quam Pighius tertio quoque verbo iaditat ? In alter© Hilarii loco fic habetur. Eft ergo,cum oramus,dnobis exordium;vt munus dDeofit. HincitcrumalterumciufdemSynodi caput op-

oppono.Si quis fine gratia Dei volentibus,Iaboratibus, ftudentibus,conantibus,petcntibus, quærentibus, pul-fantibus nobis mifericoraiam dicitconfcrri : no autem diuinitus, vtcredanius, velimus, petamus, amp;omnia hxc,fient oportet,agere vaîeanius, per Spiritum in no-bis fieri confiteturirefiftit Apoftolo dicenti : Quidha-bes quod non acceperis ? De fide nominatim hoc Hila- ’ rius afierit,eius initiuni in nobis fitum efie.-Atqui longe aliud Concilii verba fonant. Si quis tam initiuin quàm , augmentum fidei,amp; ipfum crcdcndi affcûum, non per gratis donum-.idefi:,Spiritus fandi Operationen!, corri gentem volutatem nollram ab infidelitate ad fidem, ab impietate ad pietateni : fed naturalitcr nobis ineflêdi-cicaduerfatur Apoftolo dicenti •. Qui ccepit in vobis o-pus bonû,perficiet vfque in dieni Donnni lefu. Quidquid ex Hilario adducir Pighius, pro teftata Ecclefîæ traditionc vult haberi. Quo igitur loco habebimus il-lud Concilium,quod tametfi ætatefitpoilerius: autho-ritate tarnen cedere non debet. Præfertim cuni nihil aliud quàm fuperioribus CôciIiis,Carthaginenfi amp;. Mi-leuitano,fubfcribat.Augulbinum adhuctaceo,qui fepa ratim portea fuo ordine dum prodibit, totam Pighii harinoniam prorfus turbabit. QjJÔd fi temporis amp;nbsp;ocii tantum daretur.quod huic rei fatis foretxolledas hinc inde veterum fententias inter fe conferendo, qudm infirma ex illishabcaturperpetui Ecclefiæconfenfus pro batio,palam facerem.Sed quoniam ad alia me tempons breuitas feftinarecogit,hoclabore nunc fuperfedeo. Specimen tarnen hoc in tranfeurfu proferrelibuit, vn-deconieduram faciuntlcdores,quails futura efietfidei noftræcertitude,fi Pighioobfequeremur.dum nihil no bis certum in religione habere permittit, nifi quodex Ecclefiætradiîioneprodierit, Aabipfo Ecclefiæ exor* dio,adnortram vfque ætatem,perpetuafuccefsioneflu xerit. Qu^ôdfi exceptionem ab Auguftino,qua in ea-h 4 dem

dem caufa vtitur.mutuari velim: nemo, nifi valde ini -quus,opinor,cumficæquifsima,repudiabic.Namcum exaduerfa parte quidam acquiefcere feparatos profite rentur,fi doânnam fuampatrumauthöritate proba-ret.refpódethis verbis.Quidigituropus eft, vteorum fcrutemur opufcula, qui priufquam ifta hærelîs orire-tur, non habuerunt nccefsitatem inhac dirTicili ad fol-uendumquæftione verfari quod proculdubio facerét, fi refponcleretalibuscogerentur. Vnde fiidum eft.vc de gratia Dei quidfentirent,breuiter ,quibufda fcripto rum fuoru locis,amp; tranfcunter attingerctummoraren-tur vero iniis, quæ aduerfus alios hæreticosdifputa-bant. His verbis fi nunc Pighiumconueniam,vt remit-tat quod cantoperevrget, nonahunde petendam hums caufæ definitionem,quâ ex veterum fcriptis, quam Auguftinus breuicer ac tranfcunter cosattigiffc teftis eft:pleno gutturefua ilia conuitia, quibus refertuseft, in me ruûabit.Quando igitur nihil acqui impetrari po-tcft ab ida Furia : ad ledores me conuerto ; apud quos ponderis nonnihil fpero habiturum,quod tarn iufla ra-tioncnicitur.

Vcrum in hocpotifsimum cardine vertitur nortra defenlio,quod dico,Pighium,partim commentitiis te-ftium nominibus,ad faciendum numerum, in nos abu-tiipartim ea quæ récitât, tetlimonia, pcrperam ac falfo in nos detorquere,cum nihil nobis repugnet.Siquidem Petrum amp;nbsp;Clem entern nominando,quid aliud quàm fu cum facit ? Toties me impudentem nominado,caucrc, puto,fibi voluit,ac antcuertere,ne quod meretur, i me audiret. Sed quo nomine perditâ iftam ac dcploratam nequitiam appellabimus ,quôd tam confidenternothi amp;confiditii libri prætextu , Petrum amp;nbsp;Clementem nobis obtrudit? Quôdadlrenæumamp;Tertullianumatti-nef.cum homini libertatem in prima tantum fua origine tribuanc,amp; in ilia naturæ integr.itate,in qua conditus fuit:

fuif.corruptionis au tem, quam vino fuo contraxit,nul lam facianc métionem:eorum verbis minimelædimur: qui feruitutis caufam,non in natura ponimus,fed in la-pfu primihominis.llliigitur hominem liberum fuifle creatum tradunt ; nos id non negamus ; fed dicimus in feruitutem incidifle, quia à primo fuOj,ftatu degenera-ueric. 1111 peccacum non hærere in fubftantia conten-dunf.nosquoqueidipfum afferimusifed addimus,primo homini,ex quo à fua integritate excidit,bonæ natu ratcorruptionem accidifle, qua ad totum fuum genus cranfmiferit. Ergo hos quoque duos ex teftium fuo-rum catalogo’expungac Pighius,oportet. Sed adhuc reftât ex quibus duo.Ambrofius amp;nbsp;Bafilius,minimum» imo prorfus nihiteius caufam adiuuant.lUa enim,quâ ponunt.naturæ humanæ deferiptio quôd ad hâc vitia-tam amp;nbsp;degenerem naturam, quae vt reliquis Dei donis, italibertateetiam fpoliata, præfentem, qua premitur, inopiam fuam deplorare potius, quàm perditam virtu tem ladare debet. Libertas enim voluntatis, fanitas eft. Nunc ergo quiliberam vult facere voluntatem, fanita-tem illi reddat.Sequitur Origenes,cuius fuffragio quan turn fit in Ecclefiædogmatibus tribuendum,penes Hie ronymum fit indicium. At non eft credibile, de re tarn familiaritcr fuo feculo nota,hoceft,de infigni fidei no-ftræaxiomate,potuifrementiri. Quid? Annoiihæc funtexpræcipuisfideinoftræcapitibus? Filium à pâtre genitum effe; vnius cum pâtre naturæ: Spiritum fan ûum vnius eflccu Pâtre amp;nbsp;Filio diuinitatis;hancipfam carnem,quam nûc geftamus,refurrefturam; amp;nbsp;fimilia. At Origenes faûum nô genitum Filium docet.bonuin efl'e natura negat,amp; ex feipfo; de Spiritu fando non aliter fentit,quâm de operatione nuda carnemputatin nihilum redigendam,vbi Chriftus apparuerit. N une fuum iftud acroama fi occinat Pighius mon potuifle de rebus adeo notis mentiri dVigenem, none dignus eric, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuius

cuius in os omnes confpuant’Habcttamen adhucHila rium.fedcuius fentennam ab orthodoxo Concilio dâ-natam fuifledemonftrauimus. Habet Hieronymum, qui fubextremam feneJuté à Pelagio ex p erge fa dus, ahquanto tandé moderatius loqui ccepit.Habet Chry-foftornum, quem fempcr confeïTus fum inextollenda hominis faculcate fuiflciminodicum . Nee vero Ber-nardum proferre ahbi dubitat; cuius arbitrio lï defi-nienda effet controuerfia: ff non prorfus totum obrinc-rem,longo tarnen interualloeffem fuperior- Vbi eftille adeo conteftatus teinporum omniumconfenfus,qui procerta amp;indubi3 Eccleffætraditione haberi ,adeo-que Dei verbo præferri,obcertitudinem debcat? Vbi mendacium illud tam capitale,cuius me euidenter con uidum tantopere gIoriatur?Dixi,vetercs plus iullo liberum arbitrium extollereiGræcos præfertim; atquein his nominatim Chryfoftomum. Addidi tarnen,ffc per-plexe,autobfcure, aut varie ipfos loqui,vt certialiquid referreex eorum feriptis non facile fit. Varieloqui in höcfenfum accepiquöd hicplusjlle minus libero arbi trio tribuat : hic libertatem conffrituat vna in parte,ille in altera-.S'ic vt colledæ inter fe omnium fententiæ nihil quâm fufpenfum tenere hominem queant. Ita Pighius incerpretatur,quaff dixerim eorum vnumquenque fe-cumdifsidere.Sedquis putidumhunccalumniatorem feratï Obfcureveroamp;perplexeloqui curnondixero, qui de homine ficloquütur,quaff in fua integritate ad-huclïaret,cumin grauem ruinam ceciderit, vndefur-gcre fua virtute non poteft? qui liberi arbitni potétiam ffc in homincconftituant,quaff perlapfum nonamifla effet? Verum quia de hacrelitigarenimis lôgum effet: Lib.}. Kihiladdam amplius : niff quôd fcireex eo velim, quo circa fenfu alibi prodat,ante exortam Pelagii hæreffm, vete-Princi- res omnesliberum arbitrium indiftinftius extulifle? Si P*““' fublatagratiæ Dçi Schuman^ virtutis diftinûionefaci-

lis cft amp;nbsp;expedita perfpicuitas'.crrafle me fatcor.Sin ve-ro in ilia confufione leôorem haerere neceffe eft, du-bium amp;nbsp;anxium, quantum Deo adfcribere, quantum homini relinquere debeatxur ita, cum nihil deliquc-rim.atrociter vexor?

^^^^Equitur tertius liber.quemtotum Auguftino ^^^^^deftinauit.Nam quia illum vnum ex aliorum B^^hW*^umero exceperam .non modo eum mihi eri pere,fed etiam in fuas partes pertraherccona tur. Hocjnquam, inicio profitetur -.fed vbi paululum ïnremipfamingreffus eft; fæpereftitat amp;hæret, nunc fubterfugia quærirat,nunc palam ipfum, quem fibi ad-iungcrepropofuerat,Auguftinum répudiât. C^uidau' tem prodeft,inflatis buccis nihil non polliceri,tum vbi leftorum defiderium fimul amp;nbsp;attentioné acueris, hian-tcs ipfos dimittere’Ego vero efficiam primum, vt pcr-fpiciant omnes integri iudicü , amp;nbsp;erga veritatcmnon maleaffeéJileûores, Pighium non amore fanx doâri-næ,fcd importuno amp;nbsp;furiofo noftri odio, ad hanc cau-fam accelsiffe : in ea traâanda, non veri inueniendi Audio,fed ambitione,ac rixandi libidine agi,atqueimpel-li.poftremo nihilfincere aut candide agere: fed fatis ha bere,fi quouis modolegentium oculos perftringaf.imo laudem ex calliditateamp; fallendi peritia captare. Deinde Quôd vnum faltem ex veteribus .Auguftinum nobis fuf rragari afferui, fidem vt in eo meam, atque ingenuita-tam agnofcant.

Primum,abruptasmenec intellcftasex Auguftino fententias citare caufatur. At quas î CXuôd fcribit non effe liberam fine fpiritu hominis voluntatem, cum cu-{»iditatibus vincétibus amp;nbsp;vincientibus teneatur.Notaui ocû;In Epiftola iqq.ad Anaftafium id habetuc ; Cbuid ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;la hic

hic abruptum aut obfcurum ? Item, quod in libello de pcrfetiioneiufticiæfcribit. NamiUicPelagii dilemma ponit, Quærendum efle, per quid efficitur homo cum pcccato?per naturæ necefsicacem,an per arbitra hberta tcm’Namfi per naturænecefsitatem, inquit, culpaca-retjSi per arbitra libertatcm;quærendum d quo accepe rit. A. Deo fcilicet.Bonum igitur d bono. Cur itaquead malum propenlïus dicitur’Refpondec deinde ipfe; Per arbitra libertatem fadum eft,vt effet homo cum pecca-toffed lam penalis vitiolïtas fubfecuta ex libertatefecit necefsitatem. Vnde ad Deum clamatfïdes.Deneccfsita tibus rneis erueme. Subquibus pofiti,velnon poffu-mus, quod volumus, intelligere : vel quod intellexeri-mus,volumus:ncc valemus implere.Nam amp;nbsp;ipfaliber* tas d liberacore promittitur. Si vos filius liberauerit amp;c. Vida enim vitio.in quod cecidit,volütate;caruitliber-tate natura.Nam altera Scripturadicit : A quo quis de-uidus eft.huic amp;nbsp;feruus adaidus eft. Sicut ergo non eft opus fanis medicus; fed male habentibus ; fic non efto-pusliberisliberator;fedferuis,vteidicamus : Saluafti denecefsitatibus animam meam. lp fa enim fanitas,eft vera libertas:quænon periffet, fi bona permanlïffec voluntas.Qjjia vero peccauitvoluntasifecuta eftpeccan-tem durapeccatum habendi necefsitas ; donee tota fa-netur infirmitas. Dicatnunc Pighius me fententiolas trunca$amp; mutilas adducere. Item quod fcribitad Lau-rentium.Hominem libero arbitrio male vfum , amp;nbsp;fe, amp;nbsp;illud perdidiffe, amp;quod ineundem fenfum ex tertio ad Bonifaciumhbro adduxi • Qu^od 11 vel abruptum,vel obfcurum Pighio videtur.audiat ex eodem hhro inter-pretationem- lulhtia,inquit, legis non iinpletur,cum lexiubet,amp;homoquafi fuis viribus facit.fed cum Spin tus adiuuat:amp; hominis,non libera, fed Dei gratia libera ta volutas facit. Item paulopoft; Et liberum arbitrium, VC effcaptiuum,nonnifi adpeccandum valet :ad luffi-

tiam vcro,ni(i diuinitus liberatum adiututnque,non va lec.Libro autcm primo dixerac : Vt films Dei quis fiat* hæc poceftas nulla efle potert ex libero arbicno ;quia. neclibcrum in bono erit, quod non liberator liberauc-ric.Libro quarto,lieiterum confirmât; Quidmihi ob-tendis liberum arbitrium? quod liberum non eric ;nifi ouis fueris.Quiigitur facit hominesoues,ipfe ad obe-dientiam veritatis libérât volûtates. Nimis certe moro fus homo eft Pighius,(i quid adhuc obftrepere hic au-fit • Poftremus locus exlibro de CorreptioneSc gratia fumptus eft; vbi dico, Auguftinum vocis vfum locofis verbis eludere.cum ficloquitur ; Liberum arbitrium.li-berum iuftitiæ,feruum peccati-Nam libertatem hominis non aliam agnofeit, nifî à iuftitia manumifsionem: quæ miferrima eft peccati feruitu s. Quinto autem ante verfu non aliarationehberum eflearbitrium dixerat,ni fidumpergratiamliberatur . Locus autem primus,ex fecundo aduerfus lullianumlibro.vbi feruum appellat fie habet : Hic vultis hominem perfici.atque vtinam Del dono,amp; non libero,vel potius feruo voluntatis arbi trio. Et hicadhuc oblatrabic Pighius,nonintelligcre mequod cito, vel truncata verba decerpere,quac A ugu-rtini fenfum minime expheent? Atque hæc quide.m te-ftimonia non eo confilio adduxeram, ficuthicnugator fingic;vt de tota re diiudicatio ex illis fieret.fed tantum vt obiter oftenderemleftori, quam vim habeat epitheton liberi, cum hominis arbitrio apud Auguftinum tri buitur.Denomineigitur duntaxattrado.hic totam rei definitionem me in pauculis verbis conftituere men-ticur.

Antequam vero Auguftinum committere nobifeum in certamen incipiat;confiderandum non abs re admo- -net,quibus quidque temporibus fcripferit. Atque ita operum eius »quantum ad propofitam quæftionem, -tres claffes facic.Primam iis afsignat,quæ anteexortam

Pcïagii Kærefim fcripfit.-akeram his,quæ in ipfo centen Horns feruore cdidic contra Pelagium ipfum : certiatn iis,quæ pofl: remiflum acfedaciim calorem compofuit. Hancdiftribntionem ego quoque hbenter recipio ; ndi qnöd cenfuram illam, quam continuo fubiûgic, vcrain efle non concede. N am quia A uguftinum in toto illo fecundoIibrorum ordinelibi parum eflepropitium no uit,vc illis Hdem abroger,vel fairem authoritatem déroger,fapcre conflidationis ardorem dicit. Nudam igi-turveritatis explicationem ex aliis porterioribus melius fumi,in quibus compofito amp;pacato ammo rem ipfam diftinûius tradiderit.Ego vero,vtminime detre tto, litem ex his pofterioribus libris, li opus fit, dirimi; ita fic pugnandj cupiditate incaluific Augurtinum in a-liisnego , quin liquidam amp;nbsp;diftinftam veri expofitioné femper retinuerit Non enim iuuenis erat,ficuti cum adue fus Manichæos fcriberec; deinde cum diligenter tnulc s locis retradauerit fuum in prxdicando libero ar bitri lexccflummufquamnimis feiUudextenuafleme-minit quofaris non aliter fe,poft finemcertaminis, fen Êire,qudm tunc cum fcriberer,indicauit.

Port hocproemium,audiamus quale primas clafsis initium faciat.L ibro,inquit fecundo,quern de libero ar bitrio infcripfit contra Manichæos,libefam homini vo-luntatem neceffario data alïirmat,idquein eum finem, vt rede viueret.Hacnegata, diuini ludicii tolli æquita-tem.Acnecauillemur,dclibertatchocdebereintclligi, quas detur nobis per gratiam,occupatione vtitur.Gtua-fi vero periculum fit,ne (ubterfugia, velut deprehenfi, quæritemus; cum Auguftinus ipiefuis verbis Pighii ob ieâionemnon tâtum foluat;fed friuolam amp;:euanid3m demonftret,hbro retradationum primo, capite nono. De gratia Dei,inquit,qua fuorum voluntatespræparat Deus,nihil in his libris ell difputatum. Aliudell enim quarrcre,vnde fit malum; amp;nbsp;aliud quxrerc, vnde redea-tur

tur ad pridinum,vel ad maius perueniaturbonum. Vides hunc fuifle eius fcopum, vt originem peccati ex vo luntario hominis lapfu,non Dei creatione, extitiflc dc-monflrarec. Nunc poft lapfum longe alia eft hominis confideratio.amp;longe alia quacftioivndeautqna virtute recuperenc filii Adæ, quod in pâtre fuo perdiderunc. Itaque qv.oties occinet Pighiusjiberam praedicari hominis voluntatemullud vicifsim non ex mc, fed ex ore Angiftini,audiat:hberam fviiffc voluntatem , cum fana foret.nunc cum tarn grauicer,amp; ad mortem vfque, fau-r ciatafit:humihconfefsionc,non fuperba defenfione indigere.

Alcerumteftimonium exlibrotertio adiungit; vbi voluntarium achberum effemotum contendit, quo ho, mo,ab incommutabili bono ad inferiora,pcccädo, con uertitur.cumalioquineclaudandus efl'et, ncc vitupe-randus,necetiam monendus; deinde, præfcienttâ Dei, peccati caufam eile negat ; voluntatem enim hominis non aliter fore voluntatem,nifi in propria eius potefta-te fit. Ne fufpedum fit, fi quid de meo proferam •. ipfc pro fe Auguftinus refpondeat. Hoc autem facit vno verbo,cum difputare fe negat, quahs fit nunc hominis voluntas,fed quahs fucrit à Deo condita. Porro id eft, quod inter nos côtrouertituriquid nunchomini fuper-fit,ex quo fpiritualibus lUis diuitiis fpoliatus fuit, qui-bus naturalirer præditus erat. V oluntas cft,inquit, qua peccatur,amp; reôe viuitunquod tune agere volui, V olun tas ergo ipfa,nifî Deigratiahbereturà (eruitute, qua fa ôaeitfcruapcccati,amp;vt vitia fupereî,adiuuetur. refte pieque viui non poteft. Et hoc diuinum beneficium, quo liberatur,ni(i cam prxueniret, iam mentis eius da-recur-.amp; non effet gratia,quæ vtique grans datur. Et ne videatur recantare quod dixerat,lUinc locum adducit, quo conftare pofsit, non de vitiata, fed integra natura öiöaeffe,quæadeo earnextoUunt. Quoniam,inquit,

nonficutfponte homo cecidit, ita etiam fponte furgC' re poteft, porredam nobis defupcr dexteram Dei, id eft,Dominum lefum,firma fide teneamus. Vides,vC nihil aliud quàm primum mail fontem requirat.Mani-chæi fingcbant Deum eflc; ipfe ex libero hominis arbi-trio fluxiflc aflerit. Liber ergo fadus eraf, quis negat? Sedcum feinferuicutemvendiderit:cum liberoarbi-triomalevfus,amp;illud,amp;feperdiderit; quorfum attinet commemorare.qualis tune fuerit ? Vtclarius ctianum loquande prima hominis creatione fans conuenic inter nos.Liberienim arbitriifadumfuiffe hominem,pro-ponic Pighius - Annuimusmeque expedauimus dum hoepoflularet.fcdfemper profefsi fumus. lamdiucr-fas prorfus ae difsimiles naturas hominis integri ad-hue, ÿc per lapfuin corrupti, vbique clamat Augufti-nus.Ciuæftio mineertdepofteriore. Pighius autem» longo verborum eireuicu , quid de prima fentiat amp;lo-quatur Auguftinus,edifferit.Reclamat fortiter Augufii nus. Cuin délibéra rede faeiendi voluntate loquiniur, de lila fcihcec,in qua fadus ert.loquimur. Hæe enim funt eiüs verba in eodem libro, ex quo Pighius tellinio nia fe tanta fide ae rehgione adduxilfc iadat. Nonne id eft,quod prouerbio dicitur’Faleespoftulabam.hichgo nesnegac.Nunefupercilium attollatPighius;amp; vocite-retur,ficuc facit, nihil efle in his verbis ambiguum : vbi tradit Auguftinus,nihil magis in hominis effepocefta-te,quàm voluntatem.Relpondeo: Curnonvcrtitpagi-nani ? vbi reperietquod ftultum hunceius clamorcm eompcfcat.Sinon eft,inquit Auguftinus, ifta poena ho minis,led natura.nulla ifta peccata funt.Si enim non re cediturab eomodo,quo naturaliter fadus eft,itavt melius efle non pofsit;ea qu æ debet facit, cum hæe fa-eitdi autem bonus homo eifet,aliter effet. N une autem quia ita eft,non eft bonusmec habet in poteftate,vt bonus fit.pcena efleiftam quis dubitet ’ Deinde addit: Ex qua

qua miferia libérât Dei gratia.quia fponte homo id ell, libero arbicrio,caderepotuit,non eciam furgere. Hæc funcinuidJaarma Pighii, quibus fretus, Auguftini pa-trocinium mihieripit. lamjnquic, Auguftino,queni fuumeflementiebatur,Caluinus deftituitur.Itane’Mi-rabiliscerte præiligiator eris, hocli cuiquam pcrfua-deas.Verum,periode acfi Auguftinum in me armalTet, ad opem illi ferédam mox fe accingif.fi force in me op-primendolaborec. Ridiculum vero hominem, qui ita inucihcer fe fatigat fuperuacuo labore,quemipfe libi te mere,ac fine eau fa accerfic. S'iquidem nee defenfione ad uerfum me indigec Auguftinus, qui omnia, quæ ex eo addueic Pighius,fine eertamine ampleäor;amp;fiindi-geat, nihil ad rem totus hie apparatus ad dirimendam voluntatis amp;neeefsitatis foeietatem • Aneôuenireeum voluntate pofsic neeefsitas neene, alibi videbimus ; fed huie quxiiioni nuneloeus non eft,no magis quam eu-preflb in naufragii tabula.

Per git deinde vlterius.quia neget Auguftinus,pec-eare in eo quempiam, quod eaueri nullo modo pofsit. Infpieiat loeum qui volet, an non de peeeati initio lo-quatur ; quô feilicec eonumeat, non aliunde hane, qua hodie premimur ,neeefsitatem ,quàm exvoluntario primi hominis lapfu prouenilTe ; quam partieulam Pi-ghius,tam fidus,fuo fufirragio, relator, tranfiliendo oe-eultauit. De quo nc quis pugna moueret,omnem ipfe dubitationem fuftulit in retra Jationibus.fieut nuper di xi.Cur autem non apertius peeeatum illie originale, amp;nbsp;vitiatænaturæ eorruptionem expofuerit,eauîamfimul reddic:quödaduerfus Maniehxos erat difputatio-.qui Seripturas faeras,amp;præfertim vêtus Teftamentum,vn de probate oportui(ret,repudiabant. Adde quôd ex his, quæ addueit Pighius, plura per eoneefsionem di-cuntur; non quod Auguftinus fie rem habere fcntiret; fedqmaquasad vineendos aduerfarios rationes habe-m bat,

bat,vt-'l accepta eoruin confefsione,vel eo quodpolïula bant concello,negligerenoleb3t. Neque voio,vtde hac re milii, aut meis conieduris crcdant ledores ; nifi id-ipfum oculis cernant. In fine,quo iólet pudore, fatis fe habere iaftatad vidoriam,fi modo femel mihi contra-rium Auguftinum ortenderitiquia dixcrim,conflanter confonanterq^uehacderefemperloqui.Atquis illidæ-monhocmedixiflereiielauiti Nequeenim adeo funi rudi$,vc non perfpiciam,qudm fibi difsimilis fit Augu^ ftinus : fi quis prima cius fcriptacum vltimis cóparet. luuenis adhuc erat, amp;nbsp;non ita exercitatus, cum Mani' chæosrefelleret.Itaqueplus ingenii,acuminis,amp;fecula risphilofophiasillicreperias, qudm facræamp; fpiritualis doàrinæ.Quôd adliberum arbitrium,modo fuiflè primo homini datum , amp;indefiuxiflc ruinæ principium extorqueret,dealtiori inquifitionenonlaborabat. Vbi autem prodierunc cum fua fedaPelagius amp;Celclhus, turn quafi ê fomno excitacus,diligentius cogitare amp;in-quirerecœpit. Hinc illa,quâ vni Auguftino,pra: alns, tribuo , veræ fanæque doétrinæ perfpicua, certa, exa-ftaqueexplicatio, hincamp;ille confenfus ,quem illino-bifcumefleglorior. Quôdnilî Pelagii importunitatc coadus oculos magis aperuifl'et ; gratiam Dei in obfcu-ro delitefcere, ficut almpaflus forte fuiffet.Agendæ igi-turgratiæDeo funt,quôd impiorumhominumpraui-tate mirabiliter,tum ad illufirâdam grauæ fuælaudem» turn ad fuperbiam carnis humihandam,vfus fuerit.

Sequitur apud Pighium abus locus,ex libro dedua bus animabus aduerfusManichæos;vbi Augufiinus de-finit animi motum cogente nullo,ad aliquid.vel non a-retraâ. niittendum, vel adipifcendurn. Hacderinitione vehe-ca . 15. meuter vrgerinos putaf.quod egoquidemnec video, necfateor.Necamenlongiusinternos difceptandum dehacrefit,Augufiinus ipfe médius interueniat- Hoc, inquit,propterea didum eft, vt hac definitione volens

âtiolentedifcerneretur ; óelicad illosrcfcrretur intcn-tio.quiprimi in paradifo fuerunt humanogeneri ori-go peccati’.nullo cogentc,peccando. Paulopoft; Incan-tum libera eft voluntas,mquan tum libera ta eft,amp; intan-tumappellaturvoluntas. Alioquipotius totacupWi-tas.Quæ non eft,ficuc Manichæi defipiunt, allenæ natu ræ additamentum,fed noftræ vitium : à quo non fana-mur,nifigratiaSaluacoris. Quodfi quifquamdicit, etiam cupiditatem nihil eflc aliud, quàm voluntatem, fed vitiofam,peccatoque feruientem, non refiftendum eftmec de verbis,cum res conftat, cotrouerfia facienda eft.Hic audis,de qua voluntate hoc diftum velic accipi; audis quibus fulminibus corrupts volutatis vires pro-fternat ; adeo vt ne fuo quidem nomine earn dignctur. fubiungit deinde Pghius definitionem peccati,illicpofi tarn . Qjjôd fit voluntas recinendi,velconfequcndi, quod iufticia vetat,amp; vndeliberum eft abftinere.quain-

. quam fi liberum non eft,neque eft voluntas. lam in his etiam verbis inencem fuam nobis Auguftinus edifierat. Vera,inquit, propterea eft definitio, quia id definitur, quod tantummodo peccatum eft,non etiam pœna pec cati.Nam quando tale eft, vt idem fit amp;nbsp;pœna pcccati, quantum eft quod valet voluntas fub dominante cupi-ditatc,nifi force fi pia eft ’ Intantum enim libera eft, in-quatum eft libcrata .Vides ipfius authoristeftimonio, qui cius certe,quoddixie, incerpretkndi ius habere de-bec,non nifi primo Adæpeccato conu enirehanc defini tionem’quiaper eiuslapfum àprimo dominio inmife ramferuicutem excidimus.Hincergo collige,qua fron tc mihi hoc loco tragicis fuis acclamationibus Pighius infulcec.Atdicic Auguftinus,remeffeomnibus tritam, neminem vicuperationc aut pœna efie dignum, qui id non facit,quod facere non potcft.Hoc paftores in mon tibus,poetas in theatris,indoûos in circulis, Doétos in Bibhothecis, raagiftros in fcholis, Doftores facros in i - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma tern

templis clainare, amp;decantare. Vcrum fimul teftatur, pcruerfum efle verborum fiiorn interprcceni, qui hoc ad omnia peccata trahat. Se enim nó aliud veile,quam non potuifle merico damnari hominem , nifi libéra vo-luntatepeccaflec. Nuncvero partem damnationis efle illam feruicutem,fubquatenemur captiui, amp;nbsp;mente, amp;nbsp;voluntate; doneegratuito Chrifti beneficio liberamur. Nuncquid fuperert,nifi vt Auguftinurn beftiam appel let,quódnon fuædementiæ fuffragetur’Hanc enim ob-ieüionem ipfe mouec.Quidfi ahcubi contrarium dixe rit?Sifecifrec,aut faceret,connumerarem eum cum Lu-theranis,ac in brucum animal degenerafledicerem.Hic non modo contrarium Pighii fenfui dicic ; fed imillls quoque verbis contrarium fenlïfle fe teftatur.

Locus,quem allegat ex libro de vera Religione, nobis, fateor,m fpcciem videcur repugnare. .Scdlï AugU' ftinum recipimus fui Interpretern ; tota difficulcas erit adfoluédum facilima.Peccatumnegat forepeccatum, quin fit voluntarium. In voluntate porro liberum efle arbitrium. Tales cnim feruos meliores eflê ludicauit Deus,fi ei feruirent liberaliter. Quod nullo modo fieri poflet,nifi voluntate feruirent,amp;non necefsitate. Nunc locum interpretation! demus. Peccatum, irquit, illud intelligi debet, quod tantummodo peccatum eft, non etiampcena peccati. Pofteaduminquirit, qualiter vo-luntaria fint eaquoque,quæ pei petrantur â nobis,ideo fic vocari polTe docet,qu9d mal.a voluntate fiant. Vt au rem bona fit,à Domino fanari amp;nbsp;præparari. Poflet ne clarius expoltulan cum Pighio, quôd grauem fibi iniu riam, fcripta fua in alienum fenfum torquendo, faciac? At priinum,ratiocinationcm deducit à voluntario ad li berunr.deinde voluntati neccfsitatem opponit.Neque ego ratiocinationem hanc improbo , fi integra cflet, ac fui iLiris,voluntas.Quemadmodum fi quis dixeritiHo-mo eil animal bipes. Ainbulareigitur amp;nbsp;ingredi potefl.

eric quidem argumentum non malum nee ineptum. Verum fi quis ad paralyticum traherc velit.inpromptu efi refponlio, aliunde efievitium, quod natu ram impe-diat-Sicomnino de voluntate refpondendum eft -.hbe-ram quidem efle natura; fed vitio faâam fui lie feruam: atque haeferuitute detineri, donee Dei manu aflera-tur. Vcrum,quiaminus fufpeâaerit ex orc Auguftini refponfio. eum loquétem audiat Pighius. Si volumus, inquit,liberumdefenderearbitrium,nôoppugnemus, -^.7 vnde fit liberum . Nam qui gratiam oppugnat,quaad fugiendum malum,amp;bonum faciendum liberatur, vult adhucefiecaptiuum.Aut,fibreuiu$malit. Inhacquæ- . ftione non natura,fed naturæ corruptio reputâda. Illic . autem de natura fermoncm haben,certumeft. Eadem ed fecundæ partis folucio . Per arbitrii enim libertatem „a Ce-fadum eid,vc effet homo cum peccato; fcdiam pcenalis le.c,jj. vitiofitas fubfecuta,ex libcrtate feeicneeefsicatem. Ita-quecuminc.errogaretPclagius,voluntatifneanneccfsi pç^ tatîs effet peccatuin.refpondet;vt fanemur, nos eum in fc, juft. uocare, cui dicitur in P-îalmo ; Denecefsitatibus meis erueme.Hæc,opinor,fufïicere queant, fi aliud non adii ceremiplenius tarnen adhuc elf ,quod in libello de natu ra amp;nbsp;giatia habetur. Obiiciebant illam Hieronymi fen-tentidin Pelagiani, quam nequePighius in nos præter-mifitiLiberi nos arbitra condicoselfe, necad virtutem, ca. ^5^ neçad vicia,necefsitate trahi.Quis aliter,inquit,condi- ^feq, tam neget elfe naturami Sed in reûe faciendo nullum eft vinculum necelsitatis .quia libercas eft charitatis. N une ad fententiam Apoftolicam redi ; Ch.iricas Dei diiïufaeft incordibus noftris, per Spiricum fanétum, 3ni da tus eftnobis. A quo auteni? nili ab illo qui afeen-içinaltum,capciuamdaxitcapciuitatem. Quôd au-teinex vitiis nacuræ,non autem ex conditione,fit pec-candi necçfsitas, audiat homo ; atque vc in eademnon fit,difcac Deo dicere.de necefsitatibus meis erue me.

Nccetiam refponfioncm poftulaclocus de quantitate animæ.Nain Ü Auguftino creditur,vbicunquelibc riarbitrii commendat facultatem : ad primam naturx conditionem,nonprærentemmifcriam, in quam arbi-trii vitio præcipitaca eft,refpicic.Si non crcdicur,fairem recradat quod dix erat. nbsp;Cum tarn validis machinis in

nos'proruacjniraris ledor,fi ftupore cxanimecur,dum videt nos nihil commoueri ? Ego vero miror,tam fla-tuofum hominem non protinus medium crepare. Ve-rum progredinos oportet.Libro 22. aduerfus Fauftym Manichæum.iîc creatum efle hominem dicic.vt ei inef-fet frenandi cupiditates po fsibihtas, aut facultas. Hoc nihil inter nos controuerlîæ habet.Déprima enim créa tione agicur. At poftea fubiungic,qyod non nifi de prat fenti ftatu pofsit incelligi.Per earn pofsibilitatem inftau rari hominem,perquamfi voluiflet,noncecidiflet. Pof fibilitas,inquit Pighiusjiberi arbitrii facultas eft. Per earn refurgere hominé teftatur Auguftinus. Abfit vero äfando viroimpium hoc dehramentum,quodtoties abominatur,amp; quod omncs Aphricani Epiftopi, eo au thore,dignum anathemate cenfuerunt. Quid igitur his verbis fignificat’N ihil fane aliud,nifi nos ex peccati feruitutc in earn libertatem reftitui, Dei beneficio, qua inundum amp;carnemomnelqueconcupifcentias vinca-mus.Hæc enim noftra eftpolsibilitas,quâ vbiquecom-rctfaft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Domini virtute fortes fimus. At cur id no-

lib.i * minatim eo loco non exprefsit? Refpondetipfe .Natu-ramcôtraManichæospotius, quàmgratiam,nomino: quia dénatura cum illis quæftio erat. Et vtiqueid agit gratia, vt fanata natura pofsit, quod vitiata non poteft. Fatctur fe naturæ tribuere,quod no nifi gratiæ eft ;quia fcilicet non alius fit gratiæ finis,nifi vt collapfam amp;nbsp;euer fam naturam reftituat amp;nbsp;erigat.Qu æ ex fecundo contra Fcelicem libro deinde récitât Pighius, longe minus ha-bent coloris. Nihd enim qudm de naturæ integricate il-

lie traöatur. Et tarnen quôd nihil de captiuæ naturae li- Libr. i. beratione 8c perdicæreparaiioneillicdixcrit, in retra. «traâ.' ftationibus exeufat Auguftinus ipfe ; quia hoccaufa non rcquirebat.Quid hic,obfecro,difficulcatis foret, ni fi turbulentum Pighii cerebrum,fua intempérie, amp;nbsp;fibi» Scaliisjinecaufamolcftiam faceflèret?

Ad fccundam claflem Iibrorum Auguftini dum tran fitum facere vult:quia verebatur neexciperem, Augu-ftinum poftea recantafie,quæ iuuenis inconfultius feri pfiffet,hoc,vt ipfe vocat, caudlum occupât, ac refellit. Primû eo modo fe vicifi'e,quiaimpudétifsimimédacii côuidus tenebor,qui Augullinû dixcrimvbiqueclare, vbique certo 8c confonanter,dehac re loqui.Hoc vbi di xerim,demonfïret;fi fidé fibi haberi velit. Auguftinum afferui prorfus elle noftrumiquôd autem congru enter inlibris omnibus fecum perpetuo loquatur, mihi nun-quamin mentem venit afferere.Qjjin potius dicere fo-lco,hærefes omnes alias plurimum incommodaffe Ec-clefiæ : Pelagii vero hærelim multo plus profuiffe qua obfuiffe;quôd huius fanéti vin Spiritu ni excitauerit, vC à profana illa delibero arbitrio philofophia, quæ tune vulgo inualuerat,Ecclefiam repurgaret;vt fuum gratiæ Del honorem, falfa humanæ virtutis opinione,quæ tuncmultitudinis animos occupauerat,oppreffumamp; quafi femifepultum.relhtueret. Verum fit ita,vtfingit Pighius. Dixerim Auguftinum vbique fibi conftare. Quid adhuc protuht inmedium ,quodrnendaciime çonuinceret’IaûatquideinifedThrafonicam eius vani tatem fatis traduxiffe mihi videor, dû aduerfus inanem verborum fonitum rem ipfam tam claram amp;firmam oppofui.vtcunqueidno magno ilrepitu fecerim.Pro-inde illud alcerum omitto, quod contendit nullo modo potuiffe recantare,quæ ante retulerat. nbsp;Hoc,inquam,

nihil moror, fi tarnen eo fenfu recipere fufiineat, quo Auguftinus ipfe accipipraecipit: quandoquidem hoc

Hæcpræfatus ,magnificam illam pollicitationcm fuo more repecic:fadurum fe,vtcerto confiée, Augufli num Temperamp;conflanter nobis eflenon modo contra-rium. fed acerrimum hôflem. Verum vbi ad rem pro-pius accedere tentât, hoc eft, dccimo poft verfu , ilhus fuæconfidentiæoblitus,eleuat,quantum poteft,Augu-ftinifidem in hocfecundo hbrorum ordine. Captare enim ipfum fïngula aduerfariorum verba, quærere fem per ahquidquod cauilletur;vt in nonnullis, nifi difpu-tandi mos excufaret,candorem eius delidereshtamulta in conflidatione effundere.ad illaqueandum captioni-bushoftem,indigna alioquiquæferio abeo dicerétur-Si tam conftantereiuspartes tuetur Auguftinus,quor-fum adeo eius fidem extenuare attinebat ? Et quia vl-eus non penitus aperire audet,duos tantum locos, qui-bus fc minus premiputat,infpccimenadducit. Ad il-lud,inquit,Pelagiiobicaum,Priuari volutatis arbitrio, quidquid natu rail necefsitateconftringitur, refpondet Auguftinus, neceflario nos veile cfTebeatos, neque minus tarnen voluntate. Argutam effehanc cauillationem iudicat.Sed quo argumento’ Quia alibi multa de libero arbitrio dixerit Auguftinus-. Sedan inde confequitur, nihil cfle voluntarium fïmul,amp; neceflarium? Sic Auguftinus dixeratiNempecumnecefsitatem cumcoaöio-neconfunderet.Hic autera diftinguere alteram ab altera palam eft. Alter locus eft,quôd ad hanc Pelagii obie-ûionem refellendam. Quia non peccarenoftrum eft» pofle nos amp;nbsp;peccare,amp; non peccare, confcquentiam fi-milem opponat,in qua fit manifeftum vitium . Quia nolle infGelicitatem,noftrü eft.pofle nos amp;nbsp;veile, amp;nbsp;nolle In hoe tarnen loco demum nihil inuenit quod reprc hendat,nifi quód in papiftas fitorqueatur hocargu-mentum,valerenegat.De hac repoftea viderimus.Sed an ideo Auguftinum,nihil tale commeritum,tam male amp;

amp;inhumanitertraftarioportuit?Concludit tandem,ve ram amp;nbsp;fcriam eius fentétiam ex lUis, quos citauit, libris amp;nbsp;ail is requirendam.Cur iftud’Quia difputationis calo reinterdum vitra metas abnpitur. Clu.id ? Annonlibri, quos haûenuscitauit Pighius,omnes fimili ratione fu-fpedi erunt ’ Quid enim aliudquàm certamina continent aduerfus Manichæos ? En Pighianum acumen, quod pueris deridendum propino. Auguftinus,iuue-nis adhuc, in medio aîtatis fcrUore, plcnus eloquentiæ fuæ bd Lieu, recens à ludo rhetorico, ad contentiones quâ ad grauitaté exercitatior, profanis doûrinis peni-ius imbutus, Scripturæ facræ Icientia mediocritcr tin-ûus,multis libris Manichæorum feûam impugnauit: in quibus neruos ingenii fui omnes ad certandum con-tendic.iQuidquid illiclegitur,pro oraculo haben iubet Pighius.Scripütidem Auguftinus ïam fenex,iam longe, amp;nbsp;doûior ,amp; moderatior,8c ita fcripfit, vt foliditati magis quâm argütiæ ftudeat-Non eft tutum,inquic Pi-ghius,hinc de eius fententia iudicare:quia calore inci-tatus,fibi non bene temperet.

Nunc audiamus, quid ex Auguftino ad nos ,ficuc propofuit.expugnandos afferat. Libro primo contra duas Epiftolas Pelagianorum,fie habet: Quisnoftrum dicat,quod primi hominis peccato perlent liberum ar-bitrium dchumano genere’ Libertas quidem periitper peccatuin.fed illa quæ in paradifo fuic,habenai plenam cum immortalitate luftitiam. N e quem hæc verba im-pediant, obiter obferuandum eil, quo fenfu arbitrium vocare liberum foleat.Non diifimulaui in Inftitutione, recurrere identidem nomen hoc in eius fcriptis ; fed confiderandum admonui,quam vim haberet. id autem euidcnter ex multis locis pofle percipi.quorum nönul-los nuper retuli Plurimum cum in rebus aliis,tum inlo quendi ratione pollet receptaconfuetudo . Hancenim penes ,vt ille alt,arbitrium eft,8c vis,8c norma loquendi.

Obtinuerat iam vulgo vocabulum illuH.vt in eo tollen-do plusfibi forenegocii cerneret Auguftinus,qudm in toca re bene explicanda.Cedit igitur confuetudini: fed diligenter interea cauet.neex nomine praua intelligen-tianafcatur.Sicuti capite rricefimo Iibri de Spiritu amp;nbsp;li-tera : vbi dicir liberum arbitrium per gratiam flabiliri: quia tucliberum eße demum incipit,dum per gratiam ex captiuitate redimitur : quamdiu verofibi relinqui-tur,feruum efle.Vcrum vcnon receda muslongius; locus hie,quo in nos abutitur Pighius,nobis fufficit.Libe ruin arbitrium negatperiifle degenere hum ano. Cur iftud’Cum per illud pcccent,qui cum deledatione peccant Liberi ergo à iulbitia non funt,niU arbitrio volun-tatis'.hberi aucem à peccato non fiunt,nifi gratia Salua-toris.Liberum igitur non ideo eft, quod pofsic in vtra-que partem fuapte virtute fefe fiedere:fed quia volun-tario motu in malum feratur • Semper autem teftatus fum,medenominepugnarenolle ,li hoc femel confti-tueretur libertatem, non ad potentiam vel facultatem, boni æqueac mail ehgendi,fed ad fpontaneum motum amp;nbsp;con fen fum, re fern debere • Et quid aliud fonant Au-guftini verba ? Libera,inquit,eft homini voluntas;fed ad malum. Cur’quia deleâationc amp;nbsp;proprio appetitu mouetur. Additpoftea: Sed hare volûtas,quælibera eft in mails , quia malo deledantur, ideo ad bonum libera non eft,quialibcrata non eft^Hæc adco cofentanea funt noftræ dodrinæ, vein eius defenfionem fcripta fuifle putes.

V erum Pighius,vt hos laqueos declinet,longe diuer famponitdiftinäionem. Homini inelfenaturaliter di-cithberam voluntatem,qua proprios fuos motus,adio nefque omnes, in poteftate habeaf. vtita velit vnum-quodqueac f3ciat,vt in poteftate ftmul habeat, no vel-le,amp; non facere . Atque hanc elfe liber ta tern interpreta-tur,quani vbiqueAuguftinus aflerit. Qvda autem vo-lun

luntas non in fuis tantum aâionibus acquiefcat, fed gu bernaculahabeatin totum hominem . naturahterquo-que dominium habere in omnia membra: ica vc ilh,fua poteftate ferio efficacicerque vtenti, membra vniuerfa, quæmotui voluntario deputata funt,obtempèrent.Fa-tetur deinde,fen tire quidem vniuerfos ex quadam car-nis infirmitate,difFiculcatem ; cum membra ad obleda-tionem amp;deiicias mundi magis propenfa,pigra func ad officium iuftitiæ; ipfam quoque voluntatem adcarnis fibi cognatæ deliderianimis facile inclinari ,nec facile imperil fui efficaciam ad ilia coercéda excrcre. Verura vbi vult demoffrare,quantum valeat, effeneceflarium, vt membra omnia illi ad iuffitiæ obedientiam obfequa-tur:Huic præterea d ifficul ca ci accedere duo mala commémorât, voluntatis ignauiam,peccandiqueconfuetu-dinem ;quibus fit, vtfein feruitutem mancipet, amp;:ius fuum ægrepoftea retincat, aut recuperet: neque id tarnen fieri,quia vel tunc ingenitam fibi 1 ibertatem amife rit, fed quoniam ei placet ea, cui fe fubmifit, feruitus. Quod quamdiu eft,inde eximi no poteft,quia no vult. At cum fibi ferio difplicere incipit, feruitutem illamex cutere ac vincere. Qu.amquam in hac vidforia non ne-gat effe difficultatem : quia contracarnem,hoftemdo-mefticum,amp;inueteratam confuetudinem,dimicâdum fit.ïcaque in hac pugna,quà tandem pofsit viftrix eua derc,opus habere conccdicadiutrice Dei gratia. Con-cludit tandem,folam hanc effelibertatem, quæper pec catum amiffa fuerit.quôd cum primi parentes non voluntatis modo,fed membrorum quoque omnium,amp; to tius corporis motus in poteftate habuerint, abfque vlla difficultatcaut refiftentia, nobis caro noftra infeftafit, amp;nbsp;aduerfus rationis imperium contumax.

Atqui hoc totum non modo Pelagii fcholam redo-let : fed mera effPelagianæ impietacis magna ex parte profefsio.Nam principio.liberam in fe voluntatem rett 2 lin-

linquit,vtproprios in vtranque partem motus fubpo-tertatehabeat ; nequehos iusperoriginalepeccatü,vcl perdicum.veliinminutum fuifle,agnofcit. Nuncquid deeo fentiat Auguftinus,audumus. Ad Vitalem Car-thaginenfem,cum diiodecim capita pofuiHec : tandem concludit.Recognofcis non omnia, quæ ad fidcm pertinent, diccreme voluiÜe. fed tantum ea,quæ ad iltam ’ noiîram de gracia Dei quædionemivtrû præcedat hæc epi-io7 gratia,an (ubfequatur hominis voluntatem ; hoceft,vC planius id cloquar, vtrum ideo nobis detur, quia volu-mus,an per ipîam Deus hoc ctiain elTiciat, vc vehmus. Poftea rurfum-.Hæc amp;nbsp;alia teftimonia oftendût, Deum gratia fua au ferre,inddehbus cor lapideum, amp;præueni rein hominibus bonarum mérita voluntatumhta vt vo luntas per antecedentem graciam præparecur ; non vt gratia merito voluntatis antecedence donecur. leem li-bro de Ciuicace Dei 13. Ad malum prior eft hominis vo luncas:adbonum aucem,priorcreatoris;fiue vccam fa-cerec,quænullaerac;fiuevcreficiac,quælapfaerac. Li-Cap. 18 bro fecundo de peccatorummericis amp;nbsp;remifsione. Laborant homines inuenire in nollra voluntate, quid boni ficnoftru.amp;quomodo inueniripofsic,ignoro.Clu,ar-toicemadBonifacium ; Ecquomodobonum hominis propo(icum,nifi miferanceprius Domino? cum ipfa fit bona voluncas,quæ præparatur à Deo.Proindecum ali cubi prodidiirec,Dcum non mifereri,donec præcelTerit i.retra. voluntas; earn fencenciam retradac : quia mifericordia

Dei ipfam præueniac voluntatem.quæfi non elfer, non præpararecur voluntas â Domino.Item,cum alibi feri-pfilfcMnpoteftatenoftra elfe,quid vehmus -.retradate-tiamhocmodo. Sedhanc quoqueadbeae viuendum defuper accipimus potellacem,cum præparatur d Domino voluntas. Quibus funibus hæc verba trabet Piquot; ghius,vt cum impio fuo commento cohæreant’Volun tati nihil ^blatum elfe vult per originale peccatum, nifi

dominium in membra corporis.qürtd auce ad malum» quam adbonumjicpropenfior, idfocordia amp;ignauia, prauaqueconfuctudineeueniremon quia relillendi fa-culcacem nó habeat.Auguftinus vero redamac, malam effevolun Catern; ac tenen fubmalocaptiuam, donee beretur. Et tarnen tarn deploratae impudentiæ eft hic cams ,vt Auguftino ignominiam hanc inurere aufit» quafi eum haberec fuæ impietatis pacronum . Deinde» in cupiditatibuscarnis vincendis, primas voluntatipar tes côcedit;quafi hæcpugnam incipiat deinde gratiam Dei adiutricem,quafi in fubfidium lUi adiugit. Vbique autem rcclamac Auguftinus,nihil praeter malum conci perevoluntatem,donee Spiritu pracuenitur . Atqueita etiam in Coneilio Araufieano deerecum eft.Si quis,vt à peecato purgemur, voluntatem noftram Deum expe-öareeontcndif.non autem vt purgari velimus, per Spi ntus fanftioperationem in nobis fieri eonfitetur, eum Spiritui fando aduerfari. Cum tantum fe Ecelefiæ de-ferre fingatur.quid nunc fubterfugii inueniet, cum ab orthodoxa Synodo hoftis Spiritus fanfti pronucietur? Deinde fie impediri voluntatem exiftimac carnis repu-gnantia,vc luperior tarnen effe queat in certamine, li vi res fuas experirctur.amp; cum etiam illecebris carnis tene tur irretita tantum,ideo requiri fingit auxilium gratiae ad earn inrecuperando fuo lurcadiuuandam, quia non facile alioquipofsit viftoriam obtinerc. Denecefsitate nulla mentio.Quid autem de ea re cenfuerunt vet er es? Extat decretum Milcuitanæ Synodi in hæc verba.quod in Conciliis Aphricanis repctitur; Cluicunquc dixerit, ideo nobis dari luftificationis gratia, vt quod lubemur per liberum arbitrium, facilius pofsimus pergratiam implere,tanquam fine gratia pofsimus ,amp;fi dirticulcer; anathema fit.Tamecli ilia verborum fulmina non iacu-lor,quibusinnosdefæuit Pighius -. fpero tarnen ex hac orationc facis fore perfpicuum, quàm hoc nouum eius

102 RE SP ON. CONTRA PI'GHIVM delirium abAuguftini fenfualienum fitac remotum: cuius nomine illud prætexere,mira conhdencia,audec-

Qijantoperc autem cum tota Scriptura pugnet,ope ræprecium oftendere forec;nifi libro quinto recurreret: vbi opportunior eric locus. Quametjam obcaufam* quoddepeccacooriginali nugatur,refcllerc in præfen-tia fuperfedeo'.ne idem bis dicendum fic. Hoc vero ca-ceredtfpucationis ordo non patitur, quod nihil cam ab furdumdicit, cuiapprobando Augultini ciculumnon obcendat.Hoc ell,inquit,quod dicic libro tertio hypo-gnoftic«#/ Augullinus.perdidiffe nos libcrcatem.non ad vellc.’fedpo(re,autpcrficere.Primum, iamoftédi,aliud toties docere Auguftinum ; deinde fatis inter erudites conuenic,non elle Auguftinilibrum illunr.tertio perpe ram incerpretatur Pighius,quodallegac. DiciCquidem fcriptor ille.quicunque fit,amiflb pofsibilitatis bono,fo lum arbitrium ad veile nobis relidum eflejdque vulne-ratum,Sed quo fenfu,non obfeurum eft:fi quis coniun-gac,quæpoftea fequuntur. Efle facetur liberum arbi-trium:habens quidem indicium rationismon per quod fit idoneum,quæ ad Deum pertinent,fine Deo, aut in-choare,aucperficcre;fed tantum inoperibus vicæpræ-fentis. Quid eft obfecro incipere in libero arbitrio , nili primus voluntatis motus? Sicuc peragere,eft firmuni propoficumeum efficaciconatu . S'ed fortenódum ac-quiefcit Pighius. Faciamergo,vtprorfus obmutefeere cogatur.Subiungic aliquante poft: Cum delibero arbp trio agimus,non de parte hominis agimus: fed de toto: quia cum peccauit homo primus,non parte aliqua, fed totus,qua conditus eft,natura dcliquit. Audis non'par-tern aliquam fuilTe in hominc vitiatam :ficut profana imaginationephilofophacur Pighius: fedtotam hominis naturam fubiedam fuifiquot;eprauitati.Quidpoftea?Vi tiato igitur,inquic,libero arbitrio, totus homo eft vitia-tus : quareabfqueadiutorio gratiæ Dei, quod Dcopla-ceat,

cear,nec valet incipcre,nec perficere fufficit.Vbi ilia Pi ghiiimaginatio,corruptionem totam in corpore velue in cloaca indufam efTe’Pergamus- Præueniturautein medicina, vc faneturineo amp;nbsp;reparetur vitiata,atquc præparctur voluntas . Audis inipfavoluntaterelîdere vitium;audis nihil pofle earn boni concipere,donee Ça.-nata,reparata,acetiampratparata fuerit:Dequapræpa ratione fequitur .Non ergo homo voluntate fua adhuC invitio liberi arbitrii claudicante præuenitDeum, vc cognofcat,amp; quærat earn gratiam , tâquam pro meritis accepturus’.fedpræcedit, vt iam dixi, mifericordiafua Deus hominis ,nondum fequærentis, voluntatem ; vc eum faciat fe fcire,amp; quærere. Qui omnem præparatio nem homini tollif.quid aliud rchnquit,quâ peruerfam voluntatem’Sedadhucclariuspofteaexplicat. Denon credence,inquit,vtcognofcatamp; credat,in quo bona ope ranulla funt,di0um eft; non volentis, nequecurrentis: quia in vanitatc fenfus, atque in cenebris obfeuratum Habens intelleäum liberi arbitrii, lumen verum videre non potcft'.nifi Deus, qui iufsit è tenebris lumen fplen-defcere,illuxerit in corde eius. Cum autem acceperic Spiritum Domini,ent in co libertas adcapeflenda Domini præccpta Nuncquæro,quæfit ehgendi amp;nbsp;volendi libertas,in eo qui videre nihil per fe poteft? Defidelibus autem,amp; qui lam Deo feruiunt,ficdicic.Fieri etiam hoc in illis,cum gratiæ miferacione fubito perueniunt ad ea bona opera,quæ nec volucrunc,ncc cucurrerunt. Tandern concludic.Itaque quidquid vult homo, quidquid poteft, à Domino eft. Bene velle homini tribuit Pi-ghius,implenditantum facultatemà Domino,idque ex parte,accipere docet. Quo authore ? Auguftinum obtendit.At audis quàm bene feabhaccalumnia vindi cet,cum nonminus veile,qudm poffe, Dei elfedonum agnofcif.idque in folidum. At poftea catholicum efle negat,qui lioerum arbitrium negaueric;fane,hac condi n 4 tione

tione addita: quod fine Deo , nullum borium opus, vel incipere.velperficerequeat.Refert deinde Peligii obie ûionem: quia prior velit homo, Deum veile ; qüam fic refelliMam meritum facie,inquit,vt non fit lam grana, fed merces. In fine,illud Apollolicitans amp;nbsp;exponens;

• cum placuit Deo,qui me vocauitab vteroinon cum vo luifiemcgo, inquic; fedcum placuicei,quime elegie; non permerieum meum,fedper graeiam fuamivtfiefi-dclis, non fecundum propriæ voluntaeis merieum : fed per Dei donum. Mirabor.fi criftas engere audeae Pi-ghius,eam clara veritaeisluceconuiaus acquecófufus.

Omieco quodpulcherrimam Pauli fententiam pror fus extranea glofla miferelaccrae, de liberis iuftttiac amp;nbsp;feruis peccaei.Liberos enim iuftieiæ,eleganei allufionc, emâcipatos à iurtieiæ imperio vocat; feruos aueem pec can,quia fubiniuftieiae dominaeione vfqueadiliam,dc quafimulmcminit,liberationem, feruieutem fcruiane. quod hic frigidis inepnis eludereconatur. Locum au-tem Augurtini.quern cieaueram exlibro deSpintu amp;li tera,ve mihi excorqueae,nimis violenter torquee.Nam cum Auguftinus cocam bonorum operum fummam,amp; fingulas partes Dei gratiæ afsignec : quafi nihil tale in eius verbis haberecur,ad vnam polsibilitate hic reftrin-git.Vbi Augulhnus defeöum ponit, hic fublbituicim-becilhtatem . ttfeelapfum eflepucat, fi in Pclagianos hæc bene quadrare dixcrit,non autem in fe ac fui fimi-Ies. Cum autem clamat Augulhnus,non competerc nomen hoc, quodhbertacem fonat, nifi ns qui Spin tu Dei reguntur;quoniam alii omnes ferui fint peccatqid-quenon ex parte, fed in totum : hæctranfilit Pighius, quafi nihil ad fepertineant. Audiuit force aliquando, rhecoricum efl'eartificium,ea filcnno tranfire, quæeau fam nimis grauent.Sedm re tarn aperça,nullus tuit dif-fimulationi locus.

immorari minime opus erit: quôd cum apertifsime no bifcum faciant.in diluendis quas Pighius affuit calum-niis,non mulcum erit negocii. Dum ad locum ilium à Pelagio obiedumrefpondet : fi volueritis Scaudieritis: fe nihil contradicere fcribit,fi â Domino præparari face retur illam voluncatem. V ides,inquit,non eum damna re in Pelagiani$,quod arbitrii libertatcm afferercnc : fed quodillitribuebâc,finegratiamererigratiam.Imohoc damnat, quod vel guttam vnam boni homini arroga-rent.Refpondeant,inquit,mihinouihæretici,quidbo- ' ni fit in hominibus nomini Chriftiano mimicis.Non fo contra ' lumenimnon liabentmeritumzfedhabentpefsimum juas e-mentum.Oramusproipfis.Qu_id ergopetimus,nifi vt piftob» fiant ex nolentibus volentes,ex repugnantibus confen- PcUH' tientes,ex oppugnantibus amantes’ A quo autcm’nifi ab eo,de quo Icnptum eft : A Domino præparatur voluntas. Vides nunc,quid Auguftinofignificet,pra;para ri voluntatemmempe ex mala Aperucrfi in bona con uerti.Qvomodo enim,inquit, hominis bonum propo fitum,nili miferante prius Domino’cum ea fit bona vo luntas,quæ præparatur à Domino.Melius adhuc amp;nbsp;cx-prelsius libro eiufdem opens primo : Oramus pro im-piis,vt corum mala voluntas in bonam mutetur.Et occulta Dei gratia fubito multi trahuntur ad Chriftum. Hoc qui improbant,non mihi,fed Chrifto reludantur, qui clamaf.Nemo poteft venire ad me, nifi Pater meus traxerit eum.Non enim ait,duxerit : vt ill ic aliquo modo intelligamus,præcedere voluntatem.Qms trahitur, fi iam volebat’Et tarnen nemo venit,nifi vclit.Trahitur ergo mins modis vt velit,ab illo qui nouit incus in ipfis hominum cordibus operarimon vt homines,quod fieri non poteft, nolentes credant fed vt volentes ex no-lentibus fiant.Videfne,homines non poffe vcllenifi ma lum, donee, minficaconuerfione, eorum voluntas ex mala in bonam muteturjQuidergo extenuandoprofi-o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cit

Atqui accuratius in tinelibri primi explicat ,quid tam in Manichæo.quàm in Pelagio,damnentorthodo' xi : nempe quôd illediceret, àbono Deo, neccreatos fuifle homines,necinftitutas nuptias,neclegem à Mo-fedatam;hicquôdadueifaretiirgratiæDei,acnongri-tis eam,fed fecundummeritanotîradari;hominem,li-bcro arbicrio bene vtendo,mereri gratiam;paruulos ßc eflcfaluos,vt d Chrillo non faluentur. Si haec accurata eft dogmatum enarratio, quo igitur colore Manichæi difcipulos nos antea fecitPighius? Nequeenim àDeô authomincm'creacu,aucnuptias inftitutas, autlegem prodiifle negamus. V erum alia quoque addebant Mani chæi.Cadit itaque tota cius ratiocinatio. Vides,Inquic, capita blafphemiarumPelagii,in quibus non eft, quod liberum arbitrium aflerat. Si valet hæc ratio.cur non fi-militer amp;nbsp;ilia valeat? Vides capita blafphemiarum Mani chæi, in quibus nullû eft, cuius nos infimulet Pighius. Non enim poteft. Sequitur ergo, improbum amp;nbsp;futilem eflecalumniatorem,quinos eius hæretici difcipulosef fecriminetur, cum quo nihil prorfus habemusfîmile. ■ Hæcnoninalium fincm diûaiînt, nifî vtappareat,Pi-ghium,dum leuibus magis argutiis,quâm veris proba» tionibus infîftit, fuo ipfius ludicio : inftar foricis, vt aiunt,perirc.Nuncad firmam refponfionem venio. Vc hicbreuitcr comprehenfa fitfumma errorum Pelagii; difertis tarnen verbis explicatam effenego » Eius rei d-demnemo facere melius poterit, quâ Auguftinus ipfe;-Ad Vi- qui alibi duodecim capita récitât, quae ab lis fîbiconce-talem. di poftulat,quiâ Pelagianifmo purgare fc vellent: qux «pi-107 pluscontinent,quâ hicexprimatur. Deinde,nihil hic deperfeéhone luftitiæ,adquamhominem perucnire pofle fingebant,vt eflet in hac vita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Nihil de

gratia fubfequente .nihil de perpétua eius adlîngulos aftus continuationemihil denique de eleâionc gratuit» fidc'-

fidelium,amp;impioruni admortéprædeftinationc; quæ füifle inter eo$ maxima controucrfiæcapita notum cil. Quis ergo no videt.nim is pueriliter Pighium ineptire?

Vernm magis vrgecalter iocus, ex primolibro de gratia Chrifti,amp; originali pcccato : vbi nullâ fore quæ-lîionem aflcritjî Pebgius ,qucmadInodumpofleno-ftrum à Deo côfiteturnta veileetiam amp;nbsp;agere ümul ad-deret;hoceft,non folum pofsibilitatéinhomine:etiam fi nec veilt,necagat bene; fed ipfam quoque volûtacem amp;adionem,id crt,vc bene velimusamp; bene agamus, quæ non font in homine,nifi quando vulc amp;nbsp;bene agit:diui-nitus adiuuari agnofcerecivt fine illo adiutorio nihil be nevelimus,nec agamus:eamque elfe gratia Chrifti.per quam nos foa, non noftra iuftitia, iuftos facit ; vt ea fit veranoftra iuftitia,quænobis ab illo eft.Hæcenim font Auguftini verba,non vtàPighio referuntur. Hicmihi vehementer fcilicet fodandum eft,vt hune nodnm ex-pediam.Sed iam facilimam rationem inueni. Fateor enim verum efle quod dicit Auguftinus ; aefi de tribus iftis inter nosbona fide conueniat,non modo certamen omittereparatus furndednegovllum efle. Pofsibilita-tem adiuuari Dei gratia, fa tebatur Pelagius : volûtatem veroamp;effeftumpenes hominem efledicebat. Quam-quam eum in pofsibilitatis voce fallendi latebram quæ-rere arguit Auguftinus -.non tarnen etiam fi fucus die tollatur,eocontentus eft.fed hocconftantertuecur,vo luntatem Dei gratia bonam fieri ,amp;efficaciternos diri-gi,adeffeftum vfquebonioperis.Non folum pofleno- Cap. 15 ftrum, inquit, donauit atque adiuuat Deus ; fed veile quoqueamp;operari efficitin nobis. Non quianon volu-mus nos,aut non agimus; fed quia vtrumque fit eius au xilio.Quid autem hocvaleat,ex capite decimo quarto melius intelligetur.Si eft,inquitiVt veritas docet,omnes venire, qui â pâtre didicerint;quifquis non venit,profe ûo nec didicic.Poftea ; Quando igitur docet Deus,non

per legis literam ,fed per Spiritus gratiam, ita docet.vt quod quifque didiceric, non tantum cognofcendo vi-deat,fed etiam volendo appetat, agendoque perficiat. Et ifto diuino docendi modo,etiam voluntas amp;nbsp;opera-tio,non fola volendi amp;nbsp;operâdi pofsibilitas, adiuuatur. Si enim folum poflenoftrum luuarecurper gratiam; ita diceret Dominus ; omnisqui audiuit amp;nbsp;didicit, venire poteft.Nonautem hoe tan turn,fed venire,dicit .Venire pofle.conftituit in natura Pelagius ; vel etiam in gratia, qua dicit adiuuari pofsibilitatem ipfam. Venire autem,in voluntatcamp;opereert. Porrononertconfe-quens, vt qui potert venire, etiam veniat : nifi voluerit atque fecerit, fed omnis qui didicit à patre, non folum potert venire, fed venit: vbi iam amp;pofsibilitatis profe-rtus,amp; voluntatis affedus,amp; aétionis effeélus ert. C^uid Pighius amplius velit,aut requirat ? Dico me hancpa-ûionem toto animo ampledi,vt nulla lit internos con-tentio,hac inter nos conllituta dortrina.Quid ipfc? To turn hominis defeâum inpofsibilitate includit. Hanc quoque lie Dei gratia fingit adiuuari,vt voluntas, fi ve-lit,pofsit:ab elïicacigratiæoperatione,tanquam aperi-culolifsimo fcopulo,vel potius,præfenti nau fragio,ab'’ horret. Quiautem illurtrefidei amp;candoris eius Ipeci-men habere volet,diligentius cxpendat,quid in hoclo-co immutauerit.

Nihilo plus difficultatis habet locus,quern ex tertio hypognorticw/z adiungit Liberumarbitriunegari,pro-hibetillefcriptor.Ncqueenim Augurtinum elfe, erudi ti omnes cenient. Sed quidrecinetpræter nomen? cum inutile efl'e tertetur fine Dei gratia, tarn ad inchoadum, qudm perficiendum bonum;cum afferatnon præueni* ri Dcum voluntatenortra, vtquæramus eius gratiam: fed eum gratuita niifericordia clficere in nobis bonam voluntatem : cum deniquenihil homini rehnquat, nifi vein Deo fortis lit,fapiens ac luftus ; in feipfo nihil ho^ rum

rum habeat.Vbi in reoptimus nobisconfenfus eftcum hoc fcriptore-.cur ob voculam nos in certain en commit tit Pighius,quâlî per omnia difsideremus ? Semper me dixifle cellis ell mea Inftitutio, per me non ïlare , quin liberum hominis arbitrium vocetur ; modo fana verbi definitio nobis confiée.Sic vocac Auguflinus, neque in eo cam proprium fenfum, qudm receptam confuetudi nem fequicur.An obhanccaufam nobishûcmoleftum efle decec ’ Quôd ex variis Auguflini locis çolligamus, nullas eum partes,nullam arbitrio facultatem tribuere: incoftupiditatem ofcitantiamque noftram mirari fa-tisnonpoceft.Atquo redit quidquid dicimus ? nili pri-mum quod efl,authabet,autpoteilhomo, vanum per feid totumamp;inutile efle ad fpiritualem Dei iullitiam, nifi Dei gratia inbonum dirigatu r.deinde, voluntateni hoininis per fcmalam efie.conuerfionc ergo amp;repara-tioneopus e{re,vtbonaefleincipiat;ipfam vero gratia, non inftrumentuin modo elfe, quo adiuuctur homo, fl 1111 manum porrigere libeat; hoc ell, non tantum offer-re,facultatem,recipiendi vel refpuendi reliûa optione; fed mentem gubcrnare,ad eligendum quod reûum ell, voluntatem quoque ad obtemperandum mouere eflica citer,conatum excitareamp; promouerc ,ad ipfum vfque opens complementum. Deinde non fufïicere, fl femel in hominem collata fuerit, nifl perpecuo tenore eum profequatur. Quid autem Auguilinus’iam quidem multa reculimus,plura quoquepoflhac referre opefæ-precium erit.vt camé ab illa adiniratione paululû fe re-colligat Pighius,ex vnolocobreuicer hicaudiatnihil fl bi mirum videri,quodnô illefutïragiofuo comprobet. Sed laborant,inquic,hommes,in nollra voluntateinue-nire,quidbonifitnollrum,quod 11Ó fît ex Deo ; amp;quo-modo inueniri pofsit,ignoro.Ratio. Nam fl nobis libera quædam voluntas ex Deo ell, quæ adhuc pocefl efle, vel bona, vel niala'.bona autem voluntas ex nobis eib;

melius eft id quod d nobis, qua quod ab illo habcmus. lib.i.de At negat Auguftinus ,tam gratiam fine libero arbicrio, peccat. quàm liberum arbitrium fine gratia fufficere. Fatcor, meri.amp; fed non alio fenfu,nifi vt Deum in homine,non ficut in lapide,operarifignificet :quando incofic^oluntas ,ad i volendumnataamp;difpofita.vtloquuntur : fed volunta-tem, quænaturæ vino prauafit amp;contorLa, in bonum ficftendo.bonam reddere.Perinde ergo eft.acfi dicer et, bene veile non poflehominem,nifi ante in eo fit voluntas,eaque fpontanea.Hoc cum à natura habcat, illud à gratia-.merito dicit Auguftinus, fine libero arbitrio non efle locum gratiæ.Quid enim valeat apud eum liberi ar bitrii nomen,iam vifum eft. Hoc fi clarius exponi tibi vclisdichabeunftarmateriæeflein homine volutatem, quægranæoperationi fubiedafit,vtab ea formamacci piat. Ica voluntatem,cum fpontaneo motu , fequitur à natura efle:malitiam ex naturæ corrupnone manaffe: bonitatem d gratia Spiritus fanûi proficifciùtaque pro prium efle eius opus.

Quæ fequuntur apud Pighiura ,,tumultuofæfunt phrenetici hominis voces. Quoniam negat Auguftinus , ea fe damnare liberi arbitrii opera, quæ vt fiant, praqjaranturper gratiæpræuentum ,nuHo liberi arbitrii merito: eaque faciente, gubernante, perficiente, fiunt.infultathicquafi viftor;amp;meam, turn ftultitiam» turn peruicaciam increpat,quôd nihil difcernam. Ego ne hunc phreneticum non dicam, quireda iuguluin fuumpent,dura hoftem ferirefeputat ? Liberi arbitrii nomen,de quo fuperuacua altercatio eflet, omitamus. Ea demum bona opera amp;nbsp;laude dignapronuciatAugu ftinus,quæ Dei Spiritu,vt fiant,præparantur;idquene-ngratiæpraruentu,nullo voluntatis merito. Si Dei gratia præuenitur noftra voluntas, nullo fuo merito : vbi bonus motusamp;præparatio,quam Pighius commioifçi tur ? Si facit,gubernat,perficit eadem gratia in nobis-

' D E L I B E R o A R B I T R. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïïï

quidquid eR: bonorum operum; quidadhuclidgamus? Intonac Pighius clamofa voce,vc hoc audiam. Ego ve-rolibenter,amp;: audio,amp;proficeor.Atliberiarbitrii effebo naopéraafleritAugultinus; quodnegamus. Ego ne voluntaria' eße bona opera vnquam negaui? At nullas li bero arbitrio partes in bonis operibus tribuo. Nullas fa ne,nifi vtagat,dü agitur;quia per fe nihil potèft . quod fi Auguftini verbis non eft confentaneum.nequebuunx ouo (ïmile eft. At Auguftinus fanöos Bonis ojieribus cenfet.Ego opera qualiacunquelint, adeo ad cofequen dam iuftitiam valere ncgo,vt impia lint,ft höc habeant refpedum.Refpondeo,huicdifceptationinon eflenuc locunwiide homines iuftitiam,coram Deo,confequan tur. Qu.od autem ad praefentcmquæftionem attinet, ' prorfus nobifcum illud fanüi viri verbum facit. Nam quoties gratuitam efle hominis iuftitiam probate vult, hanc rationem fubinde in ore habet: nos Dei iuftitiæ o-bedire ,non per liberum arbitrium , quod natum eft in nobis : fed per Spiritum fan ûum ,qui datus eft nobis.

lam ad tertium ordinem operum Auguftini nos vo catPighius’.quo tarnen antequâ veniat, pæanasfibi ca-^ nit,quafi iam parto triumphomec alia decaufa ccrtarc fe adhuc fatecur,nifi vt promilTo fatiftaciat.Sic fortefi-bi perfuaferat,cum folus fua,finc alterius cenfura amp;ani maduerfione,legeret.Nuncvbi nortralegerit,agnofcct, vtfpero, fe plaufum nimis ineptumacpræcipitemlîbi dediffc. Allegat exfecundo ad Marcellinum libro , de peccàtorum meritis amp;nbsp;remifsione.quid in Pelagianis rc prehendat Auguftinusmempe non quod liberum arbitrium ftatuant,fed quôd nimis erigant.Verum iam faî-ntus diftum eft,quâm vt repetere opus lit,ideo liberi ar bitrü nomen concederehoftibus folitum, ne ob vocem pafsimreceptammorofitatis inuidiam fubiret. Aliud ergo afferàt oportet,fi premere nos velit, Nec fe,nec quenquam dubitafle orthodoxorum teftatur, quin ne-

mo peccet, nifi libcre volens. His fubfcribimus nos quoque,fi libere, pro fponte, poficum inrerpreteris ; vc mens fcriptoris fuitaccipere. Sequiturpoftea: amp;quód Deus nihil præceperit,quod non fit in potcftate noftra fiturn.Nempe,fi fana efl'ec voluntas ; vt quidquid habet virium,ad legis obferuâtiam applicarct.ficut ipfe idem refpondet,de per fedione luftitiæ.N uc vero cum pror-fuscorruptæfint totiusanimæ facultates, amp;nbsp;ad bene a-gendum inutiles.non amplius in nobis quærenda : fed é cœlo petéda eft poteftas ilia,quælegisiufiiciæ fufficiat. Hæc non mea,fed ipfius Auguftini verba funt. At fein-per adiuuandi verbo vtitur : quo videtur innuere, non jpfum agere oinnia : fed nobis partes in agendo aliquas relinquere.Primum,autnon animaduertit, autanimad uerterc fedifsiniulat hienugator, Auguftinum in'illis libris non ex inftituto traûare,quid fit,aut quidnam va leat liberu arbitriunr.fcd obiter eius Lcei e mentionem. llhcenim priinu quæritur,vtrum ex naturæ necefsita-te fit mors,an ex peccati paua. Deinde,an inueniri quifpiam hominii pofsit T«Te*r.i.finepeccato.Vn-oe amp;nbsp;de peccato originali nafcitur tertia quæftio. De libero igiturarbitrio , non quantum ad expediendam totam quæftionem fatis fit,led quâtum occafio ferebat in alterius argumenci tradatione.illic dicic. Adhoc,fi clau fulam infpicias,nihilomiuus coinprehendit,qudm quod tradimus. Dei fcilicctefi'e ,implerepergraciani, quodper legem iubeat.Atpoftea excipit, non foils vo-tis agcduin cire.Nempe,vt deliræ amp;nbsp;impiæeorum imagination! occurrat,qui Deum in homme ficut in lapi-de,hoc eft,fine intrinfeco, vt ita loquar, voluntatis eius motu,operari fingunt. Poftremo,!] meminerint lefto-res,quas ex eodem libfo lentetias nuper i eculi, Augufti num agnolcent longe plus in progreiTu exprimere, qudm hicattingat. Nequeenimdeadiutorio Dci fo-lumloquKur,quail ita nos adiuuet Deus, vt conuerca-

mus nos îpfî,dum abeo conuertimur,ficut Pighius métitur, fed vnius Dei opus in folidum efle afleric, tam mentis, quàm voluntatis rcâitudinem ; fcque fatetur ignorare,quid omnino pofsit in hominis voluntatebo niinueniri*

Qjjæexlibro de Spiritu amp;nbsp;litera adducit, nonlonga cxpofitione indigent,fi candtdum habeât interpretem: hoceft,difsimilem Pighio,qui nullum nonmouetlapi-dem,vt bene diöa peUimis calumniis deprauet. Augu-ftinus fidem in libéra noftra potcftate conftituit:vt pote quæ â voluntatenoftra pendeat.quialibero arbitrio, aut tenderead fidem pofsimus,aut ad in'fidelitatem in-clinare • Si tota difputatio fie clauderetur,haberet,fa-teor,Pighius infolefcendi materiam. Sed cum potefta-tem hanc fingulari Dei dono conferri nobis, non ex libero arbitrio furgere fimul tcftetur.credendi quoque voluntatem, non naturæ bonitatc concipi, fed fieri ac formari per Spiritû fandummonne iam elicere prom-ptumeft.quid fuperioribus illis verbis fibi veht ? Nem-pe.tunc noftram efle amp;nbsp;poteftatem,amp; voluntatem-.cum vtraque nobis data fuerit ; ficut docet,cius operis capi-te nono,de iuftitia amp;nbsp;fide loques. Vtrumque.inquit, no ftrum eftTed ideo Dei amp;nbsp;Chrifti dicitur, quôd eius no-bis largitate donatur.Qjjôd autem,adhibita inter pofTc amp;nbsp;veile diftindione,hanc formulam negat in Scriptura inueniri,quôd non (it voluntas nifî â Deo ; ficut de po-teftateloquituf.nobis per omnia fuffragatur. Caufam enimmoxfubiungit;nequisfcilicec malas voluntates Deo adfcribat.Caeterumbonam Deo voluntatem,ficut à Deo efficitur,ita riteacmerito illi tribui,concedir.At fie inter Deum amp;nbsp;hominem partitur, vt confentirc Dei vocanoni,vel ab ea diflentire,in libero voluntatis motu fitumefledicat. Contexequod ftatimfequiturapud Auguftinum, quod malitiofc fubticet Pighius ; amp;nbsp;folu-tus erit nodus.Si quis me,inquit,adprofunditaté illam p coardet;

II4 RE SP ON. CONTRA PIGHIVM coar£tet:cur ira fuadeatur huic, vtperfuadcatur : alteri autcm non ita’duo habeo,quærcfpondean)-.O alntudo* diiiici3runT.amp;,lS!on eft iniquicas apud Deum. Cur hoc addir,nill quia ille quoqueconfenfus,quem in hominis poteftate conocauerac,opus efie Dei agnofcir? Parum enim proficeret Deus,voluntatemnoftram excitando, nili earn ad firmum vfqueconfenfum dirigefec,acpcr-duceret- Quamquain nec fe tandem cotinere poteft Pi ghius,quinnos ipfe quoquefubleuet. Erraffe,inquic, fe fatetur Auguftinus ,quianoftræeffe facultatisputa-u erac, Eu angel io con fen ci re. Qu.id ergo cau fæ eft ,cu r negocium nobis facefl’at ? quaff propria hæceffet Iibcri arbitrii facultas. Secundum hancigitur confefsionem» inclinât cor noftrum Deus.vtconfentiamus Euagclio. traâat. Confenfus ille merito nofter dicitur. fed non ita, vt in-25». in telligatureff'eâ nobis.Sic alibi ; Ifta eft ffdes, quam exi-.^oan. git a nobis Deus;amp; non inucnit quod exigit, niff dona-ucrit quod inueniat. Agedum,illud quod in claufula po nit Pighius.ffne fuco ampledamurnta nos afferere arbi trii libertatem,vt tarnen nihil nobis ex nobis ineffe con fiteamur:amp;pax inter nos conftabit. Sed quia toto impe tu ad faciendum fucum rapitur,quid hoc valeat,non a-nimaduertit.

Sed obiicit aliam fenten tiam, ex homilia in loannem 55.tametfi locumnô delîgnat.Nemo ffcaudeatdefende rehberumarbitrium, vtinuocandumneger gratiæau-xiliummecquifquam ffcneget voluntatis arbitrium,vt quod indencceffario confequitur, audeatexcufarepec catum.Scd quo lu re Pighio licuit,parentheff n hanc at-texere de fuo,ac ffc inferere contextui,vt pars cfle vide retur’Quanecefsitate magis fequitur,excufari pecca-tum,fi liberum arbitrium negatur,qudm tolli gratiæ au Xilium.vbi ftatuitur’Periculo eft,ne liberum arbitrium afferendo, iniuria fiat Dei gratiæ;rurfuin ne, idquoque negando,praftextu$ exculationiimpioru decur. Vtrun que

quecauendumadmonct Auguftinus:ficut nos diligenter admonemus.Sineceffeeft,authore Pighio.vbifibc-nim arbicriumnegatur ,excufari peccata ; curdeftrui Del gratiam minus ncccfl'e eric,fi aflcratur? Hoc fî fuo nomme dixiffet : iuberem cum fuisineptiis procul fa-

' ceÛere. Nunccum AuguftinoafFinxerit; curnonfal-farium nominem’ Porro falfam hanc adiedionem tol-

* le-.quid illic eft.quod nobis aduerfetur’Cauerivult Au-guftinus,ne impiis decur aliquis prætextus,ad excufan dapeccata.Annonhoc fedulo obferuamus? Namamp; fpôtedicimuspeccare,quiconque peccant:coqueipfo conuiûos tcneri,nefe à reatu eximant. lufto Dei iudi-

• ciodamnari ,qui eiusiuûitiam violauerint,cuifubic-ûos effe nos omnesdecet . naturae vcro imbecillitatcm aut impotentiam fruftraprxtexere, cuius fîbi culpam imputaredebeant. Itaqucquodperperamin nos tor-quere Pighio libuit,nos non parum adiuuat.Nam cum hac cxceptione contentus fit Auguftinus.nobifcum ilU bene conuenire,quis non videt? Prxftamus enim fideli-ter,quod requirit ; dum, hac moderationc adhibita, ne peccata fua excufent homines, liberum arbitrium nega mus.Sed formidabilem machinam habere fePighius putat, ex hbris, quos ad Valentinum fcripfit idem Au-guftinus.Namcum fufpicarentur tune multi, defend! liberum arbitrium non pofle,fine gratiae iniuriaiad hûc errorem refellédum,prior,inquit,ad V alentinum liber à fanüo viro feriptus eft’.vbi fuam de gratia amp;nbsp;libero ar bitrio doârinâ fie temperat,vt fimul conueniant.Nam amp;nbsp;in ipfo libriexordio fufficienter prædicari in Scriptu

. ris liberum arbitrium ,quafi pro confeflb fumit; amp;id poftea,tam ex praeceptis,quàm aliis rationibus probat. Faciam hic,quodhaôenus folitus fum- Ncmini enim alteriaptius, qudm Auguftino ipfi, mandari pofle has partes exiftimo,vt mentem fuam interpretur. Qu,id cr go cum homini liberum arbitrium tribuit, fub hoc no-p Z mine

mine comprehendat,poftea definit his verbis • Voluntas,inquitjn homine Temper ell libera: fed non Temper bona. Aut enim d iuftitia libera ell.quando Teruitpecca to;amp; tuncert mala.Aut â peccato libera crt, quando Ter uit iurtitiæ,amp; tunc ert bona.Gratia vero Dei Temper eft bona,quæ prius mala Tueraf.per quam ctiam fit,vt ipfa bona voluntas,qnæ iam cfle cœpit,augeatur.Habemus, non alia caufa liberam dici voluntatem,nifi quia Tponta neo moueturaffedu.Pighiusautemlongealiud requi-ritivt Tcilicet liberam habeat,vel boni, vel mali eligendi facultatem. Libera eft,inquit Auguftinus, quia fponte mala.Pighiuslibera efle cótendit,quialiberae in vtran-^ que partem eledionis fit capax. Vis ergo breuiter fcirc, quo Tenfu liberum arbitrium cum gratia coniungac? Thbus verbis tandem in fine libri reTpondct. Quia per gratiam non tollitur Humana voluntas, fed ex mala mu tatur in bonam;amp; cum bona fuerit,adiuuatur. Iam au-dis,homini quidem natura fubeflc voluntatem.Ted ma-lam,amp; quæ bona efle per Tenequeat, nec ad bonum ad-fpirare;gratia autem Dei non colli, vt non lit; Ted corri-^i,amp; ex mala conuerti,vt bona lit Non vercor,vt quili-gt;rum totum diligenter,amp;,adhibito iudicio, legerit, du-aitet an Tententiam Tecundum me Terre debeac. Quo-niam tarnen non omnibus vacat legere;pauca eius verba inde referam, ex quibus fiat perTpicuum, quantum facultatis concédât humano,quoaillicdefendit,arbi-trio.Fingiinur,inquit,ideft formamurin operibus bo-nis,quat non praeparauimus ipli ; fed præparauit Deus, vt in illis ambulemus.Q^is porrolit formandi modus, Tequitur;Q^oniam ipfe vc velimus operator incipiens, qui volentibus cooperatur perficlens, V t ergo velimus, fine nobis operator; cum autem volumus,amp; ficvolu-mus,vt faciamu$,nobifcum cooperatur ; tarnen line il-lo, vel opérante vt velimus, vel coopérante cum volu-mus,ad bona pietatis opera nihil valemus. Scd forte

præparaturaliquomodo ad rccipiendam hancgratiam hominis voluntas. Minime veto,inquic lile ; Nunquid enim dicere po(rumus,bonæ voluntatis mentum in ho minepræcefsiire,vtauellereturab eocorlapideû? quod non lignificat nifi durifsimam voluntatem, amp;nbsp;aduerfus Deum omnino inflexibile eft. Vbi autem præcedit bona voluntasdam non eft vtique cor lapideum. At volun tatem forte mou et eatenus Dci gratia, vt ad bonû dun-taxat flexilis fît •. non autem emcaccm in ea affeftum excitât.Imo,inquit illc, A Domino petédum eft,vt tan turn velimus, quantum fufficit, vt volendo faciamus. Certum quidem eft,nos veile cum volumus; fed ille facit, vt velimus bonum . Certum quidem eft, nos facere cum facimusded vt faciamus,illc facit,præbendo vires efficacifsimas voluntaci.fîcut dicif.Faciam vt in præce-ptis meis ambuletis-Scd tarnen,dicet quifpiam nos, accepta prima gratia,Deo cooperari innuiuNempe,quia noftra eft,quæ Spiritusfanfti virtute iambona fada eft, voluntas : amp;nbsp;per earn nos agimus, adi prius â Deo: nihil mirum,fi nobis parsadionistribuitur. Proindc dum concludit,Dcum fidelibus redditurum dicit, amp;nbsp;bo na pro mails,hoc eft,gratiam pro iniuftitia:amp; bona pro bonis,id cft,gratiam pro gratia. Hic intelhgimus,quid iit,Deum fine nobis agere: Nempe,cum exlapidibus Abrahæ filios facit,amp; refedos ex fylueftri ac infru duo-fa olea furculos in pinguem ac foecûdam oleam infcrit. Nihil enim illiceftnoftrum.Quid deinde fignificet no-bifcum agere;Ncmpe,dum illam, quamnobis côtulit, virtutem perpetuo auxilii fui tenore adiuuat, promo-uet, confirmât, turn adcuiufqueoperis eftedum, tuin ad vltiinam vicæ perfeuerantiam. Velfi elegâtem illam Pauli fim ilitudinem retinere libcat, dum oleas, iam ad fœcunditatcm fadas,ca;lefticalorefuo végétât, rorchu mcdat,quô frudum ferant. Etcerteinhacfimilitudi-neomnium Pighii eau illation um facilis eftaeexpedita

ii8 RESPON. CONTRA PIGHIVM folutio.Olcaftri natura fumus,nihiliamp;fteriles. Hanc ftcnlitatem nobis aufert Deus, amp;idoneas ferendo fru-üui oleas facit, dum nos in vicæ nouitatem régénérât. Siquidemamp;mentcm nolïram, cæcam amp;nbsp;in renebrit fe-pukamduce ventacis illuftrat:amp; voluntacem ex natiua prauitace inobedientiamlegis fuæ reformat. In eo quid elkquod arrogate nobis pofsimus? Poftquam au-tem Spiritu fanûitatisgubernari coepimusdamoleæfu mus,amp; virides,amp; viuæ, amp;nbsp;pinguedinem ex bona radice trahentes. Sponte ergo iam ad ferendum frudum pro-pefi fumus.Verum,anidex nobis eft,vtvel minimum gloriari liceat’Totum ex radice eft. Radix porro ipfa, non naturæ.fed gratiac.Et tarnen ne id quidem fufficit, niß continuum ecoelo vigorem Deus (ubminiftret.

Cum tarn euidenter pro nobis loquatur Auguftinus toto opete:quid aliud funt magniilli amp;fonoriPighii damores.quibus vidoriamfuam célébrât,qudm ridicu lapuerorumcrepitacula’Sicgratiam Auguftinuspræ-dicat,vt libero tarnen arbitrio fuas relinquat partes. At-qui de nominecertamen illiremiferam. Nuncigitur quä tum libero arbitrio largiatur facultatis Auguftinus quærendum eratmon in nomine inßftendum.Nullum, inquit,peccatum eft,nifi voluntarium. Quorfum hoc? niû vt fufpicionem indodi$faciat,qui noftranonle-guttt,aliter nos docere:cum hoc ipfum verbum in lucu brationibusnoftris identidem occurrat. Imputare,in-quit,fibi quifquc debet quod peccat. Et quid fibi ea vo-lunt,quæ ante ex mea Inftitutione retulit? Merita,in-quit,noftra coronantur; fiquidem intclligas effe Dei do na.Mirum,nifi faniores ex Romanenfibushiceum prx uaricanfufnicentunquandocaufamnoftram no aliter quàm fi nobis condudus foret,agit. Verum quia inlo-cum nimisfibilubricum amp;perlculofumfeveniflefen-tit.retrahitmoxpedem,amp; aliam yiam ingreditur.Tran fit enim adalium librum,qui fub Auguftininomine ex-

DE LIBERO ARBITR. ” nj cxtat inter eiuj opera,habetquc infcriptionem , de do-gmatibus Bcclcfiadicis. Facit autem idpro folito fuo candore, quôd fandt viri titulo abutitur, in citando o-pere,quod fuppofititium effe non minus ipfenouic, quàm qui ounc à me admoniti agnofcent. Primum, cum omnium operumfuorum fecatalogum inRetra-dationibus texuiffc profîteatur Augullinus, de hoco-pere nulla mentio. Adhoccum fit vbique in fuis fcri-ptismethodiftudiofifsimus-.opufculum illudmixtam 'amp; confufam variarum rerum farraginem ,fineordine coaceruatam,continet. In hacpræfenti quaefiionedum verfatur,nihil aliud quâm diuerfa bine inde teftimonia colligit. Innocentium Papam Romanum magifirum vocat;qui longo poft Auguftinum temporis fpacio E-pifeopuscreatus fuerat-De Aphricanis SynodisMile-uitana amp;nbsp;Carth3ginenfi,ficloquirur,quafi nüquam illis interfuiflet cum certum fit, Auguftinum confilio amp;nbsp;au thontateillis præfuifle. Imo quas ex Auguftino amp;eius æqualibus fentcntias fumit,antiquorum patrum defini tiones nominat.Quamquam ineptus fum,qui in rene-quaquam obfcura tantum verborum confumam .nifî quôd id faltem proficio, vt Pigliii impudcntiam nemo non videat.

Nuncaudiamus, quid cum laruato illo Auguftino obtincre velit.Vt fciant,inquit,hæretici, non ex priua-to eum fenfu liberum arbitrium aflerere ; fed ex defini-tione Ecclefiaftica; cui contradicerenemo piorum au-fit. Ita ne vero, vt tantum ponderis habeant incogniti hominis,nihildiconuncgrauius, vndecunquetemere congeftærhapfodiæ’Scdquatenus libertas illic prædi-tur ? V t nobis poftlapfum maneat in vtranque partem eledio;hac tarnen exceptioneaddita,vtnon valeat,nifl admonente Deo ,amp;adfalutem inuitante.fecundo ,vt acquiefcereDei infpirationi, noftræ fitpoceftatis : tertio ,vt non labamur in adepto falutis iTiunere,folicitudi p 4 nis

nis noftræ,amp; cœleflis pariter fît auxilii.Quid fî ipfcfibi fcriptor paulopoft non conftct’Nam qu^ex Mileuita na Synodo recitat;fî quis De5,vt à peccato purgemur, cxpeftare noftram voluntatem fentiat,amp;non potius,vc purgari velimus, in nobis cfficerc, eum refiftcre Spiritui fanao;minimc cum ilia eleftionis libertate côuenit. Item quod dicit,agere Deum in nobis,vt quod vult, vc limus amp;nbsp;agamus-.prorfus ab eo diffcntaneum eft, quod dixcrat,acquiefcere,noftrac eflepoteftatis. Nam altero loco efficax Spiritus fandioperatioprædicatur: altero, boni aut mall eligendi duntaxat facultatem offerri per gratiam,dicicur.Illa autem tria quantum abfînt à mente Auguftini,iam partim vifum eft, amp;nbsp;copiofîus adhuc videbitur. Conclufionemdemum ponit exquadamad populum concione,quæ Auguftino adfcribitur; an autem eius fit,relinquo all is iudicandum; amp;nbsp;fî minime Au guftini Ingenium faperemihi videtur. Sane, autquôd eius non fît,aut quôd ab eo adhuc iuuene habita fuerit, etiam ex his quæ Pighius adducic, verbis coniefturam non penitus leuem caperelicet.quôd cum duascontra nas iedas ponerec,quænimium hue aut illuc deelman* do errent : amp;nbsp;in vna parte Manichæoslocafîct ; in altera non Celeftinos aut Pelagianos; fed louinianum ftatuit. An,qua:ro,relagianos omifîfîet,quibus tam acriter fern per eft infeftus ,amp; quos magisnecefle erat apud populum refcrrc,fî tune ex titillent? Non enim Aphricanis Eccleliis eo tempore moleftus erat Iouinianus:fed Pela gianorum fama fîmul amp;nbsp;impietas totum ferê orbem peruagata erat.Quamquam line hacquoqueconieûu-ra fermo ipfe promt,fe Auguftini nomen mentiri. Verum vtcûque fît;audiamus id quod habet. V t liberum, inquic,hominis arbitrium coniiteamur; dicimus,nos amp;nbsp;non pcccarc,amp;pcccare pofîe . Refpondeo,hune,quiconque fît, fî arbitrii viribus intelligat, hommem polTc nonpeccare, nonmihi, fed Auguftino ipfî pro hæreti-

cohaberi.Sin vero per Dei gratiam ; fciunt eruditiamp; in Auguftiniledioneexercitati,qualiter vir illedepofsibi Iitatedifputarefolcat. Quoniamenim Dei potentiæ eum derogare calumniabantur Pelagiani ; Deum qui-dem pofle confitcturji velit; fednullu exemplum tale, velextitifle,veldebereexpeftari :quoniam aliter Scri-ptura pronunciet.

Poftquam tarn certis demonftrationibus me conui-citPighiusitriumphale iterum tripudium agit.Nec mi rummbi enim intus ac fuis mulls canit ; vel fairem con-tentus eft,11 plaufum habeat ä paucis fui limilibus, qui cum Dei veritatem fubuerti lam pofle defperent:quaief cunquead impediedum eius curfum remoras vndique quæritant,amp;inuentascæco furore exofculantur • ied rem totam clarius à me patefaftam confido, quàm vc apud eos,qui fanum ad hanc difputationem Icgcndam iudicium afterent, amp;nbsp;mentem quieram ac compolitam, flatuolis 1111$ fuis iaftantiis.vel minimum, proficiat.Sa-tis enim fuperque eius fucos diluilTe mihi videor ; qui« bus Auguitinumpinxerat,vt nobis contrarius videre-tur. Nunc vero hocquoque à me quail auftarium for-tafsis requirent aliqui,vt quod gloriatus fum de Augu-ftino,ilium prorfus noftrum elfe,nunc plenius amp;nbsp;pluribus teftimoniis confirmem. Quainrepræftanda non tam difficultate quàm prolixitate impedior* Nam ft omnia colligere inftituam, quæ faftura lint ad fenten-tiæ noftræ conlirmationem, li adducerentur : longum ex his volumen mihi texendum foret;amp; totj etiam ferè libri interdum inferendi. Quid enim aliud quatuor ad Bonifacium libri ,dyo ad Profperum amp;nbsp;Hilarium, duo item ad Valcntinum continent ? quid liber de naturaamp; gratia,alter item de perfeftionc iufticiæ t quid libri tres ad Marcellinum ? quid totidem circiter Epiftolæquot nominaui libros’nili gcnuinam,tamque pcrpetuam doftnnae noftræ explicationem; Verum, ne videar,mo-

re aduérfarii/ola iadantia caufam obtinere veile : fimul vteorum defiderio ex paree fatiffaciam ,quicunino'’ ïlram cum Anguilino confenfionetn videre cupiant, ocium vel facultarem non habentomnia perlegendi: compendium ex paucis locis confedu fubiiciam,quod omnem de ea re dubitationem tollat. Eligam autem cos libro$potifsimum,quibus plurimumauthoricatiscon-cedit Pighius : ne vbi cóuidus fuerit,adcauilliim illud, ficue folitus eiKconfugiat; Auguftino muka inter difpu tandum calore excidiiTe.quibus ne ipfe quidem author fidem haberi veht. Eos ergo libros,qui (edato iam di-fputationis feruorefcripti hjerunt,fidelifsimos eflete-lies fatetur,quid fenferit Auguftinus, amp;nbsp;certo rccipi vo luerit.Quarefi in his demonftrauero,nobifcum illicon uenire:linc controuerfia.etiam aduerfarii confefsione, vicero . Primum dicimus, hominis mentem cæcitate percuflam,vtad veritatisnoticiamperuenire ex fcnul-lomodo queat : dicimus voluntatem prauitatecorru-ptam,vtnec Dcumdihgere,nec eiusobedire lurtitiae pofsit.VtrunquePighius improbat. Prodeat nuncin medium Auguftinus,velutarbitcr.Libro de fanftorum prædeftinatione.fcahquando fuiflein eo errore confite tur,vt noflrum efle putarct, audito Euangelto confenti re.fed poftca ilhs Pauli verbis cóuidum, vt opinionem mutarec;Quid habes quod non acceperis ? Proinde fi-dem,amp;inchoatam,amp;perfedam ,concludit donum eiïe Dei:.cum ne cogitare quidcm ahquid boni in nollralîc poteilatc:quod tarnen multo minus eil,quàin credere. N e vero huic tergiuerfationi relinquat locum»Kleo donum effegratiæ fidem,quia generali infpiratióe omnes ad credendu inuitet Deus amp;nbsp;excitet.occurrn ipfe, duni addit,dari quibuldam hoc donum, amp;nbsp;ahis non dari* Quàdlîdifcutiatur ,amp;quæratur, vnde quifque lit di-gnusmon défunt,inquit,qui dicunt voluntate humana: nos autemdicimus ,gratia amp;nbsp;prædeftinatione diuina.

ScdDeus fidemabhominibus cxigit. Fateor,inquic: nihilo tarnen minus cft Dei donum. Nam promitticli-mullUis fadurum fe,vt facianc,quodfieri lubet. Quo-mam autemproprio motu,adrecipiendâ Dei graciam præparari hominenr vulgo imaginantur : quod etiam Pighius fortiter défendit,ad hocrelpondec.Hanc cogi-tationem refellit Apoftolus diccns ; Quid babes, quod no acceperis? A quo,nifi ab illo,qui tedifcernit ab alio, CUI non donauit quod tibi? Acque hums rei^in Paulo ipfodocumetum pro ferr.Aucrfus,inquit,a fide, quam vallabat,eique vehementer adùerlus, repente ad illam, gratia potentiore,conuerfu$ eft; vt non folum ex nolen te fieret volens credere,verum eciam ex pei fecutore pa ratus adperfecutioneî ferendas. Item.Cum Deus fefa-durumpromitcit,vtfaciant hommes quodpræcipit, non tacet etiam mérita eorum,fed mala ; quibus often' dit,reddefe fc bona pro mabsihoc ipfo, quod eos dein-ceps facit habere bona opera. Poftea.Eft etiarn clarifsi-mum lumen prædeftinationis ôcgratia: ipfe Mediator Dei amp;nbsp;homioum , qui vt hoceffet, quibus tandem fuis, vel fidel,vel operum mentis,natura humana,quæ in il-lo eft,comparauit ? Quod ciusbonum , qualecunque, praeccfsit?Cumiim homo,quod amp;nbsp;illeelVcur non fum, quod ille,films Dei? At illc gratia tabs ac tantus eft. Cur diuerfa eft gratia,vbi natura communis’ Appareat nobis in capite ipfe fons gratiac. llle quippenos credere fc i citin Chriftum,quinobisfecitinquemcredimus Chri ftumalle facit in hominibus principm amp;nbsp;perfedionein fidel in lcfu,qui fccithominem,principem fidei amp;per-fedorem,Icfum.ltcm; Ergo licutelegit nos, ita vocat; fecundü placitum volütatis fuæ;ne in tanto beneficio, placito gloncmur voluntatis noftræ. Item:Attendant quo rnodo falluntur, qui putant effe à nobis, non dari gt;nbsp;pobis,vtpecarnus,quæramus,pulfemus ,amp;hocefledi-cunt,quo gratia præceditur inerito noftro, vc l'equatur

illa;cum accipitnus petentesunucnimus quærente$;ncc volut intelligcre,hoc diuini cHe muneris, vt pecamuj, quæramus.atquepulfemus.Sedquæritur,an non homi ni naturalicer inhæreat boni aucmail eligendi libcrtas? Refpondet: Liberumarbitrium,amp;admalum,amp;adbo-num faciendum,conficendum eft nos habere, fed in ma ad^V^a faciendo liber eft quifque iuftitiæ,fcruufque peccati: inbonoautem,libereflenulluspoteft,nifi fueritanteà - Filio Deilibcratus. Itafola Dei gratiaIiberantur homines à malo:finehac nullum prorfus, fiuecogitando,ft-ue volendo amp;nbsp;amando,liue agendo, faciunt bonum :non folum vt móftranreipfa,quid faciendum fit,fciant: fed vt ea præftante, faciant cum diledione, quod fciunc. Atque hoc deindebreuiusexplicat. Voluntas,inquit, humana, non libertate confequitur gratiam : fed gratia potius libertatem.Et priore ad Valentinum libro dixC' rat;Scmper in nobis voluntas eft libera: fed non femper eft bona. Aut enim à iuftitia libera eft: quado feruit pec cato;amp; tunc eft mala .aut à peccato libera eft,quando fer uit iuftitiæ,amp; tunc eft bona.Gratia vero Dei femper eft bona:amp;per hanc fit,vt fit homo bonæ voluntatis. Sed forte lucem offert hominum mentibus, quam recipere, aut refpuere,in earum fit optione:amp; ita mouet volunta tes,vt earum fit,motum fequiipfius,autnon fequi. Ad hocrefpondet: Si operatur Deus fidem noftram,miro modo agens in cordibus noftris,vt crcdamus : nunquid metuendum eft,ne totum facerenon pofsit?amp; ideo homo primas eiusfibi vendicat partes, vt fecundas d Deo accipiat.ltem:Nolens tarn claris teftimoniis, quibus fides,Dei elTe donum afl'eritur,amp; tarnen volens à feipfo fi bl effe quod credit, quafi componat cum Deo, vt partem fidei fibi vendicet, atque illi partem relinquat:amp; quod eft fuperbius : primam tollit ipfe, fequentem dac illi. Vides vt nullo modo inter Deum amp;nbsp;hominem dimi diet velpartiatur,fed folidum Deo concédât. Verum

poUea exponic longe darius: Quid eft ad Chriftum venire,niiî in Chriftum credere ? nbsp;nbsp;Hoc vc fiat,pater dat.

Quid eft enim,omnis qui audiuit â pâtre amp;nbsp;didicit, ve-nit ad ine’nifi,nullus eft, qui audiat amp;nbsp;difcat à pâtre, amp;nbsp;non veniat ad me. Si enim omnis,qui didicit â pâtre,ve nit:profeao is,qui non venit,non didicit. Paulopoft: Hæc gratia,quæ occulte humanis cordibus tribuitur, à nullo duro corde recipitur. ldeoquippedatur,vt cordis duritia primitus auferatur-ltem.Âbfitergo, vt non veniat,qui â pâtre didicit. Sed quare, inquiunt,non o-mnes docet’Si dixerimus,quia nolunc difcere ; refpon-debitur;amp; vbi eft illud’Domine tu cofiuertens viuifica-bisnos. Autfinonfacitvolentesexnolentibus Deus, quid orat Ecdefta pro perfecutoribus fuis ? Cum ergo prædicatur Euangelium,quidam credunt,quidam non credunt . Sedquicredunt,prædicatore forinfecus fo-nante,intus à pâtre audiunt,atque difcunt. Qui autein non credunt,foris audiunt,intus no audiunt,neque di-lcunt;hoceft,illis datur vtcredant,his nô datur. Quod apertius etiam poftea déclarât; Nemo poteft venire ad me,nifî pater meus traxeriteum .Item:Nili cui datum fuerit à pâtre mco. Ergo trahi ad Chriftum,amp;audire ac difcere a pâtre, nihil aliud eft, quàm donum accipere credendi-Nequeenim audientes ànonaudientibus;fed credentes à noncredentibus difcernit, qui dicit ; Nemo venit ad me,ni(î datum ei fuerit.Fides igitur,amp; inchoa-ta,amp; perfefta,eft donum Dei. Item ; Promifit Deus, quod faûurus erat ipfe,non quod homines. Q^ia amp;û faciunt hommes bona, quæ pertinent ad Dei cultum: ipfe facit, vt illi faciant quæ præcepit ; non lUi faciunt, vt ipfe faciat quod promifit. Alioqui,vt Dci promifla compleantur, non in Dei, fed hominum eft poteftate« Item.Cum ficîoquitur Deus.T imorem meum dabo in cor corum:quidaliud eft,quàm tails ac tâtus erit timor meus,quem dabo in cor eorum , vt mihi perfeueranter q 3 ad-

adhærcant. Itcm:Certuincft,nos mandata fcruareü vo lurnusifed quia præparatur 4 Domino voluntas, ab illo petendum eil, vt tantum velimus, quantum fufficit,vc faciamiis.Certumcil,nos veile, cum volumus:fed lUcfa cic,vc velimusbonum.Certum eft,nos facere cum faci musifed ille facit, vt faciamus:præbendo vires efficacif-fîmas voluntati.lcemiAn audebis dicere,eLiam rogantc Chrifto.nedeficeret fides Pctri,defeduram fuilfe,!! Petrus earn dcficere vellet j C^uafi aliud vellet Petrus vllo niodo,quim pro illo Chrillus rogaffcc, vt vellet.Quan-do igitur rogauit,nefideseius deficeret, quid aliuTro-gauit.nifi vt haberctinfideliberrimam,fortifsimam,in uidifsimam,perfeuerantifsim3m voluntatem?Vcrum, vbi adprimi hominis Scpoilerorum comparationein dcfcendit,ficcoDcludit totam hac partem, vt filere lam debeat Pighius : aut fi porro oblatrare pergat,nihil tarnen habiturus fit,quodinordeat. Poilquam eniinpri-mum integritatis ftatum, deinde lapfum , amp;nbsp;fimul pcc-nam lapfus cxpofuit,hoc ell,miieram hancßoftri gene ris,quiE ex eo confecuta eil,damnationem;träütum inde ad reparationem facics,fic icribit; Qucmadmodum humanam in Chriflo naturam,nullis eius propriis mentis,gratuita fua beneuolentia hoc honoredignatus eil Deus pater,vt homo in vtcro virginis conceptus, films Dei vocareturndque hac lege, vt fie à Deo fufeepta hominis natura nullum in fe motum admitteret malæ voluntatis ; ita per hunc Mcdiatorem Deus oilendit, eos, quos fanguine eius redemit, facere fe ex mails in æter-num bonos. iftam gratiam non habuit homo primus, quanunquam vellet eflemalus:fcd habuit,in quafiper-manere vellet,nunquam malus elfer ; amp;nbsp;fine qua, etiam cum libero arbitrio,bonus elfe nö poflet. fed earn tarnen per liberum arbitrium deferere polTec. Dcioceps:Talc quippe erat adiutorium, quod delereret cum vellet, amp;nbsp;in quo permaneret, fi vellet. non quo fieret, vt vellet.

HæCjlt; ft prima gratia.quæ data eft Primo Adæ; fed hæc potentior eft in Secudo Adam . Prima eft enim,qua fit, vt homo habeat ii)ftitiam,fi velic ;fecunda plus poteft; qua etiam fic,vt velic; amp;nbsp;tantum velit, tantoque ardorc dihgat,vtcarnis voluntaté, contraria concupifcentem, vokintate Spiritus vmcat^Nec ilia quidcm parua erat: fed hæc tanto mai^,vt parum fit homini, per illam rc-parare perditam l{bertaté;parum fit denique,non pofle fineilla,velapprehendereDonum,velpermanere inbo nofi velit'.nifi etiam fiat,vtvclit. ltem:Acper hoc,ne de ipfa quidcm perfeuerantiaboni voluit Deus fanöos de viribus propriis,fed in ipfo gloriari ; qui eis non fo-lumdatadiutoriu, quale primo hominidedit, fine quo non pofsint pcrfeuerarefti velint.fed in eis etiam opera turÄvdle.vt quoniamnon perfeuerabunt, nifi amp;pof-fint,amp; velint,perfeuerandi eis, amp;nbsp;pofsibilitas, amp;nbsp;voluntas,diuina largitate donetur. T antum quippe accendi-tur Spiritu fan do eorum voluntas,vt ideo pofsint,quia fit volunf.ideo fic velint,quia Deus operatur, vt vclint. Nam fi in tanta infirmitate vitae huius ipfis relinquere-tur voluntas fua,vt in adiutorio gratiae, fincquo perfc-uerarenô poffent,mancrent fi vellent. nec Deus in illis opcraretur vt vellent:inter tot ac tantas ten tationes,infirmitate voluntas ipfa fuccumberet; amp;nbsp;ideo perfcuera-renon poffent,quia déficientes infirmitate,nec vellent: autrion ita vellent, infirmitate voluntatis, vtpoffent. Subuentum eft ergo infirmitati voluntatis humanæ, vC diuina gratia indeclinabiliter amp;nbsp;infeparabiliter agere-tur : amp;nbsp;ideo.quamuis infirma, non dcficeret,neque ad-uerlitatealiqua vinceretur.Hicneadhuc obftrepet Pi-ghius,amp; luum in nos vencnum profundet,qu0d Dcum afferamus effxacitcr hominum agcrc vol un rates? nbsp;Ac

nos nihil quâm Auguftinum fequimur. Deperfeueran tiaquoque plus facere verborum fuperuacuuin foret: cum vtrunque fimul vbique coniunxerit, amp;. cfficacem

afFeJum,amp; perfeuerandi conftantiam. Et prius dixe-rat,quodnondum retuli, poft primi hominis lapfum» nonnifîad fuamgratiam Deumvoluiflepertinere,vC homo ad eum accedat: nec nifi ad fua gratiam voluiffc percinere,vthomo non recedat ab eo.Vtrumquenomi nat,prmcipium amp;nbsp;finem. In vtroque ne minimam qui-dem portiunculam hominirelinquic .cum præcipuas iUi partes Pighius largiatur. Vnum fupereft, quidquid vfquead vitæ finem, nobis gratis confertur,gratuito nobis conferri,non retribui gratitudini noftræ, quafi fu perioribus gratiis bene vtenao, hoc ex nobis merueri- ' mus.Hocfic Auguftinus cofirmat. Satis dilucidc often dicur,amp;inchoandi,amp;infinem perfeuerandi gratiam, non fecundum mérita noftra dari, fed donari fecûdum ipfius fecreti fsimam, eandcmque luftifsimam, benefi * centif$imam,fapientif$ima voluntatem;quoniam quos prædeftinauic, eos amp;nbsp;vocauit. Quid nunc ad cergiuer-fandum(effugere enim nullo modo poteft)obtendet Pighius ? An mutilas ac mancas fententias me decerpere caufabicur,quæ Auguftini mcntem minime demon-ftrent? At nemo ent,qui non eius improbitati réclamée, ft fecerit.Anmenonfidelitcrcitare? Atqui ad verbum defcripfi. An de induftria practerire,quæ mihi aduer-fentur? Atqui ex quatuor tantum libris, neque his adeo prolixis.hæc omnia excepi:quo$ perlegere ,nonma-gnus ent labor-Potcram vndecunque longe plura coa-ceruare ; verum, partim compendii ftudio, partim vt leûoribus fine moleftia, autlabore promptum effet re-cognofeere,quanta fide acfinceritate veram aegenui-nam Auguftini mcntem exphcarim; cedo. Si cui hoc minus faciffaciatdn medium prodeâtilliquatuor libri: duo ad Valentinum:quorumakcr de gratia amp;nbsp;libero ar bitrio,alter de correptione amp;nbsp;gratia inicriptus eft ; duo item ad Profperum amp;nbsp;Hilanum : quorum vnuseftdc prsdeftinationefandorum,fecunausdebonoperfeue

DE LIBERO AR BI TR. , xigt; rantiæ; tum ex illij inter nos iudidum fiat ; facile enim patiar.vt tota inde controuerfia dirimatur ; nec vereor ne id vel minimo caufæ noftræ incommodo fiat. An Auguftinum dieet hic præteruehi contentionis calore, vt eius fidem fie extenuet ? At hi libri funt,quibus au-thoritatem fine exceptione deferendam agnofeit; amp;nbsp;ex quibus foils certo ftatui poffc,quæ fuerit Auguilini fen tentia,pronunciat. Quidautem hicdocet Auguftinusj Voluntatem hominis effe quidem liberam, fed non nifi ad malum. Atquehocilh epitheton non propric tnbui.cum ferua fit iniquitatis. Malain enim efle natura liter:amp;ideo fubpeccati lugo teneri vinûâ accaptiuam, doneeper Chriftumliberetur. Hanc prauitatemeo vfque patere, vt non modo nihil boni veile, aut dehbe-rareporsimus;fed neconciperequidem. Deum igitur non noftra præparatiôe adouci,vt gratiam nobis fuam conférât:fed modis omnibus nos præuenire,vt initium fit ex mera eius mifericordia. Omnes enim hominis fa-cultates corruptas efle, vt nihilquâm malos fruûus parère ex fequeant.Hancpræterea gratiam non omnibus indifferenter autpromifeue dari,fediis duntaxat, quibus Deus vult:alios,quibus nondatur,malosperma nere,ad bonum prorfus nihil valere; quia fint ex perdi-ta amp;nbsp;damnata maflà, fuæque damnationi relinquantur. Præccrca,non efle eiufmodi gratiam hanc, quæ illis bene agendi poteftatem conférât fi velint : vtin eorum poftea optione fit, veile, aut non veile : fed efficaciter ipfos permouerevt velint: imo voluntatem ex malabo nam facere,vt neceflario bene velint. Adhæc,non id femel fieri,vt homines deinde fibi relinquantur; fed continuo tenore eos gubernari: vt non minus in bono per-feuerare,qud,mbonumincipere,Deidonumfit. Deum porro non aha induci rationc, vt homines, turn regen-dos fpiritu fuo fufcipiat, turn fufeeptos ad extremum yfquc vitae rcgat,atque in p er feu erantia confirmer, nifi r gra

ïjo RESPON. CONTRA PIGHIVM gratuita fuabonitatc,nullo vlliusmeriti refpeftu ;ßcut reuera nullum habere poflïint, nee in opere, nee in vo-luntate,nec eciam in cogitatione. In hoccompendio fi quid deprehendatur,quod non fit ex quatuor illis libris fumptum: caufarn non dico , quin me nullius fidei hominem totus mundus iudicet.Qu^idautem in tota no' liradodrina ahudcontinetur ? Ergo etiamfi crepet Pi-ghius,nobis hoe extorquerc non potcil, quin Augufli-nus fit nofler. Quid ergo fupereil,quominus eum in beluinam naturam degencrafle clamet ? Sicuti fe fadu-rum denunciauitjfioilenderetureaufænoftræ futfra-gari.

E cui dubium fit,quid hadenus fua garrulita-tcconfecutus fuerit Pighius ; magnificum ex integro,fed vmbratilcm ac imaginarium , fibi triumphum canit. Proftrati,inquit,funtprimo ariete adueriarii ; Ego autem valdedurus fum,qui llragem hanenon fentio . Mihi enim redus adhuc nr-mufque Hare videor. E t quo plus profecifie fe ofiendac, 11 vecerum opinionemnobis oppofueritTacriIegam il-lamfuamvocem iterum rudat: nullius Scripturæau-thoritate,quamhbet claræ,nollro quidem ludicio , amp;nbsp;e-uidentis aauerfus tlaram confonantemque orchodoxo rum patrum fententiam , aduerfuscommunem Eccle-fiæ definitioncm.aliquid crederecuiquam licere. Fieri cnim pofle.vt in Scripturæ intelligentia erret vnufquif-quenoftrum ,vterret Ecclefiafieri in his «quæadfidei veritatem pertinent,non pofie; quia fit columna amp;nbsp;fir-mamentum vericatis. Sedeumnouumnonfit, quod vfu venifie feeuhs omnibus confiât : Vt Ecclefiæ vmbra fe falfo tcgant,eiufque titulum arripiant.qui funt infe-llifsimi ahàs eius hofies; verâ Ecclefiainà falfa quomo

do difcernere conoenict? Ad multitudinem, inquit Pi-ghius. Atqui putabam ex verbo Dei iudicandum;vt, qu T Scrip tu ræ adhærercc, Ecclcfia cenferetur : quæab ea deflca:erec,rcpudiarecur, vtcunque nomine fe ven-ditaret.Verbum,inquit,obfcurum eft; itaqueex Ectle-fiæfenfu totaeius pcndetcertitudo. Atqui putabam,amp; ïic didiccram, prius fuo edificio efle fundamentum. T eftatur autem Paulus,fundatam efle Ecclefiam in do-ärina, non quamilbi ipfa compofuerit •. fed Apoftolo-rum amp;nbsp;Prophetarum. Excipiec forfan,hancquidem do örinam prioremeffe EccleiiaTcd eius fenfum in Eccle-fiaeffe fundatum.Quod refponfum fua abfurditate fa-tis per fc refellitur. Ergo cum lîatuere,quænam fit vcra Ecclefia,certo volumus,valeat lUa Chrifti régula ; oues eiusefle,quacvocem cius audiant. Proindeficutcolum na Sc firmamcntum veritatis ideo eft Ecclefia,quöd do-örinam illam, in qua fundata eft, fideliter cuftodit : ita non ah am debemus pro Ecclefiaagnofcere, nifi in qua doärinam illam reperimus. Hoc vinculum eft, hicne-xus facri coniugii.quofibi Ecclefiam Chriftus copula-uitiquem nexum impio ac profano diuortio abrumpe-re Pighius conatur,dum Ecclefiam prioreloco confti-tuit, Dei autem doärinam ad inferius fubfcllium able-gat ; amp;nbsp;cam quidem, non ficut â Deo tradita eft, cuius claraamp;perfpicua nobis extet veritas: fed qu aliter homi nibuscamexponerehbuerit.

Verum attendant ledorcs ad alterum hominis acu-menmirabile. Nam cum fe initio Scripturæteftimo-niiscôtranos afturum propofuifl’et : cu adeumlocum ventum eft,ingeniofam excufationcm inuenit,qu0 de-clinet : Qponiam fcilicct vniuerfa Scriptura,quanta quanta cft,arbitriilibertatem demonftrat. Nam cum vniuerfa teftetur.Dcum vnicuiquepro fuis meritis red diturum;vniuerfa,benc viuendi leges amp;nbsp;prarccpta con-tineaf.vniuerfa nos hortetur ad virtutem, peccata pro-hibeat.

hibeat, pœnas mincturxertum eft, vniucrfani demon-llrarcliberi arbitra poteftaté. Si vniuerfam ita Pighius intclligit,quafi in hoe tota incumbat,amp; hoe agac vnum; nondum prima fidei rudimenta didieic. Omittit enim præeipuam, amp;magis neeeflariam dodrinæ parce, quae gratiæ promifsionibus eontinecur:quaeognita,mhil fuis obiediombus effieit. PofFquam enim nos in man-dacis fuisambulareiufsic Deus , faûurum fepromittit, vt ambülemus,hoecft,animû amp;nbsp;pedes nobis daturum. Cum ergo tota lex,præeepta omnia, omnes tum exhor tationes,tum eaftigationes,tum minae,ad promifsiones nos dirigant,amp; quafi manudueanc ; vbi fotam noftram virtutem in nihilum Deus redigit,fibi gratiaeque fu ae o-mnes bonorum operum partes adferibendoiqui legeac praeeeptismetitur hominis faeukates,prima fidei eie-mentanondum fe tenereprodit. Quamquam in fol-uendo hoe nodo nondum immororrquia paulopoft locum proprium habebit. Facit enim pro more fuo Pi-ghius,decies rem vnam iterando. QuödDei iudicium non fore iuftum commémorât, nifi cuique reddat pro meritis;refpondeo,quod Auguftinus; V æ vniuerfo ho-minum genen ; 11 menta noftra in ludicando Deus ex-pendac.Qu,öd ad mercedem atcinet, quam Deus feruis fuispollicecur,reddecquidem illis coronani iuftitiæ lu-ftus iudex.Sed hoc quoquequaerendum erat,vnde fan-öisproueniat iuftitia.quae tunecoronabitur. Certum autem eft,nihil eiTequàm merum Deidonum. Quid er go inde hom mum potentiam colligit?

Ec quoniam de infirmo Scrip tu rae præfidio fibi male confcius eft, ad folenne illud fuum fuffugium pro-tinus dilabitur.-fic Origenem,licTertullianum, lîcFlila rium,amp;rehquos fenlîlTe. Vcrum,cciam fi aftnngi me eorum auchoritace ligarique fie patiar,vt derelifta Scri-pturæcerta veritatc,in eo acquiefcam, quod ilhs vilum fuenc:quod nec facturus fum,amp; faccrenefas eftjam ta

men orten dl» quàm calumniofa intcrpre'ationeeoruni fententias in nos derorqucac. Nam quöd dicnnt,fru-ftra cflelegem,nifl tKobfequcdi facukas,^ Hmilia; hæc mericodicerentur,ß feruitus hæç, quat’nos impeditos tenet,ac virtutemaufert,naturae foret, non propriivt-tii. Nuncvero cum iftudfemper in promptu fit, quidquid impotentiæ autdefeäus innobiseft,culpæ nortræ efle imputandum; hoc refponfo ,diluunturo' mnes illæ obieàiones ac foluuntur. Atque ita foluit Aq guftinus,tum in ilhs,quos nuper recenfui,libris:tum iq hbello de perfeâiôc luftitiæ. Itaque hoc nimis proftitu tæ froncis cft, ipfius quoque Auguftini tcilimonio htç abuti. At clans verbis negac,in eo peccari, quod vitari non potert:;Et vbi natura dominatur autnecefsitas,ilhç tradit inuenirinô pofle culpæ rationem.Exaduerfo réclamât,fruftra fibi præfcribi de cal tu m hbrorum, quos pç iuuenisfcripferac,vecurtate.Namamp;ideo,inquic,rctra- no per. ûanda fufcepimea opera,vt nec meipfum in omnibus feue.ad me fecutum fuiffe demôlfrcm;fed proficienter me fcri,- Profpe. pfiflfcexiftimo,nô à perfedlionecœpifl'e.Huicvero Pi cap »»-ghiicalumniæin Retradationibus ficoccurric. Aliud eft,quaererc,vnde lit malû ; aliud,vnde redeatur ad pri-ftinum,velad maïus perueniaturbonum. Pauloportci tat hoc pridem à fe diftum’.Quoniam non ficut Iponte homo cecidit,ita furgere potelE.porredam nobis dcxte ram Dei firma fideteneamus Etfimiha. Et tarnen excu fat, quöd ne fie quidem totum quod didu necelTarium fuefat,comprehenderit. Itemdcperfedione luüitiæ: Per arbitrn hbertatem fadum eft,vc homo cum pecca-to effet: fed ïam pœnalis vitiofitas fubfecuta ,ex hberta-te fecit neccfsitatem. Sed in poftremis etiam fcripcis conuenindocet liberum arbitrium ;quoties præcipit, velhortacur Deus, Fateor fane in hocquæftionisftatu diu eum verfari, vthberum arbitrium cum gvaria con-iungat,ne liber um arbitnu tollere videatur gratiae præ-

dicatio. Sed quid hoc nomme fibi vclit,non debemus nebligere:!! verum eius fenfum cófequi cupimus, non verborumdecipulas amp;nbsp;aucupia ftruere. Ipfe autem fa-tis demonftrac toto libro,non aliud fendre fe,quâ fpon-tanea voluntate,amp; bene amp;nbsp;male agerc homioesifed natu ra nihil poflequàm peccare,gratia autem bonum inci-pcrc,amp; in eo perfeuerare Jtaquepræfatus,fe eorû cau-Ïa fcribcreopus illud,quihberü arbitriü,aucnegarent, aut negate videientur,gratiam afferendo .complu reslo cos congcrit,qui liberü arbitrium fubefle homini figni ficent;hoc eft,voluncatem, qua fpóte faciacquod facit: Atque hoe vnum capite fecudo , quodallegat Pighius, exequitur.Verum continuo poft, rnetuendum effead-dionct,nehæcteftimonra ficin defenfione liberiarbitra intelhgantur, vt gratiæ Dei locus non relinquatur-Totumigitur nunc in co fitum eft,vc fciamus, qualiter deinceps inter liberum arbitrium amp;gratiam partiatur. N am amp;nbsp;inde,quid liberum arbitrium fignificet, confta-bit.Teftaturautem,amp;fæpe,amp; clans verbis, Deiefledo-num,quidquid bom agimus.quia illud in nobis efficiat. Gratiam veto Demon retribui mentis noftns: fed tunC dari,cum nulla lint nobis nifi mala mérita.Inde incipe-re bona mérita;fed quæ mera fint Dei dona, nullo modo à nobis. Hacoccafione in lUam difputadoncmin-greditur,qualiter vita æterna merces fimul fit amp;nbsp;gratia: quam ficabfoluit, quôd Deus bona quidem opera re-munereturin Tandis: fed hoc agendo,nihil qudmgra-tuitam fuammifcricordiam in illis profcquatur : quo-niam ipfis quidquid eft bonorum operum gratuito co-tulerit.Atqueillic tradat, qualiter nos fingat ac formet Deus,cum fuo Spintu régénérât: qualiter præparet bona opera in nobis,non ipfi præparemus. Simul eoruiri errorem refellit,qui hominem bono aliquo motu prx-parari fingunt, ad recipiendam Dei gratiam : cum ini-tium grati;^ fit.auellere d nobis cor lapideu , quod nihil

DE LIBERO ARBITR. quot;nbsp;xjç qüim durifïimam voluntatem fîgnificac, amp;nbsp;aducrfus Deum index ibilem.Pofteadcfinireincipir,quid Iiberta tis nomen valeat. Semper,mquic,libéra eft voluntas in homine.fed non femperbona. Malam veto efle teftatur naturæ vitio,graciabonam fieri • Vides eiimiamlibe-ramfacere voluntatem ,quænihilominus nihilquàrn mala per fecffepofsic. Refpondetpofteaargumentis illis,quæ ex lege amp;nbsp;præceptis obiici folent. Magnum ali quid, ait, Pclagiani fe habere putant, quando dicunt: Noniuberet Deus,quod fciret,non poffe ab homine fie ri-Quis hocnefciac’Sed idco iubet aliqua quæ non pof fumus, vt noucrimus, quid ab illo petere debeamus. Ipfa enim eftfides,quæorando impecrat, quod lex im-pefat.Deinde;Certum eft,mandata nos feruare,fi volu mus. Sed quia præparatur â Domino voluntas, ab illo petendum eft,vc cancuin velimus, quantum fufïicit, vc volendo faciamus.Cercum eft,nos vclle cum volumus: fed illefacit, vt velimus bonum. Certum eft,nos facere cum facimus; fed lUe facit,vt faciamus,dando vires effi cacifsimas voluntati. Pergitturn poftea,compluribus Scripturæteftimoniis monftrare,eaipfaDeum facere in nobis,quæ facere nos iubet. Tandem vbi adconclu-lîonem venit,ficloquirur ; Satis medifputaiïe arbicror aduerfus eos,qui Del gratiam vehementer oppugnant; qua voluntas humana non tollitur, fed ex mala muta-tur inbonam'.ôc cum bona fucrit,adiuuatur;amp;; ficdifpu tafle,vtnon magis ego ,quâm diuina Scriptura locuta fit,euidentifsima veritate • Quæ Scriptura fi diligenter infpicicur,oftendic,non folumbonas hominumvolun tates,quas ipfefacitexmalis,amp;àfe faftasbonasina-» ÖUS bonos,amp; viram dirigit æternam; verumetiam illas, quæconferuanc feculi creaturam,itaeffe in Dei potefta te,vc easquô volucrit,quando voluerit,faciatinclinari. Quôdfî potens ell fîueper Angelos,vel bonos velma-loslîücquocunquealio modo;operari in cordibusma-'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r 4 lorum,

RESPON. CONTRA PIGHIVM. lorum,pro meritis rorum, quorum malitiam ipfenon fccit,fed vel origin all eer craûa eft ab ipfo Adam,vel cre uic per propriam voluntatem.quid mirum, fi per Spiri tum fandum operacur in cordibus eledorum bona,qui operatus eft,vt corda ipfa effent ex malis bona’En qui-bus liberum arbitriu encomiis illic excollat. Ec tarnen, qua folet verecundia,Pighius nos ftudio claudere ocu los criminatur,neclarifsimamlucecernamus. Etadeo fibi placetjVtvelfolo hiatu oris feleäores inca tare pof fe fperet.

Quoniam autem in mea Inftitutione,poft doörinac noftræ explicationem, argumenta refutaueram,quibu$ _ fefe armare folent, qui earn oppugnare volunc : has ftbi nunc partes fufcipit, vt folutiones meas, aut frigidas, aut minus plcnas ,auc ineptas, aut inanes effe omnes cohuincat. Hoc vt faciat, clialogum componit ; in quo meinducitloquentcmifedprofuo commodo, Nam quoties libet,verba abrumpit. Dixeram autem in mea Infticutione.qui doûrinænoftræ refiftunt,eos abfurda quaedam congcrere,quibus earn odiofam reddant, tan-quam à communi fenfu abhorrentem; deinde Scriptu-ræ teftimoniis cum ea congredi.Quia vtrafque machinas ordinemerepulfurum profiteorifuperbiam mea in tragicis acclamationibus exagitat; quödego ,mifellus culex,tot fitnul,tantofque elephantos,amp; nobilem illam X aqiiilarum congregationem,hoceft,veteres omne? fan öos,adoriar. Ac rurfus fuum lUum catalogum, meo fty lo iam fuperius confoffum amp;erafum,récitât • Ego vero non cum antiquispaenbusmihi bellum effeproficeor: * fed cum Pighioduntaxat, amp;fimilibus, velcanibus, vel porcis; qui facrofanûam amp;falutarem Dei ven ta tem. partim impuro amp;nbsp;oblcœno roftro contaminant,partim conculcant pedibus, partim venenato morfu lacérant, partim latratu perfequuntur. Verum li in refucanda eius garrulicace inliftcrevelleramullus effet hnis.ltaque à

àlcaoribui peto ,neàrc ipfadimoucri fepatîantur. Quod fi mihi dcderint;efficiam,nequid in meis refpo-lionibus defiderent.

Nunc,primum quod reciro abfurdum,efi:.Si pecca-tum necefsitatis eft,iam definit efie peccatum-.fi volun-tarium eft.ergo vitari poteft. Addo autem,HocdiIeni-mate vexatum ohm fuifie Auguftinum â Pclagio. Cia-mat hicphrencncus,me mentiri. Atqui nihildixi, quod non Auguftinus ipfeprodiderit. HancenimPela gii ratiocinationem nouam ponitjibro de perfeâione luftitiae. Quîeergo ifta eft rabies, negarcvfpiam effe, quod ante oculos exhibetur ? At fimihter vfus eftcontra Manichæos Augullinus. Rite quidem ,amp; optima ra-tione : cumilh peccatum hominibus à Deo ingenitum efle,tanquam fubftantiale maI5,fingcrcnt;nô concédèrent vitio propnæ voluntatis accidifie. Noftra autem caufa difsimilis. Ergo ficuti huius abfurdi obieâionc hodie nos oppugnant Romanenfes theologi-.itaolim eadem Auguftmum Pelagius impecebat.Extat enimliber,qui hoc teftatur. Negando,quid proficiet Pighius? Et tamcQ illud,quodâ meadditum Pighius præcermi-fit,quantæeftingenuitatis? Nolle me hoftes noftros prægrauari Pelagii nomme,donee de reipfafatifiraduni â nobis fuerit.Porro fatilTaciendi ratio hæc eft: Nihilo-minus lurc nobis imputari peccatum, etiamfi necefla-num fit.Ratio eft; quia fi quis cum Deo difceptare veilt,amp; hoc prætextu ludiciumfubterfugcre, quia aliter nonpoterit;habetparatam refponfionem; Perditiotua IfracLin me tantummodo auxihum tuum. Vnde cniin ifta impotentia,nifi ex naturæ vitiolitate? Vnde porro vitiofitas,nili quod homo defecità fuo opifice ? Huius defedionis cum rei fimus omnes. in hac necefsitate, qua conftringimur, dico extareluculentam damnations noftræ caufam Plurimum igitur abefle,vt ad excu fa tionemvaleat.Hic incachinnos totus Pighius foluitur.

quód tam nihili rationemeclapfum cfie confidam. Scd quid habet ipfequod opponat’Suum illud tocies repe-titum carmenoccinir: Ex patribus femonllraflc,fru-ftradatam eflelegem,fi impleri nequeat;locum necme rito ncc demerito forc,nih ram ad bonum,quâm ad ma lum,libera fit voluntas. Atque vtmukitudine teftiuin nosobruat,totam illam,quam antereceniuimus, cater-uam profert.Quôd adlaruatum ilium Petrum, tium Clemencein fpeaat,faccnantèmedio. Namillas ineptias verbo vno non dignabor. De aliis iam dixi, quantum fufFiciat. Qnanquam nullus ellipforumo-mnium certior inccrpres, qua Auguftinus, dum fuam in communi caufa mentem cxponit Quod enim dixe-rat,non pofle inueniri culpæ rationem , vbi natura do» minatur autnecefsitas; non nifi infanxamp;integrænatu ræ confideratione valere admonet. Necefsitati enim nunc fubiaccre homines, fed quam fibi voluntariaculpa primus homo contraxcrit. Natura,inquit,nobis fada eft,pœna.Et vindida primi hominis quod erat poe-Pfal.j7 nauiobis natura eft.Cum ergo necefsitaspeccaci fit pee na,quæindeoiiuncurpeccata,merito culpari,amp;eorum culpam merico imputari hominibus: quando volunta-rium eft principium.Nunc ergo quid caufæ eft,cur fo-lutionem ä me poficam tanto faftu contemnat acderi-deat Pighius'Auguftinum omitto,nó minus argutum, opinor,dialedicum,quâfit Pighiusiqui hacautcali re-fponfione dara,fedefundum putat. Sed piecatis fengt; fum confulamu$,an non fatis hocfitadhominis reatu, vbi fua culpa periifi'e conuincicur.Ncqucenim alia po-pulum fuum accu fa tide premie Deus,cum dicit ; Ferdi tio tua ifracl.inmetantummodoauxiliumtuum. At populum illic arguit,qui verbo fuo obtemperare noluc rat. Fateor. fed cum vniuerfalis fit fententia, videndum, quid contineat.Hocautemproculdubiofignificat,defti tui omni excufatione hominem,fi fibi caufa exitii fuif-fe

fe dcprehcndatur. At hoc non cfle caufatnr Pighins, ntii tam cffugere perditionem , quàm perderc fe,pof- * fit.Qjji fie balbutit,vel grunnit pocius, fe primum illud fidei noftræ axioma non tenere prodit,nos,ac totam no ftram adbeneagedum virtu tem,in Adam periifle. Ncc vero abeo fc abhorrerehic dif$imulac:qui toties corru-ptionem ex primo parente contractam non ahbi,quàm m membris corporis,locat.

Quôd in alcero membro dico fubefie vitium , vbi peccatum colliguoc vicari pofie , fi voluntarium eft : Sc ideoargumentum valerenego, quia Jeduchorcmha-beat à voluntario ad liberum ; hoc vt refellat, Augulli-num mihi regeritiquem vbique fic ratiocinaridicitiAt-qui lam toties Auguftinumproduxifuæ fcntentiæin-terpretem, vt amphus repetere, mihi ipli faftidio fit. Nam quæpro fua garrulicate fubinde recinit Pighius, de fana amp;nbsp;integra natura fcribiC. Vbiautem deviciofa natura fermoeft,peccatum die palam pronunciat,fiue vicaripofsic,fiuenon pofsic.Nam fi poteft-.præfens vo- i-ibr.de luntas hoc facit. Si non poteft; præterita voluntas hoc fecit.Subiicitautem vitari pofie; fed non ipfius homi-nis vircutc.non quando fuperba,inquic,laudatur volun tas.fed quando hutniUs adiuuatur.Porro horum verbo rum fenfumabinitiopofueraf.vitariquidempoffepec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

namnó effe,aut quia quod faciendum ell, cæcitatenon videt,auc infirmitatenon. implec. Quid his clarius defi deres; Vcrumabundefibiad vidoriamefTcputatPi-ghius,fi Auguftinititulum quoquo modo nobis oppo-fuerit.

Quoniam aucem eius diûinâionis fæpius iamme-minimus,quam nos intercoaäionem Anecefsitatem ftatuimus ,vndependetmaiori ex parte hæcquærtio, eamquenonnifiobiter attigimus:paulodiligentiusnûc excutienda nobis eft.Nam amp;nbsp;cum earn Pighius lupctio fa re’

relibro improbareC:defenfionem in hunc locum diftuli mus.Neganc ergo qui liberum arbitrium cótra Dei gra tiam tuencur,peccacum auc virtutem efle,vbi ell: neceP fitas.Refpôlt;lemus,Deumncceflario bonum efle.nihilo tarnen minorem exbonicatelaudem côfequi ,quia non nifi bonus effepofsic. Rurfus,diabolum neceffario ma-15 elTemihilo tarnen minus vitiofarn elleeius maliciam. Neque id eft noftrum commentum. Sic ante nos Augu ftinus,fic Bernardus,locuti funt.Qu.id Pighius ? Deum habere feparatam à creaturis rationcm. Nam quod his ineft ex condicionis necefsitate, non ad earum, led Dei laudem pertinere,ea tâtum merer! in illis laudem, quae iibi,talentum i Deo creditum excolendo,acquilierunt. Huius veroaliam cfferationem :vtcuius innnitaboni-tas rcferri alid non poteft.Hoccine eft fubuercere quod dicimus’Voluntarium cum neceffario minime conuc-nirc.cxtorquere volut aduerfarii.Nos autem vtrunquc lîmul co gr u ere in Dei bonitate oftendimus. Abfurdum cffe dicunt,vt vitio,aut culpae,dentur hominibus, quae lie faciunt,vt aliter nequeant. Nos, addudafimilitudi-ne,abfurditatcm hancdiluimus.Non ratiocinamur, bo nos ideo aut malos neceffario cffe homines;quia neceffario bonus fit Deus : fed tantum cxemplo indicamus, non adeo à ratione diffcntaneum effe,vt laudc aut vitu-pcrio dignum cenfeatur, quod tarnen ncceffarium eft. Caetcrum quod de condicionis necefsitate philofopha-tur Pighius,id vero prorfus ab inftituto eft extraneum. Naturæ,quæ vocant,au t bona, aut mala,merito, nec in vitio,nec in virtute ponuntur ; quando ciufmodi func, vt illis tarn malequàm bene vtipofsinthomines .Voluntas autem bona,amp; quæ inde oriuntur aftiones,in di' uerfo func ordine.Hoc icaquenihil ad rem. Addie prae-terea,Deum,nihil aliorum omnium à fe, neceffario age re,auc veile. Q^æphilofophia,non modo propcerle-uem amp;nbsp;friuolam curioficacemffcd etiam quia profanam

iuftitiæ Dei ab eins opcribus diuifionein inducit, repu-diandaeft. Quöd iucem icerü fubiicic,ne(circfe,quid fibi vehc illud, Deuin veileneceffano iurtum cfle ; in eo Darum abert, quin Deum inllar trunci aur llipitis, habere feprodar. Voluntas,inquic,natura pofterior eft: Deus aurem natu ra cd bonus, hrgo ineptum eft,Deum dicere veile ludu efle,qui talis eil natura. Atqui aptius feciffet ac cógruentius,fi illud,quod nuper inter Deum amp;nbsp;creaturas pofuit,difcrimen in hunc vfquelocum fer-uafict. Habentfiquidemmulta crcaturæinatura,quac in voluntate fita non funtmec fub voluntatis arbitrium cadunt. Ac tale quidpiam in Deo imaginari,facrilcgum eft commentum-.qui fic eft natura, id quod eft, vc talis veilt effe. iic etiam vult quidquid vult, vt illud habeac à natura.Nam cum circtlari,vt iicdicam,quodamnexu inter fc cohaereantDeibonitas, fapientia,virtus, iufli-tia,voluntas-.hoc vinculum difrumpere.impiæ amp;nbsp;diabo licæeft imaginationis.Cum ergo velit cfle Deus, quidquid ell,idquenecelîario,non dubium,quin fieu cncccf fario bonus eil; ita amp;nbsp;talis velic eflie ; quod tarn procul i coaäione abell, vt maxime fit in eo volfitarius liberum dicerem, 11 pro fpoutaneo accipi inter nos conuenirct. Quoddediabolo adduciraus,ficfoluic ; hocipfum, quod necefl’ario malus fic,poenam eflepcccati ,quod nulla necefsitatis vi coadus admific.Quafi nö hæc fimi liter ratio in homines conueniat. Neque enira,ficut Codes didum eil,in natura, fed in vitio necefsitatcm con llituimus,cui dicimus fubiacere hominum genus. Hoc modo interelTedocemus, quod in æcernam kruicutem addidus fuit diabolus,in qua nulla fic fpesmanumifsio ms.nobis rchdum eil hoc remedium, vt Spiritus fandi gratia inde excamus.Fatecur tandem,non pugnare fim pliciter cum voluntate necefsitatcm; fed cum volunta-tehominum,qui adhucin mundo peregrinantur- Hoc figmento elcga ter quidem cludere fibi vidctur noftram

I4Z RESPON. CONTRA PIGHIVM’ fo’utionem.fcd quâm illi facile ell diccre,tam nobis nc-garepromptum cft.Atde viatoribus loquitur Augufti nus ,cuni perpecuatn nccclsitatiscum voluntaterepu gnanciam rtacuic. Imo de ftacu primi hominis loqui fe tertatur.antequa in miferiam hanc,fubquanosomncs eins poderilaboramusuncidiflei:. Nuncvcro poll eins lapfum ,necefsitatisiuguin ,â quo alias folutieflemus atque immunes, nobis impoli tum, ipfe, 8c Profper, amp;nbsp;Bernardus ,vno ore tradunc. Quanquam vcliberalis videatur.hxcfemihi vitro larcin laûaf.cum argumen tamea talcnihileuincanc.Patior,vtfibidomi fuæhunc plaufum dec; modoeius vanitas omnibus palam appa-* rcar.Qiiod vc fiar,necefsitatem definiamus. An aucem mihi non concédée Pighius,ftatam efle ac firmam ftabi licacem,vbi res aliter elle no potell,quàm lit ’Apud Ari llotelem certe T« Zar/rinecefsitati femperoppo-nicur.Atqueiddidatlenfus communis, vtneceffarium cenfeatur, quidquid lîc effe oportet, nec aliter elfe po-tefl. Hoc modo immutabilicas fubnecefsitate concinc' bitur: vndeamp;continuo fequetur, Deumneceflariobo-numefle, Qiiôdfi neccllariaelf eiusbonicas;cur non inde mihi colligere liceat, neceflario tam bene veile, qua bene facere? Cum vero ita ftabilis perfeuerat,ipfe iibiquodammodonecefsitaseft ,non aliunde cogitur: nec tarnen feipfum etiam cogit, fed fponte ac volunta-riiis ad id,quod necefsitate agit,inclinât. Diabolus con-trà neceflario,8c malus eft,amp;:male agitinihilo tarnen mi nus voluntate. Hincliquido confici mihividetur,quod volui’.non adeo difsidereàneceflario volûtarium, quin focletatcm aliquando admittant. lam ad hominem,ne perperam hæc ad eum exempla trahi quisputet,venio. Malum elfe dicimus,quia lit ex mala propagine, tan-quam malæ radicis ac vitiofæ malus ramus.itaquequâ-tifper in natura fua manet, nihil quàm male, amp;nbsp;veile,amp; agere.Vt vero,prauicacedepofita, adbonumfeconuer tat.

tat.id effe in eins poteflateregamus.Cum ergo nihil ex fe pofsicquàm inalus eße,in eo neeefsitatcm couftitui-nius. Acne id fimplicircr quidem.fed quarcnus,amp; ex malaradiceorru? eft, amp;origmisftræingenium retiree-, hoceft,quandiLi Spiritu Dei non agiter. Ariftoteles cum voluntarium diftinguit à fuocontrario ; hocefle Ethica, definie,T? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nwop;hoceft,quod vific,aut ad Ni-

per ignorationc. Vlolentum porro definit,cuius aliun- coma-de eft principium,ad quod nihil conféré is,qu i vel agit, velpatitur. C\uidauremprincipii nominefignificec, oftendit deinde capite quinto,cum iniuftos acintempe rantes ideo tales elTe fponte docet, quia initio licueric non efle.tameefi nunc ahi eflenequeant, Atqueadeam rem exphcandamflmilibus vtitur. Neque enim,qui ægrotat, fanus eric, cum libueric; amp;nbsp;tarnen fua forfican fponteægrocat,fi intemperanter viuendo.morbum flbi contraxeric.Tuncergolicebatilli non ægrotare : vbi au tem hucprogrelïus eft,non ita. Sicut vbi quis lapidem proiecit,nó amplius poteft refumcre; fed penes ipfurn erat,aut retinere,auclacere. Videmus hic profanum philofophum fateri , non in poteftate hominis fcmper cffe.vt bonus fit.imo non nifl malum efle pofTe.amp;camen Voluntate eflie id quod eft,amp; non violentia; quia princi-pio libera penes ipfum eleftio fueric.per quam fe tradi dentinlibidinumobfequium acferuitutem. Atvero hæc propria eft Chriftianorum philofophia, primum parentem noftrum,nô modo feipfum , fed omnes fuos Îiofteros fimulcorrupifle ; atque inde nos habicum tra^ iere,naturænoftræinfidentem. Nuncagedum,hanc de vitiofa noftra origine doârinam cum Ariftotclis philofophia coniungas;amp;,nullo negocio,intelliges,qu3 liter peccatum , quod non eft in poteftate noftra fuge-re,fit nihilominus voluntarium.

Secundum quod ex aduerfariis recito abfurdum, eft.Nifi ex libera arbitrii eleftione.tum vircutes,cum vi f 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tia

tia procédant.non cffe œfcntanciiin,vt homini,vel in-fligaturpcena,velpræmium rcpendatiir. Cuiantc-quain refpondeo,hæc verba interfero. Hoc amp;nbsp;fi Ariflo telicum cd, fateor tarnen i Chryfoftomo amp;nbsp;Hieronv-mo vfurpatnm. Pelagianis tarnen,vel Hieronymo tc-fte,familiare fuit. Hocpoldremum vc euertat Pighius, quantum inter fuam amp;;PeIagii caufam interfit ,often-dere molitur,quafi vero ideo minus hoc argumento vfi fuerint Pelagiani, quia paulo ahter, qudm Pighius vel fenferint, vel fake locutifint.In akero malignitatis me grauiter accufat,qu0dexpluribusduos tantum citaue rim. Quafi vero ahquo lurefuerim obftriaus,adeos omnesordine recenfendos, apudquos ea fententia ex-caret. Cur ergo mihilibros no fubminiftrabat Pighiu^î qui tunc nulh ad manum crant;cxcepto vno Auguftini voluminc,quod mihi commodato datum erat-Ego au-tem me venia dignum elTe puto,quôd ita hbr is dellitu-tus,duos vnius fententiæauthores nominauerim,quo$ memoria tenebam ; reliquos, qui in mentem tunc non venerunt,omiferim.De poems cum refpondeo, iureno bis irrigated quibus culpa emanef.nequerefcrre,libero ne iudicio,an fcruili,modo voluntaria cupiditatc, pec-cemusadno improbatimodocuin Auguftino, aliifque omnibus,concedam,voluntarium id efle demum,quod in poteftate noftra fit. At ego cum Auguftino excipio, hanequam requirit, facukatem in fanitatefitam efle: quam ficut acceperat primus homo, ita male vtendo perdidit.Depræmiis quöd refpondeo,nihil abfurdi ef-fe,fiexDci benignitatepotius.quam propriis homi-num mentis ,dependeanf. non nugatorium tantum, fed blafphemum efle pronunciat. Scdcum hocake-rius fit argumenti,obiter tantum refellit. Apoftolus,in quit,Deum teftatur remunerari ens, à quibus inquiri-tur.Quid tum’Vbi remuneratio,illicamp;obfequii,amp;mc-riti refpedus eft. Deobfequio fateor; de merito,fi ope

ris dignitatem intclligat.ncgo. fi obedicnciam fimplici-tcrDeo acceptam,non rcclamo.Poftqua au tem aliquot teftimonia’€ollegit,inquibus mcrcedis fitmétio.dau-fulæloco illud Pauk adducit, de corona lufiuur, quam redditurus eftiuftus iudex feruis fuis. Sedquidji Au-guftini verbis excipiam’Cui debitam coronam reddcre pofiec iuftus iudex, nifi indebitam ante graciam dona-rec mifericors Pater? Fatemur vtrinquelaborandum ac certandum.Nequenosinficiamur,eiufmodi cflecerca-mé.quod amp;nbsp;fummam liabeatdifficultatein,amp; maximos €onatus,totumque hominis ftudium requirat. T âtum quæritur,propria ne virtute,inihtemus Deo: an ille in-genium,animum, manus,vires, arma ècoelo fubmini-ftret.Pighius Del gratiæ particulam erogat,nobis arro-gatmaiorem parte. Dico in nobis impleri,quod Deus olim Ifraelitico populo polliccbatur.nobis fcilicetqui-efcentibus, euin pro nobis pugnare : non quia nihil a-gamus ipfi.autquiaiplius impetu,nullo voluntatisno-ftræ motu,ad opus feramur : fed quiaagimusaâiab ipfo’.volumus,eo cornoftrum dirigéte ; conamur ipfo excitante.conando efficimus,ipfo vires dante,vt nos a-nimata fimus amp;nbsp;viua inftrumenta.ipfeautemduxac perfeäor opefis.lllam Auguftini fencentiam.Deum co ronare in nobis fua donartruncam amp;nbsp;inutilam â me cita ri,contra ipfilsimum fcriptoris fenfum,caufatur;fedin probationefriget. Primum,cum illicmeminerim, fub-inde apud Auguftinum recurrerefticuti verum eft)qua fi femel didum tradat. QjJoties hoc,cum ia Pfalmos, turn in Ioannis Euangelium , vt omittam concentiofa opera,inculcat’Qim (enfu,ficui dubiu eft.ipfeomnem fcrupulum in Epiitolaad Sixtum eximit. Sicut ab initio fidel, inquit, mifericordiam conlecuti fumus : non quia eramus fideles ;(ed vt eflemus; fie in fine coronabit nos, ficut feriptum eft, in mifericordia amp;miferationi-bus. Vnde amp;nbsp;ipfa vita æterna, quæ in fine habebitur, amp;

vtique præccdcntibus mcritis reddetur.tamen quia ea-dem mérita, quibus reddctur, non à nobis parata funt, per noftrâ fumcientiamifed in nobis faûa per gratiam, ctiam ipfagratia nuncupatur:non aliam obcaufam,ni-nq’:i,i gratis datur.necideo tarnen nondatur meritis: fed ideo quia data fiint ipfa mérita,quibus datur. Hæc f fanum habeant interpretem ; quid dubii relinquunt? Efto tamen-.valeac vnus illelocus. Quid iIlic habetur? Pelagiani, earn folam gratiam ßne vllis meritis dari in-tcrpretabantur, qua Deus remittit peccataiillam veto, quæ in finedabitur,mentis præccdentibus reddi. Hoc illis concedere paratus eft .iuguftinus, fi Dei dona efle agnofcantnon autem hominum propria, quæ enim ta lia funt,id eft abhominibus,mala effe.Bona autem,efie Dei dona. lam plenum locum habet Pighius- Quid proinde? Vides,inquic,non tolli,fed ftatui fanftorum mérita. Nempe,ficutalibi Auguftinus ipfehberum ar-bitrium docet per gratiam ftabiliri:quia per earn hbere-tur,ciim natura nt captiuum .ideoque ad omnebonum inutile. Verum nihil doloris ex hoc vulnerefentio-Subiicio poftea,timendum minime elTe, vt veniamus, quo clara voce Spiritus fandusnos vocat. Hane enim feriem ,amp; hos gradus mifericordiæDei nobis defcribi.vt glorificet,quos iuftificauir:iuftificet,quos vocauit ; vo-cet,quos elegit Hine nos doceri, non alia decaufacoro nari fideles, nüî quia Dei miferieordia , non fua indu-ftria,amp; eledi funt,amp; vocati,amp;iuftificati. Ab hac fenten-tia eo vfquc abhorret Pighius,vt Deum fore luftum ne gct,fi verafit. Verum cum iftainfedaciomerafitamp;a-perta Spiritus fandi criminatio ; quid inea refellenda multum ponerem operæ? Præterea hoc ad eledionis quæftionem fpedat,quæ fuum proprium locum habe-bit. Quanauam neprætermittam, quodobferuatu dignum eft,duo aduerfariorum obieda, quæ feorfum ac feparatim pofueram,commifcec Pighius.Nam,illo de-

mum foluto,quod de operum meritis ac rcmuncratio-nc afferunt,hoc tertio loco recenfueram . Si non fubia-ceant elcdioni nollræ bona fimilitervt mala: vnde fit,vC aliidfide deficiant amp;nbsp;bonis openbus, alii perfcuerent? Huiequædioni vt faciifacerem , caufam diucrlitatis ad gratuitam Dei eleJionem delegaueram.ficutreueravo cationis noftræ fundameatum eft,non modo vt earn in cipiat.fed etiam vt ftabiliat vfque in finem , accôpleac. lllic nihilmeum eft Nam id x'luguftinus ybiqueincul-cac:qui tarnen fimul euincic,non fe comrhinifei ex. proprio fenfu:fedex Dei ipfius ore fumere . Pighius au-tem reum extreinæ fæuitiæ amp;crudelitatis Deum facie, 11 ita res habeat. Sequitur in mea Infticutione •. Cum Paulus quemlibctnoftrum interrogac, quis eum difcer naf.amp;glorian vecat, quod omnia acceperimus ; nonne ob idipfum libero arbicrio adimitomnia,nc quem merî tis locum relinquat’Hic Pighius cauillatur , nihil ilium libero arbitrio derogate,dum admonec,totum,amp;quod fumus,amp; quod habemus,amp;quod poirumus,referriDeo acceptum debere:eciam liberum arbitnum.Tum, quail viftona poticus,infult3t. Quidhæcdoârina,inquic, aut mentis,aut libero aduerfatur arbitrio? Me enim vehementer errate,li eos adco delirare exiftimem , vtlibe rum arbitnum homini credant à feipfo inefle, amp;nbsp;non d Deo datum.Merito ita in fuis viftonis exultât Pighius, quasadeo defacilicomparât,linefanguinc amp;fudore. Vbi latebram inuenire aliquam poteft, in earn mox fe abdit;amp; cum hoftem amplius non videt, fugatumac profligacum putat. Sed paululum iam caput exerat ; amp;nbsp;me,vel Apoftolum potius,libi propius imminereamp; in-ftarefentict. Hocbcllo colore fuam olim impictatem operiebat Pelagius;ficuti plus quindecim locis teftatur Auguftinus.Namcum in Concilio Paleftino anathema tedamnaffet eos, quigratiam Dci fuperioribus mentis rependi docerent,amp; poftea nialat fidei argucretur, ita fe t 2 pur-;

purgabat, quód nihil mereri homincs potuerint, cum nondum eiïenc. Libcrum ergo arbitrium amp;nbsp;partcm gra-epi io(f nbsp;nbsp;nbsp;efle,amp; nullis mericis rcdditum,fed gratis datum.Sed

ad Si^- fallaciam excutitAuguftinui. Nam omninojn-tum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iftam gratiam commendat Apoftolus, qua

creati fumus,vt eflcmus homines;fed qua luftifïcati fu-mus,vt hommes iufti effemus.Et quid hiclongiorede-monftratione vteremur? Naturam enim conferimus cum gratia,cum hanc curandæ ac tollendæ illius corru ptioni vnicum remediumefledicimus. Ergo difcerni intotahac traûatione tanquam res inter fc oppofitas, oportuit-Si male nos feparare res coniundas dix ent Pi ghius;tuemur nos Aportoli authoritate. Quid ergo nunc, vt totum caufæ ftatum turbet, profedurum fc fpcrat,cum à regenerationis beneficio, quod fingulare eft,ad communein creationis gratiam nos auocat? Sed hoc eft fcilicet,quod alicubi fcribit Auguftinus femper artificium hocquæritaregratiæinimicos vtlateantfub laude naturæ.

Quarcum obiedum, quod in mea Inftitutione ex aduerfariorum pcrfona moueo,eft-.Fruftra exhortatio nes fufcipi,fuperuacuum effe admonition urn vfum,ri-diculas elfe obiurgatióes,niiï penes nos lit,parere.Huic argumento vt neruosaddatPighius,eo communiter multos vecerum fuilTe vfos commemorat ; ex quibus pfeudopctrum.cum laruaco Clemente,in prima acielo cat. DeTertulliano amp;nbsp;Irenæo lam didum eft : nihil eos aliud ratiocinari, nili fruftra daturum homini legem fuifl'eDeum,cuinonliberam boniamp;mali eledionem contuhflet.Sed aliud eft quærerc,qua$ initio facultates homo accepencialiud,quid nunc luis faéultatibus defti tuco,amp;ad extremam inopiam redado, fupcrlit. Hæc tarn diuerfa,in qua nunc eft, conditio ,cumpriore ilia confundi minime debet. Eadem refponiio Origenis quoque verbis fatiffacerc forte poffec. Sed non adeomo ror

ror:cum cum nonnihil à nobis diflentire iam ante con-feffus fucrim. Qu öd Ciceroncm eciam aduocatum ac-ccrfiqciufam inde fuam non mule um adiuuac. nbsp;nbsp;Nos

enim,ficut verum eft,totam hanc, dehæreditarianatu-ræprauicaceamp;gratuica reparatione doârinam â ratio-* ne camii penitus reconditam efleconcedimus. itaque nihilmirum,11 totam rhetorum amp;nbsp;philofophorumna-tionem latuerit- Quia autem hancquæftionem Augu-llinipotius verbis, quàm mcis foluere in animo erat, camque folutionem ex Iibro de correptionc amp;gratia mutuari: obiter,qua ocealione feriptus fuerit ille Iiber refcro’.nempcquöd {1 milia ipfi Auguftino obiicerécur. Hic folita cruculentia in mc inuehitur Pighius; meque, amp;nbsp;mendacii,amp; impudentiæ accufat: quod Auguftinum adiungerenobis audeam Cedo tarnen, qualrer conuin cit?Principio,quod nihil ad rem præfentem facit, quo cóülio librum alterum fcriplit,refert. Ita enim demum triumphat,quotiesledorum oculos iniedo ve-lut nubecula aliqua interpofita, potefl aliquantulum a re præfenti fubducere.In eo libro,inquit, Auguftinus li berum arbitrium cu gratia bene conuenire docet. Qui-bus hoc verbis amp;quo fenfudoceat,fuperius fidelicer expofui-Sednuncaliudagitur,quid Augudinumim-pulerit,vt de correptione amp;nbsp;gratia fcriberet. Cur ergo hic ab equo,quod aiunt,ad alÏnum tranlilit’Hoc tarnen vtcunque patior; modo aliquid interea audicu dignum obiter alTerat. Sed nihil tale ab co fit. Ex duabus ad V a-lentinum Epiflolis multa congerit, vnde probat, tam cos reprehendi ab Auguftino, qui liberum arbitrium prorfus negant,qudm alios, qui illud aftruuncline gra-tiaxonftitu lautem inter hate duo extrema mediocrita tem -.liberum quidem eflearbitrium, fed adiuuaripcr Dei gratiam,vt reda homines, amp;nbsp;fapiant, amp;nbsp;faciant : vt cum venerit Dominus,fcpcriat opera no fir a bona, quae praeparauit.vt in illis ambulemus. Fateor face,in hoc

IÇO RESPON. CONTRA PIGHIVM laborareillicfandum virum,vtnequelibcrum negetur arbicrium,neque üc prædicctur, vc â Dci gratia fepare-tur;tanquam line illa,vel cogitarcaliquid, vel agere, fe-cundum Deum , vlla rationepofsimus :quodotnnino nonpoflumus.Hæcenim func’cius verba. Item;Credi-tc,inquit,diuinis eloquiis.amp;quôdliberû fit arbicrium, amp;nbsp;gratia Dei, fine cuius adiutorio, nec conuerti pofsic ad Deum,necproficere in Deo. Item fecunda Epifto-la.Fides C3thoiica,nequeliberum negat arbitrium.fiue inbonam vitam,fiuein malammequetâtum ei tribuit, vt fine gratia Dei valeataliquid.fiuevtex malo conuer taturin bortuin,fiue vt inbono perfeucrâter proficiat, fiue vt ad bonum fempiternum periieniat;-vbi iam non timcat,nedeficiat.Hiî fcilicec verbis elatus Pighius,fu-riofoimpetu in meinfurgit ; mcamque,tum fycophan tiam,tum malignitatem deceâ-am, plcnis buccis détonât. Neinpequia,ficutalibi, fubliberiarbitrii nomine voluntatem in hominearbitrium rtatuit: quæ tamboni quâ mail capax, bonorum fimul ac malorum operum fons fi t ac radixmialam porro eflc naturæ corruptione: bonam fieri gratis corredione. Quôd fi quid de eius fencentia adhuc dubiras : fac quodipfeilliciubet; hoc eft ex alla eius ad Sixtum Epiftola clariorem interpréta tioncm fume. amp;nbsp;minime tibiobfcurum erit, quid.auc quantum libero concédât arbitrio.

Poftquam autem diu extraoleas vagatus efi; ad rem demû reuertitur.Iubet me proferre,fi pofsim,vbi,quâ-do,autiquibus,Auguftino fueritaliquando obiedum, fruftratradi præcepta,frufira exhortationes fufeipi,fi nihil ad bene agendum valeat hominis facultas. Quafi vet o non hoc clamitec totus liber • S'ed ne longiorem probationem texere mihi necefle fit: teftes fint ills ipfae obicäiones,quas refert:quarum prima efi: Vt quid no bisprædicaturatquepræcipitur,vtdeclinemus àma-lo,amp; faciamus bonumtfi hoc non agimus; fed id veile amp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. T” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;age

?gcre Deus operatur in nobis. Akcra; Age tarnen,præ-cipiantqui nobis præfunt, quid faceredebeamus : amp;nbsp;vt faciamus,orent pro nobis : non auteni corripiant amp;nbsp;arguant,fi non feccrimus .Nam fi præparatûrvoîuntas â Dominnxur me corripis, cum vides me eius præcepta facere nolle’amp; non potius Deum rogas.vt in mcopere-tur amp;nbsp;veüe’Tertiaxum non omnibus detur; quid corri-pimur,arguimur,reprehcndimur,accufamur? Q^id fa cimus,qui non accepimus? Hæ.inquam , amp;fîmiles ca-lumniæ, quas illic tradat, quid aliud funt quâm ad ri-dendam ac traducendam gratiæ prædicationem,pro fana impiorum ludibria ! Sed hæc, authore Pighio,vt in Auguftinum perperam|diâa funt; ita in nos reôe dice-rentur.Facita efie.Anidco metitus fum cum dicerem, ilium fuifTe talibus calumniis vexatum? Fuerit immeri-to. Quid hoc ad me? De faéfo tantum loquor.Pighius de iure mihi facit moleftiam ; amp;poflea altos clamores niouet:qu3fi me in mendacio deprehenderit • Sic funt omnes meritoriæ linguæ; modo meretricia irnprobita-teac protcruia exultent,viöoriam tribus triurophis dignam comparafiefeputant.Neque vnquam pudoris aut ingenuitatis micam in eo rcperias,qui ex loquacita tcquæftum facit. Sed videamus iam, quo difcriminc nos ab Auguftino feparet. In vos,inquit, qui vnius di-uini beneplaciti elfe aflcritis, vt pari morbolaboranti-. bus nobis omnibus, lis quidemmedicam manumad-

moueat, alios prætermirtat, fînatque in fua putredine contabefcerc:hocrcâediceretur ; llulcum efie,docere, hortari, reprchendere. In Auguftinum non item , qui prorfus diuerfum fentit. Quid autcm Auguftinus con-tra?Poftquam prauitatem omnibus ingenitam efiie â na tura docuit.corripiatur,inquit,origodamnabilis ; vt ex ƒƒƒƒ'[; dolorecorreptionis voluntas rcgenerationis oriatur fi ' tarnen qui corripitur,filius cft promifsionis: vtllrepitu correptionis forinfecus infonantc, atque flagellante,

Deus in illo intrinfecus,occulta infpiratione, operetur amp;nbsp;v'elle.Audis,hominem nihil verbis aut monicionibus poflemouen : nil! intus per Spiricum voluntatem formet Deus. Audis no indilTerenter omnibus,fed tantum 7- filiispromifsionishocdari-Rurfum; Ama^^aperdlt^o-nis,qua^ faûa eftperprimum Adam,debemus intelligc re, neminem polfedifcerni ,nili quôd hoc donum habet quifquis habet,quod Dei gratia accepit. Quos ele-git porro,eos amp;nbsp;vocauit. Ex iftis nullus périt: quia o-’ mneseleâi funt.Elediiautem func.quia fccundum pro politum vocati;propoiîtumautem,non fuum.fed Dei. Item paulo poft.Sciuit Deus, qui fui ünt. Horum fides per charitatcm etïicax, autnunquam deficit ; autfi qui funt,quorum deficit,reparatur, antequam vita ifta finiatur ; amp;deleta, quæ intercurrerat, iniquitate, vfque ■ , ad finem perfeuerantiadeputatur.Qiii vero pcrfeuera-turinon funt, a die àfidelapfuri ,non funtä mafia illa perditionis,præfcientia Dei 8c prædeftinatione, difcre-ti;amp; ideo nee fccudum propofitum vocati ; ac per hoc, neceledi. Quantumveroadnospertinet, inquit, qui prædeftinatos à nonprædellinatis difcerncrénon vale-rrius,amp;obhoc,omnes faluos fieri veiledebemus; omnibus ne pereant,vel ne ahos perdant, adhibenda efi: i no bis meaicinaliter feuera correptio ; Dei autem efi:, illis cam facerevtilem,quos ipfepræfciuitamp;prædeftinauit. Nonne iam in Pighio cernuntomncs,quodnuper dixi-’ Proftitutæ linguae homines fufque deque habere, quale ill U d fit quod dicunt;modo non prorfus taceant.lllæ, inquit, obicdiones merito in eos conferuntur : qui dieu t folo Dei beneplacito difcerni homines, amp;nbsp;alios qui-demdonarigratia-.alios practeriri acdellitui.prout Deo vifum fuerit;ad Auguftinum vero nihil pertinent. At-qui nihil agerealiud toto libro Auguftinum palam eft-Merito,inquit,ficloquitur Auguftinus ; O homo, in præceptionecognoice,quidagerc debeasancorreptio-ne

ne cognofcc.tuo te vitio non habcrc:in orationc cogno fee, vnde accipias • Sed quo paäo hoc dicat Caluinus, qui negat in hominis efle poteftate,ante pcrccptam gra turn,earn quatrereaut appetcre? Imo cur plus Augufti no quàm mihi concedit,qui nihilominus quàm ego,il-lud ipfum fubinde in ore habet ? Quid enim vox ilia fi-gnificat’Conuertine poffe$,nifi vocareris ? Nonne illc qui te vocauit auerfumdpfeprællitic vtconuertereris! Noli ergo tibi arrogareconuerfionem tuamiquianifi il le ce vocarec fugientem,nö poÛes conuerti. Quid item alceraîVocac nos line nobis? Quid tertia’Non tantum vtex noient lb us faciat volences ; fed ex repugn antibus cciam obfequentcs.Etaliaclîmiles innumeræ ? Sed hoc Pighio licet,qui in prollibulo Romani Antichrifti ope-ramfuamlocauit.

Cæcerumdumhuicobiedioni refpondendum eft, nego nos efle folos in iftacaufa : fed Chriftum amp;nbsp;omnes Apoftolos efle nobis coniunäos. Acque idconfirmo: quôd cum vbiquedoceant,nullas efleadbonum homi nis facultates.nihilque penitus valere ; non ideo tarnen amp;nbsp;præcipere,amp; hortari, amp;nbsp;reprehendere definant. Hie meconuiciis lacerat Pighius ,quöd Chriftum incaufac focietatem accerfam,qui fe pulfare ceftatur,vtfibi cordis oftium aperiamus;qui vrbi Ierufalem,in fua perui-cacia obftinacæ, exprobrac, noluiflie earn congregarifi-liosfuos,cum facereid ipfcvellet. Hæcnugatus,quail Chriftum nobis vclleaduerfarium fecerit,infultac. At-

cludi exhortationibus amp;nbsp;correptionibus viam.vtcuque non pofsit parère homo.nili Dei Spiricu eius voluntas inobcdienciam formecur. Simile in Paulo fpecimen e-ditxum graciani lie abeo comendari commémorât, vt neque libero arbicrio adimaclocu. V nde probat?N cque cnim veile auc currcrc nos negat ; fi de bona voluntatc incelligit: vbinam ent illud? Deum,amp; veile,amp; perfleere,

in nobis operari. Si vtnjnque proprium gratiæ eins o-puscft : continuo non eße ex naturæ virtute fequituri Sed video quid lit. Vuigari ilia hallucinationc captus C1Î Pighiusmon ed volentis, neque cu rr en tis; veile igi-tur accurrerenollrum cd:.Cum exaduerfo ideo ratioci nc'ur Paulus, volendo autcurrendo non confequi nos Dei gratiam: quia nulla fit in nobis bona voluntas, nullus bonus curfu$,quæpofsint id promereri. Atqueid eft,quod ait Aiiguftinus: CVuomqdo no volentis neque currcntis,nifi quia ipfa volutas â Domino præparatur?. Alioquifi propterea didtum eft,no volentis neque cur-rcntis,fed iniferentis Dei ; quia ex vtroquefit ; id eft, ex voluntate hominis,amp;mifericordia Denvt ficdidum ac cipiamusmon volentis nequecurrcntis, fed mifcrentis eftDei,tanquamdiceretur;nonfufficit fola voluntas hominis,fi non fit etiam mifericordia Dei. Non ergo fufficit amp;nbsp;fola mifericordia Dei,fi non fit amp;nbsp;hominis vo luntas.Acper hoc,fi reâediâum eft,non volentis hominis,fed miferentis eft Dei; quia id voluntas hominis fola non impleticur non Ac i cótrario reâediciturmon milèrentis eft Dei.fed volentis hominis: quia id mifericordia Dei fola non implet Porro fi nullus dicere Chri ftianus audebit.non miferentis eft Dei, fed volentis eft hominis :ne Apoftolo apernfsime contradicatcreftat, vt propterea rede didum intelhgaturmonvolentis neque currentisifed miferentis Dei, vttotumdeturDeo ,qui hominis voluntatem bonam,amp;præparatadiuuand3m. Ad Vi- amp;adiuuatpræparatam' Præceditenim bona voluntas Salem, multa Dei bona;fcd non omnia.Quæ autemnon pratcc dit,in iis eft amp;nbsp;ipfa. Sed negat Pighius, conftare nobis dodrinæ, noftræ rationem; dû fie prædicamus gratiam, vt nullas ad bene viuendum partes libero arbitrio relin-quamus.Siquidem impotentes ad obfequium hortari» perinde eft,acfi quis feruum fuum,quem claufum car-cere manicifque conftndum tenerec, hue illuc.iubrrcc.

curfitareCóneniret forte nonnihil h«cfimilitudo,nifî altera parce claudicarec.akeracócideret.N am fi Dcicy-rannidc, nonautem propria Gordisprauitatc,captiuoi nos tenen confiteremur ; cum aliquidcoloris habcrec. Nûcautem cum amp;caufa mail amp;nbsp;culpa in nobis hærcat: cum non aliis,quam propriæperuerfitatu.vinculis in-duti accoftriäi.ac currendum'fimus inutiles.multum eftincomparationedifcriminis. Adhoc, cum præci-puus admonicionum amp;nbsp;reprehenfionum vfuseledoj refpiciac ; nonrcputare, in huncfincm illis â Domino præcipi quid agendum fic,amp;dumnon obfcquuntur, fuam ill IS, turn miferiam, turn praiiitacem indicari,amp; quodammodo exprobran, vt ad eos liberandos Spiritui fando via llernaturmimiæ ertcæcicatis ; auccei tc.fi reputes ac dif$imules,nimis perdiræ impietatis.

Quanquam locum hunclic tradatu i me fuifie con fido.vt parum apud cos,qui mentis aliquid habcnt, al-iatrando proficiat Pighiqs.Quôd fi quis amplius fatif-fien fibi defiderec : in promptu elt liber ille Auguftini; qui in hancrem totus eficonipofitus. Nequecameft inuolutaquælho.quin paucisverbisabfoluiqucat. Si non cft,inquiunt,obediendi in homme facultasidocen ■ doamp;monendo Deus luditoperam. Luderet,fateor,fi fola externa dodrina vtere£ur:quantum ad verum pro fedum dico.Nunc vero,cum Spiricu fuo reddat eHica-cem dodrinam : plurimum abed, vt fine frudu loqua-tur.Nihileflepronunciat Paulus omnes eos, qui plantant vel ngant.Qui fic’nifi quia nihilo plus confequun tur Chnftiminiftri, docendo amp;concionando, quàm fi aerem fiatu ferirenc?Vndeautem fit,vt adeo fitinutilis eorum labor’nifi quôdlapidibusloquuntur,donec,mi-rifica amp;nbsp;arcana (ua opcratione, inllillat Deus inhomi-nummentes ,amp;cordibu$ infpirac,quod eorumopcra non nifi ad aures perucnirepocerac.Ica concludicDeû, qui datinctemencum, folum clTe omnia.non quôd, o-

mni.i Spiritus fui virtute agendo,feruorum fuorum mi niSleriume:lt;cludac;fed vtfolidam fibiaüionis laudem veadicet ; licut totaab eq vno efficacia emergit, amp;nbsp;va-num ell ac lïerile, quidquid fineipfo laborât hommes. In hac doîîrina tantam abfurditatum congeriem Pi-ghiuscontmeridicit.vt omniaexcutere immenfi fito-peris. Itaque ingeniofam occupationem habere ie pu-tat,vt tranfihre vlterius liceat inoffcnfo pede, duin inft nitos locos efie dicit,in quibus ipfc pugno mecum. Quanquamneabfqueargumento videatur liæcdiccrc, vnum mox proferf.Bifariamineleäis fuis Deumope-ran diço.extra per verbum,intus per Spiritum.Spiriti» mentes illuminâdo,corda in iuftitiæamorem cultum-que formando.nouam cos creaturam faccre : verbo, ad eandein rcnouationein expetendam,quæiendam, afie-» quendain,excitare.Hicmeeuidentcr mihicontradice-rc,ifto modo ollendit. Aut enim Spiritus aótione,in-quit,prior eil verbi prædicatio.aut pollcrior. Atqui fe-cûdum hoed rationediflentaneum elbquia fruftra hoc quærereot amp;nbsp;appeterent regen erationem fideles, quain iam confecuticlient. Priorem vero elfe, eum doàrin^ incanoncôtienit.quæhominem fubnaturæ vetuilate, neappetcrc quidem pofiebonum tradit.Subtilem cerfc artvîcem,qui cam- benenouit celas arancarum cexere. tgo vero refpondeo,fidehbus iam regeneratis prædic» ri.verbum, idque e.ficaciter, Acuni truûu; non vc na-feantur nouæ creaturæ ; fed vc augefcantamp;adolelcant: ficut Cfefeere amp;nbsp;proficerc tota vita nos oportet. Si ad fummam pcrfectionem primogradu peruenirctur:frugt; lira quidem docercatur,quifemelaudicrunt Sednos aliudexperimurdamergo abruptaeilpars vna eextu-ræ. A c,nifi meuticur,ajite regen erationem verbo excita ri nemo potent ad exnecendum Dei Spiritum. Merita alicubi Augullinus,fcholam hancprocul à. fenfu carni* remocam elle adraonet. Quacquaiuvccunqueperfua-

deri ncqueanthomines,fl:bkisfuis cogitationibusine-briati,conuinlt;i tarnen poflunc,vtne amphus Deooblo quantur. Principio , Paulum meo loco fubllituam» qui ad rcpellendos Pighii infultus fortior eric»amp; inftru-óior.b enim hdem docet efle ex auditiz-.amp; continuo ramen fubncit,non nili ex arcana brachiî Dei reu elation« haben. Audi$,homineni ex incredulo, verbi prædica-tione,fidelem fieri, audis rurfumjncredulum manere, donee Dei Spintu fueritilluminatus. Hare duo liquid vidcatur habere repugnantiaf,vno verbo inter feconei hat Paulus .dum libicommiffum efle Spiritus minifte-rium gloriacur;amp; quid libi hoc vclit,declarat ; Neinpe quôd efiricaciter infculpat Deut hominum cordibus per Spiritum , quod per os eiu$,non ante nec poft, fed fimulauribus loquitur . Prædicationc ergo iacitur feinen; veautem radices agat, vegerminet» vc fruöihcet» Dei Spiritus intus facit. Nunc, vt ad mea verba etiain veniam;verbo excitantur homine-; ad expetendain re-generationem.quando’dum Spiritus Dei fcilicct organon illudfuumredditefTicax.vttale delideriuin accerr dac. Quanquam momenta aut arciculos agendi Deot pracfcribere,noftra non eft.Tantum retineamus,illam» qua defcribit Paulus,arcana? Spiritus opcrationis cunt externa hominis prædicationc colligationem.amp;crimus' omnrdifficukate expedici.

Quoniam autem nonnulfa Scriptüræ teftimonia» qaac parum in fpeciem videntuc cum doärinanoftra» €ongruere,in nogt; torquccaduerfarium mea Inftitutio-' neoftendo ,qualicer falfo amp;perpcram in altenunî fen-“ lum üc torqueantufatque vt in compêdwm redigam, in cerxos ordines diftribuorquorum primus eft de præ-ccptis.Auc lUudic.inquiunt ,nobis Deus præcipiendo: aucnon,nili quaefuncinpotcftatenoftra,ânobts requf nc.Hicrefpoudco,niitiI »n£clligereeös,quihominK vires pEa;ceptun’.e:umxui;.Pighiüs-adrtltud tritum fuum

axioma redit ; non efleimpofsibilem legis obferuatio-ncm-.quodeo maiore animo pronunciat, quianûquam de Icgis obferuatione ferio cogicauic. T aies enim hodie ferê func magnanimi iili gigantes, qui de legis facilitate,de operum meritis,deperfeaione, philofophanrur: alto enim Spiritu deCpumant,legem obferuatu pofsibi-lem efle, cuius nullam omnino partem, velminimo di-gito,vnquam attigerunt. Aclî femel velleui apprehen-lionecôcipeienc.quid fit iIlud;Dilige DominumDcuni tLium ex toto corde,ex cota mcnce,ex cotis viribus tuis: agnofeerent pro fedo,quâ procul ab eius complemen-to difiarc hominem necefiefit.quamdiu corpore hoc mortaîicircundatur. Sed nos in aha etiamnum quæ-ftione verfamur.Non enim implendæ modo,fedetiam inchoanda' legi imparem dicimusefiehominem ;Dec perfedammodoamp;exaûam luftitiæplcnicudincm .fed infimam quoque 8c facilimam partem ilhus facultati-bus fuperioremefic dicimus,quaradeo in fublimePi-ghius euehic. An autem verum illudfitnecne, nolo vt quifpiam ex medifcat ; fed conlulat vnufquifquefidc-lium viuain (îdci experientiain: turn cercius rei, quâm verbis,afientietur. lain quæ, adhuius fcntentiæ confir-mationem,clarifsiina Pauli teilimoniaallego,ritefedi' Iiiifie pucat,cum hue non percinere pronunciauit. An quiaperlegem,inquit,cogriitiopeccati:ideo impofsibi lis cfl legis obferuacio? tgo vero non id modo.fedfe-r.ium quoque obferuandiKudium impofsibileefl'e, inde colhgoiiicut loci côtextus necdlano poflulat.Nam, ilia quæilionein medium pofica.pofsitneobnneri iufti tia per legein ; vchoc impofsibile eflcconuincat, hac tantum rationevtitur;pcr legem cognitio peccati. Ed autem argumentum d contrai 11$ ; quod nullo modo fia ret,fi aliusomnino efletlegiseiîeûus.Perinde igitur eil acfidiceret, legem aliud nihil ex feafirerrehominibus, nifi vcfuum illis peccatum patefaciac. Finge nunc ho-

minem’aüqtiid vaîerepropriis viribuJ;norTieprotinuj toturti illùacorruet? Apereius etiamnum alccroloco: vbi lcgem docet fupcruenifTe, vt abundaret peccacum. quod verum non efiec, fi vllæ adobediendum vires iri hominefubefient.Proinde qui legis vlum r.oueric, mj-niineex illiuspræceptis hominum virturem æftiman-dam cognofcet. Beneitaqiiealicubi Augufi:inus:Di- Liï,r.alt;î cimus lege fieri,vt Deus quid fieri velit,audiatur:gratia Boxii.j. vero fieri,VClegi obediatur.Lex ergoauditores iufiiciæ facif.gratia fadores. Alibi etiam exprefsiusilufiitiam Dei,non in præceptolegis, quo timor incutitur ; fed in tur. amp;nbsp;adiutorio gratiæ Chrifti,ad quam folam vtilirer legis ti gra. c.i raor,velut pædagogus,ducic,conlhtutam efle qui intel Iigit,ipfe incelligic,quare fit Chriftianus.

Cum dico,legem,quid agendum fit, pracfcribere, vc obediendi vircutem à Domino flagicemus,rede,inquic: quandoquidem,amp;quodfumus,ôiquodviuinius,â Domino efle fatemur. Atquialiomodo fumus amp;moue-mur,vt homines:alio,vt hlii Dei. Communis omnium eft ilia gratia.hæc eledis peculiariter confertur.ilia nacu ræ quodammodo tnfita eftihæc praeter nacuram homi-ni datur,vtquod erat,efiedefinac : «Scefleincipiat quod nondum erat. Deinde in meis verbis repugnantiae fpe-ciem quaeric.Quis gratiam,inquir,prccab)turfibi,quâ nemo defiderat.antequam habeat? Equidem Spiritum prccationis a Deo faceor dari ; amp;nbsp;fi taceam, Paulus far is demonftrat,cum fidcmorationis matrem cfic teftatur. Verum hoc minime incerea obftat,quonunus externum quoque doürinæ prganum inftar ftimuli adhibeat Deus, vt, quo folecmodo,in homineopus fuum pera-gat. Hocfi caperet Pighius,htigandi aliquando finem faceret.Adhæc,colledionem hancmeam rep rehen dit; fruftraimplendæ legis facultatemquæri in hominis na tura.cumpecuhare fit Dei donum . Nonemm,inquit, idco vidcre non eft noftræ facultatis, quia fol is claritate y 4 ’ adt

RESPON. CONTRA PIGHIVM ad videndum indigcmus. Solenneilludfuum obferuaC Pighius;decipicur incptis fimilitudinjbus,quæ tantum habent diuerlïtatis â re præfenti,quantumcœlum i ter ra diftat.Non enim fobs vice nobis ell gratia, in quam oculos dirigamus,fi libeat: fed oculos etiam mentis nobis dat amp;aperit, vtlucem veritatis in verbo fuo rcful-gétcm intueamur. Vnde ilia eft Pauli precatio, vt Deus illuminatos mentisoculos Epheliisdarevelit,quibuf percipiant,quxfitfpes vocationisfuæ ;amp;c-um omni-bps fanftis comprchendant, quæ lit longitudo, latitu-i.Çôr'.t do,amp;profunditas.Necmirum;cum alibi fpiritualisfa-pientiat altitudinem in cor hominis afcendereneget.

In lecundaclafle promif$ionesconftituo,quæcondi tionem habent anncxam ;li fecerimus, quod poftulat Deus à nobis. Nam illis licaduerfum nos pugnant. fXuorfum pendere à nobis eorum complementum di-cerecur,qua: Deus promittit:fi penes nos non fit,facer© vt impleantureSic autem lUic refpondcoxura fidelibus iuxta ac linpiis offerantur promifsioncs, fuum apud vcrofquc vfum habere. Impiosenim icacouinci.vtlua indignitate priuari fe Dei beneficiis agnofcant,quæ fu w cultoribus præftare folec ; vtpii rurfum ad timorem amp;nbsp;obedientiam Dei, ad veram cordis puritatem amp;inno-centiam,propofita illic benedidione,reddatur alacrio-res-.fed Spiritu reditudinis freti.non viribus fuis. Pro-i indetalibus promilsis ablegari docco ad quacrendam Dei gratiam, qua folaperuenire illuc poflunt, quó vo-canturPighius in libero arbitrio retineri putat. Quam opinionein vt confirmee diuerlum finem â Moife fuiff© defignatum,obtcndit.Sic enim,promulgata lege, loqui tur.Confidera, quôd hodie propofuerim in confpedu tuo vitam amp;nbsp;mortem amp;c. Quail non clamet ex oppolï' Rom. 7 to Apoftolus,legem,quæ in vitara per fe cedere debuc-rat,naturacnoftræ vitio fuifle nobis in exitiura conucr-fam. Lex quidera lufti ofiricii exaftnx eft : fed nos fol-

ucndo minime fumus.Lex incftimabilc illud vitæ«tcr næ præmium fuis cultoribusrepofitum effeoftcndic. Sed nemo eft, qui velferio fakem conatu adipirare il-lue,propria virtute,queat;. CXuare Paulus.dum illud ’° adducitiqui fecerit hæc.viuet in illisxontinuo, quafi re dcfperata, confugere ad akerumafylumnosdocet;vc gratuito amp;nbsp;fine operibus confequamur, quod Deus loco mercedis illic operibus promittit. nbsp;nbsp;nbsp;Sed inftat Pi-

ghius,quiamoxfubiiciacMoifes;vtfacias,amp;operecom pleas .Nempe, vthocaudito,officii noflri necefsitatem fciamus:amp; fado viriuni noftrarum periculo, infirmita-ti5,vel impotentiæ potius noffræ conuidi, diccre Deo cogamur.Da quod iube$;amp; iube quod velis-

Tcrcia clafsis iis fentenciis conltat,vbi Dominus po-pqlo Ifraëlitico exprobrac,pcr eum tantum ffetiffe, quominusomnibonorû genere frueretur - Taies en ira exprobrationes in eos congruere non videntur ; quibus ad inanum fît hæcrcfponfîo . Nobis profperitas cordi er^t,aduerfàtiinebàmus.Cluôd autem illius adip.ifcen-dæjhorum fugiendorum caufa,Domino no paruimus, eo^adumeft,quiapeccatidominationi obnoxiisliberum non fuit. Fruftra igitur mala nobis exprobrantur, quæ effugere,non fuit noftræ poteftatis. Refpondeo^ quod verum eft ac fîmplexànueftigâdum efl'e mali fon tem ; vt inde lüdicetur, vbinam refideat culpa : aut in quem conferrî debeat. lam nemo aliud caufaripoteft cur pcccet,nifî malam voluntatem. Voluntatis porro malitia non aliunde eft,quàm ex hæreditaria corruptio ne. Quid igitur prodeft,eiusinuidiam allô deriuare, quod iure nobis imputatur’Culpæradicem in nobis in uenimus. Quid ergo,ad captandam excufationem co-narriur allô tranfferre ? Hane refponfionem fans valida confutationc repellere feputat Pighius, dum fuo fafti-dio refpuit ; nili quôd in Moifî teftimonio, illic etiam cxcuflb,aliquanto diligentius iniiftit.Moifes enim,pro-

mulgata lege, populuin in hunc modumconteftatur. Mandatum hoc,quod ego hodie tibi præcipio, rion cft occultum.neque proculpolicumifed luxta te cft,in ore tuo,amp; in corde tuo. Hæc contcftacio cum videatur in hominemulcumconocare;videri etiampofletfuperio-ri folutioni eli'econtraria . Eamigituradduco amp;expli-co:neque tarnen interim difsimulo,eluderepromptum mihi fore,fi cauillari haberem in animo, vtique fi de no titiæ tantum,non autem obfeniandi facilitate,agi dixe-To. Sed ollen do ex Paulo,quis line dubio_genu mus fit acpurus fenfus:Ncmpefi adEuangelium,nöadlegcm referas. In refellenda priori folutione, quam ipfe cauil-latoriam efle fateor, multum laborat Pighius ad hanc alteram cum ven tum eft,nihil pofle abfurdius fingi exi ftimat.aut magis à Moifi verbis diflcntaneum , quàm fi verumfît,de Euâgelio^oporterehocintelligi.Iam nihil miror, quôd tam fæuû ac truculentû aduerfum nos fe præbeaticum in Spiritum famftû nihilo fit clementior. Certe Spiritus Chrifti, qui per Moifen locutus fuerat, per os Pauli,quid voluerit,enarrat. Neque veroperplc xaeftautobfcurainterpretatio. Fitenim Euangeliiamp; legis comparatio ; quôd lex vitam non promittat, pifi iis, qui mandata inwleuerint ; Euangelium autem gra-tuitam iuftitiamofTcrat,qua hommes Deo reconcihen tur,ac æternæ falutis hæredcs fiant.In hancrem citatur locus ille.Nô procul eft verbum, neque fupra te fitum' amp;additur; Hoc eft verbum fidci.quodprædicamus. Si perfpicuitas quæritur : quid defidcres magis ad inrcUi-gendum facile?Siauthoritas'.cœlefteeftoraculurn.i4u-diendæne igituriam funt contrà Pighii blafphcmix? Sedquoniambellum coelo denunciare nonhorret hic gigas’.fpcâcmus pauli('per,qualem imprefsioné faciat. Totu$,inquit,contextus neceflario poftula^delegein-telhgi. Fateor certe delege primum, quatenus ad Euan gelium tranfitus eftjidque ofticiihabet,vt ad Chriftum ma.

manuducat. Verum quoniam de fobs praeceptis fruftra hæcdicerencur.vel faîtem parum homini conducerét, non nifi in exitium fcilicet ilb,propter naturæ vitium, ccffura-.idco non per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed fecûdum proprium,

amp;lKeralem,vtlJcloquar,lenfum,ad Euangebum cradu cic Paulus. Atqui hæc illuforia funt; Præcipio vt fadas; Propono in confpeûu tuohodie vitam amp;nbsp;mortem ; fl côtcmptoribus dicantur, quos neccfle iit in fua duritic ac contumada perli Acre,donee cor iplorum lapideum reformctDeus.Non lie Paulus,quilcgem ideominifte t.CoTj. num mortis, amp;damnationis vocat, quôd nihil quàm occidere iSc cxitio dare fuos difcipulos potucric,nifl per nouum fet'd U s cordibus infculpta elIet.His diûis, quafl nieconftridum adfuum tribunal reum index teneat, fuflicieuterdemonrtra-cum pronunciat quàm contraria fentenciat noflræ.fit tota Sciiptura.Ego vcroconfulo.fl quidiudicare poflhacvebc,vtleprius ad Anticyrain contérat;vaderaniori$amp;purgatioris cerebri redeat.

ibro quinto, in hoc élaborât, vt recitatis ite-rum hærcticis veceribus,quiin prajfenti quæ-flione aberrarunt,inter diuerfas 8c pugnantes * feûarum opiniones,lic temperatam ollendat fuam, fuiquefimibumdoârinam ,vt ab extremis hinc inde retrada,mediocritatem rctineatmos vero contrà, ex flngulis eorum,qui libcrcati arbicni derogarunr, ali-quid haulifleratque ita permixtarn partim ex muleis va riifqueerroribus doéfrinam habere conuincat; partim noua etiam commenta addidifle.quæ omnem priorum hæreticorum impietatem fuperent. Nos enimeum Marcione,Valentino,Manichæo,amp; fimihbus, naturam hominis malam fingere : cum VViclefuo amp;Laurentio yalladioiiunemdiuinæcancura voluntatis inflrumen-

tum fâcere.vtagaturpotius.quàm agat.Omniafufpen dere ex Dei vniu$,arbitrio : vc nihil nobis contingenter accidac,fed mer^ necefsitate otnnia. Hoc vero aliis o-mnibus habere peius, quôd tâtæ peruerfitatis naturam totam,quanta quanta eft,damnamus,vtnihilpoßic quim male agerc,etiam in fanûis : cum ilh, Valentinus fcilicet, Marcion, ac Man ich æi, partim bonam,partim malam,docuerint.Dixi iam ante,amp; quad digito indica-ui,quim putida fit calumnia , quod nos ita Marcioni amp;nbsp;Manichacis fubinde adiungit; i quibus non minus difsi demus,qudm Pighius ip fed nobis.Quôd naturam tra-dimusmalam efie,vidcri forte cum illis habere id commune in fpeciem pofiemus. Verum,fecundo deinde verbo,tâcuminternos efledifcriminispalam facimus, vtneminimaquidem fufpicio hæreat.Nam cum illief fentialem in natura malitiam confiicuant, eamque ab ipfo creationis initio tal ein extitifieimaginétur ; noftri ex naturæ corruptione vitium efle definiunt : naturam vero non coelefti aliquo influxu , fed voluntario hominis lapfu corruptam fuifle,conftanterprofitentur; vt cum quacritur mali caufa.non extra nos exirc,fed nobis totam culpam imputare debeamus • Hicnofter eftcum Valentino,Marcione,amp;Manichæisconfenfu$.quantum fcilicet inter ignem amp;nbsp;aquam cóuenit.Si fidem libi quis fieri petat; primum extant libri noftri, optimi amp;nbsp;locu-pletifsimi telles: demdenihilhiclcges ,quod nonipfe Pighius ex mea Inilitutione recitet.Nequc tarnen con?- '' tentus pares nos tam abfurdis hominibus feciflc, maio-ri cxecratione dignos efl'eclamat ; quia totam naturam damnemus. Nempe, cum non aliqua fui parte homo peccauerit, fed totus, quid mirum » fi fetotum dicatur perdidifl!e?Sedpermukum intereft,accerfitoncfua culpa vitio.ficut tradimus,an aliunde fibi indito, ficut deli rantiUi,dicaturlaborare, Quôdfihominumpatroci'' nio opus eft : Auguftinum habemus horum omnium

authorcm. Dcneceflarioaut fortuitorerum euentu, nihil in præfcntia attingereplacec:ne res diucrfas impli cando,oratiohis fericm conturbcm. Hominem fie qui-dem docemus agi Dei gratia vt tarnen lîmul agat:lic tarnen ipfum agere,vtpenes Dei Spiritum cota fit ac ma-neat adionis efficacia.

Atque vt appareat,quantam ex mentiendi çonfuetu' dinelicentiam audaciamque fibi acquifieritmon modo fuamédacia aliquo faltcm colore obducerenihil curat; fednecui ignota fint,ex mealnftitutionerefert,quæea' in promptu arguant.Neque enim in creatione vel opéré Dei confiituimusprauitatis noftræoriginemzfed in' primi parentis noftri culpa; quôd voluntaria defedio-^ nemiferam feruiendi conditioné fibi contraxerit,cum liber creatus effet. Hocautem vnumefi,quo à Manir' chæis amp;fimilibus orthodoxosdifcernere contentus eft Auguftinus. Vides ergo,vt hic turiofus,poftquam ver-' bo nos damnauit.re ipfa protinus abfoluat • Quôd au-tem totum hominem fie vitiatum effe dicimus,vt nulla fui parte adfpirareper fead Deum pofsit.nonaliudaf-ferimus, quäm quod teftatur Deus : quo nemo melior de homine ludex inueniri qucaf.cu nullus melius,quid fit in homme,nouerit. Siquidem totum hominem Garnis nomine defignari,non eft difficileprobare.qua tun-libet répugnent contention . Nam quoties,contraria oppofitione,cum Spiritu comp3ratur,Spiritus^nomen' • proculdubio pro regeneracionisgratiacapitur. Reftat igitur,vt caro fit,quod,oondum regenerati,habemus â natura.Nec alio argumentoprobat Ghriftus,oportere loan.j. nos renafci,nifi quia,quod natum eft ex carne, caro eft.

Si pars tantum hominis foret caro ; none ratio hate per fe frangeretur’ln promptu enim effet refpófio.partem hominis excellentiorem procul diftare à carne.Ciuoau tem elogio carné hanccômendat Paulus? Scio.inquit, quôdlion habitée in me, ideft, in carnemea, bonum. Ro-7-8 ■ X J Item

RO’ 7- Item;Scnfu$,autcogitatiocarnis,inimicitiaeft aduer-fus Deum . Qui carnem omni bono vacuamefle tcfta-£ur, amp;caufam limul indicac, quod cota rebellis lit Dei iulbtiac,amp;nihil cogitare autmeditariqueac,nifi Deo contranum-.nihiloplus,aut minus,qudin nos,dici£. Et nequisinipfo adhuc carnisnomme ambiguitatem ca-ptecfprius nullam prorfus in homme partem rehquc-ratiquam non damnation! fubieciflet • Legatur huina-r.a:naturædefcriptio,quæcapKead Ro.tertio habetur: quid hQmini,à damnacione immune,illic re'inquicJ Qtiöd ergo denaturenoftræ vitioficate pronuncuei, nonmeum elEfed Spiritus fanâi iudicium.

Hmc vero,quod deinde fubiicio,confcqui,quis non vi-deateNon elTcinhominispofedaie,vt fepræparecad recipiendam Deigratiaimfed totam çonuerfionem efle donum Dei? Quanquam hocquoquecaput habet fua certa amp;nbsp;clara tellimonia. Nam cum Dominus pro corde lapideo, dacurum fenobis corcarneum promitcit, quis præparacioni locus relinquitur’Qui ex nolente fit voluntarius ; ex rebelli amp;nbsp;contumaci, paracus ad obfe-quiuimquam flbi præparationis landein arrogabic?Nec minus verbis illis exprimiturilnuentus fum â non quae rentibus me. Tametli enim de Gentium vocacionclp-quitur Propheta: in ea tarnen vniuerfalem nollræo-mniuin vocationis typum reprefentac. Dei igicur eft, nos præuenire,vt nos ad feconuertac.Ncc miruin. Si-quidem cum cogitare multominus fit, quàm veile : ne hocquidem nobis reliquum Paulus facit, vt idoneifl-mus ad ahquid boni cogitandum. Proinde,cum Propheta contiteamur, omnes nos, ficut oues, aberrafle: vnumquenque declinaflc in viain fuamxum Dominus in viam fuam nos reduxit. Nec Dominus eciam vilain gloriæ hums pardculam allô traduci patitur. Suum e-nim opus efle clamat, quod ex cæcitatc illuminamur; quôd ex tenebris tranffcrimur in lucemfuamiquôd mente

mente renouamuriquód deniquc d morteexcitamur in vitam.Quo præparationis genere,Dei gratiam, mor tuusprouocabit?

sequitur tertium membrum, deefficaci gratiæ ope ratione.Nego igitur,gratiam lie nobis offerri, vt nortrac poftea fit optionis,vel obtemperare,vel refragari.nego tantum in hocdari,vtimbecillitarem noffram,fubfidio fuo , adiuuet : quafi in nobis stiffs quidquam fit fitum; fed hoc in folidum ilhus opus ac beneficium efleconfir mo,vt cornoftrum,ex lapideo incarneum,vertatur:vt voluntas fiat noua-.vtnos denique,cordeamp; animo refor mati,vclimus,quod veile oportet-Nequeenimefficcrc Deum in nobis teftatur Paulus,vtpofsimus bene veile: fed hoc quoqueipfum,vt velimus, ad complementum vfqueopens. Quantum intereft inter effedum amp;nbsp;vo-luntatem? Proindeefficaciter formari voluntatenino-ftram conftituo,vt Spiritus fan di dudum fequatur ne-ceflario,non autem incitari duntaxat, vt valeat, fi \ eht. Quod porro de vno opere dicimus, id ad totam vitam extendi debet. N cque enim fueric fatis, fi cor hominis femel direxerit Deus mill perpetuofimiliterrctineat,amp; in perfeuerantia confirmer. lam in perfeuerantia, duo hæcobferuanda efle admoneo ; He hominem imagine-mur Deo coopcrari,propria aliqua virtute,dum Spiritus gubernationi obfequitur : ne poffcriorem gratiam loco mcrccdis, ilh retribui putemus, quafi, priorc bene vtendo, hocproineritus fuerit.Nequeenim aliud pofle homines cuccdo,qu dm quodilhs oatu fuerit,amp; Deum perpetuo tenoreficperfequi in illisopus fuum, vtgra-tuitum fit,quidquid illis ad finem vfq^uecófert; nifi for tecum Auguftino mercedem vocareiibeat;quiafitgra ‘ tia pro gratia.quia fuam in eledos beneficentiam nouis fubindedonis cumuler Deus. Hoctotumfi quidintelU go,vno verbo compleditur Paulus,cum Deum , vnum efle docet,qui amp;nbsp;vçlle operetur in nobis,amp; perficereypro

lib.j.de peccat. meri.amp; remifr.

cap. Î In Pfal.

I4ï.

Libr.ad Boni.i. cap.i8. Libr-ad Boni. j. cap.5.

Libr.4. aduer.

luUia,

ad Vita Ic. Epi. 107.

fuo beneplacito.Non dc vno die loquitur; fed de conti nuo adionis curfu;cuius vnicam caufam ponit, Dei be neplacitumrhoc eft,gratuitam,fine vllius menti refpC' ÛU benignitatem.

i Hi$ omnibus quöd dicam Auguftinum fubfcribere, fuauiter me fubfannat Pighius.Verum nihil dico,quod non prius ante ledorum oculos pofuenm ;amp; nullum eft caput,quod non prope ad verbum fæpius a pud Au-guftinum occurrat:certe nullum eft,quod non luculen to eius teftimonio confirmarc liceat. Totam hominis n^curam vitiofamefledoceo.Quid Auguftinus? Noli, inquit,putare,te aliquid opcrari,nifi in quantum'malus es. Item; Sicut Spiritus vitæ in Chnfto regenerat fideles,:ita corpus mortis in Adam gcnuerat peccatores, Hæccarnahs eft generatio:illa fpiritualis. Hæcfilios carnis facit.ilia fihos Spiritus. Hatefihos mortis.ilia fi-lios refurreâionis.Hæcfihos feculrilla fihos Dei.Illa fi- ' Iios mifcriçordiæ.hæc fihos iræ. Hæcpcccato original! obligatosalla omni vinculo hberatos. Item.Dicimus opus Dei eflehomines,'inquantum homines funt ; fed efle fub diabolo,inquantum funt peccatores. Adco au-tem totum hominem peruerfum efleteftatur, vt quidquid habere bonorum videturà feipfoxcdatiUiinpec-catuin. Gratuita Dei gratia dico höminem præueniri: nullo fuo meritó adeamperueniretimo ne appetere 3uidem earn polfe, donee ex citatum in corde cius hoc cfiderium fuerit. Dicat Auguftinus; Oftenditur ergo, Deum gratia fua au ferre infidehbus corlapideum ,amp; pratuenireinhominibus bonarum mérita voluntatum, itayt voluntas per antecedentem gratiam praeparctur; • nonvt gratia men to voluntatis antecedente aonetur. Item ;Hic eft præcipuus quæftionis cardo: vtrum prae-ced.at hæcgratia, an fubfequatur hominis voluntatem: vel vt planius eloquar: vtrum idco nobis detur, quia vo lumus;anper ipfam Deus hoc quoqueefticiac, vtveli-

mus. Item : Qu^ialiberum arbitrium ad Deum diligen-dum primi peccati magnitudinc perdidimus : vt in Deum credamus,amp; pie viuamus, nô cft volentis neque currentis-.non quia non velle debcamu s amp;currere : fed quia in nobis vtrunqueefficit. Item ; Vcquid Dominus Libr.ad iufsitnosproinfidelibusorare? iln vteisprobona eo^ rumyoluntate gracia recribuatur ? ac non potius vtex mala in bonam mutetur eorum voluntas ? Dicit enim: Nemo poteft ad me vcniremifi Pater meus traxerit eu.

Non ait illic,duxerit:vt aliquo modo intelligamus præ ccdere illic voluntatem . Quis trahitur:li iam volebatî Et tarnen nemo vcnit,nifi velit-Trahitur ergo miris mo dis, vt velit, ab illo, qui nouit intus in ipfis hominum '■ cordibus operarimon vt nolentes credant;fedex nolen tibus volences fiant. Item ; Liberum arbitrium non nifi Libr.ad adpeccâdumvalef.quamdiu eftcaptiuum.Item.Qup- Boni.}, modo hominisbonumpropofitum,niü mifcrâteprius • Domino'.cum ipfafitbonavoluntas,quæpræparacurà ^’*’'’•4• Domino- Item; Oftendit Deus,nullis hominumbonis nbsp;nbsp;jƒ*

tribuerebona pro mails propter feipfumjaoc facicndo, non propter illos. Item: Secundum placitum voluntatis fuæ,ne placitogloriemur voluntatis noftræ. Non depre-optionem tantum liominideferre Deum fentio,vt be- deftin. ne amp;nbsp;volendi amp;nbsp;agendi faculcatem habeat,li libuerit.fed cor eius efficaciter moueri, vt velit ; amp;nbsp;ipfum totum fie dirigi;vtfaciac,amp; opéré complcat,quod velle illi datum fuent. Loquaturnunc Auguftinus. Corrigensquan- de bon. dam fentenciam, quæ minus confiderate dida fuerat;

Congruétius,inquic,hocmodo.dennita Del voluntatc, vt infîdelitate veneritis ad fidem ; accepta voluntate (perum obediendi, amp;nbsp;accepta perfeuerantia maneatis in fide, cap.ii.' Item; Iftâ gratiam non habuic primus homo,qua nun- de cor. quam vellete(remalus;fedhabuit,inquafi permanere amp;grar. vellec,nunquam malus cflec;amp;fine qua, eciamcumlibe cap. n.

epï.107 ad VlU

Icm.

ro arbitrio,bonus efle non'poflet : fed earn tarnen per Iigt; herum arbitrium deferere poflet.Hæc eft prima gratia, quæ primo Adam data eft : fed hæc potentior in fecun-do Adam-.qua etiam fit.vt velit:tantumque velit,tanto-queardore diligat,vtcarnis voluntatem, contrariacon cupifcentem,voluntate Spiritus vincat. Necillaqui» dem parua erat, qua demonftrata eft potentia Iiberi ar-bitrii:quoniam fle adiuuabatur,vtfinehocadiutorio in bono nonmaneret:fed hocadiutorium,fi vellet, defere ret. Hæcautemtanto maioreft,vtparumfithomini, per illam reparareperditam libertatem : parum fit de-nique,non po{refineilla,velapprehenderebonum , vet fjermanere in bono, fi velitmifi etiam efficiatur vtvc-, it.Nunc autem quibus non datur talc adiutorium, pœ naeft‘.quihus autemdatur,fecundum gratiamdatur: non fecundum debitum.amp; tanto amplius datur,quibus dare Deo placuit, vt non folum afsit, fine quo permane renon poflumus, etiam fi velimus : fed tantum ac taie fit, vt velimus.Efl: quippe in nobis per hanegratiam in bono rccipiendo,amp;perfeueranter tenendo,non folum polTe quod volumus ; fed etiam, velle quod poflumus. Et plurima in eundem fenfum. Item.Si nobis libera quædam ex Deo fit voluntas, quæ velbonapofsit efle, vel mala: bonarautem voluntas ex nobis eft ; melius eft quod habemus â nobis, quim quod habemus ex Deo. idipfumadperfeuerantiam extendo.vtficut initium, ita amp;nbsp;bonorum operum complementum abvno Deo pendet.Sic autem confirmari virtuteDei hominem ne deficiat, vt continuus, vfque ad vitae finem, fit merae amp;nbsp;indebitae gratiæ tenor. Neque cooperari ex fe hominem Deo,vt aliquid de fuo aamifccat; fed pro menfura folum,quam accepif.vt non aliter agat, nifi quoad agi-tur. De hoc ctiam refpondcat Auguftinus.Quomodo non eft gratiæ Dei,non folum credendi voluntas ab initio,fed vfque in finem perfeuerantia’cum finis ipfe vi

' tæ non in hominis, fed Dei fit poteftate;amp; pofsit vtique Deus non perfeueraturo hoc eciam conferre:nemalitia muteccor eius. Item; Donum Deiaflerimus efleperfe-uerantiam vfqueadfinem. Namcumdicit;Timorem „o per; meum dabo in corda eorum ; quid aliudeft, qudm tan- ad pro-tus ac tails ent timor, quem dabo, vt mihi perfeueran- fper. amp;nbsp;ter adhæreant? Adhæc,cum vbiquedoceat,liberum in Hilar.in primo hominearbitrium,cum faluum adhuc amp;nbsp;incolu princi. meftaret,nihil tarnen valuifl’efinegratia;poftcafum,in quit, non nili ad fuam gratiam voluit Deus pertinere, Cap. 7.' vthomo accedatadeum;necnifi ad fuam gratiam per-tinere voluit,vt homo non recedat ab eo. ltem;Vnde cap.ij; ofienditur,amp; inchoandi,amp; vfque in finem perfeueran-di gratiam no fecundum mérita nofira dan; fed donari fecundum ipfius fecrecifsimam ,eandemque iuftifsi-mam,bcneficentifsimam,fapientifsimam voluntatem.

Item;HæcfuntdonaDei,qua:dantureledis,fecundum c^p iZ’ Dei propofitum vocatis.in quibus donis eil Scincipere

• credcre,amp; vfque ad finem perfeuerare. Ita concludit, gratiam fandiseffeomne mentum.Cur ergo mihi ira-feitur Pighius,fi Augulliuipatrocinio, quod mihitarn amp;nbsp;liberaliter offert,vtor? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap. 7'.

lt; tionefidelem animam in duasdiuifam efle partes affir-mo;ac quoties huius facie metionem,me imaginari aut

' fomniare dicit.Hæc enim hodie Romanenfium eft theo logia,fabulorum ducere,quo nihil familiarius homini Chriftiano cognitum effe debet. Sed quoniam nihilo plus fpiritualis experientiæhabent huiufmodi homi-nes,quam bruta animalia.faltem ad os Pighio obftruen

' dum valeat Pauli authontas.Cum dubium efie non debeat,quin feptimo ad Romanos capite imaginé depin-xerit hominis rcgeneratnvideamus an non illud ipfum quod dico,eo loco,ad viuum reprefencet-Communem ergo fidelium captiuitatem in fua perfona déplorât :

quód vclic quidem bonum amp;nbsp;appetat:fed perficere non inueniac: quod mente confenciat leg» Dei, carne autein legi pcccati.ica non faciac bonum,quod diligit : fed po-tius malum,quod odic. Vides confentientem luftitiae voluntatcm.Vnde igitur impedimentum,quominus fe auatur effeä'us’Non aliundecerte, qudm ex contrario efidcrio.Vndeporro defiderium illud’nili quôd veteris hominis rehquiæin eohabitant,quæludanturad-uerfus Spiritum. Dixeratenim capitefexto,veterem hominem per crucem Chrifti mortuum efle. poftea au tem fubiicit, non ita efle mortuum, quin certamen ad-hucamp;moleftiam faceiTat.Nuncper veterem hominem quid intclligat,ex ahis locis colligitur,vbi mente Sc corde renouari nos ad Dei imaginé lubec. Proinde,veteris hominis pars eft, amp;nbsp;fub hoc nomine continetur, quid-qu id extra hanc renouationcm eft. Et ne longius pu-gnandumfit: contrariisvotis hue illucdiftrahi fecon-queritur Paulus ;acferepugnantiam (entire, dumad iu fticiam Dei adfpirat ; hinc fibi reraoram iniici, ne tarn ccleritercurrat,vt deceret. Huius repugnantiæcaufam peccatum in fe habitans facit;(imul partem afsignat,in qua habicctmempecarnem. Sed Pighius de corpore il-lumloqui interpretatur,cu earn cm nommât. At ncque corpus,neque motioné propriam ex fe habet:amp; Paulus non quanlibet motioncm:fed affeûum voluntarium fi-gnificat,qui Spirituiaduerfetur. Nuncquæritur,vnde repugnantia ? mil ex ea imperfeftione, quôd nondum Spiritu Dei in totum reformata eft hominis,amp; mens, amp;nbsp;voluta$,in vitænouitatem:fed carnem adhucamp;terram aliqua fui parte relipit. Vbi tale defiderium apparet,vc voluntas reliftat voluntati, defiderium cum defiderio confligat,vocum fit votocótrarium:quis mihinoncon cedat diccre,animamin duas diuifam elfe partes? imo quis non ita,amp; fentit,amp;Ioquitur ?

exaduerfo nobifcum Pciagianos confère, quos ad ake-rum extremum,gratiam Dei prorfus abnegando, delà-pfos cfTcdicit; vt ita ad fuam mediocricaté veniat, quæ in hberi arbitriigratiæqueconiugationeconlîrtic. Ac primo quidem,vc probabile fiat quod didurus eft, gratiam 1111 ex definitionis Eccleliafticætitulocôciliat.Sed quo tandem argumento definitionem Eccleliac effe pro batîAugurtino telle. Quid’eiufne contra nos tellimo-nio amplius abuti audee,quem adeo euidenternobis vindicauimusîSed colore non caret. Corradit enim ex fuppolititiis libris fencentiolas,quædimidiare inter liberum arbitriumamp; Dei gratiam videntur Sed bene ha-bet,quôd nihil nunc profert in medium, quod non ante refutauerim. Quanquamfuaimprobitate mecogit, nonnihil icerum deeadem redicere. Libro,inquit,fe-cundo, de peccatorum meritis amp;nbsp;remifsione, non in eo reprchendit Pelagianos, quôd liberum ftatuantarbi-trium.fed quôd in eo euehendo modum excedant.Hic velim obferuent leâore$,enm efleprimum librum,quo difputarecum Pelagianis coeperit ; illic itaque velitari cum potius,quâm lufto certamine confligere. Deinde non effe ex proprio eius infticuto, de libero arbitrio quæftionem ilIic tradarequod amp;nbsp;contextus indicat ,amp; ipfequoque author libro Retradationum fecundo te itatur.Non ergo mirum,fi non interlus excutiat, quod peroccalionem tantum leurerattingcrc in animo habe bat. Verum,vt hocnihili æffimetur; quid nos, obfecro, grauat illud’non damnari ab eo PcLigianos, quod liberum arbicrium ftatuerent,fed quôd line modo extolle-rent.Namcum receptæiam confuetudini nomen con-cederet,de re tantum difceptationem habebat • V iden-dumergo nunc,quantum tribui libero arbitriopatia-tur:ac inde iudicandum,quid d nobis diffentiat. Pecca-re,induit Pighius,neminem fatecur,nifi volenté. Quid nosîAn extra voluntatera peccatum conff itiumus? Fa-tetur

tetiir quoque, Deum nihil præccpifie, quod non pote-lîatinortræfubiace.ic:Nempeiî poteftatem intelligas, non quænacurænoftræfitinfita;fed quam ècoelo Deus pcculiaricer fuis largiatur: fient ipfe totiës exponit. Quanquam fimul addit,quod verum eft ; neque exemplum talecxticifievnqnammequepofthac fperâdum. Gratiam,inquit,folis fplendori comparac^Quo fubindi. cat,vim altquam anima? inefie,fîcuc in oculi aciefubeft virtus viforia.Sedcurmox additam illic corredionem fubticetfHocenim haftenus fimileeft, quôd ficut ocu-lus dum acicm fuam intendit,folis fplendoreillumina-tur.ita hominis voluntas,quæ ad Deum feconuertit,c-ius gratia adiuuatur-Sed cum animaduerteret Augufti nus,in eo claudicarefimilitudinem, quôd non fit in ahi mæpoteftateconuerfio:etiam,inquit,vtconuertamur, Deus adiuuatiquod oculis corporis externa lux non aduetf præftat.Sicutamp;alibi: Quodeftoculis fanitas adviden-Fauft. , dum Solemihoc eft gratia mentibus, adimplendam le-Manic, g^m. At neminem adiuuari agnofeit, nifi qui fponte co lib.15. natur;Ncmpc.quianon externo tantum impulfu'. fed

voluntaria motione operatur in hominibus.Nam aftio ms fpeciem modo defignat ; ne brutis autlapidibusjî-miles facere homines videatur.Vndeporro fpontanea, ilia incitatio,vnde voluntarius conatus, non di fsimulat Eiufdé poftea.Nam vbi gratiæ opus elfe teftatus eft,tam vt in-amp; 8 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuauefiatquodnonde-

‘ ’ ledabatipoftquam non humanæfacultatis,feddiuinief femuneris tradidit, velquod fcimus bonum , velquod eo deledamur.laborant,inqùit,homines inuenire,quid in noftra voluntatc boni fit noftrum ;amp;quid inueniri pofsit,ignoro.Auguftinus,fi Pighiocreditur,abhomi-ne rcquirit,vt fponteâ feipfo conetur. Quid Augufti-nus ipfe ? Prætereo alios hbros; fed in eo quem citât Pi-ghius,fortiterabhaccalumniafedéfendit. Potdfat,in-Cap.15 quit,honio, finonex prima conditione mhancmife-

DÉ 1 IBERO ARBI TR* ' i7ç rîamdecidifret,fineditTicukateiuftitiam appcCereamp;fe-qui:nuncautcm exdefcflionispœnafecutû eilvitiiim: vttam molellum fit.obcdireiuftitiæ. Vig lanter qui* dem conari nos iubet,amp; deprecari ardeter;ßmul tarnen vctncelligamus,quôd amp;ficcon3mur,amp;ßcdeprecamur, dono illius nos habere.

Verum,adhanc fuam liberi arbitrii amp;gratiæcopu-. lam art ru en dam , ex prioread Valentinum libro optimum teftimonium habere fe putat: vbi citatis Scrîptu-ræpræccptis,quæliberum arbitrium,dum compellant, homini illud fubeflefignificanf.cumillis altera ex parte ahæ con feruntur,quæ dona Dci effe oftendunt,quæcun que à nobis exiguntur. nbsp;lam,qua potui optima fide»

cxpofui, quid tota ilia comparatio fibi velit ; hoc eft, amp;nbsp;quorfum fpeäet,amp; quid contineat. Duobus afitc mem-bris conftaf. fponte peccare homines, cum peccant, amp;nbsp;proprio voluntatis motundeoque fruftra ahô deriuare culpam. Cum autem Dei Spiritu ad bonumdirigutur, nonficexcludieorum voluntatemicum hatcipfafitgra tia,eorum voluntatcm adamandum amp;appetendum bonum inclinare. Porro vbi hominem, turn in bonis, turn in mails operibus, voluntarium efle monftrauit: poftea de voluntateipfa,qualis fit,amp; quid per fe valeat, limul deefficacia gratiæ, aifputare incipit, amp;nbsp;volunta-tem quidem natura femper malam effe, vt nihil quim Cap. 15 Dei iuftitiæ pertinaciter refifterequeat ; folagratia bo-namfieri-.amp;itafieri,vttunciuftitiam,àqua pnus abhor rebat,neceffario diligatamp; fequatur. Quidnos’An vola tatem excludimus,gratiæ prædicatione? Alio igitar colore fe veftiat Pighius oportet,fi vel mediocribus inge* niis imponere velit. nbsp;nbsp;Neminem enim fugcrepoteft,

Sed iam tempus eft,vt facrofanftæ Pighii definitio nidetur locus ; vt inde melius appareat , quo iurc vni-

uerfam Ecclefiatn nobifcumjn certamen comtnittat.vt eius deinde patrocinium fibi vfurpet. Antequam vcro dereipfa fenfum fuum profcratiquiain hacquæftione de gratia Dei potifsimum agitür,diuerfa$ huius vocis fi gnificaciones enumerat ; neque tarnen aliud affert, nilï oüod à. noftris diligenter obferuatum amp;nbsp;traditum pri-dem fuif.tametfi pefsimam gratiam mox referat.Ec tarnen vt videas, qudm peritus fittheologus ; fi quiddc fuo vult ingerere,quæaliis benediüa fuerant, fuis far-üuris corrumpit atquecontaminât. Inde ad declaran-dam,quæ ex primi hominis lapfu fiuxit, naturae corru-ptionem,tranfit; vtproculdubio in eius cognitioneto-tius difputationis cardo vertitur. Qu^^^^juam miror, quid nunc ei in mentem vencrit,vthocexordio vterc-tur.cum alibi fcripferit,nihil effe magis d ratione dillen taneum Clara,inquit,eft,amp;nemini incognita de libero arbitrio Ecclefiædefinitio.Deoriginalipeccato,difFici-lis,obfcura,amp;perplexa Temper fuit quælho. Qu dm ergo abfurdum ell:,remper feexpeditam fuperuacuadif ßcultate inuolucre? Hoc quidem dicebat,vc à loco fibi parum commodo deflederetmunc autem rationis po-tentia vidus,facit quod improbauerat. Et fanenimiae idfocordiæ amp;ftupiditatis fuerat,veileàpræfentiquaî-ftioneexpûgere originale peccatum: ex quopræcipua pars dependet: Longo fcihcetvolumine contender Pi-ghius,Deum homini liberû arbitrium côtuliffe. Q^id inepto labore fe macéra t ? Neque enim aliud tandem confequetur, vbidiu multumque fudauerit ,nifi vt an-nuamus verum elfe,quod Temperprofefsi Turnus:amp; quod forte nonita diTertecloquipoflet ; nifiin fchola noftraprofeciflet. Nuncairerimus,humanum genus, perditalila,quam increatione acceperat,libertate,ia miferamferuitutemdecidifle. Hoc Pighius concedit« In hoc feruitutis ftatu,hominem negamus libéra eligen di tara boni, quàm mail, faeukate elTepræditum -, vt ad

vtrunlibetaccommodare fequeat. Sub peccati fiqui-dem iugo teneri vindum, vt ad Dei gratiam adfpirare nullo modo pofsit,donee Chrifti gracia liberecur. Hic nodus eft,in quo Pighio reiîftic: amp;nbsp;camen in excutienda controuerfia vilain cius mentionem fieri vecat,fed nûc, vc dixi, veritatis vi impulfus, in eum locum ingreffus eft,quem tantopere refugiebau

Porronein reuoluendis eius fomniis prolixior firn: capita tantum ipfa rerum breuiter notabo. Impium ef-featqueinfanumcommencum cenfer,quôd naturatn tradimus fie viciacam eflepcceato originis, vt nihil am-plius pofsit homo,quàm peccare. Nequeenimabla-tam nobis fuiffenaturam; fed donum tantum fuperna-turale;quod meliorem perfcdioremque reddebatnatu ram.quamin fe fuitrec.Hæceine eftcaufa,curzA.ugufti-num tocies nobis eripuerit,vc fuæopinionis teftem pa-tronunque faeeret ’ Clamat Auguftinus,in hocargu-menco non naturam,qualis à Deo ereaca fuit, fed natu-ræ corrupts peruerfitatem infpiciendam efle. neque id vno loeofled cocus in hoe vbique eft. Contra exiftimat Pighius,nihil fuiffe de natura diminutum; amp;nbsp;tarnen Au guftiniinterea teftimonio fetuctur. Atnon difsimulat alibi,hacin parte fe ab eodilTcncire. nbsp;nbsp;Sed eum fit hoc

fummum,amp;maximimomenti in totaconcrouerfiacaput,in quo ex dramecro difsident ; quid tanquam plena confenfione poftea gloriacur ? Adde, quod nullus error eft,quem magis auc acrius in Pelagianis Auguftinus un pugnec,quàm quöd naturs integritatem iadarét;eum ipfe vulneratain, corrupeam, perdicam elfe, contende-rec. Quorfum ergo Pelagianos adeo execrari percinet; cum primo eorum axiomati nomen fuum palam infcii bat ? ,Mortalicas,inquit, amp;;corruptio,ex coiidicione eft, non vicio naturæ. V nde probat ? Quoniam corpus ex fuis,q‘Uibuscompofitum eft, principiis,amp;compofitio-nis racioneicahabeat. Ateodemargumento euincere- ■'

tur, podrefurredioné quoquernorti fore obnoxium*-amp; nuncannnam eflc morralcm-Ex quo enim principio orca ex nihilo ? Equidem fi illam,quam homini ab inicio Deus conculerat,perfeâionem non ita extitif-fe in natura diceret, vc per fe, amp;nbsp;ex fe, iHam haberet ; li-benrerineiusfententiam defeenderem. Namamp;co modo neque animam per fe immortalem eße concedimus • Quineciainficdoccc Paulus, cum fob Deo tribuit im-mortalitatem. Nequetamen propterea mortalemnatu ra efle animam fatemur; quando non ex prima eflentia: virtute æftimamus natu ram ; fed ex perpetuo ftatu, quern fuis creaturis Deus indiderit. Cum ergo haclege códitus foret homo,ne mortem aut corruptionem vn-quam fentirethuo libi vicio mortis damnarionem con-traxit. Ita cum de mortis origine difputat Apoftolus, non earn ad naturam refertifed ad peccatum.Proindei moriendi necefsicate immunem fuifle ,naturæ fanitas crat.nuncautem mortis iudicio fubiacere, morbus eft. Hæc fana eft ac limplex philofophia,qu» vagis illisamp; volaticis Pighii fpeculationibus importune euertitur. Vtcaro,inquic,cum rationepugnet,eamquein iuftitiæ obedientia impediat ac turbet.naturæ eft,non vieil.Hic veroannon plenisbuccis Manichacumfe efl'eprofite-tur? Nota eft omnibus Ecciitemulentia ; Cochlei fatui-tas. Sed tarn flagitiofæ impudentiæ, quod fciam,non extat par exemplum. Pluscenties nobts lam Manichæi nomen exprobrauit, quôd naturam damnemus : cum naturæcorruptioni dicamus imputandum »quidquid eft in homine vitii.Nune auté quid?llla,inquit,quæration! facit negocium,earn is rebellio,amp;quæ luftitiæ relu ûatur, non alia eft, quàm quæ fueratante peccatum m prima origine. Vides vc in Creatoris concumeliam,ef-fencialeeffe in homine malum,impurum ospronun-ciec’'Nili force contumaciam ,quamiuftitiæ obfequio repugnare ipfe cradit,à vitio velic cxculare. Verum ci-

tiusfeexlabyrintho expédiât, qua vctainmanifeftum facrilegium vllo colore cxcufec. Cum ante métiebatur, Deumnos faceremali autliorem,illuderat extremum probr5,quo nos grauaripoffc exirtimabat.Quid nunc ex fuo fenfu eloquitur’Quód rebellio,qux ex carne fen ticur.aduerfus racionis lt;Sc lufticiæ obfequium ,ex natura amp;nbsp;Deo fit.non defeûionis vino. Legat nunc,qui volet deliria Manichæi, vc ä vctenbus rcferuntur ; amp;nbsp;non alia fuifiereperiet.

Concluditergo,innaturalibus nihil homini deper-iifle-.fed tantum fuiflc fupernaturalibus donis ornatum, qua; in eum Deus contulerat. Sed in eo hallucinatur, quôdfanicatem.quæ vera elt acgenuina naturæ confti-tuno,non pocelt ab accidente viiio difcernere. Hocdi-fcrimine non adhibico, nihil mirum, fi omnia confun-dat. Hoc quale fit,paucisexpediam.Affelt;âus omnes, qui in hominem naturalicercadunt,nos quoqucex prima naturæ creacioneefieagnofcimus.V^c funt,exempli gratia,amor coniugalii,parencum item erga liberos, a-micicia,gaudium ex fce’ici fuccciTu,cx orbitate,viduita te,rebu(qucomnibus aduerfis,trirtina. Famem,frigus, inopiam,perlcula, ignominiam amp;nbsp;dedecus reformida-re.appecere rurfum amp;nbsp;quærere necelfana vitæ fubfidia. Hos affeclus non docemus per peccatum inoleuifleifed abipfacrcatione fuilTe naturæ inditos. Ilbam,vero,quâ nos nimium experimur, txu « hoceft,inordinata in afFeftibusexccfium,quo fic,vt male cócupifcamus,con cupifcendoque rebelles fimus Deo, ex corruptione tra dimus natum efle.non naturæ ab initio fuilTe ingenicu. Qua ratione Augufiinus.ficut ante cicauimus, volunca tis nomine non aignatur appeccndi facultatem, quali-ternunc corrupta eil.fed cupiditaté potius vocandam putat.quôdmodum in fuis defideriis nunquam teneat. Diligit pater fill urn :coniux coniugem. Caitus amor, amp;nbsp;quilaudem etiain nieretur. V erum,vc nunc viciaca eit

natura : amor hic in homine non rcperietur, quin ali-quid inquinamenci reiïpiat. Icaqueabillacorruptionis radice £it,vc nihil purum aut lincerum concipiat volun tas;fed quemadmodum ipfa ell cotaminata: flc frudus etiam pollutos amp;nbsp;immudos pariat xitque hoc eil quod diciinus-.cumille,dcquo loquimur,morbus hominurn voluntati Temper inlideat : ideo non nifi malum conci-pereipfampoire.Namli rei, honellæaliàs in fuogene-re ac laudabilis,nuquam vino carer appetitus , propter eiufmodi exceffum : quid cum mala concupifcuntur? T alcm naturæ vinoucatem,amp; Scripturæ vbique demon Hrant.En tibi tribus verbis,quid inter puram amp;adulte-ratam naturam fit difcriminis : quod dum Pighius non obferuat,omnia peruertit, fed his fieri Deo iniuriam o-pinatunquia minime eius bonitati confentaneum fit,a-nimam create lie dellitutam omni rcditudine, vt nihil qudrnpeccarequeat. Qualls,inquit,gratiæ eiuscom-mcndacio,cum dicitur talem naturam condidifle ? Nos verononconditori acceptum ferimus,quidquid in nobis mall ellifed primo parent! nollro, qui miferam hâc hæreditatem ad nos tranfmifit. Quôd li timet Pighius, ne merito fæuitiæ accufecur Deus, fi ob vnius hominis culpam in vniuerfum genus tam feueropœnæ genere animaduerterit,nelitigecnobifcum; fed totam Scriptu ram aboleat,vbi hoe ludicium pafsim publicatur.

Sequitur apud eum alter de naturæ reparatione lo-cus:in quo fans demonllrat,non nifi maledicendo inca lefcerelepofle.Nam quia hicbenedicereoportuit,aut filere;quaïibetglacie ell frigidior.Hoc tarnen ell, quod tademinprimisfignificat fc habere à nobis diuerfum; quod Deum manum porrigere hominibus prollratis opinatur,ad eos fubleuandos, led eos modo qui fuble-uarideliderent, necdefintobuiæ (ibi adiutriciquegra-tiæ,quinpotiusillam apprehcndant,eius adiutorio reuera eonentur ad Dominum, ab eo faluan optent,ac

fperent; illi fe curandos ,illui-ninandos,faltjandos tra-dant. Qnibus verbis partes idas in renouationeafd-gnat libero arbitrio,vt velit, vt apprehédac, vt conetur, VC obfequatur. His quod necefle eft, fubiiingic : omnes peræquegratiæcapaces efle,quôd omnibus indifferenter oftcratur.Pofteamulto adhuclongiusprocedit: nul lam fieri gratiæ iniuriam , li natura fua dicantur homines,amp; hberi poteftatearbitrii odiffe peccatum, maliciæ renunciare,ad Deum conuerterefepoffe, corde contri-to amp;nbsp;humiliato, pofeere veniam, quærere mifericor-di3m,fperaregratiam.Imo has eflepræparationcs,quæ nifi præcedât, nunqua nos dignetur Deusbenigno luo afpeftu. Ac eiufmodi quidem doftrina totam Pelagii impiecatem fatis confutari exiftimat; noftramque ftul-titiam deridet.qui dum mctuimus,ne quid inde gratiæ commendationi decedac.fruftra denihilo tantacontea Clone digladiamur.

Hæc dell ram enta quominus Scripturis nuncrelel-lam,duabus impedior caufisiquia amp;nbsp;immenfa fylua mihi hie pullularec; amp;eric proprium ac perpetuum h-bri proximi argumentum. Adde quôd Scripturas, quo-ties eius animo non adlubefcunc ,fufque deque habec Pighius. Verum vbi eft ilia reuerentia,quam vecerum patrum definitionibus fedeferrefimulat? Siquis.tam cócilü augmentum,quâm initium fidei, amp;nbsp;ipfum credendi af- Aranfj^ feâum,non per gratiæ donum, id eft, per Spiritus fan- canj. 0ioperationem,corrigencem voluntatcmnoftram,ab cap-5. infidelitate ad fidem,ab impietate ad piecatem,fcd natu rahtcr nobis inefle doceat, is Ecclefiaftici Gonciliide-creto hæreticus eft pronunciatus.Si quis item, vt ä pec cacopurgemur,voluntaremnoftr3mDeum expeâare Cap- 4-contendic, non autem, vt etiam purgari vclimus per Spiritus fandi operationem fieri in nobis cófitecur,pro Spiritus farifti aduerfario damnatus eft.Si quis item,fi-ne Dei^ratia,volentibus,laborantibus,pulfantibus,pe- Cap-

tentibus, defiderantibus, Dei mifericordiam conferri tradic.nonautem diuinicus, vccrcdamus, velimus ,amp; hæcomnia,ficutoportec,3gerevalcamus,perSpincuin in nobis fieri conficecur, is anathemare dignus eft iudi-Cap.i. earns.HæcprætereaConciliidécrétafunc. Siquisper

Adæpræuaricationem non tociim.ideft.fecundum ant mam amp;nbsp;corpus in detenus dicit hominem mutatum: fed illæfaanimæ Iibertate corpus tantummodo corru-ptionifubieétum fuiflecredit, Pelagiierrore dcceptus eft. nbsp;nbsp;Item-.Si quis humanæ inuocationi conferri dicic

gratiam non au tern ip fam gratiam facere,vt inuocetur 7- à nobis,contradicitlefaiæProphecæ. Item; Siquisper naturæ vigorem bonum aliquod, quod ad vicam æter-nam pcrtineat.cogitare auc eligere.id eft, prædicationi conlentirepofl'e,confirmât, abfqueilluminatione Spirt tus fandi,qui dar omnibus in confentiendo amp;nbsp;credcudo fu3uitatem,hæretico fallitur Spiritu Jrem;TaIcsnosdt ligit Deus,qualcs futuri fumus iplius dono: non quales fumusnoftromerito. Item.'Nemo defuohabet,nifi mendaciumautpeccatum. Nuncmihi vnumintota • fuadoârina apiculum Pighiusoftendat,qui noniftis decretis con folTus fit atque damnatus.Quôd fi Concilii authoritatemcótemnit,hocfaltem eummoueat,quôd qm interfuerunt ac fubfcripferuntEpifcopi,non feau-thores iftorumcapitum, fedapprobatores tantum effe profitencur; quoniam fibid fede Apoftolica miffafue-rint. HæceltiUafedes,vndequidquid profeûum fue-rit,non aliter accipiendum eflecontendit Pighius, qua ex tripodeoraculumamo qudm diuinam èccelo reuela tionem,cui amp;nbsp;Angeli,amp; Prophetæ,cedere debeät.Quid ergo nuncdiäurus eft,hoc facræ illius fedis anathenia-te in caput fuum promulgato?

Quôd au tern toties cum Pelagianis nihil fe habere commune ladatmefcio quos hic Pelagianos comminiquot; fcatur.Neque enim tantum cum iis,quos defcnbit Au-

gnflini.'S,mu!ta habet fimilia; fed corum qüibnfdam inuko eîldecenor. Admonicus ftieratâ Profpcro Au-pudinus,cfrenonnullosinGania, qui abeo diilentîcbât: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

qui tarnen eo vlqueperu en étant, vci ipfo celfe, vt pri-mi hominis peccato obnoxium nafci humanurngenus l^näo. crederent;necindcquenquam,nili Chrilb iuftitiajibe- cap.i. rari : confîrerentur ctiam Dei gratia præucniri homi-num voluntatcs-.necad vlluni opus bonû, vel inchoan-dumvdperficiendumfibiquenquam fufficere. Duin aduerfus cos difputare infticuif.difcernit quidem à Pe-Iagio:fed ilia tarnen confcfsioneminime contentus eft; à qua, agnofcere promptum eft ,quàm procul adhuc abfitPighius. Fatebanturilli,praeueniriàDcohomi-num voluntatcsinó naturædono, fuifiet enim id ridicu Ium,fedfingulari Spiritus fanäigratia . Hicautc,nemi nem Dei mifericordia adiuuari clamat, qui non , amp;nbsp;vo-lendo,amp; fperando,amp; petendo ante fe praeparauerit. Vbi nunc tantum illud inter eumamp; Pclagianos difsidium, quogloriatur’Sed in eo refiftit Pdagio.quöd Deum fa-ciathominidebitorem.Sedquo argumento ? Etiamfi nullius,inquit,culpacreus homo foïTtiquid ramencon-ferre aut exhibere Deo poteft, feruus Domino, creatu-ra Creatori,quo illum übi adilringat, vt in vitæ æternae hæreditatem adoptetur ? Nunc veto in rcatum morcis æternaeprolapfus,nunquid habet,quo fedânationi cxi mat’quo fatiiîaciat pro olïenfagt;infuper amp;nbsp;hæres,amp;fihus 'fcribidebeat ? Quid viribus fuis præftareDeopotelb, cuidebet quidquid eft,amp; quidquid poteft? Tarn valida imprefsione adeo non dubitat profligatum efie Pela-gium,vtnoftræ,pro tuenda Dei gratia,folicitudini, tan quam ridiculae.ferociter infultet. At fublato vno verbu-' lo,vbi hominem fub reatu mortis ob culpam côftituit, nego Pelagium vllo modo attingi. Benchcia,quæ in ho minum naturam cöntuht Deus, Pighiin: fplendidis elo giis c(^imendat.Multoidamp;.luculentius, fplendidius

fadum à Pdagio Auguftinus tertatur. Quin etiam de gratia quid fcntiret cum in Paleftino Concilie, tum alibi fæpc interrogatus, no abfimili generc orationisfuam impietatem pingebat. Quid eft homo,autquid habet, quod non à Deo acceperit? Quantæ igitur,amp; fuperbiæ, amp;nbsp;infaniæ foret, fi quid fibi proprium arrogaret, quafi non fibi Dei gratia coUatumebn quibus Pelagium ma-chinisdiruatatqueeuertatPighius ; Nempedumeius confefsionifimplicicerfubfcribit. Sed homini adimic, ne fibi Deum obligate pofsit;quod Pelagius afferebat. Iterum hocfibi fpedrum fubPelagiinommecóhnglt. Siq^jidem cum illenonnifi àpromifsionibus æftimarec hominum mérita : fatis eo innuebat, non aliter fentire fe,3dftringi Deum, adreddendam hominum operibus mercedem:nifi quia voluntaria fponlione fc feciflet vitro debitorem.Denique nihil in hominibuscollocabat, aut virtuels,aut luftitiæ, quod non Del gratiæ nomina-tiin difertifque verbis adfcriberet. Nec aliter meren do cebat homines,nifi quia Deus illorum opéra non necef-11 täte aliqua,ncc vllo obligation i s iure; fedpro immen-fa fuabenignitate,to precio dignatus effet- Hoccum to tidein prope verbis fuccinit Pighius,totam Pelagii hæ-refiin âfeeuerfamfibigratulatur.

Sed ratione inuida luffultus eft,cur non credat, pa ratam elle Del gratiam,nifi lis,qui ad earn rccipiendam le præparauerint ; quoniamdebeat certa Dco conftare ratio,curvnipotius,quâ alten,earn impertiatur. Hoc enim fapientem decet. Ego autem cum Auguftino re-fpondeo ; ab lit vf iudicium hoc penes lu tum fit, amp;nbsp;non figulum.Conftatquidem Deo certa folidaqueoperum fuorum ratio'.fed magis arcana,lubhmis, recondita, qudm vt earn capiat tamanguftus tenuifque mentis no Itræmodulus. Hoenunefolum controuertitur,quôd nos fapiétiam Dei,quam inhocdeledmincomprelien-libilem captui noftro Paulus effedocet, adoramus cum

timoré amp;nbsp;tremorc:Pighius non plus fapcre Deo permit tit,quâm ipfe ftuko fuo cerebro appréhendât.Hincilla execrabilis blafphemia.fi Deus ex duobus malis,amp; pari damnationi obnoxiis, amp;adhucinmalo concumaciter perftantibus inalterum animaduertat, alteru non modo venia, fed fuo quoquc amove dignecur : non miferi-cordiam forclaudcdignam fed ilukamfirrationabilem, amp;nbsp;infam Domini indulgcntiam , dignique prorfus, qui fcruos vniuerfos malos accôtumaces habeat.Ego Deo fuæ,cûiufticiæ,tum fapientiædefenfionem rehnquam: tantumeflFiciam ,vceaufam ipfefufcipiac,fuoqueore reum hic fieri feprofiteatur. Pollicecurper lefaiam, fore vt ab iis,qui eum non quæfierinc,reperiatur; vt appa reatac fe manifeileciis, quibus eum cognofeere, nihil curæ crat An omnibus præftitit hoc beneficium ? Confiât aliquibus duntaxat. Qy^ôd fi melius adhuc feire eu pias, quàm non expedet dum fibi homines accédant, fed auerfos amp;nbsp;alienatos ad fe trahat : eos intuere, in q^ut bus compléta fuit hæc prophetia: Scdiligétevexpende, quales, antequam conuercerentur, fuerint ; ita nihil de nacre amplius hæfitabis. Sumamus ergo,quodde E-phefiis tradit Paulus,fuâ ergaeos mifericordiâ Deum explicuiffe, no cum ad earn rccipiendam finum proten derenf.fedcummortuipeccatis acdelidis, Sathanæmi litarent, cum demerfi in prauis concupifcentiis, carni tantum amp;nbsp;inundo obfequerencur, cum natura effent fill! iræ,ficutamp;cæteri-.cumfine Chnfto amp;fine Deo viue-rent. Nondum vrgeo,quod tarnen iure meo liceret, quantum à præparatione abfit taks flatus. Solum ex Pi ghio vclim difcere,cur Ephefiis potius,quâ alios quof libec,amplexus fuerit ? Si mihi dolorem, bonas cogita-tiones,pia defidcria obiiciat,nihil tale admittunt Pauli verba.QjJin eciam ne cui in métem venirent eiufmodi nugae; nominatim all is fuiffe penitus iimiles exprimic; à quibus tarnen gratuito Dei fauorc difcreti ac feparati

i8(J RESPOX. CONTRA PIGHIVM fuerint. Natura eratis filii iræ,inquic,lîcutamp;rcliqui’. Quafi dicerec : cum effet omnium communis caufaamp; par conditio'.nó in vobis inueniccaufam Deus,cur vos ab sliis diicerneret : fed et mifcricordia fua fumpfir. Nunc,cur ita faciat fi rogecurnampridem illo nobili re fponfo hancquæffionem præoccupauic. Mifereborcu lusmiferebor; Quo fcilicec,hanc,dequaloqunriur,in eligeridis hominibus mifericordiæ fuæ difcrecionem, vt eff fenfu noffro löge alcior,ita fupcrioreloco flatuit.

Adducic tarnen teibmonia, qmbiis innuere videtur Dominus,non alns paratam fore fuam graciam,nifi qui feantepræparauerint. Ad quem,inquic,refpiciam,rnfî adpauperculumlt;Sf contricum Spiritu , trementemque ad fermones meos’Sane humiles Deus refpici t:ffcut il -liacceptum cordis contnciamp;affliüi facrificium Dauid • camt. Verum illud quoque fcireoperæprecium eff; vn-de lila quam Prophetaliccommendat,humjlitas,acfcr monum Dei reuerentia.Certum autem eft, fuperbia amp;nbsp;cæca confidentia femper turgere cor hominis, donee Spiritu Dei domitum fubaûumque, ad modeftiam amp;nbsp;fubmifsionemfecomponic. Neque vero hoe modo præparari hominem ad recipiendum iufficiæ donum negamusffed Spiritus fanûi direûione, non fuo inge-nio. N on nilîlaborantes ad fcamp; oneratos Chriftusvo-cac • Verum,vt onus noftrum fentiamus,ac fub eo ge ' iTiamus,ipfeeiiani facit, Fatemur verifsimum effe vulgare prou erbium. vnicum effe eu ration is principium. vbi morbus agnofcitur. Ego vt le tibi medicum exhi-beatChrirtusimorbum tuum agnofeas oportet. Morbi ‘ porro agnitio ad humilitacem cimoremqueDei, adiu-dicii metum atque horrorem,ad tu i difplicentiam,te rc diget-Nuncan ciufmodi affedum concipere naturali-ter pofsint homines,conlîdcrenius. Verum amp;. ipfa expe nentiaclamatnon hue ante adduci: quamtotum naturae fenfum depofuerintià Scripeura idem vbique cefta-tur.

tur- Caftigec ergo nos Dominus necefie ell,vt erudici reddamuncum ex nobis fimus tanquam indomiti vitu Inficutdicitleremias. Ac ne quis de externa virgalo- lete.jr. qufexcipiacjecus ipfe nioxinterprecatur. Concerte me Domine,inquic,amp; conuercar. Portquam meconuer tilli, egipcenicentiam ; podquam ollendifti inihi,perçu fsi fémur meuimcônfufus lum,amp; erubui.Hæcomnia peccati odium , mortis horrorem,dolorem ex ofFenfa, gratiæ defiderium, quæad humani arbitra potentiam refert Pighius, vides vt Deo accepta Propheta référât. Qjjanquarn bancobiedionem fubtiiiter lîbi videtur oc cuparc;cumfubindenosprouocariac folicitari àDeo fatetur-.fedli modo concmur iplî,laboremus, neque de fimus obuiæ Sc adiutrici eius gratiæ. Verum cum, eo modo,inter Deum amp;nbsp;hominem dimidietàmo cum penes hominem eaTelinquatjquibus tota poenitentiæ vis continetur ;qualiter hoccum Prophet« verbisconue-nire potent,quæ totam pcenitéciam, adeoque primum eius exordium,à folo Deo proficifci oûendunt ? Nulli, inquit,decfigratia,ma qui deed ipfe fibi. Faceor fane; modo mihi vicifsim concédât, Si bona voluntace defî-ci,amp;virtutedefticui omnes,nifi quibus vtrunqueDeus fubminidratxum porro , qui amp;nbsp;bene vult, amp;nbsp;erficaciter conatur,fibi non deefîe.Neminem,inquit,violenter co-git. Sane ; fed vt voluntarios habeat feruos, qui (ponte fequantur ad obfequium,cor nouum in illis créât,amp; Spi ntum redum innouat in vifceribus eorum.

Podea tarnen ahquatenus vela colligit. Nam tripl 1-cem gratiæ effeétum, quo Dominus proprieac (peciali terfuos elcdos prætcr naturam communeque liberi arbitra donum adiuuat acpromouec, inuenirefctra-dit. Primus eff, quo iullincationem præuenit,amp;ean-dem vtdefideremus,nos prouocat,conanribus ad ean-dem manual adiutricem porrigit, laborantibus fuccur-nC..Qu,id audio ? Si ad deüderandam gratiam prouoca-

munvbi illud,quod vicefimo ante verfu pofuerat? Deu benigno fuo afpedu dignari neminem, nilî qui auerfus ab iniquicate, corde contrito amp;nbsp;humiliato ad ipfum con uerfus eius mifericordiam implorée, petat veniam, fpe retmifericordiam’Quisnondicacnimis obliuiofum ef fe, cuicamaduerfa interfeamp; pugnancia vnoferèmo-mentoexcidant’Certe benigno afpeftu eum lam digna tus eft Deus, quem ad pia fandaque defideria excitât. Hoc autem ipfum quid aliud eil ,quäm omnes bonos cordis motus præuenire ? Pergamus tarnen.Hanc,in-quit, præuenientem gratiam facri Doüores appellant. Loquuntur illi quidem fæpe de præueniente grafia;fed longe allo modo. Neque enim hac inchoari ita fingunt in nobis voluncatem bonam,vtnos lam coopercmur; fi cutperfuadere vult Pighius. S'ed illius in folidum hoc degra. opuseflepredicant. Nihilfinenobis,inquitPighius. amp;liber. Auguilinusautem:prorfus fine nobis. Hæcenimfunt arbitr. vtriufqueverba.Non tantum ex nolentibus fieri volen cap.17. tes'.fed ex repugnantibus obfequentes ,docet Augufti-

Hane gratiam negat Augullinus inuenire bonas homi-de cor- num voluntates:fed facere.Item alibiiQuis autem con-rept. amp;nbsp;fugic ad gratiam , nifi cum ä Domino greflus hominis grana, diriguntur’ilcper hoc,etiam defiderare auxihumgra-

tiæ,iam initium gratiæ eil. Pighius nullum gratiæ etfe-dum agnofcit,nifi à feipfo bene velit homo. Quid ergo ob folam nudamqueverbi fimilitudinem,impio fuo ' commento veterum nomen prætexit, à quibus in rei definitione ex diametro difsidet? Perinde enim eil, ac fi quis Deum elTe definiat corporcum ac mortale animal: poilcaadiiciat, id efie, quodfacri DodoresDeum ap-pcllant.Sequitur alter effedus iullificantis,amp; tertius co ronaniis grattæ; in quibus exphcandis ne quid fibi fimi le accidat,vix tria verba balbutire audet. Hoccinc eil defiüire? aenon potius cöcurbare ac eöfundere omnia,

Nihil tarnen aliud fentirc fe alleg3t,qudm quod illiî Ezechielis verbiscontinetiinDabo vobis cornouum,amp; Spiritum nouum in vobis ponam,amp;auferam cor lapi-deum de carne veftra, amp;nbsp;aabo vobis cor carneum , fa-ciamque vt in præceptis meis ambuletis. Hanc cnim præuenientem gratiam interpretator, vt in peccatore colliquefcat cordis durities,molleque ac feniîbile illi cor fiat,amp;aptum diuinis imprefsionibus. Alteram partem accipic pro iuftificante gratia, vt in Dei præceptu ambulareincipiat. Hocquidem folenneefteiusartifi-cium,in tradanda Scriptura quodlibet ex quolibet face re.Propheta metaphoricam, qua vfus fuerat, locutio-nemfimplicioratione exponit. Siquidem ex lapideo cor facere carneum,mctaphora eft. Facere vt legi obe-dianthomines,fimplex ,amp; fine figura,oratio. Hic mge. niofusinterprcs ex revnaduas facit. lam verba Prophc tæ leuibus argutiis trahere ad fuum propofitum ftu-dct.Cum fe fadurum promittit Deus vt in luftitiis fuis atnbulemus,non nifi cooperantibus gratiam hanc feda turumfignificat.Hocquoquefenfu Dauid canit, fadu ros nos in Deo virtutem. Hue tandem redeunt omnia, ficDeum bona opera facere in hominibus,vt fimul ea faciât homines-.nec aliter efficacem efle gratiam, quam dum oblato nobis eius auxiho non defumus. 1 nterea non animaduertit, hanc quoque partem fecundum ea, quæ citât,Paull verba,fub gratia contineri,nc fruftra of feratur-.fed ad frudum,id eft,ad effedum vfque.perue-niat. Nam cum dmini bcneplaciti opus efle dicatur, amp;nbsp;bona in homine voluntas,amp;qui inde nafciturconatus, vfquead opens cóplementum;offcrri tantum gratiam, quæ vtilis demum futurafit, fi earn recipere hominili-beat,minu$ certedimidio illius eft. Atqui damnation! efle gratiam , fi refpuatur, alibi idem Paulus docethis verbis *. An ignoras, quôd bonitas Dei ad pœnitentiam

te adducit ’ Tu autein fecundum duritiem cordis tu i thcfaurizas tibi iram-Hypoericasalloquitur Paulus,qui profpero rerum fucceffu inflati ; quia Deum libi propi-num cfle imaginantur, necde reiipifcentia funt folici-ti,amp; iudicium Dei contemnunt.Cum ergo Dei benigni täte licabutanturxô grauiorem fore Dei vindiéfam mi natur,quo diutius earn diftulerit. Debuit ergo Pighius, ram permis,fuo iudicio, diuidendi magifter amp;arnfex, non prætermitterc,de quo bonitatis gencre Paulus illic difputec.Nam extemam Dei benediäionem, qua indif ferenter bonos iuxta acmalos profequitur, cum fpiri-tuali regenerationis gratia, qua elettos fuos pcculiari-ter dign2tur,confunderc,hominis eft parum conftdera ti. Nequevero t3mignorantiapeccat,qudmmalicia. Quis cnim puer hums argumenti vitium non animad-uertat ac rideat?lnuehitur in eos Paiilus,quos Dei bene ftcia,quibus inuitari ad pœnitentiam debuerant, magis ad fecuritatcm contidentiamquecarnis obftinabant.hr go,Spiritus fanftificationiscumoffertur,refpui potcft.

Sequitur alterum argumentum .Pulfare ie ad oftium noftrum dicit Chriftus.vtaperiamus. Cum ergo clau-fumiit 1111 cordis noftri oftium perpeccata; ipfe pulfat, folicitat,amp;varus modisac means,quolibi aperiamus corda noftr3,nos prouocat. N u 111 ergo deeft præue-niens gratia, qui modo cor fuum ad pulfantis vocein, lolicitationem,prouocationem no indurat. 1 pfepulfat; fed nos ei aperire debemus, priufquam introire ad nos veilt Quali vero non illic cxpreflus cflet pulfandi modus , neinpe, quod voce amp;nbsp;e.Khortatione nos folicicct; Sed qui mentis aperit oculos vt intelligatur, ipleetiam corda aperit, vtexaudiatur. Vtrunque vero Chrifti offi ciumeft. eilend igitur prodcic Pighius,tarn puerilicer ineptiendorClamat Chriltus,fcpulfarc.Fateor;nenipe ficutcxponic,moncndolt;3chortando. Quidnunceft apcrirer Monitionem corde recipere,amp;obedire exhor

tationi.Hoc in nobis lïtuin fingit Pighius ; Deus âutem ïibi vendicat.Circuncidam,inquit,cor tuutn, vtaudias Deu.^a vocein incam.Contra vero hancin popuio ifraëlitico, crcic.iris.fiiiporis’, cotuniaciscaufam afsignat Moifc , quód Dominus, nequc oculos ad videndum dedidt t, nequeaures 3d3!idienduni,nequecorad inctlligéduni, Ac réclamât Pighius,tametfi â Deo adiuuemur,non tarnen obiiareid.quominus partim etiam noftrum lit, amp;nbsp;vidcre,amp; audire, 8c incelligere. Verum ego probatio ■ nem requiro,pro qua extraneas prorfus ambages af. fert.Simileertquodaddicex Propheta. Derelinquac impius Vlam fuam:amp; Dominusmiferebitureius. Iloc, inquit,elïDeo apcrireoftium,iniquitati renunciare. quod in tepoütum efle vides. Ita ne? vt conucrîio ad Deum,quævera edanimæ refurreûio, in hominis po-teftace rcponatur,quö fe d morte in \’itam e.xcitare pof fic’At facereid nos oportet, vtmifereatur noldri Deus; quo intelligicPighiusiuftificationisgratiam delignati. Si omnia illi vitro concedam;ftatim vicerit. Verum lie func firma eius omnia,vtvnins verbuli iduprotinus eoncidant.Pcenitentiam flagitat Deus, cum ad peccato rum remifsionem populum vocat ; quibus etiam duo-bus membris totam Euangelii fui prædicationem indu ditChriilus. Hienouam arguciam fabricatur Pighius, ab iniquitate recedere, præparationem eiTe hominis, qua Deo obuiam procedat ; mifcricordiam autem Dei, efle regenerationis gratiam, qua hominem adiuuec. Quantum veto ad perfeuerantiam , quotidianumque vfque ad finem profedum attinec ; vc hominem oiben-dat cooperari Deo,illo Apoftoli teftimonio veitungra-tiaDeiin me vacua non ftiit.Sedquahocrationedicat, obferuandum fuit. Ratio autem eit, quöd plus reliquis omnibus laborauerit.Sed ne,laborcs fuos iadädo,quid-quam fibi arrogate videretur; mox corredioncm adhi-buitiNon cgo,(ed gratia Dei,quæmecum erat,autquæ

i5t RESPON. CONTRA PIGHIVM aderat mihi.Gratiæ Dei iam præcipuas dederat partes, totamque ferèlaudem adfcripferat. Sed quiapericu-lum erat, ne fadalaborum fuorum mennone, vno illo duntaxat verbo præfeferre in fpeciem vidcretur,ahquâ fakem pornonem fibi,deberi:addica corredione fufpi-cionem tollic, dum fe fuiffe r.egat, qui labo rau ent fed hoc tocum ex Dei gratia potius extitiflc.

N ulla neque veritati magis aduerfa,neque ad excæcan-dum hominem capitalior eftpeihs, qudm præfumpta falfa opinioipræfertim vbi ammo pertinaciter infidet. Duo hæc vult inter fcconiungere Pighius. Hominem naturaliterefle hac facultat e præditum.vt tam præue-nire bono motu Deigratiam ,quam fubfequi, pofsit: nee aliter, aut offerri nobis Dei gratiam , mlî ante ma-num porrigamus.autefficacemefl’c in nobis, mli propria virtute earn adiuuemus tarnen merum elTeóc gratuitum Dei donum, quidquid gratis nobis contert: .eum efTe fold qui in nobis bona opera amp;i'ncipit, amp;perfi citiab eo nos prsiieniri,ab eo cofirmari vfque in finein. Hlt;ec,inqu^^eriude acfi rite congrucrent, fub vno iu go componit Pighius.At facihus coelum terrsmifceas. Quid ergo caufæ eft,cur in tan tarn abfurditatem, veh t claufis oculis,prsceps ruat ? Hæc vnafcilicec,quôd vbi femel ammo concepit, æqualiter omnibus oftcrri Del gratiam,qui fe modo dignos exhibeant; hac concepts ne impeditus tenetur : ne quid amplius cernât aut ludi-cet. Itaquepoilquam fuis encomiis ornando hominis naturam, Dei gratiam, quantum poterat, extenuauit: mox pudore tadus,eain in coelum vfque euehit; fed maniferta repugnantia ; nequealiter Augullinum hic æmulatur,qudmlimia hominem. Verum qua necefsita teconftringitur,vt æqualem gratiæ difpeniationem fa-ciat?Quia pronunciec Deus, nollefe mortem morien-tis;fed vtreuertatur amp;nbsp;viuat. At fi ex eius fenfu hoc in-terpretamur; cur ergo moritur.quem Deus mormon vult?

vult ? cum fcriptum fît : Deus autem nofter in cœîo;o-mnia quæcunque voluit fecit.Hiccerte nodus erit Gor dianusifi illud Ezechielis, Deum nollemortemmorien tis,de arcano eius confilio accipias.Quamobrem fic in-telligi neccfle eft,lïcut amp;nbsp;Auguftinus muleis locis difle-ruif.nihil Deum omiccere, quod ad reducendos in falu-tis Vlam hommes pertineat ; ü modo fani forent : qudd autem non redeant vocati.iplïs non aliud quàm praui-tatis propria,’ morbuni obftarc. Vult ergo Deus morien -tem viuereificuti eius volutatem nobis aedimare fas eft: omnibus fcilicet adminiculis hominem ipfum adiuuan dome quid libiobftitifl'e,qudmpropriam culpam,cau-fari queat. Manet tarnen interea Deo arcanum fuum confihum,quo huncpræterit,ilium eligit. de quo need riofius veftiget,qui non vult opprimi à gloria. Hoc ft caperet Prghius; falfum illud,de æquali gratiæ difpenfâ tione,principiummô ita mordicus teneret.Cum enim dixit omniaiinhanctandem claufulam defcendit,vt cum Pelagianis afferat.Dei gratiam fecudum meritum Aug.de noftrumdari, vtlit ipfe nobifcum ; meritum vero no-ftrum in eo eûe.quôd cum Deo lîmus.Noftra rurfus o-mniamhanc Auguftini fentétiam redeuntiquibusnon J cftdatum.autnolle,aut non implere quod volunt: qui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Ergo,vt aliquando clàudatur hic liberifruftra, aut fc à Pelagio difiungere conatur Pighius, cuius focietaté eum tenen impliéitum tam aperte dernonftrauimus: autnos Manichæo,aliifquchærecicis adiungere, àqui-bus non minus difsidemus ,quàm ipfe aborthodoxo Eccleüæ fenfu,cuius inanemvmbram tamecfifuæim-pietati fubindc prætexit ; nihilo tarnen inde plus apud pios amp;nbsp;prudentes lectores proficiet,quàm lî lîmplicirer nihil lîbi,neccum Chrifto, nec cum eius membris elfe, confiteretur fruftra Aineomediocritatem quærit, vt res igne amp;nbsp;aqua magis contrarias fimul concilier, nem-

V ' RESPON. CONTRA PIGHIVM pe, quidquideftinhomine bonorum, mcrutnefrepu-rumqueDei opus-.amp; tarnen hac faculcacepollerehomi nes, vtexfeipfisDeum prouocentad conferendamß-bi gratiam; amp;nbsp;vbi contulerit, earn propria feparataque virtutcefficacem,(Ï hbeac,reddanc. Koe, inquam,mediana tenere viam non eft: fed in labyrinthum potius fe amp;nbsp;alios coniicerc,vnde nullus poftea exitus pateat. Fru ftracorradere hinc inde ftudet teftimonia Scripturæ, quæ fidem , amp;nbsp;quæ ab ea gignuntur bona opera, inter Deum amp;nbsp;hominem partian tu rxû tota Scriptura,amp;radi cis,amp; fruduum bonitatem vni Deo in fohdum tranferi bat. Namvepios tarn à fide,quàm àbonisoperibus, cômendat,tâqi]am laude propterca dignosjta quoties à Deo difccrnit hominem:in illum quidem, taquam o-mnis luftitiac, fapientix, reditudinis fontem, princi-pium, perfedionem bonorum omnium gloriamcon-fertmec^ue id ex parte.fed vt totam folus pofsideat.huc autemlic omni gloria fpoliat, tanquam omni iuftitia amp;reditudinedeftitutum ,omnis fapientia’inopem,o-mni virtute nudum ac indigctem,vt nihil illi reliquum faciat,præter extremam iniferiam.Vtnos adpietatem, timorem Dci, vitæquefanditatemhortatur : itanos ad ifta omnia peruenire pofie docet, ii datum nobis à Deo fuerit.Fruftra rurfum Pighius hinenobis conflareinui diam molitur, quöd homines lapidum firniles fiant, li nullæ illis in bene agendo partes relinquantur. id enim ex dodrina nortra perperam infert: qui mentem homi ms faremur videre,fedilluminatam; indicium difcerne re amp;nbsp;eligere,fed Spiritus diredionegubernatumxor ef-fe voluntarium,fed reformatummanu Dei: hominem ipfum, amp;nbsp;conari amp;nbsp;agere, amp;nbsp;ad Dei obfequium appli-carefuas facultates:fedpro gratiæmenfura,quam acce pit. Fruftra denioue Dei bonitatem prædicando, earn huic necefsitati alhgarc nititur, vt omnibus pariter ex-poßtam efle oporteat. Aliter enim Deus ipfe, qui boni-ta

tatis mifericordiæque fuælaudem ex eo me’ius eluccrc iudicat,fi eius fpccimen non nifî in aliquibus; in aliis ve ro iræ iudiciique exemplum edat. Nihilo plus rationis habet,quodmalignicatis inuidiam conflare nobis niti-tur;quiafaluificam Deigratiamno nilîelettisdicimus exhmeri.Hoc,inquic,eft earn reftringere. At Deus non italargam vultprædican.vc libéra effé dcfinat.Libertas porro in eo eft,vt eam,quibus vulc,impartiatur.Quan-quam fi excuterelibeat,quanta, vel infcitia, vcl impro-bitatcpcruertac,quæcunque hoclococitât Scripturx teftimonia,immenfum eritmare. Scriptum efi.inquit, vnum nos omnes habere Patrem Deura. Non ergo his Pater eftullis vitricus. Verumapudquoshabentur hæc verba? Apud fideles,opinor.Quid ergo hoc ad ho-minum vniucrlitatem’apud MalachiamhabetunNun-quid non vnus Pater eft omnium noftrum’Vtdemus hic non Abraham, fed Deum Intel lige nd um elle ; nun-quidnon delfraële ;hoceil,dcpeculiari AeledoDei gregePropheraloquiture Suauis vniuerfiscantatur ä Dauide; Certe;amp; iniferationes eius fuper omnia opera eius. Ergo ne Spiritu regenerationis amp;nbsp;agrorum peco-ra,amp;;pifces maris,amp;aucscœlidonabit? At fuauicatem hanc experiûtur omnes, qui earn amaritudine fua non repellunt. Fateor.Sedradicem amaritudinis folus ille Spiritus ex cordibusnoftris reuellit, pcrquemconfc-crantur tlelt;ai,vt puralînt ac fanûa Dei templa.

! Am cum parum cgifle fe hadenus,in damnan da noftra doarina,cernerct : fi rationes exad-uerfo intaftas relinqueret,quibu$amp;multis,amp; ,tâm firmis munita eftieas recenfere amp;nbsp;confuta re fexto hbro infiituit. Saltern hoc fibi propofitum elfe dcnunciat.Verum quia fibi in hac operis parte luæ im-

beciUicatis confcius eft,pra’cipuum mox robur in eo lo caCjVtleä-ores penitus à rationum noftrarum, non exa mine modo,fed etiam intuitu auertat.Quæcunque,inquit, Scripturæproferantur,in illis feptis, quæ tibi cir-cundedi,inclufum te contineas.Eft enim cathoIicæEc-clefiæ confenfus,à quo,vel minimum recedere.exitiale eft. Quid autem,fi aliudcerto ex Scriptura euincitur? Nihil te,inquit,totum id moueat.Quin etiam 11 videas, cæcutire te puta.Poftea tarnen ex integro folitam confi dentiam rcfumit; fafturumquc fe recipit, vtomnes vi-deant,nihil in meis rationibus firmitatis efle. Ceterum, quoniam multis retro feculis opinione hancreceptam vulgo fuiffe dixeram : hominem libera, amp;bonorum,amp; malorum omnium poteftatefic efle præditum, vtnemo peccandi necefsitati fubiaceat,nemo Spiritu Dei necelTario adbonum dirigatur : illam itcrum veterum fcriptorum cateruam inaciem educit; quo hunc,quern repudlo,communem fuiffe Eccleiiæ cofenfum demon-ftrct.V erum fruftra Iaborat,eos citando, cum quibus li brofecundo iam tranfegi accompofui. Quanquam locum hunc mcum licconuertitPighius,vtcosomnes improbare videar,qui hominem violenter cogi non fa-ten tur:cum voluntarium oportere efleopus,antequ2m bonum aut malum fit toties doceam ; amp;nbsp;in excludenda coadioneac violetia tarn diligenter verfatus firn.Nunc vt intelhgant leftores.qua de re mecutn certet ; Quôd Deo acceptum refcrri debere tradimus,quidquid in no bis eft boni, libenter recipere fe teftatur ; fed cum mo-dum exprimere incipimus,quo bonorum omnium author in nobis lit Deus:hic ftatim rcliftit.quia totum no aliter tribui Deo luftinct, nifi vt pars homini rehnqua-tur.Primo igitur, cumlocum hunc Apoftoli protulif-fem:Qui coepit in vobis opus bonum,perficieciaddide-ram,bonum opus inchoari a Deo in nobis,luftitiæ amp;a-moreni, amp;nbsp;dciiderlum, amp;nbsp;ftudium in nobis excitando:

vel magis proprie,corda noîîra form2ndo,fledendo,di rigendoiniuihciam.Prioremexpofifionis parteinfine controuerfîaampledicur Pighius : in akerafufpeftum me habet,quôd â communi pioruin vfu rccedam, eu ni hominum cordadico forniari,flefti,acdirigi. Itane,vt nouæ,amp;â communi fidelium fenfuahenæ cenfeantur locutiones,quæ amp;nbsp;pafsim occurrunc in Scnpturis,amp; Ec cleliafticis icripconbus fubinde in ore funt ? Supra du-centos locos ex Auguftino adducere mihi facile fit; vbi. irtis verbis vtitur.Sed quid Spiritus fanûus in Scriptu-ris’vnde petendaeft bencloquendi régula. Hancoran-diformulam nonne didatfiaclibus ? Inclina cor meum in teftimoniatuaDomine.ItemlncIinet Dominus cor noftrum adfe,vt ambulemus in omnibus præcepris j.Tlicf-fuis.ItemiDominus autem dirigatcorda veftra inchari ßi.j. tatem Dci.amp;cxpedbationem Chrifti.Qiiidplura’Nulla eft frequentior Tandis oratio , quâtn vt Dei Spiritu , in viam redam dirigantur. Imo cum amp;nbsp;corda impiorum» quos Spiritu (uo fpecialicer non gubernat, hocilluc, prout vifum fuerit,fiedcre fedicat :quidde fidelibus di cendum efi,qui non amplius fibi viuunt : fed in quibus vmit ChriftusîSicutfluxus aquarum,inquit Solomon; Ita cor regis in manu Dei.quocunque voîuerit,inclina^ bit lUud.Q^id ergo cum doceo cor fidelis, quod Domi nus fingulari modo fufcepitregendum,fledi ac fortna-ri eius Spiritu verbi nouicate ac infolentia offenditur Pi ghius ’ Quæritur enim, menouamloquendi formam introducere,cui non alfueti fint fideles. Verifsimuin eft,quod vulgo iadatur,de nullo dubitareftulcos; quod ex veten amp;nbsp;elegâtion prouerbio natum eft. Ecceenim, vt Iolafuainfcitiaarmatus Pighius,bellum Deo amp;;ho-minibus indicerefimul audeat. Proferturlocutio,qua Spiritus fitndus primum.deindeamp;facri Dodores.cius magiftcrium fecuti,familiariter vfurpant.Audaderex-cipit,ab Ecclefiac catholic« vfu abhorrere. Adducitur

Paulus tcftis- Ancequam iKi rcfpondeat,anathema, fi liud quid dix erit,quàm quod fibipcrfuafit Ecclefiam fennre,nó dubitancer minacur.Scd quafiducia’Notum cftiUud:Ignorantiaconfidentiam parie. Paulo poft tarnen,moderatior iam faftus,hæc non mea, fed Spiritus fandi verba, vtcunque improprialînt, non multum habere incommodi concedit : nifi me animaduerteret im-piecatis meæ venenum ilhs inlinuare velle : Deum fcili-ccc vti corde noftro,aut voluncatc,in bonis operibus, lî CUC arreptitiorum membris maligni fpiricus vtuntur, dum per eos refponfa danc amp;nbsp;loquuntur, quæ iplî non intelhgunt. Verum curnomnemilli occalionem ante abftulerim,ne quid de me cale fufpicari poffeexur diui-nac,quod timeri nullo modo debuic’Expofucram, velle inelle hominibus ex nacura ; ex nacuræ vero corruptio-ne fieri, vc non niti male poisimus velle; elle igicur proprium Del donum,vc benç velimus. Q^am hic fylla-bam inucnicc,quæinaceri3m præbcatcahcalumniæ’

Ac nondifsimulancerpoftea id me fenfifle aperio: quia contentus non fim ,fi quis dicac voluncatem, alias non prorfus malam, fed infirmam ac debilem, fubfidio graciæadiuuari; acqueadeamrem Prophètæ ceftimo-Exe. j4 niovtor; Dabo vobiscornouum ,amp;Spiricumnouum ponam in medio veftri:auferam à vobis cor lapideum, amp;nbsp;dabo vobis cor carneum. Deinde fubiicio;Hac fimili-tudine non oftendere vulc Deus.molliciem cordibus no ftris inefle, flexilemaliâs in refti obedienciam : fcdqux per fe infirma,gratiæ fuac adminiculo indigeatifed nihil penicus boni exprefl'um in à corde noftro, nifi aliud tiac.N am fi lapis in carnem cranftormatur, quando nos ad refti ftudium Dominus cóuertic:abolecur,quidquid eft volûcacis noftræ proprium ; amp;nbsp;quod fuccedic,cotutn Deo eft. Hic,qua plurimum valecconuiciandipro-teruia.inmedebacchacunclamacpfeudoprophecainin vefte ouis deprehendi, feduceacem : hoc eft, feorfum

ducentcm abouium caulisfîmplices animas. Siccnim in ilia fua crafla hallucinationc fibi plaeet, vcnon fatis habear fuam infLlfitatem femel prodîdific. Hucaiitein fpedac.ne eum fine rationc malcdicere pute$:quidquid fonent verba Prophetæ,vc tamë opinio fua valeac.quo-niam Ecclefiæauchoritatenitatur • Aliquando camen ad rem accedic. Sicuc ante,inquit, nullaauxilii fui fafta mentione, tocam perfeûionis fummam poteftatis no-ftræ fccerat : cum dicerec: proiieiteà vobis iniquitates vedras-.conuertimini ad me : facite vobis cor nouum amp;nbsp;Spiritum nouumûca hic eandem vni Deo tnbuit,præ-terica nodra facultate. Ergo vtrunquc locum iubetcon iungi,vt habeatur alla, de qua difleruit, liberi arbitrii amp;nbsp;gratiæconiugano . Quafi vero illi permittam,ex præ^ cepiis colligcre,quanta autqualis fit hominum,ad obe-diendum,facultas.Hune iubcndolegis effedum efleex Paulo fcimus,vt occidat.Curmifi quia nô^aliud poted, quàm hominem tranfgrcfsioni fubiicere’Scimus amp;hoc effeeius officium, vthominem, miferiæfuæ agnitione perculfum.confugereadgratiam doceat. Ergoabex-terna legis prædicatione rccedendum ed,vt ad fpintua lem eius infcriptionem, de qualoquitur leremias, ve-niamus. lllicenim Dominus foedus fe fadurum pro-nuttit, non quale ante pæpigerat ; quia irritum fadum iere.31, fu erac defcdione populiffcd fœdus nouum,quo legem infenbat populi luicordibus,amp; vifceribus infculpat. Vide; caufam,cur fœdus illud quod externa prædica-tionecondabat,abrogetur;Qma fcihcec.violatum fue-rit ab liominibus. Vides amp;nbsp;noui pacifcédi necefsitatem : quia fcilicet non aliter ratum fît futurum , donee Spiri-tu Del inferiptum cordibus fuerit. Hums efficaciælî vel minimum guftum haberec Pighius ;aut fi impocen-tiæ faltem fuæ confeientia tangeretur: non amplius ob-loqueretur, in hominum ftatui potedate, quod illi» pr«cipitur.

Atque hinc eciam patet, quim frluola fit amp;nbsp;nugato-ria eius ratiocinatio. Si ex proinifsionibus inferamus, folius Dei opus efi'e eonuerfionem : quia fe folum eius authorem iilic commemorec : pari ratione euidurum ex præceptis Pclagiu,poflc nos omnia,Dei gratia nihil adiutos'.quoniam iilic â nobis, fine métioticgraciæ, pcr-feiia luftitia exigatur. Q^afi vero ideo dencur præce-pta,vtquod deertgratiæ,virium nortrarum fubfidio expleatur;amp; non potius,vt propriæ impotentiæconui-öos,adgratiammanuducant. Aliacrt promifsionum ratio.Dabo,inquit Dominus,mentem,vt,quod i ertum ert,vidcatisamp;eligatis; Dabo corcarneum, vtobediatis: Faciam vt ambuletis in lege mea. Non fufpédit a nobis eorum complementum,quæpollicecur;fedfimpliciter in fe vno locat.Iubendo autem,non facultatem,aut no-uam nobis confère, aut quam habemus,prædicat ; fed nihil omnino nos porte nobis oftendit, vt quo penes nosdeficimur,aliundcquæreredifcamus. Valcat ergo fiûitium illud Pighii temperamétum;donccnobis pro, bauerit, â promifsionibus remitci nos ad legem, vt ibi iurtitiam repcriamusdicutlex ad promifsiones nos ma nuducit, Quôd cóuertimur ab iniquitate ad iurtitiam, non ex naturænortra: potentia,fcd gratiæ fuæ dono, pa lam Deus tcrtatur.Nuncillud conuertat Pighius,fi po-tert,ac rcciprocum faciatmo ex puro eflegratiæ dono, fed naturæ virtutc. Imo cum de nobis loquitur Domi-nus,neguttam quidem boni nobis relinquit;ncquenos infirmicati? tantuux d?mnat,fed totam virtutis nortræ opinio..,xu innihilumredigic. Definatergo Pighius, noxiam hanc amp;nbsp;venenatam fuam mixturam nobis tem-perareiquænon aliô fpedat,nifi vt,hominem in Dei fo ciecatem erigendo, ex alcioreloco eumgrauius præci-picec. Quid enim fibi aliud volunt eius verba, nifi vt in opereomnium exceilentifsimo, hocert,iQ animærefur rectione,æquales hah eat paries homo cum Deo? Con-uer-

uertitur, inquit, homo à Deo ; fed ipfenihilominus fc cóuercic.crucifigit veterem hominé,carnem fuam mor tificac,renouât ie,ócinduit nouum hominem,vtcunque d Deoiïmulrenouetur.CircunciditurdDeo;nihilo tarnen minus circuncidit feipfum . Et quo fundamenco hancæqualitatemfulcit? Quôdiîcuthæc omnia fefa-ûurum in homme promittit Deus,ita ab hominerequi rit,vt faciac. Acpromifsionesnon modo quid pofsit^ fed quid faeiat Deus , certo pronunciant acdehniunt: Lex autem non ad teftificandam hominis virtutem,fed ad mfirmitatem pocius arguendam, data eft, vtpræce-ptis admonitus, fe nihil pofle, in Dci fortitudine, non fua,recumbat.

Porro quod lapidei cordis appellatione oftendi exi-ftim.o,nihil vnquam bom cxprelium in d corde noftro, nifi penitus aliud ftat:exclamat limilis attonito, fenon caperequalialînthæcportcnta. Ego vcro,nifi fcirem hominein,rabieexcaecatum, nihil cernere, ideoque arbores, pecora, cerram, aerem ipfum, aut quidquid ob-uium tuent,pro hoftecemere ferire;inirarer,vndetan-tus ilh ftupor, vt tarn prodigiofam facilis limplicifque fententiæinterpretationem cófingerec. Longam enim difputacionem orditur,vtcordis fubftantiam non tolli, fed q.uahtatem mu tari,ac vitium corrigi probet- Quôd fi rationes non fufficiant, Ambrolii teftimonio confirmât, non fieri nouum figmentum, aut nouam creatu-ramifed vitium tantum auferri quod à natura non erat. Quo præmio dignû elTeducas,qui tam abftrufam quæ-ûionem fie enucleauit? At ego dico, fieri nouum cor; Arabrofius quidquam infubftantia mutari negat-Qua-fi veto credibilc fic^ me fubftantiam cordis lapideam imaginari in homine nondum renato. Cor,exlapideo, cum dteit Propheta carneum fieri, extra dubium eft Pi ghio,de qualitatc id elfe intelligendum.Cum dico mu-cari aut fieri aliud, de fubftâtia me loqui interpretatur.

Ergo cum petit Dauid.cor miindum creari in fe, amp;nbsp;Spï ritum reâum innouari in vifceribus fuis : quis horum verborum erit fenfus ? Cor nouum creari,an non valer, quantum aliud fieri ? O ieiunum calumniatorem , qui tamleuesac nihiliineptias ad maledicendum captat* Sed ingeniofam mufcipulam excogitat,quam effugere me nullo modo poflcjibi perfuadet.Nam cu, me quo^. que tefte, cor volun tatem fignificet ; de aüu voluntatis accipi non potefl quoddico. Siquidem in vanum verba profunderem,lî tantum maladefideriaoportereabo leri dicerem. Rcrtat igitur,vt de potentia illa, qua volu-mus,nolumus,odimus,amamu$,fentiam. Nupcrde fubflantia fermonem habebat : nunctranfilit ad poten-tiam. Quód li rem vnam fe defignare his du obus verbis caufetur? perperamergo AmDrofiumadducit,qui fubfigmenti amp;nbsp;creaturæ verbis plus aliquid,quàm po-tentiam,comprehendebat.Sed valcatbllud; confequen-tiam autem,qua me abfquc vllo efFugio tcneri iadat,va lerenego.An tamrudis adhuceft Pighius, vt inter voluntatis fubilanciam, aut volendi facultatem, amp;nbsp;aüus, vel elFedius ipfos,nihil medium agnofcat? Ccrte vehementer me aecepit.Putabam enim,primis faltem dia-ledicærudimentis inftruftum.Nunc video,Abonarum artium,amp; communis fenfus prorfus expertem. Siquidem nemo tarn eil indoaus,qui non habitum medio lo cocondituat.Quorfumenim iftæ loquendi formulât, vir boni aut mail animr.nifi adqualitatemindicandamî Nequevero idtacueram-Namquätumad præfentem quæftionem.Bernardum fecu tus,tria cohfiderâda pro-pofueramivelle per fe, aut fimpliciter : deinde male, amp;nbsp;bene veile.Primum illud, eft volendi facultas, autlî ita placet,fubftantia. Bene amp;nbsp;male veile,funtqualitates,vcl habitus contrarii,qui in potentiam ipfam cadû t. Adus prætermiferam,quàd nihil ad rem facerent. His tribus politisjvoluntatem docueramperpecuo infîdere inna tura

tura, maUtiam voluntatis eflc exnaturæ corruptione: Spiritus autc regeneratione malitiam corrigi, 8c volun» tatem eo modo ex mala fieri bonam.laûauit Pighius,fi hune nodumpofiem expedite, quiduisfe à me paflu-rum. Quid fi nunc fponfionem hanc reciperem ? Sed ideo abftineo ; quia nodum me nullum foluifle fateor, cûnullus foret. QjJis enim puer hichæfitaret? Imo eu qualitatcm fæpius nominaflet Pighiusac diftinxiffec à lubAantia voluntatis ;qui fit, vt cum ad diuifioncm hâc ventum eft:membruin lUud filentio tranfmittat ’ An ergo compos mentis credendus eft, qui vbi totas fores mihi ad exitum aperuif.nullum effugium patere exifti mat?

Nclongior fim:dico volunt3tem,non natura,hoc eft Dei creatione,fed naturæ deprauatione efle malaminec aliter habere pofle, donee Spiritus fanftigratiainbo-nam mutetur.Neque fie imaginor, fieri nouum figmen tum,autnouamcreaturanT.vc, abolira fubftantiaprio-r€,noua fuccedat. Volûtatem enim nominatim córnc' moro, licut homini eft ab initio ingenita , femper ma-neredn habitu igitur,non in fubftantia, efle mutationé. Per eiufmodi renouationem cor dico aliud fieri; Dauid autem cor nouum creari.Pighius autem,præfatus fe ad tam dira porten ta obftupefcere,multis côuitiis meper-fequitur,quôd dicam mutari fubftantiam.Viderc nunc en,quid cerebri habeac. Ipfe autem qualiter interpréta tur? ionga peccandi confuetudine inueteratum cor, re-linquerelapideam fuam duritiem, mollirique oporte-rc,vtfenfibile,diuinifque imprefsionibus aptû,fequax, ac dudilc fiat. Merito certe hoc concemptæ Scripturac præmium refcrt.vt tam frigidis profanifque interpréta tionibus facram eius maieftatem corrumpat. V erum meminenmus, quas porci calcant margaritas, nobis amp;nbsp;lingulan venerationeexofculandas, amp;fumma religio-ne cuftodiédas efle. Poftquam Dominus,expofitis fuis

to4 RESPON. CONTRA PIGHIVM in populum collatisbeneficiis,quampro illis ingratitu dinern rcddiderat,exprobrauic; deinde ad pœnicétiam hortatus eft,quæ eft légitima ad Euangclii gratiam prae paratiojibcrationem demum ex captiuitate Babyloni-ca promittit:fimul ab externo typo trâfit ad veritatem. Nam quód populus à Babylonica cyrannide folutus in terram promiUam reducitur, illud tenuebeneficiu eft, præut eft lila inæftimabilis gratia, quam i peccati, Sa-thanæ,amp; mortis feruitutc.Spiritu Dei,in liberum iufti-tiaeftatum afleritur. Hancgratiam exhibere cœpitpopulo ifraëliticojcum ab exilio Babylonico manu fua e-miflum,ad vrbcm amp;. templum reduxifler. plenius vero amp;locujpletius fub regno Chrifti in vniuerfas gères effu dit.Oftcnditautem illic,nihilo magis exhortationibus ac doftrina profici apud homines,quàm fi lapidibus lo queretur,donee duritiem cordis corum,hoc eft,contu-maciam emolliat. Quod enim fadurum fe promittit, vniuspoteftatemtranffert.Alioquivteiuspro cap io nïitrac9mpleantur,noninipfius,fcdhominum critpo

' tellate,inquitAuguftinus.Prorfusergohicgratiæamp;na turæ fitcomparatio ■ Cordis enimlapideidurities non aliud quäm inimicitiam carnis aduerfus Deum fignifi-cat:qua no exiguus hominum numerus : fed totum genus laboraredicitur.Hancnon nifi a feipfo fubigi tefta tur DCUS.amp; in quern finem’Non vt pofsint ambulare in refta via;ficut Pighius,adextenuadam gratiæ laudem, comminifeiturded prorfus vc ambulent .■ Cum faâu-rum fc dicitDominus,vt in pracceptis fuis ambulcmus: non cor tantum flexile in vtra que partem, redditurum fe promittit, vt tarn refiftendo, quim obediendo para-tum,aptumqueflt ; fed quod omninoad obedientiam formatum amp;nbsp;compofitum, iuftitiam Dei iam in fe im-preflam infculptamque habeat.Nemo tarn obtufus eft* quin hicin fupprimenda Dei gratia turn infignem Pi-ghii malignitatemdum impudentem amp;nbsp;prope defpera

ram audaciam cernât; Dfcit Dominus, ftûurum fe, vt libi feruiamus. Rcddicillc,feûurum,vtpofîimu$, \el ambulare,velnonambulare. Dicitb'miiiter Dominus akeroloco,infcripcurum fecordibus leges fuas; Reddic Pighius,faaurum, vc corda imprcfsioncm hanc recipe re valeant;non autem vt habeant. Hæc generalis eft fen tentia;Pighius ad hommes praua confuetudine corru-ptos reftringit. Lapiden cor vocat Deus contumaciam amp;nbsp;rebelhonem, ex naturae vitiofitate infitam homini-bus. Pighius duritiem exponit ex mala confuetudine contra^iam.Quemadmodû ft quis ex philofophorum gregc dicerec,hominem,male viuendo, obduruiffe, vel occaluiffe ad malü. darum igitur omnibus nunc quod dixiefleconfido;Prophetam hoc loco fatis exprimere, non roboran tantum humanæ voluntatis infirmitatem gratiæ fubftdio , quô ad boni ftudium efficaciter adfpi-ret.Pighius autem quidquid â meconuitii perpeci pà-ratus eft, fi vnum ex orthodoxis producere potuero, qui non ita fenferit. Ego autem, vt compédio ftudeam, Auguftinum produco:qui amp;nbsp;initio libri de gratia amp;libe ro arbitrio ad V alentinum, amp;nbsp;Epiftola centefima fepti-ma ad Vitalem,idem tradit. V troque enim loco dum hoc Prophetæ teftimonium interpretator, fortiter con tendit,non preccdere in voluntate bonum aliquem mo tum,quem Deus adiuuet fubfequendo;fed voluntatem peruerfam Deoque rebcllem penitus efle, donee corri-gatur.Tametfi conuiciis abftineo : fatis infignes impu-dentiæ fuæ maculas ipfe fibi Pighius inufsic.

C\uoniam auté fubiicio, aboleri oportere, quidquid ex nobis eft,cum â Domino regeneramur ; primum in-tcrrogat,quid iftis verbis mihi vclim;amp; mox refpôdcn-do anteuertit,non aliter quam de vniucrfis naturæ par-tibus pofte intelligi ; in iis autem efle amp;nbsp;animam amp;nbsp;cor-pus-.conuenireergo fecundumhæcmeaverba, vtcorpore refurgant homines,fimul atque ad Deum conuer

to(5 RE S P ON. CONTRA Pl GH IVM tuntur. Non confidencius aduerfarium infcqucretur Chr^dîppus difputandodi viuerec ; fed melius aliquan-to,amp; inagis viuis rationibus premerec.Ego.vt lacratum huius cams bremcer compefcam :priinum ,loquendi formam,nequenouain elfe , neque äme inuentam, reHomfl. fpondeo. Sicenimanteme Augulbnus. Nemo fe pal-in Ioan. pec. De fuo emm non nifi Sathan eft.Qu id enim de cuo 4jgt;. nbsp;nbsp;habesmdl peccacum ? Tollepeccatuin.quodtuum eft.

luftinam cnim non babes,niîi ex Dei dono.Neque diffi cilis eft de re ip fa refponiio.CXmdquid noftrum eft,pro eo accipio,quod eft nobis proprium.Hoc porro effe de finio, quod habemus in nobis, à Dei creacione fepara-tum .hft autem vi!:ioficas,quac non in aliqua noftri par-te,(ed in coca nacura hærec. Earn eniin cocam in feipfo epi.107 prinius homo perdidic,ficuc amp;Auguftinus fcribicad

Vitalem.Nuncquiincerprimamnacuræcreacioncm,amp; quæpofteafuperuenic, zx peccaco corrupcionem, di-Itinguere poceric,ab omni difficulcace,nó magno fe ne-gocio,expcdiec • Sed Pighius difpucacionem alcam in-gredicur.qua mcprefsius ceneri pucac,quäm vc pofsim vnquam elabi.Nam pcrracionem,amp; voluncacem, quas in cocum renouari oporcere concendo,necefliirio auc ra tionalisanimæeflenciam ,autcerccenergias amp;vircuces indefcacuriences,incelligi. Hisaucem cfl'cmutuaminter fe connexionem, vc feparari nihilo magis pofsinc, quàm ab igne vis calorifica,aut illuftracoria â foie- Fieri ergo non pofleconcludic,vt nobis auferancur voluncas amp;nbsp;racio,nilîauferaturamp;ipfa rationalisanimæ fubftan-tia ; acque in eius locum noua aliaquc anima fuccedac. At fcire ex eo vclim, an non illis animæ potentiis quali-tates acciderepofle concédât? Hoceniin conceflb, l’olu-ta funt illa vincula, quibus meconftringi gloriabacur. Quid refpondeac,nihil moror. Dico,lieue res ipfalo-quicur, raciocinandi pocentiam, quæ in mente fedem habet,dico volendrfaculcacé,quæin corde relidet, vicia cas

t.' « e{re,corruptafquc pcccato. ifta vitiolïtate^qüarto-tam hominis animam in fuis potcntiis occupauic,fieri dico, vt nihil cogitet, eligat, vclic, conetur, faciat ho* mo,nifi malum. Atquehocfenfu dico,amp;aboleri,amp;reno uarioportere,quidquid cx nobis eft.

Subiiciodeinde,voluntatemfuopteingenio,m eum modum,à Deo auerfam,fola Dei vircuteconuerti,fic vt nullas in agendo partes habeat, nifi quatenus à Domino præucnitur ; atque ita quod alicubi tradit Augufti-nus, interprctor.non præuiam effe, fed pediffequam in bono opcrc.Cluibus verbis nullum me in ea bonum mo turn agnofcerefignifico.qui non ex Spiritus renouatio ne fluat.In primo membro non ferendam in Deum bla fphemiam contineri exifiimat Pighius.quia fubindica-revelim.neceflarioauerfam à Deo eiïe voluntatem,naturae vitio.Sedcum fatis antedemonftrauerim, non effe Deo imputandum ,quod fibi mali homo fua culpa contraxit, fruftrainDei contumeham recidere caufa-tur,quod decordis humani prauitate vbique vel me ta-cente,clamat veritas. Alterum tarnen membrum, vbi vllas ad conuerfionem cfle voluntatis partes nego, nifi quoad reformata foerit, acrius exagitâdum fibi fumit. Nam fiad conuerfionem,inquit,nihilpoteftatisreli-quum nobis eil : fed id penes vnum eft Dei beneplaci-tum,vbi,quado,amp; quomodo velif.quidluditoperam, imo quid ridiculum fe facit, toties, vt conuertamur, à nobis rtagitandoeMagnu vero amp;nbsp;abfurdum, fià paupe-re debitore iuftum alias aclegitimum nomen exiga-tur, Quanquam alioetiam fine Dominum ad conuerfionem hortari fuos,fuperiu$diftù eft. Requiritenim ab illis,quod fimul promittit fe daturum. Itapratcepto illos ad recipiendam promifsionem préparât. Sed cur nos fruftra verbis inuitat? Cur non potius loquitur ipfe fecum,vtconuertat,quos conuerfos velic? At cum eademverba,quaeauribus loquitur,fimuldigito fuo,

x.Cor.j hoe eft,pef Spirituip fandum cocdibus infcribacrvtjta foiricüale fit minirtcrium hominis, quo veitur ; an no-urum eft.illile^em diccre,nc fic faciac ? At quid derc--probis, quibus nihil exhibetur, praeter nudam amp;nbsp;mor-tuamlitcram’Refpondeo; proprium quidem dodrina: Dei efle,vt falutaris fit audientibus; vbi autem officium hoe in fidelibus expleuerit:aduerfus rebelles amp;nbsp;obffina-tos paratam eflc vindidam. At Deum vellcomnes con-uertiexiftimatPighius-.ideoquepariter omnibus fuum auxilium offerreataquenoftræ eflepoteffatis, veile aut nolle.Quöd nifi voluerimus priores,ipfum ad nos non conuerti • Hocenimclarifsimis verbis exprimere Pro-phetas,cum in Deiperfona dicunt; Reuertimini, amp;nbsp;fa-nabo vos. Item.Reuertiminr.amp; non auertam faciem nieam â vobis. Ego autem nihilin iftis verbis contineri animaduerto, nili quod Deus fe ill is, amp;nbsp;peccata, amp;nbsp;pce-nas,quibus propter peccata pleöerentur, remiflurum pollicetur,fi modo rcfipucrint.lam,cum pœnitentiafic fpiritualis àmorte refurreäiomego earnmagis in hominis efle poteff ate, quàm fuerit fe create; imo minus: quanto fcilicec præffantius eft, luftum feifacei e, quam hominem . Cur ergo de illa conçionantur Prophetæ? Quia hic eft regenerationis qrdo, vt hommes vera fui difpliccntia,vero,tum peccatiodio,tum luftitiædefide rio amoreque tafti, ad Dei mifericordiam confugiant. Sed cur Dominus ab illis flagitat, quod merum effe Spi ritus fui opus ac donum nouit? Quia vtcunque arcanum Spiritus fui fanfti opus,fine vllo,vel mftrumento, vcl adminiculo,peragere pofsit;externam tarnen prædi catioPiem ordinauit, qua canquam inftrumentoytere-tur.Cæteruin vtcfficaxaç fruftuofum fiteiufmodi in-ftrümentum,ea‘ipfa verba,quæauribus per os hominis loaulcur,digito fuojn corda infculpit. Ita minifterium reddit fpiricuale amp;nbsp;viuum., quod alias literale amp;mor-tuum foret.

At vbiquehæc duo ante requirit à nobis Deus,pceni tentiam,amp;humilitate[n,quàm fe nobis propitium fore promittaf.lîcutpcr lefaiam dicit: Adquem refpicum, nifladhumilem,amp;contritum Spiritu?Neminem lilud impediet qui memoria tenebit,quodobferuandu,quo-dam inftitucionis meæ Ioco,docui;dupliciter Deuni ad homines refpicere,vceos mifericordia fua dignecur.Di cit Petrus,fe inCornelii exemplo cernere, non eflcacce ptionem pcrfonarum apud Deum; quia lUi acceptus lî c ex qualibcc gente,qui faciat bonum. At Paulus dicit, tunc fuiflerecóciliatos Deo Romanos, cum eifenc eins inirnici,amp; allemabeius iuftitia: iuftificatos fuitre Corin thios, cum fcorcatores effent, amp;nbsp;ebriofi, amp;nbsp;adulteri, aut aliis'flagiciis inquinati.receptos in gratiam fuiffe Ephc fios,cum effent peccatis mortui,fine Deo,fine fpcxum carnis concupifcentiis addiüi, Sathanæ feruircnt : Co-loffenfes eciam,quo tempore abalienati crant, amp;nbsp;inimici mente in operibus malis,fuiffereconciliatos : quo tempore mortui crant per pcccata,fuiffe in iuditiam ac vi-tam excitatos.Sed quid plura commcmorem?Cum paf fim eiufmodi fententiis fcateant eius Epiftolæ’ Quödfi taccret, eius tarnen conuerfio, fine vllis verbis, illuftre cdeius rci documentum . Qua enim,auc humilitate, aut fuidifplicentia præpararus,benignum ilium Deia-fpeaumpromeruit,vtvaseleaionis vocaretur? Exci-piec Pighius,in ipfo fuiffe,vt Dci vocationi obtempéra ret.Sed hic tantum difputatur, an Dei gratiam præue-nerit. Quanquam fallitur,quiputat, tantum eius auri-bus infonuiffevocemillam-.Säule,Saule,quid me pcrfe queris ? non auté Spiritus fandi raagiderio infculptam fuiffe eius cordi obedieatiæ legem, vt protinus faceret, quod iubebatur. llla,inquam,infGriptione, non modo ex nolente fatlus ed volens fed etiam ex perfecutore fedator . lam quid fibi prophecica lila amp;nbsp;celeberrima fcntentia vult ? Inuentus fum à non quærentibus me.

Sic exponit Aport:olG$;quod Gentes,quæiuftitiamnort quacrebant.iulliciam apprehenderunt.Necaliopræpa-rationis genere,aut Abraham,aut eius pofteritas, initio ad Deum appropinquauerat;licuc Modes amp;nbsp;lofue com memorant His ac ümilibus teftimoniis qui non cóuin-citur, vt duplicem hominum co ram Deo acceptionem agnofcat,nimis præfraûus eil. Refpicic ergo Deus ele-ÛOS fuos,ampledicur, amat, acceprofque habet: eciam ante vocationem,fed in Chrilloieos autem v’ocando,fe propitium iplÏ$oftéditacbeneuolum;hoccil,amorem iplis,qué antedefercbat,tellatur, vt eum in animis fuis fentianc,eoque fruantur. lam vocatio,pœnKentia amp;nbsp;fide conftat. Prima autem poenicentiæ pars,vel potius mi tium eftjhumili lubmiflbque animo iibi difplicere.Poll hanc demum humihtatem dicitur Deus ad hommes refpicere.relationcadeorum notitiam fenfumquchabi ta;quoniam tune fe illis patrem déclarée, fuae que bonita tis teflimonium reddat.

Porro cum hadenus fine fine amp;nbsp;modo,ex tulerit ho minis vires.nunc eum demonilrare vult, vtieipfumad Deum proprio motu conuertat,liberius adhuc multo, quim ante,apertmfque impictatcm fuam prodit. V uit Deus impium conuerti,inquit, non tarnen fua omnipo tenti illum voluntateconuertitifed vt feconuertat,inui tat amp;nbsp;adhortatur.Noilrum proinde cil, reuerti amp;nbsp;con-ucrti,ipfius autem, reuertentes fufcipere amp;nbsp;viuificare. Quid,obfecro, relinquerc hicDeo videtur, pratter ex-hortationem ? Et quid aliud m Pelagio damnatum eil? Sed aliquo ftatim colore hanc blafphemiam tegitïduni nee Deum nobis in conuerfione farceur deefie. modo ta men priores iplî ad eandem conemur. Eft hoc quidem aliquid,quôd cum priores homini partes dederit;polle riores tandem Dcoconccdat.Fuithocfccundum Pela-gii commentu m,poftquam illud retradare coadus fi.ie ratihominem fuis viribus peruemre ad vitam atternara

poffe. Qu anquam paulopoft ne dimidio quidem Pela^ giafnimo concentum fe efte exprinnt. N am cum vulc definire,qualiter nosconuertat Deus : fua,inquic,boni-tateamp;pacientia,nonftatim nos puniens, fed dans tempus amp;nbsp;locum pœnitentiæ;adhæc,muleis medns amp;nbsp;occa-lionibus,exhortationibus,berieficiis,amp; flagelhs.ad ean-dem nos prouocans,folicitans,ftimulans. Hie vero to-tus amp;nbsp;integer Pelagius fua incoelum facrilegia cuomic. txterna cnim tâtum media ponit,quibuslinuitac Deus homines,atque his includittotâ conuerfionis gratiam; deinteriore cordis motu, de renouatione Spiritus, al-tumfilencium.Nequc vero caufaeft,curminimenega-re fe tergtuerfecur,vccunquelileat. Modum enim,quo nos conuertic Deus.definiendum fufeipic. Proinde,tali definitioncpofita,totam cordis innouationem , quae fit arcana Spiritus fanüi virtuteexcludit.Etcamen,li Deo placet,ad tam claræcrairæqueimpiecatis confirmatio-nem ,exScripturis fuffragationem ahquam corrogat. Quód fe incipiat homo conuertcre, inquit, habetur a-pud Icremiam;Si conuertcris,conuercam te. lllicPro-phecam alloquicur Deus,qui vltima prope defperatio-ne tentacus,(ecum multis querelis cxpoftulauerat.No-uisergoeumproraifsionibus adcolligédum animum» incitât. Sic autem habent verba,fi rite quis interprete-tur ;Si reuerfus fueris,amp; reuerci te fecero, ante raciem meam ftabis.Sipreciofumà vilidifcreueris :erisquafi os meum. Quia fucceffu deftitui fe videns,animum defponderat,acpcrinde vacillate coepcrac,quafïDei promifsis fua non conftaret fidesihanc hæfitationem amp;nbsp;diffidentiam reprehendit Dominus ipoftea tumadfi-dei fortitudinem amp;nbsp;conftantiam , turn adobfequium, ‘ hoe eft, vocationis fuæ curfum redire iubef. meliorc

fpe propolïta,boni amp;nbsp;foelicis exitus.Dicit ergoiß redie-ris,lubliftes coram facie raea; vtcunque te deiiciat mun dus. Si fteteris io redo iudicio, ncque ab officio defece-

Ill RESPON. CONTRA PIGHIVM riSjVtGunque doftrinam tuam mundus infamer,ego tarnen eam.canquam ex oremeo profeaam,approDabo. Quôd ergo additur,amp; couertam te, vides interpofîtam effeparenthefin,vicccorrcûionis ; qua Dominus fuum fore beneficium déclarât, 11 Propheta in viam redieric. En Pighiana in citandis Scripturis dexteritas. At pollca longum teftimoniorum aceruum colligit. Nempequo-niam obrtinatos Deus obiurgat,quod lua bonitateabu-tantur,necconuerti veliutùndc colligit, noftræ virtutis efie,!! conuertimur.At Scriptura ,lîcuc hominem propria cordis prauitateimpediri teftacur,quominu$ fead Deum conuertatnta conuerfionis fuæ gloriam lîbi arro gare vetat.dum Spiritus fanûi opus efle docec.

Quæ tarnen,vtilluftriora, diilinda ferie pollca rc-cenfec,ac feorfum explicat,breuiter pcrcurram . Adigi dodrina nollra mifcros homines calumniator, vt pie-nam illam defperationis vocem ob qua apud Eaechie-lem tam grauiter Ifraëli fuccenfet Dcus,concipiant,ac-que emittant ; Iniquitates nollræ fuper nos lunt, amp;nbsp;in iplîs tabefcimus.Sihaeclîmiliafunt,hominem Spiritus fandi diredione, non virtute propria, d peccato con-uerti ad iutlitiam. amp;nbsp;hominem fine fpe veniac à Deo effc derelidum,amp; lam exitio dellinatum; defperationis ma teriam gigni ex dodrina nollra,fateor.fin vidcre omnibus promptum ell,quantum fit difcriminis;quam indi gna fit hæc Pighii calumnia,neminem latet. At fi in fo-lo,inquit,Deibeneplaclto iacctcouerljohominis: quid aliud concipiet peccacor,quàm lîbi putrefeendum elTe, donee Dei manu erigatur? Quafi vero,cum de fua im-potentia docentur homines,non eo modo ad fpem au-xilii erigantur,fiquidem elcdi Dei funf.fi vero reprobi, nonfimul Deiiudicio conllringantur, vt fua fe culpa perire agnolcant. Atque vt clarius pateat, qu'am concin nalitpropheticæhuius fententiæ aduerfumnosappli-catio;obferuandum eil,populum tunc, non tarn defpe-ra'

DE 1 IBERO ARBITR» ( - ai^ ratione,quàm peruicacia,n5 fine Dei inuidia, qüôdih-exorabili feueritaceeffet,de fuismiferiis.conqueftum fuîffe.Iam ergo pafsim audiebatur vox jlla : Quid face-remusîDeuj nos perdere,acfunditusextinguere,femel decreuit. Proinde,quando fruftradeeo placaodo cogi-taremus:veniat,quando volet,eius iudicium. Haccoû-tumacia fe ad ftuporeni comparabant, vt aduerfus cal-car obrtinatis animis,calcitrarcnt. Excipit Dominus, nolle femortemimpir.dodrinam enim, quam per fuos Prophetas difpenfaret, minifterium effereconciliatio-nis.Nuncfîncmora çoncludit Pighius,noftraeeffepotc ftatis,eiüfmodi reconcijutionem ratatn facere ; ego au- , tem quærédum dico,qualiter minifteiiùm illud efficax nobis fiac.Refpondent Prophetae,amp; poft eos Paulus,id fieri,cum Spintu Deiinfcribitur cordibusnoffris do-drina, quam fruftra alioqui, amp;nbsp;fine profe^iu aures ex-ciperent.

Secundum locum adducit ex lona.Quid RexNini-uæ ad lonæ denunciationem edido promulgauit, vc conuerterecur quifque a via fua mala : nifi fenfus communis hoc diüaret,homini in manu effe fuam conuer-fionem?Refpo,')deo,fuiffe iftudofficium regis lam con, ueffi,vt alios ad exemplum fuum incitarec. Certeciuile , Regis edidura non plus habebit ponderis, ad proban- ’ dum quod intendit Pighius, quàm prophéties mukae condones,quas fenfu amp;nbsp;verbis conuemre cum illo, pa^ . lameff. Sicutenim Prophets officium eft, dumhomi-? nes ad Dei cultum actimorem infticuere vuk, plantare amp;nbsp;rigareiita amp;nbsp;Regis. Hane autem prsrogatiuam fibi vindicat Deus,VC folus decincrementum ; idquclibera poteftate,vbi,amp; quoad fibi placuerit« Acfubiidtur,mi- -fertum fuiffe Deum,quoniam eorum opera viderif. quatenus fcilicet à libero eorum arbitrio proficifeeban-tur. Sicquidem interpretatur Pighius, oui hominem imaginacur à rcipfo,amp; natura habere,quiaquid boni ha

bet-Nos autem^quirefipifcereamp;conuerti, fingulareef-/e Dei donum,toe Scripturae tertimoniis didicimus,21i-ter;Deum,ficucillis dederat,vtconuertercncur,ita con uerfoj amplexum eire,amp;manum fuam recraxifre,ne fe-eundum priorem denunciationem in eos animaduerce ree. Miferecurenimprimum hominisnudi,inopis,o-mnique bono delbtun,fola miferia præditi; poftea fuis doms veditum amp;ornatum mifericordia perfequitur. Ac cóuerfio, inquit iccrum Pighius, iplis imputan non poterat, ad proinercndam aucobeinendam graciam , fi illos Deu$,vcconuercerencur,præuenerac. Vidcquan-tum inter hunc,amp; Augudinum interlîf.Sicenim Augu dinusloquitur : A teipfo ü tibi mérita tua funt,mala bi c.if, funt’.ideoquenoncoronantur. Vtergobonafinc, Dei In Pfa. donaefleoportet.Item.Operameailvideris,damnas: 157. ‘tuafividens,coronas. Nam amp;quæcunquebonaopera habco,abs te mihi funt,idcoque tua potius.quàm mea. Ergo opera manuum tuarum non defpexeris. Pïghius autem abfurdum efle putat, fi opéra manuum fuarum rcfpiciac Deus,vt pnora fua dona ahis cumuler.

Rariocinacuramp; ex hac Chrifti fenccnnaiVætibi Capernaum.N am li in Tyro auc Sidone auc Sodomafadae fuiûentiftæ vireutes,quas vidilhuncilicio àcinerc pce nicentiam egiffent.Nain fi abfoluca, inquit, efficacique «voluncacenoluic dare Deus poenitentiam Sodomæ,Ty ro,amp;Sidoni.an daturus erat,fi likeedidilTec (uamiracu la’Etcur pocius obmiracula ikisgratiam refipifeendi dediflcc,quàm ciuicaci fuæ,vbi eadem miracula defigna bar’Refpondeo,minime in his verbis Chridum refpicc re,vervndeemanecpoenicentia,velcurhis pocius, qua illis,arcano Dei conliho decur:fed fimpliciter abeife-»’ûi$ fumere hanc comparationem ;quöd reliquxilla:, quas nominabac,vrbes,quibus dodrina amp;miraculade-fuiircnc,plus habicuræelfent excufacîonîs coram Deo, quam Capernaum, quod delibcrata nequitia,amp;impia - ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fee-

fccîerataquerebel!ioneobduratum. toc ac tam præcla-ris,amp; doârinæ,amp; fignorum monitionibus nihil Bcäere tur. Quail diceret ; nullam hadenus fuiflegencem tam duræ aucindomitæceruicis,tam ferrci cordis autobfti-nati.quæ non commoucrecur lignis illis, qiiat apud Ca-pernaitas concemptuiludibrioquehabebantur. Quôd fi affirmacionem illam percinacius vrgeat Pighius,iam-pridein egilTent pœnitentiam ; refpondeat iam mihi, curnamvrbcs illasnon dignatus fucricidoneis rnodis •horcari adpoenitentiam,quas fciebac fuæ exhortationi non défiaturasî'Si quid fentitrfennre,opinor,debet, fuis iplius tricis tenen Icnunciinplicicum.Sed valeantinc-pcæ illæcamllahonesxiiin euidencer confiée, non aliud voluifî'e Chnftum call loquendi gencre ,quàm fi quis hodie fie loquacur^neminem efieTuream cam durum rebellemque Deo, auttam à piecate auerfum , qui non iam ohm fraûus fuiflct, li ea legifTec, audifiec, vidifi'ec, quibus tamennon potuitcorrigi Pighius.

Pollhæc,vc noflras faculcacis effe probet,tam præpa-rare corda noflra Deo, quàm euadbonum nos proüo-canti.acquiefcere-.longumex integro præceptorumca talogum retexic. Nihil certe dubium cft, centies nos viCtos elfe,fi Dei præceplis vires hominû mecirihbeat» Atiftud,inquit,dclirare ell,adea horcari hommes, qui-bus pratflandis pares no fint. Verum ab hac eontumelia letuecur Deus .qui optimamlibiefTeiubendi caufam déclarât, etiam fi penes hominem non fit implcndi facultas.Quanquamopcræprecium eft,ex fis, quæaddn cic,quædam nominacim referre amp;. expendere. Apud leremiam,inquic,docemur,qualiter feefficacitcrpræ-parareadDeigratiamhominespofsinc,dumlie dicte: Scrutemur vus noftras, amp;nbsp;reuertamur ad Dominû; le-uemus.cordanoftra cum tnanibus in cctlum, dicentes; Nos impieegimus Sec. Odifre,inquit Pighius, ac dece-ftan veterem vitamgt;contrKoquccord^ad Dominum

confugere,pœnicerc ex corJe,amp; vera fide petere miferi cordiani:hæcefipræparano.Eleuaçio autefh cordium, eft conuerfio. Agnófcunc hic vclmediocris iudicii le-öores folitatn Pighii Dialeétitam : cuius prima régula eft,ynum femper m plura difcerpere:quæ autem diuer fafunt.inynuin çonfundere, Leuareincœlum corda amp;nbsp;m art U s qu id fign 1 ficec, plu s fa ti s no tu m eft : N emp e, expàrtfis ïrt cœlum mànibus. fcrio cordis atïeiJu, inuo-care Peum. Pighius auceni p uerile commentum fabri-catur^quàdleuarecorda,litafiedus noftros i terrenis amp;nbsp;caducis rebus hberare ; cum inanibus,id eft operibus noftns Atque iftæ fuot intcrprecationes,fcilicet,qui-bus nbn fecus acDelphicis reiponlis fidcm haberi vult: cum pihil magiî, auc friuolum, aut nugatorium fingi queat.Continuo poft,culpæagnitioncm,veniæquede-precationem ,quæ duo fub præparatione antepofue-rat, adconuerliOGcni, hoc cft., fecundum pœnitentiac membrurn refcrt.Vt’tamen illi tam craflbs errores igno fcam-.rogo quidnamfe confecilTc putet? T otam,inquit, pœnitentiam effeio hortainispoteftate* Atquiillud, quod ip fe quoquc Pightus initium, amp;. quafi primum in greflum facit,Vtpeccator,iniquitatis fuæagnitionecon fufusjfîbi djfphceat.inter alia Dei beneficia ponit Eze-chiel: apud quem tie Deus populum fuum alloquitur. Cum tu iurarncnturqjcqntempieris, vt diflblueres pa-öum : êgo tartlen fecordabor fœderis mei quod pepigi tecum:fufcitaboquefœdùs æternum. Et tunc viarum tuarumrclt;:ordâfe£ris,vtcôrifundads. Sufatabo,inquâ, tecum paftum rtiêuro,yf fecordcris,amp;confijndaris. Pi-ghius haric efle præpàratioiiem fingic,jqu;a hommes Deum irttèùértantVac priores occurfant eius gratiar-Dominûs âutem,hôiftine$ præùenîre fe teftàtur,vt pec cata fua agnofcant.De altéra parteiam ahbi didum eft: non magis penes hominem eifeyinpouare fuam vitam, quàm prôpriapotentia.à mortuisrefurgere. De ora-

tione,quàm promptum eft, cius infaniam conuincere? Inuocando,inquit, præueniunthomines Deigràtiam. ’ ' Quôd enim earn precibus fiagitant, ex feipfis ^faeim«» ' At Paulus concra;quomodo inuocabünt , in queiiî nqn. crediderunt’Ciuibüscerte verbis Dci inuocacionemeX'.' fide.tanquam filiam ex matre, procedere.nafçique4er, monftrac. Vnde autem fides? An hanc quoqueprfEpj^ra, bonis effepartem nugabitur’Etcurnô facereCj,cmn d,e fpe fie aufus fuerit loqui ? quæ tarnen amp;nbsp;fidepofteraos eft,amp; ex ea quôque ficut Del inuocatio producituk-H^ bent,inquK,i fcipfis homines vt pulfent;Dei autem eft aperire. Auguftinus autem: Hæceftfideifanitas:,qia^ nosorare facit,vt exaudiamur;quærcre,vt inucpUf mus'.pulfare.vtaperiacurnobis. Contra iftamqqild^ fputat,contra fe oftium claudit mifericordjæ Deb f^f;

At Solomon non præcipit,fed atîirmathominis;eï^ façulcatertipræparandicordis- Ethichabcsexpofeio- ,, nem Pighio di^iiam.Temerariam hominumconfiden nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

tiam Solomoïl ilhc déridée,qui nihil non agitant confi-lii.nihil riôn mohri audent line Deo;cum tarnen ne ver bumquidem emittere quod multo minus cft;nifi per ipfum queant. Hominis,inquit,eft cor præparare;amp; Doinini ert,gubernare linguam.Quis non videat,ironi cam elïe humanx arrogantiæ defcriptionem?quxfum-maoninia fibi vfurpac : cum ne minimum quidemin poceftatc habeac’Pighius autem ex eo,præueniri ab ho mine Dei gratiam colligit.lam quas fingit prxparatio-nes,Deo gratas eiTe, ex Dauide probat. Defiderium enim pauperum audiuit Deus ; præparationem corftjs eorum audiuitauris tua. Vtinam vero, quandoad ver-tendum non eft idoneus,bonum Interpretern fequvma luiflêt, quàrn ad inlcitiam hoc quoque mail addeçe, vt errori pertinaciter âdhæreret. Aü verbuihfichabec:Da uid ; Defiderium pauperum aüdiüic Deus; præparabis cor eorum:audiet.aüris tua.Pighiùs,veftigMs mterpre-

ti$ non boni nccfidi infjilens, ad præparationem tor-quct,lt;.|ua hommes certcnc cumDci gratia. Vides qudm appolitaficadrem probatio. Et tarnen non minore tru culentia rtuppas iftas proiicit, quâm fi fulmina de coe-lo vibrarct.Subiicic,caufam hancadduci, cur fpoliatus regno fii eric Roboam,quôdnon direxeritcor fuum, vt obediret Domino.Si præparare,inquit,cor.adquæren-dum Deum, nihilo magis poteft homo, quàm digito calum tangerc:quid hoc fpecialiterde Roboam Scri-ptura commémorât,velutcaufam reprobi fenfus,quod aeque amp;nbsp;piorum amp;nbsp;impiorum eft omnium? Atquc hunc nodum,quidquidcomminifcar ,infolubilem efTenihil , dubitat. Refpondeo,non dici caufam reieftionis, quôd per fe non habuerit ftexibile cor,quod line Spiritus di-redione,adferuiendum Deo,proprio naturae motu in-clinarct,quod nos omnium pariter hominum commune effc tradimus, fed quod re ipfa non direxerit ad Dcu cor; quod impiispropriu eft.acpeculiare.Hocvitium vficatum eft Pighio ; dum res diuerlifsimas non diftin-guit,nihil non poftea mifcerc amp;nbsp;con hindere. Cordis du ntia amp;nbsp;prauitas,qua fit,vt ad malum propendeamu$,ad bonum limus impotentes,vniuerfalis eft generis huma ni morbus:donee Spiritu fuo remediutn adhibuerit Dominus.Vbi autem cor in vno carneum formauit : in alterolapidcu,licut à natura erat,Tehquic: iam multutn inter cos eft difcriminis. lllecor flexile habet,ad Dei o-bedientiam,imo Dei legem habet inferiptam in corde, vt etus iuftitiæ,toto voluntatis affeftu,obtemperct ; hie corde indomito,obftinato,acrcbclli,amp; Deum,amp; eius iu gum afpernaturJUius obedientia opus Dei efto.hic no ahum habet,cui peruicaciam fuâ jmputet,nifi feipfum. Ergo,qui nihil prima conditionc dirFerebant, Dei gratia amp;nbsp;ludicio,nunc funtdifcreti . Vidcntledores,me nihil comminifci,amp; tarnen nullum amplius reftarc fcru ■’puiu. PoftjVCidentidem folet, adpræceptarelabitur.

Verum quia prouidebat,nos refponfione non dcftitui: fubiungit,qu2cillic Dcu$ præcipic,fideles fcmper fccif-fe.Nam ficut populum admoncbat Dauid,vcpræberct corda fua Domino, Eiechias item, ne ceruiccm fuam obduraret, patrum fuorum more, fed manu s porrige-ret;ita rcferc facra hiftoria,vcniffe ex toto ifracle quof-lt;iam,amp;cor fuum tradidiffe.vc feruirent Domino. Quis negat? Modo tarnen fubintelligi debercnon dctreöet, quod alibi exprimitur ; quorum tctigcrat Deus corda. N eque enim fieri negamus ab hominibus hæc amp;fimilia. Id autem folum eft,quod inter nos controuertitur; pro prio ne motu naturae,an Spiritus fanQi duäu amp;nbsp;guber-natione,ca façiant.

T andern, vt all quo inuolucro operiat, quam nimis detexerat impietatem,adlibcri arbitrii gratiaeque con-iugationem reuertiturxuius fpecimen vöa in re exhibe re ftudet,vt de rchquis tale etiam iudicium fiat.Sapien-tiam cnim vnius quidem efle Dei donum; fed dan cum dcledu,non obtrudi.Dari porro non nifi iis, qui cam in uocant,qui corilli fuam inclinant. Humilium enim ef-fe,non fuperborum. QuidîAn non humilitas quoque Dci donum eft’ Quôdli neget Pighius,quibus tarnen hanc perfuafionem machmis ex piorum mcntibus,qui bus penitus infixa eft,rcuellet ? Ergo ne,quia gradatim confert Deus fuas gratias,vt vna fit ad alteram praepara tio’.ideo laudis fuæ parte pnuabitur i quafi hominem tantum fuis beneficiis fubfequatur ; non autem etiam præueniat. At fi quern Deus fuis gratiis dignetur, nullo præparacionis refpeduiin rchquos iniurius ent amp;cru-delis,quo$ interea prætenbit. Certcfi Pighii tribunal! fubiiceretur Deus-.fubiudicetam malepropitio facile caufa caderct.Teftacur enim,fe folum efle,à quo difcer nimuricum alioquifimus peromnia limiles. Quid igi-tur,fic obloqucndo , Pighius agit ahud, nifi quod lapides furfum in cœlum proiicit, qui mox in caput eius rc

;iró •^î.jRESI’O.Ni.î.C,QNTB.A.5l-CHÎVM ’ '^,ç^^Ÿ?ytèrgô'm'illitîdàriletsSpip^^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vniuer

Scrip tóf æ fçflftere, qüinihii adpromerendam Dei .gratjainjic^kati^homini co'nccdunt.eiufque volunca-.,fe^_fîc'Ù iüftitiaaucrfam effcdocent, vt nihilquàin ma ^4^.cpncipérê ex fe queat : vt'anathema omnibus qui ÿ.dîçfeuçiunt centiesminetur ; nihilo plus tali clamore, f J quim latratu, proficiet ; donee alia Scripturæ ceftimo-o. nia proterat. Dei enim veritas, quam docemus, majori ftabilitâtefubnixa eft , quàm vt ventolis eius argumen tationibus tarn leuiter diruatur.

. 5Hoc controuerfiæ capite tarn bene tranfaâo amp;. abfo-,Fj-;iiut0,ad alterum tranfit. Nam quôd fcripfi,nc pedife-ji,,qvani quidem gratiæideo debere exiftimari hominis ^^iyp|üntacem : quia per fe, proprio feparatoque motu, coóperëtur : quid potius hocquoque voluntatis ohfe-_^-.quipm,liue'ad recipiendum,fiuead retinendum Spiri-;-/,tus4andi motum,quam cooperationem appellant, in-j, , de manare,quôd voluntas, iam reformata,Spiritui obfequentemque fcpræbeat: primû id tam jj pßfcurum eflcpronunciat, vtnecego intelligamquid .j,, iniihi veUm:deinde hunc effe impiecatis cumulum ; cui Jpjhiladiici amplius queat:fruftraque me obtedere Aura» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quemmihi prorfus aduerfari de-

i^Qnurauerit.Quôdaucemineius verbis fuerim hallu ij[,i|;jQatds,çaufam hanc effe,quia obiter tâtum curfimque |4,,-i^fpél^,u.5, riunquam attento ftudio ledus mihi fuerit» diligentia, verfatus j,fcrecinSqriptüris,taniqüéfamili3riternöium haberet ça,çurn,fenfum,fquàrnamp;diligentcrlegiffeme Augufti-ppnt,amp;famihantercognitamhabereeius mentem , ia-„y, . öaremih.ijiceacl VefUm idex reipfa æftimari malo.

?d præfôatern qüxftionem fpeftat ; quiai Ilud ^ßjv^Chryfoi^dh|i improhäueram : deque voluntatem line; gratia, nequé gratiam line voluntate quidquam poffc boni : malignicatis me accufat, quiayni Chryfoftomo im-

împutem , quod amp;nbsp;ex commun Eccleüæ deffnitione fumptum fit,amp;totidem prope verbis ab Auguflinoafle ratur. Locum autem récitât ex tertio hypognollic»^Ji-broxuiusclaufulam , verbis qüidem non multum abfi-milémeflefateorabeo jqooddiCitChryfoftomus .fed fenfumdiuerlîfsimumeffecontendo.i Bonaoperaper gratiam amp;nbsp;liberum arbitrium fieri tra die, quicunqueßc illius libri author:ficut via ab equo limul,amp;feflbre,con-ficiEur ; dum equus quidem curritlt; feddiredus feflbris manujVt rectum iter teneat.Porro viam facicChriftum-Liberum arbitrium inftar vagi amp;nbsp;deuiiiumenti in mun di vanitate errare docet,vfquedum illi Spiritus Dei in-fideat, quö àconcupifcentiarum erroreadviam iufti-tiæreducac;redudum pcrpecuo regiminegubernec,do necaddeilinacam mecam perueniat.Currere ergo liberum arbitrium’concludicifed Deum facere, vt rede cur rat.Etquid hoc aliud eft,nifi quod l'emper docui? habe re Icihcet à natura volu'ntatem‘,vcvelic uvt aucem bene , velit.beneficiu effegratiæmon facultatem naturæ. Hoc ; fenfu minime repügno,quin gratiam comiteturv’olun-, tasificut neceflario materia formæ fubell. Nam cum vo , luntas velut materia fic,adrecipicndamformamaptaamp; habilis ; ante renouationem male fortnataeA, naturæ prauitate.Vbi autem Spiritu Oetadbonitatèmrenoua-tur,quafi alteram formam’induic.Veile tgicur habet ho mo;vcautembonurnvelit,à Deo pratuenitur. Hæc e-nim pofteriora verba illic habentu r. N on dicit, vt veile pçfsif.fed præfentem effedum aCsignat gratiæ;quemad ■rnodum amp;nbsp;aliquantoante ; cum diceret, tam reparari, quâm præparari volûtatem.vcbona fityquæ mala erat» Ôpid autem Chryfoftomus’Siç comitern gratiæ.volun tatem côlhcüit,vc ab hac pendeât illius eliicacia-N eque aliter Pighius accipit. Qu^id ergo ex verborumfimihtu , dîne fucum fâcic,in tanta fententiæ diuerfitate? Quôd fi nondum acquicfcit, raeminerint ledores eius, quod.

alibi rctulimus:pro magno abfurdo Auguftinum duce-Enchir. re,fi quis dicac,non fufFicere Dei mifcricordiam,nifi ad adLau. fit hominis voluntas. Non igitur volentis, nequecur-rentis,vc totum detur Deo: qui voluncatem hominis, amp;nbsp;præparacadiuuandam.amp;adiuuatpræparatam : quino-Icnrem pra:uenit,vt vclit:volentein fubfequitur, ne fru ftravclit.At illo fuperioreloco innuitur,nontolli,ficut aflcro,liberum arbitrium per gratiam: fed vulneratum, apprehendi,vt dometur, corrigaturque ad obedicdum Deo. Q^afi ego fubftanciam voluntatis rcdigi in nihi-lum oporccrc, vel docuenm vnquam,vel edam fomnia uerim. Dequalitate enim Temper locutus fum, in qua hie fcriptor correûioncm dum requirit, quid omnino a me dilîentaneum habec’Sed hæcfunt firatagetnata fa dicii nofiri Herculis,qui monfira fubinde libi fabrica-tur,quibus deuidis,irifinu fuo triumphet. Atque vt omnia inter ferefpôdeanf.triumphale hoc fibi carmen occinitodiis verbis nos compcllari ab Auguftino: Audi hærecice,fluke,amp;inimicefidei.Operaliberi arbitrii bona,quævt fiant,præparantur pergratiæ præuencum, nulloliberiarbitrii merito,ipfa faciente,gubernâte,per-ficiente, vc in libero arbitrio abundent,non damnamus. Adeo, amp;nbsp;cæcus cil, amp;nbsp;improbus, vt non cernât, hæc o-mnia perinde feripta efle,acfi quis ex nobis didaifet : St, aliis mencem- iudiciumque, ne cernant, fua proteruia tollere fc pofle confidat.

Ad reliqua deinde mea argumenta,fed pari, qua ha-ûenus fœ!icitate,refellenda pergit.Cæterum ad ea,qux cxlercmiacico :Timorem nominismeidabo in corda corû vtnon recedant à me. Itcm.Dabo eis cor nouum, vttimeant me cunôlisdiebus ; abunde refponfumeffe prarfaturme operam in re fuperuacua confumat- Ego autem non akeram refponfionem audiui, nifi quôd for tuer his verbis refragatus ert. V t enim à Domino non reccdamus,fe elïicere in nobis ipfc tefiatur. Si modus qux

quæritur,refpondec iterum,cor nouum dando. Si id adhucnimis obfcurum eft; addit cxplicationem; quôd nominis fui cimorem infcrac in corda nollra Quid ad-hæc Pighius’Nobis idconfcrri Dei gracia, vtpofsimus non recedcre,ü bbeac.nihil præterea aliud. Quanquani nequeid fineexceptioncconcedic. Deum en un à nobis præueniri:nequè dari eius gratiam,nifî pecétibus. Hæc funt Pythagoræ refponfa, quibus, fine controuerfia, fi-dem vulc haberi. Cum fanöorumorationes adduco, quibusà Dominopetunt,vtcorfuuminclinée,vccor nouum,amp; Spiritum reûum fibi ipfîs innouet ; excipic, inueniri exaduerfo mulca præcepta, in quibus ânobis fimilia requirit Deus.xA. »qui tricum illud efle debet,pre-cibus fuis teftari fanaos,quidDeifit.Deûautem præci-piendo minime oftendere,quidfanéiiadimplendum virium,aut faculcatis habeanc.Addic.inueniri etiam in-clinafle fanâos cor fuum Deo,dû gratiam afiecuti funt. Quafi hocfoluerefitobieâionem ,aliis verbis,in eun-dem tarnen fenfum fuccinere. Poflremo addit,preces eiufmodi,pii defîderii’effe ligna, quo adgratiam adfpi-rent. id autein ex diametro nobis efle contrarium , qui hominem negamus â feipfo præparari. Quafi vero minus ad Deum pertineat,côcinuare,quâm incipere.Clamant Dauidamp; Solomon,inclinacor nofirû Deus. lam hoc quidern votum inclinationis indicium eft.Quid er go lîbi volunc ? Perinde acli dicerent;Perfice Domine, quodcœpifti,amp;confirma,quod ex parte operatus es in nobis.Nondum ergo hocmihi Pighius cxcufsit,inclina re ad reftitudinem hominû corda,vnius efle Dei opus. Dixeram,nihil Deum feuerius exigere, quâm vt Sabba thumfuum colamus. Haneporro fpiritualem elfe eius obferuationem, dum abopcribus noftris quiefcimus, Refpondec Pighius,quiecem mandari nobis ab omni o-pcre feruih,non autem à Dei tiinore,amp;legis ipfius obe dientia.Bella folutio. At quorfum hoc adduxi, nifi vt ti

■«4 RESPON. CONTRA PIGHIVM morem Dei oftenderem non eflc proprium noftrum o-pus’Nam cum Dominus, quinos bene agendo no vulc defatigari,quiefccre nos aboperibus nortris lubeatmô-né,co ipfo, pronunciat, omnia nortra opera malaefle? Itaque lefaias violari Sabbathum tertatur,quando inue nitur in eo voluntas nortra. Hanc ergo Sabbathi \crita-cem efle non dubium ert,de qua Paulus fcxto ad Romanos capitc concionatur; vt crucifigatur vêtus homo no fterxuius nullam radonem habet Pighius.

Sequitur lila fimilitudo, in qua dixeram , fatis lucu-lentum gratiæ Dei tertimonium extare, nifi nos fupra modum mahgni eficmus : Ego fum vitis vera ; vospal-mites. Sicut palmes non potert ferre à feipfo frudum, nifi in vite manferitntaneque vos, nifi inmcmâferitis: quia fineme nihilpotertis facere. in his verbis repent Pighius clarifsimam fententiæ fuæ approbationé.Nain cum agricolæ officium fit,excolere: vins natura,humo rem fuccumque adminirtrare.palmins autem,fruduni proferre.in hacdirtindionepulcherrimam hberiarbi-triigratiæquecolhgationem extare cenfet.Atquifimile hoc,quo vtitur Chrirtus,ex eius ore,non autcrn Pighii ingenio accommodari ad veritatem fuam oportuit. Ap plicatio ex Chrirti méte fimplex ert amp;expedita. Qjjé-” admodum palmes extra vicem nec virerc , nec florere, nec frudû ederepotertffed moxexarefcit.in vite enara afsidua cultura purgationequehabet opus.fic nos extra ipfum nihil habere prorfus,ad veram,hoc ert,fpiritua-lem vitam, eiufque adiones, aut vigons, aut potentiae: fedeflc omnino inutiles.in iplum vcro cum infiti plan-tatique fumus, perpétua Dci operatione excoh , vt in foecunditatepermaneamus.Hac, inquam, inter res hic inter fecomparatascongruentia quicontentus erit, mi nimcpericulum ert,nedccipiatur â Chrirto;quo terri-culaméto imperitos percellere conatur Pighius. Ojaid autem ipfe contra?Palmins,naturam cura nortra confe

rendo,boqorumoperum frudus propr)e,änobis pro-duel colligit,amp; vi germinatîua,quæ in nobis eft: tarnet- ' ' ' iî ex viteeam amp;nbsp;cœlefti agricolaacceperimus.Sivolun-? rri tateni intelligit nobis 'a natura inditam.qua velimus: iu p, dicium quo eligamus,conandi potentiâ,qua coneniur, , nihil repugno:modo amp;nbsp;voluntatis,amp; iudicii, amp;nbsp;çonatus ; ,gt; refticudinem fola gratia nosobcinere;quoniani haec tria naturaliter prauitacecorruptaßntin nobis,fîmulconce ■ ; dat.Si quam vero laudis partem ip bonis operibusno- nbsp;nbsp;1

bis tranfcribere intendiE,netotum Dei fit; aliünde, qua b. ex Chrifti verbis,errons fui patrociniumquærat. Cum ■ enini fruûus vocécurvtriufquegeneris operaihoeeft, ; .7 tambonaquàmmalamosquidemad ferédum fruûum natura/aûi fumus:fed ex nobis fruâificamus peccato-in mortemivtautem ad proferendos bonos vitæ fruûus fimus idonet,gratia nos fieri oportet. Ergo natura ad fe . , rendosbonos fruftusociofi fumus acfteriles; ad malos ■■ ■gt; vero,plus nimio fcecûdi.Acfcirectiaranum exPighio? -velim,omnefnc naturahter inficos efle Chrifto putef.an hoc elfe fingulare donum fateatur, naturæ conditione exccllencius. Nam fi hoc fecundum extorqueo, quod ,, neceifeeft,vbi eruntillæpræparationes, in quibuspræ-cipuam vim liberi arbitrii locare folec ? Et totam hu-. ; ius rei controuerfiam dirirait Paulus,cum hommes, an, - : tequam in Chriftuminferantur, oleaftris fimiles facit.,- » Verum quod ad cooperationem, qua Dei gratiam fub- . fequitur voluntas noftra,vicifre fibi videcur. Nam fi pat- ’b, mes frudumnonpoceft ferre,nifi in vitcmanfericiergo ;rç ex feipfo ferec,fi manfent. Proindequi in Chrifto ma- , net,ille,inrtar palrnins,ex leiploi id eft, propria fua na-? turafrudum fcrec.Huius argutiæfidüciamirum quan topèreexuket.Atqui nemo non mtelltgit,quàm pueri-liter ineptiac,eiulinodi fyllabarum aucupia tendendo. Nam cum incelligere Chriftuinfatis coaftet, nonex (e» -ipfo feracé effepalmitem.fed icademum.fi in vitema-y- ' ► ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F net;

tiS RESPON. CONTRA PIGHIVM net: hicnugatornodum in fcirpo quærit. Quôdßad-hucrixetur,rerpondeacmihi: quid per hâcparciculam intelligat,à feipfo.An hæc,quæfo,inter fe opponi nega bit:d feipfo,amp; in vite’Scd cum nihil moror. Rcj pluf-quam clara eft; opponi dua$ iftas parciculas, à feipfo,amp; in vitcivndeintelligerepromptum eft,à feipfo.cancurt-dem valere,acfi dixiflec,a viteextraftum aut feparatu.

Ad illiid Pauli, Dcum efle, qui opérâtur in nobis, amp;nbsp;veile, amp;nbsp;perficere pro fuo bcneplacito : fequoque idem confitcrufcd ica,vcfimul agat voluntas. Hoc flexu ela-'pfum fepucat: cum medio adhuc corpore ipfumte-neam.N on enim hoe qu aeritur ;agat nc vol un tas, quod extra dubium eil.fcd agacne â feipfa.an pro modo diui ‘ ftæaâionis,autcrafsiore, fi placet, loqucndi modo ; di-flindaneacfeparatafit adio voluntatis aboperatione Dei;an illi,quod aiunt,fubordioetur.Quis enim nefcit, per voluntatem fieri,vt velithomo’Sed Paulus illic vo-luntatem afierit Dei Spiritu gubernari, vt ad bonum in-clinct amp;nbsp;adfpirct.ideoqucpropriam efle eius aöionem, ïi quid boni animo concipimus.Ergo folutio Pighii.fu mus eft. Atillud alterum; Deum agere omnia inomni-bus:ficeludit.Q4Jia fcilicetpraetereumnonfit,qui fa-ciat omnia in omnibusxreaturas tarnen, fuo quamque ordine,perficereadiones,quas illis deftinauit. Secundum hoccommentum, fi quis creaturatpropriam feor fum â Deo aâioncm afsignet, nihil alicnû dieetâ fen-fu Pauli. At certo certius eft, Paulum ideo rctuliflcad Dcumpmnia,vtdifceremus,niflperipfum, nihil fieri: vt in ferre indeliceat, quidquamneminem ex fe agere: qüàndo folus Dominus in omnibus impleat omnia. Lo quitur autem Apoflolui non de vniuerfali diuinaepro-uidentiæoperatione,quatotu$mundus, regitur : fed de fingulari gubcrnatione,qua per .Spiritum fan ûificatio-nis ad iufticiaf fuæ obedientiam fideles dirigit. Hoc dum Pighiys ignorât, de generali naturæ ordine extra rem

Cum autem approbare illam Chryfoftomi fe.ntcn-tiam vulc:quem trahit, volentem trahit:primum, falfo nobis obtcndit fcculorum omnium confcnfum; deinde rationes lilas iamtoties à mcconfutatas, repetit: ftare ad oftium cordis nolïri Deum , vt ipli aperiamus,amp; fi-milcs. Verum fuo more impugnat, quod non aflequi-tur.auccertcarmis parum congruis vtitur. Et Chrittu, amp;nbsp;Sathanam, voluntarios fibi milites eligere, atque au-Öionari, cum Ambrofio fentimus : fed oportereadbo-num fieri voluntarios, Chrirti Spiritu, dicimus, quof-cunquevult habere tales. Trahit nos,inquit Augufti-nus,non violenter nequeinuitos; fponte igitur fcquen-tesifed voluntate,quam fecent. Porro non hocmihiin Chryfoftomo difplicec, quôd fpontaneos ad fequen-dum effe dicat, qui trahuntur ; fed quia proprio motu fequi debere,intelligat. Qjj idquid ergo moliatur.Pi' ghius; hoc excutere nobis no poterit.efficaciter à Deo affici noftram voluntatem,nonleuitcr tantummoueri; vt noftrae poftea optionis lir.refragari vel parère. Nec frigidis fuiscauillis eiFiciet.quinadeius confirmatio-nem valeat,quodcitaui,Chriltiteftimonium: Omnis qui audiuit,amp; didicic à Patre meo.venit ad me.Difcerc, inquit,pro acquiefcerecapitur hocloco. Ergo non o-tnnis,quern Pater docet.venit ad Chrirtum ; ud illede-mum,qui perfuaderi fe finit. Hacc expofitio quantum ponderis habere debeat,rclinquam æftimandum leûo-ribus-.vbi tribus verbis admonuero,quid illicagac Chri-ftusiNon aliud fcilicet.nifi vt demonllret,quantum inter externam hominis prædicationem.quæaures fo-lumferitjamp;interiusarcanumqueillud quo mens illu-minatur, amp;cor tangitur, Spiritus fantti magiilcrium interfit.Nec vcro'præccreundum ert,quaoccafioncad-duûus addifcrimen illud tradandum fuerit. Videbac, fc’nihil docendo proficere,apudcaccos,furdos,amp; rebel-

Ies. Oftendic igicur,nón aliter fruftuofam efle doi^ri-nam,nifi cum,8c lumen incelligentiæ,8c obedienciæ affe ' dus à Deo datur. Acque hue percinec,quod ex lefaia • adducit teffimonium.omnes foreâ Deo dodos.Signifi catenim eoloco Propheca,peculiareeffe dodrinæge-nu$,quo Dominus eledos fuos dignecur. Docenc-enim amp;nbsp;impir. fed alio modo nempe, tantum, vt ab homine audiant,non autem vt â Deo difcant. V erum, vt aliter, quam fcntiam,pofle intelligi Chriffi verba euincat;Cy-rilli expolîtionem profert a mea diuerfam. Quali vero protinus confequatur,aliter poffe intelligi, quia Cyrillus aliter intelligat.Quôd lî iffud recipitur, habco Au-guffinum, ficuttempore,ita 8creliquis omnibus rebus fuperiorem Cyrillo:quiomnino negat aliter poffe aeci-pi.Scd res ipfa 8c veritas nobis,ad faciendamiidem,fuf-ficiat.Sineexceptioneomnes ,quiaudierine acdidice-rint d Pâtre,Ghnftus ad fe venire teffatur. Inde effica-cem effe dodrinam coUigo,quaDominus per Spiritum fuum intus nos erudit.Tergiuerfatur Pighius, illud di-fcere,in eledionc noftra effe fitum. Dico id omnino cum Chriffi métepugnaremecaliud dico, quàm quod cuidenter perfpicere omnibus licet.Suam enim dodrinam ab lis demum recipi clamat, quibus datum fuerit. Et quid tarnen Cynllus?Non vicogi,qui trahitur.Quis réclamât? Adiungic porteaffeliöefoarbicrio alterum inembrum,quod ex Commentocarnis affuit. Histam beneconfedis,didum illudvulgare Guillelmi Ocham, quod omni ex parce Pelagianifmum relipit: facienti quod in feeft Deum nô denegaregratiam'.verifsimum ' effe concludit. N am quôd ireminem Dei gratiam quae* rere poffe tradidi, nui qui a Dei Spiricu agatur, eo modo,hommes prorfus ihpites fieri Qni lie? Quoniam ’ ' ’hincfequatur, nemini expoütam effe,nemini quæren-dam;vtpotequæquæri, antequam habeatur,non pof-lit.Fruffra autem quæri,quod ïam pofsidecur. At perin de

de ratiocii atur,acli concefTum iam illi à me foret:noh efle diuerfas gracias,piuin delidenum.eiufqueconfecu tionem:cum lam alibi ex Augurtino demcnllraueriih; hanc fidei fanitatem efle,peterc vt aceipias:quærere,vt înuenias:pulfare,vtaperiaturtibi. Porto hums fan ica-tis author,non aeger,opinor,fed medicus exühmandus ent.

Quantum ad perfeuerantiæ donum.hæc eft Pighii philofophia,conferri illud quidem nobis' gratuito,amp; ta men mentis rependi.Qui faüum eft, vt hæc tam fubti-11$ cogitatiO Spiritui fanöo non oecurreret, cum peni-tus contraria argumenta Paulo didarecîSiquidem curii ilh familiaris fitcollcdio; fi ex gratia.ergo non ex open bu$:racionem alicubi reddicrquia quod operibus repen-dicur.debituinfit. Operand,inquit,non fecundum gra- Ro?^? tiam. fed fecundum debicum merces reddicur. Koc qua liter cum Pighii axiomate conueniec, qui vult nos propria virtute promereriDei gratiam ,amp; tarnen gratuito cam confequpCæterum remunerari Deum poftenori-bus gratiis legitimum pnorum vfum,ex vulgacailla Chrifti parabola, detalentis cum fcenore reddicis confirmât, bgo veto nunquam hocfimpliciter negaui : fed • tantum hanc exceptionem pofui, vc duplex periculum caueretur. N e auclic remunerari credacur Deus legitimurn gratiae fuæ vfum , acfi homo iua ipfius induftna oblacamfibi gratiam reddeiecerficacem;a'jtficrcmune ratio cenfeacur,ne litamplius gratuicagratia. Imo fie parabolam illam exponideberemonuecam,quàd Deus luam nobis pnora dona noms amp;nbsp;maioribus fubinde profequiturgt; Qjjare nullum operæprecium facitPi-ghius,dum tantum verborum lundit, quô liiihi extor-queat.quôd fponte ïam profelfus fum. talentorum “o*

I mine ilhcDei gracias,nos fub feruorüm pertona,Dèuni autem per patremfâmilias defignari. Cum hoc inter nos cicra dubiû confiée;eliciat inde fi quidpocefi, quod

tjo RESPON. CONTRA PIGHIVM mihi aduerfetur. Laudat, inquit, Deus fïdelitatcin no-flram.ciufque mercedcm tcftatur cfle, quódampliori-bus nos donis cumulât; Nempc lïcut fua dona in nobis coronac,quotics aliquid rctribuic. Sic etiam habet Infti tutio mea;Fidelibus expeétandam effe hanc benediüio nem,vc quo melius vfi fuennt fuperionbus Dei gratiis, eômaionbuspoflhacaugeantur. Sedidquoque eflc gratiædonum,quôdbene vtantur. Ne quis veroidi me confidum putarec,teflimonium Pauh adhibui ; qui vtrunquead mcrum Dei beneplacitum refert, quod amp;nbsp;veile operetur in nobis,amp;perficere. His quidnam fit in parabola contrarium,non video.

Quöd autem Dei gratiae cooperetur voluntas no-llra,Paulum teftem adoucit,qui tcfiatur copiofius fe a-Jiisomnibuslaborafle. Atmoxjcorreöioneadiefta ,id retraaaf.tranfiFertquead Dei gratiam.quod libi fumerc vifuserat. nbsp;nbsp;Non ego,inquit,fed gracia Dei,quæmihi

aderat. Haccorredionenon’aliudfignificari opinatur Pighius.nifi quod adiutriceamp;cooperatrice Dei gratia laboraueric. Atfi id vellet Paulus, vterecur tantum hac moderatione;non felaborafle folum,fed gratiam Dei fi-muladfuiffe.Nuncautem non dimidia exceptione,fed plena corrcftione vtitur. Verum curfus,amp; certamen, amp;nbsp;caftigatio corpori$,labore confiant: quibus defunftura fe alibi memiiiic. Sic efi;nequenos abhorremus ab vfi-tato loquendi inore,quo amp;nbsp;currere,amp; cercare, amp;nbsp;labora-re hommes dicuntur ; modo ne id quoque nobis nege-tur.tam ad certamen,quam adcurfum autlaborem, amp;nbsp;animum,amp; vires,Dei gracia,illisconferri. Autfi Pro-phecæ verbis fenfum nofirum exprimi magis placet; fa cere homines hbenter concedimus:fedpco faciente,vt faciant. Aut igicur Pauh,verba mutet Pighius; aut cum fua'interpretatione faceflat.At fermonis propriecate fe tuetuf.quialaborarenequaquam Deo conueniat-Labo rem-igitur totum elfe nofirumifed laborandi virtutein d gra;

gratia fubminiftrari. Acme co crrore deceptum fuifle dicit,quia’hocnon animaduerterim. Ego verohancrc prchenfionem t ouôd fidelis magis quàm facundus in-terpres fuerim; libentcr fuftineo • C^uanquam ifta qui-dcm reprehenfione Apoftoliiin potius, quàm me, im-petat.Hæc cnim func Pauli verba.Non ego fum,qui la-boraui ; fed gratia, quæ mecum erat ; in quibus li nihil mutare aufus fum, quid eft quôd mihi Pighius pro-pterealitem intendat? Verum Auguftini authoritate me \Tget ; qui Pauli verba fic accepit ; quafi laboraffe fe dicat,(w adiutrice gratia-Quafl veto non fatis conftct, hie hallucinari Auguftinum,quialatinainterprctatio-ne,quæ ambigua, amp;nbsp;minus plena erat, contentus, quid habcrent Pauli verba,non infpcxerlt. Sed hæc eft Pi-ghii fcdulitas,ex auro fcoriam duntaxat legere. Poftre-mo ,adduûa in medium parabola, de operariis invi-neam conduftis:rogac,quifnam lit operarius illc,quem mercede dignum Chriitus pronunciat’Nihil enim ha-bcrenosaliud putat,quod refpondeamus,nifi Deigra-tiam:qood perquam eft ridiculum. At cur fic vaticina-tur’Nos enim fideles operarios efle, minime negamus; fedcor,quo vclint,robur,quo fufficiant,manus,quibus laborcnt,à gratia Dçt habere, dicimus. in qua dodnna nihil efle abfurdi.perfpicuum eft.

Supcreft Auguftinus. quem vt ne cui dubium foret, fententiaenoftrac per omnia patrocinari '.eius teftimo-nia.cum ex ahis loci$,tum præfertim ex fecundo ad Va Icntinumlibro, eitaueram. Adhæc antequam refpon-deat Pighius, per longos amp;nbsp;dcuios verborum circuitus vagatur ipfe,amp; circunducitleftorcm. vt eernerc omnibus promptum fit, hominem caufac fuæ male cofeium ideoquediffidentia perplcxum, hoc artificio veile à rc praefenti abduccre leûores ; vt dum per ambages cir-cunfcruntur;verita$,obuia illis aliàs amp;nbsp;expofita, exeo-rum oculis euanefcat . Commémorât igitvr longo fcr-

mone,quidaltero ad Valentinum libro tra ft et Augufti nu$;amp;quia cum gratialiberum^ilhcarbitrium coniun-gic,fatis hoe ad vidoriam libi efle confidic - At nos alibi demoinftrauiinus, quid hxc coniunftio valeat, amp;:quo fenfu debeat 1 nobis accipi.Nam cumjiberi arbitrii no-? mine, voluncatem lïmplicicer delïgnec, quain interea feruam efle peccatifacccur, quid aliud iîbi vult, quâm quoid nosprædicatnusjQuineciam fl ipfum recipimus. i verborum fuorum interpretem, alibi, quàm nihil fen-tiat 4 nobis diuçrfum,exponit;cuiTi fcribic, no tolli gra epi. 105 tiaypluntatem;fed ex malain bonam mutari,amp;cum bo.

na fqeric,adiuuari. Venicpoilea Pighiusadlibrum, ex quo teftimoniaçitaueram.amp; in hberi arbitrii vocabulo rixandi anfam iccrum prehenfat. Quafi non ab initio fernper fuérim tellacus, nihil nos morari nomen, fl de ’ re modo cónueniat.Qmd Auguftinus’Propheticam amp;nbsp;’ Apoflplicam fidemaflefitjiberu in homme arbitrium, tam,ad bona quàm mala,agnofcere; fed ad bona inutile eflfe prorfusdme gratiæ auxilio ; imo liberum efle iufti-tiæ,fcruum pecçaci,i.nbono autein nunquam liberum, donee Chrilti gratia hberetur.Vfque adeo vt nullo mo do^dfpirare adbonum queat ,nifl Dei Spintu diriga-tur-V nde concludit,inicium gratiæ iam efl'e,deflderare. gratiam.Hinccolligit Pighius,dodrinam nollram im-, pietatis acperfidiæ plenam elTeytpotequæe^ diametro cum hacfidepugnet-Athuius.quam fomniat.repu gnantiæ ne vmbram quidcm apparcre fanæ mentis ho-minibus dico.Verum ipfe nimis obliuiofus eft, qui inter,prthodoxafidei capita nuncampleditur,quod nu-j per pro execrabili dogmate tragicis clamoribusvexa-uerat;Nempe,gratiamdefiderare , efle gratiæ initium..

Videritquid faciat. Namvnicohocvcrbo.totumphi;. lofpphiæ eius fundamentum euercitur-Verum quid di , catmihil penfl habet, qui pugnandi flduciam lemelinj garfuheate pp fuit.Præcerca hoc flmilitercótra nos cor-

quet,qpöd’eo»r-cprehcndat Auguftinus,quific imägi-nabantur affcri gratia, ne fuperuacuæeffent correpcio-nes- QuidîAn ifta vnquam imaginatio nobis, vel per fomniura,obrepfit?At«xdoärinanoftra fequitur.Cur ’ ex noftra magis,qudra Auguffini? Quia,inquic,fi ma-lum.caucre,amp; bonum facere nemo pofsic abfque gratias auxilio;fi tnfupereafola,finenobi$,hocin nobis opere turamp;præftec;necinnoftralit poteftate,nonfolum face re VC adfit.fed nec optare quidem.priufquam adfit.ma-gis ridiGulum foret hortari quemquam ad bonum,qua nbsp;nbsp;nbsp;*

cæcum hortari, VC videat, Et quid no iftorum omnium propead verbum Auguffinus pronuciat ? Sola,inquit, i; Chriftigratiahberantur homines à malo.finequanul- giuilib. Iump.rQrfus,fiue cogitando,fiue volendo amp;nbsp;amando, fi ue agendo,faciunt bonum . Item:Voluntas humana -.g. non ubertatc confequitur gratiam,fcd gratia confequi-turhbertatçm,amp; vt perfeuercc, deledabilem perpetui-tatem,,_amp;infupçrabilem forcitudmem.Item; Intus eil Deus,qui corda tençt, qui corda mouec, hominefque voluntatibus eorû.quas ipfe in illis operatus eft,trahit. Atoftendere Auguitinurn iaüatjin audientis poteftatc cffe,recipcre admonitionem. Itane vero, vt ad effrena-tam vfquelicentiam,tanquam ex profeffo, mentiatur: amp;nbsp;tarnen verum fc dicere perfuadeat? Plus decies illic negatAugullinus, quod eum afferere hic nugator fin-git.Tunç,inqutt,cprreptione proHcit homo,cum mife cap. 5' retur atqueadiuuat,qu] facit,quos volueric, etiam line correptionc.proficere. ItemiCorripiaturergomaffa ^30^^ damnabilis-.vc ex dolbre correptionis voluntas regene-rationisoriatur:fi tarnen is,quicorripicur,films eft pró mifsionis’.vt ftrepitu forinfecus infooante_atqueâagel lante,beus ineo int;us,operccuramp;; veile ,.Item ; C^uali-tercunque fiat per hommem correptio vt tarnen pro-lît,non nidper Deum fit..ltem:Cum hommes per cor- Gap-*quot;^ reptionem in viam iuftitiæ, feu vemunt, feu 1 eu er tun- - -

r . . ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-G- '- - tur^,. , - ‘

tur,quis opcratur in cordibus eorum falutem, nid ille, qui quolibec plantante atque rigante,dat incremcn-Cap’rff Dfus?cui volétifaluum facercnullumhumanum refirtitarbitrium.Item-.Proinde.quantumadnosatti-net ,quiprædeftinatos ànon prædeftinatis difcernere no valemus,omnibus,ne pereant,vel ne alios perdant, adhiberedebemus correptionis medicinamiDei au tem cft,illis earn facere vtilem, quos prædeftinauit, conformes fieri imaginis filu'fui. Quid autein, quôd Pighius ïpfe,vertigine fua alid raptatus,mox fatetur.ab Augu-Kino tradi,non modo impii conuerfionèm, profectum in bono,amp; vfque ad finem perfeuerantiam ex Dei dono amp;nbsp;gratia penderc;fed hancgratiam nó effe omnibus ex-polïtam-.necnoftro,autltudio,aut conatu polTenos earn confequi:fed vnius Deibcneplacito,conferri,qui-Fol.ioj bus ipfe velic’Hæcpoftquam illi exciderunt,palam di-fcefsionemabAuguftino facereprimum cogitur:dein de oftendit,qualicer, Dei gratiam non abnegando, fol-uenda fint alla argumenta,quacperplexum Augufti-fol.ioj tenebanf.Nempe,ficonuerfionem dixerimus efle pag.i. Dei donum,fed non conuerti, nifi qui libero arbitrio id promeretur.Perfeucrantiam fimiliter Dei efle donum: îedpendere non minus ex homine. Vtrunquedemum fuperioribus mentis rependi. lea tribus vcrois omni fe ditïiculcate libérât. Sed iî tam apertis crafsifque del irais leûorum oculos perftringi pofle foerat, nimis fedeci-pit.Ego certenon alio modo confotare rtatui,quàm in medium proferendo. Q^ando nemo tam hebcs ftupi-dufqueerit.qui non primo ftatim afpedu à tanta abîur ditate abhorreat.

Tandem ex locis âme citatis vnum aggrediturin quo fpêciofam maledicendfcaufam, amp;nbsp;fpaciofumcxul tando campum habere fibi videbatur. Retuleram hapc Auguftini verba quænunc fubiiciam ; teftatus tarnen, mecarptimexccpiflecompendii ftudio, quærer fum-

mam comprehenderenc. Gratiam perfiftcndi in bono, Adæ fuifle dacamji vcllef.nobis dari,vc velimus,ac vo-luntate concupifcentiam fuperemus. Habuifle ergo ilium pofle,fi vcUc::feJ non veile,vt poflec.nobis amp;nbsp;vellc dan ,5c pofle-Haâenus Hdeliter me recuhfle agnofcit Pi ghius: vtcunquetergiucrfando inuolùerc adhuccone-tur tam claram veritatem . Verum quia addo continuo poft alcerum membrum;primam fuifle libertatem, pof fc non peccaremoftram vero multo maiorem, non pof fe peccarc:hic ftrennue me flagellât, tanquam infidum atque falfarium. vt qui ad præfentem fandorumfta-turn,quoddefutura poft refurredionem conditionc diiftum erat,tranfïeram. Equidem non infîcior ,eiuy, quam illicdefcribit,pcrfeôioniscomplementumnon-dum extaremequeante refurrcöionem fperandum ef-fe. Verum hinc non conficitur, ad præfentemftatum nihilpercinere. Nünc enim inchoatur infanôis, quod tuncadimplebitur.Hancporro fuiffe Auguftini men-tem,concextus fatis demonftrat. Poftquam enim expo fuit ,firmitudjnem ftandi.quae nunc en in fanûts Ange lis,præmium perfeuerantiæ fuiiTe; quoniam cura malts lapfl non fuerint ; eiufdem quoque pratniii participem futurum hominem fuilTefubiungit, fl corumexemplo in obedientia perftitiflet.Nunc tranfgrefsionc fua pror. rin.iï^ fus excidiffefôc tarnen in iis, quiliberantur, faûum elfe ‘ donum gratiæ,quîc merces menti futura erat. An hic de inamortalitatis gloria, ac non potius de præfenti re-generationiî bcneticio,difputat?Rurfum;Eft quippe in nobis per banc Dei gratiam in bono recipicndo, Seper-feucranter tenendo,non folum pofl'e quod volumus’.vc ru etiam veile,quod poflumus. Côtinuo poft,oportere diligenter bina ifta diftingui, 5c quid différant, vigilan-ter expendi,infert;pofl'e non peccare, 5c non poife pec? care;poflênQnmori,5cnon poflemori. C^uæfuncifta bina,nifi quorum ïam meminerat? cura pnmi hominis

conJitionemi noftra difcerneret’Dixeratautem , canto maiorcm elTe gratiam nobis datam, quia parum fic nobi$,pcrdicam kbercacem recupcrare,parum fit deni-! ' qué,nan pofle fineilla , vel apprehcndere bonum, vel permanere in bono, fivelimusirnifi eciamfiac, vt veli-mus. Cur ergo poftea, eum difcnmen lUuiprofcqui-tür,futurum tempus vfurpat?Gur,nouifsimamhbcrta-tem fore dicit^non potiüs eflc ? Facilis refponfio eft; li-' bercatis eius partem duntaxat^pro regenerationis mo-' do cönfpiGÜn hac vita; folidam veto plenitudinem vf-que ad diem refurreóbonis differ ri : quémadmodum amp;nbsp;Capa». poffeafignificat.Primo,inquic,hominifinepeccato vl-lo data eff ,cum qua condicus eft, voluntas libera:amp; earn fecit feruire peccato; noftra vero cum effet ferua pecca ti.liberata eft per eum qui dixit; Si vos Filius libcraue-rit,vereliberieritis.Et accipimustantam haegratia li-bertatem ; vt quamuis pugnemus, durti'hic .viuimus, contra concupifcentias peccatimon tarnen vitra feruia mus peccato,quod eft ad mortem. Ergo cura nouifsi-i • mam libertatem fore teftatur, non poffepeccare ; nihil ~aliud,quàm perpecuam regniGhrifti graciam cornmen ■ ’ dac;quætamcnnoniüexpartcnüncmanifeftatur;ideo ‘ cotademum amp;nbsp;integrapoft refurredionem'conftabit.

t ’ Affiraul non patior^vt de fujtura, quw unmorcalitatem fequecur,perfedionéquis accipiac; Nempe,fi quis eô trâtîcreficvclic, quafi adhancvitamrcfcrrino debeat.

' Porro hoic nihil suiud^' lt;^uàm totam regenerationis gratiam hic comprehendi. Qua dere omn'em nobis Icrtipulumipfius Auguftini verbis eximi dixera : cum aliquantopoft addat : ita Spintu fanâo accendi volun-’^tatètti fandofum.vt ideo pofsinc^quia fie volût; amp;nbsp;ideo Wintiquia operaturin ipfis Dcus,Vc velint. Subuen-tumqueeffe voluntatis huraanæinfirmrtaci,vt gratia di uina indeclinabiliter amp;nbsp;infeparabiliter agatur ; vt quan-tumuis i^rma,non deficeret. Hac'fententia nihil me

D E LIBERO A R B I T R/ri 1)7 adiuuari cxcipitPighius: quia cum ïllarupcriQrinuno modocohæreât.Ecnefacecia.çareacreprehenliô:rnacel

•' lanoprouerbioinmeludit. H^c,inq’jif,caudaada-lium vitulum perdriet. Mirus vero carnifex: qui ka ex.

lt; vnovituloduosnouicfacere. Sequiturenim vnócon-textu apud Auguftinum altera dillinâio iquæprorfus adeanoern rem explicandam facit. Aliud,inquit.ell ad-iutorium , fine quo^aliquid non fit : amp;nbsp;aliud eft adiuto-

■ 1 bonoiquo faüus fuerat reftus, acccperat pofle pon pee care,noffe non mori,pofle bonum non deferere^datum eftadiutorium perfeueranriæ : non quo fieret, vt perie ueraret;fed fine quo per liberum arbitrium perfeuerare nonpoffet. Nunc vero fandis in regnum Dci pergra ' dam prædeftinatis non tantum tale adiutoriumperfc

c uerarttiæ Üatur Jed tale, vt eis perfeutrantia ipfa donc tur:non folum,vtfine ifto dono perfeuerances efl'enon pofsinf.vcrumeciam.vtper hoc donum non nifi perle «erantesfint.Non enim lolum dixit:Sinemenihilpote

quot;si ftisfaccreded eciam dixit;Non vos me elegiftisded ego : elcgtvos,amp;pofui vos,vteadsvamp;frudum aiïçratis,amp;

1..frudus vefter maneat. Qiiibus verbis nori folunj,eis iu ftitiam ; verum amp;nbsp;in illa perfeuerandam fe dediflç mon

‘ ' ftrauit. Quis nunc,obf£cro,mahixion concédât, Augu t ftinum rem eandem,alus verbis, cotinenter exponer cî

: Qi^id ergo^ taip hençiçontexcâs pattes diCcerpendo, lt;nbsp;■ proficiecP-ighius^ Verum um eft defperata impuden (gt;;. tia,-vt velconfufooris ftrepitu increpuiffe, femperpro quot;ïï '. vidoriaspartehabeat. Namcum Augiiftinusripntan

tum pofle nobisdari, fedetiam veiled teftatiir ; Deique JO gratiamnönin hoctantumefleeiïicacç in nobis, vt ipfa ‘ ‘ ' adiuti, fijdem pofwinus cqnlequi,ülibeat : confecud, I in ea ftared’edomnino, vt fideles fini'üs,A: infideperfe ueremus ; vt inuidifsima voluntate appetamus quod bonum eft ; amp;nbsp;inuidifsima conftantia ipfum dcfererc

noltt^âsrhæc omnia,amp;fîmilia,quæiam audifti,non ahixlPîghio valent,nifî ita nos adiuuari, vt de viétoria certi firtius,li non defucrimusipfi nobis :înferorum . fjortas non fore nobis fuperiore$,nifi illis cedamus;nul am fore Sathanæ virtutem aduerfum nos amp;graciam nobis datam;finonillidedcrimus locum ,vicionoftro amp;nbsp;negligentia.Verum fi quis ex eleûis, autignauiafua excluditrefpuitqueoblatâ Deigratiam :autreceptam inconflantia abiicif.aut infirmicatis vino eripi fibi pati*' tur:vbi illa,ficuti vocac Auguftinus,indeclinabili$ amp;in-feparabilis graciæ'aüio, quænon hominibus relinquic fuam voluntacem,vt maneant in grana fi velinc : fed e-, tiam operator vt velint ( quæ non tantum fidei confe-qucndæ faculcatem confère;fed fideles enam facit ? quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

non modo'perfeuerandi facit copiam, fed tanta illos fir mitateinftruit,vtnonnifîperfeuerantesfint’ Imovbi illa,amp; ad bonum appetendum inuidifsima voluntas; amp;nbsp;ad retinendum inuiâifsimaconftantia?Et tarnen cani-no ilîo fuo latratu euafifle contentus non eft,nifî, pluf-quamThrafonicaftoliditatCjfatis fuperque manifcftu efi'eiaftet,quam mihi omni ex parte Augurtinus repu gnet.

Decem libris confiât opus Pighii; quorum fex pri-mis de libero arbitrio difputatireliquis quatuor præde-flinationem ac prouidentiam Del traftat. Cum igitur dillin(âæfîntquæfliones;priorem illam haâcnus,vtpo tui,atquevt temporis breuitas finebat, fum executus: alterius veto tradationem adproximas vfquenundi-nas differendam cenfui:quia amp;nbsp;nihil efl in mora pericu li;amp; tune vtilior.volcntc Domino,prodibit - Quoniam tarnen verebar,nefi diutius tacerem,quorundamocu- ' losPighius fua illaoflentatione perilringeretihocin-tereaedico fpecimine,amp; illius infolenciam paululum re

DE L IBERO AR BITR» • • ’r primere, amp;nbsp;bonorum acpiorum attcntionem excitarc vifum cli ; vtd’jmaducrfus huius Cyclopis impccum rtare inuiâam Dci vcritatem cernunt,mag» acmagis in ea conhrmeiKur.

In Epift.ajMelanàh.fo.i.pag. t.ljn.i^-vbihabei,Si(juidenihoc vulgare:lfgc,SiquiJem hoc non vulgare.quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-