EXHORTATIO, AD 1 M-

V I C T I S S. CAESAREM CAROL V M Qi. V I N T V M , ET ILLVz ftrifs. Principes,aliófque ordines ,Spiræ nunc imperii conuentum agentes. Vt reftituendæ Ec-clefiæ curam ferio velint fufeipere.

Eorum omnium nomine édita, qui C H RI-S T V M regnarecupiunr.

jgoinuKjijjDiniu ijc;7:mccc’h7’ 3ni IJ K î*

IzATi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nScotCi • tcfpcncnqx jtc-

igt; O r A. w lt;71 : : • . nbsp;nbsp;nbsp;' FJ. I r r

A I e x I r C 2 V K C ?I C V-

i SVPPLEX EXHORTATIO, ad INVIÇTISS. CAESAREM C A R O L V M Q_V I N T V M,. fi T I L Vj ftrifs,Principes,aliofgucordines.

^^»NDICTVS EST ABS TE ® nbsp;nbsp;nbsp;conuentus hic, Cæfar Augulie : in quo de

prcfenti Ecclefiæ ftatu,quem miferrmium Si prope deploratum omnes ccrninius,in melius cor rigendo, rationem cum Illuftrifs. imperii Principi-bus,ordinibufque aliis ineas rändern arqueconfti-tuas. Ad banc itaqueconfultarionemquandonunc confidetis:primum abs re Cæfar ,fimul eriam avo-bis illuftrifs. Principes,amp; ornatifs. viri, fupplex peco arque flagito,qux in medium proferam,legere amp;nbsp;diligenter expendere ne grauemini. Ea eft magnitudo caufae amp;nbsp;grauitas,quæ vos ad audiendi ftudium inci tare debeat. Ego vero rem ante oculos ita vobis pro-ponam,vt ftatuere non difticulter'poflitis, quænam fint veftræ partes. Quifquis fim : amp;nbsp;piæ doéhinæ, amp;nbsp;Ecclefiæ patrocinium me hic fufcipere profiteor. Hoc nomine vnumfaltem iftud mereri videor,ne mihi audientiam eoufque negetis,dum apparear, tal fone eiufmodi titulum vfurpem:an hdcliterpræ-ftem,reque ipfa exhibeam,quod præme fero. Etfi au tem tanto oneri nequaquam parem elfe me fcioivbi tarnen àvobisofficiimei ratio auditafuerit,minime vereor, nc vel focordiæ, vel temeritatis accufer, quod hanc prouinciam fubire aufus fum. Duac res

a 2

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

funr,quibus commendare quidquid agunf,vel certc defendere,homines fere folent. Nam amp;nbsp;quod hone-fte pióque ftudio fadum eft,laude dignum,amp; quod publica neceflitate expreftum , exculatione fairem non indignum arbitramur. Earum cum vrraque mihi cófter,non dubiro,quæ veftra eft arquitas, quin meum hoc confilium approbate facile vobispof-fim.Nam vbi melius aut honeftius, vbi etiam ,hoc quidem fempore,in re magis neceftaria,operam mihi collocare iicear,qudm ft Chrifti Ecclefiæ, cui nihil omnino denegarefas eft,laborant) nunc grauiter, amp;nbsp;excremoindifcrimineagentfpromeavirili adef-feconer?Quanquamde meipfo multumpræfari nihil attinec.Perinde accipite quod dicam, ac ft eorum omnium, qui Eccleftam,velreftitutam iamcura-runt,vel cupiunt reftitui in verum ordinem, vna vox perfonaret. Sunt aliquot non inftmæ dignitatis Principes,funt infignes refp.non paucæ in hac caufa. Pro his omnibus ita vnusloquor, vtveriusper me vnoorefimulloquantur omnes. His addite infini-tampiorum hominum multitudinem, qui per varias Chriftiani orbis partes diftipatfvno tarnen con-fenfu mihi in hac adionc fubfcribunr. Deniquepu-tate hanccommunem eftc orationem omnium,qui præfentem Ecclefiæ corruptionem ita fcrio déplorant,vt nequeancdiutiusferremullum finem fadu-ri,doneealiquam cmendationem viderint . Scio qudm odiofis nominibus ad infamiam notemur.Ve rumquocunque tandem nomine appellate nos li-beat

REFORMANDAEECCLE. 5 beat:interca caufam audite : amp;nbsp;indcpofteaæftiniate, quo loco haberi debeamus.

Principio,non quæritur,an morbis laboret Eccle-fia,amp; muitis,amp; pdlimis. Conftat enim inter omnes, qui vei mcdiocriter iudicant.Sed an eius generis fint morbi.quorumlongioremmoram nonterat cura-tio:vt nimislentareinedia expeCtare.necvtile lit, nee deceat. Aceufamur temerariæ impiæ nouatio nis,quod omninoquidquam aufi fuerimus,ex anti-quo ftatu,in Ecclefia mouere.Quide Etiamneji nee abfque ratione,nec perperam faftum fiteSunt.vt audio, qui nein hoe quidem damnare nos dubitent: quia expetendam quidem à nobis fuifle corredio-nem,tentari vero non oportuifle,cenfeanr. A quibus nihil impetrare aliud in præfentia velim,nifivt pauli Iper indicium fuftineant,donee ex reipfa oftendero, , neque nos ante tempus feftinafle, amp;nbsp;nihil temcre,nihil officio noftro alienum fuiffe aggreffos, denique nihil fecifle,nifi fummaneceffitatecoaftos.Hocvt çfficiam,videndum,quibufnam de rebus nobis fit certamen.

.Cum Deus initio Lutherum amp;nbsp;alios excitauit,qui nobis facem ad reperiendam falutis viam prætule-runt,amp;quorum minifterio fundat-T funtamp;inftitutæ noftræ ccelefiæ: dicimus ea dodrinæ capita, quibus religionisnoftræVeritas,quibus purusamp; legitimus Dei cultus,quibus falus hominum continetur.fuif-fe propemodum abolita : dicimus facramentorum vlum multis modis fuiffe vitiatum amp;nbsp;pollutum;dl-

a gt;

D^E necessitate cimusecclefiægLibernationem in fpeciem fœ(îæamp; non ferendætyrannidis fuiireconuerfam. Hæc forte nonduna ad quofdam permouendos fatis valeanr, donee melius exprimatur. Faciam igiturmo quantum res poftulat,fed quantum facultas mca feret. Neque tarnen hic omnes controuerfias rccenfere,amp; excutere,propofitumeft:Longam enim difputatio-nem id requireret:cui nunc non eft locus. Tantum proferre in medium volo,qu dm iuftæ amp;nbsp;neceflariæ caufæ nos ad hanc mutationem, quænobis vitio vertitur, coegerint. Quanquam expediri hoc non poteft,quintriafimul compledar. Nempevtvitia breuitercommemorem,quænos ad quærendaremedia impulerunt. Deinde, vt de remediis ipfis,qux ànoftris hominibus funt adhibita, quàm apta fue-rintôt falutaria, differam. Poftremo vt planum faciam,qudm non licuerit,fufpenfa manuvlterius dif-ferre: cum res præfentem emendationem flagitaref. Primumilludquia tantum ideo attingam, vt mihi viam ad reliqua patefaciat, conabor paucis perftrin-gerc. I n diluendo facrilegæ audaciæ amp;nbsp;feditionis cri-mine,quograuamur,quafi importuna feftinatione, quod noftrarum partium non erat, perperam vfurpa uerimus,longius immorabor.

Si quxritur.quibus potilfimum rebus ftetChriftia na religio inter nos,fuâmque veritatem retineat:has duas non modo fummum locum occupare cer-tumeft:fed reliquas etiam omnes partes,adeoque totam vim Chriftianifimi,fub fe comprehendere:vt rite

RE F OR MAN DAE E C C L E? i rite colatur Deus: vt vnde falus fibi pecenda fit, no-' uerint homines. I ifdem fublatis, Chrifti nomine gloriemur licet: vana eft acinanis noftra profeflio. Sequunturdeinde facramenta,amp; Ecclefiacgubcrna-tio,quae ficut ad huius doftrinæ conferuationem funtinftituta:fic non alio referri debent: nec aliunde æftimari poteft,fan(fténe amp;nbsp;ordine,an fecus admi-niftrentur,nifi cum ad hunc finem exiguntur. Hoc 11 darius amp;familiarius habere quis velit:regimen in Ecclefia,munus paftorale, Sz reliquus ordo,vnâ cumfacramentis,inftar corporis funt:do(ftrina au^ tern ilia,quae amp;nbsp;rite colendi Dei regulam præfcribit, amp;nbsp;vbi falutis fiduciam reponere debeant hominum confcientiae.oftendit, anima eft, quæ corpus ipfum infpirat.viuidum amp;nbsp;aduofum reddit: facit denique, ne fit mortuum amp;nbsp;inutile cadauer. Quæ hadenus dixi,controuerfiam inter pios,St redi fanique aaimi homines,nullam habent.

Nunccultum Dei legitimum definiamus.Huius veto praecipuum eft fundamentum, eum, licuti eft, omnisvirtutis,iuftitiæ,fandifatis,{àpientiæ,vcritatis, potentiac:,boniratis,clementiac,vitae amp;nbsp;falutis fontem vnicum agnofcere,ideóque bonorum omnium gio riam illi adferiberein folidum, amp;nbsp;tribuere ,quærere in ipfo folo omnia:ideóque fi quid nobis opus eft,in ipfum folum fufpicere. Inde nafeitur inuocatio, inde laudes amp;nbsp;gratiarum adiones : quæ teftimonia funt eius,quam illi t’‘ibu{mus,gloriae. Hæc eft vera nominiseiusfandificatiotquâimpnmis ànol ,

4

8 denecessitate

quirit.Huicannexa eft adoratio^qua reuerentiam il-li,magnitudine exceilentiàque fua dignam, exhibera us:cinferuiuntcercnioniæ,tanquatn vel admini-cula.vel inftrumenfa:vt corpus vnà cum animo in cultus Diuiniprofeftione exerccatur. Sequitur po-ftea noftri abnegatio:vt renunciantes carni amp;nbsp;mundo, tranfformemur in nouitatcm mentis : quo iam non viuamus amplius nobis,fed nos illi regendos agendos refignemus.Hacvero abncgationead obe-dientiam obfequiumque voluntatis eiuscompara-mur:ita vt timor eius in cordibus noftris regnet,om nefque vitæ noftræ aétiones moderetur. His partibus contineri verum fincerumque Dei cultum, quemfolum probat, amp;nbsp;quo dcledatur, turn fpiritus fandus vbique in fcripturis docet, turn ipfequoque piet atis fennis,abfque longa dilputatione, idipfum dicat.Neque alia fuit ab initio colendi Dei ratio, ni-fiquodhsEclpiritualis veritas,quæ nudaamp; fimplex apud nos eft,hguris inuoluta fuitfub veteri teftame to. Atque id eft, quod volunt Chrifti verba, I oannis quarto.Venittempus,cumveri cultores adorabunt patrem in fpiritu amp;nbsp;veritate. Non enim negate his verbisvoluif,quin à patribus fpirituali ifto modocul tusfuerit: feddifcrimen in externa tantum forma indicare:quód cum illi adumbratum habuerintfpi rifum multis figuris: apud nos fimplex fit. Cæte-rum,fempervaluit illud:Deum, qui fpiritus,eftIph ritu amp;nbsp;veritate oportere adorari.

Porro^vniuerlalis eft regula,quæ purum Dei cul-tum

REFORMANDAE ECCLE. 9 tum àvitiofo difcernit: ne comminifcamur ipfi, quod nobis vifum fuerir, fed quid præfcribar is, qui lolusiubendipoteftatem habet, fpeâemus. Ergofi cultum noftrum approbate illi volumus : tenenda eft diligenter hxc lex,quam lumma feueritatevbi-quevrget.Duplex autem eftratio,cur Dominus,fi. étitios omnes cultus prohibendo ac damnando, nos ad folumvocis fua: obfequium reuocet.Quiaôt hoc ad eins authoritatem ftabihendam magnopcre per-tinet,neferuiamusilli noftro arbitrio, fed totiabe-iusnutupendeamus:amp;nos,qua fumus vanitate,fi libertas nobis relinquatur, nihil poffumus quam aberrate. Vbi autemlemel defleximus à via,nullus poftea finis;donee fuperftionum multitudine o-bruamur.Merifo iraqueDomlnus,vt plenum domi niiius fibi vindicet,quidfacerenosvelititamadar, vt quidquid prater fuum mandatum confinxerint homines,fimul rciiciat. Merito amp;nbsp;hoc quoque facit, quod ore fuo limites nobis præfigit, ne petuer-fos cultus fabricando, iram eius in nos prouoce-mus.Scioquàmdifficulter hoc perfuadeatur mundo, improbari Deo cultus omnes, praeter verbum fuum inftitutos. Qu in potius haeret haec perfua-fio, amp;nbsp;quail in olfibus omnium defixa eft ac medul-lis:quid.quid agant, in eo le fatis iuftam approbatio-nem haberc,fi modo qualecunque honoris Dcize-lum obtendant. Verum cum Deus non modo irri-tum habeat, quidquid colendi fui ftudio, praeter mandatu fuum,fulcipimus;fed palam quoque abo-b

10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSITATE

minetur : quid proFicimus contra tendendo ? Hx funt clarx amp;nbsp;difertæ Dei voces. Obedientiam melio remefievidimiszfruftrafecoli madatis hominum: mendacium efle, quidquid verbo fuo additur : prx-fertim in hac parte : eoe ao g p h 2 k ei a n mc-ram effe vanitarem. Vbi femel pronunciauit iudex : iani amplius litigandi non eft tempus.

Nunc mecum tua maieftas, Cxfar, recognofcat, vofque,illuftriirimi principes, hue mihi veftram attentionem præbete, quàm prorfus ab hacratione diifideant omnia, in quibus hodie paflim Dei cul-tum orbisChriftianus reponit. Verbo quidem,bono rum ominum gloriam concedunt Deo :fed reip-faeum,veldimidia,vel maiori parte:CLim eius virtu-tes inter fancftos partiuntur. Eludant,vt volent,ad uerfarii : amp;nbsp;leuiculos, ficuti ipfi fingunt, errores nimium nos exaggerate calumnientur. rem ipfam, ficuti eft perfpicua vnicuique, fimpliciter propo-nam. Sic inter fandos diftributafunt Dei officia,vt fummo Deo taquam collegx fint addiri in fuftinen diseius partibus:in quorum mulrirudine delitef-cat. Neque aliud conqueror, nifi quod totus mun-dus vulgariprouerbio confitctur. Qthd enim fibi vult quod dicunt,Domirium præ Apoftolisnonco gnofei ? nifi quod in earn altitudinem euehuntur Apoftoli.qua Chtifti dignitas vel obruatur, vel fal-tem obfeura fiat.Secundum hancprauitafem,mun-dus.derelido vino fonte,puteos,vrdicirlcrmias,dif fipatos hiulcos fodere cdoccbatur. Vbi enim la-

REFORMANDAE ECCLE n lutem amp;nbsp;quidquid bonorum eft quærunt fan in io-lo Deo.’ Atqui palam réclamât rota communis vita. Aiunt quidcmjalutcm fe amp;nbsp;bona ©mniain Deo quærerc:fed cum alibi quæranr,quàm in eofolo:faL fuseftprætextus.

Huius rei manifeftam fidem facient vitia, quibus inuocario Dei corrupra primu, deinde propemodû fubuerfaextincftaquefuit.DiximuSjinuocatione te-ftarihomines, an debitam Deo gloriamtribuanr. Ergohincetiamlicebit deprehendere, an Deiglo-riam,illi ereptam,trafferant ad creaturas.Porro in ve ra Dei inuocationeplusrequiritur, quam precatio quælibet. Nempe vt certo ftatuat hominis animus, Deumeflefolum,adquem confugere debeat; quia amp;nbsp;folus in neceflitate iuuare poflit, fe id fafturum receperit. Eo aute fenfu prxditus efienemopoteft, nifi qui amp;nbsp;mandatum,quo Deus nos adfe vocat, amp;nbsp;promiflionemquam mandato adiungit,de exaudi-endisnoftris precibus,intuetur. A tquimandatiadeo non eft habita ratio,vt angelos amp;nbsp;homines mortuos promifcue vulgus hominum inuocauerit fimul cumDeo.Sapientiores vetofi non inuocabant eos loco Dei-.faltem pro mediatoribus habebant, quorum interceffione à Deo obtinerent quod pet ebant. Vbi igiturtunc eratpromiffio,quæfola Chrifti interceffione fuffulta eftf I taque,Chrifto vnico media-tore præterito finguli fe ad fuos patronos, quos fibi finxerant,contulerunt:aut fiquando dabarurChri-fto locus,latebat tame,quafi gregarius aliquis,in tur-

It nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

ba.îam cumveræ Dei inuocationi nihil magis re-pügner, quàm hæfitatio ôr diffidentia,adeo inualuif, ' vt P rolege rite orandi fcre recepta fuerit. Vnde au-temid? mil quia mundus quid ifta omnia valeanr, non intellexir,amp; quôd Deusànobis vult inuocari, amp;nbsp;fe fadurum promittit quidquid petierimus man-dato promiffionéque fua freti, ôr Chriftuni nobis aduocatum proponit, cuius nomine exaudiantur preces noftræ.Adhæc,excurianrur folennes preces, quæpaflim haben turihecclefiis. Reperienturinnu-mens fordibus inquinatæ. Ab illis igitur fiat iudici um, quantum vitiatus in hac parte cultusDeifue-rit.Necminus in gratiarum aftionibus corruptio-nis fuit :cuius teftes funt etiam hymni publici : vbi bonorum omnium laus ad fanôfos.tanquam Dei collegas,tranfcribitur.

lam deadorationequiddicam ? Quidquid reue-rentiæ exhibere volunt homines Deo : an non id illi in ftatuis amp;nbsp;imaginibus exhibent ? Errat autem, qui putat quidquam interelTe inter hanc, ôt ethnicorum infaniam.Nequeenim Deus lapides tantum adora-re vetat:fed illis numen fuum atfigere,vt in illis ado-rctur. Quofcunque prætextus hodieafferunt,qui hancabominationem tueri ftudent: iis etiam olim vfi funt ethnici, vt fuam impietatem obtegerent.Præ tereaconlfar,fanâos quoque Dei loco adorari. imo ipforum oHa,veftes,calceos,amp; fimulacra. H ic mihi obiiciet alfutus quilpiamjdiuerfas elfe adorandi fpe-cies : duliæ, vt loquuntur, honorem fandis eorum-que

REFORMANDAE ECCLE xj que fimulacris amp;nbsp;offibus,dari:larriam feruari Deo, fi cut in ipfum folum competat:nifi quod crefcente in fania,excogitatus eft hyperduliæ gradus,in quem fu, praalios beata Virgoextolleretur. Quafiveró fubti les iftæ diftinfliones, aut notæfint,aiitinmentenî venianthisqui coramftatuisfeprofternunt. Interim idololatriaplcnuseft mundusnÓ minus crafla, nee minus, vt ita dicam, palpabili, quâm ilia vêtus AEgiptiorum fuerit : quam tantopere Prophetæ o-mnespalfim execrantur.

Singula breuiter perftringo:quia paulopoft acrius exaggeranda crunt.Vcmo ad ceremonias : quæ cum elfe debeant graues cultus Dei tcftificationes : mera funt potius Dei ludibria.Præterquam enim quod no uus iudaifmus,eius loco, quem Deus clara voce a-brogauerat, iterum cxcitatus eft : per multas etiam pueriles ineptias hinc indecolledas, admilcuerunt: quoldam etiam impios ritus, alios vero profanos, amp;nbsp;qui magis ad theatrale aliquodludicrum,quâmad religionis noftrædignitatem,funtcompofiti. In eo quidem primum peccatum eft,quod ha:c tanra cere moniarum multitudo, quam Deus fua authoritate femel fuftulerat,rurfum expetita fuit. Deinde,quöd cum viua pietatis exercitia efle debeant ceremoniæ: multas friuolas amp;nbsp;inutiles habet mu ndus, in quibus fruftraoccupatur.Verum hæcmultoeft capitalior pedis, quod vbi fuis illis qualibufcunque ccremo-niiscum Deoluferunt,putantfe belle delundos elfe : perinde acfi tota vis pietatis amp;nbsp;cultus Dei in illis inclufa foret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b 5

14 DE necessitate

Quod ad noftri abncgationempertinef,ex qua pender regeneratio in vitae nouitatem : tota hæc do-drina,autprorfusobliterata fuit ex animis homi-num:aut certe fernifepulta,vt àpaucis, amp;quidernte nuiter,cognofceretur.Atqui hoceftfpirituale facri-ficium,quodDominus imprimis commendat,vt mortificatoveteri Komine, transformemur in no-uumhominem. Fieriforfanpoteft.vtdeiftis voci-bus nonnihil balbutiant concionatores.Sed vim rerum abipfjsnonteneri vel indeconflar, quod nobis fortiter reclamant, cum hanc cultus Dei partem conamurreïliruere.Si quando depœnitentia diipu-tant,quæ præcipua funr.contemptim attingunttan-tum,in externis modo corporis exercitiis immoran tur:quae,tefl:e Paulo, non maximam vtilitatem ha-bent. Quæperuerfitaseo minus ferenda eft, quod mundus pernitiofo errore vmbram pro reipfa feda ’ tur,dum omilfa vera pœnitentia,in abftinentias, vigi lias,amp;caetera, vt Paulus appellat, egen a mundi ele-menta,toto ftudio incumbit.

Cum autem verbum Dei notam efte dixeri-mus,quæverum eiuscultum àvitiofoprauoquedi-fcernat:inde colligere promptum eft,totam colendi Dei formam.quæ hodie mundo eft vfitata,nihil qudm meram effecorruptionem.Nequeenimquid Deus mandauerir,aut quid approber,refpiciunt:vt il li, quemadmodum decebat, obfequantur : fed li-centiamexcogitadorumcultuum fibi permittunt, quos poftea illiobtrudantobfequiiloco. Si videor mo-

REFORMANDAE ECCLE. 15 modum in dicendo excedere : agedum, excutiantur omnia opera,quibus mundus Oeum fe colere arbi-tratur.vix decimam partem excipere aiideo, quin o-mnia temere in hominum cerebris nata fuerint. Quidamplius volumus?Commentitiosomnescul. tus Deus refpuit,damnat, execratur. Frenum verbi fui nobis iniicit, vt in fimplici obedientia noscon-tineat.V bi,excu{ro iugo,euagamur ad noftra figme-ta:amp; cultus humanatemeritate fabrefados illi offeri mus:vtcunque nobis arrideant, coram co inanes funt nugae:imo fordes amp;nbsp;inquinamenta. Habent hu manarum traditionum patroni pulchros amp;nbsp;varios colores,quibus eas pingant. Et Paulus certe fatetur eminere in illis fpecicmfapientiæ: fed quia pluris o-bedientiam facit Deus quam omnes vidimas, fatis hoc valere debet ad repudiandum quemcunque cul tum,fi nullo Dei mandato approbctur.

^Alterum Chriftianædodrinæ prsecipuum membrum in eo pofuimus,dum agnofcunt homines,vbi nam falutem quacrerc debeant. Porro falutis noftræ cognitiotres habetgradus .Nam àpropriæmiferiæ fenfu incipiendum eft, qui adducere nos eoufque debet, vtanimosdefpondeamus tanquammortui. I d autem fit.dum nobis originalis amp;nbsp;hæreditaria naturae noftræ vitiofitas oftenditur,fonsmalorum o-mnium: quæ diffidentiam, rebellionem aduerfus Deum,fuperbiam,auaririam,libidines ôtprauas o-mne genus cupiditates in nobis gignit ; quæ nos ab omni reditudine amp;nbsp;iuftitia auerfos,fub peccati vero

b 4

is denecessitate iugocaptiuostenetzdunifua fingulis peccata dctc^ guntur,vtfua turpitudinecontufi,cogantur fibi-met difplicere,féqueamp;r fua omnia pro nihilo ducere. Deinde etiam exaduerfo cicâtur confcienriæ ad Dei tribunal,vt agnita maledidionefua,amp;' quafi accepto æternæ morris nuncio,iram Dei horrere difcanr. Hic, inquàm,primus eft gradus.quo ad falutem per-uenitur,vt homo in feiplo programs amp;nbsp;attonitus,de omnibus carnispræfidsisdefperef.neque ramen ob durer feipfum aduerfus indicium Dei,autquafi ob-duâ:o callo obftupefcat:fed trepidus amp;nbsp;auxius dolore ingemifcat,fulpiretque ad remedium.Hinc ad alte rumgradum debet furgere. ldfit,dum agnitione Chnltiereâus reipirat. Homini, enim in hune, quem diximus,modum humiliato non aliud reftat, nifi vt ad Chriftum fe conuertar, vt eius beneficio à miferia liberetur. Verum falutem in Chrillo is de-mum quærir,qui eius virtutem tenet.hoc eft, qui ilium agnoicir vnicum facerdotem,per quem patri re conciliemur:qui mortem eius vnicum facrihcium elleagnofeir,quo expiata fint peccata,fatiffadum iudicio Dci,vera amp;nbsp;perfeda iuftitia acquifira: qui de nique inter le amp;nbsp;ilium non dimidiat : lcd merum amp;nbsp;gratuitumeiusbeneficium elfe agnofcit,quôdiu-Itus coram Deo eft. Ab hoc quoque gradu con-Icendere ad tertium necefte eft, vt qui de Chrifti gra tia, de mortis amp;nbsp;refurreâionis eius frudu edoâus eft,in eo folida firmâque fiduciaacquiefcat : ac fe-cum ftatuar,itafuum cireChriftum,vt iuftitiamin ip fo vitâmquepoflideat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nunc

REFORMANDAEECCLE. X7

Nuncvidetc, quâm mifcrc euerfa hæc doârina fuenï.Dcpeccatoon’ginalifpinofe quæftioncs tâtx funtin fcholis, quibus hunc tam exin'alem. hominis morbum, quantum fieri potuir,eleuarunr. Nam cum de illo diiputantjediguntferè ad gulæ amp;libidinisintemperiem. De cæcitateôt vanitate métis,ex qua prodcunt incredulitas amp;fuperftitio,de interiorc animi nequitia,defuperbia,deambitio-ne Sgt;i contumacia,de aliis arcanismalis,nullus fer mo.Concionesnihilofaniorcs. lam liberiarbitrii prædicatio,qualis audiebatur.antequa prodirent Lu therus amp;nbsp;alii,quid aliud poterat quam inani proprise virtutis opinione inflate hominesgt;vt folo veto turgi di.fpiritus fandi gratiæ auxilio locum non da-« rent? Quid multaeNulla eft maior inter nos con-certatio,amp;in qua nobis pertinacius réclament ad-uerfarii noftri.quàm de iuftificatione,fidéne an ope ribus earn confequamur. Nullo modo patiuntur hunc Chrifto honorem tribui, vt iuftitia noftra vo-cetur,nifi in partem fimul veniant operum mérita. Non difceptamus hie de bonis operibus, an przftari àpùsdebeant,anacceptafint Deo, an mercedema-pud eum habeant-.fed an concilient nos Deo fua di-gnitate,an acquiramus eorum precio vitam æter-nam,an compenfationes fint,quæ,ad tollendum tea tum,Dei iudicioioluantur,an collocandafitin ipfis falutis fiducia. Hosergo errores reprehendimus, quodhominesadoperafua magis quàmad Chri-ftumrefpicereiubentur,vt Deum iibi propitium

c

i8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

faciantjVt eins gratis promereantur, vt hæreditatem acquirant vitææternæ:denique vriufti fint coram Deo. Primum,operum mentis fuperbiunt, quafi Dcum fibi obftridum habeant. Hæc veto fupcrbia quid aliud eft quâm exitialis mentis cbrietas? Nam kipfos adorant loco Chrifti : amp;nbsp;cum in profundo mortis gurgite fint demcrfi, vitam fe habere fomni’ ant.Quod fi cuiamplificare nimis hunclocumvi-dearihatc certe eft tritainfcholis amp;nbsp;templis omnibus dodrinarquod operibus Dei gratiam mereri o-porteat:quod operibus acquircnda fit vita acterna: quod temeraria amp;nbsp;præfumptuola fit fiducia falu-tis, nifi bonorum operum adminiculo fuffulta : quod per bonorum operum Gtisfaâionem recon-ciliemurDeo,non autem gratuita peccatorum re-miftlonerquod bona opera falutis æternæ meriroria fint,non quia gratis imputantur in iuftitiam Chrifti merito,fed ex pado legis. Non gratuita peccatorum venia,fed facisfa(ftoiiis,vt vocapt, operibus rcconci-liati homines Deo, quoties ab eius gratia funtalie-nati.Adlatisfadiohes acccderecx Chrifti amp;nbsp;marty-rum mentis fubfidium,modo tarneneo adiuuari mereaturpeccator. His impiis opinionibustotum mundumfafcinatumfuiftc conrtat,antequàm Lu-therus mundo innotefceret. • Neque alia eft hodie quoque pars dodrinæ noftræ,quam maiore conten-tioneamp;pertinacia impugnent noftri aduerfarii.

Hicpoftremo peftilentilfimus error no modo paf fim occupauit hominu metes : fed tanqua vhum ex pre-

reformandae E C C I E . IJgt; præcipuis fidci capiribus, de quo fas non effet dubi-tarc,fuirhabicus:fidelesoportere de gratia Dci erga feperpetuo dubirare;fufpenfâ«que habere confcicn-tias.Hac veto diabolica imaginatione penitus cxtin da fuit fidei vis:deletum Chrifli beneficium: euerfa hominum falus. 111a enim demum,tefte Paulo,elf Chriftiana tides,qua excitaturin cordibus noftris fi-ducia,qua audeamus fiftere nos in confpedum Dei. Nec aliter conftaret quod alibi tradit,habere nos te-ftimonium adoptionis nollræ intus à Spiritufando obfignatum.quo freti DeumPatremvocamus. Quorfum autem ilia hæfitatio.quam hottes noftri à fuisdifeipulisrequirunt, niftvt tota promiflionum Dei fides euanefcateRatiocinatur Paulus, euanuilfe fidem,abolitas elfe promifTioneSjfi ex lege fit hætedi-tas.Cur iftudeNempe quialexdubium hominem te net,neacquiefcerein certa firmaque fiducia pofsit. I Iti autem exaduerfo eiufmodi fidem fomniât, quæ hominem ab ilia,quam Paulus exigit,certitudine ex-clufum ac repulfum, ad conieduram reiiciat, vt in-ftar arundinis fluduetur. Neque tarnen eos in tan-tam hanc abfurditatem prolapfos efl’e mirum eft: poftquam falutis fiduciam femel fundauerant in o-perum meritis.Fieri enim aliter non porerat:quin ex illo præcipicio in hanc ruinam caderent.Quid enim in operibus fuis reperiec homo.nifi dubitandi,amp; tandem defperandi materiam e Videmus ergo,vt error errorem traxerit.

Hic vobis, inuidifs. Cæfar amp;nbsp;lUuftrifs. Princi-

C 2

»O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSITATE

pe^,quod ante dixi memoria repetendiim eft,Eccle-fiæ falutem ex hac doctrina, non fecus atque hominis vifam ex anima,pendere.Si tantum corrupta eius dodrinæ puritas fuiflet : iamletali vulnere ßuciata fuiÛèt Ecclefia. Ergo fimaiori ex parte extindam fuilfe oftedero:perinde erit ac fi Ecclefia ferè vfque ad vltimum interitum vulnerata eflc diceretur. Ego autem id hadenus obiter indicaui : paulo autcm poftclariuspatefaciam. Vcnionuncadea,quædixi inftar corporis habere-.gubernationem amp;nbsp;facramen-torum adminiftrationem : quorum etiam fi externa facies nihil haberetvitii;pofl:illam tarnen dodrinac fubuerfionemvisamp;rvtilitasemortuaeffet. Quidfi intus amp;nbsp;extra nihil fiierit fani ? Neque vcro difficilis cft eius rei demonftratio. Quantum ad facramenta pertinet : primum codem loco habita funt myftcria àChriftoinllituta,amp; excogitatæ humanitus cere-moniæ.Septem enim facramenta,fine alio difcrimi-ne,recepta fuerunnquorumduo tantum mandaue-rat Chriftus : alia non nifi hominum authorita-te fundata erant. His non minus allilt;gt;afæ fuerunt

Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;./*

Dei gratiæ,quàm fi inclufum in fe Chriilum habuif fent.Porro duoilla,quæChrill:us inffituif,horren-dum in modum fuerunt polluta. Baprilmus totfu-perfluisadditamentis eftobuolutus,vt veri Srpuri Baptifmi vix tenue veftigium agnofcas. Sacra vero Cœnanon extraneis modo acceffionibus corrupta; fedipfainformamprorfusdiuerfam conuerfa fuit. Manifeftum eft,quid Chriftus fieri iufferir,amp; quo or dine

RE F o RM A N D AE E C C LE. « dine. Atqui.fpreto eins mandate, aftio hiftrionica compofita fuit,quæ in Cœnæ vicem fucccderet. Quid enim fimile milTiscum vera Domini Coena? Cum fecundum Chrifti præceptum debeant inter fc fideles cómunicare facra corporis amp;nbsp;fanguinis Domini fymbola;excommunicario potius qusedam in milfis vifitur.Separat enim fe àreliquo coctu Sacer-dos,vt feorfum deuoret, quod proponi diftribuique in medium debuerat. Deinde tanquam fucceflbr quifpiam Aaronis foret, facrificium fe offerte ad cx-piandapopuli peccatafimulat. Vbi vnquam facrifi-cii meminit Chriftus? Accipere,comcdere aebibe-re nos iubet. Quis hominibus permittat, receptio-nem in oblationem conuerterej Quorfum ifta mutatie,nifi vt temerariis hominum placitis cædat per-petuumôf inuiolabileChrifti cdidumeHoc quidem graue malum. Sed longe adhuc deterior fuperftitio, quod opus hoc,tanquam obtinendæ gratiæ merito-rium,viuis amp;nbsp;mortuis applicaru nt. Atque ita mortis Chrifti eiFicacia ad inanem amp;nbsp;theatricam aâionem tranflata eft : amp;nbsp;fimul aeterni Sacerdotii dignitas Chrifto erepta,vt hominibus daretur.Si quando au-tem ad communionem vocatur populus, ad dimi-diam tantu m partem ad mi ttitur .Qu id hoc eft e C hr i ftuscalicem omnibus propinat,amp;omnes iubet ex co bibere: exaduerfo interdicunt homines fidelium cœtui, ne calicemattingant. Itafigna,quæindiui-duo nexu Chrifti authoritate coniunóta luerant, hominum libidine feparantur. nbsp;nbsp;Adhæc conlecratio

c 3

t» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

tum Baptifmi, tum mifîæ, âmagicis incantationi-bus nihil omru’no diffère. FJatu enim Ärfufurris, vel non intelledisvocibus^conficcre feputant myfte-ria. Quafi demurmurari verbum luum voluerit Chriftus ad myfteriorum peradionem : ac non po-tius clara vocepronunciari.Non obfeuris verbis ex-{jrimitur virtus, natura, vfusBaptifmi in Euange-io.Chriftus in Cœna non muflitat fuper panem:led difertis verbis Apoftolos alloquitur, dum promiflio nem recitat;amp;mandatum adiungit,vt communis inter fideles confelTio edatur.Nunc loco prædicario nis fufflantur arcani cxorcifmi,magicis artibus,ficur dixi,quäm facramentis apfiores. 1 am hoc prim um perperam, quod populo exhibentur ceremoniarum fpedacula, quarum fignificatio amp;nbsp;veritas tacctur. Ncque enim alius eft facramentorumvfus.quâm cum ex verbo Dei explicatur idipfum,quod fignum oculis repræfentat.Itaquecum nihil ill ic hab ear populus,nili inanes figuras,quibus oculospafcat : nullam verododrinam audiaf,quadirigatur ad verum Icopumiin ipfoexternoopcredefixus hæret. HinC peftilentiffima iliafuperftirio,quôd perinde ac fi fa-cramenta fola ad falutem fufficerenr,ncque de pœni tcntia,neque de fide,neque etiam de Chrifto ipfo lo-licitffigna pro vcriratearripiunt.Etfane, impium il lud dogma paffim no modo inter rudes amp;plebeios: fed in Icholis quoque obtinuit : valere per fe facra-mêta : modo nequis obice ponat pcccati mortalis. Quafi in alium finem,aut vfum data fint facramen-

ta,

REFORMANDAE ECCLE sj ta,ntß vt nos ad Chriftum manuducant. Hue etiam acceflic,quód panem,pcrucrfo illoincantamento magis quàin pio ritu confecratum,cuftodiunt in ar-culajnterdum in pompa circunferunf : vt pro Chri-ftoadoreturamp;inuocecur.Itaque,fiquod pericukim vrgef,adpanem ilium,tanqiiam advnicum præfi’ dium, confugiunc : aduerfus noxas omnes illo, tan-quam amulcto,vtuntur : ad petendam à Deo veni-am,tanquam optimum piaculum,adhibenr. Qua-fi veroadineptias quallibet proftituere corpus fu-um voluerit Chriftus,cum illud nobis in facramen-todedit. Quidenim continet promilHo f non aliud fcilicct:nifi nos,quotics facram eius Cocnam peragi muscorporis amp;nbsp;languinis ipfius participes fore. Ac-cipite,inquir, édité, amp;nbsp;bibite : hoc eft corpus meum: hiceft fanguis meus.Facire hoc in memoriam met Noone videmus, promilfionem vtrinqueinclufam efle fuis finibus,intra quos fecontineant oporter, qui volunt quod illic offertur, percipere? Falluntur ergo, qui aliud quàm communem panem amp;profa-num habere fe,extra legitimum Cœnæ vfum,putât. Hxc vero communis omnium profanatio,quöd ad fadamnundinationemperinde funt expofita,acft non alio fineinftituta forent, quâm vtquæftui lêr-uiant. Neque veroeiufmodi eft nundinatio, quac clam aut verecunde tractetur : fed palam exercerur, non fecus atquein foro mercatorio. Scitur, quanti fingulat miffæ in quaque regione væneanc. nbsp;nbsp;nbsp;Aliis

çtiam eonftitutum eft fuum precium.Denique tem c 4

»4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

pla,fi quis bene expendar, nihil â mericoriis tabernis diiferunt:amp; nullum eft facrorum genus, quod non illic prüftet venale.

Gubernationis ecclefiafticæ vitia fi recenfere velim:nullum dicendi finem inueniam. Tantum igicurcraflioraquædam, amp;quæ diftimulari neque-untjbreuiter notabo.Principio.ipfum paftorale mu-nus,qualiter à Chrifto inftitutum fueratjampridem obfoleuit.Epifcopos certe amp;nbsp;Paftores, fiuequocun-que alio nomine vocentur,idco præfecit Ecclefix CHRISTVS, tefte Paulo, vt earn fana dodri-na cdificcnt. Secundum hanc regulam, nullus eft verus Ecclefiæ Paftor, nifi qui docendi muncre fun-gitur. At hodie quicunque ferè titulum habet Pafto rum, id oneris ad alios ablegarunt. Ex Epifeopis vix cetefimus quifque repe rietur,qui fuggeftum vnquX docendi gratia confeendat. Nec mirum. Epifeopa-tus enim in fatrapias degenerarunt. Minoris autem ordinis paftores, vel nugis àChriftimandatoin to-tum alienis munus fuum implere fe putant, vel,epi-fcoporumexemplo,hancipfam curam reiiciuntin aliorumhumeros. Indefacerdotiorurn locationes non minus vfitatæ, quâm prædiorum. Quid volu-mus amplius ? fpiritualc regimen,quod à Chrifto commendatum nobis fuerat, totum e medio fubla-tum eftmoua Stconfiditiagubernandifpecies intro du(fta,quæ vtcunque illius nominevenditetur,ni hilotamen plus fimilitudinis cum eo habet, quâm mundus cum Regno Chrifti.Quodfi mihi obiiciat

REFORMANDAE E C C L E.

quifpiam,non deberi ordini culpam impufari, fi qui officiumnon faciant : primum refpondeo,malum pairimgrafTari^vtin publicam confuetudinem iam rranfieric. Deinde vt fingamus epifcopos omnes», amp;nbsp;alios inférions gradus prefbyteros refidere in fua quenque ftatione :facereque quod fuæ profeffionis elfe hodie opinantur : quid hoc tarnen ad verum Chrifti inftitutum? Canerent aut murmurarent in templojhiftrionico veftitu feoftentarent:exercerent multasceremonias. Docendi,autrara,autnullacu-ra.Nemo autem, ex Chrifli præfcripto, epifeopi aut paftoris nomen vendicare fibi poteft,qui gregem fuum non pafcat verbo D omini.

lam cum fanftioris vitæ excmplo excellerealiis amp;nbsp;prælucere debeant qui ecclefiæ praefuntiquàm bene vocation! fuae refpondent in hac parte,qui hunegra dum hodie occupant? Cum adfummum corrup-tionis mundus veneritmullus tarnen eft ordo,omni flagitiorum genere magis refertus. V tinam fua in-nocentia refellerent quod dico. nbsp;nbsp;Quàm libenter

extemplo retraólarem.Sed anteoculos ominum ex-pofitaeft eorumturpitudo,patet in explebilis eorum auaritia amp;nbsp;rapacitas,pafet intolerabilis fuperbia amp;nbsp;crudelitas. Impudicis faltationibus perftrepere eorum domos:alæ ftudium illicferuere:comeflaftio nes intemperantiæ plcnas illic agitari, more amp;nbsp;vfu receptum eft. Delitiis, amp;nbsp;quouis luxu, tanquâm præclarisvirtutibus,gloriantur.Vt alia taceamxœli-batus, quo vno haberi eximii volunr, quantum ha-

iS denecessitate beat fpurcitiæePudet me retegere.quæ fupprefla mal lern,modo filentio poflent corrigi.Neque tarne occulta in medium profetamrquando plus fatis fœdû tadisamp;rprobrorumalioqui iam apparet. Quotuf-quifque,obfecro»facerdos eft,à fcortationepuruse Imo quammultorum domus quotidianisftupris funt infamese Quammultas honeftas familias vagis fuislibidinibus inquinantfEquidem nec traducen-dis eorum vitiis deleftormeque id eft mei'propofiti. Operæpreciumtarnen eft expendere,quantum ea vita,quæ paflimhodieinordineûcerdotali confpi-citur, ab ea diflideat, quæ vetos Chrifti amp;nbsp;Ecclefia? miniftrosdeceret,

Hæc quoque pars eft ecclefiaftici regiminis non poftrema, vtrite acordine eligantur amp;nbsp;defi-gnentur ad officium,qui præfuturi funt. Habemus regulam ex verbo Dei,adquam eleótiones omnes cxigi oportebat. Extant multa veterum Synodorum decreta:quibQS prudenter amp;nbsp;diligenter præfcribun-tur, quæcunque ad reflam eligcndi formani pertinent, Proférant aduerfarii noftrfvel vnicum exem* plum canonicæ eleflionis, amp;nbsp;eos viciffe concedam. Scimus quale Paftoris examen requirat per os Pauli Spiritus fanfl:us:quale etiam veteres Patrum fanflio nes. Hodie in creandis Epifcopis an rale aliquid re-fpicitur? I mo quotufquifque eorum,qui ad hucgra-dum eueliuntur,faltem mediocrirer iis dotibus præ-dirus eft, fine quibus idonei efle Ecclefiæ miniftri non pofluntf Quem ordinem in præficiendis mini-ftris

R E F o RM A N D AE E C C L E. »7 ftris Apoftoli tcnuerinfjvidemu^: quem fecuta dein de fit vetLis Ecclefiaiquem denique antiqui canones obferuaripræcipiant. Huncfihodiefperni amp;reiid conquerannonne iufta ent querela? Qtud fi,omni calcata honeftate,promoueri per fummum dedecus amp;9agirium,dicam?Atqui hocneminicftignotum. Aut enim condido precio emuntur honores eccle-fiafticfaut vi manuque occupantur : aut conciliant tur nefariis paftionibus,aut fordidis obfequiis com-parantur.Interdum etiamlenocinioruni eiufmo di artium funt mercedes. Denique impudentius multo hicluditur,quâminvllis vnquam profanis pofleflionibus.

Atque vtinam fic vitiata eflèt Ecclefiæ guberna-tiOjVtqui prœfunt,fibi tantum peccarent: autfaltem aliis non nocerent,nifi malis exemplis. V erum hoe malum reliqua omnia fuperat, quódfaeuiflimam ty rannidem exercent:amp; quidem in animas. Imo quid aliud eft Ecclefiæ poteftas, quæ hodie iadatur, quàmlicentiofum,amp; fine lege modoque in animas imperium,quod eas miferrirnaferuitute opprimât? Poteftatem C H R I S T V S Apoftolis permi -fir,qualem ante Prophetis Deus contulerat,certis finibus inclufam fcilicet : vt legatione pro feapud homines fungerentur. Hæc porro legationis perpétua lex cft,vtqui mittitur,quæaccepit mandata, fideliter amp;nbsp;fumma rcligione perferat. Quod etiam nominatim exprimitur in Apoftolis: Ire, docete omnes genres,quæ tradidi vobis. Item;

d 2

18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSITATÈ

Prædicare : non qiiidlibet : fed Euangelium. De fuccefforibus fi qiiæritur, qua fine præditi potefta-te : Perrus earn definit, cum omnes qui in Ecclc-fia loquntur.iubet eloquia Dei proferre. At nunc qui 'ecclefiæ redores haberi volunt, fibi vfurpant hanclicentiam : vtloquantur quidquid libuerit:fi-mulloquuti fuerintjfinevllo examine audiantur. Excipient,banc elfe calumniam. Non enim aliud fibi iuris fumunt,quàmvtauthoritate fua fanciant, quæ fpiritus fandus reuelauerit. Negabunt ergo,{e Ulis commends autfuæ libidini fubiicere fidelium confeientias: fed folis fpiritus oraculis,quæ fibi reue-lata,aliis,addita cófirmatione,promulgant. I ngenio fus prsEtextus fcilicet. Quæ à fpiritu fando accepta per manus tradunt,iis quin fine mora parendum fit, nemo dubitat. At cum fe non alia pofle tradere fubii ciunt,quàm merafpiritusfandi oracula,quoniam ab ipfo regantur :nec pofle fieri, quin verum fit, quid quid ftatuerint,quia in cathedris veritatis fedeant:an non eo modo poteftatem fuam libidine metiunturj Namfi prooraculis habenda funtquælibet eorum placitaivbi nulla exceptio,illic infinitum imperium. Quis vnquàm tyrannus ita intemperâter abufus eft fubditorum patientia,vt tanqudm e carlo proditum recipi iuberet, quidquid ediceret ? Tyranni quidem edidis fuis, qualiacunque finr,pareri volunt. Ifti autem multo plus poftulant, vt fpiritum fandum credamus loqui,dum nobis obtrudunr,quod fomnia uerint.

Ita-

REFORMANDAE ECCLE 15

Itaque hacpoteftare armati.videmus quàm du ra amp;iniqua feruitute fidelium animas conftridas te-nuerint. Leges aliae fuper alias conditæ funt, quæ toti dem effent confcientiarum laquei.Non enim ad or-dinem extcrnumffed ad fpirituale amp;nbsp;interius animx reginem eas retulerunt. Nee finis vllus fuit,donee adiftam immenfam multitudinem vcntiim eft, quæ non abfimilis eft labyrintho. Et quaedam ad torquendas exerueiandafque eonfeientias videntur prorfus fadæ. Porto earum obferuatio nihilomi-nus feuere vindicatur,qult;lmfitotavis pietatisinil-lis eonfifteret. Quinetiam cumde violatisDei mandatis,aut nulla fiat quaeftio : aut fumantur non ita graues pœnæ : aduerfus hominum décréta ali-quid admififfe,fummum piaeulum habetur. Cum hoc tyrannico iugo prematur Ecclefia,fiquisver bum contra faccre audeat, ftatim prokTretico dam-natur.Denique liberumgemiturn emittere, capitale eft. Atque vt hanc non ferendæ dominationis pof feflionem retineant : populum à Gcrorum leftione amp;nbsp;intelligentia fanguinariis ediftis arcent : fulminant aduerfus eos,qui de fua poteftatc- controuerfi-am mouerint:amp; indies crefcit immodicus ille rigor: vt jam propemodum nihil de religione inquirerc perraittant.

His tot actam denfis tenebris cum fuffocata effet Dei veritas: cum tot impiis fuperftitionibus pol-lutaeffetreligio-.eum horredisfaehlegiis eorruptus Dei cultus foret, proftrata eius gloria iaceret : cum d 5

JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

multis peruerfis.opiiiionibus obrutum effet redem-prionis beneficium : homines exitiali opemm fidu-cia inebriati Glutem alibi, quàm in Chriffo, quærC’ rent:facramentorum adminiftratio partim lacera ac difsipata , partim admixtis multis figmentis corru-pta,partimquærtuofis nundinationibus profanata elfetxum Ecclefiægubernatio in vaftitatem prorfus cofufam degeneraffetzcum ii,qui paftorum loco fe-debant, priniumdiflbluto viuendi more Ecclefiam plurimum læderent : deinde fæuam amp;nbsp;maxime no-xiam tyrannidem in animas exercerent : pecudum more homines per omne errorum genus in exitium ducerentur:emerfit Lutherus,extiterunt deinde alii, qui, coniundis ftudiis,rationes viasque quxfierunf, quibus repurgari àtotinquinamentis Religio:pieta. tis doârina reftitui infuam puritatem : Ecclefia ex tanta calamitate in tolerabilem aliquem ftatum col-ligi poffet.In hoc curfu adhuc hodie pergimus.

£t quoniam de remediis,quæ ad iftorum malo-rum corredionem adhibuimus, diâurum me præ-fatus fum:de ea re nunctraôtâdi locus eft:non vt mo dum,quo progrefsi fumus, defcribam (dehocenina pofteavidebitur)fed vtappareat, non alio Ipeófafle ooftra ftudia,nifi vt flatus Ecclcfiæ, ex pefsimo, fal-tem aliquato melior fieret. Multis amp;nbsp;atrocibus muj torum calumniis impetita eft noftra doeftrina , quotidieimpetitur.Aliifortiter aduerfus earn deck-mitant in concionibus. Alii libris editis earn vexant, ac traduc.unt. Ab vtrifque plurima congeruiitur,qui , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus

R É f o R M A D AE E C C L E. M bus earn infamari polTe credunt apud imperitos.Sed cxtatinhotninum manibus fidei noftræ confefsio, quam maieftati tuæ obtulimus,inuiâ:ifs.Cæfar:quæ luculentû nobis teftimoniû reddir, quâtn immcrito totodiofiscriminationibusvexemur. Etbaótenus femper ad rcddendâdoélrinæ noftræ rarionê fuimus parati'.vt hodie quoque fumus. Ne niultis’.nibil au-ditur inEcclefiis noftris doâ:rinæ,quod no palâ pro-fiteamur.Que aliquidhabent cotroucrfiæ.ea pcrfpi-Gue,amp; bona tide,inconfeffione explicatur:6r nihil eft corum, quod non fit à noftris hominibus copiofe tralt;ftatum,amp;expofit urn diligenter. Inde conftare iudicibus non iniquis poteft, quàm procul ab omni impietate abfimus. Hoc certe scquis iuxta ac iniquis Gonftat, in eo no parum Eccelehæ profuifle noftros homines,quod amp;mundum quafi ex profundis igno. tantiae tenebris excitarunt ad fcripturæ lelt;ftionem:amp; adfincerioremeiusintelligentiam multum contu-lerunt operæ:amp;locos doârinæ Chriftianæ quofdam vtilescognitu imprimis,fœliciter illuftrarunt. In Goncionibus nihilferè , præter aniles fabulas, aut commenta non minus inepta, audiebatur. Scholæ quæftionum rixis perftrepebant. Scripturæ illic rara mentio. Qui Ecclefîæ gubernaculatenebant,hoc vnum habebât curæ,ne quid quæftui decederet. Ita-i que quidquid erat ad farinas, non difficulter patie-i bantur. His quidem malis non nihil emendatio-\ nbsp;nbsp;nis attulilfe noftros homines,ctiam iniquiflïmi con

I nbsp;nbsp;ceduntîvtcunque noftram dolt;ftrinam multis poftea

}t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

criminationibus infament.

Verum nihil hoc valere ad culpam fubleuan-dam vehm,quod multum vtilitatisexnoftris labori bus perceperic Ecclefia:fi quid alia ex parte nocueri-mus.Excufiatur ergo tota noftra doärina.mos in ad miniftrandis Sacramentis nofter, Ecclefiæ guber-nandæ ratio.Nihil in his tribus deprehendemur no-uaffe ex veten forma,quod non ad reâam verbi Dei normam reftituereconatifimus.Arquevtrede amus ad dlam ante à nobis poGtam diuifionem:om nes,quæ inter nos funt de dodrina controuerfiæ, vel ad legitimum Dei cultum,vel ad certam falutis no-ftræfiduciam pertinent. Certe ad colendum De-um,neque frigide', neque negligenter, hortamur homines:amp; in dehniendo modo,neque dfcopoaber ramus,nec quidquam omittimus,quod ad rem faci-at.PrædicamusDeigloriam multo magnificentius qudm folita fuerit ante nos prædicari. Virtu tes,in quibus ea relucet ,vtmagisac magis innotefcant, ferio laboramus. I pfius erga nos beneficia,quibus poflimus elogiis,extollimus. Inde excitanturhomines,turn ad fufpiciendam eius maieftatem,tumad exhibendam illi fua magnitudine dignamrcueren-tiam,tum adveram animigratitudinem,tum ad con fitendas eius laudcs. I nde in ipforum cordibus gi gniturfolidainipfo fiducia.quæ poftea inuocatio nem parit. Indeetiam eruditur vnufquifque ad veram fui abnegationem:vt, compofita in obfequi-um Dei voluntate,propriis defideriis valedicat. De-nique

REfORMANDAE ECCLË. ff niqueficut fpirituali modo ànobis coli vult Deus: ita in vrgendis omnibus facrificiis fpiritus, quæ nobis commendar,toto ftudio inüftimus.

In bis enim exhortationibus nos efle afsiduos neaduerfariiquidem noftri negate pofluntmealiun de quidquid bonorum defiderant homines,quàm â Deo,expeä:ent:ipfius potentiæconfidant:in ipfius acquielcant bonitate-.ab ipfius veritate pendeant:to-to cordis affedu in eum ferantur : plena fpe in eum vecumbant ; requirant ipfum innecefsitate ,hoc eft, omnibus mometis:bona omnia accepta illi ferant: idque laudis confefsione teftentur. Et ne difficili ac-celfu terreantur: oftendimus, bonorum omnium fontem in Chrifto nobis effe propohtum,ex quo hauriamus quidquid nobis opus elf. Teftes etiam funt libri noftri,telles condones, nos amp;nbsp;frequenter, amp;nbsp;fedulojincumbete inveræpœnitentiæ commenda tionem-.vthominesrationi,acdefideriis cainisfuæ, fibique in totum renuncient ,quô ad vnius Dei ob-fequium compofiti,non fibi amplius,fed illi viuant. nec veto externa officia charitatisque opera præter-mittimus, quæ eiufmodi renouationem fequuntur. Hæc,inquam,certa eft amp;nbsp;minime fallax colendi Dei ratio:quam illi approbari fcimus:vt pote, quam ver-bo fuo præfcripferit.Hæc folafunt Chriftianæ Eccle fiæ facrificia,quæ teftimonium ab eo habeant.

Cum ergo adoretur in Ecclefiis noftris vnus Deus puro ritu, amp;nbsp;abfque vllafuperftitione : cum e-ius bonitas,fapientia,potentia,veritas, amp;nbsp;reliquæ vir-

e

J4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSiTATß

tûtes vberius,quàm âlibi vfqiiam.pri’dicentur: cum vera fide inuocetur in Chrifti nomine : cum cele-brentiir eins beneficia,amp; animis, ö: linguis : cum ad fimpliccm fincerâmquc eins obedientiam pcrpetuo reuocentur homines:cumdenique nihil illic audiatur,quod non adpromouendam nominis illius fàn-dificationem fpeftet-.quid caufæeft,cur nostam male excipiant,qui fe Chriftianos profitentur? Pri-mum,quôd tam craflas idololatrias, quæ pafsim in mundo vifuntur,acriter,ficut necelfe eft,reprehendi-muSjhoc ferre nequeunt,qui tenebras malunt.quâm lucern. Deum in iimulacris adorari,fiâitios inftitui cultus eius nomine,ad iandorum imagines fuppli-cari, morruorum ofsibus diuinos exhiber! honores, amp;nbsp;eius generis alià,abominationes,ficut funt.ita efle clamamus.Ob hanccaulâm in nos inuehuntur,qui doâ:rinam noftram exofamhabentîhæreticosnos faciunt,quicultum Dei ab Ecclefia iam pridem ap-probatumconuellcreaudeamus. Quod Eccleiiæ nomen, clypei loco, lubinde obiedant, de eo paulo poft videbimus. I nterca, quæ ifta eft peruerfitas ? vbi tam flagitiofe apparent cultus Dei corruptelæ, non modo eas tueri,îed ad cas quoque operiendas,ipfum Dei cultum impudenter obtendere.

Idololatriarn vtrinque fatemur execrabile coram Deo fcelus elfe. Cum imaginum cultum attin-gimus,hic protinus fe opponunt adueriàrii, vt patro cinium fuum accommodetfceleri,quod nobilcum verbo damnauerant. Imo,quod magis ridiculum

REFORMANÙAE ECCLE jç eft,cumnobisalfentiantur degræco vocabulo,vbi id latine verdeur, refragari tune primum incipiunt. Imaginum enim veneration em fortiterdefendunn cum idololatriam damnent. Sed homines ingeniofi negant efle latriæ honorem, quem exhibent fuis fi-mulacris. Quafivetoficonferantur cum veteribus idololatris,quidquam inter eos interfit. Prætexue-runt illi.cœleftes fe deos colere:fed fub figuris corpo reis,quæ ipfos repræfentarent. Quid aliud ifti præte-xunteVerum an Deus eiufmodi exeufationibus làtif fieri fibipatitur e An propterea delicrunt Prophetæ, AEgiptiorum increpare dementiam, quod ex area-nis theologiæ fuæ myfteriis proferrent argutias, qui-buselaberentur?Serpentemquoque æneum quali-ter exiftimamus adoratum fuilTe à I udads,nifi quod tanquam Dei fimulacro honor eft habitus? Gentiles,inquit Ambrofius,lignum adorant,quia Dei tantefteimaginem.Sedinuifibilis Dei imago non in eo eft quod videtur: fed in eo vtique quod non vi detur.Quid autemhodie fit? An non coram imagi-nibus,tanquampræfentem illichabercnt Deum,fe profternunteDei porro virtutem St gratiam nih fta-tuis pióluris aUigarent,an ad eas confugerenr,cum orarevolunt?

Et nondum crafsiores fuperftitiones attigi:quæ tarnen rudibus imputari nequeant, cum publico confenfu approbentur.Ornant fuaidola,nunc flori-bus amp;nbsp;coronis,nunc peplis, veftibus, zonis, crume-nis,amp; inepdis omiie genus. Coram illis cereos accen

C 2

DE NECESSITATE dunt, thus adolent : gcftant ca humeris in pompa. Confluunt ex longinquis regionibus ad ftatuam v-namxum domi fimiles habeant. Similiter cum in vno templo plures fint imagines, aut virgin is Mariae,aut alterius:aliis præteritis vna, quail diuinior, frcquentatur. Cum ad Chriftophoriprecatur imagi nem.aut Barbara:, pr ecationem Dominicam, cum falutatione angelica,illis occinunt. Prout vel formo læ,vel fumofae funt imagines,maiorem illis præBan tiam affingunt. Accedit ex fabulofis miraculis no uacommendatio. Alias locutas effe fingunt : alias rempli incendium pedereftinxilTe, alias demigralfe fua fponre in nouum domicilium : alias è cœlo de-lapfas. His amp;fimilibus deliramentis cum totus mundus fcateat : idque fit omnibus in propatulo; nostamen,quivniusDei cultum ad verbi fui nor-mamreftituimus, reftitutumferuamus diligen-ter,qui puri fumus, Ecclefiâsque noftras purgaui-mus ab omni, non modo idololatria, fed etiani lu, perftitione,acculamur de violate Dei culcu.quod imaginum venerationem, hoc eft idololatriam, vt nos quidem interpreramur, vt autem mallur holies noftrfcidoloduliam fuftulerimus.

At quipræter ram clara fcriptura: teftimonia, quæ fubinde occurrunt,etiamveterisEcclelia: audio ritas nobis fulfragatur.Quotquotenim extant purio ris feculi fcriptores non alium imaginum abufum inter gentiles defcribunr,quàm qui in mundo ho-die vihtur : ncc minus proprie in etatem noftram coin-

REFORMANDAE ECCLE. jj competunt.quæcunqueab illis dicuntur,quàmin eos ipfos,quos tune reprehendebant. Quod autem de fublatisjam imaginibus,quàm offibus amp;reliquiis fanétorum,nobis crimen incendunc: facilis eüre-fponfio. Nequeenim pluris æftimari oportuit hæc omnia,quàm ferpentem acneummeque vero minor fuit caufa.cur hæc remouerentur,quàm cur confrin geretur ab Ezechia ferpens æneus. Certum eft, eido-lomaniam,qualiter nunc ilia fafcinatæ funthomiw num mentes,non aliter quàm, fubduâa infaniendi materia,curari poffe-Et nos plus fatis experimur,ve-rilfimum efle illud Au guftini : neminem orarevcl adorare,fimulacrumintuentem,quinon fie affici-tur,vt ab eo exaudiri fe putet. I tem, plus valere fl-mulacra adeuruandam infœlicem animam ,quôd os,oculos,aures,pedes babenf.quàm ad corrigenda, quod nonloquuntur,neque vident, neque audiunt, neque ambulant. I tem,hoc fieri,amp; quodam modo ex torqueri figura ilia membrorum, vt animus in corpore viuens arbitretur fentire corpus, quod fuo fimi^p**'-'*^-iimum vider. I n reliquis vero incredibile diftu eft, quàm impudenter illulum mundo fuerit. Poftum tria Chrifti præputia nominare:fimiliter clauos qua-tuordecim,qui pro illis tribus oftentantur, quibus af fixus cruci fuit;tres tunicas,pro ilia inconfutili,fuper quam milites iecerunt fortem :duos titulos cruci im pofitos-.tres mucrones lancex,quapelt;ftus Chrifti fau ciatum/uit: linthea circiter quinque, quibus corpus eius infepulchro fuit obuolutum. Monftratur prære

e 3

jS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

rea tora facræ Cœnæ fuppellex:amp; infjiiiræ eiu s generis ineptiæ. Nullus eft fandus aliquantum Celebris, CUI non affinxerint duo aut tria corpora. Polfum locum nominare,vbi pumex pro celebro Petri magno in honore fuit habitus. Et pudore impedior,quomi-nusaliafœdiora referam. Quamobrem immerito accufamur,quôd talibus inquinametispurgare ftu-duerimusDei Ecclefiam.

Hoc deinde nomine circa Dei cultum aduerfa-riinosaccufant,quodomifsis inanibus,nec minus ineptis pompis,amp;- tantum ad hypocrifin compofitis, fimplicius Deumcolimus. Namin fpirituali Dei cultu nihil fuifte ànobis diminutum ,resipfa teftis eft. Quin poriu»,cum magna ex parte obfolcuiflet, quafi poftliminio eum reftituimus. Nunc videa-mus,an iure nobis fuccenfeant. Quod ad dodri-namfpedatjdicohicnos communem habere cau-fam cum Prophetis. Nam fecundum idololatriam, nihil eft quod acerbius in populo fuo exagitent, quam quod Dei cultum in externo apparatu, fallä opinione,collocabat. Quid ante in fumma pronun ciant?Deumnonmorari,necpenfi habere ceremo-niaSjfi in fe tantum æftimentur; fldem amp;nbsp;veritatem cordis refpicere:ceremonias nequemandaflealio fi ne,neque approbare^nifi vt fidci fint,ac inuocationis puræ,laudumque excrcitia.Plena funt his conteftati onibus Prophetarum omniumfcripta. Necvllares alia fuit,ficuti dixij'n qua magis laboraucrint. Hac porro cæôtate magis quàm vnquam captum fuilTc mun-

REFORMANDAE ECCLE. niundum, cüm noftri hottilhcsprodiérunf, negari, nifi impudenrer,non poteft. Erant igitur neceiïario prophencis illisobiurgationibus vrgendi homines, amp;nbsp;ab ilia infania quafi violenter abftrahendi, ne am^ plius nudis ceremoniis, taquam ludicris puerilibus, Deo fàtiffieri crederent. Vrgenda fimilirer erat ilia de Ipirifuali Dçi cultu dodrina : quæ ex hominum memoria euanuerat. Quorum vtrunque fideliter à nobis fadum cflehaâenus,amp; adhuc fieri, tum libri noftri,tum condones luculentum teftimonium reddunt.

Quod autcm inuedi fumus in ipfas ceremonî as, amp;nbsp;alicubi quoque magnam earum partem abro-gauimus-.in liacrelatemur quidem,inter nos amp;nbsp;Pro phetas nonnihil intercffe. Nam illi quidem in fuum populum inuehebantur,quôd Dei cultum in extcr nisceremoniis includeret, fed ab ipfoDeo inftitu-tis:nos humanitus cofidis ineptiis eundem haberi honorem,conquerimur. Illi,damnatis fuperftitio-nibus,ceremoniarum multitudinem.quam Deus iniunxerar, amp;nbsp;quæ vtilis aptaque erat pro etate pæda gogia,intadamrelinquebant:nos multos ritus cor-rigendos curauimus, quódvel temere obrepfiflent, vel in abufum conuerfi fuiflent : deinde quod tem-pori minime conuenirent. Nifi enim omniaveli-musconfundere,tenendum eft Temper difcrimen illud veteris órnoui teftamenti ; quod ceremoniæ, quarum vtilis lub legeerat obferuatio, non fuper-ftuæ modo nunc fint,fed abfurdæ quoque amp;vitiofæ.

40 DE necessitate

Nam cum abfentem tunc Chriftumamp;nonduraex hibicum adumbrando, (pem aducnrus eiusinani-misfidelium alerent.nunc nihil quàm praefentem ßfconlpicuameiusgloriamoblcurant, Videmus, quid Deus fecerit. Nam quas ipfe ceremonias prsC’ ceperat ad tempus, eas in perpetuum abrogauir.Ra-rionemaudimus ex ore Pauli:primumquôdpoft-quam exhibitum in Chrifto corpus eft, faceftere vmbræ debuerint:deinde,quod alio modo nunc Ec clefiamdocerevelit Deus. Cum Ecclefiamfuam Deus ea,quam ipfe impofuerat,feruitute liberauerit: quæjObfccrOjiftæceft prauitas,nouam ab homini’ bus excitari,veteris illius loco?Cum certam accono niiam Deus præfcripferit;quæfuperbia eft,contrari-am,amp;palam ab ipfo repudiatam erigere? Sedillud pefsimum,quôd cum tam feueris interdiâis omnes Commentitios hominum cultus Deustoties prohi-bueritmon nifi humanis figmentis colebatur. Quid cftigitur,quodreligionem à nobis in hac parte difsi patam vociferantur hoftes noftri»Primum,nihil, vel minimo digito,attigimus,nifi quod pro nihilo Chri ftus ducit,cum fruftra coli Deum humanis traditio nibus pronunciat. Verum illud forfan vtcunquefuif fet tolerabile:homines,inutilirer Deum colendo,per dere operam.Sed cum alibi multis locis, ficuti dixi, nouos fibi cultus praeter verbum fuum,inftituivetef, fequehac audacia grauiter offendi affirmer,amp;pŒ-nam non leuemminetur:correlt;ftionem,quamad-hibuimus,magna neccffitate fuifte expreffam,cóftac.

R E F o R M A N D AE E C C L E. 4X

Neque vero me fugif, quâm difficulter hoe mundo pcrfuadeatur:reiicere Dcum,atque eriam a-bominari,quidquidadeiLis cultum Humana ratio-nc excogitatur.Cuius errons complures funt caulæ. fuum enim cuiquepulchrum,vtveteri prouerbio fertur ; quo fir,vt quac ex capite noftro nata iunc,ma-gis nos deledcnt:amp; fidirii ifticultus fepe ad aliquatn fapientiae fpeciem funtcompofiti: ficut etiam Pau^ lus fatetur. Practerea quoniam externum fplendo-rem vtplurimum habent,qui in oculos incurrit,ma gis,pro natura noftra carnali,nobis arrident, quàm il la,quæ Deus fola amp;nbsp;requirir amp;! probar:cum minus Habeant oftentationis. Nihil tarnen magis obtene-brat hominum mentes,vt ita perperam de Hac re iii-dicent,qudm hypocrifis.Namcumveros Deiculto res cor amp;nbsp;animum oporteat alferre ; cupiunt Temper homines modum feruiendi Deo ab eo prorfusdi-uerfum inuenire:vt fcilicet, corporis oblequiiserga ilium defundi,animum fibi retineant. Porto dum externas pompas illi obtrudunt,hocfeartificio eua-filïe putant,ne offerte feipfos cogantur. Atque hæc caufa eft,curinnumeroscultus libenciusfufeipiant homines,quibus fine fineamp;modo mifere fatigentur, cur inlabyrintho errare perpetuo malint, quâm fimpliciter Deum colere in fpiritu amp;nbsp;veritate.

Improba igiturcalumniaeft,quodhoftesno-ftri facilitateamp;indulgenria nos allicerehomines,Gri-minantur. Namfi detur optio;quiduis potius Temper eliget homocarnalis,quàm vt Deum colere,ad ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

4î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

doftrinæ noftræ præfcriptum,confcntiat .fiJcm pœnirentiam facile eft nominare: fed res funtad prx ûandumdifficilimæ, Quicunqueigiturin hiscon ftituit Dei cultum, is minime laxat habenas homi-iaibus:fedcogitineum ordinem, quo venire maxime reformidanr. Cuius rei locuplerifsimum tefti-moniumjinreipfahabemus.PIurimis amp;duris legibus adrtringife,adplurimas amp;laboriofas obferua-tiûculas fe cogijigidum amp;nbsp;graue iiigum fibi irapo-ni.denique nihil non mxoleftiæ fibi exhiberi patien-tur homines.-modo ne cordis fiat mentio. Hinc ap-paret, nihil jaiagis refugere hominis ingenium, quàm fpirirualem illam veritatem, de qua nos afsi-dueconcionamur:cum iplendido illoapparatu, in quo tantopere infiftunt noftri aduerfarii, obruatur. Hoc extorquetipfa Dei maieftas,ne eximere nos ab cius culru poffimus.NecefsKatctn ergo Dei colendi dum effugere non pofsumus,quod reliquuru eft, o-bliquadiuerticulaquærimus,nereâa in eius con-Ijîedum venire neceftcht: velporius externis cere-moniiSjtanquàm fpcciofis laruis, abfcondimus in-teriorem cordis malitiam:amp;: corporis obfequiaop^ ponimus tanquàm parietem intermedium, ne corde ad eura accedere cogamur, Eiufmodi fubterfu-gii fibi excuti aegerrime patitur mundus . atque bincillæ lacrymæ.qupd exillis latcbris,inquibus fccure cumDeo ludebant,in apertam lucem per nos jcxtradi funt.

In oratione tria correximus. Nam amp;nbsp;faniSo-rum

REFORMANDAE E C C LE.’ 4) rum intercefsione valere lufla, homines ad Chri-i ftum reuocauimus : vt rum inillius nomine paJ trem inuocare,tu eo mediatore niti diieerent: ip-fosdocuimus, primum cumfolidafirmaque fidii-cia,deindeeciam cum intelligentia orare:cum ante confufas preces, lingua incognita,demurmurarenr. Hic profeindimur atrocibus cóuitiis, primü quod infanftos fimus contumeliofndeinde quód fideles ingenribeneficiopriuemus.Nosverovtrunquene-gamus.Nam quód illis Ckrifti officium non pati-mur affignari,hoc fit fine vlla eorum iniuria. NuU lumergoïllisfuum honorem præripimus, fcdqiu temereacperperam.hominumerrore, illis attribu-tus erat. Nihil dicam,quodnon pofsitdigito mon-ftrari. Principio homines, precaturi, Deum imagi-nanturproculabeire:necadcum,nifi patroni cuiuf piam duftu,patere acceffum. Neque inter rudes ac indoâostantumvagatur falfa hæcopinio:fed qui duces cæcorum haberivolüt,ita quoque funt perfua fl. Porto in quærendis patronis,fuum quifque fen-fum fequitur. Alius Mariam,alius Michaelem, alius Petrum digit.Chriftum, vt plurimum, nullo loco, nec numero,dignantur. I mo vix centefimus quifque repcrietur,qui non ftupeat,tanquam ad nouum portentum,fi Chriftum audiat aduocatum nomi-nari.Chrifto igitur præterito, in fandorum patroeü nii s omnes acquiefcunt.Glifcit deinde magis ac ma gisfuperftitio:vt promifeue fandos,nÓ aliter quàm Deum,inuocêt.Fateor equidem,cum diftindius lo-f z

44 DE NECESSITATE qui volunf,non aliud petere eos à Tandis quàm vt eo rum precibus iuuentür apudDeum.Sed fæpius,confu fo hocdifcrimine,nuncDeû,nunc illos,prout tulerit metis impetus,requirunt amp;nbsp;implorant. Quinetiam propria cuique prouincia eft afsignata; vt alius pluui-am,ferenitatê alius cóferat:alius liberet à febre, alius â naufragio. Verum vt profana iftaechnicorum deli ria, quæ paffim tarnen gralfantur inEcclefiis, diflimu lem: vna hæc impietas pro omnibus fufficiat, quod totusmundus bine inde aduocatos fibi accerfendo, Chriftum,qui vnusàDeopropofitus eraf,negligit: amp;fandorum magis tutela,quàm Dei protedione confidit.

At noftri reprehenfores,etiam qui inter alios a-liquanto plus habent æquiratis,modum in nobis de-fiderant,quôdfandorum mortuorum mentionem in totum ex precibus fuftulerimus. Sed ex ipfis feire velim,quid eos peccarc exiftimenf,qui regulamd Chriftooptimo magiftro, àProphetis amp;Apoftolis omnibus pofitam,fideliter obferuat: nec quidquam practermittunt.quod vel Spiritus fandus in Scriptu-ris docuerit, velferuiDei, àprima mundi origine vfque ad etatem Apoftolorum,in vfu habuerint.Ni-hil eft ferè,de quo diligentius præcipiat Spiritus fandus,quàm de vera orandi ratione. Nulla eft fyllaba, quæadiandorum mortuorum fubfidiumconfuge re nos doceat.Multæ complurium fidelium oratio-nes extant ♦ In illis ne vnum quidem eius rei exemplum eft.Petebant quidem interdum à Deo Ifraeli-tx,

REFORMANDAE ECCLE. 45 tae,vt Abrahæ,! (âac,amp; Iacob,item,Dauidisjecorda-retur.Sed nihil aliud fibi volebant his verbis, nifl vt fœderis fui,quod cum illis pepigerar, memor,fecun-dumpromifsionemfuam pofteris eorum beneface-ret.Fcedus enim gratiæ,quod in Chrifto tandem fan-ciendumcrat,receperantfandi illi patres,fuo ^tpo-fterorumnomine.Quamobremfideles ifraeliticæ Ecclefiæ,tali patrum mentione nonfuffragationem petunt àmortuiszfedpromifsionemfimpliciter alle guant,quæ apud illos depofita fucrar,donec in Chri-fti manu rata ad plenum fieret. Qu dm igitur infana eft curiofitas,derelida orandi forma, quam Dominus nobis commendauit,line vlladodrina, nullo e-xcmplo,fandorum intercefsionem precibus noftris inferere?Sed vt locum hunc breuiter concludamun ilia Pauli fententia pedem figomon eflcveramDci inuocationem, nifi quæ ex fide nafeitur : fidem au-tem elTe ex verbo Dei.Satis,nifi fallor, iftis verbis ex-prefsit,non alibi firmum orationis fundamentum ef fe,quàm in Dei verbo. Et cum alibi infingulis viræ aäionibus fidem,hoc eft, confeientiae certitudinem neceffario præire iubeat : fpecialiter in hac, amp;nbsp;magis qudm in aliis omnibus,requiri oftendit. Hoc tarnen adhuc aptius ad præfentem caufam, cum ex Dei ver bo pendere orationem teftatur.Perinde enim cft,acft vniuerfos homines hifeere prohiberet,nifi Deo qua-fi verbapræeunre.Hic eft nobis murus ahæneus, que fruftra omnes portæ inferorum diruere tentabunt. Cum igitur de vno Deoinuocando darum èxtec

4? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D É N E C E S S Î T A T E

mandatumxum deinde propofitus fit mediator v-nu s,cuius intercefsionefuffultæ cffc debeant noftrx preces:cum addita quoque fit promifsio, quidquid in nomine Chrifti petierimus,nos impetraturos:da-bunt veniam homines, fi certain potius Dei verira-tem,qudm friuolaipforum commenta,fequamur. Certc,qui mortuorum intercefsionem Deo in preci bus obiiciunt,vt facilius,illa adiuti, quod petunc ob tineant : alterutrum ex duobus probent, necelfe eft: aut fe ka edodos eiTe Dei verbo : aut licere homini-bus orarc,vt libuerif. Atqui deftitui eos omni, tam Scripturac teftimonio,quàm probato landorum ex« emplo, palam eft : in fecundo autem rcclamat Paulus , qui inuocari Deum pofte negaf, nifi ab iis, qui £uîC eius verbo inftituti ad orandum » nbsp;nbsp;nbsp;Hinc ilia

pendet fiducia, qua pias mentes, cum ad orandum àccedunt,prædifas inftrudâsque elfecouenit. Mun dus Deo-fupplica.f,de fucceftii interea dubius. Nam neque in promifsione recumbit : nec percipitquid illud valeat, Habere mediatorem, per quem certo fit impetraturus quod petit.PorroDeus venire nos iu-ber,minimehæfiranres.Itaoratio, quæex vera fide profe(fta,Dei grariam conciliat,eadem cum eiufmo di trepidatione coniunda,potius eum ànobis aliénât. Hæcenim eft propria nota, quæ puram vnius Deiinuocationem âprofanisamp; vagis erhnicorum precationibus difeernit. Proinde,hacfublara, oratio. Dei cultus eflê definit. Arque id eft,quod vult laco-bus* Qui indigetfapientia,inquit,poftulet d Deo.

REF ORM A ND AE E C C LE. '47 Sed poftulet in fide,nihil haefitans. Nam qu i nlt;^fi-tat,isfimilis eftfluóhiimaris,quiventisagicur,amp; im pctu rapirur.Verum nihil miiu, fi Chrifto vero médiat ore deftitutus, ita incertitudine diffidentiaque fluduaf. llleenimvnuseft^vt inquit Paulus per quernbabemusaudaciam,amp;aditum cum fiducia, ad Pattern. Nos igitur,homines ad Chiiûum addu-ftos non amplius,alternate, orando, aut vacillare^vt folebant,docuimus:fedtuto acquiefeere verbo Domini iufsimus:quodvbifemel inanimumpenetrar, omnem inde,qux fidei répugnât,dubitatjonem pro- • cul excutit.

Reftat tertium vitium,quod in orationc corre-xiflenosdixi. Nam cum lingua incognita vulgo precarentur homines-.precandum cum fenfu efle do cuimus. Itaque, fecundum noftram doftrinam, fic quifqueorare priuatim inftituitur,vt intelligat quæ àDeopent.Sicetiamcompofitæ funtpublicæ pre-ces in Ecclefiis noftris,vt àfingulis pofsint intelligi. Atque ita didat naturæ ratio ; etiam fi nihil Deus hacderepræciperet. Hicenim eft orationis finis,vc fuarumnecefsitatum tcftem,amp; confeium Deum fa-ciant homines, amp;nbsp;quail cordafua coram eooffun-dant. Nihil ergo ab ea magis alienum, quàm, fine mente amp;nbsp;intelligentia.linguam mouere. Atqui eo ftupid itatis venrum erat,vt vulgari lingua orate,propein religione verteretur. PoiTum Archiepifeopum nominate, qui carcere amp;nbsp;atrociorespoenas minatus eft,fl quis oratione dominicam, aliter quâm latine,

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSITATE

pronunciaret. Cæterum ilia fere co munis omnium fuicperfuafio'.qua quifque lingua domi oraret,nihil interelTe : modo finalis, vf aiebant, mentis intentio adorandum deftinaretur. In templis autcmhoC vifum eft plurimum ad dignitatem pertinere,nc alia, quàmlatina lingua,preces folemnes conciperentur.

Hocquidem iamportentifimile, vt nuperdi’ xi:colloquium cum Deo habere veile inani linguae fonitu.Hoc etiam ft ftbi difplicere Deus ipfe non te-ftetur:natura,ftne alio monitore.refpuit. Præterea ex tota feripturæ dodrina iudicare promptum eft, quântopere talem fiétionem abominetur Deus. Depublicis autem Ecclefiæ precibus,claraftint Pau li verba’.non poffe idiotas refpondere amen, ft bene Jidio lingua aliénaftat. Quomagismirum eft,eo impudêtiæ progreflos efle,qui hunc tarn peruerfum morem introduxerunt primi, vthoc ipfum, tan-quam orationis maieftati congruum, appeterenf, quod Paulus pro fummo abfurdo dicit. Rideanc ergo noftram rationem,vt volent, adueriarii, quod popular! lingnaDcum communitcr omnesinEC’ clefiis noftris precantur,quód pfalmos viri amp;nbsp;mulie res indifferenter canunt:modoè cœlo fpiritusfan-lt;ftus teftimonium nobis reddat: confufas vero fine mente voces,quae alibi eduntur,répudier.

In altera præcipua dodrinæ parte, qua rrada-tur,vibifttafit hominum falus,amp;qua via ad earn peruenire poffint, multæ quaeftioncs continentur. Nam cum hominem iubearous, extra feipfum, hoc

REFORMANDAE EC C LE. 49 hoc eft,in folo Chrifto, iiiftitiam Si vitam quærere: quia penes fe nihil,nifi peccacum Si mortem,habeat: primum nobis de libero arbitrio, ciusque facultari-bus,exoritur cercamen. Ec enim fi quid per le valeac homo ad pomerendum Deumuam non in loli-dum falucem,Chrifti gratia,confequcrur: fed partem ipfe libi conferct.Rurlum li totalalus Chrifti gratiæ refettur accepta : nihil homini fit reliquum,quo 11-bi,iple,fuapte fcilicet virtute, ad comparandamfalu tern opituletur. Noftriautem aducrlarii fic hominem à fpiritu fando adiuuari ad bene agendum con cedunt, vt partem illi nihilominus vindicent. Hoc ideo fit,quia,quantum ex prirni parentis lapfu infli-ftum fit naturae noftrae vulnusjion percipiunt. Fa-tenturquidemnobifcum peccatum originale : fed vim eius poftea exténuant,cum debilitatas modo fu iffehomnis vires arbitrantur,no autemprorfus de-prauatas. Itaque definiunt,hominem original! corruptione inf elt;ftum,non fufficere quidem ad bene agendum,propter virium infirmitatem: adiutum autem DEI gratia, habere aliquid proprium feipfo,quod conférât. nbsp;nbsp;nbsp;Nos veto,tam Si fi homi

nem fponte amp;libera voluntateagere,non diffitemur, cum dfpiritufanlt;ftoregitur:ea ramen prauitateim-butameffe aircrimustotameiusnaturam,vt ad bene agendum prorfus fit à feipfo inutilis. De eo ergo tantum diflidemus ab iis, qui fe dodrinac no-ftrae opponunt-.quod cum illi.neque hominem fatis humilient,nec regeneracionisbeneficium pro digni §

50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECES S IT ATE

täte extollanr,hominem ita profternimus,vt innilih îi:mretîaflus,quôd ad fpiritualem iuftiriam atti-net,non partem,fed plenitudinem iuftitiæ petere âDeo difcat. nbsp;nbsp;Videmur forte quibufdam,parum

æquîs iudicibus,modum excedere. Sed nihil in do-drina nofha aut abfurdum,aut diflentaneum, nec à facris fcripturis,nec à communi veteris Ecclefiarfen fu .Quineriam ad verbum ex ore Auguftini con firmarc nullo negocioliceat,quidquid tradimus. iraque complures ex iis, qui erga caufam noftram a-liàs male affedi lunt,quôd paulo faniore funtiudi-cio,contradicere in hacparte nobis non audent.Cer te nihil ab allis dilferimus,hcutl dixi, nifi quod nos hominem,inopiæinpotentixque fuæ conuiâum, melius ad vcram humilitatem erudimus, vt abdica-ta in totum fui fiducia,inDeumtorus rccumbat: item ad gratitudinem,vtDei benehcentiæ,quidquid habet boni, tranfcnbat: ficut reuera ab ipio eft : illi vero peruerfa propriæ virtutis opinione inebria-tum précipitât adruinam:^impiaaducrfus Deum arrogatiainflant,nefibi minus, qudm Deo, iufticix gloriam alfignet. Accedit tcrtium malum, quod toté eorum de nature corruptione difpurationes in crafsioribus carnis concupifcentiis fere fubfidunt: interiorcs vero morbos,qui longe funt capitaliores, non attingunt, Ira fir,vt qui in eorum Id lola funt in ftitutijin tererrimispeccaris,modo lint oculta,libi ft cure ignofcant,quafi nihil peccenr.

Sequirurpoftca quæftiode opcrum merito ac digni-

REfORMA'NDAEECCLE. 5t dignifare.Nos vero amp;r bona opera ornamus veris lau dibus:neqiie ncgamus,mcrccdcm illis repofitam ef. feapudDeum.Scd tribus excepcionibus vtimunin quibus totus (lifpurationis,quæ adhuc de homi-num 1 al u te reliqua eft,cardo verritur. Primum dicü mus.qualicunque fint villus hominis opera : non aliunde tarnen iuftum coram Deo cenferi, quàm ex gratuita mifcricordia,quodDeus, citra alique ope-rumrelpedum, gratis eum in C H R I S T O aiTipleä:itur:C H RI S TI iuftitiam illi.tanquàm propriam.imputando. nbsp;nbsp;nbsp;Hanc nos fidei iuftitiam

vocamusicum homo fcilicet, vacuus amp;nbsp;exinanitus omni operum fiducia,hanc fibi vnicam rationem ef fe ftatuit,qua Deo fit acceptus,cum iuftitiam,quæ fi bideeft,â Chrifto mutuatur. In eo mundus femper hallucinatur çnam hic omnibus ferèfeculis graïfa-tus eft error)quód hominem,vtcunque ex parte de-ficiat, merer! ramen aliquoufque operibus gratiam apudDeum imaginatur. At fcripturaomnesma-ledidos effe pronunciat,qui non ad plenum obferua uerint,qusecunque fcripta funtin librolegis. Hdic maledidioni fubiacere neceffe eft.quotquot ab operibus æftimaturieximiturautem nemo,nifi qui, ope rum fiducia in totum valere iuffa, Chriftum induit, vtinilloiuftus,gratuitaDei acceptione,cenfeatur. Inde ergo iuftifumus,quód nos Deus, nullo operum noftrorum,fed folo Chrifti intuitu, fibi recon-ciliatrôt ex filiis irae, gratuita adoptione, filios fuos fa cit. nbsp;nbsp;Quandiu enim opera noftra refpicit,caufani

§ 2

5t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

non inuenif, cur nos amarc debeat. Quamobrem necefle eft,vt,fepulfis peccatis noilris, Chrifti obedi-cntiam, qux (oia eius confpeétum fuftinere poteft, acceptam nobis ferat, eiufquemerito nos amplexe-turpro iuftis.Hæc eft clara amp;nbsp;perpétua Scripturæ do ótrina,qux teftimonium quidem, vt ait Paulus, habet à Lege amp;nbsp;Prophetis : fed per Euangeliuin fic ex-plicataeft.vt nulla clarior lux defiderari debeat.Legis iuftitiameum Euangelii iuftitia confert Paulus; illam in operibus locat-.hanc in Chrifti gratia. Ne-que inter opera amp;nbsp;Chriftum dimidiat ; fed in foli-duniChriftoadfcribit,quódcoraniDeo lufti cen-femur. D uo hie in quaeftionem veniunt : vtrum inter nos amp;nbsp;Deum diuidenda fit faint is noftræ gloria: Vtrum in operum fiducia tuto acquiefeere coram Deo confeientiæ noftræ pofsint. De priore ira definit Paulus-.vt omne os obftruatur, amp;nbsp;obnoxius red-daturtotus mundus Deo.omnes ad vnum reos efle iniuftitiæ,amp;r gloria deftitutos:gratis aurem iuftifica-ri illius gratia, per redempfionem quæ eft inChri-fto I efu.idque ad oftefionem illius iuftiriae,vt fir ipfe iuftus,amp; iuftificans eum,qui eft ex fide Chrifti. Vn-decolligit,exclufam omnern carnis gloriationem elfe.Hancnos definitionem fimplicirer fequimur; reclamant aduerfarii,no aliter iuftificari hominem Dei gratia, nifivr pars laudis in eius operibus refi-deat.De altero ita ratiocinarur idem Paulus: fi ex le geelTet vitæ hæreditas.irritam fidem fore,amp; promif-lionem nullam.Vndeconcludit,fide nos hæredita-rem

REFORMANDAE eccle.

tem confcqui.vt firma fir promifsio. Item.iuftifica-tos in Chrifto,pacem habere,nequeamplius formi-dare Dei confpeétum. I ntelligic autem, quod pro fe quifque noftrum experitur, fieri aliter nos poïl'c, quin perpétua inquietudine vexentur, ac æftuent confcienfiæ,quamdiu ad operum præfidium circun fpiciunt:ac tune demum ferena placidaquc tranquil Iitate frui,cum ad Chriftum fecôtulerunt.tanquam ad vnicum veræ fiduciæ portum. Ad banc dodri-nam nos nihil addimus.Sed quod Paulus pro ingen ti abfurdo ducit,confcicntias dubitatione inquiéta-ri,aduerfarii inter prima fidei fuæaxiomata nume-ranr.

Secunda exceptio,qua vtimur, ad peccatorum rcw mifsionem pertinet. Nam aduerfarii quidem, cum negate nequeant,homines tota vita claudica-re,Gepe etiam labi:fateri,velint nolint,etiam cogun^ tur,venia omnes indigere,per quam iuftitiæ dete-dusfuppleatur.Sed fatilfadiones pofteafingunr,qui busDeigratiamredimanr,quipcccarunt. In hoc gradu conftituunt primum contritionem,deinde opera,quæ vocant fupererogationis,amp; quæ peccato-hbus irrogantur âDeo pœnæ.Porro quoniam corn penfationes iftasâ iufta menfura longe adhucabef-fe fentiunt, aliunde accerfunt nouum fatiffadionis genus:ex beneficio clauium fcilicet. Clauibus autem referari dicunt thelaurum Ecclefia::vt quod no bis deeft,ex Chrifti amp;nbsp;fandorum meritis fuppleatur. Nosvero.gratuico remitti hominibuspeccata afle-

H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

rimus,necvllamagnofcimus aliam ûfilEidioncm, niü qua defunótus eft Chriftus, cum facrificio mortis fuæ, pcccata noftraexpiauit. Solius ergo Chrifti beneficio fieri praedicamus, vt reconciliemur Deo: nec vllas hie compeniationes venire in rationem: cum fola Chrifti expiatione contentus coeleftis Pater,nullam à nobis requiraf. H uius noftræ doârinæ luculentam habemus approbationcm ex Scriptu-risztametfi non noftra,fed catholicæpocius Ecclefix dicenda eft. Huncenimmodum redenndi cum Deo in gratiamfolum proponic Apoftolusiquod is qui peccarura non nouerat,pro nobis faflus fit pec-cafum,vt efticeremur iuftitia Dei in illo. nbsp;nbsp;Et alibi

cum de remifsionepeccatorum loquitur,per earn nobisimputari abfque operibusiufticiam,teftatur. Quod ergo fuis fatilfaftionibus promererifeimagi-nanturaduerfariireconciliationem cumDeo. pœ-nâsque redimere ipfius iudicio débitas,execrabilem eife blafphcmiam fortiter,ficuti eft, alfeueramus: cum itadeftruatur quod lefaias deChrifto tradif, difciplina,aut correftione pacis noftrae eum elfe per fundum.Ineptum quoque illuddeoperibus fuper-erogationis commentum cur repudiemus,mulfæ funtcaulæ:fedduæ plus fatis graues :quôd necvllo modo tolerabile eft, plus polfe Deo præftare homi-nem^quàm debeat:ô^ eo nomine,vt plurimum, cultus voluntariosintelligunt, quos dum homines ex fuo cerebro fieftos Deo obtrudunt, oleum perdunt amp;nbsp;operam.Tantum abeft,vt iræ Dei placandæ piacu

REFORMANDAE ECCLE. 55 la cenferi debeanr. Porro Chnïli fanguineni cum Martyrum langui ne fic mifceri, vt ad redimendas, qiiæ peccatis debentur, pœnas,confLifus meritorum, aut fatiiÏaCfionum aceruus baf, nee debuimus ferre, nee tulimus. Nulliusenim Martyris languis,vt air Auguftinus, in remifsionempcccacorum tufus eft. Hoe folius Chrifti fuir opus, in quo non quod imi-taremur, fed quod gratularenaur, contulit nobis. Cui præelare fueeinir Leo,çum ira feribit. Quanuis in Dei confpedu multorum Sandorum preciofa ƒ7': mors fucrit : nullius ramen infontis oeeifio propi-tiario fuir mundi.aeeepere iufti,non dederunr eoro nas:amp; de fortirudine fidelium nara funt exempla pa-tientiæ.non dona iuftiriæ. '

Portrema noftra exeeptio eft de remunerarione operummependere exeorummeriro, velpreeio exi ftimetur:fed ex mera porius Dei benignitare. Faren turquidem eriam aduerfarii, inrer meritum operis, amp;nbsp;præmium,non efleæqualitatem. Verum,quod præeipuuoa eft in bae re,non eonfiderant:bona fidelium opéra nunquam ram pura elfe, vtplaeere,fine venia,queant. Non eonfiderant,inquam, aliquibus femper næuis,aut maeulis afperfa edèreo quod nû-quam ex pleno perfeâoqueillo Deiamore,qui in Lege exigitur,fluanr. Nos ergo liedocemus:femper deefl'e bonis fidelium operibus fummam purita-tem,quæ Dei conlpeófum ferrepofsit : imoeriam quodammodo inquinara elîe,fr fummo iure exami ngntur.Verum vbi femel fideles in gratiam adoptio,-

DE NECESSITATE nis recepit Deus,non eorum modoperfbnasample-di amp;aniarc: fed operaetiam,vfeaniercededigne--tur. J n fumma,ficut de homine didum eft, ita de o-peribus ceniemusriuftificari fcilicet ca, non propria dignirare,fedmerirovnius Chrifti:dum vitia,quitus alioquidiiplicerent, Chriftiiacrificio fepeliun-tur.Hæc admonitio perquàm vtilis eft cognitu,tuin ad homines in Dei timoré retinendos, ne operibus fuis arrogent,quod ex paterna Dei beneuolcntia pro uenit:tum adeos optima'Confolatione erigenJos, ne animos deipondeant, dum operum fuarum, vel immunditiem, vel imperfedionem reputant : cum audiant paterna Dei indulgcntia earn fibi ignofci.

Dodrinam fequuntur facramenta,in quibus ni hil eft ânobiscorredum, quod non firma teftatä-que Dei authoritate defendere liceat. Cum feptem elfe crederdur à Deo inftituta:quinque ex eo nume ro fuftulimus:ac demonftrauimus, ceremonias eife humanitus introdudas: excepto coniugio : quod â Deo quidem mandatum, fed minime vt facramen-tum foret, agnofeim us. Ncque vere de nihilo litiga-mus.cum ritus,homium confiliofuperadditos,eti-am fi alids non mali eflent nec inutiles, feparamus d facrofandis illis fymbolis,quæ amp;nbsp;orefuo nobis com mendauit C H R J S T V S,amp; teftimonia elfe voluit Ipiritalium donorum:quæ vt non funt in hominum poreftare,ita de iis teftari minime poflunt. Non eft profedores vulgaris,obfignare cordibus noftris ar-canam Dei bcneuolentiam, Chriftum ofterre,ôr re-prae^

REFORMANDAE ECCLE. 57 præfcntare,quæin ipfopercipimus bona. HocofFicii cum habeant Cbri/li facramenra; non difcernere ab illis rirus ab hominibus profedos, coelum terræ mi-fcere eft. Quamquàm hic duplex error inualuerat: quod fublato inter diuina amp;nbsp;Humana difcrimine, ni mium dcrogabant facro Dei verbo ,quo rota vis Sacramentorum conftat:amp;quod Chriftumfalfo corum efle authorem putabant,quæ non nifi ab hominibus habebant originem.

Ex baptifmo fimiliter multa additamenta, quæ partiminutilia, partimob fupcrftitionem noxiae-ranr,refcidimus.Sciturquam baptifandi formam ac ceperint à Chrifto Apoftoli, quam obferuauerint fua etate,quam denique pofteris reliquerinr. Hacc fimplicitas,quæ Chrifti authorirate,amp; Aopftolorum vfu comprobata erat,pofterioribus feculis non fatif-fecit.Nondilputoinpræfentia,quàm iuftis rationi-bus fuerint addudi, qui chrifma,fal, fputum.cereos poftea addiderunt. Tantum dico,quod neminem later,eo ventum fuifle, aut fuperftitionis, aut ftulti-tiac,vt multo pluris herent eiufmodi acceffiones, quâm ipfa baptifmi veritas. Praepofteram quoquc ftduciam tollere ftuduimus,quæ in externa adione dehxa,in Chriftum minime refpiciebat. Itaenim, tarn in fcholis quàm in concionibus,hgnorum efti-caciam extulerunt,vt homines ad Chriftum non di-rigendo, vifibilibus dementis conhdere docerent. Poftremo reuocauimus antiquum morem,vt cum dodrina,in Ecclefiis noftris adminiftraretur. Porro

58 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSITATE

diligenter amp;nbsp;Optima fide,tum vtilitatem ,quam nobis affert,turnlegitimum ipfius vfum exponimus, vtneaduerfariiquidemhabeant inhac parte, quod reprehendanr.Nihil autem magis alienum à Sacra-mentorum natura,qudm inane fpeâaculum populo, abfque myfterii enarratione, exhiberi. Notum eftillud.quodex Auguftinofumptum refert Gratia nus. Nihil aquam efle, nifi elementum,fi defit vcr-bum.Dequoautem verbo fentiat, continuo inter-pretatur, cum inquit : Hoc eft verbum fidei, quod prædicamus.Nouum ergo aduerfariis noftris videri non debet,fl nos figiii exhibitionem,à myfteriiin-telligentia fepararam,improbamus. Eft enim fa«. crilegumdiuortium,quod ordinem à Chrifto pofi-tum euertit. Tamamp;fi aliud præterea vitium in vulgar! amp;nbsp;alibi vfitata adminiftratione accedit,quod pro religione habent, non intelligi : quaiiter in ma-gicis incanramentis fieri foler.

lam veto lacrofandam Domini Cœnam, altern m Chriftianæ Ecclefiæ Sacramcntum, non pollu-tammodo,fedpropcabolitamfuifre,antcdixi. Quo magis in ea repurganda laborandum nobis fuit. Primo impium illiiddefacrihcio commcntum, quod multasabfurditates continebar,reucllere ex homi-' num animis,necefle fuir. Præterquam enim quod, contradifertam Chrifti inftirutioncm,ere(ftus fue-rat oblationis rit us:addita fuerar peftilenrifsima opi-nio:alt;ftionem illam expiationem cfte pro peccatis.

Ira facerdotii dignitas, quæ in folumChriftuin coin-

REFORMANDAE ECCLE. 5^) comperebar,ad homines morfales,amp;virtus morris ipfius,ad horum opus tranflata fucrat. Inde quoque fluxerar applicario pro viuis Si mortuis. Abrogata igiturcommenritia illa immolatione, communio-nem reftituimus:quæ maxima in parte obfoleuerar. Modo enim femel quotanis accederent homines ad menlam Domini:totoanni curfu fatis purabant ef-fe,fi fpedarenr,quod à facerdote agebatur:cenæ qui-demDominicæ praîfextmfed ira vr nullum illiccœu næveftigiumexrarer, Quæenim funtDomini ver-ba?accipite,inquir,amp;diftribuite inter vos. In milia vero,pro receptione, oblationis fimulatio : diftribu-tio nulla,ac ne inuitatioquidem.facerdos enim,qua fl refeôtû à reliquo corpore mebrum, foli fibi parar, amp;lblusfumit. Immane quantum hæc inter fedilfe runt ? Prxtereacalicis vfum reddidimus populo,qui cum illi àDominono modo permilTus, fed co men datus foret,non alio lânè authore,quàm Sathana, ab latus fuit. Ex ceremoniis multas abdicauimus ; partim quia multitudo præter modum cxcreuerat: partim quia aliæ iudaifmum nimis redolebant:aliæ abimperitis hominibusinuctætati rayfteriigraui-tati parum congruebanr. V erum dem us niliil aliud faille malfnifi quod temere obrepferant: an no fuie làtis idoneacaufa, cur tollerentur, cum vulgus ho-minum in illis obftupefcere cerneremuse

Ad tranfubllantiationiscommentum,ad mo-rem item cuftodiendi amp;nbsp;geftandi panis damnan-dum, maior nos impulit nccelîitas. Primum repu-h 2

DE necessitate gnatapertis Chrifti verbis: deinde à. perpétua facra-mentorum abhorret ratione.Nequc enimSacrameo turn eft , vbi non confpicitur vifibile fymbolum, quodfimilitudine habeat,cum fpirituali,quam figurât,veritate.Et de cœna darum eft,quod dicitPau-lus:nos vnum efle panem amp;nbsp;vnum corpus omnes, qui vnius panis participes fumus. Vbi analogia ..autfimilitudofignivifibilis in Coena, quæ corpori amp;nbsp;fanguini Domini relpondeat,fi panis non eft,quo vefcimur,neque vinum.quod illic bibitur,fed inane modo fpeârû, quod oculos ludat? Adde,quod huic commente fimulcontinuo adhaeretdeteriorfuper-ftitio,vt in pane,tanquam in Deo,hæreant homines, illumque pro Deo adorent ,: qualirer videmusfuiiTe fadum. Nam cum adminiculo deberet efle facra-mentum,ad erigendas in caelum pias mentes:prorfus in contrarium finem facriscœnæ fymbolis abufus eft mundus,vt ici licet illorum afpedu cultuque con tentus,mentemad Chriftum vfque non atrolleret. Geftari vero panem in pompa, aut ediciore locore-poni, vtadorecur, nimis aliéna eft ab mftitutione Chrifti corruptela. Porrigit enim nobis in cœna Dominus corpusôrlanguinem fuum:fed vtedamiis amp;nbsp;bibamus. Itaque mandatumpriore locoponit: quo iuberaccipere, manducare,bibere: huic deinde fubiungit 8r anncdic promifsionem:qua teftatur, id quod edimus,efle corpus fuum :quod bibimus, efle fuum fanguinem. Qui igitur panem ad cultum, vel repofjLum habent,veleircunferunt: cum promiftio nem

REFORMANDAE ECCLE. fft nemfeparent âmandaro:hoceft,iugum infolubile abrumpanr,Chrifti quidem corpus imaginantur fe haberc:fednó,nifiidolum habêf,quodfibiipfifom niarunt.Siquidem non ad alios perrinet hæc Chri-fti promifsjo,qua nobis fub fymbolis panis amp;vini corpus fanguinem fuum offert, quàmad eos,qui fumuntexeiusmanu, vt myfteriumcclebrêt,quod ipfe praeccpit. Qui vero fuoarbitrio panem ad ali* am aftionem conuerrunf,illis,cum promifsione ca-reant,nihil nifi fuum fomnium fupereft. Poftremo dodrinam,myfteriique enarrationem,quæ â populo exaudiretuf,reuocauimus:cum ante facerdos non modo lingua cxtranea vteretur :fed verba,qui-bus panem amp;nbsp;calicem putabatconlecrari,fubmifra voce demurmuraret. Hic nihil habent reprehen-fores noftri in quo nos carpant, nïfi quod Chrifti mandatumfimpliciter fequuti fumus. Non enim tacitoexorcifmopanipræcepitjVt corpus fuum fie-ret-.fed Apoftólis clara voce pronunciauit,fuum illis corpus fe dare.

Interea ficut baptifmfita amp;nbsp;facra: cœnæ finem, cfficaciam,vtilitatem,vfum fidelitcr,amp;qua poffumus optima diligentia,populo tradimus. Exhortamur primum omnes,vt fidem afférant, qua intus percipi ant,quod illic repraefentatur oculis:hoc eft,fpirituale alimentum,quo folo anime in vitam æternâ pafcun tur.TeftamurDominu nihil hicfignispolliceri aut figurare,quod non reipfa exhibeat. Corpus ergo amp;nbsp;fanguinem Chrifti, SfofföTi in Coena nobis à Do-

DE necessitate mim' amp;nbsp;â nobis recipi,prædicamus. quot;nbsp;Nee ita pan cm vinuiymboIaelTedocemuSjquin continuoadda-mus, coniundam fimul effe veritatetn, quam figni-ficâr.Quis,amp; qudm infignis inde frudus ad nos re-deat,amp;quàmhic præclarum falutis S^viræ pignus habeant confeientiæ noftræ.non tacemus. Neq ne vero hoemihi negabunt.quicunque aliquid habent ingenuitatis,multô illuftriorem apud nos audiri ex plicationem myfterii huius, ac plenioribus clogiis eins commendari dignitatem, quâm alibi vfquam fieri foleat.

I n Eccleiîæ regimine nihil habemus ab aliis di-uerfum,cuius non confier nobis optima ratio. Pallorale munus reflituimult;,tumadregulam Apoflo-licam.tum ad veteris Ecclefiæ confuetudinem : vt quicunque Ecclefîæ præfunt,doceant.Eofdem reti-nendos in gradu non cfTe cotendimus, nifi officium facere pergant.In iifdem eligendis plus religionis curæ adhibendum effe admonuimus, amp;nbsp;iph iludui-musadhibere. Saris confiât, qiialeexaminis genus per fuos fuffragancos,aut vicarios exerceant Epifeo-pi.Etexipfo fiudu,quiinde manat, licet coniedu-ram capere. Nam qudm inertes nihilique homines pafsim ad facerdotii honorem pfomoueaf, nihil at-tinet commemorare. Apud nos,etiam fi qui mini-llri reperiantur non magnædodrinæ : nullus ramen admittitur, qui non mediocrirer fairem aptus fit ad doceiidum. Quod non omnesfunt magis abfoluti, id temporum potius calamitati,quàm nobis,impu-

tan-

R E F o R M A N D AE E C C L E. tandum. Hoe ramen nobis iure gloriari licet,!ice-birque femper,non negligcnter delcftos videri pofle Ecclefiarum noftrarum miniftros, fi cum aliis com parenrur. Cum autem in examine amp;elcdione ali-quanto fimus fuperiores : in eo longe præcellimus, quod nemo apud nos paftoris locum occupât, qui munus non exequatur.Nulla itaque apud nos Eccle fiafine ordinaria verbi Dei prædicatiône vifitur.

Hze cum aduerfarios pudeat ncgarc(quid enim in tanta luce negando proficerent? ) de iure primum amp;nbsp;poteftate,poftca de ordinandi forma, litigant no-bifeum. Citant vetuftos canones, qui Epifeopos amp;nbsp;clerum huic rei præficiunt. Allegant continuam fuc cefsionem.qua fibi hæc poteftas,ab ipfis vfque Apo-ftolis,per manus fuerit tradita. Alio igitur tranfferri, fas fuiife negant. Vtinam vero,quam iaftant poffef-fionem,iuo merito retinuiflenr. Sed fi expendimus, primum quoordineiam per aliquot fecula proue-hantur Epifeopi ad banc dignitatem, turn qualirer in eafegerantjtum etiam quales creare foleant, qui-bus committant Ecclefiarum gubernacula : videbi-musillam,qua iuperbiunt, fuccefsionem iampri-dem inrercidiffe.EiuSjqui adepifeopatum, vel pref-byterium rccipiendus eft,turn dodrinam,tumvi-tam priusiuftoexamineprobari volunt antiqui canones . Extat inter ada concilii Aphricani quarti de hac re luculencum documentum. Porro eius,qui à clero nominatus eifet,vel recufandi, vel approbandi arbirrium penes populum, magiftratum erat : ne

'lt;ï4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

quis inuitis,autnon confcntientibus obtiuderetur. Qui præfuturus eft omnibus, inquit Leo epiftola. 9o.ab omnibus eligatur. Qui enim ignotus amp;nbsp;non examinatus præhcitur,necefte eft, vt per vim intruda rur. I rem,epiftola 87. Teneatur honoratorum tefti-monium/ubfcriprio clericorum,ordinis confenfus arque plebis. Aliter fieri nulla ratio finit. Hoc ipfum Cyprianus quoque,amp; quidem vehementius, conten ditzdiuina aurhoritate fancirum effe affirmans.vt fa-ccrdos,,plebépræfente,fub omnium oculis deliga-tur-.vr dignus amp;nbsp;idoneus omnium teftimonio com probetur.Tantifper ftetit hæc d.ilcipiina,dum toléra bilis fuit Ecclefiæ ftatus.Siquidem plenæ funt Grc^ gorii epiftolæ teftimonii.s ,quæilla etate diligenter fuiffe obferuatarn'ôftcndiànt..

Quemadmodum docendi nccefsitatem Epi-fcopis omnibus iniungit Spiritus fandus in Scriptu ris : ita fimilezportentihabitum fuiffet in veteri Ec“» clefia, Epifcopum nominari qui non fimul pafto-rem fe,dodrina,exbibcrer.Neque aliaconditione in ilium gradum rccipiebantur. Eadem in presbyter is, prout certæ quifque parochiæ deftinabatur, ratio va lebat.Hinc ilia décréta: nefecularibusnegociis im-plicentur:ne longius àfua Ecclefiaexcurrant:ne diu abfint.Iam ad ordinandum Epifcopum,vtcon-uenirentextota prouincia alii Epifcopi,fancitum erat decretis fynodalibus.Quod fi commode id fieri nonpoifetjUefaltem minus quàm tres adeftent. id-que in eum finem,ne quis,aut per tumultum fe inge

re-

REFORMANDAE E C C L E. ^5 reret.aut furcim obreperet,aut obliquis ambus fein-finuaret. InprcfbytcriorHinanone Epifcopus fuo-rutn quifqueprefbycerorum concilium adhibebat., Hæc, quæ m difputatione iongius narrari,amp; accura-tius confirmari poflenr, obiter tantum bic comme-moro:quia inde indicate promptum erit, quantum habere debeat momenti hic, quem Epifcopi noftri, ad perftringendos oculos, obieótanr,fuccefsionis fu-mus.

Hane fi bi hæreditatem relidam àChrifti Apofto-hs fuifle aßerunt.vt Ecclefiis foli præficiant quos ve-lint:amp; nos, quia praeter eorum authoritatem funga-murminifterio,in fuam poflefsionem.facrilegate-, meritate, inuafifle conqueruntur. Vnde probant? Quia continuo tenore Apoftolis fuccefferint. Verum an idfatiseft,vbireliquaomnia funtdifsimi-lia? Ridiculum id quidem diâu foret. D icunt ta-men.Inipfiseligendisnulla,nequevitæ,neque do-ârinæ,habetur ratio. Populo erepta fuffragiorum 11-bertas.Quinetiam,exclufo reliquo clero, ad fe canonici totam poteftatem traxerunt. Ordinationem quoque Romanus pontifex, prouincialibus epifeo-pis ereptam,foli fibi arrogat.Iam,quafiadprotanam dominationem creati forent,nihil minus, quàm de gerendo epifeopatu, cogitant. Denique cum videa-tur fada inter eos confpiratio,ne quid vel cum Apo ftoli’,vel cum fandis Ecclcfiæ patribus habeant fi-mile,hunc folum colorcm obtendLint,quód perpétua ferie,ab illis defeenderint. Quail vero hanc le-

i

DE NECESSITATE gem aliquando tulerit Chriftus,vt qualefcunque fu-turi eirent,qui præeflent fuæ Eeclefiæ, pro Apoftolis agnofcerentur:aut quafi Iiæreditaria aliqua lit poffef fio,quæad indignos, non minus quàm addignos, tranieat. Addequod,ficutde Milefiis dicitur,inter eos cautum eft,ne quem omnino bonum in coetum fuum admitt^t: aut fi forte per errorem admiferint, ferant. De multicudine loquor, Nam paucos non nego inter eos,bonos elfe. A t,vel metu filent,vcl non audiuntur.Qui ergo Chriftidodrinamperfequun-tur ferro amp;igni :qui neminem impune fincere lo* qui de Chrilto fmunt: qui veritatis curfum impede unr,quibus poffunt modis ; qui forciter refiftunt, ne Ecclefia,quam afflixerunt, fe iterum erigat : qui quofcunque bene amp;nbsp;pie fentire de Ecclefiæ falute fufpicantur,arcentd minifterio: vel fi iam recepti f«it,extrudun£ :ab illis fcilicet expedandum crat, dum fideles miniftros,qui populum in religione pu re inftituerent,ipfi in officio collocarent fuis mani-bus.

At cum vice prouerbii vfitata fit inter cos Gred^ gorii fententia,priuilegium mereri amittere,qui pri -uiiegio abutuntur: aut prorius alii fine, amp;nbsp;alios eli-gantadEcclefiamgubernâdam,aliâmque rationem teneanf,neceflceft:aut conqueri definant,iurc, quod fibicompetebat;fefuiirepcrperamamp; iniuria fpolia-tos. Aut fl malunt apereius:alia ratione perueni-ant ad epiicopatum,quain peruenerint:alio more ôf ritu ordinentur; munusfuum,plebem pafeendo, fl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;im-

R E F o R M A N D AE E C C L E.' nbsp;nbsp;nbsp;67

impleant:fi pro Epifcopis agnofci volunr. Vf pote-ftatem nominandi amp;nbsp;ordinandi retineant,iuftum il ludôf lèriumdodrinæ vitæque examen reftituanr: quodiam mulfis feculis inter eos obloleuit.Qnam-quam hæc vna ratio inftar mille habenda : qtiôd o-mnem inEcclefia authoritatem perdidit,quicun-quc fe lânæ dodrinæ bodem efle reipla ollendit ; qualicunque interea titulo fe venditet. Scitur.quid de hæreticis præcipiant veteres iynodi:quam illis po teftatem relinquant. Nominatim certe vêtant, ne quifquam ab illis ordinationem petat. Hcc ergo ius tueri nemo poteft, nifi qui dodrinæpuritate Ecde-fiæ vnitatem conferuat.Dicimus,cos,qui Epifcopo-rum nomine hodie præfident Ecclefiis,adeo non ef-fe fidos piæ doftrinæ cuftodes ac miniûros ; vt acer-rimi fint potius illius bodes. Dicimus.bocvnum cosmoliri,vtCbndo,cum Euangelii fui veritate; extinfto,idololatriam,impietatem,pefsimos amp;nbsp;exi-tiales errores confirment. Dicimus, eos non verbis modo pertinaciter veram pietatis doftrinam impu-gnare:fed furiofe ßcuire in eos omnes.qui earn ex te-ncbris eruere cupiunt. Aduerfus tot, quibus reni-tuntur,impedimenta dudemus operam nodram Ec clefiæ impendere. Ob banc caufam nobi fcum ex-podulant.quod illicitis modis ineorum poflelsio-nem irruamus.

Quod ad formam aut ceremoniam attinet: di-gna res fcilicer,de qua nobis fint moledi. Qu ia fa-ccrdotum apud nos manus non vnguntur-.quia non

i 2

69 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

flamus in corum faciem : quia alba cos amp;nbsp;rcliquo c-ius generis ornatu non iuduimus-.ordinationem rite à nobis fieri non credunt. Atqui nullam olim ce« rcmoniam,præfer manuum impofirionemjn vfu fuifleJegimus.Recentiafuntifta, necaliunde quid-quam habent commendationis,nifi quod nunc vul go tanta religione obferuantur. Scd quid hoc ad rem e Nam in rebus tantis maior, qudm hominum, authoritas quæritur. Proinde quæ ab hominibus in-uentafunt.abfque religione,quoties itapoftulat tern porum conditio,mutare licet: quæ vero non ita pri-dem exriterunt,multöminus habent momenti. Ca-licem præterea amp;nbsp;patenam in manum porrigunt fuis,quos créant,Gcerdotibus. QuorfumeVt eos ad facrificandum inaugurent. Sed quo mandate? Ne-queenim,aut Apoftolis vnquamhanc funótionem Chriftusiniunxit,autab eorum fucceflbribus fufei-pi voluit. Inepti ergo funt,cum de ordinandi forma nobis faceffunt negocium: in qua nihil à Chrifti régula,amp; Apoftolorum vfu:à veteris Ecclefiæconfue-tudine minimum differimus : cum fuam illam.de cuius negledu nosaccufant, neque Dei verbo,ne-que firma ratione, neque antiquitatis obrentu, pof-lint defendere.

In parteregiminis Ecclefiafticifunt leges :ex quibuseaslibêterrccipimus,quæneccôfcicntiarum funt laquei,amp;ad ordinispublici conferuationem fa ciunt: quæ autem velpertyrannidcm,ad opprimen das feruituteconicientias,impofitæ fuerant, vclfu per-

reformandae ECCLE. 6^ perftitioni feruiebant magis, quàm edificationi, eas abrogare coadi fuimus.Hoe loco ,faibdii primum i mportunitatis nos infimulanc holies noltri: dein de Garnis licenciam quærere nos, criminantur : vt exeuffo difeiplinæ iugo, lafciuiamus prout libue-rit. Verum,licutdixi,quinreuerenter cullodiantur quæcunque in hune tantum finem relpiciunt leges, vt decenter amp;nbsp;ordine gerantur inter hdeles omnia, minime repugnamus.Neque veto de hnguiis, quas abrogauimus,reculàmuscaufamdicere,cur ita treri oportuerir. Certe laboralfe prætermodum Ecelefi-am fub traditionum hamanarum onere,amp; lùble-uandam neceflario fuiire,fi conluitum illi vellemus, probatu difficile non eft. Nota eft A uguflini queri-monia,quafuæetatis calamitatem grauiter deplo-Tat,quôd Ecclefia,qua Dei mifericordia liberam ef-fe voluit,fie iam turn premebatur,vr tolerabilior full fetludæorum conditio. Ex eo tempore numerum ferè indecuplum creuiire,verifimilc eft. Multo ve-roplus creuit exigendi rigor. Quidfi igiturnune relùrgeret fandus ille vir, acinfinitam iftam iegum multitudinem infpiceret, lub qua demerfæ gemunt miferæconfcientiæ? Quidfirurfum cerneret, qua feueritate exigatur earum ob feruatio? Excipient forlam reprehenlores noftri,nos cum A ugultino de flere pDtuilfe,fi quid dilpliceretrcorredioni vero ma num non fuilfe adhibendam.Cuius obiedionis faci lis eft folutio.Nam cum putarentur obleruatu necef fariæ elfe hominum legesxorrigi debuit pernitiolus

i 5

7® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

hic error. Quæ cxrcrnæ pol it ia: caufa feruntur leges obedienter feruandas effe, ficut dixi, non negamus. Ad regendas confcientias non nifi vnuî Deus eft le-giftator.Maneat ergo penes ipfum folum hxc,quanx libi multisfcripturaelocisvindicar, authoritas. In ca re primum Dei honor, quem nullo modo immi-nui fas eft:deinde Ipiritualis confcientiarum libertas vertifur, quam Paulus hominum arbitrio fubiici fummopere vefat.Quod itaque officii noftri erat,Yt fidelium confcientias indigna feruitute, qua con-ftridæ tenebantur.eximeremus'.eas ab hominumlegibus libéras amp;nbsp;folutas elle docuimus, Hane liberra-tem,quæ acqujfita effetChrifti fanguine,noneffe proftituendam. 1 n hac caufa fi quis nos reos faciat, trahat in cundem fimul reatum,amp; Chriftum, amp;nbsp;Apo ftolos.neceffe eft.Necdum alia mala,quæ nos in hu-manas traditiones inuehi coegerunt.enumero.Duo tantumponam:quibus auditis,3equosomnes ledo-res Contentos fore confido.Nempe quod earn non-nullæ.cum præftandi,quod exigebant, facultatem ex cederent,ninil quàm ad hypocrifim inducere, vel in dclperationem coniicere homines poffent. I n omni busautemvfuvenerat, quod exprobrabat Chriftus Pharifæis:vt propter eas irrita fierent mandata Dei.

Exempla hue adducam,quibus id magis per/pi-cuumfiet.Triafunr,dequibus maxime nobis fuc-cenfent : quod liberum fecerimus quouis die efum carnium :quôd facerdotibus coniugium permife-rimuszquod fecretamconfefsioncm,quæ ad facerdo

RBpORMAHDAEECCtB. 71 tis aurem ficbarjepudiaucrimus.Rcfpondcanr naihi bona fide aduerfàrii, an non afperius puniatur apud cos,qui carnem die veneris guftauerit, quâm qui toto anni curfu afsidue fcortatus fit ? An non capita-lius cenfetur crimen j fi vxorem duxerit facerdos, quàm fl centies in adulterio fueritdeprehenfus e An nonfacilius ignofcunt, fiquis muka Dei præcepta contempferir,quàm fi peccafa fua neglexerit, femel quotannis, in aurem facerdotis confiteri ? Q^alc obfecro portentum,delictum viderileue amp;i venia di«. gnum,fi quis facrofandam Dei Legem violaueritr fi quis autem hominum placita tranigreifus fuerit, fee lus inexpiabile baberi i Non ell quidem nouum exemplum,fareor. Nam amp;nbsp;huius prauitatis,quem-admodum dixi,infimulat Chriftus Pharifæos,quôd, propter fuas traditiones, irrita faciant mandata Dei. Hæc vero ilia eft Antichrifti arrogantia, de qua Io-quitur Paulus, quod fedeat in T emplo Dei, often-tansfeproDeo.Vbienim incomparabilis Deima-ieftas,poftquamhucmortalis homo proueduseft» vt eius leges æternis Dei decretis pracferanture Omi-to, quod ciborumamp; coniugii prohibitionem,do-drinam dæmoniorum appellat Apoftolus. In eo quidem iam plus fatis mali. Sed hie fupremus eft im pietatis cumulus,akiore gradu hominem coliocare, quam Deum. Si negant me verum dicere : ego ad remprouoco.

Iam duæ illæ,decœlibatu amp;nbsp;auriculari confef-fione, leges quid aliudfunt,quâm diræ animarum i 4

7^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE necessitate

carnificinæ ? Vtomnes Ecclefiarum miniftri perpe-tuam caftitatem voueant. V oto concepro,ne illis vn quam vxores ducere tas fit. Quid ft continentie do-no priuatus vratur ? Nulla,inquiunt, exceptio hic locum habeat. Atexperientia oftendit, quanto pre-ftitiiret.nunquam facerdotibus impofttum effe hoc iugum.quàm infornace libidinû inclufos,perpetuo incendioeftuare. Recitant aduerfarii virginitatis laudes:recitant amp;nbsp;commoda cælibatus,quô non te-mere interdidum facerdotibus fuifle coniugiume-uincât.Decorum quoque amp;nbsp;honeftatem obtedunt. Sed an his omnibus efficiet,vtlaqueosiniicere lice at confcientiis.quas non modo folutas Ôt libéras reli querat Chriftus:fed in libertate etiam,fua authorita te,fuique fanguinis precio,alferuerat?Hocfacerenon audet Paulus. Vnde igiturhæc noua licentia? Deinde vt in cœlumiaudibus feratur virginitas:quid hoc ad facerdotum cœlibatûfcuius obfcœnitate fœtet totus mundus.Si caftitatem,quam verbo profitentur, reip fa oftenderent:tum illis forte permitterem,vt decere 1 ita fieri,dicerent.Nuncautem cum nemo non noue ’ rir,coniugii prohibitionem elfe facerdotibus icortâ dilicentiam:qua fronte,obfecro,vllam decori mem rionem facere audenc? Quorum veto non eft per-uulgata infamia, cum illis ne mihi diu difputare ne-ceffe ftt:eos ad Dei tribunal reuoco, vt illic de fua pu dicitia diftèrant. Excipiet aliquis,nemini imponi Iegem,nifi qui fponte vouerir. At que maior neceflï tasfingipotelhquàmdum ad vouendum cogunt?

om-

REFORMANDAE E C C L E. 7^ Oninibusdcnunciaturhæcconditio:ne quis adfa-cerdotii ordinem admictarur,qui non fe prins voto ad perpetuum cælibatum obftrinxerit. Qui vouerit, etiam inuitus cogatur ad præftandum, quod femel recepitmec vlla excufatio in contrariam partem audiatur. Poftea voluntarium efledicunt,qui fic exigi-tur,cælibatum. Quódautemconiugiiincommoda, Stcommoda cœlibatus recenfent:rhetoribus con cedendum eft,vt,de iis rebus declamitando, ftylum in fcholis exerceant. Verum quidquid diâum fue-rit,tanti effe no debet,vt propterea exitiali laqueo in duanturmiferæanimæ,quocum ludari perpetuo, donee ftrangulatæ fuerint.oporteat. Et tarnen in tam flagitiofa turpitudine, quod ridiculum eft, locum etiamnum habet hypocrifis. Nam qualelcun que fint : meliores tarnen fe hoe nomine reputant, quód earent vxoribus. Confeffionis eadem eft caufa, Vtilitates enim colligunf,quac inde confe-quuntur. Nobis ex aduerfo non minus promptum eft,pericula non pauca indicare, quæ merito timen* dafmt-.plurimas etiam amp;nbsp;grauiflïmas noxas referte,quæ inde manarunt.Hæç, inquam, funt argumen ta,de quibus invtramque partem difputare liceat. At perpétua eft Chrifti régula, quæ nee mutari, nee fle-€li hue vel illud poteft:imo de qua nefas eft mouerc controuerfiamme feruitute vrgeantur confeientiæ. Præterea eiufmodi lex eft,quam vrgent ; vt non nifi excruciate animas,0f tandem iugulare pofsir. lubet enim vnunquenque fua peccata omnia,quotannis,

74 DE necessitate

proprio faccrdoti confiteri-.nifi id fiat,nullam obti-nendz veniæ fpem relinquit.ld ne cx centefima qui-dem parte polsibile efle, experti funt, quicunque fe-rió,hoc eft,cum vero Dei timorc, fecerunt pericu-Ium. Neque enim explicate fe vllo remedio pote-ranr,quinad deiperacione adigererur.Qui vero leui ter all Äs fatiffacereDeo cupiebanr,iis aptifsimum e-rat ad hypocrifin velamentum. Nam quia defun-äosfeapud Deitribunal credebant, fimul atque in auremfacerdotis euomuerant fuapeccata-.liberius peccare audebant, cum tarn expedita effet fe exone-randi ratio. Deinde cum infideret eorum animiJ hæc perfuafio,fe facere, quod Lex iubebat ; compre-hcnderefe,qualicunquefua cnumeratione, omnia fuapeecata exiftimabant, quorum ne millefimam quidem partem affequebantur. En cur difsipatam â nobis fuiffe Ecclefiæ difciplinam vociferantur ad-uerfarii noftri : quia fubuenire miferjs confcientiis ftuduerimus, ne fub crudelifsima tyrannide oppref-fx perirent:8t hypocritas ex fuis latibulis in apertam lucemextraximuszvtamp;feipfos proprius excuterenf, amp;nbsp;Dei indicium, quod antea fubterfugiebant, melius fentire inciperent.

Verum, vtcunquemulti effent, Stcorreftione digni abufus,dicet quifpiam,leges tarnen, fandas a-lioqui,amp;utiles,amp; longa vetuftate quodammodo iamconfecratas,itaprotinus intotum aboleri non oportuit. De carnium efu, nihil aliud reljiondeo: nifiquoddodrinamhabemus cumveteri Ecclefia con-

REFORMANDAE ECCLE. 7ç confcnticntem : in qua liberum fuiflefcitur, carni-bus femper vefci,aut abftmcre. Coniugii prohibitio antiquaefl/ateor, in facerdotibus .-fimiliterinmo-nacbis amp;nbsp;monialibus perpetuse continenriæ votum. Sed fi hominum confuetudini preponderate con-cedunt certam Dei voluntatem : poHquam banc â nobis flare,nobisque apertefuffragari illos minime latet:quid de antiquitate lites nobis faciunt? Clara eft fententia:honorabile efle in omnibus coiugium. Et Epifcopis nominatim vxores attribuit Paulusjn vniuerfum aurem,ad coniugium vocat, quicunque vruntur : amp;nbsp;dodrinam demoniorum eflcpronun-ciat.fi coniugium interdicitur. Quorfum aduerfus tarnclaras Spiritus fanâi voces bominum confue-tudinem opponere iuuat : nifi vt homines Deo preferantutf Deinde opereprecium eftanimaduer-tere.quàminiquiûnt eftimatores, qui nobis vfuni veteris Ecclefie in bac re obiiciunt. Quæ enim,vel prior, velautboritate dignior Ecclefie antiquitas, quâm fub Apoftolis f Atqui non negabunt aduerfa-rii, permiflum tunc acvfitatum omnibus Eccleflæ ttiiniftris coniugium fuiflc'. Si expedite cenfebanc Apoftoli, vt à coniugio arcerentur facerdotes : cur tanto bono fraudabant Ecclefiam i Fluxerunt exin-deanni ducenti circiter amp;nbsp;quinquaginta, vlquead Concilium Nicenum :inquo de indicendomini-flris cœlibatu agitatum quidem fuiflerefert SozO’ menus:fed,intercedente Paphnutio,totum illud ne-gocium fuifle diiTolutum. Nam cum cœlébs ipfe le«

Iz z

7« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

gem de cœlibatu negaflet ferendam efTe : totam Synodum libenter illi aflenGm eßetradit. Cre-fcente vero paulatim fuperftitione,lex,quæ repudia-ta tune fueratjdemum recepta fuit. Extat Canon v-nus inter eos,qui no tam propter vetuftatem,quânî propter authorumincertifudinem, Apoftolis inferi buntur:quiclericis,poftquamin ordinem cooptati fuerinr, vxores ducereno permitrircnififoliscanco” ribus amp;nbsp;ledoribus.Sedaltero canone fuperiorepro-hibentur facerdotes ac diaconi, vxores, rcligionis prætextu,abiicere. Et Gangrenfis concilii capite quarto,anathema pronûciatur aduerfus eos,qui pref byterum coniugatum difcreuerint abaliis: vtbac occafionefeab eius oblatione abftineant. Vnde ap’ paretjllistemporibus aliquanto plus adhuc fuilfe æquitatis,quàmæcas pofterior habuerir. Neque tarnen mihi hicpropofitum eft,tofam hanc rem dif pufatione compleâi. Tatum obiter indicate libuif, primam amp;nbsp;puriorem ecclefiam no adeo nobis aducr fam hie eflê,vt hoiks noftri fingut.Sed vtiliis id quo que demus: cur tarnen tam atrociter nos accufant: quafifacraprofanismifeuerimus?Quafi vero retor quere aduerfus eos promptum non fit:nobiscum ve teri Ecclefla longe melius,quàmipfis, conuenire. Sacerdotibus coniugium,quod illis negaruntvete-res,liberum facimus.Quid defcortatione mihi ref pondebunt,qu2C inter eos pafsim obtinuit i Nega^ bunt fe approbate. At caftigar i alperius decucrat:fi ve tuftis canonibus obtemperare vellent.Si prefbyter v-xorem

R E F o R M A N D AE E C C L E. 77 xorem duxerit» Neocæfarienfis fynodus pœnam flatuit,vtab ordine abdicetur. Si vero adulcerium autfcortationemperpetrauerif,multó feuerius vin-dicat:vtfcilicetabordine depofitus,etiam excom-municefur. Nunc fi quis vxorem duxerit, habetur crimen capirale:fi cencies fcortatus fif,exigua pecu-ni2Efummamultarur.Adde,quódfihodieviuerenf, qui illam de cœlibatu legem tulerunt primi,præfen-tibus experimêtis edodi,eam proculdubio primi ab rogarent.Quamquàm nimi.s,vcdixi,iniquum forer, nos hominum authoritate damnari, vbi palam Dei voceabfoluimur.

Deconfefsione,breuior amp;nbsp;magis expeditaeft defenfio. Nequeenim oftcndent aduerfarii,vllam hdelibus necefsitatem confitendi, ante Innocenti-um tertium.fuiffe impofitam. Perannos ergo mille amp;nbsp;ducentos ignora fuitorbi Chriftiano hacctyran-nis,pro qua tam acriter nobifcum decertant. At eft Lateranenfis concilii decretum. Tale nempe, qualia permulta. Norunt hiftoriarum medio-criter periti temporumillorum,tum infcitianxtum ferocitatem. Et illudvfu venire folet ; vt quo indo-âiores fünf,qui præfunt,eo magis fint imperiofi.Cæ terum telles mihi erunt omnes piæ animæ, quali im plicari labyrintho eos oporteat,quicunque ilia lege obftringi fe putant. Accelferat ad tam crudele con-fcicntiarum tormentum blafphema fuperbia, quod peccatorum remifsionem illic incluferant. Neminem enim veniam âDeo obtinere fingebanr,nifi qui

7S denecessitate

votum haberet confïtendi. Quidnam hoe quefo cft? vtmodum exfüocapite præfcribant homines, quo reconcilietur Deopeccator: vf, Deo veniam fimpliciter offerente, ipu negent: donee conditio, quam addiderunt,impleta fuerit.Ex altera partehxC pefsima fuperftitio popuium tenebat:fimul acin au rem lacerdotis exoneraffent fuapeccata,omni fe rea-tu efle liberatos.Hacopinione multi adfolutiorem peccandi licentiam abutebantur : qui autem maiori Dei timoré præditi erant,ad facerdotem tarnen ma-gis,qudm ad Chriftum.refpeâabant. Cæterum pu-blicam ac folennem exomologefin, ficuti vocat Cy prianus, qux olim iniungi folcbat pœnitentibus, Lum Ecclefiæreconciliandi forent, nemo fanus eft, qui non landet,aelibenter ampleftatur : modo non in alium trahatur fmem,quam quo inftitutafuit. Denique nihil nobis in hac re eft controuerfiæ eum vereri Ecclefia:fed recentem modo tyrannidem,nec ita pridem exortam, â fidelium ceruicibus profliga-tam,fleuri par eft.volumus. Præterea fi quis, vt con-folatione amp;nbsp;confilioiuuetur,priuatim miniftrum fuum adeat,amp; familiariter in eius finum deponat anxietatis fuæ caufas : quin id pie amp;nbsp;vtiliter fiat, ne-quaquam refragamur : modo ne ex libertate fiatne-cefsitas. Relinquatur,inquam,hic cuique libert as, vC faciatyquod fibi expedite nouerit : nullius confeien-tia certis legibus obligetur. Hæcexcuiâtio turn maieftati tuæ,vtfpero,Ca:far,tum vobis,Illuftrifsimi Principes,ficut plena eft æquiratis,fatiffaciet.

Verum

REFORMANDAE E C C LE. *l9

Verum.vtcunque merito, amp;nbsp;corruptam verita-tis doólrinam, amp;nbsp;Chriftianifmum totum multis vi^ tiisprofanatum fuiffeconqueramur : ncgant tarnen reprehenfores noftri,propterea fuiire cauïam, cur Ec clefiarn adeo turbari, quodammodo concuri ter-rarumorbem,oportLicrit. Equidem,nec itafumus ftupidi.quin fentiamus,quantopere cauendi fint pu^ blici tumultus : nee ita fcrrefquin tangamur, atque €tiana horreamus toto pedore,cum turbulentum hunccernimus Ecclefiæftatum. Verumquastqui-tate nobis imputatur præfentium moruum culpa? cum à nobis minime concitati fuerint. Imo qua fronte nobis turbatæ Ecclefiæ crimen obiiciunt, qiios conllat omnium turbarum eflê authores ? Lu-pi fcilicet de agnis conqueruntur. Cum initio pro-diit Lutherus, paucos tantum, amp;nbsp;eos nimis cralfos abufus,nec iam tolerabilesjeuiter notabat: idque ea modeftia,vt eoscorreâoscuperefe magis indicaret, quàm auderet ipfe corrigere. Hic ab aduerfa parte ad arma protinusconclamatumeft:amp;cum magis ac magis accenderetur contentio : hoc optimum compendium efleduxerunthoftes noftrfviamp;fæuitiavc-ritatemopprimere. Itaque cum noftri homines ad amicam difeeptationem prouocarent: amp;nbsp;placidis ra-tionibus cuperent difsidiacomponi: fanguinariis e-diftis crudeliter vexatifunt-.donecad mileram iftam dilsipationem res eft perduda.

Neque tarnen hæc noua eft calumnia. Id,quod .audirenunccogimur,exprobrabat etiam olimim-

Iz 4.

8o denecessitate

piusilleAhabHeliæ:nempequôdturbaret I fra dem. Verum fandus Propheta,fua refponfione, nos abfo-luit.Non ego fum,inquit:fed tuôf domus parris tui: quiadereliquiftisDominum,amp;abiirtis poll: Baalim. Non ergo ex eo grauari nos inuidia acquum eft, quod hodie feruet inter Chriftianos tam acre de re-ligione cerfamen:nifi Heliam damnare primum li-beatjCum quo nobis communis eft defenfio. 111e fe hac fola ratione excufat,quód non nifi pro vindi canda Dei gloria, amp;nbsp;reftituendo eius puro cultu,pu-gnauerit:turbarumvcroamp; certaminum crimen reii-cit in eos,qui,vt veritati refifterent,tumulruabantur. Nos autem quid egimus aliud hadenus, amp;nbsp;quid agi mus nunc quoquemifi vtcolatur Deusvnus inter nos,fimplexque eius veritas regnet inEcclefia.Si ne-gant aduerfarii noftri:faltem ante conuinci nos im-piædoârinæconuenit,quàm nobis id vitio verta^ tur,quód ab aliis diflentiamus. Quid enim agendum nobis erateVna erat redimendæ pacis conditio, vt,tacendo,Dei veritatem proderemus.Quamquam non fatis fuilfet tacere:nifi impiam dodrinam,aper-ras in Deum bla{phemias,amp;pcfsimas fuperftitiones, tacito confenfu,approbaremus. Quid ergo aliud potuimus,quàm teftari faltem clara voce, nos ab im pietatis confortio efle alienos^Nos ergo fimpliciter, quod officii noftri erat,facere ftuduimus. Quod porroin tarn hoftile difsidium res exarferit,huius mali penes eos culpa eft, qui cœlum terræ mifeere maluerût,quàm piæ fanæque dodrinæ locum dare:

REFORMANDAE ECCLE. 8ï vttyrannidenijfemel vfurpatam,quoquo modo reti nerent.

Tamamp; fi hoe nobis adr defenfionem Gtis fuper-lt;jueefledebet»cjuàd à parte noftra flat facrofànfta Dei veritas^ pro qua afiêrenda tantum certaminum fuftinemuszAduerfarii autem,nobifcum pugnan-do,non tam aduerfum nos,quàm Deum ipfum,bel lum gcrunt. nbsp;nbsp;Deinde, quod non fpontead hunc

contentionum feruorem defeendimuszfed illorum intemperie, praeter opinionem noftram,fuimus per-trafti. Quidquid accideritznon eft cur odio graue mur.Nam ficut euentus moderari non eft noftrum: ita nec eos praeftare. Vetus hoc eft,feculifque omnibus vfitatum z ex Euangelii dodrina impios tu-inultuandioccafionem lumerezpofteahanc infami am irrogare Euangeliozquafidifsidiis caufam praebe atz quam ipfi,non oblatam.fua prauitate captant. Et quemadmodum in prima Ecclefiaimpleri vatici-nium illud opportuit, vt domefticis fuis effet Chri-ftuslapis offeniionis,amp;petra fcandalizita nihil mi-rum,fi noftro quoque tempore verum fit. Eft qui-dem hoc habendum prodigii loco, quod lapidem, qui in fundam etoprincipatum tenere debeat,reiici-antarchitedizfedquia hoc ab initio fadumfuitin Chriftozne mirerum, cum hodie quoque vfu venir. Hic tuam maieftate appello, Caefar, veftràmque am plitudinem,Principes. Cum infauft a hæc Ecclefiæ difsipatio,aliâqueinfinita mala, quae ex diffenfionc ortafuntjveloccurruntanimis veftr.s, vel fermone

1

81 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

hominum commcmoranturjacitcvt fimul in men tcmvobis veniatjinfcopum contradidionis pofi-tum eße Chrißumivtquoties prædicatur eins Euan gelium, impiorum rabiem accendat flatim ad repu-gnandum.Iam ex conflidu, fieri conculsionem ne-celîè cft.Hæc igitur perpétua fuir, vfque à primo fuo cxortu,amp; femper erif,vfque in finem.Euangelii conditio : Vf eins prædicationem magnis contçntioni-bus excipiat mundus. Scd prudentium eß animad-uertere,vndenafcaturhuiusmalicaufa. Hoc quif-quisrefpiciet,facilenosomniculpaliberabit. Veri-rati certe teflimonium reddere, fjcut fecirnus, opor-tuit. Mx mundo, fi Chrißum mauult ad certamen prouocare,quàm oblatam ab eo pacem ampledi. Êrangetur enimproculdubio, qui ab eo corrigi non fußinebit.

At hic nobis rurfum obiicitur, non omnia Ec-clefiæ vitia tam afperis remediis corrigenda effemec ad viuum refecanda:ac ne omnibus quidem aßeren-dam effe medicinam : fed alia caßiganda elfe leniter, alia eße toleranda: fi quid difficultatis habeat cmcn-datio.Refpondeo,non vfqucadco jmperitos elfe nos communis vifæ,quin Ecclefiam nouerimus femper fuiffe obnoxiarn aliquibus vitijs: fempérque fore: quæpiisimprobandaquidem,potius tarnen ferenda fint,qudmeorumcaufâ hoßiliter dimicandum. Cæterum iniuriam nobis faciunt aduerfarii, dum ni miæ morofitatis nos accufant : quafi, ob exiguos le-nésquc errores, moleßiana Ecclcfiæ exhibuerimus.

Nam

REFORM4NDAE E C C L E. ’ 8j Namhancquoquecalumniam ad alias adiungunr, quod exfeniianf,quo poiTunt artihcio.eas res, de qui bus controuerfiatn niouimus:vr rixandi magis libidine impulfi videamur,quàm iuftacaufa adduä:i hucfuilTe.Nequeenim idfaciuntignorantia: feda-ftuto confilio:quia icilicet nouerunt, eiufmodi importun itate,qualem nobis affingunt,nihil efle odio-fius.Tametfifuamquoque impietatem ineopro-dunf,quód de rebu s omnium maximis ita contem-ptim loquuntur. Itane verofvt cum profanatum Deicultum.cumhonorem eiusprorfus imminu-tumzcum implicatam multis pernitiofis erroribus lalutis doólrinam : cum fepultam efle Chriftivirtu-tern,facra denique omnia facrilegiis polluta,conque rimunvt noftram ftultitiam derideant, quafi, de le-uiculis quaeftionibus difputando.nos amp;nbsp;totum mun dum fruftra fatigemus?

Verum quia hæc curfim perftringi nequeunt: locus poftulat,vt earum rerum,de quibus contendi-mus,dignitatem amp;nbsp;pondus diligentius vobis expo-namivt appareat.non modo non fuifle negligendas: fed nullo modo potuiife à nobis prætermitti, quin maximo feelere,amp;: impia aduerfus Deumpcrfidia nos obftringeremus. Quod de tribus capitibus, de quibus initio difturum me propofui, erat in ordine tertium. Principio fcire v elim,qua fronte Chriftia-nos fe nominare aufint, qui nos, ob nimium leues caufas difcordiis temeretuibalTe Ecclefi3m,infimu-iant, Nam fitanti religionem facerentnoftram,

1 2

84 denecessitate

quanti fuas fecerunt veteres idololatrxteius confef-uandæftudium,quodillialiis omnibus curis acne-gociis præferendum duxcrunt,non itacontemne-rent. nbsp;nbsp;nbsp;I Hi cnim cum pro aris amp;nbsp;focis dimicare fc

aiuntjCaufamfibividentur allegare omnium opti-mam,amp; maxime fauorabilem. H is videtur efle pene fuperuacua contentio.qux pro Dei gloria, amp;nbsp;homi-num falute,fufcipicur. Non enim de vmbra afini, fi-cut didum eft, litigamus; fed tota religionis Cbri-ftianæfummainquæftioneverritur. Si nihil aliud venirecinrationem:an tantulo inprecio nobis eft acterna amp;nbsp;inuiolabilis Dei veritas, quam tot illuftri-bus teftimoniis certam reddidit, pro qua confirman da tot fanâi Prophetæ, tot Martyres mortem obie-runt:cuiusipfeDei filmspræco amp;teftisfuit,quan3 denique fuo fanguine obfignauit : vt,nobis videnti-bus amp;nbsp;tacentibus,conculcarî debeat e

Sed defeendoad fpecies.fcimus,quam execrabi lis Deo res fit idololarria:amp; quâm horrendis pœnis earn vltusfit,tum in populo lfraelitico,tumin aliis gentibus,pafsim narrant hiftoriæ. Audimus,eandem vindilt;ftâ eius ore denunciari in omnes etates. Nobis enim loquitur,cum per lacrum fuum Nomen iurat, non paflurum fe, vt ad idola gloria fuatranfferatur: cum teftatur fe zelotypum elfe,qui in tertiamamp;quar ram generationemvindicaturus fit, cum alia pecca-ta,tum hoc ipfum præ aliis. Hoc peccatum eft,cu-ius caufa Moifes, tam manfueto alioquî ingenio vir, fpiritu Dei accenfus,Leuitas difeurrere per caftra iuf-

refOrmandae E C C L E. 85 iufsit,amp; manus fratrum facrum fanguine confecra-rccuiuscauGpopulumfùumtoties perfecutus eft Deus,acpefte,fame,gladio,Omni denique calami-tatum genere afflixitxuïuscaufapotifsimum.conci dit regnum ifraelis, primum : deinde I uda : exciG lerufalem ciuitas fanda:templum Dei, quod vni-cum erat tune in terris,dirutum:populus ille, qui ex omnibus peculiariter feledus erat,cui fe Deus fœde recóiungeret,qui folus ferret Dei infignia,amp; fub e-ius tutela princicipat6que viueret:ex quo denique nafceretur Chriftus,afflidus modis omnibus,fpoiia-tusomni dignitate,in exiliüpulfus,amp;propead interi-tum perdudus fuit.Longum efret,omnia bic recen-fere. Nullaeft pagina in Propbetîs,quæ nonclami-tet,nihileire,quodDeumad indignationem magis, prouocet.Quidergoecum apertam idololatriam pd? firn graflari in mundo cerneremus;fuit neconiuen diimf Atqui perinde id fuiflet, ac mundum fuo exi-tio indormientem palpare,ne expergifceretur.

Veniant vobis in mentem,inuidis. Cæfar.ôt il-luftriflimi Principes,totilla inquinamenta.quibus prius oftendi pollutum fuiffe Dei cultum: reperietis profedo,quoddâ veluti dilluuiumimpietatis exun-daft’e,quo tota religio fuffocaretur. Hinc ftatuïs ex-hibebantur diuini bonoresiad eas pafsim homines precabantur:illisnumenamp; potentiam Dei fubeflè, fingebant. Hinc fandi mortui colebantur,non fe-cus atque olim apud ifraelitas Baalim. Et plurimi aliimodiexcogitati €rant,Sathan3E artificio, quibus

5

DENECESSITATE

Dei gloria difcerperetur.Clamat Dominus, fe arde-re zelotypia,n quod idoluni erigaturmec minus fer-uos eius pro aflerenda ipfius gloria zelotypos efle de bere,fuo exemplo demonftrat Paulus. Nec vulgaris eft ille zelus domus Dei,qui fidelium omnium cor da debet exedere. Cum ergo tot pollueretur, vel po-tius laceraretur modis Dei gloria: nonne,conni-uendo amp;nbsp;tacendo,perfidi fuiflemus? Canis,fi quam fuo Domino violentiainferri viderif,protinuslatra-bit : nos rot facrilegiis violari facrum Dei Nomen taciti afpiceremus? Et vbi eflet illud? Opprobria exprobrantium tibi ceciderunt fuper me.

Illa vero ludribria,quod non nifi externo geftu, amp;nbsp;ftultis hominum figmentis colebatur Deus, filcn tio præterire, qui fas fuitfScimus, quanropere hypo-crifin oderit.Regnabatin illo commentitio Dei cul tu,qui pafsim erat vfitatus. Audimus qua verborum acerbitate inuehatur Prophetæ omnes in cultus,ho-minum temeritate fabricaros. Bona inrentio,hoc eft,infanaquidlibetaudendi libido, optima colendi Dei régula putabatur. Ccrte ex toto Dei cultu,quali ter erat inftitutus,nihil ferè erar,quod teftimoniu ha beret àverbo Dei.NÓ eft quod hic,vel noftro,vela-lioru iudicio ftemus.Sed audienda vox Dei,qua te-ftatur,quanti hanc cultus fui profanarionem æfti-mer,vbi homines extra verbi eius fines in propriis commendslafciuiunr. Duasaffert caufas,curpo-pulum ifraeliricum , pio amp;nbsp;fando Ecclefizc regi-mine priuatum, excæcatione puniatzhypocrihn,’

St

RE î? ORMAND AÊ ECCLE. 87' amp;nbsp;É O E A O O P H S K Ei A H.hoceft,fortnanica lendi ipfius humanitus confidam. Qui appropin-quat populus hic labiis fuis,inquit,cor autem, longe cft àmeramp; quia me colit mandacis hominum : ecce edam portentum horribile,cuius auditu omnes ob ftupelcent. Peribit enim fapientia à fapientibus éi prudentia à fenibus euanefcct. Similis, aut maior e-tiam pcrucrfitas, cum Deus nos excitauic, palam in Ecclefiisdominabatur. Cum è cœlo Deus fulmina renanquiefccndum nobis fuit?

Quod lingua incognita, aduerfus claram Dei prohibitionem.folcnnes precationes in templis fieri moris erat: leuc forte erratum fuiffe exiftimabunt. Sed eo modo derifumfuilfe Deum eu appareat : no-bis non negabunt fuiffe plus fatis iuftam redamandi caufam. Qu id quôd impublicis hymnis perfona-bantblafphemiæ,quasnemopius fine fummohor-rorc audire fuftineat ? Nota funt ilia Mariæ epitheta: cum porta cœli,fpes,vita,amp; falus nominaretur. i Eo,* ufque furoris amp;nbsp;amentiæ proueâi funt, vt imperadi ius illi in Chriftû tribuerent. Adhuc enim in multis templis execrabile illud amp;nbsp;nefandum carmen audi-tur: Rogapatrem-.iube natum. Nihilo modeftiori-bus elogiis quofdam fanftos celebrant : amp;nbsp;quidem fuos,hoc eft,quos ipfi opinione fua in fandtorum ca talogum retulerunt. Nam inter plu rimas laudes, quas canunt Claudio,eum lumen cæcorum,viam er rantium, vitam amp;nbsp;refurreftionem mortuorum vo-cant.Talibus blafphcmiis refertæ funt precandi fof-1 q.

88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

muk,quas in quotidiano vfu habenr. , SeuenfsimaJ pœnas Dominus aduerfus eos pronunciaf,qui nomen fuum mifcuerint cum nominibus Baalim:fiuc in iureiurando.fiue in precibus.Quæ igitur vindida noftris capitibus imminet,qui no modofandos,tam quam minores Deos,cum illo mifcemus : fed, cum infigni eiuscontumeIia,Chriftum fpoliamuspro-priis amp;fingularibus titulis,quibus eumornauit, vC illos creaturis deferamuse Hie ne etiam tacendum nobis erat,vt perfidiofo filentio in nos quoque tarn graue indicium accerferemus?

Taceo,quôd certa fide,hoc eft,ferio,Deum nullus precabatur:ac ne poterat quidem. Nam fepuko in eum modum,vt erat,Chrifto : necefle erat, de paterna erga fe Dei beneuolentia, 8r an fibi opem ferre vellet, an falutem fua curæ haberet, homines perpe^* tuo dubitare.Quid? an hie Ieuis,aut tolerabilis error fuit, quod æternum Chrifti facerdotium, quafi prx-dx expofitum,ad fanftorum quemlibet deferebatur? Meminerimus,hunc fibi honorem Chriftum mor* j te fua comparafre,vt xternus fit aduocatus amp;nbsp;padfi-cator.qui nos amp;nbsp;preces noftras patri offerat, quigra* tiam nobis apud eum impetret,qui nobis ipem obti-nendi,quod petimus,faciat. Sicutfolus amp;nbsp;pro nobis nbsp;nbsp;i

mortuuseft,6t morte fua nos redemit, ira inhuius honoris fbcietatem nullum admittit. Quod ergo facrilegium illo foedius:quod fubinde aduerfarii no- nbsp;nbsp;|

ftri in ore habenreChriftum efle quidem vn icum re* nbsp;nbsp;'

demptionis mediatorem:at fandos omnes intercefi

REFORMANDAE ECCLE. 85 fionis. An non co modo inglorius relinquitur Chri-llus? quafifacerdotis officio femel in morte defun-âus,illud nunc fanâis refignauerir. An tunc etiam tacendum eft, vbi præcipua Chrifti dignitas, quæ illi tanto precio conftitit,ab eo per fummam contu -meliam erepta, inter fandos, quafi hoftile fpolium, diftribuiturfAt,ficloquendo,Chriftumnonneganc etiam nunc pro nobis intercedere : modo id facere intelligamus vnà cum fandis. Nempe, vt vnum qucmlibetexgrege.Præclarum veto honorem hbi acquifiuit Chriftusfuofanguine,fi hoc tantum con fecutus eft, vt focius effet H iigonis, aut Lubini, aut alterius cuiufpiam ex vltima fece fandulorum,quos Pontifex Romanus fuo arbitrio creauit. Non enim hie quaeritur,an orent illi quoquezqua de re nihil fei refatiuseft:cum Scriptura nullam faciat mentio-nem. Sed hoc eft, de quo contendimus, Chriftóne, aut prætermiffo,aut negledim habito, aut in totum valere iuffo,ad fandorum patrociniacircunfpedarc liceat:vel,fi quis malit apertius,fit'ne vnicus facerdos Chriftus,quiamp;fanduariumDei Patris nobis ape-riat,nosque illucfolus manuducat,amp; pattern fua de-precationeadpreces noftrasexaudiendas fled:at,in cuius clientelam concedere,St cuius nomen obten-dere in precibus debeamus:an communiter hoc mu nuseum aliis fandis fuftineat.

Quamquam nonfoliusfacerdotiihonore,fed omnium quoque fuorum beneficiorum gratia Chri ftum magna ex parte fuiffe exutum,fuperius demon

m

5)0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSITATE

ftraui. Nam redemptor quidem vocatur : fed vt fe quoque ex peccafi amp;nbsp;mortis feruitute,per liberum arbitrium, homines redimant. Vocatur quidem iu-ftitiaamp;faluszfedira, vtipfifibi operum meritis homines falutem acquirant. Scholafticos cnim nihil pudet hue reftringere inæftimabile illud redemptio-n is beneficium,cuienarrando nulla, nechominum, nee angelorum facundia fufficiat : vt dicant eum no bis contuliffe primum meritum, quod occafionem merendi interpretanturmos vero,hoc adminiculo adiutos, vitamæternam operibus propriis mereri. Fatentur quidem,Chrirti fanguine nos ablutos elfe à peccatis:fed ita,vt fe quifque, afcitis huic inde laua-ais,purget.Habct quidem mors Chrifti facrificii ti-tulum : fed ita,vt quotidian is hominum facrificiis peccafa expierunDicitur quidem Chriftus reconci-ÏiaflenosDeopatri:fed conditio additur, vtfatiifa-dionibusfuisredimathomines pœnasDei iudicio debitas.Cum fupplementu quacritur ex clauium be-neficio.nihilo plus honoris habetur Chrifto, quàm CyprianoautCirycio. Martyrumenim amp;nbsp;Chrifti mérita fimul permifcenf,vf conficiant Ecclefiæ the-Gurum. Nonne quot hie audimus verba, tot funt cxccrabiles blafphemiæ.quibus profeinditur ac lace-ratur Chrifti gloria? vtipfe propemodü exinanitus, nomen retineat tantum,virtute autem careat. Hic ctiam racuiffemus fcilicet,cum filium Dei,i n quem pater omne imperium,omnem potentiam amp;nbsp;glori-amcontulit,amp; inquolblogloriari nos iubef,itain ordi-

REFORMANDAE ECCLE. $1 ordinem redigi cerneremus, vf paululum fupra fer-uosfuosemineiwCumeius beneficia inobliuio«. neiacereicum eius virturem hominum ingratitudi ne fepulramzcum precium fanguinis eius vilicfccre: cum fruólum mortis prope abolicumicum denique ipfumita deformatum,faills,amp; prophanis homü num opinionibus.videremu«, vt inani fpedro,quàni fibi,efletfimilior:anhoctacitiamp; quieti tuliflemus? O fceleratam patientiam.cum imminuto,nedicani proftrato Dei honore, italeuitertangimur, vt poÖi-mus conniuendo rranfilire.O male collocata in nos Chrifti beneficia, h eorum memoriam impiis blaf-phemiis ita fuffocarifuftinemus»

Ad fecundam Chriftianæ doftrinae partem ite-rumredeo. Quisneget ita pafTim delirare homt^ nes,vt comparare fc vitam æternam,operum merito,' exiftimêteConiungunt,fateor,interim cum fuis ope ribus Dei gratiam.Sed cum non aliter fe gratos elfe confidant,quàm fi digni funt:eorum,amp; fiduciam amp;nbsp;gloriationem.in operibus refidere conftat. Hæc tri-taeftacreceptiflima in omnibus fcholis doótrinaï hæcomnium ferè animis penitus infixaopinio,ita quemque amari à Deo,vt quilque fit dignus.Hoc re cepto , nonne diabolica confidentia inaltum eri-gutur animæ.vt grauiorc præcipitio in defperationis gurgitem poftea ruanteQuid,quod non veris faltem obfequiis,fed nihili ineptiisDeum voluut demereri? Siquidem in operibus meritoriis hæc habentur pri-maria: multas prcculas fufurrare, erigcre altaria, fta-

m 2

5t nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSITATE

tuas aut tabulas illic collocate, frequentarc templa, curfitarede templo in templum,multas miflas audi re,aliquasemere,nefcioquibus abftinentiis,quæ â Chriftiano ieiunio in totum difsideant, affligere cor pus,feruandis hominum traditionibus diligenter in cumbere. IniâtifFadionibus nonne maior adhuc dementia? Cum fcilicet ethnicorum more, piacula quærerent,quibus fe cum Deo reconciliarent. lam veto ciim,omnia tentando, diu multumque fe fati’. galTentîquid profecerant? Nam cum omnia face-rcnt,dubia amp;nbsp;trépidante confcientia: femper eos ex-cipiebat horribilis ilia anxietas, vel potius dirum il-lud tormentum,dequo ante dixi:quia an Deo cum fuis operibusexofi eflent.dubitare iubebantur. Euer-fa portoeum in modum fiducia,fimul accidere ne-. ccfreeft,quodait Paulus: vtæternæ hæreditatis pro-mifsio aboleatur.Vbi tune hominum falus?Nos veto,fi in tanta loquendineceifitate tacuiffemus, non tantummodo in Deum ingrati amp;nbsp;perfidi: fed etiam inhumani in homines:quibus videbamus æternutn ominibus exirium imminere, nifi in viamreduce-rentur.

Canis fi tantaminiuriam inferri Domino fuQ cernerct,quanta Deo contumelia irrogatur in facra-mentis:latrarerprotinus,vitâmque fuam potius op-poneret periculo, quâm, fe tacente, Dominum ita male traftari fineret. An nos Deo minus præftare obfcquii debuimus,quàm homini præftarefolet be-ftia?Taceo quôd infiitufis â Chrirto myfteriis, cœ-

R E F o R M A N D AE E C C L E. j», leftiqueeiusauthoritate commendatis,nuda homi-num volunratc proditos ritus acquarunt. quod ta^ men ipfum acriter reprehendi merebatur. Myfteria vero ipfatotfuperftitionibus corrumpi, tot prauis, quas retulimus, opinionibus foedari, ad turpem in-hmémquc quæftum,abfque vlla verecundia, profti-tui:an difsimulanter ferre debuimuseFlagellonum-mularios fugauit Chriftus è templo:eorum menfas manu euertit'.merces exturbauit. Non omnibus, fa-reor,flagellum in manum fumere licet. Verum zelo illo,quoincitatusfuit Chriftus ad vindicandam Pa-tris gloriam,flagrareomnesconuenit, qui fe Chrifti cffe profitcntur.Proinde quæ fibi tantopere difplice-le templi inquinamenta opere monftrauit, noftrum faltemeft,libera conftantique voce,fortiter execrari. Quis ignorât, venalia nihilominus facra in templis iamdudum eife , quàm quæ medio foro proftant mercese Etaliaquidem condiâoprecio væneunt: de aliis,poft multam licitationem,pafcifcuntur.

Sed quoniam in Coena,magis quàm in reliquis, illuftre eft€xemplum,amp; plus indignitatis habet-.age, qua confcientia ad tam multas,tâmque facrilegas e-ius profanationes,conniuere potuimus i Adquas exprimendas cum mihi nunc defint verba: quo iure nobis vitio vertitur,quod in eas inuehendo, nimis fuerimus vehementeseVos hicinuiâifs.Cæfar, amp;nbsp;il-luftrifsimi Principes, per facrum Chrifti corpus, quod immolandum pro nobis expofuit, per vene-randum ilium fanguinem, quem pro noftra ablutio m 3

54 DE necessitate

neefFudif, obteftor : vtreputarc cum animis veftris velifis,quantidebeateflè myfterium,inquo nobis corpus illud in cibum, fanguis in potum exhibetur: qua religione, qua cura, cuftodiri impollutum de-beat. Cuius ergo ingratitudinis erit, fi quis cœlefte hoc myfteriuni,quod inftar preciofifsimæ margari-’ tæ,nobis commendauit Chriftus,calcari aipiciat pot corumpedibus,amp; taceat? Atqui non calcari modo: fed Omni etiam pollutionisgenere inquinari vide-bamus.Qualeludibriumerar,quodmortis Chrifti efFicaciaad theatricam hominis adionem tranffere-batur?quodfacrificulus, tanquam Chrifti fucceflbr, mediatorem feinter Deumamp;homines interpone-bat?quôd obliterata vnicj facrificii virtute, ruille fin gulis diebusfacrificiain vna vrbe,adexpianda pec-cata,ofFerebanturequôdmillics quotidie immola-batur Chriftus,quau non fufficeret, femel eflè pro no bismortuum?Adiftasomnes contumelias Chrifto irrogandas,facrofanlt;ftæ Cœnætitulo abufi funt. Si-quidem in folo facrificii nomine omnes continen-tur. Neque vero ignoro,quas nunc interpretationes obtendant aduerfarii,ad diluendas tanras abfurdita-tes. Verum cum haften us omnes,quas retuli, abomi nariones impudenterexercuerint : nunc deprehenfi perfodiunt fibi nouos cuniculos: quibus ramen fii-amturpitudinem minime operiunt. Miftàmfacrifi-cium efle tradideri]nf,quo expiarentur peccara, non viuorum modo,fed etiam mortuorum. Quidnunc proficiunt tergiuerfando,nifi quodfuam impuden-tiam

REFORMANDAE E C C LE: tiam produnt ? Quanta etiam facnmeiiti pollutio, quodcumapertaverbj prædicatione conftet légitima confecratio:flatu duntaxat nbsp;murmure panis in

cantatur ? quód non diftribuitur in coetufidelium: fed feorfum voratur ab vno,vel in alienum vfum re ponitur ? quód cum aliqua ht diftributio, populus dimidia parte,hoe eft,calice,aduerfus darum Domi ni interdidtum, priuatur gt;nbsp;Quale deliramentum, quod aboleri fuis exorcifmis finguntpanis fubftan-tiam,vt in Chriftumtranfmuteture Quale probrum ,quód nihilo verecundius milfarum exerce-tur mercimonium,quâm calceorum? Nam fi reci-pitur quod dicunt : id eft meritum mortis Chrifti vendere.Certe nonlcuiorem Chrifto contumeliam faciunt.quàm fi eius faciem confpuerent.

Tibi,quæfo,inuiâifs.Cæ(àr, vobisque illuftrif-fimi Principes in mentem veniat, quid olim Corin. thiis propter vnum,nec ira grauem,prima fpecie,abu fum huius Sacramenti, acciderit.Suam quifque cœ-nam domo afferebat : non vt conferrent in commu-ne:fed vt lauteepularentur diuites,pauperes autem cfurirent.Hanc ob caufam vehement!’ ac fatua pefti-lentiafuifle àDomino caftigatolt;,afterit Paulus : qui tarnen paternum hoc flagellum cflêadmonet,quo Dominus eos ad refipifcentiam vocaret. Hine col-ligite,quid nobis hodieexpeftandum fit,qui non paululum quiddam declinauimus à reda Chrifti inftitutione:fed ab ea immenfo interuallo difeefsû mussquinonvnoingencrecorrupimus eius puri-

$s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

tatem:fed compluribus,amp; Us quidcm horrendis mo dis,earn deformauimus: qui non vno quolibec abu-fu turbauimus legitimum eius vfum, fed totam ad’ miniftrationem euertimus. Nec vero dubium eft, quinpridem hancimpietatem vlcifci ceperic Deus, lam multos annos continues plurimis variifquee-rumnis amp;nbsp;calamitatibus mundus premitur; amp;nbsp;nunc ad extremum prope miferiarum ventum eft. Nos quidem.aut obftupefeimus ad noftras plagas: aut a-liascaufas imaginamur,cur ira nos Deus affligat. Verumficogitamus,quàm leuefuerit erratum it lud,quo viriauerant facram Ccenam Corinthü:præ-ut funt tot inquinamenta,quibus hodie inter nos foe dataponutâquecft:mirum,nifiagnofcimus,Deum, qui tam feuere in illos vindicauir, merito nobis eifc magis iratum.

Regiminis Ecclefiaftici corruptelaquàm flagi-tiofa fuerit,fi velim perfequfinfinitam fyluam ingre diar.De vitafacerdotum,propter multas caufas, hic dicere fuperfedeo. Haec tria vitia quàm non ferenda fint, expendere profequifque potefl::quöd,fublato iuftæ vocationis ordine,paflim facerdotia aut per vim,autfimoniam,aut per fraudem,autper alias ira-probas amp;nbsp;fceleratas artes occupantur:qu6d quipræ-funt,inanes potius funt vmbræ,quantum ad munus fuum exequendum pertinet, vel mortua fimulachra, qudmveri miniftri:tandemquöd cum verbo Dei gubernare confeientias debeant, iniufta eas tyranni-deoprimunr, amp;nbsp;multis impiarum legum vinculis

con-

REFORMANDAE ECCLE.

conftriâ:asfencnt: IfanCjVtnon modo fprctis Dei amp;nbsp;hominum legibus,fed proieâa omni verecundia, fœda confufio in promou endis epifeopis amp;nbsp;prefbyte risregnetdibidoproiurcvaleaf.raro ablit fimonia: amp;ranquam ieuia elfcne hæc mala, correftio in futu-rumfeculum differatur? I am vbi iacetdocedi cura: quæ reftat amplius minifterii fpecies? lam pro fpiri-tuali confeientiarum libertate videmus quot certa-mina Paulus fufeeperit, quantaque contentione ea exagitet. At qui adhibuerit in ludicando æquita-tem,intelliget profedo, longe nunc iuftiorcs nos habere contendendi caufas. I n tanta ergo totius piac doftrinædeprauarionejn ram nefaria pollutione fa-cramentorum.intamdeplorata Ecclefiæ calamita-te, qui nos tam vehementer commoueri oportuilfe negant.iis non aliter potuimus fatiifacere,nifi vtDei cultum.Chriftigloriam,falutem hominum,totam facrorum amp;nbsp;Ecclefiae adminiftrationem.perfida pa-tientia,proderemus.Speciofumeft moderationis no mempulchraamp;laudabilisvirtuSjtolerantia.Sed tenen daeftregula-.vfquead aras.Hoc eft,nefacrum Dei Nomen profeindi impiis blafphemiis ,æternam eius • veritatem futfocari Diaboli mendaciis, Chriftum confpui,inquinari eius myfteria, crudeliter interfici miferas animas,Ecclefiamletaliter fauciaram cum vltimo exitioludari,patienterferamus. Non cnim hæc effet manfuetudo-.fed earum return incuria, qui bus omnia pofthaberi oportet.

Hadenus, quod propofueram ,fatis oftendiffe

denecessitate

me confido;nos in corrigendis Ecclcfix vitiis ne-quaquàm fiiifle vehementiores,quam res ipfa flagita bat.Neque idnoftrosrepreheforesfugit.Itaqueaa al teram.criminationemcó£ugiunt:Nihilaliudnostu multuandoprofecifle,nifivtinteftinisdi(cordii$ fer ueretorbisChriftianus,qui faltem ante pacatuse-rat.Adeo enim nihil emendation is apparere,vr pro-lapfa indeterius fint omnia:ex iis,qui dodrinam no ftram funt amplexi,paucos inde faftos elïe meliores: quinetiam quibufdam.fi non maioris, at diffolutio-ris nequitiæ audaciam præbuifle. Obiciunt præte-rea,nullam efle in Ecclefiis noftrisdifciplinam,nullas abftinentiæ leges, nulla humilitatis exercitia: plebem,qu2cnullo iugo retineaturjicentia impu-ne lafciuire. Poftremo,inuidiam nobis de bonorum Ecclefiafticorum direptione faciut.Principes enim noftrosinea, nonfecusatque in hoftilem prædam, inuolafle:irafpoliatam,indigna violentia, Ecclefi-am fuiflê:hodicqu c,confufo difcrimine,poirideri ah iis Eccleliæ patri monium,qui in medio contentio-num ftrepitu ea,fine iure,fi ne honefto vllo ritulo,oc cupaucrint.

Equidem non nego, cum abfque controuerfia rcgnaret impietas,turbatum eius regnum per nos fuiire.Quodfifanæ piæque doftrinæ, fiatim arque mundo illuxit,{ponte omnes, promprisque animis, ficutiparerar,manum dediflent :non minus hodie tranquilla pax amp;nbsp;quies effet inter omnes ecclefias,flo renteChrifti Regno,quod tune, Anrichirflo tyranni dem

REFORMANDAE ECCLE.

dem obfinente. D dînant ergo,quos veriratis cur-fum impedire confiât,cum Chriftobellumgerere: flatim optima erit concordla : aut diirenfionum, quas agitant ipfi,culpam in nosreiicere definanr. Nam illud certe perquàm iniquum efl: cum non a-liam a fe pacis conditionem impetrari fuftineant,ni-fivt,profligatapietatis dodrina,Chrifto velut infe-pulcnrum recondito,iterum Ecclefiam fubigat An-tichriftus: non gloriari folum tanquam innoxios: fed nobis etiam vitro infultare: nos qui nihil aliud cupimus quàm vnitatem,cuius modo vinculum fit æterna Dei vcritas,totum crimen amp;nbsp;odium fuftine-reiperinde acfi contentionum cflemus authores. Quod nullum frudum ex dodrina noflra confecu turn effe exprobrant,fcio equidem nos profanis ho-niinibus ob banc eandem caufam derifui effe, quod infanabiles morbos commouendo, nihil qudm ex-ulceremus. Sic enim exiflimantitam perdito Eccle fiæ flatu,fruflra tentari remedia,cum nulla fit fpes fa nitatis.Proinde melius nihil effe concludunt, quod malum bene pofitum non mouere. Qui in hunc modumloquuntur,Ecclefix inllaurationem non intelligunt opuseffe Dei,quod afpe opinioneque hominum nihilomagis pendeat, quàm aut mortuo rum refurredio, aut aliud miraculum ex co gencre. Non ergo aut ex hominum voluntate, aut ex inch-natione temporum cxpedanda eft hie agendi facili-tas:fed per mediam defperationcm prorumpere con uenit.Vult Dominus Euangeliumfuumprædicari.

n 2

100

DE NECESSITATE

Huicmandato pareamus:amp; fequamur, quo nosvo-cat.Quis futurus fitruccefTusjnquirere, non eft no-ftrum;nifi quod eum quàm optimum,amp; votis opta re,amp;precibus aDomino poftulare debemus ; eniti eriamomni ftudio, folicitudine, diligentia, vttalis contingat:interea tarnen qualifcunque erit, æquo a-nimo ferre.

Immerito igitur hoc nobis crimini datur, non tantum profuifle nos,quantum amp;nbsp;ftuduimus,amp; op-tandum fuiflèt.Plantare ôtrigare nos Deus iubet. Fe cimus.Solus ipfeeft,quidatincremenrum. Quid fi pro noftro voto dare nolit? Si quod noftrarum partium erat,fideliter nos efle exequutos coftatme quid amplius à nobis requirant aduerfariirde fucceifu mi nus proipero cumDeo expoftulent.Qu amquàm id quoque,quod obtendunt, nullum extare dodrinx noftræ frudum,falfiirimum eft. Omitto externs idololatriæ corredionem,totque fuperftitionum ac errorum:quæ pro nihilo ducenda non eft. Sed an nullus eft hic frudus,quód multi vere pii nobis ac-ceptumrefcrunt,quôd Deumpuro tandem corde coleredidicerint : quod eum cœperint ferena con-fcientia inuocare:quôd ex perpetuis tormentis libe rati verum Chrifti guftum.in quo acquiefcerent,pet ceperint.Quôdfi qusrantur documenta,quæ in ho minum confpedu appareantmon itainfœliciterno-bifcum agitur,quinplurimis gloriari liccat. Quàm multi,cum ante corruptioris vitæ fuiflent,ita refipue runt,vt innouos hominesviderentur conuerfi^

Quàm

R E F o R M A N D AE E C C L E. loi Quàm multi,cum omni reprehenßone caruiflet eo rum ante ada vita.imo cum præclaram laudem ha-buiffet,adeo tarnen no retroceflerunr,vt abunde vita fuateftentutjUonefle fterile nec infruduofum no-ftrum ininifterium?Traducere nos,adeóque lacerate fuiscalumniishoftes noftri poflunt: apud imperi tos prxfertim:fed hoc nobis non enpienr,quin plus apudeos,quidodrinamnoftram funt amplexi,in-nocentix,integritatis,veratque fandimoniæ reperia-tur,quàm in iisomnibu\qui habentur inter eos ex-cellentifiimi. nbsp;nbsp;Quod fi qui funt, vtnimis multos

fatemur efie, lt;jui ad laxandas nequitiæ fuæ habenas Euangelioabutantur:non nouum idquidem eft. fedquidadnosevteiusculpam fuftinere nosoporteat. Scitur Euangelium vnicam efle bene fandeque viuendi regulam. nbsp;Quod autem non omnes

regifepariuntur,quódetiamalii,quafi iugo foluti, liberius infolefcant :ineo agnofcimus verum effe, quoddicebatSimeon-.ebriftum inbocpofitum ef-fe,vt reuelenturexmultiscordibus cogitationes.Si Euangelii lucemjdeo accendere, vtocculta im-piôrumnequitiadetcgatur,Deo placet; inde Euangelii miniftris,eorumque prœdicationi crimen con-flare, extreme impudentiae amp;nbsp;malitiæ eft. Ego veto nullam illis iniuriam fadurus fim,fr hoc de quo in-uidiam conflare nobis conantur in eos retorqueam. Vnde enim lafeiuiendi audaciam arripiunt Dei contemptores e nifi quod in medio diflenfionum ftrepitu omnia ftbi licere putant.Suum ergo hoc ef-

XO» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DB NECESSITATE

fecrimen agnofcant,quod veritatis curfum rémo-rando.impunitatem alunt improborum.

Quód difciplina legibus,quæ populumin ordine contineantgt;carere nos aiunt, ad earn vitupe-rationem duplex nobis in promptu eft refponfio. Si ordincm rite apud nos conftitutum dixerozrefellent me quotidianæ noftrorum hominum conciones, quibus difciplinam iacereadhucnegledam deplo- । rant. Ego vero.ficut nos ifto bono deftitui non infi- ; cior:ita per quos fteterit baftenus, amp;nbsp;nunc ftet, quo- nbsp;nbsp;(

minus eofruamur,refpiciendum ede dicorvt biscul , pa imputetur. Negent hoftes noftri, fi poffunt.o-mniafemachinari,quó non modo laborem infor-mandis ordinandisque Ecclefiis noftrum impedi-ant : fed quo dilfipent etiam ac euertant quidquid per nos inchoatum fuerit. Sedulo nos qu idem in Ec nbsp;nbsp;'

clefiæ edificatione elaboramus. D urn in opere fu- nbsp;nbsp;(

mus oceupati, illi ad turbanda principia infeftos fe fubinde ingerunt,nec vllam nobis relaxationem per nbsp;nbsp;j

mittunc : vt componere domefticum Ecclefiae datum liceat. Poftca diffipationem, cuius ipfi caufa funt,probri loco nobis obiedant. Quaenam ifta eft ingenuitas, nobis continuamexhibere moleftiam: deindecriminis loco ducere, quod per earn omnes Ecclefiæ partes conftituere non vacet ? Quód mul-tum adhucdeeft ad perfeâionem,Deus gemituum noftrorum,homines querelarum teftes funt. At non nulla,quæ addifciplinam pertinebant,locomoui-mus.Nempe quemadmodum facere folent,qui col-

R E F o R M A N D AE E C C L Ë.' loj lapfum edificium rcpararc aggrediuntur, vt congé-fta in aceruum amp;nbsp;confufa ruinarum fragmenta ex-trahant ac colligant,aptanda poftea fuo loco:ira nobis facere necefle fuit.Nam fi quid ex veteri difcipli-nafuperfuit,in tanta Ecclefix vaftitate : ita,in defor-miruinarumaggere permixtum 6tproiedum,pri-ftinam faciem amiferat:vt nullum ad vfum,nifi pri-us extradum ex illa confufione, accommodari pof.

Vtinam autem fuo faltem exemplo nos prouoca-rent.Sed quideDifciplinam qui nullam apud nos ef feclamitantjipfi quamhabcnt?An non præftaret,vi’ tiumfuum agnolcereipfos coramDeo nobilcum, amp;nbsp;fateri, quàm nobis exprobrare, quod mox in fua capita retorqueatureD ux funt difciplinx partes. V na eniin ad clerum'.altera veto ad plebem pertinet.Sci-renuncvelim,qua fcuericace clerum fuum in hone-ftiscaftisquemoribuscontineant. Puriorem illam amp;nbsp;magis exquifitam fandimoniam, adquam cleri-cos adftringunt antiqui canones,illis remitto. Scio enim vt intus rideant,cum quis leges illas, iam pluribus feculis mortuas,exdiuturna obliuione fufci-tat. Tantum vulgarem in eorum clericis honefta-tem requiro-.vt fi non excellant vitx innocentia, faltem ne turpitudinefint infames.Si quis vel muneri-bus,vel fauore,vcl fordidis obfequiis,vel fubreptitia commendatione obrepferit ad faccrdotium : limo-niam efle pronunciant canones:amp; vindicari iubent. Quotufquisqucbodie eft,qui aliter perueniat i Sed

04 nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSITATE

valeat,quemadinoduiii dixi.fummus ille rigor. Verum vt nihil legibus præfcriptum fit: Epifeoporum domos,apertæamp;proftitutæfimoniæ elfe oftlcinas, quantum eft dedecus e Quid de Romana curia di-cam^Vbilicitationibus palam fubiacere facerdotia, leuiculum iam videtur :cum amp;: lenociniorum,amp; ve-neflciorum, obfcœniorum fcelerum fint merce-des.Si qua faltem inter nos valet humanitatis ratio, duodecim annorum pueris mandari Archiepilcopa tus,quantumeft portentum?An cum colaphiscæde rctur Chriftus,indigniore contumelia affedus fuite An apertius Deo amp;nbsp;hominibus illudi poteft, qudm vbi Chriftiano populo regendo præficitur puer,amp; in patris paftorifqueledecollocature Depresbyteris amp;nbsp;Epifeopis ita ftatuunt canones:vt in fua quifque fta-tione excubias agant: ne quis longius abut a fua Ec-clefia. Verum fingamus nihil tale prxeipi. Quis tarnen non videt, Turcarum quoque liidibriis profti-tui Chriftianum nomen, cum paftor vocatur quif-piam Ecclefiæ, ad quam ne femel quidem tota vita accedat?Nam vt quis illic perpetuo habiter, vbi de-ftinatus eft paftor:iam pridem rarum exemplum ef-fecœpit.Epifcopiamp; Abbates,aut ipfi proprias aulas habent,aut ordinarii funt in principum aulis. Alii profuoquifquegeniolocum eligunt,vbi delitien^ tur.Quibus aiitem nidus fuus magis placet, illi vere inecclefiisfuisrelident. Sunt enim ociofi ventres, qui nihil minus nouerunr,quâm officium fuum.Vc titumilludquoque eft antiquis canonibus,necui at tri~.

R E F o R M A N D AE E C C L E. loj atfribuerentur(luæEccIeiiæ.S]thoc pro non diólo. Sed quonam colore excufabitur taiira abfurditas^' quod quinque,autplura lâcerdona in vnum horni-» nem congerunrur:quód vnus, interdum en'am puer,tres Epifcopatus occupât, tanto interuallo difli-tos, vt eos anno vertente circuire vix poflir,etiam û nihil aliud agat ? Examen,in promouendisfacerdo-tibus,amp; morum,amp; doftrinæ,canones requirunt exa-âum amp;nbsp;enucleatum.Demus hoc temporibus, ne ad illam nimis aufteram formulam alligentur.Sed vide mus quàm indoâi, amp;nbsp;omnis,non tantum fcientiæ, led etiam prudentiæ expertes, Ene deledu ingeran-tur.Et in mulionccouducendo maioranteadæ vitæ ratio habetur,quàm in eligendo facerdote. Nihil lingo-.nihil amplifico. Agunt quidem,ceu hiftrio-nes infcena,fabulam;vt Emulacrum aliquod antB’ quimoris repræfentent. Interrogant vel epifcopi, vel eorum fufFraganei,num digni lint,quos deftina-runt ordinäre. Adeft qui refpondeat,dignos effe.Ne-que veto procul quaerendus eft teftis, aut precio cor-rumpendus. Quia enim ceremoniae tantum feruit hæc refponfio:eamomnes cubicularii,tonfores, ia-nitores edocentur. lam poftordinationem,mini-ma in cl€ricisfcortationisfurpicio,fecundum anti-quoscanoneSjCorrigidebet.ficonuiâum fuerit crimen: abdicatione amp;nbsp;excommunicatione punien-dum eft. Remittamus aliquid ex afperitate ilia veteri. Quid tarnen, quod quotidiana in illis fcortatio fie toleratut , tanquàra iure permilia

O

toÄ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

foret ? Clericuni,qui aut venationi,aut aleæ, aut co-meflationibus.aut choreisindulgeat,nullo modo ferendum,pronunciantcanones. Quinetiam era-dunt ex minifterio.quicunque infamia aliqua nota-ti funt.Similiter eos omnes, qui fe implicant profa-nis negodis, qui duilibus offidis fe ita immifcent, vt abftrahantur àminifteriicura, qui deniquenon funt in munere fuo exequendo affidui, corrigi graui tcr:amp; nifi refipifcant.deponi præcipiunt. Excipient, ram afpera remedia,quæ ad viuum omnia vitia refe-canr,etatem banc non ferre.Sit ita.Neque enim fantam ab illis puritatem flagito.Sed tam eflfrenem pec-candilicentiam inclericisdominari, vt mundum, alioquicorruptiffimum,magisinfidanf,qudm vl-lus alius ordo,quis hoe illis ignofcat e

Plebisvero difciplinafichabetzmodo clericis maneat intadafuadominatio, modo tributis ac ra-pinis nihil depereat,vt reliquaferè omnia,aut impu-ne liceant,aut praetereantur negligenter.Videmus,vt in omne genus nequitiæ paflimdiffluxerint homi-num mores.Ncc vero eius rei alios aduocabo telles, quàm teipfum inutôifs. Cæfar, vósque illuftriflîmi Principes. Poffunt qu idem,cur ita fit, multæ caufæ adducffateor.Sed inter multas hæc prima ent,quod fua,vel indulgcntia,vel focordia,improborum libi-dini frenalaxarintfacerdotes. Quidhodie?Quam purgandis vitiis,aut faltem reprimendis,curam adhi benteVbimonitiones?Vbi cenfuræ^ Excommunica tiOjVtalia taceam,optimus difciplinx ncruus,queni

R E F o R M A N D AE E C C L E.’ nbsp;nbsp;nbsp;»7

habet vfum? Habent quidem, excommunicationis nomine,tyrannicum fulmen, quod in contumaces, vt vocant,iaculantur. Scd quam contumaciam pu-niunt.nifi eorum,qui de caulis pecuniariis ad tribunal fuum citati,vel non ftiterint fe iudicio,vcl credi toribus,propter inopiam.non fatirtecerinte Ita.quod faluberrimum crat, ad corrigendos noxios, remedi-üm:eo tantum modo ad miferos innocentésque ve-xandós abutuntur. Ridiculum porro eft,quód occulta facinora interdum anathemate flagellant: vt fi furtum admiifum fuerir,nec reperiatur author. Alie na enim eft ab infhtutione Chrifti hæc ratio. Carte-rumcum tot publica dedecora anteomniumocu-los verfentur-.illic celTat excommunicatio.Et adhuc nobis ATA :i AN exprobrareaudent,apudquos omniaficfuntdilfipata? Quamquam nihileorum accufatione iuuamur ,fi in eodem fumus reatu. Sed enim non hue pertinebant,quæ haâenus dixi,vt crimen,quo nos infamant,in eos retorquendo, a nobis abftergerem:fed vt oftenderem, qualis fuerit eximia ilia difciplina,quam a nobis labefaótatam fuiire,con queruntur.Si facere comparationem libeat:non ve-lt; remur, quin aliquanto faltem ordinatior ab omnibus piis iudicetur noftra qualifeunque diflipatio: quàm totus eorum ordo,quo gloriantur. Non blan dior malis noftris,cumhæcdico. Scioquàm multa defiderari in nobis poffint . nbsp;nbsp;Et certefihodie nos

Deus vocaret ad calculum: difficiUs effet exeufatio. Sed cum hoftibus noftris refpondendum eft,mclio-o 2

Îo8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE ’NECESSITATE

rem habemus caufam,8f faciliorê vidoriam quâm vellemus.

Similisimpudentiæçftjquôd diripi apudnos Ecclefiæopes, amp;nbsp;in profanos vfus conuerti clami-tanr. Si nihil hic apud nos peccari dix€ro,mentiar. Etfane, rarofantæ rerum conuerfionesfiunr,quin fccum trahant aliqüid incommodi. Si quid igitur hicpeccatum eft,non excufo. Cæterum qua fronte nobiscrimen hocaduerfarii intendunteEcclefiæfa' cultates in alienos vfus conuertere, facriJegium efle dicunt.Aflentior.Adiiciunt,fieri hoc a nobis. Exci-pio, nos minime fubterfugere, quin pro nobis re-fpondeamus : modo ipfiquoqueadcaufam dicen-dum viciifim parati veniant.Mox igitur de nobis:in-terea videamus quid ipfi faciant.De Epilcopis nihil dicomifi quod omnes vident,eos non Iplendore mo doveftium,menfarum lautitiis,copiofo famulirio, palatiorum magnificentia,omni deniqueluxus ge-nerecertare cumprincipibus : fed etiam in fumptus multo foediores dilapidate opes ecclefiafticas, ac profundere.Taceo venationesjtaceo aleae ludum: ta ceo reliquas voluptates,quænonexiguam reditus partem abforbent.Sed ab Eccleiia fumere eos,quod infcorta Srlenonesexpendant,idveronimis indi” gnum. lamhocquidemabfurdummon dico modo, pompa örapparatufiiperbire: fed illis redunda-re,vnde'poffint.Fuit olim tempus illud,cum in facer doribus gloriola prædicareturpaupertas. Sic enirti habetur in adis Aquileienfis fynodi. Olim quoque fan^

REFORMANDAE E C C L E. lo^ fancitum Fuic,vc Epifcopus non procul ab Eccltfia, hofpitiolum , vilem menfam, fupelieâilem haberet.Verum,vt faceflat antiquus ille rigor : poft- cSKJ; quam iam vnà cum opulentia multæ corruptelæ *-'«*i*» fuccreuerant.tuncquoque tarnen cófirmata iterum lex antiqua fuit, vt prouentuum ecclefiafticorum quatuor fierêt portiones:vna Epifcopo cederet,propter hoipitalitatem, fufccptionem pauperum : altera clero ; tertia pauperibus : quarta reparandis Ec-clefiis. Hanc rationem fua quoque etate viguiflè teftatur Gregorius.Præterea,vt nullæfint leges ficut aliquâdo nullæ fuerunt(hæc enim,quam dixi, quem admodum amp;nbsp;aliœ,ex malis moribusnata eft) vcrifli-mumtarnen eflè illud Hieronymi.nemo non fatebi Ne. tungloriamelfeepifcopi,pauperum opibus prouP”'“quot;“® dere : ignominiam omnium facerdotum, propriis ftudcrediuitiis. Aufterius forte videbiturquod il-lie quoque inbet,menfulamfacerdotis peregrinis ô£ pauperibus patere.fed æque tarnen eft verum. Abba tes quo propius, redituum amplitudine, accedunt adepifcopos,eó funt illis finuliores. Canonicis Sr parochis quia ad ingluuiem, delitias, Sr pompam, non fuppetebat vnum facerdotium.facile compendium,quo huic incommodo mederentur, inuene-Tunt. Nihil enim obftat,quominus quatuor aut lt;juinquefacerdotiorumprouentum recipiat vnus, lt;iuimultoplusdeglutire polfet vno mcnfe,quàm Fiabeat in totum annum.De oncre,non agitur. Sunt tnimin promptu vicarii,qui libenter fupponant hu

o 5

«o DE NECESSITATE

meros, modo portiuncuJam aliquam Jigurianf. Quinetiam pauci repen'untur, qui vno epifcopatu, vna iint conrenti. Clericos,qui publico aluntur eccleiiæ fumptu,cum ex patrimonio polfint viuere, facrilegos Hieronymus appellat. nbsp;nbsp;Quid

ergo de iis fentiendum, qui tres fimul epifeopa-tus, Jioc eft,aut quinquaginta, aut centum honefta patrimonia ingurgitant?Et ne paucorum culpa, im-merito fe traduci conquerantur:quid de bis fentiendum,qui publicis Ecclefiæ Ihpcndiis non luxurian-tur modo,fed ad foluendas lenonibus ac feortis mer cedes,abutuntur? Atqui iam nihil dico,quod non fit vulgare. Adde,quodfirogentur,quonam iurevel frugale modicumque ftipendium accipianr,non dû co omnes,fed pauci illi, qui in facerdoriis fuis refi-dent:neadhancquidem quæftionemquod relpon-deant,erif. Quibus enim officiisid merentur? Quemadmodum olim fub lege qui altari feruie-banf,viuebant ex al tari : i ta nunc qui Euagelium an-nuncianf,ex Euangelioviuereæquum cft.atqueita Deus præcepit.Hæc funt Pauli verba. Exhibeant ergo nobis Euangelii miniftros : amp;nbsp;ftipendium illis nonægreconcedam.Ncqueenirabouitrituranti os obligandum.Boues autem arantes efurire,amp; inertes afmos pafci,quàmabomni ratione diffentaueum? Atqui feruire fe altari dicent.Refpondeo,altaris mini fterio vidum meruiifefacerdotes fub lege:aliam effe rationem noui teftamenti,ficut Paulus teftatur. Ec ^uxfunt ifta circa altare obfequia,quibusvie^u de-

REFORmANDAE ECCLE. m beri iaâant? Nempe quód peragunt fuas miflas,amp; cantillant in templis,hoeeft, partim operam fine fruftuludunt,partim facrilegium perpétrant,quo iraDeiprouocetur.En cur illis ex publicopræbean-tur alimenta.

Hi funt,qui inexpiabilis, facrilegii noftros principes aceufant,quod patrimonium Ecclefiæ,Deo confecratum.rapuerinr per vim amp;nbsp;fummam iniuri-am amp;nbsp;nunc in protanos vfus dilapident. lam qui-demteftatus fum,nolle me omnia,quatapud nos fiunt,excurare. Qu in potius non maiorc alicubi ra-tionemhaberi,vtin eos tantum vfus impendantur ' Ecclefiæ reditus,quibus funt dedicati, mihi difplice reprofiteor.Mecum etiam id gemunt omnes boni. V erum hoc tantum iimræfentia agitur,rapuerint ne per facrilegium Ecclefiæ bona principes noftri,cum ex facerdotum ôf monachorum ereptas manibus, easadferccepcrunt. Num quiaaliorfumeaconfe-runt,quàm ad faginandos illos ventres : ideo ipfa profanent.Suam enim aduerfarii, non Chrifti, nec Ecclcfiæ,caufam agunt. Fateor cette,graue indicium pronunciari aduerfuseos,qui Ecclefiam fpolia uerint,vt fibi raperent,quod illius erat. Sed ratio fi-mul additur,quia veros miniftros fraudent fuo vi-â:u:quia,pauperes famenecando, rei fint fanguinis. Hoc autem quid ad noftros aduerfar io s e Qu is enim ex eorum cohorte teftabirur,quod de fe olim tefta-tuseft Ambrofius : fumptum elfe egenorum H^id- Epiftoi*. quidpolfidet. Item,nihil habere epifcopumjquod’^^^^’j'P*-

Ill nbsp;nbsp;nbsp;DENECESSITATE

pauperum non fir. Imo quotufquifqueeft eorum, qui non æque licenter eo,quodpoflidef,aburatur,aC nlibidini fuæ ad quamlibet profufionem, expofi--tum foret. Fruftra ergo fibi ablata efle expoftulanr, quænecvlloiure occupabant : amp;nbsp;dilapidabant per fummum nefas.Non enimlicuit hoc modo noftris principibusifed etiam neceflefuit. Quid enim cum Ecclefiam veris miniftris nudam acdeftirutam cer-nerent:reditus aucem,qui alendis miniftris dicati ef lent,ab ociofis ignauifque hominibus fupprimi: cü Chrifti ac pauperum patrimonium cernerent,vel in gurgitari a paucis.vel in fumptuofos luxus dilfolute protundi:an non admouerent man urn? I mo cum obftinatos veritatis hoftes Ecclefiæ patrimonioi incubare,5teo,adCHR I STV Mimpugnandum ad opprimendam pietatis doólrinam, ad perfequen-dos eius miniftros.aburi cernerent.annon excute-rentprotinus ex eorum manibusme ad vexandam Ecclefiam,Ecclefiæfaltem opibus armati inftruâp queeftent.Laudaturfpiritus fandi teftimonio Rex loas,quod cum facras oblationes perperam confu-mi a facerdotibus, animaduerteret : quæftorem fu-um præfecerit rationibus repofcendis. Et tarnen ilH; erant facerdofes,quibus ordinariam adminiftratio-nem Deus mandauerat. Quid ergo cum iis agendum, qui nec fungunrur Icgitimo minifterio, nec rempli modo inftaurationem, ficut illi, negligunt: fed ad diruendam Ecclefiam neruos opéfque om-nes.impendunt?

Verum

REfORMANDAE ECCLE. «gt;

Verum adminiftratio qualis«’dicer quiipiam. fanè,vf non penitus repreheniionecareatdonge fak temamp;melioramp;iànétior,quamin hoibum noftro-, rum parribus. Inde fairem alunrur veri miniftri, qui populum faluris dodrinapafcanrxum anrehacnu-. dæ ac deftiruræ à Paftoribus Ecclefiæ,fumpru ramen alimenrorum grauarenrur.Vbicunque fchoJæ erant aut ptochorrophia,manenr:audi eriam alicubi redi-rus.nufquàmimminuri. Mulris eriam locis invk cemmonafteriorum inftirura prochorrophia,quæ ante non fueranr;alicubi eriam ereâæ nouæ fcholæ: vbi non magiftris ranrum ordinara funt ftipendia: fed pueri quoque in earn fpem educanrur, vr poftea Ecclefiæ feruianr. Denique muira commoda in commune percipiunt Ecclefiæ ex iis opibus, quas fa cerdotes amp;nbsp;monachi prius foli heluabanrur. Neque cxiguaporrioin fumprus exrraordinarios abfumi-tur:qui ramen oprimo iure in rarionem venire de-benr.Cerrum eft,mulro plus confumi, rebus ira con fufis,quam fi.compofirocerro ordine,inrerEcclefias conuenirer. Eiufmodi impenfas,quæ non priuari compendiigraria.fedin publicam Ecclefiæ neceffi-tatemfiunr,noftris principibusac ciuiraribus non ferri expenfas.perquani iniquum forer. Prærerea non fubducunr aduerfarii rapinas illas amp;nbsp;iniuftas exaiSio nes, quibus Ecclefiæ fub facrificis expilabatur,nunc aurem funt fubleuatæ. Verum ob vnam caufam pro pefuperuacua eft rota hæc difpurario:quôd iam ante trienniumteftati fint noftri.principes,moram fe

P

«4' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE necessitate

nullam in reftitutione faduros,modo ineundem fc ordinem cogi p3riantur,qin amp;nbsp;amplius mulco id-cjuc minus honefto colore detinenf,amp; in adminiftra tionemultodiirolutius peccanr. Haber igiturrua Maieftas,Inuidifs.Cæfar,eos fua promiffioneobftri ^os.Exfatetiamin manibushominum libellus. Vt ad dodrinæ confènfionem ea res non dcbeat cffeim pedimcnto.

Vlrimum acprecipuum, quo nos grauant, crimen eftjfadæ ab Ecclefia difceflionis. Arque hic ferocirernobis infulranr,quod nulla caufa Gt, cur abrumpereliceat Ecclefiæ vnirarem. Verum quantum nobis facianr iniuriæ,relies lunr noftrnrum ho minumlibri. Nuncautembreuirerfibi refponfum habeanr:nosnec ab Ecckfia diiridere,nec ab eins communione elfe alienos.Sed quia fpeciofo illo Ecclefiætitulo etiapiilt; alioqui cordari- perftrin-gereoculosfolenr:te Inuiâifs. Cæfar,vôlque illu-ftrifs.principes,obteftor,primum vtdepofito omni præiudicio,alreramdefcnfionisnoftræ aurem inregram praebearis:deindc,neprotinus,audito Ecclefix nomine, rerreamini, vt memineritis, rale omnino cumlaruarafuifeculi EccleliaPropheris amp;nbsp;Apollo lis fuifle cerramen,quale nobis cum ponrifict Roma no,torique ei'ilt; cohorte elfe hodic,videtis.Cum illi, Dei mandaro,in idoIolatriam,fuperftitioncs,Tepli facrorumquc pollutionem, in facerdorum focordi-amactorporem, in omnium auaritiam, crudch'ra-tem,amp;libidinej libcnus inueherenrur:continuo iliis

REFORMANDAE ECCIE. ïtÇ regerebafur,quod hodie feniper in orehabent’ad't uerfariinoftri.eosa communi fententia difceden-Ï dojEcclefiæfcinderevnitatem. Eraf tunc ordinari-t urn Ecclefiæ regimen penes facerdofes:quod non te mere arrogauerant ipù fibi : fed Deus illis lege fua cótulerat. Longe eflet in fingulis hoc oftedere. Vno igitur leremiae exeplo limus contentt Erat illi cum toto facerdotucollegio negocium.Hæc ad eum im-petendum erant illoruin arma. Venitexonfpiremus aduerfus leremiâ.Non enim lex à facerdore peribit;-nec cófilium à fenemec fermo à Propheta. Erat ilUc fummusfacerdos»cuius no flareiudicio,capitalee-r at. Totû ordin e.cui Deus ipfe ifraeliticæ Eccleliæ gubernacula tradiderat,fibi cofentiente habebat. Si ecclefiæ vnitate violât,qui,fola Dei veritate inftru-lt;flus,Ordinariat fe poteftati opponit:fchifmaticus eritPropheta,qui nihil eiufmodi minis fradus fuir, quominus bcllum cum facerdotum impietate gere-reconftanterperfifleret.Stare a nobis ærernam Dei veritatem a Prophetis amp;nbsp;A^oftolis prædicata ,parati fumus oftedere:atque adeo cuiuis intelligcre,proni ptumefl. Sedhoc tantum ariete repellimur,quód » difeeflionem ab ccclefia,nullacaufaexcufec. Nos veto id fieri à nobis, pernegamus.Quid habent,quo nos vrgeanteProrfus n ihil; n i fi quod ordinarium ha bcnt ecclefiæ regimen, At quanto meliori iure hoc diâitabât Ieremiæholies ? Nam tunc faltem mane batadhucfacerdotiilex à Deo conflituta : vt certa effet illorum vocatio.Qui hodie praelules vocantur,

P quot;

US de necessitate

nullis, nee diuinis, nee humanis legibus, approb a-buntfuam voeationem.Sint tarnen pares. Nifi re-um fchifmatis ante peregerint fanftum Prophetam, nihil aduerfum nos proficient, fueofo illo ecclefia: nomine. Ilium vnum,exempli gratia, nominaui. Sed reliqui omnes eandem fe pugnam fuftinuifle te ftantur:cum, ad eos obruendos,ecclefiætitulo abufc tereturimpii facerdotes. Quid Apoftoliean non illis nccefle fuit,vt fe Chrifti feruos profiterentur.fynago gæ bellum den unciare^Et tarnen facerdotii no dum amiferant gradum aut honorem.Atqui,inquient,fic indodrinadiflidebanr,tum Apoftoli, turn Prophetx,ab impiis facerdotibus:vt in facriftciis Si precibus communionem intereacum illis colerent. Fateor: Gum ad idololatriam non cogerentur. Sed quern prophetarum legimusvnquam facrificafle inBetheb quern etiam piorum impuris facrificiis putamus communicaire,cumtemplumab Antiocho pollu-tum,amp;profanæ illucceremoniæ introduäx effent?

Summa hue fpedat, vf feruos Domini inteJli-gatis inanem Ecclefiæ titulum nunquam morari folitos fuiffe, cum ad ftabiliendum impietatis rc-gnumobtenderetur. Proinde nonfatiseft,Eccle-nam iaä:are,fedadhibendum eftiudicium :vt,qux fit vera Ecclafia,amp; qualis fit eius vnitas,nouerimus. Hocaurem primum omnium eft, ne Ecclefiam a Chrifto,capire fuo,lêparemus. Chrifium cum dico, coniundum intelligo cum Euangelii fuidodrina, quam fuo fanguine obfignauit.Ergo vt fe veram ef-

REFORMANDAE ECCLE. ii; fc Ecclefiam perfuadeant aduerfannante omnia pu-ram Dei dodrinam apud fe clFe oftendant, oportet. Arque id eft,quodiâcpe dicimus,perpétua bene ordi natæ Ecclefiæ infignia efle,fana dodrinæ prædicatio nem,ôr purum Sacramentorum vfum. Fundatam enim earn efle in Prophetica amp;nbsp;Apoftolica dodrina, cum teftetur Paulus : nifi hoc fundamcnto fulcia-tur,ruere extemplo necefle eft.Vemo adnoftros ad-uerfarios.Chriftum à fuis partibusrtare,magnifice iadant illi quidem.Sed tune illis fides demum habe bitur:fi eum in verbo fuo exhibeanr. Ecclefiæ vo-cem identidem inculcanr. Sed quærimus, vbinam fit ilia dodrina,quam Paulus vnicum facit Ecclefiæ fundamentum. Vider iam profedo Maieftas tua,Cæ far, multum inrerefle, veritate Ecclefiæ, an nomine arment fehoftes noftri,ad nos obruendos. Ab Eccle fia,communi fidchum omnium marre,columna Si firmamento veritatis,qui difcedunt.eos à Chrifto e-tiam deficere,nos æque faremur,atque ipfi. Sed Ecclefiam requirimus,quæ fdios fuos incorruptibili fe mine ad immortalitatem gignat;quæ geniros alat fpirituali cibo.Semen autem illud,ac cibus ille,ver-bumDei eft.Quæ puram amp;nbsp;integram euftodiat fuo minifterio veriratem illam,quam Deusineius fi-num depofuit. Ilia nota eft minime dubia, minime fallax:quam Deus ipfe Ecclefiæ fuæ impreffit, vt inde dignofeeretur. Num videmur iniquum po-ftuIareeVbi ergo nihil extat tale : nulla illic relucet Ecclefiæ facies.Si nomen obtenditur, notum eft il-

P 3

«8 de necessitate

lud Iereniiæ:fruftra verbis mendacibusgloriari imquot; piosfacerdotes:dumclamitant,Templum Domi-ni:Templum Domini:Templum Domini:cum ex Templo Domini fpelucam latronum fecerinr.

Similiter ecclefiæ vnitatem,qualis â Paulo de-fcnbitur, teftamur nobis effe facrofanäam : Sgt;i anathema pronunciamus aduerfus omnes, qui earn vl-lo modo violauerint. Ab hoc itaque principio vnita temducit Paulus, quodvnus fit Deus, vna fides, v-numBaptifma:quódvnus fit omnium Pater, qui nos in (pem vnam vocauerit. Tune ergovnum eri-mus corpus, amp;nbsp;vnus fpiritus, quemadmodum illic præcipir,fi vni Deo adhæreamus : idque, fidei nodo inter nos colligati.Porto memoria repctendû,quod alibi dicit:fidem effe ex Dei verbo.Sir ergo hoc con ftitutum,tunc conftare inter nos fanftam vniratem, cum in pura dodrina confentientes, in vnum Chri-ftum coalefcimus. Et fane, fi in quamlibet dodri-nam confpirare fiifficeret: quo iam indicio amplius aprophanisimpiorumfadionibusDei Ecclefia di-fcernereturfQuamobrem paulopoft fubiungit Apo fl:olus,ad edificationem Ecclefiæ inffitutumeffea Chrifto minifterium,donecperueniamus in fidei v-nitatem:hoceft,agnitionemfiliiDei : ne fimus am plius pueri,qui circunferamurquohbetventodo-drinæ:fed veritatem fedantes in charitate,crefca-mus in illum,qui eft caput. Poterat nc apertius to-tani ecclefiæ vnitatem includereinfandaverædo.. drinæ concordia,quàm dum adChriftum.adfidem» quæ

t R E F o R M A N D AE E C C L E. tt^ qu.T eins agnitione continetur,ad veritatis obeJicn-

reuocarfNeque vero hoclonga demonrtrario-ne opus habet apud eos,qui ecclefiam cogitant leillud effe, ciii folus Chriftus præeft : vbi vna eius voxauditur,amp;difcerniturabalienorumvoce. Arque idquoque alibi confirmât, cumpro Romanis Deum precatur,vt vnum fenriant omnes,fed fecun-dum Chriftum-.vt vnanimes honorent Deum.

Proinde ad Chriftum accédant aduerfarii no-ßri primum : amp;nbsp;tune reos fchifmatis nos faciant» quód ab ipfis in doärina dilhdere auli fimus. Cum vero iam planum fecerim,profligarum efle Chriftum ex eorum contubernio, exterminatam efle E-uangelii eius dodrinamihoc tantum in nobis accu-fanr,quódChrifto potius adhæreamus,quâmfibi, Cui enim,oblecro,pcrfuadeanr,quicunqueabduci à Chrifto,ciu':que veritace.reculent, vt feinhomi-num tradant poteftatem.eos fchifmaticos, amp;nbsp;ab ec-cldiæconlortio tranlfugas eße? Fateor certe, honorem habendum cireracerdotibus:amp; magnum elfe pcriculum in defpedu ordinariæ poteftatis. Quare ii nontemere ordinarix poteftati refiftendum eße dixerint,nondifficulterfubfcribimus. Nequeenim rudes adeo fumus,quin videamus, quanta fir futura perturbatio, nifi authoritas deferatur lis, qui præ-funt.Conftet ergo fuus paftoribus honor: fed ira, ne quid imminuatex fummo Chrifti imperio:cui amp;nbsp;il los,amp; omnes ad vnum, fubelfe oportet. Hac enim conditione feolim ifracliticx ecclefix regimen de-

«o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

difle facerJotibus teftatur Deus per Malachiam : vC fadac cum illis paftionis fidcm præftarent. Némpe, vt labia eorum cuftodirentrcientiam,amp; legem popu loexponerent.Huic padioni cum minimetunc fta-rent facerdofes,fœdus fuum,illorum perfidia, abro-gatum,iamque irritum eire,pronunciat.Falluntur,fi alia fe lege collocatos in Ecclelîæ regimine arbitral! tur.quàm vt veritatis Dei miniftri lint actelles. Quamdiu ergo,contra officii fui legem ac formu-1am,bellum cum Dei veritategerere pergent.nefibi potellatem vfurpent,quamDeus non nifi,fubea^ quam diximus,conditione, vel olimfacerdotibus, vel nunc epifcopis,contulit.

Verum quia Ecclefiæ communionem in illo regiminisgenere.quod ipfilibi finxerunr, inclufam efle perfuafi funt: eo folo vicilTe fibi videntur, cum nobis alienationem a Romana fede obiiciunt. Nobis veto de primatu Romanæfedis,quotantoperc gloriantur,non eft difficilis refponfio.Sed earn difpu tationem,tum quia nimis prolixa foretrtum quia co piofe traftata eft â noftris hominibus:hic non ingre diar.Tatum hoc àvobis poftulabo, inuidifs.Cælar, amp;nbsp;illuftrifs.Principes, vt Cyprianum audiatis dilTe-rentem, ex quo potius ordine æftimanda fitvobis jw’”' vera Ecclefiæ communio,quam adfolumRoma-num Pontificem aduerfarii noftri reuocanr. Nam vbi ecclefiafticæ concordiæ fontem conftituit in fo lo Chrifti epifeopatu : cuius à fingulis in folidum partem teneri affirmât,poftea fubiungit. Ecclefia v-

na

RE F o R M AN D'AE E C C L E. , • ni naefl,quæin muIfitudinem Jafius incretnento foe^ cunditatis extenditur : quomodo folis radii multi, fed lumen vnum : rami arboris multi, fed robur v* num tenaci radice fundatum :amp; de fonte vno riui plurimi defluunt.numerofitas licet diffufa videatur exundantiscopix largifate,vnitastamen manetin origine. Auelle radium folis d corpore : diuifionem vnitas non capit.ab arbore frange ram um: frudus germinäre non poterit. A fonte præcide riuum: præ-cifus arefcit.Sic Si ecclefia,Domini luce perfufa,pcr totum orbem porrigitur. Vnum tarnen lumen eff, quod vbique diffunditur.nec corporis vnitas fepara tur.Proinde hxrefes amp;nbsp;fchifmara inde oriri pronun-ciat,quód ad veritatis originem non reditur,nec caput quæritur,nec cœleftis magiftri dodrina ferua-tur.Tale nobis hierarchiam fiexhibeantzinquafic cmineantepifcopi,vt ChriftofubeiTe non recufent: vt ab illo, tanquam vnico capite, pendeant, amp;nbsp;ad ip-fum referantur:in qua fic inter fe fraternam focieta-tem colant,vtnonalionodo,qudm eius veritate, fint colligati:tum veto nullo non anathemate di-gnos fatear,fiquierunr,quino earn reuerenter,fum-maque obedientia,obferuenr.Hæc veto mendax hie rarchix larua,qua fuperbiunr,quid omnino habet il milee Vnus principatum.Chrifti vice,tenet Pontifex Romanus : qui ablque lege amp;nbsp;modo, tyrannic© more,imo diifoiutioreimpudentia, quâm tyrannus quifquam.dominatur. Reliquum corpus ad illius magis normam,qudm Chrifti.compofitum. Extin-

q

It* DENECESSITATE

ôum illud lumen,de quo loquirur Cyprianus ; prac-clufa fontis fcaturigo:Denique fola arboris proceri-tas,dradice prxcifa,oftentafur.

Non abs re eft, fcio, quod de aflerendo Roma-næ fedisprimatu ita laborant aduerfariiun quo fcili-cet confiftere,amp; fe,amp; fua omnia,animaduertunt.Scd veftrum eft,inuiâifs.C2cfar,amp; illuftrifs.Principes, di Ipicere ac præcauere, ne vobis, ficut impcritis facere foliti funt,inani fuco illudat. Principio hunc,quern iadant, primatum, nulla Dei aurhorifate,fed nudo hominum arbitrio coftitutum fuifle,iarn fatcri ipft quoque cogutur.Salce idcu oftendimus,etiafi non palam affentiantur,contra tarnen pugnare,quodam-modo eos pudet. Fuit quidem tepus,cuni audaâer fcripturæ teftimoniis,ad tam craffi mcndacii confir-niationem,abuterentur. Sedvbicomminus certa-tum fuit, facile fuit excutere decorum manibus fe-ftucas,quas pro gladiis procul oftentauerant. I taqne Deiverbodeftituti,confugiunt advetuftaris fubfi-dium. Sed inde etia nullo negocio eos depellimus. Paulatim enim emerfifie Romanos Pontifices ad hoc honoris faftigium, quod ab annis circiter qua-dringentis occuparunr,vel potius aftu partim ma lis artibus obrepfilTe,partim violenter irriipilfe, tum fanftorum parrum fcripta, turn ada conciliorum, turn hiftoriæ planum faciunt .Verum vr illis vtrun-que remitramus : Vr,inquam,nobis concedenribus obtineant,amp; collatum Diuinirus Romanæ fedi pri-n3atum:amp; confirmatum perpetuo veteris Eccleftx con

REFORMANDAE E C C I E. Mgt; confènfu fuiflèztunc ramen demum his dfct locust fi Roma amp;nbsp;veram Ecclefiam haberet, verum epi* fcopum. Neque enim ftabit fedis honor,vbi nulla amplius erit fedes. Obfccro, qua in re epifcopum fe præftat Pontifex Romanus fvt talis à nobis cenfea-tur.Notum eft illud Auguftini: epilcopatum officii nomen efre,non honoris. Et has efle epifcopi partes definiunt veteres fynodi:pafcere verbi prædicatione populum: facramenta adminiftrare-.clerum po pu lum continere in fanda difciplina:amp;’neabhisdi-ftrahatur,prophanis omnibus huius feculicurisfe abdicate. Epifcopo adiutores in his omnibus debent cfieprefbiteri. QuidhorumfacerefefimulantPapa amp;nbsp;CardinaleseDicant igitur quo titulo haberi fe ve-Jint legitimos paftores,qui nullam officii partem,vel minimo digito.ne in fpeciem quidem.attingunt.

Verum vtdemushæc omnia : epifcopum eflê, qui ab omni officii fui parte in totum abffineat: Ecclefiam effe.quætam verbi minifterio, quàmpu-ro Sacramentorum vfu careat: quid tarnen, vbi O'-mnia contrâ pugnant?! am aliquot feculis federn ik lichabuerunt impiæfuperftitiones, aperta idolola-tria,peruerfæ dodrinæ:ea dodrinæ capita, quibus po tiflimum Chriftiana religio continctur,euerfa. PrO’ ftitutis ad turpem quæffum,aliasquc pollutiones, Sacramentis,extremo ludibrio habitus fmt Chri-ftus:vtiterum quodammodocrucifigeretur.Erit'ne illaomnium ccclefiarum mater: quæadeo nullam, non dico faciem,fed ne lineam quidem retinet verac;

q 1

«4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E N E C E S S I T A T E

Ecclefiæ,vtneruosomnes fandæ,quæ inter fidèles cfle debet,communionis abfciderit?Nunc renafeen ti Euangelii dodrinæ non aliter fe opponit Romanus Pontifex : quâm fi de capite fuo ageretur. An non eo ipfo demonftrat,non aliter faluam fibi fore fuam federn,nifi profligato Chrifti Regno? Nouit tuaMaieftas,Cæfar,quantushicmihi dicendi campus pateat. Verum vtbreuiter locum hune conclu-dam: Nego Apoftolicam effe earn federn, vbi nihil præter horrendam apoftafian vifitu r. N ego vicarium effeChrifti, qui Euangelium furiole perfequendo, Antichriftum fe efle opéré demonftrat.Nego elfe Pe trifucceirorem,quiaddemolicndum quidquid edi ficauit Petrus,toto conatu incumbit. Nego caput Ecclefiæ elfe, qui refcilfam à Chrifto veto amp;nbsp;vnico capite Ecclefiam fua tyrannidedifcerpitac lacerat. Ad hæcomnia mihi relpondeant, qui ficalligarain fedi Romanæ elfe volunt ecclefiæ hierarch iam:vt Pa pæ authoritati certam ac teftatam Euangelii doâri’ nam pofthabere non dubitent. I mo nihil refpon-deant ipfntantum vos expendite,inuilt;ftifs. Cæfar » illuftriiîimi Principes,æquum'ne an iniquum poftu Jemus.

Huicquoqueproculdubio ftatuere vobis prom turn erit,quàm non audienda fit aduerfariorum no ftrorumcalumnia,dum impiætemeriratis,amp;quafi

, purgan-inquina-mentis Ecclefiam,non expedato pontificis Romani

RE F ORM AN D AE 'E C C t E: ninutu,aggreflifitnus.ldvero priuatis hominibus fas fuilfc negant.At vero,quidab eofperandum eraf? qticm lócocedere oportebat,vtEcclcfiam in ftatum melioremreftitui poflet.Deinde quifquis memoria repetet,qua£ Lutherialiorumquefuerint initia,qui progreffus,nullam ànobis purgationcm requiret. Suppliciter,cum integra adhuc eirent omnia, orauic Pontificem Lutherus,vtgrauiflîmis Ecclefiæ morbisin animum induccret mederi.Quid profecitf Re vlterius prouedatetiam fl taceret Lutherus cfatisa-cres ftimulos ad incitandum pontificem habebat ne ceffitas,neampliusdifferret. idpalam vniuerfus or-bis Chriftianus ab eoilagitabat. Piis omnium vo-tis fatiffacere illî in manu erat. An feciteNunc impc dimenta caufatur.Verum, fl fontem inueftigare li-beatireperiamus eum folum,amp;fibi,amp;aliis obftare, ne quid agatur. Verum quid argumentis iftis leuio-ribus,infiftoeQuafi vero hoc vnum,aut non fatis fit illuftre,autnon fatis ponderofum:quôd nullam a principiohucvfquefecumtranligendi aliam fpem oftendit,nifi vt,fepultorurfum Chrifto,quidquid impietatis fuir cum nos in medium prodiimus, fir-mioribus quàm ante machinis,ftabiliat. Hæcfci-licet caufa eft,cur hodie quoque fortiter prohibeant aduerfarii Ecclefiæinftaurationimanum admoue-re:non quia neceife non fit : (id enim negate, nimis perditæimpudentia:foret)fedquiatam falutem Ec-clefiae,quâm interitum,exfolo pontificis Romani arbitrio nutüque,fufpenlâm elfe velint.

q ?

DE NECESSITATE

Nuncderemedio videamus,quod fbluni nobis relinquunt,quidigitum moueri nefas ciTecen-fent,quibufcunquemalisprematureccIefia.Adcon cilium nos vniuerlalereiiciunt. Quid? Anfi,obfti-natis animis.in fuum exitium maior pars ruar: ideo nobis quoqucfimulperireneccfTe erit:cum penes nos faluti noftræ confulendi fit facultas ? At nefas eft,inquiunr,abrupereEcclefiæ vnitatem: quæ tunc abrumpitur.fi feorfum aliquid in fidei doârina pars vna,nonadhibiris aliis,décernât. Poftea,quxinde incommoda nafeerentur, amplificant : nihil pratter horrendam vaftitatem,amp; confufum cahos poffe ex-pedari.fipropriamfibi fidei formam inftituat vna-quacquegens amp;nbsp;natio. Haccquidem merito,amp; ad lemappolitecumdicerentur.fifpontefe vnum Ec-clcfiat membrum ab aliis,contempta vnitate, fepara-ret. Y erum id nunc non difputatur. V tinam impetra ri hoc quidempoflet, vt fand:a confpiratione om-nes Chnftianiorbis monarchs amp;nbsp;populi,ad expeten dam prsfentium rnalorum emendationcm,fimul digitum tollerent.Sed cum alios videamus a melio ri ftatu abhorrere;ahos vero,aut bello, aut aliis curis teneri implicitos,quominushuc ftudium fuumap-plicare queant:quoufque tandem, alios expedando, nobis coDfuleredifFcrcmus?Atque vt liberius malo-lU omniii fonte aperiam:videmus Ro: pontificem, quoad poterit, nunquâm palfurum, vt confentiant Eccleliæ omnes,non dico ad iuftam cofultationetn habendam:fedomninoad fynodum colligendam.

Satis

;

REFORMANDAE Ê C C L E. ttj Satis quidem promitter,quoties rogabirur: modo vi as omnes pra^clufas.amp;aditus omnes impeditos vide at.Verum habet in manu remoras, quas identidem obiiciac, ne vnquàmdéfit tcrgiueriandi prætextus. Cardinales,epifcopos, abbates habetomnes,paucis exccpris,confenfientes in hac re fecum. Siquidem hoc vnum cogitant, vt plurimum,qualiter pofleflio nem retincant lern el vlurpatæ ry rannidis; de Eccle-fiælalute,velexitio,ne minimumquidem foliciti. •

Non vereor Inuiâ:ifs.Cæfar,amp; llluftnfs.princi pes, ne vobis incredibile,aut etiam ad perfuadedum difficilefit»quoddico. Quinpotiusveftrasomni’ umcon(cientiasappello,an aliud referam,nifi quod certo experimento compertumhabctis.Intcreayki mo in difcrimine iacet Ecdcha : infiniræ animæ, quo fe vettere debeant,nefcientes,mifere anguntur: multæ etiam morte prœoccupatæ, nifi mirabiliter à Domino fcruentur,pereunt. fedat variæ exoriun-tur.multi,quorum priuslatebat impietas,expraefenti diffcnfionelicentiam nihil credendi fumunt.multa alioqui non mala ingénia,profanefcunt. His malis coercendis nulla eft difciplina. inter nos, qui vnius Chrifti nomine gloriamur,amp; eundem habemus bap tifmum,nihlo plus eft confenfionis, quàm fi diuer-fas penitusreligionesprohteremur. Et quod omnium eft milerrimum; inftat,amp; iam prope in confpe-jftuefthorrendatotius Ecchfiæ diffipatiOjCui fru-ftra remedia quærentur.Cum igitur ad opem Eccle-fiæ ferendam nulla poffit efle, in tanta calamitate,

«tÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

in tantis periculis.nimia ccleritas:qui nos ad con* cilium vniueriàle ablegant,cuius habendi nulla fpes apparet,quid aliud quàm Deo amp;nbsp;hominibus illu-dunt?Aut ergo fuftinendum eft hoc indicium Ger-manis, quod Chrifti Eccefiam in fuo imperio pati maluerint,fevidentibusamp;quiefcencibus,perire:cuni mederi poffent eins morbis:aut ftatim ad fufeipien-dam eius curam fe accingant,necefle eft. Quàm-quamiftudfecundum nunquàmfacientira mature,quin nimiæ ceflationis merito etiamnum dan-nerur.Quicunque vero,generalis conciliipræcextu, moram interponunf,eos nihil aliud moliri conitar, nifi vthocartihcio tempus extrahant. Nihilo igitur magis funt audiendi quàm fi verbis faterentur* quod reipfa demonftranr, libitantipriuatum compendium effe^vt id Ecclefiæ interitu redimere non dubitent.

At nouo,inquiunf,exemplo id fieret. Nam vt de religionis dogmatibus,fi quain his controuerfia fueritexorta,cognitionem prouincia vna fufeipi-at ac pronunciet,nunquàm auditum fuir. nbsp;nbsp;Quid

audiojanfolonuruperfuafumiri mundo arbitran-tur mendacium,quodtemporum omnium hiftorns refellitur^Quoties emerfitnouaaliqua hærefis,aut dïihdio aliquoturbata fuit Ecclefia: nonne ftatim prouincialem fÿnodum folebant conuocare,vt illic componereturquod turbatum erar?Adgenerale vero concilium,nifi tenrato prius illo remedio, decur-rerenunquàmmorisfuit.Priufquam ad confutan-dum

R E F o R M A N D AE E C C 1 E. dum Arrium Niceam conuenirenc ex toto orbe Chriftiano cpifcopi : iam plures in Orientale fynodi colledæ fuerant.Reliqua exempla, breuitatis caula, prætereo.Sedquod holtes nollri, tanqudm inufita-tum,fugiunt,ordinarium fuifle, veterum fcriptate-ftantur.FacelTat ergomendax ille nouitatis prætex-tus.

Si Aphricanos epifcopos tenuiflet hæc fuperltitio: nimisleroDonatillisacPelagianis occurfum eilet, lammagnam Aphricæ partem in fuam fadioneni traxeranc Donatiltæmec locus quifquâm erat ab eo rum coHCagioneomninopurus. Eratmaximi pon-deris controuerlia,deEcclefiæ vnitate,amp; légitima ad miniitratione baptifini. Secundum nouam ifto-rum fapientiam,debebantadvniuerrale concilium reiicere orthodox! epifcopi illam quæftionem, ne à reliquis Ecclefie membris i'e abfcinderent. An fa-ciunt? Quin potius,quia reltinguendo praefenti incendio feftinatione opus effc iudicant, vrgent amp;nbsp;infequunturDonatiftas:nuncadfynodum,nuncad difputationem eos, quafi manu confertum vocâtes. Damnent holtes noltri impiæ ab ecclefia feparatio, nis,amp; Auguftinum,amp; alios eius æcatis fandos yiros, quicum eo confentiebanf.quod amp;nbsp;Donatiftas, im-pcriali authorita:e,non conuocara vniuerfali fyno-do,fecum difputare coegerint-.ôt prouinciali conci-lio tranfigere de controuerfia maxime ardua amp;nbsp;peri-culoia non dubitauerint. Pelagius illic quoque cri-

• 'r '■ !■

Vp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE N E C E S S I TA TE -

ftas cxtulcrat. ftatim, ad r^rimendatn eins aüdacî-am,habita fynodus. Cum,nmulata ad breue tempus pœnitcntia.vomitum reforbuiflet-.defixo in Aphri-ca impietatis fuæ aculeo Romam fe rccepif, vbi fatis benigne fuit cxceptus.Quid faciunt pii epifcopi? An fc membrum duntaxat ccclcfiæ eflè’caufantur.vtab vniuerfali concilio remedium expedent? Quin po^ itiusconueniuntipli, prima quaque occaßone, ite-rum arque iterum : impium illud dogma, quo iam infedi fuerant multi,anathemafe damnant: pronun ciant libéré ac definiunt, quid de originali peccato, deque regenerationis gratia,fentiendum fit. Poftea Romam quidem adorum exemplar mittunt,partim vt communi, m authoritare, Sgt;i conlcnfu, melius amp;nbsp;validius haereticorum frangant contumaciam : partim, vt alios admoneantpericuli,quod erat omnibus caucndum. Torquenthocaliorfum Romani Pontificis adulatores: quafi fufpenderint fenteriam, donee quod egerât,ratum haberet I nnocentius,qui turn Romanæ ecclefiar prefidebat. Verum fatis lu-pérque refellitur hæc impudentia ex fandoiû patrû verbis.Neque enim aut confiliû petût ab Innocen-tîo,quid facere debeant:nec ad eum referunf,vt pro-nôciet:ncceius nutum authoritatémque expedât: fed iam fe cognouifîe de caufa,amp; fentenriam tulilfe narrant, qua amp;nbsp;hominem, amp;dodrinam damnaue-rintzvtfuum exemplum ipfe,nifi fuis partibus deef-fevclitj’mitetur. Arque hæcquidem tum fiebanr, cum in fana dodrina confentientes adhuc eïfenr in

ter

REPORMANDAE ECCLE. ^jr ter fe EccIefiæ.Nunc ergo,cum omnia inclinent ad ïuinam, nifi celerirer fuccurratur : quid ab eorum pendeamus confenlu,qui nullum non mouent lapi dem,vtDei veritatem,quam profligarunt, impedi-ant,quominus iterum emergat?Erat Ambrofio, fua etate,cum Auxentio certamen de primario fidei no ftræ capite : hoc efl:,de diuinitate Chrifti. FauebaC Auxentii partibus Imperator. Neque tarnen ad generale concilium prouocat hoe obtentu: quafi alibi tantam caufam finiri fit nefas: fed tantum pollulat: vtquiafideifitquæftio:in Ecclefia,coram populoƒ difputetur. Quorfum etiamfynodi prouinciales: quac bis olim quotannis ex more habebantur, nifi vt deiis, quæ emerferant, inter fe cófultarent epifcopi» ficut amp;cano lynodi Cbalcedonefis decimusnonus; cotinet.lubet antiquum inftitutum, bis quotannis’ eonuenire vniuscuiufque prouinciæ epifcopos. Hoe fynodusChalcedonenfis interpretatur fieri de-, bere vt fi qua emerferint,corrigantur. I fti quae omi-nibus nota funt,amp; dodrinaE,amp; moru vitia, vllo modo attingi fas elfe negant,donee ad vniuerfale concf lium ventum fucrit. Quinetiam hoe ipfo fubterfu-gio Palladius amp;nbsp;Secundianus Arriani concilium A-quileienfe repudiabant,quód plenum ac generale non elfer. Abelfe Orientales omnes epifcopos-.Occi’ dentalium etiam paucos comparere. Et certe,ex Ita-licisquoque vix dimidiapars conuenerat. Romanus cpifcopus, neque venerat ipfe, neque aliquem miferat ex fuis prefbyteris,qui fuo nomine interelfeu»

t 2

tjt de necessitate

Ad ilia omnia refpondet Ambrofms: noneffe no-uum exemplum,vrfynodutn agant Occidentales epifcopi:cummorisfemper fuerit, Orientales inter feconuenire. Prudenterfeciflepios Imperatores, qui condlium indixerint, fada omnibus libera ve-niendi poteftate,nulla veto neceflitate impofita. Ve-niffe,quibus vifum fuerit:quia nemo fuerit prohibi-tus.Cum pergerent in fuis tergiuerfationibus Hære-ticimonpropterea deftireruntàfuo propofito fan-di patres. Talibusprofedoexemplis non prohibe-tur maieftas tuaCxfar,quominus ad recolligendum in fanftam concordiam impererii corpus hac,qux lè ad manum offert,ratione vtaris.

‘* Quanquàm non hoc agunt ifti noft ri,qui pro craftinandum fuadenc, ficuti iam diótum eft, vt ali-quantifperditferendo,tandem Ecclefiæ confulatur: fed lucrum modo ex mora quærunr. Porto fatis longas inducias habicuros fe exiftimant,fi ad vniuer fale concilium reiitere nos poflinc. Agedum tarnen: fingamusiam nihil obftare,quominus vniuerTalc concilium moxcogatur.fingamus etiam ferio indf' dumefteiadefTe Diem,’omniaelfecomparata. Illic lîimirumpræfjdebit Romanus pontifex:auc fi veni-regrauabitur,vnumquempiam ex Cardinalibusle-gabif,qui fuo loco præfitteumque proculdubio deli get,quern fidiflimum fibi fore arbitrabitur. Aflide, bunt Cardinales reliqui,Epifcopilt;leinde amp;nbsp;Abbates. Subfellia occupabunt confiliarii : quos vt pluri-mum deh’gere non folent,m‘fi ad ftiam voluntateni

R E F o RM A N D AE E C C LE.

bene formaros. fieri quidem poterie, vt pauci quidam boni inter eos fedcant. Verum amp;nbsp;propter fuarn paucitatem defpediii erunt : amp;nbsp;metu debilitati, vel proficiendi defperatione fraä:i,racebunt. Quod fi quis forte verbum facere audear, ftrepituamp; clamori-bus.dido ciriuSjobruetur. Multitudoautem fic erit comparara.vt quiduis paflura fit potius,quâm Eccle fiamreftitui in datum meliorem. De doólrinata^ ceo:Vtinam modo integri ac dociles ad caufam ve-nirent. At certoccrtiusefl,vnam banc fore omnium deliberationem:quidquid dicatur, quscciinque atferantur rationes,non effe aufcultandum. Imo nonpertinacia modo amp;obftinatione aures fibiob-ftruent.nc obediant veritati;fed ferocia etiam ad re-fiftendum fearmabunt. Quid enim?an qui nullam fanædotdrinae menrionem auribus admittunt, eos credibile eftjfimul ac in rem præfentem ventum fue rit.foonteceirurose an qui omnia moliuntur.necol lapfumChrifti regnum iterum in mundo refurgat, eos Iperabimus excitandi illius amp;nbsp;promouendi adiu tores fore?an qui nunc ferro amp;nbsp;igni infaniunt aduer-fus veritatem,aliófque ad fæuitiam, quoad pofliinf, acuunt amp;nbsp;inflammant,humanos fe amp;nbsp;moderatos, tuneprxftabunt?Vcrum,vt nihil aliud fit,ruæ hoc prudentix Inuidifs.Gæfar,veftrxque Illudrifs. Prin cipes relinquo xftimädum,num pontificiRomano, vniucrfxque eius faftioni priuatim expediar,reftirui in verum ordinem Ecclefiam,amp; ad reäam Euange-liinormamcorruptiffimumeius datum emendari.

I 5

tgt;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' D E N Ë C E S S r T A T È quot;

Quam autcm facile fua commoda obliuifci ant.vt nulla eorum habita ratione, ad fufcipiendam communis ïàlutis curam.voluntate amp;nbsp;ftudio feran^ turomnes,certis experimentis habetis compertum.

His,Cælàr,Ecclefiam permittes.vt de eins repa-ratione,fuo arbicrio,vel fua potius libidine,ftatuant? Ab eorum nutu fuipenfus nærebis,vt nunquam, do nec ipfi confenferint, Ecclefiæ confulendum decer-naseSi illoru m crit cognitio:facili fc compendio ex pedient. Pronunciabuntehimfic mancndum. Sed fingamus, vel pudorG,veI tua aliorumque princi-pum authoritatcvidum iri, vt nonnihil adhibeant moderationis in fpeciem,amp; de fuo eriam impeiio a^-Iiquantulumremittanc:eo'ne fponte vnquamde-fcendentjVt fe in ordinem coadis, Chrifti Regnum erigatureQuorfumigiturillis mandetur reforman-dæ Ecclefiæ cura,nifi vt oues lupis exponantur gt;nbsp;Si alterutrum accidere necefle fit: pracftaret tameh ec-clefiam pro derelida defpcratäque haberi, quàm in tales medicos incidere. Decuerat quidem eos.qui paftorum nomen locumque obtinent,primos o-mniumaduolaread opemilli ferendam. Decuerat, fatcor,duces eos fe profiteri.principes vero fe illis co mites adiungere in opere tamfando,amp;adiutores. Scdquicffi no faciunt? Quidfi fieri ab aliis nolun» Quidfi ad impediendum, nullum non mouent la-pidcm i An relpiciendi tum quoquc nobis funt : nc quisfe moueat, donee ipfi digitum fuftulerint i ad-hucneaudienda illafoicnnis eorum cantilena? nihil

reformat DAE EC CLE» It? Hil tentandum donee Pontifex approbaucn'c. Sic €rgo habeat eua Maieftas : adeoque vos fimiil o-mnes reputatecum animisveftris, ilJuftrifs. Principes , virique ornatifs. Ecclefiam â fuis Paftoribus non modo proditam,defertam,deftitutam:fed vexa tam,afdilt;^tam extrema talamitate,denique exifio de ftinatam.ad fidem veftram confugere. Quin potius ficexiftimaterofferri hie vobis à Deo materiam :in quafpecimenedatisirdigne acteftatum vcftræ erga fe obferuantiæ.Nihil eft,quod nobis omnibus maio ri curæ efle,amp; in quo elaborate nos intenriorc ftudio velit Deus,quàm vt illibata maneat nominis fui gloria,vt Regnum fuumfloreat, vtpuravigeatilla doârina,quæ fola ad ipfum rite cólendum præluce-re nobis debet. Quanto igitur magis hæc principes curare, hæc meditari, hæc agere amp;nbsp;perfequi decet i quos ideo nominis fui communicationc dignatus cft,vt gloriæ fuæ cuftodes ßnt in terris ac vindices.

Nolite,obfecro,profanis hominibus aurem ac-commodarc , qui vel Fallaci concilii oftentatione VOS ladant,ne quid leuationis ex vobis fentiat Eccle fia:vcl hanccaufam,cum fit omnium maxima, exte nuanf,quó fitis ad earn fufeipiendam remiftiores: vel ad violentas eius tranfigendæ rationes impel-lunt-Hadenus operam perdiderunt, qui te ad læui-tiam inflammare,inuidifs.Cæfar,amp; tibi quodammo do arma induere conati funt. Præclaram certe, amp;nbsp;manfuetudinis, amp;nbsp;prudentiæ laudem ad pofteros confecucus es,quôd turbulentis confiliis, quibus fie

D E N E C E s s IT A TE pemultùmque fenfatuses, nunquam te à perpétua moderatione paflus es dimoueri.Ea laus ne quando tibi extorqueatur hoftium noftrorum importunita-te, etiam atque etiam vide. Si terreantur hæretici, nondoceantur.improbam efle dominationem Au guftinus agnofcit. Si hacmanfuetudine trandandi ad V in^■funt hærefiGi,qui Ecclefiam,fua intempérie,nulla iu iïa caufa,perturbant,vt caftigationem femperdodri napræccdat:quanto plus adhibere in hac caulàhu-maniüatis decef?in qua Deum ôi homiues tefîamur, nihil nos aliud quærere,nifi vt in puram Dei dodri-numvtrinque confentiamus gt;nbsp;Pontificem Roma-nâm cumfuis nihil quàm fanguinem amp;cædesfpL rare,tu optimus es teftis,Cæfar. Quod fi eorum ob-fecutus efles furori : iampridcm fuofanguine Germania redundaflet. Neque id vos later,illuftrifs. Principes. Ad fantam crudelitatem præcipitcs ipfos ageret Dei Spiritus ?Sed hoc eft fcilicet. Libido,qux diu graflafaertfine obftaculo, fi cohiberf indpiaf, prorinus ad infaniam erûpit. Si qui fiint præfer eos, qui oppreffos vi amp;nbsp;armis nos videre cupianr, aut ab illis flabellis accenfi, aut inconfiderato zelo fponte inftigati.caufam incognitam oderunt. Nam quod nafcenti primum Ecclefisc accidifle Tertullianus queritur, id nobis hodie quoque vfu venir: vt folius nominis præiudicio.fine caulæ inquifitione, damne mur.Et nunc quid contendimus aliud,nifi,vr fufce-pta femel légitima cognitione,ex vero tandem amp;nbsp;aequo, non ex præfumpta falfôopinione,iudicetur?

At-

REFORMANDAE ECCLE. IJ7 Atque hoe quidem præclarum, amp;nbsp;humam'ratis tuæ, Si lingular is fapientiæ documentum edidifti,Cæfar; quodhaólenus furiolæhoftium noftrorum libidi-ni,neceadiniuftam fæuiriam abriperef.conftanfer obftiriftÈSed hocfecundum fupereft: ne perniciofis eoriim confiliis morem géras,qui fubdiladonis ïpe ciefanâum hoe opus,reformationem Eeelefiæ di-co,iamdudum inapediunt:amp;’,quod peius eft,abrum-pcremohuntur.

Vna forte perficiendi adhuc reflat diffieultas^ quæ vos ab inehoando non nihil retineat. Plerof-que enim,non male alioquianimatos,non alia eau-, faauertit a tam fando inftituto, nifi quod ante-quàm perieulum faeiant, fueeeflus defperarione, coneidunt. Sed hie vobis duo funt eonfideran-dameque fantam elfediffieultatem, quanta animis Goncipitur: quantaeunque fit, non deeere ramen» eiuseogitationeae metu vos frangi,fi reputetisa-pudvos,hoee(reDei opus:in qüo gubernando fpem noftramluperarijamp;opinionem falli oporteau Priorem illam partem explieare , non eft huius o-peris. nbsp;nbsp;Aptior amp;t opportunior erit loeus, fi ad feri-

am eonfultationem ventum femel fuerit. Hoc tantu m d icam :m agis expedi tam fore rationcm, n ec tantæ molis,quâm vulgoexiftimetur,modo fatis fitadtentandumanimi. Verum eumveteri pro-uerbio celebratum fit,nihil elfe præclarum, quod nonarduumfimulquoquefitae difficile: miramur,, fi ad rem omnium maximam amp;nbsp;pradlantifTimam;

1)8 denecessitate per multas difFicultates fit enitendum e Deinde, quemadmodudixi,nifi velimus grauem Deoiniu-hamfacere,altius hie attollere animos conuenit. । Certe enim Dei virtu tern metiemur mentis no^ ftræcaptu.lî de Ecclefiæ reparatione nihil plus fpe-rabimus,quàm ipfa praefentium rerum conditio fta tusquepromittat.Quamlibet tenuis fpes appareat, bono animo nos efle Deus iubet:vf, excuffo procul omni metu,ad opus alacres accingamur. Hunc Glremilli honorem praeftem us,vt fiduciavirtutis e-ius freti, experiri non rccufemus,qualem dare fuc-cefTumvelit.

Vtnunc Imperii reshabent,implicitos variis curis teneri vos,inuid:ifs. Cæfar, amp;nbsp;illuftrifs. Princi-pes,ipfâque negociorum multitudine diihados cir-cumagi,amp; quodammodofluä:Liare,neccfic clh Verum ficftatuite:vnum hoc proculdubioahis omni bus elfe vobis anteuertendum. Sentio,quos nemos, quam vehementiam, quos aculeos, quern ardorem requirat huius loci tradatio. Et certe non defuturos fatis fcio,qui me in tarn infigni fplendidaque mate ria ira frigidum efle mirentur. Sed quid facerem? Ponderi rerum ac grauitati fuccumbo. N ihil itaque melius video,quâm rem funpliciter, amp;nbsp;abfque vllo verborumfplendore,vobisproponere:vteamveftro deinde examine ponderetis.Prnnum vobis in men-tem veniat horrenda hare Ecclefiæ calamitas, qux ferreos etiam animos fledere quodam modo ad mi fericordiain poffit. I mo ante oculos vobis fcalli-duin

ÄEFORMANDAE ECCIE. xjÿ dum hunc deformemquehabitum vaftam difli-pationem,quæfunt in omnium confpeâu.ftatuire. Quid'^fponfam Chriili, veilram omnium matrem, quoufque tandem fie prollratam affliâamque iace-re feretis i Præfertim cum amp;nbsp;fidem veftram implorer,amp;vobis ad manum fit eius fubleuandæ ratio? Per cipitedeindeanimis,quanto acerbiora iam indent. Non enim procul abeft vkimus intérims, nifi quan citiflime obuiam eatis. Seruabitquidê mirabiliter, amp;nbsp;fupra hominum opinionem, vbicunque voler, Ecclefiam fuam Chriftus. Sed hoc dico : fi paulu-lum modo ceifatum adhuc a vobis fuerit, Eccleliæ formam nos in Germania nullam habituros. Cir-cumfpicite quot indicia,iliam,cui occurrere vos par eil,ruinâ minentur: iâmque imminere denuncient. Ilia fatisloquuntur,etiam fitaceam.

Quanquâm non præfenti tantum afpeélu mo-uerenoshæc indicia,fed diuinæ quoque vltionis commonefacerc debent.V itiato tot prauis opinion! bus,tot impiis fœdifque fuperftitionibus peruerlo Dei cultu,atroci contumelia afficitur facra eius ma-ieftas,profanatur fanâum eius nomen, eius gloria tantum non pedibus calcatur. I mo cum palam ido-lolatria inquinatus fit totus Chriftianus orbis-.lua, eius loco,figrnenta homines adorant. Mille fuper-. ftitionum fpecies régnant, quætotfunt aperta eius ludibria. Virtus Chriftipropeobliteratacxhonu-num animis.fiducia falutis ab ipfo ad mânes friuo-las'que ceremoniarum nugas traduâa. facramentOr.

f a

gt;40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE NECESSITATE

rum non minus execradapollutio.Baptifmus mul-tis additamcntis deformatus.Sacrofandavero Ccena .adomne ignominiæ genus proftituta. Tota religio in alienam prorfus forma degenerauit.Si nos ad hac curanda negligenter adiicimus animummon obliui fciturcerteiui Deus. Nam qui imminui fuum honoremvUo modo paffurum fe negac,quomodo cum labefaótari deftruipronihiloduceretjQui diffipa tionempopulis omnibus, apudquosdefecent pro-phetia,minatur:quomodo apertumSf contumacem prophetiarum contemptum inter nos inpunitum fi neret? Qui Jenem Cœne fuæ maculam ram feuere vindicauit in CorintJiiis;quomodo nobis parceref, fi earn totnefandis facrilegiis conipurcare pergimus? Qui propJietarum omnium ore ad vlcifcendam ido lolatriam armatû fè teftificarur Si clamitat:tot idolo latriæ porcenta an intada in nobis relinquerete Et (Certe no reJinquit. Videmus enim,vf nos vrgeat Si infequatur armata manu.T urcicû nunc bellü omni um in fe mentes conuerfit,ac trepidationc impien Merito id quidem.De comparandis ad refiftendum præfidiis confultatur.Id quoque prudenter fit acne-ceflario. Feftinatione non vulgari opus efle clamant omnes.Fateornimiâ effe non pofre;modo ne interea reftituendæin fuumftatumEccIefiæ côfultatio,quæ prima effe debet,vel negb'gatur,vel retardetur.Plu s c-nim ûtismorarûinterpofitum iamfuit. Intus eft, in vifceribus noftris inclufa belli Turcici materia. Earn imprimis tollere oportet,fi bellum ipfum foeli

citer

citer propulfare cupimus.

Quaobremquoties vobis pofthacbæc vox occi-nerur,difFcrendum in præfens efÏe reformandxEccle fiæ négocia: fore,aliis tranfadis,fatis maturueius cu randi têpus : de eo vobis inuiâifs.Cæfar,amp; illuftrifs. Principes,deliberanda efTe mcmineritis, imperia ne velitis aliquod pofteris veftris relinquere,an nullum. Tamerfi quid de pofteritate loquor e lam enim,vobis videntibus, femirutum ad vltimam ruina m incli nat.Quod ad nos pertinef.vtcuque res rccidcrir,hæc nos confcientiaTemper fuftinebit in Dei confpeâu quod amp;nbsp;feruire eiusgloriæ, amp;nbsp;Ecclefiæ ipfius pro-dcflevoluerimus,quod fideliter incubuerimus in earn rem,quod denique fecerimus,quantum in nobis erat. Nam non aliorfum fpeftaffe conatus no-ftros,noftràque omnia ftudia,ipfi primum nobis fti 'tnusfatisconfcii:5tidluculentis tellimoniis vtte-ftatum foret,dedimus operam. Et certe cum nob-is conftet,Dei negocium hie nos amp;nbsp;curare, amp;nbsp;agere: ipfum fibi,operique fuo minime defuturum, confi-dimus. Cæterum, qualifeunque exitus erit:nun-quam nos cœpifle,aut hue vfque progrelTos efle pcc-nitebit.Nobis Spiritus fanólus doôtrinæ noftrx fide-lis eft,ac certus teftis. Scimus,inquam,eire atternam Dei veritatem,quam pracdicamus. Minifterium noflrum vt mundo fit falutare,optamus quidem, ficuc par eft.Verum vt id confequamur, Dei eft praeftare» non noftrum. Si itj meretur eorum, quibus prodef-fe cupimus,partim contumacia,partim ingratitudo.

14* DE NEC’ESS. REFORM? ECCLE;

vt defperato profedu, omnia pelFum eant : dicam, quod homine Chriftiano dignum eft : Subfcri’ bent, quicLinque huic tam ïandæ profcflioni re-fpondere volent; moriemur. Scd in morte quo-que viftoreserimus. non modo quod indecerrus ad meliorem viram tranfitus nobis erit : fed quia fanguinem noftrum ad propagan^

' dam illam,quæ nunc refpuitur, Dei vericatem, feminis in-ûar futurum efle fcimus.

FINIS.

ERRATA.

Pag.^^.verf.vlt.quod.lege quam.

Pag.104.vcrf.i^.agant.lege agat.

Pag,ii4.verf.io.defenfionis.lege defenfioni.

Pag.IIverf.ó.Longe.corrige longum.

Pag. 1x4. verf. 14.Huic.lege hinc.

Pag.ii^.verf.).ecclefiam.lege ecclefia.