SPAAR- EN LEENBANKEN

: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OVER HET JAAR 1926/1927 ==

BIBLIOTHEEK DER RIJKSUNIVERSITEIT

7 - JAM 1928

UTRECHT.

UITGEGEVEN DOOR HET CENTRAAL BUREAU VOOR DE STATISTIEK

Men kan op deze publicatie tot wederopzeggens toe inteekenen.

De prijs bedraagt' f 0,35 per aflevering. Storting per postwissel of per postgiro No. 64100 aan het Centraal Bureau voor de Statistiek, te ’s-Graven-hage, Oostduinlaan 2 (met vermelding van „voor Statistiek Spaar- en Leenbanken 1926/27”).

Auteursrecht voorbehouden. zzzzz (Het overnemen van gegevens uit deze publicatie is echter toegestaan, met duidelijke bronvermelding.)

Statistiek der Spaar- en Leenbanken in Nederland over de jaren

1898—1906, 1907/1908, 1908/1909, 1909/1910, 1910/1911, 1911/1912; per jaargang....................f 1,25

over 1912/1913, 1913/1914, 1914/1915; per jaargang.......„ 0,50

„ 1915/1916, 19161917, 1917/1918, 1918/1919; per jaargang. . . . „0,70 „ 1919/1920, 1920/1921 ; per jaargang........... nbsp;0,75

„ 1926/1927..................... nbsp;0,35

N.B. Een lijst der volledige uitgaven van het Bureau komt voor in de „Jaarcijfers Voor Nederland”.

STATISTIEK VAN NEDERLAND

SPAAR- EN LEENBANKEN

- OVER HET JAAR 1926/1927 ==

UITGEGEVEN DOOR HET CENTRAAL BUREAU VOOR OE STATISTIEK

VOOR BERICHT.

Dp Statistiek der Spaar- eii Loeiibaukeii, welke om bezuinigingsredeneii gedurende eeuigc jaren gestaakt was, is thans in verband met de gebleken belangstelling, hervat. 1) Evenwel in beknopteren vorm dan vroeger. Vooreerst zijn geen gegevens verzameld omtrent de betrekkelÿk minder belangrijke spaarkassen, hulpbiinken en banken van leening.

Wat de boerenleenbanken betreft, wann er nog geen gegevens over 1926 beschikbaar.

De opgaven, welke aan de spaarbanken gevraagd werden, zijn minder uitgebreid dun voorheen; nitsluitend is gevraagd naar cijfers, welke uit een economisch oogpunt van belang geacht kunnen worden.

Teneinde eenig denkbeeld te verkrijgen van het sparen vóór en na den oorlog, zijn naast de cijfers over 1926 2) ook gegevens opgenonien over 1911 en 1921. Alleen het beknopt retrospectief overzicht betreft meer jaren en gaat tot 1900 terug. Bij beschouwing der cijfers dient in hel oog gehouden te worden, dat, vooral ten plattelande, veel spaargelden gedeponeerd wonleu hij de boerenleenbanken en dat de spaarbanken, welke een commercieel karakter dragen, buiten de statistiek bleven.

Ten slotte eenwoord van dank aan allen, die door hot welwillend verstrekken van opgaven, de verschijning dezer publicatie mogelijk maakten.

De Direcfeur-Geiieiaul van de Slelinliel;,

H. W. METHORST.

’s-ti i‘ a V e n h a g e, December 1927.

») Voor het hial^l vciseheeii. in December 1922. in bekuopten vorm (zonder tabelwerk), de statistiek over 1920/1921. De statistiek over 1921/1922 is nog wel bewerkt, maar kon niet nielt;;r gepubliceerd worden.

'^l Deze jaargang omvat de instellingen, waarvan het boekjaar geëindigd is op eenigen datum, liggende tnsschen 1 .Dili 192(gt; en .’.O Juni 1927; eenvoudigheldshalve wordt in de publicatie gesproken over het jnar 192(1 waar eigenlpk 1920/1927 bedoeld wordt.

INLEIDING.

SPAARBANKEN.

Voordat de uitkomsten der hervatte spaarhankstatistiek meer in bijzonderheden worden beschouwd, moge in onderstaand retrospectief overzicht een algemeen beeld worden gegeven van de ontwikkeling van de Rijkspostspaarbank en de particuliere spaarbanken vanaf 1900. Behalve een tijdelijkcn teruggang van inlagen, terugbetalingen en saldo-tegoed in het begin van den oorlog en eene afneming van do inlagen in het crisisjaar 1920, geven deze cijfers over het geheel genomen eene voortdurende toeneming te zien. Hierbij verlieze men echter niet uit het oog, dat de invloed van de toeneming der bevolking alleen bij de per 100 inwoners berekende cijfers is uitgeschakeld en dat met de waardeverandering van het gold geen rekening is gehouden. Voorts wordt geen melding gemaakt van de cijfers omtrent de periode 1922 t/m 1925, welke althans voor de Rijkspostspaarbank niet gunstig was. Dit blijkt hieruit, dat in de jaren 1923 t/m 192.5 het bedrag der terugbetalingen bij de Rijkspostspaarbank dat der inlagen heeft overtroffen: in die jaren bedroegen de inlagen resp. f 119 400 000, f 123 700 000 en f 120 900 000, en de terugbetalingen resp. f 119 700 000, f 129 800 000 en f 124 000 000. Ondanks deze onvolkomenheden geeft het onderstaande overzicht wel een aanwijzing, dat de spaarzin der bevolking door don oorlog en de daarop gevolgde malaise niet heeft geleden. Deze conclusie wordt nog versterkt als men in aanmerking neemt, dat de instelling van den postchèque- en girodienst — speciaal in de jaren waarin rentevergoeding werd gegeven — vele kasgelden, waaraan tijdelijk geen andere bestemming werd gegeven, tot zich heeft getrokken, en dat ook het levensverzekeringsbcdrijf en de boerenleenbanken zich krachtig hebben ontwikkeld. Do onderstaande cijfers leggen voorts getuigenis af omtrent het behoud van ©enige ruimte van middelen in breede lagen der bevolking zelfs gedurende de moeilijkste oorlogs- en naoorlogsjaren.

Tot de toeneming der cijfers, waarvan hierboven sprake is, hebben de Rijkspostspaarbank en de particuliere spaarbanken beide medegewerkt, doch in de laatste jaren is de voorsprong, welke de Rijkspostspaarbank had, ingekort: in 1926 overtroffen de inlagen en in zeer geringe mate ook de terugbetalingen bij de in de statistiek opgenomen particuliere banken, die bü de Rijkspostspaarbank, wat in geen der vorige jaren was voorgekomen.

Oinvang van de Statisti-ek. Voor den jaargang 1926 van deze statistiek zijn opgaven outvajigen van 311 particulier«', spaarbanken, zoodat ongeveer lietzelfdo aantal banken als voor de statistiek over 1921 (het laatste jaar, waarover gegevens werden verzameld) hare medewerking hebben verleend. In de tusschenliggende jaren bleken 18 banken te zijn opgeheven, terwijl van 14 banken, die over 1921 hare opgaven niet hebben ingezonden, ditmaal de medewerking werd verkregen en slechts 3 in stand, gebleven spaarbanken, die in 1921 medewerkten, geen opgaven hebben verstrekt. Een aantal banken leverde echter geen volledig ingevnlde telkaart in, zoodat de onderscheidene gegevens over 1926 niet alle op hetzelfde aantal instellingen betrekking hebben. Het ontvangen cijfermateriaal is in de volgende tabellen verwerkt.

Inlagen en terugbetalingen. Het bedrag der inlagen bij de Kijkspost-spaarbank was in 1926 ongeveer even groot als in 1921 en dat der terugbetalingen wat grooter, waardoor het overschot van do inlagen boven de terugbetalingen in eerstgenoemd jaar f 1 50(1 OIHI bedroeg tegenover f 3 509 (KMI in 1921. In tegenstelling hiermede vertoonde zich bU de 283 particuliere spaarbanken', welke over beide genoemde jaren opgaven hebben verstrekt i), een sterke toeneming van de inlagen en terugbetalingen, met het resultaat, dat er bij deze banken in 1926 f 16 800 909 meer werd ingelegd dan terugbetaald tegenover f 9 390 090 in 1921. Zooals blijkt uit de provinciale cijfers was deze vermeerdering niet van plaatselijken aard, maar droegen büna allo provincies (Noordbrabant. maakt een uitzondering) daartoe bij. Wat de groote steden betreft trekt de toeneming van het bedrag der inlagen en uitbetalingen bij de particuliere spaarbanken te ’s-Gravenhage de aandacht, hetgeen waarschijnlijk h' verklaren is uit de ruimere mate, waarin van de diensten van een groote Haagscho Spaarbank (de Nuts-spaarbank) voor het doe.n van betalingen als anderszins wordt gebruik gemaakt.

Bij do Rijkspostspaarbank waren in 1921 1 727 kantoren voor den dienst opengesteld tegenover 1 419 kantoren in 1926.

Van 287 particuliere spaarbanken zijn opgaven ontvangen betreffende het aantal inlagen en terugbetalingen. Bü deze banken zijn in het jaar 1926 3 829 544 inlagen gedaan (bij de Rijkspostspaarbank 2 167 178 inlagen), waartegenover 2 027 896 terugbetalingen stonden (bü do Rÿkspostspaarbank 1 244 747 terugbetalingen). Terwül bü de bedoelde particuliere banken gemiddeld een bedrag van f 82,86 werd ingelegd en een bedrag van f 155,80 werd terugbetaald, waren deze eüfers voor do Rpks])ostspaarbank respectievelük f 58,— en f 99,78. 11e hoogere eüfers bü de particuliere banken wüzen erop, — en ook de gegevens van het retrospectieve overzicht omtrent het saldo tegoed per boekje toonon dit aan — dat het niet geheel dt'zelfdo categorie van personen is, die van de diensten der particuliere banken en van die der Rijkspostspaarbank gebruik maakt.

liet totale saldo-tegoed en de t o e g o k e n d e rente. Stelt men bü het maken van een vergelijking tusschen de eüfers omtrent do inlagen en terugbetalingen in 1921 en 1926, zooals hierboven ks gedaan, alleen do uitkomsten van het sparen in de behandelde jaren tegenover elkander, bü vergélüking van het bedrag van het saldo-tegO(gt;d aan het einde van het jaar 1926 met dat van ultimo 1921, oefenen ook de resultaten van do besparingen in de tusschenliggende jaren hun invloed uit. Nu nam ondanks do malaise en hot slechts langzaam herstel, waardoor de periode 1922—1926 werd gekenmerkt, het saldo-tegoed in dat tijdvak met f 191 899 099 toe of wel met 19,69 pCt., terwül 'Ie bevolking op 31 December 1926 tegenover den laatsten dag van 1921 een stüging van 7,87 pCt. aanwees. Tegenover een toeneming van f 37 500 999 (13,3 pCt.) bü 'Ie Rükspostspaarbank stond een vermeerdering van f 64 200 000 (27,1 pCt.) bü 292 particuliere spaarbanken. Wat do pro-

1) Evenals voor tabel 2 zün ter bevordering eener Juiste vergelÿking alle instellingen geëlimineerd, die niet over beide Jaren opgaven verstrekten.

7

vincies betreft, wonnen de particuliere spaarbanken, voor zoover de vergeleken banken betreft, overal terrein, behalve in Noordbrabant, waar de Rÿkspostspaarbank een flinke toeneming kon boeken. Het saldo-tegoed bÿ de Eijkspostspaarbank daalde in de drie Noordelijke provincies. Bÿ de gegevens betreffende de groote steden valt de percentsgewijze sterke verhooging van het saldo-tegoed bij de particuliere spaarbanken te ’s-Gravenhage in het oog, welke zooals reeds werd opgemerkt, door een uitbreiding van de bemoeiingen der Haagsche Nutsspaarbank zou kunnen worden verklaard.

Van 310 particuliere spaarbanken werden opgaven o-nitvangen omtrent het saldo-tegoed der inleggers op het einde van 1925: dit bedroeg f 281100 000 tegenover f 311500 000 bij de lïükspostspaarbank. Aangezien het saldo-tegoed op het einde van 1926 resp. f 306 200 000 en f 321 000 000 groot was, volgt hieruit een toeneming voor de bedoelde particuliere banken van 8,9 pCt. en voor de Rijksinstelling van 3 pCt. Neemt men beide groepen samen dan blÿkt het geheele saldo-tegoed aan het einde van 1926 (f 627 200 000) 5,8 pCt. hooger te zijn geweest dan aan het einde van 1925 (f 592 600 000).

Hot totaal bedrag der aan de inleggers toegekeudo rente (onverschillig of deze bij het tegoed der inleggers is toegevoegd dan wel aan hen is uitbetaald) bedroeg in 1926 bij do Rijkspostspaarbank f 8 000 000 en bij 292 particuliere spaarbanken f 9 200 000. Het totaal bedrag aan rente uitgekeerd in de jaren 1911, 1921 en 1926 door resp. 277, 273 en 293 instellingen, beliep rond f 7 900 000, f 14 200 000 en f 17 200 000.

üroepeering der spaarbankboekjes naar de grootte van het saldo-tegoed. Uit tabel Ill blijkt, dat bij de Rijkspostspaarbank do boekjes met een kleiner tegoed het meest voorkomen en bij de particuliere spaarbanken, die mot een grooter saldo een ruime plaats innemen. Dit bevestigt wederom de hierboven gemaakte opmerking, dat do spaarders bij deze instellingen niet geheel tot dezelfde maatschappelijke groepen belmoren.

De belegging. Do cijfers stellen in het licht, dat in do oorlogsjaren do huiten-iandsche beleggingen, die toch reeds een ondergeschikte rol speoldon, nog iets meer in beteekenis zijn afgenomen.

Do stijging van de waarde der beleggingen in 1926 tegenover 1921 is voor een deel toe te schrijven aan de koersstijging der fondsen met vaste rente als gevolg van de daling van den rentestand.

De rente door do spaarbanken gekweekt uit de beleggingen, bedroeg in de jaren 1911, 1921 en 1926 bü de Rijkspostspaarbank resp. f 6 177 000, f 13 513 000 on f 16 268 000 en bij de particuliere banken, waarvan opgaven zijn ontvangen (263, 269 on 297 instellingen) resp. f 4 719 000, f 10 263 000 en f 1.5 029 000.

BOËRENLKENBÀNKEN.

Tenslotte moge hieronder een staatje volgen, hetwelk een retrospectief overzicht gooft van de ontwikkeling der boerenleenbanken, welke een bijzonder krachtige is geweest.

SPAARBANKEN.

TABEL I.

Bedrag der inlagen en terngbetatingen.

TABEI

Bedrag der inlagen en terugbetalingen van die spaarbanken'

TABKL II.

Saldo-tegoed der inleggers.

TABEL lia.

TABEL HI.

AaiitHl spaarbankboekjes in omloop, verdeeld naar de grootte van het saldo-tegoed aan het einde van het boekjaar, in percenten van het totaal.

TABEL IV.

(iverxicht van de beleggingen aan het