CHRISTI ANISMVS

SEMPITERNVS.

VERVS, CERTVS, ET IMMVTA*

B IL 15, IN Q.V O SOLO POSSVNT HOMINES BEARb

^em accebtum à DJefit Chrifiofilio Del, Apofloli iuo-decim yulgarunc pradtcando amp;fcrihendo per toeumor^ hem. Hierojolymn autem accepta Jjgt;iritu fat^o, expojue.-runtjummatim Oratione communi,qux in

^poß.capire Jecundo legitur,

Mtvm veb-o baptismi sacrl et coe-n«Dominica:, quem D.Icfus pontifex fummiis 8C arternus, uniucrfis ecclefqs tradidit femper obferuandum, beatus Mat* “gt;çusdefcripfitcap.z6,amp; x8. .

palriarchalium uari/s lihrh emendatiM ^ß^cripßt,e:^commentariolo Grammatica iUuftrauit t H e. o* ORVS BIBHANDBR,mini/lerecclefiteTiff(rime.

^ICVRI EXCVDEBAT fr OSCH 0» VERvS. m» d. lvi»

AD NOMINIS CHRISTIA-

NI SOCIO S, IN GERMANICO IMPE» no, S)C in alijs prouincijs Chn'ftiaa nis, Præfatio,

V I joutant nullam eße ueram,certam,ßrmam,ßahi- »iiqaicer-lemîjjperpetuo jcientiam re£le uiuendi,qult;cqj homines rcÄcüiueni. ducat ad jummum bonum amp;nbsp;ueram beaütudine, aut qui earn jcientiam ignorant^aut non jequuntur,in erhöre maxima amp;nbsp;pernicioßßimo uerjantur. Quad ratiombtts de-^onfiraricofiojèpoßßet,actefiimonlisnon modo Chrijlianorü amp;

Ebncorumjed etiam genttlium, jaßentia amp;nbsp;uirtute excellentiu, amp;nbsp;exempln omnium tetatu d condito xuo ujq^ ad hodiernu diem.

Sed quia mihi res non ecum ethnicis, aut hidxts, aut ^a- ChriflümTmw humedicts,uerum cum J'ocijs nomtnts Chrißiant,fauca htc in me- “Ön7.i«rpöu! dium afferam,qux apud Chrillianos ponderts maximi elfe debet, ' nbsp;nbsp;nbsp;'1 r ■ r n ■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ t I ■ v ■ ' nbsp;nbsp;’ «Ae uiuend»,

* quibui liquidoperjpicient animaduertetes, quod Chrijiiantjmits amp;nbsp;fapicntuu« illeuerus amp;nbsp;antiquiis,adeoqjjempiternits,ßit uera,certa,indubita- “*’“quot;** ta,perpétua amp;nbsp;immutabilts jcientia re^è amp;nbsp;beate uiuendi, ac Ja-pientia diuina omnibus homimbus d T)eo expoßta, ut eamperci~ plant, ör ex illuis prajcripto amp;nbsp;regults uit am moder entur, omni-jalutarts,omnibus necefßaria ad uitam beatam.

,^pojlolits Taulw,qui je gentium dolorem uerißime praßte- B.Piuiî rente» tur,quemqi Dominus Chrifius organum j'uum eleiium uocat, ex-hortans Ebrieos ad perjeuerantiam in Cbriflianaßde amp;nbsp;do£lri-tia,quam euangelio prxdicato acceperant,oflendit Chrißianam injiitutionem haudquaquam eßeßaljam, amp;nbsp;ab homimbtts conß-^am,aut nouam,quxprimum cœperit d prtedicatione loannts,amp; leju Chrijli,amp; dißipulorum ipfitts ; j'ed ejße ueram, certam anti. quißimam,adeoqyjempiternam : qua Deus ipje multißariam mul risq, modts loquens patriarchts amp;nbsp;prophetts, amp;nbsp;per eos extern ho minibttSfUerbo xterno pateßcir,qux^ adducit homines in ccelos,i)t

PR AE F A TI o»

«uam fem^iternam amp;nbsp;beattßimam.Quam influutwnem Chriflia nam tenuerunt jan^ omnes,K^dam,Ahel,Enoch,^oe,Alraha, ljaacßacoby'MojeSiDauid,e( innumen ah],autresprtEclaras geß jerunt,amp;laboresac mortemdeni^ ob earn rehgionempertulerunt, Jed hxreditatem quot]^ cœlejlem ade^tiJ'unt.Hanc tnltituttonem,ec fapientiam, bene^ amp;nbsp;beate utuendi regulam perfeÜtßtmam docet Eaultif in tjjtsJacrorum, qux beatus ‘^loj'es defcripfit, monfira-tamjutjje,amp; tn librtsprofijetarum.ELoufiimts autem dtebtts locu turn efie T)eum hominibtis, amp;nbsp;utam Jalutts monjlrajjeper filiurth per (puem amp;Jecula codidit, omnia^portat uerbojitte utrtutts,JJlen dorglorix ipjitts,amp;figuraJubJlantix eiw.Qm expiatts peccatts ho minumperjuam mortem,cœlos confeendtt, heeres puippe uniuerfio-rumconfiitutits,amp;conjeditaddexteram diuinxmatejlatis ineX' celjis.l^nde uenturu^ ei^,JecundumJ'crtpturas diutnas,in Jeculor» fine,iudicaturus uiuos amp;nbsp;mortuos. Et tn epifiola ad Ephefios do-cetinillo Chrijio nos eleB:os ante mundiconjiitutionem,uteiremui fian^i amp;nbsp;immaculatiinconf^e^uetitsincharitate: amp;pradejlina-tos in adopttonem filioru,amp;uocatosper uerbum ueritatis, amp;

«erus^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jalutüttetemu uidelicet euangeliumfignificans,ut in Âpo-

tcrnus. (alypfinomtnatur,amp; aternum Chrfitanijmum.

Petti fement 1 ^uem modum etiam Eetrits apojiohts de Chrifiiana infii-Ae Chriftiani tutione difierit in epifioltsjuts, amp;nbsp;in diutnisJermonibtts, quos 4»(iituuent. Jpofi.continent,In altera enim epijlola inquit : Non indotlasfabulasJecuti, notamJecimttsuobts domini nojlri lefu Chrifii uirtu'' temamp;pnejentiam-jedffe^atoresja^imaiefiatü ipfi»s,amp;quiau dtuimttsccelttitsallatamuoceadipjum à Deo: Hicefifiliitsmeits, in quo mihi complacui.,gt;id hxc habemm firmiorem Jermone pro-phetieum.amp;reiiqua.Sermonempropheticum dicitoraculaprophe tarum,qui omnes leju Chrifio reddiderunt tefiimontum,ut inprio ri epifiola Eetri legimits:amp;infermone AÜ.^.eap.Etin concilio Ja terdotum ac magtfirattts Hterofilymitani de Chrifio leJu locu-(uf,in cuiuf nomine claudumfanauerat) tefitficaturclarißtme, no in

PRAEFATïO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

tn alio quocwiu^ falutem eße: neq^ aliud nomen datum fui/ eeelo in-homineSiin quo nos o^iorteaejaluos fieri, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hominc« fer-

yorro domtnus [efiMquumadflumen lordanss inbaptifino DJcfu Chriftî (oramfrequenà hominum cœtu effet declaratw quot;Meffias àhanne pH«t^o Chr^ fanllifftmo uiro^à ffiritufianBo^quiffeciecolumbx jeditac manfit Juper eum,amp;uocepatris cœleflis: Hic ei^ filijssmeu^dileilus, in ^no^lacataeS^animameafiuncaudtte:prxconium dtuinum hi-fie uerbis aufficatuse^: Q^niam im^lecum eïi^temqgt;us,z!xap-propinquauit regnum T)eiyrejiftfiite,amp; crédité Euangelio. Euan ^elium autemfiniuit^artibiK duabtis,l^miffiQnepeccatorü,quod oft donum T)eiy amp;nbsp;no mentum ulliw hominis: amp;nbsp;E«nitentia,qua n^io ei^ hominü ex grana T)etfrxcedente acfneueniente, nec no perficiente homtnem:ut recedat à malo, e^faciat bonum. Âtq^ il-lud Euangelium iuffit dominum Chrifiuspradicar: omntbns genti bus^eit omm creaturie:promittensfialutem credennbus^amp;decernes damnationemnoncredenttbtts.Etquipradtcan luffit omnibus ho tninibuSyidem ^uoq^ imperauttomnthw,utpareat Euangelio Chà fit,quodaccepit à pâtre cœlefli, quod in lege atq^ proÿhetis effe^ro-pofitum tefiatur.

'ELeque dubtum etl, quin apoßoli hoc iplum quod à Chrißo ac- Euangeiium ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r-rlt; Chriftiamp;ano

• ctperunt euangelium,pri£aicannt tn toto mundo: utlrenceuSy 1 er ftoiorum. tullianus,e!y altj ueteres ecclefiue doBores optime iudicarut.Q^od^ fingulipradicarut in diuerjis regionibtüffd Hierofiolymis Oratio-ne commun:publice infrequentiffimo concilio,ex omnibusprouin-tijscoailo,Jummatim quidem,Jedtamenutnihil ad fialuteneceffa rium hominibu^fiupratermiffum, expojuerunt. Aut fii quü habet aliuduetufttus^certiits,magts^aT)eo amp;probatißimis hominibus ■tefiatum,hoc ipjum benigne amp;nbsp;amice proférât.

A?®tn le£lionejacrarum literaru,eir aliorum fcrt-ptorum uerfatus jum^non prorjus fine aliquo firu^u,ne diuina gra ttamflultedißimulemiautnegem^de hac Oratione comuni duo-decim apofiolorum ita omnino (latuo:reilißimi illicompetere,qHet

PRAG F AT TO,

ÂtJianajtin epijcopw ecclefia i^HèxandrinXyjÿmbolof-det QrthodoxÆ amp;nbsp;catholtca in^rtmipio amp;nbsp;fine appofutt: Heece^f^ fides catholica,quam nifiqufqj fde lit erfirmiter^ credidertt, jal' uus effie non poterie. Qmcunque autem uultfaluits efje^ante omniA opits eft,ut teneat catholicam fidem. lt;^am niß qutf integratn W-‘ uiolatam^ feruauerit,abjqj dubio tn mternum pertbit.

Sententu diui Huic Oraitoni competunt, qux de orthodoxitcatholicaq,fide *quot;'■ Chrifltitnorum amp;nbsp;ilia, teflatißima jcribit Htlarim epißopits Ti' ^auorum ad Conflantinum [mperatore: quot;ßecognojceßdem,quatn oltm optime ac reltgtoßßime Imperator,ab eptjcopn optas audire, non audts. T)um enim à qutbtti ea requtrttur,fuaJcribunt, amp;nbsp;non qua ‘Dei junt predicant,orbem eternum errorts,amp; redeuntif inje jempercertamintscircuntulertint. Etpoflea : Ftdem Imperti tor quartstaudt earn non de nouts chartults,jed de Dei Itbris, Seito earnpoße etia in Ocetdente donart,tinde tiementes in re^o Dd ettm Abraham,amp; Ijaac,amp; Iacob recumbent. quot;Memento earn non tn quxßionephtlofophie ejfe,fedtn euangelij do^rtna.Etrurßm: Annuas atq^ menßruas de Deo ßdes decerntmtts, décrétéspcenite-mies, pœnttentes defendtmtes, defenjos anathematts^amies : aut in noßrts aliéna,aut in alients no fir a damnamte5,lt;amp; mor dentes inui-cemiam abjumptt jumwabinutce. Ftdes-deindequxritur,qita-ftfides nullafit,ßdesjertbenda eSf, qtiaft tn corde nonfit. Sedim-pietatts ipfttes htnc uelprxetpue cauja efiperpétua, quodfidem apo fiolicamjeptuploproßerentes,ipß tarnenßdem etiangelicam nolu-mns confitert,dumimptetatesnofirasnohes tnpopults multtloqutjs defendimuf,amp; magntloquentix uanitate auresßmplicium uerbif fallentibws tlludtmies: dum euitamtes de domino Chrifio ea crede-re,qux de Je docuit credenda :amp;Jgt;erJfeciojum pacts nomen in uni-tatemperfidtx jubrepimtis,amp; jub reijciendis nouitatibtts rurjum ipfi nouts ad deum uoctbus rebellâmes,amp;jub jeripturarum uoca-bulo no jeripta mentimur,uagi,prodi^i,imptj,dum amp;nbsp;matutia de» tnutamtts,e^ accepta perdimus,amp; irreligioja prafumimttf.

Hutt

'P RAEFAT rO» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

Hute Or at toni compennt, ^ueefynodM Ärelatenßs,authorita^^''^''^^^^'^ te Cdroit magni congregdta.,pronunciautt deßde catholica amp;or-thodoxa Chrtßianorum. Honaliunde, inquiuntillipatreSypritnu tœptmus haberejermonem, quàm de noßrteßdeipurttate. Et quia tnitiandts ad beatam uttam hominibw hlt;sc primafemper eß uiafa lutn,prxuia quoq^ noflrüamp; inßttuttsparit er amp;nbsp;prxceptM,quxper Her am credulttatem tn omm terrarum orbe diffuja expandttur, no ßracollationtf eloquijs pradiceturjprxdicata ueraciter teneatur^ retenta inpenetralibw noßripe^lorn tlltbataßruetur. Äc récita^ tii capttibiti fidel ßcundum Jcripturas dtutnas, amp;doUrinam pa-trum,quxjermone hoc apoßoloruMi continenturßrmonem tta con-tludunt'.Hace^ catholica eccleßxßdesihancconpeßionem jerua-ttiusatq^ tenemw.quam quifquisßrmißtme cußodierit,perpetuam Jalutem habebtt.

Toßremo hxc hxc eß uerißtme régula tlla credendt,qud refutan Scntentii T« dth omnibus hxrefibus amp;nbsp;erroribits aduerßntibitsßdei Chrißianx upplicandam eße docet Septimius Tertullianus in prxjcriptioni-bus aduerjus hxreticos.imprimts hocproponoiTnum amp;nbsp;certu ali-quid tnßitutum eße à Chrifo^quod credere omni modo debeant na tionesyiamp; idcirco quarerCyUtpoßintcum inuenerint,credere. Tmus porro eir certiinjtituti infintta inquifitio nonpotef^eße. Quxren-dum e§^,donee tnueniaS)amp; credendum ubi inuenerts,amp;nihilam^ plius niji cußodiendum, quod credtdtßi. Dum hoc injuper credtSy uliud non eße credendumfideoq^ nec requtrendumicum id inueneris amp;nbsp;credideris,quod ab eo inflitutum eil^,qui non aliud tibi mandat ^nquirendumyquàmquodtnflituit. De hoc quidemß quisdubitaty tonfiabttpenes nos eße id,quod à Chrißo tnßitutum eS^.

Etpoßea : Q^ramiis ergo tn noftro, amp;nbsp;à noßrts, ör de noßro. InquO'Ç'Duntaxatquod jalua regulaßdetpotef^inquxßionem deuenire. T^ula eJÇ autemfidei,ut iam htnc quid creaamus,pro- R cguia nbsp;nbsp;o»

fiteamur.IliaßiUcet,quacreditur: Tnum omnino Deumeße,nec thou«^^ uliumprxtermundî creatorem, qui tmiuerjade nihtlo produxerit

P R AEF A TI O.

^eruerbumßiumprimo omnium mifjum: Id uerbumßlius eiw ap pellarum in nomme Deituanè uijumpatriarchiif, in prophète fem per auditumpoflremo delatum exJpirttupatrtf Dei eir uirtute in ' uirgtnem ^lariamjcarnem faHum in utero eins, amp;nbsp;ex ea natut» ejje [ejum Chriflum-.exindepnedicaffè nouam legc^'z^ nouampro-' mißionem re^ni coelorum,uirtutesfeciße)fixum cruci : tertio, die rt jurrexiße:in cœlos ereptumyjedere ad dexter am patrit : mißße ui-cariam um fpirituijanlli,q^ui credentes agat: uenturum cum cla-ritate ad fumendosjan^os in uitte eetemte, promißorum ccele-ßiumfruHum, amp;nbsp;adprophanos iudicandos i^niperpetuo,fa£la u-piex'ùiHi^rio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rejufcitatione cum carntf refurreaione. Hxc reguln

Chrifti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à Chrißo, utprobahitur, inflituta, nullas habet apud nos

nes, niji ^uas harejes inferunt,eir qua hareticosfaciunt.

Etpoflea quurn demoußraßet in eccleßjs apoßolicis, tir qua eX illtfconßat eccleßa catholica,quarendam Chrtjliana, doHrinatn, eiujmodipraß:riptionem,amp;cenjuram dogmatumproponit: St dominas lejiti Chrißtts apoßolos mißt ad pradtcandum, alios no ej-Jerecipiendospradicatores,quam quos Chrtßusinßituit. Qmanec aliu^patrem nouit, nißßlius, amp;nbsp;cuißliits reuelauit: amp;nbsp;nec alijs ui decurreuelaße ßlius,quam apoßolts, quos mißt ad pradtcandum, utiq^ qttodillts reuelauit. Qmd autempradicauerint, id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid

illts Chrißusreuelauertt, amp;nbsp;hicprajcribam, no aliterprobari de-here,niß pereaßdem eccleßas, quos ipß apoßoli condiderunt, ipßt ttf pradicando tarn uiua, quod atunt uoce, quam per epißolas poßea. iudic° nd5«it itaßunt,conßatproinde,omnemdoSlrinamqua cumilltfet hodie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cleßjs apoßoUcts motricibw eä' originalibusßdei conßiret,uerita-

dogmaribus. ti deputandam, amp;ßtne dubio tenentem, quod eccleßa ab apoßolts, apoßolià Chrißo,Chrißusà Deoßtßepit. ‘ßeliquam uer 'o omnem aoilrinam de mendaciopraiudtcandam,quajapiat contra uerita-tem eccleßarum amp;nbsp;apoßolorü,amp; Chrißi,amp;Det. Haamp;enus Ter» tullianns.

Ex hüiuiri Chrißiani,perßiicitü excellentiam fertnonü xij* apoßo»

P RAEF ATI o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

apoßolorum, auo ftmul ore uno una^ uoce totum Chrtlltanifinum O”“'’ «f-P'vh,,r Lj ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ pofloloto, no-

vxpojiieuint riierojotymti, zir qunm accommoanjit euts traUatio ftrgt;s tcponbu» noßm temporthiu. lt;ß^indo eruditi homines amp;nbsp;antißites,ttc doÜo res eccleßaru Chrißi,altercantt(r maxime deßde ac do^rinaChri amp;°diSon^ ßtana:prineipes uero dm conjultant iam de reftuuenda conjeruan ChriM*-da^integruate Chrißianlt;eßdei,do^rmx,amp;jacramentorum :po~ quot;°' pulwauteminuarias je^as amp;opinionesdißra^wsoberrat^tan^ ^uamgrex non habeaspafiore. nbsp;nbsp;nbsp;duntaxat ilia attingam,

in deleÜu religion^, amp;nbsp;conßituendo uita modo ac ordine animad-nertimw ,Jimplices quidamfatentur,fe ignorare prorfus,quofe uer tAnt,aut quidfequantur in ißa ludiciorum amp;nbsp;uoluntatum dißen-fione,ac optant concilto generali dirimi tandem controuerßas.^li-qutßuntuerßpelles, amp;nbsp;accomodantje temporibits, amp;nbsp;locts,amp;prx-jentibits hominibus,maxim'e ijs-,qui rerum potiuntur,eorumq^ reli-gionem aßimulant.Ceu Chriftnsnon idemjitperpetuo:ceu tnßitu-tio Chrijliana, in qua jolapojßunt homines jeruari, nonJemper, amp;

(ipud quojuM hominu ordines eademfit. ^liqui,fi dijspla cetyomnesprobantreligioneSi amp;opinanturcequ'eludxosamp; f/lahu medicos inJuaprojeßione jalutempoße conjequi,atqj homines Chri ßianos in eaßde amp;nbsp;doElrina,quam oracula dmina tradiint.Eß qui fuam religion^ quam accepitaparentibtts maioribits,aut a ma-gißrts,amp;inqua uerjantur homines quos plurimi facit, optimam putat,aut folam,aquanelatum midem unguem dijcedereconue-niat. Omnes^hominesuellet infuaspertrahi partes quocunqj mo-do:nec jerrepoteif^ quenquam aßerentern aliquid contrarium aut diuerßm.

Quibits omnibtts uiam re^am jalutis monßrat uoxpatris cce- y „ia nüo cS lefts,qua iubetomnes, ut audiantfilium Dei unigenitum. fejum concordfFp^ Chriltum audit, qui relmionem earn bona fide amplexatur, quam Chriftiueum

n z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;} lt;\T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^1- r ■ inftitutionem.

per apojtoiospropagauit in toto orbe. N. on autem aliam reitgionem Apoßolitradideruntin totprouincijs, inurbibits amp;nbsp;ecclefijs innu-tneris,quam illam ipfam,quamfimul cogregati acceptoßiritujan»

■ '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' lïo IJraeïitü amp;nbsp;projeljitü ex toto mundo coatis ,fro^ofuerunt.

Eum doBrinam amp;nbsp;fidem qui recipiunt,reuera conjentiunt amp;nbsp;conflit ant inleju Chrtjlo jeruatore, amp;nbsp;certißimam habentßem ater ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nauitapropoßtam.

hîriu^çd-’ nbsp;nbsp;Eroinae quum Dei beneficioßm conßecutttf libros eccleßarum

pu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patriarchalîum,amp; altquantulam cogmtionem linguarum,qua ob~

tinentprimatum ineccleßjs ChriJîianü in Europa .^^hrica, tir •gt;lßa,exiflimaui meremfa^urum utilißimam ,ß collatis narijs librts,nonLatinis amp;nbsp;Graas amp;nbsp;Ehraicts modo, jed etiam la-dianis,qui uulgo extant in eccleßjs amp;regnis quamplurimüßib Ereflian Chan,iamp; Syriaas,quibus ^nttochena eccleßa, inquano men Chriflianum or tum e^,utitur ; quiq^ admirando conßlio Dei ex Germania in ^ßam maxima numero hac atate, beneficio in-comparabili principum Chrifiianorum redierunt, eum fiermonem tranjcriberem quam emendatißime, amp;nbsp;commentariolo explica-rem. Q^d fine conßlio amp;nbsp;exemplo do^lorum eccleßa ueterum, amp;nbsp;pracipuorumnonfieci. JdiamdiuttSiAugufiinnsin librtsde Chri-fliana do^rina utile dicit ad eruendamJententiam genuinamficri-pturajan^la,ßplures translationes conferantur.l^ec uereturali-(ubi uulgarem Tunica lingua interpretatianem adhibere. Cate-rum Diuus Hieronymus inpracipua illa fiententia diuina legts: '^alediSlus omnis, qui non permanfirit in omnibus, quaficripta fiuntinlibro legts,utfaciatea : qua etiam diuinus j^poßolusutitnr in exponenda iuflificatione hominis :plus tribuendum effieputanit libris Samaritanorum,quàm Latints,aut Gratis,autdeniqne Ebraicis. Etqiiia baptifimifitmentioinhacoratione,ritumquo-que baptifmi amp;nbsp;eucharißia collatis libris uarijs tranficripß ex Euangelica hifloria,amp;rationem monßraui, aua mihi optima ui-detur,tomponendi infaufiasillascotentiones^e fiacramenttsunio-nis Chrifliana.

Hane igitur operammeam,uiri Chrifiiani,uobis oßero,cum « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debiearrgaomnesreuerentia^amp;precor,utqt!anon ßnelabore

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impen-

P RAEF AT rO, quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6

ifnpenßi confcrt^fi,^inpublicHedidi,fiitdio iuuandi Chriß'tAnatn remb.amp;fingttlos eiindues,inhonampartem acdpiantur, Ttue-^ ro dotnme leju Chrtfle,fiU 7)ei uiui,propter nos autem homines, amp;nbsp;propter noflram falutem homoj-adits, qui olim per tuum, tui^ pa-tris honum fpiritum loquentem uarijs lin^uis in apoflolis gentes in unitatefldei congregaflr.hodie quoq^ ex immenfa tua bonitate, uir-tute,flapientia perfice,ut Euangcliumjacrojaniîum ubiq^ gentium errorum nebulas amp;nbsp;tenebras dâjcutiat, ac te lucem, ueritate, uiam Jalutis, amp;nbsp;ipjam uitam omnibtts oftendat. E'tjub te optimopaflo-re, qui animam tuam dediflt redemptionem pro omnibus homini-bus, Chrifliani, ludxi, cxteriqj infldeles,fiant units grex, amp;fiat unum ecclefiixfian^x catholicx ouiledn quo uitam agamuf tranquillam amp;quietam, in omni pierate

amp; fiandimonia. ^Ament

, tAmen.

„ EXPL IC AT IO .o RA TI ONIS EXPUCATIO CIRCVMSTAN* TIARVM, ET ARGVMENTI, A.C DE VSV amplißimo iiuinißtma oratimM X.11. a^oflolo-

rum ‘D. leju Chriï^i.

I V I N O confih'o faëlum eflenon dubito, quód oratio communis x 11, apoftolorum domini lefuChrifti, £gt;C Adrorum apoftoK* coriim adiundïa hiftoria explicant copiofe

amp; plane circumftantias, Sgt;C fcopum orationis ipfius, 2d mirificum euentS, fimul ter mille hominibus ab intcri« tu uindtcatis,ôd ad confortium Chrißi feriiatoris addu« ôis. Quae res nifi cognitæ ac probe expcnfa: fuerint, nec oratio plane intclligi, neq; ad ufum praefentem ac« commodari poteft;nimirum ut gratia amp;nbsp;gloria dei am« plificetur,0C homines euadantmeliores in fide catholi* ca, in moribus, in didis ÔC fadis, denique intota uita. Quare circumftantias,6C finem orationis, SC ufum mul tiplicem ordine confyderemus,

^RiThu'ius° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;primum hiftoria facra beati Lucæ indicat, hanc

orwioais. orationcm pronunciatam elTe à Petro, cuius laus maxi ma eft in euangelio,qui^ non abs re appellatur apofto lorum princeps.Cui prçcipuè dominus Chriftus dixit: Petre,ft me amas,pafce cues meas. Qiianquam 6dhu-mani lapfus errori S/C peccato cum fuifle obnoxium te= ftantur:ut omnis gloria, omne^ bonum diuinæ adfcri« batur uirtuti 8^ gratiae. Dixit autcm Petrushanc oratio nem adftantibus x i.collegis ÔC apoftolis, quorum no® mine, ac totius adeo ccclefîæ Chrifti nomine dixit» Quemadmodum enim Petrus non fuoduntaxatnomi nc,fed omnium quoq? difcipulorum Chrifti ucrbis do« mino exigent!, confefsionemfidei edidit,inquiens: Tu

es

DVODECIM A P O S T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

CS Chn'ftus ille fîlitis dei ui'ui : uicifsim audit. Super hanc petram ædificaboeccleü'ammeam: ôôiterum,Tie bi dabo claues regni cœlorû: Ita nuiic etiam confcfsîo= nem orthodoxæ catholicæcpfidei coram Ifraelitico po= pulo totius ecclefiæ Chriftianæ nomme promulgauit. Neep uerô uel Petrus,uel exteti apoRoli difcipLiU au thores cenfendt funtbuius orariom's, fed potius ipfe do minus lefus, qui fuis promiiît os amp;nbsp;fapientiam, cui ad= uerfarij omnes refifterenequeann Etpromifîtfpiriltum fanâum,qui loquatur in eis tanquam organis ad homi neserudiendos ôôpromouendos maxime idoneis. Sic cnim afFatur fuos dominus: Ad praefîdes 8ô reges duce= Matth.io. mini propter me in teflimonium illis gentibus.Cum autem tradent uos, nolitecogitare, quomodo, aut quid loquamini : dabitur enim in ilia bora,quid loquamini. Nonenim uoseftis,qui loquimini,fed fpiritus partis ueftri,qui loquitur in uobis.Etille fpiritus facer dei pa= tris, §2 dei filij euidentifsimis fignis agens in difcipuîis Chrifti,hanc orationem diuinifsimam protulit.Qiicm:» admodum alibi Icgimus dominum hifee uerbis fuos ablegaife : Docetc omnes genres feruare omnia, quæ= cunq; uobis mandaui. Qiii autem uos audit, me audit: qui uos fpernit,me fpernit: ôf qui me fpernir,fpernit eum,qui me milît, Proinde fermo hic non accipiendus eft,ut fermo priuati hominis,aut principis alicuius,pu= ta regis,aut imperatoris maximi, aut pontifîcis, non ut multitudinis alicuius humanum comentum: fed utfer= mo lefu Chrifti filfj dei, 9c: dei patris,amp;: dei fpiritus, qui ab utroqt procedit,Cui cedat,fccp reuerenter fubmittat omnis hominum fapientia,filt;: authoritas,6C poteftas.

Eft autem oratio hæc primum Ifraelitis rccitata, quo aj quos difla rum fuit amplifsima ilia prærogatiua,ut ex eorum gene ‘‘‘

B 5

EXPLICATIO O R A T IO NIS

rc nafccretur Mefsias,fcruafor omnium hominutn, uni'cus mediator dei ac homihum.ltaq; pn'mo ÔC prçci-fmè conuem'ebat cis prædicari tam luculenta orationc efum Chriftum feruatorem,deinde ceteris etiam popu lis ac gentibus, Quem ordinem euangeiij prsedicandi i'pfe dominus prçfcripfit alcendens in cœîum: Accipie« tis uirtutem fuperuenientis ipiritus fanói in uos:amp; erb tis mihi teftes inHieiufalcm, óóinomni ludaeaóC Sa* maria,Ô6 ufqj ad ultimas partes terræ.Et Paulus in fyna goga Äntiochienfiproteftatur, ut Adorum ij.cap.lc« gimus:Vobis oportebat primu prædicari uerbum den bed quoniam rcpcllitis illud, ÔC indignos uos iudicatis acternæ uitæ, ecce conuertimuradgentes. Ad ludacos ergo Ô6 gentiles profelytos primü dida eft oratio hxc, Stillos quidem congregatos uelutin conciliü generale ex cclcbcrrimis locis Europæ, Aphricæ, èC Afiaî: ut quam primum pereos difFunderetur intotum orbem-Mox éc literis mandata, fpiritu fando authore, ad om« ncs homines omnium linguarum, SC omnium ætatum efttranfmifTa, Vtqui hodie in Germania, uclin extrem ma parte Occidentis uerfantur, modo culpa fua gratis diuinæ fe exortes non faciant, non minus fint partici* pes diuinæ huius concionis, quam illi qui olim Hicro® folymisaudiuere Petrum concionantem. Nec^ leuius delinquunthodie,qui feriptam orationem xii.apofto* lorum afpernantur, quam ludæi, qui auribus fuis pcr^ ceptam orationem cœleftemrcpudiaruntimpiaincrc* dulitarc,

Qao loco di- nbsp;nbsp;nbsp;Neque in deferto loco dida eft oratio,non in monte

âifitor»tio. q^jQpj'am,non in fylua, non in agro, non in angulo, fed in frequentifsimo foro,in urbe clarifsima totius Orien« tis,in regia Dauidici rcgni,ubi SC cathedra fuprema lu-daici

DVODECIM APOST,

data ponrïficatus diu fuit, pn'ma^ fcdes apoftolica 8C Chnftianitatis. In Hierufalem, in qua Meflias docuif, edidit miraculajnegotnim^ falutis humanç peregit: ubi fuperata morte, óó recuperatauitahominum, afcen dit ad cœlos, ÔC confedit in dextra dei patris omnipo» tentis:utcp impleret omnia quæcunq? pn'lci uates nun« ciarunt de Mcfsia,dato Ipiritu fando, inter holies acer^ n'mos qui crucifixerant ilium, gladio fpiritus, quod eft Uerbum dci,cœpit regnû felicifsimè propagare.ItaMis Midi.4. cheas £lt; Efaias præcinuerût : De Sion exibit Jcx,6lt; uer bum domini de Hierufalcm« Qiiod uaticinium redu:» cens in mcmoriam difeipulis ôC illuftrans dominus, ait; Sic ftriptum cft,0(l fic oportuit Chriftum pati, àlrefurw gere à mortuis tertio die, ÔC in nomine ipfius prxdicari poenitentiam, QC remikionem peccatorum in omnes gentes, initio fado Hierofolymis, Qiiod quidem hac oratione comuni apoftolorum niaxime peradum eft,

lam uero ÔC tempon's notatio fuum habet pondus. Quo tempore Horam quidem tertia diei allegat Petrus, ut argument edî’^ turn fobrietatis, quando per dies feftos precibus ac rei diuinæ opera dare folent homines religiofi. Fuitep dies quinquagcGmus à Paichate, quo anniuerfaria memo= riadatæ legis in monte Sinai agebaturex inftitutione diuina,ut libri bcati Mofts edocent. Eo uero die fclicif« fima conuerfione lex noua Mefsiæ, nouum^ foedus quod remilsioncm peccatorum inftnguine lefuChri« fti confert hominibus credentibus in nomê ipfius,pub-lice promulgatum eft in monte Sion. Annus autem à li berationc Ifraelitarum duce Mofe, 5lt; à promulgatione diuinæ legis in monte Sinai,turn agebatur m d l x v*

Qiio loco non poflrim nonrepetere memoria infi■= circuitus alignes rerum mutationes, £lt; prouidentiae diuinæ opera Xï«.'quot;'“'*’'

EXPLICATIO ORATIONIS

eximi'a. MDCLVi.anno poftcondttoshomines ,ôif per ciiangelium æternum de feminebenedi(fto,quod caput ferpentis contriuit,reftitutos ab inten'tu,fœdus cum pa marcha Noe dominus deus renouauit,Poftea dimidio eius temporis elapfo, legem dédit ipfe deus in maieftas te gloria fua concionans,amp; fœdus pepigitcum x 11. tribubus Ifraelitici populi. Ac rurfum exadis annis MDLXV«deifilius homo fadus, amp;perado falutis hu= manacnegotio,per xihapoftolos reprçfentantes Ifrae^ litarum patriarchas nouum 5C æternum teftamentuni ludaeis fimul dC gentibus confîrmauit» Poftremo euolu tis nunc annis MDXXiir.poft concionem iftam apofto lorum, admirabili confiliodei parentis optimi fapien“« tifsimicp effècftum eft per donum linguarum, amp;nbsp;typo» graphicam artem excudendi libros: ut apoftoli amp;nbsp;ipft adeô dominus lefus poft Mahumedicâ, amp;nbsp;Papifticam apoftafiam iterum concionetur in orbe uniuerlo lingua Græca,Latina,Ebraica, Syriacajndiana, Germanica, ôôin alrjs quàm plurimis linguis. Vnde certo fperare,Si fublatis capitibus expetftare debcmus hoc nouifsifflO feculo beatifsimam reftitutionê omnium rerum : quan» doperatfto iudicio generali Chriftus trader régna deo patri,SC deus erit omnia in omnibus elelt;ftis,uocatis, QC fancftificatis»

CJÿomoclofit Eft etiam operæpretium conferre modum promul» equalise ora- legts dC uctcris teftaiTienti, 6C publicati confirma» ti^ noui teftamenti, 5gt;C euangelq, Plena quidem gloria amp;nbsp;maieftate fuit promulgatio legis in monte Sinai: car» terumterrifi'ca,incurrentibusin oculos SCaures igni» bus,06 fumis,ô6fono tubarum,ettonitruis.Vtpopulus perterritus Mofi diceret : Non amplius ad hue modum loquatur nobis deus, ne forte moriamur, Tu potius lo» quere

DVODECIMAPOST, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

quere nobis, SC audiemus. In hacucro condone baud minus dei gloria SC maieftas elucefcit,fed abfc^terricula mentis, SC pauoribus« Cum enim difcipuli lefu Chrifti omnes eflent congregati, repente cum fonitu SC motu ceu uehementioris uenti aduenit fpiritus fandus,SC im pleuit totam dom3,SCin fi'ngulis apparuit fpecies ignea linguarum : ac repleti omnes fpiritu fanCIo, cœperunt loqui uarijs linguis, prout fpiritus fandus dabat eloqui illis Jn monte Oreb nullam uiderunt deifiguram, fed uocem audierunt Ebraica ucrba fonantem Jn Hierufaa lem uero difcipuli progrefli in publicum dei magnifica opera prædicaruntnon una lingua,uel Ebraica uel Sy« riaca ludaeis peculiari SC communi, fed omnium gen^ tium ac populoru linguis,in quibus ludæi fparfim tiers fabantur,ut omnes obftupcfcerent, Aliqui tarnen pro® phani, utnunquam défunt canes SC porei alpernantes margaritum coclefte cuangelq, contemptim dicebant, uino plenos garrire, quæ nefeirent. Cæterum Petrus qui ad uocem ancillac territus in ponttficia domo Chris ftu abiurauit,nunc uirtute coelefti praeditus in frequen tifsimapopuli concione,altifsimauoce SC fuo SComniu apoftolorum ac difcipulorum nomine,Iefu Chrifto cru cißxo Hierofolymis reddidit honorificentiisimum te* ftimonium:quódrefurrexerita mortuis, quod aicende rit in coelos,quód miferit in ecclefi'am fuam promifTum fpiritum fandum.quod fit Meffias filius Dauidis fecun dum carnem, SC æternus dei filius, SC unicus feruator omnium,qui credunt in nomen ipfius. Et tanta perfpi's cuitate,tanta uehementia dififerit apoftolus Petrus,oms nia diuinis prophetarum teftimonijs confirmans ads ftruens : ut nullis cedat oratoribus, qui tonare,qui fub tninare, qui^ animos hominum fledere quo libetpoG

EXPLICATIO ORATIONIS feexi'flimatifunt»

Effcfluihuiui Verum ex ipfa hifton'a Lucae, oratîonis huius efFe* óum cognofcamus.Qiii audicriint Petrum concionan tenijUon aliter funtaffediamp;pcrmoti, quam fi acutum ferrum pcnetrafTec corda ipforum,agnofcentes peccata fua,tum alla, tum quod confenferant in nccemMefsiac feruatoris.Proindeintcrrumpentes (ermonem apofto« 11, öfpeccatum confcfsi funt, amp;mcdicinam petierunu Ac perceptadaufulaoranonisapoftolicae, quaefumma euangehj continet, St uereapofto'icam abfolutionemä culpa,Slt;^ poena,5lt; omni rcatu, ter mille homines lefum Chriftum reccperunt, 8gt;C facro baptifmo renouati ad fan dfæ apoftolicae cccldiæ corpus adiunSti funt.Perfeucra runt autem inapoftolorum dodrina, quæ Chrifti lefu dodrinaeft,incommunicationcfacramentorum,infra dionepaniSjSCbeneficêtiain fratres, ÔCin orationibus» Qiiae figna exiftunt rede inßitutae eccleßae, homines^ Chriftianos pcrficiunt.Qiiare non infeite quidam uoca runthancorationem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eß,facrum officium,

quoChriftohomines uerbo captos, 06 ueluti madatos obtulerunt apoftoli,

Oecanohuiu» nbsp;nbsp;Reftatigitur,ut de fcopo Sd genere orationis, St ufu

otauoms. niultiplici diuinæ huius concionis difpiciamus. Occa= fioquidem orationis fuit, quod îudai tum congregati Hierofolymis admirabantur, difcipulos tot, tamuarrjs linguisprædicantesmaiefiatem deioptimi maximirali* quiautem prophanedicebantex tcmulentia profi'cifci Gtnu» oratio-eos fermoncs promifeuos Ô6 confufancos, Ttacp prima facie oratio uidetur apologia Sd defenfio difcipulorum Chrifti, quod non ex ebrietate agant dC loquantur illa, Cafterumconatus apoftolorum, quid.^ cfficere uolue» rintin animis auditorum,liquidé cernitur ex cfFcdu oratio»

DVODECIM APOST, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to

orattonisgt; Só ex uerbis apoftoloriim, maxime quod fc teftesIefuChrifli profitcntur, dC ex mandatis, quædo» minus Chhftus dedi't fuis difcipub's, Veluti quod abiês ÔC in gloriam cœlefté Çe?e recipiens iniunxit, ut illi rcd= dantteftimonium Hierolblymis primum,deinde ubicç terrarum amp;nbsp;gentium:ut qui credunt tn Chrifium, QC ba ptizantur/alutem filt;gratuitam remifsionem peccato« rum à dco accipiant, Ac fcdulo id egiffe apoftolos tcfti=« ficando fide optimares Chrifii,pafsim memorant Alt;5a apoftolorum-jtaq? fif illo die,00hac prima orationepoft acceptum ipiritum fandum apoftoli telles egerunt, SC eonati funt efRccre,ut homines intcnigercnt,pKO^ eer-tifsimo habcient, lefum Nazarenum cruciftxum elle Melfiam feruatorem unicum : utep credences in ilium, amp;nbsp;refipifeenteSj ac baptizati in nomen eins acciperent condonationem peecatorû,SC uitam æternam. Quem» admodum ergo dominus lefus obiedla crimina falfa di-luensjueluti quod ederetjac bibereqacuitçcommerciS habcretcum pcccatoribus, quod in fabatho fanaretho-mincsjquod diabolica uirtute portenta ederetjUon tarn fuam caufam agit, quàm occafionem accipit ill uflrandi nomen dei,SC prouehendi falutem hominum: ita etiam Paulusegitjita etiam xir.apoftoli hoc tempore occafio nem oblatam conuerterunt ad notitiam Chrifti feruato ris, Sc hominS falutem promouendam. Genus igitur Genus oratio-huius orationis, quatenus teftimonium dicitde'Chri-quot;*’''“*“’' ßo,Scdodlrinale eft: quatenus uero fua=s det, ac hortatur, ut homines fide ampletftantur exhibitum à deo feruatorem,Sc in nomen eins baptizati obe-diantilli, procul femoti ab huius mundi contamination

ne,generis eftfualbnj. Ethacefumma eft totius oratio summaamp;^ nis:lefus Nazarenus crucifixus eft Mefsias unicusmes

C 1

EXPLICATIO ORATIONIS

di’ator 2lt; feruator hominum : In quem credere oportet omncSjqincuncß remifsionem peccatorum QC uitam a:« ternam à deo percipere ciipiunt.

rrult;susamp;ufus Fuit autem ufus ÖóefFecfliis huiusdi'uinæ orati'onis ojationishu- pn'mum Hi'erofolymis adiiidaeos óóprofelytos haberetur, 2lt;pofteaomnibus ætatibus maximus, ho* die^ exiftit magnus uan'us, Etfi ueró neque ingenij mei exiguitas omnia uidere poteft, neque infantia elo* TtfKmoninm qu/^famen aliqua com memorare ftudebo. Ac primutn cuange icum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teftfmonium fyncerifsimü rcddunt lefu Chri*

fto, fuo ÔC omnium nolïrum magiftro, QC feruatori, ac dco,nonquidemiurati, fed tarnen euidentifsima fanói fpiritus operatione confignati: ut innumeræ mukitudi* nis teftimonium,quæ iureiurando fidem obftrinxit,no pofsit ede certius, Qiiod apoftolicum teftimonium fF dem noftram fulcitaduerfum tempeftates omnes,quas fatan mundus commouere pofTuntme uacillemus in fide catholica óó orthodoxa Chriftianorum. Nobis ue» ro exemplumeft propofitum, utpari fideprincipino» ftro lefu Chrifto rcddamus teftimonium, quoties ufus poftulat. Ad hæc ut in caufis hominû fîmilimodo,qux uidimus,quæ audiuimus,quæ certô nouimus,fimplici, amp;nbsp;breuijfiC luculenta oratione proferamus, quum iure ad dicendum teftimonium uocamur.

Confefsio fidei Simul edidciunt apoftoli confefsioncm orthodox« catholic«^ fi'dei Chriftianorû:qua nulla certior öó om* nibusnumeris perfedior componi poteritabullis ho-minibus.Eam igitur toto pedore cóple(ftamur,amp;^ con* ftantifsimeteneamus:necuentis nouitiarum dodrina* rum finamus nos hue Ô6 illuc impelli,femper difcentes, ÔC nunquam ad folidam cognitionem ueritatis perue* nientes,Qiium^ res poftulat,ut ipft' fidem noftra profi tea*

DVODECIM APOST, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Il

teamur, feufcripto,feuuiuauocc, apoftolorum exem« plo edamus confefsi'onem fine dolo malojfîne ftico, fî* ne liana eti'am oftentatîone,

Ac dum partes omnes oratiom's probe expendun= Symboinapo-turjanimaduertetprus Ledor,ôô uel mediocriter facræ ma doâhnxquot;* Theologiæ pen'tus myften'û tn'nitatis, ïncarnationem Chriftian«. fill) dei J Ô6 faludferam pafsionem, refurredxonê à mer« tin's, remïfsionem gratuitam peccatorum in nomine ipßus per fidem,ôô in'tam æternam,denicç fummâ euan gelicæ prædicationis, èC tonus apoftolicæ atcp prophe« ticæ dodn'næ hîc conn'neri cernen Efl: igitur hæc oratio iymbolum uerifsime apoftolicum,8C régula credens di,ô6normaexaôbfsima, quædirigat iudiçium huma» num in dogmatibus difcernendis, itemcp dtjudicandis hominibus orthodoxis aut haereticis, Etenim quicuniç Notma dijudî amplexi hanc orationem apoftolorum in Chriftum le» xo7amp; hjw«i-ftxm credidere,iàlutem adepti funt, amp;nbsp;meritô inter ca» '°’’ tholicos SC orthodoxes Chriftianos habêtur»Et qui ho» die huic apoftolorum fermoni aflenfum præbent, Chri ftiani catholici SC orthodoxi habentur,ac falutis confor tesfunt^Qiii uero contraria his fentiunt,aut docent ob» ftinatèj quocunc^ titulofucata, iure ad fchiftnaticos SC hæreticos retjciuntur,Haec igitur optima formula unio cSinjTfor nis SC communionis Chriftianæ fueritthæc defenfiomuia, Chriftianorum abfolutifsima contra omnes calumnias: hçcrefutatio effîcacifsima dogmatum,titulo quidem SC nomine Chriftiano lèfe obnubentium,fed apoftolorum

Chrifti doCîrinæ aduerfantium,

lamuero hæc oratio exigua quidem parsfacrorum scripturxfan-librorum,fi uerbaSC fyllabas numeres, compendium uerô totius feripturæ faniftæ, fi res appendas, coarguit ‘quot;‘•o-«el craflum erroremyiiel prophanam SCimpiam calum •

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C 5

EXPLICATIO O R A T I O NI S

mam illorum, qui di'cunt facras h'tcras n6 coiitmcr c pic nam dodrinam pietans dC falutis hominum, ncq; fuma mam dignitatem óó authoritatem habere,fed eße ebfeu ras, ambiguas, incertas quæcp arbitratu hominum in quamlibet fententi'ä torquen'pofsint ceu na fus ccreus, Tradatio feri- nbsp;nbsp;Docct quocç orati'o apoftolor um tradare fcn'pturas,

6C ad ufum atep ædificationem accomodare, N am quS apoftoli fignis euidentifsi'mi's haberêt i'nfe habi'tantem fpintum fandrum, 8C deifihum magiftrum habuiffent aliquot annis,non tarnen fimplici narrationi fuæ fidem attribut petunt, fed omnia prædida eße à prophetis o« ftendunt.Qiiorum teßimonia ita récitant, ut non qui» dem ubicj? uerbum ex uerbo exprimant,nuipiam tanié genuinæ fententiæ répugnent»

VfMimguarô. Poftremo ufus linguarum in ecclefi'a Chrifti legiti* mushîcoftenditunutChrifti feriïatoris gloria illuüre« tur,ôd hominum falus uera^ bcatitudo illis diuinis ins ftrumentis Ijiiritus fandi promoueatur.

ORATIO COMMVNIS XI 1. A P O i T O» lorum lefu Chrifti,capite fecundo Âdo= ram Apoft. pofita»

Exordiolit breue guident, fedpr£ pardndis auditoribu^ aptiß. ut be laJ^odot neuoli,Menti, ac dociles cumfru » dufermoiiempercipunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

et K/elt;s/X3;y‘fis

ORATIO' C0J3MVNIJ

-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;on A TI o COM AI VN I s

ORATION IS COMM V NIS XII. APOST O* lorufeju Chriß:T,in capita amp;nbsp;articulas orthodoxie catho-licie^fidei Chriflianorumy diflributio.

QVodfupenus de ufii amplifsimo dixihuius diui nae orationis,fyi-nbolum totum, S«f omnes articu los tidei'j religionist QC doctrina? Chriftianæ fuminam continere,idfingulatim per fuas partes inonftrandum efl'e uidetiir.

minem perfedîum, ëCpurifsima generatione incarnatS ÔC gcnitum,ex Pfat 109 j'ndicatur, Nam Dauid fanÆ’f' fimus propheta, acMefsiæ progenitor filtj dei æterni, et fui fill] fecundum carnem puril'simam gcnerationem ex integra uirgine, perfandi fpiritus efFedionemafsi=* milatgenerationi roris, quicœleftium corporum aA’o ne ex uaporibus tcrræ elicitur. Quod Efaias difertius exprefsiuEccc uirgo eoncipietjac pariet fijiurn. ModS uero Gabriel archangelus indicauit dices:Spiritus fan« ÓUS fupcrueniet, ÔCc,

lefum Chriftum cfrepa(rurn,crucifixum,mortuuffl, fepukum,ad inferos defcendtfle,tarn perfpicuèhîc apo ftoli teftifi'cantur,ut nullûfymbolû planiirs exprimât,

RefurrexiHe quoque à mortuis aliquoties teftanturî

uir tute rcfur-' quanquam diem tertium non adduntjquod turn Hies senthomincs. rofblymis uulgatifsimum erat.

ciiriiiiis afcen ’ Afccndifle etiam ad cœlos, SC federe ad dextera dei

dit in caium. paff/j omnipotciitis lefum Chriftum,

«^ui«îum i^Eim lefum Nazarenum ludicaturum efle uiuos

SC

D V OD E C IM AP O ST, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»8

moftiiosjapoftoh' co teftantur,quód clan'fsima iioce pronunciant, hunc lefum fat^um effe dominü dC Chn» ftum.NaiKÿ oracula di'ui'na Mefsiæ afsjgnantgubernaa tionem uniuerforu Só iudicium,ut in JJanielcy in Efaia, in Pfalinfs, ÓC in altjs fcriptis liquet. Ac Paulus in coiv Clone Äthenienft'um, ut A(fî',decimofeptimo capite Ie* gimusjinquit : Deus qui fecit mundum, omm'a quæ in eo funt,prçftituit diem,in quo iudicaturus eft orbem in æquitate per eum uirum,per que decrcuït, fide pr^e* ftita omnibusjquum fufcitaui't eum à mortins,

Vnam quoque ecclcfîam fandam catholicam often* EccieG»«» dunt hic aponoh,nimirum cœtum, quem deus conuo* caredi'gnatus eft, fe^illi ôôbonafuaimpcrtiri propter Chn'ftum mediatorem,QLficcetus cum peccatis bellu gcrïtjôô ftudet fantftimom'æ,

R-emifsionem uero peccatorum gratuitam l'n nomi* ne Chriftfiôô iuftificationem per fidem no cTubiam neqj ignotam reh'querunt apoftoli in hoc fermone,

Baptifmi ctiam làcramentum,6C fignum gratiæ diui Baptifmus,«»/ næ,quæ abfoluit homines à reatu,condonationi pecca* torum adiunxerunt.Quem locum etiam obtinet facrâ* mentum unionis Ô6 communionis Chrifti^næ, quo fa* lutifera mortis domini memoria peragitur.

Poftremo uitam æternâ, ac perfecftam fidelium bea= Vit» «tew»; titudinem non modo confitêtur hîc apoftoli, fed etiam incœlis, in dextera dei monftrant, ac defcribunt earn,

ÔCremittunt ad facroslibros,in quibus copio= fifsimè explicata eft*

RITVS BAPTISAI

RITVS SACRI BAPTISM I, Q_V EM DO-' minw Iejt0 Chriflti^ per a^oflolos ecclefix tradidit, (hxi ultimo ca^ite dejcri^ttts.

V E M ritumbaptizandi Chrißus apofiolis,et psf ^oseccleflæfuætradideritferuandum uf« confummationem feculi, refert Mat* thæus in fine hifioriae fuæ euangelicæÆtfî ue* ro Petrus iubet euâgelio credêtes in nomine lefii Chri* fii baptizari, ut Adiorum capite fecundo nbsp;decimo le«

gimus,non tarnen ritus à domino traditus aboîetur, aut peruertitur. Nam qui baptizantur in nomen Chrißi Ie îu fill] dei,baptizantur etiam in nomen dei patris,8d dei fpiritus fandi, qui ab utro($ procedin Eß enim unain» diuifa diuinitas facrofandae trinitatis. Etinuocationetn

adorandæ trinitatis in facratifsimo lauacro in ccclcfijs * rehgiofè obfèruatâ fuiiïe^tcflantur beat! Hilanj,ÔC alios rum ueteriim ecclefîæ doóorum Icripta, Et iuftè dam« ba°pH?fndifor f^^ucrunt ecckfiaftici patres ab haereticis excogitatas »nuiadiuinitds formulaSjUcIuti corS qui baptizarunt in nomine igno« »cpudiata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oninium, in ueritate matre omnium, 8^ in lefu

qui defcendiuEft^ memorabile opus iudieij diuini ad=« uerfum præuaricatores facræ inftitutionis in hiftoria Nicephori memoriae proditum libjé^eap.jy.Quum e« nim Deuterius Arianus epifeopus Conftantinopoli ba ptizaret quendam,ueluti traditionem domini abolens, praeterep morem receptu dicere aufus: Baptizatur Bars bas in nomen patris, per ßlium, in fpiritu fancSo : unda facri lauacri derepete difparuit. Qtiare Barbas territus, inde profugicns miraculum hoc omnibus patefeciu Finis baptifmi Einem facri baptifmi Petrus indicat, iubens credentes chriiiiaju. nbsp;j3apti2;ari in remifsionem peccatorum« Adoptât etiam

deus

A MATTH. DESCRIPTVS, I9 deus, viel ut plam'us loquar, teftificatur adoptatos effc homines, in bapti'fino per minifterium ecclefîæ: ut qui Adami fuerant mifen' acpcrditi filij, Sgt;C natura filtj irar, perdiuinam mifericordiam inChrifto filio diledo,a peccatis amp;nbsp;damnationeiuftaliberatijhgredes dei €fficiantur,ceu regenerati peruerbum amp;fandüm ipiri tum, Vnde lauacrum regenerationis uocat apoftolüs Paulus,

Et hæc præcipua funt in facramento bapti{mi,ac ues riben qnxaä luti partes fubftantiales,In cæteris libellas cccleftjs mo= derata QC prudcns concefla eft: quæ hanc feruat régula, ne quid fiat contra fidem,nec^ contra bonos mores, ut ritus habeant exhortationem uitæmelioris, utdicit Auguftinus, Addo etiam,nequa fuperftitioni aperia-tiir ianua, Vfurparunt quacdam fanè Chriftiani ueteres in baptifmo prêter aiperfîonem aquaf,auttinâionem in nomine trinitatis in remifsionem peccatorum, ut can^ didam ueftemjablutionem pedum antebaptiima, SCa® liajUerum citrafuperftitionem. Rurfum multi Chriftia nijUt epiftola ii9.ad lanuarium de ritibus eccleliae fcri« hit Auguftinus, ablutionem pedum, qua ipfe dominus formam humilitatis commendauit,ne ad baptifmi facra mentum pertinere uideretur,noluerunt in confuetudi« nem recipere, nonnulli etiam de confuetudine auferre non dubitarunt. Quid autem illi ueteres Chriftiani ho» die facerent,tot rebus in baptifmo accumulatis,quçdiu ecclefîç Chrifti neglexeruntc’Atc^ utinam carerent ma» gna fuperftitione.

Qilin uero Alexandrina ecclefta,qua Marcus euan= ludicium ailt;-gelifta Petri difcipulus QC filius condidit, eius epifco pus Dionyfius,uir eximia dodlrina amp;nbsp;fandîimonia,Iu= dgum à Laicis initiatum in uafta fblitudine,abftj aqua,

E 5

RITVS B A P T IS Ä I

fed arena ter in cum comcdai'n nomine trinitztis, non cenfuerunt icerum efle bapn'zandum, fed tantum afper gendum aqua,ne n'tus ecclefiae à Chriftotraditus, com temptus aut neglelt;îîus cui'quam uideri poflet,

Inftitutionem ergo baptifmiiSCn'tum à domino lefu Chrifto ecclefijs traditum ex cuangelica hiftoria defcri=gt; hamper columnastut euidentius ccrni pofsit librorum Latinorum,Graecorum,Syriacorum,amp; aliorum confo nantia.fiC in pauculis uerbis difcrcpantia,citra tame di« Ipendium ueritatis hiftoricç,Slt; Chriflianæ pietatis.

KIT VS COENAE

RITVS COENAE DOH'INICAE, DESCRI* ^titi abeato'MAtthxo capite

y s T E RIA unionts 8)(. cominunionfs Chri i flianæj in qiiibus gratulatoria memoria paamp; 0 fioni's domi'nicæ nçftræ^ faliitis agi'tur, hoa ftis gloriæ dei ÔC humanæ falutis à prima ins ftitutione corrûpere Si peruertere molitus eft,idlt;^ mo» dis uarîjsjôC ab omni parte, Rurfum uero dominus Ies fus Chriftus,qui promifit ecclefiae fuar, quam fanguine fuo pretiofo redemit SC fanclificauit, quam unice dili» git,nondeferturum earn, fed omnibus diebus manfuru cum illajfemper afleruit per idoneos miniftros fandifsi ma fui corporis 6C fanguinis myfieria à corruptelis, Vt^nonulla exemplacarptim attingam, Corinthij redifsimç à diuo Paulo inftituti conuerterantmyfticä SC fàcrolàndam cœnamin comeiïationem profufam, SC tantum non in liberalia Bacchi SC orgia, Qiios apo» ftolus grauiter obiurgat, SC reuocat domini cœnam ad primam SC perfeCîifsimamforma illam, quam per apo« ftolos ab ipib Chrifto acceperat,

Aliqui fymbolaipia corporis ÔC ianguinis domini panem atc^ uinum temeraric ac prophane corruperunt uel addendo aliquid, uel detrahendo, Nam hæreticus MarcuSjUt Irenaeus deillo fcribit,magicis præftigijsui» ni coloré mutauit,ut fanguis appareret, Aliqui langui» nem infantis,SC carnes humanas addiderunt,cafeum^ pani adieceruntartotyritæ:utnefandas borboritarutn epulas filentio praeteream, Aquarij, Ebionitæ, Marcio» nitæ,Hydroparaftatae, SC alrj aquam folam in calice be» nedidionis obtulerunt, Eos reprehenderunt uiri fan» c7ifsimi,qui aduerfus hgrefes iftaslibros ediderunt.Im» primis

A MATTH. DESCRIPTVÎ. U

primis uerô beatus Cypn'anus martyr Chrifti,ô^ epilco oiui Cyp«aM pus Carthaginis doâifsimus fimul et fandißimus oftê= crâmenTot'oT-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vl UlllClIIKJ VVI

dit, quanta religione inftitutioncm domini obferuari oporteat incœna lacroiancta. Librum cnimlenplir, ut Auguftinus uocatjfiue €?piftolam ad Cæcilium prcsby» terS,in qua multi's rationibus di'uinis tcftimonijs de» monftratjid efle in cœna domini faciendum,quod ipfe Chriftusfummus pontifex 5C author fteramenti fecit, 5^ facerc præccpit,neq; licere ab co rccedcre ulla huma na ÔC nouella traditione. Qiiem fermonem grauifsima cxhortatione terminât : quæ utinam Chrißianis proce^i ribus, uulgaribus hominibus omnibus nota, Ô6 mc:« moriæ affixa elTet. Suntenimhæcuerbaipfius:Sidei fiCChrifti facerdotes fumus, non inuenio, quem magis fequi quàm deum ôô Chriftum debeamus : cum ipfe in euangelio maxime dicat : Ego fum lumen mundi : qui mefecutus fuerit,nonambulabit in tenebris, fedhabc= bit lumen uitæ. Ne ergo in tenebris ambulemus, Chris fium fequi,ÔCpræcepta eius obferuare debemus. Qtiia 6c ipfe alio locomittens apoftolos, dixit; Data eh miht omnis potefias incœlo ÔC in terra. Ite ergo, ÔC docete omnes gentes, tingentes cos in nomine patris, ôc filij, ÖCfpiritusfancßhdocetecosobferuareomnia, quæcuna que præcepi uobis, Qiiare fi in lumine Chrifti ambula« reuolumusjà prateeptis eius ÔC monitis no rccedamus, agentes gratias, quoddum inftruit in futurum quid fa^ cere debeamus, de præterito ignolcit, quod fimpliciter crrauimus:0C quia fecundus aduentus nobis appropin^ quat,magis ac magis benigna eius 6C larga dignatio cor da noftra luce ueritatis illuminât. Religioni igitur no^ ftrœ congruit ÔC timori,0C ipfi loco atep officio facerdo= fignjte mylle-ttj noftri, frater charifsimc, in dominico calice mifcêdo (CS tnifexi.

RITVS COENAE

ôf ofFerendo cuftodirc tradftionis dominkæ uentatem, quod prius apud quofdam uidcuir erratum, domino monente corrigere. Vtcumin claritate fua Sgt;C maiefta« tecœlefti iicnire caperit,inueniatnos tenere,quod mo nuit, obferuarc quod docuit, faccre quod fecit, Hade^« nus diuusCyprianus Cornelio epifeopo Romano 0^ martyri amicifsim’, Sgt;Cà diuo Hieronymo, Auguftino, LadantiOjôôalijs eccleft'ç dodoribus laudatifsimus uin Quidautcm hodie diceret,uidcns miflam iftamecck* fiæ Romanæ longé degencrem à prima inftitutione do mini Icfu Chriftif'Ceterum quod aquam ctiam uino mi cauciniifvcda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;calicc, thbuendum eft illis tempo

ribus,regionibuSjôd tanto uiro donandum,qui con« ieduranonleui habuit perfuafum, in facratifsima coe* na dominum fobrietatis exemplum aqua uinum tern* perafle: quemadmodum panem azymorum obtuliflè, in ecclefijs rcceptum eft probabili admodum coniedu* ra ex ritu pafchatis in eccleft'a Ifraelitica.

Morcsamp;uiti Quum ætate Hicronymi iamadminiftri facrorum fanctaiinpri- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/'» i «11 nbsp;nbsp;nbsp;»

Biisrcquirun- myltenorunijOC eccleliæ præudes nlotispedibus a tna ßrisVdiTpcnS nibus,atq? impuris animis,0^ uita turpi facra cotamina-ret, ut quondam fllq pontificis Eli, diuus Hieronymus grauifsimareprehêfîone occurrit. Cuius uerba hue ad« fcribere placuit excomraentarijs eius in caput tertium Sophoniæprophetæ.Nam fie loquitur:Prophetæ etiä, id eft,magiftri,qui fe putant docere populos, amp;nbsp;de feri« pturis fermocinari, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, portantes ipiri«

tum fiue ipirituales,Slt; hoc legendum,funt uiri contemptores. Non enim docere, fed facere in ecclefia conuenit, non fadis uerba deftruere. Cæterum tu cum alium doceas, QC ipfe non facias, non tarn dodor quam contemptor uocandus cs^ Sacerdotes quoque qui eu« chari«

A MATTH. DESCRIPTVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It

chaiiftiæ fer uiunt,amp; fansuinem doinini populis ei'us ät EnchariflüL« , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z-'i -n • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' tiiiisfoiiatafti-

ujdunt,impie agut in legem Chrilti, putantes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oncm gratiaros

imprecantis facere uerba, non uitam: dC neceflanaelTe 2Xnaquot;eriâmr-tantum folennemorati'onem, 6ó non làcerdotum meri'= uocamr. ta.Dequibus dicitur; Et facerdos in quo fuen't Hiacula, nonaccedet offerre oblationes domino. Etpoftea : Sa= res non cxau-cerdotes qui dant baptifmum, ÔC ad euchariftiam domi^tonl^ cypria-niimprecantur aducntCt,faciunt oleum chrifmatis, ma= nus imponuntjcatechumenos erudiunt, leuitas 8C alios conftituunt facerdotes,non tarn indignentur nobis hçc etfe. exponenribus, SCprophetis uaticinantibus, quàin do« tîiinum deprecentur,£lt; ftudiofè agant, ne de facerdoti« l^us qui uiolant fanda domini elfe mcreantur.Non ein dignitas,fîC nomina dignitatum, fed opus dignitatis,amp; Principes,et indices,ôd prophctas,amp; facerdotesfaluare ''od'« uidew.' t^onfucuit.Qiii epifeopatum,inquit Apofto]us,defyde= deratjbonum opus defyderat Vidctc,quid dixerit : bo» num opus defyderat, non dignitatem. Si autem defpe« lt;?looperefo!amafpexerit dignitatem,cito corruit turn's tn Siloa,06 excclfç ccdri fulmine feriûtur, ôô ereó-a cer^ nixfrangitur, SCcygnus extento collo S)C in fublime fe Oegradatio r« tendens inter immundas uolucres computatur.Qiiae ta ipforum cuip»; nten eónon pertinent, quafiex dignitate miniftrorum pendeat facramentorum dignitas,

Porró quS temporibusluftinianioptimi principis, D.ruiHniani tlui ius Romanum curauit cmendari, dC ordinari com= pendiofius, imminente iam feedifsima defedlione, qua ’nuexit Mahumed, nbsp;Rom. Papa non abft'militer, ali«

•ïni miniftri Ô6 antiftites lacrum baptifma amp;nbsp;euchariftia ptgter morem à domino traditum,6C in ecclefijs iandïis 3c uere apoftolicis feruatum tranlgrederentur,conftitu tione authêtica Optimus QÇ facratifsimus Imperator eos

F 1

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RITVS COEN/E

ad dûiinæ ordinationis formam.Só facromm canonum obferuationcm retiocautt : iit ntè fact a admim'ftrent ad captum eti'ani populi Chriftiani.Inter aha autcm uerba conftftutionc c x x r i i.italoqin'tur dams luft/m'anus: Ah'qui faccrdotes ne ipfas quidem facræ oblationis ÔC facri baptifmatts preces fci're dicuntur» Dei itacj^ I'udi« cium rcuohientes in animo inunoquoque horum qux renunciata funt nobis,quacfiioncin 06 corredîioncm ca nonicè iußimus procedcrc.Namfi generales leges ca quaeperperam admittuntiiralaicis, non conceduntfi* nequæfiione ôôuindida rclinqui : quomodó ea quazà fandis apoftolis patribus ad fidelium hominum falu tem regularitcr funt difpofita,dcfpici fuflincamusfEte» nim qui facros obleruantcanoncSjhi dornini dei potiö« . tur auxilio : Et qui hofce praeuaricantur, ij feipfos con« demnationi fubijciunt. Et reliqua.

Multiple* amp;nbsp;Eo tempore ambitiofa contentio de primatu in ec? d“' clefiaChrifti,quæprimamquoqjSCfandifsimam cœna iiMuauo. interturbauit,apoftolis ipftsde maioritate, ut uocanf, inter fe contendentibuSjinter ccckfîarû antiftites obor« ta eft, maxime inter Conftantinopolitanum ÔC Roma« num archiepiicopum.Etab eo tempore multi errores amp;nbsp;foedifsimæ deprauationes agminatiminuaferunt cce BfTcflttspafsionam dominicam, Nameffedus pafsionis lefu Chrifti, nts domini X , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, ,, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,. nbsp;nbsp;. n r

jratix dci Ini- qui corpus luum tradidit in mortem pro mundi uita,8c aduibutus?quot;' fanguincm efftiditin ara crucis abluentem peccata fide lium,ti-anslatus eftinopusliominum,qui euchariftiam célébrât : ut quibus applicatur opus illud operatum feu iiiuis feu mortuis, liberentur à peccatis Sxf ab alîjs malis, 2C pcrcipiantbona turn æterna, tum temporaria. Mox commemoratio pafsionis domini 6Óredemptionis £onù domini- noftrac conuerfa eft in facrificium non modo euchari* fticiim

A MATTH. DESCRIPT VS, IJ fticnm gratiarumadionfs uerumçtiam expiatoriâ» Vtquum femel feipftim patri cœlcfti obtulerit dominus lefus in ipiritu fando, femel pro nobis fit mortuus îcterna redemptione inuenta,0C amplius non moriatur, manibus tarnen facerdotum in plurimis locis millies qiiotidie ofFeratur, propeccatis pro falute uiuorum ac mortuorum.

Adbocigitur iacrificium neceflaria fuit corporalis corporaiu præfentiafanguinis, carnis, corporis, SC totius Chrifti: quare excogitati funtmodi ftatucndæilliuspræfentiæ corporalis. Alter eft modus conuerfio miraculofa panis amp;nbsp;uinfhoc eftjfymboloru ÔC fpecierum, in fubftantiatn corporis ÓÓ fanguinis Chrifti, adeo^ corporalium reru 6lt; elementorum aquæ, uini, panis, in eflentiam totius Chrifti ueri dci,amp; ueri at® perfedi hominis.Et huic no uac transformationi,quum uirtute uerborum confecra» tionis,£C charaderis indelebilis, quern facerdotes à Papa Romano SC ab epiftopis ab iIio confirmatis, habere exiftimantur,apoftolicapoteftateex rebus uulgaribus Chriftus facrificandus per mantis facerdotum efficitur, nouum etiam nomen tranlTubftantiationis excogita-turn eft.

Altera uia SC ratio ftatucndicorporalem praefentiam Chrifti,eft alligatio fiue coniundio rerum codeftium, fpiritualium, quæcp mente percipiuntur, ad res terre-fires, corporales, SC fenfibus obiedas, per unioncmfa-cramentalem. Vtquicuncpfymbolapercipitcorporcis fenfibus,fimul etiam res coeleftes, ipfum Chriftum totS corpore percipiat.Vnde no modo quæfitum,fed etiam pronunciatum SC decretum eft,in facramento à propha nis etiam SC impijs hominibus,ne dicam muribus,fum» carnem SC fanguinem lefu Chrifti:quæ quicunque edit

F 5

î. •'* Rï t V s COE KAE ■ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

bibitjUiuctin ajternum.Indc natæ funt diucrlæ ÔC piï interprctjtio- gnâtifsiiTiæ intcrpretationes ucrborum facramentaliû, fÂCMmenuii's. ftupcnda confufio fîgnorum rerum que figntficaa turfacn'sfymbolis.Etqin'aperfuafîonetn illamadmifca AJorario amp;nbsp;rehomincs, Icfum Chriftû ofFern', amp;nbsp;corporali modo, ùcM° autah'o quopiam inefîabili modo prçfentem adefle, cul ^ntis obue- tus eti'am latn'æ accefsit ÔC adoratio.Itai^ in altan' oftens tatur deus Mauzi'm, id eft, deus mum'u'onum præfi«

- dianuSjHcpeCbriftusilIefaditiusjSCrecluditurindelu bragemmea,aurea,argentea, inaltana, in pan'etcstem plorum,amp;^ circumgeftatur l'n pompis:ut cthnici homi'a nés deos fuos in manibus Ô6 digitis fuis circumgefta« MüTamtrces runt.Conuerfum quocçeft facnficiummiiïæinncgotia üfbüis’.amp;arx tionem quæftuofifsimam,utucndantur,cmantur,con=» ' ducantur.elocentur miiïàî, ÔCbonaomnifaria, 011x30=-rialt; ■ plicatiomiliæhominibusconferrcputatur, Poftremo Communica- pars altcra laids quantumuis pijs ÔC iandis n^gatur, ÔC Ülrofpede!*’*’fub fpede panis fi'mulcorpus Chrifti, ôcGnguis pro» pter concomitantiam dari iblet: quantumuis autem im pun's facrificulis myfteriorum tradatio pcrmittitur,di; uinis legibus,ecclcfîafticis canonibus, ÔC ChriftianorS Impcratorum confiitutionibus uoce clarifsima rccla= Contention« mantibus,Tacco digladiationes quorundam accrbifsi--«ÄcumV mas de modo prçfcntiç Chrifti,ôô manducationis,de^ uerborum facramentalium fignifîcationenaceo damna tiones iniquas orthodoxorum Chriftianorum, quide ueritate corporis 06 ianguinis domini,acnatura diuina ÔC humana in Chrifto redifsimc fentiunt, qui ufum cœ næ domini agnofcunt, qui ritum, à Chrifto fummo 8C. xterno pontifîcetraditum obièruantjôôquiuerbamy«

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftica exemple ueterumtheologorumredè interpretan

fTintisficw tur^ bimpucusimaigitur c^copcndiolarerormattoei« r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

A MATTH, DESCRIPTV J. 14 fctcœnæ domim'cæj fi mifla Romana totmodi's corrui ptifsima pcm'tus aboleretur, forma cœnæ dim'no ucr bo congruens eccIefijsredderetur.Qiiemadmodum fiamD.Marn'nus Lutheriis fan(fiæmemon'æ,faciendS cfiedocuitin cofukatione de reformandaecckfia, ini= corumiirare-tiofado amiffaRomana* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fomanda.

Xcenam domi'm'cam totam perfedifsimè de{cfipfi't^'Jquot;^jquot;/°' beams Iohannes, præter ucrba folennia myftert), qux“’ cxponamr. feh'qui tres cuangelîftæ reddiderunt, 8é copiofîïis etiam Paulus apoftolus fcn'bens ad Con’nthios,MandircatiO3 nem uero fptn'tualcm QC falutiferam corporis Chn'ftt, SCfangunn's pcrceptionê docuit dominus lefus l'nfcho laoppidi Caphernaummt Ioannis ó.capdegfmus.Hoc autem loco n'tû cœnç ex euangeh'ca hifton'a beau Mat« thæi proponam,collatispercolumnasuarîjs interpree tationibusmtin ritu bapti'fmi paulo ante fadum eft.

A N te diem feftum pafchar mißt dominus Tefus è di fcipulis fuis duos in urbem Hierufalem, utapud ■ quendam parafent pafcha in cœnaculo, Vefpcre^ fa=« lt;So cum duodecim difcipulis difcubuit, QC ait illis: De« fyderio deiyderaui hoc paßrha manducare uobifcum, antequam patiar. Dico enim uobis, quia ex hoc non luanducabo illud, donecimpleatur in regno dei. Et ac«

'RI T VS COBNAE.

çepto calice gratias egit,etdixit: Accipitc,6^ dnuditeih ter 110S4 Dicoenimuobis, quodnonbibam dégénéra« done hac uitis,donecregnum dei iieniat.Et coena para ta lauft pedes dffcfpulorum, docens Ce fllfs praebufffe exemplum,ut faciant ümiUter obfequfa etfam humflfi ma exhfbendo fratribus»Cœnautfbus autem fllfs Sé ue-fcentfbus accepft D. lefus panem, óó gratfas egft,ac be nedfxft, ÓC fregftjdedftcp dffcfpulfs fufs dfcens: Acefpf* te,comedfte.Hoc enfm eft corpus meum, quod pro uo bfs tradftur ac frangftur:hoc facfte fn mef commémora tfonem^ Sfmflfter QC coena pcrada lefus accepft calf« cem,amp; egft gratfas,dedft^ dffcfpulfs fufs dfccs : Bfbftc exhocomnest Etbfberuntomnes exfllo. Et aft fllfsï Hfc eft calfx nouum teftamentum f n meo fangufnc:bfc cft fangufs meus nouf teftamentf, quf pro uobfs ód pro jnultfsefFundeturfnremffsfonem peccatorum,Hocfa cfte quotfefcunep bfbetfs, fn mef commemoratfonem» Qiiotfefcuncp ergo manducabftfs panem hunc, amp;nbsp;calf« cemhunc bfbetfs, mortem domfnf annuncfabftfs, do« nee uenfat Itaq; qufcum^ manducauerft panem hunc, fióbfberftcalfcemhuncfndfgnè, reus erft corporis fangufnfs domfnf. Probet autem fefpfum homo, amp;ßc de pane fllo edat,e t de calfce bibat.Quf enfm manducat bibft fndfgnèjfudfcfum ffbf manducatjóC bibïtnon dfjudicans corpus domini.

VT P IE COMPONI ET DEPÓNï poßet conrentio de jacramento corpora amp;nbsp;fanguinü dommi, amp;nbsp;refiïtui huiuf myßerij integritas.

HX hisergoquænosoraculadiuina docenta» gere 00 credere in facramento corporis Sgt;C fan gm'nis domini lefu Chriftijiomo puis amp;nbsp;ueri tatis ftudiofus difcn'menaliquodccrnitin re« bus his,quç multæ concurrunt fæpe in myftcrijs; quod 9hac pertinent uelutad fubftantiam et corpus facramen ti, quæ religiofsimè retinere oportet, nec^ in qs licet à præfcripto Chrifti ulla humana amp;nbsp;nouella traditione re cedere, ut ait Cyprianus, ut^ apoftolus proteftatur fe Corinthijs illud ipfum tradidi(re,quod accepit à domta no, Alix funtliberaeobferuationis,quae pofliintcccka fix fingula: fuo iudicio conferuandae dC excrccndx pic-tatiaccommodate : in quibus diuerià confuetudo non dirimit nec^ uiolat Chriftianam ibcietatem.

Ad fubftantiam euchariftiae pertinent uerba folen= f“c’ï.aïiftïi'fpe' nia fœderis diuini quæ promittunt ac offcrunt ho= niinibus fidelibus gratiam dei, remifsionem peccato= nsdiuM. rum, ÔC Liitam æternam in morte feruatoris lefu Chris fli. Veluti quum dominus ait: Accipite, coinedite, hoc meum eft corpus , quod pro uobis traditur, ac frangitur. Hie calix eft uoui teftamenti in meo fan« guine, qui pro uobis effiinditur, Qiiæ uerba confecra« tionis aliqui uocant. Ad fubftantia quoq; pertinentres, quasnominatim Qi. difertè uerba teftamentinoui expri |depcrcipi««i munt, panis ÔC uinum res fymbolicæ,terreftres,corpo j reæ èC obietftç fenfibus corporis,itemep corpus Chrifti, fanguis Chrifti adeoep totus Chriftus panis ille cœs i

, ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G X

è t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PIACOMPOSITIO

VnJo (acramï-leftisj qiiidatiiftam mundùjêC pötus iuïnfi'cas,Quç rcs manent tn fija quæqiie natura Ô6 efTcntia, ÔC fimul unû fiunt ex diui'na mftitutione ac pado, ôif mutua fide del praeftantis id quod proraittit,hominis^ percipienti'sfi-de^quodilli onertur.Qiiam fine myfticam Slt; fymboli* cam unionem, fine unionem facramentalem dicerc cebitj flue alio modo cnunciare. Auguftinus quident di'cit: Accédât uerbum ad elementum, 0^ fit facrarnen”' tum. Irenæus autem : Quando mi'xtus calix, amp;nbsp;fradus pani's percipit uerbum dei, fit eucharißta fanguinis Sgt;^

Perceptio cQrporis Ghrifii.Ad {ymfcola pertingit fenfus corporis, rum cgnswrs, puta oculorum,aunum,manuum,oris,£C palati,0t ucn tris: ad res cœ left es pertingit mens furfum eueda in’ cGclos, ubi Chn'ftus fedetin glpriadei patn's omni'po* tentis. Vt^ di'ui Bernhardi ucrbis utar : Vfque ad ciem pani's pertingit fenfus exterior, ad ueritatem car^ nis fides interior« Neque inania fymbola dicenda funt, inquibus caroCIirifii ôdfanguis proponitur, utrcsft» gnatae in fignis funt, in fidelibus autem praefentem uir«

Rnisracranientutem cxcrunt, Huc pertiiiet quoque finis 8lt; ufus mul ‘'°' tiplex iacramenti« Nanque dominus iubet facere in fui memoriam : quod Paulus cxplicat,morte domini prae® dicantes,donec ueniat. Eft«^ adiunda gratiarumadio: unde nomen ^y^exsicts, id eft, gratiarumadionis indi« turn eft. Obftgnatur etia euangelica promifsio: ut Pau« lus circumcifioncm dicic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignaculum iuftitiac

fidei. Vnde fides in facraccenauelutirecreatur, alitur, excitatur, confirmatur^ fiducia in diuinam beneuo« ïentiam propter mediatorem Chriftum paifum pro no« bis « Apoftolus uocat etiam itstvuview communionem corporis Ô6 ianguinis domini« Theologi etiam, id eft, participationem uocarunt, QC

CON MENTION IS DE COENA, 17 nw^Percepas cm'mcorpore ô^fanguinedomfnilpin*' ’ tuah'ter ac uere per ßdem Chn'fto uniuntur pi), ut cum illobpnorurn omniurn communionem habeaht, fi'ntcp arcnfsimo fosdere inter fedeuindi ChriftïanûEft I'gU • tur ip myftertjs cn'am obligatio ad officia pietatiSjamp; ob« feruationem Chriftianac docfîn'næh'n qua non deeft nota ôd profefsio reli'gionis feiundæ acremotæ ab omni« bus lt;^lqs fedis gentilium Iiidaeorum, Mahumedis, SC ■■■■ - •• hæreticorum.

In cætcn's rebus ecclefifs permi'fla eft non temerftas Mediafres 9c Sc licentia,utfinguli, aut fimul uniuerfi abfque magni's ” caufts fubindeuarienttn facratifsimis myfterijs, fed lû bcrtas,quæ moderate acprudcnter omnia refertad gio riam dei, SC falutem communem, Quae libertas cuiuf-modi fit,in rebus aliquot iacramentalibus difpiciamus*

Dominus lefus Chriftus in domo priuata cœnam fa Locus mtha-cram inftituit, quum SC agnus pafchalis in acdibus pri- 4,.‘* “ uatis cderetur. Eccleftæ uero non peccant, fed rede fa« ciunt coenam in templis peragendo, aut in acdibus pri-uatis,ut facuiente periecutione pij fecerunt.

Dominus Chriftus uefperi cum difcipults facra 11« laprimum obijt, quum SC agnus ad uefperam cornede« retur ex diuina lege. Non peccant tarnen eccleftæ,quae mane coenam peragunt : neque Corinthij peccarunt uefpere id agentes, neque illi Chriftiani, qui anteluca-nis hóris, aut nodu egerunt ob imminentia pericula.

Semel cum difeipulis fuis coenam myfticam pere= ^quot;quot;a’acX* git dominus : SC liberum ecclefijs permiftt uel femel menta. in anno idem facere, uel quater, uel menfibus fingu= lis, uel fingulis dominicis diebus, Qiiod neque probare neque improbare tanquam ex lege uoluit Diuus Auguftinus,

G 5

PIA C O JM P O S I T IO • ftec«amp;hrm- nbsp;nbsp;Grati'as cgit dominus Cbriftus, nbsp;nbsp;inuocaiutcoek«

ftem parentem cœnaqj perada laudes cum difcipulis; uel dixit,ucl ceciniuFormam autcm precum et hymno rum facri euangelïj litftoha non cxpreflit, SC alrj conic« óant aliud.Ideo liberum ecclefijs rcliquitmodum pre« cum facrarum ÔC laudum in cœna.

Si militer quæ materia amp;nbsp;forma calicis fucrit in pri« •iforuni. nbsp;nbsp;nia cœna domini, facra hiftoria non exprimit, ne^ in

quo uafe panis fucrit in menfa propofîtus, an in cani« ftro, an in patina. Italt;^ ueteres illi religiofifsimi ÔC fa« picntes Chriftiani,utExuperius epifcopus Tolofanus, ÔC alij probe intellexerunt, non referrCjan languis domini diftribuatur in uitreo,an in ligneo, an in argenteo uel aureo calice, item^ an panis facer amp;nbsp;corpus domi« ni diftribuatur uimineis caniftris, an patinis ligneis„ ftanneis,aureis*Âc Bonifacius egregiè percelluit quof ' nbsp;nbsp;nbsp;dam fuperftitiofulos, uel anxios nimium ÔC in.

bifce rebus.Quum cnim interrogarent,ex qua materia; fieri deberent facra uafa,refpondit: Olimaurcos epilco, pos,id eftjdodifsimos et fandifsimos ligneis uafis per« cgifle làcra : nunc ligneos epifcopos, id eft, ineptos 6^ ftupidosaurcisutiualîs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

An aquam in calice uino admifcuerit, non exprimit euangelium. Aliqui conieôuris ducfti exiftimant ui» num de aquam mifeuifte dominum.Ideo loannes Chry foftomus epifcopus Conftantinopoleos, amp;nbsp;ali] damna« ri non debent, qui rite fieri ccnfentmyfteria etiam fine aquaincalicemadmixta, Rurfum Cyprianum epifeo« pum Carthaginis SCmartyrem Chrifti, atep alios non ob id hærefeos aut fehifmatis damqare debemus, quia calici aquam adhibuerunt amp;nbsp;non merum uinum. Si^ pro uino aqua mulfa, uel ceruifîa, uel potus alius ufurs pètur

CONTENTIONIS DE COEN A. 18 petur m ïjs regionibus,quæ uino carentjiio comimpet id qiiocp myftenum unionis et comunionis Chnftianç, Vtuntiir Graeci pane fcrmentato, alij utnnturpane azymo,Ea di'uerfitas in fyrnbohs,modo integn'tas fidei «««• fîfcbaritatis probe coftet,no dirimitfœdus ChriftianS, lam uero fibi liberum efTe diuerfi's nominibus fa= cram appellare cœnâ ueteres Chriftiani haudquaquam difsimularuntjtac^ uocarunt,cœnam domini, cœnam facram,cœnam myfticam, leiturgian, myfticam leiture Clan, (ivs^kIuu myfticum facrum, euchan'fthn, lynaxin,(xws^«eK’P frvju«^agt;s « K0/rayi«j,agapenjmemoriam pafsionis domini,facramentum ÔC myfteria corporis QC ianguinis domini, officium iàcrum, diuinum officium, miffam QC oblationem uel collationem populi Chriftia ni,6^ alijs nominibus appellaruut,

Poftremo quia res coeleftcs 5)i. terreflres quarum efjXo/umr^ fentiaöf natura longe diftat, coniundæ facramentum“*®'^“^ perficiunt, QC fignificantia atcß fîgnifîcata qfdem uoca-bulls cenfentur,ut Cyprianus,amp; Auguftinus,8C alrj do cent,propter fimilitudinem Slt;.analogiam,ctfigna cum rebus confundi minime debent,fcd apte inter fe diftin^ gui, quum res poftulat, ut imperitioribus myfteria ex« plicentur docendo, uel difceptando de uera fententia uerborum facramentalium agatur cum adueriarijs, uti« que liberum eftccclefijs, amp;ecclefîætum dodoribus, turn priuatis hominibus,uerbis diuerfis uti,fed aptis ÔC accomodis, Qiiod ueteres illi patres ÔC dodorcs ccclcs Cae fecerötjSC exemplum praetulerunt aetatis noftrae do doribus ac uulgaribus hominibus» De quibus utinam aliqui iudicarcnt acquius,0(5 pronunciarent modeftius.

Verum aliqua perftringam hoc loco, fi forte contêtio» fi quidam placari pofsint aliquo modo«

PIA COMPOSITIO

Mrfterium, ri Nomen myfterij, ÔC illi cognata ucrba myfticus facramenta» liter,omnino tritifsima funt. Veluti Hieronymus in Comment.Ezech, quadragefimoprimo capite ait, fah uatorem myfterium corporis SCfanguinis fuitradidii-fe difcipulis.Et Hilarius libro odauo de Trinitate:Sub myfterio uerc carnem corporis fui fumimus, Chryfo« ftomus homilia undccima in Matthaeum : In uafis fan« dlificatis non Chrifti corpus, fed myfterium corporis Chrifti continetur Sacramentum corporis dominie^ SCritu facramenti, pro facramentaliterdicitPhilippus presbyter in expofitionc lob, Auguftinus epiftola Secundum quendam modum facramentum corporis Chrifti,corpus Chrifti cft:facramentum Gnguinis Chri ftijfanguis Chrifti eft» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

amp;gnum, Ggni- nbsp;Siguificandi uerbum ÔC nomen fig num, cr ebro ufur

patur,idcp feripturæ diuinæ exemplo»Nam beatus Mo

Bt finguinem fes Circuncifionem uocat fignum foederis, Auguftinus agiu UOC« ii'tontra Adimantum: Non dubitauit dominus dicerc, fpefto angelus hoc clt corpus meum, quum daret tignum corporis ttanfiturus do- fui. Bernhardus de coena domini : Signo uifibili inuiß« fici«.quot;'*quot;‘quot;'bilis gratia præftatur. Signa myftica dicit Theodore« tus. Thomas de Aquino in hymno miftali, quam Se« quentiam uocant, fpecies èC figna dicit : fub diuerfts fpeciebus,fi'gnis tantum ôfnonrebus latentres eximiç. Et uerbum fîgnificandi ufurpat Fulgentius inquiensî Hic calixquem uobistrado,nouum teftamentum fî« gnificat, Ambrofius in commentants epiftolæ primse ad Corinthios : Quia morte domini liberati fumus,hu« iusrei memoresinedendo ÔC potando carnem ôôfan« guinem ,.quæ pro nobis oblata funt, fi'gnifïcamus. Et Cyprianus de undione chrifm. fi'gnifîcantia dC fignifî« ® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cata

C o N T E N T I o N I s DE COENA, I9 cata ijfdem uocabuh's cenfentur. Qiud l'gitur pcccanit, quid nom' protulit aiit confinxit D. Zuinglius,uerba cœnæijfdem uocabulisinterpretando. Hoc eft corpus meum, hoc fignificatcorpus meum : aut qui dixerunt, Eftfi'gnum corporis meiC

Figura: uocabulum ufurpauit Tertullianus uetu» Figura, figugt; ftifsimus ecclefiæ dodor libro quarto contra Marcio» nem: ChriftuSjinquit,acceptum panem,amp; diftributum difcipulis corpus fuum ilium fecit, hoc eft corpus meS dicendo, id eft, figura corporis mei. Auguftinus PfaF mo tertio dicit, in facro conuiuio dominum fui corpo» ris 6C fanguinis figuram tradidifte, ÔC commendafle, Beda capite uigefimofecundo Lucæ ait,Dominum pro carne agni pafchalis amp;nbsp;fanguine facramentum fuæ car» nis Si. fanguinis in figura panis dC uini fubftituifle. Et uerbum ipfum Auguftinus ufurpauit, inquiens:Per uinum fanguis Chrifti figuratur, Eodem fenfu ponit Theodoretus formanî. Atque illis ucrbis ufus eft D, Oecolampadius,

SuntcRfinitimac uoces,imago,fîmilitudo,fpecics, imago,(îmiu-Species uocat Thomas Aquinas,Bernhardus, Grego» rius Magnus. Gelafîus autem contra Eutychianos Neftorianos : Imago amp;nbsp;fîmilitudo corporis Sgt;C fangui» nis Chrifti in adione myfteriorum celebrantur, Augus ftinusad Bonifacium epiftola uigefîmatertia : Si facras menta quandam fîmilitudinemearumrerum, quarum facramenta funt, non haberent, omnino iàcramenta no eflent.Ex hac autem fîmilitudine pleruntj, etiam ipfa* rum rerum nomina accipiunt,

Symbola corporis Ô6 fanguinis domini 6^ myftiea Symboia«; fymbola dicit Theoderitus : ea^ uoce utitur non fe»

H

PIA C 0 AI P O S I T I O

mel Dionyftus theolögus, alij quam plurimt, TypOS etiamantitypai^,non femel pofueruntecclcä jKr,for’inx,amp; fiæ dodorcs primarij. Nam Gregorius Nazianzenus «tempiarü. quæ in fàcra menfa proponuntur,uocat Tvmvz

ex«î , typos noftrae falutis, Quo uerbo Ämbroftus etiam ufus eft. Et in fermone funebri dicit euz-nTUTm /xiv cniiit.xTamp;' KS« MiiXTamp;' KVQioVy cxemplaria pretioft cor« poris 00 fanguinis domini, Qtiod ßaftlius etiam ufurpa Reprxfcntare. uit, Hucpertinet uerbum repræfentandi, quoHiero«

nymus utitur Matthæi uigefimofexto.Chn'ftus,inquit, alTumit pancm, qui confortât cor hominis, ÔC ad ueri pafchæ tranfgreditur facramentum, Vt quomodo in præfiguratione eins Melchifedecfummi dcifacerdos, uinum ÖC panes profcrens fccerat, ipfequocp ueritatcin corporis ÔC fanguinisreprtefentareu

Neque remota funt uerba quæ memoriam renTi=« nifcentiam notant : quibus dominus Chriftus amp;nbsp;Pau« lus funt ufîjôô poft eos crebro dodores ecclefiæ« Chry=» foftomus homilia odogefimatertia in Matthaeum, calt; pite uigeftmofexto : Sicutin ucteri, eodem hîc modo in beneficie reliquit memoriam myfteriorum colligen« do, amp;hinchacreticorum ora frenando, Hefychius Le« uitici fecundo: Si Chriftus non fuiftet crucifixus, facri« ficium corporis eius minime comederemus. Comedi« mus autem nunccibum,fumentes eius memoriam paft fionis» Auguftinus ad Petrum Diaconum capite deeft moodauo:Inifto facrificiogratiarumadio atq; comme moratioeftcarnis Chrifti,quä pro nobis obtulit: amp;nbsp;fan« guinis,quem pro nobis efftidi^Äc libenter utitur Bafft lius uerbo

. Quid quod argumenta teftimonia probationes^ dft

CONTE N T 10 NI s DE COÈNA» JO dicuntur fymbola ueri corporis ueri^ fanguinis Chrt= fti, quæ pro falute noftra dominus adfumpfit ôC tradia dit in mortem f Et argumentum illud hæreticisobijci= tur quandoquc in grauifsimis diiputationibus de na= tura diuina ÔC Humana in unica perfona filîj dei incari nati, Ambrofîus prima Corinthiorum undccimo:No« uum teftamentum fanguine conftitutum eft: quia diuii ni beneficij teftis eft. Origines contra Celfum odauo !i bro : Panis euchariftiæ argumente eft nobis, quemadi modum deo gratias agimus.

Non prætereundum uidetur Hoc, quod CIe= Aiitgori*; mens fummusin omni genere dodrinarum uir,6lt;in» clytus CHriftianæ fcHoIæ dodor,libre primo, capitc fexto pædagogi fcribit,explicans uerba domini loans nis fexto capite pofita: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«r©' à^«y)jgt;s7i!a,Etmoxî

iViHyifârva 5 Aayamp;' j(p« jß^cS/x«, »(gà (ràfj,

KS« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t KTrcwrec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àç IcmAoiviny

-/ÿp ffÿ TsiTnsiibnsTtiDy. Quæ interçres Gentia* nusita reddidit î Sanguis uinum allegorice dicitur, Ac Verbûdtimni uerbum multis modis allegorice dicitur ÔT cibus, ôô ca= atdpirXïî ro,ÔC nutrimentum,ÔiSpanis,fiCfanguis,Ô!:lac: Omniaquot;*-eft dominus,ut nos eo fruamur,qui in ipfum credimus,

Neque fine Domini exemple, aut ucterum Chri= Conutriîo pr» ftianorum faciunt,qui orationem hanc indicatiuam, ^corpusmtS Hoc eft corpus meum, conuertunt uerbis tranfpofîa tis ad hunemodum,Corpus meum eft hoc:uel, Cor=gt; pus meum eft panis,uidelicet ille defeendens cœlo, qui dat uitam mundo,

MaluitD Lutherus uerbum fubftantiuum rc, fed eo nimirum lenfu, quo intelligere oportet in fa= cramentalibus locutionibus, ÔC in typis, 0.' demonftras

H 1

P r A C o M P o s I T I o

tionibus fpiritualibus* Vt Ezechielis quarto capite de« pióa Ô6 emgiata urbs Hierufalem i'n latere hi'fce uerbis indicatur : Hæc eft Hier ufalcm in medio gentium. Vbi fanæ mentis, 06 ludicij non prorfus deprauati homo uidet,effi'gi'em exaratamincodo lapide, ÔC urbemcla« rifsimam totius Orientis nonefle unum SCidem, uel fpecie, uel gencre, uel ordine rerum : ideo^ non efle hancorationem prædicatoriam, qualiseft ilia Petria« poftolorum principis, quum dicit: lefus Nazarenus eft Mefsiasilledeifilius. Itapetraquam percufsitMo« fesindeftrto, quæcpdeditpotum fitientibus Ifraelitis, crat Chriftus.Et caro Chrifti ueruseftpanis,fpiritua» lis, cocleftis, diuinus, uiuifieus, ac plane deificus. Et pafsim occurrunt locutiones eiufmodi in fcriptis pa« trum 0^ dodorum excellentium in ecclefia Chrifti,quç uel retinent uerbum fubftantiuum, eft, ÔC uocantpa* nem euchariftiæ corpus Chrifti, uinum autem fangui« nem Chrifti. Vel tropum cxplicant, SCconuerfam 0« rationem reducunt in fimplicem : ut cum Cyprianus di cit: Vinum oftendit ianguinem Chrifti, uino intelligi« turlanguis Chrifti. Qiiod fi loquendi rationem con« fyderemus, Slt; quæ uiriiftialrjsinlocisde ueritatecor« poris Slt; fanguinis domini aliquoties fcripferunt : nec falfas dicemus has interpretationes uerborum domini Iefu,ne(^ pugnantes inter fe, quæ fono difcrepant, fed ueritatem eandem mentibus humanis ofFerunt.

Reftitutio con nbsp;nbsp;Proinde ft homines Chriftiani ad folidam fandames

cordiæ,amp; intc , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r-' •

gritaiisfiera- tandem concordiam animoslenoconuerterent, licpin «tniorum. pj-fmis eccleftarum antiftites ÔC miniftri exemplo Pau« li SC uirorum apoftolicorum, principes autem Chri« fliani exemplo diui luftiniani SC Conftantini toto pe« dore

/

CONTENTIONIÎDE COE N A, 51 dorcin hoc opus diumum ûicumberent, mutuas^os péras confenentj ut tum alïæ partes Chriftianæ rehgioa nis, tum facrofanda cœna domini reduceretur ad pri* mam iHam QC perfedifsimam formam, quam dei fih'us ecclefîæ tradidit,in ijs quæ ad fubftantiam pertinent fa« cramenti, in cæteris uero ecclefijs libertatem fuam con cederent, uia eflet inuenta, monftrata, patefada,reftis tilcndiôd conferuandi Chriftianæreligionis integritao tem ipfo Chrifto aufpice dC praefide* Cui fît laus, gloria, imperium.

Amen.

P I N l 5.

^antumuis oculatum^ diligentemLe^orem queedam jubterfu^iunt interdum:quod mhoclthello accidtt,uerntn rarißime-.uerha italt;l, nonnullafic emendandajunr.