31 December 1917.

BIJDRAGEN

TOT DE

STATISTIEK VAN NEDERLAND.

NIEUWE VOLGREEKS.

Statistiek itei Spaai- en Leenbanken in Nederland, over het jaar 1915/1916.

(Samenvatting der uitkomsten over 1915/16 in vergelijking met die over 1914/15).

Gedrukt bij Gebrs. J. H. van Langenhuysen, *s-Gravenbage.

BIJDRAGEN

TOT DE

STATISTIEK ÏAN NEDERLAND.

NIEUWE VOLGREEKS.

Uitgegeven door het Centraal Korean voor de Statistiek.

N’. 252.

Statistiek der Spaar- en Leenbanken in Nederland, over het jaar 191b/19I6.

(Samenvatting der uitkomsten over 1915/16 in vergelijking met die over 1914/15).

’S-GRAVENHAGE, GEBR. BELINFANTE.

1917.

VOORBERICHT.

Vermits de tijdsomstandigheden nog steeds zuinigheid noodig maakten, is van den jaargang 1915/1916 ’) van de Statistiek der Spaar- en Leenbanken alleen de samenvatting der uitkomsten over 1915 in vergelijking met die over 1914 gepubliceerd.

De copie der tabellen blijft echter bewaard en is ter beschikking van belangstellenden.

Evenals het vorige jaar is aan staat 8 der uitkomsten de kolom toegevoegd waarin de gemiddelde rentetax is berekend, gekweekt uit de totale belegging.

Deze berekening, die aan het Bureau is gemaakt van de voornaamste banken, welke nauwkeurige opgaven verstrekt hebben van de gemiddelde rentetax van de beleggingen van verschillenden aard, is op de volgende wijze geschied.

De gemiddelde rentetax is gedeeld op de rente verkregen uit elk onderdeel waardoor men verkrijgt het gemiddelde belegde kapitaal. Deze gemiddelde belegde kapitalen zijn te zamen gevoegd en gedeeld op het totaal bedrag der rente, zoodat men dan verkrijgt het gemiddeld percentage van alle beleggingen.

Voorts is weder achter de samenvatting der uitkomsten van de Spaarbanken eene opgave toegevoegd van het gemiddelde saldo tegoed per inwoner en per boekje van de voornaamste staten der wereld, voor zoover althans daaromtrent gegevens beschikbaar waren, in vergelijking met Nederland.

Aan de samenstelling van dezen jaargang is medegewerkt door 293 Spaarbanken, 953 Boerenleenbanken, 23 Spaarkassen, 77 Hulpbanken en 17 Banken van Leening, in het geheel dus door 1363 instellingen; voor den vorigen jaargang waren deze cijfers respectievelijk 295, 926, 27, 82, 17 en 1347. Uit deze getallen blijkt, dat het aantal medewerkende Banken van Leening stationnair bleef, terwijl het aantal Boerenleenbanken is gestegen met 27 en het aantal Spaarbanken, Hulpbanken en Spaarkassen is verminderd met resp. 2,5 en 4.

Van éen zelfstandig werkende Boerenleenbank, is na herhaalde aanvrage, geen opgave ingekomen; van alle banken aangesloten bij de Centrale Banken te Eindhoven, Utrechten

Alkmaar zijn gegevens ontvangen, dank zij de welwillende medewerking ondervonden van de administratie en inspectie dezer banken.

Hieronder volgt het saldo tegoed der inleggers over: 1913 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1914 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1915

bij de particuliere Spaarbanken, ƒ 129 751441,— nbsp;nbsp;ƒ 118107 996,— nbsp;nbsp;ƒ 121020838,—

bij de Rijkspostspaarbank. . . nbsp;„ 183 791 105,— nbsp;nbsp;nbsp;„ 184 585 446,— nbsp;nbsp;nbsp;„ 189 107 089,—

bij de Boerenleenbanken . . . nbsp;„ nbsp;52 182 567,— nbsp;nbsp;nbsp;„ nbsp;56 599157,— nbsp;nbsp;nbsp;„ nbsp;81673 539,—

ƒ 365 725113,— ƒ 359 292 599,— ƒ 391801466,—

1) Deze jaargang omvat de instellingen, waarvan het boekjaar geëindigd is op eenigen datum, liggende tusschen 1 Juli 1815 en 80 Juni 1916; eenvoudigheidshalve wordt in de publicatie gesproken over het jaar 1915 waar eigenlijk 19J5/1916 bedoeld wordt.

In dezen jaargang is het saldo tegoed der inleggers voor 1913, 1914 en 1915 vermeld, ten einde een overzicht te geven van de spaargelden in het jaar vóór den oorlog, het jaar waarin de oorlog uitbrak en het eerste jaar van den oorlog.

Zooals uit de opgaven voor 1913 en 1914 blijkt, is het uitbreken van den oorlog in Augustus 1914 van invloed geweest op het saldo tegoed der inleggers op het einde van dat jaar. Waar toch gedurende de laatste jaren (1910 t/m 1913) dit saldo steeg met gemiddeld ƒ 19 000 000,— per jaar, verminderde dit saldo in 1914 met bijna 6'/j millioen gulden, terwijl einde 1915 eene vermeerdering valt te constateeren van 32'/, millioen gulden. Opmerkelijk is, dat deze vermeerdering hoofdzakelijk is veroorzaakt, door stijging van het saldo tegoed bij de boerenleenbanken (25 millioen gulden).

Het Bestuur van de Coöperatieve Centrale Boerenleenbank te Eindhoven heeft in het verslag over 1915 gemeend hierover onderstaande mededeeling te moeten doen. „Het afge-loopen boekjaar heeft zich bijzonder gekenmerkt door geld-overvloed. In de eerste vier maanden wijken onze „beschikbare middelen” weinig af van vorige jaren. Vanaf de vijfde maand bleven de deposito’s steeds stijgen. Buitenstaanders meenen daaruit te mogen opmaken, dat de landbouwers schatten gouds verdiend hebben. Wij willen heelemaal niet ontkennen, dat de landbouwers meer voor hunne producten hebben ontvangen dan in vorige jaren en dientengevolge een beter jaar hebben gehad. Maar daartegenover staat dat het winnen der producten gepaard gegaan is met enorme onkosten en met eene zeer belangrijke productiviteitsvermindering van den bodem. Immers ofschoon niet of onvoldoende bemest, er moest toch gezaaid worden. De in den bodem uit vorige jaren overgebleven voedingsstoffen zijn mede ingeteerd. Wie zal dit verlies onder cijfers brengen? Vast staat, dat daarmede enorme sommen zijn heengegaan en dat de landbouwer zijn overgelegd geld straks weder zal moeten uitgeven om zijn bodem in goeden staat terug te brengen. Daarbij komt nog dat èn de individueele landbouwer èn zijn aankoop ver eeniging nagenoeg geen voorraden hebben, noch van meststoffen, noch van voederartikelen. Het geld eerst in het bedrijf benoodigd vindt thans geen emplooi en wordt ingelegd bij de boerenleenbanken. Daaraan is naar ons oordeel de geldovervloed bij onze aangesloten boerenleenbanken en bij ons toe te schrijven.”

’s-Gbavbnhage, 30 December 1917.

De Directeur van het Centraal Bureau voor de Statistiek,

H. W. METHORST.

Samenvatting der Uitkomsten van de Statistiek over 1915 in vergelijking met die over 1914.

I. SPA A R B TXT K: E HXT-

Voor den jaargang 1915 zijn gegevens ontvangen van 29.3 Spaarbanken, die aan het einde van het boekjaar op 2 202 209 boekjes ƒ 310127 926,86 verschuldigd waren, terwijl voor den vorigen jaargang van 295 Spaarbanken inlichtingen ontvangen waren, met een saldo tegoed der inleggers ad ƒ 302 693 441,55 op 2 181 575 boekjes.

Niet ingekomen zijn de opgaven van de volgende 5 Spaarbanken, die in 1914 wel meewerkten:

Spaarbank van de St. Paulusvereeniging te Oisterwijk;

Spaarbank genaamd „de Spaarkas” te Epe;

Stuiversspaarbank van de Afdeeling Haarlem van den Volksbond te Haarlem;

Schoolspaarbank, opgericht door het Departement Abbekerk en Lambertschaag der Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen te A hhekerk;

Zaanlandsche Spaar- en Voorschotbank te Krommenie.

Van de volgende 3 Spaarbanken, die voor 1914 geen opgaven hadden ingezonden, zijn voor 1915 gegevens ingekomen;

Spaarbank van „de Volharding” te ’s-Gravenhage ;

Nutsspaarbank te Ilpendam;

Nieuwe Spaarbank te Uithuizermeeden.

Van de 6 hieronder genoemde Spaarbanken, die dit jaar voor het eerst in het Algemeen Register voorkomen zijn geen opgaven ingekomen;

Spaarbank van de Vereeniging „de Hanzebank” te ’s-Hertogenbosch ;

Spaarbank „de Hanzebank” te MUI c. a.;

Spaar- en Voorschotbank „Boaz” te ’s-Gravenhage;

Spaar- en Voorschotbank der „Eerste Nederlandsche” te 's-Oravenhage;

Spaarbank van de Hanzebank te Beverwijk;

Spaarbank van de R. K. Werkliedenvereeniging „St. Joseph” te Kampamp;)z.

De Spaarbank der bijzondere school te Mill c. a. is opgeheven.

Ook thans zijn, ter bevordering eener juiste vergelijking, in deze inleiding door loopend, zoowel bij de Spaarbanken als bij de overige instellingen, in dit werk behandeld, dus ook bij de Boerenleenbanken, Spaarkassen, Hulpbanken en Banken van Leening, alle instellingen geëlimineerd, die niet in beide jaren opgaven verstrekt hebben, tenzij opheffing of oprichting de oorzaak daarvan was.

Bij de overige Spaarbanken bleek het saldo tegoed der inleggers op 1 Januari 1914 en op 1 Januari en 31 December 1915 achtereenvolgens te hebben bedragen ƒ312007574,—, ƒ301896927,— en ƒ 309810985,— en is dit derhalve af-, resp. toegenomen met respectievelijk 3,24 en 2,62 pCt.

In het geheel vertoont de Inleggersrekening voor:

Voor de Kapitaalrekening zijn dit jaar door 256 Spaarbanken gegevens verstrekt, tegen 260 in 1914. De staatjes 2 en 3 geven een overzicht van de Actieven en Passieven en van de verhoudingen tusschen de desbetreffende cijfers voor 1914 en die voor 1915 bij dein beide jaargangen voorkomende instellingen.

Tevens blijkt daaruit, hoe op het einde van het jaar de actieven en passieven percentsgewijze samengesteld waren :

1) Het verschil tusschen deze beide bedragen, vindt zijn oorsprong in fouten, die, in vorige opgaven van de Spaarbanken ontvangen, voorkomen en, hoewel verbetering voor den betreffenden jaargang, ondanks met de besturen der instelling gevoerde ’correspondentie, onmogelijk bleek, thans hersteld zijn.

Voor de Winst- en Verliesrekening zijn in 1915 van 214 Spaarbanken, tegen 219 in 1914, gegevens ontvangen. Uit de verzamelstaten blijkt, dat de baten en lasten, bij de in beide jaargangen voorkomende met de in 1915 voor het eerst vermelde instellingen en haar percentsgewijze samenstellingen zijn geweest, als in tabellen 4 en 5 aangetoond wordt:

Voor de Kapitaalrekening waren in 1915 geen gegevens verstrekt door 37 Spaarbanken, welke die wel voor de Inleggersrekening ingezonden hadden ; deze 37 Spaarbanken waren op het einde van 1916 op 18912 boekjes f 4992227,99’ verschuldigd.

Voor de Winst- en Verliesrekening waren in 1915 geen gegevens verstrekt door 79 instellingen, welke die voor de Inleggersrekening wel ingezonden hadden ; deze 79 Spaarbanken waren op het einde van 1915 op 41610 boekjes ƒ 12167264,45’ verschuldigd.

256 Spaarbanken met een totaal bedrag tegoed der inleggers op het einde van het jaar ad ƒ 305135698,51 hebben voor dezen jaargang opgaven verstrekt nopens den aard der beleggingen barer kapitalen. In den vorigen jaargang waren door 260 Spaarbanken zulke opgaven ingezonden, met een saldo tegoed der inleggers op het einde van het jaar ad f 298 634 327,75’.

Tabel 6 toont, hoe de Spaarbanken de haar toevertrouwde gelden, naar de verschillende groepen van beleggingen verdeeld, belegd hebben en tevens blijkt eruit in percenten, welk aandeel voor rekening van elke groep komt.

Naar dezelfde groepen verdeeld bedroegen de gekweekte rentebedragen in totaal en in percenten:

Uit de ontvangen opgaven nopens de gemiddelde rentetax in pCt. gekweekt met de verschillende categorieën van beleggingen, is, voor zooveel betreft de spaarbanken, welke op 31 December 1915 een saldo tegoed hadden van een half millioen gulden of meer, en aan deze statistiek hebben medegewerkt, het in Tabel 8 vermelde samenvattend overzicht bewerkt. Totaliseering dezer gegevens is uit den aard der zaak niet mogelijk.

2

10

De 293 Spaarbanken, die voor dezen jaargang van de statistiek gegevens verschaft hebben, waren gezamenlijk verschuldigd aan de inleggers op het einde van het jaar ƒ 310127 926,86, waarvan komt ten laste van de Rijkspostspaarbank met 1570 kantoren ƒ 189 107 088,95 en ten laste van de overige Spaarbanken f 121 020 837,91.

Einde 1914 was de Rijkspostspaarbank met 1549 kantoren f 184 585 445,88’ en waren de overige 294 Spaarbanken ƒ 118 107 995,67 aan hare respectieve inleggers verschuldigd.

Einde 1914 waren bij de Rijkspostspaarbank in omloop 1 671 498, bij de overige Spaarbanken 510 077 en in het geheel 2181 575 boekjes. Einde 1915 waren deze getallen achtereenvolgens 1 690149 512 060 en 2 202 209. Einde 1914 was er één spaarbankboekje op de 2,91 inwoners en einde 1915 één op de 2,93 inwoners.

De aantallen boekjes waren naar de grootte van het tegoed als volgt verdeeld :

Tabel 10 toont in elk der jaren 1914 en 1915 de percentsgewijze verdeeling der spaarbankboekjes naar de grootte van het tegoed en voorts de toeneming der aantallen boekjes in percenten in elke groep sedert 1914.

11

De cijfers doen zien, dat bij de Rijkspostspaarbank de saldo’s van ƒ 1000,— en booger en bij de overige Spaarbanken de saldo’s van f 10,— tot beneden ƒ 100,—, het sterkst zijn toegenomen.

Het gemiddeld tegoed bedroeg;

sedert 1914 toegenomen in percenten met :

Voor de beroepsstatitiek zijn door 125 Spaarbanken de beroepen aangegeven van 120 428 nieuwe inleggers, waarvan 100106 nieuwe inleggers zijn van de Rijkspostspaarbank, en 20 322 van de overige Spaarbanken.

Tabel 13 geeft een overzicht van de uitkomsten dezer beroepsstatistiek in totaal en in percenten over de jaren 1914 en 1915.

12

Tabel 13» geeft een overzicht van het gemiddelde saldo tegoed per inwoner en per boekje van de voornaamste landen der wereld, voor zoover althans daaromtrent gegevens beschikbaar waren in vergelijking met Nederland.

De gegevens zijn ontleend ;

Bevolking uit: „Population and Vital Statistics”.

Saldo te goed en boekjes uit; „Official Year Book of the Commonwealth of Australia”.

bevolking uit: „Statistisches Jahrbuch für das Königreich Bayern”.

saldo te goed en boekjes uit; „Statistisches Jahrbuch für das Deutsche Reich”.

uit: „Annuaire statistique de la Belgique”.

„ „Annuaire statistique du Royaume de Bulgarie”.

„ „The Canada Year Book”.

„ „Anuario estadistico de la republica de Chile”.

„ „Statistiek Aarbog”.

„ „Statistisches Jahrbuch für das Deutsche Reich”.

„ „Annuaire statistique de l’Egypte”. O

„ „Statistiek Arebok iör Finland”.

„ „Annuaire statietique de la France”.

„ „Statistical Abstract for the United Kingdom”.

„ „Annuaire statistique Hongrois”.

„ „Annuario statistico Italiano”.

„ „Résumé statistique de l’Empire du Japon”.

„ „Statistiek der Spaar- en Leenbanken”.

„ „Norges Sparebanker”.

„ „Statistik der Sparkassen in den im Reichsrate vertretenen Königreichen und Ländern”.

bevolking uit; „Statistisches Jahrbuch für den Preussischen Staat”.

saldo te goed en boekjes uit : „Statistisches Jahrbuch für das Deutsche Reich”.

uit: „Annuaire statistique de la Roumanie”.

„ „Annuaire statistique de la Russie”.

bevolking uit : „Statistisches Jahrbuch für das Königreich Sachsen”.

saldo te goed en boekjes uit ; „Statistisches Jahrbuch für das Deutsche Reich”.

uit: „Statistical Abstract of the United States”.

bevolking uit: „Statistisches Jahrbuch für das Königreich Württemberg”.

saldo te goed en boekjes uit; „Statistisches Jahrbuch für das Deutsche Reich”. ©

uit: „Statistisk Arsbok för Sverige’’.

„ „Statistisches Jahrbuch der Schweiz”.

Hierbij dient in aanmerking genomen te worden dat het gebruik dat van de Spaarbanken voor belegging van gelden gemaakt wordt, mede beïnvloed wordt door de bepalingen welke daarvoor zijn vastgesteld. In het eene land is het maximum voor het saldo tegoed hooger dan in het andere land, elders is dit aan geen beperking onderworpen. Ook de hoegrootheid der rente is van invloed en de bepaling of éen spaarder meer dan éen spaarbankboekje mag bezitten. Door deze en dergelijke verschilpunten in de bepalingen, die voor het gebruik zijn vastgesteld, zijn de gegevens van land tot land niet zonder meer met elkander te vergelijken. Door dit verschil zullen het ook in het eene land hoofdzakelijk „kleine luyden” zijn die hun geld in de spaarbanken in bewaring geven, terwijl

14

elders ook andere klassen der bevolking van dit Instituut gebruik zullen maken. De bo vengenoemde tabel geeft dan ook meer een beeld van den omvang der bemoeiingen van de Spaarbanken in de verscbillenden landen dan van bet sparen. Immers in hoeverre nog van andere spaargelegenheid gebruik gemaakt wordt (verzekering, deposito’s), dan wel aanstonds eöecten gekocht worden of gelden in handel en industrie of op andere wijze belegd worden, blijkt uit deze cijfers geenszins. Het zou zeker, indien het mogelijk ware, aanbeveling verdienen, elk van deze punten nader te onderzoeken. Wat de verzekering betreft, zouden de maatschappijen eene splitsing moeten maken van hunne verzekerden naar de nationaliteiten met vermelding van de gestorte premiën en het verzekerd bedrag.

De herleiding der vreemde munten in de Nederlandsche munt heeft plaats gehad overeenkomstig de tabellen voorkomende in den Post-, telegraaf- en telephoongids, voor de postwissels naar het buitenland.

II. BOERENLEENBAKrKE IST.

Van de 955 in het Algemeen Register genoemde lokale Boerenleenbanken waren op 31 December 1915 aangesloten bij de Centrale Bank te Utrecht 518 bij die te Eindhoven 386 en bij die te Alkmaar 36, samen 940.

Bij de Centrale Bank te Utrecht waren op 31 December 1915 aangesloten de locale banken te :

Aalten, Aar (Ter), Achlum, Akersloot, Akmarijp, Alphen, Alkemade, Almen, Ameland, Ame-rongen, Amstelveen, Andijk, Anerveen, Angerloo, Anjum, Anloo, Annaland (St.), Anna-Paulowna, Apeldoorn, Apelkanaal (Ter), Appelscha, Appingedam, Arnhem, Asperen, Avenhorn, Azewijn, Baarn, Babberich, Baflo, Bakhuizen, Balk, Barendrecht, Barneveld '), Barsingerhorn, Bathmen, Bedum, Beek, Beekbergen, Beemster, Beerta, Beets, Beilen, Bellingwolde, Benedenknijpe, Bennekom, Bergambacht, Berkel en Rodenrijs, Berkhout I, Berkhout II, Beverwijk, de Bilt, Blaricum, Blauwhuis, Blija, Blijham, Bodegraven, Bodegravensche-Meije, den Bommel, Boornbergum, Borculo, Borger, Borgsweer, Borne, Boschkapelle, Boskoop, Bourtange, Bovensmilde, Boijl, Bredevoort, Breedenbroek, Breukelen, Broek in Waterland, Broek op Langendijk, Brummen, Buinen, Buinerveen, Bunnik, Bunschoten, den Burg, Burgerbrug, Burgwerd, Bussum, Buurmalsen, Clinge, Cloese, Colmschate, Cubaard, Dalen, Dalerveen, Dalfsen, Dedemsvaart, Deinum, Delden, Delft, Diemen, Diepenveen, Diever, Dinteloord, Dinxperlo, Dirkshorn, Dirksland, Dodewaard, Doniaga, Donkerbroek, Doornspijk, Dragster-Compagnie, Dreischor, Driel, Duiven, Dwingelo, Edam, Eelde, Eemnes, Eenrum, Eerbeek, Elden, Elkerzee, Eist, Emmen, Emmer-Compascuum, Enkhuizen, Epe, Ermelo, Erica, Etten, Exloo, Ezinge, Farmsum, Fijnaart, Franeker, Gasselte, Gasselternijveen, Geldermalsen, Genemuiden, Gerkesklooster, Giessendam, Giessen-Nieuwkerk, Gieten, Gieterveen, Goor, Gorinchem, Gorssel, Gouda, Gouderak, Graauw, ’s-Graveland, ’s-Gravenhage, ’s-Gravenzande, Groot-Ammers, Groot-Schermer, Grijpskerk, Grijpskerke, Haaften, Haaksbergen, Haamstede. Haarlemmermeer, Haarzuilens, Hardenberg (Ambt-), Haren, Harmelen, Harreveld, Haskerhorne, Hattern, Hazerswoude, Heeg, Heerde, ’s-Heerenberg, Heer-Hugowaard, Heino, Hekelingen, Hellendoorn, Hengelo (G.), Hengelo (Ov.), Hengstdijk, Herkingen, Herwen en

1) In het verslag van de Coöperatieve Centrale Raiffeisenbank te Utrecht wordt vermeld dat op 31 December 1915 het aantal aangesloten banken 620 bedraagt. Aangezien echter de Banken te Barneveld en Leeuwarden niet het karakter van een boerenleenbank dragen, zijn zij niet in het Algemeen Register vermeld.

15

Aerdt, Herwijnen, Hillegom, Hoedekenskerke, Hollandsche-Veld, Holten, Holwierde, Hommerts, Hoo-gersmilde, Hoogeveen, Hoogezand, Hoogkarspel, Hoogwoud, Houten, Huizen (N.-H.), Hulst, Hijlaard, St. Jan-Steen, Jisp, Jorwerd, Jubbega-Schurega, Jutphaas, Kamerik, Kampen, Kamperveen, Kapelle, Katwijk a/d Rijn, Katwijk aan Zee, Klaaswaal, Klarenbeek, Kloetinge, Kloosterburen, Kloosterveen, Kloosterzande, Knollendam, Koedijk, Koegras, Koekange, Koewacht, Kollum, Kortezwaag, Koude-kerke, Koudum, Krabbendijke, de Krim, Kruiningen, Kwadijk, Lamswaarde, Landsmeer, Langezwaag, I.angweer, Laren (G.), Laren (N.-H.), St. Laurens, Leek (de), Leens, Leiden, Leiderdorp, Lekkeikerk, Leeuwarden *), Leeuwarden (N.K.), Leeuwarden (O.Z.K.), Leusden, Lichtenvoorde, de Lier (Kom), de Lier c. a, Linschoten, Lippenhuizen, Lisse, Loenen (Veluwe), Loosdrecht, Lopik, Loppersum, Losser, Luinjeberd, Maarssen, St. Maartensdijk, Maasland, Makkum, Markelo, Marrum, Maurik, Meeden, de Meern, Menaldum, Meppel, Middelie, Middelstum, Midden-Beemster, Midsland, Molenaarsgraaf, Monnikendam, Monster, Moordrecht, Murmerwoude, Mussel, Musselkanaal, Naaldwijk, Nederhorst den Berg, Netterden, Nibbixwoud, Nieuw-Amsterdam, Nieuw-Beerta, Nieuw-Dordrecht, Nieuwenhoorn,Nieuwe-Niedorp, Nieuwendam, Nieuwe-Pekela, Nieuwerkerk a/d IJssel, Nieuwe-Schans, Nieuwe-Tonge, Nieuwleusen, Nieuw-Namen, Nieuwolda, Nieuw-Weerdinge, Noordbroek, Noorddijk, Noordeloos, Noorden, Noorddijk bij Neede, Noordscharwoude, Noordwijk, Noord wij kerhout, Norg, Nunspeet, Nijbroek, Nijega-Opeinde, Odoorn, Oene, Oldeboorn, Oldeholtpa, Oldehove, Oldenbroek, Ommen-Stad, Ooltgensplaat, Oostburg, Oosterbierum, Oosterend, Oosterhesselen, Oosterland, Oostermeer, Oosterwolde, Oosterzee, Oosthuizen, Oostvoorne, Oostwoud, Ophemert, Oranjedorp, Ossenisse, Oud-Beijerland, Ouddorp, Oudega, Oudehorne, Oudendijk, Oudenhoorn, Oudenrijn. Oude-Pekela, Ouderkerk a/d. Amstel, Ouderkerk a/d. IJssel, Oude-Tonge, Oude-Wetering, Oudkarspel, Ouwerkerk. St. Paneras, Papendrecht, Peize, Pernis, Petten, St. Philipsland, Pieterburen, Poederoijen, Purmerland, Pijnacker, Raalte, Raamsdonk, Rauwerd, Rectum—Ypelo, Renswoude, Rheden, Ridderkerk, Ried, Rijswijk (N.-B.), Rijswijk (Z.-H.), Rockanje, Roden, Roelofarendsveen, Rolde, Roodhuis, Roorda-huizum, Roswinkel, Rotterdam (Charlois), Rottevalle, Rozenburg, Ruurlo, Sassenheim, Schagen, Schagerbrug, Schalkwijk, Scharnegoutum, Schellinkhout, Schermerhorn, Scherpenzeel, Schild-wolde, Schoonebeek, Schoorl, Schoterland, Silvolde, Sijbekarspel, Sint-Nicolaasga, Sleen, Sloten 1 (N.-H.), Sloten II (N. H.), Sloten (Fr.), Sloterdijk, Smilde, Soest, Sommelsdijk, Souburg (O. en W.), Spanbroek, Spankeren, Spijk, Spijkenisse, Stad a,h. Haringvliet, Stadskanaal, Stavenisse, Steenderen, Steenderen-Drempt, Steenwijkerwold, Stolwijk, Stompwijk, Stoppeldijk, Stoutenburg, Strijen, Ten-Post, Terbregge, Ter Neuzen, Terwispel, Tholen, Tijnje, Tzum, Uitgeest, Uithoorn Uithuizen, Uithuizer-meeden, Uift, Ureterp, Ursem, Usquert, Utrecht, Utrecht en Achttienhoven, Vaassen, Valkenburg, Varsseveld, Veendam, Veenendaal, Vinkeveen, Vierpolders, Vlaardingen, Vlagtwedde, Vollenhove (Ambt), Voorburg, Voorhout, Voorschoten, Voorst, Vorden. Vries, Vroomshoop, Waddinxveen, Warffum, Warga, Warmenhuizen, Warmond, Warns, Warnswerd, Wartena, Wassenaar, Wateringen, Waverveen, Wedde, Weerdinge, Wekerom, Wemeldinge, Werkendam, Werkhoven, Wervershoof, Westerblokker, Westerbork, Westerbroek, Westerlee, Westervoort, Westwoud, Westzaan, Wezep, Wieringen, Wieuwerd, de Wilp, Wilsum, Winkel, Winsum (Fr.), Winsum (Gr.), Winterswijk, Wirdum, Witmarsum, Wol-dendorp, Woltersum, Wommels, Workum, Wormer, Woudenberg, Woudsend, Wouw, Wijdenes, Wijdewormer, Wijk aan Zee en Duin, Wijk bij Duurstede, Wijnbergen, Wijnjeterp, Wijster, Yerseke, IJzerlo, Zaandam, Zaltbommel, ’t Zandt, Zeddam, Zelhem, Zevenaar, Zevenhuizen, Zoeterwoude, Zuid-Barge, Zuiddorpe, Zuidhorn, Zuidland, Zuidlaren, Zuid-Scharwoude, Zuidwolde (Gr.), Zuidwolde (Dr.), Zunderdorp, Zutphen, Zwaag, Zwaagdijk, Zwaluwe (H. en L.), Zweeloo, Zwindersche-Veld, Zwolle (Groenlo) en Zwijndrecht.

1) Zie noot bladz 14.

16

Bij de Centrale Bank te Kindhoven waren op 31 December 1915 aangesloten de lokale banken te :

Aalst, Aardenburg, Aarle-Rlxtel, Abcoude, Acht, Aderden (Geld.), Afferden (L.), Albergen, Alphen, Altforst, America, Ammerzoden, St. Anthonius, Appeltern, Arcen, Asten, Axel, Baardwijk, Baarlo, Baexem, Bakel, Barendrecht, Barger-Compascuum, Barger-Oosterveld, Batenburg, Beegden, Beek (L.), Beers, Beesd, Beesel, Beifeld, Bemmel, Berg a. d. Maas, Bergen (L.), Bergen op Zoom, Berg en Terblijt, Bergeijk (’t Loo), Bergeijk (’t Hof), Berghuizen, Berkel (N.-B.), Berkel (Z.-H.), Berlicum, Best, Beugen, Bladel, Bleiswijk, Blerick, Blitterswijk, Bocholtz, Boekel, Boerhaar, Borkel, Born, Bornerbroek, Boskoop, Boxmeer, Boxtel, Breda, Budel, Buggenum, Bunde, Caberg, Cadier en Keer, Gasteren, Coevorden, Cuijk, Dalmsholte, Denekamp, Deurne, Didam, Dieden, Dinther, Dommelen, Dongen, Donk, Dreumel, Drunen, Duizel, Dungen (den), Dussen, Echt, Eckelrade, Eede, Eerde, Eersel, Eysden, Eijs-Wittem, Eli, Elsloo, Epen-Wittern, Erp, Etten, Fijnaart, Gaanderen, Gassel, St. Geertruid, St. Geertruiden-berg, Geesteren, GeSen, Geldrop, Geleen, Gellicum, Gendringen, Gendt, Ginneken, Goirle, Grathem, Grevenbicht, Groesbeek, Gronsveld, Grootebroek, Grubbenvorst, Haaren, Haarle, Haarsteeg, Haastrecht, Haelen, Halsteren, Hapert, Haps, Haren, Hatert, Heel, Heer, Heesch, Heeten, Heeze, Heino, Helden (dorp), Helvoirt, Hengelo (Geld), Herkenbosch, Hemen, Herpen, Herpt, Herten, Het Schijf, Heumen, Herveld, Heijen, Heijthuijzen, Hoensbroek, Hoeven, Hoogeloon, Hoonhorst, Horn, Horssen, Horst, Hout (den), Houthem, Houtrakpolder, Huisseling, Huissen, Hulsberg, Hunsel, Ittervoort. Kaatsheuvel, Kerk-Driel, Kerkrade, Kessel, Kethel, Keijenburg, Klimmen, Koningsbosch, Lage-Mierde, Lage-Zwaluwe, Langenboom, Langeveen, Lattrop, Ledeacker, Leende, Leeuwen-Beneden, Leeuwen-Boven, Leidschendara, Leveroy, Liempde, Lierop, Lieshout, Liesset, Linne, Lith, Lithoyen, Loon op Zand, Lopik, Lottum, Luiksgestel, Lutjebroek, Lutte (de), Lutterade, Maasbommel, Maasbracht, Maasbree, Maashees, Maasniel, Made, Malden, Maren, Margraten, Mariaheide, Mechelen (Geld.), Mechelen-Wittem, Meerlo, Meerssen, Megen, Melick, Meterik, Meijel, Mheer, Middelaar, Mierlo-Hout, Milheeze, Mill, Moergestel, Mook, Montfoort, Montfort, Munstersche-Veld, Mijdrecht, Naaldwijk, Nederweert, Neer, Neerasselt, Neerbosch en Hees, Neeritter, Neerkant, Nieuwenhagen, Nieuwkuyk, Nieuw-Schoone-beek, Nieuwstadt, Nistelrode, Noordbroek, Nootdorp, Notter en Zuna, Nuenen, Nunhem, Nuth, Nijmegen, St. Odiliënberg, St. Oedenrode, Oetfelt, Oegstgeest, Oerle, Ohé en Laak, Oirlo, Oisterwijk, Oldemarkt, Ommen (Stad-), Ölst, Oostburg, Oosteind, Oosterhout, Ootmarsum, Oploo, Ospel, Ossendrecht, Ottersum, Oudenbosch, Oude-Tonge, Oudewater, Overasselt, Overloon, Overschie, Oyen, Panningen, Pey-Echt, St. Pieter, Poeldijk, Posterholt, Princenhage, Puiflijk, Pijnacker, Raaite, Reek, Reeuwijk, Reusel, Reutum, Reuver, Reijmerstok, Roggel, Roosendaal, Rosmalen, Rossum, Rotterdam, Rucphen, Rijkevoort, Rijen, Rijsbergen, Rijswijk (Z.-H.), Saasveld, Sambeek, Schaesberg, Schayk, Schalkhaar, Schelle, Schimmert, Schinnen, Schin op Geulle, Schinveld, Schipluiden, Schoten, Schijndel, Sevenum, Simpelveld, Slagharen, Someren, Son, Spaarnwoude, Spaubeek, Sprundel, Standdaarbuiten, Steenbergen, Steenwijkerwold, Steggerda, Stein, Stevensweert, Stramproy, Stratum, Strijp, Susteren, Swalmen, Teteringen, Thorn, Tilburg, Tongeire, Tubbergen, Tungelroy, Twello, Ubach over Worms, Ubachsberg, Uden, Udenhout, Ulestraten, Urmond, Valburg, Valkenswaard, Varik, Vasse, Veghel, Velden, Veldhoven, Velp (N.-B.), Venlo, Venray, Vierlingsbeek, Vinkel, Vlierden, Vlodrop, Vlijmen, Voerendaal, Volkel, Vorstenbosch, Vortum, Vught, Vijlen, Wagenberg, Wamel, Wanroij, Wanssum, Waspik, Weerselo, Weert, Wehl, Well, Wessern, Westdorpe, Westerhoven, Weurt, Wilré (Oud-Vroenhoven), Winssen, Wintelre, Woensel, Wolvega, Wijchen, Wijlre, Wijnandsrade, IJsselmuiden, IJsselstein, IJzendijke, Zeeland, Zesgehuchten, Zevenbergen, Zevenbergschenhoek, Zuid-Beijerland, Zundert, Zwolle en Zijtaart.

Bij de Bentrale Bank te Alkmaar waren op 31 December 1915 aangesloten de lokale banken te : Akersloot, Alkmaar, Anna-Paulowna, Assendelft, Beemster, Bennebroek, Bergen( N.-H.), Boven-

17

karspel, Castricum, Driehuizen-Velzen, Egmond-Binnen, Haarlem, Harenkarspel, Heemskerk, Heemstede, Heer-Hugowaard, Heiloo, Hoogwoud, Ilpendam, Landsmeer, Limmen, Loosduinen, Medemblik, Noord-Scharwoude, Obdam, Oosterblokker, Opperdoes, de Rÿp, Schagen, Spierdijk, Uitgeest, Warmenhuizen, Westerblokker, Wognum, ’t Zandt en Zuid-Scharwoude.

De Balans op 31 December 1915 der Coöperatieve Centrale te Utrecht luidde:

Balansrekening op 31 December 1915.

Passieven.

3

18

De Winst- en Verliesrekening sluit dit jaar met een bedrag van........ƒ 15 520,66’

Voorgesteld wordt daarvan :

Af te schrijven op de rekening „Meubilair”.............. nbsp;600,05

Zoodat overblijft een bedrag van ... ƒ 14920,61’

Hiervan moet in het reservefonds worden gestort:

volgens art. 7 sub h der Statuten, de gelden die de leden bij hunne

toetreding betaalden..................f

volgens art. 7 sub h der Statuten, de gelden die de leden bij hunne uittreding betaalden..................„

--„

Blijft .... ƒ 14790,61’ en voorts dit bedrag, overeenkomstig art. 40 der Statuten, in het reservefonds te storten, dat daardoor zal stijgen tot ƒ 121 259,26.

De Balans op 31 December 1915 der Coöperatieve Centrale te Eindhoven luidde :

Passieven,

De Winst- en Verliesrekening over 1915 luidde:

Winst- en Verliesrekening 1915.

ƒ 104 853,77’

19

De winst is als volgt verdeeld...................ƒ 82 079,66’

• a. Afschrijving op meubilairrekening...........ƒ 537,26

waardoor deze rekening blijft staan op ƒ 5 000,—

• b. Bij te schrijven op rekening „Reserve Gebouwen”.....„ 1 600,—

waardoor deze rekening stijgt tot f 11 600,—--„ nbsp;nbsp;2137,25

• c. De rest ad.........................ƒ 79 942,41'

te boeken op rekening „Reserve Koersverschillen”, waardoor deze rekening stijgt tot

ƒ 120 283,71'.

De Balans op 31 December 1915 der Coöperatieve Centrale Christelijke Boerenleenbank te Alkmaar luidde:

Balansrekening op 31 December 1915.

De Winst- en Verliesrekening over 1915 luidde:

Winst- en Verliesrekening over 1915.

ƒ 63 298,74

20

Voor wat het bedrijf der Centraal banken aangaat, ontleenen we aan haar verslagen over 1915, dat bij die te Utrecht aan het einde van het jaar f 22 947 367,68 in deposito was en ƒ 874 476,76’ aan voorschotten uitstond.

Gedurende het geheele boekjaar konden alle voorschotten worden verstrekt uit de deposito’s zoodat geen promessen behoefden te worden verdisconteerd.

De waarde der onderpanden voor de belegde gelden overtrof steeds, het uitgezette bedrag met meer dan het verplichte surplus ad 10 pCt.

Het bepaalde maximum, hetwelk aan een lid tot wederopzeggings toe werd verleend, bleef gehandhaafd op / 50 000,— en werd, indien daarvoor termen aanwezig waren, overeenkomstig het Huishoudelijk Reglement, verhoogd tot een maximum van ƒ 70 (gt;00,—, over een bepaald tijdsverloop of tot een bepaalden datum en steeds tot wederopzeggings toe. Waar zulks noodig bleek, werden deze credieten opnieuw vastgesteid.

Met machtiging van de individueele leden van den Raad van Toezicht bleef aan een lid een crediet van f 100 000,— en aan een ander lid een crediet van ƒ 500 000,— en werd bovendien aan het laatste lid een extra crediet van f 500 000,— toegekend, vanaf 1 Juli tot 1 November.

De rente in Rekening-Courant bedroeg:

*

a. van 1 Januari—30 Juni 4 pCt. ’sjaars, van 1 Juli—31 December 3,25 pCt. ’sjaars, door de Centrale Bank te vergoeden voor alle stortingen van — en te berekenen voor alle betalingen aan de locale banken, zoolang deze van de Centrale Bank te vorderen hadden;

5. van 1 Januari—30 Juni 5 pCt. ’sjaars, van 1 Juli—31 December 4,25 pCt ’sjaars, door de Centrale Bank te berekenen voor alle betalingen aan — en te vergoeden voor alle stortingen door locale banken, zoolang deze bij de Centrale Bank in voorschot waren.

Provisie, porti, assurantie-kosten of eenig percentage van de door de locale Banken gemaakte winsten, werden niet in rekening gebracht.

De Coöperatieve Centrale te Eindhoven zag het aantal locale banken, dat zich bij haar aangesloten heeft, met 8 toenemen, dientengevolge bedroeg dit aantal aan het einde van 1915, 386.

Het kapitaal der bank bedroeg einde 1914..............ƒ nbsp;756 000,—

378 Boerenleenbanken met elk 2 aandeelen à ƒ 1000.—. Ingevolge de gewijzigde

Statuten moesten deze Boerenleenbanken elk nog 1 aandeel van ƒ 1000,— bijnemen „ 378 000,— In den loop van 1915 traden 8 Boerenleenbanken met elk 3 aandeelen à

ƒ 1000,— toe...........................„ nbsp;nbsp;24 000,—

Zoodat het totaal aandeelen-kapitaal per einde 1915 bedroeg.......f 1 158 000,—

Op de 386 aandeelen à f 3000,— is gestort 10 pCt. of..........,, nbsp;115 800,—

Zoodat nog te storten blijft....................ƒ 1 042 200,—

In 1915 werd voor deposito’s een rente vergoed van pCt. en voor voorschotten eene rente berekend van 4'/, pCt.

Bij de Coöperatieve Centrale Christelijke Boerenleenbank te Alkmaar was op 31 December 1915 ƒ 972 292,43 in deposito, terwijl ƒ 84 935,18 aan voorschotten uitstond.

Het maximum crediet van ƒ 50 000,— bleef even als vorige jaren gehandhaafd.

De rente voor deposito’s gedeponeerd voor onbepaalden tijd, was dit dienstjaar aan

21

schommelingen onderhevig, t.w.: van 1 Januari—1 Februari S'/j pCt., van 1 Februari—30 Juni 4 pCt., van 1 Juli—1 September 3^/2 pCt. en van 1 September—31 December 2’/* pCt.

De rente van voorschotten aan de Banken was dit dienstjaar eveneens aan verandering onderhevig nl.: van 1 Januari—30 Juni 5'/j pCt., van 1 Juli—1 October 5 pCt. en van 1 October—31 December 4,25 pCt.

Voor Kapitalen op langen termijn gedeponeerd, werd bo pOt. meer rente vergoed, dan voor deposito’s voor onbepaalden tijd.

De bank genoot een rijkssubsidie van J 500,—.

Voor den jaargang 1915 zijn gegevens ontvangen van 953 Boerenleenbanken, terwijl dit aantal voor den vorigen jaargang 926 was.

Van de Boerenleenbank te Vledder, die vorig jaar geen gegevens inzond, zijn ze dit jaar wel ingekomen.

De nieuw opgerichte Boerenleenbank te Raamsdonk, die dit jaar voor het eerst in het Algemeen Register voorkwam, kon wegens den korten duur van haar bestaan geen opgaven verstrekken.

Voorts hebben 26 in den loop van 1915 opgerichte Boerenleenbanken opgaven ingezonden; n.1. de banken te :

Dinteloord, Blrp, Helvoirt, St. Antonis (Gemeente Oploo), Ermelo, Ophemert, Leeuwen-Beneden (gern. Wamel), Zalt-Bommel, Rotterdam, Purmerland (gern. Ilpendam), Bunnik, Renswoude, Ooster-bierum (gern. Barradeel) Murmerwoude (gem. Dantumadeel), Marrum (gern. Ferwerderadeel), Nijega-Opeinde (gern. Smallingerland), Scharnegoutum (gem. Wijmbritseradeel), Diepenveen, Kampen, Ommen (Stad), Raalte, Eenrum, Ten-Post (gem. Ten Boer), Nieuw-Amsterdam (gem. Emmen), Gasselte, Geleen.

Ook voor de Boerenleenbanken volgt hier een overzicht, dat een vergelijking toelaat tusschen de werkzaamheid dezer banken in 1914 en die in 1915; evenals bij de Spaarbanken zijn, ter bevordering van eene juiste vergelijking, alle instellingen buiten rekening gelaten, die niet in beide jaren opgaven verstrekt hebben, voor zoover opheffing of oprichting niet de oorzaak daarvan was.

De .Inleggersrekening vertoont voor :

Uit de Voorschottenrekening blijkt:

De beide volgende staatjes geven een overzicht van de Actieven en Passieven der Boerenleenbanken in de jaren 1914 en 1915 zoowel de percentsgewijze samenstelling als de betrekkelijke toe-of afneming van elk der samenstellende deelen.

23

Omtrent de wijze van belegging der gelden, zijn de gegevens van de Boerenleenbanken niet zoo ruim als van de gewone Spaarbanken, wat vermoedelijk verband houdt met de omstandigheid, dat de boekhouding der Boerenleenbanken zoo eenvoudig mogelijk aangelegd is en bij vele dier instellingen in de balans nog geen onderscheiding is gemaakt naar de verschillende groepen van efiecten, waarin de waarden belegd zijn. Toch zijn de ontvangen inlichtingen reeds belangrijk genoeg, om ze hier te vermelden en tevens ruim genoeg om reeds vergelijkingen te trekken tusschen de beide jaren 1914 en 1915. Uit het hiervolgend overzicht blijkt, voor zoover de ingekomen formulieren hieromtrent inlichtingen gaven, hoe de gelden der Boerenleenbanken door deze belegd waren, welk aandeel elk der groepen van belegging in het geheel had en de toe-, resp. afneming van een en ander van 1914 op 1915.

Wat de gekweekte rente betreft, bleek het bij de eenvoudige wijze van boekhouding, door de Boerenleenbanken gevoerd, niet doenlijk deze naar dezelfde groepen, ook voor efiecten, te verdoelen ; voor de hoofdgroepen van beleggingswijzen geeft tabel 25 intusschen een overzicht;

24

Voor de Winst- en Verliesrekening zijn voor 1915 van 938 banken gegevens ingekomen, tegen 916 in 1914. Uit den Verzamelstaat blijkt, dat de baten en lasten bij de voor de vergelijking tusschen beide jaren in aanmerking komende Boerenleenbanken en haar procentische samenstellingen zijn geweest als in de beide hiervolgende tabellen 26 en 27 aangetoond wordt:

Hoe de aantallen spaarboekjes, bij de Boerenleenbanken in omloop, aan het einde van het jaar, naar de grootte van het bedrag verdeeld waren, blijkt uit de volgende tabel, welke tevens doet zien de percentsgewijze verdeeling dier boekjes naar de grootte van het tegoed en de toeneming der aantallen boekjes, in percenten, in elke groep sedert 1914.

25

Ten slotte geeft tabel 29 een overzicht van de aantallen der verleende voorschotten, de verdeeling dezer in percenten naar de grootte van het bedrag en de afneming sedert 1914.

III. S 1= .A. A K K: A. S S E IST.

Voor den jaargang 1915 zijn van 23 Spaarkassen gegevens ontvangen, tegen 27 in 1914.

Niet ingekomen zijn de opgaven van de navolgende 4 Spaarkassen, die in 1914 wel meewerkten :

Spaarkas „St. Antonius van Padua”, onderafdeeling van den Nederlandschen R.-K. Volksbond, afdeeling ’s-Gravenhage te 's-Gravenhage;

Spaarkas, onder patronaat van den „H. Antonius van Padua” onderafdeeling van den Nederlandschen R.-K. Volksbond, afdeeling Gouda te Gouda;

Vereeniging „de Spaarkas” te Franeker;

Spaarkas onder patronaat van St. Josef te Venraij.

Van de 2 hieronder genoemde Spaarkassen, die dit jaar voor het eerst in het Algemeen Register voorkomen, zijn geen opgaven ingekomen ;

Spaarkas v. d. Ond. Bijstand te Dinther;

Spaarkas „St. Antonius van Padua” te Purmerend.