BARTHOLOMAEI FA-

Cn RERVM GESTARVM ALPHONSE

PRIMI REGIS NEAPOLITAN! II- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•“

BER PRIMVS,

Tsi nonnullosviros hæc ætas tulitjquipræftanti ingcnioatq; doélrina præditijtum ad alia qu3eq;,tuin ad res geftas fcribcn-das peridonei cxiftimari pofliinnfuerantqi amp;nbsp;noftra amp;nbsp;patruin noftrorum memoria aliquot populi,ac principes clari,qui magna aclaudabiliafacinora geifere : ea tarnen eft apud plerofq; nouarum rerum negligcntiajVtperpauci ad fcribendam hifto-riam fefe conférant. Sunt enim quos, cùm legerint aut Ale-xandrijautCæfariSjautpopuli Romani faóla, hæc noua ac re-centiora non multumdeledcnt.Nanq; ita fe res habet, vt quæ nobis notiora amp;nbsp;familiariorafunt,hçc in minore pretiojncfcio quonâ modo habeamus. Ego verb haud abnuerim, nec regem, nec ducem,nec ciuitatem vllam ætate noftra, aut ctiam auorum noftrorum extitifle rerum geftarum gloria amp;nbsp;virtute cum ijs comparan-dam.Quanquamquis eft adeöimperitus rerum,qui ncfciat veleorum res,quos modö nominaui,difertorumfcriptorumbeneficio nonnihil illuftriores atq; ampliores fadas dfe?Scd certc amp;hæcrecentiora iudicio meo tantifunt,vr eos ctia in ætatem fuam quo-dammodo ingratos atque iniquos putem : qui quæ contigere fuo tempore, veluti leuia quxdam ac notitiaparum digna negligcre videantur : ciun ea ipfi potius verbis extolle-re dcberent,amp; aut aliorum ingenijs illuftrata pericgere,atq; in honore habere, aut elo-quentiam hominum,vt res fui feculi ab interitu vindicate vellcnt,excitarc. Hæc tainetfi Veniebantin mentem,non vfq; adcó tarnen valuere,vtmearebus noftris mcmoriæ man dandis deterruerint,cxiftiinantem me nulla in re honeftiore ac iucundiore exerceri Ingenium poffe.Nanq; vt frudum taceam,qui ex hiftoria maximus capitur: nullaprofedó tes eft,quæ tanta cum dcledatione aut fcribentis aut legends animum teneat, cùm propter alia multa,tum propter temporumvicii'ntudines,fortunçq; varietatcs,quibuS eare-dtindat omnis.Ac noftri quidem feculi res geftas condderanti iTuhi,Alphonfi régis fada admirationem in primis atferrc alfolent:qui à remotiftimis Hifpaniæ oris in Italiam pro-fedus,cùm alia multa memoratu digna geflit,tùmNeapolitanumregnum magnum atq; opulentum fingulari virtute pcrdomuit.Quocirca res eius literis mandate, amp;nbsp;quantum fuerit in me,illuftrare conftitui,ne tantarum return cognitio pofteris obfeura reliquatur. Quod ft pro rei magnitudine fortalfe minus confequi potuero : at cæteris omnibus qui volent,eijfdcm de rebus pofthac fcribendi facultatem præbuilfc non inanis operæ, vt ar bitror fuerit.Ab Neapolitano igitur bello initium faduruSjCius caufam atque origincm primùm repctens pauló aldus omnia aperiam.

A R TIN V s Quintus pontifex maximus,is qui facrofandam poteftatem pon-fWsî lîtyrannorum quorundam feel ere prope euerfam reftituit,cum Floren tiædegeret,Bracij Montonij iniurijs lacemtus à Ioanna Neapolitanorum re-gina Opern pedjt.EaverôSfortiamCotdniolam regiarû copiarum præfedum atixiliopetenti mifit: qui fecundis aliquot prælijs fadis,ad poftrcmumacie vidus,vt fibi decretum ftipendium inuidcri agnouit,quorundam opera,qui primum apud loannam dignitatis locum obtinebant,omnia ad fuam potentiam reuocare cupicntium, Ludoui-cuin An degauenlium ptincipem,regem poftea appcllatum,vd ad Ncapolitanû rcgnum eapeflen dumvcniret,quod ad fe pcrtinere profitebatur,per literas,ac nuntios exhorta-dcœpit,cgt;peraminidbellumimpigrèpollicitus.Facilè mouitLudouicû,iam multo antè Neapolitanorum quorundam exulum quotidianis fuafionibus eius regni cupiditare in-flaminatum,eius viri audoritas : quem acceperat præter egtegias belli artes, in Neapo-litano regne- compluraoppidatenere.Lætus itaq; talibus nuntijs renuntiari Sfordæ iuf-

â nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTÏ5 ALPHONSI L

fit: periucunda fibi accidiire,quaî vitro obtulifiet : amp;nbsp;ob cam rem gratias 3gerc. Bellum Neapolitanum fibi,amp; prius,amp; tiim maxime cordi clTejtalem præfertim vimmjac ducem copiarum nafto.Paraturum fe omni cura claflem: qua Neapolim traijciat.Simul cùm ijs qui ad fe veherant mittit qui de ftipendio ac cætcris rebus ad bellum pertinentibus cuin eo agantjaftaq; ad fe référant. Quibus omnibus conftitutis, Sfortia cxtcmplo coaótis dilfipatiexercitusreliquijs Campaniamproficifcitur:finesq;rcgni ingreffus,vt perpa-catum agrum agmcn duxit:necdiuini quicquam authumaniviolauit,prius quàm Neapolim perucnit.Ibidemum nullo ad confpedum agminis concurfu faâto,ad mille abvr be pafTuSjCaftris per otium pofitisjhoftem fe loannæ profeflus eft.Tum ingens trepida-tioamp;pauor per omnem Cainpanum agrum,fimulc[; fugaagreftium,pecorumq; in oppi damunitafieri cœpta.Initio eius aduentus pleriq; ciucs quos loannæ reginætæderetjfe-fe ad eum in caftra contulcrunt,cùm his fatis conftaret ilium pro Ludouico gerere bellum. Quorum accelTu clatus Sfortia ( in ijs enim crant nonnulli fummo loco nad ) aperte lacefferc loannam cœpit.Illa quanquam inopinati hoftis aducntu, ôc ciuium ad eum tranfitione conterrita,haud fegniter tarnen ad vrbis defcnfîonem intendit. Iraq; quain-primùm difpofitis ad omnes portas circaq; in mûris, oportunis quibusqi locis, ftationi-bus,neqj hofti,ncq; infidis ciuibus oportunitatis quicquam adtentandas rcs nouas reli quit.Pofthæc deleélus raptim in vrbe,atq; agris fieri placuit : conuehendæq; vndiq; an-nonæ,acmuniendæ vrbis ratio,curaq, inita.Ioanna deinde confultantc quonam modo inftantibus periculis obuiam iretur,cenfuere omnes qui aderant,externa auxilia implo* randa ciTc ( ncq; enim tam Sfortiæ conatus,quàm Ludouici aduentus metuebatur) fed primùm à Martino pontifice maximo,ad quem rcgni tutela pertineret,ac fi ea fpesfalle-ret : ab ijs principibus,ac regibus quife iuuare modo vellent: præcipuè ab Alphonfo A-fagonum rege,cuius in Sardiniam clalTe profeóli iamtùm ingens in Italia nomen erat. Hacfcntcntiacomprobata,Ioannaconfeftim Antonium Caraifam cognomento Mali-tiam,cui maxime confidebat,mittit,iubctq; nifi intrâ certum diem auxilium à pontificC impctrct,ad Alphonfum in Sardiniam nauiget: atq; ab eo auxilium poftulet : fimul quæ ilium régi polliceri velit,auxilij impetrandi gratia edocet.PofthæcFrancifcum Vrfinum amp;nbsp;Ludouicum Columnam claros copiarum duces mercedc conducir : Chriftophoroq» Caietâno accerfito ( hi omnes àd mille équités ducebant ) loanni Caraciolo vrbis cufto diam dcmandat.Hic genere clarus,virtute,amp; forma corporis clarior,omniû longe prin-ceps apudloannam erat.Malitia naui longa,acbiremi acceptis Pi£âs,atq; inde pedibus riorentiam ad pontifice profcdus : qui peridtempus in eavrbc,àBracio pulfus, federn fuam conftituerat,fefccontulit.Qui cùmloannædifcrimen docuiffet, amp;requifito auxi-lio,fpemmodo fibi dari animaduerteret : ftatuit ad Alphonfum traijccre, Ioanna priùs de fua profeôlione ccrtiore fada.Eius confilium confirmauit,atqî adiuuit fortuna. Erat enim forte per id temporis Florentiæ Gardas quidam Hifpanus eques, Alphonfo per-carus,qui cognita caufa aduentus Malitiæ,cùm haud dubiam auxilij regij fpem fecilfet, vti ad regem continuo nauigaretjperfuafit.Prægrelfus itaq; Plumbinum,quô naues ire iulfcrat (neque enim vnà cum Garda ire voluit, ne quid eius viri comitatus fufpicionis pontifie! præberet) petito à pontifice commeatu,fimulatoq; Neapolim reditUjad confit mandam auxilij fpe loannam ibi hominempræftolatus eft: qui cum eodem paulô poft tranquillo mari in altum euedus in Sardiniam traiecit.IntercaNeapolitani Andegauen-fis fadionis Ludouicum crebrô per literas,ac nuntios monere,atq; hortari,vtmaturè in-firuda clafi'e, quam Genuæ parabat,confcftim accedere,ne cundaretur. Futurum ei po ftea perdifficile,quod tunc facile fadu haud dubium efTet,fi ilium Alphonfus, quem re-ginæ auxilio venturum fufpicabantur,cum clalfe præueniret, fruftra poftea amilfam o-portunitatem quæfiturum,fortunamq; imploraturum.Proinde fi eares fibi cordi amp;curç effet,maturaret ■. ita fado opus cffe.Et iam Ludouicus Columna, amp;nbsp;Francifeus Vrfinus, quos à Ioanna condudos dixi,Chriftophorusq; Caietanus cum copijs accefferantjSfor tiamq; à folitis excurfionibus prohibcbant,amp; clues quorum fides fufpeda crat, in officio continebant.Neq; enim erat quifquam qui fe ducem profiter! auderct.Ludouici ad-uentu tacit! omnes opperiebantur.Legatus ab Alpjhonfo benigne amp;nbsp;comiter exceptus, fadaloquendipoteftate,primùm de reginæ in eum vnumfpe,atqueanimo verba fecit.

Poft-

L I ß ER P RIM VS- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3

Pofthçc diflEîcuItates acpericulaexpofuit.Ludouicum Andcgaiienfîum duccffljill^m pa terno amp;nbsp;hçreditario regno exuere conari : Parare claflem,quaNeapolirn petat. Sfortiâ, quem ilia fibi in aduerfis fuis rebus vnicum præfîdium exiftimaueratjfibi hoftem è duce factum,caftrisq; ante vrbempofîtis,omnibus belli cladibus agros vaftare.Eam verb,amp;fl non deerant reges alij,qui opitulari ei vcllent,acpoflent : ab eo potius opem poftularc voluifTcjob nominis eius celebritatem,ac gloriam.Proin orare,atq; obteftari,vtireginæ caufamtuendamfufciperer,neûepateretur cam per iniuriam regno fpoliari : celeritatc verb ante omnia opus elfe : quandoquidem amp;nbsp;Sfortia cum ingentibus copijs vrbi immi near,amp; Ludouicus cum claiïe breui affuturus putetur : quam Genuæ parari certum fit. Magnæfibilaudi gloriæq; fore,fi laborantemrcginam,amp;rebus diffidentem fuis,in anti-quam dignitaté,ftatumq; reftituerit. Quod vt baud grauatè onus fufciperct: reginâ vbi fc tueri vellet,ei primû omnium in filium adoptato, Calabriæ ducatû,qui honor regiorum filiorû maximo natu habcrifoleat,cum regni fucceffione polliceri.Cùm hæc dixifret,AJ-phonfus allata modo auxilij ipe,rcm ad confilium detulit: nec fermé vllus fuit,qui id bel lum fufcipiendum d'icerct, quoniâ permagnos fumptus pofiulare videbatur:amp; erâr,qui vererentur,ne,fi bellum diutius trahfcontingcrct,Ncapolitani fatis confiantes in bello futur! effent : quod earn gcntem confilia variare adfortunæ mutationem folere, famae-rat.Re igitur fufpcnfa,cum adhuc incertus cfrec,quid ageret: legatus, quem Ludouicus ad eum miferat,triremium decc petendarû gratia,quas claffi,quam Genuæ parabat,adij ceret: cognitoMalitiæ aduentu,eiusq; caufa,ad cum profeétus,inquit, fcire fe, legatû à loâna milfum ab co opé pofiulare,nec id diffimularipoffe.Cçterùm exiftimare fe haud commiffurum vtnouam loannæ gratia veteriLudouici gratiæ,atq; amicitiæ prælaturus fit.Neq; enim fibi caufam vllam elfejob quam iufia armafufcipcrcaduerfus Ludouicum poflir,qui cum fit,præter amicitiam,affinitatc coniundus. Vocari Ludouicum à Neapoli tanis ciuibus magnis obtcfiationibus: regnum,quod fibilegitimo iure debeatur,quod-que à ciuibus vitro offçratur,armis (quando aliter non liceat) vendicare.Sibi verb haud dubium efïc,fi quas petijt naues,Ludouico concefrerit,aut certè ei aduerfus non fuerit, Ludouicum fperati,atq; exoptati regni breui côpotem fore. Dcbcri id certè turn vcteri confanguiriitati,tum amicitiæ : nec committendum,vtimperandi cupidine, àLudouici amicitiadifceffilfe videatur.Adhæc Alphonfus,non negate feprimum loannam ab fe auxilium petere : cæterùm nihil adhuc fuper ea rc decretum elle : cognationem,amp; ami-citiam Ludouici,quâ commemorarit fibi carâ cfTc : eamq; magni æfiimare.Præfiaturum lequod Ludouicus pofiulabat,modo ipfe àGenuenfium,quibus cum bellum gerebat, focietatcdifcederct.Ludouicû verbfuâm,amp;Genuenfium amicitiam fimul habere non poffe : quod non fit æquum,neq; committendum,fua vt clalfis cum hofiili clafTe coniun gatur.Cum hoc refponfo dimiflus legatus ad Ludouicu regreffus efi.Qui cum vtiliorem libi Genuenfium amicitiam,amp;focictaté arbitraretur,in vnaceleritateviéloriæ fpem re-pofitam ratus : oiniffo Alphonfi auxilio nihil ad conficiendæ claflis celeritatem fibi reli-quum fecit.Viccrunt igitur regem,reginæ miferae amp;afKiôtæ fortunæ (facile enim alliciût animos ad mifcricordiam fupplicis preces) quam àfe auxiliumimplorantem afpernari, non exifiimabat eius effe qui regio nomine amp;nbsp;maieftate dignus haberi vellet. Quamuis autem fuorum propè omniû contrarias fententias ( vt ante dixi ) animaduerteret : accer fito ad fe Malitia inquir,fe reginæ caufam tueri confiituiffe: nec paffurû vti ilia è regno, tot annos à maioribus fuis pofTeffo eijciatur.Nec veto fe ij s tàm moucri præmijs(quam-uis permagna fint quæ illafpondeat ) quam eius incômodis,ac periculis præfertim cum adlè,prærermiffis cætcris regibus,certo ludicio pofiulatûauxilium intelligat. miffuruin fe in præfcntia Raimundum Pirilioné,præfiantem vîrû cum roftratis quatuordecim, qui illi opem feratjcbmeatusq; exSicilia deportari curet.Quæ cùm audifiet lcgatus,fpe pie-nus,mittere ad loannâ quamprimùm fiatuit,qui illam,quæ egiffet,diligenter faccret cer tioré: vt auxilij fpc allata,fortius labores,atq; incommoda belli toleraret: maxime qubd Ludouicus clafièm propere parare ferebatur.Quamrem cumAlphonfus comprobarer, Palchalem loannæ a fccretis,qui illi cornes datus crat,cum biremimifit,amp; quç egiffet o-tnnia, quoûe tempore fe alfuturfi cumregia claffe fpcraret,ad loannam perfcripfit. Qui acceptis hterisjidoneam ad nauigandumtcmpefiatemnaâus,in altû euedus cfi: amp;iam

a 2

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE C ESTIS ALP H O NS I L

nauigando ad oppidum,quod Ciuitatéuctcrc vocant,peruenerat : portiimq; ingrefliis, in terra commcatuüpetcndorumcaufadefcenderat: cum fortè Ludouici claflis fubito atq; infperato apparuit.Erantin ea clafTc præter onerarias fex,roftratæ duodccim, cuius improuifo afpedlu conturbati qui in biremi crat,reli6to eo homine cuius expeólandifpa tium ;pptcrhoftium propinqùitaté non habebant : anchorarepentè molitijConcitatorc morum pulfuNeapolim contendcrût.Sed nihilo magis Ioanna cxijs ordine fcire potuit, quaïMalitiacumAIphonfoegiiTet. literæ enim omnes amiflæ eratJd modo cognouit, ventura propcdiem,ióto iam rœdere,ab Alphonfo clafTem, Pafchalemqj apud Ciuitate Vetere rclidii, eumq; intercepts putariab hoftiliclafTe,cuius metu quodiamappropin-quauerat,eo relidOjCifugifTcnt.Çmibus cognitis quamuishoftilis claffis aduentusterre-bat,amp; eins hominis captiuitas grauis erat,vehementerrecreatifunt. Ludouicus appulfa ad oppidum clalfe: vt audiuit de Pafcale à fuis dcftituto,huncinucntû ad fe perduci iuf-fit,extortisq; literis : cunôla,quæ cum Alphonfo ada erant,cognouit.Poft hæc eo inclaf fem impofitOjpfperum ventunadus: paucis diebus Neapolim peruenitdadisq; antevr bcm anchoris,naualibusq; focijs,ac militibus in terrain cxpofitis,quos aduexcrat,Sfor-tiam fibi obuiamin littusprogrenuin,caftrapropius vrbein metari iuflit. Eius aduentus Neapolitanos varie affccit.Nainq; amp;nbsp;Andcgauenfibus longé audi funt animi,amp; Dyrrha chinis imminuti.Inhas enim duas fadiones Neapolitana ciuitas,atq; adeo omne regnu diuifum erat.Non tarnen omnino remifere animos Dyrrhachini,feq; expedatione claf-fis Alphonfi foiabantur.Itaq; imperatapro fe quifq; impigre atq; obedienter facerc,ac defiinata munera obire atq; exequi.Alij turres ac muros armati cuftodireialij vrbem dic noduq; circumire atq; interuifere : alij tela pararc actormentaidoneislocis difponere: necfacultatem tentandi aliquid per ncgligentiam aduerfæ fadioni dare. In eo aute ma-ximepeccatum in quo quis ceffafret,cxiftimantes,dc officio certabant.AtLudouicusho Ilium expedatione cognita,omniatentanda arbitratus prius quam hoftilis claffis aduen taret: roftratas ante vrbem fæpius circumuagari iuffit : moturos aliquid in vrbe Andega uenfis fadionis homines exiflimans : quorum cognati amp;nbsp;necelfarij ad Sfortiamin cafira tranfierant.Cætcrùm eius fpes atq; opinio irrita cecidit.Nam ctfi multi in vrbe erant,qui regnum ad ilium dcpulfa Ioanna,deferricupiebant : tarnen inimicorum vis atq; diligentia omnemijsnouandarum rerum facultatem auferebat. Certabatur quotidie Icuibus prælijs vario euentu.Dum hæc Neapoli gerunrur,Raimundus cum Malitialegato omni bus ad CLirfum comparatis è Sardinia foluit : idoneamq; ad nauigandumtempeflate na-

' dus inSiciliam venit.Ibiiuffis aliquot onerarijs cumfrumento fequi cófeflimvclisfub-latis Neapolim petijt.Erant in ea claffe naues longæ fexdecim : ad cuius profpeólum mi raquædamanimorumcommutatiofadaefl.Nam quantum Andegauenfes remiferunt animos,claffis fuæ vfu prope fublato,tanrum Dyrrhachini fuftulerunt: tantaq; ab ijs læ-titiæ fignificatio édita efl,flammis per nodem tota vrbe perluccntibus,quanta in dubijs rebus fieri affoler,qui auxilio diu ac multum expedato tandem potiuntur. Roflratæ ho-ftiuin quæ quotidiein portu ante vrbem excurrere ad concitandosciuium animos folitç crant,confeflim fub onerarias (erant enim pauciorcs numero (tanquam fub tutamamp; crainentem arcem fcferccepcre: neclibcrènauigandi autdifcurrendi(tribus præfertim trîremibus loannæadditis ) poflea poteflas fuit.Expofitus in terram Malitia quæ egiffet cum Alphonfonon verbis modo,verum etiam rebus ipfis cdocuit.Freta hoc auxilio lo-hanna amp;nbsp;à mari omnis generis commeatus capiebat,amp; àterra hoflium vim facile arcc-1420. bat.Fuit autem hic annus ab ortu Chrifli Dei noflri vigefimus amp;nbsp;quadringentefimusfu-pra millefimum.Poftridie Raimundus nauiegreffus in magna ciuium frequentia ad régi nam acceffit.Qua confpeda,Bonotc,inquit,animorcgina elfe Alphonfus iubet: cuius inte pictatem,atq; animum Malitialegato tuo referente fatis feire potuifii. Nullum tarnen eius rei certius argumentum aut clarius indicium hoc vno efl.Simulac enim ex legato tuo agnouit,Ludouicumhoflemtuum fiifceptam expeditioncm pertinaciterper-fequi vtlalutituæ,acdignitaticonfulcret,me cum hac claffe quavides adteire vnacum legato confeflimiuffit,quam fatis effe,amp;ad vrbem rucndam,amp;ad commcatus inferen-dos in præfentiaexiflimauir.Quôd fi te baud aliter quam præfente fe tanto belli onerc leuari poffe cognoueritjfefe cumreliqua claffe reliquisq; copijs mox tibi affuturum pol

licctur.

LIB ER P RIM VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

licetur. Cuius rei fi vfus ven er it : fendent pröfeftö hofteSjà te hand ncquicquam eius o-pcmimplorataniefiedtaquepofitometu ford facfis animo,atq; Alphonfum tuis rebus aduerfis nufquam defuturum confide : qui quantum tc adiuuare poflit amp;nbsp;milite amp;nbsp;com-meatUjfuperuacaneumdicere cxiftimo.Nam ego (quod ad me atdnet)tibi pro meâin regem fide reginapolliceorme pro tua dignitate ac ftatu conferuando nullum diferi-men aclaborem recufaturum. Ad hæc Ioanna : Nunqua equidem dubitaui, inquitj quin ab Alphonfo facilè in tantis malis auxiliiim impc tratura eifern : quod nobis eius huma-nitas atq; animi fpecimcn baud inxuditum erat.Idque mihi vnum in calamitatibus meis folatium,ea vna fpes relida erat,cum cætera omnda defperationem quandam afferrent : ob eanique caufam omnes difficultatesacpericvila ford animo tuli. Acceperàm enim cumijs maioribusortum,quifcmper laudi amp;nbsp;glorias ftuduerunt.Accep eram eo patre amp;nbsp;rcge natum,qui confilio atq; animo cunóds etads fuæ regibus anteifiet.De eius erga me voluntate,exMalitiaLegatomultaaccepi, fed nullum habeo teftem cerdoremj quam tuumcumhacclaireaduentum,quohoftes ipfoa conterritos videmus. Equidem dum feiam eum incolumem cire,nihil eft quöd aut hoftttm metuam, aut priftinam auftorita-tem ac regni polfelfionem me recuperaturam defferem.Ego vero eius auxilium hoc pin ds facio,qu0d in tempore venit vrgente mari terra q; hoftc,amp; quod tc virum fama præ-clarum clalfi ducem datum clTe confpicio.Hæc vbf dióta, Alphonfum in filium primùm adoptatum ingend omnium aftenfii, per præconei ii Calabriæ ducem pronuntiari iubcr. Deinde Raimundo aureo torque régis nomine, vt 1 a eri confueuir,ornato,ac per totam vr beminfummaDyrrhachinorumlæridacircundu ftoarcis maridmæ quam Ouiappcl-Iant,vtiperMalitiamlcgatumpepigcrar,clauestr3'diimpcrauit. Per eos dies Auerfana arxjquæamilfooppido nihilominus in fide permaivferat, per proditionem in Ludouici poteftatem venit.Nanque Fraiicifcus Gatula ftudioi partium duólus earn petend amp;nbsp;mul-ta pollicend Ludouico tradidit,quo poftea oppido tanquam horreo quodam ac belli fe-depropter fitus opportunitatem vfus cft.Nequeenim ab Neapoli plus ofto miliia paf-fuum abeft : annona,atque omni frugum genere inprimis abundans. Inter hæc Baptifta Fregofus eius clalfis dux, qua Ludouicus Neapolim traiecerat, poftquam Ludouicuni mad nihil moliri pofte animaduertit, propter hoftilis clalfis aduentum, primo Surren-tum,indc Genuam abijt.Nec multo poftLüdouicuSjCÙm fæpius vim. ac dolum nequic-quamtentaftet,cumexercitu Auerfara eft profeiftus,ratus Auerfanos faciliusin fide continerijamp;frumcntumac neceftaria omnia exe rcitui multo commodiùs fuppeditari polfc.lnde quoddiein Neapolitanum agrum procurfationibus crebris omnia circa vr-bcminfcftafaciebat.Cùm hic effet rcrum ftatus,amp; profeólaab Alphonfo claffis, non fi-nempræfendbus malis,fedtantùm refpirationem quandam attulifte videretur, maiuf-cue amp;nbsp;grauius bcllumid efte apparerer, quam quod perPræfcélum confici poftet: cre-Icentibus in dies Ludouici opibus, finitimisque plerisque rerum fuccelTu ad cum con-fluentibus,inualefceretq; quoddic magis ciuilis feditio : quæ hoc grauior ac periculo-fior erat,quó holds eratpropinquior: rurfus loannæ ac totius Dyrrhachinæ partis animi in vnum Alphonfum conuerli funt : nullam falutis fpem aliam fuperefte arbitrantes. Mitti igitur placuit ad cum legatos,qui docerent quo ftatu Neapolitana res eftet:quam-que neceffarium forct,fi Reginæ ftatum faluum vellet, co nfcf dm eum cum reliqua claftc Neapolim traijeere : omnia enim quæ Ioanna fpoponderit Raimundo præftita. Inter hæc,qui Andegauenfis partis erant,per crebrahoftium colloquia follicitati de proden-da Ludouico vrbc,NcapoIi confilium ineunt. Porta erat anguftainfrequenti viajac de-ferta vrbis parte,adCarbonariam (quam vocant) fita,quam,fubSfortiæ aduentum, cc-mento amp;calce raptim obftruóta,terra infuper congefta cumulaueranr. Per hanccùin occulriusintromittihoftes pofte coniurati exiftimarent, compofitis omnibus Ludoui-cum monent,vti quartanoÓds vigilia cum Sfortiaatque omnibus copijs tacito agminc accedat : fefe refradis portæ clauftris,eius copias repente admifturos. (^o diferimine cognito Ioanna propeconftcrnata,Ioannem Caraciolum cum omnibus externis copijs atque vrbana iuuentute vrbem ac mœnia obirc confeftim iubet : ne quid coniurati mo-uere auderent. Quod vt coniurati animaduertêre,fua confilia patefada arbitrad alij a-lios hortari cœperunt : vti correptis armis rem cxequi properarent : priufquam inermes

a 5

6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTÎ.S ALPHONS! I.

doinicomprehenfi pcconim modo trucidarentur,Ioannem Caraciolum magno arraato rum numero pervrbem difcurrerc:ac fufpicionis huius figna certa edere.Mutuis itaque fludijsacccnlijclamarmacapiuntjamp;adinfringcndaportæ clauftra furrim contcndtinr, quod ijs eratfacilius : quoniamin ijs nonnulli crant quibus negotium datum fuerat: vc nodu Vigilias in mûris circumirent. Ad hanc aliquot profedi eamq;, interceptis cufto-dibus rebin ger c aggrefli (nam cætcri domi armatifignum expedabant) adLudouieum mittunthaud procul ab vrbe præfl:olantem,qui moneat vri copias confeftim admoueat: itafado opus cfle.Cæterùm cum iam perfoflb atque cruto murOjpatefadum hoftibus ingreflum putarenutigillus portæ ab intcriori parte obdudus equitem ingredi inhibuit. hunc veto nc cedentes foriitus proderet,nequaquam fecuribus cçdere audebant.Quod hoftes confpicati cquisïepentè delapfi ingredi vrbem coepere ; quorum ftrepitupro-pinqui vigiles cxcitati: atque ad portam quantum vtipolTcnt, tacite progrefli : vbi portam patefaótam fenferCjrepentè ad arma conclamantjtcncri ab bofte vrbem,pluresque iam intra raurosefte.Tum trcpidatioftmul amp;pauor repentè vrbem inuafit: fed minor aliquanto fuit,quód baud omninoimprouifares erat.Ignari primo vbi nam pericubun foret,armati per vrbem difcurrentes,nequi motus à coniuratisficret, qua boftes ingref-fos accepcrunr,eó catcruatim contendere. Primus omnium Cbriftophorus Caictanus vir animo amp;nbsp;confilio clari:3,cui ca pars mœnium tuenda data fucrat,cum paucis fuoruni ad eum locum equo prouedus conferto prælio boftilcm impetum fuftinuit, donee lo-annes Caraciolus ac Ludouicus Columna cum equitatu afïuere.Hi non modó ingrelfos expellere,fedetiamnealij ingredcrentur fummis viribus contendebant.Atrox certa-men erat,præfcrtim quód in tenebris res gerebatur nodurno tempore tumultu terro-rem augente. Simul dtiplex cura Dyrrbacbinorum angebat animos: vna eijciendoruni cx vrbe boftium,alteraneconiurati per nodis occafionem fefe bofti adiungcrcnt,ter-gat|uc eorum inuaderent : quorum pleriquc fortunæ euentum expedantes fcfcDyr-rbacbinis immifcucrant. Sedin id vnum pertinaçiter pugnatum, Sfortia contràmaxi-mèadnitentc,netignirefcindendiboftibuspotcftas effet: ne cum equitatu liberius in vrbem irrurapcrent.Intcrbæc Raimundus Pirilio tumultu excitatus cum quingentis na-ualibus focijs eodem contendit. Quorum interuentu Dyrrbacbini vfque adeo confirma ti funr,vchoftes iamin fugaminclinantes, cxtcmplo vrbe ac moenibus expulcrint. Ob-ftrudarurfusporta,eaquevrbi3 parte fidis euftodibus firmata, cæteri quique ad Rationes fibi demandatas diuertere.Poft hæc de coniuratis quorum nonnulli inter boftes pu gnantes vifi fuerant habita quæftio eft : quorum pleriquc grauioris pœnæ metu c muro per funem dilapfi fefc ad Ludouicû in caftra reccperc.borum bona publicata. De cæte-ris conprebcnfîs,tres coniurationis au do r es'fe eu ri pereufli : rcliqui pecunia muldari funt : atque ex eo argento multatitio in ærarium relato,bcllum,quod alioquin vix fufti-hcripoterat,aliquandiupcrtradum eft.Poftridie Ludouicus qui ad mille paflus ab vrbe equitatu fretus fubftitcrat: vtnec motum vllumin vrbe concitari,nec hoftes ad pugnarn prodire anhnaduertit ad multam diem cum exercituAucrfamfe recepit. Crebræ deinde procurfadones vti confueueranr,vtrinque fiebant: nec circa vrbem pacati quicquam rclinqucbatur.Cæterùm Dyrrbacbiniadeo fuftulerant animospatefada coniuratione, depulfis vrbe boftibus,frumenti amp;nbsp;cæterorum commeatuum importatione, vtiam ho-ftiles excurfioncs minasqne contcmncrcnt.Intcrea legati à Ioanna ad Alphonfum mif-fi in Corficam pcruenerunt.Nanq; Alpbonfuspcr id temporis Corfos oppugnabat,Bo nifaciumt^ue oppidum totiusinfulæ ac gentis caput caftris fub vrbem pofitis,obfidebat: biquc,vbi poteftas loquendi fada eft,pluribus verbis régi dhferucrunt: cur Ioanna eins âdNeapolinprofedionempcrneceffariamexiftimarct.Deindc docucrunt eundem amp;nbsp;reginæ filium,amp; Calabriæ ducem pronuntiatum arcemque maritimam in Raimundi ma nu efle. Quibus acceptis,Alphonfus non defuturum fe reginæ amp;nbsp;matri optime de fe meritæ cum refpondiflet : omnibus celeriter ad nauigandum comparatis ,in Siciliam traiccit,inde,vtprimùmfibicommodumforet,Neapolim petiturus. Mifitquc ad loan-nam cum legatis qui illam de aduentu fuo in Siciliam certiorcm faccrent, feque breui adillam venturum fignificarent.Quo ad ilium profediAntonutius Aquilanus Calabriæ Præfedus amp;Hieracij Terrænouæ ac Sinopolitanus, amp;nbsp;alij quidam eiufdam regionis

proce-

LIBERPRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

proGCres cohortatifuntjpoftquam Calabria? duxàrcgina fadiis effet ^mittcret qucra-piam è fuis,qui earn prouinciam pulfis inde aduerfarijs,tuerentur.Quoruuj confilio pro bato,Ioanna Hixeritanum regiæ ftirpis carillimuni fibi hominem,amp; in quo multas 8c fin gulares animi ac corporis dotes inclfe norat,cum imperio co mifit.Qui in Brutios,quos nunc cum Calabris vno nomine Calabros vocamus,cum aliquanto equitatu tranfgrel-fuSjConiunótis copijs cum Antonutio ac C3fteris,priraùm Maletum petijts quo oppido vi capto,amp;in fidem recepro,pauló poftNeocaftrum pctens,amp;ipfum quoq; oppidum in régis poteftatemrcdegit.Deinde in Gratis flurninis vallcm,quod flumen ab antiquis A-cheron appellatum,amp; Alexandri Epirotænecenobilitatû Confentiam influit, progref-fus, multa præclara facinoraaduerfusFrancifcum Sfortiam amp;Crotoniatem reguluttij aliosq; Andegauenfium partium edidit.Interim dum arma,dum iuuentutcm, dum peen niam amp;nbsp;commeatus præparat,de ratione belli cogitate intentius coepit.Iam enim cernc bat animojquanta elfet eius futura belli moles. In primisq; cum animaduerteret fibi tur peadfamam foreproficifeentem fe ad reginamobfidione liberandam ipfum in vrbe Neapoli obfideri : Bracium qui Sfortiç opponcretur,merced£ conduccré inftituit.Erant hi duo clariflimi ac præftantiflîmi eius tempeftatis copiarum duces.Bracius quidem généré opibusq; illuftrior.Cætcrùm fcicntiarel militaris,animi magnirudo amp;nbsp;audoritas int vtroque propemodum pares,non folum æmulationem inter illos accenderat, fed etiain graues inimicitias pepererant,adeo vtnon vclutihoftes, fed tanquam inimici inuicem bellum gcrerent: alter alter! fcmperaduerfiinfefiiq;.Vna re difpares erant, quod Bra-cius animi tantum viribus,Sfortia non animi modô,vcrùm etiam corporis pollcbar.Bra eius enim vno latere debilitatus armis vti non potcrat.His de rebus exiftimauit Alphon fus nnllum à fe copiarum ducem loannæ rebus vtiliorem conduci polfe. Mifit igitur ad cum de loannæ voluntate nuntios,qui de eo conducendo agerent. Qui cum intcllige-ret fi Ludouicus pulfa Ioanna,regno potiretur Sfortiam æmulum,poftea Ludouici fauo re atq; opibus fubnixum : multo quam fe potentiorem fore : oblatam conditioncm læ-tus accepit.Cçterùm dum profeódoncm parat,complures dies intcrcelfere: cuius morç duæ fuerunt caufæ : vna quod ftipendium ad eum ferius miifum eft : altera quod no fatis tuto relinqui fuaexiftimabat.Is enim Martino pontifici infenfus aliquot Romanæ ditio-nisoppida armis occupaucrat; quam quidem temilli pofteacxitio fuhfe credidcrim: quafi cum fuperis bellum gercnti.Vcrcbaturenim,fimul ac in Campaniam cum copijs: tranfilfct : ne pontifex immilfo cxercitu,reccptis ijs,qüæ amifcrat,fuainfuper oppugna-tum irer.Interim Alphonfus ordinandis Siciliæ rebus præparandisq; quæ ad bellum ge-rendum opus eife videbantur,omnem curam ac ftudium adhibebat : frequentesq; nun-tios adBracium vti aduentum maturaret dimittebat. Itaq;Bracius compofitis domirebus, oppidisq; præfidio fîrmatis,è Perufîo tandem mouit ; ac per Pelignos Sulmonem deuenit:quinquagintâq; millibus paifuum vno die confedis celerius opinione omnium Capuâ eft profeä;us,fruftratendcnteSfortia, qui de eius j^fedione acceperat, ne in Campania tranfgrederetur.Cumq; celeritate aduentus fuifamampræueniffet,fallen dorum hoftium ci oportunitas data eft.Nam cùm poftridic équités, quos præfidij caufa ad Maria? maioris vicum Ludouicus miferat,vtfolebant,haud procul à Capua excurfio-nem fcchfcnr,amp; ij qui obuiam cxicrant,ex compofito cederent,vtperfequentes in infi-dias illiccrenr,Bracius cum equitatu ex vrbe repente egrelTus,tantum i j s terroris iniecit, Vtprimum impetum non tulcrint,nec prius finem fugiendi fccerint,quàm ad vicum vn-de difccfrcrant,peruenerint.Hicverô confirmatis paulùm animis,loci fiducia conftite-te ; aefub templum quodin arcis modiim emunitum erat fefe receperunt.Infignis eapii gna pro numero equitum fuit.Quos cùm Bracius diutius præter fpemrefifterc intuerc-tur,exhortatusmilites,cos intra muros præcipitesrcpulit, tcmplumquc eodemimpe-tu præter turrim cepit,cuius expugnatio eo difficilior videbatur,quôd in eam confuge-rant Pcrufini quidam eius fadionis quæ Bracio aduerfa erat, quos mortis metus au-dentiores ad refiftendum faciebat: hique à Bracio Venia data arcc cxcclTerunQpfo vico in loannæ poteftatem redado, omnique hoftium equitatu prope capto. Poft hæc Bra-dus Capuam reuerfus nullo iam obfiftente,quôd equitatu fuperior erat:Neapolim pro-fedus eft,amp; quod tam diu aduentûfuum diftulerat, priusprope in confpedu vrbis fuit^

a 4

DE GESTES ALPHONSI I.

quàm de eins aduentu nuntijs fides haberetur.Interca diim Bracij aduentus expcàabâ-tur,quôd nrulti ciuium ex coniurationisreliquiis ad Ludouiciim inclinare videbanturjSe pecunia inïlipendium'militideeratjlegatifex ad Alphonfum denuô mifli fuerant ora-tum,ne quid amplius eorum fpem defcreret,fi fe faluos effe cuperer. Ludouicum enim vndiq; copias cogère,omniaq; ad bellum traducendum neceffaria fumma curaproui-derCjpericulum efle,ne qua noua coniuratio fi diuturnior obfidio foret, in vrbe rurfus excitaretur:Bracium omnibus rebus domi conftitutis,mox affore : non elfe humanitatis cius,quibus tantam de fc expeôlationem præbuifTet eorum ad extremum falutem ncgli gere:Multos quotidic dues nec infimos quidcm,fed qui amp;nbsp;generc amp;nbsp;gratia inter dues valeant,in hoftiumcaftraconfluere,atq; adres nouas hos folicitarc,quibus cum aliqua necefsitudine lundi funt.quibus omnibus malis ipfe vnus mederi poflet.Profedo Nca poliBracio,coIloquioq5 cum Ioanna habito,literæ quamprimùm ad Alphonfum de ea re datæ,vt fi quid eius viri expedatio aduentum cius morarctur, quæ vulgo increbuerat opinio,omnempcnitusmoram refcindcrct.Quod cùm Alphonfus cognouifiet, profe-dionemmaturateinftituit. AtLudouicuspoItBradj aduentum, quôd cratimparviribus,!!!!!!! temere agendum ratus,àfolitis excurfionibus ac populationibus fuos coiiti-nebat.Sed magis eum angebat Alphonfi expcdatio,qucm fdebat maiores quàm fe vires ad alendum bellum haberc,amp; fufeeptam femel expeditionem non deferturum.Qua de read Martinû pontifieem qui in cum pronior quàm in Alphonfum erat, legatos mittete decreuit: ijsq; ad eum profedi hune in modum locuti funt; Exiftimamus non igno-rarc re,fumme pontifex, Alphonfum Aragonum regem Neapoli m dies expedati: eum-que fub auxilij prætcxtu Neapolitanum regnum inuadere conar! : cuius rei hand ambi-gua argumenta funt,quôd fe prius à Ioanna in filium adoptari amp;nbsp;Calabriæ ducem ac fuc ceïforem inftitui per legatos voluit: quàm c Corfica mouerit: quæ omnia illi haud re-pugnanter concelTerit: vt ea quæ viribus difîifa metuitne regno fpolietur, quamlibet conditionem ferre haud renuens,modô quandiu viuat regno n ui, aut certc reginæ nomen retinerepoirit.Necillud ignoras, Btadum acerrimum inimicum tuum ab eodein regcmercedecondudum: cum multo equitatu iam in Campanum ttanfiffe, mox his oppidisbcllumi!laturum,quæLudouico portas aperuerant : cui vni cùm refiftere vix poffit, quôd is plus valet equitatu quàm Sfortia, accedentibus nouis Alphonfi viribus quid arbitraris fore ? Cédât fanè,amp; ab incœpto defiftat oportet : quod fi quo fato accident, non debet apud te dubium effe, quin id iuris atque audoritatis, quod pontifex Maximus eo regno habcs,is breui tempore cleuaturus fit.Rex fublimi animo dominan di cupidus exlonginquis Hifpaniæ oris ac gentibus feris profedus omnia fuæ potefta-tis facict: arbitrio pro lege vtetur: ncctributum debitum pendet : nec regni infignia, quæ tui iuris funt,àte accipere dignabitur.Cuius exemplum fcquuturi poftet! pontifici-bus deinceps aduerfi atque infcfti,aut certc contumaces erunt. Quæ cùm itafint, fum-me pontifex,tuarum partium fuerit in id fumma ope eniti,ne Ludouicus bello fuccum-bar.Nam cùm fis Chriftianæ reipub.dux amp;nbsp;modcrator,omni à te rationc prouidenduni eft,ne quid dettimenti cius regnum capiat.BraciOjhaudquaquam regi comparando,tibi belluminferentc,magnam exiftimationis tuæ partem amififti : quid igitur cenfes fore fi àrege tam opuicnto tibitollatur audoritas ? Quodquidem facile tibi contigcrit(vti-nam talfus vates fim ) fi ad prouidendum his malis tardior fueris.Nequc enim eas habet Ludouicus copias,quibus Alphonfi ac loannæ vim fuftinerc diutius qucat.Tu veroeùm perBraci) tranfitum in Campaniam magno belli onere leuatus fis : poteris commodè,fî voles,Ludouicum adiuuare:qucm adiüuans facile amilTarecupcrabis.Quodnifeceris, amp;nbsp;Ludouicus Neapolitanum regnum, amp;nbsp;tu de pontificia maieftate atque audoritatc nonparum ptofedôamiferis. ^odne euenire patiaris,tc per fummam hanctuam poteftarem ac per omnes fuperos obfecramus. Fado diccndifine,cafibi curç forepon tifex refpondit,fpemque auxilij præbuit,quod vt præftaret duæ eum potiflîmæ impelle-bantcaufæ : vna,quod Bracium quem maximè oderat, vlcifci cupiebat: altéra quôd Ludouicum fibi multo obtemperatiorcm exiftimabat fore. Cum hac fpe dimiffi lega-ti Ludouico cettiorc fado, inde ad Florentinos ac cætetas Italiæ ciuitates, amp;nbsp;ad Phi-lippum Mariam Mediolancnfium principcm profcdi,docuc're quanto in pcriculo Italiç prin-

LIBER P R I M V S.

principes eflcnt futurî, fi Alphonfum regni Ncapolitani compotem fîen paterentnr; quodtant!regni opes velmoderatumregem,nedum imperij ac gloriæ cupidkare fla-grantcmjad occupandum Italie imperium allicere atque incitare fatpoHent. Singulos populos ac principes ei poftea parto regno,non futuros parcs : cuinunc coniunéti amp;nbsp;ad bellum confentientes illo baud dubiè fuperiores futuri elTcnt.Deteftabile profeôlô cui-uis deberet eflc,qui fit in Italia natus,Hifpanos habere dominos,amp; opulentiffimam atq; •amœniiïîmam Italiae partem pati Aragonenfium prouinciam elfe. Simul fummis preci-bus orabant atq; obteftabantur vti Ludouico auxilium ferrent,ac bellum id omnino ad fcpertincrccogitarent:nccfincrentrcgcmamicum inquem maximè Neapolitani re-gni pars confentiret,eo regno extrudi, vndcmaximosfruclus capere confueflent. His atq; huiufmodi verbis ciuitatum ac rcgulorum animos concitare conati,benignis modo refponfionibus relatis,ad Ludouicum rediere.Haud multo poftTartalia inter militares duces catçmpcftatc Celebris cum cquitibus mille àpontifice adLudouicum venir: quo equitatuaudus,hoftibuspropèparefteduscft.At Alphonfus dignitatis fuæ arbitratu» efre,priufquam è Sicilia foluerer,legatum ad Ludouicum mitterc,qüi ilium ab incœpto reuocaret : autfiid non pofiet, eibellum indicercr, quod marri opem ferre cogeretur, loannem Ferdinandum magno Confilio virum Ncapolim mittit, qui fe perbreui aduen-tiirumloannæfignificet: fimulqui Ludouico denuntict,nifi èNeapolitanis fînibus cum exercitu abfcedat,fefe auxilio reginæventurumdéquidem inuitum aduerfus eum arma fiifcipere quocum fibi confanguinitas amp;nbsp;amicitia fit : fedeos qui fefe in fuamfidem amp;tU' tclam dedcrint,deftituere,non videri id humanitatis fuæ.Quôd fi antiqua iura repetan-tur,intclligetLudouicus adfc magis quàm ad eum idregnum iurepertinere, quod per Aragonum reges quibus ipfc fucccfierit,ad quos regnum id per Conftantiani Manfre-diSiciliæregis filiam quæ Petriminoris Aragonum regis vxor fuit,adfe perueniat : Ca-rolumque ilium qui primus pulfo Manfredo, regnum inuafit,nullo iufto titulo regnum tenuilTe : quod ante eum Henricus imperator Rogcrij primi Siciliæ regis gener,regnum illud hærcditariumlcgitimoiuretcnuerit.Scd ramen quamuishæcfciret : noluilTe fœ-minam vcxarc,cxiftimantcm maximè iniquum elfe quæ Ladiflao fratri legitime fuccef-feiit,hanc regno exui.Rcginæ obitum ab eo expeèlari fatius fuilfe, qua mortua, fortaf-fe regnum fine ccrtaminc ad fe rediflet. Monere ac rogare fe vti ab incœpto abfiftere io animum inducat : fuamque amicitiam rctinerc,quàm inimicitias experiri malit: quod lî fecerit,pcrpetuam fibi cum eo gratiam atque amicitiam fore : fin aliter animatus fit,bel-luin parer: Cum his mandatis legatus Ncapolim profcdus poftquàm Alphonfum bre-ui venturumioannæ fignificauit : confeftim adLudouicum accelfit: cui cum regis mandata expofuiffct,irritatus his multo magis Ludouicus,Alphonfum faccrciniuftc ait : qui ipfumco regno cxpcllerc conctur,quod Carolo auo fuo legitimo iure à pontifîce ma-ximo concefrum,ab eo iuftè rcpetatur;Non elfe fibiobfcurum Alphonfum non tam auxilium loannæ ferre in animo habcre,quàm cius regnum occupare.Quod autem inquic polfeffionis antiquitatem fpedari oportere,non elfe ira : fed quo iure quoùc titulo quis poifideat. Nam quævel iuftobcllo parta, vel ab eo qui dandi poteftatem habeat tra-dita flint, hæciniuftc poftideri quisai'guat? Non debere Alphonfum ignorare, id regnum àpontifice Romano fummo omnium confenfu Carolo auo traditum olim fuiffe. Cæteriim ilium dominandi libidine omnia humana ac diuina iura ncgligcrc. Se tarnen fpcrarcdeumæquumiudlccm,vndeius fit,inde vióloriamdaturum. Sc verónequede-nunciarionibus belli,neque terroribus vllis fufeeptam expeditionem deferturum. Inter hæc Ioanna de Caftro Maris recipiendo cogitate cœpit: quod oppidum à Ludouico tcnebatur.Nimis enim propter propinquitatem Neapoli imminebar. Itaque eô Bra-cium mittete cum copijs ftatuit.Isquc prima noélis vigilia cum exercitu clàm hoftibus profedus : ante lucem ad oppidum peruenit. Cuius inopinato atque improuifo aduen-tu percullis oppidanis,antcquamijs fui colligcndi,aut arma capiendi, facultas daretur, irruptione fada,oppidum præter areem primo impetu cepit ac diripuit : nonnullos prç-tereavicos circunicâ:osexpugnauit,prædamiliticonccfta. Quod fimul arque Ludouico renunriatum cft,Sfottiam cum equitatu atque eo deledu, quem raptim cogère po-tuit,eô confeftim mittit,qui oppidanis auxilium fcrat,amp;Bracium,fi point,reditu intcrclu

ÏO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI I.

dat.Cuîiis COnfilioBracius per cxploratorcs cognitOjin his locis fibi hand diutius mo-raiidum ratus^quod omnis circaager hoftilis effet,quodq; ea loca adhuc militi fuo igno ta : antcquam Sfortia cum exercitu appareret,reliólo oppido atq; omilTa arcis oppugna tionCjConfeftim abireinde conftituit.ltaq; fecunda nodis vigiliainflrudo agminc,quafi vbiq; hoftis occurfurusfccusmare iter faciens,Sarni fluminis hoftiapropinqua oppido primùm tranfgrefTuSjitq; inde ad oppidum Turrira,quod alij Odaui,alij GrX’ ci Vocant à vini copi^fuos incolumesNeapolim reduxit. Quarc

cognita Sfortia, cùm nihil ampliuspoffet proficc-re,in Aucrfanum vnde iam mouc

rat,redijL

*

BARTHOLOMAEI FACH RERVM GESTA«

RVM ALPHONSI PRIMl R.EG1$ NEAPOLI'

TANI LIBER SECVNDVS.

Vu harcNcapoIi aguntur,Alphonfus cognito Ludouici animo,e Sicilia digrcfrus,adAenariam infulam quam Ifclam vocant,clancm appulit,ia-disq; anchorisin portu fubftitit. Quod poftquam loannæ nunciatum cft,Ioannem Caraciolum cum nonnullis optimatum ei obuiam quàm primùm mifit,qui illi de aduentu cius gratularentur : deindegratias age ret quod fe non deferendam in tantis laboribus exiftimaflet,ac demum rogaret vti ad arcem maritimam,quaein ipfius poteftatecflct,cum clafle profleifeeretur. atq; ibi tantifper morari non grauarctur,donee quae pro eius aduentu celebrando decrc ta eflent,pararcntur.Quæ cùm accûpiflet AIphonfus,adeam arcem fubito conceflit,ibi-que conftitit.Mouit maxime loannam infigne quoddam virtutisfpecimen, quod amp;vul-tu amp;nbsp;verbis rex præfeferre videbatur,atq» illuftrium virorum comitatus.Si quidem pratter milites acnaualesfocios,quorum ingens erat numerus,ad mille ÔC quingentos tùm equeftris ordinis viros,tùm regulos partim ex Hifpania,partim è Sicilia fecum ad id bel lum vexerat.Quæ tanta potentia confpeda,amp;fi loannç nonnihil molefta erat,quoniain eius opes eleuatura,aut certe obfeuratura videbatur : tarnen eidem renuntiata, ingenti earn fpe atq; lætitia repleuerunt. Poftridie paratis omnibus, Alphonfus cùm ex arce ml ritima in regia accerferetur,Neapolitanis ciuibus obuiam progreflis, fcaphisq; comple-to portu,claflem expediri,exercitumq; inftrufta acie,in aduerfum littus prodire iuflit,fi-mulacra quædamnaualis terreftrisq; pugnacinuicem edentes,rem profedo dignaifl fpedaculo. colluftratoq; per hunc modum portu,puppibus ad litus conuerfis,in terrant fub vrbem defeenfum eft.Ad quern mox Bracius progreflus, vehementer inquit,rex,o-ptaui ex quo ad me nominis tui fama peruenit,aliquod tempus accidere quo mihi ami-citiæ tuæ conciliandæ opportunitas aliqua daretur.Poftquam verb ca mihi occafio amp;nbsp;fl cultas dataeft: nihilprofedo potius habui,quam vtadteconfeftimproficifeerer: con-ftitudsq; quàm celerrimè fieri potuit domi rebus,in Campaniam quo me vocafti accelli: , nulloq; periculo,autlaboredeclinato Neapolim contend!: meorumq; militumvirtutc hoftium ferocitatem ita reprefli,vt qui prius ante Neapolitana mcenia quotidie excurren tes,huncagrumincendijs acpopulationibus vaftabant,nuncvix intra Auerfaemœniafc tutos exiftiment.Ad ea paucis Alphonfus fuam gratiam ilium pridem confequutum oh egregiæ virtutis famam,hanc verb non parum eius in matrem mérita auxifle, pro cuiuf falute quos laborcs quæ ue diferimina fubicrit fe fatis fcifle,pcrgeret modo, maioraque præmia quàm fibianimo proponcret fi belli exitus ex fentcntiaforet,expedaret.Simul his didis ad earn portam quæ Capuam fert ire pcrgit.Intranti vrbem vniuerfa ciuitas vi-fendi ftudio ei obuiam eft'ufa. Admirabantur autem non regalem corporis ornatum, fed in tanto ætatis flore virtutis tantam opinioncm.Hac multitudine circumfufus præeunti-bus,

L f B E R SEC VND VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K .

bus,perfingulasilobiliumfeflïoncs interfaltationesamp;cantusad arcem regiam perua^^' fit.Quo fimul atque eum ingrefiTum Ioannaaccepit ad palatij liminaobuiam progreflaj poftquàm eum exofculata clt : claues porrarum ipfius arcis ei illico fpeólantibus omni-^ bus tradi iuflit.Dcinde gratias in quit, ago fuperis,qui dedcre vt te in hoe regno mco prç fentem præfens intucri poflim: quimihiabfens decoriae faluti fuifti, Fatebor namque ingenue me hanc vrbem atq; hocregnum quod mihi reliquum Fortuna fecir, beneficia tuo poIfidere.Nam poftquàm Raimundus cum clafte auxilio venir: ea meditari atque a-gere non deftitit,quæ mihi profpera5boftibus aduerfa exiftimaret. Nam vt cætera omit-ram,qua node coniurati Ludouico vrbem prodere conatifunt,tandiu ancepscertamcii cuin hofte intra muros fuit,quoad Raimundus eodemtumultu excitatus,cum naualibus focijsoccurrit.Bracius verô primo aduentu non folùm à procurfationibus folitis Sfor-tiam prohibuit,fed etiam Caftrum Maris amp;nbsp;alia quædam loca circumieda vno impetii cepit. Quæ beneficia nifi maiora exiftimem quam poffim verbis æquare ingratilfima profeótö fim : vt autem me hifee auxilijs grauiftîmo obfidionis periculo leuafti, ira pro-îeâo aduentu tuo omnem belli motum fuftulifti.Nam qua grauitate, quo confilio, atq; animimagnitudine præditus fis : ne nobis quoq; in Italia ignotum eft. Hune ego certc diem omnium qui mihi adhoc ætatis illuxerintrauftum ac feliciftimum duco habeoque, quo te falutis ac dignitatis meæ defenforem acerrimum in hac vrbe mca meoque regno confpicio : cuius vel aduentu ipfo eines mcos haudmediocriter rccreatos,vides.Adhçc Alphonfus maximè^inquitjreginalætor fubfîdium meum quem optabam rébus tuis frii âum attulifte.Namque vtprimùmlegatustuus admeinSardiniamprofeélus mihi la-borcs ac diferimina tua narrauit,nihil profedo mihi potius fuit^quam vtmiftaclalfis par^ te te quamprimum ab obfidione vindicarcm: quôd per iniquum cenfebam me in quein vnum falutis tuæfpemieciftes diferimina tua negligere.Poftquàm verb res tuas arôtio-res fadas cognouijprætermiflaexpeditionecertajVtte ètanto belli incendio eripcrein contend!,quod vt præftarc poflîm,mihi fpondet caufæ tuæ cquitas, quam rem multum in bello valere compertum eft.Fado orationis fine,intra teda concelfitregali optîlentia atq; apparatu inftruda.Sub meridianum tempus poftquàm quietiindultum eftjad loan* nam fe contulit : quæ ( vniuerfa ciuitate in lætitiam effufa ) intends per mœnia euftodi* bus ne quid ab hoftibus detriment! per dolum acc!peretur,cius aduentum feftiuis virgi-num ac nuptiarum choris celebrabat : vnaq; cum ea varijs fermonibus diem exegit.De-* bine animum ad belli curas conuertitjcxiftimans elfe dignitatis fuæ aliquid fe dignuni aduentus fui initio gerere : ne in expedationc,quam de fefe haud mcdiocrem concita-rat,rcg!nam amp;nbsp;Dyrrhachinos fruftra adduxifte videretur : fimul ne terror hofti de fe in* iedus in fiduciam mox atq; in contemptum verteretur, fi per fegnitiem tempus tereret.. Itaq;cùm ei nuntiatum effet hoftes exAuerfa pabulandi caulà egrefibs, Bracium eo cum copijs repente mifit:Sfortiam opprimi pofte arbitratus, fi quàm primum obuiam iretur.Cæterùmhorum nihil Sfortiamfefcllit.Namq; id veritus fpeculatores procul !a diuerfa miferat : ne qua vis incautum circumueniret atque vti palatos per agros militesj colligendi fpatium cftet.Itaq; vt primiim Bracius ij s locis appropinquate cœpit, fpecula tores citatis equiSjhoftemadeftcSfortiæreferunt. Quo nuncio acceptOjftatim vt reiac temporis ratio pofcebat,pabulatorcs vagos dato figno coëgit : acieque vt erat inftruda conftitit.BraciuSjVtfcnfit vifos ab hoftibus ante curforesSfortiamq; minime falli pofte: fubito tranfuerfis itineribuSjad Auerfamagmen vertit: co confilio,vtillos reditu inter-cluderet. At Sfortia vt animaduertit no apparere hoftenijtatus id quod Bracius cogitaue rat,fe facile Auerfacxcludipofte,citato agmine,ad Auerfam iterrapit, pabulatoribus iti Juediam acie conieóds. Procèdent! moxnuntiatû eftBraciumhaud procul inde abefte: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦

jptinusq; confpedum eft agmen. Con uerfusigitur ad fuos Sfortia; Videtis in quit commi* litones in que nos cafiim fortuna perduxerit : pugnandi neceflitas inielt;fta eft:feftinat ha ftisjVt iter noftrum occuper,nec reditus patere iam videtur,nifi quem ipfi Ferro aperueri tnus.Quamobre quod animi ac roboris fæpc antehac in vobis expertus fum,id hodie irt hoftem oportet repræfcntetis.Militüanimis hac breuioratione confirmatis, iter perFe* quitur. Bracius ordine SFortiani agminis perfpcólo quo denfiorem SFortiæ aciem æqua* tet: quatuor acies confeftim in vnam contulit/hoftesq; aftccutus à Utcre inuadii:.'Hi verb '

n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G ES T IS ALPHONSI L

reccptus propinquitatc freti amp;pugnabant fimul amp;procedebant.Iamq; in confpeâu uerfæ res gerebatur,cùiTi clamore excitati oppidani,captis repente armiSjiubente Ludo uicojaborantibus fuis accurrerunt. Quorum accelfu audentiores fados Bracius admœ nia profequutus,poftquàm nihil profici polfc animaduertit,reccptui cecinit,Neapolini-que copias reduxit. Poft haecBracius à Ioanna cœpit contendere, vti vrbçm Capuam quameianteaduentuminftipendij conditionibus pepigerat,traderct. Quæ haudfatis tutum arbitrata tam validum oppidum tamtp oportunè ntum externi ducis,imperij prç-fertim auidipoteftaticommitti: eius poftulata indies diffeiebat.Quod cùm Braciusani-maduerteret earn rem per quam çgrè ferens ad Alphonfum detulit.Is verô amp;nbsp;fi loannam haudtemcrcin earn fufpicioncm incidilTe iudicabat,veritus fi ca res pcrtinacius negate tur,ne Bracium à rebus fuis abalienaret : idq; ad fidem fuam pertinere arbitratus, reginç multis verbis perfuafit,Ioannc Caraciolo clàm contrà renitente,vt quod Bracio promi-ferat,præftaret.Capua vrbsperuetufta,agri fertilitateamp; fitu nulli Campanarû fecunda. Hanc ab occidcntc Vulturnus amnis altus atq; prærapidus alluit, duabus egregij operiJ è faxo quadrato turribus ponte iundus. Ab oriente,qua ferè parte ad Ncapolim fpedat, manu atq; opéré munitam.Eo profedusBracius abfq; controuerfia earn in ditionô præ-ter arcem accepit.Cæterùm arcium præfcdi ( nam duæ funt,vna contra vrbera,altera ad exitum ponds fita)tradere arces renucbant,nifi pecunia que ijs pro euftodia debebatur, fibi primùm numeraretur.Iniedaq; eft ob earn caufam nonnullis fiifpicio, earn arcium præiedorum tergiuerfationem àloanneCaraciolo ortam efle,indignante,vt dixi, earn vrbe Bracio tradi.Qua de re cùm certamen amp;nbsp;altercatio orta effct,ijs perfolutaAlphon-fi opera qua poftulabant pecunia,cum præfidio arcibus ccfTcre-Ea æftatc nihil ferè me-morabile geftum eft.Nanq; omneid tempus excurfionibus,aut leuibus præliis,aut cohi portandis in hycmemneceflàrijs confumptum cft.Exado veto autumno,quanuis media hyems inftarct,quod anni tempus quieti militum dari folet : cum acccpilTct Alphonfus Acerras propter propinquitatem (neq; enimplusodomillia palTuum ab Neapoli ab« eft )ingentis rem momenti ad propulfandum bellum vexandosq; hoftes elfe, cô exer-eitum ducere inftituit.Præparatis itaq; omnibus oppugnationi neceftarijs, contradisq; vndiq; copijs Acerras profedus eft,binisq; caftris pofitis,vrbcm obfedit.Acerrani quan quamfubito atq; improuifo eius aduentu perculfi, claufis portis illico in mûris apparue runt,ftationibusq; idoneis quibufq; locis difpofitis,propugnaculisq; interiedis,{ubcun tes hoftcs,amp; fcalas muro admouere conantes fortiter fummouebât.Quod cùm Alphon fus animaducrteret,tormcnra amp;nbsp;machinas admoueri iuftît,magnoq; militum labore vrbcm circunuallare aggreffus eft:fadoq; vallo duplicem foffiim obduxit,vti ijs omnis au xilijfpcs adimcrctur,crcbris inter vtranq;fofram turribus cxcitatis.Cætcrùm oppugna-tio omnis fruftra crat,oppidanis fortiter contràtendcntibus.Tandem tormétis mûri par te qualfata,ægrèrcfiftebant: cuitarnen malo fie occurrcbant,vt quantum interdiu pro-ciderat,tantundcin munimenti ex materianodu fufficerent.Hos autem laborcs eô cofl ftantius fcrcbant,quôd Auerfæ oppido propinqui,fefe à Ludouico deferi non polfecou fidebant.Qui corum difcriminc cognito,ne oppidum ad bellum gerendum ram oppor-tunum amitterct,ijs auxilium ferre ftatuit.Quibus cùm iam non aliter quàm ui amp;nbsp;armis fubueniripatercturoppidicircunuallatio,Sfortiæimperat, vticum omni excrcitu (nifi quantum Auerfæ præfidio fat effet) eo per nodem proficifcatur.Isq; confeftim ad milites profedus,diffimulato itinerc,ne quidhoftes fentirent,corpora curari,amp;aliquantum quieti dari iubet,ne quid in his moræ fit,vbi fado opus fuerit : confiliumq; cum paucis primorum ordinum communicat.Paratisitaq; omnibLis,tertia nodis vigil i a Acerras ver fus compofito agmine,quafi hoftis in confpedu effet iter facit,amp; ad tria millia paffuum ab oppido conftirir.Quod poftquam Alphonfus ex fpcculatoribus cognouir, confeftim loannem Vinrimillium virum fortem atq; impigrum,cum parte peditatus dequitatus ad pontcm,qucm Cafulæ vocant,ci obuiam mittit,qui ilium tranfituClanij fluminisprohi-beardscp celeriter profedus reperit duas iam hoftium acies cum parte peditatus occupa toponteflumen tranfijffe.Miffisq; quiid Alphonfo renuntiarent, laceffere hoftes cœpit, vtfi quàpoffct,vel cos qui tranfierant trans flumen repellcrct, vcl tranfirc conantes arceret.Quibus Alphonfus rcnuntiatis,pcditatum quem egregiumnauibus vexerat,fta-

um

LIBER SECVNDVamp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïj

tim ad cum fubmittifjhisque aliquot equitum turmas addidit : hancq; ômném manum Nicolao Piciniiiö iam tum in re militari claro,qui in magnuni poftea amp;nbsp;fingularem co-piarumduccm euafit,attribuit: ipfe interim Opera cuftodiri,amp; ne quid omnino detri-mentiab oppidanis accipipolTetjObfcruariprxcipit. Omnibus pro tempore prouifis, reliólo in caftris Bracio cum parte copiarum : ipfe ciim ad pontem contenderet,fuafit BraciuSjVti ipfepotius incaftris aduerfus oppidanos maueret,fé ad pontem irc finerer. Quöd confilium cùm omnibus probaretur,dimiflb Bracio ipfe in caftris perftitit.Iamq; interuentu Picinini perculfi hoftes, ponte deferto, terga dare Cœperant, cùm interim Bracius fuperuenit,fimulareq; fugam fuos præcepitvt hoftes cis flumen illiciat^ AtSfor tiavtprimum vidittemerc hoftes cedere,infidias veritus,ab ijs perfequendisfuos con-tinuiqae förtiflimo quoq; in poftremo agmine collocatO Auerl’am iter rapit.Quöd cum Bracius animaduerteret: amp;nbsp;ipfe infidiarum metu, emittere noluit qui pcrfequercntur abcuntes.Et iam millepafTus citatim Sfortia contenderat: cùm loannes Vintimillius cum valida equitum manu pontem tranfgreflus eum infequi cœpit : nouiftimosqi affe-cutus,agmen moratus eft. Quo vifo Sfortia fuos,vt quoad tuto poftentamp; dimicafent, amp;progrederentur,exhortatus: nuncagendo,nuncimpetum hoftiuni fUftinendo, cum aliquantüproceftiffcqloannes rcceptuicecinir,accitràpontemfuos reduxit.Dum hæc adpontem gerebantur,Xantus Acerrani præfidijpræfeÂus rei bene gerendaioportuni-tatem ftbi datam arbitratus,cùm fubito eruptione faóta,in opera impetü feciftet j haud magno negorio inrra mœnia ab Alphonfo repulfus eft. Atq; ira res vtrobiq; féliciter ge-fta, Acerrani Sfortiæ fuga comperta,etli rebus fuis diffidere cœperant, nihil tarnen animos reiniferût.Qua murus difiedus erat materiam atq; aggerem continue ftifticicbant. Cæterùm obfidio ad extremum amp;nbsp;oblcftisamp; obfidentibus paritergrauis erat^Italico præfertim militi,qui hac noftra tempeftate fub tefto hybernare confueuerat : nec folùm propterhyemisacerbitatem,fedquodtùm Clanij fluminis vicinitatë,tùm naturali fitu circurrtiefta regio pluriiriiim aquofa eft.Quod cùm Alphönfus intelligeret, ne ibi diu-hus tempus tereretur, oppidum vndiq; fuinma vi nouis operibus adicébs oppugnare inftituit.Dum hæcparantur,Martinus pontifex maximus Cardinales duos legatos, alte tum ad Alphonfum,alterunl ad Ludouicum mittit : quorum aduentu inftituta oppugna tio dilata eft,ac de! concordia inter Alphonfurri amp;nbsp;Ludouicum per eos ägi cœptum. Cumcp oppidum ob earn rem obfidCreturnegligentius,Ludouicusfenaä:um opportu nitatem arbitratus,qua Acerranis opem ferret: quaintermiftæ euftodiæ erant, plerasq; in oppidum clam dimifit.Quo fa(fto,euenitvt Acerranis iara nihil amplius oppugnatio-nemmctuentibus,Ludouicus (quodlegatidecreuerant)oppidum in eorum potefta-tem tradere abnuerit.f^ade re permotus Alphonfus,oppidum totis viribus oppugna-re,vtiiam conftituerat,decreuit: neclegatus diftuadebatrei nouitate animaduerfa: nc-que enim Ludouico fas eftc ducebat,interim dum de compofitione per legatos ageba tur,in obfeftam vrbem præfertim intermiflfa oppugnatione,milite tranfmittere.Et quan quam multis à prælio abftinendum videbatur,quod cùm antea oppugnatio difficilis fo ret,eam auxilij acceftione haud dubiedifliciliorcm ftituram exiftimabant : fortunam tarnen experiri conftituir,quö fe non impune elufum Acerrani feirent. Accedebat alia ra^ ho,quód obfidionem,quæ iam propè ad extremum permagno militum labore perdu-« da erat,in æftatem extrahi nolebat : ne aut plus negocij poftea haberer, aut ft re infeda difcederct,ca expeditio fruftra à fe fufeepta videretur,qcf exiftimationis fuæ plurimum referre cenfebat.Itaq; paratis omnibus,oppidum Vndiq; oppugnari premiq; fumma Vi cœptum.Quod cùm oppidani animaduerterent,ad oppidi tutelâm haud fegnitCr con-currunt in genresq; lapides atq,' omnifariam tela è muroin fubeuntes iaciebant. Præci-pua tarnen ijs propugnationis cura circa muri ruinas erat: quod ab ea parte oppidum faciliùs fuperari pofte videbatur. Quod Xantus cùm futurû prouidîftet,oppidanis per ftationes dilpofitis ad eius loci defenftonem fortiflîrhum quemq; militem collocauerat. Alphonfus ne cxercitum diuifcrat:Equitatus amp;nbsp;fagittariorum magnam partem muri rui, nis oppofuit,ijsq; Bernardum Centiliam præftantem virumpræfecit., Guilielmo Mon-cat£,pars oppidi quæ ad meridiem fpeótatjcum parte copiarum oppugnanda eft data. Lquites defilire equis iuift,partim ad Bernardum partim ad Guilielmum acceftcre : re-

b

f4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GBSÏIS ALP H O NSI I.

liquicumBracioinequis conftiteruntjVt quocunq; opus cfTcr, fine mora aduolarent. Cæteræ pedeftrcs copiæ vbi expedite vifum eft pet vatia ante oppidum locadiftributæ, vti vno tempore figno dato oppidani vndequaq; premerentur.Fortc ea node quç ante-cefteratjingens imber campos inundaucrat,folumq; fuapte natura aquofum adeo labe fcceratjVt nccmiles,nec cquus veftigio poflTet infiftete: quae res magno incommodo oppugiiantibus cecidit.Xantus in medio pugne ardoreper oppidum difeurres cum op-pidanorum manuamp;laborantes adiuuabat,amp;fegnius pugnantes accendebat.Maioreta men viea pars oppugnabatiw,qur muro nudata crât.Sed tanta erat eorum virtus, qui-bus ea tuenda obtigerat,vt nulla vi munimentafuperari polfent. Multi in foftam ruen-tes grauiter fauciati pedem referre coadi funt : nec vllum fruftra telum in tantam mul-titudinemab oppidanisconijcipoterat.Dum acriter pugnatur, Guilielmus Moncata fofta ac vallo tr'anfmiflis ad munimenta auidius progrefTus lapidibus pene eft obrutus: cùm armorum grauitas Sc foli lapfus veftigium non recipientis regrediendi facultatem adimeret.Blafcus quoq; Paffaniti comes graui vulnerc accepto cùm prælio excelfifTet, paulo poft mortem obijt.Cuius viri deceffu Alphonfus grauiter commotus cùm maio-ri conatu oppidum ira percitus debellaret,nein oppidanos plus æquo fæuiret, legatus orare eum vehementius cœpit,atq^ vt prælio finem imponerct,fuorumque labor! ac pe riculo parceret.Non dubitare fc inquiens,fimul,atq; rclponfio à pontifice allata effet, quam expedabat,quin Acerrani cumbonaLudouiciveniapontificis imperatafaccrér. Ôpod fi fortaffe abnucrent,nullam fe pro ijs veniam amplius petiturum.his verbis de-mollitus Alphonfus vt erat natura mitis,etfi rem eö deduótam videbat,vt oppidani diu-tius eius vim ferre non poficnt,receptui cani iuffit, plerisqi oppidanorum vulncratis. De Alphonfi quoq; exercitu plures fauciati : nonnulli etiam interfedi : in quibus Fran-cifcus Panoimitanus ftrenuus eques,quifortiter pugnans cecidit. Poft hanc pugnani complufeuli dies abfq; certamine exaóti.id modo obfcruatum,ne quid fublidij autan-nonæ ab hoftibus clam deferri in oppidum poffet,donee à pontifice nuncius cum iitc-ris re dij t. Quibus allatis quöd id pontifici placebat,Ludouicus ex oppido præfidium fine certamine euocauit,atq; in legati poteftaté tradi iuffit. Quo recepto, Alphonfus Bra-cio cum eopijs in hyberna Capuam dimiffo,Neapolim redijt. Haud multó poft Tarta-lias,cuius fides Sfortiæ fufpefta erat ( quöd ab Alphonfo equos quofdam dono accepc rat,amp; à Bracio diligi videbatur ) permittente pontifice, vt quidam audores funt,a Sfor-tia comprehenfus cft,ac fecuri percuffus.Interim cum de componenda regum contro-uerfiaageretur,induciæ fadæ. quare legatis pontificis iuffa permiffa.Ludouicus è Ca-ftromaris, cuius arcem adhuc tenebat,atq; ex Auerfapræfidijs dedudis,ea oppidainle gatorum manudepofiùt.Sfortiæquoq; amp;fuorumfaluticonfultum,ijsq; etiam Bracij o-pcrainloannæ atq; Alphonfi gratiam,Bcneucntum quod tcnebat,accepta fide ferece-pit.Eatcmpeftate Aquila ciuitas in Marfis opulcnta ac bellicofa quæ ad Ludouicu de-fecerat,Ioannæ adhuc imperio rebellis erat.Quam cùm fibi ex fœdere dcpofccret, Bra cium Ioanna fimul atq; Alphonfus (neq; enim quiequam amplius à Ludouico metue-bant) vtad earn capiendam proficifcerctur,pcrmifere. Quicumcopijs profedusple-risq; circaoppidis caftcllisq; partim vi partim voluntate reccptis,commcatibusq; intcr-clufis,cäftris propius admotis vrbem ipfam ardiffimè obfedit.Etiam nihil propè hofii-le in omni regno videbatur,prætcr quàm Marheloni : id caftellum haud procul ab Acer ris fitum ab Otino Caraciolo tenebatur.Erantin eo pedites trecenti,qui nihil Campanis quietumautpacaturelinquebant: ipfe quidem Otinus loannæinfcnfus velob eam maxime caufam fercbatur,quödilla loanncm Caraciolum fibi honore amp;nbsp;dignitate prç-tuliffet.Erat is quidem magna prudentia atq; dato animo:magnas etiam opes habebat. Quapropter multos amp;nbsp;duces amp;populos audoritatc fuaad Ludouieü traxcrat.Itaq; cùm Alphonfus animaduertcret Campanü agru ab ea parte infeftari: vti eos à maleficio atq; excurfione cietcrreret,quicunq; exijs capiebatur in naues longas inremigü fupplemen tum dari imperauit. Quo cognito,Otinus captiuos oes qui in cius poteftate veniebant, exedis manibus,ac nafo mutilato,dextroq; oculo cruto dimittebat. Atq; vt contingebat efferatüacnefariûbellûvtrinq;geri,ita in hocrerü ftatu peftilcntia vrbeNeapolin grauiter vexantCjIoanna atq; Alphonfus,qvrbi pr^effent cü prçfidio rdidis,fefc Caftrö maris

/

LIBER S E C V N D V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lÿ

maris reccperunt. Erat autein omnis ea regio, quantum à Caftromaris ad fummum Mineruæ promontoriumpcrtinet Ludouico arnica:necdum cnim ad loannæ imperium fidemq; redierat,quamuis è regnoLudouicus abfcefliflet. Proin ne quid inde ii -commodirurfum aliquando fuboriri poflet,ftatuit Alphonfusin ea loca curai clafTe proficifei,id tempus maxime idoneum exiftimans ijs populis expugnandis, quo onrais auxilij fpes ijs fublatavidcbatur.Ludouico enim fubmoto,non habebant qui eos milite aut commeatu iuuarent. Itaque accerfita clafle cum parte peditatus primùm obfi-dere Vicum cœpit: id enim oppidum Caftro maris proximum eft: eoque baud magno laborc eft potitus.Quo recepto amp;præfidio£irmato,adSurrcntum caftra mouit: quod oppidum non plus quinque millibus paftuum à Vico abeft. Cæterùm fitu atque opcrc multo munitius. Idque machinis amp;nbsp;tormentis adhibitis circunfedit. Intcrca Maftæi, quorum oppidumSurrento propinquum cft,veriti ne ad fc poftca duceretur cxcrcitus, legatis miflis deditione fccerut.Quibus rebus cognitis Amalphirani,quç eft altera pars eiufdem promontorij5abfque certamine amp;ipftin deditionem venerunt.Ad quindecim millia paftuum id promontorium in mare protenditur,ab oriente qua eft Amalphis, amp;nbsp;alia quædam oppida,vitis,oleç,citri,atqueomnis generis cultarumarborum amp;nbsp;frugum ferax,fonribusprætcrea,fitu,cœlifalubritate, arque amœnitate, omnis Italiæ oræ pri-mum celcberrimumque. Ab altéra parte quà eft Surrentum oppidum,vini fuauiflîmi arque omnis pomorum generis copia : identidem memorabile Mineruæ promontorium appellatur,quàd in eo olim templum cflet Mineruæ fàcrum.Huic promontorio oppo-fita eft Caprearum infula montanaplurimum, in cuius pene medio l’urgit mons editus, vndique præruptus amp;nbsp;præceps in mare fpcôtanSjfeccfTu olim Tybcrij Cçfaris Celebris: in quo fitum eft oppidum eiufdem nominis munitiflimum.Quod cùm audiflTet Aîphon ftisfitus fîducia ab oppidams negligentius cuftodiri,nolt;ftc inrempeftapartem claftis co luifit : hique nalt;fti locum cuftodibus vacuum admotis fcalis in murum primo pauci eua fcre:raox,vttutum ac liberum afcenfùm cognouerunt,ccrtatimplureseodem confeen derunt,atquc oppidum ( oppidanis fomno Icp ultis) ingenri clamore fublato inuadunr. Quo cafu tam fubito ac tam inopinato confternari oppidani,cùm arma caperc conaren tiir,lioftium multitudine cclcriter opprelïî,armis pofitis præfidium admifere. Simul om nis infulafincvi repente deditionem fecit.IntcreaSurrentini,quosobfideri diximus,o-mnilj^e auxilij dcftituti,cùm coru rares in dies vclicmentiuscoartarctur,amp;ad obfîdio-nem fames accederet, conditionibus quas poftulabantimpctratis,præfidio intromiflb in deditionem vcncrunt.Recepto Mineruæ promontorio, quôd adhuc peftilens mor-busNeapolin afflictabat,Ioanna atq; Alphonfus fefe Caietam recepere Artale Luna,cu ius opera forti in oppugnationeSurrentina vfus fuerat,cum parte claftis eius orc præfî-diorcliifto.Totfortibus fadis profperisq; fortunæfucceftlbus,Alphonfus ad gloriæ in-cremcntanatus,omnium regulorum animos in fc conuertit.Iraq; qui prius Ludouico fa iierant,eius rebus defperatisfortunam fcquuti,adloannç atque Alphonfî imperium rc-dierunt.Per eos dies Alphonfus legatos ad pontifteem mifit qui ius fucceftionis loannæ rogatu peterent : quo impetrato,ccleriter reuerfi funt.Pcr idem quoq; tempus Sfor tia adAlphonfum falutandi gratia Caietam eft profedus.Idem fecere reguli qui Ludo-uicum fcquuti fucrant,erroris fui veniam poftulantcs : ijsque omnibus venia perbeni-gnè ab Alphonfo data,quanquam Ioannaçgrc ferente tàm facilè ijs ignofei. In id enim maximè ftudcbat,vtfibi clemcntiæatq; humanitatis famam compararct.idq; ad conci-liandosfibircgulorüatq; populorum animos vehementer conducere exiftimabar. Ad hoc vfq; tempus Ioanna atq; Alphonfus de commun! fententiares omnes bcllicas atq; vrbanas adminiftrauerc : fummusq; inter eos confenfus omnium rcrum fuit. Cæterùm communis regnoru peftis atq; pcrnicies,inuidia earn quç inter eos erat,caritatem labe-fadare paulatimcœpinfidcq; mutuafublata,in fufpiciones,atq; exindc in graues fimul-tates ventum. huiufmodi ferme cauiis Auerfani Accrrani,Surrentini,Amalphites cçte-riq; populi qui vcl vi vel voluntate deftitutis Ludouici partibus,deditioncm fecerannin Alphonfiverbaiurauerant. Quod grauiter ferons atq; indignans loanncs Caraciolus, quoniam quantum audoritatis ad Alphonfum acceftrerat,rantum eius audoritati atque opibus detraefum exiftimabar, meditari cœpit quonammodo dignitatem fuam tueri b 2

,16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTISALPHONSI I.

pofTct.Erat hic vir ingentis fpiritus : nec ei confilium in omnia vel pacis vel bcTTi munc-ra deerat,nee ferre æquo animo potcrat^quenquam fibi apud loannam audoritatc amp;nbsp;gratia præferri.Ipfeenim cundis regniregulis non anteire modo dignitatejVerumetiam imperare confueucrat:eratq; omnibus maxime formidolofus.Itaq; inter loannam amp;nbsp;Alphonfum cœpitfufpiciones amp;inimiciriarum caufas gercre.Facile vero credidit loan na : mulicbris nanq; fexus,vtnatuta imbecillior ac timidior,ita ad credendum pronior eft.Cumq; in dies augefcerentfufpieiones,amp; vcrcretur Ioanna nc fe in Catheloniam milTajAlphonfus fibi regnum eriperet,diflimulata caufa è Caieta Prochytam profcóta eftjquæ infulapcrbreuis haud pröciil Puteolis cft fita^quafi ibi animi caufa manfura.Ibï aliquotdics commorata,Putcolos petijt, vt inde Ncapolin traijceret. Quo audito Al-phonfus Neapolin reuerti ftatuit.Iamenimpeftilentiareftindacrat; terreftriq; itinere ire maluitjVt Capuam atq; Auerfam vrbes inuiferetnondum àfe vifas. Cumq; Capuam venifTetjquó magis omnem loannæ de fe fufpicionem acmetum adimeretjad earn falu-tandum Putcolos profedus eft.Cæterùm eius profedio earn potius fufpicionem auxit. QuapropterjCO Capuamreuerfojioanna mox Neapolin pedibus petijt. Eius maximae celeritatis caufa fuit, quod verebatur,{i Alphonfus Ncapolin præucniret,ne fibiintegrû non foret in arcem Capuanam (vti conftitucrat) fe recipere, neue cogeretur in arcein regiam præter fuam voluntatem fe confcrre.Neapolin ingreifæjCÙm fecus arce regiain iter faceret,præfeôlus arcisoccurritjilliq; claucs obtulit: cui ilia valetudinem caufata, veile fe aliquot dies in arce Gapuana elle inquit : mox,vbi conualuilfet, reuerfura. Alphonfus tarn repentina cius profcódoné admiratus,fe præfcrtimincôfulto, ne quid ilia noui machinaretur aduerfus fe veritus,confeftim Ncapolim profedus in arcem regiain fe reccpit.Tum dilïîmulatæ ad earn diem fufpiciones ac fimultates paulatim detigi coe-ptje. nonnunquatarnen Alphonfus,vt fufpiciones,li polTct, eleuaret, amp;nbsp;ad earn vifen-dam ibat.Inter hæcFrancifeusDarinio,quem Alphonfus Roma miferatjad eum fcribit fe comperilfe,vitæ eius infidias parari,cumq; diem ncci fuæ deftinatum eire,quo ad loannam falutandam proficifeeretur. His permotus Alphonfus aduerfariorum conati-bus obuiamire inftituit : amp;quoniamloannem Caraciolum eius confilij auóloremfuif-fe acceperat,fpcrabatq;,eo comprehenfo, omnia profpere ceirura,vtprimùmin regiam accederct,qu0 Senatus die ire confueuerat,diftincre hominem conftituit,ncc prius di-mittere,quam hbi Capuanæ arcis poteftatc faóta,Ioanna quæ vellet elïiccret. Exiftima-uitloannam eo viro abfcnte ac velut pignore fidci retento,quæ æqua forent haud repu gnanter faduram quod in co feiebat elTc omnem reginæ conliliorum fummam. Itaque hunc haud multo pôftin regiam profedum iulfit in Senatum ire,quali magnum aliquid de regni ftatu confulturum,neu ipfe autquifquam c fuis ex arcc egredcrctur, obferuari præcepit,ne Ioanna ilium detineri fcirepoiret,antequamipfe ad earn peruenilfet. His compolitis adloannam citatimproficifcitur.Scdnihil horum loannam latuit. Quidam cnim Bracij notarius ad Alphonfum profedus rem ad earn detulir,fimulque arcem Capuanam à rege peti,eo animo,quantum coniedura confequi polfetjVt cam,arcc capta, in cuftodiam traderet.Hoc nuntio prope exanimata, quid agcrct nefeiebat, præfertiifl omnis confilij eius audore amilTo.Ncq; enim dabatur in re tarn fubita tamq; infperata

^^îlus confilij locus.Id tarnen ijs qui cam circunftabant,in tanta rcrum perturbatio ne, in ' primis falutare vifum eft,portam aduenienti claudere. Protinusq; omni arce tumultu compléta,alij ad alia officia,prout cuiq; vel ratio vcl animus fuppetcbat,finc ordine, fineimperiojdifcurrebant.ln tanta trepidatione cùm Alphonfus medium iam pontem tranfgrelfus eflctjdeiedarepente catarada cxclufus eft.Tum qui muros infeenderanr, eum fiipernclapidibus inccfterc cœperunt.Quod vbi animaduertit,confilia fuaprodi tafufpicatuSjperuerfo celeriter equo pedem retulit,atque extra teliiadtumfubftitit: pa rumque abfuit quin lapidis i(ftu,quiin tergum equi incidit,occubucrit. Deinde ciuilem motumveritus,præfcrtim in viarum anguftijs,in forum boariumfe recepit. Is enim locus vifus eft maximèidoneus,quöd erat late patent! campo,in quo magna vis homi-num explicate fe poftetjac fi vis fierer,manu rem gcrere.Erat enim ei adhuc ambiguum quonam id clues animo laturi forent. Inter hæc Hifpani Cathelanique cognito régis fui diferimine correptis armisgt;có aduolauere.Confternata tanto malo ciuitas, Dyrrha-

china

Lr ß E R SEC VN D VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vf

china præfertim fadiö (nam Andegauenfibus id lætum accidérat) nee pro co,ncc ad-üerfus eum arraäfumerc aüdebat.Magnapars donli fedentés vrbis cafum ingcmifce-bant leuatos ftf externi belli metu in domellicum atqs inteftinum incidifle. Nee ignöra-bant id mali ex inuidia atq; ex fufpicione oftunl,qüöd Compliircs iniùriæ èxtarent, quaè dm graues inimicitias inter regem amp;rcginam parère debuifTenti Pleriq; tarnen ofticij caufa,nequid plus æquo rex fortalTeper iram faceret,eódem iiïcrmes cóuenere.Hi ne-que falutijneq; excidio propiorem vnqüam ciuitatemvllam fuilTe aiebant.Si enim ipfe ac Ioanna confentirent nullam vrbem vnquam felicioreiri füifTc : fin verb dilfentircnt nullam citiusperijfle.FutttraminteripfosDyrrhachinosfediridném,reuöcaturos èRo maLudouicum aduerfarios : fimulq; omrieregnum belliincehdio denuo conflagratu-rum,ciim vtriq; fuos exereitus fuosq; duceshabiturifinti In his colloquijs fcliqua diei parte confunfipta,cùnl riulli apparüifieritqui vim facerent,in rdgiam fe recepiti Poftri-dic de reeonciliatione per communes amieos agi cœptum. amp;nbsp;Alphónfus quidém rem componi cupiebat,quód bello domeftico iii Hifpaniam reuocabatur,vt Henricum fra-trem èloannis Hifpaniæregispotefl:atelibérarèt.Iôannaverôab ea re prorfüs auerfa^ etfi fimulabatplacere fibi de eoncordia agi,continuo adSfortiam mifit,qui eum irt gra tiamreeeptumoraretjVtifibi circurriucntïC atq; opprefiæ quamprimurn opcm ferreu Cuius confiliocognitö Alphortfus,qUicqüid militum equitumq; habebatjCxtfa vrbemj qua Sfortiaventurus erat exife iubct,ne ex arce Capüana loartnaiii educeretjaüt in vrbem irrumperct,naualibus focijs per varias vrbis fiatiönes difpofitis.Bernardus Centi-lia ijs copijspræfeÂus.Nonignorabat Alphónfus tütius efle cónfilium, copias in vrbe: contineri : fed verebatur,vbi loannam cum Sfdrtiàabire pateretur,ne graüiüs in fe bellum concitaret. Cognito Sfortiæ aducntu Bernardus Copias in quatuor àciés diuifît, ijf-que fingulis ad cas vias quæ ad vrbèm feruntdilpofîtis,neliberaefiethoftiprôcurfatioj iranfucrfis tignis vallum obiccit. Ipfe in primanl progrelfus aciem^vianl Acerranam, quaSfortiam aduentareaccepcrat,tenuit.Qui dimicandi auidîor apprqpiriquarttc Sfor ha^priufquam fibi fatis fpedatæ hoftium vires effent,audàôter congremls cutii impe-tum ferre non poffetjad fecundam aciem fe recepit.Hic paulùnlretardato hoftili impe-tUjprælium redintegrate cœptum.Quod cùm Sfortiaänimaduerteret, ipfe cùm paucis in propinquos hortos clam digreffus, perfradoqui viæ immiriebat murOjfubito hofti-bus à tergo improuifus apparuit.Illi verb pcrterriti,cùm amp;nbsp;à fronte amp;nbsp;à tergO prenieren iui‘,tclisq; prætcrea amp;nbsp;tormentis ex arcc Capuana peterentur j fcfe iri fugam conicce-runt.EareconfpcôIâjtcrtiaacies amp;ipfamoxtcrgadédit: quos hoftes petfccuti propè omnes ceperunnQuarta item acies vtfüosprofligatosfenfit,faluti fuga confüluit: ho-rum alij Capuam,alij in regiam arcem citatis cquis fefe rcceperunt. In co prælio propè omnis nobilitas capta eft,quæ Alphonfum olficij caufa fequutafucratjatqueomne in-fuper militum robur.Sfortia deinde vidoriamfecutus, eodem impetu Capuanam àr-cem, ac protinus vrbem ingreffus,Hifpanos,SicuIosqgt; omnes expulit,eorum hofpitijs direptis.Poft haïe de expellendo Alphonfo cum loânna confilio habito, eaq; primùm parte præfidio firmatai quæ rCgiam arcem vrbiiungcbat,ad Auerfam obfidehdäm copias ducit(ex hofte amicus amp;nbsp;dux fadus)ibiq; caftra pônit.At Alphonfus cladc fuOrum cognita,cùm neq; pecuniam habcretvnde nouos exercitus compararct^ nequeclalfem paratam qua acceptam iniuriam vlcifccretur,præfertim inimica ciuitatÈjangi animo coé pit.Spes reliqua eratin ea claffe pofita,quâ Barcinone ad Oorfam expeditiortem côpa-rari feiebat, amp;iam inftruétam elfe exiftimabat. Muniendæ arci intentus adfrumenta conuchenda,pecuniamq; conquircndam,in SiCiliam mittit : fimul qui clalfi occurrant, fieafortèin curfuclTetjiubeantq; confeftim Néapolim petere^ amp;quinâm tèrüm fua-rum ftatus fit edoccant.Oppidaniveriti,fi qua claiÏÏs aducntaret,ne per arcem in fe im-inittilîofies pofrent,quæ arci oppofita étant loca muro obdudo firmauere : ârcis ipfiüs oppugnationenihaudquaquamtcntareaufi, qubd ea tes propter naturalem fitum ac niunimenta adle6la,non vnius diei,fed longi temporis obfidio videbatur.Leuia tarnen ptælianonnunquamexoccafioneconferebantur.Cùmhic effet reimm ftatus , claffisè Barcinone quintodecimo die hac clade accepta profccla cft : triremes decern amp;nbsp;oncra-tiæ fcx fuerc.Eiuspræfeblus eratloannes Cardona vir fortis atque impiger, qui audita

i8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G ES TIS ALP H O NS I I.

modo apüd Caietam rerum nouitate,amp;his qua; régi cecidcrant,folutis continuo è por tunauibusinaltumcueôtuscft. Et primo quidem onerariæ (crat enim ventusvehc-mens ) inter Caprcas Aenariamq; confpeôtæ Baias patierunt, vr quinam cfTctrcrum ftatus diligentius explorarent: deinde triremes fequutæ. Quibus cognitis, repente Neapolim petijt : expofîtisque fub areem naualibus focijs regis iuffu callra pofuit.Eius aduentus vtaduerfarijstriftiSjitaAlphonfoperquamlætus fuit. Itaque acceptam iniu-riam vlcifcipofTe confifus,caftraconfeftim munirijucquis in ea hoftium equitatu impetus fieri poflet,iuflit.Locus eft pro arcc regia quern Corizias vocant late patenti campo, amp;nbsp;ob id equis maxime opportunus : hunc Neapolitani ad primum claffis delpclt;ftum:di fpofitis permœniaarmatis5occupauere: quodeum equitatu teuere pofte exiftimabant, caftrisque obequitantes hoftem laccftcbanr. Non audebant primo regij extra muni-menta prodire,vtpotemaritimis rebus aftueti,atque cqueftrium præliorum rudes : fed tantùm fagittis ac lapidibus fubeuntes arccbanuPauci tarnen,quibus audacia maior e-rat,munimcntispaulùmegrefllcongredicœpcrunt; qui cùm equitatus impetum non fuftincrent,fæpiusqueincaftrarepellerentur,Ioannes Cauus,qui inter primos ordi-nem ducebat,ingcnti audacia,Quid cftjinquitjCÔmilitones quod ita patiamur noftros ab hoftibus pelli ?An verb vfque adco animus viresque noftræ,tam breui tempore con fenuerunt,vt tarn paucorum equitum incurfum ferre nequeamus ? Si nemo eft, qui fe-quatur,vel folus in hoftes ibo,ncquc patiar,quod in me fuerit,hoc dedecus nomini gen tiquenoftræimpingi. Hæc vbi dióla, confeftim è caftris exilit, feque hoftibus obijeir. Huncprimôpauci,moxpluresrcquuti,nonfolùm hoftes fummouerunt: verùm etiam toto campoprécipites in vrbem compulerunt.Poft hæc dolijs plcrisq; lapide repletis, bisque pro muro obie(ftis,aduerfus equorum incurfus,pcr vitem,quæ domus cuiufdain parieti ab exteriori parte adiun(ftaerat,quafi per fcalas in muros afeenfum, portaque ( quam Petruciam appellant, ) deiedis propugnatoribus,quos timor inuaferat,ob effii fam fuorum fugam eodemimpetu capta continuoq; exciia trabe,patefadaeft.Tum cer tatim è caftris ad eandem portam concurfum.Qiiæ cùm præter fpem repente contigil-fent,Alphonfus naualium fociorum partem,claftem infcendere,præfedumq; à mari vr bem adoriri imperat.Isq; cum claftc celeritcr profedus (nondum enim vrbs à mari mœ nibus cinda crat) amp;nbsp;maior ciuium pars clamore excitato,ad portam Petruciam conten dcrat.Paucis fruftra renitentibus facile in terram defcendit,hoftesq; inde propulit. Petrus quoq; regis frater ab alia parte vrbem aggredi iuflus,vti à diuerfis partibus vnotein pore laceftitioppidanifaciiiùsopprimerentur,Diui Nicolai tcmplum aduerfus areem fitü,amp; item turrim quæmoli imminebat,admotis fcalis occupauit,ingreftusq; vrbé pa-uorem ac trepidationé pcrculfis auxit.Ita quantû vrbis patet ab arce regia ad Perri mar-tyris tcmplum,vna prope excurfione captûeft.Adhæcproximis tedis iniedus ignis reli lt;]ua deinceps ædificia cxtcmplo corripuit,longiusq; effufus magna vrbis partem vento adiuuantc haufit.Tum tota fimul vrbe trepidari concurfariq; coeptum,nodurno tumul-tuterrorc augcnte.Etalius quidem alio,vtquifq;periculoproximus erat, aut clamore excitabatur,occurrebat.Omniapaflim fiigicntium pucrorum, autfoeminarum fletibus perfonabanuPaulùm tarnen fuppreftît impetû Francifei Mormini interuentus, qui cum aliquantulo equitatu inuedus,regios rcpulit.Quod cùm Petrus regis frater animaduer terct,rcprcftafuorûfuga,pugnaredintegrauit,paruoq; certamine hoftes in fugam ver-tit.Quibus adcliuù vfq; pulfis,reliqua parsnodis quicti data.Fuit autem huius procel-lætantaac tam repentina vis,vt ci rcfifterc Ioanna nulla vi aut confilio potucrit. Prius c-nim irruptioné in vrbem hoftes feccre,quàmSfortia,quem confeftim appulfaclafteac-cerfiucratjcx Auerfa veniendi fpatium habuerit.Neq; enim tam fubito obfidioncm de-fercre amp;nbsp;copias adducere potuerat.Illa tarnen ad eum continuo nuncios dimittebat, amp;nbsp;vtadferendam opem captæ vrbi,fibiq; prope iam obfeftæ contendcret,flagitabat. His nuneijs permotus Sfortia,omifta obfidione Neapolin profedus eft. Primaque luce vrbem ingrcftiis,ad Diuæ Claræ templum citato equo aduolat : iam enim prælium, quod interuentu nodis fublatum fucrat,renouari coeperar : eiusque aduentu primo hoftilis impetus paulum retardatus cft.Cæterùm cquorum vfus vel nullus vel exiguus erat.Rc-gij enim continenter perfoflis intrinfecùs domibus facile équités lapidibus amp;nbsp;omnite-loruin

LIBER S EG VNDV S.

lorum gen ere c teftîs fummoucbant,interiedisq; trabibus vias præcîüferânt. Quod cùm Sfortia animaduertéretjeonfeftim équités defilire equîs iubet,pedibusq; rem ge-rcrc.Nitebaturcqiies claüftraperfringere.Gæterùm vrgente poft munimenta mukitu-dine,omnes conatusfruftra erantPugnabatur eodem tempore diuerfisvrbis partibus; amp;nbsp;iam quicquid à porta ad eliuiû pertinet,in Alphonfî poteftatc redaôtû erat.Itaq; Sfortia cùm nihil feproficerc pugnando animaduerteret,timerctq; ne quo ciuili motu à ter-go exorto,redituintercluderetur,quôdpauci admodum eines eümfequutifuerant,paii cis in pugnantiû fpecicmreliótis,ne difeeftus fimilis fugac videréturjad cOgendam reli-quamfuorûmanûproficifcifimulauit.Regreflusqj'adCapuanâ arcem loannam rebus fuis diffidentem,atq; èpericulo vt eriperetnr oranteiri, Pomilianù vieum primô^ deinde Nolamtraduxit. Sfortia digrelfo, équités quos reliquerat paulatim eedere eœpcrunt. Quibus pulfis^reliqua pars vrbis præter areem Capuanam (nemine iam refiftente) vna tnodo exeurfîonecaptaamp;dircpta cft. Optimates ad quos ineendium non peruenerat* confternatiin teâa diffugerant: ibiq; abditi communcm calamitatcm deplorantes,vlti-mum patriæ cafum expedabant.Cætcrùm Alphonfus, etfi iuftam fuam iram exiftiraa-batjtâmen antiquæ vrbis cafum miferatuSjinccndijs parci iuHit : vltioni fatis datum arbi tratuSjVt aduerfarij feirentfibi cum rege non ignauo rem efte.Deinde rie Sfortiac pro ar bitrio euadendiin vrbem poteftas efler,arecm Capuanam obfideri atq; oppugnari præ ccpit.Huic arci præerat Xantus de quo fuprà in Aeerræ obfidione mentionem feci. Sed huncmulta incommoda circunftabantjmateriæinopiajquaturres murosq; eontabula-rct: arci ptopinquæ domuSjin quibus difpofiti fagittarij propugnatores in mufo confi-ftere non fin ebant :tùmfrumentiinopia,quod tantopræfidiovix paucis diebus fuffe-élurûvidebatur.Nanq; repentinusamp;improuifuseafusjneemunimeritavlla3riccrem frit mentaria prouideri permiferat : itaq; ægrè refiftebat oppugriantibus. Cognito eius di-fcrimine Sfortia paucis poft diebus ex Nola regreflus^ad mille pafius ab vrbe eaftra po fuit,vtfi qua poftet,Gómeatus in arcé importareuGçterùnipaueitati fuorö diffifus,quôd munimenta arci obieóla erant,auxilij modo fpem dabat.Cùm hie eftet rerü ftatus, quidam ad Sfortia in caftra venir^pemq; Auerfæ rceipiendæ præbuit. Iraq; properè eaftris Auerfam profedus,arcem à laeobo Pertufio eius præfcdo per proditioné reeepit : qc? confilium ciuitas fequi mox coada eft.ncq; enim ijs aliter facere licebat.Haud em eura equitatû Alphonfus habebat,quiSfortianô equitatui opponi poftet.Eius vrbis amiffio' permagno incomodo Alphonfi rebus aeceffitjob propinquu maxime aduerfariorû re-ceptum.Sfortia vrbe atq; arce præfidio firmatis^ipfoq; fucceftu acrior fadus,eùm Nea-polim reuertiftctjin eodem,quo prius confederat,loeo,caftra pofuit: vbi cùm cernerec fefruftratempus tererc,irritoincœpto Auerfam redijt.Quod poftquâXantus animad-üertit,amp;iam non cômeatus modo,fed etiamtela deefte eœpiftent,feirctq; Alphonfunt dccreuifte totis viribus arcê oppugnare,ae defperaretfpropterea quod ea minus firma eflct)pofte refiftere,fujm amp;fociorû falutem padus,deditio'né fcciu lOanna iiïterea A-uerfam concefterat,fimuJ qtïo fpcm obfefiis daret : fimul quod vrbs nOuandis Neapoli rebus jppterpropinquitatè opportuniorvidebatur. Multaillam fimul angebant, amifo fam vrbem,ac patriæ cafum reputantê; fed in primis Ioannis Caracloli defideriû, euius côfilio atq; opera forti amp;nbsp;fideli in rebus fummis,minimisq; vtebatur.ltaq; de captiuoru cômutationeagereftatuit,ineasfecalamitatcs jplapfam exiftimans, quôdeo viro ca-ruiftet.Nee renuit permutationé Alphonfus,rcceptisq; fine pretio Bernardo Centiliai ac Raimundo Pirilione,qui pro vno loanne offrrebantur,cæterisq; eaptiuis,qui in Sfor tiæmanuerât,paruoprerioredemptis,ioannêdimifit. Pofthæc Michael Coxaloanni Caraciolo inimicus ad Alphonfum venit,eiq; Aenariæ oceupandæ fpem attulit. Aena-riainfula (quâlfclam vocât)duodeuigintipaftLiûmillibus àNeapoli abeft, àeôtinenti nô plus quatuor: opulentior qpro paruitate.In eius penè mediofe àttollit mons miræ altitudinis,quiolim ( vtferût ) ad Aetnæ fimilitudiné,tærrificos in cœlum ignés per no-dem euomere folebat :reliqua pars plurimû plana eft: incolas habet pifcatoriæ,acma-ritimæ arti aftuetOs.Contra hanc infulam adteli iadum mons eft mille ferme palfus in altitudiné eminens,actantundem circuituambiens,paruo ponte infulæconiundus illc lt;iuidem,præruptus amp;nbsp;confragofus,arque vno tantùm,amp; eo quidem perangufto atque

6 4

20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTISALPHONSI I.

arduo calle peruius.In eins faftiglo fitum eft oppidum totam möntis planîtiem occupas. Ad radices fttüs eft viculuSjVnde per obliqua amp;nbsp;anfraólus oppidurti aditUnln co fpatio très run es iiiterieôtæ aditum claudunt : domus oppido pro mœilibus funt.Oppidani in duas faction es amp;nbsp;ipfi diuifi erant : quarum altéra Coxia, altera Manocia appellabatur. Coxiç faólionis princeps erat Michael isjquem modo nominalli:Is^gt; multum apudAe-narienfes poteratjHon modà propter clientelas,vcrùm etiam propter Prochytæ, quam tenebat,vicinitatcm.Hic regem docuit id oppidum fubito atq; imprOUifo aduentu op-primi pofte,quôd oppidani naturali bru freti,circaoppidicuftodiam negligentiores ef-fent.pontem cum quo iunólum eft infulç oppidum,noftu clàm occupàti facile eftc:quo occupato àc refciftb,omni auxilij fpe,quam iti infulæaccolis habererit,fublata, mari cir cunfeflos,âutfcrro,aut fame fuperari poftciAlphonfus homine coilaüdâto,eiusq; opéra impcnfiùs poftulata,ea,quæ féquuta cft,noôlc cum triremibus mifît qui pontem oc-cuparent: fimul qui quanta foret maris altitüdo adima rupis explörarcnt, vt feiret an onerarise naucs faluis carinis eoufq; fubire fupem poflent,vtnauales focij ac milites in ipfam nem incommode exponerCntur: ijq; intempéfta node ( Vtiuflî fuerant) profedi, nonfcntiehtibusoppidanis,pontem fubito ocCupauere. Alij explorato fundo ad regem quamprimum rcuerfi,pontem occupatum atq; intercifumcum onerarijs ad ru-pem fatis tuto accedi pofte renuntiarunt. Hisfebus cognirisj amp;nbsp;ipfe paucis confcijs ad infulam profedus eft,vt eadem quæ accCperatjOculis fpedarctindcq; ccleritcr reucr-fus omnibus ad oppugnationem oppidi compAratis, infulam repetit, onerarijs quibus opera bellica vehebanturfubfequiiufsis.Oppidanivt pontem occupatum claftcmquc adefte confpexcrunt,aliquandiu attonitis fimiles conftitere : rCceptis deinde ànimis,i-doneis quibufque locis armatos,ac tormenta per oppidum difponere. Profedus naui-bus Alphônfus,priufquàmpugnæfignumpræponeret,per præcones prortuntiari iuf-fit,fc oppidartis poteftatcmfaccre mittendi ad fe quos vellent c fuis,fi forte rcs fine vi ac certamine componipoftct.Itaque oppidani duos accepta fide ad ilium miferuntdjsque in mandâtis dedere,vttantummodo regem àccederCnnaudita ad fe referrenr. Hos ad fe profedos pluribus verbis ad deditionem hortatur,ac docet non ira ijs fitu confïden-dum efte,vt vim eius quàm benignitatem experiri malle debeant.Satis ijs exempli efte debcrc depülfum modo Neapoli Sfortiain,amp;ipfam NeapoUm vi (:aptam,quæ tanta ci-uitas fi fuis viribus obfiftere non potuit,qua tandem Ipc freti Aenarienfes refiftere fc pofte confidant ? Non efte fibicum regina bellum,quam pro matte haberet amp;nbsp;colerct, fed cum ijs qui inuidia ftimulati aduerfus fe reginam concitauerint : nec defeituros eos àregina,fiiêcumconfenferint :fedab ijs qui priuati Commodi amp;nbsp;Imbitiohis caufa eam à fe abalicnauerirtt, nihil fe eorum viribus detradUrum : tantùm petere vt pofitis armis fuum præfidium in oppidum ac areem reciperCnt. Ab hoc fermone legati in oppidum regreftijcùm nihil relpondiftent,atque hæc ad fuos pcrlâtüros dicerent,fenatu coado, quæab AlphonfoacceperantretulerCi Quæ cùm Chriftophorus Manocius audiftet, aduerfæ fadioni fuæ homines fccedcre,amp; eos qui fuadcreht pro hoftibüs habere at^ interficere iubet.QuoterroreadadaCoxiafâdio,cùm aduerfari hon änderet, amp;ip» ad oppidi tutelam omifta pacis mentione coicrunt.AiphonfuS,cùm nemo refpóderet, amp;per clamores diftbnos rem aduerfaeparti non placere coniedaret, frequentioresque ad defenfionem oppidanos conucniiïc animaducrteret,experiri vim ftatuit.Itaque ex-templo loannem Cardoham ad Mariæ ædem,qUæ c regione oppidi fita erat, cum na-iiium amp;nbsp;copiarum ducibus conuenire iubct,vnà cum ijs de ratione oppugnationis con filium capturus : nam cæteri infulæ accolæ Vt pontem intcrcifum cognouere,haud cun-danterdeditionemfccerant.Omnibus (vtiirnperatum erat) eô profedis,oppidano-rum primo pertinaciam deteftatus,prælium fie inftituit. Nauim vnam cæterarum maxi-mara,ad eam quæ orientem fpedat,quatuor rcliquas ad eam rupis partem quæ in meri diem, ire præcipit. Roftratas duas maiores cum totidem minoribus ad füburbium, quod oftendi, ad imam rupem fitum, oppugnandum.Hisitaconftitutis amp;compro-batis, ad ea pararîda quæ reliqua erant, continuo difeeftum. Interca oppidani ea loca, quæ minus difficulter fubiri ab hoftibüs pofte videbantur,municrunt: fœminis atq; ijs qui imbecillloris ætatis crant,procul àprælij tumultu in arcé miflis:ad fuburbiu quoq;,

I

LIBER S E G V N b V i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àr

quoq;,turresq; mtêricétas,qui tuerentur mifïî : reliquû diei acnoólis tempus quicti datum. Vbi altera dies illuxitjpropofitum pughefignum, ad quod tantus hominü clamor in cœlum fublatus eftjquantum vix oppidanorum aures ferre potuerunt.Tum nauesad deftinatalocaremülco agi coeptæ,primaq; omnium Generijnaüis adpræftîtutû locuni puppim appulitjpontemq; in rupem expofuit.Cumq; intueretur Alphonfus Campi ro- • tundi nauem,quód adfeptentrionem mare æftuofum erat,non pofte pontem in rupemi fiftcre,tres expeditos iuuenes ad fe vocat,atq; ijs mandat,vt inrupem trànfgreflîfunem, quo pons alligatus erat,ad virgulta quædam procul vifa deligarcnt. Quo faóto duo ex ijs,quibus audacia maior erat,per abrupta,atq; auia quçrere aditum ad oppidum cœpe te : multi nanq; anfraftus erant,quibus furtim ad faftigiunitipofle videbantur. Ij poft-quam paulùm procefrere,in rupem adeo reéi:am,atq; arduam incidcrunt,vt ægrè tenta-bundi,manibusq; murices,amp;virgulta circa rupem extantia amplexi,ad cacumen euafe rint.Forte turn cuenerat,vte duoibus cuftodibus,quibus eapars cuftodiendacontigerat ( nam quod locus ipfe munitiffimus erat,idcirco minus fufpedus ab bofte habebatur gt;nbsp;alter ad eum locum perrexifrct,vbi Chriftophorus Manocius laborans pugnabat. Hoc igitur vno interccpto,amp; cæfo,locum clam oppidanis capiunt, tacitiq; fubfiftunt, donee alij quidam corum audaciam imitati,eodem confcenderunt.Interea nauales focij ftre-nuo faltu in rupem cxilientes obieftis clipeis contra lapidum iólus ad oppidum fcan-derecontendcbant.Cæterùm eavis hominum fuit fimul a nauibus exire certantium,vc Generiae,ac Cæfarauguftanæ nauium præ nimio pondéré ctfraólis pontibus complures in marc prolapfi interierint.Ex quo contigit reliquos nonaliter quam per propinquas naues exilire in rupem poffe.Naui quoq; Pifanæ cum eadem fortuna accidilfet, quinq» exeacnedi funt.At qui in Campirotundi naue erant, amp;nbsp;in cætcris quæ ad eandem par tem fe contulerant in terram egrefti,adoppidum per ardua,amp;confragofa loca eniteban tur.At oppidanos natufa loci adiuuabat,quod rupes adeo procliues erant,vt non cmif-fa modo tormenta: fed etiam faxapondcre fuo prolapfa grauiflîmè in hoftes incideret. itaq; multos audacius fubeuntes vulncrabant.Quod cùm Alphonfus intueretur,vt cos inde auerterct,ad fuburbium oppido fubiedum contendit. Oppugnabatur oppidum fumma vi à mari,nec minus ab infula omni tormentorum gencre adhibito.Oppidani vt vidcrefuburbiaab hoftibuspeti,ad earn partem tuendam baud fegniter ierat.Quo vil6 Alphonfus cOnfeftim fcapham ingrefrus,propius accefsit,quó fuos ad pugnandum ala-criorcs redderct,ad animandos in prælijs milites regis confpeótum multum valere non nefcius.Inter hæc limul qui oppidum clàmintroicrant,fimul qui tedaproxime fubibat, contempta hoftium paucitate,clamorcs tollunt.Itaq; oppidanis ancipiti cafu confterna tis,cùm ftationes deferuifrcnt,regia quæ pro muro erat,primô capta: deinde per oppidum difcurfum.Cùm autem Alphonfus fuburbia petens in fcapham defeendiffet, prtc multitudinc confeendentiû conuerfa in latus fcapha,ipfein marearmatus excidit: adif-fetq; in tanto tumultu vitæ periculum,nifl quidam nandi periti eum obludantem Audi-bus confeftim exccpifrent.Vicum deinde defenforibus vacuum nadus,nullo repugnan te cepit.Et iam regij cafus fama,quæ femper in peius efferri folct,plerosq; iam oppidum ingrelfos ad curam falutis illius reuocaucrat. Quem poftquam incolumen fubeuntem oppidum vidêre,confcftimreuerfi,oppidanos,armaponcrceoados,diripuere.Perhûc modùm intra horam ferme quintam,ex quo pugnari cœptum fuerat,debellatum eft op pidum^Reftabatarx,in quam multi fcoppidanorum falutis caufa receperant, munitior quàm quæ vno impetu eapipoffe videretur.Stationibusq; ita circa ea difpofitis, ne qui inde eruptio fieret,reliqua diei,ac nodis pars quieti data.In eo prælio multi vtrinq; de-fiderati funt: plures etiam vulneribus aifcdi.Poftridie Alphonfus cùm dementia fua in vidos vtiftatuifrct,Captiuosotnnesliberari,ijsq;domosreftitui iufsit. Quarecognita,' qui in areem confugerant,falutem padi deditionem fccerunt.Rcecpta arcc,eaqi prsefîdio firmata,Ncapolim redijt, ex tam muniti naturali fîtu oppidt expugnatione ingens nomcn,amp; gloriam adeptusi

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OE GÊSTIS ALPHONSI L

bartholomaei fach rervm gesta« RVM ALPHONSI PRIMI REGIS NEAPOLP TANI LIBEK TERT IV S,

Am hycms inftabat, ciim literæ ad Alphonfum delatæfunt, quibus in Hifpaniam accerfcbatur.Nanqueinter loanncm Hifpaniæ regem, ac : fratres eins oborta contcntio,ac difcordia,eoufque er euer ar, vt à pro-^^hfeólione abfifterenullo modo poflct.Inimicitiarum caufafuerat, quod 'loannesHenricnm Alphonfi fratrem,cui Galleciæprincipatus obtige-rat,in cuftodiatenebat,proptereaquód Catharinam fororeinfefcinni-to,vxorem cepcrat.qiiç cùm exiftimaret non pafTurum fratrem,vt illi nupta eficr,cui ma xiinè cupiebat,magnis itineribus in Aragoniam clam fratrecontenderat.Itaqueconfti-tuitßarcinonem quamprimùm traijcerc,ijsqueconuocatis quorum confilio vtebatur, profeótionis fux necefiitatem pluribus verbis expofuit.Poftha?cadresordinandas con uerfus,Petrum fratrem fummæ rerum præfccit,multis fumma nobilitate amp;nbsp;confilio vi-ris,quorum confilio in rebus abminiftrandis vteretur, ei adhibitis.Et vtnon minus ar-mis,quam confilio partum regnum firmaret,non cxiguum peditum atque equitum nu-merum ei arrribuit: ne ue duces dcefient,per quos res bellicç,fi opus forcr,gcrcrcntur, lacobum Caudolam,acBernärdinum Cardam hominesreimilitarispcritifinnos,mer« cede condudos( hi ad mille équités duccbant)apudcum reliquit, eines vtin fideamp; olficiopermancrcnr,fratriq; obtcmpcrarcnr,exhortatus.Imprimis verô palam profef-fns eft non eftb fibi in animo reginam regno fpoliare,fed tantum cfficere atque cniti,nc per inuidiam atque per odium cornm,qniapud illam gratia atque opibus pollercnt,cx co regno pelleretur: quod à fefugato regina; hofte pacatum eiret,quodqucfibi poft re* ginæ mortem fucceifionis inre deberetur; tantumq; abefle vtcam vellet regno exuere, vt nihil æquè optaret, quàm vt pofitis certaminibus atq; inimicitijs,cumillain gratiam rediret: fimul fpc celcris reditus fa(fta,omnibusq; diligenter prouifis Caietam traijeif, ciqi Antonium Lunam cum præfidio przficit,confirmatisq; ciuium animis,cum duodc-liiginti roftratis,ac onerarijs duodecim in altnm euehitur.Vix dum è Caietæ confpeâil claflîs abfeefterat, cum fubitó exortus Africusnaues difpulit :Ipfe cùm paucis roftratis fnmmoremigumlaboreacnixu, retro ad Caietæporrum dclatus eft. Cæterarum alix l-’ontiara,aliæpropinquasinfulas tenuernnt.Poftfedatam tempeftatem folutis nauibus Ponriam,quoreliquam claftcmcurfum tenuiftc fufpicabatur, petijt: ibi totam nadus claftem (nullaenim nauispcrierat)onerarias,quætriremium curium fcquinon potc-rant,ad Stoechades infnlas conuenire iubet.Nanq; ftatuerat ex itinere Maffiliam oppugn arc,quod Ludonicnin,qui adhuc Romp erat,cum Ioanna amicitiam renouare,noua-que belli confilia agitate acceperat.Itaq; loanni Cardonae onerariarum præfedo impe-rat,vtiad Stoechades infnlas cum nauibus proficifcatur,ibi fe cum cum roftratis prxfto laturum monet,fi co prior adnenerit ; fi inde difcelferit non expedatis oncrarijs,fefeta menliteras arundiniilligarasindemonftrataquadaminfulæ parte rclidurum: quibus quid à fe agi vellet feire poITct.Sin veto ipfe prior vend bcncncio prxueniret cum one-j arijs,vtieum ibidem anchorisiadisexpedaret: neq; pronuntiaret velle fe Mafliliam oppugnarc,nc quid de eins confilio Maflilienfes prpfcntii cnt.Ipfe altum pctens cumtri remibus ad cafdem infnlas contcndcbat3amp; iam ad Planafiam infulam peruenerat, cum icernm oborta mari tempeftas clalfcmdificcit,oncrarijsq; altnmtenentibus roftratæ in Niceæportum dclatx Innt.Profperum deinde ventum nadus,ad deftinatas infnlas cur-fnm contendit. Ibi cùm onerarias eodem conuenire iuftas,nórcperiiret,fnfpicatus eas vento iaólatas Barcinonem petiftc: ne Maftiiiæ oppugnationem differret, inftitutu cur-fum perfcqni dccreuit: accitisq; ad fe triremium dndoribus,qnôd ad cam diem occu-luerat,confilinin cis aperuithortatus vti præfentibus animis rem fufcipcrent, quz in-gentem ijs gloriam,prædamq; allaturacfiret,nec vercrétur,quód onerariæabcftcnt: facile cnim Maililienles inopinato fuo adnentu opprimi pofte : at certe quando res ex fen £cndanonfuccedeiet,abfqi detrimento difccdipoIfe.'Cundis opcram ftrenuc pollicen dbus,

LIBER S E C V N D V S, tibuSjpoftndic idoneam ad nauigandum tempe date nadus,fub quartâ noâis vigiliam adparuam admodum infnlam,quæ in confpeôtu Maffiliæ eft fita, Glaflcm appulit, ibiqr agere de tota oppugnandæ vrbis ratione cœpitDifficilem faciebat oppugnatinnem lo cifitusnon natura modo,fcdetiam opéré permuniri.Nanq; Maflîlia à tribus ferme par tibus mari alluitur,pars reliqua altis mœnibus circundata eft: quæ pars auftro expofita eftjhanc rupes ingens inexpugnabilcm facit.Sinus introrfus receditjqui portum efficic peranguftis faucibus.Duo excelfatempla cum præaltis hinc atq; hinc turribus portum claudunt: inter quæ Syrtisquædampofita,eas faucium anguftias coarôlat, ad cuius cx-tremum fita eft Pharus manu fada : quæ cum altera parte,quà altius eft mare ferrea ca-thena iungebatur.Hac loci naturafreti Maftîlienfes confpeda clafte, de cuius aduentu per quofdamNicæenfescognoucrant,rcgios conatus cohtemnere videbantur, amp;ob cam rem nulla ex circumiedtis agris auxilia accerfierant.Sed multis fæpe vrbibus ncgli gentia exitio fuit.Sæpe contemptus hoftis ingentem calamitatem attulit.Erat fortè in i-pfius portus faucibus nauis quædam oneraria:Hanc vifa regia clafte,confeftim mali fa-îtigium ad turrim quamproximè appulfam iiautæreligaruntj quam regij aggrelTi cum triremibus quatuor,cum inde vi diuellerc nequirent, Alphonfus turrim ipfam à terra op pugnare primùm conftituir.Huic verô turri,vtoftendi,cathena iunda erat.itaque trire-mium quatuor cohortes confeftimin terrain defilirepræcipit,acturrim oppugnare.Nec multô póft ipfe cum paucis côdein profedus eft.Duraerateius turris oppugnatio, ijs qui in præfidio erant,crcberrimègrandinis modô lapidcs,atq; omne telorû genus inij-cientibus.Quodvbi Alphonfus animaduertit,exterioris circuliportæillico faces inijet imperat.Miraculumrei adijciunt,fuÉ)ità coorto imbriflammam reftindam* Gumq; ite-rum iniedus ignis portam denuó corripuiftet:rurfus imbris cafu ineendium obrutum. Quæ res cùm effet à plerisq; in religionem verfa,amp; ob id abfiftendum ab oppugnatio-necenferent,iuffit Alphonfus,vttertio ignem conijGerent,non paffurum fe vlterius con ijei affirmans,fi tertio ab imbri defenderetur.Itaq; cùm tertio faces iniedæ effent,eonfe ftLm nulloiam obftante imbri,flammç vis portam haufiuQuo cafu qui inturri erant con tcrriti,rcgi polliciti funt fe nulla inde vim fâduros,fi ab ipfîus turris oppugnatione abfi ftcret,ac fi accideret vt vrbe potiretur,fefe in eius poteftate fore. Quib’ auditis Alphon fus ne ibi diutius rempus terefet,fatis fibieffe arbitratus,modà eos non haberet aduer-foSjitafe omiffurû oppugnationem refpondit,fi propugnacula turris deijeerent. quod cùm lili haud cundanter feciffent : ad triremem regreffus, loannem Corueriû cum tri-remireda adfecandam cathenâcumdolabris anteircimperat.Itaq; celeriter profedus cathenamcxmariinlcmbostedos extradam cædere aggreditur. Turn ex altera turri atq; ex vrbe rormenta ac faxa in triremem conieda.Lembi etiam pleriq; hoftiles aduer-fusregios telaiacientes cathenæfedionem impedire conabantur.Cç.terùm triremes re liquæ turrim,quoad tutô poterât,fubeuntcs propugnatores fagittis inceffebant, nec in inuro apparere pariebantur.Inter hçc naualis quidam focius, Alphonfo dctulit,effe lem bum quondam intra portû incuftoditum,qui facile Gapipolfit,cæterùm remis inermem^ quo cóprehenfo atq; armato,tcrror inijcioppidanis poffit. Quodvbi accepitjcum con feftim arripi,rcmosq; inferri,atq; armatis hominibus copier! imperauit.Id cùm ftrenuè feciffent duos oppidanorum lembos in fe concitè venientes inuadunt, capiuntq;,amp; ad quàdragintaledos virOsin ijs imponunt,quibus cum portû obeuntes nauiculam quan^ dam adorti comprehenderunt : qua capta,amp; armata,rcliquas omnesonerarias, quæ in portuerant,cepere.Hic tantus reram fucceffus Alphonfo fpem attulit,quando ipfa ca-thenaferrofecari non poffet,vrbcra ab eaparte cumnauibus captis,capi pofte. Ingens verô certamen ad cathenâ erar,contendentibusfumma vi hoftibus,ne clauftra perrurn-perentur. Qiia tandem rGfGiffa,confultatû( nam iam prima nodis vigilia erat ) vtrum rc dàin portum vno agmine irrumpcrcnt,vrbcmq; oppugnarGnt,an oppugnatione in po fterum diem differrent.Suadcbat loannes Cardona vtin pofterû diem certamen extra-herent,nec per nodem in vrbe maximæ partiignota,prælia confercrent,rem magni di-feriminis effe affirmans nodu cum oppidanis pugnare,quorum tela eertiora futura ef--fent præfeferentibiis regijs per vrbcmfaces,quæ quidem fequentes proderent. Contra Corueriusnerefpirarcterritosfinerentjdum nox terrorem augeret, fatius fuilfe didi*

24 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTISALPHONSI I.

tans portusclauftra non abrupifre,quàm ijs abruptis prxlium differre. Futurum facile oppidanis,auxilijs extrinfecus accerfitis,cos poftridie ingreffu vrbis prohibere. Cuius confilio approbate Alphonfus confeftim triremes in portum magno impetu inuehiprç cipit,atq;in molem pontes exponi.Ipfe inter primes proceflît,contemptis ijs qui detur ripugnabant.In hocingreflii graue laxum tormento ænco aboppidanis excufliim (mi-rabile didu)cùm fupra eius triremem dcferretur,nauali cuidam focio vmbonem mode, qui ab eius balteo pendebat,toto corpore intaóto atq; illaïfo,diifraótum abftulit. Etiam oppidani conglobati in molem concurrerant,ac ne defcenfio in terram fierctjcontende bant.Eratq; difficilius hos loco pellere propter loci anguftias,quod multi fimul pugna-re non poteranr.Quod cùm Alphonfus animaduerteretjroftratas quatuor cam partem circuire iubenexpofitisq; in terram militibus defuper cum clamore fe oftendere,vt me-tuiniedo hoftes inde auerteret.Quod cùm illi ftrenuèeffeciffentjtantus oppidanos pa-uor amp;nbsp;trepidatio cepit,ratos vrbem captam efre,vt deferta ftatione,in fugam fe coniecc rint.QuibustergadantibuSjregijènauibuscertatimdefilientescos infcqui atq; agerc tota vrbe cœpcrût.Et5quoniam multi deteftis pugnabant,proximis domibus ignis in-ieótus eft.Quipaulatim vente adiutus, cùm mox cum victim comprehendiffet( nanq; omnia propc ædificia extrinfecus contabulata crant) mutate vente in aliam vrbis regie nem deferri cœpit,totamq; haufit.Pofthæc non fine omnium admiratione, cùm ventiis in contrariam partemreflare cœpilfetjtotam regioncm oppofitâm abfumpfit : atque ita variante vento,nulla pene oppidi pars ab ignis violentiaintegra fuperfuit. Fugabantur interca tota Vrbe oppidani, diripiebanturq; domus,ad quas incendium non pcruene-rat,multiq; corum in vijs fugientes cadebant.Fœminarum puerorumque comploratus per vrbem fugitantium atq; ad portas difeurrentium regiorum aures complebant. Itaqj oppidani,delperatafalute,exportatis quæ pro tempore potucrunr,vrbcprotinus excefi fere.Tu’m regij in omnes vrbis partes cxcurfione faóla cam continue in Alphonfi pote-ftatem redcgerc.Vrbe capta, Alphonfus matronalis dccorls haudquaquam oblitus, earum foeminârum,quæ in templa confugerant,iniuriæ parci iuffit : easque fpedatxinte-gritatis viris, ne à militibus probro afficerentur, fcruandas tradidir. Quæcùmadeum pro conferuatapudicitiamagnam auri ac gemmarum vimjquas fecum detulerant, mi-filfcnt,vitra iibertatem3amp; eaomniafefe ijs dare dixit,poteftatcmq; fccit vti ad fuos mit-terent qui eas ex vrbe deducerent : ijs,vt res oes,quas ab incendio confcruaucrant,ex-portarct,permifit.Poftridie forte duo nauales focij vefte:qua diui Ludouici corpus in-duebatur,amp;calice,quo is in facris vti foiebat,corpus pridie magna cura in ipfo prælij ardore conquifitum,non inuenerant,ex præda ad nâues deportabant. Quibus rebus à Malfilienfi quodam cognitis,illico Alphonfus eos ad fe perduci iuffit.Et primo quidem corpus à fe inuentum non negarunt : cæterùm dum naties répétèrent,vt focios atq; ad-iutorcs vocarcnt,quôdipfi tantum onus ferre non po{rent,loculum intereà vbi corpus rccondiîum inerat,igni hauftum. Quibus cùm creditum efler,dimilfi funt. Alphonfus ta men nequaquam animo conquieuerat,eius inueniendi percupidus : putabat enim,ilt;l quodeuencrat,corpusipfummetuoccultatum,neabinuentoribus atirum loculo cir-cumpofitumreddioporteret.Itaquc cùmaudilTct gubernatorem triremisqua illivehe-bantur,vnà cum ijs affutffe,hominem ad fe confeftim accerfi imperat, amp;nbsp;quidnamde i-j»fo corpore faólum fit pcrcontatur : qui cùm pertinaciùs affirmarct crematum elfe, fu-fpenfa ad malum triremis antenna,tcrrore mortis inicutOjVeritatcm exprefiit, atq; vbi-nam corpus cclalTcntconfitericoëgir.Quodvbi agnouit^è veftigio eô profedus, corpus ipfum cum fumma vcneràtione in roftratam,qua ipfe vehebatur,deportari curauit. Hune verè cafum Maffilienfis fenior referebat (rem didu miram ) quendam fpedatx fanditatis virum,iam ab inde annis quinquaginta, co tempore Malhlienfibus euentu-rumprædixilfe.Eius diet poft diemtertium omnibus vrbem deferendam cenfentibus: quod copiç propter bellum Hifpanum iam deftinatum animOjimminuendç non effent, vrbis atttempræfidiomulto milite opus erat,nauemingreftiis vrbem præfidio vacuam reliquit. Eaclade Maffilienfium in Galliam perlataodingenti fermé èBurgundia équités ad Alphonfumproficifcebantur,ftipendiafub eo ( nam per id tempus loannes eo-rum princeps Britanniæ adiundus,ciim Galliæ rege bellum gerebat) faduri.Cæterùm, quas

’ LIBER TE RT I VS. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sy

quaj dlxi,CAiiGv,ac belli infuper Hifpani moles,ne quid amplius in his locis morâretur, cogebant,quamobrcm in Hifpaniam,vti conftituerat,ire perrexic. Necdum multum na üigando proceHerat,cum fiibito exortus in aduerfum ventus adcô märe commouit, vt dilpulfis rtauibus vel preciofarum rerum iaóluram fieri oportuerit.I-ïæ tarnen poft Ion* gam iaótatiöné Palmofam nullä ontnino amifla,del atæ funt.Inde paucos moratus dies dum iadatös rcficeret,tranquillo vcdus Barcinonem traiecit.Lætus ijs, ac maxime iu-cundus eiüs aduentus,vtdiu defiderati regis,vt gloriofi viótoris fuir. lam cnim ad eos, atq; adeó in omncm Hifpaniam tot rerum ab eo proiperè fimul amp;nbsp;magnificè geftarura famapcruagatafuerat,quibus Cathelonicum, atq; omne Hifpanum nomen non me-diocriter illuftratum elfe animaduertebanr.Itaq; quàm mxximo honore potuerunt eius aduentum cclebraueremulla re pra:termifla,quam ad id munus pertinere cxiftimarent. Nee minus cæteræ Catheloniæ,atqj Aragoniæ ciuitates,ac reguli eiuS falutandi amp;nbsp;con-gratulandi gratia Barcinonem profe(fti,inter fe de officio certabant. Fuit autem hic annus ab aduentu eius in Italiam,tertius.IntereaIoanna ob Alphonfi difcefiiim occafio-nem,vtfibividebatur,na(ftaquaamifram vrbemNeapolim reciperet (magnum enim militum numerum ab Alphonfo trànfueâum in Hifpaniam feiebat ) de reuocando Lur douico,qucm antè pro hofte habitum regni finibus expulerar,confilium cepit. Cumqs feiret Martinum pontificem maximum,illiamicum efre,nulliusq; Optra facilius reconci liari poffe, legatos ad eum mifir, qui ea de rc agerent. Nec fuit pontifici difficilis ea re-conciliatiOjLudouico earn rem vltrö,amp; maximè expetente.Renouata igitur amicitia,ac ioedere,Ludouicus ex hofte hofpes repente faôi:us,Auerfàm ad loannamprofedus eft. Ea coniunóiio maximæ voluptati fuit Andegauenfi faótioni,quaï prius Ludouico expul ro,omni prorfus fpe fibi exuta videbatür recuperandæ in perpetuum dignitatis * Itaque clam inter fe occulta confiliaagere,atq; illius rebus,quoad tutó poffent, faucre cœpe-runt.Multiq; etiam ad eum fefe Auerfam contulerunt,opcram, ftudiumq; omne polli-centes.CùmautemIoanna,amp;Ludouicus fefe Neapolim, cæterumq; regnum,priuatis viribus recuperate poffe diffiderent,cxternaauxiliapofcendacenfucrunt: ca maxime, quæmaripollcrent,Eatcmpcftate Philippus Maria Mediolanenfium princeps, cuius opes omni Italiæ fonnidolofæ étant,vrbem Genuam,propter cîuium diffidia, tenebar, eratq; ingens cius au(ftoritas,terra qiiidcm propter cqueftres copias, quibus abunda-bat,mari veto propter Genuenfes,quorum in rebus maritimis magnæ opes cranr. Hu-ius itaq; amicitiam imprimis fibi petendam duxere.Namcùm fibi claffc imprimis opus effe animaduertcrent,cam non aliunde commodius,quàm è Genua fe confequi poffe intclligebant,præfertim cùm feirent Genuenfes,adveterem amicitiam,in vtrunq; pronos effe.Quod confilium cùm pontifex comprobaret,legati ad Philippum, ac deinde lt;id Genuenfes miffi,ijq; fuadendo perfccere, vti bello adiuuarenair. Alphonfus per id temporis Genuenfibusinfenfus erar,proprer Corficam à fe bello petitam.Itaq; facilius in ea rc Philippo obfequuti onerariarum duodecimjac trircmium quinq; amp;nbsp;viginti claf-fem effeccrunt.Huic claffi Philippus GuidonemForellum,vnumè copiarum ducibus,-præeffe voluit,paticntibus æquïore animo Genuenfibus alienigenam hominem aduer fum fœderis formulam claffi præfedû dari,quod eos pecunia in claffis ftipendium Phi-lippus adiuucrat.In cam claffem præter naualcs fücios,leâ:iffimum peditatum,equitcf-4ue complûtes mifit,qui,vbi quid terra gerendumfotet,hoftium impetum fuftinerent. Addecem millia hominum,qui pugnarc poffent,in ea claffc fuiffe accepimus. Dum ca paratur,IoannaacLudouicus dcrccipiendaprirnùmCaietaagere cœperunt, cuius rei lacultatcm claffis beneficio fibi oblatam videbant.Erat enim ca vrbs amp;nbsp;ad claffis rccc-ptum portu tutifîimo pcroportuna,amp;proptcr vicinitatem ad bcllumNeapoIi,acq; adcô vniucrfo agro Campano inferendum maximè idonca(ncq; enim abeft à Neapoli plus fexagintamillibuspaffuum)cgitqj Ioanna cum Chriftophoro,ac Rogerio è Caictana ftirpe regulis,quibus in ea vrbe magnæ clientelæ étant, propter oppida, quæ tenebant Caictæ circumiclt;fta,vt in aduentum claffis Caietanorum animos eorum,quibus amicis vtebantur præpararcnt.Portquam verô Petrus regius frater certior iàôlus cft Genuen* fes pro Ioanna amp;nbsp;Ludouico Philippi iuffu claffem moliri, coado in vrbem frumento, omnibusq; ad obfiftendum necefiarijs attentiorc cura præparatis,adBracium mißt,qui

c

26 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTISALPHONSI t

rogaretjfi Alphonfi faluum cffe cupcrct,vti Neapolim quampnmum cum exer-citu contcndcrct.Bracius per id tempus adhuc vrbcm Aquilam obiidcbat, ftatucratq» non prins ab obfidionc difcedere, quàm cam cepiffepquod intelligébat ( vrbe ilia di-tionis fuæfada) pofteainmanu eins fore,cui vcllc Ncapolitanum regnum tradcrc,rc-gesqj qui de regni pofleflione certabant,amicitiam cius magno empturos eße : quapro ptcrirrita ad cum Icgatio fuit.Aduerfus quern aliquantopört,itapoftulftntepontificcac bellifocijSjCÙmSfortia àregina cum exercitu mitteretur, in tranfitu Aterni fluminis ( quem nunc Pifeariam ab oppido vicino vocant) dum pcriclitanti armigero opem ferre conatur,vorticibus rapidis,cum equo in profundum abforptusjuufquam poftea ap-paruit.Ncc multo poft lacobus Caudola,ac Francifeus ipfius Sfortiæ filius, adolefcens iam turn magnse cxpeólationis,cum copijs eodem mifli : cùm per montana fupra Aquilam venifTentjipfum Braciumpcr contemptum hoftium patientem omnes prius copias in planum dcfcendere,quam pugnam incipercr,acjc vicerunt,co carfo, totoq; exercitu prope capto.Inter hare Genuenfium claflis parata atq; inftruda è Genua foluit: eaque cùm ad Caictæ confpedum perucnifter,ijs,qui Alphonfi partibus fauebant, magno ter rori fuit : nec ob id,quod vrbis munimento difliderent : fed quod magnam ciuium partem loannæ ac Ludouico affelt;ftam,rcrumq; nouandarum cupidam intelligebant: quorum conatus pertimefccbant.Etquanquam eorum confilium Antonio Lunae prarfedo vrbis non oblcurum erat,tarnen diflimulantcr id fcrebat,nec punirc fontes,ncc cxpellc re vrbcaufus,quódvcrebatur,fimuIacquïEftionem de lufpeólis habere cœpiifctjne il-lorum vim fuftincrc poflct-Appulfaigitur fub vrbem clalTe,cxpofitisq; in terram nauali bus foeijs militibusq;,Guido claflis pr3efe(ftus,vti monitus fucrat, terra mariq; Caieta-nos circunfedit: multiq; ad cum à Ioanna équités cum Chriftophoro Caictano in ca-ftra acceflcrc. Antonius, quoad potucrat, vrbcm municrat, difpofitis per muros vigili-bus,amp;,nequid noui aduerfar partis homines moliripoflent,obfcruabat. quoru nullus, primo claffis aduentu fc ducem ad arma capienda profiter! aufus eft.Ii triduo poft cœ-ptam obfidionem,cùm non audcrent vim faccre præfidij metu,tcrrorcm inijeiunt : do-centtam grauem obfidioncm fruftratolerari : nam neqi ab Alphonfo Hifpano hello oc cupato:nequcàPctro eins fratrc:cui nulla fit claflis,fubfidium vllum expedari pofle. Stultum autem vidcri,vbi auxilium dcf^eres,quod tucri nequcas,id tarnen pertinaciccr ob cupiditatem vellc defcnderc.Mare a clafle claufum,terra ab exercitu teneri,ncc iam vllum obfeflis elfugium patere, vrbem praeterea non ufqueadeo munitamefle, vttantx claflis,tantiq; cxcrcitus fimul Ioannæ,acLudouici vim luftinerc poflit, quapropterfuar, amp;præfidij,ciuiratisq; faluticonfulcndum: antequam hoftis muros quatcrc inciperet. Kis perterrefadus Antonius,quod in ijs,qui amici Alphonfo crant, parum opis intue-batur : cedendumncccflitati ratus,confiliumfalubrcmagis,quàm honeftum arripit,pa-dusq;fuam,amp;præfidij falutcm,Ncapolim ad Petrum abijt,quo digreflb,haud mora Caietanidcditioncmfeccre.VrbeCaietapræfidiofirmata, Guido tranquillum nadus mare Neapolim pctijt,cxtraq; teli iadum anchorasin portuiecit.Quod poftquam Petrus animaduertit,ftationibus permuros tormcntisqucdi{pofitis,omnibusq; cum curâ cffcdis,quæ ad muniendamtuendamq; vrbcm pertinebant, ncquid cum fallerct, cir-cumfpiciebar.Poftridic haudprocul atcmplo Mariæ Carmelitanæ Guido copijs inter-ram expofitis cafti'a ponit.Leuia de hinc prælia inuicem committi cœpra. Dum autem Petri equitatus in Auerfanum excurfioncm facit,RcmundusAnechinus,qui fub lacobd Caudalamilitabaf,capitur,arque ad Ludouicum perducitur.Quem cùm feiret lacobo imprimis charum efle,peridoneus ci eft vifus,per quern cum lacobo de rccipienda vrbe Neapoli agcret.Itaq; hominem feorfum placide affatus,quid ad lacobu perferri ve-litedocet,fpeq,,amp; promiflis ingentibus oncratum,afe dimittit.Ule confeftim ad laco-cobum reuerfus,remotis arbitris,ei Ludouici mandata apcrit.Quæ vbi audiuit, renun-tiari iuJfit fefe in id quod pctcrct paratum efle, amp;nbsp;qui id cxequi poflet, meditaturû : in hoc confilium aliquotdies confumpti. Neque cnim abfquc magno difcriminc, amp;nbsp;aftu tantarcs agi poife videbatur.Erant cnim apud Petrum amp;nbsp;alij quidem præftantcs copia-rum duces prætcr Cathclanos,amp; Hifpanos,vtab co cautiflîmè agi oportcret. Cæterùm daflispræfcntia eius animum ad rem perficiendam confirmabat. Turn magnam ciuita-

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis par-

LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27

tis partem ad IoannamIncIinareanimadiiertcbat.Hæc quan quam ab eo occultifïîmè agebantur,tarnen Petrum non latebant : fed verîtus hominis potentiam diflimulandum cxiftimabat.Erantenim in lacobi manu portarum claueSjVt periculum eiTetjfi qua vis adirerfus eum pararetur, ne vno momento propter auxilij propinquitatcm cunda euer teret.Molliendum igitur potius,amp;vincendum omniofficio eius animü,(fi forte à propo fitoreuocari pofTet) quamirricandum,amp;quod fine fufpitionis fignificationc fieripof-fet nequid nocerer,prçcauer.dum.ltaq} nee vrbis cuftodiam omittebat,nec omnes vno tempore copias in hoftcinediicifinebat.Sedpofiquamlacobusconfilia fua palam fa-^ta cognovit :maturandu:nratus:priufquàm ei vis afferretur, Ludouicum monct,vt Guidonempofterodie in armispararumefieiubearjfimul quidnam conftitucrit edo-cet.Poftridie hoftes infiruda acie ad vrbê fucceduntjVelutimœnia oppugnaturi.Quo J cùmiacobus animaducrtcret,ijs obuiam cumequitatu,amp;magnapeditatus parte repen tè prodijr.Cæterùm paulo poft primum congreffum,quafi corum vim luftinere no pof-fet,ex compofito ceflît: hoftesq; fugientem confequuti vnà cum eo vrbem inuedi funt, Hinc tumultus amp;nbsp;trepidatio repentè totam vrbem peruafit.Hifpani,Cathelaniq; cogni-to dolojVt quifq; potuitjin tantOjac tam inopinato cafu alij arcem regiam, alij alio ctfu-fafugafefereceperunt.Quæcùm Petrus animaduerteret cedendum Fortuna: arbitra-tus,amp; ipfe in arcem conceffit: Hifpanorumq;,amp;Siculorum domus direptæ,et fiqui corn prehenfifunr,procaptiuis habiti : totaq; vrbecum ingenti clamore difeurfum eft,nec quicquam prçter arces fuperfuit,quod non vna modo cxcurfione captum fuerit. (^i ar cem Capuanamtenebant,paulo póftfalutempaóli,dcditioncm fecerunt. obfidebatur arx regia, ad hæc res frumcntariadccftc cœperat.Magnus enim hominum numerus in ipfo tumultu captae vrbis in cam confluxcrat.Scd earn inopiam,vniu8 nauis interuentus fiible'#auit : quæ violentiore vento de induftria expeôlato,pleno vélo ad arcem dclata : frLimentum,quoeratonufta,inuitis hoftibuSjCxpofuit.AIphonfus per id tempus in ha-bendis deledibusjcontrahendisq; copijs occupatus crat. Cui poftquam renuntiatum cft amifla Neapolijarceni obfidcrijdignitatis fua: cflc ftatuit,fratfem quamprimum ob-fidione liberare.Itaq; Artalem Lunam cum parte claftis quaBarcinonem vedus fucrar, Neapolim confeftim proficifciiubet: amp;,quæfrater imperaret cfficere.Isq; fecunda tem peftatcvfus,paucisdiebusNeapolimprofeöluseft.Frumentom arcem illato ( iame-nim Genuenfium claflis abicrat) amp;arcemfamispcriculo,amp;Petrum obfidionc libcra-uit.Ad cius claffis confpectü, Neapolitani confeftim armatis mœnia compleuere ftatio nibus oportunis quibusep locis difpofitis.xAit Petrus cùm fe ciuitatera ea clalTe recipcre f’olfe diffiderct,omni turba i n utili inde fublatajclaflem confccndit,ac Siciliam repetijr. nter hçc Alphonfus cum copijs Ioannis Hifpani regis fines ingreflus,ei intentabat ma-gis,quam inferebatbcllum,quofinitimis populis terrore inicóbo Henricum fratrem di-mitteret.Ioanncs quoq; frater Nauarrærex,qui ante Henrico nonnihil aduerfus fuerar, ab Alphonfo pcrfuafus,mutato repentè conftlio fuadere loanni cœpit vtifratrem abirc pateretur : fcq; non palTurum nifi id faceret,fratrem diutius diftineri. Itaq; loanncs erft casparaucrat copias,quibus Alphonfo obfiftere fc pofte confidercr,tarnenomiflis belli confilijSjdimittere Henricum ftatuit: Quo dimiftb,pax fadaeft : moxquc Alphonfus redudis copijs,in Aragoniæ fines redijt.Dum hæc in Hifpaniaaguntur,Thomas Frego-fusjprincipatu Genuæ cxpulfus ad Petrum mittir,qui auxilium ab eo poftulet aduerfus Philippi vim ac dominatum : quiq; doceat quos populos in Italia amicos,quas clientc-lasin vrbe Genua,atq; in rcliquis Genuenfium oppidis habcat,nec dubitare fe fi ab co clafte adiuuarctur,forc,vt eiedo Philippi præfidio vrbe potiatur: debere illum memi-nifte accepta: à Philippo grauiftimæiniuriæ ; àquoamp; ipfc ex vrbe Ncapoli expulfus fuc rat,3c Alphonfo fratri omnis propè fpesadipilcendircgni adcmpta.Non placuit Petro ( amp;nbsp;fi ira,atq; indignatio animum cius ad vlcifccndam iniuriam ftimulabant ) quicquam fuper ea re decerncrc,antcquam Alphonfi voluntatem cognofceret. Itaq; continuo ad eummifit,qui cius animum fcifcitaretur. Quo ad fe profeóto, Alphonfus animo repu-tans nullam ferme aliain gentem fibi Neapolitanis in rebus aduerfari pofte,acfacilè fore,vt Thoma Genuæ principatum obtincntc,ipfe cum clafteproficifcens,rcginam,qux promilerat,præftare compelleret : placerc fibi auxilium Thomæ ferri renuntiari iulfit.

DÉ GESTIS ALPHONSI I.

Cuiüsvoluntate cognita,Petrus fumpto commcatu,cæterisq; ncceflarijs în chfTcmna pofîns,ad portum Pifanum curfum dirigit.Ibi Baptifta 8c Abramus Thomae fratres cum daabus riorcntinorum roftratis cius aduentum oppericbantur. Cumhac clafTe quatuor amp;nbsp;vîginti naues longæ cranqBaptifta 8c Abramo ducibus in Ligufticu fînum profc iluSjOppidamarivicinacircumirejterrorcmquc ingcnté aducrfarijs inferre cœpit:Et modo Clauarüjmodô Genuafportum,modôSauonampetcnSjOmniainfefta facicbat: nec nifi infigni magnitudinc naues eommeatus importare in oppidapatiebatur.Siquan do in hominum Fi cgofæ faétionis naues incidebat,has ablque detrimento atq; inuiola-tas dimittcbatjadueifariorum verb capicbat.Quod cùm inimici animaduerterent, qux potucrunc,examicorumdcle’ôlibuspræfidiainoppidafufpefta,aut minus tuta confc-î’tim mifcrunt.lnter hæcin fpcmBaptiftaSigcftripotiundi addudus (quod oppidumà Genua triginta miUibus diftat ) Perro perfuadet,vd cum clafle co fe conférât: multos a-micos übi in eo oppido cflc,qui ingrcÏÏum pollicerentur : horumq; principes eflc Lau-rcntîum.Fcdencum,amp; filios,luæ fadionis homines : quo oppido capto, reliquos illius crae populos autvoluntatc,autmetu deditionem fàduros.Hæc cùm dixiÛetjPetio con filium approbantCjSigeftrum profedi funt.Situs óppidi huiufmodi erat.Locus cft accli lus Imiter fefc à littore in montem attollens,infulse propc modo vndiq; mari circunda-tus : vna tainen litoris pars contincntcm attingit,non latior ferme paflibus centum : v-trinq; ilationem habet lembisacnirctnibustutam,ipfamontis natura maris impetura coërcentc.Scd non vtraq; ftatio cadcm tempeftate tuta cft : nanqi dente proccllas Noto,earn partem quæ Aphrico cxpolita eft naues pctunt.Rurfum flante Aphrico, ad eam partem quae ad Notuin vergit,mutata ftationcfcrecipiunt} ipforumq; ventoi um impetus magnam in vtrunqUitus arenarum molcm vehunt.Quâdc re etfi tellus ipfafoflionc facilis eft,tarnen oppidum in infulamredigcre difficillimum foret,atq; adeo pcné nulla Vf arte cffici ràrioneûe poftet.Extrahanc pcninfulam in quaoppidum litum eft,vicus c-rar nullis moenibus circunfeptus,aducrf«fa6tionis hominibus frequcntior : nanquein oppido Frcgofafadioplusj)oterat. Laurentius cum fuis perpctuo intcntus ftabat, vt cum primùm claflis accelTmet, Baptiftæ oppidum traderet. itaque ad primum cius ad-uentum pulfa aduerfa fadionc Baptiftam intromifit. Quo cafu, qui contrarias fadioms crantjconterritijin montes propinquos,moxCenturiam ( in col æita appellant )amicis frequentem,qui mons inter Sigeftrum 8c Clauarum cft fefe fugientes reccperuntÆarc à Genuenfibus Philippo nuntiata,Nicolaum Guerrerium cummultopeditatu,equi-tatu pauciore (quôd inmontanis locis peditum vfus maior crat) confeftim copro-fîcifei iuflit, Adfex millia hominum ij fucre. Adhæc Genuenfes oncrarias quatuor îngentes,quæ mar i oppidum vexarent,mifere.Nicolaus primo Compianum cum exer-citu profcdus,quod oppidum in Apennino eftfitum,inagri Genuenfis confinio: priuf« ouam vlrcriùs progrederetur,eius regionis peritos aliquot conluluit qua nam fibi tran-(eundus Apenninus clfct. Duo enim erant itinera, per quæ §igeftrum aditus patebat: denis fermé paffuum millibus inter fe diftantia : vtrunquc porrô difficile, ac periculo-fum,vnum per vallem,quam Sturlæ vocant : alterum haud procul à Varifio oppido. Cx terùm id remotius ac multô minus tutum videbatur: propterca quôd in ijs locis Abra-mus magnam agreftiummanum ex amicis comparatam habebat.NanqucIoannemLu douicum,ac maiorem Flifcorumpaiiem, fummæ nobilitatis viros, quorum dorainatu caloca tenebanturj amicos atque adiutores habebat. Itaque Nicolaus aftu vtcndiun ratus,callidqm pro tempore confilium capit.Ligures complûtes expeditos, quibus ca regio nota cfar,confeftim deligit : hosq; ante lucem poftridie Varifij iter ingredi præce-pit: longoq; agnftnc, plerisquemilitaribus lîgnisintcriedis,quô maioris raultitudinis îpeciein atque opinionem hoftibus præbercnt,inccdere.Qui vt crumpente luce in col-libusappaiaiere: confeftim ij,qui montcm,qucmSandam vocant, in fédérant, vti erat conftitutum,fumo figniheare cœpcrunt. Qua re Abramo nuntiata, extcmplô cum ca inanu,quam coëgcrat montem petijt : hoftesque citato agmine perfequitur. Idem Val-lis Sturlæincolædepulfumàfepcriculum opinati fecerc : dcfèrüsque collibus,quos infederant,Varifium verfus contenderunt. Éare cognita Nicolaus præmiffis leuis ar-maturæ hominibus,cum agreftibus plerifquc,qui colles ab hofte defertos occupaient :

LIBERTERTIVS.

ipfc cum reliquo exercitu pervallemSturlæ iter facit: viciscj^; pàflîm direptis,atq; incw iis collcs,pcr quos eufidum erat^gradatim occupât : ne hoftes à tergo vrgerc poiTen^t camanus^qUâniperVariiijitermiflamdemonftrauimus jVtvidit Varifio motos hoftes felc citatim infequi,effufo curfu per montes fcrri cœpininftantibus iam à tergo hoftibus iefe pleriq; è fubiedarupe dcieccrunt.Intercanuntiatum eft Abramo hoftes Sturlæ Val lem ingrcftbs earn latè populari,atq; vaftare.Etprimo quidem Fumus profpedus arden hum tcdorumjmox foeminarum,amp;puerorum clamor opem pofeentium audirus maio-remfuorum partem ad fua defendendareuocauit.Ipfe quoque Abramus intelledo ho-ftium dolo cum ijs omnibus,qui fccum erant,cumq; equitatu,quem à Florentinis acce-perat: eodem cucurrit, hoftes q; iam longe progreiTos infcquutus,vt viditfe aflequi non poire,redàSigeftrum petit,ac Nicolao,nullo iam obfiftente,perLauaniçamnis vaiîem, diuerfavia Clauarumprofedoiibidonccdeleôlusimperatià Genuenlibus conueni-rcnt,confiftereiuiruseft.Interim Baptifta,amp;Abramus ante Sigeftrum oppidum caftrain littore pofueruntjfoftamq; amp;nbsp;vallum ad vtrunqi litus ( nam à tergo oppidum caftra in li tore muniebat) à fronte perduxerunt.Petrus cum clafle ad litus ftabat,altcrumq2 caftro rum latus tuebatur.PoftquaNicolaus perfedis nauibus, ac deledibus fe fatis hrmum, atq; inftrudum vider Sigeftrum petere inftituit.Abeft autOm Sigeftrum à Clauaro non plus quinq; millibus palfuum, caeterùm iter plurimùm confragofum, amp;nbsp;præceps. In medio fermé Centuria mons eft,quem paulo anté monftrauimus,ab aduerfarijs magno præfidio communitus.fupra Sigeftrum collis eft : qui Saltus ab incolis dicitur : quà bre-uis ad oppidum defeenfus cft.Hunccùmfciret Nicolaus per fpeculatorcs ab hoftibus infeirum,magnampopularium,atq;agreftiummanumper fuperiores montes circum-mifît: qui deiedis inde hoftibus continuo collem occuparent. Quodpoftquam Bapti-fta animaduertitjConfeftim fummiffapeditatus paite,qui collem tueretur, ipfe reliquas conias in aciem producit.Petrus quoq; fub eundem collem quàm proximo poteft claf-feimadmouct-Nicolaus compofitoagmineiterfaciebar, cùm intcrea,qui circummiflî ab CO fuerantjè fuperiore parte magno impetu in hoftes inuedi funt. (^od poftquam confoicatus eft,pcditatum confeftim fummifit,qui hoftes laceftercnt.Ita fupcrnè limul amp;nbsp;à fronte imp ugnabantur.Non tarnen vfque adeo animos reraiferunt, vt collem fubi-tà deferuerint: Sed cominus pilis, amp;nbsp;gladijs rem gerentes fortiter aliquandiu reftite-runt:multaq; vulncra amp;intulcruntfimul,«Sc acceperunt.E clafle multi corum manu ba-liftis,ac tormentis fcricbantur.In viarum anguftijSjpar vtrinq; virtlis erat : fed cùm fortius premerent qui de fuperiore loco pugnabantjccderc coadi:fcnfîm deferto colle fe-fe ad équités in pîaniticm receperutit. Occupato faltu Nicolaus celeritcr in fubiedos campos defeendit : nanqi ante oppidum duûm millium, aut co amplius,planities pate-batjtradudoque omni exercitu,eoq; faltUjdc circumiedis collibus infeflis, ac præfidio firmatis,haud procul ab hoftîum caftris,caftra pofuir. Baptifta, quôd equitatu inferior crat,in caftra copias reduxit,præliaq; inuicem quotidic conferebantur : non tarnen, vt in vniuerfi certaminis fortunâ deueniretur. Nicolaus equitatu præualebat,fed claife ab latere circumfufa multi fuorum tum militum,tum cquorum manu baliftis idi cadebant. Atnaucstres Genuaprofcdætormcntis,amp;omni telorum gcnerc caftra infefta facic-bant.In hoc rerum ftatu Nicolao nuntiatum eft,Ioannem Ludouicuin, de quo paulo an tèmentioncmfccijcùm magna popularium manu,c Varifio per Sturlæ Vallcm in auxi-liumBaptiftæ proficifei : breuiq; fupra caput ijs affuturùm deiedisque,qui colles tene-bant,vallis fauces occupaturu.Quapropter veritus nereditu intercluderctur, ipfe confeftim cum parte equitatus,dilfimulata fuga,ad eum faltum progrclfus : quafi venturos hoftes tranfitu prohibiturus,reliquas copias compofito agmine fe fequi iulfit. Cçterùm qui in caftris manferant : vtfc defertos à ducc confpcxerunt,tumultuofius,ac fine ordi-nc abeuntium veftigiafequuti funt : poftremosq; adorti in fugam coniccerunt. Horum fuga confpcda,qui antecefterant : amp;nbsp;ipfi defertis collibus,fugereeffufius cœperût.-ncc vllius vi aut impcrio retineri potcrant. Fugientibus per faltum ( is verb eft mons,qucm fupramemoraui) clairis,quæadradices fuberat,terroremaugebat. Latera cnim nuda manubaliftis præbétes multa inde vulnera accipiebant. Ad tria raillia mcrcenarioru mi litfi capta,reliquifeie effufo curfu'Clauarû,vnde vénérât,reccperunt;i|q; nauibus inue-

c 3

io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G EST IS ALPHONSI I.

ÓÜ^quodterra tuto reucrtiin Galliam Cifalpinam nonpoteranf.Genuâtraieccrunf,Sc-C'^dum hanc pugnam Petrus,acBaptifta Rapallum oppidum profedi,cxpofitisin ter-ram naualibüS focijs vnàcû Abramo primo impetu oppidum ecpcrc,magna enim pais oppidanoriïm Frcgofîs fauebat.Ingrcffi deinde vallem,ad cuius exitum oppidum fitum cft infedari agreftcs cœpcrunt : qui grcgatim in colles conuenerant. Erat autem per id temporis Antonius Flifcus Fregofis inimicus : is igitur contraólapopularium, amp;nbsp;clien-tum non parua manu,præter deleólos Genua ad Ie mUToSjin earn vallem dcfccndit,ho-ftesq; adeptus ad naucsrepulit.Poft hæc Petrus cum clafle Ligufticum finum circumirc rurfus cœpit: multaq; detrimenta,ijs præfertim qui aduerfae fadionis crant, inferebat ; nec frumentum,aut aliud commeatuum genus importari paticbatur : fed hæc mala minus grauiaciuitati crant,quam reliquæ prouinciæ : quonia onerarijs quæ magnitudinc cxccllebant,roftratæ nauigationem inhiberc nonpoterat.At cætcra verb oppida terrc-ftri innere è Gallia Cifalpina,interdum mari maioribus nauibus dcfercbantur,fedfum-ptu maximo.Ex quo nauigatio,ac mcrcatura apud cos,qui maritimâoram incolcbant, omnis conquieuerat : quotidicq; ad fenatü Genucnfem,amp; ad cos quos Philippus rcip. præfcceratj^aucs querelas dcfcrcbant,atq; vt corûcalamitatibus confulcrctur,preca-bantur.Quibus rebus cognitis Philippus,vcritus ne Alphonfi bellum Genuæ rebus di-ferimen ob Fregofamfadionem affcrrct,fi claflîs cius in Liguftico finu diuturniorc mo ram faccret,de pace cum Alphonfo agendum ccnfuit.MilTis igitur ad cum in Hifpaniâ IcgatisjBonifacium Corfîcæ caput,quod pax aliter impetrari non potcrat,ei fe traditu-rum infcijs Genuenfibus padus.Cùm cxolucrc promiflum non poflet, Genuenfi Sena tu renitente. Veneris portum,atq; Uicem,duo in portu Lunæ caftella natural! fitu muni-tiffima,Bonifacijloco,eitradidit:atq;ita pax conuenit,fœdusq; idum.Digrcdiens è Liguftico finu cum clafte Petrus ad Ccrcinara Aphrorum infulam profeiftus, expofifis in terram naualibus focijs : primoimpetu earn cepit ac diripuit : incolisque omnibus v-triüfq; fexus,præter eos qui in fyluis delitucrunt,in feruitutem addudis, in Siciliam re-dij t : eo videlicet confilio vtNcapolitani regni oras vexaret,atque hoftes à nauigationc arceret.Dum hæc gerutur,Ioannes atq; Henricus Alphonfi fratres,qui poft falt;ftam,quä dixi,pacem in priftinum ftatum apud loanncm Hifpaniç rege reftituti,cunâ:a rurfus ad-miniftrare,atq; agete cœpcrant,Aluarum Lunam,de cuius confilio loanncs omniagel-fcrat,donec inter ilium amp;nbsp;Alphonfum difeordia viguit,quôd illos potentia æquare atq; corum audoritatem elcuare nitebatur,G medio excedere, amp;nbsp;in oppida fua abirc coëgc runt.Erat hic nobili quidem loco natus,cætcrùm propter feientiæ rci militaris opinio-nem fummum apud regem dignitatis gradum adeçtus,omnia feu belli,feu pacis mune-ra per fe geri volebat.Eo igitur à rege diftrado,amp; a regni negotijs in otium coniedo,Io annes,atq; Henricus, vt dixi,cunda agebant.Cæterùm commune regnorum malum in-uidia rurfus cam fidem, quæ inter cos, ac loanncm regem renouatacrat,c mediofu-ftulit.Quidam enim è regni primoribus,quibus fratrum potentia inuifacrat varijs fufpi tionibus iniedis denuo inter illos ac regem diflenfionem pepercrunt: atqjvt corüopcs euerterentjIoanniperfuaferejVti Aluarum,qui iam turn alterum annum iacebat,amp; àfptf recuperandæ dignitatis priftinæ longe aberat,ad capeflendas vnà fccum regni curas re-uocaret.Qui incundanter profedus,vt vidit le priftinam audoritatem adeptum,Ioan-nis,amp;Henrici ftatum demoliri,ac labefadare cœpit,breuiqîfautorum ope, arque opera effecit,vt vtroque àregni curis amoto,de fui vnius confilio,ac voluntate(vtconfueüc rat)cundarcx gererct.ea veto res maxime Alphonfum mouit. Anno igitur poft fadam pacem ferme quarto:tantam iniuriam minime ferendam diutius exiftimans, cùm intcl-îigeret non poffe fratres,nifi Aluari potentia imminuta, amilfam dignitatem reciipera-re,ad loanncm fcribit,vcllc fe aliquot dies regni curis vacuos,vnà cum eo agere.Simul ad mille cquites,ledifsimam iuuentutem,quorum plerosq; è nobilitatc Hilpaniæ adfc ftudio partium traxerat,confeftim conuocat:fub fpccie ludorum equeftrium ,quos âge rc inftituiffet, cùm ad eum perucnilTet, multaarma ijscertaminibusaptaparariiubec. Eius profedio Aluaro in primis fufpeda fuitmc fuo detrimento inftituta effet. Quapro-pter minimè ceffandum ratus ad artes fe conucrtit,quando aperte vi vti nô poterat. Ad-dudo igitur in fufpitionem Alphonfo : quafi vellet loanni regnum adimerc, coadis ra-ptioi

LIBER lt;tVA.RTVS.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;53'

pthn,quâ5 potuir,régis îuflii copijs,Alphonfoiam regni Hifpani fines ingrcflb cum rege obuia proGcßit.(^öd vbi Alphonfus agnouit,deleâ:uraptitn habitOjquando confi-fium non fucGedebat,vi agendum apercé ratus,tria millia peditû cquitatui addiditrpro-grefiusq; ad Acgyptâoppidû piano,aepatcntiloGO eaftrapofuit. Eare Gognitaloannes cumAluaro citatoagmine iter faeientes in colle edito, vnde Alphonfi caftra confpici poteranc, cônfcdit.In haccaftrorûjppinquitatc quotidie magis ac magis irritabantur, vriufq; partis animi:paruaq; præliainuicé cômittebantur,ijsqi Alphonfus,qnodequita tu plus poteratjfuperior euadebat.Cæterû alijs fuper alios indies aduentantibus, poll-quam Aluaro vifum eftioannem fatis inftruôlum ad certamen e{fe,fortunam prælij ex-pcriri,quodadeamdiemrccufauerat,ftatuit.Etiam vterq; exercitus conflidurus crat: cum Maria Alphonfi vxor,eadcmq; Ioannis foror interuenit: feq; viro,amp;fratri mediam obiecit: precibusq; fimul,amp;lacrymis impia, atq; nefaria arma c manibus vtriq; eripuit. Deinde vnàcum pontificis maximi legato,ob earn caufam in Hifpaniam profcdo,effe-cit,vti Alphonfus faftis inducijs,retro in regnfi concederet : Cæterùm hae indutiæ noa belli finis,fed parui tenions qüics fuere: Nanq; AJuarusIoânnê quotidie ftimulare ia Alphonfi odium no dennebatdtaq; regem rurfus impulit, vt Contraólis ingentibus copijs bellum rcnouaret.Quod poftquâ ad Alphonfum perlatu eft,confeftim ex deledi-bus adxx.milliapcditum coegit: oppida^; noftili regno oppofita, quæ baud fatis tuta vidcbantur,folo æquari, in colas q; cum bonis in tutioralocatranfmigrarc,pabulapra!tc rea,amp;ftramenta,nehoftibus vfuicfTentjignccorrumpi iulfit. Paratis deinde ,contra-disq; omnibus copijs ad regni fines proceflit.Ioannes cquitumillibus circiter triginta, peditû quadragintajAragoniamingreftus inter Scrtinu,amp; Fericiaoppida caftra pofue* tat: Fericiamq; primu oppugnare aggrefliis eft.oppidopræfîdio miferat Alphonfus coplures viros fortes,ac ftrenuos Italico bcllo expertos : qui non tantum de murö pugna-re,fed etia extra,oppidi munimentäjpdire,amp; aperto Marte manus cum hofte confererc audebant : Triduo id oppidum totis viribus àloanne nec quiequa oppugnatu eft : part animo audaciaq; reftiterût,qui Sertinû tuebantur.Alphonlus,vtloannem ex Aragonia abftraherct„proxima regni eins vaftabat : quod vbiloannes agnouit decimo poftquani vcncratdie,irrito incœpto,in regnû ferecepit.Cuius difcelTu coperto Alphôfus quinqî fgt;cditum,tribus cquitû millibus ex omni numero deleólis Deciâ oppidum petit; atq;,il-ud,amp; Boroniâ ac feptem prætereà oppida,Aragoniae finitima,intra paucos dies expu-gnauitdjsq; præfidio validofirmatis,quodperannitempus res geri nô potreat,in Ara-goniâ in hyberna copias reduxit.Ineunte Vcrc,ne hoftis poftet pro arbitrio regni fui fines pcnetrare,omnem vndiqiaditumfirmispræfidijsfepfît; conftitutisq; domi rebus: Taraconê profeâus eft : copijs eodem couenirc iuflis. Nam,qgt; ea vrbs ntu permunita, atq; opulenta erat,amp; in confinio hoftium pofita,is locus omnium cômodiftimus ei eft vi fus,quo potiftîmû copiæ contrahercntur.Eareloannirenuntiatanô minoriamp;ipfe cura omneis in fines fuos aditus pr3eclufir,copias^;,quas potuit,conuocauit,c5citatis in mu tuâ pernicié vtriufq; regis animis : nanq; ita natura côparatum eft,vt fi qua inter necef-farios ira intercidat,acerbiora inde odia,grauiorcsq5 inimicitiæ exoriâtur.Verùm priuf-quàm iuftæ conuenirent acies,multæ excurfîoncs,acpopulationesvltvocitroq; fadæ, ac pleraque oppidahinc indedcbellatadnter hæc Petrus Alphonfi frater : qui iam cum clafle in Catheloniamredierat,Alborchcriùm, quod oppidum eft in confinio Liifîta-niæ fitum cum magna populariû manu profeôlus eft : vt ab ea quoque parte Ioannis re-gnum vexaret: erateifummaamicitia,vctusque hofpitium cum Alicantaræ Magiftro : itaenimappellatur eius religionis princeps: nanque Ferdinandusrex fapientiflîmus filiorumadolefcentiameiviro propter grauitatemamp; integritatem vitæ regendam de-derat: ijq; ab eo libcraliterinftitutifuerant.Quaneceflitudine confifus Petrus cùmad oppidum quod ab ipfo Alicantaræ magiftro tenebatur,profelt;ftus effet, vt inde auxilia ad bellum accerferet, fratris filiusà loanne Hifpaniæ rege magnis pollicitationibus perfuafus,ademptapatruo oppidipofteflionc Petrum in Ioannis poteftatem tradidit, QuemHenricus frater cùm aliter liberate non poftct,nifi eo oppido loanni tradico,fra terna pietate vi(ftus,oppidum haud cunâanter tradidit. Isquc dimiffus, ad Henricnra venit : atque inde ambo cùm nihd aliud tutum in ea prouincia aduerfus Ioannis opcf

c 4

32 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GES TIS ALPH O NSI I.

amplius luberent,ad Lufitaniz regem,cni foror nupta erat5fcfe recepcruntjbclloq; inde renouato,Ioannis regnum multis cladibus aflfecerunt. Alphonfus copijs omnibus coadis,regni hoftilis intcrioraingrefTusJonge lateq; terrorcm incuHit. loanncs quoq; identidem excurfioncs multas in Aragoniam fccit.Nufquam tarnen collatis iignis dimi catum : præliorum Fortuna varia fuit,magisq; tempus procurfationibus atq; populatio-nibus tritum,quam vt vno prælio bellum finirctur : fed trahendo bellum exafperatis o-dijs,tandem in confpeólu cadra pofucrunt,vniucrfi certaminisfortunam fubituri.Cùm hic effet rerum flatus,nonnulli ex regni optimatibus ( quibus regum difeordia molefta crat ) antequam pratlio dcccrnerent,reges adcunt : quantaq; hominum csedes, quanta regni vtriufq; calamitas confequutura cffcrfi omnibus copijs dccertarcnt,quamq; pr« terea flagitiofum ad famam tanta necefïîtudine deuindos reges inter fe gladios dringe re,doccnr.Iisq; amp;nbsp;huiufmodi verbis vtrunque regem pcrpulere,vt omifTa pugna per legatos 8c communes amicos de pace ageretur. itaque indueijs in quinquennium fadis, delcdi arbitri qui cognita rcrum controuerda pacis conditioncs dicerent, quo penitus omnis dilcordiæ caufatollererur.Iisq; conditutis non prælium modo, quod baud dubic cruentiflimum futurum videbatur,fed ctiaiu

tarn atrox,tamq; impium bcllum fublatum cd.

BARTHOLOMAEI FACH RERVM GESTA^ RVM ALPHONSI PRIMI REGIS NEAPOLP TANI LIBER C^V A KT V S.

In IT o bcllo in Hifpania, Alphonfus vtaliquid infigne pro Chridiaquot;* na rcligione cderet,aduerfus Afros bellum gcrere indituit.Itaq; Barci-noncm profcdus,fex amp;nbsp;viginti triremium clafTem comparauit,hisq; o-nerariasnouem adiecit,q^uæcomeatus amp;nbsp;bellica opera veherent: om-nibusqj diligenter prouilis,Caralim infignem in Sardinia Hifpanorum ' colonia,vtinde fumpto comcatu Africain peteret, primùm profedus cd.Cæterùm ciirn iam inde difeeffurus cfrct,biremis quzda è Sicilia celcrrime ad eum nuntiatu venit,Trupiam Brutioru oppidum,quod in Hifpaniam proficifcens,valido prç fidiofirmatam rcliquerat,ad Ludouicum defeciire,arcemq; in pcriculo efrc,nid eicon-fedim auxiliuinfcratur i quod loanrtes Rota arcis præfcdus deditionem pepigerit, nifi intra dies viginti ci fubfidium mitterctur,ob eamq; rem maturâdum efre,nc fcro ac nc-quicquam podeaopcm ferret.Qui vbihæc accepit,nihil ad nauigandi celcritatcm fibi rcliquum fecit.Ncq; enim ignorabat,quantumdetrimcnti rebus fuis atferret eiusoppi di amiflio,quod amp;nbsp;ad claffis receptû in fumma portuu paucitate,amp; ad vexandam Brutio rum fuorumhodium oram pcrcommodc fitum videbatur.Alluitur enim magna ex parte mari,edq; no tantùm fitu,fed etiam operc permunitum.Etiam ad Carbonariam Sar-diniæ promontorium fecundo vento vedus pcrucncrat,cùm fubito atrox amp;turbulen-ta vis tempedatis coorta,clafre in portum rcicd:a,duodccim dicrum curfum morataed. Quæquidein res impedimento fuit, quo minus Trupianæ arci in tempore fubucniripo tuerit.Podquam ventus dcfijt,pacato mari claffem rurfum foluit, atq; indc in Sicilian! traiecit : ac vix duabus horis in Panormi portu commoratus : tarnen vt feiret, an adhuc Trupiana arx fuo præddio teneretur,inBrutios celeritcr cotendit: ca verb venri vis fuit, vt ante horam vigefimam odaua in Trupiæ confpedum accefTerit.Cæterùm idem ventus qui venientibus profpcrfuerat,defccnfioncmintcrramfaccre volcntibus,aduerfus fuit :adcó enim ad littusvndasconcitauerat,vttriremes pontes exponerc nullomodq poffent : quod quidem ipfa vend natura:amp; vis efficit.quiquemadmodum primo ingrcl-fu .liana placat,ira ad exitum perturbât ac ciet. Isq; forte dies erat quo arcis pradedus dedidonem padus fucrat,nifi auxilium accepiffet. Qua de re Alphonfus etli fcicbat fibi

LIBER QVARTVSi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3#

êbî cum Ludouîco dimîcandum elTe,propterca quod arx ducentos fermé pa/Tus à ma-ti diftabat,necad earn niß per medios hoftes ftridis gladijs cuadi poterat : omnino ob-fclTis opem ferre ftatuerat.Cçterùm dum ad terrain fertur,præfeôlus arcis fiue obfiduin îîietUjnam filios fidei pignus Ludouico dederat,fîue quôd putarit fe perfîdiæ notainuri poflcj nifi arcem ad præftitutam diemdedcret,fiue defperarit nauales focios propter maris tempeftatem in terram exponi polTe, edudo inde præfîdio, areem Ludouico de-ditjCam fibi continuo dedivifa claffe depofeenti. Nanqueispcrtinaciterinftabar,vt Cam in poteftatem fuam redigeret : priufquam claflîs propius accederet. Quare cogni-ta Alphoflfus fuperuacLiam dimicationem ratus, in Siciliam, vnde venerat jVtpropofî-tam,amp; iam cœptam expeditionc exequerctur,rediit.Fuit aüt.ein hic annus ab ortu Chri ftivigehmus fextus, amp;nbsp;quadringentefimus, fupramillefimum:onerariæ quatuordecim, j q. 2 bircmefq;, amp;lpeculatoriç adfeptuaginta clanit adîedæ machinarum omnis generis lt;Sc commeatuum vis magna comparata:peditum,atque equitumnon paruusnumerus* Atquehæc intra quinquaginta dies (tantus omnium ardor,amp;ftudium eratpeteridæ A-fricz) effeôla.interearegulijamp;copiarum duces ( quemàdmodum ijs mandatum fue-rat)cumimperatismilitibus3amp;commeatibus ad diem conuenere. Quibus profeclis Alphonfus ad infulam Gerbim ( quam veteres Lothofagitem appellabant ) curfum di-figi imperatjfuperos precatus,vti ea expeditio fibi,fuisq; bcne,ac féliciter verterct.Ab-eft autem Gerbis à continenti circiter quatuor milliapairuüdnfula cultoribus frequens. Qua ad occidcntemvergitjfinuata propius continentiiungitur,necplusferè mille paf-fus ab eadiftat: pons lapideftrudus infulam continentiiungit.Hicerat ante omnia oc-cupandus,acrefeindendus aduerfus Barbarorû incurfum : quo Gcrbini auxilij fpe fub-lata facilius ad deditioncm cogercntur.AIphonfus itaq; cùm nauigans appropinquaret infulæ : onerarias primo ad eum portumjfupra quem turris eft hta^quam à nominîs con ditore Valgarneriam appellant,petere iubet : quod propter Syrtesjpropius ponté acce dere no poterant.D einde roftratis bifariâ diuins,zqua partem Guteriæ artribuit: Çum-que ftatuilTetàduabus partibus ponté ocGupare,petijt abeo Gutcrias,vti fe abocciden te ponté adiré finerer,arbitratus ab ca parte fcfc ad ponté antè venire, amp;nbsp;præoccuparc polfe.Cuius poftulatio,quorfum teuderet,etfî non fallcbar Alphpnfum,tamen id ci facile conccflit.Erataût Guterias reirriaritimz feientiflimus. Itaq; Alphonfus ab oriente, Guterias ab occidente ponté petunt: Seddumproficifeitur, vadorum haud fatis gna-riis,multis flexibus ac reflexibus tardius iter facit. Alphonfus prior in pôtis confpeôtuin venit.Nonnullæ etiamnauiû,quæ Guteriâ fcquebantur,vadisimplicitæ curfum demora tæ funt.Cçterû cùm Alphonfus propius adpontem ferretur,trircmcs quçdam ex ijs,qu2 eum fequebantur,præeundi cupiditate cùm citatius agerentur,in vadis hçfere.Quod v-bi confpicatus cft,illico agmen antegrclfus oés exordine fcqui feiuber,neùein vada 1-gnota,amp; ipfe inciderct,fpeculatoriâ prîemittit,quæfundum explorer,ac fie tuto ad poti temfucceffit.IecerantaûtBarbarivtrinq; iuxta pontémagnamlapidumvim eius clafils fufpitione,ne qua naues pontem fubirc poirenr,atq; in eum armatos exponere : hosigi tur lapides primùm exhauriendos curauit,dato quibufdam negocio,quiin mare fubito fefe coniccerüt.At Gerbini,quiad primù claflîs eonfpcélum ad arma conclamantes ma gnam iam hominû vim coégerant,vt viderunt accruos lapidum detrahi,clafiemq; ponti puppes appellere conari,ad prohibendos dcfcenfionc noftros eucurrcre.Inter hçc tre^ viri fortes contemptis hoftibus ponté ingreffi,tam diu Barbarorû impetum fuftinucrcj doneepurgato fundo regia triremis ad ponté perueniret: Nanq; c clalfe amp;fiiorum ftu-dijs,clamoribusq;,amp; manubâliftis,quas Barbari maxime formidabât,adiuuabâtur:Scd tantalapidum congeries erat: vtnon oésnaues ponti puppes admouerc poffent.Itaquc quando alitcrno poterant,^ proximas triremes,vclutiperfcalas,naualibus focijs expo htis cum Barbaris prælium conferere cœpcrût.Qui cùm primo impetu fortiter refifte-fcntjmox pluribus in ponté tranfgrefiis,cùm vim ferre nô pofient,in fugam cóicóbjple-’ rifq; vulncratis, amp;nbsp;cæfis,in infulam refugcrût.Pofthæc Alphonfus continuo ea parteo-penbus munitâ,quæad infulam vergebat,ne qua cruptio à terrafieri poflet, ponté à ter go rccidir.Intereà Guterias ingéti labore è vadis alapfus,cùm ponté verfus ferrerur, amp;nbsp;fllum armatis plenum profpiccrcqdubitare coepit eæ ne hoftium copiæ,an regis efiènu

54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.de g est I s alphonsi r.

Cæterùmpropiùs accedens,vtfîgnaregiacognouit,arbitratus (id quod erat) pontem à rege occupatum eÛejCelcriter inuedus,amp; ipfe ab altera parte nauales focios in pontem expofuit.Nodejqu:einfequuta eft,Afri qui parati in armis crant ( nam ob clalus hu iusmetum Bopherius Africærexmultahominum milliacoëgerat, atq; in diuerfislocis dilpofucratjignarus quemnam potiflîmùm locQ Alphonfus cum clafle petiturus eiTet) in confpcdum infulæ frequentes conuenere. Bopherius verb vt cognouit per ignés in diuerfis promontorijs excitatos, Alphonfi ad ipfam infulam aduentum,ad duo millia c-quitum auxilio confeftim mifit.Qui vt ponte occupatOjiter ad infulam interruptum vi-derejhaud procul inde conftiterût: ac ftatim nuntius cum literis à Bopherioad Alphon fum venit,camelo,quem àvelocitate Dromaden vocanr,inuedus : in quibus literis feri ptum eratjfe mox cum copijs afforCjpugnandiq; poteftatem faCturum : regem çum rege certare magis decerejongeq; laudabilius effe,quàm cum vnius paruæ infulæ culto-ribus : ncq; cnim ex Gerbinis deuidis tantum ilium gloriæ adepturum, quantum fi regem prælio viccrit.Eratis quidem amp;nbsp;animi magnitudine,amp; prudentia fingulari : atque ob id à Barbaris vehementer colcbatur. Alphonfus etfi ob terroremGerbinis iniedum, infulam à fecapipolTc confidebat, nec ignorabat quorfum à Bopherio feriptæ literæ tenderent : tarnen ne detredaffe certamen videretur,abftincre inlulæ oppugnatione ac præftolari eius aduentum decreuit: renuntiariq; iuflît oblatam fefc conditionem læto animo accipere : veniretmodo quamprimum,nccrem in dies traheret.Paucispöftdie-bus Bopherius cum ingentipeditum,atq; equitum numero affuit,caftrisq; inconfpeâu hoftium pofitiSjipfc cum robore,ac flore totius exercitus in ponte confcdit,ac pro mu-nimento quà hoftium caftra vergebant,grandes palmarum truncos hoftium telis ac tor mentis oppofuit: quorum tanta duriciescrat, vtetiamtormentisrefiftcrent. Is dies in muniendis vtrinq; caftris confumptus : nanq; prælium in fequentem diem excompolî-to dilatum fuerat,cdixeratq; Alphonfus, nequis ante earn diem munimenta tranfircf, autmanû cum hofte confercret:quiq; aliter feciftet,ei capitale id fore. Idq; negotij de-deratIoanniVintimillio,atq; Eximino Corellæ,quosmunimentis,quæ Bopherij caftris proxima crant,prçfeccrat.Biremes,aclcmbos làgittarijs inftruôtos partim à pontisdex-tra,partim à finiftra poftero die mitterc ftatuerat : qui vtrinq; hoftes laceflerent, quique vno,atq; eodem tempore in terram egrederentur,amp; dum ipfe à fronte vrgeret, a tergo hoftes aggredcrentur,interie!ftis raptim munimentis è terra, quæ ex dolijs paraucrar, ne qui in alterius quæ trans pontem erant caftris régi fuo opitulari poftent. C^i ordo fi feruatus eftet,hauddubiè Bopherius cum ijs omnibus,qui vnà cum coin ponte confe-dcranr,eodie capi potuiflent.Cæterùm paucorum quorundam temeritas pugnam,que in pofterum diem cxtraôlafuerat,eo die repræfentari compullt.Nanq; ij àBarbaris qui-bufdam munimento proximis adfingulare certamen prouocati, negleélo imperio,atq» edido regio,per afTercminterieétumtranfmifere: qui mox cum prouocantibus con-grefli,cumeos pellerent,Barbarorum plures in fefe conuerterût.Tum qui ènoftris pro« piores erant,munimentatranfgrefli adopemijs ferendam confeftim icre.Quod vbi Al* phonfo nuntiatum eft,indignatus confeftim mifir,qui amp;nbsp;cæteros tranfitu inhiberét, prX iiumq; committinonfinerenr,actranfgrefrosreuocarent. Cæterùm vtrinq; iamvfq; a-deôincenfiadpugnam erant,vt nec tranfgreflî reuocari,ncc qui in caftris crantvllius im perio rctineri poftent.Quod cùm Alphonfus animaduerterct,fortunæ euentum e-xperi ri ftatuit : caftrorum vtrorumq; munimenta quantum modo pontis patebatinterruptio diftabant : exercitus extra teli iaélum fubfiftebant : atq; ad extrema munimentorum li-gncæturres,acpropugnaculaexcitata erant. Ab infula quoq; profpeótumnequidindc detrimentiin ipfopugnæ ardore capcretur.Ingcntibus deinde animis vtrinque concur-fum : nanque amp;nbsp;ipfe Bopherius lediflimam fuorum manum,totumq; exercitus robur îa pontem,vt dixi,traduxcrat.Scd is tumulms magis quàm iuftum prælium erat : nam ne-que acics inftrui,neque copiæ diftribui,nec quicquam ex difeiplina amp;nbsp;more militari fer uari potuit: atrox verô,quoniam in angufto res gcrebatur,certamen erat : ftetitque ali-quandiu vtraq; immota acies.Sed minus fua damna fenticbatPœnus, quod multitudi-ne abundabat,quæ continue à caftris in pontem procurrebat. Quod vbi Alphonfus a-nimaduertitjlembos quofdam,vcinftltuerat, circa pontem dimilit : ipfe inter primos

pro-

r IB E R 05 ARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35

prbgfefliis tintäm alacrîtatem fuis inieciCjVt tum primùm prælium înijfTc viderentur: turn hoftcs loco moti ad regis tabernaculum paulùm f.ibftiterunt. Nanque reges fuos Barbari pro dijs habere,colereq; confueucrunt î htc fortiflîmus quifquis eorum, dum acrius pro regis falutc decertat,intcrfîcitur : deniq; vcrccundiam metu vincente in fu-» gam vcrfijtoto ponte ccffcruntjipfequoq; Bophcrius defpcratis rebus cquo repente ab cquitCjqui circumftabatoblato,in altera cadra fe recepit.In eo prçlio Barbarorum muj ti vulneratijcomplures etiam ca:fi,in quels regis cognatus : figna fex regia„ ac tormenta ænca duodeuiginti capta.De Alphonli quoque cxercitu nonnulli quoq; viri fortes defl deratifunt-.in quibus loarines Heredia honefto loco natus,qui pugnæinitio refcilfî pon tis interuallum ftrenuo faltutranfgrclTuSjCÙmfortiterpugnarct, lancea iugulum traie-ÖUS c præliofemianimis exceflît.Eaviéloria,etfi grata Alphonfo fuit,tarnen hoc minus iucundaextitit,quôdantèconftitutumpugnæ tempus dimicatum fuerat. Cupiebat e-nina collatis fignis iufto prælio cum rege dimicare.Idq; fibi maiori exiftimationi,8c glo-riæducebatforc,fi ex propofito congrcffusipfc rex regem fudifTct. Poft hæcquà bre-üem elfe traieôlum in infulam dixi,Ioannem Calatageroné (id ei cognomen fuit) cum hircmimittit qui Barbaros equitcs,quiper vadacognitain infulam cuadebant, cum fe æftus in marc rcfudilfct,tranutu arccret.Nanq; ea loci natura erat, vt nee pedibus, nee Cquo infula adiri ex continenti poftet,cufn fe ex alto æftus inuexilfet: quod fexta qua-que hora (quemadraodumin oceano ) contingit: ncq; nauibus tuta ftatio crat, quàd rurfusdecedcnteæftunaucsinvadisdcftituebantur,pcriculumq; à terra incurrebant. Scdloanncsmox velprædandi cupiditatc,vcl commorandi tædio demandatam fibià rege ftationem deferuit.Eius difcelïione Barbaro nuntiata,no(fte,quæ fcquuta cft, complûtes équités in infulam tranfraifit.Quo cognito Alphonfus,ctfî omnem propè fpem expugnandç infulç abieccrat,haud tanicn inchoatam obfidioncm defer uit.Quin etiam cumomniexcrcitu,nifi quantü caftrorû præfidiofat cratjin infulam tranfgrcflus cft: ibi-que caftris pofitis incolas in maximü metum,âc diferimen adduxit.Cumq; population! bus amp;nbsp;incendijs vaftarc infulam ftatuiifetjintcrca pacis mentlo à Bopherio orta cft,eaqî Punicafraude traôlata : faôlisq; aliquot dicrû inducijs copiæ in ponté rcduôtæ funt.Re-diincre fe vclle grandi pecunia paeem fimulabat,nc infulam vaftaret ; Sed dum in con-ditionibus dandis,amp;accipiendis tempus teritiir,cÓmcatus clafti deeffe cœpit; quod té-pus de induftria Bophcrius expe(ftabar,vtinopiacômeatuum côpulfus rex abfcedcret. Pluresq; etiâin infulam abeo intérim furtim tianfmifli,vtiamoppugnatio omnis vanl atq; irrita videretur. Quibus neceflîtatibus addudus Alphonfus folutainde clafte in Si-ciliâredijnpaucosq; dies Mclfanæ cômoratus,agitare animo cœpit,quonâ modo Nea-politanû rcgnû,quod amiferat,recuperarc poffet.ItaqAcnariâ infulam,quæ adhuc cius prælidio tenebatutjadireprimùmftatuit,vtireginæ ergafe animum cxplorarct. Profe-dusq; agere de rcconciliationc,amp; pace cû ilia per internûtios cœpit.amp; Ioanna quidem fimulabat fcfe pace eius nô afpernari.Cætcrùm vtieius rci exitus docuit,ab ea re longe auerfa mens erat.Iam cnim multorû perfuafionibus ad Ludouicû indinauerat. In his a-gendis,quodrcliquûæftatisfuit,ncquicquâconfumprû:pacc tarnen nomine magis, te fada in Siciliam redijt,co animo,atq; confilio,vt inde in Hifpaniam rcmigrarct,làtius ducens tempori cedcre,dum cmolliretur reginæ duritics,fi forte emolliri polTct, aut fi confilium immutaret,quôdvaria,amp;mobiliafuntmulierûingenia : quàm concertando illius in fe animûodio exafperarc.Iamq; ob earn rem naues aliquot, amp;nbsp;milites miffos fe-ccrat : ij q; in Hifpaniam abierât. Commeatu igitur in clalfem impofîto inftante iam hyc inc Drepanum perit,inde vt primùm per maris tranquillitaté poffet, clalfem foluturus. Gùm autem omniaad curfum parataclfcnt,ncc aliudreftaret negotij, quàm anchoras Oioliri (rcs didu mira ac penè incredibilis accidit) tres circiter menfes totaclaflis in an choris fterit,vcntum raodó fecundum fruftra cxpcdans,vt fato quodam datum elfe vi-deretur,non elfe las ex Italia difccdcrc,cui regnum Neapolitanum deftinatum elfct. Inter hçc Ludouicus eius æmulus apud Confentiam Brutiorû oppidum febri correptus mortem obijt : quo audito Alphonfus rurfum in fpem potiundi regni Neapolitani ,qui quidem illo viuo poftiilfe videbatur,venire cœpit : obferuabatq; fi qui motus in eo regno illius morte confcquercntur.Nccmultôpoftnuntiatûeftcijioaiinam quoq; defua

,6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G EST IS ALPHONSI I.

damcfle.QuarecognitaquamexLudouicimortefpem conccpcrat,vehementer con firmauit.Cseterùm hæctam magna crant,vtvix nuntijs fides haberetur. Quis enim cre-derettotadipifeendiregnioportunitates fibi tam breui fpatio contigilTe ? Exceflerat primùm è medio loannes Caraciolus inimicorum confpiratione nodu fœdè intercm-ptus : .cuius amp;nbsp;magnç opes erant,amp; acerbilfima in Alphonfum odia.ExccfTcrat è vita Lu douicus maximam iam apud populos ac regni principes audoritatem adeptus: quo vi-uo regnipofieffio fibi prorfus defpcranda erat.Demum Ioanna decefierat, quaé vna c-îus votis obftare poterat.Hæc omnia reputanti fibi: longe profedô maiora videbantur, quàmvtijs fides haberetur. Apparebat enim àfuperis datum eire,vtomnibus,quiobfi-fterc potcrant,è medio fublatis,ipfevnus abfq; controuerfiaNeapolitano regao poti-retur.Itaq; confeftim Cararfellum Caraffam^cuius opera fideli ac forti multos iam an-nos vfusfucratjud Raimundum Buillum,cui Neapolitans: arcis,amp; italicarumrerum cu-ram n?andauerat,mifitjqui quorfum inclinarent ciuiumacregulorum animi, quantum tutôpoirer,fcrutaretur,quemq5 potiflîmum fufpicerent5cuiq; regnum deftinarentJpfe intereà tantis oportunitatibus adiutus de repetendo regno meditabatur. Rc igitur ad confilium delata/uere qui cénferent intermifiis rebus Iralicis,fibi in Hifpaniam, vt con ftitucratjabeundum elfe : quod ci pecunia ad bellum gerendum deelTctjrcparandas vi res,inftaurandam validiorem clafîem.Intcrcà feiri polTe in quemnam regem Neapolita norum ac regulorum ftudia conuerfa clTcnt : quod prius feiri nccefle elTct, quàm eô arma rurfum conferrentur.Ad hæc Petro fratri fortilfimo viro clafsis amp;nbsp;copiarum partem rclinqucndameIfe,quainoramNeapolitanamvc(dusaduerfus eos qui imperium dc-tredarcnt,bellum gercret.In quam fententiam liberiiis pro ingcnio,petitaàrege venia, cùm Guterias loquutus effet,dixifTetq; fcfetanquam hominem hand fobrium loquu-tum,fubridcnsrefponditAlphonfus,Tuccrtètanquam homo fuper cœnam loquutus ’S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cs. At ego idcirco,ne hominis tcmulcnti fententiam fequutus vidcar,flatui non difeede

rc-Dimiffo confilio quo magis magisq; rerum ftatum,amp; temporû animo voluebat, hoc magis inpropofito permancbat,omniaqi quæ ad earn rem pertinerent, attentiori cura cogitabat.Intcrhæc ex Caralfcllo,qucm auidifsime expedabat, ad fc rcuerfo de Nca-politanorum voluntate atq; animo quantum ille feifeitando confequi potuerat, cogno-uit.Queminfecretius colloquiumaddiidumcum percontatus effet, quidnam de ea cjq)cditioncfcntiret,vidcriubiinquit,eamarripiendam effe fortunam,quæ fefe vitro ofrerret : nunquam poftea maiorem ill! opportunitatem adipifeendi regni, quod tantis laboribusamp;pcriculisquæfijffet,fortunam allaturam. Cuius verbis hand mediocriter confirmatus ( nonnullos enim regiilos ad fe inclinare äcceperat) cùm è Catina Melfa-nam traieciffet,conciliarc fibi primum regulorum animos inftituit,amp;imprimis Ioannis Antonij Vrfini Tarcntini principis,qui vt magnitudine ditionis,ita dignitate amp;nbsp;audori-tate inter regni optimates eminebat.Hic vero,cùm olim eins fides apudloannam fufpc da fieri cœpiffct ob inimicitias quas cum loannc Caraciolo cxcrcebat,aLudouico cum exercitu fines eins ingreffojCui lacobus Caudolapræerat,propè omni agro,atq; impc-rio cxLitus fucrat : feptem modo oppidatutatus,fitu atq; opere munitiora,cætcris autvi aut metu ad deditionem compuIfis.Hunc itaq; Alphonfus fibi primo conciliandum, amp;nbsp;ad fuarccuperanda cnixèadiuuandum cxiftimauit.Spcrabat enim fi bcncficio fuo,quäe amifcrat,recepiffer,non ilium modo, fed amp;nbsp;alios nonnullos rcgulos,qui ilium autpro-pinquitate aut beneuolentia contingebant,audoritatc illius amp;nbsp;gratia in fc regem abfq» controuerfiaconfenfuros cffe.Acccdcbatfumma commoditas propter breuem traic-dum tranfportandarum in Neapolitanum regnum copiarum atq; belli ab ca parte gc-rendi.Contrada igitur cum eo amicitiajloannem Vintimillium acrem «Sc impigrum vi-rum cum mille cquitibus ad eum mifit : äc paulö poft Minicucium Aquilanum cum pari equitum numero,quorum opera forti quæ amiferat oppida breui rcccpit. Ludouico, amp;nbsp;Ioanna mortuis,ingens rcrum perturbatio iiiNeapolitano regno confequuta eft.Rcs enimarbitrio multitudinis magis,quàm optimatum confilio gcrcbatur.Siquidem nullo conuentu principum ado,Rcnatum Ludouici fratreme Gallia quamprimum accerfen-dum in regnum decreuere.Interim verb qui fummæ rerum præelfent,Otinum Caracio-lum,GeorgiumAlamannum,amp;BalthafaremRattam‘(idei cognomen crat)Andcgauen fis fi-

LIBER Q^V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37

fis faclionisprincipes delegcrunt,odingcntiscj; equitibus è Neapolitana iuuetute con fcriptislacobum Caudolam Tarentino principi maxime infeftum,pecunia è reginæ lo-culis deprompta,cum duobus millibus equitum mercede conduxerCjatq; adRenatum legatos miferuntjqui ilium ad regnu capelTendum accerferent.In hoc return ftatu dum expeftat Alphonfus, quorfum primi motus euaderent, loannes Antonius Martianus Sueflanorum dux,Francifcus Aquinianus,Chrifi:ophorus Caietanus, ac Rogerius fra-^^r ijs,qui Neapolitanam rem adminiftrabant,infcnfi ad eum relpicere cœperunt.Atq; vt cum Facilius ad bellum traherent,cùm feirent Capuam vrbcm,quæab aduerfarijs tc-nebatutjingentis ad vióloriam momenti efle : fpe ijs oblata illam per proditionem oc-ciipari poRe,omnes in idvnü curasjamp;cogitationcs intendêrc.Præcratarci intra vrbem fitæ (nam duæfunt) loannes Caramanicusioanni Antoniojquôdis ditioni fuæ fubie-^useratjamicusjacfidusjamp;obeam caufamijsfulpcétus, per quos Neapolitana refp. gercbatur.Huicmagnispræmijs perinternuntium loanncs Antonius fuadere clam cœ-pitjvti fibiarcem traderct:cui ille,vclle fe quidem annuit : cætcrùm cam rem fruftra ten tarijuifi turres ad pontemfitæ(quæ alteraarx)vno,atq; eodem tempore occuparen-tur : quôd ciuitate inimica,cui præfidio quadringenti équités milRforent,nullus ijs pa-terct aditus,qui arci fubfîdio venturi ciTent : tentaturum itaq; fe propcdicm,fifortè quidam è præfidio,quo amico vtcbatur,propofito prçmio adduci polfctjVti turrcsipfas tra deret. cuius rei cflficiundæ nonuullam fpcm haberet: fignificaturum vcrô,quid agi pof-fe confideret : poftquam illius voluntatem cognouiïTct.Nec dido fides abfuit : confe-fiim enim cum amico agere,multa amp;nbsp;magna pollicendo per hominem fidum de ca rc cœpit : nec difficulterpcrfuafit.pctcntiq; aliquot ad fe viros ftrenuos per nodem ab ex-teriore parte mitti,quos in turrim per funé admittcret,quos fibi fideliores putabat, dc-legit: feq;,quahoracommodum foret,cornu fignificaturum monuit.Poftridie cùm fibi altcriusturriumcufiodiaproximanodecucniirenpatrandærci tempus arbitratuSjCor-nu datum fignumuum qui parati étant ftrenuiviritaciti turrim fubeuntes per demifliim ab co funem confcendcrc,atq; adniti cœpcrunt.Sedtam difficilis erat afeenfus præfct-tim armato militi in tanta mûri altitudine,vt vix tres ex omnibus in turris faftigium cua-fcrint.Hos in fccrctiorem pattern abdudos confeftimocculuit,amp; quoniam propter fo-ciorum paucitatem rem cxcqui aperte non audebat,ad dolos fe conuertit. Primumque focios fingulos,quafi aliquid operis faduros ad fe vocat,comprehcnfosq;3amp; loqui veti tos,adiuuantibus ijsjquos intromiferat,fcorfum difponit. Deniqj ijfdcm artibus amp;nbsp;ipfo præfedo arcis intcrccpto loanni Caramanico per cornu,vti conuenerat, fignum dédit. Ille vt intellexit arcem in amici poteftate effcdætus poftridie manc Citatinum (id ci no men crat)præfidijvrbanipræfedum arte capereinftituit: cum quadringentis enim c-quitibus,prætet vrbanas copias,ijs dimicandum erat,qui arci auxiliû laturi forent. Adiu uitq; fortunacius confiliiim.Forte enim per eos dies Citatinus duos Campanos ciucs c primoribus ciuitatis verbis altcrcando ad rixam progrefTos ipfarum turrium præfedo in cuftodiamtradidcrat.Mittitigitur ad eum præfedi nomine,qui ei fignificet veile eines illos,qui in euftodia tcncbantur,pofitis inimicitijs in gratiam reuerti: amp;nbsp;ob earn rem pctere,nc ad fe venire in arcem grauaretur : hoc nuutio accepto Citatinus nihil infidia rum3autfraudis vcritus,confeftim adturrcsprofcdus cft.Moxverô vtprimum portam introijt,exclufis comitibus,comprchenfus,ac protinus in carcerem coniedus cft. Turn pauor,amp;trepidatio ingens vrbem peruafit: celeriterq; équités duce fuo orbatiarmis ca pris per vrbem difeurrere cœperunt.Poftquamvero Caramanicus Citatinum interce-ptum compcrir,haud amplius differendum ratus,cornu fignum dat, quod cum loannc Antonio Martiano conftituerat.Is veto haudprocul cummagnapopulariummanu pa-ratusfignum expcdabat.Itaq;rcpentèprofedus,amp;pcrpatcfadamturriumportam in-grefrus,ponte tranfmilTo vrbem inuafit; Turn équités cognito dolo perterriti, amp;nbsp;confi-lij inopes per ciuium domosdiffugcrc cœpcrunt.Mox verô vt cognitum eft Caramani-cum ad loanncm Antonium dcfeciire,ciq; arcem deditam,qui aduerfæ fadionis étant, domos quifq; fuas trepidi petierunt. Atq; ita fine fuorum cuiufpiam cæde Capua in loan nis Antonij poteftatem redada eft.Poft hæc expulfo aduerfariorum equitatu, loanncs Antonius acfocijaccerIcndumcdnfcftimAlphonfum cenfuerunt. Neq; enim tantum

3« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI L

belli onus fuis duntaxat viribus fuftinere fc poffe confidebant : præfcrtîm cùm aduerfa-rijs raagnæ copiæ effentjhæq; aliéna copia fuftcntarentur,quos non dubitabant ad vr-bem obfidendam quamprimum accelTuros. Ad hæc ciuitatis partem fibi inimicam cÏÏc non ignorabant.Itaq; Rcnaldum Aquinatem MclTanam ad AJphonfum quamprimùm mittuntjqui moncat vtiadparatam fibi fortunam amp;nbsp;exoptatiregni polfeffionem aduo-let: Capuam opulentam vrbem (permagnum hauddubièmomcntû adtotumregnum vendicandum ) in fua manu efle.Multum veto periculi moram importare,quôd aducr-farij coadis copijs ad vrbis obfidioncm breui profeduros non ambigerent : cuius rei iam apparatus fieri fentirent; quorum audoritas non cos modo dues qui fibi aduerlî cficntjvcrùm etiam eos quibus amicis vterentur, trahere ad fc polTct. Lætiflimus hic nuntius Alphonfo fuit : coq; perbenignè accepto acdimiffojin vna celeritate fpcm om nem vidoriæ pofitam arbitratus,quô aduentus fui famam præuenirct, cum feptem modo triremibus,quas paratas inftrudasq; habebat^è Mefianæ portu velafadt, Petro fra-tre in Sicilia rclido,qui quæ bello gerendo opus forentjcurarctjannonamquc amp;nbsp;com-meatus fummittcret.Quoq; fuus aduentus occultior foret : vt Neapolitani metu pofito fegnius Capuam obfidcre aggrcdercntur,procul à regni ora ad Pontiaminfulam altum petens contendit. Atq; inde extemplo Caralfellum Capuam mittitjqui loannemAuto nium,ac focios de fuo aduentu ccrtiorcs faccret : nuntiaretque videri fibihoc rerum i-nitio cum montem occupandum cfTcJn quo fita Caieta eft, antcquàm hoftes fuum ad-uentum cognofccrent : quo capto vel voluntate,vcl metu Caictam in fuampoteftatem venturam breui fpcrarct.Quæ quàm commode fita effet ad bcllum Neapoli inferen-dum,nemini obfcurum effe : duo oppidafirma,amp; peropportunajaltcrum terra,alterum mari habiturü fe,fi vrbe illapotirctur.Cuius potiundse Qjes ei non abeffet, fi dum mon-tis ipfius euftodia ncgligerctur : illi à terra,ipfe à mari improuifos nodu aggrederetur : Hoc fibi fufcepti belli nimirum caput videri,amp; in eo rerum fummam verti.Intcr hgc ad-uerfarijCapuædefcdione vehementer attoniti, quas ad cius vrbis obfidionem copias mitterent fummo ftudio parabant : atque in agris dcledus habebant. Caraffellus non fine diferimine per iter haud pacatum Capuam profedus,Ioanni Antonio, ac focijs e-ius mandata expofuit: amp;nbsp;in primis de occupando Caietse monte pluribus verbis diffe-ruit.Adquemreguli,magnafefolicitudincrubito regis aduentu leuatos effezfibiquc cam rem fummælætiti£c,ac voluptati fuiffe.Copias verb à fe fine ingenti pcriculoè Capua educi non poffe, quod aduerfæ fadionis dues, quimetUinomciocontinerentur, fcfe digrefÏÏs metu folüti noui aliquid flruerc in fe poffent-Quae ciuitas fi quo finiftro fa to fibi è manu elaberetur,fummam inde rerum cœptarum defpcrationem haud dubiè confequuturam.Præflarc igitur fibi videri de Capua conferuanda,quàm de Caictæ col le capiendo cogitate : quod Capua conferuata,rcgni reliquü facile fupcrari poffit,pro-pterannonæ amp;pabulicopiam : illaautem amilfa, nullam ferme fpem reliquam fore. Multa contra à Caraffcllo dida,cur fatius duceret régis fententiam fequi. Sed cùm illi infcntcntiapermancret,nc Alphonfum adiré grauarentur pctijt,de eare,amp;de tota bel li ratione vna cum co confilium capturi.Quod cùm illi fe faduros reciperent,conftituta die,amp; loco,ad quern venturi clfent,ad Alphonfum celeriter rcuerfus quid egcrit,rcferr. Quibus auditis.comprobato cius confilio eundem rurfus Cum triremi Sinuelfam, quo reguli poflridie conuenturi crantmittit,qui illos fuum aduentum præftolari Sinueffxin beret: fefe co ire decreuiffe, quo fit maris tolerantior, quoque propior fit : fefc proxi-manode Aenariam infulamaditurum.Cogitauitfanc(id quod cuenit) rcgulorum animos nulla re magis,quam humanitate,amp;facilitate fibi conciliari poffe.Profcdus igitur Caraffellus poftridie mane vti conucnerat,regulos Sinueffæ rcpcrit,præter Francifeum Aquinianum,qucm mole corporis grauem vrbis Capuæ cuftodiæreliquerant: ijsque Alphonfum eo venturum nuntiauit : ne à Capua longius eis abeundum effet, neue mare pertimefccrent.Earegis humanitas audita in cius defidcrium accenfos rcgulos mul-to etiam vehementius inflammauit.Tcrtiaferè nodis vigiliaAlphonfusperfummiunfi-lentiumAenariafoluens,primaluceSinucffat adfuit,rcgulos quàmhumaniffimè exce-pit : paucisque verbis inter fe habitis ad prandium inuitatos in triremem perduxit. Poft epulas de re communi confultari cœptum.Oftenderuat primùm reguli quos principes

audo-

'I

LIBER Q^V A R T V S/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0

au âo ri ta te fna în belli focictatem traxiflcnt,fe tarnen aduerfus hoftes baud fatîj ïlrmos «(Tcjquod illi amp;nbsp;copijs,amp; pecunia in belli fumptuni,amp;re frumentariafuperiores eflenr* Acceifendum fibi videri loannem Antonium Vrfinum cum copijs,cuius opibus adiuti fperarent bellum à fe tantifper,dum maiores copias pararet,fuftineri poÏÏc : copias au-tcm quas haberent fine fummo periculo à fe diuidi non pofTe : ncc Caietæ magis quàin Capuæ à fe rationem habendam elfe.Quorum fententia collaudata,mifluruin fe ad lo-annem Antonium quamprimû inquit,quihortaretur vt cum exercitu celcriter in Cam-paniamprofîcifceretur,vcl fi venire ipfe grauareturjoannem Vintimilliurn, amp;nbsp;Minicu-tium cumcopijs mittcret: fperarefe,atq; confidcrepro eiusviri erga fe bencuolentia nullam intcrccfTuramVoluntatifuæmoram.Intereaomnesfe vires fuas terra marique contraôlurum,quibus fufceptum bellum tueri fe pofie non diffideret.Hac oratione coa firmati reguli,quà fibi regis fîdcm vehementius ad fe tuendes obftringerent, in ipfius Alphonfi verbaiurauere.Cùm autem cogitaret Alphonfus, qucmnâ è fuis ad loannem Antonium mitteret,nectemerèidoncus quifquam occurreret, quoniam pcriculofum per hoftes iter erat : amp;nbsp;res praeftantem,ac grauem virum poftulare videbatur, Caraffel-lutn operam fuam impigrè profitentcm mifit: quidveadeum perferri vellet, edocuit. Pofthæceo Aenariamrepetentereguli Capuâ reuerfi funt toto iam animo in bellum proni,intentiqj.Caraffellus fimul amp;exploratis itineribus amp;mutato habitu ad loannem Antonium peruenir,facileq; ei perfuafit,vti cum omnibus copijs Capuâm profîcifcere-nir.Duobusmillibus cquitum,acprope pari numero peditumcoadis,fefe ipfe cum Ca raffello itineri repentècommifit.Profeâusq} per Caudinam vallem,in quam olim Romanos ConfulesfubiugummifTos àSamnitibuslegimuSjCÙm accepilfet Relingerium Caudolam ad cas fauces occupandas,per quas tranfeundum erat,acccflîfie,ipfe per a-grum Ceritanum ( fie cnim appellant ) iter in Campanum flexit : amp;nbsp;ad Lunatam Vultur-no amne traiedo inter Cales,amp; oppidum Francolifium : quæ loca ab hoftibus tene-bantur,caftris pofitisconfcdit.Relidis,qui excrcitui præenent,ad Alphonfum Caic-tam fe contulit: conftitutisq; inter fe,quæ ad bellum gerendum pertinere videbantur, Capuamprofedus eft.Interea cnim eius copiæ,quas ad Cales relidas dixi, Capuam fe tcccperant:quodamp;oppidaillaegregièmunitaerant, amp;commeatüs non facile è Capua per hoftilcm agrum in caftra ferebantur,cisq; amnem Vulturnum caftrapofuerant, CO confiliOjVt hoftes tranfitu fluminis,amp; populationibus arcerent. Aduerfaiij cognito prius regis aducntu,amp; Ioannis Antonij ad fe profedione,minimè ceffandum rati,Relin gerium Caudolam,Antonium eius fratrem,Michcletum Cotiniolam ac R(cium,non-nullosq; alios copiarum duces, (hi ad tria milliaequitum ducebant)mcrccde condu-xerunt: hisqjexNcapolitanaiuuentutehaudcontemncndammanum cum multo pe-ditum numero adieccre : atq; ad Vicum,quem Mariæ Maioris vôcant, caftra haud procul à Capua-pofuerunt.Intervtraq; caftra vix duo millia pafliium intererant; leuiaque quotidie prælia ex opportunitate committcbantur.In hoc rerum ftatu,nuntiatum eft Re lingerio (nam is fummæ rerum præerat) Antonium Pontadcreum,quem aduerfarij mer cede conduxerant,cum equitibus trccentis aduentarc.Itaq; quo tutius proficifccrctur, ad quingentos équités repertos cipræfidio confeftim mifit : Quos vbi loannes Antonius amnem tranfifre,ac popular! agros acccpit,Minicutium Aquilanum illico eis ob-üiamiuffitcontendere.Isq; hoftes nadusleui certamine magnam eorum partem cœ-pit,reliquisfugaper agros diflipatis. At Rclingerius vtperexploratoresagnouit Minicu tium abeffe à caftris,cum magna equitatus hoftium parte opportunitate fibi datam exi-ftimans qua hoftium caftra expugnarct,conuocatis repente copiarum ducibus, deque fuo confilio certioribus fadis,confeftim acieminftruit,atq; aduerfus hoftium caftra con tendit, (^a re per fpeculatorcs quamprimùm cognita,Ioannes Antonius,fimulato mc-tu,quo hoftes audacius contemptapaucitate caftra fubirent,partem copiarum intra vr-bem inftruxit,reliquis ante caftra difpofîtis : nec alius atque opinatus eft,rei exitus fuit. Nam cùm hoftes caftrametu dcfcrtarâtieaalacriterinuafifrent,atq; oppugnare paucis obfiftentibus coepiflent,patcfadaconfeftim vrbis portaquæad caftra vergebat, atque equitatu reliquo peditatuque immiffo,perturbât! illico pedem referre coeperunt. Mox Verô vt paulùinfcfe eoUegefCjhaud fegniter reftitcrunt.Pugnatum eft diu atque acriter d 2

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GES TI S ALPHONS I 1.

ancîpîtî cüentu.Ad poftrcmum cùm vim diutius ferre non poflenf (iärti ehim Minicu-tins redierat)fefeinfugumconieccrunt:necpriusfincm fugicndi fecerunt, quam in caftra peruenerunnSecundùm hanepugnain Relingcrius Vulturnum copias traducerc inftituitjratus ab ea parte maiora Campanis detrimenta inferri pofle, amp;nbsp;Andcgaucnfis faäionis ciues facilius noui aliquid in vrbe moliturosjfed ponte opus erat propter fluminis altitudinemacrapiditatein,quotraducercturexcrcitus.Itaq; pontem ad Vulturnum facere ftatuit,cuius efficiendi magna comoditas offerebatur.Turris erat trans Vulturnum fita ad fex ferme millia pafTuum infra vrbcm Capuam,quam vailo ac foffa mu-nitam,præfidio infuper firmaucrauprftereà amp;nbsp;materiæ copia fuppetebatJs locus ei ma ximèidoneus elf vifusin quo pontem efîiceret.Itaq; accerfîtisfabris,amp;magna prçtereà agreftium manu,eô copias ducit ; caftrisq^ pofiris,pontem inchoauit, eiusque extrema, ne,poRquam copiæ flumen tradudæ forent,ponte ab hoftibusrefcilîb,reditu interclu-deretur,caftelio firmauit. Quod poftquâ loannes Antonius accepir,confeftim cum ex-crcitu adipfam turrim profeôlus eft,eo conlilio vtvclopus difturbarct,vel fi id no poC-fet,hoftem tranfitu prohiberet: caftraq; haud procul à turri in confpedu hoftium meta* f is eft.fed quo minus opus incœptum perficerctur,efficerc non potuit.Tcntatum fi quo modo cîiam igni corrumpipoflctjnauiculis redis fecundo amnc aduerfus ponté demif fis.Cæterùm hoftes grauium faxorum deiedu,iongurijsq; in fumma aqua expofitis,atq; ad rignos quibus pons fuftentabatur,deligatis,corum conatus omnes vincebant. mul-tisq; periculo ea res fuitjnauicu’is modo in banc,modo in illam ripam,quo imperns flu-tnmis propellebat,raptis.Turris quoq; non femel modo,dum pons efficiebaturjffuftra oppugnata.Nanq; è caftris nauicuiis aciintribus inuedihoftesin cam commode tranfi-r '* bant.Pontc perfcdo Relingerius copias Vulturnum traducereconabatur - Quod cûm loannes Antonius animaduertcret,exertitu extemplo in aciem edudo,ad turrim,quo-adtutopotuit,fucccfiit,lioftiq;euadendifacultatcmfufi:ulit.Ncq; enim multi vnà propter ponds anguftiastranfirepoterant: amp;qui euadebant, hoftium oppofitu ijs erum-pendi facultas non erar,eqiiiti maximè.Erant enim caftra adeo exiguo interuallo à tur-nleparaia,vtpropemodum turris vallum contingeret: pediti aliquanto facilioreru-ptio erar.Itaque cùm per fingulos dies pcdeftriapræliaconfererentur,multi ex vtrilque lt;;a*trisequites,pugnandicupidi,omifiiscquispcdibusrcm gerebant: ex quo infignia prahacrebi O edi contingcbat.Melior tarnen hoc vnocrat Neapoliranorum condido, quod multos hoftium fub turrim illedos,ipfi muro tedi impunc vulnerabant. in hoc reram ftatu dum hi perrumpcre,iilircfiftcrc conantur,multi dies confumpti funt. Diini hæc ad Capuam gerebantur,Alphonfus montem Caictæ imminentem,cui maxime ani mum adiecerat,hocmodo ccpit.Eananque vrbs fibi quoquomodo return initio tentan davidebatur,in eofcilicct belli cardinemverti exiftimanti. Eius loci natura hxc eft; Mons eft propemodum cxcifus,amp;præruptus vndique: tribus cnim fere partibus mari aUuitur,rcliquam partemjquacftCaictam aditus,mons alter exeelfior, ac circunquaq; procliuiscommunit.Hæcquoqucparsmuroeindacft: cam plurimum incolebanta-grorumcultorcs,atqueinnmælôrtishomines: murus interius dudus hunc montem ab vrbe diuiditJn co turris fitacrat,quamSufinia appellabant,iuxtadiuiluliani acdem. Forte aurem turris cuftodia co tempore, quo Alphonfus co profedus eft, quibufdam contigerat,quiftudio partium illiaffedicrant. Hi cognito régis aduentu, quern prius Aenariam venifle acceperant,confeftim adfuaefadionis homines mifcrc,qui ilium ad-effe cum clalfe nuntiarcnt,quiq; eos in armis paratos intra tcdaiubcrentelTezne ab ad-uerfarijs,!! forte præfentircnt regis aduentum,fua confilia opprimerentur : quofdam e-tiam fuorum difeedere ad cum in clalTcm iufferc,qui omnia parata efle fignificarcr,mo nercrM;q;,vt focios naualcs in terram exponerer,qui admuros per montem afcenderér. His conftitutis,cum ignem in turris faftigio excitare ftatuiffent,quod fignum cis cum Al phonfo conuenerar,quô feiret fuis afeenfum dari,fortè Gorax Pica homo contrariç fa-dionis co profeduSjVt vigilum ftationes circumiret,ad earn turrim accefiit: citatisque cuftodibus,cumnemo relponderet primùm fopitos fomno cxiftimauit : poft ijs fæpius vocatis,cùm nemo nomen dater,refponderetque perplcxa,atquc incerta, magis fub-efle dolos fufpicari cœpit.Cumque iara minacius inclamarct,amp;pertinaci£cr corum no-

mina

LIBER ay ARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4î

mina requii-crct,nccij poffentdiutius confilium regere, Aragoniam clara voce clami-tantes eum inde lapidibus fubmouerunt.Interhæc Alphonfus fignum intentius cxpe-üabat.Neque enim exiftimabat milites fuos periculo capitis temere committendos cfle : neque ijs fatis credendum,qui vt afccnfum matüraret, hortabantur. Forte autem Gorax in tanto periculo trepidus cum intra interiorem vrbis murum feftinaretjin duos cconiuratis incidit : qui ab Alphonforeuertebanturpcr anguftum foramen loco negle ä:o,atque ab di to, ad turrim,quam dixi,propcrantes,comprehcnfosquc illico ad Fran-cifeum Spinulam,amp; Otolinum Zoppum præfîdij duces perducit : fimul quæ viderit,re-fert: ijque mox in quæftionem dati,metu grauioris fupplicij rem omnem, vti fe habe-batjConfefli funt.Tummilites,ac eines, quibus confidebant,celeritcr armacapere iufli: pai'sque vigiles in moenibus colluftrare, pars adprohibendos afeenfu holles contende re.Cætcrùm id früllra fuit Jam enim à coniufatis è turri figno dato, regiorum pleriquc in montis faftigium euaferant,eaque turri,acproximis turri moenibus occupatis dilapfi intra exteriorem murum fefe cum i j s, qui montem incolebanf, conglobauerant. Hofti-bus itaque paruo certamine intrainteriorem vrbis circulum repullis : Alphonfus toto montepotitus ell.Oppidâni perterritijquæ ad vrbis tüteläm pertincre videbätur, fum-mo lludio,amp;celeritatc parare cœperunt : amp;quos aduerfæfadionis homines res nouas moliri polfe fufpicabantur,adtriginta comprehenfos in cullodiam tradidcre.erat vero eavrbspræter naturalem fitumpræfidio imprimis munira. Nammulto ante Alphonli aduentum,amp; Otolinus Zoppus vnus c copiarum ducibus Philippi Mediolanenfium pincipis,qui ab Ulo ad Ioanna, cùm adhuc viucret, legatus mittebatur,cùm illam mor-luam reperilfet rogatus à Caietanis apud cos manferat : acpaulo pöll Francifeus Spi-nula genere,fama, dignitate omnium ciuitatis fuaî ca tempeftate longe princeps ijs au-xilio venerat, quern Caietani nominatim fubfidij ducem depopofeerant jad quadrin-gent osq; fagittarios totidemquepedites,in queis Placentinum impigrum virum,a Phi lippo milfos,nauibus vexerar. Multoquc ante fub reginæ mortem, quôd fumma regni perturbatio ob principum dilfidia futura vidcbatur,quum Caietani ad cos, qui Neapo-iitanæ rcipublicaepræerant,legatos mifilTcnt, qui feie in eorum fideac potcllate mane-re veile fignifîcârent, præfidiumquc pollularcnt, SorlconcmSpinulam virum fortem cum aliquanto peditatu vti ad fe mitterent, impetrarunt.quibus auxilijs confifi fortiter Alphonfo refiftebant. Crebræitaque cruptioncs ab ijs fiebant : quotidianaque inter fe præliairtca caftrorum propinquitatc conferebarttur. Caietani prætcr veteris vrbis circulum nihil tenebant. Ad hæc Alphonfus tormcntisæneismiræmagnitudinis adue-ftis, murum ,acteóla vrbis qUatiebatJamque ijsturribus, quæadcaftra fpeófabant, quairatis,oppidanos in fummum diferimen adduxeratNanque propugnatoribus con-fiftendi tuto in muro potellas non crantotamque eammurorum partem defenfore nu-dairet,nifi Genuenfes(folers in tuendis vrbibus hominum gcnus)fumma vireftitilfent. Manque pro muro diruto munimenta agerc intrinfecus noftu fufficiebant i faccosque lanarepletos,prominentibus tignis religatos tornientorum iólibus opponebant,quod idtegmenti genus multislocis deprehenfum eratnullo tormento aut telo perfodi pof-fe. Sedprocedente obfidione rei frumentariæ penuria omni bello, ac calamitate gra-uior vrgcre obfelTos cœpit: præfertim claüfo mari.magnns nanque numerus non viro-rum tantùm, fed ctiam fœminarum,ac puerorum pene, quicquid frumenti public!, pri-iiatiq;èvicinisregionibusconueólumfuerat,atq; omneinfupcr pecus confumpferat. Cumq; id malu quOtidie magis ingraucfccret: nec vlla reliqua falutis ratio fuccurreret; Francifeus omnem inutilem bello turbam,quodin extremis rebus fieri confueuit,ex vr be eijciendamcurauit. Miferabilishorum facies erat,macie fimul,ac pallorc confedli, manusadcœlumfupplieitertcndentes,cumflebilivocehumi procubucre. Quos vbi Alphonfus confpicatus ell,quamuis penè omnes in vrbemreijeiendos cenferent: nec diet nefeius facere fe contra militarem difciplinam,quôdprotraheretur obfelfis in ali-lt;iuod tempus fames: magis tarnen naturæ amp;nbsp;confuctudinis fuæ,quàm quid holles de fe merit! elTent, rationem habere voluit : veniaq; ijs data callra adeundi, amp;nbsp;cibo, ac potu refcólis,abeundi, quo vellent,potellatemfccit.Eaveró regis humanitas audita: incredi bile cft,quàm multos tunlpopul«s,tum principes adhuc incertos quid agcrent vtramuc

d 3

43 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G EST IS ALPHONSI L

partem fequffrentiirjfibi conciliaucrit.Neq; enim propè vil arcs eft,quæmagis mortaliS animos capiat,quàm cor05qui calamitate aliqua premuntur malis commoueri.Poft ali quot dies arôtioribus rebus, Francifcus omnereliquum frumentum per ciuium domos cum cura conquifîtum,atque in panem rcdaótum,quo diutius fuftentarentur,parce pau latim per dies hngulosviritimdiuidcbat.Prætereà quicquid faccari (vtar enim vcrbo nouoamp;noto)ineavrbcapudnegotiatoresatque opifîces erat, condiri iufTum, amp;nbsp;in paruula frufta dcfedum identidem difpertiebat.Cæterùm hæc non tàm præfentis mali fincm,quàm exigui modo temporis leuamen turn pollicebantur. Denique confumptis pcnè omnibus humanis alimentis,cùm grauior fames vrgere obfeiTos cœpiflct, herbis acradicibustenerisvefccbantur.Âdhaecmalaaccedebar,quôd quæ Genuæ gereren-turpro fuafalute claufo mari fcire non potcrantjClafTemqueingentem à Pctro regis fra tre in Sicilia contraólam,mox venturam acceperant. Quibus incommodis opprelfi de-creuerant Francifcus arque Otolinus omni præfidio, ac plcrifque ciuibus, non modo AndegaucnfisjVerùm etiam Dyrrhachinæ faólionisin naué impofitis,antc hoftilis daß-fis aduentum vrbem dcferere.Erat turn forte adhuc Caietæ nauis vna Genuenfium ingens,ex ijs quas Francifcus cum præfidio adduxerac,à triremium vi ob magnitudinein tuta.Hanc verô,cùm iam effet ad curfum parata,forte quoddam ingens faxum è regijs caftris tormento ænco exeuffum fumma mali parte præfracla inhabilem ad nauigan-dum reddidit. Quæ res confîlium mutarc obfeffos compulic.neque enim ijs materiæ co pia erat,vnde malum reh'cerent.Poftquam autem cognouerunt Petrum cum clalfe ad-iicntare,nec iam nauim ipfam à fe defendi pofTcjnauisque ipfîus iuuentutem vrbis præfidio maximeneceffariam, earn æftimatam, quum depretio domino cauiffent,quàin proximè potuerunt,fub murum deprcfrere,eo videlicet confilio, vt regis nauibus fub-eundi oppidi facultas adimeretur,extradumque prius malum ad earn partem quam in-firmiorem exiftimabant,pro munimento ftatuerunt.Maximè veto ex co cafu ludicatum cftrerum humanarum euentus incertos effe, folereque plerumque mortales futura-rumrerumignoratione falfôlætariatqueangi. Nanqueregij deiedo nauis malo gau-lt;iebant,quôdhoftibusimportandorumcommeatuum facultas fublata videbatur; ad-uerfarij verô mutilatam armamentis nauim dolebant,quod eoruin nauigatio impedira efret.cæterùm reiezitus vtrofque iudicio deceptos docuit.Nam ni ita cecidiffet, nec Ca îeta digreffo inde præfidio Alphonforeftitifret,ncc poft eadem nauis vndis obruta regijs nauibus muros fubire conantibus impedimento extitiffet, nec porro tanta clades confequuta effet. Tot tantisqueærumnis adadi Caietani à Francifeo, atque Otolino fummisprccibuspoftularunt,nefediutius afflidaripaterentur,ac fi tolerabiles modo lt;ieditionisconditionesproponcrentur,fuæfaluticonfulerent,mallefe ferro quàm fa-meinterire : nullum fe periculum recufaffe,quamdiu de fubfidio fperauarint, amp;nbsp;quoad fuperfucritaliquid,vnde vitam producerent:nuncfe omniHumanafpe,atque ope de-ftitutos,tot mala diutius ferre non poffe. Francifcus per id temporis æger erat; nam dum paulô ante pugnareturacrius,fagitta femur traiedusfuerat.Itaque oppidani vtrun quefeparatimalloquutijdemum vtriufqueanimumad mifericordiam flexere. Mifiti-gitur Otolinus ad Alphonfum,qui peteret ad fe mitti quempiam ex ijs, quibus fidelio-ribus vteretur,qui cum deditione ageret,amp; nominatim Antonium Panormitam : queni poctam no infuauem Mediolani apud Philippum in magna gratia, amp;nbsp;dignitatc cogno-ucrat: eumque non tantùm propter prudentiæjfed mul to ctiam magis propter æquita-tis opinioneîn,amp; quod ilium ab Alphonfo apprime diligi acceperat. Hie præter exi-miamdodrinam excellentiingeniopræditus,amp; carmine, amp;nbsp;foluta oratione, quod eft perrarum,propc æque valuit,in fuadendo,aut diffuadendo perfacundus habitus : ludi-cio quoque acerrimus, atque imprimis facetus, iacentem tempeftate noftra elegiam cxcitauit.Eo nuntio accepto,Alphonfus tametfi confidebat oppidanos aut vi aut fame breui addeditionem cogi poffe,tamen ad humanitatem fuampertinere arbitratus quæ illidicerevellent,non afpernari,Antonium mifit.Isq; infenatum introdudus audientc Otolino (nam Francifcus propter vulnusfefe domi continebat) hunc in modum ,cum illi paucaprædixiffcnt,differuit.Vidcre vos non dubito Caietani,quonam vos diferimi nis fortuna,amp;pertinacia veftra perduxerit,ab Alphoirfo terra,mariqj vos non obfeffos modo,

LIBER A R T V S.

lïiodà, verumetiam clrcunfeïTos elTenecvllumiam effugio locum patere : efle vobis retïi cum rege opulentiflîmojamp; maximOjCui non modo SiciliajSardiniaj Baléares infu-læjHifpaniajatque Aragonia (régna ampliflima) verumetiam magna huius vberrimi regniparspareat : è quibus amp;immenfam pecuniam,amp;milites in belli vfum neceflarios comparare facile poflît.Videtis vt vrbem premat,amp; muros armis circumfonet,cadra vr-biconiundafintjVel in ipfa vrbe potius. Vnus tantü mûri circulus interie6ius,amp; is qui-dem adeo quairatus,amp; dificâ;us,vtruinæ magis,quàm mûri fpeciempræbeat ; Fame vr gemini omnium malorummaxirnojamp;grauiflimo. Nam cæteræ quidem calamitates a-liquo modo tolerari pofTunt : fola fîmes ad extremum ferri non poteft.Satius ed vei ini quas quafeunque conditiones, ôc leges ab hode accipere, quàm inedia maceratos vi-tamfinire.Auxiliapræterea nulla habetiSjCaque defperare omnino iam potedis, cùm ad hune diem nulla venerint-Intelligit Philippus,intclligunt Genuenfes Alphonfl vires terra mariq; maiores ede,quàm vtab obfidione vedrafacilè dcpellatur.Cogitate quan tas copias terra,quantas mari habeat : quantas præterca parare queat,cogitate. Nolite obfecro expeftare extremum vrbiscafum: nolite committere, vt videatis patriamve-' ftramjquæ vobis debet elfe cariflima,ferro cxcindi,domos cremari, fortunas diripi, v-xorcs,acliberos (quod omnem exuperatcalamitatem ) in oculis vedris rapi, amp;didra-hi.Sapienter nimirum quifquis ille ed qui ait,aut vince,aut vincenti pare : fortis nanqj animi ed,fi podîsjvincere : fiverô nonpoflîs,potentioriobtcmperare,amp;fortunætem-pedatique concedere. Alterum iam expert! edis, videtis enim vos nec vinGere,neGli-bertatem vedram tueri pofle.Erit igitur prudentiæ vedræ alterum fequi,potentiori fei-licet obfequi,quem profeôlô,fî deditionem feceritis,amp; clemcntiflimum,amp; manfueti/ïi-mum agnofeetis : alioquin de patria vedra,de fortunis,de coniugibus,de liberis, de pa tentibus,delibGrtare,devitadenique vedra(fîquicquairimihi creditis) aôtum exidi-matc.Ad hæc Caietani,non ignorare fe in quibus difncultatibus verfarentur, Sed nec fortade eas elfe quas exidimaret: neevero fc prorfus de fublîdio fpein omnem abie-cifle.Ncque enim autPhilippum,aut Genuenfes palTuros elfe vti eorum præfidium,vti lot fibi caridimi ciues amp;nbsp;milites, vt denique reipubl. amici fideles in hodium poteda-tem veniant. Se tarnen fi ij dentur,fibitrigintadierü induciæ,quibus liceat Philippo,ac Genuenfibus denuntiare qui nam fitfuarum rcrum datus : vtnifi interim auxilium mit-tatur,cum bona illorum venia polfint deditionem facere pod earn diem fefe abfque có-irouerfîadeditionemfaduros.Cum hifee podulatis Antonius ad regem reuerfus,quid Caietanivellent,retulit. Quæ cùm audidet : veritus nequainterea claffis Genua? pa-raretur,quam parari fama erat, inducias nullo pado concedendas cenfuit. Itaque con-fedimrenuntiare ijsAntonium iudit,aut continuo deditionem facerent,autfe ad extremum certamen compararent.Qua fpe dedituti Caietani, quum nihil omnino feire pof* fcnt,quid nam Genuæ ageretur,iam cnim Petrus è Sicilia cum reliqua clafie venerat, amp;aliænaues in dies aducntabant,necfamemdiutius ferre poterant,rurfus per Anto-niuab Alphonlc» petierunnvt falte cas fibiindutias darct,quibus Philippü,ac Genuenfes,tantùm quo dätu res eorüedent,ccrtiores redderent.Sed quonia maris tepedas incerta effet,tridui hand amplius fpatiû,podquâ nuntius Genua pcruenidet,quó Medio-hnüproficifcipodet : vti Philippo,amp; Genuenfibus confeijs deditio afe fieret, require bant,quæ vt rex fedet fe prædare veile,optimatû liberos obfides polliciti funt: fed ne id quoq; impetratu : q dbie Alphonfus GonGederet,duæ caufæ crant : altera q» intelligebat cos diutius famé tolerate nopofie: altera 9 intereàauxiliû ijs ab hodibus mitti poterat. Reuerfus itaq; ad eos Antonius,negauit id ab Alphonfo impetrari poffe : ac nili ex tern plo deditio fieret,feram podeà pœnitentiam eorü fore: deditioné veto à fe honedè iam fieri pofre:quôd difficillima quæq; perpcffi,tandiu àfuis auxilium nequicquamexpeótaf fent: putare fe Philippum ac Genuenfes grauius laturos fi quid in fe ipfis crudelius con fulerent,quam fi fe conferuatis Caieta amittercnt.His atq; huiufmodi verbis cùm Oto-linum atq; oppidanos ad deditionem inclinadet,petijt Antonius vt Otolinus ad regem proficifei non grauaretur: fic facilius poffe de deditionis conditionibus,quæ vellenr,eo pctente tranfigi.Exidimauit enim rem ipfam per mutua colloquia amp;nbsp;melius amp;nbsp;commo-dius traólaripoffe,feq; eo onere kuatum iri.Huic podulato CKtcris omnibus affenden-

d 4

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de gestis alphonsi l

tibuSjVnus Pica exurgens negauit æquum elTc eum qui Philippi pcrfonaiîi gercrct,aJ /^honfum proficifci.Quem cùin reprehenderentjuon illepidc inquit Antonius, non clïc videlicet confiderandum quidnam ille diccrct,morbo cnim affectum (nam is aliquot dies male fe habuerat) in phrenefim incidiHe, atq; ideo delirare. Itaque cognita Senatus voluntateftatuit Otolinus Francifeo inconfulto ad Alphonfum fe conferre: acceptaque in id fide regia,cum Antonio ad i'egem profedus,longo fermone fuper de-ditioncnequicquamhabito invrbem redijt.Cuiusprofcdionem cùm Francifeus ægrè ferret,maiorem ciuium partem ab coalienauit.Poft hæcinter Genuenfes amp;nbsp;Otolini co hortem exorta dilTenfio omnem deditionismentionem fuftulit : longe cnim amplior a-pud Caietanos Francifciquàm Otolini audoritas erat.Quod cum Alphonfus animad-uerteret, conftituitobfefTos terra mariq; omnibus copijs oppugnare. lam enimpræter roftratas, ad fexdecim onerarias coegcrat. Itaque fcalas amp;nbsp;coruos, per quos in murum cnauibus euadipolTetjCæteraq; machinamentabellicaconfeftim paratiiuflit,atq;ex-‘ pediri. Ad hæcturrim ligneam mobilem, non modicæ altitudinis, quæ muros fupera-rct(machinæ antiquæ genus ) effecit : cuius confilium cùm oppidani fenfiflent, continuo earn partem,quæ ad mare fitacr3t,fummaopemunierunt,eaque raprim ac certa-tim eifecere omnia,quibus machinarum violcntiam,coru'orum maxime, dcclinaripof-fe exilUmabant.Poftquam paratis omnibus Alphonliis ab omni parte oppidum adorirî înftituitjterraita copias diuifit,ad diui Theodori templum Henricum fratrem cum parte copiarum,nec procul inde loannem alterum fratrem cum leôta manu ftatuiulpfe ad-uerfus portam Ferrcam ( fie cnim appellabant) quæ ad caftra ferebat, rcliquas copias habuit.Petrum minimum natu fratrem,cuius virtuti confidebat,àportu claneoppugna rc vrbem præcepitjin qua erantpræter onerarias quindecim, triremes decem. Aduer-fushofee apparatus Francifeus atquc Otolinustormentis variæ magnitudinis per muros difpofids,alios regijs caftris,alios clafli opponunt,alios vbi plurimum periculi iin-inineret,iubentoccurrere:fœminis,imbellibusque qui fupererant, negotio dato vc pugnantibus lapides amp;telaminiftrarcnt.Signopugnæpropofito,regi) pars eminus la-pidibus,atqueomnimiffiliunl gencreCertare,parsmœnia fubire,ac fcalas admouerc contendebant.SimullingneaturriSjfimul naues remulco agi cœptæ. Atoppidani in eos, qui propîus fuccedebant, lapidibuS atque omhifariam telis coniedîs, muro fcalas appliCarinonfinebant,cubitalibusqueclauis quicrebri in muro ob id faóü erant, plerosque hoftium amp;nbsp;fagittis acminoribus tormentis ex occulto vulnerabant : nec vl-lumfruftratelumintantammultitudinememitrerepoterant. Et primo quidem turris coniabulata,cùm rotis ad muros ageretur,terrori oppidanis fuit.Pofi; vbi propius per-duóla partim tormentorum iólibus, partim fua mole diflipata cft,multique in ea pugnan tes cccldere : ab ea parte vehementer lioftibus animus creuit.Amari quoque atrociter pugnabatur.Nanque naues fimul atquc ad teli iaótum appropinquarunt,tormentis op-pidanoslaccflerecœperuntzcoruisqueadmalos religatis, ingentem ijs terrorem in-tulere.Stabant intend oppidani (nanqueea pars fortioribus tuenda data fuerat) cuni longurijs amp;nbsp;furculis in id faclis,in quas fi fortècorüiinCidilTent, necclfario procumbe-bant .Inter hæc Alphonfus,quó magis hos à portus defenfione auerteret, acrius vrgeri àterra imperat,alios hortando, alios nominatim appcllando, præmiaque pollicendo, atque adportam,quamdixi,Ferrcam fado impetu lutcedens, milites in pugnam ala-criorcs reddebat : multoque acrius pro fe quifquc vbi curabat, nitebatur. Pudor enim limul,atque auaritia,gloriaquc militum animos longe acucbat.pugnantium clamor ad cœlumferebaturcxhortationCjlætitiavarioqueaffedupcrmixtus: amp;nbsp;quo magis nite-bantur,quoûe propius ad muros fuccedcbant,eö plures, aut cadebant, aut faucieban-tur.Quod cùm aduerterct Gardas quidam Medineus fignifer regius,vir fords, amp;nbsp;ftre-nuus,ligno,quod manu gerebat,in folTam vrbis illato,focios,vtfequerentur, vociféras, cum auidiusprogrelTus fcalas muro admouerc contenderet, lethali vulnere accepto vix inde retradus cft.In hocprælij ardorenaues ad oppidum fuccedebant,laxatis funi-bus coruos dimitrere in muros paratæ.Primaq; omniû ea nauis, qua Petrus fercbatur, coruu muroinijeere conata eft.Sed cùm cius extremanimio interualloinmurûperueni re no polfentjdiffradis fuo pondère rotarû axibus,coruoq5 comminuto,qui fuperftetc-

rant

LIBER Q^V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4f

rant in mare praccîpîtes collapfi funt : ijq; omncs,quod armis grauatî erant,eneftî,pr3e ter duos Drepanitanos,qui fub aquis ( didu mirum) diloricatis. thoracibus, amp;nbsp;reliqua armaturaincolumes eualeruntEo cafu PctruSjamp; qui ift nauibus crant, tocam penc vi-doriæfpcm depofuerc.Ad hæenauis altera cumcorui exponendi caufa propius fubi-retjCrcbris tormcntorum idibus repulfa eft,nec poftca nauis vlla inijciendi corui facul tatem hab uit. Manque ob rerum fucceflum crefcentibus hoftium animis earn partem accrrimè tutabantur.Quç vbi Alphonfus agnouit,fuorum faluti parcendum arbitratus, receptuicani iuHît : quo vifo Petrus extra tormentorum iadus naues reduxit, nec poft cam diem vniuerfaoppugnatio tentara : fed tantùminobfidione perfeueratum.Intcrea GenuæcùmcfTetauditumCaictanosobfcflbsjfame infuper laborare, très onerarias ingentes, nec dum cnim regia claHîs Caietara conuenerat,armaredccreuerunt, ijsquc fauentibus quibufdam ciuitatis optimatibus,Blafius Aferctus præfedus cft,maxima no bilitatisjamp;populi parte ægrcferenrenouo homini earn præfeduram dari, quod cum honorem quafi pollui hominis nouitate exiftimabant.Erat is quidcm humili généré or-tusjcæterûmvigilansjcallidusjlinguacclerijamp;expeditaanimoqucfupradignitatemjac prseterquàm par erat honores publicos affeôlantc.Dum hæ naues pararentur,Genuam perlatum eft,plures iam naues ab Aîphonfo coadas Caiétam conuenifte : cumque ob idamplioriclafTeopusefrecognofcerent^nauesvndecim confeftimijs tribus adiece-rc. Cæterùm optimates,qui prius vixtuleranttriumnauium præfeduram ad Blafium defcrri,apertè anniti cœperuntjVteo à praefedura amoto,alter exelara genre præfcôius -crearetur. QuodcùmBlafiusanimaducrtcrer,mox ad artes conuerlùsjcum Philippe,penes quem fumma rerum poteftas erar,peramicos,qui apud ilium poteranr, vtin-uitis aduerfarijs fibi is honos ratus cÏÏet, perfecit; Eaque rc impetrata claftcm raatu-rari,cætera quæ vfuieffent parari confeftim eurauit. Dum eaparantur, Genuenfes de fuis qui obfidebantur,vehementer folicitiamp;anxij,Benedidum Pallauieinum, quife-fc Alphonfî amicitiam babere profitebatur, mitterc ad Alphonfum ftatuerunt, ante-quam aliquid de clafïis apparatu ad Alphonfum permänaret: eique in mandatis dede-re,vti ad regem fe miifum fimularet, vt cum illo de conditionibus deditionis obfeffo-rum agerct. Cæterùm oportunitate colloquendi cum FranfcifcOjatque Otolino data^ quanta claflîs décréta effet docerets hortareturque, vtcos fortiter labores tolerarcnt^ quorum finis appropinquarct,amp;,quæ effent regis opes terra,marique exploraret; cum ijs mandatis Benedidus Caieta profedus ad regem accepta fidc fe contulit,dc deditio-ne agere,vt inftituerant,cœpit: tadaque poteftate oppidum inrrandi,vt eadem illa,quç cum rege egerar,communicarct ; quæ Genuæ proeorum falute pararentur,cdocuit:fe?-que ob id veniffe,nequid præter Philippi,amp; Genuenfis nominis dignitatem ipfi defpe-rato fubfidio confulerent.Cæterùm vehementertacito opus effe,ne rex fefe ab eo elu-fuinfufpicarctur:quæquidemrcsfibipcrnicicm effet allatura. Eius oratione Franci-fco,atq; Otolino confirmatis ad regem reuerfus non poffe obfeffos ad deditionem fle-direfpondit.Cognitis,quævoIueratdercgiscopijsamp;claffe Genuam redijt. Quibus rebus Philippo nuntiatis,qui Genuenfem remp.gcrebant,claffcm confeftim expediri, frumentumq; obfeffis deferendum,conuehi iuffere.Clafle verô ira parata,atq; inftruda Blafius idoneam adnauigandum tempeftatem nadus,Caietam verfus côtendit. Quod poftquam Alphonfus comperit,cxtemplo vndiq; copias accerfit : acfratribus,amp; cçteris primoribusçonuocatis,Quoufq;,inquit,tandem viri fortes, Genuenfium infolentiam atq; iniurias patiemur ? Nullum bellum fufcipimus,quin continuo amicitiam ac fœdus cumhoftibus noftris ineant,eosq; elaffcac pecunia adiuucnt: nobis femperaduerfi,in-feftiq; ob inuidiam fcilicet amp;nbsp;vêtus in genre noftram odium,ferre non poffunt,opes no-ftras mari coalef’cere.Nam vt omittam quas prioribus Aragoniæ regibus iniurias intule runt,quotq;modisamp;quotiensillosbelloperfecutifunt,nônne ingenti claffe compa-rata,cul Guido Toreilus præfuit,occupatis nobis bello Hifpano, præfidium noftrum^ cum nihil ab his hoftile metueremus, ex vrbe Neapoli eiecerunt ? Sed hæc quan -quam grauia funt, ramen aliquomodo fcrripoffent,fiquem iniurijs modum ftatuif-’ lent. Cæterùm genus hominum inquietum in perniciem noftram quoridie magis ex-ardefeit. (^id autem iuris in Neapolitano regno habenr, in quo ne vicum quidem^,

4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE* G ES T IS ALPHONSI I.

aut cxiguum caftcllum tenent ? Cur Caietam,quæ noftra eft,humani iuris obliti rupto fœdereoccupaucre?Clairemquoq;5fidijs placer,cffecerunt, quaCaietanos ab obfi-dioncvindicent,eaquciaminftrudain curfueft,quantum accepimus: limulantesq; Ca ictamdedi veile,Benediótum Pallauicinum nos elufum miferc.Quis hæc tot amp;nbsp;tam indigna ferat? aut quis non maxime commoueatur, amp;nbsp;in vltionem concitctur? Nullum eft animal taniimbecillum,quod non coneturillatam vim repellerc: nos quibus pro-pulfandæiniuriæ facultas eft,hoftes aduerfus nos profîcifcentes otiofi,acfegnes cxpc-«ftabimus ? Nulla gens tamimbellis aut tam ignauavnquam fuit, quæ vel minima pro parteoccupati agri certare non fuftinuerit : nos prc5 ranti ac opulenti regni pofTe/Tione, quafpoliarcnos ftudent,non depugnabimus ? Quôdautem pars vcftrum rudis eft rei maritimæ,haud equidem referre multum puto,vir fortis terra ncpugnct,an mari.Vtro-biq; vim eandem animi,atqucidcm robur fortibus viris elfe compertum eft. Romanus miles primo belloPunicOjUunquamanteaingrelfus marc, non dubitauîteum Pœnq in maritimisrebus exercitatiflimo claffe confligere,vi(ftoriamq; primo prælio adeptus cft.Etnos certè longéampliores quàm Romani naues habcmus,in quibus tanquain in ftabilifolo dimicatur.Quod fi viri eftis,ficam animi magnitudinem retinetis, quam ego in vobis pluribus prælijs expertus fum : baud dubito,quin vitro obuiam hoftibus eun-dumexiftimetisrnecpalTurifitis,vthuncCaictæportum afpiciant.Onerarijs nauibus parcs’ijs fiimus, trircmibus verô etiam fupcriorcs : quarum turmis fupplcre naualium fociorum numerum poffumus habemus leôlilfimam iuuentutem,florcm Italiæ, ac citerions Hifpaniæ,amp; quod plurimum in prselio valet,armis egregiè inftruftam. At in hofti-li clalTe magna pars femicrmes,nautarum minifterijs fungcntes,eminus pugnando,lapi dibus,acmanubaliftis valent: At fi propius congreflls manu baliftarum vfum ademeris, noftrorum ccrtc impetum non fcrcnt.Quapropter cenfeo ( viri fortes) relifto incaftris idoneo præfidio ac confeenfis quamprimum nauibus,aduerfus capitales hoftes coQ-tendamus ; quos fi vicerimus (quod fore fpcramus,dijs bene iuuantibus) tantum, ac tamdifficile bellum vno die baud dubièconfecerimus.Eiusconfiliû cum penè omnes pugnandicupiditatcapprobarentjconfeftim copiarum duces parari cum cobortibus fuis iubet,atq; in fingulas naues diuidi : telaque,amp; arma in clafrcmimponi,quæ temporis breuitas prouideri paffa eft. Ante omnia veto nequis impetus interim, dum abeflet, ab obfelfis fieret : valida in caftris præfidia reliquit : fratribus, qui tum fraterna picrate, tum gloriæ auiditatc duófi eum fequi ftatuerunt, parte nauium, amp;nbsp;copiarum attributa. His conftitutis clalTem confeendit : idem cæteri feccrc:inde altum petcns,te,inquit, Deus,qui cunótis rebus præcs,quiq; ius,atq; æquum colis, oro,obteftorq;, vt mihi ho-ftium mcorum,qui contra fœdus me armis pctunr,vlcifccndorum,( fi iufta poftulo ) po teftatem facias : atquc vtmilites hos mcos,ijs deui(ftis,incolumcs,prædaq; onuftos mc-cum reducam.Eo die nulla confpcda claflîs:cùm poftridic apparuiffet : magno exultan tium clamore ad cam curfum dirigi imperat. cæterùm nodis interuentus mox illius cô-fpeôlum abftulit.Tertio verô die cum rurfus fupra Pontiam infulam vifa effet,rantus o-mnibus ardor inieôlus eft,vt non ad ancipitem pugnam, fed ad certa vidoriæ præmia profîcifci credcres.O fallaces hominum fpcs,amp; incerta rcrum futurarum indicia : nam qui fibi vidoriam pollicebantur,mox ab illis,quos defpexcranr,viôti funt. Claffibus ali quanto propioribusfadis mifit Alphonfus,quifpccularetur,quoad tuto pofret,cumna ui longahoftilium nauium ordinem,quamûa: inttrudæ naualibus focijs forent. Profici-fccntilembus quidam occurrit,qni à Blafio claflîs præfedo ad regem mittebatur: qui cùm procul extratcliiadum fignificalfet,veile fc colloqui,vcxillo in mediam triremen translato,quod fidei pignus maririmobello elfe confueuit,accedendipropius potcftagt; tem fecir.Eo figno prolpedo céleri remorû pulfu lembus ad trircmem venit.in eo vehc batur tubicen qdam,qui à Blafio mittebatur,vt régi nûtiaret,fc cum claflc à Philippo,amp; Genuenfibus Caietâ mittiob earn rem modô,vtfrumentû obiéflîs defcrrcuqcFfiimpor tari pateretur,rediturû fe continuô cum clafre:ncc interccfrurü,quominus,fi vcllct,in vr bis obfidione perftaret.Interrogatus tubicen,quid namnoui apportareupacé fe,inquit, bellumq; atferre :m arbitrio Alphonfi forc,vtrum malitdeligere.Cæterùm monere fe, xtq; coniulerCjne cum Genuenli clafle dccertcnt:naucs ein illas egregiè inftiudas ciTe*

itaque

LIBER QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

Itaque petere fe,vti ad regem quamprimum deducatur. Hæc vbi dié^a, ad Alphonfum perduôtuSjCÙm eadem nuntiaflet,res ad confiliumdelata eft.Erant quibus quietis con-îilia tutiora,amp; mcliora videbanrur. Alij dimicandum cenfebant: nonnulli etiam per con temptuiBjVt mediam fententiam fequi viderentur ; refpondendüm videridixeruht, pla cereAlphonfOjfrumentumCaietanistradi. Cæterùm quo certo fcire poflet, Blafium baud amplius quippiam molitui um,quod oblidioni incommodaret,fe nauium vela interim peterc.Cum hocrefponfotibiccnrcmifruS)amp; cumeo ab Alphonfo nulltius,qui denuntîaret,àGenuenfibus contra pacis leges fieri.His verbis Gcnuenfes irritati conti nuóarmisdccernendum vnavocefùcclamarunt.Omnibus confeftim ad pugnam pa-ratis,Blafius regiam clafTcm peti infeftis proris imperat. Nunquam fermé alias nauali præliotantisanimisconcurfumeft.Quippe aliud quam vnius certaminis vióloriamv-triqucrefpiciebantjAlphonfusvtfufiSjacdeuidishoftibus Caietajatque omni regno Neapolitanorumpotiretuf 5 Genuenfesvtvcndicatalibimaris pofleflione regnum fi-nibus fuis propinquum in Alphonfi,amp; Hifpan^ gentis poteftatem venire non finerent. Antepugnæinitium tres hoftiumnaues,quóregias fallcrcnt, à reliquo agmine diuifae altum petentes fpeciem fugæ præbuerc.Id autcm eo confilio faâiim,vtpoftquam reli-quæ naues conflixiflent,regias pugna implicitas à tergo circumuenircnt. Quas Henri-' cusfugcreopinatuSjCuminfequiproperaret, vetuit Alphonfus, fatius elfe exiftimans parte illaviriumhoftibusdctraótajcumtotajatquc integra clalTe reliquas hoftium naues adoriri,omncsquevno loco vires contrahere : id quod à rei nâualis difciplina non abhorrcbatjteliquas hoftiles naues à fe prius fupcrari polTe ratus, quam tres illæ à reli-quo agmine longo interuallo diftradç opcm ferre circumucntis polfcntddquefibi hoe magis perfuadebatforCjquod venti prope vis Ceciderat,ncc habebanthoftes röftratas, è quibus eæ naues remulco agi aduerfus fe polTentdtaque cum tota fimul clalTe in holles inueélus vnam ex omnibus prçfedi nauem petit*Quam fimulacBlafius in fe venien tem afpexit,flcxa in gyru nauCjtanto impetu puppim eius inuafitjVtdifieélis munimen-tis,magnaq; vi lapidum,aG telorum,in creberrimæ grandinis modumjconieóta, propu-gnatores omnes in nauis tabulata præcipitarinFortè auté nauis ipfa regia,ante congref-ium faburrain alteram partem prolapfa,nulla vi,aüt arte in tantis anguftijs crigi potue-rat : cuius rei caufafucratmalo onus adieótum.Nanq; præter fummi mali propugnacu lum, alterum admali medium extruxerant. Ex quo contigltjVtiprætoria hoftilis,quæ mi nor erat,Uli altitudineexæquaretur,faciliorqjtranfcenfushoftibus in earn foret* Tum protinus rcliquæ naues,quæ cuiq; obuiafuit,aggrediuntur : ferreisq; vncis hoftilem na üem à fc diuelli non fînebant : cogebantq; iunélis inter fe proris ex propinquo dimica-re,nauibusq;peruiisfaôhs,velutiinfolopugnaretur: vixvllum telum in mare deCide-bat.Pleriq; tarnen viri ftrenui,priufquam naues inter fc coireht,in hoftilem nàucmtran filire aggrelfijCÙm armati in mare cecidiftent cneôli funt.Altitudinem nauiü proræ pup pesq; contabulatæ ac folidis tignis intextæ adaugebant : proculqj fpedantibüs mon-tium fpeciem præbebant: Rcgia nauis etfi primo congrelTu graue detrimentum accepe rat,tamennaualibusfocijs impigrérem gerentibus fortitèr refîftebat 5 donecalia fe à latere,alia à prora circumfuderunt.Cæterùm co maxime prælio intelleélum, amp;nbsp;iudica-turncft,(quodamp;fæpe alias)inter naualcm amp;nbsp;terreftrem militem nauali prælio quid intcrfit.Genucnlis maritimis rebus bcllisq; exerGitatus,faGilèomnianautç acmilitismii niaobibat.At terreftres Alphonft copiç oneri magis q adiumento erartt:cùm qdem alij naufea afficcrentur,alij veftigio vix inlifterét,alij alios metu prGmcrét,amp; infolito pugnæ generc perturbarcnt.Adhçc qui regiæ nauis malum tuebantur ab ijs,qprætoriç hoftilis nialo imminebant,fuba6li,in fuos defupertela iacere cogebantur,quorü quo certiorei ilt;ftus,hoc grauiùs incidebantîamp; quanquâ vbiq) achter pugnabatur,fummû tarnen in eo certamen crat,vt regiam nauim expugnarër, qual'uperäta confidebât facilcm viólorianl fore.Maiore itaque vi nixi in perturbatam ( amiflb mali propugnaculo) nauem, è pro-ra,atq; c media nauifummouerehoftes : ægreq; regij puppcm defendebant. Alphon-fus amp;nbsp;lîmul dimicabat,amp;hortabatur fuos,feque vbiplurimum pcriculi crat, intrepidus olferebat : non tarnen eadem prælij fortuna vbiq; erat.Iam enim ab alia parte duæ ho-llium naues captæ fucrant ; cùm irzerim tres illæ,quas ante pugnæ initium à cæteris di-

4S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTIS ALPHONSI I.

ftradas almm petiflc dixi,flexo curfu regias adortæ rcnouato prælio ingentem terrorem ac ftragem intulere.Et iam regiz claflï tcla dcefle cœperantjnec fagittariorüm præterçà is numerus,qui hoftium erat.Nanq; in Genuenli claflê pene omnes manubaliftis vte-bantur,quarü arte amp;nbsp;vfu ea gens excellit.Adhæc malaaccedebat,quôd regiæ naui cum triremibus fuccurri,ob circunfufas hoftium naucs,non licebat ; à quibus propter inie-öas ferreasmanus nulla vidiflbluipotcrat.Etiamvndiqi in earn tranfgrefti hoftes regem addeditionemvrgebant.Quodcùm pertinaciter abnueret,nuntiatu eft ei nauira. carina fatifeente aqua compleri,eamq; ftatim peftum ituram,nec amplius vllohumano, confilio feruari pofte.Quibus periculisadaótuSjPhilippo, quanquam abfenti, dedere fe dixit.Maluit enim Philippo,quam Genuenfibus,quos fibiinfenfos fciebatefte,falu-tem fuam committere.Tarentinus ac Sueflanus reguli,qui vna cum rege eadem naui vc hebantur,capti.Deditione faóla mox vidores conclamant regiam nauim cum ipfo regc captam : quæ protinus vox per omnes naues diffufa, vt hoftes baud dubiè pro vidori-bus,regij pro vidis haberentur, eftecit.In eo tumultu Petrus frater, cum duabus modo onerarijs ( nam cætera* captæ fuerant) triremium beneficio,atq; interuentu nodis vim hoftium effugit-Pugnatum eft ab horaferè quarta ad occafum foils continenter, multis vtrinqjcæfisamp;vulneratis.Qupvno praelio bellum Neapolitanum hand dubiè confe-dum efte videbatur.Nam cum ipfo rege duo eiusfratres,multi reguli, equeftris prætc-reàordinisquamplurimicaptifuerunr. Ad hæc naues propè omnes magnitudine infi-gnes,quas ab initio belli coégerat,eodcm prælio âmiftæ.Ea veto clades,etft committen dum non fuit,vt inexercitatus maritimis bellis miles cum exercitato dimicaret,fortun3e tarnen plurimùm adfcribi poteft : nam amp;nbsp;fubeunda neceftario dimicatio fuit, alioquin commeatus Caietanis deferebantur,quorumimportatio haud dubiè fpem omnem régi auferebat Caietæ potiundæ,amp;temporis anguftiæde focijs naualibus commodè pro-uideri non permiferant: amp;nbsp;viros fortes ac ftrenuos,quorum permagnum numerum ha-bebat Alphonfus,amp; in quibus fibi fatis præfidij conftitutum putabat,vbiq;benè pugna turos credibile erat.Sed quis credat earn cladem tantumpofteà felicitatis Alphonfo al-laturam fuifte ? Angimur miferi mortales,fi quid nobis contingat aduerfi,exitus rerum ignari,quos fummus Deus fibi vni prænifos efte voluit, cùm omnia quæ accidant, in po tiorem partem accipienda fint.Siquidem ea clades,qua Alphonfus omni fpe potiundi regni fibi orbatus efte videbatur,ad poftremum eius vidoriæ caufa extitit. Cum Plilip-po enim,quo hofte voto fe fuo potiri pofte fperare vix poterat, amicitiam acfœdus con traxit,quo pofteà fautore amp;nbsp;amico vfus,Neapolitanum regnum adeptus eft. Ea cladc fubità clàm in caftraperlata,milites,qui in caftris manferant, confternati cum farcinis abirepropcrabant,antequamoppidanividoriam fentirent: quos Caietani éruptions fadafubitô adorti,caftris captis amp;nbsp;direptis,in fugam coniecerunt : magnaq; præda parta (nanqûbi regiæ fuppalledilis amp;principum,bona pars relida fuerat) multi eorum captifunt,rehquis in proxima quzq; locaper deuia amp;nbsp;occultos tramites dilapfis. Hoftes deindecumviólriciclafteCaietamprofedi,cxpofitocommeatu,biduo ibidem fubfti-terunt.Interim Blafius cùm accepifletid agi à dudoribus nauium, vtife comprehenfo, quôd omnia fadurus videbatur quæ Philippus imperaret, ac Francifeus Spinula ( erat cnim Genuenfium Admiratus,ita imperatorem rerum maritimarum vocant) claftîs prç feduramarriperet,abire inde quamprimùm ftatuit.Hi enim cogitabant, rege Genuam miftb,præter Philippi voluntatcm,atq; imperium (quando is aduerfaretur ) Siciliam, amp;nbsp;Sardiniam oppugnatum ire. Quoùe magis Blafius confilium fuum tegeret, fc Aena-riaminfulam oppugnatum ire velle,mox reuerfurum fimulauit. Ad cam nanq; infulam Petrus cum claftîs rcliquijsfcreceperat.Vclisitaq; in altumdatis, cum ab Aenaria vix mille paflibus abeftet,oborta fubito mari tempeftas claftcm in diuerfa pcpulit: ipfc ad portum,quem Herculis vocant,nonnulli ad Pontiam infulam,alij alio, quocunq; vend vis impulit,delati funt.Sedato mari quum omnes incolumes Pontiam côucniftent,Bla-fius prætcr dudorum opinioncm, qui Acnariam repeti,deinde Caietam credebant,Gc nuam curfum dirigi præcepit : profpcrumq; ventum nadi paucis diebus Veneris por-tum in Liguriam,quod oppidum adhuc régis præfidiotcncbatur,peruenere. Appropin quantibus oppidolembus quidamcitatimobuiamvenir: quo quidemàPhilippo nun dus

LIBER Q^V A R T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

tiusinnchcbatur.Philippusenimmetucrtsne Genuenfesregem Genuam perducerer, freüq; vidoriafibi vrbis imperium adimeretitjhunc cum literis confeftim co miferat: claifisq; adiientum ibidem præftolari iuiTeratJs nauim ingreflus,remotis arbitris Blafio literastradidit:eumq;monuit, neregem Genuam perduceret: neüe ilium Genuen-fiiimpoteftatipcrmitteret: fed Sauonam,quam veteresSabatiam appellabanr, depor-tarcLMifTurum Philippum,qui eum cum cætcris captiuis Mediolanum ad fe ducerenr. Quo nuntio Blafius confeftim callidum pro tepore confilium capir. Nam quo reliquas oinnes naues à fe dimitteretprædam fe partir! veile pronuntiat : atque ob earn rem om-ncsnauiumveólorcspoftridicmanè adeffc, prædamque, quam egilfent de hoftibus, coinportareiubct.Propofitoedi(ftonauium duccSjnc eorumjquæ adepti fuerant,ra-tionem redderc cogerentur, abeundi confilium capiunt, confeftimque eo relido vela faciunt. Ipfe de induftriaaliquanrum commoratus fublaris anchoris fubfequitur, iu-betq; gubernatorem nauis curfum itamoderari, vtijs^quæpræibant, nauibus ingredi-endi Genuæportum fpatium effet, antequàm nauis prætoria in confpeólum vrbis ve-niret.Quibusportum ingreffis, cùm iam eines nihil tale fufpicantes eins ingreffum Içtt expedarent, vniuerfa cinitate tanti régis videndi ftudio ad portum effufa,tranfmiffa claffe omnium expedatione fruftratus eft : neC vllis Genuenfium iuffis ab inftituto cur-fu inhiberipotuit, quo minus regem, vti Philippus mandauerat, Sauonam déportant, loannes verö régis frater alia naui v.edus Genuam perdndus eft, ibique honefte citra liberratemhabitus. Alphonfus deinde inarcem perdndus, noncaptiui modo, auc habitu,fcd velutirexperegre proficifeens à Francifco Barbauaria, qui tum prætor Sauonam pro Philippo obtinebat, fufeeptus eft : nec quiequam de regiæ priftinçq; dignitatis faftigio ab eo,quo captus eft die in ea captiuitate fibi deefle præter libertärem fen fit.Si quidem,vtiinpriorefortuna,amp;falutabatur, amp;vcncrabatur. Paucis poftdiebus Bernardinus Carda, amp;alij quidam copiarum duces à Philippomiflîeum Mediolanum deduxereiciq; domus,in qua Philippi coniux habitare confnencrat,extra arce fita,pro diuerforio data eft, ibiq; in omnium rerum copia triduum cgit.Hunc deinde Philippus in arcem vocacum : in maxima principum frcqncntia,amp;celcbritate (perinde hofpes,amp; ainicus veniffet) cö deduci iuffir.Concefferat autem Philippus in earn arcis partem,vn-de tranfeuntem regem videns ipfe anullo videri poterat. Non ab re fuerithoc loco dc Philippi natura, ac moribus paucis dicere.Erat imprimis ingenio peracri,ac callido,in largiendo profufus, in parcendo facilis,in colloquio mitis, cultus corporis, amp;mundi-tiarumomnisqjlenocinij negligens, venandicupidus. Cætcrùmquietis impatiens, ac imperitandi auidus: in pace bellum, in bello pacem quçrebat:fimulandi,ac diflimulan diegregius artifex. In milites, quam in eines indulgentior: copiarum duces maxime cxtollebat.Adhæc fiue folitudinis amore,fiue periculi mctu,fe ab omni omnium con-fiietudincfeqneftrancrat,prçtcrquàm quorundam paucorum,quos illc fibi folitudinis focios delegerat.Legatos ad fe miffos per fuos plurimum audiebat. Quin amp;nbsp;Sigifmnn-dnmImpcratoremRomannm,Mediolanum aliquando profeä:um,vtindeRomam pe-ter£t,videre nonfuftinuit. Et tarnen in tanta folitudine vitam agens omnem Italiam ar-misterritabat,concnticbatq;,vt non infcite quidam dixerit: Philippus fedendo vincif. Poftquàm in arcem ventum eft,in domum regali cultii axornatam dedutftus perlibera-liter eft habitus.Deinde Philippus cùm eum velletinuifere,præmifit, qui admonerer, ne quod omnino pro ijs,quæ ccciderant,deprccandi gratia verbum facerct : non place rc de re trifti fermoncm confer! : velleq; ab co exiftimari,fe non vt captiunm, fed vt ho fpitem,atq; amicum fua voluntate accelfiffezAtq; vbiad eum profedus eft,poft mutuos complcxuSjde re venatoria fermonem inijeit : nec quicquam,nifi lætum,ac iucnndum, in omni colloquio dictum,refponfum ue cft.Eadem quoq; comitate in Hcnricum fra-trem,ac regulos vfus eft.Poft hæc digreffus venaticas aues,amp; canes cæteraq; id genus, quibus regem dcledari cognorat,ad cum inifit. Ac ne quod' omnino captiuitatis vefti-gium in co relidum videretur,venandi cùm vellet in feptis fuis fub arcem,in queis varia ferarum genera incluferat,ei poteftas fada, equisq;, amp;nbsp;comitibus datis, nonnunquanl amp;nbsp;ipfe fele illicomitem venationis cxhibebat.Ioannem quoq; Nauariæregem.petcntc Alphonfo fratre,è GcnuaMediolanum adduci ( quanquam Genuefibus id ægrè feren-

e

T-

50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DÈ GESTIS ALPHONSI I.

tibus)iufsitiatque æquè liberalitcr babuitPöftdc amicitia, deque fœdere renouando agi cœptum.Philippus eniin cognita eins fingülari viftutc,àmicum ilium, amp;. focium ha bcre cupiebat.Nec minus Alphonfus ad Philippi amicitiam animo alpirabat : fimul vc fefeinlibertatcm vindicarct,amp; vrcum fautorem Neapolitano bello poftca habcret: quera rebus fuis plurimum prodefTcjatq; obeflé pofic ,periculo fuo cognouerat. Nec multi diesinterceflere,quum fœdus hifcc legibus fancitum cft,vtfcilicet Alphonfo,fra tribus,rcgibusq;,amp;cæteris captiuis,quos Mediolani, quos Genuæinpoteftatchabe-ret line pretio dimifsis,focieLas co iure flaret vt Philippus Alphonfum, Alphonfus Phi lippum pace ac bello adiuuarct,atq; vt amicos eofdcm,atq; inimicos vterque haberet. Deinde ciim cogitaret Alphonfus repetendum regnum efle, priufquam acceptacala-mitate conftcrnati populi,quos ante amicos habucrat,ad hohes dchcerent: loannein, atq; Henricum fratres,Philippe pcrmictcnte, ad comparanda noua in bellum auxilia, inHifpaniamdimhinTarcntino,acSucn'anoregUlis,quiintérim j dumipfeproficifee-retur,renouato bello aduerfarioslaceirerenr,abire domum iufsis.Cumqiie exfœderis formula Genuenfîum naucs à Philippe poftulâret,quibus inNcapolitanumtraijciens, ad recuperandum regnum vteretur, fcripfît ad Ludouicû Crotum Philippus,quem Ge nuæpræfccerat,vtinaues armari,atqueinftruiï‘egis fumptibus quamprimum curarct. Qui cùm fenatu conuocato imperatas naucs armari iuberet,reclamatum cft ab vniuer-iîs,rempcriniquam poftulari,protinusque legatos ad Philippum miferc oratum, ne fe cogeretproiniinico clalfcm comparare,præfertim aduerfus eos, quos femper amicos habuiflent.Sed cùm Philippus nihilominus in jppofîto pcrfin;eret,Genuamreucrfi fc-ratû docuere claflem omnino parari oporterc : ita Philippû iubere. Que audite claffis extemplo décréta indignantibus omnib.ac pcrmoleftè ferentibus : omnia tarnen lente, amp;nbsp;cundanter,vtpote ab inultis,adminiftrabantur.Dum ea parântur,Alphonfus fub Phi lippi nomine grandem pecuniæfummam in ftipendium lïiiht.Cumq; optimum faclu fta tueret : earn fe ad Veneris portum præftolari : fie cnim ntaioremfpem regulis eius amicitiam fequutis afferri poffequando eum propiorem regnifimbusfaefum audirent, approbante eius confilium Philippo,illi haudrepugnanter abeundi poteftas fadaAle-morabilis profe6l:à,atque omnium feriptorum monumentis celebranda Philippi libe-ralitas fuit,amp;quæ onànium regum,populerum,ac principum,qui vnquam fuerunt, be-nignitatem conftanti omnium iudicio antecclfcrit : qui duos fratres excellcntilfimos rc ges terrarum,atque eorum Henricum fratrèm regio faftigio,acdignitatiproximum;tot j-rætcrea prineipcs,tot equeftris ordinis vires gratuite dimlferit. Abeunte in Liguriam, Alphonfo,nonnulli clari copiarum duces Comités à Philippe adhibiti:à quibus per Pla centinum,deindeperParmenlëmagrum Pontremulum, quod oppidum inradicibus Apennini fitum ell,atque inde Spediam vndemihi origo eft,emporium portu ac mcrca tu nobile,deduâ;us,poftridie cum Icmbis ad fc accerfitis Veneris portum mari petijt. At Genuenfesne claffem pararent:captiuosq5,quosreddi Philippus cogebat,dimitte-rentjconiurationc faóla,interfe6lo Opicino Alzate,qui Prætor vrbem Genuam obfme bat,amp;Ludouico atque ErafmeTriuultio qui ipfi Opicino fucceffurus veniebat,in ar-cemreceptis:afrertorc,acduce Francifeo Spinula Philippi iniurijs laceflîto, fefe in li

bertärem vendicarunt,Hifpani5 omnibus captiuis in euftodiâm retentis,amp; vtfefe auro redimerent,coadis.Cum Siculis mitiùs quàm cum cæteris aduingt; qui propè omnes pro amicis habiti propter vetufta hofpitia atque çommercia, fine pretio dimil-

fifunu

BAR-,

LIBER Q^V I N T V S.

BARTHOLOMAEI FACH RERVM GESTA-

RVM ALPHÔNSI PRIMI REGIS NEAPOLP

•rÀijl LIBER QJIMTV Si *

E R V M Of do poAulat,vtquæ poft cladem ab Alphonfo mari acceptam in Neapolitano rcgno gefta funtjprioribus anneâam.Iacobus Caudo-iajcuifummareibellicædemandatafucratjdum Caietam verfus cuni exercitu contenderct,eo confilio vti Alphonfum cum copijs à terra di-ftinerctjnec clafti hoftili obuiam ire pateretur: baud procul ab amne Liri certior faétus viftum naualiprælio, Alphonfum, caftraque infuper capta amp;nbsp;dircpta, quanta maxima celcritate potuit cœptum iter perfequutus eft.reli-quiasq; exercitus fugientes nadus fuditjac cepit,præter paucos : qüibus equorum per-nicitas,autviarumanfra(ftusfalutifuit.Indé Suefîani principis agrum ingreftiis, complûtes vicosamp;caftellavnapropèexcurfîonedebellauit. Ipfamqüe Sueflam totius re-gionis caput, principis fui captiuitatc confternatam,expugnaturus vidcbamr,li in obfi-dionepermanfilfet.Cæterùmfpepotiundæ Capuæin tanta fortunæ mutatione obh-dionemfoluitjCaufatus feab Otolino iuffumèSueftanireguliagro cxercitum deduce-re.Nanque Otolinus turn folus Philippi nomine Caietam tenebat:amp; Sueftani,atque o-mnis earegio,quô tuti effent à lacobi iniuria,Philippi ligna in mœnibus erexerant.De-duôlis igitur inde copijs adobfidioncm Capuæ profeôlus, cis amnem Vultürnum ad quingentos palTus à Capua caftra pofuit, pontemque in ipfo flumine aduerfus caftra conueftis fcaphis compluribus hune in modum fabricatus eft.Scaphas proris in aduer fum flumen fpedantibus, quæ impetum amnis exciperent, quantum ipfîus fluminis alueuspatebat,modicointeruallo difpo^ir. Hascontabulatas,amp;àlateribus aduerfus hoftium tela muniras,terra conftrauit,ne trahfeuntibus per tabulata equis, pedum fo-nitus coufternationcm meuteret. Ponte perfedo,præfîdioquevalido ad eius extrema collocâto,Michcletum Cotiniolam,amp; Antonium Pontadercum, qui fe cum eo iunxe-rant,cum aliquanto Neapolitanæ nobilitatis equitatu trans pontem non longius à Capua mille palïibus caftra metari præcipit. arque itàbiniscaftrisoblîdcrc Capuaraeœ-pit.Quod cùm loannes Vintirailius præfeôhus vrbis animaducrteret,prouifis, vtpotuir, omnibus,quæ ad tuendam vrbem,amp; ad obfidionem tolerandam valere cQgnofceret,in omnemrcibenè gerendæ occalionem intentus ftabat: prælio abftinendum propter fuorumpaucitatem exiftimans,præfertim cùm eapars ciuium,quæ régi aduerfaeratre-rum nouarum cupida,ob acCeptam calamitatem videretur.Summa tameii lacobo tuen di ponds curacrat, vtiijs, qui in alteris caftris trans Vulturnum étant, fiquavispre-tncret,inca caftra tranfeundi libéra facultas foret: fîmul vtrique, cùm tes pofccret, mutuum auxilium ferre poflent. Paruatarnen interdum certamina fuccedentibus ad portas amp;nbsp;muros hoftibus conferebantut.Multum veto adiuuit Alphonfi partes Nicolaus Daria Campanus,homo impiger, ac manu ptomptus, magnaque inter populäres fuos gratia. In hoc rerum ftatu Ifabella Rcnaticoniu^r,hottantibus his, qui Neapoli-tanam rempublicam gerebant,cum triremibus quatuor Neapolim petitura ex Malïilia foluit. Nanque Renatus pet id temporis à loanne Burgundiæ duce diftinebatur. Is e-nitnbclloBritannicoineo prælio,quo omnis Gallia propè concidir, captus, in ipfius Ioannis poteftatem venetat.is enim regijs copijs præerat. Cumque ab eo poftea di-mitteretur militari more,arque inftituto fidem dedit,fefc ad cum,cùm vellet,amp; quo iu beretreuetfurum: quamqueis fibi pecuniæ fummam, redemptionis nomine impone-tet,cum fide foluturum.Hunc igitut,cum loannes feiret Neapolim proficifei ftatuilfe, inter apparatum return,vti Alphonfo gratificaretur,quicum fibi amicitia crat,ad fefere-uocauit. QuâfpelcgatideftitutijVtIfabella interim dum ipfe dimitteretur Neapolim petcrer,poftulaucre : quam præter fingularem modeftiam,prudcntia,amp; grauitatc fupra muliebre ingenium præditam açceperant.Cum duobus igitur paruis liberis naues in-

e a

52 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G EST IS ALPHONSI I.

greffa ad vrbcin Caictam Primùm contendir,quam adhuc Otolinus prætor obtincbat^ Et iam Philippi fides Caictanis aduerfæ fadionis fufpeda elfe cœperat» Quaprpptcr I-fabella hortatu eorum,qui regnum ad Renatuin deferri cupiebant, ipfum cum præfidij partcdub honoris prætextUjquod eius confilio in rebus gerendis vti vellctj Neapolim traducere conftituit.vrbeque ipfa nouo præfîdio firmata : extemplo Ncapolimprofeda ingentilçtitiaab Andegaucnfifadionefufcepta eft.Adhuccapuaàlacoboobfîdebatur; nectamcitofinemeaobfidiohabituravidebatur.Itaque cùm elfentjqui exiftimarent Campanos obfidionem diutius non laturos, aut feditionem proprer diuerfa partium ftudiafaduroSjfi ipfa in caftra proficifceretur,autirilocaCapuæ vicina : confeftim coa-dis,quas potuit,cx vrbanaiuuentute copijs,Capüam vcrfus profedâ,ad fex milliapaf-fuum ab vrbe conftitit. Cuius aduentuco^nitoloannes Vintimillius alios orando, a-lios terrendoj alijs præmiapollicendo omnes illius conatus irritos fecit, totamque ci-liitatem partim voluntate,partim metuin officio continuit. Ifabellacùmprætcrfpem amp;nbsp;opinionemeorum,quiprofedioncm ciusfuaferant,tempus ibi nequicquam teri ani-maducrreret,Neapolimredijt,equiratu,quemfccum adduxerat,ad lacobum diraifTo. Scd nulla rcs obftlfos magis fatigabat,quàm rei frumentariæ inopia, quæ in dies proprer vrbanam multitudinem,ardior fiebat.Eratin Neapolitanorum exercitu jVt fupra demonfirauii Antonius Pontadereus copiaram duXjVir amp;nbsp;confiliojamp; audacia fingulari. Huncloannes Vintimilliuspromiffis ad eum clam nuntijs, ad transfugium folicitabat: fperans multum hoftibus illius difceffu detradum iri.Qua de caufa cùm fufpedus in ca f tris trans Vulturnum diuertercturjà lacobo in citeriora caftra acccrfîtus cft. Profedus obicdum crimen pcrtinaciter negate inftituir. Fuerunr, qui fuaderent ilium compre-hendi,arque interfici: nec finendum vllo modo, irritatum hac quæftione hominem in vltcriora caftra regredi.CæterùmIacobus feu vcritus ne tumultum in caftris incitaret, feu Michelettum offendcrer,qui illi amicus, amp;nbsp;focius erat,feu falfum exiftimarit cri-men,ipfumincolumcm abire pafTuseft. Tcntatum etiam à Campanis eft,fi forte fub-latis in muro ( Sueffanorum cxemplo ) Philippi fignis obfidione leuari polfent. cæte-rùm id fruftra fuit.Reuerfus dcindé in caftra Antonius quod inchoaueratde transfugio, cxequi pcrrexit: aliquanto liberius padus feabiturumcum copijs,fî ci triamilliaaureo rum exhiberentur.Quod fentientes Neapolitan!,qui ijfdem caftris tendcbant,veriti ne ereptione exoppido fada improuifo capcrentur,fefe in citeriora caftra ad lacobum re-ccperc: amp;nbsp;iam res côpcrdudaerat,patiente Michcletto, cui id perfuaderi non pote-rat, vthaud amplius Antonio manus inijci, aut furor eius coerceri poffet. Denique amp;nbsp;ipfeMichclettusrecompcrta in citeriora caftra eo relido tranfgrelTus eft. Qua re a-nimaduerfalacobus,quiintclligebatfefc parte illavirium detrada,ibi tutoconfifte-renon pofte, obfidionem foluit: Protinusquepartito exercitu Michelettus in Calabros,amp;ßrutios3ijgt;fc in Pelignosprofeóti funt.Nanque eo tempore Soranus, amp;nbsp;Laure-tanus rcguli,qui pro Alphonfo bellum gerebant,Iacobioppidavexabant bcllo. Eôi-gitur profedus (nanqueequitatu plus poterat) hosnon tantùm è finibus fuis pepu-lit,vcrùm etiam in fummum diferimen rerum fuarumadduxit. Multis enim excurfioni-bus ineorum agros fadis,magnaqueinde vi pecoris,atque hominum abduda vniuer-fam regionemillam tumultu,ac terrore inuoluit. Eadem quoque Micheletti expedi-tio in Brutijs fuit. Nam amp;nbsp;Confentinos,qui à finitimis regulis inreftabantur, graui belle liberauit,amp;regulos illos,totaprouinciapacata,in Ifabcllæ poteftatem redegit. Inter hæc Antonius Pontadereus, accepta pecunia, vti pepigerat, è regni finibus difcclïit. Hæcvero adTarentini, ac Sueffani rcgulorum reditum in Neapolitano regno gefta. Quorum aduentu Petrus regius frater certior fadus,Tarentini præfertim (qui triremi Panormum,vbi Petrus crat,vedus perMeftanæ fretum 'Apuliam petijt) Alphonfumà Philippe liberatum,quôdantcamultorum ore acccpcrat, cum quinque nauibus lon-gisinLiguriam,cius tranfportandi caufa traijccre quamprimùm ftatuit: onerariaque frumento onufta,quod ad Veneris portum deferret, profperum ventum nadus è Sicilia foluit. lamquein Aenariaminfulamtranfmiferat,cùm fubita venti mutationein-intumefeens marefublatis in cœlumfludibus oncrariam àroftratis difpulit. Sed earc raaximè patuit,quantum fortuna in rebus humanis poftit.Nanque ea tempeftas, quam

Petrus

LIBER (^VINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5,

Petrus dctêftabatur,ci multo magis profuir,quàm ilia maris traquilliras ^pdelTc potuif-fet. Nam fi eodem,quo Vti coeperat vento,diutius vfus elfer,ntc Caicra tunc in eius po tcftatem venilfet,nec tarn fubitó oneraria in Liguriam cum frürnéro perucnilfer. Si qui-dem amp;nbsp;ilia vehcmcntiore vento impulfa ante diem tertiiim ad portum Veneris quo in-tenderat delata eft,frumcntumque quo amp;præfidium amp;nbsp;oppidani maxime iridigebant, tuto expofuit. Et cùm ipfe in Caietæ finum, qui ei in confpcótu erat,procul ab vrbe cumrollratisfeferecepiiret,nonnulli Caietani inimicorurn iniurijs pulfi clam adeum vencre : fpcmque fecerunt Caietani fubito eius adiientu per noólem capi polfe, quod in ea vrbe multicircnt,adquosfuæiniuriæpertinerentjquibusque præfens rerum flatus inuifus elfer» Etquod ab aduerfarijs partim prælîdio fretis,partim de hoflc fecuris, vrbismœnianegligcntiùsGuftodirentur, æquèin id operam fuam vitro polliciti funt. Quibus collaudatis amp;magnisinfuperpromilfisöneratis, Petrus tanram fbixunam mi-nimè negligendam ratus,ac ducibusijfdem vfus,fub noótem indefoluit,ac præire iulfis qui rem cum fuis ordirentur,ipfc fummo filentio molliter fubfequütus efl ; illi flatiin Caieramprofcótiyamp;cum quibufdara fuorum tacite collocuri,vri Petrus reciperetur fa-cilè perfuaferunt.Occupata igitur repente ea vrbis parte, cuius cuflodia negligebatur, complures nauales focij fubitó per fcalas intromilfl flint : captaque turri proxiraa, portique patefaôta,cætcramultitudovnoimpctuingrcflaefl. Quo cafu quanquam atto-niti aduerfarij,ai-matarnen cepere,totius adhucreiignari. Cæterùm vbi cogrtouerunt Petrum cum clalfe adelfe,armis pofltis celfere.Quod vbi Petrus accepit, præmilfo ah his qui fe, vrbemque dederent ingtclfus,a præda amp;nbsp;cædibus ciuium abftincre fuos iuf-fit : pulfoque aduerlariorum prælidio, nouo cam ipfe præfidio lirmauir. Confuitare deinde cœpit de inftitutain Liguriam profeólione. Varia: crantfentcntiæ. Alij eundum ei propter peflilenriam,quæ Caietam vcxabat,reli(flo qui vrbipræelfet,exiftimabant. Alij vcrô cùmdiccrentnonfcdcTalutefua,fedde profeótione regis amp;nbsp;vtilitate in præfen-tiarum confulere,amp; imprimis Antonius Panormita,alium quempiam cumnauibus mit tendunijlibi verô manendum, aiebant, quôdrexnon eo,fed nauibus egcrct^ Pericu-lum cnim elfe vbi is abfcelfllfef,ne ea vrbs prOpter ciuium difcordiam rurfum in Renati poteflatem rediret,quam cius præfentia tucrctur. Quorum confilio probato Raimun-dum Pirilioncmcumijfdemroflratis ad Alphonfum milit: isque fccündà tempeftatc vfus ad Veneris portum quarto poflquamfolucrat die pcruenit» Ibiamp; onerariam qua? fiumcnrum oppidanis aduexerat,amp;regem Mcdiolano recens profedum rcperit, Ca-ictamquc captain nuntiauir. Quonuntio lætus admodum maiore rürfus animo in id bellum incubuit.Moxque Caictam petitürus erat,ni moræ caufam Philippus iniecilfet. Per eos nanque dies Gcnuenfcs fefe Philippi dominatu,vt dixi,liberauerant : cuius rei caufa Philippus ad Alphonfum mifit,qui rogäret vti cum roflratis quas habcret Sauo-næ arci ( quam adhuc fuo præfidio teneri acceperat) quamprimum fuccurrerct. Quöd cùm Alplionfus pro olîicio facereinftituilier,fubitô in aduerfum coortus ventus tantain vim proccllæ concitauit,vttotöuiduo èportu exire non potuerit. Intcrimeaarx-amilfa eft. Quod vbi Philippus agnouit,ad Alphonfum mifit,qui gratias agercc,dicerctqueli-ccre fibi,cùm vellet,abfGcdcre JtaqueAlphonfus illico afcenfis nauibus,primo portum Pifanum,arqueinde Caietam tranquillo mari veólus petijt.exceptus eflautcm cius ad-uentus fummal£Etitia,vniuerfa ciuitate gratulabundailli obuiam cum coniugibus, amp;nbsp;li-bcris effufa: perpaucis diebus quieti datis, dc renouando bello meditari intentiùs; cœpit.Caietaenimpræter eius fpem capta illi haud dubiè totius regni polfeflioncmi portendere videbatur. Contraöis itaquc,quas potuir,per æflatem copijs, Tarcntino-quc,amp; cæteris partis fuæ rcgulis accerfitis, ineunte hyeme Capuam eft profeótus,eo videlicet confilio,vt inde holtes lacelferct. Hoc belli principio rcibenè gerendæ fpes illi ingens affulfit; nanque ad eum veniens loannes Antonius Tarentinus princeps, Raimundum Nolanum rcgulum ex patruo natum illi conciliauit : quæ quidem res magna vidoriæ caufa fuit-Abefl enim NolaàNeapoli nonplus duodeuiginti millibus palTuum, vrbs antiqua, amp;nbsp;Annibalis cladibus Celebris, amp;nbsp;ad vexandos Neapolitanos perquam opportuna. Deinde Nuceriam in Lucanis aggrelfus, earn præter areem

o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c 3

)

H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTISALPHONSI L

eum aliquot caftellis cîrcumicdis cepit. Et quoniamNucerinæ arcîs expugnitiolon« gæ obfidionis videbatur forejhis gcftis ad Alphonfum abijt : cuius copijs auôtus Al-phonfus,primùmMatianifium5quodoppidum ab hoftibus tenebatur, cxcrcitum duck: idque oppugnarc adortus, cùin tormcnta mûris admouilTet, vno modo iadu op-pidanos adeà contcrruir,vt continuo dedkionemfecerint.IndeScaphatum ducit,ca-Âclluminagri Campani confiniofîtum: idque in infulz modum ambit amnisSarnus, non tam aquarum magnitudirte^quàm ortu mirabilis : fiquidem nullis adaudus aquis exApenninoiuxtaSarnum oppidum, cuinomen dédit, propè tantus oritur, quan-tus in marc effluit. Scx millia pafluum à fonte prdücôlus, banc exiguam infulam in quaarx lita eft, clficit:ipfe anguftis cocrcitus ripis vno tanttun ponte iungitur :ncc plus dcna paflïmm millia decurrit. Ad fubitos cafusincolæfefe in earn arccm recipcre affolent. Itaque Alphonfus quo fibi liber patcret in Lucaniam tranfîtus (neque c-nim vado tranfiri poteft,vthoftcs ab ca parte annona, amp;nbsp;commcatu reliquo inter-cluderer,Lucanôfque,amp;Brutiosinfeftaret,accerfitis naualibus focijs eô proficifcitur, incolâfquein arcein primo impctu compellit. Hi intercifo ponte præfidio freti fcfc primo cgregiè tucbantur : Scd poftquam è ponte,atque è ripainfeftis fc telis pcti vide-runt,tanræmultitudinirefifterefepolfe dkfifi,præfertim cùm rei frumcntariae parua copia illis eûctjadmiifo præfidio dcditionem feecrunt. Deinde Caftrum Maris infeftis {ignis petit, quod oppidum duodeuigintimillibus paffuum ab Neapoli abeft: idque primo certanune,deturbatis muro propugnatoribus,præter arccm ecpk, Ea verb arx in colle fitaditHcilemhabebatoppugnationem. Cumearcsobfidionis magis, quàin oppugnationis effe videretur, machinas, amp;nbsp;tormenta adhibuit : quibus magna mûri parte difcuffajOppidani, qui in cam corifugerant, falutem paóli deditionem fecere* Pofthæc Alphonfus fimul quod res profperèfuceedebanr,firaulquodeo tempore ad-verfarijs copiænon erant,quæ obfifterent,fortunam fequcndam ratus,cadra in Nola-■num mouit : atque inde per Caudinam vailem,fadis in aliquot dies cura Marino Bof-fa,quieam vallemtenebat,inducijs,adraontemSartium,ac Cepalonum, quæ caftelli jnamiciriameiusnuper vénérant,profeclus eft. Caufa veto profedionis fuit fpes illi inieda,Troianum Ioannis Caracioli illius filium,qui magnus apud reginam fuerat, cuius in ea rcgione magnæ opes erant,po(re in fuam amicitiam fuo aduentu illici : quo fibi conciliato intelligebat fibi tutum poflea,amp;expeditumiter in Beneuentanum atque inde inApulumagrura fore. Compluribusigiturdiebus in ea re agenda fruflra con-fumptiSjtclido ad montemTufculumIoanne Antonio Vrfino, quod per anni tempus resgerinonpoterat,amp;aliquidmilitumquicti dandura videbatur,eo confilio vt Ca-' puara repeteret inde mouit. Rediens verb in Apennini tranfitu non parum derrimen-ti accepit.Brumæ tempus erat,cùm fubito frigo ris infueta vis ccelum complexaeft: tuin coadisventonubibus,ingens procellaniuis effufa terram alte operuit: tantusque rigor milites inuafir, vtnec membris vti,nec arma fuflinere obtorpentc manu poffent,atque vt multi ob id in graues morbos incidcrint. Augebat frigoris fæuitiam veiitus niui xmmixtus : qui oculos,atquc ora diuerberans vix fub tentorijs railitem confiftcre paüe-barur.Hancaëris immanitatem,vcteranorum nemo Alphonfo fortius tulit. Quippe itx ab adolefcentiaper crebras venationes, amp;nbsp;afÏÏduos labores obduruerat, vt nee frigus nee calorem pertimefccrer.Mitigato eoelo,niuibusq; Africo folutis,per Caudinam val iera,qua venerat, compofito agmine iter faciens, Areolam,quod caftcllumin ipfa val-le ficum à Martino Boftatenebatur primo impetu arce expugnata dcbellauit. Nee mul-to poftloannes in Apuliamin hybernaredijt. Inter hæclfabellacùm Alphonfiopes in dies crefccre animaduerteret,eumque è regni fînibus viribus fuis arccripoffedefpera-ret,adEugenium quartum, qui tum erat pontifex maximus, legatos opem poftulatuni mifit.Cuius laboribus permotus loannem Vitelefeum Patriarcham Aquilcgienfem,cu-iüs libido,amp; auaritia,atquc effrænata crudelitas humanum modum excefferat,eum tribus millibus equitum,ac pari peditum numero quæ fequutaeft æftate,ad earn mificlsq; in Campanum profedus primo impctu aliquotcallella vi eepit.Cumque Capuam obfi-dercftatuifletjadlfabellam mißt,qui hortaretur,vti quas poffet,vires eogeret,amp; adfc c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mittcrct.

L I B È R 05 IN TVS.

xnitteret.Quae baud morata ad oftingcntos équités raptim coados in Aucrfanû ireiup fir,amp;haud,pculaVulturnoipfumopperiri.Alphonfusperidtempus tria millia pafluû a Capua caftrahabebat : nec eas habcbatcopias,quibus poflettantis àduerfariorû viribus obfiftere.Namq; amp;. loannes Antonius Vrfinus,amp;alij nonnulli rcguli,quos cognito patriarchæ aduentu acccrfierat,nöndum ad fe pcrucncrant.Cætcrùm cùm audiHet pa-triarcham appropinquare:ccdendnm interim fortunæ exiftimauitjdonecmaiores vires contraxiflet. Varia erat fuadentium fententia. Hifpani Caietàm eundunt ccnfebantjqtF islocusfitumunitior,amp;abobfidiopis periculo tutior foret: Italici Theanuni potius, quod cius longior fecelTus defperationem quandam principibus,ac populis fuarû pallium efletallaturus. Plurimum cnim ad nominis fui exiftimationem conducere, quaui minimum à fuis abcirc.PofTe ilium Theanitutopcrmanerc, quod id oppidum mœni-buSjamp;annonafirmum cifet. Siquidemlongiusabfcederet,norl alia potiuS de califa, quàm quod non habcret,ubi propius in tuto confifterer,tamfuos,quam hoftes,faduni cxiftimaturos.Capuam quidem validam amp;permunitain vrbem, fed parum in ea fru-menti efle : fequein ea facile commeatibus intercludi polTejquod tranS fluinen omnia hoftium ineurnonibus quoridianis infefta effent.Quorumfententia comprobata,reli-ÛOjquicopijspræcfTetjIoanneVintimilliOjThcanuin fe recepit: quo digreffo, loannes mods inde propere caftris Capuam copias reduxit.Neapolitani equitesjquos ab Ifà Bella in Auerfanu miffos dixi,Sicinium,qui vicus in Auerfano eftjConcefTcredbi patriar chæaduentupræftolantes.Quoscùm loannes per cxploratorcs cognouiffet incautiui in caftris agcre,nulioq; munimeto obdudo paftim vagari, eos aggredi ftatuir, èxiftimâi fthosfudiirct,necpermitteret Patriarchæ cÓiungi,ciuS vim facilius ferripoffc. Neq; c-nim fufis Ncapolitanis,ilium ad Capua obfidcndamjpfedurfgvno modo prælio,fî Fortuna adeffetjfefe obfidionis periculo libcrari pofTc.Non abfuit Fortuna confilio. Nanq; c Capua proFedus Fpcculatoribus præmiflis prius penè in hoftiu caftris confpedus eft, q eius aduentu cognorint.Imparatosq; amp;nbsp;inermes aggreftiiSjUon Fui colligcndi, no lar-ma capiendi,non gladios ftringendi ijs Facultatem reliquit: captisq; propc omnibus,Fefe conFeftim Capua recepit. Hac clade audita parriarcha de oblidenda Capua confi-Uum omifit, Vulturnumq; circiter Fex millia paffuu vado tranFgfeftuSjnullo obfiftente, per Caudina vallem monte Sartiu petit,idq; ex itinerc oppugnare aggreffus eft. Quod vbi loannes Antonius Vrfinus,qui ad AlphonFum cum copijs proficifcebatur,agnouir, conFeftim ad monteTufculum,quatuor fere inilliapafTuûàmonteSartio cótendit,ibiq; caftris pofitis auxilij Fpe obfeffts affcrebat.Cæterùm cùm fe imparé patriarchæ viribus fciretjfcfe in caftris cótinebat.Et iam Alphonfus Capua redierar. Itaq; Ioannis Antonij ad monte Tufculum aduentu cognito loannêVintimillium eô ire iufïït cum parte copia tûjVt fi poffetjfe cum eo coniungeret.Ad que cùm tuto tranfire no polfct,aliquâto procul inde,loco tuto pofitis caftris conftitit,vt hoftibus fiduciam adimeret,amp; loahni Ahtô niojatqj obfeffis fpem daret.Patriarchaper cxploratorescognito,in hoftium caftris cu-ft:odiasnegligi,poffcq; opprimiincautos,eo celeriter pro'fedus eft,eôsq5 inopinantes, cx improuifo adortus primo impetu fudit : caftrisq; expugnàtis magnam partem, amp;nbsp;iii bis loannem Antonium cepir,cæteri receptus propinquitate fretifoatriarcliæ vîm effuge tunt.Ea clade cognita,Ioannes Vintimillius,eum nullam fe obfeffis opem afferre pofte animaduerteret,atq; in ijs locis cum fummo periculo diutius immorari, conFeftim Capuam cum copijs fe recepit : amp;nbsp;iam Alphonfus cum parte copiarumSulmonetam coii tcnderatjCO videlicet confilio : vt patriarcham à montis Sartij oppugnatione auerterct: arbitratus hoftcm,iniedo domi metu ab amicorum vexationc deterreri poffe, totamq; cam regionem tumultu ac terrore compleuerat.Quod cùm patriarchæ nuntiatum effet,' omiffa montis Sartij obfidioneiter in Campanumflexit: Varranumq;, amp;nbsp;Præfentianû^ ac VenaFrum fine certamine in deditionem accepit. Inter hæcfimultate quadam inter ilium,ac lacobum Caudolam,qui vnà cum eo copias iunxerat,cxorta. cùm ei baud Falls fideret,diuifo exercitu,lacobo inJlpuliam proFedo,ipfe ad vicum,quem fandum Pc lrumvocant,admillepafiusàScaphatofe recepit, AlphonFus cognita calamitate ad «nontemFufculum accepta, magaodolore, ob amici maxime captiuitatem affedus/

Ç 4

56 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI I.

præccrmifTaSuîmonetæoppugnationejConfeftim CapuamtcgrefTus cft.Ibi cùm accc-pifle'tdc diflenlïone inter patriarchamjamp;Iacobumortajdiftraótisq; copijs patriarcham apud Scaphatum confcdiiTe : eins oppriincndi tempus idoncum ratus, celeritcr in No-lanum profedus,primo ad Cancellumjdcindc fub Nolam ad mille palTus fubftitit. For tè eo die magna equitum manus depatriarchae cxercitu régis aduentus nefcia,prædan-di caufa,Nolam uerfus profeóïain Alphonii caftraincidit: impetuq; in proximos quof-queimparatos,amp;inopinantes faótojquofdam iam èregijs ceperant. Quo cognito Al-phonfus illico arma cxpcdiri iubet : acieque celcriterpro tempore inftrudajlaboranti-Diis fuis occurrit. Cætcrùm ca vis pulueris fuir^ mutuo concurfu cxcitata, vt vix arrao-rum infignia,quæ in prælijs accommodari folent,inter dimicandum difcernercntur.Ad hæcæftus intolerabüis grauem armis militem exanimabat^nec reciprocate anhelitum defatigatos finebat. Ad poftremum hoftes multitudine circunuend in fugam vertun-tutjquos Alphonfi équités confeólati,plerifque vulncrads, complures cepcrunt: nee quifquam omniumfuperfuilfetjnifiitinere atqueæftudefatigatis militibus Alphonfus receptuicaniiuflîflct.Hac cladenuntiata,patriarchapertcrritus,cùmeum locum baud fatisidoneumcaftrisputarct,no6te,quæ infequuta cft,reliôdspræfeftinationc equiti-bus,quos ad trecentosNeapolim milerat,inde in fan di Seuerini agros citato agmiuefe recepit : modicoque fpado militibus ad quictem dato per vallcm Serrinam fub mon-tem Fufculum,tranfmiiromonte,profeduscft.Quodvbi Alphonfus agnouit, eius innere per exploratores cognito (iam enimreliquiasfufi ad montem Fufculum cxerci-tus collegcrat ) cùm propter locorum iniquitatem minime pcrfcquendum ilium cxifti-maretjConuerfo itinere Iferniam, aeVarranum patriarchæ metu liberata oppida fine certamine recepit. Per id quoque temporis Francifeus Pandonius Venafro oppido, quod prçfedus obrinebatjubi ab Alphonfo in ditionem,vt poûulabatjtradito,dcditio-nem fecit.Inter hæc cum patriarcha per amicos agi cœptum : vti Joannes Antonius Vr-finus,quern in vinculis habèbat,accepta cautione dimitteretutjfibiquc cum virum be-neficioobftringcret,quemfi allicere in fuam amicitiam polfctjplurimum effet opibus fuis accclTurum.Non difplieuitpatriarchæ cius rei mcntio,fequc eum dimilTurum fine pretio eft poliicitus,modois adfefe cum quingentis cquidbus reuerti vellet, pontificis ftipendiafadurus. Earn veto condirioncmquanqua eipermoleftam amp;nbsp;grauem, (quan do ita necelfitas vrgebat) vt fe in libertatem vindicaret acccpit,eâ tarnen lege,vt dum is fratrem pro femittetet,fibi domi liceret permanere. Idque eius fadum Alphonfus baud iniquo animo tulit,quamuis conditionemj eius viri captiuitate, cuius amidtiairt fibifruduofamfenferatjpotioremducens. Poft hæc patriarcha^Alphonfi in Venafra-num profedionc cognita,cum omnibus copijs Salernum petijt,co videlicet confilio,vt illi obuiam contcnderet.Quod poftquam Alphonfo nuntiatum cft,fubito in Nolanum contcndit.Iam enim is fibi patriarchæ par fadus lacobi fecelTu videbatur. Cumque ad oppidum Sarnum pcruenilTet,forte duo de patriarchæ equitatu ad eum vencre, horta-tique funtjVt quempiam è fuis ad patriarcham mitterct,fperare fe,fibi cum illo de pace» autcertedeindueijs conuenturum, quod eum belli fatietas ccpilfet. Alphonfus ean» rem baud afpernandam ratus, quod graui aduerfario fublato , fefe hoftibus fupc-riorcmintclligcbatfore,quofdamcfuisvnà cum ijs adeum mifit, qui de ea re illius animum explorarent. Ipfc nihilo fegnius cœptum iter perfequutus ad vicum, quem Aquemcllam vocant, cum copijs eft profedus , quo maiorcm pads neceflitatem patriarchæinijceret:fimul quod verebatur,ne équités à patriarchafallcndi animo ad fe profedi effent: amp;nbsp;àd fex milbapaffuum à Salerno in tumulo quodam,natura muni-to , caftra pofuit * Fôrte autem co proficifeente trccenti hoftium équités , quibus præcrat Paulus Alemanns è monte Tufculo Salernum ad patriarcham ibant : ijquc improuifo cùm in hoftes incidiffent, paruo negotio fuß , magnaque ex parte ca-pti funt. Pofthæc qui Salernum ad patriarcham ierant » ad Alphonfum rcdicrc. Hique inducias in duos menfes, fi ita is vellet patriarchæ fieri placerc retulerunt. Quod cùm ille baud abnuiffet,induciæ fadæ,hac lege adieda,vtfi qua vrbs quatriduo antequa fibi induciæ denuntiatæ effent,altcrutri parti fefc dederet,acdpicnti fraudi ne ° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effet.

L I B É R (^V I bî T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J7

effet- Faftis per hune modum inducijs, Alphonfus inde in Auerfanuni cum copijs redijtj dcadlulianumvicumtriamilliapaiTuum Auerfa caftris pofîüs ibi aliquot dies egir,ftatueratque Puteolos petere,atque accerfitis triremibus,quas turn Caietæ habc-batjid oppidum oppugnarCjVt inde commeatuum Neapolim importandorum faculta-tem adimeret. Aberat is vicus non plus deeem millibus paffuum à Puteolis : arque id-circo eum locum interea dum claffis accederer, ftatiuis idoneum exiftimabat. Cætc-rùmpatriarchænouumeonfilium euiHjVt fententiam immutaret, compulit. Is enim perArchiepifeopumBeneuentanumi qui turn Rcnati partibus fauebat, lacoboCau-dolæreconciliatus,rurfus cum eo copias iunxit iureiurando ab equitibus, ac duâori-biis vlrrà citroque cxadOjfefe commune bellum cum fide gefturoSjUeciniuriam duci-bus fieri palTuros. Deinde quum feiret Alphonfum ad Iulianüm vicum ftatiua habe-rCjlocumhaudfatistutumjOpprimi pofferatus, fi antequam de reconciliationc eius Cum lacobo refcifletjaduerfus eum contenderct : omnis humani iuris, ac diüini obli-tusjpcromnes faltus, arque adituseuftodes difponi iuffît,qui obferiiarenti ne quis nuntius ad Alphonfum iret, à quo de eins confilio certior fieri poffen Quod cùm Ia-cobus Lagoniffa,vnus è regni regulis, fide in xA.lphonfum,amp; conftäntia fingulari cognd uiffet,plures ad Alphonfum conreftim nuntiosper varias pertes dimifir. Cæterùm ij o-nïnes,except! àcuftodibusjprætervnum quipertranfuerfos, aedeuios tramites ad regem profeétus^omnem ei rem pandit. Alphonfus primùm admiratiis, quod bona fide Patriarcham fecum inducias feciffe exirtimaret,cùm fe loco haudfaris tuto elfe eogno-fceretjhoftesque copijs fuperioreseffe,confeftim abeundi Capuam confiliüm cepit. Arque haud mora milites cogi,arma expedirijamp;impediniefita componi imperat. Sed dum hoffes,qui apud Auerfam erant,auxilij propinquitate freti ferociùs inftant^ arque inconfultius,eorumpleriquecapti. Needubiumquin intra vrbem reicôti omnes,aut caprieodiefuiffent, nifipatriarcha, amp;Iacobus citatis cquis aduolantes pauorcm ac trepidationemrcgijsintuliffcnt:qui cùm apud Caiuanum accepiffent Alphonfurri à Iuliano vico iam mouiffe , quanta celeritate potuere Auerfam contenderunt : ho -ftesque partim pugna implicitos, partim abeuntes conipicati effufo cutfu petierunt* Qnos vt regij in fefe concitc venientes confpcxere^ cedendum rati, omnibus propt impedimentis amiffîs faluti confuluerunt. Palus eratpfopinquajquam Clanius exi-guus amnis efficit.Hçc hybernis auôta imbribus, ita coardauerat iter,vt facile pauci ad-uerfus multos locum tutarentur. Ea veto ponte peranguftotranfmeabilisef an Id ab' initio cùm à Iuliano mouiffet, prouiderat Alphonfus. Itaque præmifit qui tranfitumt occuparent, ne ab hoftibuscircumueniri,amp;Capuaintercludipoffent: ob eamquerent copias diuidercneceffe effet; quôd ni effet faólum, ingens fortaffe co die detrimen-lumhoftcs accepiffent. Nanque amp;nbsp;vigilijs fimul, amp;nbsp;itinere feifi contempta hoftium paucirate incompofîri pugnam inierant.Hoftcs vt ponrem infeflum, arque occupatura Videre,primosquc iam longe progreflbs figno receptui dato Auerfam redierunt.Quod vbi Alphonfus animaduerrit,placidé itcrperfequutus fefécum copijs Capuam rccepit. Huncexitumhabuit tumultuariaadAucrfampugna: inde in aliquot dies ab vtrifque quiesfuit. Poffhæc rurfum inter patriarcham ac lacobum diffenfio exorta eft^ hac tnaximc de eaufa: Patriarcha, quo tutum aliquem receptum in Neapolitano regno haberctjVtifibi Aucrfaablfabcllatraderetur, poftulabat. lacobus verö cùm intelli-geretquorfum cius petitio tenderetjeum fcilicet non tarn pro Renato quam pro Eugenio ponrifice maximo bellum gcrcrc, eins poftulatis maxime aduerfabatur. Quod cùm patriarchæpermolcftum accidiflet, baud diflîmulatis inimicitijs, relido lacobo, ex Auerfa abijt : nec multo poft amp;nbsp;ipfe lacobus in Pelignos inoppida fua concef-fir. Per idem ferè tempus Tranenfes ad Alphonfum legatos mifere, qui deditionc fadaopem implorarent: dicerentque vrbem in poteftate eiuium efle: Cæterùm ar-cemabhoftibus teneri, camque nec expugnatu facilem, ncc abfque nauibus proprer Jnare circunfufum obfidioni obnoxiam. Caufa vero deditionisfurt, quod vulgatum e-rat,patriarcham eó irc ftatuiife,vti à ludæis ad Chriftianam legem reccns profcdis,qur multiin ea vrbe eranr,grandem pecuniam in belli fumptum exigeret. Mouit ea legation maxime Alphonfuuijplurimu conferre rebus fuis ratum,fi vrbe tam opulcntam potirc-

j8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTSJ ALPHONS I I.

tur.Itaque Icgatis benigne relpondit : collàûdatosquc quod deditionem fua voluntatc feciflenr,fpeplenosdimifit: moxq; loanncin Caraffam cum triremibus tribus Tranium pctere5amp; quæ ad arcis obfidionem necefTaria cognofcerctjcuin cura gerere imperauit. AtPatriarchaeius vrbisdeditionecognita,Andriumjquæ ciuitas in Apulia eft, fubito profeâusjcopiarum duces,ac rcgulos quos in fidem acccpcrat cum omnibus copijy eodemconucnirequamprimumiubet:quibus ad diem p«ofedis, obfeftæ arci opein ferre ftatucrat.Interhæcortafeditio,maioreciuium ac militum parte ad Alphonfuui inclinante (quodpatriarchs impotentem fuperbiam,atque auaritiam ferre non pote-rant) eum in maximum mctunijaC diferimen adduxlt: nec eftet temperatum cædibus, niloanncs Antonius Vrfinus eorumfurorcm intcruentu fuo comprclfiftet,qui ad fidem fuam id pertinere exiftimanSjtemerarijs fuorum confilijs fefeobiecit.Itaque poftquara cumultus conquieuit, nihil mutato confilio contraélisque vndique auxilijs ex Andrio mouere conftituiuCeperat cum ante fufpiciojioannem Antonium rurfus cum Alphon-fo fentirc.Hanc autem fufpicioncm vcl ea res maxime confirmauit : quod loannes Antonius in valetudinem caufatus Trancnfem expedittonem detredabat : Accepta tarnen ab eo copiarum parteTrahium,quod hand plus decern raillibus pafluum abcrat,repen te profeduSjCaftris pofitis agrumcircumiedumhoftiliter populatus eft.Interca Tranen fes Paulo Pellicano audore,eius fadionis principe,quæ Alphonfo vrbem dediderat, foiram,qua arx continenti^atque vrbis ç difici j s iungitur,arci obduxerant^nequa ab ob-feftis eruptio in vrbem fieri poftet : eamq; foftam aggcrcjcrcbrisq» turribus communie rant : ob eamque caufam ( nifi fuperatis muuimentis,in arcem terra euadi,atque obfef-fisfubuenirinullomodo potcrat.CœperatIoannis Antonij fides, vt ante dixi,patriar-chæ fufpeda efle : cùm igitur oppugnare munimctaftatuiftet,amp; ob earn rem equis de-lilire équités imp eralfet,nec paruiftet Ioannis Antonij equitatus,fufpicioncm confirma uit.C^od cùm intueretur Laurentius Cotiniola vir bcllicis artibus clams, minime dubia efte aflirmans,quæ de illo fufpicatus effet, eum perpulit, vt deferta obfîdione, Ve-fcilium,quod oppidum*eius ditionis erat,fe receperit.Ibi cùm cognouiftet triremes ab Alphonfo mitti,qusarcem obfidcrcnt: veritus vbi veniftet,ne fibi minus integrum fo-ret,cxeaprouincia,cùmvellet,excederc,quàd Ioannis Antonij copiæterreftre itcroc-cupaturæ eftent,triremes autem mare claufuræ,ftâtuit ante nauium aduentû relidis co-pijs, dumlicerct, abfccdere.Lembum igitur quendam nadus paucis confcijs,is,quî paulo ante vniuerfum Neapolitanum regnum tcrrorc compleuerat, quafi ad contra-hendas maiorcs vires iturus,turpifuga,intempefta node digreflus,primô in Picenum, moxterreftriitincreadpontifîcemabijt. Poftridic milites, atquc equites cognita patriarchs fuga, rebus fuis diffidentes, cùmnecduccm,necpecuniamhaberent,vnde commcatusfuppeditarcnt,fefcad lacobum Caudolam contulerunt, qui Ifabellæ ro-gatupofita fimultatecodcmaccefterat:huicenim falutem fuam credcrcj quàmhofti malucrunt.Dura erat obfcftbrum conditio.Nanque Tranenfes nauiculis per varia ante vrbemlocadifpofîtis,neGCommcatus inarccminferri,nccmilitemquenquam ingredi fincbant. Inter hsc loannes Caraffa triremibus duabus vedus Barlctam primo, mox Tranum venir. Caufalongioris mors fuit, quôd is primùm proficifei in Siciliam ab Alphonfo iuffus fuerat : vti inde pccuniam in ftipendium Ardironi copiarum duci, qui turn Barlctæ erat, deferret : cuius pecunis exadio ferior fuerat. Huius aduentu Tranenfes vehementer confirmati funt, quod minime dubîtabant, arce terra mari-que circumfefta, præfidium ad deditionem cogi pofte . Ad centum quinquaginta milites crant ijfdem tiiremibus inuedi. Ante omnia loannes colluftratis munimen-tis,quæ dues arciobicccrant, cùmpropter latitudinem hoftes nunc quinos, nunc denos erumpcrc, amp;fimulata fuga regios fub arcem illicere, incautiusque fequen-tes àfagittarijs, qui pro arce occulti ftabant, cxcipi animaduerteret, iado interio-re vallo, ac fofta,crebrisque turribus per interuallaexcitatis,munimentacoardauit. Hæc à terra prouifa, à mari autem naues longas, quibus aduedus fuerat, contra arcem ftatuit : amp;nbsp;ne qua vis maior fuccedere ad arcem poftet,quod ea maris altitudo eratjVt poflent non incommode triremes arcem fubire,fcaphas complurcs præparauit. Eas verô faburra grauatas,tignis folidis inter fe copadis, ante arcem extra teli iadum,

uian-

LIBER SEX T VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59

gt;n an cho ris tenuit : vt fi qua forte maior vis ingruerèt,has continuo vndis fiipprimeren His operibus perfeôtis, cum animaduertiflet hoftes biremem in àrce fubdudam habere,qua,furtim captàta occafionc,ad cômeatus deferendos vti polTent : caftellum à terra aduerfiis arccmædificauit,tantaaltitudine,vtmurosfupcraret:in quo caftcllo com-plures milites collocati ôc infeftabant telis obfclTos, amp;nbsp;ne biremis clam emitti pofler, obftabant.Lembosprætereavigintiteôlospræparaucratreosqueintraoperaac muni-uienta maritima collocarat,vt fi forte triremes hoflilium nauium impetû ferre non poC-fentjinterieótamunitionefagittishoftemarcerêt.Perhunc maxime modumcircumfefia arxjomnitelorûactermcntorû gerrere fine intermiflione quotidie oppugnabatur.quâ tarnen oppugnationé fortiter ferebant.Poftquam verb res trumentaria arftior fieri eœ-pit,nccquicqUam opis fibiinpatriareha reliôlum elfe perfpcxcrunt: obfidioné diutiüs non tulere : impetratisq; triginta dierum inducijs,quibus liceret ad patriarcham mitte-re,qui docerct ad extremam inopiam ventum efie : dedituros fe arcem padi funt, nilî intra cam diem auxilium afferretur. Quôd cùm ad tempus nullum veniflet, deditione fada,arcecxccfrcrunt.Vix triduo pofi:cxado,Ianus Fregofus (nanq; IfabellaàGenuen fibus auxilium poftulabat) cumtriremibus oôlo profcdus,adfexmillia pafiuum à Trane peruenit.Ibi cùm de areisipfius deditione aceepifiet: rétro conuerfo itincre redijt.

RcceptaTraniarce,amp;patriarchæ copijs adlacobuni profevlis,Ioanncs Antonius VrfinuSjCÙmfibiomnimetu folutus videretur, ad Alphonfum, qui cum auidè expedabat, ( nam lacobus inde digrelfus fuerat)fefe contulit.

*

BARTHOLOMAEI FACH RERVM GESTA^

R VM A L P H ON S I PRIMI REGIS NEAPOLI-

TANI LIBER. REXTVS;

eosdies,quibushæc adTranumgefta funt,Renatus cuius fummi Burgundiæ duce di-naifiiiSjtriremibusq; decem comparatis,è MaffiliaNeapolim profedus animós longé fiifiulir. fiquidem magni animi vir Britannico bello cognitusfucrat. Vtprimùm venit,contraherccopias,amp;quæ ad bellum gerendum pertinere vide-bantur,parare cœpit,imprimisq; lacobû Caudolam fibi accerfendum putauit, qui per id temporis in Apulia cum copijs hybcrnabat.Mifit igitur ad eum,qui rogaret,cum copijs ad fe venire nc cunófaretur ; de tota belli ratione vna confultaturus. Quo nuntio accepto lacobus,vtprimùm potuit,coaótis copijs fefeitineri comifit: profeótusq; Nea-polim,cumeo defiimmabellicolloquutus,primùm hortatuseft,vtiScaphatûoppugna tum iret,quö tutóin Lucanos,ac ßrutios tranfirc polTct : atq; inde necclTaria aduehere. Cuius confilio probato confeftim cum omnibus copijs Scaphatu petijt: accitisqi nauali bus focijs arcem aggreflus,oppidanos,qui in earn fe rccepcrant,adco conterruit, vt de-ditionc fada,vixprimam oppugnationé tulcrint.Interim AlphonfusRenati aduentu co gnito,confeftim,quas potuerat,copias contraxerat. Itaq; vt primùm fadus efl: cerdor Kenatü adoppugnandum Scaphatu iffe,citato agmine è Capua in Nolanum cotendit. Ibicùm accepiffetarcemin poteftatemholds venilfe, cœpto itincre abldnuit: reuer-fusq;CapuaminPclignosircconldtuit,co confilió vt lacobi oppida vexaret: fi forte pofietfolicitudine domi inicda,aRenato difirahi: conftitucratq; alioquodambreuiori itinerc proficifci.Cæterùm Sulmoncnfes vrbs inter Pelignos,hoc etia clarior, quod ex bis Nafopoetaortus eft,vti pcrSulmonenfem agrum itcrfaceretperuiceruntrquifia-lio itincrc,quo irc inftitucratjprofcólus eiret,ipfa celcritate totam cam regionem depo’ pularijac vafiarepotuilfct.Atlacobus eius itinerc cóperto,de rebus fuis lolicitus, cuinl

6o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTISALPHONSI I.

Renati venia,quàm maximis itineribus potuit,per Bencuentanum, amp;: ipfe in Pclignos eft profedus: amp;nbsp;ad Cafam Cantinellam ( id ci caftello eft nomen (conftituitHaud pro-« cul hinc duo colles fiti funt,inter quos angufta valle exiguus amnis excurrinfed eorum CoIlium alter altero eminentior eft,ac multô munitior.Hunc libi cognitum lacobus pri mo aduentu occupauit: eoque multo peditatu firmato fub radicem caftrapofuir.Cuius aducntu cognito Alphonfus baud multopóft amp;nbsp;ipfe eódem perrexit. Cumq; eum col-lcm,qucm edodus ab hominibus eius regionis peritis occupare ftatuerar, ab hoftc ca-ptum Comperiflet : altero colle,que demonftraui occupato : amp;ipfe è regionc fub mon-tcm caftrapofuit.Amnis modo vtrosq; diuidebafi aquandi ex codcm vtrifq; æquèpo-teftas erat: Eavero caftrorum propinquitas vtriufq; partis animos mutuo clamorepro-uocantium,acprobraia(ftantium longé ad certamen acuebat. Inter hæc falfo in caftra allatumcftPrancifcumSfortiamimpigrum iuuenem, qucm Renatus accerfierat, magno cum equitatu ad lacobum aducntare,atq; baud procul inde abefle. Quo rumorc permotiregulorum acducumparsmagna,fuadercAlpbonfo cœperant, vti priufquam ex copiæ cum lacobo coniungerentur (quoniam is locus parum tutus effet ) caftra mo uerct: neue aut cum pluribus loco iniquo pugnare cogcrctur, aut circumfeftus com-meatu intcrcludcretur.Quæ omnia cùm Alpbonfus circunfpiceret,erfi dimicare in animo crat,mutato repente conlilio,caftra mouitjatq; in Celanum5amp;Albanum agrû pro-feâuSjtotam regionem illam,aduentus fui famatumultuantcm, vna prope excurfione debellauit.Quarccognitalacobusinfequinonaufus(neq;enimFrancifeus venerat) diuerfoitinere Sulmonem contendit : acnon longé ab oppido caftra pofuit, arbitratiis Sulmonenfium diferimine Alpbonfumarcrumfuarum oppugnatione reuocari polfc. Mifit^; continuo adRenatum,qui moneret,fi bellum cito bnirccuperet,vti quas polfet, fubito contradis viribus ipfe ad cxercitu proficifccretur.Regium nomen (in bellopræ-fertim quod aduerfus regem gereretur ) plurimum valere.Aquilanis,qui Alpbonfo maxime aduerli erant,ad quinq; milliapcditum,finitimisq; commeatus imperauit: à quitus omnia impigrè,amp; obedienter præftita.Renatus approbato eius confilio,coa6lo ex-templo ex vrbana iuuentute,quern potuit,eqiiitatu,Sulmonem pctijt ; eamque vrbem oppugnare aggrelTuSjirrito incoepto abftitit.Nanq; amp;oppidi fitUjamp;rei frumentariæ co pia,tumAlpbonfi exercitu Sulmonenfes freti,baud fegniter oppidum tutati funt.C^od cùm Renatus animaduerteret,cxcurfîoncm perSulmonenfcm fadam,multis popula-tionibuSjamp;incendijs agros vaftauit.EtiamAlpbonfus Albano,ac Celano agro fubafto ad caftrum vetiis perucncrat.Id aut fitum eft in valle,quam Sublctiam appellant.Ç)uod vbi Renatus agnouitjcopijs fretuSjquibus fe fuperiorem Alpbonfo exiftimabar,ad eum mifit,qui ilium ad præliumoblata chirotbcca militari prouocarct. Cui Alpbonfus chi-rotbeca ftrenuè accepta puguam fe baud abnuererefpondinCæterùm feiri oportere,v-trum Renati fententia fit fingulari certamine cum eo dimicare, amp;nbsp;vtriufq; congreffubel-lum finire,an fignis collatis,cum toto cxercitu,totis viribus dcccrtare:fe in vtrunque pa ratum elfe. Ad hæc nuntius,placcre,ait,Renato,excrcitum cum cxercitu congredi,amp;v-niuerficertaminisfortunamfubire.C^odcùmaudiffet,Renatorenuntiari iulfit,milfo ad eumnuntio,non renuerc le oblatam conditioncm : cæterùm quoniam eius fit,vete-ri more,qui prouocctur,diem,ac locum prælij dicerc,fecum cxarcitu inter Acerras,amp; Nolam proncifei: qui campus lata planicic vtrisq; idoncus ad pugnam effet futurus: ibiqjeum ad diem odauam praeftolaturum.bis Renato renuntiatis,continuo de locio-ptionc difeeptatio exorta eft. Aiebat enim loci amp;nbsp;temporis conftitutionem ad prouo-cantem,nonad eum,quiprouocaretur,pertinere. Itaquefelocum ilium dicere,vbi ipfe Alpbonlus in præfentia caftra baberet : qucm iccirco optarc videbatur, quoniam is locus necfitu,nccoperemunitus effet :Itarc infeda nuntius ad Alpbonfum redijt, qui iam inNolanum,vtdixcrar,itcr arripucrat:ibi boftium aduentum ad denuntiatam diem expedaturus.AtRcnatus ne non cffeciffçjquod dixcrat,viderctur,in eum locum,vbi Al pbonfus caftra babebat,cxcrcitum traduxit.Ibi cùm Alpbonfum non rcperiffet,conuer loitinerein Pclignos reuertitundudoq; primùm ad Caftrum Vetus exercitu,non id mo dô caftellum,verùm etiam totam vallem paruo certamine fubegir. Poft bæc Aquilam Pelignorum caput : vrbem præualidam,fibiq; arnica,fidam profedus,lacobum Cau-dolam

LIBER S E X T V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ct

dolam in Celanum,atq; Albanum agrum dimifit.Isque intra paucos dies, incolis vitro deditionem facientibuSjamifTa omnia recepit.Alphonfusvtvidit Renatum ad didum diemnon vcnilïe,in vallem Caudinam,quæ è Marino Bolfa tenebatur excrcitum duxit, idoncum tempus arbitratus, dum Renatus cum copijs procul ab effet, ci us vallis inua-dendæ.Superatisitaq;anguftijs(ibienim vallis in ardtum coit)quas olim anguftias. Furculas Caudinas appellabant, Romanorum ignominianobilitatas : ad Arpaiam oppidum caftrâpofuit: naualibus focijs,quôd eos in oppugnationibus perutiîes feiebat c‘ire,ànauibus accitis.Quod cùm oppidani animaduertercnt,fubitô armatiin mûris ap-paruerunt.Et primùm quidem impetum tulere : fed mox compluribus corum vulnera-dsjquum remiHîus pugnaient,fcâlæ mûris admotæ funt : deiedisq; propugnatoribus ir ruptio in oppidum fada : Marinoq; comprehenlb,oppidani arma ponerc coadi funt. Qui prælîdio arci crant,vt Marinum captum cognouerc,continuo arcis deditionem fe-ccrunt.Argentium quoq; oppidum ,haud proculinde fitum,Marino dedente,abfq; cer tamine receptum.Nanq; Marinus venia à rege impctrata,confeftim in id oppidum Al-phonfi præfidium admiiit : quo fado magnis pôft honoribus ab eodem affedus eft, il-11 rcftitutis,quæ tenebar,finito bello oppidis.Harum rerum fucceffu territus Cafertinus regulus,cùm accepiflet Alplionfumftatuiffe in cius agrum copias ducere.-prçmiffo nun tio,quidcditionisfpcmfaceret,confeftim ad eum profedus, fefc in eius fidem dédit. Renatus per id temporis in Pelignis,ac Marfis tempus tcrebat.Itaq; Alphonfus non dif-fercndam,quæfetamlætaofferebat,fortunam arbitratus,in Lucaniam inde profedus crt,atq; adAnglumoppidumcaRrapofuit. Tenebat id oppidum loannes Zurlus:vbi cùm aliquot dies,nunc agcndo,nunc follicitando ipfius Ioannis, amp;nbsp;oppidanorum ani-inos,fruftraexegiffet : ad poftremum oppidanos in fummam rerum omnium defpera-tionem adduxit.Præfcrtim cùm feirent Renatum Peligna expeditione occupatum, fibi opitulari non poffe.Inter hæc Francifeus Ioannis,quem dixi, frater, qui vrbi Nuceriæ præerat: quo rebus fraternis,fuisq; confulcret,ad Alphonfum mifit,qui deditionem pol liceretur, vbi fibi Nuceriæ vrbis imperium relinqueret. Alphonfus quod magni exifti-mabar,vrbem tarn clarain in Lucanis aduerfarijs eripi, poflulatis eius baud cundanter annuit: illiq; vrbem conceffit.Agere deinde Francifeus coepit de re fraterna. Cupiebat verb AIphonfus,ne ibi diutius tempus teri cogererur,Ioannem ad deditione adigi, cut cùm prætcr fpcm obftinatius refifteret: duabus ei conditionibus propolitis, videlicet vt vrbis imperio,amp;principatu rctento,fefe in Alphonfi fidem daret, aut vrbis poffeflionc intra certam diem ccderet:ftudio partium repente oppidum deftituit : quod oppida-* nos defperatione correptos à belli conlilijs iam abhorrere intelligebat.Eo digreffojpor ta illico Alphonfo patefada cft,prælidiumq; eius intromiffum. Nuceria, atq; Anglo in fidem receptis compluracaftella circumieda nulla mora deditionem fecere. His tantis rebus profperis elatus Alphonfus ad Neapolim ipfam ( belli caput ) exercitum ducere inftituit.Mouebant hæc regemprimùm quod propc omnis iuuentus Neapolitana, Renatum in Pelignos,amp; Marfos fequuta erat : deinde quod Renatum reditu ad vrbem in-tercludebat : turn quod co tempore magnas copias nauales,ac terreftres habebat: qui-bus rebus in fpcm vcnicbat,fefe aut vi autdcditione,ea vrbe potiripoffe.Nanq; eo tern pore in Alphonfi caftris ad quindecim millia hominum erant,amp; in Neapolitano finu tri remes dccem,quæ amp;nbsp;commeatus caftris fubuchebant : amp;nbsp;minoribus nauigijs, hoftibus importari quicquam non finebant.His igitur conuocans,quorum confilio vtebatur, fen tentiamfuamapcruit: cumq; omnes confilium eius approbaffent, motisinde caftris Neapolim pctijr,amp; ad Magdalanæ templum,quod in littorc eft fitum,ad quingentos ab vrbcpaffus,Petrum fratrem cum parte copiarumftatuit.Ipfepaulo fupraeumlocucum reliquo exercitu caftra pofuit : ita vt inter fe vtraq; caftra paruo admodum intcruallo di ftarent.Quod ca videlicet rationc cffecir,vt fi qua vis altera caftra premcrct,qui in alte-hs crant caftris fubito adeffe,atq; opem ferre laborantibus poffent. Neapolitan! aduer-lxfadionis,fubito amp;inopinatoeius aduentuperculfipoftquam fe collegerunr,tormen ta,amp;machinas, vbi expedite vifum cft,adhibuerunt:contabulatisq; mœnibus opportunis quibusq; locis vigiles difpofuerc.lngens autem defperatio eorum animis obuerfa-batur,quôd Renatus ab vrbe cum copijs procul aberat,amp;per occafionem aduerfarios

6t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTISALPHONSI L

aliquid intus mifccrc polTc fufpicabantur.Cæterûm omnia circunfpicientibus, res vna maxime lalutarisvifacft.Quatuor ingentes Genuenfium naucsjqusc commcatus pau-lo ante vexerant,forte nondum è portu exGeflerant,in quibus fexcenti,aut eö plurcs e-rant.HarumdudoribusNeapolitanimagnispræmijs perfuafere, vt duabus veteribus nauibus incenfis^reliquas quoad carina? patcrentur fub mœnia fubduccrent, focijsque naualibus in terram dimiffis vrbem defendcrent.Caftris communitisAlphonfus fcalas, atque alia machinamenta bellica confoftim parare cœpit: quibus breui perfedis cùm vrbem oppugnarc ftatuifTet : vti hoftes ab eius partis,quse ad caftra vergebat,defenfio-ne auertcret: amp;pluribus,acdiueriis locis occupatos^vchemcntius perturbarct: ad mille homines eclafTe in terram,fub arcem regiam,iubet defeendere: atque inter arcem JMontanam,amp; vrbis mœnia confiderc : tcmplaque duo,quæmœnibus imminebant,ne-qua à fronte,aut à tergo vis hcret,occupare.Dum hi prohcifcuntur,cæteraquc ad præ-lium comparantur,fortuna,quæ in humanis rebus ludere confucuit,amp;prolperis aduer fa confundere,cunóta Alphonfi confilia vno momento euertit. Nam dum forte Petrus eius frater paulum à cafirisjfpeculandi gratiaprogrefius,in littore vagaretur,e Marias Carmelitanæ templo caput tormento iótus,repente occubuit. Cuius intérim confter-nato exercitUjOppugnationis confilium omifiiiin eft. Gratiofus hic apud omnes ordi-nes erat: homo fane ad rem militarem natus,fi animi,fi corporis dotes afpicias.Si qui-lt;iem ad omnia pericula fubcundaimpauidus : primus in acie, poftremus praslio exce-äebat:aniHiimagnitudini corporis robur refpondebat : acer, amp;nbsp;manu promptus, hollem femper in aciedimicans vicit. Eius mortem Alphonfus etfi grauiter indoluit, non vthomo in caftris,fed potius in ftudijs fapientia? ab adolefcentia verfatus, tulijt. Ad pri-mum nanque tarn atrocis cafus nuncium, obortislacrymis,quasvis humanitatisprofu-lt;lit,ciim paulum dolori dediftet : tabemaculo egreftüs Magdalenæ tcmplum, quo corpus elatum fuerat,petit: ciusque pedus disloricatismnicis exofculatus, Frater, inquit, laborum, amp;gloriænoftræparticeps æternùm vale.Simulhis didis atque eo arnplftfi-mis verbis coilaudato, equeftris ordinis florem eo die extindum diditans,militcs tan to caluexanimatos, eos præfertim, qui fub fratre militauerant,pluribus verbis confo-latus eft : ijsque omnia, quæ frater poftidebat diftribuit : hortatus ncquid vnius viri interim animos remitterent : led tanmm definiendo bellocogitarent-Deindc fratris cor pus loculo pice illito reconditum,in arcem maritimam quam Oui vocant, tranfportari iuftit : exequijsin aliud tempus dilatis : quo folutis olim belli curis regali pompa funus faceret: quas ego poftea exequiasvidi, vniuerfo regno perdomito, magnificentiftimo apparatu,acfumptUiinvrbeNeapolipcrfolui. Aliquanto poft cùm rurlus oppugnare Neapohm pararet : ea vis imbrium aliquot diebus minvt nec rem gerere, ncc extra ten toria prodire miles poftet.Quæ res cùm in religioncm,ac prodigium vulgo verfa elfer: reque is locus idoneus hybernis putaretur: amp;iam multi hyemis impatientia doinum abijfient,fuadentibus rcgulis,amp; copiarum ducibus,trigcfimo fere, poftquam venerat, die,folutaobfidionc Capuamredijt. Vixtriduuma deftituta obfidione intercefierar, cum quædam non cxigua muri pars,quæ tormentorum idibus quaftatafubftiterar,nul la vi adhibita,cum ingentifragorecorruit; quo tempore fi affuiflent Alphonfi copiæ, fortafie is dies belli finis exritifiet.Renatus rcceptis oppidis,quæ in Pelignis, amp;nbsp;Marfis Alphonfus ceperat,quum Neapolimobfideri accepifict, flexo in Apuliam itinere, in Beneuentanum,vtcaNeapolimpeteret,venit. Quod poftquam Alphonfonuntiatuin cft,Ioannem Vintimillium cumijs copijs,quæ fibi reliquæ erant ( nam reguli hybernan lt;ii gratia cum copijs domumredierant) ci obuiam ad Furculas Caudinas ire iuftit:qui aut eum tranfitu prohiberet,autfiquaoccafio rci bene gerendç fc offcrrer,fortunænon deefiet. Qua re cognita Renatus alio itinere in Nolanum defeendit,atque ad hoftes celeriter profedus,cumincautosoffcndifiet,aliquotcaptis, eos intra mœniacompu-littmoxquecompofitoagmineNeapolim petijt. Poft hæc Alphonfus id tempus, quo res geri cœli immanitatc non poterat, adpræparandain æftatem necefiaria, commo-dumratus,Caietamfcfecontulit;conftitutisquc omnibus, quæ bcllo opus eftc vide-bantur,Capuam redijt aliquanto celcrius, quod ei fpes allata fiierat, Cauianum oppidum, militis cuiufdam opera,qui in præfidio erat,,occupari pofte ; præmifibquc çum

copijs

LIBER SEXTVS*

copijs loannc Viridmillio Ipfe ftatim fubfeqiiutus eft. Vbi oppido appropinquatum eftjdcleólos aliquot milites ,noólu clam ad cam pattem mifit^quam ifiiles demonftra-uerat : qui fcâlis mutö admotis infcenderent* Ipfe baud pröcul ab oppido cum co-pij s fubftititi Ptofèóti continuo, fentiente neminc, præter militem, quern dixi, moe-niatranfcendunt.vigilesquc fomno ftratos obtruncant* Quod vbi rex agnouit, fubito cum copijs aduolansjipfo inlpetu,e{fraftaporta,in oppidum irrüpit.Oppidanitänto ac tarn fepentino cafu exanimati correptis armis cùm fe tuCri cönätentur,multitudine ho ftiumopprefli: alij abicólis armis fupplices ad vidöris fidem,alij in arcem confuge-runt* Pofthæcarxoppùgnari coeptaeft:(cdcùm eaferroexpugnari nonpofTe vide-retur^quod vallo ac foftainunita erat amp;nbsp;valido præfidiô firmata,ad obfidionem fpeda-re res cœpmQuâpropter Alphonfus confeftim^quas potuit, è Campänö j amp;nbsp;Sueftano copias contrâxit. Si quidem hyemem frigoris mägnitudö exafperauerat,nec facile e-rateas copias,quæin longirtquis hybernis erant,per id änni tempus cogéré: deinde cir-cumuâllataarce,ne noóle quidem opéré intermiftb * adhibitisquC tormentiSj pulfarc tnuroscœpit. Oppugnabâtur quotidie fumrna vi,magnaque mûri parspaucis dicbus difîeda eft. Procedente veto obfidioncres frunlentariadeeflè obfeflîs cœpit.Nâm pic trique oppidani,vt dixi,in arccm confugerant*Quibus incommodis viâij cùm nullam fibi amplius in Renato fpem fitàm cernerent, quippe qui ad earn diem nullam opem ijs tuliftet,falutem padijdeditionem fecerunt-Alphonfus oppido,atquearcc præfîdio fir-matiSjCumexercituprofeólusjnullaaëris accrbitate rcformidatä, Pomilianum petit: idque oppidum aC feptem caftella circumieä:a,Renato per id tempus quiefcente,quôd lacobüs Gaudolääbcrat,debellauit.Reuerfuslt;^Uc Capuam contraótis propere maiori-, bus copijs, mitefcente iam cœlô,ne quid hoftile in agro Campano à tergo rclirtqueret, adpontemCotuumproficifciconftituit. Cumquc iteringreftus,iamäddiui German! oppiduifl perueni(rct,Renatus Cauiancnfium quorundam nuntijs perfuäfüs j miflis eo confeftim equitibus quingentis ex Neapolitana iuucntutc,oppidum præter ârcc cœpit. Quod fimulac ad Alphonfum pcrlatum eft^mutato confilio reuctti ftatuitjpràaniftaque fuorum manu : ipfemaximis itineribus fubfequUtuS eft: Cumqüeîam primum agmen ad amnem Clanium non plus tria milliapaftùüm à Caüianö pefueniftet : tetriti hoftes, dcfcrtooppido,quódfctucri pofte diftidebanr, abierCSquo teCepto, amp;munito, Al-phonfus,fimulato ad pontem Coruum reditu,iter ad mare flcxitj amp;nbsp;füb füpem montis Draconis (itaincolævocant id oppidum )rcliiftoexercitU, ipfe cum päücis Caietam, breui rediturus,petijt.Interim fäcctdos quidam Puteolanus magnis præmijs à Renato perfuafus,fimulato exilio ad hoftes veniulsque poftquänl dietum aliquot confuetudi-ne fibi litis fidei haberi intcllexit,ad atCem maritimarn profedtus cum lacobo, quem cæcatum appellabantjCodem Puteolano, arcis præfeôti generOjagere de proditione ar cis cœpit : pretio maximo propofito,fi remipfam exequetetun Ille Continuo fimularc fefeeiusfermonemhbentcracciperczatqueinidipfumoperam pollicitus, de modo tradendæ arcis confidaraturum fe inquit.Cùm hac fpe regrelfus fäcerdos,Renato,quid egeritremotis arbitris refert. At Iacobus eo digreftb ftatim,vt fidelem hominem decuit, Petro arcis præfedo focero füo rem pandit : amp;quidnam àfe füper ea re agi velit per- v contatun liiere prius communicatacum Arnaldo arcis tegiæ præfcéto,hortatur, vti quam maxime poftic,fimuletrem fibi cordiefte:fimul,quidnam àfe agi velit, edocet. lllecognitafoceri voluntate,reuerfoadfepoftero die lacerdoti, operam ac ftudium fuum impenfius pollicetur. Atque vt ei fidemhaberet, petit, vti duos nobiles Gallos reiordiendæ gratia ad Petrum fuum foCerumperredimendorurn captiuorum fpeciem Renatus mittat,quibus cum captata occafione pofthac colloqui de ea repoftit: fic rem tutius multo,amp; tedius agi pofte.Quæ cùm facerdos Renato retulifter,duobus Gallis id negotij datum : ijcjue ad arcem accepta fide profedi: cum Petro,vt illis mandatum fuc rat,de redimendis captiuis agere cœperunt.SeOrfum verb opportunitatedatajCum lacobo de arcis proditione colloquuti funt : ingeutibus eum promiflis , fi rem ad exitum perduceret,oncrantes ; reuerfique ad Renatum, quid cum eO egerint referunt. Quod vbi accepit,lætus eofdempoftridie ad arcem reuerti imperät,vc quanodc,quoque tern pore ad arcem fuos proficifci velit,conftituant : venturuffi lt;Sc ipfum, quo facilius res a-

f a

64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GES TIS ALP H O NSI I.

. , gatur. Profefti rurfum Galli poftquam cum Petro de captiuorum pfetio denüo lo-e quuti funt: data ijsde induftria colloquendi occafione, de tempore, atque ordine occiipandæ arcis conftituerunt. Quibus compofitis ad Renatum regrelfi, quæ cgif-fentjdocuere. His cognitis Petrus Arnoldi confilio,atque hortatu per fidum nuntium Alphonforemfignificat, vt cum exercitUjfiitaei vidcretur, propius accederet.Cæte-rùmAlphonfus quöd defperabat, propter viæ longinquitatem,fe in tempore adefle pofle : vti,quemadmodum jis videretur, agerent, permiut: dummodo caucrcnt,ne quid per dolum detrimenti caperctur. Quod poftquainijs renuntiatum cft,rem excquili-beriiis parant : quóque minoridifcriminc res efficipoHet, Arnaldus ante conftitutam diem ad quadraginta leólos ex omnipræfidio arcis Regiæviros per biremem ad Petrum mifit: qui per diem inipedantibus hoftibus,in longius abeuntium fpeciem,in mare proueóti : nociu ad arcem reuerfi,bircmifub fornice abdita,arcemintrauere. Poftero die Renatus ad conftitutam nodu horam cum fuorum plerifque fub arcem ve-

I nbsp;nbsp;nit : eosque Gallos per quos de proditione arcis egerat^ tribus additis, qui primi om

nium ingrcderentur,éum duobus tubicinibus præmittit.conuenerat autem cum laco-bOjVti tubicines duo cum Gallis quinque primo introducerentur : ijque, poftquam vi-diftent arcem in Gallorum poteftatecfte,tubacanerent. lacobus in ftatione fua para-tus adftabat,Petrofocero cum omni praeftdio interius abdito, ad quem profedi Galli per portulam admifli funt.Cæterùm linguli,vt primiim in arcem euadebant,a præfidia-rijs militibus comprehenfi in vinculaconijcicbantur.Sequutitubicines,ijque corrcpti tuba fignum dare coadi funt. Quod vbi auditum eft,confeftim reliqua multitudo rata arcem à fuis occupatam,quumtemerèad muros cucurrilfet,lapidibus, amp;omni mifti-lium genere,compluribus grauiter vulneratis repulfa eft.Saluti plerifque fuit, quod ad primum lapidum dciedum arcis muros quam proxime fubierunt: qui primo iadu de-clinato fefemox ad fuos illæfi recepere.(^æ vbi Renatus animaduertit, cognito dolo, cum fuis in vrbem redijt.Paucis diebus intericdis,vt fæpe contingir,ex leui caufainges detrimentü acceptum eft.Nam dum Nicolaus Fregofus, quem Genuenfes cum oncra-rijs quatuor Renato petenti miferant, vt frumentum Ncapolim veherct,forte adhuc in portu elfer,mox Brutios petiturus : quidam ex arce regia magni ponderis faxum in eins nauim rormento æneo contorfit: quo idu,magno cum fragore,malo,amp; magna puppis parte perfraóla,quum faxum in cubiculum,vbi fortè pecuniam numerabat, cum ingen-ti terrore,ac trepidatione circunftantium incidilfet : ira fuccenfus, non abiturum fe inde iurauir,priufquam quinquagies faxain eam arcem balifta coniecilfet. Simul his di-disjimpetrata aRenato venia baliftam,quæ ad ædem diui Nicolai pro arce ftabat, com ponit : laxisq; immanibus muros arcis pulfarc coepit. Elidebantur pluribus locis arcis teda:nec minus introrfus omnia infeftaerant.Pluresenim,amp; per graues lapides vno iadu emifti,quonam inciderenr, incertum fecicbant.Nec locus vllus,prætcr imos for-nices,intota arce tutus videbatur.Quodcùm Arnaldus arcis præfedus animaducrte-retjPetrum arcis maritimæ præfedum oratum mittit,vti quinque illos Gallos,quos no-du arcem ingrcftbs interccpcrat,ad fe mittat :fi forte ijs baliftæ obiedis hoftium furor compefcipolfet: quos haud cuncfanter adfe pcrdudos cùm baliftæ idibus oppofuil-fet,Zampanias Renatidux,natione Gallus,indignatus fuæ gentis homines tamfœdèin-terfici: quid agimuSjNicolaCjinquit? cur noftrosperditum imus? aut cur non potius cogitamus,quonammodo hoftes honefte vlcifci polfimus ? Oppugnetur turris diui Vin centij : qua capta arcem regiamfrumento, atque omni commeatu interclufam, breui tempore in Renati poteftatem redigemus. Cumque id fe libens fadurum Nicolaus re-fpondilfet,fi fe fequi cum copijs vellet: non renuit conditionem Zampanias, eamquc rem ad Renatum detulit.Renatus ea re lætus æftimatis eorumnauibus,qui eas temere periculo exponererecufabant. ij§que idonea cautione præftita,quæ necelfaria adi-pfius turris oppugnationem videbantur,parari quamprimum iuftît.Quarc cognita Ar-naldus,cuiuscuftodiæcaquoquearxdcmandataab Alphonfo fuerat, milites viginti, florem præfidij arcis Regie,inturrimfubitotraducit:ijsquc omnibus (nanque ad tri-ginta erant) Martinum,ac Bernardum fratres præpofuit: quibus longa oratione con-firmatis,magnaque vi lapidum ac miliihum imporcata, cætcrisque omnibus prouifis, quæ

L I B E R s É X T V s.

3uæ à fe ram exigiio temporis fpâtio prouideri potucrunt,in arcem rcgiam rcdijt. Arx iuiVincentijvndique mari alluitur:ab ea parte, quæ ad mare vcrgiti murum ladflî-mum cd clidendosfluôlus habet,à terra nullomunimcnto clauditur. In extrema par-te,qua propior eft arci regiæ turris fita erat : ab interióre parte muro cinôla,paulô fupra hominis magnitudinem : cæterùm ipfa adeo humilis, vt eins muri faftigium maiorurtt haüium proræ æquarent. Ad hanc oppugnandam poftridic Nicolaus, Zampanias cum nauibus,amp; lembis compluribus venere.Milites Zampania duce lembis inuedi, ne certamine in extrcmarnmolis partem defcenderunt: atque hoftes lacefTere coepe-runt.Poft ipfe naues contra idus tormentorum, amp;nbsp;machlnarum munitæ vno agmine adipfam turrim contendere : è qüibus vna inter turrim, amp;nbsp;arcem rcgiam fe iniecit : vt àmultis fimul partibus lacefliti hoftes facilius expugnarentur. Primoque appulfu; quæ magnitudine cæteris prxftabät, ad turrim adada prora,pinnam quae aduerfus ma-iorum nauium vim tedo aedificata fuerat, lignis atidis pice circumlitis tigno,qui in pro-rapræfertur,circumpofitis, primo impetu accendit: nec extingui incendium potuit: tantalimul ex omnibus nauibus telorum^ ac lapidum vis ingcrebatur. Zampanias veró pedites in plures acies diuiferat,i|que per vices magno cum impetu,amp; alacritate exte-riorem turris circulumfubibant! pilisque, amp;nbsp;manubaliftis propugnantes fummoue-bant. At qui oppugnabantur,quanquam cremata rürris pinna magno erant munimen-to nudati,fortiter tarnen reflftebant : multosquc audaciùs fubeuntes vulnerabant. Cæ-terùmvnares eos aliquanto fegniores faciebat: quod tormentis,obirtöpiam pulue-ris,cuius viid genus machinæfaxa iâcit, ad vim propulfandam, vti ncquibant: nee ex arce regia ob eandem caufam adiuuari qaicquam poterant. Nanque Arnaldus quantum ab obfidionevrbisfuperfuerat pulueris, duobus modo idibus confampfe-rat. Siquidemdum Alphonfus ad Ncapolim caftra habuit,totum penè quicquid ad vfum tormentorum confumptum eft, ex ipfa arce regia deprompferat, huiufeemodi cafus per id temporis fccurus. itaque hoc grauior oppugnatio ijserati Sed quoniani tormentorum,amp; pulueris,quo lapis emittitur,mentionem feci:noh crit ab rede ijs rebus paucis dicere,poftcrorum gratia.Nam qui de re militari fcripfere, de huiufmodi machinamento nihil literis mandauerunt : ex quo opinio apud omnes excrebruit, antiques hoc tormenti gen ere hand vfos efle. Tormentorum alia ex aete fiunt jalia ex ferro. Sed quae ex ære meliora,ac præftantiora habentur : conficitur autem ex duabus fiftulis : quarum anterior latior,atque amplior multo eft,eaequelongitudine prope pa-res.conflantur autem aliæ fimul,ahæfeparatim : Sed quæfeorfum,poftea compadæ la-tiori anguftæ inferuntur : ita nequid prorfus inde fpiritus,vbi comittuntur,emanet* Deinde trunco quercus cauato ( quern cippum appellant) vt altius,ac longius lapidcm ia-ciat,tormentum includitur: Haec tormenti forma,atque vfus.Vis autem, qua tanto imi petufaxum emittit,èpuluere impofito proficifcitur,qui efulphure,nitro, amp;nbsp;faligno car bone conficitur : eiusqueinftrumenti ratio duda videtur à fulmine: quod ex humore, atque igne rebus natura contrarijSjgenerari à Phyficis putatur. Is verb puluis in an-guftiorififtulainfufus,vcdeferrcoad id fado condenfatur: quae vbi ampliori fiftulaC committitur,falignocuneoobturatur.Pofthæcfaxum rotundum ad amplioris fiftalaé latitudinem exeifum in ea imponitur. Demum per foramen fabrefadumin anguftio-.refiftulapuluisinceiiditUr j atqueitaviolentoigni interius colludantcj atque exitum quçrentc,in morem fulminis faxa eontorquer.Nce eftinuentum vllumtonnenti genus^ quod vehementiori impetu,aut longiùs lapides iaeiat : hoc folidiifima mœnia,hoc am-plasturres folo æquat. hocädduomilliapairuumautcoamplius,faxaproijcir. Sedo-mniaiadu vicit vnum illud Alphonfi,quod Generale appellabant.Nam äb infula, quae eft contra Malfiliam fita,in iplam vrbem ingentia faxa iaciebat.Eft item aliud huius ge-» neris tormentum,quod vulgo Colubrinam ( quia tenue fit,amp; oblongulum ) appellant^ longe pcrniciofiusfuperiore, quod eius telurn emiftum oculis hominum non pateah Prius enim hominem extinguit,quàm,quemferiat, fcire pollis. Eius fiftulæ pcrfimiles funt,aliæ minores. Inferiturtorihentumalferipedumtriumjeo^ue tanquam manuba* lifta milites in prælijs vtuntur.NulIum armaturæ genùs huic poteft refifterc : fi quidera armacum equitem, quamuis gfauiarhiàtura, traijcit : execrabile profedô tormentl

66 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G EST IS ALP HO NSI I.

genus.Eiiis telaè plumbo conflantur5nucis aucllanæ craflitudine.Sünt etïam huiiifmo-ditormenta,quæ vnoiaôluquinquCjamp;quæ plurcs lapides iaciant. Sed de tormenns hæcfatisrnuncad propofitum redco. Oppugnabatur turris vndique cominus, atquc eminus fimul è nauibus,fimul è folo infulæ : nec præ fagittarum multitudine quifquam extramunimentaprodire,autapparerepoterat : quin continuo in ea corporis parte, quam nudafret,vulnus acciperet.Nec tarnen quifquam ( tanta inerat animis virtus ) locum,in quo âonftiterat,deferebat; murumque fubcuntes lapidibus,amp; pilis fummoue-bant,compluresq5 vulncrabant. Procedente vcrà lopgiùsprælio ,cùm iam corum nemo effet fine vulnere,amp; ob id aliquanto remiffiùs pugnare viderentur : hoc Zampaniai maiori nixo inuadi iubet : afferibusque folidis muro applicitis, fub quibus confiftentes milites àfupernolapidumiadu protedidimicabant magna ex parte vedibus fubruit. Quo cafuterritus Martinus,amp; qui cum eo erant,deft:ituta ftatione fe in turrim recepe-runt : dumquc per fcalas ad portulain contendunt,nudatis ad vuluera corporibus plu-res ex ijsfauciatifunt: in quibus ipfe Martinus duobus vulneribus,altero in dextro fe-morc,altero in ceruice accepto.Nec tarnen corum quifquam remifit arma,vno excc-pto,qui crureperfrado ftarc non poterat.Sedomnes continuo obligatis vulneribus,ne hoftes turrim confcendercr,fummis viribus certabant, maxime verb contendebant, ne quisadportulamfuccederet.quoûe fpem omnéfalütisin vnavirtute pofitam feirent, claues in mare proiedæ funt.Ç^ç quidem rcs pugnandi neceffitudineinicda,eos non-nihil fortiores ad refiftendum effecit.Hoftes exteriori turris circule potiti, atque ipfo fucceffu acriores fadi tignis identidem muro turris admotis portulam incenderunt: turrimque ingreffi arma poni coëgerunt.Pugnatum eft ad horam circiter feptimam con tinenter,atque acriter. Poft pugnam ob virtutem vidis parfum,ijsque in vrbem perdu-^li,amp; curariiufli.Ex hoftibus nonnulli defidcrati,plures vulneratifunt. Poft hxc vido-res laeti valido prçfidio turre firmata,ac pro tempore refeda abierunt.Haud multo pôft captiuus quidam homo infimæ fortis ex arce regia per funem elapfus, atque ad Rena-tumprofedus,docuit,perpaucorumdicrum frumentum in arce fuperefle: feque id certofcireàquibufdam de præfidiofocijs, inter quos deea re fermonem conferri au-difrct:breuiquepræfidium,fiarxobfideretur,famead deditionem compclli poife.E-ius oratione motus Renatus,cùm in expugnatione turris diuiVinccntij cognouiffer,tor mentis æneis puluerem in arce defecifre,ipfam arcem obfidere quamprimùm ftatuit: priufquam Tarentinus regulus,cæterique,qui ad Alphonfum proncifei ferebantur, ad-uentarent-Militibus amp;naualibus focijs conuocatis,magna ex Auerfa, amp;nbsp;aliunde accita manu,extra lapidis iadum ad arcem caftra pofuit : caque, occupatis Petri Apoftoli, ac Mariæ coronatæ ædibus,quæ arcem claudcbant,neautimpetus àtergo, fi eô Alphon-fus accedcret,aut ab obfefus cruptio fieripoffet,duplici foffa, ac vallo communiuic. A mari autem onerarias quinque,actriremem vnam maiorem,çquo interuallo diftindas, inter arcem diui Vinccntij,ac molem vrbis in anchoris ftatuit tormentis,atqueomni ge ncre tclorum inftrudas. Ac nequa omnino vllius generis nauis cum frumento, aut milite per portusfauces,quæfunt inter turrim diui Vincentij,ac molem alteram, quam Prouincialium vocant,penctrare ad arcem poftet,ieplctos faxis lembos,quibus omnis fepireturingreffiis,inimofundodeftituit: hoc maxime modo arx regia omni tormen-torum genere terra,marique obfideri cœpta,nullo fpatio obfclfis ad quictem dato.Ar-naldus arcispræfedus,Alphonfo quamprimiim ea de rc certiore faôîo,difpofitis per muros militibus,in omnia intentus crat, ne quid hoftes aut vi,aut dolo in arcem moli-rentur.Alphonfus vbi agnouit diui Vincentij turre amiflà, arcem regiam obfideri cœ-ptam,copias vndique confeftim accerfit: nec quicquam magls aduentum eius retarda uit,quàmIoannis Ântonij Vrfini cundatio,quemcum equitatu expedabat. Quoadfe profedo in caftra vetera peruenit^eo confilio vt circumfeffæ iam arciquamprimum au-xiliaretur. Sed cùm inde moturuscfret,fortuna aliam moræ caufam iniecit. Nanque Marcus Perficus,homo obfcuro genere ortus,fimulato transfugio adeum profe(dus,fe amici cuiufdam opéra in eius poteftatem traditurum Mariæ Carmelitanætemplum qd* aditumin vrbem aperiebat,eft pollicitus.Idq; multis propugnaculis in arcis modum e-munitû tQrmentorum vi impofita,ingcuti cura ab hoftibus euftodrebatur. Gumque id

tem-

LIBER S E X T V S.

tempus expeólari opöttere diceretj quo luna minime pernox eflet5neu templum fub-euntesproeulproderetjinpluresdiesdeinduftriarem traxit: vanisque ad extremum promims regem elufit.Intcrea Renatus,quç inehoata erant,operibus abfolutisjOmnem a terra aditum obfeflis claufis : arcemque cireumiiallauit. Simul vt à mari quoque om-nis auxilij fpes ijs præcideretur è folidis trabibus^ntcr fe eolligatis,catenam effecitcqua diui Vincentij turremjacmolemiunxitiacpoft earn onerarias difpofuit. AtAIphonfus intelleóta Perfici fraude,propere inde mouit : ac montejin quo arx montana fitacft,cir-cummunito,inter ipfam arcem,amp; hoftium caftra eum exercitu confedit. Atque ita cori tigit,vt vtrique amp;nbsp;obfidercnt paritef Sc obfidefentur. Cæterùm longe difpar vtrorum-quc conditio erat. Nanque Renati copijs tutus,ac liber in vrbem accelTus crat,amp; ex vv^ beabfquepericulocommeatus inferebantur:caftraqucviolari muninjenta intericdtx prohibebant.Pugnabatur quotidic,non tarnen vt in vniuerfam prælij fortünam deue-niretur. Sednihil erat infenfius Alphonfi cafiris,quam tormentorum idus: quæ e» partim cx montana arce dic,noóluque faxa iaftabant : multosquc palatos pcrimebant-Perftabattarnen Alphonfus : fi quaperumpere hoftium munitioncs pofletjcircumfpi-ciens.Cùmhic effet rerumftatus, hoftes rati tormentum æneum, quod fub imam ar-cem pofitum crat,auelli pofte : arcem repentèfubire cœpcrunt, difpofitis in molc, qui illud comprehenfum pertralierent.Quod cùm Arnaldus animaducrtcret: tantam con-tumeliam minime ferendamratus: ad centum homines manupromptos ex onmi præ-fidio deligit : eosquc per portulam o ec ui tam, quæ ad cam partem fpedabat, magna vi lapidumfupernèpriusdeieda,celeritcremittit, ijsquetantoimpetu in hoftes inueóli funt, vt non modo eos’ab arce repulerint, verum etiam in molem tranfgre/fi, fiincm^ quo tormentum alligatum erat,gladijs dcfeólum in arcem reportauerint. Ad hæc tres hoftium naues ex ijs quinque,quasdixi,èftationibusdigreftæ trans molem eoneefte-rant. Quod cùm Petrus arcis maritimæ præfedus animaduerteret, occafionem^ vt fibi videbatur, opportunamnadus,lembumGumtrigintahominibus ccleriter ex arce e-mittit : qui, vt ab Alphonfo iuflus fuerat,arcem regiam peteret: isque concitato remo-rum pulfu,intcr duas naucs,quæ reliquæ Grant,fumma celeritate eueólus ad arcem nul lo obfiftente contendit: cuius audaciam admirati hoftes,qui circa arcem in ftationibus erantjcorreptis armis repente obuiam eunt,atque in arcem fcandere conantibus obfi-ftunt.Difficilis admodum erat afcenfus : nanque amp;nbsp;ad portulam contendcre,amp; cum hogt; fte pugnare,vno tempore necefle erat : ij tarnen defuper à fuis adiuti, vno duntaxat ex-cepto,fefe incolumes in arcem recepefuntjamp; is quoque,licet grauitcr faucius, ad multam diGm,magno certamine receptus in arcem eft.(^are cognitaRenatus ad conftitu-tum locum naues confeftim rcuertiiuffit, acne quisomnino Icmbus ad arcem pene-traretaccuratiùsobferuarc.Quæcùmin ordinem rediftent, iuffit Alphonfus tormen-tum,quod ad mare fub caftris pofuerat,in earn,quæ propinquior erät, dirigi, eiusqucî iólu malum effregit. Quo vifo tanta confternatio ^ftupor Renatumamp; eos qui circun-ftabantcepit,vtfi turn Alphonfus caftra hoftium adortus effet, in maximum diferimen cos fuiffet addudurus. Pofthæc Arnaldus ratus fe poffe catcnam,quam dixi, perfringe: re,præfertim cùm hoftes nihil minus quam talealiquid metuerent, ad Alphonfum mi-fit nantem fub aquis hominem,cum literis,Gera circumlitis : quibus ei confilium fuuni decatenæfedionefignificabat. Quodpoftquam ab eo approbari cognouit,lintrcm, quam ad eum vfum milites intra arcem Gauauerant,extcmpló emittit : amp;nbsp;in earn duobus præftrenuis viris impofitis,quideos facere vclit,edoGet:ijque ante catenam ferro har-pagonedeuinxerunt,quamabhoftibus confpedi fint, f^icùm earn fub aquis trahi procul intuercntur,miraculo quidem res fuit : nee prius fraudem cognouerunt, qnàin funem pertendi ad arcem viderc. Quod vbi confpexerunt,certatim in feaphas defilien tes ad excidendum vinculum cum dolabris,amp;fecuribus contendere: partimque retinacula cædere,partim funibus iniedis catenam retrâhere ad fc conabantur. Cumq; v« triq; exarcefimul amp;e fcaphis fummo certamine ad fe traherét,catcnæ ipfius folutacoirt page (nequeenimharpagonesrefeindipotuerant) bona pars eius, ijs duobus inco-^ lumibus,in arce pertrada eft : nec poft cum diem hoftibus reficiendæ catenæ poteftas aut animus fuit. Verum tameii’ea res obfeffos nihil leuauit: quinetiam ob eamipfams

f 4

da nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTIS ALP HO NSI 1.

caufam omnes aditus terra, maiore cura cuftoditi funt. grauis erat omni ex partcob-fidio. Hine arci circumfufus hoftis premebat; illincnaues mare claudebant. Tor-mentorum aencorum ob inopiam pulueris,nullus vfus erat.Ad hæc,tela, Sc milïîlia iam deerant,lapidum modo copia,ac baliftæ: quacaftrahoftium infefta faciebannSedsra-uior,duriorque bis omnibus eratfamis impendentis mctus,fublata commeatuum ipc, quödperpaucorumdierumfrumentumfupererat.In tantis tarnen malis Arnaldus,vt forti animo obfidionem ferrent hortabatur : aliquam baud dubiè viam inuenturum regem, qua eos tanto periculoliberarct:quoqueplu?laborisamp; diferiminis paterentur, hoc fe plus laudis,amp; gloriæ apud regem adepturos cfle. Rurfusque ad Alpbonfuin cundem hominem mittit,quem paulo antè dixi,fub aqua nantem ad ilium profedum qui eum de frumenti penuria,amp; cæteris incommodis doceat.Quo nunrio permotus, vt parcrat,fpc celcrisaUxilij,amp;annonæfada,quolabantes fuorum animos confirmaret, cundem moxremittit: fed neque apertavia: ncquaedolo poterat iam obfeffis opem ferre. Namnequefrumentiquiequamex arce maritima; quo frumentum ex Caieta conuchi triremibus curauerat,clàm,uel propalàm,ad arc cm fummitri poterat ; nec ho-ftium munimenta,caftris obieda,penctrari. Itaque omnes eius cogitadones amp;confilia de auxilio præbendo fruftra erant. Poftquam ad extrema ventumeft,focijs dclperato auxilio faluti confulendum clamitandbus, Arnaldus eundem hominem tertio ad phonfum mittit, qui fignificet ob rei frumentariæ inopiam oblîdionem diutiùsferri nonpoffe. Quare cognita Alphonfus adeumreferibit: vt quoad fieri poflir, fine e-ius, fociorumqueperniciearccmtueripergatùd cùm minus poflit, faluti fuæ, præfi-dijqueprofpiciat :fibifraudi non fore, quam conditionem ab bofte acceperir. Simul quôd nec hoftes in vniuerfum certamen illici pofte expertus fuerat, fruftra ibi diutius tempus terijinanisoperæ efteintuens,remenfo,pcrquem venerat monte,ad Caftruin Maris,eo videlicet confilio,vt inde Salcrnum peteret,abijt.Cumq; eô perueniftet,mu-' tato repente confilio,ne quid omninointentatumrelinquerct: antequam arx in hoftis poteftatemdeueniretjcumduabus triremibus ad arcem maritimam nodu rcgrefliis, proculàNeapolifublatis velis nauigans experiri ftatuit : anpoftet inter hoftium naues, fi fortè eius difeeftu aditus indiligentiùsGuftodiretur,commeatus quicquam in arcem inferre.Cæterùm amp;id fruftra fuir.Nanque hoftes cognito triremium aduentu ad arcem maritimam longe accuratiùs ad euftodiam intendere. Iraq; ibi relidis Gulielmo Mon-cata,ac Raimundo Buillo,præftantibus viris,ijsque tradita poteftatc de arcis dedirionc cum Renato agcndi,adCaftrum maris reuerfus,compofîtoqueagmine Salcrnum profe dus,non longé ab oppido caftrapofuit. Fortè per id temporis Carolus Gallorumrex legatos Neapolim miferat componendæ difeordiæ gratia,quæ inter Alphonfum,amp; Re-natum erat: is enim Renato non amicitia modô,veriim amp;nbsp;confanguinitatc iundus,eum c regno pelli ægrè ferebat.Sed Alphonfi inimicitias fufciperc,præfertim cùm bello Bri-tannico adhuc implicitus foret,non audebat.Itaque arbitris de ea re datis his legibus conuenit. Petebatautem Renatus in annum inducias. Itaque deditionis condidioncf fiedidæ. Si Alphonfus inducias in annum Petenti Renato,intra certain diem dederit, arx Alphonfi efto.Sin eas dare recufaucrit,arcem liberam in Renati poteftatem Alphon fus concedito : interim arx ipfa in Galli regis poteftate cfto:eiufdcm arcis pofteflionem ipfius regis legatis prîefentibus Renatus finito.Præfidium omne Alphonfus inde cmit-tito : ipfumque præfidium cum rebus priuatis, fine fraude abire, quo velint, Renatus permittito.Hiscompofitis Arnaldustraditaarce Gulielmo, ac Raimundo, quos fupra nominauijipfc cumomnipræfidio,atque militum rebus in arcem maritimam, atq; indc adAlphonfum abijt.Gulielmus,ac Raimundus traditis clauibus Galli regis legatis,ijsq; poteftatearcis fada,fcindc adAlphonfum contulere. Aquibus de conditionc deditac arcis edodus rex,negauitfe cum Renato inducias veile facere,præfertim annuas: fatiùs cfte arbitratus arcem amitterc,quâm pari,vtille iamjppè belli fumptibus exhauftus rc-fpiraret.Pofle enim intereanouis amicitijs,amp;focictatibus comparatis cas vires contra-herc,quibusipfe poftca obfiftere non poftet.Itaq; arcem liberam in Renati poteftate tra di permifit.Dumhæc agebantur,Alphonfus Salernû dudo exercitu,ipfam vrbé,præter arcem cepit : caftelloq; é regione excitato,quoniam vi èapi pofte non videbatur, Capa-

tiutn

'LIBER SÈXTVS*

tiiiinpctijt:idqüepâucis diebus,prædamiliti concefla, expügnauît: Poftîd Pueînunl profcduSjGcorgij AlemanijCuiusidoppiduraeratjVxoréjfilioobfideaccepto, ad de- . ditionem brcuicompulit.Eorefuin fucceflu conterriti Lucaniæ reguli omnesfefe in Alphonfi fidem abfque certamine dederunt.Naaque eo tempore Renatus illi equitatu par non erat : magna item Brutiorum pars me tu perculfa vitro dcditionem fecit.His rebus geftis in Campaniam copias reducit,veritus ne quæ rtouac copiæ è Pelignis Mar-fis^ ad Renatum accedcrent.Cumq; accepiflet in itinere lacobum Caudolam cum co-pijs proficifei ad oppidum, quodSandlmAgatham appellant,âtque inde Ducentam Ôd ei caftello efl: nomen ) qua tranfiturum lacobumaudierat,contendit,ne ille prius cisVulturnumamnem copias traduceret. Vix eo peruenerat, cum lâcobus præfto ad-fuit,caftraque è regionein aduerfa ripa pofuit:ijsqucin Ipeciemibi diutius manfuri ex-ercitus communitis,fecundo flumine magnam fuorum partem noólu ad quatuor millia pafTuum à caftris milît î qui funibus ad vtranque ripam deligatis, afleribusque inieftis, pontem extemplôfabricarent: vteô traduftis copijs loca ad hoftium impetum repri-mendum aportuna occuparent. Qua re Alphonfus per fpeculatores cognita, cquitatus partem celeriter ad eum locum citra flumen mittit: ijsq; trécentos pedites,qui iam trart fierant nadi in fugam conijciunr. Atque vfque Moroium,quodcaHelluni ijs pPoximum eratjinfequuntur: rcliquostranfgrediconantesjdifieôio ponte tranfitu prohibuerunt* Quod vbi lacobus agnouit,paulo pôft Beneuentum abijt,eo confilLO,vt fi pofie^eàde-* ceptisfaltuum euftodibus Neapolim traijeerer. Cuius itinere coniperto Alphonfus^ motis properè ab Ducenta caftris, in Caudinam vallem celeriter aduolat : faltum-quequà in vallem eftaditus,occupât.Quo cognito Iacobds,fiue vt inde regem auer-teret, fine ne nihil rei gerere videretur,ad collem quod caftellum lacobi Lagoniflæ e-rat,copias ducit : caftrisque pofitis oppugnarc cœpit : idque non parua mûri parte di-ruta expugnaturus videbatur : ciirn repente catarrhl profluuio correptus, in magno mi-litum fuorum ludu defecit. Fuit hic certè præftanti vit ingenio à literarum ftudijs fiaud abhorrens: amp;inprimisrei militaris peritus.Is enim fub Bracio ftipendia feccrati atq; ijs artibus natura praeditus,quæ ad conciliandos militum animos valent. Siquidem fa-cundusjamp;prudens exiftimatus : etfi conftantia vfus eftet,interilluftres fui temporis dix cesnumerandus. Eius deceftu,folutaobfidionc, Antonius eins filins, qui tum in magna apud paternos milites gratia erat,ducibus copiatum conuocatis, vt in fide perma-nerent,fequeduccmfeqüivellent,exhortatus;cùmanhuiflent, elato pâtre eonfeftini in Pelignosabijt,vcritus ne quid ijpopuli audita partis morte innouarent i præfertim cùm fciretAlphonfo copias paratas elîe. At Alphonfus lacobi obitu graui aduerfario fublato,fummaminfpem vidoriæaddudus: poftquam Antonium cum copijs abijfte in Pelignos agnouit : copias in hyberna, quod brumæ tempus inftabat, Capuam redu-xit. Non multo póft Acerranus quidam ad eum vcnit,polliGitdsque eft,fe quorundani popularium fuorum opera,Acerras in eius poteftatem traditurum,fi quamprimùm ex-crcitummitteret.Sed cùm neque fibi,ncque cætetis idoneum tempus rei aggrediendaê videretur,ob dimilfas iam in hyberna copias, in aliud tempus commodius rem ipfain deferri iuiferat, Cumque Caietam profeôtus elTet,nuntius citatiftîme ab Acefris venir, nuntiauitqueloanniVintimilliopræfidij, arque vrbis præfeôto, Acerrànos, cùm Ion-giorem moram pari non poftent,à Renato defeciftè : oppidumque in corum poteftate elfe. Oportercigitur abfque cunôlatione,ne à Renato oppi imerentur,auxilium mittu Quod vbi accepit, milfo confeftim ad Alphonfum ca dere nuntio,adfidcm fuam per-tinere ratus Acerrànos de rege optime meritos,in tänto diferimine non defetere, ne-que pati,vt tamopportunum ad obfidionem Neapolitanæ vrbis oppidum è manulabe-rctur,abfq; morafuccurrendum ccnfuit.Itaq; inermis,vt erar,è veftigio cum admoduni paucis,quitum circa ilium aderant,cæteris fequi iulfisAcertas contendit: ingreffusq» oppidum obfidere arcem aggreditunin primis,he quid äuxilij ab exteriore oppidi parte* hoftes obfelfis afterre poirent,folfam,aG vallû ad teli iaftum crebris turribus interiediS ^ducitzibiq; copiarû parte collocantormentis deinde adhibitis atcé ipfam acrius oppu gnare incipit.Renato^ id temporis copiæ no erant,quç fubuenire obfelfis polfenuitaqj nec fubfidij,nec comcatus quicitjuâ accipcrc potcrant.Nanq; Antonio Caudola abfen-

DE G ES TI S ALPHONSI I.

te,in cuius Cquitâtu Renatifpes fîta eratjin Pelignos profcdOjRénatuSjquas copias mit teretjUon haDebat.Trafta verô in aliquot dies obßdione, tormcntis quotidie percufla turriSjinagna ex parte corruerat: ingentemqi metum obfeflis inferebat.Cui tarnen ma lo fuifedis interius munimentiSjVt potcrant,occurrcbant.Alphonfus confedis Caietae, qiias volucrat,rebus,confeftirn Capuam rcuerfus eft: cognitoq; rerun! Acerranarum ftatUjèo cum copijs reliquis fefe contulit- Eius verôprofedio maiorem aliquanto de-fperationcm obfeflis attulibVt verb prxterquotidianam oppugnâtionem,amp;muriftra-gem,etiam fames vrgerc coeplt,quUm nullum ad fe ad earn diem à Renato auxilium ve-nifletjfalutem padi tertio,poftquam obfidio cœptà eft,menfe,deditione fâda,arce ex-ceflerunt.Receptis Acerris,ijsque valido praîfidio firmatis,Alphonfus copias ad Auer-fam ducerc ftatuit,quod earn vrbcm maxime opportunam ad Neapolim coardandam, propter propinquitatem,efle intclligebat.Nullaenimfetmè alia vrbs in agro Campano eft ad alcndos exercitus aptior : fiquidem ager frumenti,pabuli,âtq; omnis generis fru-ßum maxime ferax eft.EiüS vcfô vrbis potiündic duplex ci fpes offerebatur. Vna, quod ,nca vrbcexiguamfrumenticopiam lupereffe ex Auerfanis quibufdam cognouerat. Idq; verilîmile videbatur propter diutinum bellum.Nam propter quotidianas hoftium procurfîoneSôppidânifementcmfacercfuo tempore non potuerant: amp;nbsp;quôd antca magna annonst vis Neapolim mifla cam vrbem propè exhauferat. Altéra Ipes erat,9 nonnulli ciués à Renato abalienati,eius vrbis imperium ad ilium deferri cupiebant.Eô igiturprofedus,câftrisbifariamdiuifis:vtraquefubvrbcm ad mille paffus pofuit: ad primum eius aduentum trepidari,ac tumultuari intus cœptum.Nec multo póft quidam ex his,quibus præfens rCrum ftatus inuifus erat,de admittendo eius prçfîdio agerc cum fadionis fuæ popularibus cœpit. Cæterùm vbi dies perfîciendæ rci aduenit, vigilum metu,qui vrbi^ mœnia per nodem luftrabant,quod inftituerat,excqui non eft aufus. Et qiianquam ciufmodi motus nonnihil fufpitionis apud aduerfarios concitauerât, tarnen magnaiam parte ciuitatis ad Alphonfum inclinantc,id ille fadum impunè tulit : quod ci paratum auxilium adportàSsrcmq; fedicioni proximâvidebant. Quin amp;ipfi aliquanto póft,cùm ab Renato nuÜumîjs auxilium ferretur, premente inopia rei frumentarix obfidionem diutiusnontulerc. cmiflisq; de deditione adregem legatis,æquis condido nibus acceptis duodecimo die deditionem fecerunt.arxtarnen in Renati nde perftitit. Hæc vcrô,vt caetera vrbis pars,piano,amp;campeftri loco fita,cætcrùm lata amp;præaltafofla circumfepta diffîcilem habebat oppugnationem. Adhçc murorum craflîtudo tormento rumidibushaudobnoxia,præaltuminteriusfolum,turresqi crebræipfam arcem mul-tô munitiorem facicbant.Prætereàannon3e,amp;præfidij affatim in eacrat. Ad centum e-nim,amp; quinquaginta milites inerant : queis praeerat Xantus Matelonenfis rei militaris Peritus Antonio Caudolæ, quod isfub pâtre meruerat, peramicus. Quibus de rebus quum obfidcndapotius,quàmoppugnandavidcretur,lenta oblîdione id agere infti-tuit : demonftratisq; operibus,quibus arcem obfidcri,amp;circumuallari volebanrelido-que loannc Vintimillio,acRaimundo Buillo,qui ijs rebus præeflent : ipfe Capuam rcuerfus eft.Scd loannes modicae latitudinis folia fub arcem perduda, mox Capuam rc-petens,reliquum opus Raimundo perficiendum reliquit. Qui extempló magna agrc-ftium manu comparata,primùm lato aggcrc extra teli iadum cxtrudo(vti Alphonfus præceperat) foflam circunducit : pedum in latitudinem decem,in altitudinem duode-cim: ipfumq; aggerem crebristunibus communit. Is verb ab vtroq; cornu, oppidimu rumcontingebat: modicoq; fpatio intcriedo vallum iacit,foflamq; alteram perducit: pedum in latitudine circiter triginta,pariin altitudine numero : vtij,qui aggeretueban-tur,ab impetu hoftium,fi forteij obfeflis auxiliu ferre conarentur, tuti eflent. Etinipfo quoq; vallo frequentes turres excitât,valido prçfidio in ijs impolito.Valli extrema cum aggeris cornibus in lunac femiplenae modum iungebantur. Media valli pars longiùs ab aggere,atq; ab oppidorecedebat: ipfumq; aggeré ab interiorc parte militi peruiumfa cit,vtabfq; militum periculomunimenta circumiri poflent. atquehæcipfamuniinenta paulo humiliora,de induftria elfeciti qub tormentorum idibus minus paterent. Intra vrbem veto aduerfus ipfam arcem,murum ædificatquo muro arxab vrbe feparabatur: cumq; ftationibus militum complet.His rebus cognitis'Renatus veheméter anxius,rur-

LIBER SEXTVS.

fiis ad Antönium Catidolam ad quem prius frequentes nuntios miferat,Auerfanam ar-cem,amiirooppido,circumfeflameffe:eamq;brcui,nifiis ccleriter cum copijs aduo-letjin hoftis potcftatem perucnturam.Itaque Antonius conftitutis primùm domi rebus, in Apuliam contendit.Cumque tranfitum in Campanum agrum ob paucitatem copia-rum,haud fatis tutum exiftimarer,ad Rcnarum fGribir,fatius fibi videri,dum maiores co pias pararctjfc in Apuliam,clam hoftc,proficifci : quo fado alterum c duobus euentu-runi:fcilicet,autAlphonfumobfidionemfoluturum:ne qua® in Apulia adeptus erar, amitteret : aut fi in obfidione perfifteret,amiifa à fe facile recuperari polTe. Cum bis li-teris,ac mandatis Raimundum Anichinium in cquitatu primos ordines ducentem mit-tit.Quôvctutiùsitcrfaciat, iubethunc primo ad Alphonfum proficifei : feq; ob earn caufam mitti fingere,vt tentet,an poflit fua opera inter Alphonfum,ac Renatum pax alt lt;luacomponi.Isq; quamprimum Antonij mandata exequi cupicns,primo ad Raimundum Buillum accepta fide profedus, inde ad Alphonfum fefc conrulit. Qui cum poft-quam egit,quæ voluit, co nfeftim ad Renatum profcdus,quodnam fit Antonij confiliuin edocet : Simulq; vti maturet,cxhortatur. Cuius confilio vtpotc nccefiario comprobato (liquidem ei in adcundis periculis nondeerat animus )paucis comitibus,per occultos tramites,adcum in Apuliamcontendit. Contradisq; inde maioribus copijs perApu-ham cxcurfendo,amp;quæ refiflebant oppida addeditionem cogendo, multos populos, acregulos,parrimvoluntatc,partimmetuadferctraxit: atque inhis agendis complûtes dies confumpti funt.Nec tarnen ob hsec Aucrfanæ areis obfidio ab Alphonfo omit-tebatur:quödinteiligebat,Auerfa capta,nihil in agro Campano reftare,vnde Neapoli tanicommeatus quiequam acciperent.Nanquc ex alteraparteab Auerfa,Capua,Suel-fa,Caieta : ex altera ab Acerris, ac Nola, Neapolis clauditur. Poftquam Renatus ani-maduertit Alphonfum ab obfidione Auerfanæarcis nullis fuorum incommodis abftra-hipoflc;ftatuit,priufquamarxamitteretur, afientiente tarnen haud fatis Antonio,in Campaniam cum exercitu defeendere : fi forte pofiet^ oppugnando ea oppida, quæ feie Alphonfo dediderant, arcem obfidione libcrare.Nam munimenta aggredi, aut at-tentareproptereorummagnitudinem,acfirmitatem,nequaquam fani tonfilij eficui-debatur. Itaque Beneuentum rurfus mouere coepit, vti per Caudinam vallem in Auer-lanum tranfiret. C^arccognitaAlphonfusrclido,quodfatiscire videbarur, ad ipfius arcisobfidionem,acmunimentorumcuftodiam,præfidio: ipfe cum reliquis copijs in Caudinam vallem ccleriter profedus, eins vallis fauces quæ in Beneuentanum R;runr, quasTifaræpontcmincolævocanqcumexercituoccupât. C^emfaltum vbi Renatus ab hofte,prætcr opinionem,infcirum reperit,in confpedu holtium caftra ponit; node-que modà quieti data,pofi:quam illuxit dies,cdudis in aciem copijs tranfgredi contendit. Quo vilo Alphonfus,produdo amp;ipfe in aciem excrcitu,propius ad fauces faltusacri cedit, totumq; equitatus roburhoftiopponit-Pugnatum eftdiu,atq; aeriter,his locum tueri,i!lis tranfire omni nixu contendentibus.Deniq; multis amp;nbsp;illatis, fimul amp;nbsp;acceptis vulneribus,cum Runatus intueretur à fe faltum fuperari non poirc,irrito incoepto rece-ptui cecinit,motisq; inde caftris,per montes tranfuerfosdn Nolanum defcendit.Quem vt Alphonfns digrelTum agnouit, veritus ne breuiore itinere Auerfam præcurreret: quanta maxime celeritate potuit,per ipfam vallcm,qua venerat, Auerfam redijt. Rena^ tusnihilö fegniusab incepto itinere haudabfiftebat.Cæterùm diffidentc Antonio ijs vi ribus auxilium obfeflis ferri poirc,mutato repente Gonfino,omni prope fpe feruandç ar cis abicda,Neapolim petijt,vt diuerfo itinere Capuæ agros infeftarct : fi forte co confilio hoftes abarcis obfidione amouere polfet. Quod poftquam Alphonfo nuntiatu elf, Auerfam,quó iter intcnderar,copias reduxit. Poft hæc Renatus Antonij fidem fufpe-dam habere cœpir,ne cum Alphonfo occulta agitaretconfilia veritus. Itaque accerfitö adfc,fuadentibusamicis,comprehendi,amp;incuftodiam rradi iulfit. Quod quidem ad poftremum rebus illius exitio fuit i-periculum certè ad’ijt,ne eo ipfo die amp;nbsp;vrbis polTef» iione,amp; omnifperegnipriuaretur.Caftra enimfub vrbempofitaerannordinumq; prin Cipes ducis captiuitate permotijte cognita tumultuari amp;nbsp;minis repofccre ducem cœpe^ re : qui fife Alphonfo iunxilfenqcrat is dies haud dubic finis belli futurus. (^æ cùm Renatus animaducrtcret,plaeandospotiusquamexafperandosiratorum militum ani*

ÿa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G ES TSI ALPHONSI I.

mosarbitratliSjAntoniumincolumemijsreddiditjpaélum fe cum copijs in Apuliam quamprimum abiturum.Is verOjVtprimùm dimiflus eft,acceptam contumeliam perini quo animo fercnsjcaftris inde ad quatuor milliapafTuum mods, de contrahenda cum Alphonfo amicitiajclàm agere,per fidum nuntium cœpit.Locus in fylua quadam,haud procul ab Accrrisjcolloquio vtriufq; dcleélus eft.Quô cùm effet profedus,amp; Alphon-lusin tempore (fimulata venationc) acceffit.Qui regemjquiq; Antonium fequuü erant; pari fermé interuallo ab vtroq; diftabant. Antonius rege confpeélojcum propè ftupefa-dus magnitudine gloriæ,rerumq; ab eo geftarum paulùm filuiffet, lætari fe veheinen-terdnquitjfortunam ita dediffe,vti fibi liceretamicîtiam eius,nulla fua infamiajpetere, cuius virtutes eximias iampridem admiratus effet.Renatum poft multos labores, amp;pe riculaàfeadita,ciusregniconferuandi,atq; amplificandi gratia, quorum ipfe fibi gra-uilïimusteftiseffet:fcgraui,atq;intolerabili ignominia affeciffe: at contra fpcrarc fc fuam amicitiam illi amp;honeftam,amp; fruduofam fore.Quem Alphonfus amplilnmis ver-bis collaudatum,vti in fcntentiapcrmaneretjmultajac magna pollicendo hortatuseft. lam verô Auerfanaarx adcxtrcmam rei frumentariæinopiam redada erat.Itaq; Antonius cùm cuperet hoc initio contradæ amicitiæ regem fibi beneficio deuincire,Xan-thumarcis pra:fedum,quoamico vtebatur, ad ipfiüs arcis dcditiouem per literas cx-hortatus eft.Ille vero cùm rem eo pcrdudam viderct,ob frumenti inopiam, vt obfidio-

nem diutiusferre nullomodo poffer : vt JXntonio gratificaretur, haud multo póft arcem Alphonfo dedidit: isq; fuit obfîdionis initio

menfis feptimus.

*

bartholomaei fach rervm gesta«

RVH ALPHONSI PKIMI REGIS NSAPOLI'

TANI LIBER SEPTIMVS.

Lphons vs rcccptaAuerfanaarcc,tantisrerumfucceflibusfublatus, dimiffis in hyberna copijs^vt de pecunia in ftipendium militi profpice-retjCaietam profedus eft. Pofthæc Capuam reucrfus ineuntc Vere co pijs cö conuenire iuffis,Puteolos petere decreuit : fi fortè poftet tcrro-rc illaro oppidanos ad deditionem compellere. Nullum enim hoftile oppidum in Campania,præter Putcolos,amp;Turrim, quam Odaui vo-cant,relidum erat.Itaq; vt omne fubfidium rei frumcntariæ,amp; comraeatuum hofti à ter ra cripcretur,Putcolos primùm duccrc inftituit, cuius quidemrci agendæ comraodifti mum tempus cffe exiftimabat: quödhoftium non erant per id tempus cç copiç,quibus poftent cius conatibusobuiamire.Itaq; eoprofcdus caftra oppido,paululum extra tc-li iadum,admouet : amp;nbsp;quoniam oppugnatio pcriculo{a,atque irrita propter naturalem fitum videbatur,deterrendo oppidanos,magis quam öppugnando,tempus terebat.Eft enim fitum id oppidum in rupe excelfa,atq; vndiq; præcipiti: cuius tresferme partes am bit:reliquam partem tùm ipfa maris altitudo,tùm murus circundudus inexpugnabi-lem efticir.Vnus modóaditus,amp;is quidem anguftus,per pontem in oppidum erat: nee abfq; clafle,propterfacultatemimportandorum mari commeatuum,obfideri poterat: qui cum Genuenfium onerarijs eö importari,contemptis hoftium triremibus,potcrant. Quumq; aliquot dies moratus,oppidanos à deditionis confilijs abhorrere animaduer-teret, vt eos populationis metu,a pertinaciareuocaret,vites,atq; arborcs,quæ circa oppidum erant,fuccidit:motisq; indecaftris Neapolim tranfgreffus, adVeleuummon-tem,haud procul ab oppido Turri,caftra ponit : mittitq; ad eumjqui id oppidum prxfc-dus obtinebat,Thomam Caraffam,inidoperam fuampolliccntcm, propter ncceffitu-dinem,quæeicumpr3efedo erat: querncùmaddeditionem inducere non poffet, Alphonfus vaftato iamagro circumiedo,inde abijt.neqiïe enim tonnenta, quibus muros quatercr,

LIBER SEPTIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73

. quateref,aducxerat.Deinde cùm accepiflet Anronium Caudolam, haud lyncera fidc fccum agerCjper vallem,quam Vitulanam vocant,in Peligiios proficifci ftatuit. Quum auté proficifcens in febrim incidifrer,ad oppidum,quöd Sandam Agatham appellant, valetiidinis curandæ caufa 1'ubftitit : ibique aliquot dies commoratus eft. Cæterùm vbt conualuit,mutato confilio Capuam reucrfuseft.Nanq;hyemis magnitudo cœlum exa-fperauerat,obrutis niue collibus,per quos illi itcrfaciundumerat.Interhæcfpe fibi al-lata Carpenonum oppidum occupari poire,Francifcum Pandonium,ac Palermfi Cen-turionem præmittit, quifcalis adirum noétu in oppidum prætentent, ipfe prima luce cum copijsreliquis fubfcquutus,Vùlturnum amnem longe fuprà Capuam,quo breuius itcrfaceret,vado traijcit.Quumq; in aduerfaripaftaretquoadomncs copiseflumen tra iecilTentjquidam ex equitibus RodulphiPerufinicopiarum ducis, ab impetu fluminis rapto equo,CLim ob veftitum aquis grauatum,ex equo lapfus,in confpeäu eins pcricli-taretur,indigna hominis morte permotus fuos primùm hortatus en:,vti morienti opem ferrent,cumq; ciufdem periculimetu nemo accurreret,crudeles,amp;timidos appellans, cotinuo fubditis equo calcaribusflumen ingreditur.Quod cùm ij, qui aderant équités, intuerentur,nonnulli ob verecundiam fequuti fcmianimem ex amni fuftulerunt. Isque ad ignem fubito delatus,acrefeólus,pedibusq; fulpenfus,vtquam ebiberar,aquam re-ieélaret,vt primùm fe collegit,Aragoniam clamitans,primam vocem emifit. isque po-ftea arege perliberaliter eft habitus.Profedus ad Carpenoni muros Palermus cum fua. cohorte noólu non fentientibus oppidanis ingreflus,oppido præter arcem eft potitus, SedmoxcùmaudifletAntoniumadeire,perterritus (necdum enim apparebant régis copiæ ) fiue metu,fiue auaritia,ne quæ diripuerat amitterer,oppidum repente defcruit. Quod vbi Alphonfo iam appropinquanti nunciatum cft,diuifis in finitima oppida, hy-bernandi gratia,copijs,ipfe Venafrum fe contulit.Indignatusq; Carpenonum fibi è manu elfe ereptum,Palermum ad oppidum,quodfanâ:um Germanum nuncupant, arcis lanulæpræfeftoincuftodiammifit: quafiannucntibusfatis, vtisin cam arcem cufto-diendus mitterctur,quam effet aliquando fua virtute feruaturus.Per id ferme temporis Gartias Cabanellus,Hifpanus eques : vir præter rei militaris fcientiam, moderatione infignis,quem ad mótem Fufculum cum parte equitatus Alphonfusreliquerat, ncquid commcatus ex Beneucntano agro ad hoftes dcferri poffer,confilio, atque opera Petri SquacquariBeneuentanaarceperhuncmodumpotituseft. Erat eius arcis præfectus Petri,quem dixi,vitricus.isque quàd hunc fibi fidelem matris caufa futurum arbitraba tur,clam perinternuntium agcrc de arce ipfa regi tradenda coepit.idq; illi magnis præ-mijs pcrfuafit.Reigitur,dieq; conftituta in tempore ad arcem affuere, qui à Gartia mit-tebanturûjsqueperfummumfilentiumàPetro perfcalas admilfifunt: oppreffisque mox vitrico,amp; cuftodibus cæteris,arcem occupauere.Qiiod vbi Gardas,qui haud pro-cul in infidijs aberat,agnouir,repentè cum omnibus copijs profeólus fub arcem confti-tit,mox in vrbem,nifideditio fieret,per arcem ipfam irrupturus. Quo cafu oppidani confternati,ciim nullam iam in armis fpem reponerent,abfq; certamine deditioncm fe ccrunt,præfidiumq; intromifere. Alphonfus rei féliciter conficiendæ fpe haud medio-crittr au(fta,cum copijsBeneuentumcontendit : finitimisq; caftcllis,oppidisq; complu ribus debellatis,cùm nonnulla etiam fua voluntate in dcditionem veniftent,reliquam hyemem in ijs locis egit.Ea nanque vrbs amp;nbsp;peropportuna vifa eft ad belli federn, fiqui-dcm triginta modo millibus à Neapolidiftans agro Campano, amp;nbsp;Picentibus imminet, in collefita,circumquaq; defpcctumhabet.Ad hæc flumina duo proxima,vt nulla pro-pe hoftium vi oppidani ab aquatione prohiber! polïinr. His rebus cognitis Antonius Caudola res fecundas Alphonfipertimcfcens,quem fibi ob fufpeótam fidem infenfum fciebat,mifit ad cum,qui de reconciliatione ageret,filiumq; in id fidci pignus, atq; ob* fidem offcrret. Alphonfus fimul vt ea fefe cura liberarer,fimul vtfuam clcmcntiam, hu-nianiratemq; teftaretur,petenti crroris vcniam dedir,'coq; rurfus in gratiam recepto, fi-lium ad fe milfum Ferdinando filio comitem,atq; affedatorem datum, in æquo propè honore haberi voluit: conftitueratq; adolefcentimaiorem natu filiamvxorem darc,fiis inpropofito,amp;fidepermanfifrer.Pofthæc Alphonfus Capuam regrefTuSjad Caladam nuIioiamobfiftcntc,exercitumdiucit.Cumqueoppidanos aliquot dies obfeffos ad de-

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de GESTIS ALPHONSI I.

âitionem cogéré non poffetjAntonium Panormîtam,accepta fide, ad cos mifir, qui ijs perfuaderetjVti deditionem facerent: fuamq; potius clementiamjquàinvim expcriren-tur.Sedcùm illi nihilominus in propolito permancrentjvi agendum ratiis,tormento in-genti æneOjper aduerfum montem fummo labore fubuc6l:o,eos ad deditionem com-pulit; vrbeq; præfidiofirmata Beneuentumredijt: atq; adPadulam caftcllum non Ion gèàBeneuentofîtum,caftrispofitis,paruonegotio idad deditionem compulit: inde ad Apicium ducit,terroreq; finitimis latè inieâo,compluracaftella circiimieôla,ad deditionem adaéla,in fidemreccpit.His rebus geftisVrfariam iterintendit (qui locus eft in Apulia)eo confilio,vt ijs copijs,quas ab Antonio Caudola cxpcôi:abat,præfidio eflet: veritus ne Francifeus Sfortia,qui equiratu multum poterat,fefe obijccrer,quo minus

, adfe proficifcerentur.NanqueFrancifcus Renato amicus, Arianum, Troiam, Manfre-doniam,Nuccriam, atq; alianonnulla oppida in Apulia tenebat : quæ pater partim ar-mis occupauerat,partim à Ioanna regina acccpcrat.Is turn in Piceno agens,quâ prouin ciam armis occupauerat,ad Vidorem Rangonum,præftantem equitem, quem fummæ rerûfuarumin Apulia præpofucrat,partem copiarû,in quibus Cæfarem Martinengum, virum fortcmillum magis quàm fortunatum,mifcrat : qui amp;nbsp;oppidafuatuercntur,amp; Re natum,quoad tutô poirent,adiuuarct.Caftris ad Vrfariam pofiris,Paulus Sangrus vnus ècopiarumducibusAntonij,virreimilitarispcritilIîînus cum quingentis equitibiis ab Antonio miflis ad Alphonfum venir.Aberat auté oppidum Troia ab Vrfaria baud plus quatuor millibus palfuum : eo Francifei copiæ conuenerant : deinde Alphonfus ma-gnam equitum manum fub froiam mittit, qui hoftes ad pugnam prouocent, quantæq; iint eorum copiæ,cognofcant.Quod hoftes procul confpicati, correptis armis, magno numero obuiam cunt.Naturaloci hæc erat: cliuus eft in altitudincm pafluum circiter quingentorum,cæterùm leni afeenfu : ante hunc vafta camporum planicies iacet, paruis quibufdam tiimulis interiectis,vberrimo,ac præpingui folo,fcd nudo eodem atque arboiibus infrequenti.In eius,qucm dixi,cliui faftigio lira eft Troia,circaq; cam rurfum fe pandit vafta altera camporum facics.Ipfa vrbs fofla eft amp;nbsp;mœnibus munira. Ad eius, quem dixi,cliui radicemprofedi hoftes,xÀlphonli equitatum adorti funt : pugnaq; in-fignispro numero equitum édita, ncutris aliquandiu pedem referentibus, ad poftre-mum,cùm diutius rcfifterc non poflent,infugam coniedifefe in vrbemrecepcre. Quo fado,Alphonfus fatis cognito,vtfibividebarur, quantum viribus hoftis amp;nbsp;virtutepol-fet,receptui cani iuftit. Poft hanc pugnam quatriduo ceftatum, hoftibus fefc intra mu-ros continentibus.Deindc cùm plcriquc de Alphonfi equitatu Troiam verfus conten-dercnt,vt vrbis firum fpecularentur,Cçfar confeftim edudis copijs primiun fub vrbe in cliuo conftitit.Quod vbi Alphonfus cognouit,reuocatis propere, qui frumentatum ie-rant,omnem cxercitum in acies nouem diuidit : peditatuq; in medium collocato,lîcuo cornu loanncm Vintimillium præficit: ipfe dextrum regebat. Principio antecurforcs, acleuis armatiiræ homines,qui ad certamen hoftes illicerent, præmittir. Erat Vidoris, qucmfupramemoraui,confiliumnon dccertare omnibus copijs:fed vt incliuoftan-tes non paterentur hoftem ad vrbem fuccedcrc.Cæterùm Catus,vnus è dudoribus, amp;nbsp;alij quidam dimicandi auidi,confilium immiitari coegerunt. Hi enim fimul reglos pro-piùs accederc confpexere ad anguftlas quafdam cliuo proplnquas,llllco progreffi funt; vthos afeenfu prohlberét. quibus repulfis inftante atq; adhortante rege clluum tran-fcendcrunt.Nonnulll hoftlum effufo curfu In medias reglorum acies Inuedi, redeundi facultate adcmpra,lntercepti funt.Cumq; Cçfar hoftes clrcunucnlrl pofte arbltraretur, quod eorum cornuaanguftloracranf.cqultatum,qucm In læuo cornu ftatuerat, dextrum Alphonfi cornu, quod cam partem Infirmlorem exlftlmabat, clrcumlre, amp;nbsp;latere fcrlre lubet : Ipfc dextrum cornu Inuadlt, amp;lam ab ea parte, variante fortuna, reglos prcmcre,atquc vrgcre cœperat.Quod poftquam Alphonfus anlmaduertlt, confeftim aduerfus clluum cum dextra ala,amp; pedltatus robore contcndlt,eo videlicet confillo,vt hoftes ab vrbe excluderet : quo fado amp;nbsp;prællum,quod lam ab ca parte profllgarl cœpc rat,reftitutum eft :amp; hoftes,vrl Alphonfus cogltauerat,verlrl ne rcdltu Intcrcludcren-tur,fcnfîm cedendo,rergaverterunr.Fuglcntcs confedatl rcgij,plerlfque captls,fub vrbis mœniapræclpltcs egcrc.Hic Franclicus Scuerinusyir accr,verltus ne vnà cum clui-bus,

LIBER S E P T I M V s; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75'

bus,qui armadauxiliofuis in pugnam exierant, hoftes in vrbem irrumperent, cum fua cohorte tandiu hoftium impetum fuftinuit,dum oppidani fcfe in oppidum reciperenr. Quos vbi vrbem ingrefTos vidit,calcaribus equo fubditis,non modicæ latitudinis foffa ftrenuo faltu tranfmifladn oppidum fe recepit. Infcqucnti hoftes^ Al phonfo quidam de cquitatu hoftium infefto telo fub vrbem occurritquærentique quimam eftetjnam pa-ludamerito infigni præter cætcros vtebatur,quum regem fe effe refpondiftetjperfpcda régis fiducia adeo conterritus eft,vttelo,quo cum petiturus venerat,abiedo, fefe ad c-ius pedes proiCcerit,atquc ei vitro dediderit.Multi hoftiumjquod Ç claufis portis ) non recipiebantur metu inftantium ter^o rcgiorum5non prius finem fugiendi fccere,quàin Nuceriam perncneranr.Sunt etiam,qui miraculiloco refcrat,ftrenuum quendam equi-tem (nomen obfeurura eft) quum hoftemin oppidum fugientem infequer ctur, per patenté vrbis portam cocitato equo inuedum, per auerfam portam ftupentibus cumftis incolumem euafifte. Adduashoras accerrimèdecertatü eft.Poft hæc Alphonfus figno receptui datOjVrfariam in caftra copias reduxit: Exindc Vicarum mouit.otfto millia paft fuumis locus abeft à Troia: primoque impetu,vallo eruto,foftamtranfgrelfi milites, alij muros miflilibus oppugnare,alij fcalas applicare agrefli.Oppidani quanquam repen tino Regis aduentu perculfi, nikilo tarnen fegnius armati,fubitó in mûris apparucre,ac tranfilire conantes lapidibus repellebant. Cùm auté regij acriùs inftarent ,nec amuro repe’li pofient: complnra apura aluearia,quæ forte paulo ante exagris, metu hoftium intra caftellura congefterant,in muros arrcpta,in hoftes deuoluerunt. Chorum fragore iiritatæ apes cùm circumuolarent, non folùm os, atq; oculos oppugnatiuminceflebat-verumetiam fefe armis,amp; intcrioribus tunicis inferentes, hos maiorc quadam moleftia, amp;nbsp;malo afficiebant.Pcrturbatis rei nouitate,qui ab ea parte rem gcrebantmilitibus,co-rumqueplcrifqueretroccdentibus, LudouicusPodius (quern vulgo Putiiim appcl-Iabant)maiore,quara pro corporis ftatura,animo,ac viribus,vnUs è regijs purpuratis, quamuis fuperneomni miffilium gencrc peterctur, fortiter tarnen fubftitit, nec quem cepcrat locum dcfcruit,donee maiore hoftium cocurfu in earn partem falt;fto,in foffam rcieótus cft.Necob id tame prælio abftitit: fed rurfura,ac fæpius eundem locum, vnde deiedus fucrat,occupauit.Erat verb is locus adeo procliuis,vt in eo veftigium baud fa-tis firmari,fiftiquc poffet.Itaq; ab ijs,qui circumftabant,haftis fefe fubrigi, ac fuftentari iiiffit.Atque ita eorum adminiculo fuffultus,nunc hafta,nunc gladiopropugnatorespe-tcbat.Cætcrùmdumpcrtinacitcrpugnat,vulnus fubdextrum oculum,mucrone iftus, accepit.xAc nec ftc quoque faucius pugnare defijt.Interim hand procul inde veâibus: fubrutus mums, cùm cxpeólatione omnium cclerius cecidiffet, nonnullos qui auidius fubierar.it,oppreflit.Tum per muri ftragem irruptione fa(fta,cùm tarnen amp;nbsp;minis innixi oppidani fortiter reftfterentjcaftellum captum,prædaquc militi permiffa Fœminarum dccus,regio iuffii,pro fuaconfuetudinc,feruatum:datonegotioquibufdamfenioribus, vti cas in facram ædem compulfas ab iniuriamilitum dcfendcrcnr.Vicarcnfium calami-tate cognita,aliquot caftclla finitima,metu perculfa,fua fponte legatos de deditione ad Alphonftira raiefre: caque ab co perbenignè in fidemrecepta. Per idem ferè tempus Raimundus Caudola Antonij patruuSjqui amp;nbsp;ipfe poft rcconciliatum Alphonfo Anto-niunijRenati partes defemerat,ad Alphonfum cum parte cquitatus venicbat, amp;nbsp;cum co loftas ac Ricins : quos cum Francifeus Sfortia copias cogéré audiflet, loannem fra-trem cum magno cquitii numero c Piccno,qui hos diftineret,amp;,fi qua occafio rei bene gerendæ fe offerrct,adorietur,ijs obuiam mißt : eosquefub vrbem Thetim incautos, naólusjlcui certaminefudit,acfugauit,capto Raimundo,atque alijs compluribus cqui-tibus.Ioftasac Ricius inter tumultumelapfi fibi falutem fuga quæfierunt. Antonius Rai-mundi captiuitate comperta,confcftim animo immutaricœpit: fine quod loannê Sfor-tiam,qui in propinquo cumcopijsaderat,timcret: fine alia ratio fubeflet.Ac nequid noua confilia agitantem rctincrct,caufatUs quod mater çgra fil ij defiderio cóficeretur, ab Alphonfo petere cótendit,vti filium pér aliquot dies reuerti ad fuos pateretur. AIp-honfus, etfi intelligebat quo animo filium pofccrct, tarne cogitans Antonij magis inter cfle, quam fua amicitiam fuam fequi: eins poftulatis haudquaquam refragari ftatuit: moxc^uc adulefcentulu ad ilium »cmitti permifit. Cumque in Pelignos proficifei dccre-

S 2

DE GESTïS AtPHONSI L

uiflet, vt labantes populofum animos loannisSfortiæ aduentUjConfîrmarff t: poftquâia fuam profeólionem grauem, ac fufpeótam Antonio fore cognouir,ne quideiocca-fionis ad rebcllandum daret, conuerfo itinerein Campaniam redijr. Deinde certior fadus Eugenij pontiheis aduerfusFrancifeum Aquinianum ad Strangulagallum (id ei oppido nomen eft)profedus elfe,Renato per id tempus quiefeente ob copiarum pa-ucitatem:maximis cd itineribus confeftimcontendit, vt hominem fibi amicum,cuius A dem amp;nbsp;conftantiam in omnibcllo expertus fuerat, periculoleuaret: primoque fuo ad uentu fummotis hoftibus obfidionem irritam fecit. Protinus ad Pontem Coruum retro flexit. quod cum popte rloci naturam, amp;præfidium, abfque tormentis expugnarc fepofledimderct: motis inde caftris, caftella quædam finitima expugnauit. Cumque ad caftellum quodRupem Guilielmam vocant,duceret,vicos, qui circa ipfum caftef Ium erant, vi cepit : ipfum verb caftellum loci natura vi capi prohibebat. Eft enim fitü in altiffimi montis cacumine, vndique abrupto, amp;nbsp;ab vna tantùm parte peruio: eodcin-^ue aditu dfficillima. Cæterùm vicorum expugnatio, amp;famis impendentis metus in-colas ad deditionem compulit. Rebus vbique profpere geftis: Alphonfus quödinijs locis nihil aliud geri, per anni tempus, poife intelligebat, Capuam reuerfus eft.Poft hæc animo reputans omnemCampanum agrum, præter Puteolos, infuampoteftatem fortunae benignitate redadum elfe, amp;fuperos, quocunque iret, cœptis fauere, deNe-apoli rurfus obfidenda confilium cepit: præfertim cùmRenatus exiguum equitatuin (vt ante dixi) haberet. Atque inter apparatum rerum,Capreas oppidum in infulac-iusdem nominis fitum, oppidanorum quibufdam tradentibus cepit. quo capto, reli-qua infula, miflis eo triremibus, quas tum habebat, abfque certamine potitus eft. Ad hanc infulam quumforte roftrata,qua pecunia ex Gallia Renato afferebatur,paulb póft appuliflet, fadi nefeia, comprehenfaatque direptaeft, omniaiam Alphonftfeli-citatipermittente fortuna. ProtinusqueNeapolimcum exercituprofedus,adcaftra vetera confedit : is enim locus vifus eft caftris maxime idoneus: tum propter pabult amp;nbsp;aquarum copiam, tum quod in collem aifurgens, facile muniri poterat. HunC aSeptentrione, atque à Meridie eminentem fimplici vallo,ac foifa: ab Oriente, quod ea pars plana,amp; ob id minus tuta videbatur, duplici fofta ac vallo, crebrisque turribus in caftelli modum communiuit,magno tormentorum numcro,idoneis quibufque locis impoftto his munimentis perfeótis, Ferdinando filio, admodum puero, rccens cum nauibus ex Hifpania ad fe profedo,magna iam tum, atque pracclaraindole,quem omnino Corellæ regendum dederat,cum parte copiarum in caftris relido,ipfe Puteolos cumreliquo exercitu profedus eft. Prius enim id oppidum fibi expugandum videbatur, ne quid omnino circa vrbem Neapolim relinqueretur, quod obfeftbrum fpem aliquo modo aleret: caftrisque prope oppidum pofitis roftratas acceriit, quae mari commeatus importari non finerent: tormentisque eodem conuedis infeftare op-pidanos cœpit. Hi verö natural! fitu freti, quandiu ijs copia fuit reifrumentariæ obfidionem tulere: nec vllis terroribus iniedis ad deditionem compelli potuerunt. Poftquàm veró res frumentaria deefle cœpit, fubfidijque defperatio animos fubijt, mifis, qui cum rege de deditione agcrent, atque ijs quæ poftulabant, impetraäs,con-feftim Alphonfo portas aperuerunt» Inde ad oppidum Turrim motis caftris, oppida-nos perculfos, quod omnia ad Alphonfum defern videbant, ad deditionem fine certamine coegit. Toto agro Neapoli circumiedo in poteftatem redado, Alphonfus Neapolim haud cundanter duck : tanfmiifaque montana arce, in monte oppofito arci regiæ, vbiinerat modica plankies, ad mille pafliis caftra ponk; ipfumque collem occupât, qui maritdmæ arci imminebat. His duobus caftellis, altero in quo Ferdinandus confederat, altero fub vrbem excitatis, valdoque præfidio firmatis, Ne-apolitanam vrbemobfidere'ardius cœpit. Renatus præter vrbanas copias,quæexi-guæ erant,ad odingentos fagittarios habebat,quos Genuenfes duce Arunte Cibonio viro forti ad eum nauibus miferant. Is eft Aruns Cibonius cuius forti fideliq; opera bello perfedo, Alphonfus rex vidor multis maximisq; in rebus pofteàeft vfus.Nam cum per belli tepora Andegauenfis fadionis duxRenato regi çgregiâ operam nauaflet,. pr£cüc Neapolkanisiuflusjita illos prorex,abftinenteramp; ^mraacum integritate iure

dicundo

LIBER S E P T I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7;

ücundojfibi deuinxitiVtparta viótoria Alphonfus,iliumNcapolitanorumprccibus tddudusamp;ingraciamrcccpcrit, amp;proregem eundem ijspræefle iußcrit. His naui-bus aduefta amp;non exigua frumenti vis,Tamis metum in aliquot dies fuftulit. Naiù Gcnucnfcs eum regno pelli,imperiumq; ad Alphonfum defcrrijÇgrè ferebatamp;ob id illû cnixè quoad poterant,adiuuabat. Aedihcarat Renatus adurfus arce maritima caftcllQ,iigt; eius Collis faftigio,m quöAlphonfus caftrafecerar, idq;adhucin eius potcftate erat: q^p cum Alphofus in primis tollcndu cenferet,eó confeftim copias admouit.Cuftodcs turn leui loci munimcnto diffi(i,tum annonæ inopia adaóti quarto die deditioncm fecerunt. lam enim Neapoli paruaadmodû copiafrumenti rcliqua erat. Poftridie verb eius dici, quo id caftellumin deditioncm venit, forte duæ ingentes Gcnucnfium oncrariæ fru-mento amp;nbsp;cætcro commeatu onuftæ Neapolim appulcrunt.Quarum aducntu in aliquod tempus rccrcati Neapolitani aliquanto fortiùs obfidionem pertulerunt. Id verb caftellum Alphonfus latiori muro, ac tofta continub circumdatum, valido præfidio firmauit. Leuia deinde quotidiccertamina,vtpotc ex propinquo, exvtriufquccaftris,vario euen tUjConferebantur. Proccdenteverb in dicsobfidionc famesomniii malorum obfe-flis grauiflîmû(iamcnim propè confumptûcratquicquid frumenti nauesconuexerant) vrgereNeapolitanos cœpit : ingentiq; pretio tritici modius côpàrabatur .Neque enim Vila pars in eo regno rclida crat,vnde quicqua ad il los frumchti,aut vllum genus com-meatuum deportari poftetjclaufo omni,terra marique,aditii. Hæc tantum quæex Gallia pctebantur,amp; difficultcr cum ingentibus Genuenfium onerarijs,amp; immenfo præter-capretio comparabantur. Quaneceflitatecoaólavrbanaraultitudo fæpe vrbe excede-bat: pluresq; difcefllffentjni Iios pro hoftib; haben,amp;capi Alphonfus iuflilfet: qcf videlicet ab illo optima ratione eft faólum. Nam quo plures abire contingcbat,hoc diutius rcliqui obfidionem tolcrare potcrant. Fucre autem qui in publico confilio (tantum li-centiæ faciebat fames )Renato fuaderent vt legatos ad Alphonfum mitteret,qui de to-Icrabili aliqua pace agerent. In hoc rerum ftaru decreuit Alphonfus Vicum oppidum pctere,quodinMincruæpromontorio fitum à Renato tenebatur : eoque cumroftratis profedus oppidanos intra paucos dies,fubfidi) fpe abieda, ad deditioncm compulit. Deinde Maflam prOgreftiis, id oppidum dedentibus fe oppidanis, cepit. Poft hæc Sur-rentum adijt: quod cum addeditioncm nullistcrroribus,autminis compelli pofret,Iatè populato agro,PutcoIos redijt.Haud multo pbft nunciatueft Alphonfo,oppidum qiiod Saniftum Germanum vocant, à Ricio occupatum. Erat hie Ricius obfeuris ortus paren tibus,homo leuiflimusamp;modb harum modb illarum partium. Nam ex milite gregario dudor faótus,magna latronum manu comparata, aliquot Romani pontificatus oppida armis opprelferat. Is quo facilius Alphonfum falleret, fe ei amicum per id temporis fi-tnulabat.Subornatus autem à Romana? arcis prçfedo,quicum affinitatem contraxerat, per dolum id oppidum cepit. Erant in eo oppido complures,qui eius regionis principa turn ad Eugenium pontificem trahi cupiebant.Oppido turn præerat Arnaldus,qui arcis regiaepraefedus fuerat. Hicvtprimùm Ricium per oppidum iter facere conftituifte ace-pit,id ilico ad regem fcribit:fimul quid feagere velitpercûtatur.Feceratquîdem eaafti-nitas,quam dixi,nónihil fiifpcdum Alphonfo Ricium.Itaque primùm Arnaldornaridat, vt illi tranfeuntijfi abfque periculo polfit,manus inijciat.Mox cùm vulgatum effet, cum *d fe ire cum copijs (fic enim Ricius regi fcripferat )fimulans veile fe fub eo ftipendia fa ccre,mutato cbfilio iuber, ni Ricius noui quicqua moliatur,vti cum incolumcm tranfi-rc patiatur :qubd feierit eum ad feproficifeiftatuifferfed quoad fieri pofrir,opcra det, nc quid ab illo per negligentiam denimenti capiatur.quibus literis acceptis Arnaldus, plcrofq; fadionis regiæ leorfum alloquutus,in tempore fecum adeffe iubet. Nam ped* Utum, quo refifti Ricij conatibus polTctj non habebat. Profedus in oppidum Ricius cum paucis primùm ne fufpitionemi multitudopareret, per patentem portam in-greffuseft. Tradoque de induftria cum porta? cuftodibus fermone, fubftitit, donee qui fcquebantur, afmcrc. (^em fimulatquc Arnaldus profpexir, obuiam cum paucis ad portam progreffus, ilium venientem in forumdeducit. Tumaduerfa? fadionis homines eius coniilij confcij,ad eum ffequetesconuenerunt: quorum ftudio cognito, *d quendam ex his coniurationis principcm conuexfus, amp;nbsp;num omnia parata forêt per

78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTISAPHONSIL

contatus, vr parata audiuit, illico Arnaldum comprehcndi ,atquc in cuftodiauj tradi iuflit. Simul excurfione per oppidum fada, amp;aducrfa fadione perterrita, oppido ■fine certamine potitus cft. Inde arcem Ianulain,( fie enim appellant )oppugnandara profedus Arnaldum vindum eôdem perducit:fi forte pofiet,frâternæ mords terrorc iniedoMartinum arcis prjcfedum ad deditionem adigere. Sed quumille pcrtinaci-ter affirmaret, non pafliirum fe vlla priuata calamitate, in cuiufpiam, pactcrquàm in régis fui poteftatem peruenirc : oppugnare arcem aggreditur :quse cum acriter oppugna-retur, aliquot iam depræfidio vulneratis, Palermus ille centurio, quem amiUo carpe-nono, in hanc arcem in euftodiam tradditum, fupra demonftrauimus, à præfcdo arcis, vd folueretur amp;nbsp;commun! pcriculo fuccurrere permitteretur, requirit. Quoimpe-trato illico murum confeendit : hoftesque iam fcalas admouere conantes,tanta lapi dum vi obruit, vt nemo amplius arcem fubire änderet: erat enim vt ingend corpore, ita amp;ingentibus viribus: quo fado amp;fuam in Alphonfum fîdcm tefiatus eft, amp;pri-ftinç virtutisfamarecuperata dignus habitus eft cui rex amp;nbsp;veniam erratidcdcrir,amp;in ani plioré ordiné euexerit. Poftquàm Alphonfo renunciatum eft, Ricium oppido potitum omné eius recuperandi fpcm in vna ccleritate pofitâarbitratus, nihil fibi ad feftinationê reliquum fecit: citatoque equo paucis,qui tum fortè cum eo erant, fequcndbus (nam turn fortè venatum ierat) ne node quidem intermiftb idnere Theanum aduolat. Cæterisque propofito edido, fe abfque mora fequi iuflis, poftridie manè plus fexa-ginta millibus confedis, ad oppidum peruenit. ea vero celeritas Ricium in primis cou fternauit. neque enim regem tam cito aftiiturum crediderat. exiftimabat ilium, prius quàmmoueretjcogendiscopijs tempus confumtpurum, fibique intereaexpugnandç arcis facultatem fore. Caftris ante oppidum pofids Alpho nfus, antequàm vim ex-periretur, donee copiæ rcliquç conuenirent, ad Ricium mifit: quihortarctur vri ab in-cœpto abfifteret oppidoque eederet: quod fi faceret errorife eins parfurum.Qui cùm in propofito perftaret: vtprimùm copijs fe fads inftrudumputauit(nanquc ad ilium interim peditesatque cquitcs,cdiuerfislocis confluebant)ftatuit Alphonfus oppidum totis viribus oppugnare: ne oppidum tam oportunè fitum, amp;nbsp;Neapolitani regni fir-miftimum clauftrum, in inimicorum poteftatem deuenirct. Cumque naturam regi-onis dilgcntiùs intueretur, animaduertit montem, quem Ricius infederat, facile cir-cumiri,ac defuperhoftem oportunè peti pofte. Itaque Mendociam Hifpanum,im-pigrum viruin,cum peditibus ducentis, clàm hoftibus, continuo ire pæcepit,amp; fi qui oc currant, è Ricij peditatu fe efle fimulare. Id oppidum à montis Cafinatis, quem dixi, radices fitum eft:idque exiguus amnis interluit. Arxab oppido aliquantumdiftatc-minenti loco fita: fupra arcem ad mille fermé paftus,templum eft, de quo diximus: opus vetuftatc,religione,pæcipuèdiuiBencdilt;^ corpore, percclebre,caftelli cuiuf-daminftar duplici muro circundatum. Per cuius rempli exteriorem murum(nam amp;nbsp;is quoque ab hoftibus euftodiebatur ) Mendocias cum focijs tranfitum faciens(nam alios expedâbar)cuftodesfcfellit. Ricius cognito regis deoppugnationcconfilio, ex oppido prodit, vbi fe haud fatistutum exiftimabat, difpofids per muros partim ex fuis,pardm ex oppidanis,quirefiftcrent: eosque tumulos, quiregijs caftris imminc-bant, infidet : quos tamen prius occupatos præfidijs firmauerat. Alphonfus interea copias inftruxerat: nihilque aliud oppugnationem dilferebat,quàm eorum qui circum miflî erant aduentus. lamquc ab omni parte Ricius fibi fatis profpexifte videbatur, cum illiextemplô fupra caput, veluti procella quædam Mendocias apparuit. NanquC ij,qui pro templo ftabant : opinati hune efte reliquum Ricij peditatum (vtdiximus) atque, eum cum fuis ad Ricium defeendere. Ricius quoque Mendociam turn efte, quem præftolabatur,fufpicatus, parumper fubftitit. Sed mox fraude cognita aduenicn ti Mendociæ fcfe obiecit. Quod vt Alphonfus animaduerdt, omnes fuos, quos inar-mis, (vtdiximus) paratos,atque inftruftos habebat, partim in hoftem pugnare, partim oppidum adoriri imperat. At Ricius ancipiti malo circumuentus fefc confeftim in fu-gam conijcic : viaque per medios hoftes ferro fada, amilfis pluribus,deftitutoque oppî do,primo in templummox per deuios faltusin oppida, quæ propinqua erant, euafir. ,Qyo fugato Alphonfus confcftjxn oppidum abfque certamine rccepit. ibique Arnaldi

fratre

L I B E R S E P T I M V S.

fratrd culiivalido præfiidio relido, ipfcCapuam reuerfus cft.Qua in re profeâo nefcius virtus ne magis, an celcritas eiuslaudandafit.Ncapolisinterea ardiffimè obfidebatur: lice rc frumentaria modo, verùm ctiam aqliarecifo extravrbem aquardudu oppidani laborabanr. Quocirca ingens triftitiaoppidanorum animos ceperâr. Agebantur res a-deo immutatas cfie, vt qui prius Eugenij pontificis 8c laeobi Caudolæ auxilijs inftru âi fibi pares Alphonfî viribus videbahtur, nunc omnibus deftituti fubfîdijs, eum ante portas binis caftris pofitisvidorem vidèrent, quem naualiprælio fup era turn amp;nbsp;ca-Ptum, nunquam amplius id regnum petere aufurum pütarent. Eiîc in ilHus ditione oiciliam,cômcatus, ac cætcra betlo necefTaria fuppeditäntem: efleSardiniam,Baléares infulas, Barcliinonenfîum atqucAragonenfium régna ampliflima,vnde illi pecunia, ac milites fubminiftrari poflent. Angebanturquoque vehementiùs frumenti ac peeu-nizinopia,nonærario modo, verumetiam priuatorum ciuium facultatibus diUturno bello exhauftis. Duplex modo fpesfupererat: fed altera qüidem minus firma. Nam Gcnucnlcs etfi libenti animo adiuuari ab illis feiebant, tarnen grauari tantis,ac tam crebris fumptibus exiftimabant. Altera er at in Fr an eifeo Sforria, amp;nbsp;Antonio Caudola Sed alterius cunélationem videbant, alteri non fatis credebant. Omnia tarnen tentàn-da,priufqiiàm vltimaexpcrirentur, vociferabantur. Quorum vocibuspermotus,vt par crat, Renatus ad Genuenfes amp;ad Antonium Caudolam, qui cum eo poft recep tum fî-lium in gratiam redierat, fimul amp;nbsp;ad Francifeum Sfortiam in Picenum crebrô nuncios dimittebat, qui docerenr, quas in anguftias res füæ redaétæ effent, binis cica vrbcm ca ftris hoftium politis,amp;vt cum copijs celeritcr aduolarent,fî fe faluum vCllent, hortarén tur. hæfpes omnes vanac^arqueirritæcuafere.Namamp;inter Genuenfes, cumiam decre ta clalfis effet, pccuniaque in ftipendium impcrata,de præfcdura inter loannem Frego ftim,Thomæfratrem, qui per id temporis Genuenfis vrbis principaturà obtinebät, amp;nbsp;loannem Antonium Flifeumnobilitatis principem orca contentio ne cläfTis perficCre-tur, impedimento fuit : amp;nbsp;à Francifco atque Antonio,äut nulla,àut feto aüxilia venere. Quumhic effet rerumftatus,nec fperaret Alphonfus Neapoliiil aliter qüam fame, aut prodtionc capi poffe: aperuiteifortunainopinatam quandam ad Vidoriam viam.Nan-que Aneilus faber quidam cæmétarius,quéfames Neapoli exirc cópuierat,adeum proî feótus, docuit vrbem baud magno militum periculo,(firei præmium effet) capi poffe atque in id opcram fuam atque ftudium eft pollicituS. Hunc rex collàudatum,amp; maio-ribus,quam eins Fortuna caperet, promiffis oneratum,de rationerciageridæperconta tus (omnibus quibus opus crat celeritcr præparàtis)ad ducentos viros Fortes deligit: qui cum Anello,ac Fratrc node aquædudû ingrediantur, amp;nbsp;in ijs^ MazzeUm lanuarium ac Diomedem Caraffam : amp;nbsp;alios quofdam Neapolitanos,qui patria exules multos an nos eum fequuti Fucrant,quibus vrbis loca nota étant: omnesque paratos in armis effc iubet, caufamquefupprimit. Sub mediam nodem quum vocati oranes Conueniffent, ducibus rem aperit: hortaturque vtintrepido animo rem aggrcdiantur,quç fitijs ingen tem vtilitarem amp;dccus allatura. Quoüevno atque eodemtempore ödllimoeniaoc-* cupare, ipfecumcopijs adeffe poffit,rnandat vt cumin demonftratumlocum cxaquç-dudu emerferint idfibi per eos, qui rcliqui inaquædüdu fucrint,fignifiGariconFe’ ftimcurent,remaprimisadnouiffimosperfetertdó. Erat autem ingreflus in aquædu-dum per putcum alterum extra vtbem ad lapidis iadum in’horto quodam pofitum ; in que per Funem fepte amp;nbsp;viginticubitorü dimitti oportebat : datoque vni cx his negotio vt ciim feitet primum eos è putco intra tedum euafiffe adfe referret, fcalisque amp;nbsp;ve-dibus traditis, eos dimifin Adiecit praetetea vti quarta nodis Vigilia, poftquam è pu-teoemerfiffentjfado impetu mœnia aggredeterttur : oppreßisque illico cufl^jdibus tuiTim vicinam occuparenr. Cætcris veto vti imperata racerent, dücesque fequeren tur vehementer præccpit. Cum his mandatis profedi leuitet armati ducibus Anel-lo atque eius frarre, in putcum, per quem defeenfus petquamdifficilis erat, fefe tact tc per Funem demittunt, aGccnfac|ue Funaliapræ fc ferente's : quum per cæcam teftu dinem finguli ,vnus poft alium,progredcrcnrur,ad Foramen, per quod aqua in vrbem illabebatur, abfque magno laborcperucniunt.Aggreffiq;mutum perfodere ali-quanto plus in co exeidendoqua Anellus putaüerat,propter ejus craißtudine pofucrc.

§ nbsp;nbsp;4

«o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GES TIS AL P HO NSI L

Eoquc clauftro perfoflb, vlterius progreflî per canalcm, qui ab aquardudu in pute» um ferebatunnon abfque difficukate in ipfum puteum defccnderunt. Rcftabat fc-cundus labor, vt Icilicet èputeo indomum cuadcrent. Anellus igitur amp;nbsp;frater pri-mi, fubijcientibns humeros focijs,pedibus fimul ac manibus permurumniticœpe-runt: donee ad foramina quædam per quæ erat in puteum defeenfus, paulö fupra hominis magnitudinem, peruenere : ad quæ ft a tim appulfi ad fummum cuaferunt. Forte autem pridie eins diet Neapolitani magnum lapidum aceruum, propterhuiuf-modi fufpitionem,vt in puteum ihfpicerent, ex opcrculo deijccerantmec poftea fiuco-bliuione fiue negligentia lapides impofueranr. Quodfi elTet fadum,irritohauddubiè incœpto, puteum ingreflbs ruerti oportebat. Eo igituroperculo facile,ac fine ftrepitu fublato,Anellus,ac frater primi in domum exiliunt.-omnibufque exploratis ne quid in-fidiarum fubeflet, poftquam neminem adefie cognouerunt, perfuniculum c puteo de-latas fccum fcalas attrahunt : quibus, qui in puteo erant, fcandere cöeperunt. Diffici-lis erat pracfertim armato afeenius per nauales fcalas:quæ cum ab imo vagæ,atqgt; inftabiles efient; nemo erat, qui fubnftere änderet: ne aut homines, aut arraorum ca-fu periculum afferret.Irtter hæc muliercula,cuius ea domus erat: primùm graui odorc quem è puteo lirrtus exhalabantum lumineinlpedocxanimata celeriteraccurrit:ijsquc Vilis, qui iam emerferant, continuo exclamat. Fueratque hand dubièproditura infi-dias, ni celeriter opprefiajVocem emittere inhibita eflet : filiaquoque iam adulta matrem orarc vehementius coepit,nefortunæaduerfarctur. Ad hæc terroriimmiftæ pieces, magnaque filCntij præmia mulierem inter fpem, metumque dubiam piacauerunt. Iam fol exorcus erat, cùm vix quadraginta ex omni numero puteum eüaferant,amp;qui ingrelTum nunciare regi debuerat:fiue negligentia, fiue quod is metu, crumpente luce,adeftinato loco difcelfilfet, nihil régi fignifîcaueratquireieuentumopperiens, paratus cum copijs erat. Gumque accepifletneminem fuoruminmuro apparerc: ni-hilque tumultus ex vrbe audiri, putauit omnes aut cæfos efle, aut meru exilire non aufos : itaque propius ad vrbem profedus ab ea parte, quæ occüpanda erat, ad mu-ros fuccedit. id verb confihum vt primo in difcrirhen ingreffosadduxitjita vidoriç caufa ad poftremum fuit. Namque cius aduentu cognito Renatus cum ea manu, quam ad fubitos cafus parauerat, citato equo ad muros contendit: hoftesque procul amouit. Ingens vero pauor amp;confternatio hos, qui iam è puteo emerferant, cœpit. Nec regredi in puteum ne fe armorum ftrepitus propmquis hoftibus proderet :nec propter paucitatem erumpere audebant, fed mortem taciti continuo expedabant. Alphonfus vt vidit intus alliis nihil mifeeri, defperatis rebus figno receptui dato ca-ftraverfus proficifei cœpit. Quod poftquam Renatus animaduertit, periculum omnede pulfum arbitratus,relidis cUftodibus,amp;ipfe in regiam redijt. Forte quidam ad puteum vnde erat in aquxdudum ingreflus, profedus erat, rei ipfius nefeius. Isque re cognita ad Alphonfum nunciatum cucurrit multos èputeo prodilTe,atque in domo tacitos ob metum latere. Eo nuncio accepto celeriter conuerfo equo vrbem repetit : atque ad mœnia fuccedit, quo eorum animos acueret. Inter hæc mulieris quamdixi films à ftatione fua domum venit, pulfatisque foribus cùm nemo aperiret : infidias illico fubeffe fufpicarus, cœpit infeftius pulfare amp;forcs perfringere. Mater amp;nbsp;qui intus erant exanimati quid agerent, nefeiebant. Alij fubitö patefada ianua petendum atque inter-ficiendum hominem, Alij ob matris ac fororis beneficium capiendum modo, nec vl-tcrius in eum fæuiendum cenfebant. Quam fententiam quum omnes probarent,rc-feratis paulùm forbiüs, quum niterenturmanus inijcere,repentè vt hoftes vidit,trc-pidus refugit : hoftesque intra vrbem vociferansad Renatum fubito peruolanquac-que viderit refert.At qui intus erant vt infidias palam fadas elfe perfpexere, nec reditus à lateribus locum dari, vno agmine repente è domo profiliunt: primóque im-petu mœnia propinqua ( vno tantum vigile ibi reperto ) turrimque occupant. Nam cæteri cuftodes tanquam eo'die nihil diferiminis reftaret, in diuerfa abierant. Renatus co nuncio primùm,deindetumultu excitatus (vt adhuc erat armacus)ad mœnia celeriter reuerfus, impetum in hoftes facit. Quibus vifis Alphonfus ad muros cum copijs ad uolat:quoquc fuis animo Sadder et, Içalas admoueri imperat.

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cætrù«

LIBER SEPTIMVS

Cxtcrùm oppidani caai muri partem facile tuebantur, amp;nbsp;ne quis per fcalas in captain turrim euadcret grauiumfaxorumdeieôtuobliftebant: eosque qui turrim occuparanr, manubaliftis inceffcbant. Dum pugnatur obequitans mœnia Alphonfus animad-uertit paulo fupra earn partem,quæoppugnabatur, locum quendam neglcdumef-fe (namque eius cuftodcs deferta ftatione ad propinquum tumultum fe contulcrant) Itaque fcalas celeritcr admoueri, eumque locum occupari iubct : fperans eo fado a-utvrbem inde capi poÏÏc, aut ccrtc hoftes ab oppugnationc eorum, qui turrim oc-cupaucrant, aucrti. Is verb locus hoc facilius occupari pofle videbatur,quôd veluti in arcum curuatus à Renato, amp;nbsp;ijS qui cum eo pugnabant, confpici non poterar. lam verb ex ijs, qui turrim occupauerant, cum tormcntis, atque orani telorum généré peterentur, partim grauiter fauciati fuerant, partim ne in hoftium poteftatem ve-nirent, fefe è muro précipites dederant« Cumque vnus ex ijs,Ioannes Michael Calatouillus, eques Valentinus, defperata falute in hoftes delatus fefe aliquandiu defendilTet,à Renato confofTus mortem honeftam, acgloriofam obijt: eratque Renatus earn turrim recepturus, nifi à tergo fubitb, atque improuisb cum ingenti cla-more, amp;nbsp;alacritate hoftes inuedi terrorera intulilTent. Potilfima verb caufa trepida-tionis fuit(qubd plerunque ludente fortuna in beUo accidere confueuit)rcs vtiquc parui momcnti. Nam equus quidam forte captus, dcinfelTus àPetro Martino, vcl(vc alijs placer) Sancio Barilio Alphonfi milite,per mœnia vrbem ingrefro,in hoftes inueôfus opinioncHi præbuit capté,amp; refradæ porté proximæ. Is verb equus Sarni Brancatij fuerat,préftantis cquitis amp;nbsp;Renato percari,qui dumfortè per ealocaex-currens in hoftes incidiiret(adempta ei ob viæ anguftias fugiendi facilitate ) captus fuerat. At Renatus primùm cohortatus qui aderant,in hoftes fortiter inuedus,e-orum impetum paululum repreflît. Mox verb, vt crefeente hoftium numero, fuos exterritos animaduertit : nec pofTc diutius impetum fuftineri, fenfirn referre pedem cœpit. Alphonfus intereà ad Diui lanuarij portam,quæ erat aliquanto remotior, quibufdam oppidanorum, quos belli fatietas ceperat, fuadentibus, contendere partem fuorum, amp;nbsp;appulfis fcalis earn portam effringere imperat. E quibus Lupus Si-menes, Raimundus Buillus, atque Éximenus Corella, cuius potiflimum opera in ca re vfus Rex fuerat, fuperatis mœnibus primi omnium vrbem ingrefli, plerifque alijs vt intrarent, animos dedere. Quæ vt Renatus fenfît, cui potiftimùm parti, aut loco fuccurreret incertus(omnifpc defendendæ vrbis abieda)in pælio omnia expertus eain vidori conceflît. Turn amp;nbsp;à Fori Boarij porta, quæ ad Caftrum Maris fert, amp;nbsp;aba-lijsdiuerfis mûri partibus irruptioin vrbem fada, omnibus ftationes præmetude-ferentibus : atque ad p^-ædam difeurfum : à cædibus tarnen temperatum, mox verb ingreflb Rege, amp;prædæ quoque finis fadus. Poftridie eiusdiei,duæingentes Ge-nuenfium onerariæ, quibuscommeatusdefercbantur,ignaræ vrbis captæ fuprapor-tum apparuerc: propiusque profedæ vt viderunt folitos lætitiæ clamoresàciuibus non edi,illico fufpicati res immutatas efle, fubarcem concefterunt, frumentoque expofito, vini amp;nbsp;commeatuum caufa Surrentum( quæ vna ciuitas in Renati fide per manferat) petiere, atque odauo ferme die Neapolim reuerfæ: quàm proximèpotue-rc fub areem anchoras iccerunt. quæfi pridie antecaptam vrbem aduentaftent: na-ualesquc focios in terram expofuhfent, dubiam facere vidoriam poterant. Per hune modum Alphonfus Neapoli vrbe nobihflima,ac vetufthfima, anno ab initio belli vno amp;nbsp;vigefimo, potitus eft. In quo nefeias profedb, magis né eius fortitu dinem amp;nbsp;conftantiam, an clementiam, cæterafque virtutes laudes : an felicitatem admirerc. Namque in aggrediendis rebus impiger, nec labore vllo defatigabatur, nccpericulocedebatvlli: tantamqueanimifiduciamin his agendis præ fc ferebat, vc fæpe eius milites cum pluribus, ipfi pauciores, dimicare non dubitauerint. In bello gcrendo adeb conftans, vt eum nec calamitas vlla,accepta,necpecuniæ inopia,nec belli diuturnitas ,nec commeatuum penuria,nec hyemis magitudo ab incœptore-uocauerit . In vidoria adeb clemens, amp;moderatus, vt de ealaudepoflitcum quo-uis antiquorum principum decertare. Clementiæ par facilitas, ac liberalitas erat: fa mis, htis, frigoris, ca.lorblt;^gt;4e inaudita patienua,ad quam per aifiduQ« veuandi

«2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI I.

labores obdurucrat,aJiunda erat. Ad hæc litcrarum amor,(is eniin vnicusdoâo-rum bominumcultorfuætempeftadsfuit)amp; vini abftinentia accedcbat, quod aqua infufiunvix quicquam vinifiinile referrer. Hastantas regias virtutes coniilij inagnitu-dOjrcbusbellijac pacis pariterperfpcôlaæquabat.Itaporrô felix,forLunatusque,vtper rarô vnqiiam vlla accepta clade ipfc vnus omnium regum fortuna iiy)oteftatc habuiffe vidcarur.Sed hæc alterius fint loci : nunc ad ré geftam redco. in grc flus vrbem Alphon fus præconibus paulo poftper vrbem dimifïis, vtpopulationibus modus flatueretur, edixit : ac plcrisque ciuibus,quifldfc fupplices côfugerant,bona iam à militibus occu-patajCumædibus libéré reftituiiuflit.Nec poft id temporis hoftilequicquâ intotavrbe perpetrari pcrmiut.Quippe exiftimauit,amp;præftanti regis efte uiófis ignofcere,amp;fapien tis integræ, quam euerfe ciuitati dominari malle. Quo quidem faóto vel inimicorum animos ßbi maxime placauit. Vnus fupererat expugnandarum arcium labor:hæ autem tres crant, Capuana,Montana,amp; Regia : in qua fe Renatus amifta vrbe receperat.hæq; omnes turn fitu turn valido pæfidio raunitæ erant. Cæterùm rei frumentariæ inopia la-borabantjpræfetim Montana,ctCapuana.Itaq;casobfîdcrc ftatuit,amp;in primis Cpuanâ vtpote inmmioremjamp;regiæiunôlam: Vixquc quartus ab obfidione intcrcefleratdics, cùm loannes Coxa,vnus ex ijs,quiin regiam cum Renato confugerât, à Renato petijt, vt fibi liceretcum loanne Caraffa de arcis ipfius deditione agere. Is enim Capuanæ ar-cis præfeiftus, in cam vxorcm ac liberos habebat, nec ignorabat areem ipfam ob com-meatus inopiam defend! non poffe.CuiRenatus cùmiam arci fubueniri non poftet, vt falutifuorumconfulcret,permifit:atq;vtpaucorû quorundam dierum inducias petc ret,iuftit:qua5cùm primo Alphonfus abnueret,nc Renatus ea occafione nom quippia în vrbe moliretunmox mutato confilio,miflis Lupo Vrrco,ac RaimüdoBuillo ad Mari? Coronatæ tcmplum,quo Coxa conuenerat,inducias conceftit.Poft hæc loannes vxo-re, ac liberis cumomnipræfidio,aq5 omnibus rebus cdudis,haud cunétanter areem dedidit. Recepta arce Capuana, rotaqjvrbe in poteftaté redaóla, Alphonfus vri omnes armaponercntjCdixit. Haud multo poft Renatus cùm pecuniam non haoerer, vnde ar-.ccmtueretur,amp;amiftàm vrbem recuperate fe hoftè diftidcret,fummaq; iam rerû omnium defperatio animo obucrfaretur,abcundi confilium cepit; potiftîmura cum hand Ici rct, an poftea nauium poteftate,quibus fe tuto mari committeret effet habiturus. Quu igitur ica ftatuiftetAntoniumCaluum à quo grandi pecunia adiutus fuerat,arci prçfecic Montanç arcis cuftodiaMazario Gallo permiffa. Deinde naué ingreffus eft.vrbem qui amiferat cû gemitufçpe rcfpiciés,ac fortunæ iniquitaté inculâs,Otino Caraciolo,Geor gio Alamâno,acloanne Coxa tam moefti difccftiis comitibus. Isque fecunda tépeftate vfusadportum Pifanum,inde terreftri itinere Florentiam ad Eugenium pontificem, quoamico vrebätur, profeótus eft.Poft cuius dilceftum Alphonfus belli rcliquias con-feftim perfequi ftatuit.Itaq; cùm accepiftet Antonium Caudolam cum loanne Sfortia Francilci fratre copias contraherc,aduerfus eum proficifei inftituitzdebcllatum prorfus exiftimans, fi illos vno modo prælio viciflet: rctinebat enim FraUcifeus complura in A-pulia oppida. Vrbe igitur primùm præfidio firmata, atq; cius euftodiæ relidis Neapoli-tanis compluribus:quorûpræcipuam erga fe fidemin co bello cognouerat: primùmad Capuam in campos profeftus, mox coaùtis maioribus copijs, poftquàm fefatis firmum atq;inftrult;ftumcxiftimauit:indeadPopuli Fontem mouit,ac poftridie Iferniam, quæ adhuc in partibus Antonij erat, petijt. Cuius aduentu conterriti oppidani, admiftb eius præfidio, oppugnationem non tulcrc. Inde Carpenonum belli caput ducit : ibiq; ca-ftra ponit. Quod vbi Antonius acccpit,confeftim cum copiis proncifei ftatuit,priufquâ loannes Sfortia quem Francifeus frater in Picenum rcuocabat,copias ab fe abduccret. NanqueFrancifcus(cognita rerum Neapolitanarum immutatione) de rebus fuis fo-licitus rctinendum fratrem, fuaque potius defendenda, quàm aliéna oppugnanda cen-febat.Inter hæc Paulus Sangrus,dcferto Antonio, cum equitatus parte ad Alphon-fum in caftratranfgreffus,quantæ hoftium copiæ effent, docuit.Alphonfus cumcollcm ante omniaoccupandum putauir, perquem Antonium iterfaccre oporterc cognouit. Itaque confeftim in earn partem tranfert. trcccntifque peditibus Saxanum(quod caftel lum in propinquo erat) miflis, eû collcm,per quem adÇarpenonû itr erat,valido pcditi

tu

L I B E R SEP T I M V S,

tu firmauit.Quem vt Antonius ab hoftibus captumjamp;infcfiTum comperit5ad Pcfculan-' tianum(itaidcaflellumincolæ vocant) cum copijsfubftitir, qui locus à Carpcnono haudmultum aberat. Carpenonum oppidum in colle pofitum, defpeótum vndique procliuem habet,ab eo colle exiguo interuallOjaJter fefe attollit mons pari ferme altitu dine, per quem, vtoftcndi^ ad oppidum iter erat .baud procul indeàdextra finis eft mons alius,in quo Alphonfus caftrapofuerat.Poftridic Antonius,vtfiduciam oftendç-rer,copias in aciemeducit,quod vt Alphonfus animaduertit,amp; ipfc pro caftris acies in-ftruxit,multis verô haud dimicandum cenfcntibus,quôd maiores encnthoftium copiçj quumioanncs Vintimilliusrogatusftntentiam diccret,fi (abfente rege) penes fc v-num fumma rcrum effet,fefe intrepidè hohes aggreiruriim,cæterùm non audere fe taie quidpiam régi fuadcrc,quôd in eius capitis falute tot populorum falus continerctur. Conucrfus ad cum Alphonfus,pcr me igitur,inquit quo minus fi attain memorabile fa-cinus,fteterit : auertant id fupcri à gcnere noftro dedccus,vt metu pugnam dctreôlalTe vidcamur.Simul his didis galeam capitiinduiqaciesqueproducit.Exiguus amnis inter vtraque caftraexcurrcbat.Isquc curfiis rarditate,intra conuallem pluribus locis ftagna bat.Hic Antonius de induftria cxpedabat,fi forte prior rex initium tranfeundi faceret, quôd is locus aliquantum accliuis trans flumen erat.At Alphonfus paulùmè caftris cum paucis digreftiis,vt hoftium aciem,amp; loci fitum diligcntiiïs Ipecularetunpoftquàm cun(ftacognouit,reucrfus,vt vidithoftes citraflumen illicinon poftc,confcftim tres a-ciestrans flumcn mittit: quibus Petrus, arque Alphonfus Cardonæ,ac Guilielraus Raimundus Moncata viri fortes præcranthique celeriter amne tranfmiftb, magno impetu in hoftes inuedi,infignem pugnam ediderunt. Sedcùm plures hoftium acies his fefe circumfudiffent ; ncc viderentur diutius eorum vim fuftinere poirc,quarta Al-phonfi iuftufucceftit acies,quamRaimundus Buillus ducebat : amp;nbsp;item quinta, cuius princcps erat Lupus Vrreus,virprætcrbellicas artes,eximijs naturæ, ac fortunç doti-Dus præditus. Hos Alphonfus paulô infra cum locum, vbi pugnabatur, circunduccre acies,arque hoftium latera iubetinuadere: quorum interuentu,corum qui iam ceflu-rividebanturconfirmatisanimisjpræliumrcdinregratum eft. Inter hæc pedites, quos ad Saxanum conftitiffe dixi, impedimenta hoftium aggrefti prædam agebanr. Qiiod cùm Antonius animaduerterct,confeftim aciem vnamijs fubfidio mittit.Tum Alphon-fus cum rcliquis aciebus in hoftes fcrtur,militcsque alios exhortando,alios caftigando in pugnam accendit. In co quoque prælij ardorc Iniei Gheuaræ,viri aeris,atquc impi-gri tùm coramilitones aniiTiando,tùm manu cum hoftibus fortiter rem gerendo, virtus fpcdata,amp;laudata eft. Pugnatum eft aliquandiu æqUo marte,nec incruento,cùm neu-tri cederent. Demum hoftes terga dant,quos regij confedati (direpris impedimentis) magnam eorum pattern,in quels Antonium inter primos dimicantcm,ccpcrunt,reliqui copiarum duces (abiedis armis ) fibi falutem fugaquçfierunt. Caftris captis impedi-mentisque direptis,cùm hoftes nullum fugiendi finera faccrent, Alphonfus rcceptui , caniiuflit. Poft hæc cùm dementia fua in captiuos vtiftatuiftet, perdudo ad fe An-tonio,veniamquc erroris poftulanti,non modo ignouit,verumetiain oppida,quæ à pâtre accepta,hæreditario iurepoflidcbat,reliquit,cætcris captiuis perhumaniter habi-tis. Ncc quicquamex Antonij fupclledilc,quæ erat ingens, prætcr Chriftallinum ca-liccm cepit. Secundùm hoc prælium Alphonfus per Pelignos, ac Marfos, gentem bellicofam vidricia arma circuntulittotamque cam regionem breui fubegit. Deinde in Apuliam fe conuertit, vt belli reliquias conficcret (nondum cnim Apuli, qui Fran cifcoSfortiædominatutcnebantur,armapofuerant) caftrisque primo ad Manfredo-niam oppidum ad mare fitum motis eam vrbem, prætcr areem , oppidanorum quorundam opera ftatim recepit : in ca Vidor Rangonius, quum fefe aliquotmen-les tenuiffet, dcfperato ad extremum auxilio , deditione fada , rebus fuis con-fuluit, Troia interim, amp;nbsp;cæteris oppidis Francifei receptis . Dum hæc aguntury Renatus, quem profedum ad Eugenium dixeram, quum fefe areem regiam tu cri polfe diffideret ( nam Montana , ob frumenti inopjam , iam antè rcccpta per de-ditionem fucrat ) quôd ipfius regiæ tutcla magno fumptu indigebat, ncc abfque' Genucnfium nauibus, frumenjo, ac rebus necelTarijs prouideri poterat, eius de-

84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E G E S T I S A L P HO N S I L

dendæ poteftâtem loanni Coxæ permifît,ipfe mari in Galliam redijr.In deditionis vero conditionibus,quum eflerpoftiilatum vt Gcorgio Alemano,Otino Caraciolo,Ioanni-4; Sc cæteriSjqui Renatum fequuti eflent,ignofcercturjin eos fefe facilcm amp;nbsp;pcrhuma-num Alphonfus cxhibuir.Hoc tam graui,amp; tam diuturno bello confectOjOmnique de-mum regno pacatOjAlphonfusBeneuentum conccflit : ibiq; conuentumagcre inftituit. Quodpoftquam vulgatum eft,Ncapolitani ciues,regniq; optimates honeftius arbitra-tijConuentum Neapoli agi,quæ vrbs efletrcgni totius caput, ibiq; regem honorificen-tiùs,quàm vfquam alibi excipi poffe, legatos ad eum mifere oratum,vti apud fe mallet conuentumagi.Fuitealegatio Alphonfo periucuftda: quôd quàm grata fua vidoria Neapolitanis eirct,ex eo maxime iudicabat: itaque Neapolim conuentum edixit. Polt hæcexBeneuentodigrcffuSjNcapolim addiuiAntonijtcmplum fub vrbem,ad quin-gentos ferme pafliiSjConcelïit : ibiq; moratus eft,donee, quæ ad triumphi magniHcen-tiam perrinebant,parataeiïent.Quibus compofitis,ad cam partem quæSalcrnumfert, ’ acceflit.Neapolitani primùm indignum exiftimantes tam celebrem tot vidorijs regem portam vrbis fubire,quandam muri partcm,quàtriumphans introiret, nouo Romano-rumimperatorum more,difiecerc.Huc dudus eft currus inauratus, quem vertes purpu ra,atq; auro diftindæ longé illurtrabanr,amp; in eo fclla curulis æque exornata. Currui al-ligati erantquatuor eximij candoris equi,quos vnus æquè albus præcedebat : ijq; om-ncsfrçnatiauro,pidisq;fericis inftrati.Adcxtra,lcuaq; currus incedebantbisdcnièno bilitare Neapolitana leôli viri,fingula manibus haftilia gerentes: quibus illigatum velamen erat auro dirtindum,quod fupracurrum deferebatur.Alphonfus vt regem decuit, antequam in currumtolleretur,habendam rationem hominum de fc benemeritorunii quorum opera fidcli,ac forti in bello vfus fucrat,arbitratus,hos pro meritis,variis ho-noribus,amp; præmijs affecit : deinde curi um infccndit,rcgali cultu,ornatuq; decorus, ac longeconfpicuus.Laureamcoronam,triumphantium veterum more, quamuis amici fuaderent,renuit. id honoris fuperis tantum tribuenduminquicns.Circumrtabat infini tahominum multitudo eius vifendiftudio,præfertim triumphi ex longa antiquitate re-petiti fpcdaculo,vel ex longinquis profeda.Moucrideinde agmen cœpit : cuius ordo huiufimodi fuit. Primi omnium facerdotes diuinum carmen cancntcs,altariaq;, amp;nbsp;facra corpora gertantes ibant. Sequebatur è diuerfis ordinibus ingens turn ciuium, turn cx-ternorum numerus.Proximiibant complûtes partim Florentini,partim Hifpani Puni-co habitu : hiq; varia Ipedacula edcntes,alij moralium,alij facrarum virtutum,cum titu lis,atq; infignibus ex quibus dignofeerentur : alij Cæfaris,amp; aliorum quorundam, qui floruere,principumperfonamrefcrebant: regemq; prodignitate alloquentcs, ac lau-^ dibusincœlumcertatimextollentes,cum incredibili circunrtantium voluptate, hune pro fe quifq; ad virtutum rtudia,ad gloriæ cupiditatem,ad diuinæ reUgionis cultum ac-cendebant. Porthosaliquantointeruallorexprocedebat,tumhabitus magnifîcentia, ac nitore admirabilis,tumrerum àfc gertarummagnitudine longe admirabilior, atquc illuftrior.Currumpedibusfequebantur totius regni reguli amp;nbsp;optimates. Voluit enim quos vicerat,hos triumphi fui participes cfficcre,non de his,veteri Romanorum more, triumpharc : nulliante currum captiui dudi,nullafpoliaprælata. Nouerat enim régna vtfortitudinc c(5parari,fic manfuctudine,amp;humanitate conferuari. Nihil veto à Nca-politanis prætermifTum ert ad vicorum ornatum,pcr quos iter fadurus elTet. Omniaflo ribus conrtrata : varia odorum,ac vaporum fuauitate fragrabant. Hoc modo lætis falu-tantium,amp; congratulantium vocibus,omncs vrbanas fcrtiones,curru triumphans,pra:-teruedus ert.Nanq; omnis Neapolitana nobnitas,quæ longe clarior, amp;potcntior olim fuit,in quinq; illurtres feflîones,fiue confeffus appellate quis malit,diuifaert. Erant e-nim hæ feflîoncs,tùm pulcherrimis aulæisq;,pidisq; rtragulis ornatæ, turn cultiifimarû virginum,amp;nuptarumchorisornatiores.quæpulfu pedum tibiæ fonum modulantes, rege confpcdo hune,vt communcm patrem, vt decoris, ac pudicitiæ fuæ tu-

torem veneratæ funt. Demum in arcem Capuanam, die iam in vcfperam inclinante, fe

rcccpit.

BAR-

BARTHOLOMAEI FACH RERVM GESTA»

RVM ALPHONSI PRIMI REGIS NEAPOLI'

TANt LIBER OCTAVV«* *

O M p o s IT o rcgni ftatu, incolisquc bello feffis quietc reddirajOmnes vno orc Alphonfum miris incœlumlaudibusferebantjfepereumin-tollerandis laboribus, periculis, mifcrijs liberates prædicantes. Qui arua colere confueuerant fefc ad agrorum culturä contulerant. mer-catufa,quam bellum fuftulera«,aduenarümeoncurfü,atq; commer-ciojinvfum reuocari cœperat* eratque earum rerum iucundarecor-datio, quas graues, atqueafperas perpeffi fuerant Regüm, ciuitatum,nationumlegati ad eum gratulandi gratia frequentes ventitabänt Illämodo curaregiferè reliquaerat: Nanque Eugenius pontifex maximus, de quo fuperioribus libris mentionem fecimus, ægrè ferens Renatum regno pulfum, adhuccumeoinlmicitiäs gerebat. Cuiusopes, quamuis rex parum timeret, tarnen ne contra Romanam ccclefîam,cuîus erat maximè obfernans, bellum gercre viderctur,ei reconciliari optabat. quarc dataoccafionc,non deftirit, quoad diffenfio, ac bcllüm omne fublatum eft. Nanque Eugenius quum vide-rec frudra à fe fufeepta armarctineri, ncc iam amplius Renatum, qui poftea regni fpe abiedain Galliamabierat,relHtuipoire,Ludouicum Cardinalem Aquilcienfemappel-latum, magno animo, amp;nbsp;confilio virum ( cui admodum fidebat,cuilt;^ue rerum fuarum fummam commiferat) quicumeodepaccageret,legatumad Alphonfüm mißt. Fuit aucem hicannus à natali Chrifti Domini noftri quadragefimus tertius amp;nbsp;quadringen-tetimus fupra millcfimum. Legatus vbi Priuernum pcruenit,miffis,qui füam profedio-nem regi fignificarent, fubftitir. Quod poftquam rex agnouit, AlphonfümBorgiam E-pifcopum Valentinum, nonnullosque îdios viros claros, quorum confilio vtebatur,qui eum falutarenr, continuo ad eum mißt, orta vero inter eos controuerfia,quód Ludoui-cusfc pro legato aregefufeipi peteret. amp;nbsp;Alphonfus epifcopus,ac cæteri regij nega-rent id æquum cße,ne iam tune rex fefe Eugenij autoritati, fibi adhuc aducrfarij,fubie-cidc videretur : continuo rex vbi id refciuit,cam controuerfiam tolliiufrir,atqüe vteum legati infignibus ad fe iret,permifit. Multisquc principibus viris ad quatuor millia paf-fuumàTerracina obuiam aduentartti præmiflîs, ipfe quoque vbi cUm appropinquate accepit, äd mille palTus proceflit,comiterque,ac benignè accepit. Interim oftendit pla-cei e fibi quæ de pace agenda effent, ca nullo interprète per feipfos ^i,nec cü fuorum præccrea quoquam communicari, fic ea cautiùs,meliilsqgt; confici pofle. Cuius confilio approbate Legatus, id quoque fibi placere refpondît. Eoque ipfo die ad eum, nC quid temporis fruftralaberetur,quum effet profedus,priüfquam depace colloquerctur,rex pro fua humanitate prius loqui orfusjoftenditfefe iuris fui tuendi gratia, quod aliter tucri no polfct,contraEugenium bellum fufcepiffe, quern cùm à Ioanna reginafilium, ac regni fuccefforem inftitutum fciret,ac pro ftatu fuo conferuando infinites laborcs,ac pericula adiiffc,Rcnato pofthabuiffet,cui amp;nbsp;werte fauiffet,amp; opitulatus effet.que ideo fe grauius tuliffe, quod nulla fua iniurialaccfntus pontifex,ipfumadeo pertinacitetop-pugnaffet. neque enim meminiffe fe, à fe quidpiam,cuius rei caufa is fibi infenfus elle debuerit, admilfum .non pcrfonam,fed caufæ æquitatemab illo fpedandam fuilfe,qui communis omnium, aequo iure fit parens, nec magis hunc, quam ilium aut amarc aut odiffc debeat. Multa prætercamaiorum fuorum exempla retulit, qui pro Ecclcfiae di-gnitate, amp;nbsp;auóforitatc conferuanda inultä diferimina obire non dubitaffent. fui verb erga facrofanólam Chrifii Ecclefiam animi Gcrbiniam expeditioncm,quam pro Chri-ftiani generis gloria fufeepiffet, imprimis teftem effe. quapropter quae cgiffet non vo-hintati,fed neceffitati attribui oportere. pacem fe libcnter amp;nbsp;accipere,amp; dare : fi modo »qua poftularentur, concedanturq; : hanC fuae voluntatis, atque confilij fummam effe. Poftquam dicendi finemfecit,Legatus,quibus potuit verbis,bellum à pontifice geftum

U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHÖNSI I.

cxcufauit : docens non odio, fed humanitate compulfum, aduerfus eum bellum gcffif-fc : neque potuiflc Renatià fe auxilium implorantis preccs auerfari. fedpoftquam illc regno extrufus effet, remota belli caufa ponrificem ad pacem mentem conuertifTc: fc-4ue eius rci aüdorem imprimis apud Eugenium fuiffc. admiratum iampridem tum a-nimi,tum confîlij,tum reruin ab co geftarum magnitudinem:fummam prætcreain hello conftantiam, amicitiam illius vitro expetilTe: qua quidem per pacem fibi perfruili-ceat. Póft hæc cùm depacc aliquandiu colloquuti effent,ab cofcrmoncvterqucfpc JPlenus difceflît. Cepit autem vtrinque ex eo fermone mutuæ virtuti, atque prudentiac ingens opinio, atque admiratio : id que ad fuos rcucrfi, alter alterum magnincis, atque ^implifïimis verbis extulerunt. Poftridie auté rex ad legatum profeâus,quum noncon-cederenturpoftulata, ita ab eo difceflît,vtomnes intelligercnt,fpem pacis nullam effe. amp;nbsp;iam vtcrq; quafi defperata pace abire fe inde veile pronunciauerat; iamq; ad difeef-fum parabantur omnia, quum moxlegatus fruftraà fe fufeeptum iterdolcns per inter-pretemremcomponipoffe arbitraretur, Alphonfum Protonotarium (ea dignitas apud pontifieem baud contemnenda exiftimatur) cuius fidem ergafe norat,peridoneuni cenfuit, per quem inchoata, ac iam defperata pacis mentio reuocarctur. Norat quippc in eo viro haud minus prudentiæ, quàm fidei rebus gerendis ineffe : amp;nbsp;quôd erat généré Hifpanus,propter linguæ peritiam,quæfibiobfcuraerat,hocilli magiscumrege conuenturum putauit. Vocato igitur ad fe Alphonfo mandat, vti regem adcat,eùmquc falt;ftaioquendi poteftatc,àquibufdampoftulatis,quæminus æqua cenfebat,aucrtcrc conetur.Scripfîtq; ad regem orans, ne grauaretur fecum, de ijs quas ad pacem pertine-rcnt,rurfusagi,Alphonfifîdci quæuis magna,amp;arcana committi poffe. Multa fæpe,qu3e inter ipfos rerum aurores cffici non potuerunt,per internuntios compofita, atque con-feda effe. Acceptis mandatis Protonotarius c veftigio ad regem profeôlus,primùmnc-quid rex miraretur,quod quum is gencrc Hifpanus effet, aduerfus eum fupcriorc anno' sarma cepiffet, id faclum exeufauit: deinde edocuir, quantum nomini, gloriæque eius pontificis pacem, amp;nbsp;gratiam conducere exiftimaret. Nanque vt turpe ad famam vide-rctur tantum regem cum pontifice bellum gerere, etiam fi effet fortaffe iuftum,itapofi-ta contenrione, eius autoritati parère, amp;nbsp;aduerfus Romanum Pontifieem minime contumace effcjgloriofum haberi. Poft hæc quum rurfum de pacis conditione agi cœptuni cffct,in alias rurfus dilficultatcs inciderunt. Atque cùm nihilominus pacem cffici poffe, alia quadam via demonftraffet affenfus rex, Alphonfum Epifeopum ad legatum mifir» qui rogarer, ne eo die difeederet, quôd pacem componi poffe rurfus in fpem veniffet. .Ôi.îod cùm illi placuiffet, confilium manendi cepit, pofteroq» die ad regem profeâus, Alphonfum vnà fecum ferraoni, quem cum rege efîethabiturus, intereffe voluit. Rex itidem Francifeum Vrfinum (Romæprçfedus perpetuus is erat, qui honor in Italia am-pl'uimus habebatur ) ad fc vocauit : ijsque multa inter fe de pace co!Ioquuris,poft lon-gam difeeptationem pax ad poftremum his verbis dióla,atque conferipta eft : Eugenius pontifex Alphonfum Ncapolitanorum regem conftituar, appelletq; de more ipfum regem regni iura omnia ei liberis,pofterisq; libera in perpetuum tradat, quemadmo-duinprioribus regibus apontificibus tradi confucuiffent. Ferdinando Regis filio, cul rexpoft mortem regnumdeftinaucrat, fuccedendi poteftatem faciat. Alphonfus contra Eugenij autoritati fe fubijeiat, atqueopituletur ad agrum Picenum, quem Francif-eus Sfortia armis occupauerat, vindicandum. Si quando pontifex aduerfus Turcas, aut Afros bellum fufeipiat, rex cum claffe adiuuet. Sacerdotio præditos, fub concilij prae-textu Bafileam prote(ftos,reuocec, nec patiatur tres c fuis qui Cardinales ab Amadeo Sabaudienfi creati fuerant,rcuertentes,pro Cardinalibusuifcipi,haberive. Sipofito cius honoris titulo venire renuant,ipfe pontificis edidum cum cura in eos exequatur Erat hic Amadeus Saubaudienfis dux, fane inter principes fui temporis exiftimatione, atque extra hancimmoderatam ppntificatus cupiditatem, omnino clariflimus. Is enim fua induftria fine armis, ac fine exercitu propc vllo, paternuna imperium plurimùmau-xerat: in tantam porrô dignitatcm,ac potentiam eueôlus,vt ampliflîmorum regum filias liberisdefponderit,ipfe filias maximis regibus collocauerit. Pontificatus titulumpcr facerdotum, ac principum difeordiam edeptus, Eugenij autoritatem penitus contem-

LIB E R OCTAVVS. ” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87

pfit. Quo mor tu o NicolaOjqui Eugenio fucceffitjfaóli penitus, pofito pofitificlo nomine , Sc Cardinalis rccepto paruit: pauloq; poft cum laude mortem obijt* Poftulabat rex præterea,vtiTerracina vrbs inconfinio regnifita,firmiflimumipfiüs regni clauftrum, itcmlt;^[tie Beneuentum vrbs inSannitibus clarajacpotenSjfibi pofterisq; traderetur. Legato qüidem ea oppida regitradi placebat, quoad ci vita contingeret,fedinhærcdes iransferri incófulto pontifice nolebat. Hac igitur re vna fufpenfa,quum de cæteris con« uenilfet, Priuernum Legatus redijt, Alphonfo apud regem relilt;fto,qui id ageret, cura-rctqiie, vtquæ de pace adaerant, publicis monumentis mandarentur. Qui cùm vtriiif-que gratiam promereri cuperet,neid vnuobftaret,quominus pax confîcerctur,æquum ftatuit, ft rex ea oppida recepta in hxredes quoque transferri vellet, vti pro ijs ipfe Ma-tricem ciuitatem, atque Accumulum, in Marfis oppidaRomanæ ditionis faceret. Quæ conditio cùm régi placuiflct, iubente pontifice, à Legato recepta,atq; comprobata eft. Poftridieeius diei,quo hxccffedafunt,Nicolaus Picininus régis vocatu Terracina ve-nit,triremibusregijs adueclus. Hiceft ille' Nicolaus,de quoprioribus libris mentionem fecimus, qui Bracij præftantis copiarum ducis artibus, acpræceptis militaribus inftitu-tus ipfum etiam Bracium rerum geftaru magnitudine,gloriaq; poftremo fuperauit.Cum eo de rei militaris principatu qui poftet concertare, vnus ex omnibus copiarum duci-bus fuæ tempeftatis inuentus eftFrancifeus Sfortia,vir in armis plurimum excellens,fe-citque dubium vter alteri anteponendus cftet.Nam cùm feientia rei militaris,atque autoritäre pares putarcntur,diucrfa tarnen vtriufque confilia in bello erant.Nicolaus vtiqi dimicare paratior,prælium ex occafione protinus fumere,hoftem celeritate prçuenire, cxcurfionefatigarcjleuis armaturæ équité,magis quampeditevri,fortesmodô,atque afperos milites amare,hoftium numero nonterreri. Francifcusveröarte,acfolertia magis nitens, raro nifiexdeftinatoconfligere,fedendo, atque obfidcndo hoftem fran-gere : peditatum multifaccre, argento, atque auro cultos milites haberc,potentiorem Ie hoftem non temere aggredi. Denique Nicolaus in milites indulgentior, Francifcus fæuior habebatur. Erat inter eos non æmulatio modo, ob rei militaris gloriam, cuius primas partesfibivtcrquearrogabar,verùmamp;fimultasingensob veteres inimicitias, quæ olim inter Bracium, aeSfortiamfuerant. Quorum alter, vtoftendimus,Francifco pater : alter Nicolao magifter, amp;nbsp;dux fucrat. Atque idcirco non tantum vthoftes,fed vt inimici inter fe bellum gcrebant, nee fub vno eodemq; principe, vt militarenr,adduci poterant. De quibus hoe loco hæc effari libuit,quoniamij duo omnes memoriænoftræ copiarum duccs virtute,acrebus geftis, confenfu omnium,vicerunt. Erat autem Nicolaus Philippi copiarum dux, quibus multos ännos cum imperio præfuerat. Cum autem Francifcus præter agrum Picenum, pleraq; Romanæ ditionis oppida 0ccupaftet,per fi-niti ftipendij Ipeciem à Philippo dimiftiim,acRomamprofe6ium,copijseumponti-fex præfecerat. Is verb, co tempore, ad Tufcancllam (quod oppidum Francifei præfi-dio renebatur ) caftrahabebat. Expcólabatrex eius aduentum, vt vnafecum de Picena expeditione, quamiam animo inftituerat,confultaret.Profedo Terracinam, ingens ad cum, videndi defidcfio,concurfus fuit. Multi enim virum ilium fama cognitum,ob res ab illo geftas videre cupiebant. Triduo de rationc belli aduerfus Francifeum gcrendi, quanrisq; copijs opus foret, confultatum eft. Quibusconftitutis ,indedigreftiispri-mum ad Ciuitatem Veterem (quam Centumcellas quidam olim appellatam putant) atque inde Tufcanellam,in caftra redijt. Poft hæc Alphonfus Caietam ferecepir,dimif-fo à fc protonotario cum pacis foederibus obfignatis, vt ca quoq; à Legato,qui apud Priuernates conftitcrat,confirmarentur. Qui re quamprimùm abfoluta, ccleriter ad regem reuerfus, ea rite obfignatatradidit. Per id temporis Simon Guilinus ac Gunifor-tisBergomeniisbonarum artium peritiaclarus,legatiàPhilippo ad Alphonfumpro-fedi funt. Hique pro amicitiaea,quaAlphonfus acPhilippus dcuinóücrant,regem oratumvencre, vtiPicenamcxpcditionemvel fua caufa baud grauate aggrederetur. Placcre Philippo Francifeum, qui mutato animo aliénas partes fequi videbatur,è Pi-ceuofummoucre. DedcratcivxorcmPhilippusBlancamfiliam,quæillivnicaerat: amp;nbsp;quanquam ilia baud ex vxorefufeepta, at quam vnice amaret. Poftquam verb eum à fe abalicnatum cognouir,rurfus inter cos graues inimicitiæ exortæ funt. Maxima verb ab- *

b a

«s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI L

alienatîonîs cîus caufa putabatur : quod Philippus Nicolaum , quem vnîuerfis co^ pijs præfecerat J in magno honore habcbat. Vfque adeo verô illius procellit indi-gnatio J vtnon ante Nicolai mortem, quamuis rogantibus amicis, Philippo reconci-liari potuerit. Rexlcgatis refpondit,fequodadfidcmfuam pertinereid fcirct,bellum fufcepturum : amp;nbsp;quoniam id illi quoque placcre cognofceret, hoc fc impenfiorc cura perfequuturum : id modo fe rogare , vti Philippus in propofito permaneret. Turpe enim poftea fore inchoatam expeditionemdeferere, neid faóium metu, aut minus honeftacaufa putaretur. Sperarc fc Dei Optimi Maximiope, qui fandilfi-'mam Chrifti religionem impunè violari non finat, Romani pontificatus opes refti-tutum iri. Ad ea legati, hanc elfe immutabilem Philippi fententiam : pergeret modo , amp;nbsp;copias in Piccnum mitteret. Quibus compofîtis Arnaldum Vrgclcnfem Epi-fcopum,excellentem virum, Francifcum Vrfinum , Bcrengarium Harilium legatos adpontifîccm mifit:quiei de pace congratulantes, fcque eius autoritati fummitcn-tcs fuo nomine officium præftarcnt:ijque benigne à pontificefufceptifunt. Pofthæc protonotario ad legatum, atque inde ad pontificem reuerti iulTo : qui quæ ada de pace fuerant, comprobari, atque ad fc afferri curaret : in bellum Picenum toto iani animo incumbens Neapolim redijt. Cæterùm quo magis fuam voluntatem amp;nbsp;ftu-dium erga Romanum pontificem tcllatum apud omnes facerct (licet per pacis con-ditiones haudquaquam teneretur) ipfe in earn expeditionem proficifei ftatuit : ncc per vicarium : fed per fc ipfum bellum gcrere : cumque vniuerfis copijs in Picenuni contendere. Atque ita nulla interpofita mora in prata Campana , copijs omnibus celeriter coadis, primo quoque tempore per Pelignos, ac Marfos iter facicns, quin-que milliapaifuum ab Aquila caftra fecir. Erat ca vrbs arm is vir is que in primis pollens : præualebàtque in ilia ca fadio, quæ Renati partes in bcllo fequuta fuerat. Ea Campanifcaappellabatur: cuius princeps dignitate atque autoritäre erat Antonutius vir rei militaris, fed iam fenior, peritiffimus : atque ob id cius fides nonnullis, qui a-pud regem erant, fufpeda habebatur. Cumque in caftris rex effet, non conremnen-di quidam aduerfæ fadionis homines ad eum clam profcóh monuerunt, ne vrbem intraret: conmaratam cnimelfe ab Antonutio magnam clientium manum :qui eum vrbem ingrcfium obtruncarent. C^ærex tanquam vana afpernatus nihilo fecius po-ftero die, vti conftituerat, nullo fufpitionis figno edito ingreffus vrbem eft. Nec quil-quam omnium fuit ( fiuc eos régis fiducia deterruerit : fiue is nuntius, ( quod quidem plures cxiftimarunt ) vanus fuerit,qui non obedientiffimè régi officium præftitcritî nullo prorfus honore erga eum ab Antonutio, illiufque fadionis hominibus prætcr-miffo. Vrbe tranfmifra,quina millia pafTuumindccaftra pofuit. Interhæcprotono-tarius,qucm ad pontificem profedum diximus,Senas(ibi cnim per id teporis Eugenius agebat)profedus,nonnullos Cardinales partim Italos, partim Gallos omni ftudio, nc pax rata haberetur,apud pontificê intercedentes reperit. Cæterùm vbi protonotarium audiuitjijs rciedis paci amp;nbsp;ipfe annuit:quæquc legatus egerat,ratahabuir,cóprobauitq;. Poftquàm regij legati ad pontificem profedi mandata expofucre: regem fefe fubijeerc cius autoritati pronuntiarunt. Quibus benigno refponfo dato, Eugenius rurfus Protonotarium ad regem mifit qui amp;nbsp;pacis , amp;nbsp;confirmari regni diplomata ad cum defer-ret. C^orum alterum, quo pacis amp;nbsp;foederis comprobatio continebatur, accepit:al-terum dc regniconfirmatione, quöd in eo nonnulla addita eranr,quæ fibi haud fatis pla * ccbant,refpuit,quanquam ca fuperiores reges pontificibus præftarc mos effet. Et quo niam régi non nulla fufpitio inieda fuerat pontificis,ac Philippi confpiratione, fibi in Picenoinfidias parari, cùmiam Picininus Picenum verfus cum exercitu conten-diffet ,audaellei nonnihil fufpitio, ne non fatis fyncera fidc Eugenius fecumagc-ret, qui ea in eo fœdere comprehendi voluiffet , quæ fe haudquaquam præftitu-rum feiret. In primis vero loannes Antonius Tarentinus princeps, alijquc nonnulli regni procercs , quos ineam expeditionem ducebat , ne vlterius progrederetur’, fuadebant : quæ quidem res ilium nonnihil confilij incertum reddidit. Tandem omnibus circumfpedis , quum fibi reditum turpem fore exiftimarct, ne vnum Picini-num in diferimen mififfe vidcrctur, qui iam ad Bifium caftra pofucrat, ncc par co-pijj

L I B E R o CTA VVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8^

pijs Francifco erat, aduerfus eum ( ira cnim famacrat) aduentâftri progrediendi confi-iium cep it, loanne Liria, claro equite cum peditibus mille ad éüm præmifTo, quem vi-rum non fide tantùtttjmorumque elegantia,verùm etiam ob grailia fæpe adita perîculî dignitatis fuæ tuêdæ caufa ualdediligebat. Qui cum Picinino coniundus per magnum caftris momentum acceflît. Cumque rex è protonotario fufpitiones in quasinciderat, falfas efle cognôuiflet,conftituit fallax potius confilium fubirc, quairi à fufeepto femel confilio difcedcre.Atquc ita caftris motis, continuato itinere,Nurfîam verfus profedus cft,eo confilio vt Bifium (qui locus à Picinino obfidebatur ) peteret.; Ibi eumNicolaus cupide cxpcdabat,proptcrca quod vulgo increbrUerät,vt diximus,Francifcum eo cum omnibus copijs,vtobfeflîs opem ferret, propedié venturum. Ncc dubitabat poftquam fe cum rege coniunxifict,forc, vt Francifeus confilium mutaret. Cumque ad feptem mil lia palfuum à Nurfia caftra pofuiffet, venit ad cum Picininus , qui tantifper copijs præ-cifentjin caftris rcliftis. Ad viginti équités magni,amp; clari in armis viri cüm eo acceflere. Aberant autem caftra regia àBifio,haud amplius fexdecini millibus paifuum. Fuit illius aduentus régi perquàm gratus,præfertim quod tam libère ac paucis comitatus equiti-bus ad cum veniifetjmultumque exca animi fiducia,quam illc iri omni fermone præfe fcrebatiamomnifufpicionepofita, confirmatuseft. Neque enim videbatur dubitare Nicolaus,quin vbi vires in vnum contraxiflent,hoftibus fuperîores forent.Animaduer-tebatenim egregiam bello manum cum rege aduentaffe. Flofem nànque totius regni, ac præterea Hifpanos,Siculos complûtes,foites viros,in earn expeditionem rex aifum-pferat,quod feiret fibi cum duce haudquaquam contemnendOjCum^ue validiffimis copijs rem futuram. Poftero die motis inde caftris,rex vnà cum Nicolao Bifium ire perre-xit.Quumqueoppido appropinquaret,aducntus cius coghito,oppidani contcrriti,pon tifici abfque certaminededitionem fecere. Earn enimdeditionem fibi fieri rex non eft palfuSjVti omnes Picentes populi agnofccrcnt,fefe pro Ecclefiæ dignitatc non pro fuis commodis gerere bellum,neque vllum poftea oppidum aliter dedi permifit. Cæterùm quoniamlocus caftrorum,ob anguftias tantorumcxercituum minime capax videbatur (relido ibi Nicolao )ipfe ad Plebem Taurinam agri Camerinatis progreflus,caftris po fitis, Nicolaum præftolatus eft:quo poftridie mane Nicolaus profeôlus, ac per mediate gis caftra tranfgrefrus,vltràeUm locum circiter fcx milKa paifuum amp;nbsp;ipfc pofuit caftra. Eo die rex quo exercitum recrcaret,ibidcm fubftitit, pofteroque die digreifus Nicolaum cum omnibus copijs in armis reperit. Ibique coniundis excrcitibus vitra eu locum quem Portam Serrauallis vocant, ( anguftiæ quædam funt difficiles tranfitu ) profedus iuxtaripamClentisfluminis caftra poluit. Quo in loco agnouit Francifeum baud procul àfando Seuerino oppido abeffe,amp; cumeoSigifirlundum Malateftam,qui gener fo-ceroin auxilium, cum copijs haudcontemnendis,venerat.Erantin hoftiumexercituad oéto millia militum. Conftituerat autem rexco dic,commeatuum inopia,quorum qui-dem magnam vimparari oportebat,conquiefcerc. Cæterùm vtaccepit Francifeum vni-us modo diei iter àfe abefle ( mutato repente confilio ) circiter fecundam noôiis vigili-am vlteriùs progredi cœpit,omiffoque redo itinctc ( quod Tolentinum ferebat ) ad læ-uam flexinea enim eft via redior adfandum Scuerirtum contendenti,quo inloco Francifeum caftra metatum diximus,quamuis propter locorum afperitatem, equiti aliquan-to incommodior effet. Cumque iam ortalucc,rexad collem Lutij(ita caftcllum vocant) pcruenifret,qui locus àfando Seuerino baud multum aberat, fadus eft certior,Franci-feumeognito eius itinere,motis propere caftris CingulûconcelfifTc. Eratearegio plu* rimùm montana,et ob idFrancifeus höftem maiore periculo ealocafubiturum putarat. Quodpoftqùamin caftris auditumeft,maximis clamoribusmilitesàregepoftularunt vti caftellum, de quo ante diximus,quo militiam baud fegnem agerent, à fe oppugnari fincret. Quorum ftudio perfpedo rex , quartquam inuitus propter caftellanorum calamitatem , id poftulantibus conceffit. Mouit etiam nonnibil regem commeatu-um indigentia, quos vndique comparari, quacunque ratione, neceffe erat, atque ita bipartito exercitu, iuffit vt ab vna parte Nicolai copiæ, ab altera fuæ caftellum in-uaderent. Quumque iam pugnari cœptum effet,Sanfeuerinates,qui Francifeum, metu regis , fefe Cingulum rccepifTc cognouerant, miffis ei obuiam legatis antc-

h }

po nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GE'sTIS ALPHONSI L

quam propïus accederetjallatis portarum clauibusj deditionem faccre conftïtucrtint» Qui cùm fefc ad pedes cius fupplices proieciflent, traditisque clauibus, nulla pontifi-cis mentione facta,deditionem facerenr,rcx ijs longa oratione oftcndit fe nulla fui com modi fpe, aut dominandi cupiditate, fed pro Romanæ ecclcfiæ dignitate, amp;nbsp;commodo camexpeditioncm fufcepifle:gratamfibiaccidilTc,tails ergafeanimi fignificationem: cæterùm æquum elfe, cùm pro pontificc bellum gerat, ei quoque (id quod omnino fibi conftitutum fit ) deditioncm fieri. Cuius illi voluntate cognita, pontificis legato de-ditionem fecerunt, cui amp;nbsp;claucs ad fe allatas rex tradi iuflit. Inter hæc quum caftellum diutius refiftere baud polfe vidcretur : ijdem legati fupplicitera rege petierunt, vti fuos adimicatione reuocaret, neccaftellum euerti,atqucproponiad prædam patcretur: faóturos hauddubiè Caftellanos,quodSanfeucrinates fecilfentzitemque omnes populos qui fui iuris acditionis cftcnt. (Riorum precibus permotus, quanquam viótoria »am in manu effet, receptui cani iuffit. Poft hæc Cingulum verfus mouit, quo Franci-fcumfcferecepiftedocuimus :triaquc modo miliiapaflùumà Caftello progrefrus,haud proculab amne Potentia caftra pofuit. Eodcmqüedic, quo fortiori ,ac fideliori opera Nicolai Picinini vteretur,fimul vtomnis cxercitus ad pcriculafubeundaparatior fieret, cum copijs omnibus præfccit, congeftis in ilium maximis laudibus, nuÛàque re, quæ pofita fit in honore verborum, prætcrmiffa : nec quifquam è regijs fuit, qui non raaxi-mè confilium eius coraprobauerit. Poftridie eius diei rex mods caftris Potentiam verfus ire cœpit. Cum que in icinere certior faélus effet, Francifeum locorum oportunita-te fretum ftatuiffe in his locis confiftere, quanquam multi effent, qui huiufmodi profc-éliónem, propter viarum iniquitatem, diffuaderent, nihilominus, vtNicolaum contra-riæfencentiæeffeanimaduertit(tantum illiviroin re militari tribuebat) cœptum iter-perfequi mftituit. Cæterûm quod diei baud multum fupererat, amp;nbsp;itinera effc diligenti-iis cxplorandavidebantur,tum quodfeffos continuatis itineribus milites recreari opor tebac, eo die Potentiam non eft ventum. Francifeus autem, cognito eius itinere, atque confilio, cam variasfuorumfententi^s cerneret, difpofitis per oppidaquæque præfidijs ne cum rege dimicare cogeretur, è Piceno concedere conftituit,miffoquc Firmum, quod eft Piceniium caput, Alexandro fratre viro forti : loannemToIcntinum cumfex-tentis equitibus Auximum ; Troilum Efim, Robertum fratris filiura cum quibuldama-lijs copiarum duótoribus, Roccam Contratam, ( ita appellabant id oppidum ) præfidio ire iuflit. (^o digreffo, Petrus Brunaurus vnus c copiarum cius duftoribus, quo multum vti foiebat, fiue régis pollicitationibus dudus, auótore inied Ghæuara, vno c pur* puratis regi percaro, cum is ad Francifeum colloquia poftulantem aliquanto ante mif-fus àrege iffet,fiue is aliquid grauioris iræ aduerfus Francifeum concepiffet ( ad oótin-gentos is équités ducebat ) mox ad regem cum copijs tranfit.Qua re cognita Francifeus in grauiores rurfus curas incidit. Cogitabat enim, quantum fibi roboris detraólura fuif-fet, tantum bofti accefliffe. Rex autem confilij eius nefeius, in confultando de ratione traducendi per montes exercitus, mittendisque in diuerfaexploraroribus,vt feiret qu.x-nam itinera ad hoftem expeditiora effent, eum diem confumpfit. Poftridie verb itinere comperto, cum iam moturus effet, fadus eft certior,Francifcum cum rcliquis copijs co animo vt nufquam cum co congrederctur, ex ijs locis difeefliffe. Cumque cognouiC-feteum iamabeffe , quantum vno dicitineris conficere ipfe non poffet,nc nequic-quam in perfequendo bofte tempus tererct (mutato confilio ) eo die inter montera Mc lonem quem appellant, ac Monticulum, copias duxit. Ad cuius primum aduenturaop pidani perculfi,prætcreaMaceratenfes, acTolcntinates, quod Francifeum copijs im-parern t egi norant, pontificis legato deditionera fccere. quç Francifeo renuntiata eum vehementer folicitû babuere. Nam nec vlla præfidia, quæ per oppida diftribuerat,fatis firma pofthac fore exiftimabat,nec dû fatis fciebat,quanam ratione tantæ exortæ fubito tepeftati occurreret.Quamuis enbn Florentinos,ac Venetos,quorum ante bello dux o-pcs ac gloria auxerat,fautores habcret,tarnen in tam fubito cafu,ac tam aduerfis fuis rebus, præfertim cùm adhuc bellù ijs cum Philippo effet,eorQ auxiliadcfperabat.Inftabat enim Alphonfus ac protinus cedenté vrgebat, ex quo fiebat,vr fefc baud fatis tutu vllis murorù munimentisputaret.Populorùenira inconftantlam verebat,quam partim rumor regiz

LIBEROCTAVVS.

rcgiæ potentir, partim religionis metus,vt fcfe aliquando impîæ febellionis nota libe* Tarent, faciebar. Et Florentin! quidem, amp;nbsp;Veneti cum èPicenofummoueriægrè fere-bant,fed auxilium ferre non poterant. Nec verb cxiftimaucrant fieri pone,cùm fcirent quantas Francifcus copias habcret,quantaquc is virtutc bello gerendo effet,vttarn faci lèhoftibus ccderet,confilio modó,amp;fpe (quod vnum in rebus tarn fubitis potcrant)il-lum adiuuabant. Is igitur ad artes conuerfus quandoquidem nulla alia apparebatrefi-ftendi ratio,fimulandam cum Philippo ccnfuitreconciliationcm, eius confilium Venc-tis,ac Florentinis approbantibus. Mifit igitur c fuis,qui Philippo nuntiaretfefe in grati-am eius redire cupere,nec amplius eius voluntati rcfragrari decrcuifre,quem fibi paren tis ac Principis loco vnum effe colendum conftituifret,amp; à quo fummis beneficijs fefc ornatum effe mcminiffctjinodo is pofita animi acerbitate, atque iracundia,præterita a-nimo obliteraret.Quæ cùm audiffet Philippus( is enim ilium non tarn omnino fradum quam dcbilitatum,amp; imminutum,quo eo liberius vteretur, vcllc exiftimabatur:fit enim natura, vt quæ optcmus, ea faciliùs in fcnfus noftros irrepant ) confeftim mifit vnum ex ijs,quorum opera vti confueuerat, fi quando quempiam citra legati nomen,amp; dignitatem mittere volcbat,qui quæille vellct,pcteret, amp;nbsp;percontaretur. Ad quern Francifcus longa oratione vfus ( vt erat homo ad pcrfuadendum no natura modo, led etia quadam arte compofitus ) præteritapurgare oftendit,quæ cgiffetaduerfus Philippi voluntatem^ ea fibi molefla effe,et quando eainfcda fieri non poffent,fefe ilia perpetuo obfequio e* mendaturum. Quæ tarnen non ipfius odio,fed magis inimicorum iniurijs,amp; contume-lijs impulfus ftimulatusque effeciffet.Quorum femper in id vnum ftudium vehemens fu iflet,vt ipfius Philippi animum per calumniasafe auerterent, quibus tarn facile credi, baud par fuiffe:Philippum debuiffe exiftimare neminem fibi fideliorem, aut dignitatis amplitudinisquc fuæ cupidiorem,quàm fe cffe,qucm fibi generum ex tarn multis claris principibus delegiffet, cuique poft morte tantas opes, tantu imperium effet rclióturus. Miratum verb fe magis fuifte,quonammodb adduci potuiffct,vti aduerfus fe copias mit teret,nifi eum,qui miffus eft ( defignabat autem Picininum) propter veteres inimiciti-as tarn cupide contra fe profedum intclligerct. Hæc,atquc alia huiufmodi cùm dixiffet, amp;nbsp;purgaffe præteritam contumaciam fibi fatis vifus effet,quæà focero vellet,adiccit.

Idque in primis vti àrege poftularet,vt c Piceno exercitum reduccret.Scire fe regem pro ca amicitia,quæilli fumma cum Philippo effet, eius voluntati facile obfecuturum. Quo nuntio pacatus Philippus,illi in gratiam rcccpto,poftulata conceffit,atque hæc clam rege omnia. Nec moraloannemBalditionum ad regem mifit,qui ijs de rebus cum cer-tiorem fadum orarctvtiomiffaexpcditione,cumexercitucPiccnodifcederet. Fran-cifei incolumitatem fibi, vt generi, ac filij, curæ effe. Nec tarnen, quænam effent pacis inter fe conditiones, atque an ijs rexipfc nominatus effet, quiequam nunciandum curauit. Hæc régi nuntiata nonnihil eum conturbauerünt : potiffimum cùm iam vfque adcó progreffus effet, vt refcrrepedcm,abfque dignitatis ac nominis fuiiaduraali-^ qua non poffe viderctur. Nam cùm pontifici fidem dediffet, non quieturum, donee Picentes Francifci dominatu liberatos inilliuspoteftatemredegiffet, hancafedeferi caufam honeftè nó poffe exiftimabat. nec verb dcerant,qui Philippum tam facile ilium inpriftinam gratiam reuocaffeopinarentur: qubd effetveritus, poftquam rexFranci-fcum b Piceno fummouiffet,(eratenim, natura in fufpitionem pfonus)ne resfuasj vbi aliquadiffcnfio exortaeffet, cùm vellet, perturbaret: præfcrtim cùm ab co, vna propè excurfionc, maximam agri Piceni partem Francifco ademptam cognouiffet* Quaproptcr cœptam expeditionem, ac magna iam ex parte confedam pcrfcqui infti-tuit, Balditiono edoóto, cur fibi non liceret fufeeptam femel pro pontificc caufam de-ftituere: quam, vt toto ftudio perfequeretur, pontificis Icgatus inftarct. Poft hæc oppi-dis,quæ ad Eugenij imperium redierant ,præfidio firmatis,adCornicisfaltum,haud proculaCingulo caftrafecit. Cuius confilio atqueitinere comperto, Francifcus propere inde mouit, ne aut in oppidoobfideretur, aut cum rege neceffario decertare co-geretur. Itaque oppidani cum fefc deftitutos eius auxilio animaduerterent, amp;nbsp;ad obfidionem res fpeftarc viderctur : miffis ad regem oratoribus, triduo pbftdeditio-nem fccerunt. Inde ad Caftruirt Planum profeótus, cùm oppidani deditionem detre-

h 4

9^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSl L

datent, ac propter opinionem rcfiftcrcnr,id continuo admotis copijs cepît. Et quo cetera oppidaminus reeufarentin ius ac poteftatem Romani pontificis redirc,oppidano-rumbonalegatiiufTumilitiin prædampcrmifit. Dum hæc aguntur, Philippus Franci* fei gratia ruriüs ad Alphonfum literas per tabellarium in eandem fententiam mifit, fed prioribus aliquanto vrgentiores ; orans, atquc obfecrans vt onlifïis Piceni rebus,exer-dtum in regnum reduceret. Etant autem conferiptse ex literæ apüd Francifeum, ab co quem Philippus ad fe miferat, quibus vrbis Francifeus ipfe didauerat : Cumque his li-tcris altéras idem tabellarius attulità Simone Guilino,quipro Philippo fœdusapud Terracinam renouarat : in quibus feriptum erat, reihinifci Alphonfum debere foederis ipfius legibus contineri, fimulatque is intcllexifletPhilippo placere, effe cxercitum in regnum redudurum. Quibusrebus Alphonfus grauiter commotus, præfcrtim cùm ca expeditio Philippi potiflimum hortatu à fe fufeepta effet: nec vera effent, quæ Guilinus feripferat: mittete quempiam è fuis ad Philippum conflituit, qui Cum illo his dc rebuS cxpoftularet. Itäqucvocatum adfcMatthæumMalcfetitum virum,amp;iurisfeientia,amp; confilio darum, cuius erga fe h'dem, ac diligentiam antea alijs in Icgationibus expertus fuerat, ad itcr comparari iuflit, atque quo turiore, amp;nbsp;commodiore via proficifeeretur : expedandü illi aitSigifmundumMalateftam,qui ad fe quàmprimum Venturus effet,per cius agrum breuius iter fore. EratquidemSigifmundusex nobili Malateftarum gtne-rc:ex quo multi illuftrcs viri belli amp;nbsp;pacis anibus ortifunt.Hic eum fua ipfius gratia,cum Francifei, cuius genet erat, fauore fublatus inter cöpiarum duces clarus habebatur. Qui cùm furentis procellæ venientem in fc impetum fuftinere fe pofte diffideret, régis amiciriam à fc expeti fimulauit : cam vnam return fuarunï falutem arbittitüs : amp;nbsp;quo tu-to iret, fidem à rege pcticrat, impetraucràtquc. Cæterùm cùm per eXploràtores certi-or fadus effet, regem procul à fc iter facere inflituiffe, eius adeündi confilium immuta-uir. Quem fruftra expedatum, vt rex ad fc non ire animäduertit : ratus ( id qUod erat) ilium aliquid noui cörtfilij cepiftc, cùm ab co itcr iam defledcrc cœpiffét s haud ampli-us differendum ratus,Màtthæum ad Philippum abirc iuflit,amp; vnàcum eo loannem Nu-ceum:quöd is return in Infubribus, vndc erat oriundus,acpræterea Philippi morum peritus putabatur. Qui ftatim Vrbinum verfus arrepto itinerc,per Piceni montanain Flaminiam primùm, atquc inde in Infubresprofedi, Mediolanum peruenerunt. Quorum aduentu cognito Philippus qui cos in vrbem deducerent, fummos viros obuiam mifmatque ijs diuerforium amp;nbsp;lautiä data.Eo die ad Philippum falutandi gratia in arcem ierunt : à quo benigne, comiterque excepti funt. Hine fada modo falutatione, confti-tuit Philippus tres viros,quibus cum agerent, quæ agenda effent: hi fuereVgutio Contrarius, Nicolaus Guetrerius, ac Francifeus Caftillioneus i quibus conftitutis rebus do-mum redudi funt. Poftridie eins diei, tres viri à Philippo his audiendis dclcgati ad eos venerunt, quidnam à rege pertuliffcnt cognituri. Ad quos Matthæus poft primos con-greffus filentio fado, hune in modum locutus eft : Miratur vehementer Alphonfus rex cum Piccnam cxpedicionem, Philippi potiflimu hortatu, atque impulfu aduerfus Francifeum Sfortiam fufccperit : ac Picenufti ingreffus, intra paucos dies tnulta illi oppida ademerit, atquein extremos iam Piceni fines compulerit,veniffcadfe àPhilippoloannem Balditionem cum mahdatis in quibus erat fe Francifeum Sfortiam omni pofita contentione, in priftinam gratiam rccepiffe : ac proinde magnopere orare, vti ea oniif-fa expeditione, ilium oppugnare abfiftatj id fibi per gratum fore, quandoquidem illi fidem dederit,fefe eum tanta belli molc leuaturum : in eoque Philippum hoefe facilio-rem præbuiffe, quod nîfi Francifeum tantis return anguftijs obludantcm,fibi reconcili-ari paffus cffet,eiu5 anliciaä,atquc operam in omne tempus perdidiffct.-quoniâ is fe per petuo fœdere Florentinis, ac Veneris iündurus effet, ne fortunis omnibus cuerterctur. Adhæc venifle paücis poft diebus tabellariu quendam cü binis ad fe literis,alteris à Simone Guilino fcriptis,eode propçargunlento,nifi quod hæ aliquâto duriorcs videban tur, qiias quidem literas régi conftaret, âpud Francifeum, quibus ci placuerat verbis, per Philippi feribam fuiffe confcriptas.Guilini autem literas paulo infolcntiores iudica tas effe,quibusregem monebat,vti eorum reminifccretur,quæ apud Terracinâ foederc comprehenfa effent: nô debercigitur eûfugerCjfcpromififfc, fimulac Philippo libuif-

fe'.

I

LIBER OCTAVVS

fctjfeab ca expcdirione difccflurum:ac proin vellet idfœdusratumeffe. Hæcau-tctn atque alia ciufccinodi funr,inquit, quæ regem in fummam admirationem adduxe-runt. Primum vero omnium quod Philippus tam facile fibi pcrfuaderi paflus fit, Fran-cifcum fyncera fccum fide in gratiam redire, quandoquidem per PetrumBrunaurum cxploratum habet, qui omnium Francîfci confiliorum eft confcius,eam reconcilia-tioncm Venetorum ac Florentinorum confilio à Francifco confedamefiejquodbre-uirciexituseftindicaturus. Quæ quidem omnia rcxipfe ex Troilo altero è copiarum Francifci duôloribus, qui hæc ad ilium fcripfit, vcra cfle compcrit. Miratur autem rex haud minus quod de conditionibus rcnouati cum Francifco fœderis nihil àfe cogno-fci volucrit, præfertim ijs de rcbus,quæ pontificis, amp;nbsp;fua quoque interfint, cùm adhuc nonnulla oppida Francifcus in Neapolitano regno occupata detincat. Nam in ipfo fœdere difcrtè comprchenfum eft, fi quando Philippo, mutata fententia, placuiflet, regem à fufcepta expeditione abfiftcre, præftare Philippum debere, vti Francifcus ex omnibus primùmregni oppidis præfidia educat, quod quidem à Philippo perinde ne-gledum eft,ac fi nihil omnino ad regem perrineat quicquam de Francifco cognofeere. Quibus profcifto de rebus grauius quefturus fuiftet, fi cum alio illi quàm cum Philippo res effet,quicum ftatuitfibifirmam,atqueincorruptamamicitiamfuturam.Quod autem adcaufæhoneftatem pertinet,confîderandum Philippo etiamatqueetiameft, cùm id bellum rex pontificis maximi iuffu cuius Neapolitani regni iura funt, coque ipfo maxime amp;nbsp;autore, amp;nbsp;impulfore fufeeperit gefferitque, non licere régi ab armis di-feedere, ne iufta de fe querimoniæ caufa pontifici exhibeatur. Præterea ( quod ad dignitatem fuam attinerc rex putat ) inultô fibi turpius exiftimaret, fi repente medijs ge-rendis rebus, præfertim in tam profpero viôloriæ curfu,qüàm fi nondum inchoata expeditione , hofte tantum irritato, cxercitum reduceret. îam enim nequid ignoretur,irt pontificis poteftatem fupra quinque amp;viginti oppida, præter caftella plurima, redegic fperatquebreui fore,vt eiedis Francifci præfidijs, rcliqilum Picenum in potificis poteftatem vindicet. Quod vt perficiatrquotidie à pontificcperlitcras, ac nuntios rogatur, Nec veto rex inficiatur, refpondiffe fe Simoni Guilino reduâurum fe inde exercitum,' fimulaccertior fadus effet, Francifeum cum Philippo in gratiam rediffe. Sed ca lege vbipontifici primùmfatisfadum effet, ac fibiCiuitella,Theanumacreliqua regni op* pidareftituerentur. Quod fi Philippus return fuarum fecuritatem rcfpiciat,certè ill* optandumeft,Francifco Picenumadimi,vteo totoppidis priuato,faciliore vti pof» fet, quem tantæ opesaduerfus eum contumaciorem fccerunt. Tandem veto fi Phi-lippus in eo pcrfiftit,vtvelitregem ab armisdifcedcrc,perficiatipfc(quodilliusfides poftulat) vtabfquc pontificis querelafibi facereidliccat,hoccertèpræftare Phi-lippus debet, cuius voluntati obtemperare, ob accepta ab illo beneficia, rex in primis: cupit. Cùm hæc dixiffet, nullo ci refpo nfo dato, hæc fe ad Philippum allaturos, ac de illius fententia refponfuros, dixerunt. Hæc multo poft Philippus ijs in arcem vocatis magis mirari fc ait, quod Alphonfus ( vt tacerct de pontifice maximo, quimaioreo ia terns effet, vt nihil de Nicolao Picinino diceret, quem virum probum, amp;nbsp;fibi fidelem cognouiftèt ) aliorum quorundam impulfu non effet ei in re Francifci obfecutus,quod-qucalijs magis, quàm fibi crederc deipfius animo, ac voluntatc perfeueraffet, ijs præ-cipuè,qui vbi vfus poftularet,proregno eins tutando,quantum ipfeparatus effct,eOTn-dere non fuftinerent : debuiffe certe Alphonfum plus fibi in ea re fidei habere, quàm cae teris omnibus,qui ilium fibi in gencrum,filiumque adoptaffet. Se quidem,fi cafus con* tigiffct,ei facile obfcquuturum in eiufmodi re fuiffe. Satis fibi conftare Francifeum fyn-cero animo cam rcconciliationcmquæfiffc:acproin ilium à fein priftinambenouolen-tiâreceptü cffe:Cupereq; admodüpræftare poffe(quod quidem pepigiffet)vti àrege it-lius vexandi finis ficrct:hoc vno,quod apud rege poffet,fefc iudicaturù.Poft hæcad Mat thæü conuerfu3,Tc,inquit,Matchæe apello, qui régi natione es propiotjCt multis annisgt; quâtû ex fermone tuo iudicare poffiOin Italia vcrfatus'es.Nó es,vtopinor,nefcius et qua tu ego Frâ.cifco,et quantû mihi is debet fed dolco me totiés,actâmultis precibus fruftra àrege cótcndiffe,vtiàfufcepta expeditioneabfiftat: præfertim cûfciatquâeiusamplitu di nijgloriæqj faueâ. Ad hæc Matthæus, haud dubiû fc Philippus etiâ aibitrar» Alphon*

49 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G ES tIS ALP HO NSI L

fum no minus fua ipfiuSjquàm pontificis voluntate aduerfus Francifcutn beUum fufccr ' pifle:quód ilium contumaciorem infefaótüm amp;cum hoftibus fuis confentientem videret: quod Venoto bcllo, præfertim poftquam is à fe digreflus Picenum occupalTet manifeftó apparuilTet. Nequeenimtam facilè regem in Picenum profedurum fuilTe, quo excrcitum à fe raitti fads erar,nifi eum Philippus tantopere rogalfet, quo eriam gra uius regé tuliffe,tanta à fe cura Philippû poltulalTc vti omifla expcditione in regnu excr citû reducerenpraefertim cum fibi per Pctrum Brunaurfi, ac Troilum conftaretjCam re-conciliationem fmularam cffe : id co, vt tan tarn à fe vim tempeftatis auerterct,qua aliter in re tam fubita declinare non polfct.idque omne Venetorum,fociorumquc confilio fa-dum efle, breui palam fore: qufidoquidem ab ijs ad Francifeum auxilia fub finiti fti-pendij fpecie ( ita cnim fama erat) propediem ventura effent. Nee veró Venetos id fa-duros fuilfcjnifihæcfidarcconciliatio deeorum confenfu fadaeffet. Cuienimverili mile videri, fi inimico animo in Francifeum effent, cos illi opem laturos. Plura dicerc volcntem Philippus interrupit. Subfccutum inde filentium, dataque venia, oratores oratorcs domumredudi funt. aliquot poftca diebus de cadem re adum. cùm tarnen in eo Philippus pcrftarct, vt vellet regem ab armis difeedere. Qua propter legati vt vi-dere tempus ibi nequicqiiateri,abeundi confilium ceperunt. Quibus fada difccdendi poteftate, Philippus régi renunciari iufïit,fe illû fibi partis loco conftituilfe, proin in qui bus vellet fua opera libéré vtcretur.Ad hæc fi qua ipfi proficifeetes audirér, quæ eorû a-nimos offendcrent,bono ea confilio à fe fada eiTe.Quæ tunc baud fatis intelleda,mox de pace,quam cum Veneris ac foeijs clam rege fecerar, dióia effe cogncuerut.Nam quo die ipfi Florentia egreffi funt regnum repctetes, fiue id fortuna ccciderit,fiuc deditac-pera aFlorentmis fadum fit,ijs audientibus Florenriæ promulgata eft. Inter hæc rex E-fim cum cxercitu ire perrexit ,cui oppido copiarum ducem, quern antè nominauimus, Francifeus præfccerat.huic ctenim viro maxime fidebat.Nâ prçterquâ quod fub eo mul tos annos in equitatu primos ordincs duxerat, fororem ci vxorem dederat opinione sd dudusquam de illius viri virture baud mediocrem concepetat.Scd erat is quidera pre-ferocilt;qua quidem re multos fibi infenfos fecerat)ingcnio.Hic(quæcunque tandem ea caufafucrit) fiue quod amp;Francifco quoque propter acerbitatem morumfc inuifum feiret, fiue quod maiora pracmia à regc fpcrarct, fiue quàd fimulato tranffugio abqutd noui cogitaret,quo Fran cifei res afïliólas,ac perditas reftitucret,aliquanto ante pepige rat perinicum Gheuaracis quidamadfemiflîfiieranr,traditavrbc,ipfeadregêtranfi ret. Itaque Efim pctenti regt obuiam profedus,haud cundanter vrbem tradidit.Fuit eius tranfitio Alpbonfo perquam grata,quoniam præter receptam vrbem tam validam intelligcbat hoftem magna virium parte per eius viri difeeffum nudatum effe, qui amp;nbsp;magnas copias in exercitu eius ducere, amp;magnæcxiftimationis amp;nbsp;nominis habere-tur,tùm propter rei militaris fcicntiamtùm,propter cam,queilli cum Francifeo erat,affi nitatem. Cogitabat duos præftantes dudores, quorum vtriufque confilio,atque opc ra forti, in prælijs vti cofucuerat, amp;nbsp;in quibus bonam fpei partem repofuerat, vno pro pe tempore illi ereptos cffc,quibus auxilijs deftitutus nec æquo campo dimicare, nec reliquaoppidafatis tueri fe pofte confidcrct,præfertim cùm ab ijs elufus, quibus maxi mè ndebat, cæteris dudoribus paruin fidci effet habiturus. Rex inde recepta Efi, ac lægatotradita,continuato itinere aduerfus Francifeum reda ducendum cenfebat. Nec prius confiftendum, quam ilium è toto Piceno pepuliffet. Cæterùm Nicolaus fpe fibi allata Rocca Gontrata potiundi, vtconfilium immutaret, effccit, docens, in eius vrbis præfidio, effe qui fibi clandeftinum aditum polliccrctur. Qua fpe addudus Rex cum exercitu eö profedus, caftra vrbi quam maxime potuit, admouit. Quæ quidem res fatis caufæ fuir, ne Sigifmundus Malatefta ad eum accefterit, arbitratus fibi fatis temporis dari ad munienda oppida, dum Rex in eius vrbis obfclïione occupa-tus foret, quod earn fini atque m^œnibus,validoque infuper præfidio munitam, obfi-dionem diu laturam non dubitabat. Alphonfus ea vrbe obfcffa, tentauit fæpius (deriuationibus pluribus locis fadis)fi quà poffet aquæ vfum, quæ proxima vrbi erat,oppidanis auferre, quo cos aquandi cômoditatefublata,ad deditionis faciendç necelïitatcm ardius compelleret. Etant in co oppido eomplurcs équités,quorum dux

crat

LIBER OCTAVVS.

«rat Robcrtiis Ncquus, c fancti Seucnni proceribus,qui cum cquîtatü, ätqüe oppîda-nis,hoftibus fcfc obijcies,omnes eorum conatus fruftrabatur. adhibitaintus diligentia licqui rioui motus concitarentur.Itaque ea res faepius attentata, cum no fucccderetjmo tis inde caftris Barbaram( id ei loco cft nomen )atque inde ad Metaurutn amnem fupra Fortuna: Fanum quo fe Francifcus cum reliquo equitatu reccpcrat, eotinuato itinerc copias duxiC'Quod poftquam Francifcus animaucrtitjfuos intra vrbem continuitLeui-a tarnen praclia quotidie eommittebantur jquibus faepius Francifci equitatus intra mœ-niarcpulfus cft. Pereosdics loannes Balbus ac Petrus Cotta legati à Philippo ad Al-phonfum profeóÜfuntjquo tempore regij legati quos fupra memorauimus, Mediolanum petebant. Hique eadem, quæ priores à Philippo regem oratum vénérant. Etcnim tarn crebræ literx à Francifco ad Philippum mittebanturvt femper in itinerc nuncios ad regem Philippum habere necefte effet. His igitur refpondit^miffos à fe ad Philippft qui ilium de toto animo, atque confiliofuo certiorem facerent, ex ijs fatis cognituruin Philippumjqux vellet,quæque fua fententia effet. Poft hxc paucis rerum furrimajquas ïegati ad Philippum pertuliuent, edocuit. Forte autem cum apud Alphonfum effent, tubicen quidam à Francifco in caftra regta profedus cft, impetrataque à rege pro cius ordinis moreatqueinftitutoliberiusloquendi lieentiamultanefariain Njcolaumprai fcntemipfius Francifci nomine probra congcflït,proditorem,aeperfidum appellans, acproin regem admonens,ne quid illifidemhaberct, nihilo fideliorem eum nbi,qua extreis principibus, quorum exercitus dux-crat, quaque ipfiFrancifco, fore, cuifidein dcdiftér,quo tempore apud Martinengum pax fada eft,commuiii c'onfilio aduerfus regem bellum fnfccpturû.Nec verb ilium aufurû fuiffe fuis modo arinisjfuisque copijs in Picenum,fed régis viribus conftfum,dcfccndere.Poftremó cum ad certamen Francifci verbis prouocauir,in quo amp;nbsp;duces paritcramp; milites de glona, ae dignitatc certarent. Apparituram quidem vno prælio eorum fimul,amp; mllitum virtttté,cuRdemq; dietn çter-nam aut gloriam,aut ignorniniam eorum alteri allaturum.Cùm hæc dixiftet,Nicolaus iam inde ab initio orationis fuæ commotus,multis haud Icukn ibus. conuitijs in Francif cum abfenrem conieólis, fidemfuam cxemplis multis cóprobans,atque ilium perfidie arguens,refpondit,Sibi pergraue cffe,quöd non effet ca valetudine, qua ante accepta in ceruicc vulnus extitiffet,üftenfurum fc fuiffe fingulari ccrtamine,vter eorum prodi-loris infamianotandus effet. Sedquandofortunahanefibi facultatem debilitato iam corpore abftuliffet,oblatam conditionc læro fe animo,cum bona régis venia, accipcrc: pofteroque die cum omnibus copijs,fub ipfamvrbem Fanum,patenti campo proceffu-rum.Quod cùm à fe poftulare Nicolau decoris tuendi caufa rex animaduertcret,vtriuf-' que paras feeuritati fefe confulturum recepit.Quibus conftitutis, nuncius in vrbem re ucrhis,quæcgiffct,quæ ve effetPicininimenSjFrancifcorcnunciauit. Qux cùm audiC« fetlxticiamvultu prætendens,pararifuosadtantægloriæ certamen in pofteriim dicm iuffir. At in regijs caftris ingens clamor,atque alacritas animorum fuit.eäque quæ vna intefcedebatnox,alijs pngnandi,alijs fpedandi defiderioaffedis,nunquam finem habi tura videbatur. Adcó omnes duorum prxftantiffimorum totius Italix ducum, duorüq; exercituum acfortiffimorum totius Italiæ equitum pugnam fpedare cupiebant. Atque animis iam fibi rcprçfcntabantpulchcrrimû illud fpeólaculum,in quo de gloria ac prx-ftantia rei militaris ageretur: vter ve melior dux effetjquod diu antea dubium fucrat, eft diem teftaturû. Poftridie Nicolaus hora conftituta, in campuni cum fuis proceffit. Rex vero procul inde ad mille paffus cum exercitu côfeditdiberû vti côuenerat,vtrique parti campum prçftaturus.Manfit in armis Picininus vitra horam tempusq; præftitutü, Fran cifei cum fuis cgreffum præftolatus.Cxterùm id fruftra fuit. Nanque Francifcus ( qua® tandem ilium ratio aut caufa mouerit,fiuc partäm gloriam iu difcrimcn,de qua co die baud dubie iaftabatur alea, adduccrc dubitarit, fiue quid aliud pcrtimuerit)intra vrbS luos continuit. Quo vifo Nicolaus tanquam vidor m,œnibus iniultans,vfquc ad pertas cucurrit, hoftem voce compellans,increpitans,in cUmque conuitia iaóians. Cum-que nemo obuiam exiret, exultantibus atque triumphantibus fuis in caftra fe rccc-pir. Poft hæc ?dphonfus quum in his locis tempus ncquicquam tcri cerneret,nec propter naturalem ficum obfiderieam vrbem poffcjquoniainmari aUucretur,quacommca

96 de gestis alphonsi l

tus commodè importari poflcnt:amp; Francifci præfentia cam obfidioncm laboriofîorcrji facerct: dimflîs àfe Icgatis retro ducerc exercitum inftituit: diuifîsque copijs Nicola-usMontem Aurcum, ipfe montem Arbotum (ita appellantur ca oppida )contcndit. Ex quo quidem contigit, Francifeum inter duo hoftium caftra medium efle. Rex deinde continuato innere, Efim,atque inde Auximum, quæ oppida in pontificis ditioncm fua voluntatc redierant,atque inde Firmum duxit. Cunque iam ad alteram oppidi partem quæ ad portam vergit,caftrametaretur, Alexander Francifci frater,vir acer,qui eius vr-bis,vtoftendimus,cuftodiæpræerat,fubita eruptione fada (habebat cnimad fexcen-cosequites)poftremumagmen,quodIoannesVirftimillius ducebat,à tergo aggrelfus terrorera intulit.Quod vbirex per clamorcs àtergo exauditos agnouit, rapta côfeftini fignain hoftem conuerut, caftrorum opéré intermilTo : hoftesque iam pugnaimplici-tos facile in fugam verfos, intra vrbcm repulit. infigne prælium ante portam fuit : rgeij (uperiores,antemurali,quodpro vallo Rabat,vi capto, vfquc ad portam pugnandopro-greflî'funt. inde ad munienda caftra continuéreditum. Erat ea vrbs magna atque opu-lcnta,totius Piceni longé munitiflimà. in ea cminebat rupes quædam tantæ altitudini-vt ex ea perinde atque è fpecula quadam excelfa, omnis propè Piceni ger defpedares tur. in eius rupis cacuminc planities modica inerat : quæ muro cinda crebris turribus interpofitis arcem inexpugnabilem fecerat. Earn verô areem quôd in orbis propè formam, natura circuncifa rupes fuerar,Gironem vulgô appellabant. Quam quitene-bat, vniuerfam Picentium prouinciam tumultu ac terrore quatiebat. itaque Alphonfus profpedo vrbis fitu,quam quidé nô vt oblîdercteo venerat^fed vt experirctur, an fuo aduétu motus aliqui in vrbe fierêncùm nônullos dues efte accepiiret,qui pulfo Franci fciprçfidioRomano pontifici dedi cuperét,paucis pôft diebus motis inde caftris adTur rim Palmarum compofito agminc profedus eft,eo videlicet confiliovttentataprius Afeulo vrbe exercitum inregnum hybenandi gratia reduceret.Quo ego tempore à Ge nuenfîbus mifTus, quibus cum rege tum bellum erat, vtde inducijs agerem, pridic quam moueret, ad quoddam caftcllum, baud procul à Firmo perueni. Cumque poftri die mané ad cum iturus effem, ex ftatiuorum incendijs caftra inde mota agnoüi* fubfe cutusqueconfeftim citatis equis, non fine diferimine, propter hoftes, quibus mos diere dintium à tergo agmen infequi, baud prius alTecutus fum quam Marranumj quo in loco caftrafecerat,perucnit. Etquoniam nox iam fuberat(nunciato eitantumodoper Lupum Vrreum,quitum caftrorum præfedus,omnibus purpuratis longé præftâbat ad uentu meo)nibil propterea eo die egi. Eodem vero die pauloante quam in caftra per ueniftem, Petrus Brumaurus,ac TroÜuS) de quibus fupra mentione [ecimus,de prodi-tionc fulpedi comprebenfi funt, armis amp;nbsp;equis,atque omni rerum fupelledilc direpta. Ncc itatemperari mibtum furor potuit, propter rei atrocitatem, quin amp;nbsp;omnis eorum equitatus eandem fubicrit calamitatem* Quod tarnen iniulfu régis effedum eft.Sufpi-tionem de bis prætcr cætera,fecerat cpiftola quædam à Francifco, vt videbatur, feripta amp;nbsp;cum nuncio intcrcepta:qua rogabätur,vti cogitata maturaret,nec amplius differrent. Quos pofteaNeapolim perdu6los,in Hifpaniam milfos rex in arce Satabiæ vrbis Valen tini agri, cuftodiri imperauit. Poftridie cum rex inde mouilfet, in itinerc eum falutaui, literasque ad eum feriptas tradidi.Quibus ledis cognita aduentus mei caufa, fc fc caftris pofitis quæ attuliflem auditurum inquit.Cæterùm eo die nibil ca de re,quoniam fc ro c^ra polita elfent,agi potuit. Poftridie eo iter pefcquentc ventum eft Afculum vrbe in Picentibus validam,utuquc nobilem, quam ab alteraparte mons fublimis, in quo fi ta eft arx, ab altera Truentus amnis ripis præaltis munit.Vrbs ipfa plano ac patenti cam po pofita atque ædificijs perfrequens. Eius oppidi aliquot eines, patria per feditionem pulfijCü ad Alpbonfum profedi effent,cique fpem feciffent inteftinorum motuum vbi cum exercitu approqinquaret propter cbentelas quas in vrbe baberent, ne tantç occa-fionideeffet, magno præfidioFancifcum nudatum iri arbitratus, fi ei tanta vrbs tamq; oportunèin ipfo Piceni agriintroitu fitaadimeretur,facilioresque fore poftea pontifici aduerfus Frâcifcû belli reliquias cö confeftim duxit,acfub vrbcm ad mille pafTus caftra fecit. Erat ei vrbi præfidio loanes Francifci frater cum valida cquitum peditumq; manu ipfeq; impiger. (^i vbi regem aduentaffe confpicatus-cft,defenforibus per m^nia,tur-

resque

LIBER O C T A VV S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.97

rcs(?iüe dîfpofitisjipfe per vrbem, ne quidandeftini ciuium conuentus Reri pofTcntjar-matorumcateruaconftipatusjincedanteribat. Rexvero vtprimùm caftra pofita funr, vt vrbisfitum propius fpecularctur,trans fluinenjquaarx fita eratjcumpaucis equitibus nullo obfiftente fe contulit.Inde reuerfus in caftra reliquum diei ac nodis tempus^quic ti dedit. Poftridiequæ vellemjdicendi,fine arbitris poteftate fada^hunc in modum verba feci : Si rede animaduertes rex, quæ Genuenfibus amicitia cum Neapolicanis regi-bus,multis iam ab hinc feculis fuerit, profe do bellum hocjquod tccum geftimus, non odio,autinuidia,fed officio,amp; quodam amicitiæ iure fufeeptum à nobis ac geftum efte iudicabis.Neque enim absque ingratitudinis,atque impiecatis notajCosrcgesjquorura regnum mercatoribus noftris æquè, ac Neapoliranis ciuibus feinper patuit, ex quo fru-mentum, atque omne genus commcatuum exportare nobis integrum fuit ( vt illud ciui tatis noftræ horreum rede à nobis appellari poffic) in quorum denique ciuitatibus res, fortunasque ciuium noftrorum implicitas cum eorum ditionis hominibus habemus, bello opreflbs atque à nobis auxilium poftulantes defercre potuiftemus. Neque enim quiequam ad nos pertinere videbatur ea difeeptatio, videlicet vtri veftrum regnum ipfum iure deberctur. contendentibus vobis de principatu ad humanitatem,amp; officium 'Roftrum pertinere duximus eiopitulari,quem amp;Neapolimrcgni caput tenenté, amp;Ne-apolitanorum vocatu in regnum profedum feiremus. Nec vero id alia ratione ànobis tadum exiftimafe debes,qui non ignoras quo fempercuItuquàqueobferuantiaHi-fpanos reges,vnde genus ducis, profecuti fuerimus. Poftquam autem Renatus tibi vi-dori ceffir,fatisfadum officio, amp;nbsp;amicitiæ arbitrât!, nihil vivra aduerfus te conati fumus. Quin potius amicitiam tuamquemadmodum priorum Neapolitanorumregum, nobis Vltrô expetendam putauimus,certandumque pofthac non armis,fed beneficijs, non o-dio,fed amore amp;nbsp;fedulitate ftatuimus. Nec verô tibi Genuenfîum amicitia, vt opinor, afpernanda cft. quippc ijs amicis, nulla in Italia reliqua gens fuerit, cuius ope,inimici tui regnum tuum labefadare poffint. habes pofthac regnum ipfum quietum, ac ftabilc idque longo iam quaftatum bello, liberis aduenarum commercijs, breuiin priftinam fortunam hauddubèredadum videbis, quod vnum profedo rex omnium àte maxime optari debet, fi quid te gloriæ amor tangit,cuius ab ineunte ætate cupidiflimus iudicatus es. Eaenimvera,ftabilisque principum, acregum gloriaeft, ciuium, acpopulorum quieti,acvtilitati confulcre,vtquas calamitates bello acceperunt, refarcire per pacem queant. Hancipfam quoque pacem Philippo Mediolanenfium principi,haudmole-Itam fore ( quo rcfpicere videbaris) ex literis eiusfatis nofte potuifti. Fuere verb, qui Genuærenuntiarint,te quoque à pacis confilijs non adhorrere. Quod quia facile cre-ditum eft. Legatos feitoiam defignatos efte, qui Neapolim ad te de pace aduri profici-feantur. Ego verô ideo ad te præmifTus fum, vtiinducias in aliquod tempus petam, quo interim fulpenfis armis, liberiore iam animo,pax ipfa ( poftquam legati aduentarint) tra dari poffit. in idquefidem publicam obftringam,vbi inducias concefTeris. Adhæc Rex Nonfum vfqueadeô gloriæauidus, vtnonmultopacis, amp;nbsp;publicætranquillitatis aui-diorfim. Neque verô autnaturæ, aut confuetudinis uoftræ eft, petentibus pacem negate. idque femper inhumanum,atque impium duxi.Quis enim tam demens eft,quifi pof fitpacefrui,malitbellocontendere?Equidembellum hoc non bellandigratia,fed vt regno potitus,bello finem imponerem, fufeepi geffique. Nec me præterit, quantafem-per amicitia Genuenfibus cum maioribus noftris extiterit, ob eamque caufam in amicî-tia perfeuerare potius quàm bellum gerere femper optaui. Vcrùm enimuerô ita tulerunt fiuefata quædam, fine tempora, vtconfilia mutarenccelfefuerit. Philippo,aduerfus cuius voluntatem in ea re nihil agerem,pacem ipfam probari gaudeo. Legatos de pace, vbi venerint,libens audiam. nec per me ftabit,quominus pax côponatur,fiquææquuni crit præftare Genuenfes non grauentur,de inducijs autem( quando quidem per eas pacem quietiùs tradari polfe intelligo )quominus perte agatur,nonrecufo. Abeofer-inonedigrefTus, cumijsquos ipfedelegit, deinduciarüm conditionibus agere cœpi. Ki fuere Lupus Ximenes,Baptifta Platamonius,acloannes Alzina. longa mihi cura ijs difeeptatio, amp;nbsp;controuerfia extitit. Quinam ipfis inducijs comprehendendi cfTenr, cùm ij pro rege vellent amp;nbsp;aliofS Genuenfes comprehend!, qui ab Adurnijs per id

89 de g es TIS ALPHONSI î.

tempus Genuenfcm rcmp. gubernantibus, vrbe pulfî, ad amicitiam regîs confugerant.' Denique cùm vidercin inducias aliter claudi non polTe juifi ijs comprehenfîs , nec mihi id ipfumfaccrcliceret, petita à rege difeedendi venia, biduo tarnen poftin caftris permanfî. Nam propter Afculanos milites, qui paflim populabundi vagabantur, non poteram abfque periculo inde euadere. Obferuabat autem rex, an aliqui motus à pro-pinquis proferiptorum concirarentur, vti ab initio fperauerat. Cumque neminem prælt; fidij metu,armafumere andere aniniaduerteret,ipfe flumen cum exercitu tranfgrefltis fuæ fidei Si Pontifici fatisfaclnm arbitratus, cùm Francifeum hoftem è Piceno fummo-uiflet,inftanti iambruma, Adriam profcôius eft. Priufquam AfculodifccderetjThe-ramitanijqui ad earn diem in Francifei fide permanferant, potentiam régis veriti, ad c-um mifcrc,qui vrbem, prætcr arcem, in fna poteftate clTc, ac paratos deditionem face-re , fignificarent. quos benignè fufceptos,amp; collaudatos domum remifit, miffis interim qui vrbi praefidio tuturi effent. Poft hæc loannem Antonium Vrfinum Taliacotium,Paii lum Sangrum, lacobum Monthagatham, cum nonnullis alijs copiarum duótoribus (ad duo millia equitum erant) ad Nicolaum, quern apud Montem Aureum cum exercitu conftitiffe diximus,proficirci iuffit:qui quæpontifici oppidareceperat,vnacumillo tuerentur:amp; quireftabantin Francifcifide populis bellum inferrent. Cùm autem cflenc in itincre, audicrunt Nicolaum, plerifquc fuorum captis, ab hofte fufum, fugatumque Cife. Nanque Nicolaus cùmfenfiffet Fracifeum aduerfus fecumGopijs,quas raptim poft difeeftum régis contraxerat, aduentare, aliquot cohortes è fuis per aduerfum mon-tern circummiferat,quæ pugiiæ implicitum àtergoadorirentur: ratus ( id quodreimifi-taris ratio poftulabat ) ilium in medio citcumuentum euadere non poffe. Cæterùm amp;nbsp;qui miifi fucranttardius iter fecerant :amp;ijs qui in caftris remanferant, tanta celeritate, atque impetufuperucnit boftis,vt adinduendaarmafpatium vix fuerit. Pauci,qui pra* fidij caufain armis crant, eorumimpetum cxceperunt. Quod cùmNicolaus animad-uerteret, pro tempore exhortari milices cœpit : vti correptis armis, hofti obuiam prodi-renc: nec tantam fibicontumeliam incaftris inferri patcrentur. Cæterùm amp;nbsp;fubitus ho-Itis aduentus, amp;nbsp;eorum abfentia, quos clrcummiftbs diximus, quorum nullus appare-bar, nullus ientiebatur clamor,tantum ijs terrorls incuffit,vtmagisdefuga,quàmds pugna cogitantes pudori falutem anteponcrent. Cliuus,inquocaftra pohta erant, amp;nbsp;oppidum proximum diffipatos fugaferuauit. Nicolaus quoque cùm rem defperatam, ac piofligatam ccrncret,tentatls omnibus,quæ adbello clarum ducem præftare æquum erat, faluti amp;nbsp;ipfe confuluit. Hi vero, quos à tergo miffos diximus, cùrn per explorato-res, quos præmlferant, accepiffent, fuos iam fufos Si in fugam verfos, nec iam prælium iaftaurari pofferantequam in hoftis confpeôtû veniffent, qua vcnerant,ad Nicolaum rc uercerunt.Nondeftiterunttarnen ,quiàrcge mittebantur:cœpcumquciter perfecuti, fefe cum Nicolao coniunxerunt. Quibus copijs audus,qui adhuc Francifeo parebanr, populos vexare rurfus coepit. Dum hæc in Piceno aguntur, rex Adriam, atque inde ad Ciuitarcm Apenninam profeôtusffhcramitanæ arcis cura non abieda, Raimundum Bu ilium præftantcm vlrum,cum ijs, quibus præerat copijs, ad earn arcem obfidendam ire iuflit. Cæcerisque copijs in liyberna, in loca circumicóla dimiffis,ipfe Neapolim redijr. Raimundus Tlieramum, vti iuffus erat, profedus, atque ab oppidanis in vrbem baud cundanter receptus, ante omnia, quo omnem auxilijfpem obfelfis adimeret, arcem ipfamcircumuallauit,non abinteriorimodo, verùm abexteriori quoque vrbis parte baud modicælaritudinis fO'ffaperduda,præfidiaque circa eam,vbicunque opus eflevi-debatur, difpofuit, quæ neque egredi quenquam, ingrediùc, neque vllum commeatu-um genus inferri paterentur, tentatis interim fruftra cæteris artibus, fi qua expugnari i-Cfa arx poffet.Sed erat amp;nbsp;naturali fitu,amp; opere permunita, atque ideo nec vi,nec operi-

us exp ugnab ills. Per hunc modum fupra duos méfes circumfefli,ad extremum cogen-tc famis metu, cùm auxilium defperarent, quod àfetàm diu nequicquam expedatum viderant,Raimundo arcem dcdid'erunt,falutcm fuam, ac fortunarum padi. Qua rece-pta,prælidioquc valido firmata,Raimundus Adriamcopiasreduxit,atqueibihyemis rellquum quicuit.Vt autem ad rem Genuenfem redeam : rege Truentum amnem tranf* greflb, per Apennini iu^a, qua iter eft Nurfiam,primd‘in Hetruriam, atque inde Ge-

Quam

liber ÖCTAVVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^

nuaniperuafî,prîusRaphaële Adüfnio,quituiTiprinceps Genuenfèm remp;obtmc-bat, ijs de rebus, quas egeram,literis certiofe fado. C^ibus ille cognitis loannem Fe-dcricünli qui le regis amicum profitebatur ( qüänquäm mulris amicorurri difTuàdenti-bus ) Neapolim confeftim ad regem mifît. Cui cùm mandata expofuiflet, eî vti legatos Genuam mitteret, perfuafit. Satisfaduros ei reli^üa Genuenfes niaximè RapHâëlis du cis opera^qui pacem amicitiamque eius vehementer expeteret. In id àregë deledi Ca-rafcllus Caralfa, ac loannes Tudifeus cum rriandàtis Genuam profedi funt. Cumque de paccagere cœpiflent, atque in id potilfimutri inftarent, vt regis dignitati atque hono ri in prinlis confüleretur, multapropofucrunt, amp;illüdante omnia,vt Genuenfes in eius turris faftigio, qüaî prçtoriæ domui cohærebar,figna rëgiâ,vti anteà, diebus feftis tolle-rent. Qüod cùm non reciperetur à Genuenfibüs y cogitandam aliam quanipîam regis placandi rationem duxerunt. Quod cùm Néapoli, vbi rëx effet melius fieri pofTe vi-fum effetjBaptifta Goanus Iurisconfultus,ac Baptifta Lonielinus vit integritatis ac pru-dentiælaude clarus, Icgati ad regem iam multô ante defignati, vt diximus vnà cum re-gijs legaris loilgis nâuibus inuedi, profpera nauigatione Pùteolos peruenerünt. Qui-bus jpic contes datus funt vt effem, qui pro rep. noftra, qiiaî dé pace effent conficienda Uteris prodèrem. Erat tum forte rex baud procul venandi fludio pfofedus, qui vt au-diuit legatos adUentxffe, lætus eo nuntio, mancre eos Puteolis iuffitydonec Neapolim reuerteretur,præmiflîs interim, qui illis domum amp;nbsp;lautia praepärarent. Quz poftquam parata effe cognouit (ipfe cnim alia via præierat) Legati Neapolim accerfiti funt, pro-redit]ue in arcem regiam comiter, ac benignè à rege fufeepti furit,eöque duntaxat falu-tato, ac magnificis verbis ornato, nihil aliud eo die egcrunt. Poft de pace agi coeptum, in quo aliquandiu de conditionibus difeeptatum eft in eo maxime quod ad refarcien-dum regium decus pertinebat, contenrio vehemens. mulra liquidem in id à rege poftu-lara funt. Quæ cùm legati rccufarent, pax haudquaquam futura Videbatur. Ad poftre-mum poftulatum eft, vti Genuenfes patcram auream ( vbi régis pacem vellent) quot-annis dono datent, de conditionibus cætcris facile conuenturum. Quod cùm legati re nuerent, dicerentque, fe iniuffu ciuitatis, id pacifei non poffe (refufpenfa)miffusefl ab ijs cum mandatis qui, quidnam fieri Genuenfibus placeret, feifeitaretur. Ea veto res magnas rurfuS ciuitati curas iniecit, exaltera parte pacis comnioda, ex altera gloriæ ia-duram æftimanti. Demum frequenti fenatu coado, pubUcae quieti confulcntes, earn conditionem (quum quidem paxhaudaliter impettari poffet )recipiendara effe cen-fuerunt. Quod poftquamlegatis renuntiatum eft ( abiêóiis cacteris difeeptatiohibus ) pax in hæc verba conuenit:Pax,atque amicitia cum AlphOnfo rege Genuenfibus firma, perpetuaque pofthac éfto,bello ablata repetendi nemini pärtium ius competitOj nee re gis hoftes Genuenfis populi, nec rex Gertuenfium hoftes recipito, vllo ve commeatu adiuuato. Si quando fato aliquo, bellum turfus inter eos exoriri contigeritj vtriufque ditionis homincs,qui in alterius oppidis negotientur,agant ve,eorum bona tuta, libera que finito, eorumque exportandorum poteftas efto. Ad hæc neque rex Genuenfibüs, neque regi Genuenfes, etiam fi iufti belli cäufa intercefferitj nifi priraùm denuntiàtîo-nerada, belluminferunto. Iura, acpriuilegia vitro,citroque conceffavtraqueparsfé-ligiofiffîmè feruanto: Genuenfes videlicct,quæ regis ciuitatibus, ante Philippi dömina-tum : rex, quæ Genuenfibus Ncapolitani reges,ad Ladislai fupremum diem concclfif-fent, coemendi, atque exportandi frumentij Cæterarumque frugum ex alternis oppidis quæ in alterius partispoteftàtem deuenilfent, facultätem vtraque pars permittito. In ijs oppidis, quæ in alterius partis poteftàtem dcuchiffent,in quibus pars altera iuris ali-quid habere prætenderet, vtraque pars ius fuum teneto. Nec tarnen,fi quä eorum oppi-dorumoppidaniipfivoluntatededercnt,eafecipifas efto. Poftremo Genuenfes regi quot annis, dum viuat,honoris gratia patcram auream dono danto, ac Neapolim mit-tunto. Hæc, ita (vt conferipta crant ) in regis cortfpedu rccitata funt : qui tum ex graui morbo conualeicere cœpcrar. Quibuspcradis,GÙm'amp;rexipfc,amp; legatiin eaverbaiu-ralfcnt, continuo inde difeeffum eft:conftituto6uc tempore,quo pax ipfa promulganda effet,legatijcu bona regis vcnia,Genuärcuerfi funr. atque, vt quæ egiffent,àScnatu Ge-nuenfi rata habcrccur,pcrfecefunt.Eavero æflate, quæfccuca çftjAlphonfusad Populi

1 a

io8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEGESTISALPHONSI L

fontcm haud procul à Thcano profclt;5tus cft:eo quidem confilio,vt conuocatïs eo quaïO primiim copijs,in Piccnum reuertcretur,pontifïcis maximi rogatu:qui Francifcum Sfor tiam ex ca prouincia prorfus pclli,vtfibilibcra, amp;nbsp;quietapofleïTio relinquerctur, opta-bar. Intelligcbatenim fore,vt Francifcus quæ fibi ercptafuerant,oppidabrcui receptu-rusforet: nifi cius conatibus confcftim obuiam irctur. NanqueFrancifcus tum régis difceflii, tum Nicolai clade elatus, iam vtiquc copijs fuperior prædabundus per Piccnum libéré vagabatur: mulrosque metu populos ad deditiouem compellcbat.Ad hunc fontem,quem diximus,ciincli regniproceres,qui regem cum copijs fequidecrcuiflcnt, conuenire iufli funt. In qucis venit Antonius, paterna ftirpe Centilia,materna Vintimil lius, cum cquitibus trccenris : dc quo vt aliquid dilTcram, me in præfcntia locus admo-net. Nanque bic co ipfo tempore, quo rexNeapolitano bello occupatus erat, Calabris Brutijsque quos nunc vno nomine Calabros appellant,conflata ex priuatis facultatibus latis grandi pecunia, vniueriam earn prouinciam debellandam rccepit, breuique ma-iore cius parte in dinonem regis redacia, multam laudem promeruit.Acdcinu Cófen-tinos,atque alios plerofque finitimos populos régis imperio parère ac præfidia admit-terc in oppida coëgitJs vero paucis pólt diebus, quam ad regé eft profcdus,cum clàin aceufatus efrer,in cuiufdam ex aulæ principibus necem,qui crat regi cariiïimus, confpi-rafre,monitus,vtregiæ iræ cederet (rem palam efle) noólu cum paucis fuorum,ne miil-titudo confilium proderct,ncquc die,nequc nodeitinercintermiffo, Catantianum di-tionis fujc oppidum fcreccpit. Quod vbi in caftris manè compertum eft, admiratus rex illius faólum pcrægrè tulitJdqae haud fcrcndiim ratus,NeapoIim quamprimum rcuerti ftatuic,ac Lupum Vrrcuni,Vrnnum,Gartiam,Cabanellum,præftantcs viros cum copijs in Picena expeditionem mittere, qui cum Raimundo Buillo(qui ad flumen Humanum vitra Adriam progrcftiis,copias coegerat, regis aduentum opperiens ) feconiungerenc acpro pontiHce,vuo confcnlùbellumgererent. Quibus digreflis, ipfeNeapolimcum rcliquis copijs,paucis poft diebus reuerfus eft,eo confilio,vt ft Antonius Centiliadc quo diximus ad fe non acccderct, amp;nbsp;contumax efte pergeret, ipfe aduerfus eum copias äuceret. Lupus,Vrfnius, amp;nbsp;Gartias limnl atqueadRaimundum peruenerunt, fefe vnà cum eo itinericommiferunt. Cumque iam in Piccnum tranfgrefluri effent,Raimundus per exploratores, quos in diuerfa loca mifcrat,certior falt;ftus eft,Francifcum Picininum Ad montem Vlmum ab hoftibus fuperatum, captumque efte. Quo nuntio,vtpar erargt;^ omnesperrurbati, haud longius progredi deliberarunt, quod hoftem præter eas copias, quibus haud dubie tum fuperior crat,etiamob rccentem vidoriam nihil non Ferociorem fadum (id quod vcrifimile crat ) exlftimabant. Quorum aduentu cogni-to Francifcus confeftim poftfiifos hoftes ad Truentumamnemlnftrudo agmincaduen tauit,eo confilio,vt vel rranfeuntes arceret,vel iam tranfgreflbs inuadcret,vel ft nulli ap parèrenthoftes,in propinquosregni fines populabundusexercitum traijcerct. Cæte-rûm nullis reperds hoftibus,cùm infuper loca Piceno oppofita validis pracfidijs ftrmata circunfpiceret, procedere vltcrius deftitit, quaque venerat via, redijt. Qua re cognita dudoribus regij rctrocedendum arbitrati,inlocacircunicdadiucrterunt.lnter hæv /\1-phonfus Neapolim reuerfus, de induftria expedabat (ne quid per iram facerc videie-tur) vri Antonius omiflis cæteris confilijs ,ad fe purgandum acccdcrct. Vcrùm fine in-dignationc quadam animi fucccnfrus,fîue qua alia caufa ad regem proficifei reeufauP. Quin etiam didonis fuæ oppida, que partim dotalia erant, partim à rege acceperat, ra-ptim munire,frumcntaconuehere, pracfidiaimponcre, arma,ac milites compararc coe-pit,nec quiequam omnino prætermittcbat,quod ad eatuendapertineret. Quibus quan quam magnoperc rex offendebatur, nulloque modo committendum cenlebat, vt Illius exemplo(vbi tantum fcelus impuni ferret)idem cæteri auderent, quorum eiîent ingénia leuiora amp;nbsp;adres nouandaspropenfa, vehementiùs tarne offenfus eft literis quibusdam adfe, ac Ferdinandum fillum, paulo acerbiùs (vtferebatur)fctiptis. Quibusliteris conftituiffe videbatur,quæfua ipfius pecunia,fuifquemultis laboribus,acpcriculis adeptus effet, quæ ve tencret armis tueri, ncc ea, fc viuo, fibi à quoquam cripi paffu-rum. Ferebatur quoque finitimos regni procercs folicitare. Quo fadum eft, vt rex haud per vicarium eam expeditionem fibi fufoipiendam ftatuerit. Itaque admoduaj

L IB E R o CTA VVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lot

paruapeditum mann,atquc cquitum cclcritcr comparatajin Brutios îtcr arripuit.Quod poftquam vulgatum eft eos qui Antonio clam fauebant,mctus ingens cepit, atqueà propofito abfcederc cocgit. Alphonfus in Brutios profedus primo Luceronum op* pidum,quod ab Antonio tenebaturjpetijtjcaftrisquepofîtisjoppidanosmetucon-ftcrnatoSj antequam oppugnarc cœpilfct ( ncque cnim vim eius experirifuftinueruntgt; ad dcditioncm compulit. Deinde ad Roccam Bcrnardam ( quam vocant) continuo itum eft, in quo caftello expugnando aliquantum laborisfuit,caftcHanis,atqucijs, quos præfidio miferat, ob naturalem fitum, audacius repugnantibus. Cumque obfidi onem paucis aliquotdiebustolcralfcnt, adpoftrcmum defpcrato auxilio, ad cumdiem fruftraexpeiftato,amp;ipfîdcditionem fecerunt. Rexinde continuato itincreBclli-caftrum mouit : idque nullo refîftcntc, ftatim cepit. A Bcllicaftro Crotoncm duxit, vt ipfam belli arcem oppugnarct. Qua vrbe Antonio ademptajreliquum bellum facile futurum intclligcbat. Hæc vrbs Croto, aliquanto procul ab arcc nta eft : quæ olim in Calabris florentifsima, duodecim millia paftuum in circuituhabuiffctraditur. parua nuncquidcm,nec cultoribusadmodumfrequens. Scdquoniammari vicinaerat,vndc à Veneris commode Antonio fummitti auxilium potcrat:hoc maior aliquanto eius vr-bis cxpugnandæ cura regem incefferat. Atqui hue Antonius militum fuorum robur miferat : vrbisque ipfius euftodiam quibufdam ex ijs quos fibi fideliores exiftimabat, de-mandaucrac. Ipfe Carantianum ( quod oppidum longe fitu munitius crat ) arque opu-lentius, cura vxore, ac liberis, omnique pretiofa fupcUeôlilefe receperat. Qui vt au-diuir regem tot iamoppidis fibi propèvna excurfione ereptis, Crotonem petifre,ncc finitimorum quenquam pro fc arma fumere, ex ijs, quos fibi adfuturos putarat, con-» turbari vehementer cœpit, atquc, quod huiufmodi confilium cepiffetin primis dolerc amp;angi. Perftititnihilominus in propofito, venia (vtvidebatur)dcfperata. Quod au-tem vnum poterat,Crotoniates occulte perliteras, ac nuntios,item prîcfidiarios milites hortabatur, vt forti animo obfidionem ferrent. Id verb ( quantum coniedari potu-it ) eum fefellit, de refiftendo ab initio, cogitantem quod regem ,per vicarium aduer-fus fe bellum gefturum, putauerat. Cui quidem ( quifquis is effet futurus ) refiftere fe poffe confidebat : quoniam multi in regio excrcitu futurielfent, qui baud ilium fortunis euerfum vellent ; fore etiam aliquos è finitimis fpcrarat, qui abfente rege arma cor-ripcreauderent: quospræfentis metus, ac maieftas deterreret. AdCrotonemrexfub vrbem caftra pofuit.Quo vifo oppidani,fubito in mûris armati apparuerunt, atque in fta tiones diftributi alias partes alij tuebantur : leuia dehinc prselia quotidic fere funt fieri cœpta. Cùm autem res ad obfidionemfpedare videretur ( erat cnim oppidum fitu, ac mœnibus permunitum,amp; oppidani præterca adobfiftendum parati) rex quo eos ma iore metu incuffo, ad deditionem cogerct, tormentaæncaNeapolim miffis tiiremibus aduehi imperauit. Interim colloquendi cum hoftibus occafione data,tentare clam cœ pit, fi qua arte, aut confilio vrbe ipfa potiri poffer. Erat in ea Bartolus Ccrefarius pa-tria Surrentinus : cæterùm per vxorem, quam ibi cepcrat, ciuis Crotonias fadus,quera Antonius 3 illifidensvrbipræfecerat: qui cùm fe, ob id mcritum, grandem arege gra-tiam promereri feiret : communicato cum paucis fuorum confilio, regios nodufcalis clam in vrbem accepit. Quod fimul ac oppidani, amp;nbsp;externi milites fenfcrc, cùm pri-mùm arma corripuiffent, ad regis aduentum, animis fradis, errati veniam armis pofi-tis petentes, atque in Antonium culpam conferentcs,rcgi portas confeftim aperucrunt quibus pro fua dementia facile ignouit. Atque ita vrbs prætcr arcem recepta eft. poft hæc arx tentari atque oppugnari cœpta. Vcrùm enimuero tormenta,fine quibus paruin profici potcrat ( ob naturalem fiLum,prjîfîdiùmquc,quodintus erat,validum ) nondum conueda fuerant : quæ quidem longo maris, terrarùmque flexu agi oportebar. Quibus aduedis,atque arcioppofitis in maioremfolicitudincm,mctùmque hoftes inci-derunt. Dum autem aliquanto acrius pugnaretur,‘ Petrus Carbo, quem multis bene-fieijs fibi obftridum Antonius arci præpofucrat, fagittaidus eft. Cùmque ob id me-dicum c regijs caftris rcquircret, rogatus rex ad eum ire permifit Saluatorem me-dicum , qui vulnus curaret: fimul quipollicitando cum ad arcis deditionem allicc-ret. Cui cùm tandem id perfuafiffet, nullo prope tormentorum vfu arx recepta eft. Quod poftquam Antonio rcnunciatum eft, omnem prorfus fpcm rcrum fuarura

I 3

JOI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONS! I.

abiecît. Nam fi quid opis fpcrarc fupcro mari po ter at, earn fibi viam peuitus obftru-fam videbat. Quod vnum rcliquum erat, Catantianum, qua minus crat natura tu-tum, munimenti operibus fupplebat. Eft verb id oppidum in monte fitum, vndique accliui, atque arduo: prseterquam ab vna parte,qua facilior aditus erat: quo in loco arxdcinduftriaextruóhafuerat. At verb Alphonfus Crotonienfi arce in poteftatemre-dabta, eaque valido prælîdio firmata, Catantianum copias duxit:fituque oppidi perfpc do fub montem caftris pofitis, tormentisque ad earn partem, quam infirmiorem often dimus obiedis obfidere oppidum cœpit. Antoniani per aduerfum montem primo occurfantes tumultuofiùs deijeere regios conati funt. cæterùm corum conatus fruftra fuerunt. Crebratarnen prælia,quanquam lcuia,pcrfingulos diesconferebantur. Sedin dies minus fpci obfefli habebant, cùm regemiplum præfcntcm intucrentur, qui nifi expugnato oppido baud difeefiurus inde videretur: fe verb, ctiam fi aliquan-diu obfifterent,obfidioncmquc protraherent, omni tarnen propin qui amp;extcrni au-xilijfpcdeftituros,qubd neque Vcnctos,nequc alios principes, vicinos vepopulos ad cam diem prccibus moucrepotuiftent, in régis poteftatem neceflarib peruenturos efle. Quæ cum animo reputarct Antonius, quam prius fpcm in armis rcfpofucrat,cani totam in régis humanitatem, ac mifericordiam contulit, maxime cum oppidanos, amp;nbsp;milites,quos mcrccdc conduxerat, timidiores fados videret. Mouebat quoque cum vchemcntiùs fuorum pcriculum,inquosvcrcbatur,ncrexper iram,capto op* pido, grauius animaduertcret. Angebatur ctiam amiflione fortunarum, quas omnes in eum locum, vt diximus, congcficrat. Simul cogitabat oppidum ipfum, vt maxime ab aperta vitutus eflet, atcertc à longa obfidionc, ac fame aduerfus regem tutum efte non pofte,.fibi verb turn fpem nullam veniæ apud regem iratum fore, Haîc inquam a-nimo reputans mitterc ftatuit, qui régi fîgnificaret, cuperc fc cum co, fi itaplaceret, fide accepta, colloqui. Qui profedus in caftra,protinus à rege rcpulfus eft, affirmante non paflurum Antonium ad fe ire, nifi fe illc iuaque omnia fuo arbitrio, ac poteftatt permitterct. Ex quo rurfus Antonius in grauiores curas incidit. Pofthæc vno è regijs facerdotibusad eum proficifei permiftb,quorundam precibus,quos eius calamitas mouerat cùmexcoeognouiftet, fruftraàfc tentari caetera confilia, régis immutabi-1cm fententiam efte, adiré regem , fcque eius voluntati, arbitrioque pcrmittcrc,amp; quo magis ilium ad mifericordiam flederet, vxorem vna fecum ( qubd muliebris fexus ad mouendos animos efficacior eft) duccrc, nec vltimum cafum expedarc conftituit. Profedus igitur cum vxorc, in caftra ad régis tabernaculum ( cunótis rci euentum expedantibus ) vt ad regem venit, fupplex veniam orans, ad pedes eius procubuit. Vxor quoque genibus aduoluta, effufis lacrymis,pro viri falute orarc ychementius cœpit. ôia calamitatis fpecie rex commotus illi vitam concefsit. CatantianoacTrupia, quæoppida inillius poteftatc adhucerant, cedcre imperauit:fupelledilcque on^ni, quam Catantiani haberent,exportaripermifta,eum cumvxore, atque omni frmilix Ncapolim abire iuflir.Qux cùm obedienterfeelfter, Antonius,miflis,qui Tiaipiam regi traderentjcum fuis Neapolim profedus eft. Cæterùm Alphonfus recepto oppido,arcc-Zjue præfidio firmata,Confcntiam cum copijs fefe contulit eo confilio,vt loanncm Nu-ccum,CUIUS maxime fuafu Antonius aduerfus cumcontumax fuerat,quiamp;ipfcrcgis imperium pertinacitcr detredauerat,cùmabeofæpiusin caftraaccerfituseflet,inca-demadhuccontumaciaperfeucrantemopprimcret. Is verb Rendamoppidum,actria præterea caftella, quæ à rege dono acccperat, tenebat. Cumque Confentiam perue-niffet, Americum Capacij comitem, Rendam, lt;^ui locus baud procul quatuor millibus palfuum inde aberat, cum parte cquitatus primum mifit. Isquc ad mille paflus à Renda caftra fecit. Ea node, quæ infecuta cft, nonnulli oppidani loanni ob acceptas iniu-rias infenfi, nodu clam ad regem profedirenuntiare oppidanos partim officio, ac rc-giæ maieftatis reuerenria, partim ob acceptas à loanne iniurias,paratos eflc,fi maiorcs copias eb mitteret, oppidum dedere. Quapropter rex Francifeum Sifearum, cuius viri virtutem egregiam prioribus bellis agnouerat, poftridic cum peditibus mille eb-dem iuffit contendere. Quæ cùm loannes animaduertcret , priufquam vim cx-periretur, hort antibus amicis, quan quam ægrc, rclida arcc , adeundi regis confili-um cepit

LIBER O C T A V V S.

Wtn ccpit, fefe dus arbitrio ac potcftati fubmiflurus. Qui cum vitæ difSdefts j acquc anxiuspcrduceretur ad regem, qui receptie arcis adhuc ignarus, cumreliquis copiis Rcndam uerfus iter ingredi cœpcrat,FrancifcumBarbauariam, Philippi legatum ui-rum ornatifsimum,per eos dies ad regem profeólumjfortè obuiumhabuit,qui hominis fortunam miferatusjquod erat gentis fuçjihià re^euitam impetrauit. Cæterùuî ïaulélatus omnibus,quætenebat5oppidis:toto prætcrcaregno excederc iulfus eft. Qui poft mortem Philippi, ad quem fe reccperat, Francifeum Sfortiam, quipoftcaMc-dionalenfe imperiumfibi armis ujndicauit, fecutus,cùm Alexandriam urbem fidei fuæ commiftamLudouico Sabaudiæ duci proderet,adpoftremum inlaqueum,queni per Alphonfi clementiam effugerat, incidit. Ea uero expeditio quarto poftquain coepta fuerat menfe, finita cft. Poft hæc lofias unus è regni proceribus, qui aliquot oppida in ipfo regni aditu tenebat, cum Adriam vrbem, quæ maiorum moruin olim fuerat, per proditionem reciperetentaftet,nec res fibiexfententia fucceftifter, isque poftea Francifei Sfortiæ copijs adiutus Adriam fubito, atque improuifo petijftet, ca quoque oppugnatione fruftra tentata,in propinquafuæditionis oppida ferecepit. Hæcautem per hyemen ab co tentata, quo anni temporeregiac copiæinhybernacon-ceflerant, nee cogi facile potcrant. Eft cnim omnis ca regio, propter Apennini iu-£a,perpctuis niuibus,fcd præcipuè ijs temporibus,immerfa,quæ in illam fæuiunt,' frigoribus,coelique intempérie, vix incolis, atque affuctis tolerabilisItaqueinc-«nte Vere, Vrfinus, quem fuprà memorauimus, copijs omnibus ex hybernis euoeatis quibus cum rcxpræicccrat,Bozam lofiæ caftcllum petijt,idque oppugnare (caftris haud procul indc pofitis )aggrcftlis cft. Quod vbi lofias agnouic coadis raptim Fran cifei equitibus,amp; quos potuit, è popularibus fuisjcaftra improuifo adortus regios; fudit, fugauitque, Qua re audita Alphonfus, rem haudquaquam negligendam ar-bltratus, ne lofias maiores Francifei copias in regni fines illicerct, fimul vt Ciui-t£llam,quod oppidum haud procul à Truento amne fitum adhuc Francifco parc-bat,natura quidem,amp;operc munitum,in poteftatem redigerer, eo cumcopijspro-ficifei ftatuit. Comparatisque cclcriter j quibus opus erat, ad vrbemThctim con-iHtic. Cuius aduentu cognito, lofias conterritus, maxime quod à Francifco per id* temporis non multum iuuari poterat,propter pontificis maximi,ac Philippi copias Picenum agrum vexantes, régi conciliari per amicos curauit. Cum autem reconci-liatione faóta) équités ij quos Francifeus ad eum miferat,Truentum amnem pete-rent, inde in Picenum tranfgrefTuri, in regium equitatum ignari incidcrunt,à quo profligati, magnaque ex parte capti funt. Rex fubindc ab Aterno amne motis caftris , aduerfusTi;pentum flumen profeétus eft, co confilio vtCiuitcllæ belium infer-ret. Quod vbi patriarchæ nuntiatum eft,qui pro pontifice adhuc aduerfus Franeifeum bellum gerebat, confeftim ad eum profclt;ftus,orauit, vt copiarum partem in Picenum mitteret, ad belli rcliquias perfequendas. Cui ciim aftenfus eiret,Ioanncni Vinrimiliium, cums opera fideli ac forti fuperioribus bellis vfus fuerat (querriin Acar-naniam prouinciam profeôium , vt Carolo genero Acarnaniæ principi,per id temporis à Turcis obfefro,opitularetur,fufccpta cxpcditione,rcuocarat)patriarchadi-feeffo proficifei iuflit. Poft cuius difeeflionem, cum ipfc in ijs locis permancret: Ci-uicclla, dedentibus oppidanis, præter arcem, recepta eft. Quæ quidem ex omnibus regni oppidis nouifsima fuit, quæ in regis poteftatem pcrucncrit. Subinde Alphonfus ,arcis obfidione (erat enira munitiffimaamp;fitu, amp;opere : diuque obfidioncm latu-ra videbatur) Raimundo Buillo dclcgatamiilfoque Berengario Harilio cum parte cqui-tatus ad loannem Vintimilliura, ipfe Neapolim redijt. Raimundus ante omnia ( arcis oppugnatione tentata ) cùm nihil proficcret,tantùm ne quis ingredi, egrediue auc commeatus quicquam importarc polfet,attcntifsima cura prouidebat. Cuius rei tæ-dio aifeóti, qui arcem tuebantur, præfcrtim expedato nequicquam à Francifco toe diebus auxiliOjdeditioncmfccerunt.Quareccpta,aepræfidio firmata,Raimundus A-driam copias rcduxit.Et iamPatriarcha poft profedum ad fc IoannemVintimillium,Aii ftdum oppidum,quod ab co obfidcbatur,pcrculfis maiore metu oppidanis propter au-das hoftiu vires,in deditione ai?ceperat.(^ôquc viri eius opera fortiori vtctetur,cûpô-

104 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E G E S T IS A L P HO N S I L

tifids iufTu J copijs omnibus præfcdt. Poftidioanncs patriardiæ confcnfu mods ca-ftris, ad Ripam Tranfcntam ( id eft nomen oppido ) nullo hoftium obuiam fado duxit. Atque inde digreftiis inter Rotilium, ac Solitem oppida caftrafcdt, compofîto vfquc agmine iter faciens, quafî hoftis in conlpcdu foret. Eo autem eo confilio profedus elt, vt experiretur, an poftet clufo h ofte, ad Philippi copias, quels præerat Italianus FurlanuSjaut ipfe Italianus ad fetranfîrc, vticoniundis copijs Francifeum aggrederen tur, cui finguli pares cfte non poftent. Quam rem Francifeus coniedura fulpicatuSjmc diaprotinuslocade induftriaoccupabatzeorumqueconatus quocunque mouebant, fruftrabatur. Scxris caftris cum fub Montem Eripetum confediftet Sandi Vidoris oppidum, cum caftcllis plcrifque finitimis, pontificis maximi nomine in deditionem abf-que certamine rcccpit. Cætcrùm cùm întueretur, fruftra à fe tentari ad altera caftra a-ditum propter Francifei vigilantiam, conuerfo irincre ad Ripam Tranfentam rétroce-dere cum exercitu (id conlilium patriarcha approbante ) conftituit, co animo, vt per inontana,procul ab hoftc,adltalianum euaderet. Cumque ibi caftrametatus eflet,Cam pefclonites,acTcdonatcs, qui Romani pontificis imperium pertinaciùs detredabant, expugnauit, ac diripuif,quominus finitimi,iniedo metu, refifterent. Cunque ci nuntia-tum cflet, Francifeum cum omnibus copijs eo dimicandi animo contendere, caftradiligenter munijt( dimiflîspaulo longius à caftris fpeculatoribus per quos eius aduentuin certô cognofeeret) ne imparatos offenderet. Cætcrùm vanus is rumor fuit. Itaque inde moult, odauisque caftris Aufidum reuerfus eft: indeque poftridie ad Truentum am-nem mouit : caftrisque in fluminis ripapofitis, fubftitir. Francifeus autem, vthoftes rc-troceflifteagnoult,nihilominus tarnen in fufeepto confilio permanfit,vtfcilicet inter bina caftra médius federet, neutram partem infcquens,fed tantùm id agens vtneutri alter! coniungi poffent. Re ad confilium pcrlata,cùm quidcm,quànam via cum copijs ad Italianum tutius perueniri poftct,confultarctur,variabantdudorum fcntentiæ.Alij nan-que peditatus, amp;nbsp;equitatus florcm , trircmibus regijs,quæ inde baud longé aberant (Cinutilioreturba,atqucimpedimentis relidis) traducendum cenfebant: quoniam par-uo maris tradu ab Italiano diftarent: atque ita abfque periculo lung! polFc. Alijs fub vrbem Firmum ipfum cquitatus,acpeditatus robur,inftrudo agmine agiplaccbat. Vc-rùm hoc confiliuin haudquaquam tutum videbatur. Primùm quod Alexander Francifei frater, eorum per exploratorcs itinerecognito qui d c c c. equitibus præerat, facile vexare agmen à tergo poterat : atque eoufque pugnando, laceftcndoquc diftinere ho-ftem,quoad Francifeus cum rcliquis copijs accurrens medios opprimeret,terrorcm no de augente, afronte, fimul amp;nbsp;à tergo circumuentos: præfcrtim cùm hoftibus copiarum numero longé impares futuri effent. Quibus, quando fortunæetiam benignitatc id contigiftet, vt abfque detrimento, ( nullo reperto hofte ) coniungerentur : quemnam cquitum vfum fore præfcrtim cum hoftibus copiarum numero longé fuperioribus fine tentorijs, fine miniftris, fine farcinis. Ioannis verb confilium fuit, vt itinere longiorc,cæ terum eodem tutiorc, per Apennini montana excrcitus duccrctur. Pofte enim cà cum impedimentis,atque omni exercitu,(inuitis hoftibus)tutô euadi. Cuius confilium cùm plurcs approbaflent, Afculum verfus perrexit, atque inde per Apenninum colle tranf-jnlftb(quem Sibyllæ accolæapcllant)incampisNurfiæ,latæpatent! planirie,confedit, atque indecontinuato itinere,inFulginatemcontendit, cuius profedioncm cùm baud amplius afc impediri pofteFrancifeus agnofcerct, qui hoftes abeundiconfilio retrocefliftc exiftimarat, confilij pœnitens, quod prælij fortunam non tentafi’et,ePl-ceno excedcre, priufquam tantæ copiæ coniungerentur, dccreuit,ne fibipoftea, cùm vellet, difcederc integrum non effet, ne ve aut obfidionem pari ( quod fibi turpe ad fa-mamhominum ducebat) autcerténcceffario depugnare cogcretur. Atloannes Matc-licam verfus arrepto itinere in Cinguli fines, quibus in locis Italianus cum copijs erat, profedus eft,carumqucctiam copiarum quæ Philippi erant dujç fadus, caftra cum caftris iunxit. Deinde ad Vicos j fub vrbem Cingulum, perdudo exercitu , eos vna cxcurfione cepit ac diripuit. Inde ad Mcloncm dudis copijs aliquot dies in eius op-pidiobfidioncconfumpfit. Adpoftremumoppidani(cumnullafpcsauxilijcffct)falu-temfuam,amp;fortunarü pad! in pontificis poteftatem venerunt. Miffa deinde copiarum

parte

LIBER O C T A V V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io ƒ

parte ad Sanâüm Angclum, cùmoppidani præter fpeinrefifterentjadmotîsvndique copijs,oppidum vicaptum jatqucin prædam militibus datumcft. Pofthæc loannes cum animaduerteret Francifeum èPiceno in Vrbinatem concclfîfïèjamp;eajquærcli-’ quaerant incius ditione Picentium oppida, propter naturales locorum fitus,valida-que præfidia ijs impofîta obfidione magis quàm oppugnatione tentanda elfejinftarct-que vis hyemis, reuerti ftatuit, atquc exercitum in regnum in hyberna rcduccrc. Rc-lidis igiturpontificis, acPhilippicopijs, aduerfus vrbemFirmum, non amplius per montana,vt venerat, fed per plana iter cepir,ac non proeul à Monte SandOjCo die cou ftitit. Cuius inopinato aduentu oppidani conterrîti, ante quàm vim experirentur emif-fis confeftim ad eum oratoribus , qui fignificarent y fe pontificis maximi imperata pro-tinus faccre paratos elfe, deditionem fcccrunt. Aliquot præterea caftella circunieôla abfque certamine ) rccepta funt. IndeadMontem Altum profeélus, ibi aliquot dies inanfit. Interim Firmani, coniuratione fada, fpc propinqui auxilij à Francifco dcfccc-runt, (Alcxandro fratre inarcem rcpulfo)quö amp;inagna equitatus pars vna cum eofe rccepit. Quod vbi loanni nuntiatum eft, fiibito cum omnibus copijs ad ferendum op-pidanis auxilium aduolauit. Idem fecere pontincis, ac Philippi eopiaê, qu«in propin-quo erant, vti ofiendimus. Cum autem arx ciufmodi Foret (qüodfuperius demonftra tum cft ) vtnee vi, nec machinis vllis, fed diutinaobfidione tantum cnet expugnabilisgt; præmunitis ijs vrbis partibus, qua ex arce in vrbem defeenfus erat, ijsque ab exterio-ri parte inftitutis, qua: obfidioni ncccftaria videbantur, ipfe cum reliquis copijs, vteas in hyberna dimittetcret, in regnifines conce/fit. Vixanno póft Eugenius pontifex cer tiorfadus,Francifeum Sfortiam fuas,atque auxiliares copias cogéré,ac Tudertum perere conftituiffe ( quod oppidum fexaginta millibus paftuum Roma abeft) de illius aduentu valdc folicirus, accerfenda à foeijs auxilia cenfuit. Nam quod partem Tuder-tinorum fcicbat Francifco in primis fauerc,in quosilleindulgentiorfueratdumcavr-be potiretur, amp;proptereaFrancifeum baud temerèidconnlij ccplflefufpicabatur(is enim præter Picenum, etiam in agro Romano oppidaquædam occupauerat ) mifit Lu-douicum patriarcham legatum ad regem. Isque Ncapolim profedus,ac magnifiée pro dignitatc fufeeptus, limul ac reiaduentus caufam expofuit, auxilium ab co baud diificulter impetrauit. Nec mora loannes Antonius VrfinusTaliacotius cum duobus millibus equitum ad pontificem ire, feque cum illius copijs eoniungere iulfus eft. In-tcrcaFrancifcus coadis copijs, in agrum Tudertinum contendit, quo vno Ferine tempore amp;pontificis, amp;rcgis copiæ conuencrunn Quo cognitoEugeniusNicolaum Car-dinalcm Caupuanum(eratisinvrbegratioFus,ac potens )quód eius fides nonnihil fufpcótaeflet, propteramieitiam, quse illi cum Francifco crat) Roma amouendum cu-rauir. Francifeusautem,vtperexploratores agnouit, pontificis copias opinione fux ampliores eiTe, fruftraque fe, nec line periculo, quod eonftituerat iter perfequi poife, nuitato repenteconfilio, antequamin hoftium confpeÓlum veniret,in agrum Vrbinatem rcdijt. Quo digreifo pontificis , acregis copiæ in Picenum proficifei perrexe-runt: vt ea oppida,que in Francifei fide perftirerant,armis aJ deditionem cogerennSed Eugenius Francifei potentia vcricus,cum magnas ab eo copias duel nuntiatii eflet,Tho-niam, tunc Epifeopum Bononienfem(quiilli in pontificatu fucecflit)hominem propter multaru rerum fcientiam,arq; eximias virtutes illi aceeptiflîmû,lcgatû ad Alpbonfum mi ferat,qui maiora auxilia poftularet .Isqi ad regeprofettus :Cognofcis,inquitrcx exLu-douico legato fatis,vt arbitror,pótificis res,quo ftatu fint,quantoq; indifcriminc verfen tur: xxpctlatin Tudertino Francifeus SFortiahoftis magnis viribus cótradis,quibus Eu genij copiæhaudpoflintobfiftcre.Suftuierûtanimos aduerfarij ipforumoreaduétus illi iis,ac Fama. Nam, quo têporcTudertû vrbem tenebatmultos libidues quô cæteros fer uire eogeret,bencficijs obligarat. Hi rerum nouarû cupidieius aduentum auidè præfto-iabant: vt Eugenio non minus de ciuium fide,quâ de hoftium vi laborandû fit. Mififti ru quidem loannc Antoniû Vrfinumadponrifîccmcum copijs:cæterùmquanquamisefl: vir iri.armis præftans.dt copias habet non alpernandas : tarnen ad tantam vim hoftis ar-ccndâjhaud facis vider.Eft nobis res,vt fcis,cû hofte reimilitatis pcritiJfimo ac vigilantif-fiuio, vt haud teraerè çu CQ cou^'çdic.ndum fit. Nam fi quid finiftri (quod Deus auertac

lotf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI L

pontiHcîcontîngerct,non folùm Tudcrtinus,fed ctiam Picenus agerjqiiï tuis laboribus ac periCuIis pontifici reftitutus eft, rurfus in hoftilem potcftatem recidcrct. Petit igitur à te Eugenius, oratque vt præter eas quas adhuc mififti copias, alias mittas, ne quæ nûc funt, in gtauius difcrimen incidant. quod vt facias, tu a viftüS,aG fides poftulatMaiorcm gloriam, aut ftabiliorem confequi non potes, quàm fi pöntificis maximi dignitatem ma ieftatemóue perpetuô conferuaris, atque auxcris. Ad ea rex, ld quod ad hune diem feci poft reditüm noftrum in gfadäm, quoad mihi vita fuppctet,nec re, ncc opera, ncc au-xilio tuendæponrificis autoritati fum defuturus,necprooppugnandiseiusaduerfarijs Vila vnquam pcrictilarecufabo i neque committamjVt pontifex mcrito de fide meaque ri poffit. Equidem eo fum animo j vt non hoc regnum modd, quod tantis laboribus, ac periculis meis fum adeptus, fed amp;nbsp;cartera régna, quæ mihi pater hærcditaria reliquit,ru-cre potius atque euerti 5 quàm facrofanôfæ poteftatis iura labefaólari permittam. Mifi ad pontificem loannem Antonium Vrfinum, arbitratus id auxilij in præfentiafatis elfe, Îjræfcrtim cùm nulla externa auxilia ad Francifcum profeda accepiftem. Qui certc ni-i maiorcs copias habeat, non eft adeo pontifici formidandus. Expertus fum Piceno bel lo, quantum audeat. fed non ob id tamîm hçc à me dicuntur vt cum contemn! vclim. Nihil cnim tuto in hoftc contemnitur : ncc is quidem eiufmodi holds eft, vt fit contem* nendus ( multo enim amp;nbsp;confilio valet amp;rei militaris feientia) led forti animo contra c-undum,atque audendum cenfeo* Quæ petit auxilia pontifex mittam. quinetiam,fi ad-ixentu mco opus fore cognoueró,mihiipfc non parcam* Ab hocfermone digrelTuSjRai mundum Buillum cum mJle cquitibus, ac pari peditum numero ad patriarcham in Picenum ire per Aprutinos, quibUs inlocis copias habebat, imperauit. QuiTruentio am ne traiefto, in Piceuum quamprimum ptofeif usj ad vrbem Auximum cum lacobo Ca-uiano, vno c copiarum ductoribus qui pontifici merebantjfe coniunxit. Francifeus intereà in Vrbinatem tranfgrelfus Foftumbrunum diuertit, ibique conftitit,eo videlicet confilio,vttranfitum impediret metumque tranfirecogitantibUs inferret,quominus vterque exercitus iungi polTct. Nanque Raimundus, ac lacobus per loca mari prepin-lt;juiora,agmen ducebat,parriarha vero vnius di ci iter,aut eo amplius,procul ab eis, cum reliquis copijs, per loca fupcriora iter faciebat. Cumque eirenutiatum effet Franci-feum ad Foftumbrunum fuldtiffe, nec longo fpatio à fe abeffe Raimundum, paulùmrc* moral i iter, fenlimque progredi, donee coirein vnumpoffent, mandauit,vti opc mu« tua immincns periculum dcclinarent. Quarc cognita Francifeus, ne fuostemerc peri-culo obijceretjfe continuit. Raimundus vero, Ac lacobus temperato itinerc, vnàcum patriarcha inter Foftumbrunum, ac Fanum, codem die perucncrunt* Poftridic mane Legati iuffu conuocatis omnibus copiarum ductoribus, vt quid agendum effet conful-taretur, Georgius Nurius Philippilegatus, iam multo ante in caftra profedus, libcrius Iqquendi quæ vellet, petita venia, detulit Italianum Philippo de proditione fufpedum effe, fcque cam rem compertam habere : proin placerc fibi, ac veile, vti is vindus in cu ftodiam detur. Cumque mirantibüs omnibus, Legatus quæfiflet,curtàm diu in caftra àPhilippo profcdus,cam remfilentio fupprefliff'et,rcfpondit,Philippum man-daffc nequam cius rcimentioncmfaceret,donee Raimundus cum regijs copijsin caftra perueniflet, veritus ne qui incaftris effent, qui illius voluntati aduerfarentur. Vbi hæcdixit,répugnante ncmine,Italianus comprehenfus,acDominicoMalatcftaî in cuftodiam traditus eft, triduoque poft tormentis, criminis confeflione expreffa,a-pud Rocam Contratam fccuri pcrcuflus eft. Pofthæc Legatus motis inde caftris Montern Fabrum (id ei nomen eft oppido) quodabhofte tencbatur,contcndit,idque ad-motis vndique copijs, primo aduentu cepit, plcrifque aliquot caftellis , atque oppi-dis circuniedis , quæ Federico Vrbinatum Principi parebant, partim expugnatis, partim in deditionenm acceptis. At Francifeus, cùm fefe copiarum numero, ho-ftibus imparem feiret, per montana exercitum ducebat aliquantö procul ab hofti-bus dc induftria obferuans, fi qua bene gerendæ rei occafio fefe olferrct. Legatus contra copijs fretus,per plana dudabat, amp;nbsp;nufquam refiftentc aut obuio hoftc Vrbinatem agrum populabundus vaftabat. Cætcrùm appropinquante hyeme, pon-tificis copiæ paulatira dilabi coeperunt, præfertim accedence , exhauftis iam agris, pabuli

LIBER OGTAVVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îogt; .

^buli,ac rerum neccfTariarum inopia. Intérim à Florentinis ac Venetîs âd duo ffiillia c-quitum ad Francifcum auxilium poftulantem venerunt. Quibuscopijs audus non arapliuspcr montana,vtprius,fedper patentes campos exercitum ducere, pugnan-dique poteftatem hoftibus facere coepin Cum hic elfetrerum ftatus,AIphonfus Hifpa-nuSjQuo interprète erat Legatus vfus pace cum rege facienda, in caftris rclidus,cum co pijs trans Pifaurum amnê profcóliis eft. Quod vbi Francifeus agnouit,motis propere ex ftriseôcontendit,amp;à contraria fluminis parte caftra fecit. Aquandi poteftas,propter fluminis opportunitatem, vtrifque erat. Sed cùm triduo poft Alphonfum mods caftris Tauletum Sigifmundi caftellum, mille inde paflîbus in colle fitum, duxifte amimaduer ieret,amp;ipfe ad alterum caftellum,in eodem colic ex aduerfo fitum,baud cundater con tendit. Nec plus mille palTus caftra à caftris aberant. Erat autem id caftellum Vrbinatis principis.Indequc miftb,militari more,prouocationis fignohoftes in pofterum diem ad pugnam prouocauit. Cæterùm Legato ab fente qui ad Montern Florem feceflerat, re-îponfumeftab Alphonfo,legatiiniuflupraelium commtti nonlicere,eius abfentis vo-luntatem feiri opus cftc,qua cognita,poftridic manc feillirefponfurum,nec tarnen pro-Uocationis fignum hoftircmifit. Quod cùm Legato non placui{rct,ne tantapontificis rc gisque copias fortunæ cômitterct,mittcreturque poftridie qui id Francifeorenundarer, animaduerfum eft è caftris hoftem moucre coepifle. Quapropter fumpds propere ar-mis ad anguftias faltus,qui médius inter vtraque caftra intererat, ne tranfgrefTushoftis caftrainuaderetbaudfegniter proceftere. Vixqucadfaltusingreflumeratperuentum, cùm ibidem hoftis affuit. Cumqueeo loco ob anguftias, baud facile vniuerfusexerci*-tus felc explicate pofrct,boftibus conatu magno perrumpere adnitentibus ingens in eo certamen fuit. Cumque aliquantum pugnatum cfTet, ac frultra fèfe nidFrancifeus ani-inaduertcrer,receprui caniiuflit. Quo vifo,amp; pontificiscopiæeo faltu præfidio infeïfo, fefe in caftra receperunt. Triduo poft Francifeus mods inde caftris Montern Aureum,Sî gifmundicaftellum petijt,idque ,altcrumqueeiproxirnum,baudmultomilitumlabo re expugnauit. Subinde Gradariam contendit, ( amp;nbsp;boc quoque Sigifmundi oppidum erat ) idque quoniam præter naturalem fitum, præfidio impofito, vi capi non poterat, obfidere coepit,magnamquc byemis partem in ca obfidione eonfumpfit.Per id temporis Pbilippi cxcrcitus ad Cafiilem iuxta flume* Padum,ducc Micbelctto Cottiniola,à Vc netisprælio fufus, caflrisque exutus eft,magno numero cquitum, peditumque capto. Cuius cladiscaufa,copiasc Piccnoreuocarc,atqueinfuper auxiliapoftularePbilippo necefle fuit. Sed tum primü cas dûtaxat copias, quæ fub Italiano Furlano ftipendiafccc rant,popofcit. Qua re cognitaLegatus,depondhcis voluntate, confeftim cas Georgio Nurio Mediolanum,vtpcrduceret,conceflit. Acnequid incommodiinitincrc accipcrec præfcrtim à Fauentini Principis fratre,qui fub Florentinis mercbat, ad Bagnacauallum, in Flaminiaoppidum vniuerfum exercitumipfis copijs præfidioire iuflit. Quo rcuerfo, cùm præter ipfum equitatum ad Pbilippum profeótum,B.ubertus Montarbotcus, atque alii pleriquc copiarum dudores abeflent à caftrisdegatus, quo tudore loco eflet,in Sigifmundi agrum baud procul à Gradaria, quod ad buc à Francifeo obfidebatur, imbelli multitudine priusin circumieólaoppida dimiffa, quo maior ijs ncceftariarum rerum co pia fuppeterct, fe recepit : ibique caftris pofitis, inuitantc propinquitate, pene per fin-gulos dies præliainuicem gcrcbantunnon tarnen vt in vniuerfum certamen vcniie-tur. In boc rerum ftatuVeneds Abduam amnem tranfgreflis ,cùm Pbilippus curis anxius auxilium à pondfice, atque à rege vcbcmenter poftularet : caque res Legato de- . mandata cflet,ftatuit vd Sigifmundus Malatefta, Cæfar Mardnengus , ac Kaimudus Buillus in Infubres ad eum proficifeerentur. Ad duomillia etquingentos équités ij duxerunt. Inter bæc Rodericus Murius, peditum duóforgenere Kifpanus, cum pedid-busmillcà rege miifus ac Rubertus Montarbotcus cum equitatus parte ad Legatum in caftra peruencrunt. Quibufeum aflumptolacobo Cauiano,cæteris copiarum du-ctoribus relicds , ipfe in Picenum redijt. Paucisque diebus intcrieóds lacobum proditionis fufpeótum apud RoccamContratam, vbi amp;nbsp;Italianum paulo ante, capital! fupplicio affecit. Interim Fancifeus ad Raimundum Buillum, qui nondum abie-utjin caftra raifit,qui rogaret^^vd a4fc Palermum pedicuiu duàorein mittere, qui

ab co

xo8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI L

ab eo ad fc mandata perferret: efle aliqua quæ fecum communicate cuperet. Faâa po* teftate, cùm Palermus ad eum profedus effet, ait fe, nifi effet in caftris Legatus Floren-tinuSjVenturumcum Raimundo in colloquium fuiffe. Cæterùm milTurumjquo Raimundus vellet, Vrbinatium Principem, amp;cum eo aliumquempiamex his quos fideli-ores haberet, qui fuam fententiam ad ilium perferrent. Cumque Raimundus refpon-(diffetjoolle fein colloquium cö bofte venire,nifi eidem aliquis à Legato pontificismte-reflet,ne quidfufpitionis ea res amicis afferret,nó renuit quô minus Antonius Ridius co piarum dux, cum eo vna proficifceretur, amp;nbsp;ipfe,quæ diccrentur,auditurus. Qua re con ilituta, Vrbinatium Principe, amp;nbsp;altero ex Francifci domefticis, ad Montem Aureum (vti eratconftitutum ) profedis, Raimundus quoque, amp;nbsp;Antonius eódem accelferunt. Ibi-lt;que turn primùm defœderc inter pontificem,regem,Philippum,ac Francifcum agi cœ-ptum ; Omnis nanque corum oratio in id tendere vifa eft, vt oftendcrent Fancifeum (naximècupere cum pontifice,acfocijs pacem,fœdusqucferire,ncc vltcrius cum isbcl*

locontendere. Dumhçcaguntur,Francifcusfiuehyemis tardio,fiuc quod Gradariam à fe ncquicquam tentari animaduerteret, motis inde ca ftris, Pifaurum, Alexandri fratris oppidum, fe recepit, ibique

reliquum hyemis quieuit.

bartholomaei each rervm gesta*

RV M ALPHONSI PKIMl REGIS N E A P O 11-

TAKI LISERKOKVS»

*

A V D dubium ab rc,vtopinor, fuerit, Florcntini belli caufam, atqueori ginc cxplicare.Philippus Maria,de quo fupcrioribus libris fæpius men tionem fecimus,per earn paccm,quam cum Veneris, ac Florentinis a-pud Martin en gum feci t, Blancam filiam Francifeo Sfortiæ, de qua qui dem re diu ambiguus confiiia pro temporum conditione variarat,vxo-rem dedit, fexaginta milibus Philippeis illi dotis nomine promilfis.

Cumque earn pecuniae fummam,propter aerarij exinanitionem rcpræfcnrare non poffet Crcmonam,vrbem opulentam,eitantifperpignus dedit, praefidio inde edudo. Cuius pccuni£Efoluendæ,vtprimùmillipoteftasfuit,ad generum mifit,quipecuniam efferret, Cremonarn repeteret. Cumque is tergiuerfaretur,diem iam muko præteriffe diditans, qui perfoluendæ pecuniae conftitutus effet, mifit Philippus Italianum Borromeum, lo-cupletem virum ad Venetos, tanquam Francifci amicos, amp;nbsp;padionis huiufmodi auto-res,qui deiniuriaexpoftularet : fimul qui oblata pecunia, Cremonarn repofeeret. Sed nihilomagisperVenetosconfequiidpotuit. Quippe qui vrbemtarn validam,propc in vifceribusimpcrij Mediolanenfis fitam,in Philippi poteftatem redire ægrèferebant, Itaque,cùm legationibus tempus terendo, nihil feproficere animaduerterct,bcllum a-perte inferre ftatuit,armis,quodfibiiniuftè negabatur, vindicaturus. Coadisque vt primùm potuit, copijs Francifcum Picininum, quem paternæ virtutis gratiaexercitus du-cem defignauerat, in Cremonenfem agrum proficifei iuffit. Cumque baud multo poft profedionem eius,accepiffet,Venetos ac focios copias parare,nec paffuros earn vrbem ab illo cxpugnari,Epifcopu Nouarienfem ad Alphonfum opem oratum mifit, 1'atis fibi fore fignificans fi ftatim vel cum exiguis copijs extra regni fines pro direr. Sperarc enim limulatque Florcntini audiffentcum cum cxercitu in Hetruria contcndere,ijs ( id quod ncccffe effet futurum)domeftico bello implicitis,fc Venctis viribus parem, Cremonarn recepturum.Eugenius quoq; pontifex maximus Venctis, ac foeijs per id temporis mul-tis de caufis infenfus,amp;ob id Philippo amicus fadus,ne Philippo deeffet regem preca-batur. Quibus rebus motus Alphonfus paratis copijs, extra regni fines progredi ftatuit. Cumq; interim cognouiffet Philippi exercitûàMichelcto CottiniolaVcnctorum duce caftris exutum,profligatumq; effe,conturbatus amici cafu,auxiliu implorantis,Raimun-dumBuiUum,cuni nonnuUis alijs copiarum ducibus,iam iter meditantem, maturate in infubres

‘L I B E R N 0 N V S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109

ïnfubres ad Philippiînl iuffit.Ipfe verô,quamuis per hyemis tempus,ire perrexir, profe-dusq; per Latinos,Tibur perucnit.adueniéti portas Tiburtes Pontificis iulîu aperuere. Et quoniam FlorentinijCognito eius confilio,fæpius fignificauerant, veile fc copias ex Infiibribus rcuocarejlpemq; fecerant,amp; Venetos idem faduros clTe, progredi vlterius deftitit.verumenimùerô ea expedatio fruftrafuit. Namque Veneti vidoriam perfecuti omné Pilippi ad amnem Abduam agrunijVna propè cxcurfione cçperant, multis oppi-dis vi captiSjOiultis etiam in deditionem receptis. Fuit autem adeo repentinaeius pro-cellæ vis,vt omnem de rebus fuis fpem reliquam Philippus abiecerit.Reputabat animo, fibi nequeduccm bellifuperefle vllüm, cuius virtutifatis confideret, amp;nbsp;diflipati exerci tus reliquias nec fine grandi pecunia cogi refici^ue,nec fine egregij ducis opera reci-pere priftinumanimi vigorcmpoffe.Vnaillifalus eis intam aduerfis fuis rebus videba-tur: Francifci videlicet reconciliatio,quem cçteris omnibus copiarum diicibus belli fci entia ac felicitate præftare,mortuo Picinino,côfl:ans apud omnes incrcbruerat opinio. Eum igitur fibiper amicos reconciliatum,cùm ducem exercitus defignalTenad Alphô-fummifitjquiideinunciaret, peteretque infuper, quoniam Francifco ad équités ar-mandos pecunia opus effet ( qui aliter ncque cogi,neque duci poffent ) vti pofitis cum Francifco inimicitijs,illifeptuaginta niimûm aureorû milia mutuo darer, fe pofiea bel-lo liberatum earn fummam cum fide repræfentaturum. Quod cùm Alphonfus, benefi-ciorumeiusin fe nô immemor, facere confiituiffet, extemplo Arnaldum Fenolcdam, virum conftantcm acgrauem,omniumconfiliorumamp; arcanorum eius participcm,Nea- ' polimmifit,qui earn pecuniæ fummam exærario depromptam, cuius cuftodiam ei de-mandauerat, ad eum deferret. quamdclatam Alexandro Francifci fratri, confenfu pontificis ad ilium profedo,tradiimperauit.Qua accepta,Francifcus quamprimùm co gere copias coepit,vt inde in ïnfubres cotenderet,Fortuna ita moliête(quæ plerunq; ludere in rebus humanisfolet) vtipfe fibi ex inimica pecunia Mediolanenfe imperium ftrueret. Cum autem iter ingredi cœpifTe^aut iam ingreffurum fama efïet,Philippus in fufpicioncm venir, illius potentiamveritus,neis fibi imperium, dominandi cupiditatc, eripere cogitaret.ltaque mifit plures ad Alphonfum nûcios oratum,nein ïnfubres pro-ficifci grauaretur, veile fe Mediolanum, amp;nbsp;quiquid belli Fortuna ei reliquiffet, praeter Ticinum vrbcm,quam vna fibi vitseFolatium referuaret,vbi procul à belli curis,acnego tijs ageret,in eius poteftatem traderc. Cçterùm Alphonfus indignum ratus, vt qui tam longé lateque imperitafler,fefe tanto dominatu priuaret, per literas confolabatur æ-grum,bonoque animo iubebar effe.Reiedisque côtinuô quæ üle ofterebat,hortabatur eum,ne aut Venetorum mctu,autulla de Francifco fufpicione ca meditarctur,quç tantç exiftimationis principi indecora uiderétur: fe neque laboribus,neque periculis,pro tu-endo ciusrcgno,parfurura. Quoque illidc Francifco ortafufpitio magis mediraretur,fe cùm primùmisprogredi cœpiffet,cum exercitu fubfecuturum, ac ne quid ei nocere pof fetprouifurum. Inter haec Eugenius pontifex,diuturno morbo aifed us,è vita exceffit. cuius mors Philippo,ac regiæ expeditioni(erat id momentum ingens in rebus gerédis ) perincommoda accefiit.Cumque Alphonfus accepiflet Romanorum principes,conuo-catis ijs,ad quos noui Pontificis creatio pertinebat,tumultuari,ac per diuerfas faóliones eniti,vt pro fuorum ftudijs pontifex crearctur,cgregium facinus arbitratus,talium viro-rumeonatibus obftare,necpati vtij impedirentur, quo minus pontificis comitia pro vetere more,atqueinfi:ituto,ritè haberentur,Marinum Caraciolum, loâncm Antonium Vrfinum, Gartiam Capanellum, amp;nbsp;Caraffellum CarafFam ad Cardinalium collegium legatos mifit,qui amp;nbsp;Eugenij mortem fibi grauem fuiffe oftenderent, amp;hortarenturin creando nouo pontifice,vno amp;nbsp;confentienti animo efl'ent: nec vercrentur libéré fuffra-gium ferre:paratum fe effe,!! qui fortaireintercederent,quo minus comitia rite haberê-tur,quiiliorum conatibus obuiamiret,ac Sacrofanôfæ poteftatis libertatem dignitaté-que defenderet.Cùm autem ex eo quæreretur,quem'namillipotiffimùm ex omni Car-tlinalium numéro Pontificem legi placeret: refpôdit,eum qui vna totius collegij voce, arque confenfu legeretur. Deinde procercs Romanos (quorum nonnulli motus nun ciabantur)fauerc paratos,prout in fuosquifque affeftus erat,ne quid intercederentj quo minus comitiaipfarite neré^perjiteras monuit.Quibus partim metu,partim verc-

r

IIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De GESTIS ALPHONSI L

cundia detcmtis,minîs infuper àrege,qui coliegio adefrenr,faiierentque,.Thomas epi-fcopus Bononienfis,quern Nicolauni Quintum appellaucrc,Pontifex Maximus fadus cft.Dcquo vt aliquid dicam,hie me locus admonet. Fuit cnim eins virino virtus modo, fed etiamfortunanoftrofeculo admirabilis.Scrgianienim natus patre medico,hoiiello aeprobo viro, cum facrarum literarum ftudia præ cæteris adamalfet, ßononiam,acSenas fe contulit: breuique tempore tum ingenij bonitate,tum diligentia Philofophus ac Theologus clarus euaht:pluribusq; annis vtrobique publice literas profitendo floruit. Addo(îlrinameiusemendatimorcs,acvitæintegritas acccdcbant. Quibusde rebus Nicolai epifcopi, ac cardinalis Bononienfis,viri fâné’tinimi,amicitiam libi conciliauit: eiusque rebus fumma cum fide adminiftratis, id eft confecutus, vt illo mortuo, ipfe e-pifcopus Bononienfis, orante vniuerfo populo, ab Eugenio fadus fit. Paucisque poft menfibus legatus ab eodem ad Hunnos naiflTus, cum res ex illius fententia geflilfer,ad-ueniens,Cardinalis infignibus vitro ad eum initinere delatis,inter Cardinales coopta-tuseft, ac paulo póft mortuo Eugenio miro quodam totius collegij confenfu, Pontifex Maximus, vtdixim US,fadus eftzatque hictantorum honorum curfus(quod magis mirandum fic)ferè intra anni fpacium ilii contigit. Vr autem ad rem redeam,poftquam regi renunciatum cft,illü pontificem fiidum eflre,feftum diem quo ille pontificatus infi-gniaacciperetàfe condecorari,equum exiftimans, Honoratum Caietanum Guliclmü Sc Raimundum Moncatâ,Carolû Campobairum,ac Marinû Caraciolum,qui fuo nomine intereffent,legatos Roma mifit, ac mox alios per quos fefe illius audoritati iubiecir. Haudmulto pôft,cùm à Venetis legatiRomam veniflent,vtpublico nomine amp;ipfipar tum pontificatum Nicolao gratularentur,poftquam officio fundi fiint,cùm apud Pontificem in belli mentionemincidifl’ent,docucrc,no placere Venetis bellum aduerfusPhi lippum diutius continuaridjsque pergratum fore,fi pontifex legatum quempiam Ferra-riam mitteret, quo cundarum partium legati commodè conuenturi effent, vt ibi de co-muni Italix pace ageretur. O mnibus ita palam fore, per Venetos non ftare quo minus fida firmaque pax in Italia fieret. Quod cùm Pontificivehementer placuiffct, cupienti Italiam diu bellis agitatam aliquando quiefcere,miffiirum fe breuiFerrariam legatum recepit.Iifdempropèverbis,legatiTibur profedi,apud Alphonfum vfifunt. (^ibus benigne auditis,nihil fe prxtermiffiirum refpondit, quod ad pacem conficiendam per-tineret.Nihil enim hoc uno fibi maiori curx efle,Italix pacemj cundis principibus, po-pulisque,quibus bene viuendi cura effet,maximè omnium optandam effe.Per eofdem dies amp;à Florentinis legati adpontificem eadem de caufaprofcóti, poftquam pontifici debitum officium exolucrunt, Tibur, vtiuffi erant,falutandi gratia ad regem acceffere, remotisque arbitris, multa cum eo de pace collocuti funt,quibus itidem, vt Venetis,re-Iponfum datum,comunem Italiæpacem atque ocium magnopcre àfe cxpcti,feque eis neque confilio,neque opera,neque re vllaquot;lleforc,atquc itafpe plcnos à fedimifit. Poft hæCjCiim de lcgatis,pacis caufa,Fcrrariam mittendis cum pontifice egiflet, mififfetque pontifex loannem Cardinalem Morinenfcm,natione Gallum,virum prêter iuris feien-tiam,ad quæuis magna natum,amp;in omninegotio confultiflimum,cuius etiam operapô tifexinmaximis amp;grauiffimis quibufeunque rebus vtebatur,ipfe Caraffellum Cara-ffam,ac Matthæum Malferitum Ferrariam mifit,fiue paccm,fiueinducias facere Veneti mallent. Quo profedis omnium principum acciuitatum legatis, cùm de pace agi coram potificis legaro,ac Lconello Ferrarienfium principe cœptum cffet,Matrhæus Vido rius,ac Pafchalis Maripetrus Vcnetorumlegati,quôbellûàciuibusfuisgcftumexcufa rentjante omnia dixere,vrbis fiiæ conditorcs,Attilx olim teterrimi tyraniarmafugien-tes in humilibus paruisque infulis,perpctuisque adeo xftuarijs,in quibus vrbs illorum fita eftjVrbis fuæ fundamenta ieciffe, nec maiores fuos vnquam voluiffe, neque ex fe or tos poftcros alios populos fui caufa cas ærumnas perpeti, quasipfi Aquileia,Patauio, Altino,nobililfimisque alijs ciuitatibus Italix profugi,aut ab Attila,aut à Barbaris alijs pofteapaffi eifent. Quin potius earn vrbem patria expulfis perfugium vnicum ac domi-cilium fuiffc, perque hæc prxclara maiorum inftituta eorum remp. in cam magnitu-dincm creuiffe. Se itaque turn natura,tum confuetudine maiorum atq; inftituto, ita cö-paratos effc,vtnonifilacefliti,ac tuédereipu.caufabelljfufeiperet atq; perfequerétur.

vçro

L I B É R N o N V s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni

Si verô côtingcrctPhilipputn decedere,qui amp;mortalis elfer,amp; plane iam grandis natu, amp;nbsp;Mediolanenfes pacem eorum non afpernarentur, fefe pro ijs quæ Philippo per bellum ademilïent,tàntum agriijs collaturos,vtnemini amplius ambiguum effet,Venetos toc in Italia bellorum haudquaquam auôtorcs extitilfe. Poft hæc cùm de pace mentio cœpta effet fieri,adiecêre,quoniam bellum à Philippo iniuftè motum effet,debere Phi lippum,iure violati fœderis, quantum ipfî argent! in belli furnptum elfudilfent, repræ-fcntarc. Etquoniàm Philippo,fortalfe diuturnis bellorum impenfîs exhàufto,non effet vnde id in præféntia difrolueret,petere fe certum pignus,donee ei foluendi poteftas effet. Ad ealcgatiregij Venetos Philippo præftare idem debere, fi ipfî bellum aduerfus Philippum iniuftè fufeepiffe conuincerentuf. Earn autem controuerliam apud pontifî-cem maximum Romæ facile cognofcijdirimiquepoffe. Cæterùm Veneti eius rei difee-ptationem quam pro comporta habere fedicefenr,adpontificem referri noluerunt. Ac que ita difceptandôille confumptus eft dies.Multis veroiam diebusantèPhilippus,Vc netorum exercitu Abduam flumen tranfgreffojCuris anxius, ac diffidens fuis rebus, ad Alphonfnm miferat oratum,vti quempiam è fuis,qui cumintima confiliafua cÔmunica re tuto pofTctjad fe mitteret.Quod cùm Alphonfusàfe haud temerè requiri,fibi perfua deret, Ludouicum Podium,cui vehementer fidebat, ad cum mifît. Quo Mediolanum profeólo, vt agnouit Philippus ex literis, regia manu præfcriptis, hune effe,quem ad fc mitti rogauerat,poftquam de rege,quæ voluit,percun(ftatus audiuit, vocatû àfe inquit, vtineum regio nomine omne ius poteftatemque imperij fui tranfferret. Veile fequi-eti confulercjatque à tantis belli fludibus fefe quàm maxime abftrahere:proinde roga-re,atque hortari vti is rerum fuarum poffefïionem acciperet: quamjfirepudiaret,cui fua traderetnon defuturum, eaq; fortaffe in huiufmodi virum peruentura, vt earn refpuiffe regem,poftea ferô,ac nequicquâ pœniteret.Nam cùm quotidie magis magisqj ab hofti bus premeretur,Mediolanû vfq; cum exercitu progreffis, fubierat animû cius defpera-tioquædâ,omnia impendctiapericulacircûfpeôtantis. Ludouicus verô cùm mandatû à rege nullû haberer,quo fibi de his tranfigere liceret, veritus nequidregé offenderet,re-nuit:côtinuoq; ad regé,ita iubente Philippo,magnis itinerib’redijt,ab illo, fi itaplace-ret,totius rei poteftaté accepturos. Quibus cognitis Alphonfus, ne Philippi imperiuin inimicorûpoteftatéperueniretjLudouico cius rei poteftaté fecit.Cæterùm ciusdclibe-ratio in alterutrâvariâtis fentétiâ,ne id auariciaimperij effeciffe videretur, paulô ferior . fuir. Interim Philippus primùm ob aduerfâ valetudinc oculis captus,dein ex ipfa arcc, hoftilium armorum fragore audito, vehementer commotus,vitæ tædio fimul amp;nbsp;languo-re,mortem obijt. Quod cum Ludouicus Parmæ cognouiffet,regeinque prætcrea ab eo hæredcm inftitutum; cætcrùm Mediolanéfes libertatis cupiditateincenfôs Reip.admi-niftrationé arripuifre,ignarus quo'nâillorû cœpta euaderent,retrô conuerfo itinere Re gium Lepidi venir. Quç poftquam Alphonfo renunciatafunt: veritus,ne Venetorû opes plus pimio crefccrenr,Mediolanenfib.opprcffis,Carafellû Caraffam,ac Matthçù Male-feritum, qui adhuc Ferrariç crât,confeftim Regium proficifei iuffit, arque vnàcum Lu-douico legatos ad Mediolanenfes proficifci:qui quæ'nam effet eorum mcns,diligentcr ferutarétur, fimult|ue hortarentur, vti coftanti animo aduerfus hoftes gererent bellum, fefe ijs haud quaquam defuturum. Quibus ita conftitutis, vlterius progrediendum arbi-tratus,vt hoftibus terrore iniedo Mediolanéfes tanto belli onere lcuaret,Tiburi digref fus,adhuc incertus in Infubrcs'ne irct,an Hetruriam peteret,pro rerûopportunitate c5 filium in itinere capturus in Sabinos abijt.Ac primum Farfamad nouem milliapafsuum à Roma profeôtus,c5ftitit:rcliquû equitatum,qui ad fe Venturas efîet,amp;item Eximinum Corcllam, Matthæum Puiadcm,acloânem OlzinamopperienSjquos Ferdinando filio adolefccnti ad rcgnigubcrnacula confiliarios ac redores reliquerat, ad feidcirco ac-ccrfîtos,vc de rebus,quas fe abfcnte,gerendi caufa belli agi vellet,mandata ijs traderet. Qu^îbus ad fe profedis,amp;quæ opus erant,edodis inde mouit, atq; in Sabinos perrexit. Quibus in locis aliquot dies ab co confumpti, dum ex Infubribus certiora feire expert ar : ibi amp;nbsp;pro ca amicitia, quæ illi cum Philippo fuerat,amp; pro officio,quod ab illo hæ-res teftamento nuncupatus efter,magnificcntiflimofunere eiiuftaperfoluit.Indeque di-gredienSjNare flumine ponte iundoœxercitum traiccit.Progreffusque haud procul ab

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K 2

ni DE G ES TIS ALP ttö NS I ï.

Ortâ oppido fubftitit.Ibi duplex fe pandebat iter: alterum per Tudcrtinos in Galliam, Cifalpinanijalterumin Hetruriam. Itaque aliquandiu dubius ftetit,vtrum potiusin-grederetur. Nam ex altera quidem parte verebatur,ne Médiolanenfes,quorum falus (i-bi ingenti curæ erat, à Venetis opprimerentur, qui maiores copias habebant: ex altera verb cogitabatjfi Florentinis bellum inferret,fore,vtij rerum domefticarum metu à Ve netiscopiasdifiungerent. Quibusin Heturiam abftraftis, bellum Mediolanenfibus baud eratdubiusjleuius fore. Deniquc cùm Hetruriam petcre conftituiflet,partim pon te,partim vado Tyberim amnemfub Ortam copias tfaduxit. Interim Simonetus copia-rum dux,qui paulo ante à Florentinis finito’ftipendio dilcefTeratjaRege conduótus eft. Ad mille is équités ducebat. Appropin quanti agro Flotentino régi,cum cquitatu,amp; ali-quanto peditatu obuiam venir,copiasque cûillo coniunxit. His copijs audus rex, agrû Florentinum ingredi(haud hoftiliter tarnen ) cœpit: fperans forc,vti Florenrini metu ne bellum in fefe tranfferretur,copias exinfubribus reuocarent: ipfe^ue per Hetruriapa-Gatam,amp;amicamadopem Mcdiolanenfibus ferendam proficifei pouer. Cùm autem ad Montem Politanum perucniffet,legati ad eum àSenenfibus oratum venêre,ne quid incommodiditionisfuæpopulis,quifinitimi Florentinis eftent,àfuis inferripaterctun Quibus relponfum àrege eft,venifte fein Hetruriam eo animo,atque confilio,vt neminem iniura aificeret : cçmunem àfetotius Italiæ pacem,amp;tranquillitatem optari. Sta-tuifle ideo Florentinis bellum inferre, quo illorum animos à belli confilijs ad pacem retraheret. Si ex Infubribus copias reuocent,nullum fibi cum ijs bellum aut inimicitias fore. Per eofdem dieslanotius Pitius,ac Bernardus Medices legati àFlorentinis ad regem venerunt. Hique fatfta loquendi potcftate,in hune fere modum locuti funt: Audi-eramus,Rcxj iam antequàm Tiburi difeederes, inftituifte te Hetruriam petere, ad bellum ciuitatinoftræinferendum. Etquamuiseiusnuncij autores haud tamen leues effent,tarnen id nobis perfuaderi nullo modo poterat, animo voluentibus pacem, atque amicitiam,quenobis cum Aragonum regibus, maioribusque tuis, multrs iam feculis, atque adeötecü,fingularis fuit.Repetebamus memoria multa ac magna beneficia vitro citroque data acceptaqj.Veniebant in menté mutuatuorum,acnoftrorû ciuium comer-cia, atque hofpitia,quç cum nulla alia genre in omni orbe terrarum,aut maiora,autfre-quentiora nobis extiterunt.Cogitabainus,poftqua regno Neapolitanopotituses,nihil nos molitos efte, quod ftarus tui quietiincommodarct. confiderabamus prætereana-turam tuam: non folerete bella iniufta fufciperCj eaque res vnapotiflîmùm nos in hac fententia confirmabat. Te enim,cum fis inter noftri temporis reges opibus potenrfifi-mus,au(ftoritate amplilfiraus, æcate, rcrumque militarium vfu grauiffimus, nihil aliud praeter decus amp;nbsp;gloriam, preterque pacem amp;nbsp;ocium ( qui finis bella gerentibus propo nifolct)quærere exiftimabamus. Atque hac quidem rationes amp;nbsp;caufæ fuberant, cur non fatis crederemus ijs, qui nobis bellum abs te futurum prædicebant. Verùm poft-quam comperimus te agri noftri fines iam ingreirum,hoftilianimo aduentare(quanqua nondum gladium nudaueris ) id maxime admirati, venimus oratum pro veteri amiciria noftra,vt quam aduerfus nos concepifti, ira pofita,à noftrorum iniurijs,ac populationi-bus milites tuosarceas,fimulque nobis exponas,que nam huius tueindignationts cau-fafuerit,vtea ciuibusnoftrisrenunciata,autre aut verbistibifatisfacerequeamus. Ad ea rex in huneferè modum: Haudquaquam vobis ignotum elfe, Florentini, arbitror, (id quod res ipfa docuit)confilia mea,poftquam regni Neapolitani compos faólus fum, femper cum pace totius Italiæ fuiffe coniun(fta,femperquc id vnfi mefpedaffe.Quippe qui hanc vnam rem mihi maxime omnium gloriofam exiftirnabam, fi ( quantum in me eflet) defeftæ iam tandem tot mails amp;nbsp;calamitatibus Italiæ requiem darem. Neque vos præterit, cum adhuc Philippus viueret, Eugenium pontificem maximum, meo potiffi-mùm hortatu, legaturn Italics pacis componendæ gratia Ferrariam mififfe, quo etiam ego amp;Philippus,legatos noftros,vos item,ac focij veftros mififtis. Cætcrùm cum eade re agi cœpturaefier,Philippiimmatura mors pacis mentionem fuftulit. Quo mortuo, Veneti,quos rebamur omnes bellandi tædio iam tandem alfeólosjbello finem impofi-turos,Philippiimpcriû occupare conatifunt. (^orû legatis cum per eofdé legatos no-ftros ûbieôtmn hoc elfer,no relpondere ijfdem verbisjquib.paulo ante Philippi morte vfî elfent

L I B E R N o N V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;115

vfî eflent(dixcrantçnim inter C3etera( vt eorum verbis vtar ) in ea difceptationç cùm de pacis legibus traótari cœptum eflet, Philippum omnis belli caufam ac fomitcm fuifle, qui ex bellis bella ferens,i;equicfcerc non polTet )fed confilia pro re ac tempore capi io lere refponderunt.Tunc verb palam fadum eft( id quod multis adhuc ambiguum e/at) cos fcilicet,non Philippum tantorum bellorum caufam extitifle. Nam qui mortuo Phi-lippo contra Mcdiolanenfes adhuc iratiarma retincnt,cum pacem tranquillani habere poffintjijs plane belli fatorcs ac fomites effe, manifefto conuincuntur: quinetiam huic dominandilibidininon vulgarem quandam verborum crudelitatem adiecerût.Nô mo dó cnim no excufarunt immoderatam bellandi cupiditate, fed fenatu ita quoq; decre-uiife dixerunt,vt quæ Philippe reliqua erant( fi quando in eorum poteftate perueniret) militi ad præda proponerctunqua voce an vlla ferocior,aut immanior fitjhaud fcio.No erat ijs fatis,quàd Philippû pefpetuo atque immortali bello laccfliiTcntjnifi amp;nbsp;Medio-lanenfes, quibus nulla gens in Italia pacatior eft, libcrtatem tueri conantcSja'ccerbiffi-mu feruitutis iugum fubire cogerêt,idqi copijs veftris adiuti(quod mihi grauius eft)qui-bus illi au0li,ac frctiMediolanenfem agru longapace,omni frugum acreturn copia re-fertû,crudelitervexant,acdiripiunt.Cùm adme çquo iure fpedet,vt fcitis,Mediolané-fe impcriumjatque adeo omnia qüç Philippus tenebar,quem ille moriens heredem in-ftituerir,amp; copiarum veftrarum adiumcnto, quas ex Infubribus reuocare noluiftis, hæc incommoda noftris inferantur, ob earn caufamarma fumere compulfus, veni, vt hanc à meis (fi pofTim) iniuriam propellam, vinique^vt aiunt( quod per leges licet) vi arccam. Atque idco tardius itcrfcci,poftquam Tiburidifceifi, vt vobis fpacij fatis daretutjad res veftras,mecum,fi eamens vobis iuiflctjComponendas.C^od poftquam negligentia ve ftra nequicquam expedari animaduerti, propofitam cxpeditionem pcrfequi conftitui. Vos itaque rebus veftris,vt videtur confulite, poftquam fæpius monitiaudirenoluiftis. Hçc vbi legati audiêre,nullo refponfodato, vehemeter àregepetierüt,vti bello abftine ret,donee ijs Senatui renunciatis,quid is cenferet,retulliflent. C^od cùm primo abnu-eretjtandem precibus vidus, quinque dierum inducias Florcntinis conceftit: atque vt eis interim belli fufpicionemmagis adimeret,inter FIorentinû,acSenenfem agrum ex-crcituduólatOjadfcxmilliapafTuum àSenis confedit. Poft quintû diem cùm Florenti-ni nihil refponderent,caftra mouit. Ac primo inter Rincium quod crat Florentinorum caftcllum,ac Senas duxit. Cumqucibicaftrametatus efler, Senenfes fufpicati,eumper faólionum capita eniti, ac ftruere vt eorum vrbe potiretur, confeftim armatos intra vr-bem, amp;nbsp;ad portas difpofuerunnobeamque fufpicione fiebat, vt parum commeatuum in caftradcferretur.(^od vbi agnouir, extempló adeos legatum mifit FrancifeumMar tinellum, quo viro tunc in magnis quibufque rebus vtebatur, qui eiufinodi fufpicione vanam efte demonftaret. Quoru amicitiam non tarn optabat, quod vllum ab ijs in bello auxilium expelt;ftabat(quanquam multa ac magna polliciti fuilTcnt) quàm vt inde fibi copia commeatuû effet, quos aliûde contrahere laboriofùm,ac fumptuofum efler. (^i audito Martinello,ea fufpicione nonnihil leuati,cômeatus aliquâto largius in caftra de-portaripermiflerunt. A' Rincioinde, continuo inter Sqnenfem amp;nbsp;Florentinum agrum, haudhoftiliteritum: donee Pomarantium peruentum eft. Quod caftellum, primura omnium à rege hoftiliter petitum, eoipfoquo venerat die, copijs circunfufis captum atque direptum eft. Ad Caftrum Nouum,inde in Volaterranum mouit: cuius incolæ audita Pomarantij clade, confeftim abfque ccrtaminc in deditionem venerunt. Idem fe-ccre aliquot caftclla circumicôta, ne per vim idem agere cogerentur. Poft hæcMô-tem Caftellum petijt in colle fitum,naturaatqueopcremunitum.C^odquoniamhaud expugnabile videbatur, caftris haud inde procul pofitis, obfîdere aggrcfliis eft. Inter hæc Senenfes fiuc Florentinorum metu,fiue eius fufpicionis caufa(quam diximus ) cuius fortafle aliqua adhuc veftigia animo refiderent, commeatus perparcè fummitrere, cosque non paruo prccio venditare. (^od cum Alphonfus animaduerteret, rurfus ad illos mifit, qui de eare (vt par erat) quereretur. Verùm enimuero ealcgatio vcl nihil, vel parum illos mouit. Nihilo enim vberius commeatus in caftra deferri fiuerunt. Quod autem deferebanr, inter eos diuidebatur, quibus commeatus petendi à circum-iedis caftellisjfacultas no erat. Nâ qqibus poteftas erat,ij neceffitati fuæ côfulcbâr.Idqi

«4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de gestis alphonsi t.

prouifum à rege fucrar,qno ’commeatuû peniiria in caftris fubleuaretur. Cæterùm dü caftellum obfîdetur,aliud malum,præter famcm,vcxare milites cœpinNamq; ca imbri utn magninido, caq; vis ventorum fuit, vt neque extra tentoria,neq; intra magis quie-feere quifquam pofietmultis eorü difcerpris,multis per aërem raptatis.Caftellani inte rim fitu freti,nullam de deditione mentioné facere.Itaq; cum rex animaduerteret ( præ ter ea,quae cômemorauimusincommoda) fruftraibi tempus teri, quôd abfq; operibus caftellû expugnarinon poflet,quæcô comportatiimmenfioperis fuifrer,motis inde ca fl:ris,Campiliâ pcrrexir,atqi ibi caftra fecit.Ea enim via in agrûPifanû fcrebat,quô inté debat iter. Sed quonia Florentini,cognito eius itinere,illud amp;nbsp;præfidio,amp; annona,pri-us firmauerât,diebus aliquot cómoratus,ad caftellafex finitima in Gerardifca(id ci région! eft nomen)Facij comitis,qui àFlorctinis olim pulfus regem diu fecutus fuerat,re cepit,receptaq; ei reftituit.Interea Florétini agrcftes,ac populäres luos ex minus firrais in tutiora loca traducere,copijs præpofito Federico Vrbinatû Principe,rei militaris pe-rito.Rex verô,antequam in Hetruriam ingrederctur, Sigifmundum Malatcftam cum e-quitibus m c c c. aepeditibus d c. conduxerat, ciusque aduentum indies cupidius expedabat.Ceterùm is accepte regis ftipendio, Florentinorù pollicitationibus captus, ad cos fe contuliuquîc res confilium immutarede itinere regem compuUt. Itaque ciini ccmeret commeatus àSenenfibus exiguè fubminiftrari, pabulaquc amp;nbsp;ftramenta in ijs locis, propter anni tempus, defccüTe ( iam enim media hyems fæuiebat )loca mari pro pinquiora,cœliquemitiorispetereinftituit,confeftimquefolutaob{idione, adportum Baratum,quina inde milia palTuum, cum cxercitu profedus eft, ca vel maximè ratione, quod è regno Neapolitano frumenta, atque omne commeatuum genus, mari ad fc de-porcari facultas eflet, propter portus opportunitatem. imminebat portui collis, in quo olim fitafuerat vetuftillima vrbs Populonia,cuius adhuc nonnulla exftant veftigia: circa hunc collem caftra fecit. Diftat autem collis aPlumbino, quod quidam Populi-num appellandum putant (nomen à Populonia dudum ) non plus fere tribus millibus pafTuum.Erat nobile oppidum,acperopportune fitum ad bellum Hetruriçinferendiim. Tenebatur autem aRainaldo Vrlino, qui antequamrex in ea loca commearet, Floren-tiiiis inimicus elfe, quodeoriim vicinitatem fufpedamhabcret,putabatur:cçterùmis ipfe,vbi rex eft profcdus,ncc eum ipfum,nec quenquam fuorum in oppidum,nec com-meatus,qui mari deferebantur, recipere fuftinuit. Difpofitisque quaprimùm per mania ac portas armatis, aduentanti portas claufit,ncc nifi admodum paucos è regijs mi-litibus oppidum intrare patiebatur. Inhocrcrum ftaru, cum quidam Florcntinorum milites mercedeconduéîi, quos Caftilionum præfidio miferant, deditionem oppidi pollicerentur,præmiftbSimoneto cum equitatu,oppidojexceptaarce,cftpotitus. Quo cognito,motis propere caftris,eö côtendit, omniq; aditu terra mariq; occupato,arcem obfiderc aggrefliis eft. Quod poftquam Florentiuis rcnunciatum cft,ingens folicitudo vrbem peruafit,quôd prætcrquâ,quôd eófacilè c Neapolitano regno ad vfum belli ne-ceflariacomportaripoftent,is locus belli fedes hoftibus effetfuturus. Quibus tantùm fub diuo,atque in tentorijs agendi antea poteftas erat.Putabant enim,vbi nullum oppidum in eorum agro rex haberer,in quo quidem poffet confilvere, fore vt hyemis tædio inregnum cum cxercitu reuerteretur. C^apropter copias repente cogi,amp;Sigifmundû properare iufferunt. Interim qui in arce obfidcbantur, cùm fe vndique circunfeffos in-tuerentur, operibus territi,quæ regem exNèapoli conuehi iuftlffefama erat, deditione padifunt,nifiintra decimumdicm Florentini opem ferrent. Cumque nulla auxilia venirent,deditione fada, arce excefferunt. Haud multo póft arce atque oppido prçfi-dio firmatis, AquamViuam,fub vernum tempus, cum cxercitu petijt,quôd ibi aliquan-to maior pabuli copia foret. Cumq; ibi caftra feciftet, legati ad eum à Mediolanenfib. amicitiâ,atq; opem poftulatumvenëre.Nanque Veneti poftingentem clad cm accepta, Francifeo Sfortia Mediolancnfis exercitus duce,cùm vidèrent nullam reliquamfpeni falutis fibi amplius fupcrcffcjipfum Francifeum àMediolanenfibus magnis pollicitatio nibus diftradû eorum copijs præpofuerunt. Qui in Mediolanenfem agrû cum cxercitu fubito profedus(neq; enim erant Mediolanéfibu^ab i^o repente deftitutis,copiæ vllae reliqu£,quibussquo campo congredi änderet) in graues curas Mediolanéfem-populû

(vtpar-

L I B E R N O N V s ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:

(vtparérat)coniccit.Quicùmnullamaliamtuendi ftatusfuirationéanimaduerterent, ad regis amicitiâ focictacemq; côfugerc decreucrunt.Quorum legati ad regé miflî,cura mandataexpofuiiïent,re ad confiliCirelata,omnes illis fubueniendum elfe cenfuerunt^ ne vel Franeifeus Sfortia,vel VenetiMediolano,vrbe tam opulenta,tam que opportune fita, potirentur,quorum vtrique inimico animo in regem eÏÏcnt.Periculum enim forCj fi quo fato Veneti cam Italia? partem imperio fuo fiibiecifsêt,ne breui tempore reliqua Italia potirentur. ItaqueMcdiolanenfes aregeinamicitiam acfocietatem rcceptj funt* Atque in co Alphonfus aperte oftendit,quàmuis ex Philippi teftamento Mediolanenfe imperium fibi deberetur, fc non tam id expetere, quam totius Italiæ pacem atque tran-quillitatem.Quç res Mediolanum perlata,ciuium animos ad comunis libertatis defen-fionem magnopere confirmauit. Florcntini vero ea re cognita, legatos ad Alphonfum miferunt,quicumplacarc conarentur,acde componendis rebus agerenn Rex item legatos ad illos mifit,Baptiftam Platamonum, ac Ludouicû Podium, quiijs fuadcrent, vti à Venetorum focietatc difcederent,fi pacem luam amarent.Cçterùm ca pacis mêtio fruftra habita efl. Florentinis in eo perfiftcntibus,ne à Venetis, amp;nbsp;Francifco Sfortia di-uiderentur.Aliquanto pöfl Alphonfus medio iam uere, quo maiorpabuli copia fuppe-teret,ad Abbatiâ,quâ Fangi vocant,cum omnibus copijs profeólus eft.Cûq; Mediola-nenfes legati inflarcnt, vti bellum Vcnctis indicerent,fpcrätcs regij nominis terrore re tróeefluros hoflcs,ac de eare confultari regi placuifTct ( cæteris indicendum bellü cen fentibus)vnus ex ijs qui aderant aliterfentire fe ait,quöd pcriculum efret,ne confeftimj vbi id Veneti refeiflent,omnes regios cities,qui Venetiis,amp; cæteris in locis quç illorumt imperio parèrent, ncgociarentur agerent ue, bonis fpohatos, in carcerem conijeerentj tum vel maxime,quàd cumillis effent triremes complures paratæ,atque inflruâ:æ,quç onerarijs præfidio ituræ ferebantur, facile poterant regia cadra maritimis commeati-bus intercludcre,ac Florentinorum exercitui,qui àtergo effet, animos addere. Sed in corum fententiam itum ell,qui officio fungendum,ac faluti rogantium amicorum con-fulendum fuadebant. Itaque bellum aduerfus Venetos extemplô dccernitur, atque in caflris proniulgatur. Interca Florentin! de fuorum fide valde foliciti,præfidijspppida firmarc,ignari quônâ rex cotenderet. Alphonfus vero media iam æflatc Campiliâ rur-fus petijt,animo meditans Plumbinû aggrediffi fieri poffet vt aut oppidum expugnarer, autRainaldum in fentétiâpertraheret. Cùmq; ibi caftris pofitisjaliquotdiebusperman fiflct,Petrum Cardonam cum equitatus parte præmifit,qui excurfione fub oppidû fafta qiiot oppidanos naólus effct,comprehcndcret. Ceterùm Rainaldus vir bcllicis artibus infini élus,cùm ob eiufmodi fufpicioncm fuos inoppidocontlneret,paucicaptifunti Pollero dierex motis inde caftris,fub ipfum oppidum cadrapofuir.Qiiod cùm Rainaldus animaduertcret,àFlorcntinis auxilium pcrijt,à quibus continenter aduerfus regé folicitabatur. Hi igitur duabus triremibus onerarijs celcritcr indruôlis,frumcnta,rail! teSjarma,tela,impûfucrunt.lt;^æ Pifis in altum eueôlæ, adiuuante vento, fiibitôq» Plû binum profeClæjCommeatus ac milites in oppidum,nullo refidente, expofuêrc. Ncq; enim tune regi naucs erant ( nam triremes aliô icrant )quibus illarum curfum impedire poffet. Quo auxilio fretus Rainaldus,diuifis per dationes oppidanis, militibûfque intra inuros femperparatis,rcddere audacius cœpit. Quapropter Alphonfus cum oppidum terra marique obhderc datuiffet: naucs cogi,amp; cum ijs tormenta ænea cæteraque id ge nus maehinamenta deferfi,frumenta,ordeâque,amp; cæteros commeatus è Neapoli ad fe mittiimperault. interra cquorumplerique,cum quicquid herbidum circa crat,mandif--fenr,nudûinque folum nullam iain amplius dramentorum,aut pabuli copiam fubmini-drarcr, neque hæc vicinis hodibus longius peti poffent: harundinumque amp;nbsp;qucrcuum folijs,rubisquc,amp;: arborum corticibus fudentari cogerentur(iam enim finis autumni e-rat) made atque iuedia confeóli extabuerunt. In hominum quoque corpora vulgatus morbus: quod omnls ilia ora propter pedilentem auram,ex paludribus locis cfflatem, ex i riab ills atque iufamis cd,complures aut extinxit,aut longa valetudine afflixit.Flore-tini vero cognita Pumblini obfidionc, quo fpem obfeffis darent, Federicum ac Sigifinà dum qui iam aduentarant (coaólis omnibus copijs,præter eas, quæ oppidis præfidio cP fent,delc4ibufque raptlm comparait ) Campiliam confeflim wiferant. Quoque tutiof

K 4

ii6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G ES TIS ALPHONSI I.

ac facilior commeatuum copia caftris fuppcditaretur, ad Vadç portum Campiliç ad o* tlo milia paiTuum propinquum, naues comineatibus onuftas, è Pifano ponu dimitxe-bant,atq; indc in caftra modico præfîdio deportabat. Nam terra iumentis,aut vehiculis côuehere,tum laboriofû,tum baud tutu crat. Itaq; cùm triremes quatuor onerarias cum commeatibus eo mififset^rex de earura aduentu certior faâus, triremes fex, quas apud Portû Baratum paratas habebat, quæ oram maritimam hoftium quotidie excurrentes, infeftabant, cùm tribus onerarijs nauibus baud magniSjquæ ex Ncapoli cômeatus ad-uexerant :nauales focios cogéré, amp;nbsp;cum ijs Garcerarium Recbefentium cum imperio Vadam petere prascipit. Quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoftibus, qui in fpeculis locati erant, procul pro'

fpedæeflent: continuo triremium prçfedi fublatis ancboris,pulfibùfq; folido funecÔ-padis,nequaboftilis nauis fefein mediù côijceret,è portu egredi,arma corriperc,rcmis vclisque fügiendi animo in altum tenderc, ac remulco agi. Sed tanta eft exorta in mari malacia,propèpenitus cadente vento,vtniliil,autperparum opis in velis eflet. Adnitc banrur aucem, quantum artepoterant,longèvt in mari proueherentur,acrcgiam claf-fem infra le àterrarclinquerenuquô ijs amp;inuadcndi amp;nbsp;euadcndi,cùm vellcnt,pote-ftas foret. At verb regiçonerariæ adæ à triremibus in hoftium naues remulco fereban-rur,omnibus ad præliuminftruôlisintenrifque.Quas propinquiores fadas crebrioribus primo flexibus, aliquantum hoftes ludificatæ funt. Cætcrùm triremium beneficio ap-pulfis ad hoftium naues onerarijs rcgijs, confifterc ac depugnare coadæ funt. Sed primo impetuvnam à regijs onerarijs comprehenderunt. Quodcùmregijanimaduerte-rent,qui cum duabus reliquis onerarijs pugnabant,pudore fimul amp;ira concitati, in hoftes ferocius irruunt: omniq; telorum généré defuper vrgentes,in corum naues fe con-ijciunr,fternùntque obuios. A' lateribus quoque,amp; à pupibus, triremibus circumfufis, longéinfeftabantun neede vidoria adhuc certiores erant. Pugnatum eftfupra horam acriter, nec incruenta vidoria præliumnox dircmit. Duæ Florentinorum triremes ca-ptç:rcliquç difereptis rctinaculis,interuentu nodis,ac vend exortu in altû euedç,regio rum manus effugerunt,multis vidarum propugnatoribus,priufquam diflbluerentur in cas tranfgreffisjoneraria regia, quam primo congrelTucaptam diximus,rccepta.Res me morabilis co pr çlio accidit. Cùm eflent pugna implicit^ naues, Francifeus Centilia, vir apprimènobilis,è Populoniæ colle, vnà cum rege formam pugnæ contcmplatus, qus / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;procul adodomilia pafluû cômittcbatur,regi pugnæeuentû anxiè cxpeclanri affirmal-

le fertur,regios vicifte. Poftquam naues hoftium captæ,perdudç régi funt, duplex Ixti-ciain caftns fuit,quôd hoftibus,præter ademptas naues, importandorum mari in carh a cômeatuurn, facultatem ereptam videbant. Pofthæcfæpius tentatum,an poftet Rainal-dus pluribusatque ijs honeftis coditionibus cipropofitis,àbelli côfilio reuocari, ante-quamadvltimum certamen veniretur. Quod cùm nequaquamfucccderet, rotis viribus oppidum adoriri conftituit. Inter hçc Fcdericus,ac Sigilmundus fæpius miniiari,fe-fe cum copijs dcceiiandi animo mox alfore. Cumque miliftent, qui poftridie fe aftiitu-ros,potcftatemque pugnandifaduros,denunciarent,rexinfequenti die,poftquam illu-xir, copijs omnibus inaciem edudis, ad confirmandosfuorum animos italocutus eft: Ego vcftra virtute fretus,qua fçpius in Italia, Afi ica,Hifpania,hoftes viceram,ac demum regnum Neapolitanum magnum arque opulcntum, veftris maximis laboribus ac peri-culis adeptus fueram,Hctrufcam hanc expeditionem fufccpi:mihi perfuadcns,vos eâ-dam operam ac fidcm,quam fuperioribus bellis :mihi æque ftrcnuè præftaturos. Quip-pe quos femper pluris facere dignitatem gloriamque mcâ, quàm faluté veftram, quàm vitam,quemadmodum viros fortes decet,animaducrti.Itaque quam animi fortitudiné, quamq; côftantiam antehacoftendiftis, candem hodie repræfentetis opus eft, quo par tam annis gloriam,cuius iadura generofis animis omni incômodo amp;nbsp;calamitate debet cfte grauior, tucri valeatis. Nec verb vos in pcriculum mirto,ipfeadfum,fcd cornes eo, omnis euentus veftri parriceps futurus. Res noftra,vtvidetis,eo loco fita eft, vt nobis aut viriliter pugnandum,aut turpiter cedendum, deferendaque oblîdio fit,quandoqui dem hoftes fefe hodie côfligendi confilio ad caftra noftra profeduros dcnunciarüt.Ita-que vt paucis agam,fi priftinam animi virtute,fi robur,fi ueftrû illud in me ingens ftudiû rctinetis, nihil eftprofedb quod de vidoria(Deaben6iuuâte)dubité. Nâq; vtignauos

viros for-

L I B Ê k N o N V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni

Vîros Fortuna reijcit^ita fortibus præftô cft. Hçc cùm effet elocutus, cundi opetatn Iç-tis animis impigrè polliciti funt. Ceterùm hoftes fine metu deterritijfiue quôd Floren-tinirépub.in vltimum difêrimen adducereveriticonfilium mutarint, fefe in caftris c5-tinuerunt. Quapropter cùm Alphonfus ad multam diem in armis permaniïffet,nec vlli apparerent hoftes, cum copijsin caftraferecepit. Aliquantopôft cùm oppidum vndi-queoppugnareftatuiffetjtormentaaenea quæmiræ magnitudinis ex Neapoliadueda anteoppidum conftituerat,quibusque turrim quandam cum parte mœnium difiecerat, parariaduerfumarcem,que aterrafitaeft,amp;magisad Orientevergit,confeftimiuber, eamque partem Petro Cardonç oppugnandam attribuit,ab occidente Inicum Gheua-ramcum ledavirorum manu, à Septentrione,quàportaoppidi crat, externorum mili-tumrobur,àmariBercngariiim Barilium claffis ducem cumnauibus locar. Quibus cô-ftitutis,poftridiemanecxortofolc,pugnamcommitti imperat. Oppidani, quiexpræ parationibus pridie fadis conhlium regisintcllexerant, iam amp;nbsp;ipli fefe ad renftenduni comparaueranr,murosque viris,lapidibus,tormentis ac miflîlibus compleuerât. Signo dato, régi) à terra magno impetu in foffas ruere, amp;nbsp;ad mœnia contendere, à mari au-tem onerariæ quo propius tutô potuerunt, pontibus in puppibus excitatis quos in mu-ros tranfmitterent,haud procul ab arce maritima magna vi fubire,expofitis è triremibus-focijs naualibus,amp; ipfiad murosfuccedere coeperunt,oppidanis varie terrorem intenta tcs.Pugnabaturacritcr vndiq;,multisq; fçpius àmurorepulfis,eôdé,poftquâfè college rant cótcndebant arqucô acrius rem gerebant,quàd in côfpedu regis dimicabatur.Qui continué pugnantcs,obiens nunc hos,nunc illos inprelium acuebar,ac fi qui pugnando feflî, aut vlncribus confeôti videbantur,ijs è pugna reuocatis, alios récentes fummitte-baî.Prouidcbat quoq;,ne quid àtergo hoftilis exercitus turbare pugnantes poftet. Qui ab Oriente rem gerebant, qua parte tormenta pofita dixinius,grauius læfi.Paries ennn tranfuerfuspugnantibus oppofitus erat. Ex quo fagittarij amp;nbsp;qui tormentis minoribus vtebantur protedi, fubeuntes ad mœnia regios in latera feriebant, pluresque occidc-bant: grandiûinfuper lapidum deiedu multos humi fternere. Ab ea parte loâncs Antonius Foxanus,acioancs Antonius Caudola adolefcétior ad muros peruadere, fortiter-q; côtraoppidanospugnareinter eæteros animaduerfîfun:atab Occidcnte,qua Inicus Gheuara certabat,quôdea pars ab arce remota erat,aliquâto magis oppidani laborant mul£isq;,vtdiximus,in foffam ruentibus,MartinusNutius ad mœnia progreffus diu vitri hoftiû fortiterfuftinuit.Bernardus Stcrlicius,ibidem dcpugnâdo hoftilitelo confoffusÿ exanimis répété cecidit.Francifcus Dauid,dum murû audacius fubit, prçceps in foffam datuSjVulncreque adpoftremum detardatus ab hoftibus captus eft. Galcatius Baldafi-nus ter,autfæpius apprehenfo mûri faftigio,quàpriustorméta dificcerâr,conatus eft int oppidûirruere.Cçtcrûfcruentis aque viuçq;calcis(quç inter arma iiigefta vbi ad corpus penetrauerar, perurebat artus )’vi deterritus, grauisq; faxi idu cû reuulfaaggeris partes qua manu apprchenderat,deturbatus eft.In ea nanq; parte Rainaldus ob id leóf os viros de induftria collocarat,pro muro diruto,3ggere in rus fuffedo.Etquoniam de Gaieatia fada eftmcntio,nÔ cft filentioprçtereunda eius viri virtus.ftatura fuit que mediocre Ion gè excederet,robuftis ac terctibus membris.Corporis magnitudini vires refpondebant iuda, iaôtu,faltu hominû nulli ccfiît. Membrorû robori par animus erat.equo ac pede iuxtàbellator acerrimus. graui armatura armatus galeatusq; humi ftans, finiftra fellam, dexrra haftam equeftrem tenens ftrenuo faltu grandis ftaturç eqüum infilibat.Singulari certamine quater prçliatus, bis in Italia, femel in Gallia, item in Biirgundia,quæ Belgi-ca dicitur,toticns viótor cuafir.A tribus hoftium equitibus hoc ipfo bello aliquando pe titus,vnum ex ijs gladij capulo leminecem equo excuftit : alium citato equo mediu am piexus,c fella extraélû humi ftrauit : tertium cubito grauiter percuftiim in fugam vertit. Tanta porro modeftia,vt nunqua ipfe de fefe vel rogantibus amicis dieeret: vitæ cultu, morumque clegantiaomnibus prætereagratus, charûfquehabitus. Vtautemadrem geftam redeamus,qui é clafte dimicabânt,cum propter vada propius fubeundi,pontes-que in muros exponendi facultas no effet,cominus pugnabar.Aduerftis quos oppidani intenti illos tormentis, atque omnifariam telis petebant, qui verb è triremibus in terram egreffi fuerant, circa muros aditu|p moliebantur; denique nufquam ceffabatur

«8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI L

morum intérim ftrepitus,ac pugnantiuni clamorjcœlum compleuerat,tôrmenta ænca, partim antcajpartim eo ipfo dic,infcitia, vt putant,artificis propc omnia confraóta funt, cùm qùidcm oppidanitormentis minoribuSjquç Colubrinas vulgô appellari diximus, ipfi intra muros abditi,multos regiorum périmèrent. Nanque c cubitalibus in muro ca-uis,multos letho dabant. Dum fie pugnatur, rénunciatur régi, qui prælians equo cir-cumibatjFlorcntinorum copias adefle.Miferat enim procul àcaftris in diuerfa fpecula-torcs,ac partem copiarum procul à caftris confifterc iuflerat,qui fi hoftes aduentarent, eorum impetum tantifper fuftinerent.Itaque eo nüncio accepto,confeftim milites à pu-gna rcuôcat,nliflîsq; qui de hoftibus explorarent,ipfe copias extemplô inftruit. Cçterû lt;nbsp;qui mifli funt,cùm retulilfcnt-paucos quofdam hôftîum vagos à fe vifos efle,haud ampli us oppugnahdum oppidum arbitratus(miifis adnaues quiiuberenr,vtquiàmari adhuc pugnabant, huiùs tumultus nefeij, prælio defifterènt) cum omnibus copijs in câftrafc recepit,atquc pofthac fuorum labori ac diferimini parcerc ftatuit: cumque cogitaret c5 meatus ad fc, per id anni tempus, mari ægrè ferri propter continuatam plures dies ad-uerfam tempeftatem, ex qua interdum fiebat, vt fumma commeatuuin inopia in caftris eflctjnecquicquamprætereafupcreiTe,confumptis arborumfolijs, amp;nbsp;fiquiderat,quo cquorum fames fuftentari poftet, bello in aliud tempus dilato, Neapolim reuerti cû cxercitu inftituit,biduoque pôft pugnarn folutâ obfidione, copOfito agmine iter faciès Caftilionù cum copijs profedus eft, atq; inde in Senéfem agrum, Lacidoniam pergês, ad Ciuitatem Veterem abijt,nouémque triremibus eôdem profedis,cùm fefe mari co-mififtet Neapolim petiturus,exerCitu terra dimiftb,fubito exorta maris procellanaues difpulit,vcntoque per varia iadante,quatuor earum,in quels rex erat ipfe,Caietam to-tidem ad Pontiam Infulam, vnareliqua ad Ciuitatem Veterem, vnde foluerat, rCieda eft. Inde Neapolim terreftriitinercprofedus,mirociuiumdefidcrio exceptus cft,nulla ■ re omifta, quæ ad concclebrandum eius reditum excogitari poftet. Sed mirabilis ante omnes honores illi decretos extitit: nodurnorumluminum multitudo. Namque dues incenfafunaliafingulimanibus geftantes, poftquamtotam vrbem equis luftrauerc,fub primam nodis vigiliam gratulabundi in regiam conuenerunt. Poft hæc ad arcem ædi-lîcandam conuerfus,cuius exædificatio,belli caufa,nihil non intermifta fucrar,cam bre ui turn opéré mirabilem incxpugnabilemque,tumfumptu magnificentiflimam effecir, quinque turribus orbicular! forma,quatuor angularibus,quinta interieda è lapide qua drató,mirifica ftrudura,atq; artificio,muriquecraflitudine inauditaexcitatis. Inter tur-rimmediam amp;nbsp;angularem adocc'âfumvergentes,portam lt;^um ingenti arcuitriumphali ex marmore candidiflimo,conftituit,turribus ipfis ad Aree folû plenîs,quas nulla pror-fus machinamentorum vis poflît euertere. Interiedarum ædium pariete nouo lapide vtrinque cotabulato, ingentisque præterea latitudinis ,itidem è faxo quadrato,fofta à labris circunduda.Cumque côtra arcem ad fagittæ iadum breuc folù eftet,mari circû-fufum,in quo parua quædam turris antea fita fuerat,ne aliquandojhoftes occupato folo turriq; ibidem çdificata,arcé ipfam mariobfidcrct,difiedis veteribus fundamétis aliam in medio folo, æquè admirabilis arrificij,tâtç verb altitudinis quatam nullius nauis malus æquaret,extruxit. Eo tèpore^cùm Veneti aduerfus Mediolanenfes bellûcôtinuarér, hortâtibus orantibusqi eorum legatis, vtijs mari bellum inferret,quo tanta belli mole fubleuarétur ( vrgebat enim ceruici inftans Francifeus Sfortia,qüi Mediolanû obfide- , bat)ingenté onerariâ nauim armauit, eiq; Inicü Daualum præftâtem virum,præpofuifgt; qui mox alia naue,haud multo minore,quâ nô longe ab oppido Tunete cçpit, illi addi-ta,in Ionium mare profcôl:us,hoftium naues Alexandria redeuntes obferuabat. Qua de re Veneti certiores fadi,côfeftim naues fex oncrarias,ac triremes quindecim,inter quas erât oncrariç maiores tres,egregiè inftrudasjaduerfus réglas miferüt,quas in lonio ma ri cû nadç eftenr,adSiciliç vfqucfretum infecutæ,nodis interuehtu fequeftratæ réglas Siraeufanumportum continuato curfu petierunt, fuadentibus ijs, quorum confilio Ini-cus plurimùm vtebatur. Quo cognito,Vcncti cû clafle eôdem profedi, portûqj ingreflî poft longum atque atrox Gertâmcn,in quo multi vtrinque defiderati funt,cum naues ad terra alligatas indereuellerenullis artibus pofsct,defendêtib. fummaviregijs,appulla naui iiicéfa,illas cremauerût,nec vlla humana ope inhib,eri reftingui ûe incendiû potuir.,

LIBER NONVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n?

Qua clade cognita AlphonfuSjtriremibus decern confeftim coadis jBernardum Villa-marinum,virum acrcm,rcrLimquc mantimarum peritum,in Adriaticum mißt. Venctis, per id temporisjtriremes duodecim crantpartæinftrudæquCj quarum præfedus de re-giarum aduentu certior fadus,ad eas inquirendas proficifcebatur. Cùm autem longe in altum prouedus tranquillo mari nauigaret, ob aduerfam tempcftatem clafTe difie-da, triremes quinque in Epirum quo regiæfe contulcrant, forte delatçfunncûq; fu-pra eum portum quern Coturnicu appellat, terrapetentes irent,quo in portu regia clai-iis ftabat,Bernardus cum clafle,fubitôèportu eruptionefada, ad illarum curium iter ( dirigit. Quod vbi Veneti animaduefterunt,hoftes vt erant,rati,fefe extemplo in fugam conijciunt.Quos cùm regij enixius iniequerentur,duæ ex his conuerfis ad terram pro-ris littusinuadunt,fcque certatim præcipites dantes, eas vacuas hoftireliquerunt. Vna earii plena capta cft,reliquç duæ,quod velociores erant,efFugerunt,deinde Bernardus ijs infulis quas Veneti in Aegeo mari tcnebant,hoftiliter petitis, plerifque nauibus ca-ptis,multa cis magna detrimenta intulit,quoad inde Neapolim per pacem à rege re-uocatus eft.Poft hçc Alphonfus inualefcentibus Turcarum opibus,Bernardum,fumpto ‘ commeatu, atque ijfdem triremibus vnaadieda,cuius duóior erat Thomas Caraffa, c-ques clarus,qui in eaexpcditionefebricorreptus morte obijr,in Aegeum marereuerti iufrit,atque inde in Cilicum oram,quam nunc Satalaneum nuncupant, contra Rhodo iitam proficifccntem,exiguam quandaminfulam, cultoribus vacuam,cum claife occu-parc,atque arcemin ea litam reficerc,de qua arce hæc accepimus. In eainfulaTurciC olim,ciim aRhodijs nauibus vehementerinfeftarentur, (neque enimmultum indeab-eft Rhodus infula) arcem quandam, Caftrum Rubrum appelîatam, exçdificarunr, præ-fidioque firmatam multos annos fummacuracuftodierant,pr£datorijsq; nauibus Rho-don frequentius pctebant: mortuo autem Amuratc,Turcarum principe, cùm de regno inter proceres certamen eifer, Rhodiæ religionis principes occafionem caftelli rccipi-endi (vtiibi videbatur ) nadi,comparata claife,infulam petierunt,expofitisquc in terra militibus,arcem obfederunt: neepriusinde difeeifere, quam illamfame domitam in poteflatcmredegerunt. Valido deindepræfidio firmatam diutenuerc. Adpoftremum Turcæ ( quod quidem hac ætate noftra contigit) fopitis domi difeordijs, langucfcenti-busque iam Rhodij ordtnis viribus,cùm magna claife parata Rhodon petijnenr,multis-quecladibus alfeótainfula, oppidum aliquandiu fruftraobfediifcnr,defperataque vi-doria abfccdcrcnt, ad infulam, quam fupra memorauimus, cum claife profeCli, vrbem Rhodon àfe vi captam atque euerfammentiti,ijs qui caftello præfidio erant tatum ter-roris ac metus iniccerunt,vtconfeitim falutem paófi arce cxceifcrint: quos omnes Tur-cæ,violata fide,comprehenfos fœdè cæciderunt,caftellumquc foio æquaruntr nee ante Bernardi cum regia claife aduentum, refedum eft: quanquam aiiquanto procula vete-ribus fundamentis tutiore loco fuifedum. Quo inftaurato,Bernardus cum eiufdem ex-peditionis foeijs oras illas pi çterlegés,multas Barbarorünaucs mcrcibus onuftas cçpit, inagnaq; ex viciais agris prædaabacla,illos ingenti dânoamp; clade plus biénio aifecit.De mû à rege rcuocatus, arce valido præfidio firmata,Neapolim reuerfus eft. Quo téporc Scaderbepeus nobilis in Epiro regulus,ac magne amp;fpeôtatç virtutis,aducrfus Turcas à quib.obfidcbatur,ad Alphôfum legatos auxiliû oratü mifit. Quoq; ab eo prôptius,atq» enixius adiuuaretur,fefc in eius fidé ac tutclâ dédit. Quo faóto,rcx confcftim qua bre-uiorper Adriaticummare traieefus crat,primùm peditatum, ac frumentum, nec multo poft Gilibertum Ortafinum, impigrum virum, cum alia manu militum ad eum emifit. lt;^o auxilio iimul amp;nbsp;regij nominis autoritäre fretus,Scandcrbeccus aTurcarum vi non folum iiia rutatus eft,fed aliquot infuper hoftilia oppidano ignobilia in poteftatc fuam redegit. Poft hæc Alphonfus cùm loanem Antonium Vrfinum Taliacotij Comitem vl-cifei ftatuiifet: qui quo tempore Plumbini aduerfus Rainaldum eius fratrem bellum ge rebat,Rainaldo fauerat,cum copijs in Pclignos,vtinde Taliacotium peteret,profe(ftus eft.Quod cum ille cognouiilct,ad Nicolaum pontificem maximum cófugit, cuius inter ucntUjfefe graui bello pecunia liberauit. Cumque adhuc rex in caftris, apud Pclignos efiet,Florentini pacis auidi,quôd non modo in eius régna commeandi, vnde maximos fruótus percipere folebantjfed etiam ii\c£tera regnajUtque prouiacias iparirimas traij*

lt;30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE G ES TIS ALPHONSI l

cicndijVehendarumq; inde merciû facultatem fibi ereptâ:videbât quæres mm publiée* tum priuatim eorum ciuitati labem atque perniciem effent allaturæ: cogitarentque in-fupetjfi modo cum paru a copiarum manu rex bellum traherct,illi ad poftremum refifti non poffe:Ianotium Pandulfinum,ac Francum Sachetum eloquentem virum, legatos ad eum de pace mittete cóftituerunt.Quibus accepta fide in caftra profedis,poftquam mandata expofuerunt, bellumque excufarunt, Antonij cardinalis llerdenfis opera, qui id negotij de pontificis voluntate fufceperat,paucis póft diebus Florentinis pacem dedit Caftiliono, ceterisqueoppidis quaein eorum agro per bellum cæpiftet, ac in-fula Gilio retentis,quanquam pro his Florentini gfandem pecuniæ fummam offerrent. Quam cùm quidam è fuis potius accipiendam diceret: Reges,refpondit,pecunia nô e-gere,fed gloria. Nccmulto póft mortuoRainaldo Vrfino,cumCatharina Apianavxor ciusjvereretur ne AlphonfusPlumbinum rurfus cum exercitu petcret,ncque effet con-quieturus,illiperamicos reconciliari curauit.Cumque illius pacem aliter impetrarenô poffet ( quôd rex dignitati fuæ confuli volebat) nifî illi tributum penderet aureuin po-culum,quod effet quingentorum aureorum pondo, quotannis dum viueret, eifetri-buturû recepit. Paulo poft cum amp;ipfa mifto poculo mortem obijfret,Emanuel Apianus cognatus, amp;nbsp;fuccefor eius^ quó fibi eo principatu tranquillo frui liceret, amp;nbsp;ipfe le regis ftipendiarium fua voluntate effecit. Kic multos annos in mihtia verfatus,longè à fpe do-minandijtandem vxorem Troiæ,inter Apulos, cæperat. Ibique tenuiter vitam egit,donee mortua Catharina,in ius fuCceffionisà Plumbinéfibus pablicè vocatus eft. lu quo illi rex non modô non aduerfacus eft,fed etiam plurimùm fauit. Veneti veró ea te cogni ta,conuerfis ad pacem ftudijs primùm per Leonellum Ferrariëfium principem eade re agerc cœperunt,fa.ftumque eft,illius vin fuafu,vtiRcx Ludouicû Podium legatum Fcr-rariammiferit. Quo cùmveniffetlegatus Venetus,pacis mentio inchoataeft. Cumoue poftea ad regem Leonellus mififfct,quôdincidiffentaliqua quç eius audoritate egeret, mifit rex cum mandâiis Ferrariam lacobum Conftantium lunfconfultum,qui vnà cum Ludouicoifta tradaret arque côficcret.Quibus diu multùmagiratis, difeeptationibus-^ue omnibus è medio fublatis,pax tandem inita eft. Nec multo poft capta à Francifto Sfortia vrbe Mediolano,quain re longé tefellit Venetos eorum opinio:cum ira exiftima rent,in fe elfe vbi vellent amp;nbsp;datas habenas premere, amp;nbsp;Mediolanéfcs conantem oppri-mere, fua autoritäre prohibere. Profefto ad regem legato, Vióiore Maripetro, eofdem in amicitiam «amp;focietatem recepit. Cumque a:quum effe duccret, mittere ad Venetos quiijs fuo nomine de pace acfocietate cógratularcntur,Ludouicum Podium, atq; An-tonium Panormitam legatos ad illos mifir. Quibus benigne exceptis,amp;in fenarum in-trodudis, Antonius acorationevfus eft: Gaudemus,3c vehcmenterlætamur, Patres, Princepsq; fapientiffime, hoclegationis munus nobis ab Alphonfo rege noftro dema-datü effet,vtij fimus quivobis dcpace amp;focietate coftituta gratulemur. Nihil enim eft (quantüexiftimamus)quod autnobis did:u,aut vobis auditu iucundius acciderepotue-lit. Periucundu quippe nobis eft, ad eam ciuitatem nos oratores miffos elfe, quæ ob virtute, acres ampliftimas geftas opib’ floreat amp;nbsp;gloria. Neeveró minus iucunda auditu vobis putamus fore, quæ de pace ac fœdere ( renouata nuper inter regem noftruni, veftramque remp. amicitia)commemoraturi fumus. Nihil enim eft aut omnino accepti us,aut auribus fuauius,quam de pace amp;nbsp;bencuolentia verba facere.Irrepit enim,nefcio quomodo,fenfus noftros,ac vehementer rctinet,totosq;penè artus permouet.Eftenim infitus naturamortalibus pacis amp;nbsp;ocij amor,fed aut mala confuetudine,aut nimia cupi-ditate nonnunquam exanimisnoftris elabitur.Quæpoftea,fi quando rcnouatur,multo fitprofedó dulcior, atque iucundiorneceffc eft. Quod quidem vtregi noftro condgir, ita amp;nbsp;vobis contigiffe exiftimamus, quipacem ipfam non modó abnmftis, fed vitro etiä magisitaliæocioquàm veftris commodis confulentes experiftis. Rex quidem vtantea dolebat bellum quodam aduerfo fato exortum effe, ita nunc lætatur, pacem pofitis ar-mis reuocatam efre,redintegratamque amicitiam illam,quam amp;nbsp;ipfe,amp; maiores eius A-ragonum reges,cum veftra rep.fandam atque inuiolatam ante hæc fatalia tempora re-ligiofe feruauerant. Nam quae intercefferunt inimicitiae,non voluntati, fed cuidam fato tribuendæ flint. Vtraque enim parsinuita arma fpfcepit.Seditatulit temporum codido, itafo

L I B E R N Ö N V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni

ita fociorum ratio pôftulauit, vt ipfc aduerfus vos bellû gereret, vos item àdüérfus eù. Scd tarnen ilia acerbitas animorum, quæ plcrunque inter hoftes efle confueuit, in eo bello abfuir, vt fatis appareret, vtrique pacis magis quàin belli confiliaprobarn idque etiam euentus doGiiit. Simul acenim vos à pacis confilijs non abhorrere oftendiftis, nunquam rcx neque pacis mentionem a{pernari,neque nûcios atque orarores de pace inittere deftititjqiioad pax effeôla eft.Quod quidem fatis videtuf declarare,quantû rçx ipfe cuperet vobifcum in gratiam redire. Et vos quoque id ipfumnon obfcurè teftati e-ftis. Pace enim hand fatis coritentijipfî paci fociecatcmjac fœdus adijci volnifiâs.Ita fit, vt bellum fatàlis quædanl neceflitas induxerit,pacem voluntas rcuo cari t.Ncc verb du-bitamus, quin quo confenfü pax ipfa fada eft, in eodem perfeueret ac duret. Pax eniin non modo ipfa dulcis eft,fed etiam ipfius nomen blandum ac fuaue: turn res ipfa, vt fa-pientes dicere audio, falutaris. Hac enim agri, hac vrbes, hac res priuatæ, hac refjgt;. hac dcnique régna conftituuntur,amp;con{eruâtur.Mihi quidem ita femper vifum eft,quipa-cein ncgligerenr,hos fummain hominum felicitate baud fatis cognpfcere. Totius enim felicitatis fruétus eft pax. Quid enim proderat difperfos homines cloqucntia cociliaffe nifi conciliatos pax ipfa in focietate amp;caritate contincret?quæ quidem paxcùm vnicui que ciuitati amabilis efte debet, tum veftræ tamé imprimis, vtquamà maioribus veftris dignitatem accepiftis,ac vobis ipfiveftra virtute perpcriftis,tuerivaleatis.Etenim veftra ciuitas eft,quæ omnigenere virtutis,cum quauis non modo earum,quæ hac tempeftate præclarç habcntur,fcd etiam poffit cum omni antiquitate contendere. Quales enim vi-ros(vt omittam admirabilem vrbis fitum)qualcs inquam viros, qua prudentia,qua gra-uitate,quo confilio,qua deniq; femper autoritäre habuit hæc vcftra gloriofa ciuitas?que refpub.làpientius gubernata, atq; adminiftrata vnquam fuit? Quam legimus ciuitatem fanclioribus,inquam,inftituîis,aut legibus vfam effeêNec vero pacis modo,fed belli ar tibus hæc veftra ciuitas valuit,amp; valct.Semper enim gloriç auidi fuiftismec maritimis ta tq rn ,i e d amp;nbsp;terreftribus quoq; bellis prçclara fortitudinis documenta edidiftis.Pro gloria verb tucnda,quos labores,quos fumptus, quædifcrimina fubicritis, teftantur multa bellaàvobis magno animo fufcepta, amp;nbsp;féliciter confecla: quibusimperij veftrifines eoufque cxtcndiftis,vt qui ante hos fexaginta annos hullum propè oppidum in côtinêti ne nunc au da maiorum gloria,omnem propè Galliam Cifalpinam, quæ cis Padum, ac Abduam flumen cft,ditionis veftrç feceritis. Hæctametfi magna funt,cum nonnullis tamé,præfertim ex antiquioribus funt vobis ebraunia. Cçterùm ilia vna, fumma amp;nbsp;veftra tota laus eft,qua omnes orbisterrarû genres,amp; Romanos ipfos anteiftis: qubd quo géré de Reip.ordine ab initio,vti CQepiftis,eundem iam fupra millefimum annum conftanter teuereperrexiftis: cùm cæteræomnes Italiæ ciuirates aliam, arquealiàm reipub. admi-niftrandæ formam,ob inteftinas feditiones,vfurpaucrint. Quæ vt vobis prima ac perpe tua fint,pax ita clftciet,amp;focictas,arque amicitia cum Alphonfo rege (Nullus enim aut vobis,aus ipfi(Deo beneiuuârc)mctuendus eft hoftis,donecin focietatepermaferitis ) Cuius quidem conferuandæ non minori voluptate nos ipfos quàm regem affici, nobis itaperfuafum habemus,vtvcftri vel confirmandi, vel hortandi gratia verba facere iam fupcruacuum arbitremur. Nos igitur vrorationi modû ftatuamus,hoc vobis de Alphô-fi regis noftri animo,ac volûtate poliicemur,vt no modb quç ex pacis ac fœderis forinu la ab eoprçftari oporteat,verû etiâq ab co amicitiç iure requiriponint,in vos veftraque cmp. libenter atq; impigrè collaturus fit. Qiiæ auté fecretiore colloquio videnturindi-gere,in aliudtcpus dilferendûputamus.Fado dicendifine,Scnatus princeps delaudi-busregis mulra elocutus,pacê ipfam,acfocietatem fibi cumftisq; patribusingenticuræ cfte,acfore rcfpôdir,oratoribusq; vehemeter collaudatis gratias egit,ijs quç fecretiore colloquio egcbanr,in alccrum diem dilatis.Haud multo tépore interiedo, Alphonfus Helconorani fororis filiarn,venuftate ac modeftia çquè infignem,FedericoRomanorîi Imperatoii,qui tertius fuithoc noininc,ab Alphonfo LufitanorQregc,eodemq;Heleo-noræ frater, qui Edoardo fratri fucceffit, locandam curauit, quo amp;illamin altiflimo dignitatis gradu conftiruercr,amp; opes fuas illius affinitate firmaret.Cumque bicninio fe re pbftjFedcricus in Italiam proficifei dccreuiffet, vt corona imperij more maiorû,acci-peretjprimb in Foroiulienfcm agrû cû egregio,fed modico comitatu,ac deinde per Vc

'* e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T

Î32 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS A L P H O N S I I.

netosFerrariamBononiam^;,deincepsFloi-entiamac Senas pcrucnîr, hofpitijs ei in omni itinere datis publicè.Senis aliquantum moratus,donee ponrificis maximi amp;nbsp;Car-dinaliuni,quiin nonullam de eo fufpicionem vénérant, in fe animum exploraret. Interim Hcleonora Alphonfi vocatu mari in Italiam profeda,Pifas primùm,atqne inde Senas ed eum venir, à Florentinis, à Senenfibus honorifîcè fufeepta. Poft cuius profe-dioné,cópofitis cum pontificc maximo,quæ opus erant,Federicus vna cum ilia Roma fui coronandi cauCa peeijt. Aduentantibus omnis propè ciuitas, magnaq; Cardinalium pars honoris gratia fefe obuiam effudit. Er quoniam,vt diximus, fufpicio pontificem amp;nbsp;cardinalescçperat, ne eo animo aduentaret, vt eotuin ftarum atque opes imminuerer, de qua quidem rc ingens rumor ob ftulta quorundam vaticinia vulgo increbuerat, pó-rifex accitis in vrbem copijs,amp;opportunis quibufque locis prçfidio firmaiis, inter militü equitumque ttationes ad feproftcifeentem, amp;ipfum cum armatis cquitibus ad gradus rempli Apoftolorû pnncipis,vbi cum præftolabatur,comitcr excepit, coronamque au-ream pro vetere cerimonia atq; inftituto capiti ciusimpofuit,amp; in Palatij parte hofpido admtht. Poft paucos inde dics,Federicus Alphonfum inuifcrc conftituir,nec eo infalu-tato, ex Italia difeedere. Quod cum Alphonfo nunciatum eftet, qui iam ad eum priuf-qujim Senis decederer,Iacobum Conftantium miferat, etfi cratdies religiofi atque ob-fcruandi ( erant enim ij dies,quibus Chriftus fuinmus ac veius Deus nofter, pro falutc huraani generis crucis fuppliciu perpeti voluit) confeftim quæ temporis breuitas paffa eft,pro eius aduentu decorado parari iuftit,ac moxNicolaum Pifeiteilum Archiepifeo-pum Neapolitanum, Marinum Martianum Ruftanenfium principe,Francjfcuin Bauciû Adricnfiû ducem,Leonellum Acortianiurum Celanium comircm,ac Anronium Panor tnitam legatos ad eum mifit,qui illi fuaderent (ft forte adhuc Romæ efTeQvti proximos dies facros Romse potius, quàm in itinere ageret.Idque illi fuadebat,quo fibi fpacium eftet ad ea cóuenientiori tempore paranda,quæ in animo habcret,aut fi iam fortè difeef fifter,eum afte(ftarentur,hofpitia,poftlt;ma regni fines ingreftus circt,illi,quique in comi tara eius erant,omnibus dari curarcnt.Poftreinô Ferdinandum filium cum magno pro-cerum, ac nobilium virorum numero illi obuiam ire iuftit. Cæcerùm Fedcricus, vt qui cupiebat admodum regem quamprimum videre,jdquc non minus ab Hcleonora opta ri feiebatiam iterinuaferar,Ladiftalo Vngariç rege appel lato quem fecum duxerat,ado lefcentuloRomætantifperrelido. Qui vbi regis voluntatem agnouit, renunciariiufiit, venire fe ad eum,non vt Imperatorem Romanum ad regem,fed vt amantiftîraum filium ad exoptatum patrem. Proinde miftâfaccrct,quæ tâta cura ab illo præparari fcirct.Rex ctfi humanitärem eius fatis laudauit, nihilo minus tarnen quæ inftituerat,perfici manda uit,atque arcem Capuanameipro diuerforio cum omnis generisrerum neceftariarum copia arribuihofpitiacomitibus,atque obfonia vbertim parari.Accedebant verô cû Fe ' derico, Albertus frater eius,ac multi prçterea clari proceres illuftresq; principes fubfel-liorû quoq; duodecim ordines,in modum theatri, ad dimenfioné aræ Mariæ coronatç, .vnde ludi equeftres,cçteraq; id genus fpeCi:arentur,ppropcrè extrui iuflîr. Legaiijquos diximus,cùm eum Romaiam digreflum apud Pipernum nadi eftent(fada modo faluta tione)Teracinamaduentantcm comitatifnnt.Quaprimùm in vrbeFerdinandusefi na-ôtus falutauir,amp; Antonius de regis congratulatione,atque Federici laudibus,côcedéti-bus collegis luculentam orationem habuit Digrcflùs inde fundos peruenir,quo in op-pido ab Honorato Caietano Fundorum principe ( ira iubente rege) fummo honore af-fedus eft.Hcleonora vetocû magno comitatu , aliquanto interuallo fequebatur,quo-niâ hoipitia tantç multitudlni(crant enim fupra quina hominû miilia)haud quaquâ fuf-ficiebant,à Terracina Capnam perpetuo itincre(corQ caufaqui pedibus itcrfaciebant) menfæ cura obfonijs,frequentibusq; poculis ftratœ. Cùm Capuç Federicus appropin-quarer,Alphonfus ad tria milia pafTuum vitra eam vrbem obuiam profedus,ipfum ami cifiîmè exccpic. Eoq; Capuâ dedudo,ad ordinanda quæ opus erant,Neapolim quâpri-mû rediit. Quo fadopoftridie cum innumerabili propè ciuium acproccrummultitudi ne rurfus obuiam profcdus,fub aiiratis ftragulis Fcdcricum collocauit.Cumlt;^gt; ipfe pone eq uo fequi honoris caufa vellet,nô eft paftiis Federicus,ied continuo manu eius ap-prehéfa,fub ftragula,vt pariter incedcrer,illû aliquantû reludantc ad fe traxit.Eo modo

per to»

L I B Ë R N o N V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ’MJ

per totam vrbcm, perciue quinq; illas célébrésnobilitatis Neapolitan? feffioneSjma-tronarum ac virorum frequétia cultiflimasjperambulans ,demum in arcem Capuanam dedudus elhComitibus confeftim hofpitia cû abundantiflimo obfonio præbita. Altero die cùm HeleonoraCapuam veniflet, 8c ei qùoque rex in magna virorum ac matronarum frequentia obuia proccflit: qua vt vidit, magnitudine pietatis illachrymatus,atque complexuSjCodé quo Federicum virum cius,honore profccutus eft. Plerofque ciuiû in honorem eius,ac Federici,ingrelTus Neapolim equeftris dignitate decorauit.Nonullis ctiam id poftulantibus,à Federico cam dignitatem dari æquo animo tulit. Multis præ-tereaeorum rogatu ampla munera côtulir, quibufdam etiam delidorum gratiam fecit. Liidos imprimis Chriftianos magno apparatu(quibus facramyfteriaobitus acrefurre-dionis Chrifti Dei noftri refercbantur,inquibus ceremonijs fefc femper magnificentif fimumpræbuit)in Claræ templo auguftiflimo,ac maximo,ijfdemfpedantibus, per no-dem edidit,tanta hominum frequentiajVt nonnulli inter turbam propè enedi fuerint, Ac mox inuitatum ad prandium Federicum,atquc aurca fella collocatum, regali appa-ratu,ac luxu accepit,addudôque in penitiorem çdium partem,vniones,acgêmas(quas multas ac varij generis atque immenfi precij habebat inthefauris,quamagnificctia cû-dos fui temporis reges anteceflîr)figillatim oftendit; reliqua diei parte varijs fermoni-bus cum co confumpta, ludos deinde equeftres célébrés edidit: quibus Ferdinandus filius,multique infignes adololccntes ac viricertauerunt. Tantus autem concurfu^fuit ad hçc fpedacula ex omnibus vndique regni partibus,vt vixfubfellia quæ pro tempore extruda diximus,atque adeô vrbis teda amp;nbsp;loca,è quibus fpedari pollent,eam multitn dincm caperent. Poftremó incredibili magnificentia venationcm exhibuir. Locus eft Neapoli ad quatuor milliapaffuum proximus,qucm vulgo LiRrones vocant,nos vnû è Phlcgræis campis ab ardore nuncupandum putamus : in eo loco planities eft admo-dum profunda,atque in orbem fita, duo ferè millia palTuum ambiens: amp;nbsp;ibidem modicum ftagnum ac featantes paflim fulphure aquæ ægris falutarcs. Eft autem hic campus vno aeperpetuo monte cxcelfo circunfeptus,circaquem atrum nemus, aedenique eft fuapte natura taliSjVt ne in reliquaquidem Italia vllus venatibus æquè aptus locus exifti metur. Nemus ipfum aprorum,ferarumquepaftionibus ferax eft.hîc vel fponteingref-fæ vel agitando impulfæ infeffis circumquaque collibus feræ euadere non polfunt. Ca-pit auté totius môtis fuperciliù quà fe latius panditjad fcx milia palTuum. Agreftes in id munusimperatijfupraquinamilia,cum venabulis biduo ante venationem affuerunt: hiq; vnàcum venatoribus regijs, quorû ingens eratnumcrus,compulfis3atq; eidem nc-mori circunicdis,permultis varij generis rcris ftatim fupercilia môtis infederûr, ne quà inde fera claberetur, intenti.Qu? poftquâ parata elfe Alphonfus agnouit,poftridiema ne cum Federico,amp;Helconora,principibus ciuitatis vtriufq; fexus,fequctibus,eô fe c5 tulinac paulô citra eum locû fixis tentorijs,in quibus vnum illud longé confpicuû erar, cum triclinijs,amp; cubiculis fccretioribus,in cuius medio abacus fublimis extabar, argen teis atq; aureis poculis, vafisq; omnis generis latèrefulgés,Federico,atq; Helconorçfe .orfum,atque adeo omnibus qui affuere,exomniumrerû copia qu? pro temporeparari potucrunt, abundantiflimum cpulum præbuit. Ante hoc tentorium, manufadusfons ftabat ad voluptaté amp;nbsp;copia triplici fuauiflîmi vini genere diffluens, quà fe turba omnis ad fatietatem proluebat. Remotis menfîs, in monté itum, vnde in eum campum, quem diximus, dcfpedus crat. Ibi,Fcdcricus,amp; Heleonora feorfum côfedei ût.Rex deinde è-quo alacriinueôlus,per viamquæ vnicain campum patebat,cum Ferdinando,atque ijs quos voluit,è purpuratis inccffiqatq; eos in tres turmas diuifît.Venatores regij imas par tes montis,agreftes fuperiores tenebant: ciuiû,atq; externorû turba omnis reliqua, per montem diftufa. Feræ deinde agitari cœpt? funt vndique,nec quifquam à deftinatis fta tionibus ad aliénas difeurrebat. Hinc apri cæteræq; feræ turn canumlatratu,tum hominum clamore excitati,poftquam in campum præcipites fe deiccerant,àvclocioribus ca nibus retenti, venabulis confîgebâtur, aliquot tarnen (quod quidem cernere pulchrû erat)toto câpo rapidiflimo curfu fugitâtes elapfç funt.Supravigînti varij generis,fpelt;ftâ pbus omnibus,rex ipfefuamanu occidit. Sub vefperum Neapoli reditum eft. Poft hæc ^elconoram quæ adhuc intaâa erat,antequâ àfc difeederét,Federico copulari voluit.

»4 D E G E S TIS A L P HO N S I I.

Demum abire volentem(nanquc is terreftri itinere Romam reuerfus eft) datis ei atqiic Heleonoræ ampliflîmis muneribusjaliquantum extra vrbem profecutus eft.Nec multo poftHeleonoranij cum lacrymis àfcdimiffam, ManfredoniamjiufTu viri, arque indc Venetias cum triremibus mifit: quo amp;nbsp;ipfe Federicus, quavenerat via, regrelïiis, inui-tantibus Vcnetis,quibus turn cum rege,vt diximus,focietas erar, profedus, vnaque cû illaampliffimis honoribus affeôlus,indc in Germaniam redijt.

BARTHOLOMAEI FACH. RERVM GESTA^

RVH ALPHONSI PRIMl, REGIS NEAPOLI

TAN!, LIBER DECIMVS.

EcvïvM eftpaulopoft alterumbellum Florentinum,Venetis focijs arque amicis poftulanribus, quod Florentin! Francifco Sfortiæpoft eo Mediolanenfcs, aducrfus fe hauddubiè bellum mo-lienti,(quippequiomncs apud Abduamamnem pontes at que arecs quôdea Mediolanenfis agri ditionisque efte diceret, fibi reddipo-fcebat)fauere,acpecunia iuuare'eunderaintelligebanair, quodque anteipfius Federici imperatoris aduenrum, nec àLudouico Podio, amp;nbsp;Antonio Panor-mitaRegijslegatis, amp;nbsp;Matthæo Vidurio Venetorum legato, cùm Venetias peterent, monitiab incœpris dcftitcrant.Quinentiam focietatem palàm cum Francifco iunxerar, necpoftea Alphonfus Lufpanus Archiepifcopus,acNicolaus Filiacus,Regij legati,amp; Triadamus Gritus Venetorum orator, pontificis maximihoratu Romam profedi, quo cundorum principum oratores conuencrant, vt de pace agerent, quicquam illos mo-lierant,ac deinde ZachariâTriuifanumVenetûlegatû,no receperanr,qui cùm Perfium cû Cicco Antonio iurifconfulto legato rcgio,cóueniflet,amp; ad Florctinos mifiiTent qui peteret,vti fide publicaFlorentiam proficifcilicerer, regio tantum modo legato pote-ftate adeundi fäda,Venetum contemptui habuerant.Demum Florentini ac Francifeus ea quotidie ftruere,atque agitarc audiebantur, quibus manifeftè appareret,illos,poft-habiris pacis cófilijs,de bello cogitate. Quibus de rebus commoti rex ac Veneti,cùm omnia ab fetentarafeiret, quibus pax conciliari poftet,ad poftremum aperte bellum fufeipere rex aducrfus Florentinos, Veneti aduerfus Francifeum decreucrunt. Itaque vtrique extemplo veteres copias contrahcre, nouos exercitus ac duces feribere, amp;nbsp;quç bello forent vfui,parare. Et quo inagis Florentinos terrcret, ftaruit Alphonfus per Fer-dinandum filium,florcntis ætatis iuuencm,id bellum gerere,quod id fibi maius videba tur,quam quod peralium querapia agendum efter. Dequo,quoniä locus exigit, ante* quam ad res geftas veniam, pauca mihi quædam dicenda exiftimaui. Ingenio fuit exi-mio,amp; ad cüdas optimas artes docili,liberalibus difciplinis inftitutus,iuri quoque Ci-uili operam dedit, vt vna arma cum legibus lungeret, quæ duo ad refp. gubernandas aptiftima putantur. Armorum quoque traólandorum feientiam didicit, equirandiperi-tiftimus,lu(fta,faltu,iaólu,equcftriq; ccrtaminc,vcl cum veteranis contendere,facilitatc ac modeftia cum omnibus certarc,glonæ cupidus,calorera,frigus,inediam laboremq; facile pari. Cumq; xquales gloria amp;nbsp;dignitate fuperaret,ab omnibus tamcn(quod rarü cft)valde diligi, atque obfcruari.Cæterùm Alphonfus cùm tantû bellum minimèncgli gendum exiftimaret,præfertim quod filium in cam expeditionem mifturus cffet,ad lex milia equitö,amp; duo milia pcditû,partim ex popularibus fuis,partim ex exrernis feripfit, Federico Vrbinatium Principe, Auerfo, acNeapolione Vrfinis (externi hierant)e-gregijs copiarum ducibus mercede conduólis. Ex popularibus autem regnique inco-lis duces habuit, Antonium Caudolam, Leoncllum Aconriamurum, Gartiam Caba-nellum, ac Vrfium Vrfinum. Et quo maturius duces ipfi cum copijs conuenirent, in prara Campana ( vtiNeapolitanorum mos eft, expeditionem parantium) cum Ferdinä do conceflit. Qiio cùmmulti àduentaftent,Ferdinandidifceftiim haud amplius dif-ferendum ratus,cuius profeótionem Veneti per legatos continue expofccbant,eum ab fe dimiflurus,huiufcemodioratione alloquurus eft : Cöpulfus tandem Florentinorum

* nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniurij«

L I B E R b Ê C I M V s. » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5

îniurijSjquas nobis ac Venetis focijs,amp; amicis noftris quotidie inferre pergunt,confti-tuianimOjteCquo nihil habeo in vita carius)aduerfus eos cum hoc exercitu mittere:fpe rans Dei ope,quiiufticic fauct,amp;tua atque horum militum virtute, fore vt acceptas in-iurias vlcifcamur:fimul vt cognofcant iniuftè fe fecifle,qui cum hoftibus noftris fœdus atque amicitiam iunxcrintjfeq; in eo erraffe,ncquc fatis redè reip.confulùifte. Et quo idalacriore animo fufcipias,agasq;,hofceveteranos commilitonesmeos,mihi charif-fimos, quos tibi magnæ gloriç,fi eorum vti confilio noueris, futuros reor, trado tuæq; fidei cômendo : quorù virtus acfides multis meis magnis laboribus ac periculis,fuperi oribus bellis mihi nota amp;nbsp;fpedata eft.Quorû opera omnes ad hûc dié vilt;ftorias,amp; Nea politanum hocregnû triumphumq; adeptus fum:quibiis deniq; adiutoribus, bellatori Dusq; magnam Italiæ partem maiorû noftroru impcrio,amp; gloriç adiecimus. Hos velim vtimprimis âmes, carosq; habeas, putesq; nihil,ne vita quidem ipfam, à me tibi corn-mendari pofte diligentius. Quod cùm feceris, meam à te gloriam amari amp;nbsp;expeti turn deniq; exiftimabo.hos vide,ne temerè in difcrimê mittas.nec verô multum à te cohor-tandi,autorationeincitandicrunt.Si quid pcriculifubeundiûfuerit,magis à te reprimé dus moderâdusq;,quàm verbis accédendus animus crit.Talcs tibi viros adneceflarios cafus referues facito: in quibus fcilicet de dignitatetua agatur,aut fama. nec vero apud me dubiû relinquitur,cùmeos ita habiturus fis,quin Iraperatoré eundé habere fe fcn-tiant Idautem te ante omniamonitum velim,netantôrnæ authorummilitumforritudi ni fidaSjVtarbitrcris abfque diuina ope à te hoftes fuperandos. Viôtoria etenim,non ex hominum confilijs,fed ex fummi Dei voluntate ac potcftate proficifcitur. Turn deniq; tibi militares artes profiituras fcito,cùm Deû tibi pietate,ac iuftis faôtis propitiû redide ris. Eum igitur,fî vincereexpetis,pura mente colito: fpemq ; omnem vidoriæ in co re-ponito. Et li quando( quod folet in bello contingere)tibi quicquam aduerfî accident: quo cxiftimarepoftis,ipfum Deumtibi fubiratum efte : vide ne ab eo perimpatiétiam, atque auimi perturbationem difcedas, fedpotius fatiffaciendo,eircconciliariftude. Solet enim Deus quos diligitinterdum malis afficere: amp;nbsp;quos côftantcs in aduerfis vider,rurfus in meliorem fortunam reftituere. Exiftimationis tuæ diligenriflîmatibi ratio habenda erit, putandûq; nihil care in humanis rebus pluris efte,autfieri dcbere.Quip pecùm vi6torianonnunquammagisexiftimationeamp;fama,quàm militum robore ac virtute comparetur. Et viótoria quidem fæpe cladibus mutatur, at fama fi curp probi-tate ac fide cóiunóta fucrit,amp; permanet,amp;cum omni æuo perdurât. Honeftati itaq; àte incumbendû erit,qua detra(fta,nec principiilli Deoplacere, nequc apud mortales au'-doritaté vllam ftabilem, aut gloriam confequi pofliimus. Venetorum vcro amicorum acfociorö noftrorum rcmpub. noftra efte exiftimato, eamq; nó minore ftudio,ac diligé ria,quam regnumnoftrum defendito,pro quaquidem cóiêruanda,amp;amplificandanec ' fumptui,nec militum labori parcas,iubeo.Cum ijs eo animo focietatem iunxi,vtquam-diu nobis vita contigerit, omnia eorû profpera amp;nbsp;aduerfa mihi cômunia habiturus firn, necte ab hoc propofito deterreatautpecuniæ,aut alius cuiufpiamreiindigentia.Näq; omnia quæ bcllo vfui fuerint,tibi à nobis abundè fuppeditabuntur. Et vt vno verbo a-gä non magis tibi quam mihi ipfe dcfuturus fum,vt fcias,(fi modo tibi ipfe ne dcfueris) mhiltibipcr nosdcfore. Illudpoftremàobfcruato, acmandatomemoriæin quo tua laus amp;nbsp;gloria elucelcet,fi qui ex hoftibus antequa oppugnetur,in deditione veniat,eos bcnignè in fidctuam recipias. Ac fl quifortafte obftinatioribus animis diuturnam ob-fidione pertulcrint,cum in poteftatem tuam vencrint, clemêtiâtuam prius,quàm illo-rumpertinaciam refpicias,magisque quid teacgentc noftra,quæ fempercrudelitatem odio habuit,quam quidillis dignum fuerit,cogites. Qua fl obferuaueris,amp; nobis læti-ciam,amp; tibi gloriam paries. Poftqua hæc elocutus eft, militibus ac ducibus illius dido parère iuftis, eum eóplexus atq; exofcultus,cum magna omniûfpeà fe dimiflr. Qui eft exercitu digrcftus,ac per Pclignos acMarfos(ita enim rexmadauerat)iteringreflrus,ab Aquilanis cçterisq; ciufdé prouinciçpopulis honorificentiftimè fufeeptus eftjOmnia^» ci officia impigrè,atq; obedienterpræftita.Ad regni deinde fines profedo,Ioannes Ni-colaus,Nicolai pôtificis maximi legatus, obuiam proceffit,eiq; commeatus in exercitu ac itineris duces,amp; cum ijs qui gfpera amp;difficilia equitiloca côplanarent,dedit.Eo iter

L 3

125 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI V

tperfequëtCjCÙm iam eô peruenilTet Federicus Vrbînatium princeps,de quo paiilo an è mentionem fecimus, quem Alphonfus exercitus dueemfubipfo Ferdinando defi-gnaueratjcumpaucis aliquotcomitibus ad eum venir,vti cûilloijs de rebus agerer,quas huius expeditionis caufa fieri oporteret. Vir hic clarus in re militari fuit,caftrcnfibus di fciplinisabineunteætate inftitutus: fi quidéilli necin adminiftrandis rebus bellicis cô filiû,nccin capefiendis periculis animus deerat.Nec veto faftis,quàm fide clarior,quç quidem vel maximè patuit,ciim bello Piceno Francifcum Sfortiam, qui ad eum fe rcce peratjConftantiflîmè adiuuit ac fouit. Ob quas quidem virtutes primùm Philippo Ma-riæ magno illi atque inclyto principilt; qui de eo adhuc admodum adolofcëte magnam fpem conceperat)ac poftea Alphonfo régi carus fuit,amp; ipfius quoq; Ferdinand! gratia promeruit. Hune Ferdinandus benignè accomiter lùfccptû,poftquàm inter fc de innere actota belli ratione collocuti funt,vti ad cogendû perdutendûque equitatû,qua reliquerar, domû contenderet,hortatus eft,atque vt primùm pofier, in caftra reuertere tur: fefe interea cis Tyberim amnem pcrmanfurô,monet, atque ibi copias, qua^ ad fe c regno venturæ erantpræftolaturum. Digrefib Federico,eodem ad ilium venir Auerfus VrfinuSjVnus è copiarû ducibus,quos fupràmcmorauimus,cû leftifiimo equitatu.Mul ci etiâpereos dies exNeapolitano regno pedites ac duces conuenêre. Quibus copijs auôlus Ferdinandus, in Perufinum agrû (nam eatraijcerein agrum Florentinum con-ftituerat) profedus efi.Ac primo quidem Perufini cornmeatus negare:caufari,fibi cum Florentinis fœdus efie,per quodno liceat eorûhoftes commeatu, aut re vlla adiuuarc. Sedcùm à pontificeiufii effent cornmeatus exhibere, itademùm cornmeatus præberc decrcuerût,vt régi) militcs,qu£ fibi opus effent in oppidis mercatum irent.Deinde cùnx feirent commotum ijs de rebus,vt par erat, Ferdinandum,legatos ad eùm mittunt cum muneribus,qui fadum cxcufcnt,amp; illius iram oràtione mitigent. Qui ad Ferdinandum introdudi,hacbreuiorationevfifunt:Pcrufinosàprimo régis in Italiam aduenturegijs rebus fauiffe,Bracium primo, pofteaNicolaum Picininum, eines luos regiafiipendia fiîmmafide feciffe, équités præterea egregios propè innumerabiles ciufdemciuitatis, non alios effe cçterorum Perufinorum animos,quàm illorum qui fub rege meruerunt. non licere fibi,propter focietatem cum Florentinis initam, talcm animi fui affedum in ipfum atque in regios milites dcmonftrare.idq; ijs moleftû effe,optare illos fadis,quae dicerent,comprobareifed tempus non pati,ncfocijs iuftam querimoniæ caufam traderent. Ferdinandushis humaniterpro temporepaucarefpondir. Hortatusq;,\T:tantùm commeatuû poteflatem faccrenr, eos à fe dimifit. Deinde Federico in caftra cum parte copiarû reuerfo ( nam reliquas Sigifmnndi Malateftæ metu, qui cum capitali odio dif-fidebat,præfidio domirciiquerar)Ferdinandus Cortonam iterrapit,amp;haud procul ab vrbe caftra ponit. Quæcùm ob ipfius locinaturam(eft enira in edito monte fita ) aditu vndiquedimeili atque afpcro,ac valido infuperpræfidio firmata,expugnari nonpolfe, nifi fame atque obfidione viderctur(præfcrtim fine tormcntis,fine operibus)populato circa agro,vlterius progrediftatuir. Difficilis erat tranfitus. Nam etfi omnis ea regio ad læuam plana eft,tarnen quia plurimùm aquofa amp;nbsp;paluftris eft,fub ipfum montem tran-firi oportebat. Nec dubium(fi hoftes viri ruiffent )quin magna aliqua clades in ipfo trâ fitu accepta cfTeLNam amp;nbsp;loco fuperiores erant,amp; à Caftelliono Aretino((|uod oppidû haud plus quatuor millibus paffuum inde aberat)ea militum manus, quæ a Florentinis miffa erat,eo conuenerat. Ferdinandus præmiffa equitum parte,impedimentis in medium agmen coniedis,fpedantibus hoftibus,quàm procul à monte per paludes licuif, vniuerfum exercitum fine detrimento traduxit. Caftellionumq; tranfgreffus, quina mi lia paffuum ab Aretio nobili atque antique Hetruriæ oppido, caftris pofitis,ipfo aduen tu,3d fex caftella circunieda cæpir,acdiripuit. Etant in caftris, quifuaderentin vallem Aretinam ducendum extemplô excrcitum,ibi multacaftella cum magna prçda occupa ri pofte. Alij cômeatuum penuriam veriri,Folianii podus petendum cenlebant. Quod côfilium cum magis Ferdinando placuifletjco duxit.Miftiq; ab eo ad Senenfes qui con meatuum copiam fibi fieri peterët,ij viginti dierû modo(metuebant enim Florétinos ) cornmeatus côcefferunt. Sed mox adnitente ea fadione, quæ régi arnica erat, ac loan-ne Mauro Venetorum legato,per quem focietatem cum Venetis iunxerat, cornmeatus

(quan-

LIBER D E CI MVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;127

(quanquam cxiguc p arceq,)prçbiti func,atquc ad Lucinianu oppidG,FoIiano proximu, mifli.Eo die quo Folianu itu eft,Sinionctus,qui à Florentinis condudus fuerat, Aretiû conceflit: fequecum Heftore Fauentino principe, qui amp;nbsp;ipfe Florentinorum ftipendia faciebatjConiunxitdbiqs permafere. Poft hæc Folianum oppugnari atque obfideri cœ-ptum:mulrilt;^ue de exercitu auidius fub muros in foflam progrefli,ab oppidanis vulne-ratifunt: quifepericulis offerentes,acpermœniadifpofiti,nuno telorumac machina-mentorum genere,quo fe dcfendi pofte arbitrarentur,abftinebant. Quod cum Ferdi-nandus animaduerteret, turres ligncas erigüuflittäta altirudine,vtoppidi muros çqua rent: ex quibus oppidani fagittis periti,multavulneraac detrimenta accipiebant. Inter hæc Ferdinando nunciatur Heftorem Fauentinum per Vallianæ paliidis pontem cum quingentis aut eo amplius,equitibus in Montis Politiani agrum tranfgrcfliim,eo confi liOjVtfrumentatores regios inuaderet. Nanque eo ferè quottdie rcgij frumentandi amp;nbsp;pabulandi caufa proficifcebantur. Quo cognito,Ferdinandus deleólam propere equi-tum manu clam eö mittit: iubctque in proximis fyluis occuli,atque vbi hoftes in frume tatores fefe effundanr,continuo e fyluis egreftbs in eos impetum facere. Quibus profe (ftisjpoftridie cum regij frumentatorespro confuetudine frumentandi caufapalati effent, Heftor confeftim ex infidijs prodit, atque eos inuadit. Regiorum primo pauci,iti fpecic prçlidij illis fefc opponere:quos cum illi cupidius infequeretur,in infidias traóli funt.Tum regij improuifoe fyluis prouolant,amp;in eosimpetum faciunt.Illi primùm pau cos rati,audacius re(iftere:mox vbi plurcs quam pro præfidio efle cognoueruntjinfidi-as fufpicatijtergadant.Quos rcgij perfecuti,nonnullis eorum cæfis,omnes propè,amp;in his plerofque agreftes qui fc proinftituta confuetudine magna pccuniaredemerunt,có prehendunt.Centum ferè équités leóli in ea pugna capti funt. Heftor paucorum quo-rundam fuorum ope^cùm equus vulneratus eftet,vix regiorum manus euafit. Hac cla-denunciata, adeo territifraftique funt hoftium animi, vt poft cum dicm nufquam cum regijs prælio congredi aufi fint. Ac nifiSigifmundus Malatefta,que Florentini Reipub. copijs prçfecerant,adueniflet,vixfub Aretij mœnibusfe tutos exiftimaftent. Quicum cæteris copijs Aretij coniunólus,magnoinfupcragreftium deledu à Florentinis habito (adtredecim milia hominum efte ferebantur)minitari quotidie,fefe Folianenfibus au-xilio venturum.Quod cùm Ferdinando renunciatum eflet,complanari,locaomniaiu-bct,amp; adpugnamcomparari. Cçtcrùmftue fimulatio illafuerir,fiue ilium metus conft lium mutare compuleriqfefe in caftris apud Aretium cotinuit. Interim cùm magna mii ri pars tormentis æneis quaftata effet, oppidani metu perculfi,præfidij incolumitatem ' atque oólodierum inducias petunt: intra quos,nifi auxilium à Florentinis mittatur,de-diturosfefeoppidumq; pollicentur.Quodcumfruftraadeamdiéexpeólafsét,nó aufis hoftibus fortunam prælij fubire, apertis portis regios intromiferunt. Poft hæc Ferdinä dus reliólo in co oppido quadringentorum equitum,ac totidem peditum prçfidio(erat enim peropportune fitum ad excurfiones in agrum Florentinu ac Aretinuin faciudas ) Recinium cum rcliquis copijs petit.Quo cognito,Sigifmundus cum omnibus copijs ab Aretio digreftus,per Vallem Nubiam ad montem Imperialem( fic enim vocant)millia paftuum odo à Recinio proficifcitur: caftraque (quanquam in monte fita ) vallo com-niunit. Ferdinandus vcrotormentis æneis adhibitis, murique parte difieèlta, quiefcen-tibus hoftibus, leptimo die Recinium in poteftaté fuam redcgit.Quo prçfidio firmato, cum omnibus copijs Caftellinam ( id ei caftello eft nomen,abeftautcma Florentia non plus decem amp;nbsp;oólo milibus paftuum)profeólus eft. Ibique caftris pofitis,ad fex caftellacircuniedacçpitac diripuic: in queis vigintidierum frumentumrepertum,ma-gno vfui exercituifuit. Eaoppidi natura erat (eft enim in cdito monte fitum )vtabfquc tormentis æneis, atque operibus cxpugnari non pofte videretur, quæ ex Caftelliono vchi mandaucrat.ltaquc tantifper ob oppugnatione abftinebat, ne milites temerèperi culo obijccret.Inter hæc hoftes excurfionela(fta,haud procularegijs,caftris quafi ea in uafuri,bis aduentitarunt:cçterùm vt primùm regij in iftos conuerli funt,arrepta fuga im petü non tulerunt.Tormento eneo ex Caftelliono aduedo,murusoppidi pulfari cçpir. Sed primo iadu effra61ü,animos oppidanis addidit.Quæ quidé res caufa fuit, ne locus ipfe capi potuerit.Dum cafteUû.obfi^eturjCÙm accepiflet Ferdu)âdus,Florétinos agrc*

L 4

m8 de GESTIS ALPHONSI I.

ftes haudprocul ab vrbe in agiis cifcunieólis,cum armêtis amp;peconbus temcrè vagari, quodfibiin tuto eÏÏe viderentur, Diomedem Caraffam irnpigrum virum, de quo prio-ribus libris mentionem fecimusj cum trecentis equitibus, ac pcditibus quingentis non fentientibus hoftibus, co confeftim mittit. Qui ad pontem Agremium, feptem milia à Florentia profedi,pagos quatuorimprouifo adorti, eos vna excurfione populati funt, boum ac pecorum capita ad tria millia,cum cætcra præda inde abaóta,agreftiü clamor cxortuSjCÙm adhoftes perueniÏÏetjSimonetus cQ equitibus fexccntiSjquó clamor voca batjdiuerfo itinerc ab eo quo prçda agebaturfubitó auxilio,fed nequicquam accurrit, Nanque per hoftilem agrü præda omnis incolumisin regia caftra cum capriuis aóla eft. Eaverö clades cognitajagrefte adeo cóterruit,vt qui circa vrbéincolcbatidcfertis agris in vrbem fefc trepidi reçeperint. Tormento æneOjVt diximuSjpcrfradOjmâdauerat Fer dinanduG vt aliud aducheretur, amp;nbsp;quanuis hoftes numero fuperiores eflent, commca-tuumque penuria exercitus fatigaretur, amp;nbsp;equis præterea pabulum, ac ftramcntaiam ita dck'ciflent, vt illos arborum folijs fuftentarioporteret, ftatuerat tarnen in tantis in-cômodis ab obfidione non difccdere. Cæterùm. hyberno rigore concretus aër, cùm terram niuibus alte operuiflet, omniaq; circum caftra etft quid herbidum erat, obruta iaceret, nec lignatum caloncs mitti poftent, quia longe à caftris ligna propter regionis afperitatcm,petenda eranr,amp; per altas nines ægrè iumenta ingrediebantur,nec ii quic quamprætercœlum acniues oculis occurreret, confilium immutare coadus eft, præ-fenim inopia commeatuum vrgente. Soluta igitur obfidione,motisque inde caftris, Pd cinium redijt.ibiq; triduo moratus, dum defatigatos inopia equos ac milites aliquantû reficeret,cùm nec in eo loco,propter niues^ amp;nbsp;rei frumentariæ,cæterarûq; rerû inopia, hybernandi poteftas eiTctjin loca mari propinqua,vbi commeatuum amp;nbsp;maxime pabuli copia erat, ac mitius cœlum,cum exercitu leceflit. Nanque in ijs locis( ea eft aefis tem-peries)quouis anni tempore alta gramina terram conueftiunt,vernatque perpetuo humus florida,cùm interea in mediterrancis omnia gelu ac pruinis exuruntur,amp; fqualltt, amp;nbsp;hanc ob caufam in ealoca„per.hyemis tempus, pecus atque armentum omne ab in-colis traducitur,manetquc donee pulfo higore,verna amoenitas redeat.Eius itincrc c5 perto,hoftes quoque ex eo móte,in quo caftra habebant, digrefli,amp; ipfi in hyberna co ceiferant,amp;Heftor quidem cum copijs in Pifanum, Simonetus in Aretinum,Sigifmun dus vero in Flaminiam profedi funt. Locus crat baud procul à maris confinio ( quein Abbatiam Galgani vocant)percomode fitus ad commeatus terra, marique importan-dos.Ibi caftra FerdinandusfecinExpedabatenimregias triremes, quæVadam Flore tinorumportum petituræ erant,vt ijs profedis,fi opus clîctjipfc cum copijs celeriter oc curreret.Quo duodecimo die Antonius Olcina, vir fortis atque impiger,a rege cum tri remibus feptem miifus,in quibus pedites odingenti inerant,profcdus,turrim quç por tu tuebatur vi cçpit antequam terra ab hoftibus ientiri aut ei occurri potucrit,ipUmque CÛ eo peditatu tenuit, amp;nbsp;ampliore folfa terra cómuniuit. Quod vbi Ferdinando nucia-tiim eftjCÙm intelligeret profedione fua baud amplius opus effe, quo maior copia ne-celTariorum exercitui atque adeo equis eifer, Aquam Viuam(id eiloco eftnomen)cuni omnibus copijs conceftit. At Florentin! vbi cognouerunt Vadam captam elfe,in graui-ores curas inciderunt. Nam quod inde,in Pifanum maxime agrum,facile excurfiones a regijs fieri poterant(neque enim à Pifis multum abeft ) angebantur eum locum in ho-ftium poteftatem peruemfle. Itaque repente coada copiarum parte, Heftorem,ac Si-monetum duces,ad Vadam ipfam oppugnandammifere.QuarecognitajFerdinandus, baud mora,fuis ad iter parari,ac fcquenti die cum ijs,qui parati erant,cçteris fequi iuf-fis,itinerife committit.Quo die,cumfub Gauarranum cum magna copiarumparte per-ueniftct,amp;poftridiemanc continuare iter ftatuiflet,antelucem per cxploratores,quos præmiferat,fadus eft certior,hoftes audito eius aduentu, caftris propere motis,fub ve-îperam Vada abijifc.Quo cognito,vlterius progredi deftitit. Manens autem biduo, ve-ritus ne eafimulatio magis hoftiu ,quam difceiius effet,tertio deinde die,vbieos certó abijifeper exploratores cognouit,AquaViua,vndedifcefrerar,in hyberna redijt. Inter hæc équités ferme centû, ex ijs quos Foliani prçfidio relidos diximus, quotidie hoftilé agrüinfeftabâtjtrâfîtüqjp paluftrialoca craûbus fado,fluâ minime tranfîrepoife puta-

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bantur

LIBER DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12^

bantur(nam tranfeuntes equos altera fuper alteram côgeftæ crates alIeuabanCcùm im prouifôhoftibus apparuiflent,magna agreftium fimul,amp; pecorum prsedamreportarüt. Hçc per hyemem gefta. Ineunte autem uere, Ferdinandusgt;vt copias cogeret,fcôj;e ad bellum in æftate præpararetjCaftellionû côceflit.Dum ij duces ac milites qui permiffu eius in regnum per hyemem côcefTerantjtardius ad fefe redeunt( multis enim poteßa-tem abeûdidomum fecerat, vere primo reuerfuris )Fiorentini captato tempore, Sima netum,ac loânem Francifeum Miletenfem cum copijs Folianum mittunt; ijquc vaftatis circàagris,haud procul inde caftraponunt. Quodpoftquam Ferdinando nunciatum cft, confeftim cum ijs copijs, quas'tunc habebat, iter eo arripit,vti obfeflis opem ferat. Cumque iam adTumutum ( idrei région! eft nomen ) peruenifletjfit certior, hoRes ab obfidione Foliani,cognitaipfius profcdionCjdifcefTifFe.Quo cognito conuocatis quas potuit vndique copijs,ad fex millia militum coëgit.Per eofdem fermé dies Aîphonfus, cùm acccpilTetnaucs quafdam Maurorum, quibus cum fibi religionis caufa bellû erat, Tunetaoppidumex Alexandriaprofeâuras, naues duas onerarias celeriter armatas, Africam verfus mifit,vt eas in curfu,fi fier! polTetjComprehendcrenr. Forte autem eue-nit 3 dum maria Africæ expofita obirent, vt nauis quædam Genuenfium, cuius duétor

' erat Vbertus Squarciaficus,ex oriental! ora Genuam repetens,ijs obuia in curfu fieret. Ad quam cùm Præfedus curfum direxi(ret,vt feiret cuia effet: poftquâ appropinquate cœpitjper lembum id exploratum mittit. Hisque dudoris ac gentis nomen non eden-tibus, cùm contentio ( vt fit ) amp;nbsp;mox altercatiobrca effet, quod alij alios prius nomen cderedebere(veterum nauigantium confuetudine ) dicerent, loannes Iulius regius Prçfedus,nauim ipfam,correptis armis,inu3d!t.Illi fimul ac regias in fe venientes ani-maduertunt,amp; ipfi magnitudine nauis côfifi,pro tempore celeriter arma capiunt. Tor-mêtisq; amp;nbsp;baliftis eminus prçlium committunt. Poftquam vero interfe appropinqua-uerunt,regiæ Genuenfem circunfiftunt: vnâque carum in ipfius latus proram infert: ac propugnatoresc medianauilapidibustelisq;fummouct. Ad extremû Genuenfes (ne-que enim ad bellum inftruda nauis erat) multis vtrinquefaucijs ac cæfîs cedunt,fequc pofitis armis vidorisfideipermittunt. Poftprælium cædibus, amp;iniuriatemperatum eft. Interhæcnihilcontumeliæmulieribus(naineanauipræclarægenerequædâcx Chia vehebâtur ) illatum eft. Deinde præfedus impofitis in eam nantis ac militibus, omiffo priore confilio, cum ipfa naui Neapolim redijt, Ea res Genuam nunciata, patres fimul acplcbem vehementer coramouit. Nauis enim ipfius iaduramultorum ciuiumfortu-nas euertebat.Itaque extemplô Baptiftam Guanum,Iurifconfultum,acNieolaum Gri-maldû,qui nauim ac mcrces fibi reftitui poftulct,lcgatos ad Alphonfum mittunt. Horû oratio querimoniæ primùm, deinde mifericordiæ plena fuit. Non lieuifle régi, per pa-^ cis fœdera nauim luam, nihil à fuis hoftile metuenté capere, nulla denunciationc belli prius fada. Multorû priuatorûciuium fortunas ilia naui amiflafunditùs euerti.Genuë fium amicitiam naui vna,quâüis preciofiffimarum mercium referta effet, illiantiquiorê eife debere, régi præfertimopulentiffimo amp;nbsp;maximo gloriam, non aurum quærendut elfe. Adhæc Genuenfes captiuos qui triremibus regijs detinerentur,æquo iure dimitti oportere,damnis quoque per omne pacis tempus, Genuenfibus mari illatis fatisfaciû-dum efle. De quibus quidem damnis præftandis,Andreas Benegafius !ur!fcôfultus,amp;: Angelus loânes Lomellinus prius, ac deinde loânes luftinianus, acBrancaleo Lerca-rius Genuenfiû Icgati apudillû egiffent.Ad poftremû orare fe vti,mallctGenuenfes fibi beneficio obligate, quàmnauî ipfamtenenté,illorû animos à maieftatis fuç obferua tia auertere.Rex primùm cxcufare,amp; dicere,nauim iniuffu fuo capta elfe Genuenfium culpa,atq; infolentia claflîs fuæ duci,cuia nauis effet, refpondere indignâtiû, acvexillû pugnç fignû prolcrentium,primo iurgiû,mox præliû comiffum elfe.Cçterùm illos pro pter aurcam paterain,quam fibi ex fœdere debcrcnr,b!cnnio non redditam,in pœnam incidiffe. Multaprætercadetrimentapriuatim popularibus fuis illata,nauim deniq;fuâ non parui precij prius à Genuenfibus captam efle.Nonrecufare tarnenfe(fi Genuéfes velint)quominus omnes eorum,per pontificem maximum controuerfiæ, aut per altos quofuis communes indices,Romæ agnofeantur, componanturque,atque ob earn rem paratumfeelfc mittercqui Romae apud raenfanum caueant,dç eafumma quæpet»

ip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI I.

tur,fiïdemamp; ipfi faciant,hanc fuam fentcntiamefTe. Resdeinde multis vltrö citroque verbis difputata atque aóla eft. Ad poftremü legati reinfeda,difceHerunt. Duótor na-uisamp;qui in ea vcóti crant,vtprimùm Neapolim appuleruntjomncs àrçge liberi dimiffi« Gcmmarum quoquc,amp;vnionumjquicquid ad ilium ex præda relatum erat,mulicribus quç ilia amiferant,gratiam fecit. Paucis diebus interiedis,poftquam ea nauis capta eft, Alphófus certior faóluSjSencnfes Florenrinorum iniurijs irritatos fremere,ac facile fo rCjVt in belli focietatcm aduerfus Florentinos coircnt,Matthæum Malferitum legatutn adeos mittit,fretus eius viri opera,de focietate conuenrurum.Qui Senas profedus,atque in fenatum introduótus,cur id eis cxpcdiret,multis rationibus difleruit. Inter hacc Florentin! coadis veteribus copijs, nouisquc infuper ducibus, Sigifmundo Malatefta, amp;nbsp;AlexandroSfortia, Francifci fratre ( ad dena milia equitum.erant, prætcrpedita-tum) primoRecinium petunt. Quo cognito, confeftim Ferdinandus etfi numero mi-litumimparcrat,tarnenvcfperaobfeiTisdarct,Scnascum exercitu proficifci ftatuerat. Cæterùm c’'.m audifletearn ciuium partcm,quæin Florentinos pronior crat,idegrc ferre,neqc am feditionem in ciuitatc amicaeiufmodi profedio excitaret, confilium o-mifit. Itaque hoftes (cum fuccurrinon poflet) Recinium interim capiunt,eoqucpr3Efi-dio firmató, redaFolianum pcrgunt,obfidentque.Poftquam verb Ferdinandus copijs audus cft,vlterius progreirus,Soranum petit. Vcrùm enimuerö tâtamoxin caftris lues conlécutaeft,vtprelaguentium numero no modó adrem gerenda,fed vix ad mouenda caftra fatis eft'ent. Inter hæc dum Folianum obfîdetur, Gerardus Gambacurta Floren-tinorumdominatumægrè ferens, caftella quatuor, quæ pater à Florentinis acceperat, intra Apenninum fita,per Ludouicum Podium, Montefiæ ordinis Antiftitem, in régis poteftatem tradere fe vclle pollicetur. Mittuntur ob earn rem in propinqua loca podites atqueequitcs,quirem conficiant. Cæterùm cum Gerardus promiiTum cxequi vel-Iet( profedis clam ad fe qui Balneum caftellum,in quo amp;nbsp;familiam, amp;nbsp;opes fuas habe-bat,reciperent)proditus à nepotc, qui turrem arcis cû foeijs cæpcrat,vt Florentinorun» gratiam protnereret,non potuit deftinata perficere. Mature enim à Florentinis auxilift affuit,caftellumque, quod ab illo tenebatur ( regijs qui pauciores erant, in fines Vrbi-nads principis,quiproximus eraqdigreflis )cum multa præda Florentinis feruauit.Per-ftabant hoftes in obfidione Foliani, oppidumque tormentis quotidie quatiebatur,amp; nf hilominus præfidij duces illorumconatuscotemnebat. Quantum enim muri per diem tormcntadiruebant,tantum per nodem ex materia terraque congefta fufficiebant.Cç-terùm oppidanorum perfidia (qui,cùm de prodendo prçlidio clam cum hoftibus egif-fent,armis aduerfus eos fumptis,hoftes intromifcrant)oppidum ipfum cum omni præ-fidio in hoftium poteftatem redadum eft.Quod tarnen Icelus baud multu diu impunc tulere. Nam etfi mox vidorum præfidia atfuere, oppidum incenfum,ac folo æquatum eft. Per eofdcm ferme dies ,FerdinandusTurrim, quam Valiani vocant, baud proculà Monte Politiano peropportune fita,per proditionem reccpit.Eananque iter quod vnû ad oppidum per paludes eft, claudit: oppidum ipfum magnu atque opulentû,amp; culto-ribus freques, raagni profedo res momenti futura ad belluTi Florentinis inferendum. In earn turrim Cotium Nigrum Capuanum impofuit,vnum ex equitum ordinc, cui ma ximc fidebat.Forte autem contigit,vt Florentin! per eos dies copias in Pifanum agrum mitterent, quæ Vadam oppugnarent. Nam quod ex eo loco Pifanus agcr,fi copiæ co maiorcs conuenilfent,pcrcómodè vexari,infeftariq; potcrat,eum è regia poteftate arri pere affedabant, priufquam adrecipiendos milites amplior acmunitior fieret. Calcc enimnauibus comportata, Antoniuslatioremuro,acfoira turrimcircumdederat. ec exinde finitimos agros infeftos faciebaultaq; cùm hoftes exitinere accepiflentCnequc enim longo interuallo à Monte Politiano iter faciebant )ipfam Valiani Turrim captam cfre,confeftim itinere intermiflb, eo aduolant, turrimque circunfiftunt. Intelligebant enim(id quod erat)pcr turrim illaoppidu facile obfideri amp;nbsp;capi pofte. At Cotiusamp; fide! fimul amp;nbsp;officij oblitus,illam confeftim abfq; vi,in Alexandr! Sfortiç poteftate tradidif. Qua præfidio firmata,incœptû iter Vadaperfecut! funt.Du hçc in Hetruria gerutur,Vc net! Lacuniftaexercitus duce,celer!ter coadis copijs, Romanégû oppidû in Crémone fi,quod à Frâcifco tenebatur,haudjpcul ab Olio amne fitû,aggred!ûtur, idqæxpugnat.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eoque

ip DE GES TIS ALPHONS I I.

internunciosjhoneftioribus tum mcrcedis tum dignitaris atque imperij conditionibus, quibus non modo iuuenis gloriæ ac potcntiæ auidus, verum etiam vir matura çtate ab ambirione liberior,capi pofTet/quandoquidcm per finitum Hipen diu licebat ei abf-quc vllainfamiænotadifcedere)tentaucreilliusanimum. Ipfeveröciim famamcuóris rebus antiquiorem duceret, quam nullo vnquam tempore volebat in dubium adduci, ftatueratBracianamfaórioncmjCuius ipfe eratdignirate princeps, tueri. itaque viginri aureorummillibus annuçmcrcediadditis, in Gentilis locum excrcitus dux fuffeóius, apudVenetos manere perfeuerauit. Atque ineunte vere hortari Venetos ccepit, datent operam,vt copias ad bellum in æflatem pararent; antequam Francilcus, copijscon-uocatiSjin caftra cxiretjmagno id vfui Venetis forCjli priores ipfi copias educerent: pof-feantequaholtes coeant,eaoppida rccipi,quç priore anno amiferant.Interim dum ab vtraque parte neceflariaad bellum magna diligentia parätur,Veneti perfuali à Carolo Gonzaga,Mantuaniprincipis fratre, qui cum capitales inimicitias gerebat, vti bellum abcapartCjquç Veronenfem agru contingit,fe duce aduerfus ilium gererent. Cui puta-bat propter populatium in fe beneuolentiam obefle plurimum pone, ftatuerunt ab eä parte bellum inferre. Cumque fuaderetCarolus, vt confeftim lacobum cum copijs in ealoca mittercnt,fore cnim faciliorem viótoriam, Venetos docuitlacobus id conlilium haudtutum elfe,quödfi copiæeô traduccrenrur,omnis ßrixienfis, ac Bergamelis ager prædæ hofti relin qucrctur, quem mox fimul aedifeeflifset, affiiturum crederent aliéna inuadendi infidendique occalionem nactum. Pellenda potius è Brixienfi Francifei prçfidia,atque in Cremonenfem agrum deducendas copias, amp;nbsp;in eins finibus bellum trahendum cenfebat, quo magis de fuis defendendis, quam de alienis oppugnandis in tentus elfer:amp;quoniam Venetos Mantuano principiintenfos,in eam partem proniores feiebat, polfe diuilis copijs, partem Carolo ducendam in eam expeditionemrradi: rc-liquos in holtium fines agi,etfi farius eile exillimabat omnes fimul copias vno loco có-tineri,quoniam difiunôtæ haud pares elfe Francifco poflent. Itaque exigua partem co piarum,(neque enim in eorum exercitu plus quindccim milibus equirum,amp;o0to mili-bus peditum erat)Carolo tradunt. Ciim aduerfus fratrem profeótus gerere bellum coe pit,primo quidem fatisprofperè illi res cedere, aliquot callellis fratri ereptis. Ar frater grauiora metuens adFrancifeu auxilium pollulatum mittit. Cuius periculo cognito FrancifeuSjTibertumBrandolinum cum mifle amp;nbsp;quingentis equitibus,multoque pedi-tatu ire ad ilium iubet. Inter hæc lacobus Picininus exhortatus diu Venetos,vt llipedia militi exoluercnr,quó maturius(comparatis omnibus ) copias in expeditionem educc-retjCum diutius pari non pollet tempus ad res gerendas idoneû frullra teri,cum ijs quas paratas habebar, copijs, exLeonato Brixienfi agri oppido,in quo hyemauerar, legatis callrenfibus negocio dato, vtreliquas copias quamprimùm ad fe mittant, menfe Maio digrelfus,Quincianum Brixienfe oppidum,quod fuperiore anno Francifeus ceperar,va lidoque præfidio ac fideli impofito egregiè cómunierat, petere llatuit. Cæterùm eavis imbrium,ac tempeftatis fuit vt ipfo dic(quo die alioquin facile peruenilfeQno potucrit eö copias ducere. Quæ mora,hollibus qui in propinquis locis erant,itincre eins eóper-tOjfacultatempræbuitin oppidum,proxima node,quos vellcntmittendi.Qiiç quidem res difficiliorem aliquanto oppugnationem reddidit.Poflridie verà,quamuis côtinua-tisimbribus, Quintianumperuenit, ibiquecallrafecit. Quo quidem in loco nonplus quatuor miliaequitum fecum habuit. Ac licet in ea obfidione non àbfque diferimine, præfertim tanta paucitatcmilitum,perfiftereviderctur,cùm præteroppidimunimcnta validatjue pr2fidia,odo milia hollilium copiariim,aut eo amplius in circumiedis locis elfent nihilominus hoc initio expeditionis eius,plurimum referre exiftimationis fuæ ar bitratus, præclarum aliquod à fe facinus agi, quo maiorem de fe expedationem conci-taret,admotis propius callris, tormentifque æneis adhibitis, cætcra expugnationine-celfaria cum cura præparauit. Poilhæc mœnibus biduo perculfis, ne node quidem ad quietem intermifla, cùm tarnen interea côplures équités ad fc in callra accelrlfent, oppidum ipfum totis viribus oppiignare adortus ell:plerifquc hoftium, qui c proximis lo cis conuenerant eminus fpedanribus.Dcmummuro eruro,pervim oppido potitusell: coque mox præfidio firmato,nulla quicte militi data,Pontem Vicum,quem fuper Olio fluminc

LIBER N O N V S.

Eoque præHdio fîrmato,Soncinum petunt, amp;nbsp;ipfum fuper amnîs ripa fitum Romanen-go ainplius,atque opulentiusâdq; tormentis adhibitisfummavioppugnât. Cuius po-tiundi cupidiras hoc maior Venetis incefleranquàd in eo oppido flumé ponte iiingeba tur,per quem in Brixianutn agrum traiedus erat.Quibus rebus cognitis^Francifeus co--uocatis repente,quas habebat,copijs,Laudum vêtus, cuius vrbis rcliquiç à Laudo par uo admodum interuallo diftant, fefe confert,miliübus,qui citra Padum inhybernis e-rant,eo conuenireiulîîs.Interim cùmeinunciaretur,Soncinum,amp;caetera Cremonen fis agri oppida in periculo fummo cfTejOppugnariquc ab hoftibus,haud amplius ditfe-rendum ratus: cum ijs quæ conuenârant copijs inde properè mouit. Et quanquam iter per Laudéfein agrum breuius aliquanto acreôtius erar,tanien quia per Creraam potés-ac nobile oppidum,quod trans Abduam amné fitum,baud multum à Laudo nouo ab-eft( qua in vrbe egregium Venetorum prçfidium inerat ) eà tutô proficifei non poterat: iuxta Abduam fecundo amneduodeuiginti milia pafluumprofeólus, Picileonû,admi-rabilis munimenti,atque operis oppidum quod Philippus Maria ingenti fumptu extra xerat,adit:pontcmquetranfgrcfrus,quo Abdiiaflumciungirur,continuato itinere Crc monam contendit. Interim Soncinum amp;nbsp;per vim fæpe,amp;per proditionem à Venetis te tatum efi.Pofthæc accitis hybernisomnibus copijs quç in Placentino amp;Parmefi,amp;ite in Cremonenfi crant: inde digrefius Canetù in ripa Olij fiuminis fitu,in quo pons crat, quo flumcniungitur, cum toto cxercitu proficifeitur: eo videlicet conhlio, vtinBri-xianum tranfeat,atque vthoftes ab infeftatione Cremonófis agri trans (Olium auertat, Tenebatur vero id oppidum à Ludouico Gonzaga, Mantuano principe, qui illifoe-dere iuntflus erat.Cuius copijs auótus,mox vnà cum eo Pontem Vicum,fn Brixienfi op pidum petit,idque vi capit.Conftitucrat autem amp;nbsp;reliqua caftella,atque oppida,Brixi-enfisac Bergomenfis agri,quo fuper Oho flumine pós cfict,figillatim expugnare,quó Venetorum exercitum inter Abduam atque Olium clauderet. CçterùmVeneti,vtPon tern Vicum ab co captum cognouerunt, veridneaut Brixienfis ager ab eo vaftarctur, autipfi redicu(amifiisoppidis ex quibus in'Brixienfem traijcicbatur) prohiberetus co-film rranfeudifluminis confiliû capiunt. Trâfgreflîqj,illius coatibus, citra tarnen prçHj nam,quoad tutô poficnt,obuiam eunt: eiusque impetus reprimunr. Aliquot tarnen ca-ftella,atque oppida,ftudio partium Venetis infenfa, finevi ad iliumdefecêrc : noiinul-la etiain ab eo debcllata. Eo anno nihil aliud memorabile in Gallia Cifalpina geri co-tigit.Sequenti veto anno cum Gentili,quern Veneti dexrcitus ducem diximus, idoneü tempus vifum effet ad ea oppida rccipienda,quæ fuperiori anno VencLi amiferantmo-du!niatisexactahyemc,etfifciebatmagnumhoftilium copiarum numerum in hyber-na,in ca loca profeólum effe, prxter impolita præfidia, conuocatis copijs Manerbium pctit,arque haud procul inde caffra ponit. Cçterùm dum oppidum expugnare aggredi tur,fagittahumerum idus,in caffra ferecepit,acpaulo póft ex eo vulnerc moritur.Quo cafu commoti Veneti,quód cxercitus fincduce erat(motis inde caftris )quieucrunt.ln-ter hæc cùm inter Gentilem Gattamelatæ nepotem, qui ante Gentilem Venetos excr citusrexerat,viriinre militari celebrati nominis, ac Tibertum Brandolinum eiufdcm Gattamelatæ generum, de honore amp;nbsp;principatu certatum effetmeepateretur Tibertus Gentilem fibi dignitate præferrRquôd ilium fe inferiorem in arrnis, amp;nbsp;duólando exerci tu exiftimaret: irahaud difllmulata,aVenetis difeeflit: ac per Francifei fines traiedo Pa-do,Mirandulam(id eins oppidi eft nomen)fc recepif,ibiquc aliquandiu cum Venetis rcconciliatione fimulata,tandcm ad Francifeum illius ftipendiafalt;fturus,fe contulit.E-rat auté inter primos Veneti cxercitus duótores, lacobus Picininus,Nicolai filius,præ-ter paterni nominis gloriam in arrnis late clarus,florente ætate iuucnis. Is cû tribus mili bus equitû forriflimorum Braciane fadionis,ac paternç difeiplinç priore anno fub Venetis ffipendiafeceratunultis præGlarisfacinoribusediris,neque labores, neep pericula detredando.Demiim finito ftipendio,Venetis oftendit oporcere fibi mer cede augeri,{î fua modo opera vti vellent,quod multos fecum habcret quorum opera fidch ac forti vfi effenr,quibus ftipendia augcrefibi neceffe effetdn quo cû Veneti propter çtatisinfirmi-täte duriores fe preberent,ncc illc alioquin permafurus videretur,Fracifcus, ac Floren-lini arbitratiillQ facuè,dûanimus in dubio effet àVenctis diftrahi pofle,propofitis ci per

® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter-

LIBER D E C I M V 'S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13.

flumine fttum diximus, quo fc hoftes poft Quintianum c^tum ex itinere receperant, petit.Illi autem vcriti ne inclufi obfeflîque ob reruin neceflariarû inopiam obfidionem diu ferre no poftcnt: neinhoftiumpoteftatédcucnirent^relidis qui præfidio acdefen fionioppidi futficere viderentur,Senigamqumaindemilliapafluumà Ponteuico,fe côferunc. Poft hæc lacobus caftris pofitisjquo hoftibus facultas omnis præcidatur mit-tendorum è Cremonenfiauxiliorumobfems, propterpontis commoditatemjfimul vc maior ci copiaftramenti ac pabuli ex hoftili agro fuppcteret: turn ctiam vt hoftem gra-uius Içderet: pontcm vcdileiUjConrinuo adhibitis fabris effccit: atque eum fupra Pon-teinuicum, ad mille pafTus iacit. Quo fufto,expofita vitra Olium amnem parte copia-rumjOmnem prope fupcriorcm Cremonenfis agri partemjad Alpes fpedantê vnapro-pè excurfione in ditionem redegit:nec minore cura interim tormentis çneis muros op-pidi quaticbat.Cæterùm tanta vis pluuiæ erat,vt no poftet in armis miles côfiftere. Sed CLim vcl paruam temporis iaóturam fibi perincommodam ac periculofam exiftimarct : ne forte interim valentior hoftis accedcretjcontra fuorum prope omnium fententiam, an Oppidum expugnarc poftetjCxperiri conftituit.Admotis ita^ue copijSjfumma vi op-pidanos agrcftiis, multis vtrinq; cçfis ac faucijs, feptimo obfidionis die oppido potitus eft. Neemora, Senigam petit: quo fe recepifte équités diximus, qui Pontemuicuin defcruerant:fp crans fe oppido amp;nbsp;inclufis in eo cquitibus vno tempore potiri pofle,aut certc cos per infidias extra oppidum illedos comprehendere. Inter hæc Francifcusccr tiorfadus Quintianum à lacobocaptum eflesquodputabatnullis^quamuis magnis,ho ftium opibus vno menfe capi pofte,amp; ad Pontcmuicum cadra pofita,multa etiam Cremonenfis agri ab eodem in ditionem Vcnctorumredaéla efle,coadisrepentè, quas po tuitjè circumicôlislocis copijSjCremonam contcnditjcq^uitatuquejqui in Cremonenfi erat,ad fe ccleriter accito,frctus ctiam ea manu quæ apud Senigam erat,Cremona mo* uens citato agmine Pontcmuicum petit, ratus id oppidum adhuc in fuorum poteftate cfle,fperansque oppidanos non folùm obfidione liberarepofTejfed etiam traiedo flu-minc,fubito atqueimprouifo aduentu hoftes opprimere. Cumque citaum contendes: in itinere,præterfuam opinionera accepiflet Pontcmuicum captum efte, primo credi-dit(quoniam is locus hand facile expugnari pofte vidcbatur)fuorum dolo amiflum.Aft vbi vi captum cognouit,mutato repentè confilio, Senigam profeôlus eft,idque optima ratione prouidit,arbitratus Picininum poftcaptum Pontcmuicum, Olij amnisoppida fibi eripere conantcm( vt copiæ quas in Brixienfi haberet trans Olium claudcret, neq; enim aliter fubueniri poftc)Scnigam,id quod cuenit,confeftim dudurum. Ac forte ce cidir,vt code temporeipfeà citeriori,illc ab viteriori parte oppidi, ac fluminis quæBri-xiam rcfpicit,Senigam peruenerint. Cætcrùm lacobus, poftquâ Francifeum aduentaf fe animaduertit,ncque habcrc fe eas copias quibus tutôpoftet,ad Senigam cadra facc-rc,nec faciendi pontis,quô oppidanos vehementius premeret,fibi facilitate eife, hofti bus in aduerfa ripa addantibus Icui prçlio cû ijs,qui intus erant,cdito, ijsq; intra portas reic(ftis,itcr retrô ad Pontcmuicum,vnde venerat,conuertit. Ibi magnavterq;, Franci-feus Senigæ,amp;lacobus apud Pontemuicü,ædatis partem confumpferût. Lcuibus qui-bufdam prælijs interim cômhris.Præterealacobus, quæ ceperat,in Cremonenfîoppi-da tutatus,magnâ inde rei frumentariç vim côucxit,quç magno Brixiç vfui fuit,crebris-q; cxcurfionibus agrum Cremonenfem infedum faciebat.Inter hçc Carolus Gonzaga, qui initio aduerfus fratrem aliquando crataduerfam fortunamexpcrtus,tandemda-tuittotis.copijs decertare. Ac moxcumfratre,acTiberto collatisfignis congreftus, in-fciieiter pugnauit.Et quanuis cquitû, quos co prælio amiferat, numerus hand magnus cftcr,nihilominus quia copiarû ducGs,ac primores cquitû penè omnes capti fuerat, ma ior re tpfa, quàm vidcrctur, ea clades fuit. Ex eo fcquutum, vt amp;nbsp;Veneti amp;nbsp;de Veroné-fi agro foliciti: amp;nbsp;Ludouicus à fratre metuens inducias in certa die inter fe feccririt,qui bus cauebatur,vti Veronenfis ac Mantuanus agcrtrans’Minciûamnê àbellicladibus li ber eftet.Pod hçc Francifeus diftimulato côfilio,cùm ad fc Ludouicû ac Tibertû cû co-pijs èMâtuano accerferet(quodab ea parte bellûjppter inducias fublatu erat)iilos Gau diù oppidû ex itinere pctcrc iubet,locû quidc, præter nemus circumieéfû, triplici mu-nimento firmiflîmû,cùm quidé per Mantuanû,amp; Cremonenfem agrû cômodius ad eu

134 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI I.

iccr effet. Eft autem fîtum in apertis campis, haud procul à Monte Claro, amp;nbsp;Brixia non plusduodccim milliapaffuum remotum. liq; profcéli fubito atque improuifo aduentu exterius munimentum ingenti foffa arque aggere circundatû cotinuo occupant. Quod vbi Francifconunciatum eft,haud mora,cum omnibus copijs præter eas quas prælidio reliquir,quantamaximaceleritatepotuit,eô côtendit. Cuius difceffionis caufa cognita, Picininus confeftim alioitinerc amp;ipfc cum copijs mouens,eôdem aduolat. Tantaque fuitillius velocitaSjVt Francifci ccleritatem præuenerir, magna fpe frétas fe non folùm poffc Gaudienfibus obfeftis opem ferre,fed etiâ Ludouicum, acTibertü,aut intra mu-nimenta comprchenderc,aut fi egreffi obuiâ irent,fundcre, ac fugare. Cætcrùm id cô-filiû cùm legatis caftrenfibus periculofum vidcretur, ne pugna implicites fuperueniés Frâcifcus turbaret,remq; in diferime adduceret,effctq; ambiguù, an adhuc Gaudiéfes în fide permanerétjomiffum eft. Acmoxprofcftus ex altera parte Francifeus munimé-tum ingreffusjobfîdere oppidû perrexit.Poftquam verô Picininus animaduertitfruftra ibi tempus teri,nec poffe vlla ui oppidanis fuccurri,Portianum,quatuor inde millia paf fuumauxilij fpem obfeftis oftentans conceflit, ibiq;permanfit.Francifcus autem conti-jmataobfidione oppidû cçpit. Et quoniam is locus,vt diximus,adinfcftandum Brixic-fem agrum peropporrunus videbatur,nihilominus lacobus apud Portianû manere per feuerauit,hoftiû conatibus crebrô fefe opponens. In hoc rcrum ftatu omnis œftas ,atqi autumnus côfumptus eft.Leuiatamc aliquot prçlia,ac propè æquo marte cômiffa.Sed accepta apud caftrum Leonem clades,calamitatcm per Carolum Gonzagam prius accepta Venctis renouauit. Quod oppidû cùm lacobus, exclufis oppidanis,qui ad agros colendos(fîde accepta)exierant,jppter eius opportunitaté (eftenim fitû inter Abduam atq; Oliû,amnes)occupare tentaftet,quo Francifeû èBrixienfi agro extraheret,amp; oppi dani iam oppidû dedituri viderentur, Venctorû verô équités fccuri magna ex parte ar-iTjapofuiftent,profe(fta interim à Francifeo auxilia,cartra improuifô inuadunt,eosq; o-mnes,antequâ arma capere,aut gladios ftringere potuerint,capiunt. Quingéti,ppèho-minescaptijcaftradireprafunt.lnter hçc Frâcifcus,ac Florentini de bello anxij,quôdrc gé ac Venetos pecunia plus poffe quàm fe intelligebât,etfi diutius bellum traheretur a VenetiSjVeriti ne fumptus ferre no poflent,bclli moras præcidere quauis ratione cogitât. Et quia Florétini vetere maiorû amicitia optime erga Renatû aftedi erât,putabâtq; illû Alphôfî ftatû in Neapolitano regno perturbare pofte,approbate confiliû Frâcifco, illûp legatos cû duobus milibus equitû,præter fagittarios in Italia accerfunt,dcn3auri «lilia in fingulos méfes decreta.Adieéiumq; foedcri,vtiRenato,cùm vellet,libera facul tas ex Italia decedendi, amp;nbsp;Frâcifco ac Florenûnis eius ité dimittendi poteftas effet,dû-modô tribus ante menfibus,ea illi miflio denunciaretur.Is in Galliâ Cifalpina tranfgref fiis,GuIiclmo, montis Ferrari principis fratri,quiàrege,ac Venetis mercede códuólus, aduerfus Francifeû bellû gercns,agrumq; Alexandrinû ac Nouariéfem infeftans,bonâ parte equitatus Frâcifci in fe côuerterat, vt armaponcret,perfuafit. Acceptisq; illius co pijs,ijsq;Bonifacio eius fratri cômiflis,multisq; Alexandrinorû adieâiSjad Francifeum fe côtulitjcaftraq; cû caftris iûxit,eo videlicet côfilio,vt Venetis Brixienfiagro expulfis, quod ea çftateputabant fieri poflCjindeFlorentiâpeterer,ab eaparte aduerfus Alphô (um bellû gcfturus.Eius aduentus Francifeires hauddubiè côfirmauit,Nâamp; Gulielmû graue hoftem illi placauir,amp; prçter equitatû ac fagittarios quos in Italiâtrâfuexit,ipfius Gulielmi copias fibi côciliauit,amp;Bartholomçum Coleonem, ac nônullos alios duâo-res cum tribus milibus cquitum:qui bello contra Gulielmûoccupati crant,in caftra^-duxit. Venêre item à Florentinisp id tempus,adFrancifeû in caftra Michael Chottinio Ia,amp; Alexander eius fratcr,exiftimantibus tâtis viribus cóiunóiis, ea æftate Brixiâ Vene tis eripi poffe. Cum quibus copijs Francifeus fimul amp;nbsp;Renatus mox profeôli,Môtc Vico primum ui capto,multisq; alijs circaoppidis(in quibus expugnandis magnacrude-litas prçter Italiæ confuctudiné,à Gallis patrata eft)omnem Bergoméfem,ac Brixiéfem agrû, amp;quicquidinter Olium atq; Abduam amnesinteriacct,tanto tumultu acterro-re inuoluit; vtpropè omnia, alia metu, alia Venctorum odio, fefe eius fidei ac potcftaii permiferint. Tanta autem eius procellæ vis fuit,vt Veneti nufquam amplius caftra cum hoftium caftris confçrrc iam poffent. Nec tarnen Picininus,in quo Venctorum confer-

uandi lU-

L I B E R D E C I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;135

Hindi flatus fpcs 'reliqua erat, adduci potuit, vt aut Brixiæ mœnibus fe includeret, aüt Athefim flumen,quód Vcronam influit,cum copijs tranfiret. Sed iuxta Benacum,qui la eus cfl in Brixienfi nobilis, vnde amp;nbsp;Mintius amnis Mantuam præterfluens exoritur,ca-ftrahabcnSjindeque crebras excurfiones faciens,hofliles agros infeflos reddebat. Ad haecManfredus ac Gibertus Corregienfium princeps,quiarege condudi aduerfus Frä cifcum,amp; Ludouicum Mantuanum regulum,bellum geretes,in Mantuano, ac Parmeli agro caflclla quædam ceperant,multaque egregiafacinora ediderant,pluribus excurfi onibus prope portas Parmæ faótis^quibus in locis, propter fadiones amp;nbsp;clientelas ma-^na eorum autoritas erat,quöd eorum maiores olim Parmam imperio tenuerant: mif-la à Fracifco aduerfus eos maiore fuorum manu, amp;nbsp;ipfi cedere coadi funt. Quibus dif ficultatibus acpericulis Veneti circunuenti, cùm reipub. falutem in vno regepofitam animaduerterent,Ioannem Maurum, qui Senis ab initio belli fuerat, fœdusque cum Senenfibus compofuerat,paulo ante Venetias reucrfum,legatum ad eum mittunt,ora-tum,fi eorum flatum faluum efle cupiat,au(flis copijs ipfe in Hetruriam contendanquó Florentini inieólo domi metu,copias exlnfubribus in Hetruriareuocent. Multafiqui-dem in illo fucrut ornamenta; Ingenium ad omnes tum pacis,tum belli artes,imprimis habile,magnitudo animi,modeftiæ ac decoris ftudiû,côftantia,probitas,facundia egre gia,qua reos in iudicio,orando caufas veterü more, graui periculo liberauit. Ob quas quidem virtutes, refpub. Venetorum maximis amp;nbsp;honeftiflimis legationibus eius cpc-rafæpenumero vfaefl. Is ad regem profc(flus,huiufcemodi orationemhabuit:Et fi pax tua,atque focietas ( rex indite ) noftræ reip. femper optabilis fuit,quöd earn nobis ho nefliflîmamducimusaamen veleamaximè caufaillamexpetiuimus,atque corraximus, vt Italiam pacatam tandem aliquando videremus,quæ ab vltima memoria noflra bello vexata,nunquam potuit conquiefcere.Atverô cùm hocpropofitum,atque côfilium no ftrum à Francifco Sfortia amp;nbsp;Florentinis perturbatum eflencaufas belli quçrentibus,ne-cefle fuit,amp;tibi æquè amp;nbsp;nobis,velinuitisarmafufcipere. Verumenimuero hoc bellum longé aliter proceflîtatquc ipfi opinabamur,amp; ratio didabat. Neque enim verifimile cuiquam videri poterat, Francifcum,ac Florentinos tuæ ac Venetorum potentiæ pares elfe pofle. Quod quidem,fi redè cogitamus, amp;nbsp;maieflati tuæ fimul,amp; noflræ reip. de-decori haud dubiè cedit: led Alphonfi maieflati,cuius efl maior etiam autoritas ( pace tua loquar ) magis: quoniam in Hetruriam non mififli eum copiarum numerum,qui ad tantum bellum gerendum fatis eflet: quique tanto regetam opulento, tàm gloriofo dignus videretur. Præfertim cum fcires Florentinos eas parafle copias, quibus exerci-tum tuum cedere necefle fuerit. Ideoque magis famætuæ amp;nbsp;exiflimationiofficere arbi tror,quôd Ferdinandum filium huius cxpeditionis ducem effecifti: cui quidem cedere turpius fit,quàm priuato cuiuis copiarum duci.Quem quidem,fat fcio,fi pro egregia il-lius virtute, par aut certè non multo inferior copijs, hoftibus fuiirer,hodie in eorum fi-nibus cum magna tua gloria bellum gereutem videremus.fed cum parua manu maio-ribus copijs refiflere, aut obfelTisopem ferre non poterat. Quibus quidem rebus à te rex,confuli oportuit,tum ob fœdus quod tecum fanximus,tum vel imprimis gloriç tuç caufa,quam vt tueare,omni àte ratione curandum efl: ne quando vfpiam apud rerum fcriptores extct,tuum exercirum Florentinorum exercitui cedere coadum. Multû ete-nim tibi rex,nô folùm quid præfentes de te fentiant, fed etiam magis quid pofteri de-te exiftimaturi fint,cogitandum efl,quorum hoc liberiora fuerint de te iudicia, quo ab o-mni metu ac fpe remotiores fuerint. eruntigitur qui hoc aliter, ac fe habear, interpre-tentur. Putabunt enim alij te non tantum opibus ac potentia valuifle : alij id tibi negli-gentiæ afcribent, eamque vt in tantis rebus fugiendam improbabunt. nonnulli etiam rortafle tuam erga focios atq; amicos fîdé,atq; officiû defiderabunt. Hæcautem omnia iudicia cffugies fi(quod noftræ reip.falutare in tantis malis videtur)maioribus equeftri bus ac pedeftribus copijs quamprimùm comparatis,ipfe in Hetruriam profîcifcare.erit fane tua profedio magno hoftibus terrori. Neque enim folùm eorum impetü,ac fero-ciam cohibebis propter earn opinionem, quæ de tua virtute apud illos increbuit, cuius infignia expérimenta Neapolitano bello edidifti: fed etiam ijs depreflis amp;fradis Vene torû fociorum,amp; amicorû.ftatum,qué tuum exiftimare debes,vehementer fubleuabis.

£{$ DE GES TIS ALPHONS I t

Adh«cFrancifcum,qui Mediolanenfibus oppreffisjimperium illud occuparuit^Medio lani poflTeflïóe cedere compelles: denique vna öc eadem opera totam Italia pacaueris, quod fuerat tuum ac reip.noftræ confilium,amp; quidem maxime à te oprari5rex,dcbet,vt tanti fcilicetboni auftor prædiceris-.in quo enim(bone Dcus)maois,aut melius cluce-feere poteft vel virtus tua,vcl gloria,quàm idcfficercjatq; conarijVt Italia confopito ar-morum ftrepitu,ocio amp;quiete perfrui poflit?Erit in manu tua,leges dare pacis,amp; belli quibus velis: nec erit,qui autoritati tuænô pareat.Sedfcito hæccôfilia,fi rem fero exe-quâre,vana aut nulla fore. lam enim çftas,vt vides,prçceps eft,amp; nifi matures,^ hyemé eundum erit. quod anni tempus ad remgerenda inutile eft. Ita neefoeijs vllam maloiu alleuatione afferes,amp; omnis fumptus in milité perierit,amp; de exiftimatione tua non pa-rum detrahetur,fi in re gerenda ceflaueris, teque intra caftra continucris. Oportet,vbi velis Ibciorumfaluti ac dignitati tuæ confulcrc,celeritati feruias,quæ cùm cæteris in re-bus,tû maxime in re militari plurimû valet. Fruftra enim,vbi femel opportunitas è ma-nibus elapfa eft,Dei immortalis auxiliu implores. Quajppter quæfo, abieóta mora, Ib-cioriifaluti ac dignitati tuæ fac cófulas. fie amp;nbsp;gloriç amp;nbsp;exiftimationi tandé tuæjplpicies. Quç cùm dixiftet,Rex placide in hûc modû refpondit:Ego,quid mihi negleôli erga vos Venetos focios,amp; amicos officij,iure imputai i poftît,non video. Nam fimul ac à me pe tiftis,vt exercitum in Hetruriam mitterem,quoniam Francifeus fines Jveftros inuafiflec Florentinorum opibus adiutus, confeftim, vt par fuit, exercitum paraui: amp;nbsp;quo maior Florentinis belli metus incuteretur,nô per alium gerere id bellû quàm per Ferdinandû filium,quieftmihimeavita charior,volui,easq; copias mifi,quas putauifatis efteadbe! lum adminiftrandum.Sedfiue propitiafortuna hoftibus fucrir, fiue veftri copiarum du ces non eum equitatum,quem æquumerar,in caftra perduxerint, res aliter,atque ipli £pcrabamus,euenir.Acccfleruntaliaincômoda,quôdin finibushoftium bellû gerendû fuit in magnarerum neceflariarûpenuria,quodq; àSenéfibus focijs timide atq; exiguc nobis fuppeditatafuntoîa,quineq; oppida,neq;receptus vllos in fuis oppidis in quib. tutus eflet nofter exercitus,concedere fuftinuerût. Quod fi effet ab illis falt;ftû,nihil du-«bitaripoteft,quinFlorenriniin maximum difcrimenrerumfuarumabexercitu noftro addudi effent. Sed veriti fînitimorû hoftium potentiam,nec amicos fe,nec inimicosfa tis confiantes præfiiterût. Fax quidé,amp; quies Italiæmihi maximç curæ efi,necefi quic-quam in quo frequentius animus amp;nbsp;cogitatio meaverfetur.Itaque pro ea componenda omnes profeâo labores libens fubicrim. quam rem fi minus efficere ac confequi po-tero,at apud omnes animi mei hune affeâum tefiatum relinquam, Sed quanuis omnia quæ iure fœderis dcbui,à me vobis præftita effe intelligam,mifro in Hetruriam exerci-tu,miiro Ferdinando fiiio,paratisetiânouis copijs, quas cum loâne Vintimiliopræfian tiffimo copiarû duce eôdem mitterem,tamen vt agnofcatis( Veneti )falutcm rcipub.vc ftræ vt fociorû et amicorummihi cariffimam effe,non grauabor ipfe quamprimû audis copijs,eôdcm proficifci, nec per me fieterit,quin amp;nbsp;vefira remp. tâto pcriculo fubleué, amp;nbsp;optata pace Italia noftra opera aliquando frui poffit. Ab hoc fermone digreffus cogi tare de bello attendus cœpit. Itaque confefiim milites fcribere,atq; omnia parare,quas huic expeditioni vfui effe viderentur. Et quo citius copias cogeret, vetere confuetudi-ne in prata Campana fe contulit, omnibus eoconuenire iiiffis, qui effent fecumpro-feduri.Cæterùm ijs ferô aduenientibuSjillii citracâpum Latroné hyems oppreffit.Cû-que adhuc rex ibidé effet,Francifeus Aringherius legatus à Senenfibus ad eu venir de córnuni fœdere adurus:quç res pluiibus diebus per Matthçum Malferitû legatû regiu apud Senenfes agitatafuerar. Cùm autem legatus Venetus magnopere infiaret,vd tra-ieôfo flumine in pontificis Romani fines tranfiref.atque iter cœptum perfequeretur, refpondit, profeôdonem fuam in Hetruriam per id anni tempus ( iam enim Calendx Odobris præterierant)inutilem fibi videri: præfertim cùmin Senenfi agro nullum ha-berent oppidum, quo fe cum exercitu in hyberna reciperent. Ex co enim futurum, vtnequicquam equitatus pcditatusqueconfumeretur. neceiuspofieavllum ineuntc verc vfum fore, atque idco in id tempus profedionem ditferre fatius effe. Atlegatuf magis magisqueinftare: nec vllo modo intermittendam profedionem tarn neceffaria dicere: quandoquidem fi à Senenfibusin oppidanó rpcipiantur,atin Auerfi Vrfinifi-çûbtts rç-

LIBER DECIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;137

nibusreceptusfutui'us fît: nonpofle eumfalua fide amp;dignitate iter diffcrre; præfertim cùm VenetiRenati bellum illius caufa tollerentjqui multas fibi amp;nbsp;magnas conditiones proponat: quandoquidem omnes rciccerint,vr qui eius focietatem, amicitiâm, vfq; ad vltimum difcrimentueïi decreucrint. Quibus rationibus motus rex flatueratpoftri die amnem tranfire. Cæterùm proxima noóte^quafi palam inhibente Deo trânfîtûjquê amp;vates quidam illi cxitiabilem futurum monuCrat, repentinus quidam dolor crus ciusdextruminuafit,cuius vis tanta fuit,vt inde mouerinonpoflet. Quinto abinde die, continuato dolorc,nihilominusdçliberaueratleôlicadelatus iteringredi,atq; amnem traijcere.Cæterùm cùm ad vehementem cruris dolorem etiam febris acccHiircr,confi-lium mutarefuadentibus medicis,coaótus,Fontanam caftellum ijs locis proximum,le tiica fe deportari curauit. Ibi cùm pharmacii fumpfilTet curandæ valetudinis caufa,ex fubita humoru cömotione,inter fuorum manus collapfus, creditus eft è vita difceflîfîe. Quæ res continuo in vulgus édita, popularium animos mirum in modum pcrculit:me-dicorum deinde fomentis ad fe reuerfus, dum fe propediem conualituru fperat, equi-tatu ne mitteret,aliquot apud fe diebus adhuc continuit. Sed præter opinionê omniö, in grauefcente indies morbo, poftulanteFerdinando,partem equitatus confeftim ad fe tnitti,quód diceret fe confidere propter Alexandri Sfortiæ difccfTumjquem ad Franci-fcum fratrem,cumMichaële Cottiniola profedü diximus,po{re,ereptis tormétis çneis hoftes,qui adhuc Vadam obfiderent,caftris exuere,Inicum Gheuaram cum mille equi tibus eó proficifciquamprimùmiuffît.Cçterùm antequam in caftraperuenirepotuerit, Vadaturreacmunimentis euerfis(iam enim Antonius OlcinaiufTu regis abierat)capta amp;nbsp;in hoftium poteftatem redaóla eft. nee tarnen è regijs quifquam cft captus.Nam poft-quamdifieólomuro, locum fe tueri non pofte animaduertcrunt,confccnfis nauibus quæ in portu eranr,faluti confuluerunt. Cùm autem regi vicus inurioporteret, nee aliter medicisfanari pofte videretur,eftcntque qui fuaderent, ei propter doloris impa-tientiam cohibendas manus, vetuit,perpefturumfe omnia affirraans, quæ medici iu-berent. Atqueitainterritus,vrentemfpeólare fuftinuit.InterhæcperItaliæ Principum legatos de communi pace (pro qua quidem re Marinus Caraciolus,amp; Michael Ricius àrege mifti erant)apud fummum pontificem Romç aólum.Etin eo quidem Alphonfus, quo res conficeretur,nonnihil de iure fuo,hortantibus Venetis,detrahi patiebatur.Ve-rùm cnimueröea pacis mentio fruftrafuit. Rex deinde percurato vlcere,in magna fa-lutantium amp;nbsp;congratulantium turba,Neapolim redijt.C^o paulo póft Matthæus Mal-feritus Sencnfiumrogatu,ad eum reuerfus,focietatemdcqua diu aólum fuerat(edo(fto rege,cur id expcdiret)confccit. Poftqualoannes Maurus rebus (vtdiximus)infclt;ftis,lc gatos de pace Roma difceflifteaccepit, cum iam plane omnisdebello cura eftet,regi perfuafit,vt ftipendiumin militem conferret. Nouem millia equitum,quatuor peditu, partim iam in caftris erant, partim nuper mercedc erant conducla. Cumq; iam nonul-lis exducibus ftipendiumtraditumeftet,allatu eft (præter omniö opinioncm )pace inter Venetos,Francifcü,acFlorentinos ad Laudum oppidu fadä efte.CQuod vbi Alpho-fus refciuit,valde quidem primô(vt par erat, quoniam fe inconfulto faóta fuerat, atque infeijs Ludouico Podio,amp; Antonio Pifaurenh eius legatis, qui ab initio belli Venetias profedi res communes tradaucrant ) commotus eft. Nec quam indignationem animo conceperat,apud legatu diftimulanter tulit,quiduis aliud potius fc audituru credidifle, propalam dicere quam fe in re tanta,quæq; fua tantopercintereftet afocijs,ncglcdum eftcjpro quorû ftatu conferuandotot tuliftetlabores, tot fumptus feciflet,atque in He-truriam traijeere paralTet.Quoru deniq; rogatu multaiam pecuniam in militum ftipen-dium cffudiftct,non potuifte faluo fœdere, abfq; fuo confenfu pacem fieri. Atlegatus placarc régis animû magis magisq; niti:caufari,id à ciuibus fuis neceftitate fadö,nec a-liter exiftimandu efte. In ipfatarnen pacehonefta de eo mentionem non omiftam,Li-cere illi in ea comprehendi, ft velit, falua dignitatc,trium menfium fpacium ei ad deli-berâdû dari,Paratos efte Venetos prçftare omnia,quç eius honor! amp;nbsp;exiftimationi co-ducant. His,atquc huiufmodi verbis aliquantum mitigatus,poft aliquot dies,cum eius voluntas de pace cxquireretur,pacem quidem non abnuere fe dixit,at pacis ipfius conditiones (quippe cùm nefciretquænam aut cuiufmodi eftcnt,neqgt; enim ab ijs qui pace

m 5

ïjS DE G ES TIS ALP HO NSI L

fecerant aut per Icgaros,aut per nuncioSjVt par eratjdelatç ad eum fuerant)non admîc-tere.Si quis pacem à fe perat,fe non tarn inhumanu cne,vt eum à fe reijciat aut afperne tun non efTe eo ingenio^vtno conccdatjfi honedapoftulentunidque per præconé publice pronunciari iuflit. At Senenfes fimul atque ijs denunciatum eft,pace fada eïTcjijs 4ue integrum clTe ea cöprehcndijfi velintjCÓfcftimjVt quos belli facietas dudum cçpe-ratjpacem fe acciperedixerunt. Quo fado,poftea paffi nó funr, Ferdinandü exreipub. fuæ finibus Florentinos vexare. Qua re cognita Alphonfus^Ferdinandi moram in Senc-fi agro fuperuacuam iam elfe intcÏÏigcns, cum copijs ad fe reuerti iuiTit. Qui Tyberim tra^eflusjamp;in Marfos profedusCrelidaibi copiarum parte)ad regem fe cqntuiit.Per idfermè temporis cùm Genuam perlatum eifer,tres naues à rege armari^ôr Genuenfes naues aliquotlocupletiflimas ex Chio infulaexpedaretjveritine ob earn caufam regie armaretur,vt illas incurfu inuaderent,accedente graui indignationc,quam animis con-ceperanr^ex co quod rex nauim SquarciaficaiUjOratoribus ad ilium raiiïis,nó reddidif-fcr,necprecium merciumperfoluiifet, naues odoin quibus duæ minores, quas vulgo Banonerios vocant,celeritcr comparant,eisq; loannem Philippu Flifcum,antiquç no-bilitatis virum,prçfîciunf. Quas poftquam ad curfum paratas eile, Alphonfo nuciatinn eft,confeftim tres illas naues,quac iam vitraSiciliam profedæ erant, reuocat,atqueia Neapolitano portu collocat. Ätioannes Philippus naualibusfocijsamp;corameatibus, cæterisque ncccifanjs in naues impofitis,foluta clalfe in altum cuedus, prxtcr omniö opinionem,in Siciliam primùm nauigar,Drepanumqi hoftiliter profedus,acccpro cö-mcatu circuita^; infula,Ionium mare tranfgreifus,ad infulam.quam Sapientiam vocar, nauigatjibi nauim ex Chio aduentum præftolaturus:ad quas prius Genuenfes miferar, quiclafîisprofedionemnunciarent,monerentque,v£ræprius naues ad earn infulâper-ueniflent,altéras expedarent. Quibus duobus ferè menfib. póft profedis, amp;cu claifc coniundis(fcxh£ fuerunt)cùm Alphonfo nunciatum eflypropalàm minitari eos,fe Nea politanum portum petituros, amp;regias nauesincenfuros, primiimomniû Bernardo ViJ lamarino claflîs fuæ præfedo negociumdat,vtcumtriremibus,quas habebat,proft-dusjfcifcitetur quid agant,amp; quem curfum teneantjobfcruenr, ac fi Ncapolim pétant, vbi appropinquate cæperint,celeriter ad feaduolet. Deinde portusfauces (quod erat maxime neceflariû)obtrudere incipit. Saxaingentiacproximislapidicinisprçproperè excidijamp;inprofundum iaciimpcrat,amp;quô citius muniat,ratus Genuéfium naues mox aifuturas,in tumulos extruitam propinquos inter fe,vtnulla aduerfariorum nauis in-terlabi pofle videatur. Huic munimento ligneam primo cathenam è multis trabibns compadâjdeindeferreamadijci præcepit. lt;^àlapidum congeries deficiebat,molem àtergo muro circumpleditur tantç altitudinis,vt nauis onerariæ altitudinem fuperarer, Tormenta ænea, quæ multa, ac varia miræ magnitudinis habebat circa molem,amp; contra molem,opportunis quibufque locis difponit,equitatus partem in vrbem accerfit,dc ledibus in Campano agrobabitis: vrbanamiuuentuté armaparare,amp; vbi opus fit,adef fe præcepit: defenfores nauium fortes viros delegit. Interea allatûeft, triremes decem Genuæ armarijquæ oncrarijs cÔiungantur: fine quibus propter triremes quas tunc rex habebat,Genuenfes arbitrari videbâtur onerariarù vfum inanéfore:quo magis Alpho fo curæ fuit,munimenta incœpta maturate. Neq; dum enim faxa contra portûproieda in tantam altitudinem creuerant, vt fuperlabi oncraria nauis non polfct. Interim Gc-nuenfîum naues quatuordecim intra Capreas, Aenariamqueprofpedæfunt.Quo co-gnito Alphonfus arma expcdiri,amp; ad molem accurri,fi forte accédant, imperat: opere tamê muniendi portus necnodUjOecinterdiumtermilTo- Cæterùm Genuenhûclaflîî redèinProchytæfinumprofcda,fuimetumpaulifper rcgijsfuftulit. Pofterodie Bernardus Villamarinus cum triremibus reuerfus defend! naues in portu polTefpemfe-cit. Tertia die Genucnfîum clalfis Neapolim verfus profeda: ac fupra portum tantum extra torment! iadum,expiicato vélo cueda,oftentat!onc modo fui fada, varijs terro-ribus illat!s,vnde mouerar,redijt. Idem triduo poft, fed nequicquâ fecit: omnibus mi-rantibus tam vanæ oftentationis caufam.amp; fane fi viri modo fuiffent, propter opera âc munimenta adhuc imperfeda,regiç naues çgrè fe defend! potuiffent.Tùm plané intel-kdum cft, triremes àloanne Philippo expedaij,fiae Quibus difSderc videbâtur, polTc

fe deftmat^i

L I B E R D E C I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;139

Ïc dcA’inata confequi.Quas dum cxpeâat(lentè enim ac fegnïter ea res Genua’ agcba-tur)compluresdicscóiumptifunt. Inter hæcmuniendiportus ac perfïciendoiû opera fpacium regi datum.Lapidum cuinulis ad fummam aquam perduótis^pacium quod in-termiflTum erat,imnienfi profeólo opcrisjexpletum efc.Pari diligentia lignea catena, amp;nbsp;item altera fcrea abfoluræ,ac naues quæ moli adligatç erant,in portum intcriorem mi-noris altitudinis,prçter illas duas ingentes ó: Squarciaficam traduôtæ funt: hæquc corio crudo ab interiori parte ,vt earum quoq; mali, contra vim ignium circumteâæ. Arque hçc opera diutina quçdam atque inaudita maris tranquillitas,quo maturius efficerétur adiuuit.Paucis poftdiebusloannes Philippus ferum triremium adfeaduêntum demi-ratusjfoluta clafle Pontiam verfus contendif.fiuevt aduenientibus aducrfusire:fiue quôd aquandi comodè in illis locis, roftratisregijs prohibentibus,poteflas nô eflenex Pontia deinde Plumbinum nauigat, dimiflîs Genuam nauibus,quas è Chio profeôlas diximus,pra?dæ magis,quàm bello aptis. Quo aliquante poft onerariæ tres ad bellum inftrudx ad eum Genua miflæ funt. Nam quod rex onerarias fex magnas, inter quax duas illas inauditæ magnitudinis habebat, amp;nbsp;haud tutum Genuenfibus videbatur ( (ex «auibus clafli detraótis)cum cætera clalfe Neapolira adiré, portumq; inuadere; naues illis fubmiferunt : eo quoque triremes illæ dccem,quas fegnius propter ordinfi difcor-diam,pararidiximus,duccMafino Fregofo,Petri fratre,qui tum Princeps Genuenfent rempub. tenebat conuenere. Eodem amp;nbsp;Siretos Vultabius (is opinatus eamdifcordiä componi pofte,ex Ncapoli Genuam fe cotuleraÇvnà cum Angelo loanne Lomcllino cui componendæ conrroucrfîæ cum loanne Philippe ac Mafino poreftas data erat,pro fe(ftus,amp; cum co de tota Senatus fentêtia coilocutus: rclidis haud procul à Plumbino nauibus,monitisq; ne intraregni fines accédèrent,terreftri innere ad regem venin fpe-que falt;fta,rem componi pofte, regem primo feorfum affatus, deinde in Senatum intro du(ftus,qua: Genuenfes vellent, expofuit. Atcùm ciufmodipoftulata haud quaquam çqua vifa eflent,ea irrita rex habuit: maximè quod fama erar,totam claftcm aduentare. Turpe enim regio nominiexiftimabant, regem cum armato aduerfario intra regnifui fines pacifci,ne videretur idmetu compulfus effecifle. C^od cumille animaduerterer* dari fibi nauim rogauit,qua confeftim claftem adiret; ne intra regni fines appropinqua rct.Sed dum accepta bireme nauigat, Mafinum cum triremibus nauemad Pontiam infulam iam profedum reperit, non expedatis onerarijs. Nam is quidem loanni Phi-« lippo,penes qucm.lumma imperij erat(vfquc adeo ea tempeftate inter nobilitatcm ac plebem vetus certamen amp;nbsp;perniciofa contentio exarferaOhaud fatis audicns erat.HQc Siretusdocuir,quatuordecim naueis longas armis,virifque egregiè inftrudas regi elfe: totenim parauaratvbi cognouit decem à Genuenfibus armari, non cftcijs locis immo randura abfque oncrariarum præfidio: proinde quamprimùm ad onerarias fe recipere ne cüdarctur.-putare feillas fubito afluturas:at ille tum ftudio vifende infulæ,tiim quod re ad confilium delata, alijsoccafum foils expedandum, alij Iunæexortum(quodacr anceps vidcretur )dicerent,perftitit. Alphonfus verb opinatus auc cafujaut iudicio fieri pofle,vt Genuenfiumtriremes feorfumacprocul abonerarijs accédèrent,Bcrnar-^ dum Villamarinum cum ijs qüatuordccim roftraris,quas habebat,impofitis in cas praî ternauales turmas,compluribus ledis viris,fubvefperameo iubetcontendere. Isque ad Aenariam infulam primùm dclatus,per nodem inde foluens,Pontiam petit,prçmif fis triremibus fepté,in prædç fpem,fi fortèibi Gcnuêfes eirent,Cæterùm ea fuit Genuô , fium incuria atque imprudentia in difponcndis fpcculatoribus, vt parum abfuerit, quin omnes in ipfo portu capti fuerint.Itaque vt réglas triremes iam appropinquantes viderunt, tùm demum damnatis eorum confilijs, omnia tumultnofe ac trépidé agere, focij remigum,remiges fociorum officia turbare.Vna denique falus in tantodiferimine vifa eftjin celeri fuga pofita,antcquam propius congreffis regijs, portus exitu prohibe-rentur. Itaque cofeftim remo veloq; fummo certamineobnixi,fugam arripiunr. Quod vtBernardus animaduertit,exhortatus fuos ad res gerédas infequi fugientes cœpit.Cç terùmplus valuit Genuenfium timor, quàm regiorum ftudium,quanuis regiarum triremium duæ celeriores, Genuenfes terra includere conantes,cas haudmulto internai lo çôfequerentur.Çurn auté Girceo iam monw trapftpiftb,fupra quinq; amp;nbsp;vigintitnillia

»I 4

140 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE GESTIS ALPHONSI I.

pafluumàPontia fugiendo emenfi fcfe premi,nec euadcre pofTc animaducrtcrent,fex carum5quçpropiores periculo videbantur,in queis erat MafimuSjConuerfis puppibus proras in littus tanto impetUjadiuuantevelojadiguntjVttotapenè triremiumipfarû cor pora inifa,atque confrada in terram penetrauerint. Tantaquc fuittrepidatio,ac pauor inftantibus tergoregijs,vtomnesfalutis tantummodomcmores cætera neglexcrint. Itaqucdcfcrtis triremibus,palfîm in terram dilapfi, pars femiermesjalij inermespracul àlittorediffugiunt.Armorü fignorû actormentorû magnus numerus cumcçteraprçda à regijs captus. Tres verb reliquæ quæ paulô longips aberant,continuata fuga, cùm in altum magis cuedç efTentjVimhoftiumeuaferunt. Triduo poft cùm AnichinusCorfus è Genuenii ora rediens,ignarus acceptç calamitatis,qui cum fua naui longa ( quæ erac vna ex decem ) fub Genuenfibus mcrebat,Pontiâ peteret,vbi Genuenfiû rcliquas trirc inesputabat eflcgBernardus qui ad earn infulam, poft fugatos aducrfarios,cû claflefc cÔtulerat,noué modo triremibus emi{fis,fignisq; hoftiû quæ cçperant,in claftis Genuê fis fpcciêprælatis,propiusaducntantéillexit. (^itandêdolocognito,cùm fruftrafu-gam àfc tentariintueretur,in fcapliâ delapfus,amp; ad eumprofedus,illius fe fidei ac po-teftati permifit. Pofthæc à regijs tentatum,fi qua inde vi Genuenfium triremes reuelît poflent. Sed vna tanrùm ex omnibus extrada cft, cæteris adeo confradis, amp;nbsp;arena ac tcrraimmerfiSjVt nuili prorfus vfui futuræ viderétur.Itaque cùm laborem inanem fumi no placeretjijs crematis abierunt. Eius calamitatis nuncioaccepto, loannes Philippus Pontiam vfq; cumoncrarijs profcdus(quôd nihilabfque triremibus perfîcipoterat) rétro conuerfus abire ftatuit. Cumq; Genuam verfus contenderetjiuxta infulâ Corhcâ deterrimatempeftate cxorta )itadifieda eft omnis claftis,vt defperata falute, alia effra do malo nauis,alia amiflis antcnnis,alia vélo difciftb,alia fine malo,nulla integra(prç ter Prætoriam)in diuerfa dclatæ fint.Per eofdem dies atrox ac procellofus turbo apud Neapolim nodu repente excitatus, regiarum nauium, amp;nbsp;Squarciaficæ malos vi fua ad imum perfregitac deiecit. Quorum cafus^ppter grauitatem ac pondus, ipfarû nauium corporaadeoiabefadauitatqueconcuftît, proras præfertimjVtnihil efterafpedufœ* dius,atque ea res pro miraculo apud omnes haberetur. Itaque quod falutare contra incendia inuentumfucrat, in illo calù aduerfum, atque incommodum fuit. Taurinisnan-quc pellibus obuolutimali,cùm vend vim in fe reciperent, ipfi turbini facile ceflere.Ad hæcrudétes propter igniû mctû in alterû nauis latus coadi infirmiores malos faciebâr* Maris quoquc tempeftas,quæ poftca in multos dies continuata eft,proieda ante mole pro munimento faxa difturbauit, catenamque ligneam difoluit ac dificcir. Sedata tempeftate,Bernarduscum clafteNeapolim reuerfus, addudis Genuenfium triremibus captis vnà cumfocijs eius expeditionis(ij erant aliquot fummiviri)lætiftimè à rege acceptus eft.Eique ob verfos in fugam aduerfarios datû, vt equo per vrbê inter principes viros(vcterû more)inuedus,magnaq; ciuiû caterua ftipatus incederet.Per eoldem ferme dies Francifeus Sfortia,ac Florentin! quo magis res fuas côfîrmarent, legatos ad Venetos mittunt,qui luadeant vtipro commun! Italiæ qu!etc,confedæ pacifocietatem adijciant.Quam quidem rem Venetis confeftim nunciariregiplacuit. Et quo magis le nirentilliusanimum,honcftaseius rei caufas afterebât: arq; vt eius focictaris particeps fieri vcllet,orabant. At cùm multa earn rem agitando in dies occurrerent,quæ partium animos diftraherent,tantum valuit Ioannis Mauri legati prudentia, nunc regem, nunc Venetos hortando, moncndo,orando, vt priftinam inter regem ac Venetos amicitiam redintegrarint. PerfuafitVenetis, vt in ipfo fœdere cauerent regij honoris caufa,vtlegati à Francifco,ac Florentinisvnacum fuis ad regem oratum mittcrentur, vti commune paccm,ac focietatcm,honeftis conditionibus datis,acceptisq;ne rccufarct.Miftt in id à Venetis Hieronymus ßarbadicus ac Zacarias Triuifanus : aFrancifcoBanholo-mæus Vicecomes NouarienfisEpifcopus, amp;Alberico Malledus:a Florentinis Bernardus Medices, amp;nbsp;Dietefaluius Nero,viri in agendis rebus late cogniti. Et quoniam loanes Maurus longo vfu fenfum,atq; animum regis callebat: placuit Venetis amp;nbsp;ipfum quoq; pari honore ac poteftate cum ijs quos nominauit,cómunes res agerc. Per id ctia téporis,Nicolaus pontifex maximus,miftis ad omnes Chriftianos populos ac principes lcgatis,vt imminent! Barbarorù periculo occurrcrent(kini enim finitira! Grçciçpopuli

Turcig'

LIBER DE CI MV s; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141

Turcîs parère cogebantur: amp;nbsp;erat in gens metus, propter in gen tes Ülorum apparatus nunciatos,ne Italiam terra mariq; inuaderent) Alphonfum, ac Fracifcü ad pacem,iterrt Florentinos ac Venetos magnopere hortabatur; ac pro ea re iam prius ad rege miferat qui rem Genuenfem componeret Dominicu Capranicéfem, Cardinale Firmanû, qui pro ea re poftea ad Genuenfes fe contulerat. Qui quoniâdux amp;nbsp;autor Italiæ pacis ac îbeietatis inter principes fuit,ac pro ea conficiunda vnus omniu maxime laborauit,ali-quid mihi hoc loco de eo dicendu putaui.Vita fuit imprimis emendata,amp; quç honefta-te ac probitate omnibus exemplo effet: frugalitate eximiajuegledo fupelledilis luxu, quern cæreriadamarent:pietate,fidejatqueinnocétiafingularijdoârina ac iuris Pond-neij feientia,imprimis excellens: de quibufeunque poffet^benemercri ftudebat. Is fu-feepta prouincia componédæ inter principes pacis ac focietatis, poftquam legati quos fupra memorauimus,Romam conuenerunt, vna cum ijs iter ingreffus, rege prius de o-mnibuscertiore fado, Caietam venit. Rexvenandi ftudio Traiedum oppidum peti-crar,quod à Caieta decern millibus palfuum abeft,cognitoq; legatorum aduentu,Caie tarn verfus proficifeitur. Qui cùm illi obuiam,honoris gratia, plus duo millia paffuum extra vrbem procelfiifent,ijs perhumaniter fufeeptis, Caietam adijt, vbi omnibus hof-pitiajP ciuitatis copia,parari iuflerat. Hie enim mos régis femper fuit omnibus legatis, quicunqueadfe proficifeeretur, diuerforia,amp; quotidiana cibaria no minore elegantia qùam copia,amp;lauticiapræbere. Eodie nihil de comunibus negoeijs tradatum.Poftri-die cum omnes oratores ad pontificis legatum conueniffent, ad regem profcóti funr. Remotis arbitris,cùm omnes illi primas dicendipartes,æquo iure conceffiffent, ipfe p omnibus huncin modum differuit: Rem fancfacilem, amp;tibivltrd expetendam( vt pro omnibus his legatis verbafaciam )ad te, rex,oratum venimus, pacem fcilicer, ac focie-tatem tuam, quorum vtrnnq; amp;nbsp;dare amp;nbsp;accipere tuæ bonitatis eR,pr£efcrtim hoc mifer-rimo tepore,quo vniuerfo Chriftiano generi ac religion! noftrç fandiffimç periculù ab exteris nationibus impendet. Quæ caufaimprimis hofee populos ac principes mouit, vti armis pofitis comuni quieti cófulerét.Nec veröpures te ab hifee in agenda pace có-temptû effe, autnegledui habitum,quôd earn,te inconfulto,fecerint.lta enim fieri ne ceffe fuit,quo facilius conficeretur,quæ fortaffe aliquanto plus difficultatis alioquin fii ilfet habitura. In ea enim hand præteritaeft honefta de tua dignitate mentio, fed amp;nbsp;tibi relidus amp;nbsp;conceffus eius ineundæ locus ,netu id in regnitui detrimentû aut dedecus vllum fadû arbitrere.Quôd fi te nô alia ratio moucret,quàm Italiæ quics,quæ ^îuincia diutiffimè exagitata atq; inteftinis bellis vexata eft, ira vt qui vicit, fimilior vido videa-tur efre,tamé amp;nbsp;çquitatis amp;nbsp;humanitatis tuæ effe,cômunem hanc pacc,amp; focietaté am pledi,vt tandé aliquando,quantû in te effet, requiefeeret, arque vt hanc ex ea pacata laudem gloriamq;tuarum laudûcumulo adijceres.Vtciimin præfentianô de capaeâ-da,fed potius de tutanda amp;nbsp;confcruandaagatur,multo magis debes commun! huic fœ der!, amp;nbsp;confentient! cæterorum populorû ac principû voluntati acquiefeere. Imminec enim nobis bellû amp;nbsp;graue amp;nbsp;periculofum,quale multisiam feculis in Italia nô eft audi-tum. Agitur falus Italiæ: agitur falus totius Chriftianæ reipub.agitur falus totius religio nis noftræ. Mahometus atrociffimus Chriftian! nominis hoftis, nô côtentus capta Con ftantinopol!,quævrbs à Conflantino potiffimùm aduerfus Barbarorû impetus condita cft,in cuius expugnatione quas cædcs,quæ!ncend!a,quas rap!nas,quos inceflus,quas templorum v!olationes,quas facrorum profanationes, quæ Chrift! De! noftr!,quæ Virginis fandiflimælud!br!acommifer!t,non es ncfc!us:nô contentus,inquam,GrcG!aop-preffa,quæ aut iam omnis paret, aut metu eius contremifeit: non contentus denique n-nitimarum gentium obfequ!o,emergere iam è Græciæ clauftris,arque in Italiam erum perc,Romamquecapur,acfedéreligion!s noftræ peterefevelle minitatur, nec folùra nullâ adhuc accepit pro tanris fceleribus fuis pœnâ.fed tertium iam annûThraciç Grç-ciæq; dominatur,Omni interim,poft captam Conftantinopolim tempore ad comparan dos exercitus,contrahcndasq; vires ex quibufeunque gentibus, collato. Perfuafît fi* b! hoftis call!diffîmus,fi diffentientem Italiam !nuener!t,ea fe facile potiri poffe.hacau tem fubada, cæreros Chriftianos populos, ac principes imperata faduros. properat hoftis !mman!ffimus,quo nos bello çontendentesimprouilo opprimât, nullutempus

146 DE GESTIS ALPHONS I 1.

peftiferis confilijs eins exequendis aptius exiftimans. Nec fallent eum profeäö cogita tiones fuçjfi ociofi illius conatus fpcdabimus,finó occurrerimus eius furori. Tanta eft eins potentia,tanta auri atq; argenti vis : tanta claflium moliendarü opportunitas,tanta deniq; hominü in bellum inultitudo.Claufum eft iam Aegeü mare nauibus noftris,nec ainplius nifi plures fimulonerariæjeæq; magnæ Aegei maris infulas,amp; Orientales oras quib. in locis Chriftianis negociatorib. vberrimus quçftus folebatefte,adiré iâ pofsût. Claufum eft nobis mare Pôticûjamp;ipfum noftris hominib. fruduofum, caftellis tranfitû impedientibusjin ipfoBosforo Thracio ab vtroq; lirtore excitatis. Habet præterea in id beîlûcôfentientesScythas,genus hominfi,amp;multitudine,amp;corporumrobore,amp;bel-landi vfu formidabile,qui Chriftianorû oppida que în Ponto funt,aut breui oppriment aut certè quieta efle no finent.Dimifit iâ in omnes partes Barbarorû, amp;nbsp;exterarû natio-num oratores,ad eos maximè, quos mari viciniores expeditioni fuæ prodefle pofte in-telligatjVt illorum auxilijs atque opibus fuffultus, incorruptiftimâ noftrâ religioné fun-ditùs eucrtat,ac facrilegi illius Mahometi( quod Deus aucrtat ) nefandis legibusfubij-ciat. Nec dubiû eft,quin amp;nbsp;Syros, amp;nbsp;Afros,amp; Mauros reges,amp; cætcros etiam è mari re-motiores aduerfus Chriftianos in belli focietaté trahat.Mira eft enim vis religionis,qu2 etiam fi mala ac deteftabilis fit,tamen animis femel infîta,ac penitùs impreftainflâmare homines,amp; concitare ad fui timoré folet: omnes enim quâipfi colunt religioné porio-rem ac fandiorem aliéna putant. Hæc tot mala atque pericula Italiæ impendentiafola pax atq; confcnfus vel tollere velfubleuare poteft.Tantû enim eft Italiæ inarmis nomé, vt vel folo rumore confedæ pacis ac publie! fœderis poftit infolentiflîmû hofté à perni-ciofis conatib.fuis deterrere. Sed ne hoc quoq, fatis eft.Duce enim amp;nbsp;audore opus eft, pfertim bello maritimo,in quo maximè vidoria repofita videatur.Qui enim plus clafte potuerit, facilé profeèfà terreftris belli vidoria cæteris reliqucrit. Nâ quâdiu mare tutû ac liberû illi fuerit,nec cômeatu,nec millte,jppter vicinitaté terræ Afîç ac paterni regni, prohiber! poterit. Quo cómercio atq; opportunitatefublata,aut fame,aut ferro vinca-tur necefte eft. Te autem vno neminé aptiorem ad tantû imperiû gerendû arbiirantur. Omnes ad te,fummo cofenfu hancpræfeduram déférant. Vident in te omnia abundc cfte,quibus eiufmodiimperatorépræditû efteoporteat. Sûmamfcilicetbellifcientiâ, egregiâ virtutem,ampliftlmam audoritatem,maximam felicitatem. Quarum omnium rerum mirifica exempla ijs quç geflîfti bellis demonftrafti,Neapolitano,Maflilienfi, Hi fpanienfijAfricano. Videntetiam (id quod maxime huiufcemodibello requiritur )te maritimis copijs ac nauibus plurimùm pofte,tantumq; maieftatituæ tribui, vt nulla Ita-liç ciuitas,nulla claftis futura fîr,quæ tua figna non libens fequatur,quçq; mandatis tuis parendû fibi nonexiftimet:quæres maximè in hac expeditione neceflaria exiftimatur. Cæteris enim æqualitas ipfa inuidiam excitat,nec alios alijs præefte patitur.tibi omnes promptiftimè amp;abfque inuidia obtemperaturifunt. Nec verô(ctfi magna antehacamp; prçclarafacinorageftifti)fuperiorabella tuajCum hocvnobello,gloria comparanda funt. Ilia enim habent fortaffe aliquid quod non omnes çquèprobent: quoniam no fine Chriftianorum fanguine confedafint: hoc autem veram amp;nbsp;folidam amp;nbsp;conftantem omnium opinione gloriam in fe habet, quod contra Barbaras genres, contrareligio-nis noftræhoftes atrociflîmos fufeipitur ac geritur : in quo qui interficitur, magnum pietatis locum fibi apud Deum immortalem vendicat. Hoc tuum fadumomnes vno ore laudabunr,amp; confentienti fauore profequentur: Nec erit vllustam iniquusrerum æft!mator,qui non illud omnibus rebus acætate noftraab omnibus regibus geftis, me-rito anteponendum iudicet. Hanc igitur prouinciam quo poflîs fufeipere, communem hanc Italiæ pacem,acfœdus ineas oportet. Nam abfque hoc nec Italiæ vires componi neque magnum aliquid mari geri poteft:prçfert!m contra hoftem potentiftimum. poftquàm Conftantinopoli potitus eft, nihil omnino prætermifit temporis ad ædifican das claftes: cuius rei magnam ei commoditatem prçbet amp;nbsp;loci fitus,amp; materiæ copia, quæ in earegionepermagna eft. Hoc vtagas,àte petit vehementer Nicolaus pontifex maximus: à quo ego ad te legatus venio. Qui imminentibus per!culis,tant!s vniucrfæ Chriftianæ reipub. obuiâ iri quàmprimû expetit. Hoc te orant hi legati, clariftîmi viri, hoc te vniuerfus Chriftianus orbis,vt te duce maritimi belli,in cômunibus periculis vti

queac

f

LIBERDECIMVS.

qucat.NolijôbfecrOjltaliç dccfle: rempub. Chriftiana,religioné hanc fanâi/ïîmâ(quâ-tumin tc cft ) euere ac fcrua. Noli pari ea ruere quibus omniü noftrüm falus confiftic'. óccurre impendent! malo. Nolijinquam, expedarc, dum immaniflîmæ gentes Chri-ftiano nomini inimiciflimçjadtantûbellû coeant^quod fuftineretotaEuropanô valear. Ham quota pars orbis terraru Europa eft?Cuius etiam magna parte Scythæ tcnent.Tâ-tos autépoflimthæ gentes exercitus côfiGere,vtilIorû modo afpeâû Chriftiani homines ferre vix poffint. Atfi maturabimus,omnia nobis fecûda crunt. Recepta enim maris poflelfionejCÙm in Græcia Thraciâi^ue exercitus noftri trâfmiferint,amp;Mahometi furor cohibebiturjamp; cæterç gentes rei eucntîi tacite IpeélabunùCaue rex prçtermittas hanc fempiternæ ac verç gloriæ occafioné,quç tibia Deo imortali permilTa amp;etiâ parata eft. Cogita eorû principe gloria quanta fit quijp Chriftiano nomine vel amplifîcandoj vel cóferuando aduerlus hoftes religionis noftrçbella gefler tint. Carolus ille Galiorûrex, qui Aquitaniâj Sc Galliâ togata in Italia amp;Saxoncs,amp; alias quafd'i gentes,è manu Bar-barorû ereptas ad religioné noftrâ rcdegit,amp; Magni appellations meruit,amp; quadiq or-bis terrarû ftabit,ab omnibus moitalib. pleno ore laudabitur. Gotthofredi nome, qui HierofolymaSjamp;ChriftiDei noftri facratiifimûmonumcntLi(eieâis Syris)aliquando rc cepitCqui poftea locus rurfiim in eorû poteftatS noftra negligentiarecidit ) in omnibus gentibmquâ illuftre eft.Sigifmûdi imperatoris gloria, qui côtrahofee eofdS Turcas fç-pius ,plperè pugnauit,nulla vnquâ çtas cÔticefcer.Ioânis Vaiuodç,quitotiSs fua virtutc atq; confilio huius Mahometi pâtre prælio fudit,ac vicit, multis Turcarù milibus cæfis,, quâta fit fama apud omnes vidcs.Sed nil te magis cômoucre debet,quâm religionis na ftrç fandiflîmæ diferimS: in qua animorû noftrorû félicitas fempirerna continetur. Pro hac decertandû, pro hac effundendæ vires, pro hac deniq; vita ipfa exponenda cft. St pace hanc amp;nbsp;fœdus Italicû afpcrnabcre,reliqua Italia obtorpefeet, ac de bello intefti-no folicita erit. Qua cefTantCjaut de maritimis apparatib.nihil cogitate,cçteri Chriftiani principes, quifibi elfe remoriores ab hoc incédio vidStur, amp;nbsp;ipfi quoq; omiflis belli curiSjdomi fe continebunt.Quajppter amplelt;fterc,obfecro,hanccómunS pace acfocie catc,qup comunis nô folùm Italiæ falutis,fcd amp;nbsp;tonus Chriftianç gétis atq; ordinis cau-fa inftituta eft, téq; ad benemerendù de tota repub. Chriftiana,de Italia pra;fertim,quse te tanquâducS amp;Impcratore fuû refpicit, narû efle oftende. Pro qua quids re eóponS-da,in ijs quçæquaamp;honeftapoftulaueris,hofee legatos, amp;corûciuitates ac principes eâ ob rem ad te profcélos,faciles rcperics.Ea Icgati multis verbis cófirmauêre. Ad quç Alphófus:Nunqua mihi adeö fecüdse res aut domi, aut foris fuêre, quin fi cübello pace cómutare licuerit,bello pacS prætulcrim.Nec verb nifi aut laccflitus,autjp focijs ad hue diS arma fufccpi,ac gefli bellümec me ta ratio vllamouitimperij autregui augSdifquod Dei munere latis eft amplü,atq; opulentû)quàm meæacpopulorû quietis atq; tranquil litatis qui noftro imperio parent.Isq;femper finis confiliorù meorûfuit, vtabfq; iniuria in pace viuerS. In bello nace,nó in pace bcllû quærcre foleo. Et fi quâdo à nobishoftis pacS petijt,nunquâ eü alpernatus fum,nunquâ reieci,fed honeftis côditionibus,pctitus pacS dedi,proq; amico poftea habitû paftiis fumregnorù meorû cômertio perfui. Hoc pofterius bellû Florentinû, iam neminc nefeire arbitror, Venetorû {ociorû,amp; amicorû caufa,nô vlla cupiditate mca,à me fufccptû elfe. Quos cùm vrgeri premiq; ab hoftibus cerncrS,nô fuit çquitatis mcæ in tâto ftatus diferimine cos deftituere.Ita fi à me eflet pe tita pax, vt à Venetis,nô fuifsS profedo durior in ea côcedSda,quàm ipfi Veneti, quorû gratia bellû fufeeperâ. Ncc debuit ccrtc( vt Venetorû pace loquar )res tanta,pr;iefcrtini quæ mea tâtopere referrct,mc infeio atq; incôfulto agi. Sed quæ ada funt,rcdargui ma gis,quàm emedari queunt. Ego per me (tare nolim,quin,hçc pax atq; focietas cômunis nat. Nolo côfentienti Italie dcelTc, potiflimû, cùm hanc ipfamfocietatS ac pace, quem-admodum ipfi diflcruiftis,ad totius Chriftianæ reip. falut em amp;nbsp;conferuationS pertine-rc agnofeam. Video enim quorfum tendât Mahometi huius infolcntilfimi conatus; video quid ftruat ac moliatur,tantarum claflîum atq; exercituum apparatibus:video quo fpedetillius aiidacia, quo ûc fit pertinacia amp;nbsp;cupiditas eius cruptura. fifuiflem bello vacuus,omnes profedô ia vires in eius pcmicic côuertifsS, nec elTcm palfus (quâtû in me fuifleOeius furore euagari lanus,fed bellû côfijia iîiçapturbauit,quo nûcljbcratus

144 de g es TIS ALP HO NSI I.

(Deo volentc)propofitû mcûperfequi potero. Ego enim labend reip.Chriftianç deef-fenecvolonccpoflum,amp;vcldux, vel cornes huius gloriofiflîmæexpedidonisirenô recufo.Tantumq; abcd,vt eam deferere in animo habeamjVt omnes copias ac faculta-tes meas in eam rem collaturus dm,ne vitæ quidem parfums: ftatui enim pro illius reli-gione defendenda vitam cxponcrCjqui pro hominû gencrc conferuando, vitam expo-nereno dubitauit.Sic maiorcs mci,fic ego ab adolofcenriainftitutus fumjVtfanôdffima religions omnibus rebus antepona. Sed d honcfta concedentur ac poftulabuntur, ncc pontidcis maximijCuius au6toritaté(vt debeo )plurimi facio,nec ftudijs populorû, nec principû voluntati refragabor,atq; huic necedarix expedition! feruiam. Pod; hæc cùm his de rebus agi incœptü effet, amp;quædârexpoftularetquæ confultationcciuitatü,ac principum egerevidebantur,Legat! tempus ad rcfpondêdû peticrunt. At cùm viderer, non poffe tanta multitudinem(magnû enim légat! comitatum fecum adduxcrant,amp;regem plurim! fccuti fuerât ) in ea vrbe c(5modè diuertere,çgrcq; quç equis neceflaria e-rant, eo comportât!,redeundi NcapoHm condliû cçpit. Itaq; prçmiiris,qu! hofpitia pa-rarent,legatos Ncapolim ire iufdt,vb!amp; honoridcentifTimc except!,amp; pro amplitudine c!uitatis,acrerûabundantialautius habit! funt.Rex aliquot diebus Traiçôticômoratus, deinde Puteolos petit,vbi dum moram facit, nauim vnam è duabus maximis forte ami dt. Nam cùmiararefedis ijspartibus quas ventiprocclla conquaffauerat,amp; cam quæ magnitudine fecunda erat,ac pulchritudinis prima habebatur extrinfccus (vt Ht)nauraî amburcrcnt,vt cadenuôpicc circunlincrent per foramina,ç quib.aqua cgcritur(clam oinnib.)ingreflus fcintillans !gnis,tormentorû puluere correpto,qua materia plcn! cô-plures cadi crât,nautarû neghgeria,vno mométo exeuffa maximo cû fragore loco mo-uit. Atq; ijs qui in fuperiore parte erât repetino in mare faltu feruaris, paucis,quibufdâ indmç lorris hominib.quiintcriuscrant,qu!busq;cralfacaligojpfpedûadfupcrioraau ferebat,extinôtis,nauis côflagrauit. Ita q nauim regis diligetia ab aduerfariorû vi cofer uauerat,perdidit cafus. Alphófo deinde Neapolim reuerfo,de pace ac focietate agi per feueratû,atq; in multos dies agitatioptraófaeft:cótendentercge,poflicio,vti Giberto CorregiOjNicolao Guerrcrio,Gherardo Gambacurtæ,ac cçteris qui fuas partes in bel lo feciiti,eorü oppida amiferat,ablata reftituerStur.Atq; in eo vehemeter pugnatu eff, Frâcifeo ac Floretinis,in quorû pote date eapuenerant,reddere recufantib.Dû hçc agô tur,GenuSfes à pôtidee maximoperfuad,amp;ite literis ijs comotis quas rex poft fugatas eorum triremes Genua atq; in ornneis partes fcripferar, quibus nihilominus pacem fe no abnuere dgnidcabat,GottardûDonatû,facundû virû Româ mifére,qui vnàcQ pontidcis legato quéfupràmcmorauimus,decôponédiscôtrouerdjsageret:quiRomâpro feôfus nô reperto amplius legato pótidcis: cùm id GenuSfes docu!lfet,iuffus eft,fuade te pôtidee,Neapolim ire, vt cômunib. rebus traefadis intereflet.Isq; ad regé profedus, de pace orationé habuit. Inter hçc pótidcis legatus omni diligentia inftarc,vt cômunis pax ac focietascôdcerctur.RSquoq; Gcnuenlë,dmul ac Gottardus acccflît,tradarcag greffus. fed cçtera prius coponenda erant. Demû tantû valuit huius viri prudétia atq; autoritas cundarû partiû Icgatis fummis precib. id orantibus,vt pax ea,quç apud Lau-dû oppidû à Venctis focijs cû Frâcifco,ac Floretinis,corûq; fœderatis fada fucrat,pau cis quibufdâ in ea moderat!s,à rege cóprobata fit.Simul acfocictas cómunis ab eodem eft códrmata qua Veneti cû Frâcilco amp;nbsp;Florctinis fanxerat : quibufdâ ctiâ coixedis atq; immutatis quæ régi no fatis placebant,in hæc ferme verba: Amicitia,fœdus ac focietas, Veneris, Francifeo Sfortiæ, ac Florentinis eorumq; fœderatis cû Alphonfo regCjp comuni Italiç quietcamp; falute,potiffimûjp reprimSdis Turcarû conatib.,à quib.graue bel-1Û Chriftianç genti imminct,his legibus inuiolabilis in anos quinq; amp;nbsp;vigintiefto,amp; eo amplius quoad eundis focijs placuerir. Alphonfus Venetorii, Fracifci,amp; Florentinorû ac fœderatorû ftatû aduerfus eos qui bellû inférât aut laceffantjdue Italiens, due exter nus hoftis fucrit,tâquâ iuris fui res fir,defendito. Rebus quietis,mutuç opes opis caufa, ft quafortè repétina vis ingruat, Alphófus, Veneti, ac Frâcifcusdnguli odo milia equi-rum peditü quatuor millia ,Florétini quina millia equitü,duo peditü in armis parata ha bcnto,dnguliq; militibus amp;copijs fuis ftipendiaperfoluunto.Sibellû alicùde oriri có-tingat,null! partium,nid de commun! omniû confenfqippacem componere liceto. Ncc

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reginec

t I B E R D E C I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï4j

regînecfocijs cum vllaltalicanatiohèfocietatem,aut fœdus facere abfque communi cofenfufas cfto. Pfementebcllo,fingulidimidiâfaltcm equitatus parte Si peditatus, auxilio ad cum,que laccflî c5ringet,impigrè mittunto,nec illud donee paratû fitbellü, indercuocanto.Sicontingatauxilia adaliquê èfocijs mitti belli caufa, qui auxilium ac-ceperit,auxiliarib. copijs locain quels diuertantjaflîgnato, annonamq; amp;nbsp;cætera necef fariâjcodc preciojquo populàribus fuis,venundato.Siquis fœdcratorù bcllûintulerit, fœdus ex eo violatû quod cætcrospcrtincaqnô eftojfca integrum atq; incorruptû ha-bentOjCæteriq; laceflito auxiliü præbento non minore ftudio,quàm fi is,qui laccfTat in ipfo fœderc côprehenfusnon eflet. Sicuifociorû bellü inferatur, nullireliquorü per eorû fines tranfitû concedere aut comeatuspræberefas efi:o,fedomnivilàceflentis co natib.obftanto.Hçc fie Venetijs inter Venetos,Frâcifcû acFlorétinos aéta fuerât. Quç ab Alphófo hue in modöcorreóla funt.Quoniam dubitari pofiecoriéte bello, inter ali-quos ex fœderatis, quifna lacefieret,aut laceflitus efietjOptimü efic ftatuit ad tollenda omne iniüriç caufam cçterorûfœderatorûiufiu armadeponi,cótrouerfijsq; eorû cognî tis^p iniuriâ ablata ijs quib.ereptafint,refl:itui,amp;cognitioné caufç intra trigintadies fini ri,eamq; cognitioné haberi,vbi pôtificé maximû efle côtigerir.Si quisfociorû qui arma ceperit fentêtiç laræ perreliquas partes parère recufarit,eo cafu dcleclis ad eâ rê ftatuè re liceat,qui auxiliariû copiarù numerus,aduerfus cotumaeê, à cætetis focijs mittédus, fit,nectamô ijs liceatmaiorû militû fummâiniungerequâ quiuis fociorû ex fœdere,pacis tempore,ten ere debeat. Idem ipfi delcóli décernant amp;nbsp;iudicent,quo na modo caue re ac fatisfacere armis laceflito debeatur.Qui abfq; reliquorü omnium fociorû eófenfu pace aut inducias fecilfetjquç trigintadierû terminû excederent,is fœdus violafle iudi cetur. Si quis è focijs aut fœderads bello petitus fit,fiue is qui laceflierit ex fociorü,amp; fœdcratorù numero vnus fuerir,fiue fit externus,amp; alienigena,intelligatur laceflito auxiliü præftandûefle. Rex non minoré equitü ac peditü numerü per pacis,ac belli tépus, qnàm Veneti ac Francifcus in armis habeat. Nee Veneti regi,nec rex Venetis auxiliü maritimü(fi quamaritima vis ingruat)præftareteneatur. Neq; huius fœderisîurib. quae rex aduerfus ducé,amp; ciuitaté Genuenfîù habere prætendat,neq; item ijs iurib.quæ cô-traSigifmundii Malateftâ,àtq; Heftorc Manfredû copiarû duces,jp pecunia ijs crédita, haberefe aflerit,præiudiciû vllum efto. His coditionibus paxatq; focietas côpofita cft. Omnibus Itâliç ciuitatibiisacregulis prçter Genuéfes ineacoprchenfîs.Quibustamé eius incundç locus in certâ diemreferuatus eft.Vnum illud opus reftabat,vtfcilicetres Genuéfis cÔponerctur,qud omnis Italia fopitis,fublatisq; difcórdijs,tadé requiefcerec ac maritimæ expedition! deferuiretur. Nanq; inter Italiæ ciuitatcs,quç mari pollerenr, Genua nô in poftremis habcbaturJtaq; amp;pontificis,amp; Venetorû, Florentinorû, acSa baudienfis principis legati quitum aderant,cæteris iam curis foluti,in eam rem iricum-bentes nunc fîgillatim,nunc vnà omnes cû oratore Genuenfi orare regé pergunt,vt Gc nuenfiû poftulatis aliquo modo côpenfatis,ijs pacem in tam miferis,tamq; afflidis tem poribus,det. Quibus rex ficutantea,non abnuere fe pace refpondit,fi aut Genuéfes ab eorû poftulatis defîftant, ac fuperiorû temporû pateras aureas,quas fibi ex fœdere de-bcnt,ad fe deferant,aut fi damnis acceptis latis fieri velint,amp;ipfî damnis,quç fibi ac po pulisfuis intulliflent,fatisfaciant. Quærcs cùm côponi nullo modopofîer,Genuéfi le gato,nauim,amp;res ablatas,aut carû preciû, deponiapud fequeftrûdebere alferétCj nec çquû elfe,regé fibi ipfi naui capta ius dicere,nauimq; ipfam,quç appareret ante omnia reftitui oportere,Pôtifîcis legatus vnà cû ceteris,oranibus nequicquatentatis, abeûdi confiliû cepit.Itaq; petita àrege venia,Romam,atque inde domos quifque fuas reuerfi funt. Genuenfis quo q; legatus,cùm fruftra fefe ibi tépus terere,'ijs digreflis animaduer-tcret,amp;ipieftatim Romam fe contulit:vbi dum moram facit legati pontifi

cis,que diximus,hortatu,Nicolaus pontifex maximus,quitum grauiter ægrotabat, è vitadifeeffit.

*

L I B R I DEClMf, ET V L T I M 1 FINIS.

O

IT AU AM naturæ inftituto quodamCnullum enim perpetuum j eft imperium)poft collapfas res Romanas, amp;nbsp;regnantem Go-• tum,variæ gentcs,diuerfis famcn temporibus occuparunn E' quibus maxime illuftres Langobardorum res fuere. Hos diu-tius régnantes primoFranci, póft Normanni, et ipfi ab initio partim Germani, partim Sarmatae, verùm c Gallia, quam aut ; pulfis aut fuperatis antiquis colonis occupauerant, profedi ' pepulere. Princeps autem Robertus Vifeardus, rerum quas geflît magnitudine,ingentem fibi amp;nbsp;gloriam,amp; imperium c5-parauit. Satisenim parua manu Italiam ingreflüs,at^ue ab Gulielmo fratre,qui Mclfïa ôedificata,cum Normannis in Apulia confederat, cuique à virtute Fcrribrachio fuit cognomen, aduerfus Graecos in auxiliü accerfitus,rebus no lèmel bene geftis,cum Gulicl jno,Drogoquc,atque Humfredo fratribus,qui pro xratis prærogatiua,alius poft alium Normannis præfuerat,in dominatu fucceflîuet, Conftantinopolitanilmperatoris præ-fedos primo è Salcntinis expulit: inde in Brutios cû Regerio fratre profedus, Pœnos qui plureis annos genti imperitauerât,vi arque armis eiecit : traijcicnsque in Siciliam, inultis confedis prçlijs,attritisque tandem barbaris,infulampcnèomnem in fuam,fra-trisé[ue poteftatem redegit. Qiiorum reliquias nedum delct, maiores res omitteret, in montanis Sicilix locis fedes habere eos pennifit. Mox rcuerfus in Italiam,Lucanos,A-pulos,Samnites,Campanosque qui cis faltusTerracinenfes funt,diuerfis artibus ac tc-poribus domitos, in fuum ac frarris iurarc nomen coégit. Póft vero cum Boamundo ftlio Hadriam rraijciens, fugato Imperatorc Conftantinopolitano Alexio,plurimis ca-ptis oppidis, non exiguam Epiri, ac Macedoniac partem impcrio fuo adiecit. Ab hoc igitur, atque à Rogerio fratre imperium coepit, quod póft à Rogerio Rogerij filio in rc-gium nomen verfum eft,ac fupra trecentos regnatû annos, maximis interim bellis for-titeradminiftratis,pluribusrebusterra,marique féliciter geftis,dum ab ipfisaut pro-pulfanturregibus, aut inferunturbella,Fcdcricoetiam amp;rcgeamp; Augufto Romanatit ccclefiam profternente. Quo mortuo,excitante Romano pontifice ad bellum Gallos hi Siculo ac Neapolitano regno,Carolo ducepotiti funt,Carolique fuccefroribus,pôft inter fe de regno contendentibus,quæ contentio Italiam fimul omnem, Galliasquac permifcuit,tandem ad Alphonfum regem deuenit, quem Hifpania c citeriore accitum amp;annisacrebus geftis florentem Ioannafibiadoptauerar,qu3epcrid tempus Ladislao fratre mortuo,Neapoliregnabat. Hic Ioannaetiam viuenteprimùm cumLudo-uico,deinde eamortua, cum Renato,Prouinciaf, atque Andegauiæ regulis, qui amp;nbsp;ipfi regnuin fibi Neapolitanum, quod ex cadem qua Carolus ftirpe effent editi, atque ex teftamento fuperioris loanne hæreditarium afferebant,plures annos bella vario euctu adminiftrauitaandem Neapoli per vim capta,Renato etiam pulfo,vidor regno potitus eft.Hocrégnante Italiç res maxime floruercmam et bella multa fortiIfimè gefta lùnt,amp; bellis partim compofiris,partim etiam confcdis,pax fecuta eft tranquillitatis atque o-pulentie plcna.Hæc çtas fortilfimos duces,fapiêtiftîmos rcrumpub.adminiftratorcs ha buit,viditqi literarû ftudia magno fauore,in genti frequétia, poft totfeculoru interieda intcruallarcuocari. Quamtemporû felicitatem Alphonfi mors turbauit. Hune hym» in Apuliamprofedum,dum aucupij,acvcnationis ftudijs capitur,morbus corripit,quo confectus haudmultisæftiuûpoftlolftitiû diebus Neapoli interijt, ætatis fuse annum agens quartum ac fexagefimum.Alphonfo moituo Ferdinâdusfuccedit, que hscredem in regno Neapolitano pater inftituerat,narü Valentix in Hifpania citeriore,atq;cx mu-here lufeeptum, quam Valenti« cum ageret in delitijs habuiffer. Res hçrtarividetur, quoniam

DE FERDIKAM. 1. A LP H. F- LIBER I. 147 quonrâmitaliærerum mentioncfecinius,quitum vnîuerfç ftatus effet,qui^ue àùt po-puli, àùt principes eam moderarentur, paucis cxponere. Nec vcro cacterç indignent turvrbes,reguliquej fi pritnæ nobis Venetiæ àufpiciuni dicendi feccrint,amp; propter vr-bis ipfiùs magnitudinern, ac nobilitater«, Sc propter reipublicæ temperationemj fum-mamquC imperij æquabilitatem. Igitur vrbis huius primordia fatis quidem exigua fuere : initio Cnim loca in quibus poft vrbs creuit,àpifcatoribus habebantur, àcfalina-rij s, qui pifeandi ftudio,aut faciendi falis gratia illic multi conuenerant. Quas ad res locorum cos natüra cum primis inuitabat,propinquitas prattCrea ac frequentia Venetiæ vrbium,è quib.mortales multi ôô afltduè mercandis ijs confluebanr.lt;^ibus artibus acquæftibus paulatim loca ipfa creuere habitatoribus, creuercquoque cum quçftibus fimul amp;nbsp;negotiandi,amp; nauigandi ftudiâ.Idq; eo magis quod fedes cç terrcftribus ab in-curfionibus maxime tutæ habebantur,graftântibusiam tum exteris nationibus, ruenti-^ue Romano imperio. Itaque hac vfi opportunitatè, opulcntiffimus quifque, ac maxim ènobilis è finitimis Venetiæ atquelllyrij populis,dum barbarorum,qui per id tempus Italiam infeftabant,iram verentur, in tutiora fe rccipicntes, multis prælcrtim dire-ptis, non paucis etiamfunditus excifis oppidis, eo tanquam in arcem confugiunt. Pôft verô alijs atque alijs commigrantibus cœpcrc maioribus ftudijs,cupientioribus animis rem nauticam exercerc. Quam ad rem locus, neceflxtudoque magis ac magis eos ad hortabatur,crefcentemultitudine, ac folo angufto, rerumqu e omnium, quæ vidui ne-ceffaria effent, egeno atque infœcundo,vt inter paluftreis, atque æftuarios locos fito. Quod fi conicôlura vti liceat,credibile quoque eft, ptopinquos quoldam poreus, qui perquam célébrés tune erant, illabentiumque in mare fluminum oftia, plurimum fre-quentiæ contuliffe, dum afliduo, continenterqüeper eacommerciaexercentur. Hinc opulentiorcm ad mercaturam conuenarum cum verterentur ftudiâ, breui Veneto-rum rcs ( Venctos enim fefe, quodè Venetia emigraffent vocauere) ciuibus, atque o-pibus auda eft. Igitur diuitijs freti,peritiaque nauigandi, cum corum nomen abundc potens pollensque amp;clarum effet,Mauris læpius claffc fuperatis,prædonibusq; Illyri-cis, quiq; alij mate infeftum reddebant,càptis viórisque,pluribus elativiâ:orijs,cœperc infulas primo atque nationes externas fubigerc. Atque hune in modum circircr feptin-gentos(vt ipfi tradunt)annos,aut etiam amplius artious his eo potentiæperuenere, vtî Venetorum res finitimis,exteris^ue pariter formidolofæ effent. His igitur è fententia fluentibus, crefeente imperandi cupiditate, ad res Italicas animum adiccere, finitimis rcgulisjdum impotenter in fubiedos populos dominationcm exercent,eos inuitantib. Nam inter Patauinos ac Veronenfes regulos diutiuscùm effet certatum,vtriusq; partis rebus vexatis atque attritis,laceffiti amp;nbsp;ipfi aliquando à Patauinis hanc occafioné naéli, finitimam in continentem infiliere. Póft bellomaximo acerrimo^ue conflato cum Phi lippo Maria Mediolanenfium duce, cuius imperium latè magnum in Gallia cifalpina crat,multis tandem cladibus vitro citroque datis,atque acceptis, vniuerfa penè Venetia occupata,Bergomo ac Brixia captis,magna quoque Illyrij parte aliquâto tarnen pri-us domita,imperium in Italia viribus autoritateq; magis ac magis auxere. Tantam autc rerum felicitatem concordiæ ftudium maxime peperitjae viuendi inter fc çquabilitas è ftatuendis ac feruandis legibus nata. Hune itaque tuendarum legum confcnfum,fecu-ta eft adminiftrandç reipublicæ concordiflîma îecuritas. Nam ne vnquam nobiliû ani-mi per ambitionem infolefcerent,qui cam initio conftituerc, vnum amp;quidé fummû fta tucrunt magiftratû: que qui gereret,ducem vocauere, fenatus quidé principe cæterùm cui iniuffu fenatus necpace agere nec bcllo publicû quicquâ liceat. Dux ipfc fenatû c5 fulitjScnatus autor dcccrint, cuius tarnen décréta ducis nomine fcruntur.Hocmortuo è numero fenatorû ftatim alterp fuftragia creatur. Magiftratus ipfc quanquâ perpetuus memoria tarnen noftra Francifeus Fufcarus,quód fenedute aggrauate,publica ad mu-nerafaótus videreturinhabilior, magriftatufe abdicate coaduseft. Huie de publico certa penduntur ftipendia-Senatus ad eum cogiturin curia,quam egredi ducem nifi fta tis dicbus,ac certis caufis minime permiffum fit. Cæterùm ipfis fenatoribus mira in di-cendo libertaSjfummain confulendo integritas, atque affeucratio, refti ac vericultus cximiusjcrgapatriâ ftudiu fupra quam cuiquam fit credibilc, Quod fi quando delibc-’ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;na

«

14? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. I O V I A N I PONTANI

randîs atq; decernendis rebus in contentione fit dcuentu, non partiu ftudia fuperanr, verùtn public! boni ratio»De quoru tarnen inftitutis,moribus,çquabiliq» adininiftratio ne filiere eft omnino cofultiusjqua no multa diflcrcre. Proximis in regionib.reguli tres imperitant5Mediolanenfis5Ferraricnfis5Mantuanus. Mcdiolanenfifrequentiftimi,ma ximelt;^ue opulenti Galliæ cifalpinæ parent populijComenfeSjTicinenfcs,AIexandrini NouarienfeSjLaudenfeSjParmcnfeSj Dertonenfes: item Piacentini. Ferrarienfi Mutina,ac Regium^opportunæ ac nobiles vrbes fubiedæfunt. Rem Mediolanenfem per id tempus moderabaturFrancifeus Sfortia, qui Philippomaria mortuo, Blancæmariac vxorifuae,Philippi è nobili matronafiliæ dominatum afterens,partim vi, partim bene-uolentia ciuium,ac rerum geftarum fama darum fe,ac maxime potentem in Gallia,Ita Haque vniuerfa fecerat,vir profedo Romanis temporibus dignus. Ferrarienfem Borfi-us Eftenfis,miti vir ingenio,confilioquc maxime tranquillo, quique Italicarum turba-tionum fefe medium gercreconfueftet. Mantuanam Ludouicus Gonzaga amp;nbsp;ipfe vir, bcllique non minus quam pacis artibus clarus.Quç vrbes populiquealpibus adiacenr. alij Monferrarenfi,alij Sabaudienfi obediunt, cuius imperium etiam trans alpes in Al-Jobrogibus late amplum eft.In Aemilia, Piceno, Vmbria, Sabina, Latio, Hetruriæ magna parte,magna etiam Campani£,quipopuli,quiquereguliinijs agitant,Romani pon cificis imperatafaciunt. Quorum omnium catempeftatc res maxime illuftrcs Sigifmun di Ariminenfis,Fedcricique Vrbinatis erant. Quibus autem artibus pontifices maximi tanrum fibi imperium comparauerint,ncquaquam eftexplicatu facile. Nanque vtini-fio armis illud fibi vendicauerint,lóngè aliud arbitrari par eft. Genus cnim ipfum ho-minum olim quietum,ac religioni tantùm deditum. Cæterùm vt ante facerdotes in-no ccntiflimi,atque abftinentifiimi fuere,quo tempore fola facra,ccrimoniasque trada bant: fic poft fuere exeis,qui cupiditateambitioneque præcipites ierint. VerùmRoma ni pontificis æqua imperia,adininiftratio tranquilla, ftudia pacis, otijque maieftas pro-pe diuina. Hetruriæ olim bona pars fub regulis erat: quibus aut cæfis,aut pulfis Senen-îes, Florentinique,illorQ vrbes,atque agros fuo imperio fubiecere: finitimos etiam populos,qui antealiberi erantjin feruitutem redados,nouis vti viuerent legibus coëgcre. Vn-aque autem refpublica popularis nunc cft,nobilitate olim ob fuperbiam pulfa.Flo-rentinoi u nomen per orbem terrarum late clarû eft,non tarn rebus geftis, quam gen-tis ipfius folerd3,amp; vrbis magnificentia.Eam in piano fitâ amnis Arnus intcrfiuit,quain deorum ne immortalium templa,an publica,priuataque ædifîcandi magnificentiorem rcddant,haud facile eftiudicatu. Ipfis ciuibus mirum ædificandi ftudium,miraornan-di cura. Si quid regio non fuppetat,percgre deuehendum atque importandum curat. Certamen eft,non in vrbe modö,verumetia in agris,qui magnificentius çdifîcet. Iraq; regio fumptu villas paffimædificatas videas. Genus ipfum hominu acutû,amp; graue,bo-narumlt;^p artiumftudiofum, pccuniæ tarnen ftudiofius, quocirca in vltimis etiam terris negotiantur.Quorumtamenproprialaus eft, acpcculiare meritum,quod Latinas lite-ras pene ab interitu vindicauerint,dum amp;nbsp;ipfi Latinis,ac Græcis Uteris dantopcra,amp; il larum ftudiofos ad fe accerfitos,falarijs,prçmijs,honoribus profequuntur.Vrbs ipfa pa ulatim à paruis obfeurisque initijs,atquc Fefularum c minis creuir,quam quidem artiû plurimarum,quas ea gens autipfainuenit,autab alijsinuentasperfecit, frequentiami rum in mondum auxit,locupletauitque.Florcntinis proximi funt Lucenfes,ciuitas non tarn fuis confilijs libera,quàmalicnisopibus,atquepræfidijs firma, dum Florentinoru ne accedat opibus,magnæ ciirç eft cæteris. Scnenfis reipublicæ adminiftratio propter diuerfa ciuium ftudia inquietior eft, nec fatis ex co libera. Itaque clues dum parum ipfi inter fe confentiunt, quæ reipublicæ in commune bonum haberi poteft ratio? Pacis tarnen apud eos ftudium viget, prçterquam Florcntinorum aiiibus:quibus non ra-ro eorum res turbantur, quorum ager oppido quam fertilis eft. Clues ipfi quæftui de-diti ,ac ciuilis vitæ muneribus. Libertatis idem omnibus ftudium: ea tarnen Roma ni pontificis opera ducisque Mediolanenfis, quam ciuium cura magis conftat. Gc-nuenfium res maiorcs quidematque opulentiores baud multo ante mere. Nam amp;ma rialiquandopotiridicuntur,nonloliim Corfica, Sardiniajinultisque Aegæimarisin-fuliscaptis,vcxatisque,fed Euxino enauigato, pluribus oppidisquæin ora Pontici

t * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maris

DE FE RD IN AN. I. ALPH. F. LIBER I. 152 marispofitafuntjabeisautcaptisjaut ctiam conditis. Venetorum quoque rebus pene ad internidonem aliquando adduólis, amp;nbsp;vrbe illorum ingend clafTe circum-fcfla. Horum opes pauladm dilabi cœpere ob domefticas fedidones ciuiliaque o-dia,quibuseffcdumeft,vti amilTa lib errate Gallorum regi feruierint. Nam veteris cum efTetinftitudjducem qui fummum apud eos magiftratum gerit,communi confen-fu crearijdum multos annos ftudio pardummagifquàm public! boni duces de fignan-tur,magna certamina,fœdæ feditioneSjingentia ctiam bclla exorta funt,donee Genu-enfium respublica eo perduda eft, vti Gallicum nomen, imperiumque à patribus in-uocatumatqueacceptumfuerit: raiftiisque à Carolorege loannes Renati, de quo antedidum eft filius,quijGenuenfem rempublicam adminiftraret. Reliquam Ita-^^J liam,quoe abfaltu Terracinenfi Equos, Hcrnicosque,ac Marforum, amp;nbsp;SaBInorum * montes in Piccnum,ad oftia Truenti pertinet ,quod flumen in HadriaticumlTnum infinit,quæque fupero edam arque infero maricingitur, Neapolirani cam reges te-ncnt,inqua Ferdmandusexteftamento fucceflit. Igitur Alphonfomortuo,reguli, ciuitatesque miflis oratoribus, Capuæ conuentu habito ( nam peftilcntia Neapolis infeftabatur ) in Ferdinand! verba de more iurauere. Et quànquam omnia qui-cta apparebant, rex ramen conuentu dimiflb,!n Pelignosac Marrucinos digrefliis, cquitatu in itinere fcripto reliquum æftatis in Theatibus ac Ferentanis egit. Hine re bus regionis cius pro tempore compofttis, in Apuliam, vbi hymcm agere decreuerat maturauir. Interea Calliftus pontifex maximus Alphonfi beneficiorum immemor, cuius autoritäre arque opibus antea Cardinalis, poft Nicolao Quinto mortuo pontifex creatus fuerat, peruerfa confilia, amp;nbsp;perfidiæ plena aduerfus Ferdinandum agitate coepit, clamque cum primoribus ciuitatum,ac regulisagere de rebcllione, di-uulgads etiam epiftolis, quibus Ferdinandum fuppofitium Alphonfi filium diccret, denique aqua amp;nbsp;igni intcrdiceret qui huius imperata facerent,amp; in officio ac fide per-manerent. Quod ni Callifti confilia mors interrupifret,!ngens maximeque calamito-fum conflatum iri bellum apparcbat: quippe qu! eftet fluxafide, peruicaci ingenio,va-rijs confilijs,præcipiti ambitione ; Hue aceedebat, quod dum aftentatoribus patefa-cit aurcs, Borgio fororis filio ingentem dominatum in regno Neapolitano deftinaue-rat. Sed Callifti confiliorumaevitæ finis idem fuit. Creatur inde Pius pontifex,ad quern milfi ab rege légat! omnia pacata retulere : quin ctiam baud multo poft Latinus Vrfinus Cardinalis,cum ampliflimis decretis Barolum in Apuliam venir, vbiiufTu pon-tificis,colleg!jque Ferdinanduminitiatum(ut!moris cft)coronaquc donatum,regem declarauit. Quæ res popularium regni animos debello iamdubitanteis,quietiora vtifperarent, mirumin modum confirmauit. Ipfc intereaamicos,fociosqucnunc per literas hortari, nunc per oratoresrogarc, vt! veteris amicitiæ memorcs elfe vellenr, febonum amicum,fidum focium futurum ad cumulandam veterem beneuolentiam, ad continendam focietatem,nouas vbique caufas,noua fempcr vincula additturum,of ferrCjpolliceriifepaterno contentum regno, fuisque fortunis pacem, atq; otium omni arte procuraturum: denique omniafe quam bellum malle,illumque pro hofte habitu-rum palam d!cere,qui bellum in Italia moliripararet.Adhæc in populos popularesque fuos publice ac priuatim nouabeneficiaconfcrre,veóligaliaminuere,regulos benignè appellate, ornate muncribus,decretisque.Hifpanis qu! remanerc apud le veil er,fami-liaritatcm polliceri fuam: qui redire in patriam mallent,murieribus affc(ftos,ornatosq; dimittere. Carolumparruclcm, Nauarræprincipem, qui agentcanimam Alphonfo res nouas tentaffe Neapolidicebatur,quiqueobconfcient!am Alphonfo mortuo na uem,quæ Neapolitano in portu in ancorisftabat,confeftimafc/nderat,benignèap-pellarum:multa etiam amplaque per amicos pollicitus, nihil prias habuit quamper-iiftentem in abeundi propofitoconciliatum dimittere,isque baud multispoft diebus in Siciliam nauigauit. Demum rex cunda perfpiccre ac meminiire,quibus amicos,focios que contincrer, aduerfum populos, rcgulosque non fatis habens iuftum fefe, ac liberalem gerere,nifiamp; illos ad bene etiam de fc metendum inuitaret. Non deeranttamen qui è regulis exiftimarent hæc ipfa à Ferdinando fimulanter fieri, quodijs ingenium e-ius apuero effet cognitum.Nam amp;nbsp;cum fefe effe poft manffeftô declarauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exifti-

\ y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n 5

Jjo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO. lOVlANI PONTANI

inatio nonnulloruifi etiam procerum ac primatum regni animos ab illo ( vt creditum eft)aucrtit', Hæcagenti Ferdinando, fîgnifîcatur loannem Antoniiim principcm TarentinunijClàm rebus nouis ftudere: quod regem nequaquam fallebat, qui eius in-conftantiam atque animum minime tranquillum nouerat.-quippe cui ab adolofcen-tiafeditiones,rapinas,difcordiasque gratas fudfc inrclligeret. Érat enim loannes An tonius vario amp;nbsp;incoftanti ingcnio,ac parum firma amicitia : apud quem etiam fanód, honeftiquc non tantusrefpeólus,quantumftudium,quantaque erat cura aflcquendi cius quod animo deftinaffenatq; vtfuiipfeparciffimus,fic contra alien! quàmappeten tifîîmus erat: vtquein bello abundetimidus,fic in pace parum fidens fuis aut amicorû opib-quem longa et maxime quieta Alphôfi pax male habuerat.Sed ad quod intentus erat,aliquando peruenire \’t ad id poïfet,inrcrim dum ingentem fibipecuniam com-pararet,nihil penfî habebat: amp;nbsp;quanquamipfe timidus ac fufpiciofus, gerendi tarnen belli maxime auidus: vtqueinconferendis manibus minime flrenuus,ücproduccndt belli egregius artifcx. Is igitur per fînitimas ciuitates,locaq; opportunaclàm fummit-terecœpit,quialijspræmia,alijsdcli6torû condonationem promitterent : nobilesa-liosfu£Einopiæ,alios gloriæmaiorumadmoncrent:regulos vtquenque vclcupidum rerum nouarum,vcl ære alieno prcfrum,vel rei fuce pœnitere intelligcrent,tentarc,hor tari,folicitare,multapollicendoerigere,opcs eiusoflcntarencdcfinerent:deniquc belli eum autorem ac ducem offerrent.His atque alijs animos hominum ad belli fludia cum impelleret,in Galliam quoque ad Carolumregem, in Prouinciam adRcnatum, Genuam ad loannem Renati fîlium mittit, qui eos ad regnum armis repetendum hor-tentur: omnibus deniqucartibus participes, focios,ducesconfilij fuiquærit,atque habere tentât. Atrex artes illiusueritus,nunc per literas, interdumperoratores, aut amicos operam dabar,illum vti conciîiarent.Itaquc blande appellando,13rgamquc de eo fpem ac fiduciâ vbique præfcfercndo,confilijs eius pro tempore obuiâibat. Quam tarnen ille occafioné naólus(vt erat fimulator atque dilïimulator, arte no minus, quàm natura ad vtrunqueinftitutus)per fpecié côciliationis poftulare ab rege coepit,vti lofiç gencrifui lulij Antonij patri,amp; Antonio Centiliæ,cuius fîliofuam mie defpondcrc fi-liam pararct,quîs illos oppidis,caftellis,agrisqueÀlphonfus fpoliafTetjCa cunda vti rc ftitueret. Hac re diutius in fenatu agitata,diuerfç cû effent patrû fententiæ,nec de loâ-nis Antonij fide quicquam exploratûhaberetur,aut bonæ fpei,tandé rex honeftum po tius quàm vtile confilium fecutus,famaeque fuæ confulens,ne aceufari vnquam poffet, quôd per ipfümfcilicetftetifret,quo minus cum loanne Antonio pax maneret, lofiac Hadriam Teramumque,Centiliæ Crotonem,Catantianum,quçque alia oppida,agricp anthuius autillius fuerant,refl:itui iuffit,miffis ab loanne Antonio, quieius ea nomine acciperent.Per id tépus Antonius Centilia qui paulo poft Alphonfi obitû ad Tarentinu trâsfugeratjCÔmunicatisq; côfilijs in Brutios ad res nouandasjpfedus erat per veteres clientes beneficiariosq;(vt qui naturafeditiofus ac fupra qua dici poteft,ferédç difeor-diç fingularis effet artifex ) populos,primoresq; ciuitatü folicitabat,ac nûc vanos terro res mifcédojuunc fe ad liberandos cos ab duro Hifpanorû dominatu autorc futurû pr^ dicando,cum omnia norninis fui admirationc impleffet, nomenq; Renati in memoria reduxiffet,eö rem perduxerat,vtiomnis ferme regio in rcbellionêfpedarct.Quod veri tusrex,Carolum Campibaffium,amp; AlphonfumDaualum eo cum excrcitu prçmiferat, qui prouiderent,ncquidrefpublicadetrimenticaperet. At Centilia caftellis aliquot occupatis,quanquam parua manu,populorurn tarnen leuitatc fretus,fibique prçfidcns bellum mouerat. Hune motum diuerfis ex oppidis permultifecuti, breui ingentem a-greftium multitudinem armaucrant. Quæ res partim terrore ac metu,partim cupidinc rebellandi,popularium animos affccerat. Quo minus autem Centilia quod animo de-ftinaucrat, Alphonfi celei iras obftitit,qui facientem iter per orâ maritimâCropanos ver fus,de improuifo adortus,eum fudit,fugauitq;. Qua re complûtes de rebellione cogi-t3ntes,in fide atque officio continuit.Vrbibus,caftellisq; lofiç,atque Antonio reftitutis, atq; illorû nomine à Tarentino atceptis,cû inßrutijs quietiores futurç res fperarentur, amp;nbsp;Ioannis Antonij animus fedatus videretur,tum ille magis, magisque intentus omnia adminiftrabat. Nam feriptosin Gallia cifalpina milites, finitimisque in regionibus

mari

DE FERDINAN. L al P h. F. LIBER.I Bï mari ad fe déuehcndos curabat.Cum regulis fœdera clam inibatjloannem Renatifiliû omnibus arribus ad bellum inuitabat.Iacobum quoque Picininum,quiaducrfus Sigîf-mundum Arimincnfcm primo Alphonfi, pôft Ferdinandiaufpitijs bellum gcffcrar, quanquam Ferdinando ob eiusmulta, patrisque mérita obnoxium, tentare tarnen aufus, ingentibus amp;nbsp;fuis, et Ioannis pollicitationibus corruptum, paulatim in fuas parteis traducere pertentabat. Cum primis autem turn focium fidelem, tum folertemmi-niftruminueneratMarinumMartianum,principcmRhofanenfem, cuius præter genus vix erat quod bonus aliquis laudare in eopofiet. Hune loannes Antonius pater ado-lelcentulum, quôd ingenio maxime peruerfo effe fenferar, ab fuo confpeôtu arcuerar, in filij locum non habiturus, ni Alphonfus Helionora filia ei in matrimonio collocataj magnoetiamdominatuaddito, inpatrisreftituilTet gratiam. Acnihilominus pater, dum viueret, filij fœdum animum,acperucrfos confpicatus mores,non femel quidem fufpiransque dixilTe inter domefticosfertur, foré,ut his Martianam tandem familiam peffum daret.Igitur Marinus hinc régi fuadere,quo Hifpanos omneis regno eijceret,ne que enim fidendum illis elfe : confulereque vtiper Italieos homines,fuosque populäres regni res adminiftrarct : magnam inde regem fibibcneuolentiam,amp;gerendis rebus fîdem autoritatemt]ueconciliaturum : illincloannem Paulum Cantclmumpro-ximumfibiregulum,nobiles item multos in Campania, Samnioqueadrcbellandunt diuerfis artibus pellicebat. Póft vbi vero fatis profperè cedere confîlia fua vidit, Hifpanos palàm infeâari cœpit. Adhæc cum Honorato Caietano,qui Fundis, finitimis-que dominabatur in locis,fimultatem primo exercere, poft verà in manifeftas inimici-tias prolabi,quôd ilium régi acccptum,fuisque confilijs offuturum maxime intellige-bat. Quin etiam aduerfus Galeatium Pandonum arma mouerat, obfeflis Capreatis, vti per hanc occafionem feribere exercitum liceret. Vtebatur autem rainiftro Marco Ratha,fobrinofuo,homineturbulento, Gallicarumquepartiumftudiofo :cuius vxor Ioannis erat Coxæ filia, qui capta ab Alphonfo Neapoli, Renatum in Prouinciam fecutus, magnum fibi locum apud Galliarum principes rerum vfu atque eloquentia comparauerat : aepropter prudentiae opinionem cum loanne filio Genuam ab Renato milTus fuerat,quo tanquam magiftrovteretur. Perhos igitur miniftros multi mor-tales coniurarunt,inquîs amp;nbsp;IacobusRatha Bencuentanusantiftes,cuiusinfigniper-fidia, Ferdinand! res maxime perniciofum vulnus accepere. Hune rex cum Franci-feo Baucio,duce Adrienfe, legatum Mantuammifcrat,vbi Pins pontifex maximus Chriftianorum conuentum habebat. adquem Renati,amp;item Galliæ regis Caroli legativénérant,poftulanrcs vtiregni Neapolitani fua Renatofaluaiuraeflent. Quo tempore lacobusprætcr fidcm,dccus,iuradiulna ôc Humana,miniftrumfeacmedium exibuit fcelerum omnium,quæ ab loanne Antonio, ac Marino,ab loannC item Renati filio parabantur,autor amp;nbsp;ipfecum effet fœdiflimorum etiam confilio-rum. Affuitinhocconuentu Mediolanenfium dux Francifeus, cuius atitoritate ac confilio faillira eft, vti pontifex Romanus Gallorum poftulata iniqua effe docue-rit, palàm profeffus Ferdinando fe non defuturum, deberi hoc publico Italiæ fœderi ac memoriæ Alphonfî régis, cuius beneficio atque opera Romana res auóla effet opi-bus,autoritäre,imperio. Interea Ferdinanduscognitis Tarcnriniconfilij’s^quoilli-usincœptafruftraretur:quippc cuipotiundæ perdolum Venufiæ maxima fpes effet, ad Arundinem caftra poluit. Is amnis tribus millibus pafruum,autnon multo amplius ab VenufiapræterfluenSjin Aufidum influir. Venufiam Pyrrhus Baucius, Francifei, de quo diólum eft,fi!ius tencbar,rcgi carus,ac maximè fidus. Cæterùm dotalis vrbs rat,cuius dues propter imperium æquum,clemensque Gabrielis Vrfini, qui Ioannis Antonij ijfdem è parentibus frater fuetat,plerique Tarentinofauebant: needeerant, quivrbemfededituros pollicerentur. Qgafpe Tarentinusamp;ipfe circiterdecemmil-libus paftuum opportuno in loco coadis in vnum copijs,confederat. Ac tametfi nihil adhuc aperte hofticum geritur,vterque tarnen in infidias intentus erat,cæterùm hic ca ucndis,quàm ille parandis intentior. Atque haud multum abfuit, quo minus dum no-du loanncs Antonius vrbefe potiturum fperat,rexquc illius côfiliû præueniens obuia fadi ante côflixerint,quàm bellum inter eos indiôtû effet. Tandem verb ille, quamuis

149 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I o. I o V I A N I P O N T A N I

re fæpius fruftra tentata,vrbem per dolum occupât. At rex confeftim fubfidio fuis vc-ntensjportaingfeflus alia,Tarentinosvrbe expulinamp;quanquam àcæde temperatu bona tarnen ciuium direpta. Hane fibi vrbem loannes Antonius, fi potiretur ea belli arcem atque horreum propter opportunitatem deftinaucrat,agrum vberem,pabuii-que maxime feracemjpafeendis equis aptiffimum ratus. Vrbs ipla in meditcrraneis,ac natura etiam munito loco fita,totius regionis caput erat: atque vtin omnem Apuliara quæ ad montes iacet,quæque régi parebat, difcurfiones facile promittebat: fie vrbes, agrosque Tarentino fubieólos à tergo claudens tuebatur, nequid hoftile inferri ab rege pofTet. Adhæc Tranenfium inde,ac BarolitanortimreSjinprirnisqueFrancifciAn-drienfis duels facilè fe alfiduis imprelfionibus afflidurûjfinitimosque alios tu populos tum regulos dolo, vijmetu,pollicirationibus,minis, ob loci opportunitatem in parteis fuas traduru fperabat. Hie motus,quïé Tarentino mens eflet, futurumque baud multo poft bellû indicauit:licet miftis vitro citroque fæpiùs iegatis,quicra vtrinque nuntiaren tur. Sed ille verbis quidem pacem velle/e autem bellum parare,tempus que agitandç per fpeciem concordiæ terere, dum quæ agitabantur à coniuratis,parata eftentomnia. Quocirca rex animo vehementer angi , diuerfaquefecum confilia agitare, nee cuifi-dendum effet, fatis compertum habcre,repetere animo veteres regni difcordias,do-meftica populorum inter fe odia,regulorumque aut finlultates,aut amicitias: prætcrita bella docere plane pofre,quantum in hOminum animis polieret incoftantia,ac leuitas: quantum auaritiavalcret,acuindicandi cupido: nectantam æqui authonefti curam, quantum vtilitatisftudium,ac libidinis generi mortalium ineffe; fuas Tarentiniqueac Renati opes iuxtaexpendere,quid ab Gallis, Gallicarumque partium ftudiofis,quid contra ab fe focijsque terramarique geri poffet, cogitare,ac metiri. Denique quantum fortuna humanis in rebus polleat,quàm varij rerum euentus effent, animoæ-ftuanter volutabat. Hæc agitant! Ferdinando fignifîcatum eft prçfedorurn literis, rerum in Brutijs aduerfum tumultuanteis agreftes beneabillisgeftam, quosab do-mibus, atque ab aratro digreffos partim autor Centilia, partim rerum nouaru libido ad belium,ac direptiones traxerat. Hi primo vagi,palantesque vt quis fefe ducem prç-buiffet,fequebantur, póft initoconfilio,atque in vnum conuenientes, ducepotiffi-mum Nicolao Tofto,cuius maiorumque eius nulla ante cognitio, aut memoria fuerat ftatucre Alphófum Daualum,qui mortuo Carolo regijs copijs foluspræerar,ex impro uifoadoiiri,amp;cum vniuerfo exercitu cædere.Nam amp;multitudo eratingens,amp; Alpho fus per pacataloca non fatis magna manu iter faciens,nihil hofticum verebatur.Itaque habentem eum in campis caftrajqui Maidam inter Neocaftrumque interiaccnt,qui a-greftium primi agmen prçccdcbant,de colle fefe oftentantes, fublatis ad primu ftatint cófpedumclamoribus,maximoimpetuincaftrafcrebantur. At Alphonfus repentina repmotus actrepidans,intcrim dum fuos impeditos atque imparatos inftruit, prçmit-titquircmfcifcitentur, eorumque impetum remorari verbis ftudeant. Illi primo rc-miflionem tributorum,hinc alia atque alia poftulare cœpere. Ad ea ab Alphonfo benigne cum rcfpondcretur,vbi conueniffe ingentem fuorum numerum vident, cædem ac fanguinem flagitantes,fefc in caftra proripiut. At Alphonfus longius àcaftris ftrudis in piano ordinibus,cum interim à lacobo Galiota,impigro homine,acriter pugna con-ferta effet, vbi ill os vidit nullo certo duce,nullo feruato ordine rapi,illatus coferta acic primô impetum eorum reprimit: mox ab euentu rerum confirmatis militü animis,fun-ditfugatque fugientcs,magnum illorû numerû cçdinmultos etia capit,quos baud mul to póft interficiiubet,certior faólus, paucis póft horis longe maiorem affuturam multi tudinê.Quod ni flumen Sabatium,qui circiterviginti millibus pafluumab caftris aberat tranfire maturaffet, eo die cum vniuerfis copijs ad vnu cæfus effet : vix dum enim faltu prætcrgreffus,qui flumine, fyluis ac montibus claufus, atque impeditus eft, fummis c montibus cateruatimdecurrereadoccupandum faltum boftes confpicit. Cecidereex agreftibus feptigenti, aut etiam amplius: fama tenet ad duodecim millia fuiffe homi-num, qui fimul ad tumultum conuenerant. Alphonfus re bene gefta, Confentiam verfus tutioria in loca fe recepit. Quibus rebus permotus rex,euocato ad fe Alphonfo,vt ab eo corain de ftatu regionis certior fieret, in Brutios proficife, decreuit. Igitur

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Venufi»

quot; DE FERDINAN; I. alp H.'F. LIBER.Î

Venufiæ rebus compofitis,relióloqueibi Mafio Barrefa cum prçfidio, ad amncm Bra-danum proficifcirur,vbi aliquot diebus æftiua habuir. Inter hæc Nicolaus,quem multi tudo ducem fequebatur,in agruin Confentinum impreHionc fada,finirimis caftellis ac vicis,partim metu,partim ftudio rerû nouarü ad eu inclinantibus,breui fupra viginti ho tninum millia in vnum contraxit.Qua multitudine fretus,dû Confentiam obfidcre parat,nihil inuiolatum rclinquit,agros vafl:at,ædifîciaincendit,pro libidine atquc ira cû-dâ gerit.Hoc cognitoFcrdinandus magnis itineribus eô contendit. Agreftes veto de aduentu regis certiores faftgdimifTa ftatim obfidione, in montana fe recipiunt,dilabé te pafiim multitudine,magna tamîn manu Caftellione occupato,quôd id oppidum in coliefitum,naruraquc egregie munitum elTet. Rex caftris admotis quæ ad oppugnan-dum necelTaria videbantur,proximis è locis comportatis,acnon femel oppugnatione incalTum tentata,tandem eximiafuorum virtutc oppidum capit, captum diripit, atquc incendir. Hac tanquam belli arce amiiïa,cum fpes nulla eflet reliqua,qui exagreftibus in rerum expeôlatione erarir,diuerfjs itineribus domum rcgrediuntur.Toftus ctipfe inf tio oppuguationis fe cum paucis ex oppido furripuit.Dum hæc aFerdinando geruntur IoannesvticumTarentino,côiuratisqgt; côuencrat,clafre ab Renato patrein Prouincia cóparata,inftrudaq;,rebus Genuæcôpofitis,idoncâadnauigandûtempcftaté nadus cum duabus ac viginti roftratis nauibus,oncrarijs quatuor è Liguria foluir,ac felici naui gationcvfus,paucis poftquamfolueratdicbus,prætcrlitus Formianum dclatus inter LyrisacVulrurnioftia,diebus aliquot in ancoris ftctit,dum cû Marino Martiano quid primum agendum viderctur ftatuit,Tarcntinumquc de aduentu fuo certiorem facit. Rebus igitur è cômuni fententia compofitis Falernuæ in litus defeenfione fada, Suef-fàm à Marino deducitur: vbimagnificentiflimo apparatu,lçtisque adeo popularium a-nimis acceptus eft, vt nihil eum honoris prætermhfum videretur, quod autmaioré ci-uiûiçtitiam,aut Marini vehementius dcclarareftudiû poffer. Quæ res Ioannis animû magis magisq; auxit,atque accendit. Ea potiffimû tempeftate iudicariplanepotuit,n5 fidem, nô cóftanrianijnon gratitudiné populariû animis ineffe vllara,pœnitere eos prç fentis femper impcrij,gaudere nouis rebus,futura in expedatione habere,Icuiratê du-cem effe arque autorem ad poftrema quæque flagitia. Rebellant cum Marino fimul vo lentibus animis,communiconfenfu complûtes Campaniæ,acSamnitiumpopuli.Non illos longç pacis otium,quæ etiam eorum,quiin militia educari funt, relanguefcere a-nimos facit,non partç fub xAlphonfo plurimæ diuitiç,quarum cornes voluptas,defidia-lt;^ue cfTe confueuit: non belli facies ipfa,quæ co terribilior, magisque formidolofa appâter,quo longior pax fuit: no denique agrorum fccuritas,ad quos reli óf is oppidis cô-migrarant,aut eorum defiderium quæ relinquendaétant,remorantur. Certatim vndi-que ad rebcllandum curritur. Ipfe veto Marinus comtenpto iure necciritudinis,omnis diuinæ amp;nbsp;humanærationis oblitus, fpretis,inuirisque partis manibus,qui Alphonfipar tes accerimè fouerat,parcrnum réélis hoftem accipit,additfceleri, nato tune filio, religion em Coraparratus,moxque in illius, ac Renati partis nomen conceptis verbis folS-nibus facris,anrc aras,Deo tcfte,iurat,confeftimquc nullo indido bellojhinc fînitimos Capuæ agros,illinc Lyri traiedo,propinc]uam regionem populationibus vaftat.Abigi-tutomnis generis return præda ingensque capriuorum trahitur numerus. Caluiuin quoque oppidum,curruptis qui illud prodcrcnt,capit ac præfidio fîrmat,amp; quammaxi raèpoteftmetu ac formidine cunda copier. Augebatterroré regis abfentia, nullo pro-pinquo cxcrcitu,uullo duce,qui grauibus ac repentinis malis iret obuiâ. (^ocirca nihil tutu,nihil fccurû Ncapoli,aut hnitimis in locis videri metu in maius cunéf atollente, defeti villçp elinqui çdificia,impuberes, fcnes,mulicres munira in loca paflim trahi, fu ga omnes libi côlulete, iumentis, pccoribus,carris via oppidaque impleri, viderique omnia circumfonarearmis,arque equorumhinnitibus fremere, dum quotidianæ,tum populo rum,tum principumrebellioncsnuntiantur,demum vanisetiam rumoribus oppidavrbesquecomplentur. Hanctantam confternationcm auxit confirmauitquc clairis,quæ Ioannis iiiflu ante portum Neapolitanum aliquotdiebus in ancoris ftetir, præfe ferens fpem rerû in vrbe nouandarum. Quod fentiens Ifabella regina fîngularis animi matrona, vrbcm diurnis ac nodurnis præfidijs firmar,fortibus ac fidelibus viri«

I

Ï54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I O. t Ö V I A N I P O N T A N I

quid agendum,quid cauendum effet præfcribit,hoftem à continenri equîtibus per à* ram maritimam pluribus in locis difpofitisarcet,pornim eredis aggeribus ac mûris,e-dudisque ex arcc ferreis,çneisqitormcntis munit: nihilhofti adoffendendû terra mari ue aut opportunum rclinquit,aut ciuibus, quod idoncum ad propugnandum cflet,ne-gledum permittit. Ipfa Ncapolitanos nunc plurcis, nunc fingulos coram benigne appellat,forteis confirmatjtimidos erigit, alium aliarationé cohortatur.Quin etiam Ca-panosjczteros^uc, qui in fide perftabant, literis ac nuntijs bonum habereanimum iu-bet,regc propediem cum exercitu affuturum affirmât, demum,p re ac tempore necef-faria parat,ac pluribus fimuljpfpicit.Incenfo Caftefiione, omnique circum regione pa cata,rex Martoranum verfus proficifeitur, co confilio, vti ea peragrata, compreffisque fi qui noua parare in animo habebant,regionis ipfius res commodius,magisque c fen-cenriacomponcrct. Hæcigitur gitans literas ab Ifabella accipit,quibus certior fit Ioan nem cum clafic ad litus Sinuenfianum applicafle. Quo nuncio accepto, permotus rex, hinc atque illinc ingentibus angebatur curis. Nam amp;nbsp;Brutios, Lucaniam^ue inquiéta relinquere periculofiffimum iudicabat, in qua paulo poft ijfdem autoribus ingentius repullulaturum intelligebat bellum, et rebus Campanis non occurrere longe perni-ciofius uidebatur. Hæcitaque diutiusagitanti animo, amp;nbsp;quod potiffimum fequcrctur confilium délibérant! placuit.Centilia tandem capto,autorem rerum nouarum rationc hacè medio tollere, hominem infidum,leuiingenio,infigniaudacia, ferendasquc ad feditiones natum.Venicntem itaque ad fc non tam beneuolo animo,quàm fido confilio,quippe qui Ioannis aduentus ignarus uerebatur ni àd regem uenifict,ne ftatim bellum in fe omne traheret, rex comprehend! eum iubet, atque è ueftigio Catantianunt petenSjfcalis ad mods oppidum aggreditur.Oppidani utqu! diuturniorem paffuri ob (idionem no effent,vix una,aut altera impreffione fuftentata, multis vulneratis ac mor-tuo baliftali fagitta Tofto,dcd!tionem faciunt.Rex oppido rccuperato, cuius magna op portunitas erat, rebusque quantum tempus patiebatur, conftitutis, cum iam de Man-nirebellione nuntios accepifret,magnisdiurn!s,nodurnisqueit!neribus Neapolim contenditjatque ad çdem Antonij, Capuana in via,fenatu habito,cum de fumma belli agitatum effet,de communitandem fententia confeftimad Caluium oppugnandum, cxercitum rapit,magnoque machinarum,ac tormentorû apparatu inftrudus, euocatis etiam è finitimis oppidis, quæ in officio perftabant, veteranis militibus, caftraad ipfas prope foffas admouet. Ipfum oppidum in piano fitum, ac præterquam ab ea tantum parte,qua meridiem profpicir,qui tradus haudquaquam multus cft,exefis imminet ru-p!bus,quas inter alterasque longe etiam afperiores media percurrerit vallis: per quam riuulus fertur,cuius aquisbelli tempore clues tuti/fime vtantur. Sunt qui Cales ruiffe peruetus aefrequentiffimum oppidum credant,fi quidem antiquævrbis veftigia, mœ-niumque fundamenta multis in locis vifuntur. Rex ad meridiem caftris pofitis,tormcii - tissue admotis,muros qua portae committebantur,quaü affiduè iubet: amp;quanquâ magna ruina édita,omnia tarnen indies afperiora erant. Nara amp;nbsp;anni terapus peffimura erat,amp; cura cingi vndique oppidum nequirer, vt quçque ad defendendum neceffaria crant,per vallera nodu prælcnim facilèimportabantur ab Theano: quod oppidum no amplius quatuor millibus paffuum abeft.Breuiqi tanta fclopetarorium imifla vis eft, vt paffim totis caftris milites veluti pecora trucidarentur,qui gland!bus,pilis^ue expofiti, non vallo,non aggcre,non vllo munimenti genereprotegebantur. Ipforumque caftro-rum facies ob multitudinem cadentium maximè fœda ac miferabilis erat. Praeerat oppido Sancius Car!Iius,cum lediffimo milite, vir impiger, acbellicis in rebus mukos annos exercitatus, Verùm Gallus Germanusque fclopetarius maximè nocuus ac for-midolofus erat: regem autem vti eo acrius inftaret,multaimpellebant: lociopportu-nitas,pudordeferendi !ncœpti,Campanorum imponuna poftulata: quodquevthofti-bus ingens audacia,fi irrito conatu difeederet, acceffura eftet: fic fuis infelix aufpicium reputantibus longe maximus terror, atque animorum confternatio inde futura,quôd fugæ fimilior difceffus videretur. His rege curis anxio forte accidit, vt Camillus Ca-racciolus impiger iuuenis,regiq; ob virtuté maximè carus, cum munitionibus prçcffer, patefada ab bombardis aliquantum per muros via,occafionem pugnç adefle ratus,co-

• nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hortatus’

DE FERDÎMANDO ï. Al P H. F. 11B E R. 1 tiortatujque paucis milites, vti priftinæ virtutis mcmores effent, ingcntibus etiam do-nis prt)pofîris,fignum pugnæ dari iufferit. Itaque certatum cft pro mûris, atquc in ipfa ruina atrocibus animis,dum neutri cedcrc loco volunt.Tandcm fclopctorum,coliibri-narum^uefœdaftrage fupcrati regij,alij cedunt,alij præcipites dantur. Camillus dum inter primos verfatur,pila colubrinaria per cerebrum adada cadit:cuius cafu ipftcrnati cæteri oppugnationem dcferunt,mulrisque acceptis vulneribus, cis folTas çgre fcreci-Îûunt. Regem nihilominus in propofito perfiftentem ingentes, compluriumque dierû )ymbresaeterruere,quod explo^tum quoque habebat Antonium Caldoram aduen-tare:qui lundis cum Marino ac loanne copijïjobfeffis fubfidium ferrent:cum etiam no cquos,non milites integros fibi efle intelligeret. Quibus ipfe vidus neccfïltatibus,rcli da obfidionCjCapuam cum exercitu petiit: diftributisque per hyberna militibus, Nea-polimcôcefïit.Fama interim Ioannis per regnû diuagata,moltos qui antcadubijs erant aniinis,ad rebellandû inuitat: Veniffe virû florente annis,regijs moribus,c veteri Nea-politanorum regum profapia, quorö mérita paflim anatti maioribusrefcrebantur. Có' traalij Hj^^ae^nris impptenteis animpsj.infatiabilé auaritia, crudclé dominatione CU damnarent,venifretandc:erant qui fubijcerent,veniffeiam qui ab infolentiffimo Ca talanorumdominaturotannisopprcfïospopulos,f'poliatasprouincias, diffipatum rc-gnum,a vi iniuriaq, liberaret,cuius integritas,reditu do, fan diras dijs çquareturimmor talibus- Haecigitur,taliaqiiepalamiadabantur, paflïmquc inibantur in ciuitatibus are • bellionum autoribus confilia. Apulia maximè in aduentus eius expeólationc erat.Ciut tatu principes nihil prius,aut potius curabant, quàm vt aducniente apertis acciperent portis.Augebantloannis nomen autoritateqitque loanncs Paulus Cantclmus dux Sora nus,Nicolaus Monfortius comes Campibaflanus,nobilcsq, item multi,amp; in ijs loanes Sanframundius comes Cerretanus,qul ad loanne flatim ad primum aduentus-eius nû tiumdefecerar,amp; Caldorarum familia, cuius dominatus quod in Pclignis,Marrucinis' Ferentanisque potens,pollcnsque ,amp;clarus effet, rebellion is fuæ fama ingentemlo-anni expedationem conciliauerant. Quocircainitoconfilio placuit vti loanncs in Apuliamproficifcerctur,qui à Theano mouens,tcnt3tacx itinere Ifernia,quam ad deditioncm coadurum le Ipcrabat, vbi in Apuliam Nicolao duce perucnit,omnia ad 1'e inclinantiacomperijt: Luccriaportas apcrit,prodita ab Loifio Minutulo vrbis eins arcc. Cuius exemplum breuifequitur Sandi Seuerij oppidum, Troia,Fogia, Man-fredonia: captis etiam Ferdinandi præfidijs, arx Manfredoniæ præfcdi ignauia etiam dedita,quequeoppidain Gargano ad mare, hue in monranisfita plcraquæ ad loan-nem deheiunt. Hercules quoque Eftenfis,quem rex Apuliæ rebus præfecerat,fiiaden teBorfio duceFerrarienfi eius fratre, qui Gallorum rebus clam fauebat, Ioannis partes fequitur. Idem faciuntloannns Caracciolus dux Melfitanus,amp;Iacobusfratercius comes Auellinenfis: ad hæc Gcorgrius Alamanus comes Pulcincnfis, Carolus San-grius, xMarinus Caracciolus, quimulta,amp;quidem opportuna tenebant oppidain A-pulia,Lucanis,Hirpinis,Samnio. RebellatinMarfis, Sabiaisque Aquila, Petro Lallo Ciponifeo autore dcFrancifcus Marerij comesdn Ferenranis lacobutius Montaganus. AdTarentinum quoq; in Apulia, Daunisque deficiuntLabellum, Quarata, Melfida, Bitontum. E'Neapoli,compluribusqueciuitatibus,quç adhuc in officio manebant ,n(gt; biles permulti aut cupiditate rerum nouarum,aut quod ipforum maiores Gallicam fa-dionem fouerant,ad loannem transfugiunt. In his Bofillus Iudex,qui ßeneuentum,ac Montifufculum, quibus præerat: prodere loanni feftinans,deteótaproditionc, irritos conatus habuerat. Hoc malum contagio quafi quædam, principum ac populorum animos co magis infecerat)quodloannes Tarentinusque lundis fimul viribus,cófilijsquê Bari comunfeatis palam iaditabant,appetéte Vere le in Câpaniâ ex Apulia,in qua hyc mabantprofedurosjcopiasq; Neapoliadmoturos,inuitatos rebcllione Danielis Vrfi-nl comitis Sarnenfis, lordani comitis Atripaldini,amp; Felicis principis Salernitani. Hina vna è matre frarres erant, ac Ramundi, Ioannis Antonij fratris filij, quos illc Ramundo mortuo,multapollicendo,adolcfcentes facile in fententiam luam traxcrat. bus confilijs Ferdinandus obuiam ire parans, Mariam ex concubina filiam Felicî defponderat, ac multis promiffis ilium, amp;nbsp;fratres oacraucrac, Q^jin etiam rclida

I

J5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. lOVIÀNIPONTANI

CampanîainSamnîtes cum cxcrcituprofcâus,apudMontifufcuIum confederatjquo è loco amp;confiliahoftium explorarc comodius potcrat, dcceleriusoccurrere, quocunq: hoftis iter inten derct.Interim Auellinenfis comitis agros aflîduis populationibus infe-ftat.Prata quoq; munitiflimum caftellum expugnare conatus^re infeda multis fuorum amiJfisjCeraor tadus Pij pontiff cis maximi auxiliaiam aduentarCjUe Marino Martiano aditiis interciperetur,adfaltum Meniancnfem,qui eftin agro Cafinatc,maturaredecrc uit.Quo tamcn iter hofti efTetformidolofiuSjinagrum CampihafTanumJocai^; ffnitima dcfleclitzmultis^; caftellis expugnatis,aliquotetiam incenfîs,agrosj villasqucpopula-tus cum ingenti prædain Vcnafranum,atque inde Sidicinum in agrum peruenit: ,'pofi-tisque prope Caluium caftrisjquod antcquam in Samnitesproffcifceretur,nodu fcalis admotisjarce occupata,cæfîsq; vigilibus^præffdio ctiam capto recepcrat,pontiffcis co pias cxpedabat, quas ex Hetruria mouiflcperlatum eratjStellateis intérim, Sidicinos-4ue agros vaftaturus. At Marinus, qui non iuuenili leuitatc ,magis quàm exccrabilün Ferdinandum odio dcfciuiflet, hoftemque ab Liguria accitum, clafTeque profcôlum finibus, ac tedis acccpilîet fuis, quo pado regem è medio tollerer, animo æftuanter agitabat, hominum ac deorum immemor. Hoc dies nodeisquc verfanti fecum, tandem per fpeciem colloquij adoriri ilium placuit. Quocirca Gregorium Coreliam multos fibi ante annos cognitum, intimumque régis familiärem à fe accerfitum mitti clàm ab rege poftulat,adurus cû illo de recôciliatione,rebusq; cômunib. Quem ad fc profedum blandè appellans,ac fadi pœnitentiâ fîmulans,rogat, vti compoiitis opéra cius fîmultatibus,in régis gratiâ, priftinumque beneuolentiæ locum reftituatur. Vetera in fe Alphonfi beneff cia c5memorat,pueritiâ cû Ferdinado adam,tot liberos è foro-re fufceptosjiura diuina ethumanarefert,Gallorum infolentiamdetcftatur,Ioanné in-cufat,nec fe palfurum affirmât liberos fuos, duorum regum fanguinem,homini barba-rOjGallicamque infolentiam in tenui etiam re præ fe ferenti feruituros. Cum his man-datis plenus fpci Gregorius ad Ferdinandum reuertitur. Re in fcnatu agitata, exquifi-tisque fentcntijs,cum regis refponfo ad Marinum Gregorius redit.Quo fæpius vitro ci troq; miffo, dies tandé colloquio didus eft, quo dirimi omnem poffe côtrouerfîâ latis magnafpes offierebatur. Abeft Theano circiter mille ac fexccntos paffusjfecundum via militarem, vêtus facellum: à cuius fronte,quâ meridiem fpedat,campus patetpenènu-dusarboribus. hicad colloquium deledus eft locus. Ferdinandus explorato itincre, acpræfidijs difpofitis,prior ad Turricellam(id loco nomen eft)venir, ac partitus copias peditatUqüeviarum anguftias,amp;locafuperiora occupas, ne quidàtergo parum tutum relinqueret,équités in piano pluribus locisdiftribuit,acprçfidijs ffrmat.'hinc ad locum pcdetentim progrcditur,Gregorium acloahnem Vigintimiliù comités fecum ducens, non tam confilio,quàm neceffitate addudus. Nam cum Gregoriû Marinus dirimendç controuerfiæ medium adelTe vellet,rex loannem propter rcrum geftarum famam,pru dcntiçqucopinionem,altcrum deligere coadus cft,quandoduobus cum non ampliu» comitibusin colloquiumvtrinqueveniendum conuenerat. Etioannes quidemjppter ætatem pugnæ paru idoncus,Gregorius vero imbecillo corpore ac dextro brachio pc* ne inutilis erat:quod Mârinus futurumprofpcxcrat.Poftquamigiturventum adlocum cftjloanncs ac Gregorius vnà cùm Deiphobo Anguillaria,etIacobutioMontagano de ledis à Marino comitibus, quibus cum côfilia communicaftct,quique facinoris eflent confcij,ad viam baud procul à facello remanfere.Illi in campum vterque armatus,vter-que equoinfidens circiternonagintapaifus ab via foli,communibus de rebus difeepta turiprocefferant. Rex aliquanto editiorem in campo locum cum cepbfet, vnde circùm omnialuftrarioculis latèpotcrat,à Marino eftmonitus,humiliorem in locum equum vt dcmitterct,ne à Gallis,qui Theani areem tencbant,defpedari poffent. Quod didû régis animum vehementer pupugit,fufpicatiinffdias paratas,feque fraude pcti.Quamfii Ipicionem Marini oratio mirum in modum côffrmabat,cum itaxflet exorfus, vti omné femperin regem ab fe culpam reijeeret, nullam verb ipfe regis excufationem, aut cau-fam acciperet. His altercantibus,cum aliquatum temporis extradum elfer, Deiphobu« ( fic cnim conuenerat)ad Ioanncm,Gregoriumque conuerfus,vultu quammaximc co-pofito quando,inquit,Mannus,quod felix ac fauüumXit,rcs ex animi fententia cum rege fuas

DE EE RD IN A N. L AL PH. F. L i B E R L , « fuas compofuit, an ipfe quoq; meas compofiturus j regem fupplcx adirc vltrà mora ' bor? adadoque ftatim equo,folus in regem fercbatur. Venientem confpicatus rex ani^ maduertit quo propior nebatmagis magisque fc verfus ad dexteram declinare,appa-rebatque hoftili eum ingreflii ferri. Etiam eô progreflus erat,vt rex quern ftriólum illc quoad poteratpugionem occultabatjconfpiceret: quo cofpedo cum Deiphobus tantum non in regis equi habenas illatus effetj Ferdinandus confeftim ftrido enfe, atque animo quàm côfîrmatiflîmo in ilium primùm,mox in Marinum equum conciiat,ac nûc hunc, nuncilluiTij nuncvtrunqu^mulcomminus petens,ambos in fugam vertit: cum interim lacobutiusloannem, Gr^oriuraque armatus ipfe pugnæ inutileis facile continet. Quod équités confpicati,quiin fpeculis difpofiti eranr,mblatis clamoribus præ-fto fuere.Illi ad fuos quammàximè citatis equis delati,rcinfcda non tarn triftes abeunt quàm regis fortitudinem admirati fufpiciunt. Ferdinandus incolumis à fuis exceptus, ingentis animiplenus in caftrareuertitur. Illuddeorum potius, quàm hominum confi-lio faftum videtutjue rogantis regisjcum primiim in via obuiam faóii funr, vti galcæ fi-bulam Deiphobus ci fubftringeret,gladio iugulu apcruerit. Poftero die rex, aliquotq; infeqùentibus diebus,produótis copijSjpopulabundus in agrumSicidinum proncifei-tur,coaâaque è propinquis oppidis fatis magna agreftium manu,quacunque it ferro cunda vaftat. Inde in Stellarem progrelTus, ad Balneas vfquc Sinueiranas,quçcunque in agris erant corrumpitîparcitur tanlcnædificijs, ignique temperatum eftferipi cniin hofti viÓlum,non exuri ædificia,quælonga parauifletpax volcbat. Forte accidit, vtcu prxteruedus equo locum rex eHct, vbi cum Marino congreflus fuerat, pugionem hu-mi repertum eques ad cum ferret,qui Deiphobo inter congrediendum exciderat: erat autem veneno intin 0tus,tabidisq; medicamentis delibutus: quo quamuis leuiter iftus ttim elfer catulus,ftatim veneno exedente concidit. Haec res magna in primis Marino inuidia conflauit: videri enim fupra hominum improbitatc facinus indignum amp;nbsp;atrox rcgem,cuius nomen apud mortales fanólïi eiret,fraude ac veneno ab illo circumuentu. Non fidem aqud eum,nô nccelïtudinê,nó quod in regis nomen volens,libcnsq; iuraf-fet,non deûm metum locu habuilfe vllum,fprctam, contempram,peirum codem fafto data farna, pietatem,gratitudinê,religioné,nihil illû in Deo, nihil in hominib. crcdcrc aduerfum fcelera elfe repofitû. Hæc grauioraq; aduerfus Marinfiab amicis,inimicisqi acque iaólabantur.Populanti agros Ferdinando fignificatur,code pene teporc loanne Tarentinumq; lundis fimul cxercitibus,magnis itineribus per Samniu aduentarc, Pe-lufiaq; incenfa,amp;Alphôfo Lagonilfa cum vniuerfis Caudinorfi oppidis in focietateafei to,redo itincre Ncapolim contendere. Parte verb aliaSimonetu cum pôtificis copijs in Cafinate peruenifle, petereq; ilium ab regc,vti fui etiam copijs admotis ad faith Me nianenfem auxilio alforct.Martianum enim præmilfaiam militum partc,reliquo cum e xercitu,ni matufetur,ftatim alfuturum. Ad hæc milfis qui iter explorarent equitibus,le-ui certamine initö loannem Malcuoltam,vnum è Pij prçfedis captum,reliquos formi-darc,fe no ijs viribus elfe ut fine régis ipßus auxilio,Maidno prohibente anguftias in-columiexercitüperuafurum confidat. Cuirei Ferdinandus præuertcndum ratus,ijs enim copijs additis,hofti fenumero ac viribus fuperiorem fore intclligebat,node in-tempefta profedus, cum deprofedionecertiorem fecilfetSimonctum, amp;nbsp;illc in rem pore adelfet, fine vllo certaminc, faltu penetrato, ftatim coniundis cxercitibus, quo Tarcntino,Ioanniq; occurrcret,citatilfimis equis Suelfulam pctebat.Quod hoftes cx-ploratu cum habcrcnt,Acerris dextrarelidis,Nolam diuertêre.Adueniétibus Felix amp;nbsp;Daniel cum lordano fratreprçfto fuere,qui dicerent,fe cum oppidis,popularibusquc imperatafaduros. Igitur hoftes imparcs fe cum iudicarent,neque retro iter vertere fine manifefta pcrnicie,neque æquis in campis expedare tuto poftenr,intra Sarnenfeis fauces(ficenim vocantur)fefe inclufcre.Sarnum in adefo montis latere pofirum arcem in fummo habet dorfo quammunitilfimam. Sub ipfum autem montem fuburbiü iacer, in longum porredu, habitatoribus frcqucns.Acipfo fuburbio in viaNolanaoccafum verfus circiter mille amp;nbsp;fexcentos palTuSjfub inflexi radice mötis fontes fcatenr,qui ftatim minime vadofum fluuium,qui amp;ipfe Sarnus dicitur,conftituunt,quo in loco porta eft Curri fubieda.Eum aute locü Fauces incolæ vocant. Ab altera etiam fuburbij parte

* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

I?» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO. lOVIANIPONTANI

’adSoUs exortum,quàSalernumverfuseft,iter3fontcsalij mananr,quit'æteris immiftî fontibus, toto paßim fuburbio fcatcntibus, altcrum ô^ipRim nequa quam vadofum flumen efficiunt. Hi amnes, Solis alter ab occafu, ab cxortu alter fefe pet entes ex o-bliquo,in meridiem mare verfus prolapfl, per culta circitcr Juobus mtllibus paiïùunt ab ipfis fontibuSjConiunólo fimul alueo confluunt in mare,quod à confluente quidein ipfo circitcr fex millibus pafluum abeft. Quod medium intcrieä;um eft agri fluminibus infulæ pene in modum cingitur, à feptentrionc perpetuis, ac minime peruijs montibusclaufum. Ageripfe vitibus atqueoleis confttus,pabuloquoqueabundatplu rimo. itaquem hanc tanquam infulam cum fehoftis fecepiflct, fluminibus ac motibus pcrinde ac munitionibus fctuebatur. Ferdinandus fub confluentem in fylua,cui Lon-gulæ nomen eft,caftrispofitis,quo artâius hoftem premcret,ftrult;ftoponte, àfrumcn-tatione,quod maturç iam erant fegetes, atque apabulationc, hinc atqueillinc arcerc hoftem ftatuit; idque co eracfacilius,quod caftellum Santi Martiani valde confluenti proximum regi parebat. Igitur ftrato ponte,afliduis difeurftonibus hoftem adcovc-xabar,vt is obfefTo perfimilis videretur. Quocirca fremere cques,tiraere duces,ipfc Ta rentinus fibi difliderc,amp; iam de notfturna fuga cogitate.- efte etiam qui fe regi per a-micos conciliate clam ftuderent, alij qui transfugere pararent, cunéla demura plena cireterroris,atque formidinis. Per eofdem dies hoftium claftis praefedus nonexigua prædatorummanuSurrentinoin litore expofita,agros vicosque popular!parabat: fa-tis rnagna cum fpe,folicitati ciuium animis,ob vetus Andegauenfis faftionis ftudium, vrbis etiam potiundæ.Quod rex intelligens, Antonium Olzinam cumledtiftimo pedi-tatu,qui agrum villasque tueretur, præmiferat: præfidio etiam vrbi addico, hoftis primo impune rapere,acpaftim ferri,mox abiignis dilabi cœpit. Quod Antonius ani-maduertens,na(ftusqueidoneam occaftonem,hoftem palabundum cximprouilb ado-ritur:quilocorum ignarus,atque inique congrclfus,cumdiutius fuftinereimpetum no poftet,infignem cladem accepit. luquealijs C2Efis,alijs captis,qui reliqui crani,dum fu ga fibi conlulunt,rati iter ad mare pcruium,hinc AntOnio,iliincSurrentinopremcnte, perrupcs maxime éditas dcturbatur.In ipfts edam trircmibus,dum funes Iegunt,acp5 tes,dumreliquos à clade accipiunt,trepidatum cft. Telorum,armorumq; omnis genc ris magna vis Surrentö perlata. His rebus addudus Felix,miflis qui venia impetrarent ad regem fuplcxin caftraprofeötus cft,Parmæarce (quod caftellum Sarneniibus àfa-ucibus nó ita multum abeft)regi prius tradita prçlidioquc illic impoftto : Rex co acrius inftare,ne annonacomportari Sarnum polfet fummis viribus conari, arcere hoftemà pabulationibus,prohibcre frumentationes,dies nodeisque id agere,quo nihil hoftitu tum,nihilquictum relinqucret. Forte accidit,leui vt certamine inito Petrus Hubaldi nus cqucsregiusabhoftecaperetur. Is(vtimoris nunceft)exutusarmis,atq; adempto equo,ad regem remift'us,retulit fatis fe exploratü habere,occupato clàm monte à pe-ditatu,deinde per e{fradam,quç ad Fauces eftct,portam immilTo equirc,diripi qui ho-ftibus ad fuburbij cofediftent caput haud magno conatu pofte. Quo hold inflido vul-ncre fore vti caftris intra Fauces translatis,hofté fame confedû,paucis diebus ad fe de dendïi rex compelleret. Quo audito,conuocatis ducibus cum iingulorum ipfe fenten tias exquircret,Simonetü huiufmodi orationem habuiffe accepimus: Qui dominari in bello fortunam dicunt,Ferdinande rex,non temerc illi quidé mihi amp;nbsp;fendre videntur, amp;nbsp;diccrc. Non quód belli adminiftrationem, vidorieque euentu in manu fortunæ col locatumexiftimé,fed quod in conferendis præcipue manibus propter ea quæ repente accidunt,nunquam fatis profpici ab imperatoribus aut confulendo queat, aut vbi con ftlium captum eft,ftrcnue rem,gnauiterque gcrcndo.Quo enim conhlio,autqua nam profpicientia equorum confofliones, militum transfugia, falfi rumores, male accepta imperia,coeli têmpeftates,locürü iniquitates in itinerefaciundo, equitü, centurionum tribunorü,aut imperatoris ipftus cafus in conferendo pr£lio,aliaq; huiuicemodi propè innumcrabilia,aut prouideri ne accidant,aut poftquâaccidere, ne dâno fintjàtis vdq; perlpicere poterit ? cum nullum'pcriæpe ad profpiciendum fpatium propter temporis exiguicatem,nullaopportunitas ob rerû difftcultaté imperatorirclinquatur, nccidcm ipfe dehic,erillicvno in tempore adefle,nec plura fimul aut imperare alijsjaut adinini

ftrar«

DE FERDINAN. I- A L P H. F. LIBER L

ftrare ipfe valeat. Equidcm ego itafc habere rem non magis magiftro ab aliquoin fco lis,quàmipfoab^vfu,quihumanarumadionum optimus acfapientiffîmus magiftereft, dodus affirmare audeo:quippe qui iâ fexagenarius qua militiam adolofcens fequî cœ fgt;i,eam adhuc fequor. Quo interim tempore animaducrfum à me eft,non femel etiam euiflîmum cafum ex viélo vîdorem, ex viôtore vidum exercitum reddidiffe. Totigi-turannorum vfus,amp;hæc,quamvidetis, ætas abundememoncre debent, ne quid réméré incipiendum,ncquid inconftilto audendum confulam. Veile autem tentare for-tunam,eius efte arbitror,cuius res anguftæ cum finf,fpes etiam longe anguftior Indies futuravideatur. Quod ego con{^imIoanni,Tarentinoq;,quorûres détériores indies futiirasarbitrorjfcquendumpotius iudicemi Nobis dies ipfa melioraatq; fecundiora cundapromittitjdum tanquâfeptis hofté claufum, accircumfeftum habemus. Nobis ftando,ne dicam cundando augetur autoritas,duplicantur vires: amp;nbsp;tantum non captû hoftem famaipfa, quabella maxime conftant, per regnum, atque Italiam diuulgabit : illis cotrà omnia cum fuis noftriscp contemptu; æquèfint.Stando Felice,ideft,Salernû Nolamq; vtranquenôbilem vtranquemaxime oportuna vrbem recuperauimus: ftado hoftem paulo antè ad obfidendaNeapolim fcftinantê,de fuga vt cogitet,fitque de pro pria etiam falutefolicitus(quod videtis )iam coëgimus. Cum intérim claflîs,quæ oram hanc maritimâ metu fuicôcuflcrat,lüdibrio haberi cœpir,ftantibusq; hic nobis penèail ditifuerint clalfiariorû militû clamores atq; eiulatus,autiugulûSuiTétinis prçbentium autpræruptiffimis èrupibusinmarcfepræcipitantium,quoinfcqucntiû gladios fuge-rent. Nobis Neapolis amp;nbsp;oppida vrbesque vicine annonâ, cquos,arraa, rccentm pedi-tem,recentcm equitem fubminiftrant : quarum rcrumillis nô modo nulla efteommo-ditas,aut copia,fed haudfciam an eorum defîderium relidum fit ullum, cum Apuliam Peucetiosqueac Salèntinos,totmontcs acvalles,totnoftraoppidaab illis diftrahanr. Demum àpugnacontinendo,pugnârium fincm,id eft,vidoriâ,absque vllo noftro péri culo confequemur.Cum illis verofatis bene adû fuerit,fi(quod vnum cogitate,ac me diraripofTunOnodurnafuga concelfafueritper locadifficilia,prærupta,afpera,magna q; ex parte nobis parentia. Quanquâ etiam fortiflîmiSjpcritifTimisq; ab imperatoribus vfurpatü elfefcio, fugientihoftiponté quoq; velexargento conftituendû clfc.Quam-obrem cum dimicandi nullaimmineatnobis necclîtas,cenfeoàprælio continendum nec præbendam hofti bene gerendæ rei occafionem. Et quoniam quanto ardius fcfe preflum fenferit, tanto eft amplius de fuga cogitaturus, etiam ccnfco,vti occupato mô te, qui Faucibus imminet,caftra fub ipfum montcm,ad caput fluminis cis ripam trasfe-rantur:quo pabuli,atque annonç difficultate coadus hoftis(quôd vnum reliquû eft)no durnæ fugæ confiliû ineat.Rex probata Simoneti fententia, ftatutoq; ad petagendum negotiû tempore,peditatum quanto poteft maiorem comparât, veteranos euocar, no-uos etiam équités feribit: quid hoftis paret,quid confulat, per transfugas, captiuosque explorât: quimontcmluftrent,aditus veftigent,femitas inquirant,fidclibus amp;nbsp;ftrenuis viris negotium dat. Satis etiam conftat Ferdinando clàm fignificatum efle,Pium Pond ficem mutata fentéda decreuilfe m^’dium fefe belli eius gercrc,cianculumq; Simoneto iniunxilfejVti paucos poft dies in Samnites Beneuentum q;, quç Potificis ipfi us vrbs effet,exercitum traduceret : atque eo cognitoregem decreuifle fortunæ res è veftigio co mittete,fore ratum,fupetior fi cuaderer,vti vidoria ipfa in partes eius Pontificem tetra heret: fin fecus ccfliflet,vti cum iram in ilium ptouocarethoftium, turn ilium ipfum ad vindicandi cupiditatem,quod poftea fecutum eft.Quo circa quç faciendo ptçlio necef faria cirent,fumma ea cum celeritate comparari iu/Iifïc. Illud veto à Simoneto impe-tratum,diffcrtctabitum è caftris,quoad fuos rex peroratorestétaflrer,poflrct ne Pontificem ab eo propofito dimoucre. Itaque vbi parata elfe omnia fuâq; confilia latere hoftem rex fenfit,tribunis, ducibûsque conucteatis imperar, vti quammaximo filentio de fecundavigilia cum exercitu inftrudo patatoque ad figna adiint: quid ipfe paret,quid fieri à quoque velit,fingulos edocet, huiufmodi etiam oratione cohorratus. Ino-mni re bellica,fortiflîmi viri(quod vfus ipfedocuit) plurimumoccafio valet, quam o-ptimus quifqueimperatorfummoftudio,ac celeritate compledidcbeat:quippc cuius ca natura fit,vt ardua in planû facile vertat.Eâ igitur nos capcre,ac fequi maxime vtile.

I6o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ro. lOVIANI PONTANI

atque in primis cautü confiliii reor.Sed in omni occafionccapienda,încæptisque prd-feqnendis duo poriflïmum fcruanda funt : alterum quod faótu opus eit,mature id vt fiat. Quid enim occafionebreuius,aut fugacius eft?Alterum,vt fuo quodquc geratur or dine, quando in re præfertim militari nihil ordine ipfo potius ac maius eft. Nam con-fufio,ac trcpidatio,præterquam quod periculofa, gerendis quidem rebus maxime c-tiam contrariaeft. Neque enim aut vnunijautalterum tantùm prælium,quanquam có filio,ac ratione fufceptum,infelicitcr tarnen ceffiflTe inuenias magis ob imperia non eo quo tradita erant ordine feruata,quam ob militum virtutem, atque aduerfarum parriu imperatoris induftriam.Quocircanequaquam amê dohortandi clHs,vtin conferendis manibus fideliter ac fortiter rem geratis:quippe cum fidcm,virtutcmq; veftram in mul risjinagnisque difficultatibus plané perfpeólam habcam: neque vti duótando exercitu itermaxime exploratum haberi ftudeatis: cum hoftisipfc quamproximus fit:amp;qu^ exploranda eflent,cunóla fint à me diligentiflimè explorata. Quid etiam mihi in animo fit, quid faciundum decreuerim,quæque fe nobis occafio offcrat,iuftamecum tenctis. Veriim illud vnum, illud inqua vnum moneo,hortor,rogo,amp;jp iure etia meo impcro, vtquæâme præfcripta funt,corum mcmores,ad capiendam occafionem, quam propè tenemus in manibus,atque(vtverius dicam) omnino iam tenemus, ordinem adiungaris. Ego ipfc pro locoac tempore adcro. An fortalTc verendum-eft exercitatiflimi viri nc hoifis cognito confilio nollro,inftruólus3paratusqj,atq; in acie armatus oft'cndatur? Satis compertûjfatis cxploratûamp;cognitü habco prçter paucos admodö qui ,p ftatione noétu excubant,cçtcros orancis per oppidum difperfos fub teótis quenque ilumine ac montibus fretos, fomnos etiam ignauiflimos ducere. Antequara fomno cxpcrgifcun-tur, armisinftruuntur,equifrenantur,tribunumque quisqucacduccm fuum pedes, e-ques cóuenit,metu, acrepentinare attonitus,nos occupato monte, cftraótis porris,adi tuque referato, voti compotes, locum caftris ceperimus. Qiio capto nobis in acie ftan-tibus,eö caftra transferentur:quibus pofitis,reliquü eft vti nc) hora quieta, nó locum vl lum tutum hofti relinquamus.Nequc multum tempus aberit,dum autfefe nobis dedat aut neceftitate compulfus,fuga fibi quammaximè periculofa confulat. Hac orationc ac cepta tribuni,ducesque adimperata quisque faciendapropcrans:pauló poft inftruâo cum exercitu,magno etia filenriiffïiflhnt ; rex peditatü præmiftis itineris ducibus monté circuirc,ac fuperato iugo,finc vlla trepidatione inde dcfccndere, interim equitem procedere paulatim,atque fub fignis iubet. Vbi verb tempus vifum eft, quo pedes de-ftinatum ad locum peruenifte iam poterat,dato figno Robertu Vrfinü,leclis cum equi-tibus fuperare Fauces imperat. Ilie cgregiè nauata opera,citato equite,in hoftium fta-tionéillatus, alios feraifomneis capit,alios refiftenteis vulnerat,ac paulopóftin fugam actos,fuburbium verfus acritervrget. Roberto vrgente gregarius miles,qui eû fccutus crat,prædæintentus,nlhilque adprçfcritum gercns,tabernaculadiripere,equos àpræ-fepibus diftbluere, feque equosque farcinis oncrare ftaitm cœpit, ac tanquam fugato hofte,prædaonuftus ad Fauces,atqucin caftra regredi. Rexid quoderat veritus, dari tempus hofti ad arma capienda,aliquot turmas cû fumpfiftetdpfe reliquo cû exercitujP Faucibus expeeftare dccrcuit.Intcrea hoftium duces fugientium ac pugnantium clatno ribus cxciti,re cognita,propere accurrunt,fuos hortantur,ac præmiflis,qui impetû fufti ncât,vt quenq; fors obtulerat,acies inftruunt,ac paulatim alios atq; alios équités fum-raittunt. Robertus vbi fuftincrc impreflionem nequit, ccderc pedetentim cœpit. Vrge-batenim cum ledliifimorum manu cquitum Vrfus,atq; acri cœpta pugna fummis vtrin que viribus de loco pugnatur.Hinc Robertus,illinc Vrfus dum fuos hortantur,dum for titer rem gerunt,parii abfuitquo minus vterque fuo ab adùerfario caperetur. His rem penè intra globû gercntibus,regijsq; in arâo propter locorû ignorantiâ pugnantibus ab hoftium ducibus leuafiniftraque, hincpcditcs,indc équités fummittuntur. Atrex cum intellcxiftet fuos in arôlo premi, maiorem equitum manum fubfidio ire iubet. Hoftium verb pedites in anguftijs viarum implicitos inter fc regios confpicati, alij ha-ftis eminus,autfclopetis,alij cbiïiinus gladio fulfolfis, aut vulncratis equis,ipfos équités partim deijciunt,partim in fugam vertunt. Locorum peritia hoftem maxime adiu-uabat,Regius verb vixè viaegredi,illicomncs cogi,alijsqucatq; alijsfubfidiumfcréti-

î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus in

DE F E R D I N A N. T. A L P H. F. LIBER ï. i^î . bus in vnuni fimul cundi coire. Quod aducrfarius vbi vidit, ab dextra finiftraque acri-us illitm premcrcjconari etiam à tergo inuaderc,atquc ab reliquo exercitu fciungere. Quod rex veritus,fUos referre pedem paulatim iuflît* Primis igitüf, dum partim pedé referunt,partim etiam terga vertuntjfugam iam paratibus, poftrcmis autéin âcies ftan tibusj cumlocus ipfe explicandis ordinibus haudquaquam fatis elTet, hoftiû düces eo acrius vrgere incipiunt* Illi à ter go, hi ab latere, plurcs fingulos, lib eri impeditos, re-^ centes faucios circumfiftunt. Hic veto ingens ftrages equorum atqüe hominum à fclopetarijsedita,quiabregeprnmter ftipendia non ftatim exoluta initio obfidionis ad Ioannemtransfugcrant.IntcTalios,atqueinterprintosSimonetüscadit. Robertus vulnere in ore accepto, vix hoftium elapfus è manibüs ad regem, qui extra Fauces irt loco paulô editiore inftaurare pugnam parabat,fc rccipit. Cæteri magna è parte capti, rex ea exercitus parte exutus,cum nullum in pedite prçfidium cRet,quippe cuius nulla in toto prælio extitilTet opera,cum neque locum tenuerit,neque imperium feruaueritj neque vbi tempus fercbat,pugnæ affucrit,fummis tarnen viribus anniti, quod vnum e-ratreliquum,ne hoftes Faucibus prodirent. Quo circa prehenfare fugientes,confir-mare integros,hortari, rogare, locum tuerentur, fuperefle tot ledos equites,tot etiam recentes turmas, aduentare è caftris fubfidia, fi viri efle velint, non hoftium modo im-* petumreprefliiros, verumetiam fiFaucibusegrediantur,magnaetiam illos cladeaffe Cturos: ipfe in hohe prohchci,ac niic his,nunc illis fe oftentare.Cum interim ex ijs,qut in præfidijs collocati erant, quique poftremos tenebantordines, multi figna, lociirn-que defcrere, feque fugat dare coepefunt. Quod hoftium duces cum animaduerterêt, tanto feimpetu eFaucibus proripiunt,vt regij vix primo congrcflii fuftentato tn fugam fe quamlaxiflimis habenis dedcrint.Hoftes ftatim in caftra profeéti cum vacuaeadefen foribus inucniftenr,capta diripiunt,pauci trans ponrem,Nuceriam,finitimaque in loca fe recipiunr,regem Neapolim verfus fugientem hand multi fecuti: reliqui pene omnes aut in prælio,aut in fuga,aut in ipfis caftris,ad quæ poft præliû refugcranr,ignauirer capti. Magnus captiuorum omnis generis fuit numerus. Direptis caftris ingens turn rerii aliarum,tum argent! atque auri prædaSarnum perlata. Hane cladem non vatum modo prædifta,eteorum qui rerum cœliperitifunt,vcrùmprodigia quoquepræcelTere. Nam amp;nbsp;veterum fatiloquorum carmina paftim recitabantur,quibus regi clades obnun tiabatur,amp; Mathematicorum minç vulgo fercbantur.Pridie etiam quàm pugnatum eft toto ferme die coruorum greges prætorium obuolitauere con clamantes, ac proximis infedere arboribus.rex ipfe prætorium egrcftus,equo repente concidit. Diuerfis locis alibi fanguine,alibi oblitis cinere guttis pluilTe nuntiatum eft, notatumq; folijs holeru eas guttas infedifte. Noftra tarnen tempeftate hæc aut animaduertere, aut procurare religiofum eft. Die quæ infecuta eft, cum à Ioanne,Tarentinoque coado fenatu quid de captiuis ftatuendum, quo primùm arma inferenda eflent cófultaretur:de captius vi cit eorum fententiajqui cefebant vti triremibus impofiti, Maffiliam deportarenrur,nifl finite belloin Italiam non remittendi. De prolcquendo vero bcllo duæ cum effent fententiæ,alteravti adobfidendam Neapolim ftatimadmouereturexercitus,altera vti finitimaprius oppida,quique in régis fide reguli pcrfiftebant,tentarentur : huius qüi-dem Tarentinus,prions verb loannes Coxaautor erat, cuiplerique affentiebantury eumque ita locutum accepimus. Siquam nobis pcrficiendi belli rattonem hefterna o-ftendic Victoria,cam ipfi fequi,atque oblatam à dijs immortalibus capere occafionem volumus. (dicam audafter fortiffimi duces) die craftino, hoftem Neapoli circumfef-fum,atque haudmulto póft cum ipfaetiam vrbe expugnatum viJebimus. Quantu igi-tur fedendo ac cofultando teporis ipfi abfumimusaantu à belli fine per ncgligentiam atque ignauiam volentcs abfumus,qui fi quo impetu in hoftium caftra irrupimus,ca a-lacritate fufos,atquc in fugam verfos fecuti effcmuSjCodem curfu,autrcgcipfo in fuga capto,aiit fugientiitinere mterclufo,in magna(mihi credite)occupandæ ex improuifo Neapolis occafionêincidifremus,fecuraet penèotiofaciuitatedû Sarni circunfeffos nos,ac tantu no captos,in porticibus ac copitis inaniter gloriantur. Sed quod vel mi-litu labore vel prçdç ftudio,aut lætitia ipfa,quæ præcludcre hominû folita eft confilia, omiffum eft,autpcccatu id quamprimum vt corrigamus,noftrum quidem eft: autfi cor

* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;03

lO.IOVIANI P O N T A N I

rigi minùs poteft(quando quod faólum oportuit fruftrà de co facicndo confilinsn nunc initur)faltem quod reliquu eft,quodq; in noftra adhuc manu polïtum,cclcntate pcnfe mus. Quamobrem quoniam(quod in omni bello maximum videtur)profligatum in a-cie aduerfarium de fe,vallo,murifque tutando cogitare iam coëgimus:quid rcliqui fu-pereft,nifi vti moenibus inclufum,obfidioné eCi quam ardiflimacingamus ? Quo qui-dem circufeflb,quid opis,quid fpei reliquu, quid animi cHc poteft ijs, qui eius partes hadenus funt fecuti? Itaque cum vnafic regni caputNeapolis,in quam Ferdinandus a mifTo exercitu pene folus refugit,nó tam(vc arbitor)^t moenibus fretus aut ciuiùbene uolentia,quamarce ipfafidcns,!nquam non ed dubitandum,quin vbi mûris cadra admotafcnferit, confedim feincludat metu territus,ac nobilitatis odium timens, cuius bona pars ad nos tranfîerinquçnam caufa ed,quç inquam ed caufa,fortidîmi duces cur non craftino die,albefccntecoelo,auul(is fignisad eâobfidendâcxercitumrapiamus ? Nobis integræ funt vires,miles victor: et quod maximum cd,fortunç ipfms fauor aded hominumque voluntates,eàdemfempcrquôfortunâinclinantiû. Contra,régi cdœra: vires,exaiidis Alphonfi thefauris,milite,qui ei fîdelis edcpotcrat,amp; drenuo quoq; capto,reliquis,quos fuga tutata ed,inermibus:quosqueoprandumdr,Ncapolim fc pod fugam,clademquerecepifre,aliquemillictumultum, obfamcm inopiamque excitu-ros. Videlicetmaritimumaliquodauxilium paratum cdFcrdinando? Atqui mare à no bis tenetur. An fortadc tcrcdreis alias copias, quas aducntaré fama fitjfubfidio vcntu ras expcdat?cumnecvllequidem ipfefinr,amp;quicquidillinc trans Capuam,hinc cis A-cerras,agrorum atque oppidorum ed,nobis pareat,amp; armis circumclufa omnia tenean tur ànodris.Reliquaed vnailii ciuium bencuolcntiæ fpcs,qua firmilïima oblidionem tandiuciuestolerent,dumexHifpaniaabloanne patruo, autà Pio, Francifcoque ex Italia mari terrâue is mittatur cxercttus,qui aut mctu fui fôlui à nobis obfidionem, auc viribus congreffus cogar. De fpe quidem ciuium(vt dicam quod fcntio)imperium Ca talanorum quàm omîtes oderint,iuxtà mecum tcnetis, amp;nbsp;res ipfa docet. In nobilitate vcro quid certum habere,aut conditutum in ea Ferdinandus poteft? cuius maiorpars odio ilium profequétcs,fponte ad nos tranderint.Nam de auxilijs vcdrû eritindicium. Quid enim in loanne patruo, rege non modo paupere, verumctiam inopi repofitum elfepræfidijpotedêquæabhoc auxiliaexpcftarièpræter paucas admodiim triremes, casque captiuo inftrudas remige.Quod verb ad Pium,amp; Francifcu attinet,etia fi maxi mè cupiantjquç tarnen auxilia aut tanta mitti abcis poflunt, vt vel perrumpere tantum montium,acfluuiorumvalcant,nobis aditus omîtes armis circuntfeptps tenentibus, Picininoq; cum validiffimis copijsobfidcnte?auttam prçdo cacffc,vtnô,quôd çdatis reliquum ed,intcrim prolabaLur,Iiyemsque mox inhorrefcar?quo tempore andubita-tis, Neapolim aut vi expugnarumirianobis, autpartium dudijs fpontc imperium ac-cepturant?Cum intcrea quæ in Brutijs,Mards,Pelignis, Marrucinis rcliquain fide régis manent oppida, audita exercitus eius drage,cognita Neapolis obfidione, vitro mit-tent qui fefc nobis acccptoimpcriodedant. Adhæc Neapolim obfidere quid ed aliud,quam Pium Francifeumque ab incepto deterrere atque abdrahere?reputantes fru-ftrafe demittendis auxilijs cogitate,tarn breui tempore,tanto terrarum fpatio,omni iti nere atque aditu intcrcepto. Contr.i verb hortari ,atque incitarc,vbi dari à nobis Ferdinando fpatium fenferintad comparandam pecuniam,adrcditucndum exercitum,ad ipfa denique auxiliacommodeitutoquc expedanda. Actandem fi qui funt,qui aduer-fus Ferdinandum molirialiquid parent, quos non paucos elfc quotidiana nobilium docenttransfugia,deterrereeos,animumque amp;nbsp;vires aduerfarijsadiungere. Quee cum itafeltabeant,an cundamini fortiffimi duces ad obfidendaNeapolim propere ca lira ducere,quàforruna,quô cœli fauor nos vocar?ac regni ipfms caput,coadis in vnii viribus petcre?vt contufa,mox ctiam excifaanguis ccruice,rcliquum corpus rruncum atque exanimumrclinquamus. Quæ vbi Coxadixit,cumquiaderanc,etipfein primis belli dux loanncs, pars vultu, verbis alij probare viderentur : contra ca Tarentinus inhancfententiamlocutus dicimr. Neque importuné duces,neque parum confidera te paulo antè loâncs Coxa de oblidenda Neapoli,totaque belli mole eo vertenda dif-feruit: quippe quæ regni caput,neque mult is ante annij ab Alpltonfo capta vidoria il-

DE FE RD IN AN. P A L P H. F. LIBER î. 1^3 lijdecuscp pcpererit,acregnum vniuerfum in pace,officioque ftabilicrir. Verùm cnim cnm CO mihi de genere oblidionis parum omnino conuenit :quippe cum cxercitû pro pcre mûris admouendum ccnfeat: ego verb longe aîiam fcqucndâ rationcm ftatua: amp;nbsp;CLir ira ftatuanijmuka me (îmul mouenr. Primû vrbs ipfa cojoci {ita,vtpræter non mul-tum campi,quod ab ortu iolis mûris adiacct, cætera omnia libera ab oblidione, arque apertarclinqucndafint. Cum ab occafujatque à feptentrionetantùmontiû interiaccat acvalliunijàmeridie verô mare patens,ac liberumjinolcsque adeô munitajarq; ad pro pulfandum inllruôla,vt tranquill^mari longifîîmo ab continente traólu clalTcra in an-coris Rare necclTe lir,futurâ m fummo difcriminc,vbi etiâ Icuior fpirarc aut Aufter cœ-perit,aucBorcas,quibus hic ipfelinus quammaximèeftobnoxius. Mouct deinde po-puli h'equcntia,amp; Hifpanus miles,quâmaximè régi fidus,etquüd ea turn armorum eh, turn equorum illic copia, vt breui non exigua equitum manu côparata,reftituere exer-cirû Ferdinandiis queat. Addamtot arecs tam egregie munitas,quas qui ciuis aut pe-regrinus alpicitji-cgc prçferrim præfente arqueincolumi, quamuis magnum arque ro-bultum habcatanimû,quamuis faétionis noftræHudiofus,abijcicttamcn illü,obrorpe icctcjue formidine.Nam quod ad nobilitatem attinet,nobiliumquc ad nos tranütionê vtmam,inquam,vtinain bJcapolipotius manere confiliû cis fuilîet. Quid cnim aliud totnobilium ad nos tranfitionc etïeôl:ûcft,quàin vt vrbé Ferdinando libcrampcrmife-rint?nccrccuriorem illümodo,vcrLietiamcautiorcm rediderint? Adhæc, tâto incœpto que paucitas noftralir,iph videtis,cum etiamad oppugnandum nccCiTaria nobis delint omniâ. Régi contra amp;nbsp;ad rcpugnandum,amp; adlacelîendum vrbs ipla,amp; arecs,et multo-rum ctiam annorû Alphonli apparatus cunfta fuppeditenr. Scilicet fpcrandû id eft, vtt conftitutis à nobis ante portas caftris,in areem fefc Ferdinandus includar,qué nÔ mon tes,nô flumlna decerrucrint, quo minus infefto agmine,loco fibi maxime iniquo,intra Sarnum irruperit. An potius ( quæiilius cft virtus, amp;nbsp;xtas militaribus laboribus af-lucta) verendum etiam arque ctiam eft, nequid apud obfidcnrcs tutum, aut in eaftris quierum continuis cruptionibus patiarur?Tcntareigitur obfidionemjquæpofteatur-pitcr omittcndafit, an quæib erit aliud,quàm vicloriam fortuito nobis oblatam, turpi aiiquadcdccorare iaâura ? aut fedendo ad Neapolim,qui populi,principcsquc in officio erga Ferdinandum rcliqui permanent,iis vt oppida muniant, commeatus importent,raiiitcm conducant,aliaque pra?fidiafibicomparcnt,tcrnpus otiuraq; permirtere? Quam ob rem quæturiftimaquidcm cft obhdendi ratio, hanc ego cenfeo ineundam. Frimumque vti RobertumSanleueriniumjCuius oppidanobisanteoculosfuntpohta, ad dedirionem peiiiccamus,autdebellarerecufanrem tcntcmusdinitimos deinde po pulos,quibus autcaptis,aut deditisiRobcrtoqueinparteis noftras a(cito,an dubitamus a Ncapüii Coftentiam,ac Rhegium vertus omnia in ditioncm ac nomen noftrura con-ccftura?Robcrtum enim Lucas Sanfeuerinius cuius late magnus in Lucanis,Brutijsquc dommatus eft, rninoresq; ail) proceres,liberç item ciuitates fcquentur: vt diebus qua-paucilfimis,prætcr Aucriam,Capuam,Accrras,Neapolim, nihil in tanto terrarCi fpatio, quod inter Lyrim amnem,vrbemq; Rhcgium,arquc Crotonem intcriacct,Ferdinando rchnquamus: ac Pio,Francilcoq; animum,cogitationé denique omnem mittendorum auxiiioru adimamus: dû regem perinde ac truncû,line mcmbris,finc neruis dçftitutû at que emutilatum vidciinrmiiifis ctiam ad cos oratoribus, qui vtrunq; etnoftro, amp;nbsp;Rcna ti nomine benigne appcllenr,ac largis etiam polhcitationibus impleant.Qua: an ht tu-tifiima oblidendæNeapolis via,omncs iam videtis. Nam tcntarc fortunam, vbi coiftî-liolocus eft,quàm tittcmcrarium,dics hefternus admoncrc nos poteft. Regem ccirè iptuin ne fortunæpofthac tam facile fe comrnitrar, abundè iam dccuit. Dicentihæc 1 arentinol'enatus aftenfus eft omnis ; ca cratfenis autoritas, is rerum ufus, quodque belli clfet autor,omnis fpes ,ratioque vincendi in co collocata vidcbatur,vt Coxæ fen-tcntiamquamuis tacitis omnes comprobarenr animis,ncmo ramen ne iplequidébelli dux loânesaTarétinodiftentirc aut videri palam vellet,aut omnino audcrct.Igiiurino ns a Sarno eaftris pctiereStabias.ldoppidum,vti rerum Romanarumfcriprorcs prodi-dcre,Syllæ iullu lolo æquatum finitimos in vicos abicrat. Poftero dein tempore,quod CO propter loci opportunitaré,portustp manufaóti,multa mari côportarétur,tuguria in

164 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. lOVIANIPONTANI

litore conftitui cœpra : procedentibus inde feculis, tanquâm in vicum multi momies confluxere,donee oppidi nomen ac formam accepit:arce etiam in edito pofita, quani egregie Alphonfus munierat,brachio ab eaadmaredcduä:o,vt cum vfus vocaret, per idiramitti præfidium inarcem poflet. Præerat arci, atqueoppido loannes Galiardus, ex antiquis Alphonfi familiaribus,miti vir ingenio,amp;Hdeintegra, cæterùm qui vtHi-fpanus vxofi paulo nimium efTet deditus. Ea crat Margarita Minutula,nobili loco na-ta,cuius frater Loifiiis arcem Lucerinamloanniin Apuliamprofedoprodiderat.

Siue igitur futurum fperarêt,vti Margarita GaliardyjiQ ad deditionem impelierct, fiu c quod ea fponte deditionem fuiflet polliciata,fi caftra eo admouerentur,Capaneo fra-tre inftigante, hoftes oppidum ingrefli, nullo fuburbium defendente ; nam oppidani intra vallum,quod fub ipfam eft arcem,confugerant, quatere confeftim crepidiné tor-mentis coepere:necmultopàftà Galiardo deditio fit.lifdem diebus Vicani, Maftcn-fesque ad loanne defecere. Surrenti quoq; trepidatu eft,propter fufpicionem familiae Acciapalt;ftioru,qui Ioannis,Renatiq; partes clàm fouebant. Prçerat vrbi cum præfidio Antonius Caraffa,cuius prudentia effedii cft,vti Acciapadioru cofilia paru profperos euentus habuerint. Interca duces ipfinunc minis nûc pollicitationib.RobertûSanfcuc riniû ad dedftioné folicitabant. Qui viribus diffifus, quod omné in fe belli impetû ver-furos eos cerneret, fada deditione in caftra hoftium profedus, in loânis verba iurauir. Cuius exemplum Lucas quoque,quódamp;ipfeijfdcmdicbusin Brutijsmale pugna-uerat, fecutus eft.Etenim Antonius Centilia, quem rex in arce Neapolitanacuftodi-endum curauerat, corruptis cuftodibus, nodu arcispoftico,quöd ad mare eft, Mari-lianum fe receperat, indeque baud multo póft in Brutios reuerfus, bellurn inftaurauc rat.- quod captiuus dum eflet, per Alphonfum, ac Iulianumfratrcs,amp;Ioannem Tra-uerfum cius præfedum adminiftrabatur. Lucæac Roberti deditione cognita, cæ-teriomnesLucaniæac Brutiorum principes, populique præter paucaadmodumca-ftella,Andcgauicnfeis funt partes fecuti. Igitur hoftium duces Robertodcdito,cum de occupandis Cauis confilium cepifrent,parum abfuitquinmagnam eximprouifocladé acceperint. Eaciuitasmagisquàmvrbs montanis inlocis difpofita vicatim habitat, ‘ multitudinetarnen hominumfrequens,acfttu natural! fatis munira. Cauenfes igitur relidisvicis, quos defend! vixpolTe arbitrarentur, in locafe munitiora contulerant, vbi de obfidionis aut tolcrandæ,aut propulfandæ rationibus cum agerent, confilium iniere de inuadendis nodurno tempore hoftium caftris.Nam amp;nbsp;Armatorum multitudi ne abundabant,et fatis exploratum habebant,fi res parum fuceflîflet, polfe tuto fe ad fuos recipere: fauilfetq; incœpto fortuna,nire per transfugam cognita, caftra repente ex eo loco mouiftet hoftis. Huic tot princ!pum,populorumq; tam repentinæ defedio quot;nbsp;ninon magis cladem adSarnumacceptam,quàm inconftantem ac perleuem Felicis a-nimum caufam dediffe fatis conftat. Qui fi quam debuit animi firmitatem retinuiftet, præter prædam in caftris inuentam, vix aliud eo prælio ab hofte partum,aut quæfitum fuifter. Vcrùm enim adolofcens infirmo ingenio, nullo rerum vfu, addidus confilijs Francifei Infantisauunculi, hominis incompofiti, ac facerdotis parum continentis, nô deditionem modo vrbium, atque oppidorum ftatim fecit,fed fupplex ipfe ad loan-nem Antonium in caftra profedus eft. Ex ea deditione cum Nola, Salernumque maxime opportunæ vrbes hoftium accelfiftent viribus,coadus eft Robertus dcfperatis pe ne rebus fuis confulere. Cuius exemplum Lucania, Brutijque ferè vniuerfi fecuti cum effent,periculofum reg! vulnusinfi!xere:additis etiamdefedionibus Loifij lefualdi, qui in Hirpinis cum aliquot opportunisoppidis, rerum ad Sarnum geftarum nuntio accepto defciuerat: adhæc amp;nbsp;Matthæ! Extendardi. Quo effedum eft, vti hoftibus Ar-gent!o,Harpadioque potit!s,in Samnites,Apuliamque aditus régi omnes intercluderé tur. H!s et aliud acceiut malum,quôd Francifeus cornes Cafertanus deterritus, amp;nbsp;ipfe Sarnenfi primùm cladc,pôft finitimorum etiam rebcllione,maximisque hoftium mini-tationibus, aliquantum nutabundus cum ftct!ffet,confilijque incertus, tandem ad lo-annem inclinauit,matris potiftimum fuafu,ac Thomæ Brancatij,cuius confilijs, mater, filiusque acquiefeebant. Quæ res Campanorum,atqueAucrfanorumanimosvehe-ïnentiusfregit.CûPetrus quoq; MondragoniuSjquiMetalonûopportunûtenebatop

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pidum

DE FERDINAN. I. ALPH. F. LIBER.I

pidum,clàm cum hofte confenfiflet. Vtiam Acerræ, Capua, Auerfa,quæ folæcis Ly-rim amnem, Cainpaniæ vrbcs in Ferdinandi fide atque olficio perftabant,circumfeflæ •abhoftibus tenerentiir. Licuirhoc potifiîmum tempore,atque exhocrerum ftatu cognofcere,quàm lubrica fit, periculisque expofita adolofcentium adminiftratio j pà-rumque omnino moderationiapta, amp;nbsp;propter return infeitiam, amp;nbsp;quôd præfentes foltim res fibi ante oculos ponant,plcrunque vana fequanturamp; incerta confilia,illis ma ximè confultoribus credentes, quiblandiri nouere magis quàm veradicere.Quocirca Tarencinus Felicis inconfi:antiamyeritus,qui paucifiimis diebus ter rebellafTet, fpecie quidem libcrum,re autem captifium eum in caftris fecum hebens,arci Salernitanæ fi-dum fibi hominem cum præfidio impoiiiit, Nolæ Vrfum magna cum peditum atque equitum manu præfecir,qui amp;nbsp;Nolam tueretur, amp;nbsp;Neapolim, AcerrasZjue afiïduis di-feurfionibus inieftarer, cura ipfehyemarein Apulia dccreuifict. Adhæc conftiterat fecum in Apuliam Robcrtumducere. Sedillefenismaximecallidi,acfallacis infi-dias fufpeclas Habens,ex quo die abire è Tarcntini,loannisque confpectu licuit,redire adeos oinni Audio auerfatus cft. Conatus tarnen efl: quo ardiifimo pofiet vinculo de-uincire fibi eum loanncs,afcitum quidem cooptatumque in focium CrefcentiSjCO Gai li nomine Lunam appellant corniculatam. Eft cnim mos cius gentis principum, reli-giofam aliquam militiam pro arbitrio ftatuere : ad quara quos initiatos admittunt, iurare verbis conceptis cogunt,futuros fe iocios periculorum,neque vllo vnquam tc-porearma aduetfumlaturos,fidcm,amicitiamque perpetuam fcruaturos:vbi etia cafus tulerit,auxilio futuros,in beilo præfcntes,armatosque in acie ftaturos,aut pecunia adiu turos.Adhæc fiatafacra, amp;nbsp;dies quofdam maximèlolcnncis conftituunt, quibus inter-cRe cunôlos fas fit. li Confratres vocantur,quos Sc viuos,amp;mortuos, quireligionis e-ius,militiæquc autores fLmt,maximis profcquuntur honoribus. Infigni autem militie i-pfius aliudalij cil. huicLunaeratcorniculata,quæ à Gallis Crefccnsdicitur,eaque ex argento brachio fubligata geftabatur. Quo religionis ac militiægénéré fioneftatû Ro-bertum loannes fibi cum obligairet,Pius inde Potifex Maximus ilium haud muko poft abfoluit,quôd iudicaret cas no magisrcligiones, quàm côiurationcs quafda efie peffi-mo cxemplo inftitutas. Quoniam autem locus ipfe admonuit,paucadeRoberto, deq; eins maioribus dicam.Robcrto pater fuitloâncs,fan(ftiScucrini(id oppido nomen eft) Comes,inatcr loanna,amp; ipfa quoque ex eadem cum marito ftirpe édita. Quo mortuo fupcrftitibus ex co compluribus libcris,coelcbs ipfa,fumma illos cura et aluir,amp;eorum res procurauit. Nam amp;nbsp;dorai parca crat, amp;nbsp;continens : ôc quod clTct fupra muliebrem fcxum animo dato amp;: magno,vtrasque partis et matris vices gercre fe videri volcbar. Cumque corum fingulos matcrnaprofequereturcaritate,Robertotamen,quinatu crac maximus(qua prærogatiua pa'ternus ci dominatus obucncrat)amp;indulfitfupra mater-noscifeôtus: amp;dumaugcrequacunqucrationercsillius polfet, parum omnino penfi babuit. Adcætcras autem marronadignas artes illud ctiara adiunxir,quôd,vt cratipfa fidei, acregi) nominis colens,ijfdem artibus,codcm ctiam fidelitatis ftudio filium im-büit. Itaquc nihil prius habiiir,quàm vtRobertum egregiè inftiturum,Ferdinando quibus licerctarribus conciliaret. llleigitur,vbiprimùm ætas tulit,equitando,venando cû æqualibus fcfe nunc iaculo,nunc gladio exerccndo,nullo turpi Otio adolofcentiam la-befeciuquo ctiam tempore literis operam dcdit,quas póft natu grandior maiori ftudio complcxus cft. Is igitur artibus interrcgulos facile eminebat,Ferdinandoqgt; propterca maxime carus atque acceptus erat,naturæ quoq; muncribus ad ca adiutus: quippc cuius decora effet f acicsjftatura proccra, amp;nbsp;cû dignitate, oratiojp tepore no minus fuauis quàm grauis, atq; ingenua. Ipfc facilis aditu,gratus rolponfu, atq; in primisvrbanus amp;nbsp;libcrahs,çuius ctiam domus generofiffimo ac probatifïimo cuiq;quotidic patcret.Dc-mum fingulis in rebus nobilitatem præfcfercbat generis, quodalij Gallicum ab origine quàm Italicum maltint. Nobiles enim quofdam fecutos c GalliaNormannos ac Vi-feardos duces,pulfisq; ex Apulia,Salcntinisq; Conftantinopolitanilmpcratoris præfc-dis, virtutis merito donatos in initio oppidis,ijsq; poftCros eotûiraperitalfe, in quibus Venufiam, Matcrara, Cupertinum, Ncritonium fuiffe tradunt. Qui dominatus indies magis magisqi audus fuit bellica ob virtutcm,qua h^c quidc familia in Italia ex co ad-

f

166 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I O. I O V I A N I P O N T A N I

hucetiam floret. Quo faótum eft,vt dum partim ipfi regum quorumdam impotentr am,fuperbumque dominatum parum çquo ferunt animo,partim ipft â regibus timen-tur,aliquâdo familia omnis ad internitionempenè redada fuerit,vix vno aut alterofu perftite. Adeoeuertendæilli nihil reliquiad crudelitatem regibus ipfis fuit. Contrà, qui Italicam earn aflerunt,nec olim fuiflc,necnunc quidem extare apud Gallos, Bri-tannosve tali cognomento familiam : dedudamq; agnationem volunt ab oppido,cui ex e.a domo primus imperauerir,vt Celanam,Martianam, Ebulam,Molifiam, Aqueui-uâ,quæ ab oppidis funtagnominatæ. Sed ego longius fortafle digreftiis fum. Q^am-obrem adincœptum redeo. Dum hæc ad Sarnum,^oximisque gerunturin locis,Iaco bus Picininus hoftium partes fecutus,âBritonoro,vbihymauerat,mouéns, per Cefe-natium,atquc Ariminéfium fines profedus,decimo die ad flumen Cefanum peruenic. At Alexander, Federicusque,qiiiiufluPijPontificisacFrancifci Sfortiæiter eiusob-feruabanr,quôd eumlocum maxime idoneum ad prohibendum tranfitum iudicarant, fluminis ripas fofta,aggeribusque munierant,ne tranfiret hoftis facile prohibituri.Pôft tarnen veriti ne Picininus conuerfo repente itinere Saxiferratum teneret, eô cum excr citu fe contulerant. Itaque Picininus quanquâ magno militum labore,nullo tarnen ob fiftente,aggeres diruit,acrcplctis folfis trans flumen exercitumducit, et ad Efim fluuiû eo die caftra ponit. Quod fentiens Sigifmundus, qui ilium infequebatur, eo confilio, vt fi Alexander Federicusque à fronte obftitiftcnt,ipfe à tergo includeret,confeftim in Fanenfemagrumredijt.Picininus die infequenti cum Loretiæ Mariæ templû ex itinere ingreffnSjDiuam falutaftcr,ad flumen Potentiam caftra mouir,quodq; in folacelcri-taterempofitam intelligerct,nodeintempeftamouens,cum ad oftia fluminis (ciii loco Firmanus Portus eft nomen)pcrucniflet,veritus ne mons, qui litori imminebar,ab ad-uerfario teneretur,vbi qui exploratum miflî fuerant,retulere liberum cum elfe (decre-ueratenim occupato eo ab hoftibus,rem gladio experiri)continuatoitinere, cmenfus eo die palfuum leptem ac triginta millia,ad Benedidi templum perucnit,quod à True to fluminc circiter odo millibus paftuum aberat. Ibi duabus horis equo ac milid refi-ciendo concelfis, cohortatus fuos, vt quodreliquum eratadfallendum hoftem,æquis conficerent animis,de prima vigilia mouens inftrudo exercitu,ad Truentum peruenir. Hiccum àmilitibus,quipræfidij gratia Afculum vénérant, item ab oppidanis ingens excitus effet ftrepitus, paffimque nodu ingnes plurimi cernerentur, ratus hoftem eô cum vniuerfis copijs profcêtum, confiftereagmen iuftît. Ipfecum omnipedira tu(cratenim in caftris eins peditum duobus millibus amplius ) magnoque gregarij militis numero ripas fluministentaturusaccurrit,fuccifisquc obicibus,amp; aggereæ-quato,vado inuento,primus flumen tranfijt : quem infecuti/'eliqui ripas occupauere, quibus occupatiSjdato figno, reliquusexcrcitus tradudus eft,dequc tertia vigilia vbi Columnellacaftellum pofitum cft,tumulo capto cófedit,plurimisq; fadis ignibus, re-gni fe fines ingreflum finitimis fignificauit,quo alijs pro partium ftudio lætiriâ afferret, raetum alijs incuteret. Cum intereaFcdericus,Alcxanderq; Maceratam profedi, quo portum Firmanum antecapcrcnt,vidicelcritatc Picinini,incçptoirrito,confilium mu-tare coadifunt. At illc biduo tantùm quieti militum,atque equorum dato,inuitatus à Iofia,qui Andegauienfeis fequebatur partes ad Turdini oftia,qui anteaBatinus fuit, cô ftitutis caftris,ac decimo die machinis,cçterisq; bellicis inftrumentis c naui exoncratis ad obfidcndam ciuiratem Sandi Angeli proficifcitur.Iacobus Padulius,quioppido cû præfidioprçcrat,diffifus moenibus,quod æneorum tormentorum vim minime poffent ferre deditionem oppidanis fuafit. Poftridie quoque ciuitas Pinnarum,non expedata oppugnatione,dcditioncm fccit. Inde Laurentum profeôtus Picininus cum effet, amp;nbsp;iam quaffatis, aedirutis mûris fuftineri diutius obfidio nequirct, turn Francifeus Aqui nâs Marchio deditionem his conditionibus fecit,vt ipfe cum omnibus oppidis,quibus plurimis dominabatur, ad loannem tranfiret Laurentani multç nomine aureûmquatuor milliapenderent.Hin cad Aternum profedus cui póft ab oppido Pifearia fadum eftnomen,ftraro pontc,ac tradudo exercitu in agro Theatino caftrapofuit, eo confi-lio,vtamp; agrum vaftaret,amp;Iulium Camcrtcm,qucm nuper conduxerat, illic expeda-rer.Nam initio Truentum cum tranfijt,vigintiquatuor cquitû turmas,haud amplius fe-

. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum ha-

DE FE RD IN AN. I. AL P H. F. LIBER 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167

cum habuerat. Interca vaftabundus Theatium fines populatur,fingulisque pene dieb-eum Matthæo Capuano prælia facit. Hune rex propter fidei virtutisque opinionem op pido,atque vniuerQ région! prçfeceràt: qui quanquam paruacquitum aepeditum ma tîUjPicinino tarnen vbique occurrercjtueri oppido propinquos agros, populantib. me turn inijcere,infidias difponere,fugare,capere, denique hoftis conatibus omni arteo-buiam ibat. Non mu ko autem poft certior faólus Picininus:Federicum atqu.e Alexandru,qui plureis dies in Afculanorum finibus Bofium Sfortiam cum feptingetis equitib. expeôlauerant, munitisadTurdiivim caftris côfediiïe,decrcuitaduerfus eos cum vrii-uerfis copijs regredi, cuocata magfiapeditum auxiliarium manu, accito etiam Caldo-rarum exercitu,qui fiarim in belli initio ad Andegauienfem defecerant. Médius ainnis vtrunquc dirimebat exercitum,vtrçquc copiæ quotidiein armis erant,vtrinque impe-ratoresrem egregie curabant: quid cafu^quid induftria parare pofiet,hinc atque iliinc profpiciebatunnon dies,non noéles quieræ,nunc eques, nunc pedes ad arma currerc, ccaftris fe proriperc,fremere omiles,acprælium expofecre. Tres illiustemporis clarif fimi duces de virtute, gloriaq; certabar, par robur,par militum audacia.Picininfi locus aliquanto editior tuebatur,hos arte ac labore parata raunimentaulle peditatu fuperior hi vcteranorii deieôtuàllc quod rem fibi futurain cum duobus excrcitatiftimis impera-toribus intclligeretjCO maiores cócipiebatfpiritus, hi partû multis bellis dccus ereptû irifibiindignabantur. Excitabant enam vtrunqueexercitum ftudia veterum faftionû quçàBraccio,Sfortiaque dult;5tç,multos annos in grauiflimis bellis,acerrimis etiam prç lijs magis ac magis iras, odiumque accenderant. lllud vero partium alter! acerbum amp;nbsp;graue,quód morbo giauatus Federicus nec equo nec pedibus obire imperatoris mu-nus potcrat.Erat et vtriufquc cxcrcitus,quæ vtriufque faétionis ferè femper fucrat,dif-fimilis difciplin3,quôd Sfortiani cunôtando,Braccian! prouocando laceflendoque bel lum magis adminiftrabant. Cum igiturmulti quotidie è Picinini eXercitu in ftationem ill ati hoftium,nunc finguli,nunc pauci,nunc etiam plures in certamen prouocarcr,for-tè accidit vti Saccagninus,cuius Picininus forti opéra fæpe vtcbatur,cum paucis equi-tibus, ac leôta peditum manu c caftris progreffus in planitiem, quæmedia inter vtraq; caftrainterieda erat, flumen tranfierir, prouocaturus eos, qui in ftationc pro caftris a-gebat. Hi dcfpcóla cquitumpaucitate,autore Marco Antonio Torello,qui ftationi prç cratin Saccagnmum illati, magnapeditum ftrage édita, reliquis in fugam verfis trans fiumen précipites cgerc. Quod confpicatus Picininus, Iulium Camertem fugien-tibus fummitrit. Hoc cognito Alexander omnem cxcrcitum armariiubet, fepteinque cquitum ordines extra vallum progredi, qui fubfidio ftationi eftent^iraperar. Quod vbi Picininus intcllcxir,è caftris cum omniexercitu fe proripiens, vbiin planum peiue nit,duas leôtilfimi cquitis alas in dextro aefiniftro cornuftatuit,alteriquc loannem Comitem,alteri Ramundum Ancchinum præficir, ijsque iraperat,nequo cafu locum déférant,præterquam vt cedente aduerfario pedetentim æquo paftu in portam ca ftrorum quamconfertiftimi ferantur. In media verfari iubet acie Sylueftrum Lucinxum, ipfe milites cohortari, nunc fingulos alloqui,nuncfimul plures, fortia cuiufque faóla rcfcrre,viilneratos ex aciç lubducere,rcccntcs feftîs,faucijs integros fummittere, nunc adderefuis animum,nunc terrorem aduerfarijs incutere,nihil fegne,nihil rcmilfum agi finerc,fæpc ante fuorum ora volitarc,in hoftcmftrenuum quenq, imimittcrc,fçpe exa-cie excedens profpicere hoftium ordincs,fuas atque aduerfariorû res cxpendere,quid caucndum,quid fequendum cftet côfiderarc: nihil denique prçtermittere, quod cafus offerrct,quod ratio fuadcret,aut belli difciplina,totque annorum ac præliorum vfus o-ftenderet. Hoc prælio videri potuit(fi quando aliâs)fortunam ipfam belli domina,me-diam fefe ftatuifle inter vtranque acicm,nunc his,nunc illis viôtoriam orferentem, atq? alias in illos inclinantem, alias retrahentem fefe: ludificariimperatores ipfos,ncc pari CO die,ea acie difccrni,vtrius exercitus milites,vtrius partis duces aut fortius rem gérèrent,autmaiore animo confilioque admmiftrarent.Nanquealiaparte Alexander fum-ma vi, diligentiaquccurare omnia, quocunque cafus vocafletillicadeftc,plura fiinul profpicere,pericLilis occurrerc, prehenfare alios, alios hortari, voce, vultu, manibus, quid agi vellet fignificare. Imperatorum præfentia diuerfis locis pugnam inftaurabar,

/

16» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. I O V 1 A N I P O N T A N I

multi vtrinque cadcbant equi, vifique. Ipfç locorum anguftixjmagnaque ducum pert* tiajfpedataitem veteranorum virtus,amp; equorum^virorumque recentium alacer fuccP fus,fummis animis,ingentibusconatibus fierijac tentari omnia cogcbanr.Itaquearmo rum ftrepitUjCquorum fremitu,procurrentiumque militum clamoribus,alibi cadentiû gemitUjautvrgentiumlætis conclamationibus cœlum complebatur. Intcrdum tanta irajirritatisque adeo ccrtabatur animiSjVtprçter idusjhaftarumque fragores,magno fi Icntio pugnareturjVtranque aciem nunc fpejnunc fortuna ludificante. Et iam in node pugnaprotrada erat,cum Picininus fruftra fæpius t^tata paliiftreis^ locos via, quod irrumpiintra munitiones,quæ amnis vadaimpediebat, nulla vi poflet: circiter fecunda nodis horam iuflit,ab dextro atque finiftro cornu vtranque alarn, que maxime confer ta hoftium acies erat, irruere, tanto impetu, vt in vallum vfque vtroque à portae latere penetrauerit. Quafada imprcffioncjmulti vallo exclufi capiuntur. In hac pugnæ atro-citate, tanto^ue rerum diferimine Federici præfentia plurimum contulit.Nam vidus neceflitate in cquum fe inferri cum iufliflet,laborantibus in tempore affuitiquà acies in dinabat,recentem militem fummifit, hortatus pro loco ac tempore,vt alij fenfim cede rent, quos in locum iniquum progreflbs intelligebat: alij obdenfatis haftis,gladijs4uc cuncofado,confertimnoftemrepellerent. Agnouit Feltrenfis miles imperatoris fui artes atque confiliadtaque nunc fenfim cedendo: nuncacri conatu propellando cffecit ne ingens ea node clades acciperetur. Repulfus à vallo atque à porta Picininus in cadra redijtjignibus qui è fragrnentis haftarum incenfi funt, lucem, facesque miniftran-tibus. Mane vbi Sol illuxit, magnahominum, maior equorum ftrages apparuit, fœda terrç facies truncis,cruore,cadaueribus.Cernerc eratinipfis caftris ferèftemuum que-que tum peditem,tum equitem,quiin pugna non cecidiuet vulneratum,faliciorum ge mitu tabernacula rcfonare,equos,viros paftim anirnam agere,alios cæfo autcapto ami co dolere,alios aut fua,fuorumque,aut hoftium fortiter fada referre. Erant qui impe-ratorem fuum qui hoftium duces aliam ob caufam aut laudarent,aut accufarent,ncmo tarnen qui non feflum fc,arquc defatigatum diceret, tantum præteritadies laboris,3C-riimnarum^ue attulerat. Igitur node infequente Federicus,Alexanderque communi-catisconfilijs, veriti nc hoftis politisa tergo caftris, pabulationem acregreflum prohi-beret,magno filentio egrelfi,funima etiam diligentia adhibita,ne difeeflus hofti huntia returàperfugis;equis,qui grauius vulnerati erant, relidis, farcinarUmque inutili one-rc,magno itinere breui fpatio confedo ,trans Truentum, proxime Cryptasamaras fc recipiunt.Quos co die Picininus parum cum poftet afiequi,poftridie ad Truentu per-uenit,eo confilio,vtiillos infequens in earn Picenipartemjouaî nunc Marchiadicitur, bellum trafferrct.Sed retradus à Caldoris,principibusque alijs fadionis Andegauiem fis,metu Matthæi Capuani,amp; Alphonfi,Iniciquc Daualorum,qui cum Enneco Geuara ad Amonis Vaftum non exigua equitum manu æftiuabant,quorum ipfi prâèda futur! ef-fcnt,inTheatespaulôpôftrcgreditur. Reuerfo confeftim Francauilla, Bucclanicum, Villamagna, Lancianum,impclléte Tuccio Ricio,cuius magna in eo populo autoritas erat,fefe dedidere. Quibus deditis, Sarum tranfgreftus(quod intcrea Ehnecus cum fra tribus in Campaniam ad ferendam regiopem feftinaraQomnem cam regionem paucis diebus cepit. Quæque enim oppida,quiqueproceres,primatesquein Ferentanis erar, ftatim ad Picininfinuntios de deditione mifere.Arcium prçfedi poft admotatorm enta cum de auxilio defperarent,paucis poft diebus fidei Picinini fefe permittunt. Quo fa-dö,expugnatisque magno labore plcrisquecaftcllis,quæ in finibus Theatinorum erât Matthçum intra vrbem inclufit.Tum reftitutis oppidis Antonio, Caldorisque alijs quae fub Alphofo rege amiferant,ijsque cu parte copiarü relidis qui datent opera, ncquç irtcurfiones à Matthæo fierent,ipfe per finesl^elignorum in Marfos profedus eft. In id rtCreSulmonenfeSjitem IoanaCelana,amp;Petrus Cantelmus Populenfis comes,miflis oratoribus ci fe dedidere: ac paucis diebus Marfis,Pelignisque vniuerfis praeter Telia cotium captis,aut dcditis,nadus occafionem occupandi Tiburis,Romaeque potiundx, Sabinorum fines ingreftus,plurimis caftellis direptis, Silueftrum Lucinium cum mille cquitibus,peditibus fcxcentis præmifit,qui Tibur prodentibus præfto eftet. Verùm o-pcra lordani Column« cardinalis irrito incepto redijt., Nam lordanus quanquam ad-

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verfiis

DE FERDINAN. I. A L P H. F. LIBER.I

uerfus regem cum Picinino confenferatjmaluit tarnen Romano pontifici fidem féru a-re. IgiturSyluefter inPalumbariæ agrum digreiïus ( nam lacobus Sabellus Picinini partibus faueba^Latium, propinquosque vrbi agros ita vaflauit, vexauitque, vt metu, terroreque cunda compleueritjmagna etiam pecunia,per fpeciem induciarum,finiti-mis è populis coparata.Quæ res Pium pontiheem magnis diurnis,noâurnisq; itineri-bus(nam eatempeftateSenae agebat)properare Romain compulit. IntereaFrancifeus Sfortia, cum intcllexilTctparû profperè,ac pro antiqua gloria ab fais pugnatum,veteri exercitu paucis diebus reftituto,nouo etiam fcripto,ac milfo Donato,quem nouis co-pijsprçfecerat,iuflîtvtrunqueimperatoremcumomnibus copijsin Sabinamac Latium primo quoque tempore profîcifci. Qui lundis fimul exercitibus cum Antonio i i-colhomineo,quem Plus copijs fuis præfeccrat,aduerfus Sabcllum acSylueftrum bcl-um gererent. Sed quodhyems iam appetebat, expugnatis aliquot caftellis,mature in hybernaconceffereiquod etiâab hoftibus fadû eft.Nam copijs diuifis Picininus Syl-ueftrum Palumbriæjloannem Comitem amp;nbsp;Carolum Ballionem cum parte copiarum in Marfîs collocauit: ipfe Hortonem profedus,reliquos in Marrucinis,Thèatibusque diftribuit.Quoniam auté ab fapientibus traditum eft viris ,n ihil eodem ftatu,quo cft or tum permanere,quid mirum,rerum,ac locorum nomina cum çtatibus fimul immutari? Igitur ne ijs,qui vetera fequuntur, noua quoque ignora fint nomina, placet quæ nunc funr,amp;quç olim fuere appellationes regionumjin quibus à Picinino bello hoc geftum cft paucis deferibere. Aprutium vnde nomen ceperit, affirmare vix aufim: alij enim ab apris dudum putanr,quôd cum afperrimi montes,filueftriaque admodum in eo fint lo ca,apris inde frequentibus abundet: alij,qudd pars quædam cius Prçcutinorura quon dam eflet,corrupto nomine pro Præcutio Aprutium didum volunt. Sunt qui àlocorum afperitate deducanr,fadumque ex Afprutio Aprutium vclint,idque nomen mon-tanis primo locis inditum, pôft verô ab ijs quiregûvedigaliaexigercnt,paulatim pro-dudum plures fimul regiones complexum efte.Siquidem Marfos continet,qui nunc in Tallacotienfcs,Albenfes,Cclanenfes, Aquilanos, Mareriosque diftributi funt, ctfii Sabinorum hi quadam ex parte,quàm Marforum olim magis fuere. itemq; Carpfeola nos.adhæc Piceni partem quæ àTruento Aternumvfque hinc Aquilanorum môtibus, illinc Hadria continetur. Isque ager ab ijs,quæ in caregione funt, oppidis nomen acce pit,vtTeramanus,Hadrianus,Pinnéfisque. Nam quæpars maxime ieptentrioncs fpe-lt;ftat,olimquc Sabinorum fuir,ea nunc Montanea’vocatur. Pelignicum in treis olim di-uifieflent partes,quæ in piano fita eft, earn incolæ Valuam nominant,in qua Sulmo cft nobile,ac frequens oppidum,totiusque regionis emporium.Reliquç partes due,ob cœli inclemantiam ignobiles fadæ,defertæque penè à cultoribus, pabulum æftare pe-cudibus miniftrant. Quodab Aterno etSaro, id eft Pifearia, amp;nbsp;Sangro fiuminibus,ac Maiella et Codia montibus clauditur,Hadriaque alluitur,in qua funt Horto,Lancia-num acTheate,olim Marrucinorumfuir, in quibus Theates præftabanr. Quod eftà Saro Trifernum vfque Ferentani tenebanr, mous hodie quoque Ferentus dicitur.Poft quos funtDauni.Ferentanorum quondam celeberimum fuitoppidumlftonium,nunc eft Vaftumab Amone agnominatum.eftin eo tradu célébré oppidum Atifta à Pelignis per Appeninum quàin meridiem vergit,Samnites,ac Campaniam pertinoit,Vulturno fluminedirimente,quiagrumVenafranumabIfernicnfidiuidit. flæclocaSamnireso-limtenebant. Cæterùm Aprutium vniuerfum regumpræfedi in parteis diftribuunt du as.Namquodab Aternoac Marforumclauditurmontibus,idvlrcrius Aprutium appellant,quod Marrucinos,Pelignos,Fcrentanos, amp;nbsp;partem Samnitium compleéti di-ximuslhuic citeriori Aprutio nomen fecere,vtrunquc Pifcaria( vt didum eft)fluuio di-rimentc.Sed redeo vnde digreftiisfum. Ferdinandus accepta Sarnenfi cladc, cum fe Neapolimrecepifter, Phyrrum Baucium,Ennecum Geuaram, Inicum, amp;nbsp;Alphonfum Daualos,qui nuntiocladis acceptoftatimfein Campaniam conrulerant,cum equi-tibus quadringentis, et aliquot peditum cohortibus, Acerris , Robertum Vrfînum Auerfæ cum præfidio impofuit. Ipfe nunc Capuæ,nuficNeapoli agerc,rcliquias exer-citus colligere,pecuniâ quanta poftet,publicè,priuatimq; côquirerc,cquos, arma,tcla vndiq; cogere.Hoc tempore maxime cognitum cftjciuium bcneuolentiam, diuitiasq;

P

jyo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO. lOVIANIPONTANI

non eos qui ærarium illati effent, regura thcfauros effe. Nanque cqucs,mercator,opi-fcx,nobilis,ignobilis,inquilinus, etiam faccrdos ccrtatimregipecuniam maximapars fponte,papcirogati offerte,atque elargiri, alij bellatorem equum, alij mulnm clitclla-rium : erant qui thorces,loricas,arma,tela,haflas: qui pannos veftiendis militibus, qui cOria loricandis cquis, telas faciendis tabcrnaculis, nullum denique rerum genus o -mitti,quodrcficiendiscopijs,atqueinftruendismilitibusconduccret. Ifabellaregi-nanunc intemplis,nunc publicis ialocis fefeciuibusoftendcrc,præfcrreparuosli-beroSjAlphonfi nepotes dicere,qui de populo Ncapolitano tantopere effet benerne-ritus : ciucs eos effe Neapolitanos,Italici generis,af’ird ipfos genitos,altos, educates: non Gallicâpræferreinfblcntiam, non peregrines mores in vrbem illaturosxumipfo rulibcris,ac nepotibus ætaté adurosxum ijs diuitias,honores,magiftratus diftributiin partituros: cum ijs pueritiam,cum ijs adolofccntiam, cum eifdem quoque fcneâutcm exaduros :regias opes ,regni adminiftrationem in eorum arbitrio acmanu futuram. Severo quid îiam aliud curaturam,quàm vt publice, priuatimque Neapolitani populi patrociniûgerere vidcretur ?Hæc dicendo, lentes cxcipabat,excitâtes impcllebat,im-pulfesc5firmabat,ipfa magna amp;nbsp;excellens habebatur. De qua quoniam res admonet, pauca dicam: Ifabellæ pater fuit Triftanus, comes Cupertinenhs, ex Claromontia familia, quæ in Gallia vlteriore habita eft nobiliftima: mater Catarina, Ioannis Anto-nij Tarcntini, qui bellum hoc excitauit, vtroque c parente foror. Pane mortuo, loannes Antonius cam ,quæ minima natucrat, cum quatuor fororibus Lipij in Sa-lentinishabuit, atque educauit. Poftcollocatas autem fororcs, amp;nbsp;Alphonfivideri-am,auunculiopera,Alphéfo etiam cupiétc,Ferdinandonuptuitraditacft:quem pater in regno Neapolitano hçredé inftitaerat.Ipfa ftatim aprimis annis mirum pudicitiægc cétinentiæ ftudium præ le tulit,demi parca,nó tarnen alieni appetcns:formæ quantum dignitas pefeeret ftudiofa,religioni non fine fuperftitione dcdita,facilis aditu, in ref-ponfis liberamagis quàm afpera,magno animo,magno corifilio,conftans in aduerlis, Icnis in profpcris,populari clequenria,quæque nihil fidum autcompofitumpræfefer.' ret,iufti atque honefti etiam ad contentioncm colens.Quo minus autem gratitudinem exercere atque liberalitatcm poftet, mors prohibuit. Belle enim Hnito,rebus tarnen regni nondum plane cempofitis Neapolidiem obijt, cumfex iam liberos enixaeffet. Mors cius vulgo molefta,quód vicam longe vtiliftimam omnes præfertim boni arbitra-bantur. Igitur rex aliquot turmis equitum reftitutis,militibus etiam c claffe accitis,cir-citeridus Odobris Capuam mouit,acdireptisFormiculis, finitimisq; aliquot caftel-lis in deditionem acceptis, aduerfus comitem Cerretanum profedus confeftim eum । addeditionemcompulit, Carolo maiorenatu èfilijsobfidc accepte. IndcàTcrrecn fanis arccftîtus,die vue vniuerfa Caudinorum caftella rccepir, arce Aërolæ in quam mortalcs multi confugerât,circumfefta,amp; Alphonfo Daualo cum prçfidio illic relido quiobfidionipræeffct,repentequeaduerfus Francifeum comitem Cafertanum pro-fcdus,Ducentam diripit,Âlunditianum incendit, Vallem ad deditionem cogit: ac pan lo poft Francifeo dedito, Pomilianotjue recepto, Argentium circumfcdit : quo minus auté rex oppido per vim potiercrur,tempeftates prohibucrc. Nam cum brumaiam ap-pcteret,increbuere tempcftatcs,adeô vt pleraq; tabcrnacula difcinderentur,aut torre-tibus cerrepta haurircntur,qui è finitimis deuoluebantur métibus,equis,virisq; fimul immerlis, demû corruptis omnibus,militariaetiâtuguria,quç pro temporeftramentis conftrudafucranqpalfim natabant: fœdi dies,noôlcs longé foediores étant. Quod fen tiens Matthæus Exccndardus,cum etiam fperaretVrfum,quem Tarentinus Campania decedens, quadringentis cum equitibus Nolç rcliquerat, comparatis auxilijs fubfidio venturum deditionem differebat. Tandem cognita regis conftantia,inilitumq; pertina cibus animis,Ferdinandife hdei permifit. Quodidem paucis póft diebus lacobus Ga leora,quiHarpadiumcumpræftdiotenebat,fecutuscft. Nam amp;lacobusquoquead * Andegauienfes defeccrat, poft rem in Brutijs aduerfus tumultuanteis bene geftam. In terim qui in Aérolæarcecircumfcffipremebantur,cum fe vndique circumuallatosin-tclligerét,amp; fpe annonaque deficcrentur,ncquicquam ab Vrfo fubuentione tentara,amp; iamrcx cum omnibus adeffet copij s,paôti corporum iucolumitatem,arcem tradidere.

DE FE R DIN AN. P A L P H. F. LIBER IL 171 Quatradita,FcrdinanduSj quod coeli fœda visferri vitra nequiret,in Montifufculi vi-cos ibidem hybernaturus conccflit.Nam Tarentinus, loannesque Lucanis ac Campania relióta^in Hirpinos primo lefualdum^poft Vallatam Charifrasque inde in Apuliam finitimaque inloca difcefTerant.Satis enim conftatjTarentinum cum videret Ferdinan-dires proftratas, Gallumqucfîbipræfîdentem,mutato confiliojtebus fuis ita confulu-iffe, vtireliôla Campania, Ferdinandum penè circufefliim, ad erumpcndû inuitauerit: clàm etiam miflîs adIfabcllam nuntijs,quibonumeumhabere animum iuberent, rcgé que confirmarent: quippc cum ijs,qui Ioannis res folùm fpeélarent de fe capiendo confiliûinitumautfenfiflet, autpropter metum,qui eifummus inerat,fufpicatus eflcc. Per eofdem dies,acpoft labefaólatos admodû Argentij muros Robertus Sanfeuerinius cornes Calatinus,quem Francifcus è Gallia citeriore, propter fingularem uirtutem ac rei militaris difciplinâ,cum exercitu miferat, c portu Formiano foïuens,ad regem cum paucis venitzcuius aduentus non gratus modô,veriimetiâexpeôlatus régi fuintum quia vir bellicofus amp;acer, atque in viôtorijs enutritus: tum quod Francifci fororis cum effet filius,magnam popularibus fpem,maioris régi fpiritus excitauit.Huic è naui defcen-denti præfto ad lit us rex fuit,declarauitq;,quo fuæ,quo hoftium rcs in ftatu elfentjquid ilium agere veil et,quid ipfepararet,cunélafimulaperuit:amp;primo quoque tempore, vt équité in nauibusimpolito ,exercitumomnemè Formiano ac Fundanoin Baianum traducerer,ac Puteolanum agrum hortatus eft. Hæc duobus fermé annis geila.

FINISLIBRIPRIHI.

IOANNIS lOVIANI PONTANI DE

FERDINANDO PRIMO REGE NEA-

POLITANO ALPHONS'l FILIO

LIBER SECVND VS.

N IT IO infequentis anni,quifuîtraillefimus quadringentefimusfexa-gefimus primus à c h r i s t i natali die annus,RobertusSanfeuerinus, quod in parteis Andegauicfcis,defperatis Ferdinâdi rebus inuitus de-clina(ret,afpirante iam regijs rebus fortuna, cum de fe régi conciliâdo t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confilium cepifTet, clàm ad ilium mifit,qui reditum eiusin Campa-

niam inuitaret.Itaque rex circiter Idus lanuarij ex hybernis mouens in

agrum Vefuuinü magna cum parte copiarû profîcifcitur.Nec multis poft diebus Rober tus ad eum venir,ybi comunibus de rebus cum diutius cofultaifent,tandem placuit vti illecumRoberto Vrfino,amp;parteexercitus CoïTentiam maturaret,adferendum arci auxiliû,quæ indies arólius premebatur. Hi mature neccifarijs ad expeditionem com-paratis,paucis diebus magno itinere confedo,pluribus interim caftellis captis,autde-ditis, Campanianum cum ad flumen perueniftent, no longius duobus millibus paffun à ColfentiajVbi inftruólo exercitu,tantifper in acie ftetere,doncc praemilfa turma equi tu,dc aduentu fuo Francifeu Sifcarem,arcis præfedü,certiorem fecere,quifepte iam menfes inclufus tenebatur. Inde ad Caftellu Francum profeóli,partim intra oppidum, partim fub mœnia confédéré. Quo tempore Lucas etiam Sanfeuerinius affuit tribus cû peditum millibus,equitibusque fexcentis,Robcrti voluntatem fecutus. Hi confilijs prins communicatis iufferunt milites corpora curare.poftridie autem albefeente cœlo, iuflismilitibus fead pugnam parare, inftrudo agmine CoïTentiam petunt. eft ante vrbem propterBiflentum flumen locus cui nomen eft, ad Reuocatos, forum rerum venalium. Hue poftquam duces cum exercitu peruenere, inito fimul confilio, co hortati milites, vt fe prædæ magis quàmpugnæaccingcrent,decreucrunt montem occupare, quiarciaboccafuaduerfus eft. Ismons magna manu à Nicolao Antonio Caruleio tenebatur. Namque hoftes de aduentu Robertorum edodi coaifta manu feptem millium peditum è propinquis oppidis, montera occupauerant. Equités

P »

172 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I o. I o V I A N I P o N T A N I

magno impetu fado,peditem è monte facile deijciunt: qui pugnæ parum afTuetuSjVb* equitem cofertis ordinibus inferri vidit,pars abiedis armis,fuga fibi confulit: alij dum hortante Caruleio certamenineunt,in'uente equitcautcapiuntur,autvulnerantur.*nec multopoft vniuerfiin fugamverfi,montem liberum equitibus relinquunt. Quocirca duces vidoriaacceleritate fretine quod ciuibus tepus ad profpiciendum relinqucrer, ftatim è monte defcendunt. Sifcar arcis præfcdus,præmiftîs qui rem certius cxplorarét (verebatur enim ne fraude peteretur )vbi fuperata conualle,venire ad fe copias inftru-das viditjamp;vtrunque ducem,figna iniliteraqi cognouir,cohortatus vti rem impigrc ge-rerentjintra arcem eos accipit .Turn Robcrtus Vrfinû^quô fpe,animisque militem im-pleret,quod ctiam celeritatis præfidio vtendum intelligebat: Milites,inquit,in vrbe vo bis prandendum eft- Madi virtutc eftote, vallum mecum refeindite. Quo dido accen-fus miles,alius vallum refeindir, alius aggerem diruit,pars cominus pugnans munitio-nem peruadit. QuijP munitionibus pugnabant, vix prima impreftione ftiftentata, pro-iedisarmis fefefugæmandant, quibus immixtus pedes decliuem perlocûnullo vitra obfiftente, vrbem ingreditur. At ciues repentina re attoniti,non obuiam ire hofti,non arma capcre,non abieélis repagulis vrbis vias obfidere, alius domo fefe includerc,a-lius militi manu dare,plerique in tepla cófugere:mulieres,impuberes,fenes clamore, lamentatione, eiulatu ccelum implebant. Milieu irrupionibus, portarum, clauftroru-que fragore teda viæquerefonabant. Interea Vrfinus vrbis porta fccuribus c{fra(da,e-quitatu iramifir. Hie verb tota vrbe peruagatus miles, quod tunc omnino capta vrbs vi deretur,nihil reliquifacere,non profanis,nonfacris parcere,pro cuiusq; ira ac libidine res geri,rapi virgincs,matres fpoliari,pucros è parentû complexu diuelli,ludu ac mife-ratione ciuiu non domus,nó viæ,non templavacua effe, omnia demum acerb3,fœda, crudelia in vidos fieri. Inrerdum vidores ipfi, dum alius alij prædæ cupiditatevim in-fert,armain fe conucrtunt,adeo miferabilis facies direptionis erat.Capta igitur ac dire pta vrbe,cum fœdæ etiam tempeftates accidiftent,diebus aliquot miiiti ad quiete con ceflis,de communi ducum fententia placuit, produdis ex vrbe copijs, magno prius in arcem commeatu conuedo,finitima^locatentare. Itaque magna cum fiducia,maiore hoftium mctu Coffentia egreflis,Silanum ftatim deditur,inde Maitoranum ac Neoca-ftrum.Nam Centilia, Francifeusque Neocaftrenlis comes, diffifi mœnibus Maidam concefTerant. Neque itamulto póft Bilinianum per vim captum. Quæ res regionë vni-uerfam longe maiore formidine impleuit.O ppido enim in editis ac prçruptis locis fito habitatoribus frequenri, quoinermi vixmiliti patère acceftus cxiftimarctur,primo im petu expugnato, nihil ijs ducibus,nihil tali militi inuium,atquc inacceffum fore metus perfuadebat: nec aberat,quin breui maxima regionis parte in régis ditioné rédigèrent. Quod fentiens Tarentinus,confeftim lacobu Picininum è Marrucinis arcefrit,qui Robert! agros,oppidaq; ,quæ in Lucanis eftent,vaftaret.Itaq; per Samnites profedus Pi-cininus, Montemaureum admotis çneis tormentis primùm cxpugnauit;dein Caluani-cum dolo magis quam yirtute captum diripit,parua etiam aliquot caftclla,vicosq; pin rimos populatur: ferro igniq; qua iret,cunda vaftat,corrüpitq;: fuos ingenti prçda ho-ftes mctu ac pauore plurirao afticit:vt nec rex, licet miffo fads cumvalida raanu Rober to Calatino,eius cohibere impetus poflet,et Safeuerinius incepto defiftere cogerctur. Cçtcrùm illc inito cum Vrhno confilio,quo regrelTus eflet eorum formidololior, amp;ho ftem laterct,fiiperatis Brutiorum faltibus in Apuliam declinauit: magnaque ccleritate vfusjiuucnatium à Tarétino plureis iam menfes circumfeftum,atque ad vltimam necei fitatemrcdadum,comportatofrumento fame arque obfidione liberauit. Idoppi-dumtempeftate noftrafatis celebre,atque habitatoribus frequens eft.-atque vt quidam arbitrantur,Egnatiolum initio diduin, quodfortaffe dirutaEgnatia celebri quondam vrbe,in ea maris ora hta,qui ea è clade fuperfuerant, ibidem confédéré. Nam amp;nbsp;à Ba-ro, quæ nunc quoque Celebris vrbs eft, ac regionis eius caput, Barolum in eadem ora fitam vrbem,duxifle nomen opinantur. Veri tarnen eft fimile,loca ilia maritima, quo tempore mediterranea à Langobardis priraô poft veró à Normannis tenebantur,propter afliduabella,quæ aduerfus eos Conftantinopolitanis ab Imperatoribus gereban-tur,miruminmodû celebratajmaritimisq; audacomportationib. increbuifle cültori-

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus,ac

X

4

DE FERDINAN. I.ALPH. F. LIBER I I. 17^ bus,aß ciuibuSà Cæterùm veritas ipfa apud eos qui harum ferum ftudiofi funt, fn m md tencat locurn .Igitur oppidum ipfum quanquam mare liberum,ac patens habet, tame eónecompottarifrumentumnauibus po{ret,à Tarcntino omni arte curabatur. Nanl ■ finitimä coritinentis oppida cum ei parcrent,eo rem pcrduxcrat,vti corruptis quæ in az-gris eränt omnibus,prohibitisquererum comportationibus, vix tiuibus paucorum dierumcibariäfupcrelTent. RobertorumaduentuSjVt luuenatienhbus pcrneccfTari-us, fic Tränenfibus, Barolitanisquemaximègratus arque acceptus fuit, cum vidèrent regiasres paulatimrefpirare,vag4iriqueper Apuliam Ferdinand! copias: arque eo ma-gis,quödplureis iam menfes oCcùpatis ab hofte vndiquefinitimis oppidis atque itine ribuSjVixnUnfiusad eos regijs derebus peruenifiét,fainaq; omnia aduerfa diuulgaratj Roberticonfirmatis ciuium animis,communicatisque cum Francilco Baucio confilijs, • qui Andriç dux'præcrat,Canufium primo,dein Venuftam profeófi,vbi cum Mafio Bar-rcla,vrbis præfeâo,quæ de communi fententia vifa funt, compofuere paucis diebus inLucanos,irtdequein Campaniam perucnere. Qriorumaduentu cogniro Ficininus, amp;ipfe diftributis copijsfefein ApiiliamadTarcnrinum recipit,adduCta fecum Ncapo-litana Lucretia,cui ea maxime fidebat. Hæc eft ilia Lucretia,cuius per orbem terrarum amores fuere quamnotiftimi. Earn Alphonfus adamatapropter formæ, quapraeftabatj excellentiâjfuauilfimæ etiam pucllæillecebris fenex iplc delinitiis,diuitijs,opibus,au-toritaceque ira extulcrat,vt plcriquc arbitrarétur, fi Maria vita cxcefliftet,legitime vxo ris cam loco habiturum. Alphonfo mortuo, Lucretia in afeem fefe Vefiiinam cum the-fauris contuleratrquibus cum timercr,quódFerdinandutn bellis exhauftum intellige^ rct,adduci nunquam potUir,vti cius fe fidei crederet,quin etiam clam cum hofte cofen tiens,parum arnica confilia agitabat animo, mCtu, atque ambitione præccps. Interea appetente iarn Verc,Pius pontifex Maximus Antoniu fororis fuç filiö,miIle ciim equi-tibus,ac pediribusquingentis maturate ad regem iubet* Præcratijs loannes Comes vir impigeramp;ftrenuus,atque in rebus bellicis maxime exercitatus3quem nupermagnis ftipendijs,maioribus polhcitis Pontifex à Picinino diftraxcrat. Hie faltu Minianenfi impigreoccupato,acrefeiflbaggeread fegem,quiper id tempus Capuç agebat,perue nit; CQnfeftimquc aduedis ex vrbe mächinis,ac tormeris æneis,Caftcllum,quod eft ad Vulturni ripam,qua mare illabitur,oppugnarc adortus eft: quod cum aMarino Marti! no impofitis teneretur prefidijs,miles ipfe prçfidiarius campos Leborios,omneq; Cant paniam,qux cis Vulturnurn e{rer,popularionibus mfeftabar. Oppidani,quique in præ-fidio crant,diffifi moenibus,paucos poftquam oppugnati cœptum eft dies,dcditionem fecêre. Inde Antonius, loannesque Scaratum profeóti,caftellumaggrcdiuntur. Cum autem oppugnatio ipfa diflicilior eflet, quod caftellumin infula politum, Sarno flu-* minecingitur,turrimquatcrc duabus cregionebombärdis incipiunt. Eä quanquairt maxima craifitudine,biduo tarnen continentcr c[uaftata,ruinam facere cum cœpHfet, pontem ab ca parte comportât! materia extruunt,quo ftrato per ruinam rurris milites ingrefticaftcllo potirentur. Quod veriti caftellani, fefe Antonio dedidcre. Per idem tempus Marcus Antonius TorcIIus,amp; Petrus Paulus Aquilanus,altcr cum equitum turmisfex,alter cum duabus à Francifeo miffi,lundis cum Matthæo Capuano copijs plcraque oppida, quit in Pclignis, Marrucinis, Ferentanis,Præcutinisque æftate fu-pcriore ad Picininum defeccrant, facilerccup'erauere ciuiumanimis in regem incli nantibus. Quæ res Picininum ex Apuliaftatim reuocauit. Namlonganaui è Man-fredonia Turinum,mox Hortonemdelatus, auditaobfidione Loretanæarcis, quam Matthæus rccuperato oppido acriret oppugnabar,leótis cum peditibus Mofcofum proficifeitur: vbi equites,quos diuerfis è locis arceffebat expcdarc dccreuerar. Scafa-^ to dedito Ferdinadus iCidis fimul cu Antonio copijs è Capaniamouir,co confilio,vt in Apuliam profedus fegetcs,quæ maturæ in agris eirent,corruperet. Paucis tarnen diebus in oppugnando Monteforti fruftra cofumptis, per Samnium iter facicns,aliquot etiam caftellis in itinere rcceptis,cum ad Apenninum perueniffet, fubSabinianum co fedit:inde fuperato montc,cui nunc Crepicorio nomc eft,in Apuliam defeendir: pofi* tisqueadTroiam caftris,finitimos indeagros pluribus diebus vaftauit. Erat autem va-ftandi genus duplex,quod qug minus maturç erant fegetes ad cquprumpabulum:qu^

’ / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P 5

174 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. I O VIANI P ONT AN I

iam mâturæ,ad vfum hotninum fecabantur.Cum enim rei frumentarîæ labofâretur în-opia,nullaq; elTet panis in caftris copiajtriticum ahenis excoquebatur, in cibu turn pe-ditum,tum equitfi. Cumq; mortales permulti raontanis ex oppidis amp;: in ijs mercatores’ penuriafrumentiaclucri gratia venirentin caftra, adfrumentationisfama, inde miles vaftationi fadus eft intentior ob lucrum ac laborispretium. Itaqiie caftra ipfa ad mer-caturam pene conuerfa ,horreum quafi quoddam ea æftate præbuere finitimis.Extitic autcm ipfis folftitij diebus frigoris tarn atrox viSjVt necefle fucrit vinetaconcidi^acfru* giferam quanque arborem,ad ignis caftrcfis vfum: ros fane rara,atque annotatu digna propter temporis ac regionis illius naturam. Vaftatis* igitur Troiæ fubiedis campis rex indemouens, fub Vulturnium confedit, fimili euaftatione in agro Lucerino vfurus. Quo tempore aliquot etiam caftella, qua? ad radices montiumjquæque in ipfis funt in gis pofita dcditionem fecere.Quo minus autem Luceria tentata fuerit,Ioannis præfen tia obftitit,qui fatis magna equitum ac peditum manu vrbemtuebatur. Qua è re leuia quotidiepræliadiuerfis locis committebantur. Adhæc Eftenfis Hercules,qui Fogise cum præfidiopræeratjdifcurfanteis regios àliberispopulationib.prohibebat.Inderex Sandu Seuerinûpetens oppidö,infequétidie recipit. Oppidoenimegreftus Nicolaus Rofa,cuius propter opulentiam magna inter populareis eratautoritas,impetrata venia feque, amp;nbsp;oppidum régi dedidit,quàd tarnen diutius in fide baud permanfit. Dein rex ad Turrim,quæ Dragonaria dicitur,motis caftrisjtentauit Carolum Sangrium,fub cu-iusditionefinitimaerant caftella,ad deditionempellicere:profedusq; adTurrimma-iorem alloqucndi illius gratia, irrito indeincoepto redijt. Quippe cumfoluto ftatim colloquio, Carolus Luceriamadloannemprofedus,regemludibriohabucrit,arbitra tum facile ilium ad fe tradudurum.Nam Ferdinandus,quöd Honorati Fundani,fideli-flimi fibi reguli Carolus gener effet, per illius homines, quos ea de caufa ad fe accie-rat,moturum fe adolofcentis animü ratus,multis ac magnis eum promiffis per eofdem honorauerat. Sedille quanquam adolofcens ,aftu tarne inftrudus,atq; confili j dubius in initio fubblâditus eft regi,dum hacratione dies plureistereret, quibusprætcritis,re gem intelligerctfiti,atq; ardoribus exagitatü, fuis è finibus cum exercitu difceffurum. Hac deceptus fpe rex,truftraq; ab adolofcente habitus,Rhodum, quod eft oppidu ad mare fitum vniuerfo cum exercitu proficifcitur,vaftilfîmâ per planitiem,ac cultoribus vacuam,amp; arborum,atque aquarum indigam. Itaque canes, equos, iumenta cernere eratpaffim æftu exanimata cadere: pueros armigeros ex equis repente delabi,pedites, équités itinere, calore,fiti,agmendenique vniuerfum viribus iam defici: Cum iam ad aquas peruentum eft falfas, ibi verb aquarum ipfe afpedus, amp;nbsp;fontium fpecies blanda ( nam quo falfior eft,eo apparet aqua limpidior ac magis lucida)qui primi agmcn præ-ibant,eos repentegaudio,lætitiaqueaffecit. Itaque teftariacclamationibus lætitiam cum cæpifent, amp;inuentafliimina,fonteisque compertos fignificare,redditusque inde ab infequentibus clamor cum effet, vniuerfum agmenad maturandum excitauif, erexitque languentium animos. At vbi guftati cupide initio fontes falfiapparuere, repente ibi c gaudio triftitia exorta eft-.caftra tarnen haud longe pofita in campis,locis-que hortenfibus,fub Caprinum caftellum, quod propinquum cum eflet,ftatim fefe dc didit,folicitantibus qui è Marrarum familia in caftris erant, cuius familiæ proxima caftella antiqua fub ditione fuerant. Approperata à caftellanis,volentibus quidem ani-rais,pro ea qu£ illic erat copia,vina,panis,aliaque cibaria:atque eveftigio in caftra per lata,itinere atque æftu confeófos milites aliquantum refecêre, præfertimqiie hortenfia quorum non exigua in agris reperta eft copia,quippe cum maturi,immaturiquc,ac cru di pariter ac mites fœtus promifcuè abfumpti. Proceffum inde mitiora in loca, caftra-que fecundum Pantanum ftatuta. Rhodo igitur recepto, acpræter Veftas caftellis o-iïinibus,quæ in ea Gargani parte conftituta funt, refedoque paucis diebus exercitu, nodu maximoitincreconfc6lo,mancfub montcm Sandiangeli,quôd oppidumfum-mo èiugô,in quo eftpofitum,æquinodialiab exortu pclagus,ameridiefubiedos Apu liç defpcdat campos:Vriosque eos montes ab antiquis didos non temere quidâ perte dunt,inijsque Veneris celeberrimumfuiirequódamtcmplum,vniucrfo cum exercitu rex improuifus apparuit. Guius repentino aduéntu eô atrocius confternau funt ciuiû

DE FERDINAN. I. ALPH. F. LIBER IL 17^ anîmi, quod maxime tutos fefe antea arbitrati effent,montium afperitate,aquanimque inopia,acpabuli. Tentatis igituroppidanis,quo minus fefe dederentjobftititpræfidi-iimàloâne miffum.Itaque paratis ad oppugnandum neceffarijs,tertio rex die,^qua parte neque foffæab oppügnatione diftinebant, nequerupesab ingreffu detérrebant, niilitem,dilpofitis circum baliftarijs,fclopetarijsquc,quorum magnus eratin caftris nu merus, acri oppidum prælio adortus, vulncratis aut eæfis maxima è parte defenforib. cum tribus circiterhoris pro mûris pugnarum effet,comminutis,acdeieótis non femel fcalis,inftauratafxpius pugna,cohortantibusque fubindc ducibus,cieól:is è muro pro-pugnatoribus paucorum pertinaciâ,vno lîmul tempore pluribus locis miles irrupit,per quehumilioremturrim fado aditu,pcditum pars maxima ac gregariorum immiffa eft inanus,moxque effradis portis omnis multitudo ingreffa: paucis in ipfo ingreffu è prç-fidiarijs cæfis, reliqui in arcemfcfe rccepere. Direptioni huius faciès multo maxime miferabilis fuit,irritatismilitumanimis pugnæ ardore, ac multitudine omnifimul irrumpcnte,fpe prædæ incitata. Nam quod oppidum ipfum frequcns,atque oppulen-tum eflet,quodque propter fîtum maxime feGurum,atque ab hofte tutum exiftimaba-tur,pcruulgatûerat,è finitimis vrbibus,præfertim Manfredonia,lucupletiflîmosquof que ciues clanculum àfe comportatos illucthcfauros amicis,auttemplorum facerdo-tibus commendaffe. Itaque no facra,non profana ab vi, iniuriaq; tuta erant, dum oc-cultos thefauros miles exquirit. In viros ac muliercs fæuiflîma fupliciorum edebantur excmpla,maximèquefacris in çdibusfçuitum.Itaque fepulchraeruta,fpoliatadonaria, direpti loculi venerabilium reliquiarum,arç etiam fanguine fœdatæ, ac polluta adyta. Quodque mulieres,atqj imbecillior fexus eà confugerant quisq; pro libidine trahere, verberare,cædere,infantes à matrum complexudiuellere,acfololternere,raperepue-ros,violate virgincs.;nec deeffe,qui fæminaruin pudendas partes infertis digitis côtre-darent,dum gemmas,vnionesque aut prcciofum aliquid putant illic abditum.In ipfos quoque tribunos acduces tumultuatum,dum parci imbecillofexui ,ac facris imperat. Kcx Michaëlisangeli templum ftatim ingreffus, claudiilludiuber,demâdata fidelibus viris euftodia: in quo præter ciuium priuatam pecuniam æditimis commendatam, auri atque argent! facri magna vis reperta,eaque regis iuffu àferibis notata,atque àquæfto-ribus in caftra, atquein ærarium relata eft. (^am tarnen omnem parta pôft vido -ria (fie enim conceptisiuraueratverbis ) referendamintemplumfummadiligentia curauit,fingulaque reftituta funt,atque à bonis refeda artifîcibus,in ea qua fuerant an-tequam in numos conflarcntur,forma. Nec verô alienum fuerit ( quoniam in tem -pli mentioncm maxime auguftiincidimus, ad cuius antrum ab vltimis terrarum fini-bus annis fingulis plurimi mortales foluendis votis accedunt)de eius initijs quæque ab antiquis autoribus habeo comperta,pauca pro mco inftituto referre. Eft natiua fpecuS durimmo cfaxo,inquam multis gradibus,cçtcrùm no lato adinodum aditu defeedirur, Ipecularibus quibufdam lumen præbentibus. Veftit earn parte fuperiore,qua natiua i-pfa quidem aeperrimofateftudo eft,è quercu vaftaproceritate,lucus mûris tarnen cir-cundatus,pecori ne qua pateat ingreffus. Ante veto quam defeenderein antrum inci-pias, scdificia extant manu fada elaborato è lapide. Vbi verb antrum in imum defeen-deris,qua fpecus diffunditur, mira animum religio fubit,Ioco ipfo fubobfcuro,et horrido, folaque natura conftituto.Admonent religionis tabcllæ,votaque paffim fufpenfa titulos indicantia.Vbi verb arç admotis ad numinis procumbes ftatuam,ioco foloamp; ab hominumacceffu femoto,repenteinhorrefcittacitometu animus,atquein diuina-rum tanrùm return cogitationem verfus, in preces, fupliciaque effunditur. Augent venerationem aliç item arç,nullo fuumptu, nullo artificio fadç, quibus natura ipfa vi-detur locum ftatuiffe.Cur autera Michaeli potilfimum dedicata fpecus fuerit,hæc à ma ioribus tradita comperio : annos quidem fupra nonigetos,atque amplius repetita:qua quidem tempeftate Heruli,Gotti,bârbaræquealiæ quædam genres perltaliambaccha bantur,Garganum quédam,ciuem Sipontinum,cuius prægrandc armentum Gargano pafeeretur in monte,a quo et ille nomen duxiffet,cum armentalem tauru,qui oberra-uctat per fyluas,fuis cum paftoribus quæritaret,inuentum tandem eum ad cius,de qua lt;lidum eft, fpeluncæ oftium pafeentem aniraaduertiffe ; itaque ira percitura, conten -

176 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• I o. to V I A N I P o N T A N I

to arcUjfumtnts in ilium viribus fagittàm cmif fie,camque vbi tauri tcrgus attigificr,rc tro flcxam c vcftigio,rccuriiataqne fpicüli acic fagittatorcm petÿlTe.Quæ res inter pa-ftores in religionem cum efletverfa, turn Garganiim rem hanc facerdoti expofiturura Lauren tium adijfre,probatiâîmæ vitç antiftitcm: ibi ilium re cognitajfaâique admiration e dult;âum,dierumrriumieiunioindiâo5multis etiam adhibitis precibus Deum eP fe conf'ulendum, Gargano refpondiiïe. Itaqueabrolutoieiunio,refacraritcfada,no ûu dnrmicndLaurentio aftitifTe Michaélem angclorum principcm adinonentcm his verbist Mea opcrajac Dci iuflii faôtum Laurenti,qui zaurum indicem elfe voluerim ba filicaï huius^quam mihi ad inhabitandum cum homihibus in terris paraui: hæc mea eft bafilica^meum hoc facrariumapudmortales futurum.Enuntiahæc ciuibus,vtmonentc me,pcf teintelliganteainfpelunca^ijsinadytis aboliturum efle me mortalium pcc-catâ,qui ad cam confugerinc. Quo accepte oraculo^antiftes fomno excitus, vbi Deo grarias egifl'ct,re populo indicara,fumma ciuîum cum freqüentia venerabundus,indi-dis fuplicationibuSjpontih'cis habitu amiô'tus,afcenfo monte ad fpeluncaprocedittfa-craque ibidem peradarc,non tarnen vt ingredi antrum aufus effet quifquam, multis cum precibusjdccantâtis rite diuinis laudibusj Deogratiascgit,nomcnque Michaê-lis per omneis laudes celebratum.Riteque rebus his peradis,Sipontum redijt,magna ciuium lætitia,ingcntiquevrbis vniuerfæ gaudio. Nec verômultis pôft diebus,neapo lltanorum cxercirus,quoi um opes proÉigatis Beneuétanorum rebus abundè turn pollentes crantySipontum obfedit. Igitur folicito de populo fuo antiftiti, poft indidum dt • crum trium ieiunium, quo triduo fucrant etiam indutiæ ab hofte impetratæ, aftititrur-fusdormienti Michacl,adn'iOncns,amp;piè5amp;ritèfadum^qiiodperieiuniumacprecesà Deo auxilium imploraftcc: Michaélem fe angelorum principcm,iuffu Dei ilia diccre, imperarcquevtiinfequentidic dequarta horapopulus vniucrfus armacaperct,in ho ftemq; repente irruerct,fc ipfutn armatumin acieciuibüs affuturum. Hæcigitur populo tuoexperrcdusdillerc,acbono animo effe iube.Horaigiturdidaarmatus arque ad pugnam inftrudus ciuis hoftem negligentius agente improuifum inuadit,fundit,fugar, validis adeô repente exortis proccilis, lummoq; é montis iugo prorumpentibus terrî-fico impetu fulminibus,vti maxime fœda tépeftatis vi,ac fulgurû fexcenti exhofte exa-nimatireferantur. Fugàtis igitur,acCæhshoftibuSjftcris Deo Optimo Maximo ac Mi chaëli rite fadis, cum antiftcs decreuilfet fpeluncam iplam ( vtimoris eft, Chriftiani-queritus)dcdicare,Gclafiumque pontiheem Maximû,per id tempus Sorade agente de cadedicationeconfuluiftét,aftititilli tertio Michael, inquiens: Mihiegomet nulla adhibitahominum aut arte,autopera vacuum feci hocfaxum : mihi egometdefcrtum humanocultu môtem dextrahaefubaperui, mea ego in lapide hocveftigiainfîxi: mild ego iplcmetædemhancftatuijfàcrarium feci,bâfilicam dedicaui. Quæcunq; igiturah hacæde,bafilica,facrariohumanadedicatio abfit,ritusqueomnis abeftohumanus.Mi chaél ego fum, qui hoc excauato faxo,hoc antro, hoc habitaculo, his afiiduc mananti-bus ftillis abluturus fum, ac dclerurus mcam ad aram confugientium mortalium errata. Ageexpergifeitor facerdos, ciuibusque hæc tuis difterito,cumquci)s firnulrcm di-uinam illic facito,mcquc adelTc antro meo,facrario meo,meçque bafilicæ,tuque popu lusque tuus, mortales denique omnes placatum,arque propitium fciunto. Inde igitur angelo antrum Michaeli dedicatû,fpoliando tcmplo rcgeni(erli çrarij premebaturan-guftijs)magis tarnen illud compulit,quôd comperrum haberet loannem poft luum fta tim ipfius difeeffum cunda direpturum. Nam amp;nbsp;ille grauiore etiam rei pccuniariæ la-borabatinopia,amp;ipfedecreueratvrbem habitatorib.vacua,ac fine vllo prçfidio relin-quere.Nam amp;nbsp;arx àloânc tenebatur,necprohiber! poterat quo minus quotidiana prç-fidianodu prçfcrtim immiiterentur. Adhæc fama crat Picininum aduentarc àloanne partterTarentinoq; accerfirum.Itaqueneillicincluderetur veritus,defcendcrequam-primîiè monte ftatuir,Cum prçfertim exercitus preda omnis generis effetonuftus: prç-terita^ue Manfredonia,quæ prefidio tenebatur,caftris ad Sipontum pofitis prædaquc vniueria tutum in locum comportata ,quietem miliri arque iumentis dédit. Quo tempore ingentis multitudinis armentali præda male cuftodita,arque ab latronibus nodu abada J infequenti die,maximaè parte eques,qui Fogiæcrat,eapotitus eft. Cum au-tem ab-

DE FERDINAN. I. ALPH.E. LIBER I L 177 lem ab Sipönto dirutajSe folo æquata vrbe,duplex effet via,altera p er Fogienfiiim,auc Afculanorum fines reuertendi in Hirpinos, aut Samnium,altera per oram maritimain Barolum,aeTranum petendi:dum hçc partem in vtranq; agitantur,falfo nûtiatur,quod pôft cognitum eft,confediffe Picininumin Lucerinorum finibus,ac tantum non cuin Ioanneamp; Hercule,qui Fogiæ præfîdebat,lundis fimulcopijs adeffe. Itaquecommu-niducumfententia dccernitur,Barolum petendum,motisqueintempcfta node ca-ftris,pcr oram maritimam,prope Aufidummetatuseftrcx. Diequæinfecutaeft,ca-ftra trans amnem vetercsad Cannas polira, infignem clade quondam Romana vi-cum,nunc habitatoribus omnio vacuum, inde præda eft omnis Barolum perlata.Quo c loco paucos poft dies cum tranfire in Samninm decreuiffet,ct ram fub auroram ali-quantum fpatij Canufium verfus profedus effet cum vniuerfis copijs, renunciatur ab exploratoribus, ac leuis armaturæ equitibus, qui agmcn præcedebant, hoftem inftru-dum,paratumque ftarein acie:quoeximprouifo agmenadoriarur fub farcinis impe-ditum. Hoc nuntio accepto, rex magno iilentio rétro vertere agmen iubet, maximè-que repentinus, arque in expedatus Barolum petit: ac fecundum foffas,partim in hor tis, paîtirn facris in ædibus,quæ funt extra vrbis mœnia,excrcitum collocat: tantus ad-iientantis hoftis terror duces partiter militesque inuaferat, cum tandem compertum fuerit agmen fuiffeceruorum compafcentium, quorum in earegione belli præfertim tempore maxima eft copia. Hi fub matutinum tempus paftui dediti fparfim cum erra-rent,vbi exploratores fenfcre equites,in vnum coadi dubia iam lucefpeciem prçbue-rehoftilis agminis. Caftris igiturhuncin modum ad Barolum difpofitis ,interim dura prædavenditur,quod nouus ex ære numus iadabatur,amp; Borolitani autore Barnaba Marra nouum æs afpernabantur, reijciebantque illius vfum, coaótus eft rex fufo argento, arque in numum conflato, ex ea pecunia pendere militi ftipendiiimquot;. Fama etiam tenet lacobum Caldoram,folertiffimum ætatis fuæ impcratorem,ducentem per Apuliam peditum atque equirum non exiguas copias,eadcm fpecie deceptum.Itaque amp;nbsp;conclamatum fuiffe ad anna, amp;nbsp;inftrudo cum exercitu ftctiffe cum in âcie hoftera expedante: nec nifi aliquot poft boras cognitum,errantem in paftu maxime ingentera ceruorum gregem effe. Quo fadum eft, vti Picininus iundis fimul copijs,ilium intra vrbem pene in cluferitSuntqui regem criminentur,defediffe illic ob aiUores rum vete res,rum nouos: quibus delinitus magis ipfe curauerit, qua ratione amoribus indulge-ret,quàmquibus arribus hortem fallerer. Quod ni è Macedonia Georgius Caftriotus cognoracnto Scander, vir fortis,amp; multis rebus aduerfusTurcas ftrenuè geftis clarus, cum claffe repente apparauiffet,tuturum erar,vt rex aut mari fugam turpirer inde arri-pcret,aut tentara pugna,in poftremafeq; et res fuas pericula conijceret. Cuius aduetu cxpolitisin côtinentem circiterfeptingentis equitibus,lcdilfima virorii manu,cum ali quo pcditu numero, Andria prçterita hoftes iter auertere.De hoc igitur viro pauca di-cam,amp; propter eximiam ac raram eius animi virtutem, amp;nbsp;propter infignem etiam gra-titudinem. Georgij maiores in Macedonia late magnum imperium tenuere. Verùm AmorathoTurcarum Imperatore Grædam vaftante vniuerfam, Georgius admodura adolcfcens à patre,quo res fuas in pace tueretur,miffus eft ad ilium obfes:in cuius ex-peditionibus ea vin fuit virtus,vti propter liberalitatem,ac fortitudinem agnominatuS . fit Scander,quo nomine à Turcis Alexander dicitur: vndchodie,quænoftralingua A-lexandria,ca Turcica eft Scänderia. Poft vbi paterno fucceffit imperio,atque ab Maho meto, Amorathifili,o,fummis oppugnaretur viribus, Alphófus Ferdinand! pater pecü ni)s,militaribusquc præfidijs amiciffimè cum iuuit: diutiusque ipfe feque resque fuas pluribus prælijs fortiter adminiftraris, Alphonfi opera, auxilioque tutatus cft. Igitur eomorruo, vbifcnfit Fcrdinanduin in Apuliagrauitcr ab hofte premi, Condudis mcrcedealiquot nauibus, decreuit amp;nbsp;animi gratitudinem, amp;nbsp;fortitudinem fimul te-ftari fuam,impofitoque in nauibus milite,ad regé in Apuliam tranfijt.Huius igitur nomen atque aduentus non hoftem modó,eiusqueturbauit cófilia, verùm Italiam omné opinionis fuæ fama implcuit. Vir militari difciplina,corporisq; atque animi viribus x-què clarus ac rebus geftis,apud amicum atque hoftem maxime inclytus in ore omnium verfabatur. Quod fi Marinus Martianus (vt ad incçptum regrediar ) cum ea quara

’78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. I o V I A N I P O NT AN I

habebat manu equitû ac peditum, in agrum tunc fe Campanum contuliiTet, cum No-læ Vrfus eflctjrcsque Neapolitanas infeftiflîmè vexaret5aut in Hirpinos,quorum vtrun que facere tuto poterat, haudquaquam Ferdinando in Samniuin reditus apt in Gam-paniam peridtemporis patuifTctjfine maximo rerum ac vitæ diferimine. Verùm Mar-tianus fummæ return parum confulens, dum finitimis quibufdam Sidicinorum oppu-gnandi caftellis tempus terit,regem ipfum ad regrediendum pellexit. Qui rebus Apu-liæ Georgio commendatisjcum Alexander Sfortiae Pelignis, Marrucinisque,vbi Sulmonem,aliaquc oppida per multa recuperaueratjquæ anno fuperiore ad Andega-uienfem defecerant,arege euocatus, Samnitum inugris habere caftra nuntiaretur, amp;nbsp;Robertus Vrfinus plures iam dies fuis cum copijs ad Montéleonem, ipfisque in Apu-liæfaucibusconfedilTet,magnoitincre node dicque confedo, Vthnoprimüm^pöft Alexandro fefe coniunxit: communicatisque deinde confilijs Flumarim circumfidet: conuedisque à Campania tormentis xneis^pluribus diebus concuffis moenibus oppi-danos ad deditionem cogunr. Quorum exemplum finitimaquoque caftella fecuta funt. IndeinCampaniamventum, hyemeiamappetentCjacviriSj equisque tolerate vlterius laboremnequeuntibus,Sfortianopræcipuc équité propter anni afperi'tatein imperia detredante. Cum etiam Vrfus Ncapolitanos,arque Auerfanos agros afliduis excurfionibus indies magis ac magis affligeret,marique ab loanne Torclla, qui Aena xiam obtinebat,tuti nihil prorfus cifet: interhæc Bartholomæus CardinaliSjqui geréte bellum in Apulia Ferdinando, Beneuenti Pontiheias res curabat,per hdelem homine cumVrfo egit,vti Pij opera ad Ferdinandumtranfiret. Nam amp;nbsp;Pontifici Maximo rem abunde gratam facerct,amp; rebus fuis perquam opportune confultum iret. Cui cum h^e-reditario iure Nola debcrctur,quam tunc precario teneret, hanc eflfe viam recuperadç illius,perfuadere fumino ei Rudio conabatur. At Vrfus, qui paternis puer atque auitis exutus bonis fuerat,eiedusque patrimonio,tanta hanc occaiioncm nadus, cum intel-ligetet loannem Antoniumannis,morboqucaggrauatum iam,itabellumgerere,vc quianimi,conhlijqueinccrtus in diuerfum traheretur, decreuit oblatam occafionem fruftralabi non lincre. Itaque rebus fic compofitis,vti Nola, Laurum,Atripaldum,Fori num, Afculum,cumagris,hnibus,ciuibusqueipfi,liberisque,acpofteris dominanda traderentut aFerdinando:quarum return omnium Pontifex fideiuffor effet.'Vrfus Nea polim ad regem profedus,iurauir de mote Neapolitanorum regum in eius verba. Ritus veroiurandi,verborumque huiufmodi eft formula. Sedet rex médius regia in fella editiore loco conftituta. Aflident iuxta primi ordinis opti4nates,ac proceres. Stant inde purpuratorum frequentes ordines loco quisque fuo:rcgisad pedes,genibus innites àdextraprocumbitparte epiftolarum magiRer,qui nuc Secrctarius diciturdinillra an-tiftes,euangeliorumlibros regio in finu adftratos tenens. Horum médius genibus amp;nbsp;ipfe ille innifus procumbit, qui in verba iurat,vtraque manu libris adapertis impofita. Ibi epiftolarum magifter verba præit: quæ iuraturus in verba fequitur.Igitur pofteaqua Vrfus regios adpedes prouolutus,palmam in codice vtranque expanfam Ratuit,tu ma-gilterpræire verba hæccœpit,Vrfusqucca eft fecutus: Vrfus ego Vrfinus, Nolæ amp;Atri paldi comes, Afculi,Lauri, ac Forini dominus, illorumqueamp; agroru, amp;finium,ciuium atque popularium,tibi Ferdinando regi,liberisq;,fucceftoribustp in regno Neapolita-no tuis polliceor,promitto,fpondeo proliberis fuccefforibusque in hilce item vrbibus oppidis,agris,finibusque meis,fidelein meq; illosq; vtique futuros,tuisq; illorumq; im perijs vbique,meq;,illostp parituros,atquc imperata faóturos, cum hifee vrbibus, op-pidis,agris,finibus,popularibusque perpétua cum conftantiaamp;fide.Siquid veroaduer fus téuc,illosûe parari fraudis,doliùe,infidiarumûe,audicro, fciero,côpertumùe, figni ficatumûe habuerOjindicaturum illud è veftigio,ac faclutû palam tibiq;,illisq; : officia demum obiturum,mcq;,illosque omnia domi, forisq;, pace bellóque aduerfum quof-cunque,ac pro imperio quæ probi,amp; fidelis fubiefti iurc,legc,natura,obcundaac prç-ftanda funt régi. Deumque his Optimum Maximum tefteminuoco,perq5 facrofanóta hæc Euangelia fciens,volens,libensque verbis conceptis into. Atque his didis,manus ipfe è libris fuftulit. Turn rex Vrfimanus vtriufq; digitis pollicibus apprehenfis fuosq; intra pollices ijs infcrtis,deuinxit illos fuis,ftatuitq; fiiper Euangclia.Hic rurfum Vrfus

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magiftro

DE FERDINAN. I.ALPH. R LIBER I I. 179 magiftro præcunte verba. Ego me, inquit,cum libcris, fucceflbribusque mcis, Ferdi-nandi regis mei,domini meijiiberorumjac fucceflbrum eius,Ligium hominem ftatiio, dedicoque,eumque mehîc fifto. Hire ter vbidixir, regios ofculatus eft pollices, rexq» orefuoilliusosexcepit, moxque comiter appellatumdimifit.Hic eft vfitatus iurandi mos in verbaregum Neapolitanorum : quique Ligios illorum fe faciunt, ipfura hune feruant: didi inde Ligij,quôd ligatis reges pollicibus,illos fidci,imperijsq; fie fuis vin-cianr,atq; obnoxio ftatuant. Ex carempeftate Ferdinandus Vrfi opera forti, fideliq; in maximis quibusque vfus eft rebus^quippe qui effet magno ingenio, eonftanti animo, fida amicitia,maturis eonfilijs,integra voluntatc,manupromptus,atq; in certaminibus felixjin confulendocaurus,in deliberando minime tcmerarius,quiq; nihil prorfus fidi habcret,atquc vt maximè impigcr,fic ipfe parum omnino ambitiofus erat.Regis igitur aduentusNeapolitanis ciuibus maximègratus,atquc expedatus fuitfummaq: gaudij, aelætitiæcxaduentueiusdeelaratio apparuit. Is poftquam per aliquot dies ciuibus atque amicis dedit opera,conuerfus inde ad res bellicas,quôd ab loanne Torella,qui Ifclam oppidûjAcnariamq; tenebatinfulam,multamariin prohibendis atq; abigendis commeatibus indigné patrabantur,decreuitoccupata infulaeum intra oppidum inclii derc,atq; àftatione triremes arceremunitionibus adoram maritimam eredis.Acccde-bat huic malo, quôd arx,cui ab ouo eft agnomen, à Gallis tenebatur, pecunia tradita loanni lunceho, qui ei fub Alphonfo præfuerat. Eaarxcircirerquingcntos paflusab Neapoli exefo,amp;arduo in fcopulopolita,iada molecontinenriiungirur. Ab hacad Ifclam arce quotidianæ triremiû,nauigiorumquc aliorü traiediones fiebant,ae tranquii-lo tempore mare hincmagis magisque infcRum reddebatur nauiganribus. Demandata igitur re Alcxandro Sfortiç,ahjsque fortibus ac hdclib.viris,cçiàq; in conrinenti ma teria,eaqucnauibus cóportata,capta primo congrcfl'uàmilitibus quidelcenfioncm fe cerant,infula,collocatisque opportune loco præfidijs, munitiones caftrorum inmo-rem eriguntur:quibus perfedis,railites intra vallum collocantur, difpofitis per oppor-tiina loca diueiii generis tormentis æneis,quibus prçcipuè nauium infeftaretur ftatio. Ifcla opp idum edito atque adefo in monte litum,mari olim vndique cingebatur,nunc molciaèta, fatislongo tradu infulæ coniungitur.Mons ipfe breui admodumà Pro-chytafretodirimitur:indccircumadefis rupibus ab meridie occafTuque marelînua-tur jftationemque efficit, qua parte poRipfam molera infula procuruato in linum mari abluitur: ftatioipfafub Eurisac Notis maleomninotutaàfludibus. Adipfumau-tem oppidum acceffus eft peraccliuis maximaque è parte laxo cæfo atque excaua-tarupe manufaólus. Munitiones igitur itaeredæ funt,vti tormentis æneis, amp;nbsp;offen-fitari nauium ftatio, amp;nbsp;oppidi porta,finitimæque illi quaffari ædes poflent. Militibus itaqueintramunitiones collocatis, conuedoquemultorum menfium commeatu, amp;nbsp;oppidani intra muros cocrcebantur,amp; repellebantur à litore triremes, ne in infulam ab ea parte defeenfionem tutô faccrent. Quocirca acria perfæpe excitabantur certa-mina,dumpcrgradus quafiqnofdam ferro in rupe cxcauatos demiffisin marerefti-bus, clafiiarij milites ijs except! fubfidium oppidanis ferunt. Quæ obfidio eo fuit gra uioratquecontentior, quodfuprabienniumdurauit,amp; Carolus Torellæfrater,quatuor cum triremibus,aliquotque biremibus,atque exploratorijs nauigijs,itemq; oncra rijs nauibus,qua5 ccperat,prædam omnis generis in oppidum conuedabat : vnde an-nona, ftipendiumque militi, ac popularibus affatim fubminiftrabatur. Quo tempore Torellaarcem Oui,dc quadiximus,fpoliauit,multa amp;diti fupclledile, quæiliicalfer-uabatur,corpust|ue Alphonfi régis ibidem in loculis cuftoditum,triremibus ad fe tran flulit. Cauerat cuira Alphonfus moriens,vti de more aliorum Aragoniæ regü in Hifpa niam Tarroconenfcm,ad ædem Populeti fepeliendus veheretur: eamq; obrc in arce, vbi dié obijt,loculis pie,rcligiofecp feruabatur.Parta tarnen vidoria Ferdinandus locii los ipfos eâdem in arcem referendos curauit, in quahodie quoep feruantur.- amp;nbsp;ob reru geftarum memoriam, à magnis amp;nbsp;claris viris freepenter duifuntur, amp;falutantiir. Hoc in bello, rerumepe bellicarum varietate, amp;nbsp;cafibus cognitum eft, Hifpanos plerofque qui oppidis aut arcibus præfcdi effent,Ferdinando paru fideles fuiffetfeu quôd tacitis ipfi confilijsloâni cius patruo regnû afferercntjfeu quôd indignû ducerent Ferdinau-

10. rOVIANI PONTANI

dum Alphonfo fuccedere,quem alij incefto coitu è Catarina, Errici fratris vxore fufce* ptum ab Alphonfo putarent: alij fuppofititium,neque ex Vilardona Carlina, quæ mater eins dicerctur,geriitum,fed fuppofitum ab ea,autore Gulielmo Corelia,quem Al-phonfus honoribus, titulisque mirificè euexifTer, procreatumque ex homine ignobili, vtquealij muflitarenr,furore calceario: vtvero alij ex homine Mahometanæ religio nis,quales Valentini plerique funt agricolæ,atque opifices: quæ quidein,aiiaqueab il-lis,quiFcrdinandum profequebanturodio, palamindignequeiaólabantur. In quibus tres præcipuè vifi funt maxime improbi,atque ob infignem perhdiam dcteftabiles,Ioa-nes hic Torella,quem Alphonfus,quöd Antoniæ vi’r érat,quam è fororibus Lucretia v-nicè amalTetjillius gratia Ifclæ modération! fubftitucratjpræfeceratq; arci.Petrus Mon draconius alter, cui ab Alphonfo arcis Metalonij amp;nbsp;oppidi adminihrario permifla fue-rat. Tertius,Ioannes Antonius Fofcianus,cui Tranenfis arcis erat cuftodiademandata-Verùm hi duo clanculum cum hofte confenferant. AtTorella bellum aperte gefîit’ad-uerfus Ferdinandüm,Ioannemque ad fe confugicntem,amiira continente terra amp;nbsp;accc pit,amp; armis opeque fouit,iuuitque.Vrfo igitur dedito Daniel quoque,qui Sarni,Forini lt;^ue imperitabat,metu perterritus,amp; ipfe haud multis pôft diebus deditionem fecit. Quodque Sarnenfis arx à Tarentini præfeôto cum præfidio tenebatur, occultisqi mi-litum qui arcé tuebantur,latrocinijs,regio infeftaretur,aliquot poll menfes coadus eft rexadmotisbombardis,illamexpugnare.Itaque coneuflaamp;dirutaturri,quæ ab vH'a nomenhabet,eftque ante arcem ftatuta,veritus prçfe(ftus,ne ea capta,fame intus confi ceretunfefe ea códitione dedidit, vtmilttibus, qui cü eo erant, cum veftimentis libère abire permitteretur.Illud in hac expugnationerarum, atque admirandum, quod cum immenfæ magnitudinis aeneum tormentu fubuehi in fummum atq; arduum nequieret iugum,inplano,remotiusquealiquanto à montis tradicibus collocatum, indeturrim ipfam concuffit,labefccitque fpatio ad mille aeris paflüs interieófo. Interim etiam Ro-bertusSanfeueriniusSalernûlaceirebat,interclufisitineribus,nequàin vrbem deferri comeatus poffet: hac enim vrbe recuperata, ColTentiam adufque ferc liber à Neapolt permittebatur acceifus. Hçc à Ferdinado dum gcruntur,poftreditum ex Apulia in Ca-paniä,Iacobus interea Picininus prçterita vt diximus,Andria,Ioannis Anronij iulfu Lu eanorum montanapopulatur,diripitque: profedusque Aquamviuam verfus, quod c-ratFrancifciBaucij Andrienfis ducis oppidum,illudæneis tormentis aliquot dies con-cufrum,dum fub fpecie deditionis eines ad colloquium, amp;pa6fionisfpem trahir, dolo magis,quam virtute militum capir,diripitque: nihilque crudelc,foedum, abominandu inviros,mulieres,impuberes omiflhmündelocupletato exercitu,in fines Tranenfium regreffus, vrbemobfidet,agrumque Andrienfem aftiduis excurfionibus vexat. Quo tempore cum Georgio Caftrioro, quiBarolum tutabatur, fæpius certatum eft, diuerfo pugnæ genere: cum Italic! équités ftatariæ magis pugnæ fint aftueti, propter armorum grauitatem: contra Macedones è Turcarum difeiplina vagi procurfantesque,rarô con-gredianturftantes.Itaque plerisquein côgrefiîonibus Georgiushoftem ludificatus eft. CçterùmTranenfisobfidio diuturnior fuir, quôd vrbs erategregiemunira, nobüitas-que Tarentini ferre imperium nolebanmuris tandem,qua parte infirmiores erant, folo sequatiSjCum àrege nullum etiam fperareturfubfidium, famesque vrgeret ,Tarentino feciues longiorempoft obfidionem dediderc. Arx incolumis régi manfit.Nam Georgius cum intclligeret Fofeianum arcis profeefum cum Tarentino C(')fenfifle,fub fpecié colloquij extra arcem accitum,cepit ilium. Caprus igitur arcem Georgio tradiiuflîr, paôfione libertatis. Itaque Picininus ad arcis oppugnationem conuerfus, qua mari no abluitur,valloillâacfofracinxit:neueinfcrricomeatusin eâpofTetdifpofirisp orâ ma ritimâbiremib.fingulari diligentia cauendü curabat.Quo elfedû eft ob fumma cibario rû inopiâ,vt qui arcé defenfitabant ad famé redadi fint. Porté accidit,vti Venetç claflis præfedus fecundum Tranenfem oram vêla faceret, quo tempore nauigia quædam fru niento grauida à Ferdinando mifra,vento ad arcé ferrentur,quç Picinini biremes ado-riri iam parabant.Itaque quod ip'fe duceret de dignitate id reipublicç Venetorum efte, fpcciem exibuit, fe haudquaquam pafturumfuos anteoculos vim nauigijs Venetico in finu inferri.Quod verit! quibiremes moderabantur,abftinucreà vi inferenda. Iraq;

delata

DE FERDINAN. I. ' A L P H. F. LIBER I L i8i delata ad arcem,magnam fruméti viiri expofuere in litore. Qua è re aLkta eft Picinino fpes eius potiundæ. Ned vero hac præfcrtim in parte haud alienû à me fucrit,aut ingra-tum leôtoriexplicate,quibüs nuncnominitgt;uSrégionese^dicantur,ih quibushæcà Picinino gefta funt: ne qui vetera tantum nofcitanr,noua ignorent nomina: qui verô re centia tenent,ijs prifca ne fint omnino incognita.Apuliæ igitur pars ea,quæ eft ab Fré-tone flumine,quod hodie Fortorium eft,ad Aufidi ripas,fua rtunc appellatione eft Ca-pitinata,qu3eNormannorü prius,ac GræcOrum temporibus fuerat Catapaniata, quôd lt;nbsp;qui eius moderationi eflet Imperatore ab Conftantinopolitano præpofîtus, diceretur Græco nomine Catapanus : quàe vox contradis atque immutatis literis recentioribus verfa eft in Càpitinatam: quique Catapartus fuerat in Cap itanium. Quæ verô Calabriç pars olim fuit,in qua Tarentum, Brundufium,acSaIeritinorum maritima eft ora,ea ab Hydrunto oppido ad quod eft ab Macedonia,EpirOque quàmbreuiflima adnauigatio, Hydruntina hodie terra dicitur. At qui eft ab Àufido tradus ad Calabriæ,hoc eft Hyd-runtinæ fines terræ,quo in traólu funt ad mare pofita Barolum,Tranum,Vigiliæ,MeIfi-da,Iuuenatium,Barum,Polygnanum,Monôpolis. Ab v*be Baro,quç caput olim regio nis fuit,Barenfis vocitata eft terra,regiorum quçftorum conftitutioneac iufiu.Pofteain montana loca,quæque olim fuere illinc LuGaniæ,hinc Apuliæ, ijfdem illis temporibus vocari coeptaBafilicata:cuius regionis cóplura caftella fuere à Picinino direpta agcrq; ferè omnis fruge,pecoreque fpoliatus. Cæterùm hæc ipfa appcllatio vnde potiflimum duóla fitjiure anceps eft,ac dubium. Surft enim qui exiftiment, hand fatis tarnen eertis autoribuSjConftantinopolitano olim ab imperatore regionem earn filiæ ac genero tra ditam dotis nomine. Veriautem alijs videtur efie fimilius,aBafilio quodam fortiflimo viro dilt;ftam,qui per illa tempora loca ea tenuerit, deque regione ipfa, traótuque omni Salentino Græcos induftria fua pepulcrit,atque Pœnos. Verùm nos quæftionem hanc pofteris melius inquirendam relmquimus. Hæc dum in Apulia, Campania, Samnio-que geruntur, Baptifta Grimaldus in Brutios à loanrie miftus, qui regioni præeirer,co-gnito Robertorum aduentu,dum copias colligit,paucis poft captam Coflcntiam horis cum præfidio affuit,cognitaque eius direptione,retro ftatim mouit. Poft Robertorum autem difcefiiim(pleraque enim oppida ab illis capta ftatim ad Andegauienfem redie re) Silani hyemauit. Antonius verô Centilia cum Erricheda vxore apud Hypficron dû defidet,feque parem Robertis defperat,arceifitus ab Loifio Arenate,qui mortuo pâtre ipfe è côcubina genitus,nouerca capta, Arenas,agrumque eius occupare omnem para bat,preftôilli aftuit.Ineunte igitur Vere,comparatis atq; inftrudis exercitibus,de com-murfifcntentiainplanitiem,quam Gratis amnismediamfecat,fimul vterque conue-niunt. Baptifta prior per Agelliac Petræmalæfines,montemquequiinteriacct Caru-leios profedus, inde in planitiem peruenit, necmultos poft dies Antonius cum Alpho fo fratre eodem proficifcitur,biduoque póft Loifius Caracciolus Neocaftrenfis comes côdem quoque cum acccfiifiet,placuit,iundis fimul copijs,c3fträad fyluam transferre Tabulariam,quæ fecundum amnis ripas diiftinditur.Hoc cognito Lucas Sanfeuerinius qui cum præfidio partim Coflentiç,finitimis partimin oppidis hyemauerat,equitatum vndiq; fuumexhybernis euocatum, Lucios ad fe venire Silarrf per monté iubet. Quod hoftes vbifenfere,ingentiagreftium manti Colfentinis è viels coada, qua Silæ egref-fus eflet fyluam longo fpatio cædunt,ftratisq;, atque obfeptis ingentis proceritatis ar-boribus,tranfitum impediunt,comparataque finitimis è locis magna amatorum manu, nec minore paftorum omnis generis fuperiora occupant,ibique infidias ftruunt. Equi-tatus igitur lyluam ingrefliis, nullo fecum peditatu dudo,ipfe fecurus, atque infidiaru ignarus,vbi longius progreflLis,egreflum impeditum,atque obfeptum confpicatur,có filij incertus, atque confternatus animo tum verô in infidias delatum feintelligindum-que aliudalij confilium fequendû cenfent,repentèmaximis fublatis clamoribus agre-ftes immixti paftoribus,fiiperioribus è locis magno impetu illati,equites confufos,nul lo certo ordine,parum certo duce,confternatosque adorti, locorum ipfi periti alios fix gam paranteis intercipiunr,refiftenteis alios vulnerant,partem ex equis longurijs,per-ticisque deturbatam iparis,ac fuftibus magisquam telis percutiunt,parte enfe,aut ha-Ha proftracos cçdunt,eaptosq; ad vnum pene omnes armis ac veftibus exuunt,fecum*

. i82 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io. I o V I a N I P O N T A N I

que ad vicos atque oppida captiiios ducunt.Ludutn hunc fuifle magis quam certamcn illud plané docet,quod paftoies, equorum,telorum,armorumq; vendendorum gratia dum ad oppida vicinasque ad vrbcs jpficifcuntur,quo fe ftrenuos,viól:oresq; oftcntarét alTumptis perticis,equisque impofitijingrcffi vrbern,dum concurrunt,duiTi pugnas me ditantur,animaduerfum eft paftorum alios, quæ armaprotegendis crant criiribus, ca aptaftebrachijs:alios quæ cubitis cagembus inferuiftc. Itaquein rifumcum verteren tur,qui ad fpedandum plurimi conueneranr, iudicatum eft à rudibus quoq; atque bel-lorumignaris hominibus,ingcnium quam vires corporis adminiftrando bellopluspof fe, fortunamq; turn demu omnia fibi vendicare cum p'rudentiæ locus nullus fuerit etia intcrmaximas opes,potentiaq; reliótus. Ex co Antonius,diicesq; Andcgauienfm, per agros vrbium,quç Ferdinâdo parebant,liberius difcurfantes,vicos plurimos diripiunr, prædâqueomnis generis in caftrarefcrunt,longiusq; vagatiterrore,atq; formidinc po pulos implent: fpoliatisq; impune agris aliorum ac villis,dum Caftanenfiûfînes auden tius populantur,ftrenue infecutis Caftanefibus Nicolaû Antonium Rufum adado per galeam telo,proftratum humi ac confcftim cæfum amirtunr,virumamp; corporis,amp; animi viribus pariter infignem.Hinc Rogianu quoq; ftrenue magis quàm féliciter adorti,aii-quot militibus amiftîs,à fofla mœnibusq; repelluntur.Hinc Sanólum Marcû tentare ag grefti,exulibus deditione pollicentibus,fugati indccollubrinarum,bombardarumque multitudinefrcquentibusq; cxplofionibus vetera in caftra ad Tabulariâfcrccipiût. Ex co igitur duces ijs in caftris defcdcre. Namq; Antoniusp idoncos,ac Hdelcis homines qua erat animi infirmitatc,atq; ambitionc,agitare cum Luca cœpitdc fua cfi Ferdinâdo con ciliatione. Erat enim Lucas neceflitudine Antonio cóiunótus,quód vtriufq; vxores ijfdem è parentibus forores erât, ex eaq; conciliationc vtcrq; exiftimabat rebus fuis o-ptime confultûiri. Itaque primo peterc Antonius,dein poftularc etia à Baptifta cœpir, Amanteafibivrbem reftitui,quôd eamaterno iure, vxori dcbcretur, quo per hanc cau-fam,fi negaretur,caftris difcederet,fin concederetur,vt haberet oppidu inferCi ad mare fitum,cuius opportunitate ad eas, quasanimo agitabatres pcrcommode vtcrctur. Ba-ptiftabonaprimo fpem Antonio polliceri,ille eo vehementius agcre ac nuncprccibus nunc muneribus cótendcre: dumque alter cauet, altcrius nc capiatur artibus eo venm eft,vtvterque,ille caufando,hic importune agendo tempus tcrerctfcq; altcrnatim fru-ftrarétur. Tandem Antonius, vbi dari fibi omnino verba fenfit è caftris cu Neocaftrefe abijt,ab vxorefearceftitu fimulas,quód agri eius,atq; oppidaillinc ab lacobo Caraffa, Antonioq; Caibano alfiduis vexarentur difcurfionibus,expugnato pene Bellicaftro,re pentino aggreifu milituque ac ducum virtutc hinc à Galcotto Baldafino impune popu lante,cum etia compertum fc habere diceret,MafiLi Barrefam validis cum copijs adue tare. Hunc rex initio belli Venufiç cûpræfidiopræfccerar,isq; (vt eratacri ingenio,et magno atque elato animo)multa fortiter ac féliciter gelfit. Nam nó vrbê modo cam ab hofte tutatus eft,verùm cum loanne Melfiæ duce collatis fçpius fignis conflixit,quibus in certaminibus non minus fcpæ vidor euafit,quam vicIus.Duo hi prçftantes animis ac bellicis laudibus duces, nunqua mantis conferuerc, quin vtrinq; fummis conatibus in gentibus animis,haud minorc fua quàm militû virtute,imperatorijsq; artibus ac muneribus decertauerint. loannes tarnen fua vbique maioruquefuorum nobilitatem prætii lit.Ille,vt erat natura ferus,ac parum vrbanis moribus,vix ab ingenio unquam difcclfit. Quo igiturBrutiorum rebus Ferdinandus profpiceret, Mafium eôcumequitûacpe-ditû valida manu mittete decreuit.Itaque Antonius his vfus caufisinregionis vlteriora concelfit,atq; baud multo póft Sinopolim proficifcitur,eó cófilio,quöd Gulielmus Ru fus,capto ab fe CaroloRufo comité,patruo fuo,amp; oppidfiamp; agrCi illius omnem occupa uerat,vt eorum ipfe res opera fua çomponerct. Nam R.uforum familiç Erricheófa cius vxor princeps erat,amp; ipfe ambition! fcruiens,fibi non minus quàm vxori fatisfacere cu piebat. Horu poftdifeeffum Baptifta fefe Bifinianu contulit: nec multo póft, quod vici Coirentini,quçq; hodie Cafalia dicuntur,alij Ioannis,alij Ferdinand! partiû erant, pro que tepore ac rerueuentu modó huic,modó ill! apertius fauebat,dccreu!t Baptifta mu nitione apud Domnicos ereófam occuparc,caque occupata, finitimos vicos diripere ; milfis Rogerio Laino,LoifioFogia,amp;N!colao Stabia,cum capeditum atque equitum,

quam

DE FERDINAN. I. ALPH. F. LIBER IL 183 quam tune habebat copia. Illi ftrenuè nauata opera munitionem capiunt,moxq; in prç dam verfijVt que prædandi libido rapiebat,eà raptabundus ferri.Qüiin vicis erant par tim fugerCjpartinl arma capere, feq; resq; fuas ferro tucri, alius alij aüxilio efle, modo hi,modo illiautpellere,autpelli,fauciâre,autfauciari,vulneracæde^Uepromifcuæ,vi ftoriaincerta èfle,è Colfentia fubfîdiafubinde mitti, équités,pedites mifceri,confodi equi,fubfterni pedites,è teftôrû culminibus iaci tela, tigna,trunci, faxajtegulæ, pluri-mi ab alto vulnerari,fupcrantium conclamationeaccadentiû gemitü cœlum confona-bat. iam verô baliftarû fragore, dumq; armafranguntur ac clypci,fclopetorû difplofio ne,amp; tonitru repereufla nemora,vallesquemugiebant,accircûfufo fumo lux è pugnan tiû oculisauferebatur.Ter eo diepro Aragoncnfiû Andegauiéliumûe vidoria aut fuga vicorû populäres inftrudi, atq; in acie ltantes,mutatis ftudijs,in hofté,feq; ipfos cômi nus verterunt arma. Iraq; centuriones,præfeftiq; dum nihil gen fegniter, nihil remifle adminiftrari patiuntur,vix è baliftis fagitta,aut è fclopetis pila,iaculaüe è dextris incaf-fum emiira.i Et adhuc tarnen raars ipfe anceps erat cü tandem poft arma vndiq;' cruore fparfà,fœdatasq; tot cædibus vias,noxpugnantes diremit.Satis auté cópertumeft,qui in initio pügna cómifereeoru haudfanè multam fuilTe manu, Andegauienfem tarnen ledumilitem,poft verö ad quinque millia armatorü,quiad certamen diuerfis è locis ra ptim concurriflent,mânus contulerunt,è quibus cccidêre quingenti,plurimi vulnerati ex Andcgauienfib.qui fuere; capti,a faólionis fautoribus,aut ab amicis,cognatisûe no-du ad fuüs remifli.In capugnæatrocitatc,prçfedorfi'nc,anmilitû,ciuium,an quiftipé dia facerent,virtus maior f ucrit, æquè ab vtraq; parte dubitatum:tanta ira, incenfisque adeô militum acpopularium eft omnium animis dimicatum. Haepugnanuntiata Malins maturato itinerc,inftru6i:üs ad oppugnandum copi)s,Bifinianum petit. Quod Ba-ptiftaveritus,Acrimfe contulit,ratus pofte illiccautius Mafij fe conatüs fruftrari. IHe præmiftîs qui deditionem minitabundi tentarent, confcftinl vbi in côipedurri venir op pidijCiuibus dedentibus Bifinianurarecipit,diebusquealiquotmilitideitincrcfeffo conceflîs,interimoppugnarionineceftaria comparât, quibus comparatis eximproui-fo Acrim adoritur: comittitur pugnâ varia,atrox,cru enta oppidanis pro fua,cohiugum liberorumq; falute ac libertate pugnantibus; hofte pro pra:da,pro vidoria,quôd co ex pugnato oppido,nihil fibi rcliquum futurum ad vidoriam arbitraretur, ducibus etiam ipfis vtrinque fuos hortantibüs,acnunc ante illorum ora manum conferentibus, nunc alios pedôreapprehcnfos,alios tergoimpulfos in aduerfariurn immittentibus, Marte intra vallum modo,modo extra munitioned fæuiente. Itaque multis vtrinque cæfis,aut vulneratis,non paucis vallo deiedis,aut èrupibus deturbatis çdificijs quoq; vallo pro-ximis immifto igni,ab ortu folis ad nodem vario certamine, dubioq; euentu pugnatû eft. Direpta à node pugna,Mafius,quàd feftis omnibus,vulncratis côpluribus,nodur-nis iter in tenebris peragendûeftetperloca faltuofa,equitibusque paru comoda : hæc veritus node fine tabernaculis,abfq;vidu vllo fub dio,breui in câpo,qui duos intra tu-mulos,non adeo ab oppido procul iacet,fumma fua folicitudine,ac militû côfternatio-ne cgit,fubinde trepidantiû,ne finitimis à populis,qui Martiano parebât,auxilijs arcef-fitis,tumultuario ab illis adortu intercepti trucidarétur. Sub aurora igitur equis,qui dé vulnere inutiles crant,quiq; anima iam agebât militibus in câporelidis,Bifinianû quod quatuor aberat paftiium millibus,citato gradu redijt.Ijfdem quoq; diebus Odauianus Montiflorius,Mâfij præfedus circitermillibuspaftuû tribus abRenda,cum ihvicoco-fediftet,quanquam à fe pro tempore munito à Coftentinis cxulibus,qui iter eius obfer uabant,nodurno aggreftufuperatus,vixipfefoluseuafit:cæteri adVnumomnesca-pti turma integra viroriinl atque equorum amifta.Repulfo ab Acri Mafio, quod diffi-derétvifepoft id oppido potiturum, multadiu animo cum agitaftet,vifum eft tandem, quod per Milanû egit exulem,vtis cxplorato vndiq; oppidi fitu, cognitisq; oppidano-rum,acBaptiftænodurnis inftitutis ac moribus, cum Blancino acri ac veterano milité oppidum minimè mûris cindum nodurnis vfus tenebris ingrederctur, fingulaquc ex-ploraret.Quod vbi abutroque fadüm eft,Mafiusque de oppidanorum inftitutis omnibus ab ijs edodus eft,cófilium inijr,vtij ledis cum militibus,ijsq; partim clypeatis,par-tim fclopetarijs baliftrarijsq; fub prima nodem deceptis vigilibus flumenperuadereric q a

184 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î o. I o V I AN I P o N T A N I

ac monte fuperato,vbi collocata prima euftodia oppidanorum crat,cæOs vigilibus il I ic opperirentur,quoad ipfe’in piano cum copijs inftruduSjparatüs^uc adeflet.Eft autem Acris fummo in monte pofîta, paucilïimis locis muro, cgrterùm vallo ac rupibus vndi-que ferme ein da. Circiterque diiobus millibus ab oppido paflibiis decurrit Cotilis flu uiuSjâ cuius vado adipfumvfqueoppidûfenfim aflurgitarduo afccnfu,montis dorfum quem Serronem incolç vocant. Ad vadû Baptifta confueuerat fmgulis nodibus vigiles difp0nere,qui per cenebras aucuparentur fi qui flumen tranfirentjftatim id renûtiaturi. Igiturtranato amne,cum obpræfedi negligentiam,vigiles nulli eanode flumen obfer uarent,militesq; cum Milano,ac Blancinopræmifli,'taCiti,abfque vllo omnino ftrepitu ad cuftodiâperucnifTenc,fummo filentio eufiodes iugulant,dcq; fuorû numéro ledos fubfiituunt,qui oppidanis figna demoreeuftodum anteaquidé explorata amp;nbsp;cognita, redderent. Cum verô accepto figno vbi aliquantulû quieuiflent, Mafiû adefle cum co pijs fenfere, magno impetu oppidanis quiefeentibus vallum trafcendunt,Oattumque ccnturionem,qui vallum cufiodiebat,inermem,ac femifomnem capiunt: inde clypeati primi,pofteosfclopctarij,baliftrarijq; occupatis vijs in forum irrûpunt. Quo àciuibus ac militibus concurfum cum eflet,magnis vtrinque fublatis clamoribus acre committi-tur praelium.Inter hæc Mafius portam conatus diffringcrc,ab illis qui eo concurrerant, magno nifu repellitur,alijs tandem atque alijs fuccedentibus, fada eft ferro per porta via. Militesturmatimingrefli,quaconfertiirrumpunt,giadio fibiiterpandunt multa omnis generis homniû cçdes paflim fada. Baptiftarepetinare perculfus, aliô atq; aliô dimiflis militibus,ipfe cum paucis, veteris ad arcis tumulû confugit:illicque contra ir-rumpentes aliquantum cum rtctiflet,tandemfuperatus,acpcnè circumuentus ab hofti bus,fuga fibiper rupes afperas, confragofaque montislocavixconfuluit: acbene-ficio nodis vfus,cum exîguo familiarium numero Lungobucum ( funt autem qui Themefcnolimhanc fuiflp, propter metallorum venas arbitrentur ) ferecipit, Capto igitur oppido, conuerfî ad prædam milites, nihil fibi reliqui non ad prædam, non ad crudelitatera fecere. facra,profanaquc in promifeuo cundahabita. Ducis ipfius iuflu, Nicolaus Clanceoffus ferra per dorfum lumbosqueadada, médius fecatur: ra-rum profedo, acpene inexcogitatumfaeuitiæ genus,ac fupplicij exemplum.Inde haud multos poft dies Catantiarium profedus,repcntino mox adortu Simarim cum tétaffer, re infeda alia atque aha via aggreditur. Id oppidum, quôd effet in edito fitum, quada-q; è parterupibus immincrct,co minus diligenter à vigilibus nodu euftodiebatur. Ita-q; nodurno tépore admotis fcalis magno filentio Mafius illam no exiguo armatorü nu mero occupât : qua occupata cum exercitus ab aduerfa ei parte muros aggreftus effet, illi fuperiore è loco magno impetu,maiorib.clamoribus illati,intentos prælio oppida-nos à tergo inuadunt,alios C£dunr,alios vulncrant,hos è propugnaculis dcijciunt,illos proiedis armis capiunt,breuique potiti oppido illud diripiunt. Quod peruetufta:, ac maxime Celebris quondam vrbis Sibaris reliquias elfe,funt qui exiftiment: quippe eu baud multùm inde loci dirutæ vrbis veftigia oftendantur. Interea Alphonfus Centilia tribus cum equitum turmis,non fatis numerofo peditatu, eoque maiorc è parte tumul-tuariOjRoceliam obfidebat.Id caftellum abeft Catantiario circiter fex paffuum millib. Caftraeius hinc ftagno municbantur,illinc amne Coragio,qui circiter quingentos paf fus ab caftris præterlabebatur. Id Mafio cum effet cognitum,quatuor cum equitum tur mis ac mille ferè peditibus,feptingétis item armatis partim equitibus,partim peditibus qui eum ledi èciuibus fecuti funt,Catantiario mouit,fecundumque torrentem Mafen-tiumprofedus,concm occupât Pergellum nomine,qui ab Coragio quingentos ferme paffus diftat; eo côfilio,vtcum Alphonfo confligeret,à quo paucis ante diebus prouo-catus ad certamen fuerat. Alphonfus confidente cum in tumulo confpicatus,inftruda acie confeftim aduerfus ilium mouit,amnemq; prætcrgrefrus,fub collem in viaconfti-tit,haud procul ab oramaritima,illiccumhofte manum conferturus. Contra Mafius v-bi tranfeunté Coragium,atqi aduerfum fe venientê hofté inftruda viditacie,fuos c col le turmatim inftrudos defeendere in planum iubet.Quod fi Alphonfus quo impetu ve nerat,in primos confeftim in‘uiffet,nimirum profligatis aducrfarijs,captisq;,vt quifquc cmonte defeendebat, fuis incolumibus,voti compos in caftrarcdijffct: cuius rei fuis

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;cum effet

DE FERDINAM. I.ALPH. R LIBER IIÎ. iSj Cum effet à præfedis admonitiis, iuuenili animo magis quàm ex ipfa re fumpto cofilio^ auerfatus præfec^orû fentêtiam: Atqui,inquit,defcendere omneis patiar ad vniim cun-dos captiuos dudurusjrte cladis eorû nuntius ad vrbem rcdeat.Stabatin acie Alphon-fus tribus cum turmiSjpræerat alteri ipfe,alteri Antonius Càracciolus,tertiç loanes Co la,amp; ipfe Caracciolus.Peditatû môderabatur Galaffus Afcarus.Mafij copiàrû præfedi crant Loiius Sangrius,alter Loifîus Longobucus,tertius itc Loifîus Gentilis^Öólauia-nus Montiflorius, amp;nbsp;Coletta Caftellius. Initû eft præliû ingêtibus vtrinq; ànimis,ftetit-q; vtrinq; immota acies diutius,cum interim multi vulnerarentur equi,viriq;,ducû prç-fentiàad fingulas cohortationes pugnâinftaurabat,amp;ipfi pugnâ edebât duces antefuo l û oculos. Conflidus maior qua pro equitû numero, ipfaq; paucitas virtute cxcitabar^ quod fînguli à duce fuo confpiciebantur,amp; ducé quifq; fuum confpiciebat, ncc pedes fuperari le ab équité virtute patiebatur. Iraq; olfirmatis ab vtraq; parte animis vulnerà infligebantur,pcditi pcdcSjequiti eques,fingulis pene finguli aut gladio, aut haftâ fibi aduerfi dimicabâtdiinc atq; illinc baliftarij fclopctarijq; vix incafsû aut pilas fundebât^ aut fagittasæratq; euentus pugnæ dubius,ac Mars ipfe anceps,cû repente Galaflus ba-liftaria transfixus fagitta,ex equo moribundus corruit,codemq; fimul mométo aliquot cum co,qui iuxta pugnabant: cafu quorû conftcrnati pedites, paru militiæ afTuétj, cef-fereprimû loco,mox terga limul cundi vertcrc.Quoru fuga circundatus a Mafij milite; Alphonfus, viribus,auxilioq; deftitutus capitur,vix pauci ex co numero euaferc ; caftra ftatim dircpta.Viótor Mafius cum prçda,captiuisq; Catantiariû redijt,magna ciuiû læti tia,ac grarulantiû acclamationibus vrbem ingrcffus.Pcr idê tempus loannes Trauerfus Antonius Turrius,Srcphanu s Malenus,amp;loânettusMoranus,quiMartiani kopijs Seil lacenfi in agro præerant, fines Sanóte Seuerinæ populati,ingenté pecorû omnis gene ris prædâ,multosq; raortales fccû captiuos pcrduxerc.Poft eâ præda è prçfedis quifq; cum fuis loca ad fuaredijt.Trauerfus acTurrius Netenfem in agrû fe côtulcre.Quæ rcs cum àlacobo Baleftra,impigro,maximeq; cxercitato équité, Antonello Caibano figni-ficaretur,confiliû Antoncllus inijtfub prxdandi fpecié, vtriufq; intercipiendi. Iraq; di-fpofitis fecundû Netûfluuium infidijs,circiter quingétos palTus ab oppido Roca cui eft de flumincagnomeninditû,Baleftram præmifitcum paucis,qui Roeæportisinfultans^ hofté extra oppidû repentinû ad tumultû extraheret.Trauerfus,acTurrius gregarijs ti-mentcs,qui pabulatum icrant,ex oppido egreflî nullo ordine, ipfi eorutpic équités pa rû inftru(fti,Baleftrâ'confulto fugienté trans flumen infequuntur.Quod Antoncllus vbi animaduertitjCx infidijs repente prodiens illos circunucnit.Circûuenti dum clabi ex in fidijs,fummis conatur Viribus,transfixi vterq;,alter per tépora,alter per ilia adadis fagit tis collapfi excquis cæduntur,cætericapti. Antoncllus Victor magna præda, eximijs cæforû fpolijs è pugnaredit.Huius viri fidé,côfiliû,fortitudinê,funtqui tollenté in cœ-lû Fcrdinandûfçpius audierint,cu illius ingenio acceptû rcferret,quôd eâ regio totpa Ifim rebellantib.breui pacata,imperiû acccperitâdq; eô apparebat admirabilius,quôd Antoncllus omnéadolofccntiâ,prima etiam iuuentutô in literarü egefatftudij$,otioq; aelibris deditus:poft verô bcllicis cum fe negotijs tradidiflet,eô laudis atq; autoritatis proceflic,vt amp;confilio prçcipuè bonus haberetur, amp;nbsp;conferendis manibus maxime au-dax,ncc minus duxprudcns,quàm miles ftrenuus,incipicndis atq; adminiftrandis rcb,i vbiq; par. Hæc dum in Brutijs adrniniftrantur,loannes Vigintimilius à Ferdinando mif fus,propter ætatis autoritatc,ac rcrum geftarû gloriâ,mari ad Brutiorû litus próucólus Antonium adijt,quôdq; de conciliatione prius agitatû clfet, cum illo tranfegit: qüibus tranfîgcndis illud etiam cftcôtû cft,vti Ioanna Antonij filia Mafîo dcfponderetur ,con-ditionibus ex amborum fententia fcriptis,vti fua Antonij liberorumq; cius clTent oppi da,agriamp; bona quæcunq; vxorihçreditario iure deberentur,quçq; ipfe olim tertuiflet; Mafius Caftriuillari duxdeclararctur,cum ijs agris,ôppidisq; quæ ipfe belli iure tunt teneret. His conuentis,hacq; rcrum geftarû gloria elatus Mafius,in fines Terrænoüae vniuerfis cum copijs digrclTus,oppidum ipfum ftatim recipitjitemq; Sanétum Georgiô è cuius arce Rogeriû Oriliam,equitem Neapolitanû,duosque item alios nobiles viros fummis arcis pinnaculis in rupes maxime prçruptas deijci iuflînfpeôtaculû fane horré dü,imraane,nouum,atq; ob crudelitatc ea tépeftate per Italia ab amicis aduerfarijs^

i86 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. I O VIAN I P O NT AN I

iuxtànobilitatum. Sunt qui fadum excufent, quod cum loannes Barrefa Mafij frater in foro CofTentino, nulla honefta caufa à popularibus in frufta concifus eflctj hoc genere vindidæ vlcifci fratris ipfc intcritum voluerit. Inde aduerfus Galeottu Balda-linu profedus,qui,vt erat fluxa fidc,ad Andegauicfem iam defciucrat,fcalis nodufum mo filentio admotis,vrbe nomine Oppidfi capit,ac capram diripit, largaq; cum præda adTerramnouareuerfus illic hyemauit, ac per fpeciem colloquij, veterisq; confuetu-diniSjMarinu Curialem,qui Giraciu tenebat,capcre du intendit,illc re per amicos co-gnita,dolu atqdnfidias fuga maxime improuifa vitauit-jtata celeritate vfus,vt equus quo ferebatur,de nimio curfu in itinere exanimarctur.Inerant autt* ingentes Maho virtutes tu corporis,rum animi,maxime firma laborû toleratia, frigoris,calorisq; patiétiaçquc magna, vidus eius plerunq; militaris, veftitus pro tempore,quiq; inter alios vix excel-lerer,pcrfercndæinediæmilitibus ipfefuis exemplum erat,honoris gloriæque appeti-tio infariabi!is,habendi cupiditas inHnita, nee minus vt multa largiretur alijs, quam vt ipfepoflideret quamplurima: periculorum incredibilis defpicientia,difficiliumque in-coeptorum fumma audacia. Ira tarnen ,fuperbiaque vaftum eius, vixciue fui capacem animum deformabant. Itaque pace parta,compofitisque regni rebus, Neapoli agens, obuiam cum haberetloannem Spathaforum,homine libi aduerfum, ac maxime infen-fum, qui falütandi regis gratia in arcem accedebat, ira atq; impotentia præceps,gladio ilium obtruncat: quae re in carcerem conicdus,aliquot poft annos illuuie,atquc pedo reobfitus,fqualensque diem illic obijv vir vtique dignus mitiore animo qui eflet præ-ditus,quiquefinon magis grato,minus falte feuero principe vfus eftet. Annihuius cxi-tu,in campisquiBeneuentum inter Aipciumque interiacent, fœdum certamen inter coruos,miluiosc]ue exortum cft,{iueoftentum illud fucrit,prognofticumque futurç ad Troiam pugnæ,fcu naturalis contentio,quöd multitudine locuftarum ijs in campis eo autumno prognatarum,quibus alites ipfi vefcantur,pugnatum fit ob paftus cupiditate. Primo igitur c certamine(nam bis pugnatum eft)quod miluij acrioribus magisq; falca tis armati client vnguibus, alisque vterentur patcntioribus,maioresque captarent auras,corui cum difcelfifent inferiores,paucis poft diebus ,acfi imploratis aliunde auxi-lijs,rediere dcnfiorc agmine generis fui volucrû.Quod idem faditatum à miluijs.Cœ-ptaigitur acri in acre pugna,coruifenfim quafiinito confilio, arteque hac vfi, intra vi-nctafubfidere,ftatesq; autfupervitibus iam defrondibus, autfuper editioribus ramis, truncóue eminentioribiis roftrafubrigebanr, ingruenteisq; alis atq; vnguibus miluios fuffodiebant roftris, quafi pugionibus.Iraq; cernerccrat cadétes palfim atq; exentcra-tos miluios,fingulorumq; ad cafum conclamare coruos,crocitatuq; fignificare vidoria amp;tanquam coho’rtari acié cantu,atq; cxcire pugnantes.Quo pugnæ genere cum certa-tum elTct diutius,plcnis tandem cadentium miluiorum campis, ipfi taquam in infidias delatos fc intclligentcs,pugnam deferuere,côfelfi volatu fugara, atq; alitishofti fuper ftragem volitantis vióforiam. Hic verb elatus vidoria coruus, atque in cædem verfus in ftratos humi miluios fæuire,iramq; acrabiem cxercere, conficere roftro fcmincces, atq; è mortuorû aut capitib. cerebrum eruere,authaufta c vifccribus in teftina nähere vnguibus,carpcre præcordia,ac difcindcre armos roftris ; demum nihil irç reliquum fa cere,nihil no permittere rabiei. Atq; ex hoc certamine vidor plureis dies perinde ac di repris hoftium caftris liber,lætusq; palfim ferebatur. Hane pugna,volucrumq; conatus tantos plurimi mortales fpedatu cum veniirent,quo ftragem ipfi ccrnerenr,per vineta, camposq; vagabantur. Iraq; alij pugnæ genus acre crucntumq;,ftragem alij tantam mi-rabantur. Erant quivulnerum vaftitatem,amp;congeftos quafi cæforum aceruos fufpice-rentjUemo tamcn,qui non futuriim breui contendentium cxercituum augurare-tur certamen, partisque alterius calamiratem. Eodemanno Are-

natc Brutiorum agro mulaequum pepcrit,piloflauo, crinibiis rutilis, oculis rufis: quem poft Loifius Arenas adFerdinan-dum mifir.

FINIS L I B R i SECVNDI.

IOAN-»

V

i87

IOANNIS lOVIANI PONTANI DE

FERDINANÓO PRIMO REGE S E A,

POLITA NO ALPHONSI F I LI O

LIBER TERTIVS,

N E V N T E aeflate Mafius anîmo agîtans quibus maxime confilijs, quaqÿ arte aducrfariorum res profterneret,eduólo exhybcrnis milite eo^j in ftru0loparatoq;inexpeditionemproficifcitur,pofitisq; Medimam ad amné caftris in montejqui eft agri Plaifanatis, quanqua natura munito, manu tarnen ipfe arteq; eredis munirionib.,munitiore multo ilium efld cit,ferrcisq; atq; æneis tormentis circum difpofitis firmatjCO cófilio,vt rcliôtopaucorummilitumprændioj vagari cæterocum exercitu libéré atque impune pofTet.Parte ex alia hoftium duces,arceirito Baptifta Grimaldo Ioannis legato, qui per id tempus ad Sandam Agatam agebat, coq; duabus cum biremibus mari Arenatem in oram dclato,conuencre Monafteracij,dieq; conftitutaad Antonij fanum fecundu litus maris,de rerum fumma confultabant. Fuere autem qui conuencruntad fanum cum Ba ptifcaiimul Galeottus Baldafinus,Loifius Arenas,Francifcus Gerundacopiarum Mar tianiprçfcdus,Francifcus Caracciolus,amp;Ioannes Cola eins filius,qui aliquot oppidis regionis eins præerant. Horum fuit omnium vna fentcntia,vfi data Loifio curä rei fru-mentariæjCætcrique commeatus jipfi omnes coniundis fimul copijs, Mafij inceptis obuiamircnt. Itaque paucispöftdiebus,pofitis inter Philogathosac Panagiam caftris, pedite, equitequeillic recenfito vtroque,cum apparerent hoftibus fuperiores, decreuer-unt caftra caftris conferre : atque hacratione, commeatu interclufo, ilium aut ad deditionem cogere, aut gladio rem experiri. Quam ad rem interceptæ Antonij ad Mafiumliteræ,illorumanimosmiruminmodum confirmauerant. Monebat enimantcaduentumlaimi Ccntiliæ fratris, qui propediem affuturus eftet trecentis cum equitibus,leftaque peditum manu, nc quo paéto manum confereret. Quo co-gnito, hoftesante laimi aduentum decreuere cum illo congredi, rati(quod poft fuc-ccHit ) fuperioresfe futuros:motisque confeftimcaftris,baudprocul Plaifanome-tantur ,quingentisnonamplius paflibus ab Mafij caftris: quo dieleuiaquædam cer-taminainita, poftridic verb exeo loco digrefli ädflumen proficifcuntur,eo confilio,vti munitis ad Saniftum Pbilum caftris,amp; probibcrent,ne comportari ab Semenaria com-meatus poftet, amp;nbsp;tentarenttrabere ilium in certamen. Mafiusigitur ( quacratanimi impotentia ) venientcm in acie confpicatus boftem ,expediri arma in caftris confeftim iubet: ac reliólo Alpbonfo cum prælidio, qui caftris præefter, vbi fuos conuenifte in -ftrudosvidetjbuiufmodieft cosoratione adhortatus : Ad prædam potius,quàm ad pugnam quo vos bortcrmiiites,monetmetotprçlijs fpeótata virtus veftra,cuinon moe niaobftitere, non rupes, quin ipfi quocunque tentaftis, vi,fcrroque irruperitis. Ferro vos intramunitiflimas vrbes viam vobis mibique aperuiftis,ferro æquis in campis de prebenfum boftem non femel profligaftis,vbiq; vilt;ftores,vbique boftium potiti.Aduen tanteis ipli cernitis, ignauiftimo cum exercitu, imperitiftimos duccs,eofdemq,’ inter fe maxime difcordeis.Etbæcquoque ingnauiftimorum milirummeftis fecanda vobis ferro eft. Agite igiturfortiftimifocij,irruite ineos quofolitieftisrobore,quibusq; vince re confueftis animis. Hac vna acic,boc vno certamine(mibi crédité) deletis bis copijs, regio omnisnoftra eft. Hacigitur acie,bac vna pugna parate vos ad colligendos quos par eft,quos fortitudo manct veftra,quammaximè vberes laboriim veftrorum frutlus. Ego dux,cgo miles vbique periculofum focius atque bortator adero. Hæc vbi dixit, in hoftem inftruóla acie è monte defcendit. Parte alia boftium duces inftrudis ordinibus procedentem Mafium confpicati,impedimentis ad finiftram accliui in loco conftitutii prægrediente peditatu aduerfus ilium feruntur magnis clamoribus,fumma alacritate. Duces ipfi fuos quifque bortantur: Agite milites, noólurnos bos latrones luce in media quos indepti eftis,cæditegladio ifigitebaftis,fterniteiaculis,libcratercgioncii|

183 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I O. I O V I A N I P O N T A N I

hac pefte,vindicate à fîcarijs patriamlux vobis auxilio eft.Nodu per fraudem,per infi-dias in tenebris pugnare foliti,quod videtis, aduerfo oculis eorû foie procedunt,videlicet aflueti in latefos,dumconfpeôlû hoftium rcformidant,improuifos ardoriri. Hæc dicSjhçc luXjVeftra dextra,animorû veftrorum robur libertatc populis,vobis diuitias, cloriâjdecuSjOtiumq; comparabit.His vtrinque duces milité quifq; fuum adhortantur. Etiam fignacanere incipiebât.Eratmedio vtriufq; exercitus couallis nullo accelTu auc calle,nifi qua publicû iter,ac peregre incedentiû via.Itaq; aduerfarû partiû duces quôd intelligerent M3fium,quo impetu rapicbatur,conuaUé tralirurum, alam à finiftra ledif fimorû equitum collocarunr. 111e ad conuallcm vt piefuenir,turmas cquitû quatuor,a-liam poft aliâ trans conuallé irnmifit.Hç confertis acriter manibus,pcditatu hinG,illinc haftis equos transfigente aliquâto iam fuperiorcs aduerfarios propellcbar.Aderat ipfe inter primos dux,ac nunc ante fuorû ora ferri,nunc gladio hofté petcre,peditem immit tere,hortari vocc,fignifîcare manibus, adefte fe periculorû fociû,atq; adiutorcm. Ncc verb duces aduerfarum partium nó amp;nbsp;ipfi ferire, cædere, in hofté incurrcre,vulncratos ex acie fubducere,intcgros fummittere,virtuté,ac fortiter fada fuorum cxtollere, ele-uare aduerfariorum:cum iam in hoc ftatu rerum quinta àMafio imittitur turma,è cuius pugnæ euentu in alterutram plane erat partem vidoriainclinatura. Itaque nihil à mi-litibus,nihilipfis ab ducibus omitti,exanimari equitcs,exanimari pedites, a?ftu,laborc pulucre,vulneribus,cqui pluriraitranshgi,pcditcs equorumirnpuifibus pafTun fterni, vngulis attcri,fauciari,cædi. turn Mafius eo acrius inftare. Nam ft vt alias, hanc quo-quemouilTetlocoturmam,hoftes ibiinfugam verfuruserat. Itaquefummis viiibiis nunc folus in hoftem Ferri, nunc alios fecum rapere, hosdextra, illos clamore im-pellere.Hîc verb hoftium duces(quod remin fummum addudamdifcrimen intellige-rcnt,aduerfariumquefeftiim iam,virosque atque equos defedos viribus ) alam illam recentibus equis,virisq; à finiftra immittunt tanto impctu,vt caimpulfu luo difieôlum hoftem dilftpatûq; nullis vitra Fuftentatum fubfidijs in fugam verterit.Dux ipfe deeem cum equitibus è manibus hoftium elapfus,Semenariam quammaximè citatu curfu cb-tendit.Fugiétem pauci ex hoftibus inlecuti,in quels Capacius Capanus,quidû ab alijs deferitur,ab alijs qui cum Mafio fugiebant,captiuus Semenariam ducitur.Strages fuit cquorum maxiina,peditum,cquitumque plurimi fauciati. Mafianj penè omnes capti, cæft équités aliquotftrcnuiac fortes viri: inijs Gulielmus Rufus fclopetariapilatraie-dus,amp; quidem dignus ob animi, generisque nobilitatem longiore vita vir. Dumq; vi dores ipfi ad fpoliâdos qui cæft i3cebant,phaleratosqj cóuertuntur equos,Loiftus Gé tills è Maftj præfcdis ftratus humi, grauatusque vulneribus repertus eft: quodque eb in congreflu in galcæ fuæ cono inftgne ferebat, quod ferre Maftus alijs eflet in pugnis folituSjdum fama fertur elfe Maftus,è ftnitimis oppidis manus quç in caftris turn crant in ilium verfa,corporis cius vix partem aliquam,quç no aut telo, aut enfe, aut pugione petita fuerit,intad3m rcliquerc : tanta propinquorum oppidoru populi in Mafium ira rabieq; incenft ferebantur. Vidor inde exercitus ad expugnanda caftra profedus, aci i ter ea aggrelTus capit.Alphonfus inter dimicadum,vallo furtim egrcfliis, Burrellu fuga petijt. Hoftes caftris potiti,quatriduum in ijs quicuere,dum vulncratos curant, rcccn-fttisq;captiuisprçdampartluntur. Inde Semenariam profedi,duobus circiterpaffuuin millibus ab oppido Petracé ad flumé met3ntur,rati oppidanos deditioné faduros, du agrorum vaftationcmminime toleraturi videntur. Cum interim exercitus reifrumenta riæ extrema pene inopia laboraret,vt qui armentariæ tantùm prædæ rapto,animalium-q; aleretur vifceribus.,triticoque fubuiridi è meffibus vixdum maturis excuflo,eoq; aut pruna,autcaldarijsexcodo. In hacitaquededitionisexpedationc cum clfenr,Balda-ftnus cuius vt corporis,ftc animi quoq; incompofttæ ad modû, ac vaftæ vires crant, le-ulflimas ob caufas,ira atq; indignatione prçccps,cqueftris militiç quofdam alios hafta, alios fufte cum percuftîfter, tumultuâtem penè omncininfe exercitûtraxit,dum équités alij,dum equitû præfedi indignè,impotenterq; abillo fadum ægerrimc ferunr, cri-mlnantiumque in caftris audiuntur clamores.Is igiturvt erat animi impotens,arque in-tradabilis,conclamatis vafts,repente è caftris fe proripit,profedusq; in agrum Giracié fem,maritimain ora côfedit.Quo fado duces alij, quod impotentiâ hominis, furiasq;

neepre

DE FERDINAN. L ALPH.F. LIBER IlL 18^ nec prccibus,ncc ratione vllalcnirc potuilTentjamp;ipfî diflbluto exercitu adoppidaqui-qucfna,agrosquercuerfi funt:cognitumq; præcipuè tune eft Baldafinura,cuius in Europa darum admodum nomen erat,quod fçpius in fmgulare certamen cum prodijflct, Vidor Temper euafcrat,vires illas corporis admirabileis,tantamquc membrorum dex-teritatem,animi morbis, moribus^uc fœda(reintolerandis,naturamque ipfamj qua gi-* gnimur,quibus hominibus corporis attribuendis viribus maxime confuluerit, eifdem animorû conferendis viribus æquè vix vnquam profpexifle. Quippe quæ huic viro paru penfi nihil omnino moderati indiderit,cuius animus eflet trux,violentus, inexorabi lis,vaftus in cupiditatib. fœdus,crudelis immanitatc etiam fera. Hue accedebat,quôd in tanta elatione,hominûq; dcfpicientia,bellicis in rebus parum fc pro hominum opi-nionc,vereriq;dignitate geflerat.Is igitur Brutianum in agru è Giracienfi profedus,tur rim c|uæ Brutiana dicitur die noduq; cu acriter oppugnaflet, irrito indeincoepto abijt: cumq; caftellisab alijs eflet repulfus,quod Alphonfus Centilia magnum in fingulispe ditû præfidium impofuerat, quodque intellexerat Alphonfum Ferdinandi filium mari adoram Coflentiam appulifle,validisq; comparatis copijs cum Antonio ct Lucafimul aduerfum fe pararc expeditione Rocella fc cotulit ,diftributisq; per oppida quç ei pare bant militibus,decreuit illic Alphonfum expedare. Inter hæc poft Baptiftæ Lcgati di-feefsuLoifius Arenas fibi,rebusq; fuis iuxtàmetucs,per Alexandru Tofum veteréfami liarem cgit cum Alphonfo de conciliatione. Eo igiturdedito receptisq; oppidis omni bus quæ lub cius ditione eranr,Alphonfus aduerfus Baldafinum proficifcituf.Fcrdina-' dus enim pater cum intelligeret Brutiorum res laborare præfedorfi ambitione,ducöq; fuorum leditionibus,decreuit co Alphonfum,qui eflet liberorum fuorum omnium na tu inaximus,mittcre,forc ratus,vti duces,praefedi,proceres, regionis vniuerfæ populi, Alphonfi didis iuxtàomnes parituri cflent,imperataq; obtemperantcr faduri. Is itaq; è porru Neapolitanofolucs duabus cum triremibus,felici nauigatione vfus acceptusq; à Luca quam familiariflîmè,p cius agros Coflentia profedus,ibiq; couentu habito du cum ac procerû,qui patris impcrio parentes tunc erant,coniundis fimul copijs ad obfi dendaRoccllam progreditur: Id eft oppidum loniû ad mare fitum,natura(f|; ac manu fa tis munitum quod Baldafinus præualido tuebatur cum prçfidio peditum atq; cquitum. Itaq; oppugnatio perdilficilis erat,multiq; quotidie baliftarô,çncorumque tormenrorû crebris exeuflibus fauciabantur: amp;quanquam obfidio ipfa apparebat futura diuturnior diffifus tarnen Baldafinus rebus fuis,quodque acerbiflîme imperitaflet, fibi prætimcns fub fpeciem aduehendorum è Sicilia auxiliorunijtrirememafcendit quæ ad ancoram ftabat, noduque cum liberis in Siciliam nauigauir; cohortatus prius milites, vti fideî, amicitiæ,phftinæque fortitudini3mcmoreseirent,breui fe affuturum pollicitus ma-gniscum auxilijs, bellicisqueomnis generis inftrumentis, dicmque expedandi fui cum illis ftatuit. Alphonfus vbiintellexit Baldafinum relido oppido in Siciliam naui-gafle,eo acrius oppugnationiintentuserat. itaquenihilremifleab fuis agi finere,nihil apud obfeflbs quicti efle,fumma omnia diligentia adminiftrare,tentare obfeflbrum a-niinos,ac maxime militum,pellicerc cos ad dcdicioncm pecunijs,præmijs,pollicitatio nibus. At milites quanquam obftinatis animis obfidioncm,diurnosque ac nodurnos labores non minus pertinaciter fuftinebant,quàm fortiter: tarnen cum illc nec ftatutain redijflet ad diem,nec aut reditus cius, aut auxilij reliqua eflet fpes vlla, atquc indies o-innia apparerentdilficilioracumfedeniq; fruftraàBaldafinohabitosintclligcrenr,fcri ptis côditionibus,fequc,atque oppidum Alphonfo dediderc,popularibus publicèpri-uatimq;datavenia:milites pleriquc acceptis ftipendijsin Ferdinandi verba iurauere. lt;^od exemplum alia item oppida quæ Baldafinop3rebant,fccutaftatimfunt,quiquc item équités in illis erant. His peradis,Alphonfus compofiris pro têpor^opulariû rc-bus,Pentedadylos cum exercitu jpficifcitur:quod caftcllû inillibus pafluum quatuor abeftàlitorc. Caftellanihaud procul à caftelli porta munitionem longe prius ercxc-rant,quam Alphôfus tanto cft aggrefliis impetu,vt caftcllanimetuperterriti, eadeftitu ta intra caftellum fe reciperent, quibus trepidantibus immixà hoftes caftello potiti,il-lud diripiunt. Maritimam inde peroram inftrudo exercitu proceditad Mottam Ano-mcriaiUjtentatisque animis Monanorû,cum deditio ncgareturjiuflittorméta ab Rhe-

ipo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I o. I o V I A N I P O N t A N I

gio feftinari, interim munitionem fummo ftudiö erigi:quodque folum efletglafeofum materia ex arborum ramis cæfa,parum poterat aggeftâj quæ male inhærcretjtcrfea con-tegijCum aggeres lignea,quàm terrena materia magis conftaient,quodq; æftiiùtorre-rentcalorcs, breui materia omnis aruerat. Hocanimaduertens Mottæ præfeduSjqui hoftibus in conftituendis munimentis quafi timentis fpecicm præbuerat, nadus occa-fionem flanribus auris,die medio ignem fulphurea admiftum materia immifit,raptimqgt; omnis eâaggeftio conflagrauit.Quod ægerrimè cum ferret Alphonfus iuflit denuo aggeres reftituijquod eflet futurum bombardis,atquamp;eorum excubijs munimentu.Qui-bus reficiendis magnis laboribus permulti dies confumpti cum elTent, bombardæquc expræfcripro collocatæjValido etiam præfidio illis impofito, rurfus praefedus nodur-no tempore,comparatisprius fulphurei pulueris facculis,vafculisq; item olei,magno-que filentio, cofperfis oleo exterioribiis tàbulis, facculisq; paflim iadatis ac fopitis de multalaflîtudinc vîgilijs(nam amp;ipfe admulta eos nodemdefatigauerar)eximprouifo inferri ignem iufîît: quo ftatim comprehènlîs vndiqucmunitionibus,vno omnia tem-poré ignibùs ambufta funt,tela,clypci, thorâces, ârmorumque omnis generis non exi-guacöpiä.Vigiles tandem ex citi flamm arum ftrepitu,matcriçq; crepitantis fragore,ad-hæcillorum vocibus quiè mûris inclamabanr,vix incendio elabuntur- binefumo con-fpedum eripicte,illinc flàmmis fuga impcdiehtib.Igitur vbi fol illuxit,caftcllani irride-re vanos militum labores, con.temnere tot operas, rot irritos conatus, ludere, cachin-nari,exprobrare.IJli dolere tot dies incaflum abfumptos,pudere ignauiç,accufare prç-fedos: hi vigilium fôcordiam,cœnas,atque inteinpeftiua conuiuia. Alphonfus ira,indi gnationeque ângi,turbari,pcnè furere. In hac itaque eiusperturbatione ludificatisque confilijs,hoftes qui extrema laborarent aquæ penüria,per hominem Antonio Centilix cognitum,cuius côfilio atque opéra Alphonfus in primis vtebatur,egerunr cum illo de deditionc. Antonius in re præfçrtim defpcrataj,hoc cognito, ad Alphonfum properat, rem explicat, hortatur, monet, oblatam deditionis occalionem elabiè manibus ne pa tiâtur.Cuius autoritäre pcrfuafus Alphonfus coditionibus ftatim fubfcribincaftellumq; îngreftus,vbi comperitaquæreliquum quantum eo die fatis eftet, neq; amplius caftel-lanis efte,admiratushoftiumfolertiam,acndem,maximis extulit eoslaudibus. Anomc ria recepta ad Mottam Ruftam copias admouit,pçrfedisqi fumma celeritate,nÔ mino-riftudio munimentis,collocatisq; tormentis æncis,ijsq; de cœlo afperrimatempeftate tadis,maximo exercitusterrorejcundacoelitus exarferunt,fulminisq; afflatu quatuor-decim intra munitiones ex præfidiaribus exanimati. Sancius Agerba munitionum præ-fedus eademprocellaattonitus,vixpdftdiesplurimos adferedijt.Reftitutis verôniu-nitiOnibus,multis lâboribus,magnis operis,cum nihilominus caftellani pertinaciter fc defenderenr, Antonius quidam,qui è monacho perfummumfcclus fadus eftet miles, arque ob morum improbitatem agnominatus Gabadeus, cum eftet ipfe vnus è turris euftodibusjobtulit popularibus, clàm fe tranfirurum in hoftium caftra,tormentaq; cia uis ferreis confixurum,nc difplodere póft id poftenr. Cuius cum eftet cofilium ab illis laudatum,ipfe furtim caftra ingreftus Centiliam adit,oftertque proditurum fe Alphon-fo turrim foluto pretio,fignaquc ac diem conftituit. Re ab Alphonfo comprobata redit intra caftellum,liocprius cum Centilia compofito, vtperinde atquetormenta confixa clauis cftent,ne quo modo aliquandiu difplod erent. Reditus eius maxime acceptus po pularibus,præfertim non difplodentibus bombardis, confirmata fide promifforum.Igi tur Gabadeus diem ad didam turrim afeendit, aliquantûque caftra munitionesq; con fpicatus,ac ft magnum etiam aliquid animo aduerfus hoftiû munitiones agitaret,quôd fol eftet ardcntior,rogauit focium,qui vnus cum ipfo afcenderat,pileum ad fe vti defer ret feruentiflîmû fub çftû integendo capiti. Itaque ob earn ille caufam vbi è culmine de feendit in imum turris,confeftim Gabadeus fubdudis furfum repente fcalis,palliû ha-fta înfixum,quodfignumproponendumconuencrat,èpropugnaculisprætulir.Militcs, qui ad munimentainftrudi paratiq; aderant,fignum confpicati, turris ad Vallû magno impetu concurunt,atque inde intra turrim except! in caftellum irrumpunr, captumque confeftimacdireptum,atqueÀlphonfiiuftuincenfumeft. Turris ad folum diruta populäres magnis propofîtis fuplicijs ni parèrent coadi Rhegium commigrare. Tentata inde in-

c

DE FERDINAN. I.ALPH. F. LIBER III.

înde incalTum Sandagatha, cum oppidum eflet maxime omnium munitum, ac ciues ipfîfupra omneismortales Andegauicnfis fadionis ftudiofi jBaptiftaque haudinua-lidumfecum haberetpræfidium, decreuit Alphonfus Coflentiamregredi,apud Flu-mariam oppidum aliquantum temporis Centilia cum copijs relido. Biennium inde Baptifta, pacata iam vniuerfarcgionejVexauitfinitimos,magnis prædisfæpius abadis nec priusoppidumfefededidit,quam loannese Maffilia Baptiftæ fcripfit,fuadere populo deditionem : quam ijs populus conditionibus fccit,vti fub Bartholomæi Car-dinalis moderatione elTet oppidumjfraterq; eius Florius ius eis nomine Cardinalis di ceret.His peraótis Baprilla,fide publica ab Alphonfo accepta,cum ijs omnib.,qui rema nerein patriarecufaruntjMeflana primo in Siciliam traiedo freto,Narbonenfem inde in Galliam ad loannem mari delatus eft. Hæc per id tempus in Brutijs gefta.

FINIS L I B R I T E R T I t

IOANNIS I O V IA N I PONTA NI DE FERDINANDO PRIMO REGE NEA-POLITANO ALPHONSI F I L I O

LIBER Q_V A R T V S,

Ö E MçftateTarentinus adultaiamincampisfegete,cum omneisin v-» copias,infeftiflimo exercitu Andriam petit,caftrisq; pro admotis,obfidionem quam deftinaueratpertinaciffime aggreftus mœnia pluribus fimul locis quatit,nihilque remiftum, aut quietu efle QpûqueàFrancifcoducema-^ ç^^^^^:^âgis magisqueciuiumaliéner animos,atqueatrocius terrcat, nonfo-lum agros vaftat,dirLiitque aedificia,fed domos,atque frequentia vrbis loca æneis tor-mentis die ac no(ftuquaftat,nonlacris,nonprofanis abftinens. Apparebatilium ita neceflitudinis amp;humanitatis oblitum,vt nihil præter vrbis eius ruinas,præter Fran cifei ac Pyrrhi fanguinem,Bauciæquecxcidium gentis cupercr,odio atqueimmanitatc prç-ceps. At Francifcus,quod vnum,ac maximum obfeflis vrbibus remediUm ac præfidium efle folet, ciues humanifliine alloqui,apppellarc fingulos,fuamaiorumc|ue fuorum pu blicè,priuatimque benefada memorarè,deregc liberaliflimèpolliceri,auxilia prope-diem affutura dicere: nec paflTurum fortem atque amicum regcm,deditiflimum fibi pO pulum,benemcritum ducem, cum genre Baucia, cum vxoris luæ lbrorc,indefenfos,de iertosque,hoftis prædam,acTarentinifpedaculum fore. Hæc aliaque ingenté præ le fpem ferens cómemorat.Nec veroSanxia vxor,virilis animi matronapopularibus fuis deerat,difcurfareper vrbem,fuapræfcntia,fua orationeplurimum fpei,plurimum illis firmitatis addere,vulneratosfolari,egentibus fubuenirc, in fummis difficultatibus fum inum robur oftenderc:omnia ab vtroq;,dici agique,quæ côfîrmandis animis,leuandis laboribus,folandisque prçfentibus malis conferre intclligebantur.Rcgem verb literis ac nuntijs quo in ftatu res cflent, certiorem facere,rogare vri quamprimum auxilia mit teret. Sc indies magis ac magis premi,populum Andrienfem imbellem, verendam ho-minum inconftantiam, præfertim in magna annonæ diflicultate, arcem in vrbe nullam efle in quam confugiatätaq; vrbe amifla,nc fpem quidem reliquam aut tutandi fui, aut illius aliquando recuperandæ. His rebus permotus rex, quod vnum tunc afferre auxi-lium poterat,nondum cnim à Pontifice,atque à Francifeo Sfortia ftipendium militibus mifliim fuerat,amp; ipfc magna laborabatærarij diflicultate, Alphonfum Daualum,qui A-rianiinSamnitibushyemauerar,quanto celerius poflit,fubfidioire iubet, pecuniamq; quanta pro tempore potcrat,ad eum mittit. Magnis interim Andriain periculis verfa-batur: mœnia pluribus locis corruerant,deiedæ è turribus plures,corrucntium muro-rum minis foflæ impletæ: plurimi intus dum aggerem extruunt, dum propugnacula e-riguntjvulnerantur, non pauci etiam cadunt. Iulius Antonius Tarcntini gener, quod

19» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I O. I O V J A N I P O N T A N I

Picinînus Francîfcires perditum iri nolle, propter veterem amicitiam putaretur, autor arque hortator nihil reliqui facere,nullam obfefiîs intermiflîonem,nullam quictem di-urnam aut nodurnam elfe pati. Cæterùm no exiguum ad falutem popularium remedium erat, quôd Andria non modica è parte antris habitatur,vnde funt qui nomendu-xilTe illam credant,his fe pleræque mulieres,arque imbellis çtas cotinebat. Francifcus dux, dum ijs qui adaggcrem laborabant, focius arque adiutor adeft, dum fuos confirmât,cognitus ab hoftc parum abfuit,quo minus tormentario idus lapide fub corruen-tis mûri ruina decumberet.Quotidianapræliaconfi?rebantur,ne quietæ quidem àcer-tamine nodes erant. Hinc atque illinc multi vulnerati,aut occifi. Quo tempore Franci feus dum laborantibus fuis equo vedus nodu accurrit,atque ante cum facula incenfa præfertur,atroci colubrina Tarentini iuffu petitus eft, quæ pofteriorem equeftris fellae partemfecum auulfam trabens,illæfum tarnen ilium folo deturbauit. Adhæc hoftis i-pfe,quo præfîdiarius Pyrrhi miles defatigatione,vulneribusque confedus,rem Andri-enfem imbecilliorem redderet,dc indufîria repêtina certamina excitari iubcbat,ac fu-binde ad arma concurfari. Mittitur etiam à Francifeo Barolum ad Barnabam, qui tuna rei Barolitanæ præerat,vti peditem quoipfe maxime cgeret,quoque ilium paucis antè diebus iuuiflet,confeftim remitteret. Nam quia corona cingi vrbem pafius non efiet, facilis adhuc intra muros illi exceptus foret. Qùod ab illo, dum fibi, rebusque Baroli-tanis vehemenrius timet,pernegatum eft. Dum hæcad Andriam geruntur, Mineruinû à Pyrrho ad Tarentinum,miflis ab illo qui oppidum acciperent,deficit.Qui Pyrrhi par tes fouebant,eorum pars in arcem côfugiunt,in qua Maria Donata,Pyrrhi coniux cum paruis liberis,ipfa grauidia,amp;maturo propè partu erat,quorû bona ftatim direpta funt. Arx,ne quà ijs qui in earn confugerant fuga patêrct,néuc intra accipi prçfidium poffer, ab ijs qui Mineruinû curabanr,præfidio impofîto cingitur. At res Andrienfes quotidie magis acmagis ad excidium fpedabant,fruftrâ fubfidium expcôiabatur: amp;nbsp;quanquam in hac obfidione maxime cognitum eft,nullum firmius ciuium beneuolentia munimen turn elfe,ramen cum animi omnium fcfïi viderentur,fpcsque indies minor effet,ab bofte verb quæ ad oppugnationem pertinerent,fumma cura adminiftrarentur omnia,an-nonapropè nulla cffet,præter hordeaceum panem, eumque pauciffimorum dieru, res-queinanguftoverfaretur, amp;iam Alphonfusaduerfus regis præfcriptum in Samnites, Pelignosque iter diuertiflet ,nec àBarolo fubfidium veniret: turn verb primùm Fran-eifeus duxneceflitateviduscogitaredeconciliationecumTarentinocoepit.Atnihilo imbecillius,aut minus ftrenuè in rata militum paucitate,mœnia, turreisque tutatus eft, centum quinquaginta bombardis oportunapcrloca difpofitis, vtne ipfasfoffarum ripas attentare hoftis vnquamfitaufus. Quocirca faciundo cuniculo, quo intra vrbem nodu irrumperetur, magna cura dari operam Tarentinus iuffit. Re autem à Francifeo cognita,nihil ab eo omittitur,quo fruftrari hoftium conatus poffer. Itaquedum irrum-perehoftis intra muros parat,Francifcus patefado cuniculo fuo,fublatis clamoribus in hoftem fertur:amp; quanquam ignis,incendijque fomenta parata erant,quo vrere illos ad vnum intra cuniculum deftinarar,religione tarnen vidus,acrerum humanarum memor abftineri incendioiubet,captosque,arque armis exutos illos,ac per domos diftributos familiariter accipi àciuibus imperar,atque vbi illuxit,benignè appellatos in caftra cum veftimentis remittit. Qua è rc illorum ira fibi deuinxit animos, vti reperti ex cis fuerint qui per famulos,aut amicos fuos clàm frumentum,cuius inopia premi vrbem feiebant autintravrbem immitterenr, autin ipfas foftas excipiendum nodu ab oppidanis deij-cerent. Quibus artibus aliquot diebus fames in vrbe tolerata eft. Cui rei Tarentinus, qubdprofpicerenullomodo poffet,dolore,rabieque conficiebaturadeb,vti fagittis baliftarijs veneno delibutis tollere Francifeum è medio,pretio corruptis baliftarijs ten tauerit. Igitur cumab illo tentandi gratia noti quidâ homines miffi intra vrbem ad colloquium efrenr,atque in ijs Laurentius Miniarus,virvtrique propter fyderum cognitio nem notus,amp; ob animi integritatem ac fidem gratus admodum, atque acceptus,agerc cum eo Francifeus ftatuit de conciliatione. Sed cum animo deftinaffetfefe nunquam in Ioannis Renatiquenomen, verbaquciuraturum,quod Tarentino nequaquam di-fpliciturum intelligebat,ita quidem conuenit,vti Francifeus feque vrbcmque in fidem

Tarentini

DE F E R D I N A N. I. A L P H. F. LIBER I I I î. 193 Tarentini permitteret,fcriptisque in hanc forma conditionibus,diebus noue amp;nbsp;quadra ginta,ex quoobfîderi cœperat,deditur. Quæres in Ioannis animum altius defcendilTe dicitur.Pyrrhusfilius nodu cum paucis equitibus,vt qui Tarentini côfpedum adiré,ac ferre nolletjfugam arripuit. Fadâdeditione,rebusque è formula côpofitis,Tarentinus ad arccm oppugnandam,Mineruirium partem exercitus mittit,ob Pyrrhi fiigam longe infenfior fadus. Qui poftquam riec precibus, nec minis tentatam impellere ad dedi-tionem Mariam nequit,arcem non minus crudeliter ,quàm pertinäciter oppugnari iubet. Concutituritaquealïïduis tormentorum ictibus: labefadantur pliiribus etiam locis mûri. Ipfum quoque gyn2ceum,vbi mulier pleno vtero,langucnti corpore,ingé-tibus vidamalisfefecontinebatjpatrui iuffu plus etiam quàm hoftiliter pulfaturjoppii gnationemtamé veriusquàm obfidioncmfupra muliebrem animum fortiter. furtiner. Additigitureius conftântia,obftinatiOque propugnatoribusanimum, paranturque abijs ad propugnandumopportuna,quantumars,quantumpertinaciavalet. Quæ res Tarentini animum eoacriusirritabànt. Itaqueeius iuiTu cxpugnationineceflaria,mira celeritate, fummoftudioj diurnis,nodurnisque expediunturlaboribus. Quoque Ma-riæ profpcdumfœdet,ac lueem ipfaiiii qua nihil eft mortalibus gratius ,ante os illius, oculosque fufpendio confedû honàinem in iugo ftatuiiubet. Circumfonabantomnia minarû,ac terrorû plenajpalamqi audiebanturvoces,quibus fignifîcabatur fœda cxein pla, atroceis cruciàtus, crudelia fuplicia parari. At veró fignificatum vbi eft ei,Mariam. morbolimul,partitudineqi aggrauari,vidus picrate fenis ac patrui animus,memorque ex fratre,quem vnicc amaflet,gcnitam(adeô in acerbiffimis etiam odiis naturalis perfæ pe recurfat affedus)quotidianum ad cam viófum deferendum curaüit,qualis languen-tibus dari folct. Haïe ad regem perlata cura elTent, eius animüra veheraeritius percul-fere,mouebantâmftraoppida,in prirais verô ne quid in Francîfcum : duccracrudelius adraitterctur. Inexoribilis eniin Tarêtini aniraus iure plurimu fufpedus cran At Maria quod nulla vlterius tuendæ arcis fpes effetjrauri folo æquati,raunimêta cuerfa,ac difîc da ab into effent orania,nullura deniq; auxiliü paratü intelligeret,nec fuftineri iara óp-pugnatio poffer diutius,capta verius quara dedita, exuta pene bonis oranibus,ac male didis opplcta,cum liberis Spinaciola â patruo mitritur.In eos,qui in afcera confugcrat feuitura eft.Arce capta,MineruinoraouésTarentinus,Canufiü proficifeitur,Acris prç-cipuè potiundç cupidus.Intelligebat enim Caiiufio capto, Barolum, amp;nbsp;quiequid trans Aufidura effetamnera, breui fuara fub ditionem iturum. In hac obfidionc illud auarè nimiSjimpotenterqiadraiffü eft,quoddura thefaurisiiîhiaturabfconditis,neàfépulcroi quidé raaximi principisBoaraundi teraperatumeft, quod aliquot etia feculis, atrocifiï-morü quoq; bellorura turbinibus intadû,inuiolaturaq; extra vrbem in Sabini tepfo ma gna quada religione permanferat.Quod facinus palanl dociiit maxime fœdunl ac dere ftabilc animoru malu auaritiaefle,facra profanaq; in çquo earn poncre,rapiedi licétiâ furamum ius ducere,nullu deum metum,nullum honefti refpedu habere: id derau dc-ccre fasqi effe exiftimarc,parto quauis ratione plurinlu abiidare.Sunt qui Tarérîni hoc iuffu,alij Picinini fadii criminctur.Illudfaris confiât, Tareritini iuffu euiilfas fuificrepli fores,ex çre conflatas,quas pöftipfe tcplura ingreffus religione dud'us reftituiiufle-rit.Cçterùm Canufium vrbein iuiffe ciuibus,aduenisq; maxime frequenré,fccundum-q; Aufidura fluraen pofitara,cmporiumq; regionis eius arabitus ipfe ac fitus argumeto cft.Nam amp;nbsp;Cannenfis cladis tempore, multa Romanorum millia,quæ illuc confugerac amiceliberaliterque accepta pauit, et ad Vifcardivfque tempora caput regionis fuit.’ Quamob defediortem,cxpugnatam,incenfamquc,acfolo æqüatammemoriæ proditû eft à rerum fcriptoribus,ijsdem ferè quibus à Roberto temporibus Roma quoq; magna è parte incenfa eftjdum GregoriumSeptimum Pontificem Maximuillic cirCumfefïura, ab ira Erriet Tertij ereptü liberat,acSalernû fecum ducit.Aedificatû autem ab Diomede vnà cumHarpis ac Siponto,nó défunt è Grçci qui trädant, dû Eoropâ,atq; Africanî ferè omnem colanias elfe fuas volunt. Tempeftate veto hac noftra præter tumulùm, in quo arxtuncerat,præterq; Sabiniteraplum quod extra tumuli muros fitura cft,foloia-cent æquata omniajVisque aliquod tantç vrbis veftigium extat: cuius profeètà excidiû non paru videtur côtulifle Borali affinis oppidi frequentiæ ac celebritati, dum propte?’

f

10. lOVIANIPONTANI

agri vicinitatcmjeriimquc opportunitatem maritimarnm,eines patria amilTa co cómi-grant.SiquidemHeraclius Imperator dum tranfportandisàmercatoribus,ex Apulia in Macedoniam Epirumq; præcipuè mari,profpicit mercibus,dum nauigantium laluti,o-nerandarumqi frugumc0moditati,publicisq; porrorijsfatione hac confulit,molemeo inlitoreiecit: quæ nunc quanquam partim oppletaeftciuium ob ncgligcntiam,partim nullo reparatc maris qualTata fludibus, magno tame vfui eft oneradis atq; exoneradis nauibus. Extat etiam ænea Heraclij ftatua,quæ ad molis initium ob eius iaólx memo -riam tunc ereda fuit, id quod ftatua ipfa etiam dextpa protenta fignificat. Hæc dum à loäne Antonio geruntur,rerdinandus fignis adSue/lulam in Cäpania dcmorcluftratis dieque ad cóueniendu dicfa,ipfe modicis itineribus in Samnium profe dus fecund um Laucllam(idriuo nomen cft)caftra pofuit.Ibi viginti dicrum,dum eques conucnit,fta-tiuafunt habita. Quo tempore exploratishoftium conftlijs, quid aut fequendum,aut cauendumeflet,animocontinentcragitabat,pluribus fimul rebus intentus: populos cnim qui in fide officioque perftabanr,nullis non rationibus atque artibus confirmât, dubijs Ipern fidiiciamqucadiungit:quiadhoftem defeccrant,eospartim ministerri-tatos,partim impunitate propofita,vt ad officium redire mallent,premijs quoquc,polli citationibusq; folicitatos inuitat: quidinPelignis, Marlis,BrutijS fieriplaceatducibus prçfcribit,nihil à quoquam remifte agi,nihilfegnitcr geri paftus Jgitur vndique coadis copijs,cum cxcompniducumfententia bellum in Apuliam gerendum decerneretur, ncquid hoftileatergo relinqueret,aliquotcaftella,quæ in Apuliam delcendentiad Appenini radices politaiter reddebantinfeftius,prius expugnare dccreuit,acdicpro-fedionis edido,fecundis caftris cumfcptemac quadraginta equitumturmisad A-quam Diam profeduseft.fd caftellü loco edito fitum, quafolis occafum profpicir,fa-nèanguftû habet ad it Ci, traduq; fatis breui,cæccra ferme omnia rupes occupât. Caftris pro loci natura pofitis cum oppidani deditionc facere rccufarcnt,rex obfidendi caftelli cofilium cepit. Et iam obfidio ipfa futura diuturnior apparcbat,quöd hoftis aduentarc nuntiabatur. igitur co intentiore animo circ,oppugnationi opportuna cópararc,matc-riam vndique comportari iuberc,tormenta ænea è Campania magno conatu deuehen da curarc,nihil fcgnc,nihil remilfum pari.Interim hoftis quo rege ab incoepto dcterrc-rer,relida Canufij obfidione,quinq; millibus palfuü ab regijs caftris ad Eocacia cofe-derat. Equitatu quam regius crataliquato minore,peditü vero circitcr fepte millibus, in quibus ad triamilliabaliftariorü crant.Quafiducia caftellani infirmatis animis, cüfe neq; corona cingi poffe intelligcret,amp; noua quotidie à loanne Antonio fubfidia per a-grosquamlatiffimos nodurnoteporemitterentur,obfidionem indies magis magisój contemnebant. Nam amp;nbsp;munitiones,quæ à regijs excitabantur, fecuri dcfpiciebant, amp;nbsp;quotidianas pene eruptioncs ex oppido cü faccrentprxlijs ita laceffebant,vti multos è regijs vulncrarent.Cæterû in caftris laborabatur vehementer inopia commcatus,quod necefte erat ab longinquo fummis laboribus,maioribus ctiam periculis importarijcum hoftisinterim affiduc laccftcrct,ac nunc in pabulatores,modó in frumcntatorcs illatus nihil tutu,nihil quictum,nó die,non nodu apud regios efte fincrct. adbæc amp;nbsp;lacobus Vrfinus,qui Sanófa Agatham proximum tenebat oppidum,belli fe mediû gereret. Magnani forte rex poft aliquot obfidionis dies equitum manum è caftris cmiierat, qui prç lidio tum ijs clfcnt,quitormenta dcuehebant,tum gregario militiatq; calonibus,quos in loca diucrfapabulandi,acfruraentandi gratia multos dimiferat. Hanc occafionem naófus aducrfarius,hora dici ferme quarta,inftruóto agminc, tanta cclcritatc mouit à Focacia,vti eodem tempore,amp;nütius in caftra quanquam citatiffimo equo pcruencrit, amp;nbsp;hoftes ftarc iam in acie confpiceretur. Ferdinandus repentina re permotus, amp;nbsp;quid hofti confilij eirct,inccrtus, quod ancipiti in re fieri folet, omnia oculis, animoque lu-ftrabat: «amp; quanquam hoftium incurfus,temporisquecxiguitas nihil quieto confilio geri finat, confeftimtamen pedites, quos paucis antediebus fcripferat, quorum etiam maior pars ab bofte transfugcrar, nc erupitionem caftellani faccrent, pro foffisardc collocar, ignemque â munitionibus arceriiubct. Strenuum quenq; ,ac maxime fidum, que aut calus obtulerat, aut ipfe nominatim cuocauerat,ad repentinos coërcédos impetus,ubi magis opportunum uidcbatur,curarejatque adelTe impcrat.Tribunos,prxfc

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dos, duccs

I

’DE FERDINAN. I. ALPH. î. LIBER UIL i95 Ö0Sjduces,alium alij munerideftinat,amp;quid faccre queq; velit demonftrat. His aftis pro præfentire atq; copia,fatis caftris profpeótu ratus, Robertum CalatinCi cum equi-tibus quadringcntis,quantamaxima poflet celeritate, ijs qui in pabulatione occupati erant,fubfidio irciubet.Ipfe equitibus,qui pro ftatione armati,atque inftrudi aderant, hoftiiam c colic in planitiem,quae fub ipfis caftris non admodum latafubcrat, defcen-denti in acicm,iuflis occurrere,reliquum exercitû cogit,ordines difponit,ne quid ab la tere,aut à tcrgo incomodi accipiatur,profpicit: nunc fingulos,nunc vniucrfos cohorta turbono animo eflent,impetû hpftiu tantisper ferrent,dum gregarius rediret,dû arma totis expedierentur caftris. Hç'c Agendo,acnunc hos,nuncillos priftinævirtutis admo nendojtrepidationc fedarc,militum animos cófirmare,erigere fpe,premijs,gloria. Et iamin planitie cqcurriacribus vtrinqjanimis cœptû erat,resq; in vniuerfi exercitus cer tarnen expeólarevidebatur,hofte copias promouente.-regio no folumno detredante pugna,fed vitro etiam ad conferendas manus prouocantc. Hçc inter cum aliquantura teporis extradû eflcr,accurruntnuntij exploratoresq; qui omnia apudpubalatores,tor mcntaq; tuta cflcdiccrent: nccmulto poft gregarius cum fubfidiario equite haudpro-cul confpici coeptus eft. Quod vbi hoftis intellexit,confeftim fuos in collem fe fubduce re,atq; ad figna redire iubet. Gregarius cum equite Içtis animis in caftris exceptus, v-bi paulu modo vires cibo rcfeciftet,amp;iam omnia infequedo hofti ab rege parata eftcnt ad ligna atq; in ordines ftatim ire eft iuffus. Cernerc erat,mutata belli Fortuna,regiû mi litemfpciatq; fîduciæ plenum, pugnæ fignum expcdàrc,feq; vixin ordinc,côfcrendæ manus ciipiditate,continere. Contra apudhoftem omnia plcna'pauoris atq; formidi-nis,folaq; in fuga fpem efte.Quod vbi hoftium duces intellexerc,veriti ne fi pugna cœ-pta eftet, collocatis lignis procul à caftris fuis, foie iam in occàfum inclinante, dimica dû eftet, citato graduac fugæ maximè fimili, per fummum collem redire fuos in caftra iubcnr. Hoc cognito rex celeritcr procedere agmen, qua intercipi pofte hoftis itcr vi-dcbatur,imperauit,vltimos àtergo quiadorirétur,immiftis : aciamiam regis equitatus poftremos aftecutus,pugnam cicbat.Hic fine fortuito,fiue Picinini confilio,quod à pie rifquc creditum eft,tantus repente ignis extitit inter vtrunque exercitum, vt non e-quorum modo tranfitus flammis interceptus,fed equitû quoq; afpedus eftet fumo cali gincq; fublatus,quæfubuiridi è ftraminc,fœniliq; materiacxcitata, cœlum repente o-mne circunfuderat. Reditum cftigituràregijs in caftrafub primam node, hoftis ipfiu5 confeflione quo minus vidusipfe,profiigatusq; cfl'ctfumo fîammisq; prohibitum.Qui fi quo impetu venerat,irrumpere in caftra conatus eftet,næ dies ille calamitofum bello fincm impofuiftct. Satis tarnen conftat Picinini audaciam,Tarentini cûdatione repref fam efte.Die quæ infecuta eft,magno militum concurfu,maiore fpc,tormcnta in caftra pcrlataFuntjUoduquead iadtum mûris admota. Vbi illuxitjregij admunitiones,caftel-lani ad muros,qua cuiqué in fortem ceftcrat,laborarc:hi tormétarios lapides fubueda-re,illi aggerem intus fubftruere: omnia fummavihincatquCillincadminiftrabantur. In medio fermè,quem diximus tradu quadrata furgebat turris, ad cuius leuam oppidi portaerat aliquanto humiliorjàqua vbi paulû modo procefteris dimitti cliuus, atq; in horrefcere rupes incipit. Eâ primo turrim demoliri placuit,cuius ruina oppleta porta, muroque qui portæ immincbat,æquato,aditus intra caftcllum liber militi permitteba-tur:multis itaque idibus dienoduq; labefadaturri,pars eins anterior, opinione citius corruit: qua è re defenforum animifradi conciderant. At nihilo fegnius præfidiarius miles propugnacula munirCjne turris pofteriorpars exterius procumberet, machinis prohibere nô opera,nô artefibideefte. Rex vbi quæ oppugnandis mœnib. opportuha cftcnr,côparataintellexit,excrcitumvniuerfum elle in armis imperat:ac nequarepeti-nus hoftiû incurfus incômodo cftc,néue quem iri caftris, atque inter oppugnandum ex citare tumultûpoftet,intento in oppugnationé cxercitu,milité pluribusin locis difpo-nitjfimul quid cuiq; agendum cfter,præfedis ducibusque præfcribit. Turn figno dato, magnis fublatis clamorib.in foftaSjpcurfum tanto eftimpetu, vtvallo fupèratoadmo-tis fcalisacriter^p mûris pugnarctur. Caftellanus faxa conijcere,fcalas côminuere,mul tos fàuciare.Regius intégras alias refcrrc,murû rurfus afcendere,non virib. non animo defici. inter hçc rex caftra fubinde circûmiens,ac nunc his nuric illis fe locis oftendens

}

19^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. lOVIANI PONTANI

integros faucijs fummittebât,alios voce,alios prçfentia chortatus,multa quoq; per pfç* feólos actribunos adrainiftrabat.Dum hæc âdextra turns parte geruntur, amp;pugna ali-quantulum extrada,rcxin expedatione eflet,eoru qui ab leua dimicabant,tum répété difplofa bombarda,imminens portæ murus concuflus magnis fragoribus corruit.Quo collapfo, qui in propugnaculis confiftebant, partim ruina protritis, partim maxime fi-milifulminisprocclladeturbatis, regius quanquamfumo,puluercqueoffufus vndi-quc,magno tarnen adortu intra caftcllum irruit. In ipfo ftatim ingrelTu aliquot c pro -pugnatoribus cæ{î,cætcri fupcrantc multitudine ab^edis armis viui capti. Hinc milites âdprædam verfi,caftellum diripiunt. Cæterîim cuin direptio fpedare in feditionem cernercturf nam amp;præda exigua,amp; diuerfî generis miles erat, adhæc quod hoftem eC-fe in armis, amp;aduentare ilium fama erat,cum tarnen caftris fe continuerit) rex immitti igncmtedis,pluribus fimullocisimperauit. Captûigitur atque incenfumeft caftellû vndeuigefimo exquojobfideri cœperat dic.Cum interim fînitimis èlocis partim metu, partim ftudio partiû,miflis oratoribus,rcgi fcfe aliquot etiam caftclia dedidere. Biduo deinde quietimilitû dato,cum intereade belli elTetrationibus agitatû, Vrfaria omniû fententijs,ac totis viribus pctitur,omnisque in earn verfus eft apparatus. Fore enim là-tis apparebat,ea capta,vti penè omnia poft tergum,citraq; Appenninum pacata redde rentur. Ab qua in vniuerfam quoq; Apuliam,quæ Apennino,Garganoq; includeretur, liberæ difeurfiones patêrent,Troiæque quæregionis eius arx cftct,à quapafluum mil-libus quatuor non amplius abeftet,nihil tutum aut quietum relinqueretur. Quo perué turn cum eflet,resq; de more per prçcoriem,vti deditioné facerent,poftulaftct,oppida ni quod fcirent-Tarcntini copias intégras e(re,nec fe propter loci opportunitatem def-piciendos arbiti'arentur,rurfum quod intellligerent Âquam Diam ante ducum fuorum orapervim capta igniq, abfumptamefte, fpemetuq; quid potiffimum fcqucrentur,in certi erant. Verùm quôdtormenta propius admoueri feirent, quibus admotis,dedédi fui arbitrium non facile integrum relinquebatur,fpcm metu fupcrante,dcditionem in quatriduum, niliberati interca obfidione ab fuis effent,cum rege pacifeuntur. Fcrdi-nandus quod per hanc maxime occafionem futurum rebatur,vti collatis cum hofte fî-gnis,quod maxime auebat,dccerneretur,quodquc cCampania nuntiabatur Marinum Martianum multis vndique coadis militibus, adviginticquitumturmas,adduopc-ditum milliafecum habcre,quibus autagrum Campanum infeftaturus videbatur, aut in Beneuentanum tranfiturus,quo regem ipfum à tergo aut omnino includerct,aut ar-dius premeretjoblarâ ab oppidanis accipitdeditionis conditioné. Igitur locis circum occupatis nequànodurno prçfertim tempore irrumpere hoftis pofler,quem è Focacia mouiffe per exploratores compertum erat, ad cum propcllendum fumma omnia diligentia ab rege parabantur. Intcrea loannes, Picininusquc( nam Tarentinus quartanæ morbo correptus è caftris Spinaciolam conccfrerat)fub Afculum confederant. Ibi có-municatis fententijs placuit,vti admotis ad Troiam caftris,fubiedos Apuliæ agros nó foliim à populationibus tucrentur,vcrumctiam fortunam tentarent,fi quam liberandæ ab obfidionc Vrfariæ inuenire viam poffent. Troia edito in tumulo lita ab occafu,qua arx eft, dementi tradu in ortum cxcurrit æquinodialem, ipfa oblongior, amp;nbsp;maximaè parte pofitu plano vtrifque ab lateribus muros cliuo impofitos habet, æquato penè vbique aggeftitia terra faftigio. A'qua parte in orientem,vt didum cft,vcrgit folem,pau latimfecampidimittunt,donecinv3ftamillam planiticm diffunduntur. Ageripfefi-cu,vitibus,atque oleisconntus. Sub ipfumtumulum àfeptentrione Chilon amnis de-labitur,ab Apennino dccurrens. Vrbs ipfa, vt annales quidam docent, quadringentos amp;quadragintaduos anteannos condita,Bafilij,amp;ConftantiniImperatorumiuîîu,prç-fidium, vti autores arbitrantur, aduerfus Normannos, qui finitimis in locis fedes fibi conftituerant, bcllumque aduerfus Græcos gerebant. Sunt qui Ecanam eamfuiffc tradant,veterem maxime vrbem,atque à Confiante Augufto'multo ante dirutam:quo tempore is ab Epiro cum exercitu in Apuliam cum traiecifret,multa ibi fœdc,crudeliter immanem in modum patrauerit; non Ecana modo ac Luceria nobiliftimis viribus folo æquatis,verùm etiam à Rcmoaldo Bencuentanorumducc, GrimoaldiLongobardo-rumregis filiofufisfugatisq; eiuscopijs RomamcumconcefTiffetjatq; ePontifice,ciui-

busque

DE FERDINAN. I. ALPH.R LIBER IIIL 197 busqué Romanis libcraliter acceptus effetjpublica priuataq; ædificia,ædcs item facras antiquiflimi? quibusque ornamentisjacpræfertim æneis fpoliaucrit,in ijsq; Diuæ Mariae templum,quod à Marco quondam Agrippa in honorem deorû omnium fuerat co-r ditum, ac fumptuofîflîmè ornatum, detradis inde tum monumentis alijs, tum æneis e-tiam tegulis. Quibus patratis fccleribus in Siciliam moxtraijciens,ea quoquc cum A-^ fricapariterac Sardinia per fummamauaritiam dîreptâjanteqnâm inde dcccderet,ob fæuitiam, atqueimpotcntiam in balneo à militibus cælùs, dignum fccleribus fuis exi-^ turn vitæhabuerit. Quinctiamqvibufdaminannalibuscomperio, Robcrtum Vifcar-dum capto Rhcgio in brutijs,circa initia rerum eiusjftatim in ApUliam profedum^cuni àTroianis vrbem ipfam dedentibus Vocaretur: adeo inter annaliû fcriptores,amp; rcs ge-ftæ amp;nbsp;tempora fimul diffcntiunr. quippe cum euocatio hæc ipfà è Brutijs indicio fit,ante Normannorumaduentumin Apuliam, Troiamfuiffefineconditam,fineinftaura-tam. Pofitis igitur adTroiam caftris,Andegauienfium partium duces cum diuerfa fen-tircntialtercandoquc aliquantum cxtraxiffent temporis,illorum tandem vicitfcntentia qui cenferentjVti occupato colle,qui ante regia cafira non magno tarnen intericdo fpa tio,aliquantofurgebatcditior,vnde etaquationcm facile hoftium prohibcre pollcntj amp;nbsp;fubiedosturri campos,eô copias traduccrent. Occupandi vero collis ratio hæc c£t inita,vti de quartavigilia præmilfo paucis cum equitibus,quo plurimo abundarcntpe ditatu,locoque callris dclcdo,reliquus exercitus inftrudo agmine cum impcdimentis fcquerctur. Atrex quod vnum cupiebat,cum in dimicàndi neceffitatem rcnî addudâ ccrneret,præfcdis ducibusq; in pretorium ad fe vocatis^ huiufmodi ad cos orationem habuit: Si quam occafioncm autdij immortalesoftcndunt,authofl:es ipfi nobis offc-runt,fortifiimi viri,eamfcquiduccm volumus.Nondcrecipicnda Vrfaria,fed de pro-fligando aducrfario,bclloq; conficicndo nobis potins cogitandum videtur. Quam ôb caufam no tam mihi aut côfirmandi cftis, aut inftrucndi ad dimicandum,quàin ftudijs ipfis veftriSjVcftræque fortitudini gratulandum. Quem enirn hoftem indipifciin cam-pis aucbatis,en ante oculos iam habetis,atq; in apertis locis pofitura fpeêtata virtus ve lira vel conteptui habere cum poteft.Quodobelfe vnum vidcbatur,Tarentiniillius cû datoris prcfentia,idomnino fublatum videtis.Ipfi vcro inter fe hoftiü duces nô côfilijs modo,fed animis quoque diffentiunt. Quibus difrenticntibus,quid in militibus efic fir mitatis cenfeatis autroboris ? Conrràfummum in nobis ftudium^ccrra confilia, firma concordia,miles ipfenofterpræliandi cupidus,fignafcqui, atque ordincsferuare con-fuctus,omniaque ad præfcriptum gcfi:urus,plenus amp;fpfefpcijtantumanimipollicctur ac fiduciæjVtiamiam verfoin fugam hoftc,cogitandum magis fir,qu(')nam ilium modo caftris exuamus,quàin quibus artibuSjaut quo pugnç gcnere fit cum co congrcdiendû« A'meparatafuntcun6t:a,quæconfilium, ratio,reique militaris difcipiiuaparandado-cucrc.Vos modo fuum quifque militcm,feq;amp; equos curarc,armaque in promptu ha-' bereiubeatis, atque vti de tertia vigiliainfi;ruôli,paratiq; ad figna conucnianr.Quôd fi quos vultus,quæq; ora nunc video,eras ijs firailes animos habueritis,dicam vobis duces,bellum iam confccimus,nec tam ad craftinam parare vos vidoriara ac prædaopot tet,quàm ad belli præmia accipienda, quanta amp;nbsp;à gratilfimo expedari rege debeant, amp;nbsp;regni Ncapolitani amplitudo,atque ôpulentia fortitudini promittat veftrç. Condone dimifia,prçfedi,ducesq; læti, atque animorum pleni,militem quifque fuum Curare cquoSjCxpedire arma,feq; in craftinam parare pugnam hortantur,prçmia cuiq; fuapro ponunt,regias vires, fuaconfilia,atq; opes in maius efferunt, hoftem elcuant,in primis ne quis extraordinem in aciem prodeat,edicunt.Hisq; rationibiis fuorû animis confir-^ matis,corpora curare illos iubent. Albefcête igitur cœlo,hoftis collcm occupât.Quod vbi Régi cognitû eft,edudis copijs,quas de tertia vigilia efic inftrudas iuflerar,Rober’ tos Vrfinû atqî Calatinum cum ca equitum manu, quæ fatis vifa cft,occurrcre hofti im perat, poft hos Alexandrum cum parte copiarum mittit. Ipfe relido in caftris præfidio, reliquo cum exercitu ad pugnam inftrudus progreditur. Defcéfura in cerramen cftab rege,cum nouem amp;nbsp;quadraginta equitum turmis. Roberti hoftium equitum non magno conatu è colle deturbatum in fuga conijciunt: indein confertiifimum ilîati pédité alter àdextro alter àfiniftro cornu prælium committunt. Pedes primo quod equitatfi

ips nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I o. I o V I AN I P o N T A N 1

fuum auxilio venturum fperat, impreHionem acriter fuftinet : multa vtrînque vulnera eduntur^exhofteplurescaduntjè regijs êquinon pauci confondiuntur : imparque eratomninopugna,quôdhoftis nullo equeftripiæfidio,nudo arboribusloco irruenté equitem,nec euitarcpotcratjnec ex æquo cum illo confligere. Fit igiturmagna peditu ftragesjfuftinent tarnen. At vbi fulgentia figna conlpeda funtjamp; aginen procedere,re-giumque equitem qui impreHionem fecerat,nouâlubfidia,recenti fubinde equos acci pere vifum eft,repenrinam in fugam verfusj proftratusq; ingructium impcru equorum, pedibus illorum proteritur. Pars decliuiorem per locum,quà equiti non patebat excur fuSjpræceps ab infequentium manibus elabitur,fequ'e frans torrentis ripam,vbifuos in acie(tare confpexerar,recipit. AIij cæfi,vulneratialij, aur capti armis exauntur. At vbi regio à milite ad ripas ventum eft,hîc nouarurfus pugna conferitur.Vtrinq; duces acies inllruunt,prçlidia locant,fuos hortantunapparet totis viribus atque vniuerfo Marte de cerncndum. Procedebat Ferdinandi agmen fuis fub ducibus,fuo Ioco,fuo quifq; ordi-ne gradiens. Quod Picininus confpicatus, qui trans ripam fuos colligebar,côuerfusq; adloannem,qui iuxtà aderar,ne dies hicinquit,plurimos haftarum truncos, plurimaq; videbit fragmenta. Cuiab Ioanneobliqut\refponfum cumcflct,quippequipugnæ cu-pidus detredatum iri pugnam à Picinino verebatur,quem producere intelligcbat arte bellum: ægerrimè id illeferens,indignabundusq;, qua parce redintcgrari pugna cœpe rat,milites fummittit. Etant omnino aditus duo^amp; hi quidem angulh, atq; accliues,qui bus regius irrumpere conabatur eques, quem fuperiore èloco hoftis facile propelle-bat. Magna enim illichaftatorum manus, non minor fclopetariorum coaâapugnabat. Quo circa facile équités ab afcenfu deijciebantur,amp;qui acrius inftitiirent,vulnerati pe dem referebant. Itaque magni vtrinque clamores tollcbantur,vt quis aut ferocius Hiatus afccnderat,autpræceps datus corruerat, vario euentu, varia fpc,fumma tarnen ala-critate pugnabatur,pedes hinc atqi illinc obteritur,eques équité fubfternitur, vtrinque ccnturioncs,vtrinq;tribuni recentes fummittunt milites.Caditibi c regijs tribunus vir acer etflrenuus,qua c re additus hofti animus.At regius facto tandem cuneo viôtorir-rumpitjtipisquefuperatisindeaduerfarios depellit,fugicnteisq; ad ordinesregredi, atque adfigna cogit.Et iam parte alia quàfe campi latius apariebant,cancre figna amp;nbsp;c5 currere acies cœperât: primaq; è regio equitatu turma non fatis profperè manum con-feruerat. Cuilaboranti,amp;pcnèab hofte circûuenræ,duas quas Alexander fecum habe bat,auxilio mictit,harum aduentu pugna reftituitur. Ncc minus à Picinino, ac Picinini ducibus fubfidia mittuntur, pluribus fimul locis certameninitur,pugnaq; pro equitum virtutc,proq; recentium equorumrobore,veladueifaeraf,velprofpera. Quodvbirex animaduertit,Vrfum cum globo leCtilfimorû cquitum,qucm ad pugne difficillima para uerat,aliasq; atq; alias poft eum turmas procedere paulatim iubet. Quod hoftis eófpi-catusjfubducerefe ac cedere fenfim cœpit. Regius eôacrius equos promouet,hoftéqT iam cogitantc,qua fe ratione aut in caftra rcciperet,aut intra Troiæ mœnia magno im-petuadoriîur.Excepithîc Gallus equesprocurrcntêregiû,ingentib.animis,additusq; eft Gallo Hercules Eftenfis magno cum equitum robore, leCIaq; virorum manu. Itaq; ncc viribus, ncc animis primo cedunt. Stimulabat Gallum animus infolens, ac natura fcrox;manum verb Eftcnfem ducis fui prçfcntia,amp; quod ille nihil prçtermittcret quod ftrenui militis,autfortiflimi ducis cftet:quippc qui,nunc vocenune præfcntia,fçpc gla— dio,fuis modo pluribus,inrcrdum fingulis adeftct,vir amp;nbsp;corporis viribus et animo ma-gnus,atq; excellens.Tandé reliôti ab reliquo cxercitu,fuffoffis,aut iugulatis equis circû ucntiq; ab regijs,partim capiuntur,partim qui cquo étant incolumi,cum Hercule duce fugientes ad luos fe rccipiunt.- qui iam fub Troiæ mûris in cliuo conftiteranr,eos regius infccutus eques cum cfret,fuperiore è loco facile deijcitur.t'^o tempore Picininus ac-cliui loco,fub ipfam Troiç porcâ,quç ad ApenninûfpeCfatordines de integro reftituir, tumulumquequieftante arcem,præfidijs firmat. Adhæccquitibusturmatim pluribus locis difpofitis milites cohortatur,vti priftinç virtutis memores locum tencant, regios tam iniquuin in locum fine fumma fuorum cladc minime fuccefluros. Si viri efle velint acceptam ignominiam eo loco codé die ipfo illo penè momento obolituros.Cundaef le poft tergumtuta,recentes equos,recenteis milites, vrbemcafttaq; fubminiftratura.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Contrà

De perd in an. I. ALP H. F. L I BER II IL 29^ Contra réglas copias eo lociperdudas cHc, vt neque explicate fe à pugna , néque re4 cipere in caftra,{iti,laboreque equis,virisque confëclisi une multa internitione qucât. Redintegratur igitur pugnaregio vrgétCi dum pertinacius iniquum in locum fucceditj moxque aduerfario rurfum propelleiite dctruditur,multi tarnen vtrinque cadunt equi virique. Quodconfpicatus rexjvocatis ad fe principibus cum in maximum ad du et am diferimen rem certieretjquidpotiflimum fequendum cenfeant feifeitatus : cum alij feri fim rcccdendum cenfcrcrit,quod latis eo die,eo certamine aélum iudicarent, alij infi-dias veriti,artesq; Picinitli,regi fç vti c pugna fubduceret, perfuadere conarentur : Ad ea ipfeqüando,inquit,dies hic no^fter eft,amp;nos fortunâhodiernam fequamur,rriaâ:i vir tute Cliote,quâme vadentem vidcritis,fequimim ducé.Tum præmiflîs qui explorarêr; lié que poft tumulos infidie cftentpofitç,côcitato ftatim equo,cû Icéta manu equitum, per fuminû euàdit tumulû.Procurrentem Ferdinandû fuç acies^fignaq; fequuntur,atqi omnium primæ turmæ aliquot récentes, quç àpugna côtinuerantintegrisque viribus. Ëa è re nouus repente ardor équités inuafit,fcrro ftbi viam quifqi faciût: nec turmatim iam fed confufis ordinibus res geritur: nec tam gladijs Mars fæuit, quàm'propellentiû cquorûpedoribus: hos incitabatjquod partam iam viôloriâ eripi lîbi è manibus indi-gnabanturpllos ducis fui gloria,amp;multis bellis partû decus.Igitur dum acerrimè haud procul àporta,acfub ipfis mûris ab ijs,quicliuûtenebât,dimicatur,interim ab illis,qui in via paulo àporta longius collocati crant,fuga fieri repente cœpta. Inde premente re ge,mulcisq; ex hoftib. ,amp; in ijsaliquot prçfedis partim captis partim equo deturbatis ; qui tumulum tutabantur,ipfi quoq; deferto loco terga vertunt. Ibi vndiq; à regijs tanta fada imprclfio,coque incurfum eft impetu, vt verfis equis hoftes alij in caftra lècundû vrbis raperentur Fo nas,alij ex equis in foftam deiedi,ab ijs,qui è mûris pugnabant,ma nibus,fcalis,funibusexceptifubleuarentur. loannes,Picininusque magno tumultu intra portam admilfi,quique cum ijs crant vix acceptis,porta ipfa repente clauditur,regio ita vrgentc,vt quidam boftibus immixti vrbem fint ingreffi. Signa abijs qui in pro-pugnacLilis conftiterant excepta, intra muros cum trepidationc iaciuntur. Rex in fof-faiTijquæ ad feptentrionem eft, equo inuc(ftus,acfugientibus immixtus in caftra hofti-um contendit,quern Alexander , exterique quanquamdiuerfo itincre fubfequun-tur. Vbi in caftra peruentum eft,confcftim nullo defendente capta, direptaque. Qui c regijs àprælio atque ab labore récentes erant, atque integris viribus,fugientem Lu-ccriam verfus hoftem infccun,in ipfa fugamultos vulneranqplures etiam capiunt.Rex vbi caftra diripi,amp; iam nihil vitra ex præfcripto geri fenfitjhaud procul à porta, quæ ad orientCmfpc0tat,figna in via conftituit,caque prxfidio firmat,edicitque nequo cafu lo cum déférant. Interca vidor miles totis campis vagaturjlongiusqucfugientcis ad mul tam etiam diem infecutus,atque in prxdam verfus,non ad figna redire,non ad ordincs curat. Vidercs itaque alios proiedis armis, onuftos farcinis vix progredi, alios col-latam vnum in locum prxdaminter fc partiri,plurimos equeftris decoris ablitos pha-Icratum prçda equum onerarc,feque ante aggeres ipfos pedibus ire, amp;nbsp;refte alia atque alia iumenta, equoscjue farcinis irapeditos trahcre. Quin etiam ex ijs, qui in præfidio collocatifucrantjComplurcs amp;nbsp;ipfi in prædam intenti figna locumque reliquerant. Qux res hoftcis quanquam fcflbs,ctmûris claufos, ad crumpendum inuitauit. Egrcffi igitur portis,nullo tarnen clamore edito, regios prxda occupatos,ac fub farcinis impe-ditos,dc improuifo adoriuntur,multosq; ante quàm hoftes efl'c intclligantur, mentito etiam nomine capiunt,amp;iam liberius vagariincipiunt. Quod vbi regi cognitum cft,vn diqueadfignaconcurri imperat,multaqueper iovianvm pontanvm, quern fecumducebat,ab ducibus peragenda curat. Ipfc vtquenquenadus erat,primo lingii los,deindeplures,quapugnamconfertam videbat3immittit,doncc aliquot ordinib'us reftitutisjiuftx pugnç more dimicari coepit.Itaq; dum fuftinerc impctum hoftis ncquir, citatisequis in vrbem regreditur. Stetere deinregij in acic, atque fub fignis,donee prç daomnis coada,amp; Vrfariam verfus tutum in locum delata. Inde fub vefperum in caftra eft reditum. Dies quæ infccuta eft,quicti militum atque equorum data. Captiuorfi numerus recenfitus,fuitaliquanto minor: quia captiuorum alij,quod capitalium rcrum conuidi effent,clam dimi/Ti ab amicis,aut cognatis fuerant: alij iureiurandoparum fcr-

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

200 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. 10 VI A Ni PO MTAN I

uatOjfîdei^ueetdatæjatqueacceptÇjVrnuncin conflidu moris cft,dextrç,îmmemorcs Troiamprofugerant.IoanneSjPicininusq; maximo filcntio Troia egrcflîjLuceriam no-élu profiigiunt. Deliberatem deoblidenda vrbeFcrdinandum Troiani inuitantjtnilTo qui feq;, vrbemq; dcdituros pollicerctur, vbi caftra propius admouifTct. Imperitabat vrbiloanncs Coxa,qui quod Nicolaum Èpifcöpum indignius habuerat, Lombardorû familiæ inuifior erat,cuius opes in ciuitate magnæ atque pollentes tunc erat. Caftris igi turad vinetapodt!s,tumultu,ficuti conuenerat,ab Lombardis excitato,dediturrcgiop pidum.Coxa cu in arce cum paucis confugiflTetjdiffifws rebus fuis,Alexandrofecui pro pter veterem confuctudinem plurimCi fidebatjdedidit.Rex vno fimul tepore amp;nbsp;oppido potitus,etarce,oppidanosco]Iaudat,Lombardos etiammuneribus donar. Coxamad feduótum,multisq; ornatum laudibus,atq; inuitatu,vtmancre in patria vellct,dimittit: captiuos,qui in caftris crant,amp; in ijs quoldam,qui Ioannis c cognatione cflent,liberos abire permittit: turn qui dedentem feie Fogiam accipiant,mittit:arma, equosqueapud Troiarepcrtosjqui ab hofte capti fuerant,militibus fuis reftituendos curat.Rebusq; fic ad Troia compofitis,duobus caftris ad famftum Seueriû profe(ftus,cingit oppidfuquod quo minus ftatim oppugnaretur,hymber prohibuit: poftcro tarnen die deditionem fe-cit muldatis ciuibus. Inde rex ad Afculum retro mouens,vrbeni ftatim recipit: Cande-lamque ex itinere oppugnata diripit. Mox Afculo recepto ad Aufidum proficifcitur,co cofilio vti loannem Caracciolum,qui Melfiç dux præcrat,debellaret.Is quod Andcga-* uiefis faótionis fraélas res cerneret,nullumq; fupereife Tarétino excrcitum,quo tutari oppida remque fuam poffetjfe cum arcibus atque oppidis in regis ftdem permifit : que adfe venientem rex,benigneque appellatummonuit,vti fidci memor, quieta honefta-queconfilia peruerfis,ac parum quietis antcponerenpóftquc aliquantum temporis mU tuis ac gratis extraólum fermonibus,iuratum ilium in vcrba,eodem die Melfiam remi-ftt.Id oppidum montons in Apuliælocis pofitum gerendis bellis maxime opportunum eft: quod à Gulielmo Ferribrachio Normannorum duce conditum, annales quidam tradunt,alij ab co per vim captum. Quodque veri cftfimilius,cognitaopportunitatc,il lud vt arcem futuram aduerfus Græcos,qui Apuliam,Mefapiæque tenebant oram,pri-mum à Gulielmo,inde à Drogo atque Humfrcdo,qui Gulielmo fratri fuccefferât,pôft-queâRobrtoVifeardo amp;nbsp;arcemunitum,amp;mœnibus,quænuperabhocipfo loane etiam promotafunr.Per eofdcmdies aliquot in Hirpinis caftellarecepta.Famaingcn-tis præiij breui regnum peruagata,omnium mentes terrorc fimul admirationeque com pleiicrat. Quo circa iliuftre regis nomen efre,raaiorq; indies expedatio haberi,amp; quo vidoria,eôdem quoq; popularium fauorinclinabat.Acccdebarquod per idem tepus à Federico VrbinateaduerîumSigifmundum Arimincnfcm féliciter dimicatumfuerat, ex qua dimicatione Sigifmundus afflictis,proftrarisque rebus fuis,mari ad TarentinCi confugerar,opem ab illo imploraturns.Atrexquanquam bis Tarentinum neceftitatib. circumuentuna intelligit,tamcn cum illius thefauros fcirctcfle intcgros,fe verb tot bei lis,tot calamitatibus exauftum, ac militera fuura racrccnarijUm,maxima ctiam è parte peregrinû repurar, timerè militum transfugia, ncc tarn irritandura ilium quam Icnicn-dumduccrc,autpaucoriim cx^ugnatione oppidorum itaterritandum,vtivetcrc exer citu reftituto, nouum quoque elonginquoarcefterct, Sencm3amp; quartanafcbridc-terrima parte annilaborantem,rainimè diu viâurum.Adhæc loannem, Picininumque cum fragulariprofequcreturodiojvidcndum etiam atq; ctiam efte, ne addudus ncccf-fitate loanncs Antonius vtrique conciliarétur. Hæc aliaq; huiulmodi fccum reputante regcm,habcntcmq; ad Aufidum çftiua,mifliàTarentino Legat! adeuntdepace cum co aôluri.QuibusrexauditiSjBartholomçumRouarellamCardinâlcmjquiBencuéto Pó-tificis Legatus præerar,ad fc accitum rogat,vti dudo fecum Antonello Petrucio,cpifto larummagiftro, Cereniolam proficifcatur, illic cum Tarentini oratoribus dc pace pa-cisq; cöditionitius deliberaturus. Ipfe interim quibus poftet artibus,illum fibi concilia reftudet.Iifdcm diebusEnnecus Geuara,comes Arianenfis virmultis artibus,amp;in pri-mis fide clarus,morbo correptus diem obit.Igitur vbi de pacis conditionibus fatis có-uenit,LegatiadTarentinumrcdcunr,vnaquc Bartholomæus, amp;nbsp;Antonellus cumijs profedi jitemq; Antonius TriciuSjqui Francifei Mcdiolanenfis ducis apud Fcrdinâdû

oratorem

DE F ERDI N AN. I. A L P H. F. LIBER I 1 I I. iôt oratorem agebat,fumma tarnen côditionum Petrucio pcrmifTa. Agebattuncloannes Antonius Vigilijs,quódoppidumadmarefitumeft. Adeum loannes Picininusque quotidie ab Trano ventitabant,ea enim vrbs præter arcem Tarentino parebat. Quo -rum fuafu pene vommifTum eft, vti contra ius gentium legati violarentur. Quibus ta-iTien àloanne Antonio comiter acceptis,benigneque auditis,fœdus his conditionibus iftum eft. Quod Deus Optimus Maximus beneuortat, Ferdinando regiamp;Ioani Anto nio Vrfino(hc vti conuenit)fine fraude,fine dolomalo paxintereos perpes efto. Quae in duello antehac vi,dolóuc,fraud£ue alt;fta,aba6ta,direptaq; funt, eorii nullæ vtiq; ex-poftuiationcs,nulle iudiciorü aAiones funto.Quas vrbeis,quæq» oppida,quosq) fines loannes Antonius Vrfinus fub Alphonfo rege tcnuit, quoq;etiam imperio tenuit,fub Ferdinando etiam tencto,populisq; itamoderator.Qucis legibus,quels olim conditio nibus Ioan es Antonius Vrfinus fub Alphofo rege vixir,ollis legibus,ollis coditionibus fubFerdinando rege viuito.Eadem item inpopulis fub Ferdinando rcge,quç fuerefub Alphonfo,iura eifunto,libcraquc poteftas cfto.Quaqüepoteftate,quoqueiuremilitiç magifter loannes Antonius fub Alphonfo rege fuir,eodem iure,poteftatcq; fub Ferdi* nando magnus militie magifter vtitor,pcrfungitorq;,aureûquc centum millia magiftra tus huius ergo quotannis regio ex ærario,regijsûe è veébgalibus dinumeratacapito. I-dcm hicce loannes Antonius Vrfinus TranCi vrbe Ferdinando Reoftcum a5ro,finibus- ' que ftatim rcftituito,arcemq; Salernitana addiiftam diem rcfignato.Ioanné Andegauié fem,lacobüq; Picininû intra dies quadraginta Apulia finib.q; cius vtifaccirant,Ioanes Antonius cogitomllisq; neue clam ncfie palàm,auro,argéto,ere,néue alio auxilij gene re fubuenito,néue vtiq; præfidiator.Rex fidcm cis publica,qua tuto abire finibus hilce liceat,dato. Tcrra,mariq; abeundi iusquc fasque pro arbirrio ollis efto. Siquas vrbeis quosue regulos Ferdinandus duellopetcr,nullis copiis,nullapecuniajUullo auxilij ge ncre,clamue palamùe loannes Antonius eis luppetias atfertOjneùecoiifilio, néueope ra adiutato. Debellandi quos volet,quandoq; volet libera poteftas regi efto.Hæcce ol lis fœderaperpctuàmanento,quæ intereos ficconucncre,vti volens,libcnsq; vtcrque egcrit,feccritquc,promifcritq; fine dolo,fine frade,bonafide,cóceptis verbis. Deum-que vtcrq; tcftem fupremii laudanto.Pace fada rebusq; cum Taretino copofitiSjFcrdi nandus ab Aufido mouens,atq; in fines Daunoru profeólus Fercntanos verfus ad am-ncm Frcntoné caftrapofuit. Aduenicnti Lcfinates,Serrani,Prccinenfesq;,capto etiam prçfidio,portas apcruere. Quorum exeplum finirima ctia caftella fecuta funt.Indc Mo torium profcdus reXjCofcftim illud recipit:arx etiapaucis poft diebus dedita. Hincca-ftris adSandtuIulianum adraotis, qui in prefidio erant cûmunitioneserigi,tormétaq; dirucndis mûris admouericernerér,paucispoftquaobfidericoeperatdicbusdeditionê fccere.Iifdem diebus inclinâte autumnn,tanti cœlohymbres fufi,vti corrruptis quæ in agris crant,nó eflet vnde pabulu equis fubmiuiftraretur; nee grcgarius caftrenfeis pati labores amplius vellet, rccufare iam militiam,incüfarc rcgem,palamq; detreótarc im-peria,ipfi etiara équités grauari,raric|ue ad ligna atque ordines cóuenire: increpare du ces,queritabernacula iam abfumptatempcftatibus,frigoribus,fameq; cófeftos equos diurnis noólurnisquc laboribus non corpora,non animos vitra fans eftc: quid demûm hoftes aliud optare,aut quærere,quàm fame eos,quàmtépeftatibus abfumi ? Quibus rexclamoribuspermotus,decrcuitinSamniumregredi,vbimitius coelum cftet,ac regio ftramentis,pabuloque abundarer. Quo cum pcruenifl'et, aliquot dierum quieteni militi conceftit,dum interim tormenta ex Apulia veherentur: quibus fubuedandis vix boues iumentaquefolo obpluuias fubfidcntcfuffccerant. Hæc inter in caftris tumul-tuatumcft,leuem ob caufam,inter regium,Sfortianumquc peditem exorta cotentione breui tarnen tumultus fedatus,quanquam non fine graui régis atque Alcxandri diferi-inine,dum inter tela,baliftasq; vterq; verfatur.Tormentis comparatis,Ferdinandus a-nimo agitans,quapotiffimum ratione antequam in Campaniam in hyberna concede* rct,Nicolaum Campibaftanu comitem aut ad deditione compellerer,aut eo redigcrct vd Vere adueniente, omni eum exuere dominatu poflet, Pontem oppidum, cui, vti ego arbitror,à conditore Landulfonomen eft,oppugnaredecreuit. Quod veritus Nicolaus,magno ante præfidio firmauerat. Quo tarnen regis conatus fruftrarcturjin -

202 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 0. I O V I A N I PONTANI

dutias petere ab eo coepit,quafi agere interim de deditione vellcr.At rex cognito Nico lai cofilio, co acrius Cxpugnado oppido intentus erar,quod ab ijs qui in præfidio erât, fummrs côtrà virib. defendebatur. Deicdis igitur opportune loco mûris, cü oppugna-tiopararetur, præfidij prçfcftus diffidens tolerari pofle impctû,agcrc de deditione cœ piùCçtcrù noduab vigilijs ijsq; qui in Ratione crant,ad arma côcurfum cura efrer,ratis no6lurnâàpræfcdopararifugara,côferrapro mûris pugna,oppidû tumultuario prçlio capitur; quod ftatim direptû acq; incenfum eft.Inde rcxmoucns in Cerrctanoprimùm deinde in Tclcfino,atq; Calatino caftris pofitis5aiiqu,ot ex itincrc caftcllis rcccptis,ante quàm in hybcrnacôcederet,Pontcm Lateronem (idcâftcllû trans Vultürnum amnem circiter fex millibus pafluCi ab Capua abcft,fub mótem pofitum ) oppugnare cóftituit. Igitur admotis tormentis,quantum loci patiebatur iniquitas’,[binis illud caftris'circun fidet: quod penè vndiq^ altiffimis rupibus circûcifum,naturaliq; folïa munitumjvnum tantùm,qüà porta eft,aditiun,eumq; haüd quaquam latum habet. Porte quadrata im-minebat turris,qua diruta,cum fpes eilet per cius ruina potiundi caRelli, rex earn quaf fari æneis tormentis iubet. Quod animaduertétes qui in præfidio crant,ne procûberet exterius,funibus machinisq; prohibcreconabantur.interim quotidiane ab cis cruptio nes fieri,neque fie mûris continere. idque eo audaciUsfaccrc, quod propter rupes,con uallesquc, quæ fioflarum in modum è monte producebantur,ncquc claudi vndiqj àre-gijs poterant,ncc omnino prohibcri,quo minus noôtu præficrtiin per iÿluas,amp; confira-gofialocarecentes milites, nouaq; quç ab Martiano mittebantur præfidia, accipcrcnr. Cui rci magno etiam adiumento crat, quodpropterbrumam quamlongilfiraæ noâcs eranr. Frultraigitur aliquot diebus confiumptis, poriundique caftclli pluribus artibus in caflum tcntatis,cum etiam equi virique diutius ferre cœli incleracntiam hand pofi-fent, Sfiortianusqueprçcipuèmilesmilitiam ficderraôfarct,vtincqucprccibus,ncque minis retineri in caftris vitra poftet : fiatius vifium cft régi obfidionem rclinquere,quàni tumultuante fiuo hoftem ad erumpendum inuitare. Cüm fiatis etiam exploratüra eflet Martianum magnam peditum manum cogère: qlia coa(fta,vercndum erat, n e occupa-to ab hofte monte, qui non fiatis commode teneri ab præfidijs poftet,in minora caftra, qu^ trans conuallera fiub montera poliracrant, irrumperetur. Hue accedebat, quod Ioanncs,Picininilsque qui port iôlura cura Taren£inofiœdus,in Perentanos, Marruci-nosque longa naui ad Caldoras confiugerant,vbi pugnæ rcliquias colligebant,arceftiti à Martiano fiucrât.Qui ne aut ilium firurtarentur,aut bellum quod in Marfis,Pelignisq; Rogerione authore, renouare parabant, prætermittcrcnt, huiufimodi coiifiliuin inijfte (quanquam fialfio)diccbantur, vti Picininus diurnis, noéturnisq; icincribus ad Martia-nura côtcnderet,Ioânes in Pelignis rcmaneretadbellum,quodanimo agitabat,inftau raudum. His difficultatibus circunuentus rex,obfidionem dimifit. Vcrùin cura famaefi fet hofte aduentarc,machinis Capuamperlatis,ipfie fub montera Gallianû metatus caftra,expedare hoftem decreuit.Tandem cura fiatis exploratû haberet hoftem fie Thea-no,cafteilisq; finitimis contincrc, circiteridibus Decembris Capuamconccfiit, diftri-butisqiperhybernâmilitibus,paulo póftNeapolim proficificitur./At in ea parte Samnij quod hodie Molifium dicitur,amp;Pelignis Farentanisq; ab Alphonfo,amp; Inico Daualis multa caftellaaut per deditionem rccupcratâ,aut per vira expugnata fiunt,quedâetiam incenfia.Caldoras(dum multis artibus adcertaraeniriuitant)nunquâapeitis in campis indipifici potucrc, Extremo anni rcccpro Sangri caftcllo ,arcera circurfieftara tandem capiuntjluoscjue in hybernis collocant. Per idem tempus Andegauienfium partiû ftu-diofijcum Fcrdinandircs fiuperiorcs cernerét,viribus diffifi finis, quod Pium pontificê nullis ab rege artibus alicnarc poterant, Romæ inducias poftulabant. Duos principes interfic de regno contendere, vtrunq; pontificiæmaicftatisobfieruântiftimum : decere pontificê Romanum,redorem orbis^patrem omnium,mediaperfionam inducre;indi-gnuna fic,indignum collegio^guod fiacrofianäum habeaturfiacerCjquöd priuatâ Ferdi naiidi caufiara aduerfus loannearmis dcfiendêdam fiuficeperinquod Gallorûrcgé,Gal-liæq; totiusregulos de Romana ccclcfiabenemeritos prouocaucritin iram, odiû,ino-beditiâ: exauftum ccclefiæ ærarium,dum bellum minime neceftariû liificipitur: Flarai-niaatq; Sabinam bellis inuolutam,totopppida direptajin ipfia etiam vrbe trepidatû, amp;nbsp;penè audi-

’de FE R din an. I. al P h. F. LIBER HH. 203 penè auditos cquorum hinnitus,dum Latium diripitur, dum agros Vrbi proximos Pi-cinini eques populabundus vexât,vaftatq;. Hæc aliaq; dilTcrentes Pontificis animû vti de faciundis indutijs cogitaret,impulerant. CorîuenerantRomæ vndique ad Pontifî* ccm Legati, resque turn in Senatu agitata,turn apud Cardinales,quibus demandatuna hoc erat,tradaque diutius in contentionem venerat,dum pontificis animus hue atquc illuc incertus rapitur. Tandem literis regis cófirmatus,quód dum de indutijs agir,dum àfufccpto bello retrahendifuifpeciem exibet,partam iam vidoriamè manibus eripiat. Populos, regulosque, qui proftraüs loânis rebus redire ad officium cogitafrenr,qul de fe dedendisoratores rnififlent,cîin'â:ari iàm, amp;nbsp;deditionem no modo ditferre,verume-tiam reeufare. Ncc tantû fibi Pontificis nomen,copias,opes,in eum vfque diem contu-lifle ad viôtori3m,quantumnuncdetrimenti afferatindutiarum mentio: amp;nbsp;tot iam dies iplo audiente,agitata Komæ caufa. Qu^^^ autem rationis eire,cur feruente bello,rebus aduerfis, viôtoria ad hoftem inclinante,tantum anirai,tantum roboris præfetulerit, amp;nbsp;inpropuliandisbcllis,amp;inferendis,nunchoftecaftris exuto,regno maiore è parte in poteftatem rcdaôto, recuperataiam FlaminiajSigifmundi rébus attritis,LatioSabina-que pulfis hoftibus:vbique viôior,fortuna vbiqueafpirante,non animum mododemU feritjfed hoftem iam dcfperatis rebus fuis,cogitantcm regno cedere ad bellum inftaü-randum inuitcr,hortetur, trahat? Veterem igituranimifirmitatemretineat,nec belli cxitum,ideft,vl(ftoriam,quifiniseftbclli,elabi è manibuspatiatur. His Plus literis pcrmotus,cum etiam intelligcret Francifeum Sfortiam in propofitoperfiftcre, confirm mato tandem animo,indutias exclufit,ante tarnen in hanc oratione fententiam habitai Si memores efte homines beneficiorum velint, amp;nbsp;præfentem ccclefiæ Romana? ftatum confiderare,haud vereor Cardinales,quinamp;cæterimortales3amp; vos ipfi me cum primis àbellicrimine,quodnontam volentesfufcepimus, quàm inuiti propulfauimus,li-bcrctis. Nam amp;nbsp;eainhanefedem Alphonfiregis extantbeneficia,vtneque pontifex Romanus, ncque famftus hic Senatusfilij eius obliuifci,fincmaximæ infamiænota queat : amp;nbsp;Apoftolicæ fediscamagnitudocft,atqueautoritas,vtiinfultantemin regno nobis tributario Galium pari minimàdebeat, fcqueotiofam regni clatlum fpe-ctatricem præberc. An quæfo, cuius patris munus eftacbeneficium, vti Picenum o-mnc,fertiliffimumque,ac frcquentiffimum Italia? agrum in pace poffidercmus,rcgnum eins ad alias quàm filij manus tranfireingratî permittemus ? Quafînonfiquid hone-ftum,nquid ius,gratitudoque apud vos valet,me amp;nbsp;nolcntem impellere,amp;cumftantem excitarcad defendendum regem bene meritum,adpropulfandam ab co iniuriam de-beretis: à quainferenda ij nimirum quorum tam ftudiofi eftis,continuiftent,fi qua reue rentiatn Pontifieem Maximum, fiquis ergafedern Apoftolicam cultuSjautergaDeum inetus eorum animis infcdilFet. An non cUm Mantuæ ageremus, abunde amp;nbsp;loanni, amp;nbsp;Rcnato,amp; ipfi Gallorum régi,quorum oratorcs apud nos agebant,dcclarauimus : nec pafluros nos regnum nobistributariuminuadi,pacemquc Italiæab Gallis turbari: nec fœdus cum Alphonfoiâum,in quo Ferdinandus filius fecundumtenuiflet locum,vio laturos,aut pcriclitantem deferturos filium eius, qui labantem iam non modo non de-feruiftet acclefîam,fedferro armatus,in acie, pro tuenda eius dignitate ftetifter, fcque copiasque fixas, amp;nbsp;facultatcs vniuerfas pro illius falute, bcllorum periculis obtulilTct ? Hic mihi quifquam Gallorum religionem aut modeftum Ioannis animum nominabit? Audiuimus Cardinales, populantium agros noftros militum clamorcs. His oculis, his inquamoculishaufimus vibratos in perniciem noftram, amp;nbsp;Romanæ excidium fedis gladios. Quod ni è Senefi agro,è patrio folo, vbi agebamus, abire maturaftemus, amp;nbsp;Komamdiurhis,no(fturnisciueitineribus contendifiemus, nec Roma nunc noftracf* fet,nec Senatum hune ipfi haberemus : federet Pontificio in folio Picininus, difeurfa-* retperVrbcmviolentus amp;nbsp;rapaxmiles ; veterum ornatus Pontificum,amp;quibusDeo Optimo Maximo facræres fieri confucrunt,eosinquam ornatus Petri Pauli^uc infigniaraptaretper Vrbem Andegauienfisgregarius :argcntca vafcula ,loculosque illos aureos, quibus Deominiftratur,quibus lanctcn'umrcliquiævirorumtantacum homniura venerationeferuantur ,eques inbalteos conuerfosac phaleras portaflètin aciem,cæde,ac fanguine foedaturus. Dicam interum ecquifquam aut Ioannis mode-

204 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO. I O V I A N I P O N T A N I

rationem,aut rcligiolb Gallorum animos nominabit ? Timuit pontifex Romanus per agros fuos intet facicns, Andegauieniiura grafTatorum vira,atquc occultas infidiastti-muicnefanoPicininificario,ncpræbituruseflquot;ctiugiilumin diuotum amp;nbsp;Petri amp;nbsp;Pauli tcmplojin auguftahac fcde,atque in ijs çdibus,è quibiis totfanóblTimorum pontificuin animae adcoelum migrauere, non fecurus, non tutus, non vitæ fuæ fatis fidens. Hæc CiILotottngij Ducis fümma moderantia,hæc Galliæ homnlum religio,et apud genres tam dit! probata pietas ?Non igitut volontés,autbellorû Cupidi armafumplimus,quip pe qui priuati dum effcmus,paccm femper coluimusiaC dum Auguftorum traéfaremus negoîia,ad Iiancin primis iliorum inuitabamus animo^.Sed vt qui Romanç cum ecclc-hæ aiginrah confulercmus,rum prouocati,amp;!n ipfis propc pcnctralibus parum tuti coa di, in unique, dum alia rationc rébus noftiisnequimus confulcre,cxpcditiarmaiufie-nmus. Videlicet nunc primum lacobus hic Picininus ecclcfiam Romanam vexauit; aut vosmcmoriaparumtcnctis,dumquieta Italia, federe publico,e communi Italiæ cô-fenfuomniû animis,iententijscjuc perculïo,Cilalpmaniouens Gallia,tumultuofiffiroo exercitUjCalliftum poncincem,âgcntcm in orio,ac pacis perfruentem bonis, nihil erii minus quàm belliim timentem inuafit, perculit, eximpronifo adortus eft. Petat nunc igitur Lotoringius dux indutias, qui tot annorum paeem arobitione præceps turbaue-ntlùa. Detur Picinino tempus ad arma colligenda,quibus tertio in pontificem Ro-manum maioribns copijs,infeftioribus milirum animis infurgat. Induat Pius pontifex mediam pcr{ônara,qui penè fpoliatus Pontifîcatu inops,erransq; aliorum opem quæ-rere eft coadus.Non priuatâ igitur Fcrdinandi caufani defendendâ fufccpimus,quan-quam vtfuicipere dcberemus,ius honeftasq, amp;nbsp;Apoftolicæfedis dignitas poftulabanti lcd noftrâjfcd vcftram qui in hoc côîtftù adeftis,ied Romanç ccclcliæ caufam amp;nbsp;fufee-piirius,amp;luiccpillelætamur. Necprouocemus Gallos in odium,nec ad bcilü nô necef lariû exhauriamus eccleliæærarium.Scilicet non fuicipit necefl’ariobellû, quidomo lua luis c laribus propc pulfus eftêladat pecunia,thefautos dinîpat,qui direptioncs,cç-des,incendia prohiberc ab fuis parat?prouocar Gallos,qui in Italia in fedib, fuis,fuoqî côtentus quicfccreIccurus nequitêO' confilia,ô artes. Pet ego Deum Optimû MaxG mum,pcrqueVrbis ac rempli huius vcncrabiles tumulos,attp aras oro, obeeftorq;,ne parciû ftudijs victi perperâ côfulatis, néue dum alreri fadionû fauctis obliti loci huius,. aciufti,honeftiquc immemores faôfi, parum honefta confilia,prætcr veftram,fcnatusq; Romani dignitatem fequair.ini. Mcfatlcio,dignitatcm Pontificis,amp;huius auguftæfc-dis maieftarem retenturum,cr quod femel cœpi piuin,honcftumc]; conftlium iccuturu. Atq; vti Deo aurore bellum fufeepi,codera quoq; adiutore, amp;nbsp;adminiftraturum fpero, amp;confedurûèfentcntiaconfido. Di.m Romæ fruftradeindutijsî'.girur,intercaPicini-nus,reliquijs exercitus coiledis,aducr{'usIoannâCclanamnouurabellumaggrcdirur. Hçc mortuo Lconcilomarito, duobus exeo fufeeptis liberis, quôd Cclanenlis comi-tatusdotalis cfter,ipfa fubiedos populos pro arbitrio modcrabatur.Nam amp;popalaii-buSjpptcr generis antiquitaré erat acceptior, amp;nbsp;Rogerius natu maior,eius autingenij, aut çtatis non crar,cui tutô return moderatio perraitti poftet,Quod ille çgctrimè ferés, parteisq; Andegauiéleis fccutiis, Picinino adhæferat. Qiio aurore Picininus Gallianû vbi Ioanna cum antiquisfethefauris tucbatur,circimfcdit, caftelloquepotitus,appa-ratum omnem ad arcemoppugnandam conuertit,æncisq; tormentis die acnodu qua-tir. Ioanna quo eratanimo,quos in arcc fccum habcbatjhortabatur,^! ftdei ac virtutis mcmorcs,ob(idioncm quamfottiflîmc ferrent,elfe in Pclignis^Marruccinistiucrcgios exercitus, regios præfcdos : fatfe cCrtum habcre,brcui cos fublidio venturos. Igitur dumoffirmatis animis hofti actiteroppugnantirefiftitur,dumregij præfeditardius fe ex hybernis mouent, amp;nbsp;Picininus plurimo peditatu locorum angulfias occupât,quaf-fatis,ac partim iblo æquaiisrauris arx capitut. Spicndidiftîma Leoncllifupellex,actoc proauorum veteres thclàuri direpri,nullum in egregiamfeminam milericordis anirai officium àPicinino tributum,nullum àfilio pictatis meritum.Matrona paulo antèplu-ritnis otnata bonis , rcrum hunaanarum exemplum , captiua trahitut fortunæ marris filio infultante. Eaterapeftate fucre ,qui crederent Matthæum pra’fcdum,quôd egregium dueem,veterem amicumparinollet,fordefccrc, dum annitempuscaufa-

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur, dum

J

DE FERDINAN. L ALPH. F. L 1 B E R 11 I î. 20$ tufjdum fegnius confulto agit,Picinini incœptis locum dcdifle.Hiac præda vii'ibus au-ôtus PicininuSjCxercituq; ex parte fefe6to,quâquam hyemspreraebatjtaméquodoc-cafione vtendum duccret,Sultnonem circunfidere deereuit^ratus antequam fubueniri à regCjproptcr an ni tempus poiret,agro fe atq; vrbe potiturum,quam fciret extrema rci frumentariæ inopia laborare.Eius autem obfidendç ratio hæc placuit,vti difpofitis per finitima caftella militibus,quæ cunda Andegauienfium erant partium,ne frumentum importait in vrbcm polTetjprohiberctur. Idq; quo facilius fieret in via militari,qua Po-pulum,atqiic ad Aterni pontem iFur,munitioilc ex aggeribus,duôla etiam fofia ab æde Tarentini ad ripas fluminis ædificari fummaceleritate iuffit,præfidiumq; quantum fatis vifum efi impofuit. Ipfe Petitimæ,ïoannes Pratulæ,PacentriReftainus,amp;Ioannes Antonius Caldoræ agebant. Atque hac potiflîmum ratione vrbem, quanquam in piano fitam, vndiquetâmen montibus claufam, circumfidebant. Cum igiturindies ardius à Picinino premeretür, Matthçusque acRobertus,cum amp;ipfi tentafient fæpius irruptis munitionibus,commeatum eô immiîterc,fruftratiinc£pto,ad hoc tandem côfilium co uerfifunt,vtnuncPopuli,nunc Caramanici in hybcrnîs agentes, per môtcm,qui longo' admodum,ac perpctuo traôtu interiacet,quâmaxime inuius ipfe ac confragofus effet, noétu per homines opportunos,ac locorum peritos,humcris illigatos lacculos frumen tiplcnos præruptiflîmos per aditus quâ minime hoftes fufpicari pofTentjSuImônê clàni importandosmaximo filentio curarent. Quoddies complûtes diligentiflîmè curatum cum e(fet,nixq; interdum efrettanta,vtfuperarimonspluribus minime diebus poffet, plebsq; fame acrius premeretür, ducenti numéro dues grauius fame preflî j in ijsque quidam etiam merccdccondudi per loca ilia hortibus haclenus incognita perrupêre Caramanicum.Hic igitur numerus hofti cum effet de ueftigijs compertus,difpofitis infi dijs ad vnum redeuntes omnes capti,duôUq; ante vrbis muros Picinini iuffu,qpi exteri effent,atque conduéli pretio iugis fufpenfi fuiit, qui dues Pacentriin euftodijs habiti. Turn veróduitas vidam omninofe,atque cxpugnatamfateri nihil vitra fperandum efîc,nihilèCampania, nihil ab rege propter occupâtes à niuibus, atque hoftium cu -ftodijs aditus, nihil ab Matthæo, Robertoque propter obfcruatos montis anfradus vniuerfos,cxpcdandum præfidij,ducere. Ira,metus,fames,viros, mulieres3fenes,ado“ lofeentes, æquè omnes deniquevexatos male habebat: coq; perduda res crat,vti in prælium pcrfæpc prodirent,quo confofîis hoftium cquis,cadaueribus corunl potirétur quorum vifeeribus famem temperarent. Quin etiam exenteratis illis fubducebant eo-rum ex inteftinis quod ineffet aut hordei, auttritici, aut ijs cortimixti pabuli. Itaq; pluri mos iam dies,nunc fola carne fœdiffimorum etiam animalium,nuncnuce, glande, câ-nabc,parcè,diftributimq; difpartiîis,fame tolcrata,plebeijs etiam aliquottéterrima fa me abfumptis,feptimo tandem menfe vrbs Picinino dcditur. Eadedita fæuitum eft iii aliquos dues propter fadioncm,inteftinàq; odia Quadrariorû familiæ inter fe ac Mer

Imorum. Potitus igitur vrbe Pidninus(nam loannes commun! è confilio in Caiii paniam,atque ad Martianum venerat,vcritus ne is régi conciliaretur)refi-dendis copijs omni ftudio intentus,vbi aliquot reftituiffet tuf-

maSjquàd iam maturefeerétin agris fegetes,mili-tibus egredi ex hybernis iuffis,in Ferc tanorû fines caftra côtulit,

L I B K I Q_V A R T I FINIS,

2o6

IOANNIS lOVIANI PONTANI DE

FERDINANDO PRIMO REGE N.E A-POLITANO ALPHONSI F I L I O

LIBER Q^V I N T V S*

T R E X perfoluto cquiti ftipendiojiuflbque eo ad coftitutam diemfub fignis couenire, cum paucis Leboril)s*profedus in campos,collocatis-que tabernaculis ad Anncchini Pontem,quç Campani nunc agri pars, Gallicaappcllarione Manfiorofarum dicitur, dum eques inftruólus, conuenitpeditcm fcribit. Interim ctiam dum fegetesmaturcfcunt,explorât vndique Martiani cófilia,qui fc Albanum intra agrum,Mafficos-quemunierat montes : quibusque maxime artibus SuelTanaintracultajVicosque ir-rumperet,animofolicitusagitat. Erantduoomninoaditus,alter confragofo itinerc, acmaximè anguftojpræruptis rupibuSjCLÜ Cafcanoeftnomen: qui locus et multitu-dinelediflîmorumpeditum,quorum erat Martiano copia, amp;nbsp;aggereturribusquead portamfubftruôlis præmunitus, fpem cripicbatinter totmunimenta, acccrrimosépie defcnfores ferro viam aperiendi. Alter crat aditus SinuelTanas ad balencas,fecundum mare,et ipfe folTa propugnatoribusque egregiè inftruôlus. Nam ad mare quadrata è lapide turris in altum protendebatur, amp;nbsp;in medio tradu Maiïicos verfus montes,loco paulo editiore in arcis formam,ctiam ftruClitio è lapide ereélæ turres erât,quas inter ac declinateis radices montis modieus procurrebattraólus àfiniftra. Maritimam verb inter turrim à dextra aggeres dudi horrebant,munitionesque turrite cum foflîs,frcquen tibus etiam fclopetis,colubrinisque inflruôtæ,multisque amp;nbsp;ftrenuis munitæ defenfori-bus. Summo autem in monte turris item è lapide, vetericiuefurgebatftrudura,quæ et aditus quofdam per fe etiam difficilcs,atq; arduostucbatur,amp; ex altiffima defpedabat fpeculafubicôlos campos ac maria.Qua capta,fuperiorc è loco pediti dabaturingref-fus intra mu nitiones,opportunitasquc inuadendià tergo propugnatores. Cæterùm rcs difficilior apparebat, quod fpeculaipfa ncquccarcbat euftodibus, autpræfidio, et cquitatus opportunis in locis à Martiano difpolitus difeurfans patenteis agros tutaba-rur,occurrebatq; repentinis caftbus. Hic igitur delcdus eft locus in planitiem irrûpen-di.Rcx verb quo hoc ipfum confilium holte lateretjmotis c Rofarummanlionc caltris, adSauoncm profcélus,mctatur fecudû amnis ripas,circiter duobus palïuû millibus à Turrifrancolifia, vbi diebus aliquot caftra habuit fub fpeciem valtandi agri, atque col-ligendarum fegetum,præ fe etiam ferens Cafcani fibi elTe faltus confilium inuadendi, diruendæquc munitionis. Qua è re Martianusquanquam timebatetiam Sinueflanæ munitioni,vim tarnen omnem peditum illuc conuertit, equitatumque propius admo-uit.Ipfe verb Sueflæ agerc,ac nunc his,nunc illis fefe locis oltcnderc,profpiccremuni-tionibus,multa per præfeôtos adminiftrarc,exploratores plurimos hue illuc dimittere, nequidàtergolatercuéper Lyrim amnenijOrarnque maritimam repentini ab holte ac-cidat,néuepcr Theanéfes aut Gallutianos faltus,Taurumûe montem vis aliqua cxoc-culto inferatur,cauerc,procur3rc,aucrtcre,furamo Itudio die, noótuque intenderCj a -greltes,coloni,villici vtifaciendis melfibus, eomportandoque in vrbem frumeto dent opcram,imperare,ac feltinari iuberc,nullumt]ue diferimen felti,profeltiüe diei haberi permittere,nihildenique vacuialabore,olficijsq;,colonis,militibusqUabifincre.Cum loanne fimul,qui eb fe è Marlis contulcrat,multa etiam agitare. Illud verb cum primis vcrcri,ne Federicus Vrbinäs,ncue Vrfinus Ncapolion, qui iulfu Pontificis in Soranum Arpinatemque è Sabino bellum tranltulerant, per Cafinatem à tergo agrü inuaderet. Quod tarnen fæpius per litcras,nuntiosq; rogati à rege facere recufarunt,P5ttficis imperium caufati,dum Pius fibi ltatuit,Romanæque ccclefiç,non Ferdinando régi Cela-nenfcm,Soranum,Arpinatemqye fimul agrum'ab holte vendicare. Quofaótum eft,vti Ponscuruus, opportunu Cafinatis agri oppidü, atq; ad Lyris amnis ripam pofitum,ab Ecclefia hodie quoq; teneatur. Na Ferdinadus quo Cclanenfem reuendicaret,Mariä è

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;concubina

DE FERDI.NAN. î. ALPH. F. LIBER V.

Concubina filiam Afttonio Pij fororis fîlio vxoré dédit,ijs conditionibus,vti Celanenfi^ comitatus Antonio Mariæq; dotistraderetur nomine,viueretque Antonius liberiq; ç-* ins quo ante iure-Celanenfes comités Neapolitanis fub regibus vixeranb Atque indé mortuo Pio,cum fucceflifretSixtus,collocata Catarina Martianifilia, Antonio Rueria Sixtifororis filio(nam capto Martiano filiarum eius viris collocandarû curam réx fufcé pcrat ) Soranum, Arpinatemq; agrum ab Federico, Neapolioneq; recuperati'i fibi, gnoq; Neapolitano reftitucndum cauit,dotis nomine Catarinæatq; Antonio,Potifice voléte,traditû. Rexigiturcômunicatis cû Roberto Calatinocófilijs,cuius forti fîdeliq; opera multû vtcbatur,iubetillû ïntempeftanoóte,magnofilentio,egrefrumcaftris,qua tuor cum turmis equitum,aliquotq; peditû cohortibus fuperare Maflicum faltum,tur-rimq» occuparefpeculatoriam» Ille impigrè pulfo præfidio,quod faltum tuebatur, per-culfisq;multitudine difplodentiûfclopetariorüturris cuRodib.eaq; ftâtim deditafum-mum occupât monté,quo è loco facilis erat pediti in planum ac poft munitiones defcé fus.Rex accepto ab Roberto nuntio,inftru6lo agmine cum vniuerfis copijs ad munitiones contendinquô cum perueniffet^dum intérim ducù exqüiritfcnrentias,fcifcitaturqî quid quifq; agendum cenfeat, Anechinus Morimilisjftrenuus,ac multis vir cxercitatus bellis,reli(ftum intermunitiones medias adturreis,callemadvfum emittendorum pe-ditum confpicatus,adaôlo fummo cum diferimine per callcm equo,fubfcquenteq; cui ipfe præcrat,equitum turma,fugato præfidio,quodpoftmunitioncs excubabat,aliquâ-“ to longius pianitiem verfus progrediturâbique tâtifper profpedans ftetit, dum regem de ijs que acla crantjcertiorem facit,expelt;ftatque fuppetias mittiiCçterùm no expeda-to regis iuftujinagnus turn peditum,tum equitum numerus euhdé infiftentium callem, qui artritu vngularûfadus erataliquanto habilior,trans munitiones irrûpit,iungiturq; Ancchino. Ille fe viribus vbi ijs audum fenfit, aliosq; atq; alios fubfequiintelligir, vl-terius progreirus,conlpicatur Martianum pluribus cum turmis vnientem fubfidio fuis, magnoq; terriimpetu. Itaque cohortatus luos faôtusq; illi obuiâ, impreflîoné eius primo fortiftimè excipit, dein viribus ufus, facilè eum atque confeftim repulit, amp;nbsp;virtuté equitum,amp; militum multitudine fubinde ingruentiumiverfumque in fugam,parum ab fuir,quo minus regius eques interfrutices illum,viarumq; anfraétus interciperet. Mif-fæ igitur à Ferdinando cóplures auxilio turmæ ad Suetfanos vfque cliuos infeôtatæ fu-giétes funt. Interea ad munitiones accerime pugnabatur, quibus magno impetu captis totus ferè immiflus eft exercitus.Dum autem maritiifia oppugnatur turris,fîtq5 inter pu gnâtes de deditione mentio, explofa colubrina ab illis qui turres defenfitabât medias, prcfeótus maritima?,qui de dedendarurre agebat,colubrinariapilatraijcitur,cuius cafu turbatircliqui,quiinpropugnaculis erant,ac perculfi metufefededidere. Turn verb magnæ excurfiones Albanos per agros faâ:æ,multi mortales occupât! meflibus,paflim in campis capti cum bubus, iumcntis,equis, pecorisque ingens vis abaétà. Quodrégi vbi nuntiatum eft,miflîs confeftim qui équités reuocent,iubet vniucrfos in caftra regré di. Multa enim cum fupra opinionem fuccefliflent,amp; dolos verebatürjamp;confilij incer-tuserat. Dicquæinfccutaeft3dirutismunitionibus,excrcitus immiffus eft cum impe-dimcntis,caftraque fecundum Lyrim in pratis pofita,coq; torméta matureconuedari iufra,ponsq; c fcaphis,atque interiedis tabulis fuper Lyrim ftratus.Interirii mediarum turrium præfedus defperatis auxilijs,fuæque ac fuorum faluti parum fidens,fi torméta propius admota etfcnt,deditur h is conditionibus, vti liberum cum veftimentis, ijsquc qui cum eo etTentabireSuefTam liceat: R ex igitur, quo hoftem ad inopiam ac famem redigeret,diebus fingulis,produda maxima cOpiarum parte,conuocatis frumentariam ad prædamfinitimis, agros vaftabar, atque exedas fegetcs,frumentumque comportari in caftra, tutosque ad locos iniungebat, fumma curaper folertcs atque idoneos viros huic rei adhibita. Perlatis itaq; in caftra tormentis decreuit rex arcem,quç trans Lyrin) â Martiano tenebatur,expugnare.Itaq; concuffis aliquot iótibus eius mûris, nô multos poft dies fada à prçfedo dcditione,arx recepta eft. Per eofdé dies Neapolion ad regé in caftra venir,cômunicatisque fimul confilijs,côfeftirn ad exercitum in Arpinatem re* dijt. Tumultuatû eft etiam in caftris ad Falciculam. Id fignum eftgregariorû militü, dû ad arma aduerfus ducem concurriint. Nam in vnum omnes locum armati ad id nomcî?

304 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï o. I O V I A N I P O N T A N I

conueniuntjducesque fibi fuo ex ordinc ac numero ftatuunt. Neque ctiam raró aut dit ces ipfos cxercitus in medio belli ardofe deferüntjaut forü rerum venalium diripiunr, nonnunquam etiam ducüin Ipfofum tabernacula. Tumultus huius ca fuit caufa,quod grcgarius propter rem furto fubreptâm3 prætOrc,qui nunc magifter caftrorum dicitur, GaihcoautemverboMarefeallus, adfufpendium trahebaturJ quod ægrc multitude» cum ferret,repentè gregarïj rei amicus cœpit coclamarc,Falciculâm^ Ibi c veftigio gre-gariorum vndique nimbus conuolar, parumq; abc ft tuuiultuatio à dircptionc taberna culorum. Rex tarnen facile poft primum impetum Jnftrudo ftatim cquitatu, reprefiit tumultuantes,ac bonis verbis deiinitos,vt ad tabernacölafedatis redirentanimis fuafir, condonatareo vcnia.Spoliatis igiturcampis omnibusquefortunis exutis agris,decrc-uitrex expugnare Montis Draconis rocCam. Id oppidum ad Malïîc'orum exitum môtiû quâin mareatque ad meridic fpcôf at,editilïimo in vertice fitum,Falernos, Stellateisq; difpectat agros.Ad cius autera montis latus,quâ in mare vergit, veftigia extant veteris oppidiPetriniicüiilsètuinis,quodnunccftln vertice conftitutura Oppidum, traxifle originem,flint qui arbifrentur. Ad altcrum verô latus,quod Solis pfofpedat ortum,fa-nulum cxiftitMatci Euangcliftæ. poft cuius aram hiatum efte fubterraneura indigent affirmant: in qucm vbipaulummodddefcenderis ad intimum ipfum montem fpecus panditui-jingens ipfa,acnunc latis,modô anguftisanfraôfib.vafta,amp; horrens:quôd qui ingrefti quâdoque fuerantjOunquam poft id reuerfi, quod à dracone antri euftode, te-tro primum exanimati afHaru,mox etiam deuorentur. Atque ob hancipfam caufam de dracone nomen monti eftinditum, Refercbat Philippus notärius, loci cius incola, vir fumma fide,äc multo rerum vfu,m!hiquc perfamiliarîs,hiatumilium fuperniedo faxo occlufumolimiUifuIacobiSannazari) Ncapolitani,viripatritij,quioppido,finitimisq; imperirauit agris,fub Vladislao rcge,cui ob virrutem,rcique militaris peritiam cum pri mis ille fuilfet acceptus. Dum îaeobuS ipfc amp;nbsp;fuperftitioniratione häc itobuiam,et ne quièpopularibus,autoculis,utfunthumanaingenia,dumcxplorandi ftudio capitur, antrumingrelTus,autruina deicôtus,autafpiratione tetra afflatus, diemillic obirct, quam ipfc caul'am eftë duccret nullius ingredientium reditus. Locus is igitur etaditu difficilis eft,et natura manuque pcrnmnitus,quiquc pa^icis tempore propter afperitaté ab habitatoribus deftituatur,qui fub ipfum montem,vicum maxime frequentem inha-bitantjCui nomen eftad Marcos. In eo vico collocatis rex equeftribus copijs pedita-tum ferè omnein diftrihuitin collc,quiverticiex aducrfoobijcitur,inrcric(ftaconuallc nuda arboribus,horrida faxis, accelfu alpera ac difficili. Difpofito hic peditatu,delcgit rexlocaftatuendisbombardiSjiTiagnoque fabrorum labore ftruótls,congeftisqueabf-quecalcelapidibus,caftellumædificat. Quo perfeâo, viam fubueélandis ad caftellû bombardis per obliqua,confragofaque montis latera complurium dierum,plurimorû-quehominum opéra ftrauir^ prodüxitque m fumraum.Res hortari videtur,vti pro meo inftituto,amp;regionum,amp;locorumtum nouas,turn veteres appellationcs refcram,quo quç dicurttur ànôbis,apertiora fiant legentibus.Vctus Campania per Augufti tempora ab meridie mari Tyrrheno ; ab occafu Tiberi ; Sarno flumine ab ortu ; Hcrnicorum ac Saninitium montibiis àfeptentrione claudebatur,multos pupulos,ac gentes,prçc’ârif-fimasque intra fe vrbes continens. Poft clades igitur Italicasabexterisillatasnatgt;oni-buSjpofttjue eUerfionem Romani imperij, fines quoque mutati funt, amp;nbsp;cum ipfis fini-bus regionum nomina* Itaque traftus is omnis qui eft à Tiberi ad Tarracinenfem fal-tum,poft Amarenum Latij oppidum per Vciitras,Syrmonetam, Setiam,Priuernum, Tarracinamq; maritima hodic ora dicitur, corrupta auté à vulgo appellatione, Marem ma,videlicet quod mariadiaceat*Qui veró tradus, Præneftinum póft agrum,per Val-motoniuuijFerencinum, Anagnia,Frufinonem,Ceparanum,Aquinatem ad agrum por rigitUr,fuo nomine hodic quoque Campania vocatur. Vterque autem traólus Romanç ecclefiæditionis cft.A faltuvcró Tarracinenfi,finibusque CeparanenfibusNeapolita-num regnum incipit. Quodque agrorum atque vrbium ab eofaltu,ijsquc finibuS ad Sarnura vfqucfiuulum,cuinuneScaphatanomen cft,intcriaccf,Leboria terradicitur, appellatione inde du(Ra,quod quæ terra à Latinis olim Campania diccretur,àcapicn-dis fruótibus,atque ab vbertatcfolhquiquenunc Capuanus cftager,quodGrçcç ilium

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tunc gen*

DE F E R D I N A N. ï. A L P H. F. LIBER V. 20^ «

tune genres arque vrbes colerenr, eàdem nominis fimilirudine, leborij didi amp;nbsp;agri, amp;nbsp;populi.Quocirca exigédis ueôtigalibus regij quæftores, diuifis prouincijs, rraâû hune Leboriam appellauere rerram,in quafunt Fundi, Hydris, Caieda, Mola, Cafinarcsj Suefra,cuius ager Albanus quondam didus eft,Theanum, Venafrum,Capua,Caferra, Auerfa,Pureoli,Neapolis,Nola.Cuiadiungirurab ijfdem quæftoribusSamnijquoque pars ea,in qua eft Bouianum,amp;Ifernia,quiager recenri nomine eftMolifius,Molfio ab oppido,à quo originem duxere qui agro quondâ imperauefunr. qua è re familia quo-queMoliftahodieagnofcirur. Subuedis igirur fummum in collem bombardis mulro hominiumlabore,maiorciumclt;ir.orum,boumque,pluribusquediebus friiftraabfum-pris,quôd oppidi mœniafcprenrrionem verfus,quâbombardis expofira erant,infum-mo erigebanrur vcrricc: cum ramen vniuerfum poftea oppidum in auftrum vergär. Ira-que quôdrormenrorum longior efteriadus,muriq; humiliores,idus ipfifruftrabantur bombardarû.Namaurfuperuehebanrurpropugnacula, autmonris percuriebanr faxa, verricisque exefas caures,quibus muriimpofiri.Neque huicrei adhiberi remedium po terat,nô reinperandi pulueris,non ad normâminurius exigendi,arq; ad merâ,amp; ad la-dum lincas.Quæ res loannem Marrianumq; inuirauir, quod pollerenrpediraru ad in-uadendarormenta,eosque qui in præfidio pedires, equiresqj in colle ad caftellum cô-ftireranr. Iraqueinrépefta node per anfradus viarum pcrlarus,Andcgauienfis miles, vbi propior faólus eft caftello, magnis fublaris clamoribus vigiles inuadir, eosq; qui in præftdio cranr,cçdir,fugarque; caftellumq; adorrus randem per vim eo porirur,vulne-raris primo,inde capris qui ad bombardas inrra caftellum exeubabanr^in quibus fuere ftrenui ac nobiles viri. Ar qui ad Marcos in caftris vigilias agebanr, re per clamorcs co-gnira,accurunt. Rexamp;:ipfc,vrquisq; armarus olferebarur,alium poftaliûfummirrir,do neccopiæ omnes armaræ ad ligna conftirere.Er iam prima rubefeebar aurora cum ho-ftes confpicari afcendenrein railitem,fuperantcmq; monris ardua, relido caftello ror-inenrisque,non expedaroprimorum afeenfu,cum captiuisper montes citato gradu Sueftam fe recipiunt:Rcx territabundus,quanquam oppidanis excidium,direptionem cædemq; minitabatur,irritotamê incœpto,paucis pôftdiebus inde abijt. Verùm enim irriram obfidionc,vtq; incaftum cederent conatus tanti, fufus répété cœlo nimbus effi-cit,laborâtibus,acpenè enedis liti populafibus. Nam quod méfes aliquot nullos aér hymbres dedcrat,et qiiod in cifternis crat colledum aquarum, id omne exhauftum cü eflct,languentibus maxime agreftibus,cundis deriiq; ob aquarum inopiam poftremo metucntibus,nefarium ad facrum Magicaque ad malcficia côcurfum eft. Quod in fum mis miferijs,vltimaque aquarum penuriaperditiflîmis àfacerdotibus commentû eflet, dum impie agendo, Dei limul iras,amp; aéris turbationem,ac tempeftates cxciunt. Innen ri enim ex oppidanis,arque obfeftis funt,qui nodurnis intenebris,deceptis caftroruni vigilijs,perafperrimas rupes furtimprofediadlitus, trahcntesfecum imaginem affixi ad crucem c h r i s t i, malediôiis illam prius ac diro prefecuti carmine,poft in mare execraburtdi immerfcrint,cœlo,mari, terrisque tempeftatem imprccati. Quo etiam té porc facerdotes quidam mortalium omnium fceleftilfimi,dum fatisfacere profanis mi îitum artibus ftudent, ritum nefarium fecuti,quo,vt didum eft, in huiufmodi necefli-tatibus elici hymbres putanrur j alino pro ædis foribus conftituto,tanquam agent! a-nimam cécinere funeftum carmen, poft diuinaEuchaftriain illius os, palatumque in-ieda,conclamatû afinum funereis cantibuSj viuum tandem ibidem pro rempli foribus humauere. Hîc verô vixdum perfedo facro obnubefeere aér,acmarcagitarivends cum cœpiiret,dicsqj medius offundi tenebris,ac nunc cœlum micaret ignibus,nunc luxomnino eriperetur,tonitru cœlum,rerræquehorrefccrent,volitarentcuulfæventis arbores,difeiftaq; fulminibus faxa complcrCnt auras fragoribus, prorupit tanta è nim-bis pluuia,hymbresque tam validi,vt non cifternæ modo colligendis aquis fatis non ef-fent,fed arentia faxa,rupcsque exuftç folibus,torrentcs vndequaqueprolapfos diffun-derent. Itaque rex,qui fola in fiti potiundi oppidi fpem collocauerat,fruftra ab ea hàbi tus,adSauonem vetera in caftraredijt. Cæterùm exiftimare Deumiratum, beneficium pro fcelere referre, neque pij eft hominis, neq; rcrum naturæ callentis, arque per-ueftigantis caufas^ Quo enim maiores inualuerc fuie hyeme, fiue æftate aeftus, cœli ae

IIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO. lOVIANI PONTANI

terrç ficci rates, co tempeftates cofueuerc poft fequi fœdiorcs,nimbique magis proccl-lofi. Habente hîc caftra Ferdinando,leuibus quidem ex initijs agitari coeptum eft de pa ce, Martiano populariumiras ob famem, futurum in annum verentc, Ferdinando a-utem metuentc Tarecini perfidiam,quodquc intelligerc; quartana ilium magis m agis-que indies premiyexeocupiente in Apuliam quamprimum,finitimaqueTarentinilocis loca cum excrcituproficifci,ad naturæ extremos cafus.Itaq; çquis códitionibus pax fit; paci additur alterum affinitatis vinculum,Beatrixq; Ferdinandi filia, quæ poftMatthiæ Hungariæreginupfit, loanni Baptiftæ Martiani filin dcfpondetur,permittentePonti ficc,quôd vterque amp;nbsp;vir,et vxor,alter c forore,e fratre‘aItera,Alphonfi régis liberis orti eftent. Moxque ex conuento Beatrix à Ferdinando Sueflam, ad Helionoram fororem mittitur,futurum pignus et fccuræpacis,ctccrtimatrimonij, cum effet vterq; impubes. Andegauienfi publica fides data,tutö fe Ifclam ad Torrella confcrendi,quibus cu etia vellet è fuis ; cætcrisin quæloca,etadquos vellentaccedendipoteftaspermifla. His igiturperaâis,rcx extremaparte æftatis in Apuliamprofe(ftus,pofitis ad Luccriacaflris in de ob fclopetorum,colubrinarumq; diurnos, noôfurnosq; difplofus, repentinasque cuiusq; modi militumgeneris cædcs,dimiffa obfidione Manfredoniam petit, qua ver-fus cum è Campania dilcedcret,ænea çomportari tormentaiufterat. Itaque vnoferme tempore amp;nbsp;rex propter mœnia metatus eft caftra,amp; carri cum tormcntis,alijsq; machi-nis eô peruenere. C^ibus aduerfus muros àfeptentrione ad iaôtû admotis,paucis dic-bus quaftata mœnia,diruræq; turrcSjdedendæ fpera vrbis pollicebantur. Cum iam in caftris ob fummam cômeatus inopiam penè tumultuatû eft,ftipcndiaq; conclamari vni uerfo à milite cœpta. Rexigitur quo fub fpe ftipendiorû è veftigio foluendorû exercitû prôptum,paraturac]; ad impcratahabcrct,Barolum ad ea comparandaproficifcitur.Eo vix digreflbjnauigia duo oncr3tafabis,atq; à Tarentino fub fpecic exercendæ mcrcatu ræ ab Vigilijs,quodmaritimum eft oppidum,milfa,cum appuliflcnt, adlitus cÔftitcre:-admonitiq; nauigiorum ac fabarû domini,nô licere, qui amici effent, obfeflam cos vr bem ingrcdi,autadiuuareannona,fabam incótinenti expofitarn regio quçftori vendi-dcre:quam per cquitum ac peditiim cum diftribuiffetcapita,hac ratione tridui ceftiluit exercitus totiusfami : cum interim ducibus oppugnationem parantibis venrum eft ad deditionis conditiones,quarum medius Barolitanus cum effet Barnabas,fcripris ijsqm^ ad regem mittcrêtur,dû inter eines, militesq; pacatafcruntur colloquia, ad muros arq; ad portas fado eximprouifo impetu,ducum fraude acprçdç cupiditate per ruinas mœ Ilium irruptum eft in vrbcm,eaque fœdiffimo cxemplo dircpra,arque inter facra prohi-naq; diferimennullumhabitum. Quæ resingenri Ferdinandumdoloreaffecit, quinc ftatim regredi Manfredoniam ad excrcitum pofrct,aliquotdierum febricula cffeófum eft. Interim arx Sandi Angeli dedita cum thefauris,qui in ea erant,miffusq; ad cam ac cipiendacum præfidio iovunvs pontanvs, qui régis iuflu in caftris remaifterat, quo ducibus adeffet copiarum in adminiftrandis rebus. Dcfccndentc in Apuliam rege Antonius Agcllus, amp;nbsp;Antonius Vidanus TarentiniLcgatiadierunt,ijq; Romam,vti a-icbant,ituripôfthabitû cum cocógrelfum,rexiilos ad loane Antonium remi{ir,qui ag-grauante quartana Idibus Decebris in arcc Altcmuræ diem obijr. Mors tarnen eins fu-fpicione no caruit. Nam vterq; Antonius in fufpicione cum veniffet, initi cü rege cÓfi lij,fubminatus(in cubiculofoluscû effet,acfincteftibus) Tarentinus cis fuerat'vbiTa ]^cntû,quôpropcrabat,perucniffcr,lccuri quamprimûin illos animaduerfurû.Idà pue-ro qui affiduusm cubiculo verfabatur, clanculû,amp; quafi no audiflet cxceptü, atq; ad al terù ex Antonijs perlatûàquo blanditijs,pollicitationibuscj; dclinituspucrfucrat,præ-properandam ad neeem perpuliffe vtrunquc creditû eft. Itaque ad multam noótcm in-greffos cubiculum,vt qui repentinumaliquid afferrent, fomno,morboque oppreftum ftrangülaffc,ftatimque ad regem mifîffc mords nuntium.Multaquc comporta violenræ mords figna ftatim diuulgatum eft. Rex accepto nuntio, rniffisque qui vrbcm, atque areem acciperent,cumqueijs fimul Marino Tornaccllo,fideliamp; cauto viro,qui duocc-cim millia aureûm ex arce, raagnamô[ue auri atque argenti fummâ inde in caftra ferret, accitp è Manfredoniamilite,folutoq; ftipendio ad Aufidum pergit; atq; inde mouens in agroTraiicnfî côfedit/andfper ibi moratusjdum qui poft Ioannis Antonij mortem, Barenfi in

DE F ERDI N AN. I. A L P H. F. LIBER V. 201 Barenfi in terra motus fièrent,ab explóratoribus fignificaretur.Inde verb cum adQuar tanam moLiiiretfyluam,maneq; foils fub exortum, innumerabilis ferèfturnorû numerus paluftribus è locis in aéra perlatus cum eflet,ingrucns ex improuifo falco accipiter, eos repente fugatacdifijcit,tantusq; inuafitaues metus terrorq;jVti inter acies cóuola-rent, acfi armatorum ad ordines cófugerent,magna exultatione incedentis agminis,fe liciq; bene vaticinantiu militu prçfagio.Quo augurio proficifcens rex,ad fyluavbiper-ueni(rct,nuntios accipit,vibes fere omnes amp;nbsp;Barenfis, amp;nbsp;Hydruntinæterræ,inuocarc Ferdinand! noraen,ac falutare eutgt;i regé.Quædâ ctiam ftatim oratores in caftramifere quosqj ipfæ vocant Syndicos,qui’publico populorum nomine feq;, vrbesq! dedcrent. Cum autem fidus effet certior Ferdinandus,Iulium Antonium AquæuiuumTarentini gcncrum,cum viginti equitum turmis in armis efrc,idq; ftuderc,quo Baro vrbe potire-tur,in cuius arce ad quadragtnta aureûm milliaferuarétur, Triliciû verfus caftramouir, vbi pluribus diebus cum haberet caftra, Barum atque arccmipfam finitimis cu oppidis recipit. Interim Iulius Antonius,qui viuente etiam loane Antonio régis fouerat partes qu0damp; populos in regem inclinanteis cerneret,amp; fpurium Ioannis Aritonij filium,ne-quaquâ co ingeriio præditû nofceret,qui fuccedere paterno impcrio dignus atque ido neus videretur,cum rege padus,liberal! ad illCi animo in caftra fuis cû copijs venir,ve-xillacp/cncratus eft. Inde rex difpofitis oportuna per loca copijs ,Tarentuprofcâ:us, pacata omnia inuenit,nulluq; fuit alicuius nominis oppidu ad quod no accefterir beni gnè, liberalitcrq; acceptus aciuibus,quos ipfe publice,priuatimq; ac prxfertim bene-meritos, quosque profecutus eft priuilcgijs, muneribus,beneficijs, aliosque liberauic ve(ftigalibus,alios ornauit ftipendijs,equeftr!que prxrogatiua. Corripofitisque regionum carumrebus,fub ipfuin Ver Ncapolimredijt viiftor,opibusq; ét fanla infignis, di-uerfis ctiam oratoribus qui ad cum conucneranr,al!jsque amp;bello,amp;pace claris viris, in ijsque Alexandre Sfortia,qu! ad eum è Theatibus vencrat,acBartholomæo Cardi* nale comitantibus. Duxitautem fccum amp;Iulium Antonium,cu!us opera, confilijsque in maximis pacis ac bell! rebus ex co vfus eft ; cuius etiam duótu multa poft amp;nbsp;fortiter geirerir,amp; féliciter admtniftrauerit: tametfi in togaquam in armis non minus vir hiccla ruit,ad præftantiflima quæque natus muniadomi, forisque. Ingredientem Ncapolim. FcrdinadUjUobilitatis ordopopulusq; nullo no honoris gcnerccumülault.Gaudij,lçti tiçq; à viris,mul!cr!bus3omn! deniq; ætatc in tcmplis,porricibus,cópitis,priuatorumq; ciuiiim domibus fignapromifcuèpræbita. Ispoftquam amp;nbsp;ciuiumamp; oratorum rebus, qui ex Italiæ viribus gratulatii multi vcncrant,fat!sfecir,rcucrfus ad belli ftudia, Ifclac obfidioni acrius intendit, datque maritima: rei opcram. Hinc Oui arcem multis prius vfus artibus corrumpeudis euftodibus, concutit,adrnotis ingentis craffitudinis tórraert tis,in caffum tarnen, mulrorumque operum amp;nbsp;dicrum iadura. Longe verb pbft fame coacius,præfeôlus illam dcdidit,qua vndique perquifita,prætcr falispufillumin olîula, fafciculumcjue falitæbrafficç,n!hilomn!iio efui quod elfetdn arcem repertum eft,adeb fortibus atque obftinatis animis prçfcâus, defenforesque extitere. Itltcrhæc agente ad ifclam Ioannc,tum rebus alijs,præfcrtimq; milfa clàm anno,ng,tum interceptis Martian! l!tcris,cogn!tum eft,!llum nouacum loanne inifte confilia; idq; modb cxpcâari, dum excôtæmcirescirent,frumcntaqi intraoppida relata,nerenouato bello fame pre-mcretur,popular!umLp metucnditumultus Martiano elfent. His perceptiscôfilijs mul ta cum animo fuo agitansFerd!naiidus,!llud primû curabar,ne raiionealiquafufpedâ habere Martian! fidem putaretur, qubdq; Neapolis grau! laborarc pefte cœperaf,quo vrbcmmultitudine vacuam faccrctjper hancfpeciem ftaturis Leborio iri campo taber-naculis eb fe rccepit,affiduo vcnatu,aucupijsq; nunc Capuano,nunc Auerlano fe excr-çens in agro. Quodq; Caldoræ in Ferantanis hoftiliter adhuc agerent, vtquidcbella-’ turos eosefret,foluto militibus ftipendio, côuenirc eos Rofärum ad Manfîonem iufiit: atque vbi maturæfegetes vilæ funt,rcpcntc ad Sauonem vniuerfo cum cxercitu profe* lt;ftus,Martianum ad fcin caftra omnibus cum copijs euocat: qubn! ftatim proficifcere-tur,!llum fepro hoftehabiturum,agrumque eins omnem hoftiliter populaturum figni-cat. Illepr!mbtimens,paucnsque prius etiam omnia renraturus videbatur, quàm vt régis fefîde! pcrmittere armat!,amp; inimicum præ fe ferentis animuin: tandem amp;nbsp;fuorû ad-»

201 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. I o V I A N I P O N T A N I

monittonibus,amp; quod populariu fame laborantium animos verebatur,ir3tos iam,amp;de rcbellionc cogitantes,ad regem vultu, orationequc quammaximè compofita in caftra venir, ab eoq; benignè acceptus eft. Cum eorex permultaegittum de rebus fuis alijs, turn de conciliandis, aut debellandis Antonio,rcliquisque Caldoris. Ilie verb aliquot poft dies,ex quo in caftris manferat, quiefcete in tabernaculo rege, mane fub exortum folis,equo per caftra præter folitum deue6lus,deambu!ansque cum paucis,ac fubinde quaft multaanimoagitansvultumimmutabat, alio atquealio fefevertens,nunchu-mi fixos ten ebat oculos,nunc cœlum fufpirans,anra^; mfpedabat.Quod animaduer-fum cum eirer,regique pcrlatum,iuflitdiligentcr vaJum obferuari fluminis,quo è loco ad Carinulas fugiend ( neq; enim amplius duobus millibus pafluum oppidum aberat) iter tutum eraqvadum prætergrcflb.Inccrtusigitur,atqueanimi dubius fluduansq; diu tius cum fuiflet,tandem ad vadum iam citato equo repetinus ferebarur. Ibi interceptus àcuftodibusjcaptiuusq; C3puam,atqueinde Neapolim régis iuffuducitur. Quiftatim vrbibus,atquc arcibus illius potitur,Hclionoracum liberis, ac Beatrice Auerfam dcdii da. Ipfc confcftim cum excrcitu in Samnium, Ferentanosqueprofedusreceptisirt itinere caftcllis,atque oppidis fere omn ibus,qu æ Caldorarum cftent,caftris ad Vaftum Amonis pofitis,quodolimiftonium fuiffe multa docent, acriillud oblidioneprcmir. Qua in obfidione propter multitudinem çneorum tormentorum,quod permulti quo-tidie paifimque ac promifcue in caftris caderent,atquc alij coxis,alij brachijs aut hume ris mutilarentur,fœdæ mortes,vulneraque fœdioraeffent,multa prærer opinioné Ferdinando contigêrc. Futuram nanque brcui Iftonij oblîdionem præfagiens Antonius, cum ipfc fe Riparellæ contineret,quôd id caftcllum natura maxime munitum efret,îo-co^uefummè edito politum, (IrcnuifTimiim quenque, ac fîbi vfu ipfo cognitum ex ca quamfecumhabebatcopia, ad vrbem tiiendam præmiferat: præfeceratque præfidio Ranerium Ligninum Neapolitanum,vxoris fuc fratrem,acri iuuenem ingcnio,côftan-ti fîde,manuq; admodû prôptum,ac raaximo quoque quod offereretur periculo exul-tantem. Horum igitur opera,pertinacibusque effedum eft ftudijs,ac laboribus, vti rex obfidioncm tandé omitteret,plurimis diebus magna cum fuorum cæde fruftra abfum-ptis. Iraq; difpofito milite finirima per caftella,qui ne commcatiisin vrbem inferretur prohiberctjfame Iftonienfcs compcllere ad deditionem decrcuir. Ipfe ad conftitucdas regionis eius res conuerfus,illiscompofitis,fub autumni cxirum in Gampaniam regrc-ditur. Antonius poft regis digrcffum, rclido Riparcllæpræfidio, cum ea quam fecum habebar,manu hoftem fruftratus,no!durno tempore itinere maxime occulto,Iftonium ingrefrus,popularcs primo cohortatus,multafpe ac pollicitationibus il los onerat. Deinde cum intelligerct dues diutius famem nullo pado tolcraturos Reftainum fîlium ad regem in Gampaniam mifiqqui cum eo dcfe dedendo, deditionisque conditionibus agerct. De qua Neapoli cum abReftaino agcrctur, intérim lacobus Cara{f3,quem rex militibus qui in finitimis Iftonio cafteî'lis hycmabanr,præfcccraf,clàm cum primoribus agere de dcdirionc ccepit : quos ad vltimam propè fam.é rcdados fine fpe’maritimi,aut terreftris fubfidijsjoncratos ctiampromilfisfacilè infententiamfuam pcllexit. Itaque quo maxime tempore Antonius fperabat régi fe pacatum filij opera,resque c fententia protemporum tarnen ftatu compofitum iri, tumultu in foroexorto, excitantibus ilium Thoma,Petro,amp;Francifco fratribus,èSantorum familia,àtumultuantibus C3pitur,c0-fcftira regio inuocaro nomine.CuiusrciccrtioremcumfccifrentFerdinandü,eiusiufru Antonius TKuerfam perdudus,arcis præfedo cuftodiédus traditur. Paucos tarnen poft dies, Rcftaino filio procurante, quod captus is fuiftet interea dum. de deditionc agc-retur,rcfignataprius Riparclla,è carccrcliberatur,conftitutofatisetiam liberali fti-pendio,quoNeapolipriuatusciimvxorcacfamiliahoneftèviueret. Isvcrohaudqua-quam multos poft menfcs,fub fpeciem curandæ ægritudinis, cum fe Baianas contulif. let ad balncas,Romam inde comparais clàm naürgijs fugitmec multo póft Vitcrbium, inde Firmium in Picenum proficifcitur. Ad vitimum veto Efim petijt, vbi diem haud multos poft annos obijt : vir fpeciequidem, arque alijs corporis muncribus abundc clariis arque exccllens,quibus fi animi quoque dotes acceftifrcri't,in cas nunquam'caU' mitâtes incidiftèt.Per idem tempus Alexander, qui Pifauri hyemauerat,maturato in

. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Marfoj

' ♦

•3

O

DE F E R D I N A N. I. A LP H. F. LIBER V. 213

Marfbs rcditU5iunôkis cum Matthæo ac Roberto copijs ; nam amp;nbsp;ipfi ex hybernîs prodi-erantjAquilanum inagrum progreditur,tentaturus per idoneos homines ciuium ani^ mos, Illi igiturTarentino morcuoproftratis atqueartritis Andegauienfium rebus, fa-mcm etiam cum timerentjagrorumquè v3ftationCm,oblatas ab Alexandro côditiones accipiunt,acpæreum impetrata venia,régi fefededunt,accipiente vrbem earn regis no mine NicoIaoStàtio,qui tum apud Alexandrum regis ipfuis iuflu agebat. Qiiæ deditio (nam ciuium ipforurahaudëxigua inpontificemRomânuminclinabatpars)Ferdinâ-direbus plurimum autoritatis a,dt|idit ac virium. Eæ namque vrbis eius crant opes,ci-uiumqueipforum vires actacultates,vtfàcilèin quamipfi decliriarent partem, Aprurij , reliquipopulosfermèomncisin earn traherêt.Hçcvrbs Amitcrnide excidijspàulatim creuit,quod oppidum Sabinorum quôdam fuerat,idque maxime célébré Aboriginum etiam temporibus,quatempeftate Ateinusillud amnisnondum alijsaudus fontibus mediû fccabat. Aberat tum haüd nàultum ab Aterno viæ viculus de fonte diclus Aquu-la,quod nomen hodie quoque pars ea feruat nouæ vrbis Aquilae. Diruto igitur Amiter no per ca tempora^ quibus cxtinôlo Romanö imperio Italia ab extcrnis eft nationibus occupatajciucs diuerfi,alius alium in Vicum cum concelfifTcntjauâa maxime tum ciuiû tum conuenarum frequentia eft Aqüulâ,propter àgri oppôrtunitatcm,fontisque ipfius vfum,arque vbertatem aquarumamp; pabuli.Nam pecuarijs è quaeflibus Aquila prçcipue crcuit.Senfim itaque,arque non vnis temporibus conueriiehtibus accolis,forum effici-tur rer'um venalium,cmporiumque tegionis totiuS,fînitimorum deniqué vicorü omniû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

ratione hac conuentus amp;nbsp;caput. Cuius etiam frequentiæ acccflit Forconij propinqui oppidi euerfio. Nam amp;nbsp;Aquilæ propiriquum ab cxortu Solis agrum Forconcnlem vo-catumcomperio. Adhæc amp;nbsp;deletietiahi oppidi, alioque de nomine etiamnum extant vefligia. Cum igitur auóti diuitijs conuenæhoftileis timerent incurfus, inito fimul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;».

confilio decrcuere, vti dimenfi folum, quantum abundc fans eflet, regionatim in tot diftribuerentpartes,quotvici ad inhabitandumconueniffentjlingulisquepartibus, quæ hodie quoq;nomina vicorum feruant,fingulis attributis vicis, folum vniuer-fum mœnibus vndiquecinxeruntiquiquebreuis ab initio didus fuerat nomine de fori tis Aquula,audus poft ciuibus,atque opibus,prolatis ctiam finibus fada eft Aquila,vf

bs quidê ipfa ciuibus,autoritatc,amp;opibus clara,regionisque totius caput.

Nam et populus ipfe quanquam lanificio dcditus ac texturæ, maxime tarnen bellicofus eft,finitimisq; vndiq; for-midini, nee minus etiam regibus qui

Neapoli imperant.

QVINTI r 11 R I FINIS.

ÎI4

IOANNIS lOVIANI PONTA NI DE

FERDINANDO PRIMO REGE NEA-

POLITANO ALPHONSt FILIO

LIBER SEXTVS.

V M hæcbicnnio ferme geruntur,Aenariæ interim res infulç fada; indies afperiores erant. Carolus cnim Tçrellç frater, cóparata odo triremi umclaffejinagnoq; biremiumjalioruînéj; nauigiorum numero,ingentê omnis generis rerum prædâin Ifclam conuexerat,fcq; maritime Cam-paniæ oræ maxime formidolofum fecerat. Quo tempore regius miles munitionibusinclufus,magisque ipfe obfeflus,quam qui obfideret

fame fitiq; laborabat, ad extremum adduÓlus deditionem meditabatur .Adhæc marc infeftum vndiq; : campanorpm litus ab incurfionibus minime tutu: maritirnæ cóporta tiones èBrutijs, Sicilia, Hifpanijsq; abvltimis diremptç : demum nulla non nauigatio importuna,maximeq; periculofa efle,ac timeri iam nc Torrellaprædæ precio,alleâa-tioneque tradis ad fe diuerfarum gentium prxdonibus, Tyrrhenum emne, Siculun -que infeftum mare redderent, neque Hifpanis, in quorum manu maritirnæ tum res c-rantjfatis credi,neque alia via prouideripofTc. Quibus mails quo profpiceret Fer-dinandus,nectarnenquibusfideret,fatisfeiens,plurimadiuerfaqtieanimo agitabat. Quoniam autem locus admonet,infulæfitum ac foil naturam paucis exponam. Aena-riam à cotinente tradu motu terræ aliquado euulfam multa docent,exefæ rupes,foluin cauernofum, foil natura continenti perfimilis, arida, amp;nbsp;calidls fontibus fcatens, nutrit inteftinaincendia,vnde alumine plurimo abtindat. Quin etiani his ipfis ännis Bartho-lomæus Pcrdix,Genuenfis negotiator, Neapolim pctens,ciim infulampræteruehere-tur,animaducrcitaluminofos quofdamfparfos in ora maris fcopulos. Annis cnim circi-tcr centum ac fexagintatribus ante qiiàm hæc gernnmr,ruptis repenteterræ vifccribus exanlielato incendio,non modica fui parte Acnaria conflagraucrat; quæ eruptio amp;nbsp;vi-culum igné abfumptum póft voragine abforpfit : amp;nbsp;quâ Cumanum fpedat litus, pro-uolutis ingentis magnitudinis in fublime faxis, fumo, flammis , puluertque immiftis, poftque per agros fparftm impetu fuo iadatis, maxime vberem atque amœnam infulæ regionem vaftauit. Qua tempeftate quædam etiamfaxafcopulorum inftar in litus prouoluta cûm cftent, ea Bartholomæus fornacibus pôftexcoda,in alumen diftbluic fuditquc,rcuocata arte ea,è Roccho Syriç ab fe allata,vbi ipfe plures annos negotiatus eflet, quæ multis antca fcculis in Italia iacuerat. Gignit ager nobiliftimi generis tri-ticum,fert amp;nbsp;gcneroftiTimum vinum,eftque hortcniium frugnm maximeferax,populäres infulæ vicatim habitant, pofitus iplè plerunquctumulofus, amp;nbsp;arduus : infurgit in ea mons apprimeeditus,tn cuius penè verticc fons featet eodem quo amp;nbsp;ipfe mons nomine Abocœtus,abauiumfrcquentia ( vt arbitrantur ) didus,cum reliquainfu-lagelidorum laborer penuriafontium : litora incuruamagis quàm reda, cœlum démens aefalubre : iungiturmonriin quo cft vrbs fita,mole manu ohm iaóla: vniùcr-fæ ambitus complediturdeccm et oder circiter paftuum millia, abeft fermé dcccin à continente, diuiditurà Prochyta freto nonfatisamplo. In cam Alphonfus eiedis inde antiquis colonisvidor è militibus qui fecutieum cftent, maximequc Hifpanis coloniam deduxit,arcemquc quàmmunitifiîmam ftruxit.Cuius pôftde arcis,amp;oppidi, amp;nbsp;infulæ vniucrfæ moderationem cumdemandaflet Lucretiæ,eapermittente rege fubftituit et arcis euftodiæ, amp;nbsp;moderationi popularium loanncm Torrellam, Au-toniæ fororisfuævirum. Hic TVlphonfo mortuo , cum dominandi cupiditatc tenc-retur, violato iure fidei ac neceflitudinis, reftituere primo cam Lucretiæ conrcmpfit, dein quod intelligcret illam cum Andegauicnfc fentirc, re Ferdinando fignificata, ab eofibiet vrbcm, etinfulam impetrauit. Atquehandmultopóft ( vt erat infatiabili auaritia,incrcdibili ambitionc,fummainconftantia,pcrfidîactiam barbara ) cœpit cum loannc clàm agcrc deamicitia,promiftaquc ab illo fibi Prochyta, ftatim cum Petro Coxajquiinfulçimperitabatjfimultatesprimôjpôftapertas etiam inimicitias exer-

cere.

DE FERDINAN. ’t ALPH. F. LIBER VI. „au ccrc. HincFerdinando tnäiöribus cutis preflbjtraieâo triremibusfreto, expofitisquç inlitore milidbus^infulatn populàtur j raox comparatis neceflarljsj,oppugnare oppir dum decreuit i cuniqueà regc monituSjnè fidélenijet fîbi maximè acceptüm hdinineni armis pcteret,nec ab irtcœpta defiftefet^ac tantüm nô fame coaóium Petrum ad dedir tionëm coêgifTet, tandem rçx neceflîtate viétus, comparata cîafle ,Torrellæ militem Prochytacxpuliq liberatumq; obfidione Petrum comniearu plurimo, ac militibus iu-uit. Tortélla per banc occalîoneiri confeftim ad Andegauiéfem defciu j t,quern port ad fe confugientem vrbe acceptum,opibus etiàm fuis fouit. Quod nîTarehtini fecuta bré uimors eirer,tranfràiHb in Brunos cû triremibus(vticôucncrat)Ioânc,infcqucntianno bellûpriori longe infeftiuscalàmitofjusq;inftauratûiriapparebat.IgitUrîoânesinIfclâ delatuSjCÓfpeóta munitioniim natüra,primo mediocribus prælijs infeftare regios cos extra munitiones excitos fauciarc,fatigare,haud quicfccre finere:pôft ne caftris egrede rcnrur,prohibcre,arcereàlignatiorte5nequidab infulæ popularibus importari poffer, cauerc:fclopctis,cölübrinis,bombardis die noóluqi infeftare:multos in propugnacülis nó paucos infra tabernacula vulnerare,aut membris mutilatos laccrare, donee eos cx-dibus,vulneribus,mutilationibus,fame,fiti,la{fitudine, peftilétiaè diutino laborc ncce flitudineqi exortaaffeólos, ad vltima return aerriaiorü omnium difficultaté artibus bis redegit. Inhacfummarerumomniuminopiailludcosmaximè angebat,quüd eland terra,mariq; vndiquc,quo in ftatu res fue effent, fignificare nee regi poterant,nec ab il-lo certiores fieri,quid pararet,quid ab ipds parandu effet, quando prtéddiuiri expedan dum,Omniitincrc,terra,tnatiq; interclufo. Itâq; rex magno nuntioruin diferimine ab ijs qui Abocœcum tuebantur monté, de fuorum difficultatibus certiorfadus,re in fenatu f.’piusdifccptata,cumomacsdefercäo.fubddio defperarent, quippccum hoftium cla fiis abunde potcns,pollensq; effet,cótraregi eo tépore prçtcr triremim vnam maritimi apparatus nihil effetin èa confiliorum infirmitate, conftcrnationeq; animorum, loan-nes Pous triremis eins præfeôïus,cæteris animo perculfis omnib. ipfe animi plcnustAr, inqüit,longè fecus ego fentio, rex,longeq; alia mihi mens,aliudq; à vobis cófilium eft, duces. Mihi eft animus,expodtis ab altera infulæ partein terra militibus,occupaco mo te qui mari imminet,inde dccurrcrc,glâdioque ethafta,modô ledus mihi miles detur, aperire ad munitiones viam,hôftemq; ferro médium cædcre,et comineatu immhfo li’ berarcab fameobddioneq; munitiones. Huicfententiæ alij vtgcnerofçfortiq; fortes ipdaffentiebantur,contraalij vttemerariâafpernatircpudiabant,mctuin maius aduer-fariorû res toIIcnte.Tum Pous riirfus,Vobis inquît,viri regia de re tantû agiturjmihi de rcgia,amp; meadefalute,item incolumitatc,bonist]; mcis omnibus.Si viccro,rcgijs amp;mc is rebus iuxtà eôfuluero: fin fortuna,quod nullo pado rcor,ineœptis mcis inuiderit,regi nihil amilfum,mihivitaqueamp;fortunaomnis iri æquo mcaporiitur. Et vegt;s quidélfcl^^ res defperatas habetis,ego vero casé calamitatc vt vindicein,meo,rcrumq: mearum o-mniüm diferimine laboro,amp; conor. Nolite quæfo tantamcis mihl pariundam pcricu-lis laudeminuidere: dabo vobis,mihi creditc,hoc vno facinorc cofedum bclluhl. Rex probato eins confilio,triremi confeftim inftruda,duabuscumbircmibuSj minoribus i-tem naùigijs duobus,deledis ter centû peditibus è veteranotum numero,cômeatu na-uigijs impodto,nodu è Neapoli foluerc eum iuffit. Ille tencbris,dlcntioq; féliciter vfus adfihitimû mótis litus applicat,peditatuq; expofito,trircmiqi alijsCüm naùigijs Caictç petere portum iuflîs monté nullo prohibente afcendit,amicçqf acceptus dgno cognito ab ijs cftjqui monté tuebantur. Nam fummo in iugo Nicolai faccllû crt,atq; baud procul vêtus munitio adpropulfandos repétinos infulcus olim cóftituta,cuiperegrina,bar-baraq; appellatione nomen cftBaftida.Hicômunicatis fimul côdlijs c veftigio mittunt qui de fubddij aduentu obfeffos certiores faciant,amp; quid agendû dt do'ceanr,figtTumq; inter fc comittendç pugnæ Conftituant.Nuntij quod pcnctrare ad munitiones vhdique circunfelfas ab bofte nequeunt, Poum biduo fruftrati funt, qui in expedatiohe rerum crat-Tcrtio die Andegauiends condlij huius infeius incendiariam machinam admouc-’ ri munitionibus cum iufïîffet, ca oblique trada, in quem minimè locum oportuit decli-' nauit,motuquc ipfo magis acccnfa,flammam dmul,ac fumum ingentem edidit. Quod côfpicatus Pous, metuensque munitionibus àcôflagratiorie, iiiftruda acie defeendit c

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

»

2i6 ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I o. - I o V I A K I P o N T A N I

monfe.Partem ducebat cohortis Fantagutius, vir maximè ftrcnuus : partem ipfe cû Ö-riola,homine impigro',amp; ob fidem régi cognito.-Vbi ad locurtl ventô èft, fignb dato oc-* c-jpatum cxpiignandis munitiohjbus hofté eximprouifo adorti,magnum terror^ tiunt.IIli peAore aduerfo forcitcr incurrêtes fuftïncnt.Ac nunc hi, nuncilli,fôrtunà bel ii domina variante,loco cedunt,multi vulncrantur.Strenuè vtrinq; pro gloria,pro vita, prolibcrtatcpugnatur.Regij eruptioné èmunitionibus expcâant.Ândegauiêfcs illinC paucitaté defpiciör,hinc eruptioncm verctur. Iraq; innifi viribus r’cgios aliqüantû pro-pellunt.Atquiintra munitioncs claufi fraudé haôtcqu^timuerantjvbi cædes, vuincra, fugasjimprcflîoncs cminétioribus èturribus cofpicätur, cófirmatis maximè animis e-rumpunt.Editurpugnararaamp;nobiliSjfortibusqrvtrinqueanimis decertata,vtrinq; pro falutcpugnantibus.Vtraquein dextraacies fpem,falutcm,libertärem repofitam habet: regia fi ceflerit,nullo feloco turam credere. Andegauienfis in medio conftituta hoftiû, nô fugç,nôreceptüi locum habcre,duces,cc’nturiones,prçfcdi hortari, adoriri,ferirc, milites alij impellere,alij cedere,pars caperc,multi capi, vulnera, cædes, cafus prorai-fcui. Vtrinqueclaraores tolli,vtrinquc pro pugnæeuenru,aut fuga fignificari,aut vièto-ria.Tandem Andegauiêfes ab fronte arque àtergo ardius preffî fupcrantur, nec fufieii tara imprenione,pluribus aut cæfis aut captis,rcliqui in fugam verfi,pars intra molcm, alij ponribusqui expofiti in litore étant,in triremes fe recipiût,alij in mare prolapfi mi-noribusânaaigijs cxcipiuntur. DuxipfeAndegauiéfium infludusmaris mento tenus immilfus çgrc a fuis intranaiiem fubleuatur.Vidor rcgius, fbgato bofte munitioncs irt greditur. Pous cÔfolatus magis q^ua cohortatus,liberum iamobfidionc milité, faucios curari,cômcatumimportari,præiidiumpcr munitioncs diftribui impcrat.Lâguidûs lut morbo grauatos indedcuchcndos curat. Ncc multo pôft, cOnftitutis è fententiarebus omnibus, cofirmatisq; militum acpopularium animis,ad monté reucrtitur.Illi vidoria elati,fpeiq; atquc animorum pleni feliciaomnia fibipromittunr,ex coq; hofté à munitî onibus,atq; à continente prohibent. Pous è monte ad litus digrcfrus,aicenfa è veftigio nauicula,quo difeeftus hofté lateret,Caictam ad triremé deuchitur,ftatimq; FormianO folucns litore Iluam pctit,vbi intcllcxcrat regias triremes expcdarc. Hæ firaül inde di grefiæ Neapolim verfus dum feruntur,Argentario haud procul à promontoriô,quacu-or triremes,aebiremes totidé Punicas obuias habent,in easq; ftrenue illatæ,vnam c bi reraibus capiunt. Quo minus infequâturfugientcs,obftiterc Andegauienfes triremes, dum timeturneinfequentibus ipfis àtergoinferantur. Iraq; felicinauigâtionc vfæNca polim paucis diebus aduchuntur. Atq;haud multo póft loanncs,Tarentino iam mor-tuo,defperatis rebus fuis,in prouinciâinde Narbonenfem cnauigar,relinqués in regni Neapolitan! populis,atq; apud nobilitaté præcipuc, permagnum lui defiderium ; cum efletmaximè côpofitis moribus,integra fide,incrcdibili côtinctia,fumma côftantia,ma gno in Deum metu,in homines libcralitatc acgratitudinc,iufti honeftiq; apprime co-lcns,ac fupra Gallorum homniû ingenia grauis,feucrus,circunfpedus. Ferdinandus i-gitur Aenaricnfe ad bellum cóucrfus,cóparata clalTe decern trircmium,toridcmquc o-nerariarû,acbiremiûfcx, ci Galccrandum Hifpanum prædoné præficit. 111c côplurcis méfes, nauibus opportune difpofitis, vrbem fie cinxit,arcuitq; cômeatum, vti tandé ad fummam annonç inopiamrcdadiis Torella fratrem è Prouincia arceftitum certioré fe-cerit,ni quàm primum fubueniatur, de fe rebusq; fuis elfe oranino adum : maturaret i-gitur,fe vel paucilTimos dies vix elfe tolcraturum,vcrendamq; interim popularium in-conftantiâ,præfcrtim vrgente fame. Carolus re cognita,ac maturandum ratus,onerata frumento naui,inftrudisq; triremibus,nodurnis diumisq; remig3tionibus,ad ferendû fubfidiû cum ,pperaret,vbiin confpedü venitinfulc, inito cû præfcdis côfilio, trireme maxime omniû inftrudâ,cui crat Delphinæ ob ccicritatè nomé,quæ onerariâ rcmulco traheret,præmittit. Ipfecum omni numero fpecié præfcfcrt magno impctuinfcrcndï fefeeximprouifo in Galccrandum: ratus hac ratione,dumregiafc clalîis inftruit, durr. ipfe fcfe minabundus oftentar,omné regiç clalTis impetum in fc tradurum,Dclphinani interim quafi parum animaduerfam ad oppidum, ipfamq; môtis rupcm appulfuta cum comcatu: quo fadofugam ipfccfictin altum abrepturus.AtSancius Samudtus in ftati-one collocatus cum cïïetjConfpeôlaDelphinajminiinè cundandum ratus,fammis virî-bux

»

DE FERDINAN» 1. ALPH. F. LIBER VL 217 bus in illaiTi roftro inuedus, édita cruentiflimapugna,eanicum oneraria capit. Quod vbi Carolo cognirum eft,fpcq; animoq; deftitutus, confeftim in fugam vertitur.Gake-randus inftruôta claffe,in altum proueôtus, diurna, nodurnaq; remigatione feflbs ipfe recente remige facile aflecutuSjpræter vnam, omnes cum Carolo, altcroq; è Torrellæ fîlijs capit,captasq; fecum Aenariam perducit, ac vtranq; fimul amp;nbsp;vidam, amp;nbsp;vidricem claflTem in ancoris adfretum fiftit.Quod vbi régi nuntiatû eft,ingenti curalibcr,ac gau dij plenus,cû Ximcno Duræa,SLciliæ Legato, qui baud multos ante dies Neapolim ad regé Ycnerat,ad Mifcnum profeduSjGalcerando,prçfcdisq; gratulatusjgratias illis e-* git,quôd fortiter fecilTentjquod féliciter rem geflîflent, quod eo facinore vltimâ bcl-lomanû impofuilTcnt :ijsq; magnificè collaudatis,quid gerendum,quidàquoq; ad-» rainiftrandum e(ret,conftituit,ftatimq; Neapolim regreditur. Turn verb vrbs vidoriaé certa,feftaomnia agere,viri,inulieres,ciues,peregrini,fenes,impubcres per vrbcm dif curfarc, ad litus currere, molem peruagari: qui vidrice clafTe redi{rent,fcifcitari,gratu lari,compledi,virtuîê eorum in cœlum ferre,conuiuia pararcjpublicè, priuatimqj læ-tari,quod mare liberû,quôd nauigatio fccura,qu6d tandé pax terra mariq; omnino cf fer parta.At Ifàbella regina qua erat pietate,amp; in Deû cultu vidoriâ dco accepta referre,ipfa Mariç.aras, ipfadiuorû tépla adiré, venerari,paruos liberos ante fe ferre,'cû ijs ante illorû imagines proeûbere,gratias agerc,vota folucre, fupplicia plurib. diebus fa ccrcjnihil ciuitas vnii5crfa,nihil nobilis,ignobilis,facerdos oraittcre,quod ad declarâ-dam lætitiam,nihil IfAbella,quod ad gracitudiné erga Dcum,erga diuos,diuasq; teftifî candampertinerct. JorreilaarniiTaclalTe, captofratre,acfilio,delfitilsomnifpc,de deditione per Duitcamcum rege cgit, per quem paucis ante diebus etiam tentauerac çxoluîis fibi à Ferdinâdo aureûm numuin quinquaginta millibus oppidoamp;infulf fimul ccderc. Rcs igiturXiineno procurante conuenic ijs condinonibus,vtiTôrrellaoppidû régi traderetjipfe liber tutusdjue cum vxore, liberis,requeômnifamiliariin Siciliain deferreturrcgijs duabus trircmibus. Carolus frater, See filijs alter, liberi, fuique iuris ciTcnr. Ximenus conuentorum præs,ac fideiufibr effet. Antè tarnen quàm ille triremi-bus impofitus vcla faccrent,Fcrdinandus coràm exhortatus eft eum, vri cum vniuerfa familiaNcapoliremanerer,rerum fe praïteritarum imraemorem futurum nequeipfi, nequeliberisdefuturum pollicitus. Ille régi gratias cum egiffctjNeanoli foluens in Si-ciliam primo, pàft Hifpaniam Tarraconenfcm,quæq; illi crat parria,Barcellonem per-' lavas clbvirprofcdôleuitateacperfidiâfua,dcterrimaquaqueforte vitimoq; fuplicio dignus. Et hic quidem belli huius Neapolirani finis atque exitus rcrum fuir. Cæterùm cum regni vrbium princeps Neapolis,atque caput fit,antiquiffimaque cæterarum ferè Icaliæ vrbium omnium, quæ nunc florent, de eafî paucadixero, neque alienum fufee-pto opcri,5e importunum minime videaturjtum propter vetuftatcmipfàin, amp;vrbis no bilitaté,.tumob rerum plurimarû, liuenatura fine hominû arte, induflriaq; coparatarû copiam,atque cxcellentiam, quibus ipfaaffatim,mirificequc abundat. (^iavero ve-tuffasipfa,rerumqiremotiffimarum oblitcratio,carum(|ue cognofeendarum cupiditas ita expoftulat,altius quçdam rcpctam,amp;perquifita,amp; eruta longo ftudio,multac|uean tiquiratum perueftigatione amp;nbsp;cura. Nec verô vitio mihi dari velim, fi antequam de rerum Ncapolitanarum loquororiginibus, Italiærcs à remotiffimis etiamfeculis repe-to,amp;qui,amp;quales cam populi,aut reges ab initio tenucrint, in memoriamreuoco. Detur hoc veniæ laboribusmeis, compenfeturque repctitioni ipfius rcmotior for-tafle cxplicacio cum vtilitate Icdionis : quod condonari mihi non impudentcr for-fan videar poftulare. Igitur Iraliam,cuipoft vniucrfse nomen eft hoeinditum,paula-timqucprolatatumfinibus,impcrioqucabloniomariad Alpes vfque complexum eft omnia,quæ fupero,inferoq; abluntur mari,habuere in initio Vmbri, genus hominurri bclhGofum,acrc,imperij cupidum,quiq;paulatim mediterranCis acmotanis alocisdi-grelfi,mare verfus Hadriaticum fines protulerinr,ipfi reliqui, fuperftitesque diluuioni, quæ Dcucalione régnante in Græcia,ab Aegyptijs, Græciæq; ipfius fcriptoribus exti-tiftc mcmoratur. Qua tepeftate Atlanta abforptainfularcru quóda in occafupotira,vn de ctiam nomen pelago inditum,irrumpentc oceano,marc hoc iramiffum eft méditer-raneum,quo tunc fubmerfa atq; haufta fuere cuntfta, quibus nunc interiedis Europa,

5

218 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. 10 VIANI PONTANI

Africaq; inter fe atq; Afiadiftinentur. Fabulofa fané res exiftimata, propter Poëtârum dccantata adinirabiliter ea de re carmina,cæterû quae nec à natura ipfa rerü abhorreat, t amp;nbsp;Aegyptiorum cofentiat hiftorijs, Hos ante tenuerät Liburni parte eam,quæ eft ad fu-peri marisfinum.Quibus pulfis Vmbri arinis earn occupauerT^quaq; imperiomprotulc runtjtraólu omnem vocauere Vmbriä,viris poft oppidisq; diuturnö öb dominatu maxi mè frequente. Liburnis finitima tenuere Siculi,arqi/Aborigines,gens indigena,vcl, vt alij volunt,ex Arcadia profeä:a,duce OenotrOjLycaonis Arcadiæ regis filio,qui poftea géti nomé dederit.Cuius etiâfraterPeucetius orâ alterâfuperi maris occupaucrit,eaq; lit ab illo appcllata Peucetia^quae ante fuift'et.Iapygia. Regiû itaq; nomen gentis vniuer fæ ab Oenotro cœpit,poft quem aliquo intericólo interuallö Italüs amp;nbsp;Iplé rexijfdé eft àpopulis diétus* Ab Italo autem amp;nbsp;Morges,amp; Siculus,qui à Morgete frarre Uiftentiés, déditparentibus fibi populisnomëSiculis,pcrinde vtab illo alteronominati funt Mor getæ. Atque hæc quidé omnia multis ætatibus ante obfeftum à Græcis li i Q. Hodie qiio-q; poft Marforum atqj Aquilanorù fines eftager,quiSiculoriinomen feruat,mutatapii ma nominis litera,Ciculi cnim vocantur.Nam amp;Sicilia infula ex illis dida,ab411itcTati3 hodie hominib.Cicilia dicicur,eadé mutata litera.Eft amp;nbsp;Vallis ité Cicilian-a quç PrÇcu-tinorû eft in Vcftinis,qui funt inter Arcrnû,atq;Truenrti amnes :quç, regio Piceni quôdâ fuitjiîunc verô eft Aprutij. Suceflit deinceps illis Latinus bclliTrOiani t,époribu^,à quo prifei vocati Latini. Inter Siculos autem atq; Aborigines diuriuscertatû cüm ciret,acef fere Aboriginum opibus Pelafgi, quibus è Thcflalia pulfis,adeâcùm adnâuigaft'erit o-* ram, quæ eft proximè Padifluminis oftia, poftq; aliquantum temporis'eiedi eum inde ab Vmbris client, Aborigines ipfi dedere eisiedes in Rcatinorûfinibus, eornmi^auxi-liOjCÔmixtis viribus,Siculorû tes vehementius atriiuere. Quibu^s^deniq; attritis,’Siculi rcliôtis fedibus,grauilfimos poftlaborcs ac periculain Trinacrilitraieccrc: quamoccu-patam,fuo c nomine vocauere Siciliam.Tcnucrunt auté in initio‘ltâli,qui ab Oenotrijs funt,Aboriginibusq; profcdgquantum interim agri Tibericontinetur, Lyriq; fluminibus, eaqueprifea fuit Italia, ijqueltalicipopuIi.Tiberim vitra tenebanttune Efetru-fci,quos Tyrrhenos etiam diótos volunt. Hipaulatim co potcntiæperucneriint, vt Vmbrorum ipfi imperium delcucrinr,omnisque Itaüa ab exteris nationibu$,pr^'fcrtim-que à Græcis ob illorumpotentiamfucrit appcllata Tyrrhenia. Supra Hetrufeos tenuere Ligures,amp; ipfi antiqua gens,quæque aufa fit venienti in Italiam Herculi ire obu-ian^ inftruda acie. Quin etiam quorundam opinio fuit. Aborigines illomm aliquan-do fuilfc colonos. Hetrufeos diutius impcrantcs,fuperatis al pibus, G alli pepulcre vni-uerfo ex agro,qucm vitra Apenninum montem ae fccundum Padum fluuium polTcdc-rant,quorum etiam oppidum fuit Sena,quæ hodie quoq; Galiica âgnominatuf. T-rans Lyrim vcró,proximisq; Lyri regionibus,diuerfis tarnen çtatibusimperitaucrc Aufonij, Opici,Ofci,Hctrufci,Samnites,Campani.Aufonij quidemvidentur fuilfc antiqniorcs, quàmvtab Aufonc Vlylfisfilionomcilacccpcnnt. Nam amp;p3rtcm illamterræ Brutiæ que eft ad mare Ionium,fatis confiât longe prius vocatam Aulbniam,eamquc Aufones primos tenuiflc,amp;mare ipfum Aufonium appcllatû: amp;,vt Halicarnalfeo placet Diony-no,quod poft vocatum cftTyrrbenû,atne Oenotrî aduétum abaccolis maredicebatur Aufonium.Opici verô fucrc,qui et Aufonij,ipfe indigente, vt Rutuli,vt Volfci, At Ofci Padi accolç,ac pulfi ipfi,fuis Opicos è fedibus pcpulere.Hos dein Cumani à Chalcide deduóla colonia, Hippoclc Cumteo, amp;nbsp;Chalcidéie Mcgafthenc ducibus. Hi cû opibus aUtoritateque auôli adraodû client, fubiccere fibi finitimos populos. Omnem poft eis agrû ademere Hctrufci,ac variantefortuna,Samnites Hetrufeis. Didiautem Samnites à noftris initio Sabelli,ipfiquc à Sabinis orti,poftquam in Sabinorum riomen tranficre, qui ante Oenotrijfueranr, atque Aborigines. Ex ijs deinde agri Samnites hôs ciccere Campani, quorum princeps fuit vrbs Capua : à Samnitibus quoque profedi funt Lu-cani,quifecundum cos trans amnem Silarum fedesfibi imperiumque comp^cràrunt.

Pcrmultis tarnen ante Lucanos ætatibus, imperitauerant ea in regione Pelafgi, atque Ocnotrij.Vnde infulæ duæ in Lucanorum mari firæ,Ocnotriæ appcllatæ,atque ab Oenotrijs orti Itali,Morgetæ, amp;nbsp;Siculi illisfuceflcre. Inter quos diutius ctiam bcüa gefta. Qua ère à Græcis feriptoribus pars eavocata eft Italia. Vlrimi autem Lucani a ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Samnitibus

DE FERDINAN. L A L P H. F. LIBER VL 21^

Satnnitibus cmifli occupaucrercgioncm,eque ducis nomine vocauerc Lucaniam. A.' Lucanis ortiBrutij,paftoralis initio gens fuisq; ab domibus digrelTa. Poft cos quod ré-liquû cfijtenuere Græci,ad mate lonium,diuerfo tépore,pluribus deduâis colonijsjin plaga prçfertim maritima,vnde magna etiâ Grçcia olim dióta.Nec tarne dcfuere è Grç cislcriptoribus,quiarbitratifint,oram Italiæillam vltimam,quæ Iflhmo contentapc-ninfulam quafi quandam efficit,Italiam initio didam ab Italo quodam, quem populäres,propter fapienriæ probitatisq; opinionem,quamipfe etiam dicendi fuauitate conci tafTet,regem fibi conflituerint. Satis tarnen cóftat tum Hcfperiam, tum Aufoniam ante Herculis in Italia aduentum à Græcâ præfcrtim genre vocari lolita. Hic flatus pcnè reru. in Italia fuit ante bellum Troianù,amp; poft Acneam atq; Afcanium Albærcgnantem,do-necRomanorumresadoleuere,ipfiquetandemItaliæfuntpotiti. Vtverô ad Opicos redeamus, àquibus Thucydidestradit,Siculosfuifte eiédos fedibus,quôd videlicet Opicorum tune célébré effet nonien,Phlegræus eorumagcrfuit,in quo pleriq; volunt gefta,quæ de Gigantibus memorata funt in fabulis, ab inteftinis terræ incendijs didus. Qiio in agro principes extiterc vrbes Cumç,Puteoli,quæ Grçcè eft Dicçarchia,amp; Nea polis.Hanc igitur,finitimamque oram,quæ eft ad amnem Lyrim, Vlyffis,belliq; Troiani temporibus tenebant Leftrigones atq; Sirenes : tertuere amp;nbsp;Cimmerij, genus homi-num furtis ac latrocinijs affuetû:hiq; fpecus quàm domos magis incolcbant,dedudisq) intrinfecus fubtcrramcuniculis dinerfabantur. Cumq; célébré apud ipfos oraculu cf-fct,ficrenrq; Aucrnum ad lacum facrain Ditis patris honorem,in quibus,euocatis ma-nibus,futura nofcitabantur,hac raûone multos rnortales,qui ad facra côueniebât, atq; ad oraculum côfulcndum,dcprehenfos inmeatibus,locisq; fubterrancis fpoliandilibi dincclàm obtruncabant. Demû fceleraeorum deprchenfa,ipfi fuplicio affedi,fedesq} eorum cuerfæ ac penitus deletæ. Opicorum infula fuit Prochyta,ftiit Acnaria, fuere amp;nbsp;Pontia,amp; Pandateria,amp; qua? dióta eft de Sireneis vnius nomine Parthenope. Nam amp;nbsp;ab alccrius quoq; fcpulcro Leucofiadidaeft etiämbreuis qucdainfulaPeftanum cotra (inû polita.Ac tametfi quç deSirenibus dicuntLir,pleraqj habenrurfabulofa:proditu ra men cftmcmoriæjatq; itahominûopinio tenuit, vnius ex cis cönditü fepulcrum editio re in colle ad vltimum maris finum dediffe colli nomen, vocatumque ilium ex co Par-thenopen, quod nomen poft fuit etiana vrbis cius qua? nunc eft Neapolis. Quia verb amp;nbsp;Surentum,quafi Surenctum, amp;nbsp;promontorium ipfum quod Mineruædicitur, Lapides funtohm Sirenum didi, quodque infulæitem duæ Sirenufæ, quæpoft Capreas Pofidoniati,hoc eft Pcftano,ac Salcrnitano adiacét fînui,quo in fmu fuit olim Peftum, nuneque in promontorij cius capitepofitaeftAcropolis,quantum coniedüra vti licet, amp;fabulævidcnturinnucrc,hæ imperitafîefinuilocisqucijs videntuti Quandopri-fei etiam aurores rradunt Surentum vrbem,ipfumque in quoconftituta vrbs eft,agrum ac promontorium,Sirenuni quôdamfedcs fuiffe,4)erinde vt Circeimperitauitfinitima in infula,vt Calipfo in alia etiam Aufonij maris infula. An non regnauit Babylonc Se-miramiSjin Ponto, Phrygia, BityniaArtemifia ? nónncPunicum aufpicataeftimpe-i rium Dido ? Florentibus maxime Gotorum rebus imperauitin Italia Arrtaîafuntha, Thcodorici regis filia. Nec verb multis ante nos feculis Amatildis Comitîffæ reS in Ita-^ lia non in primis fuere illuftres. Nônnç duæ,diuerfo tarnen tempore, Neapolitanum regnum moderata? funt Ioannç?Iraq; permultis etiam pbft Sirenes feculis, Aenariafub Neapolitanorûreipublicæiurifditionctenebatur:amp;cû ab illis aliquando bellica extra 6ta vi fuiffet,Impcratoris Augufti iuflu fuit eis reftitura* Et à qua matrona nomen acce-pitinfulaParthenope,perindevt ab altera Leucofîaeftde illiuS fepulcro dida, nimi-riim cùm capoft mortem fepultain colle effet,continenti imperitauerar,etin quo fepe liri fe cauit loco,amp; cclebcr per id temporis locus is erat, amp;nbsp;viuenti dominæ gratus ad« raodum atquein dclitijs habitus. Namamp; honos fcpulturærcligiofiffimusfcmperfuirj etiam quibus temporibus literæ nullo fiere in honore eflent,et generofiffimo cuiq; de-ercto etiäpublicOjin maxime celebri vrbis autagfi parte,dabatur fepulturç locus.Tra. ditum eft enim(de re vt maxirnè vetufta loquar)apud Oruinium antiquiffimum, ac ma, xlmè quondam nobile Aboriginum oppidum,Augufti ctiamnum tempore non muro.-rum modo fundamenta, amp;nbsp;foflas extare veteris magnifïcicntiæ teftes, verumetiam fe^

220 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 0. lOVIANIPONTANI

pulcrorum moniimentamagno ambitu,opcrofisqueaggeftionibus , atq; ïn fublïme e-ditis.Itaquefepulciu ipfum indicio eftParthcnopcn colliimpei-itafle,quifubicClæim-minebatftationi,atqucadfinus ipfius caput,equercgioncSui-rcntum lpeótabat,qu£Si renum ipfarum fedes tune eflet. Qucm ad locum quôd naues qucndam quafi in portû applicarent,collis ipfe frequcns erat habitatoribus,æquè ab accolis ac nantis celcbra-tusjisqueobliterato priori nominc5pàftirtmatronçmemOriam,atque ab eiusfcpulcro Parthenope agnominatus. Cuius poft loci frcquentiam auxere Cumani,atq; c Chalci-de Eubœæ profeóli coloni,auxere amp;nbsp;Rhodij,quo tempore rebus maritimis plurimum valebaritjdedudtailluc colonia^locoq;in oppidi formam redado. Nam Græcam earn fuiflev'’rbcm5id vero ccrtiiîîmum eft.Quod ante co ab loco quadringentis ferme paftx' bus oppidulum abcrat,fecundu licus,acfub monté ad meridiem pofitu,cui Græca nomen effet appellatione Palæpolis,idq; breuitate fuahabitatorcs no cäpcrcf,crcfccntc iâ multitudinCj quo habitâdi laxior ferebat cómoditas, multi co continue immigrabät ob diuerfandi amplitudincm. Quocirca augefeenteindies nouooppidoj illinccom-portandis mari mercibus,hinc foilipfius opulentia,cum ædificijs illuftraretur,amp; homi-num frequencia,quo ab veteridifterret oppido,nOuo paulatim nominc,amp;ab ipfis inco lis, amp;nbsp;ab nauigantibus, vocari pro Parthenope, Neapolis cœpta. Nam ad tempora Romanorum vfquc,vtLiuius tradit,vrbes craUtduæ,populus vnus.Breui igiturob loci opportunitatem,conuenarufflque frcquentiam in vrbis excreuitmagnitUdincm. Opi-bus vero atque autoritäre valuiffe tuncplurimum mœniaipfaplane docuererquorum Vcftigia(quod hodic quoquequædam extant)videntur admirabiliquadam altitudinc artificioque fuiffe conftru(fta,vt minime mirum fucrit,Annibalem Pocnorum ducem il lis vifis fuiffe ab obfidione dcterritum.Conueniffe autem cum in locuproximis c vicis atq; cafte I lis plurimos,docent peruetufta quçdâ vrbis regionu nomina,quç hodie quo-q; amp;nbsp;publicis,ct priuatis fcriptis feruantur, vtBaiana vicinaBaianis à colonis dida, vtà Cimmcrijs Cimmcria,quib. vrbis partes ese quondâ fucrint ad inhabitandûdiftributç. Tranfiés quoq; in Italia ab Hifpania Hercules, poft Cacum impotente hominé in Lario domitûjhberatâqueab eins dominatu regioné,Campani maris orâ cum peruagarctur, reliquit monuméta perpétua Auernû ad lacumfua,perq; orâillam omné iftnere atq; æ-tatefcffos,Græcis potiffimû èlôcijs,traditis eis fedibus collocauir. Quod in Latioitc, locisq; in quibus poftca Roma creuit,ante fecerat. Reliquit amp;nbsp;proximo Neapolim pau-lofupraPalçpolim,qui locus hodie quoq; Hercules dicitur, amp;nbsp;vitra Neapolim adfon tes,qui ab illo Herculani funtdiâijibiq; Hcracleacôdita,amp; vitra Heraclcaapud Pom-peios,quoi'n loco expofitaab occafufolis adueâa præda pompa cgiffe dicitur; qua té-peftate loca ilia omnia cflent Grçcis ab inhabitatoribus maxime frequentata et cuira, propter locorû amœnitaté ac litoris.Ad veteraquoq; Neapolis mœnia,Nolanamq; ad porta cxtatfacellû Saluatoris,quod red Herculis via dicitur;amp;in cade vrbis regione Ma riæædicula, quæ ad Hercule. Âdcô multa Herculis monumenta et intra vrbe, et extra etiam permanent. Poftipfam vero Palæpolim, in qua noua nunceft arxcum adiedis hortis,poftq; montemqui Palæpoliimminet,promontorium protenditur in meridiem quod àdelitijs fortitum nomen eft, Paufilypum : è regione vcroaiteruniexiftit pro-montorium,medium inter vtrunq; finumeonftituens,Lapides olim .Sircnumappellati. Inter auté lapidofos promontorij vertices,fparfosq; naturali quadâtum vclupratc,tum artificio quafi fcopulos loca funt inter fcminata,ac fparfim côfita,ca amçniratc^amp;cultu ijs etiam delitijs,vt ab ijsilledamentisdidæ olim fint cantu Sirenes irreriffe nauigan tes,traxilfeque peregre venienteis homines ad inhabitanda faxa.Ac mihi quidem vifus cft Virgilius ad eorum locorum imaginemfinixiffeElyfiosfeccfruSjVt cum ait :

Secreti celant callesy^^ myrtea circum

Sylua re^it,----

Nec vero no codem mihi tempore vifa funt literarû ftudia,qualia tunc effe poterant il-lie amp;nbsp;exitiffe,amp; cœpiffe,quæ poftmodum tanta creucrint frequentia,vtquod de vocis fuauitateamp;cantuatrributuméft Sirenibusjidlabulælocumdederitcx cloquentiæ ac literarum ftudijSjdifciplinarumque cognitioneamp; cultu.Namamp;Zcno,amp; Parmenides fa us propinquis è locis fuere oriundi, quos ante et alios quoq; fuiffe veri eft fimile, quâ-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do hi

DE FE RD IN AN. I. ALPH. F. LtBER VI. aH do hi duocfTentetipfi feculis noftris fortafTe incognin,nifi eorutn Ariftoteles in rebus phyficis,amp; poft eum fcriptores alij meminiftent.Iccircoamp; ante Pytagoram ct Metapon tinas illas fcholas fuere Sirenum in regionibus bonarfi artium ftudiofi permulti : quod Numæ regis Romani difciplinainftitutionesque declarant. Ea quoquequæ de oracu-lisjdeque ad Auemumtradunturfacris, fieri absque literarum cognitione ac profef-lu minime poterant. Etenira rerum cognitionesper eatemporapenes faccrdotes crar, amp;apud Grxcos extitifTe tunc literarum notitiam, docuit Nicoftrata Euandri mater, quæeasiti Latium attulit. Sedredeamus iam Neapolitana admœnia omnium ilia ^empeftatc magnificcntiflima ; quaquidem tempeftate mare quodillic curuart fenfim incipicbat in linum,radicesallidebatcollis ,atque intervetus nouumque oppidum breuifculus quidam conftituebatur finus, quædamquequafi ftatio quod fpatiumdi-uturnitate temporum, imbriuniquclimofisè monte decurfibus, vt quotidie cernitur, in continentem abijt tcrram,idquc noftro tempore ædifîcijs rcfertum eft. Moles quoque pofteriore xtate ab regibus iada,portum nunc efficit. Ipfius quoque ac coftis ima fontes turn manabantfeatebrofis fubrupibus , qui nunc ctfi paucioribus inlocis, in ipfa tarnen maris orafubter ædifîciadefluentes fcaturiunt. Collis igitur ipfe amp;ad marc impofitus rupibus, amp;nbsp;in mediterraneis infurgeb3t,vallibusqucpræterquâ ad litus cin-gentibus. Circum verb cum mœniaab imo in editum anurgentiaeminebanringenti mole faxis,ac fingulari artificio cóftituta,aggeftitia materia intrinfccus arte inieifta qua tenus collis altitudinem,fummuinq; equarentfolum. Adhecturres maxime frequentes, ipfæquc extra muros duciæ adæquato póft folo infurgebant ingenti vaftitate, mi-nacibusq; faftigiatæ propugnaculis maria ac terras fuperbilfimo quodam profpeólu de fpedabant.Quç omnia anms ducentis äc quinquaginta ante ctatem noftram Corradus demolitus eft rex. Póft verb Romanis vrbis eius ambitum promouenribuSjCt valles fu-cre maxima è parte colli æquatæ advrbisipfius pofitiim,vfumq; inhabitantium,etmœ-nia pluribus etiam locis ad folumdeieda. Nam amp;nbsp;Adrianus Auguftus templum in tu-muloproxime portam,quæad mare fcrebat,qui locus hodie quoque Portas dicifur,ç-dificauitmiræ amplitudinis, idtj; poftea collapfum ab infequentibus eft piincipibus in ftauratum : qua ex ædificatione parte ab ca päulatim per ætatespromotû eft oppidum ad muros ferme Palæpolitanos,meridiem verfus,quaq; etiam Solis occafum vrbs fpe-ôfat.Poft Adrianum quoq;amp;anccillum,potiffimum aurcm Antoninorum temporibus, raultamagnaq; intra vrbem conditafuerc ædificia,vtvallium nuncipfarum ne veftigiû quidem vllum rclidum appareat, effedumq; eft, vtpeructufta ilia magnificaq; cirm pri mismœniapcnè vndiq; ædifîcijs cingerentur.Noftra verbætate Alphonfus Ferdina'ndî fîlius,prolato ad Solis ortum atq; adfcptentrionem pomerio,ctmuniuit Cam parte vrbis,amp;illuftrauit,eredis ingentis crafTitudinis mûris piperinoè lapidcjquânquâiricho-' alfe videri folùm poteft, id quod nos ipfi feimus animo ilium deftinafle. Prifeæ qubqj vrbis magnifîcentîvc prærcripfa meenia maximocftindiciofluuius intra vrbem indu-dus cxcauato faxeqin ^uö vetus vrbs rota inerat fundâta,caqüe cuniculatio, atque ef-foffæfpecusjdedudæiùlker maxime célébrés vrbis viasj atque ad fingula quadriuia, inquæ vrbs quondam omnis diftributacrar, cxcifi putei, c qüibus viciniahauriar. Ab liac autem ipfa cuniculatione deducuntur ad alia vrbis loca, ædesque nobiîium aquæ turn ad puteorum vfum, tum etiam fontium in vrbis ijs partibus quæ vergunt ad marc* Ipfaverocuniculataclfoffio,dudilesqucaquarum cauæ amp;nbsp;latæfuntadmodum,etdc-? curfu minime redo, quo dum ad angulos fæpius aquarefringitur, reddatur falubrior. ,Quocircaamp; dccurritamp;ftrepit,fonorum in faxofi raodumfiuminis : antiquum fane opus, acprifeæcuiufdammagnificentiæpræclarumteftimonium. Extantinea mo-numentaetiamilluftriatemplimaxime inclyti Caftoris amp;nbsp;Pollucis, amp;itemfori,ae iècundum ipfum forum theatri : altcriiis verbtheatri ( nam duo cain vrbe fuere,quorum altcrum intedum erat ) nullum apparct veftigium. Ipfa igitur theatra non vr-banætantùm magnificientiæ indiciafunt, vcrùm etiam certantiuminterfe ingenio-rum, propterbonarum artiumftudia,quæ in catum vrbemirificèflorebant. Nam 8c Nero Auguftus ijs in theatris ad muficæ certamen prodijtin feenam, amp;nbsp;propter libera-lium artium ftudia quibus Adrianus maxime fuit deditus, ipfe quâquara Auguftus re-«

lt;1

212 nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO. IO VIANI P O NT AN I

rumque Romanariim moderator,ik5 afpernatus tarnen eftoblatum à ciuibus magiftra-tam,cunique perinde ac priuatus adminiftrauit. Acmihi quidemvifi funt Romaniim-peratores, contendiiTc inuicem in magnificanda atqnc illurtranda Neapoli, aduerfuin quosciuirasipfacoftantiflimamvbique fidem fetuauir. Namquafid?,quaanimorinn offirmatione fuerit poft cam ftragcm,reruraq; calamitarcm tantam, qua dux Carthagi-nenfium AnnibalpopulumRomanum affecit, Punico fccundo bclloipfçRomanorum hiftoriæ docent, Neque poftdirutum à Gods Romanum imperium,cadem no conftan darn retinuit aduerfus eoSjquiremRomanamctiamqualemcunque tenucre.Namqua humanitatedoólosviros,quiq; eain vrbclitcris,rerumq; naturæ cognitioni opcram dabant,ciuesipfi compleâ:erentur,apertè illuddocer,quàd Græci Latinique Augufto rum temporibus Neapolim tanquam inftudiorum fuorum matris finum fecedebant. Ea igitur in vrbe cum deceftiftet Luciiius poeta, publico à ciuibus funcre eft elatus. In cam ofla referri fua Virgilius iuftir,Brundufij cum deceftiftet: qua in ciuitate tatç admi-radoniamp; vines,amp;mortuus ciuibus ipfts fuit,vt in hue vfq; dié multa cùm magnificctiæ veteris monuméta, tum nacurç ipftus dona quçda ad Virgiliû refcrantur.Secundû ma-ririmam verô oram quædam ctiamnum vifuntur monumentaLuculli pifeinarum, qui locus Lucullianus hodie quoque dicitur. Poft quem funt et Platamoniæ,cxcauatæ ad htus ac manu hominum faôlæ fpecus,quas vetuftas ipfa,falfaquc maris afpergo magna è parte confumpfit,temporumquc ipforum iniquitas,loca nimirum ad vokiptatcm,çfti uasque deambulationesatque conuiuiaexcogitata. Suntgeminæ ctiam criptæ perfo« rato monte Paufilypo,altéra ad viam Puteolanara,in ipfoque ferc promontorij princi-pio,quæab Alphonfo rege fuit non modicèamplificata: altéra ad monds inmarepro-minendam,atquc ad ipfins exitum,caq; maxima parte ab vetuftate labcfada.Nec vert» eines ipfi quâm otio,quàm literis dedifte minus bcllicis rebus operam, vbi res ferret vi fi funt. Siquidem è bellicis maximeexercitationibus aclaudibus, nobilitatc côparaue re fibi tantam,vtNeapoIitananobilitas apparent, amp;nbsp;maxime ipfavctufta,amp;diutiusetia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

magnifieeque condnuata. Quçres cffecit,vd reges qui poft Goticas,Africanasquc ca-lamitates maris inuedas, régnû Neapolitanû tcnucrunt,eam fibi vrbé metropolim, câ regnicaputcóftituerint. Inea rcgias,in ea arecs,in ea fcpulcra çdesq; ftatuerint facras ac diuturnismaximeque granibus confeétam bellis, rcftitucrcin priltinam faciem fint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

conati.Quam ad rem no incdiocritcr et.iâ inuitauit eos cœli clcméda, fitus opportuni-tas,agrorumfertilitas,maridmaopulenda,rerum denique omnium quæad viôtumop-portuna funt, mira amp;rcgionis vbertas,amp; ex nauigationibus comportatio.Sed vrbis nos laudationem quidem minimè,antiquitatem vero tantùmreferendam fufeepimus. Igitur in hac vrbe Ferdinandus pace parta, rebusqueè fentenda compolîtis fupra triginra annos regnauit: cum intérim multabellapro focijs atq; amicis fufeeptafortiftime gef-

fcrit.Turcas quoq; qui Hydrunta,bonamq;’Salcntinorum partem '“ximprouifo adortioccupauerant, Alphonfi fiÜj induftria, atque ope avidos Italia cxpulcrit. Quifiquibnsartibusin initio regnum fibi com parauir, eafdem in pace otioque rctmuiffct, vtmaximè felix eft habitus,fie inter

optimos fuiftet principes

numeratus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

1 IIBRI SESTI ET VLTIMI FINIS.

•r ■ •'

ni

i * - n r „ .